Tisso pucchāti gaṇanaparicchedo.
Tisso pucchā means a numerical classification.
Tisso pucchā nghĩa là sự phân loại theo số lượng.
Adiṭṭhajotanāti yaṃ na diṭṭhaṃ na paṭividdhaṃ, tassa pākaṭakaraṇatthāya pucchā.
Adiṭṭhajotanā means a question for the purpose of making manifest that which has not been seen or penetrated.
Adiṭṭhajotanā nghĩa là câu hỏi nhằm làm rõ điều chưa thấy, chưa thấu hiểu.
Diṭṭhasaṃsandanāti yaṃ ñāṇacakkhunā diṭṭhaṃ, tassa ghaṭanatthāya.
Diṭṭhasaṃsandanā means for the purpose of connecting that which has been seen with the eye of wisdom.
Diṭṭhasaṃsandanā (sự đồng bộ của cái thấy): là để hòa hợp cái đã được thấy bằng nhãn trí.
Vimaticchedanāti yā kaṅkhā, tassācchedanatthaṃ.
Vimaticchedanā means for the purpose of cutting off doubt.
Vimaticchedanā (sự đoạn trừ nghi ngờ): là để đoạn trừ những hoài nghi.
Pakatiyā lakkhaṇaṃ aññātanti dhammānaṃ tathalakkhaṇaṃ pakatiyā na ñātaṃ.
Pakatiyā lakkhaṇaṃ aññātaṃ means the true characteristic of phenomena is not known by nature.
Pakatiyā lakkhaṇaṃ aññātaṃ (bản chất của đặc tính không được biết đến): là bản chất thật sự của các pháp không được biết đến một cách tự nhiên.
Adiṭṭhanti na diṭṭhaṃ.
Adiṭṭhaṃ means not seen.
Adiṭṭhaṃ (chưa được thấy): là không được thấy.
‘‘Na niṭṭha’’ntipi pāṭho.
"Na niṭṭhaṃ" is also a reading.
Cũng có bản đọc là ‘‘Na niṭṭhaṃ’’ (chưa hoàn tất).
Atulitanti tulāya tulitaṃ viya na tulitaṃ.
Atulitaṃ means not measured as if by a balance.
Atulitaṃ (chưa được cân nhắc): là không được cân nhắc như cân bằng bằng cái cân.
Atīritanti tīraṇāya na tīritaṃ.
Atīritaṃ means not investigated by investigation.
Atīritaṃ (chưa được thẩm xét): là không được thẩm xét bằng sự thẩm xét.
Avibhūtanti na pākaṭaṃ.
Avibhūtaṃ means not manifest.
Avibhūtaṃ (chưa hiển lộ): là không hiển lộ.
Avibhāvitanti paññāya na vaḍḍhitaṃ.
Avibhāvitaṃ means not developed by wisdom.
Avibhāvitaṃ (chưa được phát triển): là không được phát triển bằng trí tuệ.
Tassa ñāṇāyāti tassa dhammassa lakkhaṇajānanatthāya.
Tassa ñāṇāyā means for the knowing of that phenomenon's characteristic.
Tassa ñāṇāyā (để biết điều đó): là để biết đặc tính của pháp đó.
Dassanāyāti dassanatthāya.
Dassanāyā means for seeing.
Dassanāyā (để thấy): là để thấy.
Tulanāyāti tulanatthāya.
Tulanāyā means for measuring.
Tulanāyā (để cân nhắc): là để cân nhắc.
Tīraṇāyāti tīraṇatthāya.
Tīraṇāyā means for investigating.
Tīraṇāyā (để thẩm xét): là để thẩm xét.
Vibhāvanāyāti vibhāgakaraṇatthāya.
Vibhāvanāyā means for making distinctions.
Vibhāvanāyā (để phân tích): là để thực hiện sự phân tích.
Aññehi paṇḍitehīti aññehi buddhisampannehi.
Aññehi paṇḍitehī means by other wise ones.
Aññehi paṇḍitehī (bởi các bậc hiền trí khác): là bởi các bậc có trí tuệ khác.
Saṃsayapakkhandoti sandehaṃ paviṭṭho.
Saṃsayapakkhando means entered into doubt.
Saṃsayapakkhando (rơi vào nghi ngờ): là đã đi vào sự hoài nghi.
Manussapucchāti manussānaṃ pucchā.
Manussapucchā means a question by humans.
Manussapucchā (câu hỏi của loài người): là câu hỏi của loài người.
Amanussapucchāti nāgasupaṇṇādīnaṃ pucchā.
Amanussapucchā means a question by nāgas, supaṇṇas, etc.
Amanussapucchā (câu hỏi của phi nhân): là câu hỏi của các loài như Nāga, Supaṇṇa, v.v.
Gahaṭṭhāti avasesagahaṭṭhā.
Gahaṭṭhā means the remaining householders.
Gahaṭṭhā (gia chủ): là các gia chủ còn lại.
Pabbajitāti liṅgavasena vuttā.
Pabbajitā means those who have gone forth, spoken in terms of their outward appearance.
Pabbajitā (người xuất gia): được nói theo nghĩa giới tính (chỉ người xuất gia nói chung).
Nāgāti suphassādayo nāgā.
Nāgā means nāgas such as Suphassa, etc.
Nāgā (rồng): là các Nāga như Suphassa, v.v.
Supaṇṇāti supaṇṇasaṃyuttavasena (saṃ. ni. 3.392 ādayo).
Supaṇṇā means supaṇṇas, as in the Supaṇṇa Saṃyutta (Saṃ. Ni. 3.392, etc.).
Supaṇṇā (kim sí điểu): nên hiểu theo nghĩa các bài kinh Tương Ưng về Supaṇṇa.
Yakkhāti yakkhasaṃyuttavasena (saṃ. ni. 10.235 ādayo) ca veditabbā.
Yakkhā means yakkhas, as in the Yakkha Saṃyutta (Saṃ. Ni. 10.235, etc.), should be understood.
Yakkhā (quỷ dạ xoa): nên hiểu theo nghĩa các bài kinh Tương Ưng về Dạ Xoa.
Asurāti pahārādādayo.
Asurā means Asuras such as Pahārāda, etc.
Asurā (phi thiên): là các Asura như Pahārāda, v.v.
Gandhabbāti pañcasikhagandhabbaputtādayo.
Gandhabbā means Gandhabbas such as Pañcasikha, the son of a Gandhabba, etc.
Gandhabbā (càn thát bà): là các Gandhabba như Pañcasikha Gandhabba, v.v.
Mahārājānoti cattāro mahārājāno.
Mahārājāno means the four Great Kings.
Mahārājāno (tứ đại thiên vương): là bốn vị Đại Thiên Vương.
Ahīnindriyanti saṇṭhānavasena avikalindriyaṃ.
Ahīnindriyaṃ means one whose faculties are not impaired in terms of their constitution.
Ahīnindriyaṃ (các căn không khuyết tật): là các căn không khiếm khuyết về mặt hình thể.
So nimmitoti so bhagavatā nimmito buddho.
So nimmito means that Buddha created by the Blessed One.
So nimmito (vị đó được hóa hiện): là vị Phật được Thế Tôn hóa hiện đó.
Santipadanti santisaṅkhātaṃ nibbānapadaṃ.
Santipadaṃ means the state of Nibbāna, which is peace.
Santipadaṃ (đạo lộ an tịnh): là đạo lộ Niết Bàn được gọi là an tịnh.
Ye dhammā santādhigamāyāti ye satipaṭṭhānādayo dhammā nibbānapaṭilābhatthāya.
Ye dhammā santādhigamāyā means those dhammas, such as satipaṭṭhāna, for the attainment of Nibbāna.
Ye dhammā santādhigamāyā (những pháp nào đưa đến sự đạt được an tịnh): là những pháp như Tứ Niệm Xứ, v.v., để đạt được Niết Bàn.
Santiphusanāyāti ñāṇaphassena nibbānaphusanatthāya.
Santiphusanāyā means for touching Nibbāna with the touch of knowledge.
Santiphusanāyā (để xúc chạm an tịnh): là để xúc chạm Niết Bàn bằng sự xúc chạm trí tuệ.
Sacchikiriyāyāti paccakkhakaraṇatthāya.
Sacchikiriyāyā means for making manifest.
Sacchikiriyāyā (để chứng ngộ): là để chứng ngộ trực tiếp.
Mahantaṃ sīlakkhandhanti mahantaṃ sīlarāsiṃ.
Mahantaṃ sīlakkhandhaṃ means a great aggregate of morality.
Mahantaṃ sīlakkhandhaṃ (uẩn giới lớn): là khối giới lớn.
Samādhikkhandhādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the aggregates of samādhi and so on.
Cũng vậy đối với Samādhikkhandhādīsupi (các uẩn định, v.v.).
Sīlakkhandhādayo lokiyalokuttarā, vimuttiñāṇadassanaṃ lokiyameva.
The aggregates of sīla and so on are mundane and supramundane, but liberation-knowledge-and-vision is only mundane.
Các uẩn giới, v.v., là thuộc thế gian và xuất thế gian, còn kiến giải giải thoát thì chỉ thuộc thế gian.
Tamokāyassa padālananti avijjārāsissa viddhaṃsanaṃ.
Tamokāyassa padālanaṃ means the destruction of the mass of ignorance.
Tamokāyassa padālanaṃ (sự phá hủy khối tối tăm): là sự phá hủy khối vô minh.
Vipallāsassa bhedananti catubbidhavipallāsassa bhedanaṃ.
Vipallāsassa bhedanaṃ means the breaking of the fourfold perversion.
Vipallāsassa bhedanaṃ (sự đoạn trừ sự điên đảo): là sự đoạn trừ bốn loại điên đảo.
Taṇhāsallassa abbuhananti taṇhākaṇṭakassa luñcanaṃ.
Taṇhāsallassa abbuhanaṃ means the extraction of the dart of craving.
Taṇhāsallassa abbuhanaṃ (sự nhổ mũi tên tham ái): là sự nhổ gai tham ái.
Abhisaṅkhārassa vūpasamanti puññādiabhisaṅkhārassa nibbāpanaṃ.
Abhisaṅkhārassa vūpasamaṃ means the extinguishing of volitional formations such as merit.
Abhisaṅkhārassa vūpasamaṃ (sự làm lắng dịu các hành): là sự dập tắt các hành như phước thiện, v.v.
Bhārassa nikkhepananti pañcakkhandhabhārassa ṭhapanaṃ.
Bhārassa nikkhepanaṃ means the laying down of the burden of the five aggregates.
Bhārassa nikkhepanaṃ (sự đặt xuống gánh nặng): là sự đặt xuống gánh nặng năm uẩn.
Saṃsāravaṭṭassa upacchedananti saṃsārapavattassa chedanaṃ.
Saṃsāravaṭṭassa upacchedanaṃ means the cutting off of the cycle of saṃsāra.
Saṃsāravaṭṭassa upacchedanaṃ (sự cắt đứt vòng luân hồi): là sự cắt đứt dòng luân hồi.
Santāpassa nibbāpananti kilesasantāpassa nibbuti.
Santāpassa nibbāpanaṃ means the extinguishing of the fever of defilements.
Santāpassa nibbāpanaṃ (sự dập tắt phiền não): là sự an tịnh của sự phiền não do các kiết sử.
Pariḷāhassa paṭipassaddhinti kilesadarathassa sannisīdanaṃ.
Pariḷāhassa paṭipassaddhiṃ means the calming of the torment of defilements.
Pariḷāhassa paṭipassaddhiṃ (sự lắng dịu của sự nung đốt): là sự lắng dịu của sự nung đốt do các kiết sử.
Devadevoti devānaṃ atidevo.
Devadevo means the supreme deity of deities.
Devadevo (Thiên Trung Thiên): là vị trời vượt trên các vị trời.
Tattha ādigāthāya tāva saṅkhepattho – papañcasaṅkhāti papañcāti saṅkhātattā papañcā eva papañcasaṅkhā.
Among these, the concise meaning of the first verse is: papañcasaṅkhā means papañca itself, being designated as papañca.
Trong đó, ý nghĩa tóm tắt của bài kệ đầu tiên là – papañcasaṅkhā (sự hý luận): là các hý luận được gọi là hý luận.
Tassā avijjādayo kilesā mūlaṃ, taṃ papañcasaṅkhāya mūlaṃ asmīti pavattamānañca sabbaṃ mantāya uparundhe.
Defilements such as ignorance are the root of that papañca; having understood that root of papañca, one should suppress everything that arises as "I am" by means of wisdom.
Các phiền não như vô minh, v.v., là căn nguyên của sự hý luận đó; hãy dập tắt tất cả những gì phát sinh từ căn nguyên của sự hý luận đó với ý niệm “ta là”.
Yā kāci ajjhattaṃ taṇhā uppajjeyyuṃ.
Whatever cravings may arise within oneself,
Bất cứ tham ái nào phát sinh trong nội tâm.
Tāsaṃ vinayāya pahānāya sadā sato sikkhe upaṭṭhitassati hutvā sikkheyyāti.
for their removal, for their abandonment, one should always train mindfully, that is, one should train with established mindfulness.
Tāsaṃ vinayāya (để diệt trừ chúng), để đoạn trừ chúng, sadā sato sikkhe (luôn luôn học hỏi với chánh niệm) nghĩa là hãy học hỏi với chánh niệm hiện hữu.
Ajjhattasamuṭṭhānā vāti citte uppannā vā.
Ajjhattasamuṭṭhānā vā means arising in the mind.
Ajjhattasamuṭṭhānā vā (hoặc phát sinh từ nội tâm): hoặc phát sinh trong tâm.
Purebhattanti divābhattato purekālaṃ.
Purebhattaṃ means the time before the daytime meal.
Purebhattaṃ (trước bữa ăn): là khoảng thời gian trước bữa ăn ban ngày.
Accantasaṃyogatthe upayogavacanaṃ, atthato pana bhummameva purebhatteti, esa nayo pacchābhattādīsu.
The locative case is used here in the sense of constant association; however, in meaning, it is truly locative in purebhattaṃ. The same method applies to pacchābhatta and so on.
Trong trường hợp này, đây là cách dùng từ để chỉ sự liên kết tuyệt đối, nhưng về ý nghĩa thì nó là chỉ định cách (locative case) – purebhattaṃ (trước bữa ăn). Điều này cũng áp dụng cho pacchābhattaṃ (sau bữa ăn), v.v.
Pacchābhattanti divābhattato pacchākālaṃ.
Pacchābhattaṃ means the time after the daytime meal.
Pacchābhattaṃ (sau bữa ăn): là khoảng thời gian sau bữa ăn ban ngày.
Purimaṃ yāmanti rattiyā paṭhamakoṭṭhāsaṃ.
Purimaṃ yāmaṃ means the first watch of the night.
Purimaṃ yāmaṃ (canh đầu): là phần đầu của đêm.
Majjhimaṃ yāmanti rattiyā dutiyakoṭṭhāsaṃ.
Majjhimaṃ yāmaṃ means the middle watch of the night.
Majjhimaṃ yāmaṃ (canh giữa): là phần thứ hai của đêm.
Pacchimaṃ yāmanti rattiyā tatiyakoṭṭhāsaṃ.
Pacchimaṃ yāmaṃ means the last watch of the night.
Pacchimaṃ yāmaṃ (canh cuối): là phần thứ ba của đêm.
Kāḷeti kāḷapakkhe.
Kāḷe means in the dark fortnight.
Kāḷe (vào mùa mưa): là vào nửa tháng tối.
Juṇheti sukkapakkhe.
Juṇhe means in the bright fortnight.
Juṇhe (vào mùa nắng): là vào nửa tháng sáng.
Vasseti cattāro vassānamāse.
Vasse means the four months of the rainy season.
Vasse (vào mùa mưa): là bốn tháng mùa mưa.
Hemanteti cattāro hemantamāse.
Hemante means the four months of the winter season.
Hemante (vào mùa đông): là bốn tháng mùa đông.
Gimheti cattāro gimhānamāse.
Gimhe means the four months of the summer season.
Gimhe (vào mùa hè): là bốn tháng mùa hè.
Purime vayokhandheti paṭhame vayokoṭṭhāse, paṭhamavayeti attho.
Purime vayokhandhe means in the first stage of life, that is, in the first age.
Purime vayokhandhe (trong giai đoạn đầu của tuổi thọ): là trong phần đầu của tuổi thọ, nghĩa là tuổi trẻ.
Tīsu ca vayesu vassasatāyukassa purisassa ekekasmiṃ vaye catumāsādhikāni tettiṃsa vassāni honti.
And for a person with a lifespan of one hundred years, in each of the three ages, there are thirty-three years and four months.
Trong ba giai đoạn tuổi thọ, đối với người sống trăm tuổi, mỗi giai đoạn tuổi thọ là ba mươi ba năm và bốn tháng.
152. Evaṃ paṭhamagāthāya tāva tīhi sikkhāhi yuttaṃ desanaṃ arahattanikūṭena desetvā puna mānappahānavasena desetuṃ ‘‘yaṃ kiñcī’’ti gāthamāha.
152. Thus, having taught the discourse associated with the three trainings, culminating in arahantship, in the first verse, he then spoke the verse "yaṃ kiñci" to teach regarding the abandonment of conceit.
152. Như vậy, sau khi thuyết giảng bài kệ đầu tiên liên quan đến ba học pháp và đỉnh cao là A-la-hán, để tiếp tục thuyết giảng về sự đoạn trừ ngã mạn, Ngài đã nói bài kệ ‘‘yaṃ kiñcī’’ (bất cứ điều gì).
Tattha yaṃ kiñci dhammamabhijaññā ajjhattanti yaṃ kiñci uccākulīnatādikaṃ attano guṇaṃ jāneyya.
Therein, yaṃ kiñci dhammamabhijaññā ajjhattaṃ means whatever internal quality, such as high birth, one may know of oneself.
Trong đó, yaṃ kiñci dhammamabhijaññā ajjhattaṃ (bất cứ pháp nào được biết đến trong nội tâm): là bất cứ phẩm chất nào của tự thân như dòng dõi cao quý, v.v., mà người đó biết.
Atha vāpi bahiddhāti atha vā bahiddhāpi ācariyupajjhāyānaṃ vā guṇaṃ jāneyya.
Atha vāpi bahiddhā means or whatever quality of teachers or preceptors one may know externally.
Atha vāpi bahiddhā (hoặc là bên ngoài): hoặc là biết phẩm chất của các vị thầy hay vị bổn sư ở bên ngoài.
Na tena thāmaṃ kubbethāti tena guṇena mānaṃ na kareyya.
Na tena thāmaṃ kubbethā means one should not make conceit based on that quality.
Na tena thāmaṃ kubbethā (chớ vì điều đó mà sinh lòng kiêu căng): chớ vì phẩm chất đó mà sinh lòng kiêu căng.
154. Evaṃ mānappahānavasenapi desetvā idāni sabbakilesūpasamavasena desetuṃ ‘‘ajjhattamevā’’ti gāthamāha.
154. Having thus taught by way of abandoning conceit, now, in order to teach by way of the appeasement of all defilements, he speaks the verse “ajjhattamevā” (within oneself).
154. Sau khi thuyết giảng về sự đoạn trừ ngã mạn như vậy, bây giờ để thuyết giảng về sự lắng dịu của tất cả các phiền não, Ngài đã nói bài kệ ‘‘ajjhattamevā’’ (chỉ trong nội tâm).
Tattha ajjhattamevupasameti attani eva rāgādisabbakilese upasameyya.
Therein, “ajjhattamevupasame” means one should appease all defilements such as lust, etc., within oneself.
Trong đó, ajjhattamevupasame (chỉ trong nội tâm hãy làm lắng dịu): là hãy làm lắng dịu tất cả các phiền não như tham ái, v.v., chỉ trong tự thân.
Na aññato bhikkhu santimeseyyāti ṭhapetvā ca satipaṭṭhānādīni aññena upāyena santiṃ na pariyeseyya.
“Na aññato bhikkhu santimeseyyā” means a bhikkhu should not seek peace by any other means, apart from mindfulness and so on.
Na aññato bhikkhu santimeseyyā (Tỳ khưu chớ tìm kiếm sự an tịnh từ nơi khác): nghĩa là vị Tỳ khưu chớ tìm kiếm sự an tịnh bằng phương tiện khác ngoài Tứ Niệm Xứ, v.v.
Kuto nirattā vāti nirattā kutoyeva.
“Kuto nirattā vā” means from where is there no self?
Kuto nirattā vā (làm sao có thể không có tự ngã): làm sao có thể không có tự ngã?
155. Idāni ajjhattaṃ upasantassa khīṇāsavassa tādibhāvaṃ dassento ‘‘majjhe yathā’’ti gāthamāha.
155. Now, showing the imperturbable nature of an Arahant, one who is appeased within, he speaks the verse “majjhe yathā” (as in the middle).
155. Bây giờ, để chỉ ra trạng thái của một vị A-la-hán đã an tịnh nội tâm, Ngài đã nói bài kệ ‘‘majjhe yathā’’ (như ở giữa).
Tassattho – yathā mahā samuddassa upariheṭṭhimabhāgānaṃ vemajjhasaṅkhāte catuyojanasahassappamāṇe majjhe pabbatantare ṭhitassa vā majjhe samuddassa ūmi no jāyati, ṭhitova so hoti avikampamāno, evaṃ anejo khīṇāsavo lābhādīsu ṭhito assa avikampamāno, so tādiso rāgādi ussadaṃ bhikkhu na kareyya kuhiñcīti.
Its meaning is: “yathā” (just as) in the “majjhe” (middle) of the great “samuddassa” (ocean), in the middle part, which is called the central portion of the upper and lower parts, measuring four thousand yojanas, or in the middle of the ocean located between mountains, “ūmi no jāyati” (no wave arises), and it “ṭhito hoti” (remains steady), unagitated; “evaṃ” (similarly), an unagitated Arahant, one whose defilements are destroyed, should remain “ṭhito” (steady) amidst gains and so on, unagitated; such a bhikkhu “na kareyya rāgādiussadaṃ kuhiñcī” (should not create any excess of lust and so on anywhere).
Ý nghĩa của bài kệ đó là – yathā (như) ở majjhe (giữa) đại samuddassa (biển cả), tức là ở phần giữa được gọi là khoảng cách bốn ngàn dojana giữa phần trên và phần dưới, hoặc ở giữa biển cả nằm giữa các dãy núi, ūmi no jāyati (không có sóng nổi lên), nó ṭhito (đứng yên) không lay động, evaṃ (cũng vậy), một vị A-la-hán không còn tham ái, hãy ṭhito (đứng yên) không lay động trước các lợi lộc, v.v. Vị Tỳ khưu như vậy na kareyya kuhiñcī (chớ làm) cho ussadaṃ (sự phát sinh) của tham ái, v.v., ở bất cứ đâu.
Ubbedhenāti heṭṭhābhāgena.
“Ubbedhenā” means by the lower part.
Ubbedhenā (bằng độ sâu): là bằng phần đáy.
Gambhīroti udakapiṭṭhito paṭṭhāya caturāsītiyojanasahassāni gambhīro.
“Gambhīro” means deep by eighty-four thousand yojanas from the surface of the water.
Gambhīro (sâu): là sâu caturāsītiyojanasahassāni (tám mươi bốn ngàn dojana) tính từ mặt nước.
‘‘Ubbedho’’tipi pāṭho, taṃ na sundaraṃ.
“Ubbedho” is also a reading, but it is not good.
Cũng có bản đọc là ‘‘Ubbedho’’ (độ cao), nhưng đó không phải là bản tốt.
Heṭṭhāti antoudakaṃ.
“Heṭṭhā” means inside the water.
Heṭṭhā (bên dưới): là bên dưới nước.
Uparīti uddhaṃudakaṃ.
“Uparī” means above the water.
Uparī (bên trên): là bên trên nước.
Majjheti vemajjhe.
“Majjhe” means in the middle.
Majjhe (ở giữa): là ở chính giữa.
Na kampatīti ṭhitaṭṭhānato na calati.
“Na kampatī” means it does not move from its steady position.
Na kampatī (không rung động): là không di chuyển khỏi vị trí đứng yên.
Na vikampatīti ito cito ca na calati.
“Na vikampatī” means it does not move here and there.
Na vikampatī (không lay động): là không di chuyển từ đây sang đó.
Na calatīti niccalaṃ hoti.
“Na calatī” means it is motionless.
Na calatī (không chuyển động): là trở nên bất động.
Na vedhatīti na phandati.
“Na vedhatī” means it does not tremble.
Na vedhatī (không chao đảo): là không dao động.
Nappavedhatīti na parivattati.
“Nappavedhatī” means it does not turn over.
Nappavedhatī (không xoay chuyển): là không quay vòng.
Na sampavedhatīti na paribbhamati.
“Na sampavedhatī” means it does not whirl around.
Na sampavedhatī (không quay cuồng): là không xoay tròn.
Aneritoti na erito.
“Anerito” means not stirred.
Anerito (không bị kích động): là không bị kích động.
Aghaṭṭitoti akkhobho.
“Aghaṭṭito” means not disturbed.
Aghaṭṭito (không bị khuấy động): là không bị khuấy động.
Acalitoti na kampito.
“Acalito” means not shaken.
Acalito (không bị rung chuyển): là không bị rung chuyển.
Aluḷitoti na kalalībhūto.
“Aluḷito” means not muddied.
Aluḷito (không bị khuấy đục): là không bị khuấy đục.
Tatra ūmi no jāyatīti tasmiṃ ṭhāne vīci na uppajjati.
“Tatra ūmi no jāyatī” means in that place, no wave arises.
Ở đó sóng không nổi lên có nghĩa là ở nơi đó sóng không nổi lên.
156. Idāni evaṃ arahattanikūṭena desitaṃ dhammadesanaṃ abbhānumodento tassa ca arahattassa ādipaṭipadaṃ pucchanto nimmitabuddho ‘‘akittayī’’ti gāthamāha.
156. Now, the created Buddha, approving this teaching of Dhamma, which has been taught culminating in Arahantship, and asking about the initial path to that Arahantship, speaks the verse “akittayī”.
156. Nay, vị Phật hóa hiện tán thán pháp thoại được thuyết giảng bằng đỉnh A-la-hán như vậy, và hỏi về con đường ban đầu của A-la-hán, nên đã nói lên bài kệ ‘‘akittayī’’.
Tattha akittayīti ācikkhi.
Therein, “akittayī” means he declared.
Trong đó, akittayī có nghĩa là đã tuyên bố.
Vivaṭacakkhūti vivaṭehi anāvaraṇehi pañcahi cakkhūhi samannāgato.
“Vivaṭacakkhū” means endowed with the five opened, unobstructed eyes.
Vivaṭacakkhū có nghĩa là đầy đủ năm nhãn không bị che chướng.
Sakkhidhammanti sakāyattaṃ sayaṃ abhiññātaṃ attapaccakkhadhammaṃ.
“Sakkhidhammaṃ” means a Dhamma that is personal, known by oneself, and directly experienced by oneself.
Sakkhidhammaṃ có nghĩa là pháp tự mình chứng ngộ, tự mình thực chứng.
Parissayavinayanti parissayavinayanaṃ.
“Parissayavinayaṃ” means the removal of dangers.
Parissayavinayaṃ có nghĩa là sự loại bỏ các hiểm nạn.
Paṭipadaṃ vadehīti idāni paṭipattiṃ vadehi.
“Paṭipadaṃ vadehi” means now declare the practice.
Paṭipadaṃ vadehi có nghĩa là nay hãy nói về con đường thực hành.
Bhaddanteti bhaddaṃ tava atthūti bhagavantaṃ ālapanto āha.
“Bhaddante” means addressing the Blessed One, saying, “May good fortune be yours.”
Bhaddante có nghĩa là nói lời này khi xưng hô với Đức Thế Tôn, có nghĩa là mong điều tốt lành đến với Ngài.
Atha vā bhaddaṃ sundaraṃ tava paṭipadaṃ vadehītipi vuttaṃ hoti.
Alternatively, it also means, “Declare your beautiful, excellent practice.”
Hoặc cũng có nghĩa là hãy nói về con đường thực hành tốt đẹp của Ngài.
Pātimokkhaṃ atha vāpi samādhinti tameva paṭipadaṃ bhinditvā pucchati.
“Pātimokkhaṃ atha vāpi samādhiṃ” means he asks about that very practice by distinguishing it.
Pātimokkhaṃ atha vāpi samādhiṃ có nghĩa là hỏi về con đường thực hành đó bằng cách chia nhỏ ra.
Paṭipadanti etena vā maggaṃ pucchati.
By “Paṭipadaṃ” he asks about the path.
Hoặc hỏi về con đường (magga) bằng từ Paṭipadā (con đường thực hành).
Itarehi sīlaṃ samādhiñca pucchati.
By the others, he asks about sīla and samādhi.
Còn với các từ kia, hỏi về giới (sīla) và định (samādhi).
Maṃsacakkhunāpīti sasambhārikamaṃsacakkhunāpi.
“Maṃsacakkhunāpī” means even with the physical eye, which has its constituents.
Maṃsacakkhunāpi có nghĩa là ngay cả với nhục nhãn có các thành phần cấu tạo.
Dibbacakkhunāpīti dibbasadisattā dibbaṃ.
“Dibbacakkhunāpī” means divine because it is similar to the divine.
Dibbacakkhunāpi có nghĩa là do giống như chư thiên nên gọi là thiên nhãn.
Devānañhi sucaritakammanibbattaṃ pittasemharuhirādīhi apalibuddhaṃ upakkilesavinimuttatāya dūrepi ārammaṇasampaṭicchanasamatthaṃ dibbaṃ pasādacakkhu hoti.
For devas, there is a divine faculty of sight, born of wholesome kamma, unhindered by bile, phlegm, blood, etc., free from defilements, and capable of perceiving objects even from afar.
Vì nhãn căn trong suốt của chư thiên, được sinh ra từ nghiệp thiện, không bị chướng ngại bởi mật, đờm, máu, v.v., và không bị ô nhiễm, có khả năng thâu nhận đối tượng từ xa, nên được gọi là thiên nhãn.
Idañcāpi vīriyabhāvanābalanibbattaṃ ñāṇacakkhu tādisamevāti dibbasadisattā dibbaṃ.
This eye of knowledge, born of the power of energetic development, is also similar to that, hence it is divine because of its similarity to the divine.
Nhãn căn trí tuệ này, được sinh ra từ sức mạnh của sự tinh tấn tu tập, cũng giống như vậy, nên do giống như chư thiên mà gọi là thiên nhãn.
Dibbavihāravasena paṭiladdhattā, attanā ca dibbavihārasannissitattāpi dibbaṃ.
It is also divine because it is attained by way of divine abidings, and because it itself relies on divine abidings.
Cũng gọi là thiên nhãn vì được thành tựu nhờ trú xứ của chư thiên (dibbavihāra), và vì tự nó nương tựa vào trú xứ của chư thiên.
Ālokapariggahena mahājutikattāpi dibbaṃ.
It is also divine because of its great luminosity, encompassing light.
Cũng gọi là thiên nhãn vì có ánh sáng rực rỡ nhờ sự thâu tóm ánh sáng.
Tirokuṭṭādigatarūpadassanena mahāgatikattāpi dibbaṃ.
It is also divine because of its great range, seeing forms beyond walls and so on.
Cũng gọi là thiên nhãn vì có khả năng nhìn thấy các sắc pháp xuyên qua tường, v.v., nên có khả năng hoạt động rộng lớn.
Taṃ sabbaṃ saddasatthānusārena veditabbaṃ.
All of this should be understood according to the science of grammar.
Tất cả điều đó cần phải được hiểu theo ngữ pháp học (saddasattha).
Dassanaṭṭhena cakkhu, cakkhukiccakaraṇena cakkhumivātipi cakkhu, dibbañca taṃ cakkhu cāti dibbacakkhu.
Cakkhu (eye) in the sense of seeing, and also cakkhu in the sense of performing the function of an eye; and that eye is divine, hence dibbacakkhu (divine eye).
Nhãn (cakkhu) theo nghĩa là thấy; nhãn (cakkhu) cũng có nghĩa là giống như nhãn vì thực hiện chức năng của nhãn; đó là nhãn và là của chư thiên nên gọi là thiên nhãn (dibbacakkhu).
Tena dibbacakkhunāpi vivaṭacakkhu.
With that dibbacakkhu, he was also one whose eye was opened.
Với thiên nhãn đó, Ngài là người có nhãn căn rộng mở (vivaṭacakkhu).
Idāni pañcavidhaṃ cakkhuṃ vitthārena kathetuṃ ‘‘kathaṃ bhagavā maṃsacakkhunāpi vivaṭacakkhū’’tiādimāha.
Now, to explain the five kinds of eyes in detail, it is said, "How was the Blessed One one whose eye was opened even with the physical eye?" and so on.
Nay, để nói rõ năm loại nhãn, Ngài đã nói ‘‘kathaṃ bhagavā maṃsacakkhunāpi vivaṭacakkhū’’ (Bạch Đức Thế Tôn, làm thế nào Ngài có nhãn căn rộng mở ngay cả với nhục nhãn) và tiếp tục.
Maṃsacakkhumhi bhagavato pañcavaṇṇā saṃvijjantīti ettha sasambhārādikacakkhumhi buddhassa bhagavato pañca koṭṭhāsā paccekaṃ paccekaṃ upalabbhanti.
Regarding "Five colors exist in the physical eye of the Blessed One," here, in the physical eye of the Buddha, the Blessed One, five parts are individually found, including the constituent parts.
Trong câu Maṃsacakkhumhi bhagavato pañcavaṇṇā saṃvijjantī (Trong nhục nhãn của Đức Thế Tôn có năm màu sắc hiện hữu), có nghĩa là trong nhãn căn có các thành phần cấu tạo, v.v., của Đức Phật, năm phần riêng biệt được tìm thấy.
Nīlo ca vaṇṇoti umāpupphavaṇṇo.
"The blue color" means the color of the umā flower.
Nīlo ca vaṇṇo có nghĩa là màu sắc như hoa umā.
Pītako ca vaṇṇoti kaṇikārapupphavaṇṇo.
"The yellow color" means the color of the kaṇikāra flower.
Pītako ca vaṇṇo có nghĩa là màu sắc như hoa kaṇikāra.
Lohitako ca vaṇṇoti indagopakavaṇṇo.
"The red color" means the color of the indagopaka insect.
Lohitako ca vaṇṇo có nghĩa là màu sắc như con bọ indagopaka.
Kaṇho ca vaṇṇoti añjanavaṇṇo.
"The black color" means the color of collyrium.
Kaṇho ca vaṇṇo có nghĩa là màu sắc như thuốc kẻ mắt.
Odāto ca vaṇṇoti osadhitārakavaṇṇo.
"The white color" means the color of the morning star.
Odāto ca vaṇṇo có nghĩa là màu sắc như ngôi sao osadhi.
Yattha ca akkhilomāni patiṭṭhitānīti yasmiṃ ṭhāne akkhilomāni patiṭṭhahitvā uṭṭhitāni.
"Where the eyelashes are fixed" means the place where the eyelashes are fixed and have grown.
Yattha ca akkhilomāni patiṭṭhitānī có nghĩa là nơi mà lông mi mọc lên và an trú.
Taṃ nīlaṃ hoti sunīlanti ettha nīlanti sabbasaṅgāhakavasena vuttaṃ.
Here, "blue" is said in a general sense.
Trong câu Taṃ nīlaṃ hoti sunīlaṃ, nīlaṃ được nói theo nghĩa bao trùm tất cả.
Sunīlanti antaravirahitaṃ suṭṭhu nīlaṃ.
"Very blue" means intensely blue, without interruption.
Sunīlaṃ có nghĩa là màu xanh rất đậm, không có khoảng trống.
Pāsādikanti pasādajanakaṃ.
"Pleasant" means generating delight.
Pāsādikaṃ có nghĩa là tạo ra sự hoan hỷ.
Dassaneyyanti dassanīyaṃ.
"Attractive" means worth seeing.
Dassaneyyaṃ có nghĩa là đáng xem.
Umāpupphasamānanti dakasītalapupphasadisaṃ.
"Like an umā flower" means similar to a cool water flower.
Umāpupphasamānaṃ có nghĩa là giống như hoa sen nước lạnh.
Tassa paratoti tassa samantā bāhirapasse.
"Beyond that" means on the outer side all around it.
Tassa parato có nghĩa là ở phía ngoài xung quanh đó.
Pītakanti sabbasaṅgāhakaṃ.
"Yellow" is said in a general sense.
Pītakaṃ có nghĩa là bao trùm tất cả.
Supītakanti antaravirahitaṃ suṭṭhu pītakaṃ.
"Very yellow" means intensely yellow, without interruption.
Supītakaṃ có nghĩa là màu vàng rất đậm, không có khoảng trống.
Ubhayato ca akkhikūṭānīti dve ca akkhikoṭiyo.
"And the two corners of the eyes" means the two eye-corners.
Ubhayato ca akkhikūṭānī có nghĩa là hai khóe mắt.
Lohitakānīti sabbasaṅgāhakavasena vuttaṃ.
"Red" is said in a general sense.
Lohitakānī được nói theo nghĩa bao trùm tất cả.
Sulohitakānīti apaññāyamānavivarāni suṭṭhu lohitakāni.
"Very red" means intensely red, with no discernible gaps.
Sulohitakānī có nghĩa là màu đỏ rất đậm, không có khe hở không thể nhận biết.
Majjhe kaṇhanti akkhīnaṃ majjhimaṭṭhānaṃ añjanasadisaṃ kaṇhaṃ.
"Black in the middle" means the middle part of the eyes is black like collyrium.
Majjhe kaṇhaṃ có nghĩa là phần giữa của mắt màu đen như thuốc kẻ mắt.
Sukaṇhanti antaravirahitaṃ suṭṭhu kaṇhaṃ.
"Very black" means intensely black, without interruption.
Sukaṇhaṃ có nghĩa là màu đen rất đậm, không có khoảng trống.
Alūkhanti pāsādikaṃ.
"Not rough" means pleasant.
Alūkhaṃ có nghĩa là dễ chịu.
Siniddhanti paṇītaṃ.
"Smooth" means refined.
Siniddhaṃ có nghĩa là tinh tế.
Bhaddāriṭṭhakasamānanti apanītatacabhaddāriṭṭhakaphalasadisaṃ.
"Like a bhaddāriṭṭhaka" means similar to a peeled bhaddāriṭṭhaka fruit.
Bhaddāriṭṭhakasamānaṃ có nghĩa là giống như quả bhaddāriṭṭhaka đã lột vỏ.
‘‘Addāriṭṭhakasamāna’’ntipi pāḷi, tassā tintakākasadisanti attho.
The reading is also "like an addāriṭṭhaka," which means similar to a black crow.
Cũng có bản đọc là ‘‘Addāriṭṭhakasamānaṃ’’, nghĩa của nó là giống như con quạ tintaka.
Odātanti sabbasaṅgāhakavasena vuttaṃ.
"White" is said in a general sense.
Odātaṃ được nói theo nghĩa bao trùm tất cả.
Suodātanti antaravirahitaṃ rajatamaṇḍalasadisaṃ suṭṭhu odātaṃ.
"Very white" means intensely white, like a silver disk, without interruption.
Suodātaṃ có nghĩa là màu trắng rất sáng, không có khoảng trống, giống như đĩa bạc.
Setaṃ paṇḍaranti dvīhipi atiodātataṃ dasseti.
"Pure white" indicates extreme whiteness by both terms.
Setaṃ paṇḍaraṃ cho thấy sự trắng sáng vượt trội bằng cả hai từ.
Pākatikena maṃsacakkhunāti pakatimaṃsacakkhunā.
"With the ordinary physical eye" means with the natural physical eye.
Pākatikena maṃsacakkhunā có nghĩa là bằng nhục nhãn bình thường.
Attabhāvapariyāpannenāti attabhāvasannissitena.
"Pertaining to his own being" means inherent in his own being.
Attabhāvapariyāpannenā có nghĩa là nương tựa vào thân thể.
Purimasucaritakammābhinibbattenāti purimesu tattha tatthuppannesu attabhāvesu kāyasucaritādikammunā uppāditena.
"Produced by former wholesome action" means produced by wholesome actions such as good bodily conduct in previous existences, wherever he was born.
Purimasucaritakammābhinibbattenā có nghĩa là được sinh ra từ các nghiệp thiện như thân thiện hạnh trong các kiếp sống trước đó, ở những nơi khác nhau.
Samantā yojanaṃ passatīti samantato catugāvutappamāṇe yojane tirokuṭṭādigataṃ rūpaṃ āvaraṇavirahitaṃ pakatimaṃsacakkhunā dakkhati.
"He sees for a yojana all around" means he sees forms located beyond walls, etc., within a yojana (four gavutas) all around, without obstruction, with his natural physical eye.
Samantā yojanaṃ passatī có nghĩa là có thể nhìn thấy các sắc pháp xuyên qua tường, v.v., trong phạm vi một dojana (bốn gāvuta) xung quanh, không bị chướng ngại, bằng nhục nhãn bình thường.
Divā ceva rattiñcāti divasabhāge ca rattibhāge ca.
"Both by day and by night" means during the daytime and during the nighttime.
Divā ceva rattiñcā có nghĩa là cả ban ngày và ban đêm.
Caturaṅgasamannāgatoti catūhi aṅgehi samannāgato paripuṇṇaandhakāro ālokavirahito.
"Endowed with four factors" means complete with four factors, profound darkness, devoid of light.
Caturaṅgasamannāgato có nghĩa là đầy đủ bốn yếu tố, tức là bóng tối hoàn toàn, không có ánh sáng.
Sūriyo vā atthaṅgatoti sūrabhāvaṃ janayanto uṭṭhito sūriyo vigato.
"Or the sun has set" means the sun, which generates light, has departed.
Sūriyo vā atthaṅgato có nghĩa là mặt trời đã lặn, không còn tạo ra ánh sáng.
Kāḷapakkho ca uposathoti kāḷapakkhe cātuddasīuposathadivaso ca.
"And it is the Uposatha day of the dark fortnight" means it is the fourteenth Uposatha day in the dark fortnight.
Kāḷapakkho ca uposatho có nghĩa là ngày Uposatha thứ mười bốn của kỳ trăng đen.
Tibbo ca vanasaṇḍoti gahano ca rukkharāsi.
"And a dense thicket" means a dense cluster of trees.
Tibbo ca vanasaṇḍo có nghĩa là một khu rừng rậm rạp.
Mahā ca kāḷamegho abbhuṭṭhitoti mahanto kāḷamegho abbhapaṭalo ca uṭṭhito hoti.
"And a great black cloud has risen" means a great black cloud mass has risen.
Mahā ca kāḷamegho abbhuṭṭhito có nghĩa là một đám mây đen lớn đã nổi lên.
Kuṭṭo vāti iṭṭhakācayo vā.
"Or a wall" means a brick wall or similar.
Kuṭṭo vā có nghĩa là một bức tường gạch.
Kavāṭaṃ vāti dvāravātapānādikavāṭaṃ vā.
"Or a door" means a door or window shutter, etc.
Kavāṭaṃ vā có nghĩa là cánh cửa ra vào, cửa sổ, v.v.
Pākāro vāti mattikādipākāro vā.
"Or a fence" means a fence made of earth or similar materials.
Pākāro vā có nghĩa là một bức tường thành bằng đất, v.v.
Pabbato vāti paṃsupabbatādipabbato vā.
"Or a mountain" means a mountain made of earth or similar materials.
Pabbato vā có nghĩa là một ngọn núi bằng đất, v.v.
Gacchaṃ vāti taruṇagacchādigacchaṃ vā.
"Or a bush" means a young bush or similar.
Gacchaṃ vā có nghĩa là một bụi cây non, v.v.
Latā vāti karavindādi latā vā.
"Or a creeper" means a karavinda creeper or similar.
Latā vā có nghĩa là một dây leo như karavinda, v.v.
Āvaraṇaṃ rūpānaṃ dassanāyāti rūpārammaṇānaṃ dassanatthāya paṭisedhaṃ natthi.
"An obstruction to the sight of forms" means there is no impediment to the seeing of visual objects.
Āvaraṇaṃ rūpānaṃ dassanāyā có nghĩa là không có sự che chướng đối với việc nhìn thấy các đối tượng sắc pháp.
Ekañce tilaphalaṃ nimittaṃ katvāti sace ekaṃ tilabījaṃ saññāṇaṃ katvā.
"If one were to mark a single sesame seed" means if one were to make a single sesame seed identifiable.
Ekañce tilaphalaṃ nimittaṃ katvā có nghĩa là nếu lấy một hạt mè làm dấu hiệu.
Tilavāhe pakkhipeyyāti dve sakaṭe tilarāsimhi khipeyya.
"And cast it into a heap of sesame seeds" means cast it into a pile of sesame seeds filling two carts.
Tilavāhe pakkhipeyyā có nghĩa là ném vào một đống mè có hai xe chở.
Keci pana ‘‘vāho nāma kumbhātirekadvesakaṭa’’nti vadanti.
Some, however, say that "vāha" means two carts exceeding a kumbha.
Một số người nói rằng ‘‘vāha’’ là hai xe chở vượt quá một kumbha.
Taññeva tilaphalaṃ uddhareyyāti taṃnimittakataṃ tilabījaṃyeva uddharitvā gaṇheyya.
"He would pick out that very sesame seed" means he would pick out and take that very sesame seed that was marked.
Taññeva tilaphalaṃ uddhareyyā có nghĩa là chỉ nhặt lấy hạt mè đã được đánh dấu đó.
Dibbena cakkhunāti idaṃ vuttatthameva.
With the divine eye – this has already been explained.
Dibbena cakkhunā có nghĩa là đã được nói ở trên.
Visuddhenāti cutūpapātadassanena diṭṭhivisuddhihetuttā visuddhena.
Purified – because it is purified by being a cause for the purity of view through seeing deceasing and reappearing.
Visuddhenā có nghĩa là thanh tịnh vì là nguyên nhân của sự thanh tịnh về quan kiến (diṭṭhivisuddhi) nhờ việc nhìn thấy sự chết và tái sinh.
Yo hi cutimattameva passati na upapātaṃ, so ucchedadiṭṭhiṃ gaṇhāti.
For whoever sees only deceasing and not reappearing, grasps the annihilationist view.
Thật vậy, ai chỉ thấy sự chết mà không thấy sự tái sinh, người đó chấp thủ vào quan kiến đoạn diệt (ucchedadiṭṭhi).
Yo upapātameva passati na cutiṃ, so navasattapātubhāvasassatadiṭṭhiṃ gaṇhāti.
Whoever sees only reappearing and not deceasing, grasps the eternalist view of the manifestation of new beings.
Ai chỉ thấy sự tái sinh mà không thấy sự chết, người đó chấp thủ vào quan kiến thường còn (sassatadiṭṭhi) về sự xuất hiện của một chúng sinh mới.
Yo pana tadubhayaṃ passati, so yasmā duvidhampi taṃ diṭṭhigataṃ ativattati, tasmāssa taṃ dassanaṃ diṭṭhivisuddhihetu hoti, ubhayañcetaṃ buddhaputtā passanti.
But whoever sees both, since he transcends both kinds of wrong view, that seeing becomes a cause for the purity of view for him, and the Buddha's sons see both.
Còn ai thấy cả hai, vì người đó vượt qua cả hai loại tà kiến đó, nên sự thấy đó là nguyên nhân của sự thanh tịnh về quan kiến cho người ấy, và các đệ tử của Đức Phật đều thấy cả hai.
Tena vuttaṃ – ‘‘cutūpapātadassanena diṭṭhivisuddhihetuttā visuddha’’nti.
Therefore it is said – "purified by being a cause for the purity of view through seeing deceasing and reappearing."
Vì thế đã nói: ‘‘thanh tịnh vì là nguyên nhân của sự thanh tịnh về quan kiến nhờ việc nhìn thấy sự chết và tái sinh’’.
Manussūpacāraṃ atikkamitvā rūpadassanena atikkantamānusakaṃ, mānusakaṃ vā maṃsacakkhuṃ atikkantattā atikkantamānusakanti veditabbaṃ.
Surpassing human means transcending the human range by seeing forms; or it should be understood as transcending human because it transcends the human physical eye.
Cần phải hiểu atikkantamānusakaṃ (vượt ngoài nhân loại) là vượt qua sự hoạt động của con người nhờ việc nhìn thấy sắc pháp, hoặc là vượt qua nhục nhãn của con người.
Tena dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passatīti manussamaṃsacakkhunā viya satte oloketi.
With that divine eye, purified, surpassing human, he sees beings – he observes beings as if with the human physical eye.
Với thiên nhãn thanh tịnh vượt ngoài nhân loại đó, Ngài nhìn thấy các chúng sinh như nhìn bằng nhục nhãn của con người.
Cavamāne upapajjamāneti ettha cutikkhaṇe upapattikkhaṇe vā dibbacakkhunā daṭṭhuṃ na sakkā.
As they are deceasing, as they are reappearing – here, it is not possible to see with the divine eye at the moment of deceasing or at the moment of reappearing.
Trong câu Cavamāne upapajjamāne (đang chết, đang tái sinh), không thể nhìn thấy bằng thiên nhãn vào khoảnh khắc chết hoặc khoảnh khắc tái sinh.
Ye pana āsannacutikā idāni cavissanti, te cavamānā.
But those who are close to deceasing, who will now decease, are meant by "deceasing."
Tuy nhiên, những ai sắp chết, sẽ chết ngay bây giờ, được gọi là cavamānā (đang chết).
Ye ca gahitapaṭisandhikā sampatinibbattāva, te upapajjamānāti adhippetā.
And those who have taken rebirth and are just manifesting are meant by "reappearing."
Và những ai đã thọ sinh, vừa mới tái sinh, được gọi là upapajjamānā (đang tái sinh).
Te evarūpe cavamāne upapajjamāne ca passatīti dasseti.
He sees such beings as they are deceasing and reappearing.
Điều này cho thấy Ngài nhìn thấy những chúng sinh đang chết và đang tái sinh như vậy.
Hīneti mohanissandayuttattā hīne.
Inferior – inferior because they are accompanied by the outflow of delusion.
Hīne có nghĩa là thấp kém vì liên quan đến kết quả của si (moha).
Tabbiparīte paṇīte.
The opposite of these are superior.
Ngược lại là paṇīte (cao thượng).
Suvaṇṇeti adosanissandayuttattā iṭṭhakantamanāpavaṇṇayutte.
Fair-complexioned – endowed with agreeable, pleasing, and lovely complexions because they are accompanied by the outflow of non-aversion.
Suvaṇṇe có nghĩa là có màu sắc đẹp đẽ, đáng yêu, vì liên quan đến kết quả của sự không sân (adosa).
Tabbiparīte dubbaṇṇe, abhirūpe virūpeti attho.
The opposite of these are ill-complexioned, meaning ugly or disfigured.
Ngược lại là dubbaṇṇe (xấu xí), tức là có hình dáng xấu xí.
Sugateti sugatigate, alobhanissandayuttattā vā aḍḍhe mahaddhane.
Fortunate – gone to a good destination; or wealthy and rich because they are accompanied by the outflow of non-greed.
Sugate có nghĩa là đi đến cõi thiện, hoặc giàu có, đại phú vì liên quan đến kết quả của sự không tham (alobha).
Duggateti duggatigate, lobhanissandayuttattā vā dalidde appannapāne.
Unfortunate – gone to a bad destination; or poor and lacking food and drink because they are accompanied by the outflow of greed.
Duggate có nghĩa là đi đến cõi khổ, hoặc nghèo khổ, ít thức ăn nước uống vì liên quan đến kết quả của sự tham (lobha).
Yathākammūpageti yaṃ yaṃ kammaṃ upacitaṃ, tena tena upagate.
Passing on according to their kamma – gone to whatever kamma they have accumulated.
Yathākammūpage có nghĩa là đi đến tùy theo nghiệp đã tích lũy.
Tattha purimehi ‘‘cavamāne’’tiādīhi dibbacakkhukiccaṃ vuttaṃ.
Here, the function of the divine eye is stated by the preceding phrases like "as they are deceasing."
Trong đó, các từ trước đó ‘‘cavamāne’’ (đang chết), v.v., đã nói về chức năng của thiên nhãn.
Iminā pana padena yathākammūpagañāṇakiccaṃ.
But by this phrase, the function of the knowledge of passing on according to kamma is stated.
Còn với từ này, nói về chức năng của trí tuệ tùy nghiệp (yathākammūpagañāṇa).
Tassa ca ñāṇassa ayamuppattikkamo – idha bhikkhu heṭṭhānirayābhimukhaṃ ālokaṃ vaḍḍhetvā nerayike satte passati mahādukkhaṃ anubhavamāne, taṃ dassanaṃ dibbacakkhukiccameva.
The process of the arising of that knowledge is this: here, a bhikkhu extends his light towards the lower hells and sees beings in hell experiencing great suffering; that seeing is indeed the function of the divine eye.
Và trình tự phát sinh của tuệ đó là: ở đây, một tỳ khưu mở rộng ánh sáng hướng về địa ngục bên dưới, thấy các chúng sanh trong địa ngục đang chịu đựng khổ lớn, sự thấy đó chính là chức năng của thiên nhãn.
So evaṃ manasi karoti ‘‘kiṃ nu kho kammaṃ katvā ime sattā etaṃ dukkhaṃ anubhavantī’’ti, athassa ‘‘idaṃ nāma katvā’’ti taṃ kammārammaṇaṃ ñāṇaṃ uppajjati.
He reflects thus: "What kamma, indeed, did these beings perform to experience this suffering?" Then, the knowledge with that kamma as its object arises for him, saying "they performed such and such."
Vị ấy tác ý như vầy: "Chắc chắn là đã tạo nghiệp gì mà các chúng sanh này đang chịu đựng khổ này?" Rồi đối với vị ấy, tuệ về đối tượng nghiệp đó phát sinh: "đã tạo nghiệp này".
Tathā uparidevalokābhimukhaṃ ālokaṃ vaḍḍhetvā nandanavana missakavana phārusakavanādīsu satte passati mahāsampattiṃ anubhavamāne.
Similarly, he extends his light towards the upper deva realms and sees beings in the Nandanavana, Missakavana, Phārusakavana, and so on, experiencing great prosperity.
Tương tự, mở rộng ánh sáng hướng về cõi trời bên trên, thấy các chúng sanh đang hưởng đại phúc lạc trong các khu vườn như Nandana, Missaka, Phārusaka, v.v.
Tampi dassanaṃ dibbacakkhukiccameva.
That seeing, too, is indeed the function of the divine eye.
Sự thấy đó cũng chính là chức năng của thiên nhãn.
So evaṃ manasi karoti ‘‘kiṃ nu kho kammaṃ katvā ime sattā etaṃ sampattiṃ anubhavantī’’ti.
He reflects thus: "What kamma, indeed, did these beings perform to experience this prosperity?"
Vị ấy tác ý như vầy: "Chắc chắn là đã tạo nghiệp gì mà các chúng sanh này đang hưởng phúc lạc này?"
Athassa ‘‘idaṃ nāma katvā’’ti taṃ kammārammaṇaṃ ñāṇamuppajjati.
Then, the knowledge with that kamma as its object arises for him, saying "they performed such and such."
Rồi đối với vị ấy, tuệ về đối tượng nghiệp đó phát sinh: "đã tạo nghiệp này".
Idaṃ yathākammūpagañāṇaṃ nāma.
This is called the knowledge of passing on according to kamma.
Đây gọi là Yathākammūpagañāṇa (Tuệ Biết Chúng Sanh Tùy Nghiệp).
Imassa visuṃ parikammaṃ nāma natthi.
There is no separate preparatory work for this.
Tuệ này không có sự chuẩn bị riêng biệt nào cả.
Yathā ca imassa, evaṃ anāgataṃsañāṇassāpi.
Just as for this, so too for the knowledge of future events.
Cũng như tuệ này, tuệ Anāgataṃsañāṇa (Tuệ Biết Vị Lai) cũng vậy.
Dibbacakkhupādakāneva hi imāni dibbacakkhunā saheva ijjhanti.
For these arise together with the divine eye, being based on the divine eye.
Thật vậy, những tuệ này dựa trên thiên nhãn và thành tựu cùng với thiên nhãn.
Ime vata bhontotiādīsu imeti dibbacakkhunā diṭṭhānaṃ nidassanavacanaṃ.
In phrases like "These, venerable sirs," "these" is a demonstrative word for those seen with the divine eye.
Trong các câu như " Ime vata bhonto (Chư vị này thật vậy)", từ " ime" là lời chỉ định cho những người được thấy bằng thiên nhãn.
