Dibbanti kāmaguṇādīhi kīḷanti laḷanti, tesu vā viharanti, vijayasamatthatāyogena paccatthike vijetuṃ icchanti, issariyaṭṭhānādisakkāradānaggahaṇaṃ taṃtaṃatthānusāsanañca karontā voharanti, puññayogānubhāvappattāya jutiyā jotanti, yathābhilāsitañca visayaṃ appaṭighātena gacchanti, yathicchitanipphādane sakkontīti vā devā, devanīyā vā taṃtaṃbyasananittharaṇatthikehi saraṇaṃ parāyaṇanti gamanīyā, abhitthavanīyā vā.
Devas (gods) are those who sport and amuse themselves with sensual pleasures (kāmaguṇa) and so forth, or who dwell in them; or who, by virtue of their ability to conquer, desire to conquer their enemies; or who interact by giving gifts of authority, positions, and honors, and by instructing on various matters; or who shine with splendor attained through the power of meritorious actions; or who move unimpeded to any desired object; or who are capable of fulfilling their wishes. Alternatively, they are called devas because they are to be approached as refuge and shelter by those seeking deliverance from various calamities, or because they are to be praised.
Các vị vui chơi, tiêu khiển bằng các dục lạc v.v..., hoặc an trú trong đó, hoặc mong muốn chiến thắng kẻ thù nhờ năng lực chiến thắng, hoặc giao tiếp trong khi ban tặng và nhận lãnh sự tôn kính như địa vị thống trị v.v... và giáo huấn về các lợi ích khác nhau, hoặc tỏa sáng với ánh quang huy đạt được nhờ năng lực của phước báu, hoặc đi đến cảnh giới mong muốn một cách không chướng ngại, hoặc có khả năng hoàn thành những gì mình muốn, nên được gọi là devā (chư thiên). Hoặc các vị là nơi cần đến, là nơi nương tựa cho những ai muốn thoát khỏi các tai họa khác nhau, hoặc là các vị đáng được tán thán.
Sobhāvisesayogena kamanīyāti vā devā.
Or they are called devas because they are delightful due to their special beauty.
Hoặc do có vẻ đẹp đặc biệt nên đáng được yêu mến, gọi là devā.
Te tividhā – sammutidevā upapattidevā visuddhidevāti.
They are of three kinds: sammutidevā, upapattidevā, visuddhidevā.
Các vị ấy có ba loại: sammutideva (chư thiên do quy ước), upapattideva (chư thiên do tái sanh), và visuddhideva (chư thiên do thanh tịnh).
Bhagavā pana niratisayāya abhiññākīḷāya, uttamehi dibbabrahmaariyavihārehi, saparasantānasiddhāya pañcavidhamāravijayicchānipphattiyā, cittissariyasattadhanādisammāpaṭipattiaveccappasādasakkāradānaggahaṇasaṅkhātena dhammasabhāvapuggalajjhāsayānurūpānusāsanīsaṅkhātena ca vohārātisayena, paramāya paññāsarīrappabhāsaṅkhātāya jutiyā, anopamāya ca ñāṇasarīragatiyā, māravijayasabbaññuguṇaparahitanipphādanesu appaṭihatāya sattiyā ca samannāgatattā sadevakena lokena saraṇanti gamanīyato, abhitthavanīyato, bhattivasena kamanīyato ca sabbe te deve tehi guṇehi atikkanto atisayo vā devoti devātidevo.
The Blessed One, endowed with unsurpassed noble attainments; with supreme Divine, Sublime, and Noble Dwellings; with the accomplishment of the desire to conquer the five kinds of Māra, which is perfected in His own being and in the beings of others; with the excellence of conduct, comprising sovereignty over mind, the seven noble treasures, right practice, unwavering confidence, acceptance of reverence, and offerings, and teachings in accordance with the nature of the Dhamma and the dispositions of individuals; with the supreme radiance that is the glory of His wisdom-body; with incomparable movement of His knowledge-body; and with unhindered power in conquering Māra, attaining Omniscience, and accomplishing the welfare of others – is Devātideva because He is worthy of refuge for the world with its devas, worthy of praise, and worthy of longing by way of devotion; or because He surpasses all those devas in these qualities, or is an extraordinary deva.
