735. Saññāvirāgavasena pavattabhāvanā asaññasamāpattipīti laddhikittane saññāvirāgavasena pavattabhāvanaṃ catutthajjhānasamāpattiṃ ‘‘asaññasamāpattī’’ti aggahetvā sāpi asaññitā saññāvedayitanirodhasamāpattiyeva nāmāti parassa laddhīti dasseti.
735. When stating a doctrine (laddhikittane), the phrase saññāvirāgavasena pavattabhāvanā asaññasamāpattipī (the development that proceeds by way of dispassion for perception is also the attainment of non-percipient beings) indicates that the opponent's doctrine is that the fourth jhāna attainment, which is a development proceeding by way of dispassion for perception, is not to be taken as "asañña-samāpatti" (non-percipient attainment); rather, that state of being non-percipient is itself the attainment of the cessation of perception and feeling (saññāvedayita-nirodha-samāpatti).
735. Câu sự tu tập tiến hành do duyên ly tham tưởng cũng là sự nhập vô tưởng định cho thấy rằng: trong khi trình bày lập trường, không xem sự nhập thiền thứ tư, là sự tu tập tiến hành do duyên ly tham tưởng, là “sự nhập vô tưởng định”, mà lập trường của đối phương là: ngay cả trạng thái vô tưởng ấy cũng được gọi là sự nhập tưởng thọ diệt định.
Yasmā asaññasamāpattiṃ samāpannassa alobhādayo atthīti ettha sakasamayasiddhā catutthajjhānasamāpatti ‘‘asaññasamāpattī’’ti vuttā.
In yasmā asaññasamāpattiṃ samāpannassa alobhādayo atthī (because for one who has attained asañña-samāpatti, non-greed and so forth exist), the fourth jhāna attainment, which is established according to one's own school, is called "asañña-samāpatti".
Ở đây, trong câu bởi vì người đã nhập vô tưởng định có các pháp như vô tham, sự nhập thiền thứ tư đã được xác lập trong học thuyết của mình được gọi là “sự nhập vô tưởng định”.
781. Tāva na kamatīti laddhiyā paṭikkhipatīti tāva na kamati, tato paraṃ kamatīti laddhiyā paṭikkhipatīti adhippāyo.
781. Tāva na kamatīti laddhiyā paṭikkhipatī (he rejects it with the doctrine that it is not effective yet): the intention is that he rejects it with the doctrine that it is not effective yet, but becomes effective later.
781. Bác bỏ với lập trường rằng ‘chừng đó thì chưa tác động’ có ý nghĩa là: bác bỏ với lập trường rằng chừng đó thì chưa tác động, sau đó mới tác động.
Ettha kira ‘‘sati jīvite jīvitāvasese jīvitā voropetī’’ti vacanato attano dhammatāya marantaṃ koṭṭentassa vā sīsaṃ vā chindantassa natthi pāṇātipātoti ācariyā vadanti.
Here, indeed, the teachers say that by the statement, "while there is life, while a remnant of life remains, he deprives one of life," if someone beats or cuts off the head of one who is dying by their own nature, there is no pāṇātipāta (killing of a living being).
Ở đây, các vị thầy nói rằng: “do câu nói ‘khi mạng sống còn, khi mạng căn còn sót lại, người ấy tước đoạt mạng sống’”, nên không có tội sát sanh đối với người đánh đập hoặc chặt đầu người đang chết theo lẽ tự nhiên của mình.
Pāṇo pāṇasaññitā vadhakacittaupakkamamaraṇesu vijjamānesupi na tena upakkamena matoti natthi pāṇātipātoti adhippāyo.
The intention is that even though there is a living being, the perception of a living being, the killer's intention, the effort, and the death, if one does not die by that effort, there is no pāṇātipāta.
Ý nghĩa là: mặc dù có đủ các yếu tố là chúng sanh, nhận thức là chúng sanh, tâm sát hại, sự cố gắng và cái chết, nhưng người ấy không chết do sự cố gắng đó, nên không có tội sát sanh.
Evaṃ pana marantena tena ekacittavārampi dhammatāmaraṇato orato na matoti dubbiññeyyametaṃ.
However, it is difficult to discern how one dying in this way would not have died even a single moment of consciousness less than a natural death due to that effort.
Tuy nhiên, khi chết như vậy, việc người ấy không chết do sự cố gắng đó dù chỉ trong một khoảng thời gian của một tâm trước khi chết theo lẽ tự nhiên, điều này thật khó biết.
800-801. Dakkhiṇāvisuddhikathāyaṃ visujjheyyāti etassa atthaṃ dassento ‘‘mahapphalā bhaveyyā’’ti āha.
800-801. In the Dakkhiṇāvisuddhikathā section, when explaining the meaning of visujjheyyā (it would be purified), it says ‘‘mahapphalā bhaveyyā’’ (it would be of great fruit).
800-801. Trong Vật cúng dường thanh tịnh luận, để chỉ rõ ý nghĩa của từ sẽ được thanh tịnh, ngài đã nói “sẽ có quả lớn”.
Dāyakasseva cittavisuddhi vipākadāyikā hotīti paṭiggāhakanirapekkhā paṭiggāhakena paccayabhūtena vinā dāyakeneva mahāvipākacetanattaṃ āpādikā, paṭiggāhakanirapekkhā vipākadāyikā hotīti adhippāyo.
The meaning is: The purification of the donor's mind yields results means that purification of mind, independent of the recipient, and without the recipient being a condition, makes the donor's volition generate great results. The purification of mind, independent of the recipient, yields results.
Chỉ có sự trong sạch của tâm người thí chủ mới là yếu tố mang lại quả dị thục có nghĩa là: không phụ thuộc vào người thọ thí, không cần đến người thọ thí vốn là duyên, chỉ do người thí chủ mà làm cho tư tâm có quả dị thục lớn; ý nghĩa là không phụ thuộc vào người thọ thí mà mang lại quả dị thục.
Añño aññassa kārakoti yadi dāyakassa dānacetanā nāma paṭiggāhakena katā bhaveyya, yuttarūpaṃ siyāti kasmā vuttaṃ, nanu laddhikittane ‘‘dāyakena dānaṃ dinnaṃ, paṭiggāhakena vipāko nibbattitoti añño aññassa kārako bhaveyyā’’ti vuttanti?
Why was it said: "If one is the doer for another," if the donor's volition of giving were created by the recipient, it would be appropriate? Was it not stated in the exposition of the doctrine: "The gift is given by the donor, and the result is produced by the recipient, thus one would be the doer for another"?
Người khác làm cho người khác, nếu tư tâm bố thí của người thí chủ được thực hiện bởi người thọ thí, thì điều đó mới hợp lý, tại sao lại nói như vậy? Chẳng phải trong phần trình bày tà kiến đã nói rằng: “Vật thí được người thí chủ cho đi, quả dị thục được người thọ thí tạo ra, như vậy người khác làm cho người khác” hay sao?
Saccametaṃ, paṭiggāhakena vipākanibbattanampi pana dānacetanānibbattanena yadi bhaveyya, evaṃ sati añño aññassa kārakoti yuttarūpaṃ siyāti adhippāyo.
That is true. But if the production of the result by the recipient were to occur through the production of the volition of giving, then, in that case, the meaning is that "one would be the doer for another" would be appropriate.
Điều này đúng, nhưng nếu việc người thọ thí tạo ra quả dị thục cũng là do việc tạo ra tư tâm bố thí, trong trường hợp đó, câu “người khác làm cho người khác” mới hợp lý. Đó là ý nghĩa.
828-831. Anuppannāyeva nuppajjantīti pahīnā nāma honti, tasmā natthi kilesapajahanāti paṭikkhipati.
828-831. "Not having arisen, they do not arise; hence, they are considered abandoned," therefore, it rejects the abandoning of defilements. It demonstrates that those defilements are not such that they arose and then vanished, nor will they arise, nor have they arisen now. Hence, it should not be said that one abandons defilements of the past, and so on.
828-831. Chưa sanh khởi thì không sanh khởi, do đó được gọi là đã đoạn trừ, vì vậy không có sự đoạn trừ phiền não, ngài bác bỏ như vậy.
Te pana neva uppajjitvā vigatā, nāpi bhavissanti, na ca uppannāti atīte kilese pajahatītiādi na vattabbanti dasseti.
But those (defilements) have neither arisen and ceased, nor will they arise, nor are they arising; thus, it shows that statements such as "one abandons past defilements" should not be made.
Và chúng không phải đã sanh rồi diệt, cũng không phải sẽ sanh, cũng không phải đã sanh; ngài chỉ ra rằng không nên nói “đoạn trừ phiền não trong quá khứ” v.v...
832. Anattalakkhaṇaṃ tāva ekaccanti arūpakkhandhānaṃ anattalakkhaṇaṃ vadati.
832. "The characteristic of non-self is indeed one aspect" refers to the characteristic of non-self of the immaterial aggregates. "By one mode" refers to the mode of being old age and death for the characteristic of non-self, so they say. Indeed, for the material aggregates and so forth, the state of not being subject to one's will, the inability to say "may it not decay, may it not die," is anattatā. In reality, that is old age and death itself. And since it is said, "old age and death are included in two aggregates," the old age and death of the immaterial aggregates fall under the saṅkhārā-khandha. This is their intention.
832. Một số đặc tính vô ngã là ngài nói về đặc tính vô ngã của các vô sắc uẩn.
Ekena pariyāyenāti anattalakkhaṇassa jarāmaraṇabhāvapariyāyenāti vadanti.
Regarding "in one aspect", they say it is in the aspect of aging-and-death being a characteristic of non-self (anattalakkhaṇa).
Bằng một phương diện là họ nói rằng bằng phương diện của đặc tính vô ngã là trạng thái già-chết.
Rūpakkhandhādīnañhi mā jīratu mā maratūti alabbhaneyyo avasavattanākāro anattatā, sā atthato jarāmaraṇameva, tañca ‘‘jarāmaraṇaṃ dvīhi khandhehi saṅgahita’’nti (dhātu. 71) vuttattā arūpakkhandhānaṃ jarāmaraṇaṃ saṅkhārakkhandhapariyāpannanti ayametesaṃ adhippāyo.
For the rūpakkhandha and the like, the state of not being able to decay or die, not being subject to one's will, is anattatā; essentially, that is aging-and-death itself. And because it is stated, "aging-and-death is included in two aggregates" (dhātu. 71), the aging-and-death of the arūpakkhandhas is included in the saṅkhārakkhandha; this is their intention.
Thật vậy, đối với sắc uẩn v.v..., trạng thái không thể chi phối, không thể đạt được theo ý muốn rằng “mong rằng đừng già, mong rằng đừng chết” chính là vô ngã. Về mặt ý nghĩa, đó chính là già-chết. Và vì đã được nói rằng “già và chết được bao gồm trong hai uẩn”, nên già-chết của các vô sắc uẩn được bao gồm trong hành uẩn. Đây là chủ ý của họ.
847. ‘‘Sakiṃ nimuggo nimuggova hotī’’ti suttaṃ nissāyāti tāya jātiyā lokuttarasaddhādīnaṃ anuppattiṃ sandhāya kataṃ avadhāraṇaṃ saṃsārakhāṇukabhāvaṃ sandhāya katanti maññamāno puthujjanassāyaṃ accantaniyāmatā, yāyaṃ niyatamicchādiṭṭhīti ‘‘atthi puthujjanassa accantaniyāmatā’’ti vadati.
847. "Based on the Sutta 'Once plunged, one is indeed plunged' " means that thinking that the certainty made with reference to the non-arising of supramundane faith and so forth in that birth, and made with reference to the state of being a stump in saṃsāra, is this absolute certainty for the ordinary person, which is fixed wrong view, he says, "There is absolute certainty for the ordinary person." The arising of doubt and the arising of another kind of certainty, which negate absolute certainty, should be considered and understood.
847. Dựa vào kinh “Một khi đã chìm, thì chìm luôn”, người ấy cho rằng sự xác định được thực hiện nhắm đến việc không thể sanh khởi của tín siêu thế v.v... trong kiếp đó, lại được thực hiện nhắm đến tình trạng như khúc gỗ trong vòng luân hồi, nên nói rằng: “Tà kiến cố định nào đó chính là sự quyết định tuyệt đối của phàm phu”, và do đó nói rằng “có sự quyết định tuyệt đối của phàm phu”.
Vicikicchuppatti niyāmantaruppatti ca accantaniyāmanivattakā vicāretvā gahetabbā.
The arising of perplexity (vicikicchā) and the arising of another certainty (niyāmāntara) should be considered and understood as absolute obstructors of certainty.
Sự sanh khởi của hoài nghi và sự sanh khởi của một quyết định khác, những yếu tố ngăn chặn sự quyết định tuyệt đối, cần được xem xét và chấp nhận.
876-877. Ñāṇakathāyaṃ sace taṃ dvādasavatthukanti ettha ca ‘‘lokuttara’’nti vacanaseso, taṃ vā lokuttarañāṇaṃ sace dvādasavatthukanti attho.
876-877. In the discourse on knowledge, "if it has twelve bases": here, the remainder of the word "lokuttara" (supramundane) should be supplied, or the meaning is: if that supramundane knowledge has twelve bases.
876-877. Trong luận đề về trí, nếu nó có mười hai vật, ở đây cần thêm từ “siêu thế”, hoặc ý nghĩa là: nếu trí siêu thế đó có mười hai vật.
Pariññeyyanti pubbabhāgo, pariññātanti aparabhāgo, saccañāṇaṃ pana maggakkhaṇepi parijānanādikiccasādhanavasena hotīti āha ‘‘saddhiṃ pubbabhāgaparabhāgehī’’ti.
"To be fully understood" is the former part, "fully understood" is the latter part, and the knowledge of the Truth (Saccañāṇa) also exists at the moment of the path (magga-khaṇa) by way of accomplishing the task of fully understanding, and so forth, thus it is said: "together with the former and latter parts."
"Pariññeyya" là phần trước, "pariññāta" là phần sau. Còn tuệ giác về sự thật, ngay cả trong sát-na đạo, cũng có mặt do phương cách thành tựu phận sự liễu tri v.v..., nên ngài đã nói "cùng với phần trước và phần sau".
887-888. Dhammakathāyaṃ rūpaṭṭhato aññassa rūpassa abhāvāti yo rūpassa niyāmo vucceyya, so rūpaṭṭho nāma koci rūpato añño natthīti rūpaṭṭhato aññaṃ rūpañca na hoti, tasmā rūpaṃ rūpameva, na vedanādisabhāvanti adhippāyena ‘‘rūpaṃ rūpaṭṭhena niyata’’nti vattabbaṃ, na aññathā rūpaṭṭhena niyāmenāti adhippāyo.
887-888. In the discourse on phenomena, "due to the absence of rūpa other than rūpaṭṭha" means that there is no such thing as rūpaṭṭha, which would be an independent characteristic of rūpa, apart from rūpa itself. Therefore, rūpa cannot be other than rūpaṭṭha; hence rūpa is just rūpa, not of the nature of vedanā and so forth. It is with this intention that it should be said, "rūpa is determined by its rūpaṭṭha," and not otherwise by any other fixed characteristic of rūpaṭṭha. This is the intention of the Atthakathā teacher.
887-888. Trong Luận về Pháp, vì không có sắc nào khác ngoài ý nghĩa của sắc: Bất cứ định nghĩa nào về sắc được nói đến, thì không có cái gì gọi là ý nghĩa của sắc lại khác với sắc, do đó, sắc cũng không khác với ý nghĩa của sắc. Vì vậy, sắc chỉ là sắc, không có bản chất của thọ v.v... Với ý định này, nên nói "sắc được xác định bởi ý nghĩa của sắc", chứ không phải theo cách khác là bởi định nghĩa của ý nghĩa của sắc, đó là chủ ý.
Tattha rūpato aññassa rūpaṭṭhassa abhāve dassite rūpaṭṭhato aññassa rūpassa abhāvo dassitoyeva nāma hotīti tameva rūpato aññassa rūpaṭṭhassa abhāvaṃ dassento ‘‘rūpasabhāvo hī’’tiādimāha.
There, when the absence of a rūpaṭṭha other than rūpa is shown, the absence of rūpa other than rūpaṭṭha is already shown. Therefore, intending to show precisely that absence of a rūpaṭṭha other than rūpa, he says "rūpa-sabhāvo hi" and so forth.
Ở đây, khi đã chỉ ra rằng không có ý nghĩa của sắc nào khác với sắc, thì cũng có nghĩa là đã chỉ ra rằng không có sắc nào khác với ý nghĩa của sắc. Do đó, để chỉ ra chính sự không khác biệt đó của ý nghĩa của sắc so với sắc, ngài đã nói "Vì bản chất của sắc" v.v...
Esa vohāroti rūpassa sabhāvo rūpasabhāvo, rūpassa attho rūpaṭṭhoti evaṃ aññattaṃ gahetvā viya pavatto rūpasabhāvavohāro rūpaṭṭhavohāro vā vedanādīhi nānattameva so sabhāvoti nānattasaññāpanatthaṃ hotīti attho.
"This usage" refers to the usage "rūpa-sabhāva" (nature of rūpa) or "rūpaṭṭha" (meaning of rūpa), which, while seemingly taking a difference (between rūpa and its nature/meaning), ultimately serves to indicate the distinctness of that nature (sabhāva) from vedanā and so forth, thus clarifying their difference.
Cách dùng từ này: Cách dùng từ "bản chất của sắc" hay "ý nghĩa của sắc" diễn ra như thể nắm bắt sự khác biệt, chẳng hạn như "bản chất của sắc là bản chất của sắc, ý nghĩa của sắc là ý nghĩa của sắc", là để làm cho biết sự khác biệt, rằng bản chất đó chính là sự khác biệt so với thọ v.v..., ý nghĩa là như vậy.
Tasmāti rūpassa rūpaṭṭhena anaññattā.
"Therefore" means due to rūpa being non-different from rūpaṭṭha.
Do đó: Vì sắc không khác với ý nghĩa của sắc.
‘‘Rūpaṃ rūpameva, na vedanādisabhāva’’nti avatvā ‘‘rūpaṃ rūpaṭṭhena niyata’’nti vadato tañca vacanaṃ vuttappakārena sadosaṃ, atha kasmā ‘‘rūpañhi rūpaṭṭhena niyatanti rūpaṃ rūpameva, na vedanādisabhāvanti adhippāyena vattabba’’nti vadanto ‘‘rūpaṃ rūpaṭṭhena niyata’’nti paṭijānātīti attho daṭṭhabbo.
Without saying "rūpa is just rūpa, not of the nature of vedanā and so forth," why does the opponent, when stating "rūpa is determined by its rūpaṭṭha"—a statement which, as explained, contains a fault—then affirm it as "rūpa is determined by its rūpaṭṭha" by saying, "it should be said with the intention that rūpa is just rūpa, not of the nature of vedanā and so forth"? This is the meaning to be understood here.
Thay vì nói "sắc chỉ là sắc, không có bản chất của thọ v.v...", người nói "sắc được xác định bởi ý nghĩa của sắc" và lời nói đó có lỗi theo cách đã được trình bày. Vậy tại sao người ấy lại chấp nhận "sắc được xác định bởi ý nghĩa của sắc", trong khi lại nói "quả thật, sắc được xác định bởi ý nghĩa của sắc nên được nói với ý định rằng sắc chỉ là sắc, không có bản chất của thọ v.v..."? Cần phải hiểu ý nghĩa là như vậy.