Vatāti anusocanatthe nipāto.
"Vatā" is a particle used in the sense of lamentation.
Từ " vatā" là một giới từ biểu thị sự than thở.
Bhontoti bhavanto.
"Bhonto" means venerable sirs.
" Bhonto" là bhavanto (chư vị).
Duṭṭhu caritaṃ, duṭṭhuṃ vā caritaṃ kilesapūtikattāti duccaritaṃ; kāyena duccaritaṃ, kāyato vā uppannaṃ duccaritanti kāyaduccaritaṃ.
Misconduct of body (kāyaduccaritaṃ) means badly conducted, or conducted badly because it is rotten with defilements; misconduct by the body, or misconduct arisen from the body.
" Duccaritaṃ" là hành vi xấu, hoặc hành vi xấu do sự thối nát của các phiền não; " kāyaduccaritaṃ" là ác hạnh về thân, hoặc ác hạnh phát sinh từ thân.
Itaresupi eseva nayo.
The same method applies to the others.
Đối với các loại khác cũng theo cách tương tự.
Samannāgatāti samaṅgībhūtā.
Endowed with – united with.
" Samannāgatā" là đầy đủ, sở hữu.
Ariyānaṃ upavādakāti buddhapaccekabuddhabuddhasāvakānaṃ ariyānaṃ antamaso gihisotāpannānampi anatthakāmā hutvā antimavatthunā vā guṇaparidhaṃsanena vā upavādakā, akkosakā garahakāti vuttaṃ hoti.
Slanderers of the Noble Ones means those who, being ill-disposed towards the Noble Ones – Buddhas, Paccekabuddhas, and disciples of the Buddha, down to even lay Sotāpannas – slander them either by an ultimate accusation or by disparaging their qualities, meaning they abuse and blame them.
" Ariyānaṃ upavādakā" có nghĩa là những người phỉ báng, mắng nhiếc, chê bai các bậc Thánh như chư Phật, chư Phật Độc Giác, chư Thanh Văn Phật, cho đến cả những cư sĩ đã đắc Sơ quả, với ý muốn làm hại họ, hoặc bằng cách vu khống những điều tối hậu, hoặc bằng cách phỉ báng các đức tính của họ.
Tattha ‘‘natthi imesaṃ samaṇadhammo, assamaṇā ete’’ti vadanto antimavatthunā upavadati.
Here, one who says, "These have no ascetic practice; they are not ascetics," slanders by an ultimate accusation.
Trong đó, người nói: "Các vị này không có pháp Sa-môn, họ không phải là Sa-môn" là phỉ báng bằng cách vu khống điều tối hậu.
‘‘Natthi imesaṃ jhānaṃ vā vimokkho vā maggo vā phalaṃ vā’’tiādīni vadanto guṇaparidhaṃsanena upavadatīti veditabbo.
One who says, "These people have no jhāna, no liberation, no path, no fruit," and so on, should be understood as disparaging their virtues.
Người nói: "Các vị này không có thiền định, không có giải thoát, không có đạo, không có quả" v.v. là phỉ báng bằng cách chê bai các đức tính, cần phải hiểu như vậy.
So ca jhānaṃ vā upavadeyya ajhānaṃ vā, ubhayathāpi ariyūpavādova hoti; atibhāriyaṃ kammaṃ, anantariyakammasadisaṃ, saggāvaraṇaṃ maggāvaraṇañca, satekicchaṃ pana hoti.
Whether he disparages jhāna or non-jhāna, in both cases it is disparaging a noble one (ariyūpavāda); it is an extremely heavy kamma, similar to an anantariya kamma, an obstruction to heaven and an obstruction to the path, but it is curable.
Dù người đó phỉ báng thiền định hay không thiền định, cả hai trường hợp đều là phỉ báng bậc Thánh; đó là nghiệp cực kỳ nặng, tương tự như nghiệp vô gián, là chướng ngại cho cõi trời và chướng ngại cho đạo, nhưng có thể chữa được.
Tasmā yo ariyaṃ upavadati, tena gantvā sace attanā vuḍḍhataro hoti, ukkuṭikaṃ nisīditvā ‘‘ahaṃ āyasmantaṃ idañcidañca avacaṃ, taṃ me khamāhī’’ti khamāpetabbo.
Therefore, whoever disparages a noble one, if that noble one is older than oneself, one should go, sit on one's haunches, and ask for forgiveness, saying, "Venerable sir, I said such and such to you; please forgive me for that."
Vì vậy, người nào phỉ báng bậc Thánh, người đó phải đến, nếu bậc Thánh đó lớn tuổi hơn mình, thì quỳ xuống và nói: "Bạch Đại đức, con đã nói điều này điều nọ về Đại đức, xin Đại đức tha thứ cho con" và xin tha thứ.
Sace pana navakataro hoti, vanditvā ukkuṭikaṃ nisīditvā añjaliṃ paggahetvā ‘‘ahaṃ, bhante, tumhe idañcidañca avacaṃ, taṃ me khamathā’’ti khamāpetabbo.
If, however, that noble one is younger, one should bow, sit on one's haunches, raise one's joined hands in añjali, and ask for forgiveness, saying, "Bhante, I said such and such to you; please forgive me for that."
Nếu bậc Thánh đó nhỏ tuổi hơn mình, thì đảnh lễ, quỳ xuống, chắp tay và nói: "Bạch Ngài, con đã nói điều này điều nọ về Ngài, xin Ngài tha thứ cho con" và xin tha thứ.
Sace so nakkhamati, disāpakkanto vā hoti, sayaṃ vā gantvā saddhivihārike vā pesetvā khamāpetabbo.
If he does not forgive, or if he has gone to another direction, one should go oneself or send fellow residents to ask for forgiveness.
Nếu vị ấy không tha thứ, hoặc đã đi nơi khác, thì phải tự mình đi hoặc sai các bạn đồng phạm hạnh đi để xin tha thứ.
Sace nāpi gantuṃ na pesetuṃ sakkā hoti, ye tasmiṃ vihāre bhikkhū vasanti, tesaṃ santikaṃ gantvā sace navakatarā honti, ukkuṭikaṃ nisīditvā sace vuḍḍhatarā, vuḍḍhe vuttanayeneva paṭipajjitvā ‘‘ahaṃ, bhante, asukaṃ nāma āyasmantaṃ idañcidañca avacaṃ, taṃ khamatu me so āyasmā’’ti vatvā khamāpetabbo.
If it is not possible to go or to send, one should go to the bhikkhus residing in that monastery, and if they are younger, sit on one's haunches; if they are older, proceed in the manner described for older ones, and say, "Bhante, I said such and such to Venerable so-and-so; may that venerable one forgive me," and thus ask for forgiveness.
Nếu không thể đi hoặc không thể sai người đi, thì phải đến những tỳ khưu đang trú trong tu viện đó, nếu họ nhỏ tuổi hơn, thì quỳ xuống; nếu lớn tuổi hơn, thì thực hành theo cách đã nói đối với người lớn tuổi, và nói: "Bạch Ngài, con đã nói điều này điều nọ về Đại đức tên là..., xin Đại đức đó tha thứ cho con" và xin tha thứ.
Sammukhā akhamantepi etadeva kātabbaṃ.
The same should be done even if he does not forgive in person.
Ngay cả khi họ không tha thứ trực tiếp, cũng phải làm như vậy.
Sace ekacārikabhikkhu hoti, neva tassa vasanaṭṭhānaṃ na gataṭṭhānaṃ paññāyati, ekassa paṇḍitassa bhikkhuno santikaṃ gantvā ‘‘ahaṃ, bhante, asukaṃ nāma āyasmantaṃ idañcidañca avacaṃ, taṃ me anussarato anussarato vippaṭisāro hoti, kiṃ karomī’’ti vattabbaṃ.
If he is a solitary bhikkhu, and neither his dwelling place nor his destination is known, one should go to a wise bhikkhu and say, "Bhante, I said such and such to Venerable so-and-so, and remembering it, I feel remorse; what should I do?"
Nếu đó là một tỳ khưu độc cư, không biết nơi trú ngụ hay nơi đã đi của vị ấy, thì phải đến một tỳ khưu hiền trí và nói: "Bạch Ngài, con đã nói điều này điều nọ về Đại đức tên là..., con cứ nhớ lại và hối hận, con phải làm gì?"
So vakkhati ‘‘tumhe mā cintayittha, thero tumhākaṃ khamati, cittaṃ vūpasamethā’’ti.
He will say, "Do not worry; the elder forgives you; calm your mind."
Vị ấy sẽ nói: "Các vị đừng lo lắng, Trưởng lão đã tha thứ cho các vị, hãy an tịnh tâm mình".
Tenapi ariyassa gatadisābhimukhena añjaliṃ paggahetvā ‘‘khamathā’’ti vattabbaṃ.
Even then, one should raise one's joined hands in the direction the noble one has gone and say, "Forgive me."
Khi đó, cũng phải chắp tay hướng về phương mà bậc Thánh đã đi và nói: "Xin tha thứ".
Yadi so parinibbuto hoti, parinibbutamañcaṭṭhānaṃ gantvā yāva sivathikaṃ gantvāpi khamāpetabbo.
If he has attained parinibbāna, one should go to the place where he attained parinibbāna, even to the charnel ground, and ask for forgiveness.
Nếu vị ấy đã nhập Niết-bàn, thì phải đến nơi nhập Niết-bàn của vị ấy, thậm chí đến nghĩa địa để xin tha thứ.
Evaṃ kate neva saggāvaraṇaṃ na maggāvaraṇaṃ hoti, pākatikameva hotīti.
When this is done, it is neither an obstruction to heaven nor an obstruction to the path; it becomes normal.
Khi đã làm như vậy, sẽ không còn là chướng ngại cho cõi trời hay chướng ngại cho đạo, mà trở lại bình thường.
Micchādiṭṭhikāti viparītadassanā.
Micchādiṭṭhikā means having wrong view.
" Micchādiṭṭhikā" là có tà kiến, thấy sai lệch.
Micchādiṭṭhikammasamādānāti micchādiṭṭhivasena samādinnanānāvidhakammā, ye ca micchādiṭṭhimūlakesu kāyakammādīsu aññepi samādapenti.
Micchādiṭṭhikammasamādānā means those who have undertaken various kammas due to wrong view, and those who encourage others to undertake deeds rooted in wrong view, such as bodily misconduct.
" Micchādiṭṭhikammasamādānā" là những người đã thực hiện nhiều loại nghiệp khác nhau do tà kiến, và những người khác cũng thực hiện các ác nghiệp về thân, v.v. có gốc rễ từ tà kiến.
Ettha ca vacīduccaritaggahaṇeneva ariyūpavāde, manoduccaritaggahaṇena ca micchādiṭṭhiyā saṅgahitāyapi imesaṃ dvinnaṃ punavacanaṃ mahāsāvajjabhāvadassanatthanti veditabbaṃ.
Here, it should be understood that even though disparaging a noble one is included in vocal misconduct, and wrong view in mental misconduct, the repetition of these two terms is to show their extremely blameworthy nature.
Ở đây, cần phải hiểu rằng mặc dù sự phỉ báng bậc Thánh đã được bao gồm trong ác hạnh về lời nói, và tà kiến đã được bao gồm trong ác hạnh về ý, nhưng việc lặp lại hai điều này là để chỉ ra mức độ tội lỗi cực kỳ lớn của chúng.
Mahāsāvajjo hi ariyūpavādo ānantariyasadiso.
For disparaging a noble one is extremely blameworthy, similar to an anantariya kamma.
Thật vậy, sự phỉ báng bậc Thánh là cực kỳ tội lỗi, tương tự như nghiệp vô gián.
Vuttampi cetaṃ –
It has also been said:
Điều này cũng đã được nói:
Kāyassa bhedāti upādinnakkhandhapariccāgā.
Kāyassa bhedā means the giving up of the appropriated aggregates.
" Kāyassa bhedā" là sự từ bỏ các uẩn do chấp thủ.
Paraṃ maraṇāti tadanantarābhinibbattakkhandhaggahaṇe.
Paraṃ maraṇā means the taking of aggregates that arise immediately thereafter.
" Paraṃ maraṇā" là khi nắm giữ các uẩn phát sinh ngay sau đó.
Atha vā kāyassa bhedāti jīvitindriyassupacchedā.
Alternatively, kāyassa bhedā means the cutting off of the life faculty.
Hoặc " kāyassa bhedā" là sự đoạn tuyệt của sinh mạng căn.
Paraṃ maraṇāti cuticittato uddhaṃ.
Paraṃ maraṇā means after the death-consciousness.
" Paraṃ maraṇā" là sau tâm tử.
Apāyanti evamādi sabbaṃ nirayavevacanameva.
Apāya and so on, all are synonyms for hell.
" Apāya" v.v. tất cả đều là đồng nghĩa với địa ngục.
Nirayo hi saggamokkhahetubhūtā puññasammatā ayā apetattā, sukhānaṃ vā āyassa abhāvā apāyo.
For hell is apāya because it is devoid of the ways (āya) of merit, which are the causes of heaven and liberation, or because of the absence of the ways (āya) of happiness.
Địa ngục là apāya vì không có sự đến của phước báu được xem là nguyên nhân của cõi trời và giải thoát, hoặc vì không có sự đến của hạnh phúc.
Dukkhassa gati paṭisaraṇanti duggati, dosabahulatāya vā duṭṭhena kammunā nibbattā gatīti duggati.
It is a destination, a refuge of suffering, hence duggati; or it is a destination arisen from evil kamma due to its abundance of defilements, hence duggati.
" Duggati" là cảnh giới, nơi nương tựa của khổ; hoặc là cảnh giới phát sinh do nghiệp ác, do sự ưu thắng của sân hận.
Vivasā nipatanti tattha dukkaṭakārinoti vinipāto, vinassantā vā ettha nipatanti sambhijjamānaṅgapaccaṅgātipi vinipāto.
Evil-doers fall there helplessly, hence vinipāta. Or, it is vinipāta because those who are perishing, with their limbs and minor parts breaking up, fall there.
" Vinipāto" là nơi mà những người làm ác bị rơi vào một cách bất đắc dĩ; hoặc là nơi mà chúng sanh bị hủy hoại, các chi phần bị tan rã mà rơi vào, nên cũng gọi là vinipāto.
Natthi ettha assādasaññito ayoti nirayo.
There is no pleasure here, hence niraya.
" Nirayo" là nơi không có sự đến của lạc thú.
Atha vā apāyaggahaṇena tiracchānayoniṃ dīpeti, tiracchānayoni hi apāyo sugatito apetattā.
Furthermore, by the inclusion of apāya, he indicates the animal realm, for the animal realm is an apāya because it is devoid of a happy destiny.
Hoặc, việc sử dụng từ apāya ám chỉ cảnh giới súc sanh, vì cảnh giới súc sanh là apāya do không phải là thiện thú.
Na duggati, mahesakkhānaṃ nāgarājādīnaṃ sambhavato.
It is not a duggati because powerful beings like Nāga kings can be born there.
Không phải là duggati, vì có sự xuất hiện của các loài có đại oai lực như các vua rắn.
Duggatiggahaṇena pettivisayaṃ dīpeti, so hi apāyo ceva duggati ca sukhato apetattā dukkhassa ca gatibhūtattā, na tu vinipāto, asurakāyasadisaṃ avinipatitattā.
By the inclusion of duggati, he indicates the realm of hungry ghosts, for it is both an apāya and a duggati because it is devoid of happiness and is a destination of suffering; but it is not a vinipāta, as it is not subject to downfall like the asura realm.
Việc sử dụng từ duggati ám chỉ cảnh giới ngạ quỷ, vì cảnh giới đó là apāya và duggati do không có hạnh phúc và là nơi đến của khổ, nhưng không phải là vinipāto, vì không bị hủy hoại như thân A-tu-la.
Vinipātaggahaṇena asurakāyaṃ dīpeti.
By the inclusion of vinipāta, he indicates the asura realm.
Việc sử dụng từ vinipāto ám chỉ thân A-tu-la.
So hi yathāvuttena atthena apāyo ceva duggati ca sabbasamussayehi ca vinipatitattā vinipātoti vuccati.
For it is both an apāya and a duggati in the sense stated, and it is called vinipāta because it is subject to downfall from all its accumulations.
Vì theo ý nghĩa đã nói, đó là apāya và duggati, và được gọi là vinipāto do bị hủy hoại từ tất cả các tập hợp.
Nirayaggahaṇena avīciādianekappakāraṃ nirayameva dīpetīti.
By the inclusion of niraya, he indicates niraya itself, of many kinds such as Avīci and so on.
Việc sử dụng từ niraya ám chỉ chính địa ngục với nhiều loại khác nhau như Avīci, v.v.
Upapannāti upagatā, tattha abhinibbattāti adhippāyo.
Upapannā means gone to, the intention being born there.
" Upapannā" là đã đến, ý muốn nói là đã tái sinh ở đó.
Vuttavipariyāyena sukkapakkho veditabbo.
The white side (of wholesome deeds) should be understood by the opposite of what has been stated.
Mặt trắng (sukkha pakkhā) cần được hiểu theo nghĩa ngược lại với những gì đã nói.
Ayaṃ pana viseso – tattha sugatiggahaṇena manussagatipi saṅgayhati.
This, however, is the distinction: there, by the inclusion of sugati, the human destiny is also included.
Tuy nhiên, có sự khác biệt này: ở đó, việc sử dụng từ sugati bao gồm cả cảnh giới loài người.
Saggaggahaṇena devagatiyeva.
By the inclusion of sagga, only the divine destiny.
Việc sử dụng từ sagga chỉ cảnh giới chư thiên.
Tattha sundarā gatīti sugati.
A beautiful destiny, hence sugati.
Ở đó, "sugati" là cảnh giới tốt đẹp.
Rūpādīhi visayehi suṭṭhu aggoti saggo.
Excellently supreme with regard to objects such as forms, hence sagga.
" Saggo" là nơi tốt đẹp nhất về các đối tượng như sắc, v.v.
So sabbopi lujjanapalujjanaṭṭhena lokoti ayaṃ vacanattho.
All of this is called loka in the sense of crumbling and decaying; this is the meaning of the word.
Tất cả những điều đó được gọi là " loko" (thế gian) theo nghĩa là bị hoại diệt và tan rã, đó là ý nghĩa của từ này.
Iti dibbena cakkhunātiādi sabbaṃ nigamanavacanaṃ.
Iti dibbena cakkhunā and so on, all these are concluding words.
" Iti dibbena cakkhunā" v.v. tất cả đều là lời kết luận.
Evaṃ dibbena cakkhunā passatīti ayamettha saṅkhepattho – dibbacakkhuñāṇaṃ parittapaccuppannaajjhattabahiddhārammaṇavasena catūsu ārammaṇesu pavattati.
Thus, he sees with the divine eye—this is the brief meaning here: the knowledge of the divine eye operates on four objects, namely, small, present, internal, and external objects.
Như vậy, thấy bằng thiên nhãn – đây là ý nghĩa tóm tắt ở đây: thiên nhãn tuệ hoạt động trên bốn đối tượng là hữu hạn, hiện tại, nội và ngoại.
Yathākammūpagañāṇaṃ parittamahaggatātītaajjhattabahiddhārammaṇavasena pañcasu ārammaṇesu pavattati.
The knowledge of knowing beings according to their kamma operates on five objects, namely, small, exalted, past, internal, and external objects.
Yathākammūpagañāṇa hoạt động trên năm đối tượng là hữu hạn, cao thượng, quá khứ, nội và ngoại.
Anāgataṃsañāṇaṃ parittamahaggataappamāṇamaggaanāgataajjhattabahiddhānavattabbārammaṇavasena aṭṭhasu ārammaṇesu pavattatīti.
The knowledge of future events operates on eight objects, namely, small, exalted, immeasurable, path, future, internal, external, and indescribable objects.
Anāgataṃsañāṇa hoạt động trên tám đối tượng là hữu hạn, cao thượng, vô lượng, đạo, vị lai, nội, ngoại và không thể nói được.
Ākaṅkhamāno ca bhagavāti bhagavā icchamāno.
Ākaṅkhamāno ca bhagavā means the Blessed One, if he wishes.
" Ākaṅkhamāno ca bhagavā" có nghĩa là Đức Thế Tôn muốn.
Ekampi lokadhātuṃ passeyyāti ekaṃ cakkavāḷaṃ olokeyya.
Ekampi lokadhātuṃ passeyyā means he would look at one world-system.
" Ekampi lokadhātuṃ passeyyā" có nghĩa là có thể nhìn thấy một cõi thế giới (cakkavāḷa).
Sahassimpi cūḷanikanti ettha yāvatā candimasūriyā pariharanti, disā bhānti virocamānā, tāva sahassadhā loko, esā sahassicūḷanikā nāma.
Sahassimpi cūḷanikaṃ: here, as far as the moon and sun revolve, as far as the directions shine brightly, so far is a thousandfold world; this is called the minor thousandfold world-system (sahassicūḷanikā).
Một ngàn tiểu thiên thế giới ở đây, chừng nào mặt trăng mặt trời còn đi khắp, các phương còn chiếu sáng rực rỡ, chừng đó là một ngàn thế giới, đó gọi là tiểu thiên thế giới.
Cūḷanikanti khuddakaṃ.
Cūḷanikaṃ means small.
Cūḷanikā (tiểu thiên) nghĩa là nhỏ bé.
Dvisahassimpi majjhimikaṃ lokadhātunti ettha sahassacakkavāḷānaṃ sahassabhāgena gaṇetvā dasasatasahassacakkavāḷaparimāṇā dvisahassī majjhimikā lokadhātu nāma.
Dvisahassimpi majjhimikaṃ lokadhātuṃ: here, counted as a thousandfold of the thousand world-systems, the dvisahassī majjhimikā lokadhātu (middle twofold thousand world-system) is of the measure of ten hundred thousand world-systems.
Hai ngàn trung thiên thế giới ở đây, tính bằng một ngàn phần của một ngàn cõi luân hồi, có số lượng mười vạn cõi luân hồi, đó gọi là hai ngàn trung thiên thế giới.
Ettakena buddhānaṃ jātikkhettaṃ nāma dassitaṃ.
By this, the birth-field of the Buddhas is indicated.
Đến đây, trường sinh của các vị Phật được chỉ ra.
Bodhisattānañhi pacchimabhave devalokato cavitvā mātukucchiyaṃ paṭisandhiggahaṇadivase ca mātukucchito nikkhamanadivase ca mahābhinikkhamanadivase ca sambodhidhammacakkapavattanaāyusaṅkhārossajjanaparinibbānadivasesu ca ettakaṃ ṭhānaṃ kampati.
For, on the day of the Bodhisatta's conception in his mother's womb after passing away from the deva realm in his last existence, and on the day of his emergence from his mother's womb, and on the day of the Great Renunciation, and on the days of his Enlightenment, the setting in motion of the Wheel of Dhamma, the renunciation of the life-span, and his Parinibbāna, this much space trembles.
Thật vậy, vào ngày Bồ Tát tái sinh vào bụng mẹ từ cõi trời trong kiếp cuối cùng, vào ngày xuất khỏi bụng mẹ, vào ngày Đại Xuất Gia, vào các ngày Thành Đạo, Chuyển Pháp Luân, xả bỏ thọ hành, và nhập Niết Bàn, chừng đó nơi chốn đều rung động.
Tisahassimpi.
Tisahassimpi.
Ba ngàn.
Mahāsahassimpi lokadhātunti sahassito paṭṭhāya tatiyāti tisahassī, paṭhamasahassiṃ sahassadhā katvā gaṇitaṃ majjhimikaṃ sahassadhā katvā gaṇitattā mahantehi sahassehi gaṇitāti mahāsahassī.
Mahāsahassimpi lokadhātuṃ: starting from a thousand, the third is tisahassī (three thousandfold). It is mahāsahassī (great thousandfold) because the first thousandfold is counted as a thousandfold, and the middle thousandfold is counted as a thousandfold of that.
Đại thiên thế giới là ba ngàn từ một ngàn trở đi, gọi là tam thiên (tisahassī); vì được tính bằng cách lấy tiểu thiên thế giới nhân một ngàn, và trung thiên thế giới nhân một ngàn, nên được tính bằng những ngàn lớn, gọi là đại thiên (mahāsahassī).
Ettāvatā koṭisatasahassacakkavāḷaparimāṇo loko dassito hoti.
By this, a world of the measure of one hundred thousand crores of world-systems is indicated.
Đến đây, một thế giới có số lượng mười vạn ức cõi luân hồi được chỉ ra.
Gaṇakaputtatissatthero pana evamāha – ‘‘na hi tisahassimahāsahassilokadhātuyā etaṃ parimāṇaṃ.
However, the Elder Gaṇakaputtatissa said thus: "This measure is not for the tisahassī-mahāsahassī-lokadhātu.
Nhưng Trưởng lão Gaṇakaputtatissa đã nói như sau: “Đó không phải là số lượng của tam thiên đại thiên thế giới.
Idañhi ācariyānaṃ sajjhāyamūlakaṃ vācāya parihīnaṭṭhānaṃ, dasakoṭisatasahassacakkavāḷaparimāṇaṃ pana ṭhānaṃ tisahassimahāsahassilokadhātu nāmā’’ti.
This is a passage that has been corrupted in recitation by the teachers; rather, a space of the measure of ten hundred thousand crores of world-systems is called the tisahassī-mahāsahassī-lokadhātu."
Thật vậy, đây là điểm bị thiếu sót trong lời truyền tụng của các vị đạo sư, nhưng nơi có số lượng mười ức vạn cõi luân hồi mới được gọi là tam thiên đại thiên thế giới.”
Ettāvatā hi bhagavato āṇākkhettaṃ nāma dassitaṃ.
By this, the sphere of the Blessed One's authority is indicated.
Đến đây, quyền năng của Đức Thế Tôn được chỉ ra.
Etasmiñhi antare āṭānāṭiyaparitta- (dī. ni. 3.275 ādayo) isigiliparitta- (ma. ni. 3.133 ādayo) dhajaggaparitta- (saṃ. ni. 1.249) bojjhaṅgaparittakhandhaparitta- (a. ni. 4.67) moraparitta- (jā. 1.2.17-18) mettaparitta- (khu. pā. 9.1 ādayo; su. ni. 143 ādayo) ratanaparittānaṃ (khu. pā. 6.1 ādayo; su. ni. 224 ādayo) āṇā pharati.
In this interval, the power of the Āṭānāṭiya Paritta, Isigili Paritta, Dhajagga Paritta, Bojjhaṅga Paritta, Khandha Paritta, Mora Paritta, Metta Paritta, and Ratana Paritta operates.
Trong phạm vi này, quyền năng của kinh Āṭānāṭiya Paritta, kinh Isigili Paritta, kinh Dhajagga Paritta, kinh Bojjhaṅga Paritta, kinh Khandha Paritta, kinh Mora Paritta, kinh Mettā Paritta, và kinh Ratana Paritta đều có hiệu lực.
Yāvatakaṃ vā pana ākaṅkheyyāti yattakaṃ vā iccheyya.
Or as much as he might wish means as much as he desires.
Yāvatakaṃ vā pana ākaṅkheyyāti (hoặc tùy theo ý muốn) nghĩa là muốn bao nhiêu thì bấy nhiêu.
Iminā visayakkhettaṃ dassitaṃ.
By this, the range of perception is shown.
Qua điều này, phạm vi đối tượng được chỉ ra.
Buddhānañhi visayakkhettassa pamāṇaparicchedo nāma natthi, natthikabhāve cassa imaṃ upamaṃ āharanti – koṭisatasahassacakkavāḷamhi yāva brahmalokā sāsapehi pūretvā sace koci puratthimāya disāya ekacakkavāḷe ekaṃ sāsapaṃ pakkhipanto āgaccheyya, sabbepi te sāsapā parikkhayaṃ gaccheyyuṃ.
Indeed, there is no limit or measure to the range of perception of the Buddhas, and regarding its boundlessness, they offer this simile: If someone were to fill a hundred thousand million world-systems up to the Brahma-world with mustard seeds, and then, coming from the eastern direction, were to drop one mustard seed into each world-system, all those mustard seeds would be exhausted.
Thật vậy, không có giới hạn hay định mức cho phạm vi đối tượng của các vị Phật. Về sự vô hạn của nó, người ta thường đưa ra ví dụ này: Nếu có ai đó lấp đầy một trăm ngàn ức cõi luân hồi cho đến cõi Phạm thiên bằng hạt cải, và sau đó đi từ phương đông, bỏ một hạt cải vào mỗi cõi luân hồi, thì tất cả những hạt cải đó sẽ cạn kiệt.
Na tveva puratthimāya disāya cakkavāḷāni.
But not so the world-systems in the eastern direction.
Nhưng các cõi luân hồi ở phương đông thì không.
Dakkhiṇādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the southern and other directions.
Tương tự đối với các phương nam, v.v.
Tattha buddhānaṃ avisayo nāma natthi.
In that, there is nothing that is beyond the Buddhas' range.
Trong đó, không có gì là ngoài tầm hiểu biết của các vị Phật.
Tāvatakaṃ passeyyāti tattakaṃ olokeyya.
He would see that much means he would observe that much.
Tāvatakaṃ passeyyāti (sẽ thấy chừng đó) nghĩa là sẽ nhìn thấy chừng đó.
Evaṃ parisuddhaṃ bhagavato dibbacakkhūti dibbacakkhukathaṃ niṭṭhāpesi.
Thus, the discourse on the divine eye, indicating the Bhagavan's perfectly purified divine eye, was concluded.
Như vậy, đã kết thúc bài giảng về thiên nhãn, cho thấy thiên nhãn của Đức Thế Tôn là thanh tịnh.
Buddhacakkhunāti indriyaparopariyattañāṇena ca āsayānusayañāṇena ca.
By the Buddha-eye means by the knowledge of the faculties' maturity and immaturity, and by the knowledge of inclinations and underlying tendencies.
Buddhacakkhunā (bằng Phật nhãn) là bằng indriyaparopariyattañāṇa (trí tuệ về sự hơn kém của các căn) và āsayānusayañāṇa (trí tuệ về khuynh hướng và tùy miên).
Imesaṃ dvinnaṃ ñāṇānaṃ buddhacakkhūti nāmaṃ, sabbaññutaññāṇassa samantacakkhūti, tiṇṇaṃ maggañāṇānaṃ dhammacakkhūti.
These two knowledges are called the Buddha-eye; omniscience is called the all-seeing eye (samantacakkhu); and the three path-knowledges are called the Dhamma-eye.
Hai loại trí tuệ này được gọi là Phật nhãn (buddhacakkhu); trí tuệ toàn tri (sabbaññutaññāṇa) được gọi là samantacakkhu (biến tri nhãn); ba trí tuệ đạo (maggañāṇa) được gọi là dhammacakkhu (pháp nhãn).
Lokaṃ volokento addasa satteti satte addakkhi.
Surveying the world, he saw beings means he saw beings.
Lokaṃ volokento addasa satte (nhìn khắp thế gian, Ngài thấy các chúng sanh) nghĩa là Ngài đã thấy các chúng sanh.
Apparajakkhetiādīsu yesaṃ vuttanayeneva paññācakkhumhi rāgādirajaṃ appaṃ, te apparajakkhā.
Among those with little dust and so forth, those in whose wisdom-eye the dust of defilements like lust is little, are those with little dust.
Trong Apparajakkhe (ít bụi trần), v.v., những ai có ít bụi trần như tham ái, v.v., theo cách đã nói trong tuệ nhãn, thì họ là apparajakkhā (ít bụi trần).
Yesaṃ taṃ mahantaṃ, te mahārajakkhā.
Those in whom it is great, are those with much dust.
Những ai có nhiều bụi trần đó, thì họ là mahārajakkhā (nhiều bụi trần).
Yesaṃ saddhādīni indriyāni tikkhāni, te tikkhindriyā.
Those whose faculties like faith are sharp, are those with sharp faculties.
Những ai có các căn như tín, v.v., sắc bén, thì họ là tikkhindriyā (căn sắc bén).
Yesaṃ tāni mudūni, te mudindriyā.
Those whose faculties are dull, are those with dull faculties.
Những ai có các căn đó mềm yếu, thì họ là mudindriyā (căn mềm yếu).
Yesaṃ teyeva saddhādayo ākārā sundarā, te svākārā.
Those whose qualities like faith are beautiful, are those with good dispositions.
Những ai có các trạng thái như tín, v.v., tốt đẹp, thì họ là svākārā (có tướng tốt).
Ye kathitakāraṇaṃ sallakkhenti, sukhena sakkā honti viññāpetuṃ te suviññāpayā.
Those who discern what is taught and can be easily instructed, are easily instructed.
Những ai nhận thức được nguyên nhân đã được nói, dễ dàng được giáo hóa, thì họ là suviññāpayā (dễ giáo hóa).
Ye paralokañceva vajjañca bhayato passanti, te paralokavajjabhayadassāvino nāma.
Those who see the other world and faults as fearful, are called those who see fear in the other world and in faults.
Những ai thấy thế giới bên kia và tội lỗi là đáng sợ, thì họ là paralokavajjabhayadassāvino (thấy sự đáng sợ của thế giới bên kia và tội lỗi).
Uppaliniyanti uppalavane.
In a lotus pond means in a lotus forest.
Uppaliniya (trong sen) nghĩa là trong rừng hoa sen.
Itaresupi eseva nayo.
The same method applies to the others.
Tương tự đối với những loại khác.
Antonimuggaposīnīti yāni antonimuggāneva posiyanti.
Nourished submerged within means those that are nourished while submerged within.
Antonimuggaposīnī (nuôi dưỡng chìm sâu bên trong) là những gì được nuôi dưỡng chìm sâu bên trong.
Udakaṃ accuggamma tiṭṭhantīti udakaṃ atikkamitvā tiṭṭhanti.
Standing risen above the water means standing having surpassed the water.
Udakaṃ accuggamma tiṭṭhantī (vươn lên khỏi mặt nước) nghĩa là vượt qua mặt nước mà đứng.
Tattha yāni yāni accuggamma ṭhitāni, tāni tāni sūriyarasmisamphassaṃ āgamayamānāni ṭhitāni ajja pupphanakāni.
Among these, those that have risen above the water are standing, receiving the touch of the sun's rays, and are to bloom today.
Trong đó, những bông hoa đã vươn lên khỏi mặt nước, đang chờ đợi sự tiếp xúc của ánh nắng mặt trời, là những bông sẽ nở vào hôm nay.
Yāni samodakaṃ ṭhitāni, tāni sve pupphanakāni.
Those standing even with the water are to bloom tomorrow.
Những bông hoa đang ở ngang mặt nước, là những bông sẽ nở vào ngày mai.
Yāni udakā anuggatāni antonimuggaposīni, tāni tatiyadivaseva pupphanakāni.
Those not risen from the water, nourished submerged within, are to bloom on the third day.
Những bông hoa chưa vươn lên khỏi mặt nước, đang được nuôi dưỡng chìm sâu bên trong, là những bông sẽ nở vào ngày thứ ba.
Udakā pana anuggatāni aññānipi sarogauppalāni nāma atthi, yāni neva pupphissanti, macchakacchapabhakkhāneva bhavissanti, tāni pāḷiṃ nārūḷhāni, āharitvā pana dīpetabbānīti dīpitāni.
However, there are also other diseased lotuses that have not risen from the water, which will never bloom but will be devoured by fish and tortoises; these were not included in the Pāli text but are explained by bringing them in.
Ngoài ra, còn có những bông sen bị bệnh chưa vươn lên khỏi mặt nước, chúng sẽ không bao giờ nở, mà sẽ trở thành thức ăn cho cá và rùa. Những bông này không được đề cập trong bản Pāḷi, nhưng đã được đưa vào để làm rõ ý nghĩa.
Yatheva hi tāni catubbidhapupphāni, evameva ugghaṭitaññū vipañcitaññū neyyo padaparamoti cattāro puggalā.
Just as there are these four kinds of lotuses, so too are there four types of individuals: the one who comprehends immediately, the one who comprehends after elaboration, the one who needs guidance, and the one whose ultimate goal is the word.
Cũng như có bốn loại hoa đó, thì cũng có bốn hạng người: ugghaṭitaññū (người hiểu nhanh), vipañcitaññū (người hiểu rộng), neyyo (người cần được hướng dẫn), và padaparamo (người chỉ nắm giữ lời).
Yassa puggalassa udāhaṭavelāya dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo ugghaṭitaññū.
The individual who comprehends the Dhamma at the time of its utterance is called the one who comprehends immediately (ugghaṭitaññū).
Hạng người mà khi được thuyết giảng thì đạt được sự chứng ngộ Pháp, người này được gọi là ugghaṭitaññū (người hiểu nhanh).
Yassa puggalassa saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthe vibhajīyamāne dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo vipañcitaññū.
The individual who comprehends the Dhamma when a concisely stated meaning is elaborated in detail, is called the one who comprehends after elaboration (vipañcitaññū).
Hạng người mà khi ý nghĩa của lời giảng vắn tắt được giải thích rộng rãi thì đạt được sự chứng ngộ Pháp, người này được gọi là vipañcitaññū (người hiểu rộng).
Yassa puggalassa uddesato paripucchato yoniso manasikaroto kalyāṇamitte sevato bhajato payirupāsato dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo neyyo.
The individual who comprehends the Dhamma through instruction, questioning, wise attention, and associating with, frequenting, and attending upon noble friends, is called the one who needs guidance (neyyo).
Hạng người mà khi được chỉ dẫn, được hỏi han, quán niệm đúng đắn, phụng sự và gần gũi bạn lành thì đạt được sự chứng ngộ Pháp, người này được gọi là neyyo (người cần được hướng dẫn).
Yassa puggalassa bahumpi suṇato bahumpi bhaṇato bahumpi dhārayato bahumpi vācato na tāya jātiyā dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo padaparamo.
For a person who, even though he listens much, speaks much, memorizes much, and recites much, does not attain the penetration of the Dhamma in that very birth, this person is called padaparama.
Hạng người mà dù nghe nhiều, nói nhiều, ghi nhớ nhiều, giảng giải nhiều nhưng trong kiếp sống đó không đạt được sự chứng ngộ Pháp, người này được gọi là padaparamo (người chỉ nắm giữ lời).
Tattha bhagavā uppalavanādisadisaṃ dasasahassilokadhātuṃ olokento ajja pupphanakāni ugghaṭitaññū, sve pupphanakāni vipañcitaññūti evaṃ sabbākārato ca addasa.
There, the Blessed One, looking upon the ten-thousand-world-system as if it were a lotus pond, saw in every way those who would blossom today and those who would fully open tomorrow.
Trong đó, Đức Thế Tôn, khi nhìn khắp mười ngàn thế giới giống như rừng hoa sen, đã thấy những người hiểu nhanh (ugghaṭitaññū) là những bông sẽ nở hôm nay, những người hiểu rộng (vipañcitaññū) là những bông sẽ nở ngày mai, v.v., theo mọi phương diện.
Tattha tiṇṇaṃ puggalānaṃ imasmiṃyeva attabhāve bhagavato dhammadesanā atthaṃ sādheti, padaparamānaṃ anāgatatthāya vāsanā hoti.
There, for three types of individuals, the Blessed One's teaching of the Dhamma accomplishes the goal in this very existence, while for the padaparama ones, there is a predisposition for a future purpose.
Trong đó, đối với ba hạng người (ugghaṭitaññū, vipañcitaññū, neyyo), lời thuyết Pháp của Đức Thế Tôn mang lại lợi ích ngay trong kiếp sống này; còn đối với hạng người chỉ nắm giữ lời (padaparamo), đó là sự tích lũy thiện nghiệp cho tương lai.
Rāgacaritotiādīsu rajjanavasena ārammaṇe caraṇaṃ etassa atthīti rāgacarito.
Among rāgacarito, etc.: One in whom there is a tendency to roam among objects by way of attachment is rāgacarito (one of a lustful disposition).
Trong Rāgacarito (người có hành vi tham ái), v.v., người có sự di chuyển trên đối tượng theo cách tham đắm thì là rāgacarito.
Dussanavasena ārammaṇe caraṇaṃ etassa atthīti dosacarito.
One in whom there is a tendency to roam among objects by way of aversion is dosacarito (one of an aversive disposition).
Người có sự di chuyển trên đối tượng theo cách sân hận thì là dosacarito (người có hành vi sân hận).
Muyhanavasena ārammaṇe caraṇaṃ etassa atthīti mohacarito.
One in whom there is a tendency to roam among objects by way of delusion is mohacarito (one of a deluded disposition).
Người có sự di chuyển trên đối tượng theo cách si mê thì là mohacarito (người có hành vi si mê).
Vitakkanavasena ūhanavasena ārammaṇe caraṇaṃ etassa atthīti vitakkacarito.
One in whom there is a tendency to roam among objects by way of thinking, by way of pondering, is vitakkacarito (one of a discursive disposition).
Người có sự di chuyển trên đối tượng theo cách suy nghĩ, theo cách phán đoán thì là vitakkacarito (người có hành vi tầm).
Okappanasaddhāvasena ārammaṇe caraṇaṃ etassa atthīti saddhācarito.
One in whom there is a tendency to roam among objects by way of confident faith is saddhācarito (one of a faithful disposition).
Người có sự di chuyển trên đối tượng theo cách tín tâm vững chắc thì là saddhācarito (người có hành vi tín).
Ñāṇameva caraṇaṃ, ñāṇena vā caraṇaṃ, ñāṇassa vā caraṇaṃ, ñāṇato vā caraṇaṃ etassa atthīti ñāṇacarito.
One in whom knowledge itself is the tendency, or the tendency is by knowledge, or the tendency is of knowledge, or the tendency is from knowledge, is ñāṇacarito (one of a knowing disposition).
Người có trí tuệ là hành vi, hoặc hành vi bằng trí tuệ, hoặc hành vi của trí tuệ, hoặc hành vi từ trí tuệ thì là ñāṇacarito (người có hành vi trí tuệ).
Rāgacaritassāti rāgussadassa rāgabahulassa.
Rāgacaritassā means for one abundant in lust, for one whose lust is excessive.
Rāgacaritassā (đối với người có hành vi tham ái) nghĩa là người có nhiều tham ái, người bị tham ái chi phối.
Paratopi eseva nayo.
The same method applies to the rest.
Tương tự đối với các trường hợp còn lại.
Asubhakathaṃ kathetīti uddhumātakādidasavidhaṃ asubhapaṭisaṃyuttakathaṃ ācikkhati.
Asubhakathaṃ kathetī means he teaches the discourse connected with the ten kinds of foulness, such as a bloated corpse.
Asubhakathaṃ kathetī (giảng về đề mục bất tịnh) nghĩa là nói về đề mục liên quan đến bất tịnh mười loại như thi thể trương phình, v.v.
Vuttañhetaṃ – ‘‘asubhā bhāvetabbā rāgassa pahānāyā’’ti (a. ni. 9.1).
For it has been said: "Foulness should be developed for the abandonment of lust."
Điều này đã được nói: “Nên tu tập bất tịnh để đoạn trừ tham ái.”
Mettābhāvanaṃ ācikkhatīti mettābhāvanaṃ cittasinehanaṃ katheti.
Mettābhāvanaṃ ācikkhatī means he teaches the development of loving-kindness, the softening of the mind.
Mettābhāvanaṃ ācikkhatī (giảng về sự tu tập tâm từ) nghĩa là nói về sự tu tập tâm từ, sự làm cho tâm trở nên thân thiện.
Vuttañhetaṃ – ‘‘mettā bhāvetabbā byāpādassa pahānāyā’’ti.
For it has been said: "Loving-kindness should be developed for the abandonment of ill-will."
Điều này đã được nói: “Nên tu tập tâm từ để đoạn trừ sân hận.”
Uddeseti sajjhāyane.
Uddese means in recitation.
Uddese (trong sự học thuộc lòng) nghĩa là trong sự đọc tụng.
Paripucchāyāti aṭṭhakathāya.
Paripucchāyā means in commentary.
Paripucchāyā (trong sự hỏi đáp) nghĩa là trong sự giải thích.
Kālena dhammassavaneti yuttappattakāle uttari pariyattidhammassavane.
Kālena dhammassavane means in listening to the Dhamma at the appropriate time for further study.
Kālena dhammassavane (trong sự nghe Pháp đúng thời) nghĩa là trong sự nghe Pháp pariyatti cao hơn vào thời điểm thích hợp.
Dhammasākacchāyāti aññehi saddhiṃ sākacchāya.
Dhammasākacchāyā means in Dhamma discussion with others.
Dhammasākacchāyā (trong sự đàm luận Pháp) nghĩa là trong sự đàm luận với người khác.
Garusaṃvāseti garūnaṃ payirupāsane.
Garusaṃvāse means in associating with teachers.
Garusaṃvāse (trong sự gần gũi bậc thầy) nghĩa là trong sự phụng sự các bậc thầy.
Nivesetīti ācariyānaṃ santike patiṭṭhāpeti.
Nivesetī means he establishes (them) with the teachers.
Nivesetī (thiết lập) nghĩa là thiết lập tại nơi các bậc thầy.
Ānāpānassatiṃ ācikkhatīti ānāpānassatisampayuttakammaṭṭhānaṃ katheti.
Ānāpānassatiṃ ācikkhatī means he teaches the meditation subject connected with mindfulness of breathing.
Ānāpānassatiṃ ācikkhatī (giảng về niệm hơi thở vào ra) nghĩa là nói về đề mục thiền định liên quan đến niệm hơi thở vào ra.
Vuttañhetaṃ – ‘‘ānāpānassati bhāvetabbā vitakkupacchedāyā’’ti (a. ni. 9.1).
For it has been said: "Mindfulness of breathing should be developed for the cutting off of discursive thoughts."
Điều này đã được nói: “Nên tu tập niệm hơi thở vào ra để đoạn trừ tầm.”
Pasādanīyaṃ nimittaṃ ācikkhatīti cūḷavedalla- (ma. ni. 1.460 ādayo) mahāvedallā- (ma. ni. 1.449 ādayo) dipasādajanakaṃ suttaṃ katheti.
Pasādanīyaṃ nimittaṃ ācikkhatī means he teaches suttas that generate clarity, such as the Cūḷavedalla and Mahāvedalla.
Pasādanīyaṃ nimittaṃ ācikkhatī (giảng về tướng đáng tịnh tín) nghĩa là nói về kinh Cūḷavedalla, kinh Mahāvedalla, v.v., là những kinh tạo ra sự tịnh tín.
Buddhasubodhinti buddhassa bhagavato buddhattapaṭivedhaṃ.
Buddhasubodhiṃ means the Blessed One's penetration of Buddhahood.
Buddhasubodhiṃ (sự giác ngộ tốt đẹp của Đức Phật) nghĩa là sự chứng đắc Phật quả của Đức Thế Tôn.
Dhammasudhammatanti navavidhalokuttaradhammassa svākkhātataṃ.
Dhammasudhammataṃ means the well-proclaimed nature of the ninefold supramundane Dhamma.
Dhammasudhammataṃ (sự thiện pháp tốt đẹp của Pháp) nghĩa là sự được thuyết giảng tốt đẹp của chín loại Pháp siêu thế.
Saṅghasuppaṭipattinti aṭṭhavidhaariyasaṅghassa suppaṭipannatādisuṭṭhupaṭipattiṃ.
Saṅghasuppaṭipattiṃ means the excellent practice of the eightfold Noble Saṅgha, such as being well-practiced.
Saṅghasuppaṭipatti – tức là sự thực hành tốt đẹp của Bát Thánh Tăng (ariya-saṅgha), v.v…
Sīlāni ca attanoti attano santakasīlāni ca.
Sīlāni ca attano means also one's own virtues.
Sīlāni ca attano – và các giới của chính mình.
Ācikkhati vipassanānimittanti udayabbayādipaṭisaṃyuttaṃ katheti.
Ācikkhati vipassanānimitta means he teaches the sign of insight connected with rise and fall, etc.
Ācikkhati vipassanānimitta – tức là nói về các dấu hiệu của thiền quán liên quan đến sự sinh diệt, v.v…
Aniccākāranti hutvā abhāvākāraṃ.
Aniccākāraṃ means the characteristic of having arisen and then ceased to be.
Aniccākāra – tức là trạng thái đã có rồi không còn nữa.
Dukkhākāranti udayabbayapaṭipīḷanākāraṃ.
Dukkhākāraṃ means the characteristic of being oppressed by rise and fall.
Dukkhākāra – tức là trạng thái bị áp bức bởi sự sinh diệt.
Anattākāranti avasavattanākāraṃ.
Anattākāraṃ means the characteristic of not being subject to one's will.
Anattākāra – tức là trạng thái không tuân theo ý muốn.
Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhitoti selamaye ekagghane pabbatamuddhani ṭhitova, na hi tattha ṭhitassa dassanatthaṃ abhimukhe gīvukkhipanapasāraṇādikiccaṃ atthi.
Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhito means standing on a solid, single rock mountain peak, for one standing there does not need to lift or stretch his neck forward to see.
Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhito – như người đứng trên đỉnh núi đá nguyên khối. Quả thật, người đã đứng ở đó không cần phải ngẩng cổ hay vươn mình để nhìn về phía trước.
Tathūpamanti tappaṭibhāgaṃ selapabbatūpamaṃ.
Tathūpamaṃ means that simile, the simile of a rock mountain.
Tathūpama – tức là sự ví von tương tự như đỉnh núi đá.
Ayaṃ panettha saṅkhepattho – yathā selapabbatamuddhanti ṭhitova cakkhunā puriso samantato janataṃ passeyya.
Here, the brief meaning is this: just as a man, standing on a rock mountain peak, would see all people with his eye.
Đây là ý nghĩa tóm tắt ở đây: Giống như một người đứng trên đỉnh núi đá có thể nhìn thấy samantato janataṃ (mọi người) bằng mắt thường.
Sumedha sundarapañña sabbaññutaññāṇena samantacakkhu bhagavā dhammamayaṃ paññāmayaṃ pāsādamāruyha sayaṃ apetasoko sokāvatiṇṇaṃ jātijarābhibhūtañca janataṃ avekkhassu upadhārayatu upaparikkhatu.
Sumedha (O wise one), the Blessed One, samantacakkhu (all-seeing), with omniscient knowledge, having ascended the dhammamayaṃ (Dhamma-made), wisdom-made pāsādamāruyha (palace), being apetasoko (sorrowless) himself, avekkhassu (observe) janataṃ (the people) who are sokāvatiṇṇaṃ jātijarābhibhūtaṃ (overwhelmed by sorrow, overcome by birth and aging); let him examine, let him investigate.
Sumedha (bậc có trí tuệ tuyệt vời), Đức Thế Tôn samantacakkhu (có mắt toàn diện) bằng tuệ giác Toàn Giác, sau khi dhammamayaṃ (pháp) tức là paññāmayaṃ (tuệ) pāsādamāruyha (lên cung điện), chính Ngài apetasoko (không còn sầu muộn), sokāvatiṇṇaṃ jātijarābhibhūtañca janataṃ avekkhassu (hãy quán sát chúng sinh đang chìm đắm trong sầu muộn, bị sinh và lão chi phối), hãy suy xét, hãy xem xét kỹ lưỡng.
Ayaṃ panettha adhippāyo – yathā hi pabbatapādasāmantā mahantaṃ khettaṃ katvā tattha kedārapāḷīsu kuṭiyo katvā rattiṃ aggiṃ jāleyya, caturaṅgasamannāgatañca andhakāraṃ assa, atha tassa pabbatassa matthake ṭhatvā cakkhumato purisassa bhūmiṃ olokayato neva khettaṃ na kedārapāḷiyo na kuṭiyo na tattha sayitamanussā paññāyeyyuṃ, kuṭikāsu pana aggijālamattameva paññāyeyya.
Herein, this is the meaning: Just as, having made a large field near the foot of a mountain, and having built huts on the field-ridges there, one might light fires at night, and there might be darkness complete with four factors. Then, for a person with sight, standing on the summit of that mountain and looking down at the ground, neither the field, nor the field-ridges, nor the huts, nor the people sleeping there would be discernible; only the flames of fire in the huts would be discernible.
Đây là ý nghĩa được ẩn dụ ở đây: Giống như khi người ta làm một cánh đồng lớn dưới chân núi, dựng các túp lều trên bờ ruộng và đốt lửa vào ban đêm, trong khi bóng tối bao trùm tứ phía. Lúc đó, một người có mắt đứng trên đỉnh núi nhìn xuống đất sẽ không thấy cánh đồng, không thấy bờ ruộng, không thấy các túp lều, cũng không thấy người nằm trong đó; chỉ thấy ánh lửa từ các túp lều mà thôi.
Evaṃ dhammapāsādaṃ āruyha sattakāyaṃ olokayato tathāgatassa ye te akatakalyāṇā sattā, te ekavihāre dakkhiṇajāṇupasse nisinnāpi buddhacakkhussa āpāthaṃ nāgacchanti, rattiṃ khittasarā viya honti.
In the same way, for the Tathāgata, looking down at the multitude of beings from atop the Dhamma palace, those beings who have not performed wholesome deeds, even if they are seated in the same monastery beside his right knee, do not come within the range of the Buddha-eye; they are like arrows shot at night.
Cũng vậy, khi Đức Như Lai lên cung điện Pháp và nhìn xuống thế giới chúng sinh, những chúng sinh chưa từng làm điều thiện, dù ngồi bên phải đầu gối của Ngài trong cùng một trú xứ, cũng không lọt vào tầm nhìn của Phật nhãn, giống như những mũi tên bắn vào ban đêm.
Ye pana katakalyāṇā veneyyapuggalā, te evassa dūrepi ṭhitā āpāthaṃ gacchanti, te eva aggi viya himavantapabbato viya ca.
But those trainable individuals who have performed wholesome deeds, even if they are far away, come within his range; they are like fire or like the Himavant mountain.
Còn những người có duyên lành cần được giáo hóa, dù đứng xa, vẫn lọt vào tầm nhìn của Ngài, giống như ngọn lửa hay dãy núi Himalaya.
Vuttampi cetaṃ –
And it has been said:
Điều này cũng đã được nói đến:
Sabbaññutaññāṇanti ettha pañcaneyyapathappabhedaṃ sabbaṃ aññāsīti sabbaññū.
In sabbaññutaññāṇa (omniscience), one who knew everything, distinguished into five paths of knowledge, is called sabbaññū.
Sabbaññutaññāṇa (Tuệ Toàn Giác) ở đây, “sabbaññū” (Toàn Giác) có nghĩa là đã biết tất cả, được phân loại thành năm con đường cần biết.
Saṅkhatāsaṅkhatādibhedā sabbadhammā hi saṅkhāro vikāro lakkhaṇaṃ nibbānaṃ paññattīti pañceva neyyapathā honti.
All phenomena, such as the conditioned and unconditioned, are indeed five paths of knowledge, namely, formations, transformations, characteristics, Nibbāna, and concepts.
Thật vậy, tất cả các pháp, bao gồm hữu vi và vô vi, chỉ có năm con đường cần biết: hành (saṅkhāra), biến đổi (vikāra), tướng (lakkhaṇa), Niết Bàn (nibbāna) và khái niệm (paññatti).
Sabbaññussa bhāvo sabbaññutā, sabbaññutā eva ñāṇaṃ ‘‘sabbaññutāñāṇa’’nti vattabbe ‘‘sabbaññutaññāṇa’’nti vuttaṃ.
The state of being sabbaññū is sabbaññutā; sabbaññutā itself is ñāṇa. What should be called "sabbaññutāñāṇa" is here stated as "sabbaññutaññāṇa".
Trạng thái của bậc Toàn Giác là sabbaññutā (Toàn Giác tính), sabbaññutā chính là ñāṇa (tuệ). Thay vì nói “sabbaññutāñāṇa”, đã nói “sabbaññutaññāṇa”.
Sabbaññūti ca kamasabbaññū sakiṃsabbaññū satatasabbaññū sattisabbaññū ñātasabbaññūti pañcavidhā sabbaññuno siyuṃ.
And there are five types of sabbaññū: sequential omniscient, momentary omniscient, continuous omniscient, potential omniscient, and known omniscient.
Sabbaññū (bậc Toàn Giác) có năm loại: kamasabbaññū (Toàn Giác tuần tự), sakiṃsabbaññū (Toàn Giác một lần), satatasabbaññū (Toàn Giác liên tục), sattisabbaññū (Toàn Giác tiềm năng) và ñātasabbaññū (Toàn Giác đã biết).
