Table of Contents

⮲

Nettippakaraṇapāḷi

Edit
608
16. Samāropanahāravibhaṅgo
16. The Analysis of the Samāropaṇa Mode
16. Phân tích phương pháp samāropaṇa (Samāropanahāravibhaṅgo)
609
50. Tattha katamo samāropano hāro?
50. Among these, what is the Samāropaṇa Mode?
50. Ở đây, phương pháp samāropaṇa (samāropano hāro) là gì?
‘‘Ye dhammā yaṃmūlā, ye cekatthā pakāsitā muninā’’ti.
“Whatever phenomena have a root, and whatever meanings have been expounded by the Sage.”
“Những pháp nào có cội gốc từ pháp nào, và những ý nghĩa nào đã được bậc Hiền giả (Muni) tuyên thuyết”.
610
Ekasmiṃ padaṭṭhāne yattakāni padaṭṭhānāni otaranti, sabbāni tāni samāropayitabbāni.
As many proximate causes (padaṭṭhāna) as converge on a single proximate cause, all of them should be brought together (samāropayitabbāni).
Tại một căn cứ (padaṭṭhāna) mà có bao nhiêu căn cứ khác hội tụ, tất cả chúng đều phải được quy nạp (samāropayitabbāni).
Yathā āvaṭṭe hāre bahukāni padaṭṭhānāni otarantīti.
Just as in the Āvaṭṭa Mode, many proximate causes converge.
Như trong phương pháp āvaṭṭa (āvatte hāre), nhiều căn cứ hội tụ.
Tattha samāropanā catubbidhā padaṭṭhānaṃ, vevacanaṃ, bhāvanā, pahānamiti.
Therein, the bringing together (samāropanā) is fourfold: proximate cause (padaṭṭhāna), synonym (vevacana), development (bhāvanā), and abandonment (pahāna).
Ở đây, sự quy nạp (samāropanā) có bốn loại: căn cứ (padaṭṭhānaṃ), đồng nghĩa (vevacanaṃ), tu tập (bhāvanā), và đoạn trừ (pahānamiti).
611
Tattha katamā padaṭṭhānena samāropanā?
Among these, what is the bringing together by way of proximate cause?
Ở đây, sự quy nạp bằng căn cứ là gì?
612
‘‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;
“Not doing any evil, accomplishing what is wholesome;
“Không làm mọi điều ác, thành tựu các điều lành;
613
Sacittapariyodapanaṃ, etaṃ buddhāna sāsana’’nti.
Purifying one’s own mind—this is the teaching of the Buddhas.”
Thanh lọc tâm ý của mình, đó là lời giáo huấn của chư Phật”.
614
Tassa kiṃ padaṭṭhānaṃ?
What is its proximate cause?
Căn cứ của điều đó là gì?
Tīṇi sucaritāni – kāyasucaritaṃ vacīsucaritaṃ manosucaritaṃ – idaṃ padaṭṭhānaṃ; tattha yaṃ kāyikañca vācasikañca sucaritaṃ, ayaṃ sīlakkhandho.
The three good conducts—bodily good conduct, verbal good conduct, mental good conduct—this is the proximate cause; therein, what is bodily and verbal good conduct, this is the aggregate of morality (sīlakkhandha).
Ba thiện hạnh – thân thiện hạnh, khẩu thiện hạnh, ý thiện hạnh – đây là căn cứ; trong đó, thiện hạnh thuộc thân và thiện hạnh thuộc khẩu là Giới uẩn (sīlakkhandho).
Manosucarite yā anabhijjhā abyāpādo ca, ayaṃ samādhikkhandho.
In mental good conduct, what is non-covetousness and non-ill-will, this is the aggregate of concentration (samādhikkhandha).
Trong ý thiện hạnh, sự không tham lam (anabhijjhā) và không sân hận (abyāpādo) là Định uẩn (samādhikkhandho).
Yā sammādiṭṭhi, ayaṃ paññākkhandho.
What is right view (sammādiṭṭhi), this is the aggregate of wisdom (paññākkhandha).
Chánh kiến (sammādiṭṭhi) là Tuệ uẩn (paññākkhandho).
Idaṃ padaṭṭhānaṃ, tattha sīlakkhandho ca samādhikkhandho ca samatho, paññākkhandho vipassanā.
This is the proximate cause; therein, the aggregate of morality and the aggregate of concentration are tranquility (samatha), the aggregate of wisdom is insight (vipassanā).
Đây là căn cứ; trong đó, Giới uẩn và Định uẩn là Chỉ (samatho), Tuệ uẩn là Quán (vipassanā).
Idaṃ padaṭṭhānaṃ, tattha samathassa phalaṃ rāgavirāgā cetovimutti, vipassanā phalaṃ avijjāvirāgā paññāvimutti.
This is the proximate cause; therein, the fruit of tranquility is liberation of mind (cetovimutti) through dispassion for lust, the fruit of insight is liberation by wisdom (paññāvimutti) through dispassion for ignorance.
Đây là căn cứ; trong đó, quả của Chỉ là tâm giải thoát (cetovimutti) do ly tham (rāgavirāgā), quả của Quán là tuệ giải thoát (paññāvimutti) do ly vô minh (avijjāvirāgā).
Idaṃ padaṭṭhānaṃ.
This is the proximate cause.
Đây là căn cứ.
615
Vanaṃ vanathassa padaṭṭhānaṃ.
The forest (vana) is the proximate cause of forest-thicket (vanatha).
Rừng (vanaṃ) là căn cứ của sự rậm rạp (vanathassa).
Kiñca vanaṃ?
And what is the forest?
Và cái gì là rừng?
Ko ca vanatho?
And what is the forest-thicket?
Và cái gì là sự rậm rạp?
Vanaṃ nāma pañca kāmaguṇā, taṇhā vanatho.
The forest (vana) means the five strands of sensual pleasure; craving (taṇhā) is the forest-thicket (vanatha).
Rừng là năm dục trần (pañca kāmaguṇā), ái (taṇhā) là sự rậm rạp.
Idaṃ padaṭṭhānaṃ.
This is the proximate cause.
Đây là căn cứ.
Vanaṃ nāma nimittaggāho ‘‘itthī’’ti vā ‘‘puriso’’ti vā.
Vana is the grasping of a sign, such as "woman" or "man."
Rừng là sự nắm giữ tướng (nimittaggāho), như “nữ” hoặc “nam”.
Vanatho nāma tesaṃ tesaṃ aṅgapaccaṅgānaṃ anubyañjanaggāho ‘‘aho cakkhu, aho sotaṃ, aho ghānaṃ, aho jivhā, aho kāyo, iti.
Vanatha is the grasping of secondary characteristics of those various major and minor limbs, such as "Oh, the eye! Oh, the ear! Oh, the nose! Oh, the tongue! Oh, the body!"
Sự rậm rạp là sự nắm giữ các chi tiết (anubyañjanaggāho) của từng bộ phận cơ thể đó, như “Ôi mắt, ôi tai, ôi mũi, ôi lưỡi, ôi thân”.
Idaṃ padaṭṭhānaṃ.
This is the proximate cause.
Đây là căn cứ.
Vanaṃ nāma cha ajjhattikabāhirāni āyatanāni apariññātāni.
Vana is the six internal and external sense bases that are not fully understood.
Rừng là sáu nội ngoại xứ (cha ajjhattikabāhirāni āyatanāni) chưa được liễu tri (apariññātāni).
Yaṃ tadubhayaṃ paṭicca uppajjati saṃyojanaṃ, ayaṃ vanatho.
The fetter that arises dependent on both of these is vanatha.
Sự trói buộc (saṃyojanaṃ) phát sinh y cứ vào cả hai điều đó, đó là sự rậm rạp.
Idaṃ padaṭṭhānaṃ.
This is the proximate cause.
Đây là căn cứ.
Vanaṃ nāma anusayo.
Vana is the underlying tendency (anusaya).
Rừng là tùy miên (anusayo).
Vanatho nāma pariyuṭṭhānaṃ.
Vanatha is the obsession (pariyuṭṭhāna).
Sự rậm rạp là sự quấy nhiễu (pariyuṭṭhānaṃ).
Idaṃ padaṭṭhānaṃ.
This is the proximate cause.
Đây là căn cứ.
Tenāha bhagavā ‘‘chetvā vanañca vanathañcā’’ti.
Therefore, the Blessed One said, "Having cut down both vana and vanatha."
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói: “Đã chặt rừng và sự rậm rạp của rừng”.
Ayaṃ padaṭṭhānena samāropanā.
This is the interpretation by proximate cause.
Đây là sự quy nạp bằng căn cứ.
616
51. Tattha katamā vevacanena samāropanā?
51. What is the interpretation by synonyms?
51. Ở đây, sự quy nạp bằng đồng nghĩa là gì?
Rāgavirāgā cetovimutti sekkhaphalaṃ; avijjāvirāgā paññāvimutti asekkhaphalaṃ.
The liberation of mind through dispassion for lust is the fruit of a trainee (sekkhaphala); the liberation of wisdom through dispassion for ignorance is the fruit of an adept (asekkhaphala).
Tâm giải thoát do ly tham là quả hữu học (sekkhaphalaṃ); tuệ giải thoát do ly vô minh là quả vô học (asekkhaphalaṃ).
Idaṃ vevacanaṃ.
This is a synonym.
Đây là đồng nghĩa.
Rāgavirāgā cetovimutti anāgāmiphalaṃ; avijjāvirāgā paññāvimutti aggaphalaṃ arahattaṃ.
The liberation of mind through dispassion for lust is the fruit of a non-returner (anāgāmiphala); the liberation of wisdom through dispassion for ignorance is the highest fruit, Arahantship.
Tâm giải thoát do ly tham là quả Bất Hoàn (anāgāmiphalaṃ); tuệ giải thoát do ly vô minh là quả tối thượng (aggaphalaṃ), tức A-la-hán (arahattaṃ).
Idaṃ vevacanaṃ.
This is a synonym.
Đây là đồng nghĩa.
Rāgavirāgā cetovimutti kāmadhātusamatikkamanaṃ; avijjāvirāgā paññāvimutti tedhātusamatikkamanaṃ.
The liberation of mind through dispassion for lust is the transcendence of the sense-sphere (kāmadhātu); the liberation of wisdom through dispassion for ignorance is the transcendence of the three realms (tedhātu).
Tâm giải thoát do ly tham là vượt qua dục giới (kāmadhātusamatikkamanaṃ); tuệ giải thoát do ly vô minh là vượt qua ba cõi (tedhātusamatikkamanaṃ).
Idaṃ vevacanaṃ.
This is a synonym.
Đây là đồng nghĩa.
Paññindriyaṃ, paññābalaṃ, adhipaññāsikkhā, paññākkhandho, dhammavicayasambojjhaṅgo, upekkhāsambojjhaṅgo, ñāṇaṃ, sammādiṭṭhi, tīraṇā, santīraṇā, hirī, vipassanā, dhamme ñāṇaṃ, sabbaṃ, idaṃ vevacanaṃ.
The faculty of wisdom (paññindriya), the power of wisdom (paññābala), the training in higher wisdom (adhipaññāsikkhā), the aggregate of wisdom (paññākkhandho), the enlightenment factor of investigation of phenomena (dhammavicayasambojjhaṅgo), the enlightenment factor of equanimity (upekkhāsambojjhaṅgo), knowledge (ñāṇaṃ), right view (sammādiṭṭhi), deliberation (tīraṇā), full deliberation (santīraṇā), moral shame (hirī), insight (vipassanā), knowledge of phenomena (dhamme ñāṇaṃ)—all this is a synonym.
Tuệ căn (paññindriyaṃ), tuệ lực (paññābalaṃ), tăng thượng tuệ học (adhipaññāsikkhā), tuệ uẩn (paññākkhandho), trạch pháp giác chi (dhammavicayasambojjhaṅgo), xả giác chi (upekkhāsambojjhaṅgo), trí (ñāṇaṃ), chánh kiến (sammādiṭṭhi), sự suy xét (tīraṇā), sự thẩm sát (santīraṇā), tàm (hirī), quán (vipassanā), pháp trí (dhamme ñāṇaṃ), tất cả (sabbaṃ), đây là đồng nghĩa.
Ayaṃ vevacanena samāropanā.
This is the interpretation by synonyms.
Đây là sự quy nạp bằng đồng nghĩa.
617
Tattha katamā bhāvanāya samāropanā?
What is the interpretation by development?
Ở đây, sự quy nạp bằng tu tập là gì?
Yathāha bhagavā ‘‘tasmātiha tvaṃ bhikkhu kāye kāyānupassī viharāhi, ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ’’.
As the Blessed One said, "Therefore, bhikkhu, dwell contemplating the body in the body, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and distress in the world."
Như Đức Thế Tôn đã nói: “Này Tỳ-khưu, do đó, ngươi hãy an trú quán thân trên thân, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời”.
Ātāpīti vīriyindriyaṃ.
"Ardent" means the faculty of energy (vīriyindriya).
“Nhiệt tâm” là Tinh tấn căn (vīriyindriyaṃ).
Sampajānoti paññindriyaṃ.
"Clearly comprehending" means the faculty of wisdom (paññindriya).
“Tỉnh giác” là Tuệ căn (paññindriyaṃ).
Satimāti satindriyaṃ.
"Mindful" means the faculty of mindfulness (satindriya).
“Chánh niệm” là Niệm căn (satindriyaṃ).
Vineyya loke abhijjhādomanassanti samādhindriyaṃ.
"Having removed covetousness and distress in the world" means the faculty of concentration (samādhindriya).
“Nhiếp phục tham ưu ở đời” là Định căn (samādhindriyaṃ).
Evaṃ kāye kāyānupassino viharato cattāro satipaṭṭhānā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
When one dwells contemplating the body in the body in this way, the four foundations of mindfulness reach the perfection of development.
Như vậy, khi an trú quán thân trên thân, bốn niệm xứ được viên mãn tu tập.
Kena kāraṇena?
For what reason?
Vì lý do gì?
Ekalakkhaṇattā catunnaṃ indriyānaṃ.
Because the four faculties have a single characteristic.
Vì bốn căn có cùng một đặc tính.
Catūsu satipaṭṭhānesu bhāviyamānesu cattāro sammappadhānā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
When the four foundations of mindfulness are developed, the four right exertions reach the perfection of development.
Khi bốn niệm xứ được tu tập, bốn chánh cần được viên mãn tu tập.
Catūsu sammappadhānesu bhāviyamānesu cattāro iddhipādā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
When the four right exertions are developed, the four bases of psychic power reach the perfection of development.
Khi bốn chánh cần được tu tập, bốn thần túc được viên mãn tu tập.
Catūsu iddhipādesu bhāviyamānesu pañcindriyāni bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
When the four bases of psychic power are developed, the five faculties reach the perfection of development.
Khi bốn thần túc được tu tập, năm căn được viên mãn tu tập.
Evaṃ sabbe.
Thus, all of them.
Như vậy, tất cả.
Kena kāraṇena?
For what reason?
Vì lý do gì?
Sabbe hi bodhaṅgamā dhammā bodhipakkhiyā niyyānikalakkhaṇena ekalakkhaṇā, te ekalakkhaṇattā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
For all factors of enlightenment (bodhaṅgamā dhammā) and factors conducive to enlightenment (bodhipakkhiyā) have a single characteristic, that of leading to liberation. Due to this single characteristic, they reach the perfection of development.
Vì tất cả các pháp trợ giác chi (bodhaṅgamā dhammā) đều có cùng một đặc tính là đưa đến giải thoát (niyyānikalakkhaṇena ekalakkhaṇā), do có cùng một đặc tính nên chúng được viên mãn tu tập.
Ayaṃ bhāvanāya samāropanā.
This is the interpretation by development.
Đây là sự quy nạp bằng tu tập.
618
Tattha katamā pahānena samāropanā?
What is the interpretation by abandonment?
Ở đây, sự quy nạp bằng đoạn trừ là gì?
Kāye kāyānupassī viharanto ‘‘asubhe subha’’nti vipallāsaṃ pajahati, kabaḷīkāro cassa āhāro pariññaṃ gacchati, kāmupādānena ca anupādāno bhavati, kāmayogena ca visaṃyutto bhavati, abhijjhākāyaganthena ca vippayujjati, kāmāsavena ca anāsavo bhavati, kāmoghañca uttiṇṇo bhavati, rāgasallena ca visallo bhavati, rūpūpikā* cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, rūpadhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca chandāgatiṃ gacchati.
Dwelling contemplating the body in the body, one abandons the perversion of "beauty in the unbeautiful," and one's food, which is the nutriment of edible food, comes to be fully understood; one becomes unattached by the clinging to sense pleasures; one becomes disjoined from the yoke of sense pleasures; one becomes disassociated from the bodily tie of covetousness; one becomes taintless by the taint of sense pleasures; one crosses over the flood of sense pleasures; one becomes free from the dart of lust; one's consciousness-station, which is the support of form, comes to be fully understood; one's lust for the rūpadhātu is abandoned; and one does not go by the wrong path of desire.
Vị ấy sống quán thân trên thân, từ bỏ sự điên đảo “tịnh trong bất tịnh”. Và thức ăn đoàn thực của vị ấy được liễu tri. Vị ấy không còn chấp thủ do chấp thủ dục. Vị ấy thoát ly khỏi dục kiết sử. Vị ấy lìa khỏi thân kiết sử tham ái. Vị ấy không còn lậu hoặc do dục lậu. Vị ấy đã vượt qua dục bộc lưu. Vị ấy không còn mũi tên tham ái. Và sự an trú thức của vị ấy trên sắc được liễu tri. Và tham ái của vị ấy đối với sắc giới được đoạn trừ. Vị ấy không còn đi theo dục vọng.
619
Vedanāsu vedanānupassī viharanto ‘‘dukkhe sukha’’nti vipallāsaṃ pajahati, phasso cassa āhāro pariññaṃ gacchati, bhavūpādānena ca anupādāno bhavati, bhavayogena ca visaṃyutto bhavati, byāpādakāyaganthena ca vippayujjati, bhavāsavena ca anāsavo bhavati, bhavoghañca uttiṇṇo bhavati, dosasallena ca visallo bhavati, vedanūpikā cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, vedanādhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca dosāgatiṃ gacchati.
Dwelling contemplating feelings in feelings, one abandons the perversion of "pleasure in suffering," and one's food, which is the nutriment of contact, comes to be fully understood; one becomes unattached by the clinging to existence; one becomes disjoined from the yoke of existence; one becomes disassociated from the bodily tie of ill-will; one becomes taintless by the taint of existence; one crosses over the flood of existence; one becomes free from the dart of hatred; one's consciousness-station, which is the support of feeling, comes to be fully understood; one's lust for the vedanādhātu is abandoned; and one does not go by the wrong path of hatred.
Vị ấy sống quán thọ trên các thọ, từ bỏ sự điên đảo “lạc trong khổ”. Và xúc của vị ấy được liễu tri. Vị ấy không còn chấp thủ do chấp thủ hữu. Vị ấy thoát ly khỏi hữu kiết sử. Vị ấy lìa khỏi thân kiết sử sân hận. Vị ấy không còn lậu hoặc do hữu lậu. Vị ấy đã vượt qua hữu bộc lưu. Vị ấy không còn mũi tên sân hận. Và sự an trú thức của vị ấy trên thọ được liễu tri. Và tham ái của vị ấy đối với thọ giới được đoạn trừ. Vị ấy không còn đi theo sân hận.
620
Citte cittānupassī viharanto ‘‘anicce nicca’’nti vipallāsaṃ pajahati, viññāṇaṃ cassa āhāro pariññaṃ gacchati, diṭṭhupādānena ca anupādāno bhavati, diṭṭhiyogena ca visaṃyutto bhavati, sīlabbataparāmāsakāyaganthena ca vippayujjati, diṭṭhāsavena ca anāsavo bhavati, diṭṭhoghañca uttiṇṇo bhavati, mānasallena ca visallo bhavati, saññūpikā cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, saññādhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca bhayāgatiṃ gacchati.
Dwelling contemplating mind in mind, he abandons the perversion of "permanence in the impermanent." His consciousness as nutriment comes to be fully understood. He becomes unattached through the clinging of views (diṭṭhupādāna), becomes disjoined from the yoke of views (diṭṭhiyoga), is freed from the bodily fetter of clinging to rites and rituals (sīlabbataparāmāsakāyagantha), becomes free from defilements (anāsava) through the defilement of views (diṭṭhāsava), crosses over the flood of views (diṭṭhogha), becomes free from the dart of conceit (mānasalla), his consciousness-abiding rooted in perception (saññūpikā viññāṇaṭṭhiti) comes to be fully understood, his lust (rāga) in the perception-element (saññādhātu) is abandoned, and he does not go by way of fear (bhayāgati).
Vị ấy sống quán tâm trên tâm, từ bỏ sự điên đảo “thường trong vô thường”. Và thức của vị ấy được liễu tri. Vị ấy không còn chấp thủ do chấp thủ tà kiến. Vị ấy thoát ly khỏi kiến kiết sử. Vị ấy lìa khỏi thân kiết sử giới cấm thủ. Vị ấy không còn lậu hoặc do kiến lậu. Vị ấy đã vượt qua kiến bộc lưu. Vị ấy không còn mũi tên ngã mạn. Và sự an trú thức của vị ấy trên tưởng được liễu tri. Và tham ái của vị ấy đối với tưởng giới được đoạn trừ. Vị ấy không còn đi theo sợ hãi.
621
Dhammesu dhammānupassī viharanto ‘‘anattani* attā’’ti vipallāsaṃ pajahati, manosañcetanā cassa āhāro pariññaṃ gacchati, attavādupādānena ca anupādāno bhavati, avijjāyogena ca visaṃyutto bhavati, idaṃsaccābhinivesakāyaganthena ca vippayujjati, avijjāsavena ca anāsavo bhavati, avijjoghañca uttiṇṇo bhavati, mohasallena ca visallo bhavati, saṅkhārūpikā cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, saṅkhāradhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca mohāgatiṃ gacchati.