Nanu cetaṃ attanāva vuttaṃ, na parenāti paṭijānātīti na vattabbanti?
But this was stated by oneself, not by another, so why should it be said, "he affirms it"?
Chẳng phải điều này do chính mình nói, chứ không phải do người khác nói, nên không nên nói là "chấp nhận" sao?
Na, attānampi paraṃ viya vacanato.
No, it should be said, because one speaks of oneself as if of another.
Không phải vậy, vì nói về chính mình cũng như nói về người khác.
Vattabbanti vā sakavādinā vattabbanti vuttaṃ hoti.
Or, "it should be said" means that it is stated by the proponent (saka-vādin) that it should be said.
Hoặc, "nên nói" có nghĩa là đã được nói bởi người cùng phe.
Yadi ca tena vattabbaṃ paṭijānāti ca so etamatthanti, atha kasmā paṭijānāti sakavādīti ayamettha attho.
And if it should be said by him, and he affirms this meaning, then why does the proponent affirm it? This is the meaning here.
Và nếu điều đó nên được nói bởi người ấy và người ấy chấp nhận ý nghĩa này, vậy tại sao người cùng phe lại chấp nhận? Đây là ý nghĩa ở đây.
Atthantaravasenāti tattha vuttameva kāraṇaṃ nigūhitvā parena coditanti tameva kāraṇaṃ dassetvā codanaṃ nivatteti.
"By way of another meaning" means that the opponent has raised a challenge by concealing the very reason stated there; therefore, by revealing that same reason, the challenge is averted.
Bởi phương cách có ý nghĩa khác: Ở đây, sau khi che giấu lý do đã được nói, người khác đã chất vấn. Do đó, ngài bác bỏ sự chất vấn bằng cách chỉ ra chính lý do đó.
Ito aññathāti rūpādisabhāvamattaṃ muñcitvā tena parikappitaṃ niyataṃ natthīti tassa parikappitassa nivattanatthaṃ puna teneva nayena codetuṃ ‘‘micchattaniyata’’ntiādimāhāti attho.
"Otherwise than this" means that there is no fixed characteristic conceived by him, other than the mere nature of rūpa and so forth. Therefore, to refute his conception and to challenge him again in the same way, he says "micchattanīyata" and so forth.
Khác với điều này: Ngoài bản chất của sắc v.v..., không có cái gì được xác định như người ấy tưởng tượng. Do đó, để bác bỏ điều người ấy tưởng tượng, ngài lại chất vấn theo cùng một phương pháp, nói "được xác định là tà kiến" v.v..., ý nghĩa là như vậy.
910-914. Issariyena yathādhippetassa karaṇaṃ issariyakāmakārikā.
910-914. To do what one desires due to one's power (issariya) is "sovereign free will (issariya-kāmakārikā)."
910-914. Việc làm theo ý muốn do quyền lực là hành động theo ý muốn do quyền lực.
Gaccheyyāti gabbhaseyyokkamanaṃ gaccheyya.
"May it go" means "may it go to the descent into the womb (gabbhaseyyokkamana)."
Nên đi: Nên đi vào trong bào thai.
Issariyakāmakārikāhetu nāma dukkarakārikā micchādiṭṭhiyā karīyatīti ettha dukkarakārikā nāma issariyakāmakārikāhetu kariyamānā micchādiṭṭhiyā karīyatīti attho daṭṭhabbo, issariyakāmakārikāhetu nāma vinā micchādiṭṭhiyā kariyamānā natthīti vā.
In the phrase "Difficult practice is performed due to sovereign free will by means of wrong view," the meaning should be understood as: "difficult practice, when performed due to sovereign free will, is performed by means of wrong view." Or, "there is no such thing as difficult practice performed due to sovereign free will without wrong view."
Do nguyên nhân là hành động theo ý muốn do quyền lực, hành động khổ hạnh được thực hiện bởi tà kiến: Ở đây, cần hiểu ý nghĩa là, hành động khổ hạnh được gọi là được thực hiện do nguyên nhân là hành động theo ý muốn do quyền lực, thì được thực hiện bởi tà kiến. Hoặc, không có cái gọi là nguyên nhân hành động theo ý muốn do quyền lực được thực hiện mà không có tà kiến.
917-918. Na aniccādibhāvanti ettha aniccādiko bhāvo etassāti aniccādibhāvanti rūpaṃ vuttaṃ.
917-918. In "not the state of impermanence and so forth," "aniccādibhāva" refers to rūpa, meaning that this rūpa has the nature of impermanence and so forth.
917-918. Không phải trạng thái vô thường v.v...: Ở đây, sắc được gọi là "aniccādibhāva" vì nó có trạng thái vô thường v.v...
‘‘Na kevalañhi paṭhamasaccameva dukkha’’nti vadantena ‘‘dukkhaññeva parinipphanna’’nti dukkhasaccaṃ sandhāya pucchā katāti dassitaṃ hoti.
By saying "not only is the first truth suffering," it is shown that the question "only suffering is fully produced" was asked with reference to the truth of suffering (dukkha-sacca).
Bằng cách nói "Không chỉ có sự thật thứ nhất là khổ", người nói đã chỉ ra rằng câu hỏi "chỉ có khổ là toàn thành" được đặt ra liên quan đến khổ đế.
Evaṃ sati tena ‘‘cakkhāyatanaṃ aparinipphanna’’ntiādi na vattabbaṃ siyā.
If this is the case, then he should not have said things like "the eye-base is unproduced."
Nếu vậy, người đó không nên nói "nhãn xứ là bất toàn thành" v.v...
Na hi cakkhāyatanādīni anupādinnāni lokuttarāni vā.
Indeed, the eye-base and so forth are not ungrasped (anupādinna) or supramundane (lokuttara).
Vì nhãn xứ v.v... không phải là pháp không bị chấp thủ hay pháp siêu thế.
Tanti ‘‘dukkhaññeva parinipphannaṃ, na pana rūpa’’nti etaṃ rūpassa ca dukkhattā no vata re vattabbeti attho.
The meaning of " Taṃ" is that "suffering alone is fully accomplished, but not rūpa." This means, friend, that due to rūpa also being suffering, it should not be said.
Tanti có nghĩa là: “Chỉ có khổ là parinipphanna, chứ không phải sắc”, điều này, do sắc cũng là khổ, nên không thể nói được, hỡi này.
Tattha yamassa visayātītoti jātiyā sati maraṇaṃ hotīti jāti, pañca vā upādānakkhandhā yamassa visayo, taṃ samudayappahānena atītoti attho.
Among these, " yamassa visayātīto" means that when birth exists, death occurs, so birth, or the five aggregates of clinging, is the domain of Yama. The meaning is that one has transcended that by the abandonment of samudaya.
Trong đó, yamassa visayātīto có nghĩa là: Khi có sanh thì có tử, do đó sanh là đối tượng của Yama; hoặc năm uẩn thủ là đối tượng của Yama. Ngài đã vượt qua đối tượng đó bằng cách đoạn trừ samudaya (nguyên nhân của khổ).
Yamassa vā rañño visayaṃ maraṇaṃ, tassa āṇāpavattiṭṭhānaṃ desaṃ vā atīto.
Or one has transcended death, which is the domain of Yama, the king; or one has transcended the place where his command prevails.
Hoặc Ngài đã vượt qua cái chết, là đối tượng của vua Yama, hoặc vượt qua cõi, nơi quyền lực của vị ấy vận hành.
‘‘Chaccābhiṭhānāni abhabba kātu’’nti (khu. pā. 6.11; su. ni. 234) vuttānaṃ channaṃ abhabbaṭṭhānānaṃ desakoti chaṭṭhānadesako.
The " chaṭṭhānadesako" (expounder of the six states) refers to one who expounds the six impossible states, as stated in "It is impossible to do the six things" (Khp. 6.11; Sn. 234).
Ngài là người thuyết giảng sáu điều không thể làm được (abhabbaṭṭhāna) đã được nói trong câu “Chaccābhiṭhānāni abhabba kātuṃ”, nên gọi là chaṭṭhānadesako.
Ayamā ekekā hutvā āvattā nīlā amalā ca tanuruhā assāti ayamāvattanīlāmalatanuruho.
The phrase " ayamāvattanīlāmalatanuruho" (one whose bodily hairs are single, turning right, dark, and pure) means that his bodily hairs are not paired, but are single, turning to the right, dark, and pure.
Các sợi lông của Ngài không phải là cặp đôi, mỗi sợi mọc riêng lẻ, xoay về bên phải, có màu xanh biếc và không tì vết, nên Ngài được gọi là ayamāvattanīlāmalatanuruho.
Kusalākusalamūlasaṅkhātānaṃ dvinnaṃ atthānaṃ vasena atthayamakanti etena ‘‘ye keci kusalā dhammā, sabbe te kusalamūlā’’ti etasseva yamakabhāvo āpajjatīti ce?
If it is asked, "Does the phrase " atthayamaka due to two meanings, namely wholesome and wholesome roots" imply that only the Yamaka form of 'whatever dharmas are wholesome, all those are wholesome roots' arises?"
Kusalākusalamūlasaṅkhātānaṃ dvinnaṃ atthānaṃ vasena atthayamakanti, bằng câu này, nếu có người hỏi: “Phải chăng chỉ câu ‘ye keci kusalā dhammā, sabbe te kusalamūlā’ mới trở thành yamaka?”
Nāpajjati ñātuṃ icchitānaṃ dutiyapaṭhamapucchāsu vuttānaṃ kusalakusalamūlavisesānaṃ, kusalamūlakusalavisesehi vā ñātuṃ icchitānaṃ paṭhamadutiyapucchāsu sanniṭṭhānapadasaṅgahitānaṃ kusalakusalamūlānaṃ vasena atthayamakabhāvassa vuttattā.
It does not arise, because the state of being an atthayamaka is said to be by way of the specific wholesome and wholesome-root dharmas mentioned in the second and first questions, which are desired to be known, or by way of the specific wholesome-root and wholesome dharmas encompassed by the conclusive terms in the first and second questions, which are desired to be known.
Không phải vậy, vì đã nói rằng nó trở thành atthayamaka (song đối về ý nghĩa) dựa trên các đặc tính thiện (kusala) và gốc thiện (kusalamūla) được nêu trong câu hỏi thứ hai và thứ nhất mà người ta muốn biết, hoặc dựa trên các pháp thiện và gốc thiện được bao hàm trong vế kết luận (sanniṭṭhānapada) của câu hỏi thứ nhất và thứ hai mà người ta muốn biết thông qua các đặc tính gốc thiện và thiện.
Ñātuṃ icchitānañhi visesānaṃ visesavantāpekkhānaṃ, taṃvisesavataṃ vā dhammānañca visesāpekkhānaṃ ettha padhānabhāvoti ekekāya pucchāya ekeko eva attho saṅgahito hotīti.
Indeed, the specific dharmas desired to be known, which are dependent on specific possessors, or the dharmas possessing those specifics, which are dependent on specifics, are primary here. Thus, each question encompasses only one meaning.
Bởi vì trong đây, các đặc tính mà người ta muốn biết, vốn phụ thuộc vào đối tượng có đặc tính, và các pháp có đặc tính đó, vốn phụ thuộc vào đặc tính, đều là chính yếu. Do đó, mỗi câu hỏi chỉ bao hàm một ý nghĩa duy nhất.
Atthasaddo cettha na dhammavācako hetuphalādivācako vā, atha kho pāḷiatthavācako.
Here, the word "attha" does not mean dhamma or cause-and-effect, but rather the meaning of the Pāḷi text.
Và ở đây, từ attha không có nghĩa là pháp (dhamma) hay nhân, quả, v.v., mà nó có nghĩa là ý nghĩa của Pāḷi.
Tenevāha ‘‘tesaññeva atthāna’’ntiādi.
For this very reason, it is said, " of those very meanings," and so forth.
Chính vì vậy, ngài đã nói “tesaññeva atthāna”ntiādi (của chính những ý nghĩa đó, v.v.).
52. Aññamaññayamake ye keci kusalāti apucchitvāti ettha yathā dutiyayamake ‘‘ye keci kusalamūlā’’ti apucchitvā ‘‘ye keci kusalā’’ti pucchā katā, evamidhāpi ‘‘ye keci kusalā’’ti pucchā kātabbā siyā purimayamakavisiṭṭhaṃ apubbaṃ gahetvā pacchimayamakassa appavattattāti adhippāyo.
In the passage " without asking, 'whatever are wholesome' in the Aññamaññayamaka," the intention is that just as in the second Yamaka, the question "whatever are wholesome" was asked without asking "whatever are wholesome roots," so too here, the question "whatever are wholesome" should be asked, because a subsequent Yamaka does not arise by taking something new that is distinct from a preceding Yamaka.
52. Trong Aññamaññayamake ye keci kusalāti apucchitvāti, ở đây, ý muốn nói là: giống như trong yamaka thứ hai, câu hỏi được đặt ra là “ye keci kusalā” mà không hỏi “ye keci kusalamūlā”, thì ở đây cũng vậy, câu hỏi nên được đặt ra là “ye keci kusalā”, vì yamaka sau không diễn ra bằng cách lấy một điều mới mẻ, khác biệt với yamaka trước.
‘‘Paṭilomapucchānurūpabhāvato’’ti keci.
Some say, "Due to its being consistent with the reverse question."
Một số người cho rằng: “Vì nó phù hợp với câu hỏi nghịch (paṭilomapucchā).”
Purimapucchāya pana atthavasena katāya tadanurūpāya pacchimapucchāya bhavitabbaṃ anulome vigatasaṃsayassa paṭilome saṃsayuppattito.
However, the latter question should be consistent with the former question, which is made according to the meaning, because doubt arises in the reverse question for one whose doubt is removed in the direct question.
Tuy nhiên, khi câu hỏi trước được đặt ra theo ý nghĩa, thì câu hỏi sau phải phù hợp với nó, vì nghi vấn phát sinh trong câu hỏi nghịch đối với người đã hết nghi vấn trong câu hỏi thuận.
Tena na ca pacchimapucchānurūpāya purimapucchāya bhavitabbanti purimovettha adhippāyo yutto.
Therefore, the former intention is more appropriate here: that the former question should not be consistent with the latter question.
Do đó, câu hỏi trước không nên phù hợp với câu hỏi sau, vì vậy ý kiến đầu tiên ở đây là hợp lý.
Imināpi byañjanena tassevatthassa sambhavatoti idamevaṃ na sakkā vattuṃ.
It is not possible to say, " because the same meaning is possible with this very expression."
Imināpi byañjanena tassevatthassa sambhavatoti, không thể nói như vậy.
Na hi kusalabyañjanattho eva kusalamūlena ekamūlabyañjanattho, teneva vissajjanampi asamānaṃ hoti.
Indeed, the meaning of the expression "wholesome" is not the same as the meaning of the expression "having one root with the wholesome root." For this very reason, the answers are also dissimilar.
Vì ý nghĩa của từ “kusala” không phải là ý nghĩa của từ “kusalamūlena ekamūla” (có cùng gốc với gốc thiện). Chính vì vậy mà câu trả lời cũng không giống nhau.
Kusalabyañjanena hi pucchāya katāya ‘‘avasesā’’ti imasmiṃ ṭhāne ‘‘avasesā kusalā dhammā’’ti vattabbaṃ hoti, itarathā avasesā kusalamūlasahajātā dhammāti, na ca tāni vacanāni samānatthāni kusalakusalābyākatadīpanatoti.
When the question is asked with the expression "wholesome," in this place of "the remaining," it must be said, "the remaining wholesome dharmas"; otherwise, it would be "the remaining dharmas co-arisen with the wholesome root." And those words do not have the same meaning, because they refer to wholesome, unwholesome, and indeterminate.
Bởi vì khi câu hỏi được đặt ra bằng từ “kusala”, thì ở chỗ “avasesā” (phần còn lại), phải nói là “avasesā kusalā dhammā” (các pháp thiện còn lại); nếu không, phải nói là “avasesā kusalamūlasahajātā dhammā” (các pháp đồng sanh với gốc thiện còn lại), và những cách nói đó không có cùng ý nghĩa, vì chúng chỉ ra pháp thiện, pháp không thiện, và pháp vô ký.
Ayaṃ panettha adhippāyo siyā – ‘‘ye keci kusalā’’ti imināpi byañjanena ‘‘ye keci kusalamūlena ekamūlā’’ti vuttabyañjanatthasseva sambhavato dutiyayamake viya apucchitvā ‘‘ye keci kusalamūlena ekamūlā’’ti pucchā katā.
The intention here may be this: the question "whatever have one root with the wholesome root" was asked in the second Yamaka without asking "whatever are wholesome" because the meaning of the expression "whatever have one root with the wholesome root" is also possible with this very expression "whatever are wholesome."
Ý kiến ở đây có thể là: vì bằng từ ngữ “ye keci kusalā” này, ý nghĩa của từ ngữ được nói là “ye keci kusalamūlena ekamūlā” cũng có thể có được, nên câu hỏi được đặt ra là “ye keci kusalamūlena ekamūlā” mà không hỏi như trong yamaka thứ hai.
Na hi kusalamūlehi viya kusalamūlena ekamūlehi aññe kusalā santi, kusalehi pana aññepi te santīti.
Indeed, there are no other wholesome dharmas that have one root with a wholesome root, as there are wholesome roots; but there are other dharmas apart from wholesome ones that possess these (such as cittaja rūpa).
Vì không có các pháp thiện nào khác ngoài những pháp có cùng gốc với gốc thiện, nhưng có những pháp thiện khác ngoài các pháp thiện khác.
Paṭilomapucchāvaṇṇanāyaṃ ‘‘kusalamūlena ekamūlā’’ti hi pucchāya katāya ‘‘mūlāni yāni ekato uppajjantī’’ti heṭṭhā vuttanayeneva vissajjanaṃ kātabbaṃ bhaveyyāti vuttaṃ, tampi tathā na sakkā vattuṃ.
In the explanation of the reverse question, it is said, " if the question 'whatever have one root with the wholesome root' is asked, the answer should be given in the way stated earlier, 'roots that arise together,'" but this also cannot be said in that way.
Trong phần chú giải câu hỏi nghịch, có nói rằng “kusalamūlena ekamūlā”ti hi pucchāya katāya “mūlāni yāni ekato uppajjantī”ti heṭṭhā vuttanayeneva vissajjanaṃ kātabbaṃ bhaveyyāti (khi câu hỏi được đặt ra là ‘có cùng gốc với gốc thiện’, thì câu trả lời nên được thực hiện theo cách đã nói ở dưới là ‘các gốc nào sanh khởi cùng nhau’), điều đó cũng không thể nói như vậy được.
‘‘Ye vā pana kusalamūlena aññamaññamūlā, sabbe te dhammā kusalamūlena ekamūlā’’ti ca pucchite ‘‘āmantā’’ icceva vissajjanena bhavitabbaṃ.
And if asked, "Or whatever have mutual roots with the wholesome root, are all those dharmas having one root with the wholesome root?" the answer should simply be "Yes."