Tesu kamena sabbajānanakālāsambhavato kamasabbaññutā na hoti, sakiṃ sabbārammaṇaggahaṇābhāvato sakiṃsabbaññutā na hoti, cakkhuviññāṇādīnaṃ yathārammaṇacittasambhavato bhavaṅgacittavirodhato yuttiabhāvato ca satatasabbaññutā na hoti, parisesato sabbajānanasamatthatāya sattisabbaññutā vā siyā, viditasabbadhammattā ñātasabbaññutā vā, sattisabbaññuno sabbajānanattaṃ natthīti tampi na yujjati, ‘‘na tassa adiṭṭhamidhatthi kiñci…pe… samantacakkhū’’ti vuttattā ñātasabbaññutā eva yujjati.
Among these, sequential omniscience does not exist due to the impossibility of knowing everything in sequence; momentary omniscience does not exist due to the absence of grasping all objects at once; continuous omniscience does not exist due to the occurrence of consciousness according to its object, such as eye-consciousness, and its contradiction with the bhavanga consciousness, and the absence of reason; therefore, it might be potential omniscience due to the ability to know everything, or known omniscience due to having known all phenomena. However, since a potential omniscient does not actually know everything, that too is not suitable. Because it is said, "There is nothing here that is unseen by him...pe... he is all-seeing," known omniscience is indeed suitable.
Trong số đó, kamasabbaññutā không tồn tại vì không thể biết tất cả tuần tự; sakiṃsabbaññutā không tồn tại vì không thể nắm bắt tất cả đối tượng cùng một lúc; satatasabbaññutā không tồn tại vì sự xuất hiện của các tâm thức như nhãn thức tùy thuộc vào đối tượng và mâu thuẫn với tâm bhavaṅga, do đó không hợp lý; còn lại, có thể là sattisabbaññutā (có khả năng biết tất cả) hoặc ñātasabbaññutā (đã biết tất cả các pháp). Tuy nhiên, sattisabbaññū không có nghĩa là đã biết tất cả, nên điều đó cũng không hợp lý. Vì đã nói “na tassa adiṭṭhamidhatthi kiñci…pe… samantacakkhū” (không có gì chưa thấy ở đây… mắt toàn diện), nên chỉ có ñātasabbaññutā là hợp lý.
Evañhi sati kiccato asammohato kāraṇasiddhito āvajjanapaṭibaddhato sabbaññutameva hotīti.
Thus, omniscience exists due to its function, its infallibility, the establishment of its cause, and its being bound by attention.
Khi đó, về mặt chức năng, không có sự nhầm lẫn, về mặt nguyên nhân đã thành tựu, và về mặt liên quan đến sự chú ý, thì đó chính là Toàn Giác tính.
Tena ñāṇenāti tena sabbajānanañāṇena.
Tena ñāṇenāti means by that knowledge of knowing everything.
Tena ñāṇenā – tức là bằng tuệ biết tất cả đó.
Puna aparena pariyāyena sabbaññubhāvasādhanatthaṃ ‘‘na tassā’’ti gāthamāha.
Furthermore, to prove the state of omniscience by another method, he spoke the verse "Na tassā".
Lại nữa, để chứng minh trạng thái Toàn Giác bằng một phương pháp khác, Ngài đã nói bài kệ “na tassā”.
Tattha na tassa addiṭṭhamidhatthi kiñcīti tassa tathāgatassa idha imasmiṃ tedhātuke loke imasmiṃ paccuppannakāle vā paññācakkhunā adiṭṭhaṃ nāma kiñci appamattakampi na atthi na saṃvijjati.
Therein, na tassa adiṭṭhamidhatthi kiñcīti means that for that Tathāgata, here in this triple world, or in this present time, there is nothing, not even the slightest thing, that is unseen by the eye of wisdom; it does not exist.
Trong đó, na tassa addiṭṭhamidhatthi kiñcī – tức là đối với Đức Như Lai, ở đây, trong thế giới tam giới này, hoặc trong hiện tại này, không có bất kỳ điều gì dù nhỏ nhặt mà chưa được thấy bằng tuệ nhãn.
Atthīti idaṃ vattamānakālikaṃ ākhyātapadaṃ, iminā paccuppannakālikassa sabbadhammassa ñātabhāvaṃ dasseti.
Atthīti is a verb in the present tense; by this, it shows that all phenomena of the present time are known.
Atthī – đây là một động từ ở thì hiện tại, nó cho thấy rằng tất cả các pháp ở thì hiện tại đều đã được biết.
Gāthābandhasukhatthaṃ panettha da-kāro payutto.
Here, the consonant da is used for the sake of metrical ease.
Ở đây, âm da được sử dụng để thuận tiện cho việc đặt câu kệ.
Atho aviññātanti ettha athoti vacanopādāne nipāto.
In atho aviññātanti, atho is an indeclinable particle used for emphasis.
Atho aviññāta – trong đây, atho là một giới từ được dùng để bổ sung.
Aviññātanti atītakālikaṃ aviññātaṃ nāma kiñci dhammajātaṃ nāhosīti pāṭhaseso.
Aviññātanti implies that there was no class of phenomena in the past that was unknown; this is the remaining part of the text.
Aviññāta – phần còn lại của câu là “không có bất kỳ pháp nào thuộc quá khứ mà chưa được biết”.
Abyayabhūtassa atthi-saddassa gahaṇe pāṭhasesaṃ vināpi yujjatiyeva.
If the indeclinable word atthi is taken, it is suitable even without the remaining part of the text.
Nếu dùng từ atthi như một bất biến từ, thì câu vẫn hợp lý mà không cần phần còn lại.
Iminā atītakālikassa sabbadhammassa ñātabhāvaṃ dasseti.
By this, it shows that all phenomena of the past time are known.
Điều này cho thấy rằng tất cả các pháp trong quá khứ đều đã được biết.
Ajānitabbanti anāgatakālikaṃ ajānitabbaṃ nāma dhammajātaṃ na bhavissati natthīti.
Ajānitabbanti means that there will be no class of phenomena in the future that is unknowable; it does not exist.
Ajānitabba – tức là “không có bất kỳ pháp nào thuộc tương lai mà chưa được biết hay sẽ không được biết”.
Iminā anāgatakālikassa sabbadhammassa ñātabhāvaṃ dasseti.
By this, it shows that all phenomena of the future time are known.
Điều này cho thấy rằng tất cả các pháp trong tương lai đều đã được biết.
Jānanakiriyāvisesamattameva vā ettha a-kāro.
Or, here, the prefix a signifies merely a specific kind of knowing action.
Hoặc ở đây, a chỉ là một sự khác biệt trong hành động biết.
Sabbaṃ abhiññāsi yadatthi neyyanti ettha yaṃ tekālikaṃ vā kālavinimuttaṃ vā neyyaṃ jānitabbaṃ kiñci dhammajātaṃ atthi, taṃ sabbaṃ tathāgato abhiññāsi adhikena sabbaññutaññāṇena jāni paṭivijjhi, ettha atthi-saddena tekālikassa kālavimuttassa ca gahaṇā atthi-saddo abyayabhūtoyeva daṭṭhabbo.
Regarding " He fully understood all that is knowable," here, whatever class of phenomena, whether pertaining to the three times or free from time, is knowable, to be known, exists, all that the Tathāgata fully understood, knew, and penetrated with his supreme omniscience. Here, by the word " atthi" (exists), the temporal and the timeless are encompassed, so the word " atthi" should be understood as an indeclinable.
Sabbaṃ abhiññāsi yadatthi neyya – trong đây, bất kỳ pháp nào cần được biết, dù thuộc ba thời hay vượt ngoài thời gian, Đức Như Lai đều đã abhiññāsi (liễu tri), tức là đã biết rõ và thấu suốt bằng tuệ Toàn Giác cao siêu. Ở đây, từ atthi bao gồm cả những gì thuộc ba thời và những gì vượt ngoài thời gian, nên atthi phải được hiểu là một bất biến từ.
Tathāgato tena samantacakkhūti kālavasena okāsavasena ca nippadesattā samantā sabbato pavattaṃ ñāṇacakkhu assāti samantacakkhu, tena yathāvuttena kāraṇena tathāgato samantacakkhu sabbaññūti vuttaṃ hoti.
Regarding " The Tathāgata is therefore the all-seeing eye," because it is without remainder in terms of time and space, the eye of knowledge that extends completely in all directions is called the all-seeing eye (samantacakkhu). For that reason, as stated, the Tathāgata is called the all-seeing eye, the Omniscient One.
Tathāgato tena samantacakkhū – tức là vì không có giới hạn về thời gian và không gian, nên con mắt tuệ hoạt động khắp mọi nơi, từ mọi phía, do đó gọi là samantacakkhu (mắt toàn diện). Với lý do đã nêu, Đức Như Lai được gọi là samantacakkhu (mắt toàn diện), tức là bậc Toàn Giác.
Imissā gāthāya puggalādhiṭṭhānāya desanāya sabbaññutaññāṇaṃ sādhitaṃ.
By this verse, which is a teaching based on the individual, the knowledge of omniscience is established.
Bằng bài kệ này, tuệ Toàn Giác đã được chứng minh thông qua lời dạy dựa trên cá nhân.
Na itihitihanti ‘‘evaṃ kira āsi, evaṃ kira āsī’’ti na hoti.
" Not by hearsay" means it is not "so it was, so it was."
Na itihitiha – tức là không phải “nghe nói là như vậy, nghe nói là như vậy”.
Na itikirāyāti ‘‘evaṃ kira eta’’nti na hoti.
" Not by tradition" means it is not "so it is said to be."
Na itikirāyā – tức là không phải “nghe nói điều này là như vậy”.
Na paramparāyāti paramparakathāyāpi na hoti.
" Not by lineage" means it is not by traditional accounts either.
Na paramparāyā – tức là không phải do truyền thống kể lại.
Na piṭakasampadāyāti amhākaṃ piṭakatantiyā saddhiṃ sametīti na hoti.
" Not by scriptural transmission" means it is not "it accords with our scriptural tradition."
Na piṭakasampadāyā – tức là không phải “điều này phù hợp với kinh điển của chúng ta”.
Na takkahetūti takkaggāhenapi na hoti.
" Not by mere logic" means it is not by grasping at logic either.
Na takkahetū – tức là không phải do suy luận.
Na ākāraparivitakkenāti ‘‘sundaramidaṃ kāraṇa’’nti evaṃ kāraṇaparivitakkenapi na hoti.
" Not by reasoned consideration" means it is not by such reasoned consideration as "this is a good reason."
Na ākāraparivitakkenā – tức là không phải do suy xét về lý do như “lý do này thật tuyệt vời”.
Na diṭṭhinijjhānakkhantiyāti amhākaṃ nijjhāyitvā khamitvā gahitadiṭṭhiyā saddhiṃ sametītipi na hoti.
" Not by approval of a view after pondering" means it is not "it accords with our view, pondered and approved."
Na diṭṭhinijjhānakkhantiyā – tức là không phải “điều này phù hợp với quan điểm mà chúng ta đã chấp nhận sau khi suy xét và chịu đựng”.
Atha vāpi samādhinti ettha samādhinti kusalacittekaggatā samādhi.
Regarding " And also samādhi," here, samādhi is the one-pointedness of wholesome consciousness.
Atha vāpi samādhi – trong đây, samādhi là sự nhất tâm của tâm thiện.
Kenaṭṭhena samādhīti?
In what sense is it samādhi?
Vì ý nghĩa nào mà gọi là samādhi?
Samādhānaṭṭhena.
In the sense of bringing together.
Vì ý nghĩa của sự an định (samādhāna).
Kimidaṃ samādhānaṃ nāma?
What is this bringing together?
Sự an định này là gì?
Ekārammaṇe cittacetasikānaṃ samaṃ sammā ca ādhānaṃ, ṭhapananti vuttaṃ hoti.
It means the equal and right placing and establishing of consciousness and mental factors on a single object.
Tức là sự đặt tâm và các tâm sở một cách đồng đều và đúng đắn (sammā) trên một đối tượng.
Tasmā yassa dhammassa ānubhāvena ekārammaṇe cittacetasikā samaṃ sammā ca avikkhippamānā avippakiṇṇā ca hutvā tiṭṭhanti, idaṃ samādhānanti veditabbaṃ.
Therefore, that by the power of which consciousness and mental factors remain on a single object, undistracted and unscattered, should be understood as samādhi.
Do đó, cần hiểu rằng sự an định là khi tâm và các tâm sở, nhờ vào năng lực của pháp đó, đứng vững trên một đối tượng mà không bị xao động hay phân tán.
Tassa kho pana samādhissa –
Of that samādhi, however –
Và samādhi đó có:
Samādhi anāvilaacalabhāvena ārammaṇe tiṭṭhatīti ṭhiti.
Samādhi remains on the object with an unagitated, unmoving nature, hence ṭhiti (steadiness).
Samādhi đứng vững trên đối tượng với trạng thái không dao động, không lay chuyển, nên gọi là ṭhiti (sự an trụ).
Parato padadvayaṃ upasaggavasena vaḍḍhitaṃ.
The following two terms are augmented by prefixes.
Hai từ tiếp theo được mở rộng theo cách dùng tiền tố.
Api ca sampayuttadhamme ārammaṇamhi sampiṇḍetvā tiṭṭhatīti saṇṭhiti.
Moreover, it remains by gathering together the associated phenomena on the object, hence saṇṭhiti (firm steadiness).
Hơn nữa, nó tụ hợp các pháp tương ưng trên đối tượng và an trụ, nên gọi là saṇṭhiti (sự an trụ vững chắc).
Ārammaṇaṃ ogāhetvā anupavisitvā tiṭṭhatīti avaṭṭhiti.
It remains by penetrating and entering into the object, hence avaṭṭhiti (firm establishment).
Nó thâm nhập vào đối tượng và an trụ, nên gọi là avaṭṭhiti (sự an trụ kiên cố).
Kusalapakkhasmiñhi cattārova dhammā ārammaṇaṃ ogāhanti saddhā sati samādhi paññāti.
Indeed, in the wholesome side, four phenomena penetrate the object: faith, mindfulness, concentration, and wisdom.
Trong phe thiện, có bốn pháp thâm nhập vào đối tượng: tín (saddhā), niệm (sati), định (samādhi) và tuệ (paññā).
Teneva saddhā ‘‘okappanā’’ti vuttā, sati ‘‘apilāpanatā’’ti, samādhi ‘‘avaṭṭhitī’’ti, paññā ‘‘pariyogāhanā’’ti.
Therefore, faith is called "okappanā" (resolute conviction), mindfulness "apilāpanatā" (non-floating), samādhi "avaṭṭhiti" (firm establishment), and wisdom "pariyogāhanā" (penetrating comprehension).
Vì thế, tín được gọi là “okappanā” (sự tin tưởng), niệm là “apilāpanatā” (sự không quên lãng), định là “avaṭṭhiti” (sự an trụ kiên cố), và tuệ là “pariyogāhanā” (sự thâm nhập toàn diện).
Akusalapakkhe pana tayo dhammā ārammaṇaṃ ogāhanti taṇhā diṭṭhi avijjāti.
In the unwholesome side, however, three phenomena penetrate the object: craving, wrong view, and ignorance.
Trong phe bất thiện, có ba pháp thâm nhập vào đối tượng: tham ái (taṇhā), tà kiến (diṭṭhi) và vô minh (avijjā).
Tenevete ‘‘oghā’’ti vuttā.
Therefore, these are called "oghā" (floods).
Vì thế, chúng được gọi là “oghā” (các dòng thác).
Cittekaggatā panettha na balavatī hoti.
Here, one-pointedness of mind is not strong.
Ở đây, sự nhất tâm không mạnh mẽ.
Yathā hi rajuṭṭhānaṭṭhāne udakena siñcitvā sammaṭṭhe thokameva kālaṃ rajo sannisīdati, sukkhante sukkhante puna pakatibhāveneva vuṭṭhāti, evameva akusalapakkhe cittekaggatā na balavatī hoti.
Just as dust settles for only a short time when sprinkled with water and swept in a dusty place, and then rises again to its original state as it dries, so too in the unwholesome side, one-pointedness of mind is not strong.
Giống như bụi ở nơi có bụi, khi được tưới nước và quét sạch, bụi chỉ lắng xuống một thời gian ngắn, rồi khi khô lại, nó lại bay lên như cũ. Cũng vậy, trong phe bất thiện, sự nhất tâm không mạnh mẽ.
Uddhaccavicikicchāvasena pavattassa visāhārassa paṭipakkhato avisāhāro.
Avisāhāro (non-scattering) is the opposite of the scattering that arises due to restlessness and doubt.
Avisāhāro – tức là sự không phân tán, vì nó đối lập với sự phân tán do phóng dật và hoài nghi.
Uddhaccavicikicchāvaseneva gacchantaṃ cittaṃ vikkhipati nāma.
Consciousness is said to be scattered when it wanders due to restlessness and doubt.
Tâm bị phóng dật và hoài nghi chi phối, lang thang, được gọi là bị phân tán.
Ayaṃ pana tathāvidho vikkhepo na hotīti avikkhepo.
This, however, is not such a scattering, hence avikkhepo (non-distraction).
Nhưng đây không phải là sự phân tán như vậy, nên gọi là không phân tán (avikkhepo).
Uddhaccavicikicchāvaseneva cittaṃ visāhaṭaṃ nāma hoti, ito cito ca harīyati, ayaṃ pana evaṃ avisāhaṭamānasassa bhāvoti avisāhaṭamānasatā.
Consciousness is said to be scattered (visāhaṭaṃ) due to restlessness and doubt, being carried here and there. This, however, is the state of a mind that is not scattered, hence avisāhaṭamānasatā (unscattered-mindedness).
Chỉ vì phóng dật và hoài nghi mà tâm được gọi là bị kéo đi, bị lôi kéo từ chỗ này sang chỗ khác. Nhưng đây là trạng thái của tâm không bị kéo đi như vậy, nên gọi là tâm không xao động (avisāhaṭamānasatā).
Samathoti tividho samatho cittasamatho adhikaraṇasamatho sabbasaṅkhārasamathoti.
Samatha (tranquility) is of three kinds: tranquility of mind (cittasamatha), tranquility of disputes (adhikaraṇasamatha), and tranquility of all formations (sabbasaṅkhārasamatha).
Samatha (sự an tịnh) có ba loại: an tịnh tâm (cittasamatha), an tịnh tranh chấp (adhikaraṇasamatha), và an tịnh mọi hành (sabbasaṅkhārasamatha).
Tattha aṭṭhasu samāpattīsu cittekaggatā cittasamatho nāma.
Among these, the one-pointedness of mind in the eight attainments is called tranquility of mind.
Trong đó, sự nhất tâm trong tám thiền định được gọi là an tịnh tâm (cittasamatha).
Tañhi āgamma cittacalanaṃ cittavipphanditaṃ sammati vūpasammati, tasmā so ‘‘cittasamatho’’ti vuccati.
Indeed, dependent on it, the agitation and wavering of mind are calmed and tranquilized; therefore, it is called "tranquility of mind."
Nương vào đó mà sự xao động, sự dao động của tâm được lắng dịu, được an tịnh. Do đó, nó được gọi là “an tịnh tâm”.
Sammukhāvinayādisattavidho samatho adhikaraṇasamatho nāma.
The seven kinds of tranquility, such as the face-to-face discipline, are called tranquility of disputes.
Bảy loại an tịnh như đối trước luật (sammukhāvinaya) được gọi là an tịnh tranh chấp (adhikaraṇasamatha).
Tañhi āgamma tāni tāni adhikaraṇāni sammanti vūpasammanti, tasmā so ‘‘adhikaraṇasamatho’’ti vuccati.
Indeed, relying on that, those various disputes cease and are appeased; therefore, it is called "the appeasement of disputes" (adhikaraṇasamatha).
Nương vào đó mà các tranh chấp được lắng dịu, được an tịnh. Do đó, nó được gọi là “an tịnh tranh chấp”.
Yasmā pana sabbe saṅkhārā nibbānaṃ āgamma sammanti vūpasammanti vūpasammanti, tasmā taṃ ‘‘sabbasaṅkhārasamatho’’ti vuccati.
However, since all conditioned phenomena (saṅkhārā) cease and are appeased, are appeased, by relying on Nibbāna, therefore it is called "the appeasement of all conditioned phenomena" (sabbasaṅkhārasamatho).
Vì mọi hành nương vào Niết Bàn mà được lắng dịu, được an tịnh, nên Niết Bàn được gọi là “an tịnh mọi hành”.
Imasmiṃ atthe cittasamatho adhippeto.
In this context, mental tranquility (cittasamatha) is intended.
Trong ngữ cảnh này, an tịnh tâm (cittasamatha) được đề cập.
Samādhilakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti samādhindriyaṃ.
It performs the function of a chief (indaṭṭha) in the characteristic of concentration (samādhi); therefore, it is the faculty of concentration (samādhindriya).
Nó thực hiện chức năng của quyền năng trong đặc tính của định, nên gọi là định quyền (samādhindriya).
Uddhacce na kampatīti samādhibalaṃ.
It is not shaken by restlessness (uddhacca); therefore, it is the power of concentration (samādhibala).
Nó không bị dao động bởi phóng dật, nên gọi là định lực (samādhibala).
Sammāsamādhīti yāthāvasamādhi niyyānikasamādhi.
Right Concentration (sammāsamādhi) means concentration as it truly is (yāthāvasamādhi), concentration leading to liberation (niyyānikasamādhi).
Chánh định (sammāsamādhi) là định chân thật, định đưa đến giải thoát.
Cakkhuloliyenāti cakkhudvāre uppannalolavasena cakkhuloliyena.
"By greed for sights" means by greed for sights arising at the eye-door.
Do sự tham đắm của mắt (cakkhuloliyena) là do sự tham đắm phát sinh ở cửa mắt.
Adiṭṭhaṃ dakkhitabbanti adiṭṭhapubbaṃ rūpārammaṇaṃ passituṃ yuttaṃ.
"What is not seen should be seen" means a visible object (rūpārammaṇa) that has not been seen before, which is suitable to be seen.
Điều chưa thấy mà đáng thấy (adiṭṭhaṃ dakkhitabbaṃ) là đối tượng sắc chưa từng thấy mà đáng được nhìn.
Diṭṭhaṃ samatikkamitabbanti diṭṭhapubbarūpārammaṇaṃ atikkamituṃ yuttaṃ.
"What is seen should be surpassed" means a visible object that has been seen before, which is suitable to be surpassed.
Điều đã thấy mà đáng vượt qua (diṭṭhaṃ samatikkamitabbaṃ) là đối tượng sắc đã từng thấy mà đáng được vượt qua.
Ārāmena ārāmanti pupphārāmādiārāmena phalārāmādiṃ vā pupphārāmādiṃ vā.
"From park to park" means from a flower-garden-like park to a fruit-garden-like park, or to a flower-garden-like park.
Từ vườn này sang vườn khác (ārāmena ārāmaṃ) là từ vườn hoa này sang vườn cây ăn quả khác, hoặc từ vườn hoa này sang vườn hoa khác.
Dīghacārikanti dīghacaraṇaṃ.
"Long wandering" means long traversing.
Đi đường dài (dīghacārikaṃ) là sự đi lại dài.
Anavaṭṭhitacārikanti asanniṭṭhānacaraṇaṃ.
"Unsettled wandering" means traversing without a fixed purpose.
Đi lại không ổn định (anavaṭṭhitacārikaṃ) là sự đi lại không có mục đích.
Anuyutto hoti rūpadassanāyāti rūpārammaṇadassanatthāya punappunaṃ yutto hoti.
"He is devoted to seeing forms" means he is repeatedly engaged in seeing visible objects.
Thường xuyên xem sắc (anuyutto hoti rūpadassanāya) là thường xuyên tập trung vào việc nhìn đối tượng sắc.
Cakkhunā rūpaṃ disvāti kāraṇavasena cakkhūti laddhavohārena rūpadassanasamatthena cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvā.
"Having seen a form with the eye" means having seen a form with the eye-consciousness (cakkhuviññāṇa), which is capable of seeing forms, and is conventionally called "eye" due to its cause.
Thấy sắc bằng mắt (cakkhunā rūpaṃ disvā) là thấy sắc bằng nhãn thức (cakkhuviññāṇa) có khả năng thấy sắc, được gọi là mắt theo nghĩa nguyên nhân.
Porāṇā panāhu – ‘‘cakkhu rūpaṃ na passati acittakattā, cittaṃ na passati acakkhukattā.
However, the ancients said: "The eye does not see forms because it is devoid of consciousness; consciousness does not see because it is devoid of eyes.
Tuy nhiên, các bậc cổ đức đã nói: “Mắt không thấy sắc vì không có tâm, tâm không thấy sắc vì không có mắt.
Dvārārammaṇasaṅghaṭṭe pana pasādavatthukena cittena passati.
But it sees with consciousness based on the sensitive faculty (pasāda) at the conjunction of door and object.
Nhưng khi có sự va chạm giữa căn và cảnh, tâm thấy bằng tâm nương vào sắc căn tịnh.
Īdisī panesā ‘dhanunā vijjhatī’tiādīsu viya sasambhārakathā nāma hoti.
Such a statement is called a 'statement with components,' like 'he pierces with a bow' and so on.
Đây là cách nói có đầy đủ các yếu tố, giống như trong câu ‘bắn bằng cung’ v.v.
Tasmā cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvāti ayamettha attho’’ti.
Therefore, 'having seen a form with the eye-consciousness' is the meaning here."
Do đó, ý nghĩa ở đây là thấy sắc bằng nhãn thức.”
Nimittaggāhīti itthipurisanimittaṃ vā subhanimittādikaṃ vā kilesavatthubhūtaṃ nimittaṃ chandarāgavasena gaṇhāti, diṭṭhamatteyeva na saṇṭhāti.
"He grasps the sign" means he grasps a sign that is a basis for defilements, such as a male or female sign, or an attractive sign, out of desire-passion; he does not settle merely upon seeing.
Nắm giữ tướng (nimittaggāhī) là nắm giữ tướng nam nữ hoặc tướng tốt đẹp, v.v., là đối tượng của phiền não, do tham ái, không dừng lại chỉ ở cái thấy.
Anubyañjanaggāhīti kilesānaṃ anuanubyañjanato pākaṭabhāvakaraṇato anubyañjananti laddhavohāraṃ hatthapādasitahasitakathitaālokitavilokitādibhedaṃ ākāraṃ gaṇhāti.
"He grasps the secondary characteristics" means he grasps the modes, such as hands, feet, smiling, laughing, speaking, looking, glancing, which are conventionally called "secondary characteristics" (anubyañjana) because they make defilements manifest one after another.
Nắm giữ chi tiết (anubyañjanaggāhī) là nắm giữ các tướng trạng như tay, chân, nụ cười, lời nói, cái nhìn, cái liếc, v.v., được gọi là chi tiết vì chúng làm cho phiền não trở nên rõ ràng hơn.
Yatvādhikaraṇamenantiādimhi yaṃkāraṇā yassa cakkhundriyāsaṃvarassa hetu etaṃ puggalaṃ satikavāṭena cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ apihitacakkhudvāraṃ hutvā viharantaṃ ete abhijjhādayo dhammā anvāssaveyyuṃ anuppabandheyyuṃ ajjhotthareyyuṃ.
"By which cause" and so on: by which cause, due to the non-restraint of the eye-faculty, these defilements like covetousness would flow in (anvāssaveyyuṃ), would bind, would overwhelm this person dwelling with the eye-faculty unrestrained (asaṃvuta), with the eye-door uncovered, by the door of mindfulness.
Do nguyên nhân đó (yatvādhikaraṇamenaṃ) v.v., là do nguyên nhân nào, vì sự không phòng hộ nhãn căn nào mà các pháp như tham ái này sẽ xâm nhập (anvāssaveyyuṃ), sẽ tiếp nối, sẽ tràn ngập người này khi họ sống với nhãn căn không được phòng hộ (asaṃvutaṃ), tức là cửa mắt không được đóng lại bằng cánh cửa chánh niệm.
Tassa saṃvarāya na paṭipajjatīti tassa cakkhundriyassa satikavāṭena pidahanatthāya na paṭipajjati.
"He does not practice for its restraint" means he does not practice for the closing of that eye-faculty with the door of mindfulness.
Không thực hành để phòng hộ nó (tassa saṃvarāya na paṭipajjati) là không thực hành để đóng nhãn căn đó bằng cánh cửa chánh niệm.
Evaṃbhūtoyeva ca na rakkhati cakkhundriyaṃ.
Such a one does not protect the eye-faculty.
Người như vậy cũng được gọi là không bảo vệ nhãn căn.
Na cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjatītipi vuccati.
It is also said: "He does not undertake restraint in the eye-faculty."
Cũng được nói là không phòng hộ nhãn căn.
Tattha kiñcāpi cakkhundriye saṃvaro vā asaṃvaro vā natthi.
Although there is no restraint or non-restraint in the eye-faculty itself.
Mặc dù không có sự phòng hộ hay không phòng hộ ở nhãn căn.
Na hi cakkhupasādaṃ nissāya sati vā muṭṭhassaccaṃ vā uppajjati.
For mindfulness or lack of mindfulness does not arise based on the sensitive eye (cakkhupasāda).
Vì chánh niệm hay sự thất niệm không phát sinh nương vào nhãn tịnh sắc.
Apica yadā rūpārammaṇaṃ cakkhussa āpāthaṃ āgacchati, tadā bhavaṅge dvikkhattuṃ uppajjitvā niruddhe kiriyāmanodhātu āvajjanakiccaṃ sādhayamānā uppajjitvā nirujjhati, tato cakkhuviññāṇaṃ dassanakiccaṃ, tato manodhātu sampaṭicchanakiccaṃ, tato vipākāhetukamanoviññāṇadhātu santīraṇakiccaṃ, tato kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu voṭṭhabbanakiccaṃ sādhayamānā uppajjitvā nirujjhati, tadanantaraṃ javanaṃ javati.
Moreover, when a visual object comes into the range of the eye, then, after the bhavaṅga has arisen twice and ceased, the functional mind-element arises and ceases, performing the function of adverting. Then eye-consciousness performs the function of seeing, then the mind-element performs the function of receiving, then the resultant rootless mind-consciousness element performs the function of investigating, then the functional rootless mind-consciousness element arises and ceases, performing the function of determining. Immediately after that, impulsion occurs.
Tuy nhiên, khi đối tượng sắc đi vào tầm nhìn của mắt, sau khi tâm hộ kiếp (bhavaṅga) đã sinh lên hai lần rồi diệt đi, tâm ý môn hướng cảnh (kiriyāmanodhātu) thực hiện chức năng hướng cảnh, sinh lên rồi diệt đi; sau đó nhãn thức (cakkhuviññāṇa) thực hiện chức năng thấy; sau đó ý giới (manodhātu) thực hiện chức năng tiếp nhận; sau đó ý thức giới vô nhân dị thục (vipākāhetukamanoviññāṇadhātu) thực hiện chức năng suy xét; sau đó ý thức giới tác ý vô nhân (kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu) thực hiện chức năng quyết định, sinh lên rồi diệt đi; ngay sau đó là tâm tốc hành (javana) tốc hành.
Tatrāpi neva bhavaṅgasamaye na āvajjanādīnaṃ aññatarasamaye saṃvaro vā asaṃvaro vā atthi.
Even in that process, there is neither restraint nor lack of restraint at the time of the bhavaṅga, nor at any of the times of adverting and so on.
Trong đó, cũng không có sự phòng hộ hay không phòng hộ vào thời điểm tâm hộ kiếp, cũng không có vào bất kỳ thời điểm nào trong số các tâm hướng cảnh, v.v.
Javanakkhaṇe pana sace dussīlyaṃ vā muṭṭhassaccaṃ vā aññāṇaṃ vā akkhanti vā kosajjaṃ vā uppajjati, asaṃvaro hoti.
But at the moment of impulsion, if immorality, or heedlessness, or ignorance, or impatience, or indolence arises, there is lack of restraint.
Nhưng vào khoảnh khắc tâm tốc hành, nếu sự ác giới (dussīlya), sự thất niệm (muṭṭhassacca), sự vô minh (aññāṇa), sự không nhẫn nại (akkhanti) hoặc sự biếng nhác (kosajja) phát sinh, thì đó là sự không phòng hộ.
Evaṃ honto pana so ‘‘cakkhundriye asaṃvaro’’ti vuccati.
When it is so, it is called “lack of restraint in the eye-faculty”.
Tuy nhiên, sự không phòng hộ như vậy được gọi là “sự không phòng hộ ở nhãn căn”.
Yasmā tasmiṃ asaṃvare sati dvārampi aguttaṃ hoti, bhavaṅgampi āvajjanādīnipi vīthicittāni.
Because when there is that lack of restraint, the door is unguarded, as are the bhavaṅga and the process-consciousnesses such as adverting.
Vì khi có sự không phòng hộ đó, thì cửa cũng không được bảo vệ, và tâm hộ kiếp, các tâm hướng cảnh, v.v., và các tâm lộ trình cũng vậy.
Yathā kiṃ?
Like what?
Giống như điều gì?
Yathā nagare catūsu dvāresu asaṃvutesu kiñcāpi antogharadvārakoṭṭhakagabbhādayo saṃvutā, tathāpi antonagare sabbaṃ bhaṇḍaṃ arakkhitaṃ agopitameva hoti.
Just as in a city, if the four gates are unguarded, even though the inner house doors, gatehouses, and chambers are guarded, all the goods within the city remain unprotected and unguarded.
Giống như khi bốn cánh cửa thành phố không được bảo vệ, mặc dù các cửa nhà, kho tàng, phòng ốc bên trong thành phố được đóng kín, nhưng tất cả tài sản bên trong thành phố đều không được bảo vệ, không được giữ gìn.
Nagaradvārena hi pavisitvā corā yadicchanti taṃ kareyyuṃ, evameva javane dussīlyādīsu uppannesu tasmiṃ asaṃvare sati dvārampi aguttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīnipi vīthicittāni.
For thieves, having entered through the city gate, can do whatever they wish. In the same way, when immorality and so on arise in the javana, with that lack of restraint, the door is unguarded, as are the bhavaṅga and the process-consciousnesses such as adverting.
Vì bọn trộm có thể vào qua cửa thành phố và làm bất cứ điều gì chúng muốn. Cũng vậy, khi ác giới, v.v., phát sinh trong tâm tốc hành, thì khi có sự không phòng hộ đó, cửa cũng không được bảo vệ, và tâm hộ kiếp, các tâm hướng cảnh, v.v., và các tâm lộ trình cũng vậy.
Saddhādeyyānīti kammañca phalañca idhalokañca paralokañca saddahitvā dinnāni.
Gifts of faith means things given with faith in kamma and its fruit, and in this world and the next world.
Những thứ được cúng dường bằng niềm tin (saddhādeyyāni) là những thứ được cúng dường với niềm tin vào nghiệp và quả báo, vào thế giới này và thế giới khác.
‘‘Ayaṃ me ñātīti vā, mittoti vā, idaṃ vā paṭikarissati, idaṃ vānena katapubba’’nti vā evaṃ na dinnānīti attho.
The meaning is that they are not given with thoughts like, “This is my relative,” or “This is my friend,” or “This one will do something for me,” or “This one has done something for me before.”
Ý nghĩa là không phải những thứ được cúng dường theo kiểu “Đây là người thân của tôi” hoặc “Đây là bạn của tôi”, hoặc “Người này sẽ giúp tôi việc này”, hoặc “Người này đã làm việc này trước đây”.
Evaṃ dinnāni hi na saddhādeyyāni nāma honti.
For things given in such a way are not called gifts of faith.
Những thứ được cúng dường như vậy không được gọi là những thứ được cúng dường bằng niềm tin.
Bhojanānīti ca desanāsīsamattametaṃ, atthato pana saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā cīvarāni pārupitvā senāsanāni sevamānā gilānapaccayabhesajjaṃ paribhuñjamānāti sabbametaṃ vuttameva hoti.
And food is merely the heading of the teaching; in essence, it means all this: eating food given in faith, wearing robes, using lodgings, and consuming requisites for the sick and medicine.
Và những bữa ăn (bhojanāni) đây chỉ là tiêu đề của bài thuyết pháp, nhưng về ý nghĩa, nó bao gồm tất cả những gì đã được nói: ăn những bữa ăn được cúng dường bằng niềm tin, mặc y phục, sử dụng chỗ ở, và dùng thuốc men cho người bệnh.
Seyyathidanti nipāto.
Seyyathidaṃ is a particle.
Seyyathidaṃ là một giới từ.
Tassattho, katamo hoti.
Its meaning is: “Which are they?”
Ý nghĩa của nó là, điều gì?
Naccaṃ nāma yaṃkiñci naccaṃ, taṃ maggaṃ gacchantenāpi gīvaṃ pasāretvā daṭṭhuṃ na vaṭṭati.
Dancing means any kind of dancing; it is not proper even to stretch out one’s neck to look at it while walking on the path.
Naccaṃ (múa) là bất kỳ điệu múa nào, không nên ngẩng cổ lên nhìn ngay cả khi đang đi trên đường.
Gītanti yaṃkiñci gītaṃ.
Singing means any kind of singing.
Gītaṃ (hát) là bất kỳ bài hát nào.
Vāditanti yaṃkiñci vāditaṃ.
Music means any kind of musical performance.
Vāditaṃ (nhạc cụ) là bất kỳ nhạc cụ nào.
Pekkhanti naṭasamajjaṃ.
Shows means a theatrical performance.
Pekkhaṃ (kịch) là buổi biểu diễn của diễn viên.
Akkhānanti bhāratarāmāyanādikaṃ.
Recitation means things like the Mahābhārata and Rāmāyaṇa.
Akkhānaṃ (kể chuyện) là những câu chuyện như Bharata, Rāmāyaṇa, v.v.
Yasmiṃ ṭhāne kathīyati, tattha gantumpi na vaṭṭati.
It is not proper even to go to a place where such things are recited.
Không nên đến nơi mà những câu chuyện đó được kể.
Pāṇissaranti kaṃsatāḷaṃ, ‘‘pāṇitāḷa’’ntipi vadanti.
Pāṇissara means a bronze cymbal; some also call it “pāṇitāḷa.”
Pāṇissaraṃ (tiếng vỗ tay) là tiếng vỗ tay bằng đồng; một số người cũng gọi là “pāṇitāḷaṃ” (tiếng vỗ tay bằng tay).
Vetāḷanti ghanatāḷaṃ, ‘‘mantena matasarīruṭṭhāpana’’ntipi eke.
Vetāḷa means a solid cymbal; some say it is “raising a corpse with a mantra.”
Vetāḷaṃ (tiếng trống) là tiếng trống lớn; một số người khác nói là “sự làm sống lại xác chết bằng thần chú”.
Kumbhathūṇanti caturassaambaṇakatāḷaṃ, ‘‘kumbhasadda’’ntipi eke.
Kumbhathūṇa means a square drum; some say it is “the sound of a pot.”
Kumbhathūṇaṃ (tiếng trống chum) là tiếng trống hình vuông; một số người khác nói là “tiếng chum”.
Sobhanakanti naṭānaṃ abbhokkiraṇaṃ; sobhanakaraṃ vā, paṭibhānacittanti vuttaṃ hoti.
Sobhanaka means the scattering of flowers by actors; or it is that which makes things beautiful, meaning a spontaneous performance.
Sobhanakaṃ (sự tô điểm) là sự rải hoa của các diễn viên; hoặc sự làm đẹp, có nghĩa là sự khéo léo tức thì.
Caṇḍālanti ayoguḷakīḷā, ‘‘caṇḍālānaṃ sāṇadhovanakīḷā’’tipi vadanti.
Caṇḍāla means playing with iron balls; some also say it is “the game of washing cloth by Caṇḍālas.”
Caṇḍālaṃ (trò chơi Caṇḍāla) là trò chơi ném bi sắt; một số người cũng nói là “trò chơi giặt vải của người Caṇḍāla”.
Vaṃsanti veṇuṃ ussāpetvā kīḷanaṃ.
Vaṃsa means playing by raising a bamboo pole.
Vaṃsaṃ (trò chơi tre) là trò chơi leo tre.
Dhovananti aṭṭhidhovanaṃ, ekaccesu kira janapadesu kālaṅkate ñātake na jhāpenti, nikhaṇitvā ṭhapenti.
Washing refers to bone-washing. In some regions, when relatives pass away, they are not cremated but buried.
Dhovanaṃ (tẩy rửa) là việc rửa xương. Người ta nói rằng ở một số vùng, khi người thân qua đời, họ không hỏa táng mà chôn cất.
Atha tesaṃ pūtibhūtaṃ kāyaṃ ñatvā nīharitvā aṭṭhīni dhovitvā gandhehi makkhetvā ṭhapenti.
Then, knowing their bodies have decayed, they exhume them, wash the bones, anoint them with perfumes, and keep them.
Sau đó, khi biết cơ thể đã phân hủy, họ lấy xương ra, rửa sạch, bôi hương liệu và cất giữ.
Te nakkhattakāle ekasmiṃ ṭhāne aṭṭhīni ṭhapetvā ekasmiṃ ṭhāne surādīni ṭhapetvā rodantā paridevantā suraṃ pivanti.
At the time of a festival, they place the bones in one spot and alcoholic beverages in another, and then they weep, lament, and drink liquor.
Vào dịp lễ hội, họ đặt xương ở một nơi, đặt rượu và các thứ khác ở một nơi, rồi khóc lóc, than vãn và uống rượu.
Vuttampi cetaṃ ‘‘atthi bhikkhave dakkhiṇesu janapadesu dhovanaṃ nāma, tattha hoti annampi pānampi khajjampi bhojjampi leyyampi peyyampi naccampi gītampi vāditampi.
It has also been said: “Monks, there is a practice called ‘washing’ in the southern regions, where there is food, drink, hard food, soft food, lickable food, drinkable food, dancing, singing, and music.
Cũng đã được nói rằng: “Này các Tỳ-kheo, ở các vùng phía Nam có một nghi lễ gọi là dhovana (tẩy rửa), ở đó có thức ăn, đồ uống, đồ ăn vặt, đồ ăn chính, đồ liếm, đồ uống, múa, hát và nhạc cụ.
Atthekaṃ bhikkhave dhovanaṃ, netaṃ natthīti vadāmī’’ti (a. ni. 10.107).
Monks, there is such a washing; I do not say it does not exist.”
“Này các Tỳ-khưu, có một sự tẩy rửa, Ta nói rằng điều đó không phải là không có.”
Ekacce pana ‘‘indajālena aṭṭhidhovanaṃ dhovana’’nti vadanti.
Some, however, say that “washing” refers to the washing of bones by means of magic.
Tuy nhiên, một số người nói rằng: “Sự tẩy rửa xương bằng ảo thuật là sự tẩy rửa.”
Hatthiyuddhādīsu bhikkhuno neva hatthiādīhi saddhiṃ yujjhituṃ, na te yujjhāpetuṃ, na yujjhante daṭṭhuṃ vaṭṭati.
In elephant fights and so on, it is not proper for a bhikkhu to fight with elephants and so on, nor to make them fight, nor to watch them fighting.
Trong các trận đấu voi và các trận chiến khác, Tỳ-khưu không được phép chiến đấu với voi hay các loài vật khác, không được phép sai khiến chúng chiến đấu, và không được phép xem chúng chiến đấu.
Nibbuddhanti mallayuddhaṃ.
Nibbuddha means wrestling.
Nibbuddha là đấu vật.
Uyyodhikanti yattha sampahāro diyyati.
Uyyodhika means where fighting takes place.
Uyyodhika là nơi diễn ra các cuộc giao tranh.
Balagganti balagaṇanaṭṭhānaṃ.
Balagga means a place for counting troops.
Balagga là nơi tập hợp quân đội.
Senābyūhanti senāniveso, sakaṭabyūhādivasena senāya nivesanaṃ.
Senābyūha means the encampment of an army, the arrangement of an army in formations such as a cart-formation.
Senābyūha là sự bố trí quân đội, sự sắp xếp quân đội theo đội hình xe cộ, v.v.
Anīkadassananti ‘‘tayo hatthī pacchimaṃ hatthānīka’’ntiādinā (pāci. 324) nayena vuttassa anīkassa dassanaṃ.
Anīkadassana means the viewing of the army as stated in the manner of "three elephants form the rear elephant corps" and so on.
Anīkadassana là việc xem xét quân đội được mô tả theo cách như: “Ba con voi là đội quân voi phía sau,” v.v.
Na nimittaggāhī hotīti chandarāgavasena vuttappakāraṃ nimittaṃ na gaṇhāti.
Does not grasp at signs means one does not grasp at the aforementioned kind of sign due to lustful desire.
Không nắm giữ tướng có nghĩa là không nắm giữ các tướng đã được nói đến do tham ái (chandarāga).
Evaṃ sesapadānipi vuttapaṭipakkhanayena veditabbāni.
Similarly, the meanings of the remaining terms should be understood by the opposite method of what has been stated.
Tương tự, các từ còn lại cũng phải được hiểu theo cách đối lập đã nói.
Yathā ca heṭṭhā javane dussīlyādīsu uppannesu tasmiṃ asaṃvare sati dvārampi aguttaṃ hoti, bhavaṅgampi āvajjanādīnipi vīthicittānīti vuttaṃ, evamidha tasmiṃ sīlādīsu uppannesu dvārampi guttaṃ hoti, bhavaṅgampi āvajjanādīnipi vīthicittāni.
Just as it was said below that when immorality and so on arise in the javana, if there is no restraint in it, the door is unguarded, and the bhavaṅga, āvajjanā, and vīthi-cittas are also unguarded; similarly here, when morality and so on arise in it, the door is guarded, and the bhavaṅga, āvajjanā, and vīthi-cittas are also guarded.
Cũng như trước đây đã nói rằng khi các điều như ác giới v.v. phát sinh trong javana (tốc hành tâm), nếu không có sự chế ngự thì các căn môn không được bảo vệ, bhavaṅga (tâm hộ kiếp), āvajjanā (tâm khai môn) và các tâm lộ trình (vīthicitta) cũng vậy; thì ở đây, khi các điều như giới v.v. phát sinh, các căn môn được bảo vệ, bhavaṅga, āvajjanā và các tâm lộ trình cũng vậy.
Yathā kiṃ?
Like what?
Giống như điều gì?
Yathā nagaradvāresu saṃvutesu kiñcāpi antogharādayo asaṃvutā honti, tathāpi antonagare sabbaṃ bhaṇḍaṃ surakkhitaṃ sugopitameva hoti, nagaradvāresu pihitesu corānaṃ paveso natthi.
Just as when the city gates are closed, even if the inner houses and so on are unguarded, all goods within the city are well-protected and well-guarded, for when the city gates are closed, there is no entry for thieves.
Giống như khi các cổng thành được đóng lại, mặc dù các ngôi nhà bên trong v.v. không được đóng, nhưng tất cả hàng hóa trong thành vẫn được bảo vệ an toàn, vì khi các cổng thành bị đóng, bọn trộm không thể vào được.
Evameva javane sīlādīsu uppannesu dvārampi guttaṃ hoti, bhavaṅgampi āvajjanādīnipi vīthicittāni.
Just so, when morality and so on arise in the javana, the door is guarded, and the bhavaṅga, āvajjanā, and vīthi-cittas are also guarded.
Cũng vậy, khi các điều như giới v.v. phát sinh trong javana, các căn môn được bảo vệ, bhavaṅga, āvajjanā và các tâm lộ trình cũng vậy.
Tasmā javanakkhaṇe uppajjamānopi ‘‘cakkhundriye saṃvaro’’ti vutto.
Therefore, even though it arises at the moment of javana, it is called "restraint of the eye faculty."
Do đó, sự chế ngự nơi nhãn căn (cakkhundriya) được nói là phát sinh vào khoảnh khắc javana.
Ito paraṃ heṭṭhā ca upari ca vuttapariyāyena attho veditabbo.
From this point onwards, the meaning should be understood in the manner stated both below and above.
Từ đây trở đi, ý nghĩa phải được hiểu theo cách đã nói ở dưới và ở trên.
Visūkadassanāti paṭāṇīdassanato.
Visūkadassanā means seeing various shows.
Visūkadassanā là việc xem các trò biểu diễn.
Gāmakathāti gāmavāsīnaṃ kathā.
Gāmakathā means talk of villagers.
Gāmakathā là câu chuyện của những người sống ở làng.
Bāttiṃsāti dvattiṃsa.
Bāttiṃsā means thirty-two.
Bāttiṃsā là ba mươi hai.
Aniyyānikattā saggamokkhamaggānaṃ tiracchānabhūtā kathāti tiracchānakathā.
Talk that is like an animal (tiracchāna) because it does not lead to the paths of heaven and liberation is tiracchānakathā.
Vì không dẫn đến con đường lên trời và giải thoát, nên câu chuyện đó được gọi là tiracchānakathā (chuyện vô ích).
Tattha rājānaṃ ārabbha ‘‘mahāsammato mandhātā dhammāsoko evaṃ mahānubhāvo’’tiādinā nayena pavattā kathā rājakathā.
Among these, talk that arises concerning kings, in the manner of "Mahāsammata, Mandhātā, Dhammāsoka were so mighty," and so on, is rājakathā.
Trong đó, câu chuyện liên quan đến các vị vua như: “Đại Sammatta, Mandhātā, Dhammāsoka oai đức lớn như vậy,” v.v. được gọi là rājakathā (chuyện vua chúa).
Esa nayo corakathādīsu.
This method applies to corakathā (talk of thieves) and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho corakathā (chuyện trộm cướp) v.v.
Tesu ‘‘asuko rājā abhirūpo dassanīyo’’tiādinā nayena gehassitakathāva tiracchānakathā hoti.
Among these, only household talk, in the manner of "such and such a king is handsome and pleasing to the eye," and so on, is tiracchānakathā.
Trong số đó, câu chuyện thế tục như: “Vị vua ấy đẹp trai, dễ nhìn,” v.v. mới là chuyện vô ích.
‘‘Sopi nāma evaṃ mahānubhāvo khayaṃ gato’’ti evaṃ pavattā pana kammaṭṭhānabhāve tiṭṭhati.
However, talk that proceeds as "Even such a mighty one came to an end" remains a subject for meditation (kammaṭṭhāna).
Còn câu chuyện như: “Ngay cả người oai đức lớn như vậy cũng đã tiêu vong,” thì trở thành đề mục thiền định (kammaṭṭhāna).
Coresupi ‘‘mūladevo evaṃ mahānubhāvo, meghamālo evaṃ mahānubhāvo’’ti tesaṃ kammaṃ paṭicca ‘‘aho sūrā’’ti gehassitakathāva tiracchānakathā.
Even regarding thieves, household talk, in the manner of "Mūladeva was so mighty, Meghamāla was so mighty," admiring their actions as "Oh, how brave!" is tiracchānakathā.
Ngay cả đối với trộm cướp, câu chuyện thế tục như: “Mūladeva oai đức lớn như vậy, Meghamāla oai đức lớn như vậy,” liên quan đến hành động của họ, như: “Ôi, họ thật dũng cảm,” mới là chuyện vô ích.
Yuddhepi bhāratayuddhādīsu ‘‘asukena asuko evaṃ mārito evaṃ viddho’’ti kāmassādavaseneva kathā tiracchānakathā.
Even in war, such as the Mahābhārata war, talk in the manner of "So-and-so killed so-and-so in such a way, pierced him in such a way," due to the enjoyment of sensual pleasures, is tiracchānakathā.
Trong chiến tranh, ngay cả trong các trận chiến như Bhārata, câu chuyện như: “Người này đã giết người kia như thế này, đã bắn người kia như thế này,” chỉ vì sự thích thú của dục vọng, là chuyện vô ích.
‘‘Tepi nāma khayaṃ gatā’’ti evaṃ pavattā pana sabbattha kammaṭṭhānameva hoti.
However, talk that proceeds as "Even they came to an end" is always a subject for meditation (kammaṭṭhāna).
Còn câu chuyện như: “Ngay cả họ cũng đã tiêu vong,” thì ở mọi nơi đều trở thành đề mục thiền định.
Api ca annādīsu ‘‘evaṃ vaṇṇavantaṃ gandhavantaṃ rasavantaṃ phassasampannaṃ khādimha bhuñjimha pivimha paribhuñjimhā’’ti kāmassādavasena kathetuṃ na vaṭṭati, sātthakaṃ pana katvā ‘‘pubbe evaṃ vaṇṇādisampannaṃ annaṃ pānaṃ vatthaṃ sayanaṃ mālaṃ gandhaṃ sīlavantānaṃ adamha, cetiyapūjaṃ akarimhā’’ti kathetuṃ vaṭṭati.
Furthermore, regarding food and so on, it is not proper to speak with sensual enjoyment, saying, "We ate, consumed, drank, enjoyed food, drink, etc., of such color, fragrance, taste, and excellent touch." However, it is proper to speak meaningfully, saying, "In the past, we gave food, drink, clothing, bedding, garlands, and perfumes of such color and so on to virtuous people; we performed Cetiya worship."
Hơn nữa, không được phép nói về thức ăn và đồ uống v.v. với sự thích thú của dục vọng như: “Chúng ta đã ăn, uống, thưởng thức món ăn, thức uống, y phục, giường nằm, vòng hoa, hương thơm có màu sắc, mùi vị, hương vị, xúc chạm tuyệt vời như vậy,” nhưng được phép nói một cách hữu ích như: “Trước đây, chúng ta đã cúng dường thức ăn, đồ uống, y phục, giường nằm, vòng hoa, hương thơm có màu sắc v.v. tuyệt vời như vậy cho những người có giới hạnh, chúng ta đã cúng dường tháp thờ.”
Ñātikathādīsu pana ‘‘amhākaṃ ñātakā sūrā samatthā’’ti vā, ‘‘pubbe mayaṃ evaṃ vicitrehi yānehi vicarimhā’’ti vā assādavasena vattuṃ na vaṭṭati, sātthakaṃ pana katvā ‘‘tepi no ñātakā khayaṃ gatā’’ti vā, ‘‘pubbe mayaṃ evarūpā upāhanā saṅghassa adamhā’’ti vā kathetuṃ vaṭṭati.
Regarding ñātikathā (talk of relatives) and so on, it is not proper to speak with enjoyment, saying, "Our relatives are brave and capable," or "In the past, we traveled in such splendid vehicles." However, it is proper to speak meaningfully, saying, "Even those relatives of ours came to an end," or "In the past, we gave such sandals to the Saṅgha."
Tuy nhiên, trong ñātikathā (chuyện thân quyến) v.v., không được phép nói với sự thích thú như: “Thân quyến của chúng ta dũng cảm, tài giỏi,” hoặc: “Trước đây, chúng ta đã đi lại bằng những phương tiện lộng lẫy như vậy,” nhưng được phép nói một cách hữu ích như: “Ngay cả những thân quyến ấy của chúng ta cũng đã tiêu vong,” hoặc: “Trước đây, chúng ta đã cúng dường những đôi dép như vậy cho Tăng đoàn.”
Gāmakathāpi suniviṭṭhadunniviṭṭhasubhikkhadubbhikkhādivasena ‘‘asukagāmavāsino sūrā samatthā’’ti vā evaṃ assādavasena vattuṃ na vaṭṭati, sātthakaṃ pana katvā ‘‘saddhā pasannā’’ti vā, ‘‘khayavayaṃ gatā’’ti vā vattuṃ vaṭṭati.
Even gāmakathā (talk of villages) should not be spoken with enjoyment regarding whether a village is well-settled or poorly-settled, or whether there is plenty or famine, saying, "The villagers of such and such a village are brave and capable." However, it is proper to speak meaningfully, saying, "They are faithful and serene," or "They have come to an end and decay."
Chuyện làng (gāmakathā) cũng không được phép nói với sự thích thú như: “Cư dân làng ấy dũng cảm, tài giỏi,” v.v. liên quan đến làng được xây dựng tốt hay kém, thịnh vượng hay đói kém, nhưng được phép nói một cách hữu ích như: “Họ có đức tin, hoan hỷ,” hoặc: “Họ đã trải qua sự suy tàn và biến đổi.”
Nigamanagarajanapadakathāsupi eseva nayo.
The same method applies to nigamanagarajanapadakathāsu (talk of towns, cities, and countries).
Trong nigamanagarajanapadakathā (chuyện thị trấn, thành phố, quốc gia) cũng theo nguyên tắc này.
Itthikathāpi vaṇṇasaṇṭhānādīni paṭicca assādavasena na vaṭṭati, ‘‘saddhā pasannā, khayavayaṃ gatā’’ti evameva vaṭṭati.
Itthikathā (talk of women) is also not proper with enjoyment regarding their beauty, figure, and so on; it is proper only by saying, "They are faithful and serene, they have come to an end and decay."