Dwelling contemplating phenomena in phenomena, he abandons the perversion of "self in the non-self." His mental volition as nutriment comes to be fully understood. He becomes unattached through the clinging to a doctrine of self (attavādupādāna), becomes disjoined from the yoke of ignorance (avijjāyoga), is freed from the bodily fetter of adherence to "this is the truth" (idaṃsaccābhinivesakāyagantha), becomes free from defilements (anāsava) through the defilement of ignorance (avijjāsava), crosses over the flood of ignorance (avijjogha), becomes free from the dart of delusion (mohasalla), his consciousness-abiding rooted in formations (saṅkhārūpikā viññāṇaṭṭhiti) comes to be fully understood, his lust (rāga) in the formation-element (saṅkhāradhātu) is abandoned, and he does not go by way of delusion (mohāgati).
Vị ấy sống quán pháp trên các pháp, từ bỏ sự điên đảo “ngã trong vô ngã”. Và ý tư (manosañcetanā) của vị ấy được liễu tri. Vị ấy không còn chấp thủ do chấp thủ thuyết ngã. Vị ấy thoát ly khỏi vô minh kiết sử. Vị ấy lìa khỏi thân kiết sử cố chấp ‘đây là sự thật’. Vị ấy không còn lậu hoặc do vô minh lậu. Vị ấy đã vượt qua vô minh bộc lưu. Vị ấy không còn mũi tên si mê. Và sự an trú thức của vị ấy trên hành được liễu tri. Và tham ái của vị ấy đối với hành giới được đoạn trừ. Vị ấy không còn đi theo si mê.
Ayaṃ pahānena samāropanā.
This is the superimposition by way of abandonment.
Đây là sự sắp đặt bằng cách đoạn trừ.
622
Tenāha āyasmā mahākaccāyano –
Therefore, Venerable Mahākaccāna said:
Do đó, Tôn giả Mahākaccāyana đã nói:
623
‘‘Ye dhammā yaṃ mūlā, ye cekatthā pakāsitā muninā;
“Those dhammas from which they originate, and those meanings declared by the Sage,
“Những pháp nào có căn nguyên nào, và những ý nghĩa nào được bậc Hiền giả thuyết giảng;
624
Te samāropayitabbā, esa samāropano hāro’’ti.
They should be superimposed; this is the superimposition method (hāro).”
Chúng nên được sắp đặt, đó là phương pháp sắp đặt.”
625
Niyutto samāropano hāro.
The superimposition method (samāropano hāro) is applied.
Phương pháp sắp đặt đã được quy định.
626
Niṭṭhito ca hāravibhaṅgo.
And the analysis of methods (hāravibhaṅgo) is concluded.
Và sự phân tích các phương pháp đã hoàn tất.
627
1. Desanāhārasampāto
1. Desanāhāra-sampāta
1. Sự trình bày phương pháp thuyết giảng
628
52.
52.
52.
629
‘‘Soḷasa hārā paṭhamaṃ, disalocanato disā viloketvā;
“First, the sixteen methods, having surveyed the directions with the eye of direction,
“Mười sáu phương pháp trước tiên, sau khi quán sát các phương hướng bằng cái nhìn phương hướng;
630
Saṅkhipiya aṅkusena hi, nayehi tīhi niddise sutta’’nti.
Having summarized with the hook, one should explain the Sutta by three ways.”
Sau khi tóm tắt bằng móc câu, nên trình bày bài kinh bằng ba phương pháp.”
631
Vuttā, tassā niddeso kuhiṃ daṭṭhabbo?
This was said, where should its explanation be seen?
Đã được nói, sự trình bày của nó nên được thấy ở đâu?
Hārasampāte.
In the Hārasampāta.
Trong Hārasampāta.
Tattha katamo desanāhārasampāto?
Among those, which is the Desanāhāra-sampāta?
Trong đó, đâu là Desanāhārasampāta?
632
‘‘Arakkhitena cittena* , micchādiṭṭhihatena ca;
“With an unguarded mind, and one struck by wrong view;
“Với tâm không được bảo vệ, và bị tà kiến hủy hoại;
633
Thinamiddhābhibhūtena, vasaṃ mārassa gacchatī’’ti.
Overcome by sloth and torpor, one falls under Māra’s sway.”
Bị hôn trầm, thụy miên chế ngự, sẽ rơi vào quyền lực của Māra.”
634
Arakkhitena cittenāti kiṃ desayati, pamādaṃ taṃ maccuno padaṃ.
What does “with an unguarded mind” declare? It declares heedlessness, that is the path to death.
Với tâm không được bảo vệ (Arakkhitena cittenā) Đức Phật thuyết giảng điều gì? Sự phóng dật, đó là con đường của tử thần.
Micchādiṭṭhihatena cāti micchādiṭṭhihataṃ nāma vuccati yadā ‘‘anicce nicca’’nti passati, so vipallāso.
And “one struck by wrong view” means when one sees "permanence in the impermanent"; that is perversion.
Và bị tà kiến hủy hoại (Micchādiṭṭhihatena cā) có nghĩa là khi thấy “thường trong vô thường”, đó là sự điên đảo.
So pana vipallāso kiṃlakkhaṇo?
What is the characteristic of that perversion?
Sự điên đảo đó có đặc tính gì?
Viparītaggāhalakkhaṇo vipallāso.
Perversion is characterized by grasping wrongly.
Sự điên đảo có đặc tính là chấp thủ sai lầm.
So kiṃ vipallāsayati?
What does it pervert?
Nó làm điên đảo điều gì?
Tayo dhamme saññaṃ cittaṃ diṭṭhimiti.
Three things: perception, mind, and view.
Ba pháp: tưởng, tâm, và kiến.
So kuhiṃ vipallāsayati?
Where does it pervert?
Nó làm điên đảo ở đâu?
Catūsu attabhāvavatthūsu, rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ.
In the four bases of self-existence: one regards form as self, or self as possessing form, or form in self, or self in form.
Trong bốn đối tượng của ngã: quán sắc là ngã, hoặc ngã là có sắc, hoặc sắc trong ngã, hoặc ngã trong sắc.
Evaṃ vedanaṃ…pe… saññaṃ…pe… saṅkhāre…pe… viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ, attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
Similarly, feeling... perception... formations... consciousness: one regards consciousness as self, or self as possessing consciousness, or consciousness in self, or self in consciousness.
Cũng vậy, quán thọ… v.v… tưởng… v.v… các hành… v.v… thức là ngã, hoặc ngã là có thức, hoặc thức trong ngã, hoặc ngã trong thức.
635
Tattha rūpaṃ paṭhamaṃ vipallāsavatthu ‘‘asubhe subha’’nti.
Among these, form is the first basis of perversion: "beauty in the unbeautiful."
Trong đó, sắc là đối tượng điên đảo thứ nhất: “tịnh trong bất tịnh”.
Vedanā dutiyaṃ vipallāsavatthu ‘‘dukkhe sukha’’nti.
Feeling is the second basis of perversion: "happiness in suffering."
Thọ là đối tượng điên đảo thứ hai: “lạc trong khổ”.
Saññā saṅkhārā ca tatiyaṃ vipallāsavatthu ‘‘anattani attā’’ti.
Perception and formations are the third basis of perversion: "self in the non-self."
Tưởng và các hành là đối tượng điên đảo thứ ba: “ngã trong vô ngã”.
Viññāṇaṃ catutthaṃ vipallāsavatthu ‘‘anicce nicca’’nti.
Consciousness is the fourth basis of perversion: "permanence in the impermanent."
Thức là đối tượng điên đảo thứ tư: “thường trong vô thường”.
Dve dhammā cittassa saṃkilesā – taṇhā ca avijjā ca.
Two phenomena are defilements of the mind: craving and ignorance.
Hai pháp làm ô nhiễm tâm là tham ái và vô minh.
Taṇhānivutaṃ cittaṃ dvīhi vipallāsehi vipallāsīyati ‘‘asubhe subha’’nti ‘‘dukkhe sukha’’nti.
A mind covered by craving is perverted by two perversions: "beauty in the unbeautiful" and "happiness in suffering."
Tâm bị tham ái che lấp bị điên đảo bởi hai sự điên đảo: “tịnh trong bất tịnh” và “lạc trong khổ”.
Diṭṭhinivutaṃ cittaṃ dvīhi vipallāsehi vipallāsīyati ‘‘anicce nicca’’nti ‘‘anattani attā’’ti.
A mind covered by views is perverted by two perversions: "permanence in the impermanent" and "self in the non-self."
Tâm bị tà kiến che lấp bị điên đảo bởi hai sự điên đảo: “thường trong vô thường” và “ngã trong vô ngã”.
636
Tattha yo diṭṭhivipallāso, so atītaṃ rūpaṃ attato samanupassati, atītaṃ vedanaṃ…pe… atītaṃ saññaṃ, atīte saṅkhāre…pe… atītaṃ viññāṇaṃ attato samanupassati.
Among these, the perversion of views is when one regards past form as self, past feeling... past perception, past formations... past consciousness as self.
Trong đó, sự điên đảo do tà kiến là quán sắc quá khứ là ngã, thọ quá khứ… v.v… tưởng quá khứ, các hành quá khứ… v.v… thức quá khứ là ngã.
Tattha yo taṇhāvipallāso, so anāgataṃ rūpaṃ abhinandati, anāgataṃ vedanaṃ…pe… anāgataṃ saññaṃ, anāgate saṅkhāre, anāgataṃ viññāṇaṃ abhinandati.
Among these, the perversion of craving is when one delights in future form, future feeling... future perception, future formations, future consciousness.
Trong đó, sự điên đảo do tham ái là hoan hỷ sắc vị lai, thọ vị lai… v.v… tưởng vị lai, các hành vị lai, thức vị lai.
Dve dhammā cittassa upakkilesā – taṇhā ca avijjā ca.
Two phenomena are corruptions of the mind: craving and ignorance.
Hai pháp làm cấu uế tâm là tham ái và vô minh.
Tāhi visujjhantaṃ cittaṃ visujjhati.
By these, the mind, being purified, becomes pure.
Khi tâm được thanh tịnh khỏi chúng, tâm sẽ thanh tịnh.
Tesaṃ avijjānīvaraṇānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ pubbā koṭi na paññāyati sandhāvantānaṃ saṃsarantānaṃ sakiṃ nirayaṃ sakiṃ tiracchānayoniṃ sakiṃ pettivisayaṃ sakiṃ asurakāyaṃ sakiṃ deve sakiṃ manusse.
For those enveloped by ignorance and bound by craving, no first point is discernible as they wander and transmigrate, sometimes to hell, sometimes to the animal realm, sometimes to the realm of hungry ghosts, sometimes to the host of asuras, sometimes to the devas, sometimes to humans.
Đối với những chúng sinh bị vô minh che chướng, bị tham ái trói buộc, chạy đi, luân hồi, khi thì địa ngục, khi thì loài súc sinh, khi thì ngạ quỷ, khi thì A-tu-la, khi thì chư thiên, khi thì loài người, thì không thể biết được khởi điểm ban đầu.
637
Thinamiddhābhibhūtenāti.
Overcome by sloth and torpor.
Bị hôn trầm, thụy miên chế ngự (Thinamiddhābhibhūtenā) có nghĩa là:
Thinaṃ* nāma yā cittassa akallatā akammaniyatā; middhaṃ nāma yaṃ kāyassa līnattaṃ.
Sloth (thina) is the unsuitability and unworkability of the mind; torpor (middha) is the sluggishness of the body.
Hôn trầm (Thinaṃ) là sự không thích hợp, không khả dụng của tâm; thụy miên (middhaṃ) là sự chùng xuống của thân.
Vasaṃ mārassa gacchatīti kilesamārassa ca sattamārassa ca vasaṃ gacchati, so hi nivuto saṃsārābhimukho hoti.
Goes to the power of Māra means he goes to the power of Māra of defilements and Māra of beings, for he, being veiled, is headed towards saṃsāra.
Sẽ rơi vào quyền lực của Māra (Vasaṃ mārassa gacchatī) là rơi vào quyền lực của phiền não Māra và thiên tử Māra. Quả thật, người bị che lấp như vậy sẽ hướng về luân hồi.
Imāni bhagavatā dve saccāni desitāni dukkhaṃ samudayo ca.
These two truths, suffering and its origin, were taught by the Blessed One.
Đức Thế Tôn đã thuyết giảng hai chân lý này: Khổ và Khổ tập.
Tesaṃ bhagavā pariññāya ca pahānāya ca dhammaṃ deseti dukkhassa pariññāya samudayassa pahānāya.
The Blessed One teaches the Dhamma for the full understanding and abandonment of these: for the full understanding of suffering and for the abandonment of its origin.
Đức Thế Tôn thuyết giảng pháp để liễu tri chúng và đoạn trừ chúng: để liễu tri Khổ và đoạn trừ Khổ tập.
Yena ca parijānāti yena ca pajahati, ayaṃ maggo.
That by which one fully understands and by which one abandons, this is the path.
Con đường mà nhờ đó liễu tri và đoạn trừ, đó là Đạo.
Yaṃ taṇhāya avijjāya ca pahānaṃ, ayaṃ nirodho.
That abandonment of craving and ignorance, this is cessation.
Sự đoạn trừ tham ái và vô minh, đó là Diệt.
Imāni cattāri saccāni.
These are the four truths.
Đây là Tứ Diệu Đế.
Tenāha bhagavā ‘‘arakkhitena cittenā’’ti.
Therefore, the Blessed One said, "with an unprotected mind."
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Với tâm không được bảo vệ.”
Tenāhāyasmā mahākaccāyano ‘‘assādādīnavatā’’ti.
Therefore, Venerable Mahākaccāyana said, "with gratification and danger."
Do đó, Tôn giả Mahākaccāyana đã nói: “Với vị biết sự vị ngọt và sự nguy hại.”
638
Niyutto desanā hārasampāto.
The exposition of the teaching method is concluded.
Sự trình bày phương pháp thuyết giảng đã được quy định.
639
2. Vicayahārasampāto
2. The Exposition of the Investigation Method
2. Sự trình bày phương pháp phân tích
640
53. Tattha katamo vicayo hārasampāto?
53. Which is the exposition of the investigation method here?
53. Trong đó, đâu là phương pháp phân tích (vicayo hārasampāto)?
Tattha taṇhā duvidhā kusalāpi akusalāpi.
Here, craving is twofold: wholesome and unwholesome.
Trong đó, tham ái có hai loại: thiện và bất thiện.
Akusalā saṃsāragāminī, kusalā apacayagāminī pahānataṇhā.
Unwholesome craving leads to saṃsāra; wholesome craving is the craving for cessation, leading to diminution.
Tham ái bất thiện dẫn đến luân hồi, tham ái thiện dẫn đến sự tiêu diệt, đó là tham ái đoạn trừ.
Mānopi duvidho kusalopi akusalopi.
Conceit is also twofold: wholesome and unwholesome.
Ngã mạn cũng có hai loại: thiện và bất thiện.
Yaṃ mānaṃ nissāya mānaṃ pajahati, ayaṃ māno kusalo.
That conceit by relying on which one abandons conceit, this conceit is wholesome.
Ngã mạn nào dựa vào ngã mạn để đoạn trừ ngã mạn, ngã mạn đó là thiện.
Yo pana māno dukkhaṃ nibbattayati, ayaṃ māno akusalo.
But that conceit which produces suffering, this conceit is unwholesome.
Ngã mạn nào sinh ra khổ, ngã mạn đó là bất thiện.
Tattha yaṃ nekkhammasitaṃ domanassaṃ kudāssunāmāhaṃ taṃ āyatanaṃ sacchikatvā upasampajja viharissaṃ yaṃ ariyā santaṃ āyatanaṃ sacchikatvā upasampajja viharantīti tassa uppajjati pihā, pihāpaccayā domanassaṃ, ayaṃ taṇhā kusalā rāgavirāgā cetovimutti, tadārammaṇā kusalā avijjāvirāgā paññāvimutti.
Here, if one thinks, "When, oh when, shall I realize and abide in that attainment which the noble ones realize and abide in, that peaceful attainment?" and longing arises in him, and sorrow arises due to that longing, this craving is wholesome, leading to the liberation of mind through dispassion for lust, and the liberation of wisdom through dispassion for ignorance, taking that as its object.
Trong đó, nỗi khổ tâm (domanassa) nương vào sự xuất ly (nekkhammasitaṃ) là: “Khi nào ta sẽ chứng ngộ và an trú trong trạng thái (āyatana) mà các bậc Thánh (ariyā) đã chứng ngộ và an trú, một trạng thái an tịnh (santaṃ āyatana)?” Ước muốn này khởi sinh nơi người ấy, và do ước muốn ấy mà nỗi khổ tâm khởi sinh. Đây là tham ái (taṇhā) có thiện tính (kusalā), là giải thoát tâm (cetovimutti) do ly tham (rāgavirāgā), và là giải thoát tuệ (paññāvimutti) do ly vô minh (avijjāvirāgā) nương vào đó.
641
Tassā ko pavicayo?
What is the investigation of that?
Sự phân tích của nó là gì?
Aṭṭha maggaṅgāni sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
The eight path factors: right view, right intention, right speech, right action, right livelihood, right effort, right mindfulness, right concentration.
Tám chi phần của con đường: chánh kiến (sammādiṭṭhi), chánh tư duy (sammāsaṅkappo), chánh ngữ (sammāvācā), chánh nghiệp (sammākammanto), chánh mạng (sammāājīvo), chánh tinh tấn (sammāvāyāmo), chánh niệm (sammāsati), chánh định (sammāsamādhi).
So kattha daṭṭhabbo?
Where is it to be seen?
Nó nên được thấy ở đâu?
Catutthe jhāne pāramitāya.
In the fourth jhāna, at its perfection.
Ở Tứ thiền, ở mức độ viên mãn (pāramitāya).
Catutthe hi jhāne aṭṭhaṅgasamannāgataṃ cittaṃ bhāvayati parisuddhaṃ pariyodātaṃ anaṅgaṇaṃ vigatūpakkilesaṃ mudu kammaniyaṃ ṭhitaṃ āneñjappattaṃ.
For in the fourth jhāna, one develops a mind endowed with eight factors, purified, cleansed, without blemish, free from defilements, malleable, workable, steady, and attained to imperturbability.
Thật vậy, ở Tứ thiền, tâm được tu tập đầy đủ tám chi phần (aṭṭhaṅgasamannāgataṃ), trong sạch (parisuddhaṃ), thanh tịnh (pariyodātaṃ), không cấu uế (anaṅgaṇaṃ), không phiền não (vigatūpakkilesaṃ), nhu nhuyến (mudu), dễ sử dụng (kammaniyaṃ), an trú (ṭhitaṃ), đạt đến bất động (āneñjappattaṃ).
So tattha aṭṭhavidhaṃ adhigacchati cha abhiññā dve ca visese, taṃ cittaṃ yato parisuddhaṃ, tato pariyodātaṃ, yato pariyodātaṃ, tato anaṅgaṇaṃ, yato anaṅgaṇaṃ, tato vigatūpakkilesaṃ, yato vigatūpakkilesaṃ, tato mudu, yato mudu, tato kammaniyaṃ, yato kammaniyaṃ, tato ṭhitaṃ, yato ṭhitaṃ, tato āneñjappattaṃ.
There, one attains eightfold: six higher knowledges and two special qualities. Because that mind is purified, it is cleansed; because it is cleansed, it is without blemish; because it is without blemish, it is free from defilements; because it is free from defilements, it is malleable; because it is malleable, it is workable; because it is workable, it is steady; because it is steady, it is attained to imperturbability.
Ở đó, người ấy đạt được tám loại: sáu thắng trí (abhiññā) và hai đặc biệt (visese). Tâm ấy vì trong sạch nên thanh tịnh; vì thanh tịnh nên không cấu uế; vì không cấu uế nên không phiền não; vì không phiền não nên nhu nhuyến; vì nhu nhuyến nên dễ sử dụng; vì dễ sử dụng nên an trú; vì an trú nên đạt đến bất động.
Tattha aṅgaṇā ca upakkilesā ca tadubhayaṃ taṇhāpakkho.
Here, blemishes and defilements, both belong to the side of craving.
Trong đó, cấu uế (aṅgaṇā) và phiền não (upakkilesā) cả hai đều thuộc về phe tham ái (taṇhāpakkho).
Yā ca iñjanā yā ca cittassa aṭṭhiti, ayaṃ diṭṭhipakkho.
That wavering and that unsteadiness of the mind, this belongs to the side of wrong view.
Sự dao động (iñjanā) và sự không an trú (aṭṭhiti) của tâm, đây là phe tà kiến (diṭṭhipakkho).
642
Cattāri indriyāni dukkhindriyaṃ domanassindriyaṃ sukhindriyaṃ somanassindriyañca catutthajjhāne nirujjhanti, tassa upekkhindriyaṃ avasiṭṭhaṃ bhavati.
The four faculties—the faculty of pain, the faculty of sorrow, the faculty of pleasure, and the faculty of joy—cease in the fourth jhāna, and the faculty of equanimity remains for him.
Bốn quyền là khổ quyền (dukkhindriyaṃ), ưu quyền (domanassindriyaṃ), lạc quyền (sukhindriyaṃ) và hỷ quyền (somanassindriyañca) đều diệt tận trong Tứ thiền; chỉ còn lại xả quyền (upekkhindriyaṃ) của người ấy.
So uparimaṃ samāpattiṃ santato manasikaroti, tassa uparimaṃ samāpattiṃ santato manasikaroto catutthajjhāne oḷārikā saññā saṇṭhahati ukkaṇṭhā ca paṭighasaññā, so sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘‘anantaṃ ākāsa’’nti ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ sacchikatvā upasampajja viharati.
He continuously attends to the higher attainment; for him, as he continuously attends to the higher attainment, the gross perceptions in the fourth jhāna, and also weariness and perception of aversion, subside. So, with the complete transcendence of perceptions of form, with the disappearance of perceptions of aversion, and with non-attention to perceptions of diversity, he realizes and abides in the attainment of the infinitude of space, thinking, "Space is infinite."
Người ấy liên tục tác ý đến các thiền định cao hơn. Khi người ấy liên tục tác ý đến các thiền định cao hơn, các tưởng thô (oḷārikā saññā) và tưởng chướng ngại (paṭighasaññā) trong Tứ thiền được an trú. Người ấy, do vượt qua hoàn toàn các tưởng sắc (rūpasaññā), do sự diệt tận của các tưởng chướng ngại, do không tác ý đến các tưởng sai biệt (nānattasaññā), chứng ngộ và an trú trong Không vô biên xứ định (ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ) với ý nghĩ “không gian là vô biên”.