Còn Đức Thế Tôn, do Ngài sở hữu sự vui chơi bằng thần thông vô song, các cõi trời, cõi Phạm thiên và cõi Thánh trú cao thượng, sự hoàn thành ý muốn chiến thắng năm loại ma đã thành tựu trong tự thân và chúng sanh khác, sự vượt trội trong giao tiếp được gọi là quyền làm chủ tâm, sự ban tặng và nhận lãnh các tài sản như bảy Thánh tài v.v..., sự thực hành chân chánh, niềm tin bất động, sự tôn kính, và sự giáo huấn phù hợp với bản chất của pháp và căn cơ của chúng sanh, ánh quang huy được gọi là hào quang trí tuệ và thân thể tối thượng, sự di chuyển của trí tuệ và thân thể không gì sánh bằng, và năng lực không bị cản trở trong việc chiến thắng ma vương, hoàn thành các phẩm chất của bậc Toàn Giác và lợi ích cho chúng sanh, nên Ngài là nơi thế gian cùng với chư thiên cần đến như một nơi nương tựa, đáng được tán thán, và đáng được yêu mến do lòng sùng kính. Vì vậy, Ngài là vị thiên vượt qua tất cả các vị thiên ấy bằng những phẩm chất đó, hoặc là vị thiên siêu việt, nên gọi là devātidevo (Thiên Trung Thiên).
Sabbadevehi pūjanīyataro devoti vā devātidevo, visuddhidevabhāvaṃ vā sabbaññuguṇālaṅkāraṃ pattattā aññadevehi atirekataro vā devo devātidevo.
Or He is Devātideva because He is a deva more worshipful than all devas; or, having attained the state of visuddhideva adorned with the qualities of Omniscience, He is a deva more excellent than other devas, hence Devātideva.
Hoặc Ngài là vị thiên đáng được tất cả chư thiên tôn kính hơn, nên gọi là devātidevo. Hoặc do đã đạt đến trạng thái visuddhideva được trang hoàng bằng các phẩm chất của bậc Toàn Giác, nên Ngài là vị thiên vượt trội hơn các vị thiên khác, gọi là devātidevo.
Devānanti upapattidevānaṃ tadā dhammapaṭiggāhakānaṃ.
"Of devas" refers to the upapattidevā who were receiving the Dhamma at that time.
Của chư thiên nghĩa là của các upapattideva, những vị tiếp nhận Pháp vào lúc đó.
Sakkādīhi devehi pahārādaasurindādīhi dānavehi ca pūjito.
Worshiped by devas such as Sakka and by dānavas such as Pahārāda, the lord of asuras.
Được chư thiên như Sakka v.v... và dānava (a-tu-la) như Pahārāda Asurinda v.v... cúng dường.
Kāyavacīsaṃyamassa sīlassa indriyasaṃvarassa cittasaṃyamassa samādhissa ca paṭipakkhānaṃ accantapaṭippassaddhiyā suddhasaṃyamo.
Pure self-restraint means the extreme pacification of the antagonists of bodily and verbal restraint (sīla), sense-restraint, and mental restraint (samādhi).
Do các pháp đối nghịch với giới là sự thu thúc thân và khẩu, sự thu thúc các căn, và định là sự thu thúc tâm đã được hoàn toàn lắng dịu, nên Ngài là suddhasaṃyamo (bậc có sự thu thúc thanh tịnh).
Isisattamoti catusaccāvabodhagatiyā isayoti saṅkhyaṃ gatānaṃ sataṃ pasatthānaṃ isīnaṃ atisayena santo pasatthoti attho.
Isisattamo means that, by virtue of His penetration of the Four Noble Truths, He is supremely peaceful and praiseworthy among hundreds of praiseworthy sages who are considered isī.
Isisattamo (vị ẩn sĩ thứ bảy) có nghĩa là, trong số các bậc ẩn sĩ đáng kính được gọi là isi do sự thấu hiểu Tứ Thánh Đế, Ngài là bậc đáng kính một cách siêu việt.
Vipassīādayo ca upādāya bhagavā ‘‘sattamo’’ti vutto.
And the Blessed One is called "the seventh" by referring to Vipassī and other Buddhas.
Và Đức Thế Tôn được gọi là “vị thứ bảy” tính từ Đức Phật Vipassī trở đi.
Yato viññāṇaṃ paccudāvattati, taṃ nāmarūpaṃ samudayanirodhanena nirodhesīti nāmarūpanirodhano.
That Nāmarūpanirodhano (extinguisher of name-and-form) means He extinguished that nāmarūpa from which viññāṇa (consciousness) would rebound, by extinguishing the cause, samudaya (origin).
Thức tái sanh từ đâu quay trở lại, Ngài đã diệt danh sắc đó bằng cách diệt trừ tập khởi, nên Ngài là nāmarūpanirodhano (bậc diệt trừ danh sắc).
Atigambhīranayamaṇḍitadesanaṃ paṭṭhānaṃ nāma desesi pakaraṇanti sambandho.