Chuyện phụ nữ (itthikathā) cũng không được phép nói với sự thích thú liên quan đến sắc đẹp, hình dáng v.v., mà chỉ được phép nói như: “Họ có đức tin, hoan hỷ, đã trải qua sự suy tàn và biến đổi.”
Sūrakathāpi ‘‘nandimitto nāma yodho sūro ahosī’’ti assādavasena na vaṭṭati.
Sūrakathā (talk of heroes) is also not proper with enjoyment, saying, "A warrior named Nandimitta was brave."
Chuyện dũng sĩ (sūrakathā) cũng không được phép nói với sự thích thú như: “Chiến binh tên Nandimitta đã từng là một dũng sĩ.”
‘‘Saddho ahosi, khayavayaṃ gato’’ti evameva vaṭṭati.
It is proper only by saying, "He was faithful, he came to an end and decay."
Chỉ được phép nói như: “Ông ấy có đức tin, đã trải qua sự suy tàn và biến đổi.”
Visikhākathāpi ‘‘asukā visikhā suniviṭṭhā dunniviṭṭhā sūrā samatthā’’ti assādavasena na vaṭṭati.
Talk about streets is not permissible in terms of gratification, such as saying, "such and such a street is well-built, poorly-built, brave, or capable."
Chuyện đường phố (visikhākathā) cũng không được phép nói với sự thích thú như: “Con đường ấy được xây dựng tốt hay kém, có những người dũng cảm, tài giỏi.”
‘‘Saddhā pasannā, khayavayaṃ gatā’’icceva vaṭṭati.
Only saying, "They are faithful, serene, they have reached the end of decay and dissolution" is permissible.
Chỉ được phép nói như: “Họ có đức tin, hoan hỷ, đã trải qua sự suy tàn và biến đổi.”
Kumbhaṭṭhānakathāti udakaṭṭhānakathā, ‘‘udakatitthakathā’’tipi vuccati, kumbhadāsikathā vā.
Talk about a water-place means talk about a place for water; it is also called "talk about a water-ford," or talk about a water-pot slave girl.
Kumbhaṭṭhānakathā là chuyện về nơi lấy nước, cũng được gọi là “udakatitthakathā” (chuyện về bến nước), hoặc chuyện về người hầu gái mang bình nước.
Sāpi ‘‘pāsādikā, naccituṃ gāyituṃ chekā’’ti assādavasena na vaṭṭati, ‘‘saddhā pasannā’’tiādinā nayena vaṭṭati.
That too is not permissible in terms of gratification, such as saying, "She is charming, skilled in dancing and singing," but is permissible in the manner of "She is faithful, serene," and so on.
Chuyện đó cũng không được phép nói với sự thích thú như: “Cô ấy xinh đẹp, giỏi múa hát,” mà chỉ được phép nói theo cách như: “Cô ấy có đức tin, hoan hỷ.”
Pubbapetakathāti atītañātikathā.
Talk about departed relatives means talk about past relatives.
Pubbapetakathā là chuyện về thân quyến đã qua đời.
Tattha vattamānañātikathāsadisova vinicchayo.
In this regard, the determination is similar to talk about present relatives.
Trong đó, sự quyết định giống như chuyện về thân quyến hiện tại.
158. Phassenāti rogaphassena.
158. By contact means by the contact of illness.
158. Phassenā là do sự xúc chạm của bệnh tật.
Bhavañca nābhijappeyyāti tassa phassassa vinodanatthāya kāmabhavādibhavañca na pattheyya.
And should not long for existence means he should not long for existence such as sense-sphere existence, for the purpose of dispelling that contact.
Bhavañca nābhijappeyyā là không mong cầu sự hiện hữu (bhava) như dục giới (kāmabhava) v.v. để loại bỏ sự xúc chạm đó.
Bheravesu ca na sampavedheyyāti tassa phassassa paccayabhūtesu sīhabyagghādīsu bheravesu ca na sampavedheyya, avasesesu vā ghānindriyamanindriyavisayesu na sampavedheyya.
And should not tremble at terrors means he should not tremble at terrifying things such as lions and tigers, which are causes of that contact, or he should not tremble at the objects of the nose faculty and mind faculty.
Bheravesu ca na sampavedheyyā là không run sợ trước những điều đáng sợ như sư tử, hổ v.v. là nguyên nhân của sự xúc chạm đó, hoặc không run sợ trước các đối tượng của tỷ căn và ý căn còn lại.
Evaṃ paripūro indriyasaṃvaro ca vutto hoti.
Thus, perfect sense-restraint is also stated.
Như vậy, sự chế ngự các căn được nói là hoàn hảo.
Purimehi vā indriyasaṃvaraṃ dassetvā iminā ‘‘araññe vasatā bheravaṃ disvā vā sutvā vā nappavedhitabba’’nti dasseti.
Or, having shown sense-restraint with the previous statements, this statement shows that "one dwelling in the wilderness should not tremble upon seeing or hearing terrifying things."
Hoặc, sau khi trình bày sự chế ngự các căn bằng những điều trước, câu này trình bày rằng: “Khi sống trong rừng, không nên run sợ khi nhìn thấy hoặc nghe thấy điều đáng sợ.”
Ekenākārenāti ekena kāraṇena.
In one way means for one reason.
Ekenākārenā là bằng một lý do.
Bhayampi bheravampi taññevāti bhayanti ca bheravanti ca khuddakampi mahantampi uttāsanimittameva.
Both fear and terror are the same means both fear and terror, whether small or great, are merely causes of alarm.
Bhayampi bheravampi taññevā là cả sự sợ hãi (bhaya) và sự đáng sợ (bherava) đều là những dấu hiệu gây kinh hoàng, dù nhỏ hay lớn.
Tamevatthaṃ dassetuṃ ‘‘vuttaṃ heta’’ntiādimāha.
To show this very meaning, it says "for it has been said" and so on.
Để trình bày ý nghĩa đó, Ngài nói: ‘‘vuttaṃ heta’’ v.v.
Bhayanti tappaccayā uppannabhayaṃ.
Fear means fear arisen due to that cause.
Bhaya là sự sợ hãi phát sinh do nguyên nhân đó.
Bhayānakanti ākāraniddeso.
Frightening is a description of the appearance.
Bhayānaka là sự mô tả về hình thái.
Chambhitattanti bhayavasena gattacalanaṃ.
Trembling means shaking of the limbs due to fear.
Chambhitatta là sự run rẩy của cơ thể do sợ hãi.
Lomahaṃsoti lomānaṃ haṃsanaṃ uddhaggabhāvo.
Horripilation means the standing on end of the hairs.
Lomahaṃso là sự dựng tóc gáy, sự đứng thẳng của lông.
Iminā padadvayena kiccato bhayaṃ dassetvā puna ‘‘cetaso ubbego utrāso’’ti sabhāvato dasseti.
By these two terms, fear is shown in terms of its function, and then again, "agitation and anxiety of mind" shows it in terms of its nature.
Bằng hai từ này, Ngài trình bày sự sợ hãi từ khía cạnh hành động, rồi lại trình bày từ khía cạnh bản chất là ‘‘cetaso ubbego utrāso’’ (sự bối rối, kinh hoàng của tâm).
Ubbeggoti bhīruko, utrāsoti cittakkhobho.
Agitation means timidity, anxiety means disturbance of mind.
Ubbeggo là sợ hãi, utrāso là sự xáo động của tâm.
Jātibhayanti jātiṃ paṭicca uppannabhayaṃ.
Fear of birth means fear arisen due to birth.
Jātibhaya là sự sợ hãi phát sinh do sinh.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining ones.
Trong các trường hợp còn lại cũng theo nguyên tắc này.
Rājato uppannabhayaṃ rājabhayaṃ.
Fear arisen from a king is fear of a king.
Sự sợ hãi phát sinh từ vua là rājabhayaṃ.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining ones.
Trong các trường hợp còn lại cũng theo nguyên tắc này.
Attānuvādabhayanti pāpakammino attānaṃ anuvadantassa uppajjanakabhayaṃ.
Fear of self-reproach means fear that arises in one who reproaches oneself for having committed evil deeds.
Attānuvādabhaya là sự sợ hãi phát sinh khi người làm ác tự khiển trách mình.
Parānuvādabhayanti parassa anuvādato uppajjanakabhayaṃ.
Fear of others' reproach means fear that arises from the reproach of others.
Parānuvādabhaya là sự sợ hãi phát sinh do sự khiển trách của người khác.
Daṇḍabhayanti āgārikassa raññā pavattitadaṇḍaṃ, anāgārikassa vinayadaṇḍaṃ paṭicca uppajjanakabhayaṃ.
Fear of punishment means, for a householder, punishment inflicted by the king, and for a homeless one, fear arisen due to disciplinary punishment.
Daṇḍabhaya là sự sợ hãi phát sinh đối với người cư sĩ do hình phạt do vua ban, và đối với người xuất gia do hình phạt giới luật.
Duggatibhayanti cattāro apāye paṭicca uppajjanakabhayaṃ.
Fear of a bad destination means fear that arises due to the four lower realms.
Duggatibhaya là sự sợ hãi phát sinh đối với bốn cõi khổ.
Ūmibhayanti mahāsamudde udakaṃ orohantassa pavattabhayaṃ.
Fear of waves means fear that arises when descending into the water of the great ocean.
Nỗi sợ sóng (Ūmibhaya) là nỗi sợ phát sinh khi đi xuống nước trong đại dương.
Mahāsamudde kira mahindavīci nāma saṭṭhi yojanāni uggacchati, taraṅgavīci nāma paṇṇāsa yojanāni, rohaṇavīci nāma cattālīsa yojanāni uggacchati.
It is said that in the great ocean, waves called Mahindavīci rise sixty yojanas, waves called Taraṅgavīci rise fifty yojanas, and waves called Rohaṇavīci rise forty yojanas.
Người ta nói rằng trong đại dương, sóng Mahindavīci cao sáu mươi do tuần, sóng Taraṅgavīci cao năm mươi do tuần, sóng Rohaṇavīci cao bốn mươi do tuần.
Evarūpā ūmiyo paṭicca pavattaṃ ūmibhayaṃ.
Fear of waves is fear that arises due to such waves.
Nỗi sợ sóng là nỗi sợ phát sinh do những con sóng như vậy.
Kumbhīlato pavattaṃ bhayaṃ kumbhīlabhayaṃ.
Fear arising from crocodiles is fear of crocodiles.
Nỗi sợ phát sinh từ cá sấu là nỗi sợ cá sấu (kumbhīlabhaya).
Udakāvaṭṭato bhayaṃ āvaṭṭabhayaṃ.
Fear from whirlpools is fear of whirlpools.
Nỗi sợ từ xoáy nước là nỗi sợ xoáy nước (āvaṭṭabhaya).
Susukā vuccati caṇḍamaccho, tato bhayaṃ susukābhayaṃ.
A susukā is called a fierce fish; fear from that is fear of susukā.
Susukā được gọi là cá dữ, nỗi sợ từ đó là nỗi sợ cá dữ (susukābhaya).
Ājīvikabhayanti jīvitavuttito bhayaṃ ājīvikabhayaṃ.
Fear for one's livelihood is fear arising from the means of living.
Nỗi sợ sinh kế (Ājīvikabhaya) là nỗi sợ từ phương tiện sinh sống.
Asilokabhayanti garahato bhayaṃ.
Fear of disrepute is fear of blame.
Nỗi sợ tiếng xấu (Asilokabhaya) là nỗi sợ bị khiển trách.
Odanoti sāli vīhi yavo godhumo kaṅgu varako kudrūsakoti sattannaṃ dhaññānaṃ dhaññānulomānañca taṇḍulehi nibbatto.
Cooked rice is that prepared from the grains of seven types of cereals—sāli rice, vīhi rice, barley, wheat, foxtail millet, common millet, and kodo millet—and their derivatives.
Cơm (Odana) là món được làm từ gạo của bảy loại ngũ cốc: lúa, lúa mì, lúa mạch, lúa mì, kê, đậu và lúa miến, cũng như các loại ngũ cốc tương tự.
Kummāsoti yavehi nibbatto.
Porridge is that prepared from barley.
Bột nghiền (Kummāsa) là món được làm từ lúa mạch.
Sattūti sāliādīhi katasattu.
Meal is meal prepared from sāli rice and so on.
Bột rang (Sattu) là bột được làm từ lúa và các loại tương tự.
Maccho dakasambhavo.
Fish is that which originates in water.
Cá (Maccha) là loài sống dưới nước.
Maṃsaṃ pākaṭameva.
Meat is obvious.
Thịt (Maṃsa) thì rõ ràng rồi.
Ambapānanti āmehi vā pakkehi vā ambehi katapānaṃ.
Mango drink is a drink prepared from ripe or unripe mangoes.
Nước xoài (Ambapāna) là thức uống làm từ xoài sống hoặc chín.
Tattha āmehi karontena ambataruṇāni bhinditvā udake pakkhipitvā ātape ādiccapākena pacitvā parissāvetvā tadahu paṭiggahitehi madhusakkarakappūrādīhi yojetvā kātabbaṃ.
When making it from unripe mangoes, one should break young mangoes, put them in water, cook them by sun-ripening, strain them, and mix them with honey, sugar, camphor, and so on, received on that very day.
Để làm từ xoài sống, người ta bẻ những quả xoài non, cho vào nước, nấu chín bằng sức nóng mặt trời, lọc lấy nước, rồi trộn với mật ong, đường, long não, v.v., đã nhận được trong ngày hôm đó.
Jambupānanti jambuphalehi katapānaṃ.
Rose-apple drink is a drink prepared from rose-apple fruits.
Nước ổi (Jambupāna) là thức uống làm từ quả ổi.
Cocapānanti aṭṭhikehi kadaliphalehi katapānaṃ.
Plantain drink is a drink prepared from plantain fruits with seeds.
Nước chuối có hạt (Cocapāna) là thức uống làm từ chuối có hạt.
Mocapānanti anaṭṭhikehi kadaliphalehi katapānaṃ.
Banana drink is a drink prepared from banana fruits without seeds.
Nước chuối không hạt (Mocapāna) là thức uống làm từ chuối không hạt.
Madhukapānanti madhukānaṃ jātirasena katapānaṃ.
Madhuka drink is a drink prepared from the juice of madhuka flowers.
Nước cam thảo (Madhukapāna) là thức uống làm từ nước cốt của cây cam thảo.
Taṃ pana udakasambhinnaṃ vaṭṭati, suddhaṃ na vaṭṭati.
However, that which is mixed with water is permissible; pure (undiluted) is not permissible.
Tuy nhiên, loại này chỉ được phép khi pha với nước, không được phép nếu là nguyên chất.
Muddikapānanti muddikā udake madditvā ambapānaṃ viya katapānaṃ.
Grape drink is a drink prepared by crushing grapes in water, like mango drink.
Nước nho (Muddikapāna) là thức uống làm từ nho nghiền trong nước, giống như nước xoài.
Sālūkapānanti rattuppalanīluppalādīnaṃ sālūke madditvā katapānaṃ.
Water-lily root drink is a drink prepared by crushing the roots of red water-lilies, blue water-lilies, and so on.
Nước củ sen (Sālūkapāna) là thức uống làm từ củ sen của hoa súng đỏ, hoa súng xanh, v.v., đã được nghiền nát.
Phārusakapānanti phārusakehi ambapānaṃ viya katapānaṃ.
Phārusaka drink is a drink prepared from phārusaka fruits, like mango drink.
Nước quả Phārusaka (Phārusakapāna) là thức uống làm từ quả phārusaka, giống như nước xoài.
Kosambapānanti kosambaphalehi katapānaṃ.
Kosamba drink is a drink prepared from kosamba fruits.
Nước quả Kosamba (Kosambapāna) là thức uống làm từ quả kosamba.
Kolapānanti kolaphalehi katapānaṃ.
Kola drink is a drink prepared from kola fruits.
Nước quả Kola (Kolapāna) là thức uống làm từ quả kola.
Badarapānanti mahākolaphalehi ambapānaṃ viya katapānaṃ.
Badara drink is a drink prepared from large kola fruits, like mango drink.
Nước quả Badara (Badarapāna) là thức uống làm từ quả badara lớn, giống như nước xoài.
Imāni ekādasa pānāni, tānipi ādiccapākāni vaṭṭanti.
These are the eleven drinks, and they are permissible if sun-ripened.
Đây là mười một loại thức uống, chúng cũng được phép khi được nấu chín bằng sức nóng mặt trời.
Ghatapānanti sappipānaṃ.
Ghee drink is a drink of clarified butter.
Nước bơ (Ghatapāna) là nước bơ sữa trâu.
Telapānanti tilatelādīnaṃ pānaṃ.
Oil drink is a drink of sesame oil and so on.
Nước dầu (Telapāna) là thức uống làm từ dầu mè, v.v.
Payopānanti khīrapānaṃ.
Milk drink is a drink of milk.
Nước sữa (Payopāna) là thức uống làm từ sữa.
Yāgupānanti sītalādiyāgupānaṃ.
Gruel drink is a drink of cold gruel and so on.
Nước cháo (Yāgupāna) là thức uống làm từ cháo lạnh, v.v.
Rasapānanti sākādirasapānaṃ.
Juice drink is a drink of vegetable juice and so on.
Nước súp (Rasapāna) là thức uống làm từ nước rau, v.v.
Piṭṭhakhajjakanti sattannaṃ tāva dhaññānaṃ dhaññānulomānaṃ aparaṇṇānañca piṭṭhaṃ panasapiṭṭhaṃ labujapiṭṭhaṃ ambāṭakapiṭṭhaṃ sālapiṭṭhaṃ khīravallipiṭṭhañcāti evamādīnaṃ piṭṭhehi kataṃ piṭṭhakhajjakaṃ.
Flour snack is a snack made from the flour of the seven cereals, their derivatives, other grains, as well as jackfruit flour, breadfruit flour, hog plum flour, sāla flour, milk creeper flour, and so on.
Thức ăn làm từ bột (Piṭṭhakhajjaka) là thức ăn làm từ bột của bảy loại ngũ cốc, các loại ngũ cốc tương tự và các loại đậu, cũng như bột mít, bột mít rừng, bột xoài rừng, bột cây sala, bột cây khīravallī, v.v.
Pūvakhajjakampi etehiyeva kataṃ.
Cake snack is also made from these same ingredients.
Bánh ngọt (Pūvakhajjaka) cũng được làm từ những thứ này.
Mūlakhajjakanti mūlakamūlaṃ khārakamūlaṃ cuccumūlanti evamādi.
Root snack refers to radish roots, khāraka roots, cuccu roots, and so on.
Thức ăn làm từ rễ (Mūlakhajjaka) là rễ củ cải, rễ khārakamūla, rễ cuccumūla, v.v.
Tacakhajjakanti ucchutacādayo.
Bark snack refers to sugarcane bark and so on.
Thức ăn làm từ vỏ cây (Tacakhajjaka) là vỏ cây mía, v.v.
Pattakhajjakanti nimbapaṇṇakuṭajapaṇṇapaṭolapaṇṇasulasapaṇṇādayo.
Leaf snack refers to neem leaves, kuṭaja leaves, snake gourd leaves, basil leaves, and so on.
Thức ăn làm từ lá (Pattakhajjaka) là lá cây nim, lá cây kuṭaja, lá cây paṭola, lá cây sulasa, v.v.
Pupphakhajjakanti mūlakapupphakhārakapupphasetavaraṇasigguuppalapadumakādayo.
Flower snack refers to radish flowers, khāraka flowers, setavaraṇa flowers, drumstick flowers, water-lily flowers, lotus flowers, and so on.
Thức ăn làm từ hoa (Pupphakhajjaka) là hoa củ cải, hoa khāraka, hoa setavaraṇa, hoa siggu, hoa súng, hoa sen, v.v.
Phalakhajjakanti panasalabujatālanāḷikeraambāṭakatintiṇikamātuluṅgakapiṭṭhaphalaalābukumbhaṇḍaphussa- phalatimbarūsakatilavātiṅgaṇacocamocamadhukādīnaṃ phalānaṃ khajjakaṃ.
Fruit snack refers to snacks made from the fruits of jackfruit, breadfruit, palmyra, coconut, hog plum, tamarind, citron, wood apple, gourd, ash gourd, phussa fruit, timbarūsaka, sesame, eggplant, plantain, banana, madhuka, and so on.
Thức ăn làm từ quả (Phalakhajjaka) là thức ăn làm từ quả mít, mít rừng, thốt nốt, dừa, xoài rừng, me, chanh, quả piṭṭhaphala, bầu, bí ngô, phussa-phala, timbarūsaka, tilavātiṅgaṇa, chuối có hạt, chuối không hạt, cam thảo, v.v.
Na kuhanāyāti na vimhāpanāya.
Not by hypocrisy means not by deceiving others.
Không giả dối (Na kuhanāyā) nghĩa là không nhằm mục đích gây kinh ngạc.
Na lapanāyāti paccayatthaṃ na lapanāya.
Not by flattery means not by flattery for the sake of requisites.
Không nịnh hót (Na lapanāyā) nghĩa là không nịnh hót để có được vật dụng.
Vihāraṃ āgate manusse disvā ‘‘kimatthāya bhonto āgatā’’ti bhikkhū nimantetunti.
Seeing people who have come to the monastery, (one should not say) "For what purpose have you, sirs, come?" (expecting) the bhikkhus to invite (them).
Khi thấy người đến tu viện, các tỳ khưu không nên mời họ bằng cách hỏi: “Thưa quý vị, quý vị đến đây làm gì?”
‘‘Yadi evaṃ gacchatha, ahaṃ pacchato gahetvā āgacchāmī’’ti evaṃ na lapanāya.
One should not flatter by saying, "If you go like this, I will follow behind and come."
Không nên nịnh hót bằng cách nói: “Nếu vậy, quý vị cứ đi trước, tôi sẽ đi theo sau.”
Atha vā attānaṃ upanetvā ‘‘ahaṃ tisso, mayi rājā pasanno, mayi asuko rājā asuko ca rājamahāmatto pasanno’’ti evaṃ na lapanāya.
Or, presenting oneself, one should not flatter by saying, "I am Tissa; the king is pleased with me, such and such a king and such and such a royal minister are pleased with me."
Hoặc không nên nịnh hót bằng cách giới thiệu bản thân: “Tôi là Tissa, nhà vua rất hài lòng với tôi, vị vua nọ và vị đại thần nọ rất hài lòng với tôi.”
Na nemittikatāyāti yena kenaci paresaṃ paccayadānasaññājanakena kāyavacīkammena na nemittikatāya.
Not by hinting means not by hinting through any bodily or verbal action that causes others to offer requisites.
Không bói toán (Na nemittikatāyā) nghĩa là không dùng bất kỳ hành động thân hay khẩu nào để khiến người khác có ý định cúng dường.
Na nippesikatāyāti yā paresaṃ akkosanādikiriyā yasmā veḷupesikā viya abbhaṅgaṃ parassa guṇaṃ nippeseti nipuñchati, yasmā vā gandhajātaṃ nipisitvā gandhamagganā viya paraguṇe nipisitvā vicuṇṇetvā esā lābhamagganā hoti, tasmā ‘‘nippesikatā’’ti vuccati.
“Not by disparagement” refers to the act of reviling others, etc., because, like a bamboo-splitter, it crushes and wipes away the good qualities of others; or because, like seeking perfume by grinding fragrant substances, it is a seeking of gain by grinding and crushing the good qualities of others. Therefore, it is called “nippesikatā”.
Không ép buộc (Na nippesikatāyā) là hành động chửi mắng, v.v., người khác. Nó được gọi là “nippesikatā” vì nó nghiền nát, xóa bỏ phẩm chất của người khác như que tre nghiền nát, hoặc vì nó là sự tìm kiếm lợi lộc bằng cách nghiền nát, tán nhuyễn phẩm chất của người khác như việc nghiền nát hương liệu để tìm kiếm hương thơm.
Na evarūpāya nippesikatāya.
Not by such disparagement.
Không nên có sự ép buộc như vậy.
Na lābhena lābhaṃ nijigīsanatāyāti ettha nijigīsanatāti magganā, aññato laddhañhi aññattha haraṇavasena lābhena lābhamagganā nāma hoti.
“Not by seeking gain with gain”: here, “nijigīsanatā” means seeking. Indeed, seeking gain with gain is when something obtained from one source is taken elsewhere.
Không tìm kiếm lợi lộc bằng lợi lộc (Na lābhena lābhaṃ nijigīsanatāyā), ở đây nijigīsanatā nghĩa là tìm kiếm. Tìm kiếm lợi lộc bằng lợi lộc là việc mang những gì đã nhận được từ nơi này đến nơi khác.
Na evarūpāya lābhena lābhamagganāya.
Not by such seeking of gain with gain.
Không nên tìm kiếm lợi lộc bằng lợi lộc như vậy.
Na dārudānenāti na paccayahetukena dārudānena vihāre uṭṭhitañhi araññato vā āharitvā rakkhitagopitadāruṃ ‘‘evaṃ me paccayaṃ dassantī’’ti upaṭṭhākānaṃ dātuṃ na vaṭṭati.
“Not by giving wood” means not by giving wood for the sake of requisites. Indeed, it is not permissible to give wood that has grown in the monastery or has been brought from the forest and carefully preserved, to supporters, thinking, “They will give me requisites in this way.”
Không cúng dường gỗ (Na dārudānenā) nghĩa là không cúng dường gỗ vì mục đích vật dụng. Không được phép cúng dường gỗ đã được mang từ rừng về hoặc đã được bảo quản trong tu viện cho các thí chủ, với ý nghĩ: “Họ sẽ cúng dường vật dụng cho tôi như thế này.”
Evañhi jīvikaṃ kappento anesanāya micchājīvena jīvati, so diṭṭheva dhamme garahaṃ pāpuṇāti, samparāye ca apāyaparipūrako hoti.
If one maintains life in this way, one lives by improper livelihood, by wrong livelihood. Such a person incurs blame in this very life and becomes one who fills the lower realms in the next.
Nếu một người sống bằng cách này, anh ta sống bằng sinh kế sai trái do tìm kiếm sai trái, anh ta sẽ bị khiển trách trong đời này và sẽ đầy đủ khổ cảnh trong đời sau.
Attano puggalikaṃ dāruṃ kusalaṅgahatthāya dadanto kuladūsakadukkaṭaṃ āpajjati, parapuggalikaṃ theyyacittena dadanto bhaṇḍagghena kāretabbo.
If one gives one’s own personal wood for the purpose of acquiring merit, one incurs the dukkata offense of corrupting families. If one gives another’s personal wood with a thieving mind, one should be made to pay its value.
Nếu một người cúng dường gỗ cá nhân của mình với ý định tạo công đức, anh ta phạm tội xúc phạm gia đình (kuladūsaka dukkaṭa). Nếu anh ta cúng dường gỗ của người khác với ý định trộm cắp, anh ta phải bồi thường giá trị tài sản.
Saṅghikepi eseva nayo.
The same method applies to Saṅghic property.
Đối với tài sản của Tăng đoàn cũng vậy.
Sace pana taṃ issaratāya deti, garubhaṇḍavissajjanaṃ āpajjati.
If, however, one gives it by way of authority, one incurs the offense of disposing of heavy property (garubhaṇḍa).
Nếu anh ta cho đi với quyền hạn của mình, anh ta phạm tội lạm dụng tài sản nặng (garubhaṇḍa).
Kataraṃ pana dāru garubhaṇḍaṃ hoti, kataraṃ na hotīti?
Which wood is garubhaṇḍa and which is not?
Vậy loại gỗ nào là tài sản nặng và loại nào không?
Yaṃ tāva aropimaṃ sayaṃjātaṃ, taṃ saṅghena paricchinnaṭṭhāneyeva garubhaṇḍaṃ, tato paraṃ na garubhaṇḍaṃ.
That which is unplanted and self-grown is garubhaṇḍa only in the area designated by the Saṅgha; beyond that, it is not garubhaṇḍa.
Gỗ tự nhiên, chưa trồng, chỉ là tài sản nặng trong khu vực đã được Tăng đoàn phân định; ngoài khu vực đó thì không phải là tài sản nặng.
Ropimaṭṭhāne ca sabbena sabbaṃ garubhaṇḍaṃ, pamāṇato sūcidaṇḍakappamāṇaṃ garubhaṇḍaṃ.
In planted areas, all of it is garubhaṇḍa. In terms of size, even a piece the size of a needle handle is garubhaṇḍa.
Trong khu vực trồng, tất cả đều là tài sản nặng; về kích thước, gỗ có kích thước bằng cán kim là tài sản nặng.
Na veḷudānenātiādīsupi na veḷudānenāti na paccayahetukena veḷudānenātiādi sabbaṃ na dārudānenāti ettha vuttanayeneva veditabbaṃ.
In “Not by giving bamboo,” etc., “Not by giving bamboo” means not by giving bamboo for the sake of requisites, etc. All of this should be understood in the same way as what was said regarding “Not by giving wood.”
Trong không cúng dường tre (Na veḷudānenā), v.v., không cúng dường tre (Na veḷudānenā) nghĩa là không cúng dường tre vì mục đích vật dụng, v.v., tất cả đều phải được hiểu theo cách đã nói ở phần không cúng dường gỗ.
Veḷu pana pamāṇato telanāḷippamāṇo garubhaṇḍaṃ, na tato heṭṭhā.
Bamboo, however, if it is the size of an oil container, is garubhaṇḍa; smaller than that, it is not.
Tuy nhiên, tre có kích thước bằng ống dầu là tài sản nặng, nhỏ hơn thì không.
Manussā vihāraṃ gantvā veḷuṃ yācanti, bhikkhū ‘‘saṅghiko’’ti dātuṃ na visahanti, manussā punappunaṃ yācanti vā tajjenti vā, tadā bhikkhūhi ‘‘daṇḍakammaṃ katvā gaṇhathā’’ti vattuṃ vaṭṭati, veḷudānaṃ nāma na hoti.
When people go to the monastery and ask for bamboo, the bhikkhus are unable to give it, saying it is Saṅghic property. If the people repeatedly ask or threaten, then it is permissible for the bhikkhus to say, “Take it by way of daṇḍakamma (compensation for damage/labor).” This is not considered giving bamboo.
Khi người ta đến tu viện xin tre, các tỳ khưu không thể cho vì đó là tài sản của Tăng đoàn. Nếu người ta cứ xin hoặc đe dọa, lúc đó các tỳ khưu được phép nói: “Hãy tự chặt lấy.” Đó không phải là cúng dường tre.
Sace te daṇḍakammatthāya vāsipharasuādīni vā khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā denti, gahetuṃ na vaṭṭati.
If they give axes, hatchets, etc., or food or drink for the purpose of daṇḍakamma, it is not permissible to accept them.
Nếu họ cho rìu, búa, v.v., hoặc thức ăn, đồ uống để chặt, thì không được phép nhận.
Vinayaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘daḍḍhagehā manussā gaṇhitvā gacchantā na vāretabbā’’ti vuttaṃ.
However, in the Vinayaṭṭhakathā, it is stated, “People whose houses have burned down should not be prevented from taking it.”
Tuy nhiên, trong Vinayaṭṭhakathā có nói: “Không nên ngăn cản những người có nhà bị cháy đến lấy.”
Sace saṅghassa veḷugumbe veḷudūsikā uppajjati, taṃ akoṭṭāpentānaṃ veḷu nassati.
If bamboo borers appear in the Saṅgha’s bamboo grove, and they are not cut down, the bamboo will be destroyed.
Nếu có sâu tre (veḷudūsikā) xuất hiện trong bụi tre của Tăng đoàn, và nếu không chặt bỏ, tre sẽ bị hư hại.
‘‘Kiṃ kātabba’’nti bhikkhācāre manussānaṃ ācikkhitabbaṃ.
“What should be done?” It should be announced to people during the alms-round.
“Phải làm gì?” – Phải nói cho người ta biết khi đi khất thực.
Sace koṭṭetuṃ na icchanti, ‘‘samaṃ bhāgaṃ labhissathā’’ti vattabbā.
If they do not wish to cut it, they should be told, “You will receive an equal share.”
Nếu họ không muốn chặt, phải nói: “Quý vị sẽ nhận được một phần bằng nhau.”
Na icchantiyeva, ‘‘dve koṭṭhāse labhissathā’’ti vattabbā.
If they still do not wish, they should be told, “You will receive two parts.”
Nếu họ vẫn không muốn, phải nói: “Quý vị sẽ nhận được hai phần.”
Evampi anicchantesu naṭṭhena attho natthi, ‘‘tumhākaṃ khaṇe sati daṇḍakammaṃ karissatha, koṭṭetvā gaṇhathā’’ti vattabbā, veḷudānaṃ nāma na hoti.
Even if they are unwilling in this way, there is no benefit in its destruction. They should be told, “When you have time, perform daṇḍakamma; cut it down and take it.” This is not considered giving bamboo.
Ngay cả khi họ vẫn không muốn, thì tre bị hư hại cũng vô ích. Phải nói: “Khi nào quý vị có thời gian, hãy đến chặt lấy.” Đó không phải là cúng dường tre.
Veḷugumbe aggimhi uṭṭhitepi udakena vuyhamānaveḷūsupi eseva nayo.
The same method applies when a fire breaks out in a bamboo grove or when bamboo is carried away by water.
Nguyên tắc này cũng áp dụng khi có cháy trong bụi tre hoặc khi tre bị nước cuốn trôi.
Pattadāne garubhaṇḍatāya ayaṃ vinicchayo – pattampi hi yattha vikkāyati, gandhakārādayo gandhapaliveṭhanādīnaṃ atthāya gaṇhanti, tādise dullabhaṭṭhāneyeva garubhaṇḍaṃ hoti.
Regarding “giving leaves,” this is the decision concerning garubhaṇḍa: a leaf is garubhaṇḍa only in places where it is sold, where perfumers, etc., take it for wrapping perfumes, etc., and where it is scarce.
Đối với cúng dường lá (Pattadāna), sự phân định về tài sản nặng như sau: Lá cũng chỉ là tài sản nặng ở những nơi khó kiếm, nơi mà những người làm hương liệu, v.v., lấy để gói hương, v.v.
Esa tāva kiṃsukapattakaṇṇapiḷandhanatālapattādīsu vinicchayo.
This is the decision regarding kiṃsuka leaves, ear ornaments, palm leaves, etc.
Đây là sự phân định đối với lá kiṃsuka, lá tai và lá cọ, v.v.
Tālapaṇṇampi imasmiṃyeva ṭhāne kathetabbaṃ – tālapaṇṇampi hi sayaṃjāte tālavane saṅghena paricchinnaṭṭhāneyeva garubhaṇḍaṃ, na tato paraṃ, ropimatālesu sabbampi garubhaṇḍaṃ, tassa pamāṇaṃ heṭṭhimakoṭiyā aṭṭhaṅgulappamāṇopi rittapotthako.
Palm leaves should also be discussed in this context: palm leaves in a self-grown palm grove are garubhaṇḍa only in the area designated by the Saṅgha, not beyond that. In planted palm trees, all of it is garubhaṇḍa. Its measure is an empty book even eight finger-breadths at the bottom edge.
Lá cọ cũng phải được nói đến ở đây: Lá cọ trong rừng cọ tự nhiên chỉ là tài sản nặng trong khu vực đã được Tăng đoàn phân định; ngoài khu vực đó thì không. Trong các cây cọ được trồng, tất cả đều là tài sản nặng. Kích thước của nó là một cuốn sách trống có chiều dài tám ngón tay ở phần dưới cùng.
Tiṇampi ettheva pakkhipitvā kathetabbaṃ.
Grass should also be included and discussed here.
Cỏ cũng phải được bao gồm và nói đến ở đây.
Yattha pana tiṇaṃ natthi, tattha tālanāḷikerapaṇṇādīhipi chādenti.
However, where there is no grass, they roof with palm leaves, coconut leaves, etc.
Ở những nơi không có cỏ, người ta dùng lá cọ, lá dừa, v.v., để lợp.
Tasmā tānipi tiṇeneva saṅgahitāni.
Therefore, these are also included with grass.
Vì vậy, những thứ đó cũng được bao gồm trong cỏ.
Iti muñjapalālādīsu yaṃkiñci muṭṭhippamāṇaṃ tiṇaṃ.
Thus, any grass, such as muñja grass or straw, that is the size of a handful.
Như vậy, bất kỳ loại cỏ nào như muñja, rơm, v.v., có kích thước bằng một nắm tay đều là cỏ.
Nāḷikerapaṇṇādīsu ca ekapaṇṇampi saṅghassa dinnaṃ vā tattha jātaṃ vā bahiārāme saṅghassa tiṇavatthumhi jātatiṇaṃ vā rakkhitagopitaṃ vā garubhaṇḍaṃ hoti.
And even a single leaf from coconut palms, etc., given to the Saṅgha, or grown there, or grass grown in the Saṅgha's grass-land outside the monastery, or that which is protected and guarded, is a garubhaṇḍa.
Và trong số lá dừa, v.v., dù chỉ một lá đã được dâng cho Tăng đoàn, hoặc mọc ở đó, hoặc cỏ mọc trên đất cỏ của Tăng đoàn trong khu vườn bên ngoài, hoặc được bảo vệ, giữ gìn, đều là tài sản nặng (garubhaṇḍa).
Taṃ pana saṅghakamme ca cetiyakamme ca kate atirekaṃ puggalikakamme dātuṃ vaṭṭati.
However, after Saṅgha-work and cetiya-work have been done, any surplus may be given for personal use.
Tuy nhiên, sau khi đã hoàn thành công việc của Tăng đoàn và công việc của tháp (cetiya), phần còn lại được phép cho vào công việc cá nhân.
Heṭṭhā vuttadāruveḷūsupi eseva nayo.
The same rule applies to the wood and bamboo mentioned below.
Đối với gỗ và tre đã nói ở trên, cũng theo cách tương tự.
Pupphadāne ‘‘ettakesu rukkhesu pupphāni vissajjitvā yāgubhattatthāya upanentu, ettakesu senāsanapaṭisaṅkharaṇe upanentū’’ti evaṃ niyamitaṭṭhāneyeva pupphāni garubhaṇḍāni honti.
Regarding the giving of flowers: Flowers become garubhaṇḍa only in places designated thus: "Having released the flowers from these trees, let them be brought for gruel and food; from these trees, let them be brought for the repair of lodgings."
Trong việc dâng hoa, hoa chỉ là tài sản nặng (garubhaṇḍa) tại những nơi đã được quy định rõ ràng như: “Hãy hái hoa ở những cây này để dâng cúng cho việc cháo và cơm, hãy dâng cúng ở những cây này cho việc sửa chữa chỗ ở (senāsana).”
Yadi sāmaṇerā pupphāni ocinitvā rāsiṃ karonti, pañcaṅgasamannāgato pupphabhājako bhikkhu bhikkhusaṅghaṃ gaṇetvā koṭṭhāse karoti.
If sāmaṇeras pick flowers and make a pile, a bhikkhu endowed with five qualities, as a flower distributor, counts the Saṅgha of bhikkhus and makes portions.
Nếu các sa-di hái hoa và chất thành đống, một tỳ-khưu chia hoa có năm đức tính sẽ đếm số lượng chư Tăng và chia thành các phần.
So sampattaparisāya saṅghaṃ anāpucchitvāva dātuṃ labhati.
He is allowed to give them to the assembled assembly without asking the Saṅgha.
Vị ấy được phép cho mà không cần hỏi ý kiến Tăng đoàn hiện diện.
Asammatena pana āpucchitvā dātabbaṃ.
However, by one who is not appointed, they must be given after asking.
Nhưng đối với người không được ủy quyền, phải hỏi ý kiến rồi mới cho.
Bhikkhuno pana kassa pupphāni dātuṃ labbhati, kassa na labbhatīti?
But to which bhikkhu are flowers allowed to be given, and to whom are they not allowed?
Tuy nhiên, được phép cho hoa cho tỳ-khưu nào, và không được phép cho tỳ-khưu nào?
Mātāpitūnaṃ gehaṃ haritvāpi gehato pakkosāpetvāpi ‘‘vatthupūjaṃ karothā’’ti dātuṃ labbhati, piḷandhanatthāya na labbhati.
They may be taken to the homes of parents or called from home and given for the purpose of "making an offering to the shrine," but not for adornment.
Được phép mang về nhà cha mẹ hoặc gọi họ đến từ nhà để cho họ “hãy làm lễ cúng dường vật phẩm,” nhưng không được phép cho để họ trang sức.
Sesañātīnaṃ pana haritvā na dātabbaṃ, pakkosāpetvā pūjanatthāya dātabbaṃ.
However, they should not be taken and given to other relatives, but they may be called and given for the purpose of offering.
Tuy nhiên, không được mang về cho những người thân còn lại, nhưng được phép gọi họ đến để cúng dường.
Sesajanassa pūjanaṭṭhānaṃ sampattassa apaccāsīsantena dātabbaṃ, pupphadānaṃ nāma na hoti.
To other people present at a place of offering, they should be given without expectation; this is not considered a gift of flowers.
Đối với những người khác đến nơi cúng dường, phải cho mà không mong đợi điều gì, đó không phải là việc dâng hoa.
Vihāre bahūni pupphāni pupphanti, bhikkhunā piṇḍāya carantena manusse disvā ‘‘vihāre bahūni pupphāni pūjethā’’ti vattabbaṃ, vacanamatte doso natthi, ‘‘manussā khādanīyabhojanīyaṃ ādāya āgamissantī’’ti cittena pana na vattabbaṃ.
Many flowers bloom in the monastery. A bhikkhu on his alms round, seeing people, should say, "Offer many flowers at the monastery." There is no fault in merely saying this, but it should not be said with the thought, "People will come bringing edibles and food."
Trong tu viện có nhiều hoa nở, một tỳ-khưu khi đi khất thực thấy người ta thì nên nói: “Trong tu viện có nhiều hoa, hãy cúng dường đi.” Không có lỗi trong lời nói này. Tuy nhiên, không được nói với ý nghĩ: “Người ta sẽ mang đồ ăn thức uống đến.”
Sace vadati, khādanīyabhojanīyaṃ na paribhuñjitabbaṃ.
If he says it with such a thought, the edibles and food should not be consumed.
Nếu nói như vậy, thì không được thọ dụng đồ ăn thức uống đó.
Manussā attano dhammatāya ‘‘vihāre pupphāni atthī’’ti pucchitvā ‘‘asukadivase vihāraṃ āgamissāma, sāmaṇerānaṃ pupphāni ocinituṃ mā dethā’’ti vadanti.
People, by their nature, ask, "Are there flowers in the monastery?" and say, "We will come to the monastery on such and such a day; do not let the sāmaṇeras pick flowers."
Người ta theo thói quen của mình, hỏi: “Trong tu viện có hoa không?” rồi nói: “Chúng tôi sẽ đến tu viện vào ngày đó, xin đừng cho các sa-di hái hoa.”
Bhikkhu sāmaṇerānaṃ kathetuṃ pamuṭṭho, sāmaṇerehi pupphāni ocitāni, manussā bhikkhuṃ upasaṅkamitvā mayaṃ tumhākaṃ asukadivase evaṃ ārocayimha ‘‘sāmaṇerānaṃ pupphāni ocinituṃ mā dethā’’ti, kasmā na vārayitthāti?
The bhikkhu forgets to tell the sāmaṇeras, and the sāmaṇeras pick the flowers. The people approach the bhikkhu and say, "We informed you on such and such a day, 'Do not let the sāmaṇeras pick flowers.' Why did you not prevent them?"
Vị tỳ-khưu đã quên nói với các sa-di, và các sa-di đã hái hoa. Người ta đến gặp vị tỳ-khưu và nói: “Chúng tôi đã báo cho ngài vào ngày đó rằng ‘xin đừng cho các sa-di hái hoa,’ tại sao ngài không ngăn cản?”
‘‘Sati me pamuṭṭhā, pupphāni ocinitamattāneva, na tāva pūjā katā’’ti vattabbaṃ, ‘‘gaṇhatha pūjethā’’ti na vattabbaṃ.
He should say, "My memory failed me; the flowers have only been picked, no offering has been made yet," but he should not say, "Take them and make an offering."
Vị ấy phải nói: “Tôi đã quên mất, các hoa đã được hái rồi, nhưng chưa cúng dường.” Không được nói: “Hãy lấy mà cúng dường đi.”
Sace vadati, āmisaṃ na paribhuñjitabbaṃ.
If he says it, the alms food should not be consumed.
Nếu nói như vậy, thì không được thọ dụng đồ ăn vật chất.
Aparo bhikkhu sāmaṇerānaṃ ācikkhati ‘‘asukagāmavāsino ‘pupphāni mā ocinitthā’ti āhaṃsū’’ti manussāpi āmisaṃ āharitvā dānaṃ datvā vadanti ‘‘amhākaṃ manussā na bahukā, sāmaṇere amhehi saha pupphāni ocinituṃ āṇāpethā’’ti.
Another bhikkhu tells the sāmaṇeras, "The villagers from such and such a village said, 'Do not pick flowers.'" The people also bring alms food, give a donation, and say, "There are not many people among us; instruct the sāmaṇeras to pick flowers with us."
Một tỳ-khưu khác báo cho các sa-di: “Những người dân làng đó nói ‘đừng hái hoa’.” Người ta cũng mang vật thực đến, dâng cúng rồi nói: “Người của chúng tôi không nhiều, xin hãy sai các sa-di hái hoa cùng với chúng tôi.”
‘‘Sāmaṇerehi bhikkhā laddhā.
"The sāmaṇeras have received alms.
Phải nói: “Các sa-di đã nhận được vật thực khất thực rồi.
Ye bhikkhācāraṃ na gacchanti, te sayameva jānissanti upāsakā’’ti vattabbaṃ.
Those who do not go on alms round, the lay followers will know for themselves," should be said.
Những ai không đi khất thực, các cư sĩ sẽ tự biết.”
Ettakaṃ nayaṃ labhitvā sāmaṇere putte vā bhātike vā katvā pupphāni ocināpetuṃ doso natthi, pupphadānaṃ nāma na hoti.
Having obtained this much guidance, there is no fault in having sāmaṇeras, sons, or brothers pick flowers; this is not considered a gift of flowers.
Có được phương cách này, không có lỗi khi sai các sa-di, con cái hoặc anh em hái hoa. Đó không phải là việc dâng hoa.
Phaladāne phalampi pupphaṃ viya niyamitameva garubhaṇḍaṃ hoti.
Regarding the giving of fruits: Fruits, like flowers, become garubhaṇḍa only when designated.
Trong việc dâng trái cây, trái cây cũng là tài sản nặng (garubhaṇḍa) khi được quy định rõ ràng như hoa.
Vihāre bahukasmiṃ phalāphale sati aphāsukamanussā āgantvā yācanti, bhikkhū ‘‘saṅghika’’nti dātuṃ na ussahanti, manussā vippaṭisārino akkosanti paribhāsanti, tattha kiṃ kātabbanti?
When there are many fruits in the monastery, sick people come and ask for them. The bhikkhus are reluctant to give them, saying they are "Saṅghika." The people become remorseful, scold, and abuse. What should be done in such a situation?
Khi trong tu viện có nhiều trái cây, những người bị bệnh (aphāsuka) đến xin, các tỳ-khưu không dám cho vì đó là tài sản của Tăng đoàn. Người ta cảm thấy hối tiếc, mắng chửi, phỉ báng. Trong trường hợp đó, phải làm gì?
Phalehi vā rukkhehi vā paricchinditvā kathikā kātabbā ‘‘asuke ca rukkhe asuke ca rukkhe ettakāni phalāni gaṇhantā, ettakesu vā rukkhesu phalāni gaṇhantā na vāretabbā’’ti.
A declaration should be made, specifying which fruits or trees: "Those who take so many fruits from such and such trees, or from these trees, should not be prevented."
Phải phân định rõ ràng bằng trái cây hoặc cây cối, và đưa ra thông báo: “Những người lấy trái cây từ cây này và cây kia, hoặc lấy trái cây từ những cây này, không được ngăn cản.”
Corā vā issarā vā balakkārena gaṇhantā na vāretabbā.
Thieves or rulers who take by force should not be prevented.
Không được ngăn cản những kẻ trộm hoặc những kẻ có quyền lực lấy bằng vũ lực.
Kuddhā hi te sakalavihārampi nāseyyuṃ, ādīnavo pana kathetabboti.
For if they are angered, they might destroy the entire monastery; however, the danger should be explained.
Vì nếu nổi giận, chúng có thể phá hủy cả tu viện. Tuy nhiên, phải nói về hậu quả (ādīnava).
Dantakaṭṭhadāne dantakaṭṭhaṃ acchinnakameva garubhaṇḍaṃ.
In giving tooth-sticks, an unbroken tooth-stick is a heavy item.
Trong việc dâng tăm xỉa răng (dantakaṭṭha), tăm xỉa răng chưa cắt mới là tài sản nặng (garubhaṇḍa).
Yesaṃ sāmaṇerānaṃ saṅghato dantakaṭṭhavāro pāpuṇāti, te attano ācariyupajjhāyānaṃ pāṭiyekkaṃ dātuṃ na labhanti.
Those sāmaṇeras for whom the turn for tooth-sticks from the Saṅgha arrives are not allowed to give them individually to their teachers and preceptors.
Những sa-di nào nhận được phần tăm xỉa răng từ Tăng đoàn, họ không được phép riêng lẻ cho thầy giáo thọ và thầy yết-ma của mình.
Yehi pana ‘‘ettakāni dantakaṭṭhāni āharitabbānī’’ti paricchinditvā vārā gahitā, te atirekāni ācariyupajjhāyānaṃ dātuṃ labhanti.
However, those who have taken turns after specifying "so many tooth-sticks are to be brought" are allowed to give the excess to their teachers and preceptors.
Tuy nhiên, những vị nào đã nhận phần bằng cách quy định: “Phải mang về từng ấy tăm xỉa răng,” thì được phép cho phần dư ra cho thầy giáo thọ và thầy yết-ma của mình.
Ekena bhikkhunā dantakaṭṭhamāḷakato bahūni dantakaṭṭhāni na gahetabbāni, devasikaṃ ekekameva gahetabbaṃ.
A single bhikkhu should not take many tooth-sticks from the tooth-stick stand; only one should be taken daily.
Một tỳ-khưu không được lấy nhiều tăm xỉa răng từ kho tăm xỉa răng, mỗi ngày chỉ được lấy một cây.
Pāṭiyekkaṃ vasantenāpi bhikkhusaṅghaṃ gaṇayitvā yattakāni attano pāpuṇanti, tattakāneva gahetvā gantabbaṃ.
Even one dwelling alone should count the Bhikkhu Saṅgha and take only as many as fall to his lot, and then go.
Ngay cả khi sống riêng, cũng phải đếm số lượng chư Tăng và chỉ lấy số lượng tăm xỉa răng mà mình được phần rồi đi.
Antarā āgantukesu vā āgatesu disaṃ vā pakkamantesu āharitvā gahitaṭṭhāneyeva ṭhapetabbāni.
If guests arrive in the interim, or if others depart in a certain direction, the tooth-sticks should be brought and placed in the same spot from which they were taken.
Nếu có khách đến giữa chừng hoặc có người đi đến một phương hướng nào đó, thì phải mang về và đặt vào chỗ đã lấy.
Na mukhodakadānenāti na mukhadhovanaudakadānena.
Not by giving mouth-water means not by giving water for washing the mouth.
Không phải bằng việc dâng nước rửa mặt có nghĩa là không phải bằng việc dâng nước rửa miệng.
Na cāṭukamyatāyātiādīsu cāṭukamyatā vuccati attānaṃ dāsaṃ viya nīcaṭṭhāne ṭhapetvā parassa khalitavacanampi saṇṭhapetvā piyakāmatāya paggayhavacanaṃ.
In phrases like not by flattery, flattery is spoken of as humble speech, like a slave, confirming even another's erroneous words out of a desire for affection.
Trong các cụm từ như “không phải bằng sự nịnh hót (cāṭukamyatā)”, cāṭukamyatā được gọi là lời nói nịnh bợ, hạ mình như nô lệ, thậm chí còn sửa chữa những lời nói sai lầm của người khác, nói ra với ý muốn làm hài lòng.
Na muggasūpyatāyāti na muggasūpasamānatāya.
Not by being like mung bean soup means not by being similar to mung bean soup.
Không phải bằng sự giống như súp đậu (muggasūpyatā) có nghĩa là không phải bằng sự giống như súp đậu.
Muggasūpasamānatāti saccālikena jīvikaṃ kappanatāya etaṃ adhivacanaṃ.
Being similar to mung bean soup is a designation for earning a livelihood through falsehood.
Sự giống như súp đậu là tên gọi khác của việc kiếm sống bằng sự thật và dối trá.
Yathā hi muggasūpe paccante bahū muggā pākaṃ gacchanti thokā na gacchanti, evameva saccālikena jīvikakappake puggale bahu alikaṃ hoti, appakaṃ saccaṃ.
Just as when mung bean soup is cooked, many mung beans are cooked and few are not, so too, in a person who earns a livelihood through falsehood, there is much falsehood and little truth.
Cũng như khi nấu súp đậu, nhiều hạt đậu chín nhưng một số ít không chín, thì cũng vậy, trong một người kiếm sống bằng sự thật và dối trá, có nhiều điều dối trá và ít điều chân thật.
Yathā vā muggasūpassa apavisanaṭṭhānaṃ nāma natthi, evameva saccālikavuttino puggalassa appatiṭṭhānaṃ nāma natthi.
Or, just as there is no place where mung bean soup does not enter, so too, there is no place where a person of false livelihood does not settle.
Hoặc cũng như súp đậu không có chỗ nào không thấm vào, thì cũng vậy, một người sống bằng sự thật và dối trá không có chỗ nào không đứng vững.
Siṅghāṭakaṃ viya icchiticchitaṭṭhānassa patiṭṭhāti.
Like a water chestnut, it settles wherever it wishes.
Giống như quả singhāṭaka, nó có thể đứng vững ở bất cứ chỗ nào mong muốn.
Tenassa sā musāvāditā ‘‘muggasūpyatā’’ti vuttā.
Therefore, that person's falsehood is called "being like mung bean soup."
Vì thế, sự nói dối đó được gọi là “muggasūpyatā.”
Na pāribhaṭyatāyāti na paribhaṭakammabhāvena.
Not by being a servant means not by acting as a servant.
Không phải bằng việc làm người phục vụ (pāribhaṭyatā) có nghĩa là không phải bằng việc làm người phục vụ.
Paribhaṭassa hi kammaṃ pāribhaṭyaṃ, tassa bhāvo pāribhaṭyatā, alaṅkārakaraṇādīhi dārakakīḷāpanassetaṃ adhivacanaṃ.
The work of a servant is pāribhaṭyaṃ, and its nature is pāribhaṭyatā, which is a designation for amusing children by adorning them and so on.
Việc làm của người phục vụ là pāribhaṭya, trạng thái của nó là pāribhaṭyatā, đây là tên gọi khác của việc làm trò cho trẻ con bằng cách trang điểm, v.v.
Na pīṭhamaddikatāyāti na sahasā gharaṃ pavisitvā pīṭhake nisīdanakatāya.
Not by being a stool-pusher means not by suddenly entering a house and sitting on a stool.
Không phải bằng việc ngồi ghế (pīṭhamaddikatā) có nghĩa là không phải bằng việc đột ngột vào nhà và ngồi lên ghế.
Na vatthuvijjāyātiādīsu vatthuvijjā nāma gāmanigamanagarādīnaṃ suniviṭṭhadunniviṭṭhajānanasatthaṃ.
In phrases like not by knowledge of sites, knowledge of sites refers to the science of knowing well-settled or ill-settled villages, towns, cities, and so on.
Trong các cụm từ như “không phải bằng thuật địa lý (vatthuvijjā)”, vatthuvijjā là khoa học biết về sự sắp đặt tốt hay xấu của làng mạc, thị trấn, thành phố, v.v.
Tiracchānavijjā nāma aniyyānikattā saggamokkhamaggānaṃ tiracchānabhūtā aṅgasatthanimittādikā avasesavijjā.
Animalistic knowledge refers to other forms of knowledge such as limb-science, prognostication, etc., which are animalistic because they do not lead to the path of heaven or liberation.
Tiracchānavijjā là các loại tri thức còn lại như chiêm tinh, tướng số, v.v., bị coi là thấp kém (tiracchāna) vì không dẫn đến con đường thiên giới và giải thoát (saggamokkha).
Aṅgavijjā nāma itthipurisānaṃ subhagadubbhagalakkhaṇajānanaṃ.
