121. Ito paraṃ khaggavisāṇasuttaniddesavaṇṇanāya okāso anuppatto.
121. From this point onwards, the occasion for the commentary on the Khaggavisāṇa Sutta Niddesa has arisen.
121. Từ đây trở đi, đã đến lúc giải thích kinh Khaggavisāṇa.
Tattha ‘‘sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍa’’nti ito paraṃ atirekapadamattameva vaṇṇayissāma.
Here, from "laying down the rod for all beings," we shall comment only on additional terms.
Trong đó, từ “sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍaṃ” (sau khi đặt gậy xuống đối với tất cả chúng sinh) trở đi, chúng tôi sẽ chỉ giải thích những từ ngữ bổ sung.
Tattha sabbesūti anavasesesu.
Here, "for all" means for all without remainder.
Trong đó, sabbesu (đối với tất cả) có nghĩa là không còn sót lại.
Bhūtesūti sattesu.
"Beings" means living beings.
Bhūtesu (đối với chúng sinh) có nghĩa là đối với các loài hữu tình.
Ettha bhūtesūti kiñcāpi bhūtasaddo ‘‘bhūtasmiṃ pācittiya’’nti evamādīsu (pāci. 69) vijjamāne, ‘‘bhūtamidaṃ, sāriputta, samanupassasī’’ti evamādīsu khandhapañcake, ‘‘cattāro kho, bhikkhu, mahābhūtā hetū’’ti evamādīsu (ma. ni. 3.86) catubbidhe pathavīdhātvādirūpe, ‘‘yo ca kālaghaso bhūto’’ti evamādīsu (jā. 1.2.190) khīṇāsave, ‘‘sabbeva nikkhipissanti, bhūtā loke samussaya’’nti evamādīsu (dī. ni. 2.220) sabbasatte, ‘‘bhūtagāmapātabyatāyā’’ti evamādīsu (pāci. 90) rukkhādike, ‘‘bhūtaṃ bhūtato pajānātī’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.3) cātumahārājikānaṃ heṭṭhā sattanikāyaṃ upādāya vattati.
Here, although the word bhūta (beings) appears in phrases such as "a Pācittiya offense regarding a living being," in "Sariputta, do you perceive this as a living being?" and so on, referring to the five aggregates; in "There are, bhikkhus, four great elements as causes," and so on, referring to the four types of rūpa beginning with the earth element; in "and one who has become a consumer of time," and so on, referring to an Arahant; in "all beings in the world will lay down their aggregates," and so on, referring to all sentient beings; in "for the destruction of vegetation," and so on, referring to trees and the like; and in "he knows a being as a being," and so on, referring to the groups of beings below the Cātumahārājika devas.
Ở đây, về từ bhūtesu (trong các chúng sinh), mặc dù từ bhūta được dùng trong các trường hợp như "phạm tội pācittiya đối với bhūta" (liên quan đến sinh vật), "Sāriputta, ông có quán sát bhūta này không?" (liên quan đến ngũ uẩn), "Này các Tỳ-kheo, bốn đại bhūta là nhân" (liên quan đến tứ đại: đất, nước, lửa, gió), "kẻ đã bhūta nuốt thời gian" (liên quan đến bậc A-la-hán), "tất cả bhūta trên đời sẽ từ bỏ thân mạng" (liên quan đến tất cả chúng sinh), "sự phá hoại bhūtagāma" (liên quan đến cây cối, v.v.), và "biết bhūta là bhūta" (liên quan đến nhóm chúng sinh dưới chư Thiên Tứ Đại Vương).
Idha pana avisesato pathavīpabbatādīsu jātā sattā bhūtāti veditabbā.
Here, however, bhūta should be understood as beings born on earth, mountains, and so forth, without distinction.
Tuy nhiên, ở đây, các chúng sinh sinh ra trên đất, núi, v.v. nói chung được hiểu là bhūta.
Tesu bhūtesu.
For those beings.
Trong các bhūta đó.
Nidhāyāti nikkhipitvā.
"Laying down" means putting away.
Nidhāyā nghĩa là đặt xuống.
Daṇḍanti kāyavacīmanodaṇḍaṃ, kāyaduccaritādīnametaṃ adhivacanaṃ.
"Rod" refers to the rod of body, speech, and mind; this is a designation for bodily misconduct and so forth.
Daṇḍa là sự trừng phạt về thân, khẩu, ý; đây là danh từ chỉ cho thân ác hành và các pháp tương tự.
Kāyaduccaritañhi daṇḍayatīti daṇḍo, bādheti anayabyasanaṃ pāpetīti vuttaṃ hoti.
Indeed, bodily misconduct is daṇḍa because it punishes; it is said to obstruct and lead to ruin and misfortune.
Thân ác hành được gọi là sự trừng phạt (daṇḍa) vì nó trừng phạt (daṇḍayati), có nghĩa là nó gây tổn hại, dẫn đến tai họa và bất hạnh.
Evaṃ vacīduccaritañca manoduccaritañca.
Similarly, verbal misconduct and mental misconduct.
Tương tự như vậy đối với khẩu ác hành và ý ác hành.
Paharaṇadaṇḍo eva vā daṇḍo, taṃ nidhāyātipi vuttaṃ hoti.
Or indeed, a striking rod is daṇḍa; it is also said with reference to that.
Hoặc daṇḍa chỉ là gậy gộc để đánh đập, cũng có nghĩa là đã đặt nó xuống.
Aviheṭhayanti aviheṭhayanto.
Aviheṭhayaṃ means not harming.
Aviheṭhaya là không làm hại.
Aññatarampīti yaṃ kiñci ekampi.
Aññatarampi means even any one whatsoever.
Aññatarampi là bất kỳ một chúng sanh nào.
Tesampīti tesaṃ sabbabhūtānaṃ.
Tesampi means of all those beings.
Tesampi là của tất cả các chúng sanh ấy.
Na puttamiccheyyāti atrajo khettajo dinnako antevāsikoti imesu catūsu puttesu yaṃ kiñci puttaṃ na iccheyya.
Na puttamiccheyyā (should not desire a son) means one should not desire any son whatsoever from these four types of sons: born of oneself, born of the field, adopted, or a disciple.
Na puttamiccheyyā là không nên mong muốn bất kỳ người con nào trong bốn loại con này: con do mình sanh (atrajo), con được nhận nuôi trong nhà (khettajo), con được cho (dinnako), và đệ tử (antevāsiko).
Kuto sahāyanti sahāyaṃ pana iccheyyāti kuto eva etaṃ.
Kuto sahāyaṃ (how then a companion?) means how could one desire a companion?
Kuto sahāya là huống nữa là mong muốn bạn bè, làm sao có chuyện đó được.
Ekoti pabbajjāsaṅkhātena eko, adutiyaṭṭhena eko, taṇhāpahānaṭṭhena eko, ekantavigatakilesoti eko, eko paccekasambodhiṃ abhisambuddhoti eko.
Eko (alone) means alone in the sense of renunciation, alone in the sense of being without a second, alone in the sense of abandoning craving, alone in the sense of being utterly free from defilements, alone in the sense of having attained Paccekasambodhi.
Eko (một mình) có nghĩa là: một mình theo nghĩa xuất gia, một mình theo nghĩa không có người thứ hai, một mình theo nghĩa đoạn trừ ái, một mình theo nghĩa là người có phiền não đã hoàn toàn dứt sạch, một mình theo nghĩa là vị đã tự mình chứng ngộ Độc Giác Bồ-đề.
Samaṇasahassassapi hi majjhe vattamāno gihisaññojanassa chinnattā eko, evaṃ pabbajjāsaṅkhātena eko.
Even if one is amidst a thousand ascetics, one is alone because the fetters of the household life are cut off; thus, alone in the sense of renunciation.
Thật vậy, ngay cả khi đang ở giữa hàng ngàn vị Sa-môn, vị ấy vẫn là một mình vì đã chặt đứt các kiết sử của người tại gia; như vậy là một mình theo nghĩa xuất gia.
Eko tiṭṭhati, eko gacchati, eko nisīdati, eko seyyaṃ kappeti, eko iriyati vattatīti eko.
One stands alone, one walks alone, one sits alone, one lies down alone, one moves and acts alone; thus, alone.
Một mình đứng, một mình đi, một mình ngồi, một mình nằm, một mình sinh hoạt trong các oai nghi; như vậy là một mình.
Evaṃ adutiyaṭṭhena eko.
Thus, alone in the sense of being without a second.
Như vậy là một mình theo nghĩa không có người thứ hai.
Evaṃ taṇhāpahānaṭṭhena eko.
Thus, alone in the sense of abandoning craving.
Như vậy là một mình theo nghĩa đoạn trừ ái.
Sabbakilesāssa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammāti evaṃ ekantavigatakilesoti eko.
All his defilements are abandoned, uprooted, made like a palm-stump, made non-existent, and are of a nature not to arise in the future; thus, alone in the sense of being utterly free from defilements.
Tất cả các phiền não của vị ấy đã được đoạn trừ, nhổ tận gốc rễ, làm cho như cây thốt nốt bị chặt ngọn, làm cho không còn hiện hữu, không có khả năng sanh khởi trong tương lai; như vậy là một mình theo nghĩa là người có phiền não đã hoàn toàn dứt sạch.
Anācariyako hutvā sayambhū sāmaññeva paccekasambodhiṃ abhisambuddhoti evaṃ eko paccekasambodhiṃ abhisambuddhoti eko.
Having become without a teacher, self-awakened, having attained Paccekasambodhi by oneself; thus, alone in the sense of having attained Paccekasambodhi.
Trở thành vị không có thầy, tự mình chứng ngộ Độc Giác Bồ-đề; như vậy là một mình theo nghĩa là vị đã tự mình chứng ngộ Độc Giác Bồ-đề.
Careti yā imā aṭṭha cariyāyo.
Care (should wander) refers to these eight ways of wandering.
Care (nên hành trì) là tám loại hành trì này.
Seyyathidaṃ – yā paṇidhisampannānaṃ catūsu iriyāpathesu iriyāpathacariyā, indriyesu guttadvārānaṃ ajjhattikāyatanesu āyatanacariyā, appamādavihārīnaṃ catūsu satipaṭṭhānesu saticariyā, adhicittamanuyuttānaṃ catūsu jhānesu samādhicariyā, buddhisampannānaṃ catūsu ariyasaccesu ñāṇacariyā, sammā paṭipannānaṃ catūsu ariyamaggesu maggacariyā, adhigataphalānaṃ catūsu sāmaññaphalesu paṭipatticariyā, tiṇṇaṃ buddhānaṃ sabbasattesu lokatthacariyā, tattha padesato paccekabuddhasāvakānanti.
Namely: for those endowed with aspiration, the wandering in postures among the four postures; for those with guarded sense-doors, the wandering in sense-bases among the internal sense-bases; for those dwelling in heedfulness, the wandering in mindfulness among the four foundations of mindfulness; for those devoted to higher mind, the wandering in concentration among the four jhānas; for those endowed with wisdom, the wandering in knowledge among the four Noble Truths; for those practicing rightly, the wandering in the path among the four Noble Paths; for those who have attained fruits, the wandering in practice among the four fruits of recluseship; for the three Buddhas, the wandering for the welfare of the world among all beings, specifically for Paccekabuddhas and disciples.
Đó là: sự hành trì về oai nghi trong bốn oai nghi của những vị có sự quyết nguyện viên mãn; sự hành trì về xứ trong các nội xứ của những vị có các căn được phòng hộ; sự hành trì về niệm trong bốn niệm xứ của những vị sống không dể duôi; sự hành trì về định trong bốn thiền của những vị chuyên tâm vào tăng thượng tâm; sự hành trì về trí trong bốn Thánh đế của những vị có trí tuệ viên mãn; sự hành trì về đạo trong bốn Thánh đạo của những vị thực hành chân chánh; sự hành trì về chứng đắc trong bốn Sa-môn quả của những vị đã chứng đắc quả; sự hành trì vì lợi ích thế gian đối với tất cả chúng sanh của ba bậc Chánh Đẳng Giác, trong đó có một phần thuộc về các vị Độc Giác Phật và Thinh văn.
Yathāha – ‘‘cariyāti aṭṭha cariyāyo yā iriyāpathacariyā’’ti (cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddesa 121; paṭi. ma. 1.197; 3.28) vitthāro.
As it is said: “Cariyā (wandering) means the eight ways of wandering, namely, the wandering in postures,” and so on, in detail.
Như có lời dạy: “Hành trì là tám loại hành trì, đó là sự hành trì về oai nghi,” phần chi tiết được nói rõ.
Tāhi cariyāhi samannāgato bhaveyyāti attho.
The meaning is that one should be endowed with these ways of wandering.
Nghĩa là, nên có đầy đủ các sự hành trì ấy.
Atha vā yā imā ‘‘adhimuccanto saddhāya carati, paggaṇhanto vīriyena carati, upaṭṭhahanto satiyā carati, avikkhitto samādhinā carati, pajānanto paññāya carati, vijānanto viññāṇena carati, evaṃ paṭipannassa kusalā dhammā āyāpentīti āyatanacariyāya carati, evaṃ paṭipanno visesamadhigacchatīti visesacariyāya caratī’’ti (cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddesa 121; paṭi. ma. 1.197; 3.29) evaṃ aparāpi aṭṭha cariyā vuttā.
Alternatively, there are also another eight ways of wandering mentioned: “One wanders by faith, believing; one wanders by energy, exerting oneself; one wanders by mindfulness, being present; one wanders by concentration, being undistracted; one wanders by wisdom, understanding; one wanders by consciousness, knowing; for one who practices thus, wholesome states arise, thus one wanders by the wandering of sense-bases; one who practices thus attains distinction, thus one wanders by the wandering of distinction.”
Hoặc là, tám loại hành trì khác này cũng đã được nói đến: “hành trì bằng đức tin khi có lòng tin; hành trì bằng tinh tấn khi nỗ lực; hành trì bằng niệm khi an trú niệm; hành trì bằng định khi không bị phân tán; hành trì bằng trí tuệ khi hiểu biết; hành trì bằng thức khi nhận biết; khi thực hành như vậy, các thiện pháp tăng trưởng nên gọi là hành trì bằng xứ; khi thực hành như vậy, vị ấy chứng đắc pháp thù thắng nên gọi là hành trì bằng sự thù thắng.”
Tāhi samannāgato bhaveyyāti attho.
The meaning is that one should be endowed with these.
Nghĩa là, nên có đầy đủ các sự hành trì ấy.
Khaggavisāṇakappoti khaggavisāṇo nāma khaggamigasiṅgaṃ.
Khaggavisāṇakappo (like a rhinoceros horn) means the horn of a rhinoceros.
Khaggavisāṇakappo là giống như sừng tê ngưu. Khaggavisāṇa là sừng của con tê giác.
Kappa -saddo panāyaṃ abhisaddahanavohārakālapaññatticchedavikappalesasamantabhāvasadisādianekattho.
This word kappa has many meanings such as belief, convention, time, designation, cutting, alternative, small portion, similarity, and so on.
Còn từ kappa này có nhiều nghĩa như: sự tin tưởng, cách gọi, thời gian, sự chế định, sự cắt tỉa, sự tùy nghi, duyên cớ, sự trọn vẹn, sự tương tự, và các nghĩa khác.
Tathā hissa ‘‘okappanīyametaṃ bhoto gotamassa.
Thus, in passages like “This is fitting for Venerable Gotama. As it is for an Arahant, a Fully Self-Awakened One,” it means belief.
Thật vậy, trong các câu như “Điều này đáng tin cậy đối với Tôn giả Gotama.
Yathā taṃ arahato sammāsambuddhassā’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.387) abhisaddahanattho.
The meaning is firm conviction in such passages as, 'just as that of the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One'.
Như thế nào đối với bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác,” từ này có nghĩa là sự tin tưởng.
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pañcahi samaṇakappehi phalaṃ paribhuñjitu’’nti evamādīsu (cūḷava. 250) vohāro.
In passages like “Monks, I allow you to partake of fruit in five ways fitting for ascetics,” it means convention.
Trong các câu như “Này các Tỳ-khưu, Ta cho phép hưởng dụng trái cây theo năm cách gọi của Sa-môn,” từ này có nghĩa là cách gọi.
‘‘Yena sudaṃ niccakappaṃ viharāmī’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.387) kālo.
In passages like “With which I always dwell,” it means time.
Trong các câu như “Nơi mà tôi thường trú ngụ,” từ này có nghĩa là thời gian.
‘‘Iccāyasmā kappo’’ti evamādīsu (su. ni. 1098; cūḷani. kappamāṇavapucchā 117, kappamāṇavapucchāniddesa 61) paññatti.
"Thus, Venerable Kappa" and similar phrases refer to designation.
Trong các câu như “Tôn giả Kappa,” từ này có nghĩa là sự chế định.
‘‘Alaṅkato kappitakesamassū’’ti evamādīsu (jā. 2.22.1368) chedanaṃ.
"Adorned, with hair and beard trimmed" and similar phrases refer to cutting.
Trong các câu như “Được trang điểm, râu tóc được cắt tỉa,” từ này có nghĩa là sự cắt tỉa.
‘‘Kappati dvaṅgulakappo’’ti evamādīsu (cūḷava. 446) vikappo.
"A two-finger length is allowable" and similar phrases refer to an alternative or option.
Trong các câu như “Được phép làm lễ tùy nghi trong hai ngón tay,” từ này có nghĩa là sự tùy nghi.
‘‘Atthi kappo nipajjitu’’nti evamādīsu (a. ni. 8.80) leso.
"There is an occasion to lie down" and similar phrases refer to a pretext or reason.
Trong các câu như “Có cớ để nằm xuống không?,” từ này có nghĩa là duyên cớ.
‘‘Kevalakappaṃ veḷuvanaṃ obhāsetvā’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 1.94) samantabhāvo.
"Having illuminated the entire Bamboo Grove" and similar phrases refer to completeness or pervasiveness.
Trong các câu như “Làm cho toàn bộ rừng Trúc Lâm sáng rực,” từ này có nghĩa là sự trọn vẹn.
‘‘Satthukappena vata kira, bho, sāvakena saddhiṃ mantayamānā na jānimhā’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.260) sadiso, paṭibhāgoti attho.
"Alas, sirs, we did not know that we were conversing with a disciple like the Teacher" and similar phrases refer to being similar, meaning a counterpart.
Trong các câu như “Thưa ngài, thật vậy, khi nói chuyện với một vị Thinh văn giống như bậc Đạo Sư, chúng tôi đã không nhận ra,” từ này có nghĩa là tương tự, tức là ngang bằng.
Idha panassa sadiso paṭibhāgoti attho veditabbo, khaggavisāṇasadisoti vuttaṃ hoti.
Here, however, its meaning should be understood as similar, a counterpart; it means "like a rhinoceros horn."
Ở đây, nên hiểu nghĩa của nó là tương tự, ngang bằng; có nghĩa là giống như sừng tê ngưu.
Ayaṃ tāvettha padato atthavaṇṇanā.
This is, first of all, the explanation of the meaning by word here.
Trên đây là phần giải thích ý nghĩa theo từng từ.
Adhippāyānusandhito pana evaṃ veditabbo – yvāyaṃ vuttappakāro daṇḍo bhūtesu pavattiyamāno ahito hoti, taṃ tesu appavattiyamānesu tappaṭipakkhabhūtāya mettāya hitūpasaṃhārena ca sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍaṃ, nihitadaṇḍattā eva ca yathā anihitadaṇḍā sattā bhūtāni daṇḍena vā satthena vā pāṇinā vā leḍḍunā vā viheṭhenti, tathā aviheṭhayaṃ, aññatarampi tesaṃ imaṃ mettākammaṭṭhānamāgamma yadeva tattha vedanāgataṃ saññāsaṅkhāraviññāṇagataṃ tañca tadanusāreneva tadaññañca saṅkhāragataṃ vipassitvā imaṃ paccekabodhiṃ adhigatomhī’’ti ayaṃ tāva adhippāyo.
From the perspective of the underlying intention, however, it should be understood thus: "This aforementioned rod, when wielded against beings, is harmful. Therefore, having laid down the rod among them, and by bringing about welfare through loving-kindness, which is the opposite of that, among all beings, and because the rod has been laid down, just as beings who have not laid down the rod harm other beings with a rod, a weapon, a hand, or a clod of earth, so too, not harming them, and having resorted to this meditation subject of loving-kindness, and having discerned whatever pertains to feeling, perception, mental formations, and consciousness, and other mental formations in accordance with that, I have attained this Paccekabodhi." This is the initial intention.
Còn theo ý nghĩa và mạch văn, nên hiểu như sau: Sự trừng phạt được nói đến ở trên, khi được thực hiện đối với các chúng sanh, là điều không lợi ích. Khi không thực hiện điều đó đối với họ, bằng lòng từ là pháp đối trị và bằng sự mang lại lợi ích, sau khi đã đặt sự trừng phạt xuống đối với tất cả chúng sanh, và chính vì đã đặt sự trừng phạt xuống, không giống như các chúng sanh chưa đặt sự trừng phạt xuống thường làm hại các chúng sanh khác bằng gậy gộc, vũ khí, tay, hoặc cục đất, vị ấy không làm hại bất kỳ ai trong số họ. Dựa vào đề mục thiền từ ái này, quán chiếu bất cứ điều gì thuộc về thọ, tưởng, hành, thức ở đó, và cũng quán chiếu các pháp hữu vi khác theo đó, chúng tôi đã chứng đắc Bồ-đề Độc Giác này. Đây là ý nghĩa chính.
Ayaṃ pana anusandhi – evaṃ vutte te amaccā āhaṃsu – ‘‘idāni, bhante, kuhiṃ gacchathā’’ti?
This is the underlying connection: When this was said, those ministers asked, "Now, Venerable Sir, where are you going?"
Còn đây là mạch văn: Khi được nói như vậy, các vị quan đại thần ấy thưa rằng: “Bạch ngài, bây giờ ngài đi đâu?”
Tato tena ‘‘pubbapaccekasambuddhā kattha vasantī’’ti āvajjetvā ñatvā ‘‘gandhamādanapabbate’’ti vutte punāhaṃsu – ‘‘amhe dāni, bhante, pajahatha, na icchathā’’ti.
Then, having reflected and known, "Where do the previous Paccekabuddhas reside?" and when it was said, "On Gandhamādana Mountain," they asked again, "Are you abandoning us now, Venerable Sir? Do you not wish for us?"
Khi đó, vị ấy suy xét “Các vị Độc Giác Chánh Đẳng Giác trong quá khứ đã ở đâu?” và biết được, rồi nói: “Trên núi Gandhamādana.” Họ lại thưa: “Bạch ngài, vậy ngài từ bỏ chúng con sao, ngài không muốn có chúng con nữa sao?”
Atha paccekabuddho āha – ‘‘na puttamiccheyyā’’ti sabbaṃ.
Then the Paccekabuddha said, "One should not desire a son," and so on, the whole passage.
Bấy giờ, vị Độc Giác Phật nói: “Không nên mong muốn con,” và toàn bộ câu kệ.
Tatrāyaṃ adhippāyo – ahaṃ idāni atrajādīsu yaṃ kiñci puttampi na iccheyyaṃ, kuto pana tumhādisaṃ sahāyaṃ.
Here, the intention is: "Now I would not desire anything, even a son, among those born here and so forth; how much less a companion like you."
Ý nghĩa ở đây là: Bây giờ ta không mong muốn bất kỳ người con nào, kể cả con do mình sanh, huống nữa là bạn bè như các ông.
Tasmā tumhesupi yo mayā saddhiṃ gantukāmo mādiso vā hotuṃ icchati, so eko care khaggavisāṇakappo.
"Therefore, among you too, whoever wishes to go with me or wishes to be like me, let him wander alone like a rhinoceros horn."
Vì vậy, trong số các ông, ai muốn đi cùng ta hoặc muốn trở nên giống như ta, người đó hãy sống một mình, giống như sừng tê ngưu.
Atha vā tehi ‘‘amhe dāni, bhante, pajahatha, na icchathā’’ti vutte so paccekasambuddho ‘‘na puttamiccheyya, kuto sahāya’’nti vatvā attano yathāvuttenaṭṭhena ekacariyāya guṇaṃ disvā pamudito pītisomanassajāto imaṃ udānaṃ udānesi (su. ni. aṭṭha. 1.35).
Alternatively, when they said, "Are you abandoning us now, Venerable Sir? Do you not wish for us?", that Paccekabuddha, having said, "One should not desire a son; how much less a companion," and having seen the virtue of solitary wandering in the aforementioned sense, became delighted and filled with joy and happiness, and uttered this udāna.
Hoặc là, khi họ nói: “Bạch ngài, vậy ngài từ bỏ chúng con sao, ngài không muốn có chúng con nữa sao?”, vị Độc Giác Chánh Đẳng Giác ấy, sau khi nói “Không nên mong muốn con, huống nữa là bạn bè,” thấy được lợi ích của việc sống một mình theo ý nghĩa đã nói, liền hoan hỷ, sanh tâm hỷ lạc và thốt lên lời cảm hứng này.
Tattha tasāti vipāsakiriyā.
Here, tasā means those who tremble.
Trong đó, tasā là những chúng sanh còn run sợ.
Thāvarāti khīṇāsavā.
Thāvarā means those who are Arahants.
Thāvarā là những vị vững chắc, tức các bậc đã đoạn tận lậu hoặc.
Bhayabheravāti khuddānukhuddakā cittutrāsā.
Bhayabheravā means minor and major mental terrors.
Bhayabheravā là những sự hoảng sợ nhỏ nhặt của tâm.
Nidhāyāti chaḍḍetvā.
Nidhāyā means having discarded.
Nidhāya là sau khi từ bỏ.
Nidahitvāti ṭhapetvā.
Nidahitvā means having placed.
Nidahitvā là sau khi đặt xuống.
Oropayitvāti adhokaritvā.
Oropayitvā means having lowered.
Oropayitvā là sau khi làm cho xuống thấp.
Samoropayitvāti adhogataṃ vissajjetvā.
Samoropayitvā means having completely let go downwards.
Samoropayitvā là sau khi buông bỏ cái đã đi xuống.
Nikkhipitvāti tato apanetvā.
Nikkhipitvā means having removed from there.
Nikkhipitvā là sau khi dẹp bỏ khỏi đó.
Paṭippassambhitvāti sannisīdāpetvā.
Paṭippassambhitvā means having calmed down.
Paṭippassambhitvā là sau khi làm cho lắng dịu.
Iriyāpathacariyāti iriyāpathānaṃ cariyā, pavattananti attho.
Iriyāpathacariyā means the practice of postures, meaning their occurrence.
Iriyāpathacariyā là hành vi của các oai nghi, có nghĩa là sự diễn tiến.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining ones.
Trong các trường hợp còn lại, phương pháp cũng tương tự.
Āyatanacariyā pana āyatanesu satisampajaññānaṃ cariyā.
Āyatanacariyā, however, is the practice of mindfulness and clear comprehension in the sense bases.
Còn āyatanacariyā là hành vi của niệm và tỉnh giác trong các xứ.
Pattīti phalāni.
Pattī means attainments.
Patti là các quả.
Tāni hi pāpuṇīyantīti ‘‘pattī’’ti vuttāni.
They are called "pattī" because they are attained.
Vì chúng được đạt đến, nên được gọi là “patti”.
Sattalokassa diṭṭhadhammikasamparāyikā atthā lokatthāti ayaṃ viseso.
The worldly aims (atthā) of this world and the next for sentient beings are lokatthā; this is the distinction.
Các lợi ích trong hiện tại và tương lai của thế gian chúng sanh là lokatthā; đây là điểm đặc biệt.
Idāni tāsaṃ cariyānaṃ bhūmiṃ dassento ‘‘catūsu iriyāpathesū’’tiādimāha.
Now, showing the ground for those practices, it begins with "in the four postures".
Bây giờ, để chỉ ra nền tảng của các hành vi ấy, ngài nói “trong bốn oai nghi” v.v...
Satipaṭṭhānesūti ārammaṇasatipaṭṭhānesupi vuccamānesu satito anaññāni, vohāravasena pana aññāni viya katvā vuttaṃ.
Satipaṭṭhānesū refers to those not different from mindfulness, even when spoken of as object-mindfulness; however, they are spoken of as if different by way of convention.
Trong các niệm xứ: Mặc dù được nói đến như là các niệm xứ đối tượng, chúng không khác với niệm, nhưng được nói như thể khác biệt theo cách dùng từ thông thường.
Ariyasaccesūti pubbabhāge lokiyasaccañāṇena visuṃ visuṃ saccapariggahavasena vuttaṃ.
Ariyasaccesū is stated in terms of individually comprehending the truths by means of mundane truth-knowledge in the earlier stage.
Trong các Thánh đế: được nói theo cách nắm bắt từng đế riêng biệt bằng trí tuệ về các đế thế gian trong giai đoạn đầu.
Ariyamaggesu sāmaññaphalesūti ca vohāravaseneva vuttaṃ.
Ariyamaggesu sāmaññaphalesū is also stated merely by way of convention.
Và trong các Thánh đạo, trong các Sa-môn quả cũng được nói theo cách dùng từ thông thường.
Padesatoti lokatthacariyāya ekadese.
Partially means in one part of the practice for the welfare of the world.
Từng phần: là trong một phần của hành vi vì lợi ích thế gian.
Nippadesato hi lokatthacariyaṃ buddhā eva karonti.
Indeed, only Buddhas perform the practice for the welfare of the world completely.
Vì rằng chỉ có các vị Phật mới thực hiện hành vi vì lợi ích thế gian một cách trọn vẹn.
Puna tā eva cariyāyo kārakapuggalavasena dassento ‘‘paṇidhisampannāna’’ntiādimāha.
Again, showing those very practices in terms of the individuals who perform them, he said, “of those endowed with aspiration,” and so on.
Lại nữa, để chỉ ra chính những hành vi ấy theo phương diện người thực hiện, ngài nói “của những vị thành tựu lời nguyện” v.v...
Tattha paṇidhisampannā nāma iriyāpathānaṃ santattā iriyāpathāva ṭhitiyā sampannā akampitairiyāpathā bhikkhubhāvānurūpena santena iriyāpathena sampannā.
Therein, those called “endowed with aspiration” are those whose postures are calm, endowed with the stability of their postures, whose postures are unshaken, endowed with calm postures appropriate to their state as bhikkhus.
Trong đó, những vị thành tựu lời nguyện là những vị có oai nghi an tịnh, thành tựu sự vững vàng của oai nghi, có oai nghi không lay động, thành tựu oai nghi an tịnh phù hợp với thân phận tỳ khưu.
Indriyesu guttadvārānanti cakkhādīsu chasu indriyesu attano attano visaye pavattaṃ ekekadvāravasena guttaṃ dvāraṃ etesanti guttadvārā, tesaṃ guttadvārānaṃ.
Of those whose sense-doors are guarded means those whose doors are guarded, in the sense that each door, which arises in its own sphere in the six sense faculties such as the eye, is guarded; of those whose doors are guarded.
Của những vị có các căn môn được phòng hộ trong các căn: những vị có các căn môn được phòng hộ, nghĩa là trong sáu căn như mắt v.v..., đối với mỗi căn môn diễn tiến trong đối tượng của riêng nó, thì căn môn đó được phòng hộ; của những vị có các căn môn được phòng hộ ấy.
Dvāranti cettha uppattidvāravasena cakkhādayo eva.
Here, the doors are the eye and so on, in the sense of doors of arising.
Và ở đây, căn môn chính là mắt v.v... theo nghĩa là cửa ngõ của sự sanh khởi.
Appamādavihārīnanti sīlādīsu appamādavihāravataṃ.
Of those dwelling in heedfulness means of those who practice heedfulness in sīla and so on.
Của những vị sống không dể duôi: của những vị có sự sống không dể duôi trong giới v.v...
Adhicittamanuyuttānanti vipassanāya pādakabhāvena adhicittasaṅkhātaṃ samādhiṃ anuyuttānaṃ.
Of those devoted to higher mind means of those devoted to samādhi, which is called the higher mind, as the basis for insight (vipassanā).
Của những vị chuyên tâm vào tăng thượng tâm: của những vị chuyên tâm vào định được gọi là tăng thượng tâm, làm nền tảng cho tuệ quán.
Buddhisampannānanti nāmarūpavavatthānaṃ ādiṃ katvā yāva gotrabhu, tāva pavattena ñāṇena sampannānaṃ.
Of those endowed with wisdom means of those endowed with knowledge (ñāṇa) that proceeds from the discernment of nāma-rūpa up to gotrabhu.
Của những vị thành tựu trí tuệ: của những vị thành tựu trí tuệ diễn tiến từ việc xác định danh sắc cho đến gotrabhu (chuyển tộc).
Sammā paṭipannānanti catumaggakkhaṇe.
Of those who have entered the right path refers to the moment of the four paths.
Của những vị thực hành chân chánh: là trong khoảnh khắc của bốn đạo.
Adhigataphalānanti catuphalakkhaṇe.
Of those who have attained the fruits refers to the moment of the four fruits.
Của những vị đã chứng đắc quả: là trong khoảnh khắc của bốn quả.
Tathāgatānanti tathā āgatānaṃ.
Of the Tathāgatas means of those who have thus come.
Của các vị Như Lai: của những vị đã đến như vậy.
Arahantānanti dūrakilesānaṃ.
Of the Arahants means of those far from defilements.
Của các vị A-la-hán: của những vị có phiền não ở xa.
Sammāsambuddhānanti sammā sāmañca sabbadhammabuddhānaṃ.
Of the Perfectly Self-Enlightened Ones means of those who have rightly and by themselves fully awakened to all phenomena.
Của các vị Chánh Đẳng Giác: của những vị đã giác ngộ tất cả các pháp một cách chân chánh và tự mình.
Imesaṃ padānaṃ attho heṭṭhā pakāsito eva.
The meaning of these terms has already been explained below.
Ý nghĩa của những từ này đã được giải thích ở dưới.
Padesato paccekabuddhānanti paccekasambuddhānaṃ ekadesato.
Partially, of the Paccekabuddhas means in one part, of the Paccekasambuddhas.
Từng phần của các vị Phật Độc Giác: là một phần của các vị Phật Toàn Giác Độc Giác.
Sāvakānanti sāvakānampi ekadesato.
Of the disciples means also in one part, of the disciples.
Của các vị Thinh văn: là một phần của các vị Thinh văn.
Adhimuccantoti adhimokkhaṃ karonto.
Determining means making a determination (adhimokkha).
Tin tưởng: là thực hiện sự tin chắc.
Saddhāya caratīti saddhāvasena pavattati.
He acts with faith means he proceeds by means of faith.
Hành xử bằng tín: là diễn tiến bằng tín.
Paggaṇhantoti catusammappadhānavīriyena padahanto.
Exerting means striving with the energy of the four right efforts (sammappadhāna).
Nỗ lực: là tinh tấn bằng tinh tấn của bốn chánh cần.
Upaṭṭhapentoti satiyā ārammaṇaṃ upaṭṭhapento.
Establishing means establishing the object with mindfulness (sati).
An trú: là làm cho đối tượng an trú bằng niệm.
Avikkhepaṃ karontoti samādhivasena vikkhepaṃ akaronto.
Not scattering means not scattering by means of concentration (samādhi).
Thực hiện sự không phân tán: là không làm cho phân tán bằng định.
Pajānantoti catusaccajānanapaññāya pakārena jānanto.
Discerning means knowing distinctly with the wisdom of knowing the four Noble Truths.
Biết rõ: là biết một cách đặc biệt bằng trí tuệ biết bốn đế.
Vijānantoti indriyasampayuttajavanapubbaṅgamena āvajjanaviññāṇena ārammaṇaṃ vijānanto.
Knowing distinctly means knowing the object distinctly with the advertence consciousness (āvajjanaviññāṇa) preceded by impulsion (javana) connected with the sense faculties.
Nhận biết: là nhận biết đối tượng bằng thức hướng tâm đi trước các javana tương ưng với căn.
Viññāṇacariyāyāti āvajjanaviññāṇacariyāvasena.
By the practice of consciousness means by the practice of advertence consciousness.
Bằng hành vi của thức: là bằng hành vi của thức hướng tâm.
Evaṃ paṭipannassāti sahāvajjanāya indriyacariyāya paṭipannassa.
For one who practices thus means for one who practices the faculty-practice together with advertence.
Của vị thực hành như vậy: của vị thực hành hành vi của căn cùng với sự hướng tâm.
Kusalā dhammā āyāpentīti samathavipassanāvasena pavattā kusalā dhammā bhusaṃ yāpenti, pavattantīti attho.
Wholesome phenomena proceed means wholesome phenomena, proceeding by means of serenity (samatha) and insight (vipassanā), strongly proceed, meaning they occur.
Các pháp thiện được duy trì: các pháp thiện diễn tiến bằng chỉ và quán được duy trì mạnh mẽ, có nghĩa là diễn tiến.
Āyatanacariyāyāti kusalānaṃ dhammānaṃ bhusaṃ yatanacariyāya, pavattanacariyāyāti vuttaṃ hoti.
By the practice of the bases means by the practice of the strong bases of wholesome phenomena, it is said, by the practice of their occurrence.
Bằng hành vi của xứ: bằng hành vi duy trì mạnh mẽ các pháp thiện, được nói là hành vi diễn tiến.
Visesamadhigacchatīti vikkhambhanatadaṅgasamucchedapaṭippassaddhivasena visesaṃ adhigacchati.
He attains distinction means he attains distinction by means of suppression (vikkhambhana), substitution (tadaṅga), eradication (samuccheda), and tranquilization (paṭippassaddhi).
Đạt đến sự đặc biệt: đạt đến sự đặc biệt bằng cách trấn át, đoạn trừ theo phần, đoạn tuyệt, và an tịnh.
Dassanacariyā ca sammādiṭṭhiyātiādīsu sammā passati, sammā vā tāya passanti, pasaṭṭhā sundarā vā diṭṭhīti sammādiṭṭhi, tassā sammādiṭṭhiyā nibbānapaccakkhakaraṇena dassanacariyā.
In “the practice of seeing with right view,” and so on: one sees rightly, or they see rightly by means of it, or it is an excellent and beautiful view, thus right view (sammādiṭṭhi); the practice of seeing with this right view is the direct experience of Nibbāna.
Hành vi thấy bằng chánh kiến v.v...: thấy một cách chân chánh, hoặc người ta thấy một cách chân chánh bằng nó, hoặc là cái thấy đáng tán thán, tốt đẹp, nên là chánh kiến; hành vi thấy của chánh kiến ấy là bằng cách trực nhận Niết-bàn.
Sammā saṅkappeti, sammā vā tena saṅkappenti, pasaṭṭho sundaro vā saṅkappoti sammāsaṅkappo.
One intends rightly, or they intend rightly by means of it, or it is an excellent and beautiful intention, thus right intention (sammāsaṅkappo).
Tư duy một cách chân chánh, hoặc người ta tư duy một cách chân chánh bằng nó, hoặc là sự tư duy đáng tán thán, tốt đẹp, nên là chánh tư duy.
Tassa ārammaṇe cittassa abhiniropanacariyā.
The practice of directing the mind towards its object by means of it.
Hành vi hướng tâm của nó vào đối tượng.
Sammā vadati, sammā vā tāya vadanti, pasaṭṭhā sundarā vā vācāti sammāvācā, micchāvācāviratiyā etaṃ nāmaṃ.
One speaks rightly, or they speak rightly by means of it, or it is excellent and beautiful speech, thus right speech (sammāvācā); this is the name for abstention from wrong speech.
Nói một cách chân chánh, hoặc người ta nói một cách chân chánh bằng nó, hoặc là lời nói đáng tán thán, tốt đẹp, nên là chánh ngữ; đây là tên gọi của sự từ bỏ tà ngữ.
Tassā catubbidhavacīsaṃvarapariggahacariyā.
The practice of encompassing the fourfold restraint of speech by means of it.
Hành vi thu thúc bốn loại khẩu nghiệp của nó.
Sammā karoti, sammā vā tena karonti, pasaṭṭhaṃ sundaraṃ vā kammanti sammākammaṃ, sammākammameva sammākammanto, micchākammantaviratiyā etaṃ nāmaṃ.
One acts rightly, or they act rightly by means of it, or it is excellent and beautiful action, thus right action (sammākammaṃ), right action (sammākammanto) itself; this is the name for abstention from wrong action.
Làm một cách chân chánh, hoặc người ta làm một cách chân chánh bằng nó, hoặc là việc làm đáng tán thán, tốt đẹp, nên là chánh nghiệp; chính chánh nghiệp là chánh nghiệp; đây là tên gọi của sự từ bỏ tà nghiệp.
Tassa tividhakāyasaṃvarasamuṭṭhānacariyā.
The practice of the arising of the threefold bodily restraint by means of it.
Hành vi làm sanh khởi sự thu thúc ba loại thân nghiệp của nó.
Sammā ājīvati, sammā vā tena ājīvanti, pasaṭṭho sundaro vā ājīvoti sammāājīvo, micchāājīvaviratiyā etaṃ nāmaṃ.
One lives rightly, or they live rightly by means of it, or it is an excellent and beautiful livelihood, thus right livelihood (sammāājīvo); this is the name for abstention from wrong livelihood.
Nuôi mạng một cách chân chánh, hoặc người ta nuôi mạng một cách chân chánh bằng nó, hoặc là sự nuôi mạng đáng tán thán, tốt đẹp, nên là chánh mạng; đây là tên gọi của sự từ bỏ tà mạng.
Tassa vodānacariyā parisuddhacariyā.
The practice of purification by means of it, the practice of purity.
Hành vi thanh lọc, hành vi trong sạch của nó.
Sammā vāyamati, sammā vā tena vāyamanti, pasaṭṭho sundaro vā vāyāmoti sammāvāyāmo, tassa paggahacariyā.
One makes effort rightly, or they make effort rightly by means of it, or it is an excellent and beautiful effort, thus right effort (sammāvāyāmo); the practice of exertion by means of it.
Cố gắng một cách chân chánh, hoặc người ta cố gắng một cách chân chánh bằng nó, hoặc là sự cố gắng đáng tán thán, tốt đẹp, nên là chánh tinh tấn; hành vi sách tấn của nó.
Sammā sarati, sammā vā tāya saranti, pasaṭṭhā sundarā vā satīti sammāsati, tassā upaṭṭhānacariyā.
One remembers rightly, or they remember rightly by means of it, or it is excellent and beautiful mindfulness, thus right mindfulness (sammāsati); the practice of establishing mindfulness by means of it.
Niệm một cách chân chánh, hoặc người ta niệm một cách chân chánh bằng nó, hoặc là niệm đáng tán thán, tốt đẹp, nên là chánh niệm; hành vi an trú của nó.
Sammā samādhiyati, sammā vā tena samādhiyanti, pasaṭṭho sundaro vā samādhīti sammāsamādhi, tassa avikkhepacariyā.
It is rightly concentrated, or by it one is rightly concentrated, or it is praised and beautiful concentration—thus it is Right Concentration, the practice of non-distraction.
Định tâm một cách chân chánh, hoặc người ta định tâm một cách chân chánh bằng nó, hoặc là định đáng tán thán, tốt đẹp, nên là chánh định; hành vi không phân tán của nó.
Takkappoti tena kappo, evarūpoti attho.