Abhiññābhinīhāro rūpasaññā vokāro nānattasaññā samatikkamati paṭighasaññā cassa abbhatthaṃ gacchati, evaṃ samādhi tassa samāhitassa obhāso antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ, so samādhi chaḷaṅgasamannāgato paccavekkhitabbo.
The aspiration for higher knowledge, the manifestation of perceptions of form, and perceptions of diversity are transcended, and his perception of aversion ceases. Thus, the radiance of that concentration of the concentrated one disappears, as does the vision of forms. That concentration, endowed with six factors, should be reviewed.
Sự hướng đến thắng trí (abhiññābhinīhāro), sự biểu hiện của tưởng sắc (rūpasaññā vokāro) vượt qua tưởng sai biệt (nānattasaññā), và tưởng chướng ngại (paṭighasaññā) của người ấy cũng diệt tận. Như vậy, đối với người đã an định, ánh sáng (obhāso) của định và sự thấy các sắc (rūpānaṃ) biến mất. Định ấy với sáu chi phần (chaḷaṅgasamannāgato) cần được quán xét.
Anabhijjhāsahagataṃ me mānasaṃ sabbaloke, abyāpannaṃ me cittaṃ sabbasattesu, āraddhaṃ me vīriyaṃ paggahitaṃ, passaddho me kāyo asāraddho, samāhitaṃ me cittaṃ avikkhittaṃ, upaṭṭhitā me sati asammuṭṭhā* , tattha yañca anabhijjhāsahagataṃ mānasaṃ sabbaloke yañca abyāpannaṃ cittaṃ sabbasattesu yañca āraddhaṃ vīriyaṃ paggahitaṃ yañca samāhitaṃ cittaṃ avikkhittaṃ, ayaṃ samatho.
My mind in all the world is accompanied by non-covetousness; my thought towards all beings is without ill-will; my energy is aroused and sustained; my body is tranquil and undisturbed; my mind is concentrated and undistracted; my mindfulness is established and unconfused. Among these, that mind in all the world which is accompanied by non-covetousness, that thought towards all beings which is without ill-will, that energy which is aroused and sustained, and that mind which is concentrated and undistracted—this is samatha.
Tâm ta không tham đắm (anabhijjhāsahagataṃ) đối với tất cả thế gian, tâm ta không sân hận (abyāpannaṃ) đối với tất cả chúng sinh, tinh tấn của ta đã được khởi lên (āraddhaṃ me vīriyaṃ paggahitaṃ), thân ta đã an tịnh (passaddho me kāyo) không xao động (asāraddho), tâm ta đã an định (samāhitaṃ me cittaṃ) không tán loạn (avikkhittaṃ), niệm của ta đã hiện hữu (upaṭṭhitā me sati) không lãng quên (asammuṭṭhā). Trong đó, tâm không tham đắm đối với tất cả thế gian, tâm không sân hận đối với tất cả chúng sinh, tinh tấn đã được khởi lên và được nâng đỡ, và tâm đã an định không tán loạn – đây là Samatha.
Yo passaddho kāyo asāraddho, ayaṃ samādhiparikkhāro.
That body which is tranquil and undisturbed—this is the requisite for samādhi.
Thân đã an tịnh không xao động, đây là sự chuẩn bị cho Samādhi.
Yā upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā ayaṃ vipassanā.
That mindfulness which is established and unconfused—this is vipassanā.
Niệm đã hiện hữu không lãng quên, đây là Vipassanā.
643
54. So samādhi pañcavidhena veditabbo.
54. That samādhi is to be understood in five ways.
54. Định ấy cần được biết theo năm cách.
Ayaṃ samādhi ‘‘paccuppannasukho’’ti itissa paccattameva ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ bhavati, ayaṃ samādhi ‘‘āyatiṃ sukhavipāko’’ti itissa paccattameva ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ bhavati, ayaṃ samādhi ‘‘ariyo nirāmiso’’ti itissa paccattameva ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ bhavati, ayaṃ samādhi ‘‘akāpurisasevito’’ti itissa paccattameva ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ bhavati, ayaṃ samādhi ‘‘santo ceva paṇīto ca paṭippassaddhiladdho ca ekodibhāvādhigato ca na sasaṅkhāraniggayhavāritagato* cā’’ti itissa paccattameva ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ bhavati.
This samādhi is "presently pleasant" — thus, the knowledge and vision of it is personally established for him; this samādhi is "of pleasant result in the future" — thus, the knowledge and vision of it is personally established for him; this samādhi is "noble and unworldly" — thus, the knowledge and vision of it is personally established for him; this samādhi is "practiced by superior persons" — thus, the knowledge and vision of it is personally established for him; this samādhi is "peaceful and refined, attained through pacification, achieved through unification, and not obtained by forceful suppression or restraint of volitional formations" — thus, the knowledge and vision of it is personally established for him.
“Định này mang lại an lạc hiện tại (paccuppannasukho)” – đối với người ấy, sự thấy biết (ñāṇadassanaṃ) này hiện hữu một cách tự thân. “Định này mang lại quả vị an lạc trong tương lai (āyatiṃ sukhavipāko)” – đối với người ấy, sự thấy biết này hiện hữu một cách tự thân. “Định này là Thánh (ariyo), không nhiễm ô (nirāmiso)” – đối với người ấy, sự thấy biết này hiện hữu một cách tự thân. “Định này được người cao thượng phụng sự (akāpurisasevito)” – đối với người ấy, sự thấy biết này hiện hữu một cách tự thân. “Định này an tịnh (santo), thù thắng (paṇīto), đạt được sự an tịnh hoàn toàn (paṭippassaddhiladdho), đạt đến sự nhất tâm (ekodibhāvādhigato), và không phải do sự cưỡng ép hay kìm nén có tác ý (na sasaṅkhāraniggayhavāritagato)” – đối với người ấy, sự thấy biết này hiện hữu một cách tự thân.
Taṃ kho panimaṃ samādhiṃ ‘‘sato samāpajjāmi sato vuṭṭhahāmī’’ti itissa paccattameva ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ bhavati.
And regarding this samādhi, "I enter with mindfulness, I emerge with mindfulness" — thus, the knowledge and vision of it is personally established for him.
“Ta nhập định này với chánh niệm (sato samāpajjāmi), ta xuất định với chánh niệm (sato vuṭṭhahāmi)” – đối với người ấy, sự thấy biết này hiện hữu một cách tự thân.
Tattha yo ca samādhi paccuppannasukho yo ca samādhi āyatiṃ sukhavipāko ayaṃ samatho.
Among these, that samādhi which is presently pleasant and that samādhi which is of pleasant result in the future—this is samatha.
Trong đó, định mang lại an lạc hiện tại và định mang lại quả vị an lạc trong tương lai, đây là Samatha.
Yo ca samādhi ariyo nirāmiso, yo ca samādhi akāpurisasevito, yo ca samādhi santo ceva paṇīto paṭippassaddhiladdho ca ekodibhāvādhigato ca na sasaṅkhāraniggayhavāritagato ca yañcāhaṃ taṃ kho panimaṃ samādhiṃ sato samāpajjāmi sato vuṭṭhahāmīti, ayaṃ vipassanā.
That samādhi which is noble and unworldly, that samādhi which is practiced by superior persons, that samādhi which is peaceful and refined, attained through pacification, achieved through unification, and not obtained by forceful suppression or restraint of volitional formations, and that knowledge and vision, "I enter this samādhi with mindfulness, I emerge with mindfulness"—this is vipassanā.
Định là Thánh, không nhiễm ô; định được người cao thượng phụng sự; định an tịnh, thù thắng, đạt được sự an tịnh hoàn toàn, đạt đến sự nhất tâm, và không phải do sự cưỡng ép hay kìm nén có tác ý; và sự thấy biết “ta nhập định này với chánh niệm, ta xuất định với chánh niệm” – đây là Vipassanā.
644
So samādhi pañcavidhena veditabbo pītipharaṇatā sukhapharaṇatā cetopharaṇatā ālokapharaṇatā paccavekkhaṇānimittaṃ.
That samādhi is to be understood in five ways: pervasion of rapture, pervasion of happiness, pervasion of consciousness, pervasion of light, and the sign for reviewing.
Định ấy cần được biết theo năm cách: tràn đầy hỷ (pītipharaṇatā), tràn đầy lạc (sukhapharaṇatā), tràn đầy tâm (cetopharaṇatā), tràn đầy ánh sáng (ālokapharaṇatā), và tướng quán xét (paccavekkhaṇānimittaṃ).
Tattha yo ca pītipharaṇo yo ca sukhapharaṇo yo ca cetopharaṇo, ayaṃ samatho.
Among these, that which pervades with rapture, that which pervades with happiness, and that which pervades with consciousness—this is samatha.
Trong đó, tràn đầy hỷ, tràn đầy lạc, và tràn đầy tâm, đây là Samatha.
Yo ca ālokapharaṇo yañca paccavekkhaṇānimittaṃ.
And that which pervades with light, and the sign for reviewing.
Tràn đầy ánh sáng và tướng quán xét.
Ayaṃ vipassanā.
This is vipassanā.
Đây là Vipassanā.
645
55. Dasa kasiṇāyatanāni pathavīkasiṇaṃ āpokasiṇaṃ tejokasiṇaṃ vāyokasiṇaṃ nīlakasiṇaṃ pītakasiṇaṃ lohitakasiṇaṃ odātakasiṇaṃ ākāsakasiṇaṃ viññāṇakasiṇaṃ.
55. The ten kasiṇa-bases: earth kasiṇa, water kasiṇa, fire kasiṇa, wind kasiṇa, blue kasiṇa, yellow kasiṇa, red kasiṇa, white kasiṇa, space kasiṇa, consciousness kasiṇa.
55. Mười biến xứ (kasiṇāyatana): đất biến xứ (pathavīkasiṇaṃ), nước biến xứ (āpokasiṇaṃ), lửa biến xứ (tejokasiṇaṃ), gió biến xứ (vāyokasiṇaṃ), xanh biến xứ (nīlakasiṇaṃ), vàng biến xứ (pītakasiṇaṃ), đỏ biến xứ (lohitakasiṇaṃ), trắng biến xứ (odātakasiṇaṃ), không gian biến xứ (ākāsakasiṇaṃ), thức biến xứ (viññāṇakasiṇaṃ).
Tattha yañca pathavīkasiṇaṃ yañca āpokasiṇaṃ evaṃ sabbaṃ, yañca odātakasiṇaṃ.
Among these, the earth kasiṇa, the water kasiṇa, and so on for all, up to the white kasiṇa.
Trong đó, đất biến xứ, nước biến xứ, v.v., và trắng biến xứ.
Imāni aṭṭha kasiṇāni samatho.
These eight kasiṇas are samatha.
Tám biến xứ này là Samatha.
Yañca ākāsakasiṇaṃ yañca viññāṇakasiṇaṃ, ayaṃ vipassanā.
The space kasiṇa and the consciousness kasiṇa—this is vipassanā.
Không gian biến xứ và thức biến xứ, đây là Vipassanā.
Evaṃ sabbo ariyo maggo yena yena ākārena vutto, tena tena samathavipassanena yojayitabbo.
Thus, the entire Noble Path, in whatever aspects it has been described, should be combined with samatha and vipassanā.
Như vậy, tất cả Thánh đạo (ariyo maggo) đã được nói đến theo bất kỳ phương diện nào, đều phải được kết hợp với Samatha và Vipassanā.
Te tīhi dhammehi saṅgahitā aniccatāya dukkhatāya anattatāya.
They are comprised of three qualities: impermanence, suffering, and non-self.
Chúng được bao gồm bởi ba pháp: vô thường (aniccatāya), khổ (dukkhatāya), vô ngã (anattatāya).
So samathavipassanaṃ bhāvayamāno tīṇi vimokkhamukhāni bhāvayati.
Developing samatha-vipassanā, one develops the three gateways to liberation.
Người ấy tu tập Samatha-Vipassanā thì tu tập ba cửa giải thoát (vimokkhamukhāni).
Tīṇi vimokkhamukhāni bhāvayanto tayo khandhe bhāvayati.
Developing the three gateways to liberation, one develops the three aggregates.
Tu tập ba cửa giải thoát thì tu tập ba uẩn (khandhe).
Tayo khandhe bhāvayanto ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvayati.
Developing the three aggregates, one develops the Noble Eightfold Path.
Tu tập ba uẩn thì tu tập Bát chánh đạo (ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ).
646
Rāgacarito puggalo animittena vimokkhamukhena niyyāti* adhicittasikkhāya sikkhanto lobhaṃ akusalamūlaṃ pajahanto sukhavedanīyaṃ phassaṃ anupagacchanto sukhaṃ vedanaṃ parijānanto rāgamalaṃ pavāhento rāgarajaṃ niddhunanto rāgavisaṃ vamento rāgaggiṃ nibbāpento rāgasallaṃ uppāṭento rāgajaṭaṃ vijaṭento.
A person of lustful temperament proceeds by the signless gateway to liberation, training in the training of higher consciousness, abandoning the root of unwholesome greed, not approaching contact that leads to pleasant feeling, fully understanding pleasant feeling, washing away the stain of lust, shaking off the dust of lust, vomiting the poison of lust, extinguishing the fire of lust, extracting the dart of lust, untangling the tangle of lust.
Người có hành vi tham ái (rāgacarito puggalo) xuất ly bằng cửa giải thoát Vô tướng (animittena vimokkhamukhena), khi tu tập Giới học về tâm (adhicittasikkhāya), từ bỏ gốc bất thiện là tham (lobhaṃ akusalamūlaṃ pajahanto), không đi theo xúc thọ lạc (sukhavedanīyaṃ phassaṃ anupagacchanto), hiểu rõ thọ lạc (sukhaṃ vedanaṃ parijānanto), loại bỏ cấu uế tham (rāgamalaṃ pavāhento), rũ sạch bụi tham (rāgarajaṃ niddhunanto), nhổ nọc độc tham (rāgavisaṃ vamento), dập tắt lửa tham (rāgaggiṃ nibbāpento), rút mũi tên tham (rāgasallaṃ uppāṭento), gỡ bỏ mớ bòng bong tham (rāgajaṭaṃ vijaṭento).
Dosacarito puggalo appaṇihitena vimokkhamukhena niyyāti adhisīlasikkhāya sikkhanto dosaṃ akusalamūlaṃ pajahanto dukkhavedanīyaṃ phassaṃ anupagacchanto dukkhavedanaṃ parijānanto dosamalaṃ pavāhento dosarajaṃ niddhunanto dosavisaṃ vamento dosaggiṃ nibbāpento dosasallaṃ uppāṭento dosajaṭaṃ vijaṭento.
A person of hateful character departs by the appaṇihita liberation-door, training in the higher virtue training, abandoning the unwholesome root of hate, not approaching contact that leads to painful feeling, fully understanding painful feeling, washing away the defilement of hate, shaking off the dust of hate, spitting out the poison of hate, extinguishing the fire of hate, extracting the dart of hate, untangling the tangle of hate.
Người có hành vi sân hận (dosacarito puggalo) xuất ly bằng cửa giải thoát Vô nguyện (appaṇihitena vimokkhamukhena), khi tu tập Giới học về giới (adhisīlasikkhāya), từ bỏ gốc bất thiện là sân (dosaṃ akusalamūlaṃ pajahanto), không đi theo xúc thọ khổ (dukkhavedanīyaṃ phassaṃ anupagacchanto), hiểu rõ thọ khổ (dukkhavedanaṃ parijānanto), loại bỏ cấu uế sân (dosamalaṃ pavāhento), rũ sạch bụi sân (dosarajaṃ niddhunanto), nhổ nọc độc sân (dosavisaṃ vamento), dập tắt lửa sân (dosaggiṃ nibbāpento), rút mũi tên sân (dosasallaṃ uppāṭento), gỡ bỏ mớ bòng bong sân (dosajaṭaṃ vijaṭento).
Mohacarito puggalo suññatavimokkhamukhena niyyāti adhipaññāsikkhāya sikkhanto mohaṃ akusalamūlaṃ pajahanto adukkhamasukhavedanīyaṃ phassaṃ anupagacchanto adukkhamasukhaṃ vedanaṃ parijānanto mohamalaṃ pavāhento moharajaṃ niddhunanto mohavisaṃ vamento mohaggiṃ nibbāpento mohasallaṃ uppāṭento mohajaṭaṃ vijaṭento.
A person of deluded character departs by the suññatā liberation-door, training in the higher wisdom training, abandoning the unwholesome root of delusion, not approaching contact that leads to neither-painful-nor-pleasant feeling, fully understanding neither-painful-nor-pleasant feeling, washing away the defilement of delusion, shaking off the dust of delusion, spitting out the poison of delusion, extinguishing the fire of delusion, extracting the dart of delusion, untangling the tangle of delusion.
Người có tánh mê mờ, nhờ cửa giải thoát tánh không (suññatāvimokkha) mà thoát ly, thực hành trong giới học về tuệ (adhipaññāsikkhā), đoạn trừ căn bất thiện là si mê, không bám víu vào xúc thọ không khổ không lạc, thấu triệt thọ không khổ không lạc, tẩy trừ cấu uế si mê, quét sạch bụi bặm si mê, nhổ bỏ chất độc si mê, dập tắt lửa si mê, rút mũi tên si mê, gỡ gạc rối si mê.
647
Tattha suññatavimokkhamukhaṃ paññākkhandho, animittavimokkhamukhaṃ samādhikkhandho, appaṇihitavimokkhamukhaṃ sīlakkhandho.
Therein, the suññatā liberation-door is the wisdom aggregate (paññākkhandha); the animitta liberation-door is the concentration aggregate (samādhikkhandha); the appaṇihita liberation-door is the virtue aggregate (sīlakkhandha).
Trong đó, cửa giải thoát tánh không (suññatāvimokkha) là uẩn tuệ (paññākkhandha), cửa giải thoát vô tướng (animittavimokkha) là uẩn định (samādhikkhandha), cửa giải thoát vô nguyện (appaṇihitavimokkha) là uẩn giới (sīlakkhandha).
So tīṇi vimokkhamukhāni bhāvayanto tayo khandhe bhāvayati, tayo khandhe bhāvayanto ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvayati.
Cultivating these three liberation-doors, one cultivates the three aggregates; cultivating the three aggregates, one cultivates the Noble Eightfold Path.
Vị ấy tu tập ba cửa giải thoát thì tu tập ba uẩn, tu tập ba uẩn thì tu tập Bát Chánh Đạo cao thượng.
Tattha yā ca sammāvācā yo ca sammākammanto yo ca sammāājīvo, ayaṃ sīlakkhandho, yo ca sammāvāyāmo yā ca sammāsati yo ca sammāsamādhi, ayaṃ samādhikkhandho, yā ca sammādiṭṭhi yo ca sammāsaṅkappo, ayaṃ paññākkhandho.
Therein, what is right speech, what is right action, and what is right livelihood—this is the virtue aggregate. What is right effort, what is right mindfulness, and what is right concentration—this is the concentration aggregate. What is right view and what is right intention—this is the wisdom aggregate.
Trong đó, chánh ngữ, chánh nghiệp và chánh mạng là uẩn giới; chánh tinh tấn, chánh niệm và chánh định là uẩn định; chánh kiến và chánh tư duy là uẩn tuệ.
648
Tattha sīlakkhandho ca samādhikkhandho ca samatho, paññākkhandho vipassanā.
Therein, the virtue aggregate and the concentration aggregate are samatha (tranquillity); the wisdom aggregate is vipassanā (insight).
Trong đó, uẩn giới và uẩn định là samatha (chỉ), uẩn tuệ là vipassanā (quán).
Yo samathavipassanaṃ bhāveti, tassa dve bhavaṅgāni bhāvanaṃ gacchanti kāyo cittañca, bhavanirodhagāminī paṭipadā dve padāni sīlaṃ samādhi ca.
When one cultivates samatha and vipassanā, two factors of existence (bhavaṅga) are cultivated: body and mind. The path leading to the cessation of existence (bhavanirodhagāminī paṭipadā) has two factors: virtue and concentration.
Ai tu tập samatha và vipassanā, thì hai yếu tố của hữu (bhavaṅga) là thân và tâm của vị ấy được tu tập; con đường dẫn đến diệt hữu (bhavanirodhagāminī paṭipadā) là hai yếu tố giới và định.
So hoti bhikkhu bhāvitakāyo bhāvitasīlo bhāvitacitto bhāvitapañño.
That bhikkhu is one whose body is cultivated, whose virtue is cultivated, whose mind is cultivated, whose wisdom is cultivated.
Vị Tỳ-kheo ấy là người có thân đã tu tập, có giới đã tu tập, có tâm đã tu tập, có tuệ đã tu tập.
Kāye bhāviyamāne dve dhammā bhāvanaṃ gacchanti sammākammanto sammāvāyāmo ca, sīle bhāviyamāne dve dhammā bhāvanaṃ gacchanti sammāvācā sammāājīvo ca, citte bhāviyamāne dve dhammā bhāvanaṃ gacchanti sammāsati sammāsamādhi ca, paññāya bhāviyamānāya dve dhammā bhāvanaṃ gacchanti sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo ca.
When the body is cultivated, two qualities are cultivated: right action and right effort. When virtue is cultivated, two qualities are cultivated: right speech and right livelihood. When the mind is cultivated, two qualities are cultivated: right mindfulness and right concentration. When wisdom is cultivated, two qualities are cultivated: right view and right intention.
Khi thân được tu tập, hai pháp là chánh nghiệp và chánh tinh tấn được tu tập; khi giới được tu tập, hai pháp là chánh ngữ và chánh mạng được tu tập; khi tâm được tu tập, hai pháp là chánh niệm và chánh định được tu tập; khi tuệ được tu tập, hai pháp là chánh kiến và chánh tư duy được tu tập.
649
Tattha yo ca sammākammanto yo ca sammāvāyāmo siyā kāyiko siyā cetasiko, tattha yo kāyasaṅgaho, so kāye bhāvite bhāvanaṃ gacchati, yo cittasaṅgaho, so citte bhāvite bhāvanaṃ gacchati.
Therein, what is right action and what is right effort may be bodily or mental. Therein, what is associated with the body is cultivated when the body is cultivated; what is associated with the mind is cultivated when the mind is cultivated.
Trong đó, chánh nghiệp và chánh tinh tấn có thể thuộc về thân hoặc thuộc về tâm; trong đó, cái gì thuộc về thân thì khi thân được tu tập, nó được tu tập; cái gì thuộc về tâm thì khi tâm được tu tập, nó được tu tập.