The connection is that he taught the treatise called Paṭṭhāna, a teaching adorned with extremely profound methods.
Cần liên kết rằng: Ngài đã thuyết giảng bộ luận tên là Paṭṭhāna, một bài pháp được trang hoàng bằng những phương pháp vô cùng thâm sâu.
‘‘Ke pana te nayā, kiñca taṃ paṭṭhānaṃ nāmā’’ti nayidaṃ pucchitabbaṃ.
"What are those methods, and what is that Paṭṭhāna?" – this should not be asked.
“Vậy những phương pháp đó là gì, và cái gọi là Paṭṭhāna đó là gì?” – câu hỏi này không nên được đặt ra.
Nidānakathāyaṃ paṭṭhānasamānane anulomādīnaṃ nayānaṃ paṭṭhānassa ca dassitattāti imamatthaṃ vibhāvento ‘‘sammāsambuddhena hi…pe… nāmāti hi vutta’’nti tattha vuttaṃ aṭṭhakathāpāḷiṃ āhari.
Because the methods such as anuloma and the Paṭṭhāna itself have been shown in the Nidānakathā, in the section on Paṭṭhāna-samānana. To clarify this meaning, he cited the Aṭṭhakathā passage stated there: "Indeed by the Perfectly Self-Enlightened One...pe...thus it is said to be by name."
Vì trong phần Nidānakathā, khi đối chiếu Paṭṭhāna, các phương pháp như anuloma v.v... và chính Paṭṭhāna đã được chỉ ra. Để làm rõ ý nghĩa này, ngài đã trích dẫn đoạn Pāli của Chú giải đã được nói ở đó: “Bởi Đức Chánh Đẳng Giác… được gọi là…”.
Tattha gāthātthaṃ aṭṭhakathādhippāyañca parato vaṇṇayissāmāti.
In that introductory discourse, we will explain the meaning of the verses and the intent of the commentary later.
Ở đây, chúng tôi sẽ giải thích ý nghĩa của kệ ngôn và chủ ý của Chú giải ở phần sau.
Paṭṭhānanāmattho pana tikapaṭṭhānādīnaṃ tikapaṭṭhānādināmattho, imassa pakaraṇassa catuvīsatisamantapaṭṭhānasamodhānatā cettha vattabbā.
The meaning of the name Paṭṭhāna is the meaning of names such as Tika-Paṭṭhāna, for the Tika-Paṭṭhāna and so forth. Here, the comprehension of the twenty-four Samanta-Paṭṭhānas of this entire treatise should be stated.
Tuy nhiên, ý nghĩa của danh từ Paṭṭhāna là ý nghĩa của danh từ Tikapaṭṭhāna, v.v., của các Tikapaṭṭhāna, v.v., và sự bao gồm hai mươi bốn Paṭṭhāna toàn diện (catuvīsatisamantapaṭṭhāna) của bộ kinh này nên được nói đến ở đây.
Evañhi saṅkhepato paṭṭhāne ñāte vitthāro sukhaviññeyyo hotīti.
For, when the Paṭṭhāna is known briefly in this way, its detailed exposition becomes easily comprehensible.
Vì khi Paṭṭhāna được hiểu một cách tóm tắt như vậy, thì phần mở rộng sẽ dễ hiểu.
Tattha ca nāmattho paṭhamaṃ vattabboti ‘‘tattha yesaṃ…pe… nāmattho tāva evaṃ veditabbo’’ti vatvā sabbasādhāraṇassa paṭṭhānanāmasseva tāva atthaṃ dassento ‘‘kenaṭṭhena paṭṭhāna’’ntiādimāha.
And there, the meaning of the name should be stated first. Thus, stating, "Among them... the meaning of the name should thus be understood," he begins with "By what meaning is it Paṭṭhāna?" while showing the meaning of the name Paṭṭhāna which is common to all (the divisions of Paṭṭhāna).
Và ở đây, ý nghĩa của danh từ nên được nói đến trước tiên, vì vậy, sau khi nói “ở đây, đối với những gì… v.v… ý nghĩa của danh từ nên được hiểu như vậy”, để chỉ ra ý nghĩa của chính danh từ Paṭṭhāna chung cho tất cả, ngài đã nói “Paṭṭhāna theo nghĩa nào?”, v.v.
Pa-kāro hīti upasaggapadaṃ dasseti.
The word 'Pa-' indicates a prefix.
Chữ Pa chỉ ra tiền tố (upasaggapada).
So ‘‘pavibhattesu dhammesu, yaṃ seṭṭhaṃ tadupāgamuntiādīsu viya nānappakāratthaṃ dīpeti.
