Atha vā ‘‘ratanattayapaṇāmavacanaṃ attano ratanattayappasādassa viññāpanatthaṃ, taṃ pana viññūnaṃ cittārādhanatthaṃ, taṃ aṭṭhakathāya gāhaṇatthaṃ, taṃ sabbasampattinipphādanattha’’nti.
Or, “The expression of homage to the Triple Gem is for making known one's faith in the Triple Gem, and that is for winning the hearts of the wise, that is for the acceptance of the Aṭṭhakathā, and that is for the accomplishment of all good fortunes.”
Hoặc, “Lời đảnh lễ Tam Bảo là để bày tỏ niềm tin của chính mình vào Tam Bảo, điều này nhằm làm hoan hỷ tâm của các bậc trí giả, để họ tiếp nhận bản chú giải, và để thành tựu mọi phước báu.”
Atha vā ‘‘saṃvaṇṇanārambhe ratanattayavandanā saṃvaṇṇetabbassa dhammassa pabhavanissayavisuddhipaṭivedanatthaṃ, taṃ pana dhammasaṃvaṇṇanāsu viññūnaṃ bahumānuppādanatthaṃ, taṃ sammadeva tesaṃ uggahaṇadhāraṇādikkamaladdhabbāya sammāpaṭipattiyā sabbahitasukhanipphādanattha’’nti.
Or, “Homage to the Triple Gem at the commencement of the commentary is for making known the purity of the source and support of the Dhamma to be explained, and that is for generating great respect in the wise for the explanations of the Dhamma, and that is for the accomplishment of all welfare and happiness through their righteous practice, which is to be attained by way of learning and retaining.”
Hoặc, “Việc đảnh lễ Tam Bảo ở phần mở đầu bản luận giải là để báo cáo sự thanh tịnh về nguồn gốc và nơi nương tựa của Giáo Pháp cần được luận giải, điều này nhằm tạo ra sự tôn kính lớn lao nơi các bậc trí giả đối với các bản luận giải Giáo Pháp, và để thành tựu mọi lợi ích và hạnh phúc cho họ thông qua việc thực hành đúng đắn, điều mà họ sẽ đạt được qua việc học hỏi, ghi nhớ, v.v.”
Atha vā ‘‘maṅgalabhāvato, sabbakiriyāsu pubbakiccabhāvato, paṇḍitehi samācaritabhāvato, āyatiṃ paresaṃ diṭṭhānugatiāpajjanato ca saṃvaṇṇanāyaṃ ratanattayapaṇāmakiriyā’’ti.
Or, “The act of paying homage to the Triple Gem in the commentary is due to its auspicious nature, its being a preliminary act in all undertakings, its having been practiced by the wise, and for others to follow suit in the future.”
Hoặc, “Việc đảnh lễ Tam Bảo trong bản luận giải là do tính chất cát tường, do là việc làm khởi đầu trong mọi hành động, do được các bậc hiền trí thực hành, và do những người khác sẽ noi theo trong tương lai.”
Atha vā ‘‘catugambhīrabhāvayuttaṃ dhammavinayaṃ saṃvaṇṇetukāmassa mahāsamuddaṃ ogāhantassa viya paññāveyyattiyasamannāgatassāpi mahantaṃ bhayaṃ sambhavati, bhayakkhayāvahañcetaṃ ratanattayaguṇānussaraṇajanitaṃ paṇāmapūjāvidhānaṃ, tato ca saṃvaṇṇanāyaṃ ratanattayapaṇāmakiriyā’’ti.
Or, “For one desiring to explain the Dhamma-Vinaya, which possesses four profundities, a great fear arises, like one descending into the great ocean, even for one endowed with keen wisdom. And this ritual of homage and offering, generated by recollecting the qualities of the Triple Gem, brings about the cessation of fear. Therefore, the act of paying homage to the Triple Gem is performed in the commentary.”
Hoặc, “Khi muốn luận giải Pháp và Luật, vốn có bốn điều sâu xa, thì ngay cả người có trí tuệ sắc bén cũng có thể phát sinh nỗi sợ hãi lớn lao, giống như người lặn xuống biển cả. Việc đảnh lễ và cúng dường này, phát sinh từ sự hồi tưởng các đức tính của Tam Bảo, là điều mang lại sự tiêu trừ sợ hãi. Do đó, việc đảnh lễ Tam Bảo được thực hiện trong bản luận giải.”
Atha vā ‘‘asattharipi satthābhinivesassa lokassa yathābhūtaṃ satthari eva sammāsambuddhe satthusambhāvanatthaṃ, asatthari ca satthusambhāvanapariccajāpanatthaṃ, ‘tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ pariyāpuṇitvā attano dahatī’ti (pārā. 195) ca vuttadosapariharaṇatthaṃ saṃvaṇṇanāyaṃ paṇāmakiriyā’’ti.
Or, “The act of homage in the commentary is for the world, which is devoted to teachers who are not true teachers, to conceive of the true Teacher as the Fully Self-Enlightened Buddha, and to abandon the conception of a teacher for those who are not teachers, and also for avoiding the fault mentioned as 'having learned the Dhamma-Vinaya proclaimed by the Tathāgata, he makes it his own'.”
Hoặc, “Việc đảnh lễ trong bản luận giải là để thế gian, vốn có khuynh hướng tôn kính những người không phải Đạo Sư như là Đạo Sư, có thể tôn kính Đức Chánh Đẳng Giác là Đạo Sư một cách đúng đắn, và để từ bỏ sự tôn kính những người không phải Đạo Sư, cũng như để tránh lỗi đã được nói đến là ‘Sau khi học Pháp và Luật do Như Lai thuyết giảng, lại cho là của mình’.”
Atha vā ‘‘buddhassa bhagavato paṇāmavidhānena sammāsambuddhabhāvādhigamāya buddhayānaṃ paṭipajjantānaṃ ussāhajananatthaṃ, saddhammassa ca paṇāmavidhānena paccekabuddhabhāvādhigamāya paccekabuddhayānaṃ paṭipajjantānaṃ ussāhajananatthaṃ, saṅghassa ca paṇāmavidhānena paramatthasaṅghabhāvādhigamāya sāvakayānaṃ paṭipajjantānaṃ ussāhajananatthaṃ saṃvaṇṇanāyaṃ paṇāmakiriyā’’ti.
Or, “The act of homage in the commentary is for generating enthusiasm in those who practice the Buddha-yāna for the attainment of Buddhahood through the ritual of homage to the Blessed Buddha, and for generating enthusiasm in those who practice the Paccekabuddha-yāna for the attainment of Paccekabuddhahood through the ritual of homage to the Saddhamma, and for generating enthusiasm in those who practice the Sāvaka-yāna for the attainment of the state of the ultimate Sangha through the ritual of homage to the Sangha.”
Hoặc, “Việc đảnh lễ trong bản luận giải là để khích lệ những người thực hành Phật thừa nhằm đạt đến quả vị Chánh Đẳng Giác thông qua việc đảnh lễ Đức Phật, để khích lệ những người thực hành Độc Giác Phật thừa nhằm đạt đến quả vị Độc Giác Phật thông qua việc đảnh lễ Chánh Pháp, và để khích lệ những người thực hành Thanh Văn thừa nhằm đạt đến quả vị Tăng đoàn Tối Thượng nghĩa thông qua việc đảnh lễ Tăng đoàn.”
Atha vā ‘‘maṅgalādikāni satthāni anantarāyāni, ciraṭṭhitikāni, bahumatāni ca bhavantīti evaṃladdhikānaṃ cittaparitosanatthaṃ saṃvaṇṇanāyaṃ paṇāmakiriyā’’ti.
Or, “The act of homage in the commentary is for the satisfaction of those who hold the belief that auspicious works, etc., become free from obstacles, enduring, and highly esteemed.”
Hoặc, “Việc đảnh lễ trong bản luận giải là để làm hoan hỷ tâm của những người có quan điểm rằng các tác phẩm cát tường, v.v., sẽ không gặp chướng ngại, tồn tại lâu dài và được nhiều người tôn trọng.”
Atha vā ‘‘sotujanānaṃ yathāvuttapaṇāmena anantarāyena uggahaṇadhāraṇādinipphādanatthaṃ saṃvaṇṇanāyaṃ paṇāmakiriyā.
Or, “The act of homage in the commentary is for listeners to accomplish learning, retaining, etc., without obstacles, through the aforementioned homage.
Hoặc, “Việc đảnh lễ trong bản luận giải là để các thính giả có thể học hỏi, ghi nhớ, v.v., mà không gặp chướng ngại nhờ lời đảnh lễ đã nói.”
Sotujanānuggahameva hi padhānaṃ katvā ācariyehi saṃvaṇṇanārambhe thutipaṇāmaparidīpakāni vākyāni nikkhipīyanti, itarathā vināpi taṃ nikkhepaṃ kāyamanopaṇāmeneva yathādhippetappayojanasiddhito kimetena ganthagāravakaraṇenā’’ti ca evamādinā.
For indeed, the teachers place introductory verses that express praise and homage at the commencement of commentaries, primarily for the benefit of the listeners. Otherwise, without that placement, since the intended purpose would be achieved simply by homage of body and mind, what would be the purpose of making the treatise weighty with this?” and so on.
Thật vậy, các vị đạo sư đã đặt những câu văn biểu thị sự tán thán và đảnh lễ ở phần mở đầu bản luận giải, chủ yếu là để hỗ trợ các thính giả. Nếu không có sự đặt để đó, thì ngay cả khi không có chúng, mục đích mong muốn vẫn sẽ thành tựu chỉ bằng sự đảnh lễ bằng thân và ý. Vậy thì việc làm cho tác phẩm trở nên nặng nề này có ích gì?” và cứ thế.
Mayaṃ pana idhādhippetameva payojanaṃ dassayissāma, tasmā saṃvaṇṇanārambhe ratanattayapaṇāmakaraṇaṃ yathāpaṭiññātasaṃvaṇṇanāya anantarāyena parisamāpanatthanti veditabbaṃ.
However, we shall present only the purpose intended here. Therefore, it should be understood that paying homage to the Triple Gem at the commencement of the commentary is for the unobstructed completion of the commentary as undertaken.
Nhưng chúng tôi sẽ trình bày mục đích đã được đề cập ở đây. Do đó, cần phải hiểu rằng việc đảnh lễ Tam Bảo ở phần mở đầu bản luận giải là để hoàn thành bản luận giải đã được cam kết mà không gặp chướng ngại.
Idameva ca payojanaṃ ācariyena idhādhippetaṃ.
This very purpose is intended by the Teacher here.
Và đây chính là mục đích mà vị đạo sư đã đề cập ở đây.
Tathā hi vakkhati ‘‘iti me pasannamatino …pe… tassānubhāvenā’’ti.
Thus, he will say, "So, by the power of that, being of pure mind... etc."
Thật vậy, ngài sẽ nói: “Do tâm tôi thanh tịnh… v.v… nhờ năng lực của điều đó.”
Ratanattayapaṇāmakaraṇañhi yathāpaṭiññātasaṃvaṇṇanāya anantarāyena parisamāpanatthaṃ ratanattayapūjāya paññāpāṭavabhāvato, tāya ca paññāpāṭavaṃ rāgādimalavidhamanato.
For the act of paying homage to the Triple Gem is for the unobstructed completion of the commentary as undertaken, due to the keenness of wisdom by the veneration of the Triple Gem, and that keenness of wisdom arises from the dispelling of defilements such as greed.
Thật vậy, việc đảnh lễ Tam Bảo là để hoàn thành bản luận giải đã được cam kết mà không gặp chướng ngại, vì sự cúng dường Tam Bảo là nhân tố làm cho trí tuệ sắc bén, và trí tuệ sắc bén đó đến từ việc loại bỏ các ô nhiễm như tham ái.
Vuttañhetaṃ –
For it has been said:
Điều này đã được nói:
Samādhissa ca paññāya padaṭṭhānabhāvo ‘‘samāhito yathābhūtaṃ pajānātī’’ti (saṃ. ni. 3.5; 4.99; 5.1071; netti. 40; peṭako. 66; mi. pa. 14) vuttoyeva.
The condition of concentration (samādhi) as the proximate cause (padaṭṭhāna) of wisdom (paññā) has been stated: “One who is concentrated understands things as they truly are.”
Sự kiện định là nền tảng cho trí tuệ đã được nói rõ: “Người có định thì thấy biết đúng như thật.”
Tato evaṃ paṭubhūtāya paññāya khedamabhibhuyya paṭiññātaṃ saṃvaṇṇanaṃ samāpayissati.
Due to this, with wisdom thus sharpened, having overcome weariness, the promised exposition will be brought to completion.
Do đó, với trí tuệ đã trở nên sắc bén như vậy, sau khi vượt qua sự mệt mỏi, việc chú giải đã được tuyên bố sẽ hoàn thành.
Tena vuttaṃ ‘‘ratanattayapaṇāmakaraṇañhi…pe… paññāpāṭavabhāvato’’ti.
Therefore it was said: “Indeed, making obeisance to the Triple Gem… owing to the acuteness of wisdom.”
Vì thế đã nói rằng: “Việc đảnh lễ Tam Bảo… (còn lại) …do trí tuệ sắc bén.”
Atha vā ratanattayapūjāya āyuvaṇṇasukhabalavaḍḍhanato anantarāyena parisamāpanaṃ veditabbaṃ.
Alternatively, it should be understood that the completion without obstacles is due to the veneration of the Triple Gem causing an increase in life, beauty, happiness, and strength.
Hoặc, do việc cúng dường Tam Bảo làm tăng trưởng tuổi thọ, sắc đẹp, an lạc và sức mạnh, nên cần phải hiểu rằng việc hoàn thành sẽ không gặp trở ngại.
Ratanattayapaṇāmena hi āyuvaṇṇasukhabalāni vaḍḍhanti.
Indeed, by making obeisance to the Triple Gem, life, beauty, happiness, and strength increase.
Thật vậy, nhờ đảnh lễ Tam Bảo mà tuổi thọ, sắc đẹp, an lạc và sức mạnh được tăng trưởng.
Vuttañhetaṃ –
For this has been stated:
Điều này đã được nói:
‘‘Sattime bhikkhave, aparihānīyā dhammā, katame satta?
“Monks, there are these seven conditions of non-decline. What are the seven?
“Này các Tỳ-khưu, có bảy pháp không suy giảm. Bảy pháp nào?
Satthugāravatā, dhammagāravatā, saṅghagāravatā, sikkhāgāravatā, samādhigāravatā, kalyāṇamittatā, sovacassatā’’ti (a. ni. 7.34) tato paṭibhānāparihānena hotveva yathāpaṭiññātaparisamāpananti vuttaṃ ‘‘ratanattaya…pe… veditabba’’nti.
Respect for the Teacher, respect for the Dhamma, respect for the Saṅgha, respect for the training, respect for concentration, good friendship, and amenability to instruction.” Therefore, with the non-decline of ready wit, the promised completion will certainly occur, as it was said: “The Triple Gem… should be understood.”
Đó là: tôn kính Bậc Đạo Sư, tôn kính Pháp, tôn kính Tăng, tôn kính giới học, tôn kính định, có thiện hữu tri thức, và dễ được khuyên bảo.” Do đó, nhờ trí tuệ sắc bén không suy giảm, việc hoàn thành như đã tuyên bố chắc chắn sẽ xảy ra. Vì thế đã nói: “Tam Bảo… (còn lại) …cần phải hiểu.”
Atha vā pasādavatthūsu pūjāya puññātisayabhāvato anantarāyena parisamāpanaṃ veditabbaṃ.
Alternatively, it should be understood that the completion without obstacles is due to veneration for the objects of faith being an abundance of merit.
Hoặc, do việc cúng dường các đối tượng đáng được tín tâm là công đức tối thượng, nên cần phải hiểu rằng việc hoàn thành sẽ không gặp trở ngại.
Puññātisayā hi pasādavatthūsu pūjā.
Indeed, veneration for the objects of faith is an abundance of merit.
Thật vậy, việc cúng dường các đối tượng đáng được tín tâm là công đức tối thượng.
Vuttañhetaṃ –
For this has been stated:
Điều này đã được nói:
Evaṃ pana sapayojanaṃ ratanattayapaṇāmaṃ kattukāmo buddharatanamūlakattā sesaratanānaṃ paṭhamaṃ tassa paṇāmaṃ kātumāha – ‘‘karuṇāsītalahadayaṃ…pe… gativimutta’’nti.
Thus, wishing to make this obeisance to the Triple Gem, which serves a purpose, and because the Dhamma-gem and Saṅgha-gem are rooted in the Buddha-gem, the author first makes obeisance to the Buddha-gem by saying: “Whose heart is cooled by compassion… liberated from all destinies.”
Vị Luận Sư, muốn thực hiện việc đảnh lễ Tam Bảo có mục đích như vậy, vì Pháp bảo và Tăng bảo có gốc từ Phật bảo, nên trước tiên Ngài nói lên lời đảnh lễ Phật bảo: “ Karuṇāsītalahadayaṃ… (còn lại) …gativimutta.”
Buddharatanamūlakāni hi dhammasaṅgharatanāni, tesu ca dhammaratanamūlakaṃ saṅgharatanaṃ, tathābhāvo ca ‘‘puṇṇacando viya bhagavā, candakiraṇanikaro viya tena desito dhammo, candakiraṇasamuppāditapīṇito loko viya saṅgho’’ti evamādīhi aṭṭhakathāyamāgataupamāhi vibhāvetabbo.
Indeed, the Dhamma-gem and Saṅgha-gem are rooted in the Buddha-gem, and among these, the Saṅgha-gem is rooted in the Dhamma-gem. This state of affairs should be made clear by similes found in the Commentaries, such as: "The Blessed One is like the full moon, the Dhamma taught by Him is like the moonbeams, and the Saṅgha is like the world delighted and nourished by the moonbeams."
Thật vậy, Pháp bảo và Tăng bảo có gốc từ Phật bảo, và trong số đó, Tăng bảo có gốc từ Pháp bảo. Điều này cần được làm rõ bằng các ví dụ được đưa ra trong các bản Chú giải, như: “Đức Thế Tôn như trăng tròn, giáo pháp do Ngài thuyết giảng như ánh sáng mặt trăng, và Tăng đoàn như thế gian được ánh trăng chiếu rọi và hoan hỷ.”
Atha vā sabbasattānaṃ aggoti katvā paṭhamaṃ buddho, tappabhavato, tadupadesitato ca tadanantaraṃ dhammo, tassa dhammassa sādhāraṇato, tadāsevanato ca tadanantaraṃ saṅgho vutto.
Alternatively, the Buddha is mentioned first because He is supreme among all beings. Thereafter, the Dhamma is mentioned because it originates from Him and is taught by Him. Thereafter, the Saṅgha is mentioned because of its common adherence to that Dhamma and its practice of it.
Hoặc, trước tiên Đức Phật được nói đến vì Ngài là tối thượng trong tất cả chúng sinh; sau đó là Pháp vì Pháp phát xuất từ Ngài và do Ngài thuyết giảng; sau đó là Tăng vì Tăng đoàn chia sẻ Pháp đó và thực hành Pháp đó.
‘‘Sabbasattānaṃ vā hite viniyojakoti katvā paṭhamaṃ buddho, sabbasattahitattā tadanantaraṃ dhammo, hitādhigamāya paṭipanno adhigatahito cāti katvā tadanantaraṃ saṅgho vutto’’ti aṭṭhakathāgatanayena anupubbatā veditabbā.
"Alternatively, the Buddha is mentioned first because He leads all beings to welfare. Thereafter, the Dhamma is mentioned because it is beneficial for all beings. Thereafter, the Saṅgha is mentioned because it practices for the attainment of welfare and has attained welfare." The sequence should be understood in this way, according to the method found in the Commentaries.
Hoặc, trước tiên Đức Phật được nói đến vì Ngài là người hướng dẫn tất cả chúng sinh đến điều lợi ích; sau đó là Pháp vì Pháp mang lại lợi ích cho tất cả chúng sinh; và sau đó là Tăng vì Tăng đoàn là những người thực hành để đạt được lợi ích và đã đạt được lợi ích. Thứ tự này cần được hiểu theo cách giải thích của các bản Chú giải.
Buddharatanapaṇāmañca karonto kevalapaṇāmato thomanāpubbaṅgamovasātisayoti ‘‘karuṇāsītalahadaya’’ntiādipadehi thomanāpubbaṅgamataṃ dasseti.
When making obeisance to the Buddha-gem, the commentator shows that obeisance preceded by praise is more excellent than mere obeisance, through phrases like “Whose heart is cooled by compassion,” and so forth.
Khi thực hiện việc đảnh lễ Phật bảo, việc đảnh lễ có lời tán thán đi trước thì vượt trội hơn so với việc chỉ đảnh lễ đơn thuần. Vì thế, với các từ như “ Karuṇāsītalahadaya” (Tâm mát lạnh nhờ lòng bi), vị Luận Sư đã thể hiện việc đảnh lễ có lời tán thán đi trước.
Thomanāpubbaṅgamena hi paṇāmena satthu guṇātisayayogo, tato cassa anuttaravandanīyabhāvo, tena ca attano paṇāmassa khettaṅgatabhāvo, tena cassa khettaṅgatassa paṇāmassa yathādhippetanipphattihetubhāvo dassitoti.
For by obeisance preceded by praise, the Master’s connection with excellent qualities (guṇātisaya) is shown; from that, His being supremely worthy of veneration; by that, the obeisance itself becoming a field of merit (khettaṅga); and by that, the obeisance as a field of merit being the cause of the accomplishment of what is desired.
Thật vậy, nhờ việc đảnh lễ có lời tán thán đi trước, sự liên hệ với các đức tính siêu việt của Bậc Đạo Sư được thể hiện, và từ đó, Ngài là bậc đáng được đảnh lễ vô thượng. Nhờ đó, việc đảnh lễ của chính mình trở thành một ruộng phước, và nhờ việc đảnh lễ là một ruộng phước đó, nó trở thành nguyên nhân để đạt được điều mong muốn.
Thomanāpubbaṅgamatañca dassento yassā saṃvaṇṇanaṃ kattukāmo, sā suttantadesanā karuṇāpaññāppadhānāyeva, na vinayadesanā viya karuṇāppadhānā, nāpi abhidhammadesanā viya paññāppadhānāti tadubhayappadhānameva thomanamārabhati.
And in showing the obeisance to be preceded by praise, the commentator begins the praise with both compassion and wisdom as predominant, because the Suttanta teaching, which he intends to expound, is indeed predominated by both compassion and wisdom, unlike the Vinaya teaching which is predominated by compassion, and unlike the Abhidhamma teaching which is predominated by wisdom.
Và khi thể hiện việc tán thán đi trước, vị Luận Sư bắt đầu tán thán cả hai yếu tố (bi và tuệ) vì bài thuyết giảng Suttanta mà Ngài muốn chú giải chủ yếu là về bi và tuệ, không phải chỉ về bi như bài thuyết giảng Vinaya, cũng không chỉ về tuệ như bài thuyết giảng Abhidhamma.
Esā hi ācariyassa pakati, yadidaṃ ārambhānurūpathomanā.
This is indeed the nature of the teacher, namely, praise that is appropriate to the undertaking.
Đây là bản chất của vị Luận Sư, tức là việc tán thán phù hợp với sự khởi đầu (của tác phẩm).
Teneva ca vinayadesanāya saṃvaṇṇanārambhe ‘‘yo kappakoṭīhipi…pe… mahākāruṇikassa tassā’’ti (pārā. aṭṭha. ganthārambhakathā) karuṇāppadhānaṃ, abhidhammadesanāya saṃvaṇṇanārambhe ‘‘karuṇā viya…pe… yathārucī’’ti (dha. sa. aṭṭha. 1) paññāppadhānañca thomanamāraddhaṃ.
It is for this reason that at the commencement of the exposition of the Vinaya teaching, the praise, "He who for crores of aeons… of that greatly compassionate one," is predominated by compassion, and at the commencement of the exposition of the Abhidhamma teaching, the praise, "Like compassion… according to liking," is predominated by wisdom.
Chính vì thế, khi bắt đầu chú giải Vinaya, lời tán thán chủ yếu về lòng bi đã được thực hiện: “Người dù trải qua hàng tỷ kiếp… (còn lại) …của bậc Đại Bi.” Và khi bắt đầu chú giải Abhidhamma, lời tán thán chủ yếu về trí tuệ đã được thực hiện: “Như lòng bi… (còn lại) …tùy theo ý muốn.”
Vinayadesanā hi āsayādinirapekkhakevalakaruṇāya pākatikasattenāpi asotabbārahaṃ suṇanto, apucchitabbārahaṃ pucchanto, avattabbārahañca vadanto sikkhāpadaṃ paññapesīti karuṇāppadhānā.
Indeed, the Vinaya teaching is predominated by compassion because the Blessed One, out of pure compassion, without regard for the disposition of beings, laid down the training rules while listening to what ordinary beings ought not to listen to, asking what they ought not to ask, and speaking what they ought not to speak.
Thật vậy, bài thuyết giảng Vinaya chủ yếu về lòng bi, vì Đức Phật đã chế định các giới luật chỉ với lòng bi thuần túy, không xét đến ý định của chúng sinh, khi nghe những điều không đáng nghe ngay cả đối với người bình thường, khi hỏi những điều không đáng hỏi, và khi nói những điều không đáng nói.
Tathā hi ukkaṃsapariyantagatahirottappopi bhagavā lokiyasādhujanehipi pariharitabbāni ‘‘sikharaṇī, sambhinnā’’tiādivacanāni, (pārā. 185) yathāparādhañca garahavacanāni mahākaruṇāsañcoditamānaso mahāparisamajjhe abhāsi, taṃtaṃsikkhāpadapaññatti kāraṇāpekkhāya ca verañjādīsu sārīrikaṃ khedamanubhosi.
Thus, even though the Blessed One possessed shame and fear of wrongdoing (hiri-ottappa) to the highest degree, His mind, urged by great compassion, spoke such crude words as "She is horned, she is split" and words of rebuke appropriate to the offense, in the midst of a large assembly. And, having regard for the causes of the various training rules, He experienced physical fatigue in places like Verañjā.
Vì vậy, dù Đức Thế Tôn là bậc có sự hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi ở mức độ cao nhất, Ngài vẫn nói những lời thô tục như “sikharaṇī” (nhô ra) và “sambhinnā” (hở hang) – những lời mà ngay cả những người thiện lành thế tục cũng phải tránh – và những lời quở trách tùy theo lỗi lầm, giữa đại chúng, với tâm được thúc đẩy bởi đại bi. Và Ngài đã chịu đựng sự mệt mỏi về thể xác ở Verañjā và những nơi khác, vì xem xét nguyên nhân chế định từng giới luật.
Tasmā kiñcāpi bhūmantarapaccayākārasamayantarakathānaṃ viya vinayapaññattiyāpi samuṭṭhāpikā paññā anaññasādhāraṇatāya atisayakiccavatī, karuṇāya kiccaṃ pana tatopi adhikanti vinayadesanāya karuṇāppadhānatā vuttā.
Therefore, although the wisdom that gives rise to the laying down of the Vinaya is of exceeding importance due to its exclusivity, like the discourses on different planes, conditions, and times, the function of compassion is even greater than that; hence, the Vinaya teaching is said to be predominated by compassion.
Do đó, mặc dù trí tuệ khởi xướng việc chế định Vinaya cũng có tầm quan trọng đặc biệt vì tính độc đáo của nó, như trí tuệ của những người thuyết giảng về các cõi khác nhau, các duyên khác nhau, và các thời điểm khác nhau, nhưng vai trò của lòng bi còn lớn hơn thế. Vì thế, bài thuyết giảng Vinaya được gọi là chủ yếu về lòng bi.
Karuṇābyāpārādhikatāya hi desanāya karuṇāpadhānatā, abhidhammadesanā pana kevalapaññāppadhānā paramatthadhammānaṃ yathāsabhāvapaṭivedhasamatthāya paññāya tattha sātisayappavattito.
Indeed, the teaching is predominated by compassion because of the predominance of the operation of compassion. The Abhidhamma teaching, however, is predominated purely by wisdom, because wisdom, capable of penetrating the true nature of ultimate realities, is exceedingly active therein.
Thật vậy, bài thuyết giảng được gọi là chủ yếu về lòng bi do sự hoạt động vượt trội của lòng bi. Còn bài thuyết giảng Abhidhamma thì chủ yếu về trí tuệ thuần túy, vì trí tuệ có khả năng thấu hiểu bản chất chân thật của các pháp tối thượng đã hoạt động một cách vượt trội ở đó.
Suttantadesanā pana karuṇāpaññāppadhānā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ āsayānusayādhimutticaritādibhedaparicchindanasamatthāya paññāya sattesu ca mahākaruṇāya tattha sātisayappavattito.
Moreover, the Suttanta teachings are predominant with compassion and wisdom due to the pre-eminent prevalence of wisdom, capable of discerning the differences in the dispositions, latent tendencies, inclinations, and characters of those various beings, and of great compassion towards beings.
Còn sự thuyết giảng các bài kinh (Suttanta-desanā) thì lấy bi (karuṇā) và tuệ (paññā) làm chính yếu, bởi vì ở đó, trí tuệ có khả năng phân biệt các loại khuynh hướng (āsaya), tùy miên (anusaya), thắng giải (adhimutti) và hành vi (carita) của từng chúng sinh, và đại bi (mahākaruṇā) đối với chúng sinh, cả hai đều khởi lên một cách đặc biệt.
Suttantadesanāya hi mahākaruṇāya samāpattibahulo vineyyasantāne tadajjhāsayānulomena gambhīramatthapadaṃ patiṭṭhapesi.
Indeed, in the Suttanta teachings, the Blessed One, being abundant in the attainment of great compassion, established profound meanings and terms in the mental continuums of the disciples in accordance with their respective inclinations.
Quả thật, trong sự thuyết giảng các bài kinh, với đại bi (mahākaruṇā) thường nhập định, Đức Thế Tôn đã thiết lập những lời lẽ thâm sâu (gambhīramatthapada) phù hợp với khuynh hướng của dòng tâm thức các đệ tử cần được giáo hóa.
Tasmā ārambhānurūpaṃ karuṇāpaññāppadhānameva thomanaṃ katanti veditabbaṃ, ayamettha samudāyattho.
Therefore, it should be understood that the praise, appropriate to the undertaking, was made precisely with compassion and wisdom as predominant; this is the collective meaning here.
Vì vậy, cần phải hiểu rằng lời tán thán này lấy bi và tuệ làm chính yếu, phù hợp với khởi đầu (của tác phẩm). Đây là ý nghĩa tổng hợp ở đây.
Ayaṃ pana avayavattho – kiratīti karuṇā, paradukkhaṃ vikkhipati paccayavekallakaraṇena apanetīti attho.
Now, this is the individual meaning: It "scatters" (kirati), thus karuṇā (compassion); the meaning is that it dispels the suffering of others by making the causes for suffering deficient. Or, it is "extended" (kiriyati), "spread" (pasāriyati) towards the suffering ones, thus karuṇā. Or, it "harms" (kiṇāti), thus karuṇā; the meaning is that when there is suffering of others, it afflicts or harasses the compassionate one, or it destroys the suffering of others.
Còn đây là ý nghĩa chi tiết: Điều gì diệt trừ thì gọi là karuṇā (bi); nghĩa là nó xua tan nỗi khổ của người khác, loại bỏ nỗi khổ bằng cách làm cho các nguyên nhân của khổ trở nên yếu kém.
Dukkhitesu vā kiriyati pasāriyatīti karuṇā. Atha vā kiṇātīti karuṇā, paradukkhe sati kāruṇikaṃ hiṃsati vibādhati, paradukkhaṃ vā vināsetīti attho.
Or, it makes the good ones tremble and causes their hearts to ache when there is suffering of others, thus karuṇā. Or else, "kaṃ" means happiness (sukhaṃ), and it obstructs that, thus karuṇā. For this, characterized by the desire to remove the suffering of others, obstructs and hinders the happiness of compassionate ones due to their disregard for their own happiness; in all instances, the derivation of the word should be understood in accordance with the rules of grammar.
Hoặc điều gì được thực hành, được lan tỏa đến những chúng sinh đau khổ thì gọi là karuṇā. Hoặc điều gì làm tổn hại thì gọi là karuṇā; nghĩa là khi có nỗi khổ của người khác, nó làm tổn hại, làm phiền nhiễu người có lòng bi, hoặc nó tiêu diệt nỗi khổ của người khác.
Paradukkhe sati sādhūnaṃ kampanaṃ hadayakhedaṃ karotīti vā karuṇā. Atha vā kamiti sukhaṃ, taṃ rundhatīti karuṇā. Esā hi paradukkhāpanayanakāmatālakkhaṇā attasukhanirapekkhatāya kāruṇikānaṃ sukhaṃ rundhati vibandhatīti, sabbattha saddasatthānusārena padanipphatti veditabbā.
It is served by those afflicted by heat, thus it is "cool" (sītaṃ), the appeasement of heat.
Hoặc điều gì làm cho tâm của những bậc thiện nhân rung động, đau buồn khi có nỗi khổ của người khác thì gọi là karuṇā. Hoặc điều gì làm cho hạnh phúc (kaṃ) bị ngăn chặn thì gọi là karuṇā. Bởi vì lòng bi này, với đặc tính mong muốn loại bỏ nỗi khổ của người khác, đã ngăn chặn, trói buộc hạnh phúc của những người có lòng bi do sự không quan tâm đến hạnh phúc của bản thân. Trong mọi trường hợp, sự hình thành của từ ngữ cần được hiểu theo ngữ pháp học.