Limb-science refers to the knowledge of auspicious or inauspicious bodily marks of men and women.
Aṅgavijjā là tri thức về các dấu hiệu may mắn hay bất hạnh của nam và nữ.
Nakkhattavijjā nāma nakkhattānaṃ yogajānanasatthaṃ.
Astrology refers to the science of knowing the conjunctions of stars.
Nakkhattavijjā là khoa học biết về sự kết hợp của các vì sao.
Na dūtagamanenāti na dūteyyaṃ katvā gamanena.
Not by going as a messenger means not by going after performing a messenger's duty.
Không phải bằng việc đi sứ (dūtagamanena) có nghĩa là không phải bằng việc làm sứ giả và đi.
Na pahiṇagamanenāti na gihīnaṃ sāsanaṃ gahetvā gharā gharaṃ pahitassa gamanena.
Not by going as an envoy means not by going as an envoy from house to house, carrying messages for householders.
Không phải bằng việc đi đưa tin (pahiṇagamanena) có nghĩa là không phải bằng việc nhận lời nhắn của cư sĩ và đi từ nhà này sang nhà khác như một người được sai đi.
Na jaṅghapesaniyenāti gāmantaradesantarādīsu tesaṃ tesaṃ gihīnaṃ sāsanapaṭisāsanaṃ haraṇena.
Not by running errands means by carrying messages and counter-messages for various householders in other villages or countries.
Không phải bằng việc chạy đưa thư (jaṅghapesaniyena) có nghĩa là việc mang thư đi và thư lại của các cư sĩ đến các làng mạc, quốc gia khác, v.v.
Idañhi jaṅghapesaniyaṃ nāma attano mātāpitūnaṃ, ye cāssa mātāpitaro upaṭṭhahanti, tesaṃ sāsanaṃ gahetvā katthaci gamanavasena vaṭṭati.
This running errands, however, is permissible when going somewhere carrying a message for one's own parents, or for those who support one's parents.
Tuy nhiên, việc chạy đưa thư này được phép khi đi đâu đó để mang thư cho cha mẹ của mình, hoặc cho những người đang chăm sóc cha mẹ mình.
Cetiyassa vā saṅghassa vā attano vā kammaṃ karontānaṃ vaḍḍhakīnampi sāsanaṃ harituṃ vaṭṭati.
It is also permissible to carry messages for carpenters who are working for a cetiya, for the Saṅgha, or for oneself.
Cũng được phép mang thư cho những người thợ mộc đang làm việc cho tháp (cetiya), Tăng đoàn hoặc cho chính mình.
Manussā ‘‘dānaṃ dassāma, pūjaṃ karissāma, bhikkhusaṅghassa ācikkhathā’’ti ca vadanti; ‘‘asukattherassa nāma dethā’’ti piṇḍapātaṃ vā bhesajjaṃ vā cīvaraṃ vā denti, ‘‘vihāre pūjaṃ karothā’’ti mālāgandhavilepanādīni vā dhajapaṭākādīni vā niyyātenti.
People also say, "We will give alms, we will make offerings, please inform the Bhikkhu Saṅgha"; or they give alms, medicine, or robes, saying, "Give them to such-and-such Elder"; or they entrust garlands, perfumes, unguents, flags, banners, and so on, saying, "Make offerings in the monastery."
Người ta nói: “Chúng tôi sẽ dâng cúng, sẽ làm lễ cúng dường, xin hãy báo cho Tăng đoàn.” Họ cũng dâng vật thực, thuốc men hoặc y phục cho: “Xin hãy dâng cho vị trưởng lão đó.” Hoặc họ dâng vòng hoa, hương liệu, xoa dầu, v.v., hoặc cờ phướn, v.v., để nói: “Xin hãy làm lễ cúng dường trong tu viện.”
Sabbaṃ harituṃ vaṭṭati, jaṅghapesaniyaṃ nāma na hoti.
All of this is permissible to carry; it is not considered running errands.
Tất cả những việc này đều được phép mang đi, và không phải là việc chạy đưa thư (jaṅghapesaniya).
Sesasāsanaṃ gahetvā gacchantassa padavāre padavāre doso.
For one who carries other messages, there is fault at every step.
Người đi mang các loại thư khác thì mỗi bước chân đều có lỗi.
Na vejjakammenāti na vejjena hutvā kāyatikicchanādibhesajjakaraṇena.
Not by medical practice means not by being a physician and performing medical treatments such as curing ailments.
Không phải bằng việc làm thầy thuốc (vejjakammena) có nghĩa là không phải bằng việc làm thầy thuốc để chữa bệnh, v.v.
Bhesajjaṃ pana pañcannaṃ sahadhammikānaṃ kātabbaṃ bhikkhussa bhikkhuniyā sikkhamānāya sāmaṇerassa sāmaṇeriyā.
Medicine, however, may be administered to five co-religionists: a bhikkhu, a bhikkhunī, a sikkhamānā, a sāmaṇera, and a sāmaṇerī.
Thuốc men thì phải làm cho năm người đồng phạm hạnh: tỳ-khưu, tỳ-khưu-ni, học giới nữ, sa-di, sa-di-ni.
Samasīlasaddhāpaññānañhi etesaṃ tīsu sikkhāsu yuttānaṃ bhesajjaṃ akātuṃ na labbhati.
Indeed, it is not permissible to not administer medicine to these who are equal in virtue, faith, and wisdom, and are engaged in the three trainings.
Thật vậy, không được phép không làm thuốc cho những người này, những người có giới, đức tin và trí tuệ tương đương, những người đang thực hành ba học giới.
Mātāpitūnaṃ tadupaṭṭhākānaṃ attano veyyāvaccakarassa paṇḍupalāsassāti etesaṃ pañcannampi kātuṃ vaṭṭati.
It is permissible to administer (medicine) to these five: one's parents, their attendants, one's own attendant, and a sick person (paṇḍupalāsa).
Cũng được phép làm cho năm người này: cha mẹ, những người hộ độ họ, người phục vụ mình, và người bệnh nặng (paṇḍupalāsa).
Jeṭṭhabhātu, kaniṭṭhabhātu, jeṭṭhabhaginiyā, kaniṭṭhabhaginiyā, cūḷamātuyā, mahāmātuyā, cūḷapituno, mahāpituno, pitucchāya, mātucchāyāti etesaṃ pana dasannampi karontena tesaṃyeva santakaṃ bhesajjaṃ gahetvā kevalaṃ yojetvā dātabbaṃ.
However, when administering to these ten: an elder brother, a younger brother, an elder sister, a younger sister, a maternal aunt (younger than mother), a maternal aunt (older than mother), a paternal uncle (younger than father), a paternal uncle (older than father), a paternal aunt, and a maternal aunt, one should take their own medicine and merely prepare it and give it.
Tuy nhiên, khi làm cho mười người này: anh trai, em trai, chị gái, em gái, dì (em của mẹ), dì (chị của mẹ), chú (em của cha), bác (anh của cha), cô (chị/em của cha), dì (chị/em của mẹ), thì chỉ nên lấy thuốc của chính họ và pha chế để cho.
Sace nappahoti, attano santakaṃ tāvakālikaṃ dātabbaṃ.
If it is not sufficient, one's own medicine may be given temporarily.
Nếu không đủ, thì có thể tạm thời cho thuốc của mình.
Etesaṃ puttaparamparā yāva sattamā kulaparivaṭṭā, tāva cattāro paccaye āharāpentassa akataviññatti vā, bhesajjaṃ karontassa vejjakammaṃ vā, kuladūsakāpatti vā na hoti.
For these, up to the seventh generation of their lineage, when one brings the four requisites, there is no offense of unasked-for solicitation, no medical practice when making medicine, and no offense of corrupting families.
Đối với những người này, cho đến bảy đời con cháu trong gia tộc, nếu người đó mang đến bốn vật dụng thiết yếu thì không phạm tội viññatti (thỉnh cầu) chưa được làm, hoặc tội hành nghề y khi làm thuốc, hoặc tội làm ô uế gia tộc.
Na piṇḍapaṭipiṇḍakenāti ettha piṇḍapāto kassa dātabbo, kassa na dātabbo?
Here, regarding " not by exchange of almsfood," to whom should almsfood be given, and to whom should it not be given?
Trong cụm từ Na piṇḍapaṭipiṇḍakena (không phải do cúng dường đổi lấy cúng dường), thức ăn khất thực nên cho ai, không nên cho ai?
Mātāpitūnaṃ tadupaṭṭhākānaṃ veyyāvaccakarassa paṇḍupalāsassa sampattassa dāmarikacorassa issarassāpi dātabbo.
It should be given to one's parents, their attendants, one's attendant, a sick person (paṇḍupalāsa), a dāmarika robber, and even a ruler who has arrived.
Nên cho cha mẹ, những người hộ độ họ, người phục vụ mình, người bệnh nặng, kẻ cướp có vũ trang đã đến, và cả người cai trị.
Etesaṃ datvā pacchā laddhampi piṇḍapaṭipiṇḍaṃ nāma na hoti.
Almsfood received afterwards, after giving to these, is not called piṇḍapaṭipiṇḍa.
Sau khi cho những người này, thức ăn khất thực nhận được sau đó không được gọi là piṇḍapaṭipiṇḍa.
Na dānānuppadānenāti attano dinnakānaṃ na puna dānena.
" Not by giving again" means not by giving again what one has already given.
Na dānānuppadānena (không phải do cúng dường tiếp nối cúng dường) có nghĩa là không phải do cúng dường lại những gì đã được mình cho.
Dhammenāti dhammena uppannaṃ.
" Righteously" means arisen righteously.
Dhammena (bằng Chánh pháp) nghĩa là được tạo ra bằng Chánh pháp.
Samenāti kāyasucaritādinā.
" Equitably" means by good conduct of body, etc.
Samena (bằng sự bình đẳng) nghĩa là bằng thân thiện hành, v.v.
Laddhāti kāyena laddhā.
" Obtained" means obtained physically.
Laddhā (đã nhận được) nghĩa là đã nhận được bằng thân.
Labhitvāti cittena pāpuṇitvā.
" Having received" means having attained mentally.
Labhitvā (đã đạt được) nghĩa là đã đạt được bằng tâm.
Adhigantvāti sampāpuṇitvā.
" Having acquired" means having fully attained.
Adhigantvā (đã đạt đến) nghĩa là đã đạt đến.
Vinditvāti ñāṇena vinditvā.
" Having found" means having found by knowledge.
Vinditvā (đã tìm thấy) nghĩa là đã tìm thấy bằng trí tuệ.
Paṭilabhitvāti punappunaṃ labhitvā.
" Having repeatedly received" means having received again and again.
Paṭilabhitvā (đã nhận lại) nghĩa là đã nhận được nhiều lần.
Vatthasannidhintiādimhi anadhiṭṭhitāvikappitaṃ sannidhi ca hoti sallekhañca kopeti.
In " hoarding of robes" and so on, an unadorned and unassigned robe constitutes hoarding and violates the practice of purification (sallekha).
Trong Vatthasannidhiṃ (sự tích trữ y phục) v.v., y phục chưa được yết ma hay chưa được tác pháp thì là sự tích trữ và làm hỏng hạnh thiểu dục.
Ayaṃ pariyāya kathāva, nippariyāyato pana ticīvarasantuṭṭhena bhavitabbaṃ, catutthaṃ labhitvā aññassa dātabbaṃ.
This is a conditional explanation; unconditionally, however, one should be content with the three robes, and if a fourth is received, it should be given to another.
Đây chỉ là cách nói gián tiếp; nói trực tiếp, thì phải biết đủ với ba y, nếu nhận được y thứ tư thì phải cho người khác.
Sace yassa kassaci dātuṃ na sakkoti, yassa pana dātukāmo hoti, so uddesatthāya vā paripucchatthāya vā gato, āgatamatte dātabbaṃ, adātuṃ na vaṭṭati.
If one cannot give it to anyone, but wishes to give it to someone who has gone for the purpose of instruction or inquiry, it must be given as soon as they return; it is not permissible not to give it.
Nếu không thể cho bất cứ ai, nhưng người mà mình muốn cho đã đi để hỏi hoặc để tìm hiểu, thì phải cho ngay khi người đó trở về, không được phép không cho.
Cīvare pana appahonte satiyā paccāsāya anuññātakālaṃ ṭhapetuṃ vaṭṭati.
However, if robes are insufficient, it is permissible to keep them for an allowed period, with the expectation of need.
Tuy nhiên, nếu y phục không đủ, thì được phép giữ lại trong thời gian được phép với hy vọng có y mới.
Sūcisuttacīvarakārakānaṃ alābhena tato parampi vinayakammaṃ katvā ṭhapetuṃ vaṭṭati.
Due to the lack of needles, thread, and robe-makers, it is permissible to keep them even beyond that time, after performing a Vinaya-kamma.
Nếu không có kim, chỉ, hoặc người may y, thì sau khi làm thủ tục giới luật, cũng được phép giữ lại thêm.
‘‘Imasmiṃ jiṇṇe puna īdisaṃ kuto labhissāmī’’ti pana ṭhapetuṃ na vaṭṭati, sannidhi ca hoti, sallekhañca vikopeti.
However, it is not permissible to keep them thinking, "Where will I get another one like this when this one wears out?" as this constitutes hoarding and violates the practice of purification (sallekha).
Nhưng không được phép giữ lại với ý nghĩ: "Khi cái này cũ nát, mình sẽ lấy cái khác ở đâu?", vì đó là sự tích trữ và làm hỏng hạnh thiểu dục.
Yānasannidhimhi yānaṃ nāma vayhaṃ ratho sakaṭaṃ sandamānikā sivikā pāṭaṅkīti netaṃ pabbajitassa yānaṃ.
In " hoarding of conveyances," conveyances (yāna) such as palanquins, chariots, carts, carriages, sedan chairs, and litters are not conveyances for a renunciant.
Trong Yānasannidhimhi (sự tích trữ phương tiện di chuyển), yāna (phương tiện di chuyển) là kiệu, xe, xe bò, xe kéo, cáng, xe đẩy – đó không phải là phương tiện di chuyển của người xuất gia.
Upāhanā pana pabbajitassa yānaṃyeva.
However, sandals (upāhanā) are indeed a conveyance for a renunciant.
Tuy nhiên, dép (upāhanā) chính là phương tiện di chuyển của người xuất gia.
Ekabhikkhussa hi eko araññatthāya, ekā dhotapādakatthāyāti ukkaṃsato dve upāhanasaṅghāṭā vaṭṭanti, tatiyaṃ labhitvā aññassa dātabbo, ‘‘imasmiṃ jiṇṇe aññaṃ kuto labhissāmī’’ti hi ṭhapetuṃ na vaṭṭati, sannidhi ca hoti, sallekhañca vikopeti.
For one bhikkhu, two pairs of sandals are permissible at most: one for going to the forest and one for washing the feet; if a third is received, it must be given to another. Indeed, it is not permissible to keep it thinking, "Where will I get another one when this one wears out?" as this constitutes hoarding and violates the practice of purification (sallekha).
Đối với một vị tỳ-khưu, tối đa được phép có hai đôi dép: một đôi để đi rừng, một đôi để rửa chân. Nếu nhận được đôi thứ ba thì phải cho người khác. Không được phép giữ lại với ý nghĩ: "Khi cái này cũ nát, mình sẽ lấy cái khác ở đâu?", vì đó là sự tích trữ và làm hỏng hạnh thiểu dục.
Gandhasannidhimhi bhikkhuno kaṇḍukacchuchavidosādiābādhe sati gandho vaṭṭati.
In " hoarding of perfumes," if a bhikkhu has ailments such as itching, skin diseases, etc., perfume is permissible.
Trong Gandhasannidhimhi (sự tích trữ hương liệu), đối với một vị tỳ-khưu, hương liệu được phép dùng khi có các bệnh như ngứa, ghẻ, các bệnh về da, v.v.
Tena gandhena tasmiṃ roge vūpasante aññesaṃ vā ābādhikānaṃ dātabbo.
With that perfume, when that illness has subsided, it should be given to others who are sick.
Khi bệnh đó đã thuyên giảm nhờ hương liệu đó, thì phải cho những người bệnh khác.
Dvāre pañcaṅgulagharadhūpanādīsu vā upanetabbo.
Or it should be offered for fumigating the five-fingered house at the door, and so on.
Hoặc có thể dùng để xông hương nhà (ngũ chi) ở cửa, v.v.
‘‘Puna roge sati bhavissatī’’ti ṭhapetuṃ na vaṭṭati, gandhasannidhi ca hoti, sallekhañca kopeti.
It is not permissible to keep it, thinking, "It will be useful again if there is illness," for it becomes a store of perfume and disturbs the practice of austerity.
Không được phép giữ lại với ý nghĩ: "Khi nào bệnh lại thì sẽ có dùng", vì đó là sự tích trữ hương liệu và làm hỏng hạnh thiểu dục.
Āmisanti annādivuttāvasesaṃva daṭṭhabbaṃ.
Amisa should be understood as the remaining things apart from food, and so on, that have been mentioned.
Āmisa (vật chất) nên được hiểu là phần còn lại sau khi đã nói về thức ăn, v.v.
Seyyathidaṃ – idhekacco bhikkhu ‘‘tathārūpe kāle upakārāya bhavissantī’’ti tilataṇḍulamuggamāsanāḷikeraloṇamacchamaṃsavallūrasappitelaguḷa- bhājanādīni āharāpetvā ṭhapeti.
For example, a certain bhikkhu, thinking, "These will be useful at such a time," has sesame, rice, mung beans, māsa beans, coconut, salt, fish, meat, dried meat, ghee, oil, jaggery, and other such items brought and stored.
Ví dụ, có một vị tỳ-khưu, nghĩ rằng "những thứ này sẽ hữu ích vào những lúc như vậy", đã cho người mang đến và cất giữ các vật dụng như mè, gạo, đậu xanh, đậu đen, dừa, muối, cá, thịt khô, dầu mè, đường thốt nốt, đồ đựng, v.v.
So vassakāle kālasseva sāmaṇerehi yāguṃ pacāpetvā bhuñjitvā ‘‘sāmaṇera udakakaddame dukkhaṃ gāmaṃ pavisituṃ, gaccha asukakulaṃ gantvā mayhaṃ vihāre nisinnabhāvaṃ ārocehi, asukakulato dadhiādīni āharā’’ti peseti.
During the rainy season, he has the sāmaṇeras cook gruel early, eats it, and then sends them, saying, "Sāmaṇera, it is difficult to enter the village due to water and mud. Go to such-and-such a family, inform them that I am staying in the monastery, and bring curd and other things from that family."
Vào mùa mưa, vị ấy sai các sa-di nấu cháo sớm, ăn xong rồi nói: "Sa-di, thật khó khăn khi đi vào làng lầy lội, con hãy đi đến gia đình kia và báo rằng ta đang ngồi trong tịnh xá, rồi mang sữa chua, v.v. từ gia đình đó về."
Bhikkhūhi ‘‘kiṃ, bhante, gāmaṃ pavisathā’’ti vuttepi ‘‘duppaveso āvuso idāni gāmo’’ti vadati.
Even when other bhikkhus ask, "Venerable sir, are you going into the village?", he replies, "Friends, the village is difficult to enter now."
Khi các tỳ-khưu khác hỏi: "Bạch Đại đức, Đại đức có vào làng không?", vị ấy trả lời: "Này chư hiền, bây giờ làng khó vào lắm."
Te ‘‘hotu, bhante, acchatha tumhe, mayaṃ bhikkhaṃ pariyesitvā āharissāmā’’ti gacchanti.
They say, "Very well, Venerable sir, you stay here. We will seek alms and bring them," and they go.
Các tỳ-khưu kia nói: "Thôi được, bạch Đại đức, Đại đức cứ ở lại, chúng con sẽ đi khất thực và mang về", rồi họ đi.
Atha sāmaṇeropi dadhiādīni āharitvā bhattañca byañjanañca sampādetvā upaneti, taṃ bhuñjantasseva upaṭṭhākā bhattaṃ pahiṇanti, tatopi manāpaṃ manāpaṃ bhuñjati.
Then the sāmaṇera brings curd and other things, prepares the meal and curry, and offers it. While he is eating that, his supporters send food, and he eats whatever he finds pleasing from that too.
Sau đó, sa-di mang sữa chua, v.v. về, chuẩn bị cơm và thức ăn rồi dâng lên, và ngay khi vị ấy đang ăn, các thí chủ lại gửi cơm đến, vị ấy lại ăn những món ngon lành.
Atha bhikkhū piṇḍapātaṃ gahetvā āgacchanti, tatopi manāpaṃ manāpaṃ gīvāyāmakaṃ bhuñjatiyeva.
Then the bhikkhus return with almsfood, and he still eats whatever he finds pleasing from that, even to the point of stretching his neck.
Rồi các tỳ-khưu mang thức ăn khất thực về, vị ấy vẫn tiếp tục ăn những món ngon lành, ăn đến tận cổ họng.
Evaṃ catumāsampi vītināmeti.
In this way, he passes even four months.
Cứ thế, vị ấy trải qua bốn tháng.
Ayaṃ vuccati bhikkhu ‘‘muṇḍakuṭumbikajīvikaṃ jīvati, na samaṇajīvika’’nti.
This bhikkhu is said to "live the life of a shaven-headed householder, not the life of an ascetic."
Vị tỳ-khưu như vậy được gọi là "sống đời sống của một gia chủ cạo đầu, chứ không phải đời sống của một sa-môn".
Evarūpo āmisasannidhi nāma hoti.
Such is called a store of āmisa.
Đây được gọi là sự tích trữ vật chất (āmisa-sannidhi).
Bhikkhuno pana vasanaṭṭhāne ekā taṇḍulanāḷi eko guḷapiṇḍo catubhāgamattaṃ sappīti ettakaṃ nidhetuṃ vaṭṭati akāle sampattacorānaṃ atthāya.
However, it is permissible for a bhikkhu to store one nāḷi of rice, one lump of jaggery, and a quarter measure of ghee in his dwelling place for the sake of thieves who might arrive at an inappropriate time.
Tuy nhiên, ở nơi ở của một vị tỳ-khưu, được phép cất giữ một bát gạo, một viên đường thốt nốt, một phần tư lượng bơ sữa tinh luyện để dùng khi có kẻ trộm đến vào lúc không thích hợp.
Te hi ettakampi āmisapaṭisanthāraṃ alabhantā jīvitāpi voropeyyuṃ, tasmā sacepi ettakaṃ natthi, āharāpetvāpi ṭhapetuṃ vaṭṭati.
For if they do not receive even this much hospitality (āmisa), they might even take lives. Therefore, even if he does not have this much, it is permissible to have it brought and stored.
Vì nếu không nhận được chút vật chất tiếp đãi nào như vậy, chúng có thể cướp đi cả mạng sống, do đó, dù không có, cũng được phép cho người mang đến và cất giữ.
Aphāsukakāle ca yadettha kappiyaṃ, taṃ attanāpi paribhuñjituṃ vaṭṭati.
And during an unhealthy time, whatever is allowable among these, it is permissible for him to consume it himself.
Vào những lúc không khỏe, những gì hợp pháp trong số đó cũng được phép tự mình thọ dụng.
Kappiyakuṭiyaṃ pana bahuṃ ṭhapentassāpi sannidhi nāma natthi.
But for one who stores many things in an allowable hut, there is no such thing as a store.
Tuy nhiên, đối với người cất giữ nhiều đồ trong một túp lều hợp pháp, thì không có sự tích trữ nào cả.
Paṭisallānārāmoti āramaṇaṃ ārāmo, tato tato ārammaṇato paṭisaṃharitvā ekībhāve paṭisallāne ārāmo yassa so paṭisallānārāmo.
Paṭisallānārāmo: That which delights is ārāma. One who delights in solitude (paṭisallāna), having withdrawn from various objects, is paṭisallānārāmo.
Paṭisallānārāmo (an trú trong sự độc cư) nghĩa là ārāma (an trú) là đối tượng, người an trú trong sự độc cư (paṭisallāna) là người thu nhiếp tâm khỏi các đối tượng khác nhau và an trú trong sự độc cư.
Assāti bhaveyya.
Assā means he should be.
Assā (nên là) nghĩa là nên là.
Tasmiṃ ratoti paṭisallānarato.
Delighting in that means paṭisallānarato.
An trú trong điều đó nên là paṭisallānarato (người hoan hỷ trong sự độc cư).
Etehi sīlesu paripūrakāritaṃ dasseti.
By these, he shows the fulfillment of sīla.
Qua những điều này, Đức Phật chỉ ra sự viên mãn trong giới hạnh.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Tại sao lại như vậy?
Sīlavipannassa ekaggatāpi na sampajjati.
For one who is deficient in sīla, one-pointedness of mind is not attained.
Người giới hạnh bị hư hoại thì sự định tâm cũng không thành tựu.
Ajjhattaṃ cetosamathamanuyuttoti attano cittasamathe yutto.
Ajjhattaṃ cetosamathamanuyutto means devoted to the calming of one's own mind.
Ajjhattaṃ cetosamathamanuyutto (chuyên chú vào sự an tịnh nội tâm) nghĩa là chuyên chú vào sự an tịnh của tâm mình.
Ettha hi ajjhattanti vā attanoti vā etaṃ ekatthaṃ, byañjanameva nānaṃ.
Here, "ajjhattaṃ" or "attano" mean the same thing; only the expression differs.
Ở đây, "ajjhattaṃ" hoặc "attano" đều có cùng nghĩa, chỉ khác nhau về từ ngữ.
Bhummatthe panetaṃ upayogavacanaṃ.
But this is a locative case usage.
Tuy nhiên, đây là một từ ngữ chỉ sự sở hữu ở vị trí địa điểm.
Anūti iminā upasaggena yoge siddhaṃ.
The connection is established by the prefix anū.
Anū (theo dõi) nghĩa là thành tựu nhờ tiền tố này.
Anirākatajjhānoti bahi anihatajjhāno avināsitajjhāno vā.
Anirākatajjhāno means one whose jhāna is not cast out or not destroyed externally.
Anirākatajjhāno (không từ bỏ thiền định) nghĩa là thiền định không bị loại bỏ hay không bị hủy hoại.
Nīharaṇavināsatthañhi idaṃ nirākaraṇaṃ nāma.
For this "nirākaraṇa" means removal or destruction.
Thật vậy, nirākaraṇa (loại bỏ) có nghĩa là loại bỏ hoặc hủy hoại.
‘‘Thambhaṃ niraṃkatvā nivātavuttī’’tiādīsu (su. ni. 328) cassa payogo daṭṭhabbo.
Its usage can be seen in phrases like "Thambhaṃ niraṃkatvā nivātavuttī" (having removed the post, dwelling in a sheltered place), and so on.
Sự sử dụng của nó có thể thấy trong các câu như "Thambhaṃ niraṃkatvā nivātavuttī" (loại bỏ sự cứng nhắc, sống khiêm tốn), v.v.
Vipassanāya samannāgatoti sattavidhāya anupassanāya yutto.
Vipassanāya samannāgato means endowed with the seven kinds of contemplation.
Vipassanāya samannāgato (đầy đủ tuệ quán) nghĩa là đầy đủ bảy loại quán niệm.
Sattavidhā anupassanā nāma aniccānupassanā dukkhānupassanā anattānupassanā nibbidānupassanā virāgānupassanā nirodhānupassanā paṭinissaggānupassanāti.
The seven kinds of contemplation are contemplation of impermanence (anicca), contemplation of suffering (dukkha), contemplation of non-self (anatta), contemplation of disenchantment (nibbidā), contemplation of dispassion (virāga), contemplation of cessation (nirodha), and contemplation of relinquishment (paṭinissagga).
Bảy loại quán niệm là: quán niệm vô thường (aniccānupassanā), quán niệm khổ (dukkhānupassanā), quán niệm vô ngã (anattānupassanā), quán niệm nhàm chán (nibbidānupassanā), quán niệm ly tham (virāgānupassanā), quán niệm diệt trừ (nirodhānupassanā), quán niệm xả bỏ (paṭinissaggānupassanā).
Tā visuddhimagge (visuddhi. 2.741 ādayo, 849 ādayo) vitthāritā.
These are elaborated in the Visuddhimagga.
Những điều đó đã được giải thích chi tiết trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Byūhetā suññāgārānanti vaḍḍhetā suññāgārānaṃ.
Byūhetā suññāgārāna means one who increases empty dwellings.
Byūhetā suññāgārānaṃ (người phát triển các chỗ ở trống vắng) nghĩa là người làm tăng trưởng các chỗ ở trống vắng.
Ettha ca samathavipassanāvasena kammaṭṭhānaṃ gahetvā rattindivaṃ suññāgāraṃ pavisitvā nisīdamāno bhikkhu ‘‘brūhetā suññāgārāna’’nti veditabbo.
Here, a bhikkhu who takes up a meditation subject (kammaṭṭhāna) based on samatha and vipassanā, and enters an empty dwelling (suññāgāra) to sit day and night, should be understood as "one who develops empty dwellings."
Ở đây, một tỳ khưu thọ trì đề mục thiền định và thiền quán, ngày đêm đi vào nơi vắng vẻ và ngồi thiền, được biết là "người phát triển các nơi vắng vẻ".
Ekabhūmakādibhede pāsāde kurumānopi suññāgārānaṃ brūhetāti daṭṭhabbo.
Even one who builds a palace of one story or other types should be regarded as one who develops empty dwellings.
Ngay cả khi xây dựng một lâu đài với các loại hình như một tầng lầu, v.v., vị ấy cũng được xem là người phát triển các nơi vắng vẻ.
Sakkaccakārītiādīsu dānādīnaṃ kusaladhammānaṃ bhāvanāya puggalassa vā deyyadhammassa vā sakkaccakāritāvasena sakkaccakārī.
Among phrases like sakkaccakārī (one who acts respectfully), it refers to a person who acts respectfully in the cultivation of wholesome states (kusaladhamma) such as giving (dāna), or to the gift itself, due to the nature of acting respectfully.
Trong các từ như Sakkaccakārī (người làm việc cẩn trọng), vị ấy là người làm việc cẩn trọng theo cách làm việc cẩn trọng đối với người hoặc đối với vật cúng dường, nhằm phát triển các pháp thiện như bố thí, v.v.
Assāti bhaveyya.
Assā means "may it be."
Assā có nghĩa là nên là.
Satatabhāvo sātaccaṃ, sātaccakāritāvasena sātaccakārī.
Constant practice is sātacca; sātaccakārī means one who acts with constancy.
Sự liên tục là sātacca; theo cách làm việc liên tục là sātaccakārī (người làm việc liên tục).
Nirantarakāritāya aṭṭhitakārī.
Aṭṭhitakārī means one who acts without interruption.
Do làm việc không ngừng nghỉ nên là aṭṭhitakārī (người làm việc không ngừng nghỉ).
Yathā nāma kakaṇṭako thokaṃ gantvā thokaṃ tiṭṭhati, na nirantaraṃ gacchati, evameva yo puggalo ekadivasaṃ dānaṃ datvā pūjaṃ vā katvā dhammaṃ vā sutvā samaṇadhammaṃ vā katvā puna cirassaṃ karoti, taṃ na nirantaraṃ pavatteti.
Just as a chameleon goes a little way and stops a little, not walking continuously, so too, a person who gives a gift one day, or performs an offering, or listens to the Dhamma, or practices asceticism, and then does it again after a long time, does not maintain it continuously.
Ví như con tắc kè đi một đoạn rồi dừng một đoạn, không đi liên tục, cũng vậy, người nào bố thí một ngày, hoặc cúng dường, hoặc nghe pháp, hoặc thực hành pháp Sa-môn, rồi sau đó rất lâu mới làm lại, vị ấy không duy trì liên tục.
So ‘‘asātaccakārī, ṭhitakārī’’ti vuccati.
Such a one is called "one who acts without constancy, one who acts with pauses."
Vị ấy được gọi là "người không liên tục, người dừng lại".
Yo pana evaṃ na hoti, so aṭṭhitakārī.
But one who is not like that is an aṭṭhitakārī.
Còn người nào không như vậy, vị ấy là aṭṭhitakārī.
Anolīnavuttikoti nirantarakaraṇasaṅkhātassa vipphārassa atthitāya na olīnavuttiko.
Anolīnavuttiko means one whose conduct is not sluggish, due to the presence of continuous exertion.
Anolīnavuttiko (người không có hành vi chùng xuống) là không có hành vi chùng xuống do có sự kiên trì được gọi là làm việc liên tục.
Anikkhittacchandoti kusalakiriyāya vīriyacchandassa anikkhittabhāvena anikkhittacchando.
Anikkhittacchando means one whose desire for effort in wholesome actions is not abandoned.
Anikkhittacchando (người không từ bỏ ý muốn) là không từ bỏ ý muốn tinh tấn trong việc làm thiện.
Anikkhittadhuroti vīriyadhurassa anoropako, anosakkitamānasoti attho.
Anikkhittadhuro means one who does not lay down the burden of effort, meaning one whose mind is not slack.
Anikkhittadhuro (người không bỏ gánh nặng) là người không hạ gánh nặng tinh tấn, nghĩa là người không nản chí.
Idha bhikkhu divasampi pubbaṇhe majjhanhe sāyanheti tayopi divasakoṭṭhāsā gahitā.
Here, the three day-watches—forenoon, midday, and afternoon—are also included.
Ở đây, ba phần của ngày là buổi sáng, buổi trưa, buổi chiều cũng được bao gồm.
Caṅkamena nisajjāyāti sakalaṃ divasaṃ iminā iriyāpathadvayeneva viharanto cittassa āvaraṇato āvaraṇīyehi dhammehi pañcahi nīvaraṇehi sabbākusaladhammehi vā.
Caṅkamena nisajjāyā means by these two postures (walking and sitting) throughout the entire day, one should purify the mind from āvaraṇīyehi dhammehi (obstructing states), which are the five hindrances or all unwholesome states.
Caṅkamena nisajjāyā (bằng cách đi kinh hành và ngồi thiền) là vị tỳ khưu sống suốt ngày bằng hai oai nghi này, và āvaraṇīyehi dhammehi (khỏi các pháp ngăn che) là khỏi năm pháp triền cái hoặc tất cả các pháp bất thiện.
Cittaṃ parisodheyyāti tehi dhammehi cittaṃ visodheyya.
Cittaṃ parisodheyyā means one should purify the mind from those states.
Cittaṃ parisodheyyā (nên thanh lọc tâm) là nên thanh lọc tâm khỏi các pháp đó.
Ṭhānaṃ panettha kiñcāpi na gahitaṃ, caṅkamanisajjāsannissitaṃ pana katvā gahetabbameva.
Although the standing posture is not mentioned here, it should be understood as included, being associated with walking and sitting.
Mặc dù oai nghi đứng không được đề cập ở đây, nhưng nên hiểu là nó được bao gồm cùng với oai nghi đi kinh hành và ngồi thiền.
Paṭhamaṃ yāmanti sakalasmimpi paṭhamayāme.
Paṭhamaṃ yāma means throughout the entire first watch.
Paṭhamaṃ yāma (canh đầu) là trong toàn bộ canh đầu.
Seyyanti ettha kāmabhogīseyyā petaseyyā sīhaseyyā tathāgataseyyāti catasso seyyā.
Here, seyya (lying down) refers to four types of lying down: the lying down of sense-pleasure seekers, the lying down of ghosts, the lion's posture, and the Tathāgata's posture.
Trong từ Seyya (tư thế nằm) này, có bốn tư thế nằm: tư thế nằm của người hưởng thụ dục lạc, tư thế nằm của ngạ quỷ, tư thế nằm của sư tử, và tư thế nằm của Như Lai.
Tattha ‘‘yebhuyyena, bhikkhave, kāmabhogī vāmena passena sentī’’ti (a. ni. 1.4246) ayaṃ kāmabhogīseyyā.
Among these, "Bhikkhus, sense-pleasure seekers mostly lie on their left side" (A.N. 1.4246) is the kāmabhogīseyyā (lying down of sense-pleasure seekers).
Trong đó, "Này các Tỳ khưu, phần lớn người hưởng thụ dục lạc nằm nghiêng về bên trái" (A.N. 1.4246) là kāmabhogīseyyā (tư thế nằm của người hưởng thụ dục lạc).
Tesu hi yebhuyyena dakkhiṇapassena sayāno nāma natthi.
For among them, there is mostly no one who lies on their right side.
Trong số họ, phần lớn không có ai nằm nghiêng về bên phải.
‘‘Yebhuyyena, bhikkhave, petā uttānā sentī’’ti (a. ni. 4.246) ayaṃ petaseyyā.
"Bhikkhus, ghosts mostly lie on their backs" (A.N. 4.246) is the petaseyyā (lying down of ghosts).
"Này các Tỳ khưu, phần lớn ngạ quỷ nằm ngửa" (A.N. 4.246) là petaseyyā (tư thế nằm của ngạ quỷ).
Appamaṃsalohitattā hi aṭṭhisaṅghāṭaghaṭṭitā ekena passena sayituṃ na sakkonti, uttānāva senti.
Being deficient in flesh and blood, their bones grate against each other, so they cannot lie on one side; they lie on their backs.
Do ít thịt và máu, xương cốt va chạm nên họ không thể nằm nghiêng một bên, mà chỉ nằm ngửa.
‘‘Sīho, bhikkhave, migarājā dakkhiṇena passena seyyaṃ kappeti…pe… attamano hotī’’ti (a. ni. 4.246) ayaṃ sīhaseyyā.
"Bhikkhus, the king of beasts, the lion, adopts the right-side posture...pe...he is contented" (A.N. 4.246) is the sīhaseyyā (lion's posture).
"Này các Tỳ khưu, sư tử, vua loài thú, nằm nghiêng về bên phải…pe… cảm thấy hoan hỷ" (A.N. 4.246) là sīhaseyyā (tư thế nằm của sư tử).
Tejussadattā hi sīho migarājā dve purimapāde ekasmiṃ pacchimapāde ekasmiṃ ṭhāne ṭhapetvā naṅguṭṭhaṃ antarasatthimhi pakkhipitvā purimapādapacchimapādanaṅguṭṭhānaṃ ṭhitokāsaṃ sallakkhetvā dvinnaṃ purimapādānaṃ matthake sīsaṃ ṭhapetvā sayati.
Being full of vigor, the king of beasts, the lion, places its two front paws in one spot and its two hind paws in another, tucks its tail between its thighs, and after noting the positions of its front paws, hind paws, and tail, it rests its head on its two front paws and lies down.
Sư tử, vua loài thú, do có sức mạnh và uy dũng, đặt hai chân trước ở một chỗ và một chân sau ở một chỗ, luồn đuôi vào giữa hai đùi, chú ý đến vị trí đặt chân trước, chân sau và đuôi, rồi đặt đầu lên hai chân trước mà nằm.
Divasampi sayitvā pabujjhamāno na utrasto pabujjhati, sīsaṃ pana ukkhipitvā purimapādādīnaṃ ṭhitokāsaṃ sallakkheti.
Even after lying down all day, when it wakes up, it does not wake up startled, but lifts its head and notes the positions of its front paws and so on.
Ngay cả khi nằm ngủ cả ngày, khi thức dậy, nó không thức dậy một cách hoảng hốt, mà nâng đầu lên và chú ý đến vị trí đặt chân trước, v.v.
Sace kiñci ṭhānaṃ vijahitvā ṭhitaṃ hoti, ‘‘nayidaṃ tuyhaṃ jātiyā, na sūrabhāvassa anurūpa’’nti anattamano hutvā tattheva sayati, na gocarāya pakkamati.
If it is in a place that has been abandoned, displeased, thinking, "This is not suitable for your birth, nor for your bravery," it lies down right there and does not go out for alms.
Nếu có bất kỳ vị trí nào bị xê dịch, nó sẽ không hài lòng và nằm yên tại chỗ đó, không đi săn mồi, nói rằng "Điều này không phù hợp với dòng dõi và sự dũng mãnh của ngươi".
Avijahitvā ṭhite pana ‘‘tuyhaṃ jātiyā ca sūrabhāvassa ca anurūpamida’’nti haṭṭhatuṭṭho uṭṭhāya sīhavijambhitaṃ vijambhitvā kesarabhāraṃ vidhunitvā tikkhattuṃ sīhanādaṃ naditvā gocarāya pakkamati.
But if it is in an unabandoned place, delighted and pleased, thinking, "This is suitable for your birth and for your bravery," it gets up, stretches like a lion, shakes its mane, roars a lion's roar three times, and then goes out for alms.
Nhưng nếu các vị trí không bị xê dịch, nó sẽ hoan hỷ, vui mừng đứng dậy, vươn vai như sư tử, rũ bờm, gầm ba tiếng sư tử hống, rồi đi săn mồi.
Catutthajjhānaseyyā pana tathāgataseyyāti vuccati.
The lying down of the fourth jhāna, however, is called Tathāgata's posture.
Còn tư thế nằm của Tứ thiền thì được gọi là tathāgataseyyā (tư thế nằm của Như Lai).
Tāsu idha sīhaseyyā āgatā.
Among these, the lion's posture is mentioned here.
Trong các tư thế đó, ở đây đề cập đến tư thế nằm của sư tử.
Ayañhi tejussadairiyāpathattā uttamaseyyā nāma.
This, being a posture full of energy, is called the supreme posture.
Đây là tư thế nằm tối thượng vì có oai nghi mạnh mẽ.
Pāde pādanti dakkhiṇapāde vāmapādaṃ.
Foot on foot means the left foot on the right foot.
Pāde pādaṃ (chân trên chân) là đặt chân trái lên chân phải.
Accādhāyāti atiādhāya īsakaṃ atikkamma ṭhapetvā.
Accādhāya means placing it slightly overlapping.
Accādhāyā (đặt vượt qua) là đặt hơi vượt qua một chút.
Gopphakena hi gopphake, jāṇunā vā jāṇumhi saṅghaṭṭiyamāne abhiṇhaṃ vedanā uppajjati, cittaṃ ekaggaṃ na hoti, seyyā aphāsu hoti.
Indeed, when ankle rubs against ankle, or knee against knee, pain constantly arises, the mind is not concentrated, and the posture is uncomfortable.
Vì khi mắt cá chân chạm mắt cá chân, hoặc đầu gối chạm đầu gối, cảm giác đau đớn thường xuyên phát sinh, tâm không định tĩnh, tư thế nằm không thoải mái.
Yathā pana na saṅghaṭṭeti, evaṃ atikkamma ṭhapite vedanā nuppajjati, cittaṃ ekaggaṃ hoti, seyyā phāsu hoti.
But when placed so that they do not rub, pain does not arise, the mind is concentrated, and the posture is comfortable.
Nhưng khi đặt vượt qua để không chạm vào nhau, cảm giác đau đớn không phát sinh, tâm định tĩnh, tư thế nằm thoải mái.
Tena vuttaṃ – ‘‘pāde pādaṃ accādhāyā’’ti.
Therefore, it is said, "placing foot on foot, overlapping."
Vì thế, đã nói rằng: "Pāde pādaṃ accādhāyā" (đặt chân trên chân vượt qua).
Sato sampajānoti satiyā ceva sampajānapaññāya ca samannāgato hutvā.
Mindful and clearly comprehending means being endowed with both mindfulness and the wisdom of clear comprehension.
Sato sampajāno (có chánh niệm và tỉnh giác) là có đầy đủ chánh niệm và tuệ tri tỉnh giác.
Iminā supariggāhakaṃ satisampajaññaṃ kathitaṃ.
By this, the well-grasped mindfulness and clear comprehension are explained.
Với điều này, chánh niệm và tỉnh giác thấu suốt được nói đến.
Uṭṭhānasaññaṃ manasikaritvāti ‘‘asukavelāya nāma uṭṭhahissāmī’’ti evaṃ uṭṭhānavelāparicchedakaṃ uṭṭhānasaññaṃ citte ṭhapetvā.
Having kept in mind the perception of rising means having established in the mind the perception of rising, which determines the time of rising, thinking, "At such and such a time, I will rise."
Uṭṭhānasaññaṃ manasikaritvā (tác ý tưởng thức dậy) là đặt vào tâm tưởng thức dậy, tức là xác định thời gian thức dậy, ví dụ: "Tôi sẽ thức dậy vào giờ đó".
Evaṃ katvā nipanno hi yathāparicchinnakāleyeva uṭṭhāti.
One who lies down having done so will rise exactly at the determined time.
Người nằm ngủ như vậy sẽ thức dậy đúng vào thời gian đã định.
Vīriyindriyaniddese cetasikoti idaṃ vīriyassa niyamato cetasikabhāvadīpanatthaṃ vuttaṃ, idañhi vīriyaṃ ‘‘yadapi, bhikkhave, kāyikaṃ vīriyaṃ, tadapi vīriyasambojjhaṅgo, yadapi cetasikaṃ vīriyaṃ, tadapi vīriyasambojjhaṅgoti.
In the exposition of the faculty of energy, the word cetasiko (mental) is stated to show that energy is by nature mental. Even though this energy is called physical, as in the suttas (Saṃ. Ni. 5.233) like "Whatever physical energy there is, bhikkhus, that too is the energy enlightenment-factor; whatever mental energy there is, that too is the energy enlightenment-factor. Thus, this goes into the exposition," when it arises in one who performs walking meditation and so on, it is not physical in the same way that body-consciousness is physical; rather, it is mental, and to show this, it is said "cetasiko."
Trong phần giải thích về căn tinh tấn, từ cetasiko (thuộc về tâm) này được nói ra để chỉ rõ rằng tinh tấn chắc chắn thuộc về tâm, vì tinh tấn này, mặc dù được gọi là thuộc về thân do phát sinh khi thực hiện đi kinh hành, v.v., trong các kinh như "Này các Tỳ khưu, tinh tấn thuộc về thân cũng là chi giác ngộ tinh tấn, tinh tấn thuộc về tâm cũng là chi giác ngộ tinh tấn. Do đó, điều này đi vào đề mục" (S.N. 5.233), nhưng nó không phải là thuộc về thân như thân thức, mà là thuộc về tâm, để làm rõ điều đó nên đã nói "cetasiko".
Itihidaṃ uddesaṃ gacchatī’’ti evamādīsu suttesu (saṃ. ni. 5.233) caṅkamādīni karontassa uppajjanatāya kāyikanti vuccamānampi kāyaviññāṇaṃ viya kāyikaṃ nāma natthi, cetasikameva panetanti dīpetuṃ ‘‘cetasiko’’ti vuttaṃ.
Even though this energy is called physical, as in the suttas (Saṃ. Ni. 5.233) like "Whatever physical energy there is, bhikkhus, that too is the energy enlightenment-factor; whatever mental energy there is, that too is the energy enlightenment-factor. Thus, this goes into the exposition," when it arises in one who performs walking meditation and so on, it is not physical in the same way that body-consciousness is physical; rather, it is mental, and to show this, it is said "cetasiko."
Tuy nhiên, tinh tấn này, dù được gọi là tinh tấn thuộc về thân vì nó phát sinh khi thực hiện việc đi kinh hành, v.v., trong các kinh như: "Này các Tỳ khưu, tinh tấn thuộc về thân cũng là chi giác ngộ tinh tấn, tinh tấn thuộc về tâm cũng là chi giác ngộ tinh tấn. Do đó, điều này đi vào đề mục" (S.N. 5.233), nhưng nó không phải là thuộc về thân như thân thức, mà là thuộc về tâm. Để làm rõ điều đó, đã nói "cetasiko".
Vīriyārambhoti vīriyasaṅkhāto ārambho.
Vīriyārambho means exertion in the sense of energy.
Vīriyārambho (sự bắt đầu tinh tấn) là sự bắt đầu được gọi là tinh tấn.
Ayañhi ārambhasaddo kamme āpattiyaṃ kiriyāyaṃ vīriye hiṃsāyaṃ vikopaneti anekesu atthesu āgato.
This word ārambha is used in many senses: action, offense, activity, energy, harm, and destruction.
Từ ārambha này đã được sử dụng trong nhiều nghĩa: hành động, tội lỗi, hành vi, tinh tấn, làm hại, phá hoại.
Ettha hi kammaṃ ārambhoti āgataṃ.
Here, ārambha means action.
Ở đây, hành động được gọi là ārambha.
‘‘Ārambhati ca vippaṭisārī ca hotī’’ti (a. ni. 5.142; pu. pa. 191) ettha āpatti.
In "He undertakes and regrets," (A.N. 5.142; Pu. Pa. 191) it means offense.
Trong "Ārambhati ca vippaṭisārī ca hotī" (A.N. 5.142; Pu.Pa. 191), đó là tội lỗi.
‘‘Mahāyaññā mahārambhā, na te honti mahapphalā’’ti (a. ni. 4.39; saṃ. ni. 1.120) ettha yūpussāpanādikiriyā.
In "Great sacrifices, great undertakings, these are not of great fruit," (A.N. 4.39; Saṃ. Ni. 1.120) it means activities like erecting sacrificial posts.
Trong "Mahāyaññā mahārambhā, na te honti mahapphalā" (A.N. 4.39; S.N. 1.120), đó là hành vi dựng cột tế, v.v.
‘‘Ārambhatha nikkamatha, yuñjatha buddhasāsane’’ti (saṃ. ni. 1.185; kathā. 333; netti. 29; peṭako. 38; mi. pa. 5.1.4) ettha vīriyaṃ.
In "Exert yourselves, set out, engage in the Buddha's dispensation," (Saṃ. Ni. 1.185; Kathā. 333; Netti. 29; Peṭako. 38; Mi. Pa. 5.1.4) it means energy.
Trong "Ārambhatha nikkamatha, yuñjatha buddhasāsane" (S.N. 1.185; Kathā. 333; Netti. 29; Peṭako. 38; Mi.Pa. 5.1.4), đó là tinh tấn.
‘‘Samaṇaṃ gotamaṃ uddissa pāṇaṃ ārambhantī’’ti (ma. ni. 2.51) ettha hiṃsā.
In "They undertake the killing of living beings for the recluse Gotama," (M.N. 2.51) it means harm.
Trong "Samaṇaṃ gotamaṃ uddissa pāṇaṃ ārambhantī" (M.N. 2.51), đó là làm hại.
‘‘Bījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirato hotī’’ti (dī. ni. 1.10; ma. ni. 1.293) ettha chedanabhañjanādikaṃ vikopanaṃ.
In "He refrains from destroying seeds and plants," (D.N. 1.10; M.N. 1.293) it means destruction such as cutting and breaking.
Trong "Bījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirato hotī" (D.N. 1.10; M.N. 1.293), đó là sự phá hoại như chặt, bẻ, v.v.
Idha pana vīriyameva adhippetaṃ.
Here, however, energy itself is intended.
Nhưng ở đây, chỉ có tinh tấn là ý nghĩa được đề cập.
Tenāha ‘‘vīriyārambhoti vīriyasaṅkhāto ārambho’’ti.
Therefore, it is said, " vīriyārambho means exertion in the sense of energy."
Vì vậy, đã nói "vīriyārambho là sự bắt đầu được gọi là tinh tấn".
Vīriyañhi ārambhanavasena ārambhoti vuccati.
Energy is called ārambha in the sense of undertaking.
Tinh tấn được gọi là ārambha theo cách khởi sự.
Idamassa sabhāvapadaṃ.
This is its intrinsic term.
Đây là từ chỉ bản chất của nó.
Kosajjato nikkhamanavasena nikkamo.
Nikkamo (setting out) means departing from idleness.
Nikkamo (sự xuất ly) là sự thoát khỏi sự biếng nhác.
Paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanavasena parakkamo.
Parakkamo (endeavor) means stepping towards one higher and higher state.
Parakkamo (sự nỗ lực) là sự tiến lên từng bước một.
Uggantvā yamanavasena uyyāmo.
Uyyāmo (exertion) means striving upwards.
Uyyāmo (sự cố gắng) là sự vươn lên và tiến tới.
Vāyamanavasena vāyāmo.
Vāyāmo (effort) means striving.
Vāyāmo (sự nỗ lực) là sự cố gắng.
Ussahanavasena ussāho.
Ussāho (enthusiasm) means being enthusiastic.
Ussāho (sự hăng hái) là sự nỗ lực.
Adhimattussahanavasena ussoḷhī.
Ussoḷhī (ardor) means excessive enthusiasm.
Ussoḷhī (sự kiên trì) là sự nỗ lực vượt mức.
Thirabhāvaṭṭhena thāmo.
Thāmo (firmness) in the sense of being firm.
Thāmo (sự bền bỉ) là sự kiên cố.
Cittacetasikānaṃ dhāraṇavasena avicchedato vā pavattanavasena kusalasantānaṃ dhāretīti dhiti.
Dhiti (resolution) means sustaining wholesome continuity by way of sustaining mental and volitional states without interruption, or by way of their continuous occurrence.
Dhiti (sự kiên trì) là sự duy trì các thiện pháp bằng cách giữ gìn tâm và các pháp tâm không gián đoạn hoặc bằng cách duy trì sự liên tục.
Aparo nayo – nikkamo ceso kāmānaṃ panudanāya.
Another method – this setting out is for the expulsion of sensual pleasures.
Một cách giải thích khác: Nikkamo này là để loại bỏ các dục lạc.
Parakkamo ceso bandhanacchedāya.
This endeavor is for the cutting of bonds.
Parakkamo này là để cắt đứt các ràng buộc.
Uyyāmo ceso oghassa nittharaṇāya.
This exertion is for crossing over the flood.
Uyyāmo này là để vượt qua dòng nước lũ.
Vāyāmo ceso pāraṃ gamanaṭṭhena.
Exertion is that in the sense of going to the other shore.
Vāyāmo này là theo nghĩa đi đến bờ bên kia.
Ussāho ceso pubbaṅgamaṭṭhena.
Effort is that in the sense of being a forerunner.
Ussāho này là theo nghĩa đi trước.
Ussoḷhī ceso adhimattaṭṭhena.
Strenuous exertion is that in the sense of being excessive.
Ussoḷhī là theo nghĩa nỗ lực tột độ.
Thāmo ceso palighugghāṭanatāya.
Firmness is that in the sense of removing a crossbar.
Thāmo là theo nghĩa có thể phá vỡ chướng ngại vật.
Dhiti ceso aṭṭhitakāritāyāti.
Fortitude is that in the sense of doing what is difficult.
Dhiti là theo nghĩa không lay chuyển.
‘‘Kāmaṃ taco ca nhāru ca, aṭṭhi ca avasissatū’’ti (a. ni. 2.5) evaṃ pavattikāle asithilaparakkamavasena asithilaparakkamatā, thiraparakkamo daḷhaparakkamoti attho.
Unyielding exertion is in the sense of unslackening effort during the time of practice, as in the statement, ‘‘Let my skin, sinews, and bones remain’’; the meaning is firm effort, strong effort.
Trong thời gian thực hành theo cách ‘‘Dù da, gân và xương có còn lại’’ (A. Ni. 2.5) thì sự tinh tấn không lay chuyển, nghĩa là tinh tấn kiên cố, tinh tấn vững chắc.
Yasmā panetaṃ vīriyaṃ kusalakammakaraṇaṭṭhāne chandaṃ na nikkhipati, dhuraṃ na nikkhipati, na otāreti na vissajjeti, anosakkitamānasataṃ āvahati, tasmā ‘‘anikkhittacchandatā anikkhittadhuratā’’ti vuttaṃ.
Since this energy does not abandon zeal, does not abandon the burden, does not lower or release it, and brings about an unretreating mind in the performance of wholesome deeds, it is called ‘‘non-abandonment of zeal, non-abandonment of the burden’’.
Vì sự tinh tấn này không từ bỏ ý muốn, không từ bỏ gánh nặng, không hạ xuống, không buông bỏ, mang lại tâm không thoái chí trong việc thực hiện các hành động thiện lành, nên được gọi là ‘‘không từ bỏ ý muốn, không từ bỏ gánh nặng’’.
Yathā pana tajjātike udakasambhinnaṭṭhāne dhuravāhagoṇaṃ ‘‘gaṇhathā’’ti vadanti, so jāṇunā bhūmiṃ uppīḷetvāpi dhuraṃ vahati, bhūmiyaṃ patituṃ na deti, evameva vīriyaṃ kusalakammakaraṇaṭṭhāne dhuraṃ na nikkhipati paggaṇhāti, tasmā ‘‘dhurasampaggāho’’ti vuttaṃ.
Just as people say ‘‘Hold on!’’ to a draught ox in a muddy place of that kind, and that ox carries the burden even by pressing its knees to the ground, not letting itself fall, so too, energy does not abandon the burden in the performance of wholesome deeds but lifts it up; therefore, it is called ‘‘upholding the burden’’.
