150. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati jīvakassa komārabhaccassa ambavane mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ aḍḍhateḷasehi bhikkhusatehi.
150. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was staying at Rājagaha, in Jīvaka Komārabhacca’s Mango Grove, together with a great Sangha of bhikkhus, twelve hundred and fifty bhikkhus.
150. Tôi nghe như vầy: Một thời, Thế Tôn trú tại Rājagaha (Vương Xá), trong khu vườn xoài của Jīvaka Komārabhacca (Jīvaka, người nuôi trẻ), cùng với đại chúng Tỳ-khưu gồm một ngàn hai trăm năm mươi vị Tỳ-khưu.
Tena kho pana samayena rājā māgadho ajātasattu vedehiputto tadahuposathe pannarase komudiyā cātumāsiniyā puṇṇāya puṇṇamāya rattiyā rājāmaccaparivuto uparipāsādavaragato nisinno hoti.
Now on that occasion, on the full-moon night of the fifteenth, the Uposatha day, of the Kōmudi festival, King Ajātasattu of Magadha, son of Queen Vedehī, was seated on the upper terrace of the palace surrounded by his ministers.
Vào thời điểm đó, vua Magadha (Ma-kiệt-đà) Ajātasattu (A Xà Thế), con của Vedehī, vào đêm rằm của ngày Bố-tát, trong mùa Komudī (mùa trăng tròn), đang ngồi trên đỉnh lầu cao nhất, được bao quanh bởi các quan đại thần.
Atha kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto tadahuposathe udānaṃ udānesi – ‘‘ramaṇīyā vata bho dosinā ratti, abhirūpā vata bho dosinā ratti, dassanīyā vata bho dosinā ratti, pāsādikā vata bho dosinā ratti, lakkhaññā vata bho dosinā ratti.
Then King Ajātasattu of Magadha, son of Queen Vedehī, uttered an exclamation on that Uposatha day: “Beautiful, indeed, friends, is this moonlit night! Lovely, indeed, friends, is this moonlit night! Delightful, indeed, friends, is this moonlit night! Charming, indeed, friends, is this moonlit night! Auspicious, indeed, friends, is this moonlit night!
Rồi vua Magadha Ajātasattu, con của Vedehī, vào ngày Bố-tát ấy, đã thốt lên lời cảm thán: “Ôi! Đêm trăng thật là đẹp, ôi! Đêm trăng thật là diễm lệ, ôi! Đêm trăng thật là đáng chiêm ngưỡng, ôi! Đêm trăng thật là thanh tú, ôi! Đêm trăng thật là may mắn.”
Kaṃ nu khvajja samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā payirupāseyyāma, yaṃ no payirupāsato cittaṃ pasīdeyyā’’ti?
"What ascetic or brahmin should we approach today, by approaching whom our minds would become clear?"
Hôm nay, chúng ta nên đến gần vị Sa-môn hay Bà-la-môn nào, mà khi chúng ta đến gần vị ấy, tâm của chúng ta sẽ được thanh tịnh?”
151. Evaṃ vutte, aññataro rājāmacco rājānaṃ māgadhaṃ ajātasattuṃ vedehiputtaṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ, deva, pūraṇo kassapo saṅghī ceva gaṇī ca gaṇācariyo ca ñāto yasassī titthakaro sādhusammato bahujanassa rattaññū cirapabbajito addhagato vayoanuppatto.
151. When this was said, a certain royal minister said to Ajātasattu, the Magadhan king, son of Videhī: "My lord, this Pūraṇa Kassapa is a leader of a group, a teacher of a group, renowned, famous, a founder of a sect, esteemed as a good person by the multitude, one who has known many nights (of monastic life), long gone forth, far advanced in years, having reached old age.
151. Khi được nói như vậy, một vị quan cận thần đã thưa với vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Magadha rằng: “Đại vương, vị Pūraṇa Kassapa này là người có chúng đệ tử, có đoàn thể, là thầy của đoàn thể, được biết đến, có danh tiếng, là người sáng lập giáo phái, được số đông kính trọng là bậc thiện tri thức, biết nhiều đêm dài (đã xuất gia lâu năm), đã đi qua một chặng đường dài, đã đạt đến tuổi già.
Taṃ devo pūraṇaṃ kassapaṃ payirupāsatu.
May your majesty approach that Pūraṇa Kassapa.
Đại vương hãy đến gần vị Pūraṇa Kassapa ấy.
Appeva nāma devassa pūraṇaṃ kassapaṃ payirupāsato cittaṃ pasīdeyyā’’ti.
Perhaps, by your majesty approaching Pūraṇa Kassapa, your mind may become clear."
Có lẽ khi đại vương đến gần vị Pūraṇa Kassapa ấy, tâm của đại vương sẽ được thanh tịnh.”
Evaṃ vutte, rājā māgadho ajātasattu vedehiputto tuṇhī ahosi.
When this was said, Ajātasattu, the Magadhan king, son of Videhī, remained silent.
Khi được nói như vậy, vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Magadha, đã im lặng.
152. Aññataropi kho rājāmacco rājānaṃ māgadhaṃ ajātasattuṃ vedehiputtaṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ, deva, makkhali gosālo saṅghī ceva gaṇī ca gaṇācariyo ca ñāto yasassī titthakaro sādhusammato bahujanassa rattaññū cirapabbajito addhagato vayoanuppatto.
152. And another royal minister said to Ajātasattu, the Magadhan king, son of Videhī: "My lord, this Makkhali Gosāla is a leader of a group, a teacher of a group, renowned, famous, a founder of a sect, esteemed as a good person by the multitude, one who has known many nights (of monastic life), long gone forth, far advanced in years, having reached old age.
152. Một vị quan cận thần khác cũng đã thưa với vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Magadha rằng: “Đại vương, vị Makkhali Gosāla này là người có chúng đệ tử, có đoàn thể, là thầy của đoàn thể, được biết đến, có danh tiếng, là người sáng lập giáo phái, được số đông kính trọng là bậc thiện tri thức, biết nhiều đêm dài, đã đi qua một chặng đường dài, đã đạt đến tuổi già.
Taṃ devo makkhaliṃ gosālaṃ payirupāsatu.
May your majesty approach that Makkhali Gosāla.
Đại vương hãy đến gần vị Makkhali Gosāla ấy.
Appeva nāma devassa makkhaliṃ gosālaṃ payirupāsato cittaṃ pasīdeyyā’’ti.
Perhaps, by your majesty approaching Makkhali Gosāla, your mind may become clear."
Có lẽ khi đại vương đến gần vị Makkhali Gosāla ấy, tâm của đại vương sẽ được thanh tịnh.”
Evaṃ vutte, rājā māgadho ajātasattu vedehiputto tuṇhī ahosi.
When this was said, Ajātasattu, the Magadhan king, son of Videhī, remained silent.
Khi được nói như vậy, vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Magadha, đã im lặng.
153. Aññataropi kho rājāmacco rājānaṃ māgadhaṃ ajātasattuṃ vedehiputtaṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ, deva, ajito kesakambalo saṅghī ceva gaṇī ca gaṇācariyo ca ñāto yasassī titthakaro sādhusammato bahujanassa rattaññū cirapabbajito addhagato vayoanuppatto.
153. And another royal minister said to Ajātasattu, the Magadhan king, son of Videhī: "My lord, this Ajita Kesakambala is a leader of a group, a teacher of a group, renowned, famous, a founder of a sect, esteemed as a good person by the multitude, one who has known many nights (of monastic life), long gone forth, far advanced in years, having reached old age.
153. Một vị quan cận thần khác cũng đã thưa với vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Magadha rằng: “Đại vương, vị Ajita Kesakambala này là người có chúng đệ tử, có đoàn thể, là thầy của đoàn thể, được biết đến, có danh tiếng, là người sáng lập giáo phái, được số đông kính trọng là bậc thiện tri thức, biết nhiều đêm dài, đã đi qua một chặng đường dài, đã đạt đến tuổi già.
Taṃ devo ajitaṃ kesakambalaṃ payirupāsatu.
May your majesty approach that Ajita Kesakambala.
Đại vương hãy đến gần vị Ajita Kesakambala ấy.
Appeva nāma devassa ajitaṃ kesakambalaṃ payirupāsato cittaṃ pasīdeyyā’’ti.
Perhaps, by your majesty approaching Ajita Kesakambala, your mind may become clear."
Có lẽ khi đại vương đến gần vị Ajita Kesakambala ấy, tâm của đại vương sẽ được thanh tịnh.”
Evaṃ vutte, rājā māgadho ajātasattu vedehiputto tuṇhī ahosi.
When this was said, Ajātasattu, the Magadhan king, son of Videhī, remained silent.
Khi được nói như vậy, vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Magadha, đã im lặng.
154. Aññataropi kho rājāmacco rājānaṃ māgadhaṃ ajātasattuṃ vedehiputtaṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ, deva, pakudho* kaccāyano saṅghī ceva gaṇī ca gaṇācariyo ca ñāto yasassī titthakaro sādhusammato bahujanassa rattaññū cirapabbajito addhagato vayoanuppatto.
154. And another royal minister said to Ajātasattu, the Magadhan king, son of Videhī: "My lord, this Pakudha Kaccāyana is a leader of a group, a teacher of a group, renowned, famous, a founder of a sect, esteemed as a good person by the multitude, one who has known many nights (of monastic life), long gone forth, far advanced in years, having reached old age.
154. Một vị quan cận thần khác cũng đã thưa với vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Magadha rằng: “Đại vương, vị Pakudha Kaccāyana này là người có chúng đệ tử, có đoàn thể, là thầy của đoàn thể, được biết đến, có danh tiếng, là người sáng lập giáo phái, được số đông kính trọng là bậc thiện tri thức, biết nhiều đêm dài, đã đi qua một chặng đường dài, đã đạt đến tuổi già.
Taṃ devo pakudhaṃ kaccāyanaṃ payirupāsatu.
May your majesty approach that Pakudha Kaccāyana.
Đại vương hãy đến gần vị Pakudha Kaccāyana ấy.
Appeva nāma devassa pakudhaṃ kaccāyanaṃ payirupāsato cittaṃ pasīdeyyā’’ti.
Perhaps, by your majesty approaching Pakudha Kaccāyana, your mind may become clear."
Có lẽ khi đại vương đến gần vị Pakudha Kaccāyana ấy, tâm của đại vương sẽ được thanh tịnh.”
Evaṃ vutte, rājā māgadho ajātasattu vedehiputto tuṇhī ahosi.
When this was said, Ajātasattu, the Magadhan king, son of Videhī, remained silent.
Khi được nói như vậy, vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Magadha, đã im lặng.
155. Aññataropi kho rājāmacco rājānaṃ māgadhaṃ ajātasattuṃ vedehiputtaṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ, deva, sañcayo* belaṭṭhaputto* saṅghī ceva gaṇī ca gaṇācariyo ca ñāto yasassī titthakaro sādhusammato bahujanassa rattaññū cirapabbajito addhagato vayoanuppatto.
155. And another royal minister said to Ajātasattu, the Magadhan king, son of Videhī: "My lord, this Sañcaya Belaṭṭhaputta is a leader of a group, a teacher of a group, renowned, famous, a founder of a sect, esteemed as a good person by the multitude, one who has known many nights (of monastic life), long gone forth, far advanced in years, having reached old age.
155. Một vị quan cận thần khác cũng đã thưa với vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Magadha rằng: “Đại vương, vị Sañcaya Belaṭṭhaputta này là người có chúng đệ tử, có đoàn thể, là thầy của đoàn thể, được biết đến, có danh tiếng, là người sáng lập giáo phái, được số đông kính trọng là bậc thiện tri thức, biết nhiều đêm dài, đã đi qua một chặng đường dài, đã đạt đến tuổi già.
Taṃ devo sañcayaṃ belaṭṭhaputtaṃ payirupāsatu.
May your majesty approach that Sañcaya Belaṭṭhaputta.
Đại vương hãy đến gần vị Sañcaya Belaṭṭhaputta ấy.
Appeva nāma devassa sañcayaṃ belaṭṭhaputtaṃ payirupāsato cittaṃ pasīdeyyā’’ti.
Perhaps, by your majesty approaching Sañcaya Belaṭṭhaputta, your mind may become clear."
Có lẽ khi đại vương đến gần vị Sañcaya Belaṭṭhaputta ấy, tâm của đại vương sẽ được thanh tịnh.”
Evaṃ vutte, rājā māgadho ajātasattu vedehiputto tuṇhī ahosi.
When this was said, Ajātasattu, the Magadhan king, son of Videhī, remained silent.
Khi được nói như vậy, vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Magadha, đã im lặng.
156. Aññataropi kho rājāmacco rājānaṃ māgadhaṃ ajātasattuṃ vedehiputtaṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ, deva, nigaṇṭho nāṭaputto* saṅghī ceva gaṇī ca gaṇācariyo ca ñāto yasassī titthakaro sādhusammato bahujanassa rattaññū cirapabbajito addhagato vayoanuppatto.
156. And another royal minister said to Ajātasattu, the Magadhan king, son of Videhī: "My lord, this Nigaṇṭha Nāṭaputta is a leader of a group, a teacher of a group, renowned, famous, a founder of a sect, esteemed as a good person by the multitude, one who has known many nights (of monastic life), long gone forth, far advanced in years, having reached old age.
156. Một vị quan cận thần khác cũng đã thưa với vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Magadha rằng: “Đại vương, vị Nigaṇṭha Nāṭaputta này là người có chúng đệ tử, có đoàn thể, là thầy của đoàn thể, được biết đến, có danh tiếng, là người sáng lập giáo phái, được số đông kính trọng là bậc thiện tri thức, biết nhiều đêm dài, đã đi qua một chặng đường dài, đã đạt đến tuổi già.
Taṃ devo nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ payirupāsatu.
May your majesty approach that Nigaṇṭha Nāṭaputta.
Đại vương hãy đến gần vị Nigaṇṭha Nāṭaputta ấy.
Appeva nāma devassa nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ payirupāsato cittaṃ pasīdeyyā’’ti.
Perhaps, by your majesty approaching Nigaṇṭha Nāṭaputta, your mind may become clear."
Có lẽ khi đại vương đến gần vị Nigaṇṭha Nāṭaputta ấy, tâm của đại vương sẽ được thanh tịnh.”
Evaṃ vutte, rājā māgadho ajātasattu vedehiputto tuṇhī ahosi.
When this was said, Ajātasattu, the Magadhan king, son of Videhī, remained silent.
Khi được nói như vậy, vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Magadha, đã im lặng.
157. Tena kho pana samayena jīvako komārabhacco rañño māgadhassa ajātasattussa vedehiputtassa avidūre tuṇhībhūto nisinno hoti.
157. Now at that time, Jīvaka Komārabhacca was sitting silently not far from Ajātasattu, the Magadhan king, son of Videhī.
157. Lúc bấy giờ, Jīvaka Komārabhacca đang ngồi im lặng không xa vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Magadha.
Atha kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘tvaṃ pana, samma jīvaka, kiṃ tuṇhī’’ti?
Then Ajātasattu, the Magadhan king, son of Videhī, said to Jīvaka Komārabhacca: "But why are you silent, friend Jīvaka?"
Rồi vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Magadha, đã nói với Jīvaka Komārabhacca rằng: “Này bạn Jīvaka, sao bạn lại im lặng?”
‘‘Ayaṃ, deva, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho amhākaṃ ambavane viharati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ aḍḍhateḷasehi bhikkhusatehi.
"My lord, the Blessed One, the Arahant, the Fully Self-Enlightened Buddha, is dwelling in our mango grove with a great assembly of bhikkhus, twelve hundred and fifty bhikkhus.
“Đại vương, vị Bhagavā, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác ấy đang trú ngụ tại khu vườn xoài của chúng con cùng với đại chúng Tỳ-kheo gồm một ngàn hai trăm năm mươi vị Tỳ-kheo.
Taṃ kho pana bhagavantaṃ* evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti.
And this good report has spread concerning that Blessed One: 'Indeed, the Blessed One is an Arahant, Fully Self-Enlightened, accomplished in knowledge and conduct, the Fortunate One, knower of worlds, unsurpassed trainer of persons to be tamed, teacher of gods and humans, the Buddha, the Blessed One.' "
Tiếng lành về vị Bhagavā ấy đã vang khắp rằng: ‘Đức Bhagavā ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh Hạnh, Thiện Thệ, bậc Tri Giải Thế Gian, bậc Vô Thượng Điều Ngự Sĩ, Đạo Sư của chư Thiên và loài người, bậc Phật, bậc Bhagavā’.
Taṃ devo bhagavantaṃ payirupāsatu.
"May your majesty approach that Blessed One.
Đại vương hãy đến gần vị Bhagavā ấy.
Appeva nāma devassa bhagavantaṃ payirupāsato cittaṃ pasīdeyyā’ti.
Perhaps, by your majesty approaching the Blessed One, your mind may become clear."
Có lẽ khi đại vương đến gần vị Bhagavā ấy, tâm của đại vương sẽ được thanh tịnh.”
158. ‘‘Tena hi, samma jīvaka, hatthiyānāni kappāpehī’’ti.
158. "In that case, friend Jīvaka, have the elephant conveyances prepared."
158. “Vậy thì, này bạn Jīvaka, hãy chuẩn bị các cỗ xe voi.”
‘‘Evaṃ, devā’’ti kho jīvako komārabhacco rañño māgadhassa ajātasattussa vedehiputtassa paṭissuṇitvā pañcamattāni hatthinikāsatāni kappāpetvā rañño ca ārohaṇīyaṃ nāgaṃ, rañño māgadhassa ajātasattussa vedehiputtassa paṭivedesi – ‘‘kappitāni kho te, deva, hatthiyānāni, yassadāni kālaṃ maññasī’’ti.
"Yes, my lord," Jīvaka Komārabhacca replied to Ajātasattu, the Magadhan king, son of Videhī; having ordered five hundred female elephants to be prepared as conveyances, and the royal elephant for the king to mount, he reported to Ajātasattu, the Magadhan king, son of Videhī: "Your majesty, the elephant conveyances are ready; now your majesty may do as you deem fit."
“Vâng, đại vương,” Jīvaka Komārabhacca đã vâng lời vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Magadha, rồi ông đã chuẩn bị khoảng năm trăm cỗ xe voi cái và một con voi để vua ngự, sau đó ông đã báo lại với vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Magadha rằng: “Đại vương, các cỗ xe voi đã được chuẩn bị xong, bây giờ đại vương thấy lúc nào thích hợp thì tùy ý.”
Atha kho rañño māgadhassa ajātasattussa vedehiputtassa avidūre ambavanassa ahudeva bhayaṃ, ahu chambhitattaṃ, ahu lomahaṃso.
Then, not far from the mango grove, fear, agitation, and goosebumps arose in Ajātasattu, the Magadhan king, son of Videhī.
Rồi khi vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Magadha, đến không xa vườn xoài, một sự sợ hãi đã khởi lên, một sự rùng mình đã khởi lên, một sự dựng tóc gáy đã khởi lên.
Atha kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto bhīto saṃviggo lomahaṭṭhajāto jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘kacci maṃ, samma jīvaka, na vañcesi?
Then Ajātasattu, the Magadhan king, son of Videhī, being fearful, agitated, and with goosebumps, said to Jīvaka Komārabhacca: "Are you not deceiving me, friend Jīvaka?
Rồi vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Magadha, vì sợ hãi, lo lắng, dựng tóc gáy, đã nói với Jīvaka Komārabhacca rằng: “Này bạn Jīvaka, có phải bạn không lừa dối tôi không?
Kacci maṃ, samma jīvaka, na palambhesi?
Are you not deluding me, friend Jīvaka?
Này bạn Jīvaka, có phải bạn không đánh lừa tôi không?
Kacci maṃ, samma jīvaka, na paccatthikānaṃ desi?
Are you not handing me over to my enemies, friend Jīvaka?
Này bạn Jīvaka, có phải bạn không giao tôi cho kẻ thù không?
Kathañhi nāma tāva mahato bhikkhusaṅghassa aḍḍhateḷasānaṃ bhikkhusatānaṃ neva khipitasaddo bhavissati, na ukkāsitasaddo na nigghoso’’ti.
How is it that there is no sound of clearing throats, no coughing, no noise from such a great assembly of bhikkhus, twelve hundred and fifty bhikkhus?"
Làm sao lại có chuyện một đại chúng Tỳ-kheo gồm một ngàn hai trăm năm mươi vị Tỳ-kheo mà không có tiếng ho, tiếng hắng giọng, hay tiếng ồn ào gì cả?”
‘‘Mā bhāyi, mahārāja, mā bhāyi, mahārāja.
"Do not be afraid, great king, do not be afraid, great king.
“Đại vương chớ sợ hãi, đại vương chớ sợ hãi.
Na taṃ deva, vañcemi; na taṃ, deva, palambhāmi; na taṃ, deva, paccatthikānaṃ demi.
My lord, I am not deceiving you; my lord, I am not deluding you; my lord, I am not handing you over to your enemies.
Đại vương, con không lừa dối đại vương; đại vương, con không đánh lừa đại vương; đại vương, con không giao đại vương cho kẻ thù.
Abhikkama, mahārāja, abhikkama, mahārāja, ete maṇḍalamāḷe dīpā* jhāyantī’’ti.
Proceed, great king, proceed, great king, those lamps are shining in the circular pavilion."
Đại vương hãy tiến lên, đại vương hãy tiến lên, những ngọn đèn kia đang cháy sáng trong những gian nhà tròn.”
160. Atha kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto yāvatikā nāgassa bhūmi nāgena gantvā, nāgā paccorohitvā, pattikova* yena maṇḍalamāḷassa dvāraṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘kahaṃ pana, samma jīvaka, bhagavā’’ti?
160. Then King Ajātasattu, son of Queen Videhī, having gone as far as the elephant could go, alighted from the elephant, and proceeded on foot to the door of the pavilion. Having approached, he said to Jīvaka the royal physician, “Where, friend Jīvaka, is the Blessed One?”
160. Bấy giờ, vua Ajātasattu, con trai của Vedehī, người Magadha, đi bằng voi đến hết địa phận của voi, rồi xuống voi, đi bộ đến cổng của hội trường hình tròn; sau khi đến, vua nói với Jīvaka Komārabhacca: “Này bạn Jīvaka, Thế Tôn đang ở đâu?”
‘‘Eso, mahārāja, bhagavā; eso, mahārāja, bhagavā majjhimaṃ thambhaṃ nissāya puratthābhimukho nisinno purakkhato bhikkhusaṅghassā’’ti.
“This, great king, is the Blessed One. This, great king, is the Blessed One, seated facing east, leaning against the central pillar, with the Saṅgha of bhikkhus before him.”
“Tâu Đại vương, đó là Thế Tôn; tâu Đại vương, đó là Thế Tôn, đang ngồi quay mặt về hướng đông, dựa vào cây cột giữa, với Tăng đoàn chư Tỳ-khưu ở phía trước.”
161. Atha kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
161. Then King Ajātasattu, son of Queen Videhī, went to where the Blessed One was. Having approached, he stood to one side.
161. Bấy giờ, vua Ajātasattu, con trai của Vedehī, người Magadha, đi đến chỗ Thế Tôn đang ngự; sau khi đến, vua đứng sang một bên.
Ekamantaṃ ṭhito kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtaṃ bhikkhusaṅghaṃ anuviloketvā rahadamiva vippasannaṃ udānaṃ udānesi – ‘‘iminā me upasamena udayabhaddo* kumāro samannāgato hotu, yenetarahi upasamena bhikkhusaṅgho samannāgato’’ti.
Standing to one side, King Ajātasattu, son of Queen Videhī, surveyed the Saṅgha of bhikkhus, which was utterly silent, like a clear, still lake, and he uttered an exclamation: “May Prince Udayabhadda be endowed with the same tranquility with which this Saṅgha of bhikkhus is now endowed!”
Đứng sang một bên, vua Ajātasattu, con trai của Vedehī, người Magadha, nhìn khắp Tăng đoàn đang im lặng, hoàn toàn im lặng, trong suốt như hồ nước, rồi thốt lên lời cảm hứng: “Mong rằng hoàng tử Udayabhadda của con được an tịnh như sự an tịnh mà Tăng đoàn đang có này.”
‘‘Agamā kho tvaṃ, mahārāja, yathāpema’’nti.
“You have indeed come with affection, great king.”
“(Thế Tôn nói:) “Tâu Đại vương, ngài đã đến với tình yêu thương.”
‘‘Piyo me, bhante, udayabhaddo kumāro.
“My Lord, Prince Udayabhadda is dear to me.
“Bạch Thế Tôn, hoàng tử Udayabhadda là người con yêu quý.
Iminā me, bhante, upasamena udayabhaddo kumāro samannāgato hotu yenetarahi upasamena bhikkhusaṅgho samannāgato’’ti.
My Lord, may Prince Udayabhadda be endowed with the same tranquility with which this Saṅgha of bhikkhus is now endowed.”
Bạch Thế Tôn, mong rằng hoàng tử Udayabhadda của con được an tịnh như sự an tịnh mà Tăng đoàn đang có này.”
162. Atha kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto bhagavantaṃ abhivādetvā, bhikkhusaṅghassa añjaliṃ paṇāmetvā, ekamantaṃ nisīdi.
162. Then King Ajātasattu, son of Queen Videhī, bowed to the Blessed One, paid homage to the Saṅgha of bhikkhus, and sat down to one side.
162. Bấy giờ, vua Ajātasattu, con trai của Vedehī, người Magadha, đảnh lễ Thế Tôn, chắp tay cung kính Tăng đoàn chư Tỳ-khưu, rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘puccheyyāmahaṃ, bhante, bhagavantaṃ kiñcideva desaṃ* ; sace me bhagavā okāsaṃ karoti pañhassa veyyākaraṇāyā’’ti.
Sitting to one side, King Ajātasattu, son of Queen Videhī, said to the Blessed One, “My Lord, I would like to ask the Blessed One a certain matter. If the Blessed One grants me the opportunity to answer the question.”
Ngồi xuống một bên, vua Ajātasattu, con trai của Vedehī, người Magadha, nói với Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, con muốn hỏi Thế Tôn một điều gì đó; nếu Thế Tôn cho phép con được giải đáp câu hỏi.”
‘‘Puccha, mahārāja, yadākaṅkhasī’’ti.
“Ask, great king, what you wish.”
“Tâu Đại vương, hãy hỏi điều gì ngài muốn.”
163. ‘‘Yathā nu kho imāni, bhante, puthusippāyatanāni, seyyathidaṃ – hatthārohā assārohā rathikā dhanuggahā celakā calakā piṇḍadāyakā uggā rājaputtā pakkhandino mahānāgā sūrā cammayodhino dāsikaputtā āḷārikā kappakā nhāpakā* sūdā mālākārā rajakā pesakārā naḷakārā kumbhakārā gaṇakā muddikā, yāni vā panaññānipi evaṃgatāni puthusippāyatanāni, te diṭṭheva dhamme sandiṭṭhikaṃ sippaphalaṃ upajīvanti; te tena attānaṃ sukhenti pīṇenti* , mātāpitaro sukhenti pīṇenti, puttadāraṃ sukhenti pīṇenti, mittāmacce sukhenti pīṇenti, samaṇabrāhmaṇesu* uddhaggikaṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhapenti sovaggikaṃ sukhavipākaṃ saggasaṃvattanikaṃ.
163. “How is it, my Lord, that these various crafts—such as elephant-riders, horse-riders, charioteers, archers, standard-bearers, skirmishers, food-providers, warriors, royal princes, intrepid heroes, great elephants, brave men, shield-bearers, slave-born soldiers, cooks, barbers, bath attendants, confectioners, florists, dyers, weavers, reed-workers, potters, accountants, and seal-makers—or whatever other various crafts there may be, sustain themselves by the visible fruits of their craft in this very life? They gladden and nourish themselves with it, they gladden and nourish their parents, they gladden and nourish their wives and children, they gladden and nourish their friends and associates, and they establish an offering for recluses and brahmins, which is sublime, conducive to happiness, and leads to heaven.
163. “Bạch Thế Tôn, cũng như những nghề nghiệp đa dạng này, chẳng hạn như: người điều khiển voi, người cưỡi ngựa, người đánh xe, cung thủ, người cầm cờ, người chỉ huy quân đội, người lính tiên phong, hoàng tử, người xông pha trận mạc, những chiến binh vĩ đại, những anh hùng, những người lính mặc giáp da, con trai của tỳ nữ, đầu bếp, thợ cắt tóc, người tắm thuê, người nấu ăn, người làm vòng hoa, thợ giặt, thợ dệt, thợ làm đồ tre, thợ gốm, toán học gia, người đếm số bằng ngón tay; hoặc bất kỳ nghề nghiệp đa dạng nào khác tương tự như vậy, họ kiếm sống bằng thành quả của nghề nghiệp mà họ thấy được ngay trong đời này; nhờ đó họ làm cho bản thân mình được hạnh phúc, được thỏa mãn; làm cho cha mẹ được hạnh phúc, được thỏa mãn; làm cho vợ con được hạnh phúc, được thỏa mãn; làm cho bạn bè, quan lại được hạnh phúc, được thỏa mãn; họ thiết lập một sự cúng dường cao quý cho các Sa-môn, Bà-la-môn, mang lại quả báo an lạc, dẫn đến cõi trời.
Sakkā nu kho, bhante, evameva diṭṭheva dhamme sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ paññapetu’’nti?
Is it possible, my Lord, to declare a similar visible fruit of recluseship in this very life?”
Bạch Thế Tôn, có thể nào ngay trong đời này, thành quả của đời sống Sa-môn cũng được thấy rõ ràng như vậy không?”
164. ‘‘Abhijānāsi no tvaṃ, mahārāja, imaṃ pañhaṃ aññe samaṇabrāhmaṇe pucchitā’’ti?
164. “Do you remember, great king, having asked this question of other recluses and brahmins?”
164. “Tâu Đại vương, ngài có nhớ đã hỏi câu hỏi này với các Sa-môn, Bà-la-môn khác chưa?”
‘‘Abhijānāmahaṃ, bhante, imaṃ pañhaṃ aññe samaṇabrāhmaṇe pucchitā’’ti.
“I remember, my Lord, having asked this question of other recluses and brahmins.”
“Bạch Thế Tôn, con nhớ là đã hỏi câu hỏi này với các Sa-môn, Bà-la-môn khác rồi ạ.”
‘‘Yathā kathaṃ pana te, mahārāja, byākariṃsu, sace te agaru bhāsassū’’ti.
“How did they explain it, great king? If it is not troublesome for you, please speak.”
“Thế thì, tâu Đại vương, họ đã trả lời ngài như thế nào? Nếu ngài không ngại thì hãy kể cho nghe.”
‘‘Na kho me, bhante, garu, yatthassa bhagavā nisinno, bhagavantarūpo vā’’ti* .
“It is not troublesome for me, my Lord, when the Blessed One is seated here, or one like the Blessed One.”
“Bạch Thế Tôn, con không ngại, khi Thế Tôn đang ngự ở đây, hoặc một người có vẻ ngoài giống Thế Tôn.”
‘‘Tena hi, mahārāja, bhāsassū’’ti.
“In that case, great king, please speak.”
“Vậy thì, tâu Đại vương, hãy kể đi.”
165. ‘‘Ekamidāhaṃ, bhante, samayaṃ yena pūraṇo kassapo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā pūraṇena kassapena saddhiṃ sammodiṃ.
165. “My Lord, on one occasion I went to where Pūraṇa Kassapa was. Having approached, I exchanged greetings with Pūraṇa Kassapa.
165. “Bạch Thế Tôn, một lần nọ, con đã đi đến chỗ Pūraṇa Kassapa; sau khi đến, con đã chào hỏi Pūraṇa Kassapa.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃ.
Having exchanged courteous and memorable talk, I sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật và đáng nhớ, con ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho ahaṃ, bhante, pūraṇaṃ kassapaṃ etadavocaṃ – ‘yathā nu kho imāni, bho kassapa, puthusippāyatanāni, seyyathidaṃ – hatthārohā assārohā rathikā dhanuggahā celakā calakā piṇḍadāyakā uggā rājaputtā pakkhandino mahānāgā sūrā cammayodhino dāsikaputtā āḷārikā kappakā nhāpakā sūdā mālākārā rajakā pesakārā naḷakārā kumbhakārā gaṇakā muddikā, yāni vā panaññānipi evaṃgatāni puthusippāyatanāni- te diṭṭheva dhamme sandiṭṭhikaṃ sippaphalaṃ upajīvanti; te tena attānaṃ sukhenti pīṇenti, mātāpitaro sukhenti pīṇenti, puttadāraṃ sukhenti pīṇenti, mittāmacce sukhenti pīṇenti, samaṇabrāhmaṇesu uddhaggikaṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhapenti sovaggikaṃ sukhavipākaṃ saggasaṃvattanikaṃ.
Sitting to one side, my Lord, I said to Pūraṇa Kassapa, ‘How is it, venerable Kassapa, that these various crafts—such as elephant-riders, horse-riders, charioteers, archers, standard-bearers, skirmishers, food-providers, warriors, royal princes, intrepid heroes, great elephants, brave men, shield-bearers, slave-born soldiers, cooks, barbers, bath attendants, confectioners, florists, dyers, weavers, reed-workers, potters, accountants, and seal-makers—or whatever other various crafts there may be, sustain themselves by the visible fruits of their craft in this very life? They gladden and nourish themselves with it, they gladden and nourish their parents, they gladden and nourish their wives and children, they gladden and nourish their friends and associates, and they establish an offering for recluses and brahmins, which is sublime, conducive to happiness, and leads to heaven.
Ngồi xuống một bên, bạch Thế Tôn, con đã nói với Pūraṇa Kassapa: ‘Này Tôn giả Kassapa, cũng như những nghề nghiệp đa dạng này, chẳng hạn như: người điều khiển voi, người cưỡi ngựa, người đánh xe, cung thủ, người cầm cờ, người chỉ huy quân đội, người lính tiên phong, hoàng tử, người xông pha trận mạc, những chiến binh vĩ đại, những người lính mặc giáp da, con trai của tỳ nữ, đầu bếp, thợ cắt tóc, người tắm thuê, người nấu ăn, người làm vòng hoa, thợ giặt, thợ dệt, thợ làm đồ tre, thợ gốm, toán học gia, người đếm số bằng ngón tay; hoặc bất kỳ nghề nghiệp đa dạng nào khác tương tự như vậy – họ kiếm sống bằng thành quả của nghề nghiệp mà họ thấy được ngay trong đời này; nhờ đó họ làm cho bản thân mình được hạnh phúc, được thỏa mãn; làm cho cha mẹ được hạnh phúc, được thỏa mãn; làm cho vợ con được hạnh phúc, được thỏa mãn; làm cho bạn bè, quan lại được hạnh phúc, được thỏa mãn; họ thiết lập một sự cúng dường cao quý cho các Sa-môn, Bà-la-môn, mang lại quả báo an lạc, dẫn đến cõi trời.
Sakkā nu kho, bho kassapa, evameva diṭṭheva dhamme sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ paññapetu’nti?
Is it possible, venerable Kassapa, to declare a similar visible fruit of recluseship in this very life?’”
Này Tôn giả Kassapa, có thể nào ngay trong đời này, thành quả của đời sống Sa-môn cũng được thấy rõ ràng như vậy không?’”
166. ‘‘Evaṃ vutte, bhante, pūraṇo kassapo maṃ etadavoca – ‘karoto kho, mahārāja, kārayato, chindato chedāpayato, pacato pācāpayato socayato, socāpayato, kilamato kilamāpayato, phandato phandāpayato, pāṇamatipātāpayato, adinnaṃ ādiyato, sandhiṃ chindato, nillopaṃ harato, ekāgārikaṃ karoto, paripanthe tiṭṭhato, paradāraṃ gacchato, musā bhaṇato, karoto na karīyati pāpaṃ.
166. “When I said this, my Lord, Pūraṇa Kassapa said to me: ‘Great king, for one who acts or causes to act, who cuts or causes to cut, who burns or causes to burn, who causes sorrow or causes to cause sorrow, who becomes exhausted or causes to become exhausted, who trembles or causes to tremble, who takes life or causes life to be taken, who takes what is not given, who breaks into houses, who plunders, who commits highway robbery, who commits adultery, who speaks falsehoods—there is no evil done by him, there is no accrual of evil.
166. “Bạch Thế Tôn, khi được hỏi như vậy, Pūraṇa Kassapa đã nói với con rằng: ‘Tâu Đại vương, người tự mình làm, người sai người khác làm; người tự mình chặt, người sai người khác chặt; người tự mình nướng, người sai người khác nướng; người tự mình làm buồn, người sai người khác làm buồn; người tự mình làm mệt mỏi, người sai người khác làm mệt mỏi; người tự mình run sợ, người sai người khác run sợ; người tự mình sát hại sinh vật, người sai người khác sát hại; người tự mình lấy của không cho, người tự mình phá nhà, người tự mình cướp bóc, người tự mình chặn đường, người tự mình ngoại tình, người tự mình nói dối – khi làm những việc đó, không có ác nghiệp được tạo ra.
Khurapariyantena cepi cakkena yo imissā pathaviyā pāṇe ekaṃ maṃsakhalaṃ ekaṃ maṃsapuñjaṃ kareyya, natthi tatonidānaṃ pāpaṃ, natthi pāpassa āgamo.
Even if one were to make all living beings on this earth into one heap of flesh, one pile of flesh with a razor-sharp wheel, there would be no evil from that, no accrual of evil.
Dù cho có người dùng bánh xe có lưỡi dao bén như dao cạo để biến các sinh vật trên trái đất này thành một đống thịt, một khối thịt duy nhất, thì cũng không có ác nghiệp nào từ đó, không có sự tích lũy ác nghiệp nào.
Dakkhiṇaṃ cepi gaṅgāya tīraṃ gaccheyya hananto ghātento chindanto chedāpento pacanto pācāpento, natthi tatonidānaṃ pāpaṃ, natthi pāpassa āgamo.
Even if one were to go to the south bank of the Ganges, killing, slaughtering, cutting, causing to cut, burning, causing to burn, there would be no evil from that, no accrual of evil.
Dù cho có người đi về bờ nam sông Hằng, tự mình giết hại, sai người khác giết hại, tự mình chặt, sai người khác chặt, tự mình nướng, sai người khác nướng, thì cũng không có ác nghiệp nào từ đó, không có sự tích lũy ác nghiệp nào.
Uttarañcepi gaṅgāya tīraṃ gaccheyya dadanto dāpento yajanto yajāpento, natthi tatonidānaṃ puññaṃ, natthi puññassa āgamo.
Even if one were to go to the north bank of the Ganges, giving, causing to give, sacrificing, causing to sacrifice, there would be no merit from that, no accrual of merit.
Dù cho có người đi về bờ bắc sông Hằng, tự mình bố thí, sai người khác bố thí, tự mình cúng dường, sai người khác cúng dường, thì cũng không có công đức nào từ đó, không có sự tích lũy công đức nào.
Dānena damena saṃyamena saccavajjena natthi puññaṃ, natthi puññassa āgamo’ti.
By giving, by self-control, by restraint, by truthfulness, there is no merit, no accrual of merit.’
Không có công đức từ bố thí, từ tự chế, từ tiết độ, từ nói lời chân thật; không có sự tích lũy công đức nào.’
Itthaṃ kho me, bhante, pūraṇo kassapo sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ puṭṭho samāno akiriyaṃ byākāsi.
Thus, my Lord, when asked about a visible fruit of recluseship, Pūraṇa Kassapa declared non-action.
Bạch Thế Tôn, Pūraṇa Kassapa đã trả lời con về sự không hành động khi con hỏi về thành quả của đời sống Sa-môn thấy được ngay trong đời này.”
‘‘Seyyathāpi, bhante, ambaṃ vā puṭṭho labujaṃ byākareyya, labujaṃ vā puṭṭho ambaṃ byākareyya; evameva kho me, bhante, pūraṇo kassapo sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ puṭṭho samāno akiriyaṃ byākāsi.
“Just as, my Lord, one asked about a mango might explain a breadfruit, or one asked about a breadfruit might explain a mango; even so, my Lord, Pūraṇa Kassapa, when asked about a visible fruit of recluseship, declared non-action.
“Bạch Thế Tôn, cũng như khi được hỏi về quả xoài lại trả lời về quả mít, hoặc khi được hỏi về quả mít lại trả lời về quả xoài; cũng vậy, bạch Thế Tôn, Pūraṇa Kassapa đã trả lời con về sự không hành động khi con hỏi về thành quả của đời sống Sa-môn thấy được ngay trong đời này.
Tassa mayhaṃ, bhante, etadahosi – ‘kathañhi nāma mādiso samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā vijite vasantaṃ apasādetabbaṃ maññeyyā’ti.
Then, my Lord, it occurred to me: ‘How can one such as I consider it appropriate to disparage a recluse or brahmin residing in my territory?’
Bạch Thế Tôn, con đã nghĩ: ‘Làm sao một người như mình lại có thể nghĩ rằng một Sa-môn hay Bà-la-môn đang sống trong vương quốc của mình là đáng khinh bỉ?’
So kho ahaṃ, bhante, pūraṇassa kassapassa bhāsitaṃ neva abhinandiṃ nappaṭikkosiṃ.
So, my Lord, I neither approved nor rejected Pūraṇa Kassapa’s statement.
Vì vậy, bạch Thế Tôn, con đã không hoan nghênh cũng không bác bỏ lời nói của Pūraṇa Kassapa.”
Anabhinanditvā appaṭikositvā anattamano, anattamanavācaṃ anicchāretvā, tameva vācaṃ anuggaṇhanto anikkujjanto* uṭṭhāyāsanā pakkamiṃ* .
Not delighting, not deprecating, displeased, not uttering a displeased word, but upholding and not contradicting that very word, I rose from my seat and departed.
Không hoan hỷ, không phản đối, không hài lòng, không thốt ra lời không hài lòng, không chấp nhận lời nói ấy, không bác bỏ lời nói ấy, tôi đứng dậy khỏi chỗ ngồi và bỏ đi.
167. ‘‘Ekamidāhaṃ, bhante, samayaṃ yena makkhali gosālo tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā makkhalinā gosālena saddhiṃ sammodiṃ.
167. “Venerable Sir, at one time I approached Makkhali Gosāla; having approached him, I exchanged greetings with Makkhali Gosāla.
167. “Thưa Tôn giả, một thời tôi đi đến chỗ Makkhali Gosāla; sau khi đến, tôi chào hỏi Makkhali Gosāla.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃ.
Having concluded the courteous and memorable talk, I sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, tôi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho ahaṃ, bhante, makkhaliṃ gosālaṃ etadavocaṃ – ‘yathā nu kho imāni, bho gosāla, puthusippāyatanāni…pe… sakkā nu kho, bho gosāla, evameva diṭṭheva dhamme sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ paññapetu’nti?
As I sat to one side, Venerable Sir, I said to Makkhali Gosāla: ‘Just as, venerable Gosāla, these various crafts…and so on…is it possible, venerable Gosāla, in the same way, to declare a fruit of recluseship visible here and now?’
Khi đã ngồi xuống một bên, thưa Tôn giả, tôi nói với Makkhali Gosāla rằng: ‘Này ông Gosāla, như những ngành nghề khác nhau này… (văn bản gốc có thể bị cắt bớt ở đây, nhưng theo ngữ cảnh thì ý nghĩa là các ngành nghề có thể thấy rõ thành quả ngay trong đời này)… Này ông Gosāla, có thể tuyên bố quả Sa-môn thấy được ngay trong hiện tại như vậy không?’