Uṇhābhitattehi sevīyatīti sītaṃ, uṇhābhisamanaṃ.
That which takes or grasps that coolness (sītaṃ) is sītalaṃ (cool). In "I will indeed throw your mind, or I will cleave your heart," the chest is called "heart" (hadayaṃ). In "kidney is heart," the heart-base is meant by "heart." In "I understand heart by heart, I think it cuts," the mind is meant by "heart." Here too, the mind itself, by way of being internal, is hadayaṃ.
Điều gì được những người bị nóng bức hành hạ thọ dụng thì là sự mát mẻ (sītaṃ), sự làm dịu cái nóng.
Taṃ lāti gaṇhātīti sītalaṃ, ‘‘cittaṃ vā te khipissāmi, hadayaṃ vā te phālessāmī’’ti (saṃ. ni. 1.246; su. ni. āḷavakasutta) ettha uro ‘‘hadaya’’nti vuttaṃ, ‘‘vakkaṃ hadaya’’nti (ma. ni. 1.110; 2.114; 3.154) ettha hadayavatthu, ‘‘hadayā hadayaṃ maññe aññāya tacchatī’’ti (ma. ni. 1.63) ettha cittaṃ, idhāpi cittameva abbhantaraṭṭhena hadayaṃ. Attano sabhāvaṃ vā haratīti hadayaṃ, ra-kārassa da-kāraṃ katvāti neruttikā.
Or, it carries its own nature, thus hadayaṃ, by changing the letter 'r' to 'd,' say the etymologists.
Điều gì tiếp nhận (lāti gaṇhāti) sự mát mẻ đó thì gọi là sītalaṃ. Trong câu "Ta sẽ ném tâm ngươi, hoặc ta sẽ xé toang tim ngươi" (Saṃ. Ni. 1.246; Su. Ni. Sutta Āḷavaka), "hadayaṃ" được nói đến là ngực. Trong câu "vakkaṃ hadayaṃ" (Ma. Ni. 1.110; 2.114; 3.154), đó là vật chất của tim. Trong câu "hadayā hadayaṃ maññe aññāya tacchatī" (Ma. Ni. 1.63), đó là tâm. Ở đây, cũng là tâm, với ý nghĩa là bên trong, gọi là hadayaṃ. Hoặc điều gì mang bản chất của chính mình thì gọi là hadayaṃ, các nhà ngữ pháp học nói rằng đó là do biến đổi âm 'ra' thành 'da'.
Karuṇāya sītalaṃ hadayamassāti karuṇāsītalahadayo, taṃ karuṇāsītalahadayaṃ.
One whose heart is cool with compassion is karuṇāsītalahadayo; that state is karuṇāsītalahadayaṃ.
Người có tâm mát mẻ nhờ lòng bi thì gọi là karuṇāsītalahadayo. Điều đó gọi là karuṇāsītalahadayaṃ.
Kāmañcettha paresaṃ hitopasaṃhārasukhādiaparihānijjhānasabhāvatāya, byāpādādīnaṃ ujuvipaccanīkatāya ca sattasantānagatasantāpavicchedanākārappavattiyā mettāmuditānampi cittasītalabhāvakāraṇatā upalabbhati, tathāpi paradukkhāpanayanākārappavattiyā parūpatāpāsahanarasā avihiṃsābhūtā karuṇāva visesena bhagavato cittassa cittapassaddhi viya sītibhāvanimittanti tassāyeva cittasītalabhāvakāraṇatā vuttā.
Though here, due to the nature of beholding the non-diminishment of the well-being and happiness of others, and due to being directly opposite to ill-will, etc., and also due to the mode of cutting off the torment in the mental continuums of beings, the quality of coolness of mind is also found in Mettā and Muditā (loving-kindness and appreciative joy), yet it is compassion itself, which is characterized by the removal of others' suffering, whose function is not tolerating the distress of others, and which is non-harming, that is especially the cause for the coolness of the Blessed One's mind, like serenity of mind, and thus its quality of causing coolness of mind is stated.
Mặc dù ở đây, lòng từ (mettā) và hỷ (muditā) cũng được xem là nguyên nhân của sự mát mẻ của tâm, do bản chất là thiền định không rời xa sự mang lại lợi ích và hạnh phúc cho người khác, và do sự đối nghịch trực tiếp với sự sân hận (byāpāda) v.v., cũng như do sự khởi lên dưới hình thức chấm dứt sự phiền não trong dòng tâm thức của chúng sinh. Tuy nhiên, lòng bi (karuṇā), với sự khởi lên dưới hình thức loại bỏ nỗi khổ của người khác, với bản chất là không thể chịu đựng được sự đau khổ của người khác và không làm hại, đặc biệt là nguyên nhân của sự mát mẻ như sự an tịnh của tâm (cittapassaddhi) đối với tâm của Đức Thế Tôn, nên chỉ có lòng bi mới được nói là nguyên nhân của sự mát mẻ của tâm.
Karuṇāmukhena vā mettāmuditānampi hadayasītalabhāvakāraṇatā vuttāti daṭṭhabbaṃ.
Or, it should be understood that the quality of causing coolness of heart in Mettā and Muditā too is stated through compassion.
Hoặc cần phải hiểu rằng sự mát mẻ của tâm (hadayasītalabhāva) của lòng từ và hỷ cũng được nói đến thông qua lòng bi.
Na hi sabbattha niravasesattho upadisīyati, padhānasahacaraṇāvinābhāvādinayehipi yathālabbhamānaṃ gayhamānattā.
For not in every case is the meaning given exhaustively, but rather it is taken as obtainable through the methods of predominance, concomitance, inseparability, and so forth.
Bởi vì không phải ở mọi nơi, ý nghĩa đầy đủ được giảng dạy, mà được tiếp nhận theo cách có thể đạt được thông qua các phương pháp như chính yếu (padhāna), đồng hành (sahacaraṇa), và bất ly (avinābhāva) v.v.
Apicettha taṃsampayuttañāṇassa chaasādhāraṇañāṇapariyāpannatāya asādhāraṇañāṇavisesanibandhanabhūtā sātisayaṃ, niravasesañca sabbaññutaññāṇaṃ viya savisayabyāpitāya mahākaruṇābhāvamupagatā anaññasādhāraṇasātisayabhāvappattā karuṇāva hadayasītalattahetubhāvena vuttā.
Moreover, here, compassion itself, being attained to the state of Great Compassion due to the knowledge associated with it being included among the six extraordinary knowledges, and being the basis for extraordinary specialized knowledge, and pervading its object like the omniscient knowledge, which is greatly distinguished and exhaustive, and having attained an extraordinary distinguished state unique to it, is stated as the cause of coolness of heart.
Hơn nữa, ở đây, chính lòng bi, do trí tuệ liên hợp với nó thuộc về sáu trí tuệ phi thường (cha asādhāraṇañāṇa), là nền tảng của trí tuệ phi thường đặc biệt (asādhāraṇañāṇavisesa), đã đạt đến trạng thái đại bi (mahākaruṇābhāva) do sự lan tỏa khắp đối tượng của nó, giống như trí tuệ Toàn Tri (sabbaññutaññāṇa) vô cùng đặc biệt và không còn sót lại, một lòng bi đạt đến trạng thái phi thường không ai sánh bằng, được nói là nguyên nhân của sự mát mẻ của tâm.
Atha vā satipi mettāmuditānaṃ paresaṃ hitopasaṃhārasukhādiaparihānijjhānasabhāvatāya sātisaye hadayasītalabhāvanibandhanatte sakalabuddhaguṇavisesakāraṇatāya tāsampi kāraṇanti karuṇāya eva hadayasītalabhāvakāraṇatā vuttā.
Or else, even if mettā and muditā, due to their nature of contemplating the non-diminishment of the well-being and happiness of others, are also the basis for a greatly cool heart, yet because compassion is the cause for all special Buddha-qualities, and it is also the cause for them (mettā and muditā), therefore, only compassion is stated as the cause for coolness of heart.
Hoặc, ngay cả khi lòng từ và hỷ có bản chất là thiền định không rời xa sự mang lại lợi ích và hạnh phúc cho người khác, là nền tảng của sự mát mẻ đặc biệt của tâm, thì lòng bi cũng được nói là nguyên nhân của sự mát mẻ của tâm, vì nó là nguyên nhân của tất cả các đặc tính công đức của chư Phật.
Karuṇānidānā hi sabbepi buddhaguṇā.
Indeed, all Buddha-qualities have compassion as their root cause.
Quả thật, tất cả các công đức của chư Phật đều có nguồn gốc từ lòng bi.
Karuṇānubhāvanibbāpiyamānasaṃsāradukkhasantāpassa hi bhagavato paradukkhāpanayanakāmatāya anekānipi kappānamasaṅkhyeyyāni akilantarūpasseva niravasesabuddhakaradhammasambharaṇaniratassa samadhigatadhammādhipateyyassa ca sannihitesupi sattasaṅghātasamupanītahadayūpatāpanimittesu na īsakampi cittasītibhāvassa aññathattamahosīti.
For the Blessed One, whose suffering of saṃsāra, which is the burning, was extinguished by the power of compassion, and who, desiring to remove the suffering of others, diligently accumulated all the dharmas conducive to Buddhahood without weariness for countless eons, and who had attained mastery over the Dhamma, even when there were causes for heart-distress brought about by the aggregates of beings, not even slightly did the coolness of His mind change.
Bởi vì Đức Thế Tôn, người có sự phiền não của khổ luân hồi được dập tắt bởi năng lực của lòng bi, do mong muốn loại bỏ nỗi khổ của người khác, đã không hề mệt mỏi trong vô số kiếp, miệt mài tích lũy tất cả các pháp thành Phật, và đã đạt được quyền uy tối thượng trong Pháp, ngay cả khi những nguyên nhân gây phiền não cho tâm (hadayūpatāpanimitta) do sự kết hợp của các chúng sinh đã tụ tập, tâm của Ngài cũng không hề thay đổi chút nào về sự mát mẻ.
Tīsu cettha vikappesu paṭhame vikappe avisesabhūtā buddhabhūmigatā, dutiye tatheva mahākaruṇābhāvūpagatā, tatiye paṭhamābhinīhārato paṭṭhāya tīsupi avatthāsu pavattā bhagavato karuṇā saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ.
Among these three interpretations, in the first interpretation, the non-specialized compassion that has reached the Buddha-stage is included; in the second, likewise, the compassion that has become great compassion is included; and in the third, the Blessed One's compassion that has arisen from the very first aspiration and continued through all three stages is included; thus it should be understood.
Trong ba trường hợp này, cần phải hiểu rằng trong trường hợp đầu tiên, lòng bi không có sự phân biệt, đạt đến trạng thái Phật; trong trường hợp thứ hai, cũng là lòng bi đạt đến trạng thái đại bi; và trong trường hợp thứ ba, lòng bi của Đức Thế Tôn, đã khởi lên từ lúc phát nguyện (paṭhamābhinīhāra) cho đến ba giai đoạn, đều được bao gồm.
Pajānātīti paññā, yathāsabhāvaṃ pakārehi paṭivijjhatīti attho.
It "discerns" (pajānāti), thus paññā (wisdom); the meaning is that it penetrates reality in its true nature in various ways.
Điều gì thấu hiểu thì gọi là paññā (tuệ); nghĩa là nó thấu triệt bản chất theo các cách khác nhau.
Paññapetīti vā paññā, taṃ tadatthaṃ pākaṭaṃ karotīti attho.
Or, it "makes known" (paññāpeti), thus paññā; the meaning is that it makes that particular meaning manifest.
Hoặc điều gì làm cho rõ ràng thì gọi là paññā; nghĩa là nó làm cho ý nghĩa đó trở nên hiển lộ.
Sāyeva ñeyyāvaraṇappahānato pakārehi dhammasabhāvajotanaṭṭhena pajjototi paññāpajjoto. Paññavato hi ekapallaṅkenapi nisinnassa dasasahassilokadhātu ekapajjotā hoti.
That same wisdom, due to the abandonment of the defilements obstructing knowledge, and due to the aspect of illuminating the nature of phenomena in various ways, shines forth like a light, thus paññāpajjoto (the light of wisdom). For a wise person, even when sitting in a single posture, the ten-thousand-world-system becomes as if a single light.
Chính trí tuệ đó, do loại bỏ sự che chướng của đối tượng cần biết (ñeyyāvaraṇa), dưới hình thức soi sáng bản chất của các pháp bằng nhiều cách, nên là ánh sáng (pajjota), gọi là paññāpajjota (ánh sáng trí tuệ). Quả thật, đối với người có trí tuệ, ngay cả khi ngồi một tư thế, một vạn thế giới (dasasahassilokadhātu) cũng trở thành một ánh sáng duy nhất.
Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘cattārome bhikkhave, pajjotā.
For it was said by the Blessed One: "Bhikkhus, there are these four lights.
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói đến:
Katame cattāro?
Which are the four?
"Này các Tỳ-khưu, có bốn loại ánh sáng.
Candapajjoto, sūriyapajjoto, aggipajjoto, paññāpajjoto, ime kho bhikkhave, cattāro pajjotā.
The light of the moon, the light of the sun, the light of fire, and the light of wisdom. These, bhikkhus, are the four lights.
Bốn loại nào?
Etadaggaṃ bhikkhave, imesaṃ catunnaṃ pajjotānaṃ yadidaṃ paññāpajjoto’’ti (a. ni. 4.145).
Of these four lights, bhikkhus, the light of wisdom is the foremost."
Ánh sáng mặt trăng, ánh sáng mặt trời, ánh sáng lửa, và ánh sáng trí tuệ. Này các Tỳ-khưu, trong bốn loại ánh sáng này, ánh sáng trí tuệ là tối thượng."
Tena vihato visesena samugghāṭitoti paññāpajjotavihato, visesatā cettha upari āvi bhavissati.
That by which it is destroyed, especially eradicated, is paññāpajjotavihato (destroyed by the light of wisdom); its special characteristic will become clear later.
Điều gì bị loại bỏ một cách đặc biệt, bị tiêu diệt bởi ánh sáng đó thì gọi là paññāpajjotavihato. Sự đặc biệt ở đây sẽ được làm rõ ở phần sau.
Muyhanti tena, sayaṃ vā muyhati, muyhanamattameva vā tanti moho, avijjā.
They are deluded by it, or it itself is deluded, or it is merely delusion, thus moho (delusion), which is ignorance (avijjā).
Điều gì khiến người ta mê muội, hoặc tự mình mê muội, hoặc chỉ là sự mê muội thì gọi là moho (si mê), tức là vô minh (avijjā).
Sveva visayasabhāvapaṭicchādanato andhakārasarikkhatāya tamo viyāti mohatamo. Satipi tamasaddassa sadisakappanamantarena avijjāvācakatte mohasaddasannidhānena tabbisesakatāvettha yuttāti sadisakappanā.
That very delusion, due to obscuring the true nature of its object, is like darkness, thus mohatamo (the darkness of delusion). Even if the word 'tamo' alone could denote ignorance without implying similarity, here, the proximity of the word 'moha' makes its specific qualification appropriate, hence the simile is employed.
Chính sự si mê đó, do che phủ bản chất của đối tượng và giống như bóng tối (andhakāra), nên gọi là mohatamo (bóng tối si mê). Mặc dù từ 'tamo' có nghĩa là vô minh mà không cần so sánh, nhưng ở đây, sự đặc biệt hóa bởi sự hiện diện của từ 'moha' là hợp lý, do đó có sự so sánh.
Paññāpajjotavihato mohatamo yassāti paññāpajjotavihatamohatamo, taṃ paññāpajjotavihatamohatamaṃ.
One by whom the darkness of delusion is destroyed by the light of wisdom is paññāpajjotavihatamohatamo; that state is paññāpajjotavihatamohatamaṃ.
Người mà bóng tối si mê đã bị ánh sáng trí tuệ xua tan thì gọi là paññāpajjotavihatamohatamo. Điều đó gọi là paññāpajjotavihatamohatamaṃ.
Nanu ca sabbesampi khīṇāsavānaṃ paññāpajjotena avijjandhakārahatatā sambhavati, atha kasmā aññasādhāraṇāvisesaguṇena bhagavato thomanā vuttāti?
It may be asked: "Is it not possible for the darkness of ignorance of all arahants to be destroyed by the light of wisdom? Why then is the Blessed One praised with a non-exclusive special quality common to others?"
Chẳng phải tất cả các bậc A-la-hán (khīṇāsava) đều có vô minh (avijjā) và bóng tối bị tiêu diệt bởi ánh sáng trí tuệ sao? Vậy tại sao Đức Thế Tôn lại được tán thán bằng một phẩm chất đặc biệt không chung với người khác?
Savāsanappahānena anaññasādhāraṇavisesatāsambhavato.
Because a non-exclusive special characteristic is possible through the abandonment of latent tendencies (vāsanā).
Bởi vì có sự đặc biệt không chung với người khác do sự diệt trừ cùng với tùy miên (savāsanappahāna).
Sabbesampi hi khīṇāsavānaṃ paññāpajjotahatāvijjandhakārattepi sati saddhādhimuttehi viya diṭṭhippattānaṃ sāvakapaccekabuddhehi sammāsambuddhānaṃ savāsanappahānena kilesappahānassa viseso vijjatevāti.
For even though the darkness of ignorance of all arahants is destroyed by the light of wisdom, there is still a distinction in the abandonment of defilements between the perfectly enlightened Buddhas and the disciples and Paccekabuddhas, just as there is a distinction between those arahants who have attained to view and those who are liberated by faith, due to the Buddhas' abandonment of defilements together with their latent tendencies.
Quả thật, ngay cả khi tất cả các bậc A-la-hán đều có vô minh và bóng tối bị tiêu diệt bởi ánh sáng trí tuệ, vẫn có sự khác biệt trong sự đoạn trừ phiền não của các bậc Chánh Đẳng Giác (sammāsambuddha) so với các bậc Thanh văn (sāvaka) và Độc Giác Phật (paccekabuddha), giống như sự khác biệt giữa các bậc A-la-hán đạt được trí tuệ (diṭṭhippatta) và các bậc A-la-hán có niềm tin mạnh mẽ (saddhādhimutta), đó là sự đoạn trừ phiền não cùng với tùy miên.
Atha vā paropadesamantarena attano santāne accantaṃ avijjandhakāravigamassa nipphāditattā (nibbattitattā ma. ni. ṭī. 1.1), tattha ca sabbaññutāya balesu ca vasībhāvassa samadhigatattā, parasantatiyañca dhammadesanātisayānubhāvena sammadeva tassa pavattitattā, bhagavāyeva visesato paññāpajjotavihatamohatamabhāvena thometabboti.
Or else, because the complete removal of the darkness of ignorance in His own continuum was accomplished without the instruction of another, and because mastery over omniscience and the powers was attained therein, and also because that (removal of ignorance) was perfectly effected in the continuums of others through the exceedingly powerful Dhamma teachings, therefore, the Blessed One alone should be praised especially as one in whom the darkness of delusion is destroyed by the light of wisdom.
Hoặc, bởi vì Đức Thế Tôn đã hoàn toàn loại bỏ bóng tối vô minh khỏi dòng tâm thức của chính mình mà không cần sự hướng dẫn của người khác, và ở đó Ngài đã đạt được sự thành thạo trong trí tuệ Toàn Tri và các lực (bala), và trong dòng tâm thức của người khác, Ngài đã làm cho điều đó khởi lên một cách hoàn hảo nhờ năng lực siêu việt của sự thuyết giảng Pháp, nên chính Đức Thế Tôn đặc biệt được tán thán là người đã xua tan bóng tối si mê bằng ánh sáng trí tuệ.
Imasmiñca atthavikappe paññāpajjotapadena sasantānagatamohavidhamanā paṭivedhapaññā ceva parasantānagatamohavidhamanā desanāpaññā ca sāmaññaniddesena, ekasesanayena vā saṅgahitā.
And in this alternative explanation, by the term 'light of wisdom' (paññāpajjota), the penetrative wisdom (paṭivedhapaññā) that dispels delusion within one's own continuum, and the wisdom of teaching (desanāpaññā) that dispels delusion in the continuum of others, are included either by way of a general designation or by way of ekasesa (retention of one term for several).
Trong ý nghĩa này, với từ "ánh sáng trí tuệ" (paññāpajjota), cả tuệ thấu triệt (paṭivedhapaññā) diệt trừ si mê phát sinh trong tự thân, và tuệ thuyết pháp (desanāpaññā) diệt trừ si mê phát sinh trong thân người khác, đều được bao gồm theo cách chỉ định chung hoặc theo phương pháp ekasesa.
Na tu purimasmiṃ atthavikappe viya paṭivedhapaññāyevāti veditabbaṃ.
It should be understood that it is not, as in the former alternative explanation, only penetrative wisdom.
Và cần phải hiểu rằng không phải chỉ có tuệ thấu triệt như trong ý nghĩa trước.
Aparo nayo – bhagavato ñāṇassa ñeyyapariyantikattā sakalañeyyadhammasabhāvāvabodhanasamatthena anāvaraṇañāṇasaṅkhātena paññāpajjotena sakalañeyyadhammasabhāvacchādakamohatamassa vihatattā anāvaraṇañāṇabhūtena anaññasādhāraṇapaññāpajjotavihatamohatamabhāvena bhagavato thomanā veditabbā.
Another method: The praise of the Bhagavā should be understood by the state of having the darkness of delusion, which obscures the nature of all knowable phenomena, dispelled by the light of wisdom (paññāpajjota) in the form of anāvaraṇañāṇa (unobstructed knowledge), which is capable of comprehending the nature of all knowable phenomena, due to the Bhagavā's knowledge having the knowable (ñeyya) as its limit, and by the state of being anāvaraṇañāṇa, and by the state of having the darkness of delusion dispelled by the light of wisdom that is not common to others.
Một cách giải thích khác – sự tán thán Đức Thế Tôn cần được hiểu là nhờ Ngài đã diệt trừ bóng tối si mê che lấp bản chất của tất cả các pháp cần được biết bằng ánh sáng trí tuệ, tức là vô ngại trí (anāvaraṇañāṇa), có khả năng thấu hiểu bản chất của tất cả các pháp cần được biết, vì trí tuệ của Đức Thế Tôn bao trùm các pháp cần được biết, và Ngài đã trở thành bậc có ánh sáng trí tuệ vô ngại (anaññasādhāraṇapaññāpajjota) đã diệt trừ bóng tối si mê.
Imasmiṃ pana atthavikappe mohatamavidhamanante adhigatattā anāvaraṇañāṇaṃ kāraṇūpacārena sakasantāne mohatamavidhamananti veditabbaṃ.
However, in this alternative explanation, anāvaraṇañāṇa, being attained at the end of dispelling the darkness of delusion, should be understood as dispelling the darkness of delusion in one's own continuum by way of cause-as-effect (kāraṇūpacāra).
Tuy nhiên, trong cách giải thích này, vô ngại trí (anāvaraṇañāṇa) cần được hiểu là diệt trừ bóng tối si mê trong tự thân bằng cách ẩn dụ nguyên nhân, vì nó đạt được ở cuối quá trình diệt trừ bóng tối si mê.
Abhinīhārasampattiyā savāsanappahānameva hi kilesānaṃ ñeyyāvaraṇappahānanti, parasantāne pana mohatamavidhamanassa kāraṇabhāvato phalūpacārena anāvaraṇañāṇameva mohatamavidhamananti vuccati.
Indeed, the complete abandonment of defilements, together with their latent tendencies (savāsanappahāna), through the fulfillment of aspirations (abhinīhārasampatti), is the abandonment of the obscurations to knowledge (ñeyyāvaraṇa); and in the continuum of others, anāvaraṇañāṇa itself is called the dispelling of the darkness of delusion by way of effect-as-cause (phalūpacāra), because it is the cause of dispelling the darkness of delusion.
Thật vậy, việc diệt trừ phiền não cùng với khuynh hướng tiềm ẩn (savāsanappahāna) chính là việc diệt trừ sự che chướng các pháp cần được biết (ñeyyāvaraṇappahāna) nhờ sự thành tựu của nguyện ước (abhinīhārasampatti). Còn ở nơi chúng sanh khác, vô ngại trí được gọi là diệt trừ bóng tối si mê bằng cách ẩn dụ kết quả, vì nó là nguyên nhân của việc diệt trừ bóng tối si mê.
Anāvaraṇañāṇanti ca sabbaññutaññāṇameva, yena dhammadesanāpaccavekkhaṇāni karoti.
And anāvaraṇañāṇa is indeed omniscience (sabbaññutaññāṇa), by which the Bhagavā performs the teaching of Dhamma and its reflections.
Vô ngại trí (anāvaraṇañāṇa) chính là Nhất thiết trí (sabbaññutaññāṇa), nhờ đó Ngài thực hiện việc thuyết pháp và quán xét.
Tadidañhi ñāṇadvayaṃ atthato ekameva.
These two knowledges are, in essence, one and the same.
Thật vậy, hai loại trí tuệ này chỉ là một về mặt ý nghĩa.
Anavasesasaṅkhatāsaṅkhatasammutidhammārammaṇatāya sabbaññutaññāṇaṃ tatthāvaraṇābhāvato nissaṅgacāramupādāya anāvaraṇañāṇanti, visayappavattimukhena pana aññehi asādhāraṇabhāvadassanatthaṃ dvidhā katvā chaḷāsādhāraṇañāṇabhede vuttaṃ.
It is omniscience because its object is all conditioned (saṅkhata), unconditioned (asaṅkhata), and conventional (sammuti) phenomena without remainder; and it is anāvaraṇañāṇa because there is no obstruction in those objects, leading to its unimpeded operation. However, to show its uncommon nature compared to others in terms of its operation on objects, it is divided into two and stated in the section on the six uncommon knowledges.
Vì có đối tượng là tất cả các pháp hữu vi, vô vi và tục đế không sót lại, nên đó là Nhất thiết trí (sabbaññutaññāṇa); và vì không có chướng ngại ở đó, nên đó là vô ngại trí (anāvaraṇañāṇa) do có sự vận hành không vướng mắc. Tuy nhiên, để chỉ ra sự không chung với các bậc khác qua phương diện vận hành của đối tượng, nó được chia làm hai và được nói đến trong phần phân loại sáu loại trí tuệ không chung.
Kiṃ panettha kāraṇaṃ avijjāsamugghātoyeveko pahānasampattivasena bhagavato thomanāya gayhati, na pana sātisayaṃ niravasesakilesappahānanti?
Why is only the eradication of avijjā taken for the praise of the Bhagavā by way of the perfection of abandonment, and not the complete abandonment of all defilements with distinction?
Ở đây, vì lý do gì mà chỉ sự diệt trừ vô minh (avijjāsamugghāta) được lấy làm sự tán thán Đức Thế Tôn theo phương diện thành tựu sự đoạn trừ, chứ không phải là sự đoạn trừ tất cả phiền não một cách đặc biệt?
Vuccate – tappahānavacaneneva hi tadekaṭṭhatāya sakalasaṃkilesasamugghātassa jotitabhāvato niravasesakilesappahānamettha gayhati.
It is said: Indeed, by the mention of that abandonment, the eradication of all defilements is illuminated, being of one essence with it; therefore, the abandonment of all defilements without remainder is taken here.
Được nói rằng: Thật vậy, chỉ bằng lời nói về sự đoạn trừ đó, sự diệt trừ tất cả các cấu uế (saṃkilesa) được làm sáng tỏ do sự đồng nhất với nó, nên sự đoạn trừ tất cả phiền não được lấy ở đây.
Na hi so saṃkileso atthi, yo niravasesāvijjāsamugghātanena na pahīyatīti.
For there is no defilement that is not abandoned by the complete eradication of avijjā.
Vì không có cấu uế nào mà không bị đoạn trừ bởi sự diệt trừ vô minh không sót lại.
Atha vā sakalakusaladhammuppattiyā, saṃsāranivattiyā ca vijjā viya niravasesākusaladhammuppattiyā, saṃsārappavattiyā ca avijjāyeva padhānakāraṇanti tabbighātavacaneneva sakalasaṃkilesasamugghātavacanasiddhito soyeveko gayhatīti.
Or, just as vijjā is the primary cause for the arising of all wholesome phenomena and the cessation of saṃsāra, so too avijjā is the primary cause for the arising of all unwholesome phenomena without remainder and the continuation of saṃsāra; therefore, by the mention of its destruction alone, the eradication of all defilements is established, and thus only that one is taken.
Hoặc, vì vô minh là nguyên nhân chính của sự phát sinh tất cả các pháp bất thiện và sự luân hồi, giống như minh là nguyên nhân chính của sự phát sinh tất cả các pháp thiện và sự chấm dứt luân hồi, nên chỉ sự diệt trừ vô minh được lấy ở đây, vì lời nói về sự diệt trừ tất cả các cấu uế được thành tựu bởi lời nói về sự hủy diệt vô minh.
Atha vā sakalasaṃkilesadhammānaṃ muddhabhūtattā avijjāya taṃ samugghātoyeveko gayhati.
Or, because avijjā is the chief of all defiling phenomena, only its eradication is taken.
Hoặc, vì vô minh là đứng đầu trong tất cả các pháp cấu uế, nên chỉ sự diệt trừ vô minh được lấy ở đây.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Sanarāmaralokagarunti ettha pana paṭhamapakatiyā avibhāgena sattopi naroti vuccati, idha pana dutiyapakatiyā manujapurisoyeva, itarathā lokasaddassa avattabbatā siyā.
Here, in sanarāmaralokagaru, all beings without distinction are called nara by the primary nature, but here, by the secondary nature, it refers only to a human male; otherwise, the word 'loka' would not be applicable.
Ở đây, trong Sanarāmaralokagaruṃ, tất cả chúng sanh đều được gọi là nara theo nghĩa ban đầu không phân biệt; nhưng ở đây, theo nghĩa thứ hai, chỉ có người nam được gọi là nara, nếu không thì từ loka sẽ không thể được sử dụng.
‘‘Yathā hi paṭhamapakatibhūto satto itarāya pakatiyā seṭṭhaṭṭhena pure uccaṭṭhāne seti pavattatīti purisoti vuccati, evaṃ jeṭṭhabhāvaṃ netīti naroti.
“Just as a being, being of primary nature, is called purisa (man) because he is superior by the other nature, and stands in a high position first, so too he is called nara because he leads to a state of seniority.
"Như chúng sanh ban đầu được gọi là purisa (người nam) vì họ là bậc tối thượng trong loại thứ hai, đứng cao và hiện hữu trước tiên, thì cũng vậy, bậc dẫn đến sự cao cả được gọi là nara.
Puttabhātubhūtopi hi puggalo mātujeṭṭhabhaginīnaṃ pituṭṭhāne tiṭṭhati, pageva bhattubhūto itarāsa’’nti (vi. aṭṭha. 43-46) nāvāvimānavaṇṇanāyaṃ vuttaṃ.
Even a person who is a son or a younger brother stands in the position of a father to his mother and elder sisters, let alone one who is a husband to others,” it is said in the commentary on the Nāva Vimāna.
Thật vậy, ngay cả người con trai hay em trai cũng đứng ở vị trí của cha đối với mẹ và chị gái, huống chi là người chồng đối với những người khác," như đã được nói trong Chú giải Nāva-vimāna.
Ekasesappakappanena puthuvacanantaviggahena vā narā, maraṇaṃ maro, so natthi yesanti amarā, saha narehi, amarehi cāti sanarāmaro.Garati uggacchati uggato pākaṭo bhavatīti garu, garasaddo hi uggame.
By the application of ekasesa or by a viggaha ending in a plural word, narā (humans); maraṇaṃ (death) is maro (death); those for whom there is no death are amarā (devas); sanarāmaro means with humans and devas. Garu means to rise, to become prominent, to become manifest, for the word 'garu' is in the sense of rising.
Hoặc bằng cách giả định ekasesa hoặc bằng cách phân tích với từ cuối là số nhiều: narā là người; maraṇa là cái chết, maro là cái chết. Những ai không có cái chết đó được gọi là amarā (bất tử). Sanarāmaro là cùng với người và bất tử. Garu là bậc nổi bật, hiển lộ, vì từ garu có nghĩa là nổi bật.
Apica pāsāṇacchattaṃ viya bhāriyaṭṭhena ‘‘garū’’ti vuccati.
Moreover, it is called garu in the sense of being weighty, like a stone umbrella.
Hơn nữa, nó được gọi là garu theo nghĩa nặng nề, như một chiếc lọng đá.
Idha pana sabbalokācariye tathāgate.
Here, however, it refers to the Tathāgata, the teacher of all worlds.
Tuy nhiên, ở đây, nó chỉ Đức Như Lai, bậc thầy của tất cả thế gian.
Keci pana ‘‘garu, gurūti ca dvidhā gahetvā bhāriyavācakatte garusaddo, ācariyavācakatte tu gurusaddo’’ti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ.
Some, however, say, taking "garu" and "guru" as two distinct forms, that "garu" refers to the sense of 'heavy' or 'to be respected,' while "guru" refers to the sense of 'teacher'; that statement should not be accepted.
Một số người nói rằng từ garu và guru được lấy theo hai cách: garu dùng để chỉ sự nặng nề, còn guru dùng để chỉ bậc thầy. Điều đó không nên chấp nhận.