That (prefix 'Pa-') expresses various meanings, just as in phrases like "Among the distinguished phenomena, they have attained that which is supreme."
Nó chỉ ra nhiều loại ý nghĩa khác nhau, như trong các câu “trong các pháp đã được phân loại, cái nào là tối thượng thì họ đạt đến”, v.v.
Nanu pakārehi vibhattā pavibhattāti pa-iti upasaggo pakāratthameva dīpeti, na nānappakāratthanti?
But, are not phenomena that are distinguished by their particular types called 'pavibhatta' (distinguished)? Does not the prefix 'pa-' only indicate the meaning of 'particular type,' and not 'various types'?
Chẳng phải các pháp được phân loại theo các loại (pakāra) là pavibhatta, nên tiền tố pa chỉ ra ý nghĩa của loại (pakārattha) thôi, chứ không phải nhiều loại ý nghĩa khác nhau (nānappakārattha) sao?
Na, tesaṃ pakārānaṃ nānāvidhabhāvato.
No, it is due to the various nature of those particular types.
Không, vì các loại đó có nhiều dạng khác nhau.
Atthato hi āpannaṃ nānāvidhabhāvaṃ dassetuṃ nānā-saddo vuttoti.
Indeed, the word 'nānā' (various) is used to show the manifold nature implied by the meaning.
Thật vậy, từ nānā (nhiều loại) được dùng để chỉ ra tính đa dạng đã đạt được từ ý nghĩa.
Tattha ekassapi dhammassa hetuādīhi anekapaccayabhāvato ca ekekassa paccayassa anekadhammabhāvato ca nānappakārapaccayatā veditabbā.
There, the manifold nature of conditions should be understood due to one phenomenon having many conditions like 'root condition' (hetupaccaya), and each condition having many phenomena.
Ở đây, tính nhân duyên đa dạng nên được hiểu là do một pháp cũng có nhiều nhân duyên như hetu, v.v., và mỗi nhân duyên cũng có nhiều pháp.
Hetupaccayādivasena vibhattattāti etena dhammasaṅgahādīsu vuttato kusalādivibhāgato sātisayavibhāgataṃ paṭṭhānanāmalābhassa kāraṇaṃ dasseti.
By this phrase, "due to being distinguished by way of root-condition and so forth," he shows the reason for obtaining the name Paṭṭhāna as being a more excellent classification than the classification into wholesome, unwholesome, etc., mentioned in Dhamma-saṅgaha and other texts.
Với câu “do được phân loại theo nhân duyên (hetupaccaya), v.v.”, ngài đã chỉ ra lý do để có được danh từ Paṭṭhāna là sự phân loại vượt trội so với sự phân loại thiện, v.v., được nói đến trong Dhammasaṅgaha, v.v.
Goṭṭhāti vajā.
Goṭṭhā means a cattle-pen.
Goṭṭha là chuồng bò.
Paṭṭhitagāvoti gatagāvo.
Paṭṭhitagāvo means cows that have gone forth.
Paṭṭhitagāvo là những con bò đã đi.
Āgataṭṭhānasminti mahāsīhanādasuttaṃ vadati.
By the phrase "āgataṭṭhānasmiṁ" (in the place of arrival), he refers to the Mahāsīhanāda Sutta.
Câu “Āgataṭṭhānaṃ” đề cập đến Kinh Mahāsīhanāda.
Pavattagamanattā etthāti vacanaseso.
A verbal ellipsis is "here, due to going forth in progression."
Phần còn lại của câu là “ở đây, do có sự đi lại diễn tiến”.
Atha vā gacchati etthāti gamanaṃ, sabbaññutaññāṇassa nissaṅgavasena pavattassa gamanattā gamanadesabhāvato ekekaṃ paṭṭhānaṃ nāmāti attho.
Or, gamana is that by which one goes (gacchati), thus the meaning is that each (chapter) is named Paṭṭhāna because it is a place of going, due to being a place where the omniscience proceeds unimpededly.
Hoặc, nơi mà người ta đi đến là gamana (sự đi đến), ý nghĩa là mỗi Paṭṭhāna được gọi là Paṭṭhāna vì nó là nơi đến của toàn trí tuệ (sabbaññutaññāṇa) đã diễn tiến một cách không vướng mắc.
Tattha aññehi gatimantehi atisayayuttassa gatimato gamanaṭṭhānabhāvadassanatthaṃ ‘‘sabbaññutaññāṇassā’’ti vuttaṃ.