So samathavipassanaṃ bhāvayanto pañcavidhaṃ adhigamaṃ gacchati* khippādhigamo ca hoti, vimuttādhigamo ca hoti, mahādhigamo ca hoti, vipulādhigamo ca hoti, anavasesādhigamo ca hoti.
Cultivating samatha and vipassanā, one attains five kinds of realization: one is quick to realize, one realizes liberation, one realizes greatly, one realizes extensively, and one realizes completely.
Vị ấy tu tập samatha và vipassanā sẽ đạt được năm loại thành tựu: thành tựu nhanh chóng, thành tựu giải thoát, thành tựu vĩ đại, thành tựu rộng lớn, và thành tựu không còn sót lại.
Tattha samathena khippādhigamo ca mahādhigamo ca vipulādhigamo ca hoti, vipassanāya vimuttādhigamo ca anavasesādhigamo ca hoti.
Therein, through samatha, one is quick to realize, realizes greatly, and realizes extensively; through vipassanā, one realizes liberation and realizes completely.
Trong đó, với samatha thì có thành tựu nhanh chóng, thành tựu vĩ đại và thành tựu rộng lớn; với vipassanā thì có thành tựu giải thoát và thành tựu không còn sót lại.
650
56. Tattha yo desayati, so dasabalasamannāgato satthā ovādena sāvake na visaṃvādayati.
56. Therein, the one who teaches, the Teacher endowed with the ten powers, does not deceive his disciples with his admonition.
56. Trong đó, vị thuyết pháp là Bậc Đạo Sư đầy đủ mười lực (dasabala), không làm cho các đệ tử sai lầm bởi lời giáo huấn.
So tividhaṃ idaṃ karotha iminā upāyena karotha idaṃ vo kurumānānaṃ hitāya sukhāya bhavissati, so tathā ovadito tathānusiṭṭho tathākaronto tathāpaṭipajjanto taṃ bhūmiṃ na pāpuṇissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
That it is not possible for one who is thus admonished, thus instructed, acting accordingly, practicing accordingly, not to attain that stage—such a thing does not exist.
Bậc ấy dạy: “Hãy làm điều này theo ba cách, hãy làm điều này theo phương pháp này, khi quý vị làm điều này, nó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc cho quý vị.” Không có trường hợp nào mà một người được giáo huấn và chỉ dạy như vậy, khi thực hành và hành trì như vậy, lại không đạt được cảnh giới đó.
So tathā ovadito tathānusiṭṭho sīlakkhandhaṃ aparipūrayanto taṃ bhūmiṃ anupāpuṇissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
That it is not possible for one who is thus admonished, thus instructed, not fulfilling the virtue aggregate, to attain that stage—such a thing does not exist.
Không có trường hợp nào mà một người được giáo huấn và chỉ dạy như vậy, lại không hoàn thành uẩn giới (sīlakkhandha) mà lại đạt được cảnh giới đó.
So tathā ovadito tathānusiṭṭho sīlakkhandhaṃ paripūrayanto taṃ bhūmiṃ anupāpuṇissatīti ṭhānametaṃ vijjati.
That it is possible for one who is thus admonished, thus instructed, fulfilling the virtue aggregate, not to attain that stage—such a thing exists.
Có trường hợp một người được giáo huấn và chỉ dạy như vậy, khi hoàn thành uẩn giới (sīlakkhandha) thì sẽ đạt được cảnh giới đó.
651
Sammāsambuddhassa te sato ime dhammā anabhisambuddhāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
That these phenomena are not fully understood by the Perfectly Self-Enlightened One—such a thing does not exist.
Không có trường hợp nào mà đối với một vị Chánh Đẳng Chánh Giác, những pháp này lại chưa được giác ngộ.
Sabbāsavaparikkhīṇassa te sato ime āsavā aparikkhīṇāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
That these taints are not exhausted by one whose taints are exhausted—such a thing does not exist.
Không có trường hợp nào mà đối với một vị đã đoạn tận mọi lậu hoặc (sabbāsavaparikkhīṇa), những lậu hoặc này lại chưa được đoạn tận.
Yassa te atthāya dhammo desito, so na niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
That the Dhamma taught for one's benefit does not lead to the complete cessation of suffering for one who practices it—such a thing does not exist.
Không có trường hợp nào mà giáo pháp được thuyết giảng vì lợi ích của một người, lại không dẫn đến sự đoạn tận khổ đau đúng đắn cho người thực hành.
Sāvako kho pana te dhammānudhammappaṭipanno sāmīcippaṭipanno anudhammacārī so pubbena aparaṃ uḷāraṃ visesādhigamaṃ na sacchikarissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
It is not possible that a disciple of yours, who practices according to the Dhamma, who practices correctly, who lives in conformity with the Dhamma, would not realize a higher, exalted special attainment than before.
Không có trường hợp nào mà một đệ tử của Ngài, người thực hành pháp tùy pháp, thực hành đúng đắn, hành trì tùy pháp, lại không chứng đạt được sự thù thắng cao cả hơn trước.
652
Ye kho pana dhammā antarāyikā, te paṭisevato nālaṃ antarāyāyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
It is not possible that those things which are obstructive would not be an obstruction to one who practices them.
Không có trường hợp nào mà những pháp chướng ngại, khi được thực hành, lại không gây chướng ngại.
Ye kho pana dhammā aniyyānikā, te niyyanti takkarassa sammā dukkhakkhayāyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
It is not possible that those things which do not lead out would lead out for one who practices them, for the complete end of suffering.
Không có trường hợp nào mà những pháp không đưa đến giải thoát, lại đưa đến sự đoạn tận khổ đau đúng đắn cho người thực hành.
Ye kho pana dhammā niyyānikā, te niyyanti takkarassa sammā dukkhakkhayāyāti ṭhānametaṃ vijjati.
It is possible that those things which lead out would lead out for one who practices them, for the complete end of suffering.
Có trường hợp những pháp đưa đến giải thoát, lại đưa đến sự đoạn tận khổ đau đúng đắn cho người thực hành.
Sāvako kho pana te saupādiseso anupādisesaṃ nibbānadhātuṃ anupāpuṇissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
It is not possible that a disciple of yours, still with clinging, would attain the Nibbāna-element without clinging.
Không có trường hợp nào mà một đệ tử của Ngài, còn có dư y (saupādisesa), lại không đạt được Niết Bàn giới không dư y (anupādisesa nibbānadhātu).
653
Diṭṭhisampanno mātaraṃ jīvitā voropeyya hatthehi vā pādehi vā suhataṃ kareyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, puthujjano mātaraṃ jīvitā voropeyya hatthehi vā pādehi vā suhataṃ kareyyāti ṭhānametaṃ vijjati.
It is not possible that a person endowed with right view would deprive his mother of life, or severely injure her with hands or feet; it is possible that an ordinary person would deprive his mother of life, or severely injure her with hands or feet.
Không có trường hợp nào mà người có chánh kiến (diṭṭhisampanno) lại giết mẹ hoặc đánh đập mẹ bằng tay chân; có trường hợp phàm phu (puthujjano) lại giết mẹ hoặc đánh đập mẹ bằng tay chân.
Evaṃ pitaraṃ, arahantaṃ, bhikkhuṃ.
Similarly, his father, an Arahant, a bhikkhu.
Cũng vậy đối với cha, đối với vị A-la-hán, đối với Tỳ-kheo.
Diṭṭhisampanno puggalo saṅghaṃ bhindeyya saṅghe vā saṅgharājiṃ janeyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, puthujjano saṅghaṃ bhindeyya saṅghe vā saṅgharājiṃ janeyyāti ṭhānametaṃ vijjati, diṭṭhisampanno tathāgatassa duṭṭhacitto lohitaṃ uppādeyya, parinibbutassa vā tathāgatassa duṭṭhacitto thūpaṃ bhindeyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
It is not possible that a person endowed with right view would split the Saṅgha or cause a schism in the Saṅgha; it is possible that an ordinary person would split the Saṅgha or cause a schism in the Saṅgha. It is not possible that a person endowed with right view, with malicious intent, would draw blood from the Tathāgata, or, with malicious intent, would break a stūpa of the Tathāgata who has attained final Nibbāna.
Không có trường hợp nào mà người có chánh kiến lại phá hòa hợp Tăng hoặc gây chia rẽ trong Tăng; có trường hợp phàm phu lại phá hòa hợp Tăng hoặc gây chia rẽ trong Tăng; không có trường hợp nào mà người có chánh kiến lại với tâm ác ý làm chảy máu Như Lai, hoặc với tâm ác ý phá hoại tháp của Như Lai đã nhập Niết Bàn.
Puthujjano tathāgatassa duṭṭhacitto lohitaṃ uppādeyya, parinibbutassa vā tathāgatassa duṭṭhacitto thūpaṃ bhindeyyāti ṭhānametaṃ vijjati.
It is possible that an ordinary person, with malicious intent, would draw blood from the Tathāgata, or, with malicious intent, would break a stūpa of the Tathāgata who has attained final Nibbāna.
Có trường hợp phàm phu lại với tâm ác ý làm chảy máu Như Lai, hoặc với tâm ác ý phá hoại tháp của Như Lai đã nhập Niết Bàn.
Diṭṭhisampanno aññaṃ satthāraṃ apadiseyya api jīvitahetūti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, puthujjano aññaṃ satthāraṃ apadiseyyāti ṭhānametaṃ vijjati.
It is not possible that a person endowed with right view would acknowledge another teacher, even for the sake of his life; it is possible that an ordinary person would acknowledge another teacher.
Không có trường hợp nào mà người có chánh kiến lại tuyên bố một vị đạo sư khác, dù vì mạng sống; có trường hợp phàm phu lại tuyên bố một vị đạo sư khác.
Diṭṭhisampanno ito bahiddhā aññaṃ dakkhiṇeyyaṃ pariyeseyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, puthujjano ito bahiddhā aññaṃ dakkhiṇeyyaṃ pariyeseyyāti ṭhānametaṃ vijjati, diṭṭhisampanno kutūhalamaṅgalena suddhiṃ pacceyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
It is not possible that a person endowed with right view would seek another worthy of offerings outside this teaching; it is possible that an ordinary person would seek another worthy of offerings outside this teaching. It is not possible that a person endowed with right view would believe in purification through curious rituals and superstitions.
Không có trường hợp nào mà người có chánh kiến lại tìm kiếm một đối tượng đáng cúng dường khác ngoài giáo pháp này; có trường hợp phàm phu lại tìm kiếm một đối tượng đáng cúng dường khác ngoài giáo pháp này; không có trường hợp nào mà người có chánh kiến lại tin vào những nghi lễ mê tín để đạt được sự thanh tịnh.
Puthujjano kutūhalamaṅgalena suddhiṃ pacceyyāti ṭhānametaṃ vijjati.
It is possible that an ordinary person would believe in purification through curious rituals and superstitions.
Có trường hợp phàm phu lại tin vào những nghi lễ mê tín để đạt được sự thanh tịnh.
654
57. Itthī rājā cakkavattī siyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, puriso rājā cakkavattī siyāti ṭhānametaṃ vijjati; itthī sakko devānamindo siyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, puriso sakko devānamindo siyāti ṭhānametaṃ vijjati; itthī māro pāpimā siyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, puriso māro pāpimā siyāti ṭhānametaṃ vijjati; itthī mahābrahmā siyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, puriso mahābrahmā siyāti ṭhānametaṃ vijjati; itthī tathāgato arahaṃ sammāsambuddho siyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, puriso tathāgato arahaṃ sammāsambuddho siyāti ṭhānametaṃ vijjati.
57. It is not possible for a woman to be a universal monarch; it is possible for a man to be a universal monarch. It is not possible for a woman to be Sakka, king of devas; it is possible for a man to be Sakka, king of devas. It is not possible for a woman to be Māra the Evil One; it is possible for a man to be Māra the Evil One. It is not possible for a woman to be Mahābrahmā; it is possible for a man to be Mahābrahmā. It is not possible for a woman to be a Tathāgata, an Arahant, a Perfectly Self-Enlightened One; it is possible for a man to be a Tathāgata, an Arahant, a Perfectly Self-Enlightened One.
57. Không có trường hợp nào phụ nữ lại là Chuyển Luân Vương (cakkavattī); có trường hợp đàn ông lại là Chuyển Luân Vương; không có trường hợp nào phụ nữ lại là Sakka, vua của các chư thiên; có trường hợp đàn ông lại là Sakka, vua của các chư thiên; không có trường hợp nào phụ nữ lại là ác ma (Māra pāpimā); có trường hợp đàn ông lại là ác ma; không có trường hợp nào phụ nữ lại là Đại Phạm Thiên (Mahābrahmā); có trường hợp đàn ông lại là Đại Phạm Thiên; không có trường hợp nào phụ nữ lại là Như Lai, Bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Chánh Giác; có trường hợp đàn ông lại là Như Lai, Bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Chánh Giác.
655
Dve tathāgatā arahanto sammāsambuddhā apubbaṃ acarimaṃ ekissā lokadhātuyā uppajjeyyuṃ vā dhammaṃ vā deseyyunti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, ekova tathāgato arahaṃ sammāsambuddho ekissā lokadhātuyā uppajjissati vā dhammaṃ vā desessatīti ṭhānametaṃ vijjati.
It is not possible for two Tathāgatas, Arahants, Perfectly Self-Enlightened Ones, to arise or teach the Dhamma in one world-system, neither before nor after each other; it is possible for only one Tathāgata, an Arahant, a Perfectly Self-Enlightened One, to arise or teach the Dhamma in one world-system.
Việc hai Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, xuất hiện đồng thời trong một thế giới hoặc thuyết pháp là điều không thể xảy ra; việc chỉ một Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, xuất hiện trong một thế giới hoặc thuyết pháp là điều có thể xảy ra.
656
Tiṇṇaṃ duccaritānaṃ iṭṭho kanto piyo manāpo vipāko bhavissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, tiṇṇaṃ duccaritānaṃ aniṭṭho akanto appiyo amanāpo vipāko bhavissatīti ṭhānametaṃ vijjati.
It is not possible that the result of three evil actions would be desirable, pleasing, agreeable, and delightful; it is possible that the result of three evil actions would be undesirable, unpleasing, disagreeable, and unlovely.
Việc ba ác hạnh có quả báo đáng mong muốn, dễ chịu, đáng yêu, vừa ý là điều không thể xảy ra; việc ba ác hạnh có quả báo không đáng mong muốn, không dễ chịu, không đáng yêu, không vừa ý là điều có thể xảy ra.
Tiṇṇaṃ sucaritānaṃ aniṭṭho akanto appiyo amanāpo vipāko bhavissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, tiṇṇaṃ sucaritānaṃ iṭṭho kanto piyo manāpo vipāko bhavissatīti ṭhānametaṃ vijjati.
It is not possible that the result of three good actions would be undesirable, unpleasing, disagreeable, and unlovely; it is possible that the result of three good actions would be desirable, pleasing, agreeable, and delightful.
Việc ba thiện hạnh có quả báo không đáng mong muốn, không dễ chịu, không đáng yêu, không vừa ý là điều không thể xảy ra; việc ba thiện hạnh có quả báo đáng mong muốn, dễ chịu, đáng yêu, vừa ý là điều có thể xảy ra.
657
Aññataro samaṇo vā brāhmaṇo vā kuhako lapako nemittako kuhanalapananemittakattaṃ pubbaṅgamaṃ katvā pañca nīvaraṇe appahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe catūsu satipaṭṭhānesu anupaṭṭhitassati* viharanto satta bojjhaṅge abhāvayitvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, aññataro samaṇo vā brāhmaṇo vā sabbadosāpagato pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe catūsu satipaṭṭhānesu upaṭṭhitassati viharanto satta bojjhaṅge bhāvayitvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhissatīti ṭhānametaṃ vijjati.
It is impossible for any ascetic or brahmin who, being a deceiver, a talker, a soothsayer, makes deception, talk, and soothsaying his foremost practice, without abandoning the five hindrances—defilements of the mind that weaken wisdom—and without establishing mindfulness in the four foundations of mindfulness, without cultivating the seven factors of enlightenment, to attain unsurpassed perfect self-awakening. It is possible for any ascetic or brahmin, free from all faults, having abandoned the five hindrances—defilements of the mind that weaken wisdom—and having established mindfulness in the four foundations of mindfulness, having cultivated the seven factors of enlightenment, to attain unsurpassed perfect self-awakening.
Việc một Sa-môn hoặc Bà-la-môn nào đó, lấy sự gian dối, ba hoa, bói toán làm chủ đạo, không đoạn trừ năm triền cái (nīvaraṇa), những ô nhiễm của tâm làm suy yếu trí tuệ, sống không an trú trong bốn niệm xứ (satipaṭṭhāna), không tu tập bảy giác chi (bojjhaṅga) mà chứng đắc Vô Thượng Chánh Đẳng Giác là điều không thể xảy ra; việc một Sa-môn hoặc Bà-la-môn nào đó, đã lìa bỏ mọi lỗi lầm, đoạn trừ năm triền cái, những ô nhiễm của tâm làm suy yếu trí tuệ, sống an trú trong bốn niệm xứ, tu tập bảy giác chi mà chứng đắc Vô Thượng Chánh Đẳng Giác là điều có thể xảy ra.
Yaṃ ettha ñāṇaṃ hetuso ṭhānaso anodhiso idaṃ vuccati ṭhānāṭṭhānañāṇaṃ paṭhamaṃ tathāgatabalaṃ.
The knowledge here, which is of cause, of occasion, and without limit, is called the knowledge of what is possible and what is impossible, the first power of a Tathāgata.
Trí tuệ ở đây, theo nhân, theo xứ, không giới hạn, được gọi là Trí tuệ về chỗ có thể và chỗ không thể (ṭhānāṭṭhānañāṇaṃ), là Phật lực thứ nhất của Như Lai.
658
Iti ṭhānāṭṭhānagatā sabbe khayadhammā vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā keci saggūpagā keci apāyūpagā keci nibbānūpagā, evaṃ bhagavā āha –
Thus, all things that are subject to decay, dissolution, dispassion, and cessation, whether they lead to heaven, to the lower realms, or to Nibbāna, are included in what is possible and what is impossible. Thus spoke the Blessed One:
Như vậy, tất cả các pháp thuộc về chỗ có thể và chỗ không thể, là pháp hoại diệt, pháp suy tàn, pháp ly tham, pháp đoạn diệt, một số đưa đến cõi trời, một số đưa đến cõi đọa, một số đưa đến Niết Bàn. Thế Tôn đã nói:
659
58.
58.
58.
660
Sabbe sattā* marissanti, maraṇantaṃ hi jīvitaṃ;
All beings will die, for life ends in death;
Mọi loài hữu tình sẽ chết, vì sự sống có cái chết làm chung cuộc;
661
Yathākammaṃ gamissanti, puññapāpaphalūpagā;
They will go according to their kamma, experiencing the fruits of merit and demerit;
Họ sẽ đi theo nghiệp của mình, tùy thuộc vào quả báo thiện và ác;
662
Nirayaṃ pāpakammantā, puññakammā ca suggatiṃ;
Those with evil kamma to hell, and those with meritorious kamma to a good destination;
Kẻ ác nghiệp thì xuống địa ngục, người thiện nghiệp thì lên cõi lành;
663
Apare ca maggaṃ bhāvetvā, parinibbantināsavāti* .
Others, having cultivated the path, attain Parinibbāna, without āśavas.
Những người khác, sau khi tu tập Đạo, sẽ nhập Niết Bàn, không còn lậu hoặc.
664
Sabbe sattāti ariyā ca anariyā ca sakkāyapariyāpannā ca sakkāyavītivattā ca.
All beings means both noble ones and ordinary people, those encompassed by sakkāya and those who have transcended sakkāya.
Mọi loài hữu tình có nghĩa là cả bậc Thánh và phàm phu, cả những người còn bị chấp thủ vào thân (sakkāya) và những người đã vượt thoát chấp thủ vào thân.
Marissantīti dvīhi maraṇehi dandhamaraṇena ca adandhamaraṇena ca, sakkāyapariyāpannānaṃ adandhamaraṇaṃ sakkāyavītivattānaṃ dandhamaraṇaṃ.
Will die means by two kinds of death: slow death and swift death. Swift death is for those encompassed by sakkāya, slow death is for those who have transcended sakkāya.
Sẽ chết có nghĩa là chết theo hai cách: chết chậm và chết nhanh. Đối với những người còn bị chấp thủ vào thân là chết nhanh, đối với những người đã vượt thoát chấp thủ vào thân là chết chậm.
Maraṇantaṃ hi jīvitanti khayā āyussa indriyānaṃ uparodhā jīvitapariyanto maraṇapariyanto.
For life ends in death means the end of life, the end of death, due to the exhaustion of lifespan and the cessation of faculties.
Vì sự sống có cái chết làm chung cuộc có nghĩa là sự chấm dứt của tuổi thọ và sự đoạn diệt của các căn là sự chấm dứt của sự sống, sự chấm dứt của cái chết.
Yathākammaṃ gamissantīti kammassakatā.
They will go according to their kamma means that kamma is their own possession.
Họ sẽ đi theo nghiệp của mình có nghĩa là chúng sinh là chủ nhân của nghiệp.
Puññapāpaphalūpagāti kammānaṃ phaladassāvitā ca avippavāso ca.
Experiencing the fruits of merit and demerit means the manifestation of the fruits of kamma and their inseparability.
Tùy thuộc vào quả báo thiện và ác có nghĩa là sự hiển lộ của quả nghiệp và sự không xa lìa nghiệp.
665
Nirayaṃ pāpakammantāti apuññasaṅkhārā.
Those with evil kamma to hell means unwholesome volitional formations.
Kẻ ác nghiệp thì xuống địa ngục có nghĩa là các hành bất thiện.
Puññakammā ca suggatinti puññasaṅkhārā sugatiṃ gamissanti.
And those with meritorious kamma to a good destination means wholesome volitional formations will go to a good destination.
Người thiện nghiệp thì lên cõi lành có nghĩa là các hành thiện sẽ dẫn đến cõi lành.
Apare ca maggaṃ bhāvetvā, parinibbantināsavāti sabbasaṅkhārānaṃ samatikkamanaṃ.
Others, having cultivated the path, attain Parinibbāna, without āśavas means the transcendence of all conditioned phenomena.