Và khi được hỏi “Ye vā pana kusalamūlena aññamaññamūlā, sabbe te dhammā kusalamūlena ekamūlā” (Hay những pháp nào là gốc của nhau với gốc thiện, tất cả những pháp đó có cùng gốc với gốc thiện không?), câu trả lời phải là “āmantā” (đúng vậy).
Na hi kusalamūlena aññamaññamūlesu kiñci ekamūlaṃ na hoti, yena anulomapucchāya viya vibhāgo kātabbo bhaveyya.
Indeed, among those dharmas having mutual roots with the wholesome root, there is nothing that does not have one root, such that a division would have to be made as in the direct question.
Vì không có pháp nào trong số các pháp là gốc của nhau với gốc thiện mà lại không có cùng một gốc, để mà phải phân chia như trong câu hỏi thuận.
Yattha tīṇi kusalamūlāni uppajjanti, tattha tāni aññamaññamūlāni ekamūlāni ca dvinnaṃ dvinnaṃ ekekena aññamaññekamūlattā.
Where three wholesome roots arise, those are both mutual roots and roots having one root, because each of any two has one root in common with the other.
Nơi nào có ba gốc thiện sanh khởi, thì chúng là gốc của nhau và có cùng một gốc, vì mỗi cặp hai gốc đều có cùng một gốc với nhau.
Yattha pana dve uppajjanti, tattha tāni aññamaññamūlāneva, na ekamūlānīti etassa gahaṇassa nivāraṇatthaṃ ‘‘mūlāni yāni ekato uppajjantī’’tiādinā vissajjanaṃ kātabbanti ce?
If it is argued that where two roots arise, they are only mutual roots, not roots having one root, and to prevent this apprehension, the answer should be given with "roots that arise together" and so forth?
Còn nơi nào chỉ có hai gốc sanh khởi, thì chúng chỉ là gốc của nhau, chứ không có cùng một gốc. Nếu nói rằng để ngăn chặn sự chấp thủ này, câu trả lời nên được thực hiện bằng cách nói “mūlāni yāni ekato uppajjantī”tiādi (các gốc nào sanh khởi cùng nhau, v.v.) thì sao?
Na, ‘‘āmantā’’ti imināva vissajjanena taṃgahaṇanivāraṇato anulomapucchāvissajjanena ca ekato uppajjamānānaṃ dvinnaṃ tiṇṇañca mūlānaṃ aññamaññekamūlabhāvassa nicchitattā.
No, because that apprehension is prevented by the answer "Yes" alone, and because the state of two or three roots arising together as mutual roots with one root is already determined by the answer to the direct question.
Không nên, vì chỉ bằng câu trả lời “āmantā” đã ngăn chặn được sự chấp thủ đó, và vì câu trả lời của câu hỏi thuận đã xác định rằng cả hai và ba gốc sanh khởi cùng nhau đều có tính chất là gốc của nhau và có cùng một gốc.
Aññamaññamūlānañhi samānamūlatā eva ekamūlavacanena pucchīyati, na aññamaññasamānamūlatā, atthi ca dvinnaṃ mūlānaṃ samānamūlatā.
Indeed, by the term "having one root," the common rootedness of mutual roots is asked, not their mutual common rootedness. And there is common rootedness for two roots.
Vì chính tính chất có cùng gốc của các pháp là gốc của nhau được hỏi bằng từ “ekamūla”, chứ không phải tính chất có cùng gốc với nhau. Và hai gốc có tính chất có cùng gốc.
Tesu hi ekekaṃ itarena mūlena taṃmūlehi aññehi samānamūlanti.
For among these, each one has a common root with the other root and with other dharmas apart from those roots.
Vì trong hai gốc đó, mỗi gốc đều có cùng gốc với gốc kia và với các pháp khác có gốc đó.
Aññamaññamūlatte pana nicchite ekamūlattasaṃsayābhāvato ‘‘sabbe te dhammā kusalamūlena ekamūlā’’ti pucchā na katāti daṭṭhabbā.
It should be understood that since mutual rootedness is determined, there is no doubt about having one root, so the question "are all those dharmas having one root with the wholesome root?" was not asked.
Cần hiểu rằng, khi tính chất là gốc của nhau đã được xác định, thì không còn nghi ngờ về tính chất có cùng một gốc, do đó câu hỏi “sabbe te dhammā kusalamūlena ekamūlā” (tất cả những pháp đó có cùng gốc với gốc thiện không?) đã không được đặt ra.
‘‘Aññamaññassa mūlā etesantipi aññamaññamūlā, samānatthena ekaṃ mūlaṃ etesanti ekamūlā’’ti ubhayampi vacanaṃ mūlayuttatameva vadati, teneva ca ubhayatthāpi ‘‘kusalamūlenā’’ti vuttaṃ.
Both expressions, "the roots of these are mutual" (aññamaññassa mūlā etesantipi aññamaññamūlā) and "they have one root in the same sense" (samānatthena ekaṃ mūlaṃ etesanti ekamūlā), speak only of being connected to a root. And it is for this reason that "by a wholesome root" (kusalamūlenā) is stated in both cases.
Cả hai cách nói: ‘‘Các pháp này là căn nguyên của nhau, nên gọi là aññamaññamūlā (có căn nguyên tương hỗ); các pháp này có cùng một căn nguyên theo nghĩa tương đồng, nên gọi là ekamūlā (có một căn nguyên duy nhất)’’ đều chỉ nói về sự liên hệ với căn nguyên. Chính vì vậy, ở cả hai trường hợp đó đều được nói là ‘‘kusalamūlena’’ (với căn nguyên thiện).
Tattha mūlayogasāmaññe ekamūlatte nicchite tabbiseso aññamaññamūlabhāvo na nicchito hotīti anulomapucchā pavattā, mūlayogavisese pana aññamaññamūlatte nicchite na vinā ekamūlattena aññamaññamūlattaṃ atthīti mūlayogasāmaññaṃ ekamūlattaṃ nicchitameva hoti, tasmā ‘‘ekamūlā’’ti pucchaṃ akatvā yathā kusalamūlavacanaṃ ekamūlavacanañca kusalabhāvadīpakaṃ na hotīti kusalabhāve saṃsayasabbhāvā paṭhamadutiyayamakesu ‘‘sabbe te dhammā kusalā’’ti paṭilomapucchā katā, evaṃ aññamaññamūlavacanaṃ kusalabhāvadīpakaṃ na hotīti kusalabhāve saṃsayasabbhāvā kusalādhikārassa ca anuvattamānattā ‘‘sabbe te dhammā kusalā’’ti paṭilomapucchā katāti.
There, when ekamūlatta (having one root), which is the generality of root-connection, is ascertained, the specific quality of ekamūlatta, which is aññamaññamūlabhāva (the state of being mutually rooted), is not ascertained; thus, an anulomapucchā (forward question) arises. However, when the specific quality of root-connection, which is aññamaññamūlatta, is ascertained, there is no aññamaññamūlatta without ekamūlatta. Therefore, the generality of root-connection, ekamūlatta, is certainly ascertained. Thus, without asking "ekamūlā," just as the phrase "kusalamūla" and the phrase "ekamūla" do not indicate the state of being wholesome, and due to the existence of doubt about the state of being wholesome, the paṭilomapucchā (reverse question) "Are all those phenomena wholesome?" was posed in the first and second pairs (yamakas); similarly, since the phrase aññamaññamūla does not indicate the state of being wholesome, and due to the existence of doubt about the state of being wholesome, and because the subject of wholesomeness (kusalādhikāra) continues, the paṭilomapucchā "Are all those phenomena wholesome?" was posed.
Trong đó, khi sự liên hệ căn nguyên thông thường, tức là ekamūlatta (có một căn nguyên duy nhất), đã được xác định, thì đặc tính riêng biệt của nó là aññamaññamūlabhāva (có căn nguyên tương hỗ) vẫn chưa được xác định; do đó, câu hỏi thuận được đưa ra. Tuy nhiên, khi đặc tính riêng biệt của sự liên hệ căn nguyên, tức là aññamaññamūlatta (có căn nguyên tương hỗ), đã được xác định, thì aññamaññamūlatta không thể tồn tại mà không có ekamūlatta; do đó, sự liên hệ căn nguyên thông thường, tức là ekamūlatta, đã được xác định. Vì vậy, không đặt câu hỏi ‘‘ekamūlā’’ (có một căn nguyên duy nhất). Giống như lời nói về kusalamūla và ekamūla không phải là lời chỉ rõ trạng thái thiện, và vì có sự nghi ngờ về trạng thái thiện, nên trong các cặp yamaka thứ nhất và thứ hai, câu hỏi nghịch ‘‘sabbe te dhammā kusalā’’ (tất cả các pháp ấy là thiện phải không?) đã được đặt ra. Tương tự, lời nói về aññamaññamūla không phải là lời chỉ rõ trạng thái thiện, và vì có sự nghi ngờ về trạng thái thiện, cùng với việc chủ đề về thiện vẫn đang tiếp diễn, nên câu hỏi nghịch ‘‘sabbe te dhammā kusalā’’ đã được đặt ra.
74-85. Abbohārikaṃ katvāti na ekamūlabhāvaṃ labhamānehi ekato labbhamānattā sahetukavohārarahitaṃ katvā.
74-85. Abbohārikaṃ katvā means making it devoid of the convention of being rooted, due to not being obtained together with things that obtain the state of having one root.
74-85. Abbohārikaṃ katvā (làm cho không có danh xưng) có nghĩa là làm cho không có danh xưng có nhân (sahetuka-vohāra), vì không thể được thâu tóm cùng với những pháp không có một căn nguyên duy nhất.
Na vā sahetukaduke viya ettha hetupaccayayogāyogavasena abbohārikaṃ kataṃ, atha kho sahetukavohārameva labhati, na ahetukavohāranti abbohārikaṃ kataṃ.
It was not made abbohārika here, as in the Sahetukaduka, by way of connection or non-connection with the condition of a root; rather, it obtains only the convention of being rooted, not the convention of being rootless; hence, it was made abbohārika.
Hoặc không phải ở đây đã làm cho không có danh xưng theo cách liên hệ hoặc không liên hệ với duyên nhân (hetupaccaya), như trong cặp Sahetuka-duka, mà là nó chỉ thâu tóm danh xưng có nhân (sahetuka-vohāra), không thâu tóm danh xưng vô nhân (ahetuka-vohāra); do đó, nó được gọi là abbohārikaṃ (không có danh xưng).
Ekato labbhamānakavasenāti ahetukacittuppādanibbānehi hetupaccayarahitehi saha labbhamānakarūpavasenāti attho.
By virtue of being obtained together means by virtue of rūpa being obtained together with rootless consciousness-arising and Nibbāna, which are devoid of root-conditions.
Ekato labbhamānakavasena (theo cách được thâu tóm cùng nhau) có nghĩa là theo cách các sắc pháp được thâu tóm cùng với các tâm sinh vô nhân (ahetuka-cittuppāda) và Nibbāna, vốn không có duyên nhân (hetupaccaya).
86-97. Yassaṃ pāḷiyaṃ ‘‘ahetukaṃ nāmamūlena na ekamūlaṃ, sahetukaṃ nāmamūlena ekamūla’’nti (yama. 1.mūlayamaka.87) pāṭho āgato, tattha ‘‘ye keci nāmā dhammā’’ti nāmānaṃ niddhāritattā ‘‘ahetukaṃ sahetuka’’nti ca vutte ‘‘nāma’’nti ca idaṃ viññāyamānamevāti na vuttanti veditabbaṃ.
86-97. In the Pāḷi where the reading "The rootless nāma is not one-rooted with a root, the rooted nāma is one-rooted with a root" (yama. 1.mūlayamaka.87) occurs, it should be understood that since nāmā (mentality) is determined by "whatever phenomena are nāma," when "rootless" and "rooted" are stated, this "nāma" is already understood and therefore not explicitly stated.
86-97. Trong bản pāḷi có đoạn ‘‘ahetukaṃ nāmamūlena na ekamūlaṃ, sahetukaṃ nāmamūlena ekamūla’’ (Yama. 1.mūlayamaka.87), ở đó, vì các danh pháp đã được xác định là ‘‘ye keci nāmā dhammā’’ (bất cứ danh pháp nào), và khi nói ‘‘ahetukaṃ sahetukaṃ’’, thì từ ‘‘nāmaṃ’’ (danh) đã được hiểu ngầm nên không cần nói ra.
Yattha pana ‘‘ahetukaṃ nāmaṃ, sahetukaṃ nāma’’nti (yama. 1.mūlayamaka.87) ca pāṭho, tattha supākaṭabhāvatthaṃ ‘‘nāma’’nti vuttanti.
However, where the reading "rootless nāma, rooted nāma" (yama. 1.mūlayamaka.87) occurs, "nāma" is stated for the sake of greater clarity.
Tuy nhiên, ở nơi nào có đoạn pāḷi ‘‘ahetukaṃ nāmaṃ, sahetukaṃ nāmaṃ’’ (Yama. 1.mūlayamaka.87), thì từ ‘‘nāmaṃ’’ được nói ra để làm cho ý nghĩa rõ ràng hơn.
2-3. Khandhayamake chasu kālabhedesu puggalaokāsapuggalokāsavasena khandhānaṃ uppādanirodhā tesaṃ pariññā ca vattabbā.
2-3. In the Khandhayamaka, the arising and ceasing of the aggregates, and their full understanding, should be stated in six temporal divisions, by way of person, location, and both person and location.
2-3. Trong Khandhayamaka, sự sinh và diệt của các uẩn (khandha) cùng với sự liễu tri chúng cần được trình bày theo sáu cách phân chia thời gian, theo cá nhân, theo không gian, và theo cả cá nhân và không gian.
Te pana khandhā ‘‘rūpakkhandho’’tiādīhi pañcahi padehi vuccanti, tesaṃ dasa avayavapadāni.
These aggregates are denoted by five terms such as "rūpakkhandha"; these have ten constituent terms.
Các uẩn đó được gọi bằng năm từ: ‘‘rūpakkhandho’’ (sắc uẩn) v.v., và có mười từ thành phần.
Tattha yo rūpādiavayavapadābhihito dhammo, kiṃ so eva samudāyapadassa attho.
In that context, is the phenomenon denoted by a constituent term like rūpa the very meaning of the compound term?
Trong đó, liệu pháp được gọi bằng từ thành phần như rūpa v.v. có phải là ý nghĩa của từ tổng hợp không?
Yo ca samudāyapadena vutto, so eva avayavapadassāti etasmiṃ saṃsayaṭṭhāne rūpādiavayavapadehi vutto ekadeso sakalo vā samudāyapadānaṃ attho, samudāyapadehi pana vutto ekantena rūpādiavayavapadānaṃ atthoti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘rūpaṃ rūpakkhandho, rūpakkhandho rūpa’’ntiādinā padasodhanavāro vutto.
And is the phenomenon denoted by the compound term the very meaning of the constituent term? To show that in this doubtful situation, a part or the whole of what is denoted by the constituent terms like rūpa is the meaning of the compound terms, but what is denoted by the compound terms is definitely the meaning of the constituent terms like rūpa—to show this meaning, the "Section for Clarifying Terms" (Padasodhanavāro) is stated with phrases like "rūpa is the rūpakkhandha, the rūpakkhandha is rūpa."
Và liệu pháp được nói bằng từ tổng hợp có phải là ý nghĩa của từ thành phần không? Để làm sáng tỏ điều nghi ngờ này, rằng một phần hay toàn bộ ý nghĩa được nói bằng các từ thành phần như rūpa v.v. là ý nghĩa của các từ tổng hợp, còn ý nghĩa được nói bằng các từ tổng hợp thì nhất định là ý nghĩa của các từ thành phần như rūpa v.v., thì Padasodhanavāra (Phần làm rõ từ ngữ) đã được trình bày với câu ‘‘rūpaṃ rūpakkhandho, rūpakkhandho rūpaṃ’’ (Sắc là sắc uẩn, sắc uẩn là sắc) v.v.
Puna ‘‘rūpakkhandho’’tiādīnaṃ samāsapadānaṃ uttarapadatthappadhānattā padhānabhūtassa khandhapadassa vedanādiupapadatthassa ca sambhavato yathā ‘‘rūpakkhandho’’ti etasmiṃ pade rūpāvayavapadena vuttassa rūpakkhandhabhāvo hoti rūpasaddassa khandhasaddassa ca samānādhikaraṇabhāvatoti, evaṃ tattha padhānabhūtena khandhāvayavapadena vuttassa vedanākkhandhādibhāvo hoti khandhapadena vedanādipadānaṃ samānādhikaraṇattāti etasmiṃ saṃsayaṭṭhāne khandhāvayavapadena vutto dhammo koci kenaci samudāyapadena vuccati, na sabbo sabbenāti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘rūpaṃ rūpakkhandho, khandhā vedanākkhandho’’tiādinā padasodhanamūlacakkavāro vutto.
Furthermore, because compound terms like "rūpakkhandha" emphasize the meaning of the latter term, and because the principal term khandha and the meaning of the preceding term like vedanā are possible, just as in the term "rūpakkhandha," the rūpakkhandha-state of what is denoted by the constituent term rūpa exists because the word rūpa and the word khandha have a common referent (samānādhikaraṇa-bhāva). Similarly, in that context, does the vedanākkhandha-state, etc., of what is denoted by the principal constituent term khandha exist because the word khandha and the words vedanā, etc., have a common referent? In this doubtful situation, to show the meaning that the phenomenon denoted by the constituent term khandha is sometimes denoted by some compound term, but not all (phenomena) by all (compound terms), the "Root-Cycle Section for Clarifying Terms" (Padasodhanamūlacakkavāro) is stated with phrases like "rūpa is the rūpakkhandha, the aggregates are the vedanākkhandha."
Tiếp theo, vì các từ ghép như ‘‘rūpakkhandho’’ v.v. có nghĩa chính ở từ cuối (uttarapadattha-ppadhāna), và vì có thể có từ khandha là chính yếu và ý nghĩa của các từ phụ như vedanā v.v., nên có sự nghi ngờ rằng: giống như trong từ ‘‘rūpakkhandho’’, trạng thái rūpakkhandha là của rūpa được nói bằng từ thành phần rūpa, và từ rūpa và từ khandha có cùng một đối tượng (samānādhikaraṇa-bhāva), thì liệu trạng thái vedanākkhandha v.v. có phải là của pháp được nói bằng từ thành phần khandha là chính yếu, và từ khandha và các từ vedanā v.v. có cùng một đối tượng không? Để làm sáng tỏ ý nghĩa rằng trong trường hợp nghi ngờ này, một pháp được nói bằng từ thành phần khandha có thể được gọi bằng một từ tổng hợp nào đó, nhưng không phải tất cả đều được gọi bằng tất cả, thì Padasodhanamūlacakkavāra (Phần làm rõ từ ngữ theo vòng tròn căn bản) đã được trình bày với câu ‘‘rūpaṃ rūpakkhandho, khandhā vedanākkhandho’’ (Sắc là sắc uẩn, các uẩn là thọ uẩn) v.v.
Evañca dassentena rūpādisaddassa visesanabhāvo, khandhasaddassa visesitabbabhāvo, visesanavisesitabbānaṃ samānādhikaraṇabhāvo ca dassito hoti.