Pāḷivisaye hi sabbesampi yathāvuttānamatthānaṃ vācakatte garusaddoyevicchitabbo akārassa ākārabhāvena ‘‘gārava’’nti taddhitantapadassa savuddhikassa dassanato.
For in the Pali language, only the word "garu" is to be used for denoting all the aforementioned meanings, because the taddhita-derived word "gārava" (respect), which has vuddhi (lengthening), is seen with the 'a' becoming 'ā'.
Vì trong ngôn ngữ Pāḷi, chỉ từ garu nên được chấp nhận để chỉ tất cả các ý nghĩa đã nêu, vì từ gārava (kính trọng) có vṛddhi được thấy với chữ a biến thành ā.
Sakkatabhāsāvisaye pana gurusaddoyevicchitabbo ukārassa vuddhibhāvena aññathā taddhitantapadassa dassanatoti.
In the Sanskrit language, however, only the word "guru" is to be used, because otherwise, the taddhita-derived word is seen with the 'u' becoming 'o' through vuddhi.
Còn trong ngôn ngữ Saṃskṛta, chỉ từ guru nên được chấp nhận, vì vṛddhi của chữ u được thấy theo cách khác trong từ có hậu tố taddhita.
Sanarāmaro ca so loko cāti sanarāmaraloko, tassa garūti tathā, taṃ sanarāmaralokagaruṃ. ‘‘Sanaramarūlokagaru’’ntipi paṭhanti, tadapi ariyāgāthattā vuttilakkhaṇato, atthato ca yuttameva.
And that world consisting of humans and devas (maru) is called sanarāmaraloko; its teacher (garu) is thus, hence sanarāmaralokaṃ garuṃ. Some also read sanaramarūlokagaruṃ, which is likewise appropriate in terms of its grammatical form and meaning, as it is an Arahant's verse.
Sanarāmaro là thế gian cùng với người và chư thiên; sanarāmaraloko là thế gian đó, và garu của thế gian đó là Đức Như Lai. Do đó, sanarāmaralokagaruṃ. Một số cũng đọc là ‘‘Sanaramarūlokagaru’’, điều này cũng hợp lý về mặt đặc điểm văn phạm và ý nghĩa vì đó là một bài kệ của bậc Thánh.
Atthato hi dīghāyukāpi samānā yathāparicchedaṃ maraṇasabhāvattā marūti devā vuccanti.
For in terms of meaning, devas are called maru (immortals) because, although they have long lifespans, they are subject to death according to their allotted span.
Thật vậy, về mặt ý nghĩa, chư thiên được gọi là marū (kẻ chết) vì họ có bản chất chết theo giới hạn tuổi thọ của mình, mặc dù họ có tuổi thọ dài.
Etena devamanussānaṃ viya tadavasiṭṭhasattānampi yathārahaṃ guṇavisesāvahatāya bhagavato upakārakataṃ dasseti.
By this, it is shown that the Blessed One is beneficial to other beings as well, just like devas and humans, by bringing about special qualities in due measure.
Điều này cho thấy sự giúp đỡ của Đức Thế Tôn đối với chúng sanh còn lại, cũng như đối với chư thiên và loài người, bằng cách mang lại những phẩm chất đặc biệt phù hợp.
Nanu cettha devamanussā padhānabhūtā, atha kasmā tesaṃ appadhānatā niddisīyatīti?
But are not devas and humans prominent here? Why then is their non-prominence indicated?
Chẳng phải ở đây chư thiên và loài người là những bậc chính yếu sao, vậy tại sao lại chỉ ra sự không chính yếu của họ?
Atthato padhānatāya gahetabbattā.
Because they are to be understood as prominent in terms of meaning.
Vì họ cần được hiểu là chính yếu về mặt ý nghĩa.
Añño hi saddakkamo, añño atthakkamoti saddakkamānusārena padhānāpadhānabhāvo na codetabbo.
For the order of words is one thing, and the order of meaning is another; therefore, the distinction of prominent and non-prominent should not be questioned based on the order of words.
Thật vậy, trật tự của từ ngữ khác với trật tự của ý nghĩa, nên không nên chất vấn về sự chính yếu hay không chính yếu theo trật tự của từ ngữ.
Edisesu hi samāsapadesu padhānampi appadhānaṃ viya niddisīyati yathā taṃ ‘‘sarājikāya parisāyā’’ti, tasmā sabbattha atthatova adhippāyo gavesitabbo, na byañjanamattena.
Indeed, in such compound words, even the prominent is indicated as if it were non-prominent, as in "with the assembly including the king" (sarājikāya parisāya).
Trong các từ ghép như vậy, ngay cả cái chính yếu cũng được chỉ ra như cái không chính yếu, ví dụ như trong câu "với hội chúng có vua" (sarājikāya parisāyā). Do đó, ở khắp mọi nơi, ý nghĩa cần được tìm kiếm từ ý nghĩa, chứ không phải chỉ từ từ ngữ.
Yathāhu porāṇā –
Therefore, in all cases, the intention should be sought from the meaning alone, not merely from the expression.
Như các bậc cổ xưa đã nói:
Kāmañcettha sattasaṅkhārabhājanavasena tividho loko, garubhāvassa pana adhippetattā garukaraṇasamatthasseva yujjanato sattalokavasena attho gahetabbo.
Although the world here is threefold, consisting of sentient beings, formations, and space, for the purpose of indicating reverence, the meaning should be taken as the world of sentient beings, as it is only fitting for those capable of showing reverence.
Mặc dù ở đây thế gian có ba loại theo chúng sanh, hành và cảnh giới, nhưng vì ý nghĩa của bậc thầy được mong muốn, và vì nó chỉ phù hợp với những ai có khả năng tôn kính, nên ý nghĩa cần được hiểu theo loại chúng sanh.
So hi lokīyanti ettha puññāpuññāni, tabbipāko cāti loko, dassanatthe ca lokasaddamicchanti saddavidū.
Here, the world (loko) refers to wholesome and unwholesome actions and their results, as these are observed in it. And grammarians desire the word loka in the sense of 'seeing'.
Thật vậy, ở đây, loka (thế gian) là thiện và bất thiện, và quả báo của chúng; và các nhà ngôn ngữ học mong muốn từ loka có nghĩa là nhìn thấy.
Amaraggahaṇena cettha upapattidevā adhippetā.
By the term amara (immortal) here, devas born by spontaneous generation are intended.
Ở đây, với việc lấy amara (bất tử), ý muốn nói đến chư thiên hóa sanh (upapattidevā).
Aparo nayo – samūhattho ettha lokasaddo samudāyavasena lokīyati paññāpīyatīti katvā.
Another method: here, the word loka has the meaning of 'group', because it is known or designated as a collection.
Một cách giải thích khác – ở đây, từ loka có nghĩa là tập hợp, vì nó được biết đến hoặc được tuyên bố là một tập hợp.
Saha narehīti sanarā, teyeva amarāti sanarāmarā, tesaṃ loko tathā, purimanayeneva yojetabbaṃ.
Those who are with humans (narehi saha) are sanarā; those very ones who are amarā (immortals) are sanarāmarā; their world is thus. It should be construed in the same way as the former method.
Saha narehīti là sanarā (cùng với người), và chính họ là amarā (bất tử), nên là sanarāmarā. Thế gian của họ là vậy, và cần được kết hợp theo cách giải thích trước.
Amarasaddena cettha upapattidevā viya visuddhidevāpi saṅgayhanti.
By the word amara here, purified devas (Arahants) are also included, just like devas born by spontaneous generation.
Ở đây, với từ amara, không chỉ chư thiên hóa sanh mà cả chư thiên thanh tịnh (visuddhidevā) cũng được bao gồm.
Tepi hi paramatthato maraṇābhāvato amarā. Imasmiṃ pana atthavikappe narāmarānameva gahaṇaṃ ukkaṭṭhaniddesavasena yathā ‘‘satthā devamanussāna’’nti (dī. ni. 1.157, 255).
For they too are amarā (immortal) in the ultimate sense, due to the absence of death. In this interpretation of meaning, however, only humans and devas (narāmarā) are taken by way of emphasizing the excellence, just as in "the Teacher of devas and humans."
Thật vậy, họ cũng là amarā (bất tử) theo nghĩa tối hậu, vì không có cái chết. Tuy nhiên, trong cách giải thích này, việc lấy người và chư thiên là theo cách chỉ định tối thượng, như trong "Bậc Đạo Sư của chư thiên và loài người".
Tathā hi sabbānatthaparihānapubbaṅgamāya niravasesahitasukhavidhānatapparāya niratisayāya payogasampattiyā, sadevamanussāya pajāya accantamupakāritāya aparimitanirupamappabhāvaguṇasamaṅgitāya ca sabbasattuttamo bhagavā aparimāṇāsu lokadhātūsu aparimāṇānaṃ sattānaṃ uttamamanaññasādhāraṇaṃ gāravaṭṭhānanti.
For indeed, the Bhagavā, being the foremost of all beings, due to the unsurpassed accomplishment of effort (payogasampatti) that is preceded by the complete elimination of all misfortunes and is devoted to providing boundless welfare and happiness; due to being an ultimate benefactor to the populace of devas and humans; and due to being endowed with immeasurable, incomparable, supreme virtues and powers, is the supreme and exclusive object of reverence for countless beings in countless world-systems (lokadhātu).
Thật vậy, vì sự thành tựu của nỗ lực tối thượng, chuyên tâm vào việc sắp đặt lợi ích và hạnh phúc không còn sót lại, với sự dẫn đầu là việc từ bỏ mọi điều bất lợi; và vì là đấng vô cùng hữu ích cho chúng sinh cùng với chư thiên và loài người; và vì được trang bị những phẩm chất vô lượng, vô song, có oai lực phi thường; nên Đức Thế Tôn, bậc tối thượng trong tất cả chúng sinh, là nơi đáng tôn kính tối thượng, không chung với ai khác, đối với vô lượng chúng sinh trong vô lượng thế giới.
Kāmañca itthīnampi tathāupakārattā bhagavā garuyeva, padhānabhūtaṃ pana lokaṃ dassetuṃ purisaliṅgena vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Although the Bhagavā is indeed revered by women as well, being equally beneficial to them, it should be understood that the prominent world (loka) is shown by using the masculine gender.
Mặc dù Đức Thế Tôn cũng là bậc đáng tôn kính đối với phụ nữ vì Ngài cũng hữu ích cho họ như vậy, nhưng cần hiểu rằng từ ngữ đã được dùng ở giống đực để chỉ ra thế gian chủ yếu.
Neruttikā pana avisesanicchitaṭṭhāne tathā niddiṭṭhamicchanti yathā ‘‘narā nāgā ca gandhabbā, abhivādetvāna pakkamu’’nti (apa. 1.1.48).
However, grammarians (neruttikā) desire it to be stated thus in places of unspecified determination, as in: “Humans, nāgas, and gandhabbas, having paid homage, departed.”
Những nhà ngữ pháp học lại mong muốn cách diễn đạt như vậy ở những chỗ không có sự phân biệt rõ ràng, chẳng hạn như “Người, Nāga và Gandhabba, sau khi đảnh lễ liền rời đi.”
Tathā cāhu –
Thus, they said:
Và họ đã nói:
Idha pana vattamānāyaṃ aññāsamasambhavato.
Here, however, it is in the present tense due to the impossibility of other cases.
Ở đây, trong hiện tại phân từ, vì không thể có các trường hợp khác.
Tattha ca uttamapurisavasenattho gahetabbo ‘‘ahaṃ vandāmī’’ti.
Therein, the meaning should be taken in the sense of the first person singular: “I pay homage.”
Và trong đó, ý nghĩa cần được hiểu theo ngôi thứ nhất số ít là: “Tôi đảnh lễ.”
Namanathutiyatthesu ca vandasaddamicchanti ācariyā, tena ca sugatapadaṃ, nāthapadaṃ vā ajjhāharitvā yojetabbaṃ.
And the teachers desire the word vanda in the sense of bowing and praising; therefore, the word sugata or nātha should be supplied and construed.
Các bậc thầy mong muốn từ vanda có nghĩa là cúi đầu, đảnh lễ và tán thán; do đó, cần thêm vào từ sugata (Thiện Thệ) hoặc nātha (Bảo Hộ).
Sobhanaṃ gataṃ gamanaṃ etassāti sugato. Gamanañcettha kāyagamanaṃ, ñāṇagamanañca, kāyagamanampi vineyyajanopasaṅkamanaṃ, pakatigamanañcāti dubbidhaṃ.
One to whom a beautiful going (gataṃ gamanaṃ) belongs is Sugata. And going (gamana) here is twofold: physical going (kāyagamana) and knowledge-going (ñāṇagamana). Physical going is also twofold: approaching those who are to be disciplined and ordinary walking.
Vị nào có sự đi, sự hành trì tốt đẹp thì gọi là Sugata (Thiện Thệ). Sự đi ở đây là sự đi của thân và sự đi của tuệ giác. Sự đi của thân cũng có hai loại: sự đến gần các chúng sinh cần được giáo hóa và sự đi thông thường.
Bhagavato hi vineyyajanopasaṅkamanaṃ ekantena tesaṃ hitasukhanipphādanato sobhanaṃ, tathā lakkhaṇānubyañjanapaṭimaṇḍitarūpakāyatāya dutavilambitakhalitānukaḍḍhananippīḷanukkuṭika-kuṭilākulatādidosarahita- mavahasitarājahaṃsa- vasabhavāraṇamigarājagamanaṃ pakatigamanañca, vimalavipulakaruṇāsativīriyādiguṇavisesasahitampi ñāṇagamanaṃ abhinīhārato paṭṭhāya yāva mahābodhi, tāva niravajjatāya sobhanamevāti.
For the Bhagavā’s approaching those to be disciplined is entirely beautiful because it brings about their welfare and happiness. Likewise, His ordinary walking, due to His physical body being adorned with the major and minor marks of a great man, is free from faults such as hurrying, lingering, stumbling, dragging, pressing, stomping, crookedness, and agitation, resembling the majestic walk of a royal swan, a bull, an elephant, or a king of beasts. And His knowledge-going, endowed with special virtues such as immaculate, vast compassion, mindfulness, and effort, is also entirely beautiful from the time of His aspiration up to the great Bodhi tree, due to its blamelessness.
Sự đến gần các chúng sinh cần được giáo hóa của Đức Thế Tôn là tốt đẹp hoàn toàn vì nó mang lại lợi ích và hạnh phúc cho họ. Tương tự, sự đi thông thường của Ngài, với thân thể được trang hoàng bằng các tướng tốt và tùy tướng, không có các lỗi như đi nhanh như sứ giả, đi chậm chạp, đi vấp ngã, đi kéo lê chân, đi giẫm đạp, đi khập khiễng, đi cong vẹo, đi lộn xộn, v.v., mà là sự đi chế ngự được dáng đi của vua thiên nga, của vua bò tót, của vua voi, của vua sư tử. Sự đi của tuệ giác, dù có kèm theo các phẩm chất đặc biệt như lòng bi mẫn thanh tịnh, quảng đại, chánh niệm, tinh tấn, v.v., cũng là tốt đẹp hoàn toàn từ khi phát nguyện cho đến khi thành Đại Bồ-đề, vì không có lỗi lầm nào.
Atha vā ‘‘sayambhūñāṇena sakalampi lokaṃ pariññābhisamayavasena parijānanto sammā gato avagatoti sugato. Yo hi gatyattho, so buddhayattho.
Alternatively, the Bhagavā, comprehending the entire world of aggregates by means of His self-arisen knowledge (sayambhūñāṇa) through penetrative understanding (pariññābhisamaya), has gone (gato) correctly, meaning He has understood. For that which has the meaning of going, has the meaning of knowing.
Hoặc giả, Đức Thế Tôn là Sugata (Thiện Thệ) vì Ngài đã thấu hiểu toàn bộ thế gian bằng tự tánh tuệ giác thông qua sự chứng ngộ bằng tuệ tri. Thật vậy, ý nghĩa của sự đi (gati) là sự giác ngộ (bodhi).
Yo ca buddhayattho, so gatyatthoti.
And that which has the meaning of knowing, has the meaning of going.
Và ý nghĩa của sự giác ngộ là sự đi.
Tathā lokasamudayaṃ pahānābhisamayavasena pajahanto anuppattidhammatamāpādento sammā gato atītoti sugato. Lokanirodhaṃ sacchikiriyābhisamayavasena sammā gato adhigatoti sugato.
Similarly, the Bhagavā, abandoning the origin of the world (lokasamudaya) through penetrative understanding of abandonment (pahānābhisamayavasena) and bringing it to the state of non-arising, has rightly gone beyond it, thus He is Sugata. The Bhagavā, realizing the cessation of the world (lokanirodha) through penetrative understanding of realization (sacchikiriyābhisamayavasena), has rightly attained it, thus He is Sugata.
Tương tự, Đức Thế Tôn là Sugata (Thiện Thệ) vì Ngài đã vượt qua một cách đúng đắn, đã từ bỏ sự tập khởi của thế gian bằng sự chứng ngộ bằng sự đoạn trừ, đã làm cho nó không còn khả năng tái sinh. Đức Thế Tôn là Sugata vì Ngài đã chứng đắc một cách đúng đắn sự diệt tận của thế gian bằng sự chứng ngộ bằng sự hiện thực hóa.
Lokanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ bhāvanābhisamayavasena sammā gato paṭipannoti sugato, ayañcattho ‘sotāpattimaggena ye kilesā pahīnā, te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchatī’ti (mahāni. 38; cūḷani. 27) sugatotiādinā niddesanayena vibhāvetabbo.
The Bhagavā, cultivating the path leading to the cessation of the world (lokanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ) through penetrative understanding of cultivation (bhāvanābhisamayavasena), has rightly practiced it, thus He is Sugata. And this meaning should be explained according to the method of exposition, stating: "The defilements that are abandoned by the Stream-entry path, He does not return to, does not come back to, does not come back again to," and so on, therefore He is Sugata.
Đức Thế Tôn là Sugata (Thiện Thệ) vì Ngài đã thực hành một cách đúng đắn con đường dẫn đến sự diệt tận của thế gian bằng sự chứng ngộ bằng sự tu tập. Ý nghĩa này cần được giải thích theo cách chỉ dẫn như: “Sugata là vị không bao giờ trở lại, không bao giờ quay về với những phiền não đã được đoạn trừ bằng đạo Tu-đà-hoàn.”
Aparo nayo – sundaraṃ sammāsambodhiṃ, nibbānameva vā gato adhigatoti sugato. Bhūtaṃ tacchaṃ atthasaṃhitaṃ yathārahaṃ kālayuttameva vācaṃ vineyyānaṃ sammā gadatīti vā sugato, da-kārassa ta-kāraṃ katvā, taṃ sugataṃ. Puññāpuññakammehi upapajjanavasena gantabbāti gatiyo, upapattibhavavisesā.
Another method: One who has gone to or attained the beautiful perfect enlightenment (sammāsambodhi) or Nibbāna itself is Sugata. Or, one who speaks (gadati) truly, accurately, beneficially, appropriately, and timely to those to be disciplined is Sugata, by changing the letter ‘da’ to ‘ta’. That Sugata. States of existence (bhavavisesā) are to be reached (gantabbā) by wholesome and unwholesome actions (puññāpuññakammehi) by way of rebirth, thus they are gatiyo, particular states of existence.
Một cách khác: Vị nào đã đi đến, đã chứng đắc Chánh Đẳng Giác tốt đẹp, hoặc chỉ là Niết-bàn tốt đẹp, thì gọi là Sugata (Thiện Thệ). Hoặc giả, vị nào nói một cách đúng đắn lời nói chân thật, phù hợp với lợi ích, thích hợp với thời điểm cho những chúng sinh cần được giáo hóa, thì gọi là Sugata, bằng cách biến đổi chữ da thành ta, đó là sugata. Những cảnh giới mà chúng sinh phải đi đến dựa trên nghiệp thiện và nghiệp bất thiện thì gọi là gati (ác thú, thiện thú), tức là các loại hữu thể tái sinh.
Tā pana nirayādibhedena pañcavidhā, sakalassāpi bhavagāmikammassa ariyamaggādhigamena avipākārahabhāvakaraṇena nivattitattā pañcahipi tāhi visaṃyutto hutvā muttoti gativimutto. Uddhamuddhabhavagāmino hi devā taṃtaṃkammavipākadānakālānurūpena tato tato bhavato muttāpi muttamattāva, na pana visaññogavasena muttā, gatipariyāpannā ca taṃtaṃbhavagāmikammassa ariyamaggena anivattitattā, na tathā bhagavā.
These states of existence are fivefold, distinguished as hell (niraya) and so on. Since all karma leading to existence is eradicated by the attainment of the Noble Path, making it incapable of ripening, the Bhagavā is disjoined from all five states of existence and is liberated; thus, He is Gativimutta. For devas who attain higher and higher existences, even if they are liberated from those respective existences in accordance with the time for the ripening of their respective karma, they are merely liberated, not truly liberated by way of disjunction, and they are still subject to states of existence because their karma leading to those existences has not been eradicated by the Noble Path. The Bhagavā is not like that.
Những gati đó có năm loại khác nhau: địa ngục, súc sinh, ngạ quỷ, người và chư thiên. Vì tất cả nghiệp dẫn đến tái sinh đã được chấm dứt bằng sự chứng đắc Thánh Đạo, khiến chúng không còn khả năng sinh quả, nên Đức Thế Tôn đã lìa khỏi và giải thoát khỏi cả năm gati đó, nên gọi là Gativimutta (Giải thoát khỏi các cảnh giới tái sinh). Thật vậy, chư thiên đi đến các cõi cao hơn, dù được giải thoát khỏi các cõi đó theo thời điểm trổ quả của nghiệp tương ứng, thì họ chỉ là được giải thoát tạm thời, chứ không phải được giải thoát hoàn toàn khỏi sự ràng buộc (visaññoga), và họ vẫn thuộc về các gati đó vì nghiệp dẫn đến các cõi tương ứng chưa được chấm dứt bằng Thánh Đạo. Đức Thế Tôn thì không như vậy.
Bhagavā pana yathāvuttappakārena visaṃyutto hutvā muttoti.
The Bhagavā, however, is liberated, being disjoined in the manner mentioned above.
Nhưng Đức Thế Tôn đã giải thoát hoàn toàn khỏi sự ràng buộc như đã nói trên.
Tasmā anena bhagavato katthacipi gatiyā apariyāpannataṃ dasseti.
Therefore, this shows that the Bhagavā is not subject to any state of existence whatsoever.
Do đó, bằng từ này, Ngài đã chỉ ra rằng Đức Thế Tôn không bao giờ thuộc về bất kỳ cảnh giới tái sinh nào.
Yato ca bhagavā ‘‘devātidevo’’ti vuccati.
And because the Bhagavā is called "Devātideva" (God of gods),
Và vì Đức Thế Tôn được gọi là “Devātideva” (Thiên Trung Thiên).
Tenevāha –
He said this:
Vì lẽ đó, Ngài đã nói:
Ettha pana attahitasampattiparahitapaṭipattivasena dvīhākārehi bhagavato thomanā katā hoti.
Here, however, the praise of the Bhagavā is made in two ways: by way of the perfection of His own welfare (attahitasampatti) and by way of the practice for the welfare of others (parahitapaṭipatti).
Ở đây, sự tán thán Đức Thế Tôn được thực hiện theo hai phương diện: sự thành tựu lợi ích cho bản thân và sự thực hành lợi ích cho người khác.
Tesu anāvaraṇañāṇādhigamo, saha vāsanāya kilesānamaccantappahānaṃ, anupādisesanibbānappatti ca attahitasampatti nāma, lābhasakkārādinirapekkhacittassa pana sabbadukkhaniyyānikadhammadesanāpayogato devadattādīsupi viruddhasattesu niccaṃ hitajjhāsayatā, vinītabbasattānaṃ ñāṇaparipākakālāgamanañca āsayato parahitapaṭipatti nāma.
Among these, the attainment of unobstructed knowledge (anāvaraṇañāṇa), the complete abandonment of defilements together with their latent tendencies (vāsanā), and the attainment of Nibbāna without substratum remaining (anupādisesanibbāna) are called the perfection of His own welfare. The practice for the welfare of others, however, refers to the constant intention for welfare, even towards hostile beings like Devadatta and others, due to His mind being detached from gain, honor, etc., and His application in teaching the Dhamma that leads to freedom from all suffering; and from the perspective of intention (āsaya), it is His waiting for the time when the knowledge of those to be disciplined becomes ripe.
Trong đó, sự chứng đắc vô ngại trí, sự đoạn trừ hoàn toàn các phiền não cùng với tập khí, và sự chứng đắc Vô dư y Niết-bàn được gọi là sự thành tựu lợi ích cho bản thân. Còn việc Đức Thế Tôn, với tâm không màng danh lợi, luôn có ý định mang lại lợi ích cho chúng sinh, ngay cả đối với những chúng sinh đối nghịch như Devadatta, v.v., bằng cách thuyết giảng giáo pháp dẫn đến thoát khỏi mọi khổ đau, và việc Ngài chờ đợi thời điểm tuệ giác của những chúng sinh cần được giáo hóa chín muồi, thì được gọi là sự thực hành lợi ích cho người khác về phương diện ý định.
Sā pana āsayapayogato duvidhā, parahitapaṭipatti tividhā ca attahitasampatti imāya gāthāya yathārahaṃ pakāsitā hoti.
That practice for the welfare of others is twofold by way of intention (āsaya) and application (payoga), and this threefold perfection of His own welfare and practice for the welfare of others are appropriately revealed by this verse.
Sự thực hành lợi ích cho người khác này có hai loại theo ý định và nỗ lực; và sự thành tựu lợi ích cho bản thân có ba loại, tất cả đều được trình bày một cách thích đáng trong bài kệ này.
‘‘Karuṇāsītalahadaya’’nti hi etena āsayato parahitapaṭipatti, sammā gadanatthena sugatasaddena payogato parahitapaṭipatti.
For, by "whose heart is cooled by compassion" (Karuṇāsītalahadaya), the practice for the welfare of others by way of intention is revealed, and by the word Sugata, in the sense of speaking rightly, the practice for the welfare of others by way of application is revealed.
Thật vậy, bằng câu “Karuṇāsītalahadaya” (Tâm mát lạnh bởi lòng bi), sự thực hành lợi ích cho người khác được trình bày về phương diện ý định; và bằng từ Sugata (Thiện Thệ) với ý nghĩa là thuyết giảng đúng đắn, sự thực hành lợi ích cho người khác được trình bày về phương diện nỗ lực.
‘‘Paññāpajjotavihatamohatamaṃ gativimutta’’nti etehi, catusaccapaṭivedhatthena ca sugatasaddena tividhāpi attahitasampatti, avasiṭṭhaṭṭhena pana tena, ‘‘sanarāmaralokagaru’’nti ca etena sabbāpi attahitasampatti, parahitapaṭipatti ca pakāsitā hoti.
By "having dispelled the utter darkness of delusion with the lamp of wisdom" and "liberated from states of existence," and by the word Sugata in the sense of the penetration of the Four Noble Truths, all three types of the perfection of His own welfare are revealed. Furthermore, by the remaining meaning of that (Sugata), and by "revered by the world of humans and devas" (sanarāmaralokagaru), all the perfection of His own welfare and practice for the welfare of others are revealed.
Bằng các từ “Paññāpajjotavihatamohatamaṃ Gativimutta” (Ánh sáng tuệ giác đã tiêu diệt bóng tối vô minh, giải thoát khỏi các cảnh giới tái sinh), và bằng từ Sugata với ý nghĩa là thấu hiểu Tứ Thánh Đế, cả ba loại thành tựu lợi ích cho bản thân đều được trình bày. Còn bằng ý nghĩa còn lại của từ đó, và bằng câu “Sanarāmaralokagaru” (Bậc thầy của thế gian với chư thiên và loài người), tất cả các thành tựu lợi ích cho bản thân và sự thực hành lợi ích cho người khác đều được trình bày.
Atha vā hetuphalasattūpakāravasena tīhākārehi thomanā katā.
Alternatively, the praise is made in three ways: by way of cause (hetu), result (phala), and benefit to beings (sattūpakāra).
Hoặc giả, sự tán thán được thực hiện theo ba phương diện: nhân, quả và sự hữu ích cho chúng sinh.
Tattha hetu nāma mahākaruṇāsamāyogo, bodhisambhārasambharaṇañca, tadubhayampi paṭhamapadena yathārutato, sāmatthiyato ca pakāsitaṃ.
Here, the cause (hetu) means being endowed with great compassion (mahākaruṇāsamāyoga) and the accumulation of the requisites of enlightenment (bodhisambhārasambharaṇa). Both of these are revealed by the first term (karuṇāsītalahadaya), both literally (yathārutato) and by implication (sāmattiyato).
Trong đó, nhân là sự kết hợp với đại bi và sự tích lũy các tư lương Bồ-đề. Cả hai điều này đều được trình bày bằng câu đầu tiên theo nghĩa đen và theo khả năng của nó.
Phalaṃ pana ñāṇappahānaānubhāvarūpakāyasampadāvasena catubbidhaṃ.
The result (phala) is fourfold: by way of perfection of knowledge (ñāṇasampadā), perfection of abandonment (pahānasampadā), perfection of power (ānubhāvasampadā), and perfection of physical form (rūpakāyasampadā).
Còn quả thì có bốn loại theo sự thành tựu của tuệ giác, sự đoạn trừ, oai lực và sắc thân.
Tattha sabbaññutañāṇapadaṭṭhānaṃ maggañāṇaṃ, tammūlakāni ca dasabalādiñāṇāni ñāṇasampadā, savāsanasakalasaṃkilesānamaccantamanuppādadhammatāpādanaṃ pahānasampadā, yathicchitanipphādane ādhipaccaṃ ānubhāvasampadā, sakalalokanayanābhisekabhūtā pana lakkhaṇānubyañjanapaṭimaṇḍitā attabhāvasampatti rūpakāyasampadā.
Among them, the path-knowledge which is the proximate cause of omniscience, and the knowledges such as the ten powers that have it as their root, constitute the perfection of knowledge (ñāṇasampadā); the attainment of the nature of the absolute non-arising of all defilements together with their latent tendencies (vāsanā) is the perfection of abandoning (pahānasampadā); mastery in accomplishing whatever is desired is the perfection of power (ānubhāvasampadā); and the perfection of one's own existence, adorned with the major marks and minor characteristics (lakkhaṇānubyañjana), being like an anointing to the eyes of all beings in the world, is the perfection of the physical body (rūpakāyasampadā).
Trong đó, trí tuệ đạo (maggañāṇa) là nền tảng của trí tuệ Toàn tri (sabbaññutañāṇa), và các trí tuệ như Thập lực (dasabala) có căn nguyên từ đó là Trí tuệ Viên mãn (ñāṇasampadā); việc đưa tất cả phiền não cùng với tập khí đến chỗ không bao giờ tái sinh nữa là Đoạn trừ Viên mãn (pahānasampadā); quyền năng tối thượng trong việc thành tựu mọi điều mong muốn là Thần thông Viên mãn (ānubhāvasampadā); còn sự viên mãn của thân thể, được trang hoàng bởi các tướng tốt (lakkhaṇa) và vẻ đẹp phụ (anubyañjana), như là sự quán đảnh vào mắt của tất cả chúng sinh, là Sắc thân Viên mãn (rūpakāyasampadā).
Tāsu ñāṇappahānasampadā dutiyapadena, saccapaṭivedhatthena ca sugatasaddena pakāsitā, ānubhāvasampadā tatiyapadena, rūpakāyasampadā sobhanakāyagamanatthena sugatasaddena lakkhaṇānubyañjanapāripūriyā vinā tadabhāvato.
Among these, the perfections of knowledge and abandoning (ñāṇasampadā and pahānasampadā) are revealed by the second term, and by the word "Sugata" in the sense of realizing the truths. The perfection of power (ānubhāvasampadā) is revealed by the third term. The perfection of the physical body (rūpakāyasampadā) is revealed by the word "Sugata" in the sense of having a beautiful bodily deportment, for it cannot exist without the fulfillment of the major marks and minor characteristics.
Trong số đó, Trí tuệ Viên mãn và Đoạn trừ Viên mãn được tuyên bố bằng từ thứ hai* và bằng từ Sugata (Thiện Thệ) với ý nghĩa là sự thể nhập Tứ Thánh đế (saccapaṭivedha); Thần thông Viên mãn được tuyên bố bằng từ thứ ba; Sắc thân Viên mãn được tuyên bố bằng từ Sugata với ý nghĩa là sự đi đến thân thể tốt đẹp, vì không có sự viên mãn của thân thể nếu không có sự đầy đủ của các tướng tốt và vẻ đẹp phụ.
Yathāvuttā duvidhāpi parahitapaṭipatti sattūpakārasampadā, sā pana sammā gadanatthena sugatasaddena pakāsitāti veditabbā.
The aforementioned twofold practice for the welfare of others (parahitapaṭipatti) is the perfection of benefiting beings (sattūpakārasampadā). That is revealed by the word "Sugata" in the sense of having spoken well; thus it should be understood.
Sự thực hành lợi tha (parahitapaṭipatti) có hai loại như đã nói trên được gọi là Sự viên mãn giúp đỡ chúng sinh (sattūpakārasampadā), và điều đó được biết là đã được tuyên bố bằng từ Sugata với ý nghĩa là sự nói đúng đắn.