There, the phrase "sabbaññutañāṇassa" (of omniscience) is stated to show that it is a place where one with superior progress, compared to others who progress, proceeds.
Ở đây, câu “của toàn trí tuệ” được nói ra để chỉ ra rằng nó là nơi đến của người có sự đi lại vượt trội so với những người có sự đi lại khác.
Tassa mahāvegassa purisassa papātaṭṭhānaṃ viya dhammasaṅgaṇīādīnaṃ sāsaṅgagamanaṭṭhānabhāvaṃ imassa ca mahāpatho viya nirāsaṅgagamanaṭṭhānabhāvaṃ dassento atisayayuttagamanaṭṭhānabhāvo paṭṭhānanāmalābhassa kāraṇanti dasseti.
Showing that the Dhamma-saṅgaṇī and others are places of proceeding with obstruction, like the precipice for a person of great speed, and this (Paṭṭhāna) is a place of unimpeded proceeding, like a great road, he shows that being a place of proceeding endowed with excellence is the cause for obtaining the name Paṭṭhāna.
Ngài chỉ ra rằng việc là nơi đến của sự đi lại vượt trội là lý do để có được danh từ Paṭṭhāna, bằng cách chỉ ra rằng Dhammasaṅgaṇī, v.v., là nơi đến của sự đi lại có vướng mắc, giống như nơi vực thẳm của một người có tốc độ lớn, và Paṭṭhāna này là nơi đến của sự đi lại không vướng mắc, giống như một con đường lớn.
Tikānanti tikavasena vuttadhammānaṃ.
Tikānaṁ means "of phenomena stated in groups of three."
Tikānaṃ là của các pháp được nói đến theo cách tam đề (tika).
Samantāti anulomādīhi sabbākārehipi gatāni catuvīsati hontīti attho.
Samantā means that the twenty-four (Paṭṭhānas) occur in all aspects, through the anūloma (direct) method and so forth.
Samantā có nghĩa là có hai mươi bốn cái đã đi đến từ mọi phương diện, bao gồm cả thuận chiều (anuloma), v.v.
Etasmiṃ atthe catuvīsatisamantapaṭṭhānānīti ‘‘samantacatuvīsatipaṭṭhānānī’’ti vattabbe samantasaddassa parayogaṃ katvā vuttanti daṭṭhabbaṃ.
In this sense, it should be understood that catuvīsatisamantapaṭṭhānāni is stated by placing the word samanta after catuvīsati, whereas it should have been samantacatuvīsatipaṭṭhānāni.
Trong ý nghĩa này, câu “catuvīsatisamantapaṭṭhānāni” nên được hiểu là đã được nói bằng cách đặt từ samanta ở phía sau, đáng lẽ phải nói là “samantacatuvīsatipaṭṭhānāni”.
Atha vā samantā cha cha hutvāti etena anulomādisabbakoṭṭhāsato tikādichachabhāvaṃ dasseti.
Or, by "samantā cha cha hutvā" (being six each in all respects), he shows the state of being six each, such as Tika (Triads), from all sections like the Anuloma (Direct Method).
Hoặc, với câu “samantā cha cha hutvā”, ngài chỉ ra tính sáu sáu của các tam đề, v.v., từ tất cả các phần như thuận chiều, v.v.
Tena samantasaddo tikādichachapaṭṭhānavisesanaṃ hoti, na catuvīsativisesanaṃ, tasmā samantato paṭṭhānāni tāni catuvīsatīti katvā ‘‘catuvīsatisamantapaṭṭhānānī’’ti vuttaṃ.
Therefore, the word samanta is an epithet of the six-each Paṭṭhānas, such as Tika, and not an epithet of catuvīsati. Thus, by taking them as "Paṭṭhānas from all aspects, and those are twenty-four," it is stated as "catuvīsatisamantapaṭṭhānāni."
Do đó, từ samanta là bổ ngữ cho các Paṭṭhāna sáu sáu của các tam đề, v.v., chứ không phải bổ ngữ cho hai mươi bốn, vì vậy, sau khi nói rằng các Paṭṭhāna đó là hai mươi bốn từ mọi phương diện, câu “catuvīsatisamantapaṭṭhānāni” đã được nói.
Samantato vā dhammānulomāditikādipaṭiccavārādipaccayānulomādihetumūlakādippakārehi pavattāni paṭṭhānāni samantapaṭṭhānāni, anūnehi nayehi pavattānīti vuttaṃ hoti.
Or, the Paṭṭhānas that proceed in the ways of Dhammānuloma, Tikādi, Paṭiccavāra, Paccayānuloma, Hetumūlaka, etc., in all respects, are samantapaṭṭhānāni (universal Paṭṭhānas), which means they proceed in complete ways.