By showing it in this way, the qualifying nature of the word rūpa, etc., the qualified nature of the word khandha, and the common referent nature of the qualifier and the qualified are all shown.
Và khi trình bày như vậy, điều này cũng cho thấy trạng thái đặc định của từ rūpa v.v., trạng thái được đặc định của từ khandha, và trạng thái đồng nhất đối tượng của từ đặc định và từ được đặc định.
Tenettha saṃsayo hoti – kiṃ khandhato aññampi rūpaṃ atthi, yato vinivattaṃ rūpaṃ khandhavisesanaṃ hoti, sabbeva khandhā kiṃ khandhavisesanabhūtena rūpena visesitabbāti, kiṃ pana taṃ khandhavisesanabhūtaṃ rūpanti?
Hence, there is a doubt here: Is there a rūpa other than an aggregate, from which rūpa becomes a qualifier of the aggregate? Are all aggregates to be qualified by rūpa as a qualifier of the aggregate? And what is that rūpa that is a qualifier of the aggregate?
Do đó, ở đây có sự nghi ngờ: Liệu có một sắc pháp nào khác ngoài uẩn không, mà từ đó sắc pháp được phân biệt trở thành đặc định của uẩn? Liệu tất cả các uẩn đều được đặc định bởi sắc pháp là đặc định của uẩn không? Và sắc pháp là đặc định của uẩn đó là gì?
Bhūtupādāyarūpaṃ tasseva gahitattā.
It is bhūtupādāyarūpa (fundamental and derived matter), as only that is taken.
Đó là bhūtupādāyarūpa (sắc đại hiển và sắc sở y), vì chỉ có nó được thâu tóm.
Niddese ‘‘khandhā rūpakkhandho’’ti padaṃ uddharitvā vissajjanaṃ katanti.
In the Niddesa, the phrase 'khandhā rūpakkhandho' was extracted and an explanation was given.
Trong phần Niddesa, từ ‘‘khandhā rūpakkhandho’’ đã được trích dẫn và giải thích.
Evaṃ etasmiṃ saṃsayaṭṭhāne na khandhato aññaṃ rūpaṃ atthi, teneva cetena rūpasaddena vuccamānaṃ suddhena khandhasaddena vuccate, na ca sabbe khandhā khandhavisesanabhūtena rūpena visesitabbā, teneva te vibhajitabbā, esa nayo vedanākkhandhādīsupīti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘rūpaṃ khandho, khandhā rūpa’’ntiādinā suddhakhandhavāro vutto.
Thus, in this place of doubt, there is no other rūpa apart from a khandha; therefore, what is designated by this term 'rūpa' is designated by the pure term 'khandha'. And not all aggregates are to be qualified by rūpa, which serves as a qualifier of aggregates. For that very reason, they are to be analyzed. This method also applies to the aggregate of feeling (vedanākkhandha) and so on. To show this meaning, the Chapter on Pure Aggregates (Suddhakhandhavāra) was stated, beginning with 'Form is an aggregate, aggregates are form'.
Để làm sáng tỏ ý nghĩa rằng trong trường hợp nghi ngờ này, không có sắc pháp nào khác ngoài uẩn, và chính vì vậy, sắc pháp được gọi bằng từ rūpa này được gọi bằng từ khandha thuần túy, và không phải tất cả các uẩn đều được đặc định bởi sắc pháp là đặc định của uẩn, do đó chúng cần được phân chia, và nguyên tắc này cũng áp dụng cho vedanākkhandha v.v., thì Suddhakhandhavāra (Phần uẩn thuần túy) đã được trình bày với câu ‘‘rūpaṃ khandho, khandhā rūpaṃ’’ (Sắc là uẩn, các uẩn là sắc) v.v.
Tato ‘‘rūpaṃ khandho’’ti etasmiṃ anuññāyamāne ‘‘na kevalaṃ ayaṃ khandhasaddo rūpavisesanova, atha kho vedanādivisesano cā’’ti rūpassa khandhabhāvanicchayānantaraṃ khandhānaṃ rūpavisesanayoge ca saṃsayo hoti.
Then, when this* 'Rūpa is a khandha' is assented to, a doubt arises: 'This term "khandha" is not merely a qualifier of rūpa; rather, it also qualifies feeling and so on.' This doubt arises after the ascertainment of rūpa's nature as a khandha, and concerning the application of rūpa as a qualifier for the aggregates.
Sau đó, khi ‘‘rūpaṃ khandho’’ (sắc là uẩn) được chấp thuận, thì có sự nghi ngờ về việc liệu từ khandha này không chỉ là đặc định của rūpa, mà còn là đặc định của vedanā v.v., và về sự liên hệ của các uẩn với đặc định rūpa sau khi trạng thái uẩn của rūpa đã được xác định.
Tattha na sabbe khandhā vedanādivisesanayuttā, atha kho keci kenaci visesanena yuñjantīti dassetuṃ suddhakhandhamūlacakkavāro vuttoti.
To show that not all aggregates are associated with qualifiers like feeling, but rather some are associated with some qualifier, the Chapter on the Wheel of the Pure Aggregates' Roots (Suddhakhandhamūlacakkavāra) was stated.
Trong đó, để chỉ rõ rằng không phải tất cả các uẩn đều liên hệ với đặc định vedanā v.v., mà một số uẩn liên hệ với một đặc định nào đó, thì Suddhakhandhamūlacakkavāra (Phần vòng tròn căn bản của uẩn thuần túy) đã được trình bày.
Evaṃ yesaṃ uppādādayo vattabbā, tesaṃ khandhānaṃ paṇṇattisodhanavasena tannicchayatthaṃ paṇṇattivāro vuttoti veditabbo.
Thus, it should be understood that the Chapter on Designations (Paṇṇattivāra) was stated for the purpose of ascertaining the aggregates whose origination and so forth are to be explained, by way of purifying their designations.
Như vậy, Paṇṇattivāra (Phần Danh Xưng) được trình bày để xác định các uẩn mà sự sinh khởi v.v. của chúng cần được trình bày, bằng cách làm rõ danh xưng của chúng.
Cattāri cattāri cakkāni bandhitvāti ettha cakkāvayavabhāvato cakkānīti yamakāni vuttāni ekekakhandhamūlāni cattāri cattāri yamakāni bandhitvāti.
In 'having bound four-four wheels', the term 'wheels' (cakkāni) refers to the pairs (yamakāni) because they are components of a wheel, meaning 'having bound four-four pairs, each rooted in a single aggregate'.
Cattāri cattāri cakkāni bandhitvā (kết nối bốn bốn vòng tròn): Ở đây, các yamaka được gọi là cakkāni (vòng tròn) vì chúng là thành phần của vòng tròn, tức là kết nối bốn bốn yamaka, mỗi yamaka có một uẩn làm căn bản.
Iminā hi ettha atthena bhavitabbanti.
Indeed, this should be the meaning here.
Thật vậy, ý nghĩa ở đây phải là như vậy.
Cattāri cattāri yamakāni yathā ekekakhandhamūlakāni honti, evaṃ bandhitvāti vā attho daṭṭhabbo.
Alternatively, the meaning should be understood as: having bound the four-four pairs in such a way that each is rooted in a single aggregate.
Hoặc ý nghĩa có thể được hiểu là kết nối bốn bốn yamaka sao cho mỗi yamaka có một uẩn làm căn bản.
Tattha ‘‘rūpaṃ rūpakkhandho’’ti evamādikaṃ mūlapadaṃ nābhiṃ katvā ‘‘khandhā’’ti idaṃ nemiṃ, ‘‘vedanākkhandho’’tiādīni are katvā cakkabhāvo vuttoti veditabbo, na maṇḍalabhāvena sambajjhanato.
Here, it should be understood that the nature of a wheel is stated by making the root phrase 'rūpaṃ rūpakkhandho' and so on, the hub (nābhi), 'khandhā' the rim (nemi), and 'vedanākkhandho' and so on, the spokes (ara), not by being connected in a circular shape.
Trong đó, cần hiểu rằng trạng thái vòng tròn được nói đến không phải do sự kết nối theo hình tròn, mà là do từ căn bản như ‘‘rūpaṃ rūpakkhandho’’ v.v. được coi là trục, từ ‘‘khandhā’’ được coi là vành, và các từ ‘‘vedanākkhandho’’ v.v. được coi là nan hoa.
Vedanākkhandhamūlakādīsupi hi heṭṭhimaṃ sodhetvāva pāṭho gato, na maṇḍalasambandhenāti.
Indeed, in the case of those rooted in the feeling aggregate (vedanākkhandha) and so forth, the text proceeds only after purifying the lower term, and not by way of circular connection.
Vì ngay cả trong các phần bắt đầu bằng vedanākkhandhamūlaka, bài kinh cũng tiến hành sau khi đã làm rõ phần bên dưới, chứ không phải bằng cách liên kết theo vòng tròn.
Teneva ca kāraṇenāti suddhakhandhalābhamattameva gahetvā khandhavisesane rūpādimhi suddharūpādimattatāya aṭṭhatvā khandhavisesanabhāvasaṅkhātaṃ rūpādiatthaṃ dassetuṃ khandhasaddena saha yojetvā ‘‘khandhā rūpakkhandho’’tiādinā nayena padaṃ uddharitvā atthassa vibhattattāti attho.
And for this very reason, having taken merely the obtainment of the pure aggregates, and not having established the meaning of rūpa and so forth as merely pure rūpa and so forth in the classification of aggregates, the meaning of rūpa and so forth, which is designated as a classification of aggregates, is demonstrated by combining it with the term khandha, thereby extracting the term according to the method of "aggregates: the rūpa aggregate" and so forth, and thus the meaning is expounded.
Và chính vì lý do đó: có nghĩa là, vì ý nghĩa đã được phân tích bằng cách chỉ lấy sự đạt được uẩn đơn thuần, không đứng trên phương diện chỉ là sắc thuần túy v.v... trong sắc v.v... là đặc tính của uẩn, để chỉ ra ý nghĩa của sắc v.v... được gọi là trạng thái đặc tính của uẩn, nên đã kết hợp với từ uẩn và nêu lên thuật ngữ theo phương pháp ‘các uẩn là sắc uẩn’ v.v...
26. Piyarūpaṃ sātarūpanti ‘‘cakkhuṃ loke piyarūpaṃ…pe… rūpā loke…pe… cakkhuviññāṇaṃ…pe… cakkhusamphasso…pe… cakkhusamphassajā vedanā…pe… rūpasaññā…pe… rūpasañcetanā…pe… rūpataṇhā…pe… rūpavitakko…pe… rūpavicāro’’ti (dī. ni. 2.400; ma. ni. 1.133; vibha. 203) evaṃ vuttaṃ taṇhāvatthubhūtaṃ tebhūmakaṃ veditabbaṃ, tasmā yaṃ pañcakkhandhasamudāyabhūtaṃ piyarūpasātarūpaṃ, taṃ ekadesena rūpakkhandho hotīti āha ‘‘piyarūpaṃ sātarūpaṃ rūpaṃ na rūpakkhandho’’ti.
That which is dear, that which is agreeable (piyarūpaṃ sātarūpaṃ) should be understood as the three-fold (tebhūmaka) object of craving, as stated: "The eye in the world is dear...and so forth...forms in the world...and so forth...eye-consciousness...and so forth...eye-contact...and so forth...feeling born of eye-contact...and so forth...perception of forms...and so forth...volition regarding forms...and so forth...craving for forms...and so forth...thought concerning forms...and so forth...pondering concerning forms." Therefore, that which is dear and agreeable, being an aggregate of the five aggregates, becomes the rūpa aggregate in part; hence it is said, "That which is dear, that which is agreeable, is rūpa, but not the rūpa aggregate."
26. Sắc khả ái, sắc khả hỷ: cần được hiểu là pháp thuộc ba cõi, là đối tượng của ái dục, đã được nói đến như sau: “con mắt trong đời là sắc khả ái…v.v… các sắc trong đời…v.v… nhãn thức…v.v… nhãn xúc…v.v… thọ do nhãn xúc sanh…v.v… sắc tưởng…v.v… sắc tư…v.v… sắc ái…v.v… sắc tầm…v.v… sắc tứ”. Do đó, sắc khả ái, sắc khả hỷ nào là sự tập hợp của năm uẩn, sắc ấy một phần là sắc uẩn, vì vậy ngài nói “sắc khả ái, sắc khả hỷ là sắc, không phải là sắc uẩn”.
Piyasabhāvatāya vā rūpakkhandho piyarūpe pavisati, na ruppanasabhāvenāti ‘‘piyarūpaṃ sātarūpaṃ rūpaṃ na rūpakkhandho’’ti vuttaṃ.
Alternatively, the rūpa aggregate enters into the "dear" (piyarūpa) because of its nature of being dear, not because of its nature of being afflicted (ruppana-sabhāva); therefore, it is said, "That which is dear, that which is agreeable, is rūpa, but not the rūpa aggregate."
Hoặc, do bản chất khả ái, sắc uẩn được bao gồm trong sắc khả ái, chứ không phải do bản chất biến hoại, nên được nói rằng “sắc khả ái, sắc khả hỷ là sắc, không phải là sắc uẩn”.
Saññāyamake tāva diṭṭhisaññāti ‘‘viseso’’ti vacanaseso.
"In the pair of perceptions, first, perception as view (saññāyamake tāva diṭṭhisaññā)": this is a residual expression for "distinction."
Trong Saññāyamaka, trước hết là diṭṭhisaññā: ở đây, phần còn lại của câu là “là sự khác biệt”.
Tattha diṭṭhi eva saññā diṭṭhisaññā.
Here, view itself is perception, thus "perception as view."
Trong đó, kiến chính là tưởng, gọi là diṭṭhisaññā.
‘‘Sayaṃ samādāya vatāni jantu, uccāvacaṃ gacchati saññasatto’’ti (su. ni. 798), ‘‘saññāvirattassa na santi ganthā’’ti (su. ni. 853) ca evamādīsu hi diṭṭhi ca ‘‘saññā’’ti vuttāti.
For indeed, in passages such as "A being attached to perception (saññāsatto), having himself undertaken observances, goes to high and low states," and "For one who is detached from perception (saññāvirattassa), there are no ties," view is also referred to as "perception."
Vì trong các câu như “Chúng sanh tự mình chấp thủ các giới cấm, bị ràng buộc bởi tưởng, đi đến các cảnh giới cao thấp” và “Người đã xả ly tưởng thì không còn các trói buộc”, kiến cũng được gọi là “tưởng”.
28. ‘‘Na khandhā na vedanākkhandhoti?
"Are they not aggregates? Are they not the feeling aggregate?"
28. “Không phải là các uẩn, cũng không phải là thọ uẩn?
Āmantā’’ti evaṃ khandhasaddappavattiyā abhāve vedanākkhandhasaddappavattiyā ca abhāvoti paṇṇattisodhanamattameva karotīti daṭṭhabbaṃ, na aññadhammasabbhāvo evettha pamāṇaṃ.
"Yes." In this manner, it should be understood that only the purification of terms (paññatti) is being performed, due to the absence of the term khandha and the absence of the term vedanākkhandha; the existence of other phenomena is not the sole criterion here.
Đúng vậy”, như vậy cần hiểu rằng khi không có sự vận hành của từ “uẩn” thì cũng không có sự vận hành của từ “thọ uẩn”, điều này chỉ là sự làm rõ về mặt danh xưng, chứ sự hiện hữu của pháp khác không phải là tiêu chuẩn ở đây.
Evañca katvā ‘‘nāyatanā na sotāyatananti?
Having done so, it will be stated: "Are they not sense-bases? Is it not the ear sense-base?"
Và cũng vì vậy, ngài sẽ nói “Không phải là các xứ, cũng không phải là nhĩ xứ?
Āmantā’’tiādiṃ vakkhatīti.
"Yes," and so forth.
Đúng vậy” v.v...
39. Rūpato aññe vedanādayoti ettha lokuttarā vedanādayo daṭṭhabbā.
In "feelings and so forth other than rūpa (rūpato aññe vedanādayo)" here, supramundane feelings and so forth should be understood.
39. Thọ v.v... khác với sắc: ở đây, cần hiểu là các pháp thọ v.v... siêu thế.
Te hi piyarūpā ca sātarūpā ca na honti taṇhāya anārammaṇattāti rūpato aññe hontīti.
For these are not dear or agreeable, because they are not objects of craving; thus, they are other than rūpa.
Vì các pháp ấy không phải là sắc khả ái và sắc khả hỷ do không phải là đối tượng của ái dục, nên chúng khác với sắc.
Rūpañca khandhe ca ṭhapetvā avasesāti idampi etehi saddhiṃ na-saddānaṃ appavattimattameva sandhāya vuttanti daṭṭhabbaṃ.
"The remaining ones, excluding rūpa and the aggregates (rūpañca khandhe ca ṭhapetvā avasesā)": this too should be understood as stated with reference merely to the non-occurrence of the negative particle with these terms.
Những pháp còn lại sau khi trừ sắc và các uẩn: điều này cũng cần được hiểu là chỉ nói đến việc các từ này không được áp dụng cùng với chúng.
Evañca katvā ‘‘cakkhuñca āyatane ca ṭhapetvā avasesā na ceva cakkhu na ca āyatanā’’tiādiṃ (yama. 1.āyatanayamaka.15) vakkhati.
Having done so, it will state, "The remaining ones, excluding the eye and the sense-bases, are neither the eye nor the sense-bases," and so forth.
Và cũng vì vậy, ngài sẽ nói “Những pháp còn lại sau khi trừ nhãn và các xứ thì không phải là nhãn cũng không phải là xứ” v.v...
Na hi tattha avasesaggahaṇena gayhamānaṃ kañci atthi.
For there is nothing whatsoever encompassed by the term "remaining" there.
Vì ở đó không có pháp nào được bao hàm bởi việc dùng từ “những pháp còn lại”.
Yadi siyā, dhammāyatanaṃ siyā.
If there were, it would be the mind-object base (dhammāyatana).
Nếu có, đó sẽ là pháp xứ.
Vakkhati hi ‘‘dhammo āyatananti?
For it will state, "Is a mind-object a sense-base?"
Vì ngài sẽ nói “Pháp có phải là xứ không?
Āmantā’’ti (yama. 1.āyatanayamaka.16).
"Yes."
Đúng vậy”.
Taṇhāvatthu ca na taṃ siyā.
And that would not be an object of craving.
Và nó sẽ không phải là đối tượng của ái dục.
Yadi siyā, piyarūpasātarūpabhāvato rūpaṃ siyā ‘‘rūpaṃ khandhoti?
If it were, it would be rūpa, due to its nature of being dear and agreeable, and it would also be an aggregate according to the saying, "Is rūpa an aggregate?"
Nếu có, do là sắc khả ái và sắc khả hỷ, nó sẽ là sắc; và theo câu “Sắc có phải là uẩn không?
Āmantā’’ti (yama. 1.khandhayamaka.40) vacanato khandho cāti.
"Yes."
Đúng vậy”, nó cũng là uẩn.
Aṭṭhakathāyaṃ pana avijjamānepi vijjamānaṃ upādāya itthipurisādiggahaṇasabbhāvaṃ sandhāya avasesāti ettha paññattiyā gahaṇaṃ katanti veditabbaṃ.