168. ‘‘Evaṃ vutte, bhante, makkhali gosālo maṃ etadavoca – ‘natthi mahārāja hetu natthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāya, ahetū* apaccayā sattā saṃkilissanti.
168. “When I spoke thus, Venerable Sir, Makkhali Gosāla said to me: ‘Great king, there is no cause, no condition for the defilement of beings; without cause, without condition, beings become defiled.
168. “Thưa Tôn giả, khi được hỏi như vậy, Makkhali Gosāla nói với tôi rằng: ‘Này Đại vương, không có nhân, không có duyên cho sự ô nhiễm của chúng sinh; chúng sinh bị ô nhiễm không có nhân, không có duyên.
Natthi hetu, natthi paccayo sattānaṃ visuddhiyā, ahetū apaccayā sattā visujjhanti.
There is no cause, no condition for the purification of beings; without cause, without condition, beings become purified.
Không có nhân, không có duyên cho sự thanh tịnh của chúng sinh; chúng sinh được thanh tịnh không có nhân, không có duyên.
Natthi attakāre, natthi parakāre, natthi purisakāre, natthi balaṃ, natthi vīriyaṃ, natthi purisathāmo, natthi purisaparakkamo.
There is no self-exertion, no other-exertion, no human exertion, no strength, no energy, no human power, no human effort.
Không có tự tác, không có tha tác, không có sự nỗ lực của con người, không có sức mạnh, không có tinh tấn, không có nghị lực của con người, không có sự cố gắng của con người.
Sabbe sattā sabbe pāṇā sabbe bhūtā sabbe jīvā avasā abalā avīriyā niyatisaṅgatibhāvapariṇatā chasvevābhijātīsu sukhadukkhaṃ* paṭisaṃvedenti.
All beings, all creatures, all existences, all life are without power, without strength, without energy; they are destined, by their nature and their particular kind of existence, to experience pleasure and pain in the six classes of birth.
Tất cả chúng sinh, tất cả loài hữu tình, tất cả loài sinh vật, tất cả loài có sự sống đều vô chủ, vô lực, vô tinh tấn, bị định mệnh, số phận và bản chất chi phối, cảm nhận khổ và lạc trong sáu loại tái sinh.
Cuddasa kho panimāni yonipamukhasatasahassāni saṭṭhi ca satāni cha ca satāni pañca ca kammuno satāni pañca ca kammāni tīṇi ca kammāni kamme ca aḍḍhakamme ca dvaṭṭhipaṭipadā dvaṭṭhantarakappā chaḷābhijātiyo aṭṭha purisabhūmiyo ekūnapaññāsa ājīvakasate ekūnapaññāsa paribbājakasate ekūnapaññāsa nāgāvāsasate vīse indriyasate tiṃse nirayasate chattiṃsa rajodhātuyo satta saññīgabbhā satta asaññīgabbhā satta nigaṇṭhigabbhā satta devā satta mānusā satta pisācā satta sarā satta pavuṭā* satta pavuṭasatāni satta papātā satta papātasatāni satta supinā satta supinasatāni cullāsīti mahākappino* satasahassāni, yāni bāle ca paṇḍite ca sandhāvitvā saṃsaritvā dukkhassantaṃ karissanti.
Indeed, there are 1,400,000 principal wombs, and sixty hundreds, and six hundreds; five hundreds of karmas, five karmas, three karmas, full karma and half-karma; sixty-two paths, sixty-two intermediate aeons, six classes of birth, eight stages of human life, forty-nine hundreds of livelihoods, forty-nine hundreds of wanderers, forty-nine hundreds of nāga abodes, twenty hundreds of faculties, thirty hundreds of hells, thirty-six dust-elements, seven classes of conscious beings, seven classes of unconscious beings, seven classes of beings with knotty bodies, seven gods, seven humans, seven pisācas, seven lakes, seven swellings, seven hundreds of swellings, seven precipices, seven hundreds of precipices, seven dreams, seven hundreds of dreams, eighty-four great aeons, through which both fools and wise will wander and transmigrate, and then make an end of suffering.
Có mười bốn vạn tám ngàn loại thai tạng chính yếu, sáu ngàn sáu trăm loại, năm trăm loại hành động, năm loại nghiệp, ba loại nghiệp, nghiệp và nửa nghiệp, sáu mươi hai con đường tu tập, sáu mươi hai đại kiếp, sáu loại tái sinh, tám cảnh giới của con người, bốn mươi chín trăm loại sinh kế của Ajīvaka, bốn mươi chín trăm loại du sĩ, bốn mươi chín trăm loại hang ổ của Nāga, hai mươi trăm loại căn, ba mươi trăm loại địa ngục, ba mươi sáu yếu tố bụi, bảy thai tạng có tưởng, bảy thai tạng vô tưởng, bảy thai tạng Ni-kiền-tử, bảy chư thiên, bảy loài người, bảy loài quỷ, bảy hồ nước, bảy loại vật chất có khối lớn, bảy trăm loại vật chất có khối nhỏ, bảy hố sâu, bảy trăm hố sâu, bảy giấc mơ, bảy trăm giấc mơ, tám mươi bốn vạn đại kiếp, mà qua đó kẻ ngu và người trí sẽ luân chuyển và tái sinh để chấm dứt khổ đau.
Tattha natthi ‘‘imināhaṃ sīlena vā vatena vā tapena vā brahmacariyena vā aparipakkaṃ vā kammaṃ paripācessāmi, paripakkaṃ vā kammaṃ phussa phussa byantiṃ karissāmī’ti hevaṃ natthi.
There is no such thing as: “With this virtue, or this observance, or this ascetic practice, or this holy life, I shall bring to maturity karma that is not yet mature, or I shall experience and make an end of karma that is already mature.”
Trong đó, không có chuyện: ‘Với giới này, hay với giới hạnh này, hay với khổ hạnh này, hay với phạm hạnh này, ta sẽ làm cho nghiệp chưa chín muồi được chín muồi, hay ta sẽ chấm dứt nghiệp đã chín muồi từng chút một.’ Không có chuyện như vậy.
Doṇamite sukhadukkhe pariyantakate saṃsāre, natthi hāyanavaḍḍhane, natthi ukkaṃsāvakaṃse.
Pleasure and pain are measured out like a doṇa, the transmigration has a set limit; there is no diminution or increase, no rising up or falling down.
Khổ và lạc được đo lường như một đấu lúa, sự luân hồi có giới hạn, không có sự suy giảm hay tăng trưởng, không có sự thăng trầm.
Seyyathāpi nāma suttaguḷe khitte nibbeṭhiyamānameva paleti, evameva bāle ca paṇḍite ca sandhāvitvā saṃsaritvā dukkhassantaṃ karissantī’ti.
Just as a ball of string, when thrown, unrolls itself as it goes, so too, both fools and wise will wander and transmigrate, and then make an end of suffering.’
Ví như một cuộn chỉ khi được ném ra sẽ tự động mở ra và lăn đi, cũng vậy, kẻ ngu và người trí sẽ luân chuyển và tái sinh để chấm dứt khổ đau’.”
169. ‘‘Itthaṃ kho me, bhante, makkhali gosālo sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ puṭṭho samāno saṃsārasuddhiṃ byākāsi.
169. “Venerable Sir, when I questioned Makkhali Gosāla about a fruit of recluseship visible here and now, he declared the purification through transmigration.
169. “Thưa Tôn giả, Makkhali Gosāla, khi được tôi hỏi về quả Sa-môn thấy được ngay trong hiện tại, đã giải thích về sự thanh tịnh của luân hồi.
Seyyathāpi, bhante, ambaṃ vā puṭṭho labujaṃ byākareyya, labujaṃ vā puṭṭho ambaṃ byākareyya; evameva kho me, bhante, makkhali gosālo sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ puṭṭho samāno saṃsārasuddhiṃ byākāsi.
Venerable Sir, just as if one were asked about a mango and declared a breadfruit, or asked about a breadfruit and declared a mango; in the same way, Venerable Sir, when I questioned Makkhali Gosāla about a fruit of recluseship visible here and now, he declared the purification through transmigration.
Thưa Tôn giả, ví như khi được hỏi về quả xoài lại giải thích về quả mít, hay khi được hỏi về quả mít lại giải thích về quả xoài; cũng vậy, thưa Tôn giả, Makkhali Gosāla, khi được tôi hỏi về quả Sa-môn thấy được ngay trong hiện tại, đã giải thích về sự thanh tịnh của luân hồi.
Tassa mayhaṃ, bhante, etadahosi – ‘kathañhi nāma mādiso samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā vijite vasantaṃ apasādetabbaṃ maññeyyā’ti.
Then, Venerable Sir, it occurred to me: ‘How could one such as I consider it proper to disparage any recluse or brāhmaṇa dwelling in my domain?’
Thưa Tôn giả, tôi đã nghĩ rằng: ‘Làm sao một người như mình lại có thể nghĩ rằng nên chỉ trích một Sa-môn hay Bà-la-môn đang sống trong vương quốc của mình?’
So kho ahaṃ, bhante, makkhalissa gosālassa bhāsitaṃ neva abhinandiṃ nappaṭikkosiṃ.
So, Venerable Sir, I neither approved nor rejected Makkhali Gosāla’s statement.
Thưa Tôn giả, tôi không hoan hỷ cũng không phản đối lời nói của Makkhali Gosāla.
Anabhinanditvā appaṭikkositvā anattamano, anattamanavācaṃ anicchāretvā, tameva vācaṃ anuggaṇhanto anikkujjanto uṭṭhāyāsanā pakkamiṃ.
Without approving or rejecting it, displeased and without expressing my displeasure, neither accepting nor setting aside that statement, I rose from my seat and departed.
Không hoan hỷ, không phản đối, không hài lòng, không thốt ra lời không hài lòng, không chấp nhận lời nói ấy, không bác bỏ lời nói ấy, tôi đứng dậy khỏi chỗ ngồi và bỏ đi.
170. ‘‘Ekamidāhaṃ, bhante, samayaṃ yena ajito kesakambalo tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā ajitena kesakambalena saddhiṃ sammodiṃ.
170. “Venerable Sir, at one time I approached Ajita Kesakambala; having approached him, I exchanged greetings with Ajita Kesakambala.
170. “Thưa Tôn giả, một thời tôi đi đến chỗ Ajita Kesakambala; sau khi đến, tôi chào hỏi Ajita Kesakambala.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃ.
Having concluded the courteous and memorable talk, I sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, tôi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho ahaṃ, bhante, ajitaṃ kesakambalaṃ etadavocaṃ – ‘yathā nu kho imāni, bho ajita, puthusippāyatanāni…pe… sakkā nu kho, bho ajita, evameva diṭṭheva dhamme sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ paññapetu’nti?
As I sat to one side, Venerable Sir, I said to Ajita Kesakambala: ‘Just as, venerable Ajita, these various crafts…and so on…is it possible, venerable Ajita, in the same way, to declare a fruit of recluseship visible here and now?’
Khi đã ngồi xuống một bên, thưa Tôn giả, tôi nói với Ajita Kesakambala rằng: ‘Này ông Ajita, như những ngành nghề khác nhau này… (văn bản gốc có thể bị cắt bớt ở đây, nhưng theo ngữ cảnh thì ý nghĩa là các ngành nghề có thể thấy rõ thành quả ngay trong đời này)… Này ông Ajita, có thể tuyên bố quả Sa-môn thấy được ngay trong hiện tại như vậy không?’
171. ‘‘Evaṃ vutte, bhante, ajito kesakambalo maṃ etadavoca – ‘natthi, mahārāja, dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ, natthi hutaṃ, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko, natthi ayaṃ loko* , natthi paro loko, natthi mātā, natthi pitā, natthi sattā opapātikā, natthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā* sammāpaṭipannā, ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedenti.
171. “When I spoke thus, Venerable Sir, Ajita Kesakambala said to me: ‘Great king, there is no gift, no offering, no sacrifice, no fruit or result of good or bad actions; there is no this world, no other world, no mother, no father, no spontaneously-born beings; there are no recluses or brāhmaṇas in the world who are rightly gone, rightly practicing, and who, having realized and seen for themselves both this world and the other world with special direct knowledge, make it known.
171. “Thưa Tôn giả, khi được hỏi như vậy, Ajita Kesakambala nói với tôi rằng: ‘Này Đại vương, không có sự bố thí, không có sự cúng dường lớn, không có sự cúng dường nhỏ, không có quả báo của nghiệp thiện ác, không có thế giới này, không có thế giới khác, không có mẹ, không có cha, không có chúng sinh hóa sinh, không có những Sa-môn, Bà-la-môn chân chính trong đời, những người đã tự mình chứng ngộ thế giới này và thế giới khác bằng thắng trí và tuyên bố chúng.
Cātumahābhūtiko ayaṃ puriso, yadā kālaṅkaroti, pathavī pathavikāyaṃ anupeti anupagacchati, āpo āpokāyaṃ anupeti anupagacchati, tejo tejokāyaṃ anupeti anupagacchati, vāyo vāyokāyaṃ anupeti anupagacchati, ākāsaṃ indriyāni saṅkamanti.
This person is made of the four great elements. When he dies, the earth element returns to and enters the earth-aggregate, the water element returns to and enters the water-aggregate, the fire element returns to and enters the fire-aggregate, the air element returns to and enters the air-aggregate, and the faculties pass into space.
Con người này được cấu tạo từ bốn đại yếu tố. Khi chết, đất trở về với khối đất, nước trở về với khối nước, lửa trở về với khối lửa, gió trở về với khối gió, các căn hòa tan vào không gian.
Āsandipañcamā purisā mataṃ ādāya gacchanti.
With the bier as the fifth, men carry the corpse away.
Năm người đàn ông, với chiếc cáng thứ năm, mang xác chết đi.
Yāvāḷāhanā padāni paññāyanti.
The footprints are visible only as far as the burning ground.
Dấu chân chỉ còn đến lò thiêu.
Kāpotakāni aṭṭhīni bhavanti, bhassantā āhutiyo.
The bones become dove-colored, the offerings end in ashes.
Xương trở thành màu bồ câu, lễ vật cúng dường trở thành tro tàn.
Dattupaññattaṃ yadidaṃ dānaṃ.
Giving is a doctrine of fools.
Cái gọi là bố thí chỉ là sự quy định của kẻ ngu.
Tesaṃ tucchaṃ musā vilāpo ye keci atthikavādaṃ vadanti.
Those who speak of a doctrine of existence, their words are empty, false, and mere babble.
Những ai nói về sự tồn tại của một thế giới khác, lời nói của họ là trống rỗng, dối trá, là sự lảm nhảm.
Bāle ca paṇḍite ca kāyassa bhedā ucchijjanti vinassanti, na honti paraṃ maraṇā’ti.
Both fools and wise, with the break-up of the body, are cut off, annihilated, and do not exist after death.’
Kẻ ngu và người trí đều bị tiêu diệt và hủy hoại khi thân thể tan rã, không còn tồn tại sau khi chết’.”
172. ‘‘Itthaṃ kho me, bhante, ajito kesakambalo sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ puṭṭho samāno ucchedaṃ byākāsi.
172. “Venerable Sir, when I questioned Ajita Kesakambala about a fruit of recluseship visible here and now, he declared annihilation.
172. “Thưa Tôn giả, Ajita Kesakambala, khi được tôi hỏi về quả Sa-môn thấy được ngay trong hiện tại, đã giải thích về sự đoạn diệt.
Seyyathāpi, bhante, ambaṃ vā puṭṭho labujaṃ byākareyya, labujaṃ vā puṭṭho ambaṃ byākareyya; evameva kho me, bhante, ajito kesakambalo sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ puṭṭho samāno ucchedaṃ byākāsi.
Venerable Sir, just as if one were asked about a mango and declared a breadfruit, or asked about a breadfruit and declared a mango; in the same way, Venerable Sir, when I questioned Ajita Kesakambala about a fruit of recluseship visible here and now, he declared annihilation.
Thưa Tôn giả, ví như khi được hỏi về quả xoài lại giải thích về quả mít, hay khi được hỏi về quả mít lại giải thích về quả xoài; cũng vậy, thưa Tôn giả, Ajita Kesakambala, khi được tôi hỏi về quả Sa-môn thấy được ngay trong hiện tại, đã giải thích về sự đoạn diệt.
Tassa mayhaṃ, bhante, etadahosi – ‘kathañhi nāma mādiso samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā vijite vasantaṃ apasādetabbaṃ maññeyyā’ti.
Then, Venerable Sir, it occurred to me: ‘How could one such as I consider it proper to disparage any recluse or brāhmaṇa dwelling in my domain?’
Thưa Tôn giả, tôi đã nghĩ rằng: ‘Làm sao một người như mình lại có thể nghĩ rằng nên chỉ trích một Sa-môn hay Bà-la-môn đang sống trong vương quốc của mình?’
So kho ahaṃ, bhante, ajitassa kesakambalassa bhāsitaṃ neva abhinandiṃ nappaṭikkosiṃ.
So, Venerable Sir, I neither approved nor rejected Ajita Kesakambala’s statement.
Thưa Tôn giả, tôi không hoan hỷ cũng không phản đối lời nói của Ajita Kesakambala.
Anabhinanditvā appaṭikkositvā anattamano anattamanavācaṃ anicchāretvā tameva vācaṃ anuggaṇhanto anikkujjanto uṭṭhāyāsanā pakkamiṃ.
Without approving or rejecting it, displeased and without expressing my displeasure, neither accepting nor setting aside that statement, I rose from my seat and departed.
Không hoan hỷ, không phản đối, không hài lòng, không thốt ra lời không hài lòng, không chấp nhận lời nói ấy, không bác bỏ lời nói ấy, tôi đứng dậy khỏi chỗ ngồi và bỏ đi.
173. ‘‘Ekamidāhaṃ, bhante, samayaṃ yena pakudho kaccāyano tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā pakudhena kaccāyanena saddhiṃ sammodiṃ.
173. “Venerable sir, on one occasion, I approached Pakudha Kaccāyana; and having approached, I exchanged greetings with Pakudha Kaccāyana.
173. “Thưa Ngài, một thời nọ, tôi đã đến chỗ Pakudha Kaccāyana. Sau khi đến, tôi đã chào hỏi Pakudha Kaccāyana.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃ.
Having concluded the courteous and memorable talk, I sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, đáng ghi nhớ, tôi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho ahaṃ, bhante, pakudhaṃ kaccāyanaṃ etadavocaṃ – ‘yathā nu kho imāni, bho kaccāyana, puthusippāyatanāni…pe… sakkā nu kho, bho kaccāyana, evameva diṭṭheva dhamme sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ paññapetu’nti?
As I was sitting to one side, venerable sir, I said to Pakudha Kaccāyana: ‘Just as, good Kaccāyana, these various trades…pe… is it possible, good Kaccāyana, in the same way, to declare a visible fruit of recluseship in this very life?’
Thưa Ngài, khi ngồi xuống một bên, tôi đã thưa với Pakudha Kaccāyana rằng: ‘Thưa ông Kaccāyana, cũng như các nghề nghiệp đa dạng này… (văn bản bị lược)… thưa ông Kaccāyana, có thể nào tuyên bố một thành quả của đời sống Sa-môn có thể thấy được ngay trong hiện tại như vậy không?’
174. ‘‘Evaṃ vutte, bhante, pakudho kaccāyano maṃ etadavoca – ‘sattime, mahārāja, kāyā akaṭā akaṭavidhā animmitā animmātā vañjhā kūṭaṭṭhā esikaṭṭhāyiṭṭhitā.
174. “When this was said, venerable sir, Pakudha Kaccāyana said to me: ‘Mahārāja, there are these seven bodies: unmade, not made after, not created, not creating, barren, standing firm like a mountain peak, and standing firm like a pillar.
174. “Thưa Ngài, khi được hỏi như vậy, Pakudha Kaccāyana đã nói với tôi rằng: ‘Này Đại vương, có bảy thân thể này không được tạo tác, không phải do tạo tác, không được tạo ra, không phải do tạo ra, vô sinh, bất biến, vững chãi như cột trụ.
Te na iñjanti, na vipariṇamanti, na aññamaññaṃ byābādhenti, nālaṃ aññamaññassa sukhāya vā dukkhāya vā sukhadukkhāya vā.
They do not move, do not change, do not harm one another, and are not capable of bringing one another pleasure, or pain, or pleasure-and-pain.
Chúng không lay chuyển, không biến đổi, không làm hại lẫn nhau, không có khả năng mang lại hạnh phúc hay khổ đau, hay cả hạnh phúc lẫn khổ đau cho nhau.
Katame satta?
Which seven?
Bảy thân thể đó là gì?
Pathavikāyo, āpokāyo, tejokāyo, vāyokāyo, sukhe, dukkhe, jīve sattame – ime satta kāyā akaṭā akaṭavidhā animmitā animmātā vañjhā kūṭaṭṭhā esikaṭṭhāyiṭṭhitā.
The earth-body, the water-body, the fire-body, the air-body, pleasure, pain, and life as the seventh – these seven bodies are unmade, not made after, not created, not creating, barren, standing firm like a mountain peak, and standing firm like a pillar.
Thân đất, thân nước, thân lửa, thân gió, hạnh phúc, khổ đau, và sự sống là thứ bảy – đây là bảy thân thể không được tạo tác, không phải do tạo tác, không được tạo ra, không phải do tạo ra, vô sinh, bất biến, vững chãi như cột trụ.
Te na iñjanti, na vipariṇamanti, na aññamaññaṃ byābādhenti, nālaṃ aññamaññassa sukhāya vā dukkhāya vā sukhadukkhāya vā.
They do not move, do not change, do not harm one another, and are not capable of bringing one another pleasure, or pain, or pleasure-and-pain.
Chúng không lay chuyển, không biến đổi, không làm hại lẫn nhau, không có khả năng mang lại hạnh phúc hay khổ đau, hay cả hạnh phúc lẫn khổ đau cho nhau.
Tattha natthi hantā vā ghātetā vā, sotā vā sāvetā vā, viññātā vā viññāpetā vā.
Among them, there is no one who kills or causes to kill, no one who hears or causes to hear, no one who knows or causes to know.
Ở đó không có kẻ giết hay người bị giết, không có kẻ nghe hay người làm cho nghe, không có kẻ biết hay người làm cho biết.
Yopi tiṇhena satthena sīsaṃ chindati, na koci kiñci* jīvitā voropeti; sattannaṃ tveva* kāyānamantarena satthaṃ vivaramanupatatī’ti.
Even if one cuts off a head with a sharp weapon, no one deprives anyone of life; it is merely that the weapon passes through the interstice of the seven bodies.’
Dù ai dùng gươm sắc bén cắt đầu, không ai giết chết ai; chỉ là lưỡi gươm xuyên qua khoảng trống giữa bảy thân thể mà thôi.’
175. ‘‘Itthaṃ kho me, bhante, pakudho kaccāyano sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ puṭṭho samāno aññena aññaṃ byākāsi.
175. “Thus, venerable sir, when I asked Pakudha Kaccāyana about the visible fruit of recluseship, he answered with something else.
175. “Thưa Ngài, khi tôi hỏi về thành quả của đời sống Sa-môn có thể thấy được ngay trong hiện tại, Pakudha Kaccāyana đã trả lời một đằng về một đằng khác.
Seyyathāpi, bhante, ambaṃ vā puṭṭho labujaṃ byākareyya, labujaṃ vā puṭṭho ambaṃ byākareyya; evameva kho me, bhante, pakudho kaccāyano sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ puṭṭho samāno aññena aññaṃ byākāsi.
Just as, venerable sir, if one were asked about a mango, one might answer about a breadfruit; or if asked about a breadfruit, one might answer about a mango; even so, venerable sir, when I asked Pakudha Kaccāyana about the visible fruit of recluseship, he answered with something else.
Thưa Ngài, cũng như khi hỏi về xoài mà trả lời về mít, hoặc hỏi về mít mà trả lời về xoài; cũng vậy, thưa Ngài, khi tôi hỏi về thành quả của đời sống Sa-môn có thể thấy được ngay trong hiện tại, Pakudha Kaccāyana đã trả lời một đằng về một đằng khác.
Tassa mayhaṃ, bhante, etadahosi – ‘kathañhi nāma mādiso samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā vijite vasantaṃ apasādetabbaṃ maññeyyā’ti.
Then, venerable sir, it occurred to me: ‘How could one like me think it proper to disparage a recluse or brahmin dwelling in one’s realm?’
Thưa Ngài, tôi đã nghĩ rằng: ‘Làm sao một người như mình lại có thể nghĩ đến việc chỉ trích một Sa-môn hay Bà-la-môn đang sống trong vương quốc?’
So kho ahaṃ, bhante, pakudhassa kaccāyanassa bhāsitaṃ neva abhinandiṃ nappaṭikkosiṃ, anabhinanditvā appaṭikkositvā anattamano, anattamanavācaṃ anicchāretvā tameva vācaṃ anuggaṇhanto anikkujjanto uṭṭhāyāsanā pakkamiṃ.
So, venerable sir, I neither approved nor disapproved of Pakudha Kaccāyana’s statement; neither approving nor disapproving, displeased, without expressing my displeasure, taking in and rejecting that very statement, I rose from my seat and departed.
Vì vậy, thưa Ngài, tôi không hoan hỷ cũng không phản đối lời nói của Pakudha Kaccāyana; không hoan hỷ, không phản đối, trong lòng không vui, không nói ra lời không vui, tôi đứng dậy rời chỗ ngồi và bỏ đi.
176. ‘‘Ekamidāhaṃ, bhante, samayaṃ yena nigaṇṭho nāṭaputto tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā nigaṇṭhena nāṭaputtena saddhiṃ sammodiṃ.
176. “Venerable sir, on one occasion, I approached Nigaṇṭha Nāṭaputta; and having approached, I exchanged greetings with Nigaṇṭha Nāṭaputta.
176. “Thưa Ngài, một thời nọ, tôi đã đến chỗ Nigaṇṭha Nāṭaputta. Sau khi đến, tôi đã chào hỏi Nigaṇṭha Nāṭaputta.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃ.
Having concluded the courteous and memorable talk, I sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, đáng ghi nhớ, tôi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho ahaṃ, bhante, nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ etadavocaṃ – ‘yathā nu kho imāni, bho aggivessana, puthusippāyatanāni…pe… sakkā nu kho, bho aggivessana, evameva diṭṭheva dhamme sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ paññapetu’nti?
As I was sitting to one side, venerable sir, I said to Nigaṇṭha Nāṭaputta: ‘Just as, good Aggivessana, these various trades…pe… is it possible, good Aggivessana, in the same way, to declare a visible fruit of recluseship in this very life?’
Thưa Ngài, khi ngồi xuống một bên, tôi đã thưa với Nigaṇṭha Nāṭaputta rằng: ‘Thưa ông Aggivessana, cũng như các nghề nghiệp đa dạng này… (văn bản bị lược)… thưa ông Aggivessana, có thể nào tuyên bố một thành quả của đời sống Sa-môn có thể thấy được ngay trong hiện tại như vậy không?’
177. ‘‘Evaṃ vutte, bhante, nigaṇṭho nāṭaputto maṃ etadavoca – ‘idha, mahārāja, nigaṇṭho cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti.
177. “When this was said, venerable sir, Nigaṇṭha Nāṭaputta said to me: ‘Mahārāja, here a Nigaṇṭha is restrained by the fourfold restraint.
177. “Thưa Ngài, khi được hỏi như vậy, Nigaṇṭha Nāṭaputta đã nói với tôi rằng: ‘Này Đại vương, ở đây, một Nigaṇṭha giữ giới tứ chế (cātuyāmasaṃvara).
Kathañca, mahārāja, nigaṇṭho cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti?
And how, Mahārāja, is a Nigaṇṭha restrained by the fourfold restraint?
Này Đại vương, một Nigaṇṭha giữ giới tứ chế như thế nào?
Idha, mahārāja, nigaṇṭho sabbavārivārito ca hoti, sabbavāriyutto ca, sabbavāridhuto ca, sabbavāriphuṭo ca.
Here, Mahārāja, a Nigaṇṭha is entirely prevented from cold water, entirely yoked to restraint, entirely purged of evil, and entirely pervaded by restraint.
Này Đại vương, ở đây, một Nigaṇṭha kiêng cữ tất cả nước lạnh, giữ gìn tất cả (ác nghiệp), tẩy sạch tất cả (ác nghiệp), và bao phủ bởi tất cả (sự giữ gìn).
Evaṃ kho, mahārāja, nigaṇṭho cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti.
Thus, Mahārāja, is a Nigaṇṭha restrained by the fourfold restraint.
Này Đại vương, một Nigaṇṭha giữ giới tứ chế là như vậy.
Yato kho, mahārāja, nigaṇṭho evaṃ cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti; ayaṃ vuccati, mahārāja, nigaṇṭho* gatatto ca yatatto ca ṭhitatto cā’ti.
When, Mahārāja, a Nigaṇṭha is thus restrained by the fourfold restraint, then, Mahārāja, that Nigaṇṭha is called one whose self has reached the goal, whose self is restrained, and whose self is established.’
Này Đại vương, khi một Nigaṇṭha giữ giới tứ chế như vậy, người đó được gọi là Nigaṇṭha đã đạt đến mục tiêu, đã tự chế ngự, và đã an trú trong tự ngã.’
178. ‘‘Itthaṃ kho me, bhante, nigaṇṭho nāṭaputto sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ puṭṭho samāno cātuyāmasaṃvaraṃ byākāsi.
178. “Thus, venerable sir, when I asked Nigaṇṭha Nāṭaputta about the visible fruit of recluseship, he expounded the fourfold restraint.
178. “Thưa Ngài, khi tôi hỏi về thành quả của đời sống Sa-môn có thể thấy được ngay trong hiện tại, Nigaṇṭha Nāṭaputta đã giải thích về giới tứ chế.
Seyyathāpi, bhante, ambaṃ vā puṭṭho labujaṃ byākareyya, labujaṃ vā puṭṭho ambaṃ byākareyya; evameva kho me, bhante, nigaṇṭho nāṭaputto sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ puṭṭho samāno cātuyāmasaṃvaraṃ byākāsi.
Just as, venerable sir, if one were asked about a mango, one might answer about a breadfruit; or if asked about a breadfruit, one might answer about a mango; even so, venerable sir, when I asked Nigaṇṭha Nāṭaputta about the visible fruit of recluseship, he expounded the fourfold restraint.
Thưa Ngài, cũng như khi hỏi về xoài mà trả lời về mít, hoặc hỏi về mít mà trả lời về xoài; cũng vậy, thưa Ngài, khi tôi hỏi về thành quả của đời sống Sa-môn có thể thấy được ngay trong hiện tại, Nigaṇṭha Nāṭaputta đã giải thích về giới tứ chế.
Tassa mayhaṃ, bhante, etadahosi – ‘kathañhi nāma mādiso samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā vijite vasantaṃ apasādetabbaṃ maññeyyā’ti.
Then, venerable sir, it occurred to me: ‘How could one like me think it proper to disparage a recluse or brahmin dwelling in one’s realm?’
Thưa Ngài, tôi đã nghĩ rằng: ‘Làm sao một người như mình lại có thể nghĩ đến việc chỉ trích một Sa-môn hay Bà-la-môn đang sống trong vương quốc?’
So kho ahaṃ, bhante, nigaṇṭhassa nāṭaputtassa bhāsitaṃ neva abhinandiṃ nappaṭikkosiṃ.
So, venerable sir, I neither approved nor disapproved of Nigaṇṭha Nāṭaputta’s statement.
Vì vậy, thưa Ngài, tôi không hoan hỷ cũng không phản đối lời nói của Nigaṇṭha Nāṭaputta.
Anabhinanditvā appaṭikkositvā anattamano anattamanavācaṃ anicchāretvā tameva vācaṃ anuggaṇhanto anikkujjanto uṭṭhāyāsanā pakkamiṃ.
Neither approving nor disapproving, displeased, without expressing my displeasure, taking in and rejecting that very statement, I rose from my seat and departed.
Không hoan hỷ, không phản đối, trong lòng không vui, không nói ra lời không vui, tôi đứng dậy rời chỗ ngồi và bỏ đi.
179. ‘‘Ekamidāhaṃ, bhante, samayaṃ yena sañcayo belaṭṭhaputto tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā sañcayena belaṭṭhaputtena saddhiṃ sammodiṃ.
179. “Venerable sir, on one occasion, I approached Sañcaya Belaṭṭhaputta; and having approached, I exchanged greetings with Sañcaya Belaṭṭhaputta.
179. “Thưa Ngài, một thời nọ, tôi đã đến chỗ Sañcaya Belaṭṭhaputta. Sau khi đến, tôi đã chào hỏi Sañcaya Belaṭṭhaputta.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃ.
Having concluded the courteous and memorable talk, I sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, đáng ghi nhớ, tôi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho ahaṃ bhante, sañcayaṃ belaṭṭhaputtaṃ etadavocaṃ – ‘yathā nu kho imāni, bho sañcaya, puthusippāyatanāni…pe… sakkā nu kho, bho sañcaya, evameva diṭṭheva dhamme sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ paññapetu’nti?
As I was sitting to one side, venerable sir, I said to Sañcaya Belaṭṭhaputta: ‘Just as, good Sañcaya, these various trades…pe… is it possible, good Sañcaya, in the same way, to declare a visible fruit of recluseship in this very life?’
Thưa Ngài, khi ngồi xuống một bên, tôi đã thưa với Sañcaya Belaṭṭhaputta rằng: ‘Thưa ông Sañcaya, cũng như các nghề nghiệp đa dạng này… (văn bản bị lược)… thưa ông Sañcaya, có thể nào tuyên bố một thành quả của đời sống Sa-môn có thể thấy được ngay trong hiện tại như vậy không?’
180. ‘‘Evaṃ vutte, bhante, sañcayo belaṭṭhaputto maṃ etadavoca – ‘atthi paro lokoti iti ce maṃ pucchasi, atthi paro lokoti iti ce me assa, atthi paro lokoti iti te naṃ byākareyyaṃ.
180. “When this was said, venerable sir, Sañcaya Belaṭṭhaputta said to me: ‘If you ask me whether there is another world, and if I had the view that there is another world, then I would declare to you that there is another world.
180. “Thưa Ngài, khi được hỏi như vậy, Sañcaya Belaṭṭhaputta đã nói với tôi rằng: ‘Nếu ông hỏi tôi rằng có thế giới khác không, nếu tôi nghĩ rằng có thế giới khác, thì tôi sẽ trả lời ông rằng có thế giới khác.
Evantipi me no, tathātipi me no, aññathātipi me no, notipi me no, no notipi me no.
But for me it is not thus, it is not so, it is not otherwise, it is not not, it is not not-not.
Nhưng tôi không nghĩ như vậy, cũng không nghĩ là như thế, cũng không nghĩ là khác, cũng không nghĩ là không phải, cũng không nghĩ là không phải không phải.
Natthi paro loko…pe… atthi ca natthi ca paro loko…pe… nevatthi na natthi paro loko…pe… atthi sattā opapātikā…pe… natthi sattā opapātikā…pe… atthi ca natthi ca sattā opapātikā…pe… nevatthi na natthi sattā opapātikā…pe… atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko…pe… natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko…pe…atthi ca natthi ca sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko…pe… nevatthi na natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko…pe… hoti tathāgato paraṃ maraṇā…pe… na hoti tathāgato paraṃ maraṇā…pe… hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā…pe… neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti iti ce maṃ pucchasi, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti iti ce me assa, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti iti te naṃ byākareyyaṃ.
There is no other world…pe… there is and there is not another world…pe… there neither is nor is not another world…pe… there are spontaneous beings…pe… there are no spontaneous beings…pe… there are and there are not spontaneous beings…pe… there neither are nor are not spontaneous beings…pe… there is fruit and result of good and bad deeds…pe… there is no fruit and result of good and bad deeds…pe… there is and there is not fruit and result of good and bad deeds…pe… there neither is nor is not fruit and result of good and bad deeds…pe… does the Tathāgata exist after death…pe… does the Tathāgata not exist after death…pe… does the Tathāgata both exist and not exist after death…pe… does the Tathāgata neither exist nor not exist after death – if you ask me this, and if I had the view that the Tathāgata neither exists nor not exists after death, then I would declare to you that the Tathāgata neither exists nor not exists after death.’
Không có thế giới khác… (văn bản bị lược)… có và không có thế giới khác… (văn bản bị lược)… không có cũng không không có thế giới khác… (văn bản bị lược)… có chúng sinh hóa sinh… (văn bản bị lược)… không có chúng sinh hóa sinh… (văn bản bị lược)… có và không có chúng sinh hóa sinh… (văn bản bị lược)… không có cũng không không có chúng sinh hóa sinh… (văn bản bị lược)… có quả báo của nghiệp thiện ác… (văn bản bị lược)… không có quả báo của nghiệp thiện ác… (văn bản bị lược)… có và không có quả báo của nghiệp thiện ác… (văn bản bị lược)… không có cũng không không có quả báo của nghiệp thiện ác… (văn bản bị lược)… Như Lai tồn tại sau khi chết… (văn bản bị lược)… Như Lai không tồn tại sau khi chết… (văn bản bị lược)… Như Lai vừa tồn tại vừa không tồn tại sau khi chết… (văn bản bị lược)… Như Lai không tồn tại cũng không không tồn tại sau khi chết – nếu ông hỏi tôi như vậy, nếu tôi nghĩ rằng Như Lai không tồn tại cũng không không tồn tại sau khi chết, thì tôi sẽ trả lời ông rằng Như Lai không tồn tại cũng không không tồn tại sau khi chết.’
Evantipi me no, tathātipi me no, aññathātipi me no, notipi me no, no notipi me no’ti.
‘It is not thus for me, it is not in that way for me, it is not otherwise for me, it is not so for me, it is not not so for me.’
Đối với tôi, điều đó không phải là như vậy, cũng không phải là như thế, cũng không phải là khác, cũng không phải là không, và cũng không phải là không không.”
181. ‘‘Itthaṃ kho me, bhante, sañcayo belaṭṭhaputto sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ puṭṭho samāno vikkhepaṃ byākāsi.
“Venerable sir, when I asked Sañcaya Belaṭṭhaputta about the immediate fruit of recluseship, he equivocated.
181. “Bạch Thế Tôn, như vậy đó, khi tôi hỏi Sañcaya Belaṭṭhaputta về quả Sa-môn hiện tại, ông ấy đã trả lời một cách lẩn tránh.
Seyyathāpi, bhante, ambaṃ vā puṭṭho labujaṃ byākareyya, labujaṃ vā puṭṭho ambaṃ byākareyya; evameva kho me, bhante, sañcayo belaṭṭhaputto sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ puṭṭho samāno vikkhepaṃ byākāsi.
Just as, venerable sir, if one were asked about a mango, one would answer about a breadfruit, or if asked about a breadfruit, one would answer about a mango; even so, venerable sir, when I asked Sañcaya Belaṭṭhaputta about the immediate fruit of recluseship, he equivocated.
Bạch Thế Tôn, ví như khi được hỏi về quả xoài lại trả lời về quả mít, hoặc khi được hỏi về quả mít lại trả lời về quả xoài; cũng vậy, bạch Thế Tôn, khi tôi hỏi Sañcaya Belaṭṭhaputta về quả Sa-môn hiện tại, ông ấy đã trả lời một cách lẩn tránh.
Tassa mayhaṃ, bhante, etadahosi – ‘ayañca imesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ sabbabālo sabbamūḷho.
Then, venerable sir, it occurred to me: ‘This Sañcaya is the most foolish and bewildered of these recluses and brahmins.
Bạch Thế Tôn, tôi đã nghĩ rằng: ‘Trong số các Sa-môn, Bà-la-môn này, người này là kẻ ngu dốt nhất, tối tăm nhất.
Kathañhi nāma sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ puṭṭho samāno vikkhepaṃ byākarissatī’ti.
How could he, when asked about the immediate fruit of recluseship, equivocate?’
Làm sao khi được hỏi về quả Sa-môn hiện tại mà lại trả lời một cách lẩn tránh như vậy?’
Tassa mayhaṃ, bhante, etadahosi – ‘kathañhi nāma mādiso samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā vijite vasantaṃ apasādetabbaṃ maññeyyā’ti.
Then, venerable sir, it occurred to me: ‘How could one like me think it proper to disparage a recluse or brahmin dwelling in the realm?’
Bạch Thế Tôn, tôi lại nghĩ rằng: ‘Người như ta làm sao có thể nghĩ đến việc phỉ báng một Sa-môn hay Bà-la-môn đang sống trong vương quốc của mình?’
So kho ahaṃ, bhante, sañcayassa belaṭṭhaputtassa bhāsitaṃ neva abhinandiṃ nappaṭikkosiṃ.
So, venerable sir, I neither approved nor disapproved of Sañcaya Belaṭṭhaputta’s words.
Vậy nên, bạch Thế Tôn, tôi không hoan hỷ cũng không bác bỏ lời nói của Sañcaya Belaṭṭhaputta.
Anabhinanditvā appaṭikkositvā anattamano anattamanavācaṃ anicchāretvā tameva vācaṃ anuggaṇhanto anikkujjanto uṭṭhāyāsanā pakkamiṃ.
Having neither approved nor disapproved, displeased, without uttering a displeased word, preserving that statement without rejecting it, I rose from my seat and departed.
Không hoan hỷ, không bác bỏ, với tâm không hài lòng, không nói ra lời không hài lòng, tôi đứng dậy khỏi chỗ ngồi và bỏ đi, không chấp nhận cũng không bác bỏ lời nói đó.
182. ‘‘Sohaṃ, bhante, bhagavantampi pucchāmi – ‘yathā nu kho imāni, bhante, puthusippāyatanāni seyyathidaṃ – hatthārohā assārohā rathikā dhanuggahā celakā calakā piṇḍadāyakā uggā rājaputtā pakkhandino mahānāgā sūrā cammayodhino dāsikaputtā āḷārikā kappakā nhāpakā sūdā mālākārā rajakā pesakārā naḷakārā kumbhakārā gaṇakā muddikā, yāni vā panaññānipi evaṃgatāni puthusippāyatanāni, te diṭṭheva dhamme sandiṭṭhikaṃ sippaphalaṃ upajīvanti, te tena attānaṃ sukhenti pīṇenti, mātāpitaro sukhenti pīṇenti, puttadāraṃ sukhenti pīṇenti, mittāmacce sukhenti pīṇenti, samaṇabrāhmaṇesu uddhaggikaṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhapenti sovaggikaṃ sukhavipākaṃ saggasaṃvattanikaṃ.
“Therefore, venerable sir, I ask the Bhagavā: ‘Just as, venerable sir, these various crafts — namely, elephant-riders, horse-riders, charioteers, archers, standard-bearers, camp-followers, caterers, royal attendants, royal princes, pugilists, mighty warriors, brave men, leather-clad soldiers, slaves, cooks, barbers, bath attendants, chefs, florists, dyers, weavers, basket-makers, potters, accountants, seal-makers, and any other such various crafts — those who live by the immediate fruit of their craft in this very life, they make themselves happy and pleased, they make their parents happy and pleased, they make their children and wives happy and pleased, they make their friends and associates happy and pleased, and they establish an offering among recluses and brahmins that leads to a higher realm, to a happy result, to heaven.