Hoặc, các Paṭṭhāna đã diễn tiến từ mọi phương diện theo các cách như Dhammānuloma, v.v., Tikapaṭṭhāna, v.v., Paṭiccavāra, v.v., Paccayānuloma, v.v., Hetumūlaka, v.v., được gọi là samantapaṭṭhānāni, có nghĩa là chúng đã diễn tiến theo những cách không thiếu sót.
Tāni pana catuvīsati honti.
And those are twenty-four.
Tuy nhiên, chúng có hai mươi bốn loại.
Tenevāha ‘‘imesaṃ catuvīsatiyā khuddakapaṭṭhānasaṅkhātānaṃ samantapaṭṭhānānaṃ samodhānavasenā’’ti.
That is why he says: "by way of the comprehension of these twenty-four samantapaṭṭhānāni, called minor Paṭṭhānas."
Chính vì vậy, ngài đã nói “theo cách bao gồm các samantapaṭṭhāna này, được gọi là các Paṭṭhāna nhỏ (khuddakapaṭṭhāna) có hai mươi bốn loại”.
Hetu ca so paccayo cāti iminā vacanena hetuno adhipatipaccayādibhūtassa ca gahaṇaṃ siyāti taṃ nivārento āha ‘‘hetu hutvā paccayo’’ti.
By the phrase "that is a root and that is a condition," it might imply the inclusion of a root that is also an adhipati condition and so forth. Preventing this, he says: "a condition by being a root."
Với câu “nó là nhân và nó là duyên”, để ngăn chặn sự hiểu lầm rằng nó có thể bao gồm cả nhân là adhipatipaccaya, v.v., ngài đã nói “nó là duyên bằng cách là nhân”.
Etenapi so eva doso āpajjatīti punāha ‘‘hetubhāvena paccayoti vuttaṃ hotī’’ti.
Since the same fault arises even with this, he further says: "it is said to be a condition by way of being a root."
Vì điều đó cũng dẫn đến cùng một lỗi, ngài lại nói “có nghĩa là nó được nói đến như là duyên theo bản chất của nhân”.
Tena idha hetu-saddena dhammaggahaṇaṃ na kataṃ, atha kho dhammasattiviseso gahitoti dasseti.
Thereby, he shows that in this context, the word hetu does not refer to the actual phenomena (dhammas), but rather to a specific potency of the phenomena.
Với điều đó, ngài chỉ ra rằng ở đây, từ hetu không dùng để chỉ pháp, mà là chỉ một năng lực đặc biệt của pháp.
Tassa hi paccayasaddassa ca samānādhikaraṇataṃ sandhāya ‘‘hetu ca so paccayo cā’’ti, ‘‘hetu hutvā paccayo’’ti ca vuttaṃ.
Indeed, with reference to the coreference of that word hetu and the word paccaya, it is stated as "that is a root and that is a condition" and "a condition by being a root."
Thật vậy, câu “nó là nhân và nó là duyên”, và “nó là duyên bằng cách là nhân” được nói đến dựa trên sự đồng chủ thể của từ hetu và từ paccaya.
Evañca katvā parato pāḷiyaṃ ‘‘hetū hetusampayutta…pe… hetupaccayena paccayo’’tiādinā (paṭṭhā. 1.1.1) tena tena hetubhāvādiupakārena tassa tassa dhammassa upakārattaṃ vuttaṃ.
Having done so, further in the Pāḷi, the aiding nature of each phenomenon by means of that particular aiding nature of being a root (hetubhāva) is stated, beginning with "Roots are root-associated... a condition by root-condition."
Và khi đã làm như vậy, ở phần sau trong Pāḷi, sự giúp đỡ của pháp đó được nói đến theo cách giúp đỡ của bản chất nhân đó, v.v., như trong “các nhân là duyên tương ưng với nhân… v.v… là duyên bằng nhân duyên (hetupaccayena paccayo)”.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘yo hi dhammo yaṃ dhammaṃ appaccakkhāya tiṭṭhati vā uppajjati vā, so tassa paccayo’’ti ‘‘mūlaṭṭhena upakārako dhammo hetupaccayo’’ticcevamādinā dhammappadhānaniddesena dhammato aññā dhammasatti nāma natthīti dhammeheva dhammasattivibhāvanaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.
However, in the Aṭṭhakathā, it should be understood that by the explanation primarily based on phenomena, such as "any phenomenon that stands or arises without being repudiated by another phenomenon is a condition for it" and "the phenomenon that aids as a root is a root-condition," it is shown that there is no phenomenon-potency distinct from the phenomena themselves; thus, the explanation of phenomenon-potency is done through the phenomena themselves.