Apica imāya gāthāya sammāsambodhi tammūla – tappaṭipattiyādayo aneke buddhaguṇā ācariyena pakāsitā honti.
Furthermore, by this verse, the Teacher has revealed numerous qualities of the Buddha, such as perfect self-awakening (sammāsambodhi) and the practices rooted in it.
Hơn nữa, qua bài kệ này, bậc Đạo sư đã tuyên bố nhiều đức tính của Đức Phật như Chánh Đẳng Giác (sammāsambodhi) và sự thực hành có căn nguyên từ đó.
Esā hi ācariyānaṃ pakati, yadidaṃ yena kenaci pakārena atthantaraviññāpanaṃ.
Indeed, it is the nature of teachers to explain additional meanings in some way or another.
Quả thật, đây là bản chất của các bậc Đạo sư, đó là việc làm cho người khác hiểu được những ý nghĩa khác bằng bất kỳ cách nào.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
‘‘Karuṇāsītalahadaya’’nti hi etena sammāsambodhiyā mūlaṃ dasseti.
By "whose heart is cooled by compassion (karuṇāsītalahadaya)," he shows the root of perfect self-awakening.
Thật vậy, với câu “có trái tim mát mẻ bởi lòng bi mẫn” (karuṇāsītalahadaya), Ngài đã chỉ ra căn nguyên của Chánh Đẳng Giác.
Mahākaruṇāsañcoditamānaso hi bhagavā saṃsārapaṅkato sattānaṃ samuddharaṇatthaṃ katābhinīhāro anupubbena pāramiyo pūretvā anuttaraṃ sammāsambodhimadhigatoti karuṇā sammāsambodhiyā mūlaṃ.
For the Bhagavā, whose mind was stirred by great compassion, having resolved to rescue beings from the mire of saṃsāra, gradually perfected the pāramīs and attained unsurpassed perfect self-awakening. Therefore, compassion is the root of perfect self-awakening.
Vì Đức Thế Tôn, với tâm được thúc đẩy bởi Đại Bi, đã phát nguyện cứu vớt chúng sinh khỏi vũng lầy luân hồi, tuần tự hoàn thành các Ba-la-mật và đạt được Vô thượng Chánh Đẳng Giác; do đó, lòng bi mẫn là căn nguyên của Chánh Đẳng Giác.
‘‘Paññāpajjotavihatamohatama’’nti etena sammāsambodhiṃ dasseti.
By "whose darkness of delusion is dispelled by the light of wisdom (paññāpajjotavihatamohatama)," he shows perfect self-awakening.
Với câu “đã xua tan bóng tối vô minh bằng ngọn đèn trí tuệ” (paññāpajjotavihatamohatama), Ngài đã chỉ ra Chánh Đẳng Giác.
Sabbaññutañāṇapadaṭṭhānañhi aggamaggañāṇaṃ, aggamaggañāṇapadaṭṭhānañca sabbaññutaññāṇaṃ ‘‘sammāsambodhī’’ti vuccati.
For the supreme path-knowledge, which is the proximate cause of omniscience (sabbaññutañāṇa), and omniscience, which is the proximate cause of the supreme path-knowledge, are called "perfect self-awakening."
Thật vậy, trí tuệ đạo tối thượng (aggamaggañāṇa) là nền tảng của trí tuệ Toàn tri (sabbaññutañāṇa), và trí tuệ Toàn tri là nền tảng của trí tuệ đạo tối thượng, được gọi là “Chánh Đẳng Giác” (sammāsambodhi).
Sammā gamanatthena sugatasaddena sammāsambodhiyā paṭipattiṃ dasseti līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanakāmasukhattakilamathānuyogasassatucchedābhinivesādiantadvayarahitāya karuṇāpaññāpariggahitāya majjhimāya paṭipattiyā pakāsanato, itarehi sammāsambodhiyā padhānāppadhānappabhedaṃ payojanaṃ dasseti.
By the word "Sugata" in the sense of "having gone well (sammā gamana)," he shows the practice leading to perfect self-awakening (sammāsambodhi), because it reveals the Middle Path, which is free from the two extremes (of indulgence in sensual pleasures and self-mortification), such as the exertion of sluggishness and agitation, and which is embraced by compassion and wisdom. By the other terms, he shows the primary and secondary purposes of perfect self-awakening.
Với từ Sugata (Thiện Thệ) mang ý nghĩa là sự đi đúng đắn, Ngài đã chỉ ra sự thực hành dẫn đến Chánh Đẳng Giác, bởi vì nó tuyên bố con đường Trung đạo (majjhimā paṭipatti) được bao gồm bởi lòng bi mẫn và trí tuệ, không có hai cực đoan như sự chùng xuống và phóng dật, sự đeo đuổi dục lạc và sự hành hạ bản thân, cũng như các quan kiến chấp thủ thường kiến và đoạn kiến.
Saṃsāramahoghato sattasantāraṇañhettha padhānaṃ, tadaññamappadhānaṃ.
Here, rescuing beings from the great flood of saṃsāra is the primary purpose; all else is secondary.
Trong đó, việc cứu vớt chúng sinh khỏi biển lớn luân hồi là mục đích chính, còn những điều khác là mục đích phụ.
Tesu ca padhānena payojanena parahitapaṭipattiṃ dasseti, itarena attahitasampattiṃ, tadubhayena ca attahitapaṭipannādīsu catūsu puggalesu bhagavato catutthapuggalabhāvaṃ pakāseti.
Among these, by the primary purpose, he shows the practice for the welfare of others, and by the other, the attainment of one's own welfare. By both, he reveals the Bhagavā to be the fourth type of person among the four types of individuals, such as those who practice for their own welfare.
Trong hai mục đích đó, bằng mục đích chính, Ngài chỉ ra sự thực hành lợi tha; bằng mục đích phụ, Ngài chỉ ra sự thành tựu lợi ích cho bản thân; và bằng cả hai, Ngài tuyên bố rằng Đức Thế Tôn là hạng người thứ tư trong bốn hạng người như người thực hành lợi ích cho bản thân.
Tena ca anuttaraṃ dakkhiṇeyyabhāvaṃ, uttamañca vandanīyabhāvaṃ, attano ca vandanāya khettaṅgatabhāvaṃ vibhāveti.
By that, he clarifies the Bhagavā's unsurpassed worthiness of offerings (dakkhiṇeyyabhāva), supreme worthiness of veneration, and his own suitability as a field for veneration.
Và nhờ đó, Ngài làm sáng tỏ phẩm chất xứng đáng cúng dường vô thượng, phẩm chất đáng được đảnh lễ tối thượng, và phẩm chất là ruộng phước cho sự đảnh lễ của chính mình.
Apica karuṇāggahaṇena lokiyesu mahaggatabhāvappattāsādhāraṇaguṇadīpanato sabbalokiyaguṇasampatti dassitā, paññāggahaṇena sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānamaggañāṇadīpanato sabbalokuttaraguṇasampatti.
Furthermore, by the inclusion of compassion, the perfection of all worldly qualities (lokiyaguṇasampatti) is shown, as it illustrates the extraordinary quality of having attained a great state among worldly beings. By the inclusion of wisdom, the perfection of all supramundane qualities (lokuttaraguṇasampatti) is shown, as it illustrates the path-knowledge that is the proximate cause of omniscience.
Hơn nữa, qua việc nắm giữ lòng bi mẫn (karuṇāggahaṇa), Ngài đã chỉ ra sự viên mãn của tất cả các đức tính thế gian (lokiya guṇa), vì Ngài đã làm sáng tỏ đức tính phi thường đạt đến trạng thái cao cả trong thế gian; qua việc nắm giữ trí tuệ (paññāggahaṇa), Ngài đã chỉ ra sự viên mãn của tất cả các đức tính xuất thế gian (lokuttara guṇa), vì Ngài đã làm sáng tỏ trí tuệ đạo (maggañāṇa) là nền tảng của trí tuệ Toàn tri.
Tadubhayaggahaṇasiddho hi attho ‘‘sanarāmaralokagaru’’ntiādinā vipañcīyatīti.
Indeed, the meaning established by the inclusion of both is elaborated upon by phrases such as "venerable to gods and humans (sanarāmaralokagaru)."
Thật vậy, ý nghĩa được thành tựu bởi việc nắm giữ cả hai điều đó được giải thích chi tiết bằng câu “là bậc thầy của thế gian với chư thiên và loài người” (sanarāmaralokagaru) và các câu tương tự.
Karuṇāggahaṇena ca nirupakkilesamupagamanaṃ dasseti, paññāggahaṇena apagamanaṃ.
And by the inclusion of compassion, approach without defilement is shown; by the inclusion of wisdom, departure from defilement.
Và qua việc nắm giữ lòng bi mẫn, Ngài chỉ ra sự đến gần vô nhiễm; qua việc nắm giữ trí tuệ, Ngài chỉ ra sự rời xa*.
Tathā karuṇāggahaṇena lokasamaññānurūpaṃ bhagavato pavattiṃ dasseti lokavohāravisayattā karuṇāya, paññāggahaṇena lokasamaññāya anatidhāvanaṃ.
Likewise, by the inclusion of compassion, the Bhagavā's conduct in accordance with worldly convention is shown, as compassion is the object of worldly discourse; by the inclusion of wisdom, not overstepping worldly convention.
Tương tự, qua việc nắm giữ lòng bi mẫn, Ngài chỉ ra sự hành xử của Đức Thế Tôn phù hợp với quy ước thế gian, vì lòng bi mẫn là đối tượng của lời nói thông thường trong thế gian; qua việc nắm giữ trí tuệ, Ngài chỉ ra sự không vượt quá quy ước thế gian.
Sabhāvānavabodhena hi dhammānaṃ sabhāvaṃ atidhāvitvā sattādiparāmasanaṃ hoti.
For by not comprehending the true nature, one oversteps the true nature of phenomena and grasps at self and the like.
Thật vậy, do không hiểu rõ bản chất, người ta thường vượt quá bản chất của các pháp và chấp thủ vào chúng sinh, v.v.
Tathā karuṇāggahaṇena mahākaruṇāsamāpattivihāraṃ dasseti, paññāggahaṇena tīsu kālesu appaṭihatañāṇaṃ, catusaccañāṇaṃ, catupaṭisambhidāñāṇaṃ, catuvesārajjañāṇaṃ, karuṇāggahaṇena mahākaruṇāsamāpattiñāṇassa gahitattā sesāsādhāraṇañāṇāni, cha abhiññā, aṭṭhasu parisāsu akampanañāṇāni, dasa balāni, cuddasa buddhaguṇā, soḷasa ñāṇacariyā, aṭṭhārasa buddhadhammā, catucattārīsa ñāṇavatthūni, sattasattati ñāṇavatthūnīti evamādīnaṃ anekesaṃ paññāpabhedānaṃ vasena ñāṇacāraṃ dasseti.
Similarly, by the inclusion of compassion, dwelling in the attainment of great compassion is shown. By the inclusion of wisdom, unimpeded knowledge regarding the three times (past, present, future), knowledge of the four noble truths, knowledge of the four analytical knowledges (paṭisambhidāñāṇa), knowledge of the four fearlessnesses (vesārajjañāṇa), the remaining extraordinary knowledges (sesāsādhāraṇañāṇa) after the knowledge of the attainment of great compassion is included by compassion, the six higher powers (abhiññā), the undaunted knowledges in the eight assemblies, the ten powers (dasa balāni), the fourteen qualities of the Buddha (buddhaguṇā), the sixteen modes of knowledge (ñāṇacariyā), the eighteen Buddha-dharmas, the forty-four objects of knowledge, and the seventy-seven objects of knowledge – in this way, the sphere of knowledge is shown through these many divisions of wisdom.
Tương tự, qua việc nắm giữ lòng bi mẫn, Ngài chỉ ra sự an trú trong Đại bi tam muội; qua việc nắm giữ trí tuệ, Ngài chỉ ra trí tuệ không bị chướng ngại trong ba thời, trí tuệ Tứ Thánh đế, trí tuệ Tứ vô ngại giải, trí tuệ Tứ vô sở úy. Vì trí tuệ Đại bi tam muội đã được bao gồm qua việc nắm giữ lòng bi mẫn, nên Ngài chỉ ra sự vận hành của trí tuệ theo nhiều phân loại trí tuệ khác nhau như các trí tuệ phi thường còn lại, sáu thắng trí (abhiññā), các trí tuệ bất động trong tám hội chúng, mười lực (bala), mười bốn đức tính của Phật, mười sáu hạnh của trí tuệ, mười tám Phật pháp, bốn mươi bốn đối tượng của trí tuệ, bảy mươi bảy đối tượng của trí tuệ, v.v.
Tathā karuṇāggahaṇena caraṇasampattiṃ, paññāggahaṇena vijjāsampattiṃ.
Thus, by the inclusion of compassion, the perfection of conduct (caraṇasampatti), and by the inclusion of wisdom, the perfection of true knowledge (vijjāsampatti).
Tương tự, qua việc nắm giữ lòng bi mẫn, Ngài chỉ ra sự viên mãn của hạnh (caraṇa); qua việc nắm giữ trí tuệ, Ngài chỉ ra sự viên mãn của minh (vijjā).
Karuṇāggahaṇena attādhipatitā, paññāggahaṇena dhammādhipatitā.
By the inclusion of compassion, self-lordship (attādhipatitā); by the inclusion of wisdom, dhamma-lordship (dhammādhipatitā).
Qua việc nắm giữ lòng bi mẫn, Ngài chỉ ra sự tự chủ (attādhipatitā); qua việc nắm giữ trí tuệ, Ngài chỉ ra sự pháp chủ (dhammādhipatitā).
Karuṇāggahaṇena lokanāthabhāvo, paññāggahaṇena attanāthabhāvo.
By the inclusion of compassion, being the protector of the world (lokanāthabhāvo); by the inclusion of wisdom, being one's own protector (attanāthabhāvo).
Qua việc nắm giữ lòng bi mẫn, Ngài chỉ ra sự là bậc hộ trì thế gian (lokanāthabhāvo); qua việc nắm giữ trí tuệ, Ngài chỉ ra sự là bậc tự chủ (attanāthabhāvo).
Tathā karuṇāggahaṇena pubbakārībhāvo, paññāggahaṇena kataññutā.
Likewise, by the inclusion of compassion, being the first to do good (pubbakārībhāvo); by the inclusion of wisdom, gratitude (kataññutā).
Tương tự, qua việc nắm giữ lòng bi mẫn, Ngài chỉ ra sự là bậc đã làm trước (pubbakārībhāvo); qua việc nắm giữ trí tuệ, Ngài chỉ ra sự tri ân (kataññutā).
Karuṇāggahaṇena aparantapatā, paññāggahaṇena anattantapatā.
By the inclusion of compassion, non-harming of others (aparantapatā); by the inclusion of wisdom, non-harming of oneself (anattantapatā).
Qua việc nắm giữ lòng bi mẫn, Ngài chỉ ra sự không làm hại người khác (aparantapatā); qua việc nắm giữ trí tuệ, Ngài chỉ ra sự không làm hại bản thân (anattantapatā).
Karuṇāggahaṇena vā buddhakaradhammasiddhi, paññāggahaṇena buddhabhāvasiddhi.
Or by the inclusion of compassion, the accomplishment of qualities that make one a Buddha (buddhakaradhammasiddhi); by the inclusion of wisdom, the accomplishment of Buddhaship (buddhabhāvasiddhi).
Hoặc qua việc nắm giữ lòng bi mẫn, Ngài chỉ ra sự thành tựu các pháp làm Phật (buddhakaradhamma); qua việc nắm giữ trí tuệ, Ngài chỉ ra sự thành tựu Phật quả (buddhabhāvasiddhi).
Tathā karuṇāggahaṇena parasantāraṇaṃ, paññāggahaṇena attasantāraṇaṃ.
Similarly, by the inclusion of compassion, the rescue of others (parasantāraṇaṃ); by the inclusion of wisdom, the rescue of oneself (attasantāraṇaṃ).
Tương tự, qua việc nắm giữ lòng bi mẫn, Ngài chỉ ra sự cứu vớt người khác (parasantāraṇaṃ); qua việc nắm giữ trí tuệ, Ngài chỉ ra sự tự cứu vớt bản thân (attasantāraṇaṃ).
Tathā karuṇāggahaṇena sabbasattesu anuggahacittatā, paññāggahaṇena sabbadhammesu virattacittatā dassitā hoti sabbesañca buddhaguṇānaṃ karuṇā ādi tannidānabhāvato, paññā pariyosānaṃ tato uttari karaṇīyābhāvato.
Thus, by the inclusion of compassion, a mind intent on benefiting all beings (sabbasattesu anuggahacittatā) is shown; by the inclusion of wisdom, a mind detached from all phenomena (sabbadhammesu virattacittatā) is shown. And of all the Buddha's qualities, compassion is the beginning, as it is their origin, and wisdom is the end, as there is nothing further to be done beyond it.
Tương tự, qua việc nắm giữ lòng bi mẫn, Ngài chỉ ra tâm từ bi đối với tất cả chúng sinh; qua việc nắm giữ trí tuệ, Ngài chỉ ra tâm ly dục đối với tất cả các pháp. Và lòng bi mẫn là khởi đầu của tất cả các đức tính của Đức Phật vì nó là căn nguyên của chúng, còn trí tuệ là kết thúc vì không còn điều gì cần làm hơn thế.
Iti ādipariyosānadassanena sabbe buddhaguṇā dassitā honti.
In this way, by showing the beginning and the end, all the Buddha's qualities are demonstrated.
Như vậy, bằng cách chỉ ra khởi đầu và kết thúc, tất cả các đức tính của Đức Phật đều được chỉ ra.
Tathā karuṇāggahaṇena sīlakkhandhapubbaṅgamo samādhikkhandho dassito hoti.
Likewise, by the inclusion of compassion, the aggregate of concentration (samādhikkhandha), preceded by the aggregate of morality (sīlakkhandha), is shown.
Tương tự, qua việc nắm giữ lòng bi mẫn, Ngài chỉ ra uẩn định (samādhikkhandha) có uẩn giới (sīlakkhandha) làm tiền đạo.
Karuṇānidānañhi sīlaṃ tato pāṇātipātādiviratippavattito, sā ca jhānattayasampayoginīti, paññāvacanena paññākkhandho.
For morality (sīla) has compassion as its root, since abstinence from taking life and so on arises from it, and that (morality) is associated with the three jhāna states. By the mention of wisdom, the aggregate of wisdom (paññākkhandha) is shown.
Thật vậy, giới có căn nguyên từ lòng bi mẫn, vì từ đó mà sự từ bỏ sát sinh, v.v. phát sinh, và điều đó liên quan đến ba tầng thiền; bằng từ trí tuệ (paññāvacana), Ngài chỉ ra uẩn tuệ (paññākkhandha).
Sīlañca sabbabuddhaguṇānaṃ ādi, samādhi majjhe, paññā pariyosānanti evampi ādimajjhapariyosānakalyāṇā sabbe buddhaguṇā dassitā honti nayato dassitattā.
And morality is the beginning of all Buddha's qualities, concentration is the middle, and wisdom is the end. In this way, too, all the Buddha's qualities, excellent in the beginning, middle, and end, are shown by way of method.
Giới là khởi đầu của tất cả các đức tính của Đức Phật, định là ở giữa, và tuệ là kết thúc; như vậy, tất cả các đức tính của Đức Phật, tốt đẹp ở khởi đầu, giữa và cuối, đều được chỉ ra theo phương pháp này.
Eso eva hi niravasesato buddhaguṇānaṃ dassanupāyo, yadidaṃ nayaggāhaṇaṃ, aññathā ko nāma samattho bhagavato guṇe anupadaṃ niravasesato dassetuṃ.
Indeed, this is the only means of showing the Buddha's qualities completely, namely, by grasping the method; otherwise, who could possibly describe the Bhagavā's qualities fully, step by step?
Quả thật, đây chính là phương pháp để chỉ ra tất cả các đức tính của Đức Phật một cách trọn vẹn, đó là việc nắm giữ phương pháp; nếu không, ai có thể trình bày tất cả các đức tính của Đức Thế Tôn một cách chi tiết từng lời?
Tenevāha –
Therefore, it is said:
Vì vậy, Ngài đã nói:
Tattha buddhasaddassa tāva ‘‘bujjhitā saccānīti buddho. Bodhetā pajāyāti buddho’’tiādinā niddesanayena attho veditabbo.
Here, the meaning of the word ‘Buddha’ should be understood according to explanations such as, “He is the Buddha because he has understood the Truths. He is the Buddha because he awakens beings.”
Trong đó, ý nghĩa của từ “Buddha” (Phật) cần được hiểu theo cách giải thích như: “Vị đã giác ngộ các chân lý, nên gọi là Buddha (Phật). Vị làm cho chúng sinh giác ngộ, nên gọi là Buddha (Phật).”
Atha vā aggamaggañāṇādhigamena savāsanāya sammohaniddāya accantavigamanato, aparimitaguṇagaṇālaṅkatasabbaññutaññāṇappattiyā vikasitabhāvato ca buddhavāti buddho jāgaraṇavikasanatthavasena.
Alternatively, by virtue of awakening and unfolding, Buddha means one who has awakened and unfolded, due to the absolute disappearance of the deep sleep of delusion, along with its latent tendencies, through the attainment of the highest path-knowledge, and due to having bloomed through the attainment of Omniscience adorned with immeasurable excellent qualities.
Hoặc, do hoàn toàn thoát khỏi giấc ngủ si mê cùng với tập khí nhờ thành tựu Vô Thượng Đạo Trí, và do trạng thái nở rộ nhờ đạt được Nhất Thiết Trí được trang hoàng bởi vô lượng công đức, nên Ngài là Buddha (Phật) theo nghĩa thức tỉnh và nở rộ.
Atha vā kassacipi ñeyyadhammassa anavabuddhassa abhāvena ñeyyavisesassa kammabhāvāgahaṇato kammavacanicchāyābhāvena avagamanatthavasena kattuniddesova labbhati, tasmā buddhavāti buddhotipi vattabbo.
Alternatively, since there is no unknown knowable phenomenon and thus no taking of a specific knowable as an object, and since there is no desire for an agentive statement regarding the object, only the agentive designation is used in the sense of 'knowing'. Therefore, it should also be said that Buddha means 'He who has known'.
Hoặc, do không có bất kỳ pháp đáng biết nào chưa được giác ngộ, và do không chấp nhận bất kỳ đặc tính đáng biết nào là đối tượng, không có ý muốn diễn đạt theo cách bị động, nên chỉ có thể giải thích theo cách chủ động, do đó cũng có thể nói: “Vị đã giác ngộ, nên gọi là Buddha (Phật).”
Padesaggahaṇe hi asati gahetabbassa nippadesatāva viññāyati yathā ‘‘dikkhito na dadātī’’ti.
Indeed, if there is no apprehension of a part, the non-partness of what is to be apprehended is understood, just as in “One who has received the ordination does not give.”
Thật vậy, nếu không có sự chấp nhận từng phần, thì sự vô phần của cái cần được chấp nhận sẽ được hiểu, như trong câu: “Người đã thụ giới thì không cho.”
Evañca katvā kammavisesānapekkhā kattari eva buddhasaddasiddhi veditabbā, atthato pana pāramitāparibhāvito sayambhuñāṇena saha vāsanāya vihataviddhastaniravasesakilesomahākaruṇāsabbaññutaññāṇādiaparimeyyaguṇagaṇādhāro khandhasantāno buddho, yathāha –
And having done so, the accomplishment of the word ‘Buddha’ in the agentive sense, without reference to specific objects, should be understood. But in terms of meaning, the Buddha is the continuum of aggregates, pervaded by perfections, having completely eliminated all defilements along with latent tendencies through self-originated knowledge, the repository of immeasurable qualities such as great compassion and omniscience, as it is said:
Và khi đã làm như vậy, sự thành tựu của từ “Buddha” được hiểu là chỉ liên quan đến chủ thể, không phụ thuộc vào đối tượng cụ thể. Tuy nhiên, về mặt ý nghĩa, Đức Phật là dòng tương tục của các uẩn, đã được tôi luyện bởi các Ba-la-mật, đã diệt trừ hoàn toàn mọi phiền não cùng với tập khí bằng tự tánh trí (sayambhūñāṇa), và là nơi chứa đựng vô lượng công đức như đại bi, nhất thiết trí, v.v., như đã nói:
Apisaddo sambhāvane, tena evaṃ guṇavisesayutto sopi nāma bhagavā īdisaṃ dhammaṃ bhāvetvā, sacchikatvā ca buddhabhāvamupagato, kā nāma kathā aññesaṃ sāvakādibhāvamupagamaneti dhamme sambhāvanaṃ dīpeti.
The word api is for expressing commendation; by this, it reveals commendation for the Dhamma, implying, “Even that Blessed One, endowed with such special qualities, having developed and realized such a Dhamma, attained Buddhahood; what then to speak of others attaining the state of disciples and so forth?”
Từ api (cũng) mang ý nghĩa khả năng, qua đó biểu thị sự tán thán đối với Pháp rằng: Ngay cả Đức Thế Tôn, bậc được trang bị những công đức đặc biệt như vậy, sau khi tu tập và chứng ngộ pháp như thế, đã đạt đến Phật quả; vậy thì việc những người khác đạt đến quả vị Thanh văn (sāvaka) v.v., còn gì phải nói nữa?
Buddhabhāvanti sammāsambodhiṃ.
Buddhabhāva means Sammāsambodhi (Perfect Self-Enlightenment).
Buddhabhāva (Phật quả) là Chánh Đẳng Giác (sammāsambodhi).
Yena hi nimittabhūtena sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānena aggamaggañāṇena, aggamaggañāṇapadaṭṭhānena ca sabbaññutaññāṇena bhagavati ‘‘buddho’’ti nāmaṃ, tadārammaṇañca ñāṇaṃ pavattati, tamevidha ‘‘bhāvo’’ti vuccati.
Indeed, the name “Buddha” and the knowledge based on it arise in the Blessed One through the highest path-knowledge, which is the sign and the proximate cause of omniscience, and through omniscience, which is the proximate cause of the highest path-knowledge. This is what is called bhāva (state).
Thật vậy, danh xưng “Buddha” được dùng cho Đức Thế Tôn, và trí tuệ đối tượng của danh xưng ấy được phát sinh, bởi Vô Thượng Đạo Trí, vốn là nhân duyên và nền tảng của Nhất Thiết Trí, và bởi Nhất Thiết Trí, vốn là nhân duyên và nền tảng của Vô Thượng Đạo Trí. Chính trạng thái này được gọi là “bhāva” (quả vị) ở đây.
Bhavanti buddhisaddā etenāti hi bhāvo. Tathā hi vadanti –
For it is by this that terms of understanding arise, thus they say:
Thật vậy, nhờ đó mà các từ ngữ trí tuệ phát sinh, nên gọi là bhāva (quả vị). Chư vị đã nói như sau:
Bhāvetvāti uppādetvā, vaḍḍhetvā vā.
Bhāvetvā means having brought into existence, or having cultivated.
Bhāvetvā (sau khi tu tập) là sau khi phát sinh, hoặc sau khi tăng trưởng.
Sacchikatvāti paccakkhaṃ katvā.
Sacchikatvā means having made manifest.
Sacchikatvā (sau khi chứng ngộ) là sau khi tự mình chứng nghiệm.
Ceva-saddo ca-saddo ca tadubhayattha samuccaye.
The word ceva and the word ca both denote conjunction in that twofold sense.
Các từ ceva và ca đều có ý nghĩa tập hợp cả hai.
Tena hi saddadvayena na kevalaṃ bhagavā dhammassa bhāvanāmattena buddhabhāvamupagato, nāpi sacchikiriyāmattena, atha kho tadubhayenevāti samuccinoti.
By these two words, it is indicated that the Blessed One attained Buddhahood not merely by the development of the Dhamma, nor merely by its realization, but by both of these together.
Thật vậy, với hai từ ấy, không chỉ riêng Đức Thế Tôn đạt đến Phật quả chỉ bằng sự tu tập Pháp, cũng không phải chỉ bằng sự chứng ngộ, mà là bằng cả hai điều ấy, đó là ý nghĩa tập hợp.
Upagatoti patto, adhigatoti attho.
Upagato means attained, reached.
Upagato (đã đạt đến) là đã đạt được, đã thành tựu.
Etassa ‘‘buddhabhāva’’nti padena sambandho.
This connects with the word “buddhabhāva.”
Từ này liên kết với từ “buddhabhāva” (Phật quả).
Vītamalanti ettha virahavasena eti pavattatīti vīto, malato vīto, vītaṃ vā malaṃ yassāti vītamalo, taṃ vītamalaṃ.
In vītamala, vīta means that which proceeds or moves by way of being free; it is free from defilement (mala), or it is that to which defilement is gone, hence vītamala. This is vītamala.
Trong từ vītamala (ly cấu), “vīta” có nghĩa là phát sinh do sự vắng mặt, tức là vắng mặt khỏi cấu uế, hoặc cấu uế đã vắng mặt khỏi vị ấy, nên gọi là vītamala. Từ này là vītamalaṃ (pháp ly cấu).
‘‘Gatamala’’ntipi pāṭho dissati, evaṃ sati saupasaggo viya anupasaggopi gatasaddo virahatthavācako veditabbo dhātūnamanekatthattā.
The reading gatamala is also seen; if so, the word ‘gata’, even without a prefix, should be understood as conveying the meaning of ‘being free’, because verbs have many meanings.
Cũng có bản đọc là gatamalaṃ (đã diệt trừ cấu uế). Nếu vậy, từ “gata” dù không có tiền tố cũng được hiểu là có nghĩa vắng mặt, như từ có tiền tố, vì các gốc từ có nhiều nghĩa.
Gacchati apagacchatīti hi gato, dhammo.
For ‘gata’ means that which goes or departs, hence Dhamma.
Thật vậy, cái gì đi khỏi, tức là vắng mặt, thì gọi là gata, đó là Pháp.
Gataṃ vā malaṃ, purimanayena samāso.
Or it is that from which defilement (mala) has departed, the compound formation being similar to the previous one.
Hoặc, cấu uế đã đi khỏi, hợp lại theo cách trước.
Anuttaranti uttaravirahitaṃ.
Anuttara means without anything superior.
Anuttara (vô thượng) là không có gì cao hơn.
Yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne apāyato, saṃsārato ca apatamāne katvā dhāretīti dhammo, navavidho lokuttaradhammo.
Dhamma is that which supports beings by preventing them from falling into states of woe and saṃsāra when they practice according to instruction; it is the ninefold supramundane Dhamma.
Cái gì giữ gìn chúng sinh không bị đọa vào các cõi khổ (apāya) và luân hồi (saṃsāra) khi họ thực hành đúng theo lời dạy, thì gọi là Dhamma (Pháp), đó là chín loại Pháp Siêu Thế (lokuttaradhamma).
Tappakāsanattā, sacchikiriyāsammasanapariyāyassa ca labbhamānattā pariyattidhammopi idha saṅgahito.
Due to its revelation and the possibility of its direct experience and contemplation, the Dhamma of study (pariyatti-dhamma) is also included here.
Do Pháp này hiển bày, và do có thể đạt được sự chứng ngộ và quán sát, nên pháp học (pariyattidhamma) cũng được bao gồm ở đây.
Tathā hi ‘‘abhidhammanayasamuddaṃ adhigacchi, tīṇi piṭakāni sammasī’’ti ca aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ, tathā ‘‘yaṃ dhammaṃ bhāvetvā sacchikatvā’’ti ca vuttattā bhāvanāsacchikiriyāyogyatāya buddhakaradhammabhūtāhi pāramitāhi saha pubbabhāgaadhisīlasikkhādayopi idha saṅgahitāti veditabbā.
Indeed, it is stated in the Aṭṭhakathā, “He attained the ocean-like Abhidhamma system, and he contemplated the three Piṭakas.” Similarly, because it is said, “having developed and realized that Dhamma,” it should be understood that the preliminary trainings such as the training in higher morality (adhisīlasikkhā), along with the pāramīs which are conducive to Buddhahood by being suitable for development and realization, are also included here.
Thật vậy, trong các bản Chú giải (aṭṭhakathā) có nói: “Đã đạt đến biển cả giáo pháp Abhidhamma, đã quán xét ba Tạng Kinh,” và cũng đã nói: “Pháp nào đã tu tập và chứng ngộ,” nên cần hiểu rằng các Ba-la-mật, vốn là những pháp tạo nên Phật quả, cùng với các giới học cao thượng (adhisīlasikkhā) v.v., thuộc phần trước của Đạo, cũng được bao gồm ở đây, vì chúng phù hợp cho việc tu tập và chứng ngộ.
Tāpi hi vigatapaṭipakkhatāya vītamalā, anaññasādhāraṇatāya anuttarā ca.
For these, too, are Stainless due to the absence of opposing factors, and Supreme due to their uniqueness.
Những pháp ấy cũng là ly cấu (vītamala) do không có đối nghịch, và là vô thượng (anuttara) do không ai khác có thể sánh bằng.
Kathaṃ pana tā bhāvetvā, sacchikatvā ca bhagavā buddhabhāvamupagatoti?
How then did the Blessed One attain Buddhahood by developing and realizing them?
Vậy làm thế nào mà Đức Thế Tôn đã tu tập và chứng ngộ những pháp ấy để đạt đến Phật quả?