However, in the Commentary, it should be understood that the designation "remaining" here is made with reference to the existence of designations such as "woman" and "man," taking into account what exists, even in what does not exist.
Tuy nhiên, trong Chú giải, cần biết rằng, mặc dù không hiện hữu, nhưng dựa vào cái hiện hữu, và nhắm đến sự hiện hữu của việc dùng từ như người nam, người nữ v.v..., nên ở đây, việc bao hàm cả chế định trong từ những pháp còn lại đã được thực hiện.
50-205. Pavattivāre vedanākkhandhādimūlakāni pacchimeneva saha yojetvā tīṇi dve ekañca yamakāni vuttāni, na purimena.
In the Pavatti-vāra, three, two, and one pairs of yamakas have been stated by combining those rooted in the feeling aggregate and so forth only with the posterior term, not with the anterior.
50-205. Trong Pavattivāra, các phần bắt đầu bằng vedanākkhandha v.v... được kết hợp với phần sau cùng để tạo thành ba, hai và một cặp song đối, chứ không phải với phần trước.
Amissakakālabhedesu vāresu atthavisesābhāvato.
Because there is no special meaning in the sections of unmixed time divisions.
Vì không có sự khác biệt về ý nghĩa trong các chương về các thời không hỗn hợp.
Purimassa hi pacchimena yojitayamakameva pacchimassa purimena yojanāya pucchānaṃ uppaṭipāṭiyā vucceyya, atthe pana na koci visesoti.
Indeed, a yamaka combined with the posterior term for the anterior would merely be stated by inverting the order of the questions when combined with the anterior term for the posterior, but there is no difference in meaning.
Vì cặp song đối được kết hợp giữa phần trước với phần sau cũng có thể được nói bằng cách đảo ngược thứ tự câu hỏi trong sự kết hợp giữa phần sau với phần trước, nhưng về ý nghĩa thì không có gì khác biệt.
Pucchāvissajjanesupi viseso natthi, tena tathā yojanā na katāti.
There is no difference in the questions and answers either, which is why such a combination was not made.
Trong câu hỏi và câu trả lời cũng không có sự khác biệt, do đó sự kết hợp như vậy đã không được thực hiện.
Kālabhedā panettha cha eva vuttā.
Only six time divisions are mentioned here.
Ở đây chỉ nói đến sáu phân loại thời gian.
Atītena paccuppanno, anāgatena paccuppanno, anāgatenātītoti ete pana tayo yathādassitā missakakālabhedā eva tayo, na visuṃ vijjantīti na gahitā.
However, "past with present," "future with present," and "future with past" are indeed just these three mixed time divisions as shown, and do not exist separately, and therefore they are not included.
Còn ba loại: quá khứ với hiện tại, vị lai với hiện tại, vị lai với quá khứ, chúng chính là ba phân loại thời gian hỗn hợp đã được chỉ ra, không tồn tại riêng biệt nên không được đề cập.
Tattha tattha hi paṭilomapucchāhi atītena paccuppannādayo kālabhedā dassitā, teneva ca nayena ‘‘yassa rūpakkhandho uppajjittha, tassa vedanākkhandho uppajjatī’’tiādi sakkā yojetuṃ.
For in each of those, the mixed time divisions such as "past with present" are shown by the inverse questions, and by this very method, it is possible to combine "If the rūpa aggregate arose for someone, does the feeling aggregate arise for them?" and so forth.
Vì ở mỗi nơi, các phân loại thời gian như quá khứ với hiện tại v.v... đã được chỉ ra bằng các câu hỏi nghịch, và theo phương pháp đó, có thể kết hợp thành câu “Đối với người nào sắc uẩn đã sanh, thọ uẩn của người đó đang sanh sao?” v.v...
Teneva hi missakakālabhedesu ca na pacchimapacchimassa khandhassa purimapurimena yojanaṃ katvā yamakāni vuttāni, amissakakālabhedesu gahitaniyāmena sukhaggahaṇatthampi pacchimapacchimeneva yojetvā vuttānīti.
And for this very reason, even in mixed time divisions, yamakas are not stated by combining the posterior-most aggregate with the anterior-most aggregate, but are stated by combining only with the posterior-most in accordance with the rule adopted for unmixed time divisions, for ease of comprehension.
Chính vì vậy, trong các phân loại thời gian hỗn hợp, các cặp song đối không được tạo ra bằng cách kết hợp uẩn sau cùng với uẩn trước đó; và trong các phân loại thời gian không hỗn hợp, để dễ nắm bắt theo quy tắc đã được áp dụng, chúng cũng được nói bằng cách kết hợp với uẩn sau cùng.
Imināyeva ca lakkhaṇenātiādinā yena kāraṇena ‘‘purepañho’’ti ca ‘‘pacchāpañho’’ti ca nāmaṃ vuttaṃ, taṃ dasseti.
By "by this very characteristic (imināyeva ca lakkhaṇena)" and so forth, he shows the reason why the names "anterior question (purepañha)" and "posterior question (pacchāpañha)" were given.
Bằng câu Và chính bằng đặc điểm này v.v..., ngài chỉ ra lý do tại sao chúng được gọi là “câu hỏi trước” và “câu hỏi sau”.
Yassa hi sarūpadassanena vissajjanaṃ hoti, so paripūretvā vissajjetabbatthasaṅgaṇhanato paripuṇṇapañho nāma.
Indeed, a question whose answer is given by showing its nature is called a "complete question (paripuṇṇapañha)" because it encompasses the meaning to be answered fully.
Vì câu hỏi nào có câu trả lời bằng cách chỉ ra bản chất của nó, câu hỏi đó được gọi là câu hỏi đầy đủ do nó bao hàm ý nghĩa cần được trả lời một cách trọn vẹn.
Taṃvissajjanassa pana purimakoṭṭhāsena sadisatthatāya purepañho, pacchimakoṭṭhāsasadisatthatāya ‘‘pacchāpañho’’ti ca nāmaṃ vuttaṃ.
The name "anterior question" is given to its answer due to its meaning being similar to the anterior part, and "posterior question" due to its meaning being similar to the posterior part.
Và câu trả lời của nó được gọi là “câu hỏi trước” do có ý nghĩa tương tự với phần đầu, và “câu hỏi sau” do có ý nghĩa tương tự với phần sau.
Sadisatthatā ca sanniṭṭhānasaṃsayapadavisesaṃ avicāretvā ekena padena saṅgahitassa khandhassa uppādanirodhalābhasāmaññamattena purepañhe daṭṭhabbā.
This similarity in meaning should be seen in the anterior question merely by the commonness of obtaining the arising and cessation of the aggregate, which is encompassed by a single term, without considering the specific terms of affirmation and doubt.
Và sự tương tự về ý nghĩa trong câu hỏi trước cần được hiểu chỉ đơn thuần là sự giống nhau trong việc đạt được sự sanh và diệt của uẩn được bao hàm bởi một thuật ngữ, không xét đến sự khác biệt giữa thuật ngữ xác định và thuật ngữ nghi vấn.
Sanniṭṭhānapadasaṅgahitassa vā khandhassa anuññātavasena purepañho vuttoti yuttaṃ.
Alternatively, it is appropriate that the anterior question is stated by way of affirming the aggregate encompassed by the affirming term.
Hoặc, câu hỏi trước được nói theo cách chấp thuận uẩn được bao hàm bởi thuật ngữ xác định, điều này là hợp lý.
Sanniṭṭhānatthasseva paṭikkhipanaṃ paṭikkhepo, saṃsayatthanivāraṇaṃ paṭisedhoti ayaṃ paṭikkhepapaṭisedhānaṃ viseso.
Rejection (paṭikkhepa) is the refutation of the affirmed meaning itself; prohibition (paṭisedha) is the prevention of the doubtful meaning. This is the difference between rejection and prohibition.
Sự bác bỏ chính ý nghĩa của thuật ngữ xác định là bác bỏ (paṭikkhepa), sự ngăn chặn ý nghĩa của thuật ngữ nghi vấn là phủ định (paṭisedha), đây là sự khác biệt giữa bác bỏ và phủ định.
Pāḷipadameva hutvāti pucchāpāḷiyā ‘‘nuppajjatī’’ti yaṃ padaṃ vuttaṃ, na-kāravirahitaṃ tadeva padaṃ hutvāti attho.
"being the Pāḷi term itself (pāḷipadameva hutvā)": this means being the very term "nuppajjati" stated in the Pāḷi question, without the negative particle na.
Trở thành chính thuật ngữ trong kinh văn: có nghĩa là, thuật ngữ “nuppajjati” được nói trong kinh văn câu hỏi, khi không có chữ “na”, nó trở thành chính thuật ngữ đó.
Tattha uppattinirodhapaṭisedhassa paṭisedhanatthaṃ pāḷigatiyā vissajjanaṃ uppattinirodhānameva paṭisedhanatthaṃ paṭisedhena vissajjanaṃ katanti veditabbaṃ.
In this regard, it should be understood that the answer given in the Pāḷi style is for refuting the negation of arising and cessation, and the answer given with a negation is for negating arising and cessation themselves.
Trong đó, cần biết rằng, để phủ định sự phủ định về sự sanh và diệt, câu trả lời đã được thực hiện theo lối văn kinh; và để phủ định chính sự sanh và diệt, câu trả lời đã được thực hiện bằng cách phủ định.
‘‘Suddhāvāsānaṃ tesaṃ tattha rūpakkhandho ca nuppajjittha vedanākkhandho ca nuppajjitthā’’ti etena suddhāvāsabhūmīsu ekabhūmiyampi dutiyā upapatti natthīti ñāpitaṃ hoti.
By "for the Suddhāvāsas, the rūpa aggregate did not arise there, nor did the vedanā aggregate arise there," it is made known that there is no second rebirth in any of the Suddhāvāsa realms.
Bằng câu “Đối với các vị ở cõi Tịnh Cư, tại đó, sắc uẩn cũng không từng sanh, và thọ uẩn cũng không từng sanh”, điều này cho biết rằng trong các cõi Tịnh Cư, không có sự tái sanh lần thứ hai trong bất kỳ cõi nào.
Paṭisandhito pabhuti hi yāva cuti, tāva pavattakammajasantānaṃ ekattena gahetvā tassa uppādanirodhavasena ayaṃ desanā pavattā.
For indeed, this teaching proceeds by taking the continuous kamma-born mental continuum from rebirth onwards, up to death, as a single entity, and in terms of its arising and ceasing.
Quả vậy, kể từ lúc tái sanh cho đến lúc tử, sau khi xem dòng tương tục của sắc do nghiệp sanh trong kiếp hiện tại là một, bài thuyết pháp này được tiến hành theo sự sanh và diệt của dòng tương tục ấy.
Tasmiñhi abbocchinne kusalādīnañca pavatti hoti, vocchinne ca appavattīti teneva ca uppādanirodhā dassitā, tasmā tassa ekasattassa paṭisandhiuppādato yāva cutinirodho, tāva atītatā natthi, na ca tato pubbe tattha paṭisandhivasena kammajasantānaṃ uppannapubbanti khandhadvayampi ‘‘nuppajjitthā’’ti vuttaṃ.
When that kamma-born mental continuum is uninterrupted, wholesome states and so forth arise; when it is interrupted, they do not arise. Thus, the arising and ceasing are shown in relation to that very continuum. Therefore, for a single being, from the arising of rebirth up to the ceasing of death, there is no past, and prior to that, a kamma-born continuum had not previously arisen by way of rebirth in that realm. Hence, it is said that neither of the two aggregates (form and feeling) had arisen.
Bởi vì khi dòng tương tục ấy chưa bị gián đoạn thì sự diễn tiến của các pháp thiện v.v... xảy ra, và khi bị gián đoạn thì không diễn tiến, do đó sự sanh và diệt được chỉ ra bởi chính dòng tương tục ấy. Vì vậy, đối với một chúng sanh ấy, từ lúc sanh của sự tái sanh cho đến lúc diệt của sự tử, thì chưa phải là quá khứ, và trước đó, dòng tương tục của sắc do nghiệp sanh chưa từng sanh khởi ở đó theo cách tái sanh, do đó cả hai uẩn được nói là “chưa từng sanh”.
Kasmā pana etāya pāḷiyā sakalepi suddhāvāse dutiyā paṭisandhi natthīti na viññāyatīti?
Why is it not understood from this Pāḷi text that there is no second rebirth in any of the Suddhāvāsa realms?
Vậy tại sao qua đoạn Pāḷi này lại không thể hiểu rằng ở toàn bộ cõi Suddhāvāsa cũng không có sự tái sanh lần thứ hai?
Uddhaṃsotapāḷisabbhāvā.
Because of the existence of the Uddhaṃsota Pāḷi.
Do sự hiện hữu của đoạn Pāḷi về uddhaṃsota (chúng sanh thượng lưu).
Dvepi hi pāḷiyo saṃsandetabbāti.
Indeed, both Pāḷi texts should be reconciled.
Quả vậy, cả hai đoạn Pāḷi cần được đối chiếu.
‘‘Asaññasattānaṃ tesaṃ tattha rūpakkhandho uppajjissatī’’ti ettha ‘‘yassa yattha rūpakkhandho uppajjissatī’’ti etena sanniṭṭhānena visesitā asaññasattāpi santīti te eva gahetvā ‘‘asaññasattāna’’nti vuttaṃ.
In "For the non-percipient beings, the rūpakkhandha will arise there," the phrase "for whom the rūpakkhandha will arise there" specifies that there are also non-percipient beings. It is by taking only these that "for the non-percipient beings" is stated.
Trong câu “Đối với các chúng sanh vô tưởng ấy, sắc uẩn sẽ sanh ở đó”, vì có những chúng sanh vô tưởng được đặc định bởi mệnh đề xác định “Đối với người nào, ở nơi nào sắc uẩn sẽ sanh”, nên chỉ những chúng sanh đó được lấy và nói là “đối với các chúng sanh vô tưởng”.
Tena ye sanniṭṭhānena vajjitā, te tato pañcavokāraṃ gantvā parinibbāyissanti, na tesaṃ puna asaññe upapattippasaṅgo atthīti te sandhāyāha – ‘‘pacchimabhavikānaṃ tesaṃ tattha rūpakkhandho ca nuppajjissati vedanākkhandho ca nuppajjissatī’’ti (yama. 1.khandhayamaka.65).
Thus, those who are excluded by the specification will go to the pañcavokārabhava and attain Parinibbāna; there is no possibility of them being reborn again in the non-percipient realm. It is referring to them that it is said: "For those who are in their last existence, the rūpakkhandha will not arise there, and the vedanākkhandha will not arise there."
Do đó, những chúng sanh nào bị loại trừ bởi mệnh đề xác định đó, họ sẽ đi đến cõi ngũ uẩn từ cõi đó và sẽ parinibbāna (viên tịch), không có khả năng họ tái sanh lại vào cõi vô tưởng. Nhắm đến những chúng sanh đó, Ngài nói – “Đối với những chúng sanh có kiếp chót ấy, ở đó sắc uẩn sẽ không sanh và thọ uẩn cũng sẽ không sanh”.
Ettha kiṃ pañcavokārādibhāvo viya pacchimabhavopi koci atthi, yattha tesamanuppatti bhavissatīti?
Is there any specific last existence, like the pañcavokārabhava and so forth, where the non-arising of these aggregates will occur?
Ở đây, có phải có một kiếp chót nào đó, giống như là cõi ngũ uẩn v.v..., nơi mà sự không sanh của chúng sẽ xảy ra không?
Natthi pañcavokārādibhavesveva yattha vā tattha vā ṭhitānaṃ pacchimabhavikānaṃ ‘‘yassa yattha rūpakkhandho nuppajjissatī’’ti etena sanniṭṭhānena saṅgahitattā.
No, for those in their last existence, dwelling in any of the pañcavokārabhava or other realms, are included by the specification: "for whom the rūpakkhandha will not arise there."
Không có, bởi vì những chúng sanh có kiếp chót, dù ở bất cứ cõi nào trong các cõi ngũ uẩn v.v..., đều được bao gồm bởi mệnh đề xác định “Đối với người nào, ở nơi nào sắc uẩn sẽ không sanh”.
Tesaṃ tattha itarānuppattibhāvañca anujānanto ‘‘vedanākkhandho ca nuppajjissatī’’ti āhāti.
And wishing to acknowledge the non-arising of the other aggregate there for them, he said: "and the vedanākkhandha will not arise."
Và khi chấp nhận rằng ở đó, các uẩn khác (ngoài sắc uẩn) cũng không sanh đối với họ, Ngài đã nói “và thọ uẩn cũng sẽ không sanh”.
‘‘Suddhāvāse parinibbantāna’’nti idaṃ sappaṭisandhikānaṃ appaṭisandhikānañca suddhāvāsānaṃ taṃtaṃbhūmiyaṃ khandhaparinibbānavasena vuttanti veditabbaṃ.
The phrase "for those attaining Parinibbāna in the Suddhāvāsa realms" should be understood as referring to the Parinibbāna of aggregates in their respective realms for both those Suddhāvāsa beings who undergo rebirth and those who do not.
Nên hiểu rằng, câu “Đối với những vị parinibbāna trong cõi Suddhāvāsa” này được nói theo phương diện sự parinibbāna của các uẩn tại mỗi cõi tương ứng của các chúng sanh Suddhāvāsa, cả những vị có tái sanh và những vị không có tái sanh.
Sabbesañhi tesaṃ tattha vedanākkhandho nuppajjitthāti.
For all of them, the vedanākkhandha had not arisen there.
Bởi vì đối với tất cả họ, thọ uẩn chưa từng sanh ở đó.
Yathā pana ‘‘nirujjhissatī’’ti vacanaṃ paccuppannepi uppādakkhaṇasamaṅgimhi pavattati, na evaṃ ‘‘uppajjitthā’’ti vacanaṃ paccuppanne pavattati, atha kho uppajjitvā vigate atīte eva, tasmā ‘‘parinibbantānaṃ nuppajjitthā’’ti vuttaṃ uppannasantānassa avigatattā.
However, just as the word "will cease" applies to what is present, existing at the moment of arising, the word "had arisen" does not apply to what is present, but rather to what has arisen, passed away, and is in the past. Therefore, "had not arisen for those attaining Parinibbāna" is stated because the arisen continuum has not ceased.
Tuy nhiên, giống như từ “sẽ diệt” được áp dụng ngay cả cho người đang ở trong sát-na sanh của hiện tại, từ “đã sanh” không được áp dụng trong hiện tại như vậy, mà chỉ trong quá khứ, sau khi đã sanh và đã qua đi. Do đó, câu “đối với những vị parinibbāna, chưa từng sanh” được nói ra vì dòng tương tục đã sanh vẫn chưa qua đi.
Anantā lokadhātuyoti okāsassa aparicchinnattā okāsavasena vuccamānānaṃ uppādanirodhānampi paricchedābhāvato saṃkiṇṇatā hotīti ‘‘yattha vedanākkhandho uppajjati, tattha saññākkhandho nirujjhatīti?
Because the world-systems are endless, the space is limitless. Hence, the arisings and ceasings spoken of in terms of space are also limitless, leading to confusion. Therefore, it is stated: "Where the feeling aggregate arises, does the perception aggregate cease? Yes."