Tuy nhiên, trong Chú giải, bằng cách trình bày chủ yếu về pháp, như “pháp nào tồn tại hoặc sinh khởi mà không bỏ qua pháp nào, thì pháp đó là duyên của pháp đó” và “pháp giúp đỡ theo nghĩa gốc là hetupaccaya”, v.v., ngài đã chỉ ra rằng không có năng lực pháp nào khác ngoài pháp, và do đó, năng lực pháp được phân biệt bởi chính các pháp.
Idhāpi vā hetu ca so paccayo cāti dhammeneva dhammasattiṃ dasseti.
Or, even here, by "that is a root and that is a condition," the phenomenon's potency is shown through the phenomenon itself.
Hoặc, ở đây cũng vậy, với câu “nó là nhân và nó là duyên”, ngài chỉ ra năng lực pháp bằng chính các pháp.
Na hi hetupaccayotiādiko uddeso kusalādiuddeso viya dhammappadhāno, atha kho dhammānaṃ upakārappadhānoti.
Indeed, an exposition like 'root-condition' (hetupaccaya) is not primarily about phenomena, like the exposition of wholesome phenomena (kusalā dhammā), but rather it is primarily about the helpfulness (upakāra) of phenomena.
Thật vậy, sự trình bày như hetupaccaya, v.v., không phải là chủ yếu về pháp như sự trình bày về thiện, v.v., mà là chủ yếu về sự giúp đỡ của các pháp.
Etīti etassa attho vattatīti, tañca uppattiṭṭhitīnaṃ sādhāraṇavacanaṃ.
Etī has the meaning of vattatī (proceeds), and this is a general term for both arising and continuing.
Etī có nghĩa là diễn tiến (vattati), và đó là một từ chung cho sự sinh khởi và sự tồn tại.
Tenevāha – ‘‘tiṭṭhati vā uppajjati vā’’ti.
That is why he says: "either stands or arises."
Chính vì vậy, ngài đã nói – “tồn tại hoặc sinh khởi”.
Koci hi paccayo ṭhitiyā eva hoti yathā pacchājātapaccayo, koci uppattiyāyeva yathā anantarādayo, koci ubhayassa yathā hetuādayoti.
For some conditions, like the post-natal condition (pacchājātapaccaya), only contribute to persistence; some, like the immediately preceding conditions (anantarādayo), only contribute to arising; and some, like root conditions (hetuādayo), contribute to both.
Thật vậy, một số duyên chỉ dành cho sự tồn tại, như duyên sinh sau (pacchājātapaccaya); một số chỉ dành cho sự sinh khởi, như anantara, v.v.; và một số dành cho cả hai, như hetu, v.v.
Upakārakalakkhaṇoti ca dhammena dhammasattiupakāraṃ dassetīti daṭṭhabbaṃ.
And it should be understood that "upakārakalakkhaṇo" (characterized by aiding) shows the aiding potency of the phenomenon through the phenomenon itself.
Và “đặc tính của sự giúp đỡ” nên được hiểu là chỉ ra sự giúp đỡ của năng lực pháp bởi pháp.
Hinoti patiṭṭhāti etthāti hetu.
Hetu is that wherein (phalaṃ) hinoti (is established) or patiṭṭhāti (rests).
Nơi mà quả nương tựa (hinoti) và an trú (patiṭṭhāti) là hetu (nhân).
Anekatthattā dhātusaddānaṃ hi-saddo mūla-saddo viya patiṭṭhatthoti daṭṭhabboti.
It should be understood that the root hi, due to verbs having multiple meanings, has the meaning of patiṭṭhati (being established), like the word mūla (root).
Vì các từ gốc có nhiều ý nghĩa, từ hi nên được hiểu là có ý nghĩa an trú (patiṭṭhattha) giống như từ mūla (gốc).
Hinoti vā etena kammanidānabhūtena uddhaṃ ojaṃ abhiharantena mūlena viya pādapo tappaccayaṃ phalaṃ gacchati pavattati vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ āpajjatīti hetu.
Or, hetu is that by which (etena), like a tree that brings up sap from its root, a fruit that is dependent on it goes, proceeds, and attains growth and development, which is rooted in kamma.
Hoặc, do cái này, là nguyên nhân của nghiệp, giống như cây cối nhờ rễ mà mang nhựa sống lên trên, đi đến, diễn tiến, đạt được sự tăng trưởng và phát triển của quả tương ưng với nó, nên nó là hetu.
Ācariyānanti revatattheraṃ vadati.