Vuccate – sattānañhi saṃsāravaṭṭadukkhanissaraṇāya* katamahābhinīhāro mahākaruṇādhivāsanapesalajjhāsayo paññāvisesapariyodātanimmalānaṃ dānadamasaññamādīnaṃ uttamadhammānaṃ kappānaṃ satasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni sakkaccaṃ nirantaraṃ niravasesaṃ bhāvanāsacchikiriyāhi kammādīsu adhigatavasībhāvo acchariyācinteyyamahānubhāvo adhisīlādhicittānaṃ paramukkaṃsapāramippatto bhagavā paccayākāre catuvīsatikoṭisatasahassamukhena mahāvajirañāṇaṃ pesetvā anuttaraṃ sammāsambodhisaṅkhātaṃ buddhabhāvamupagatoti.
It is said: The Blessed One, who made a great aspiration for the liberation of beings from the suffering of the cycle of saṃsāra, whose gentle disposition was imbued with great compassion, having diligently, continuously, and completely cultivated and realized the supreme qualities of giving, self-control, restraint, and so forth, purified and made stainless by special wisdom, for four asaṅkheyyas and a hundred thousand aeons, who attained mastery in practices such as jhāna, who possessed wondrous, inconceivable great power, and who reached the pinnacle of pāramī in higher morality and higher consciousness, having directed the great Vajira-knowledge through two hundred and forty thousand myriad ways in the Law of Dependent Origination, attained Buddhahood, which is called unsurpassed Sammāsambodhi.
Xin trả lời: Đức Thế Tôn, với đại nguyện giải thoát chúng sinh khỏi khổ đau của vòng luân hồi, với tâm từ bi cao thượng và ý chí thanh tịnh được soi sáng bởi trí tuệ siêu việt, đã tu tập và chứng ngộ không ngừng, không sót một điều gì, các pháp tối thượng như bố thí, tự chế, phòng hộ giới v.v., trong bốn A-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp. Ngài đã đạt được sự thuần thục trong các hành vi (kamma) v.v., có uy lực vĩ đại không thể nghĩ bàn, không thể tưởng tượng, đã đạt đến đỉnh cao của Ba-la-mật trong giới học và tâm học. Sau đó, Ngài đã phóng đại trí tuệ kim cương (mahāvajirañāṇa) qua hai mươi bốn vạn ức phương diện trong Duyên Khởi, và đã đạt đến Phật quả được gọi là Vô Thượng Chánh Đẳng Giác.
Imāya pana gāthāya vijjāvimuttisampadādīhi anekehi guṇehi yathārahaṃ saddhammaṃ thometi.
However, with this stanza, he rightly praises the Good Dhamma with its many qualities such as the accomplishments of knowledge and liberation.
Với bài kệ này, Đức Phật tán thán Chánh Pháp một cách xứng đáng bằng vô số công đức như sự thành tựu về minh và giải thoát.
Ettha hi ‘‘bhāvetvā’’ti etena vijjāsampadāya thometi, ‘‘sacchikatvā’’ti etena vimuttisampadāya.
Here, by “having developed” he praises it with the accomplishment of knowledge (vijjā-sampadā), and by “having realized” he praises it with the accomplishment of liberation (vimutti-sampadā).
Ở đây, với từ “bhāvetvā” (tu tập), Ngài tán thán Pháp bằng sự thành tựu về minh (vijjāsampadā); với từ “sacchikatvā” (chứng ngộ), Ngài tán thán bằng sự thành tựu về giải thoát (vimuttisampadā).
Tathā paṭhamena jhānasampadāya, dutiyena vimokkhasampadāya.
Likewise, with the first, the accomplishment of jhāna; with the second, the accomplishment of vimokkha.
Cũng vậy, với từ đầu tiên, Ngài tán thán bằng sự thành tựu về thiền (jhānasampadā); với từ thứ hai, bằng sự thành tựu về giải thoát (vimokkhasampadā).
Paṭhamena vā samādhisampadāya, dutiyena samāpattisampadāya.
Or, with the first, the accomplishment of samādhi; with the second, the accomplishment of samāpatti.
Hoặc, với từ đầu tiên, bằng sự thành tựu về định (samādhisampadā); với từ thứ hai, bằng sự thành tựu về thiền định (samāpattisampadā).
Atha vā paṭhamena khayañāṇabhāvena, dutiyena anuppādañāṇabhāvena.
Alternatively, with the first, the state of the knowledge of destruction (khayañāṇa); with the second, the state of the knowledge of non-arising (anuppādañāṇa).
Hoặc, với từ đầu tiên, bằng trạng thái diệt tận trí (khayañāṇabhāva); với từ thứ hai, bằng trạng thái bất sinh trí (anuppādañāṇabhāva).
Paṭhamena vā vijjūpamatāya, dutiyena vajirūpamatāya.
Or, with the first, its likeness to lightning; with the second, its likeness to a thunderbolt.
Hoặc, với từ đầu tiên, bằng sự tương tự như tia chớp (vijjūpamatā); với từ thứ hai, bằng sự tương tự như kim cương (vajirūpamatā).
Paṭhamena vā virāgasampattiyā, dutiyena nirodhasampattiyā.
Or, with the first, the attainment of dispassion (virāga); with the second, the attainment of cessation (nirodha).
Hoặc, với từ đầu tiên, bằng sự thành tựu về ly tham (virāgasampatti); với từ thứ hai, bằng sự thành tựu về diệt tận (nirodhasampatti).
Tathā paṭhamena niyyānabhāvena, dutiyena nissaraṇabhāvena.
Similarly, with the first, the state of leading out (niyyāna); with the second, the state of escape (nissaraṇa).
Cũng vậy, với từ đầu tiên, bằng trạng thái dẫn đến giải thoát (niyyānabhāva); với từ thứ hai, bằng trạng thái giải thoát (nissaraṇabhāva).
Paṭhamena vā hetubhāvena, dutiyena asaṅkhatabhāvena.
Or, with the first, the state of cause (hetu); with the second, the unconditioned state (asaṅkhata).
Hoặc, với từ đầu tiên, bằng trạng thái nhân (hetubhāva); với từ thứ hai, bằng trạng thái vô vi (asaṅkhatabhāva).
Paṭhamena vā dassanabhāvena, dutiyena vivekabhāvena.
Or, with the first, the state of vision (dassana); with the second, the state of seclusion (viveka).
Hoặc, với từ đầu tiên, bằng trạng thái thấy biết (dassanabhāva); với từ thứ hai, bằng trạng thái ly dục (vivekabhāva).
Paṭhamena vā adhipatibhāvena, dutiyena amatabhāvena dhammaṃ thometi.
Or, with the first, the state of dominance (adhipati); with the second, the state of immortality (amata), he praises the Dhamma.
Hoặc, với từ đầu tiên, bằng trạng thái chủ tể (adhipatibhāva); với từ thứ hai, bằng trạng thái bất tử (amatabhāva), Ngài tán thán Pháp.
Atha vā ‘‘yaṃ dhammaṃ bhāvetvā buddhabhāvaṃ upagato’’ti etena svākkhātatāya dhammaṃ thometi, ‘‘sacchikatvā’’ti etena sandiṭṭhikatāya.
Alternatively, by “having developed the Dhamma, he attained Buddhahood” he praises the Dhamma for being well-expounded; by “having realized” he praises it for being verifiable by oneself.
Hoặc, với câu “yaṃ dhammaṃ bhāvetvā buddhabhāvaṃ upagato” (pháp nào đã tu tập để đạt đến Phật quả), Ngài tán thán Pháp bằng sự khéo thuyết giảng (svākkhātatā); với từ “sacchikatvā” (chứng ngộ), bằng sự tự mình chứng kiến (sandiṭṭhikatā).
Tathā paṭhamena akālikatāya, dutiyena ehipassikatāya.
Similarly, with the first, for its timelessness; with the second, for its inviting all to come and see.
Cũng vậy, với từ đầu tiên, bằng sự không chậm trễ (akālikatā); với từ thứ hai, bằng sự mời gọi đến để thấy (ehipassikatā).
Paṭhamena vā opaneyyikatāya, dutiyena paccattaṃveditabbatāya.
Or, with the first, for its leading onwards; with the second, for its being experienced individually by the wise.
Hoặc, với từ đầu tiên, bằng sự dẫn đến (opaneyyikatā); với từ thứ hai, bằng sự tự mình chứng nghiệm (paccattaṃveditabbatā).
Paṭhamena vā saha pubbabhāgasīlādīhi sekkhehi sīlasamādhipaññākkhandhehi, dutiyena saha asaṅkhatadhātuyā asekkhehi dhammaṃ thometi.
Or, by the first, he praises the Dhamma by the groups of morality, concentration, and wisdom, which belong to trainees and are associated with the preliminary practice of morality, etc.; by the second, he praises the Dhamma by the asaṅkhata-dhātu, Nibbāna, which belongs to Arahants, associated with the morality, concentration, and wisdom of Arahants.
Hoặc bằng cái thứ nhất, cùng với các uẩn giới, định, tuệ của bậc Hữu học (sekkha) như giới v.v. thuộc phần trước của đạo lộ; bằng cái thứ hai, cùng với yếu tố vô vi (asaṅkhata-dhātu) của bậc Vô học (asekkha), mà ca ngợi Dhamma.
‘‘Vītamala’’nti iminā pana saṃkilesābhāvadīpanena visuddhatāya dhammaṃ thometi, ‘‘anuttara’’nti etena aññassa visiṭṭhassa abhāvadīpanena paripuṇṇatāya.
Furthermore, by the term ‘‘Vītamala’’ (stainless), he praises the Dhamma for its purity, signifying the absence of defilements; by the term ‘‘Anuttara’’ (unexcelled), he praises it for its perfection, signifying the absence of any other superior state.
Tuy nhiên, với cụm từ ‘‘vô cấu uế’’ (vītamala), Dhamma được ca ngợi vì sự thanh tịnh, bằng cách chỉ ra sự không hiện hữu của các phiền não cấu uế; với cụm từ ‘‘vô thượng’’ (anuttara), Dhamma được ca ngợi vì sự viên mãn, bằng cách chỉ ra sự không hiện hữu của bất cứ điều gì ưu việt hơn.
Paṭhamena vā pahānasampadāya, dutiyena sabhāvasampadāya.
Or, by the first, by the accomplishment of abandonment; by the second, by the accomplishment of its intrinsic nature.
Hoặc bằng cái thứ nhất, là sự thành tựu về đoạn trừ; bằng cái thứ hai, là sự thành tựu về tự tánh.
Paṭhamena vā bhāvanāphalayogyatāya.
Or, by the first, by the suitability for the fruit of development.
Hoặc bằng cái thứ nhất, là sự thích hợp với quả của sự tu tập.
Bhāvanāguṇena hi so saṃkilesamalasamugghātako, tasmānena bhāvanākiriyāya phalamāha.
For that Dhamma, by the quality of development, is the uprooter of the defilement-stain; therefore, by this, he states the fruit of the act of development.
Thật vậy, do công đức tu tập, pháp ấy đoạn trừ các cấu uế phiền não, do đó, bằng pháp ấy, quả của hành động tu tập được nói đến.
Dutiyena sacchikiriyāphalayogyatāya.
By the second, by the suitability for the fruit of realization.
Bằng cái thứ hai, là sự thích hợp với quả của sự chứng ngộ.
Taduttarikaraṇīyābhāvato hi anaññasādhāraṇatāya anuttarabhāvo sacchikiriyānibbattito, tasmānena sacchikiriyāphalamāhāti.
For its unexcelled nature arises from realization, due to there being no further task to perform and its uncommonness; therefore, by this, he states the fruit of realization.
Thật vậy, do không còn điều gì cần làm thêm, nên trạng thái vô thượng, không thể chia sẻ với ai khác, được thành tựu bởi sự chứng ngộ. Do đó, bằng pháp ấy, quả của sự chứng ngộ được nói đến.
Evaṃ saṅkhepeneva sabbasaddhammaguṇehi saddhammassāpi thomanāpubbaṅgamaṃ paṇāmaṃ katvā idāni ariyasaṅghassāpi thomanāpubbaṅgamaṃ paṇāmaṃ karonto ‘‘sugatassa orasāna’’ntiādimāha.
Having thus briefly made a salutation, preceded by praise of the Dhamma with all the virtues of the Saddhamma, he now, making a salutation preceded by praise of the Noble Saṅgha, says ‘‘Sugatassa orasānaṃ’’ (to the Buddha’s own sons), etc.
Như vậy, sau khi đã thực hiện lời đảnh lễ có sự tán thán làm điềm báo trước đối với Chánh pháp bằng tất cả các công đức của Chánh pháp một cách tóm tắt, bây giờ, khi thực hiện lời đảnh lễ có sự tán thán làm điềm báo trước đối với Thánh Tăng, Ngài nói: ‘‘những người con ruột của Đức Thiện Thệ’’ v.v.
Tattha sugatassāti sambandhaniddeso, ‘‘puttāna’’nti etena sambajjhitabbo.
Therein, ‘‘Sugatassā’’ is an indication of connection, to be linked with the term ‘‘puttānaṃ’’ (sons).
Trong đó, sugatassa (của Đức Thiện Thệ) là sự chỉ định mối quan hệ, cần được liên kết với từ ‘‘puttānaṃ’’ (của những người con).
Urasi bhavā, jātā, saṃvuddhā vā orasā, attajo khettajo antevāsiko dinnakoti catubbidhesu puttesu attajā, taṃsarikkhatāya pana ariyapuggalā ‘‘orasā’’ti vuccanti.
Those born in the breast, or originated, or brought up, are orasā (own sons); among the four kinds of sons—those born of oneself, those born of the field, disciples, and adopted ones—they are those born of oneself. However, noble individuals are called ‘‘orasā’’ due to their resemblance to such.
Những người sinh ra, xuất hiện, hoặc được nuôi dưỡng trong lòng là orasā (con ruột). Trong bốn loại con cái – tự sinh (attajo), do vợ sinh (khettajo), đệ tử (antevāsiko), và con nuôi (dinnako) – thì là con tự sinh. Tuy nhiên, các bậc Thánh nhân được gọi là ‘‘orasā’’ vì sự tương đồng với loại con đó.
Yathā hi manussānaṃ orasaputtā attajātatāya pitusantakassa dāyajjassa visesabhāgino honti, evametepi saddhammasavanante ariyāya jātiyā jātatāya bhagavato santakassa vimuttisukhassa dhammaratanassa ca dāyajjassa visesabhāginoti.
Just as the own sons of humans, being self-born, become special heirs to their father’s inheritance, so too these noble disciples, being born into the noble lineage at the end of hearing the Saddhamma, become special heirs to the bliss of liberation and the Dhamma-gem belonging to the Blessed One.
Cũng như những người con ruột của loài người, do tự mình sinh ra, trở thành những người thừa kế đặc biệt tài sản của cha, thì cũng vậy, những vị này, sau khi nghe Chánh pháp, do sinh ra trong dòng dõi Thánh, trở thành những người thừa kế đặc biệt của hạnh phúc giải thoát và Pháp bảo của Đức Thế Tôn.
Atha vā bhagavato dhammadesanānubhāvena ariyabhūmiṃ okkamamānā, okkantā ca ariyasāvakā bhagavato ure vāyāmajanitābhijātatāya sadisakappanamantarena nippariyāyeneva ‘‘orasā’’ti vattabbatamarahanti.
Alternatively, noble disciples, both those entering and those who have entered the noble stage through the power of the Blessed One’s Dhamma teaching, deserve to be called ‘‘orasā’’ (own sons) directly, without comparison, because of their excellent noble birth brought forth by effort within the Blessed One’s breast (heart).
Hoặc, các vị Thánh đệ tử đang bước vào hoặc đã bước vào Thánh địa nhờ uy lực của giáo pháp Đức Thế Tôn, xứng đáng được gọi là ‘‘con ruột’’ một cách trực tiếp, không cần ví von, do được sinh ra trong lòng Đức Thế Tôn nhờ sự tinh tấn.
Tathā hi te bhagavatā āsayānusayacariyādhimuttiādiolokanena, vajjānucintanena ca hadaye katvā vajjato nivāretvā anavajje patiṭṭhāpentena sīlādidhammasarīraposanena saṃvaḍḍhāpitā.
Indeed, they were raised by the Blessed One, who observed their dispositions, underlying tendencies, temperaments, and inclinations, reflected on their faults, nurtured them in His heart, restrained them from wrongdoing, established them in blamelessness, and fostered them with the nourishment of the body of Dhamma, such as morality.
Thật vậy, các vị ấy được Đức Thế Tôn nuôi dưỡng bằng cách quan sát khuynh hướng, tùy miên, hành vi, ý chí v.v., và bằng cách quán xét các lỗi lầm, giữ các vị ấy tránh xa lỗi lầm, an trú vào những điều không lỗi lầm, và nuôi dưỡng thân pháp là giới v.v.
Yathāha bhagavā itivuttake ‘‘ahamasmi bhikkhave brāhmaṇo…pe… tassa me tumhe puttā orasā mukhato jātā’’tiādi (itivu. 100).
As the Blessed One said in the Itivuttaka: ‘‘Bhikkhus, I am a brāhmaṇa… (etc.)… you are my own sons, born from my mouth’’.
Như Đức Thế Tôn đã nói trong Itivuttaka: ‘‘Này các Tỳ-khưu, Ta là Bà-la-môn… v.v… các con là con ruột của Ta, sinh ra từ miệng Ta’’ v.v. (Itivu. 100).
Nanu sāvakadesitāpi desanā ariyabhāvāvahāti?
Is it not true that even a teaching delivered by a disciple leads to the noble state?
Há chẳng phải giáo pháp do các vị Thanh văn thuyết giảng cũng đưa đến trạng thái Thánh sao?
Saccaṃ, sā pana tammūlikattā, lakkhaṇādivisesābhāvato ca ‘‘bhagavato dhammadesanā’’ icceva saṅkhyaṃ gatā, tasmā bhagavato orasaputtabhāvoyeva tesaṃ vattabboti, etena catubbidhesu puttesu ariyasaṅghassa attajaputtabhāvaṃ dasseti.
True, but that teaching, being rooted in Him and lacking distinct characteristics, etc., is counted as ‘‘the Dhamma teaching of the Blessed One.’’ Therefore, their being the Blessed One’s own sons should be stated; by this, it shows the Noble Saṅgha’s status as self-born sons among the four types of sons.
Đúng vậy, nhưng giáo pháp ấy, do có cội nguồn từ Đức Thế Tôn và không có đặc điểm riêng biệt về tướng trạng v.v., nên chỉ được xem là ‘‘giáo pháp của Đức Thế Tôn’’. Do đó, chỉ nên nói các vị ấy là con ruột của Đức Thế Tôn. Bằng cách này, Ngài chỉ ra rằng Thánh Tăng là con tự sinh trong bốn loại con cái.
Attano kulaṃ punenti sodhenti, mātāpitūnaṃ vā hadayaṃ pūrentīti puttā, attajādayo.
They purify their own lineage, or they fill the hearts of their parents; thus they are puttā (sons), such as self-born ones.
Những người làm cho dòng dõi của mình trở nên thanh tịnh, hoặc làm cho trái tim cha mẹ mình được mãn nguyện, nên gọi là puttā (con cái), như con tự sinh v.v.
Ariyā pana dhammatantivisodhanena, dhammānudhammapaṭipattiyā cittārādhanena ca tappaṭibhāgatāya bhagavato puttā nāma, tesaṃ.
But the Noble Ones are called puttā of the Blessed One due to their similarity to Him, by purifying the lineage of the Dhamma and by gladdening His mind through practice of the Dhamma in accordance with the Dhamma.
Tuy nhiên, các bậc Thánh nhân, do làm thanh tịnh dòng pháp, và làm cho tâm Đức Thế Tôn hoan hỷ bằng sự thực hành Pháp tùy Pháp, nên được gọi là puttā (con cái) của Đức Thế Tôn, tức là của các vị ấy.
Tassa ‘‘samūha’’nti padena sambandho.
The connection is with the word ‘‘samūha’’ (group).
Từ ‘‘samūha’’ (tập hợp) liên kết với từ ấy.
Saṃkilesanimittaṃ hutvā guṇaṃ māreti vibādhatīti māro, devaputtamāro.
That which becomes a cause of defilements and kills or obstructs virtue is Māra, the devaputta-Māra (Māra the deity).
Kẻ nào trở thành nguyên nhân của các phiền não và hủy hoại các công đức thì gọi là Māra (Ma-la), tức là Đa-la-ma-la (devaputtamāra).
Sināti pare bandhati etāyāti senā, mārassa senā tathā, mārañca mārasenañca mathenti vilothentīti mārasenamathanā, tesaṃ.
That by which one binds others is senā (army); thus is Māra’s army. Those who crush and destroy Māra and Māra’s army are mārasenamathanā (crushers of Māra’s army); for them.
Kẻ nào dùng quân đội này để trói buộc người khác thì gọi là senā (quân đội). Quân đội của Māra cũng vậy. Những người nghiền nát, phá hủy Māra và quân đội của Māra thì gọi là mārasenamathanā (những người nghiền nát quân đội của Māra), tức là của các vị ấy.
‘‘Māramārasenamathanāna’’nti hi vattabbepi ekadesasarūpekasesavasena evaṃ vuttaṃ.
Though it should be said ‘‘māramārasenamathanānaṃ’’ (crushers of Māra and Māra’s army), it is said this way due to the figure of speech where one part represents the whole.
Mặc dù đáng lẽ phải nói ‘‘māramārasenamathanānaṃ’’, nhưng ở đây được nói như vậy theo cách rút gọn một phần có hình thức giống nhau.
Mārasaddasannidhānena vā senāsaddena mārasenā gahetabbā, gāthābandhavasena cettha rasso.
Alternatively, by the proximity of the word Māra, ‘‘Māra’s army’’ is to be understood by the word senā. Here, the vowel is shortened due to the metrical structure of the verse.
Hoặc, do từ Māra ở gần, nên từ senā (quân đội) phải được hiểu là quân đội của Māra. Ở đây, nguyên âm ngắn được dùng theo cách gāthābandha (cấu trúc thơ).
‘‘Mārasenamaddanāna’’ntipi katthaci pāṭho, so ayuttova ariyājātikattā imissā gāthāya.
The reading ‘‘ Mārasenamaddanānaṃ’’ (tramplers of Māra’s army) found in some places is inappropriate for this verse, as it is of the noble verse type.
Ở một số bản, cũng có đọc là ‘‘mārasenamaddanānaṃ’’, nhưng điều đó không phù hợp vì gāthā này thuộc loại ariyājātika (dòng dõi cao quý).
Nanu ca ariyasāvakānaṃ maggādhigamasamaye bhagavato viya tadantarāyakaraṇatthaṃ devaputtamāro vā mārasenā vā na apasādeti, atha kasmā evaṃ vuttanti?
But at the time of the noble disciples’ attainment of the path, devaputta-Māra or Māra’s army do not try to create obstacles as they did for the Blessed One. So why is it said this way?
Há chẳng phải khi các Thánh đệ tử đạt được đạo lộ, Đa-la-ma-la hay quân đội của Māra không quấy nhiễu để gây chướng ngại như đối với Đức Thế Tôn sao? Vậy tại sao lại nói như vậy?
Apasādetabbabhāvakāraṇassa vimathitattā.
Because the cause for their being obstructed has been crushed.
Vì nguyên nhân của sự quấy nhiễu đã bị nghiền nát.
Tesañhi apasādetabbatāya kāraṇe saṃkilese vimathite tepi vimathitā nāma hontīti.
For when the defilements, which are the cause for their being obstructed, are crushed by them, then these Māras too are considered crushed.
Thật vậy, khi các phiền não, nguyên nhân của sự quấy nhiễu, đã bị nghiền nát, thì Māra và quân đội của Māra cũng coi như đã bị nghiền nát.
Atha vā khandhābhisaṅkhāramārānaṃ viya devaputtamārassāpi guṇamāraṇe sahāyabhāvūpagamanato kilesabalakāyo idha ‘‘mārasenā’’ti vuccati yathāha bhagavā –
Alternatively, just as the aggregates-Māra and formations-Māra serve as companions in killing virtue, so too here the host of defilements is called ‘‘Māra’s army’’ because of its alliance with devaputta-Māra in killing virtue, as the Blessed One said:
Hoặc, do thân quân phiền não (kilesabalakāyo) trở thành đồng minh trong việc hủy hoại các công đức của Māra Đa-la-ma-la, cũng như của Māra uẩn (khandhā-māra) và Māra hành (abhisaṅkhāra-māra), nên ở đây được gọi là ‘‘quân đội của Māra’’. Như Đức Thế Tôn đã nói:
Sā ca tehi ariyasāvakehi diyaḍḍhasahassabhedā, anantabhedā vā kilesavāhinī satidhammavicayavīriyasamathādiguṇapaharaṇīhi odhiso mathitā, viddhaṃsitā, vihatā ca, tasmā ‘‘mārasenamathanā’’ti vuccanti.
And that army of defilements, having a thousand and five hundred divisions, or infinite divisions, was completely crushed, destroyed, and defeated by those noble disciples with the weapons of qualities such as mindfulness, Dhamma-investigation, energy, and tranquility. Therefore, they are called ‘‘crushers of Māra’s army.’’
Và đạo quân phiền não ấy, với một ngàn rưỡi loại, hoặc vô số loại, đã bị các Thánh đệ tử ấy nghiền nát, tiêu diệt, và đánh bại hoàn toàn bằng các vũ khí công đức như niệm (sati), trạch pháp (dhammavicaya), tinh tấn (vīriya), tịnh chỉ (samatha) v.v. Do đó, các vị ấy được gọi là ‘‘mārasenamathanā’’.
Vilothanañcettha viddhaṃsanaṃ, vihananaṃ vā.
Here, crushing means destruction or annihilation.
Ở đây, ‘‘vilothana’’ có nghĩa là tiêu diệt hoặc đánh bại.
Apica khandhābhisaṅkhāramaccudevaputtamārānaṃ tesaṃ sahāyabhāvūpagamanatāya senāsaṅkhātassa kilesamārassa ca mathanato ‘‘mārasenamathanā’’tipi attho gahetabbo.
Moreover, the meaning ‘‘mārasenamathanā’’ (crushers of Māra’s army) should also be understood as referring to their crushing the five Māras (aggregates, defilements, formations, death, and devaputta-Māra) and the defilement-Māra, which is called Māra’s army due to its alliance with them.
Hơn nữa, cũng có thể hiểu rằng ‘‘mārasenamathanā’’ có nghĩa là nghiền nát Māra phiền não (kilesamāra), được gọi là quân đội (senā), do sự trở thành đồng minh của Māra uẩn, Māra hành, Māra tử, và Māra Đa-la-ma-la.
Evañca sati pañcamāranimmathanabhāvena attho paripuṇṇo hoti.
And when this is the case, the meaning is complete by referring to the crushing of the five Māras.
Và khi hiểu như vậy, ý nghĩa về việc nghiền nát năm loại Māra trở nên hoàn chỉnh.
Ariyasāvakāpi hi samudayappahānapariññāvasena khandhamāraṃ, sahāyavekallakaraṇena sabbathā, appavattikaraṇena ca abhisaṅkhāramāraṃ, balavidhamanavisayātikkamanavasena maccumāraṃ, devaputtamārañca samucchedappahānavasena sabbaso appavattikaraṇena kilesamāraṃ mathentīti, iminā pana tesaṃ orasaputtabhāve kāraṇaṃ, tīsu puttesu ca anujātataṃ dasseti.
For the noble disciples crush the aggregates-Māra by understanding and abandoning its origin, the formations-Māra by completely eliminating its companions and bringing it to total non-occurrence, the death-Māra and devaputta-Māra by destroying their power and transcending their domain, and the defilement-Māra by bringing it to total non-occurrence through complete eradication. By this, it shows the reason for their being the Buddha’s own sons and their similarity to Him among the three types of sons.
Thật vậy, các Thánh đệ tử cũng nghiền nát Māra uẩn bằng cách đoạn trừ tập khởi và quán triệt khổ đế, nghiền nát Māra hành bằng cách làm cho các đồng minh (phiền não) trở nên yếu kém hoàn toàn và không cho chúng tái sinh, nghiền nát Māra tử và Māra Đa-la-ma-la bằng cách vượt qua phạm vi phá hủy quyền lực, và nghiền nát Māra phiền não bằng cách đoạn trừ hoàn toàn không cho chúng tái sinh. Bằng cách này, Ngài chỉ ra nguyên nhân của việc các vị ấy là con ruột và là con tùy thuận (anujāta) trong ba loại con cái.
Mārasenamathanatāya hi te bhagavato orasaputtā, anujātā cāti.
Indeed, by being crushers of Māra’s army, they are the Buddha’s own sons and are similar to Him.
Thật vậy, do là những người nghiền nát quân đội của Māra, các vị ấy là con ruột của Đức Thế Tôn, và cũng là con tùy thuận.
Aṭṭhannanti gaṇanaparicchedo, tenasatipi tesaṃ taṃtaṃbhedena anekasatasahassasaṅkhyābhede ariyabhāvakaramaggaphaladhammabhedena imaṃ gaṇanaparicchedaṃ nātivattanti maggaṭṭhaphalaṭṭhabhāvānativattanatoti dasseti.
The term ‘‘Aṭṭhannaṃ’’ (of the eight) is a numerical division. Even though there are hundreds of thousands of individual noble persons due to their various distinctions, they do not exceed this numerical division in terms of the distinctions of the path-and-fruit Dharmas that make one a noble person, by not exceeding the states of being on the path and being in the fruit. Thus, it shows this meaning.
Aṭṭhannaṃ (của tám vị) là sự phân định số lượng. Bằng cách này, Ngài chỉ ra rằng mặc dù có vô số Thánh nhân với hàng trăm ngàn loại khác nhau, nhưng xét về sự phân loại của các pháp đạo và quả làm nên Thánh nhân, các vị ấy không vượt quá sự phân định số lượng này, tức là không vượt quá trạng thái của những người an trú nơi đạo và an trú nơi quả.
Pi-saddo, api-saddo vā padalīḷādinā kāraṇena aṭṭhāne payutto, so ‘‘ariyasaṅgha’’nti ettha yojetabbo, tena na kevalaṃ buddhadhammeyeva, atha kho ariyasaṅghampīti sampiṇḍeti.
The particle ‘‘Pi’’, or ‘‘Api’’, is used inappropriately here due to reasons like stylistic elegance; it should be applied to ‘‘ariyasaṅgha’’ (Noble Saṅgha). Thereby, it summarizes that he not only pays homage to the Buddha and Dhamma, but also to the Noble Saṅgha.
Từ pi (cũng), hoặc từ api (cũng), được dùng không đúng chỗ do lý do như sự duyên dáng của từ ngữ, cần được liên kết với ‘‘ariyasaṅgha’’ (Thánh Tăng). Bằng cách đó, nó tổng hợp ý nghĩa rằng không chỉ đảnh lễ Phật và Pháp, mà còn đảnh lễ cả Thánh Tăng nữa.
Yadipi avayavavinimutto samudāyo nāma koci natthi avayavaṃ upādāya samudāyassa vattabbattā, aviññāyamānasamudāyaṃ pana viññāyamānasamudāyena visesitumarahatīti āha ‘‘aṭṭhannampi samūha’’nti, etena ‘‘ariyasaṅgha’’nti ettha na yena kenaci saṇṭhānādinā, kāyasāmaggiyā vā samudāyabhāvo, api tu maggaṭṭhaphalaṭṭhabhāvenevāti viseseti.
Although there is no such thing as a collection entirely separate from its parts, since a collection is spoken of in dependence on its parts, it is appropriate to distinguish an unknown collection by a known one. Thus, it is said, "the group of eight"; by this, it is distinguished that in "ariyasaṅgha", the group-state is not by any form or the unity of bodies, but rather precisely by being those on the path and those who have attained the fruits.
Mặc dù không có cái gọi là tập hợp tách rời khỏi các thành phần, vì sự tập hợp được nói đến dựa trên các thành phần; tuy nhiên, để phân biệt một tập hợp không thể nhận biết với một tập hợp có thể nhận biết, nên* nói “tập hợp của tám vị”. Với điều này, ở chỗ “ariya Saṅgha”, nó phân biệt rằng sự tập hợp không phải do bất kỳ hình thức nào đó hoặc sự thống nhất về thân thể, mà chỉ là do trạng thái của những vị đang ở trên đạo (maggaṭṭha) và những vị đang ở trên quả (phalaṭṭha).
Avayavameva sampiṇḍetvā ūhitabbo vitakketabbo, saṃūhanitabbo vā saṅghaṭitabboti samūho, soyeva samoho vacanasiliṭṭhatādinā.
Only the parts, being collected, should be reasoned out, or deliberated upon, or accumulated and combined. That is samūha (group/collection). That same (word) is samoho due to phonetic smoothness, and so on.
Chỉ các thành phần được gom lại và suy luận, hoặc được tập hợp lại và kết nối, nên gọi là samūha (tập hợp); chính nó là samoho do sự trôi chảy của lời nói, v.v.
Dvidhāpi hi pāṭho yujjati.
Indeed, both readings are suitable.
Thật vậy, cả hai cách đọc đều hợp lý.
Ārakattā kilesehi, anaye na iriyanato, aye ca iriyanato ariyā niruttinayena.
Because they are far from defilements, do not engage in what is unwholesome, and engage in what is wholesome, they are ariyā (Noble Ones) according to the science of etymology (nirutti).
Do xa lìa các phiền não, không hành động theo bất thiện, và hành động theo thiện, nên các vị ấy là ariyā (Thánh) theo ngữ nguyên.