Cũng như khi con bò kéo xe ở nơi có nước, người ta nói ‘‘hãy giữ chặt’’, nó sẽ tì đầu gối xuống đất mà kéo gánh, không để rơi xuống đất; cũng vậy, tinh tấn không từ bỏ gánh nặng mà nâng đỡ trong việc thực hiện các hành động thiện lành, nên được gọi là ‘‘sự nắm giữ gánh nặng’’.
Paggahalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti vīriyindriyaṃ.
It causes the sense of dominance in the characteristic of upholding, thus faculty of energy (vīriyindriya).
Nó thực hiện chức năng chi phối trong đặc tính nắm giữ, nên là vīriyindriya (quyền tinh tấn).
Kosajje na kampatīti vīriyabalaṃ.
It does not waver in idleness, thus power of energy (vīriyabala).
Không lay động trước sự biếng nhác, nên là vīriyabala (lực tinh tấn).
Yāthāvaniyyānikakusalavāyāmatāya sammāvāyāmo.
Due to being a right and leading wholesome exertion, it is right exertion (sammāvāyāmo).
Vì là sự tinh tấn thiện lành chân chính dẫn đến giải thoát, nên là sammāvāyāmo (chánh tinh tấn).
Vañcanikā cariyāti vañcanikā kiriyā.
Deceptive conduct is deceptive action.
Vañcanikā cariyā là hành động lừa dối.
Mā maṃ jaññāti vācaṃ bhāsatīti jānaṃyeva paṇṇattiṃ vītikkamanto bhikkhu bhāriyaṃ karoti, amhākaṃ pana vītikkamaṭṭhānaṃ nāma natthīti upasanto viya bhāsati.
He speaks words, ‘Let no one know me’ means that a bhikkhu, knowingly transgressing a precept, does something serious, but speaks as if he were calm, saying, ‘‘We have no occasion for transgression.’’
Mā maṃ jaññāti vācaṃ bhāsatī (nói lời ‘mong người đừng biết ta’) là vị Tỳ-khưu cố ý vi phạm giới luật nhưng lại nói như một người hiền thiện, rằng chúng tôi không có chỗ nào để vi phạm cả.
Kāyena parakkamatīti ‘‘mayā kataṃ idaṃ pāpakammaṃ mā keci jāniṃsū’’ti kāyena vattaṃ karoti.
He strives with the body means he acts with his body, thinking, ‘‘Let no one know this evil deed I have done.’’
Kāyena parakkamatī (nỗ lực bằng thân) là dùng thân hành động để ‘‘mong rằng không ai biết việc ác này do tôi đã làm’’.
Vijjamānadosapaṭicchādanato cakkhumohanamāyā viyāti māyā, māyāvino bhāvo māyāvitā.
Because it conceals existing faults, it is like an illusion that deludes the eyes, thus māyā; the state of being deceitful is deceitfulness (māyāvitā).
Vì che giấu lỗi lầm hiện có, giống như ảo ảnh làm mê hoặc mắt, nên gọi là māyā (mê hoặc), trạng thái của người mê hoặc là māyāvitā.
Katvā pāpaṃ puna paṭicchādanato ati assarati etāya sattoti accasarā.
Because beings transgress excessively through this by concealing a wrong deed after doing it, it is excessive transgression (accasarā).
Sau khi làm điều ác lại che giấu, nên chúng sinh bị vượt quá bởi điều đó, gọi là accasarā.
Kāyavācākiriyāhi aññathā dassanato vañcetīti vañcanā.
Because it deceives by showing otherwise through bodily and verbal actions, it is deception (vañcanā).
Vì lừa dối bằng cách thể hiện khác với thân và lời nói, nên gọi là vañcanā.
Etāya sattā nikarontīti nikati, micchā karontīti attho.
Beings deceive through this, thus fraud (nikati); the meaning is they act wrongly.
Chúng sinh làm điều xấu xa bằng điều này, nên gọi là nikati, nghĩa là làm sai lệch.
‘‘Nāhaṃ evaṃ karomī’’ti pāpānaṃ nikkhipanato nikiraṇā.
Because one sets aside evil deeds by saying, ‘‘I do not do this,’’ it is casting off (nikiraṇā).
Vì vứt bỏ những điều ác bằng cách nói ‘‘Tôi không làm như vậy’’, nên gọi là nikiraṇā.
‘‘Nāhaṃ evaṃ karomī’’ti parivajjanato pariharaṇā.
Because one avoids by saying, ‘‘I do not do this,’’ it is avoidance (pariharaṇā).
Vì tránh né bằng cách nói ‘‘Tôi không làm như vậy’’, nên gọi là pariharaṇā.
Kāyādīhi saṃvaraṇato gūhanā.
Because one conceals with body, etc., it is concealing (gūhanā).
Vì che giấu bằng thân, v.v., nên gọi là gūhanā.
Sabbato bhāgena gūhanā parigūhanā.
Concealing in every respect is thorough concealing (parigūhanā).
Che giấu toàn bộ là parigūhanā.
Tiṇapaṇṇehi viya gūthaṃ kāyavacīkammehi pāpaṃ chādiyatīti chādanā.
Just as excrement is covered with grass and leaves, so too evil is covered with bodily and verbal actions, thus covering (chādanā).
Che giấu điều ác bằng thân và lời nói như che giấu phân bằng cỏ lá, nên gọi là chādanā.
Sabbato bhāgena chādanā paricchādanā.
Covering in every respect is thorough covering (paricchādanā).
Che giấu toàn bộ là paricchādanā.
Na uttānaṃ katvā dassetīti anuttānīkammaṃ.
It is not making manifest because it does not show openly.
Không phơi bày ra là anuttānīkammaṃ.
Na pākaṭaṃ katvā dassetīti anāvikammaṃ.
It is not making evident because it does not show clearly.
Không làm cho lộ rõ là anāvikammaṃ.
Suṭṭhu chādanā vocchādanā.
Thorough covering is complete covering (vocchādanā).
Che giấu kỹ lưỡng là vocchādanā.
Katapāpapaṭicchādanavasena punapi pāpassa karaṇato pāpakiriyā.
Because evil is done again by way of concealing a done evil, it is evil action (pāpakiriyā).
Vì che giấu điều ác đã làm, nên lại làm điều ác, gọi là pāpakiriyā.
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ katapaṭicchādanalakkhaṇā māyā nāma vuccati.
This is called this māyā, characterized by concealing what has been done, is called.
Ayaṃ vuccatī (điều này được gọi là) là điều mê hoặc có đặc tính che giấu việc đã làm này được gọi là māyā.
Yāya samannāgato puggalo bhasmāpaṭicchanno viya aṅgāro, udakapaṭicchanno viya khāṇu, pilotikāya paliveṭhitaṃ viya ca satthaṃ hoti.
A person endowed with this is like a charcoal covered with ashes, a stump covered with water, or a knife wrapped in cloth.
Người nào bị điều này chi phối thì giống như than bị tro che phủ, gốc cây bị nước che phủ, hoặc con dao bị vải bọc kín.
Ativelaṃ dantavidaṃsakaṃ hasatīti pamāṇātikkantaṃ dantaṃ vivaritvā paresaṃ dassetvā hāsaṃ somanassaṃ uppādetvā hasati.
He smiles excessively, showing his teeth means he smiles, producing joy and delight by opening his mouth excessively and showing his teeth to others.
Ativelaṃ dantavidaṃsakaṃ hasatī (cười quá mức để lộ răng) là cười bằng cách mở miệng quá mức, để lộ răng cho người khác thấy, tạo ra tiếng cười và sự hoan hỷ.
Kāyikā ca khiḍḍāti kāyena pavattā kīḷā.
Bodily sport is play performed with the body.
Kāyikā ca khiḍḍā (trò chơi thân hành) là trò chơi được thực hiện bằng thân.
Eseva nayo vācasikāyapi.
The same method applies to verbal sport.
Tương tự cũng áp dụng cho vācasikāya (trò chơi khẩu hành).
Hatthīhipi kīḷantīti hatthīhi kīḷitatthāya purato dhāvanaādhāvanapiṭṭhanisīdanādikīṭṭhāya kīḷanti.
They play with elephants means they play by running forward, running back, sitting on their backs, etc., for the purpose of playing with elephants.
Hatthīhipi kīḷantī (chơi với voi) là chơi bằng cách chạy tới chạy lui, ngồi lên lưng, v.v., để chơi với voi.
Eseva nayo assarathesupi.
The same method applies to horses and chariots.
Tương tự cũng áp dụng cho assarathesu (ngựa và xe).
Aṭṭhapadepi kīḷantīti ekekāya pantiyā aṭṭha aṭṭha padāni assāti aṭṭhapadaṃ, tasmiṃ aṭṭhapade.
They play on aṭṭhapada means on an aṭṭhapada, which has eight squares in each row.
Aṭṭhapadepi kīḷantī (chơi cờ tám ô) là chơi trên bàn cờ tám ô, mỗi hàng có tám ô.
Dasapadepi eseva nayo.
The same method applies to dasapada.
Dasapade (cờ mười ô) cũng tương tự.
Ākāsepīti aṭṭhapadadasapadesu viya ākāseyeva kīḷanti.
In the air means they play only in the air, as in aṭṭhapada and dasapada.
Ākāsepī (trên không) là chơi trên không, giống như trên bàn cờ tám ô và mười ô.
Parihārapathepīti bhūmiyaṃ nānāpathamaṇḍalaṃ katvā tattha pariharitabbapathaṃ pariharantā kīḷanti.
Parihārapathepi means they play by making various circular paths on the ground and going around the path that is to be circled.
Parihārapathepī (trên đường vòng) là chơi bằng cách vẽ các đường vòng khác nhau trên đất và di chuyển theo các đường đó.
Santikāyapi kīḷantīti santikakīḷāya kīḷanti, ekajjhaṃ ṭhapitā sāriyo vā pāsāṇasakkharāyo vā acālentā nakheneva apanenti ca upanenti ca.
Santikāyapi kīḷantī means they play the santika game, moving dice or small stones or pebbles that are placed together, away and closer with just a fingernail, without disturbing them.
Santikāyapi kīḷantī (chơi santikā) là chơi trò santikā, họ dùng móng tay để đẩy đi và kéo lại những quân cờ hoặc sỏi đá được đặt gần nhau mà không làm lay động chúng.
Sace tattha kāci calati, parājayo hotīti.
If any of them moves, it is a defeat.
Nếu có quân nào bị lay động, thì sẽ thua cuộc.
Khalikāyāti jūtaphalake pāsakakīḷāya kīḷanti.
Khalikāyā means they play a dice game on a gambling board.
Khalikāyā (chơi xúc xắc) là chơi xúc xắc trên bàn cờ.
Ghaṭikāyāti ghaṭikā vuccati dīghadaṇḍakena rassadaṇḍakaṃ paharaṇakīḷā, tāya kīḷanti.
Ghaṭikāyā means ghaṭikā is a game of striking a short stick with a long stick; they play that.
Ghaṭikāyā (chơi gậy) là trò chơi dùng gậy dài đánh gậy ngắn, họ chơi trò đó.
Salākahatthenāti lākhāya vā mañjaṭṭhiyā vā piṭṭhodakena vā salākahatthaṃ temetvā ‘‘kiṃ hotū’’ti bhūmiyaṃ vā bhittiyaṃ vā taṃ paharitvā hatthiassādirūpāni dassentā kīḷanti.
Salākahatthena means they moisten a stick with lac or madder or rice water, and striking it on the ground or a wall, they play by showing forms like elephants and horses, saying, "What should it be?"
Salākahatthenā (chơi vẽ bằng que) là nhúng que vào thuốc nhuộm (lākhā), hoặc cây manjaṭṭhi, hoặc nước gạo, rồi đánh que đó xuống đất hoặc tường, vẽ hình voi, ngựa, v.v., rồi chơi.
Akkhenāti guḷena.
Akkhena means with a ball.
Akkhenā (chơi bi) là chơi bằng viên bi.
Paṅkacīrenāti paṅkacīraṃ vuccati paṇṇanāḷikā, taṃ dhamantā kīḷanti.
Paṅkacīrena means paṅkacīra is a leaf-pipe; they play by blowing it.
Paṅkacīrenā (chơi ống bùn) là paṅkacīraṃ được gọi là ống lá, họ thổi ống đó rồi chơi.
Vaṅkakenāti gāmadārakānaṃ kīḷanakena khuddakanaṅgalena.
Vaṅkakena means with a small plough, a toy for village children.
Vaṅkakenā (chơi cày nhỏ) là chơi bằng cái cày nhỏ, đồ chơi của trẻ con làng quê.
Mokkhacikāyāti samparivattakakīḷāya, ākāse vā daṇḍaṃ gahetvā bhūmiyaṃ vā sīsaṃ ṭhapetvā heṭṭhupariyabhāvena parivattantā kīḷantīti vuttaṃ hoti.
Mokkhacikāyā means a somersault game, which is said to be playing by holding a stick in the air or placing the head on the ground and rolling over upside down.
Mokkhacikāyā (chơi lộn vòng) là trò chơi lộn vòng, nghĩa là chơi bằng cách cầm gậy trên không hoặc đặt đầu xuống đất và lộn vòng từ dưới lên trên.
Ciṅgulakenāti ciṅgulakaṃ vuccati tālapaṇṇādīhi kataṃ vātappahārena paribbhamanacakkaṃ, tena kīḷanti.
Ciṅgulakena means ciṅgulaka is a spinning wheel made of palm leaves, etc., that spins with the force of the wind; they play with that.
Ciṅgulakenā (chơi chong chóng) là ciṅgulakaṃ được gọi là chong chóng làm bằng lá thốt nốt, v.v., quay tròn theo gió, họ chơi bằng chong chóng đó.
Pattāḷhakenāti pattāḷhakaṃ vuccati paṇṇanāḷi, tāya vālikādīni minantā kīḷanti.
Pattāḷhakena means pattāḷhaka is a leaf-pipe; they play by measuring sand, etc., with it.
Pattāḷhakenā (chơi đo lường bằng lá) là pattāḷhakaṃ được gọi là ống lá, họ dùng ống đó để đo cát, v.v., rồi chơi.
Rathakenāti khuddakarathena.
Rathakena means with a small cart.
Rathakenā (chơi xe nhỏ) là chơi bằng xe nhỏ.
Dhanukenāti khuddakadhanunā.
Dhanukena means with a small bow.
Dhanukenā (chơi cung nhỏ) là chơi bằng cung nhỏ.
Akkharikāyāti akkharikā vuccati ākāse vā piṭṭhiyaṃ vā akkharajānanakīḷā, tāya kīḷanti.
Akkharikāyā means akkharikā is a game of recognizing letters in the air or on the back; they play that.
Akkharikāyā (chơi nhận biết chữ) là akkharikā được gọi là trò chơi nhận biết chữ trên không hoặc trên lưng, họ chơi trò đó.
Manesikāyāti manesikā vuccati manasā cintitajānanakīḷā, tāya kīḷanti.
Manesikāyā means manesikā is a game of knowing what is thought in the mind; they play that.
Manesikāyā (chơi đoán ý) là manesikā được gọi là trò chơi đoán điều đã nghĩ trong tâm, họ chơi trò đó.
Yathāvajjenāti yathāvajjaṃ vuccati kāṇakuṇikhujjādīnaṃ yaṃ yaṃ vajjaṃ, taṃ taṃ payojetvā dassanakīḷā, tāya kīḷanti.
Yathāvajjenā means yathāvajja is a game of showing the defects of the blind, the crippled, the hunchbacked, etc., by imitating them; they play that.
Yathāvajjenā (chơi mô phỏng khuyết tật) là yathāvajjaṃ được gọi là trò chơi mô phỏng các khuyết tật của người mù, người què, người gù, v.v., họ chơi trò đó.
Mukhabherikanti mukhasaddena bherī viya vādanaṃ.
Mukhabherikaṃ means making a sound like a drum with the mouth.
Mukhabherikaṃ (trống miệng) là dùng tiếng miệng đánh như trống.
Mukhālambaranti mukhānulittabherisaddakaraṇaṃ.
Mukhālambaraṃ means making a drum sound with the mouth smeared.
Mukhālambaraṃ (trống dán miệng) là tạo ra tiếng trống bằng cách dán miệng.
Mukhaḍiṇḍimakanti mukhena pahatabherisaddakaraṇaṃ.
Mukhaḍiṇḍimakaṃ means making a drum sound struck with the mouth.
Mukhaḍiṇḍimakaṃ (trống nhỏ miệng) là tạo ra tiếng trống nhỏ bằng miệng.
Mukhavalimakanti oṭṭhamaṃsaṃ jimhaṃ katvā saddakaraṇaṃ.
Mukhavalimakaṃ means making a sound by twisting the lip flesh.
Mukhavalimakaṃ (trống môi miệng) là tạo ra tiếng bằng cách làm méo môi.
‘‘Mukhatalika’’ntipi pāṭho, mukhaṃ parivattetvā dhamanaṃ.
"Mukhatalika" is also a reading, meaning blowing by twisting the mouth.
Cũng có bản đọc là ‘‘Mukhatalikaṃ’’, tức là thổi bằng cách xoay miệng.
Mukhabheruḷakanti mukhena bherivādanaṃ.
Mukhabheruḷakaṃ means playing a drum with the mouth.
Mukhabheruḷakaṃ (trống lớn miệng) là đánh trống bằng miệng.
Nāṭakanti abhinayaṃ dassetvā uggaṇhāpanaṃ.
Nāṭakaṃ means teaching by showing acting.
Nāṭakaṃ (kịch) là dạy bằng cách diễn xuất.
‘‘Naṭṭaka’’ntipi pāṭho.
"Naṭṭaka" is also a reading.
Cũng có bản đọc là ‘‘Naṭṭakaṃ’’.
Lāpanti ukkuṭṭhitakaraṇaṃ.
Lāpaṃ means making exclamations of joy.
Lāpaṃ (hò reo) là tạo ra tiếng hò reo.
Gītanti gāyanaṃ.
Gītaṃ means singing.
Gītaṃ (hát) là ca hát.
Davakammanti hassakīḷākaraṇaṃ.
Davakammaṃ means performing a playful game.
Davakammaṃ (hành động vui đùa) là hành động chơi đùa cười cợt.
Ayaṃ vācasikā khiḍḍāti ayaṃ kīḷā vācāya jātā vacīdvāre uppannā.
Ayaṃ vācasikā khiḍḍā means this game arises from speech, originating at the door of speech.
Ayaṃ vācasikā khiḍḍā (đây là trò chơi khẩu hành) là trò chơi này phát sinh từ lời nói, xuất hiện ở cửa khẩu.
Kesā ca massu cātiādīsu kesānaṃ kattarikāya ṭhānātirittāni akatvā kattarikāya chedanaṃ massūnaṃ dāṭhikaṃ ṭhapetvā kappāsanañca ekatovaṇḍikādi mālā ca mūlagandhādi gandhā ca chavikaraṇa vilepanā ca.
In Kesā ca massu cātiādīsu, it refers to cutting the hair with scissors without leaving it longer than appropriate, and for beards, keeping a goatee and shaving the rest, and garlands such as one-strand garlands made of cotton, and perfumes such as root-perfumes, and ointments for making the skin beautiful.
Trong Kesā ca massu cā (tóc và râu), v.v., là cắt tóc bằng kéo mà không để quá mức, cạo râu để lại ria mép, và vòng hoa (mālā) như vòng hoa một vành, v.v., hương liệu (gandhā) như hương gốc, v.v., và thuốc thoa (vilepanā) làm đẹp da.
Gīvādīsu piḷandhana ābharaṇā ca sīse paṭimuñcanapasādhana piḷandhanā ca sarīranivāsanavicitra vatthā ca saṃvelliyabandhanapasādhanañca.
And ornaments worn on the neck, etc., and adornments for the head, and various garments worn on the body, and adornments for tying up hair.
Trang sức (ābharaṇā) đeo ở cổ, v.v., và đồ trang điểm (piḷandhanā) đeo trên đầu, và y phục (vatthā) nhiều màu sắc mặc trên người, và đồ trang điểm (saṃvelliyabandhana) thắt bím.
‘‘Parāsana’’ntipi pāṭho.
"Parāsana" is also a reading.
Cũng có bản đọc là ‘‘Parāsanaṃ’’.
Sīsaveṭhanapaṭasaṅkhāta veṭhanañca.
And head-wrappings which are headbands.
Và khăn vấn (veṭhanañca) dùng để quấn đầu.
Nhāpananti tesaṃyeva dārakānaṃ gandhādīhi nhāpanaṃ.
Nhāpanaṃ means bathing those very children with perfumes, etc.
Nhāpanaṃ (tắm) là tắm cho những đứa trẻ đó bằng hương liệu, v.v.
Sambāhananti mahāmallānaṃ viya hatthapāde muggarādīhi paharitvā bāhuvaḍḍhanaṃ.
Sambāhanaṃ means strengthening the arms by striking the hands and feet with clubs, etc., like great wrestlers.
Sambāhanaṃ (đấm bóp) là đấm bóp tay chân bằng chùy, v.v., để làm tăng cơ bắp như các võ sĩ lớn.
Ādāsanti yaṃkiñci ādāsaṃ pariharituṃ na vaṭṭati.
Ādāsaṃ means it is not permissible to keep any mirror.
Ādāsaṃ (gương) là không được phép mang theo bất kỳ loại gương nào.
Añjanaṃ alaṅkārañjanameva.
Añjanaṃ refers only to ornamental collyrium.
Añjanaṃ (thuốc bôi mắt) là chỉ thuốc bôi mắt để trang điểm.
Mālāti baddhamālā vā abaddhamālā vā.
Mālā means either tied garlands or untied garlands.
Mālā (vòng hoa) là vòng hoa đã kết hoặc chưa kết.
Vilepananti yaṃkiñci chavirāgakaraṇaṃ.
Vilepana means any substance that colors the skin.
Vilepanaṃ (thuốc thoa) là bất cứ thứ gì làm da có màu.
Mukhacuṇṇakaṃ mukhalepananti mukhe kāḷapīḷakādīnaṃ haraṇatthāya mattikākakkaṃ denti.
Mukhacuṇṇakaṃ mukhalepana means they apply a clay paste to the face to remove blackheads and pimples.
Mukhacuṇṇakaṃ mukhalepanaṃ (bột thoa mặt, thuốc đắp mặt) là thoa bùn đất, v.v., lên mặt để loại bỏ mụn nhọt đen, v.v.
Tena lohite calite sāsapakakkaṃ denti, tena dose khādite tilakakkaṃ denti, tena lohite sannisinne haliddikakkaṃ denti, tena chavivaṇṇe ārūḷhe mukhacuṇṇakena mukhaṃ cuṇṇenti, taṃ sabbaṃ na vaṭṭati.
When the blood is agitated by it, they apply a mustard paste; when the blemish is removed by it, they apply a sesame paste; when the blood is settled by it, they apply a turmeric paste; when the skin color is improved by it, they powder the face with face powder. All that is not permissible.
Khi máu lưu chuyển thì cho bột mù tạt; khi các chất bất tịnh được tiêu hóa thì cho bột mè; khi máu lắng xuống thì cho bột nghệ; khi màu da đã lên thì dùng phấn thoa mặt. Tất cả những điều đó đều không được phép.
Hatthabandhādīsu hatthe vicitrasaṅkhakapālādīni bandhitvā vicaranti, taṃ vā aññaṃ vā sabbampi hatthābharaṇaṃ na vaṭṭati.
Among hatthabandhā and the like, people go about wearing various conch shells, bracelets, etc., on their hands. All such hand ornaments, or any other, are not permissible.
Trong các loại Hatthabandhā (trang sức tay), v.v., người ta đeo các loại vòng tay vỏ ốc, xương sọ, v.v. đủ màu sắc trên tay và đi lại. Tất cả những thứ đó hoặc bất kỳ đồ trang sức tay nào khác đều không được phép.
Apare sikhaṃ bandhitvā vicaranti, suvaṇṇacīrakamuttāvaḷiādīhi ca taṃ parikkhipanti, taṃ sabbaṃ na vaṭṭati.
Others go about with their hair tied up, and they adorn it with golden ornaments, pearl necklaces, and the like. All that is not permissible.
Những người khác thì búi tóc và đi lại, và họ trang trí tóc bằng các dải vàng, chuỗi ngọc trai, v.v. Tất cả những điều đó đều không được phép.
Apare catuhatthadaṇḍaṃ vā aññaṃ vā pana alaṅkatadaṇḍakaṃ gahetvā vicaranti, tathā itthipurisarūpādivicittaṃ bhesajjanāḷikaṃ suparikkhittaṃ vāmapasse olaggenti, apare anekacitrakosaṃ atitikhiṇaṃ asiṃ, pañcavaṇṇasuttasibbitaṃ makaradantakādivicittaṃ chattaṃ, suvaṇṇarajatādivicitrā morapiñchādiparikkhittā upāhanā, keci ratanamattāyāmaṃ caturaṅgulavitthataṃ kesantaparicchedaṃ dassetvā meghamukhe vijjulataṃ viya nalāṭe uṇhīsapaṭṭaṃ bandhitvā cūḷāmaṇiṃ dhārenti, cāmaravālabījaniṃ dhārenti, taṃ sabbaṃ na vaṭṭati.
Others go about carrying an ornamented staff, four cubits long or of another length. Similarly, they hang on their left side a beautifully decorated medicine tube, adorned with figures of men and women. Others carry a very sharp sword in a scabbard with many designs, an umbrella adorned with makara-teeth and woven with five-colored threads, sandals adorned with gold, silver, and peacock feathers. Some display a forehead band, the length of a jewel and four fingers wide, marking the hairline, like a flash of lightning in a cloud, and wear a crest-jewel. They carry a yak-tail whisk and a fan. All that is not permissible.
Những người khác thì cầm gậy dài bốn cubit hoặc bất kỳ cây gậy trang trí nào khác và đi lại; họ đeo một ống thuốc đủ màu sắc với hình tượng nam nữ, v.v. được trang trí kỹ lưỡng ở bên trái; những người khác thì đeo một thanh kiếm sắc bén với vỏ bọc đủ màu sắc; một chiếc dù được thêu bằng chỉ năm màu và trang trí bằng ngà voi cá sấu, v.v.; những đôi dép được trang trí bằng vàng, bạc, v.v. và được tô điểm bằng lông công, v.v. Một số người đeo một dải khăn đội đầu trên trán, có chiều dài bằng một viên ngọc quý và rộng bốn ngón tay, để lộ đường chân tóc, giống như một tia chớp trên miệng mây, và đeo một viên ngọc trên búi tóc. Họ cầm quạt lông đuôi bò yak. Tất cả những điều đó đều không được phép.
Āthabbaṇikāti parūpaghātamantajānanakā.
Āthabbaṇikā means those who know spells for harming others.
Āthabbaṇikā (những người sử dụng thần chú Atharva) nghĩa là những người biết thần chú gây hại cho người khác.
Āthabbaṇaṃ payojentīti āthabbaṇikā kira sattāhaṃ aloṇakaṃ bhuñjitvā dabbe attharitvā pathaviyaṃ sayamānā tapaṃ caritvā sattame divase susānabhūmiṃ sajjetvā sattame pade ṭhatvā hatthaṃ vaṭṭetvā vaṭṭetvā mukhena vijjaṃ parijappanti, atha tesaṃ kammaṃ samijjhati.
Āthabbaṇaṃ payojentī means, it is said, that the Atharvaṇikas, after eating salt-free food for seven days, sleeping on a mat spread on the ground, and practicing austerities, on the seventh day prepare a cremation ground, stand on the seventh step, and repeatedly turn their hands while murmuring spells with their mouths. Then their work succeeds.
Āthabbaṇaṃ payojentī (họ sử dụng thần chú Atharva) nghĩa là những người sử dụng thần chú Atharva được cho là ăn thức ăn không muối trong bảy ngày, nằm trên cỏ trên đất, thực hành khổ hạnh, và vào ngày thứ bảy, họ chuẩn bị một bãi tha ma, đứng ở bước thứ bảy, vung tay lặp đi lặp lại thần chú bằng miệng, sau đó công việc của họ thành công.
Evarūpaṃ sandhāya ‘‘āthabbaṇaṃ payojentī’’ti āha.
It is with reference to such practices that it is said, "āthabbaṇaṃ payojentī."
Nói đến loại này, nên nói ‘‘āthabbaṇaṃ payojentī’’ (họ sử dụng thần chú Atharva).
Tattha payojentīti yuttappayuttā honti.
There, payojentī means they are engaged in, they employ.
Ở đó, payojentī (họ sử dụng) nghĩa là họ được sử dụng một cách thích hợp.
Nagare vā ruddheti nagare samantato rundhitvā āvaritvā gahite.
Nagare vā ruddhe means when a city is surrounded, besieged, and captured from all sides.
Nagare vā ruddhe (hoặc khi thành phố bị bao vây) nghĩa là khi thành phố bị bao vây và chiếm giữ từ mọi phía.
Saṅgāme vā paccupaṭṭhiteti raṇe upagantvā ṭhite.
Saṅgāme vā paccupaṭṭhite means when a battle is imminent, standing ready for war.
Saṅgāme vā paccupaṭṭhite (hoặc khi chiến trận đã đến gần) nghĩa là khi chiến trận đã đến gần.
Paccatthikesu paccāmittesūti paṭāṇībhūtesu verīsu.
Paccatthikesu paccāmittesū means among hostile enemies.
Paccatthikesu paccāmittesū (đối với kẻ thù, đối với địch quân) nghĩa là đối với kẻ thù đã trở thành đối thủ.
Ītiṃ uppādentīti sarīracalanaṃ kampanaṃ, tassa uppādanaṃ karonti.
Ītiṃ uppādentī means they cause bodily trembling, shaking.
Ītiṃ uppādentī (họ gây ra tai họa) nghĩa là họ gây ra sự rung động, chấn động cơ thể.
Upaddavanti kāyapīḷanaṃ karonti.
Upaddava means they cause bodily pain.
Upaddavaṃ (sự tai họa) nghĩa là họ gây ra sự đau đớn về thể xác.
Roganti byādhiṃ.
Roga means sickness.
Rogaṃ (bệnh tật) nghĩa là bệnh tật.
Pajjarakanti jaraṃ.
Pajjaraka means fever.
Pajjarakaṃ (sự sốt) nghĩa là sốt.
Sūlanti uddhumātakaṃ.
Sūla means flatulence.
Sūlaṃ (đau quặn) nghĩa là chướng bụng.
Visūcikanti vijjhanaṃ.
Visūcika means piercing pain.
Visūcikaṃ (đau bụng dữ dội) nghĩa là đau nhói.
Pakkhandikanti lohitapakkhandikaṃ.
Pakkhandika means bloody dysentery.
Pakkhandikaṃ (kiết lỵ) nghĩa là kiết lỵ ra máu.
Karontīti uppādenti.
Karontī means they produce.
Karontī (họ gây ra) nghĩa là họ tạo ra.
Supinapāṭhakāti supinabyākaraṇakā.
Supinapāṭhakā means dream interpreters.
Supinapāṭhakā (những người giải mộng) nghĩa là những người giải thích giấc mơ.
Ādisantīti byākaronti.
Ādisantī means they interpret.
Ādisantī (họ giải thích) nghĩa là họ giải thích.
Yo pubbaṇhasamayaṃ supinaṃ passatītiādīsu accantasaṃyoge upayogavacanaṃ, pubbaṇhasamayeti attho.
In yo pubbaṇhasamayaṃ supinaṃ passatī and the like, it is a statement of usage in the sense of absolute connection, meaning "in the morning time."
Trong Yo pubbaṇhasamayaṃ supinaṃ passatī (người nào thấy giấc mơ vào buổi sáng sớm), v.v., đây là cách dùng từ chỉ sự liên tục tuyệt đối, có nghĩa là vào buổi sáng sớm.
Evaṃ vipāko hotīti iṭṭhāniṭṭhavasena evarūpo vipāko hoti.
Evaṃ vipāko hotī means such a result occurs, whether desirable or undesirable.
Evaṃ vipāko hotī (quả báo sẽ như vậy) nghĩa là quả báo sẽ như vậy, tùy theo điều tốt hay điều xấu.
Avakujja nipannoti adhomukho hutvā nipanno passati.
Avakujja nipanno means lying face down, one sees a dream.
Avakujja nipanno (nằm úp mặt xuống) nghĩa là nằm úp mặt xuống và thấy.
Evaṃ supinapāṭhakā supinaṃ ādisanti.
Thus, dream interpreters interpret dreams.
Như vậy, những người giải mộng giải thích giấc mơ.
Tañca pana supinaṃ passanto catūhi kāraṇehi passati dhātukkhobhato vā anubhūtapubbato vā devatopasaṃhārato vā pubbanimittato vāti.
And one sees a dream due to four causes: disturbance of elements, previous experience, intervention of deities, or a premonitory sign.
Và người ta thấy giấc mơ do bốn nguyên nhân: do sự xáo trộn của các yếu tố, do những gì đã từng trải nghiệm trước đây, do sự hiển linh của chư thiên, hoặc do điềm báo trước.
Tattha pittādīnaṃ khobhakaraṇapaccayayogena khubhitadhātuko dhātukkhobhato supinaṃ passati, passanto ca nānāvidhaṃ supinaṃ passati.
Therein, one whose elements are disturbed by the combination of factors that disturb bile, etc., sees a dream due to disturbance of elements, and seeing, sees various kinds of dreams.
Ở đó, người có các yếu tố bị xáo trộn do các điều kiện gây ra sự xáo trộn của mật, v.v., thấy giấc mơ dhātukkhobhato (do sự xáo trộn của các yếu tố), và khi thấy thì thấy nhiều loại giấc mơ khác nhau.
Anubhūtapubbato passanto pubbe anubhūtapubbaṃ ārammaṇaṃ passati.
Seeing due to previously experienced things, one sees an object previously experienced.
Người thấy giấc mơ anubhūtapubbato (do những gì đã từng trải nghiệm trước đây) thì thấy những đối tượng đã từng trải nghiệm trước đây.
Devatopasaṃhārato passanto devatānaṃ ānubhāvena ārammaṇāni passati.
Seeing due to the influence of devas, one sees objects by the power of devas.
Người thấy giấc mơ devatopasaṃhārato (do sự hiển linh của chư thiên) thì thấy các đối tượng do năng lực của chư thiên.
Pubbanimittato passanto puññāpuññavasena uppajjitukāmassa atthassa vā anatthassa vā pubbanimittabhūtaṃ supinaṃ passati.
Seeing due to a premonitory sign, one sees a dream that is a premonitory sign of a desirable or undesirable thing that is about to arise, according to merit or demerit.
Người thấy giấc mơ pubbanimittato (do điềm báo trước) thì thấy giấc mơ là điềm báo trước cho một điều lợi hay hại sắp xảy ra, tùy theo phước hay bất phước.
Tattha yaṃ dhātukkhobhato anubhūtapubbato ca supinaṃ passati, na taṃ saccaṃ hoti.
Therein, a dream one sees due to disturbance of elements or due to previously experienced things is not true.
Trong đó, giấc mơ thấy do sự xáo trộn của các yếu tố và do những gì đã từng trải nghiệm trước đây thì không phải là thật.
Yaṃ devatopasaṃhārato passati, taṃ saccaṃ vā hoti alikaṃ vā.
A dream one sees due to the influence of devas may be true or false.
Giấc mơ thấy do sự hiển linh của chư thiên thì có thể thật hoặc giả.
Kuddhā hi devatā upāyena vināsetukāmā viparītampi katvā dassenti.
For angry devas, wishing to destroy by stratagem, show things even in reverse.
Vì chư thiên khi nổi giận, muốn hủy hoại bằng mưu mẹo, cũng có thể cho thấy những điều ngược lại.
Yaṃ pana pubbanimittato passati, taṃ ekantasaccameva hoti.
However, a dream one sees due to a premonitory sign is absolutely true.
Nhưng giấc mơ thấy do điềm báo trước thì hoàn toàn là thật.
Etesaṃ catunnaṃ mūlakāraṇānaṃ saṃsaggabhedatopi supinabhedo hotiyeva.
There is also a difference in dreams due to the combination and distinction of these four root causes.
Sự khác biệt của giấc mơ cũng phát sinh từ sự kết hợp và phân biệt của bốn nguyên nhân gốc này.
Tañca panetaṃ catubbidhaṃ supinaṃ sekkhaputhujjanāva passanti appahīnavipallāsattā.
And these four kinds of dreams are seen only by trainees and ordinary people, because their perversions are not abandoned.
Và bốn loại giấc mơ này chỉ được thấy bởi những người hữu học (sekkhā) và phàm phu (puthujjanā) vì họ chưa đoạn trừ được sự sai lầm.
Asekkhā na passanti pahīnavipallāsattā.
Asekkhā do not see them, because their perversions are abandoned.
Những bậc vô học (asekhā) không thấy vì họ đã đoạn trừ được sự sai lầm.
Kiṃ panetaṃ passanto sutto passati, udāhu paṭibuddho, udāhu neva sutto na paṭibuddhoti?
Does one who sees such a dream see it while asleep, or awake, or neither asleep nor awake?
Vậy, người ta thấy giấc mơ khi ngủ, hay khi thức, hay không ngủ cũng không thức?
Kiñcettha – yadi tāva sutto passati, abhidhammavirodho āpajjati.
And what then? If one sees it while asleep, there would be a contradiction with the Abhidhamma.
Và điều gì ở đây – nếu người ta thấy khi ngủ, thì sẽ mâu thuẫn với Abhidhamma.
Bhavaṅgacittena hi supati, taṃ rūpanimittādiārammaṇaṃ rāgādisampayuttaṃ vā na hoti, supinaṃ passantassa ca īdisāni cittāni uppajjanti.
For one sleeps with the bhavaṅga-citta, which is not associated with objects like rūpa-nimitta or with defilements like rāga, but such cittas arise in one who sees a dream.
Vì người ta ngủ với tâm bhavaṅga (tâm hộ kiếp), tâm đó không phải là đối tượng của sắc tướng, v.v., cũng không liên hệ với tham ái, v.v., nhưng khi thấy giấc mơ thì những tâm như vậy phát sinh.
Atha paṭibuddho passati, vinayavirodho āpajjati.
If one sees it while awake, there would be a contradiction with the Vinaya.
Nếu người ta thấy khi thức, thì sẽ mâu thuẫn với Vinaya.
Yañhi paṭibuddho passati, taṃ sabbohārikacittena passati, sabbohārikacittena ca kate vītikkame anāpatti nāma natthi, supinaṃ passantena pana kate vītikkame ekantaṃ anāpatti eva.
For what one sees while awake, one sees with a conventional citta, and there is no such thing as non-offence for transgressions committed with a conventional citta, whereas for transgressions committed while seeing a dream, there is absolutely no offence.
Vì điều mà người thức thấy, người đó thấy bằng tâm thông thường (sabbōhārikacitta), và khi phạm lỗi bằng tâm thông thường thì không có trường hợp nào là không phạm tội, nhưng khi phạm lỗi trong giấc mơ thì chắc chắn là không phạm tội.
Atha neva sutto na paṭibuddho passati, ko nāma passati.
If one sees it neither asleep nor awake, who then sees it?
Nếu người ta thấy khi không ngủ cũng không thức, thì ai là người thấy?
Evañca sati supinassa abhāvova āpajjati, na abhāvo.
And if that were the case, the non-existence of dreams would follow, but it does not follow.
Và nếu vậy, thì giấc mơ sẽ không tồn tại, nhưng nó không phải là không tồn tại.
Yasmā kapiniddāpareto passati.
Because one sees it when overcome by monkey-sleep.
Vì người ta thấy khi bị giấc ngủ khỉ chi phối.
Vuttañhetaṃ – ‘‘majjhūpagato, mahārāja, kapiniddāpareto supinaṃ passatī’’ti (mi. pa. 5.3.5).
For it has been said: “One who is in the middle state, O great king, overcome by monkey-sleep, sees a dream” (Mil. 5.3.5).
Điều này đã được nói: ‘‘Đại vương, người bị giấc ngủ khỉ chi phối thấy giấc mơ’’ (Mi. Pa. 5.3.5).
Kapiniddāparetoti makkaṭaniddāya yutto.
Overcome by monkey-sleep means endowed with the sleep of a monkey.
Kapiniddāpareto (bị giấc ngủ khỉ chi phối) nghĩa là bị chi phối bởi giấc ngủ khỉ.
Yathā hi makkaṭassa niddā lahuparivattā hoti, evaṃ yā niddā punappunaṃ kusalādicittavokiṇṇattā lahuviparivattā.
Just as a monkey's sleep is light and easily disturbed, so too is the sleep that is light and easily disturbed due to being interspersed repeatedly with wholesome etc. cittas.
Như giấc ngủ của loài khỉ thay đổi nhanh chóng, thì giấc ngủ nào thay đổi nhanh chóng do liên tục xen kẽ với các tâm thiện, v.v.
Yassā pavattiyaṃ punappunaṃ bhavaṅgato uttaraṇaṃ hoti, tāya yutto supinaṃ passati.
One sees a dream when endowed with that state of sleep during which there is repeated emergence from bhavaṅga.
Người ta thấy giấc mơ khi bị chi phối bởi giấc ngủ mà trong đó có sự nổi lên liên tục từ tâm hộ kiếp.
Tenāyaṃ supino kusalopi hoti akusalopi abyākatopi.
Therefore, this dream can be wholesome, unwholesome, or indeterminate.
Do đó, giấc mơ này có thể là thiện, bất thiện hoặc vô ký.
Tattha supinante cetiyavandanadhammassavanadhammadesanādīni karontassa kusalo, pāṇātipātādīni karontassa akusalo, dvīhi antehi mutto āvajjanatadārammaṇakkhaṇe abyākatoti veditabbo.
Therein, it should be understood that it is wholesome for one who performs acts like venerating a cetiya, listening to Dhamma, or teaching Dhamma in a dream; unwholesome for one who performs acts like killing living beings; and indeterminate during the moments of advertence and apprehension of the object, being free from both extremes.
Trong đó, giấc mơ là thiện khi người mơ thực hiện việc lễ bái tháp, nghe Pháp, thuyết Pháp, v.v.; là bất thiện khi thực hiện việc sát sinh, v.v.; và được biết là vô ký vào khoảnh khắc chú ý và đối tượng của nó, thoát khỏi hai cực đoan.
Svāyaṃ dubbalavatthukattā cetanāya paṭisandhiṃ ākaḍḍhituṃ asamattho, pavatte pana aññehi kusalākusalehi upatthambhito vipākaṃ deti.
Since its basis is weak, this volition is unable to draw forth rebirth-linking, but in the course of existence, being supported by other wholesome and unwholesome actions, it yields results.
Và giấc mơ này, do có nền tảng yếu ớt, không thể kéo theo sự tái tục của ý chí, nhưng trong quá trình diễn tiến, nó cho ra quả báo khi được các nghiệp thiện và bất thiện khác hỗ trợ.
Maṇilakkhaṇādīsu evarūpo maṇi pasattho, evarūpo apasattho, sāmino ārogyaissariyādīnaṃ hetu hoti, na hotīti evaṃ vaṇṇasaṇṭhānādivasena maṇiādīnaṃ lakkhaṇaṃ ādisantīti attho.
In gem characteristics, etc., the meaning is that they describe the characteristics of gems, etc., based on color, shape, etc., saying, "A gem of this kind is auspicious, one of that kind is inauspicious; it is or is not a cause of health, prosperity, etc., for the owner."
Trong Maṇilakkhaṇā (các dấu hiệu của ngọc báu), v.v., nghĩa là họ giải thích các dấu hiệu của ngọc báu, v.v. theo màu sắc, hình dạng, v.v., ví dụ: loại ngọc báu này là tốt lành, loại này là không tốt lành, nó là nguyên nhân của sức khỏe, quyền lực, v.v. cho chủ nhân, hay không phải.
Tattha āvudhalakkhaṇanti ṭhapetvā asiādīni avasesaṃ āvudhaṃ.
Therein, weapon characteristics refer to weapons other than swords, etc.
Ở đó, āvudhalakkhaṇaṃ (dấu hiệu của vũ khí) là các loại vũ khí còn lại, ngoại trừ kiếm, v.v.
Itthilakkhaṇādīnipi yamhi kule itthipurisādayo vasanti, tassa vuddhihānivaseneva veditabbāni.
Woman characteristics, etc., should also be understood in terms of the growth or decline of the family in which women, men, etc., reside.
Itthilakkhaṇādīnipi (các dấu hiệu của phụ nữ), v.v. cũng nên được hiểu theo sự thịnh suy của gia đình nơi phụ nữ, đàn ông, v.v. sinh sống.
Ajalakkhaṇādīsu pana ‘‘evarūpānaṃ ajādīnaṃ maṃsaṃ khāditabbaṃ, evarūpānaṃ na khāditabba’’nti ayampi viseso veditabbo.
In goat characteristics, etc., this distinction should also be understood: "The flesh of goats of this kind is to be eaten, the flesh of those of that kind is not to be eaten."
Trong Ajalakkhaṇā (các dấu hiệu của dê), v.v. thì cũng nên hiểu sự khác biệt này: ‘‘thịt của loại dê này nên ăn, thịt của loại này không nên ăn’’.
Api cettha godhāya lakkhaṇe cittakammapiḷandhanādīsupi ‘‘evarūpāya godhāya sati idaṃ nāma hotī’’ti ayampi viseso veditabbo.
Moreover, in the characteristics of the monitor lizard, regarding ornamental decorations, etc., this distinction should also be understood: "If a monitor lizard of this kind is present, such and such a thing happens."
Hơn nữa, trong dấu hiệu của kỳ đà, ngay cả trong việc trang trí bằng tranh vẽ, v.v., cũng nên hiểu sự khác biệt này: ‘‘khi có kỳ đà như vậy thì điều này sẽ xảy ra’’.
Kaṇṇikālakkhaṇaṃ piḷandhanakaṇṇikāyapi gehakaṇṇikāyapi vasena veditabbaṃ.
Earring characteristics should be understood in terms of both ornamental earrings and house eaves.
Kaṇṇikālakkhaṇaṃ (dấu hiệu của đỉnh) cũng nên được hiểu theo đỉnh trang sức và đỉnh nhà.
Kacchapalakkhaṇampi godhalakkhaṇasadisameva.
Tortoise characteristics are similar to monitor lizard characteristics.
Kacchapalakkhaṇaṃ (dấu hiệu của rùa) cũng tương tự như dấu hiệu của kỳ đà.
Migalakkhaṇaṃ sabbasaṅgāhikaṃ sabbacatuppadānaṃ lakkhaṇavasena vuttaṃ.
Animal characteristics are spoken of as general, referring to the characteristics of all quadrupeds.
Migalakkhaṇaṃ (dấu hiệu của thú rừng) được nói chung cho tất cả các loài thú bốn chân theo dấu hiệu của chúng.
Evaṃ lakkhaṇapāṭhakā lakkhaṇaṃ ādisantīti evaṃ lakkhaṇasatthavācakā lakkhaṇaṃ ādisanti kathenti.
"Thus, those who read marks declare marks" means thus, those who recite the science of marks declare and explain marks.
Evaṃ lakkhaṇapāṭhakā lakkhaṇaṃ ādisantī (những người giải thích dấu hiệu giải thích dấu hiệu như vậy) nghĩa là những người giảng dạy khoa học về dấu hiệu giải thích, nói về dấu hiệu như vậy.
Nakkhattānīti kattikādīni aṭṭhavīsati nakkhattāni.
"Nakkhattāni" refers to the twenty-eight constellations, such as Katthikā.
Nakkhattānī (các chòm sao) nghĩa là hai mươi tám chòm sao như Krittikā (Kattikā), v.v.
Iminā nakkhattena gharappaveso kātabboti gehappavesamaṅgalaṃ kātabbaṃ.
"By this constellation, the house-entering ceremony should be performed" means the house-entering ceremony should be performed.
Với chòm sao này, việc vào nhà phải được thực hiện nghĩa là lễ nhập trạch phải được thực hiện.
Makuṭaṃ bandhitabbanti pasādhanamaṅgalaṃ kātabbaṃ.
"A crown should be bound" means the adornment ceremony should be performed.
Vương miện phải được đội nghĩa là lễ trang sức phải được thực hiện.
Vāreyyanti ‘‘imassa dārakassa asukakulato asukanakkhattena dārikaṃ ānethā’’ti āvāhakaraṇañca ‘‘imaṃ dārikaṃ asukassa nāma dārakassa asukanakkhattena detha, evaṃ etesaṃ vuḍḍhi bhavissatī’’ti vivāhakaraṇañca vatvā vāreyyasaṅkhātaṃ āvāhavivāhamaṅgalaṃ kātabbanti ādisanti.
"Vāreyya" means they declare that the āvāha (bringing a bride) and vivāha (giving a bride) ceremonies, called vāreyya, should be performed, saying, "Bring a girl for this boy from such-and-such a family by such-and-such a constellation," and "Give this girl to such-and-such a boy by such-and-such a constellation; thus, there will be prosperity for them."
Vāreyya (cầu hôn/hứa gả) nghĩa là, nói rằng: “Hãy mang cô gái từ gia đình kia đến cho đứa trẻ này vào chòm sao kia” là việc cưới vợ, và “Hãy gả cô gái này cho đứa trẻ tên kia vào chòm sao kia, như vậy chúng sẽ có sự tăng trưởng” là việc gả chồng, họ chỉ ra rằng lễ cưới hỏi, tức Āvāhavivāhamaṅgala, phải được thực hiện.
Bījanīhāroti bījānaṃ vappatthāya bahi nīharaṇaṃ.
"Bījanīhāro" (taking out seeds) means taking seeds out for sowing.
Bījanīhāro là việc mang hạt giống ra ngoài để gieo.
‘‘Niharo’’tipi pāḷi.
"Niharo" is also a Pali reading.
Hoặc Pali là “Niharo”.
Migavākkanti idaṃ sabbasaṅgāhikanāmaṃ, sabbasakuṇacatuppadānaṃ rutañāṇavaseneva vuttaṃ.
"Migavākka" (animal cries) is a comprehensive term, spoken with reference to the knowledge of the cries of all birds and quadrupeds.
Migavākka là một tên gọi chung, được nói đến chỉ dựa vào sự hiểu biết tiếng kêu của tất cả chim chóc và động vật bốn chân.
Migavākkapāṭhakāti sakuntacatuppadānaṃ saddabyākaraṇakā.
"Migavākkapāṭhakā" means those who interpret the sounds of birds and quadrupeds.
Migavākkapāṭhakā là những người giải thích tiếng kêu của chim chóc và động vật bốn chân.
Migavākkaṃ ādisantīti tesaṃ saddaṃ sutvā byākaronti.
"Migavākkaṃ ādisantī" means they interpret their sounds after hearing them.
Migavākkaṃ ādisantī nghĩa là nghe tiếng kêu của chúng và giải thích.
Rutanti saddaṃ.
"Ruta" means sound.
Ruta nghĩa là tiếng kêu.
‘‘Ruda’’nti vā pāḷi.
"Ruda" is also a Pali reading.
Hoặc Pali là “Ruda”.
Vassitanti vācaṃ.
"Vassita" means speech.
Vassita nghĩa là giọng nói.
Gabbhakaraṇīyāti vinassamānassa gabbhassa puna avināsāya osadhadānena gabbhasaṇṭhānakārakā.
"Gabbhakaraṇīyā" means those who stabilize a perishing embryo by giving medicine to prevent its destruction.
Gabbhakaraṇīyā là những người thực hiện việc giữ thai bằng cách cho thuốc để thai không bị hư hoại lần nữa.
Gabbho hi vātena pāṇakehi kammunā cāti tīhi kāraṇehi vinassati.
An embryo perishes due to three causes: wind, parasites, and kamma.
Thai nhi có thể bị hư hoại do ba nguyên nhân: gió, vi trùng và nghiệp.
Tattha vātena vinassante vātavināsanaṃ sītalaṃ bhesajjaṃ deti.
If it perishes due to wind, one gives cooling medicine to counteract the wind.
Trong đó, khi thai bị hư hoại do gió, họ cho thuốc làm mát để tiêu trừ gió.
Pāṇakehi vinassante pāṇakānaṃ paṭikammaṃ karoti.
If it perishes due to parasites, one treats the parasites.
Khi thai bị hư hoại do vi trùng, họ thực hiện các biện pháp chống vi trùng.
Kammunā vinassante pana buddhāpi paṭibāhituṃ na sakkonti.
However, if it perishes due to kamma, even Buddhas cannot prevent it.
Tuy nhiên, khi thai bị hư hoại do nghiệp, ngay cả các vị Phật cũng không thể ngăn cản.
Tasmā na taṃ idha gahitaṃ.
Therefore, that is not included here.
Vì vậy, điều đó không được đề cập ở đây.
Sālākiyanti salākavejjakammaṃ.
"Sālākiya" means eye surgery.
Sālākiya là nghề thầy thuốc chuyên về mắt (salākavejjakamma).
Sallakattiyanti sallakattavejjakammaṃ.
"Sallakattiya" means surgery.
Sallakattiya là nghề thầy thuốc phẫu thuật (sallakattavejjakamma).
Kāyatikicchanti mūlabhesajjādīni yojetvā kāyatikicchavejjakammaṃ.
"Kāyatikiccha" means general medicine, combining root medicines and so forth.
Kāyatikiccha là nghề thầy thuốc chữa bệnh thân (kāyatikicchavejjakamma) bằng cách kết hợp các loại thuốc gốc và các loại khác.
Bhūtiyanti bhūtavejjakammaṃ.
"Bhūtiya" means exorcism.
Bhūtiya là nghề thầy thuốc chữa bệnh do quỷ thần (bhūtavejjakamma).
Komārabhaccanti komārakavejjakammaṃ.
"Komārabhacca" means pediatrics.
Komārabhacca là nghề thầy thuốc nhi khoa (komārakavejjakamma).
Kuhāti vimhāpakā.
"Kuhā" means deceivers.
Kuhā là những người lừa dối.
Thaddhāti dārukkhandhaṃ viya thaddhasarīrā.
"Thaddhā" means having a stiff body like a log.
Thaddhā là những người có thân thể cứng nhắc như khúc gỗ.
Lapāti paccayapaṭibaddhavacanakā.
"Lapā" means those whose speech is dependent on gain.
Lapā là những người nói những lời phụ thuộc vào lợi lộc.
Siṅgiti maṇḍanapakatikā.
"Siṅgi" means those who are naturally adorned.
Siṅgi là những người có thói quen trang điểm.
Unnaḷāti uggatamānanaḷā.
"Unnaḷā" means those whose pride is elevated.
Unnaḷā là những người có sự kiêu mạn nổi lên.
Asamāhitāti upacārappanāsamādhivirahitā.
"Asamāhitā" means those devoid of access and absorption concentration.
Asamāhitā là những người thiếu định Upacāra và Appanā.
Ye kayavikkayā vinaye paṭikkhittāti ye dānapaṭiggahaṇavasena kayavikkayasikkhāpade (pārā. 593 ādayo) na vaṭṭatīti paṭikkhittā, idhādhippetaṃ kayavikkayaṃ dassetuṃ ‘‘pañcannaṃ saddhiṃ pattaṃ vā cīvaraṃ vā’’tiādimāha.
"Those transactions that are forbidden in the Vinaya" refers to those forbidden as "not permissible" in the training rule concerning transactions (Pārā. 593 ff.) by way of giving and receiving; to show the intended transaction here, it states, "with five, a bowl or a robe," and so forth.
Những việc mua bán bị cấm trong Vinaya nghĩa là những việc bị cấm trong giới điều về mua bán và nhận cúng dường (Pārā. 593 trở đi) là không được phép. Để chỉ ra việc mua bán được đề cập ở đây, Đức Phật đã nói “cùng với năm vị, y bát hay” và những điều tương tự.
Tattha pañcannaṃ saddhinti pañcahi sahadhammikehi saha.
Therein, "with five" means with five co-religionists.
Trong đó, cùng với năm vị nghĩa là cùng với năm vị đồng phạm hạnh.
Pañca sahadhammikā nāma bhikkhubhikkhunīsikkhamānasāmaṇerasāmaṇeriyo.
The five co-religionists are bhikkhus, bhikkhunīs, sikkhamānās, sāmaṇeras, and sāmaṇerīs.
Năm vị đồng phạm hạnh là Tỳ khưu, Tỳ khưu ni, Sa-môn ni học giới, Sa-di và Sa-di ni.
Vañcaniyaṃ vāti paṭirūpakaṃ dassetvā vañcaniyaṃ vā.
"Or deceptively" means deceptively by showing a counterfeit.