182. “Bạch Thế Tôn, tôi cũng xin hỏi Thế Tôn: ‘Bạch Thế Tôn, cũng như những nghề nghiệp khác nhau này – ví dụ như người huấn luyện voi, người huấn luyện ngựa, người đánh xe, cung thủ, người cầm cờ, người cầm giáo, người cung cấp thức ăn, người giữ cổng, hoàng tử, dũng sĩ, người huấn luyện voi lớn, người anh hùng, người lính bọc giáp, con trai của người hầu gái, người nấu ăn, thợ cắt tóc, thợ tắm, đầu bếp, người làm vòng hoa, thợ giặt, thợ dệt, thợ làm tre, thợ gốm, kế toán, người đóng dấu, hoặc bất kỳ nghề nghiệp nào khác tương tự như vậy – họ sống nhờ vào thành quả nghề nghiệp hiện tại trong đời này, họ tự làm cho mình hạnh phúc và mãn nguyện, làm cho cha mẹ hạnh phúc và mãn nguyện, làm cho vợ con hạnh phúc và mãn nguyện, làm cho bạn bè và đồng nghiệp hạnh phúc và mãn nguyện, và họ thiết lập những vật cúng dường cao quý cho các Sa-môn, Bà-la-môn, mang lại quả báo an lạc, dẫn đến cõi trời.
Sakkā nu kho me, bhante, evameva diṭṭheva dhamme sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ paññapetu’nti?
Is it possible for me, venerable sir, to declare an immediate fruit of recluseship in this very life in the same way?”
Bạch Thế Tôn, có thể nào con cũng được chỉ dạy một quả Sa-môn hiện tại trong đời này như vậy không?”
183. ‘‘Sakkā, mahārāja.
“It is possible, great king.
183. “Được, Đại vương.
Tena hi, mahārāja, taññevettha paṭipucchissāmi.
In that case, great king, I will question you on this point.
Vậy thì, Đại vương, ta sẽ hỏi lại Đại vương về vấn đề này.
Yathā te khameyya, tathā naṃ byākareyyāsi.
You should answer as you deem fit.
Đại vương hãy trả lời theo cách Đại vương cho là phù hợp.
Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, idha te assa puriso dāso kammakāro* pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṅkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī mukhullokako* .
What do you think, great king? Suppose you had a man who was a slave, a worker, who rose early, retired late, who did whatever was commanded, who acted pleasingly, who spoke kindly, who looked to your face.
Đại vương nghĩ sao, Đại vương, nếu Đại vương có một người nô lệ, người làm công, dậy sớm, ngủ muộn, vâng lời mọi mệnh lệnh, hành động vừa ý, nói lời dễ nghe, luôn nhìn vào mặt chủ.
Tassa evamassa – ‘acchariyaṃ, vata bho, abbhutaṃ, vata bho, puññānaṃ gati, puññānaṃ vipāko.
And it occurred to him: ‘It is truly wonderful, truly amazing, the result of meritorious deeds, the ripening of meritorious deeds.
Người ấy sẽ nghĩ: ‘Thật kỳ diệu thay, thật phi thường thay, quả báo của phước thiện, sự chín muồi của phước thiện!
Ayañhi rājā māgadho ajātasattu vedehiputto manusso; ahampi manusso.
This King Ajātasattu, son of Queen Videhī, ruler of Magadha, is a human being; I too am a human being.
Vị vua Ajātasattu của Magadha, con của Videhī, là một con người; ta cũng là một con người.
Ayañhi rājā māgadho ajātasattu vedehiputto pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti, devo maññe.
This King Ajātasattu, son of Queen Videhī, ruler of Magadha, is endowed and fully furnished with the five strands of sensual pleasure and indulges them, truly like a deity.
Vị vua Ajātasattu của Magadha, con của Videhī, đang hưởng thụ năm loại dục lạc một cách đầy đủ, như một vị trời.
Ahaṃ panamhissa dāso kammakāro pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṅkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī mukhullokako.
But I am his slave, his worker, who rises early, retires late, does whatever is commanded, acts pleasingly, speaks kindly, and looks to his face.
Còn ta là nô lệ, người làm công của ngài ấy, dậy sớm, ngủ muộn, vâng lời mọi mệnh lệnh, hành động vừa ý, nói lời dễ nghe, luôn nhìn vào mặt chủ.
So vatassāhaṃ puññāni kareyyaṃ.
I should certainly perform meritorious deeds.
Ước gì ta cũng có thể tạo phước thiện.
Yaṃnūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya’nti.
What if I were to shave off my hair and beard, put on saffron robes, and go forth from the household life into homelessness?’
Sao ta không cạo bỏ râu tóc, đắp y cà-sa, từ bỏ gia đình để sống không gia đình?’
So aparena samayena kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya.
So, after some time, he shaves off his hair and beard, puts on saffron robes, and goes forth from the household life into homelessness.
Sau một thời gian, người ấy cạo bỏ râu tóc, đắp y cà-sa, từ bỏ gia đình để sống không gia đình.
So evaṃ pabbajito samāno kāyena saṃvuto vihareyya, vācāya saṃvuto vihareyya, manasā saṃvuto vihareyya, ghāsacchādanaparamatāya santuṭṭho, abhirato paviveke.
Having thus gone forth, he lives restrained in body, restrained in speech, restrained in mind, contented with mere food and clothing, delighting in seclusion.
Khi đã xuất gia như vậy, người ấy sống chế ngự thân, chế ngự lời nói, chế ngự ý, bằng lòng với những gì đủ để ăn mặc, vui thích trong sự độc cư.
Taṃ ce te purisā evamāroceyyuṃ – ‘yagghe deva jāneyyāsi, yo te so puriso* dāso kammakāro pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṅkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī mukhullokako; so, deva, kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito.
If your men were to report to you thus: ‘Your Majesty, please know that the man who was your slave, your worker, who rose early, retired late, who did whatever was commanded, who acted pleasingly, who spoke kindly, who looked to your face; that man, Your Majesty, has shaved off his hair and beard, put on saffron robes, and gone forth from the household life into homelessness.
Nếu những người của Đại vương đến báo cáo rằng: ‘Tâu Đại vương, xin Đại vương biết rằng, người nô lệ, người làm công của Đại vương, người dậy sớm, ngủ muộn, vâng lời mọi mệnh lệnh, hành động vừa ý, nói lời dễ nghe, luôn nhìn vào mặt chủ; người ấy, tâu Đại vương, đã cạo bỏ râu tóc, đắp y cà-sa, từ bỏ gia đình để sống không gia đình.
So evaṃ pabbajito samāno kāyena saṃvuto viharati, vācāya saṃvuto viharati, manasā saṃvuto viharati, ghāsacchādanaparamatāya santuṭṭho, abhirato paviveke’ti.
Having thus gone forth, he lives restrained in body, restrained in speech, restrained in mind, contented with mere food and clothing, delighting in seclusion.’
Khi đã xuất gia như vậy, người ấy sống chế ngự thân, chế ngự lời nói, chế ngự ý, bằng lòng với những gì đủ để ăn mặc, vui thích trong sự độc cư.’
Api nu tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘etu me, bho, so puriso, punadeva hotu dāso kammakāro pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṅkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī mukhullokako’ti?
Would you then say: ‘Let that man come back to me, let him again be my slave, my worker, who rises early, retires late, who does whatever is commanded, who acts pleasingly, who speaks kindly, who looks to my face’?”
Đại vương có nói rằng: ‘Này các người, hãy đưa người đó về đây, hãy để người đó lại làm nô lệ, người làm công, dậy sớm, ngủ muộn, vâng lời mọi mệnh lệnh, hành động vừa ý, nói lời dễ nghe, luôn nhìn vào mặt chủ của ta’ không?”
186. ‘‘Sakkā pana, bhante, aññampi evameva diṭṭheva dhamme sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ paññapetu’’nti?
“Is it possible, venerable sir, to declare another immediate fruit of recluseship in this very life in the same way?”
186. “Bạch Thế Tôn, có thể nào chỉ dạy một quả Sa-môn hiện tại khác trong đời này như vậy nữa không?”
‘‘Sakkā, mahārāja.
“It is possible, great king.
“Được, Đại vương.
Tena hi, mahārāja, taññevettha paṭipucchissāmi.
In that case, great king, I will question you on this point.
Vậy thì, Đại vương, ta sẽ hỏi lại Đại vương về vấn đề này.
Yathā te khameyya, tathā naṃ byākareyyāsi.
You should answer as you deem fit.
Đại vương hãy trả lời theo cách Đại vương cho là phù hợp.
Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, idha te assa puriso kassako gahapatiko karakārako rāsivaḍḍhako.
What do you think, great king? Suppose you had a man who was a farmer, a householder, a tax-payer, a wealth-increaser.
Đại vương nghĩ sao, Đại vương, nếu Đại vương có một người nông dân, gia chủ, người làm việc, người tích lũy của cải.
Tassa evamassa – ‘acchariyaṃ vata bho, abbhutaṃ vata bho, puññānaṃ gati, puññānaṃ vipāko.
And it occurred to him: ‘It is truly wonderful, truly amazing, the result of meritorious deeds, the ripening of meritorious deeds.
Người ấy sẽ nghĩ: ‘Thật kỳ diệu thay, thật phi thường thay, quả báo của phước thiện, sự chín muồi của phước thiện!
Ayañhi rājā māgadho ajātasattu vedehiputto manusso, ahampi manusso.
This King Ajātasattu, son of Queen Videhī, ruler of Magadha, is a human being; I too am a human being.
Vị vua Ajātasattu của Magadha, con của Videhī, là một con người; ta cũng là một con người.
Ayañhi rājā māgadho ajātasattu vedehiputto pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti, devo maññe.
This King Ajātasattu, son of Queen Videhī, ruler of Magadha, is endowed and fully furnished with the five strands of sensual pleasure and indulges them, truly like a deity.
Vị vua Ajātasattu của Magadha, con của Videhī, đang hưởng thụ năm loại dục lạc một cách đầy đủ, như một vị trời.
Ahaṃ panamhissa kassako gahapatiko karakārako rāsivaḍḍhako.
But I am his farmer, his householder, his tax-payer, his wealth-increaser.
Còn ta là người nông dân, gia chủ, người làm việc, người tích lũy của cải của ngài ấy.
So vatassāhaṃ puññāni kareyyaṃ.
I should certainly perform meritorious deeds.
Ước gì ta cũng có thể tạo phước thiện.
Yaṃnūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya’nti.
What if I were to shave off my hair and beard, put on saffron robes, and go forth from the household life into homelessness?’
Sao ta không cạo bỏ râu tóc, đắp y cà-sa, từ bỏ gia đình để sống không gia đình?’
‘‘So aparena samayena appaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya, appaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya mahantaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya.
So, after some time, having abandoned a small or large collection of wealth, having abandoned a small or large circle of relatives, he shaves off his hair and beard, puts on saffron robes, and goes forth from the household life into homelessness.
Sau một thời gian, người ấy từ bỏ một phần nhỏ tài sản hoặc từ bỏ một phần lớn tài sản, từ bỏ một số ít bà con hoặc từ bỏ một số đông bà con, cạo bỏ râu tóc, đắp y cà-sa, từ bỏ gia đình để sống không gia đình.
So evaṃ pabbajito samāno kāyena saṃvuto vihareyya, vācāya saṃvuto vihareyya, manasā saṃvuto vihareyya, ghāsacchādanaparamatāya santuṭṭho, abhirato paviveke.
Having thus gone forth, he would dwell restrained in body, restrained in speech, restrained in mind, contented with the bare necessities of food and clothing, delighting in seclusion.
Người ấy, sau khi đã xuất gia như vậy, nên sống chế ngự thân, chế ngự lời nói, chế ngự ý nghĩ, biết đủ với y thực, hoan hỷ trong sự độc cư.
Taṃ ce te purisā evamāroceyyuṃ – ‘yagghe, deva jāneyyāsi, yo te so puriso* kassako gahapatiko karakārako rāsivaḍḍhako; so deva kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito.
If those men were to report to you thus: ‘May Your Majesty know that the man who was your farmer, householder, tax-payer, and wealth-increaser, he, Your Majesty, has shaved off his hair and beard, put on saffron robes, and gone forth from the home life into homelessness.
Nếu những người ấy tâu lên ngài như vầy: ‘Thưa Đại vương, xin ngài hãy biết rằng người kia, người làm ruộng, gia chủ, người làm công, người chất đống tài sản của ngài; thưa Đại vương, người ấy đã cạo bỏ râu tóc, đắp y cà-sa, từ bỏ gia đình, sống không gia đình, xuất gia.’
So evaṃ pabbajito samāno kāyena saṃvuto viharati, vācāya saṃvuto viharati, manasā saṃvuto viharati, ghāsacchādanaparamatāya santuṭṭho, abhirato paviveke’’ti.
Having thus gone forth, he dwells restrained in body, restrained in speech, restrained in mind, contented with the bare necessities of food and clothing, delighting in seclusion.’
Người ấy, sau khi đã xuất gia như vậy, sống chế ngự thân, chế ngự lời nói, chế ngự ý nghĩ, biết đủ với y thực, hoan hỷ trong sự độc cư.”
Api nu tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘etu me, bho, so puriso, punadeva hotu kassako gahapatiko karakārako rāsivaḍḍhako’ti?
Would you then say: ‘Let that man return, good sirs; let him once again be my farmer, householder, tax-payer, and wealth-increaser’?
Vậy ngài có nói như vầy chăng: ‘Này các ông, hãy đưa người ấy về cho ta, hãy để người ấy trở lại làm người làm ruộng, gia chủ, người làm công, người chất đống tài sản’ chăng?”
189. ‘‘Sakkā pana, bhante, aññampi diṭṭheva dhamme sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ paññapetuṃ imehi sandiṭṭhikehi sāmaññaphalehi abhikkantatarañca paṇītatarañcā’’ti?
“Is it possible, Venerable Sir, to declare yet another visible fruit of recluseship in this very life, more sublime and more excellent than these visible fruits of recluseship?”
189. “Thưa Đại đức, có thể tuyên bố một quả báo Sa-môn khác thấy được ngay trong hiện tại, còn vượt trội và cao thượng hơn những quả báo Sa-môn thấy được ngay trong hiện tại này chăng?”
‘‘Sakkā, mahārāja.
“It is possible, great king.
“Có thể, thưa Đại vương.
Tena hi, mahārāja, suṇohi, sādhukaṃ manasi karohi, bhāsissāmī’’ti.
In that case, great king, listen, pay close attention, I will speak.”
Vậy thì, này Đại vương, hãy lắng nghe, hãy chú ý kỹ, ta sẽ nói.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto bhagavato paccassosi.
“Yes, Venerable Sir,” replied King Ajātasattu of Magadha, son of Queen Vedehī, to the Blessed One.
“Vâng, thưa Đại đức,” Vua Ajātasattu, con của Vehi, vua xứ Magadha, đã vâng lời Thế Tôn.
190. Bhagavā etadavoca – ‘‘idha, mahārāja, tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā.
The Blessed One spoke this: “Here, great king, a Tathāgata arises in the world, an Arahant, a Fully Self-Enlightened One, endowed with knowledge and conduct, sublime, knower of worlds, unsurpassed leader of persons to be tamed, teacher of devas and humans, the Buddha, the Blessed One.
190. Thế Tôn nói như vầy: “Này Đại vương, ở đây, một Như Lai xuất hiện trên đời, là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh Hạnh, Thiện Thệ, bậc Tri Giải Thế Gian, bậc Vô Thượng Điều Ngự Sĩ, Bậc Đạo Sư của chư Thiên và loài người, bậc Phật, bậc Thế Tôn.
So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti.
He, having himself realized by direct knowledge this world with its devas, Māras, and Brahmās, this generation with its recluses and brahmins, its devas and humans, declares it.
Ngài tự mình chứng ngộ bằng thắng trí thế giới này cùng với chư Thiên, Ma vương, Phạm Thiên, cùng với quần chúng Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên và loài người, rồi tuyên bố.
So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti.
He teaches the Dhamma that is good in the beginning, good in the middle, and good in the end, with the meaning and with the letter, and he proclaims the utterly perfect and pure holy life.
Ngài thuyết giảng giáo pháp tốt đẹp ở phần đầu, tốt đẹp ở phần giữa, tốt đẹp ở phần cuối, với ý nghĩa và văn cú hoàn chỉnh, hoàn toàn đầy đủ, thanh tịnh, tuyên bố Phạm hạnh.
191. ‘‘Taṃ dhammaṃ suṇāti gahapati vā gahapatiputto vā aññatarasmiṃ vā kule paccājāto.
A householder or a householder’s son, or one born into some other family, hears that Dhamma.
191. “Một gia chủ hay con trai của gia chủ, hoặc một người sinh ra trong một gia đình nào đó, nghe giáo pháp ấy.
So taṃ dhammaṃ sutvā tathāgate saddhaṃ paṭilabhati.
Having heard that Dhamma, he gains faith in the Tathāgata.
Người ấy nghe giáo pháp ấy, rồi phát sinh niềm tin nơi Như Lai.
So tena saddhāpaṭilābhena samannāgato iti paṭisañcikkhati – ‘sambādho gharāvāso rajopatho, abbhokāso pabbajjā.
Endowed with that gained faith, he reflects thus: ‘The household life is confining, a path of dust; going forth is the open air.
Với niềm tin đã phát sinh ấy, người ấy suy nghĩ như vầy: ‘Đời sống gia đình thật chật chội, con đường đầy bụi bặm; đời sống xuất gia thật khoáng đạt.
Nayidaṃ sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ carituṃ.
It is not easy for one living at home to lead the holy life perfectly complete, perfectly pure, like a polished conch shell.
Thật không dễ dàng để sống trọn vẹn, hoàn toàn thanh tịnh, trong sạch như vỏ ốc được mài giũa, trong khi còn sống đời gia đình.
Yaṃnūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya’nti.
Suppose I were to shave off my hair and beard, put on saffron robes, and go forth from the home life into homelessness.’
Vậy ta hãy cạo bỏ râu tóc, đắp y cà-sa, từ bỏ gia đình, sống không gia đình, xuất gia!’
194. ‘‘Kathañca, mahārāja, bhikkhu sīlasampanno hoti?
“And how, great king, is a bhikkhu complete in sīla?
194. “Và này Đại vương, Tỳ-khưu đầy đủ giới hạnh như thế nào?
Idha, mahārāja, bhikkhu pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hoti.
Here, great king, a bhikkhu, having abandoned the taking of life, abstains from the taking of life.
Ở đây, này Đại vương, Tỳ-khưu từ bỏ sát sinh, tránh xa sát sinh.
Nihitadaṇḍo nihitasattho lajjī dayāpanno sabbapāṇabhūtahitānukampī viharati.
He dwells with rod laid down, with weapon laid down, conscientious, full of compassion, caring for the welfare of all living beings.
Người ấy đặt gậy, đặt dao xuống, biết hổ thẹn, có lòng từ bi, sống với lòng thương xót lợi ích cho tất cả chúng sinh.
Idampissa hoti sīlasmiṃ.
This is part of his sīla.
Điều này cũng thuộc về giới hạnh của người ấy.
‘‘Bījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirato hoti…pe… ekabhattiko hoti rattūparato virato vikālabhojanā.
He abstains from harming seeds and plants… (and so on)… He eats only once, abstaining from food at night and from food out of time.
Tránh xa việc hủy hoại hạt giống và cây cối… (v.v.)… là người chỉ ăn một bữa, tránh xa việc ăn vào ban đêm, tránh xa việc ăn phi thời.
Naccagītavāditavisūkadassanā paṭivirato hoti.
He abstains from seeing dancing, singing, music, and stage-plays.
Tránh xa việc xem múa, hát, nhạc, kịch.
Mālāgandhavilepanadhāraṇamaṇḍanavibhūsanaṭṭhānā paṭivirato hoti.
He abstains from wearing garlands, using perfumes, and beautifying himself with cosmetics and adornments.
Tránh xa việc đeo vòng hoa, xức dầu thơm, trang điểm, tô điểm.
Uccāsayanamahāsayanā paṭivirato hoti.
He abstains from high and luxurious beds.
Tránh xa giường cao, ghế lớn.
Jātarūparajatapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti.
He abstains from accepting gold and silver.
Tránh xa việc nhận vàng bạc.
Āmakadhaññapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti.
He abstains from accepting raw grain.
Tránh xa việc nhận ngũ cốc sống.
Āmakamaṃsapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti.
He abstains from accepting raw meat.
Tránh xa việc nhận thịt sống.
Itthikumārikapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti.
He abstains from accepting women and girls.
Tránh xa việc nhận phụ nữ và thiếu nữ.
Dāsidāsapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti.
He abstains from accepting male and female slaves.
Tránh xa việc nhận nô tỳ nam và nữ.
Ajeḷakapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti.
He abstains from accepting goats and sheep.
Tránh xa việc nhận dê và cừu.
Kukkuṭasūkarapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti.
He abstains from accepting chickens and pigs.
Tránh xa việc nhận gà và heo.
Hatthigavassavaḷavapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti.
He abstains from accepting elephants, cattle, horses, and mares.
Tránh xa việc nhận voi, bò, ngựa, ngựa cái.
Khettavatthupaṭiggahaṇā paṭivirato hoti.
He abstains from accepting fields and land.
Tránh xa việc nhận đất đai, nhà cửa.
Dūteyyapahiṇagamanānuyogā paṭivirato hoti.
He abstains from engaging in messages and errands.
Tránh xa việc làm sứ giả, đi đưa tin.
Kayavikkayā paṭivirato hoti.
He abstains from buying and selling.
Tránh xa việc mua bán.
Tulākūṭakaṃsakūṭamānakūṭā paṭivirato hoti.
He abstains from defrauding with scales, weights, and measures.
Vị ấy từ bỏ việc dùng cân điêu, tiền giả và đo lường gian lận.
Ukkoṭanavañcananikatisāciyogā paṭivirato hoti.
He abstains from bribery, deception, trickery, and crooked practices.
Vị ấy từ bỏ việc hối lộ, lừa đảo, gian lận và mánh khóe.
Chedanavadhabandhanaviparāmosaālopasahasākārā paṭivirato hoti.
He abstains from cutting, killing, binding, robbery, plunder, and violent action.
Vị ấy từ bỏ việc cắt xén, giết hại, trói buộc, cướp bóc, cướp giật và bạo lực.
Idampissa hoti sīlasmiṃ.
This too is part of his morality.
Điều này cũng là giới hạnh của vị ấy.
197. ‘‘Yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpaṃ visūkadassanaṃ anuyuttā viharanti.
197. ‘‘Just as some respected recluses and brahmins, having eaten food given out of faith, live engaged in such shows and amusements.
197. ‘‘Cũng như một số Sa-môn, Bà-la-môn đáng kính, sau khi thọ dụng các món ăn do lòng tin cúng dường, lại sống chuyên chú vào việc xem các trò giải trí.
Seyyathidaṃ – naccaṃ gītaṃ vāditaṃ pekkhaṃ akkhānaṃ pāṇissaraṃ vetāḷaṃ kumbhathūṇaṃ sobhanakaṃ caṇḍālaṃ vaṃsaṃ dhovanaṃ hatthiyuddhaṃ assayuddhaṃ mahiṃsayuddhaṃ usabhayuddhaṃ ajayuddhaṃ meṇḍayuddhaṃ kukkuṭayuddhaṃ vaṭṭakayuddhaṃ daṇḍayuddhaṃ muṭṭhiyuddhaṃ nibbuddhaṃ uyyodhikaṃ balaggaṃ senābyūhaṃ anīkadassanaṃ iti vā iti evarūpā visūkadassanā paṭivirato hoti.
That is to say—dancing, singing, instrumental music, theatrical shows, recitations, hand-clapping music, cymbals, pot-drums, fairy shows, acrobatic shows, bamboo-pole shows, washing, elephant fights, horse fights, buffalo fights, bull fights, goat fights, ram fights, cock fights, quail fights, stick fights, boxing, wrestling, war reviews, army displays, and troop reviews; he abstains from such shows and amusements.
Nghĩa là: múa, hát, nhạc, kịch, kể chuyện, tiếng vỗ tay, tiếng trống, tiếng kèn, diễn kịch, diễn xiếc, đấu voi, đấu ngựa, đấu trâu, đấu bò, đấu dê, đấu cừu, đấu gà, đấu chim cút, đấu gậy, đấu quyền, đấu vật, diễn trận, duyệt binh, xem quân đội. Vị ấy từ bỏ việc xem các trò giải trí như vậy.
Idampissa hoti sīlasmiṃ.
This too is part of his morality.
Điều này cũng là giới hạnh của vị ấy.
198. ‘‘Yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpaṃ jūtappamādaṭṭhānānuyogaṃ anuyuttā viharanti.
198. ‘‘Just as some respected recluses and brahmins, having eaten food given out of faith, live engaged in such games and pastimes that lead to negligence.
198. ‘‘Cũng như một số Sa-môn, Bà-la-môn đáng kính, sau khi thọ dụng các món ăn do lòng tin cúng dường, lại sống chuyên chú vào việc cờ bạc và các trò giải trí gây lơ là.
Seyyathidaṃ – aṭṭhapadaṃ dasapadaṃ ākāsaṃ parihārapathaṃ santikaṃ khalikaṃ ghaṭikaṃ salākahatthaṃ akkhaṃ paṅgacīraṃ vaṅkakaṃ mokkhacikaṃ ciṅgulikaṃ pattāḷhakaṃ rathakaṃ dhanukaṃ akkharikaṃ manesikaṃ yathāvajjaṃ iti vā iti evarūpā jūtappamādaṭṭhānānuyogā paṭivirato hoti.
That is to say—eight-square chess, ten-square chess, space chess, 'going-over-the-pieces', dice games, 'pulling-sticks', 'throwing-dice', 'guessing-at-letters', 'drawing-figures', 'guessing-mind', 'chariots', 'bows', and word games where players guess a word's meaning; he abstains from such games and pastimes that lead to negligence.
Nghĩa là: trò chơi tám ô, trò chơi mười ô, trò chơi trên không, trò chơi đi vòng, trò chơi đoán ý, trò chơi xúc xắc, trò chơi gậy, trò chơi tay, trò chơi đoán chữ, trò chơi vẽ hình, trò chơi đoán số, trò chơi đoán chữ, trò chơi đoán ý, trò chơi đoán lỗi. Vị ấy từ bỏ việc cờ bạc và các trò giải trí gây lơ là như vậy.
Idampissa hoti sīlasmiṃ.
This too is part of his morality.
Điều này cũng là giới hạnh của vị ấy.
199. ‘‘Yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpaṃ uccāsayanamahāsayanaṃ anuyuttā viharanti.
199. ‘‘Just as some respected recluses and brahmins, having eaten food given out of faith, live engaged in such high and luxurious beds and seats.
199. ‘‘Cũng như một số Sa-môn, Bà-la-môn đáng kính, sau khi thọ dụng các món ăn do lòng tin cúng dường, lại sống chuyên chú vào việc dùng giường cao, giường lớn.
Seyyathidaṃ – āsandiṃ pallaṅkaṃ gonakaṃ cittakaṃ paṭikaṃ paṭalikaṃ tūlikaṃ vikatikaṃ uddalomiṃ ekantalomiṃ kaṭṭissaṃ koseyyaṃ kuttakaṃ hatthattharaṃ assattharaṃ rathattharaṃ ajinappaveṇiṃ kadalimigapavarapaccattharaṇaṃ sauttaracchadaṃ ubhatolohitakūpadhānaṃ iti vā iti evarūpā uccāsayanamahāsayanā paṭivirato hoti.
That is to say—armchairs, divans, woollen rugs with long fleece, multi-colored woollen rugs, white woollen rugs, woollen rugs embroidered with flowers, cotton mattresses, woollen rugs with figures of lions and tigers, woollen rugs with one side having long fleece, woollen rugs with both sides having long fleece, silken coverings, embroidered carpets, elephant coverings, horse coverings, chariot coverings, antelope-hide rugs, best deer-hide coverings, couches with canopies, and couches with red pillows for both head and feet; he abstains from such high and luxurious beds and seats.
Nghĩa là: ghế dài, ghế bành, thảm lông dài, thảm thêu hoa, thảm lụa, thảm có hình thú, thảm có lông dài, thảm có lông một mặt, thảm có lông vàng, thảm lụa có hình thêu, thảm lụa có hình thú, thảm lụa có hình voi, thảm lụa có hình ngựa, thảm lụa có hình xe, thảm da thú, thảm da nai, thảm da hổ, thảm có màn che, thảm có gối đỏ hai đầu. Vị ấy từ bỏ việc dùng giường cao, giường lớn như vậy.
Idampissa hoti sīlasmiṃ.
This too is part of his morality.
Điều này cũng là giới hạnh của vị ấy.
200. ‘‘Yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpaṃ maṇḍanavibhūsanaṭṭhānānuyogaṃ anuyuttā viharanti.
200. ‘‘Just as some respected recluses and brahmins, having eaten food given out of faith, live engaged in such adornment and beautification.
200. ‘‘Cũng như một số Sa-môn, Bà-la-môn đáng kính, sau khi thọ dụng các món ăn do lòng tin cúng dường, lại sống chuyên chú vào việc trang điểm và làm đẹp.
Seyyathidaṃ – ucchādanaṃ parimaddanaṃ nhāpanaṃ sambāhanaṃ ādāsaṃ añjanaṃ mālāgandhavilepanaṃ mukhacuṇṇaṃ mukhalepanaṃ hatthabandhaṃ sikhābandhaṃ daṇḍaṃ nāḷikaṃ asiṃ* chattaṃ citrupāhanaṃ uṇhīsaṃ maṇiṃ vālabījaniṃ odātāni vatthāni dīghadasāni iti vā iti evarūpā maṇḍanavibhūsanaṭṭhānānuyogā paṭivirato hoti.
That is to say—rubbing, massaging, bathing, anointing, mirrors, collyrium, garlands, perfumes, ointments, face powder, face paint, bracelets, hair ribbons, staffs, pipes, swords, umbrellas, embroidered slippers, turbans, gems, whisks made of yak tails, white clothes, and clothes with long fringes; he abstains from such adornment and beautification.
Nghĩa là: xoa bóp, mát-xa, tắm gội, chà xát, gương, thuốc bôi mắt, vòng hoa, hương liệu, phấn thoa mặt, kem thoa mặt, vòng tay, búi tóc, gậy, ống đựng, kiếm, dù, khăn đội đầu, ngọc, quạt lông, y phục trắng, y phục có tua dài. Vị ấy từ bỏ việc trang điểm và làm đẹp như vậy.
Idampissa hoti sīlasmiṃ.
This too is part of his morality.
Điều này cũng là giới hạnh của vị ấy.
201. ‘‘Yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpaṃ tiracchānakathaṃ anuyuttā viharanti.
201. ‘‘Just as some respected recluses and brahmins, having eaten food given out of faith, live engaged in such low talk.
201. ‘‘Cũng như một số Sa-môn, Bà-la-môn đáng kính, sau khi thọ dụng các món ăn do lòng tin cúng dường, lại sống chuyên chú vào việc nói chuyện tầm phào.
Seyyathidaṃ – rājakathaṃ corakathaṃ mahāmattakathaṃ senākathaṃ bhayakathaṃ yuddhakathaṃ annakathaṃ pānakathaṃ vatthakathaṃ sayanakathaṃ mālākathaṃ gandhakathaṃ ñātikathaṃ yānakathaṃ gāmakathaṃ nigamakathaṃ nagarakathaṃ janapadakathaṃ itthikathaṃ* sūrakathaṃ visikhākathaṃ kumbhaṭṭhānakathaṃ pubbapetakathaṃ nānattakathaṃ lokakkhāyikaṃ samuddakkhāyikaṃ itibhavābhavakathaṃ iti vā iti evarūpāya tiracchānakathāya paṭivirato hoti.
That is to say—talk of kings, talk of robbers, talk of ministers, talk of armies, talk of dangers, talk of wars, talk of food, talk of drink, talk of clothes, talk of beds, talk of garlands, talk of perfumes, talk of relatives, talk of vehicles, talk of villages, talk of market towns, talk of cities, talk of countries, talk of women, talk of heroes, talk of streets, talk of watering places, talk of departed spirits, diverse talk, talk of the world, talk of the ocean, and talk of existence and non-existence; he abstains from such low talk.
Nghĩa là: chuyện vua chúa, chuyện trộm cướp, chuyện đại thần, chuyện quân đội, chuyện sợ hãi, chuyện chiến tranh, chuyện đồ ăn, chuyện đồ uống, chuyện y phục, chuyện giường nằm, chuyện vòng hoa, chuyện hương liệu, chuyện bà con, chuyện xe cộ, chuyện làng mạc, chuyện thị trấn, chuyện thành phố, chuyện đất nước, chuyện phụ nữ, chuyện anh hùng, chuyện đường phố, chuyện nơi tụ tập, chuyện người đã khuất, chuyện tạp nham, chuyện thế giới, chuyện biển cả, chuyện này chuyện nọ. Vị ấy từ bỏ việc nói chuyện tầm phào như vậy.
Idampissa hoti sīlasmiṃ.
This too is part of his morality.
Điều này cũng là giới hạnh của vị ấy.
202. ‘‘Yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpaṃ viggāhikakathaṃ anuyuttā viharanti.
202. ‘‘Just as some respected recluses and brahmins, having eaten food given out of faith, live engaged in such contentious talk.
202. ‘‘Cũng như một số Sa-môn, Bà-la-môn đáng kính, sau khi thọ dụng các món ăn do lòng tin cúng dường, lại sống chuyên chú vào việc tranh cãi.
Seyyathidaṃ – na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsi, ahaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāmi, kiṃ tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānissasi, micchā paṭipanno tvamasi, ahamasmi sammā paṭipanno, sahitaṃ me, asahitaṃ te, pure vacanīyaṃ pacchā avaca, pacchā vacanīyaṃ pure avaca, adhiciṇṇaṃ te viparāvattaṃ, āropito te vādo, niggahito tvamasi, cara vādappamokkhāya, nibbeṭhehi vā sace pahosīti iti vā iti evarūpāya viggāhikakathāya paṭivirato hoti.
That is to say—‘You don’t understand this Dhamma and Discipline; I understand this Dhamma and Discipline. How could you understand this Dhamma and Discipline? You are practicing wrongly; I am practicing rightly. My statement is consistent; yours is inconsistent. What should have been said first, you said last; what should have been said last, you said first. What you have habitually thought is twisted. Your argument is defeated. You are refuted. Go and seek release from your view, or, if you can, disentangle it!’; he abstains from such contentious talk.
Nghĩa là: ‘Ông không hiểu Pháp và Luật này, tôi hiểu Pháp và Luật này. Ông làm sao hiểu Pháp và Luật này được? Ông đã thực hành sai lầm, tôi đã thực hành đúng đắn. Lời tôi nói có nghĩa, lời ông nói vô nghĩa. Ông nói sau điều đáng nói trước, ông nói trước điều đáng nói sau. Điều ông đã quen thuộc lại bị đảo lộn. Luận điểm của ông đã bị bác bỏ. Ông đã bị đánh bại. Hãy đi tìm lối thoát cho luận điểm của ông, hoặc nếu có thể, hãy giải thích đi!’ Vị ấy từ bỏ việc tranh cãi như vậy.
Idampissa hoti sīlasmiṃ.
This too is part of his morality.
Điều này cũng là giới hạnh của vị ấy.
203. ‘‘Yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpaṃ dūteyyapahiṇagamanānuyogaṃ anuyuttā viharanti.
203. ‘‘Just as some respected recluses and brahmins, having eaten food given out of faith, live engaged in such running errands and going on missions.
203. ‘‘Cũng như một số Sa-môn, Bà-la-môn đáng kính, sau khi thọ dụng các món ăn do lòng tin cúng dường, lại sống chuyên chú vào việc làm sứ giả, đưa tin.
Seyyathidaṃ – raññaṃ, rājamahāmattānaṃ, khattiyānaṃ, brāhmaṇānaṃ, gahapatikānaṃ, kumārānaṃ – ‘idha gaccha, amutrāgaccha, idaṃ hara, amutra idaṃ āharā’ti iti vā iti evarūpā dūteyyapahiṇagamanānuyogā paṭivirato hoti.
That is to say—for kings, royal ministers, khattiyas, brahmins, householders, or youths—‘Go here, come there; take this, bring that from there’; he abstains from such running errands and going on missions.
Nghĩa là: của vua chúa, của đại thần, của chiến sĩ, của Bà-la-môn, của gia chủ, của hoàng tử – ‘Hãy đi đây, hãy đến kia, hãy mang cái này, hãy mang cái kia đến đó.’ Vị ấy từ bỏ việc làm sứ giả, đưa tin như vậy.
Idampissa hoti sīlasmiṃ.
This too is part of his morality.
Điều này cũng là giới hạnh của vị ấy.
205. ‘‘Yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpāya tiracchānavijjāya micchājīvena jīvitaṃ kappenti.
205. ‘‘Just as some respected recluses and brahmins, having eaten food given out of faith, earn their living by means of such wrong livelihood through animal talk (low arts).
205. ‘‘Cũng như một số Sa-môn, Bà-la-môn đáng kính, sau khi thọ dụng các món ăn do lòng tin cúng dường, lại sống bằng tà mạng, bằng các loại tà thuật hạ liệt.
Seyyathidaṃ – aṅgaṃ nimittaṃ uppātaṃ supinaṃ lakkhaṇaṃ mūsikacchinnaṃ aggihomaṃ dabbihomaṃ thusahomaṃ kaṇahomaṃ taṇḍulahomaṃ sappihomaṃ telahomaṃ mukhahomaṃ lohitahomaṃ aṅgavijjā vatthuvijjā khattavijjā sivavijjā bhūtavijjā bhūrivijjā ahivijjā visavijjā vicchikavijjā mūsikavijjā sakuṇavijjā vāyasavijjā pakkajjhānaṃ saraparittāṇaṃ migacakkaṃ iti vā iti evarūpāya tiracchānavijjāya micchājīvā paṭivirato hoti.
That is to say: interpreting bodily marks, omens, portents, dreams, signs; divination by rat-gnawed objects; fire offerings, ladle offerings, husk offerings, bran offerings, rice-grain offerings, ghee offerings, oil offerings, mouth offerings, blood offerings; lore of bodily marks, lore of house sites, lore of fields, jackal lore, ghost lore, earth lore, snake lore, poison lore, scorpion lore, rat lore, bird lore, crow lore; predicting lifespan, protecting by spells, deer-wheel divination—he abstains from wrong livelihood by such base arts as these.
Cụ thể là – xem tướng chi thể, xem điềm, xem điềm gở, xem giấc mộng, xem tướng, xem chuột cắn (vải vóc), cúng lửa, cúng bằng muỗng, cúng bằng trấu, cúng bằng cám, cúng bằng gạo, cúng bằng bơ lỏng, cúng bằng dầu, cúng bằng miệng, cúng bằng máu; thuật xem tướng chi thể, thuật xem đất đai, thuật xem ruộng đất, thuật xem tiếng chim, thuật triệu hồi quỷ thần, thuật xem đất, thuật rắn, thuật độc dược, thuật bọ cạp, thuật chuột, thuật chim, thuật quạ, thuật xem tiếng chim hót, thuật bảo vệ bằng tiếng chim, thuật xem vòng tròn của thú vật – vị ấy từ bỏ các loại tà mạng như vậy thuộc về các môn bàng môn tà thuật này.
Idampissa hoti sīlasmiṃ.
This is also part of his morality.
Điều này cũng thuộc về giới đức của vị ấy.
206. ‘‘Yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpāya tiracchānavijjāya micchājīvena jīvitaṃ kappenti.
206. ‘‘Whereas some revered recluses and brahmins, who partake of food given in faith, maintain their livelihood by such base arts and wrong livelihood as these.
206. “Lại nữa, có một số Sa-môn, Bà-la-môn đáng kính, sau khi thọ dụng các món ăn do lòng tin cúng dường, lại sống bằng tà mạng thuộc về các môn bàng môn tà thuật như vậy.
Seyyathidaṃ – maṇilakkhaṇaṃ vatthalakkhaṇaṃ daṇḍalakkhaṇaṃ satthalakkhaṇaṃ asilakkhaṇaṃ usulakkhaṇaṃ dhanulakkhaṇaṃ āvudhalakkhaṇaṃ itthilakkhaṇaṃ purisalakkhaṇaṃ kumāralakkhaṇaṃ kumārilakkhaṇaṃ dāsalakkhaṇaṃ dāsilakkhaṇaṃ hatthilakkhaṇaṃ assalakkhaṇaṃ mahiṃsalakkhaṇaṃ usabhalakkhaṇaṃ golakkhaṇaṃ ajalakkhaṇaṃ meṇḍalakkhaṇaṃ kukkuṭalakkhaṇaṃ vaṭṭakalakkhaṇaṃ godhālakkhaṇaṃ kaṇṇikalakkhaṇaṃ kacchapalakkhaṇaṃ migalakkhaṇaṃ iti vā iti evarūpāya tiracchānavijjāya micchājīvā paṭivirato hoti.
That is to say: interpreting marks of jewels, marks of garments, marks of staves, marks of swords, marks of arrows, marks of bows, marks of weapons, marks of women, marks of men, marks of boys, marks of girls, marks of male slaves, marks of female slaves, marks of elephants, marks of horses, marks of buffaloes, marks of bulls, marks of cattle, marks of goats, marks of rams, marks of fowls, marks of quails, marks of iguanas, marks of ear-rings, marks of turtles, marks of deer—he abstains from wrong livelihood by such base arts as these.
Cụ thể là – xem tướng ngọc, xem tướng y phục, xem tướng gậy, xem tướng dao, xem tướng kiếm, xem tướng mũi tên, xem tướng cung, xem tướng vũ khí, xem tướng nữ giới, xem tướng nam giới, xem tướng trẻ nam, xem tướng trẻ nữ, xem tướng nô lệ nam, xem tướng nô lệ nữ, xem tướng voi, xem tướng ngựa, xem tướng trâu, xem tướng bò đực, xem tướng bò cái, xem tướng dê, xem tướng cừu, xem tướng gà, xem tướng chim cút, xem tướng kỳ đà, xem tướng bông tai, xem tướng rùa, xem tướng thú vật – vị ấy từ bỏ các loại tà mạng như vậy thuộc về các môn bàng môn tà thuật này.
Idampissa hoti sīlasmiṃ.
This is also part of his morality.
Điều này cũng thuộc về giới đức của vị ấy.
207. ‘‘Yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpāya tiracchānavijjāya micchājīvena jīvitaṃ kappenti.
207. ‘‘Whereas some revered recluses and brahmins, who partake of food given in faith, maintain their livelihood by such base arts and wrong livelihood as these.
207. “Lại nữa, có một số Sa-môn, Bà-la-môn đáng kính, sau khi thọ dụng các món ăn do lòng tin cúng dường, lại sống bằng tà mạng thuộc về các môn bàng môn tà thuật như vậy.