Atha vā sadevakena lokena saraṇanti araṇīyato upagantabbato, upagatānañca tadatthasiddhito ariyā, diṭṭhisīlasāmaññena saṃhato, samaggaṃ vā kammaṃ samudāyavasena samupagatoti saṅgho, ariyānaṃ saṅgho, ariyo ca so saṅgho ca yathāvuttanayenāti vā ariyasaṅgho, taṃ ariyasaṅghaṃ. Bhagavato aparabhāge buddhadhammaratanānampi samadhigamo saṅgharatanādhīnoti ariyasaṅghassa bahūpakārataṃ dassetuṃ idheva ‘‘sirasā vande’’ti vuttaṃ.
Alternatively, they are ariyā because they are worthy of resort (araṇīya) and approached (upagantabba) by the world with its deities as a refuge (saraṇa), and because for those who have approached them, their desired purpose is attained. A group that is united by commonality of views and sīla, or that has come together collectively for an act, is a saṅgha. The Saṅgha of the Noble Ones, or that Saṅgha which is also Noble in the manner stated, is the Ariyasaṅgha; that ariyasaṅgha (Noble Saṅgha). To show the great benefit of the Ariyasaṅgha, as the attainment of the Buddha and Dhamma jewels also depends on the Saṅgha-jewel in the period after the Buddha, it is said right here, "I bow with my head."
Hoặc, vì được thế gian cùng chư thiên tìm đến như nơi nương tựa, và vì những ai đến nương tựa đều đạt được mục đích, nên các vị ấy là ariyā. Những vị được tập hợp lại bởi sự đồng nhất về chánh kiến và giới, hoặc những vị đã đạt được hành động chung theo cách tập hợp, nên gọi là Saṅgha. Tập hợp của các bậc Thánh, hoặc là Saṅgha là Thánh theo cách đã nói, đó là ariya Saṅgha. Để chỉ ra sự hữu ích lớn lao của ariya Saṅgha, rằng ngay cả sau khi Đức Thế Tôn nhập diệt, sự chứng đắc Phật Bảo và Pháp Bảo cũng tùy thuộc vào Tăng Bảo, nên ở đây đã nói “con xin đảnh lễ bằng đầu”.
Avassañcāyamattho sampaṭicchitabbo vinayaṭṭhakathādīsupi (pārā. aṭṭha. ganthārambhakathā) tathā vuttattā.
And this meaning must certainly be accepted, as it is stated thus in the Vinaya commentaries and other texts.
Điều này chắc chắn phải được chấp nhận, vì nó cũng đã được nói như vậy trong các bộ Chú giải Luật (Vinayaṭṭhakathā) và các tác phẩm khác.
Keci pana purimagāthāsupi taṃ padamānetvā yojenti, tadayuttameva ratanattayassa asādhāraṇaguṇappakāsanaṭṭhānattā, yathāvuttakāraṇassa ca sabbesampi saṃvaṇṇanākārānamadhippetattāti.
However, some also include that word in the preceding verses and connect it, but that is unsuitable, as those are places for proclaiming the unique qualities of the Triple Gem, and the reasons stated are intended for all commentators.
Tuy nhiên, một số người lại đưa từ đó vào các bài kệ trước và kết nối, nhưng điều đó không hợp lý, vì đó là nơi biểu lộ những phẩm chất độc đáo của Tam Bảo, và vì các lý do đã nêu đều được các nhà chú giải chấp nhận.
Imāya pana gāthāya ariyasaṅghassa pabhavasampadā pahānasampadādayo aneke guṇā dassitā honti.
Moreover, by these three verses, many qualities of the Ariyasaṅgha, such as the perfection of origin and the perfection of abandoning, are shown in brief.
Với bài kệ này, nhiều phẩm chất của ariya Saṅgha được trình bày, như sự hoàn hảo về nguồn gốc (pabhavasampadā) và sự hoàn hảo về đoạn trừ (pahānasampadā), v.v.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
‘‘Sugatassa orasānaṃ puttāna’’nti hi etena ariyasaṅghassa pabhavasampadaṃ dasseti sammāsambuddhapabhavatādīpanato.
For by "the Buddha's true sons, his legitimate heirs" (sugatassa orasānaṃ puttānaṃ), it demonstrates the perfection of the Ariyasaṅgha's origin by indicating their emergence from the Perfectly Self-Enlightened One.
Bởi vì “những người con ruột của Đức Sugata”, điều này chỉ ra sự hoàn hảo về nguồn gốc của ariya Saṅgha, vì nó làm sáng tỏ nguồn gốc từ Đức Sammāsambuddha.
‘‘Mārasenamathanāna’’nti etena pahānasampadaṃ sakalasaṃkilesappahānadīpanato.
By "those who have crushed the army of Māra," it demonstrates the perfection of abandoning by indicating the complete abandonment of defilements.
Bởi vì “những vị đã tiêu diệt quân Ma vương”, điều này chỉ ra sự hoàn hảo về đoạn trừ, vì nó làm sáng tỏ sự đoạn trừ tất cả các phiền não.
‘‘Aṭṭhannampi samūha’’nti etena ñāṇasampadaṃ maggaṭṭhaphalaṭṭhabhāvadīpanato.
By "the group of eight," it demonstrates the perfection of wisdom by indicating their state as those on the path and those who have attained the fruits.
Bởi vì “tập hợp của tám vị”, điều này chỉ ra sự hoàn hảo về trí tuệ, vì nó làm sáng tỏ trạng thái của những vị đang ở trên đạo và những vị đang ở trên quả.
‘‘Ariyasaṅgha’’nti etena sabhāvasampadaṃ sabbasaṅghānaṃ aggabhāvadīpanato.
By "ariyasaṅgha" (Noble Saṅgha), it demonstrates the perfection of their nature by indicating their supreme status among all Saṅghas.
Bởi vì “ariya Saṅgha”, điều này chỉ ra sự hoàn hảo về bản chất, vì nó làm sáng tỏ trạng thái tối thượng của tất cả các Saṅgha.
Atha vā ‘‘sugatassa orasānaṃ puttāna’’nti ariyasaṅghassa visuddhanissayabhāvadīpanaṃ.
Alternatively, "the Buddha's true sons, his legitimate heirs" indicates the Ariyasaṅgha's state of having a pure basis (nissaya).
Hoặc, “những người con ruột của Đức Sugata” chỉ ra rằng ariya Saṅgha có một nơi nương tựa thanh tịnh.
‘‘Mārasenamathanāna’’nti sammāujuñāyasāmīcipaṭipannabhāvadīpanaṃ.
"Those who have crushed the army of Māra" indicates their state of having entered upon the right, straight, proper, and respectful practice.
“Những vị đã tiêu diệt quân Ma vương” chỉ ra rằng các vị ấy đã thực hành đúng đắn, ngay thẳng, hợp lý và thích đáng.
‘‘Aṭṭhannampi samūha’’nti āhuneyyādibhāvadīpanaṃ.
"The group of eight" indicates their state of being worthy of offerings and so on (āhuneyya).
“Tập hợp của tám vị” chỉ ra trạng thái xứng đáng được cúng dường, v.v.
‘‘Ariyasaṅgha’’nti anuttarapuññakkhettabhāvadīpanaṃ.
"Ariyasaṅgha" indicates their state of being an unsurpassed field of merit (puññakkhetta).
“Ariya Saṅgha” chỉ ra trạng thái là ruộng phước vô thượng.
Tathā ‘‘sugatassa orasānaṃ puttāna’’nti etena ariyasaṅghassa lokuttarasaraṇagamanasabbhāvaṃ dasseti.
Likewise, by "the Buddha's true sons, his legitimate heirs," it shows the Ariyasaṅgha's true nature of having gone for refuge in the supramundane.
Tương tự, “những người con ruột của Đức Sugata” chỉ ra sự thật về sự quy y siêu thế của ariya Saṅgha.
Lokuttarasaraṇagamanena hi te bhagavato orasaputtā jātā.
For by taking refuge in the supramundane, they became the Buddha's true sons.
Thật vậy, nhờ sự quy y siêu thế mà các vị ấy trở thành những người con ruột của Đức Thế Tôn.
‘‘Mārasenamathanāna’nti etena abhinīhārasampadāsiddhaṃ pubbabhāgasammāpaṭipattiṃ dasseti.
By "those who have crushed the army of Māra," it shows the right preliminary practice achieved through the perfection of aspiration (abhinīhāra-sampadā).
“Những vị đã tiêu diệt quân Ma vương” chỉ ra sự thực hành đúng đắn ban đầu đã thành tựu nhờ sự hoàn hảo của lời nguyện (abhinīhāra).
Katābhinīhārā hi sammāpaṭipannā māraṃ, mārasenaṃ vā abhivijinanti.
For those who have made a resolve and practice rightly overcome Māra or Māra's army.
Thật vậy, những vị đã lập nguyện và thực hành đúng đắn sẽ chiến thắng Ma vương hoặc quân Ma vương.
‘‘Aṭṭhannampi samūha’’nti etena viddhastavipakkhe sekkhāsekkhadhamme dasseti puggalādhiṭṭhānena maggaphaladhammānaṃ dassitattā.
By "the group of eight," it shows the qualities of Sekhas and Asekhas, who have vanquished their adversaries, since the path-and-fruit qualities are indicated through the individuals.
“Tập hợp của tám vị” chỉ ra các pháp hữu học (sekkhā) và vô học (asekkhā) đã đoạn trừ kẻ đối nghịch, vì các pháp đạo và quả được trình bày theo phương diện cá nhân.
‘‘Ariyasaṅgha’’nti etena aggadakkhiṇeyyabhāvaṃ dasseti anuttarapuññakkhettabhāvassa dassitattā.
By "ariyasaṅgha," it shows their state of being the foremost recipient of offerings (aggadakkhiṇeyya), as their state of being an unsurpassed field of merit is shown.
“Ariya Saṅgha” chỉ ra trạng thái là bậc đáng cúng dường tối thượng, vì nó đã chỉ ra trạng thái là ruộng phước vô thượng.
Saraṇagamanañca sāvakānaṃ sabbaguṇassa ādi, sapubbabhāgapaṭipadā sekkhā sīlakkhandhādayo majjhe, asekkhā sīlakkhandhādayo pariyosānantiādimajjhapariyosānakalyāṇā saṅkhepato sabbepi ariyasaṅghaguṇā dassitā hontīti.
And going for refuge is the beginning of all qualities for disciples; the preliminary practice, the Sekha moral aggregates (sīlakkhandha) and so on, are in the middle; and the Asekha moral aggregates and so on are the end. Thus, all the qualities of the Ariyasaṅgha, beautiful in the beginning, middle, and end, are shown in brief.
Sự quy y là khởi điểm của tất cả các phẩm chất của các đệ tử, sự thực hành ban đầu và các uẩn giới (sīlakkhandha) của hữu học là ở giữa, và các uẩn giới của vô học là kết thúc—như vậy, tóm lại, tất cả các phẩm chất của ariya Saṅgha, tốt đẹp ở khởi đầu, giữa và kết thúc, đều đã được trình bày.
Evaṃ gāthāttayena saṅkhepato sakalaguṇasaṃkittanamukhena ratanattayassa paṇāmaṃ katvā idāni taṃ nipaccakāraṃ yathādhippetapayojane pariṇāmento ‘‘iti me’’tiādimāha.
Having thus made salutation to the Triple Gem by briefly praising all their qualities through the three verses, the author now states "iti me" and so on, dedicating that homage to its intended purpose.
Sau khi đã đảnh lễ Tam Bảo bằng cách tóm tắt tất cả các phẩm chất qua ba bài kệ như vậy, bây giờ, để hướng sự tôn kính đó đến mục đích đã định,* nói “iti me” (như vậy của tôi), v.v.
Tattha iti-saddo nidassane.
Therein, the word iti is for indication.
Ở đó, từ iti là để chỉ thị.
Tena gāthāttayena yathāvuttanayaṃ nidasseti.
By it, the mode stated in the three verses is indicated.
Với nó,* chỉ ra cách thức đã nói qua ba bài kệ.
Meti attānaṃ karaṇavacanena kattubhāvena niddisati.
Me indicates oneself in the agentive sense with the instrumental case.
Me chỉ định bản thân bằng cách dùng cách thức hành động (karaṇavacana) với vai trò chủ ngữ (kattubhāva).
Tassa ‘‘yaṃ puññaṃ mayā laddha’’nti pāṭhasesena sambandho, sampadānaniddeso vā eso, ‘‘atthī’’ti pāṭhaseso, sāminiddeso vā ‘‘yaṃ mama puññaṃ vandanāmaya’’nti.
Its connection is with the remaining part of the text, "the merit that I have gained," or this is an indication of the recipient, with the remaining part being "there is," or it is a possessive indication, "the merit of my veneration."
Nó liên hệ với phần còn lại của câu “phước báu mà tôi đã đạt được” (yaṃ puññaṃ mayā laddhaṃ), hoặc đây là sự chỉ định của sở tặng cách (sampadāna), với phần còn lại của câu là “có” (atthīti), hoặc là sự chỉ định của sở hữu cách (sāminiddesa) “phước báu của tôi là do sự đảnh lễ” (yaṃ mama puññaṃ vandanāmayaṃ).
Pasīdīyate pasannā, tādisā mati paññā, cittaṃ vā yassāti pasannamati, aññapadaliṅgappadhānattā imassa samāsapadassa ‘‘pasannamatino’’ti vuttaṃ.
That which is gladdened is pasannā (clear/serene). One who has such intelligence (mati) or wisdom (paññā) or mind (citta) is pasannamati (of serene mind). Because the other word's gender is predominant in this compound word, it is stated as "pasannamatino."
Được làm cho trong sáng là pasannā (trong sáng); người có trí tuệ (mati) hoặc tâm (citta) như vậy là pasannamati. Vì trong từ ghép này, danh từ khác (aññapada) là chủ yếu về giống, nên đã nói “pasannamatino”.
Ratiṃ nayati, janeti, vahatīti vā ratanaṃ, sattavidhaṃ, dasavidhaṃ vā ratanaṃ, tamiva imānīti neruttikā.
That which leads to, generates, or brings delight is a ratana (gem/jewel). The sevenfold or tenfold jewels. These (Buddha, Dhamma, Saṅgha) are like those, say the etymologists (neruttikā).
Cái gì mang lại, tạo ra, hoặc duy trì sự hoan hỷ (rati) thì gọi là ratana (báu vật), có bảy loại hoặc mười loại báu vật, những thứ này giống như vậy – đó là cách giải thích của các nhà ngữ nguyên.
Sadisakappanamaññatra pana yathāvuttavacanattheneva buddhādīnaṃ ratanabhāvo yujjati.
Apart from mere simile, the state of the Buddha and others as jewels is suitable only by the meaning of the word as stated.
Tuy nhiên, ngoài sự so sánh tương tự, trạng thái báu vật của Đức Phật và các vị khác chỉ hợp lý theo nghĩa đen đã nói.
Tesañhi ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinā (dī. ni. 1.157, 255) yathābhūtaguṇe āvajjantassa amatādhigamahetubhūtaṃ anappakaṃ pītipāmojjaṃ uppajjati.
For indeed, to one who reflects on their true qualities by "Such indeed is the Bhagavā" and so on, an immeasurable joy and gladness arises, which is the cause for the attainment of the Deathless.
Thật vậy, khi suy niệm về các phẩm chất chân thật của các vị ấy, như “Đức Thế Tôn ấy là như vậy” (itipi so bhagavā), v.v., một niềm hỷ lạc vô lượng, là nguyên nhân dẫn đến sự chứng đắc Niết Bàn (amata), sẽ phát sinh.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Cittīkatabhāvādayo ca anaññasādhāraṇā sātisayato buddhādīsuyeva labbhantīti.
And the state of being cherished and so on are unique and found pre-eminently only in the Buddha and others.
Và những trạng thái được tôn kính, v.v., là những phẩm chất độc đáo, chỉ có thể tìm thấy ở Đức Phật và các vị khác một cách siêu việt.
Vitthāro ratanasuttavaṇṇanāyaṃ (khu. pā. aṭṭha. 6.3; su. ni. aṭṭha. 1.226) gahetabbo.
The elaboration should be understood from the Ratanasutta-vaṇṇanā.
Chi tiết có thể tìm thấy trong Chú giải Ratanasutta.
Ayamattho pana nibbacanatthavasena na vutto, atha kenāti ce?
But if this meaning is not spoken of in terms of etymological explanation, then by what?
Tuy nhiên, ý nghĩa này không được nói theo nghĩa ngữ nguyên (nibbacanattha). Vậy thì theo nghĩa nào?
Loke ratanasammatassa vatthuno garukātabbatādiatthavasenāti saddavidū.
The scholars of language say it is spoken of in terms of the preciousness and venerability of things considered jewels in the world.
Các nhà ngữ pháp (saddavidū) nói rằng đó là theo nghĩa của sự đáng tôn trọng, v.v., của những vật được coi là báu vật trong thế gian.
Sādhūnañca ramanato, saṃsāraṇṇavā ca taraṇato, sugatinibbānañca nayanato ratanaṃ tulyatthasamāsavasena, alamatipapañcena.
And because they delight the virtuous, deliver from the ocean of saṃsāra, and lead to welfare and Nibbāna, they are ratana in the sense of a compound with a similar meaning. Enough of excessive proliferation.
Vì làm cho tâm của những người thiện lành hoan hỷ, vì vượt qua biển luân hồi, và vì dẫn đến thiện thú và Niết Bàn, nên gọi là ratana theo nghĩa từ ghép đồng nghĩa. Không cần phải giải thích quá dài dòng.
Ekasesapakappanena, puthuvacananibbacanena vā ratanāni.
They are jewels either by the conception of ekasesa or by the explanation of plural nouns.
Các báu vật (ratanāni) là do sự giả định về sự còn lại của một phần (ekasesapakappana) hoặc do sự giải thích theo số nhiều (puthuvacananibbacanena).
Tiṇṇaṃ samūho, tīṇi vā samāhaṭāni, tayo vā avayavā assāti tayaṃ, ratanānameva tayaṃ, nāññesanti ratanattayaṃ. Avayavavinimuttassa pana samudāyassa abhāvato tīṇi eva ratanāni tathā vuccanti, na samudāyamattaṃ, samudāyāpekkhāya pana ekavacanaṃ kataṃ.
A group of three, or three brought together, or that which has three constituents, is tayaṃ. Only the jewels are tayaṃ, not others, hence ratanattayaṃ. However, since there is no collection separate from its constituents, only the three jewels are so called, not merely a collection, but the singular form is used out of regard for the collection.
Sự tập hợp của ba, hay ba điều được tập hợp lại, hay có ba thành phần, nên gọi là tayaṃ. Chỉ là tayaṃ của các châu báu, không phải của những thứ khác, nên gọi là ratanattayaṃ (Tam Bảo). Tuy nhiên, vì không có sự tập hợp nào tách rời khỏi các thành phần, nên chỉ ba châu báu đó được gọi như vậy, không phải chỉ là một sự tập hợp. Nhưng vì xem xét đến sự tập hợp, nên đã dùng số ít.
Vandīyate vandanā, sāva vandanāmayaṃ yathā ‘‘dānamayaṃ sīlamaya’’nti (dī. ni. 3.305; itivu. 60; netti. 33).
That which is venerated is vandanā (veneration); that itself is vandanāmayaṃ (consisting of veneration), just as in ‘‘dānamayaṃ sīlamayaṃ’’ (consisting of giving, consisting of morality).
Điều được đảnh lễ gọi là vandanā (sự đảnh lễ). Chính sự đảnh lễ đó là vandanāmayaṃ (do sự đảnh lễ mà thành), như trong câu “dānamayaṃ sīlamayaṃ” (do sự bố thí mà thành, do sự trì giới mà thành).
Vandanā cettha kāyavācācittehi tiṇṇaṃ ratanānaṃ guṇaninnatā, thomanā vā.
And here, vandanā is the inclination of the mind towards the virtues of the Three Jewels, through body, speech, and mind, or it is praise.
Ở đây, vandanā là sự hướng tâm đến các đức tính của Tam Bảo bằng thân, khẩu, ý, hay là sự tán thán.
Apica tassā cetanāya sahajātādopakāreko saddhāpaññāsativīriyādisampayuttadhammo vandanā, tāya pakatanti vandanāmayaṃ yathā ‘‘sovaṇṇamayaṃ rūpiyamaya’’nti, atthato pana yathāvuttacetanāva.
Furthermore, the associated mental factors such as faith, wisdom, mindfulness, and effort, which are helpful to that volitional act of veneration, are vandanā. That which is made by it is vandanāmayaṃ, just as in ‘‘sovaṇṇamayaṃ rūpiyamayaṃ’’ (made of gold, made of silver). In essence, it is indeed the aforementioned volition itself.
Hơn nữa, vandanā là các pháp tương ưng như đức tin, trí tuệ, chánh niệm, tinh tấn, v.v., hỗ trợ cho ý chí đó (cetanā) theo cách đồng sinh, v.v. Điều được thực hiện bởi sự đảnh lễ đó gọi là vandanāmayaṃ, như “sovaṇṇamayaṃ rūpiyamayaṃ” (do vàng mà thành, do bạc mà thành). Nhưng về ý nghĩa thực sự, đó chính là ý chí đã nói trên.
Ratanattaye, ratanattayassa vā vandanāmayaṃ ratanattayavandanāmayaṃ. Pujjabhavaphalanibbattanato puññaṃ niruttinayena, attano kārakaṃ, santānaṃ vā punāti visodhetīti puññaṃ, sakammakattā dhātussa kāritavasena atthavivaraṇaṃ labbhati, saddanipphatti pana suddhavasenevāti saddavidū.
Ratanattayavandanāmayaṃ means the vandanāmayaṃ to the Ratanattaya (Triple Gem), or of the Ratanattaya. Puññaṃ (merit) means that which gives rise to venerable existences and results, according to the etymological method. It purifies or cleanses its doer or one's own continuum, hence puññaṃ. The meaning is derived by taking the root in the causative sense due to its transitive nature, but the formation of the word itself is only in the active sense, say the grammarians.
Sự đảnh lễ Tam Bảo, hay sự đảnh lễ đối với Tam Bảo, là ratanattayavandanāmayaṃ (do sự đảnh lễ Tam Bảo mà thành). Puññaṃ (phước) là điều sinh ra quả vị đáng được tôn kính, theo nghĩa từ nguyên. Điều thanh lọc người hành trì, hay dòng tâm thức của người hành trì, nên gọi là puññaṃ. Vì động từ có tính chất tác động, nên nghĩa giải thích được lấy theo cách thức tác động; nhưng các nhà ngữ pháp nói rằng sự hình thành từ chỉ theo cách thức thuần túy.
Evaṃ ratanattayassa nipaccakārakaraṇe payojanaṃ dassetvā idāni yassā dhammadesanāya atthaṃ saṃvaṇṇetukāmo, tadapi saṃvaṇṇetabbadhammabhāvena dassetvā guṇābhitthavanavisesena abhitthavetuṃ ‘‘dīghassā’’tiādimāha.
Having thus shown the purpose of bowing down to the Triple Gem, the author now, desiring to expound the meaning of the Dhamma teaching, indicates that Dhamma as worthy of exposition and then, with special praise of its qualities, says ‘‘dīghassā’’ (of the Dīgha), and so on.
Sau khi trình bày mục đích của việc đảnh lễ Tam Bảo như vậy, bây giờ, vị Luận sư muốn giải thích ý nghĩa của giáo pháp mà ngài sắp luận giải, nên đã trình bày giáo pháp đó như một đối tượng cần được luận giải, rồi để tán thán bằng những lời ca ngợi đặc biệt, ngài nói “dīghassā” (của Dīgha) và tiếp theo.
Ayañhi ācariyassa pakati, yadidaṃ taṃtaṃsaṃvaṇṇanāsu ādito tassa tassa saṃvaṇṇetabbadhammassa visesaguṇakittanena thomanā.
This is indeed the author's custom, that is, in these various expositions, to praise the Dhamma to be expounded from the beginning by proclaiming its special qualities.
Đây là thói quen của vị Luận sư, đó là ngay từ đầu các bản luận giải, ngài tán thán giáo pháp cần được luận giải bằng cách ca ngợi các đức tính đặc biệt của nó.
Tathā hi tesu tesu papañcasūdanīsāratthapakāsanīmanorathapūraṇīaṭṭhasālinīādīsu yathākkamaṃ ‘‘paravādamathanassa, ñāṇappabhedajananassa, dhammakathikapuṅgavānaṃ vicittapaṭibhānajananassa,
Thus, in the Papañcasūdanī, Sāratthappakāsanī, Manorathapūraṇī, Aṭṭhasālinī, and so forth, there is praise, in due order, of ‘‘that which crushes the doctrines of others, that which produces various kinds of knowledge, that which produces diverse and brilliant insights for excellent Dhamma preachers,
Thật vậy, trong các tác phẩm như Papañcasūdanī, Sāratthappakāsinī, Manorathapūraṇī, Aṭṭhasālinī, v.v., theo thứ tự, có những lời tán thán như “của giáo pháp tiêu diệt các học thuyết sai lầm khác, của giáo pháp sinh ra các loại trí tuệ, của giáo pháp sinh ra những lời biện tài phong phú cho các vị pháp sư ưu tú,
Thomanā katā.
Praise has been made.
Lời tán thán đã được thực hiện.
Tattha dīghassāti dīghanāmakassa.
There, dīghassā means of that named Dīgha.
Ở đó, dīghassā có nghĩa là của Dīgha-Nikāya.
Dīghasuttaṅkitassāti dīghehi abhiāyatavacanappabandhavantehi suttehi lakkhitassa, anena ‘‘dīgho’’ti ayaṃ imassa āgamassa atthānugatā samaññāti dasseti.
Dīghasuttaṅkitassā means marked by suttas that have very long sequences of words. By this, he shows that ‘‘Dīgha’’ is a name consistent with the meaning of this Āgama.
Dīghasuttaṅkitassā có nghĩa là được đánh dấu bởi các bài kinh dài với chuỗi lời nói rất dài. Điều này cho thấy rằng tên “Dīgha” này là một danh xưng phù hợp với ý nghĩa của tập Āgama này.
Nanu ca suttāniyeva āgamo, kathaṃ so tehi aṅkīyatīti?
But are not the suttas themselves the Āgama? How then is it marked by them?
Há chẳng phải các bài kinh (sutta) chính là Āgama sao? Vậy làm sao Āgama lại được đánh dấu bởi các bài kinh đó?
Saccametaṃ paramatthato, paññattito pana suttāni upādāya āgamabhāvassa paññattattā avayavehi suttehi avayavībhūto āgamo aṅkīyati.
This is true in the ultimate sense, but in the conventional sense, since the nature of the Āgama is designated by taking the suttas as its basis, the Āgama, which is composed of parts, is marked by the suttas, its parts.
Điều này đúng theo nghĩa tối hậu (paramattha), nhưng theo nghĩa chế định (paññatti), vì Āgama được chế định dựa trên các bài kinh, nên Āgama, vốn là tổng thể, được đánh dấu bởi các bài kinh là các thành phần của nó.
Yatheva hi atthabyañjanasamudāye ‘‘sutta’’nti vohāro, evaṃ suttasamudāye āgamavohāroti.
Just as the collection of meaning and expression is conventionally called ‘‘sutta’’, so too is the collection of suttas conventionally called Āgama.
Cũng như cách gọi “sutta” được dùng cho một tập hợp các ý nghĩa và lời nói, thì cách gọi “Āgama” được dùng cho một tập hợp các bài kinh.
Paṭiccasamuppādādinipuṇatthabhāvato nipuṇassa. Āgacchanti attatthaparatthādayo ettha, etena, etasmāti vā āgamo, uttamaṭṭhena, patthanīyaṭṭhena ca so varoti āgamavaro. Apica āgamasammatehi bāhirakapaveditehi bhāratapurāṇakathānarasīhapurāṇakathādīhi varotipi āgamavaro, tassa.
Nipuṇassa (subtle) means subtle due to the profound meaning of dependent origination (paṭiccasamuppāda) and so forth. That which benefits oneself and others, etc., come to or from it, or by it, is āgamo (collection of discourses, canon); and that is excellent in the highest sense and the desirable sense, hence āgamavaro (the excellent Āgama). Furthermore, it is also āgamavaro because it is superior to external teachings esteemed as āgamas, such as the ancient Indian narratives (Bhāratapurāṇakathā) and Narasīhapurāṇakathā; it refers to this Dīgha Nikāya.
Nipuṇassa (vi diệu) vì có ý nghĩa sâu sắc như Duyên Khởi (Paṭiccasamuppāda), v.v. Āgamo (kinh điển) là nơi, là phương tiện, hay từ đó mà các lợi ích cho bản thân và người khác đến. Và Āgama đó là tối thượng (vara) theo nghĩa cao quý và đáng mong ước, nên gọi là āgamavaro. Hơn nữa, Āgama đó là tối thượng hơn các câu chuyện cổ Ấn Độ như Bhārata Purāṇa Kathā, Narasīha Purāṇa Kathā, v.v., được truyền bá bởi những người ngoại đạo, nên cũng gọi là āgamavaro, của Āgama đó.
Buddhānamanubuddhā buddhānubuddhā, buddhānaṃ saccapaṭivedhaṃ anugamma paṭividdhasaccā aggasāvakādayo ariyā, tehi atthasaṃvaṇṇanāvasena, guṇasaṃvaṇṇanāvasena ca saṃvaṇṇitoti tathā.
Those who attained Awakening after the Buddhas are buddhānubuddhā. These are the noble ones, such as the chief disciples, who have penetrated the truths following the Buddhas' penetration of the truths. It is expounded by them in terms of explaining meaning and in terms of praising virtues, hence it is so described.
Những người giác ngộ theo sau chư Phật là buddhānubuddhā. Đó là các bậc Thánh như Đại Thanh văn, v.v., những người đã chứng ngộ chân lý theo sự chứng ngộ chân lý của chư Phật. Giáo pháp này được các vị ấy luận giải theo cách giải thích ý nghĩa và theo cách tán thán các đức tính, nên được gọi như vậy.
Atha vā buddhā ca anubuddhā ca, tehi saṃvaṇṇito yathāvuttanayenāti tathā, tassa.
Alternatively, the Buddhas and those who attained Awakening after them (Anubuddhās), by them it was expounded in the aforementioned manner, hence it is so described; it refers to that.
Hoặc, chư Phật và các bậc giác ngộ theo sau chư Phật (anubuddhā), giáo pháp này được các vị ấy luận giải theo phương pháp đã nêu trên, nên được gọi như vậy, của giáo pháp đó.
Sammāsambuddheneva hi tiṇṇampi piṭakānaṃ atthasaṃvaṇṇanākkamo bhāsito, tato paraṃ saṅgāyanādivasena sāvakehīti ācariyā vadanti.
Indeed, the method of expounding the meaning of all three Piṭakas was taught by the Sammāsambuddha Himself, and thereafter by the disciples through the recitations (Saṅgāyanā) and so on, so say the teachers.
Các vị Luận sư nói rằng chính Đức Sammāsambuddha đã giảng giải phương pháp luận giải ý nghĩa của cả ba Tạng, sau đó các Thanh văn đã luận giải theo cách kết tập, v.v.
Vuttañca majjhimāgamaṭṭhakathāya upālisuttavaṇṇanāyaṃ ‘‘veyyākaraṇassāti vitthāretvā atthadīpakassa.
And it is said in the Upālisuttavaṇṇanā of the Majjhimāgamaṭṭhakathā: ‘‘Veyyākaraṇassāti means of the one who explains the meaning in detail.
Và trong Upālisuttavaṇṇanā của Majjhimāgamaṭṭhakathā có nói: “Veyyākaraṇassāti có nghĩa là của giáo pháp được giải thích rộng rãi và làm sáng tỏ ý nghĩa.
Bhagavatā hi abyākataṃ tantipadaṃ nāma natthi, sabbesaṃyeva attho kathito’’ti (ma. ni. aṭṭha. 3.76).
For there is no canonical passage that was not expounded by the Blessed One; the meaning of all of them was taught.’’
Thật vậy, không có một từ ngữ nào trong giáo lý mà Đức Thế Tôn chưa giải thích; ý nghĩa của tất cả đều đã được Ngài giảng giải.”
Saddhāvahaguṇassāti buddhādīsu pasādāvahaguṇassa.
Saddhāvahaguṇassā means possessing the quality of inspiring faith in the Buddhas and so forth.
Saddhāvahaguṇassā có nghĩa là có đức tính mang lại niềm tin nơi Đức Phật, v.v.
Nanu ca sabbampi buddhavacanaṃ tepiṭakaṃ saddhāvahaguṇameva, atha kasmā ayamaññasādhāraṇaguṇena thomitoti?
Now, is not all of the Buddha’s three-piṭaka discourse endowed with the quality of inspiring faith? Why then is this (Dīgha Nikāya) praised with a quality common to others?
Há chẳng phải tất cả lời Phật dạy trong Tam Tạng đều có đức tính mang lại niềm tin sao? Vậy tại sao Āgama này lại được tán thán bằng một đức tính chung cho những Āgama khác?
Sātisayato imassa tagguṇasampannattā.
Because this Dīgha Nikāya is endowed with that quality to an extraordinary degree.
Vì Āgama này có đức tính đó một cách vượt trội.