Takkappo means 'like that', 'of such a kind' is the meaning.
Takkappo: là loại đó, có nghĩa là có hình thức như vậy.
Tassadisoti tena sadiso, ‘‘tassadiko’’ti vā pāṭho.
Tassadiso means 'similar to that', or the reading is 'tassadiko'.
Tassadiso: là tương tự như thế, hoặc cũng có bài đọc là “tassadiko”.
Tappaṭibhāgoti tena paṭibhāgo tappaṭibhāgo, edisoti attho.
Tappaṭibhāgo means 'its counterpart', 'similar to it', 'of such a kind' is the meaning.
Tappaṭibhāgo: là phần tương ứng với nó, tappaṭibhāgo; có nghĩa là như thế này.
Sādurasaṃ atikkantaṃ loṇaṃ atiloṇaṃ.
Salt that has exceeded its good taste is atiloṇaṃ (excessively salty).
Muối vượt quá vị ngon là atiloṇaṃ (quá mặn).
Loṇakappoti loṇasadisoti vuccati.
Loṇakappo is said to mean 'like salt'.
Loṇakappo: được gọi là tương tự như muối.
Atitittakanti atikkantatittakaṃ, pucimandādikappo tittakasadisoti vuccati.
Atitittakaṃ means 'excessively bitter', like the Pucimanda tree, it is said to mean 'like bitter'.
Atitittakaṃ: là vượt quá vị đắng; loại như cây neem v.v... được gọi là tương tự như vị đắng.
Atimadhuranti khīrapāyāsādikaṃ.
Atimadhuraṃ means 'excessively sweet', like milk-rice porridge.
Atimadhuraṃ: là cháo sữa v.v...
Himakappoti himodakasadiso.
Himakappo means 'like cold water'.
Himakappo: là tương tự như nước đá.
Satthukappoti satthunā buddhena sadiso.
Satthukappo means 'like the Teacher', the Buddha.
Satthukappo: là tương tự như bậc Đạo Sư, đức Phật.
Evamevāti opammasampaṭipādanaṃ.
Evamevā is the presentation of the simile.
Evameva: là sự trình bày ví dụ.
Tatrāyaṃ etassa paccekabuddhassa saṅkhepena vipassanāācikkhanavidhiṃ dassetvā gamissāma.
Here, we will briefly present the method of explaining insight for this Paccekabuddha.
Ở đây, sau khi chỉ ra phương pháp trình bày tuệ quán một cách tóm tắt của vị Phật Độc Giác này, chúng ta sẽ tiếp tục.
Tattha nāmarūpapariggahaṃ kātukāmo paccekabodhisatto rūpārūpaaṭṭhasamāpattīsu yaṃ kiñci jhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya vitakkādīni jhānaṅgāni ca taṃsampayutte ca phassādayo dhamme lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānavasena paricchinditvā ‘‘sabbampetaṃ ārammaṇābhimukhaṃ namanato namanaṭṭhena nāma’’nti vavatthapeti.
There, the Paccekabodhisatta, wishing to comprehend nāmarūpa, enters any jhāna among the eight attainments of form and formless realms, rises from it, and discerns the jhāna factors such as vitakka and their associated dhammas like phassa, by way of their characteristic, function, manifestation, and proximate cause, and establishes, "All of this is nāma because it bends towards the object, by the characteristic of bending."
Trong đó, vị Bồ-tát Độc Giác, muốn thực hiện việc nắm bắt danh và sắc, sau khi nhập vào bất kỳ thiền nào trong tám thiền chứng sắc và vô sắc, xuất khỏi thiền, phân biệt các thiền chi như tầm v.v... và các pháp tương ưng như xúc v.v... theo phương diện tướng, dụng, sự hiện hữu, và nhân gần, rồi xác định rằng: “Tất cả những thứ này, do có khuynh hướng hướng về đối tượng, nên theo nghĩa khuynh hướng, chúng là danh”.
Tato tassa paccayaṃ pariyesanto ‘‘hadayavatthuṃ nissāya pavattatī’’ti passati.
Then, searching for its cause, he sees that "it arises dependent on the heart-base."
Từ đó, trong khi tìm kiếm duyên của nó, vị ấy thấy rằng: “Nó sanh khởi nương vào ý vật”.
Puna vatthussa paccayabhūtāni ca upādārūpāni ca passitvā ‘‘idaṃ sabbaṃ ruppanato rūpa’’nti pariggaṇhāti.
Again, seeing the constituent rūpas that are the cause of the base, and the derived rūpas, he comprehends, "All of this is rūpa because it is afflicted."
Lại nữa, sau khi thấy các sắc y sinh và những pháp là duyên của vật, vị ấy xác định rằng: “Tất cả những thứ này là sắc vì có sự hoại diệt”.
Puna tadubhayaṃ ‘‘namanalakkhaṇaṃ nāmaṃ, ruppanalakkhaṇaṃ rūpa’’nti evaṃ saṅkhepato nāmarūpaṃ vavatthapeti.
Again, he thus briefly establishes nāmarūpa as "nāma has the characteristic of bending, rūpa has the characteristic of being afflicted."
Lại nữa, vị ấy xác định danh và sắc một cách tóm tắt như sau: “Danh có đặc tính hướng đến, sắc có đặc tính hoại diệt”.
Samathayānikavasenetaṃ vuttaṃ.
This is stated according to the way of samatha.
Điều này được nói theo phương diện của hành giả chỉ thừa.
Vipassanāyāniko pana catudhātuvavatthānamukhena bhūtupādāyarūpāni paricchinditvā ‘‘sabbampetaṃ ruppanato rūpa’’nti passati.
One who follows the way of vipassanā, however, discerns the primary and derived rūpas through the establishment of the four elements, and sees, "All of this is rūpa because it is afflicted."
Còn hành giả quán thừa, sau khi phân biệt sắc đại chủng và sắc y sinh qua phương pháp xác định tứ đại, vị ấy thấy rằng: “Tất cả những thứ này là sắc vì có sự hoại diệt”.
Tato evaṃ paricchinnarūpassa cakkhādīni nissāya pavattamānā arūpadhammā āpāthamāgacchanti.
Then, for such a discerned rūpa, the formless dhammas arising dependent on the eye and so forth come into his range of apprehension.
Từ đó, các pháp vô sắc, sanh khởi nương vào sắc đã được phân biệt như vậy, như là mắt, v.v., liền hiện rõ.
Tato sabbepi te arūpadhamme namanalakkhaṇena ekato katvā ‘‘idaṃ nāma’’nti passati, so ‘‘idaṃ nāmaṃ, idaṃ rūpa’’nti dvedhā vavatthapeti.
Then, uniting all those formless dhammas by the characteristic of bending, he sees, "This is nāma," and thus establishes, "This is nāma, this is rūpa," in two ways.
Sau đó, vị ấy gộp chung tất cả các pháp vô sắc ấy lại với nhau bằng đặc tính hướng đến và thấy rằng: “Đây là danh”. Vị ấy xác định thành hai phần: “Đây là danh, đây là sắc”.
Evaṃ vavatthapetvā ‘‘nāmarūpato uddhaṃ añño satto vā puggalo vā devo vā brahmā vā natthī’’ti passati.
Having thus established, he sees, "Beyond nāmarūpa, there is no other being, person, deva, or Brahmā."
Sau khi xác định như vậy, vị ấy thấy rằng: “Ngoài danh và sắc, không có một chúng sanh, một cá nhân, một chư thiên, hay một phạm thiên nào khác”.
Evameva pañcasu upādānakkhandhesu santesu ‘‘satto puggalo’’ti vohāramattaṃ hotīti evamādinā nayena nāmarūpānaṃ yāthāvadassanasaṅkhātena diṭṭhivisuddhibhūtena ñāṇena nāmarūpaṃ pariggahetvā puna tassa paccayampi pariggaṇhanto vuttanayena nāmarūpaṃ pariggahetvā ‘‘ko nu kho imassa hetū’’ti pariyesanto ahetuvādavisamahetuvādesu dosaṃ disvā rogaṃ disvā tassa nidānaṃ samuṭṭhānampi pariyesanto vejjo viya tassa hetuñca paccayañca pariyesanto avijjā taṇhā upādānaṃ kammanti ime cattāro dhamme nāmarūpassa uppādapaccayattā ‘‘hetū’’ti.
In the same way, when the five clinging-aggregates exist, there is merely the designation 'being' or 'person'—thus, by this method, having comprehended nāmarūpa with the knowledge that is the purification of view, which is the seeing of nāmarūpa as it truly is, he then comprehends its cause. Having comprehended nāmarūpa by the method described, he searches, "What indeed is its cause?" Seeing the fault in the doctrines of no cause and wrong cause, seeing the disease, and searching for its origin, like a physician searching for the cause and origin of a disease, he searches for its cause and condition, and sees these four dhammas—avijjā, taṇhā, upādāna, and kamma—as the "cause" because they are the generative condition for nāmarūpa.
Cũng thế, khi năm thủ uẩn hiện hữu, chỉ có cách gọi là “chúng sanh, cá nhân”. Bằng phương pháp như vậy, sau khi đã nắm bắt danh và sắc bằng trí tuệ, tức là sự thấy đúng như thật về danh và sắc, vốn là kiến tịnh, vị ấy lại nắm bắt cả duyên của nó. Sau khi đã nắm bắt danh và sắc theo phương pháp đã nói, trong khi tìm kiếm “Đâu là nhân của pháp này?”, vị ấy thấy được sự nguy hại trong vô nhân kiến và dị nhân kiến. Giống như vị thầy thuốc, sau khi thấy bệnh, cũng tìm kiếm nguyên nhân và nguồn gốc phát sanh của nó, vị ấy tìm kiếm nhân và duyên của nó, và thấy rằng: bốn pháp này là vô minh, ái, thủ, và nghiệp là “nhân” vì chúng là duyên sanh khởi của danh và sắc.
Āhāraṃ upatthambhanapaccayattā ‘‘paccayo’’ti ca passati.
And he sees āhāra as the "condition" because it is the supporting condition.
Và vị ấy thấy rằng: vật thực là “duyên” vì nó là duyên trợ giúp.
Imassa hi kāyassa avijjādayo tayo dhammā mātā viya dārakassa upanissayā honti, kammaṃ pitā viya puttassa janakaṃ, āhāro dhāti viya dārakassa sandhārakoti.
For this body, the three dhammas, avijjā and so forth, are like the mother providing the proximate cause for a child; kamma is like the father generating the child; and āhāra is like the nurse sustaining the child.
Đối với thân này, ba pháp vô minh v.v. là pháp y chỉ giống như người mẹ đối với đứa con; nghiệp là pháp sanh ra giống như người cha đối với đứa con; vật thực là pháp nuôi dưỡng giống như vú nuôi đối với đứa con.
Evaṃ rūpakāyassa paccayapariggahaṃ katvā puna ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇa’’ntiādinā (saṃ. ni. 4.60; kathā. 465) nayena nāmakāyassapi paccayaṃ pariggaṇhāti, evaṃ pariggaṇhanto ‘‘atītānāgatāpi dhammā evameva vattantī’’ti sanniṭṭhānaṃ karoti.
Having thus comprehended the cause of the rūpa-body, he then comprehends the cause of the nāma-body as well, by the method beginning with "Dependent on the eye and forms, eye-consciousness arises." Comprehending thus, he concludes, "Past and future dhammas also occur in the same way."
Sau khi thực hiện việc nắm bắt duyên của sắc thân như vậy, vị ấy lại nắm bắt duyên của danh thân theo phương pháp: “Do duyên con mắt và các sắc, nhãn thức sanh khởi” v.v. Trong khi nắm bắt như vậy, vị ấy đi đến kết luận rằng: “Các pháp trong quá khứ và vị lai cũng diễn tiến y như vậy”.
Yāpi etarahi vā pana paccuppannaṃ addhānaṃ ārabbha kathaṃkathī hoti ‘‘ahaṃ nu khosmi, no nu khosmi, kiṃ nu khosmi, kathaṃ nu khosmi, ayaṃ nu kho satto kuto āgato, so kuhiṃ gāmī bhavissatī’’ti (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20) chabbidhā vicikicchā vuttā, sā sabbāpi pahiyyati.
And also, the sixfold doubt concerning the present time, expressed as "Am I? Am I not? What am I? How am I? Where has this being come from? Where will it go?", all of that is abandoned.
Và sáu loại hoài nghi liên quan đến hiện tại được nói đến: “Ta có tồn tại chăng? Ta không tồn tại chăng? Ta là gì? Ta như thế nào? Chúng sanh này từ đâu đến? Nó sẽ đi về đâu?”, tất cả những hoài nghi ấy đều được đoạn trừ.
Evaṃ paccayapariggahaṇena tīsu addhāsu kaṅkhaṃ vitaritvā ṭhitaṃ ñāṇaṃ ‘‘kaṅkhāvitaraṇavisuddhī’’tipi ‘‘dhammaṭṭhitiñāṇa’’ntipi ‘‘yathābhūtañāṇa’’ntipi ‘‘sammādassana’’ntipi vuccati.
Thus, the knowledge that stands after overcoming doubt concerning the three times through the comprehension of conditions is called "Purity by Overcoming Doubt" (kaṅkhāvitaraṇavisuddhi), "Knowledge of the Stability of Phenomena" (dhammaṭṭhitiñāṇa), "Knowledge of Things as They Really Are" (yathābhūtañāṇa), and "Right View" (sammādassana).
Trí tuệ đã đứng vững sau khi vượt qua hoài nghi trong ba thời bằng việc nắm bắt duyên như vậy, được gọi là “đoạn nghi tịnh”, cũng được gọi là “trí biết sự đứng vững của các pháp”, cũng được gọi là “trí thấy đúng như thật”, cũng được gọi là “chánh kiến”.
Ettha pana tisso hi lokiyapariññā ñātapariññā tīraṇapariññā pahānapariññāti.
Here, there are three worldly kinds of full understanding (pariññā): full understanding by knowing (ñātapariññā), full understanding by scrutinizing (tīraṇapariññā), and full understanding by abandoning (pahānapariññā).
Ở đây, có ba loại biến tri thuộc về thế gian: tri biến tri, thẩm biến tri và đoạn biến tri.
Tattha ‘‘ruppanalakkhaṇaṃ rūpaṃ, vedayitalakkhaṇā vedanā’’ti evaṃ tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ paccattalakkhaṇasallakkhaṇavasena pavattā paññā ñātapariññā nāma.
Among these, the wisdom that proceeds by discerning the specific characteristics of those respective phenomena, such as "material form has the characteristic of being afflicted," "feeling has the characteristic of being felt," is called full understanding by knowing.
Trong đó, trí tuệ sanh khởi qua việc ghi nhận đặc tính riêng của từng pháp, chẳng hạn như “sắc có đặc tính hoại diệt, thọ có đặc tính cảm nhận”, được gọi là tri biến tri.
‘‘Rūpaṃ aniccaṃ, vedanā aniccā’’tiādinā pana nayena tesaṃyeva dhammānaṃ sāmaññalakkhaṇaṃ āropetvā pavattā lakkhaṇārammaṇikavipassanāpaññā tīraṇapariññā nāma.
However, the discerning insight-wisdom (vipassanāpaññā) that proceeds by imposing the general characteristics upon those same phenomena, in the manner of "material form is impermanent, feeling is impermanent," is called full understanding by scrutinizing.
Còn trí tuệ minh sát lấy tướng làm đối tượng, sanh khởi bằng cách áp đặt đặc tính chung lên chính các pháp ấy theo phương pháp “sắc là vô thường, thọ là vô thường” v.v., được gọi là thẩm biến tri.
Tesu eva pana dhammesu niccasaññādipajahanavasena pavattā lakkhaṇārammaṇikavipassanāva paññā pahānapariññā nāma.
But the insight-wisdom that proceeds by abandoning the perception of permanence, etc., in those very phenomena, is called full understanding by abandoning.
Chính trí tuệ minh sát lấy tướng làm đối tượng, sanh khởi qua việc từ bỏ thường tưởng v.v. đối với chính các pháp ấy, được gọi là đoạn biến tri.
Tattha saṅkhāraparicchedato paṭṭhāya yāva paccayapariggahā ñātapariññāya bhūmi.
Among these, from the discernment of formations (saṅkhārapariccheda) up to the comprehension of conditions (paccayapariggaha), is the domain of full understanding by knowing.
Trong đó, từ lúc phân biệt các hành cho đến khi nắm bắt duyên là giai đoạn của tri biến tri.
Etasmiñhi antare dhammānaṃ paccattalakkhaṇapaṭivedhasseva ādhipaccaṃ hoti.
For in this interval, the penetration of the specific characteristics of phenomena is predominant.
Bởi vì trong giai đoạn này, sự thấu triệt đặc tính riêng của các pháp chiếm ưu thế.
Kalāpasammasanato paṭṭhāya yāva udayabbayānupassanā tīraṇapariññāya bhūmi.
From the comprehension by groups (kalāpasammasana) up to the contemplation of rise and fall (udayabbayānupassanā), is the domain of full understanding by scrutinizing.
Từ lúc quán sát theo từng cụm cho đến khi tùy quán sanh diệt là giai đoạn của thẩm biến tri.
Etasmiñhi antare sāmaññalakkhaṇapaṭivedhasseva ādhipaccaṃ hoti.
For in this interval, the penetration of the general characteristics is predominant.
Bởi vì trong giai đoạn này, sự thấu triệt đặc tính chung chiếm ưu thế.
Bhaṅgānupassanato paṭṭhāya upari pahānapariññāya bhūmi.
From the contemplation of dissolution (bhaṅgānupassanā) onwards, is the domain of full understanding by abandoning.
Từ lúc tùy quán sự hoại diệt trở đi là giai đoạn của đoạn biến tri.
Tato ca paṭṭhāya hi aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ, anattato anupassanto attasaññaṃ, nibbindanto nandiṃ, virajjanto rāgaṃ, nirodhento samudayaṃ, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahatīti evaṃ niccasaññādipahānasādhikānaṃ sattannaṃ anupassanānaṃ ādhipaccaṃ.
From that point onwards, indeed, one contemplating as impermanent abandons the perception of permanence; contemplating as suffering abandons the perception of pleasure; contemplating as non-self abandons the perception of self; being disenchanted abandons delight; being dispassionate abandons craving; ceasing abandons origination; relinquishing abandons clinging—thus, the predominance of the seven contemplations that lead to the abandonment of the perception of permanence, etc.
Bởi vì từ đó trở đi, do tùy quán vô thường, vị ấy từ bỏ thường tưởng; do tùy quán khổ, vị ấy từ bỏ lạc tưởng; do tùy quán vô ngã, vị ấy từ bỏ ngã tưởng; do nhàm chán, vị ấy từ bỏ hỷ lạc; do ly tham, vị ấy từ bỏ tham ái; do đoạn diệt, vị ấy từ bỏ tập khởi; do xả bỏ, vị ấy từ bỏ sự chấp thủ. Như vậy, bảy pháp tùy quán, có khả năng đoạn trừ thường tưởng v.v., chiếm ưu thế.
Iti imāsu tīsu pariññāsu saṅkhāraparicchedassa ceva paccayapariggahassa ca sādhitattā iminā yoginā ñātapariññāva adhigatā.
Thus, since the discernment of formations and the comprehension of conditions have been accomplished in these three kinds of full understanding, this yogi has attained full understanding by knowing.
Vì vậy, trong ba loại biến tri này, do đã thực hiện được việc phân biệt các hành và việc nắm bắt duyên, nên hành giả này đã chứng đắc tri biến tri.
Puna ‘‘yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā…pe… yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ rūpaṃ hutvā abhāvato aniccaṃ, udayabbayapaṭipīḷitattā dukkhaṃ, avasavattittā anattā.
Again, he performs comprehension by groups (kalāpasammasana) in the manner of: "Whatever material form, whether past, future, or present, internal or external… whether far or near, all material form is impermanent because it arises and ceases to be; it is suffering because it is oppressed by rise and fall; it is non-self because it is not subject to control.
Lại nữa, “bất cứ sắc nào, dù quá khứ, vị lai, hay hiện tại, dù bên trong hay bên ngoài… v.v… dù ở xa hay ở gần, tất cả sắc, sau khi có rồi không có nên là vô thường, bị sự sanh diệt bức bách nên là khổ, không thể điều khiển được nên là vô ngã.
Yā kāci vedanā… saññā… ye keci saṅkhārā … yaṃ kiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ viññāṇaṃ hutvā abhāvato aniccaṃ, udayabbayapaṭipīḷitattā dukkhaṃ, avasavattittā anattā’’ti evamādinā (saṃ. ni. 3.48; paṭi. ma. 1.48) nayena kalāpasammasanaṃ karoti.
Whatever feeling… perception… whatever formations… whatever consciousness, whether past, future, or present, internal or external, gross or subtle, inferior or excellent, whether far or near, all consciousness is impermanent because it arises and ceases to be; it is suffering because it is oppressed by rise and fall; it is non-self because it is not subject to control."
Bất cứ thọ nào… tưởng nào… các hành nào… bất cứ thức nào, dù quá khứ, vị lai, hay hiện tại, dù bên trong hay bên ngoài, dù thô hay tế, dù thấp kém hay cao thượng, dù ở xa hay ở gần, tất cả thức, sau khi có rồi không có nên là vô thường, bị sự sanh diệt bức bách nên là khổ, không thể điều khiển được nên là vô ngã”. Bằng phương pháp như vậy, vị ấy thực hiện việc quán sát theo từng cụm.
Idaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘tilakkhaṇaṃ āropetvā’’ti.
It is with reference to this that it was said, "imposing the three characteristics."
Điều này được nói đến với ý nghĩa “sau khi áp đặt tam tướng”.
Evaṃ saṅkhāre aniccadukkhānattavasena kalāpasammasanaṃ katvā puna saṅkhārānaṃ udayabbayameva passati.
Having thus performed comprehension by groups of formations as impermanent, suffering, and non-self, he again sees only the rise and fall of formations.
Sau khi thực hiện việc quán sát các hành theo từng cụm về phương diện vô thường, khổ, vô ngã như vậy, vị ấy lại thấy sự sanh và diệt của các hành.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
‘‘Avijjāsamudayā rūpasamudayo, taṇhākammaāhārasamudayā rūpasamudayo’’ti (paṭi. ma. 1.50).
"With the arising of ignorance, there is the arising of material form; with the arising of craving, kamma, and nutriment, there is the arising of material form."
“Do vô minh sanh, sắc sanh; do ái, nghiệp, vật thực sanh, sắc sanh”.
Evaṃ rūpakkhandhassa paccayāyattatādassanena rūpakkhandhassa udayaṃ passati, nibbattilakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa udayaṃ passati.
Thus, by seeing the dependence of the form aggregate on causes, one sees the arising of the form aggregate; even by seeing the characteristic of production, one sees the arising of the form aggregate.
Như vậy, do thấy sắc uẩn tùy thuộc vào duyên, vị ấy thấy sự sanh khởi của sắc uẩn; do thấy đặc tính sanh khởi, vị ấy cũng thấy sự sanh khởi của sắc uẩn.
Evaṃ pañcahākārehi rūpakkhandhassa udayaṃ passati.
In this way, one sees the arising of the form aggregate in five ways.
Như vậy, vị ấy thấy sự sanh khởi của sắc uẩn theo năm cách.
‘‘Avijjānirodhā rūpanirodho, taṇhākammaāhāranirodhā rūpanirodho’’ti (paṭi. ma. 1.50) paccayanirodhadassanena rūpakkhandhassa vayaṃ passati, vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa vayaṃ passatīti evaṃ pañcahākārehi rūpakkhandhassa vayaṃ passati.
"With the cessation of ignorance, there is the cessation of form; with the cessation of craving, kamma, and nutriment, there is the cessation of form"—by seeing the cessation of causes, one sees the passing away of the form aggregate; even by seeing the characteristic of change, one sees the passing away of the form aggregate. Thus, in this way, one sees the passing away of the form aggregate in five ways.
Vị ấy thấy sự diệt tận của sắc uẩn bằng cách thấy sự diệt của nhân duyên qua câu “do vô minh diệt nên sắc diệt, do ái, nghiệp, và vật thực diệt nên sắc diệt”; vị ấy cũng thấy sự diệt tận của sắc uẩn khi thấy đặc tính biến hoại. Như vậy, vị ấy thấy sự diệt tận của sắc uẩn theo năm cách.
Tathā ‘‘avijjāsamudayā vedanāsamudayo, taṇhākammaphassasamudayā vedanāsamudayo’’ti (paṭi. ma. 1.50) paccayāyattatādassanena vedanākkhandhassa udayaṃ passati, nibbattilakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa udayaṃ passati.
Similarly, "with the arising of ignorance, there is the arising of feeling; with the arising of craving, kamma, and contact, there is the arising of feeling"—by seeing its dependence on causes, one sees the arising of the feeling aggregate; even by seeing the characteristic of production, one sees the arising of the feeling aggregate.
Tương tự, vị ấy thấy sự sanh khởi của thọ uẩn bằng cách thấy sự phụ thuộc vào nhân duyên qua câu “do vô minh sanh khởi nên thọ sanh khởi, do ái, nghiệp, và xúc sanh khởi nên thọ sanh khởi”; vị ấy cũng thấy sự sanh khởi của thọ uẩn khi thấy đặc tính phát sanh.
‘‘Avijjānirodhā vedanānirodho, taṇhākammaphassanirodhā vedanānirodho’’ti (paṭi. ma. 1.50) paccayanirodhadassanena vedanākkhandhassa vayaṃ passati, vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa vayaṃ passati.
"With the cessation of ignorance, there is the cessation of feeling; with the cessation of craving, kamma, and contact, there is the cessation of feeling"—by seeing the cessation of causes, one sees the passing away of the feeling aggregate; even by seeing the characteristic of change, one sees the passing away of the feeling aggregate.
Vị ấy thấy sự diệt tận của thọ uẩn bằng cách thấy sự diệt của nhân duyên qua câu “do vô minh diệt nên thọ diệt, do ái, nghiệp, và xúc diệt nên thọ diệt”; vị ấy cũng thấy sự diệt tận của thọ uẩn khi thấy đặc tính biến hoại.
Evaṃ saññākkhandhādīsupi.
The same applies to the perception aggregate and so forth.
Cũng như vậy đối với tưởng uẩn và các uẩn còn lại.
Ayaṃ pana viseso – viññāṇakkhandhassa phassaṭṭhāne ‘‘nāmarūpasamudayā, nāmarūpanirodhā’’ti yojetabbaṃ.
However, this is the distinction: in the case of the consciousness aggregate, instead of "contact," it should be linked with "with the arising of mind-and-matter, with the cessation of mind-and-matter."
Tuy nhiên, có sự khác biệt này – đối với thức uẩn, ở vị trí của xúc, nên được kết hợp là “do danh-sắc sanh khởi, do danh-sắc diệt”.
Evaṃ ekekasmiṃ khandhe paccayasamudayavasena ca nibbattilakkhaṇavasena ca paccayanirodhavasena ca vipariṇāmalakkhaṇavasena ca udayabbayadassanena ca dasa dasa katvā paññāsa lakkhaṇāni vuttāni.
Thus, by seeing the arising and passing away in each aggregate—ten ways each, based on the arising of causes and the characteristic of production, and based on the cessation of causes and the characteristic of change—fifty characteristics have been stated.
Như vậy, trong mỗi uẩn, do thấy sự sanh và diệt theo phương diện nhân duyên sanh khởi và đặc tính phát sanh, theo phương diện nhân duyên diệt và đặc tính biến hoại, đã có mười đặc tính được nói đến cho mỗi uẩn, tổng cộng là năm mươi đặc tính.
Tesaṃ vasena ‘‘evampi rūpassa udayo, evampi rūpassa vayo’’ti paccayato ceva khaṇato ca vitthārena manasikāraṃ karoti.
In accordance with these, one extensively applies attention, thinking: "In this way, too, there is the arising of form; in this way, too, there is the passing away of form," both from the perspective of cause and from the perspective of moment.
Dựa vào các đặc tính ấy, vị ấy tác ý một cách chi tiết từ phương diện nhân duyên và phương diện sát-na rằng “sự sanh khởi của sắc là như thế này, sự diệt tận của sắc là như thế này”.
Tassevaṃ karoto ‘‘iti kira ime dhammā ahutvā sambhonti, hutvā paṭiventī’’ti ñāṇaṃ visadaṃ hoti.
As he does so, his knowledge becomes clear: "Indeed, these phenomena, not having been, come into being; having been, they cease."
Khi vị ấy thực hành như vậy, trí tuệ trở nên trong sáng rằng: “Quả thật, các pháp này, từ không mà có, sau khi có lại hoại diệt”.
‘‘Evaṃ kira ime dhammā anuppannā uppajjanti, uppannā nirujjhantī’’ti niccanavā hutvā saṅkhārā upaṭṭhahanti.
"Indeed, these phenomena, not having arisen, arise; having arisen, they cease"—thus, the formations appear as constantly new.
“Quả thật, các pháp này chưa sanh thì sanh lên, đã sanh thì diệt đi”, các pháp hành hiện khởi như thể luôn luôn mới mẻ.
Na kevalañca niccanavā, sūriyuggamane ussāvabindu viya udakabubbuḷo viya udake daṇḍarāji viya āragge sāsapo viya vijjuppādo viya ca parittaṭṭhāyino, māyāmarīcisupinālātacakkagandhabbanagarapheṇakadaliādayo viya asārā nissārā viya hutvā upaṭṭhahanti.
And not only constantly new, but they appear as having a short duration, like a dewdrop at sunrise, like a bubble on water, like a line drawn on water, like a mustard seed on the tip of an awl, like a flash of lightning; and like illusions, mirages, dreams, fire-wheels, cities of Gandharvas, foam, and plantain trees, they appear as unsubstantial and devoid of essence.
Không chỉ luôn mới mẻ, chúng còn hiện khởi như là những thứ tồn tại trong khoảnh khắc ngắn ngủi, giống như giọt sương lúc mặt trời mọc, như bong bóng nước, như lằn roi trên mặt nước, như hạt cải trên đầu mũi kim, như tia chớp; và hiện khởi như là những thứ trống rỗng, vô lõi, giống như ảo ảnh, như cảnh nắng chang chang, như giấc mơ, như vòng lửa xoay, như thành phố của càn-thát-bà, như bọt nước, như thân cây chuối, và các ví dụ tương tự.
Ettāvatā ca pana anena ‘‘vayadhammameva uppajjati, uppannañca vayaṃ upetī’’ti iminā ākārena sammasanapaññāya lakkhaṇāni paṭivijjhitvā ṭhitaṃ udayabbayānupassanaṃ nāma paṭhamaṃ taruṇavipassanāñāṇaṃ adhigataṃ hoti.
To this extent, by penetrating the characteristics with wisdom of contemplation in this manner: "That which is subject to passing away arises, and that which has arisen goes to passing away," the first tender Vipassanā-ñāṇa called Knowledge of the Arising and Passing Away is attained.
Đến đây, vị ấy, bằng tuệ quán xét theo cách “cái gì sanh lên đều có bản chất hoại diệt, và cái đã sanh lên thì đi đến sự hoại diệt”, sau khi đã thấu suốt các đặc tính, được xem là đã chứng đắc trí tuệ minh sát non trẻ đầu tiên gọi là trí tuệ quán chiếu sự sanh diệt (udayabbayānupassanā).
Yassādhigamā ‘‘āraddhavipassako’’ti saṅkhaṃ gacchati.
Upon the attainment of which, one is called a "beginner meditator."
Do sự chứng đắc này, vị ấy được gọi là “người đã khởi sự tu tập minh sát”.
Athassa āraddhavipassakassa kulaputtassa obhāso ñāṇaṃ pīti passaddhi sukhaṃ adhimokkho paggaho upaṭṭhānaṃ upekkhā nikantīti dasa vipassanupakkilesā uppajjanti.
Then, for that beginner meditator, the noble son, ten imperfections of insight arise: radiance, knowledge, rapture, tranquility, happiness, strong determination, exertion, establishment, equanimity, and delight.
Bấy giờ, đối với thiện nam tử đã khởi sự tu tập minh sát ấy, mười phiền não phụ của minh sát (vipassanupakkilesa) sanh khởi, đó là: hào quang, trí, hỷ, khinh an, lạc, quyết định, tinh tấn, niệm, xả, và ái luyến.
Ettha obhāso nāma vipassanakkhaṇe ñāṇassa balavattā lohitaṃ sannisīdati, tena ca cittobhāso nibbattati.
Here, radiance means that due to the strength of knowledge at the moment of insight, the blood settles, and from that, a radiance of the mind is produced.
Trong đó, hào quang là vào khoảnh khắc minh sát, do trí tuệ mạnh mẽ, huyết trở nên lắng dịu, và do đó, hào quang của tâm phát sanh.
Taṃ disvā akusalo yogī ‘‘maggo me patto’’ti tameva obhāsaṃ assādeti.
Seeing that, the unskillful yogi delights in that radiance, thinking, "I have attained the path."
Thấy điều đó, vị hành giả bất thiện xảo nghĩ rằng: “Ta đã đắc đạo quả”, và vị ấy thưởng thức chính hào quang đó.
Ñāṇampi vipassanāñāṇameva.
Knowledge is also insight-knowledge itself.
Trí cũng chính là trí tuệ minh sát.
Taṃ saṅkhāre sammasantassa suddhaṃ pasannaṃ hutvā pavattati.
As one contemplates the formations, it proceeds, becoming pure and clear.
Khi quán xét các pháp hành, trí ấy vận hành một cách trong sạch và sáng tỏ.
Taṃ disvā pubbe viya ‘‘maggo’’ti assādeti.
Seeing that, one delights, thinking "the path," as before.
Thấy điều đó, vị ấy lại thưởng thức nó và nghĩ “đây là đạo quả” như trước.
Pītipi vipassanāpīti eva.
Rapture is also insight-rapture itself.
Hỷ cũng chính là hỷ của minh sát.
Tassa hi tasmiṃ khaṇe pañcavidhā pīti uppajjati.
For him, at that moment, five kinds of rapture arise.
Vào khoảnh khắc ấy, năm loại hỷ sanh khởi nơi vị ấy.
Passaddhīti vipassanāpassaddhi.
Tranquility is insight-tranquility.
Khinh an là khinh an của minh sát.
Tasmiṃ samaye neva kāyacittānaṃ daratho, na gāravaṃ, na kakkhaḷatā, na akammaññatā, na gelaññatā, na vaṅkatā hoti.
At that time, there is no agitation of body and mind, no heaviness, no harshness, no unsuitability for work, no sickness, no crookedness.
Vào lúc đó, không có sự bức rức, không có sự nặng nề, không có sự cứng nhắc, không có sự không kham nhẫn, không có sự bệnh hoạn, không có sự cong vẹo của thân và tâm.
Sukhampi vipassanāsukhameva.
Happiness is also insight-happiness itself.
Lạc cũng chính là lạc của minh sát.
Tassa kira tasmiṃ samaye sakalasarīraṃ abhisandayamānaṃ atipaṇītaṃ sukhaṃ uppajjati.
Indeed, at that time, an extremely refined happiness, pervading his entire body, arises for him.
Vào lúc đó, một cảm giác lạc vô cùng vi diệu sanh khởi, thấm nhuần toàn bộ thân thể của vị ấy.
Adhimokkho nāma vipassanakkhaṇe pavattā saddhā.
Strong determination is the faith that arises at the moment of insight.
Quyết định là tín phát sanh trong khoảnh khắc minh sát.
Tasmiñhi khaṇe cittacetasikānaṃ ativiya pasādabhūtā balavatī saddhā uppajjati.
For at that moment, an exceedingly pure and strong faith arises in the mind and mental factors.
Vào khoảnh khắc ấy, một niềm tin mạnh mẽ, vô cùng trong sáng đối với tâm và tâm sở, sanh khởi.
Paggaho nāma vipassanāsampayuttaṃ vīriyaṃ.
Exertion is energy associated with insight.
Tinh tấn là nỗ lực tương ưng với minh sát.
Tasmiñhi khaṇe asithilaṃ anaccāraddhaṃ supaggahitaṃ vīriyaṃ uppajjati.
At that moment, energy that is firm, not overstrained, and well-exerted arises.
Vào khoảnh khắc ấy, một sự nỗ lực không lười biếng, không quá căng thẳng, được duy trì tốt đẹp, sanh khởi.
Upaṭṭhānanti vipassanāsampayuttā sati.
Mindfulness is mindfulness associated with insight.
Niệm là sati tương ưng với minh sát.
Tasmiñhi khaṇe supaṭṭhitā sati uppajjati.
At that moment, well-established mindfulness arises.
Vào khoảnh khắc ấy, một niệm được thiết lập vững chắc sanh khởi.
Upekkhā duvidhā vipassanāvajjanavasena.
Equanimity is of two kinds, by way of advertence to insight.
Xả có hai loại, tùy theo cách hướng tâm minh sát.
Tasmiñhi khaṇe sabbasaṅkhāragahaṇe majjhattabhūtaṃ vipassanupekkhāsaṅkhātaṃ ñāṇaṃ balavantaṃ hutvā uppajjati manodvārāvajjanupekkhā ca.
At that moment, the knowledge called insight-equanimity, which is impartial in the apprehension of all formations, arises powerfully, and also mind-door advertence-equanimity.
Vào khoảnh khắc ấy, trí được gọi là xả của minh sát (vipassanupekkhā), là trạng thái trung lập trong việc nắm bắt tất cả các pháp hành, sanh khởi một cách mạnh mẽ, và cả xả ở ý môn hướng tâm (manodvārāvajjanupekkhā).
Sā ca taṃ taṃ ṭhānaṃ āvajjantassa sūrā tikhiṇā hutvā vahati.
And that advertence, when adverted to various objects, becomes sharp and keen.
Và xả ấy, khi hướng đến đối tượng này hay đối tượng khác, vận hành một cách dũng mãnh và sắc bén.
Nikantīti vipassanānikanti.
Delight is delight in insight.
Ái luyến là sự ưa thích trong minh sát.
Obhāsādīsu hi ālayaṃ kurumānā sukhumā santākārā nikanti uppajjati.
Indeed, a subtle, peaceful delight, clinging to the effulgence and so on, arises.
Khi tạo ra sự bám víu vào hào quang và các thứ khác, một sự ưa thích vi tế, có vẻ bình lặng sanh khởi.
Ettha obhāsādayo kilesavatthutāya ‘‘upakkilesā’’ti vuttā na akusalattā.
Here, effulgence and so on are called "corruptions" because they are objects of defilement, not because they are unwholesome.
Ở đây, hào quang và các thứ khác được gọi là “phiền não phụ” vì chúng là cơ sở cho phiền não, chứ không phải vì bản thân chúng là bất thiện.
Nikanti pana upakkileso ceva kilesavatthu ca.
But delight is both a corruption and an object of defilement.
Tuy nhiên, ái luyến vừa là phiền não phụ, vừa là cơ sở cho phiền não.
Paṇḍito pana bhikkhu obhāsādīsu uppannesu vikkhepaṃ agacchanto ‘‘obhāsādayo dhammā na maggo, upakkilesavimuttaṃ pana vīthipaṭipannaṃ vipassanāñāṇaṃ maggo’’ti maggañca amaggañca vavatthapeti.
However, a wise bhikkhu, when effulgence and so on arise, does not become distracted, but discerns the path and the non-path, thinking: "Effulgence and so on are not the path; but insight-knowledge, free from corruptions and proceeding along the proper course, is the path."
Nhưng vị tỳ-khưu có trí tuệ, khi hào quang và các thứ khác sanh khởi, không đi vào con đường sai lạc, mà xác định rõ đạo và phi đạo rằng: “Các pháp như hào quang không phải là đạo, nhưng trí tuệ minh sát đã đi đúng lộ trình, thoát khỏi các phiền não phụ, mới là đạo”.
Tassevaṃ ‘‘ayaṃ maggo, ayaṃ na maggo’’ti ñatvā ṭhitaṃ ñāṇaṃ maggāmaggañāṇadassanavisuddhīti vuccati.
His knowledge, having thus known "this is the path, this is not the path," is called Purification of Knowledge and Vision of What is Path and Not Path.
Trí tuệ của vị ấy, khi đã biết và xác lập rằng “đây là đạo, đây không phải là đạo”, được gọi là Đạo phi đạo tri kiến thanh tịnh (maggāmaggañāṇadassanavisuddhi).
Ito paṭṭhāya aṭṭhannaṃ vipassanāñāṇānaṃ vasena sikhāpattavipassanāñāṇaṃ navamañca saccānulomikaṃ ñāṇanti ayaṃ paṭipadāñāṇadassanavisuddhi nāma hoti.
From this point onwards, the insight-knowledge that has reached its peak by way of the eight insight-knowledges, and the ninth knowledge, which is conformity to the truths—this is called Purification of Knowledge and Vision of the Way.
Từ đây trở đi, trí tuệ minh sát đạt đến đỉnh điểm qua tám trí tuệ minh sát, và trí tuệ thứ chín là trí tuệ thuận thứ chân lý (saccānulomikaṃ ñāṇaṃ), đây được gọi là Hành đạo tri kiến thanh tịnh (paṭipadāñāṇadassanavisuddhi).
Udayabbayānupassanāñāṇaṃ bhaṅgānupassanāñāṇaṃ bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ ādīnavānupassanāñāṇaṃ nibbidānupassanāñāṇaṃ muñcitukamyatāñāṇaṃ paṭisaṅkhānupassanāñāṇaṃ saṅkhārupekkhāñāṇanti imāni aṭṭha ñāṇāni nāma.
Knowledge of the contemplation of rise and fall, knowledge of the contemplation of dissolution, knowledge of the manifestation of terror, knowledge of the contemplation of danger, knowledge of the contemplation of dispassion, knowledge of the desire for deliverance, knowledge of re-contemplation, and knowledge of equanimity regarding formations—these are the eight knowledges.
Tám trí tuệ đó là: trí tuệ quán chiếu sự sanh diệt, trí tuệ quán chiếu sự tan hoại, trí tuệ thấy sự đáng sợ, trí tuệ quán chiếu sự nguy hại, trí tuệ nhàm chán, trí tuệ muốn giải thoát, trí tuệ quán xét lại, và trí tuệ hành xả đối với các pháp hành.
Navamaṃ saccānulomikaṃ ñāṇanti anulomassetaṃ nāmaṃ.
The ninth is the knowledge of conformity to the truths; this is its name: an Anuloma knowledge.
Trí tuệ thứ chín là trí tuệ thuận thứ chân lý, đó là tên gọi của trí tuệ thuận thứ (anuloma).
Tasmā taṃ sampādetukāmena upakkilesavimuttaṃ udayabbayañāṇaṃ ādiṃkatvā etesu ñāṇesu yogo karaṇīyo.
Therefore, one who wishes to achieve that should apply themselves to these knowledges, starting with the knowledge of rise and fall, which is free from corruptions.
Do đó, người muốn thành tựu trí tuệ ấy cần phải nỗ lực trong các trí tuệ này, bắt đầu từ trí tuệ sanh diệt đã thoát khỏi các phiền não phụ.