Seyyathidaṃ – raññaṃ niyyānaṃ bhavissati, raññaṃ aniyyānaṃ bhavissati, abbhantarānaṃ raññaṃ upayānaṃ bhavissati, bāhirānaṃ raññaṃ apayānaṃ bhavissati, bāhirānaṃ raññaṃ upayānaṃ bhavissati, abbhantarānaṃ raññaṃ apayānaṃ bhavissati, abbhantarānaṃ raññaṃ jayo bhavissati, bāhirānaṃ raññaṃ parājayo bhavissati, bāhirānaṃ raññaṃ jayo bhavissati, abbhantarānaṃ raññaṃ parājayo bhavissati, iti imassa jayo bhavissati, imassa parājayo bhavissati iti vā iti evarūpāya tiracchānavijjāya micchājīvā paṭivirato hoti.
That is to say: ‘Kings will march forth,’ ‘Kings will not march forth,’ ‘The kings within will attack,’ ‘The kings without will retreat,’ ‘The kings without will attack,’ ‘The kings within will retreat,’ ‘The kings within will be victorious,’ ‘The kings without will be defeated,’ ‘The kings without will be victorious,’ ‘The kings within will be defeated,’ ‘This one will be victorious,’ ‘That one will be defeated’—he abstains from wrong livelihood by such base arts as these.
Cụ thể là – vua sẽ xuất chinh, vua sẽ không xuất chinh, vua trong nước sẽ tiến quân, vua nước ngoài sẽ rút lui, vua nước ngoài sẽ tiến quân, vua trong nước sẽ rút lui, vua trong nước sẽ chiến thắng, vua nước ngoài sẽ thất bại, vua nước ngoài sẽ chiến thắng, vua trong nước sẽ thất bại, người này sẽ thắng, người kia sẽ bại – vị ấy từ bỏ các loại tà mạng như vậy thuộc về các môn bàng môn tà thuật này.
Idampissa hoti sīlasmiṃ.
This is also part of his morality.
Điều này cũng thuộc về giới đức của vị ấy.
208. ‘‘Yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpāya tiracchānavijjāya micchājīvena jīvitaṃ kappenti.
208. ‘‘Whereas some revered recluses and brahmins, who partake of food given in faith, maintain their livelihood by such base arts and wrong livelihood as these.
208. “Lại nữa, có một số Sa-môn, Bà-la-môn đáng kính, sau khi thọ dụng các món ăn do lòng tin cúng dường, lại sống bằng tà mạng thuộc về các môn bàng môn tà thuật như vậy.
Seyyathidaṃ – candaggāho bhavissati, sūriyaggāho bhavissati, nakkhattaggāho bhavissati, candimasūriyānaṃ pathagamanaṃ bhavissati, candimasūriyānaṃ uppathagamanaṃ bhavissati, nakkhattānaṃ pathagamanaṃ bhavissati, nakkhattānaṃ uppathagamanaṃ bhavissati, ukkāpāto bhavissati, disāḍāho bhavissati, bhūmicālo bhavissati, devadudrabhi bhavissati, candimasūriyanakkhattānaṃ uggamanaṃ ogamanaṃ saṃkilesaṃ vodānaṃ bhavissati, evaṃvipāko candaggāho bhavissati, evaṃvipāko sūriyaggāho bhavissati, evaṃvipāko nakkhattaggāho bhavissati, evaṃvipākaṃ candimasūriyānaṃ pathagamanaṃ bhavissati, evaṃvipākaṃ candimasūriyānaṃ uppathagamanaṃ bhavissati, evaṃvipākaṃ nakkhattānaṃ pathagamanaṃ bhavissati, evaṃvipākaṃ nakkhattānaṃ uppathagamanaṃ bhavissati, evaṃvipāko ukkāpāto bhavissati, evaṃvipāko disāḍāho bhavissati, evaṃvipāko bhūmicālo bhavissati, evaṃvipāko devadudrabhi bhavissati, evaṃvipākaṃ candimasūriyanakkhattānaṃ uggamanaṃ ogamanaṃ saṃkilesaṃ vodānaṃ bhavissati iti vā iti evarūpāya tiracchānavijjāya micchājīvā paṭivirato hoti.
That is to say: ‘There will be a lunar eclipse,’ ‘There will be a solar eclipse,’ ‘There will be an eclipse of constellations,’ ‘The moon and sun will follow their usual course,’ ‘The moon and sun will go off their usual course,’ ‘The constellations will follow their usual course,’ ‘The constellations will go off their usual course,’ ‘There will be a meteor shower,’ ‘There will be a directional blaze,’ ‘There will be an earthquake,’ ‘There will be a thunderclap of the gods,’ ‘There will be a rising and setting, darkening and brightening of the moon, sun, and constellations’; and giving the results: ‘Such will be the outcome of a lunar eclipse,’ ‘Such will be the outcome of a solar eclipse,’ ‘Such will be the outcome of an eclipse of constellations,’ ‘Such will be the outcome of the moon and sun following their usual course,’ ‘Such will be the outcome of the moon and sun going off their usual course,’ ‘Such will be the outcome of the constellations following their usual course,’ ‘Such will be the outcome of the constellations going off their usual course,’ ‘Such will be the outcome of a meteor shower,’ ‘Such will be the outcome of a directional blaze,’ ‘Such will be the outcome of an earthquake,’ ‘Such will be the outcome of a thunderclap of the gods,’ ‘Such will be the outcome of the rising and setting, darkening and brightening of the moon, sun, and constellations’—he abstains from wrong livelihood by such base arts as these.
Cụ thể là – sẽ có nhật thực, sẽ có nguyệt thực, sẽ có sao chổi, mặt trăng và mặt trời sẽ đi đúng đường, mặt trăng và mặt trời sẽ đi sai đường, các vì sao sẽ đi đúng đường, các vì sao sẽ đi sai đường, sẽ có sao băng, sẽ có hào quang (lửa) ở các phương, sẽ có động đất, sẽ có tiếng trống trời, mặt trăng, mặt trời và các vì sao sẽ mọc, lặn, bị che khuất, trong sáng trở lại; nhật thực sẽ có quả báo như vậy, nguyệt thực sẽ có quả báo như vậy, sao chổi sẽ có quả báo như vậy, mặt trăng và mặt trời đi đúng đường sẽ có quả báo như vậy, mặt trăng và mặt trời đi sai đường sẽ có quả báo như vậy, các vì sao đi đúng đường sẽ có quả báo như vậy, các vì sao đi sai đường sẽ có quả báo như vậy, sao băng sẽ có quả báo như vậy, hào quang ở các phương sẽ có quả báo như vậy, động đất sẽ có quả báo như vậy, tiếng trống trời sẽ có quả báo như vậy, mặt trăng, mặt trời và các vì sao mọc, lặn, bị che khuất, trong sáng trở lại sẽ có quả báo như vậy – vị ấy từ bỏ các loại tà mạng như vậy thuộc về các môn bàng môn tà thuật này.
Idampissa hoti sīlasmiṃ.
This is also part of his morality.
Điều này cũng thuộc về giới đức của vị ấy.
209. ‘‘Yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpāya tiracchānavijjāya micchājīvena jīvitaṃ kappenti.
209. ‘‘Whereas some revered recluses and brahmins, who partake of food given in faith, maintain their livelihood by such base arts and wrong livelihood as these.
209. “Lại nữa, có một số Sa-môn, Bà-la-môn đáng kính, sau khi thọ dụng các món ăn do lòng tin cúng dường, lại sống bằng tà mạng thuộc về các môn bàng môn tà thuật như vậy.
Seyyathidaṃ – suvuṭṭhikā bhavissati, dubbuṭṭhikā bhavissati, subhikkhaṃ bhavissati, dubbhikkhaṃ bhavissati, khemaṃ bhavissati, bhayaṃ bhavissati, rogo bhavissati, ārogyaṃ bhavissati, muddā, gaṇanā, saṅkhānaṃ, kāveyyaṃ, lokāyataṃ iti vā iti evarūpāya tiracchānavijjāya micchājīvā paṭivirato hoti.
That is to say: ‘There will be good rainfall,’ ‘There will be bad rainfall,’ ‘There will be a good harvest,’ ‘There will be a poor harvest,’ ‘There will be security,’ ‘There will be danger,’ ‘There will be disease,’ ‘There will be health’; and calculating by fingers, counting, reckoning, composing poems, and worldly prognostication—he abstains from wrong livelihood by such base arts as these.
Cụ thể là – trời sẽ mưa thuận, trời sẽ mưa nghịch, sẽ có mùa màng tốt, sẽ có nạn đói, sẽ có an toàn, sẽ có nguy hiểm, sẽ có bệnh tật, sẽ có sức khỏe; về ấn, về số học, về tính toán, về thơ ca, về thế tục luận (Lokāyata) – vị ấy từ bỏ các loại tà mạng như vậy thuộc về các môn bàng môn tà thuật này.
Idampissa hoti sīlasmiṃ.
This is also part of his morality.
Điều này cũng thuộc về giới đức của vị ấy.
210. ‘‘Yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpāya tiracchānavijjāya micchājīvena jīvitaṃ kappenti.
210. ‘‘Whereas some revered recluses and brahmins, who partake of food given in faith, maintain their livelihood by such base arts and wrong livelihood as these.
210. “Lại nữa, có một số Sa-môn, Bà-la-môn đáng kính, sau khi thọ dụng các món ăn do lòng tin cúng dường, lại sống bằng tà mạng thuộc về các môn bàng môn tà thuật như vậy.
Seyyathidaṃ – āvāhanaṃ vivāhanaṃ saṃvaraṇaṃ vivaraṇaṃ saṅkiraṇaṃ vikiraṇaṃ subhagakaraṇaṃ dubbhagakaraṇaṃ viruddhagabbhakaraṇaṃ jivhānibandhanaṃ hanusaṃhananaṃ hatthābhijappanaṃ hanujappanaṃ kaṇṇajappanaṃ ādāsapañhaṃ kumārikapañhaṃ devapañhaṃ ādiccupaṭṭhānaṃ mahatupaṭṭhānaṃ abbhujjalanaṃ sirivhāyanaṃ iti vā iti evarūpāya tiracchānavijjāya micchājīvā paṭivirato hoti.
That is to say: arranging marriages, breaking up marriages, arranging reconciliation, causing separation, gathering wealth, scattering wealth, causing good fortune, causing bad fortune, causing abortion, binding the tongue, setting the jaw, charming the hands, charming the jaw, charming the ears; divination by mirrors, divination by virgins, divination by gods, worshipping the sun, worshipping the Great Brahma, emitting flames, invoking the goddess of fortune—he abstains from wrong livelihood by such base arts as these.
Cụ thể là – làm lễ cưới gả, làm lễ ly hôn, làm lễ hòa hợp, làm lễ chia rẽ, làm lễ tụ hội, làm lễ phân tán, làm cho may mắn, làm cho bất hạnh, làm cho thai nhi bị phá hoại, làm cho lưỡi bị cột, làm cho hàm bị khóa, làm cho tay bị trói, làm cho hàm bị trói, làm cho tai bị trói, hỏi gương, hỏi trinh nữ, hỏi thần linh, thờ mặt trời, thờ thần Đại Phạm, làm lễ đốt lửa (để cầu), làm lễ cầu tài – vị ấy từ bỏ các loại tà mạng như vậy thuộc về các môn bàng môn tà thuật này.
Idampissa hoti sīlasmiṃ.
This is also part of his morality.
Điều này cũng thuộc về giới đức của vị ấy.
211. ‘‘Yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpāya tiracchānavijjāya micchājīvena jīvitaṃ kappenti.
211. ‘‘Whereas some revered recluses and brahmins, who partake of food given in faith, maintain their livelihood by such base arts and wrong livelihood as these.
211. “Lại nữa, có một số Sa-môn, Bà-la-môn đáng kính, sau khi thọ dụng các món ăn do lòng tin cúng dường, lại sống bằng tà mạng thuộc về các môn bàng môn tà thuật như vậy.
Seyyathidaṃ – santikammaṃ paṇidhikammaṃ bhūtakammaṃ bhūrikammaṃ vassakammaṃ vossakammaṃ vatthukammaṃ vatthuparikammaṃ ācamanaṃ nhāpanaṃ juhanaṃ vamanaṃ virecanaṃ uddhaṃvirecanaṃ adhovirecanaṃ sīsavirecanaṃ kaṇṇatelaṃ nettatappanaṃ natthukammaṃ añjanaṃ paccañjanaṃ sālākiyaṃ sallakattiyaṃ dārakatikicchā, mūlabhesajjānaṃ anuppadānaṃ, osadhīnaṃ paṭimokkho iti vā iti evarūpāya tiracchānavijjāya micchājīvā paṭivirato hoti.
That is to say: performing peace charms, performing vows, performing ghost rites, performing earth rites, performing rain charms, performing liberation charms, performing house rites, performing house consecration rites, ritual gargling, ritual bathing, ritual burning, emetics, purges, up-purges, down-purges, head-purges, ear-oil, eye-salve, nasal treatments, eye-ointment, counter-ointment, eye surgery, general surgery, child medicine, administering root medicines, applying medicinal herbs—he abstains from wrong livelihood by such base arts as these.
Cụ thể là – làm lễ cầu an, làm lễ cầu nguyện, làm lễ triệu hồi quỷ thần, làm lễ triệu hồi thần linh đất đai, làm lễ cầu mưa, làm lễ ngừng mưa, làm lễ xem đất, làm lễ sửa sang đất đai, làm lễ rửa miệng, làm lễ tắm rửa, làm lễ cúng dường lửa, làm lễ ói mửa, làm lễ xổ ruột, làm lễ xổ ruột trên, làm lễ xổ ruột dưới, làm lễ xổ đầu, làm lễ nhỏ dầu tai, làm lễ nhỏ thuốc mắt, làm lễ nhỏ thuốc mũi, làm lễ bôi thuốc mắt, làm lễ bôi thuốc bổ mắt, làm lễ chữa bệnh mắt bằng kim châm, làm lễ chữa bệnh bằng phẫu thuật, làm lễ chữa bệnh cho trẻ em, làm lễ cấp phát thuốc gốc cây, làm lễ cho dùng thuốc men – vị ấy từ bỏ các loại tà mạng như vậy thuộc về các môn bàng môn tà thuật này.
Idampissa hoti sīlasmiṃ.
This is also part of his morality.
Điều này cũng thuộc về giới đức của vị ấy.
212. ‘‘Sa kho so, mahārāja, bhikkhu evaṃ sīlasampanno na kutoci bhayaṃ samanupassati, yadidaṃ sīlasaṃvarato.
212. ‘‘That monk, O great king, thus accomplished in morality, experiences no fear from any quarter regarding his restraint in morality.
212. “Này Đại vương, Tỳ-kheo có đầy đủ giới đức như vậy không thấy sợ hãi từ bất cứ nơi nào, tức là từ sự phòng hộ giới luật.
Seyyathāpi – mahārāja, rājā khattiyo muddhābhisitto nihatapaccāmitto na kutoci bhayaṃ samanupassati, yadidaṃ paccatthikato; evameva kho, mahārāja, bhikkhu evaṃ sīlasampanno na kutoci bhayaṃ samanupassati, yadidaṃ sīlasaṃvarato.
Just as, O great king, a king, a warrior-noble, anointed and having crushed his enemies, experiences no fear from any quarter regarding his enemies; even so, O great king, a monk thus accomplished in morality, experiences no fear from any quarter regarding his restraint in morality.
Cũng như, này Đại vương, vị vua Sát-đế-lợi đã được quán đảnh, đã đánh bại kẻ thù, không thấy sợ hãi từ bất cứ nơi nào, tức là từ kẻ địch; cũng vậy, này Đại vương, Tỳ-kheo có đầy đủ giới đức như vậy không thấy sợ hãi từ bất cứ nơi nào, tức là từ sự phòng hộ giới luật.
So iminā ariyena sīlakkhandhena samannāgato ajjhattaṃ anavajjasukhaṃ paṭisaṃvedeti.
Possessed of this noble aggregate of morality, he experiences an blameless joy within himself.
Vị ấy, với giới uẩn cao thượng này, cảm nhận được niềm an lạc không tỳ vết nội tâm.
Evaṃ kho, mahārāja, bhikkhu sīlasampanno hoti.
Thus, O King, a bhikkhu is endowed with morality.
Bạch Đại vương, Tỳ-khưu thành tựu giới hạnh là như vậy.
213. ‘‘Kathañca, mahārāja, bhikkhu indriyesu guttadvāro hoti?
213. “And how, O King, is a bhikkhu guarded in his sense faculties?
213. “Bạch Đại vương, thế nào là Tỳ-khưu phòng hộ các căn?
Idha, mahārāja, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī.
Here, O King, having seen a form with the eye, a bhikkhu is not a perceiver of its general appearance nor a perceiver of its details.
Bạch Đại vương, ở đây, Tỳ-khưu khi thấy sắc bằng mắt thì không nắm giữ tướng chung (nimitta) cũng không nắm giữ tướng riêng (anubyañjana).
Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati.
He practises for the restraint of that by which evil, unwholesome states of covetousness and distress might overwhelm him while the eye faculty remains unrestrained; he guards the eye faculty; he achieves restraint over the eye faculty.
Vì cớ gì mà khi nhãn căn không được phòng hộ, các pháp bất thiện, ác pháp như tham ái và ưu phiền có thể xâm nhập, vị ấy thực hành để phòng hộ nhãn căn, bảo vệ nhãn căn, đạt được sự phòng hộ nhãn căn.
Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī.
Having heard a sound with the ear… having smelt a scent with the nose… having tasted a flavour with the tongue… having felt a tangible with the body… having cognized a mental phenomenon with the mind, he is not a perceiver of its general appearance nor a perceiver of its details.
Khi nghe âm thanh bằng tai… (v.v.)… khi ngửi mùi bằng mũi… (v.v.)… khi nếm vị bằng lưỡi… (v.v.)… khi xúc chạm bằng thân… (v.v.)… khi nhận biết pháp bằng ý thì không nắm giữ tướng chung cũng không nắm giữ tướng riêng.
Yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati manindriyaṃ, manindriye saṃvaraṃ āpajjati.
He practises for the restraint of that by which evil, unwholesome states of covetousness and distress might overwhelm him while the mind faculty remains unrestrained; he guards the mind faculty; he achieves restraint over the mind faculty.
Vì cớ gì mà khi ý căn không được phòng hộ, các pháp bất thiện, ác pháp như tham ái và ưu phiền có thể xâm nhập, vị ấy thực hành để phòng hộ ý căn, bảo vệ ý căn, đạt được sự phòng hộ ý căn.
So iminā ariyena indriyasaṃvarena samannāgato ajjhattaṃ abyāsekasukhaṃ paṭisaṃvedeti.
Endowed with this noble sense-restraint, he experiences within himself a blameless joy.
Vị ấy, với sự thành tựu sự phòng hộ các căn cao thượng này, cảm nhận được một niềm an lạc nội tại không bị ô nhiễm.
Evaṃ kho, mahārāja, bhikkhu indriyesu guttadvāro hoti.
Thus, O King, a bhikkhu is guarded in his sense faculties.
Bạch Đại vương, Tỳ-khưu phòng hộ các căn là như vậy.
214. ‘‘Kathañca, mahārāja, bhikkhu satisampajaññena samannāgato hoti?
214. “And how, O King, is a bhikkhu endowed with mindfulness and clear comprehension?
214. “Bạch Đại vương, thế nào là Tỳ-khưu thành tựu chánh niệm và tỉnh giác?
Idha, mahārāja, bhikkhu abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti, ālokite vilokite sampajānakārī hoti, samiñjite pasārite sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hoti, uccārapassāvakamme sampajānakārī hoti, gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti.
Here, O King, a bhikkhu acts with clear comprehension when going forward and returning, when looking ahead and looking around, when bending and stretching his limbs, when wearing his robes, bowl, and outer robe, when eating, drinking, chewing, and tasting, when defecating and urinating, when walking, standing, sitting, sleeping, waking, speaking, and remaining silent.
Bạch Đại vương, ở đây, Tỳ-khưu khi đi tới, khi đi lui đều tỉnh giác; khi nhìn thẳng, khi nhìn quanh đều tỉnh giác; khi co tay, khi duỗi tay đều tỉnh giác; khi mang y Saṅghāṭī, y bát, y đều tỉnh giác; khi ăn, khi uống, khi nhai, khi nếm đều tỉnh giác; khi đại tiện, tiểu tiện đều tỉnh giác; khi đi, khi đứng, khi ngồi, khi ngủ, khi thức, khi nói, khi im lặng đều tỉnh giác.
Evaṃ kho, mahārāja, bhikkhu satisampajaññena samannāgato hoti.
Thus, O King, a bhikkhu is endowed with mindfulness and clear comprehension.
Bạch Đại vương, Tỳ-khưu thành tựu chánh niệm và tỉnh giác là như vậy.
215. ‘‘Kathañca, mahārāja, bhikkhu santuṭṭho hoti?
215. “And how, O King, is a bhikkhu contented?
215. “Bạch Đại vương, thế nào là Tỳ-khưu tri túc?
Idha, mahārāja, bhikkhu santuṭṭho hoti kāyaparihārikena cīvarena, kucchiparihārikena piṇḍapātena.
Here, O King, a bhikkhu is contented with robes sufficient to protect his body and almsfood sufficient to sustain his stomach.
Bạch Đại vương, ở đây, Tỳ-khưu tri túc với y phục đủ để che thân, tri túc với vật thực khất thực đủ để nuôi bụng.
So yena yeneva pakkamati, samādāyeva pakkamati.
Wherever he goes, he departs taking only these with him.
Vị ấy đi đến bất cứ nơi nào thì mang theo tất cả (y bát) mà đi.
Seyyathāpi, mahārāja, pakkhī sakuṇo yena yeneva ḍeti, sapattabhārova ḍeti.
Just as, O King, a winged bird, wherever it flies, flies with only its wings as its burden.
Ví như, bạch Đại vương, con chim trời đi đến bất cứ nơi nào thì chỉ mang theo đôi cánh của mình mà bay đi.
Evameva kho, mahārāja, bhikkhu santuṭṭho hoti kāyaparihārikena cīvarena kucchiparihārikena piṇḍapātena.
Even so, O King, a bhikkhu is contented with robes sufficient to protect his body and almsfood sufficient to sustain his stomach.
Cũng vậy, bạch Đại vương, Tỳ-khưu tri túc với y phục đủ để che thân, tri túc với vật thực khất thực đủ để nuôi bụng.
So yena yeneva pakkamati, samādāyeva pakkamati.
Wherever he goes, he departs taking only these with him.
Vị ấy đi đến bất cứ nơi nào thì mang theo tất cả (y bát) mà đi.
Evaṃ kho, mahārāja, bhikkhu santuṭṭho hoti.
Thus, O King, a bhikkhu is contented.
Bạch Đại vương, Tỳ-khưu tri túc là như vậy.
216. ‘‘So iminā ca ariyena sīlakkhandhena samannāgato, iminā ca ariyena indriyasaṃvarena samannāgato, iminā ca ariyena satisampajaññena samannāgato, imāya ca ariyāya santuṭṭhiyā samannāgato, vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ.
216. “Endowed with this noble aggregate of morality, endowed with this noble sense-restraint, endowed with this noble mindfulness and clear comprehension, endowed with this noble contentment, he resorts to a secluded dwelling: a forest, a root of a tree, a mountain, a ravine, a mountain cave, a charnel ground, a jungle thicket, an open space, a heap of straw.
216. Vị ấy, thành tựu giới uẩn cao thượng này, thành tựu sự phòng hộ các căn cao thượng này, thành tựu chánh niệm và tỉnh giác cao thượng này, thành tựu sự tri túc cao thượng này, tìm đến một chỗ ở thanh vắng: rừng núi, gốc cây, hang động, khe núi, hang đá, bãi tha ma, rừng sâu, nơi trống trải, đống rơm.
So pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā.
After his meal, having returned from his alms round, he sits down, crosses his legs, straightens his body, and sets his mindfulness before him.
Sau bữa ăn, khi đã khất thực xong, vị ấy ngồi kiết già, giữ thân ngay thẳng, thiết lập niệm trước mặt.
217. ‘‘So abhijjhaṃ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharati, abhijjhāya cittaṃ parisodheti.
217. “Having abandoned covetousness for the world, he dwells with a mind free from covetousness, purifying his mind from covetousness.
217. Vị ấy từ bỏ tham ái đối với thế gian, an trú với tâm không tham ái, thanh lọc tâm khỏi tham ái.
Byāpādapadosaṃ pahāya abyāpannacitto viharati sabbapāṇabhūtahitānukampī, byāpādapadosā cittaṃ parisodheti.
Having abandoned ill will and hatred, he dwells with a mind free from ill will, sympathetic to the welfare of all living beings, purifying his mind from ill will and hatred.
Vị ấy từ bỏ sân hận và ác ý, an trú với tâm không sân hận, với lòng bi mẫn vì lợi ích và hạnh phúc của tất cả chúng sinh, thanh lọc tâm khỏi sân hận và ác ý.
Thinamiddhaṃ pahāya vigatathinamiddho viharati ālokasaññī, sato sampajāno, thinamiddhā cittaṃ parisodheti.
Having abandoned sloth and torpor, he dwells free from sloth and torpor, perceiving light, mindful and clearly comprehending, purifying his mind from sloth and torpor.
Vị ấy từ bỏ hôn trầm và thụy miên, an trú với tâm không hôn trầm và thụy miên, với tưởng ánh sáng, có chánh niệm và tỉnh giác, thanh lọc tâm khỏi hôn trầm và thụy miên.
Uddhaccakukkuccaṃ pahāya anuddhato viharati, ajjhattaṃ vūpasantacitto, uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodheti.
Having abandoned restlessness and regret, he dwells unagitated, with a mind inwardly calmed, purifying his mind from restlessness and regret.
Vị ấy từ bỏ trạo cử và hối hận, an trú với tâm không trạo cử, với tâm an tịnh nội tại, thanh lọc tâm khỏi trạo cử và hối hận.
Vicikicchaṃ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati, akathaṃkathī kusalesu dhammesu, vicikicchāya cittaṃ parisodheti.
Having abandoned doubt, he dwells having overcome doubt, free from perplexity concerning wholesome states, purifying his mind from doubt.
Vị ấy từ bỏ hoài nghi, an trú với tâm đã vượt qua hoài nghi, không còn nghi ngờ về các pháp thiện, thanh lọc tâm khỏi hoài nghi.
218. ‘‘Seyyathāpi, mahārāja, puriso iṇaṃ ādāya kammante payojeyya.
218. “Just as, O King, a man might borrow a loan and engage in some business.
218. Ví như, bạch Đại vương, một người vay nợ rồi đem số tiền đó đầu tư vào công việc.
Tassa te kammantā samijjheyyuṃ.
His ventures would prosper.
Công việc của người ấy thành công.
So yāni ca porāṇāni iṇamūlāni, tāni ca byantiṃ kareyya* , siyā cassa uttariṃ avasiṭṭhaṃ dārabharaṇāya.
He would pay off his old debts and have a surplus left over for the support of his family.
Người ấy trả hết các khoản nợ cũ, và vẫn còn dư tiền để nuôi gia đình.
Tassa evamassa – ‘ahaṃ kho pubbe iṇaṃ ādāya kammante payojesiṃ.
He would think: ‘Previously, I borrowed a loan and engaged in business.
Người ấy sẽ nghĩ: ‘Trước đây, ta đã vay nợ rồi đầu tư vào công việc.
Tassa me te kammantā samijjhiṃsu.
My ventures prospered.
Các công việc đó của ta đã thành công.
Sohaṃ yāni ca porāṇāni iṇamūlāni, tāni ca byantiṃ akāsiṃ, atthi ca me uttariṃ avasiṭṭhaṃ dārabharaṇāyā’ti.
I paid off all my old debts, and I have a surplus left over for the support of my family.’
Ta đã trả hết các khoản nợ cũ, và ta vẫn còn dư tiền để nuôi gia đình’.
So tatonidānaṃ labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassaṃ.
From that, he would derive joy and attain happiness.
Vì lý do đó, người ấy sẽ có được niềm vui, đạt được sự hoan hỷ.
219. ‘‘Seyyathāpi, mahārāja, puriso ābādhiko assa dukkhito bāḷhagilāno; bhattañcassa nacchādeyya, na cassa kāye balamattā.
219. “Just as, O King, a man might be afflicted, suffering, gravely ill; he would have no appetite for food, and there would be no strength in his body.
219. Ví như, bạch Đại vương, một người bị bệnh, đau khổ, ốm yếu trầm trọng; người ấy không ăn được, và không có chút sức lực nào trong người.
So aparena samayena tamhā ābādhā mucceyya; bhattaṃ cassa chādeyya, siyā cassa kāye balamattā.
Then, at a later time, he would recover from that affliction; he would have an appetite for food, and there would be strength in his body.
Một thời gian sau, người ấy thoát khỏi bệnh tật; người ấy ăn được, và có chút sức lực trong người.
Tassa evamassa – ‘ahaṃ kho pubbe ābādhiko ahosiṃ dukkhito bāḷhagilāno; bhattañca me nacchādesi, na ca me āsi* kāye balamattā.
He would think: ‘Previously, I was afflicted, suffering, gravely ill; I had no appetite for food, and there was no strength in my body.
Người ấy sẽ nghĩ: ‘Trước đây, ta bị bệnh, đau khổ, ốm yếu trầm trọng; ta không ăn được, và không có chút sức lực nào trong người.
Somhi etarahi tamhā ābādhā mutto; bhattañca me chādeti, atthi ca me kāye balamattā’ti.
Now I have recovered from that affliction; I have an appetite for food, and there is strength in my body.’
Giờ đây, ta đã thoát khỏi bệnh tật; ta ăn được, và có chút sức lực trong người’.
So tatonidānaṃ labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassaṃ.
From that, he would derive joy and attain happiness.
Vì lý do đó, người ấy sẽ có được niềm vui, đạt được sự hoan hỷ.
220. ‘‘Seyyathāpi, mahārāja, puriso bandhanāgāre baddho assa.
220. “Just as, O King, a man might be imprisoned in a jail.
220. Ví như, bạch Đại vương, một người bị giam cầm trong ngục tù.
So aparena samayena tamhā bandhanāgārā mucceyya sotthinā abbhayena* , na cassa kiñci bhogānaṃ vayo.
Then, at a later time, he would be released from that jail safely and without danger, and without any loss of his possessions.
Một thời gian sau, người ấy thoát khỏi ngục tù một cách an toàn và không gặp nguy hiểm, không bị tổn thất tài sản nào.
Tassa evamassa – ‘ahaṃ kho pubbe bandhanāgāre baddho ahosiṃ, somhi etarahi tamhā bandhanāgārā mutto sotthinā abbhayena.
He would think: ‘Previously, I was imprisoned in a jail, but now I have been released from that jail safely and without danger.
Người ấy sẽ nghĩ: ‘Trước đây, ta bị giam cầm trong ngục tù, giờ đây ta đã thoát khỏi ngục tù một cách an toàn và không gặp nguy hiểm.
Natthi ca me kiñci bhogānaṃ vayo’ti.
There is no loss of my possessions.’
Ta không bị tổn thất tài sản nào’.
So tatonidānaṃ labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassaṃ.
From that, he would derive joy and attain happiness.
Vì lý do đó, người ấy sẽ có được niềm vui, đạt được sự hoan hỷ.
221. ‘‘Seyyathāpi, mahārāja, puriso dāso assa anattādhīno parādhīno na yenakāmaṃgamo.
221. “Just as, O King, a man might be a slave, not his own master, dependent on others, unable to go wherever he wished.
221. Ví như, bạch Đại vương, một người là nô lệ, không tự chủ, bị người khác kiểm soát, không được đi đến nơi mình muốn.
So aparena samayena tamhā dāsabyā mucceyya attādhīno aparādhīno bhujisso yenakāmaṃgamo.
Then, at a later time, he would be freed from that slavery, his own master, not dependent on others, a freeman able to go wherever he wished.
Một thời gian sau, người ấy thoát khỏi cảnh nô lệ, trở thành người tự chủ, không bị người khác kiểm soát, tự do đi đến nơi mình muốn.
Tassa evamassa – ‘ahaṃ kho pubbe dāso ahosiṃ anattādhīno parādhīno na yenakāmaṃgamo.
He would think: ‘Previously, I was a slave, not my own master, dependent on others, unable to go wherever I wished.
Người ấy sẽ nghĩ: ‘Trước đây, ta là nô lệ, không tự chủ, bị người khác kiểm soát, không được đi đến nơi mình muốn.
Somhi etarahi tamhā dāsabyā mutto attādhīno aparādhīno bhujisso yenakāmaṃgamo’ti.
Now I have been freed from that slavery, my own master, not dependent on others, a freeman able to go wherever I wished.’
Giờ đây, ta đã thoát khỏi cảnh nô lệ, trở thành người tự chủ, không bị người khác kiểm soát, tự do đi đến nơi mình muốn’.
So tatonidānaṃ labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassaṃ.
From that, he would derive joy and attain happiness.
Vì lý do đó, người ấy sẽ có được niềm vui, đạt được sự hoan hỷ.
222. ‘‘Seyyathāpi, mahārāja, puriso sadhano sabhogo kantāraddhānamaggaṃ paṭipajjeyya dubbhikkhaṃ sappaṭibhayaṃ.
222. “Just as, O King, a man of wealth and possessions might be journeying along a desert road that is famine-stricken and dangerous.
222. Ví như, bạch Đại vương, một người giàu có, nhiều tài sản, đi trên con đường hoang vắng, hiểm nguy, đầy đói khát.
So aparena samayena taṃ kantāraṃ nitthareyya sotthinā, gāmantaṃ anupāpuṇeyya khemaṃ appaṭibhayaṃ.
Then, at a later time, he would traverse that desert safely and arrive at a village or town that is secure and free from danger.
Một thời gian sau, người ấy vượt qua được con đường hoang vắng đó một cách an toàn, đến được một ngôi làng an bình, không còn hiểm nguy.
Tassa evamassa – ‘ahaṃ kho pubbe sadhano sabhogo kantāraddhānamaggaṃ paṭipajjiṃ dubbhikkhaṃ sappaṭibhayaṃ.
He would think: ‘In the past, I, being wealthy and prosperous, embarked on a desert road, famine-stricken and perilous.
Người ấy sẽ nghĩ thế này: ‘Trước đây ta là người có tài sản, có của cải, đã đi qua con đường hoang vắng đầy nguy hiểm, nơi khan hiếm lương thực.
Somhi etarahi taṃ kantāraṃ nitthiṇṇo sotthinā, gāmantaṃ anuppatto khemaṃ appaṭibhaya’nti.
Now I have safely crossed that wilderness and arrived at a village, a place of security and free from danger.’
Bây giờ ta đã vượt qua con đường hoang vắng đó một cách an toàn, đã đến được vùng đất an lành, không còn nguy hiểm nữa’.
So tatonidānaṃ labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassaṃ.
Through that, he would experience joy and attain gladness.
Do đó, người ấy sẽ có được niềm hân hoan, đạt được sự hoan hỷ.
227. ‘‘Seyyathāpi, mahārāja, dakkho nhāpako vā nhāpakantevāsī vā kaṃsathāle nhānīyacuṇṇāni ākiritvā udakena paripphosakaṃ paripphosakaṃ sanneyya, sāyaṃ nhānīyapiṇḍi snehānugatā snehaparetā santarabāhirā phuṭā snehena, na ca paggharaṇī; evameva kho, mahārāja, bhikkhu imameva kāyaṃ vivekajena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa vivekajena pītisukhena apphuṭaṃ hoti.
227. “Just as, O king, a skilled bathman or his apprentice, having poured bath powder into a brass basin, would knead it, moistening it again and again with water, so that the bath powder paste, saturated and pervaded with moisture, moist throughout, inside and out, does not leak; in the same way, O king, a bhikkhu permeates, pervades, fills, and suffuses this very body with the rapture and happiness born of seclusion, so that there is no part of his entire body unpervaded by the rapture and happiness born of seclusion.
227. “Ví như, Đại vương, một người thợ tắm lành nghề hoặc đệ tử của thợ tắm, đổ bột tắm vào một chiếc chậu đồng, rồi rưới nước từng chút một, nhào nặn thành một khối bột tắm. Khối bột tắm ấy thấm đẫm nước, tràn ngập nước, ẩm ướt cả trong lẫn ngoài, nhưng không chảy rỉ ra ngoài. Cũng vậy, Đại vương, Tỷ-kheo thấm nhuần, tẩm ướt, làm đầy khắp, làm tràn ngập thân này với hỷ lạc do ly dục sinh; không một phần nào của toàn thân không được thấm nhuần bởi hỷ lạc do ly dục sinh.
Idampi kho, mahārāja, sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ purimehi sandiṭṭhikehi sāmaññaphalehi abhikkantatarañca paṇītatarañca.
This too, O king, is a visible fruit of recluseship, more excellent and more sublime than the previous visible fruits of recluseship.
Đây cũng là một quả vị Sa-môn có thể thấy được ngay trong hiện tại, cao thượng và vi diệu hơn những quả vị Sa-môn có thể thấy được ngay trong hiện tại trước đó.
228. ‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
228. “Furthermore, O king, with the subsiding of vitakka and vicāra, he attains to internal assurance and unification of mind, and enters and abides in the second jhāna, which is without vitakka and vicāra, with rapture and happiness born of concentration.
228. “Lại nữa, Đại vương, Tỷ-kheo, diệt tầm và tứ, chứng và trú Nhị thiền, một trạng thái nội tĩnh, nhất tâm, không tầm, không tứ, do định sinh, có hỷ và lạc. Vị ấy thấm nhuần, tẩm ướt, làm đầy khắp, làm tràn ngập thân này với hỷ lạc do định sinh; không một phần nào của toàn thân không được thấm nhuần bởi hỷ lạc do định sinh.
So imameva kāyaṃ samādhijena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa samādhijena pītisukhena apphuṭaṃ hoti.
He permeates, pervades, fills, and suffuses this very body with the rapture and happiness born of concentration, so that there is no part of his entire body unpervaded by the rapture and happiness born of concentration.
Vị ấy thấm nhuần, tẩm ướt, làm đầy khắp, làm tràn ngập thân này với hỷ lạc do định sinh; không một phần nào của toàn thân không được thấm nhuần bởi hỷ lạc do định sinh.
229. ‘‘Seyyathāpi, mahārāja, udakarahado gambhīro ubbhidodako* tassa nevassa puratthimāya disāya udakassa āyamukhaṃ, na dakkhiṇāya disāya udakassa āyamukhaṃ, na pacchimāya disāya udakassa āyamukhaṃ, na uttarāya disāya udakassa āyamukhaṃ, devo ca na kālenakālaṃ sammādhāraṃ anuppaveccheyya.
229. “Just as, O king, a deep lake with water bubbling up from springs, with no inlet for water on the east, north, west, or south, and the sky not providing adequate rain from time to time.
229. “Ví như, Đại vương, một hồ nước sâu có nước phun lên từ mạch ngầm, không có dòng nước chảy vào từ phía đông, cũng không từ phía nam, không từ phía tây, không từ phía bắc, và trời cũng không mưa đúng lúc. Tuy nhiên, từ chính hồ nước ấy, những dòng nước mát lạnh phun lên, thấm nhuần, tẩm ướt, làm đầy khắp, làm tràn ngập hồ nước ấy bằng nước mát; không một phần nào của toàn hồ nước không được thấm nhuần bởi nước mát.
Atha kho tamhāva udakarahadā sītā vāridhārā ubbhijjitvā tameva udakarahadaṃ sītena vārinā abhisandeyya parisandeyya paripūreyya paripphareyya, nāssa kiñci sabbāvato udakarahadassa sītena vārinā apphuṭaṃ assa.
But from that very lake, cool streams of water well up and permeate, pervade, fill, and suffuse that very lake with cool water, so that there is no part of the entire lake unpervaded by cool water.
Tuy nhiên, từ chính hồ nước ấy, những dòng nước mát lạnh phun lên, thấm nhuần, tẩm ướt, làm đầy khắp, làm tràn ngập hồ nước ấy bằng nước mát; không một phần nào của toàn hồ nước không được thấm nhuần bởi nước mát.
Evameva kho, mahārāja, bhikkhu imameva kāyaṃ samādhijena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa samādhijena pītisukhena apphuṭaṃ hoti.
In the same way, O king, a bhikkhu permeates, pervades, fills, and suffuses this very body with the rapture and happiness born of concentration, so that there is no part of his entire body unpervaded by the rapture and happiness born of concentration.
Cũng vậy, Đại vương, Tỷ-kheo thấm nhuần, tẩm ướt, làm đầy khắp, làm tràn ngập thân này với hỷ lạc do định sinh; không một phần nào của toàn thân không được thấm nhuần bởi hỷ lạc do định sinh.
Idampi kho, mahārāja, sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ purimehi sandiṭṭhikehi sāmaññaphalehi abhikkantatarañca paṇītatarañca.
This too, O king, is a visible fruit of recluseship, more excellent and more sublime than the previous visible fruits of recluseship.
Đây cũng là một quả vị Sa-môn có thể thấy được ngay trong hiện tại, cao thượng và vi diệu hơn những quả vị Sa-môn có thể thấy được ngay trong hiện tại trước đó.
230. ‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, bhikkhu pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti, tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
230. “Furthermore, O king, with the fading away of rapture, he abides in equanimity, mindful and clearly comprehending, and he experiences happiness with the body; he enters and abides in the third jhāna, of which the Noble Ones declare: ‘He is equanimous and mindful, he dwells happily.’
230. “Lại nữa, Đại vương, Tỷ-kheo ly hỷ, trú xả, chánh niệm tỉnh giác, cảm nhận lạc thọ trong thân, mà các bậc Thánh gọi là ‘người trú xả, có niệm, sống an lạc’, chứng và trú Tam thiền. Vị ấy thấm nhuần, tẩm ướt, làm đầy khắp, làm tràn ngập thân này với lạc thọ không hỷ; không một phần nào của toàn thân không được thấm nhuần bởi lạc thọ không hỷ.
So imameva kāyaṃ nippītikena sukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa nippītikena sukhena apphuṭaṃ hoti.
He permeates, pervades, fills, and suffuses this very body with this non-rapturous happiness, so that there is no part of his entire body unpervaded by this non-rapturous happiness.
Vị ấy thấm nhuần, tẩm ướt, làm đầy khắp, làm tràn ngập thân này với lạc thọ không hỷ; không một phần nào của toàn thân không được thấm nhuần bởi lạc thọ không hỷ.
231. ‘‘Seyyathāpi, mahārāja, uppaliniyaṃ vā paduminiyaṃ vā puṇḍarīkiniyaṃ vā appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakānuggatāni antonimuggaposīni, tāni yāva caggā yāva ca mūlā sītena vārinā abhisannāni parisannāni* paripūrāni paripphuṭāni* , nāssa kiñci sabbāvataṃ uppalānaṃ vā padumānaṃ vā puṇḍarīkānaṃ vā sītena vārinā apphuṭaṃ assa; evameva kho, mahārāja, bhikkhu imameva kāyaṃ nippītikena sukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa nippītikena sukhena apphuṭaṃ hoti.
231. “Just as, O king, in a pond of blue, red, or white lotuses, some blue, red, or white lotuses, born in the water, grown in the water, not rising above the water, nourished submerged in the water—these are permeated, pervaded, filled, and suffused with cool water from their tips to their roots, so that there is no part of the entire blue, red, or white lotuses unpervaded by cool water; in the same way, O king, a bhikkhu permeates, pervades, fills, and suffuses this very body with this non-rapturous happiness, so that there is no part of his entire body unpervaded by this non-rapturous happiness.