Vì thế giới vô biên, do không gian không bị giới hạn, nên sự sanh và diệt được nói theo phương diện không gian cũng không có giới hạn, dẫn đến sự lẫn lộn. Do đó, câu hỏi “Ở nơi nào thọ uẩn sanh, ở đó tưởng uẩn diệt phải không?
Āmantā’’ti vuttaṃ.
"Yes," it is said.
Phải” đã được nói ra.
206-208. Puggalokāsavāro labbhamānopīti kasmā vuttaṃ, nanu okāsavārassa alābhe tassapi alābhena bhavitabbanti?
206-208. "Even if the puggalokāsavāra is obtained"—why is this said? Is it not true that if the okāsavāra is not obtained, then it also would not be obtained?
206-208. Tại sao lại nói “Mặc dù Phẩm về Cá nhân và Không gian có thể có được”, chẳng phải khi Phẩm về Không gian không có được thì phẩm này cũng phải không có được sao?
Na, tattha puggalasseva pariññāvacanato.
No, because in that case, only the comprehension of the person is spoken of.
Không phải vậy, vì ở đó chỉ nói về sự biến tri của cá nhân.
Puggalokāsavārepi hi okāse puggalasseva pariññā vuccati, na okāsassa.
Indeed, even in the puggalokāsavāra, the comprehension of the person is spoken of in terms of the sphere, not the comprehension of the sphere itself.
Quả vậy, ngay cả trong Phẩm về Cá nhân và Không gian, sự biến tri của cá nhân trong không gian được nói đến, chứ không phải của không gian.
Okāsavāropi ca yadi vucceyya, ‘‘yattha rūpakkhandhaṃ parijānātī’’ti okāse puggalasseva parijānanavasena vucceyya, tasmā puggalokāsavārasseva labbhamānatā vuttā, na okāsavārassāti.
And if the okāsavāra were to be stated, it would be stated as "where one comprehends the rūpakkhandha," which is the comprehension of the person in the sphere. Therefore, only the obtainability of the puggalokāsavāra is mentioned, not that of the okāsavāra.
Và nếu Phẩm về Không gian được nói đến, nó cũng sẽ được nói theo cách biến tri của cá nhân trong không gian, như “ở nơi nào vị ấy biến tri sắc uẩn”. Do đó, chỉ có khả năng có được của Phẩm về Cá nhân và Không gian được nói đến, chứ không phải của Phẩm về Không gian.
Tenāha – ‘‘āmantā…pe… siyā’’ti.
Hence, it is said: "Yes...pe...it may be."
Do đó, Ngài nói: “Phải... có thể”.
Tenevāti pavatte cittakkhaṇavasena tiṇṇaṃ addhānaṃ lābhato eva, aññathā cutipaṭisandhikkhaṇe rūpakkhandhaparijānanassa abhāvā ‘‘yo rūpakkhandhaṃ parijānāti, so vedanākkhandhaṃ parijānātī’’ti ettha ‘‘natthī’’ti vissajjanena bhavitabbaṃ siyā, ‘‘āmantā’’ti ca katanti.
"Therefore" (teneva), because the three times (past, present, future) are obtained in terms of the thought-moment of continuous occurrence. Otherwise, due to the absence of the comprehension of the rūpakkhandha at the moment of death and rebirth, in "Whoever comprehends the rūpakkhandha, does he comprehend the vedanākkhandha?", the answer would have to be "No," but it is given as "Yes."
Chính vì vậy tức là chính vì có được cả ba thời theo phương diện sát-na tâm trong kiếp hiện tại. Nếu không, vì không có sự biến tri sắc uẩn trong sát-na tử và tái sanh, nên trong câu hỏi “Người nào biến tri sắc uẩn, người đó biến tri thọ uẩn phải không?”, câu trả lời phải là “Không”, nhưng lại được trả lời là “Phải”.
Sanniṭṭhānasaṃsayapadasaṅgahitānaṃ pariññānaṃ pavatte cittakkhaṇe eva lābhaṃ dassento ‘‘lokuttaramaggakkhaṇasmiñhī’’tiādimāha.
Showing that the comprehensions encompassed by the determinant and doubt terms are obtained only at the thought-moment of continuous occurrence, it is said: "for indeed, at the moment of the supramundane path..." and so forth.
Để chỉ ra rằng sự biến tri, được bao gồm trong các mệnh đề xác định và mệnh đề nghi vấn, chỉ có được trong sát-na tâm ở kiếp hiện tại, Ngài đã nói “Quả vậy, trong sát-na của đạo siêu thế” v.v...
Na parijānātīti pañhe puthujjanaṃ sandhāya āmantāti vuttanti idaṃ puthujjanassa sabbathā pariññākiccassa abhāvato vuttaṃ.
"In the question 'Does he not comprehend?', 'Yes' is said with reference to the ordinary person (puthujjana)"—this is stated because an ordinary person has no act of comprehension whatsoever.
Trong câu hỏi “không biến tri phải không?”, câu trả lời “Phải” được nói ra nhắm đến phàm nhân. Điều này được nói vì phàm nhân hoàn toàn không có phận sự biến tri.
‘‘Arahā rūpakkhandhaṃ na parijānāti no ca vedanākkhandhaṃ na parijānittha, aggamaggasamaṅgiñca arahantañca ṭhapetvā avasesā puggalā rūpakkhandhañca na parijānanti vedanākkhandhañca na parijānitthā’’ti pana vacanena ‘‘aggamaggasamaṅgiṃ ṭhapetvā añño koci parijānātī’’ti vattabbo natthīti dassitaṃ hoti, tena tadavasesapuggale sandhāya ‘‘āmantā’’ti vuttanti viññāyatīti.
However, by the statement "An Arahant does not comprehend the rūpakkhandha, nor did he not comprehend the vedanākkhandha. Except for one endowed with the highest path and an Arahant, other individuals do not comprehend the rūpakkhandha and did not comprehend the vedanākkhandha," it is shown that there is no one else who comprehends apart from one endowed with the highest path. Thus, it is understood that "Yes" is stated with reference to those remaining individuals.
Tuy nhiên, qua câu nói “Vị A-la-hán không biến tri sắc uẩn, nhưng không phải là đã không biến tri thọ uẩn; ngoại trừ vị đang trong đạo cao nhất và vị A-la-hán, các cá nhân còn lại không biến tri sắc uẩn và cũng đã không biến tri thọ uẩn”, điều này cho thấy rằng không có ai khác ngoài vị đang trong đạo cao nhất được gọi là “biến tri”. Do đó, có thể hiểu rằng câu trả lời “Phải” được nói ra nhắm đến các cá nhân còn lại đó.
10-17. Vāyanaṭṭhenāti pasāraṇaṭṭhena, pākaṭabhāvaṭṭhena vā.
10-17. "By way of expansion" means by way of spreading out, or by way of manifest existence.
10-17. Với nghĩa là phát sinh tức là với nghĩa là lan rộng, hoặc với nghĩa là hiển nhiên.
‘‘Kāyo dhammo’’ti ca vuccamānaṃ sabbaṃ sasabhāvaṃ āyatanamevāti ‘‘kāyo āyatana’’nti, ‘‘dhammo āyatana’’nti ca ettha ‘‘āmantā’’ti vuttaṃ.
And whatever is called "body" (kāya) and "phenomenon" (dhamma), if it possesses its own nature, is an āyatana. Therefore, in "Is the body an āyatana?" and "Is a phenomenon an āyatana?", "Yes" is stated.
Và tất cả những gì được gọi là “thân là pháp” đều là xứ có tự tánh của nó, do đó trong các câu “thân là xứ” và “pháp là xứ”, câu trả lời “Phải” đã được đưa ra.
Kāyavacanena pana dhammavacanena ca avuccamānaṃ kañci sasabhāvaṃ natthīti ‘‘na kāyo nāyatanaṃ, na dhammo nāyatana’’nti ettha ‘‘āmantā’’icceva vuttaṃ.
And since there is no entity possessing its own nature that is not called by the term "kāya" and "dhamma", in "Is the body not an āyatana, and is a phenomenon not an āyatana?", "Yes" is stated.
Tuy nhiên, vì không có pháp nào có tự tánh mà không được gọi bằng từ “thân” hay từ “pháp”, nên trong các câu “không phải thân, không phải xứ” và “không phải pháp, không phải xứ”, câu trả lời cũng chính là “Phải”.
18-21. Pavattivāre cakkhāyatanamūlakāni ekādasāti paṭisandhicutivasena upādinnapavattassa uppādanirodhavacane etasmiṃ alabbhamānavissajjanampi saddāyatanena saddhiṃ yamakaṃ pucchāmattalābhena saṅgaṇhitvā vadatīti daṭṭhabbaṃ.
18-21. In the Pavattavāra, the phrase "eleven originating from the eye-base" means that, in this context of stating the arising and ceasing of the grasped continuity of occurrence in terms of rebirth and death, even an answer that cannot be obtained is stated by including a pair with the sound-base by obtaining only the question.
18-21. Trong Phẩm Diễn Tiến, khi nói “mười một cặp lấy nhãn xứ làm gốc”, cần hiểu rằng trong việc nói về sự sanh và diệt của dòng diễn tiến được chấp thủ theo phương diện tái sanh và tử, Ngài cũng tính cả cặp song đối với thanh xứ, vốn có câu trả lời không thể có được, chỉ dựa trên việc có thể đặt câu hỏi.
Chasaṭṭhi yamakānīti ettha cakkhusotaghānajivhākāyarūpāyatanamūlakesu ekekaṃ saddāyatanamūlakāni pañcāti ekādasa yamakāni vissajjanavasena hāpetabbāni.
In "sixty-six pairs," eleven pairs, namely one each originating from the eye, ear, nose, tongue, body, and form-bases, and five originating from the sound-base, should be omitted in terms of the answer.
Trong câu “sáu mươi sáu cặp song đối”, cần phải loại bỏ mười một cặp song đối theo phương diện trả lời: mỗi một trong các cặp lấy nhãn, nhĩ, tỷ, thiệt, thân, sắc xứ làm gốc, và năm cặp lấy thanh xứ làm gốc.
Vakkhati hi ‘‘saddāyatanassa paṭisandhikkhaṇe anuppattito tena saddhiṃ yamakassa vissajjanameva natthī’’ti (yama. aṭṭha. āyatanayamaka 18-21).
For it will be said: "Since the sound-base does not arise at the moment of rebirth, there is no answer for the pair involving it."
Quả vậy, Ngài sẽ nói “Vì thanh xứ không sanh vào lúc tái sanh, nên cặp song đối với nó không có câu trả lời”.
Dutiyaṃ kiñcāpi paṭhamena sadisavissajjanantiādi puggalavārameva sandhāya vuttanti daṭṭhabbaṃ.
"The second, although it has the same answer as the first" and so forth should be understood as stated only with reference to the Puggalavāra.
Nên hiểu rằng, câu “Cặp thứ hai, mặc dù có câu trả lời giống với cặp thứ nhất” v.v... chỉ nhắm đến Phẩm về Cá nhân.
Okāsavāre pana asadisavissajjanattā vuttaṃ, na taṃ sabbattha sadisavissajjananti ñāpetuṃ puggalavārepi vissajjitanti.
In the okāsa-vāra, however, it was stated due to its dissimilar answer, and in order to make it known that it does not always have a similar answer, it was also answered in the puggala-vāra.
Còn trong okāsavāra (phần về cảnh giới), do có sự giải đáp không tương đồng nên đã được nói đến; để chỉ rõ rằng sự giải đáp đó không phải lúc nào cũng tương đồng ở mọi nơi, nên cũng đã được giải đáp trong puggalavāra (phần về cá nhân).
Gandharasaphoṭṭhabbāyatanehi saddhiṃ tīṇi yamakāni sadisavissajjanānīti rūpāvacarasatte sandhāya ‘‘sacakkhukānaṃ agandhakāna’’ntiādinā vissajjitabbattā vuttaṃ.
The statement " Three pairs (yamaka) with the sense-bases of smell, taste, and touch have similar answers" was made with reference to rūpāvacara beings, because it should be answered with "for those with sight but without smell" and so on.
Ba song đối cùng với hương xứ, vị xứ, xúc xứ là những câu trả lời tương đồng được nói đến nhằm chỉ các chúng sanh cõi sắc giới, vì phải được giải đáp bằng cách nói "đối với những chúng sanh có nhãn căn nhưng không có hương" v.v...
Tesañhi virattakāmakammanibbattassa paṭisandhibījassa evaṃsabhāvattā ghānādīni gandhādayo ca na santīti.
For the rebirth-seed of those whose karma in the kāma realm is dispassionate, such is its nature, and thus the nose-sense, etc., and smells, etc., do not exist.
Bởi vì, đối với các chúng sanh ấy, do bản chất của hạt giống tái sanh được tạo ra bởi nghiệp cõi sắc đã ly tham dục, nên không có tỷ căn v.v... và hương trần v.v...
Ghānāyatanayamakena sadisavissajjanattāti cakkhāyatanamūlakesu ghānāyatanayamakena saddhiṃ sadisavissajjanattāti attho.
" Due to having a similar answer to the nose-sense pair" means that among the pairs rooted in the eye-sense, it has a similar answer to the nose-sense pair.
Do có sự giải đáp tương đồng với song đối tỷ xứ, có nghĩa là trong các song đối lấy nhãn xứ làm gốc, do có sự giải đáp tương đồng với song đối tỷ xứ.
Nanu tattha ‘‘sacakkhukānaṃ aghānakānaṃ upapajjantāna’’ntiādinā vissajjanaṃ pavattaṃ, idha pana ghānāyatanamūlakesu ‘‘yassa ghānāyatanaṃ uppajjati, tassa jivhāyatanaṃ uppajjatīti?
But there, the answer proceeded with "for those with sight, without a nose-sense, when arising," and so on, while here, in the nose-sense rooted pairs, it should be answered with "If the nose-sense arises for someone, does the tongue-sense arise for them? Yes."
Chẳng phải ở đó, câu trả lời đã diễn ra bằng cách nói "đối với những chúng sanh có nhãn căn, không có tỷ căn đang sanh lên" v.v... hay sao, còn ở đây, trong các song đối lấy tỷ xứ làm gốc, câu hỏi là "Tỷ xứ của người nào sanh lên, thiệt xứ của người đó cũng sanh lên phải không?
Āmantā’’ti vissajjanena bhavitabbanti natthi sadisavissajjanatāti?
Therefore, there is no similar answer, is there?
Phải trả lời là "Đúng vậy", nên không có sự giải đáp tương đồng, phải không?
Saccaṃ, yathā pana tattha ghānāyatanayamakena jivhākāyāyatanayamakāni sadisavissajjanāni, evamidhāpi jivhākaāyāyatanayamakāni sadisavissajjanāni, tasmā tattha tattheva sadisavissajjanatā pāḷiyaṃ anāruḷhatāya kāraṇanti.
It is true, but just as there, the tongue-sense and body-sense pairs have similar answers to the nose-sense pair, so too here the tongue-sense and body-sense pairs have similar answers. Therefore, the similar answer in those specific cases is the reason for their not being included in the Pāli.
Đúng vậy, nhưng cũng như ở đó, các song đối thiệt xứ và thân xứ có câu trả lời tương đồng với song đối tỷ xứ, thì ở đây cũng vậy, các song đối thiệt xứ và thân xứ có câu trả lời tương đồng. Do đó, chính sự tương đồng trong câu trả lời ở từng nơi là lý do không được đưa vào kinh văn Pāli.
Nidassanabhāvena pana gahitaṃ cakkhāyatanamūlakānaṃ sadisavissajjanakānaṃ sadisavissajjanaṃ nidassanabhāveneva kāraṇanti dassento ‘‘ghānāyatanayamakena sadisavissajjanattā’’ti āha.
However, showing that the similar answer of the pairs rooted in the eye-sense, which have similar answers, is itself a reason by way of example, he said, " due to having a similar answer to the nose-sense pair."
Tuy nhiên, để chỉ ra rằng câu trả lời tương đồng của các song đối có câu trả lời tương đồng lấy nhãn xứ làm gốc, được lấy làm ví dụ, chính là lý do chỉ mang tính ví dụ, ngài đã nói "do có sự giải đáp tương đồng với song đối tỷ xứ".
Sadisavissajjanatā cettha ghānāyatanamūlakesu yebhuyyatāya daṭṭhabbā.
And here, the similarity of answers should be understood as generally applying to the nose-sense rooted pairs.
Và ở đây, sự giải đáp tương đồng trong các song đối lấy tỷ xứ làm gốc cần được hiểu theo nghĩa đa số.
Tesu hi jivhākāyāyatanayamakesu tiṇṇaṃ pucchānaṃ ‘‘āmantā’’ti vissajjanena bhavitabbaṃ, pacchimapucchāya ‘‘sakāyakānaṃ aghānakānaṃ upapajjantāna’’ntiādināti.
For in the tongue-sense and body-sense pairs among these, three questions should be answered with "Yes," while the last question should be answered with "for those with a body-sense, without a nose-sense, when arising," and so on.
Bởi vì trong các song đối thiệt xứ và thân xứ ấy, ba câu hỏi đầu phải được trả lời là "Đúng vậy", còn câu hỏi cuối cùng thì phải trả lời bằng cách nói "đối với những chúng sanh có thân căn, không có tỷ căn đang sanh lên" v.v...
Atha vā yathā vedanākkhandhādimūlakānaṃ saññākkhandhādiyamakānaṃ amissakakālabhedesu tīsu ‘‘āmantā’’ti paṭivacanavissajjanena yathāvuttavacanassa vissajjanabhāvānujānanaṃ kattabbanti apubbassa vattabbassa abhāvā vissajjanaṃ na kataṃ, evamidhāpi ghānāyatanamūlakaṃ jivhāyatanayamakaṃ apubbassa vattabbassa abhāvā pāḷiṃ anāruḷhanti pākaṭoyamattho.
Or, just as no answer was given for the pairs of saññākkhandha, etc., rooted in the vedanākkhandha, etc., in the three divisions of non-mixed times, because there was nothing new to state in allowing the answer-state of the aforementioned words through the answer "Yes," so too here, the tongue-sense pair rooted in the nose-sense pair is not included in the Pāli because there is nothing new to state; this meaning is clear.
Hoặc là, cũng như đối với các song đối thọ uẩn v.v... lấy làm gốc, các song đối tưởng uẩn v.v... trong ba phần thời gian không hỗn hợp, vì phải chấp nhận tính chất giải đáp của lời nói đã được thuyết giảng bằng câu trả lời xác nhận "Đúng vậy", nên không có điều gì mới cần phải nói, do đó câu trả lời đã không được thực hiện; cũng vậy ở đây, song đối thiệt xứ lấy tỷ xứ làm gốc, vì không có điều gì mới cần phải nói, nên không được đưa vào kinh văn Pāli, ý nghĩa này là rõ ràng.
Kāyāyatanayamakaṃ pana dutiyapucchāya vasena vissajjitabbaṃ siyā, sā ca cakkhāyatanamūlakesu ghānāyatanayamakena sadisavissajjanā, tasmā yassā pucchāya vissajjanā kātabbā, tassā ghānāyatanayamakena sadisavissajjanattā taṃsesāni pāḷiṃ anāruḷhānīti evamettha attho daṭṭhabbo.