Udayabbayaṃ passantassa hi aniccalakkhaṇaṃ yathābhūtaṃ upaṭṭhāti, udayabbayapaṭipīḷanaṃ passato dukkhalakkhaṇañca, ‘‘dukkhameva hi sambhoti, dukkhaṃ tiṭṭhati veti cā’’ti (saṃ. ni. 1.171; kathā. 233) passato anattalakkhaṇañca.
Indeed, to one contemplating rise and fall, the characteristic of impermanence manifests as it truly is; to one contemplating the oppression of rise and fall, the characteristic of suffering; and to one contemplating "suffering alone arises, suffering persists and passes away," the characteristic of non-self.
Bởi vì, đối với người đang thấy sự sanh diệt, đặc tính vô thường hiện khởi đúng như thật; đối với người đang thấy sự bức bách của sanh diệt, đặc tính khổ hiện khởi; và đối với người đang thấy rằng “chỉ có khổ sanh lên, khổ tồn tại rồi hoại diệt”, đặc tính vô ngã hiện khởi.
Ettha ca aniccaṃ aniccalakkhaṇaṃ dukkhaṃ dukkhalakkhaṇaṃ anattā anattalakkhaṇanti ayaṃ vibhāgo veditabbo.
Here, the distinction should be understood: impermanence is the characteristic of impermanence, suffering is the characteristic of suffering, non-self is the characteristic of non-self.
Ở đây, cần phải hiểu sự phân biệt này: vô thường là đặc tính vô thường, khổ là đặc tính khổ, vô ngã là đặc tính vô ngã.
Tattha aniccanti khandhapañcakaṃ.
Among these, impermanence refers to the five aggregates.
Trong đó, vô thường là năm uẩn.
Uppādavayaññathattabhāvā, hutvā abhāvato vā.
Because of their arising, passing away, and alteration; or because, having been, they cease to be.
Vì có sự sanh, diệt, và biến đổi, hoặc vì sau khi có lại trở thành không.
Aññathattaṃ nāma jarā.
Alteration is old age.
Sự biến đổi được gọi là sự già.
Uppādavayaññathattaṃ aniccalakkhaṇaṃ, hutvā abhāvasaṅkhāto vā ākāravikāro.
Arising, passing away, and alteration is the characteristic of impermanence, or the change in mode, which is the state of having been and then ceasing to be.
Sự sanh, diệt, và biến đổi là đặc tính vô thường, hoặc sự biến dạng của trạng thái được gọi là sau khi có lại trở thành không.
‘‘Yadaniccaṃ, taṃ dukkha’’nti vacanato tadeva khandhapañcakaṃ dukkhaṃ.
By the saying, "What is impermanent is suffering," those same five aggregates are suffering.
Theo câu nói “cái gì vô thường, cái đó là khổ”, chính năm uẩn ấy là khổ.
Abhiṇhaṃ paṭipīḷanato.
Because of constant oppression.
Vì sự bức bách không ngừng.
Abhiṇhaṃ paṭipīḷanākāro dukkhalakkhaṇaṃ.
The mode of constant oppression is the characteristic of suffering.
Trạng thái bức bách không ngừng là đặc tính khổ.
‘‘Yaṃ dukkhaṃ, tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15-16) vacanato tadeva khandhapañcakaṃ anattā.
By the saying, "What is suffering is non-self," those same five aggregates are non-self.
Theo câu ‘‘Cái gì là khổ, cái đó là vô ngã’’, chính năm uẩn ấy là vô ngã.
Avasavattanato.
Because they are not subject to one's control.
Vì không tuân theo ý muốn.
Avasavattanākāro anattalakkhaṇaṃ.
The mode of not being subject to one's control is the characteristic of non-self.
Trạng thái không tuân theo ý muốn là đặc tính vô ngã.
Imāni tīṇipi lakkhaṇāni udayabbayaṃ passantasseva ārammaṇāni honti.
These three characteristics become objects only for one who contemplates rise and fall.
Cả ba đặc tính này chỉ trở thành đối tượng của người đang thấy sự sinh và diệt.
Punapi so rūpārūpadhamme ‘‘evaṃ aniccā’’tiādinā vipassati, tassa saṅkhārā lahuṃ lahuṃ āpāthaṃ āgacchanti, tato uppādaṃ vā ṭhitiṃ vā pavattaṃ vā nimittaṃ vā ārammaṇaṃ akatvā tesaṃ khayavayanirodhe eva sati santiṭṭhati, idaṃ bhaṅgañāṇaṃ nāma.
Again, he contemplates the material and immaterial phenomena thus: "They are impermanent," and so on. To him, the formations quickly come into view. Then, without making arising, persistence, occurrence, or any sign an object, his mindfulness becomes established only on their decay, dissolution, and cessation. This is called Knowledge of Dissolution.
Lại nữa, vị ấy tuệ quán các pháp sắc và phi sắc theo cách ‘‘như vậy là vô thường’’, v.v. Đối với vị ấy, các pháp hữu vi hiện khởi một cách nhanh chóng. Sau đó, không lấy sự sinh, sự trụ, sự diễn tiến, hay tướng làm đối tượng, tâm vị ấy chỉ an trú vào sự tiêu hoại, sự hủy diệt, sự đoạn diệt của chúng. Đây gọi là Tuệ Quán Sự Tan Hoại.
Imassa uppādato paṭṭhāya ayaṃ yogī ‘‘yathā ime saṅkhārā bhijjanti nirujjhanti, evaṃ atītepi saṅkhāragataṃ bhijji, anāgatepi bhijjissatī’’ti nirodhameva passanto tiṭṭhati.
From the arising of this knowledge, this yogi, seeing only cessation, remains thinking: "Just as these formations break up and cease, so too did past formations break up, and future formations will break up."
Kể từ khi tuệ này sinh khởi, hành giả này an trú, chỉ thấy sự đoạn diệt rằng: ‘‘Như các pháp hữu vi này tan rã, đoạn diệt, cũng vậy, các pháp hữu vi trong quá khứ đã tan rã, và trong tương lai cũng sẽ tan rã’’.
Tassa bhaṅgānupassanāñāṇaṃ āsevantassa bahulīkarontassa sabbabhavayoni gatiṭṭhiti sattāvāsesu pabhedakā saṅkhārā jalitaaṅgārakāsuādayo viya mahābhayaṃ hutvā upaṭṭhahanti.
As he cultivates and develops the knowledge of the contemplation of dissolution, all formations in all existences, wombs, destinations, stations, and abodes of beings manifest to him as a great terror, like burning embers and so on.
Đối với vị ấy, khi thực hành và làm cho sung mãn Tuệ Tùy Quán Sự Tan Hoại, các pháp hữu vi, vốn là yếu tố phân chia trong tất cả các cõi, các loài, các cảnh giới, các trú xứ, các nơi ở của chúng sinh, hiện khởi như một nỗi sợ hãi lớn, giống như những hòn than đang cháy đỏ, v.v.
Etaṃ bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ nāma.
This is called Knowledge of the Manifestation of Terror.
Đây gọi là Tuệ Thấy Sự Hiện Khởi Như Điều Đáng Sợ.
Tassa taṃ bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ āsevantassa sabbe bhavādayo ādittaaṅgāraṃ viya samussitakhaggo viya paccatthiko appaṭisaraṇā sādīnavā hutvā upaṭṭhahanti.
As he cultivates that knowledge of the appearance of terror, all existences and so on appear to him as being without refuge and full of danger, like a burning ember, like an upraised sword, like an enemy.
Đối với vị ấy, khi thực hành tuệ thấy sự hiện khởi như điều đáng sợ đó, tất cả các cõi, v.v., hiện khởi như là sự nguy hiểm, không có nơi nương tựa, giống như hòn than đang cháy, như thanh gươm giương lên, như kẻ thù.
Idaṃ ādīnavānupassanāñāṇaṃ nāma.
This is called the knowledge of contemplation of danger.
Đây gọi là Tuệ Tùy Quán Sự Nguy Hiểm.
Tassa evaṃ saṅkhāre ādīnavato passantassa bhavādīsupi saṅkhārānaṃ ādīnavattā saṅkhāresu ukkaṇṭhanā anabhirati uppajjati, idaṃ nibbidānupassanāñāṇaṃ nāma.
For him, thus seeing danger in the formations, weariness and dispassion towards the formations arise due to the dangerous nature of formations even in existences and so on. This is called the knowledge of contemplation of dispassion.
Đối với vị ấy, khi thấy các pháp hữu vi là nguy hiểm như vậy, do sự nguy hiểm của các pháp hữu vi trong các cõi, v.v., sự nhàm chán, không hoan hỷ trong các pháp hữu vi sinh khởi. Đây gọi là Tuệ Tùy Quán Sự Nhàm Chán.
Taṃ panesa ce santipadaṃ nibbānaṃ santato passati, sabbasaṅkhārapavattaṃ vissajjetvā nibbānaninnaṃ pakkhandaṃ hoti.
If he sees that peaceful state, Nibbāna, as peaceful, then, having let go of all conditioned phenomena, his mind inclines towards and plunges into Nibbāna.
Vị thiện nam tử này, nếu thấy được Niết-bàn, cảnh giới tịch tịnh, là tịch tịnh, thì tâm sẽ từ bỏ mọi sự diễn tiến của các pháp hữu vi, hướng về Niết-bàn, nhảy vào Niết-bàn.
No ce nibbānaṃ santato passati, punappunaṃ ‘‘anicca’’nti vā ‘‘dukkha’’nti vā ‘‘anattā’’ti vā tividhānupassanāvasena saṅkhārārammaṇameva hutvā pavattati.
If he does not see Nibbāna as peaceful, he continues to dwell on the formations as the object, repeatedly contemplating them as "impermanent", "suffering", or "non-self", in accordance with the three contemplations.
Nếu không thấy Niết-bàn là tịch tịnh, thì tâm vẫn tiếp tục diễn tiến, lấy các pháp hữu vi làm đối tượng qua ba cách tùy quán: ‘‘vô thường’’, ‘‘khổ’’, hoặc ‘‘vô ngã’’.
Evaṃ tiṭṭhamānañca etaṃ tividhavimokkhamukhabhāvaṃ āpajjitvā tiṭṭhati.
And as it thus stands, it assumes the nature of the three gates to liberation.
Và khi an trú như vậy, tuệ này đạt đến trạng thái là ba cửa ngõ giải thoát.
Tisso hi anupassanā ‘‘tīṇi vimokkhamukhānī’’ti vuccanti.
For the three contemplations are called "the three gates to liberation".
Vì ba pháp tùy quán được gọi là ‘‘ba cửa ngõ giải thoát’’.
Evaṃ aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo animittaṃ vimokkhaṃ paṭilabhati, dukkhato manasikaronto passaddhibahulo appaṇihitaṃ vimokkhaṃ paṭilabhati, anattato manasikaronto vedabahulo suññataṃ vimokkhaṃ paṭilabhati.
Thus, one who attends to impermanence, being abundant in determination, attains the signless liberation; one who attends to suffering, being abundant in tranquility, attains the undirected liberation; one who attends to non-self, being abundant in wisdom, attains the emptiness liberation.
Như vậy, người tác ý theo vô thường, có tín giải mạnh mẽ, sẽ đắc Vô Tướng Giải Thoát; người tác ý theo khổ, có khinh an mạnh mẽ, sẽ đắc Vô Nguyện Giải Thoát; người tác ý theo vô ngã, có tuệ tri mạnh mẽ, sẽ đắc Không Giải Thoát.
Ettha ca animitto vimokkhoti animittākārena nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavatto ariyamaggo.
Here, "signless liberation" means the Noble Path that proceeds by taking Nibbāna as its object in the aspect of being signless.
Ở đây, Vô Tướng Giải Thoát là Thánh đạo đã khởi lên bằng cách lấy Niết-bàn làm đối tượng theo phương diện vô tướng.
So hi animittāya dhātuyā uppannattā animitto, kilesehi ca vimuttattā vimokkho.
For it is signless because it arises from the signless element, and it is liberation because it is freed from defilements.
Vì nó sinh khởi từ vô tướng giới nên gọi là vô tướng, và vì đã giải thoát khỏi các phiền não nên gọi là giải thoát.
Eteneva nayena appaṇihitākārena nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavatto appaṇihito, suññatākārena nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavatto suññatoti veditabbo.
In the same way, it should be understood that the path proceeding by taking Nibbāna as its object in the undirected aspect is undirected, and the path proceeding by taking Nibbāna as its object in the emptiness aspect is emptiness.
Theo phương pháp này, cần hiểu rằng đạo lộ khởi lên bằng cách lấy Niết-bàn làm đối tượng theo phương diện vô nguyện là vô nguyện, và đạo lộ khởi lên bằng cách lấy Niết-bàn làm đối tượng theo phương diện không là không.
Evaṃ adhigatasaṅkhārupekkhassa kulaputtassa vipassanā sikhāppattā hoti.
For such a noble son who has attained equanimity regarding formations, his insight has reached its pinnacle.
Như vậy, đối với thiện nam tử đã đạt được Tuệ Xả Đối Với Các Pháp Hữu Vi, tuệ quán của vị ấy đã đạt đến đỉnh cao.
Vuṭṭhānagāminivipassanāti etadeva.
This very insight is called "insight leading to emergence".
Đây cũng chính là tuệ quán dẫn đến xuất khởi.
Assa taṃ saṅkhārupekkhāñāṇaṃ āsevantassa tikkhatarā saṅkhārupekkhā uppajjati.
As he cultivates that knowledge of equanimity regarding formations, a sharper equanimity regarding formations arises in him.
Đối với vị ấy, khi thực hành Tuệ Xả Đối Với Các Pháp Hữu Vi, một tuệ xả đối với các pháp hữu vi sắc bén hơn sinh khởi.
Tassa ‘‘idāni maggo uppajjissatī’’ti saṅkhāre ‘‘aniccā’’ti vā ‘‘dukkhā’’ti vā ‘‘anattā’’ti vā sammasitvā bhavaṅgaṃ otarati, bhavaṅgānantaraṃ saṅkhārupekkhāya kathitanayeneva aniccādiākārena manasikaritvā uppajjati manodvārāvajjanaṃ, tatheva manasikaroto paṭhamaṃ javanacittaṃ uppajjati.
Then, thinking, "Now the path will arise," he comprehends the formations as "impermanent," "suffering," or "non-self," and descends into the life-continuum (bhavaṅga). Immediately after the bhavaṅga, the mind-door adverting consciousness arises, attending to the formations in the aspect of impermanence and so on, in the same way as described for equanimity regarding formations. While he is thus attending, the first javana consciousness arises.
Đối với vị ấy, khi nghĩ rằng ‘‘bây giờ đạo sẽ sinh khởi’’, sau khi thẩm sát các pháp hữu vi là ‘‘vô thường’’, ‘‘khổ’’, hoặc ‘‘vô ngã’’, tâm chìm vào dòng hữu phần. Sau hữu phần, tâm hướng môn sinh khởi, tác ý theo cách đã nói trong Tuệ Xả Đối Với Các Pháp Hữu Vi theo các phương diện vô thường, v.v. Khi tác ý như vậy, tâm tốc hành đầu tiên sinh khởi.
Yaṃ parikammanti vuccati, tadanantaraṃ tadeva dutiyajavanacittaṃ uppajjati.
This is called "preparation" (parikamma). Immediately after that, the same second javana consciousness arises.
Tâm này được gọi là chuẩn bị (parikamma). Ngay sau đó, chính tâm tốc hành thứ hai ấy sinh khởi.
Yaṃ upacāranti vuccati, tadanantarampi tadeva uppajjati tatiyaṃ javanacittaṃ.
This is called "access" (upacāra). Immediately after that, the same third javana consciousness arises.
Tâm này được gọi là cận hành (upacāra). Ngay sau đó nữa, chính tâm tốc hành thứ ba ấy sinh khởi.
Yaṃ anulomanti vuccati, idaṃ tesaṃ pāṭiekkaṃ nāma.
This is called "conformity" (anuloma). These are their individual names.
Tâm này được gọi là thuận thứ (anuloma). Đây là tên gọi riêng của chúng.
Avisesena pana tividhampetaṃ ‘‘āsevana’’ntipi ‘‘parikamma’’ntipi ‘‘upacāra’’ntipi ‘‘anuloma’’ntipi vuccati.
However, without distinction, all three of these are also called "cultivation" (āsevana), "preparation" (parikamma), "access" (upacāra), and "conformity" (anuloma).
Tuy nhiên, nói chung, cả ba tâm này cũng được gọi là ‘‘thuần thục’’ (āsevana), ‘‘chuẩn bị’’ (parikamma), ‘‘cận hành’’ (upacāra), hay ‘‘thuận thứ’’ (anuloma).
Idaṃ pana anulomañāṇaṃ saṅkhārārammaṇāya vuṭṭhānagāminiyā vipassanāya pariyosānaṃ hoti, nippariyāyena pana gotrabhuñāṇameva vipassanāya pariyosānanti vuccati.
This knowledge of conformity marks the culmination of insight leading to emergence, which has formations as its object. However, in the ultimate sense, the knowledge of change-of-lineage (gotrabhū-ñāṇa) is said to be the culmination of insight.
Tuệ thuận thứ này là điểm kết thúc của tuệ quán dẫn đến xuất khởi, vốn có đối tượng là các pháp hữu vi. Nhưng nói một cách không ẩn dụ, chính Tuệ Chuyển Tộc mới được gọi là điểm kết thúc của tuệ quán.
Tato paraṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ kurumānaṃ puthujjanagottaṃ atikkamamānaṃ ariyagottaṃ okkamamānaṃ nibbānārammaṇe paṭhamasamannāhārabhūtaṃ apunarāvaṭṭakaṃ gotrabhuñāṇaṃ uppajjati.
Thereafter, the knowledge of change-of-lineage (gotrabhū-ñāṇa) arises, taking Nibbāna as its object, transcending the lineage of ordinary people, entering the lineage of Noble Ones, being the first apprehension of Nibbāna as its object, and not turning back.
Sau đó, Tuệ Chuyển Tộc sinh khởi, lấy Niết-bàn làm đối tượng, vượt qua dòng tộc phàm phu, bước vào dòng tộc bậc Thánh, là sự hướng tâm đầu tiên đến đối tượng Niết-bàn, và không còn quay trở lại.
Idaṃ pana ñāṇaṃ paṭipadāñāṇadassanavisuddhiñca ñāṇadassanavisuddhiñca na bhajati.
This knowledge, however, does not belong to the purification of knowledge and vision of the way, nor to the purification of knowledge and vision.
Tuy nhiên, tuệ này không thuộc về Đạo Tuệ Kiến Thanh Tịnh cũng không thuộc về Tuệ Kiến Thanh Tịnh.
Antarā abbohārikameva hoti.
In between, it is merely unclassifiable.
Nó chỉ là một giai đoạn trung gian không có tên gọi riêng.
Vipassanāsote patitattā ‘‘paṭipadāñāṇadassanavisuddhī’’ti vā ‘‘vipassanā’’ti vā saṅkhaṃ gacchati.
Because it has fallen into the stream of vipassanā, it goes by the designation of "purification of knowledge and vision of the way" or "vipassanā".
Vì nằm trong dòng tuệ quán, nó được kể là ‘‘Đạo Tuệ Kiến Thanh Tịnh’’ hoặc ‘‘tuệ quán’’.
Nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā gotrabhuñāṇe niruddhe tena dinnasaññāya nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā diṭṭhisaṃyojanaṃ sīlabbataparāmāsasaṃyojanaṃ vicikicchāsaṃyojananti tīṇi saṃyojanāni viddhaṃsento sotāpattimaggo uppajjati, tadanantaraṃ tasseva vipākabhūtāni dve tīṇi vā phalacittāni uppajjanti anantaravipākattā lokuttarakusalānaṃ, phalapariyosāne panassa uppannabhavaṅgaṃ vicchinditvā paccavekkhaṇatthāya manodvārāvajjanaṃ uppajjati.
When the gotrabhu-ñāṇa, having made Nibbāna its object, has ceased, and having made Nibbāna its object by means of the perception given by it, the path of Stream-entry (sotāpattimagga) arises, eradicating the three fetters: the fetter of wrong view, the fetter of attachment to rites and rituals, and the fetter of doubt; immediately after that, two or three fruition-cittas, which are its results, arise, because supramundane wholesome actions have immediate results; at the end of the fruition, having interrupted the bhavaṅga that has arisen, an advertence of the mind-door arises for the purpose of reviewing.
Khi Tuệ Chuyển Tộc, vốn lấy Niết-bàn làm đối tượng, đã diệt, đạo Tu-đà-hoàn sinh khởi, lấy Niết-bàn làm đối tượng theo dấu hiệu đã được tuệ ấy trao lại, phá hủy ba kiết sử là thân kiến kiết sử, giới cấm thủ kiết sử, và nghi kiết sử. Ngay sau đó, hai hoặc ba tâm quả, là quả trực tiếp của các thiện pháp siêu thế, sinh khởi. Khi các tâm quả kết thúc, tâm hướng môn sinh khởi để thực hiện việc phản khán, sau khi cắt đứt dòng hữu phần đã sinh khởi.
So hi ‘‘iminā vatāhaṃ maggena āgato’’ti maggaṃ paccavekkhati.
He reviews the path, thinking, "Indeed, I have come by this path."
Vị ấy phản khán đạo rằng: ‘‘Ta đã đến bằng con đường này’’.
Tato ‘‘me ayaṃ ānisaṃso laddho’’ti phalaṃ paccavekkhati.
Then he reviews the fruition, thinking, "This benefit has been gained by me."
Sau đó, vị ấy phản khán quả rằng: ‘‘Ta đã nhận được lợi ích này’’.
Tato ‘‘ime nāma kilesā pahīnā’’ti pahīnakilese paccavekkhati.
Then he reviews the abandoned defilements, thinking, "These defilements have been abandoned."
Sau đó, vị ấy phản khán các phiền não đã đoạn trừ rằng: ‘‘Những phiền não này đã được đoạn trừ’’.
Tato ‘‘ime nāma kilesā avasiṭṭhā’’ti uparimaggattayavajjhakilese paccavekkhati.
Then he reviews the remaining defilements, thinking, "These defilements remain," which are the defilements to be overcome by the three higher paths.
Sau đó, vị ấy phản khán các phiền não còn sót lại, tức là các phiền não sẽ bị ba đạo cao hơn đoạn trừ, rằng: ‘‘Những phiền não này còn lại’’.
Avasāne ca ‘‘ayaṃ dhammo mayā paṭividdho’’ti amataṃ nibbānaṃ paccavekkhati.
And finally, he reviews the deathless Nibbāna, thinking, "This Dhamma has been penetrated by me."
Và cuối cùng, vị ấy phản khán Niết-bàn bất tử rằng: ‘‘Pháp này đã được ta chứng ngộ’’.
Iti sotāpannassa ariyasāvakassa pañca paccavekkhaṇāni honti.
Thus, for the noble disciple who is a Stream-enterer, there are five reviews.
Như vậy, đối với vị Thánh đệ tử Tu-đà-hoàn, có năm sự phản khán.
Tathā sakadāgāmianāgāmiphalāvasāne.
Similarly, at the end of the Once-returner and Non-returner fruitions.
Tương tự như vậy vào cuối quả Tư-đà-hàm và A-na-hàm.
Arahattaphalāvasāne avasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇaṃ nāma natthi.
At the end of the Arahant fruition, there is no review of remaining defilements.
Vào cuối quả A-la-hán, không có sự phản khán các phiền não còn sót lại.
Evaṃ sabbānipi ekūnavīsatipaccavekkhaṇāni honti.
Thus, there are nineteen reviews in total.
Như vậy, tổng cộng có mười chín sự phản khán.
Evaṃ paccavekkhitvā so yogāvacaro tasmiṃyeva āsane nisinno vuttanayena vipassitvā kāmarāgabyāpādānaṃ tanubhāvaṃ karonto dutiyamaggaṃ pāpuṇāti, tadanantaraṃ vuttanayeneva phalañca.
Having reviewed in this manner, that yogāvacara, seated in the same posture, having practiced vipassanā in the manner described, and reducing lust and ill-will, attains the second path, and immediately thereafter, the fruition in the manner described.
Sau khi quán xét như vậy, vị hành giả ấy, ngồi ngay trên sàng tọa đó, tu tập vipassanā theo phương pháp đã nói, làm cho ái dục và sân hận trở nên mỏng manh, chứng đắc đạo thứ hai, và ngay sau đó là quả theo phương pháp đã nói.
Tato vuttanayena vipassitvā kāmarāgabyāpādānaṃ anavasesappahānaṃ karonto tatiyamaggaṃ pāpuṇāti, vuttanayena phalañca.
Then, having practiced vipassanā in the manner described, and completely abandoning lust and ill-will, he attains the third path, and the fruition in the manner described.
Kế đó, sau khi tu tập vipassanā theo phương pháp đã nói, vị ấy đoạn trừ không còn dư sót ái dục và sân hận, chứng đắc đạo thứ ba, và quả theo phương pháp đã nói.
Tato tasmiṃyevāsane vuttanayena vipassitvā rūparāgārūparāgamānuddhaccāvijjānaṃ anavasesappahānaṃ karonto catutthamaggaṃ pāpuṇāti, vuttanayena phalañca.
Then, in that same posture, having practiced vipassanā in the manner described, and completely abandoning craving for form, craving for the formless, conceit, restlessness, and ignorance, he attains the fourth path, and the fruition in the manner described.
Kế đó, ngay trên sàng tọa đó, sau khi tu tập vipassanā theo phương pháp đã nói, vị ấy đoạn trừ không còn dư sót sắc ái, vô sắc ái, mạn, trạo cử, và vô minh, chứng đắc đạo thứ tư, và quả theo phương pháp đã nói.
Ettāvatā cesa hoti arahā mahākhīṇāsavo paccekabuddho.
At this point, he becomes an Arahant, a great one whose taints are destroyed, a Paccekabuddha.
Đến mức độ này, vị ấy trở thành bậc A-la-hán, bậc Đại Lậu Tận, bậc Độc Giác Phật.
Iti imesu catūsu maggesu ñāṇaṃ ñāṇadassanavisuddhi nāma.
Thus, the knowledge in these four paths is called purification of knowledge and vision.
Như vậy, trí tuệ trong bốn đạo này được gọi là ñāṇadassanavisuddhi (tri kiến thanh tịnh).
Ettāvatā ‘‘sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍaṃ aviheṭhayaṃ aññatarampi tesa’’nti etena pātimokkhasaṃvarādisīlassa vuttattā sīlavisuddhi.
At this point, by "laying down the rod towards all beings, harming none of them," the sīla of Pātimokkha restraint and so forth is described, which is purification of virtue (sīlavisuddhi).
Đến đây, do câu "không đặt để cây gậy đối với tất cả chúng sanh, không làm hại bất cứ ai trong số họ" đã nói lên giới thuộc về pātimokkhasaṃvara (biệt biệt giải thoát thu thúc), nên đây là sīlavisuddhi (giới thanh tịnh).
‘‘Na puttamiccheyya kuto sahāya’’nti etena paṭighānunayavivajjanavasena mettādīnaṃ vuttattā cittavisuddhi.
By "one should not desire a son, much less a companion," metta and so forth are described in terms of avoiding aversion and attachment, which is purification of mind (cittavisuddhi).
Do câu "không nên mong cầu con cái, huống nữa là bạn đồng hành" đã nói lên các pháp như tâm từ qua việc từ bỏ sân hận và ái luyến, nên đây là cittavisuddhi (tâm thanh tịnh).
‘‘Eko care khaggavisāṇakappo’’ti iminā pana nāmarūpapariggahādīnaṃ vuttattā diṭṭhivisuddhi kaṅkhāvitaraṇavisuddhi maggāmaggañāṇadassanavisuddhi paṭipadāñāṇadassanavisuddhi ñāṇadassanavisuddhīti satta visuddhiyo vuttā honti.
By "one should wander alone like a rhinoceros horn," the comprehension of nāma-rūpa and so forth is described, which means the purification of view (diṭṭhivisuddhi), purification by overcoming doubt (kaṅkhāvitaraṇavisuddhi), purification of knowledge and vision of what is path and not path (maggāmaggañāṇadassanavisuddhi), purification of knowledge and vision of the way (paṭipadāñāṇadassanavisuddhi), and purification of knowledge and vision (ñāṇadassanavisuddhi)—thus, the seven purifications are described.
Còn với câu "hãy độc hành như sừng tê ngưu", do đã nói lên các pháp như việc liễu tri danh sắc, nên bảy pháp thanh tịnh đã được nói đến, đó là: diṭṭhivisuddhi (kiến thanh tịnh), kaṅkhāvitaraṇavisuddhi (đoạn nghi thanh tịnh), maggāmaggañāṇadassanavisuddhi (đạo phi đạo tri kiến thanh tịnh), paṭipadāñāṇadassanavisuddhi (hành đạo tri kiến thanh tịnh) và ñāṇadassanavisuddhi (tri kiến thanh tịnh).
Ayamettha mukhamattanidassanaṃ, vitthāraṃ pana icchantena visuddhimaggaṃ (visuddhi. 2.662, 678, 692, 737, 806 ādayo) oloketvā gahetabbaṃ.
This is merely a brief indication here; one who desires elaboration should consult the Visuddhimagga.
Đây chỉ là phần trình bày sơ lược. Người muốn biết chi tiết nên xem trong Thanh Tịnh Đạo để nắm bắt.
Ettāvatā ceso paccekabuddho –
At this point, this Paccekabuddha—
Đến mức độ này, vị Độc Giác Phật ấy –
122. Dutiye saṃsaggajātassāti jātasaṃsaggassa.
122. In the second, saṃsaggajātassa means of one whose association has arisen.
122. Trong kệ thứ hai, saṃsaggajātassa (do giao tiếp mà sanh) có nghĩa là người đã có sự giao tiếp.
Tattha dassanasavanakāyasamullapanasambhogavasena pañcavidho saṃsaggo.
Here, association is fivefold: by seeing, by hearing, by bodily contact, by conversing, and by sharing.
Trong đó, sự giao tiếp có năm loại: qua việc thấy, nghe, tiếp xúc thân thể, trò chuyện và chung đụng.
Tattha aññamaññaṃ disvā cakkhuviññāṇavīthivasena uppannarāgo dassanasaṃsaggo nāma.
Among these, attachment that arises through the process of eye-consciousness by seeing each other is called association by seeing.
Trong đó, ái dục sanh khởi qua con đường nhãn thức do thấy nhau được gọi là dassanasaṃsaggo (giao tiếp qua sự thấy).
Tattha sīhaḷadīpe kāḷadīghavāpīgāme piṇḍāya carantaṃ kalyāṇavihāravāsiṃ daharabhikkhuṃ disvā paṭibaddhacittā kenaci upāyena taṃ alabhitvā kālakatā kuṭumbiyadhītā tassā nivāsanacoḷakkhaṇḍaṃ disvā ‘‘evarūpāya vatthadhāriniyā nāma saddhiṃ saṃvāsaṃ nālattha’’nti hadayaṃ phāletvā kālakato so eva ca daharo nidassanaṃ.
There, in the island of Sri Lanka, in the village of Kāḷadīghavāpī, a householder's daughter, seeing a young bhikkhu from Kalyāṇavihāra going for alms, became infatuated. Unable to obtain him by any means, she died. The young bhikkhu, seeing a piece of her garment, thinking, "I did not attain cohabitation with such a cloth-wearing woman," his heart burst, and he also died. This is an example.
Về điều này, câu chuyện về vị tỳ khưu trẻ ở chùa Kalyāṇavihāra đi khất thực tại làng Kāḷadīghavāpī ở đảo Sīhaḷa là một ví dụ. Một cô con gái nhà trưởng giả thấy vị tỳ khưu, tâm sanh quyến luyến, không tìm được cách nào để có được vị ấy nên đã qua đời. Vị tỳ khưu trẻ ấy, sau khi thấy mảnh y nội của cô, nghĩ rằng "ta đã không được chung sống với một người mặc y phục như thế này", rồi vỡ tim mà chết.
Parehi pana kathiyamānaṃ rūpādisampattiṃ attanā vā hasitalapitagītasaddaṃ sutvā sotaviññāṇavīthivasena uppanno rāgo savanasaṃsaggo nāma.
However, the passion that arises through the ear-consciousness process upon hearing the beauty of form and so forth spoken of by others, or one's own laughter, lamentation, or singing, is called contact through hearing (savanasaṃsaggo).
Ái dục sanh khởi qua con đường nhĩ thức do nghe người khác kể về vẻ đẹp sắc v.v. hoặc tự mình nghe tiếng cười, nói, hát được gọi là savanasaṃsaggo (giao tiếp qua sự nghe).
Tatrāpi girigāmavāsīkammāradhītāya pañcahi kumārīhi saddhiṃ padumassaraṃ gantvā nhāyitvā mālaṃ sīse āropetvā uccāsaddena gāyantiyā ākāsena gacchanto saddaṃ sutvā kāmarāgena jhānā parihāyitvā anayabyasanaṃ patto pañcaggaḷaleṇavāsī tissadaharo nidassanaṃ.
Therein, the young Tissa, residing in Pañcaggaḷaleṇa, hearing the sound of a blacksmith's daughter from a mountain village, who had gone with five maidens to a lotus pond, bathed, placed a garland on her head, and was singing loudly, fell from his jhānas due to sensual passion and met with ruin and misfortune. This is an example.
Về điều này, câu chuyện về vị tỳ khưu trẻ Tissa ở hang Pañcaggaḷa là một ví dụ. Vị ấy đang bay trên không trung, nghe tiếng con gái một người thợ rèn ở làng Girigāma hát lớn tiếng sau khi tắm và cài hoa lên đầu cùng với năm cô gái khác ở hồ sen. Do ái dục, vị ấy bị mất thiền định và rơi vào cảnh khốn cùng.
Aññamaññaṃ aṅgaparāmasanena uppannarāgo kāyasaṃsaggo nāma.
The passion that arises from touching each other's limbs is called contact through touch (kāyasaṃsaggo).
Ái dục sanh khởi do sự chạm xúc thân thể lẫn nhau được gọi là kāyasaṃsaggo (giao tiếp qua thân thể).
Dhammagāyanadaharabhikkhu cettha nidassanaṃ.
The young bhikkhu who chanted the Dhamma is an example here.
Vị tỳ khưu trẻ Dhammagāyana là một ví dụ ở đây.
Mahāvihāre kira daharabhikkhu dhammaṃ bhāsati, tattha mahājane āgate rājāpi agamāsi saddhiṃ antepurena.
It is said that in the Mahāvihāra, a young bhikkhu was expounding the Dhamma, and when a large crowd gathered, the king also came with his inner retinue.
Tương truyền, tại Mahāvihāra, một vị tỳ khưu trẻ đang thuyết pháp. Khi đông đảo dân chúng đến, nhà vua cũng đến cùng với hậu cung.
Tato rājadhītāya tassa rūpañca saddañca āgamma balavarāgo uppanno tassa ca daharassāpi.
Then, due to his form and voice, a strong passion arose in the king's daughter, and also in that young bhikkhu.
Bấy giờ, do sắc và tiếng của vị tỳ khưu, một ái dục mãnh liệt đã sanh khởi trong lòng công chúa, và cả trong vị tỳ khưu trẻ ấy nữa.
Taṃ disvā rājā sallakkhetvā sāṇipākārena parikkhipāpesi, te aññamaññaṃ parāmasitvā āliṅgisu.
Seeing this, the king, having noticed it, had them enclosed by a curtain wall; they touched each other and embraced.
Thấy vậy, nhà vua nhận ra và cho dựng một bức màn che quanh họ. Họ đã chạm vào nhau và ôm nhau.
Puna sāṇipākāraṃ apanetvā passantā dvepi kālakateyeva addasaṃsūti.
Again, when the curtain wall was removed, those who looked saw both of them dead.
Khi bức màn được kéo ra, người ta thấy cả hai đều đã chết.
Aññamaññaṃ ālapanasamullapane uppannarāgo pana samullapanasaṃsaggo nāma.
The passion that arises from mutual address and conversation is called contact through conversation (samullapanasaṃsaggo).
Ái dục sanh khởi do sự trò chuyện, đối đáp với nhau được gọi là samullapanasaṃsaggo (giao tiếp qua trò chuyện).
Bhikkhubhikkhunīhi saddhiṃ paribhogakaraṇe uppannarāgo sambhogasaṃsaggo nāma.
The passion that arises from engaging in enjoyment with bhikkhus and bhikkhunīs is called contact through enjoyment (sambhogasaṃsaggo).
Ái dục sanh khởi do việc chung đụng, thọ dụng với tỳ khưu và tỳ khưu ni được gọi là sambhogasaṃsaggo (giao tiếp qua sự chung đụng).
Dvīsupi ca etesu maricavaṭṭivihāre bhikkhu ca bhikkhunī ca nidassanaṃ.
In both of these, a bhikkhu and a bhikkhunī in the Maricavaṭṭi Vihāra are examples.
Về cả hai trường hợp này, câu chuyện về một tỳ khưu và một tỳ khưu ni tại tu viện Maricavaṭṭi là một ví dụ.
Maricavaṭṭimahāvihāramahe kira duṭṭhagāmaṇi abhayamahārājā mahādānaṃ paṭiyādetvā ubhatosaṅghaṃ parivisati.
It is said that during the great festival of the Maricavaṭṭi Mahāvihāra, King Duṭṭhagāmaṇi Abhaya prepared a great offering and served both Sanghas.
Tương truyền, tại lễ hội lớn ở tu viện Maricavaṭṭi, đức vua Duṭṭhagāmaṇi Abhaya đã chuẩn bị một buổi cúng dường lớn và phục vụ cả hai chúng tăng.
Tattha uṇhayāguyā dinnāya saṅghanavakasāmaṇerī anādhārakassa sattavassikasaṅghanavakasāmaṇerassa dantavalayaṃ datvā samullāpaṃ akāsi, te ubhopi upasampajjitvā saṭṭhivassā hutvā paratīraṃ gatā aññamaññaṃ samullāpena pubbasaññaṃ paṭilabhitvā tāvadeva jātasinehā sikkhāpadāni vītikkamitvā pārājikā ahesunti.
There, when hot gruel was served, a novice bhikkhunī, who was a new member of the Sangha, gave a tooth-stick to a seven-year-old novice bhikkhu, a new member of the Sangha, who had no support, and they conversed. Both of them, having received upasampadā and lived for sixty years, went to the other shore. Through that conversation, they regained their former recollection, and immediately, affection arose, causing them to transgress the training rules and become pārājika.
Tại đó, khi cháo nóng được dâng lên, một vị sa-di-ni mới tu đã đưa một chiếc vòng ngà cho một vị sa-di mới tu bảy tuổi không có vật đựng và đã trò chuyện với vị ấy. Cả hai sau khi thọ cụ túc giới, đến sáu mươi tuổi, đã đi sang bờ bên kia. Do trò chuyện với nhau, họ nhớ lại kỷ niệm xưa, lòng thương mến liền sanh khởi, họ đã vi phạm học giới và phạm tội bất cộng trụ.
Evaṃ pañcavidhe saṃsagge yena kenaci saṃsaggena jātasaṃsaggassa bhavanti snehā, purimarāgapaccayā balavarāgo uppajjati.
Thus, in the five kinds of contact, for one who has developed contact through any of these contacts, affections arise; a strong passion arises due to previous passion.
Như vậy, trong năm loại giao tiếp, đối với người đã có sự giao tiếp bằng bất kỳ cách nào, bhavanti snehā (các ái luyến sanh khởi), một ái dục mãnh liệt sanh khởi do ái dục trước đó làm duyên.
Tato snehanvayaṃ dukkhamidaṃ pahotīti tameva snehaṃ anugacchantaṃ sandiṭṭhikasamparāyikasokaparidevādinānappakārakaṃ dukkhamidaṃ pahoti nibbattati bhavati jāyati.
From that, this suffering, accompanied by affection, arises; that is, this suffering of various kinds, such as sorrow and lamentation, both in this life and the next, which follows that affection, arises, comes into being, exists, is born.
Do đó, snehanvayaṃ dukkhamidaṃ pahotī (khổ này sanh khởi theo sau ái luyến ấy), nghĩa là nỗi khổ này, gồm nhiều loại như sầu, bi v.v. trong hiện tại và tương lai, đi theo ái luyến ấy, nó sanh khởi, hiện hữu, phát sanh.
Apare pana ‘‘ārammaṇe cittavosaggo saṃsaggo’’ti bhaṇanti.
Others, however, say, "Contact is the devotion of the mind to an object."
Một số người khác lại nói: "sự buông thả tâm vào đối tượng là sự giao tiếp."
Tato sneho snehadukkhanti.
From that comes affection, and the suffering of affection.
Từ đó có ái luyến, rồi có khổ do ái luyến.
Evamatthappabhedaṃ imaṃ aḍḍhagāthaṃ vatvā so paccekabuddho āha – ‘‘svāhaṃ yamidaṃ snehanvayaṃ sokādidukkhaṃ pahoti, tassa dukkhassa mūlaṃ khananto paccekasambodhiṃ adhigato’’ti.
Having spoken this half-verse with such a detailed meaning, that Paccekabuddha said, "I, by uprooting the source of this suffering, such as sorrow, which is accompanied by affection, attained Paccekasambodhi."
Sau khi nói về sự phân biệt ý nghĩa này trong nửa kệ, vị Độc Giác Phật ấy nói: "Ta, trong khi nhổ tận gốc rễ của nỗi khổ này, tức là nỗi khổ sầu v.v. sanh khởi theo sau ái luyến, đã chứng đắc quả vị Độc Giác."
Evaṃ vutte te amaccā āhaṃsu – ‘‘amhehi dāni, bhante, kiṃ kattabba’’nti?
When this was said, those ministers asked, "Now, Venerable Sir, what should we do?"
Khi được nói như vậy, các vị đại thần hỏi: "Bạch ngài, bây giờ chúng con phải làm gì?"
Tato so āha – ‘‘tumhe vā aññe vā yo imamhā dukkhā muccitukāmo, so sabbopi ādīnavaṃ snehajaṃ pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappoti.
Then he said, "You or others, whoever desires to be freed from this suffering, all of you should see the danger born of affection, and wander alone like a rhinoceros horn."
Bấy giờ, vị ấy nói: "Các ông hay bất kỳ ai khác muốn thoát khỏi nỗi khổ này, tất cả người ấy ādīnavaṃ snehajaṃ pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappo (thấy rõ sự nguy hại sanh từ ái luyến, hãy độc hành như sừng tê ngưu).
Ettha ca yaṃ taṃ ‘‘snehanvayaṃ dukkhamidaṃ pahotī’’ti vuttaṃ, tadeva sandhāya ‘‘ādīnavaṃ snehajaṃ pekkhamāno’’ti idaṃ vuttanti veditabbaṃ.
Here, it should be understood that what was said as "this suffering, accompanied by affection, arises" refers to this statement, "seeing the danger born of affection."
Ở đây, cần hiểu rằng câu "thấy rõ sự nguy hại sanh từ ái luyến" được nói ra là để chỉ đến điều đã được nói: "khổ này sanh khởi theo sau ái luyến."
Atha vā yathāvuttena saṃsaggena saṃsaggajātassa bhavanti snehā, snehanvayaṃ dukkhamidaṃ pahoti, evaṃ yathābhūtaṃ ādīnavaṃ snehajaṃ pekkhamāno ahaṃ adhigatoti evampi abhisambandhitvā catutthapādo pubbe vuttanayeneva udānavasena vuttoti veditabbo.