231. “Ví như, Đại vương, trong một hồ sen xanh, hồ sen hồng, hay hồ sen trắng, có một số hoa sen xanh, hoa sen hồng, hay hoa sen trắng sinh trưởng trong nước, lớn lên trong nước, không vươn lên khỏi mặt nước, được nuôi dưỡng chìm sâu trong nước. Những hoa sen ấy, từ ngọn cho đến gốc, đều được thấm nhuần, tẩm ướt, làm đầy khắp, làm tràn ngập bởi nước mát; không một phần nào của toàn bộ hoa sen xanh, hoa sen hồng, hay hoa sen trắng không được thấm nhuần bởi nước mát. Cũng vậy, Đại vương, Tỷ-kheo thấm nhuần, tẩm ướt, làm đầy khắp, làm tràn ngập thân này với lạc thọ không hỷ; không một phần nào của toàn thân không được thấm nhuần bởi lạc thọ không hỷ.
Idampi kho, mahārāja, sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ purimehi sandiṭṭhikehi sāmaññaphalehi abhikkantatarañca paṇītatarañca.
This too, O king, is a visible fruit of recluseship, more excellent and more sublime than the previous visible fruits of recluseship.
Đây cũng là một quả vị Sa-môn có thể thấy được ngay trong hiện tại, cao thượng và vi diệu hơn những quả vị Sa-môn có thể thấy được ngay trong hiện tại trước đó.
233. ‘‘Seyyathāpi, mahārāja, puriso odātena vatthena sasīsaṃ pārupitvā nisinno assa, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa odātena vatthena apphuṭaṃ assa; evameva kho, mahārāja, bhikkhu imameva kāyaṃ parisuddhena cetasā pariyodātena pharitvā nisinno hoti, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa parisuddhena cetasā pariyodātena apphuṭaṃ hoti.
233. “Just as, O king, a man might be sitting, having covered his head and body with a clean white cloth, so that there is no part of his entire body unpervaded by the clean white cloth; in the same way, O king, a bhikkhu sits pervading this very body with a pure, bright mind, so that there is no part of his entire body unpervaded by this pure, bright mind.
233. “Ví như, Đại vương, một người ngồi trùm kín toàn thân bằng một tấm vải trắng; không một phần nào của toàn thân không được tấm vải trắng ấy bao trùm. Cũng vậy, Đại vương, Tỷ-kheo ngồi bao trùm thân này bằng tâm thanh tịnh, trong sạch; không một phần nào của toàn thân không được bao trùm bởi tâm thanh tịnh, trong sạch.
Idampi kho, mahārāja, sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ purimehi sandiṭṭhikehi sāmaññaphalehi abhikkantatarañca paṇītatarañca.
This too, O king, is a visible fruit of recluseship, more excellent and more sublime than the previous visible fruits of recluseship.
Đây cũng là một quả vị Sa-môn có thể thấy được ngay trong hiện tại, cao thượng và vi diệu hơn những quả vị Sa-môn có thể thấy được ngay trong hiện tại trước đó.
234. ‘‘So* evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte ñāṇadassanāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti.
234. When his mind is thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of impurities, pliable, workable, steady, and attained to imperturbability, he directs and inclines his mind to the knowledge and vision.
234. “Này Đại vương, Tỳ-kheo ấy, với tâm đã định tĩnh như vậy, thanh tịnh, trong sạch, không cấu uế, không phiền não, mềm mại, dễ sử dụng, vững vàng, đạt đến sự bất động, hướng tâm đến tuệ tri và quán triệt.
So evaṃ pajānāti – ‘ayaṃ kho me kāyo rūpī cātumahābhūtiko mātāpettikasambhavo odanakummāsūpacayo aniccucchādana-parimaddana-bhedana-viddhaṃsana-dhammo; idañca pana me viññāṇaṃ ettha sitaṃ ettha paṭibaddha’nti.
He understands thus: ‘This body of mine is material, made of the four great primary elements, sprung from mother and father, nourished by rice and gruel, subject to impermanence, to rubbing and anointing, to breaking up and disintegration; and this consciousness of mine is rooted in it, bound up with it.’
Vị ấy biết rõ như sau: ‘Thân này của ta là sắc pháp, do bốn đại chủng hợp thành, do cha mẹ sinh ra, được nuôi dưỡng bằng cơm cháo, có bản chất phải bị chà xát, xoa bóp, phân hủy và tan rã; và thức này của ta nương tựa vào đây, bị ràng buộc vào đây.’
235. ‘‘Seyyathāpi, mahārāja, maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṃso suparikammakato accho vippasanno anāvilo sabbākārasampanno.
235. “Just as, great king, a beryl gem, beautiful, of excellent water, eight-faceted, well-polished, clear, limpid, unclouded, and perfect in all its aspects.
235. “Này Đại vương, ví như một viên ngọc bích sáng đẹp, có phẩm chất tốt, tám cạnh được mài dũa kỹ lưỡng, trong suốt, tinh khiết, không tì vết, hoàn hảo về mọi phương diện.
Tatrāssa suttaṃ āvutaṃ nīlaṃ vā pītaṃ vā lohitaṃ vā* odātaṃ vā paṇḍusuttaṃ vā.
In it, a thread might be strung, blue, or yellow, or red, or white, or brown.
Trong đó có một sợi chỉ được xỏ qua, màu xanh, hoặc vàng, hoặc đỏ, hoặc trắng, hoặc vàng nhạt.
Tamenaṃ cakkhumā puriso hatthe karitvā paccavekkheyya – ‘ayaṃ kho maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṃso suparikammakato accho vippasanno anāvilo sabbākārasampanno; tatridaṃ suttaṃ āvutaṃ nīlaṃ vā pītaṃ vā lohitaṃ vā odātaṃ vā paṇḍusuttaṃ vā’ti.
A clear-sighted man, holding it in his hand, would examine it thus: ‘This beryl gem is beautiful, of excellent water, eight-faceted, well-polished, clear, limpid, unclouded, and perfect in all its aspects; and in it, this thread is strung, blue, or yellow, or red, or white, or brown.’
Một người có mắt cầm viên ngọc ấy trên tay và xem xét: ‘Đây là viên ngọc bích sáng đẹp, có phẩm chất tốt, tám cạnh được mài dũa kỹ lưỡng, trong suốt, tinh khiết, không tì vết, hoàn hảo về mọi phương diện; và trong đó có sợi chỉ được xỏ qua, màu xanh, hoặc vàng, hoặc đỏ, hoặc trắng, hoặc vàng nhạt.’
Evameva kho, mahārāja, bhikkhu evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte ñāṇadassanāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti.
Even so, great king, when a bhikkhu’s mind is thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of impurities, pliable, workable, steady, and attained to imperturbability, he directs and inclines his mind to the knowledge and vision.
Cũng vậy, này Đại vương, Tỳ-kheo ấy, với tâm đã định tĩnh như vậy, thanh tịnh, trong sạch, không cấu uế, không phiền não, mềm mại, dễ sử dụng, vững vàng, đạt đến sự bất động, hướng tâm đến tuệ tri và quán triệt.
So evaṃ pajānāti – ‘ayaṃ kho me kāyo rūpī cātumahābhūtiko mātāpettikasambhavo odanakummāsūpacayo aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṃsanadhammo; idañca pana me viññāṇaṃ ettha sitaṃ ettha paṭibaddha’nti.
He understands thus: ‘This body of mine is material, made of the four great primary elements, sprung from mother and father, nourished by rice and gruel, subject to impermanence, to rubbing and anointing, to breaking up and disintegration; and this consciousness of mine is rooted in it, bound up with it.’
Vị ấy biết rõ như sau: ‘Thân này của ta là sắc pháp, do bốn đại chủng hợp thành, do cha mẹ sinh ra, được nuôi dưỡng bằng cơm cháo, có bản chất phải bị chà xát, xoa bóp, phân hủy và tan rã; và thức này của ta nương tựa vào đây, bị ràng buộc vào đây.’
Idampi kho, mahārāja, sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ purimehi sandiṭṭhikehi sāmaññaphalehi abhikkantatarañca paṇītatarañca.
This present result of recluseship, great king, is more excellent and more sublime than the previous present results of recluseship.
Này Đại vương, đây cũng là một quả Sa-môn hiện tại, còn cao siêu và thù thắng hơn các quả Sa-môn hiện tại trước đó.
237. ‘‘Seyyathāpi, mahārāja, puriso muñjamhā īsikaṃ pavāheyya* .
237. “Just as, great king, a man might pull a reed from its sheath.
237. “Này Đại vương, ví như một người rút một lõi cây từ cây muñja.
Tassa evamassa – ‘ayaṃ muñjo, ayaṃ īsikā, añño muñjo, aññā īsikā, muñjamhā tveva īsikā pavāḷhā’ti* .
He would think thus: ‘This is the reed, this is the sheath; the reed is distinct from the sheath, yet the reed has been pulled from the sheath.’
Người ấy sẽ nghĩ: ‘Đây là cây muñja, đây là lõi cây; cây muñja khác với lõi cây, lõi cây khác với cây muñja, nhưng lõi cây được rút ra từ cây muñja.’
Seyyathā vā pana, mahārāja, puriso asiṃ kosiyā pavāheyya.
Or just as, great king, a man might draw a sword from its scabbard.
Hoặc, này Đại vương, ví như một người rút thanh kiếm ra khỏi vỏ.
Tassa evamassa – ‘ayaṃ asi, ayaṃ kosi, añño asi, aññā kosi, kosiyā tveva asi pavāḷho’’ti.
He would think thus: ‘This is the sword, this is the scabbard; the sword is distinct from the scabbard, yet the sword has been drawn from the scabbard.’
Người ấy sẽ nghĩ: ‘Đây là thanh kiếm, đây là vỏ; thanh kiếm khác với vỏ, vỏ khác với thanh kiếm, nhưng thanh kiếm được rút ra từ vỏ.’
Seyyathā vā pana, mahārāja, puriso ahiṃ karaṇḍā uddhareyya.
Or just as, great king, a man might take a snake out of a basket.
Hoặc, này Đại vương, ví như một người lấy con rắn ra khỏi cái giỏ.
Tassa evamassa – ‘ayaṃ ahi, ayaṃ karaṇḍo.
He would think thus: ‘This is the snake, this is the basket.
Người ấy sẽ nghĩ: ‘Đây là con rắn, đây là cái giỏ.
Añño ahi, añño karaṇḍo, karaṇḍā tveva ahi ubbhato’ti* .
The snake is distinct from the basket, yet the snake has been taken out of the basket.’
Con rắn khác với cái giỏ, cái giỏ khác với con rắn, nhưng con rắn được lấy ra từ cái giỏ.’
Evameva kho, mahārāja, bhikkhu evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte manomayaṃ kāyaṃ abhinimmānāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti.
Even so, great king, when a bhikkhu’s mind is thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of impurities, pliable, workable, steady, and attained to imperturbability, he directs and inclines his mind to the creation of a mind-made body.
Cũng vậy, này Đại vương, Tỳ-kheo ấy, với tâm đã định tĩnh như vậy, thanh tịnh, trong sạch, không cấu uế, không phiền não, mềm mại, dễ sử dụng, vững vàng, đạt đến sự bất động, hướng tâm đến việc tạo ra một thân do ý tạo.
So imamhā kāyā aññaṃ kāyaṃ abhinimmināti rūpiṃ manomayaṃ sabbaṅgapaccaṅgiṃ ahīnindriyaṃ.
From this body, he creates another body, material, mind-made, complete in all its limbs and parts, not deficient in its faculties.
Vị ấy tạo ra một thân khác từ thân này, có sắc, do ý tạo, đầy đủ tất cả các chi phần lớn nhỏ, các căn không khiếm khuyết.
Idampi kho, mahārāja, sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ purimehi sandiṭṭhikehi sāmaññaphalehi abhikkantatarañca paṇītatarañca.
This present result of recluseship, great king, is more excellent and more sublime than the previous present results of recluseship.
Này Đại vương, đây cũng là một quả Sa-môn hiện tại, còn cao siêu và thù thắng hơn các quả Sa-môn hiện tại trước đó.
238. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte iddhividhāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti.
238. When his mind is thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of impurities, pliable, workable, steady, and attained to imperturbability, he directs and inclines his mind to the various supernormal powers.
238. “Vị ấy, với tâm đã định tĩnh như vậy, thanh tịnh, trong sạch, không cấu uế, không phiền não, mềm mại, dễ sử dụng, vững vàng, đạt đến sự bất động, hướng tâm đến các loại thần thông.
So anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti – ekopi hutvā bahudhā hoti, bahudhāpi hutvā eko hoti; āvibhāvaṃ tirobhāvaṃ tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati seyyathāpi ākāse.
He experiences various kinds of supernormal powers: being one, he becomes many; being many, he becomes one; he appears and vanishes, goes unhindered through walls, through ramparts, through mountains, as if through space.
Vị ấy trải nghiệm nhiều loại thần thông: một thân biến thành nhiều thân, nhiều thân biến thành một thân; hiện ra, biến mất; đi xuyên qua tường, xuyên qua thành, xuyên qua núi mà không bị chướng ngại, như đi trong hư không.
Pathaviyāpi ummujjanimujjaṃ karoti seyyathāpi udake.
He dives into and emerges from the earth as if in water.
Vị ấy lặn xuống và nổi lên khỏi đất như trong nước.
Udakepi abhijjamāne gacchati* seyyathāpi pathaviyā.
He walks on water without sinking as if on land.
Vị ấy đi trên nước mà không bị chìm như đi trên đất.
Ākāsepi pallaṅkena kamati seyyathāpi pakkhī sakuṇo.
He travels through the air, sitting cross-legged, as if a winged bird.
Vị ấy bay trên hư không trong tư thế kiết già như chim có cánh.
Imepi candimasūriye evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve pāṇinā parāmasati parimajjati.
He touches and strokes with his hand even the moon and the sun, which are so mighty and powerful.
Vị ấy dùng tay chạm và xoa mặt trăng, mặt trời, những vật có đại thần lực, đại oai đức như vậy.
Yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vatteti.
He exercises mastery over his body even as far as the Brahma world.
Vị ấy có thể điều khiển thân mình đến tận cõi Phạm thiên.
239. ‘‘Seyyathāpi, mahārāja, dakkho kumbhakāro vā kumbhakārantevāsī vā suparikammakatāya mattikāya yaṃ yadeva bhājanavikatiṃ ākaṅkheyya, taṃ tadeva kareyya abhinipphādeyya.
239. “Just as, great king, a skilled potter or his apprentice, with well-prepared clay, would make and produce whatever kind of pottery he desires.
239. “Này Đại vương, ví như một người thợ gốm lành nghề hoặc người học việc của thợ gốm, với đất sét đã được nhào nặn kỹ lưỡng, muốn làm loại đồ gốm nào, người ấy có thể làm và hoàn thành loại đồ gốm đó.
Seyyathā vā pana, mahārāja, dakkho dantakāro vā dantakārantevāsī vā suparikammakatasmiṃ dantasmiṃ yaṃ yadeva dantavikatiṃ ākaṅkheyya, taṃ tadeva kareyya abhinipphādeyya.
Or just as, great king, a skilled ivory carver or his apprentice, with well-prepared ivory, would make and produce whatever kind of ivory carving he desires.
Hoặc, này Đại vương, ví như một người thợ chạm ngà voi lành nghề hoặc người học việc của thợ chạm ngà voi, với ngà voi đã được xử lý kỹ lưỡng, muốn làm loại đồ chạm ngà voi nào, người ấy có thể làm và hoàn thành loại đồ chạm ngà voi đó.
Seyyathā vā pana, mahārāja, dakkho suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā suparikammakatasmiṃ suvaṇṇasmiṃ yaṃ yadeva suvaṇṇavikatiṃ ākaṅkheyya, taṃ tadeva kareyya abhinipphādeyya.
Or just as, great king, a skilled goldsmith or his apprentice, with well-prepared gold, would make and produce whatever kind of gold ornament he desires.
Hoặc, này Đại vương, ví như một người thợ kim hoàn lành nghề hoặc người học việc của thợ kim hoàn, với vàng đã được tinh luyện kỹ lưỡng, muốn làm loại đồ trang sức vàng nào, người ấy có thể làm và hoàn thành loại đồ trang sức vàng đó.
Evameva kho, mahārāja, bhikkhu evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte iddhividhāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti.
Even so, great king, when a bhikkhu’s mind is thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of impurities, pliable, workable, steady, and attained to imperturbability, he directs and inclines his mind to the various supernormal powers.
Cũng vậy, này Đại vương, Tỳ-kheo ấy, với tâm đã định tĩnh như vậy, thanh tịnh, trong sạch, không cấu uế, không phiền não, mềm mại, dễ sử dụng, vững vàng, đạt đến sự bất động, hướng tâm đến các loại thần thông.
So anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti – ekopi hutvā bahudhā hoti, bahudhāpi hutvā eko hoti; āvibhāvaṃ tirobhāvaṃ tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati seyyathāpi ākāse.
He experiences various kinds of supernormal powers: being one, he becomes many; being many, he becomes one; he appears and vanishes, goes unhindered through walls, through ramparts, through mountains, as if through space.
Vị ấy trải nghiệm nhiều loại thần thông: một thân biến thành nhiều thân, nhiều thân biến thành một thân; hiện ra, biến mất; đi xuyên qua tường, xuyên qua thành, xuyên qua núi mà không bị chướng ngại, như đi trong hư không.
Pathaviyāpi ummujjanimujjaṃ karoti seyyathāpi udake.
He dives into and emerges from the earth as if in water.
Vị ấy lặn xuống và nổi lên khỏi đất như trong nước.
Udakepi abhijjamāne gacchati seyyathāpi pathaviyā.
He walks on water without sinking as if on land.
Vị ấy đi trên nước mà không bị chìm như đi trên đất.
Ākāsepi pallaṅkena kamati seyyathāpi pakkhī sakuṇo.
He travels through the air, sitting cross-legged, as if a winged bird.
Vị ấy bay trên hư không trong tư thế kiết già như chim có cánh.
Imepi candimasūriye evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve pāṇinā parāmasati parimajjati.
He touches and strokes with his hand even the moon and the sun, which are so mighty and powerful.
Vị ấy dùng tay chạm và xoa mặt trăng, mặt trời, những vật có đại thần lực, đại oai đức như vậy.
Yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vatteti.
He exercises mastery over his body even as far as the Brahma world.
Vị ấy có thể điều khiển thân mình đến tận cõi Phạm thiên.
Idampi kho, mahārāja, sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ purimehi sandiṭṭhikehi sāmaññaphalehi abhikkantatarañca paṇītatarañca.
This present result of recluseship, great king, is more excellent and more sublime than the previous present results of recluseship.
Này Đại vương, đây cũng là một quả Sa-môn hiện tại, còn cao siêu và thù thắng hơn các quả Sa-môn hiện tại trước đó.
241. ‘‘Seyyathāpi, mahārāja, puriso addhānamaggappaṭipanno.
241. “Just as, great king, a man on a journey.
241. “Này Đại vương, ví như một người đang đi trên con đường xa.
So suṇeyya bherisaddampi mudiṅgasaddampi* saṅkhapaṇavadindimasaddampi* .
He may hear the sound of a large drum, the sound of a mudiṅga drum, and the sound of a conch, a tabor, and a small drum.
Vị ấy có thể nghe tiếng trống lớn (bheri), tiếng trống nhỏ (mudiṅga), tiếng ốc tù và (saṅkha), tiếng trống bảng (paṇava) và tiếng trống nhỏ (dindima).
Tassa evamassa – ‘bherisaddo’ itipi, ‘mudiṅgasaddo’ itipi, ‘saṅkhapaṇavadindimasaddo’ itipi* .
For him, it would be thus: ‘This is the sound of a large drum,’ and ‘This is the sound of a mudiṅga drum,’ and ‘This is the sound of a conch, a tabor, and a small drum.’
Vị ấy sẽ có ý nghĩ: ‘Đây là tiếng trống lớn’, ‘Đây là tiếng trống nhỏ’, ‘Đây là tiếng ốc tù và, tiếng trống bảng và tiếng trống nhỏ’.
Evameva kho, mahārāja, bhikkhu evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte dibbāya sotadhātuyā cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti.
Indeed, Mahārāja, just as that, a bhikkhu, with his mind thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, and attained to imperturbability, directs and inclines his mind to the divine ear element (dibbāyā sotadhātuyā).
Cũng vậy, Đại vương, Tỳ-kheo ấy với tâm định tĩnh như thế, trong sạch, thanh tịnh, không cấu uế, không phiền não, mềm mại, dễ sử dụng, vững vàng, đạt đến bất động, hướng tâm đến thiên nhĩ thông (dibba sotadhātu).
So dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya ubho sadde suṇāti dibbe ca mānuse ca ye dūre santike ca.
With the divine ear element, purified and surpassing that of humans, he hears both kinds of sounds, divine and human, those that are far and those that are near.
Với thiên nhĩ thanh tịnh, siêu việt nhân loại, vị ấy nghe cả hai loại âm thanh: âm thanh của chư thiên và âm thanh của loài người, dù ở xa hay gần.
Idampi kho, mahārāja, sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ purimehi sandiṭṭhikehi sāmaññaphalehi abhikkantatarañca paṇītatarañca.
This, too, Mahārāja, is a visible fruit of recluseship, more excellent and more sublime than the previous visible fruits of recluseship.
Đại vương, đây cũng là một quả Sa-môn hiện tại, cao thượng hơn và thù thắng hơn những quả Sa-môn hiện tại trước đó.
242. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte cetopariyañāṇāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti.
242. “He, with his mind thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, and attained to imperturbability, directs and inclines his mind to the knowledge of penetrating the minds of others (cetopariyañāṇa).
242. “Vị ấy với tâm định tĩnh như thế, trong sạch, thanh tịnh, không cấu uế, không phiền não, mềm mại, dễ sử dụng, vững vàng, đạt đến bất động, hướng tâm đến tuệ tri tâm người khác (cetopariyañāṇa).
So parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajānāti – sarāgaṃ vā cittaṃ ‘sarāgaṃ citta’nti pajānāti, vītarāgaṃ vā cittaṃ ‘vītarāgaṃ citta’nti pajānāti, sadosaṃ vā cittaṃ ‘sadosaṃ citta’nti pajānāti, vītadosaṃ vā cittaṃ ‘vītadosaṃ citta’nti pajānāti, samohaṃ vā cittaṃ ‘samohaṃ citta’nti pajānāti, vītamohaṃ vā cittaṃ ‘vītamohaṃ citta’nti pajānāti, saṅkhittaṃ vā cittaṃ ‘saṅkhittaṃ citta’nti pajānāti, vikkhittaṃ vā cittaṃ ‘vikkhittaṃ citta’nti pajānāti, mahaggataṃ vā cittaṃ ‘mahaggataṃ citta’nti pajānāti, amahaggataṃ vā cittaṃ ‘amahaggataṃ citta’nti pajānāti, sauttaraṃ vā cittaṃ ‘sauttaraṃ citta’nti pajānāti, anuttaraṃ vā cittaṃ ‘anuttaraṃ citta’nti pajānāti, samāhitaṃ vā cittaṃ ‘samāhitaṃ citta’nti pajānāti, asamāhitaṃ vā cittaṃ ‘asamāhitaṃ citta’nti pajānāti, vimuttaṃ vā cittaṃ ‘vimuttaṃ citta’nti pajānāti, avimuttaṃ vā cittaṃ ‘avimuttaṃ citta’nti pajānāti.
He comprehends with his own mind the minds of other beings, other persons: he knows a mind with passion as ‘a mind with passion’; he knows a mind without passion as ‘a mind without passion’; he knows a mind with hatred as ‘a mind with hatred’; he knows a mind without hatred as ‘a mind without hatred’; he knows a mind with delusion as ‘a mind with delusion’; he knows a mind without delusion as ‘a mind without delusion’; he knows a constricted mind as ‘a constricted mind’; he knows a distracted mind as ‘a distracted mind’; he knows a developed mind as ‘a developed mind’; he knows an undeveloped mind as ‘an undeveloped mind’; he knows a surpassable mind as ‘a surpassable mind’; he knows an unsurpassable mind as ‘an unsurpassable mind’; he knows a concentrated mind as ‘a concentrated mind’; he knows an unconcentrated mind as ‘an unconcentrated mind’; he knows a liberated mind as ‘a liberated mind’; he knows an unliberated mind as ‘an unliberated mind’.
Vị ấy dùng tâm của mình để biết rõ tâm của các chúng sanh và các cá nhân khác: biết rõ tâm có tham (sarāga) là ‘tâm có tham’; biết rõ tâm không tham (vītarāga) là ‘tâm không tham’; biết rõ tâm có sân (sadosa) là ‘tâm có sân’; biết rõ tâm không sân (vītadosa) là ‘tâm không sân’; biết rõ tâm có si (samoha) là ‘tâm có si’; biết rõ tâm không si (vītamoha) là ‘tâm không si’; biết rõ tâm bị co rút (saṅkhitta) là ‘tâm bị co rút’; biết rõ tâm bị tán loạn (vikkhitta) là ‘tâm bị tán loạn’; biết rõ tâm quảng đại (mahaggata) là ‘tâm quảng đại’; biết rõ tâm không quảng đại (amahaggata) là ‘tâm không quảng đại’; biết rõ tâm có sự vượt trội (sauttara) là ‘tâm có sự vượt trội’; biết rõ tâm không có sự vượt trội (anuttara) là ‘tâm không có sự vượt trội’; biết rõ tâm định tĩnh (samāhita) là ‘tâm định tĩnh’; biết rõ tâm không định tĩnh (asamāhita) là ‘tâm không định tĩnh’; biết rõ tâm giải thoát (vimutta) là ‘tâm giải thoát’; biết rõ tâm chưa giải thoát (avimutta) là ‘tâm chưa giải thoát’.
243. ‘‘Seyyathāpi, mahārāja, itthī vā puriso vā daharo yuvā maṇḍanajātiko ādāse vā parisuddhe pariyodāte acche vā udakapatte sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno sakaṇikaṃ vā ‘sakaṇika’nti jāneyya, akaṇikaṃ vā ‘akaṇika’nti jāneyya; evameva kho, mahārāja, bhikkhu evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte cetopariyañāṇāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti.
243. “Just as, Mahārāja, a woman or a man, young, youthful, and fond of adornment, examining their own face in a clean, purified mirror or in a clear bowl of water, would know a face with a blemish as ‘a face with a blemish,’ or a face without a blemish as ‘a face without a blemish’; even so, Mahārāja, a bhikkhu, with his mind thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, and attained to imperturbability, directs and inclines his mind to the knowledge of penetrating the minds of others (cetopariyañāṇa).
243. “Ví như, Đại vương, một người phụ nữ hay một người đàn ông, còn trẻ, đang tuổi trang điểm, khi soi gương trong sạch, thanh tịnh, hay soi trong chậu nước trong suốt, sẽ biết rõ khuôn mặt của mình: nếu có tì vết thì biết là ‘có tì vết’; nếu không có tì vết thì biết là ‘không có tì vết’. Cũng vậy, Đại vương, Tỳ-kheo ấy với tâm định tĩnh như thế, trong sạch, thanh tịnh, không cấu uế, không phiền não, mềm mại, dễ sử dụng, vững vàng, đạt đến bất động, hướng tâm đến tuệ tri tâm người khác (cetopariyañāṇa).
So parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajānāti – sarāgaṃ vā cittaṃ ‘sarāgaṃ citta’nti pajānāti, vītarāgaṃ vā cittaṃ ‘vītarāgaṃ citta’nti pajānāti, sadosaṃ vā cittaṃ ‘sadosaṃ citta’nti pajānāti, vītadosaṃ vā cittaṃ ‘vītadosaṃ citta’nti pajānāti, samohaṃ vā cittaṃ ‘samohaṃ citta’nti pajānāti, vītamohaṃ vā cittaṃ ‘vītamohaṃ citta’nti pajānāti, saṅkhittaṃ vā cittaṃ ‘saṅkhittaṃ citta’nti pajānāti, vikkhittaṃ vā cittaṃ ‘vikkhittaṃ citta’nti pajānāti, mahaggataṃ vā cittaṃ ‘mahaggataṃ citta’nti pajānāti, amahaggataṃ vā cittaṃ ‘amahaggataṃ citta’nti pajānāti, sauttaraṃ vā cittaṃ ‘sauttaraṃ citta’nti pajānāti, anuttaraṃ vā cittaṃ ‘anuttaraṃ citta’nti pajānāti, samāhitaṃ vā cittaṃ ‘samāhitaṃ citta’nti pajānāti, asamāhitaṃ vā cittaṃ ‘asamāhitaṃ citta’nti pajānāti, vimuttaṃ vā cittaṃ ‘vimuttaṃ citta’’nti pajānāti, avimuttaṃ vā cittaṃ ‘avimuttaṃ citta’nti pajānāti.
He comprehends with his own mind the minds of other beings, other persons: he knows a mind with passion as ‘a mind with passion’; he knows a mind without passion as ‘a mind without passion’; he knows a mind with hatred as ‘a mind with hatred’; he knows a mind without hatred as ‘a mind without hatred’; he knows a mind with delusion as ‘a mind with delusion’; he knows a mind without delusion as ‘a mind without delusion’; he knows a constricted mind as ‘a constricted mind’; he knows a distracted mind as ‘a distracted mind’; he knows a developed mind as ‘a developed mind’; he knows an undeveloped mind as ‘an undeveloped mind’; he knows a surpassable mind as ‘a surpassable mind’; he knows an unsurpassable mind as ‘an unsurpassable mind’; he knows a concentrated mind as ‘a concentrated mind’; he knows an unconcentrated mind as ‘an unconcentrated mind’; he knows a liberated mind as ‘a liberated mind’; he knows an unliberated mind as ‘an unliberated mind’.
Vị ấy dùng tâm của mình để biết rõ tâm của các chúng sanh và các cá nhân khác: biết rõ tâm có tham (sarāga) là ‘tâm có tham’; biết rõ tâm không tham (vītarāga) là ‘tâm không tham’; biết rõ tâm có sân (sadosa) là ‘tâm có sân’; biết rõ tâm không sân (vītadosa) là ‘tâm không sân’; biết rõ tâm có si (samoha) là ‘tâm có si’; biết rõ tâm không si (vītamoha) là ‘tâm không si’; biết rõ tâm bị co rút (saṅkhitta) là ‘tâm bị co rút’; biết rõ tâm bị tán loạn (vikkhitta) là ‘tâm bị tán loạn’; biết rõ tâm quảng đại (mahaggata) là ‘tâm quảng đại’; biết rõ tâm không quảng đại (amahaggata) là ‘tâm không quảng đại’; biết rõ tâm có sự vượt trội (sauttara) là ‘tâm có sự vượt trội’; biết rõ tâm không có sự vượt trội (anuttara) là ‘tâm không có sự vượt trội’; biết rõ tâm định tĩnh (samāhita) là ‘tâm định tĩnh’; biết rõ tâm không định tĩnh (asamāhita) là ‘tâm không định tĩnh’; biết rõ tâm giải thoát (vimutta) là ‘tâm giải thoát’; biết rõ tâm chưa giải thoát (avimutta) là ‘tâm chưa giải thoát’.
Idampi kho, mahārāja, sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ purimehi sandiṭṭhikehi sāmaññaphalehi abhikkantatarañca paṇītatarañca.
This, too, Mahārāja, is a visible fruit of recluseship, more excellent and more sublime than the previous visible fruits of recluseship.
Đại vương, đây cũng là một quả Sa-môn hiện tại, cao thượng hơn và thù thắng hơn những quả Sa-môn hiện tại trước đó.
244. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti.
244. “He, with his mind thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, and attained to imperturbability, directs and inclines his mind to the knowledge of recollection of past lives (pubbenivāsānussatiñāṇa).
244. “Vị ấy với tâm định tĩnh như thế, trong sạch, thanh tịnh, không cấu uế, không phiền não, mềm mại, dễ sử dụng, vững vàng, đạt đến bất động, hướng tâm đến tuệ tri túc mạng (pubbenivāsānussatiñāṇa).
So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattālīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe, ‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādiṃ; tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapanno’ti.
He recollects his manifold past lives, that is, one birth, two births, three births, four births, five births, ten births, twenty births, thirty births, forty births, fifty births, a hundred births, a thousand births, a hundred thousand births, many eons of cosmic contraction, many eons of cosmic expansion, many eons of both contraction and expansion: ‘There I was such a name, of such a clan, of such a color, of such a food, experienced such happiness and suffering, had such a lifespan; having passed away from there, I arose yonder; there too I was such a name, of such a clan, of such a color, of such a food, experienced such happiness and suffering, had such a lifespan; having passed away from there, I arose here.’
Vị ấy nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau, như một đời, hai đời, ba đời, bốn đời, năm đời, mười đời, hai mươi đời, ba mươi đời, bốn mươi đời, năm mươi đời, một trăm đời, một ngàn đời, một trăm ngàn đời, nhiều kiếp hoại (saṃvaṭṭakappe), nhiều kiếp thành (vivaṭṭakappe), nhiều kiếp hoại và thành (saṃvaṭṭavivaṭṭakappe): ‘Ở nơi kia, ta có tên như thế này, dòng họ như thế này, màu da như thế này, đồ ăn như thế này, cảm thọ khổ lạc như thế này, tuổi thọ đến chừng này; ta chết ở đó và sanh ở nơi kia; ở đó, ta có tên như thế này, dòng họ như thế này, màu da như thế này, đồ ăn như thế này, cảm thọ khổ lạc như thế này, tuổi thọ đến chừng này; ta chết ở đó và sanh ở đây’.
Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
Thus, with all modes and details, he recollects his manifold past lives.
Như vậy, vị ấy nhớ lại nhiều đời sống quá khứ với các chi tiết và đặc điểm khác nhau.
245. ‘‘Seyyathāpi, mahārāja, puriso sakamhā gāmā aññaṃ gāmaṃ gaccheyya, tamhāpi gāmā aññaṃ gāmaṃ gaccheyya.
245. “Just as, Mahārāja, a man might go from his own village to another village, and from that village to still another village.
245. “Ví như, Đại vương, một người đàn ông đi từ làng của mình đến một làng khác, rồi từ làng đó lại đi đến một làng khác nữa.
So tamhā gāmā sakaṃyeva gāmaṃ paccāgaccheyya.
And he might return from that village to his own village.
Sau đó, từ làng đó, vị ấy trở về làng của mình.
Tassa evamassa – ‘ahaṃ kho sakamhā gāmā amuṃ gāmaṃ agacchiṃ* , tatrāpi evaṃ aṭṭhāsiṃ, evaṃ nisīdiṃ, evaṃ abhāsiṃ, evaṃ tuṇhī ahosiṃ, tamhāpi gāmā amuṃ gāmaṃ agacchiṃ, tatrāpi evaṃ aṭṭhāsiṃ, evaṃ nisīdiṃ, evaṃ abhāsiṃ, evaṃ tuṇhī ahosiṃ, somhi tamhā gāmā sakaṃyeva gāmaṃ paccāgato’ti.
He would think thus: ‘I went from my own village to that village; there I stood thus, I sat thus, I spoke thus, I kept silent thus. From that village too, I went to that other village; there too I stood thus, I sat thus, I spoke thus, I kept silent thus. I have now returned from that village to my own village.’
Vị ấy sẽ có ý nghĩ: ‘Ta đã đi từ làng của mình đến làng kia, ở đó ta đã đứng như thế này, ngồi như thế này, nói như thế này, im lặng như thế này; rồi từ làng đó ta đã đi đến làng kia, ở đó ta đã đứng như thế này, ngồi như thế này, nói như thế này, im lặng như thế này; nay ta đã trở về làng của mình từ làng đó’.
Evameva kho, mahārāja, bhikkhu evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti.
Even so, Mahārāja, a bhikkhu, with his mind thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, and attained to imperturbability, directs and inclines his mind to the knowledge of recollection of past lives (pubbenivāsānussatiñāṇa).
Cũng vậy, Đại vương, Tỳ-kheo ấy với tâm định tĩnh như thế, trong sạch, thanh tịnh, không cấu uế, không phiền não, mềm mại, dễ sử dụng, vững vàng, đạt đến bất động, hướng tâm đến tuệ tri túc mạng (pubbenivāsānussatiñāṇa).
So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattālīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe, ‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādiṃ; tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapanno’ti, iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
He recollects his manifold past existences, that is to say, one birth, two births, three births, four births, five births, ten births, twenty births, thirty births, forty births, fifty births, a hundred births, a thousand births, a hundred thousand births, many eons of contraction, many eons of expansion, many eons of contraction and expansion. ‘There I was of such a name, of such a clan, of such an appearance, taking such food, experiencing such happiness and suffering, with such a life-span. Having passed away from there, I arose there. There too I was of such a name, of such a clan, of such an appearance, taking such food, experiencing such happiness and suffering, with such a life-span. Having passed away from there, I arose here.’ Thus, he recollects his manifold past existences with their various modes and details.
Vị ấy nhớ lại nhiều loại đời sống quá khứ khác nhau, đó là: một kiếp, hai kiếp, ba kiếp, bốn kiếp, năm kiếp, mười kiếp, hai mươi kiếp, ba mươi kiếp, bốn mươi kiếp, năm mươi kiếp, một trăm kiếp, một ngàn kiếp, một trăm ngàn kiếp, nhiều kiếp hoại kiếp, nhiều kiếp thành kiếp, nhiều kiếp thành hoại kiếp. Vị ấy nhớ rằng: ‘Ở nơi ấy, ta có tên như vầy, thuộc dòng họ như vầy, có màu da như vầy, ăn thức ăn như vầy, cảm thọ khổ lạc như vầy, tuổi thọ đến chừng mực như vầy. Từ đó chết đi, ta đã tái sinh ở nơi ấy; ở nơi ấy, ta có tên như vầy, thuộc dòng họ như vầy, có màu da như vầy, ăn thức ăn như vầy, cảm thọ khổ lạc như vầy, tuổi thọ đến chừng mực như vầy. Từ đó chết đi, ta đã tái sinh ở đây.’ Như thế, vị ấy nhớ lại nhiều loại đời sống quá khứ với đầy đủ chi tiết và đặc điểm.
Idampi kho, mahārāja, sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ purimehi sandiṭṭhikehi sāmaññaphalehi abhikkantatarañca paṇītatarañca.
This too, great king, is a visible fruit of recluseship, more excellent and sublime than the previous visible fruits of recluseship.
Này Đại vương, đây cũng là một quả vị Sa-môn có thể thấy được ngay trong hiện tại, cao thượng và vi diệu hơn những quả vị Sa-môn có thể thấy được ngay trong hiện tại trước đó.
246. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti.
246. “With his mind thus concentrated, purified, bright, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, and attained to imperturbability, he directs and inclines his mind to the knowledge of the passing away and reappearance of beings.
246. “Khi tâm đã định, thanh tịnh, trong sáng, không cấu uế, không phiền não, mềm mại, dễ sử dụng, vững vàng, đạt đến trạng thái bất động, vị ấy hướng tâm đến trí tuệ về sự sinh diệt của chúng sinh.
So dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāti – ‘ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā.
With the divine eye, purified and surpassing that of humans, he sees beings passing away and reappearing, inferior and superior, beautiful and ugly, fortunate and unfortunate; and he understands how beings fare on according to their kamma: ‘These worthy beings, alas, were endowed with misconduct of body, misconduct of speech, and misconduct of mind; they reviled the noble ones, held wrong views, and undertook actions based on wrong views.
Với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt hơn mắt người, vị ấy thấy các chúng sinh đang chết và đang sinh, kẻ hạ liệt, người cao sang, kẻ xinh đẹp, người xấu xí, kẻ được sinh vào cảnh thiện, người bị sinh vào cảnh ác. Vị ấy hiểu rõ các chúng sinh theo nghiệp của họ: ‘Thật vậy, những chúng sinh này đã thực hành ác hạnh về thân, ác hạnh về lời, ác hạnh về ý, phỉ báng các bậc Thánh, có tà kiến, và đã tạo các nghiệp theo tà kiến.
Te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā.
With the break-up of the body, after death, they have reappeared in a state of deprivation, a bad destination, the lower realms, hell.
Do sự tan rã của thân, sau khi chết, họ đã tái sinh vào cõi đọa lạc, ác thú, khổ cảnh, địa ngục.
Ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā’ti.
But these worthy beings, alas, were endowed with good conduct of body, good conduct of speech, and good conduct of mind; they did not revile the noble ones, held right views, and undertook actions based on right views, and with the break-up of the body, after death, they have reappeared in a good destination, a heavenly world.’
Còn những chúng sinh này đã thực hành thiện hạnh về thân, thiện hạnh về lời, thiện hạnh về ý, không phỉ báng các bậc Thánh, có chánh kiến, và đã tạo các nghiệp theo chánh kiến, do sự tan rã của thân, sau khi chết, họ đã tái sinh vào cảnh thiện, cõi trời.’
Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāti.
Thus, with the divine eye, purified and surpassing that of humans, he sees beings passing away and reappearing, inferior and superior, beautiful and ugly, fortunate and unfortunate; and he understands how beings fare on according to their kamma.
Như thế, với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt hơn mắt người, vị ấy thấy các chúng sinh đang chết và đang sinh, kẻ hạ liệt, người cao sang, kẻ xinh đẹp, người xấu xí, kẻ được sinh vào cảnh thiện, người bị sinh vào cảnh ác. Vị ấy hiểu rõ các chúng sinh theo nghiệp của họ.
247. ‘‘Seyyathāpi, mahārāja, majjhe siṅghāṭake pāsādo.
247. “Just as, great king, there might be a palace at the center of a crossroads.
247. “Này Đại vương, ví như có một cung điện ở giữa ngã tư đường.
Tattha cakkhumā puriso ṭhito passeyya manusse gehaṃ pavisantepi nikkhamantepi rathikāyapi vīthiṃ sañcarante* majjhe siṅghāṭake nisinnepi.
Standing there, a clear-sighted man might see people entering a house, or leaving a house, or walking along a street, or sitting in the middle of the crossroads.
Một người có mắt đứng trên đó có thể thấy những người đi vào nhà, đi ra khỏi nhà, đi lại trên đường phố, và những người đang ngồi giữa ngã tư.
Tassa evamassa – ‘ete manussā gehaṃ pavisanti, ete nikkhamanti, ete rathikāya vīthiṃ sañcaranti, ete majjhe siṅghāṭake nisinnā’ti.
He would think: ‘These people are entering a house, these are leaving, these are walking along a street, these are sitting in the middle of the crossroads.’
Người ấy sẽ nghĩ: ‘Những người này đang đi vào nhà, những người kia đang đi ra, những người này đang đi lại trên đường phố, những người kia đang ngồi giữa ngã tư.’
Evameva kho, mahārāja, bhikkhu evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti.
In the same way, great king, with his mind thus concentrated, purified, bright, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, and attained to imperturbability, a bhikkhu directs and inclines his mind to the knowledge of the passing away and reappearance of beings.
Cũng vậy, này Đại vương, khi tâm của Tỳ-kheo đã định, thanh tịnh, trong sáng, không cấu uế, không phiền não, mềm mại, dễ sử dụng, vững vàng, đạt đến trạng thái bất động, vị ấy hướng tâm đến trí tuệ về sự sinh diệt của chúng sinh.
So dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāti – ‘ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā.