Những người khác, sau khi tu tập Đạo, sẽ nhập Niết Bàn, không còn lậu hoặc có nghĩa là sự siêu vượt tất cả các hành (saṅkhāra).
Tenāha bhagavā – ‘‘sabbe…pe… nāsavā’’ti.
Therefore, the Blessed One said: “All…pe… without āśavas.”
Do đó, Thế Tôn đã nói: “Mọi loài… cho đến… không còn lậu hoặc.”
666
‘‘Sabbe sattā marissanti, maraṇantaṃ hi jīvitaṃ.
“All beings will die, for life ends in death.
“Mọi loài hữu tình sẽ chết, vì sự sống có cái chết làm chung cuộc.
Yathākammaṃ gamissanti, puññapāpaphalūpagā.
They will go according to their kamma, experiencing the fruits of merit and demerit.
Họ sẽ đi theo nghiệp của mình, tùy thuộc vào quả báo thiện và ác.
Nirayaṃ pāpakammantā’’ti āgāḷhā ca nijjhāmā ca paṭipadā.
Those with evil kamma to hell” is the difficult and burning path.
Kẻ ác nghiệp thì xuống địa ngục” là con đường khắc nghiệt và thiêu đốt.
‘‘Apare ca maggaṃ bhāvetvā, parinibbantināsavā’’ti majjhimā paṭipadā.
“Others, having cultivated the path, attain Parinibbāna, without āśavas” is the middle path.
“Những người khác, sau khi tu tập Đạo, sẽ nhập Niết Bàn, không còn lậu hoặc” là con đường trung đạo.
‘‘Sabbe sattā marissanti, maraṇantaṃ hi jīvitaṃ, yathākammaṃ gamissanti, puññapāpaphalūpagā, nirayaṃ pāpakammantā’’ti ayaṃ saṃkileso.
“All beings will die, for life ends in death, they will go according to their kamma, experiencing the fruits of merit and demerit, those with evil kamma to hell” is defilement.
“Mọi loài hữu tình sẽ chết, vì sự sống có cái chết làm chung cuộc, họ sẽ đi theo nghiệp của mình, tùy thuộc vào quả báo thiện và ác, kẻ ác nghiệp thì xuống địa ngục” đây là sự ô nhiễm.
Evaṃ saṃsāraṃ nibbattayati.
Thus, saṃsāra is produced.
Như vậy, nó tạo ra luân hồi (saṃsāra).
‘‘Sabbe sattā marissanti…pe… nirayaṃ pāpakammantā’’ti ime tayo vaṭṭā dukkhavaṭṭo kammavaṭṭo kilesavaṭṭo.
“All beings will die…pe… those with evil kamma to hell” refers to these three rounds: the round of suffering, the round of kamma, the round of defilements.
“Mọi loài hữu tình sẽ chết… cho đến… kẻ ác nghiệp thì xuống địa ngục” là ba vòng luân chuyển này: vòng luân chuyển khổ (dukkha-vaṭṭa), vòng luân chuyển nghiệp (kamma-vaṭṭa), vòng luân chuyển phiền não (kilesa-vaṭṭa).
‘‘Apare ca maggaṃ bhāvetvā, parinibbantināsavā’’ti tiṇṇaṃ vaṭṭānaṃ vivaṭṭanā.
“Others, having cultivated the path, attain Parinibbāna, without āśavas” is the turning away from the three rounds.
“Những người khác, sau khi tu tập Đạo, sẽ nhập Niết Bàn, không còn lậu hoặc” là sự thoát khỏi ba vòng luân chuyển.
‘‘Sabbe sattā marissanti…pe… nirayaṃ pāpakammantā’’ti ādīnavo, ‘‘puññakammā ca suggati’’nti assādo, ‘‘apare ca maggaṃ bhāvetvā, parinibbantināsavā’’ti nissaraṇaṃ.
“All beings will die…pe… those with evil kamma to hell” is the danger; “those with meritorious kamma to a good destination” is the gratification; “others, having cultivated the path, attain Parinibbāna, without āśavas” is the escape.
“Mọi loài hữu tình sẽ chết… cho đến… kẻ ác nghiệp thì xuống địa ngục” là sự nguy hiểm (ādīnava), “người thiện nghiệp thì lên cõi lành” là sự hoan lạc (assāda), “những người khác, sau khi tu tập Đạo, sẽ nhập Niết Bàn, không còn lậu hoặc” là sự thoát ly (nissaraṇa).
‘‘Sabbe sattā marissanti…pe… nirayaṃ pāpakammantā’’ti hetu ca phalañca, pañcakkhandhā phalaṃ, taṇhā hetu, ‘‘apare ca maggaṃ bhāvetvā, parinibbantināsavā’’ti maggo ca phalañca.
“All beings will die…pe… those with evil kamma to hell” is the cause and the fruit: the five aggregates are the fruit, craving is the cause; “others, having cultivated the path, attain Parinibbāna, without āśavas” is the path and the fruit.
“Mọi loài hữu tình sẽ chết… cho đến… kẻ ác nghiệp thì xuống địa ngục” là nhân và quả, năm uẩn là quả, tham ái là nhân, “những người khác, sau khi tu tập Đạo, sẽ nhập Niết Bàn, không còn lậu hoặc” là Đạo và quả.
‘‘Sabbe sattā marissanti, maraṇantaṃ hi jīvitaṃ.
“All beings will die, for life ends in death.
“Mọi loài hữu tình sẽ chết, vì sự sống có cái chết làm chung cuộc.
Yathākammaṃ gamissanti, puññapāpaphalūpagā, nirayaṃ pāpakammantā’’ti ayaṃ saṃkileso, so saṃkileso tividho taṇhāsaṃkileso diṭṭhisaṃkileso duccaritasaṃkilesoti.
They will go according to their kamma, experiencing the fruits of merit and demerit, those with evil kamma to hell” is defilement, and that defilement is of three kinds: defilement of craving, defilement of views, defilement of misconduct.
Họ sẽ đi theo nghiệp của mình, tùy thuộc vào quả báo thiện và ác, kẻ ác nghiệp thì xuống địa ngục” đây là sự ô nhiễm, sự ô nhiễm đó có ba loại: ô nhiễm tham ái (taṇhāsaṃkilesa), ô nhiễm tà kiến (diṭṭhisaṃkilesa), ô nhiễm ác hạnh (duccaritasaṃkilesa).
667
59. Tattha taṇhāsaṃkileso tīhi taṇhāhi niddisitabbo – kāmataṇhāya bhavataṇhāya vibhavataṇhāya.
59. Therein, the defilement of craving should be indicated by the three cravings: craving for sensual pleasures, craving for existence, craving for non-existence.
59. Trong đó, ô nhiễm tham ái phải được chỉ rõ qua ba loại tham ái: dục ái (kāmataṇhā), hữu ái (bhavataṇhā), vô hữu ái (vibhavataṇhā).
Yena yena vā pana vatthunā ajjhosito, tena teneva niddisitabbo, tassā vitthāro chattiṃsāya taṇhāya jāliniyā vicaritāni.
Or by whatever object one is absorbed, by that very object it should be pointed out. Its elaboration is the thirty-six modes of the net of craving.
Hoặc tùy theo đối tượng nào mà nó bám víu, thì phải chỉ rõ theo đối tượng đó; sự mở rộng của nó là ba mươi sáu loại lưới tham ái (taṇhā jālinī) đã được giải thích.
Tattha diṭṭhisaṃkileso ucchedasassatena niddisitabbo, yena yena vā pana vatthunā diṭṭhivasena abhinivisati, ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti tena teneva niddisitabbo, tassā vitthāro dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni.
Among these, the defilement of wrong view (diṭṭhisaṃkileso) should be pointed out by annihilationism and eternalism. Or by whatever object one clings to by way of view, saying, "This alone is true; anything else is mistaken," by that very object it should be pointed out. Its elaboration is the sixty-two wrong views (diṭṭhigatāni).
Trong đó, ô nhiễm tà kiến phải được chỉ rõ qua đoạn kiến và thường kiến; hoặc tùy theo đối tượng nào mà nó chấp thủ theo cách tà kiến, “chỉ cái này là sự thật, cái khác là hư vọng” thì phải chỉ rõ theo đối tượng đó; sự mở rộng của nó là sáu mươi hai tà kiến (diṭṭhigatāni).
Tattha duccaritasaṃkileso cetanā cetasikakammena niddisitabbo, tīhi duccaritehi kāyaduccaritena vacīduccaritena manoduccaritena, tassā vitthāro dasa akusalakammapathā.
Among these, the defilement of misconduct (duccaritasaṃkileso) should be pointed out by volitional kamma and mental kamma, by the three misconducts: bodily misconduct, verbal misconduct, and mental misconduct. Its elaboration is the ten unwholesome courses of action (akusalakammapathā).
Trong đó, ô nhiễm ác hạnh phải được chỉ rõ qua nghiệp tư tâm sở (cetanā cetasika kamma), qua ba ác hạnh: thân ác hạnh (kāyaduccarita), khẩu ác hạnh (vacīduccarita), ý ác hạnh (manoduccarita); sự mở rộng của nó là mười ác nghiệp đạo (akusalakammapathā).
Apare ca maggaṃ bhāvetvā, parinibbantināsavāti idaṃ vodānaṃ.
And others, having developed the path, attain final Nibbāna, free from defilements (anāsavā); this is purification (vodānaṃ).
“Những người khác, sau khi tu tập Đạo, sẽ nhập Niết Bàn, không còn lậu hoặc” đây là sự thanh tịnh.
668
Tayidaṃ vodānaṃ tividhaṃ; taṇhāsaṃkileso samathena visujjhati, so samatho samādhikkhandho, diṭṭhisaṃkileso vipassanāya visujjhati, sā vipassanā paññākkhandho, duccaritasaṃkileso sucaritena visujjhati, taṃ sucaritaṃ sīlakkhandho.
This purification is threefold: the defilement of craving (taṇhāsaṃkileso) is purified by tranquility (samatha), and that tranquility is the aggregate of concentration (samādhikkhandho); the defilement of wrong view (diṭṭhisaṃkileso) is purified by insight (vipassanā), and that insight is the aggregate of wisdom (paññākkhandho); the defilement of misconduct (duccaritasaṃkileso) is purified by good conduct (sucarita), and that good conduct is the aggregate of moral virtue (sīlakkhandho).
Sự thanh tịnh này có ba loại; ô nhiễm tham ái được thanh tịnh bởi sự an tịnh (samatha), sự an tịnh đó là giới định (samādhikkhandha); ô nhiễm tà kiến được thanh tịnh bởi tuệ quán (vipassanā), tuệ quán đó là giới tuệ (paññākkhandha); ô nhiễm ác hạnh được thanh tịnh bởi thiện hạnh (sucarita), thiện hạnh đó là giới đức (sīlakkhandha).
669
‘‘Sabbe sattā marissanti, maraṇantaṃ hi jīvitaṃ, yathākammaṃ gamissanti, puññapāpaphalūpagā, nirayaṃ pāpakammantā’’ti apuññappaṭipadā, ‘‘puññakammā ca suggati’’nti puññappaṭipadā, ‘‘apare ca maggaṃ bhāvetvā, parinibbantināsavā’’ti puññapāpasamatikkamappaṭipadā, tattha yā ca puññappaṭipadā yā ca apuññappaṭipadā, ayaṃ ekā paṭipadā sabbatthagāminī ekā apāyesu, ekā devesu, yā ca puññapāpasamatikkamā paṭipadā ayaṃ tattha tattha gāminī paṭipadā.
“All beings will die, for life ends in death; they will go according to their kamma, inheriting the fruits of good and bad deeds. Those with bad kamma go to hell (nirayaṃ pāpakammantā)”—this is the ignoble path (apuññappaṭipadā). “And those with good kamma go to a good destination (puññakammā ca suggati)”—this is the noble path (puññappaṭipadā). “And others, having developed the path, attain final Nibbāna, free from defilements (anāsavā)”—this is the path that transcends good and bad (puññapāpasamatikkamappaṭipadā). Among these, the path of good deeds and the path of bad deeds—this is one path that leads everywhere; one leads to the lower realms, one leads to the devas. And the path that transcends good and bad—this is the path that leads to that very destination.
“Mọi loài hữu tình sẽ chết, vì sự sống có cái chết làm chung cuộc, họ sẽ đi theo nghiệp của mình, tùy thuộc vào quả báo thiện và ác, kẻ ác nghiệp thì xuống địa ngục” là con đường bất thiện; “người thiện nghiệp thì lên cõi lành” là con đường thiện; “những người khác, sau khi tu tập Đạo, sẽ nhập Niết Bàn, không còn lậu hoặc” là con đường siêu vượt thiện và ác. Trong đó, con đường thiện và con đường bất thiện, đây là một con đường đi khắp mọi nơi, một con đường dẫn đến các cõi đọa, một con đường dẫn đến các cõi trời; còn con đường siêu vượt thiện và ác, đây là con đường đi đến từng nơi đó.
670
Tayo rāsī – micchattaniyato rāsi, sammattaniyato rāsi, aniyato rāsi, tattha yo ca micchattaniyato rāsi yo ca sammattaniyato rāsi ekā paṭipadā tattha tattha gāminī, tattha yo aniyato rāsi, ayaṃ sabbatthagāminī paṭipadā.
There are three categories: the category fixed in wrongness (micchattaniyato rāsi), the category fixed in rightness (sammattaniyato rāsi), and the unfixed category (aniyato rāsi). Among these, the category fixed in wrongness and the category fixed in rightness are each a path leading to their respective destinations. The unfixed category is a path that leads everywhere.
Ba nhóm: nhóm cố định tà kiến (micchattaniyato rāsi), nhóm cố định chánh kiến (sammattaniyato rāsi), nhóm không cố định (aniyato rāsi). Trong đó, nhóm cố định tà kiến và nhóm cố định chánh kiến là một con đường đi đến từng nơi đó; trong đó, nhóm không cố định, đây là con đường đi khắp mọi nơi.
Kena kāraṇena?
For what reason?
Vì lý do gì?
Paccayaṃ labhanto niraye upapajjeyya, paccayaṃ labhanto tiracchānayonīsu upapajjeyya, paccayaṃ labhanto pettivisayesu upapajjeyya, paccayaṃ labhanto asuresu upapajjeyya, paccayaṃ labhanto devesu upapajjeyya, paccayaṃ labhanto manussesu upapajjeyya, paccayaṃ labhanto parinibbāyeyya, tasmāyaṃ sabbatthagāminī paṭipadā, yaṃ ettha ñāṇaṃ hetuso ṭhānaso anodhiso, idaṃ vuccati sabbatthagāminī paṭipadā ñāṇaṃ dutiyaṃ tathāgatabalaṃ.
If one obtains the condition, one may be reborn in hell; if one obtains the condition, one may be reborn in the animal realm; if one obtains the condition, one may be reborn in the realm of hungry ghosts; if one obtains the condition, one may be reborn among the asuras; if one obtains the condition, one may be reborn among the devas; if one obtains the condition, one may be reborn among humans; if one obtains the condition, one may attain final Nibbāna. Therefore, this is the path that leads everywhere. The knowledge here, in terms of cause, in terms of condition, without limitation—this is called the knowledge of the path that leads everywhere, the second power of a Tathāgata.
Khi có duyên, sẽ tái sinh vào địa ngục; khi có duyên, sẽ tái sinh vào các cõi súc sinh; khi có duyên, sẽ tái sinh vào các cõi ngạ quỷ; khi có duyên, sẽ tái sinh vào các cõi A-tu-la; khi có duyên, sẽ tái sinh vào các cõi chư thiên; khi có duyên, sẽ tái sinh vào các cõi người; khi có duyên, sẽ nhập Niết-bàn. Do đó, đây là con đường dẫn đến mọi cảnh giới. Trí tuệ ở đây, theo nguyên nhân, theo sự kiện, không giới hạn, được gọi là trí tuệ về con đường dẫn đến mọi cảnh giới, là Tha-la-cát-ta-ba-la thứ hai.
671
Iti sabbatthagāminī paṭipadā anekadhātuloko, tattha tattha gāminī paṭipadā nānādhātuloko.
Thus, the path that leads everywhere is the world of many elements (anekadhātuloko); the path that leads to this or that destination is the world of various elements (nānādhātuloko).
Như vậy, con đường dẫn đến mọi cảnh giới là thế gian với nhiều yếu tố (anekadhātuloko); con đường dẫn đến từng cảnh giới là thế gian với các yếu tố khác nhau (nānādhātuloko).
Tattha katamo anekadhātuloko?
Among these, what is the world of many elements?
Trong đó, thế gian với nhiều yếu tố là gì?
Cakkhudhātu rūpadhātu cakkhuviññāṇadhātu, sotadhātu saddadhātu sotaviññāṇadhātu, ghānadhātu gandhadhātu ghānaviññāṇadhātu, jivhādhātu rasadhātu jivhāviññāṇadhātu, kāyadhātu phoṭṭhabbadhātu kāyaviññāṇadhātu, manodhātu dhammadhātu manoviññāṇadhātu, pathavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu, vāyodhātu, ākāsadhātu, viññāṇadhātu, kāmadhātu, byāpādadhātu, vihiṃsādhātu, nekkhammadhātu, abyāpādadhātu, avihiṃsādhātu, dukkhadhātu, domanassadhātu, avijjādhātu, sukhadhātu, somanassadhātu, upekkhādhātu, rūpadhātu, arūpadhātu, nirodhadhātu, saṅkhāradhātu, nibbānadhātu, ayaṃ anekadhātuloko.
The eye-element, the form-element, the eye-consciousness-element; the ear-element, the sound-element, the ear-consciousness-element; the nose-element, the odor-element, the nose-consciousness-element; the tongue-element, the taste-element, the tongue-consciousness-element; the body-element, the tangible-element, the body-consciousness-element; the mind-element, the dhamma-element, the mind-consciousness-element; the earth-element, the water-element, the fire-element, the air-element, the space-element, the consciousness-element; the sensuality-element, the ill-will-element, the harming-element; the renunciation-element, the non-ill-will-element, the non-harming-element; the suffering-element, the displeasure-element, the ignorance-element; the pleasure-element, the joy-element, the equanimity-element; the form-realm-element, the formless-realm-element, the cessation-element, the volitional-formation-element, the Nibbāna-element—this is the world of many elements.
Nhãn giới, sắc giới, nhãn thức giới; nhĩ giới, thanh giới, nhĩ thức giới; tỷ giới, hương giới, tỷ thức giới; thiệt giới, vị giới, thiệt thức giới; thân giới, xúc giới, thân thức giới; ý giới, pháp giới, ý thức giới; địa giới, thủy giới, hỏa giới, phong giới, không giới, thức giới; dục giới, sân giới, hại giới; ly dục giới, vô sân giới, vô hại giới; khổ giới, ưu giới, vô minh giới; lạc giới, hỷ giới, xả giới; sắc giới, vô sắc giới, diệt giới, hành giới, Niết-bàn giới. Đây là thế gian với nhiều yếu tố.
672
Tattha katamo nānādhātuloko?
Among these, what is the world of various elements?
Trong đó, thế gian với các yếu tố khác nhau là gì?
Aññā cakkhudhātu, aññā rūpadhātu, aññā cakkhuviññāṇadhātu.
The eye-element is one thing, the form-element is another, the eye-consciousness-element is another.
Nhãn giới khác, sắc giới khác, nhãn thức giới khác.
Evaṃ sabbā.
And so for all.
Tương tự, tất cả đều khác.
Aññā nibbānadhātu.
The Nibbāna-element is another.
Niết-bàn giới khác.
Yaṃ ettha ñāṇaṃ hetuso ṭhānaso anodhiso, idaṃ vuccati anekadhātu nānādhātu ñāṇaṃ tatiyaṃ tathāgatabalaṃ.
The knowledge here, in terms of cause, in terms of condition, without limitation—this is called the knowledge of many elements and various elements, the third power of a Tathāgata.
Trí tuệ ở đây, theo nguyên nhân, theo sự kiện, không giới hạn, được gọi là trí tuệ về thế gian với nhiều yếu tố và các yếu tố khác nhau, là Tha-la-cát-ta-ba-la thứ ba.
673
60. Iti anekadhātu nānādhātukassa lokassa yaṃ yadeva dhātuṃ sattā adhimuccanti, taṃ tadeva adhiṭṭhahanti abhinivisanti, keci rūpādhimuttā, keci saddādhimuttā, keci gandhādhimuttā, keci rasādhimuttā, keci phoṭṭhabbādhimuttā, keci dhammādhimuttā, keci itthādhimuttā, keci purisādhimuttā, keci cāgādhimuttā, keci hīnādhimuttā, keci paṇītādhimuttā, keci devādhimuttā, keci manussādhimuttā, keci nibbānādhimuttā.
60. Thus, regarding the world with many elements and various elements, whatever element beings are inclined towards, that very element they adhere to and become fixed upon. Some are inclined towards form, some towards sound, some towards smell, some towards taste, some towards touch, some towards phenomena, some towards women, some towards men, some towards generosity, some towards the inferior, some towards the excellent, some towards devas, some towards humans, some towards Nibbāna.
60. Như vậy, đối với thế gian với nhiều yếu tố và các yếu tố khác nhau, chúng sinh thiên về yếu tố nào thì họ chấp trước và bám víu vào yếu tố đó. Một số thiên về sắc, một số thiên về tiếng, một số thiên về mùi, một số thiên về vị, một số thiên về xúc chạm, một số thiên về pháp, một số thiên về nữ, một số thiên về nam, một số thiên về sự bố thí, một số thiên về điều thấp kém, một số thiên về điều cao thượng, một số thiên về chư thiên, một số thiên về loài người, một số thiên về Niết-bàn.
Yaṃ ettha ñāṇaṃ hetuso ṭhānaso anodhiso, ayaṃ veneyyo, ayaṃ na veneyyo, ayaṃ saggagāmī, ayaṃ duggatigāmīti, idaṃ vuccati sattānaṃ nānādhimuttikatā ñāṇaṃ catutthaṃ tathāgatabalaṃ.
The knowledge here, by way of cause, by way of condition, and without limit, that "this one is capable of being trained, this one is not capable of being trained, this one is bound for heaven, this one is bound for a miserable destination," this is called the knowledge of the diverse inclinations of beings, the fourth power of a Tathāgata.