Alternatively, it can be connected thus: "For one who has developed contact through the aforementioned contact, affections arise; this suffering, accompanied by affection, arises." Thus, I attained it by seeing the danger born of affection as it truly is. In this way, too, the fourth line should be understood as having been spoken as an udāna in the manner stated previously.
Hoặc cũng có thể liên kết như sau: "Do sự giao tiếp như đã nói, saṃsaggajātassa bhavanti snehā, snehanvayaṃ dukkhamidaṃ pahoti (đối với người có giao tiếp, các ái luyến sanh khởi, khổ này sanh khởi theo sau ái luyến), ta, trong khi thấy rõ sự nguy hại sanh từ ái luyến đúng như thật, đã chứng đắc." Và câu thứ tư được nói như một lời cảm hứng theo cách đã giải thích trước đây.
Tato paraṃ sabbaṃ purimagāthāya vuttasadisamevāti (su. ni. aṭṭha. 1.36).
After that, everything is similar to what was stated in the previous verse.
Phần còn lại hoàn toàn tương tự như đã nói trong kệ trước.
Niddese anuppādetīti rūpasmiṃ anubyañjanaṃ disvā allīyati.
In the Niddesa, anuppādeti means, having seen the minor characteristics in form, one clings to it.
Trong phần Niddesa, anuppādetī (làm cho sanh khởi) có nghĩa là thấy tướng phụ trong sắc rồi dính mắc.
Anubandhatīti rūpasmiṃ snehavasena bandhati.
Anubandhati means, one becomes bound to form due to affection.
Anubandhatī (ràng buộc) có nghĩa là trói buộc vào sắc do ái luyến.
Bhavantīti honti.
Bhavanti means, they are.
Bhavantī (hiện hữu) có nghĩa là có.
Jāyantīti uppajjanti.
Jāyanti means, they arise.
Jāyantī (sanh ra) có nghĩa là sanh khởi.
Nibbattantīti vattanti.
Nibbattanti means, they occur.
Nibbattantī (phát sanh) có nghĩa là diễn ra.
Pātubhavantīti pākaṭā honti.
Pātubhavanti means, they become manifest.
Pātubhavantī (biểu hiện) có nghĩa là trở nên rõ ràng.
Sambhavanti sañjāyanti abhinibbattantīti tīṇi upasaggena vaḍḍhitāni.
Sambhavanti, sañjāyanti, abhinibbattanti – these three are intensified by prefixes.
Sambhavanti sañjāyanti abhinibbattantī (đồng sanh, cùng sanh, tái sanh) là ba từ được tăng thêm ý nghĩa bằng tiếp đầu ngữ.
Ito paraṃ aṭṭhakavagge (mahāni. 1 ādayo) vuttanayeneva veditabbaṃ.
From here onwards, it should be understood in the manner stated in the Aṭṭhakavagga.
Kể từ đây, nên được hiểu theo phương pháp đã được nói đến trong Aṭṭhakavagga.
123. Tatiye mettāyanavasena mittā.
In the third, mittā are those due to the way of loving-kindness.
123. Trong kệ thứ ba, mittā (bạn bè) là theo nghĩa yêu mến.
Suhadabhāvena suhajjā.
Suhajjā are those due to the state of being well-hearted.
Suhajjā (thân hữu) là theo nghĩa có tấm lòng tốt.
Keci hi ekantahitakāmatāya mittāva honti, na suhajjā.
Indeed, some are merely friends due to an exclusive desire for welfare, but not well-hearted.
Bởi vì một số người chỉ là bạn bè do hoàn toàn mong muốn điều lợi ích, chứ không phải là thân hữu.
Keci gamanāgamanaṭṭhānanisajjāsamullāpādīsu hadayasukhajananena suhajjāva honti, na mittā.
Some are merely well-hearted due to generating heart-pleasure in going, coming, standing, sitting, conversing, and so on, but not friends.
Một số người chỉ là thân hữu do làm cho tâm hoan hỷ trong việc đi lại, đứng, ngồi, trò chuyện, v.v., chứ không phải là bạn bè.
Keci tadubhayavasena suhajjā ceva mittā ca.
Some are both well-hearted and friends due to both (reasons).
Một số người vừa là thân hữu vừa là bạn bè theo cả hai phương diện ấy.
Te duvidhā honti agāriyā ca anagāriyā ca.
They are of two kinds: householders and homeless ones.
Họ có hai loại: người tại gia và người xuất gia.
Tattha agāriyā tividhā honti upakārā samānasukhadukkhā anukampakāti.
Among these, householders are of three kinds: helpful, sharing joy and sorrow, and compassionate.
Trong đó, người tại gia có ba loại: người giúp đỡ, người đồng cam cộng khổ, và người có lòng trắc ẩn.
Anagāriyā visesena atthakkhāyino.
Homeless ones are especially those who declare the good.
Người xuất gia đặc biệt là người chỉ dạy điều lợi ích.
Evaṃ te catūhi catūhi aṅgehi samannāgatā honti.
Thus, they are endowed with these four and four qualities.
Như vậy, họ được trang bị bởi bốn và bốn yếu tố.
Hāpeti atthanti diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthavasena tividhaṃ, tathā attatthaparatthaubhayatthavasenāpi tividhaṃ atthaṃ laddhavināsanena aladdhānuppādanenāti dvidhāpi hāpeti vināseti.
Hāpeti attha means, he causes the loss of welfare, which is threefold in terms of welfare in this life, in the next life, and ultimate welfare, and also threefold in terms of one’s own welfare, others’ welfare, and the welfare of both; and in two ways: by destroying what has been gained and by not producing what has not been gained.
Hāpeti atthaṃ (làm mất đi lợi ích): làm mất đi, làm tiêu tan lợi ích có ba loại theo nghĩa lợi ích hiện tại, lợi ích đời sau, và lợi ích tối hậu; cũng như ba loại theo nghĩa lợi ích cho bản thân, lợi ích cho người khác, và lợi ích cho cả hai; theo cả hai cách là làm mất đi cái đã có và không làm phát sinh cái chưa có.
Paṭibaddhacittoti ‘‘ahaṃ imaṃ vinā na jīvāmi, eso me gati, eso me parāyaṇa’’nti evaṃ attānaṃ nīce ṭhāne ṭhapentopi paṭibaddhacitto hoti.
Paṭibaddhacitto means, one whose mind is bound, even if one places oneself in a low position, thinking, “I cannot live without him, he is my refuge, he is my ultimate resort,” one is still one whose mind is bound.
Paṭibaddhacitto (tâm bị ràng buộc): người có tâm bị ràng buộc cũng là người tự đặt mình vào vị trí thấp kém rằng: “Tôi không thể sống thiếu người này, người này là nơi nương tựa của tôi, người này là cứu cánh của tôi.”
‘‘Ime maṃ vinā na jīvanti, ahaṃ tesaṃ gati, ahaṃ tesaṃ parāyaṇa’’nti evaṃ attānaṃ ucce ṭhāne ṭhapentopi paṭibaddhacitto hoti.
Even if one places oneself in a high position, thinking, “They cannot live without me, I am their refuge, I am their ultimate resort,” one is still one whose mind is bound.
Người có tâm bị ràng buộc cũng là người tự đặt mình vào vị trí cao hơn rằng: “Họ không thể sống thiếu tôi, tôi là nơi nương tựa của họ, tôi là cứu cánh của họ.”
Idha pana evaṃ paṭibaddhacitto adhippeto.
Here, however, one whose mind is bound in this way is intended.
Tuy nhiên, ở đây có ý chỉ người có tâm bị ràng buộc như vậy.
Etaṃ bhayanti etaṃ atthahāpanabhayaṃ, attano samāpattihāniṃ sandhāya bhaṇati.
Etaṃ bhaya means, this fear of losing welfare; it is said with reference to the loss of one's own attainments.
Etaṃ bhayaṃ (sự nguy hiểm này): sự nguy hiểm của việc làm mất đi lợi ích này. Ngài nói điều này khi đề cập đến sự suy giảm chứng đắc của chính mình.
Santhaveti tividho santhavo taṇhādiṭṭhimittasanthavavasena.
Santhave means, association is of three kinds: association with craving, association with wrong views, and association with friends.
Santhave (trong sự thân quen): có ba loại thân quen: thân quen do ái, thân quen do tà kiến, và thân quen với bạn bè.
Tattha aṭṭhasatappabhedāpi taṇhā taṇhāsanthavo, dvāsaṭṭhippabhedāpi diṭṭhi diṭṭhisanthavo, paṭibaddhacittatāya mittānukampanā mittasanthavo.
Among these, craving, even with its one hundred and eight varieties, is association with craving; wrong views, even with their sixty-two varieties, are association with wrong views; compassion for friends due to a bound mind is association with friends.
Trong đó, ái dù có một trăm lẻ tám loại cũng là thân quen do ái; tà kiến dù có sáu mươi hai loại cũng là thân quen do tà kiến; việc có lòng trắc ẩn với bạn bè do tâm bị ràng buộc là thân quen với bạn bè.
So idha adhippeto.
That is intended here.
Ở đây có ý chỉ loại đó.
Tena hissa samāpatti parihīnā.
Due to that, his attainment is lost.
Bởi vì sự chứng đắc của vị ấy đã bị suy giảm do điều đó.
Tenāha – ‘‘etaṃ bhayaṃ santhave pekkhamāno’’ti.
Therefore, it is said: “seeing this danger in association.”
Vì thế, Ngài nói: “etaṃ bhayaṃ santhave pekkhamāno” (thấy sự nguy hiểm này trong sự thân quen).
Sesaṃ pubbasadisamevāti veditabbaṃ.
The rest should be understood as similar to what was stated before.
Phần còn lại nên được hiểu tương tự như trước.
Niddese vattabbaṃ natthi (su. ni. aṭṭha. 1.37; apa. aṭṭha. 1.1.93-94).
There is nothing to be said in the Niddesa.
Không có gì cần nói trong phần chỉ dẫn.
124. Catutthe vaṃsoti veḷu.
In the fourth, vaṃso means, bamboo.
124. Trong kệ thứ tư, vaṃso là cây tre.
Visāloti vitthiṇṇo.
Visālo means, extensive.
Visālo là rộng lớn, lan rộng.
Va-kāro avadhāraṇattho, evakāro vā ayaṃ.
The particle va is for emphasis, or it is the particle eva.
Chữ va có nghĩa nhấn mạnh, hoặc nó là chữ eva.
Sandhivasenettha e-kāro naṭṭho.
Here, the "e" is lost due to sandhi.
Ở đây, chữ e bị mất đi do quy tắc nối âm.
Tassa parapadena sambandho, taṃ pacchā yojessāma.
Its connection is with the subsequent word; we will apply it later.
Nó có liên hệ với từ theo sau, chúng ta sẽ kết hợp sau.
Yathāti paṭibhāge.
"Yathā" (as) is for comparison.
Yathā là sự so sánh.
Visattoti laggo jaṭito saṃsibbito.
"Visatto" means attached, entangled, interwoven.
Visatto là dính mắc, quấn quýt, đan xen.
Puttesu dāresu cāti puttadhītubhariyāsu.
"Puttesu dāresu ca" (in sons and wives) means in sons, daughters, and wives.
Puttesu dāresu cā là đối với con trai, con gái và vợ.
Yā apekkhāti yā taṇhā yo sneho.
"Yā apekkhā" (that longing) means that craving, that affection.
Yā apekkhā là sự ái luyến, sự thương yêu nào.
Vaṃsakkaḷīrova asajjamānoti vaṃsakaḷīro viya alaggamāno.
"Vaṃsakkaḷīrova asajjamāno" (like a bamboo shoot, unattached) means like a bamboo shoot, not clinging.
Vaṃsakkaḷīrova asajjamāno là không dính mắc như măng tre.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant by this?
Điều gì đã được nói?
Yathā vaṃso visālo visatto eva hoti, puttesu ca dāresu ca yā apekkhā, sāpi evaṃ tāni vatthūni saṃsibbitvā ṭhitattā visattā eva.
Just as bamboo is extensive and indeed entangled, so too the longing for sons and wives, being interwoven with those objects, is indeed entangled.
Giống như cây tre rộng lớn và đan xen, sự ái luyến đối với con cái và vợ cũng vậy, nó cũng đan xen vì nó bám chặt vào những đối tượng đó.
Svāhaṃ tāya apekkhāya apekkhavā visālo vaṃso viya visattoti evaṃ apekkhāya ādīnavaṃ disvā taṃ apekkhaṃ maggañāṇena chindanto ayaṃ vaṃsakaḷīrova rūpādīsu vā diṭṭhādīsu vā lābhādīsu vā kāmabhavādīsu vā taṇhāmānadiṭṭhivasena asajjamāno paccekasambodhiṃ adhigatoti.
"I, being full of longing due to that longing, am entangled like extensive bamboo." Thus, seeing the danger in longing, and severing that longing with the knowledge of the path, this one, like a bamboo shoot, unattached to forms and so on, or views and so on, or gains and so on, or sensual existences and so on, due to craving, conceit, and wrong views, attained Paccekasambodhi.
“Ta, người có sự ái luyến đó, bị quấn quýt như cây tre rộng lớn,” khi thấy được sự nguy hại của sự ái luyến như vậy, ta đã đoạn trừ sự ái luyến đó bằng trí tuệ đạo, không dính mắc vào sắc, v.v., hay cái thấy, v.v., hay lợi lộc, v.v., hay dục hữu, v.v., do ái, mạn, tà kiến, như măng tre, và đã chứng đắc giác ngộ Độc Giác.
Sesaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood in the same way as before.
Phần còn lại nên được hiểu theo phương pháp trước.
Imāyapi niddese atirekaṃ natthi (su. ni. aṭṭha. 1.38).
There is nothing additional in this exposition.
Trong phần chỉ dẫn của kệ này cũng không có gì thêm.
125. Pañcame migoti sabbesaṃ āraññikacatuppadānaṃ eva etaṃ adhivacanaṃ.
In the fifth (verse), "migo" (deer) is a designation for all wild quadrupeds.
125. Trong kệ thứ năm, migo (con thú) là tên gọi chung cho tất cả các loài bốn chân sống trong rừng.
Idha pana pasadamigo adhippeto.
Here, however, a beautiful deer is intended.
Tuy nhiên, ở đây có ý chỉ con nai đốm.
Araññamhīti gāmañca gāmūpacārañca ṭhapetvā avasesaṃ araññaṃ, idha pana uyyānaṃ adhippetaṃ, tasmā ‘‘uyyānamhī’’ti vuttaṃ hoti.
"Araññamhī" (in the forest) refers to the forest apart from villages and their vicinity; here, however, a park is intended, therefore it is said, "in the park."
Araññamhī (trong rừng): trừ làng và vùng ngoại ô làng, phần còn lại là rừng; tuy nhiên, ở đây có ý chỉ khu vườn, do đó có nghĩa là “trong khu vườn”.
Yathāti paṭibhāge.
"Yathā" (as) is for comparison.
Yathā là sự so sánh.
Abaddhoti rajjubandhanādīsu yena kenaci abaddho.
"Abaddho" (unbound) means unbound by any rope or other fetters.
Abaddho (không bị trói buộc): không bị trói buộc bởi bất cứ thứ gì như dây thừng.
Etena vissaṭṭhacariyaṃ dīpeti.
By this, freedom of movement is indicated.
Qua đó, nó chỉ ra hành vi tự do.
Yenicchakaṃ gacchati gocarāyāti yena disābhāgena gantuṃ icchati, tena gocaratthaṃ gacchati.
"Yenicchakaṃ gacchati gocarāya" (goes wherever it wishes for pasture) means it goes for pasture in whichever direction it wishes to go.
Yenicchakaṃ gacchati gocarāyā (đi đến nơi nó muốn để kiếm ăn): nó đi đến phương hướng nào nó muốn đi, để kiếm ăn.
Tasmā tattha yattakaṃ icchati gantuṃ, tattakaṃ gacchati.
Therefore, it goes as far as it wishes to go there.
Do đó, nó đi bao xa nó muốn đi ở nơi đó.
Yaṃ icchati khādituṃ, taṃ khādatīti dīpeti.
It indicates that it eats what it wishes to eat.
Điều này chỉ ra rằng nó ăn những gì nó muốn ăn.
Viññū naroti paṇḍitapuriso.
"Viññū naro" (a wise person) means a discerning individual.
Viññū naro là người trí.
Seritanti sacchandavuttitaṃ aparāyattabhāvaṃ.
"Seritaṃ" means independence, a state of not being dependent on others.
Seritaṃ là sự sống theo ý mình, tình trạng không phụ thuộc vào người khác.
Pekkhamānoti paññācakkhunā olokayamāno.
"Pekkhamāno" (observing) means looking with the eye of wisdom.
Pekkhamāno là nhìn thấy bằng con mắt trí tuệ.
Atha vā dhammaseritaṃ puggalaseritañca.
Alternatively, the independence of Dhamma and the independence of individuals.
Hoặc là, sự tự tại của pháp và sự tự tại của cá nhân.
Lokuttaradhammā hi kilesavasaṃ agamanato serino tehi samannāgatā puggalā ca, tesaṃ bhāvaniddeso seritaṃ pekkhamānoti.
For the supramundane Dhammas are independent because they do not come under the sway of defilements, and individuals endowed with them are also independent. The description of their nature is "observing independence."
Các pháp siêu thế là tự tại vì không theo sự chi phối của phiền não, và những người được trang bị các pháp ấy cũng vậy, việc chỉ ra trạng thái của họ là “pekkhamāno seritaṃ” (thấy được sự tự tại).
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant by this?
Điều gì đã được nói?
Migo araññamhi yathā abaddho, yenicchakaṃ gacchati gocarāya.
"Just as a deer in the forest, unbound, goes wherever it wishes for pasture."
Migo araññamhi yathā abaddho, yenicchakaṃ gacchati gocarāya (Như con thú trong rừng không bị trói buộc, đi đến nơi nó muốn để kiếm ăn).
Kadā nu kho ahampi taṇhābandhanaṃ chinditvā evaṃ gaccheyyanti iti me tumhehi ito cito ca parivāretvā ṭhitehi baddhassa yenicchakaṃ gantuṃ alabhantassa tasmiṃ yenicchakagamanābhāve ādīnavaṃ yenicchakagamane ānisaṃsaṃ disvā anukkamena samathavipassanāpāripūriṃ agamiṃ.
"When will I too sever the bonds of craving and go like this?" Thus, seeing the danger in not being able to go wherever I wish, being surrounded by you all here and there, and the benefit in going wherever I wish, I gradually perfected samatha and vipassanā.
“Khi nào ta mới có thể đoạn trừ sự trói buộc của ái và đi lại như vậy?” – khi bị các ngươi vây quanh đây đó, bị trói buộc và không thể đi đến nơi mình muốn, ta đã thấy được sự nguy hại trong việc không thể đi đến nơi mình muốn và lợi ích trong việc đi đến nơi mình muốn, và dần dần đã đạt đến sự viên mãn của samatha và vipassanā.
Tato paccekabodhiṃ adhigatomhi.
Thereafter, I attained Paccekabodhi.
Từ đó, ta đã chứng đắc giác ngộ Độc Giác.
Tasmā aññopi viññū naro seritaṃ pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappoti (su. ni. aṭṭha. 1.39 ādayo).
Therefore, another wise "person, observing independence, should wander alone like a rhinoceros horn."
Do đó, người trí khác naro seritaṃ pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappo (thấy được sự tự tại, nên sống một mình như sừng tê giác).
126. Chaṭṭhe ayaṃ piṇḍattho – sahāyamajjhe ṭhitassa divāseyyasaṅkhāte vāse ca mahāupaṭṭhānasaṅkhāte ṭhāne ca uyyānagamanasaṅkhāte gamane ca janapadacārikasaṅkhātāya cārikāya ca ‘‘idaṃ me suṇa, idaṃ me dehī’’tiādinā nayena tathā tathā āmantanā hoti, tasmā ahaṃ tattha tattha nibbijjitvā yāyaṃ ariyajanasevitā anekānisaṃsā ekantasukhā, evaṃ santepi lobhābhibhūtehi sabbakāpurisehi anabhijjhitā apatthitā pabbajjā, taṃ anabhijjhitaṃ paresaṃ avasavattanena bhabbapuggalavaseneva ca seritaṃ pekkhamāno vipassanaṃ ārabhitvā anukkamena paccekasambodhiṃ adhigatoti.
In the sixth (verse), this is the gist: For one who is "sahāyamajjhe" (among companions), there is such and such an invitation in the "vāse" (dwelling), which is daytime rest; in the "ṭhāne" (standing), which is great attendance; in the "gamane" (going), which is going to a park; and in the "cārikāya" (wandering), which is wandering in the countryside, in the manner of "Listen to me, give me this," and so on. Therefore, I, having become dispassionate in each of those, and observing this "seritaṃ" (independence) which is cultivated by noble ones, brings many benefits, is exclusively blissful, and yet is not desired or longed for by all ignoble persons who are overcome by greed, and which is independence from others' sway and is only under the sway of worthy individuals, started vipassanā and gradually attained Paccekasambodhi.
126. Trong câu kệ thứ sáu, đây là ý nghĩa tóm tắt: Khi đang ở giữa bạn bè, trong chỗ ở được gọi là nơi nghỉ ban ngày, trong địa vị được gọi là sự hầu hạ to lớn, trong việc đi được gọi là đi đến vườn thượng uyển, và trong cuộc du hành được gọi là du hành qua các xứ, có những lời mời gọi như vầy như vầy theo cách thức: “Hãy nghe tôi điều này, hãy cho tôi cái này.” Do đó, tôi, sau khi đã nhàm chán với những điều đó, nhận thấy sự xuất gia không được thèm muốn (bởi kẻ khác), là sự tự do (do sự không lệ thuộc vào người khác và chỉ tùy thuộc vào bậc thiện nhân), là sự xuất gia được các bậc Thánh nhân thực hành, có nhiều lợi ích, hoàn toàn an lạc, và dù là như vậy, vẫn không được tất cả những kẻ bất lương bị lòng tham chi phối thèm muốn và mong cầu, (tôi) đã bắt đầu tu tập vipassanā và tuần tự chứng đắc tuệ giác Toàn Giác cho riêng mình.
Sesaṃ vuttanayameva (su. ni. aṭṭha. 1.39-42).
The rest is as explained.
Phần còn lại có ý nghĩa như đã được giải thích.
127. Sattame khiḍḍāti kīḷanā.
In the seventh (verse), "khiḍḍā" means playing.
127. Trong câu kệ thứ bảy, khiḍḍā là sự vui chơi.
Sā duvidhā hoti kāyikā ca vācasikā ca.
It is of two kinds: physical and verbal.
Nó có hai loại: thuộc về thân và thuộc về lời.
Tattha kāyikā nāma hatthīhipi kīḷanti, assehipi rathehipi dhanūhipi tharūhipīti evamādi.
Among these, physical play is playing with elephants, horses, chariots, bows, shields, and so on.
Trong đó, loại thuộc về thân là: vui chơi với voi, với ngựa, với xe, với cung, với kiếm, v.v...
Vācasikā nāma gītaṃ silokabhaṇanaṃ mukhabherikanti evamādi.
Verbal (pleasure) means singing, reciting verses, playing the mouth-drum, and so on.
Loại thuộc về lời là: ca hát, đọc thơ, làm âm thanh bằng miệng, v.v...
Ratīti pañcakāmaguṇarati.
Delight means delight in the five sense objects.
Ratī là sự thích thú trong năm loại dục trưởng dưỡng.
Vipulanti yāva aṭṭhimiñjaṃ āhacca ṭhānena sakalattabhāvabyāpakaṃ.
Extensive means pervading the entire body, reaching even to the marrow of the bones.
Vipulaṃ (rộng lớn) là bao trùm toàn bộ thân thể, bằng cách tác động đến tận tủy xương.
Sesaṃ pākaṭameva.
The rest is quite clear.
Phần còn lại đã rõ ràng.
Anusandhiyojanāpi cettha saṃsaggagāthāya vuttanayeneva veditabbā (su. ni. aṭṭha. 1.41).
The connection of the context here should also be understood in the way stated for the Saṃsaggagāthā.
Việc kết nối ý nghĩa ở đây cũng nên được hiểu theo cách đã nói trong câu kệ về sự giao du.
128. Aṭṭhame cātuddisoti catūsu disāsu yathāsukhavihārī, ‘‘ekaṃ disaṃ pharitvā viharatī’’tiādinā (dī. ni. 1.556; 3.308; a. ni. 4.125; vibha. 643; cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddesa 128) vā nayena brahmavihārabhāvanāpharitā catasso disā assa santītipi cātuddiso.
128. In the eighth (verse), one who is four-directional means one who dwells at ease in the four directions, or alternatively, one for whom the four directions are pervaded by the development of the Brahmavihāras, in the manner stated in phrases like, "He dwells pervading one direction."
128. Trong câu kệ thứ tám, cātuddiso là người sống thoải mái trong bốn phương; hoặc theo cách nói: “Vị ấy an trú, biến mãn một phương” v.v..., người có bốn phương được biến mãn bởi sự tu tập Tứ Vô Lượng Tâm cũng là cātuddiso.
Tāsu disāsu katthaci satte vā saṅkhāre vā bhayena na paṭihaññatīti appaṭigho.
He is unobstructed because he is not repelled by fear towards beings or formations in any of those directions.
Appaṭigho là không bị chướng ngại bởi nỗi sợ hãi đối với chúng sanh hay các pháp hữu vi ở bất cứ nơi nào trong các phương ấy.
Santussamānoti dvādasavidhassa santosassa vasena santussako.
Content means one who is content by means of the twelve kinds of contentment.
Santussamāno là người biết đủ nhờ vào mười hai loại tri túc.
Itarītarenāti uccāvacena paccayena.
With whatever means with various kinds of requisites.
Itarītarena là với các vật dụng cao thấp khác nhau.
Parissayānaṃ sahitā achambhīti ettha parissayanti kāyacittāni, parihāpenti vā tesaṃ sampattiṃ, tāni vā paṭicca sayantīti parissayā, bāhirānaṃ sīhabyagghādīnaṃ abbhantarānañca kāmacchandādīnaṃ kāyacittupaddavānaṃ etaṃ adhivacanaṃ.
Having overcome dangers, fearless—here, dangers (parissayā) are things that wear out the body and mind, or that diminish their prosperity, or that one lies down relying on them. This is a designation for external dangers like lions and tigers, and internal dangers like sensual desire, etc., which are afflictions of body and mind.
Trong câu parissayānaṃ sahitā achambhī (chịu đựng các hiểm nguy, không run sợ), các hiểm nguy (parissayā) là những gì làm khổ thân và tâm, hoặc làm tổn thất sự thành tựu của chúng, hoặc do duyên vào chúng mà người ta phải nằm xuống; đây là tên gọi cho những phiền não của thân và tâm, cả bên ngoài như sư tử, cọp, v.v... và cả bên trong như dục tham, v.v...
Te parissaye adhivāsanakhantiyā ca vīriyādīhi ca dhammehi sahatīti parissayānaṃ sahitā.
He overcomes dangers by the patience of endurance and by virtues such as energy.
Vị ấy chịu đựng những hiểm nguy đó bằng kham nhẫn và các pháp như tinh tấn, nên gọi là parissayānaṃ sahitā (chịu đựng các hiểm nguy).
Thaddhabhāvakarabhayābhāvena achambhī.
He is fearless due to the absence of fear that causes stiffness.
Achambhī (không run sợ) là do không có sự sợ hãi làm cho cứng đờ.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant?
Điều gì đã được nói?
Yathā te cattāro samaṇā, evaṃ itarītarena paccayena santussamāno ettha paṭipattipadaṭṭhāne santose ṭhito catūsu disāsu mettādibhāvanāya cātuddiso, sattasaṅkhāresu paṭihananakarabhayābhāvena appaṭigho ca hoti.
Just as those four ascetics, so too, being content with whatever requisites, standing in contentment at this stage of practice, he is four-directional by means of developing loving-kindness in the four directions, and he is unobstructed due to the absence of fear that causes repulsion towards beings and formations.
Giống như bốn vị Sa-môn kia, vị ấy biết đủ với các vật dụng cao thấp khác nhau, ở trong địa vị thực hành này, an trú trong sự tri túc, trở thành cātuddiso (người bốn phương) nhờ tu tập tâm từ v.v... trong bốn phương, và trở thành appaṭigho (không chướng ngại) do không có nỗi sợ hãi gây chướng ngại đối với chúng sanh và các pháp hữu vi.
So cātuddisattā vuttappakārānaṃ parissayānaṃ sahitā, appaṭighattā achambhī ca hotīti etaṃ paṭipattiguṇaṃ disvā yoniso paṭipajjitvā paccekasambodhiṃ adhigatomhīti.
Because he is four-directional, he has overcome the aforementioned dangers, and because he is unobstructed, he is fearless. Having seen this quality of practice, I practiced wisely and attained paccekasambodhi.
Do là cātuddiso, vị ấy chịu đựng các hiểm nguy đã được nói đến; do là appaṭigho, vị ấy không run sợ. Thấy được phẩm chất thực hành này, tôi đã thực hành một cách như lý và chứng đắc tuệ giác Toàn Giác cho riêng mình.
Atha vā te samaṇā viya santussamāno itarītarena vuttanayeneva cātuddiso hotīti ñatvā evaṃ cātuddisabhāvaṃ patthayanto yoniso paṭipajjitvā adhigatomhi.
Alternatively, knowing that those ascetics, being content with whatever in the manner stated, are four-directional, I, aspiring to such a four-directional state, practiced wisely and attained it.
Hoặc là, biết rằng: “Giống như các vị Sa-môn kia, người biết đủ với các vật dụng cao thấp khác nhau theo cách đã nói, sẽ trở thành cātuddiso”, tôi, mong muốn có được trạng thái cātuddiso như vậy, đã thực hành một cách như lý và đã chứng đắc.
Tasmā aññopi īdisaṃ ṭhānaṃ patthayamāno cātuddisatāya parissayānaṃ sahitā appaṭighatāya ca achambhī hutvā eko care khaggavisāṇakappoti (su. ni. aṭṭha. 1.42).
Therefore, anyone else aspiring to such a state should, by being four-directional, overcome dangers, and by being unobstructed, be fearless, and wander alone like a rhinoceros horn.
Do đó, người khác mong muốn đạt đến địa vị như vậy, hãy sống một mình như sừng tê ngưu, bằng cách trở thành người chịu đựng các hiểm nguy nhờ vào trạng thái cātuddiso và không run sợ nhờ vào trạng thái appaṭigho.
Niddese mettāti atthato tāva mijjatīti mettā, sinehatīti attho.
In the exposition, mettā means, in terms of meaning, that which is moistened, which means that which loves.
Trong phần giải thích, mettā (tâm từ), về mặt ý nghĩa, là thương mến, tức là có lòng trìu mến.
Mitte vā bhavā, mittassa vā esā pavattītipi mettā.
Or it is mettā because it exists in a friend, or it is the conduct of a friend.
Hoặc mettā cũng có nghĩa là tâm trạng phát sinh nơi người bạn, hoặc là cách hành xử của một người bạn.
Mettāsahagatenāti mettāya samannāgatena.
Accompanied by mettā means endowed with mettā.
Mettāsahagatena là đi kèm với tâm từ.
Cetasāti cittena.
With the mind means with the citta.
Cetasā là bằng tâm.
Ekaṃ disanti ekissā disāya paṭhamapariggahitaṃ sattaṃ upādāya ekaṃ disaṃ pariyāpannasattapharaṇavasena vuttaṃ.
One direction is stated with reference to pervading beings belonging to one direction, taking as primary a being first encompassed in that direction.
Ekaṃ disaṃ (một phương) được nói đến theo nghĩa biến mãn các chúng sanh thuộc về một phương, lấy một chúng sanh được chọn làm đối tượng đầu tiên trong một phương nào đó.
Pharitvāti phusitvā ārammaṇaṃ katvā.
Pervading means touching, making it an object.
Pharitvā là tiếp xúc, lấy làm đối tượng.
Viharatīti brahmavihārādhiṭṭhitaṃ iriyāpathavihāraṃ pavatteti.
He dwells means he maintains the posture-dwelling established by the Brahmavihāras.
Viharatī là duy trì oai nghi an trú trong Tứ Vô Lượng Tâm.
Tathā dutiyanti yathā puratthimādīsu disāsu yaṃ kiñci ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tatheva tadanantaraṃ dutiyaṃ tatiyaṃ catutthañcāti attho.
Likewise the second means, just as he dwells pervading any one direction, such as the eastern, so too, immediately afterwards, the second, third, and fourth directions.
Tathā dutiyaṃ (cũng vậy, phương thứ hai) có nghĩa là: giống như vị ấy an trú, biến mãn một phương nào đó trong các phương như phương đông, v.v..., cũng vậy, vị ấy biến mãn phương thứ hai, thứ ba, và thứ tư tiếp theo đó.
Iti uddhanti eteneva ca nayena uparimaṃ disanti vuttaṃ hoti.
Thus above means that the upward direction is also spoken of in this same manner.
Iti uddhaṃ (như vậy, phương trên) có nghĩa là cũng theo cách đó, phương trên.
Adho tiriyanti adhodisampi tiriyaṃ disampi evameva.
Below, across means the downward direction and the transverse direction are likewise.
Adho tiriyaṃ (phương dưới, phương ngang) là cũng như vậy đối với phương dưới và phương ngang.
Tattha ca adhoti heṭṭhā.
Therein, below means downwards.
Trong đó, adho là bên dưới.
Tiriyanti anudisā.
Across means the intermediate directions.
Tiriyaṃ là các phương phụ.
Evaṃ sabbadisāsu assamaṇḍale assamiva mettāsahagataṃ cittaṃ sāretipi paccāsāretipīti.
Thus, in all directions, he extends and withdraws his mind accompanied by mettā, like a horse in a horse-circle.
Như vậy, trong tất cả các phương, vị ấy điều khiển tâm từ đi và về như con ngựa trong trường đua.
Ettāvatā ekamekaṃ disaṃ pariggahetvā odhiso mettāpharaṇaṃ dassitaṃ.
Up to this point, the specific pervasion of mettā, encompassing each direction, has been shown.
Đến đây, sự biến mãn tâm từ có giới hạn, bằng cách chọn từng phương một, đã được trình bày.
Sabbadhītiādi pana anodhiso dassanatthaṃ vuttaṃ.
However, everywhere and so on are stated to show the non-specific pervasion.
Còn câu sabbadhi (khắp nơi) v.v... được nói ra để trình bày sự biến mãn không giới hạn.
Tattha sabbadhīti sabbattha.
Therein, everywhere means in all places.
Trong đó, sabbadhi là ở khắp mọi nơi.
Sabbattatāyāti sabbesu hīnamajjhimaukkaṭṭhamittasapattamajjhattānippabhedesu attatāya, ‘‘ayaṃ parasatto’’ti vibhāgaṃ akatvā attasamatāyāti vuttaṃ hoti.
With all beings as oneself means with beings of all distinctions—inferior, medium, superior, friends, enemies, and neutral—by treating them as oneself, meaning without making distinctions like "this is another being," but with equality to oneself.
Sabbattatāya là với tâm đồng nhất với tất cả chúng sanh, không phân biệt “đây là chúng sanh khác”, xem tất cả chúng sanh thuộc các loại thấp, trung, cao, bạn, thù, trung lập như chính mình.
Atha vā sabbattatāyāti sabbena cittabhāvena, īsakampi bahi avikkhipamānoti vuttaṃ hoti.
Or else, by all-pervasiveness means with the entire mental state; it is said to be not scattered even slightly outwards.
Hoặc sabbattatāya có nghĩa là với toàn bộ tâm, không để tâm phóng dật ra ngoài dù chỉ một chút.
Sabbāvantanti sabbasattavantaṃ, sabbasattayuttanti attho.
All-encompassing means comprising all beings; the meaning is "connected with all beings."
Sabbāvantaṃ là có tất cả chúng sanh, tức là bao gồm tất cả chúng sanh.
Lokanti sattalokaṃ.
World means the world of beings.
Lokaṃ là thế giới chúng sanh.
Vipulenāti evamādipariyāyadassanato panettha puna ‘‘mettāsahagatenā’’ti vuttaṃ.
By the expansive – because of seeing the meaning of this and similar terms, here again "accompanied by mettā" is stated.
Vì ở đây có sự trình bày các từ đồng nghĩa như vipulena (rộng lớn) v.v..., nên từ mettāsahagatena (đi kèm với tâm từ) được nói lại.
Yasmā vā ettha odhiso pharaṇe viya puna tathā-saddo iti-saddo vā na vutto, tasmā puna ‘‘mettāsahagatena cetasā’’ti vuttaṃ.
Or because here, unlike in specific pervasion, the word "thus" or "so" is not stated again, therefore "with a mind accompanied by mettā" is stated again.
Hoặc vì ở đây, không giống như trong sự biến mãn có giới hạn, không có từ "tathā" (cũng vậy) hay "iti" (như vậy) được nói lại, nên từ "mettāsahagatena cetasā" (với tâm đi kèm với từ) được nói lại.
Nigamanavasena vā etaṃ vuttaṃ.
Or this is stated by way of conclusion.
Hoặc điều này được nói để kết luận.
Vipulenāti ettha ca pharaṇavasena vipulatā daṭṭhabbā.
And here, in "by the expansive," expansiveness should be understood in terms of pervasion.
Và trong từ "vipulena" (rộng lớn), sự rộng lớn nên được hiểu theo nghĩa biến mãn.
Bhūmivasena pana taṃ mahaggataṃ.
In terms of plane, it is greatly exalted (mahaggata).
Nhưng theo nghĩa cảnh giới, nó là mahaggataṃ (đáo đại).
Paguṇavasena appamāṇasattārammaṇavasena ca appamāṇaṃ.
In terms of proficiency and having immeasurable beings as its object, it is immeasurable (appamāṇa).
Theo nghĩa thuần thục và theo nghĩa lấy vô lượng chúng sanh làm đối tượng, nó là appamāṇaṃ (vô lượng).
Byāpādapaccatthikappahānena averaṃ.
By abandoning ill-will, its adversary, it is without enmity (avera).
Do đã từ bỏ sân hận là kẻ đối nghịch, nó là averaṃ (không oán thù).
Domanassappahānena abyāpajjaṃ.
By abandoning sorrow, it is without affliction (abyāpajja).
Do đã từ bỏ ưu, nó là abyāpajjaṃ (không não hại).
Niddukkhanti vuttaṃ hoti (visuddhi. 1.254).
It is said to be free from suffering.
Có nghĩa là không có khổ.
Karuṇā heṭṭhā vuttatthāyeva.
Karuṇā has the same meaning as stated previously.
Karuṇā (tâm bi) có ý nghĩa như đã được giải thích ở dưới.
Modanti tāya taṃsamaṅgino, sayaṃ vā modati, modanamattameva vā sāti muditā.
They rejoice by it, or one rejoices oneself, or it is merely rejoicing – thus muditā.
Muditā (tâm hỷ) là pháp mà những người thành tựu nó hoan hỷ, hoặc tự nó hoan hỷ, hoặc chỉ đơn thuần là sự hoan hỷ.
‘‘Averā hontū’’tiādibyāpādappahānena majjhattabhāvūpagamanena ca upekkhatīti upekkhā.
One is equanimous by abandoning ill-will, such as "May they be free from enmity," and by attaining a state of neutrality – thus upekkhā.
Upekkhā (tâm xả) là sự xả bỏ do đạt đến trạng thái trung lập bằng cách từ bỏ sân hận qua các ý niệm như “mong rằng họ không có oán thù” v.v...
Lakkhaṇādito panettha hitākārappavattilakkhaṇā mettā, hitūpasaṃhārarasā, āghātavinayapaccupaṭṭhānā, sattānaṃ manāpabhāvadassanapadaṭṭhānā.
Among these, mettā is characterized by the mode of promoting welfare, its function is to bring about welfare, its manifestation is the removal of resentment, and its proximate cause is seeing the pleasant aspect of beings.
Ở đây, về phương diện đặc tính v.v..., tâm từ có đặc tính là hướng đến lợi ích, có phận sự là mang lại lợi ích, có sự biểu hiện là dẹp tan sân hận, có nhân gần là thấy được khía cạnh đáng mến của chúng sanh.
Byāpādūpasamo etissā sampatti, sinehasambhavo vipatti.
Its success is the appeasement of ill-will; its failure is the arising of affection.
Sự lắng dịu của sân hận là thành tựu của nó, sự phát sinh của ái luyến là thất bại của nó.
Dukkhāpanayanākārappavattilakkhaṇā karuṇā, paradukkhāsahanarasā, avihiṃsāpaccupaṭṭhānā, dukkhābhibhūtānaṃ anāthabhāvadassanapadaṭṭhānā.
Karuṇā is characterized by the mode of removing suffering, its function is not to tolerate the suffering of others, its manifestation is non-violence, and its proximate cause is seeing the helplessness of those overcome by suffering.
Tâm bi có đặc tính là hướng đến việc loại bỏ khổ đau, có phận sự là không thể chịu đựng được nỗi khổ của người khác, có sự biểu hiện là không làm hại, có nhân gần là thấy được tình trạng vô phương cứu giúp của những người bị khổ đau áp bức.
Vihiṃsūpasamo tassā sampatti, sokasambhavo vipatti.
Its success is the appeasement of violence; its failure is the arising of sorrow.
Sự lắng dịu của sự làm hại là thành tựu của nó, sự phát sinh của sầu muộn là thất bại của nó.
Pamodalakkhaṇā muditā, anissāyanarasā, arativighātapaccupaṭṭhānā, sattānaṃ sampattidassanapadaṭṭhānā.
Muditā is characterized by delight, its function is non-envy, its manifestation is the removal of discontent, and its proximate cause is seeing the prosperity of beings.
Hỷ có đặc tính là hoan hỷ, có phận sự là không ganh tỵ, có sự biểu hiện là phá tan sự không hoan hỷ, có nhân gần là thấy sự thành công của chúng sanh.
Arativūpasamo tassā sampatti, pahānasambhavo vipatti.
Its success is the appeasement of discontent; its failure is the arising of indifference.
Sự lắng dịu sự không hoan hỷ là sự thành tựu của nó, sự phát sanh của sự vui đùa là sự thất bại.
Sattesu majjhattākārappavattilakkhaṇā upekkhā, sattesu samabhāvadassanarasā, paṭighānunayavūpasamapaccupaṭṭhānā, ‘‘kammassakā sattā, te kassa ruciyā sukhitā vā bhavissanti, dukkhato vā muccissanti, pattasampattito vā na parihāyissantī’’ti evaṃ pavattakammassakatādassanapadaṭṭhānā.
Upekkhā is characterized by the mode of neutrality towards beings, its function is to see the equality of beings, its manifestation is the appeasement of aversion and attachment, and its proximate cause is seeing that "beings are owners of their kamma; by whose wish will they be happy, or be freed from suffering, or not fall away from the prosperity they have attained?" – thus seeing beings as owners of their kamma.