With the divine eye, purified and surpassing that of humans, he sees beings passing away and reappearing, inferior and superior, beautiful and ugly, fortunate and unfortunate; and he understands how beings fare on according to their kamma: ‘These worthy beings, alas, were endowed with misconduct of body, misconduct of speech, and misconduct of mind; they reviled the noble ones, held wrong views, and undertook actions based on wrong views. With the break-up of the body, after death, they have reappeared in a state of deprivation, a bad destination, the lower realms, hell.
Với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt hơn mắt người, vị ấy thấy các chúng sinh đang chết và đang sinh, kẻ hạ liệt, người cao sang, kẻ xinh đẹp, người xấu xí, kẻ được sinh vào cảnh thiện, người bị sinh vào cảnh ác. Vị ấy hiểu rõ các chúng sinh theo nghiệp của họ: ‘Thật vậy, những chúng sinh này đã thực hành ác hạnh về thân, ác hạnh về lời, ác hạnh về ý, phỉ báng các bậc Thánh, có tà kiến, và đã tạo các nghiệp theo tà kiến. Do sự tan rã của thân, sau khi chết, họ đã tái sinh vào cõi đọa lạc, ác thú, khổ cảnh, địa ngục.
Ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā.
But these worthy beings, alas, were endowed with good conduct of body, good conduct of speech, and good conduct of mind; they did not revile the noble ones, held right views, and undertook actions based on right views.
Còn những chúng sinh này đã thực hành thiện hạnh về thân, thiện hạnh về lời, thiện hạnh về ý, không phỉ báng các bậc Thánh, có chánh kiến, và đã tạo các nghiệp theo chánh kiến.
Te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā’ti.
With the break-up of the body, after death, they have reappeared in a good destination, a heavenly world.’
Do sự tan rã của thân, sau khi chết, họ đã tái sinh vào cảnh thiện, cõi trời.’
Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate; yathākammūpage satte pajānāti.
Thus, with the divine eye, purified and surpassing that of humans, he sees beings passing away and reappearing, inferior and superior, beautiful and ugly, fortunate and unfortunate; and he understands how beings fare on according to their kamma.
Như thế, với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt hơn mắt người, vị ấy thấy các chúng sinh đang chết và đang sinh, kẻ hạ liệt, người cao sang, kẻ xinh đẹp, người xấu xí, kẻ được sinh vào cảnh thiện, người bị sinh vào cảnh ác; vị ấy hiểu rõ các chúng sinh theo nghiệp của họ.
‘Idampi kho, mahārāja, sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ purimehi sandiṭṭhikehi sāmaññaphalehi abhikkantatarañca paṇītatarañca.
This too, great king, is a visible fruit of recluseship, more excellent and sublime than the previous visible fruits of recluseship.
Này Đại vương, đây cũng là một quả vị Sa-môn có thể thấy được ngay trong hiện tại, cao thượng và vi diệu hơn những quả vị Sa-môn có thể thấy được ngay trong hiện tại trước đó.
248. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti.
248. “With his mind thus concentrated, purified, bright, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, and attained to imperturbability, he directs and inclines his mind to the knowledge of the destruction of the āsavā.
248. “Khi tâm đã định, thanh tịnh, trong sáng, không cấu uế, không phiền não, mềm mại, dễ sử dụng, vững vàng, đạt đến trạng thái bất động, vị ấy hướng tâm đến trí tuệ diệt trừ các lậu hoặc (āsava).
So idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ dukkhasamudayoti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ dukkhanirodhoti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it actually is: ‘This is suffering’; he understands as it actually is: ‘This is the origin of suffering’; he understands as it actually is: ‘This is the cessation of suffering’; he understands as it actually is: ‘This is the way leading to the cessation of suffering.’
Vị ấy như thật biết: ‘Đây là khổ’; như thật biết: ‘Đây là nguyên nhân của khổ’; như thật biết: ‘Đây là sự diệt khổ’; như thật biết: ‘Đây là con đường đưa đến sự diệt khổ.’
Ime āsavāti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ āsavasamudayoti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ āsavanirodhoti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it actually is: ‘These are the āsavā’; he understands as it actually is: ‘This is the origin of the āsavā’; he understands as it actually is: ‘This is the cessation of the āsavā’; he understands as it actually is: ‘This is the way leading to the cessation of the āsavā.’
Vị ấy như thật biết: ‘Đây là các lậu hoặc’; như thật biết: ‘Đây là nguyên nhân của các lậu hoặc’; như thật biết: ‘Đây là sự diệt trừ các lậu hoặc’; như thật biết: ‘Đây là con đường đưa đến sự diệt trừ các lậu hoặc.’
Tassa evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccati, ‘vimuttasmiṃ vimuttami’ti ñāṇaṃ hoti, ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti.
When he knows and sees thus, his mind is liberated from the āsava of sensuality, from the āsava of existence, and from the āsava of ignorance. When liberated, there arises the knowledge: ‘It is liberated.’ He understands: ‘Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being.’
Khi biết như vậy, thấy như vậy, tâm của vị ấy được giải thoát khỏi dục lậu (kāmāsava), được giải thoát khỏi hữu lậu (bhavāsava), được giải thoát khỏi vô minh lậu (avijjāsava). Trí tuệ khởi lên rằng: ‘Ta đã giải thoát.’ Vị ấy biết rõ: ‘Sự sinh đã tận, đời sống Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn tái sinh vào trạng thái này nữa.’
249. ‘‘Seyyathāpi, mahārāja, pabbatasaṅkhepe udakarahado accho vippasanno anāvilo.
249. “Just as, great king, there might be a pool of water in a mountain cleft, clear, limpid, and undisturbed.
249. “Này Đại vương, ví như một hồ nước trong vắt, tinh khiết, không vẩn đục, nằm giữa núi rừng.
Tattha cakkhumā puriso tīre ṭhito passeyya sippisambukampi sakkharakathalampi macchagumbampi carantampi tiṭṭhantampi.
A clear-sighted man standing on the bank might see clams, mussels, and schools of fish, moving about or staying still.
Một người có mắt đứng trên bờ có thể thấy các loại sò ốc, đá sỏi, và đàn cá đang bơi lội hoặc đứng yên.
Tassa evamassa – ‘ayaṃ kho udakarahado accho vippasanno anāvilo.
He would think: ‘This pool of water is clear, limpid, and undisturbed.
Người ấy sẽ nghĩ: ‘Hồ nước này trong vắt, tinh khiết, không vẩn đục.
Tatrime sippisambukāpi sakkharakathalāpi macchagumbāpi carantipi tiṭṭhantipī’ti.
And in it are clams, mussels, and schools of fish, moving about or staying still.’
Trong đó có các loại sò ốc, đá sỏi, và đàn cá đang bơi lội hoặc đứng yên.’
Evameva kho, mahārāja, bhikkhu evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti.
In the same way, great king, with his mind thus concentrated, purified, bright, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, and attained to imperturbability, a bhikkhu directs and inclines his mind to the knowledge of the destruction of the āsavā.
Cũng vậy, này Đại vương, khi tâm của Tỳ-kheo đã định, thanh tịnh, trong sáng, không cấu uế, không phiền não, mềm mại, dễ sử dụng, vững vàng, đạt đến trạng thái bất động, vị ấy hướng tâm đến trí tuệ diệt trừ các lậu hoặc.
‘So idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhasamudayo’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhanirodho’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it actually is: ‘This is suffering’; he understands as it actually is: ‘This is the origin of suffering’; he understands as it actually is: ‘This is the cessation of suffering’; he understands as it actually is: ‘This is the way leading to the cessation of suffering.’
Vị ấy như thật biết: ‘Đây là khổ’; như thật biết: ‘Đây là nguyên nhân của khổ’; như thật biết: ‘Đây là sự diệt khổ’; như thật biết: ‘Đây là con đường đưa đến sự diệt khổ.’
‘Ime āsavāti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ āsavasamudayo’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ āsavanirodho’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it actually is: ‘These are the āsavā’; he understands as it actually is: ‘This is the origin of the āsavā’; he understands as it actually is: ‘This is the cessation of the āsavā’; he understands as it actually is: ‘This is the way leading to the cessation of the āsavā.’
Vị ấy như thật biết: ‘Đây là các lậu hoặc’; như thật biết: ‘Đây là nguyên nhân của các lậu hoặc’; như thật biết: ‘Đây là sự diệt trừ các lậu hoặc’; như thật biết: ‘Đây là con đường đưa đến sự diệt trừ các lậu hoặc.’
Tassa evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccati, ‘vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti, ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti.
When he thus knows and thus sees, his mind is liberated from the taint of sensual desire, his mind is liberated from the taint of existence, his mind is liberated from the taint of ignorance. When liberated, the knowledge arises: ‘I am liberated.’ He understands: ‘Birth is destroyed, the holy life has been lived, what had to be done has been done, there is no further for this state of being.’
Khi vị ấy biết như vậy, thấy như vậy, tâm được giải thoát khỏi các lậu hoặc dục (kāmāsava), tâm được giải thoát khỏi các lậu hoặc hữu (bhavāsava), tâm được giải thoát khỏi các lậu hoặc vô minh (avijjāsava). Khi tâm đã giải thoát, vị ấy có tuệ tri rằng: ‘Tâm ta đã giải thoát.’ Vị ấy liễu tri: ‘Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn tái sanh nữa.’
Idaṃ kho, mahārāja, sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ purimehi sandiṭṭhikehi sāmaññaphalehi abhikkantatarañca paṇītatarañca.
‘Indeed, great king, this immediate fruit of recluseship is more excellent and more sublime than the previous immediate fruits of recluseship.
Này Đại vương, quả Sa-môn trực tiếp này cao thượng và thù thắng hơn các quả Sa-môn trực tiếp trước đó.
Imasmā ca pana, mahārāja, sandiṭṭhikā sāmaññaphalā aññaṃ sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ uttaritaraṃ vā paṇītataraṃ vā natthī’’ti.
And, great king, there is no other immediate fruit of recluseship more excellent or more sublime than this immediate fruit of recluseship.’
Và này Đại vương, ngoài quả Sa-môn trực tiếp này, không có quả Sa-môn trực tiếp nào cao hơn hay thù thắng hơn.”
250. Evaṃ vutte, rājā māgadho ajātasattu vedehiputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bhante, abhikkantaṃ, bhante.
When this was said, King Ajātasattu Vedehiputta of Magadha said to the Blessed One: ‘‘Excellent, Venerable Sir! Excellent, Venerable Sir!
250. Khi được nói như vậy, vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Māgadha, bạch Thế Tôn rằng: “Thật tuyệt vời, bạch Thế Tôn! Thật tuyệt vời, bạch Thế Tôn!
Seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti; evamevaṃ, bhante, bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Just as if, Venerable Sir, one were to set upright what was overturned, or to reveal what was hidden, or to show the way to one who was lost, or to hold up a lamp in the darkness so that those with eyes might see forms; in the same way, Venerable Sir, the Dhamma has been made clear by the Blessed One in many ways.
Giống như, bạch Thế Tôn, người ta lật ngửa cái bị úp, mở ra cái bị che kín, chỉ đường cho người lạc lối, hoặc cầm đèn sáng trong bóng tối để những người có mắt có thể thấy các sắc tướng; cũng vậy, bạch Thế Tôn, Chánh pháp đã được Thế Tôn thuyết giảng bằng nhiều phương cách khác nhau.
Esāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca.
I go for refuge to the Blessed One, to the Dhamma, and to the Saṅgha of bhikkhus.
Bạch Thế Tôn, con xin quy y Thế Tôn, quy y Pháp và quy y Tăng.
Upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gataṃ.
May the Blessed One remember me as a lay follower who has taken refuge from this day forth as long as life lasts.
Xin Thế Tôn nhận con là một cận sự nam đã quy y trọn đời, kể từ hôm nay.
Accayo maṃ, bhante, accagamā yathābālaṃ yathāmūḷhaṃ yathāakusalaṃ, yohaṃ pitaraṃ dhammikaṃ dhammarājānaṃ issariyakāraṇā jīvitā voropesiṃ.
An offense, Venerable Sir, overcame me, foolish, deluded, and unskillful as I was, in that I deprived my father, a righteous king, a king by Dhamma, of his life for the sake of sovereignty.
Bạch Thế Tôn, con đã phạm lỗi, con đã hành động như một kẻ ngu si, một kẻ mê muội, một kẻ bất thiện, khi con đã đoạt mạng cha con, một vị vua công chính, một vị vua theo Pháp, vì tham vọng quyền lực.
Tassa me, bhante bhagavā accayaṃ accayato paṭiggaṇhātu āyatiṃ saṃvarāyā’’ti.
May the Blessed One, Venerable Sir, accept this offense of mine as an offense, so that I may restrain myself in the future.’’
Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn chấp nhận lỗi lầm của con như một lỗi lầm, để con có thể tự kiềm chế trong tương lai.”
251. ‘‘Taggha tvaṃ, mahārāja, accayo accagamā yathābālaṃ yathāmūḷhaṃ yathāakusalaṃ, yaṃ tvaṃ pitaraṃ dhammikaṃ dhammarājānaṃ jīvitā voropesi.
‘‘Indeed, great king, an offense overcame you, foolish, deluded, and unskillful as you were, in that you deprived your father, a righteous king, a king by Dhamma, of his life.
251. “Này Đại vương, đúng vậy, lỗi lầm đã xảy đến cho Đại vương như một kẻ ngu si, một kẻ mê muội, một kẻ bất thiện, khi Đại vương đã đoạt mạng cha mình, một vị vua công chính, một vị vua theo Pháp.
Yato ca kho tvaṃ, mahārāja, accayaṃ accayato disvā yathādhammaṃ paṭikarosi, taṃ te mayaṃ paṭiggaṇhāma.
But since, great king, you see your offense as an offense and make amends according to the Dhamma, we accept it from you.
Nhưng này Đại vương, vì Đại vương đã thấy lỗi lầm là lỗi lầm và đã sửa chữa theo Pháp, nên chúng ta chấp nhận lỗi lầm đó của Đại vương.
Vuddhihesā, mahārāja, ariyassa vinaye, yo accayaṃ accayato disvā yathādhammaṃ paṭikaroti, āyatiṃ saṃvaraṃ āpajjatī’’ti.
For this is growth in the Discipline of the Noble Ones, great king, that one sees one’s offense as an offense, makes amends according to the Dhamma, and undertakes future restraint.’’
Này Đại vương, đây là sự tiến bộ trong Giới luật của bậc Thánh, khi một người thấy lỗi lầm là lỗi lầm và sửa chữa theo Pháp, rồi tự kiềm chế trong tương lai.”
252. Evaṃ vutte, rājā māgadho ajātasattu vedehiputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘handa ca dāni mayaṃ, bhante, gacchāma bahukiccā mayaṃ bahukaraṇīyā’’ti.
When this was said, King Ajātasattu Vedehiputta of Magadha said to the Blessed One: ‘‘Now, Venerable Sir, we must depart; we have many duties, much to do.’’
252. Khi được nói như vậy, vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Māgadha, bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, bây giờ chúng con xin cáo từ, chúng con có nhiều việc phải làm, nhiều điều cần phải thực hiện.”
‘‘Yassadāni tvaṃ, mahārāja, kālaṃ maññasī’’ti.
‘‘Do now, great king, as you see fit.’’
“Này Đại vương, tùy thời Đại vương thấy thích hợp.”
Atha kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
Then King Ajātasattu Vedehiputta of Magadha, having rejoiced in and approved of the Blessed One’s words, rose from his seat, saluted the Blessed One, circumambulated him respectfully, and departed.
Sau đó, vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Māgadha, hoan hỷ và tùy hỷ với lời Thế Tôn đã dạy, đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ Thế Tôn, đi nhiễu hữu rồi rời đi.
253. Atha kho bhagavā acirapakkantassa rañño māgadhassa ajātasattussa vedehiputtassa bhikkhū āmantesi – ‘‘khatāyaṃ, bhikkhave, rājā.
Then, not long after King Ajātasattu Vedehiputta of Magadha had departed, the Blessed One addressed the bhikkhus: ‘‘This king, bhikkhus, is utterly lost.
253. Sau khi vua Ajātasattu, con của hoàng hậu Vedehī, vua xứ Māgadha, vừa rời đi không lâu, Thế Tôn liền gọi các Tỳ-kheo và nói:
Upahatāyaṃ, bhikkhave, rājā.
This king, bhikkhus, is utterly ruined.
“Này các Tỳ-kheo, vị vua này đã tự hủy hoại.
Sacāyaṃ, bhikkhave, rājā pitaraṃ dhammikaṃ dhammarājānaṃ jīvitā na voropessatha, imasmiññeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ uppajjissathā’’ti.
If, bhikkhus, this king had not deprived his father, a righteous king, a king by Dhamma, of his life, the pure, stainless Dhamma-eye would have arisen in him right on this very seat.’’
Này các Tỳ-kheo, nếu vị vua này không đoạt mạng cha mình, một vị vua công chính, một vị vua theo Pháp, thì ngay tại chỗ ngồi này, Pháp nhãn không nhiễm bụi trần, không cấu uế sẽ khởi sanh cho vị ấy.”
Idamavoca bhagavā.
This is what the Blessed One said.
Thế Tôn đã nói như vậy.
Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
Those bhikkhus were delighted and rejoiced in the Blessed One’s words.
Các Tỳ-kheo ấy hoan hỷ và tùy hỷ với lời Thế Tôn đã dạy.
255. Tena kho pana samayena brāhmaṇo pokkharasāti ukkaṭṭhaṃ* ajjhāvasati sattussadaṃ satiṇakaṭṭhodakaṃ sadhaññaṃ rājabhoggaṃ raññā pasenadinā kosalena dinnaṃ rājadāyaṃ brahmadeyyaṃ.
Now at that time, the brahmin Pokkharasāti was residing in Ukkaṭṭha, a crowded, well-watered, grassy, and forested place, full of grain, a royal appanage, given by King Pasenadi of Kosala as a royal gift, a brahmadeyya.
255. Lúc bấy giờ, vị Bà-la-môn Pokkharasāti trú tại Ukkaṭṭha, một vùng đất đông dân cư, có cỏ, củi, nước và lúa gạo dồi dào, là đất của vua, do vua Pasenadi của Kosala ban tặng, là của hồi môn của vua, là đất ban cho Bà-la-môn.
Assosi kho brāhmaṇo pokkharasāti – ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi icchānaṅgalaṃ anuppatto icchānaṅgale viharati icchānaṅgalavanasaṇḍe.
The brahmin Pokkharasāti heard: ‘‘Indeed, the recluse Gotama, a son of the Sakyans, having gone forth from the Sakyan clan, is touring through the Kosalan country with a great company of bhikkhus, about five hundred bhikkhus, and has arrived at Icchānaṅgala and is dwelling in the Icchānaṅgala forest grove at Icchānaṅgala.
Vị Bà-la-môn Pokkharasāti nghe tin rằng: “Sa-môn Gotama, con của dòng họ Sakya, đã xuất gia từ dòng dõi Sakya, đang du hành trong xứ Kosala cùng với đại chúng Tỳ-kheo gồm khoảng năm trăm vị, đã đến Icchānaṅgala và đang trú tại rừng Icchānaṅgala.
Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’* .
Indeed, such a fair reputation has spread about that Blessed One Gotama: ‘He is indeed the Blessed One, accomplished, perfectly self-awakened, endowed with knowledge and conduct, fortunate, knower of the world, unsurpassed leader of persons to be tamed, teacher of devas and humans, the Buddha, the Blessed One.’
Tiếng đồn tốt đẹp về Tôn giả Gotama đã lan truyền như sau: ‘Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế Tôn.’
So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti.
He proclaims this world with its devas, Māras, and Brahmās, this generation with its recluses and brahmins, its devas and humans, having realized it directly by himself.
Ngài đã tự mình chứng ngộ và tuyên bố thế giới này cùng với chư Thiên, Ma-vương, Phạm Thiên, cùng với các Sa-môn, Bà-la-môn, và chúng sanh bao gồm chư Thiên và loài người.
So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ, sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti.
He teaches the Dhamma that is good in the beginning, good in the middle, and good in the end, with meaning and with phrasing, and he reveals the holy life that is perfectly complete and purified.
Ngài thuyết giảng Chánh pháp toàn hảo ở phần đầu, toàn hảo ở phần giữa, toàn hảo ở phần cuối, với ý nghĩa và văn tự đầy đủ, tuyên bố đời sống phạm hạnh hoàn toàn viên mãn và thanh tịnh.
Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’ti.
It is good to see such accomplished ones.’’
Thật tốt đẹp thay khi được gặp những bậc A-la-hán như vậy.”
257. Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ āmantesi – ‘‘ayaṃ, tāta ambaṭṭha, samaṇo gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi icchānaṅgalaṃ anuppatto icchānaṅgale viharati icchānaṅgalavanasaṇḍe.
Then the brahmin Pokkharasāti addressed the young man Ambaṭṭha: ‘‘My dear Ambaṭṭha, the recluse Gotama, a son of the Sakyans, having gone forth from the Sakyan clan, is touring through the Kosalan country with a great company of bhikkhus, about five hundred bhikkhus, and has arrived at Icchānaṅgala and is dwelling in the Icchānaṅgala forest grove at Icchānaṅgala.
257. Sau đó, Bà-la-môn Pokkharasāti gọi thanh niên Ambaṭṭha và nói: “Này con Ambaṭṭha, Sa-môn Gotama, con của dòng họ Sakya, đã xuất gia từ dòng dõi Sakya, đang du hành trong xứ Kosala cùng với đại chúng Tỳ-kheo gồm khoảng năm trăm vị, đã đến Icchānaṅgala và đang trú tại rừng Icchānaṅgala.
Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā, arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’.
Indeed, such a fair reputation has spread about that Blessed One Gotama: ‘He is indeed the Blessed One, accomplished, perfectly self-awakened, endowed with knowledge and conduct, fortunate, knower of the world, unsurpassed leader of persons to be tamed, teacher of devas and humans, the Buddha, the Blessed One.’
Tiếng đồn tốt đẹp về Tôn giả Gotama đã lan truyền như sau: ‘Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế Tôn.’
So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti.
He proclaims this world with its devas, Māras, and Brahmās, this generation with its recluses and brahmins, its devas and humans, having realized it directly by himself.
Ngài đã tự mình chứng ngộ và tuyên bố thế giới này cùng với chư Thiên, Ma-vương, Phạm Thiên, cùng với các Sa-môn, Bà-la-môn, và chúng sanh bao gồm chư Thiên và loài người.
So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ, sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti.
He teaches the Dhamma that is good in the beginning, good in the middle, and good in the end, with meaning and with phrasing, and he reveals the holy life that is perfectly complete and purified.
Ngài thuyết giảng Chánh pháp toàn hảo ở phần đầu, toàn hảo ở phần giữa, toàn hảo ở phần cuối, với ý nghĩa và văn tự đầy đủ, tuyên bố đời sống phạm hạnh hoàn toàn viên mãn và thanh tịnh.
Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotīti.
It is good to see such accomplished ones.’’
Thật tốt đẹp thay khi được gặp những bậc A-la-hán như vậy.”
Ehi tvaṃ tāta ambaṭṭha, yena samaṇo gotamo tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā samaṇaṃ gotamaṃ jānāhi, yadi vā taṃ bhavantaṃ gotamaṃ tathāsantaṃyeva saddo abbhuggato, yadi vā no tathā.
“Come, my dear Ambaṭṭha, go to where the recluse Gotama is; having approached, ascertain concerning the recluse Gotama whether this good reputation about the venerable Gotama has truly arisen, or not so.
Này con Ambaṭṭha, con hãy đi đến chỗ Sa-môn Gotama; sau khi đến, hãy tìm hiểu về Sa-môn Gotama, xem tiếng đồn về Tôn giả Gotama ấy là có thật hay không có thật.
Yadi vā so bhavaṃ gotamo tādiso, yadi vā na tādiso, tathā mayaṃ taṃ bhavantaṃ gotamaṃ vedissāmā’’ti.
Whether that venerable Gotama is such, or is not such, in that way we shall know that venerable Gotama.”
Vị Tôn giả Gotama ấy có phải là người như vậy hay không phải là người như vậy, chúng ta sẽ biết được về Tôn giả Gotama ấy như thế nào.”
‘‘Āgatāni kho, tāta ambaṭṭha, amhākaṃ mantesu dvattiṃsa mahāpurisalakkhaṇāni, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveyeva gatiyo bhavanti anaññā.
“There are, my dear Ambaṭṭha, in our Vedic texts, the thirty-two marks of a Great Man, being endowed with which a Great Man has only two destinies and no other.
“Này con Ambaṭṭha, trong các bộ Veda của chúng ta, có ba mươi hai tướng của bậc Đại nhân đã được ghi chép, một bậc Đại nhân đầy đủ các tướng ấy chỉ có hai con đường, không có con đường thứ ba.
Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato.
If he dwells in a home, he becomes a Universal Monarch, a righteous monarch ruling by Dhamma, a sovereign of the four quarters, a conqueror, one whose country is stable, endowed with the seven jewels.
Nếu sống đời gia đình, vị ấy sẽ là một Chuyển Luân Vương, một vị vua công chính, cai trị bằng Chánh pháp, chinh phục bốn phương, đạt được sự ổn định trong quốc độ, đầy đủ bảy báu.
Tassimāni satta ratanāni bhavanti.
He has these seven jewels:
Vị ấy có bảy báu này.
Seyyathidaṃ – cakkaratanaṃ, hatthiratanaṃ, assaratanaṃ, maṇiratanaṃ, itthiratanaṃ, gahapatiratanaṃ, pariṇāyakaratanameva sattamaṃ.
namely, the Wheel Jewel, the Elephant Jewel, the Horse Jewel, the Gem Jewel, the Woman Jewel, the Householder Jewel, and the seventh, the Counselor Jewel.
Đó là: Báu Xe Luân, Báu Voi, Báu Ngựa, Báu Ngọc, Báu Nữ, Báu Gia chủ, và thứ bảy là Báu Dẫn đạo.
Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā.
And he has more than a thousand sons, who are brave, heroic, crushing the armies of others.
Vị ấy có hơn một ngàn người con, dũng cảm, oai dũng, có khả năng nghiền nát quân địch.
So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati.
He, having conquered this earth, bounded by the ocean, without rod or sword, by Dhamma, dwells therein.
Vị ấy chinh phục và cai trị trái đất này, với biển cả là ranh giới, bằng Chánh pháp, không dùng gậy gộc hay binh khí.
Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado.
But if, having gone forth from the home life into homelessness, he becomes an Arahant, a Fully Self-Enlightened One, one whose veil (of defilements) has been removed in the world.
Còn nếu từ bỏ gia đình để sống không gia đình, vị ấy sẽ là một bậc A-la-hán, một vị Chánh Đẳng Giác, đã mở toang màn che vô minh trong thế gian.
Ahaṃ kho pana, tāta ambaṭṭha, mantānaṃ dātā; tvaṃ mantānaṃ paṭiggahetā’’ti.
I, my dear Ambaṭṭha, am the giver of the Vedic texts; you are the receiver of the Vedic texts.”
Này con Ambaṭṭha, ta là người truyền dạy các bộ Veda; con là người tiếp nhận các bộ Veda.”
259. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho ambaṭṭho māṇavo brāhmaṇassa pokkharasātissa paṭissutvā uṭṭhāyāsanā brāhmaṇaṃ pokkharasātiṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā vaḷavārathamāruyha sambahulehi māṇavakehi saddhiṃ yena icchānaṅgalavanasaṇḍo tena pāyāsi.
“Yes, venerable sir,” Ambaṭṭha the young man assented to the brahmin Pokkharasāti, rose from his seat, saluted the brahmin Pokkharasāti, circumambulated him respectfully, mounted a chariot drawn by mares, and together with a number of young men, set out for the Icchānaṅgala forest grove.
259. “Vâng, thưa tôn giả,” – sau khi vâng lời Bà-la-môn Pokkharasāti, thanh niên Ambaṭṭha đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ Bà-la-môn Pokkharasāti, đi nhiễu hữu, rồi lên cỗ xe ngựa cái, cùng với nhiều thanh niên khác, đi đến khu rừng Iccānaṅgala.
Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikova ārāmaṃ pāvisi.
As far as the road allowed for a vehicle, he traveled by vehicle; then dismounting from the vehicle, he entered the park on foot.
Sau khi đi bằng xe đến hết đoạn đường có thể đi bằng xe, anh ta xuống xe và đi bộ vào khu vườn.
Tena kho pana samayena sambahulā bhikkhū abbhokāse caṅkamanti.
Now at that time, several bhikkhus were walking in the open air.
Vào lúc đó, có nhiều Tỳ-kheo đang đi kinh hành ngoài trời.
Atha kho ambaṭṭho māṇavo yena te bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te bhikkhū etadavoca – ‘‘kahaṃ nu kho, bho, etarahi so bhavaṃ gotamo viharati?
Then Ambaṭṭha the young man approached those bhikkhus; having approached, he said to those bhikkhus: “Where, venerable sirs, does the venerable Gotama now reside?
Thế rồi, thanh niên Ambaṭṭha đi đến chỗ các Tỳ-kheo ấy; sau khi đến, anh ta nói với các Tỳ-kheo ấy rằng: “Thưa các tôn giả, hiện giờ vị Tôn giả Gotama ấy đang ở đâu?
Tañhi mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya idhūpasaṅkantā’’ti.
We have come here to see that venerable Gotama.”
Chúng tôi đến đây để được gặp vị Tôn giả Gotama ấy.”
261. Atha kho ambaṭṭho māṇavo yena so vihāro saṃvutadvāro, tena appasaddo upasaṅkamitvā ataramāno āḷindaṃ pavisitvā ukkāsitvā aggaḷaṃ ākoṭesi.
Then Ambaṭṭha the young man quietly approached that monastery with the closed door, entered the porch without hurrying, cleared his throat, and knocked on the bolt.
261. Thế rồi, thanh niên Ambaṭṭha đi đến tịnh xá đã đóng cửa ấy một cách nhẹ nhàng, không vội vã, vào hành lang, ho nhẹ rồi gõ chốt cửa.
Vivari bhagavā dvāraṃ.
The Blessed One opened the door.
Đức Thế Tôn mở cửa.
Pāvisi ambaṭṭho māṇavo.
Ambaṭṭha the young man entered.
Thanh niên Ambaṭṭha bước vào.
Māṇavakāpi pavisitvā bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
The young men also entered and exchanged greetings with the Blessed One, and having concluded their courteous and amiable talk, they sat down to one side.
Các thanh niên khác cũng bước vào, chào hỏi Đức Thế Tôn, sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật và đáng nhớ, họ ngồi xuống một bên.
Ambaṭṭho pana māṇavo caṅkamantopi nisinnena bhagavatā kañci kañci* kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāreti, ṭhitopi nisinnena bhagavatā kiñci kiñci kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāreti.
But Ambaṭṭha the young man exchanged some courteous talk with the Blessed One, who was seated, while he himself was walking, and also exchanged some courteous talk with the Blessed One, who was seated, while he himself was standing.
Còn thanh niên Ambaṭṭha, dù đang đi kinh hành, vẫn trò chuyện đôi điều đáng nhớ với Đức Thế Tôn đang ngồi; dù đang đứng, vẫn trò chuyện đôi điều đáng nhớ với Đức Thế Tôn đang ngồi.
263. ‘‘No hidaṃ, bho gotama.
“No indeed, venerable Gotama.
263. “Không phải vậy, thưa tôn giả Gotama.
Gacchanto vā hi, bho gotama, gacchantena brāhmaṇo brāhmaṇena saddhiṃ sallapitumarahati, ṭhito vā hi, bho gotama, ṭhitena brāhmaṇo brāhmaṇena saddhiṃ sallapitumarahati, nisinno vā hi, bho gotama, nisinnena brāhmaṇo brāhmaṇena saddhiṃ sallapitumarahati, sayāno vā hi, bho gotama, sayānena brāhmaṇo brāhmaṇena saddhiṃ sallapitumarahati.
For, venerable Gotama, a brahmin walking is fit to converse with a brahmin walking; a brahmin standing is fit to converse with a brahmin standing; a brahmin seated is fit to converse with a brahmin seated; a brahmin lying down is fit to converse with a brahmin lying down.
Thưa tôn giả Gotama, một Bà-la-môn đang đi thì có thể trò chuyện với một Bà-la-môn đang đi; thưa tôn giả Gotama, một Bà-la-môn đang đứng thì có thể trò chuyện với một Bà-la-môn đang đứng; thưa tôn giả Gotama, một Bà-la-môn đang ngồi thì có thể trò chuyện với một Bà-la-môn đang ngồi; thưa tôn giả Gotama, một Bà-la-môn đang nằm thì có thể trò chuyện với một Bà-la-môn đang nằm.
Ye ca kho te, bho gotama, muṇḍakā samaṇakā ibbhā kaṇhā* bandhupādāpaccā, tehipi me saddhiṃ evaṃ kathāsallāpo hoti, yathariva bhotā gotamenā’’ti.
But with those shaven-headed ascetics, these low-born dark offspring of the Brahma’s foot, I converse just as with the venerable Gotama.”
Còn những vị Sa-môn đầu trọc, hạ tiện, đen đúa, sinh ra từ chân của Brahma, thì con trò chuyện với họ như con trò chuyện với tôn giả Gotama đây vậy.”
‘‘Atthikavato kho pana te, ambaṭṭha, idhāgamanaṃ ahosi, yāyeva kho panatthāya āgaccheyyātha* , tameva atthaṃ sādhukaṃ manasi kareyyātha* .
“Your coming here, Ambaṭṭha, was for a purpose; for whatever purpose you came, you should keep that purpose firmly in mind.
“Này Ambaṭṭha, con đến đây có mục đích, vậy con hãy ghi nhớ kỹ mục đích mà con đã đến đây.
Avusitavāyeva kho pana bho ayaṃ ambaṭṭho māṇavo vusitamānī kimaññatra avusitattā’’ti.
This young man Ambaṭṭha, venerable sirs, has not completed his training, yet he considers himself to have completed it; what else is this but his incompletion of training?”
Này các bạn, thanh niên Ambaṭṭha này chưa học xong mà cứ tưởng mình đã học xong, còn gì khác ngoài việc chưa học xong?”
264. Atha kho ambaṭṭho māṇavo bhagavatā avusitavādena vuccamāno kupito anattamano bhagavantaṃyeva khuṃsento bhagavantaṃyeva vambhento bhagavantaṃyeva upavadamāno – ‘‘samaṇo ca me, bho, gotamo pāpito bhavissatī’’ti bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘caṇḍā, bho gotama, sakyajāti; pharusā, bho gotama, sakyajāti; lahusā, bho gotama, sakyajāti; bhassā, bho gotama, sakyajāti; ibbhā santā ibbhā samānā na brāhmaṇe sakkaronti, na brāhmaṇe garuṃ karonti* , na brāhmaṇe mānenti, na brāhmaṇe pūjenti, na brāhmaṇe apacāyanti.
Then Ambaṭṭha the young man, being addressed by the Blessed One as one who had not completed his training, became angry and displeased, and wishing to insult the Blessed One, to belittle the Blessed One, and to disparage the Blessed One, he thought: “I will cause the recluse Gotama to be blamed,” and he said to the Blessed One: “The Sakyan race, venerable Gotama, is fierce; the Sakyan race, venerable Gotama, is harsh; the Sakyan race, venerable Gotama, is light-minded; the Sakyan race, venerable Gotama, is garrulous; though they are low-born, being low-born, they do not honor brahmins, do not revere brahmins, do not esteem brahmins, do not worship brahmins, do not pay homage to brahmins.
264. Thế rồi, khi bị Đức Thế Tôn nói là “chưa học xong”, thanh niên Ambaṭṭha tức giận, không vui, vừa lăng mạ Đức Thế Tôn, vừa khinh thường Đức Thế Tôn, vừa chỉ trích Đức Thế Tôn, vừa nghĩ: “Sa-môn Gotama sẽ bị ta làm cho xấu hổ đây!” – anh ta nói với Đức Thế Tôn rằng: “Thưa tôn giả Gotama, dòng tộc Sakya thật hung dữ; thưa tôn giả Gotama, dòng tộc Sakya thật thô lỗ; thưa tôn giả Gotama, dòng tộc Sakya thật khinh suất; thưa tôn giả Gotama, dòng tộc Sakya thật lắm lời; dù là những người hạ tiện, họ vẫn không tôn trọng Bà-la-môn, không kính trọng Bà-la-môn, không quý trọng Bà-la-môn, không cúng dường Bà-la-môn, không cung kính Bà-la-môn.
Tayidaṃ, bho gotama, nacchannaṃ, tayidaṃ nappatirūpaṃ, yadime sakyā ibbhā santā ibbhā samānā na brāhmaṇe sakkaronti, na brāhmaṇe garuṃ karonti, na brāhmaṇe mānenti, na brāhmaṇe pūjenti, na brāhmaṇe apacāyantī’’ti.
This, venerable Gotama, is not fitting, this is not proper, that these Sakyans, being low-born, being low-born, do not honor brahmins, do not revere brahmins, do not esteem brahmins, do not worship brahmins, do not pay homage to brahmins.”
Thưa tôn giả Gotama, điều này thật không hợp, điều này thật không xứng đáng, khi những người Sakya này, dù là hạ tiện, vẫn không tôn trọng Bà-la-môn, không kính trọng Bà-la-môn, không quý trọng Bà-la-môn, không cúng dường Bà-la-môn, không cung kính Bà-la-môn.”
Itiha ambaṭṭho māṇavo idaṃ paṭhamaṃ sakyesu ibbhavādaṃ nipātesi.
Thus Ambaṭṭha the young man made this first accusation of being low-born against the Sakyans.
Như vậy, thanh niên Ambaṭṭha đã đưa ra lời chỉ trích đầu tiên về tầng lớp thấp kém đối với dòng tộc Sakya.
265. ‘‘Kiṃ pana te, ambaṭṭha, sakyā aparaddhu’’nti?
“But what, Ambaṭṭha, did the Sakyans do wrong to you?”
265. “Này Ambaṭṭha, dòng tộc Sakya đã làm gì sai với con vậy?”
‘‘Ekamidāhaṃ, bho gotama, samayaṃ ācariyassa brāhmaṇassa pokkharasātissa kenacideva karaṇīyena kapilavatthuṃ agamāsiṃ.
“On one occasion, venerable Gotama, I went to Kapilavatthu for some business of my teacher, the brahmin Pokkharasāti.
“Thưa tôn giả Gotama, có một lần, con đã đi đến Kapilavatthu vì một việc cần thiết của thầy con, Bà-la-môn Pokkharasāti.
Yena sakyānaṃ sandhāgāraṃ tenupasaṅkamiṃ.
I approached the Sakyans’ assembly hall.
Con đã đi đến hội trường của dòng tộc Sakya.
Tena kho pana samayena sambahulā sakyā ceva sakyakumārā ca sandhāgāre* uccesu āsanesu nisinnā honti aññamaññaṃ aṅgulipatodakehi* sañjagghantā saṃkīḷantā, aññadatthu mamaññeva maññe anujagghantā, na maṃ koci āsanenapi nimantesi.
At that time, many Sakyans and Sakyan princes were sitting in the assembly hall on high seats, poking each other with their fingers, laughing loudly, and frolicking. I thought they were laughing at me in particular, and no one even offered me a seat.
Vào lúc đó, rất nhiều người Sakya và các hoàng tử Sakya đang ngồi trên những chỗ ngồi cao trong hội trường, chọc ghẹo nhau bằng ngón tay, cười đùa và vui chơi, tôi nghĩ rằng họ chỉ cười nhạo tôi, không một ai mời tôi một chỗ ngồi.
Tayidaṃ, bho gotama, nacchannaṃ, tayidaṃ nappatirūpaṃ, yadime sakyā ibbhā santā ibbhā samānā na brāhmaṇe sakkaronti, na brāhmaṇe garuṃ karonti, na brāhmaṇe mānenti, na brāhmaṇe pūjenti, na brāhmaṇe apacāyantī’’ti.
“This is not proper, good Gotama, this is not fitting, that these Sakyans, being of the ibbha class, do not honor brahmins, do not treat brahmins with respect, do not revere brahmins, do not worship brahmins, and do not show deference to brahmins.”
Thưa Tôn giả Gotama, điều đó thật không xứng đáng, điều đó thật không thích hợp, rằng những người Sakya này, vốn là những người ibbha, lại không tôn kính, không trọng vọng, không kính trọng, không cúng dường, không cung kính các Bà-la-môn.
Itiha ambaṭṭho māṇavo idaṃ dutiyaṃ sakyesu ibbhavādaṃ nipātesi.
Thus, the young man Ambaṭṭha hurled this second 'ibbha' accusation against the Sakyans.
Như vậy, Bà-la-môn Ambaṭṭha đã lần thứ hai đưa ra lời buộc tội ibbha đối với người Sakya.
266. ‘‘Laṭukikāpi kho, ambaṭṭha, sakuṇikā sake kulāvake kāmalāpinī hoti.
“Ambaṭṭha, even a small quail can speak as it wishes in its own nest.
266. “Này Ambaṭṭha, ngay cả một con chim sẻ nhỏ cũng hót líu lo theo ý muốn trong tổ của nó.
Sakaṃ kho panetaṃ, ambaṭṭha, sakyānaṃ yadidaṃ kapilavatthuṃ, nārahatāyasmā ambaṭṭho imāya appamattāya abhisajjitu’’nti.
This Kapilavatthu, Ambaṭṭha, is their own; Venerable Ambaṭṭha should not be so excessively angry over such a trifle.”
Này Ambaṭṭha, Kapilavatthu này là của người Sakya; Tôn giả Ambaṭṭha không nên quá cố chấp vì một lỗi nhỏ này.”
‘‘Cattārome, bho gotama, vaṇṇā – khattiyā brāhmaṇā vessā suddā.
“Good Gotama, there are these four castes: Khattiyas, brahmins, Vessas, and Suddas.
“Thưa Tôn giả Gotama, có bốn giai cấp này: Kṣatriya, Bà-la-môn, Vaiśya, Śūdra.
Imesañhi, bho gotama, catunnaṃ vaṇṇānaṃ tayo vaṇṇā – khattiyā ca vessā ca suddā ca – aññadatthu brāhmaṇasseva paricārakā sampajjanti.
Of these four castes, good Gotama, three castes—Khattiyas, Vessas, and Suddas—are, in fact, but servants to the brahmins.
Trong bốn giai cấp này, thưa Tôn giả Gotama, ba giai cấp—Kṣatriya, Vaiśya và Śūdra—chỉ là những người phục vụ cho Bà-la-môn mà thôi.
Tayidaṃ, bho gotama, nacchannaṃ, tayidaṃ nappatirūpaṃ, yadime sakyā ibbhā santā ibbhā samānā na brāhmaṇe sakkaronti, na brāhmaṇe garuṃ karonti, na brāhmaṇe mānenti, na brāhmaṇe pūjenti, na brāhmaṇe apacāyantī’’ti.
This is not proper, good Gotama, this is not fitting, that these Sakyans, being of the ibbha class, do not honor brahmins, do not treat brahmins with respect, do not revere brahmins, do not worship brahmins, and do not show deference to brahmins.”
Thưa Tôn giả Gotama, điều đó thật không xứng đáng, điều đó thật không thích hợp, rằng những người Sakya này, vốn là những người ibbha, lại không tôn kính, không trọng vọng, không kính trọng, không cúng dường, không cung kính các Bà-la-môn.”