Trí tuệ ở đây, theo nguyên nhân, theo sự kiện, không giới hạn, về việc: người này có thể được giáo hóa, người này không thể được giáo hóa, người này sẽ đi đến cõi lành, người này sẽ đi đến cõi ác, được gọi là trí tuệ về sự thiên hướng khác nhau của chúng sinh, là Tha-la-cát-ta-ba-la thứ tư.
674
Iti te yathādhimuttā ca bhavanti, taṃ taṃ kammasamādānaṃ samādiyanti.
Thus, as they are inclined, they undertake those respective actions.
Như vậy, họ có những thiên hướng khác nhau, và họ thực hành những sự chấp nhận nghiệp tương ứng.
Te chabbidhaṃ kammaṃ samādiyanti – keci lobhavasena, keci dosavasena, keci mohavasena, keci saddhāvasena, keci vīriyavasena, keci paññāvasena.
They undertake six kinds of actions: some by way of greed, some by way of hatred, some by way of delusion, some by way of faith, some by way of energy, some by way of wisdom.
Họ thực hành sáu loại nghiệp: một số do tham, một số do sân, một số do si, một số do tín, một số do tinh tấn, một số do tuệ.
Taṃ vibhajjamānaṃ duvidhaṃ – saṃsāragāmi ca nibbānagāmi ca.
When analyzed, these are of two kinds: leading to saṃsāra and leading to Nibbāna.
Khi phân tích, nghiệp có hai loại: dẫn đến luân hồi và dẫn đến Niết-bàn.
675
Tattha yaṃ lobhavasena dosavasena mohavasena ca kammaṃ karoti, idaṃ kammaṃ kaṇhaṃ kaṇhavipākaṃ.
Among these, the action performed by way of greed, hatred, and delusion is dark with dark results.
Trong đó, nghiệp được tạo ra do tham, sân, si là nghiệp đen, có quả đen.
Tattha yaṃ saddhāvasena kammaṃ karoti, idaṃ kammaṃ sukkaṃ sukkavipākaṃ.
Among these, the action performed by way of faith is bright with bright results.
Trong đó, nghiệp được tạo ra do tín là nghiệp trắng, có quả trắng.
Tattha yaṃ lobhavasena dosavasena mohavasena saddhāvasena ca kammaṃ karoti, idaṃ kammaṃ kaṇhasukkaṃ kaṇhasukkavipākaṃ.
Among these, the action performed by way of greed, hatred, delusion, and faith is dark and bright with dark and bright results.
Trong đó, nghiệp được tạo ra do tham, sân, si và tín là nghiệp đen trắng, có quả đen trắng.
Tattha yaṃ vīriyavasena paññāvasena ca kammaṃ karoti, idaṃ kammaṃ akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ kammuttamaṃ kammaseṭṭhaṃ kammakkhayāya saṃvattati.
Among these, the action performed by way of energy and wisdom is neither dark nor bright, with neither dark nor bright results, the supreme action, the best action, leading to the destruction of action.
Trong đó, nghiệp được tạo ra do tinh tấn và tuệ là nghiệp không đen không trắng, có quả không đen không trắng, là nghiệp tối thượng, nghiệp cao quý nhất, dẫn đến sự diệt trừ nghiệp.
676
Cattāri kammasamādānāni.
There are four kinds of undertaking actions.
Có bốn sự chấp nhận nghiệp.
Atthi kammasamādānaṃ paccuppannasukhaṃ āyatiṃ dukkhavipākaṃ, atthi kammasamādānaṃ paccuppannadukkhaṃ āyatiṃ sukhavipākaṃ, atthi kammasamādānaṃ paccuppannadukkhañceva āyatiṃ ca dukkhavipākaṃ, atthi kammasamādānaṃ paccuppannasukhañceva āyatiṃ ca sukhavipākaṃ.
There is an undertaking of action that is pleasant in the present but has painful results in the future; there is an undertaking of action that is painful in the present but has pleasant results in the future; there is an undertaking of action that is painful in the present and has painful results in the future; there is an undertaking of action that is pleasant in the present and has pleasant results in the future.
Có sự chấp nhận nghiệp hiện tại an lạc, tương lai khổ quả; có sự chấp nhận nghiệp hiện tại khổ đau, tương lai lạc quả; có sự chấp nhận nghiệp hiện tại khổ đau và tương lai cũng khổ quả; có sự chấp nhận nghiệp hiện tại an lạc và tương lai cũng lạc quả.
Yaṃ evaṃ jātiyaṃ kammasamādānaṃ, iminā puggalena akusalakammasamādānaṃ upacitaṃ avipakkaṃ vipākāya paccupaṭṭhitaṃ na ca bhabbo abhinibbidhā gantunti taṃ bhagavā na ovadati.
The undertaking of action of this kind of birth, accumulated by this person, unripened, ready for ripening, and who is not capable of reaching disenchantment, that the Bhagavā does not advise.
Khi một người tích lũy nghiệp bất thiện như vậy, và nghiệp đó chưa chín muồi nhưng đã sẵn sàng cho quả báo, và người đó không thể đạt được sự chán ghét (abhinibbidhā), thì Đức Thế Tôn không giáo huấn người đó.
Yathā devadattaṃ kokālikaṃ sunakkhattaṃ licchaviputtaṃ, ye vā panaññepi sattā micchattaniyatā imesañca puggalānaṃ upacitaṃ akusalaṃ na ca tāva pāripūriṃ gataṃ, purā pāripūriṃ gacchati.
Such as Devadatta, Kokālika, Sunakkhatta, the Licchavi prince, or any other beings who are fixed in wrongness, whose unwholesome karma is accumulated but not yet perfected, before it reaches perfection.
Giống như Devadatta, Kokālika, Sunakkhatta con của Licchavi, hoặc những chúng sinh khác có tà kiến cố định. Đối với những người này, nghiệp bất thiện đã tích lũy chưa đạt đến sự viên mãn.
Purā phalaṃ nibbattayati, purā maggamāvārayati, purā veneyyattaṃ samatikkamatīti te bhagavā asamatte ovadati.
Before it produces results, before it obstructs the path, before it surpasses the state of being trainable – such persons the Bhagavā advises as not yet ready.
Trước khi nó đạt đến sự viên mãn, trước khi nó sinh ra quả, trước khi nó ngăn chặn con đường, trước khi nó vượt qua khả năng được giáo hóa, thì Đức Thế Tôn giáo huấn những người chưa hoàn toàn.
Yathā puṇṇañca govatikaṃ acelañca kukkuravatikaṃ.
Such as Puṇṇa the cow-ascetic and Acela the dog-ascetic.
Giống như Punṇa người tu khổ hạnh bò và Acela người tu khổ hạnh chó.
677
61. Imassa ca puggalassa akusalakammasamādānaṃ paripūramānaṃ maggaṃ āvārayissati purā pāripūriṃ gacchati, purā phalaṃ nibbattayati, purā maggamāvārayati, purā veneyyattaṃ samatikkamatīti taṃ bhagavā asamattaṃ ovadati.
And for this person, whose undertaking of unwholesome action is ripening and will obstruct the path, before it reaches perfection, before it produces results, before it obstructs the path, before it surpasses the state of being trainable – such a person the Bhagavā advises as not yet ready.
61. Đối với người này, nghiệp bất thiện đã chấp nhận sẽ viên mãn và ngăn chặn con đường, trước khi nó đạt đến sự viên mãn, trước khi nó sinh ra quả, trước khi nó ngăn chặn con đường, trước khi nó vượt qua khả năng được giáo hóa, thì Đức Thế Tôn giáo huấn người chưa hoàn toàn đó.
Yathā āyasmantaṃ aṅgulimālaṃ.
Such as Venerable Aṅgulimāla.
Giống như Tôn giả Aṅgulimāla.
678
Sabbesaṃ mudumajjhādhimattatā.
The mild, moderate, and intense inclinations of all beings.
Sự mềm yếu, trung bình và mãnh liệt của tất cả.
Tattha mudu āneñjābhisaṅkhārā majjhaṃ avasesakusalasaṅkhārā, adhimattaṃ akusalasaṅkhārā, yaṃ ettha ñāṇaṃ hetuso ṭhānaso anodhiso, idaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ, idaṃ upapajjavedanīyaṃ, idaṃ aparāpariyavedanīyaṃ, idaṃ nirayavedanīyaṃ, idaṃ tiracchānavedanīyaṃ, idaṃ pettivisayavedanīyaṃ, idaṃ asuravedanīyaṃ, idaṃ devavedanīyaṃ, idaṃ manussavedanīyanti, idaṃ vuccati atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ hetuso ṭhānaso anodhiso vipākavemattatā ñāṇaṃ pañcamaṃ tathāgatabalaṃ.
Among these, the mild are the imperturbable formations (āneñjābhisaṅkhārā), the moderate are the remaining wholesome formations, and the intense are the unwholesome formations. The knowledge here, by way of cause, by way of condition, and without limit, that "this will be experienced in this very life, this will be experienced in the next birth, this will be experienced in successive births, this will be experienced in hell, this will be experienced in the animal realm, this will be experienced in the realm of hungry ghosts, this will be experienced in the asura realm, this will be experienced in the deva realm, this will be experienced in the human realm" – this is called the knowledge of the diversity of results of past, future, and present undertakings of actions, by way of cause, by way of condition, and without limit, the fifth power of a Tathāgata.
Trong đó, các hành động bất động là mềm yếu; các hành động thiện còn lại là trung bình; các hành động bất thiện là mãnh liệt. Trí tuệ ở đây, theo nguyên nhân, theo sự kiện, không giới hạn, về việc: quả này được cảm nhận trong hiện tại, quả này được cảm nhận trong kiếp sau, quả này được cảm nhận trong các kiếp sau nữa, quả này được cảm nhận ở địa ngục, quả này được cảm nhận ở cõi súc sinh, quả này được cảm nhận ở cõi ngạ quỷ, quả này được cảm nhận ở cõi A-tu-la, quả này được cảm nhận ở cõi chư thiên, quả này được cảm nhận ở cõi người, được gọi là trí tuệ về sự khác biệt của quả báo của các nghiệp đã chấp nhận trong quá khứ, hiện tại và tương lai, theo nguyên nhân, theo sự kiện, không giới hạn, là Tha-la-cát-ta-ba-la thứ năm.
679
62. Iti tathā samādinnānaṃ kammānaṃ samādinnānaṃ jhānānaṃ vimokkhānaṃ samādhīnaṃ samāpattīnaṃ ayaṃ saṃkileso, idaṃ vodānaṃ, idaṃ vuṭṭhānaṃ, evaṃ saṃkilissati, evaṃ vodāyati, evaṃ vuṭṭhahatīti ñāṇaṃ anāvaraṇaṃ.
62. Thus, regarding the actions, jhāna, vimokkha, samādhi, and samāpatti that have been undertaken in such ways, this is defilement, this is purification, this is emergence; thus it becomes defiled, thus it becomes purified, thus it emerges—this knowledge is unobstructed.
62. Như vậy, đối với các nghiệp đã chấp nhận, các thiền định, các giải thoát, các định, các thành tựu đã chấp nhận, đây là sự ô nhiễm, đây là sự thanh tịnh, đây là sự xuất khởi; ô nhiễm như thế này, thanh tịnh như thế này, xuất khởi như thế này – trí tuệ không bị che chướng.
680
Tattha kati jhānāni?
Among these, how many jhāna are there?
Trong đó, có bao nhiêu thiền định?
Cattāri jhānāni.
There are four jhāna.
Bốn thiền định.
Kati vimokkhā?
How many vimokkha?
Có bao nhiêu giải thoát?
Ekādasa ca aṭṭha ca satta ca tayo ca dve ca.
Eleven, eight, seven, three, and two.
Mười một, tám, bảy, ba và hai.
Kati samādhī?
How many samādhi?
Có bao nhiêu định?
Tayo samādhī – savitakko savicāro samādhi, avitakko vicāramatto samādhi, avitakko avicāro samādhi.
Three samādhi: samādhi with initial application and sustained application, samādhi without initial application but with sustained application, samādhi without initial application and without sustained application.
Ba định: định có tầm có tứ, định không tầm chỉ có tứ, định không tầm không tứ.
Kati samāpattiyo?
How many samāpatti?
Có bao nhiêu thành tựu?
Pañca samāpattiyo – saññāsamāpatti asaññāsamāpatti nevasaññānāsaññāsamāpatti vibhūtasaññāsamāpatti* nirodhasamāpatti.
Five samāpatti: saññāsamāpatti, asaññāsamāpatti, nevasaññānāsaññāsamāpatti, vibhūtasaññāsamāpatti, nirodhasamāpatti.
Năm thành tựu: thành tựu tưởng, thành tựu vô tưởng, thành tựu phi tưởng phi phi tưởng, thành tựu tưởng bị diệt trừ (vibhūtasaññāsamāpatti), thành tựu diệt.
681
Tattha katamo saṃkileso?
Among these, what is defilement?
Trong đó, sự ô nhiễm là gì?
Paṭhamajjhānassa kāmarāgabyāpādā saṃkileso.
For the first jhāna, sensual desire and ill will are defilement.
Đối với sơ thiền, tham dục và sân hận là sự ô nhiễm.
Ye ca kukkuṭajhāyī dve paṭhamakā yo vā pana koci hānabhāgiyo samādhi, ayaṃ saṃkileso.
Those two initial ones who are like 'chicken contemplators,' or any samādhi that is prone to decline—this is defilement.
Những người tu thiền gà trống hai loại sơ thiền, hoặc bất kỳ định nào thuộc phần suy thoái, đó là sự ô nhiễm.
Tattha katamaṃ vodānaṃ, nīvaraṇapārisuddhi, paṭhamassa jhānassa ye ca kukkuṭajhāyī dve pacchimakā yo vā pana koci visesabhāgiyo samādhi, idaṃ vodānaṃ.
Among these, what is purification? The purity from the hindrances is the purification of the first jhāna. Those two latter ones who are like 'chicken contemplators,' or any samādhi that is prone to distinction—this is purification.
Trong đó, sự trong sạch là gì? Sự thanh tịnh khỏi các triền cái của thiền thứ nhất, hai hạng sau của người thiền như gà gật, hay bất kỳ định nào thuộc phần thù thắng, đây là sự trong sạch.
Tattha katamaṃ vuṭṭhānaṃ?
Among these, what is emergence?
Trong đó, sự xuất khởi là gì?
Yaṃ samāpattivuṭṭhānakosallaṃ, idaṃ vuṭṭhānaṃ.
The skill in emerging from attainments—this is emergence.
Sự thiện xảo trong việc xuất khỏi định, đây là sự xuất khởi.
Yaṃ ettha ñāṇaṃ hetuso ṭhānaso anodhiso, idaṃ vuccati sabbesaṃ jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṃkilesavodānavuṭṭhānañāṇaṃ chaṭṭhaṃ tathāgatabalaṃ.
The knowledge concerning this, in terms of cause, condition, and without limitation, is called the sixth power of a Tathāgata: the knowledge of defilement, purification, and emergence of all jhāna, vimokkha, samādhi, and samāpatti.
Trí tuệ nào ở đây, theo nhân, theo trường hợp, không giới hạn, đây được gọi là trí tuệ về sự ô nhiễm, sự trong sạch, và sự xuất khởi của tất cả các thiền, giải thoát, định, và chứng đắc, là Như Lai lực thứ sáu.
682
63. Iti tasseva samādhissa tayo dhammā parivārā indriyāni balāni vīriyamiti, tāniyeva indriyāni vīriyavasena balāni bhavanti, ādhipateyyaṭṭhena indriyāni, akampiyaṭṭhena balāni, iti tesaṃ mudumajjhādhimattatā ayaṃ mudindriyo ayaṃ majjhindriyo ayaṃ tikkhindriyoti.
63. Thus, there are three qualities that are accessories to that samādhi: faculties (indriya), powers (bala), and energy (viriya). Those very faculties become powers by way of energy; they are faculties by way of dominance, and powers by way of immovability. Thus, their being soft, medium, or keen (mudumajjhādhimattatā) means, "This one has soft faculties, this one has medium faculties, this one has keen faculties."
Như vậy, ba pháp này là tùy tùng của chính định ấy: các quyền, các lực, và tinh tấn. Chính các quyền ấy, do năng lực của tinh tấn, trở thành các lực. Do ý nghĩa làm chủ, chúng là các quyền; do ý nghĩa không lay chuyển, chúng là các lực. Như vậy, sự hạ liệt, trung bình, và ưu thắng của chúng là: người này có quyền hạ liệt, người này có quyền trung bình, người này có quyền sắc bén.
Tattha bhagavā tikkhindriyaṃ saṃkhittena ovādena ovadati, majjhindriyaṃ bhagavā saṃkhittavitthārena ovadati, mudindriyaṃ bhagavā vitthārena ovadati.
Among these, the Blessed One instructs those with keen faculties with a brief teaching; the Blessed One instructs those with medium faculties with a brief and elaborate teaching; the Blessed One instructs those with soft faculties with an elaborate teaching.
Trong đó, Đức Thế Tôn giáo huấn người có quyền sắc bén bằng lời giáo huấn tóm tắt. Đức Thế Tôn giáo huấn người có quyền trung bình bằng lời giáo huấn vừa tóm tắt vừa chi tiết. Đức Thế Tôn giáo huấn người có quyền hạ liệt bằng lời giáo huấn chi tiết.
Tattha bhagavā tikkhindriyassa mudukaṃ dhammadesanaṃ upadisati, majjhindriyassa bhagavā mudutikkhadhammadesanaṃ upadisati, mudindriyassa bhagavā tikkhaṃ dhammadesanaṃ upadisati.
Among these, the Blessed One teaches serenity (samatha) to those with keen faculties; the Blessed One teaches serenity and insight (samathavipassanā) to those with medium faculties; the Blessed One teaches insight (vipassanā) to those with soft faculties.
Trong đó, Đức Thế Tôn chỉ dạy pháp thoại nhẹ nhàng cho người có quyền sắc bén. Đức Thế Tôn chỉ dạy pháp thoại vừa nhẹ nhàng vừa sắc bén cho người có quyền trung bình. Đức Thế Tôn chỉ dạy pháp thoại sắc bén cho người có quyền hạ liệt.
Tattha bhagavā tikkhindriyassa samathaṃ upadisati, majjhindriyassa bhagavā samathavipassanaṃ upadisati, mudindriyassa bhagavā vipassanaṃ upadisati.
Among these, the Blessed One teaches escape (nissaraṇa) to those with keen faculties; the Blessed One teaches danger (ādīnava) and escape to those with medium faculties; the Blessed One teaches gratification (assāda), danger, and escape to those with soft faculties.
Trong đó, Đức Thế Tôn chỉ dạy samatha (chỉ) cho người có quyền sắc bén. Đức Thế Tôn chỉ dạy samathavipassanā (chỉ và quán) cho người có quyền trung bình. Đức Thế Tôn chỉ dạy vipassanā (quán) cho người có quyền hạ liệt.
Tattha bhagavā tikkhindriyassa nissaraṇaṃ upadisati, majjhindriyassa bhagavā ādīnavañca nissaraṇañca upadisati, mudindriyassa bhagavā assādañca ādīnavañca nissaraṇañca upadisati.
Among these, the Blessed One instructs those with keen faculties in the training in higher wisdom (adhipaññāsikkhā); the Blessed One instructs those with medium faculties in the training in higher mind (adhicittasikkhā); the Blessed One instructs those with soft faculties in the training in higher morality (adhisīlasikkhā).
Trong đó, Đức Thế Tôn chỉ dạy sự xuất ly cho người có quyền sắc bén. Đức Thế Tôn chỉ dạy cả sự nguy hại và sự xuất ly cho người có quyền trung bình. Đức Thế Tôn chỉ dạy cả vị ngọt, sự nguy hại, và sự xuất ly cho người có quyền hạ liệt.
Tattha bhagavā tikkhindriyassa adhipaññāsikkhāya paññāpayati, majjhindriyassa bhagavā adhicittasikkhāya paññāpayati, mudindriyassa bhagavā adhisīlasikkhāya paññāpayati.
The knowledge concerning this, in terms of cause, condition, and without limitation, that "this one has reached this stage and development, at this time, through this instruction, this is their disposition, this is their inclination, and this is their underlying tendency"—this is called the knowledge of the diversity of faculties of other beings and other individuals, the seventh power of a Tathāgata.
Trong đó, Đức Thế Tôn chế định adhipaññāsikkhā (tăng thượng tuệ học) cho người có quyền sắc bén. Đức Thế Tôn chỉ dạy adhicittasikkhā (tăng thượng tâm học) cho người có quyền trung bình. Đức Thế Tôn chỉ dạy adhisīlasikkhā (tăng thượng giới học) cho người có quyền hạ liệt.
683
Yaṃ ettha ñāṇaṃ hetuso ṭhānaso anodhiso ayaṃ imaṃ bhūmiṃ bhāvanañca gato, imāya velāya imāya anusāsaniyā evaṃ dhātuko cāyaṃ ayaṃ cassa āsayo ayañca anusayo iti, idaṃ vuccati parasattānaṃ parapuggalānaṃ indriyaparopariyattavemattatā ñāṇaṃ sattamaṃ tathāgatabalaṃ.
The knowledge concerning this, in terms of cause, condition, and without limitation, that "this one has reached this stage and development, at this time, through this instruction, this is their disposition, this is their inclination, and this is their underlying tendency"—this is called the knowledge of the diversity of faculties of other beings and other individuals, the seventh power of a Tathāgata.
Trí tuệ nào ở đây, theo nhân, theo trường hợp, không giới hạn, rằng: "Người này đã đạt đến cảnh giới này và sự tu tập này, vào thời điểm này, bằng lời giáo huấn này, và người này có giới tính như vậy, đây là khuynh hướng của y và đây là tùy miên," đây được gọi là trí tuệ về sự sai khác trong các quyền của các chúng sinh khác, các cá nhân khác, là Như Lai lực thứ bảy.
684
Iti tattha yaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
Thus, he recollects his manifold past existences.
Như vậy, ở đây, Ngài nhớ lại nhiều loại tiền kiếp khác nhau.
Seyyathidaṃ, ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattārīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekānipi jātisatāni anekānipi jātisahassāni anekānipi jātisatasahassāni anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe.
That is to say, one birth, two births, three births, four births, five births, ten births, twenty births, thirty births, forty births, fifty births, one hundred births, one thousand births, one hundred thousand births, many hundreds of births, many thousands of births, many hundreds of thousands of births, many eons of contraction, many eons of expansion, many eons of contraction and expansion.