Xả có đặc tính là thái độ trung lập đối với chúng sanh, có phận sự là thấy các chúng sanh một cách bình đẳng, có sự biểu hiện là sự lắng dịu sự chống đối và thiên vị, có nhân gần là thấy rằng: “Các chúng sanh là chủ nhân của nghiệp, do sự ưa thích của ai mà chúng sẽ được an lạc, hay sẽ thoát khỏi khổ đau, hay sẽ không bị suy thoái khỏi sự thành công đã đạt được?”
Paṭighānunayavūpasamo tassā sampatti, gehassitāya aññāṇupekkhāya sambhavo vipatti.
Its success is the appeasement of aversion and attachment; its failure is the arising of ignorant upekkhā associated with household life.
Sự lắng dịu sự chống đối và thiên vị là sự thành tựu của nó, sự phát sanh của tâm xả vô tri liên hệ đến gia đình là sự thất bại.
Tattha santuṭṭho hotīti paccayasantosavasena santuṭṭho hoti.
Here, is content means is content in terms of requisites.
Trong đó, vị ấy tri túc có nghĩa là vị ấy tri túc do sự tri túc về vật dụng.
Itarītarena cīvarenāti na thūlasukhumalūkhapaṇītathirajiṇṇānaṃ yena kenaci cīvarena, atha kho yathāladdhānaṃ itarītarena yena kenaci santuṭṭho hotīti attho.
With any robe whatsoever means not with any robe, whether coarse, fine, rough, exquisite, durable, or worn out, but rather, one is content with any robe whatsoever that has been obtained.
Với bất kỳ y nào có nghĩa là không phải với bất kỳ y nào trong số các y thô, mịn, thô sơ, cao quý, bền, cũ, mà đúng hơn, ý nghĩa là vị ấy tri túc với bất kỳ y nào trong số các y đã nhận được.
Cīvarasmiñhi tayo santosā – yathālābhasantoso, yathābalasantoso, yathāsāruppasantosoti.
Regarding robes, there are three kinds of contentment: contentment with what is obtained, contentment with one's strength, and contentment with suitability.
Bởi vì, đối với y, có ba loại tri túc: tri túc theo những gì nhận được, tri túc theo sức lực, và tri túc theo sự thích hợp.
Piṇḍapātādīsupi eseva nayo.
The same method applies to almsfood and so on.
Đối với vật thực khất thực v.v... cũng theo phương pháp này.
Iti ime tayo santose sandhāya ‘‘santuṭṭho hoti itarītarena cīvarena.
Thus, referring to these three kinds of contentment, it is said: "is content with any robe whatsoever.
Như vậy, đề cập đến ba loại tri túc này, nên đã được nói rằng: “Vị ấy tri túc với bất kỳ y nào.
Yathāladdhādīsu yena kenaci cīvarena santuṭṭho hotī’’ti vuttaṃ.
One is content with any robe whatsoever among those obtained and so on."
Vị ấy tri túc với bất kỳ y nào trong số những gì nhận được v.v...”
Ettha ca cīvaraṃ jānitabbaṃ, cīvarakhettaṃ jānitabbaṃ, paṃsukūlaṃ jānitabbaṃ, cīvarasantoso jānitabbo, cīvarapaṭisaṃyuttāni dhutaṅgāni jānitabbāni.
Here, the robe should be known, the field of robes should be known, the rag-robe should be known, contentment with robes should be known, and the dhutaṅga practices connected with robes should be known.
Ở đây, cần phải biết về y, cần phải biết về nơi phát sanh y, cần phải biết về y phấn tảo, cần phải biết về sự tri túc đối với y, cần phải biết về các hạnh đầu-đà liên quan đến y.
Tattha cīvaraṃ jānitabbanti khomādīni cha cīvarāni dukūlādīni cha anulomacīvarānipi jānitabbāni.
Here, the robe should be known means the six kinds of robes such as linen, and the six kinds of permissible robes such as dukūla, should also be known.
Trong đó, cần phải biết về y có nghĩa là cần phải biết sáu loại y như vải gai v.v... và sáu loại y tùy thuận như vải dukūla v.v...
Imāni dvādasa kappiyacīvarāni.
These are the twelve permissible robes.
Mười hai loại này là y hợp lệ.
Kusacīraṃ vākacīraṃ phalakacīraṃ kesakambalaṃ vāḷakambalaṃ potthako cammaṃ ulūkapakkhaṃ rukkhadussaṃ latādussaṃ erakadussaṃ kadalidussaṃ veḷudussanti evamādīni pana akappiyacīvarāni.
However, robes made of kusa grass, bark, wood chips, hair blankets, animal hair blankets, cotton, leather, owl feathers, tree bark, creeper bark, eraka grass, banana fibers, bamboo fibers, and so on, are impermissible robes.
Còn các loại như y làm bằng cỏ kusa, y làm bằng vỏ cây, y làm bằng quả cây, chăn bằng tóc, chăn bằng lông thú, y bằng sách, y bằng da, y bằng lông cú, y bằng vỏ cây, y bằng dây leo, y bằng cỏ eraka, y bằng bẹ chuối, y bằng tre v.v... là y không hợp lệ.
Paṃsukūlanti sosānikaṃ pāpaṇikaṃ rathiyaṃ saṅkārakūṭaṃ sotthiyaṃ sinānaṃ titthaṃ gatapaccāgataṃ aggiḍaḍḍhaṃ gokhāyitaṃ upacikākhāyitaṃ undūrakhāyitaṃ antacchinnaṃ dasacchinnaṃ dhajāhaṭaṃ thūpaṃ samaṇacīvaraṃ sāmuddiyaṃ ābhisekiyaṃ panthikaṃ vātāhaṭaṃ iddhimayaṃ devadattiyanti tevīsati paṃsukūlāni veditabbāni.
Rag-robes are to be understood as twenty-three types: those from a charnel ground, a shop, a road, a refuse heap, a delivery room, a bathing place, a ford, one brought back after being taken away, one burnt by fire, one chewed by cattle, one chewed by termites, one chewed by mice, one cut short, one torn by teeth, one brought down by a banner, one from a stupa, a monk's robe, one from the sea, one from an anointing ceremony, one from a traveler, one carried by the wind, one created by psychic power, and one from Devadatta.
Y phấn tảo có nghĩa là cần phải biết hai mươi ba loại y phấn tảo: y ở nghĩa địa, y ở cửa hàng, y ở đường phố, y ở đống rác, y lau nhau thai, y ở bến tắm, y đi và về, y bị lửa cháy, y bị bò gặm, y bị mối ăn, y bị chuột gặm, y bị rách ở trong, y bị rách ở mép, y từ cờ hiệu, y ở tháp, y của sa-môn, y từ biển, y trong lễ đăng quang, y của người đi đường, y bị gió cuốn, y do thần thông tạo ra, y do trời ban.
Ettha ca sotthiyanti gabbhamalaharaṇaṃ.
Here, sotthiya means a cloth for removing birth impurities.
Trong đó, y lau nhau thai là y lau sạch máu mủ khi sanh.
Gatapaccāgatanti matakasarīraṃ pārupitvā susānaṃ netvā ānītacīvaraṃ.
Gatapaccāgata means a robe brought back after having been wrapped around a corpse and taken to the charnel ground.
Y đi và về là y được mang về sau khi đã đắp cho tử thi và mang đến nghĩa địa.
Dhajāhaṭanti dhajaṃ ussāpetvā tato ānītaṃ.
Dhajāhaṭa means one brought from where a banner has been raised.
Y từ cờ hiệu là y được lấy từ cờ hiệu đã được dựng lên.
Thūpanti vammike pūjitacīvaraṃ.
Thūpa means a robe offered at an anthill.
Y ở tháp là y được cúng dường ở gò mối.
Sāmuddiyanti samuddavīcīhi thalaṃ pāpitaṃ.
Sāmuddiya means one washed ashore by ocean waves.
Y từ biển là y được sóng biển đưa vào bờ.
Panthikanti panthaṃ gacchantehi corabhayena pāsāṇehi koṭṭetvā pārutacīvaraṃ.
Panthika means a robe worn by travelers, having been beaten with stones out of fear of robbers.
Y của người đi đường là y được những người đi đường sợ trộm dùng đá đập rồi đắp.
Iddhimayanti ehibhikkhucīvaraṃ.
Iddhimaya means a robe of an "Ehi Bhikkhu" (Come, monk) ordination.
Y do thần thông tạo ra là y của vị ehibhikkhu.
Sesaṃ pākaṭameva.
The rest is evident.
Phần còn lại đã rõ ràng.
Cīvarasantosoti vīsati cīvarasantosā – cīvare vitakkasantoso gamanasantoso pariyesanasantoso paṭilābhasantoso mattapaṭiggahaṇasantoso loluppavivajjanasantoso yathālābhasantoso yathābalasantoso yathāsāruppasantoso udakasantoso dhovanasantoso karaṇasantoso parimāṇasantoso suttasantoso sibbanasantoso rajanasantoso kappasantoso paribhogasantoso sannidhiparivajjanasantoso vissajjanasantosoti.
Contentment with robes refers to twenty types of contentment with robes: contentment with deliberation, contentment with going, contentment with searching, contentment with acquisition, contentment with accepting the proper measure, contentment with avoiding greed, contentment with what is obtained, contentment with one's strength, contentment with what is suitable, contentment with water, contentment with washing, contentment with making, contentment with measure, contentment with thread, contentment with sewing, contentment with dyeing, contentment with cutting, contentment with use, contentment with avoiding accumulation, and contentment with giving away.
Sự tri túc đối với y có hai mươi loại tri túc đối với y: tri túc trong việc suy tìm, tri túc trong việc đi, tri túc trong việc tìm kiếm, tri túc trong việc nhận được, tri túc trong việc nhận vừa đủ, tri túc trong việc từ bỏ sự tham lam, tri túc theo những gì nhận được, tri túc theo sức lực, tri túc theo sự thích hợp, tri túc về nước, tri túc trong việc giặt, tri túc trong việc làm, tri túc về kích thước, tri túc về chỉ, tri túc trong việc may, tri túc trong việc nhuộm, tri túc trong việc làm dấu, tri túc trong việc sử dụng, tri túc trong việc từ bỏ sự cất giữ, tri túc trong việc cho đi.
Tattha sādakabhikkhuno temāsaṃ nibaddhavāsaṃ vasitvā ekamāsamattaṃ vitakkituṃ vaṭṭati.
Among these, a monk who enjoys robes is permitted to deliberate for one month after residing for a fixed period of three months.
Trong đó, vị tỳ khưu cần y được phép suy tìm trong vòng một tháng sau khi đã an cư ba tháng.
So hi pavāretvā cīvaramāse cīvaraṃ karoti.
Indeed, having performed the Pavāraṇā, he makes a robe during the robe month.
Bởi vì vị ấy làm y trong tháng y sau khi đã tự tứ.
Paṃsukūliko addhamāseneva karoti.
A Pāṃsukūlika monk makes it in just half a month.
Vị thực hành hạnh phấn tảo làm y chỉ trong nửa tháng.
Idaṃ māsaddhamāsamattaṃ vitakkanaṃ vitakkasantoso.
This deliberation for a month or half a month is contentment with deliberation.
Việc suy tìm trong vòng một tháng hay nửa tháng này là tri túc trong việc suy tìm.
Cīvaratthāya gacchantassa pana ‘‘kattha labhissāmī’’ti acintetvā kammaṭṭhānasīseneva gamanaṃ gamanasantoso nāma.
For one going in search of robes, going with the mind focused on his meditation subject, without thinking "Where will I obtain it?", is called contentment with going.
Còn khi đi vì mục đích tìm y, việc đi với đề mục kammaṭṭhāna làm đầu mà không nghĩ rằng: “Ta sẽ nhận được ở đâu?” được gọi là tri túc trong việc đi.
Pariyesantassa pana yena vā tena vā saddhiṃ apariyesitvā lajjiṃ pesalabhikkhuṃ gahetvā pariyesanaṃ pariyesanasantoso nāma.
For one searching, searching not with just anyone, but taking a modest and virtuous monk, is called contentment with searching.
Còn khi tìm kiếm, việc tìm kiếm bằng cách đi cùng một vị tỳ khưu biết hổ thẹn, đáng mến, mà không tìm kiếm với bất kỳ ai, được gọi là tri túc trong việc tìm kiếm.
Evaṃ pariyesantassa āhariyamānaṃ cīvaraṃ dūratova disvā ‘‘etaṃ manāpaṃ bhavissati, etaṃ amanāpa’’nti evaṃ avitakketvā thūlasukhumādīsu yathāladdheneva santussanaṃ paṭilābhasantoso nāma.
For one searching in this way, seeing a robe being brought from afar, not deliberating "This will be pleasing, this will be unpleasing," but being content with whatever is obtained, whether coarse or fine, is called contentment with acquisition.
Khi đang tìm kiếm như vậy, thấy y được mang đến từ xa, việc tri túc với bất kỳ y nào nhận được trong số các y thô, mịn v.v..., mà không suy nghĩ rằng: “Y này sẽ đẹp, y kia sẽ không đẹp” được gọi là tri túc trong việc nhận được.
Evaṃ laddhaṃ gaṇhantassāpi ‘‘ettakaṃ dupaṭṭassa bhavissati, ettakaṃ ekapaṭṭassā’’ti attano pahonakamatteneva santussanaṃ mattapaṭiggahaṇasantoso nāma.
Even when accepting what has been obtained in this manner, being content with just the amount sufficient for oneself, thinking "This much will be for a double-layered robe, this much for a single-layered one," is called contentment with accepting the proper measure.
Ngay cả khi nhận y đã được như vậy, việc tri túc chỉ với lượng vừa đủ cho mình, nghĩ rằng: “Chừng này sẽ đủ cho y hai lớp, chừng này sẽ đủ cho y một lớp” được gọi là tri túc trong việc nhận vừa đủ.
Cīvaraṃ pariyesantassa pana ‘‘asukassa gharadvāre manāpaṃ labhissāmī’’ti acintetvā dvārapaṭipāṭiyā caraṇaṃ loluppavivajjanasantoso nāma.
For one searching for robes, walking from door to door in sequence without thinking "I will obtain a pleasing one at so-and-so's house," is called contentment with avoiding greed.
Còn khi tìm kiếm y, việc đi theo thứ tự từng nhà mà không nghĩ rằng: “Ta sẽ nhận được y đẹp ở cửa nhà của người kia” được gọi là tri túc trong việc từ bỏ sự tham lam.
Lūkhapaṇītesu yena kenaci yāpetuṃ sakkontassa yathāladdheneva yāpanaṃ yathālābhasantoso nāma.
For one able to sustain oneself with anything, whether coarse or fine, sustaining oneself with whatever is obtained is called contentment with what is obtained.
Đối với người có thể sống với bất kỳ y nào, dù thô sơ hay cao quý, việc sống với bất kỳ y nào nhận được được gọi là tri túc theo những gì nhận được.
Attano thāmaṃ jānitvā yena yāpetuṃ sakkoti, tena yāpanaṃ yathābalasantoso nāma.
Knowing one's own strength, sustaining oneself with what one is able to sustain is called contentment with one's strength.
Việc biết sức lực của mình và sống với y nào mà mình có thể sống được được gọi là tri túc theo sức lực.
Manāpaṃ aññassa datvā attanā yena kenaci yāpanaṃ yathāsāruppasantoso nāma.
Giving a pleasing robe to another and sustaining oneself with anything is called contentment with what is suitable.
Việc cho y đẹp đến người khác và tự mình sống với bất kỳ y nào được gọi là tri túc theo sự thích hợp.
‘‘Kattha udakaṃ manāpaṃ, kattha amanāpa’’nti avicāretvā yena kenaci dhovanupagena udakena dhovanaṃ udakasantoso nāma.
Washing with any water suitable for washing, without considering "Where is the water pleasing, where is it unpleasing," is called contentment with water.
Việc giặt bằng bất kỳ loại nước nào dùng để giặt mà không xem xét: “Nước ở đâu tốt, ở đâu không tốt?” được gọi là tri túc về nước.
Tathā paṇḍumattikagerukapūtipaṇṇarasakiliṭṭhāni pana udakāni vajjetuṃ vaṭṭati.
However, it is proper to avoid muddy, ochre-colored, putrid, and dirty waters from leaf-juice.
Tuy nhiên, được phép tránh các loại nước có màu vàng nhạt, đất sét, đất son, nước có mùi lá cây thối.
Dhovantassa pana muggarādīhi apaharitvā hatthehi madditvā dhovanaṃ dhovanasantoso nāma.
For one washing, washing by kneading with the hands rather than beating with clubs or similar tools is called contentment with washing.
Còn khi giặt, việc giặt bằng cách vò bằng tay mà không đập bằng chày v.v... được gọi là tri túc trong việc giặt.
Tathā asujjhantaṃ paṇṇāni pakkhipitvā tāpitaudakenāpi dhovituṃ vaṭṭati.
Similarly, if it does not become clean, it is permissible to wash it with water heated by adding leaves.
Tuy nhiên, nếu y không sạch, cũng được phép giặt bằng nước đun sôi đã bỏ lá cây vào.
Evaṃ dhovitvā karontassa ‘‘idaṃ thūlaṃ, idaṃ sukhuma’’nti akopetvā pahonakanīhāreneva karaṇaṃ karaṇasantoso nāma.
When making it after washing it in this way, making it with whatever is available, without complaining "This is coarse, this is fine," is called contentment with making.
Sau khi giặt như vậy, khi làm y, việc làm theo cách vừa đủ mà không chê rằng: “Y này thô, y này mịn” được gọi là tri túc trong việc làm.
Timaṇḍalapaṭicchādanamattasseva karaṇaṃ parimāṇasantoso nāma.
Making it just enough to cover the three circles (of the body) is called contentment with measure.
Việc làm y chỉ vừa đủ để che ba vòng được gọi là tri túc về kích thước.
Cīvarakaraṇatthāya pana ‘‘manāpaṃ suttaṃ pariyesissāmī’’ti avicāretvā rathikādīsu vā devaṭṭhāne vā āharitvā pādamūle vā ṭhapitaṃ yaṃ kiñcideva suttaṃ gahetvā karaṇaṃ suttasantoso nāma.
But for the purpose of making robes, without thinking, "I will search for pleasing thread," taking whatever thread is found in streets or at shrines, or brought and placed at the foot of a tree, and making the robe, is called contentment with thread.
Còn vì mục đích làm y, việc lấy bất kỳ loại chỉ nào được mang đến đặt ở chân, hoặc ở đường phố v.v..., hoặc ở nơi thờ cúng, mà không xem xét: “Ta sẽ tìm chỉ đẹp” được gọi là tri túc về chỉ.
Kusibandhanakāle pana aṅgulimatte sattavāre na vijjhitabbaṃ.
However, when sewing the waistband (kusibandha), it should not be pierced seven times within the space of one finger.
Còn trong khi may đường viền, không nên đâm kim bảy lần trong khoảng một ngón tay.
Evaṃ karontassa hi yo bhikkhu sahāyo na hoti, tassa vattabhedopi natthi.
For one acting thus, if a bhikkhu is not his companion, there is no breach of duty for him.
Bởi vì đối với người làm như vậy, vị tỳ khưu nào không phải là bạn đồng hành thì cũng không có lỗi phá vỡ bổn phận.
Tivaṅgulamatte pana sattavāre vijjhitabbaṃ.
But in the space of three fingers, it should be pierced seven times.
Nhưng nên đâm kim bảy lần trong khoảng ba ngón tay.
Evaṃ karontassa maggapaṭipannenāpi sahāyena bhavitabbaṃ.
For one acting thus, even a companion who is practicing the path must be (a companion).
Đối với người làm như vậy, cần phải có bạn đồng hành, ngay cả người đã đi trên con đường.
Yo na hoti, tassa vattabhedo.
If he is not, there is a breach of duty for him.
Người nào không phải là bạn đồng hành thì có lỗi phá vỡ bổn phận.
Ayaṃ sibbanasantoso nāma.
This is called contentment with sewing.
Đây được gọi là tri túc trong việc may.
Rajantena pana kāḷakacchakādīni pariyesantena na rajitabbaṃ, somavakkalādīsu yaṃ labhati, tena rajitabbaṃ.
When dyeing, one should not dye by searching for kāḷakacchaka (black bark) and so on, but should dye with whatever is obtained from somavakkala (moon-bark) and so on.
Lại nữa, vị đang nhuộm y không nên tìm kiếm các thứ như cây kāḷakacchaka, mà trong các thứ như vỏ cây soma, được thứ gì thì nên nhuộm bằng thứ ấy.
Alabhantena pana manussehi araññe vākaṃ gahetvā chaḍḍitarajanaṃ vā bhikkhūhi pacitvā chaḍḍitakasaṭaṃ vā gahetvā rajitabbaṃ.
If one does not obtain these, one should take dye discarded by humans in the forest after taking bark, or dregs discarded by bhikkhus after boiling, and dye with that.
Lại nữa, khi không được, nên lấy thuốc nhuộm do người ta lấy vỏ cây trong rừng rồi vứt bỏ, hoặc lấy cặn thuốc do các vị tỳ-khưu nấu rồi vứt bỏ mà nhuộm.
Ayaṃ rajanasantoso nāma.
This is called contentment with dyeing.
Đây gọi là sự tri túc về thuốc nhuộm.
Nīlakaddamakāḷasāmesu yaṃ kiñci gahetvā hatthipiṭṭhe nisinnassa paññāyamānakappakaraṇaṃ kappasantoso nāma.
Taking any blue mud or black dye and making a robe that is visible to one seated on an elephant's back is called contentment with tailoring.
Trong các màu bùn xanh, màu đen, màu sẫm, lấy bất cứ màu nào rồi làm dấu kappabindu hiện rõ như người ngồi trên lưng voi, đây gọi là sự tri túc về dấu kappabindu.
Hirikopīnapaṭicchādanamattavasena paribhuñjanaṃ paribhogasantoso nāma.
Using robes merely for covering shame and the private parts is called contentment with use.
Việc sử dụng chỉ vừa đủ để che phần đáng xấu hổ gọi là sự tri túc về việc sử dụng.
Dussaṃ pana labhitvā suttaṃ vā sūciṃ vā kārakaṃ vā alabhantena ṭhapetuṃ vaṭṭati, labhantena na vaṭṭati.
Having obtained cloth, if one does not obtain thread, a needle, or a maker, it is permissible to keep it; if one obtains them, it is not permissible.
Lại nữa, sau khi nhận được vải, nếu không có chỉ hoặc kim hoặc người làm y, thì được phép cất giữ; nếu có thì không được phép.
Katampi ce antevāsikādīnaṃ dātukāmo hoti, te ca asannihitā, yāva āgamanā ṭhapetuṃ vaṭṭati, āgatamattesu tesu dātabbaṃ.
If one has made it and wishes to give it to a resident pupil or others, and they are not present, it is permissible to keep it until their arrival; upon their arrival, it should be given.
Dù y đã được may xong, nếu muốn cho các vị đệ tử, nhưng họ không có mặt, thì được phép cất giữ cho đến khi họ đến; ngay khi họ đến thì phải cho.
Dātuṃ asakkontena adhiṭṭhātabbaṃ.
If unable to give, it should be determined (adhiṭṭhita).
Nếu không thể cho, thì phải chú nguyện.
Aññasmiṃ cīvare sati paccattharaṇampi adhiṭṭhātuṃ vaṭṭati.
If one has another robe, it is permissible to determine even a covering cloth (paccattharaṇa).
Khi có y khác, cũng được phép chú nguyện y lót nằm.
Anadhiṭṭhitameva hi sannidhi hoti.
Indeed, that which is not determined is accumulation (sannidhi).
Vì chỉ y không được chú nguyện mới là sự tích trữ.
Adhiṭṭhitaṃ na hotīti mahāsīvatthero āha.
That which is determined is not (accumulation), so said the Elder Mahāsīva.
Y đã được chú nguyện thì không phải là tích trữ, Trưởng lão Mahāsīva đã nói như vậy.
Ayaṃ sannidhiparivajjanasantoso nāma.
This is called contentment with avoiding accumulation.
Đây gọi là sự tri túc về việc từ bỏ tích trữ.
Vissajjentena pana mukhaṃ oloketvā na dātabbaṃ, sāraṇīyadhamme ṭhatvāva vissajjetabbanti ayaṃ vissajjanasantoso nāma.
When distributing, one should not give by looking at faces, but should distribute by abiding in the sāraṇīya dhammas; this is called contentment with distribution.
Lại nữa, khi từ bỏ, không nên nhìn mặt mà cho, mà phải đứng trong pháp hòa ái rồi từ bỏ. Đây gọi là sự tri túc về việc từ bỏ.
Vaṇṇavādīti eko santuṭṭho hoti, santosassa vaṇṇaṃ na katheti.
Praising means one is content but does not praise contentment.
Là người tán thán: Có người tri túc, nhưng không nói lời tán thán sự tri túc.
Eko na santuṭṭho hoti, santosassa vaṇṇaṃ katheti.
One is not content but praises contentment.
Có người không tri túc, nhưng nói lời tán thán sự tri túc.
Eko neva santuṭṭho hoti, na santosassa vaṇṇaṃ katheti.
One is neither content nor praises contentment.
Có người vừa không tri túc, vừa không nói lời tán thán sự tri túc.
Eko santuṭṭho ca hoti, santosassa ca vaṇṇaṃ katheti.
One is both content and praises contentment.
Có người vừa tri túc, vừa nói lời tán thán sự tri túc.
Tathārūpo so paccekasambuddho taṃ dassetuṃ ‘‘itarītaracīvarasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī’’ti vuttaṃ.
To show such a Paccekasambuddha, it is said: "and praises contentment with any kind of robe."
Vị Phật Độc Giác là người như vậy, để chỉ rõ điều đó, câu “và là người tán thán sự tri túc với bất kỳ loại y nào” đã được nói đến.
Anesananti dūteyyapahiṇagamanānuyogappabhedaṃ nānappakāraṃ anesanaṃ.
Improper seeking (anesana) refers to various kinds of improper seeking, such as engaging in messenger duties or going on errands.
Tà mưu: Các loại tà mưu khác nhau thuộc loại làm người đưa tin, đi đưa thư.
Appatirūpanti ayuttaṃ.
Unsuitable (appatirūpa) means improper.
Không thích hợp: Không xứng đáng.
Aladdhā cāti alabhitvā.
And not having obtained (aladdhā ca) means without obtaining.
Và khi không nhận được: Không nhận được.
Yathā ekacco ‘‘kathaṃ nu kho cīvaraṃ labhissāmī’’ti puññavantehi bhikkhūhi saddhiṃ ekato hutvā kohaññaṃ karonto uttasati paritassati, paccekasambuddho evaṃ aladdhā ca cīvaraṃ na paritassati.
Just as some individual, thinking "How shall I obtain a robe?", associates with meritorious bhikkhus, practices flattery, and becomes anxious and agitated, a Paccekasambuddha, even without obtaining a robe, is not agitated.
Giống như có người, khi nghĩ rằng "làm sao ta có được y?", đã cùng với các vị tỳ-khưu có phước đức, làm những hành vi giả dối, rồi run sợ, lo lắng. Vị Phật Độc Giác, khi không nhận được y, không lo lắng như vậy.
Laddhā cāti dhammena samena labhitvā.
And having obtained (laddhā ca) means having obtained it righteously and fairly.
Và khi nhận được: Nhận được một cách hợp pháp, đúng đắn.
Adhigatoti vigatalobhagiddho.
Attained (adhigato) means free from greedy attachment.
Đã đạt được: Đã thoát khỏi lòng tham và sự ham muốn.
Amucchitoti adhimattataṇhāya mucchanaṃ anāpanno.
Uninfatuated (amucchito) means not fallen into infatuation by excessive craving.
Không say đắm: Không rơi vào trạng thái mê muội do ái dục quá mức.
Anajjhāpannoti taṇhāya anotthaṭo apariyonaddho.
Unenveloped (anajjhāpanno) means not overwhelmed or enveloped by craving.
Không dính mắc: Không bị ái dục xâm chiếm, bao trùm.
Ādīnavadassāvīti anesanāpattiyañca gadhitaparibhoge ca ādīnavaṃ passamāno.
Seeing danger (ādīnavadassāvī) means seeing the danger in improper seeking and in greedy enjoyment.
Thấy rõ sự nguy hại: Thấy rõ sự nguy hại trong việc phạm lỗi do tà mưu và trong việc sử dụng với lòng tham luyến.
Nissaraṇapaññoti ‘‘yāvadeva sītassa paṭighātāyā’’ti (ma. ni. 1.23; a. ni. 6.58) vuttaṃ nissaraṇameva pajānanto.
Discerning escape (nissaraṇapañño) means understanding only the escape as stated: "merely for warding off cold" (MN 1.23; AN 6.58).
Có trí tuệ về sự thoát ly: Biết rõ sự thoát ly đã được nói đến: “chỉ để ngăn ngừa cái lạnh”.
Itarītaracīvarasantuṭṭhiyāti yena kenaci cīvarena santuṭṭhiyā.
Contentment with any kind of robe (itarītaracīvarasantuṭṭhiyā) means contentment with whatever robe is available.
Với sự tri túc về bất kỳ loại y nào: Với sự tri túc về bất kỳ loại y nào.
Nevattānukkaṃsetīti yathā panidhekacco ‘‘ahaṃ paṃsukūliko, mayā upasampadamāḷeyeva paṃsukūlikaṅgaṃ gahitaṃ, ko mayā sadiso atthī’’ti attukkaṃsanaṃ karoti.
Does not exalt himself (nevattānukkaṃsetī) means, just as some individual here might exalt himself, saying, "I am a paṃsukūlika; I undertook the paṃsukūlikaṅga right at my ordination. Who is equal to me?", so he does not exalt himself thus.
Không tự đề cao mình: Giống như có người tự đề cao mình rằng: “Ta là người giữ hạnh phấn-tảo-y, ta đã thọ hạnh phấn-tảo-y ngay khi thọ cụ túc giới, ai có thể sánh bằng ta?”.
Evaṃ so attukkaṃsanaṃ na karoti.
Thus, he does not exalt himself.
Vị ấy không tự đề cao mình như vậy.
Na paraṃ vambhetīti ‘‘ime panaññe bhikkhū na paṃsukūlikāti vā paṃsukūlikamattampi etesaṃ natthī’’ti vā evaṃ paraṃ na vambheti.
Does not disparage others: "These other bhikkhus are not wearers of rag-robes, or they do not even possess the quality of a wearer of rag-robes"—in this way, one does not disparage others.
Không chê bai người khác: Vị ấy không chê bai người khác rằng: “Các vị tỳ-khưu khác này không phải là người giữ hạnh phấn-tảo-y” hoặc “họ thậm chí không có một mảnh y phấn-tảo”.
Yo hi tattha dakkhoti yo tasmiṃ cīvarasantose vaṇṇavādī.
Who is skilled in that: one who praises contentment with robes.
Vị nào thiện xảo ở đó: Vị nào là người tán thán sự tri túc về y đó.
Tāsu vā dakkho cheko byatto.
Or skilled, clever, accomplished in those.
Hoặc là người thiện xảo, khéo léo, thông thạo trong những việc đó.
Analasoti sātaccakiriyāya ālasiyavirahito.
Not lazy: free from laziness in continuous practice.
Không lười biếng: Không có sự lười biếng trong việc hành trì liên tục.
Sampajāno patissatoti sampajānapaññāya ceva satiyā ca yutto.
Fully aware and mindful: endowed with discerning wisdom and mindfulness.
Tỉnh giác, chánh niệm: Có đủ trí tuệ tỉnh giác và chánh niệm.
Ariyavaṃse ṭhitoti ariyavaṃse patiṭṭhito.
Established in the Noble Lineage: established in the Noble Lineage.
An trú trong Thánh chủng: An trú trong Thánh chủng.
Itarītarena piṇḍapātenāti yena kenaci piṇḍapātena.
With whatever almsfood: with whatever almsfood.
Với bất kỳ vật thực khất thực nào: Với bất kỳ vật thực khất thực nào.
Etthapi piṇḍapāto jānitabbo, piṇḍapātakhettaṃ jānitabbaṃ, piṇḍapātasantoso jānitabbo, piṇḍapātapaṭisaṃyuttaṃ dhutaṅgaṃ jānitabbaṃ.
Here too, almsfood should be known, the field of almsfood should be known, contentment with almsfood should be known, and the dhutaṅga practice pertaining to almsfood should be known.
Ở đây cũng vậy, cần phải biết về vật thực khất thực, cần phải biết về nơi nhận vật thực khất thực, cần phải biết về sự tri túc đối với vật thực khất thực, cần phải biết về hạnh đầu-đà liên quan đến vật thực khất thực.
Tattha piṇḍapātoti odano kummāso sattu maccho maṃsaṃ khīraṃ dadhi sappi navanītaṃ telaṃ madhu phāṇitaṃ yāgu khādanīyaṃ sāyanīyaṃ lehanīyanti soḷasa piṇḍapātā.
Among these, almsfood refers to sixteen types of almsfood: cooked rice, gruel, flour, fish, meat, milk, curds, ghee, fresh butter, oil, honey, treacle, soft food, hard food, liquid food, and chewable food.
Trong đó, vật thực khất thực là: cơm, cháo đặc, bột, cá, thịt, sữa, sữa chua, bơ trong, bơ tươi, dầu, mật ong, đường phèn, cháo loãng, đồ ăn cứng, đồ ăn nếm, đồ ăn liếm, có mười sáu loại vật thực khất thực.
Piṇḍapātakhettanti saṅghabhattaṃ uddesabhattaṃ nimantanaṃ salākabhattaṃ pakkhikaṃ uposathikaṃ pāṭipadikaṃ āgantukabhattaṃ gamikabhattaṃ gilānabhattaṃ gilānupaṭṭhākabhattaṃ dhurabhattaṃ kuṭibhattaṃ vārabhattaṃ vihārabhattanti pannarasa piṇḍapātakhettāni.
The field of almsfood refers to fifteen fields of almsfood: communal meals, designated meals, invited meals, ticket meals, fortnightly meals, Uposatha day meals, first-day-of-the-fortnight meals, meals for visiting bhikkhus, meals for departing bhikkhus, meals for the sick, meals for those attending the sick, duty meals, hut meals, turn meals, and monastery meals.
Nơi nhận vật thực khất thực là: vật thực của tăng chúng, vật thực chỉ định, vật thực do thỉnh mời, vật thực theo thẻ, vật thực nửa tháng, vật thực ngày trai giới, vật thực ngày đầu tháng, vật thực cho khách, vật thực cho người đi xa, vật thực cho bệnh nhân, vật thực cho người chăm sóc bệnh nhân, vật thực tại trú xứ thường xuyên, vật thực tại cốc, vật thực theo phiên, vật thực tại tu viện, có mười lăm nơi nhận vật thực khất thực.
Piṇḍapātasantosoti piṇḍapāte vitakkasantoso gamanasantoso pariyesanasantoso paṭilābhasantoso paṭiggahaṇasantoso mattapaṭiggahaṇasantoso loluppavivajjanasantoso yathālābhasantoso yathābalasantoso yathāsāruppasantoso upakārasantoso parimāṇasantoso paribhogasantoso sannidhiparivajjanasantoso vissajjanasantosoti pannarasa santosā.
Contentment with almsfood refers to fifteen types of contentment: contentment in thought, contentment in going, contentment in seeking, contentment in receiving, contentment in accepting, contentment in accepting in moderation, contentment in avoiding greed, contentment with what is obtained, contentment according to one's strength, contentment according to suitability, contentment in helpfulness, contentment in measure, contentment in consumption, contentment in avoiding storage, and contentment in relinquishing.
Sự tri túc đối với vật thực khất thực là: sự tri túc về suy nghĩ, sự tri túc về việc đi, sự tri túc về việc tìm kiếm, sự tri túc về việc nhận được, sự tri túc về việc thọ nhận, sự tri túc về việc thọ nhận có chừng mực, sự tri túc về việc từ bỏ sự tham lam, sự tri túc theo những gì nhận được, sự tri túc theo sức lực, sự tri túc theo sự thích hợp, sự tri túc về sự hỗ trợ, sự tri túc về số lượng, sự tri túc về việc sử dụng, sự tri túc về việc từ bỏ tích trữ, sự tri túc về việc từ bỏ, có mười lăm loại tri túc.
Tattha sādako bhikkhu mukhaṃ dhovitvā vitakketi.
Among these, a bhikkhu who is about to eat washes his mouth and reflects.
Trong đó, vị tỳ-khưu thực hành, sau khi rửa mặt, suy nghĩ.
Piṇḍapātikena pana gaṇena saddhiṃ caratā sāyaṃ therupaṭṭhānakāle ‘‘sve kattha piṇḍāya carissāmā’’ti ‘‘asukagāme, bhante’’ti ettakaṃ cintetvā tato paṭṭhāya na vitakketabbaṃ.
However, a bhikkhu who goes with a group of alms-gatherers, at the time of attending the elders in the evening, should not reflect beyond thinking, "Where shall we go for alms tomorrow, venerable sirs?"—"To such and such a village, venerable sirs."
Nhưng người đi khất thực cùng nhóm, vào buổi chiều lúc hầu hạ trưởng lão, chỉ nên suy nghĩ đến mức: “Ngày mai chúng ta sẽ đi khất thực ở đâu?” – “Thưa ngài, ở làng kia”; từ đó trở đi không nên suy nghĩ nữa.
Ekacārikena vitakkamāḷake ṭhatvā vitakketabbaṃ.
One who wanders alone should reflect while standing at the reflection pavilion.
Người đi một mình nên đứng ở nơi suy nghĩ mà suy nghĩ.
Tato paṭṭhāya vitakkento pana ariyavaṃsā cuto hoti paribāhiro.
If one reflects beyond that point, one falls away from the Noble Lineage and is excluded.
Nhưng người suy nghĩ từ đó trở đi thì bị xem là đã xa rời Thánh chủng, là người ngoại cuộc.
Ayaṃ vitakkasantoso nāma.
This is called contentment in thought.
Đây gọi là sự tri túc về suy nghĩ.
Piṇḍāya pavisantena pana ‘‘kuhiṃ labhissāmī’’ti acintetvā kammaṭṭhānasīsena gantabbaṃ.
When entering for alms, one should go with the meditation subject as the primary thought, without thinking, "Where shall I receive?"
Khi đi vào khất thực, không nên suy nghĩ “ở đâu sẽ nhận được?” mà phải đi với đề mục thiền định làm đầu.
Ayaṃ gamanasantoso nāma.
This is called contentment in going.
Đây gọi là sự tri túc về việc đi.
Pariyesantena yaṃ vā taṃ vā aggahetvā lajjiṃ pesalameva gahetvā pariyesitabbaṃ.
When seeking, one should not take just anything, but should seek from respectable and pleasant people.
Khi tìm kiếm, không nên nhận bất cứ thứ gì, mà chỉ nên nhận từ người có lòng tàm quý, đức hạnh rồi tìm kiếm.
Ayaṃ pariyesanasantoso nāma.
This is called contentment in seeking.
Đây gọi là sự tri túc về việc tìm kiếm.
Dūratova āhariyamānaṃ disvā ‘‘etaṃ manāpaṃ, etaṃ amanāpa’’nti cittaṃ na uppādetabbaṃ.
Upon seeing food being brought from afar, one should not generate thoughts like, "This is agreeable, this is disagreeable."
Khi thấy vật thực được mang đến từ xa, không nên khởi tâm “cái này ngon, cái này không ngon”.
Ayaṃ paṭilābhasantoso nāma.
This is called contentment in receiving.
Đây gọi là sự tri túc về việc nhận được.
‘‘Idaṃ manāpaṃ gaṇhissāmi, idaṃ amanāpaṃ na gaṇhissāmī’’ti acintetvā yaṃ kiñci yāpanamattaṃ gahetabbameva.
Without thinking, "I will take what is agreeable, I will not take what is disagreeable," one should accept whatever is sufficient for sustenance.
Không nên suy nghĩ “cái này ngon ta sẽ nhận, cái này không ngon ta sẽ không nhận”, mà bất cứ thứ gì vừa đủ để duy trì mạng sống thì nên nhận.
Ayaṃ paṭiggahaṇasantoso nāma.
This is called contentment in accepting.
Đây gọi là sự tri túc về việc thọ nhận.
Ettha pana deyyadhammo bahu, dāyako appaṃ dātukāmo, appaṃ gahetabbaṃ.
Here, if there is much to be given, but the donor wishes to give little, one should accept little.
Ở đây, nếu vật cúng dường nhiều, nhưng người cúng dường muốn cho ít, thì nên nhận ít.
Deyyadhammo bahu, dāyakopi bahudātukāmo, pamāṇeneva gahetabbaṃ.
If there is much to be given, and the donor also wishes to give much, one should accept a moderate amount.
Nếu vật cúng dường nhiều, và người cúng dường cũng muốn cho nhiều, thì nên nhận có chừng mực.
Deyyadhammopi na bahu, dāyakopi appaṃ dātukāmo, appaṃ gahetabbaṃ.
If there is not much to be given, and the donor wishes to give little, one should accept little.
Nếu vật cúng dường không nhiều, và người cúng dường cũng muốn cho ít, thì nên nhận ít.
Deyyadhammo na bahu, dāyako pana bahudātukāmo, pamāṇena gahetabbaṃ.
If there is not much to be given, but the donor wishes to give much, one should accept a moderate amount.
Nếu vật cúng dường không nhiều, nhưng người cúng dường lại muốn cho nhiều, thì nên nhận có chừng mực.
Paṭiggahaṇasmiñhi mattaṃ ajānanto manussānaṃ pasādaṃ makkheti, saddhādeyyaṃ vinipāteti, sāsanaṃ na karoti.
Indeed, one who does not know the measure in accepting spoils the faith of people, causes offerings given in faith to perish, and does not benefit the Dispensation.
Quả thật, người không biết chừng mực trong việc thọ nhận sẽ làm lu mờ đức tin của nhân loại, làm hư hoại tín thí, không làm cho giáo pháp (phát triển).
Vijātamātuyāpissa cittaṃ gahetuṃ na sakkoti.
One cannot even win the heart of a mother who has given birth.
Ngay cả tâm của người mẹ đã sinh ra mình cũng không thể nắm bắt được.
Iti mattaṃ jānitvāva paṭiggahetabbanti ayaṃ mattapaṭiggahaṇasantoso nāma.
Thus, one should accept only after knowing the measure—this is called contentment in accepting in moderation.
Do đó, biết chừng mực rồi mới thọ nhận, đây được gọi là sự tri túc trong việc thọ nhận có chừng mực (mattapaṭiggahaṇasantoso).
Aḍḍhakulāniyeva agantvā dvārapaṭipāṭiyā gantabbaṃ.
One should not go only to wealthy families, but should go in sequence from door to door.
Không chỉ đi đến các gia đình giàu có, nên đi theo thứ tự từng nhà.
Ayaṃ loluppavivajjanasantoso nāma.
This is called contentment in avoiding greed.
Đây được gọi là sự tri túc trong việc từ bỏ sự tham lam (loluppavivajjanasantoso).
Yathālābhasantosādayo cīvare vuttanayā eva.
Contentment with what is obtained, and so on, are as explained for robes.
Các sự tri túc như yathālābhasantosa (tri túc với những gì nhận được) đã được trình bày theo cách trong phần y phục.
Piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā ‘‘samaṇadhammaṃ anupālessāmī’’ti evaṃ upakāraṃ ñatvā paribhuñjanaṃ upakārasantoso nāma.
Consuming almsfood with the knowledge of its helpfulness, thinking, "I will practice the ascetic's duties"—this is called contentment in helpfulness.
Sau khi thọ dụng vật thực khất thực, với ý nghĩ rằng "ta sẽ duy trì pháp của sa-môn", việc thọ dụng với sự biết ơn như vậy được gọi là sự tri túc về sự hữu ích (upakārasantoso).
Pattaṃ pūretvā ānītaṃ na paṭiggahetabbaṃ.
One should not accept a bowl filled to the brim.
Không nên thọ nhận vật thực được mang đến đầy bát.
Anupasampanne sati tena gāhāpetabbaṃ, asati āharāpetvā paṭiggahaṇaparimāṇamattaṃ gahetabbaṃ.
If there is an unordained person, it should be made to be taken by him. If there is not, it should be brought and only the amount for acceptance should be taken.
Nếu có người chưa thọ cụ túc giới, nên để người đó nhận; nếu không có, sau khi bảo họ mang đến, chỉ nên nhận một lượng vừa đủ với mức độ thọ nhận.
Ayaṃ parimāṇasantoso nāma.
This is called contentment with the measure.
Đây được gọi là sự tri túc về số lượng (parimāṇasantoso).
Jighacchāya paṭivinodanaṃ ‘‘na idamettha nissaraṇa’’nti evaṃ paribhuñjanaṃ paribhogasantoso nāma.
Consuming it in this way, to dispel hunger, thinking, "This is not for escape here," is called contentment with consumption.
Việc thọ dụng để xua tan cơn đói với ý nghĩ "đây không phải là để giải thoát" được gọi là sự tri túc về việc thọ dụng (paribhogasantoso).
Nidahitvā na paribhuñjitabbaṃ.
It should not be consumed after being stored.
Không nên cất giữ rồi mới thọ dụng.
Ayaṃ sannidhiparivajjanasantoso nāma.
This is called contentment with avoiding storage.
Đây được gọi là sự tri túc trong việc từ bỏ sự tích trữ (sannidhiparivajjanasantoso).
Mukhaṃ anoloketvā sāraṇīyadhamme ṭhitena vissajjetabbaṃ.
Without looking at the face (of the donor), it should be given away by one who abides in the amiable qualities.
Nên cho đi mà không nhìn vào mặt người nhận, an trú trong các pháp đáng ghi nhớ.
Ayaṃ vissajjanasantoso nāma.
This is called contentment with giving away.
Đây được gọi là sự tri túc trong việc cho đi (vissajjanasantoso).
Piṇḍapātapaṭisaṃyuttāni pana pañca dhutaṅgāni piṇḍapātikaṅgaṃ sapadānacārikaṅgaṃ ekāsanikaṅgaṃ pattapiṇḍikaṅgaṃ khalupacchābhattikaṅganti.
However, the five dhutaṅga practices related to almsfood are the alms-eater's practice (piṇḍapātikaṅga), the house-to-house alms-round practice (sapadānacārikaṅga), the one-session eater's practice (ekāsanikaṅga), the bowl-eater's practice (pattapiṇḍikaṅga), and the later-food-refuser's practice (khalupacchābhattikaṅga).
Năm pháp đầu-đà liên quan đến vật thực khất thực là piṇḍapātikaṅga (hạnh chỉ ăn đồ khất thực), sapadānacārikaṅga (hạnh khất thực theo thứ tự), ekāsanikaṅga (hạnh ngồi ăn một lần), pattapiṇḍikaṅga (hạnh ăn trong bát), và khalupacchābhattikaṅga (hạnh không ăn thêm sau khi đã từ chối).
Iti piṇḍapātasantosamahāariyavaṃsaṃ pūrayamāno paccekasambuddho imāni pañca dhutaṅgāni gopeti, imāni gopento piṇḍapātasantosamahāariyavaṃsavasena santuṭṭho hoti.
Thus, fulfilling the great noble tradition of contentment with almsfood, a Paccekasambuddha observes these five dhutaṅga practices. Observing these, he is content by way of the great noble tradition of contentment with almsfood.
Như vậy, vị Phật Độc Giác, trong khi làm viên mãn Thánh chủng cao cả về tri túc đối với vật thực khất thực, đã bảo hộ năm pháp đầu-đà này; và trong khi bảo hộ chúng, vị ấy trở nên tri túc theo Thánh chủng cao cả về tri túc đối với vật thực khất thực.
Vaṇṇavādītiādīni vuttanayeneva veditabbāni.
Praise and so on should be understood in the manner already stated.
Các từ vaṇṇavādī (người tán thán) và các từ khác nên được hiểu theo cách đã được trình bày.
Senāsanānīti idha senāsanaṃ jānitabbaṃ, senāsanakhettaṃ jānitabbaṃ, senāsanasantoso jānitabbo, senāsanapaṭisaṃyuttadhutaṅgaṃ jānitabbaṃ.
Regarding dwellings, here a dwelling should be known, the field of a dwelling should be known, contentment with dwellings should be known, and the dhutaṅga practice related to dwellings should be known.
Trong câu senāsanāni (các chỗ ở), ở đây cần biết về chỗ ở, phạm vi của chỗ ở, sự tri túc về chỗ ở, và pháp đầu-đà liên quan đến chỗ ở.
Tattha senāsananti mañco pīṭhaṃ bhisi bimbohanaṃ vihāro aḍḍhayogo pāsādo hammiyaṃ guhā leṇaṃ aṭṭo māḷo veḷugumbo rukkhamūlaṃ yattha vā pana bhikkhū paṭikkamantīti imāni pannarasa senāsanāni.
Among these, dwelling refers to a couch, a chair, a cushion, a pillow, a monastery, an addhayoga (half-gabled house), a mansion, a turreted house, a cave, a rock shelter, a watchtower, a storied house, a bamboo grove, the root of a tree, or any place where bhikkhus retreat—these fifteen dwellings.
Trong đó, chỗ ở là mười lăm loại chỗ ở này: giường, ghế, nệm, gối, tịnh xá, nhà nóc cong, lâu đài, nhà gác, hang động, lều, tháp canh, nhà sàn, bụi tre, gốc cây, hoặc bất cứ nơi nào mà các vị tỳ-khưu lui tới.
Senāsanasantosoti senāsane vitakkasantosādayo pannarasa santosā.
Contentment with dwellings refers to the fifteen kinds of contentment, such as contentment with thoughts, regarding dwellings.
Sự tri túc về chỗ ở là mười lăm loại tri túc liên quan đến chỗ ở, bắt đầu bằng sự tri túc về tư duy.
Te piṇḍapāte vuttanayeneva veditabbā.
These should be understood in the same way as stated for almsfood.
Chúng nên được hiểu theo cách đã được trình bày trong phần vật thực khất thực.
Senāsanapaṭisaṃyuttāni pana pañca dhutaṅgāni āraññikaṅgaṃ rukkhamūlikaṅgaṃ abbhokāsikaṅgaṃ sosānikaṅgaṃ yathāsanthatikaṅganti.
However, the five dhutaṅga practices related to dwellings are the forest-dweller's practice (āraññikaṅga), the tree-root dweller's practice (rukkhamūlikaṅga), the open-air dweller's practice (abbhokāsikaṅga), the charnel-ground dweller's practice (sosānikaṅga), and the as-it-comes-dweller's practice (yathāsanthatikaṅga).
Năm pháp đầu-đà liên quan đến chỗ ở là āraññikaṅga (hạnh ở rừng), rukkhamūlikaṅga (hạnh ở gốc cây), abbhokāsikaṅga (hạnh ở ngoài trời), sosānikaṅga (hạnh ở nghĩa địa), và yathāsanthatikaṅga (hạnh ở bất kỳ chỗ nào được sắp đặt).
Iti senāsanasantosaṃ mahāariyavaṃsaṃ pūrayamāno paccekasambuddho imāni pañca dhutaṅgāni gopeti, imāni gopento senāsanasantosamahāariyavaṃsavasena santuṭṭho hoti.
Thus, fulfilling the great noble tradition of contentment with dwellings, a Paccekasambuddha observes these five dhutaṅga practices. Observing these, he is content by way of the great noble tradition of contentment with dwellings.
Như vậy, vị Phật Độc Giác, trong khi làm viên mãn Thánh chủng cao cả về tri túc đối với chỗ ở, đã bảo hộ năm pháp đầu-đà này; và trong khi bảo hộ chúng, vị ấy trở nên tri túc theo Thánh chủng cao cả về tri túc đối với chỗ ở.
Iti āyasmā dhammasenāpati sāriputtatthero pathaviṃ pattharamāno viya sāgarakucchiṃ pūrayamāno viya ākāsaṃ vitthārayamāno viya ca paṭhamaṃ cīvarasantosaṃ ariyavaṃsaṃ kathetvā candaṃ uṭṭhāpento viya sūriyaṃ ullaṅghento viya ca dutiyapiṇḍapātasantosaṃ kathetvā sineruṃ ukkhipento viya tatiyaṃ senāsanasantosaṃ ariyavaṃsaṃ kathetvā idāni gilānapaccayasantosaṃ ariyavaṃsaṃ kathetuṃ ‘‘santuṭṭho hoti itarītarena gilānapaccayabhesajjaparikkhārenā’’tiādimāha.
In this way, the Venerable Dhammasenāpati Sāriputta Thera, as if spreading the earth, as if filling the ocean's belly, and as if expanding the sky, first taught the noble tradition of contentment with robes. Then, as if raising the moon and as if outshining the sun, he taught the second, the noble tradition of contentment with almsfood. Then, as if lifting Mount Sineru, he taught the third, the noble tradition of contentment with dwellings. Now, to teach the noble tradition of contentment with requisites for the sick, he said, "He is content with whatever requisites for the sick and medicines he obtains," and so on.
Như vậy, Tôn giả Pháp Tướng quân Sāriputta, sau khi thuyết giảng về Thánh chủng tri túc đối với y phục lần thứ nhất, như thể đang trải rộng mặt đất, như thể đang lấp đầy lòng đại dương, như thể đang mở rộng không gian; rồi sau khi thuyết giảng về Thánh chủng tri túc đối với vật thực khất thực lần thứ hai, như thể đang nâng mặt trăng lên, như thể đang vượt qua mặt trời; rồi sau khi thuyết giảng về Thánh chủng tri túc đối với chỗ ở lần thứ ba, như thể đang nhấc núi Sineru lên; bây giờ, để thuyết giảng về Thánh chủng tri túc đối với dược phẩm trị bệnh, ngài đã nói câu bắt đầu bằng "vị ấy tri túc với dược phẩm trị bệnh và các vật dụng khác".
Taṃ piṇḍapātagatikameva.
That is just like the section on almsfood.
Điều đó cũng tương tự như phần về vật thực khất thực.
Tattha yathālābhayathābalayathāsāruppasantoseneva santussitabbaṃ.
There, one should be content with whatever is obtained, whatever is sufficient, and whatever is suitable.
Trong đó, nên tri túc bằng sự tri túc với những gì nhận được, với sức lực của mình, và với những gì thích hợp.
Bhāvanārāmaariyavaṃso pana idha anāgato, nesajjikaṅgaṃ bhāvanārāmaariyavaṃsaṃ bhajati (dī. ni. aṭṭha. 3.309; a. ni. aṭṭha. 2.4.28).
However, the noble tradition of delight in meditation is not included here; the practice of never lying down (nesajjikaṅga) belongs to the noble tradition of delight in meditation.
Tuy nhiên, Thánh chủng về sự ưa thích trong việc tu tập không được đề cập ở đây; hạnh ngồi (nesajjikaṅga) thuộc về Thánh chủng về sự ưa thích trong việc tu tập.
Vuttampi cetaṃ –
It has also been said:
Điều này cũng đã được nói rằng –
Porāṇe aggaññe ariyavaṃse ṭhitoti ettha porāṇeti na adhunuppattike.
Regarding "abiding in the ancient, foremost noble tradition," here ancient means not recently arisen.
Trong câu an trú trong Thánh chủng cổ xưa, cao thượng, cao quý, ở đây cổ xưa có nghĩa là không phải mới phát sinh.
Aggaññeti aggehi jānitabbe.
Foremost means to be known by the foremost ones.
Cao thượng có nghĩa là được các bậc cao thượng biết đến.
Ariyavaṃseti ariyānaṃ vaṃse.
Noble tradition means the tradition of the noble ones.
Trong Thánh chủng có nghĩa là trong dòng dõi của các bậc Thánh.
Yathā hi khattiyavaṃso brāhmaṇavaṃso vessavaṃso suddavaṃso samaṇavaṃso kulavaṃso rājavaṃso, evamayampi aṭṭhamo ariyavaṃso, ariyatanti ariyapaveṇi nāma hoti.
Just as there is the warrior tradition, the brahmin tradition, the merchant tradition, the serf tradition, the ascetic tradition, the family tradition, the royal tradition, so too is this the eighth noble tradition; it is called the lineage of the noble ones, the succession of the noble ones.
Giống như có dòng dõi Sát-đế-lỵ, dòng dõi Bà-la-môn, dòng dõi Phệ-xá, dòng dõi Thủ-đà-la, dòng dõi sa-môn, dòng dõi gia tộc, dòng dõi hoàng tộc, thì đây cũng là Thánh chủng thứ tám, được gọi là truyền thống của bậc Thánh, dòng dõi của bậc Thánh.
So kho panāyaṃ vaṃso imesaṃ vaṃsānaṃ mūlagandhādīnaṃ kālānusārigandhādayo viya aggamakkhāyati.
And this tradition is declared to be the foremost, like the primary fragrances and so on among these traditions, or the fragrances that change with time.
Và dòng dõi này, so với các dòng dõi khác, được xem là cao quý nhất, giống như hương kālānusāri so với các loại hương rễ cây.
Ke pana te ariyā, yesaṃ eso vaṃsoti?
But who are these noble ones, whose tradition this is?
Vậy, những bậc Thánh đó là ai, mà đây là dòng dõi của họ?
Ariyā vuccanti buddhā ca paccekabuddhā ca tathāgatasāvakā ca, etesaṃ ariyānaṃ vaṃsoti ariyavaṃso.
Noble ones are called Buddhas, Paccekabuddhas, and disciples of the Tathāgata. The tradition of these noble ones is the noble tradition.
Các bậc Thánh được gọi là các vị Phật, các vị Phật Độc Giác, và các vị Thinh văn của Như Lai; dòng dõi của các bậc Thánh này là Thánh chủng.
Ito pubbe hi satasahassakappādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake taṇhaṅkaro medhaṅkaro saraṇaṅkaro dīpaṅkaroti cattāro buddhā uppannā, te ariyā, tesaṃ ariyānaṃ vaṃsoti ariyavaṃso.
Indeed, before this, at the culmination of four immeasurable eons, exceeding one hundred thousand aeons, four Buddhas, namely Taṇhaṅkara, Medhaṅkara, Saraṇaṅkara, and Dīpaṅkara, arose. They are Noble Ones; the lineage of these Noble Ones is the ariyavaṃsa.
Quả vậy, trước đây, vào cuối bốn a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp, bốn vị Phật đã xuất hiện, đó là Taṇhaṅkara, Medhaṅkara, Saraṇaṅkara, Dīpaṅkara; các vị ấy là bậc Thánh, và dòng dõi của các bậc Thánh ấy là Thánh chủng.
Tesaṃ buddhānaṃ parinibbānato aparabhāge asaṅkhyeyyaṃ atikkamitvā koṇḍañño nāma buddho uppanno…pe… imasmiṃ kappe kakusandho koṇāgamano kassapo amhākaṃ bhagavā gotamoti cattāro buddhā uppannā, tesaṃ ariyānaṃ vaṃsoti ariyavaṃso.
After the Parinibbāna of these Buddhas, having passed an immeasurable eon, a Buddha named Koṇḍañña arose… (and so on)… In this present eon, Kakusandha, Koṇāgamana, Kassapa, and our Lord Gotama—these four Buddhas arose. The lineage of these Noble Ones is the ariyavaṃsa.
Sau khi các vị Phật đó nhập Niết-bàn, trải qua một a-tăng-kỳ, một vị Phật tên là Koṇḍañña đã xuất hiện... cho đến... trong kiếp này, bốn vị Phật đã xuất hiện, đó là Kakusandha, Koṇāgamana, Kassapa, và Đức Thế Tôn của chúng ta, Gotama; dòng dõi của các bậc Thánh ấy là Thánh chủng.
Api ca atītānāgatapaccuppannānaṃ sabbabuddhapaccekabuddhabuddhasāvakānaṃ ariyānaṃ vaṃsoti ariyavaṃso, tasmiṃ ariyavaṃse (a. ni. aṭṭha. 2.4.28).
Furthermore, the lineage of all Buddhas, Paccekabuddhas, and Buddha's disciples—the Noble Ones of the past, future, and present—is the ariyavaṃsa.
Hơn nữa, dòng dõi của tất cả các bậc Thánh là chư Phật, chư Phật Độc Giác, và các vị Thinh văn của chư Phật trong quá khứ, tương lai và hiện tại, chính là Thánh chủng; trong Thánh chủng đó.
Ṭhitoti patiṭṭhito.
Ṭhito means established.
An trú có nghĩa là đã thiết lập.
Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood according to the method stated.
Phần còn lại nên được hiểu theo cách đã được trình bày.
129. Navame ayaṃ yojanā – dussaṅgahā pabbajitāpi eke, ye asantosābhibhūtā, tathāvidhā eva ca atho gahaṭṭhā gharamāvasantā.
129. In the ninth, this is the connection: Some, even those who have gone forth, are difficult to gather, those who are overcome by discontent, and similarly, householders dwelling in a home.
Trong kệ thứ chín, cấu trúc là như sau – một số người, dù đã xuất gia, cũng khó quản lý, là những người bị sự không tri túc chi phối, và cũng như vậy các gia chủ sống trong nhà.
Etamahaṃ dussaṅgahabhāvaṃ jigucchanto vipassanaṃ ārabhitvā paccekabodhiṃ adhigatomhīti.
Repulsed by this state of being difficult to gather, I commenced vipassanā and attained Paccekabodhi.
Ta, vì chán ghét tình trạng khó quản lý này, đã bắt đầu tu tập minh sát và chứng đắc quả vị Độc Giác Bồ-đề.
Sesaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood in the same way as before.
Phần còn lại nên được hiểu theo cách đã được trình bày trước đây.
Niddese anassavāti vacanaṃ assavanakā.
In the explanation, the word anassavā means not listening.
Trong phần giải thích, anassavā có nghĩa là những người không lắng nghe lời nói.
Avacanakarāti dubbacā.
Avacanakarā means disobedient.
Avacanakarā có nghĩa là những người khó dạy bảo.
Paṭilomavuttinoti paccanīkaṃ kathanasīlā, paṭimallā hutvā pavattantīti attho.
Paṭilomavuttino means accustomed to speaking contrary, meaning they act as opponents.
Paṭilomavuttino có nghĩa là những người có thói quen nói ngược lại, tức là hành động như những kẻ đối địch.
Aññeneva mukhaṃ karontīti ovādadāyake disvā mukhaṃ parivattetvā aññaṃ disābhāgaṃ olokenti.
Aññeneva mukhaṃ karontī means, upon seeing those who give advice, they turn their faces and look in another direction.
Aññeneva mukhaṃ karontī có nghĩa là khi thấy người khuyên dạy, họ quay mặt đi và nhìn về hướng khác.
Abyāvaṭo hutvāti avāvaṭo hutvā.
Abyāvaṭo hutvā means being unconcerned.
Abyāvaṭo hutvā có nghĩa là trở nên không bận tâm.
Anapekkho hutvāti anallīno hutvā.
Anapekkho hutvā means being unattached.
Anapekkho hutvā có nghĩa là trở nên không quyến luyến.
130. Dasame oropayitvāti apanetvā.
130. In the tenth, oropayitvā means having removed.
Trong kệ thứ mười, oropayitvā có nghĩa là đã loại bỏ.
Gihibyañjanānīti kesamassuodātavatthālaṅkāramālāgandhavilepanaitthiputtadāsidāsādīni.
Gihibyañjanāni means hair, beard, white clothes, ornaments, garlands, perfumes, ointments, wives, children, male and female slaves, and so forth.
Gihibyañjanānī có nghĩa là tóc, râu, y phục trắng, trang sức, vòng hoa, hương thơm, thuốc thoa, vợ, con, tôi trai, tớ gái, v.v.
Etāni gihibhāvaṃ byañjayanti, tasmā ‘‘gihibyañjanānī’’ti vuccanti.
These manifest the state of a householder; therefore, they are called "gihibyañjanāni."
Những thứ này biểu thị tình trạng của người tại gia, do đó chúng được gọi là "gihibyañjanāni" (dấu hiệu của người tại gia).
Sañchinnapattoti patitapatto.
Sañchinnapatto means with severed leaves.
Sañchinnapatto có nghĩa là người có lá đã rụng.
Chetvānāti maggañāṇena chinditvā.
Chetvānā means having cut with the knowledge of the path.
Chetvāna có nghĩa là đã chặt đứt bằng trí tuệ đạo.
Vīroti maggavīriyasamannāgato.
Vīro means endowed with the energy of the path.
Vīro có nghĩa là người được trang bị tinh tấn của đạo.
Gihibandhanānīti kāmabandhanāni.
Gihibandhanāni means the fetters of sensual pleasures.
Gihibandhanānī là những sự trói buộc của dục.
Kāmā hi gihīnaṃ bandhanāni.
Indeed, sensual pleasures are the fetters of householders.
Bởi vì các dục là những sự trói buộc của người tại gia.
Ayaṃ tāva padattho.
This is the literal meaning of the words.
Trước hết, đây là ý nghĩa của từ.
131-2. Dutiyavaggassa paṭhamadvaye nipakanti pakatinipuṇaṃ paṇḍitaṃ kasiṇaparikammādīsu kusalaṃ.
131-2. In the first two verses of the second section, nipaka means naturally skillful, wise, proficient in kasiṇa practice and so forth.
Trong hai kệ đầu của phẩm thứ hai, nipakaṃ là người trí, người thông thái tự nhiên, khéo léo trong các công việc chuẩn bị cho kasiṇa và các pháp khác.
Sādhuvihārinti appanāvihārena vā upacārena vā samannāgataṃ.
Sādhuvihāri means endowed with jhāna concentration or access concentration.
Sādhuvihāri là người thành tựu sự an trú trong định an chỉ hoặc định cận hành.
Dhīranti dhitisampannaṃ.
Dhīra means endowed with steadfastness.
Dhīraṃ là người có lòng kiên trì.
Tattha nipakattena dhitisampadā vuttā.
Here, steadfastness is mentioned by "nipakattena" (skillfulness).
Ở đây, sự thành tựu về lòng kiên trì được nói đến qua tính cách thông thái.
Idha pana dhitisampannamevāti attho.
But here, the meaning is simply "endowed with steadfastness."
Tuy nhiên, ở đây ý nghĩa là người có lòng kiên trì.
Dhiti nāma asithilaparakkamatā, ‘‘kāmaṃ taco ca nhāru cā’’ti (ma. ni. 2.184; a. ni. 2.5; mahāni. 196) evaṃ pavattavīriyassetaṃ adhivacanaṃ.
Steadfastness (dhiti) is unflagging effort; it is a designation for the energy that proceeds with the thought, "Let skin and sinews remain" (Majjhima Nikāya 2.184; Aṅguttara Nikāya 2.5; Mahāniddesa 196).
Dhiti, tức lòng kiên trì, là sự nỗ lực không lơi lỏng; đây là từ đồng nghĩa với tinh tấn được thể hiện qua câu nói “Dù chỉ còn da, gân và xương.”
Api ca dhikkatapāpotipi dhīro.
Furthermore, one who has rejected evil (dhikkatapāpo) is also dhīra.
Hơn nữa, người đã khiển trách các điều ác cũng là dhīro.
Rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāyāti yathā paṭirājā ‘‘vijitaṃ raṭṭhaṃ anatthāvaha’’nti ñatvā rajjaṃ pahāya eko carati evaṃ bālasahāyaṃ pahāya eko care.
Rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāyā means just as a rival king, realizing that "a conquered kingdom is harmful," abandons the kingdom and wanders alone, so too should one abandon foolish companionship and wander alone.
Rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāyā nghĩa là, giống như một vị vua đối nghịch, khi nhận ra rằng “vương quốc đã chinh phục là điều vô ích,” liền từ bỏ vương quốc và đi một mình, cũng vậy, người ấy nên từ bỏ bạn bè xấu và đi một mình.
Atha vā rājāva raṭṭhanti yathā sutasomo rājā vijitaṃ raṭṭhaṃ pahāya eko cari, yathā ca mahājanako evaṃ ekova careti ayampi etassattho.
Alternatively, rājāva raṭṭha means just as King Sutasoma abandoned his conquered kingdom and wandered alone, and just as Mahājanaka did, so should one wander alone; this is also its meaning.
Hoặc, rājāva raṭṭhaṃ nghĩa là, giống như vua Sutatasoma đã từ bỏ vương quốc đã chinh phục và đi một mình, và giống như vua Mahājanaka, người ấy cũng nên đi một mình; đây cũng là ý nghĩa của câu này.
Sesaṃ vuttānusārena sakkā jānitunti na vitthāritaṃ (su. ni. aṭṭha. 1.45-46).
The rest can be understood according to what has been stated, so it is not elaborated (Sutta Nipāta Aṭṭhakathā 1.45-46).
Phần còn lại có thể được hiểu theo những gì đã nói, vì vậy không được giải thích chi tiết.
Niddese vattabbaṃ natthi.
There is nothing to be said in the explanation.
Không có gì cần nói trong phần Niddesa.
133. Tatiyagāthā padatthato uttānā eva.
133. The third verse is straightforward in its literal meaning.
Kệ thứ ba có ý nghĩa rõ ràng về mặt từ ngữ.
Kevalañca pana sahāyasampadanti ettha asekkhehi sīlādikkhandhehi sampannā sahāyā eva ‘‘sahāyasampadā’’ti veditabbā.
And moreover, here, by "sahāyasampadā," companions endowed with the aggregates of virtue (sīla) etc., of those beyond training (asekha), are to be understood as "sahāyasampadā."
Tuy nhiên, trong câu sahāyasampadaṃ, cần hiểu rằng “sahāyasampadā” chính là những người bạn đồng hành đã thành tựu các uẩn như giới, v.v., của bậc vô học.
Ayaṃ panettha yojanā – yā ayaṃ vuttā sahāyasampadā, taṃ sahāyasampadaṃ addhā pasaṃsāma, ekaṃseneva thomemāti vuttaṃ hoti.
This is the connection here: whatever good companionship has been spoken of, that good companionship we certainly praise; it is said that we commend it unequivocally.
Đây là cách kết hợp ở đây – sự thành tựu về bạn đồng hành đã được nói đến, addhā pasaṃsāma, chúng tôi chắc chắn tán thán sự thành tựu về bạn đồng hành ấy; điều này có nghĩa là chúng tôi tán dương một cách dứt khoát.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Seṭṭhā samāsevitabbā sahāyāti.
Superior companions should be associated with.
Seṭṭhā samāsevitabbā sahāyā (Bạn bè bậc cao nên được thân cận).
Attano sīlādīhi seṭṭhe sevamānassa sīlādayo dhammā anuppannā uppajjanti, uppannā vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ pāpuṇanti.
For one who associates with those superior in virtue (sīla) etc., qualities like virtue that have not arisen, arise, and those that have arisen attain growth, development, and fullness.
Khi thân cận với những người cao hơn mình về giới, v.v., các pháp như giới, v.v., chưa sanh sẽ sanh khởi; đã sanh khởi sẽ tăng trưởng, phát triển và viên mãn.
Same sevamānassa aññamaññasamadhāraṇena kukkuccavinodanena ca laddhā na parihāyanti.
For one who associates with equals, by mutual support and by dispelling remorse, what has been attained does not decline.
Khi thân cận với những người ngang bằng, những gì đã đạt được sẽ không bị suy giảm nhờ sự hỗ trợ lẫn nhau và sự xua tan hối hận.
Ete pana sahāyake seṭṭhe ca same ca aladdhā kuhanādimicchājīvaṃ vajjetvā dhammena samena uppannaṃ bhojanaṃ bhuñjanto tattha ca paṭighānunayaṃ anuppādento anavajjabhojī hutvā atthakāmo kulaputto eko care khaggavisāṇakappo.
But having not found such companions, neither superior nor equal, a young man, desiring welfare, should wander alone like a rhinoceros horn, avoiding deceit and other wrong livelihoods, eating food obtained righteously and fairly, and not giving rise to aversion or attachment towards it, thus being blameless in eating.
Tuy nhiên, nếu không tìm được những người bạn đồng hành cao hơn hoặc ngang bằng này, người con trai của gia đình có thiện chí, sau khi tránh xa tà mạng như lừa dối, v.v., thọ dụng vật thực có được một cách hợp pháp và công bằng, và không khởi sanh sự chống đối hay ái luyến đối với nó, trở thành người thọ dụng vật thực không đáng chê trách, nên đi một mình như sừng tê giác.
Ahampi hi evaṃ caranto imaṃ sampattiṃ adhigatomhīti (su. ni. aṭṭha. 1.47).
For I too, by wandering in this way, attained this accomplishment (Sn.A. 1.47).
Bởi vì tôi cũng đã đi như vậy và chứng đắc được thành tựu này.
Niddeso vuttanayo eva.
The explanation is as stated.
Phần Niddesa có phương pháp như đã nói.
134. Catutthe disvāti oloketvā.
134. In the fourth, disvā means having looked.
Trong kệ thứ tư, disvā là thấy.
Suvaṇṇassāti kañcanassa.
Suvaṇṇassa means of gold.
Suvaṇṇassā là của vàng.
‘‘Valayānī’’ti pāṭhaseso.
"Valayāni" is the remaining part of the text.
“Valayāni” (những chiếc vòng) là phần còn lại của câu.
Sāvasesapāṭho hi ayaṃ attho.
Indeed, this meaning is from an incomplete text.
Bởi vì đây là một câu có phần bị lược bỏ.
Pabhassarānīti pabhāsanasīlāni, jutimantānīti vuttaṃ hoti.
Pabhassarāni means shining, radiant, it is said.
Pabhassarāni là có tính chất chiếu sáng; có nghĩa là rực rỡ.
Sesaṃ uttānapadatthameva.
The rest of the word meanings are evident.
Phần còn lại có ý nghĩa từ ngữ rõ ràng.
Ayaṃ pana yojanā – disvā bhujasmiṃ suvaṇṇassa valayāni ‘‘gaṇavāse sati saṅghaṭṭanā, ekavāse sati aghaṭṭanā’’ti evaṃ cintento vipassanaṃ ārabhitvā paccekabodhiṃ adhigatomhīti.
This is the connection: having seen the golden bracelets on the arm, and thinking, "When there is a group, there is friction; when there is solitude, there is no friction," he began insight meditation and attained Paccekabodhi.
Còn đây là cách kết hợp – sau khi thấy những chiếc vòng vàng trên cánh tay, tôi suy tư rằng “khi sống chung thì có va chạm, khi sống một mình thì không có va chạm,” rồi bắt đầu tu tập vipassanā và chứng đắc tuệ giác của bậc Độc Giác Phật.
Sesaṃ vuttanayamevāti (su. ni. aṭṭha. 1.48).
The rest is as stated (Sn.A. 1.48).
Phần còn lại có phương pháp như đã nói.
Nūpurānīti valayāni.
Nūpurāni means bracelets.
Nūpurāni là những chiếc vòng.
‘‘Niyurā’’ti keci vadanti.
Some say "niyurā."
Một số người nói là “niyurā”.
Ghaṭṭentīti aññamaññaṃ hananti.
Ghaṭṭentī means they strike each other.
Ghaṭṭentī là chúng va vào nhau.
135. Pañcamagāthā padatthato uttānā eva.
135. The fifth stanza is evident in its literal meaning.
Kệ thứ năm có ý nghĩa rõ ràng về mặt từ ngữ.
Ayaṃ pana ettha adhippāyo – yvāyaṃ etena dutīyena kumārena sītuṇhādīni nivedentena sahavāsena taṃ saññāpentassa mama vācābhilāpo, tasmiṃ sinehavasena abhisajjanā vā jātā.
However, the intention here is this: the speech and conversation that arose from my association with this second young man, who was informing me of cold, heat, etc., in order to make me aware, or the attachment that arose due to affection for him.
Tuy nhiên, đây là chủ ý ở đây – lời nói của tôi khi nói chuyện với người đồng hành thứ hai này, tức là cậu bé, người đã thông báo về nóng lạnh, v.v., và do sự sống chung đó, sự dính mắc đã sanh khởi trong tôi vì lòng thương mến.
Sace ahaṃ imaṃ na pariccajāmi, tato āyatimpi tatheva hessati.
If I do not abandon him, then in the future it will be the same.
Nếu tôi không từ bỏ cậu bé này, thì trong tương lai cũng sẽ như vậy.
Yathā idāni, evaṃ dutīyena saha mamassa, vācābhilāpo abhisajjanā vā.
Just as now, so will there be speech and attachment for me with a second companion.
Giống như bây giờ, như vậy, với người thứ hai, tôi sẽ có lời nói và sự dính mắc.
Ubhayampi cetaṃ antarāyakaraṃ visesādhigamassāti etaṃ bhayaṃ āyatiṃ pekkhamāno taṃ chaḍḍetvā yoniso paṭipajjitvā paccekabodhiṃ adhigatomhīti (su. ni. aṭṭha. 1.49).
Both of these are obstacles to special attainment; thus, perceiving this danger in the future, I abandoned him, practiced correctly, and attained Paccekabodhi (Sn.A. 1.49).
Cả hai điều này đều là chướng ngại cho việc chứng đắc các pháp thù thắng, vì vậy, thấy được mối nguy này trong tương lai, tôi đã từ bỏ cậu bé, thực hành một cách như lý và chứng đắc tuệ giác của bậc Độc Giác Phật.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as stated.
Phần còn lại có phương pháp như đã nói.
136. Chaṭṭhe kāmāti dve kāmā vatthukāmā ca kilesakāmā ca.
136. In the sixth, kāmā refers to two kinds of desires: material desires (vatthukāmā) and defilement desires (kilesakāmā).
Trong kệ thứ sáu, kāmā là hai loại dục: vật dục và phiền não dục.
Tattha vatthukāmā manāpiyā rūpādayo dhammā, kilesakāmā chandādayo sabbepi rāgappabhedā.
Among these, material desires are pleasant forms etc., and defilement desires are all forms of craving, such as chanda (desire).
Trong đó, vật dục là các pháp khả ý như sắc, v.v.; phiền não dục là tất cả các loại tham ái, bắt đầu từ dục tham.
Idha pana vatthukāmā adhippetā.
Here, however, material desires are intended.
Tuy nhiên, ở đây, vật dục được đề cập đến.
Rūpādianekappakārena citrā.
They are varied (citrā) in many ways, such as forms.
Chúng đa dạng qua nhiều loại như sắc, v.v.
Lokassādavasena madhurā.
They are sweet (madhurā) due to worldly enjoyment.
Chúng ngọt ngào theo khía cạnh vị ngọt của thế gian.
Bālaputhujjanānaṃ manaṃ ramentīti manoramā.
They delight the minds of foolish ordinary people, hence charming (manoramā).
Chúng làm cho tâm của kẻ phàm phu ngu dốt vui thích, nên gọi là manoramā (làm vui lòng).
Virūparūpenāti virūpena rūpena, anekavidhena sabhāvenāti vuttaṃ hoti.
Virūparūpenā means by various forms, by diverse natures, it is said.
Virūparūpenā là bằng hình thức đa dạng; có nghĩa là bằng bản chất nhiều loại.
Te hi rūpādivasena citrā, rūpādīsupi nīlādivasena vividharūpā.
For these are varied in terms of forms etc., and even within forms etc., they are of diverse kinds in terms of blue etc.
Bởi vì chúng đa dạng về sắc, v.v., và ngay cả trong sắc, v.v., chúng cũng có nhiều hình thức khác nhau như xanh, v.v.
Evaṃ tena virūparūpena tathā tathā assādaṃ dassetvā mathenti cittaṃ, pabbajjāya abhiramituṃ na dentīti.
Thus, by those diverse forms, showing enjoyment in various ways, they agitate the mind, and do not allow one to delight in monastic life.
Như vậy, bằng hình thức đa dạng đó, chúng cho thấy vị ngọt theo cách này hay cách khác và khuấy động tâm, không cho phép tâm hoan hỷ trong đời sống xuất gia.
Sesamettha pākaṭameva.
The rest here is evident.
Phần còn lại ở đây đã rõ ràng.
Nigamanampi dvīhi tīhi vā padehi yojetvā purimagāthāsu vuttanayena veditabbaṃ (su. ni. aṭṭha. 1.50).
The conclusion should also be connected with two or three words and understood in the manner stated in the previous stanzas (Sn.A. 1.50).
Phần kết luận cũng nên được hiểu bằng cách kết hợp hai hoặc ba từ theo phương pháp đã nói trong các kệ trước.
Kāmaguṇāti kāmayitabbaṭṭhena kāmā.
Kāmaguṇā: kāma because they are to be desired.
Kāmaguṇā: là dục (kāmā) vì chúng đáng được ham muốn.
Bandhanaṭṭhena guṇā.
Guṇa because they bind.
Là những sợi dây (guṇā) vì chúng có tính chất trói buộc.
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ahatānaṃ vatthānaṃ diguṇaṃ saṅghāṭi’’nti (mahāva. 348) ettha paṭalaṭṭho guṇaṭṭho.
In "I allow, monks, a double outer robe of unsewn cloths" (Mv. 348), guṇa means a layer.
Trong câu “Này các Tỳ khưu, Ta cho phép y tăng-già-lê hai lớp bằng vải không bị cắt,” từ “guṇa” có nghĩa là lớp.
‘‘Accenti kālā tarayanti rattiyo, vayoguṇā anupubbaṃ jahantī’’ti (saṃ. ni. 1.4) ettha rāsaṭṭho guṇaṭṭho.
In "Days pass, nights cross over, the qualities of life abandon in succession" (S.I.4), guṇa means a heap.
Trong câu “Thời gian trôi qua, đêm ngày lần lượt, các giai đoạn của tuổi tác dần dần từ bỏ,” từ “guṇa” có nghĩa là nhóm hoặc giai đoạn.
‘‘Sataguṇā dakkhiṇā pāṭikaṅkhitabbā’’ti (ma. ni. 3.379) ettha ānisaṃsaṭṭho guṇaṭṭho.
In "A hundredfold fruit of the offering is to be expected" (M.III.379), guṇa means advantage.
Trong câu “nên mong đợi quả báo gấp trăm lần,” từ “guṇa” có nghĩa là quả báu.
‘‘Antaṃ antaguṇaṃ (dī. ni. 2.377; ma. ni. 1.110; khu. pā. 3.dvattiṃsākāra), kayirā mālāguṇe bahū’’ti ettha bandhanaṭṭho guṇaṭṭho.
In "Antaṃ antaguṇaṃ, kayirā mālāguṇe bahū," the term guṇa means "bond" or "string."
Trong câu “ruột, vòng ruột, người ta có thể làm nhiều vòng hoa,” từ “guṇa” có nghĩa là sự trói buộc.
Idhāpi eseva adhippeto, tena vuttaṃ – ‘‘bandhanaṭṭhena guṇā’’ti.
Here too, the same meaning is intended, hence it is said, "guṇā by way of bondage."
Ở đây cũng có ý nghĩa này, do đó đã nói – “là những sợi dây vì chúng có tính chất trói buộc.”
Cakkhuviññeyyāti cakkhuviññāṇena passitabbā.
Cakkhuviññeyyā means "to be perceived by eye-consciousness."
Cakkhuviññeyyā là có thể được thấy bởi nhãn thức.
Etenupāyena sotaviññeyyādīsupi attho veditabbo.
By this method, the meaning should be understood for sotaviññeyyā and similar terms.
Bằng phương pháp này, ý nghĩa của các từ như sotaviññeyyā, v.v., cũng nên được hiểu.
Iṭṭhāti pariyiṭṭhā vā hontu, mā vā, iṭṭhārammaṇabhūtāti attho.
Iṭṭhā means "whether they are sought or not, they are objects of desire."
Iṭṭhā là dù được tìm kiếm hay không, chúng vẫn là đối tượng khả ý.
Kantāti kāmanīyā.
Kantā means "desirable."
Kantā là đáng được khao khát.
Manāpāti manavaḍḍhanakā.
Manāpā means "pleasing to the mind."
Manāpā là làm cho tâm tăng trưởng.
Piyarūpāti piyajātikā.
Piyarūpā means "of a pleasing nature."
Piyarūpā là có bản chất đáng yêu.
Kāmūpasaṃhitāti ārammaṇaṃ katvā uppajjamānena kāmena upasaṃhitā.
Kāmūpasaṃhitā means "associated with sensual desire that arises by making them an object."
Kāmūpasaṃhitā là được liên kết với dục sanh khởi khi lấy chúng làm đối tượng.
Rajanīyāti rajjaniyā, rāguppattikāraṇabhūtāti attho.
Rajanīyā means "enticing," that is, "causes the arising of lust."
Rajanīyā là đáng để tham đắm; có nghĩa là là nguyên nhân sanh khởi tham ái.
Yadi muddāyātiādīsu muddāti aṅgulipabbesu saññaṃ ṭhapetvā hatthamuddā.
In "Yadi muddāyā" and so on, muddā is hand gestures made by placing marks on the finger joints.
Trong các câu như yadi muddāyā, muddā là dấu tay, bằng cách đặt dấu hiệu trên các đốt ngón tay.
Gaṇanāti acchiddagaṇanā.
Gaṇanā means "unbroken counting."
Gaṇanā là việc đếm không gián đoạn.
Saṅkhānanti piṇḍagaṇanā.
Saṅkhānaṃ means "total counting."
Saṅkhānanti là sự tính toán bằng cách ước lượng.
Yāya khettaṃ oloketvā ‘‘idha ettakā vīhī bhavissanti’’, rukkhaṃ oloketvā ‘‘idha ettakāni phalāni bhavissanti’’, ākāsaṃ oloketvā ‘‘ime ākāse sakuṇā ettakā nāma bhavissantī’’ti jānanti.
By which they look at a field and know, "There will be this many rice grains here"; they look at a tree and know, "There will be this many fruits here"; they look at the sky and know, "There will be this many birds in this sky."
Nhờ đó, người ta nhìn vào ruộng và biết rằng: “Ở đây sẽ có chừng này lúa,” nhìn vào cây và biết rằng: “Ở đây sẽ có chừng này quả,” nhìn lên hư không và biết rằng: “Những con chim trên hư không này sẽ có chừng này con.”
Kasīti kasikammaṃ.
Kasī means "agriculture."
Kasī là công việc cày cấy.
Vaṇijjāti jaṅghavaṇijjathalavaṇijjādivaṇippatho.
Vaṇijjā means "trade," such as itinerant trade or land trade.
Vaṇijjā là con đường buôn bán, như buôn bán đường bộ, buôn bán đường thủy.