Vañcaniyaṃ vā nghĩa là lừa dối bằng cách trình bày một thứ giả mạo.
Udayaṃ vā patthayantoti vuḍḍhiṃ patthento vā.
"Or desiring gain" means desiring profit.
Udayaṃ vā patthayanto nghĩa là mong muốn sự tăng trưởng.
Parivattetīti parivattanaṃ karoti.
"Parivatteti" means he exchanges.
Parivattetī nghĩa là thực hiện sự trao đổi.
Iddhimantoti ijjhanapabhāvavanto.
"Iddhimanto" means those endowed with power to succeed.
Iddhimanto là những người có thần thông.
Dibbacakkhukāti dibbasadisañāṇacakkhukā.
"Dibbacakkhukā" means those with a knowledge-eye like a divine eye.
Dibbacakkhukā là những người có nhãn kiến giống như mắt trời.
Atha vā dibbavihārasannissayena laddhañāṇacakkhukā.
Alternatively, those who have obtained the knowledge-eye through the support of a divine abiding (brahmavihāra).
Hoặc là những người có nhãn kiến đạt được nhờ vào sự nương tựa vào các cõi trời.
Paracittavidunoti attano cittena paresaṃ cittajānanakā.
"Paracittaviduno" means those who know the minds of others with their own minds.
Paracittaviduno là những người biết tâm của người khác bằng tâm của mình.
Te dūratopi passantīti ekayojanatopi yojanasatatopi yojanasahassatopi yojanasatasahassatopi cakkavāḷatopi dvetīṇicattāripañcadasavīsaticattālīsasahassatopi tato atirekatopi cakkavāḷato passanti dakkhanti.
"They see even from afar" means they see from one yojana, from a hundred yojanas, from a thousand yojanas, from a hundred thousand yojanas, from one world-system, from two, three, four, five, ten, twenty, forty thousand world-systems, and even from beyond that world-system.
Họ nhìn thấy từ xa nghĩa là họ nhìn thấy từ khoảng cách một dojana, một trăm dojana, một ngàn dojana, một trăm ngàn dojana, từ một luân vũ, từ hai, ba, bốn, năm, mười, hai mươi, bốn mươi ngàn luân vũ, hoặc từ khoảng cách xa hơn nữa.
Āsannāpi na dissantīti samīpe ṭhitāpi nisinnāpi na paññāyanti.
"Even those nearby are not seen" means even those standing or sitting close by are not perceived.
Ngay cả những người ở gần cũng không được nhìn thấy nghĩa là những người đang đứng hoặc ngồi gần cũng không được nhận biết.
Cetasāpi cittaṃ pajānantīti attano cittenāpi paresaṃ cittaṃ pajānanti.
"They know the mind even by mind" means they know the minds of others even with their own minds.
Biết tâm của người khác bằng tâm của mình nghĩa là họ biết tâm của người khác bằng tâm của mình.
Devatāpi kho santi iddhimantiniyoti devatāpi evaṃ saṃvijjanti ijjhanapabhāvavantiniyo.
"There are indeed deities who are endowed with psychic power" means deities also exist in this way, endowed with the power of accomplishment.
Cũng có các vị trời có thần thông nghĩa là cũng có những vị trời có thần thông như vậy.
Paracittaviduniyoti paresaṃ cittaṃ jānantiyo.
"Paracittaviduniyo" means those who know the minds of others.
Paracittaviduniyo là những vị biết tâm của người khác.
Oḷārikehi vā kilesehīti kāyaduccaritādikehi vā upatāpehi.
"Or with coarse defilements" means with afflictions such as misconduct by body.
Oḷārikehi vā kilesehī nghĩa là do những phiền não thô thiển như thân ác hạnh và những điều tương tự.
Majjhimehi vāti kāmavitakkādikehi vā.
"Or with medium ones" means with sensual thoughts and so forth.
Majjhimehi vā nghĩa là do những phiền não trung bình như tầm dục và những điều tương tự.
Sukhumehi vāti ñātivitakkādikehi vā.
"Or with subtle ones" means with thoughts about relatives and so forth.
Sukhumehi vā nghĩa là do những phiền não vi tế như tầm thân quyến và những điều tương tự.
Kāyaduccaritādayo kammapathavasena, kāmavitakkādayo vaṭṭamūlakakilesavasena veditabbā.
Misconduct by body and so forth should be understood in terms of kammapatha, and sensual thoughts and so forth should be understood in terms of defilements that are the root of the cycle of existence.
Thân ác hạnh và các điều tương tự nên được hiểu theo cách của nghiệp đạo; tầm dục và các điều tương tự nên được hiểu theo cách của các phiền não gốc rễ của vòng luân hồi.
Amarattāya vitakko, amaro vā vitakkoti amaravitakko.
A thought for immortality, or an immortal thought, is amaravitakko.
Tầm về sự bất tử, hoặc tầm bất tử, là amaravitakko.
Tattha ukkuṭikappadhānādīhi dukkhe nijiṇṇe samparāye attā sukhī hoti.
In this, when suffering is worn out by practices such as squatting, the self is happy in the next existence.
Trong đó, sau khi chịu đựng khổ đau qua các hành khổ như ngồi xổm, tự hành hạ, thì tự ngã sẽ được hạnh phúc ở kiếp sau.
Amaroti dukkarakārikaṃ karontassa tāya dukkarakārikāya paṭisaṃyutto vitakko amarattāya vitakko nāma.
Amaro means a thought connected with the ascetic practice of one performing difficult deeds, for the sake of immortality.
Amaro là tầm liên quan đến việc hành khổ của người thực hành khổ hạnh, được gọi là tầm về sự bất tử.
Diṭṭhigatiko pana ‘‘sassataṃ vadesī’’tiādīni puṭṭho ‘‘evantipi me no, tathātipi me no, aññathātipi me no, notipi me no, no notipi me no’’ti vikkhepaṃ āpajjati, tassa so diṭṭhigatapaṭisaṃyutto vitakko, yathā amaro nāma maccho udake gahetvā māretuṃ na sakkā, ito cito ca dhāvati gāhaṃ na gacchati, evameva ekasmiṃ pakkhe asaṇṭhahanato na maratīti amaro nāma hoti, taṃ duvidhampi ekato katvā ‘‘amaravitakko’’ti vuttaṃ.
But a person holding a wrong view, when asked about "eternalism" and so forth, becomes agitated, saying "It is not so for me, it is not thus for me, it is not otherwise for me, it is not not so for me, it is not not-not so for me." His thought connected with that wrong view is like an amaro fish, which cannot be caught and killed in water; it darts here and there and cannot be grasped. Just as it does not die by not settling on one side, it is called amaro. Both types are combined and called "amaravitakko."
Tuy nhiên, một người có tà kiến khi được hỏi về “sự vĩnh cửu” và những điều tương tự, thì rơi vào sự phân tán, nói rằng: “Với tôi, không phải như vậy, không phải thế, không phải khác, không phải không, không phải không không”. Tầm liên quan đến tà kiến của người đó, giống như một con cá tên Amaro không thể bị bắt và giết trong nước, nó chạy lung tung khắp nơi, không chịu bị bắt giữ. Tương tự như vậy, nó không chết vì không đứng vững ở một phía nào, nên được gọi là Amaro. Hai loại này được gộp lại và gọi là “amaravitakko”.
Parānuddayatāpaṭisaññuttoti anuddayatāpaṭirūpakena gehassitapemena paṭisaṃyutto.
"Connected with compassion for others" means connected with affection rooted in the household, which resembles compassion.
Parānuddayatāpaṭisaññutto là tầm liên quan đến tình cảm gắn bó với gia đình, dưới hình thức lòng trắc ẩn.
Upaṭṭhākesu nandakesu socantesu ca tehi saddhiṃ diguṇaṃ nandati diguṇaṃ socati, tesu sukhitesu diguṇaṃ sukhito hoti, dukkhitesu diguṇaṃ dukkhito hoti.
When his attendants, those who rejoice, and those who grieve, are happy, he rejoices doubly; when they grieve, he grieves doubly; when they are happy, he is doubly happy; when they are suffering, he is doubly suffering.
Khi những người hộ độ và người thân hoan hỷ hoặc đau khổ, người đó cũng hoan hỷ gấp đôi hoặc đau khổ gấp đôi; khi họ hạnh phúc, người đó hạnh phúc gấp đôi; khi họ đau khổ, người đó đau khổ gấp đôi.
Uppannesu kiccakaraṇīyesu attanā voyogaṃ āpajjati.
When duties arise, he exerts himself.
Khi có những việc cần làm phát sinh, người đó tự mình dấn thân vào.
Tāni tāni kiccāni sādhento paññattiṃ vītikkamati, sallekhaṃ kopeti.
While accomplishing those various duties, he transgresses conventions and disturbs his ascetic practice.
Khi hoàn thành những việc đó, người đó vượt qua quy định, làm hỏng sự thanh tịnh.
Yo tasmiṃ saṃsaṭṭhavihāre tasmiṃ vā voyogāpajjane gehassito vitakko, ayaṃ parānuddayatāpaṭisaññutto vitakko nāma.
The thought rooted in the household that is associated with such a dwelling or such exertion is called a thought connected with compassion for others.
Tầm gắn liền với gia đình trong sự sống chung đó, hoặc trong sự dấn thân đó, được gọi là parānuddayatāpaṭisaññutto vitakko.
Lābhasakkārasilokapaṭisaññuttoti cīvarādilābhena ceva sakkārena ca kittisaddena ca saddhiṃ ārammaṇakaraṇavasena paṭisaññutto.
"Connected with gain, honor, and fame" means connected with the acquisition of robes and so forth, and with honor and renown, by making them an object of thought.
Lābhasakkārasilokapaṭisaññutto là tầm liên quan đến sự được lợi lộc như y phục, sự tôn kính và danh tiếng, theo cách lấy chúng làm đối tượng.
Anavaññattipaṭisaññuttoti ‘‘aho vata maṃ pare na avajāneyyuṃ, na sodhetvā visodhetvā katheyyu’’nti evaṃ anavaññātabhāvapatthanāya saddhiṃ uppajjanakavitakko.
"Connected with not being despised" means a thought that arises with the aspiration of not being despised, such as "Oh, may others not despise me, may they not speak ill of me after scrutinizing and purifying."
Anavaññattipaṭisaññutto là tầm khởi lên cùng với mong muốn không bị người khác khinh thường, không bị người khác nói xấu sau khi đã thanh lọc và làm trong sạch, như: “Ôi, mong sao người khác đừng khinh thường tôi, đừng nói xấu tôi sau khi đã thanh lọc và làm trong sạch”.
So tasmiṃ ‘‘mā maṃ pare avajāniṃsū’’ti uppanne vitakke pañcakāmaguṇasaṅkhātagehanissito hutvā uppannavitakko anavaññattipaṭisaññutto vitakko.
That thought, when it arises as "May others not despise me," rooted in the household, which consists of the five strands of sensual pleasure, is a thought connected with not being despised.
Tầm đó, khi khởi lên với mong muốn “mong sao người khác đừng khinh thường tôi”, và gắn liền với gia đình dưới dạng năm dục, được gọi là anavaññattipaṭisaññutto vitakko.
Āmisacakkhukassāti cīvarādiāmisalolassa.
Āmisacakkhukassā means one who is greedy for material things like robes.
Āmisacakkhukassā là người tham lam các lợi lộc như y phục.
Lokadhammagarukassāti lokuttaradhammaṃ muñcitvā rūpādilokadhammameva garuṃ katvā carantassa.
Lokadhammagarukassā means one who lives regarding worldly things such as forms as important, having abandoned the supramundane Dhamma.
Lokadhammagarukassa có nghĩa là người hành xử chỉ xem các pháp thế gian như sắc (rūpa) v.v. là quan trọng, bỏ qua các pháp siêu thế.
Ālapanāti vihāraṃ āgatamanusse disvā ‘‘kimatthāya bhonto āgatā, kiṃ bhikkhū nimantetuṃ, yadi evaṃ gacchatha, ahaṃ pacchato bhikkhū gahetvā āgacchāmī’’ti evaṃ āditova lapanā.
Ālapanā means, upon seeing people who have come to the monastery, speaking from the very beginning, "For what purpose have you, sirs, come? Is it to invite the bhikkhus? If so, go, I will come later with the bhikkhus."
Ālapanā có nghĩa là khi thấy người đến tịnh xá, liền nói ngay từ đầu rằng: “Thưa quý vị, quý vị đến đây làm gì? Có phải để thỉnh chư Tỷ-kheo không? Nếu vậy, quý vị cứ đi trước, tôi sẽ dẫn chư Tỷ-kheo theo sau.” Đó là lời nói ban đầu.
Atha vā attānaṃ upanetvā ‘‘ahaṃ tisso, mayi rājā pasanno, mayi asuko ca asuko ca rājamahāmatto pasanno’’ti evaṃ attupanāyikā lapanāti ālapanā.
Or, ālapanā means speaking in a self-referential way, such as "I am Tisso, the king is pleased with me, such and such royal minister is pleased with me."
Hoặc là ālapanā có nghĩa là lời nói tự đề cao bản thân: “Tôi là Tisso, nhà vua rất hài lòng về tôi, vị đại thần nọ và vị đại thần kia rất hài lòng về tôi.”
Lapanāti puṭṭhassa sato vuttappakārameva lapanaṃ.
Lapanā means speaking in the manner described when asked.
Lapanā có nghĩa là lời nói như đã được đề cập khi được hỏi.
Sallapanāti gahapatikānaṃ ukkaṇṭhane bhītassa okāsaṃ datvā suṭṭhu lapanā.
Sallapanā means, when householders are weary, giving them an opportunity and speaking well.
Sallapanā có nghĩa là lời nói khéo léo, nhường cơ hội cho người gia chủ đang chán nản vì sợ hãi.
Ullapanāti ‘‘mahākuṭumbiko mahānāviko mahādānapatī’’ti evaṃ uddhaṃ katvā lapanā.
Ullapanā means speaking in an exalting way, such as "a great householder, a great merchant, a great donor."
Ullapanā có nghĩa là lời nói đề cao người khác như: “Vị gia chủ này có gia sản lớn, vị thủy thủ này có thuyền lớn, vị thí chủ này có lòng bố thí lớn.”
Samullapanāti sabbato bhāgena uddhaṃ katvā lapanā.
Samullapanā means speaking in an exalting way in every respect.
Samullapanā có nghĩa là lời nói đề cao người khác về mọi mặt.
Unnahanāti ‘‘upāsakā pubbe īdise kāle navadānaṃ detha, idāni kiṃ na dethā’’ti evaṃ yāva ‘‘dassāma bhante, okāsaṃ na labhāmā’’tiādīni vadanti, tāva uddhaṃ uddhaṃ nahanā, veṭhanāti vuttaṃ hoti.
Unnahanā means binding and wrapping upwards and upwards, as in "Upāsakas, formerly you gave new offerings at such a time; why do you not give them now?" until they say, "We will give, Venerable Sir, we do not find an opportunity."
Unnahanā có nghĩa là lời nói xoáy sâu, quấn chặt cho đến khi các cư sĩ nói: “Bạch Đại đức, trước đây chúng con đã cúng dường vật phẩm mới vào những lúc như thế này, bây giờ tại sao chúng con không cúng dường nữa?” và họ đáp: “Bạch Đại đức, chúng con sẽ cúng dường, nhưng chúng con không có cơ hội.”
Atha vā ucchuhatthaṃ disvā ‘‘kuto ābhataṃ upāsakā’’ti pucchati.
Or, upon seeing a stalk of sugarcane, one asks, "Where was this brought from, Upāsakas?"
Hoặc là, khi thấy bó mía, vị ấy hỏi: “Thưa cư sĩ, mía này được mang từ đâu đến?”
Ucchukhettato bhanteti.
"From the sugarcane field, Venerable Sir."
“Bạch Đại đức, từ ruộng mía.”
Kiṃ tattha ucchu madhuranti.
"Is the sugarcane there sweet?"
“Mía ở đó có ngọt không?”
Khāditvā bhante jānitabbanti.
"You will know after eating it, Venerable Sir."
“Bạch Đại đức, phải ăn mới biết được.”
Na upāsakā ‘‘bhikkhussa ucchuṃ dethā’’ti vattuṃ vaṭṭatīti yā evarūpā nibbeṭhentassapi niveṭhanakakathā, sā unnahanā.
"It is not proper, Upāsakas, to say, 'Give sugarcane to the bhikkhu'"—such a conversation, which is a wrapping even for one who is unwrapping, is unnahanā.
“Thưa cư sĩ, không nên nói: ‘Hãy cúng dường mía cho Tỷ-kheo.’” Lời nói như vậy, ngay cả khi đang gỡ bỏ, vẫn là lời nói quấn chặt, đó là unnahanā.
Sabbato bhāgena punappunaṃ unnahanā samunnahanā.
Repeatedly binding in every respect is samunnahanā.
Việc unnahanā lặp đi lặp lại về mọi mặt là samunnahanā.
Ukkācanāti ‘‘etaṃ kulaṃ maṃyeva jānāti, sace ettha deyyadhammo uppajjati, mayhaṃyeva detī’’ti evaṃ ukkhipitvā kācanā ukkācanā, uddīpanāti vuttaṃ hoti.
Ukkācanā means raising up and begging, as in, "This family knows only me; if an offering arises here, they give it only to me"—this is called incitement.
Ukkācanā có nghĩa là lời nói phóng đại, khích lệ như: “Gia đình này chỉ biết đến tôi, nếu có vật cúng dường phát sinh ở đây, họ chỉ cúng dường cho tôi.”
Sabbato bhāgena pana punappunaṃ ukkācanā samukkācanā.
Repeatedly incitng in every respect is samukkācanā.
Việc ukkācanā lặp đi lặp lại về mọi mặt là samukkācanā.
Anuppiyabhāṇitāti paccayavasena punappunaṃ piyavacanabhaṇanā.
Anuppiyabhāṇitā means repeatedly speaking pleasant words for the sake of requisites.
Anuppiyabhāṇitā có nghĩa là thường xuyên nói lời dễ chịu tùy theo các vật dụng (tứ sự).
Saṇhavācatāti muduvacanatā.
Saṇhavācatā means soft speech.
Saṇhavācatā có nghĩa là lời nói dịu dàng.
Sakhilavācatāti mandapamāṇayuttavacanatā sithilavacanatā vā.
Sakhilavācatā means speech with a moderate measure, or loose speech.
Sakhilavācatā có nghĩa là lời nói vừa phải, hoặc lời nói buông lỏng.
Sithilavācatāti allīyavacanatā.
Sithilavācatā means clinging speech.
Sithilavācatā có nghĩa là lời nói bám víu.
Apharusavācatāti madhuravacanatā.
Apharusavācatā means sweet speech.
Apharusavācatā có nghĩa là lời nói ngọt ngào.
Saṭhoti asantaguṇadīpanato na sammā bhāsitā.
Saṭho means not spoken correctly, due to displaying non-existent qualities.
Saṭho có nghĩa là không nói đúng sự thật do phô trương những phẩm chất không có.
Sabbato bhāgena saṭho parisaṭho.
Parisaṭho means entirely deceitful.
Parisaṭho có nghĩa là saṭho về mọi mặt.
Yaṃ tatthāti yaṃ tasmiṃ puggale.
Yaṃ tatthā means that which is in that person.
Yaṃ tatthā có nghĩa là điều gì ở nơi người đó.
Saṭhanti asantaguṇadīpanaṃ kerāṭiyaṃ.
Saṭha means deceit, trickery, displaying non-existent qualities.
Saṭhaṃ có nghĩa là sự lừa dối, phô trương những phẩm chất không có.
Saṭhatāti saṭhākāro.
Saṭhatā means the state of being deceitful.
Saṭhatā có nghĩa là trạng thái lừa dối.
Sāṭheyyanti saṭhabhāvo.
Sāṭheyya means deceitfulness.
Sāṭheyyaṃ có nghĩa là bản chất lừa dối.
Kakkaratāti padumanāḷassa viya aparāmasanakkhamo pharusabhāvo.
Kakkaratā means harshness, which is incapable of being touched, like a lotus stalk.
Kakkaratā có nghĩa là bản chất thô cứng không thể chạm vào được, giống như thân cây sen.
Kakkariyantipi tasseva vevacanaṃ.
Kakkariya is also a synonym for the same.
Kakkariyaṃ cũng là từ đồng nghĩa của nó.
Parikkhattatā pārikkhattiyanti padadvayena nikhaṇitvā ṭhapitaṃ viya daḷhakerāṭiyaṃ vuttaṃ.
Parikkhattatā pārikkhattiya means firm trickery, as if dug in and placed, expressed by these two terms.
Parikkhattatā pārikkhattiyaṃ bằng hai từ này có nghĩa là sự lừa dối cứng rắn như bị chôn chặt.
Keci pana ‘‘kakkaratāti sambhāvayitvā vacanaṃ.
Some, however, explain the meaning thus: Kakkaratā means speech uttered with consideration.
Tuy nhiên, một số người giải thích ý nghĩa là: kakkaratā là lời nói tôn trọng.
Kakkariyanti sambhāvayitvā vacanabhāvo.
Kakkariya means the state of speech uttered with consideration.
Kakkariyaṃ là trạng thái lời nói tôn trọng.
Parikkhattatāti alaṅkaraṇākāro.
Parikkhattatā means the manner of adornment.
Parikkhattatā là trạng thái trang trí.
Pārikkhattiyanti alaṅkaraṇabhāvo’’ti atthaṃ vaṇṇayanti.
Pārikkhattiya means the state of adornment.
Pārikkhattiyaṃ là bản chất trang trí.
Idaṃ vuccatīti idaṃ attano avijjamānaguṇappakāsanalakkhaṇaṃ sāṭheyyaṃ nāma vuccati.
Idaṃ vuccati means this deceitfulness, characterized by the manifestation of one's non-existent qualities, is called by this name.
Idaṃ vuccatī có nghĩa là điều này được gọi là sự lừa dối, có đặc tính là phô trương những phẩm chất không có của bản thân.
Yena samannāgatassa puggalassa kucchiṃ vā piṭṭhiṃ vā jānituṃ na sakkā.
It is not possible to know the belly or the back of a person endowed with it.
Người nào có điều này, thì không thể biết được bụng dạ hay lưng của người đó.
Samañcāti kāyasucaritādiṃ.
Samañcā means good conduct of body and so on.
Samañcā có nghĩa là thiện hạnh về thân v.v.
Visamañcāti kāyaduccaritādiṃ.
Visamañcā means misconduct of body and so on.
Visamañcā có nghĩa là ác hạnh về thân v.v.
Pathañcāti dasakusalakammapathaṃ.
Pathañcā means the ten wholesome courses of action.
Pathañcā có nghĩa là mười nghiệp đạo thiện.
Vipathañcāti dasaakusalakammapathaṃ.
Vipathañcā means the ten unwholesome courses of action.
Vipathañcā có nghĩa là mười nghiệp đạo bất thiện.
Sāvajjañcāti akusalañca.
Sāvajjañcā means the unwholesome.
Sāvajjañcā có nghĩa là bất thiện.
Anavajjañcāti kusalañca.
Anavajjañcā means the wholesome.
Anavajjañcā có nghĩa là thiện.
Hīnapaṇītakaṇhasukkaviññūgarahitaviññūpasatthanti idampi kusalākusalameva.
Hīnapaṇītakaṇhasukkaviññūgarahitaviññūpasattha—this also refers to wholesome and unwholesome.
Hīnapaṇītakaṇhasukkaviññūgarahitaviññūpasatthaṃ điều này cũng là thiện và bất thiện.
Tattha kāyasucaritādi samakaraṇato samaṃ.
Among these, good bodily conduct and so on is sama because it is balanced.
Trong đó, thiện hạnh về thân v.v. là samaṃ vì hành động bình đẳng.
Kāyaduccaritādi visamakaraṇato visamaṃ.
Bad bodily conduct and so on is visama because it is unbalanced.
Ác hạnh về thân v.v. là visamaṃ vì hành động bất bình đẳng.
Dasakusalakammapathā sugatigamanapathattā pathaṃ.
The ten wholesome courses of action are patha because they are paths to a good destination.
Mười nghiệp đạo thiện là pathaṃ vì là con đường dẫn đến thiện thú.
Dasaakusalakammapathā sugatigamanapaṭipakkhattā apāyagamanapathattā vipathaṃ.
The ten unwholesome courses of action are vipatha because they are opposed to going to a good destination and are paths to a lower realm.
Mười nghiệp đạo bất thiện là vipathaṃ vì đối lập với con đường dẫn đến thiện thú, là con đường dẫn đến ác đạo.
Akusalaṃ sadosattā sāvajjaṃ.
The unwholesome is sāvajja because it is faulty.
Bất thiện là sāvajjaṃ vì có lỗi.
Kusalaṃ niddosattā anavajjaṃ.
The wholesome is anavajja because it is faultless.
Thiện là anavajjaṃ vì không có lỗi.
Tathā mohena vā dosamohena vā lobhamohena vā sampayuttattā hīnaṃ.
Similarly, it is hīna because it is associated with delusion, or with hatred and delusion, or with greed and delusion.
Cũng vậy, do liên quan đến si mê, hoặc sân si, hoặc tham si, nên là hīnaṃ (thấp kém).
Alobhaadosaamohasampayuttattā paṇītaṃ.
It is paṇīta because it is associated with non-greed, non-hatred, and non-delusion.
Do liên quan đến vô tham, vô sân, vô si, nên là paṇītaṃ (cao thượng).
Kaṇhavipākattā kaṇhaṃ.
It is kaṇha because its result is dark.
Do quả báo đen tối, nên là kaṇhaṃ (đen tối).
Sukkavipākattā sukkaṃ.
It is sukka because its result is bright.
Do quả báo trong sạch, nên là sukkaṃ (trong sạch).
Buddhādīhi viññūhi garahitattā viññūgarahitaṃ.
It is viññūgarahita because it is censured by the wise, such as the Buddhas.
Do bị những bậc trí như Đức Phật v.v. khiển trách, nên là viññūgarahitaṃ (bị người trí khiển trách).
Tehi eva thomitattā viññūpasatthanti ñātabbaṃ.
It is viññūpasattha because it is praised by them, so it should be understood.
Do được các vị ấy ca ngợi, nên là viññūpasatthaṃ (được người trí ca ngợi).
Kevalaṃ pana ettha ‘‘cakkhūhi neva lolo’’tiādīhi indriyasaṃvaro, ‘‘annānamatho pānāna’’ntiādīhi sannidhipaṭikkhepamukhena paccayapaṭisevanasīlaṃ, methunamosavajjapesuṇiyādīhi pātimokkhasaṃvarasīlaṃ, ‘‘āthabbaṇaṃ supinaṃ lakkhaṇa’’ntiādīhi ājīvapārisuddhisīlaṃ, ‘‘jhāyī na pādalolassā’’ti iminā samādhi, ‘‘vicinaṃ bhikkhū’’ti iminā paññā, ‘‘sadā sato sikkhe’’ti iminā puna saṅkhepato tissopi sikkhā, ‘‘atha āsanesu sayanesu, appasaddesu bhikkhu vihareyya, niddaṃ na bahulīkareyyā’’tiādīhi sīlasamādhipaññānaṃ upakārānupakārasaṅgaṇhanavinodanāni vuttānīti.
However, here, sense-restraint is taught by phrases like "not greedy with the eyes"; the practice of consuming requisites through the rejection of accumulation is taught by phrases like "of food and drink"; the Pātimokkha restraint is taught by references to sexual intercourse, stealing, lying, slander, and so on; the purity of livelihood is taught by phrases like "of charms, dreams, omens"; concentration is taught by "the meditator is not greedy for feet"; wisdom is taught by "the bhikkhu discerning"; and again, in brief, all three trainings are taught by "always mindful, one should train"; and the aids and non-aids to morality, concentration, and wisdom are taught and eliminated by phrases like "then bhikkhus should dwell in quiet places for sitting and sleeping, they should not indulge in sleep too much."
Tuy nhiên, ở đây, thông qua các câu như “cakkhūhi neva lolo” v.v. đã nói về sự chế ngự các căn; thông qua các câu như “annānamatho pānānaṃ” v.v. đã nói về giới hạnh không tích trữ vật dụng thông qua việc từ bỏ sự tích trữ; thông qua các câu như “methunamosavajjapesuṇiyādīhi” v.v. đã nói về giới hạnh phòng hộ theo giới bổn (pātimokkha); thông qua các câu như “āthabbaṇaṃ supinaṃ lakkhaṇaṃ” v.v. đã nói về giới hạnh thanh tịnh về sinh kế; thông qua câu “jhāyī na pādalolassā” đã nói về định; thông qua câu “vicinaṃ bhikkhū” đã nói về tuệ; thông qua câu “sadā sato sikkhe” đã nói lại tóm tắt về cả ba sự học; và thông qua các câu như “atha āsanesu sayanesu, appasaddesu bhikkhu vihareyya, niddaṃ na bahulīkareyyā” v.v. đã nói về những yếu tố hỗ trợ và không hỗ trợ cho giới, định và tuệ.
Evaṃ bhagavā nimmitassa paripuṇṇapaṭipadaṃ vatvā arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi, desanāpariyosāne purābhedasutte (mahāni. 83 ādayo) vuttasadisoyevābhisamayo ahosīti.
Thus, the Blessed One, having stated the complete practice for the created being, concluded the discourse with the peak of Arahantship. At the conclusion of the discourse, an awakening similar to that described in the Purābhedasutta occurred.
Như vậy, Thế Tôn đã nói về sự thực hành viên mãn của người được tạo ra, và kết thúc bài thuyết pháp bằng đỉnh cao là A-la-hán quả. Khi bài thuyết pháp kết thúc, sự chứng ngộ đã xảy ra tương tự như được nói trong kinh Purābheda (Mahāni. 83 v.v.).
170. Pannarasame attadaṇḍasuttaniddese attadaṇḍā bhayaṃ jātanti paṭhamagāthāya attho – yaṃ lokassa diṭṭhadhammikaṃ vā samparāyikaṃ vā bhayaṃ jātaṃ, taṃ sabbaṃ attadaṇḍā bhayaṃ jātaṃ attano duccaritakāraṇā jātaṃ, evaṃ santepi janaṃ passatha medhagaṃ, imaṃ sākiyādijanaṃ passatha aññamaññaṃ medhagaṃ hiṃsakaṃ bādhakanti.
170. In the fifteenth Attadaṇḍasutta-niddesa, the meaning of the first stanza, ‘Fear arises from self-inflicted harm’, is this: whatever fear has arisen in the world, whether pertaining to this life or the next, all of that fear, ‘fear arises from self-inflicted harm’, has arisen due to one’s own bad conduct. Even so, ‘behold the people in conflict’, behold these people, such as the Sākiyas, harming and obstructing one another.
170. Trong phần giải thích kinh Attadaṇḍa thứ mười lăm, ý nghĩa của bài kệ đầu tiên là: “ Attadaṇḍā bhayaṃ jātaṃ” – nỗi sợ hãi nào đã sinh ra cho thế gian, dù là trong hiện tại (diṭṭhadhammika) hay trong đời sau (samparāyika), tất cả nỗi sợ hãi đó đều sinh ra từ sự tự làm hại (attadaṇḍā bhayaṃ jātaṃ), tức là sinh ra do nguyên nhân của ác hạnh của chính mình. Dù vậy, “ janaṃ passatha medhagaṃ” – hãy xem những người như dòng Sākya này đang làm hại và gây trở ngại lẫn nhau.
Evaṃ taṃ paṭiviruddhaṃ vippaṭipannaṃ janaṃ paribhāsitvā attano sammā paṭipattidassanena tassa saṃvegaṃ janetuṃ āha ‘‘saṃvegaṃ kittayissāmi, yathā saṃvijitaṃ mayā’’ti.
Having thus censured those people who are in opposition and gone astray, he said, “I shall declare the sense of urgency, as it was experienced by me,” in order to arouse a sense of urgency in them by showing his own right practice.
Sau khi chỉ trích những người mâu thuẫn và sai lầm như vậy, để tạo sự xúc động cho họ bằng cách trình bày về sự thực hành đúng đắn của chính mình, Đức Phật đã nói: “ Ta sẽ nói lên sự xúc động, như ta đã cảm nhận được”.
Pubbe bodhisatteneva satāti adhippāyo.
This means it was experienced by the Bodhisatta himself in the past.
Ý nói rằng trước đây chính Bồ-tát đã cảm nhận điều đó.
Tayoti gaṇanaparicchedo.
Three refers to the enumeration.
Tayo là số lượng.
Daṇḍāti duccaritā.
Harms refers to bad conduct.
Daṇḍā là ác hạnh.
Kāyadaṇḍoti kāyaduccaritaṃ.
Bodily harm refers to bodily misconduct.
Kāyadaṇḍo là ác hạnh thân.
Vacīdaṇḍādīsupi eseva nayo.
The same method applies to verbal harm, and so on.
Tương tự đối với vacīdaṇḍā và các loại khác.
Tividhaṃ kāyaduccaritanti pāṇātipātādikāyato pavattaṃ duṭṭhuṃ caritaṃ, kilesapūtikattā vā duṭṭhu caritanti laddhanāmaṃ tividhaṃ duccaritaṃ kāyaduccaritaṃ.
Three kinds of bodily misconduct refers to the three kinds of misconduct, such as killing, that arise from the body, or that are called misconduct because they are corrupted by defilements.
Tividhaṃ kāyaduccaritaṃ là ba loại ác hạnh thân, tức là ác hạnh phát sinh từ thân, như sát sinh v.v..., hoặc ác hạnh được gọi tên như vậy vì nó là sự hành xử xấu xa do sự mục nát của phiền não.
Catubbidhanti musāvādādicatubbidhaṃ.
Four kinds refers to the four kinds, such as false speech.
Catubbidhaṃ là bốn loại, như nói dối v.v...
Tividhanti abhijjhāditividhaṃ.
Three kinds refers to the three kinds, such as covetousness.
Tividhaṃ là ba loại, như tham lam v.v...
Diṭṭhadhammikanti diṭṭheva dhamme imasmiṃyeva attabhāve paṭisaṃvedanīyaṃ.
Pertaining to this life means to be experienced in this very existence.
Diṭṭhadhammikaṃ là điều được cảm nhận trong đời hiện tại này.
Samparāyikanti anāgate attabhāve paṭisaṃvedanīyaṃ.
Pertaining to the next life means to be experienced in a future existence.
Samparāyikaṃ là điều được cảm nhận trong đời vị lai.
Āgucārīti pāpakārī aparādhakārī.
An offender means one who commits evil, one who commits an offense.
Āgucārī là kẻ làm ác, kẻ phạm tội.
Tamenaṃ rājā paribhāsatīti pāpakāriṃ rājā paribhāsati, bhayaṃ uppādeti.
The king censures him means the king censures the evil-doer, instilling fear.
Tamenaṃ rājā paribhāsatī là vua quở trách kẻ làm ác, gây ra nỗi sợ hãi.
Dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedetīti kāyikaṃ dukkhaṃ cetasikaṃ domanassaṃ vindati.
He experiences pain and mental suffering means he experiences physical pain and mental suffering.
Dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedetī là cảm nhận khổ thân và ưu não tâm.
Etaṃ bhayaṃ dukkhaṃ domanassanti evarūpaṃ bhayañca dukkhañca domanassañca.
This fear, pain, and mental suffering refers to such fear, pain, and mental suffering.
Etaṃ bhayaṃ dukkhaṃ domanassaṃ là nỗi sợ hãi, khổ và ưu não như vậy.
Kuto tassāti tassa corassa kuto uppannaṃ.
From where does it come to him? means from where did it arise for that thief?
Kuto tassā là từ đâu mà tên trộm đó sinh ra.
Attadaṇḍato jātanti attanā kataduccaritato uppannaṃ.
Arisen from self-inflicted harm means arisen from the bad conduct committed by oneself.
Attadaṇḍato jātaṃ là sinh ra từ ác hạnh do chính mình đã làm.
Antamasoti heṭṭhimato.
Even to the lowest extent means to the lowest degree.
Antamaso là thấp nhất.
Savacanīyampi karoti ‘‘na te labbhā ito pakkamitu’’nti ito imamhā gāmādinā gantuṃ na labbhā.
He even makes a declaration: “You cannot depart from here” means one cannot go from here, from this village, etc.
Savacanīyampi karoti ‘‘na te labbhā ito pakkamitu’’ là cũng nói rằng “ngươi không được phép rời khỏi đây, khỏi làng này v.v...”
Na sakkā bahi nikkhamitunti palibodhaṃ saṅgaṃ karoti.
He creates an impediment, an attachment, so that one cannot go out.
Tạo ra sự cản trở, sự ràng buộc, không thể đi ra ngoài được.
Dhanajānipaccayāpīti dhanaparihānikāraṇāpi.
Also due to loss of wealth means also due to the cause of loss of wealth.
Dhanajānipaccayāpī là cũng do nguyên nhân mất mát tài sản.
Rājā tassa vividhā kammakāraṇā kārāpeti.
The king makes him perform various kinds of labor.
Vua bắt người đó phải chịu nhiều hình phạt khác nhau.
Kasāhipi tāḷetīti kasādaṇḍakehi potheti.
He beats him with whips means he strikes him with whip-sticks.
Kasāhipi tāḷetī là đánh bằng roi da.
Vettehipi tāḷetīti sakaṇṭakavettalatāhi potheti.
He beats him with canes means he strikes him with thorny cane vines.
Vettehipi tāḷetī là đánh bằng roi mây có gai.
Aḍḍhadaṇḍakehītiādayo heṭṭhā vuttanayāyeva.
With half-sticks and so on, is as stated below.
Aḍḍhadaṇḍakehī và các loại khác cũng theo cách đã nói ở dưới.
Sunakhehipi khādāpetīti katipayāni divasāni āhāre adatvā chātasunakhehi khādāpeti.
He makes dogs devour him means he makes hungry dogs devour him after not giving them food for several days.
Sunakhehipi khādāpetī là không cho ăn trong vài ngày, rồi cho chó đói cắn xé.
Te muhuttena aṭṭhikasaṅkhalikameva karoti.
They turn him into a mere skeleton in a moment.
Chúng sẽ biến người đó thành bộ xương chỉ trong chốc lát.
Sūle uttāsetīti sūlaṃ āropeti. Rājā imesaṃ catunnaṃ daṇḍānaṃ issaroti imāsaṃ catunnaṃ āṇānaṃ kātuṃ rājā samattho.
He impales him on a stake means he puts him on a stake. The king is master of these four punishments means the king is capable of inflicting these four commands.
Sūle uttāsetī là đóng cọc vào.
Sakena kammenāti sayaṃkatena kammena.
By his own kamma means by kamma performed by oneself.
Rājā imesaṃ catunnaṃ daṇḍānaṃ issaro là vua có quyền lực để thực hiện bốn loại hình phạt này.
Tamenaṃ nirayapālāti ettha ekacce therā ‘‘nirayapālā nāma natthi, yantarūpaṃ viya kammameva kāraṇaṃ kāretī’’ti vadanti.
The guardians of hell – Regarding this, some elders say, “There are no guardians of hell; kamma itself causes the suffering, like a machine.”
Sakena kammenā là do nghiệp tự mình đã làm.
Tesaṃ taṃ ‘‘atthi nirayesu nirayapālāti, āmantā.
That view of theirs has been refuted in the Abhidhamma with statements like, “Are there guardians in hell? Yes, there are.
Tamenaṃ nirayapālā – ở đây, một số vị Trưởng lão nói rằng “không có người gác ngục địa ngục; chính nghiệp là nguyên nhân gây ra hình phạt như một cỗ máy”.
Atthi ca kāraṇikā’’tiādinā nayena abhidhamme (kathā. 866 ādayo) paṭisedhitameva.
And there are torturers.”
Lời nói đó của họ đã bị bác bỏ trong Vi Diệu Pháp (Kathā. 866 v.v...) theo cách như sau: “Có người gác ngục trong các địa ngục ư? Vâng, có. Và cũng có những kẻ hành hình”.
Yathā hi manussaloke kammakāraṇakārakā atthi, evameva nirayesu nirayapālā atthīti.
Just as there are torturers in the human world, so too there are guardians of hell in hell.
Giống như trong thế giới loài người có những kẻ gây ra hình phạt, thì trong các địa ngục cũng có những người gác ngục.
Tattaṃ ayokhilanti tigāvutaṃ attabhāvaṃ sampajjalitāya lohapathaviyā uttānakaṃ nipajjāpetvā dakkhiṇahatthe tālappamāṇaṃ ayasūlaṃ pavesenti, tathā vāmahatthādīsu.
Heated iron stakes means they lay him face up on a blazing iron ground, three gavutas in height, and drive an iron stake the size of a palm into his right hand, and similarly into his left hand, and so on.
Tattaṃ ayokhilaṃ là đặt thân thể dài ba do tuần nằm ngửa trên mặt đất sắt đang cháy rực, rồi đóng một cây đinh sắt lớn bằng lòng bàn tay vào bàn tay phải, và tương tự vào bàn tay trái v.v...
Yathā ca uttānakaṃ nipajjāpetvā evaṃ urenapi vāmapassenapi dakkhiṇapassenapi nipajjāpetvā taṃ kammakāraṇaṃ karontiyeva.
Just as they make them lie face up, so too they make them lie on their chest, on their left side, and on their right side, and inflict that punishment.
Và không chỉ đặt nằm ngửa, mà còn đặt nằm sấp, nằm nghiêng bên trái, nằm nghiêng bên phải, và thực hiện hình phạt đó.
Saṃvesetvāti jalitāya lohapathaviyā tigāvutaṃ attabhāvaṃ nipajjāpetvā.
Having made them lie down means having made their three-gāvuta body lie down on the blazing iron ground.
Saṃvesetvā là đặt thân thể dài ba do tuần nằm trên mặt đất sắt đang cháy.
Kuṭhārīhīti mahatīhi gehacchādanassa ekapakkhamattāhi kuṭhārīhi tacchenti, lohitaṃ nadī hutvā sandati, lohapathavito jālā uṭṭhahitvā tacchitaṭṭhānaṃ gaṇhāti, mahādukkhaṃ uppajjati, tacchantā pana suttāhataṃ karitvā dāru viya aṭṭhaṃsampi chaḷaṃsampi karonti.
With axes means they hew them with large axes, the size of one side of a house roof; blood flows like a river; flames rise from the iron ground and engulf the hewn place; great suffering arises. When hewing, they make them eight-sided or six-sided, like wood marked with a line.
Kuṭhārīhī là dùng những chiếc rìu lớn bằng một mặt của mái nhà để đẽo; máu chảy thành sông; ngọn lửa từ mặt đất sắt bốc lên bao trùm chỗ bị đẽo, gây ra nỗi khổ lớn; khi đẽo, họ làm cho thân thể như một khúc gỗ được xẻ bằng dây mực, thành tám cạnh hoặc sáu cạnh.
Vāsīhīti mahāsuppapamāṇāhi vāsīhi.
With adzes means with adzes the size of a large winnowing basket.
Vāsīhī là dùng những chiếc đục lớn bằng một cái chày lớn.
Rathe yojetvāti saddhiṃ yugayottaupakkharacakkakubbarapājanehi sabbato pajjalite rathe yojetvā.
Having yoked them to a chariot means having yoked them to a chariot blazing all over with its yoke, harness, equipment, wheels, pole, and goads.
Rathe yojetvā là buộc vào cỗ xe đang cháy rực khắp nơi, cùng với ách, dây cương, bánh xe, trục và roi.
Mahantanti mahākūṭāgārappamāṇaṃ.
Large means the size of a great mansion.
Mahantaṃ là lớn bằng một ngôi nhà có mái nhọn lớn.
Āropentīti sampajjalitehi ayamuggarehi pothentā āropenti.
They lift them up means they strike them with blazing iron hammers and lift them up.
Āropentī là dùng những cây búa sắt đang cháy đập để đưa lên.
Sakimpi uddhanti supakkutthitāya ukkhaliyā pakkhittataṇḍulaṃ viya uddhaṃ adho tiriyañca gacchati.
Even once upwards means they go upwards, downwards, and sideways, like rice grains placed in a well-boiled pot.
Sakimpi uddhaṃ là đi lên, xuống và ngang như hạt gạo được bỏ vào nồi đang sôi sục.
Mahānirayeti avīcimahānirayamhi.
In the great hell means in the Avīci Great Hell.
Mahāniraye là trong đại địa ngục Avīci.
Catukkaṇṇoti caturassamañjūsāsadiso.
Four-cornered means like a square box.
Catukkaṇṇo là hình vuông như một cái hộp.
Vibhattoti catudvāravasena vibhatto.
Divided means divided by four doors.
Vibhatto là được chia thành bốn cửa.
Bhāgaso mitoti dvāravīthīnaṃ vasena bhāge ṭhapetvā ṭhapetvā vibhatto.
Measured in parts means divided by setting aside parts for the door-passages.
Bhāgaso mito là được chia từng phần theo các con đường cửa.
Pariyantoti parikkhitto.
Boundary means enclosed.
Pariyanto là được bao quanh.
Ayasāti upari navayojanikena ayapattena chādito.
With iron means covered above with a nine-yojana iron sheet.
Ayasā là được che phủ bởi một tấm sắt dày chín do tuần ở phía trên.
Samantā yojanasataṃ pharitvā tiṭṭhatīti evaṃ pharitvā tiṭṭhati, yathā samantā yojanasate ṭhatvā olokentassa akkhīni yamakagoḷakā viya nikkhamanti.
Extending for a hundred yojanas all around means it extends in such a way that the eyes of one standing a hundred yojanas away and looking at it bulge out like twin spheres.
Samantā yojanasataṃ pharitvā tiṭṭhatī là nó đứng tỏa ra như vậy, đến nỗi khi nhìn từ khoảng cách một trăm do tuần xung quanh, mắt của người nhìn như muốn lồi ra.
Kadariyātapanāti sabbepi te ussadehi saddhiṃ aṭṭha mahānirayā kadariyā niccaṃ tapantīti kadariyātapanā.
Kadariyātapanā (constantly burning fiercely) means all those eight great hells, with their heights, constantly burn fiercely, hence they are called kadariyātapanā.
Kadariyātapanā là tất cả tám đại địa ngục đó, cùng với các địa ngục phụ, đều là những nơi thiêu đốt liên tục, nên gọi là kadariyātapanā.
Balavadukkhatāya ghorā.
Horrific due to intense suffering.
Ghorā là đáng sợ hãi vì sự khổ đau mạnh mẽ.
Kappaṭṭhikānaṃ accīnaṃ atthitāya accimanto.
Flaming due to the presence of kappa-lasting flames.
Accimanto là có lửa cháy suốt kiếp.
Āsādetuṃ ghaṭṭetuṃ dukkaratāya durāsadā.
Difficult to approach due to the difficulty of touching or encountering them.
Durāsadā là khó tiếp cận, khó chạm vào.
Diṭṭhamattā vā sutamattā vā lomāni haṃsentīti lomahaṃsanarūpā.
Hair-raising in appearance because merely seeing or hearing about them makes the hair stand on end.
Lomahaṃsanarūpā là có hình dạng làm dựng tóc gáy chỉ khi nhìn hoặc nghe.
Bhīsanatāya bhismā.
Terrifying due to their frightfulness.
Bhismā là kinh hoàng vì sự đáng sợ.
Bhayajananatāya paṭibhayā.
Dreadful due to causing fear.
Paṭibhayā là đáng sợ hãi.
Sukhābhāvena dukhā.
Painful due to the absence of comfort.
Dukhā là khổ vì không có hạnh phúc.
Puratthimāya bhittiyātiādigāthānaṃ evaṃ avīcinirayoti pariyantaṃ katvā ayaṃ saṅkhepattho – aggijālānaṃ vā pana sattānaṃ vā tesaṃ dukkhassa vā vīci antaraṃ natthi etthāti avīci.
Regarding the verses beginning “Puratthimāya bhittiyā” (From the eastern wall), the concise meaning, concluding with Avīci Hell, is this: there is no interval (vīci) for the flames, or for the beings, or for their suffering in this hell, hence Avīci.
Ý nghĩa tóm tắt của các bài kệ như Puratthimāya bhittiyā v.v... cho đến Avīciniraya là: Avīci là nơi không có khoảng cách (vīci) giữa các ngọn lửa, giữa các chúng sinh, hoặc giữa các khổ đau của chúng.
Tatra hi puratthimādīhi bhittīhi jālārāsi uṭṭhahitvā pāpakammino puggale jhāpento pacchimādīsu bhittīsu paṭihaññati paharati, tā ca bhittiyo vinivijjhitvā parato yojanasataṃ gaṇhāti, heṭṭhā uṭṭhitā upari paṭihaññati, upari uṭṭhitā heṭṭhā paṭihaññati.
Therein, a mass of flames rises from the eastern and other walls, burning the evil-doers, and strikes against the western and other walls; and those walls, being pierced through, extend a hundred yojanas beyond. Flames rising from below strike against the top, and flames rising from the top strike against the bottom.
Ở đó, những ngọn lửa bốc lên từ các bức tường phía đông v.v... thiêu đốt những kẻ làm ác và đập vào các bức tường phía tây v.v... Những bức tường đó xuyên qua và lan xa một trăm do tuần. Lửa bốc lên từ dưới đập vào phía trên, và lửa bốc lên từ trên đập vào phía dưới.
Evaṃ tāvettha jālānaṃ vīci nāma natthi.
Thus, there is no interval for the flames here.
Như vậy, ở đây không có khoảng cách giữa các ngọn lửa.
Tassa pana anto yojanasataṭṭhānaṃ khīravallipiṭṭhassa pūritanāḷi viya sattehi nirantaraṃ pūritaṃ catūhi iriyāpathehi paccantānaṃ sattānaṃ pamāṇaṃ natthi, na ca aññamaññaṃ byābādhenti, sakasakaṭṭhāneyeva paccanti.
Moreover, the interior of this hell, extending a hundred yojanas, is continuously filled with beings, like a tube filled with milk-vine juice; there is no limit to the beings suffering in the four postures, and they do not hinder each other, but suffer each in their own place.
Tuy nhiên, bên trong, khoảng cách một trăm do tuần được lấp đầy không ngớt bởi chúng sinh, như một ống rỗng được đổ đầy mật ong. Không có số lượng chúng sinh đang chịu khổ bằng bốn oai nghi, và chúng không làm hại lẫn nhau, mà mỗi chúng sinh đều chịu khổ tại vị trí của mình.
Evamettha sattānaṃ vīci nāma natthi.
Thus, there is no interval for the beings here.
Như vậy, ở đây không có khoảng cách giữa các chúng sinh.
Yathā pana jivhagge cha madhubindūni sattamassa tambalohabinduno anudahanabalavatāya abbohārikāni honti, tathā tattha anudahanabalavatāya sesā cha akusalavipākupekkhā abbohārikā honti, dukkhameva nirantaraṃ paññāyati.
Just as six drops of honey on the tip of the tongue become insignificant due to the continuously burning power of a seventh drop of molten copper, so too the remaining six neutral feelings of unwholesome kamma-result become insignificant due to the continuously burning power there, and only suffering is continuously perceived.
Giống như sáu giọt mật ong trên đầu lưỡi trở nên không đáng kể so với một giọt đồng nóng chảy thứ bảy do sức nóng liên tục, thì sáu thọ xả quả bất thiện còn lại cũng trở nên không đáng kể do sức nóng liên tục ở đó, chỉ có khổ đau liên tục được nhận biết.
Evamettha dukkhassa vīci nāma natthi.
Thus, there is no interval for suffering here.
Như vậy, ở đây không có khoảng cách giữa các khổ đau.
Nirassādaṭṭhena nirayo.
Niraya (hell) in the sense of being devoid of delight.
Nirayo là địa ngục vì không có vị ngọt.
Tattha sattā mahāluddāti tasmiṃ nibbattā sattā mahantā luddā.
The beings there are extremely cruel means the beings born there are great and cruel.
Tattha sattā mahāluddā là những chúng sinh sinh ra ở đó rất tàn bạo.
Mahākibbisakārinoti mahantadāruṇakammakārino.
Great evil-doers means doers of great and terrible deeds.
Mahākibbisakārino là những kẻ làm ác nghiệp cực kỳ tàn nhẫn.
Accantapāpakammantāti ekaṃsena pāpakammino.
Absolutely evil-doers means entirely evil-doers.
Accantapāpakammantā là những kẻ chỉ làm ác nghiệp.
Paccanti na ca miyyareti channaṃ jālānamantare paccanti, na ca miyyanti.
They suffer but do not die means they suffer between the six flames, but do not die.
Paccanti na ca miyyare là chúng bị thiêu đốt giữa sáu ngọn lửa mà không chết.
Jātavedasamo kāyoti tesaṃ sarīraṃ aggisadisaṃ.
Their body is like fire means their body is like fire.
Jātavedasamo kāyo là thân thể của chúng giống như lửa.
Tesaṃ nirayavāsinanti tesaṃ pāpakammānaṃ nirayavāsīnaṃ.
Of those dwellers in hell means of those evil-doers, dwellers in hell.
Tesaṃ nirayavāsinaṃ là của những kẻ làm ác nghiệp trú ngụ trong địa ngục đó.
Passa kammānaṃ daḷhattanti pāpakammānaṃ thirabhāvaṃ olokehi.
Behold the firmness of kamma means observe the steadfastness of evil kamma.
Passa kammānaṃ daḷhattaṃ là hãy xem sự vững chắc của ác nghiệp.
Na bhasmā hoti napī masīti chārikāpi na hoti aṅgāropi.
It becomes neither ash nor soot means it becomes neither ash nor charcoal.
Na bhasmā hoti napī masī là không thành tro cũng không thành than.
Puratthimenāti yadā taṃ dvāraṃ apārutaṃ hoti, atha tadabhimukhā dhāvanti, tesaṃ tattha chaviādīni jhāyanti.
From the East means when that door is open, then they run towards it, and their skin, etc., burns there.
Puratthimenā là khi cánh cửa đó không mở, chúng chạy về phía đó, da thịt của chúng bị thiêu đốt ở đó.
Dvārasamīpaṃ pattānañca tesaṃ taṃ pīdhīyati, pacchimaṃ apārutaṃ viya khāyati.
And for those who reach near the door, it closes for them, and the western door appears to be open.
Khi chúng đến gần cánh cửa, cánh cửa đó đóng lại, và cánh cửa phía tây dường như mở ra.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Tương tự ở khắp mọi nơi.
Abhinikkhamitāsā teti nirayā nikkhamituṃ āsā etesanti nikkhamitāsā.
They hope to escape means they hope to escape from hell, hence nikkhamitāsā.
Abhinikkhamitāsā te là chúng có hy vọng thoát khỏi địa ngục, nên gọi là nikkhamitāsā.
Mokkhagavesinoti muñcanupāyaṃ esantā gavesantāpi.
Seeking liberation means seeking, searching for a means of release.
Mokkhagavesino là những người đang tìm kiếm, truy tìm phương tiện để giải thoát.
Na te tato nikkhamituṃ, labhanti kammapaccayāti te sattā nirayato nikkhamanadvāraṃ pāpakammapaccayā nādhigacchanti.
They cannot escape from there due to kamma means those beings do not find the door of escape from hell due to the conditions of their evil kamma.
Họ không thể thoát ra khỏi đó, do nghiệp duyên, nghĩa là những chúng sanh đó không tìm thấy cánh cửa thoát khỏi địa ngục do duyên nghiệp ác.
Tesañca pāpakammantaṃ, avipakkaṃ kataṃ bahunti tesañca sattānaṃ lāmakaṃ dāruṇakammaṃ avipākaṃ bahuvidhaṃ nānappakāraṃ adinnavipākaṃ kataṃ upacitaṃ atthi.
And their many evil deeds remain unripened means those beings have accumulated much wicked, cruel kamma, unripened, of many kinds, various, whose results have not yet been given.
Và nghiệp ác của họ, chưa chín muồi, đã làm rất nhiều, nghĩa là những chúng sanh đó có nhiều loại nghiệp ác, tàn khốc, chưa chín muồi, đủ loại, chưa cho quả, đã được làm và tích lũy.
Viruddhāti virodhamāpannā.
Viruddhā means having fallen into opposition.
Viruddhā là đã trở nên đối kháng.
Paṭiviruddhāti paṭimukhaṃ hutvā virodhamāpannā, suṭṭhu viruddhā vā.
Paṭiviruddhā means having become opposed face-to-face, or thoroughly opposed.
Paṭiviruddhā là đã đối kháng trực diện, hoặc đã đối kháng mạnh mẽ.