Cụ thể là: một kiếp, hai kiếp, ba kiếp, bốn kiếp, năm kiếp, mười kiếp, hai mươi kiếp, ba mươi kiếp, bốn mươi kiếp, năm mươi kiếp, một trăm kiếp, một ngàn kiếp, một trăm ngàn kiếp, nhiều trăm kiếp, nhiều ngàn kiếp, nhiều trăm ngàn kiếp, nhiều kiếp hoại, nhiều kiếp thành, nhiều kiếp hoại và thành.
Amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādiṃ.
"There I was with such a name, of such a clan, of such a complexion, eating such food, experiencing such pleasure and pain, with such a life-span; having passed away from there, I reappeared yonder."
"Ở nơi kia, ta có tên như vậy, dòng họ như vậy, màu da như vậy, thức ăn như vậy, trải nghiệm khổ lạc như vậy, tuổi thọ có giới hạn như vậy. Ta, sau khi chết từ nơi đó, đã sinh ra ở nơi kia."
Tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapannoti, iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
What is defilement among those defilements and purifications? Sensual desire and ill-will are the defilements of the first jhāna. Or, there are two individuals who have the first and second jhānas, which are limited, without aversion. Or, any inferior samādhi that exists is defilement. What is purification among those defilements and purifications? Purity from hindrances is the purification of the first jhāna. Or, there are two individuals who have the third and fourth jhānas, which are limited, without aversion. Or, any superior samādhi that exists is purification. What is emergence among those defilements and purifications? The skill in emerging from attainments is emergence. The knowledge of the Bhagavā, which occurs without limit, with reasons and aspects, in these defilements, purifications, and emergences of all jhānas, vimokkhas, samādhis, and attainments, is called the sixth Tathāgata's strength, the knowledge of defilement, purification, and emergence of jhāna, vimokkha, samādhi, and attainment.
"Ở đó, ta cũng có tên như vậy, dòng họ như vậy, màu da như vậy, thức ăn như vậy, trải nghiệm khổ lạc như vậy, tuổi thọ có giới hạn như vậy. Ta, sau khi chết từ nơi đó, đã sinh ra ở đây." Như vậy, Ngài nhớ lại nhiều loại tiền kiếp khác nhau cùng với các chi tiết và đặc điểm của chúng.
685
64. Tattha saggūpagesu ca sattesu manussūpagesu ca sattesu apāyūpagesu ca sattesu imassa puggalassa lobhādayo ussannā alobhādayo mandā, imassa puggalassa alobhādayo ussannā lobhādayo mandā, ye vā pana ussannā ye vā pana mandā imassa puggalassa imāni indriyāni upacitāni imassa puggalassa imāni indriyāni anupacitāni amukāya vā kappakoṭiyaṃ kappasatasahasse vā kappasahasse vā kappasate vā kappe vā antarakappe vā upaḍḍhakappe vā saṃvacchare vā upaḍḍhasaṃvacchare vā māse vā pakkhe vā divase vā muhutte vā iminā pamādena vā pasādena vāti.
In that, among beings bound for heavenly realms, among beings bound for human realms, and among beings bound for states of woe, for this individual, greed and so forth are abundant, while non-greed and so forth are weak; for this individual, non-greed and so forth are abundant, while greed and so forth are weak. And whatever are abundant or whatever are weak, for this individual, these faculties are developed; for this individual, these faculties are undeveloped. Or, in such and such a koti of kalpas, or in a hundred thousand kalpas, or in a thousand kalpas, or in a hundred kalpas, or in a kalpa, or in an antarakalpa, or in a half-kalpa, or in a year, or in a half-year, or in a month, or in a fortnight, or in a day, or in a moment, by such and such heedlessness or by such and such faith.
Trong đó, đối với các chúng sinh sinh vào cõi trời, các chúng sinh sinh vào cõi người, và các chúng sinh sinh vào cõi khổ, người này có tham và các pháp tương tự trội hơn, không tham và các pháp tương tự yếu hơn; người này có không tham và các pháp tương tự trội hơn, tham và các pháp tương tự yếu hơn. Dù các pháp nào trội hơn hay yếu hơn, người này đã tích lũy các quyền này, người này chưa tích lũy các quyền này, trong một trăm ngàn triệu kiếp, hay một trăm ngàn kiếp, hay một ngàn kiếp, hay một trăm kiếp, hay một kiếp, hay một trung kiếp, hay nửa kiếp, hay một năm, hay nửa năm, hay một tháng, hay nửa tháng, hay một ngày, hay một khoảnh khắc, do sự phóng dật này hay do sự trong sạch này.
Taṃ taṃ bhavaṃ bhagavā anussaranto asesaṃ jānāti, tattha yaṃ dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā.
Recollecting that existence, the Bhagavā knows it completely. There, with the divine eye, purified and surpassing that of humans, he sees beings passing away and reappearing, inferior and superior, beautiful and ugly, gone to good destinations and gone to bad destinations, and he understands beings according to their kamma: “Indeed, these good sirs, beings, are endowed with misconduct of body, endowed with misconduct of speech, endowed with misconduct of mind, revilers of noble ones, holding wrong views, undertaking actions based on wrong views. Due to the breaking up of the body, after death, they have reappeared in a state of woe, a bad destination, a downfall, in hell.”
Đức Thế Tôn, khi nhớ lại từng kiếp sống ấy, biết tất cả không sót. Ở đây, với thiên nhãn thanh tịnh, vượt ngoài mắt người, Ngài thấy các chúng sinh đang chết đi, đang sinh ra, hèn hạ, cao sang, xinh đẹp, xấu xí, thiện thú, ác thú, Ngài biết rõ các chúng sinh tùy theo nghiệp của họ: "Này các bạn, những chúng sinh này đã thành tựu thân ác hạnh, khẩu ác hạnh, ý ác hạnh, phỉ báng các bậc Thánh, có tà kiến, chấp trì các nghiệp tà kiến. Sau khi thân hoại mạng chung, họ đã sinh vào cõi khổ, ác thú, đọa xứ, địa ngục."
686
Ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā, tattha saggūpagesu ca sattesu manussūpagesu ca sattesu apāyūpagesu ca sattesu iminā puggalena evarūpaṃ kammaṃ amukāya kappakoṭiyaṃ upacitaṃ kappasatasahasse vā kappasahasse vā kappasate vā kappe vā antarakappe vā upaḍḍhakappe vā saṃvacchare vā upaḍḍhasaṃvacchare vā māse vā pakkhe vā divase vā muhutte vā iminā pamādena vā pasādena vāti.
“Or, these good sirs, beings, are endowed with good conduct of body, endowed with good conduct of speech, endowed with good conduct of mind, not revilers of noble ones, holding right views, undertaking actions based on right views. Due to the breaking up of the body, after death, they have reappeared in a good destination, a heavenly realm.” There, among beings bound for heavenly realms, among beings bound for human realms, and among beings bound for states of woe, by this individual, such and such a kamma was accumulated in such and such a koti of kalpas, or in a hundred thousand kalpas, or in a thousand kalpas, or in a hundred kalpas, or in a kalpa, or in an antarakalpa, or in a half-kalpa, or in a year, or in a half-year, or in a month, or in a fortnight, or in a day, or in a moment, by such and such heedlessness or by such and such faith.
"Này các bạn, những chúng sinh này đã thành tựu thân thiện hạnh, khẩu thiện hạnh, ý thiện hạnh, không phỉ báng các bậc Thánh, có chánh kiến, chấp trì các nghiệp chánh kiến. Sau khi thân hoại mạng chung, họ đã sinh vào thiện thú, thiên giới." Ở đây, đối với các chúng sinh sinh vào cõi trời, các chúng sinh sinh vào cõi người, và các chúng sinh sinh vào cõi khổ, người này đã tích lũy nghiệp như vậy trong một trăm ngàn triệu kiếp, hay một trăm ngàn kiếp, hay một ngàn kiếp, hay một trăm kiếp, hay một kiếp, hay một trung kiếp, hay nửa kiếp, hay một năm, hay nửa năm, hay một tháng, hay nửa tháng, hay một ngày, hay một khoảnh khắc, do sự phóng dật này hay do sự trong sạch này.
Imāni bhagavato dve ñāṇāni – pubbenivāsānussatiñāṇañca dibbacakkhu ca aṭṭhamaṃ navamaṃ tathāgatabalaṃ.
These are the two knowledges of the Bhagavā—the knowledge of recollection of past lives and the divine eye—the eighth and ninth Tathāgata powers.
Hai trí tuệ này của Đức Thế Tôn – pubbenivāsānussatiñāṇa (túc mạng minh) và dibbacakkhu (thiên nhãn minh) – là Như Lai lực thứ tám và thứ chín.
687
Iti tattha yaṃ sabbaññutā pattā viditā sabbadhammā virajaṃ vītamalaṃ uppannaṃ sabbaññutañāṇaṃ nihato māro bodhimūle, idaṃ bhagavato dasamaṃ balaṃ sabbāsavaparikkhayaṃ ñāṇaṃ.
Thus, among those knowledges of the Buddha, the attainment of omniscience by that knowledge, the full comprehension of all phenomena, the arising of omniscient knowledge, free from passion and defilement, and the complete destruction of Māra at the foot of the Bodhi tree—this knowledge of the complete destruction of all taints is the tenth power of the Bhagavā.
Như vậy, ở đây, sự chứng đắc nhất thiết trí, biết tất cả các pháp, trí tuệ nhất thiết trí đã sinh khởi, không còn bụi bẩn, không còn ô uế, Ma vương đã bị đánh bại dưới cội Bồ-đề, đây là lực thứ mười của Đức Thế Tôn, trí tuệ về sự đoạn tận tất cả các lậu hoặc.
Dasabalasamannāgatā hi buddhā bhagavantoti.
Indeed, the Buddhas, the Bhagavās, are endowed with the ten powers.
Vì các vị Phật, các Đức Thế Tôn, đã thành tựu mười lực.
688
Niyutto vicayo hārasampāto.
The arrangement of the Vicaya Hāra is completed.
Sự phối hợp phương pháp Phân Tích đã được trình bày.
689
3. Yuttihārasampāto
3. The Arrangement of the Yutti Hāra
3. Sự phối hợp phương pháp Luận Lý
690
65.
65.
65.
691
Tattha katamo yuttihārasampāto?
Among those sixteen hāras, what is the Yutti Hāra?
Trong đó, sự phối hợp phương pháp Luận Lý là gì?
692
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro;
“Therefore, for one whose mind is guarded, whose domain is right resolve;
"Vì vậy, đối với người có tâm được hộ trì, có chánh tư duy làm hành xứ;
693
Sammādiṭṭhipurekkhāro, ñatvāna udayabbayaṃ;
With right view as his foremost, having known rise and fall;
Với chánh kiến làm tiên phong, biết rõ sự sinh và diệt;
694
Thinamiddhābhibhū bhikkhu, sabbā duggatiyo jahe’’ti.
A bhikkhu, having overcome sloth and torpor, abandons all bad destinations.”
Vị Tỳ-khưu, chế ngự hôn trầm và thụy miên, sẽ từ bỏ mọi ác thú."
695
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti rakkhitacittassa sammāsaṅkappagocaro bhavissatīti yujjati, sammāsaṅkappagocaro sammādiṭṭhi bhavissatīti yujjati, sammādiṭṭhipurekkhāro viharanto udayabbayaṃ paṭivijjhissatīti yujjati, udayabbayaṃ paṭivijjhanto sabbā duggatiyo jahissatīti yujjati.
“Therefore, for one whose mind is guarded, whose domain is right resolve”—it is fitting that for one whose mind is guarded, the domain will be right resolve; it is fitting that for one whose domain is right resolve, there will be right view; it is fitting that one dwelling with right view as foremost will penetrate rise and fall; it is fitting that one penetrating rise and fall will abandon all bad destinations.
"Vì vậy, đối với người có tâm được hộ trì, có chánh tư duy làm hành xứ," hợp lý rằng người có tâm được hộ trì sẽ có chánh tư duy làm hành xứ; hợp lý rằng người có chánh tư duy làm hành xứ sẽ có chánh kiến; hợp lý rằng người sống với chánh kiến làm tiên phong sẽ thấu triệt sự sinh và diệt; hợp lý rằng người thấu triệt sự sinh và diệt sẽ từ bỏ mọi ác thú.
Sabbā duggatiyo jahanto sabbāni duggativinipātabhayāni samatikkamissatīti yujjatīti.
It is fitting that one abandoning all bad destinations will overcome all fears of bad destinations and states of woe.
Hợp lý rằng người từ bỏ mọi ác thú sẽ vượt qua mọi nỗi sợ hãi về ác thú và đọa xứ.
696
Niyutto yuttihārasampāto.
The arrangement of the Yutti Hāra is completed.
Sự phối hợp phương pháp Luận Lý đã được trình bày.
697
4. Padaṭṭhānahārasampāto
4. The Arrangement of the Padaṭṭhāna Hāra
4. Sự phối hợp phương pháp Căn Cứ
698
66. Tattha katamo padaṭṭhāno hārasampāto?
66. Among those sixteen hāras, what is the Padaṭṭhāna Hāra?
66. Trong số đó, Padaṭṭhāna Hārasampāta là gì?
699
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti gāthā.
The verse is: “Therefore, for one whose mind is guarded, whose domain is right resolve.”
Bài kệ là: “Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới.”
‘‘Tasmā rakkhitacittassā’’ti tiṇṇaṃ sucaritānaṃ padaṭṭhānaṃ.
“Therefore, for one whose mind is guarded” is the proximate cause for the three good conducts.
“Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ” là căn bản của ba thiện hạnh.
‘‘Sammāsaṅkappagocaro’’ti samathassa padaṭṭhānaṃ.
“Whose domain is right resolve” is the proximate cause for serenity (samatha).
“Có chánh tư duy làm cảnh giới” là căn bản của Samatha.
‘‘Sammādiṭṭhipurekkhāro’’ti vipassanāya padaṭṭhānaṃ.
“With right view as his foremost” is the proximate cause for insight (vipassanā).
“Với chánh kiến làm tiên phong” là căn bản của Vipassanā.
‘‘Ñatvāna udayabbaya’’nti dassanabhūmiyā padaṭṭhānaṃ.
"Knowing arising and passing away" is the proximate cause for the stage of insight.
“Sau khi đã biết sự sinh diệt” là căn bản của đất thấy (dassanabhūmi).
‘‘Thinamiddhābhibhū bhikkhū’’ti vīriyassa padaṭṭhānaṃ.
"Monks who have overcome sloth and torpor" is the proximate cause for energy.
“Tỳ khưu đã vượt qua hôn trầm và thụy miên” là căn bản của tinh tấn.
‘‘Sabbā duggatiyo jahe’’ti bhāvanāya padaṭṭhānaṃ.
"He abandons all bad destinations" is the proximate cause for development (bhāvanā).
“Từ bỏ mọi ác thú” là căn bản của sự tu tập (bhāvanā).
700
Niyutto padaṭṭhāno hārasampāto.
The Padaṭṭhāna-hārasampāto is concluded.
Padaṭṭhāna Hārasampāta đã được trình bày.
701
5. Lakkhaṇahārasampāto
5. The Lakkhaṇa-hārasampāto
5. Lakkhaṇa Hārasampāta
702
67. Tattha katamo lakkhaṇo hārasampāto?
67. What, in this context, is the Lakkhaṇa-hārasampāto?
67. Trong số đó, Lakkhaṇa Hārasampāta là gì?
703
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti gāthā.
The verse is: "Therefore, for one whose mind is guarded, whose domain is right resolve."
Bài kệ là: “Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới.”
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti idaṃ satindriyaṃ, satindriye gahite gahitāni bhavanti pañcindriyāni.
"Therefore, for one whose mind is guarded, whose domain is right resolve"—this is the faculty of mindfulness (satindriya); when the faculty of mindfulness is grasped, the five faculties are grasped.
“Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới” đây là niệm căn (satindriya); khi niệm căn được nắm giữ, năm căn còn lại cũng được nắm giữ.
‘‘Sammādiṭṭhipurekkhāro’’ti sammādiṭṭhiyā gahitāya gahito bhavati ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.
"With right view as his guide"—when right view is grasped, the Noble Eightfold Path is grasped.
“Với chánh kiến làm tiên phong” khi chánh kiến được nắm giữ, Bát Chánh Đạo cũng được nắm giữ.
Taṃ kissa hetu?
What is the reason for this?
Vì lý do gì?
Sammādiṭṭhito hi sammāsaṅkappo pabhavati, sammāsaṅkappato sammāvācā pabhavati, sammāvācāto sammākammanto pabhavati, sammākammantato sammāājīvo pabhavati, sammāājīvato sammāvāyāmo pabhavati, sammāvāyāmato sammāsati pabhavati, sammāsatito sammāsamādhi pabhavati, sammāsamādhito sammāvimutti pabhavati, sammāvimuttito sammāvimuttiñāṇadassanaṃ pabhavati.
For from right view arises right resolve; from right resolve arises right speech; from right speech arises right action; from right action arises right livelihood; from right livelihood arises right effort; from right effort arises right mindfulness; from right mindfulness arises right concentration; from right concentration arises right liberation; from right liberation arises the knowledge and vision of right liberation.
Vì từ chánh kiến sinh ra chánh tư duy; từ chánh tư duy sinh ra chánh ngữ; từ chánh ngữ sinh ra chánh nghiệp; từ chánh nghiệp sinh ra chánh mạng; từ chánh mạng sinh ra chánh tinh tấn; từ chánh tinh tấn sinh ra chánh niệm; từ chánh niệm sinh ra chánh định; từ chánh định sinh ra chánh giải thoát; từ chánh giải thoát sinh ra tri kiến giải thoát.
704
Niyutto lakkhaṇo hārasampāto.
The Lakkhaṇa-hārasampāto is concluded.
Lakkhaṇa Hārasampāta đã được trình bày.
705
6. Catubyūhahārasampāto
6. The Catubyūha-hārasampāto
6. Catubyūha Hārasampāta
706
68. Tattha katamo catubyūho hārasampāto.
68. What, in this context, is the Catubyūha-hārasampāto?
68. Trong số đó, Catubyūha Hārasampāta là gì?
707
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti gāthā.
The verse is: "Therefore, for one whose mind is guarded, whose domain is right resolve."
Bài kệ là: “Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới.”
‘‘Tasmā rakkhitacittassā’’ti rakkhitaṃ paripālīyatīti esā nirutti.
"Therefore, for one whose mind is guarded"—this is the etymology: 'guarded' means 'protected'.
“Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ” đây là ngữ nguyên (nirutti) cho từ ‘được bảo vệ’ (rakkhitaṃ) nghĩa là ‘được giữ gìn’ (paripālīyati).
Idha bhagavato ko adhippāyo?
What is the Blessed One's intention here?
Ở đây, ý của Đức Thế Tôn là gì?
Ye duggatīhi parimuccitukāmā bhavissanti, te dhammacārino bhavissantīti ayaṃ ettha bhagavato adhippāyo.
The Blessed One's intention here is: "Those who wish to be freed from bad destinations will be practitioners of Dhamma."
Ý của Đức Thế Tôn ở đây là: “Những ai muốn thoát khỏi các ác thú, họ sẽ là những người sống đúng Pháp.”
Kokāliko hi sāriputtamoggallānesu theresu cittaṃ padosayitvā mahāpadumaniraye upapanno.
For Kokālika, having defiled his mind towards the Elders Sāriputta and Moggallāna, was reborn in the Mahāpaduma hell.
Vì Kokālika đã làm ô uế tâm mình đối với các trưởng lão Sāriputta và Moggallāna, nên đã tái sinh vào địa ngục Mahāpaduma.
Bhagavā ca satiārakkhena cetasā samannāgato, suttamhi vuttaṃ ‘‘satiyā cittaṃ rakkhitabba’’nti.
And the Blessed One was endowed with a mind guarded by mindfulness, as it is stated in the Sutta: "The mind should be guarded by mindfulness."
Và Đức Thế Tôn là bậc đầy đủ tâm được bảo vệ bởi niệm (satiārakkha); trong kinh đã nói: “Tâm cần được bảo vệ bằng niệm.”
708
Niyutto catubyūho hārasampāto.
The Catubyūha-hārasampāto is concluded.
Catubyūha Hārasampāta đã được trình bày.
709
7. Āvaṭṭahārasampāto
7. The Āvaṭṭa-hārasampāto
7. Āvaṭṭa Hārasampāta
710
69. Tattha katamo āvaṭṭo hārasampāto?
69. What, in this context, is the Āvaṭṭa-hārasampāto?
69. Trong số đó, Āvaṭṭa Hārasampāta là gì?
711
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti gāthā.
The verse is: "Therefore, for one whose mind is guarded, whose domain is right resolve."
Bài kệ là: “Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới.”
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti samatho* .
"Therefore, for one whose mind is guarded, whose domain is right resolve"—this is tranquility (samatha).
“Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới” đây là Samatha.
‘‘Sammādiṭṭhipurekkhāro’’ti vipassanā.
"With right view as his guide"—this is insight (vipassanā).
“Với chánh kiến làm tiên phong” là Vipassanā.
‘‘Ñatvāna udayabbaya’’nti dukkhapariññā.
"Knowing arising and passing away"—this is the full understanding of suffering.
“Sau khi đã biết sự sinh diệt” là sự liễu tri Khổ (dukkha).
‘‘Thinamiddhābhibhū bhikkhū’’ti samudayapahānaṃ.
"Monks who have overcome sloth and torpor"—this is the abandoning of the origin.
“Tỳ khưu đã vượt qua hôn trầm và thụy miên” là sự đoạn trừ Tập (samudaya).
‘‘Sabbā duggatiyo jahe’’ti nirodho* .
"He abandons all bad destinations"—this is cessation.
“Từ bỏ mọi ác thú” là Diệt (nirodha).
Imāni cattāri saccāni.
These are the Four Noble Truths.
Đây là bốn Sự Thật (Tứ Diệu Đế).
712
Niyutto āvaṭṭo hārasampāto.
The Āvaṭṭa-hārasampāto is concluded.
Āvaṭṭa Hārasampāta đã được trình bày.