Gorakkhanti attano vā paresaṃ vā gāvo rakkhitvā pañcagorasavikkayena jīvanakammaṃ.
Gorakkhaṃ means "the livelihood of protecting one's own or others' cows and selling the five cow-products."
Gorakkhanti là công việc sinh sống bằng cách chăn dắt bò của mình hoặc của người khác rồi bán năm loại sản phẩm từ bò.
Issattho vuccati āvudhaṃ gahetvā upaṭṭhānakammaṃ.
Issattho is said to be "the work of serving by holding a weapon."
Issattho được gọi là công việc phục vụ bằng cách cầm lấy vũ khí.
Rājaporisanti vinā āvudhena rājakammaṃ katvā rājupaṭṭhānaṃ.
Rājaporisaṃ means "serving the king by performing royal duties without a weapon."
Rājaporisanti là việc hầu hạ vua bằng cách làm công việc của hoàng gia mà không có vũ khí.
Sippaññataranti gahitāvasesahatthiassasippādi.
Sippaññataraṃ means "other crafts remaining after those mentioned, such as elephant and horse crafts."
Sippaññataranti là các nghề thủ công còn lại đã được đề cập, như nghề huấn luyện voi, ngựa.
Sītassa purakkhatoti lakkhaṃ viya sarassa sītassa purato ṭhito, sītena bādhiyamānoti attho.
Sītassa purakkhato means "standing in front of the cold like a target for an arrow," that is, "being afflicted by cold."
Sītassa purakkhatoti đứng trước cái lạnh như một mục tiêu của mũi tên, nghĩa là bị cái lạnh làm cho khổ não.
Uṇhepi eseva nayo.
The same method applies to heat.
Đối với cái nóng cũng theo cách tương tự.
Ḍaṃsādīsu ḍaṃsāti piṅgalamakkhikā.
Among ḍaṃsā and so on, ḍaṃsā means "gadflies."
Trong ḍaṃsādīsu (ruồi muỗi, v.v.), ḍaṃsā là ruồi trâu.
Makasāti sabbamakkhikā.
Makasā means "all kinds of flies."
Makasā là tất cả các loại muỗi.
Sarīsapāti ye keci saritvā gacchanti.
Sarīsapā means "any creatures that crawl."
Sarīsapā là bất cứ loài nào di chuyển bằng cách bò trườn.
Rissamānoti pīḷiyamāno ruppamāno ghaṭṭiyamāno.
Rissamāno means "being oppressed, being tormented, being afflicted."
Rissamānoti bị áp bức, bị tổn hại, bị cọ xát.
Mīyamānoti maramāno.
Mīyamāno means "dying."
Mīyamānoti đang chết.
Ayaṃ, bhikkhaveti bhikkhave, ayaṃ muddādīhi jīvikakappanaṃ āgamma sītādipaccayo ābādho.
Ayaṃ, bhikkhave means "Bhikkhus, this affliction of cold and so on arises due to livelihood dependent on such things as finger-counting."
Ayaṃ, bhikkhaveti này các Tỳ khưu, đây là bệnh hoạn do các duyên như lạnh v.v. phát sinh từ việc mưu sinh bằng các nghề như ấn tín.
Kāmānaṃ ādīnavoti kāmesu upaddavo, upasaggoti attho.
Kāmānaṃ ādīnavo means "danger or misfortune in sensual pleasures."
Kāmānaṃ ādīnavoti là sự tai hại, sự nguy hiểm trong các dục, nghĩa là vậy.
Sandiṭṭhikoti paccakkho sāmaṃ passitabbo.
Sandiṭṭhiko means "visible, to be seen for oneself."
Sandiṭṭhikoti là điều hiển nhiên, có thể tự mình thấy được.
Dukkhakkhandhoti dukkharāsi.
Dukkhakkhandho means "a mass of suffering."
Dukkhakkhandhoti là khối khổ.
Kāmahetūtiādīsu paccayaṭṭhena kāmā assa hetūti kāmahetu.
In Kāmahetū and so on, "sensual pleasures are its cause in the sense of condition" means kāmahetu.
Trong kāmahetūtiādi, vì các dục là nhân của nó theo nghĩa là duyên, nên gọi là kāmahetu.
Mūlaṭṭhena kāmā nidānamassāti kāmanidāno.
"Sensual pleasures are its origin in the sense of root" means kāmanidāno.
Vì các dục là nguồn gốc của nó theo nghĩa là căn nguyên, nên gọi là kāmanidāno.
Liṅgavipallāsena pana ‘‘kāmanidāna’’nti vutto.
However, due to a gender inversion, it is stated as "kāmanidānaṃ."
Tuy nhiên, do sự thay đổi về giới tính của từ, nó được nói là “kāmanidāna”.
Kāraṇaṭṭhena kāmā adhikaraṇaṃ assāti kāmādhikaraṇo.
"Sensual pleasures are its basis in the sense of reason" means kāmādhikaraṇo.
Vì các dục là nguyên nhân của nó theo nghĩa là lý do, nên gọi là kāmādhikaraṇo.
Liṅgavipallāseneva pana ‘‘kāmādhikaraṇa’’nti vutto.
However, due to a gender inversion, it is stated as "kāmādhikaraṇaṃ."
Tuy nhiên, cũng do sự thay đổi về giới tính của từ, nó được nói là “kāmādhikaraṇa”.
Kāmānameva hetūti idaṃ niyamavacanaṃ kāmapaccayā uppajjatiyevāti attho.
Kāmānameva hetū is a restrictive statement, meaning "it arises solely due to sensual pleasures as a condition."
Kāmānameva hetūti đây là lời khẳng định, có nghĩa là nó chỉ phát sinh do duyên từ các dục.
Uṭṭhahatoti ājīvasamuṭṭhāpakavīriyena uṭṭhahantassa.
Uṭṭhahato means "for one who strives with effort to establish a livelihood."
Uṭṭhahatoti của người nỗ lực với tinh tấn tạo ra sinh kế.
Ghaṭatoti taṃ vīriyaṃ pubbenāparaṃ ghaṭentassa.
Ghaṭato means "for one who continuously applies that effort."
Ghaṭatoti của người nỗ lực liên tục với tinh tấn ấy.
Vāyamatoti vāyāmaṃ parakkamaṃ payogaṃ karontassa.
Vāyamato means "for one who exerts effort, strives, and endeavors."
Vāyamatoti của người đang cố gắng, đang nỗ lực, đang gắng sức.
Nābhinipphajjantīti na nipphajjanti, hatthaṃ nābhiruhanti.
Nābhinipphajjantī means "they do not come to fruition, they do not come into one's hands."
Nābhinipphajjantīti không thành tựu, không đến tay.
Socatīti citte uppannabalavasokena socati.
Socatī means "grieves with strong sorrow arisen in the mind."
Socatīti sầu muộn với nỗi sầu mạnh mẽ phát sinh trong tâm.
Kilamatīti kāye uppannadukkhena kilamati.
Kilamatī means "becomes weary with pain arisen in the body."
Kilamatīti mệt mỏi với nỗi khổ phát sinh trên thân.
Paridevatīti vācāya paridevati.
Paridevatī means "laments with speech."
Paridevatīti than van bằng lời nói.
Urattāḷinti uraṃ tāḷetvā.
Urattāḷiṃ means "striking the chest."
Urattāḷinti đấm ngực.
Kandatīti rodati.
Kandatī means "weeps."
Kandatīti khóc lóc.
Sammohaṃ āpajjatīti visaññī viya sammūḷho hoti.
Sammohaṃ āpajjatī means "becomes bewildered as if unconscious."
Sammohaṃ āpajjatīti trở nên mê mờ như người mất trí.
Moghanti tucchaṃ.
Moghaṃ means "empty."
Moghanti là vô ích.
Aphaloti nipphalo.
Aphalo means "fruitless."
Aphaloti là không có kết quả.
Puna caparaṃ, bhikkhave, kāmahetūtiādināpi kāraṇaṃ dassetvāva ādīnavaṃ dīpeti.
Furthermore, Bhikkhus, by "kāmahetū" and so on, it shows the danger by illustrating the cause.
Puna caparaṃ, bhikkhave, kāmahetūtiādi, bằng câu này, Ngài cũng chỉ ra sự nguy hại sau khi đã trình bày nguyên nhân.
Tattha kāmahetūti kāmapaccayā rājānopi rājūhi vivadantīti attho.
There, kāmahetū means "due to sensual pleasures," that is, "even kings quarrel with kings."
Trong đó, kāmahetūti có nghĩa là rājānopi rājūhi vivadantīti (các vua cũng tranh chấp với các vua) do duyên từ các dục.
Kāmanidānanti bhāvanapuṃsakaṃ, kāme nidānaṃ katvā vivadantīti attho.
Kāmanidānaṃ is a neuter noun of state, meaning "they quarrel making sensual pleasures their origin."
Kāmanidānanti là danh từ trung tính, có nghĩa là họ tranh chấp do lấy các dục làm nguồn gốc.
Kāmādhikaraṇantipi bhāvanapuṃsakameva, kāme adhikaraṇaṃ katvā vivadantīti attho.
The term Kāmādhikaraṇa is also a neuter noun expressing a state, meaning they dispute making sensual pleasures the basis.
Kāmādhikaraṇantipi cũng là danh từ trung tính, có nghĩa là họ tranh chấp do lấy các dục làm nguyên nhân.
Kāmānameva hetūti gāmanigamasenāpatipurohitaṭṭhānantarādīnaṃ kāmānaṃyeva hetu vivadantīti attho.
Kāmānameva hetū means they dispute solely due to sensual pleasures, such as villages, towns, positions of generals, chief priests, and other such sensual pleasures.
Kāmānameva hetūti có nghĩa là họ tranh chấp chỉ vì các dục như làng mạc, thị trấn, chức tước tướng quân, chức tế lễ.
Upakkamantīti paharanti.
Upakkamantī means they strike.
Upakkamantīti tấn công.
Addāvalepanā upakāriyoti cettha manussā pākārapādaṃ assakhurasaṇṭhānena iṭṭhakāhi cinitvā upari sudhāya limpanti.
Here, Addāvalepanā upakāriyo refers to people building the base of a wall with bricks in the shape of a horse's hoof, and then plastering it with whitewash on top.
Addāvalepanā upakāriyoti, ở đây, người ta xây móng thành bằng gạch theo hình móng ngựa, rồi trát vôi vữa lên trên.
Evaṃ katapākārapādā ‘‘upakāriyo’’ti vuccanti.
Such wall bases, thus constructed, are called upakāriyo.
Những móng thành được làm như vậy được gọi là “upakāriyo”.
Tā tintena kalalena sittā addāvalepanā nāma honti.
When these are drenched with wet mud, they are called addāvalepanā.
Chúng được tưới bằng bùn ướt thì được gọi là addāvalepanā.
Pakkhandantīti tāsaṃ heṭṭhā tikhiṇaayasūlarukkhasūlādīhi vijjhiyamānā pākārassa picchillabhāvena ārohituṃ asakkontāpi upadhāvantiyeva.
Pakkhandantī means that even though they are being pierced from below by sharp iron stakes and wooden stakes, and are unable to climb due to the slipperiness of the wall, they still rush forward.
Pakkhandantīti bị đâm bởi các cọc sắt nhọn, cọc cây nhọn v.v. ở bên dưới chúng, dù không thể trèo lên do phần thành trơn trượt, họ vẫn cứ xông vào.
Chakaṇakāyāti kuthitagomayena.
Chakaṇakāyā means with putrid cow dung.
Chakaṇakāyāti bằng phân bò thối.
Abhivaggenāti satadantena.
Abhivaggenā means with a hundred-toothed battering ram.
Abhivaggenāti bằng cây phá thành có trăm răng.
Taṃ aṭṭhadantākārena katvā ‘‘nagaradvāraṃ bhinditvā pavisissāmā’’ti āgate uparidvāre ṭhitā tassa bandhanayottāni chinditvā tena abhivaggena omaddanti.
Having made it in the shape of an eight-toothed ram, those standing at the upper gate, when people come intending to break down the city gate and enter, cut its binding ropes and crush them with that battering ram.
Người ta làm nó theo hình tám răng, và khi kẻ địch đến với ý định “chúng ta sẽ phá cổng thành và xông vào”, những người đứng trên cổng thành sẽ cắt dây buộc của nó và đè bẹp họ bằng cây phá thành ấy.
Sandhimpi chindantīti gharasandhimpi.
Sandhimpi chindantī means they even break into houses.
Sandhimpi chindantīti cũng khoét vách nhà.
Nillopanti gāme paharitvā mahāvilopaṃ karonti.
Nillopa means they attack villages and commit extensive plunder.
Nillopanti tấn công làng mạc và thực hiện cuộc cướp bóc lớn.
Ekāgārikanti paṇṇāsamattāpi saṭṭhimattāpi parivāretvā jīvaggāhaṃ gahetvā dhanaṃ āharāpenti.
Ekāgārika means they surround fifty or sixty people, capture them alive, and force them to bring wealth.
Ekāgārikanti khoảng năm mươi hay sáu mươi người bao vây, bắt sống và ép giao nộp tài sản.
Paripanthepi tiṭṭhantīti panthadūhanakammaṃ karonti.
Paripanthepi tiṭṭhantī means they engage in highway robbery.
Paripanthepi tiṭṭhantīti làm công việc chặn đường cướp bóc.
Aḍḍhadaṇḍakehīti muggarehi (ma. ni. aṭṭha. 1.169).
Aḍḍhadaṇḍakehī means with clubs.
Aḍḍhadaṇḍakehīti bằng những cây gậy.
Sesaṃ vuttatthameva.
The rest has been explained.
Phần còn lại có ý nghĩa như đã nói.
137. Sattame etīti īti, āgantukānaṃ akusalabhāgiyānaṃ byasanahetūnaṃ etaṃ adhivacanaṃ.
In the seventh, eti means īti (calamity), which is a designation for incoming unwholesome factors and causes of misfortune.
137. Trong phần thứ bảy, cái đến được gọi là īti, đây là tên gọi của những nguyên nhân tai họa thuộc về phần bất thiện, đến từ bên ngoài.
Tasmā kāmaguṇāpi ete anekabyasanāvahaṭṭhena daḷhasannipātaṭṭhena ca īti.
Therefore, sensual pleasures are also īti because they bring many misfortunes and are a strong aggregation of suffering.
Do đó, các dục cũng là tai họa (īti) vì chúng mang lại nhiều tai ương và vì sự kết tụ chặt chẽ.
Gaṇḍopi asuciṃ paggharati, uddhumātaparipakkaparibhinno hoti.
A boil oozes impurity; it is swollen, ripe, and burst open.
Mụn nhọt cũng chảy ra thứ không trong sạch, nó sưng phồng, chín muồi và vỡ ra.
Tasmā ete kilesā asucipaggharaṇato uppādajarābhaṅgehi uddhumātaparipakkaparibhinnabhāvato ca gaṇḍo.
Therefore, these defilements are a gaṇḍo (boil) because they ooze impurity and are swollen, ripe, and burst open due to arising, aging, and breaking up.
Do đó, các phiền não này là mụn nhọt (gaṇḍo) vì chúng chảy ra thứ không trong sạch và vì trạng thái sưng phồng, chín muồi, vỡ ra do sự sinh, già, hoại diệt.
Upaddavatīti upaddavo, anatthaṃ janento abhibhavati ajjhottharatīti attho, rāgagaṇḍādīnametaṃ adhivacanaṃ.
Upaddavatī means upaddavo (danger), meaning it overwhelms and covers, producing harm; this is a designation for boils of lust and so on.
Cái gây tai hại được gọi là upaddavo, nghĩa là nó chế ngự, áp đảo bằng cách tạo ra điều bất hạnh; đây là tên gọi của các thứ như mụn nhọt tham ái.
Tasmā kāmaguṇāpete aviditanibbānatthāvahahetutāya sabbupaddavavatthutāya ca upaddavo.
Therefore, these sensual pleasures are upaddavo because they are causes that bring about unknown Nibbāna and are the basis of all dangers.
Do đó, các dục là tai hại (upaddavo) vì chúng là nguyên nhân mang lại điều không phải là Nibbāna chưa được biết đến, và vì chúng là nền tảng của mọi tai hại.
Yasmā panete kilesāturabhāvaṃ janentā sīlasaṅkhātamārogyaṃ loluppaṃ vā uppādentā pākatikameva ārogyaṃ vilumpanti, tasmā iminā ārogyavilumpanaṭṭhena rogo.
Since these defilements generate a state of affliction and, by producing greed, destroy the health that is morality, or natural health, therefore, by this meaning of destroying health, they are rogo (sickness).
Và bởi vì các phiền não này, khi tạo ra trạng thái bệnh tật, làm hủy hoại sức khỏe được gọi là giới, hoặc khi tạo ra sự tham lam, làm hủy hoại sức khỏe tự nhiên, do đó, với ý nghĩa hủy hoại sức khỏe này, chúng là bệnh (rogo).
Abbhantaramanupaviṭṭhaṭṭhena pana antotudanaṭṭhena dunnīharaṇīyaṭṭhena ca sallaṃ.
And by the meaning of having entered inside, by the meaning of piercing internally, and by the meaning of being difficult to extract, they are sallaṃ (a dart).
Còn với ý nghĩa đã đi vào bên trong, ý nghĩa đâm thọc từ bên trong và ý nghĩa khó nhổ ra, chúng là mũi tên (sallaṃ).
Diṭṭhadhammikasamparāyikabhayāvahanato bhayaṃ.
Because they bring fear in this very life and in the next, they are bhayaṃ (fear).
Vì mang lại sự sợ hãi trong hiện tại và tương lai, chúng là sự sợ hãi (bhayaṃ).
Metanti etaṃ sesamettha pākaṭameva.
Meta – the rest here is evident.
Metanti phần còn lại ở đây đã rõ ràng.
Nigamanampi vuttanayeneva veditabbaṃ (su. ni. aṭṭha. 1.51).
The conclusion should also be understood in the manner stated.
Phần kết luận cũng nên được hiểu theo cách đã nói.
Kāmarāgarattāyanti kāmarāgena ratto ayaṃ.
Kāmarāgarattāya means this one is stained by sensual lust.
Kāmarāgarattāyanti người này say đắm bởi tham ái đối với dục.
Chandarāgavinibaddhoti chandarāgena snehena baddho.
Chandarāgavinibaddho means bound by sensual passion and attachment.
Chandarāgavinibaddhoti bị trói buộc bởi dục ái, bởi sự luyến ái.
Diṭṭhadhammikāpi gabbhāti imasmiṃ attabhāve vattamānasaḷāyatanagabbhā.
Diṭṭhadhammikāpi gabbhā means the wombs of the six sense bases existing in this present existence.
Diṭṭhadhammikāpi gabbhāti các bào thai sáu xứ hiện hữu trong đời này.
Samparāyikāpi gabbhāti paralokepi saḷāyatanagabbhā.
Samparāyikāpi gabbhā means the wombs of the six sense bases in the next world as well.
Samparāyikāpi gabbhāti các bào thai sáu xứ cả ở đời sau.
Na parimuccatīti parimuccituṃ na sakkoti.
Na parimuccatī means is unable to be freed.
Na parimuccatīti không thể giải thoát được.
Otiṇṇo sātarūpenāti madhurasabhāvena rāgena otiṇṇo ogāhito.
Otiṇṇo sātarūpenā means immersed, engulfed by lust in the form of sweetness.
Otiṇṇo sātarūpenāti bị chìm đắm, bị nhấn chìm bởi tham ái có bản chất ngọt ngào.
Palipathanti kāmakalalamaggaṃ.
Palipatha means the muddy path of sensual pleasures.
Palipathanti con đường lầy lội của dục.
Dugganti duggamaṃ.
Dugga means difficult to traverse.
Dugganti nơi khó đi.
139. Navamagāthā padatthato pākaṭā eva.
139. The ninth verse is clear in its literal meaning.
Bài kệ thứ chín, về nghĩa của từ, là rõ ràng.
Ayaṃ panettha adhippāyayojanā – sā ca kho yuttivasena, na anussavavasena.
Here, this is the explanation of its meaning – and it is based on suitability, not on hearsay.
Đây là cách áp dụng ý nghĩa ở đây – điều đó là theo cách hợp lý, không phải theo truyền thuyết.
Yathā ayaṃ hatthī manussakantesu sīlesu dantattā adantabhūmiṃ nāgacchatīti vā, sarīramahantatāya vā nāgo.
Just as this elephant, being tamed in virtues pleasing to humans, does not go to the untamed realm, or is a nāga due to its great body.
Giống như con voi này, vì được thuần hóa trong các giới hạnh mà con người yêu thích, nên không rơi vào trạng thái chưa được thuần hóa, hoặc vì thân hình to lớn mà được gọi là nāga (voi).
Evaṃ kudāssu nāmāhampi ariyakantesu sīlesu dantattā adantabhūmiṃ nāgamanena, āguṃ akaraṇena, puna itthattaṃ anāgamanena ca guṇasarīramahantatāya vā nāgo bhaveyyaṃ.
In the same way, when might I too become a nāga, being tamed in virtues pleasing to the Noble Ones, by not going to the untamed realm, by not committing offenses, by not returning to this state of existence again, or by the greatness of the body of virtues?
Cũng vậy, bao giờ thì tôi cũng sẽ trở thành một nāga nhờ được thuần hóa trong các giới hạnh mà bậc Thánh yêu thích, không rơi vào trạng thái chưa được thuần hóa, không gây lỗi lầm, không tái sinh vào cõi này nữa, và nhờ sự vĩ đại của thân giới hạnh.
Yathā cesa yūthāni vivajjayitvā ekacariyasukhena yathābhirantaṃ vihare araññe, eko care khaggavisāṇakappo, kudāssu nāmāhampi evaṃ gaṇaṃ vivajjayitvā ekattābhiratisukhena jhānasukhena yathābhirantaṃ araññe attano yathā yathā sukhaṃ, tathā tathā yattakaṃ vā icchāmi, tattakaṃ araññe nivāsaṃ eko care khaggavisāṇakappo eko careyyanti attho.
And just as he, having abandoned herds, delights in solitude and dwells in the forest as he pleases, wanders alone like a rhinoceros horn, when might I too, having abandoned groups, delight in solitude and the bliss of jhāna, dwelling in the forest as I please, as much as I wish, wandering alone like a rhinoceros horn? This is the meaning.
Và giống như con voi này từ bỏ bầy đàn, sống một mình trong rừng với niềm vui độc cư, độc hành như sừng tê giác, bao giờ thì tôi cũng sẽ từ bỏ bầy đàn như vậy, sống một mình trong rừng với niềm vui độc cư, niềm vui thiền định, tùy thích, tùy ý muốn, độc hành như sừng tê giác, nghĩa là độc hành.
Yathā cesa susaṇṭhitakkhandhamahantatāya sañjātakkhandho, kudāssu nāmāhampi evaṃ asekkhasīlakkhandhamahantatāya sañjātakkhandho bhaveyyaṃ.
And just as he is possessed of a developed body due to the greatness of his well-formed trunk, when might I too become possessed of a developed body due to the greatness of the body of unconditioned virtue?
Và giống như con voi này có thân hình vững chãi và to lớn, sañjātakkhandho (thân hình đã phát triển), bao giờ thì tôi cũng sẽ có thân hình đã phát triển như vậy nhờ sự vĩ đại của thân giới hạnh vô học.
Yathā cesa padumasadisagattatāya vā, padumakule uppannatāya vā padumī, kudāssu nāmāhampi evaṃ padumasadisabojjhaṅgamahantatāya vā, ariyajātipadume uppannatāya vā padumī bhaveyyaṃ.
And just as he is a lotus-bearer due to having a body like a lotus, or being born in a lotus family, when might I too become a lotus-bearer due to the greatness of the bojjhaṅgas resembling a lotus, or being born in the noble lotus family?
Và giống như con voi này vì thân hình giống hoa sen, hoặc vì sinh ra trong dòng dõi hoa sen mà là padumī (có hoa sen, thuộc về hoa sen), bao giờ thì tôi cũng sẽ là padumī như vậy nhờ sự vĩ đại của các chi phần giác ngộ giống hoa sen, hoặc vì sinh ra trong hoa sen của dòng dõi Thánh.
Yathā cesa thāmabalajavādīhi uḷāro, kudāssu nāmāhampi evaṃ parisuddhakāyasamācāratādīhi sīlasamādhinibbedhikapaññādīhi vā uḷāro bhaveyyanti evaṃ cintento vipassanaṃ ārabhitvā paccekabodhiṃ adhigatomhīti.
And just as he is exalted due to strength, power, swiftness, etc., when might I too become exalted due to pure bodily conduct, etc., or due to sīla, samādhi, and penetrative wisdom, etc.? Thinking thus, I undertook vipassanā and attained paccekabodhi.
Và giống như con voi này là uḷāro (cao quý) nhờ sức mạnh, nghị lực, tốc độ, v.v., bao giờ thì tôi cũng sẽ là uḷāro như vậy nhờ sự thanh tịnh của thân hành, v.v., hoặc nhờ giới, định, tuệ thấu triệt, v.v. Khi suy nghĩ như vậy, vị ấy đã bắt đầu thiền quán và đạt được quả vị Phật Độc Giác.
140. Dasame aṭṭhānatanti aṭṭhānaṃ taṃ, akāraṇaṃ tanti vuttaṃ hoti.
140. In the tenth, aṭṭhānataṃ means 'that is impossible', 'that is not a reason', it is said.
Trong bài thứ mười, aṭṭhānataṃ có nghĩa là "điều đó là không thể, điều đó không phải là nguyên nhân".
Anunāsikassa lopo kato ‘‘ariyasaccāna dassana’’ntiādīsu (khu. pā. 5.11; su. ni. 270) viya.
The elision of the nasal consonant is made, as in "ariyasaccāna dassana" and so on.
Sự lược bỏ âm mũi đã được thực hiện, giống như trong các trường hợp như "dassana của các chân lý cao quý" (ariyasaccāna dassana).
Saṅgaṇikāratassāti gaṇābhiratassa.
Saṅgaṇikāratassā means 'for one who delights in company'.
Saṅgaṇikāratassā nghĩa là người ưa thích hội chúng.
Yanti kāraṇavacanametaṃ ‘‘yaṃ hirīyati hirīyitabbenā’’tiādīsu (dha. sa. 30) viya.
Yaṃ is a causal word, as in "yaṃ hirīyati hirīyitabbenā" and so on.
Yaṃ là từ chỉ nguyên nhân, giống như trong các trường hợp như "điều mà người ta hổ thẹn, đáng hổ thẹn".
Phassayeti adhigacche.
Phassaye means 'may attain'.
Phassaye nghĩa là đạt được.
Sāmayikaṃ vimuttinti lokiyasamāpattiṃ.
Sāmayikaṃ vimuttiṃ means 'mundane attainment'.
Sāmayikaṃ vimutti nghĩa là các định thế gian.
Sā hi appitappitasamaye eva paccanīkehi vimuccanato ‘‘sāmayikā vimuttī’’ti vuccati.
For it is called "sāmayikā vimutti" because it is freed from adversaries at the time of each application.
Vì nó được giải thoát khỏi các chướng ngại vào đúng thời điểm được áp dụng, nên nó được gọi là "giải thoát tạm thời" (sāmayikā vimutti).
Taṃ sāmayikaṃ vimuttiṃ.
That sāmayika vimutti.
Giải thoát tạm thời đó.
‘‘Aṭṭhānaṃ taṃ, na taṃ kāraṇaṃ vijjati saṅgaṇikāratassa, yena kāraṇena phassaye iti etaṃ ādiccabandhussa paccekabuddhassa vaco nisamma saṅgaṇikāratiṃ pahāya yoniso paṭipajjanto adhigatomhī’’ti āha.
He says: "It is impossible, there is no such reason for one who delights in company, by which reason one might attain it." Having heard this saying of the Paccekabuddha, the Kinsman of the Sun, I abandoned delight in company, practiced wisely, and attained it.
Vị ấy nói: "Điều đó là không thể, không có nguyên nhân nào để một người ưa thích hội chúng có thể đạt được điều đó. Khi nghe lời này của Đức Phật Độc Giác, vị ấy đã từ bỏ sự ưa thích hội chúng và thực hành một cách đúng đắn, rồi đạt được quả vị."
Sesaṃ vuttanayameva (su. ni. aṭṭha. 1.54; apa. aṭṭha. 1.1.110).
The rest is as explained (in the Sutta Nipāta Aṭṭhakathā 1.54; Apadāna Aṭṭhakathā 1.1.110).
Phần còn lại nên được hiểu theo cách đã nói.
Niddese nekkhammasukhanti pabbajjāsukhaṃ.
In the Niddesa, nekkhammasukhaṃ means 'the bliss of renunciation'.
Trong phần giải thích, nekkhammasukha nghĩa là niềm vui xuất gia.
Pavivekasukhanti kāyacittaupadhiviveke sukhaṃ.
Pavivekasukhaṃ means 'the bliss of seclusion of body, mind, and defilements'.
Pavivekasukha nghĩa là niềm vui của sự độc cư thân, tâm và các phiền não.
Upasamasukhanti kilesupasamaṃ phalasamāpattisukhaṃ.
Upasamasukhaṃ means 'the bliss of the appeasement of defilements, the bliss of fruition attainment'.
Upasamasukha nghĩa là niềm vui của sự an tịnh phiền não, niềm vui của quả định.
Sambodhisukhanti maggasukhaṃ.
Sambodhisukhaṃ means 'the bliss of the path'.
Sambodhisukha nghĩa là niềm vui của đạo.
Nikāmalābhīti attano rucivasena yathākāmalābhī.
Nikāmalābhī means 'one who obtains as one wishes, according to one's desire'.
Nikāmalābhī nghĩa là người đạt được tùy theo ý muốn của mình.
Akicchalābhīti adukkhalābhī.
Akicchalābhī means 'one who obtains without difficulty'.
Akicchalābhī nghĩa là người đạt được không khó khăn.
Akasiralābhīti vipulalābhī.
Akasiralābhī means 'one who obtains abundantly'.
Akasiralābhī nghĩa là người đạt được dồi dào.
Asāmayikanti lokuttaraṃ.
Asāmayikaṃ means 'supramundane'.
Asāmayika nghĩa là siêu thế.
Akuppanti kuppavirahitaṃ acalitaṃ lokuttaramaggaṃ.
Akuppaṃ means 'unshakable', 'unwavering', the supramundane path free from agitation.
Akuppa nghĩa là đạo siêu thế không bị lay chuyển, không có sự lay chuyển.
141. Tatiyavaggassa paṭhame diṭṭhīvisūkānīti dvāsaṭṭhidiṭṭhigatāni.
141. In the first verse of the third chapter, diṭṭhīvisūkāni refers to the sixty-two wrong views.
Trong bài đầu tiên của chương thứ ba, diṭṭhīvisūkāni là sáu mươi hai tà kiến.
Tāni hi maggasammādiṭṭhiyā visūkaṭṭhena vijjhanaṭṭhena vilomaṭṭhena ca visūkāni.
For these are "visūkāni" (distortions/thorns/contraries) to the right view of the path due to their piercing, obstructing, and opposing nature.
Chúng là những tà kiến vì chúng đối nghịch, xuyên tạc và trái ngược với chánh kiến của đạo.
Evaṃ diṭṭhiyā visūkānīti diṭṭhivisūkāni, diṭṭhiyo eva vā visūkāni diṭṭhivisūkāni.
Thus, "diṭṭhivisūkāni" means distortions of view, or views themselves are distortions.
Như vậy, những điều đối nghịch với tà kiến là diṭṭhivisūkāni, hoặc chính tà kiến là những điều đối nghịch (diṭṭhivisūkāni).
Upātivattoti dassanamaggena atikkanto.
Upātivatto means 'one who has overcome by the path of insight'.
Upātivatto nghĩa là đã vượt qua bằng đạo Kiến.
Patto niyāmanti avinipātadhammatāya sambodhiparāyanatāya ca niyatabhāvaṃ adhigato, sammattaniyāmasaṅkhātaṃ vā paṭhamamagganti.
Patto niyāmaṃ means 'one who has attained certainty due to the nature of not falling into lower states and having enlightenment as the ultimate goal', or 'the first path, which is called right certainty'.
Patto niyāmaṃ nghĩa là đã đạt được trạng thái chắc chắn vì không rơi vào ác đạo và có mục tiêu là giác ngộ, hoặc đã đạt được đạo đầu tiên được gọi là chánh định.
Ettāvatā paṭhamamaggakiccanipphatti ca tassa paṭilābho ca vutto.
By this much, the accomplishment of the task of the first path and its attainment are stated.
Đến đây, việc hoàn thành nhiệm vụ của đạo đầu tiên và sự đạt được đạo đó đã được nói đến.
Idāni paṭiladdhamaggoti iminā sesamaggapaṭilābhaṃ dasseti.
Now, by paṭiladdhamaggo, he shows the attainment of the remaining paths.
Bây giờ, bằng câu paṭiladdhamaggo (đã đạt được đạo), vị ấy chỉ ra sự đạt được các đạo còn lại.
Uppannañāṇomhīti uppannapaccekabodhiñāṇo amhi.
"I am one in whom knowledge has arisen" means "I am one in whom the knowledge of a Paccekabuddha has arisen."
Uppannañāṇomhī nghĩa là "tôi đã có trí tuệ giác ngộ Độc Giác".
Etena phalaṃ dasseti.
By this, he shows the fruit (of his attainment).
Điều này chỉ ra quả vị.
Anaññaneyyoti aññehi ‘‘idaṃ saccaṃ idaṃ sacca’’nti nanetabbo.
"Not to be led by others" means not to be led by others, saying, "This is the truth, this is the truth."
Anaññaneyyo nghĩa là không cần người khác dẫn dắt rằng "điều này là thật, điều này là thật".
Etena sayambhutaṃ dīpeti.
By this, he illuminates his self-enlightenment.
Điều này làm sáng tỏ sự tự giác ngộ.
Patte vā paccekabodhiñāṇe aññaneyyatāya abhāvā sayaṃvasitaṃ.
Or, in the Paccekabodhi-knowledge attained, due to the absence of being led by others, it is self-mastery.
Hoặc, khi trí tuệ Độc Giác đã đạt được, không có sự dẫn dắt của người khác, đó là sự tự chủ.
Samathavipassanāya vā diṭṭhivisūkāni upātivatto, ādimaggena patto niyāmaṃ, sesehi paṭiladdhamaggo, phalañāṇena uppannañāṇo, taṃ sabbaṃ attanāva adhigatoti anaññaneyyo.
Or, having overcome the distortions of views through samatha and vipassanā, having attained certainty by the initial path, having gained the path through the remaining (paths), having arisen in knowledge through fruit-knowledge, he is "not to be led by others" because he has attained all that by himself.
Hoặc, đã vượt qua các tà kiến bằng thiền định và thiền quán, đã đạt được sự chắc chắn bằng đạo đầu tiên, đã đạt được các đạo còn lại, đã có trí tuệ bằng trí tuệ quả vị, và tất cả những điều đó tự mình đạt được, nên gọi là anaññaneyyo.
Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ (su. ni. aṭṭha. 1.54; apa. aṭṭha. 1.1.111).
The rest should be understood in the same way as stated.
Phần còn lại nên được hiểu theo cách đã nói.
Na paraneyyoti na aññehi netabbo.
"Not to be led by others" means not to be led by others.
Na paraneyyo nghĩa là không cần người khác dẫn dắt.
Na parappattiyoti paccakkhadhammattā na aññehi saddahāpetabbo.
"Not to be convinced by others" means, due to the direct experience of Dhamma, not to be made to believe by others.
Na parappattiyo nghĩa là không cần người khác thuyết phục vì đó là pháp được chứng nghiệm trực tiếp.
Na parappaccayoti na assa paro paccayo, na parassa saddhāya vattatīti na parappaccayo.
"Not dependent on others" means others are not a condition for him; he does not act based on the faith of others, thus "not dependent on others."
Na parappaccayo nghĩa là không có người khác là nhân duyên cho vị ấy, không hành động dựa trên niềm tin của người khác, nên gọi là na parappaccayo.
Na parapaṭibaddhagūti na aññesaṃ paṭibaddhañāṇagamano.
"One whose knowledge-journey is not bound to others" means one whose knowledge-journey is not bound to others.
Na parapaṭibaddhagū nghĩa là không phải là người có trí tuệ phụ thuộc vào người khác.
142. Dutiye nillolupoti alolupo.
142. In the second, "not greedy" means not avaricious.
Trong bài thứ hai, nillolupo nghĩa là không tham lam.
Yo hi rasataṇhābhibhūto hoti, so bhusaṃ luppati punappunañca luppati, tena ‘‘lolupo’’ti vuccati.
Indeed, one who is overcome by craving for tastes is greatly attached and repeatedly attached; therefore, he is called "greedy."
Người bị tham ái vị giác chi phối sẽ rất tham lam, và tham lam hết lần này đến lần khác, nên được gọi là lolupo.
Tasmā esa taṃ paṭikkhipanto āha ‘‘nillolupo’’ti.
Therefore, refuting that, he says "not greedy."
Do đó, vị ấy bác bỏ điều đó và nói "không tham lam" (nillolupo).
Nikkuhoti ettha kiñcāpi yassa tividhakuhanavatthu natthi, so ‘‘nikkuho’’ti vuccati, imissā pana gāthāya manuññabhojanādīsu vimhayamanāpajjanato nikkuhoti ayamadhippāyo.
Here, "not deceitful" means, although one who has no basis for the three kinds of deceit is called "not deceitful," in this verse, the meaning is "not deceitful" due to not causing astonishment in delicious food and so on.
Nikkuho (không gian dối): Ở đây, mặc dù người không có ba loại sự vật gian dối được gọi là "không gian dối", nhưng trong bài kệ này, ý nghĩa của "không gian dối" là không bị kinh ngạc trước những món ăn ngon và những thứ tương tự.
Nippipāsoti ettha pātumicchā pipāsā, tassā abhāvena nippipāso, sādurasalobhena bhottukamyatāvirahitoti attho.
Here, "not thirsty" means pipāsā is the desire to drink; due to the absence of that, he is "not thirsty," meaning he is devoid of the desire to eat out of craving for delicious tastes.
Nippipāso (không khát khao): Ở đây, "pipāsā" là sự khao khát muốn uống, do không có sự khao khát đó nên gọi là "nippipāso". Ý nghĩa là không có sự ham muốn ăn uống do lòng tham vị ngon.
Nimmakkhoti ettha paraguṇavināsanalakkhaṇo makkho, tassa abhāvena nimmakkho.
Here, "not disparaging" means makkha is the characteristic of destroying others' good qualities; due to the absence of that, he is "not disparaging."
Nimmakkho (không che giấu lỗi lầm): Ở đây, "makkho" là sự che giấu lỗi lầm, có đặc tính hủy hoại phẩm chất của người khác. Do không có sự che giấu đó nên gọi là "nimmakkho".
Attano gahaṭṭhakāle sūdassa guṇamakkhanābhāvaṃ sandhāya āha.
He speaks with reference to the absence of disparaging the qualities of the cook during his householder's time.
Lời này được nói đến khi đề cập đến việc không che giấu phẩm chất của người đầu bếp trong thời gian ông còn là gia chủ.
Niddhantakasāvamohoti ettha rāgādayo tayo kāyaduccaritādīni ca tīṇīti cha dhammā yathāsambhavaṃ appasannaṭṭhena sakabhāvaṃ vijahāpetvā parabhāvaṃ gaṇhāpanaṭṭhena kasaṭaṭṭhena ca ‘‘kasāvā’’ti veditabbā.
Here, "one who has expelled the defilement of delusion" means the six qualities—the three defilements of lust and so on, and the three of misconduct of body and so on—should be understood as "defilements" (kasāvā) because they, as appropriate, make one abandon one's own nature and assume another's nature due to their unpleasantness, and because of their impurity.
Niddhantakasāvamoho (đã gột sạch phiền não si mê): Ở đây, sáu pháp, đó là ba pháp như tham (rāga) v.v. và ba pháp như ác hạnh thân (kāyaduccarita) v.v., tùy theo khả năng, được gọi là "kasāva" (phiền não) vì chúng làm mất đi bản chất của mình do không trong sạch và làm cho người ta chấp thủ bản chất khác, cũng như vì chúng là những thứ dơ bẩn.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
‘‘Tattha katame tayo kasāvā?
"Herein, what are the three defilements?
"Ở đó, ba loại phiền não là gì?
Rāgakasāvo dosakasāvo mohakasāvo, ime tayo kasāvā.
The defilement of lust, the defilement of hatred, the defilement of delusion—these are the three defilements.
Phiền não tham (rāgakasāva), phiền não sân (dosakasāva), phiền não si (mohakasāva), đây là ba loại phiền não.
Tattha katame aparepi tayo kasāvā?
Herein, what are the other three defilements?
Ở đó, ba loại phiền não khác là gì?
Kāyakasāvo vacīkasāvo manokasāvo’’ti (vibha. 924).
The defilement of body, the defilement of speech, the defilement of mind" (Vibh. 924).
Phiền não thân (kāyakasāva), phiền não khẩu (vacīkasāva), phiền não ý (manokasāva)" (Vibhāṅga 924).
Tesu mohaṃ ṭhapetvā pañcannaṃ kasāvānaṃ tesañca sabbesaṃ mūlabhūtassa mohassa niddhantattā niddhantakasāvamoho, tiṇṇaṃ eva vā kāyavacīmanokasāvānaṃ mohassa ca niddhantattā niddhantakasāvamoho.
Among these, he is "one who has expelled the defilement of delusion" because the five defilements, excluding delusion, and delusion, which is the root of all of them, have been expelled; or, he is "one who has expelled the defilement of delusion" because the defilements of body, speech, and mind, and delusion, have been expelled.
Trong số đó, do đã gột sạch năm loại phiền não (trừ si) và si mê là gốc rễ của tất cả chúng, nên gọi là "niddhantakasāvamoho", hoặc do đã gột sạch ba loại phiền não thân, khẩu, ý và si mê, nên gọi là "niddhantakasāvamoho".
Itaresu nillolupatādīhi rāgakasāvassa, nimmakkhatāya dosakasāvassa niddhantabhāvo siddho eva.
In the other (terms), the expulsion of the defilement of lust is already established by "not greedy" and so on, and the expulsion of the defilement of hatred by "not disparaging."
Trong những điều khác, sự gột sạch phiền não tham đã được chứng minh qua sự không tham lam v.v., và phiền não sân qua sự không che giấu lỗi lầm.
Nirāsasoti nittaṇho.
"Without longing" means without craving.
Nirāsaso (không khao khát): là không có ái.
Sabbaloketi sakalaloke, tīsu bhavesu dvādasasu vā āyatanesu bhavavibhavataṇhāvirahito hutvāti attho.
"In all the world" means in the entire world, in the three existences or the twelve sense bases, having become devoid of craving for existence and non-existence—that is the meaning.
Sabbaloke (trong tất cả thế gian): là trong toàn bộ thế gian, ý nghĩa là không có ái hữu và ái phi hữu trong ba cõi hoặc mười hai xứ.
Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood in the same way as stated.
Phần còn lại nên được hiểu theo cách đã nói.
Atha vā tayopi pāde vatvā eko careti eko carituṃ sakkuṇeyyāti evampi ettha sambandho kātabbo (su. ni. aṭṭha. 1.96).