Āhatāti kodhena āhatā pahatā.
Āhatā means struck, hit with anger.
Āhatā là bị đánh, bị đập bằng sự phẫn nộ.
Paccāhatāti paṭimallā hutvā āhatā.
Paccāhatā means struck back as opponents.
Paccāhatā là bị đánh trả lại như đối thủ.
Āghātitāti ghaṭṭitā.
Āghātitā means afflicted.
Āghātitā là bị va chạm.
Paccāghātitāti visesena ghaṭṭitā.
Paccāghātitā means especially afflicted.
Paccāghātitā là bị va chạm đặc biệt.
Pāṇīhipi upakkamantīti hatthehipi paharanti.
They attack even with their hands means they strike even with their hands.
Pāṇīhipi upakkamantī là tấn công bằng tay.
Asāroti na sāro, sāravirahito vā.
Asāro means not having essence, or devoid of essence.
Asāro là không có cốt lõi, hoặc không có bản chất.
Nissāroti sabbena sabbaṃ sāravirahito.
Nissāro means entirely devoid of essence.
Nissāro là hoàn toàn không có bản chất.
Sārāpagatoti sārato apagato.
Sārāpagato means departed from essence.
Sārāpagato là đã rời bỏ bản chất.
Niccasārasārena vāti satatasārasaṅkhātena sārena vā.
Or with the essence of permanence means or with the essence designated as constant essence.
Niccasārasārena vā là với bản chất cốt lõi thường hằng.
Uparipadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the two preceding words.
Đối với hai từ trên cũng vậy.
Ye puratthimāya disāya saṅkhārāti ye puratthimāya disāya paccayehi saṅgamma samāgamma katā saṅkhārā.
Whatever formations are in the eastern direction means whatever formations are made by coming together and assembling with conditions in the eastern direction.
Ye puratthimāya disāya saṅkhārā là những hành (saṅkhāra) được tạo ra do sự kết hợp và tập hợp các duyên ở phương Đông.
Tepi eritāti tepi saṅkhārā kampitā.
Even those are shaken means even those formations are shaken.
Tepi eritā là những hành đó cũng rung động.
Sameritāti sammā kampitā.
Sameritā means thoroughly shaken.
Sameritā là rung động đúng mức.
Calitāti calanaṃ gatā.
Calitā means having undergone movement.
Calitā là đã đi vào sự xao động.
Ghaṭṭitāti udayabbayena pīḷitā.
Ghaṭṭitā means afflicted by arising and passing away.
Ghaṭṭitā là bị khổ sở bởi sự sinh diệt.
Aniccatāyāti hutvā abhāvatāya.
By impermanence means by being, then not being.
Aniccatāyā là do sự vô thường (có rồi không có).
Jātiyā anugatāti nibbattiyā anupaviṭṭhā.
Followed by birth means entered by arising.
Jātiyā anugatā là bị theo dõi bởi sự sinh khởi.
Jarāya anusaṭāti paripakkatāya anupatthaṭā.
Spread over by old age means covered by maturity.
Jarāya anusaṭā là bị lan tràn bởi sự già yếu.
Byādhinā abhibhūtāti cātuvisamena uppannabyādhinā ajjhotthaṭā.
Overpowered by sickness means overwhelmed by sickness arisen from the four elements' imbalance.
Byādhinā abhibhūtā là bị bệnh tật do tứ đại bất hòa chế ngự.
Maraṇena abbhāhatāti maccunā abhiāhatā pahatā.
Struck by death means assailed, hit by death.
Maraṇena abbhāhatā là bị tử thần đánh đập.
Atāṇāti rakkhavirahitā.
Atāṇā means devoid of protection.
Atāṇā là không có sự bảo vệ.
Aleṇāti leṇavirahitā.
Aleṇā means devoid of shelter.
Aleṇā là không có nơi ẩn náu.
Asaraṇāti natthi etesaṃ saraṇanti asaraṇā.
Asaraṇā means they have no refuge, thus asaraṇā.
Asaraṇā là không có nơi nương tựa cho những điều này.
Asaraṇībhūtāti sayaṃ saraṇakiccaṃ na karontīti asaraṇībhūtā.
Asaraṇībhūtā means they do not perform the function of refuge themselves, thus asaraṇībhūtā.
Asaraṇībhūtā là tự mình không làm được việc nương tựa.
Attano bhavananti niddesapadassa uddesapadaṃ.
Attano bhavana is the predicate of the subject.
Attano bhavana là từ chỉ định của từ chủ đề.
Tāṇanti pālanaṃ.
Tāṇa means protection.
Tāṇa là sự bảo hộ.
Leṇanti leṇaṭṭhānaṃ.
Leṇa means a place of shelter.
Leṇa là nơi ẩn náu.
Saraṇanti dukkhanāsanaṃ.
Saraṇa means the destruction of suffering.
Saraṇa là sự diệt khổ.
Gatinti patiṭṭhaṃ.
Gati means support.
Gati là nơi nương tựa.
Parāyananti paraṃ ayanaṃ.
Parāyana means the ultimate goal.
Parāyana là nơi nương tựa tối thượng.
Ajjhositaṃyeva addasanti jarādīhi madditaṃyeva addakkhiṃ.
I saw it as assailed means I saw it as crushed by old age, etc.
Ajjhositaṃyeva addasa là tôi đã thấy chỉ bị già yếu, v.v. hành hạ.
Sabbaṃ yobbaññanti yobbanabhāvo yobbaññaṃ, sacetanānaṃ sabbaṃ yobbaññaṃ.
All youth means the state of youth is youth; all youth of sentient beings.
Sabbaṃ yobbañña là tuổi trẻ, tức là trạng thái trẻ trung; tất cả tuổi trẻ của những người hữu tình.
Jarāya ositanti paripākāya jarāya avasitaṃ madditaṃ.
Jarāya osita means crushed and overcome by old age that brings decay.
Jarāya osita là bị già yếu làm cho chín muồi, bị hủy hoại.
Evaṃ sabbattha.
Thus in all cases.
Tương tự ở tất cả các trường hợp.
Aññāṇantiādīsu ñāṇadassanapaṭipakkhato aññāṇaṃ adassanaṃ.
In Aññāṇa and so on, aññāṇa is not seeing, being the opposite of knowledge and insight.
Trong Aññāṇa và các từ tiếp theo, aññāṇa là sự không thấy, do đối nghịch với sự thấy biết.
Abhimukho hutvā dhammena na sameti na samāgacchatīti anabhisamayo.
Anabhisamayo means not confronting and not coming together with the Dhamma.
Không hòa hợp với Pháp một cách trực diện, không gặp gỡ Pháp, nên gọi là anabhisamayo.
Anurūpato dhamme bujjhatīti anubodho.
Anubodho means understanding the Dhamma in accordance with it.
Hiểu Pháp một cách phù hợp nên gọi là anubodho.
Tappaṭipakkhatāya ananubodho.
Ananubodho is its opposite.
Do đối nghịch với điều đó nên gọi là ananubodho.
Aniccādīhi saddhiṃ yojetvā na bujjhatīti asambodho.
Asambodho means not understanding by connecting with impermanence and so on.
Không hiểu được bằng cách kết hợp với vô thường, v.v. nên gọi là asambodho.
Asantaṃ asamañca bujjhatītipi asambodho.
Asambodho also means understanding what is not real and not proper.
Hiểu những điều không có và không phù hợp cũng gọi là asambodho.
Catusaccadhammaṃ na paṭivijjhatīti appaṭivedho.
Appaṭivedho means not penetrating the Dhamma of the Four Noble Truths.
Không thấu hiểu Tứ Thánh Đế nên gọi là appaṭivedho.
Rūpādīsu ekadhammampi aniccādisāmaññato na saṅgaṇhātīti asaṅgāhaṇā.
Asaṅgāhaṇā means not comprehending even a single phenomenon among material forms and so on, in terms of the common characteristic of impermanence and so on.
Không bao gồm dù chỉ một pháp như sắc, v.v. theo tính chất chung của vô thường, v.v. nên gọi là asaṅgāhaṇā.
Tameva dhammaṃ na pariyogāhatīti apariyogāhaṇā.
Apariyogāhaṇā means not fully grasping that same phenomenon.
Không thấu triệt được pháp đó nên gọi là apariyogāhaṇā.
Na samaṃ pekkhatīti asamapekkhanā.
Asamapekkhanā means not looking equally.
Không nhìn nhận một cách bình đẳng nên gọi là asamapekkhanā.
Dhammānaṃ sabhāvaṃ pati na apekkhatīti apaccavekkhaṇā.
Apaccavekkhaṇā means not reflecting on the true nature of phenomena.
Không nhìn lại bản chất của các pháp nên gọi là apaccavekkhaṇā.
Kusalākusalakammesu viparītavuttiyā sabhāvagahaṇābhāvena vā ekampi kammaṃ etassa paccakkhaṃ natthi, sayaṃ vā kassaci dhammassa paccakkhakaraṇaṃ nāma na hotīti apaccakkhakammaṃ.
Apaccakkhakammaṃ means that due to perverted conduct regarding wholesome and unwholesome kamma, or due to the absence of grasping their true nature, no kamma is directly perceived by him, or there is no direct perception of any phenomenon by oneself.
Do không có sự nắm bắt bản chất qua hành vi sai lệch trong các nghiệp thiện và bất thiện, hoặc do không có sự nắm bắt bản chất, nên không có bất kỳ nghiệp nào là trực tiếp đối với người này, hoặc bản thân việc chứng kiến một pháp nào đó không tồn tại, nên gọi là apaccakkhakammaṃ.
Yaṃ etasmiṃ anuppajjamāne cittasantānaṃ mejjhaṃ bhaveyya suci vodānaṃ, taṃ duṭṭhuṃ mejjhaṃ imināti dummejjhaṃ.
Dummejjhaṃ means that by which the mind-continuum, which would be pure, clean, and clear if this were not to arise, is badly purified.
Khi điều này không sinh khởi, dòng tâm thức sẽ trở nên thanh tịnh, trong sạch, vô nhiễm; điều đó làm cho tâm thức trở nên xấu xa, nên gọi là dummejjhaṃ.
Bālānaṃ bhāvo bālyaṃ.
Bālyaṃ is the state of fools.
Trạng thái của kẻ ngu si là bālyaṃ.
Muyhatīti moho.
Moho means delusion.
Sự mê lầm là moho.
Balavataro moho pamoho.
Pamoho is stronger delusion.
Sự mê lầm mạnh mẽ hơn là pamoho.
Samantato muyhatīti sammoho.
Sammoho means delusion on all sides.
Sự mê lầm khắp mọi nơi là sammoho.
Vijjāya paṭipakkhabhāvato na vijjāti avijjā.
Avijjā means ignorance, being the opposite of knowledge.
Do đối nghịch với minh (vijjā) nên gọi là avijjā.
Oghayogattho vuttoyeva.
The meaning of oghayoga has already been stated.
Ý nghĩa của oghayoga đã được nói đến.
Thāmagataṭṭhena anusetīti anusayo.
Anusayo means latent tendency, in the sense of having reached a firm state.
Do ở trạng thái mạnh mẽ nên tiềm ẩn, gọi là anusayo.
Cittaṃ pariyuṭṭhāti abhibhavatīti pariyuṭṭhānaṃ.
Pariyuṭṭhānaṃ means the mind being beset or overcome.
Nó bao trùm, chế ngự tâm nên gọi là pariyuṭṭhānaṃ.
Hitaggahaṇābhāvena hitābhimukhaṃ gantuṃ na sakkoti aññadatthu laṅgatiyevāti laṅgī, khañjatīti attho.
Laṅgī means limping, in the sense that due to the absence of grasping what is beneficial, one cannot go towards what is beneficial, but rather stumbles.
Do không nắm bắt được điều lợi ích, không thể đi đến điều lợi ích, mà chỉ vướng mắc, nên gọi là laṅgī, nghĩa là bị khập khiễng.
Durugghāṭanaṭṭhena vā laṅgī.
Or laṅgī in the sense of being difficult to remove.
Hoặc laṅgī do khó nhổ ra.
Yathā hi mahāpalighasaṅkhātā laṅgī durugghāṭā hoti, evamayampi laṅgī viyāti laṅgī.
Just as a bolt, which is like a great crossbar, is difficult to remove, so too is this a laṅgī.
Như một cái chốt lớn (palighasaṅkhātā laṅgī) rất khó nhổ, thì cái này cũng giống như một cái chốt, nên gọi là laṅgī.
Sesaṃ uttānatthameva.
The rest is clear in meaning.
Phần còn lại chỉ là ý nghĩa rõ ràng.
Yā evarūpā kaṅkhāti ettha kaṅkhanavasena kaṅkhā.
In Yā evarūpā kaṅkhā, kaṅkhā means doubt, in the sense of doubting.
Trong Yā evarūpā kaṅkhā, kaṅkhā là sự nghi ngờ.
Kaṅkhaṃ ānayatīti kaṅkhāyanā.
Kaṅkhāyanā means causing doubt.
Mang đến sự nghi ngờ nên gọi là kaṅkhāyanā.
Purimakaṅkhā hi uttarakaṅkhaṃ ānayati nāma.
For indeed, prior doubt brings about subsequent doubt.
Sự nghi ngờ trước đây mang đến sự nghi ngờ tiếp theo.
Ākāravasena vā etaṃ vuttaṃ.
Or this is stated in terms of its mode.
Hoặc điều này được nói theo phương diện hình thức.
Kaṅkhāsamaṅgicittaṃ kaṅkhāya āyitattā kaṅkhāyitaṃ nāma.
A mind endowed with doubt is called kaṅkhāyitaṃ because it is afflicted by doubt.
Tâm đầy nghi ngờ được gọi là kaṅkhāyitaṃ do bị nghi ngờ chi phối.
Tassa bhāvo kaṅkhāyitattaṃ.
Its state is kaṅkhāyitattaṃ.
Trạng thái đó là kaṅkhāyitattaṃ.
Vimatīti vigatā mati vimati.
Vimatī means uncertainty, a mind that has gone astray.
Vimatī là sự mất trí nhớ, sự hoài nghi.
Vicikicchāti vigatā cikicchā vicikicchā, sabhāvaṃ vā vicinanto kicchati kilamati etāyāti vicikicchā.
Vicikicchā means perplexity, a mind that has gone astray from seeking; or it is called vicikicchā because one suffers and becomes weary while investigating its true nature.
Vicikicchā là sự nghi ngờ đã mất đi sự tìm kiếm, hoặc do sự tìm kiếm bản chất mà bị mệt mỏi, nên gọi là vicikicchā.
Sā saṃsayalakkhaṇā, kampanarasā, anicchayapaccupaṭṭhānā, anekaṃsaggāhapaccupaṭṭhānā vā, ayonisomanasikārapadaṭṭhānā, paṭipattiyā antarāyakarāti daṭṭhabbā.
It should be understood that it is characterized by uncertainty, has the function of wavering, is manifested as indecision or as grasping at multiple possibilities, has improper attention as its proximate cause, and is an obstacle to practice.
Nó có đặc tính là sự hoài nghi, có vị là sự dao động, có biểu hiện là sự không quyết định, hoặc sự không nắm bắt được một khía cạnh, có căn bản là sự không tác ý đúng đắn, và được xem là chướng ngại cho con đường thực hành.
Kampanaṭṭhena dvidhā eḷayatīti dveḷhakaṃ.
Dveḷhakaṃ means wavering in two ways, in the sense of trembling.
Do tính chất dao động mà chia đôi, nên gọi là dveḷhakaṃ.
Paṭipattinivāraṇena dvidhāpatho viyāti dvedhāpatho.
Dvedhāpatho means a crossroads, as it were, due to hindering practice.
Do ngăn cản sự thực hành, giống như con đường chia đôi, nên gọi là dvedhāpatho.
‘‘Niccaṃ vā idaṃ aniccaṃ vā’’tiādipavattiyā ekasmiṃ ākāre saṇṭhātuṃ asamatthatāya samantato setīti saṃsayo.
Saṃsayo means doubt, in the sense of resting on all sides, due to being unable to settle on a single mode of occurrence such as ‘‘Is this permanent or impermanent?’’
Do không thể đứng vững trên một khía cạnh trong sự vận hành như “Điều này là thường hay vô thường?”, nên nó lan tỏa khắp nơi, gọi là saṃsayo.
Ekaṃsaṃ gahetuṃ asamatthatāya na ekaṃsaggāhoti anekaṃsaggāho.
Anekaṃsaggāho means not grasping a single aspect, due to being unable to grasp a definite conclusion.
Do không thể nắm bắt một khía cạnh, nên không phải là sự nắm bắt một khía cạnh, gọi là anekaṃsaggāho.
Nicchetuṃ asakkontī ārammaṇato osakkatīti āsappanā.
Āsappanā means shrinking back from the object, being unable to decide.
Không thể quyết định, nên lùi lại khỏi đối tượng, gọi là āsappanā.
Ogāhituṃ asakkontī parisamantato sappatīti parisappanā.
Parisappanā means creeping all around, being unable to penetrate.
Không thể thâm nhập, nên lan tỏa khắp nơi, gọi là parisappanā.
Pariyogāhituṃ asamatthatāya apariyogāhaṇā.
Apariyogāhaṇā (is) due to inability to comprehend.
Do không thể thấu triệt, nên gọi là apariyogāhaṇā.
Nicchayavasena ārammaṇe pavattituṃ asamatthatāya chambhitattaṃ cittassa, thaddhabhāvoti attho.
Chambhitattaṃ cittassa (is) due to inability to proceed definitively in the object; it means a state of rigidity.
Do không thể vận hành trên đối tượng một cách quyết đoán, nên là chambhitattaṃ cittassa, nghĩa là sự cứng đờ của tâm.
Vicikicchā hi uppajjitvā cittaṃ thaddhaṃ karoti, yasmā pana sā uppajjamānā ārammaṇaṃ gahetvā manaṃ vilikhantī viya, tasmā manovilekhoti vuttā.
For doubt, having arisen, makes the mind rigid; but because, when it arises, having taken an object, it is as if scratching the mind, therefore it is called manovilekho.
Sự nghi ngờ (vicikicchā) khi sinh khởi làm cho tâm cứng đờ; nhưng vì khi nó sinh khởi, nó nắm giữ đối tượng và như thể cào xé tâm, nên nó được gọi là manovilekho.
Acelakoti niccolo, naggoti attho.
Acelako means unclothed, that is, naked.
Acelako có nghĩa là không có y phục, tức là trần truồng.
Muttācāroti visaṭṭhācāro, uccārakammādīsu lokiyakulaputtācārena virahito ṭhitakova uccāraṃ karoti, passāvaṃ karoti, khādati bhuñjati.
Muttācāro means one whose conduct is unrestrained; he is devoid of the conduct of worldly good families regarding defecation and urination, and he defecates, urinates, eats, and consumes while standing.
Muttācāro có nghĩa là người có hành vi phóng túng, không có hành vi của người con nhà thế tục trong việc đại tiện, tiểu tiện, ăn uống; đứng mà đại tiện, tiểu tiện, ăn uống.
Hatthāpalekhanoti hatthe piṇḍamhi ṭhite jivhāya hatthaṃ apalikhati, uccāraṃ vā katvā hatthamhiyeva daṇḍakasaññī hutvā hatthena apalikhati.
Hatthāpalekhano means one who licks his hand with his tongue while the food-ball is on his hand, or having defecated, he considers his hand as a stick and wipes it with his hand.
Hatthāpalekhano có nghĩa là, khi thức ăn còn trong tay, dùng lưỡi liếm tay; hoặc sau khi đại tiện, dùng tay liếm, xem tay như một cây gậy.
Te kira daṇḍakaṃ ‘‘satto’’ti paññapenti.
For they designate a stick as a "being".
Họ xem cây gậy đó là “sinh vật”.
Bhikkhāgahaṇatthaṃ ‘‘ehi bhadante’’ti vutto na etīti na ehibhadantiko.
He does not come when told "Come, venerable sir" for receiving alms, thus he is na ehibhadantiko.
Khi được gọi “Thưa ngài, hãy đến đây” để nhận thức ăn khất thực, người ấy không đến, nên gọi là na ehibhadantiko.
Tena hi ‘‘tiṭṭha bhadante’’ti vuttopi na tiṭṭhatīti na tiṭṭhabhadantiko.
Therefore, he does not stop even when told "Stop, venerable sir", thus he is na tiṭṭhabhadantiko.
Khi được gọi “Thưa ngài, hãy đứng lại”, người ấy cũng không đứng lại, nên gọi là na tiṭṭhabhadantiko.
Tadubhayampi kira so ‘‘etassa vacanaṃ kataṃ bhavissatī’’ti na karoti.
He does not do either of these, thinking "This person's word will be done".
Vì người ấy không làm điều đó vì nghĩ rằng “lời nói của người này sẽ được thực hiện”.
Abhihaṭanti puretaraṃ gahetvā āhaṭaṃ bhikkhaṃ.
Abhihaṭaṃ means alms brought earlier.
Abhihaṭaṃ là thức ăn khất thực được mang đến trước.
Uddissakatanti ‘‘idaṃ tumhe uddissa kata’’nti evaṃ ārocitaṃ bhikkhaṃ.
Uddissakataṃ means alms announced as "This is made for you".
Uddissakataṃ là thức ăn khất thực được báo trước rằng “Điều này được làm dành cho quý vị”.
Na nimantananti ‘‘asukaṃ nāma kulaṃ vā vīthiṃ vā gāmaṃ vā paviseyyāthā’’ti evaṃ nimantitabhikkhampi na sādiyati na gaṇhāti.
Na nimantanaṃ means he does not accept or take alms even if invited with "You should enter such and such a family, or street, or village".
Na nimantanaṃ là không chấp nhận, không nhận cả thức ăn khất thực được mời như “Xin quý vị hãy đi vào gia đình này, hoặc con đường này, hoặc ngôi làng này”.
Na kumbhimukhāti kumbhito uddharitvā diyyamānaṃ bhikkhaṃ na gaṇhāti.
Na kumbhimukhā means he does not take alms given after being taken out from a pot.
Na kumbhimukhā là không nhận thức ăn khất thực được múc từ nồi ra.
Na kaḷopimukhāti kaḷopīti ukkhali vā pacchi vā, tatopi na gaṇhāti.
Na kaḷopimukhā means a kaḷopī is a cooking pot or a basket; he does not take from that either.
Na kaḷopimukhā là kaḷopī là cái nồi hoặc cái giỏ, cũng không nhận từ đó.
Kumbhikaḷopiyo maṃ nissāya kaṭacchunā pahāraṃ labhantīti.
Because the pots and baskets receive blows from ladles on account of him.
Vì “Cái nồi và cái giỏ này bị đánh bằng muỗng vì tôi”.
Na eḷakamantaranti ummāraṃ antaraṃ karitvā diyyamānaṃ na gaṇhāti.
Na eḷakamantaraṃ means he does not take what is given with the threshold in between.
Na eḷakamantaraṃ là không nhận thức ăn được dâng khi có ngưỡng cửa ở giữa.
Ayaṃ maṃ nissāya antarakaraṇaṃ labhatīti.
Because this threshold receives an obstruction on account of him.
Vì “Người này bị ngăn cách vì tôi”.
Daṇḍamusalesupi eseva nayo.
The same method applies to daṇḍamusalesu (sticks and pestles).
Đối với daṇḍamusalesu (gậy và chày) cũng vậy.
Na dvinnanti dvīsu bhuñjamānesu ekasmiṃ uṭṭhāya dente na gaṇhāti.
Na dvinnaṃ means he does not take from one of two people who are eating, if that one gets up and gives.
Na dvinnaṃ là không nhận khi một trong hai người đang ăn đứng dậy dâng.
Kabaḷantarāyo hotīti.
Because it causes an interruption to the mouthful of food.
Vì “Có sự gián đoạn miếng ăn”.
Na gabbhiniyātiādīsu pana ‘‘gabbhiniyā kucchiyaṃ dārako kilamatī’’ti, pāyantiyā dārakassa khīrantarāyo hotī’’ti, ‘‘purisantaragatāya ratiantarāyo hotī’’ti na gaṇhāti.
In the case of na gabbhiniyā and so on, he does not take, thinking: "The child in the womb of the pregnant woman will suffer", "The child of the nursing mother will have its milk interrupted", "The man who is between two women will have his pleasure interrupted".
Đối với na gabbhiniyā (không nhận từ phụ nữ mang thai) v.v., là không nhận vì “Đứa bé trong bụng người phụ nữ mang thai sẽ bị mệt mỏi”, “Đứa bé của người phụ nữ đang cho con bú sẽ bị gián đoạn sữa”, “Người phụ nữ đang ở giữa đàn ông sẽ bị gián đoạn niềm vui”.
Na saṃkittīsūti saṃkittetvā katabhattesu.
Na saṃkittīsu means from food prepared by collecting.
Na saṃkittīsu là trong những bữa ăn được chuẩn bị bằng cách tập hợp.
Dubbhikkhasamaye kira acelakasāvakā acelakānamatthāya tato tato taṇḍulādīni samādapetvā bhattaṃ pacanti, ukkaṭṭho acelako tatopi na paṭiggaṇhāti.
During a famine, the disciples of the Acelaka sect collect rice and other grains from here and there for the Acelakas and cook food. An excellent Acelaka does not accept even from that.
Trong thời kỳ đói kém, các đệ tử của Acelaka tập hợp gạo và các thứ khác từ khắp nơi để nấu ăn cho các Acelaka; Acelaka cao cấp cũng không nhận từ đó.
Na yattha sāti yattha sunakho ‘‘piṇḍaṃ labhissāmī’’ti upaṭṭhito hoti, tattha tassa adatvā āhaṭaṃ na gaṇhāti.
Na yattha sā means where a dog is waiting, hoping to get a food-ball, he does not take alms brought from there without giving to it.
Na yattha sā là không nhận thức ăn được mang đến nơi có con chó đang đứng chờ “Tôi sẽ nhận được miếng ăn” mà không cho nó.
Etassa piṇḍantarāyo hotīti.
Because that dog's food-ball is interrupted.
Vì “Miếng ăn của con chó này bị gián đoạn”.
Saṇḍasaṇḍacārinīti samūhasamūhacārinī.
Saṇḍasaṇḍacārinī means moving in swarms and groups.
Saṇḍasaṇḍacārinī có nghĩa là đi thành từng nhóm.
Sace hi acelakaṃ disvā ‘‘imassa bhikkhaṃ dassāmā’’ti manussā bhattagehaṃ pavisanti, tesu ca pavisantesu kaḷopimukhādīsu nilīnā makkhikā uppatitvā saṇḍasaṇḍā caranti.
For if people, seeing an Acelaka, enter the food-house thinking "We will give alms to him", and as they enter, flies hidden in pots and other places fly up and move in swarms.
Nếu thấy một Acelaka, mọi người đi vào nhà bếp và khi họ đi vào, những con ruồi ẩn nấp trong miệng giỏ v.v. bay lên và đi thành từng nhóm.
Tato āhaṭaṃ bhikkhaṃ na gaṇhāti.
He does not take alms brought from there.
Người ấy không nhận thức ăn được mang đến từ đó.
Maṃ nissāya makkhikānaṃ gocarantarāyo jātoti.
Because the flies' foraging is interrupted on account of him.
Vì “Sự kiếm ăn của ruồi bị gián đoạn vì tôi”.
Thusodakanti sabbasassasambhārehi kataṃ sovīrakaṃ.
Thusodakaṃ means sour gruel made from all kinds of grain ingredients.
Thusodakaṃ là sovīrakaṃ (một loại nước chua) làm từ tất cả các loại hạt.
Ettha ca surāpānameva sāvajjaṃ, ayaṃ pana sabbesupi sāvajjasaññī.
Here, only drinking alcohol is blameworthy, but this person considers all of them blameworthy.
Ở đây, chỉ việc uống rượu là có tội, nhưng người này xem tất cả đều là có tội.
Ekāgārikoti yo ekasmiṃyeva gehe bhikkhaṃ labhitvā nivattati.
Ekāgāriko is one who, having received alms from only one house, returns.
Ekāgāriko là người chỉ nhận thức ăn khất thực ở một nhà rồi quay về.
Ekālopikoti yo ekeneva ālopena yāpeti.
Ekālopiko is one who sustains himself with only one mouthful.
Ekālopiko là người chỉ sống bằng một miếng ăn.
Dvāgārikādīsupi eseva nayo.
The same method applies to dvāgārikā and so on.
Đối với Dvāgārikā (hai nhà) v.v. cũng vậy.
Ekissāpi dattiyāti ekāya dattiyā.
Ekissāpi dattiyā means with one datti.
Ekissāpi dattiyā là chỉ với một lần dâng.
Datti nāma ekā khuddakapāti hoti, yattha aggabhikkhaṃ pakkhipitvā ṭhapenti.
A datti is a small bowl where the best alms are placed.
Datti là tên một cái bát nhỏ, nơi người ta đặt phần thức ăn chính vào.
Ekāhikanti ekadivasantarikaṃ.
Ekāhikaṃ means every other day.
Ekāhika có nghĩa là cách một ngày.
Aḍḍhamāsikanti aḍḍhamāsantarikaṃ.
Aḍḍhamāsika means every half month.
Aḍḍhamāsika có nghĩa là cách nửa tháng.
Pariyāyabhattabhojananti vārabhattabhojanaṃ, ekāhavārena dvīhavārena sattāhavārena aḍḍhamāsavārenāti evaṃ divasavārena ābhataṃ bhattabhojanaṃ.
Pariyāyabhattabhojana means food received in turn, food brought in turn, such as in one-day turns, two-day turns, seven-day turns, or half-month turns.
Pariyāyabhattabhojana là bữa ăn theo phiên, tức là bữa ăn được mang đến theo phiên một ngày, hai ngày, bảy ngày, nửa tháng, v.v.
Sākabhakkhotiādīni vuttatthāneva.
Sākabhakkho and so on have already been explained.
Sākabhakkho và những từ khác đã được giải thích.
Ubbhaṭṭhakoti uddhaṃ ṭhitako.
Ubbhaṭṭhako means standing upright.
Ubbhaṭṭhako có nghĩa là đứng thẳng.
Ukkuṭikappadhānamanuyuttoti ukkuṭikaṃ vīriyaṃ anuyutto.
Ukkuṭikappadhānamanuyutto means devoted to strenuous exertion in a squatting posture.
Ukkuṭikappadhānamanuyutto có nghĩa là chuyên cần tinh tấn trong tư thế ngồi xổm (ukkuṭika).
Gacchantopi ukkuṭikova hutvā uppatitvā uppatitvā gacchati.
Even when walking, one walks by squatting and leaping up repeatedly.
Ngay cả khi đi, người ấy cũng đi trong tư thế ngồi xổm, nhảy lên nhảy lên.
Kaṇṭakāpassayikoti ayakaṇṭake vā pakatikaṇṭake vā bhūmiyaṃ koṭṭetvā tattha cammaṃ attharitvā ṭhānacaṅkamādīni karoti.
Kaṇṭakāpassayiko means one who drives iron thorns or natural thorns into the ground, spreads a hide over them, and performs standing, walking, and other activities there.
Kaṇṭakāpassayiko có nghĩa là người ấy đóng cọc sắt hoặc cọc gai thông thường xuống đất, trải da lên đó, rồi thực hiện các tư thế đi đứng, v.v.
Seyyanti sayantopi tattheva seyyaṃ kappeti.
Seyya means even when sleeping, one makes one's bed there.
Seyya có nghĩa là ngay cả khi nằm, người ấy cũng nằm ở đó.
Phalakaseyyanti rukkhaphalake seyyaṃ.
Phalakaseyya means sleeping on a wooden plank.
Phalakaseyya có nghĩa là nằm trên một tấm ván gỗ.
Thaṇḍilaseyyanti thaṇḍile ucce bhūmiṭṭhāne seyyaṃ.
Thaṇḍilaseyya means sleeping on a bare patch of ground, on a high ground level.
Thaṇḍilaseyya có nghĩa là nằm trên mặt đất cao (thaṇḍila).
Ekapassayikoti ekapasseneva sayati.
Ekapassayiko means one who sleeps on one side only.
Ekapassayiko có nghĩa là chỉ nằm nghiêng một bên.
Rajojalladharoti sarīraṃ telena makkhetvā rajuṭṭhānaṭṭhāne tiṭṭhati, athassa sarīre rajojallaṃ laggati, taṃ dhāreti.
Rajojalladharo means one who smears the body with oil and stands in a dusty place, and then dust and dirt adhere to his body, which he retains.
Rajojalladharo có nghĩa là người ấy bôi dầu lên thân thể rồi đứng ở nơi có bụi bẩn, sau đó bụi bẩn bám vào thân thể, người ấy giữ nguyên như vậy.
Yathāsanthatikoti laddhaṃ āsanaṃ akopetvā yadeva labhati, tattheva nisīdanasīlo.
Yathāsanthatiko means one who is accustomed to sitting on whatever seat he obtains, without disturbing it.
Yathāsanthatiko có nghĩa là người có thói quen ngồi ở bất cứ chỗ nào mình nhận được, không làm xáo trộn chỗ ngồi đó.
Vekaṭikoti vikaṭakhādanasīlo, vikaṭanti gūthaṃ vuccati.
Vekaṭiko means one who is accustomed to eating impurities; impurities are called excrement.
Vekaṭiko có nghĩa là người có thói quen ăn những thứ ghê tởm (vikaṭa), vikaṭa được gọi là phân.
Apānakoti paṭikkhittasītudakapāno.
Apānako means one who refrains from drinking cold water.
Apānako có nghĩa là người từ bỏ việc uống nước lạnh.
Sāyaṃ tatiyaṃ assāti sāyatatiyakaṃ.
That which is the third in the evening is sāyatatiyakaṃ.
Buổi tối là lần thứ ba, nên gọi là sāyatatiyakaṃ.
Pāto majjhanhike sāyanti divasassa tikkhattuṃ ‘‘pāpaṃ pavāhessāmī’’ti udakorohanānuyogaṃ anuyutto viharati.
One dwells devoted to the practice of descending into water three times a day—in the morning, at midday, and in the evening—thinking, "I will wash away evil."
Người ấy sống chuyên cần thực hành việc xuống nước (udakorohanānuyoga) ba lần một ngày – sáng, trưa, tối – với ý nghĩ “ta sẽ rửa sạch tội lỗi.”
Te salle abhisaṅkharotīti te rāgādisattasalle abhinibbatteti.
Te salle abhisaṅkharotī means he produces those darts of lust and so on.
Te salle abhisaṅkharotī có nghĩa là người ấy tạo ra những mũi tên phiền não (salla) như tham ái, v.v.
Abhisaṅkharontoti abhinibbattento.
Abhisaṅkharonto means producing.
Abhisaṅkharonto có nghĩa là tạo ra.
Sallābhisaṅkhāravasenāti sallābhinibbattāpanakāraṇā.
Sallābhisaṅkhāravasenā means by way of producing darts.
Sallābhisaṅkhāravasenā có nghĩa là do nguyên nhân tạo ra các mũi tên phiền não.
Puratthimaṃ disaṃ dhāvatīti purimaṃ disaṃ gacchati.
Puratthimaṃ disaṃ dhāvatī means he goes to the eastern direction.
Puratthimaṃ disaṃ dhāvatī có nghĩa là đi về hướng đông.
Te sallābhisaṅkhārā appahīnāti ete rāgādisallā payogā nappahīnā.
Te sallābhisaṅkhārā appahīnā means these darts of lust and so on, these efforts, are not abandoned.
Te sallābhisaṅkhārā appahīnā có nghĩa là những mũi tên phiền não như tham ái, v.v. này vẫn chưa được đoạn trừ.
Sallābhisaṅkhārānaṃ appahīnattāti sallapayogānaṃ appahīnabhāvena.
Sallābhisaṅkhārānaṃ appahīnattā means due to the non-abandonment of the efforts of darts.
Sallābhisaṅkhārānaṃ appahīnattā có nghĩa là do các mũi tên phiền não chưa được đoạn trừ.
Gatiyā dhāvatīti gatiyaṃ dhāvati.
Gatiyā dhāvatī means he runs in a course.
Gatiyā dhāvatī có nghĩa là chạy trong các cõi.
Gatiyā gatinti gatito gatiṃ.
Gatiyā gati means from one course to another.
Gatiyā gati có nghĩa là từ cõi này đến cõi khác.
175. Evaṃ mahānubhāvena sallena otiṇṇesu ca sattesu – tattha sikkhānugīyanti, yāni loke gadhitānīti gāthā.
175. Thus, when beings are afflicted by the dart of great power—the verse tattha sikkhānugīyanti, yāni loke gadhitānī.
175. Khi các chúng sinh bị những mũi tên phiền não có năng lực lớn như vậy đâm vào – bài kệ nói rằng: tattha sikkhānugīyanti, yāni loke gadhitānī.
Tassattho – ye loke pañca kāmaguṇā paṭilābhāya gijjhantīti katvā ‘‘gadhitānī’’ti vuccanti, cirakālasevitattā vā ‘‘gadhitānī’’ti vuccanti.
Its meaning is: those five sense pleasures in the world are called gadhitāni because people are greedy for their acquisition, or they are called gadhitāni because they have been indulged in for a long time.
Ý nghĩa của bài kệ là – những gì trong thế gian (loke) được gọi là “gadhitāni” vì chúng được thèm muốn để đạt được năm dục lạc, hoặc được gọi là “gadhitāni” vì chúng đã được thực hành trong một thời gian dài.
Tattha taṃ nimittaṃ hatthisikkhādikā anekā sikkhā kathīyanti, uggayhanti vā.
Tattha there, various sikkhā (trainings), such as elephant training, are taught or learned.
Tattha (trong đó), nhiều sikkhā (sự học hỏi) như việc huấn luyện voi, v.v., được giảng dạy hoặc được học hỏi.
Passatha yāva samattho vāyaṃ loko, yato paṇḍito kulaputto tesu vā gadhitesu tāsu vā sikkhāsu adhimutto na siyā, aññadatthu aniccādidassanena nibbijjha sabbaso kāme.
See how capable this world is, from which a wise young man na siyā (should not be) attached to tesu (those) attachments or to those trainings, but rather, by seeing impermanence and so on, nibbijjha sabbaso kāme (should become dispassionate towards all sense pleasures).
Hãy nhìn xem thế gian này có năng lực đến mức nào, bởi vì một người con trai của gia đình trí tuệ không nên (na siyā) bị ràng buộc vào những điều được thèm muốn đó hoặc những sự học hỏi đó, mà trái lại, với cái nhìn về vô thường, v.v., hãy hoàn toàn nhàm chán các dục lạc (kāme) và chỉ học hỏi Niết Bàn của chính mình.
Attano nibbānameva sikkheti.
Attano nibbānameva sikkhe (he should train for his own Nibbāna).
Chỉ học hỏi Niết Bàn của chính mình.
Kāyassa akalyatāti khandhattayasaṅkhātassa nāmakāyassa gilānabhāvo.
Kāyassa akalyatā means the sickness of the mental body, which consists of the three aggregates.
Kāyassa akalyatā có nghĩa là tình trạng bệnh tật của danh thân (nāmakāya) bao gồm ba uẩn.
Gilāno hi akallakoti vuccati.
Indeed, a sick person is called akallaka.
Người bệnh được gọi là akallaka.
Vinayepi (pārā. 151) vuttaṃ – ‘‘nāhaṃ, bhante, akallako’’ti.
It is also said in the Vinaya: "I am not sick, venerable sir."
Trong Luật tạng cũng có nói – “Bạch Thế Tôn, con không khỏe.”
Akammaññatāti kāyagelaññasaṅkhāto akammaññatākāro.
Akammaññatā means the state of unsuitability for work, which is the sickness of the body.
Akammaññatā có nghĩa là tình trạng không thích hợp để hành động, tức là bệnh tật của thân thể.
Megho viya ākāsaṃ kāyaṃ onayhatīti onāho.
That which covers the body like a cloud covers the sky is onāho.
Nó bao phủ thân thể như mây bao phủ bầu trời, nên gọi là onāho.
Sabbato bhāgena onāho pariyonāho.
Pariyonāho means a complete covering.
Sự bao phủ hoàn toàn từ mọi phía là pariyonāho.
Abbhantare samorundhatīti antosamorodho.
It obstructs internally, thus internal obstruction.
Nó bao vây bên trong, nên gọi là antosamorodho.
Medhatīti middhaṃ, akammaññabhāvena vihiṃsatīti attho.
It is dull, thus torpor; the meaning is that it harms by making one unfit for work.
Nó làm trở ngại, nên gọi là middhaṃ, có nghĩa là nó làm hại bằng cách làm cho không thích hợp để hành động.
Supanti tenāti suppaṃ.
They sleep by it, thus sleep.
Người ta ngủ bởi nó, nên gọi là suppaṃ.
Akkhidalādīnaṃ pacalabhāvaṃ karotīti pacalāyikā.
It causes a swaying state of the eyelids and so on, thus drowsiness.
Nó gây ra sự lờ đờ của mắt, v.v., nên gọi là pacalāyikā.
Suppanā suppitattanti ākārabhāvaniddesā.
Sleeping, the state of having slept are descriptions of the state.
Suppanā suppitatta là những từ chỉ trạng thái.
Olīyanāti olīyanākāro.
Drooping means the manner of drooping.
Olīyanā là trạng thái co rút.
Dutiyaṃ upasaggavasena vaḍḍhitaṃ.
The second is increased by way of a prefix.
Từ thứ hai được tăng cường bằng tiền tố.
Līnanti avipphārikatāya paṭikuṭikaṃ.
Sluggish means contracted due to not being expansive.
Līna có nghĩa là co rút lại do không mở rộng.
Itare dve ākārabhāvaniddesā.
The other two are descriptions of the state.
Hai từ còn lại là những từ chỉ trạng thái.
Thinanti sappipiṇḍo viya avipphārikatāya ghanabhāvena ṭhitaṃ.
Stiffness means remaining in a dense state due to not being expansive, like a ball of ghee.
Thina có nghĩa là ở trạng thái đặc sệt, không mở rộng, giống như một khối bơ sữa.
Thiyanāti ākāraniddeso.
Stiffening is a description of the state.
Thiyanā là sự mô tả về trạng thái.
Thiyitassa bhāvo thiyitattaṃ, avipphāravasena thaddhatāti attho.
The state of being stiffened is stiffness, meaning rigidity due to not being expansive.
Trạng thái của sự vững chắc là thiyitattaṃ, nghĩa là sự cứng nhắc do không lan rộng.
Na paṇḍitā upadhisukhassa hetūti dabbajātikā kāmasukhassa kāraṇā dānāni na denti.
The wise do not give gifts for the sake of happiness in existence; that is, noble ones do not give gifts for the cause of sensual pleasures.
Na paṇḍitā upadhisukhassa hetū có nghĩa là những người trí không bố thí vì nguyên nhân của lạc hữu vi (kāma-sukha) thuộc về bản chất vật chất.
Kāmañca te upadhiparikkhayāyāti ekaṃsena te paṇḍitā kāmakkhayāya kāmakkhepanatthaṃ dānāni denti.
But they give for the destruction of existence; that is, those wise ones definitely give gifts for the destruction of sensual pleasures, for the casting away of sensual pleasures.
Kāmañca te upadhiparikkhayāyā có nghĩa là những người trí ấy chắc chắn bố thí vì sự diệt tận của dục vọng, vì sự loại bỏ dục vọng.
Apunabbhavāyāti nibbānatthāya.
For non-becoming means for Nibbāna.
Apunabbhavāyā là vì Nibbāna.
Jhānāni bhāventīti paṭhamajjhānādīni vaḍḍhenti.
They develop jhāna means they cultivate the first jhāna and so on.
Jhānāni bhāventī có nghĩa là phát triển các thiền định sơ thiền và các thiền định khác.
Punabbhavāyāti punabbhavakāraṇā.
For becoming again means for the cause of rebirth.
Punabbhavāyā là nguyên nhân của sự tái sinh.
Te paṇḍitā nibbānaṃ abhimukhaṃ hutvā dānaṃ dadanti.
Those wise ones give gifts with Nibbāna as their aim.
Te (những người trí ấy) bố thí với tâm hướng về Nibbāna.
180. Kiṃ kāraṇā ākāsaṃ na sito siyāti ce?
If it is asked, "For what reason should one not be dependent on space?"
180. Nếu hỏi: Vì lý do gì mà không nương tựa vào ākāsa?
Gedhaṃ brūmīti gāthā.
I call it greed is the verse.
Gedhaṃ brūmī là câu kệ.
Tassattho – ahañhi imaṃ ākāsasaṅkhātaṃ taṇhaṃ rūpādīsu gijjhanato gedhaṃ brūmi ‘‘gedho’’ti vadāmi.
Its meaning is: I call this craving, which is called "space," greed because it clings to forms and so on.
Ý nghĩa của nó là – tôi nói tham ái này, được gọi là ākāsa, là gedhaṃ brūmi (tôi gọi là “gedha”) vì nó bám víu vào sắc pháp v.v.
Kiñca bhiyyo – avahananaṭṭhena ‘‘ogho’’ti ca ājavanaṭṭhena ‘‘ājava’’nti ca ‘‘idaṃ mayhaṃ, idaṃ mayha’’nti jappakāraṇato ‘‘jappana’’nti ca dummuñcanaṭṭhena ‘‘ārammaṇa’’nti ca kampakaraṇaṭṭhena ‘‘kampana’’nti ca brūmi, esāva lokassa palibodhaṭṭhena duratikkamanīyaṭṭhena ca ‘‘kāmapaṅko duraccayo’’ti.
Furthermore, I call it a flood because it carries away, and a current because it drives, and muttering because it is the cause of muttering "this is mine, this is mine," and an object because it is difficult to release, and a tremor because it causes trembling. This very thing, due to being an entanglement for the world and being difficult to overcome, is the mire of sensual pleasures, difficult to cross.
Hơn nữa – tôi gọi nó là “ogho” (dòng nước lũ) vì nó cuốn trôi, là “ājava” (sự di chuyển) vì nó thúc đẩy, là “jappana” (sự lẩm bẩm) vì nó là nguyên nhân của sự lặp đi lặp lại “cái này là của tôi, cái này là của tôi”, là “ārammaṇa” (đối tượng) vì khó thoát khỏi, là “kampana” (sự rung động) vì nó gây ra sự rung động. Chính cái này là “kāmapaṅko duraccayo” (vũng lầy dục vọng khó vượt qua) vì nó là sự chướng ngại và khó vượt qua của thế gian.
Ājavanti āpaṭisandhito javati dhāvatīti ājavaṃ, vaṭṭamūlatāya punabbhave paṭisandhidānataṇhāyetaṃ adhivacanaṃ.
Ājava means that which runs or rushes from rebirth; this is a designation for craving that gives rebirth, being the root of the cycle of existence.
Ājava là sự di chuyển, sự chạy từ khi tái sinh; đây là tên gọi của tham ái sinh ra sự tái sinh trong các cõi luân hồi, vì nó là gốc rễ của luân hồi.
Jappananti patthanā, taṇhāyetaṃ adhivacanaṃ.
Jappana means aspiration; this is a designation for craving.
Jappana là sự mong ước, đây là tên gọi của tham ái.
Ārammaṇampi vuccati taṇhāti rūpādīsu ārammaṇesu uppannataṇhā muccituṃ asakkuṇeyyaṭṭhena ārammaṇāti kathīyati.
Craving is also called an object because the craving that arises in objects such as forms is said to be an object due to its inability to be released.
Ārammaṇampi vuccati taṇhā có nghĩa là tham ái sinh khởi đối với các đối tượng như sắc pháp v.v. được gọi là ārammaṇa vì không thể thoát khỏi nó.
Kāmapaṅkoti osīdanaṭṭhena kalalaṃ.
Kāmapaṅko means mire due to its sinking nature.
Kāmapaṅko là vũng lầy (kalalaṃ) vì nó làm chìm đắm.
Kaddamoti saṅgaṭṭhena kaddamo.
Kaddamo means mud due to its clinging nature.
Kaddamo là bùn lầy (kaddamo) vì nó là sự ràng buộc.
Tāpanaṭṭhena kileso.
Kileso means defilement due to its tormenting nature.
Kileso (phiền não) vì nó gây ra sự nung đốt.
Niyyāsaṃ viya laggāpanaṭṭhena palipo.
Palipo means plaster due to its sticking nature, like resin.
Palipo (sự dính mắc) vì nó làm dính chặt như nhựa cây.
Rundhitvā dhāraṇaṭṭhena palirodho.
Palirodho means obstruction due to its blocking and holding nature.
Palirodho (sự ngăn chặn) vì nó giữ lại và ngăn cản.
Evametaṃ gedhādipariyāyaṃ ākāsaṃ anissito.
Thus, one who is not dependent on this "space" which has these synonyms of greed and so on.
Như vậy, ākāsa, tức là gedha v.v. này, không bị nương tựa.
184. Tasmā tumhesupi yo evarūpo hotuṃ icchati, taṃ vadāmi – yaṃ pubbeti gāthā.
Therefore, I say to you, whoever wishes to be of such a nature—this is the stanza yaṃ pubbe.
184. Do đó, tôi nói với những ai muốn trở thành người như vậy – yaṃ pubbe là câu kệ.
Tattha yaṃ pubbeti atīte saṅkhāre ārabbha uppajjanadhammaṃ kilesajātaṃ atītaṃ kammañca.
Therein, yaṃ pubbe refers to the defilements that arise with reference to past formations, and past kamma.
Trong đó, yaṃ pubbe có nghĩa là loại phiền não sinh khởi do nương vào các hành (saṅkhāra) trong quá khứ và nghiệp quá khứ.
Pacchā te māhu kiñcananti anāgatepi saṅkhāre ārabbha uppajjanadhammaṃ rāgādikiñcanaṃ mā ahu.
Pacchā te māhu kiñcana means 'let there be no defilements like greed, etc., that arise with reference to future formations'.
Pacchā te māhu kiñcana có nghĩa là không có bất kỳ phiền não nào như tham ái v.v. sinh khởi do nương vào các hành trong tương lai.
Majjhe ce no gahessasīti paccuppannarūpādidhammepi na gahessasi ce.
Majjhe ce no gahessasī means 'if you do not grasp even the present phenomena like rūpa, etc.'.
Majjhe ce no gahessasī có nghĩa là nếu bạn không nắm giữ các pháp sắc v.v. hiện tại.
Evaṃ upasanto carissasi.
Thus you will live peacefully.
Như vậy bạn sẽ sống an tịnh.
187. Kiñca bhiyyo – aniṭṭhurīti gāthā.
Furthermore, the stanza aniṭṭhurī.
187. Hơn nữa – aniṭṭhurī là câu kệ.
Tattha aniṭṭhurīti anissukī.
Therein, aniṭṭhurī means 'not envious'.
Trong đó, aniṭṭhurī có nghĩa là không đố kỵ.
‘‘Aniṭṭharī’’tipi keci paṭhanti.
Some also recite "aniṭṭharī".
Một số người đọc là “Aniṭṭharī”.
Sabbadhī samoti sabbattha samo, upekkhakoti adhippāyo.
Sabbadhī samo means 'equal in all respects', the intention is 'equanimous'.
Sabbadhī samo có nghĩa là bình đẳng ở mọi nơi, ý là có tâm xả.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant?
Điều gì được nói?
Yo so ‘‘natthi me’’ti na socati, tamahaṃ avikampinaṃ puggalaṃ puṭṭho samāno aniṭṭhurī ananugiddho, anejo sabbadhī samoti imaṃ tasmiṃ puggale catubbidhaṃ ānisaṃsaṃ brūmīti.
That individual who does not grieve, saying "I have nothing"—that unshakeable person, when asked, I declare these four benefits for him: aniṭṭhurī (not envious), ananugiddho (not clinging), anejo (unagitated), sabbadhī samo (equal in all respects).
Tôi, khi được hỏi về người không sầu muộn “tôi không có”, nói rằng người ấy là aniṭṭhurī (không đố kỵ), ananugiddho (không tham lam), anejo (không rung động), sabbadhī samo (bình đẳng ở mọi nơi) – tôi nói bốn lợi ích này về người ấy.
Niṭṭhuriyoti issukī.
Niṭṭhuriyo means 'envious'.
Niṭṭhuriyo là người đố kỵ.
Niṭṭhurabhāvo niṭṭhuriyaṃ, taṃ nissāya ettakampi natthīti kheḷapātanti attho.
The state of being envious is niṭṭhuriyaṃ; relying on that, it means "I have not even this much," like spitting out saliva.
Trạng thái đố kỵ là niṭṭhuriyaṃ, nghĩa là “không có dù chỉ một chút” do sự đố kỵ, như khạc nhổ.
Niṭṭhuriyakammanti niṭṭhuriyakaraṇaṃ.
Niṭṭhuriyakamma means 'the act of being envious'.
Niṭṭhuriyakamma là hành vi đố kỵ.
Gahaṭṭho vā hi gahaṭṭhaṃ bhikkhu vā bhikkhuṃ nissāya vasanto appamattakeneva kujjhitvā taṃ nissāya ettakampi natthīti kheḷaṃ pātetvā pādena maddanto viya niṭṭhuriyaṃ nāma karoti.
For example, a householder living in reliance on another householder, or a bhikkhu living in reliance on another bhikkhu, becomes angry over a trifle and performs an act of envy, as if spitting out saliva and trampling it with his foot, saying, "I have not even this much because of him."
Một gia chủ sống nương tựa vào một gia chủ khác, hoặc một tỳ khưu sống nương tựa vào một tỳ khưu khác, khi nổi giận vì một điều nhỏ nhặt, sẽ thực hiện hành vi đố kỵ, như thể khạc nhổ và giẫm đạp bằng chân với ý nghĩ “không có chút nào cả” do người kia.
Tassa taṃ kammaṃ ‘‘niṭṭhuriyakamma’’nti vuccati.
Such an act of his is called " niṭṭhuriyakamma".
Hành vi đó của người ấy được gọi là “niṭṭhuriyakamma”.
Issāti sabhāvaniddeso.
Issā is a direct description of its nature.
Issā là sự mô tả bản chất.
Tato parā dve ākārabhāvaniddesā.
The next two are descriptions of its nature in terms of aspects.
Hai điều tiếp theo là sự mô tả trạng thái.
Itarattayaṃ pariyāyavacanaṃ.
The remaining three are synonymous terms.
Ba điều còn lại là từ đồng nghĩa.
Lakkhaṇādito panesā parasampattīnaṃ usūyanalakkhaṇā issā; tattha ca anabhiratirasā; tato vimukhabhāvapaccupaṭṭhānā; parasampattipadaṭṭhānā.
From the perspective of characteristics, this envy (issā) has the characteristic of being displeased with others' prosperity; its function is dissatisfaction; its manifestation is turning away from it; its proximate cause is others' prosperity.
Từ đặc tính v.v., đố kỵ (issā) có đặc tính ghen tị với sự thành công của người khác; và có vị bất mãn ở đó; và có sự hiện diện của trạng thái quay lưng lại; và có nền tảng là sự thành công của người khác.
189. Evaṃ passanto na samesūti gāthā.
189. Seeing thus, the verse is "not among equals".
189. Khi quán sát như vậy, na samesū là câu kệ.
Tattha na vadateti ‘‘sadisohamasmī’’tiādinā mānavasena samesupi attānaṃ na vadati omesupi ussesupi.
Here, he does not speak means he does not speak of himself as "I am equal" or similar, out of conceit, neither among equals, nor among inferiors, nor among superiors.
Ở đó, na vadati (không nói) có nghĩa là không nói về bản thân mình với sự kiêu mạn như "ta là người giống như thế", v.v., ngay cả đối với những người ngang bằng, cũng không nói về những người thấp kém hay cao hơn.
Nādeti na nirassatīti rūpādīsu kañci dhammaṃ na gaṇhāti na nissajjati.
He does not take up, he does not cast away means he does not grasp any phenomenon among form (rūpa) and so on, nor does he reject it.
Nādeti na nirassatī (không nắm giữ, không buông bỏ) có nghĩa là không nắm giữ hay buông bỏ bất kỳ pháp nào trong sắc, v.v.
Sesaṃ sabbattha tattha tattha vuttanayattā pākaṭameva.
The rest is clear as it has been explained in various places.
Phần còn lại thì hoàn toàn rõ ràng vì đã được nói theo cách đó ở khắp mọi nơi.
Evaṃ arahattanikūṭeneva desanaṃ niṭṭhāpesīti.
Thus, he concluded the discourse with the pinnacle of Arahantship.
Như vậy, đã kết thúc bài thuyết pháp chỉ với đỉnh là A-la-hán.