Itiha ambaṭṭho māṇavo idaṃ tatiyaṃ sakyesu ibbhavādaṃ nipātesi.
Thus, the young man Ambaṭṭha hurled this third 'ibbha' accusation against the Sakyans.
Như vậy, Bà-la-môn Ambaṭṭha đã lần thứ ba đưa ra lời buộc tội ibbha đối với người Sakya.
267. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘atibāḷhaṃ kho ayaṃ ambaṭṭho māṇavo sakyesu ibbhavādena nimmādeti, yaṃnūnāhaṃ gottaṃ puccheyya’’nti.
Then it occurred to the Blessed One: “This young man Ambaṭṭha insults the Sakyans too strongly with his 'ibbha' accusation. Why don't I ask about his lineage?”
267. Lúc đó, Đức Thế Tôn nghĩ: “Bà-la-môn Ambaṭṭha này đã quá gay gắt khi hạ thấp người Sakya bằng lời buộc tội ibbha. Ta nên hỏi về dòng họ của hắn.”
Atha kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘kathaṃ gottosi, ambaṭṭhā’’ti?
Then the Blessed One said to the young man Ambaṭṭha, “What is your lineage, Ambaṭṭha?”
Rồi Đức Thế Tôn nói với Bà-la-môn Ambaṭṭha: “Này Ambaṭṭha, dòng họ của ngươi là gì?”
‘‘Kaṇhāyanohamasmi, bho gotamā’’ti.
“I am of the Kaṇhāyana lineage, good Gotama.”
“Thưa Tôn giả Gotama, tôi thuộc dòng Kaṇhāyana.”
Porāṇaṃ kho pana te ambaṭṭha mātāpettikaṃ nāmagottaṃ anussarato ayyaputtā sakyā bhavanti; dāsiputto tvamasi sakyānaṃ.
“However, Ambaṭṭha, if one traces back your ancient maternal and paternal lineage name, the Sakyans are your masters' sons; you are the son of a Sakyan slave woman.
“Này Ambaṭṭha, khi truy nguyên dòng họ cha mẹ xa xưa của ngươi, người Sakya là tổ tiên của ngươi; ngươi là con trai của nữ tỳ của người Sakya.
Sakyā kho pana, ambaṭṭha, rājānaṃ okkākaṃ pitāmahaṃ dahanti.
The Sakyans, Ambaṭṭha, consider King Okkāka their ancestor.
Này Ambaṭṭha, người Sakya gọi Vua Okkāka là ông nội.
‘‘Bhūtapubbaṃ, ambaṭṭha, rājā okkāko yā sā mahesī piyā manāpā, tassā puttassa rajjaṃ pariṇāmetukāmo jeṭṭhakumāre raṭṭhasmā pabbājesi – okkāmukhaṃ karakaṇḍaṃ* hatthinikaṃ sinisūraṃ* .
“Formerly, Ambaṭṭha, King Okkāka, wishing to confer the kingship upon the son of his beloved and pleasing chief consort, banished his elder princes—Okkāmukha, Karakaṇḍa, Hatthinika, and Sinisūra—from the country.
“Này Ambaṭṭha, thuở xưa, Vua Okkāka, vì muốn truyền ngôi cho con trai của vị hoàng hậu yêu quý và được lòng, đã trục xuất các hoàng tử lớn khỏi vương quốc: Okkāmukha, Karakaṇḍa, Hatthinika, Sinisūra.
Te raṭṭhasmā pabbājitā himavantapasse pokkharaṇiyā tīre mahāsākasaṇḍo, tattha vāsaṃ kappesuṃ.
Having been banished from the country, they settled on the bank of a pond in a great Sāka grove on the slopes of the Himalayas.
Bị trục xuất khỏi vương quốc, họ đã định cư bên bờ một hồ nước lớn, gần một khu rừng sāla rộng lớn ở sườn núi Hy Mã Lạp Sơn.
Te jātisambhedabhayā sakāhi bhaginīhi saddhiṃ saṃvāsaṃ kappesuṃ.
Out of fear of intermixing their lineage, they cohabited with their own sisters.
Vì sợ pha tạp dòng dõi, họ đã chung sống với các chị em gái của mình.
‘‘Atha kho, ambaṭṭha, rājā okkāko amacce pārisajje āmantesi – ‘kahaṃ nu kho, bho, etarahi kumārā sammantī’ti?
“Then, Ambaṭṭha, King Okkāka addressed his ministers and courtiers, ‘Where, good sirs, are the princes residing now?’
“Này Ambaṭṭha, rồi Vua Okkāka hỏi các đại thần và cận thần: ‘Này các khanh, bây giờ các hoàng tử đang ở đâu?’
‘Atthi, deva, himavantapasse pokkharaṇiyā tīre mahāsākasaṇḍo, tatthetarahi kumārā sammanti.
‘Sire, there is a great Sāka grove on the bank of a pond on the slopes of the Himalayas, and the princes are residing there now.
‘Thưa Đại vương, hiện nay các hoàng tử đang ở bên bờ một hồ nước lớn, gần một khu rừng sāla rộng lớn ở sườn núi Hy Mã Lạp Sơn.
Te jātisambhedabhayā sakāhi bhaginīhi saddhiṃ saṃvāsaṃ kappentī’ti.
Out of fear of intermixing their lineage, they are cohabiting with their own sisters.’
Vì sợ pha tạp dòng dõi, họ đang chung sống với các chị em gái của mình.’
Atha kho, ambaṭṭha, rājā okkāko udānaṃ udānesi – ‘sakyā vata, bho, kumārā, paramasakyā vata, bho, kumārā’ti.
Then, Ambaṭṭha, King Okkāka uttered this inspired utterance: ‘Indeed, the princes are Sakyans! Indeed, the princes are supremely Sakyan!’
Này Ambaṭṭha, rồi Vua Okkāka đã thốt lên lời cảm thán: ‘Chao ôi, các hoàng tử thật là Sakya! Chao ôi, các hoàng tử thật là Sakya tối thượng!’
Tadagge kho pana ambaṭṭha sakyā paññāyanti; so ca nesaṃ pubbapuriso.
From that time onwards, Ambaṭṭha, they became known as Sakyans; and that King Okkāka was their earliest ancestor.
Này Ambaṭṭha, từ đó trở đi, họ được gọi là Sakya; và đó là tổ tiên của họ.
‘‘Rañño kho pana, ambaṭṭha, okkākassa disā nāma dāsī ahosi.
“Furthermore, Ambaṭṭha, King Okkāka had a slave woman named Disā.
“Này Ambaṭṭha, Vua Okkāka có một nữ tỳ tên là Disā.
Sā kaṇhaṃ nāma* janesi.
She gave birth to a son named Kaṇha.
Cô ta đã sinh ra một đứa con tên là Kaṇha.
Jāto kaṇho pabyāhāsi – ‘dhovatha maṃ, amma, nahāpetha maṃ amma, imasmā maṃ asucismā parimocetha, atthāya vo bhavissāmī’ti.
As soon as he was born, Kaṇha cried out, ‘Mother, wash me! Mother, bathe me! Release me from this impurity! I will be of use to you!’
Khi Kaṇha sinh ra, nó đã nói lớn: ‘Mẹ ơi, hãy rửa cho con, mẹ ơi, hãy tắm cho con, hãy giải thoát con khỏi sự ô uế này, con sẽ hữu ích cho mẹ!’
Yathā kho pana ambaṭṭha etarahi manussā pisāce disvā ‘pisācā’ti sañjānanti; evameva kho, ambaṭṭha, tena kho pana samayena manussā pisāce ‘kaṇhā’ti sañjānanti.
Just as people nowadays, Ambaṭṭha, recognize pisācas when they see them, so too, Ambaṭṭha, at that time, people recognized pisācas as ‘Kaṇhas’.
Này Ambaṭṭha, giống như bây giờ người ta nhìn thấy pisāca (quỷ) và nhận biết là ‘pisāca’; cũng vậy, này Ambaṭṭha, vào thời đó, người ta nhìn thấy pisāca và nhận biết là ‘Kaṇha’.
Te evamāhaṃsu – ‘ayaṃ jāto pabyāhāsi, kaṇho jāto, pisāco jāto’ti.
They said, ‘This one, as soon as he was born, cried out! A Kaṇha is born! A pisāca is born!’
Họ nói: ‘Đứa bé này sinh ra đã nói lớn, Kaṇha đã sinh ra, pisāca đã sinh ra!’
Tadagge kho pana, ambaṭṭha kaṇhāyanā paññāyanti, so ca kaṇhāyanānaṃ pubbapuriso.
From that time onwards, Ambaṭṭha, they became known as Kaṇhāyanas; and that Kaṇha was the earliest ancestor of the Kaṇhāyanas.
Này Ambaṭṭha, từ đó trở đi, họ được gọi là Kaṇhāyana; và đó là tổ tiên của dòng Kaṇhāyana.
Iti kho te, ambaṭṭha, porāṇaṃ mātāpettikaṃ nāmagottaṃ anussarato ayyaputtā sakyā bhavanti, dāsiputto tvamasi sakyāna’’nti.
Thus, Ambaṭṭha, if one traces back your ancient maternal and paternal lineage name, the Sakyans are your masters' sons; you are the son of a Sakyan slave woman.”
Như vậy, này Ambaṭṭha, khi truy nguyên dòng họ cha mẹ xa xưa của ngươi, người Sakya là tổ tiên của ngươi; ngươi là con trai của nữ tỳ của người Sakya.”
269. Atha kho bhagavā te māṇavake etadavoca – ‘‘sace kho tumhākaṃ māṇavakānaṃ evaṃ hoti – ‘dujjāto ca ambaṭṭho māṇavo, akulaputto ca ambaṭṭho māṇavo, appassuto ca ambaṭṭho māṇavo, akalyāṇavākkaraṇo ca ambaṭṭho māṇavo, duppañño ca ambaṭṭho māṇavo, na ca pahoti ambaṭṭho māṇavo samaṇena gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetu’nti, tiṭṭhatu ambaṭṭho māṇavo, tumhe mayā saddhiṃ mantavho asmiṃ vacane.
Then the Blessed One said to those young men, “If you young men think thus: ‘The young man Ambaṭṭha is ill-born, the young man Ambaṭṭha is not of a good family, the young man Ambaṭṭha is unlearned, the young man Ambaṭṭha has unpleasant speech, the young man Ambaṭṭha is unwise, and the young man Ambaṭṭha is not capable of discussing this matter with the recluse Gotama,’ then let the young man Ambaṭṭha stay quiet, and you yourselves may discuss this matter with me.
269. Rồi Đức Thế Tôn nói với các Bà-la-môn trẻ ấy: “Nếu các ngươi, những Bà-la-môn trẻ, nghĩ rằng: ‘Bà-la-môn Ambaṭṭha là người sinh ra không tốt đẹp, là con nhà không quý tộc, là người học ít, là người có lời nói không tốt đẹp, là người kém thông minh, và Bà-la-môn Ambaṭṭha không có khả năng tranh luận với Sa-môn Gotama về vấn đề này’, thì hãy để Bà-la-môn Ambaṭṭha ở lại đó, còn các ngươi hãy tranh luận với Ta về vấn đề này.
Sace pana tumhākaṃ māṇavakānaṃ evaṃ hoti – ‘sujāto ca ambaṭṭho māṇavo, kulaputto ca ambaṭṭho māṇavo, bahussuto ca ambaṭṭho māṇavo, kalyāṇavākkaraṇo ca ambaṭṭho māṇavo, paṇḍito ca ambaṭṭho māṇavo, pahoti ca ambaṭṭho māṇavo samaṇena gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetu’nti, tiṭṭhatha tumhe; ambaṭṭho māṇavo mayā saddhiṃ paṭimantetū’’ti.
But if you young men think thus: ‘The young man Ambaṭṭha is well-born, the young man Ambaṭṭha is of a good family, the young man Ambaṭṭha is learned, the young man Ambaṭṭha has pleasant speech, the young man Ambaṭṭha is wise, and the young man Ambaṭṭha is capable of discussing this matter with the recluse Gotama,’ then you yourselves may stay quiet; let the young man Ambaṭṭha discuss this matter with me.”
Nhưng nếu các ngươi, những Bà-la-môn trẻ, nghĩ rằng: ‘Bà-la-môn Ambaṭṭha là người sinh ra tốt đẹp, là con nhà quý tộc, là người học rộng, là người có lời nói tốt đẹp, là người thông thái, và Bà-la-môn Ambaṭṭha có khả năng tranh luận với Sa-môn Gotama về vấn đề này’, thì các ngươi hãy ở lại đó; hãy để Bà-la-môn Ambaṭṭha tranh luận với Ta.”
270. Atha kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ kho pana te, ambaṭṭha, sahadhammiko pañho āgacchati, akāmā byākātabbo.
Then the Blessed One said to the young man Ambaṭṭha, “Ambaṭṭha, this is a question in accordance with the Dhamma that has come to you; you must answer it against your will.
270. Rồi Đức Thế Tôn nói với Bà-la-môn Ambaṭṭha: “Này Ambaṭṭha, câu hỏi về Pháp này đang đến với ngươi, ngươi phải trả lời dù muốn hay không.
Sace tvaṃ na byākarissasi, aññena vā aññaṃ paṭicarissasi, tuṇhī vā bhavissasi, pakkamissasi vā ettheva te sattadhā muddhā phalissati.
If you do not answer, or answer differently, or remain silent, or depart, your head will split into seven pieces right here.”
Nếu ngươi không trả lời, hoặc trả lời sai lạc, hoặc im lặng, hoặc bỏ đi, thì đầu ngươi sẽ vỡ thành bảy mảnh ngay tại đây.”
Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, kinti te sutaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ kutopabhutikā kaṇhāyanā, ko ca kaṇhāyanānaṃ pubbapuriso’’ti?
“What do you think, Ambaṭṭha? What have you heard the elder, aged Brahmins, your teachers and teachers’ teachers, saying: ‘From whom did the Kaṇhāyana lineage originate, and who was the first man of the Kaṇhāyanas’?”
"Này Ambaṭṭha, ngươi nghĩ sao? Ngươi đã từng nghe các vị Bà-la-môn trưởng lão, tôn kính, các bậc thầy và các bậc thầy của thầy ngươi nói rằng dòng dõi Kaṇhāyana bắt nguồn từ đâu, và ai là tổ tiên đầu tiên của dòng dõi Kaṇhāyana?"
Evaṃ vutte, ambaṭṭho māṇavo tuṇhī ahosi.
When this was said, Ambaṭṭha the student remained silent.
Khi được hỏi như vậy, thanh niên Ambaṭṭha im lặng.
Dutiyampi kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, kinti te sutaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ kutopabhutikā kaṇhāyanā, ko ca kaṇhāyanānaṃ pubbapuriso’’ti?
For a second time, the Blessed One said to Ambaṭṭha the student: “What do you think, Ambaṭṭha? What have you heard the elder, aged Brahmins, your teachers and teachers’ teachers, saying: ‘From whom did the Kaṇhāyana lineage originate, and who was the first man of the Kaṇhāyanas’?”
Lần thứ hai, Thế Tôn lại nói với thanh niên Ambaṭṭha: "Này Ambaṭṭha, ngươi nghĩ sao? Ngươi đã từng nghe các vị Bà-la-môn trưởng lão, tôn kính, các bậc thầy và các bậc thầy của thầy ngươi nói rằng dòng dõi Kaṇhāyana bắt nguồn từ đâu, và ai là tổ tiên đầu tiên của dòng dõi Kaṇhāyana?"
Dutiyampi kho ambaṭṭho māṇavo tuṇhī ahosi.
For a second time, Ambaṭṭha the student remained silent.
Lần thứ hai, thanh niên Ambaṭṭha vẫn im lặng.
Atha kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘byākarohi dāni ambaṭṭha, na dāni, te tuṇhībhāvassa kālo.
Then the Blessed One said to Ambaṭṭha the student: “Answer now, Ambaṭṭha, for this is no longer the time for your silence.
Bấy giờ, Thế Tôn nói với thanh niên Ambaṭṭha: "Này Ambaṭṭha, bây giờ ngươi hãy trả lời đi, đây không phải là lúc để ngươi im lặng nữa.
Yo kho, ambaṭṭha, tathāgatena yāvatatiyakaṃ sahadhammikaṃ pañhaṃ puṭṭho na byākaroti, etthevassa sattadhā muddhā phalissatī’’ti.
Whoever, Ambaṭṭha, being questioned by the Tathāgata on a matter in accordance with the Dhamma for the third time, does not answer, right here his head will split into seven pieces.”
Này Ambaṭṭha, người nào được Như Lai hỏi một câu hỏi hợp Pháp đến ba lần mà không trả lời, thì ngay tại đây đầu của người ấy sẽ vỡ làm bảy mảnh."
273. Evaṃ vutte, te māṇavakā unnādino uccāsaddamahāsaddā ahesuṃ – ‘‘dujjāto kira, bho, ambaṭṭho māṇavo; akulaputto kira, bho, ambaṭṭho māṇavo; dāsiputto kira, bho, ambaṭṭho māṇavo sakyānaṃ.
273. When this was said, those students were noisy, shouting loudly with great clamor: “Indeed, friends, Ambaṭṭha the student is low-born! Indeed, friends, Ambaṭṭha the student is not of noble family! Indeed, friends, Ambaṭṭha the student is a slave’s son of the Sakyas!
Khi được nói như vậy, các thanh niên ấy liền ồn ào, la lớn: "Ôi chao, thanh niên Ambaṭṭha đúng là kẻ xuất thân thấp kém! Ôi chao, thanh niên Ambaṭṭha đúng là kẻ không thuộc dòng dõi cao quý! Ôi chao, thanh niên Ambaṭṭha đúng là con của một nữ nô lệ của dòng Sakya!
Ayyaputtā kira, bho, ambaṭṭhassa māṇavassa sakyā bhavanti.
Indeed, friends, the Sakyas are the masters’ sons of Ambaṭṭha the student!
Ôi chao, dòng Sakya đúng là những người chủ của thanh niên Ambaṭṭha!
Dhammavādiṃyeva kira mayaṃ samaṇaṃ gotamaṃ apasādetabbaṃ amaññimhā’’ti.
Indeed, we thought that the ascetic Gotama, a speaker of Dhamma, should be disparaged!”
Chúng ta đã lầm khi nghĩ rằng Sa-môn Gotama, người nói pháp, có thể bị chúng ta sỉ nhục!"
274. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘atibāḷhaṃ kho ime māṇavakā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ dāsiputtavādena nimmādenti, yaṃnūnāhaṃ parimoceyya’’nti.
274. Then it occurred to the Blessed One: “These students are truly disparaging Ambaṭṭha the student excessively with the charge of being a slave’s son; what if I were to free him from it?”
Bấy giờ, Thế Tôn nghĩ: "Các thanh niên này đang quá mức sỉ nhục thanh niên Ambaṭṭha bằng cách gọi hắn là con của nữ nô lệ. Ta nên giải thoát hắn khỏi điều này."
Atha kho bhagavā te māṇavake etadavoca – ‘‘mā kho tumhe, māṇavakā, ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ atibāḷhaṃ dāsiputtavādena nimmādetha.
Then the Blessed One said to those students: “Students, do not disparage Ambaṭṭha the student excessively with the charge of being a slave’s son.
Bấy giờ, Thế Tôn nói với các thanh niên ấy: "Này các thanh niên, các ngươi đừng quá mức sỉ nhục thanh niên Ambaṭṭha bằng cách gọi hắn là con của nữ nô lệ.
Uḷāro so kaṇho isi ahosi.
That Kaṇha was a great sage.
Vị đạo sĩ Kaṇha ấy là một bậc vĩ đại.
So dakkhiṇajanapadaṃ gantvā brahmamante adhīyitvā rājānaṃ okkākaṃ upasaṅkamitvā maddarūpiṃ dhītaraṃ yāci.
He went to the southern country, mastered the divine mantras, approached King Okkāka, and asked for his daughter, Maddarūpī.
Ông ấy đã đi đến vùng đất phía Nam, học thuộc lòng các thần chú của Phạm thiên, rồi đến gặp vua Okkāka và cầu xin công chúa Maddarūpī.
Tassa rājā okkāko – ‘ko nevaṃ re ayaṃ mayhaṃ dāsiputto samāno maddarūpiṃ dhītaraṃ yācatī’’’ ti, kupito anattamano khurappaṃ sannayhi* .
King Okkāka, being angry and displeased with him, thinking: ‘Who is this fellow, a slave’s son of mine, who asks for my daughter, Maddarūpī?’ fixed an arrow.
Vua Okkāka nổi giận và không hài lòng, nói: 'Tên này là ai mà là con của nữ nô lệ của ta lại dám cầu xin công chúa Maddarūpī?' rồi giương cung.
So taṃ khurappaṃ neva asakkhi muñcituṃ, no paṭisaṃharituṃ.
He was unable to release that arrow or to retract it.
Nhưng ông ấy không thể bắn mũi tên ra, cũng không thể thu mũi tên lại.
‘‘Atha kho, māṇavakā, amaccā pārisajjā kaṇhaṃ isiṃ upasaṅkamitvā etadavocuṃ – ‘sotthi, bhaddante* , hotu rañño; sotthi, bhaddante, hotu rañño’ti.
“Then, students, the ministers and courtiers approached Kaṇha the sage and said: ‘May there be peace for the king, venerable sir! May there be peace for the king, venerable sir!’
"Bấy giờ, này các thanh niên, các quan đại thần và các thành viên trong hội đồng đến gặp đạo sĩ Kaṇha và nói: 'Xin Tôn giả, chúc phúc cho nhà vua! Xin Tôn giả, chúc phúc cho nhà vua!'
‘Sotthi bhavissati rañño, api ca rājā yadi adho khurappaṃ muñcissati, yāvatā rañño vijitaṃ, ettāvatā pathavī undriyissatī’ti.
‘There will be peace for the king, but if the king releases the arrow downwards, as far as the king’s dominion extends, so far will the earth be overturned,’ he said.
Vị đạo sĩ nói: 'Nhà vua sẽ được an lành. Tuy nhiên, nếu nhà vua bắn mũi tên xuống đất, thì toàn bộ lãnh thổ của nhà vua sẽ bị nứt vỡ.'
‘Sotthi, bhaddante, hotu rañño, sotthi janapadassā’ti.
‘May there be peace for the king, venerable sir! May there be peace for the country!’ they said.
'Xin Tôn giả, chúc phúc cho nhà vua! Chúc phúc cho dân chúng!'
‘Sotthi bhavissati rañño, sotthi janapadassa, api ca rājā yadi uddhaṃ khurappaṃ muñcissati, yāvatā rañño vijitaṃ, ettāvatā satta vassāni devo na vassissatī’ti.
‘There will be peace for the king, peace for the country, but if the king releases the arrow upwards, as far as the king’s dominion extends, so far for seven years will rain not fall,’ he said.
Vị đạo sĩ nói: 'Nhà vua sẽ được an lành, dân chúng sẽ được an lành. Tuy nhiên, nếu nhà vua bắn mũi tên lên trời, thì trong bảy năm, mưa sẽ không rơi trên toàn bộ lãnh thổ của nhà vua.'
‘Sotthi, bhaddante, hotu rañño sotthi janapadassa devo ca vassatū’ti.
‘May there be peace for the king, venerable sir! May there be peace for the country, and may rain fall!’ they requested.
'Xin Tôn giả, chúc phúc cho nhà vua, chúc phúc cho dân chúng, và xin cho mưa rơi!'
‘Sotthi bhavissati rañño sotthi janapadassa devo ca vassissati, api ca rājā jeṭṭhakumāre khurappaṃ patiṭṭhāpetu, sotthi kumāro pallomo bhavissatī’ti.
‘There will be peace for the king, peace for the country, and rain will fall; but let the king place the arrow on his eldest son, and the prince will be well and without goosebumps,’ he said.
Vị đạo sĩ nói: 'Nhà vua sẽ được an lành, dân chúng sẽ được an lành, và mưa sẽ rơi. Tuy nhiên, nhà vua hãy đặt mũi tên lên các hoàng tử lớn tuổi, thì các hoàng tử sẽ được an lành và không bị nổi da gà.'
Atha kho, māṇavakā, amaccā okkākassa ārocesuṃ – ‘okkāko jeṭṭhakumāre khurappaṃ patiṭṭhāpetu.
Then, students, the ministers informed Okkāka: ‘Let Okkāka place the arrow on his eldest son.
Bấy giờ, này các thanh niên, các quan đại thần báo cho vua Okkāka: 'Xin nhà vua Okkāka hãy đặt mũi tên lên các hoàng tử lớn tuổi.
Sotthi kumāro pallomo bhavissatī’ti.
The prince will be well and without goosebumps.’
Các hoàng tử sẽ được an lành và không bị nổi da gà.'
Atha kho rājā okkāko jeṭṭhakumāre khurappaṃ patiṭṭhapesi, sotthi kumāro pallomo samabhavi.
Then King Okkāka placed the arrow on his eldest son, and the prince became well and without goosebumps.
Bấy giờ, vua Okkāka đặt mũi tên lên các hoàng tử lớn tuổi, và các hoàng tử được an lành, không bị nổi da gà.
Atha kho tassa rājā okkāko bhīto saṃviggo lomahaṭṭhajāto brahmadaṇḍena tajjito maddarūpiṃ dhītaraṃ adāsi.
Then King Okkāka, frightened, agitated, with hair standing on end, threatened by the divine punishment, gave his daughter, Maddarūpī, to him.
Bấy giờ, vua Okkāka sợ hãi, hoảng loạn, lông tóc dựng ngược, bị đe dọa bởi hình phạt của Phạm thiên, nên đã ban công chúa Maddarūpī cho vị đạo sĩ ấy.
Mā kho tumhe, māṇavakā, ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ atibāḷhaṃ dāsiputtavādena nimmādetha, uḷāro so kaṇho isi ahosī’’ti.
Do not, students, disparage Ambaṭṭha the student excessively with the charge of being a slave’s son, for that Kaṇha was a great sage.”
Này các thanh niên, các ngươi đừng quá mức sỉ nhục thanh niên Ambaṭṭha bằng cách gọi hắn là con của nữ nô lệ. Vị đạo sĩ Kaṇha ấy là một bậc vĩ đại."
275. Atha kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ āmantesi – ‘‘taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha khattiyakumāro brāhmaṇakaññāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappeyya, tesaṃ saṃvāsamanvāya putto jāyetha.
275. Then the Blessed One addressed Ambaṭṭha the student: “What do you think, Ambaṭṭha? Suppose a Khattiya prince were to live together with a Brahmin maiden, and a son were born from their cohabitation.
Bấy giờ, Thế Tôn gọi thanh niên Ambaṭṭha và nói: "Này Ambaṭṭha, ngươi nghĩ sao? Ở đây, một hoàng tử Sát-đế-lợi kết hôn với một thiếu nữ Bà-la-môn, và sau khi họ sống chung, một người con trai được sinh ra.
Yo so khattiyakumārena brāhmaṇakaññāya putto uppanno, api nu so labhetha brāhmaṇesu āsanaṃ vā udakaṃ vā’’ti?
Would that son, born to the Khattiya prince and the Brahmin maiden, obtain a seat or water among Brahmins?”
Người con trai ấy, được sinh ra bởi hoàng tử Sát-đế-lợi và thiếu nữ Bà-la-môn, có được chỗ ngồi hoặc nước uống trong giới Bà-la-môn không?"
‘‘Labhetha, bho gotama’’.
“He would, good Gotama.”
"Bạch Tôn giả Gotama, có được."
‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā bhojeyyuṃ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhune vā’’ti?
“Would Brahmins feed him at a death anniversary, or a ritual offering, or a sacrifice, or as a guest?”
"Các Bà-la-môn có cho người ấy ăn trong các buổi cúng dường, các lễ cúng cơm, các lễ tế hay các buổi chiêu đãi không?"
‘‘Bhojeyyuṃ, bho gotama’’.
“They would, good Gotama.”
"Bạch Tôn giả Gotama, có cho ăn."
‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā mante vāceyyuṃ vā no vā’’ti?
“Would Brahmins teach him mantras or not?”
"Các Bà-la-môn có dạy người ấy các thần chú không?"
‘‘Vāceyyuṃ, bho gotama’’.
“They would, good Gotama.”
"Bạch Tôn giả Gotama, có dạy."
‘‘Apinussa itthīsu āvaṭaṃ vā assa anāvaṭaṃ vā’’ti?
“Would he have access to women, or not?”
"Người ấy có bị cấm đoán hay không bị cấm đoán trong việc kết hôn với phụ nữ không?"
‘‘Anāvaṭaṃ hissa, bho gotama’’.
“He would indeed have access, good Gotama.”
"Bạch Tôn giả Gotama, người ấy không bị cấm đoán."
‘‘Apinu naṃ khattiyā khattiyābhisekena abhisiñceyyu’’nti?
“Would Khattiyas anoint him with the Khattiya anointing?”
"Các Sát-đế-lợi có tấn phong người ấy bằng lễ quán đảnh Sát-đế-lợi không?"
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
“No, good Gotama.”
"Bạch Tôn giả Gotama, không."
‘‘Taṃ kissa hetu’’?
“For what reason?”
"Vì sao vậy?"
‘‘Mātito hi, bho gotama, anupapanno’’ti.
“Because he is not perfectly descended from his mother’s side, good Gotama.”
"Bạch Tôn giả Gotama, bởi vì người ấy không thuần chủng từ phía mẹ."
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha brāhmaṇakumāro khattiyakaññāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappeyya, tesaṃ saṃvāsamanvāya putto jāyetha.
“What do you think, Ambaṭṭha? Suppose a Brahmin youth were to live together with a Khattiya maiden, and a son were born from their cohabitation.
"Này Ambaṭṭha, ngươi nghĩ sao? Ở đây, một thanh niên Bà-la-môn kết hôn với một thiếu nữ Sát-đế-lợi, và sau khi họ sống chung, một người con trai được sinh ra.
Yo so brāhmaṇakumārena khattiyakaññāya putto uppanno, apinu so labhetha brāhmaṇesu āsanaṃ vā udakaṃ vā’’ti?
Would that son, born to the Brahmin youth and the Khattiya maiden, obtain a seat or water among Brahmins?”
Người con trai ấy, được sinh ra bởi thanh niên Bà-la-môn và thiếu nữ Sát-đế-lợi, có được chỗ ngồi hoặc nước uống trong giới Bà-la-môn không?"
‘‘Labhetha, bho gotama’’.
“He would, good Gotama.”
"Bạch Tôn giả Gotama, có được."
‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā bhojeyyuṃ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhune vā’’ti?
“Would Brahmins feed him at a death anniversary, or a ritual offering, or a sacrifice, or as a guest?”
"Các Bà-la-môn có cho người ấy ăn trong các buổi cúng dường, các lễ cúng cơm, các lễ tế hay các buổi chiêu đãi không?"
‘‘Bhojeyyuṃ, bho gotama’’.
“They would, good Gotama.”
"Bạch Tôn giả Gotama, có cho ăn."
‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā mante vāceyyuṃ vā no vā’’ti?
“Would Brahmins teach him mantras or not?”
"Các Bà-la-môn có dạy người ấy các thần chú không?"
‘‘Vāceyyuṃ, bho gotama’’.
“They would, good Gotama.”
"Bạch Tôn giả Gotama, có dạy."
‘‘Apinussa itthīsu āvaṭaṃ vā assa anāvaṭaṃ vā’’ti?
"Or would he be restricted in his relations with women, or not restricted?"
“Và liệu anh ta có được phép tiếp cận phụ nữ hay không?”
‘‘Anāvaṭaṃ hissa, bho gotama’’.
"He would not be restricted, Venerable Gotama."
“Thưa Tôn giả Gotama, anh ta sẽ được phép tiếp cận tự do.”
‘‘Apinu naṃ khattiyā khattiyābhisekena abhisiñceyyu’’nti?
"Or would the Khattiyas consecrate him with the Khattiya anointing ceremony?"
“Và liệu các Sát-đế-lợi có tấn phong anh ta bằng lễ tấn phong Sát-đế-lợi không?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
"Certainly not, Venerable Gotama."
“Không, thưa Tôn giả Gotama.”
‘‘Taṃ kissa hetu’’?
"For what reason is that?"
“Vì lý do gì?”
‘‘Pitito hi, bho gotama, anupapanno’’ti.
"Because, Venerable Gotama, he is not rightfully born on his father's side."
“Thưa Tôn giả Gotama, bởi vì anh ta không thuộc dòng dõi chính thống từ phía cha.”
276. ‘‘Iti kho, ambaṭṭha, itthiyā vā itthiṃ karitvā purisena vā purisaṃ karitvā khattiyāva seṭṭhā, hīnā brāhmaṇā.
276. "Thus, Ambaṭṭha, considering women as women or men as men, Khattiyas are superior, Brahmins are inferior.
276. “Này Ambaṭṭha, như vậy, dù xét về phụ nữ hay đàn ông, các Sát-đế-lợi vẫn là tối thượng, còn các Bà-la-môn thì thấp kém hơn.
Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha brāhmaṇā brāhmaṇaṃ kismiñcideva pakaraṇe khuramuṇḍaṃ karitvā bhassapuṭena vadhitvā raṭṭhā vā nagarā vā pabbājeyyuṃ.
What do you think, Ambaṭṭha? Suppose Brahmins here, for some reason, were to shave a Brahmin's head, strike him with a bag of ashes, and banish him from the country or the town.
Này Ambaṭṭha, ngươi nghĩ sao, nếu ở đây, các Bà-la-môn vì một lý do nào đó mà cạo trọc đầu một Bà-la-môn, đánh bằng túi tro, và trục xuất khỏi vương quốc hoặc thành phố.
Apinu so labhetha brāhmaṇesu āsanaṃ vā udakaṃ vā’’ti?
Would he obtain a seat or water among Brahmins?"
Liệu người đó có được chỗ ngồi hay nước uống trong số các Bà-la-môn không?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
"Certainly not, Venerable Gotama."
“Không, thưa Tôn giả Gotama.”
‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā bhojeyyuṃ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhune vā’’ti?
"Would Brahmins feed him at a funeral feast, a feast from a large cooking pot, a sacrifice, or a reception for a guest?"
“Liệu các Bà-la-môn có mời người đó ăn trong lễ cúng dường, lễ cúng thāli-pāka, lễ tế, hay lễ đón khách không?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
"Certainly not, Venerable Gotama."
“Không, thưa Tôn giả Gotama.”
‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā mante vāceyyuṃ vā no vā’’ti?
"Would Brahmins teach him mantras or not?"
“Liệu các Bà-la-môn có dạy người đó các bài chú hay không?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
"Certainly not, Venerable Gotama."
“Không, thưa Tôn giả Gotama.”
‘‘Apinussa itthīsu āvaṭaṃ vā assa anāvaṭaṃ vā’’ti?
"Or would he be restricted in his relations with women, or not restricted?"
“Và liệu người đó có bị cấm hay không bị cấm tiếp cận phụ nữ?”
‘‘Āvaṭaṃ hissa, bho gotama’’.
"He would be restricted, Venerable Gotama."
“Thưa Tôn giả Gotama, người đó sẽ bị cấm.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha khattiyā khattiyaṃ kismiñcideva pakaraṇe khuramuṇḍaṃ karitvā bhassapuṭena vadhitvā raṭṭhā vā nagarā vā pabbājeyyuṃ.
"What do you think, Ambaṭṭha? Suppose Khattiyas here, for some reason, were to shave a Khattiya's head, strike him with a bag of ashes, and banish him from the country or the town.
“Này Ambaṭṭha, ngươi nghĩ sao, nếu ở đây, các Sát-đế-lợi vì một lý do nào đó mà cạo trọc đầu một Sát-đế-lợi, đánh bằng túi tro, và trục xuất khỏi vương quốc hoặc thành phố.
Apinu so labhetha brāhmaṇesu āsanaṃ vā udakaṃ vā’’ti?
Would he obtain a seat or water among Brahmins?"
Liệu người đó có được chỗ ngồi hay nước uống trong số các Bà-la-môn không?”
‘‘Labhetha, bho gotama’’.
"He would obtain it, Venerable Gotama."
“Thưa Tôn giả Gotama, người đó sẽ được.”
‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā bhojeyyuṃ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhune vā’’ti?
"Would Brahmins feed him at a funeral feast, a feast from a large cooking pot, a sacrifice, or a reception for a guest?"
“Liệu các Bà-la-môn có mời người đó ăn trong lễ cúng dường, lễ cúng thāli-pāka, lễ tế, hay lễ đón khách không?”
‘‘Bhojeyyuṃ, bho gotama’’.
"They would feed him, Venerable Gotama."
“Thưa Tôn giả Gotama, họ sẽ mời.”
‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā mante vāceyyuṃ vā no vā’’ti?
"Would Brahmins teach him mantras or not?"
“Liệu các Bà-la-môn có dạy người đó các bài chú hay không?”
‘‘Vāceyyuṃ, bho gotama’’.
"They would teach him, Venerable Gotama."
“Thưa Tôn giả Gotama, họ sẽ dạy.”
‘‘Apinussa itthīsu āvaṭaṃ vā assa anāvaṭaṃ vā’’ti?
"Or would he be restricted in his relations with women, or not restricted?"
“Và liệu người đó có bị cấm hay không bị cấm tiếp cận phụ nữ?”
‘‘Anāvaṭaṃ hissa, bho gotama’’.
"He would not be restricted, Venerable Gotama."
“Thưa Tôn giả Gotama, người đó sẽ không bị cấm.”
277. ‘‘Ettāvatā kho, ambaṭṭha, khattiyo paramanihīnataṃ patto hoti, yadeva naṃ khattiyā khuramuṇḍaṃ karitvā bhassapuṭena vadhitvā raṭṭhā vā nagarā vā pabbājenti.
277. "To that extent, Ambaṭṭha, a Khattiya reaches the lowest degradation, when Khattiyas shave his head, strike him with a bag of ashes, and banish him from the country or the town.
277. “Này Ambaṭṭha, đến mức độ đó, một Sát-đế-lợi đã đạt đến tình trạng thấp kém nhất, đó là khi các Sát-đế-lợi cạo trọc đầu, đánh bằng túi tro, và trục xuất người đó khỏi vương quốc hoặc thành phố.
Iti kho, ambaṭṭha, yadā khattiyo paramanihīnataṃ patto hoti, tadāpi khattiyāva seṭṭhā, hīnā brāhmaṇā.
Thus, Ambaṭṭha, even when a Khattiya has reached the lowest degradation, Khattiyas are still superior, Brahmins are inferior.
Này Ambaṭṭha, như vậy, ngay cả khi một Sát-đế-lợi đã đạt đến tình trạng thấp kém nhất, các Sát-đế-lợi vẫn là tối thượng, còn các Bà-la-môn thì thấp kém hơn.
Brahmunā pesā, ambaṭṭha* , sanaṅkumārena gāthā bhāsitā –
This verse, Ambaṭṭha, was spoken by Brahmā Sanaṅkumāra:
Này Ambaṭṭha, bài kệ này đã được Phạm thiên Sanaṅkumāra xướng lên:
278. ‘‘Katamaṃ pana taṃ, bho gotama, caraṇaṃ, katamā ca pana sā vijjā’’ti?
278. "What, Venerable Gotama, is that conduct, and what is that knowledge?"
278. “Thưa Tôn giả Gotama, Hạnh đó là gì, và Minh đó là gì?”
‘‘Na kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya jātivādo vā vuccati, gottavādo vā vuccati, mānavādo vā vuccati – ‘arahasi vā maṃ tvaṃ, na vā maṃ tvaṃ arahasī’ti.
"Ambaṭṭha, in the highest accomplishment of knowledge and conduct, there is no talk of birth, no talk of lineage, no talk of conceit – 'you are worthy of me, or you are not worthy of me'.
“Này Ambaṭṭha, đối với sự thành tựu Minh và Hạnh vô thượng, không có chuyện nói về giai cấp, không có chuyện nói về dòng dõi, không có chuyện nói về kiêu mạn – rằng ‘ngươi xứng đáng với ta’ hay ‘ngươi không xứng đáng với ta’.
Yattha kho, ambaṭṭha, āvāho vā hoti, vivāho vā hoti, āvāhavivāho vā hoti, etthetaṃ vuccati jātivādo vā itipi gottavādo vā itipi mānavādo vā itipi – ‘arahasi vā maṃ tvaṃ, na vā maṃ tvaṃ arahasī’ti.
But where there is a marriage, or a giving in marriage, or both marriage and giving in marriage, there indeed is talk of birth, or talk of lineage, or talk of conceit – 'you are worthy of me, or you are not worthy of me'.
Này Ambaṭṭha, ở đâu có hôn nhân (āvāha) hoặc gả cưới (vivāha), hoặc cả hai (āvāhavivāha), ở đó mới có chuyện nói về giai cấp, nói về dòng dõi, nói về kiêu mạn – rằng ‘ngươi xứng đáng với ta’ hay ‘ngươi không xứng đáng với ta’.
Ye hi keci ambaṭṭha jātivādavinibaddhā vā gottavādavinibaddhā vā mānavādavinibaddhā vā āvāhavivāhavinibaddhā vā, ārakā te anuttarāya vijjācaraṇasampadāya.
Indeed, Ambaṭṭha, all those who are bound by talk of birth, or bound by talk of lineage, or bound by talk of conceit, or bound by marriage and giving in marriage, they are far from the highest accomplishment of knowledge and conduct.
Này Ambaṭṭha, bất cứ ai bị ràng buộc bởi chuyện giai cấp, bị ràng buộc bởi chuyện dòng dõi, bị ràng buộc bởi chuyện kiêu mạn, hoặc bị ràng buộc bởi chuyện hôn nhân và gả cưới, thì những người đó còn xa mới đạt được sự thành tựu Minh và Hạnh vô thượng.
Pahāya kho, ambaṭṭha, jātivādavinibaddhañca gottavādavinibaddhañca mānavādavinibaddhañca āvāhavivāhavinibaddhañca anuttarāya vijjācaraṇasampadāya sacchikiriyā hotī’’ti.
Having abandoned, Ambaṭṭha, being bound by talk of birth, and bound by talk of lineage, and bound by talk of conceit, and bound by marriage and giving in marriage, the realization of the highest accomplishment of knowledge and conduct comes about."
Này Ambaṭṭha, khi đã từ bỏ sự ràng buộc bởi chuyện giai cấp, sự ràng buộc bởi chuyện dòng dõi, sự ràng buộc bởi chuyện kiêu mạn, và sự ràng buộc bởi chuyện hôn nhân và gả cưới, thì mới có thể chứng ngộ sự thành tựu Minh và Hạnh vô thượng.”
279. ‘‘Katamaṃ pana taṃ, bho gotama, caraṇaṃ, katamā ca sā vijjā’’ti?
279. "What, Venerable Gotama, is that conduct, and what is that knowledge?"
279. “Thưa Tôn giả Gotama, Hạnh đó là gì, và Minh đó là gì?”
‘‘Idha, ambaṭṭha, tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā.
"Here, Ambaṭṭha, a Tathāgata arises in the world, Arahant, Perfectly Self-Awakened, endowed with knowledge and conduct, sublime, knower of worlds, unsurpassed trainer of persons to be tamed, teacher of devas and humans, the Buddha, the Blessed One.