Alternatively, having stated all three lines, the connection here should be made as "one should wander alone" means one is able to wander alone.
Hoặc, sau khi nói cả ba câu, thì "eko care" (một mình du hành) có thể được liên kết ở đây theo cách "có thể du hành một mình" (Sutta Nipāta Aṭṭhakathā 1.96).
143. Tatiye ayaṃ saṅkhepattho – yvāyaṃ dasavatthukāya pāpadiṭṭhiyā samannāgatattā pāpo.
143. In the third, this is the concise meaning: one who is "evil" because he is endowed with the ten-fold wrong view.
143. Trong câu thứ ba, ý nghĩa tóm tắt là: Người nào bị vây bọc bởi tà kiến mười điều ác, người đó là pāpo (kẻ ác).
Paresampi anatthaṃ dassetīti anatthadassī.
He who shows harm to others is "one who sees harm."
Người nào chỉ cho người khác những điều bất lợi, người đó là anatthadassī (kẻ chỉ điều bất lợi).
Kāyaduccaritādimhi ca visame niviṭṭho.
And he is "established in what is unrighteous," such as misconduct of body.
Và người nào visame niviṭṭho (chìm đắm trong điều bất chính) như ác hạnh thân v.v.
Taṃ atthakāmo kulaputto pāpaṃ sahāyaṃ parivajjayetha, anatthadassiṃ visame niviṭṭhaṃ.
That son of good family, desiring his own welfare, "should avoid an evil companion, one who sees harm, established in what is unrighteous.
Người con trai của gia đình muốn lợi ích nên pāpaṃ sahāyaṃ parivajjayetha, anatthadassiṃ visame niviṭṭhaṃ. (tránh xa bạn ác, kẻ chỉ điều bất lợi, chìm đắm trong điều bất chính).
Sayaṃ na seveti attano vasena taṃ na seveyya.
He should not associate with him himself" means he should not associate with him on his own accord.
Sayaṃ na seve (tự mình không gần gũi): tức là tự mình không gần gũi người đó.
Yadi pana paravaso hoti, kiṃ sakkā kātunti vuttaṃ hoti.
But if one is under the power of others, what can be done? This is what is said.
Nếu bị người khác chi phối, thì có thể làm gì? Ý nghĩa là vậy.
Pasutanti pasaṭaṃ, diṭṭhivasena tattha tattha lagganti attho.
"Attached" means spread out, meaning clinging here and there by way of views.
Pasutaṃ (quấn quýt): là lan rộng, ý nghĩa là bám víu vào đó đây theo tà kiến.
Pamattanti kāmaguṇesu vossaṭṭhacittaṃ, kusalabhāvanārahitaṃ vā.
"Negligent" means a mind given over to sensual pleasures, or one devoid of cultivating wholesome states.
Pamattaṃ (buông lung): là tâm đã buông thả trong các dục, hoặc không có sự tu tập thiện pháp.
Taṃ evarūpaṃ na seve na bhaje na payirupāse, aññadatthu eko care khaggavisāṇakappoti.
Such a person should not be associated with, not cultivated, not served; rather, one should wander alone like a rhinoceros horn.
Người như vậy không nên gần gũi, không nên kết bạn, không nên phục vụ, mà chỉ nên du hành một mình như sừng tê giác.
Niddese sayaṃ na seveyyāti sāmaṃ na upasaṅkameyya.
In the exegesis, "should not associate with him himself" means should not approach him physically.
Trong phần giải thích, sayaṃ na seveyyā (tự mình không gần gũi) có nghĩa là tự mình không đến gần.
Sāmaṃ na seveyyāti cittenapi na upasaṅkameyya.
"Should not associate with him himself" means should not approach him even mentally.
Sāmaṃ na seveyyā (tự mình không gần gũi) có nghĩa là ngay cả bằng tâm cũng không đến gần.
Na seveyyāti na bhajeyya.
Na seveyyā means should not associate.
Na seveyyā (không gần gũi) có nghĩa là không kết bạn.
Na niseveyyāti samīpampi na gaccheyya.
Na niseveyyā means should not even go near.
Na niseveyyā (không gần gũi) có nghĩa là không đến gần.
Na saṃseveyyāti dūre bhaveyya.
Na saṃseveyyā means should be far away.
Na saṃseveyyā (không gần gũi) có nghĩa là nên ở xa.
Na parisaṃseveyyāti paṭikkameyya.
Na parisaṃseveyyā means should turn away.
Na parisaṃseveyyā (không gần gũi) có nghĩa là nên tránh xa.
144. Catutthe ayaṃ saṅkhepattho – bahussutanti duvidho bahussuto tīsu piṭakesu atthato nikhilo pariyattibahussuto ca maggaphalavijjābhiññānaṃ paṭividdhattā paṭivedhabahussuto ca.
144. In the fourth, this is the brief meaning: bahussutaṃ (one who is learned) is twofold: one who is learned in the Dhamma (pariyattibahussuta) due to thorough understanding of the meaning in the three Piṭakas, and one who is learned in realization (paṭivedhabahussuta) due to having penetrated the paths, fruits, knowledges, and supernormal powers.
144. Trong câu thứ tư, ý nghĩa tóm tắt là: Bahussutaṃ (người đa văn) có hai loại: người đa văn về học vấn (pariyattibahussuta) là người thông suốt về ý nghĩa của ba Tạng, và người đa văn về chứng ngộ (paṭivedhabahussuta) là người đã thâm nhập các đạo, quả, minh và thần thông.
Āgatāgamo dhammadharo.
One who has mastered the scriptures is dhammadharo (a Dhamma-holder).
Người đã học thuộc kinh điển là dhammadharo (người giữ gìn Pháp).
Uḷārehi pana kāyavacīmanokammehi samannāgato uḷāro.
One endowed with noble bodily, verbal, and mental actions is uḷāro (noble).
Người có những hành động thân, khẩu, ý cao thượng là uḷāro (người cao thượng).
Yuttapaṭibhāno ca muttapaṭibhāno ca yuttamuttapaṭibhāno ca paṭibhānavā.
One who has appropriate presence of mind, free presence of mind, and appropriate and free presence of mind is paṭibhānavā (resourceful).
Người có trí tuệ ứng đáp phù hợp (yuttapaṭibhāna), trí tuệ ứng đáp giải thoát (muttapaṭibhāna), và trí tuệ ứng đáp phù hợp và giải thoát (yuttamuttapaṭibhāna) là paṭibhānavā (người có trí tuệ ứng đáp).
Pariyattiparipucchādhigamavasena vā tidhā paṭibhānavā veditabbo.
Alternatively, one should understand resourcefulness as threefold: through learning, through questioning, and through realization.
Hoặc người có trí tuệ ứng đáp nên được hiểu là có ba loại theo cách học hỏi (pariyatti), chất vấn (paripucchā) và chứng đắc (adhigama).
Yassa hi pariyatti paṭibhāti, so pariyattipaṭibhānavā.
Indeed, one for whom learning is clear is resourceful in learning.
Thật vậy, người nào học hỏi mà có trí tuệ ứng đáp, người đó là người có trí tuệ ứng đáp về học hỏi.
Yassa atthañca ñāyañca lakkhaṇañca ṭhānāṭṭhānañca paripucchantassa paripucchā paṭibhāti, so paripucchāpaṭibhānavā.
One for whom, when questioning about meaning, reason, characteristics, and right and wrong, the answer is clear, is resourceful in questioning.
Người nào khi chất vấn về ý nghĩa, nguyên lý, đặc tính, chỗ đúng và chỗ không đúng mà có trí tuệ ứng đáp, người đó là người có trí tuệ ứng đáp về chất vấn.
Yena maggādayo paṭividdhā honti, so adhigamapaṭibhānavā.
One by whom the paths and so forth have been penetrated is resourceful in realization.
Người nào đã chứng ngộ các đạo v.v., người đó là người có trí tuệ ứng đáp về chứng đắc.
Taṃ evarūpaṃ bahussutaṃ dhammadharaṃ bhajetha, mittaṃ uḷāraṃ paṭibhānavantaṃ.
Such a one, bahussutaṃ dhammadharaṃ bhajetha, mittaṃ uḷāraṃ paṭibhānavantaṃ (should associate with a learned Dhamma-holder, a noble and resourceful friend).
Người như vậy nên bahussutaṃ dhammadharaṃ bhajetha, mittaṃ uḷāraṃ paṭibhānavantaṃ (kết giao với người đa văn, người giữ gìn Pháp, người bạn cao thượng, người có trí tuệ ứng đáp).
Tato tassānubhāvena attatthaparatthaubhayatthabhedato vā diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthabhedato vā anekappakārāni aññāya atthāni, tato ‘‘ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhāna’’ntiādīsu (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20; mahāni. 174) kaṅkhāṭṭhānesu vineyya kaṅkhaṃ vicikicchaṃ vinetvā vināsetvā evaṃ katasabbakicco eko care khaggavisāṇakappoti (su. ni. aṭṭha. 1.58).
Then, by the power of that, aññāya atthāni (having understood the meanings), which are of many kinds, such as one's own welfare, others' welfare, and the welfare of both, or the welfare in this life, the next life, and the ultimate welfare, and then vineyya kaṅkhaṃ (having dispelled doubt), having removed and destroyed vicikicchā (skeptical doubt) in situations of doubt such as "Was I in the past?" and so forth, thus having completed all tasks, one should wander alone like a rhinoceros horn.
Sau đó, nhờ ảnh hưởng của người đó, aññāya atthāni (hiểu rõ các lợi ích) nhiều loại, hoặc phân biệt thành lợi ích cho mình, cho người khác, cho cả hai, hoặc phân biệt thành lợi ích hiện tại, lợi ích đời sau, lợi ích tối thượng; sau đó vineyya kaṅkhaṃ (giải trừ nghi ngờ), tức là giải trừ, tiêu diệt sự nghi ngờ trong những trường hợp còn nghi ngờ như "Ta có tồn tại trong quá khứ không?" v.v. (Majjhima Nikāya 1.18; Saṃyutta Nikāya 2.20; Mahāniddesa 174). Sau khi hoàn thành mọi việc như vậy, hãy du hành một mình như sừng tê giác (Sutta Nipāta Aṭṭhakathā 1.58).
145. Pañcame khiḍḍā ca rati ca pubbe vuttāva.
145. In the fifth, khiḍḍā (play) and rati (delight) have been explained previously.
145. Trong câu thứ năm, khiḍḍā (vui chơi) và rati (thích thú) đã được nói ở trước.
Kāmasukhanti vatthukāmasukhaṃ.
Kāmasukhaṃ (sensual pleasure) means pleasure in material objects.
Kāmasukhaṃ (hạnh phúc dục lạc) là hạnh phúc dục lạc về đối tượng.
Vatthukāmāpi hi sukhassa visayādibhāvena sukhanti vuccanti.
Indeed, material objects are also called pleasure because they are the basis for pleasure, such as sense objects.
Thật vậy, các đối tượng dục lạc cũng được gọi là hạnh phúc vì chúng là đối tượng của hạnh phúc v.v.
Yathāha – ‘‘atthi rūpaṃ sukhaṃ sukhānupatita’’nti (saṃ. ni. 3.60).
As it is said: "There is form, pleasant, accompanied by pleasure."
Như đã nói: "Có sắc là hạnh phúc, theo sau hạnh phúc" (Saṃyutta Nikāya 3.60).
Evametaṃ khiḍḍaṃ ratiṃ kāmasukhañca imasmiṃ okāsaloke analaṅkaritvā alanti akatvā ‘‘etaṃ tappaka’’nti vā ‘‘sārabhūta’’nti vā evaṃ aggahetvā.
Thus, analaṅkaritvā (not adorning) this play, delight, and sensual pleasure in this world, not making it sufficient, not taking it as "this is satisfying" or "this is essential."
Như vậy, analaṅkaritvā (không trang sức) sự vui chơi, thích thú và hạnh phúc dục lạc này trong thế gian này, tức là không coi đó là đủ, không chấp thủ rằng "đây là sự thỏa mãn" hoặc "đây là điều cốt yếu".
Anapekkhamānoti tena analaṅkaraṇena anapekkhanasīlo apihāluko nittaṇho.
Anapekkhamāno (not looking forward to) means one who is not attached to, is devoid of longing, and free from craving due to that non-adorning.
Anapekkhamāno (không mong cầu): tức là người có thói quen không mong cầu, không khao khát do không trang sức đó, không có ái.
Vibhūsaṭṭhānāvirato saccavādī eko careti.
Vibhūsaṭṭhānāvirato saccavādī (one who has ceased from the grounds of adornment, a speaker of truth) wanders alone.
Vibhūsaṭṭhānāvirato saccavādī (người từ bỏ nơi trang sức, nói lời chân thật) hãy du hành một mình.
Tattha vibhūsā duvidhā agārikavibhūsā ca anagārikavibhūsā ca.
Here, adornment is twofold: adornment for a householder and adornment for a homeless one.
Ở đây, trang sức (vibhūsā) có hai loại: trang sức của người tại gia và trang sức của người xuất gia.
Tattha agārikavibhūsā sākaṭaveṭhanamālāgandhādi, anagārikavibhūsā ca pattamaṇḍanādi.
Here, adornment for a householder is wearing a turban, garlands, perfumes, and so forth; adornment for a homeless one is decorating the bowl and so forth.
Trong đó, trang sức của người tại gia là quấn khăn, vòng hoa, hương liệu v.v., còn trang sức của người xuất gia là trang trí bát v.v.
Vibhūsā eva vibhūsaṭṭhānaṃ, tasmā vibhūsaṭṭhānā tividhāyapi viratiyā virato.
Adornment itself is vibhūsaṭṭhānaṃ (the ground of adornment); therefore, virato (ceased) from the ground of adornment by the threefold abstinence.
Chính sự trang sức là vibhūsaṭṭhānaṃ (nơi trang sức), do đó, virato (người từ bỏ) là người đã từ bỏ cả ba loại nơi trang sức.
Avitathavacanato saccavādīti evamattho daṭṭhabbo (su. ni. aṭṭha. 1.59).
Saccavādī (a speaker of truth) means one who speaks what is not false; this is the meaning to be understood.
Do nói lời không sai lệch nên là saccavādī (người nói lời chân thật), ý nghĩa nên được hiểu như vậy (Sutta Nipāta Aṭṭhakathā 1.59).
146. Chaṭṭhe dhanānīti muttāmaṇiveḷuriyasaṅkhasilāpavāḷarajatajātarūpādīni ratanāni.
146. In the sixth, dhanāni (wealth) means jewels such as pearls, gems, lapis lazuli, conch shells, stones, corals, silver, and gold.
146. Trong câu thứ sáu, dhanāni (tài sản) là các loại ngọc như ngọc trai, ngọc bích, lưu ly, xà cừ, san hô, bạc, vàng ròng v.v.
Dhaññānīti sālivīhiyavagodhumakaṅkuvarakakudrūsakappabhedāni satta sesāparaṇṇāni ca.
Dhaññāni (grains) means the seven kinds of grains, such as rice, paddy, barley, wheat, millet, common millet, and kodo millet, and other remaining grains.
Dhaññāni (ngũ cốc) là bảy loại như lúa, lúa mì, lúa mạch, lúa miến, kê, đại mạch, lúa nếp và các loại ngũ cốc khác.
Bandhavānīti ñātibandhu, gottabandhu, mittabandhu, sippabandhuvasena catubbidhabandhave.
Bandhavāni (relatives) means the four kinds of relatives: blood relatives, clan relatives, friends, and professional associates.
Bandhavāni (bà con) là bốn loại bà con: bà con thân quyến, bà con cùng dòng họ, bà con bạn bè, bà con cùng nghề.
Yathodhikānīti sakasakaodhivasena ṭhitāniyeva.
Yathodhikāni (as limited) means those that exist according to their respective limits.
Yathodhikāni (tùy theo giới hạn) là những thứ đã tồn tại theo giới hạn riêng của chúng.
Sesaṃ vuttanayamevāti (su. ni. aṭṭha. 1.60).
The rest is as explained.
Phần còn lại cũng nên được hiểu theo cách đã nói (Sutta Nipāta Aṭṭhakathā 1.60).
147. Sattame saṅgo esoti attano upabhogaṃ niddisati.
147. In the seventh, saṅgo eso (this is attachment) refers to one's own enjoyment.
147. Trong câu thứ bảy, saṅgo eso (đây là sự ràng buộc) chỉ sự hưởng thụ của chính mình.
So hi sajjanti tattha pāṇino kaddame paviṭṭho hatthī viyāti saṅgo.
Indeed, beings become attached to it, like an elephant stuck in mud; thus, it is saṅgo (attachment).
Thật vậy, chúng sinh bị mắc kẹt vào đó như con voi bị lún vào bùn, nên gọi là saṅgo (sự ràng buộc).
Parittamettha sokhyanti ettha pañcakāmaguṇūpabhogakāle viparītasaññāya uppādetabbato kāmāvacaradhammapariyāpannato vā lāmakaṭṭhena sokhyaṃ parittaṃ, vijjuppabhāya obhāsitanaccadassanasukhaṃ viya ittaraṃ, tāvakālikanti vuttaṃ hoti.
Parittamettha sokhyaṃ (little happiness herein) means that the happiness here is meager due to being produced by perverted perception during the enjoyment of the five strands of sensuality, or due to being included within the kāmāvacara (sensual realm) phenomena; it is said to be transient, like the happiness of watching a dance illuminated by a flash of lightning, meaning temporary.
Parittamettha sokhyaṃ (hạnh phúc ở đây ít ỏi) có nghĩa là hạnh phúc ít ỏi vì nó là điều thấp kém, do được tạo ra bởi sự nhận thức sai lầm trong khi hưởng thụ năm dục lạc, hoặc do thuộc về các pháp dục giới. Nó là tạm thời, như niềm vui khi xem múa được chiếu sáng bởi ánh chớp, ý nghĩa là vậy.
Appassādo dukkhamettha bhiyyoti ettha ca yvāyaṃ ‘‘yaṃ kho, bhikkhave, ime pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ kāmānaṃ assādo’’ti vutto, so yamidaṃ ‘‘ko ca, bhikkhave, kāmānaṃ ādīnavo, idha, bhikkhave, kulaputto yena sippaṭṭhānena jīvikaṃ kappeti yadi muddāya yadi gaṇanāyā’’ti (ma. ni. 1.162) evamādinā nayenettha dukkhaṃ vuttaṃ, taṃ upanidhāya appodakabindumatto hoti, atha kho dukkhameva bhiyyo bahu, catūsu samuddesu udakasadiso hoti.
Regarding " Little enjoyment, more suffering here," that which is stated as, "Monks, whatever happiness and joy arises dependent on these five sense pleasures, this is the enjoyment of sense pleasures," and that which is stated as suffering here in the manner beginning with, "And what, monks, is the danger in sense pleasures? Here, monks, a young man of good family earns his living by whatever craft, whether by stamping or by calculation," compared to that*, the enjoyment is like a small drop of water. But suffering is much more, abundant; it is like the water in the four great oceans.
Ít vị ngọt, nhiều khổ đau ở đây, ở đây, cái được nói là: “Này các Tỳ-kheo, lạc và hỷ phát sinh do duyên năm dục công đức này, đó là vị ngọt của dục,” điều này là: “Này các Tỳ-kheo, đâu là sự nguy hiểm của dục? Ở đây, này các Tỳ-kheo, một thiện nam tử kiếm sống bằng nghề thủ công nào đó, dù là nghề in ấn hay nghề tính toán,” theo cách nói như vậy, khổ đau được nói ở đây, so với điều đó, nó chỉ như một giọt nước nhỏ, nhưng khổ đau lại nhiều hơn, giống như nước trong bốn biển.
Tena vuttaṃ – ‘‘appassādo dukkhamettha bhiyyo’’ti.
Therefore it is said: "Little enjoyment, more suffering here."
Vì vậy đã nói – “Ít vị ngọt, nhiều khổ đau ở đây.”
Gaḷo esoti assādaṃ dassetvā ākaḍḍhanavasena baḷiso viya eso, yadidaṃ pañca kāmaguṇā.
" This is a hook" – showing enjoyment, it is like a fishhook in the manner of drawing one in, namely, the five sense pleasures.
Đó là cái móc câu (Gaḷo eso), sau khi chỉ ra vị ngọt, nó giống như một cái móc câu kéo người ta vào, đó chính là năm dục công đức.
Iti ñatvā matimāti evaṃ ñatvā buddhimā paṇḍito puriso sabbampetaṃ pahāya eko care khaggavisāṇakappoti (su. ni. aṭṭha. 1.61).
" Having known this, the wise one" – having known this, the intelligent and wise person, abandoning all of this, should wander alone like a rhinoceros horn.
Người trí biết vậy (Iti ñatvā matimā), người có trí tuệ, người hiền triết sau khi biết như vậy, từ bỏ tất cả những điều này, sống một mình như sừng tê giác.
148. Aṭṭhamagāthāya dutiyapāde jālanti suttamayaṃ vuccati.
In the second pāda of the eighth verse, " jālaṃ" means a net made of thread.
Trong câu kệ thứ tám, ở vế thứ hai, jāla được gọi là cái lưới.
Ambūti udakaṃ, tattha caratīti ambucārī, macchassetaṃ adhivacanaṃ.
" Ambū" means water; that which moves there is " ambucārī," which is a designation for a fish.
Ambū là nước, cái gì sống trong đó thì gọi là ambucārī, đó là tên gọi của cá.
Salile ambucārī salilambucārī.
A water-dweller in the water is a salilambucārī.
Cái gì sống trong nước thì gọi là salilambucārī.
Tasmiṃ nadīsalile jālaṃ bhetvā gataambucārīvāti vuttaṃ hoti.
It is said that it is like a water-dweller that has broken through the net in the river water and gone.
Trong dòng nước sông ấy, được nói là giống như loài thủy tộc đã đi sau khi phá vỡ lưới.
Tatiyapāde daḍḍhanti daḍḍhaṭṭhānaṃ vuccati.
In the third pāda, " daḍḍhaṃ" refers to a burnt place.
Trong câu thứ ba, daḍḍha (bị cháy) được gọi là nơi đã bị cháy.
Yathā aggi daḍḍhaṭṭhānaṃ puna na nivattati, na tattha bhiyyo āgacchati, evaṃ maggañāṇagginā daḍḍhaṃ kāmaguṇaṭṭhānaṃ anivattamāno, tattha bhiyyo anāgacchantoti vuttaṃ hoti.
Just as fire does not return to a burnt place, nor does it come there again, so too, one who does not return to the place of sense pleasures, burnt by the fire of path-knowledge, does not come there again.
Giống như lửa không quay trở lại nơi đã cháy, không đến đó lần nữa, cũng vậy, được nói là vị ấy không quay trở lại, không đến lần nữa nơi trú của các dục trưởng dưỡng (kāmaguṇa) đã bị đốt cháy bởi ngọn lửa của tuệ đạo (maggañāṇa).
Sesaṃ vuttanayamevāti.
The rest is as stated.
Phần còn lại có ý nghĩa như đã được giải thích.
Saṃyojanānīti yassa saṃvijjanti, taṃ puggalaṃ vaṭṭasmiṃ saṃyojenti bandhantīti saṃyojanāni.
Saṃyojanāni are those things which, when they exist in a person, bind and fetter that person to saṃsāra.
Saṃyojanāni (các kiết sử) là những thứ, khi hiện hữu nơi người nào, chúng trói buộc, cột chặt người ấy vào vòng luân hồi (vaṭṭa).
Imāni pana saṃyojanāni kilesapaṭipāṭiyāpi āharituṃ vaṭṭati maggapaṭipāṭiyāpi.
These saṃyojanāni can be presented in the sequence of defilements or in the sequence of paths.
Hơn nữa, các kiết sử này có thể được trình bày theo thứ tự của các phiền não (kilesa) hoặc theo thứ tự của các đạo (magga).
Kāmarāgapaṭighasaṃyojanāni anāgāmimaggena pahīyanti, mānasaṃyojanaṃ arahattamaggena, diṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsā sotāpattimaggena, bhavarāgasaṃyojanaṃ arahattamaggena, issāmacchariyāni sotāpattimaggena, avijjā arahattamaggena.
The saṃyojanāni of sensual craving and ill-will are abandoned by the Anāgāmi path; the saṃyojana of conceit by the Arahant path; wrong view, doubt, and adherence to rites and rituals by the Sotāpatti path; the saṃyojana of craving for existence by the Arahant path; envy and stinginess by the Sotāpatti path; and ignorance by the Arahant path.
Các kiết sử tham dục (kāmarāga) và sân (paṭigha) được đoạn trừ bởi đạo Bất Lai (anāgāmimagga), kiết sử mạn (māna) bởi đạo A-la-hán (arahattamagga), các kiết sử tà kiến (diṭṭhi), hoài nghi (vicikicchā), và giới cấm thủ (sīlabbataparāmāsa) bởi đạo Dự Lưu (sotāpattimagga), kiết sử hữu ái (bhavarāga) bởi đạo A-la-hán, tật đố (issā) và xan tham (macchariya) bởi đạo Dự Lưu, vô minh (avijjā) bởi đạo A-la-hán.
Maggapaṭipāṭiyā diṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsaissāmacchariyā sotāpattimaggena pahīyanti, kāmarāgapaṭighā anāgāmimaggena, mānabhavarāgaavijjā arahattamaggenāti.
In the sequence of paths: wrong view, doubt, adherence to rites and rituals, envy, and stinginess are abandoned by the Sotāpatti path; sensual craving and ill-will by the Anāgāmi path; and conceit, craving for existence, and ignorance by the Arahant path.
Theo thứ tự của các đạo: tà kiến, hoài nghi, giới cấm thủ, tật đố và xan tham được đoạn trừ bởi đạo Dự Lưu; tham dục và sân được đoạn trừ bởi đạo Bất Lai; mạn, hữu ái và vô minh được đoạn trừ bởi đạo A-la-hán.
Bhinditvāti bhedaṃ pāpetvā.
" Bhinditvā" means having caused to break.
Bhinditvā nghĩa là làm cho vỡ ra.
Pabhinditvāti chindaṃ katvā.
" Pabhinditvā" means having made to shatter.
Pabhinditvā nghĩa là làm cho tan nát.
Dālayitvāti phāletvā.
" Dālayitvā" means having split.
Dālayitvā nghĩa là làm cho nứt ra.
Padālayitvāti hīretvā.
" Padālayitvā" means having torn apart.
Padālayitvā nghĩa là làm cho rách ra.
Sampadālayitvāti upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ.
" Sampadālayitvā" – the word is extended with a prefix.
Sampadālayitvā là từ được thêm vào bằng tiếp đầu ngữ.
149. Navame okkhittacakkhūti heṭṭhākhittacakkhu, satta gīvaṭṭhīni paṭipāṭiyā ṭhapetvā parivajjanapahātabbadassanatthaṃ yugamattaṃ pekkhamānoti vuttaṃ hoti.
In the ninth verse, " okkhittacakkhū" means one whose eyes are cast down; it is said that one looks a yoke's length, setting the seven neck-bones in a straight line, for the purpose of avoiding and abandoning*.
149. Trong bài kinh thứ chín, okkhittacakkhū (mắt nhìn xuống) là mắt nhìn xuống dưới, được nói là nhìn trong tầm một cái ách để thấy những gì cần tránh và từ bỏ, giống như đặt bảy đốt sống cổ thẳng hàng.
Na tu hanukaṭṭhinā hadayaṭṭhiṃ saṅghaṭṭento.
Not, however, by striking the heart-bone with the jaw-bone.
Chứ không phải là để xương hàm chạm vào xương ức.
Evañhi okkhittacakkhutā na samaṇasārūppā hoti.
For in that way, casting down the eyes is not proper for a recluse.
Bởi vì việc nhìn xuống như vậy không phù hợp với sa-môn.
Na ca pādaloloti ekassa dutiyo dvinnaṃ tatiyoti evaṃ gaṇamajjhaṃ, pavisitukāmatāya kaṇḍūyamānapādo viya abhavanto, dīghacārikaanavaṭṭhitacārikavirato vā.
" Na ca pādalolo" means not being like one whose feet are itching with a desire to enter the midst of a crowd, like a second person for one, a third for two, and so on; or one who refrains from wandering far and from unsettled wandering.
Na ca pādalolo (chân không đi lăng xăng) là không giống như người có bàn chân ngứa ngáy vì muốn đi vào giữa đám đông, theo kiểu một người rồi đến người thứ hai, hai người rồi đến người thứ ba; hoặc là từ bỏ việc đi lang thang xa và đi không ổn định.
Guttindriyoti chasu indriyesu idha manindriyassa visuṃ vuttattā vuttāvasesavasena gopitindriyo.
" Guttindriyo" means one whose faculties are guarded, specifically the remaining faculties, as the mind-faculty is mentioned separately here among the six faculties.
Guttindriyo (hộ trì các căn) là người đã bảo vệ các căn, theo cách loại trừ, vì ở đây ý căn (manindriya) đã được đề cập riêng trong sáu căn.
Rakkhitamānasānoti mānasaṃyeva mānasānaṃ, taṃ rakkhitamassāti rakkhitamānasāno.
" Rakkhitamānasāno" – the mind itself is mānasānaṃ; it is guarded by him, hence rakkhitamānasāno.
Rakkhitamānasāno (tâm ý được phòng hộ): mānasāna chính là tâm ý (mānasaṃ), người có tâm ý được phòng hộ là rakkhitamānasāno.
Yathā kileseti na viluppati, evaṃ rakkhitacittoti vuttaṃ hoti.
It is said that one whose mind is guarded so that it is not plundered by defilements.
Được nói là người có tâm được phòng hộ, để nó không bị phiền não hủy hoại.
Anavassutoti imāya paṭipattiyā tesu tesu ārammaṇesu kilesaanvāssavavirahito.
" Anavassuto" means, through this practice, being free from the inflow of defilements into those various objects.
Anavassuto (không bị rỉ chảy) là người không có sự rỉ chảy của phiền não vào các đối tượng khác nhau nhờ sự thực hành này.
Apariḍayhamānoti evaṃ anvāssavavirahitā eva kilesaggīhi apariḍayhamāno, bahiddhā vā anavassuto, ajjhattaṃ apariḍayhamāno.
" Apariḍayhamāno" means, being thus free from the inflow, not being consumed by the fires of defilements; or, being free from external inflow, not being consumed internally.
Apariḍayhamāno (không bị thiêu đốt): người không có sự rỉ chảy như vậy thì không bị thiêu đốt bởi ngọn lửa phiền não; hoặc là không bị rỉ chảy bên ngoài, không bị thiêu đốt bên trong.
Sesaṃ vuttanayamevāti (su. ni. aṭṭha. 1.63).
The rest is as stated.
Phần còn lại có ý nghĩa như đã được giải thích.
Nimittaggāhīti itthipurisanimittaṃ vā subhanimittādikaṃ vā kilesavatthubhūtaṃ nimittaṃ chandarāgavasena gaṇhāti, diṭṭhamattavasena na saṇṭhāti.
One who grasps at a sign means one grasps at a sign that is an object of defilement, such as a sign of a man or woman, or a beautiful sign, out of desire-passion, and does not remain merely by seeing.
Nimittaggāhī (nắm bắt tướng chung) là người nắm bắt tướng chung là nền tảng của phiền não, như tướng nam, tướng nữ, hoặc tướng tịnh, v.v... theo dục tham, chứ không dừng lại ở mức độ chỉ thấy.
Anubyañjanaggāhīti kilesānaṃ anubyañjanato pākaṭabhāvakaraṇato ‘‘anubyañjana’’nti laddhavohāraṃ hatthapādahasitalapitavilokitādibhedaṃ ākāraṃ gaṇhāti.
One who grasps at a secondary sign means one grasps at a mode (ākāra) that is called a "secondary sign" because it makes defilements manifest through its secondary manifestation, such as distinctions of hands, feet, laughter, speech, and glances.
Anubyañjanaggāhī (nắm bắt tướng riêng) là người nắm bắt hình thái, được gọi là "anubyañjana" vì nó làm cho phiền não trở nên rõ ràng, bao gồm các chi tiết như tay, chân, nụ cười, lời nói, cái nhìn, v.v...
Yatvādhikaraṇamenantiādimhi yaṃkāraṇā yassa cakkhundriyāsaṃvarassa hetu.
In the phrase "due to which" and so on, it refers to the cause for which there is non-restraint of the eye faculty.
Trong câu yatvādhikaraṇamenaṃ (do nhân nào...), "do nhân nào" là do nguyên nhân của sự không thu thúc nhãn căn ấy.
Etaṃ puggalaṃ satikavāṭena cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ apihitacakkhudvāraṃ hutvā viharantaṃ ete abhijjhādayo dhammā anvāssaveyyuṃ.
While this person dwells with the eye faculty unrestrained, with the eye-door uncovered by the door of mindfulness, these defilements such as covetousness would flow in.
Những pháp tham ái v.v... này anvāssaveyyuṃ (sẽ rỉ chảy vào) cá nhân này, là người viharantaṃ (đang sống) với cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ (nhãn căn không được thu thúc), tức là với cửa mắt không được đóng lại bằng cửa niệm.
Tassa saṃvarāya na paṭipajjatīti tassa cakkhundriyassa satikavāṭena pidahanatthāya na paṭipajjati.
He does not practice for its restraint means he does not practice for the covering of that eye faculty with the door of mindfulness.
Tassa saṃvarāya na paṭipajjati (vị ấy không thực hành để thu thúc nó) nghĩa là vị ấy không thực hành để đóng nhãn căn ấy bằng cửa niệm.
Evaṃbhūtoyeva ca ‘‘na rakkhati cakkhundriyaṃ.
One who is like this is also called "one who does not guard the eye faculty.
Và người như vậy cũng được gọi là "na rakkhati cakkhundriyaṃ (không phòng hộ nhãn căn).
Na cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjatī’’tipi vuccati.
One who does not undertake restraint of the eye faculty."
Na cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati" (không thực hành sự thu thúc trong nhãn căn)."
Tattha kiñcāpi cakkhundriye saṃvaro vā asaṃvaro vā natthi.
Here, although there is no restraint or non-restraint in the eye faculty itself.
Trong đó, mặc dù không có sự thu thúc hay không thu thúc trong nhãn căn.
Na hi cakkhupasādaṃ nissāya sati vā muṭṭhassaccaṃ vā uppajjati, api ca yadā rūpārammaṇaṃ cakkhussa āpāthaṃ āgacchati, tadā bhavaṅge dvikkhattuṃ uppajjitvā niruddhe kiriyamanodhātu āvajjanakiccaṃ sādhayamānā uppajjitvā nirujjhati, tato cakkhuviññāṇaṃ dassanakiccaṃ tato vipākamanodhātu sampaṭicchanakiccaṃ tato vipākāhetukamanoviññāṇadhātu santīraṇakiccaṃ tato kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu voṭṭhapanakiccaṃ sādhayamānā uppajjitvā nirujjhati, tadanantaraṃ javanaṃ javati.
For mindfulness or forgetfulness does not arise dependent on the eye-sensitivity. However, when a visual object comes into the range of the eye, then, after the life-continuum (bhavaṅga) has arisen twice and ceased, the functional mind-element (kiriyamanodhātu) arises and ceases, accomplishing the function of adverting; then eye-consciousness (cakkhuviññāṇa) accomplishes the function of seeing; then the resultant mind-element (vipākamanodhātu) accomplishes the function of receiving; then the resultant rootless mind-consciousness element (vipākāhetukamanoviññāṇadhātu) accomplishes the function of investigating; then the functional rootless mind-consciousness element (kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu) arises and ceases, accomplishing the function of determining; immediately after that, impulsion (javana) occurs.
Bởi vì niệm hay thất niệm không khởi lên nương vào sắc thần kinh của mắt, nhưng khi đối tượng sắc đi vào tầm hoạt động của mắt, lúc đó, sau khi tâm hữu phần (bhavaṅga) khởi lên và diệt đi hai lần, duy tác ý giới (kiriyamanodhātu) làm phận sự hướng tâm (āvajjanakicca) khởi lên rồi diệt, sau đó nhãn thức làm phận sự thấy, rồi quả vô nhân ý giới làm phận sự tiếp thâu (sampaṭicchanakicca), rồi quả vô nhân ý thức giới làm phận sự suy đạc (santīraṇakicca), rồi duy tác vô nhân ý thức giới làm phận sự đoán định (voṭṭhapanakicca) khởi lên rồi diệt, ngay sau đó tâm tốc hành (javana) khởi lên.
Tatrāpi neva bhavaṅgasamaye, na āvajjanādīnaṃ aññatarasamaye saṃvaro vā asaṃvaro vā atthi, javanakkhaṇe pana sace dussīlyaṃ vā muṭṭhassaccaṃ vā aññāṇaṃ vā akkhanti vā kosajjaṃ vā uppajjati, asaṃvaro hoti.
Even there, there is no restraint or non-restraint at the time of the life-continuum, nor at any of the times of adverting and so on. But at the moment of impulsion, if immorality, or forgetfulness, or ignorance, or impatience, or laziness arises, there is non-restraint.
Trong đó, không có sự thu thúc hay không thu thúc nào vào thời điểm của tâm hữu phần, cũng không vào bất kỳ thời điểm nào của các tâm hướng tâm, v.v... Nhưng vào khoảnh khắc của tâm tốc hành, nếu sự phá giới, hoặc thất niệm, hoặc vô minh, hoặc không nhẫn nại, hoặc lười biếng khởi lên, thì đó là sự không thu thúc.
Evaṃ honto pana so cakkhundriye asaṃvaroti vuccati.
When it is like this, it is called non-restraint in the eye faculty.
Tuy nhiên, khi xảy ra như vậy, nó được gọi là sự không thu thúc trong nhãn căn.
Yasmā tasmiṃ sati dvārampi aguttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipi.
Because when that non-restraint is present, the door is unguarded, and so are the life-continuum, adverting, and other process-cognitions.
Bởi vì khi nó có mặt, cửa cũng không được bảo vệ, tâm hữu phần cũng vậy, và các tâm lộ trình như hướng tâm, v.v... cũng vậy.
Yathā kiṃ?
Like what?
Giống như cái gì?
Yathā nagare catūsu dvāresu asaṃvutesu kiñcāpi antogharadvārakoṭṭhakagabbhādayo susaṃvutā, tathāpi antonagare sabbaṃ bhaṇḍaṃ arakkhitaṃ agopitameva hoti.
Just as in a city, even if the inner house-doors, storehouses, and chambers are well-guarded when the four city-gates are unrestrained, all the goods within the city are unguarded and unprotected.
Giống như trong một thành phố, khi bốn cổng không được đóng, mặc dù các cửa nhà, cổng thành, phòng ốc bên trong được đóng kỹ, tuy nhiên tất cả tài sản bên trong thành phố đều không được bảo vệ, không được canh giữ.
Nagaradvārena hi pavisitvā corā yadicchanti, taṃ hareyyuṃ.
For thieves, having entered through the city-gates, would carry away whatever they wished.
Bởi vì kẻ trộm, sau khi vào qua cổng thành, có thể lấy đi bất cứ thứ gì chúng muốn.
Evameva javane dussīlyādīsu uppannesu tasmiṃ asaṃvare sati dvārampi aguttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipīti.
In the same way, when immorality and so on arise in impulsion, and that non-restraint is present, the door is unguarded, and so are the life-continuum, adverting, and other process-cognitions.
Cũng vậy, khi sự phá giới, v.v... khởi lên trong tâm tốc hành, khi có sự không thu thúc ấy, cửa cũng không được bảo vệ, tâm hữu phần cũng vậy, và các tâm lộ trình như hướng tâm, v.v... cũng vậy.
Cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hotītiādīsu na nimittaggāhī hotīti chandarāgavasena vuttappakāraṃ nimittaṃ na gaṇhāti.
In the phrases such as "having seen a form with the eye, one does not grasp at a sign", "one does not grasp at a sign" means one does not grasp at the aforementioned kind of sign out of desire-passion.
Trong các câu cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hotī (sau khi thấy sắc bằng mắt, vị ấy không nắm bắt tướng chung), v.v..., na nimittaggāhī hotī nghĩa là vị ấy không nắm bắt tướng chung đã được mô tả theo dục tham.
Evaṃ sesapadānipi vuttapaṭikkhepena veditabbāni.
Similarly, the remaining phrases should be understood by their negation as stated.
Tương tự, các câu còn lại cũng cần được hiểu theo cách phủ định những gì đã nói.
Yathā ca heṭṭhā ‘‘javane dussīlyādīsu uppannesu tasmiṃ asaṃvare sati dvārampi aguttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipī’’ti vuttaṃ, evamidha tasmiṃ sīlādīsu uppannesu dvārampi guttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipi.
And just as it was stated above, "when immorality and so on arise in impulsion, and that non-restraint is present, the door is unguarded, and so are the life-continuum, adverting, and other process-cognitions," so here, when virtue and so on arise, the door is guarded, and so are the life-continuum, adverting, and other process-cognitions.
Và như đã nói ở trên "khi sự phá giới, v.v... khởi lên trong tâm tốc hành, khi có sự không thu thúc ấy, cửa cũng không được bảo vệ, tâm hữu phần cũng vậy, và các tâm lộ trình như hướng tâm, v.v... cũng vậy", cũng vậy ở đây, khi giới, v.v... khởi lên trong tâm tốc hành ấy, cửa cũng được bảo vệ, tâm hữu phần cũng vậy, và các tâm lộ trình như hướng tâm, v.v... cũng vậy.
Yathā kiṃ?
Like what?
Giống như cái gì?
Yathā nagaradvāresu saṃvutesu kiñcāpi antogharādayo asaṃvutā honti.
Just as when the city-gates are restrained, even if the inner houses and so on are unrestrained.
Giống như khi các cổng thành được đóng, mặc dù các ngôi nhà bên trong, v.v... có thể không được đóng.
Tathāpi antonagare sabbaṃ bhaṇḍaṃ surakkhitaṃ sugopitameva hoti.
Nevertheless, all the goods within the city are well-guarded and well-protected.
Tuy nhiên, tất cả tài sản bên trong thành phố đều được bảo vệ tốt, được canh giữ tốt.
Nagaradvāresu pihitesu corānaṃ paveso natthi.
When the city-gates are closed, there is no entry for thieves.
Khi các cổng thành được đóng, kẻ trộm không có lối vào.
Evameva javane sīlādīsu uppannesu dvārampi guttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipi.
In the same way, when virtue and so on arise in impulsion, the door is guarded, and so are the life-continuum, adverting, and other process-cognitions.
Cũng vậy, khi giới và các pháp tương tự sanh khởi trong các sát-na tốc hành tâm (javana), thì các căn môn cũng được phòng hộ, tâm hữu phần (bhavaṅga) cũng được phòng hộ, và các tâm lộ như hướng tâm (āvajjanā) cũng được phòng hộ.
Tasmā javanakkhaṇe uppajjamānopi cakkhundriye saṃvaroti vutto (dha. sa. aṭṭha. 1352; visuddhi. 1.15).
Therefore, even though it arises at the moment of impulsion, it is called restraint of the eye faculty.
Do đó, dù sanh khởi trong khoảnh khắc tốc hành tâm (javana), nó vẫn được gọi là sự thu thúc trong nhãn căn.