713
8. Vibhattihārasampāto
8. The Vibhatti-hārasampāto
8. Vibhatti Hārasampāta
714
70. Tattha katamo vibhattihārasampāto?
70. What, in this context, is the Vibhatti-hārasampāto?
70. Trong số đó, Vibhatti Hārasampāta là gì?
715
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti gāthā.
The verse is: "Therefore, for one whose mind is guarded, whose domain is right resolve."
Bài kệ là: “Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới.”
Kusalapakkho kusalapakkhena niddisitabbo.
The wholesome aspect should be explained with the wholesome aspect.
Phần thiện cần được chỉ rõ bằng phần thiện.
Akusalapakkho akusalapakkhena niddisitabbo.
The unwholesome aspect should be explained with the unwholesome aspect.
Phần bất thiện cần được chỉ rõ bằng phần bất thiện.
716
Niyutto vibhattihārasampāto.
The Vibhatti-hārasampāto is concluded.
Vibhatti Hārasampāta đã được trình bày.
717
9. Parivattanahārasampāto
9. The Parivattana-hārasampāto
9. Parivattana Hārasampāta
718
71. Tattha katamo parivattano hārasampāto?
71. What, in this context, is the Parivattana-hārasampāto?
71. Trong số đó, Parivattana Hārasampāta là gì?
719
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti gāthā.
The verse is: "Therefore, for one whose mind is guarded, whose domain is right resolve."
Bài kệ là: “Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới.”
Samathavipassanāya bhāvitāya nirodho phalaṃ, pariññātaṃ dukkhaṃ, samudayo pahīno, maggo bhāvito paṭipakkhena.
When tranquility and insight are developed, cessation is the fruit; suffering is fully understood; the origin is abandoned; the path is developed by its opposite.
Khi Samatha và Vipassanā được tu tập, Diệt là quả, Khổ đã được liễu tri, Tập đã được đoạn trừ, Đạo đã được tu tập theo cách đối nghịch.
720
Niyutto parivattano hārasampāto.
The Parivattana-hārasampāto is concluded.
Parivattana Hārasampāta đã được trình bày.
721
10. Vevacanahārasampāto
10. The Vevacana-hārasampāto
10. Vevacana Hārasampāta
722
72. Tattha katamo vevacano hārasampāto?
72. What, in this context, is the Vevacana-hārasampāto?
72. Trong số đó, Vevacana Hārasampāta là gì?
723
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti gāthā.
The verse is: "Therefore, for one whose mind is guarded, whose domain is right resolve."
Bài kệ là: “Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới.”
‘‘Tasmā rakkhitacittassā’’ti cittaṃ mano viññāṇaṃ manindriyaṃ manāyatanaṃ vijānanā vijānitattaṃ, idaṃ vevacanaṃ.
"Therefore, for one whose mind is guarded"—mind, thought, consciousness, mind-faculty, mind-base, knowing, the state of being known; this is a synonym.
“Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ” — tâm (citta), ý (mano), thức (viññāṇa), ý căn (manindriya), ý xứ (manāyatana), sự nhận biết (vijānanā), trạng thái nhận biết (vijānitatta) — đây là các từ đồng nghĩa.
‘‘Sammāsaṅkappagocaro’’ti nekkhammasaṅkappo abyāpādasaṅkappo avihiṃsāsaṅkappo, idaṃ vevacanaṃ.
"Whose domain is right resolve"—resolve for renunciation, resolve for non-ill-will, resolve for non-violence; this is a synonym.
“Có chánh tư duy làm cảnh giới” — tư duy xuất ly (nekkhammasaṅkappo), tư duy không sân hận (abyāpādasaṅkappo), tư duy không hại (avihiṃsāsaṅkappo) — đây là các từ đồng nghĩa.
‘‘Sammādiṭṭhipurekkhāro’’ti sammādiṭṭhi nāma paññāsatthaṃ paññākhaggo paññāratanaṃ paññāpajjoto paññāpatodo paññāpāsādo, idaṃ vevacanaṃ.
"With right view as his guide"—right view is called the weapon of wisdom, the sword of wisdom, the jewel of wisdom, the light of wisdom, the goad of wisdom, the palace of wisdom; this is a synonym.
“Với chánh kiến làm tiên phong” — chánh kiến (sammādiṭṭhi) là trí tuệ như một vũ khí, trí tuệ như một thanh kiếm, trí tuệ như một viên ngọc, trí tuệ như một ngọn đèn, trí tuệ như một cây roi, trí tuệ như một lâu đài — đây là các từ đồng nghĩa.
724
Niyutto vevacano hārasampāto.
The Vevacana-hārasampāto is concluded.
Vevacana Hārasampāta đã được trình bày.
725
11. Paññattihārasampāto
11. The Paññatti-hārasampāto
11. Paññatti Hārasampāta
726
73. Tattha katamo paññattihārasampāto?
73. What, in this context, is the Paññatti-hārasampāto?
73. Trong số đó, Paññatti Hārasampāta là gì?
727
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti gāthā.
‘Therefore, for one with a guarded mind, whose range is right intention’ – thus the verse.
Bài kệ là: “Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới.”
‘‘Tasmā rakkhitacittassā’’ti padaṭṭhānapaññatti satiyā.
The designation of the proximate cause of mindfulness is ‘Therefore, for one with a guarded mind’.
“Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ” là sự chế định căn bản của niệm.
‘‘Sammāsaṅkappagocaro’’ti bhāvanāpaññatti samathassa.
The designation of the development of serenity is ‘whose range is right intention’.
“Có chánh tư duy làm cảnh giới” là sự chế định tu tập của Samatha.
‘‘Sammādiṭṭhipurekkhāro, ñatvāna udayabbaya’’nti dassanabhūmiyā nikkhepapaññatti.
The designation of placement in the sphere of insight is ‘with right view as a forerunner, having known rise and fall’.
“Với chánh kiến làm tiên phong, sau khi đã biết sự sinh diệt” là sự chế định trình bày của đất thấy (dassanabhūmi).
‘‘Thinamiddhābhibhū bhikkhū’’ti samudayassa anavasesappahānapaññatti, ‘‘sabbā duggatiyo jahe’’ti bhāvanāpaññatti maggassa.
The designation of the complete abandonment of the origin is ‘monks who have overcome sloth and torpor’, and the designation of the development of the path is ‘he abandons all bad destinations’.
“Tỳ khưu đã vượt qua hôn trầm và thụy miên” là sự chế định đoạn trừ hoàn toàn Tập (samudaya); “từ bỏ mọi ác thú” là sự chế định tu tập của Đạo.
728
Niyutto paññattihārasampāto.
The arrangement of the Designation Mode is concluded.
Paññatti Hārasampāta đã được trình bày.
729
12. Otaraṇahārasampāto
12. The Arrangement of the Penetration Mode
12. Otaraṇa Hārasampāta
730
74. Tattha katamo otaraṇo hārasampāto?
74. Among these, what is the Penetration Mode?
74. Trong số đó, Otaraṇa Hārasampāta là gì?
731
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti gāthā.
‘Therefore, for one with a guarded mind, whose range is right intention’ – thus the verse.
Bài kệ là: “Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới.”
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’.
‘Therefore, for one with a guarded mind, whose range is right intention’.
“Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới.”
‘‘Sammādiṭṭhipurekkhāro’’ti sammādiṭṭhiyā gahitāya gahitāni bhavanti pañcindriyāni, ayaṃ indriyehi otaraṇā.
When right view is grasped, the five faculties are grasped by ‘with right view as a forerunner’; this is penetration through the faculties.
“Với chánh kiến làm tiên phong” — khi chánh kiến được nắm giữ, năm căn cũng được nắm giữ; đây là sự thâm nhập bằng các căn (indriya).
732
Tāniyeva indriyāni vijjā, vijjuppādā avijjānirodho, avijjānirodhā saṅkhāranirodho, saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho, evaṃ sabbaṃ, ayaṃ paṭiccasamuppādena otaraṇā.
Those very faculties are knowledge (vijjā); with the arising of knowledge, there is the cessation of ignorance (avijjā); with the cessation of ignorance, there is the cessation of formations (saṅkhārā); with the cessation of formations, there is the cessation of consciousness (viññāṇaṃ); and so on for all. This is penetration through dependent origination (paṭiccasamuppāda).
Chính những căn đó là minh (vijjā); từ sự sinh khởi của minh, vô minh diệt; từ vô minh diệt, hành diệt; từ hành diệt, thức diệt; cứ như vậy tất cả; đây là sự thâm nhập bằng Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda).
733
Tāniyeva pañcindriyāni tīhi khandhehi saṅgahitāni – sīlakkhandhena samādhikkhandhena paññākkhandhena.
Those very five faculties are comprised by the three aggregates – the aggregate of virtue (sīlakkhandha), the aggregate of concentration (samādhikkhandha), and the aggregate of wisdom (paññākkhandha).
Chính năm căn đó được bao gồm trong ba uẩn – giới uẩn (sīlakkhandha), định uẩn (samādhikkhandha), tuệ uẩn (paññākkhandha).
Ayaṃ khandhehi otaraṇā.
This is penetration through the aggregates.
Đây là sự thâm nhập bằng các uẩn (khandha).
734
Tāni yeva pañcindriyāni saṅkhārapariyāpannāni.
Those very five faculties are included in formations (saṅkhāra).
Chính năm căn đó thuộc về các hành (saṅkhāra).
Ye saṅkhārā anāsavā no ca bhavaṅgā, te saṅkhārā dhammadhātusaṅgahitā, ayaṃ dhātūhi otaraṇā.
Those formations that are not associated with defilements (anāsava) and are not factors of existence (bhavaṅga) are comprised by the element of phenomena (dhammadhātu); this is penetration through the elements.
Những hành nào không lậu hoặc (anāsava) và không phải là hữu phần (bhavaṅga), những hành đó được bao gồm trong pháp giới (dhammadhātu); đây là sự thâm nhập bằng các giới (dhātu).
735
Sā dhammadhātu dhammāyatanapariyāpannā, yaṃ āyatanaṃ anāsavaṃ no ca bhavaṅgaṃ, ayaṃ āyatanehi otaraṇā.
That element of phenomena is included in the sense-sphere of phenomena (dhammāyatana). That sense-sphere which is not associated with defilements and is not a factor of existence; this is penetration through the sense-spheres.
Pháp giới đó thuộc về pháp xứ (dhammāyatana); xứ nào không lậu hoặc và không phải là hữu phần, đây là sự thâm nhập bằng các xứ (āyatana).
736
Niyutto otaraṇo hārasampāto.
The arrangement of the Penetration Mode is concluded.
Otaraṇa Hārasampāta đã được trình bày.
737
13. Sodhanahārasampāto
13. The Arrangement of the Purification Mode
13. Sodhana Hārasampāta
738
75. Tattha katamo sodhano hārasampāto?
75. Among these, what is the Purification Mode?
75. Trong số đó, Sodhana Hārasampāta là gì?
739
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti gāthā.
‘Therefore, for one with a guarded mind, whose range is right intention’ – thus the verse.
Bài kệ là: “Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới.”
Yattha ārambho suddho, so pañho visajjito bhavati.
Where the endeavor is pure, that question is resolved.
Nơi nào sự khởi đầu là thanh tịnh, câu hỏi đó đã được giải đáp.
Yattha pana ārambho na suddho, na tāva so pañho visajjito bhavati.
But where the endeavor is not pure, that question is not yet resolved.
Nhưng nơi nào sự khởi đầu không thanh tịnh, câu hỏi đó vẫn chưa được giải đáp.
740
Niyutto sodhano hārasampāto.
The arrangement of the Purification Mode is concluded.
Sodhana Hārasampāta đã được trình bày.
741
14. Adhiṭṭhānahārasampāto
14. The Arrangement of the Determination Mode
14. Adhiṭṭhāna Hārasampāta
742
76. Tattha katamo adhiṭṭhāno hārasampāto?
76. Among these, what is the Determination Mode?
76. Trong số đó, Adhiṭṭhāna Hārasampāta là gì?
743
Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaroti gāthā.
‘Therefore, for one with a guarded mind, whose range is right intention’ – thus the verse.
Bài kệ là: “Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới.”
Tasmā rakkhitacittassāti ekattatā.
‘Therefore, for one with a guarded mind’ is a unity.
“Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ” là sự đồng nhất (ekattatā).
Cittaṃ mano viññāṇaṃ, ayaṃ vemattatā.
Citta, mano, viññāṇa – this is a diversity.
Tâm (citta), ý (mano), thức (viññāṇa) — đây là sự khác biệt (vemattatā).
Sammāsaṅkappagocaroti ekattatā.
‘Whose range is right intention’ is a unity.
“Có chánh tư duy làm cảnh giới” là sự đồng nhất.
Nekkhammasaṅkappo abyāpādasaṅkappo avihiṃsāsaṅkappo ayaṃ vemattatā.
The intention of renunciation, the intention of non-ill-will, the intention of non-harming – this is a diversity.
Tư duy ly dục, tư duy không sân, tư duy không hại – đây là sự khác biệt.
Sammādiṭṭhipurekkhāroti ekattatā.
‘With right view as a forerunner’ is a unity.
“Chánh kiến đi trước” là sự đồng nhất.
Sammādiṭṭhi nāma yaṃ dukkhe ñāṇaṃ dukkhasamudaye ñāṇaṃ dukkhanirodhe ñāṇaṃ dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ magge ñāṇaṃ hetumhi ñāṇaṃ hetusamuppannesu dhammesu ñāṇaṃ paccaye ñāṇaṃ paccayasamuppannesu dhammesu ñāṇaṃ, yaṃ tattha tattha yathābhūtaṃ ñāṇadassanaṃ abhisamayo sampaṭivedho saccāgamanaṃ, ayaṃ vemattatā.
Right view means the knowledge of suffering, the knowledge of the origin of suffering, the knowledge of the cessation of suffering, the knowledge of the path leading to the cessation of suffering, the knowledge of the path, the knowledge of the cause, the knowledge of phenomena arisen from the cause, the knowledge of the condition, the knowledge of phenomena arisen from the condition; whatever knowledge-and-vision, comprehension, penetration, and attainment of truth there is in each of these as it really is – this is a diversity.
Chánh kiến là trí tuệ về Khổ, trí tuệ về Khổ Tập, trí tuệ về Khổ Diệt, trí tuệ về Con Đường Đưa Đến Khổ Diệt, trí tuệ về đạo, trí tuệ về nhân, trí tuệ về các pháp do nhân sinh khởi, trí tuệ về duyên, trí tuệ về các pháp do duyên sinh khởi; đó là sự thấy biết như thật, sự thâm nhập, sự thể nhập chân lý ở từng trường hợp – đây là sự khác biệt.
Ñatvāna udayabbayanti ekattatā, udayena avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, evaṃ sabbaṃ samudayo bhavati.
‘Having known rise and fall’ is a unity. By rise, dependent on ignorance are formations; dependent on formations is consciousness; thus, all becomes origin.
“Biết sự sinh diệt” là sự đồng nhất; do sự sinh khởi, vô minh duyên hành, hành duyên thức; như vậy tất cả đều là sự tập khởi.
Vayena avijjānirodhā saṅkhāranirodho, evaṃ sabbaṃ nirodho hoti, ayaṃ vemattatā.
By fall, with the cessation of ignorance, there is the cessation of formations; thus, all becomes cessation. This is a diversity.
Do sự diệt, vô minh diệt thì hành diệt; như vậy tất cả đều là sự diệt tận – đây là sự khác biệt.
Thinamiddhābhibhū bhikkhūti ekattatā, thinaṃ nāma yā cittassa akallatā akammaniyatā, middhaṃ nāma yaṃ kāyassa līnattaṃ, ayaṃ vemattatā.
‘Monks who have overcome sloth and torpor’ is a unity. Sloth means the unsuitability and unworkability of the mind; torpor means the sluggishness of the body. This is a diversity.
“Tỳ-khưu bị hôn trầm, thụy miên chi phối” là sự đồng nhất; hôn trầm là sự không khéo léo, không thích hợp của tâm; thụy miên là sự chùng xuống của thân – đây là sự khác biệt.
Sabbā duggatiyo jaheti ekattatā, devamanusse vā upanidhāya apāyā duggati, nibbānaṃ vā upanidhāya sabbā upapattiyo duggati, ayaṃ vemattatā.
‘He abandons all bad destinations’ is a unity. Considering devas and humans, the lower realms (apāya) are bad destinations; considering Nibbāna, all existences (upapatti) are bad destinations. This is a diversity.
“Từ bỏ mọi ác thú” là sự đồng nhất; so với chư thiên và loài người, các cõi đọa là ác thú; so với Nibbāna, mọi sự tái sinh đều là ác thú – đây là sự khác biệt.
744
Niyutto adhiṭṭhāno hārasampāto.
The arrangement of the Determination Mode is concluded.
Sự kết hợp của phương pháp xác định đã được trình bày.
745
15. Parikkhārahārasampāto
15. The Arrangement of the Requisite Mode
15. Sự kết hợp của phương pháp phương tiện (Parikkhāra-hāra)
746
77. Tattha katamo parikkhāro hārasampāto?
77. Among these, what is the Requisite Mode?
Trong đó, sự kết hợp của phương pháp phương tiện là gì?
747
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti gāthā.
‘Therefore, for one with a guarded mind, whose range is right intention’ – thus the verse.
“Do đó, người có tâm được bảo vệ, với chánh tư duy làm cảnh giới” – đây là kệ ngôn.
Ayaṃ samathavipassanāya parikkhāro.
This is a requisite for serenity and insight (samathavipassanā).
Đây là phương tiện cho Samatha và Vipassanā.
748
Niyutto parikkhāro hārasampāto.
The arrangement of the Requisite Mode is concluded.
Sự kết hợp của phương pháp phương tiện đã được trình bày.
749
16. Samāropanahārasampāto
16. The Arrangement of the Application Mode
16. Sự kết hợp của phương pháp sắp đặt (Samāropaṇa-hāra)
750
78. Tattha katamo samāropano hārasampāto?
78. Among these, what is the Application Mode?
Trong đó, sự kết hợp của phương pháp sắp đặt là gì?
751
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro;
‘Therefore, for one with a guarded mind, whose range is right intention;
“Do đó, người có tâm được bảo vệ, với chánh tư duy làm cảnh giới;
752
Sammādiṭṭhipurekkhāro, ñatvāna udayabbayaṃ;
Having made right view his forefront, having known arising and passing away;
Với chánh kiến đi trước, biết sự sinh diệt;
753
Thinamiddhābhibhū bhikkhu, sabbā duggatiyo jahe’’ti.
A bhikkhu, having overcome sloth and torpor, should abandon all states of woe.”
Tỳ-khưu bị hôn trầm, thụy miên chi phối, sẽ từ bỏ mọi ác thú.”
754
Tasmā rakkhitacittassāti tiṇṇaṃ sucaritānaṃ padaṭṭhānaṃ, citte rakkhite taṃ rakkhitaṃ bhavati kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ.
Therefore, the phrase ‘for one with a guarded mind’ is the proximate cause for the three good conducts. When the mind is guarded, then bodily action, verbal action, and mental action are guarded.
“Do đó, người có tâm được bảo vệ” là căn bản cho ba thiện hạnh; khi tâm được bảo vệ, thì thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp cũng được bảo vệ.
Sammādiṭṭhipurekkhāroti sammādiṭṭhiyā bhāvitāya bhāvito bhavati ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.
By the phrase ‘with right view as his guide’, the development of right view is expressed. When right view is developed, the noble eightfold path is developed.
“Với chánh kiến đi trước” nghĩa là khi chánh kiến được tu tập, Bát Chánh Đạo cao thượng cũng được tu tập.
Kena kāraṇena?
For what reason?
Vì lý do gì?
Sammādiṭṭhito hi sammāsaṅkappo pabhavati, sammāsaṅkappato sammāvācā pabhavati, sammāvācāto sammākammanto pabhavati, sammākammantato sammāājīvo pabhavati, sammāājīvato sammāvāyāmo pabhavati, sammāvāyāmato sammāsati pabhavati, sammāsatito sammāsamādhi pabhavati, sammāsamādhito sammāvimutti pabhavati, sammāvimuttito sammāvimuttiñāṇadassanaṃ pabhavati.
Indeed, from right view arises right intention; from right intention arises right speech; from right speech arises right action; from right action arises right livelihood; from right livelihood arises right effort; from right effort arises right mindfulness; from right mindfulness arises right concentration; from right concentration arises right liberation; from right liberation arises the knowledge and vision of right liberation.
Vì từ chánh kiến sinh ra chánh tư duy, từ chánh tư duy sinh ra chánh ngữ, từ chánh ngữ sinh ra chánh nghiệp, từ chánh nghiệp sinh ra chánh mạng, từ chánh mạng sinh ra chánh tinh tấn, từ chánh tinh tấn sinh ra chánh niệm, từ chánh niệm sinh ra chánh định, từ chánh định sinh ra chánh giải thoát, từ chánh giải thoát sinh ra giải thoát tri kiến.
Ayaṃ anupādiseso puggalo anupādisesā ca nibbānadhātu.
This is a person without any remainder (anupādisesa), and the Nibbāna-element is also without any remainder.
Đây là người vô dư y và Nibbāna-dhātu vô dư y.
755
Niyutto samāropano hārasampāto.
The Samāropana Hāra-sampāta is applied.
Sự kết hợp của phương pháp sắp đặt đã được trình bày.
756
Tenāha āyasmā mahākaccāyano –
Therefore, Venerable Mahākaccāyana said:
Do đó, Tôn giả Mahākaccāna đã nói:
757
‘‘Soḷasa hārā paṭhamaṃ, disalocanato disā viloketvā;
“First, the sixteen hāras should be applied to the Sutta by looking at the directions through the method of Disālocana,
“Mười sáu phương pháp trước tiên, sau khi nhìn rõ các phương hướng bằng phương pháp định hướng;
758
Saṅkhipiya aṅkusena hi, nayehi tīhi niddise sutta’’nti.
and then, having summarized it with the method of Aṅkusa, one should explain the Sutta with the three Nayas.”
Tóm lược bằng phương pháp móc câu, nên trình bày bài kinh bằng ba phương pháp.”
759
Niyutto hārasampāto.
The Hāra-sampāta is applied.
Sự kết hợp của phương pháp đã được trình bày.
760

Nayasamuṭṭhānaṃ

The Origin of the Nayas

Sự Khởi Nguyên Của Các Phương Pháp

Next Page →

Settings