“Này Ambaṭṭha, ở đây, một Như Lai xuất hiện trên thế gian, là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh và Hạnh, Thiện Thệ, Bậc Hiểu Biết Thế Gian, Vô Thượng Sĩ Điều Ngự Trượng Phu, Bậc Đạo Sư của chư thiên và loài người, Phật, Thế Tôn.
So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti.
He, having directly known and realized this world with its devas, Māras, and Brahmās, with its ascetics and Brahmins, with its devas and humans, proclaims it.
Ngài tự mình chứng ngộ, thấu suốt thế giới này cùng với chư thiên, Ma-vương, Phạm thiên, cùng với quần chúng Sa-môn, Bà-la-môn, chư thiên và loài người, rồi tuyên bố.
So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti.
He teaches the Dhamma that is good in the beginning, good in the middle, and good in the end, with its meaning and its phrasing, proclaiming a purely complete and purified holy life.
Ngài thuyết pháp toàn hảo ở phần đầu, toàn hảo ở phần giữa, toàn hảo ở phần cuối, với ý nghĩa và văn từ đầy đủ, hoàn toàn viên mãn, thanh tịnh, tuyên bố Phạm hạnh.
Taṃ dhammaṃ suṇāti gahapati vā gahapatiputto vā aññatarasmiṃ vā kule paccājāto.
A householder or a householder's son, or someone born into another family, hears that Dhamma.
Một gia chủ hoặc con của gia chủ, hoặc một người sinh ra trong một gia đình nào đó, nghe pháp ấy.
So taṃ dhammaṃ sutvā tathāgate saddhaṃ paṭilabhati.
Having heard that Dhamma, he gains faith in the Tathāgata.
Người đó nghe pháp ấy, rồi phát khởi niềm tin nơi Như Lai.
So tena saddhāpaṭilābhena samannāgato iti paṭisañcikkhati…pe… (yathā 191 ādayo anucchedā, evaṃ vitthāretabbaṃ).…
Endowed with that acquired faith, he thus reflects... (to be elaborated as in sections 191 onwards)....
Với niềm tin đã phát khởi đó, người ấy suy tư rằng… (như các đoạn văn 191 trở đi, cần phải trình bày chi tiết).…
280. ‘‘Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya cattāri apāyamukhāni bhavanti.
280. “Indeed, Ambaṭṭha, there are four doors to perdition concerning this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct (vijjācaraṇasampadā).
280. “Này Ambaṭṭha, có bốn cửa dẫn đến sự suy đồi liên quan đến sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh (vijjācaraṇasampadā) này.
Katamāni cattāri?
What are these four?
Bốn điều ấy là gì?
Idha, ambaṭṭha, ekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā imaññeva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno khārividhamādāya* araññāyatanaṃ ajjhogāhati – ‘pavattaphalabhojano bhavissāmī’ti.
Here, Ambaṭṭha, some ascetic or brahmin, unable to attain this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct, takes up a carrying pole full of ascetic requisites and enters a forest abode, thinking: ‘I will be one who subsists on naturally fallen fruits.’
Ở đây, này Ambaṭṭha, một số sa-môn hay Bà-la-môn, không thể thành tựu sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này, mang gánh đồ đạc của ẩn sĩ (khārividham) đi vào rừng – ‘Ta sẽ sống bằng trái cây rụng.’
So aññadatthu vijjācaraṇasampannasseva paricārako sampajjati.
Such a one, in truth, becomes merely a servant to one accomplished in knowledge and conduct.
Người ấy chỉ trở thành người hầu hạ cho một bậc đã thành tựu minh và hạnh.
Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya idaṃ paṭhamaṃ apāyamukhaṃ bhavati.
Indeed, Ambaṭṭha, this is the first door to perdition concerning this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct.
Này Ambaṭṭha, đây là cửa suy đồi thứ nhất liên quan đến sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này.
‘‘Puna caparaṃ, ambaṭṭha, idhekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā imañceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno pavattaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno kudālapiṭakaṃ* ādāya araññavanaṃ ajjhogāhati – ‘kandamūlaphalabhojano bhavissāmī’ti.
“Furthermore, Ambaṭṭha, here some ascetic or brahmin, unable to attain this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct, and also unable to subsist on naturally fallen fruits, takes up a spade and a basket and enters a forest grove, thinking: ‘I will be one who subsists on roots, tubers, and fruits.’
“Lại nữa, này Ambaṭṭha, ở đây, một số sa-môn hay Bà-la-môn, không thể thành tựu sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này, cũng không thể thành tựu việc sống bằng trái cây rụng, mang cuốc và giỏ (kudālapiṭakaṃ) đi vào rừng – ‘Ta sẽ sống bằng củ, rễ, trái cây.’
So aññadatthu vijjācaraṇasampannasseva paricārako sampajjati.
Such a one, in truth, becomes merely a servant to one accomplished in knowledge and conduct.
Người ấy chỉ trở thành người hầu hạ cho một bậc đã thành tựu minh và hạnh.
Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya idaṃ dutiyaṃ apāyamukhaṃ bhavati.
Indeed, Ambaṭṭha, this is the second door to perdition concerning this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct.
Này Ambaṭṭha, đây là cửa suy đồi thứ hai liên quan đến sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này.
‘‘Puna caparaṃ, ambaṭṭha, idhekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā imañceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno pavattaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno kandamūlaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno gāmasāmantaṃ vā nigamasāmantaṃ vā agyāgāraṃ karitvā aggiṃ paricaranto acchati.
“Furthermore, Ambaṭṭha, here some ascetic or brahmin, unable to attain this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct, and also unable to subsist on naturally fallen fruits, and also unable to subsist on roots, tubers, and fruits, constructs a fire-hut near a village or a market town and remains attending to the fire.
“Lại nữa, này Ambaṭṭha, ở đây, một số sa-môn hay Bà-la-môn, không thể thành tựu sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này, cũng không thể thành tựu việc sống bằng trái cây rụng, cũng không thể thành tựu việc sống bằng củ, rễ, trái cây, xây một nhà lửa gần làng hay gần thị trấn, rồi ở đó thờ lửa.
So aññadatthu vijjācaraṇasampannasseva paricārako sampajjati.
Such a one, in truth, becomes merely a servant to one accomplished in knowledge and conduct.
Người ấy chỉ trở thành người hầu hạ cho một bậc đã thành tựu minh và hạnh.
Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya idaṃ tatiyaṃ apāyamukhaṃ bhavati.
Indeed, Ambaṭṭha, this is the third door to perdition concerning this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct.
Này Ambaṭṭha, đây là cửa suy đồi thứ ba liên quan đến sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này.
‘‘Puna caparaṃ, ambaṭṭha, idhekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā imaṃ ceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno pavattaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno kandamūlaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno aggipāricariyañca anabhisambhuṇamāno cātumahāpathe catudvāraṃ agāraṃ karitvā acchati – ‘yo imāhi catūhi disāhi āgamissati samaṇo vā brāhmaṇo vā, tamahaṃ yathāsatti yathābalaṃ paṭipūjessāmī’ti.
“Furthermore, Ambaṭṭha, here some ascetic or brahmin, unable to attain this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct, and also unable to subsist on naturally fallen fruits, and also unable to subsist on roots, tubers, and fruits, and also unable to perform fire worship, constructs a four-doored house at a crossroads and remains there, thinking: ‘Whatever ascetic or brahmin comes from these four directions, I will honor him to the best of my ability and strength.’
“Lại nữa, này Ambaṭṭha, ở đây, một số sa-môn hay Bà-la-môn, không thể thành tựu sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này, cũng không thể thành tựu việc sống bằng trái cây rụng, cũng không thể thành tựu việc sống bằng củ, rễ, trái cây, cũng không thể thành tựu việc thờ lửa, xây một ngôi nhà bốn cửa ở ngã tư đường, rồi ở đó – ‘Sa-môn hay Bà-la-môn nào sẽ đến từ bốn phương này, ta sẽ cúng dường người ấy tùy theo khả năng, tùy theo sức lực của ta.’
So aññadatthu vijjācaraṇasampannasseva paricārako sampajjati.
Such a one, in truth, becomes merely a servant to one accomplished in knowledge and conduct.
Người ấy chỉ trở thành người hầu hạ cho một bậc đã thành tựu minh và hạnh.
Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya idaṃ catutthaṃ apāyamukhaṃ bhavati.
Indeed, Ambaṭṭha, this is the fourth door to perdition concerning this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct.
Này Ambaṭṭha, đây là cửa suy đồi thứ tư liên quan đến sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này.
Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya imāni cattāri apāyamukhāni bhavanti.
Indeed, Ambaṭṭha, these are the four doors to perdition concerning this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct.
Này Ambaṭṭha, đây là bốn cửa suy đồi liên quan đến sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này.”
281. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, apinu tvaṃ imāya anuttarāya vijjācaraṇasampadāya sandissasi sācariyako’’ti?
281. “What do you think, Ambaṭṭha, do you and your teacher manifest this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct?”
281. “Này Ambaṭṭha, ông nghĩ sao, ông và thầy của ông có được thấy mình trong sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này không?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
“Certainly not, Venerable Gotama.”
“Thưa Gotama, không phải vậy.”
‘Kocāhaṃ, bho gotama, sācariyako, kā ca anuttarā vijjācaraṇasampadā?
“Who am I, Venerable Gotama, and my teacher, and what is the unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct?
“Thưa Gotama, tôi và thầy của tôi là ai, và sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh là gì?
Ārakāhaṃ, bho gotama, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya sācariyako’’ti.
Far am I, Venerable Gotama, and my teacher, from the unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct.”
Thưa Gotama, tôi và thầy của tôi còn xa mới đạt được sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh.”
282. ‘‘Iti kho, ambaṭṭha, imāya ceva tvaṃ anuttarāya vijjācaraṇasampadāya parihīno sācariyako.
282. “Thus, Ambaṭṭha, you and your teacher are devoid of this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct.
282. “Như vậy, này Ambaṭṭha, ông và thầy của ông đã thiếu sót sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này.
Ye cime anuttarāya vijjācaraṇasampadāya cattāri apāyamukhāni bhavanti, tato ca tvaṃ parihīno sācariyako.
And you and your teacher are also devoid of these four doors to perdition concerning the unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct.
Và những gì là bốn cửa suy đồi liên quan đến sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh, ông và thầy của ông cũng đã thiếu sót những điều đó.
Bhāsitā kho pana te esā, ambaṭṭha, ācariyena brāhmaṇena pokkharasātinā vācā – ‘ke ca muṇḍakā samaṇakā ibbhā kaṇhā bandhupādāpaccā, kā ca tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ sākacchā’ti attanā āpāyikopi aparipūramāno.
Yet, Ambaṭṭha, that speech was uttered by your teacher, the brahmin Pokkharasāti: ‘What are these shaven-headed ascetics, these lowly, black, offspring of the Brahma’s foot, and what discourse can they have with brahmins accomplished in the three Vedas?’—even while he himself, an inhabitant of the path to perdition, did not fulfill even that much.
Nhưng này Ambaṭṭha, thầy của ông, Bà-la-môn Pokkharasāti, đã nói lời này – ‘Những sa-môn đầu trọc, hạ tiện, da đen, con cháu của dấu chân Phạm Thiên là ai, và cuộc đàm luận của các Bà-la-môn Tam Minh là gì?’ – trong khi tự mình cũng là một kẻ đang ở trong cửa suy đồi, chưa hoàn thiện.
Passa, ambaṭṭha, yāva aparaddhañca te idaṃ ācariyassa brāhmaṇassa pokkharasātissa.
See, Ambaṭṭha, how utterly mistaken this is of your teacher, the brahmin Pokkharasāti.
Này Ambaṭṭha, hãy xem, thầy của ông, Bà-la-môn Pokkharasāti, đã sai lầm đến mức nào.
283. ‘‘Brāhmaṇo kho pana, ambaṭṭha, pokkharasāti rañño pasenadissa kosalassa dattikaṃ bhuñjati.
283. “Now, Ambaṭṭha, the brahmin Pokkharasāti enjoys a royal grant from King Pasenadi of Kosala.
283. “Này Ambaṭṭha, Bà-la-môn Pokkharasāti sống nhờ vào của bố thí của vua Pasenadi xứ Kosala.
Tassa rājā pasenadi kosalo sammukhībhāvampi na dadāti.
Yet, King Pasenadi of Kosala does not grant him an audience.
Vua Pasenadi xứ Kosala không cho ông ta diện kiến.
Yadāpi tena manteti, tirodussantena manteti.
When he converses with him, he does so from behind a curtain.
Khi nào nói chuyện với ông ta, thì nói chuyện qua một tấm màn.
Yassa kho pana, ambaṭṭha, dhammikaṃ payātaṃ bhikkhaṃ paṭiggaṇheyya, kathaṃ tassa rājā pasenadi kosalo sammukhībhāvampi na dadeyya.
If, Ambaṭṭha, he were to accept a righteous alms-offering, why would King Pasenadi of Kosala not grant him even an audience?
Này Ambaṭṭha, nếu vua Pasenadi xứ Kosala không cho một người nhận của bố thí hợp pháp diện kiến, thì làm sao ông ta có thể nhận được?
Passa, ambaṭṭha, yāva aparaddhañca te idaṃ ācariyassa brāhmaṇassa pokkharasātissa.
See, Ambaṭṭha, how utterly mistaken this is of your teacher, the brahmin Pokkharasāti.
Này Ambaṭṭha, hãy xem, thầy của ông, Bà-la-môn Pokkharasāti, đã sai lầm đến mức nào.”
284. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha rājā pasenadi kosalo hatthigīvāya vā nisinno assapiṭṭhe vā nisinno rathūpatthare vā ṭhito uggehi vā rājaññehi vā kiñcideva mantanaṃ manteyya.
284. “What do you think, Ambaṭṭha, suppose King Pasenadi of Kosala, seated on an elephant’s neck, or seated on a horse’s back, or standing in a chariot, were to consult with powerful princes about some matter.
284. “Này Ambaṭṭha, ông nghĩ sao, ở đây, vua Pasenadi xứ Kosala đang ngồi trên lưng voi, hoặc ngồi trên lưng ngựa, hoặc đứng trên xe ngựa, đang bàn bạc một điều gì đó với các vị vương tử cao quý.
So tamhā padesā apakkamma ekamantaṃ tiṭṭheyya.
Then, having departed from that place, he would stand aside.
Sau đó, ông ấy rời khỏi chỗ đó và đứng sang một bên.
Atha āgaccheyya suddo vā suddadāso vā, tasmiṃ padese ṭhito tadeva mantanaṃ manteyya – ‘evampi rājā pasenadi kosalo āha, evampi rājā pasenadi kosalo āhā’ti.
Then a low-caste person or a low-caste slave would come and, standing in that very spot, repeat the same consultation: ‘Thus said King Pasenadi of Kosala, thus said King Pasenadi of Kosala.’
Rồi một người thuộc tầng lớp thấp kém (sudda) hoặc một nô lệ thuộc tầng lớp thấp kém đến, đứng ở chỗ đó và cũng bàn bạc điều tương tự – ‘Vua Pasenadi xứ Kosala nói thế này, vua Pasenadi xứ Kosala nói thế kia.’
Apinu so rājabhaṇitaṃ vā bhaṇati rājamantanaṃ vā manteti?
Does he then speak a royal utterance or conduct a royal consultation?
Người ấy có phải là đang nói lời của vua hay đang bàn bạc việc của vua không?
Ettāvatā so assa rājā vā rājamatto vā’’ti?
Would he by that much be a king or a king’s minister?”
Chỉ chừng đó thôi thì người ấy có phải là vua hay là người ngang hàng với vua không?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
“Certainly not, Venerable Gotama.”
“Thưa Gotama, không phải vậy.”
285. ‘‘Evameva kho tvaṃ, ambaṭṭha, ye te ahesuṃ brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ kattāro mantānaṃ pavattāro, yesamidaṃ etarahi brāhmaṇā porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ, tadanugāyanti tadanubhāsanti bhāsitamanubhāsanti vācitamanuvācenti, seyyathidaṃ – aṭṭhako vāmako vāmadevo vessāmitto yamataggi* aṅgīraso bhāradvājo vāseṭṭho kassapo bhagu – ‘tyāhaṃ mante adhiyāmi sācariyako’ti, tāvatā tvaṃ bhavissasi isi vā isitthāya vā paṭipannoti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
285. ‘‘Just so, Ambaṭṭha, it is not possible that you, by merely learning these mantras with your teacher—the mantras that the ancient brahmins, the seers of old, were the makers and propagators of, whose ancient mantra-path is now sung, recited, and compiled by brahmins, and which they follow in singing, follow in reciting, follow in reciting what was recited, and follow in teaching what was taught—namely, Aṭṭhaka, Vāmaka, Vāmadeva, Vessāmitta, Yamataggi, Aṅgīrasa, Bhāradvāja, Vāseṭṭha, Kassapa, Bhagu—that by this much you would become a seer or one practicing for seerhood.
285. “Này Ambaṭṭha, cũng vậy, những vị tiên nhân Bà-la-môn thời xưa, những người đã tạo ra các thần chú, đã truyền bá các thần chú, mà ngày nay các Bà-la-môn vẫn tụng đọc, thuyết giảng, ghi nhớ và truyền thụ những lời thần chú cổ xưa đó – đó là: Aṭṭhaka, Vāmaka, Vāmadeva, Vessāmitta, Yamataggi, Aṅgīrasa, Bhāradvāja, Vāseṭṭha, Kassapa, Bhagu – việc ngươi nói: ‘Tôi và thầy tôi đang học các thần chú đó’ thì không thể nào ngươi trở thành một vị tiên nhân hay là người đang thực hành con đường của tiên nhân được.”
286. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, kinti te sutaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ye te ahesuṃ brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ kattāro mantānaṃ pavattāro, yesamidaṃ etarahi brāhmaṇā porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ, tadanugāyanti tadanubhāsanti bhāsitamanubhāsanti vācitamanuvācenti, seyyathidaṃ – aṭṭhako vāmako vāmadevo vessāmitto yamataggi aṅgīraso bhāradvājo vāseṭṭho kassapo bhagu, evaṃ su te sunhātā suvilittā kappitakesamassū āmukkamaṇikuṇḍalābharaṇā* odātavatthavasanā pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricārenti, seyyathāpi tvaṃ etarahi sācariyako’’ti?
286. ‘‘What do you think, Ambaṭṭha? What have you heard from the brahmin elders, the venerable ones, your teachers and teachers' teachers, when they spoke of those ancient brahmins, the seers of old, who were the makers and propagators of the mantras, whose ancient mantra-path is now sung, recited, and compiled by brahmins, and which they follow in singing, follow in reciting, follow in reciting what was recited, and follow in teaching what was taught—namely, Aṭṭhaka, Vāmaka, Vāmadeva, Vessāmitta, Yamataggi, Aṅgīrasa, Bhāradvāja, Vāseṭṭha, Kassapa, Bhagu—did they, like you and your teacher now, attend with clean baths, well-anointed, with hair and beards trimmed, adorned with jeweled earrings and ornaments, wearing pure white garments, completely immersed and endowed with the five sense-pleasures, wandering about?’’
286. “Này Ambaṭṭha, ngươi nghĩ sao? Ngươi đã nghe những vị Bà-la-môn trưởng lão, cao niên, các thầy, các thầy của thầy ngươi nói rằng: ‘Những vị tiên nhân Bà-la-môn thời xưa, những người đã tạo ra các thần chú, đã truyền bá các thần chú, mà ngày nay các Bà-la-môn vẫn tụng đọc, thuyết giảng, ghi nhớ và truyền thụ những lời thần chú cổ xưa đó – đó là: Aṭṭhaka, Vāmaka, Vāmadeva, Vessāmitta, Yamataggi, Aṅgīrasa, Bhāradvāja, Vāseṭṭha, Kassapa, Bhagu – họ có tắm rửa sạch sẽ, xức dầu thơm, cắt tỉa tóc râu gọn gàng, đeo trang sức ngọc ngà, mặc y phục trắng tinh, và tận hưởng năm dục lạc một cách đầy đủ như ngươi và thầy ngươi bây giờ không’?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘No, indeed, Venerable Gotama.’’
“Bạch Tôn giả Gotama, không phải vậy.”
287. Atha kho bhagavā vihārā nikkhamma caṅkamaṃ abbhuṭṭhāsi.
Then the Blessed One, having emerged from the dwelling, went forth onto the walking path.
Sau đó, Thế Tôn rời khỏi tịnh xá và đi kinh hành.
Ambaṭṭhopi māṇavo vihārā nikkhamma caṅkamaṃ abbhuṭṭhāsi.
And Ambaṭṭha the student also emerged from the dwelling and went forth onto the walking path.
Ambaṭṭha thanh niên cũng rời khỏi tịnh xá và đi kinh hành.
Atha kho ambaṭṭho māṇavo bhagavantaṃ caṅkamantaṃ anucaṅkamamāno bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni samannesi.
Then Ambaṭṭha the student, walking behind the walking Blessed One, observed the thirty-two marks of a Great Man on the Blessed One's body.
Lúc đó, Ambaṭṭha thanh niên đi theo Thế Tôn đang kinh hành và xem xét ba mươi hai tướng đại nhân trên thân Thế Tôn.
Addasā kho ambaṭṭho māṇavo bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve.
Ambaṭṭha the student saw most of the thirty-two marks of a Great Man on the Blessed One's body, except for two.
Ambaṭṭha thanh niên đã thấy hầu hết ba mươi hai tướng đại nhân trên thân Thế Tôn, trừ hai tướng.
Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe pahūtajivhatāya ca.
Concerning the two marks of a Great Man—the private parts being enclosed in a sheath and the large tongue—he doubted, was perplexed, could not assent, and was not convinced.
Về hai tướng đại nhân đó, Ambaṭṭha còn nghi ngờ, hoài nghi, chưa tin tưởng, chưa hoan hỷ – đó là tướng bộ phận sinh dục được ẩn kín trong vỏ bọc và tướng lưỡi rộng lớn.
288. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘passati kho me ayaṃ ambaṭṭho māṇavo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve.
Then it occurred to the Blessed One: ‘‘This Ambaṭṭha the student sees most of the thirty-two marks of a Great Man on my body, except for two.
288. Lúc đó, Thế Tôn nghĩ: “Ambaṭṭha thanh niên này đã thấy hầu hết ba mươi hai tướng đại nhân của Ta, trừ hai tướng.
Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe pahūtajivhatāya cā’’ti.
Concerning the two marks of a Great Man—the private parts being enclosed in a sheath and the large tongue—he doubts, is perplexed, cannot assent, and is not convinced.’’
Về hai tướng đại nhân đó, nó còn nghi ngờ, hoài nghi, chưa tin tưởng, chưa hoan hỷ – đó là tướng bộ phận sinh dục được ẩn kín trong vỏ bọc và tướng lưỡi rộng lớn.”
Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsi yathā addasa ambaṭṭho māṇavo bhagavato kosohitaṃ vatthaguyhaṃ.
Then the Blessed One performed such a magical feat that Ambaṭṭha the student saw the Blessed One’s private parts enclosed in a sheath.
Sau đó, Thế Tôn đã tạo ra một sự biến hóa thần thông sao cho Ambaṭṭha thanh niên có thể thấy bộ phận sinh dục được ẩn kín trong vỏ bọc của Thế Tôn.
Atha kho bhagavā jivhaṃ ninnāmetvā ubhopi kaṇṇasotāni anumasi paṭimasi, ubhopi nāsikasotāni anumasi paṭimasi, kevalampi nalāṭamaṇḍalaṃ jivhāya chādesi.
Then the Blessed One extended His tongue and repeatedly touched and stroked both ear-holes, repeatedly touched and stroked both nostril-holes, and completely covered His entire forehead with His tongue.
Sau đó, Thế Tôn thè lưỡi ra, chạm và xoa cả hai lỗ tai, cả hai lỗ mũi, và che kín cả vầng trán bằng lưỡi.
Atha kho ambaṭṭhassa māṇavassa etadahosi – ‘‘samannāgato kho samaṇo gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi paripuṇṇehi, no aparipuṇṇehī’’ti.
Then it occurred to Ambaṭṭha the student: ‘‘Indeed, the ascetic Gotama is endowed with the thirty-two marks of a Great Man, fully complete, not incomplete.’’
Lúc đó, Ambaṭṭha thanh niên nghĩ: “Sa-môn Gotama đã đầy đủ ba mươi hai tướng đại nhân, không thiếu sót tướng nào cả.”
Bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘handa ca dāni mayaṃ, bho gotama, gacchāma, bahukiccā mayaṃ bahukaraṇīyā’’ti.
He then said to the Blessed One: ‘‘Well then, Venerable Gotama, we shall depart now, for we have much to do, many tasks before us.’’
Và nói với Thế Tôn: “Thưa Tôn giả Gotama, bây giờ chúng tôi xin đi, chúng tôi có nhiều việc phải làm, nhiều điều cần thực hiện.”
‘‘Yassadāni tvaṃ, ambaṭṭha, kālaṃ maññasī’’ti.
‘‘You may go, Ambaṭṭha, at your convenience.’’
“Này Ambaṭṭha, bây giờ ngươi thấy lúc nào thích hợp thì cứ làm.”
Atha kho ambaṭṭho māṇavo vaḷavārathamāruyha pakkāmi.
Then Ambaṭṭha the student mounted his mare-drawn chariot and departed.
Sau đó, Ambaṭṭha thanh niên lên cỗ xe ngựa cái và rời đi.
290. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ brāhmaṇo pokkharasāti etadavoca – ‘‘kacci, tāta ambaṭṭha, addasa taṃ bhavantaṃ gotama’’nti?
As Ambaṭṭha the student sat to one side, the brahmin Pokkharasāti said to him: ‘‘Well, dear Ambaṭṭha, did you see the Venerable Gotama?’’
290. Khi Ambaṭṭha thanh niên đã ngồi xuống một bên, Bà-la-môn Pokkharasāti hỏi: “Này con Ambaṭṭha, con có gặp Tôn giả Gotama đó không?”
‘‘Addasāma kho mayaṃ, bho, taṃ bhavantaṃ gotama’’nti.
‘‘Yes, venerable sir, we saw the Venerable Gotama.’’
“Bạch Tôn giả, chúng con có gặp Tôn giả Gotama đó.”
‘‘Kacci, tāta ambaṭṭha, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ tathā santaṃyeva saddo abbhuggato no aññathā; kacci pana so bhavaṃ gotamo tādiso no aññādiso’’ti?
‘‘Well, dear Ambaṭṭha, is the reputation about the Venerable Gotama truly as it is proclaimed, or is it otherwise? Is the Venerable Gotama indeed such a one, or is he otherwise?’’
“Này con Ambaṭṭha, tiếng đồn về Tôn giả Gotama đó có đúng sự thật không, hay là khác? Tôn giả Gotama đó có phải là người như vậy không, hay là khác?”
‘‘Tathā santaṃyeva, bho, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ saddo abbhuggato no aññathā, tādisova so bhavaṃ gotamo no aññādiso.
‘‘Venerable sir, the reputation about the Venerable Gotama is truly as it is proclaimed, not otherwise; the Venerable Gotama is indeed such a one, not otherwise.
“Bạch Tôn giả, tiếng đồn về Tôn giả Gotama đó đúng sự thật, không khác; Tôn giả Gotama đó đúng là người như vậy, không khác.
Samannāgato ca so bhavaṃ gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi paripuṇṇehi no aparipuṇṇehī’’ti.
And the Venerable Gotama is endowed with the thirty-two marks of a Great Man, fully complete, not incomplete.’’
Và Tôn giả Gotama đó đã đầy đủ ba mươi hai tướng đại nhân, không thiếu sót tướng nào cả.”
‘‘Ahu pana te, tāta ambaṭṭha, samaṇena gotamena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti?
‘‘Did you, dear Ambaṭṭha, have any conversation with the ascetic Gotama?’’
“Này con Ambaṭṭha, con có cuộc nói chuyện nào với Sa-môn Gotama không?”
‘‘Ahu kho me, bho, samaṇena gotamena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti.
‘‘Yes, venerable sir, I did have some conversation with the ascetic Gotama.’’
“Bạch Tôn giả, con có cuộc nói chuyện với Sa-môn Gotama.”
‘‘Yathā kathaṃ pana te, tāta ambaṭṭha, ahu samaṇena gotamena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti?
‘‘And how, dear Ambaṭṭha, did you have this conversation with the ascetic Gotama?’’
“Này con Ambaṭṭha, cuộc nói chuyện của con với Sa-môn Gotama diễn ra như thế nào?”
Atha kho ambaṭṭho māṇavo yāvatako* ahosi bhagavatā saddhiṃ kathāsallāpo, taṃ sabbaṃ brāhmaṇassa pokkharasātissa ārocesi.
Then Ambaṭṭha the student recounted to the brahmin Pokkharasāti the entire conversation he had had with the Blessed One.
Sau đó, Ambaṭṭha thanh niên đã kể lại tất cả cuộc nói chuyện của mình với Thế Tôn cho Bà-la-môn Pokkharasāti nghe.
291. Evaṃ vutte, brāhmaṇo pokkharasāti ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘aho vata re amhākaṃ paṇḍitaka* , aho vata re amhākaṃ bahussutaka* , aho vata re amhākaṃ tevijjaka* , evarūpena kira, bho, puriso atthacarakena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyya.
291. When this was said, the brahmin Pokkharasāti said this to the young man Ambaṭṭha: “Oh, alas, our little scholar! Oh, alas, our little learned one! Oh, alas, our little possessor of the three Vedas! Indeed, venerable sirs, a person through such a follower of a teacher's interest might, after the dissolution of the body, after death, arise in a state of woe, a bad destination, a downfall, hell.”
291. Khi được nói như vậy, Bà-la-môn Pokkharasāti nói với thanh niên Ambaṭṭha: “Ôi, cái gọi là bậc trí giả của chúng ta! Ôi, cái gọi là bậc đa văn của chúng ta! Ôi, cái gọi là bậc Tam minh của chúng ta! Hỡi này, một người như vậy, do một đệ tử làm lợi ích cho thầy, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ tái sinh vào cõi khổ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
Yadeva kho tvaṃ, ambaṭṭha, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ āsajja āsajja avacāsi, atha kho so bhavaṃ gotamo amhepi evaṃ upaneyya upaneyya avaca.
“Indeed, whatever you, Ambaṭṭha, repeatedly assailed and spoke thus to that Venerable Gotama, that Venerable Gotama, in turn, repeatedly brought us near and spoke thus.
Này Ambaṭṭha, chính vì ngươi đã xúc phạm, xúc phạm Tôn giả Gotama như vậy, nên Tôn giả Gotama cũng đã lôi kéo, lôi kéo chúng ta mà nói.
Aho vata re amhākaṃ paṇḍitaka, aho vata re amhākaṃ bahussutaka, aho vata re amhākaṃ tevijjaka, evarūpena kira, bho, puriso atthacarakena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyyā’’ti, kupito* anattamano ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ padasāyeva pavattesi.
Oh, alas, our little scholar! Oh, alas, our little learned one! Oh, alas, our little possessor of the three Vedas! Indeed, venerable sirs, a person through such a follower of a teacher's interest might, after the dissolution of the body, after death, arise in a state of woe, a bad destination, a downfall, hell!” Angry and displeased, he pushed the young man Ambaṭṭha away with his foot.
Ôi, cái gọi là bậc trí giả của chúng ta! Ôi, cái gọi là bậc đa văn của chúng ta! Ôi, cái gọi là bậc Tam minh của chúng ta! Hỡi này, một người như vậy, do một đệ tử làm lợi ích cho thầy, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ tái sinh vào cõi khổ, ác thú, đọa xứ, địa ngục!” Ông ta giận dữ, không hài lòng, đã dùng chân đá thanh niên Ambaṭṭha.
Icchati ca tāvadeva bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ.
And he wished to approach the Blessed One at that very moment for an audience.
Và ông ta muốn ngay lập tức đến yết kiến Thế Tôn.
292. Atha kho te brāhmaṇā brāhmaṇaṃ pokkharasātiṃ etadavocuṃ – ‘‘ativikālo kho, bho, ajja samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ.
292. Then those brahmins said to the brahmin Pokkharasāti: “It is too late today, venerable sir, to approach the recluse Gotama for an audience.
292. Bấy giờ, các Bà-la-môn đó nói với Bà-la-môn Pokkharasāti: “Này tôn giả, hôm nay đã quá muộn để đến yết kiến Sa-môn Gotama.
Svedāni* bhavaṃ pokkharasāti samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’ti.
Tomorrow, venerable Pokkharasāti, you can approach the recluse Gotama for an audience.”
Ngày mai, tôn giả Pokkharasāti sẽ đến yết kiến Sa-môn Gotama.”
Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti sake nivesane paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā yāne āropetvā ukkāsu dhāriyamānāsu ukkaṭṭhāya niyyāsi, yena icchānaṅgalavanasaṇḍo tena pāyāsi.
Then the brahmin Pokkharasāti had fine hard and soft food prepared in his own dwelling, loaded it onto a carriage, and set out from Ukkaṭṭhā with torches being carried, and headed towards the Icchānaṅgala forest grove.
Bấy giờ, Bà-la-môn Pokkharasāti đã chuẩn bị thức ăn và đồ uống thượng vị tại nhà mình, chất lên xe, và khởi hành từ Ukkaṭṭhā với các ngọn đuốc được thắp sáng, đi đến khu rừng Iccānaṅgala.
Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā, yānā paccorohitvā pattikova yena bhagavā tenupasaṅkami.
Having gone by carriage as far as the carriage could go, he dismounted from the carriage and, on foot, approached the Blessed One.
Sau khi đi bằng xe xa chừng nào xe có thể đi được, ông ta xuống xe và đi bộ đến chỗ Thế Tôn.
Upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having approached, he exchanged greetings with the Blessed One, and when the courteous and memorable talk was concluded, he sat down to one side.
Sau khi đến, ông ta chào hỏi Thế Tôn, trao đổi những lời chào hỏi thân mật và ngồi xuống một bên.
293. Ekamantaṃ nisinno kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘āgamā nu kho idha, bho gotama, amhākaṃ antevāsī ambaṭṭho māṇavo’’ti?
293. Seated to one side, the brahmin Pokkharasāti said to the Blessed One: “Venerable Gotama, has our disciple, the young man Ambaṭṭha, come here?”
293. Ngồi xuống một bên, Bà-la-môn Pokkharasāti nói với Thế Tôn: “Thưa Tôn giả Gotama, đệ tử Ambaṭṭha của chúng tôi có đến đây không?”
‘‘Āgamā kho te* , brāhmaṇa, antevāsī ambaṭṭho māṇavo’’ti.
“Indeed, brahmin, your disciple, the young man Ambaṭṭha, has come,” replied the Blessed One.
“Này Bà-la-môn, đệ tử Ambaṭṭha của ông có đến.”
‘‘Ahu pana te, bho gotama, ambaṭṭhena māṇavena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti?
“Venerable Gotama, was there any conversation between you and the young man Ambaṭṭha?”
“Thưa Tôn giả Gotama, Tôn giả có cuộc đàm luận nào với thanh niên Ambaṭṭha không?”
‘‘Ahu kho me, brāhmaṇa, ambaṭṭhena māṇavena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti.
“Indeed, brahmin, there was some conversation between me and the young man Ambaṭṭha,” replied the Blessed One.
“Này Bà-la-môn, Ta có cuộc đàm luận với thanh niên Ambaṭṭha.”
‘‘Yathākathaṃ pana te, bho gotama, ahu ambaṭṭhena māṇavena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti?
“And how, Venerable Gotama, did that conversation between you and the young man Ambaṭṭha proceed?”
“Thưa Tôn giả Gotama, cuộc đàm luận của Tôn giả với thanh niên Ambaṭṭha diễn ra như thế nào?”
Atha kho bhagavā yāvatako ahosi ambaṭṭhena māṇavena saddhiṃ kathāsallāpo, taṃ sabbaṃ brāhmaṇassa pokkharasātissa ārocesi.
Then the Blessed One recounted to the brahmin Pokkharasāti all the conversation that had taken place with the young man Ambaṭṭha.
Bấy giờ, Thế Tôn đã kể lại tất cả cuộc đàm luận của Ngài với thanh niên Ambaṭṭha cho Bà-la-môn Pokkharasāti nghe.
Evaṃ vutte, brāhmaṇo pokkharasāti bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘bālo, bho gotama, ambaṭṭho māṇavo, khamatu bhavaṃ gotamo ambaṭṭhassa māṇavassā’’ti.
When this was said, the brahmin Pokkharasāti said to the Blessed One: “Venerable Gotama, the young man Ambaṭṭha is foolish; may Venerable Gotama forgive the young man Ambaṭṭha.”
Khi được nói như vậy, Bà-la-môn Pokkharasāti nói với Thế Tôn: “Thưa Tôn giả Gotama, thanh niên Ambaṭṭha là kẻ ngu si, mong Tôn giả Gotama tha thứ cho thanh niên Ambaṭṭha.”
‘‘Sukhī hotu, brāhmaṇa, ambaṭṭho māṇavo’’ti.
“May the young man Ambaṭṭha be happy, brahmin,” replied the Blessed One.
“Này Bà-la-môn, mong thanh niên Ambaṭṭha được an lạc.”
295. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘passati kho me ayaṃ brāhmaṇo pokkharasāti dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve.
295. Then it occurred to the Blessed One: “This brahmin Pokkharasāti sees most of the thirty-two marks of a Great Man on me, except for two.
295. Bấy giờ, Thế Tôn nghĩ: “Bà-la-môn Pokkharasāti này đã thấy hầu hết ba mươi hai tướng đại nhân trên thân Ta, trừ hai tướng.
Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe, pahūtajivhatāya cā’’ti.
Regarding these two marks of a Great Man, he is doubtful, perplexed, not convinced, not assured: the retracting of the male organ into a sheath, and the large tongue.”
Đối với hai tướng đại nhân đó, ông ta còn nghi ngờ, hoài nghi, chưa tin tưởng, chưa thanh tịnh: đó là tướng bộ phận sinh dục kín đáo và tướng lưỡi rộng.”
Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsi yathā addasa brāhmaṇo pokkharasāti bhagavato kosohitaṃ vatthaguyhaṃ.
Then the Blessed One performed such a feat of psychic power that the brahmin Pokkharasāti saw the Blessed One's male organ retracted into a sheath.
Bấy giờ, Thế Tôn đã thực hiện một thần thông như vậy để Bà-la-môn Pokkharasāti thấy được tướng bộ phận sinh dục kín đáo của Thế Tôn.
Atha kho bhagavā jivhaṃ ninnāmetvā ubhopi kaṇṇasotāni anumasi paṭimasi, ubhopi nāsikasotāni anumasi paṭimasi, kevalampi nalāṭamaṇḍalaṃ jivhāya chādesi.
Then the Blessed One protruded his tongue and touched and stroked both ear-holes, touched and stroked both nostril-holes, and covered the entire circle of his forehead with his tongue.
Bấy giờ, Thế Tôn thè lưỡi ra, chạm và xoa cả hai lỗ tai, chạm và xoa cả hai lỗ mũi, và che kín cả vầng trán bằng lưỡi.
297. Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavato adhivāsanaṃ viditvā bhagavato kālaṃ ārocesi – ‘‘kālo, bho gotama, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti.
297. Then the brahmin Pokkharasāti, knowing the Blessed One's acceptance, announced the time to the Blessed One: “It is time, Venerable Gotama, the meal is ready.”
297. Bấy giờ, Bà-la-môn Pokkharasāti biết Thế Tôn đã chấp nhận, bèn báo thời gian cho Thế Tôn: “Thưa Tôn giả Gotama, đã đến giờ, bữa ăn đã sẵn sàng.”
Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṃ bhikkhusaṅghena yena brāhmaṇassa pokkharasātissa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi.
Then the Blessed One, having dressed in the forenoon, took his bowl and robe, and together with the Saṅgha of bhikkhus, approached the dwelling of the brahmin Pokkharasāti; having approached, he sat down on the prepared seat.
Bấy giờ, Thế Tôn vào buổi sáng, đắp y, cầm bát và y, cùng với Tăng đoàn Tỳ-khưu đi đến nhà của Bà-la-môn Pokkharasāti; sau khi đến, Ngài ngồi xuống chỗ đã được sắp đặt.
Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavantaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi, māṇavakāpi bhikkhusaṅghaṃ.
Then the brahmin Pokkharasāti personally satisfied and served the Blessed One with exquisite hard and soft food, and the young men also served the Saṅgha of bhikkhus.
Bấy giờ, Bà-la-môn Pokkharasāti tự tay dâng cúng thức ăn và đồ uống thượng vị để Thế Tôn được no đủ và hài lòng, các thanh niên cũng dâng cúng cho Tăng đoàn Tỳ-khưu.
Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then the brahmin Pokkharasāti, having seen the Blessed One finish his meal and put away his bowl and hand, took a low seat and sat down to one side.
Bấy giờ, Bà-la-môn Pokkharasāti, sau khi Thế Tôn đã dùng bữa và cất bát, lấy một chỗ ngồi thấp hơn và ngồi xuống một bên.
298. Ekamantaṃ nisinnassa kho brāhmaṇassa pokkharasātissa bhagavā anupubbiṃ kathaṃ kathesi, seyyathidaṃ – dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ; kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ, nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi.
298. To the brahmin Pokkharasāti, seated to one side, the Blessed One gave a progressive discourse, that is: a talk on generosity, a talk on morality, a talk on heavenly abodes; he expounded the danger, degradation, and defilement of sensual pleasures, and the advantage of renunciation.
298. Khi Bà-la-môn Pokkharasāti ngồi xuống một bên, Thế Tôn đã thuyết giảng pháp thoại tuần tự, đó là: pháp thoại về bố thí, pháp thoại về giới luật, pháp thoại về cõi trời; Ngài đã chỉ rõ sự nguy hiểm, sự thấp kém, sự ô nhiễm của các dục vọng, và lợi ích của sự xuất ly.
Yadā bhagavā aññāsi brāhmaṇaṃ pokkharasātiṃ kallacittaṃ muducittaṃ vinīvaraṇacittaṃ udaggacittaṃ pasannacittaṃ, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā, taṃ pakāsesi – dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ.
When the Blessed One perceived that the brahmin Pokkharasāti had a ready mind, a pliant mind, a mind free from hindrances, an uplifted mind, a confident mind, then he expounded the teaching peculiar to the Buddhas: suffering, its origin, its cessation, and the path.
Khi Thế Tôn nhận thấy tâm của Bà-la-môn Pokkharasāti đã sẵn sàng, mềm mại, không chướng ngại, hân hoan, thanh tịnh, bấy giờ Ngài đã thuyết giảng giáo pháp đặc biệt của chư Phật, đó là: Khổ, Tập, Diệt, Đạo.
Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya; evameva brāhmaṇassa pokkharasātissa tasmiññeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti.
Just as a clean cloth, free from stains, readily absorbs dye; even so, right there on that seat, to the brahmin Pokkharasāti arose the stainless, blemishless Dhamma-eye: “Whatever has the nature of arising, all that has the nature of ceasing.”
Cũng như một tấm vải sạch, không vết bẩn, dễ dàng nhận thuốc nhuộm; cũng vậy, ngay tại chỗ ngồi đó, Bà-la-môn Pokkharasāti đã phát sinh pháp nhãn vô cấu, ly trần: “Bất cứ pháp nào có tính chất phát sinh, tất cả pháp đó đều có tính chất diệt tận.”