However, the body-sense pair might be answered according to the second question; and that question has a similar answer to the nose-sense pair among those rooted in the eye-sense. Therefore, it is to be understood that the remaining pairs, apart from the one whose question requires an answer due to its similar answer to the nose-sense pair, are not included in the Pāli.
Còn song đối thân xứ, có thể phải được giải đáp theo câu hỏi thứ hai, và câu hỏi đó có câu trả lời tương đồng với song đối tỷ xứ trong các song đối lấy nhãn xứ làm gốc. Do đó, câu hỏi nào cần được giải đáp, thì do câu trả lời của nó tương đồng với song đối tỷ xứ, nên các phần còn lại không được đưa vào kinh văn Pāli. Ý nghĩa ở đây cần được hiểu như vậy.
Tathāti idaṃ pāḷianāruḷhatāsāmaññeneva vuttaṃ, na kāraṇasāmaññena.
The word " thus" is stated generally with regard to not being included in the Pāli, not generally with regard to the reason.
Tương tự ở đây được nói đến chỉ trên phương diện tương đồng về việc không được đưa vào kinh văn Pāli, chứ không phải trên phương diện tương đồng về lý do.
Ghānajivhākāyāyatanānaṃ pana agabbhaseyyakesu pavattamānānaṃ gabbhaseyyakesu ca āyatanapāripūrikāle sahacāritāya avisesattā ca appavisesattā ca ekasmiṃ ghānāyatanayamake vissajjite itarāni dve, ghānāyatanamūlakesu ca vissajjitesu itaradvayamūlakāni na vissajjīyantīti veditabbāni.
It should be known that the nose-sense, tongue-sense, and body-sense, when occurring in non-womb-born beings, and at the time of the full development of sense-bases in womb-born beings, do not differ or differ only slightly in their co-existence, and therefore, when one nose-sense pair is answered, the other two tongue-sense and body-sense pairs, and when the nose-sense rooted pairs are answered, the other two rooted pairs (tongue-sense and body-sense) are not specifically answered.
Còn đối với tỷ, thiệt, thân xứ, vì chúng đồng hành trong thời điểm các xứ được hoàn thiện ở các chúng sanh thai sanh, và cũng không có sự khác biệt hoặc khác biệt không đáng kể khi chúng sanh khởi ở các chúng sanh không phải thai sanh, nên khi một song đối tỷ xứ đã được giải đáp, hai song đối còn lại không được giải đáp; và khi các song đối lấy tỷ xứ làm gốc đã được giải đáp, các song đối lấy hai xứ còn lại làm gốc cũng không được giải đáp, cần phải hiểu như vậy.
Rūpāyatanamanāyatanehi saddhinti ‘‘yassa rūpāyatanaṃ uppajjati, tassa manāyatanaṃ uppajjatī’’ti etissā pucchāya vuttehi rūpāyatanamanāyatanehi saddhinti adhippāyo.
" Together with the rūpāyatana and manāyatana" means together with the rūpāyatana and manāyatana as stated in the question "If the rūpāyatana arises for someone, does the manāyatana arise for them?"
Cùng với sắc xứ và ý xứ, ý muốn nói là cùng với sắc xứ và ý xứ đã được nói đến trong câu hỏi "Sắc xứ của người nào sanh lên, ý xứ của người đó cũng sanh lên phải không?".
Rūpāyatanamūlakesu hi manāyatanayamake ādipucchāya gandharasaphoṭṭhabbayamakesu ādipucchānaṃ sadisavissajjanatā yamakānaṃ avissajjane kāraṇabhāvena vuttā.
Indeed, in the manāyatana pair among those rooted in the rūpāyatana, the similarity of the initial question's answer to the initial questions in the smell, taste, and touch pairs was stated as the reason for not answering those pairs.
Bởi vì trong các song đối lấy sắc xứ làm gốc, sự tương đồng trong câu trả lời của câu hỏi đầu tiên trong song đối ý xứ với các câu hỏi đầu tiên trong các song đối hương, vị, xúc đã được nêu ra làm lý do cho việc không giải đáp các song đối ấy.
Dutiyapucchānañhi paṭivacanavissajjanena bhavitabbanti pubbe vuttanayena vissajjanaṃ na kātabbaṃ, ādipucchānañca na kātabbanti.
As stated previously, the second questions should not be answered with a counter-answer, and the initial questions also should not be answered.
Bởi vì các câu hỏi thứ hai phải được trả lời bằng câu trả lời xác nhận, nên không cần phải giải đáp theo cách đã nói trước đây, và các câu hỏi đầu tiên cũng không cần phải giải đáp.
Heṭṭhimehi sadisavissajjanattāti ettha gandhāyatanamūlakānaṃ rasaphoṭṭhabbayamakānaṃ rasāyatanamūlakassa ca phoṭṭhabbayamakassa paṭivacanavissajjaneneva bhavitabbanti pubbe vuttanayeneva vissajjanaṃ na kātabbanti yesaṃ kātabbaṃ, tesaṃ gandharasaphoṭṭhabbamūlakānaṃ manāyatanadhammāyatanayamakānaṃ cakkhādipañcāyatanamūlakehi manāyatanadhammāyatanayamakehi sadisavissajjanattāti attho.
Here, in " due to having similar answers to the lower ones," the meaning is that for the taste and touch pairs rooted in the smell-sense, and for the touch pair rooted in the taste-sense, it should be answered with a counter-answer as stated previously, and for those that must be answered, it is due to the similar answers of the manāyatana and dhammāyatana pairs rooted in the smell, taste, and touch, to the manāyatana and dhammāyatana pairs rooted in the eye-sense, etc., the five sense-bases.
Do có sự giải đáp tương đồng với các phần trước, ở đây, đối với các song đối vị xứ và xúc xứ lấy hương xứ làm gốc, và song đối xúc xứ lấy vị xứ làm gốc, vì phải trả lời bằng câu trả lời xác nhận, nên không cần phải giải đáp theo cách đã nói trước đây. Do đó, đối với những song đối cần được giải đáp, tức là các song đối ý xứ và pháp xứ lấy hương, vị, xúc xứ làm gốc, chúng có câu trả lời tương đồng với các song đối ý xứ và pháp xứ lấy năm xứ nhãn v.v... làm gốc, đó là ý nghĩa.
Cakkhāyatanādimūlakāni saddāyatanayamakāni saddāyatanamūlakāni sabbāni avissajjaneneva alabbhamānavissajjanatādassanena vissajjitāni nāma hontīti āha ‘‘chasaṭṭhi yamakāni vissajjitāni nāma hontī’’ti.
He says, " sixty-six pairs are considered as having been answered," because the sound-sense pairs rooted in the eye-sense, etc., and all the sound-sense rooted pairs, by showing that their answers are not obtained by not answering them, are considered as having been answered.
Các song đối thanh xứ lấy nhãn xứ v.v... làm gốc và tất cả các song đối lấy thanh xứ làm gốc, chính vì không được giải đáp, qua đó cho thấy rằng không thể có câu trả lời, nên được xem là đã được giải đáp. Do đó, ngài nói "sáu mươi sáu song đối được xem là đã được giải đáp".
Jaccandhampi jaccabadhirampīti ettha ca jaccabadhiraggahaṇena jaccandhabadhiro gahitoti veditabbo.
And here, in " even one who is born blind, even one who is born deaf," it should be understood that by "one born deaf," a person born both blind and deaf is included.
Kể cả người mù bẩm sinh, kể cả người điếc bẩm sinh, ở đây cần hiểu rằng việc đề cập đến người điếc bẩm sinh cũng bao hàm cả người vừa mù vừa điếc bẩm sinh.
Saghānakānaṃ sacakkhukānanti paripuṇṇāyatanameva opapātikaṃ sandhāya vuttanti ettha eva-saddaṃ vuttanti-etassa parato yojetvā yathā ‘‘saghānakānaṃ acakkhukāna’’nti idaṃ aparipuṇṇāyatanaṃ sandhāya vuttaṃ, na evaṃ ‘‘saghānakānaṃ sacakkhukāna’’nti etaṃ.
Here, in " ‘for those with a nose-sense and with sight’ is said only with reference to spontaneous birth with complete sense-bases," the word 'only' should be connected after 'said,' meaning that just as "for those with a nose-sense and without sight" refers to those with incomplete sense-bases, "for those with a nose-sense and with sight" is not like that.
"Đối với những người có tỷ căn, có nhãn căn" được nói đến nhằm chỉ chúng sanh hóa sanh có các xứ đầy đủ, ở đây, từ eva nên được kết hợp sau từ vuttaṃ. Cũng như câu "đối với những người có tỷ căn, không có nhãn căn" được nói đến nhằm chỉ chúng sanh có các xứ không đầy đủ, thì câu "đối với những người có tỷ căn, có nhãn căn" không phải như vậy.
Etaṃ pana paripuṇṇāyatanaṃ sandhāya vuttamevāti attho daṭṭhabbo.
Rather, this is said only with reference to those with complete sense-bases; this meaning should be understood.
Mà câu này chỉ được nói đến nhằm chỉ chúng sanh có các xứ đầy đủ. Ý nghĩa cần được hiểu như vậy.
Tena jaccabadhirampi sandhāya vuttatā na vāritā hotīti.
Thereby, the reference to one born both blind and deaf is not precluded.
Do đó, việc nói rằng câu này cũng nhắm đến người vừa điếc vừa mù bẩm sinh không bị bác bỏ.
‘‘Yassa vā pana rūpāyatanaṃ uppajjissati, tassa cakkhāyatanaṃ uppajjissatīti?
"Or if the rūpāyatana will arise for someone, will the cakkhāyatana arise for them?
"Hoặc là, sắc xứ của người nào sẽ sanh lên, nhãn xứ của người đó cũng sẽ sanh lên phải không?
Āmantā’’ti kasmā paṭiññātaṃ, nanu yo gabbhaseyyakabhāvaṃ gantvā parinibbāyissati, tassa rūpāyatanaṃ paṭisandhiyaṃ uppajjissati, na pana cakkhāyatananti?
Yes." Why is this acknowledged? Does not the rūpāyatana arise at rebirth for one who will attain the state of being womb-born and then attain final Nibbāna, but the cakkhāyatana will not?
Tại sao lại xác nhận là "Đúng vậy"? Chẳng phải người nào sau khi trở thành thai sanh sẽ nhập Niết-bàn, sắc xứ của người đó sẽ sanh lên trong lúc tái sanh, nhưng nhãn xứ thì không hay sao?
Yassa rūpāyatanaṃ uppajjissati, tassa tadavatthassa puggalassa rūpāyatanuppādato uddhaṃ cakkhāyatanasantānuppādassa pavattiyampi bhavissantassa paṭiññātabbattā.
Because it is acknowledged that for that same individual for whom the rūpāyatana will arise, the continuous arising of the cakkhāyatana will occur even in the subsequent period after the arising of the rūpāyatana.
Bởi vì đối với người mà sắc xứ sẽ sanh lên, thì đối với cá nhân đó trong trạng thái ấy, sự sanh khởi của dòng nhãn xứ sau khi sắc xứ sanh lên, dù xảy ra trong đời sống, cũng được xác nhận là sẽ xảy ra.
Atha kasmā ‘‘yassa vā pana rūpāyatanaṃ nuppajjissati, tassa cakkhāyatanaṃ nuppajjissatīti?
Then why is it acknowledged, "Or if the rūpāyatana will not arise for someone, will the cakkhāyatana not arise for them?
Vậy tại sao lại xác nhận là "Đúng vậy" đối với câu "Hoặc là, sắc xứ của người nào sẽ không sanh lên, nhãn xứ của người đó cũng sẽ không sanh lên phải không?
Āmantā’’ti paṭiññātaṃ, nanu gabbhaseyyakassa pacchimabhavikassa upapajjantassa ekādasamasattāhā orato ṭhitassa rūpāyatanaṃ nuppajjissati no ca cakkhāyatanaṃ nuppajjissatīti?
Yes"? Does not the rūpāyatana not arise for a womb-born being in their last existence, who is in the process of being reborn, within the eleventh week, while the cakkhāyatana will not not arise?
Chẳng phải đối với chúng sanh thai sanh ở kiếp chót đang sanh lên, trong khoảng thời gian trước tuần lễ thứ mười một, sắc xứ sẽ không sanh lên, nhưng không phải là nhãn xứ sẽ không sanh lên hay sao?
Tasmiṃ bhave bhavissantassa uppādassa anāgatabhāvena avacanato.
Because the arising that will occur in that existence is not spoken of as being in the future.
Vì sự sanh khởi sẽ xảy ra trong kiếp sống đó không được nói đến như là một sự kiện vị lai.
Bhavantare hi tassa tassa āyatanasantānassa yo ādiuppādo paṭisandhiyaṃ pavatte ca bhavissati, so anāgatuppādo tabbhāvena vuccati addhāpaccuppannānantogadhattā.
Indeed, in another existence, the initial arising of the particular sense-sphere continuum, which will occur at the moment of rebirth-linking and during the course of existence, is called a future arising by that nature, because it is not included in the present existence.
Thật vậy, trong một kiếp sống khác, sự sanh khởi ban đầu nào của dòng tương tục xứ ấy, sẽ có trong lúc tái sanh và trong thời bình nhật, sự sanh khởi trong tương lai ấy được gọi bằng trạng thái ấy (là vị lai) do vì không được bao gồm trong hiện tại thời.
Na pana yo tasmiṃyeva bhave pavatte bhavissati, so anāgatuppādabhāvena vuccati addhāpaccuppannantogadhattā.
However, that initial arising which will occur within the course of existence in this very present existence is not called a future arising, because it is included in the present existence.
Nhưng sự sanh khởi nào sẽ có trong thời bình nhật của chính kiếp sống ấy, sự sanh khởi ấy không được gọi là sự sanh khởi trong tương lai do vì được bao gồm trong hiện tại thời.
Addhāvasena hettha kammajapavattassa paccuppannādikālabhedo adhippeto.
Here, the distinction of present and other times for the kammas-generated continuum of existence is intended in terms of time.
Ở đây, theo phương diện thời gian, sự phân biệt các thời như hiện tại v.v... của dòng kammaja trong thời bình nhật được chủ trương.
Evañca katvā indriyayamake (yama. 3.indriyayamaka.368) ‘‘yassa itthindriyaṃ uppajjati, tassa purisindriyaṃ uppajjissatīti?
Having understood it thus, in the Indriya Yamaka it is said: ‘‘For whom the female faculty (itthindriya) arises, for them will the male faculty (purisindriya) arise?
Và do làm như vậy, trong Indriyayamaka, có câu hỏi: ‘‘Nữ quyền của người nào đang sanh, nam quyền của người ấy sẽ sanh chăng?
Pacchimabhavikānaṃ itthīnaṃ upapajjantīnaṃ, yā ca itthiyo rūpāvacaraṃ arūpāvacaraṃ upapajjitvā parinibbāyissanti, yā ca itthiyo eteneva bhāvena katici bhave dassetvā parinibbāyissanti, tāsaṃ upapajjantīnaṃ tāsaṃ itthindriyaṃ uppajjati, no ca tāsaṃ purisindriyaṃ uppajjissatī’’ti vuttaṃ.
For those females who are in their last existence, when they are being reborn; and for those females who, after being reborn in the rūpavacara or arūpavacara realms, will attain final Nibbāna; and for those females who, having manifested as such for a few existences, will attain final Nibbāna—for them, when they are being reborn, the female faculty arises, but for them the male faculty will not arise.’’
Đối với những người nữ đang sanh trong kiếp chót, và những người nữ nào sau khi sanh lên cõi Sắc giới, Vô sắc giới sẽ viên tịch Nibbāna, và những người nữ nào sau khi thể hiện một vài kiếp sống với chính thân tướng này sẽ viên tịch Nibbāna, đối với những người nữ đang sanh ấy, nữ quyền của họ đang sanh, nhưng nam quyền của họ sẽ không sanh,’’ đã được nói đến.
Na hi tāsaṃ sabbāsaṃ tasmiṃ bhave pavatte purisindriyaṃ na uppajjissati liṅgaparivattanasabbhāvā, bhavantare pana ādiuppādassa abhāvaṃ sandhāya ‘‘no ca tāsaṃ purisindriyaṃ uppajjissatī’’ti vuttaṃ.
Indeed, it is not the case that for all of them the male faculty will not arise in the course of that existence, due to the possibility of a change of sex; rather, it is said, ‘‘for them the male faculty will not arise,’’ referring to the absence of its initial arising in another existence.
Thật vậy, không phải là nam quyền sẽ không sanh trong thời bình nhật của kiếp sống ấy đối với tất cả những người nữ ấy, vì có sự tồn tại của việc chuyển đổi giới tính, nhưng câu ‘‘nhưng nam quyền của họ sẽ không sanh’’ được nói đến nhằm ám chỉ sự không có sự sanh khởi ban đầu trong một kiếp sống khác.
Bhavantare hi ādiuppādassa anāgatattaṃ adhippetanti.
For the initial arising in another existence is intended as future.
Thật vậy, tính vị lai của sự sanh khởi ban đầu trong một kiếp sống khác được chủ trương.
Evañca katvā ‘‘katici bhave dassetvā’’ti bhavaggahaṇaṃ katanti.
And having understood it thus, the term ‘‘existences’’ is used in ‘‘after manifesting for a few existences.’’
Và do làm như vậy, việc sử dụng từ ‘bhava’ trong câu ‘‘sau khi thể hiện một vài kiếp sống’’ đã được thực hiện.
‘‘Āyatanānaṃ paṭilābho jātī’’ti (dī. ni. 2.388; vibha. 235) vacanato taṃtaṃāyatananibbattakakammena gahitapaṭisandhikassa avassaṃbhāvīāyatanassa yāva āyatanapāripūri, tāva uppajjatīti pana atthe gayhamāne pucchādvayavissajjanaṃ sūpapannaṃ hoti.
However, if the meaning is taken as: "the arising of an āyatana, which is certainly destined for one whose rebirth-linking has been established by the kamma that generates that particular āyatana, continues until the full development of that āyatana," then the answer to both questions becomes well-founded, due to the statement, ‘‘the acquisition of sense-spheres is birth.’’
Mặt khác, khi ý nghĩa được hiểu rằng: theo lời dạy ‘‘Sự thành tựu các xứ là sanh’’, đối với người đã thọ sanh do nghiệp tạo ra xứ ấy, cho đến khi xứ được viên mãn, xứ tất yếu sẽ sanh vẫn đang sanh, thì câu trả lời cho cả hai câu hỏi trở nên rất hợp lý.
Evañca sati ‘‘yassa vā pana sotāyatanaṃ nuppajjissati, tassa cakkhāyatanaṃ nuppajjatīti?
And if this is the case, then in passages such as: ‘‘Or if the ear-sphere will not arise for someone, for them does the eye-sphere not arise?
Và khi như vậy, trong các đoạn như ‘‘Hay nhĩ xứ của người nào sẽ không sanh, nhãn xứ của người ấy không đang sanh chăng?
Pacchimabhavikānaṃ pañcavokāraṃ upapajjantānaṃ, ye ca arūpaṃ upapajjitvā parinibbāyissanti, tesaṃ upapajjantānaṃ tesaṃ sotāyatanaṃ nuppajjissati, no ca tesaṃ cakkhāyatanaṃ nuppajjatī’’ti evamādīsu (yama. 1.āyatanayamaka.95) gabbhaseyyakāpi pacchimabhavikādayo upapajjantā gahitā honti.