Ayañhi āgamo brahmajālādīsu sīladiṭṭhādīnaṃ anavasesaniddesādivasena, mahāpadānādīsu (dī. ni. 2.3) purimabuddhānampi guṇaniddesādivasena, pāthikasuttādīsu (dī. ni. 3.1.4) titthiye madditvā appaṭivattiyasīhanādanadanādivasena, anuttariyasuttādīsu visesato buddhaguṇavibhāvanena ratanattaye sātisayaṃ saddhaṃ āvahatīti.
For this Āgama inspires extraordinary faith in the Triple Gem, due to the exhaustive description of virtues, views, and so forth in the Brahmajāla Sutta and others; due to the description of the qualities of previous Buddhas in the Mahāpadāna Sutta and others; due to crushing sectarians and proclaiming an unassailable lion’s roar in the Pāthika Sutta and others; and especially due to the clear exposition of the Buddha’s qualities in the Anuttariya Suttas and others.
Thật vậy, Āgama này mang lại niềm tin vượt trội vào Tam Bảo bằng cách: trong Brahmajāla, v.v., trình bày chi tiết về các giới và tà kiến, v.v.; trong Mahāpadāna, v.v., trình bày các đức tính của chư Phật quá khứ, v.v.; trong Pāthika Sutta, v.v., bằng cách khuất phục các ngoại đạo và cất tiếng rống sư tử không thể bị khuất phục, v.v.; và trong Anuttariya Sutta, v.v., đặc biệt bằng cách làm rõ các đức tính của Đức Phật.
Evaṃ saṃvaṇṇetabbadhammassa abhitthavanampi katvā idāni saṃvaṇṇanāya sampati vakkhamānāya āgamanavisuddhiṃ dassetuṃ ‘‘atthappakāsanattha’’ntiādimāha.
Having thus also praised the Dhamma to be expounded, the author now, to show the purity of the source of the exposition that is about to be made, states ‘‘atthappakāsanattha’’ (for the purpose of revealing the meaning), and so on.
Sau khi tán thán giáo pháp cần được luận giải như vậy, bây giờ để trình bày sự thanh tịnh của nguồn gốc của bản luận giải sắp được nói đến, ngài nói “atthappakāsanattha” (vì mục đích làm sáng tỏ ý nghĩa) và tiếp theo.
Imāya hi gāthāya saṅgītittayamāruḷhadīghāgamaṭṭhakathātova sīhaḷabhāsāmattaṃ vinā ayaṃ vakkhamānasaṃvaṇṇanā āgatā, nāññato, tadeva kāraṇaṃ katvā vattabbā, nāññanti attano saṃvaṇṇanāya āgamanavisuddhiṃ dasseti.
Truly, it is with this verse that this commentary, which is about to be explained, has come only from the old Dīgha Nikāya Aṭṭhakathā that was ascended to the three Saṅgītis, without merely the Sīhaḷa language, and it should be stated that this very reason, and no other, demonstrates the purity of the commentary's origin.
Quả thật, bản chú giải sắp được nói đến này đã xuất hiện từ bản Chú giải Dīgha-āgama cổ điển đã được kết tập ba lần, ngoại trừ phần tiếng Sinhala; nó không đến từ bất kỳ nguồn nào khác. Chỉ nên nói rằng nó có nguyên nhân từ đó, chứ không phải từ nơi nào khác. Như vậy, nó thể hiện sự thuần khiết về nguồn gốc của bản chú giải của chính mình.
Aparo nayo – paramanipuṇagambhīraṃ buddhavisayamāgamavaraṃ attano baleneva vaṇṇayissāmīti aññehi vattumpi asakkuṇeyyattā saṃvaṇṇanānissayaṃ dassetumāha ‘‘atthappakāsanattha’’ntiādi.
Another method: because others would be unable to expound the profound and subtle domain of the Buddha, the excellent Āgama, by their own power, the Ācariya states "for the elucidation of the meaning," and so forth, to show the authority of this new commentary.
Một phương pháp khác là, không ai có thể nói rằng “Tôi sẽ giải thích giáo điển cao quý, là đối tượng của chư Phật, vô cùng tinh tế và sâu sắc, chỉ bằng sức mạnh của riêng tôi”, do đó, để trình bày sự phụ thuộc vào bản chú giải, thầy đã nói “atthappakāsanattha” (vì mục đích làm sáng tỏ ý nghĩa), v.v.
Imāya hi pubbācariyānubhāvaṃ nissāyeva tassa atthaṃ vaṇṇayissāmīti attano saṃvaṇṇanānissayaṃ dasseti.
Indeed, with this verse, the author shows the authority of his own commentary, saying that he will explain the meaning of that Dīgha Nikāya Pāḷi text solely by relying on the power and wisdom of the ancient teachers.
Quả thật, bằng câu kệ này, thầy trình bày sự phụ thuộc vào bản chú giải của mình, rằng “Tôi sẽ giải thích ý nghĩa của nó chỉ dựa vào ảnh hưởng của các vị đạo sư tiền bối”.
Tattha ‘‘atthappakāsanattha’’nti pāṭhattho, sabhāvattho, ñeyyattho, pāṭhānurūpattho, tadanurūpattho, sāvasesattho, nivarasesattho, nītattho, neyyatthotiādinā anekappakārassa atthassa pakāsanatthāya, pakāsanāya vā.
Therein, ‘‘atthappakāsanattha’’nti means for the elucidation of meaning, or for the elucidation of many kinds of meaning such as the literal meaning, the essential meaning, the knowable meaning, the meaning according to the text, the meaning according to that (commentary), the partial meaning, the complete meaning, the explicit meaning, the implicit meaning, and so on.
Trong đó, “atthappakāsanattha” (vì mục đích làm sáng tỏ ý nghĩa) có nghĩa là vì mục đích làm sáng tỏ nhiều loại ý nghĩa như nghĩa văn tự, nghĩa bản chất, nghĩa cần biết, nghĩa phù hợp với văn bản, nghĩa phù hợp với điều đó, nghĩa có phần còn lại, nghĩa không còn lại, nghĩa quyết định, nghĩa cần suy luận, v.v., hoặc vì sự làm sáng tỏ.
Gāthābandhasampattiyā dvibhāvo.
There are two forms for the completeness of the verse construction.
Có hai cách diễn đạt để hoàn thành cấu trúc kệ.
Attho kathīyati etāyāti atthakathā, sāyeva aṭṭhakathā ttha-kārassa ṭṭha-kāraṃ katvā yathā ‘‘dukkhassa pīḷanaṭṭho’’ti (paṭi. ma. 1.17; 2.8), ayañca sasaññogavidhi ariyājātibhāvato.
That by which meaning is explained is called atthakathā (explanation of meaning); that itself becomes aṭṭhakathā by changing ‘ttha’ to ‘ṭṭha’, just as in ‘‘dukkhassa pīḷanaṭṭho’’ (the meaning of suffering is oppression); this conjunction rule (sasaññogavidhi) exists because it is an Aryan verse (ariyājāti).
“Attho kathīyati etāyāti” (Ý nghĩa được giải thích bằng điều này) nên đó là atthakathā (bản giải thích ý nghĩa). Chính nó là aṭṭhakathā (chú giải), bằng cách chuyển âm “ttha” thành “ṭṭha”, giống như “dukkhassa pīḷanaṭṭho” (nghĩa là sự áp bức của khổ). Và phương pháp kết hợp này là do tính chất cao quý của câu kệ.
Akkharacintakāpi hi ‘‘tathānaṃṭṭha yuga’’nti lakkhaṇaṃ vatvā idamevudāharanti.
Indeed, grammarians also cite this very example when stating the rule ‘‘tathānaṃṭṭha yuga’’ (the conjunction of ‘tha’ and ‘yuga’).
Các nhà ngữ pháp học cũng, sau khi nói định nghĩa “tathānaṃṭṭha yuga”, họ đưa ra ví dụ chính là từ này.
Āditotiādimhi paṭhamasaṅgītiyaṃ.
Ādito means at the first Saṅgīti.
Ādito (ban đầu) có nghĩa là trong kỳ kết tập đầu tiên.
Chaḷabhiññatāya paramena cittavasībhāvena samannāgatattā, jhānādīsu pañcavasitā sabbhāvato ca vasino, therā mahākassapādayo, tesaṃ satehi pañcahi. Yā saṅgītāti yā aṭṭhakathā atthaṃ pakāsetuṃ yuttaṭṭhāne ‘‘ayametassa attho, ayametassa attho’’ti saṅgahetvā vuttā.
They are called vasino (masters) because they were endowed with the six supernormal powers (chalabhiñña) and the highest mastery of mind (cittavasībhāva), and because the five masteries (pañcavasitā) in jhāna and so on were present, referring to the Elder Mahākassapa and others, and by five hundred of them. Yā Saṅgītā means the Aṭṭhakathā that was recited, gathering and stating, "this is its meaning, this is its meaning," in appropriate places to elucidate the meaning.
Vì được trang bị sáu thắng trí (chaḷabhiññatāya) và sự thành thạo tối thượng về tâm (paramena cittavasībhāvena), và vì có năm sự thành thạo (pañcavasitā) trong các thiền định (jhānādīsu), v.v., nên các vị Trưởng lão như Mahākassapa, v.v., được gọi là vasino (những bậc có sự thành thạo). Tesaṃ satehi pañcahi (bởi năm trăm vị đó). Yā saṅgītā (bản chú giải đã được kết tập) có nghĩa là bản chú giải đã được tập hợp và trình bày tại những chỗ thích hợp để làm sáng tỏ ý nghĩa, bằng cách nói “đây là ý nghĩa của điều này, đây là ý nghĩa của điều này”.
Anusaṅgītā ca pacchāpīti na kevalaṃ paṭhamasaṅgītiyameva, atha kho pacchā dutiyatatiyasaṅgītīsupi.
Anusaṅgītā ca pacchāpīti means not only at the first Saṅgīti, but also later at the second and third Saṅgītis.
Anusaṅgītā ca pacchāpi (và cũng được kết tập sau đó) có nghĩa là không chỉ trong kỳ kết tập đầu tiên, mà còn trong các kỳ kết tập thứ hai và thứ ba sau đó.
Na ca pañcahi vasisatehi ādito saṅgītāyeva, api tu yasattherādīhi anusaṅgītā cāti saha samuccayena attho veditabbo.
The meaning should be understood as: it was not only recited by the five hundred masters from the beginning, but also recited again by Elders such as Yasa and others, in conjunction.
Và không chỉ được kết tập ban đầu bởi năm trăm vị có sự thành thạo, mà còn được kết tập lại bởi các vị Trưởng lão như Yasa, v.v., ý nghĩa này nên được hiểu kèm theo sự tổng hợp.
Samuccayadvayañhi paccekaṃ kiriyākālaṃ samuccinoti.
The two conjunctions each unify the time of the action.
Thật vậy, hai từ tổng hợp (samuccayadvayaṃ) tập hợp riêng lẻ các hành động và thời gian.
Atha porāṇaṭṭhakathāya vijjamānāya kimetāya adhunā puna katāya saṃvaṇṇanāyāti punaruttiyā, niratthakatāya ca dosaṃ samanussaritvā taṃ pariharanto ‘‘sīhaḷadīpa’’ntiādimāha.
Then, remembering the fault of repetition and uselessness—what is the purpose of this commentary being made now when an old Aṭṭhakathā already exists?—the author avoids this by stating ‘‘sīhaḷadīpa’’ntiādi (referring to the island of Sīhaḷa and so forth).
Sau đó, khi có một bản chú giải cổ điển đã tồn tại, thì việc tạo ra một bản chú giải mới này có ích lợi gì? Nhận thức được lỗi lặp lại và vô ích này, để tránh nó, thầy đã nói “sīhaḷadīpa” (đảo Tích Lan), v.v.
Taṃ pariharaṇeneva hi imissā saṃvaṇṇanāya nimittaṃ dasseti.
Indeed, by avoiding that fault, the author indicates the purpose of this commentary.
Thật vậy, chỉ bằng cách tránh lỗi đó, thầy đã trình bày nguyên nhân của bản chú giải này.
Tattha sīhaṃ lāti gaṇhātīti sīhaḷo la-kārassa ḷa-kāraṃ katvā yathā ‘‘garuḷo’’ti.
Therein, ‘‘sīhaḷo’’ (Lion-man) means one who seizes a lion (sīhaṃ lāti gaṇhāti), with the ‘la’ changed to ‘ḷa’, just as in ‘‘garuḷo’’ (garuḷa bird).
Trong đó, sīhaḷo (người Tích Lan) là người bắt hoặc nắm giữ sư tử, bằng cách thay chữ “la” thành “ḷa”, giống như “garuḷo” (chim thần Garuda).
Tasmiṃ vaṃse ādipuriso sīhakumāro, tabbaṃsajātā pana tambapaṇṇidīpe khattiyā, sabbepi ca janā taddhitavasena, sadisavohārena vā sīhaḷā, tesaṃ nivāsadīpopi taddhitavasena, ṭhānīnāmena vā ‘‘sīhaḷo’’ti veditabbo.
In that lineage, the progenitor was Prince Sīha, but the Khattiyas and all people born in his lineage on the island of Tambapaṇṇi are called Sīhaḷas by taddhita derivation or by similar designation; their dwelling island is also to be understood as ‘‘sīhaḷo’’ by taddhita derivation or by the name of the place itself.
Trong dòng dõi đó, vị tổ tiên là hoàng tử Sīha. Tuy nhiên, các vị khattiya (chiến sĩ) và tất cả mọi người sinh ra trong dòng dõi đó ở đảo Tambapaṇṇi (Tích Lan) đều được gọi là Sīhaḷā (người Tích Lan) theo quy tắc taddhita (phái sinh) hoặc theo cách gọi tương tự. Hòn đảo nơi họ cư trú cũng nên được biết đến là “sīhaḷo” (Tích Lan) theo quy tắc taddhita hoặc theo tên địa phương.
Jalamajjhe dippati, dvidhā vā āpo ettha sandatīti dipo, soyeva dīpo, bhedāpekkhāya tesaṃ dīpoti tathā.
An island (dīpo) shines amidst water, or where water flows in two ways; this is dīpo, and thus it is called their island with reference to differentiation.
Dīpo (hòn đảo) là nơi tỏa sáng giữa nước, hoặc nơi nước chảy theo hai dòng. Chính nó là dīpo. Theo nghĩa phân biệt, đó là hòn đảo của họ, nên là như vậy.
Panasaddo arucisaṃsūcane, tena kāmañca sā saṅgītittayamāruḷhā, tathāpi puna evaṃbhūtāti aruciyabhāvaṃ saṃsūceti.
The word pana indicates disapproval; by this, it suggests a sense of displeasure, meaning that although that Aṭṭhakathā was indeed ascended to the three Saṅgītis, it has nonetheless become like this again.
Từ pana (nhưng) biểu thị sự không hài lòng. Do đó, mặc dù bản chú giải đó đã được kết tập ba lần, nhưng vẫn còn như vậy, điều này biểu thị sự không hài lòng.
Tadatthasambandhatāya pana purimagāthāya ‘‘kāmañca saṅgītā anusaṅgītā cā’’ti sānuggahatthayojanā sambhavati.
Indeed, due to its connection with that meaning, in the preceding verse, the phrase ‘‘kāmañca saṅgītā anusaṅgītā cā’’ (although it was recited and re-recited) can be understood with a meaning of favor.
Tuy nhiên, do mối liên hệ ý nghĩa đó, trong câu kệ trước, có thể có cách giải thích với ý nghĩa hỗ trợ là “kāmañca saṅgītā anusaṅgītā cā” (mặc dù đã được kết tập và kết tập lại).
Aññatthāpi hi tathā dissatīti.
For such is also seen elsewhere.
Vì điều đó cũng được thấy ở những nơi khác.
Ābhatāti jambudīpato ānītā.
Ābhatā means brought from Jambudīpa.
Ābhatā (được mang đến) có nghĩa là được mang đến từ Jambudīpa (Ấn Độ).
Athāti saṅgītikālato pacchā, evaṃ sati ābhatapadena sambandho.
Athā means after the time of the Saṅgīti; in this case, it connects with the word ābhatā.
Athā (sau đó) có nghĩa là sau thời kỳ kết tập. Trong trường hợp này, nó liên quan đến từ ābhatā.
Athāti vā mahāmahindattherenābhatakālato pacchā, evaṃ sati ṭhapitapadena sambandho.
Or, athā means after the time when it was brought by the Elder Mahā Mahinda; in this case, it connects with the word ṭhapitā (established).
Hoặc Athā có nghĩa là sau thời kỳ được Trưởng lão Mahāmahinda mang đến. Trong trường hợp này, nó liên quan đến từ ṭhapitā (được đặt/được viết).
Sā hi dhammasaṅgāhakattherehi paṭhamaṃ tīṇi piṭakāni saṅgāyitvā tassa atthasaṃvaṇṇanānurūpeneva vācanāmaggaṃ āropitattā tisso saṅgītiyo āruḷhāyeva, tato pacchā ca mahāmahindattherena tambapaṇṇidīpamābhatā, pacchā pana tambapaṇṇiyehi mahātherehi nikāyantaraladdhisaṅkarapariharaṇatthaṃ sīhaḷabhāsāya ṭhapitāti.
Indeed, that Aṭṭhakathā was already ascended to the three Saṅgītis because the Elders who recited the Dhamma first recited the three Piṭakas and then arranged the method of recitation strictly in accordance with its commentary on meaning; then, afterwards, it was brought to the island of Tambapaṇṇi by the Elder Mahā Mahinda, and later it was established in the Sīhaḷa language by the great Elders of Tambapaṇṇi to prevent the mixing of doctrines from other sects.
Thật vậy, bản chú giải đó đã được đưa vào ba kỳ kết tập, vì các vị Trưởng lão kết tập Pháp đã kết tập ba Tạng Pāli trước, và sau đó đã đưa nó vào con đường tụng đọc theo đúng bản chú giải ý nghĩa của nó. Sau đó, Trưởng lão Mahāmahinda đã mang nó đến đảo Tambapaṇṇi. Tuy nhiên, sau đó, các vị Đại Trưởng lão ở Tambapaṇṇi đã ṭhapitā (viết lại) nó bằng sīhaḷabhāsāya (tiếng Sinhala) để tránh sự pha trộn với các học thuyết của các bộ phái khác.
Ācariyadhammapālatthero pana pacchimasambandhameva duddasattā pakāseti.
However, the teacher Elder Dhammapāla explains only the latter connection because of its difficulty to discern.
Tuy nhiên, Trưởng lão Ācariya Dhammapāla đã làm sáng tỏ mối liên hệ sau này vì nó khó thấy.
Tathā ‘‘dīpavāsīnamatthāyā’’ti idampi ‘‘ṭhapitā’’ti ca ‘‘apanetvā āropento’’ti ca etehi padehi sambajjhitabbaṃ.
Likewise, this ‘‘dīpavāsīnamatthāyā’’ti (for the benefit of the islanders) must be connected with the words ‘‘ṭhapitā’’ (established) and ‘‘apanetvā āropento’’ (removing and establishing).
Tương tự, “dīpavāsīnamatthāyā” (vì lợi ích của cư dân trên đảo) cũng nên được liên kết với các từ “ṭhapitā” (được đặt/viết) và “apanetvā āropento” (loại bỏ và đưa vào).
Ekapadampi hi āvuttiyādinayehi anekatthasambandhamupagacchati.
Indeed, even a single word can connect with multiple meanings through methods such as repetition.
Thật vậy, ngay cả một từ cũng có thể có nhiều mối liên hệ ý nghĩa thông qua các phương pháp như lặp lại, v.v.
Purimasambandhena cettha sīhaḷadīpavāsīnamatthāya nikāyantaraladdhisaṅkarapariharaṇena sīhaḷabhāsāya ṭhapitāti tambapaṇṇiyattherehi ṭhapanapayojanaṃ dasseti.
By the former connection, it shows the purpose of its establishment by the Elders of Tambapaṇṇi: that it was established in the Sīhaḷa language for the benefit of the inhabitants of the Sīhaḷa island, by preventing the mixing of doctrines from other sects.
Với mối liên hệ trước, ở đây, nó trình bày mục đích của việc các vị Trưởng lão Tambapaṇṇi đặt bản chú giải bằng tiếng Sinhala là vì lợi ích của cư dân đảo Tích Lan, bằng cách tránh sự pha trộn với các học thuyết của các bộ phái khác.
Pacchimasambandhena pana imāya saṃvaṇṇanāya jambudīpavāsīnaṃ, aññadīpavāsīnañca atthāya sīhaḷabhāsāpanayanassa, tantinayānucchavikabhāsāropanassa ca payojananti.
By the latter connection, it shows the purpose of removing the Sīhaḷa language and establishing it in a language suitable for the Pāḷi tradition, for the benefit of the inhabitants of Jambudīpa and other islands, with this commentary.
Tuy nhiên, với mối liên hệ sau, mục đích của việc loại bỏ tiếng Sinhala và đưa vào một ngôn ngữ phù hợp với phương pháp giáo điển cho bản chú giải này là vì lợi ích của cư dân Jambudīpa và cư dân các đảo khác.
Mahāissariyattā mahindoti rājakumārakāle nāmaṃ, pacchā pana guṇamahantatāya mahāmahindoti vuccati.
Due to his great power and authority, his name was Mahinda in his princely state, but later, due to the greatness of his virtues, he was called Mahā Mahinda.
Vì có quyền lực lớn, nên Mahinda là tên của ngài khi còn là hoàng tử. Tuy nhiên, sau đó, vì sự vĩ đại về phẩm hạnh, ngài được gọi là Mahāmahinda.
Sīhaḷabhāsā nāma anekakkharehi ekatthassāpi voharaṇato paresaṃ voharituṃ atidukkarā kañcukasadisā sīhaḷānaṃ samudāciṇṇā bhāsā.
The Sīhaḷa language (Sīhaḷabhāsā) is a language customary among the Sīhaḷas, which is extremely difficult for others to use, resembling a cloak, due to the expression of even one meaning with many characters.
Sīhaḷabhāsā (tiếng Sinhala) là một ngôn ngữ được người Sinhala sử dụng, rất khó để người khác sử dụng, giống như một cái áo giáp, do việc sử dụng nhiều chữ cái cho cùng một ý nghĩa.
Evaṃ hotu porāṇaṭṭhakathāya, adhunā kariyamānā pana aṭṭhakathā kathaṃ karīyatīti anuyoge sati imissā aṭṭhakathāya karaṇappakāraṃ dassetumāha ‘‘apanetvānā’’tiādi.
Let it be so for the old Aṭṭhakathā; but how is the Aṭṭhakathā now being made? If such a question arises, the teacher states ‘‘apanetvānā’’tiādi (removing, etc.) to show the method of making this Aṭṭhakathā.
Nếu có câu hỏi rằng “Nếu bản chú giải cổ điển đã tồn tại, thì bản chú giải đang được tạo ra bây giờ được tạo ra như thế nào?”, thì để trình bày cách tạo ra bản chú giải này, thầy đã nói “apanetvānā” (sau khi loại bỏ), v.v.
Tattha tato mūlaṭṭhakathāto sīhaḷabhāsaṃ apanetvā potthake anāropitabhāvena niraṅkaritvāti sambandho, etena ayaṃ vakkhamānā aṭṭhakathā saṅgītittayamāropitāya mūlaṭṭhakathāya sīhaḷabhāsāpanayanamattamaññatra atthato saṃsandati ceva sameti ca yathā ‘‘gaṅgodakena yamunodaka’’nti dasseti.
Therein, the connection is that the Sīhaḷa language was removed from that original Aṭṭhakathā and eliminated by not being included in the book; by this, it shows that this commentary, which is about to be explained, corresponds and agrees with the original Aṭṭhakathā that was ascended to the three Saṅgītis, except for the mere removal of the Sīhaḷa language, just as the water of the Gaṅgā corresponds and agrees with the water of the Yamunā.
Trong đó, mối liên hệ là “sau khi loại bỏ tiếng Sinhala khỏi bản chú giải gốc đó, và loại bỏ nó bằng cách không đưa vào sách”. Bằng cách này, nó cho thấy rằng bản chú giải sắp được nói đến này, ngoại trừ việc loại bỏ tiếng Sinhala, hoàn toàn phù hợp và tương đồng về ý nghĩa với bản chú giải gốc đã được đưa vào ba kỳ kết tập, giống như nước sông Hằng và nước sông Yamunā.
‘‘Manorama’’ miccādīni ‘‘bhāsa’’nti etassa sabhāvaniruttibhāvadīpakāni visesanāni.
‘‘Manorama’’ and so on are adjectives clarifying the nature of the word ‘‘bhāsa’’ (language), indicating it is a natural etymological term.
Các từ “manorama” (dễ chịu cho tâm trí), v.v., là những tính từ làm sáng tỏ bản chất của từ “bhāsa” (ngôn ngữ) là một ngôn ngữ tự nhiên và chính xác.
Sabhāvaniruttibhāvena hi paṇḍitānaṃ manaṃ ramayatīti manoramā. Tanoti atthametāya, tanīyati vā atthavasena vivarīyati, vaṭṭato vā satte tāreti, nānātthavisayaṃ vā kaṅkhaṃ taranti etāyāti tanti, pāḷi.
Indeed, by its nature as an etymologically correct language, it delights the minds of the wise, and therefore it is manoramā (mind-delighting). That by which meaning is expounded, or by which meaning is explained in detail, or that which leads beings across saṃsāra, or by which diverse doubts are overcome, is called tanti, which is Pāḷi.
Thật vậy, vì bản chất là ngôn ngữ tự nhiên và chính xác, ngôn ngữ nào làm cho tâm trí của các bậc hiền trí vui vẻ thì đó là manoramā. Vì ý nghĩa được mở rộng bởi nó, hoặc ý nghĩa được giải thích theo nghĩa, hoặc nó cứu chúng sinh khỏi vòng luân hồi, hoặc người ta vượt qua sự nghi ngờ về nhiều ý nghĩa bởi nó, nên đó là tanti (giáo điển), Pāli.
Tassā nayasaṅkhātāya gatiyā chaviṃ chāyaṃ anugatāti tantinayānucchavikā. Asabhāvaniruttibhāsantarasaṃkiṇṇadosavirahitatāya vigatadosā, tādisaṃ sabhāvaniruttibhūtaṃ –
That which follows the essence, the nuance, of its method, which is called naya, is tantinayānucchavikā (suitable to the Pāḷi method). It is vigatadosā (faultless) because it is free from the fault of being mixed with other languages that are not naturally etymological; such a naturally etymological language—
Vì nó theo sau sắc thái và bóng dáng của con đường được gọi là phương pháp của nó, nên đó là tantinayānucchavikā (phù hợp với phương pháp giáo điển). Vì nó không có lỗi pha trộn với các ngôn ngữ không phải là ngôn ngữ tự nhiên và chính xác, nên nó là vigatadosā (không có lỗi), một ngôn ngữ tự nhiên và chính xác như vậy –
Samayaṃ avilomentoti siddhantamavirodhento, iminā pana atthadosābhāvamāha.
Samayaṃ avilomento means not contradicting the established doctrine. By this, the absence of fault in meaning is stated.
Samayaṃ avilomento (không trái với truyền thống) nghĩa là không mâu thuẫn với giáo lý đã được xác lập. Với điều này, ông nói rằng không có lỗi về ý nghĩa.
Aviruddhattā eva hi te theravādāpi idha pakāsayissanti.
For because they are not contradictory, those Theravāda teachings will also be explained here.
Quả thật, vì không mâu thuẫn, các vị Trưởng lão Theravāda sẽ làm sáng tỏ điều đó ở đây.
Kesaṃ pana samayanti āha ‘‘therāna’’ntiādi, etena rāhulācariyādīnaṃ jetavanavāsīabhayagirivāsīnikāyānaṃ samayaṃ nivatteti.
"Whose system (of teaching) is it?" he says, starting with "of the elders (therānaṃ)", and by this, he rejects the systems of the Jetavana-dwelling and Abhayagiri-dwelling schools, such as those of the Rahula teachers.
Về việc "truyền thống của ai?", ông nói: "của các vị Trưởng lão" và vân vân. Với điều này, ông bác bỏ truyền thống của các tông phái Jetavanavāsī và Abhayagirivāsī, như của các vị Rahula-acariya.
Thirehi sīlasutajhānavimuttisaṅkhātehi guṇehi samannāgatāti therā. Yathāha ‘‘cattārome bhikkhave therakaraṇā dhammā.
Those endowed with firm qualities, namely sīla (morality), suta (learning), jhāna (meditation), and vimutti (deliverance), are called Therā. As it is said, "Bhikkhus, these four qualities lead to one's being an elder.
Những ai đầy đủ các phẩm chất kiên cố như giới (sīla), tuệ (suta), thiền (jhāna) và giải thoát (vimutti) thì được gọi là Trưởng lão (Therā). Như đã nói:
Katame cattāro?
Which four?
"Này các Tỳ-khưu, có bốn pháp làm nên một bậc Trưởng lão.
Idha bhikkhave bhikkhu sīlavā hotī’’tiādi (a. ni. 4.22).
Here, Bhikkhus, a bhikkhu is virtuous," and so on.
Bốn pháp nào? Này các Tỳ-khưu, ở đây một Tỳ-khưu có giới hạnh", và vân vân (A.N. 4.22).
Apica saccadhammādīhi thirakaraṇehi samannāgatattā therā. Yathāha dhammarājā dhammapade –
Moreover, they are called Therā due to being endowed with stabilizing factors such as truth (sacca) and Dhamma. As the King of Dhamma said in the Dhammapada:
Hơn nữa, những ai đầy đủ các yếu tố làm nên sự kiên cố như chân lý (sacca) và Pháp (dhamma) thì được gọi là Trưởng lão (Therā). Như Pháp Vương đã nói trong Dhammapada:
Evaṃ karaṇappakārampi dassetvā ‘‘dīpavāsīnamatthāyā’’ti vuttappayojanato aññampi saṃvaṇṇanāya payojanaṃ dassetuṃ ‘‘sujanassa cā’’tiādimāha.
Having thus shown the method of composition, to demonstrate a further purpose for this commentary, beyond the stated purpose of "for the benefit of the island dwellers," he states "sujanassa cā" and so on.
Sau khi trình bày phương pháp biên soạn như vậy, để chỉ ra một mục đích khác của chú giải ngoài mục đích đã nói là "vì lợi ích của cư dân hải đảo", ông nói: "sujanassa cā" (và của những người thiện lành) và vân vân.
Tattha sujanassa cāti ca-saddo samuccayattho, tena na kevalaṃ jambudīpavāsīnameva atthāya, atha kho sādhujanatosanatthañcāti samuccinoti.
There, sujanassa cā: the particle ca has the meaning of aggregation. By this, it aggregates that it is not only for the benefit of the residents of Jambudīpa, but also for the delight of good people.
Ở đó, từ ca trong sujanassa cā có nghĩa là tập hợp. Với điều đó, nó không chỉ vì lợi ích của cư dân Jambudīpa mà còn vì sự hài lòng của những người thiện lành.
Teneva ca tambapaṇṇidīpavāsīnampi atthāyāti ayamattho siddho hoti uggahaṇādisukaratāya tesampi bahūpakārattā.
And precisely by that, this meaning is established: it is also for the benefit of the residents of Tambapaṇṇidīpa, because it is of great help to them in terms of ease of learning and so on.
Và chính vì thế, ý nghĩa này cũng được xác lập là vì lợi ích của cư dân đảo Tambapaṇṇi (Tích Lan), vì sự dễ dàng trong việc học hỏi và nhiều lợi ích khác cho họ.
Ciraṭṭhitatthañcāti etthāpi ca-saddo na kevalaṃ tadubhayatthameva, api tu tividhassāpi sāsanadhammassa, pariyattidhammassa vā pañcavassasahassaparimāṇaṃ cirakālaṃ ṭhitatthañcāti samuccayatthameva dasseti.
In "Ciraṭṭhitatthañcā", the particle ca also indicates a cumulative meaning, not merely for those two benefits, but for the long-term establishment of the three-fold Dhamma of the Dispensation, or the Dhamma of Pariyatti, for a duration of five thousand years.
Trong ciraṭṭhitatthañcā (và vì sự tồn tại lâu dài), từ ca ở đây cũng không chỉ vì hai lợi ích đó, mà còn chỉ ra ý nghĩa tập hợp rằng nó còn vì sự tồn tại lâu dài, trong thời gian năm ngàn năm, của ba loại Pháp của giáo pháp, hoặc của Pháp học (pariyattidhamma).
Pariyattidhammassa hi ṭhitiyā paṭipattidhammapaṭivedhadhammānampi ṭhiti hoti tasseva tesaṃ mūlabhāvato.
For indeed, with the establishment of the Dhamma of Pariyatti, there is also the establishment of the Dhamma of Paṭipatti (practice) and the Dhamma of Paṭivedha (realization), as Pariyatti is their root.
Vì sự tồn tại của Pháp học (pariyattidhamma) mà Pháp hành (paṭipattidhamma) và Pháp chứng (paṭivedhadhamma) cũng tồn tại, vì Pháp học là cội rễ của chúng.
Pariyattidhammo pana sunikkhittena padabyañjanena, tadatthena ca ciraṃ sammā patiṭṭhāti, saṃvaṇṇanāya ca padabyañjanaṃ aviparītaṃ sunikkhittaṃ, tadatthopi aviparīto sunikkhitto hoti, tasmā saṃvaṇṇanāya aviparītassa padabyañjanassa, tadatthassa ca sunikkhittassa upāyabhāvamupādāya vuttaṃ ‘‘ciraṭṭhitatthañca dhammassā’’ti.