For those who are in their last existence, when they are being reborn in the pañcavokāra bhūmi; and for those who, after being reborn in the arūpa realm, will attain final Nibbāna—for them, when they are being reborn, the ear-sphere will not arise, but for them the eye-sphere does not not arise,’’ even final-existence beings and others who are reborn in the womb are included.
Đối với những chúng sanh trong kiếp chót đang sanh vào cõi ngũ uẩn, và những chúng sanh nào sau khi sanh vào cõi vô sắc sẽ viên tịch Nibbāna, đối với những chúng sanh đang sanh ấy, nhĩ xứ của họ sẽ không sanh, nhưng nhãn xứ của họ không phải là không đang sanh,’’ thì những chúng sanh trong kiếp chót v.v... là thai sanh đang sanh cũng được bao gồm.
Evañca katvā indriyayamake (yama. 3.indriyayamaka.186) ‘‘yassa vā pana somanassindriyaṃ uppajjati, tassa cakkhundriyaṃ uppajjatīti?
And having understood it thus, in the Indriya Yamaka (Yama. 3.indriyayamaka.186) ‘‘Or if the faculty of joy arises for someone, for them does the eye-faculty arise?
Và do làm như vậy, trong Indriyayamaka, câu ‘‘Hay thọ lạc quyền của người nào đang sanh, nhãn quyền của người ấy đang sanh chăng?
Āmantā’’ti idampi upapannaṃ hoti.
Yes,’’ this too is well-founded.
Đúng vậy’’ này cũng trở nên hợp lý.
Somanassindriyuppādakassa kammassa ekantena cakkhundriyuppādanato gabbhepi yāva cakkhundriyuppatti, tāva uppajjamānatāya tassā abhinanditabbattā.
Because the kamma that generates the faculty of joy invariably generates the eye-faculty, and because the arising of the faculty of joy is to be welcomed even in the womb until the arising of the eye-faculty.
Vì nghiệp tạo ra thọ lạc quyền chắc chắn tạo ra nhãn quyền, và vì nó đang sanh trong thai mẹ cho đến khi nhãn quyền sanh khởi, nên câu trả lời đó là đáng hoan hỷ.
Yaṃ pana ‘‘yassa vā pana yattha rūpāyatanaṃ uppajjittha, tassa tattha ghānāyatanaṃ uppajjatīti?
However, where it is said, ‘‘Or if for someone, the form-sphere arose there, does the nose-sphere arise for them there?
Còn điều đã được nói trong câu hỏi ‘‘Hay sắc xứ của người nào, ở nơi nào đã sanh, tỷ xứ của người ấy, ở nơi ấy đang sanh chăng?
Kāmāvacarā cavantānaṃ, aghānakānaṃ kāmāvacaraṃ upapajjantānaṃ, rūpāvacarānaṃ tesaṃ tattha rūpāyatanaṃ uppajjittha, no ca tesaṃ tattha ghānāyatanaṃ uppajjatī’’ti ettha ‘‘aghānakānaṃ kāmāvacaraṃ upapajjantāna’’nti (yama. 1.āyatanayamaka.76) vuttaṃ, taṃ ye ekādasamasattāhā orato kālaṃ karissanti, tesaṃ ghānāyatanānibbattakakammena gahitapaṭisandhikānaṃ vasena vuttanti veditabbaṃ.
For those who are passing away from the kāma-sphere, for those without a nose when they are being reborn in the kāma-sphere, for those in the rūpa-sphere—for them, the form-sphere arose there, but for them, the nose-sphere does not arise there,’’ the statement ‘‘for those without a nose when they are being reborn in the kāma-sphere’’ is to be understood as referring to those whose rebirth-linking has been established by kamma that does not produce the nose-sphere, and who will die before the eleventh week (of gestation).
Đối với những chúng sanh đang mệnh chung từ cõi Dục giới, những chúng sanh không có tỷ xứ đang sanh vào cõi Dục giới, và những chúng sanh cõi Sắc giới, sắc xứ của họ, ở nơi ấy đã sanh, nhưng tỷ xứ của họ, ở nơi ấy không đang sanh,’’ ở đây, câu ‘‘những chúng sanh không có tỷ xứ đang sanh vào cõi Dục giới’’ cần được hiểu là đã được nói theo phương diện của những chúng sanh đã thọ sanh do nghiệp không tạo ra tỷ xứ, những chúng sanh sẽ mệnh chung trước tuần lễ thứ mười một.
‘‘Yassa yattha ghānāyatanaṃ na nirujjhati, tassa tattha rūpāyatanaṃ na nirujjhissatīti?
For in this passage: ‘‘For whom the nose-sphere does not cease there, for them will the form-sphere not cease there?
‘‘Tỷ xứ của người nào, ở nơi nào không đang diệt, sắc xứ của người ấy, ở nơi ấy sẽ không diệt chăng?
Kāmāvacaraṃ upapajjantānaṃ, aghānakānaṃ kāmāvacarā cavantānaṃ, rūpāvacarānaṃ tesaṃ tattha ghānāyatanaṃ na nirujjhati, no ca tesaṃ tattha rūpāyatanaṃ na nirujjhissatī’’ti hi ettha ‘‘aghānakānaṃ kāmāvacarā cavantāna’’nti (yama. 1.āyatanayamaka.181) vacanaṃ anuppanneyeva ghānāyatane gabbhaseyyakānaṃ cuti atthīti dīpeti.
For those being reborn in the kāma-sphere, for those without a nose when they are passing away from the kāma-sphere, for those in the rūpa-sphere—for them, the nose-sphere does not cease there, but for them, the form-sphere will not cease there,’’ the statement ‘‘for those without a nose when they are passing away from the kāma-sphere’’ indicates that death can occur for those in the womb even before the nose-sphere arises.
Đối với những chúng sanh đang sanh vào cõi Dục giới, những chúng sanh không có tỷ xứ đang mệnh chung từ cõi Dục giới, và những chúng sanh cõi Sắc giới, tỷ xứ của họ, ở nơi ấy không đang diệt, nhưng sắc xứ của họ, ở nơi ấy không phải là sẽ không diệt,’’ ở đây, câu ‘‘những chúng sanh không có tỷ xứ đang mệnh chung từ cõi Dục giới’’ cho thấy rằng có sự mệnh chung của chúng sanh thai sanh ngay cả khi tỷ xứ chưa sanh.
Na hi kāmāvacare gabbhaseyyakato añño aghānako atthi dhammahadayavibhaṅge (vibha. 978 ādayo) ‘‘kāmadhātuyā upapattikkhaṇe kassaci aṭṭhāyatanāni pātubhavantī’’ti avuttattāti.
For there is no other being without a nose in the kāma-sphere apart from those in the womb, as it is not stated in the Dhammahadayavibhaṅga (Vibha. 978 onwards) that ‘‘for anyone in the kāma-dhātu, at the moment of rebirth, eight sense-spheres manifest.’’
Thật vậy, trong cõi Dục giới, không có chúng sanh nào không có tỷ xứ ngoài chúng sanh thai sanh, vì trong Dhammahadayavibhaṅga không có nói rằng ‘‘Trong cõi Dục, vào khoảnh khắc sanh, tám xứ xuất hiện cho một số người’’.
Atha kasmā opapātike eva sandhāya idha, indriyayamake ca yathādassitāsu pucchāsu ‘‘āmantā’’ti vuttanti na viññāyatīti?
Why, then, is it not understood that in the questions indicated in this Āyatana Yamaka and the Indriya Yamaka, the answer ‘‘Yes’’ is given with reference only to spontaneously born beings (opapātika)?
Vậy tại sao ở đây, và trong các câu hỏi đã được chỉ ra trong Indriyayamaka, câu trả lời ‘‘Đúng vậy’’ lại được nói đến chỉ nhắm vào chúng sanh hóa sanh, điều này không được hiểu rõ?
Yamake sanniṭṭhānena gahitatthassa ekadese saṃsayatthasambhavena paṭivacanassa akaraṇato.
Because in the Yamaka, no counter-answer is given due to the possibility of doubt arising in a part of the meaning established by the determinative statement.
Vì trong Yamaka, không có câu trả lời được đưa ra khi có khả năng nghi ngờ trong một phần của ý nghĩa được nắm bắt bởi tiền đề.
Bhinditabbe hi na paṭivacanavissajjanaṃ hoti.
Indeed, there is no counter-answer where there is room for differentiation.
Thật vậy, không có câu trả lời được đưa ra cho điều cần được phân tích.
Yadi siyā, paripuṇṇavissajjanameva na siyāti.
If there were, there would be no complete answer.
Nếu có, thì đó sẽ không phải là một câu trả lời đầy đủ.
Atha kasmā ‘‘yassa vā pana somanassindriyaṃ uppajjati, tassa cakkhundriyaṃ uppajjatīti?
Why, then, is it not understood from this statement: ‘‘Or if the faculty of joy arises for someone, for them does the eye-faculty arise?
Vậy tại sao với câu ‘‘Hay thọ lạc quyền của người nào đang sanh, nhãn quyền của người ấy đang sanh chăng?
Āmantā’’ti (yama. 3.indriyayamaka.186) iminā ‘‘gabbhaseyyakānaṃ somanassapaṭisandhi natthī’’ti na viññāyatīti?
Yes,’’ that there is no rebirth-linking with joy for those in the womb?
Đúng vậy’’, người ta không hiểu rằng ‘‘Đối với chúng sanh thai sanh, không có sự tái sanh với thọ lạc’’?
‘‘Kāmadhātuyā upapattikkhaṇe kassa dasindriyāni pātubhavanti?
Because of statements like: ‘‘For whom do ten faculties manifest at the moment of rebirth in the kāma-dhātu?
‘‘Trong cõi Dục, vào khoảnh khắc sanh, mười quyền của ai xuất hiện?
Gabbhaseyyakānaṃ sattānaṃ sahetukānaṃ ñāṇasampayuttānaṃ upapattikkhaṇe dasindriyāni pātubhavanti kāyindriyaṃ manindriyaṃ itthindriyaṃ vā purisindriyaṃ vā jīvitindriyaṃ somanassindriyaṃ vā upekkhindriyaṃ vā saddhindriya’’ntiādivacanato (vibha. 1012).
For beings in the womb who are accompanied by roots (sahetuka) and associated with knowledge (ñāṇasampayutta), ten faculties manifest at the moment of rebirth: the body faculty, the mind faculty, and either the female faculty or the male faculty, the life faculty, and either the faculty of joy or the faculty of equanimity, the faculty of faith,’’ and so on.
Đối với chúng sanh thai sanh có nhân, tương ưng với trí tuệ, vào khoảnh khắc sanh, mười quyền xuất hiện: thân quyền, ý quyền, nữ quyền hoặc nam quyền, mạng quyền, thọ lạc quyền hoặc thọ xả quyền, tín quyền’’ v.v..., do lời dạy này.
Nirodhavāre anāgatakālabhede yathā tasseva cittassa nirodho anāgatabhāvena tassa uppattikkhaṇe vutto, evaṃ tasseva kammajasantānassa nirodho anāgatabhāvena tassa uppāde vattabboti sabbattha upapajjantānaṃ eva so tathā vutto, na uppannānaṃ.
In the section on cessation, regarding the distinction of future time, just as the cessation of that very mind is stated as future at the moment of its arising, so too the cessation of that very kamma-generated continuum should be stated as future at its arising; thus, it is stated that way for all those being reborn, not for those who have already arisen.
Trong đoạn về diệt, trong sự phân biệt thời vị lai, giống như sự diệt của chính tâm ấy được nói là vị lai vào khoảnh khắc sanh của nó, cũng vậy, sự diệt của chính dòng kammaja ấy phải được nói là vị lai vào lúc sanh của nó. Do đó, ở khắp mọi nơi, điều đó được nói như vậy chỉ đối với những người đang sanh, không phải đối với những người đã sanh.
Uppannānaṃ pana aññassa anāgatassa santānassa nirodho anāgatabhāvena vattabbo, na tasseva.
However, for those that have arisen, the cessation of another future continuum should be stated as future, not of that same one.
Còn đối với những người đã sanh, sự diệt của một dòng vị lai khác phải được nói là vị lai, chứ không phải của chính dòng đó.
Tassa hi uppādānantaraṃ nirodho āraddho nāma hotīti.
For its cessation is said to have begun immediately after its arising.
Thật vậy, sự diệt của dòng đó được gọi là đã bắt đầu ngay sau khi sanh.
Tasmā arahataṃ pavatte sotassa cakkhussa ca bhede satipi anāgatakālāmasanavaseneva ‘‘yassa cakkhāyatanaṃ nirujjhissati, tassa sotāyatanaṃ nirujjhissatīti?
Therefore, even if there is a distinction between the ear-sphere and the eye-sphere in the course of existence for Arahants, both answers, ‘‘For whom the eye-sphere will cease, for them will the ear-sphere cease?
Do đó, mặc dù có sự hoại diệt của nhĩ và nhãn trong thời bình nhật của các vị A-la-hán, nhưng chỉ theo phương diện xem xét thời vị lai, cả hai câu trả lời ‘‘Nhãn xứ của người nào sẽ diệt, nhĩ xứ của người ấy sẽ diệt chăng?
Yassa vā pana sotāyatanaṃ nirujjhissati, tassa cakkhāyatanaṃ nirujjhissatīti?
Or for whom the ear-sphere will cease, for them will the eye-sphere cease?
Hay nhĩ xứ của người nào sẽ diệt, nhãn xứ của người ấy sẽ diệt chăng?
Āmantā’’ti vissajjanadvayaṃ upapannameva hotīti.
Yes,’’ are well-founded only by way of considering the future tense.
Đúng vậy’’ đều hợp lý.
Yasmā ca upapattianantaraṃ nirodho āraddho nāma hoti, taṃniṭṭhānabhāvato pana cutiyā nirodhavacanaṃ, tasmā pavatte niruddhepi santānekadese aniruddhaṃ upādāya aniṭṭhitanirodhoti cutiyāva tassa nirodhoti vuccati.
And since cessation is said to begin immediately after rebirth, but the statement of cessation at death (cuti) refers to its final completion, therefore, even if part of the continuum has ceased in the course of existence, it is said that its cessation is only at death, because the cessation is not yet complete due to the unceased remaining part.
Và bởi vì sự diệt được gọi là đã bắt đầu ngay sau khi sanh, nhưng việc nói về sự diệt là tại lúc mệnh chung do đó là sự kết thúc của nó, cho nên, mặc dù một phần của dòng đã diệt trong thời bình nhật, nhưng vì sự diệt chưa hoàn tất do phần chưa diệt, nên sự diệt của nó được nói là chỉ tại lúc mệnh chung.
Vakkhati hi ‘‘yassa vā pana somanassindriyaṃ nirujjhati, tassa cakkhundriyaṃ nirujjhatīti?
Indeed, it will be said: ‘‘Or if the faculty of joy ceases for someone, for them does the eye-faculty cease?
Thật vậy, Ngài sẽ nói: ‘‘Hay thọ lạc quyền của người nào đang diệt, nhãn quyền của người ấy đang diệt chăng?
Āmantā’’ti, tenetthāpi cutinirodhe eva ca adhippete yañca pavatte nirujjhissati, tañca niṭṭhānavasena cutiyā eva nirujjhissatīti vuttanti ‘‘āmantā’’ti yuttaṃ paṭivacanaṃ.
Yes.’’ And since here too the cessation at death is intended, and whatever will cease in the course of existence will indeed cease at death by way of completion, the answer ‘‘Yes’’ is appropriate.
Đúng vậy.’’ Do đó, ở đây cũng vậy, khi chỉ sự diệt lúc mệnh chung được chủ trương, và điều gì sẽ diệt trong thời bình nhật, điều đó cũng được nói là sẽ diệt chỉ tại lúc mệnh chung theo phương diện kết thúc, nên câu trả lời ‘‘Đúng vậy’’ là hợp lý.
‘‘Sacakkhukāna’’ntiādīsu ca ‘‘paṭiladdhacakkhukāna’’ntiādinā attho viññāyatīti.
And in ‘Sacakkhukāna,’ etc., the meaning is understood by ‘paṭiladdhacakkhukāna,’ etc.
Và trong các từ như ‘‘Sacakkhukāna’’ (người có mắt), ý nghĩa được hiểu là ‘‘paṭiladdhacakkhukāna’’ (người đã có mắt) và tương tự.
‘‘Yassa cakkhāyatanaṃ na nirujjhati, tassa sotāyatanaṃ na nirujjhissatīti?
‘For whom the eye-base does not cease, for them will the ear-base not cease?’
‘‘Nếu nhãn xứ không diệt, thì nhĩ xứ sẽ không diệt phải không?
Sabbesaṃ upapajjantānaṃ, acakkhukānaṃ cavantānaṃ tesaṃ cakkhāyatanaṃ na nirujjhati, no ca tesaṃ sotāyatanaṃ na nirujjhissatī’’ti ettha āruppe pacchimabhavike ṭhapetvā sabbe upapajjantā, acakkhukā cavantā ca gahitāti daṭṭhabbā.
‘For all those who are arising, for those without eyes who are passing away, their eye-base does not cease, but for them the ear-base will not cease.’ Here, excluding those who are last-existents in the Arupa realm, all those who are arising, and those without eyes who are passing away, are to be understood as included.
Đối với tất cả những người đang tái sanh, và những người không có mắt đang diệt, nhãn xứ của họ không diệt, nhưng nhĩ xứ của họ sẽ không diệt’’ – ở đây, cần hiểu rằng tất cả những người đang tái sanh, trừ những người tái sanh cuối cùng trong cõi Vô Sắc, và những người không có mắt đang diệt, đều được bao gồm.
Te hi dutiyakoṭṭhāsena saṅgayhantīti tadapekkhattā sāvasesamidaṃ sabbavacanaṃ acakkhukavacanañcāti.
For these are included in the second division, and thus, due to referring to them, this term "all" is inclusive of a remainder, and the term "without eyes" also.
Vì những người đó được bao gồm trong phần thứ hai, nên từ “tất cả” này và từ “không có mắt” là không hoàn toàn, vì chúng phụ thuộc vào điều đó.
‘‘Āruppe pacchimabhavikāna’’nti ettha ca arūpato pañcavokāraṃ agacchantā anaññūpapattikāpi ‘‘arūpe pacchimabhavikā’’icceva saṅgayhantīti veditabbā.
And it should be known that here in ‘those who are last-existents in the Arupa realm,’ even those who do not go from the Arupa realm to the Pañcavokāra realm, those for whom there is no other arising, are included as ‘last-existents in the Arupa realm.’
Và ở đây, trong cụm từ ‘‘Āruppe pacchimabhavikānaṃ’’ (những người tái sanh cuối cùng trong cõi Vô Sắc), cần hiểu rằng những người không tái sanh vào cõi Ngũ Uẩn từ cõi Vô Sắc, tức là những người không có sự tái sanh khác, cũng được bao gồm dưới tên gọi ‘‘những người tái sanh cuối cùng trong cõi Vô Sắc’’.
Esa nayo aññesupi evarūpesūti.
This method applies to others of this kind as well.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho những trường hợp tương tự khác.