However, the Dhamma of Pariyatti is well and truly established for a long time by well-arranged words and phrases (padabyañjana) and their meaning (attha). And in a commentary, the words and phrases are arranged correctly, and their meaning is also correctly arranged. Therefore, it is said "ciraṭṭhitatthañca dhammassā" (and for the long-term establishment of the Dhamma), taking the correct arrangement of words, phrases, and their meaning in a commentary as the means (upāya).
Pháp học (pariyattidhamma) được thiết lập vững chắc và lâu dài nhờ các từ ngữ và câu cú được sắp đặt khéo léo, và ý nghĩa của chúng. Với chú giải, các từ ngữ và câu cú được sắp đặt khéo léo và không sai lệch, và ý nghĩa của chúng cũng được sắp đặt khéo léo và không sai lệch. Vì vậy, dựa trên phương tiện là các từ ngữ và câu cú không sai lệch, và ý nghĩa được sắp đặt khéo léo của chú giải, đã nói "ciraṭṭhitatthañca dhammassā" (và vì sự tồn tại lâu dài của Pháp).
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
For this was said by the Blessed One:
Đức Thế Tôn đã nói điều này:
Evaṃ payojanampi dassetvā vakkhamānāya saṃvaṇṇanāya mahattapariccāgena ganthagarukabhāvaṃ pariharitumāha ‘‘sīlakathā’’tiādi.
Having thus shown the purpose, and in order to avoid the cumbersomeness of the text by extensively summarizing the commentary that will be explained, he says "sīlakathā" and so on.
Sau khi trình bày mục đích như vậy, để tránh sự nặng nề của văn bản bằng cách từ bỏ sự rộng lớn của chú giải sắp được nói, ông nói: "sīlakathā" (lời giảng về giới) và vân vân.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘na taṃ vicarayissāmī’’ti.
Thus it was said, "I shall not investigate that."
Quả thật, đã nói: "Ta sẽ không phân tích điều đó."
Aparo nayo – yadaṭṭhakathaṃ kattukāmo, tadekadesabhāvena visuddhimaggo gahetabboti kathikānaṃ upadesaṃ karonto tattha vicāritadhamme uddesavasena dassetumāha ‘‘sīlakathā’’tiādi.
Another method: when one intends to compose an Aṭṭhakathā, the Visuddhimagga should be taken as a partial representation. Instructing those who expound, he states "sīlakathā" and so on, to indicate the doctrines discussed therein in summary form.
Một cách khác là: khi muốn biên soạn một bộ chú giải, vị thầy chú giải, muốn đưa ra lời khuyên cho những người thuyết pháp rằng thanh tịnh đạo (Visuddhimagga) nên được hiểu như một phần của chú giải đó, đã nói: "sīlakathā" (lời giảng về giới) và vân vân, để trình bày các pháp đã được phân tích ở đó theo cách tóm tắt.
Tattha sīlakathāti cārittavārittādivasena sīlavitthārakathā.
There, sīlakathā (discourse on morality) is the detailed discourse on morality in terms of cāritta (conduct) and vāritta (abstinence), and so on.
Ở đó, sīlakathā (lời giảng về giới) là lời giảng giải chi tiết về giới theo các khía cạnh như cāritta (giới hành) và vāritta (giới cấm).
Dhutadhammāti piṇḍapātikaṅgādayo terasa kilesadhunanakadhammā.
Dhutadhammā are the thirteen practices for shaking off defilements, such as the piṇḍapātikaṅga (practice of alms-round).
Dhutadhammā (các pháp hành đầu đà) là mười ba pháp làm sạch cấu uế (kilesa), như hạnh khất thực (piṇḍapātikaṅga) và vân vân.
Kammaṭṭhānānīti bhāvanāsaṅkhātassa yogakammassa pavattiṭṭhānattā kammaṭṭhānanāmāni dhammajātāni.
Kammaṭṭhānāni are the types of Dhamma that are called kammaṭṭhāna because they are the basis for the yogic practice, which is called bhāvanā (mental development).
Kammaṭṭhānāni (các đề mục thiền) là các loại pháp được gọi là kammaṭṭhāna vì chúng là nơi phát sinh của hành động tu tập (yogakamma) được gọi là thiền định (bhāvanā).
Tāni pana pāḷiyamāgatāni aṭṭhatiṃ seva na gahetabbāni, atha kho aṭṭhakathāyamāgatānipi dveti ñāpetuṃ ‘‘sabbānipī’’ti vuttaṃ.
These are not to be taken as only the thirty-eight that appear in the Pāḷi; rather, "sabbānipi" (all) is said to indicate that the two (additional) kammaṭṭhānas that appear in the Aṭṭhakathā should also be included.
Để cho biết rằng không chỉ 38 đề mục thiền được đề cập trong Pāḷi mới được chấp nhận, mà cả hai đề mục thiền được đề cập trong Aṭṭhakathā cũng được chấp nhận, nên đã nói "sabbānipī" (tất cả).
Cari yāvidhānasahitoti rāgacaritādīnaṃ sabhāvādividhānena saha pavatto, idaṃ pana ‘‘jhānasamāpattivitthāro’’ti imassa visesanaṃ.
Cariyāvidhānasahito (accompanied by the methods of conduct) refers to that which proceeds together with the methods related to the nature of those with rāga-carita (greedy temperament) and so on. This is an adjective of "jhānasamāpattivitthāro" (detailed account of jhāna and samāpatti).
Cariyāvidhānasahito (kèm theo sự sắp đặt về hạnh) là sự phát triển cùng với sự sắp đặt về bản chất của các loại hạnh như hạnh tham ái (rāgacarita) và vân vân. Điều này là một tính từ bổ nghĩa cho "jhānasamāpattivitthāro" (sự chi tiết về thiền và các định).
Ettha ca rūpāvacarajjhānāni jhānaṃ, arūpāvacarajjhānāni samāpatti. Tadubhayampi vā paṭiladdhamattaṃ jhānaṃ, samāpajjanavasībhāvappattaṃ samāpatti. Apica tadapi ubhayaṃ jhānameva, phalasamāpattinirodhasamāpattiyo pana samāpatti, tāsaṃ vitthāroti attho.
Here, the rūpāvacara jhānas are jhāna, and the arūpāvacara jhānas are samāpatti. Or, both are jhāna when merely attained, but when mastery in entering them is achieved, they are samāpatti. Furthermore, both are jhāna; but the fruit-attainment (phalasamāpatti) and cessation-attainment (nirodhasamāpatti) are samāpatti. The meaning is a detailed account of these.
Ở đây, các thiền sắc giới (rūpāvacarajjhāna) là jhāna (thiền), và các thiền vô sắc giới (arūpāvacarajjhāna) là samāpatti (nhập định). Hoặc cả hai, nếu chỉ mới đạt được, là jhāna; nếu đã đạt đến sự thành thạo trong việc nhập định, là samāpatti. Hơn nữa, cả hai đều là jhāna, nhưng các thiền quả (phalasamāpatti) và thiền diệt (nirodhasamāpatti) là samāpatti. Ý nghĩa là sự chi tiết về chúng.
Hetādipaccayadhammānaṃ hetupaccayādibhāvena paccayuppannadhammānamupakārakatā paccayākāro, tassa desanā tathā, paṭiccasamuppādakathāti attho.
The manner in which causal factors (hetādipaccayadhammā) are helpful to the resultant phenomena (paccayuppannadhammā) by way of the root-condition (hetupaccaya) and other conditions is paccayākāro; the teaching of that is such, meaning it is the discourse on dependent origination (paṭiccasamuppāda).
Paccayākāro (phương thức duyên) là sự hỗ trợ của các pháp duyên như nhân duyên đối với các pháp do duyên sinh, theo phương thức nhân duyên và các duyên khác. Desanā tathā (sự thuyết giảng như vậy) là lời giảng về Paṭiccasamuppāda (Duyên khởi).
Sā pana nikāyantaraladdhisaṅkararahitatāya suṭṭhu parisuddhā, ghanavinibbhogassa ca sudukkaratāya nipuṇā, ekattādinayasahitā ca tattha vicāritāti āha ‘‘suparisuddhanipuṇanayā’’ti.
That teaching, being free from confusion with the doctrines of other schools, is thoroughly pure; and being difficult to analyze in detail, it is subtle; it is also discussed there with methods of unity and so on. Thus, he says "suparisuddhanipuṇanayā" (thoroughly pure, subtle, and methodical).
Và điều đó đã được phân tích ở đó là "suparisuddhanipuṇanayā" (phương pháp rất thanh tịnh và tinh tế), vì nó hoàn toàn thanh tịnh, không bị pha trộn với các quan điểm của các tông phái khác, và tinh tế vì rất khó phân tích các khối pháp một cách riêng biệt, và nó bao gồm các phương pháp như nhất thể.
Padattayampi hetaṃ paccayākāradesanāya visesanaṃ.
These three terms are all adjectives of the teaching of paccayākāra.
Cả ba từ này đều là tính từ bổ nghĩa cho lời giảng về phương thức duyên.
Paṭisambhidādīsu āgatanayaṃ avissajjitvāva vicāritattā avimutto tantimaggo yassāti avimuttatanti maggā.
Because it is discussed without abandoning the method found in the Paṭisambhidā and other texts, it is avimuttatantimaggā (with an unreleased textual path), meaning its textual tradition is unswerving.
Avimuttatantimaggā (những con đường giáo lý không bị tách rời) là những con đường mà giáo lý không bị tách rời, vì chúng đã được phân tích mà không từ bỏ phương pháp được trình bày trong Paṭisambhidā và các kinh điển khác.
Maggoti cettha pāḷisaṅkhāto upāyo taṃtadatthānaṃ avabodhassa, saccapaṭivedhassa vā upāyabhāvato.
Here, Magga refers to the means designated as the Pāḷi, because it is the means for the understanding of those respective meanings or for the penetration of the Truths.
Từ Magga (Đạo) ở đây là phương tiện được gọi là Pāḷi, bởi vì nó là phương tiện để thấu hiểu các ý nghĩa khác nhau, hoặc để thể nhập các Chân lý (Tứ Thánh Đế).
Pabandho vā dīghabhāvena pakatimaggasadisattā, idaṃ pana ‘‘vipassanā, bhāvanā’’ti padadvayassa visesanaṃ.
Or, it is a continuous sequence by being long, resembling a natural path. This* is an adjective for the two words ‘vipassanā’ and ‘bhāvanā’.
Hoặc là một chuỗi (pabandha) vì sự dài lâu của nó giống như một con đường thông thường. Tuy nhiên, đây là tính ngữ của hai từ "vipassanā, bhāvanā".
Iti pana sabbanti ettha iti-saddo parisamāpane yathāuddiṭṭhauddesassa pariniṭṭhitattā, ettakaṃ sabbanti attho.
Here, in “Iti pana sabbaṃ,” the word “iti” signifies completion, as the enumerated subject has been brought to a conclusion; the meaning is that all of this is what has been stated.
Ở đây, trong cụm từ Iti pana sabbaṃ (Như vậy tất cả), từ iti được dùng để kết thúc, vì sự trình bày đã được đề cập đã hoàn tất; ý nghĩa là "tất cả chỉ có bấy nhiêu".
Panāti vacanālaṅkāramattaṃ visuṃ atthābhāvato.
Pana is merely an embellishment of speech, as it has no separate meaning.
Từ pana chỉ để trang sức cho lời văn, không có ý nghĩa riêng biệt.
Padatthasaṃkiṇṇassa, vattabbassa ca avuttassa avasesassa abhāvato suviññeyyabhāvena suparisuddhaṃ, ‘‘sabba’’nti iminā sambandho, bhāvanapuṃsakaṃ vā etaṃ ‘‘vutta’’nti iminā sambajjhanato.
Because there is no remaining word-meaning that is mixed or unsaid, it is “suparisuddhaṃ” (very pure) by virtue of being easily comprehensible. This relates to “sabbaṃ”; or, this is in the neuter gender of verbal noun because it is connected with “vuttaṃ”.
Vì không có sự pha trộn của các ý nghĩa từ ngữ, cũng như không có gì chưa nói hoặc còn sót lại, nên nó được hiểu rõ ràng là suparisuddhaṃ (hoàn toàn thanh tịnh); từ này liên hệ với "sabbaṃ" (tất cả), hoặc nó là một danh từ trung tính biểu thị trạng thái (bhāvanapuṃsakaṃ) vì nó liên hệ với từ "vuttaṃ" (đã nói).
Bhiyyoti atirekaṃ, ativitthāranti attho, etena padatthamattameva vicārayissāmīti dasseti.
Bhiyyo means additionally, or extensively; by this, it shows, “I shall explain only the word-meaning.”
Bhiyyo có nghĩa là "thêm nữa", "mở rộng hơn". Điều này cho thấy rằng tôi sẽ chỉ xem xét các ý nghĩa từ ngữ.
Etaṃ sabbaṃ idha aṭṭhakathāya na vicārayissāmi punaruttibhāvato, ganthagarukabhāvato cāti adhippāyo.
The intention is: I shall not explain all of this in this Aṭṭhakathā, due to repetition and the heavy burden on the text.
Ý nghĩa là: "Tôi sẽ không xem xét tất cả những điều này trong bản Chú giải này vì sẽ lặp lại và làm cho tác phẩm trở nên nặng nề."
Vicarayissāmīti ca gāthābhāvato na vuddhibhāvoti daṭṭhabbaṃ.
And “vicārayissāmī” should be understood as not being a case of lengthened vowel due to it being a gāthā.
Và cần hiểu rằng vicārayissāmī là một dạng thơ ca, không phải dạng tăng trưởng (vuddhibhāvo).
Evampi esa visuddhimaggo āgamānamatthaṃ na pakāseyya, atha sabbopeso idha vicāritabboyevāti codanāya tathā avicāraṇassa ekantakāraṇaṃ niddhāretvā taṃ pariharanto ‘‘majjhe visuddhimaggo’’tiādimāha.
Even so, this Visuddhimagga would not clarify the meaning of the Āgamas; therefore, anticipating the objection that it should all be explained here, the author resolves this by establishing the definitive reason for not doing so, and thus says, “the Visuddhimagga in the middle” and so forth.
Ngay cả khi con đường thanh tịnh này không giải thích ý nghĩa của các Nikāya, thì tất cả những điều đó vẫn phải được xem xét ở đây. Để bác bỏ sự chất vấn đó bằng cách xác định lý do tuyệt đối của việc không xem xét như vậy, tác giả đã nói: "Giữa Visuddhimagga" và các câu tiếp theo.
Tattha majjheti khuddakato aññesaṃ catunnampi āgamānaṃ abbhantare.
There, “majjhe” means within the other four Āgamas, apart from the Khuddaka.
Ở đó, majjhe (giữa) có nghĩa là "nằm trong bốn Nikāya khác ngoài Khuddaka Nikāya".
Hi-saddo kāraṇe, tena yathāvuttaṃ kāraṇaṃ joteti.
The word “hi” denotes a reason; thereby, it illuminates the aforementioned reason.
Từ hi biểu thị lý do, qua đó làm sáng tỏ lý do đã nêu.
Tatthāti tesu catūsu āgamesu.
Tatthā means among those four Āgamas.
Tatthā (ở đó) có nghĩa là "trong bốn Nikāya đó".
Yathābhāsitanti bhagavatā yaṃ yaṃ desitaṃ, desitānurūpaṃ vā.
Yathābhāsitaṃ means whatever was taught by the Blessed One, or in accordance with what was taught.
Yathābhāsitaṃ (như đã được thuyết) có nghĩa là "những gì đã được Đức Phật thuyết giảng, hoặc phù hợp với những gì đã được thuyết giảng".
Api ca saṃvaṇṇakehi saṃvaṇṇanāvasena yaṃ yaṃ bhāsitaṃ, bhāsitānurūpantipi attho.
Moreover, it also means whatever was spoken by the commentators by way of commentary, or in accordance with what was spoken.
Hơn nữa, nó cũng có nghĩa là "những gì đã được các nhà Chú giải trình bày, hoặc phù hợp với những gì đã được trình bày trong các bản Chú giải".
Iccevāti ettha iti-saddena yathāvuttaṃ kāraṇaṃ nidasseti, imināva kāraṇena, idameva vā kāraṇaṃ manasi sannidhāyāti attho.
Here, in “iccevā,” the word “iti” points to the aforementioned reason; the meaning is: by this very reason, or having borne this very reason in mind.
Trong cụm từ iccevā (chính vì vậy), từ iti chỉ ra lý do đã nêu. Ý nghĩa là "chính vì lý do này", hoặc "ghi nhớ lý do này".
Katoti etthāpi ‘‘visuddhimaggo esā’’ti padaṃ kammabhāvena sambajjhati āvuttiyādinayenāti daṭṭhabbaṃ.
In “kato” too, the phrase “esā Visuddhimaggo” is connected as the object by means of avutti, etc., and this should be understood.
Ở đây, trong từ kato (đã làm), từ "visuddhimaggo esā" (đây là Visuddhimagga) được hiểu là một tân ngữ theo cách lặp lại, v.v.
Tampīti taṃ visuddhimaggampi ñāṇena gahetvāna.
Tampī means having taken that Visuddhimagga with knowledge.
Tampī (cả điều đó) có nghĩa là "hiểu cả Visuddhimagga đó bằng trí tuệ".
Etāyāti sumaṅgalavilāsiniyā nāma etāya aṭṭhakathāya.
Etāyā means by this Aṭṭhakathā named Sumaṅgalavilāsinī.
Etāyā (bằng điều này) có nghĩa là "bằng bản Chú giải tên là Sumaṅgalavilāsinī này".
Ettha ca ‘‘majjhe ṭhatvā’’ti etena majjhattabhāvadīpanena visesato catunnampi āgamānaṃ sādhāraṇaṭṭhakathā visuddhimaggo, na sumaṅgalavilāsinīādayo viya asādhāraṇaṭṭhakathāti dasseti.
Here, by “majjhe ṭhatvā,” which illuminates the state of being in the middle, it particularly shows that the Visuddhimagga is a common Aṭṭhakathā for all four Āgamas, and not an uncommon Aṭṭhakathā like the Sumaṅgalavilāsinī and others.
Ở đây, bằng cách làm rõ tính trung lập thông qua cụm từ "majjhe ṭhatvā" (đứng ở giữa), tác giả cho thấy rằng Visuddhimagga là một bản Chú giải chung cho cả bốn Nikāya, chứ không phải là một bản Chú giải riêng biệt như Sumaṅgalavilāsinī và các tác phẩm khác.
Avisesato pana vinayābhidhammānampi yathārahaṃ sādhāraṇaṭṭhakathā hotiyeva, tehi sammissatāya ca tadavasesassa khuddakāgamassa visesato sādhāraṇā samānāpi taṃ ṭhapetvā catunnameva āgamānaṃ sādhāraṇātveva vuttāti.
However, in general, it is indeed a common Aṭṭhakathā for the Vinaya and Abhidhamma, as is appropriate. And by being intertwined with them, it is a particularly common Aṭṭhakathā for the remaining Khuddaka Āgama, and even though it is common, it is said to be common only for the four Āgamas, excluding it.
Tuy nhiên, nói chung, nó cũng là một bản Chú giải chung cho Vinaya và Abhidhamma một cách thích đáng. Và vì nó được trộn lẫn với chúng, nên nó là một bản Chú giải chung đặc biệt cho Khuddaka Nikāya còn lại; mặc dù là chung, nhưng nó chỉ được nói là chung cho bốn Nikāya đó mà thôi.
Evaṃ yathāvuttena vividhena nayena paṇāmādikaṃ pakaraṇārambhavidhānaṃ katvā idāni vibhāgavantānaṃ sabhāvavibhāvanaṃ vibhāgadassanavaseneva suvibhāvitaṃ, suviññāpitañca hotīti paṭhamaṃ tāva vaggasuttavasena vibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘tattha dīghāgamo nāmā’’tiādimāha.
Thus, having established the introductory procedures of the treatise, such as the homage, by various methods as stated, now, since the elucidation of the nature of classified phenomena becomes well-elucidated and well-understood precisely by means of demonstrating the classifications, the author begins by saying, “There, the Dīgha Nikāya is named” and so forth, in order to show the classification first by way of vaggas and suttas.
Sau khi thực hiện các nghi thức mở đầu tác phẩm như lễ bái theo nhiều cách đã nói, giờ đây, để làm rõ bản chất của các pháp được phân loại một cách rõ ràng và dễ hiểu thông qua việc trình bày các phân loại, tác giả đã nói: "Trong đó, Dīgha Nikāya là" và các câu tiếp theo.
Tattha tatthāti ‘‘dīghassa āgamavarassa atthaṃ pakāsayissāmī’’ti yadidaṃ vuttaṃ, tasmiṃ vacane.
There, tatthā refers to the statement “I shall explain the meaning of the excellent Dīgha Nikāya.”
Trong đó, tatthā (ở đó) có nghĩa là "trong lời nói đã được nói rằng 'Tôi sẽ giải thích ý nghĩa của Dīgha Āgama cao quý'".
‘‘Yassa atthaṃ pakāsayissāmī’’ti paṭiññātaṃ, so dīghāgamo nāma vaggasuttavasena evaṃ veditabbo, evaṃ vibhāgoti vā attho.
The Dīgha Nikāya, whose meaning I have pledged to explain, is thus to be understood by way of vaggas and suttas, or thus is its classification.
Ý nghĩa là: Dīgha Āgama mà tôi đã hứa sẽ giải thích ý nghĩa, cần được hiểu theo cách phân loại như vậy, theo các vaggas và suttas, hoặc là "sự phân loại là như vậy".
Atha vā tatthāti ‘‘dīghāgamanissita’’nti yaṃ vuttaṃ, etasmiṃ vacane.
Alternatively, tatthā refers to the statement “Dīghāgamanissitaṃ” (dependent on the Dīgha Nikāya).
Hoặc, tatthā (ở đó) có nghĩa là "trong lời nói đã được nói rằng 'liên quan đến Dīgha Āgama'".
Yo dīghāgamo vutto, so dīghāgamo nāma vaggasuttavasena.
The Dīgha Nikāya that was mentioned is to be classified thus by way of vaggas and suttas, or it is of this kind.
Dīgha Āgama đã được nói đến, Dīgha Āgama đó, theo các vaggas và suttas,
Evaṃ vibhajitabbo, edisoti vā attho.
This is the meaning.
cần được phân loại như vậy, hoặc ý nghĩa là "là loại như vậy".
‘‘Dīghassā’’tiādinā hi vuttaṃ dūravacanaṃ taṃ-saddena paṭiniddisati viya ‘‘dīghāgamanissita’’nti vuttaṃ āsannavacanampi taṃ-saddena paṭiniddisati attano buddhiyaṃ parammukhaṃ viya parivattamānaṃ hutvā pavattanato.
Indeed, just as the distant statement made with “Dīghassa” and so forth is referred to by the word “taṃ,” so too is the near statement “Dīghāgamanissitaṃ” referred to by the word “taṃ,” by proceeding as if turning its back on its own intellect.
Thật vậy, lời nói xa xôi được nói bằng "Dīghassā" (của Dīgha) v.v., được chỉ định lại bằng từ "taṃ" (đó); lời nói gần gũi được nói bằng "dīghāgamanissitaṃ" (liên quan đến Dīgha Āgama) cũng được chỉ định lại bằng từ "taṃ", vì nó diễn ra như thể quay lưng lại với trí tuệ của mình.
Edisesu hi ṭhānesu attano buddhiyaṃ sammukhaṃ vā parammukhaṃ vā parivattamānaṃ yathā tathā vā paṭiniddisituṃ vaṭṭati saddamattapaṭiniddesena atthassāvirodhanato.
For in such instances, it is permissible to refer to it as turning towards or away from one’s own intellect, because the meaning is not contradicted by merely referring to the word.
Thật vậy, trong những trường hợp như vậy, việc chỉ định lại bằng từ ngữ, dù quay về phía trước hay quay lưng lại với trí tuệ của mình, đều được chấp nhận, vì ý nghĩa không bị mâu thuẫn bởi sự chỉ định lại bằng từ ngữ đơn thuần.
Vaggasuttādīnaṃ nibbacanaṃ parato āvi bhavissati.
The etymology of "vagga" and "sutta" and so forth will become clear later.
Sự giải thích về các vaggas, suttas, v.v., sẽ được trình bày sau.
Tayo vaggā yassāti tivaggo. Catuttiṃsa suttāni ettha saṅgayhanti, tesaṃ vā saṅgaho gaṇanā etthāti catuttiṃsasuttasaṅgaho.
Since it has three vaggas, it is tivagga. Thirty-four suttas are included in it, or the collection (enumeration) of these is in it, hence it is catuttiṃsasuttasaṅgaho.
Tivaggo (ba phẩm) là Nikāya có ba phẩm. Catuttiṃsasuttasaṅgaho (tập hợp ba mươi bốn bài kinh) là nơi ba mươi bốn bài kinh được bao gồm, hoặc là sự tính toán của chúng được chứa đựng ở đây.
Attano saṃvaṇṇanāya paṭhamasaṅgītiyaṃ nikkhittānukkameneva pavattabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘tassa…pe… nidānamādī’’ti vuttaṃ.
To show that its explanation proceeds in the same order as it was arranged in the First Council, it is said, “tassa…pe… nidānamādī”.
Để cho thấy rằng bản chú giải của mình được trình bày theo đúng thứ tự đã được sắp xếp trong Đại Hội Kết Tập Kinh Điển lần thứ nhất, tác giả đã nói: "của nó... v.v... nidānaṃ ādī" (phần mở đầu là nidāna).
Ādibhāvo hettha saṅgītikkameneva veditabbo.
Here, the initial nature should be understood according to the order of the Council.
Ở đây, phần mở đầu cần được hiểu theo thứ tự của Đại Hội Kết Tập Kinh Điển.
Kasmā pana catūsu āgamesu dīghāgamo paṭhamaṃ saṅgīto, tattha ca sīlakkhandhavaggo paṭhamaṃ nikkhitto, tasmiñca brahmajālasuttaṃ, tatthāpi nidānanti?
But why was the Dīgha Nikāya recited first among the four Āgamas, and within it, why was the Sīlakkhandhavagga placed first, and within that, the Brahmajālasutta, and within that too, the Nidāna?
Tại sao trong bốn Nikāya, Dīgha Nikāya lại được kết tập trước tiên, và trong đó, Sīlakkhandhavagga lại được sắp xếp trước tiên, và trong đó nữa, Brahmajālasutta, và trong đó, nidāna (phần mở đầu) lại được sắp xếp trước tiên?
Nāyamanuyogo katthacipi na pavattati sabbattheva vacanakkamamattaṃ paṭicca anuyuñjitabbato.
This inquiry does not arise anywhere, because questioning is only possible based on the mere order of words in all places.
Sự chất vấn này không phát sinh ở bất cứ đâu, vì tất cả đều cần được chất vấn chỉ dựa trên thứ tự của lời văn.
Apica saddhāvahaguṇattā dīghāgamova paṭhamaṃ saṅgīto.
Moreover, the Dīgha Nikāya was recited first due to its quality of inspiring faith.
Hơn nữa, Dīgha Nikāya được kết tập trước tiên vì nó có phẩm chất khơi dậy niềm tin (saddhā).
Saddhā hi kusaladhammānaṃ bījaṃ.
Indeed, faith is the seed of wholesome states.
Niềm tin (saddhā) là hạt giống của các pháp thiện.
Yathāha ‘‘saddhā bījaṃ tapo vuṭṭhī’’ti (saṃ. ni. 2.197; su. ni. 77).
As it is said, “Faith is the seed, austerity is the rain.”
Như đã nói: "Niềm tin là hạt giống, sự khổ hạnh là mưa" (Saṃ. Ni. 2.197; Su. Ni. 77).
Saddhāvahaguṇatā cassa heṭṭhā dassitāyeva.
And its quality of inspiring faith has already been shown below.
Phẩm chất khơi dậy niềm tin của nó đã được trình bày ở trên.
Kiñca bhiyyo – katipayasuttasaṅgahatāya ceva appaparimāṇatāya ca uggahaṇadhāraṇādisukhato paṭhamaṃ saṅgīto.
Furthermore, it was recited first because it contains only a few suttas and is of a small extent, making it easy to learn and retain, etc.
Hơn nữa, nó được kết tập trước tiên vì dễ học và dễ ghi nhớ, v.v., do số lượng bài kinh ít và dung lượng nhỏ.
Tathā hesa catuttiṃsasuttasaṅgaho, catusaṭṭhibhāṇavāraparimāṇo ca.
For it comprises thirty-four suttas and is sixty-four bhāṇavāras in extent.
Thật vậy, Nikāya này bao gồm ba mươi bốn bài kinh và có dung lượng sáu mươi bốn bhāṇavāras.
Sīlakathābāhullato pana sīlakkhandhavaggo paṭhamaṃ nikkhitto.
However, the Sīlakkhandhavagga was placed first due to the abundance of discourses on sīla.
Tuy nhiên, Sīlakkhandhavagga được sắp xếp trước tiên vì nó có nhiều bài giảng về giới (sīla).
Sīlañhi sāsanassa ādi sīlapatiṭṭhānattā sabbaguṇānaṃ.
For sīla is the beginning of the Dispensation, as all qualities are established upon sīla.
Giới (sīla) là khởi điểm của Giáo Pháp, vì tất cả các phẩm chất đều được đặt nền tảng trên giới.
Tenevāha ‘‘tasmā tiha tvaṃ bhikkhu ādimeva visodhehi kusalesu dhammesu.
For this very reason, it is said, “Therefore, bhikkhu, here you should first purify the beginning of wholesome states.
Chính vì vậy, Đức Phật đã nói: "Này Tỳ-kheo, do đó, ở đây, con hãy thanh tịnh hóa điều đầu tiên trong các pháp thiện.
Ko cādi kusalānaṃ dhammānaṃ?
And what is the beginning of wholesome states?
Điều gì là đầu tiên trong các pháp thiện?
Sīlañca suvisuddha’’ntiādi (saṃ. ni. 5.469).
It is well-purified sīla,” and so on.
Đó là giới thanh tịnh tuyệt đối" và các câu tiếp theo (Saṃ. Ni. 5.469).
Sīlakkhandhakathābāhullato hi so ‘‘sīlakkhandhavaggo’’ti vutto.
Indeed, that vagga is called the “Sīlakkhandhavagga” due to the abundance of discourses on the aggregates of virtue.
Thật vậy, phẩm đó được gọi là "Sīlakkhandhavagga" vì nó có nhiều bài giảng về giới.
Diṭṭhiviniveṭhanakathābhāvato pana suttantapiṭakassa niravasesadiṭṭhivibhajanaṃ brahmajālasuttaṃ paṭhamaṃ nikkhittanti veditabbaṃ.
However, the Brahmajālasutta, which thoroughly distinguishes wrong views, was placed first because it is a discourse that disentangles views in the Suttanta Piṭaka.
Tuy nhiên, cần hiểu rằng Brahmajālasutta được sắp xếp trước tiên vì nó là bài kinh phân tích tất cả các tà kiến một cách trọn vẹn, là bài giảng giải quyết sự rối rắm của các tà kiến trong Tạng Kinh.
Tepiṭake hi buddhavacane brahmajālasadisaṃ diṭṭhigatāni niggumbaṃ nijjaṭaṃ katvā vibhattasuttaṃ natthi.
Indeed, in the Tepiṭaka Buddhacana, there is no sutta like the Brahmajāla that completely disentangles and distinguishes wrong views without any knot or tangle.
Thật vậy, trong Tam Tạng Phật Ngữ, không có bài kinh nào tương tự như Brahmajālasutta, giải thích các tà kiến một cách không vướng mắc, không rối rắm.
Nidānaṃ pana paṭhamasaṅgītiyaṃ mahākassapattherena puṭṭhena āyasmatā ānandena desakālādinidassanatthaṃ paṭhamaṃ nikkhittanti.
However, the Nidāna (introduction) was placed first in the First Council by Venerable Ānanda, when questioned by Mahākassapa Thera, in order to indicate the place, time, etc., of the discourse.
Tuy nhiên, Nidāna (phần mở đầu) được Tôn giả Ānanda thuyết giảng khi được Đại Trưởng lão Mahākassapa hỏi trong Đại Hội Kết Tập Kinh Điển lần thứ nhất, để chỉ ra thời gian, địa điểm, v.v.
Tenāha ‘‘brahmajālassāpī’’tiādi.
Therefore, it is said, “brahmajālassāpī” and so forth.
Chính vì vậy, tác giả đã nói: "của Brahmajāla nữa" và các câu tiếp theo.
Tattha ca ‘‘āyasmatā’’tiādinā desakaṃ niyameti, paṭhamasaṅgītikāleti pana kālanti, ayamattho upari āvi bhavissati.
And there, “āyasmatā” and so forth specifies the speaker, while “paṭhamasaṅgītikāle” specifies the time; this meaning will become clear later.
Trong đó, bằng cụm từ "āyasmatā" (do Tôn giả) và các câu tiếp theo, tác giả xác định người thuyết giảng; còn paṭhamasaṅgītikāle (vào thời điểm Đại Hội Kết Tập Kinh Điển lần thứ nhất) xác định thời gian. Ý nghĩa này sẽ được làm rõ ở phần sau.