Ācariyānaṁ (of the teachers) refers to the Elder Revata.
Của các bậc đạo sư đề cập đến Tôn giả Revata.
‘‘Yoniso, bhikkhave, manasikaroto anuppannā ceva kusalā dhammā uppajjanti, uppannā ca kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’’tiādīhi (a. ni. 1.66-67) kusalabhāvassa yonisomanasikārapaṭibaddhatā siddhā hotīti āha ‘‘yonisomanasikārapaṭibaddho kusalabhāvo’’ti.
By such passages as "When one attends carefully, bhikkhus, unarisen wholesome phenomena arise, and arisen wholesome phenomena further increase," it is established that the state of being wholesome is connected with careful attention. Therefore, he says: "the state of being wholesome is connected with careful attention."
‘‘Này các Tỳ-khưu, khi tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra), các thiện pháp (kusalā dhammā) chưa sanh sẽ sanh khởi, và các thiện pháp đã sanh sẽ tăng trưởng’’ v.v... qua những đoạn kinh Pali này, sự ràng buộc của trạng thái thiện (kusalabhāva) với tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra) đã được chứng minh. Do đó, (văn bản) nói: ‘‘Trạng thái thiện ràng buộc với tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra)’’.
Eteneva akusalābyākatabhāvā kusalabhāvo viya na hetupaṭibaddhāti dassitaṃ hoti.
By this, it is also shown that the states of being unwholesome and indeterminate are not connected with roots, unlike the state of being wholesome.
Bằng chính lời này, được chỉ ra rằng trạng thái bất thiện (akusalabhāva) và vô ký (abyākatabhāva) không bị ràng buộc bởi nhân (hetu) như trạng thái thiện (kusalabhāva).
Yaṃ paneke maññeyyuṃ ‘‘ahetukahetussa akusalabhāvo viya sahetukahetūnaṃ sabhāvatova kusalādibhāvo aññesaṃ taṃsampayuttānaṃ hetupaṭibaddho’’ti, tassa uttaraṃ vattuṃ ‘‘yadi cā’’tiādimāha.
To answer what some might think, "just as the unwholesome nature of a rootless root (ahetuka hetu) is inherently unwholesome, so too the wholesome and other natures of roots with roots (sahetuka hetu) are inherently wholesome, and the wholesome nature of other associated phenomena is connected with roots," he begins with "yadi cā" (if it were so).
Để trả lời cho điều mà một số người có thể nghĩ rằng: ‘‘Cũng như trạng thái bất thiện của một nhân vô nhân (ahetukahetu) là tự nhiên, thì trạng thái thiện v.v... của các nhân hữu nhân (sahetukahetu) cũng là tự nhiên, còn đối với các pháp khác tương ưng với chúng thì bị ràng buộc bởi nhân’’, (văn bản) nói: ‘‘Nếu như’’ v.v...
Alobho kusalo vā siyā abyākato vā, yadi alobho sabhāvato kusalo, kusalattā abyākato na siyā.
Alobho (non-greed) kusalo vā siyā abyākato vā (might be either wholesome or indeterminate). If alobha is inherently wholesome, then it would not be indeterminate due to its wholesomeness.
Không tham (alobha) có thể là thiện (kusala) hoặc vô ký (abyākata). Nếu không tham tự nhiên là thiện, thì vì là thiện, nó sẽ không thể là vô ký.
Atha abyākato, taṃsabhāvattā kusalo na siyā alobhasabhāvassa adosattābhāvo viya.
If it is indeterminate, then due to its indeterminate nature, it would not be wholesome, just as the nature of non-greed cannot be non-aversion (adosa).
Nếu nó là vô ký, thì vì tự nhiên là vô ký, nó sẽ không thể là thiện, giống như trạng thái không sân (adosa) không thể tồn tại trong bản chất của không tham (alobha).
Yasmā pana ubhayathāpi so hoti, tasmā yathā ubhayathā hontesu phassādīsu sampayuttesu hetupaṭibaddhakusalādibhāvaṃ pariyesatha, na sabhāvato, evaṃ hetūsupi kusalāditā aññapaṭibaddhā pariyesitabbā, na sabhāvatoti.
Since it occurs in both ways, just as you seek the state of wholesome, etc., being dependent on conditions in the conjoined phassa and so forth, which occur in both ways, but not in their inherent nature, so too, the wholesomeness etc., in conditions should be sought as dependent on something else, not as inherent. This is the answer.
Vả lại, vì rằng pháp ấy (vô tham) có cả hai cách, cho nên, giống như đối với các pháp tương ưng như xúc v.v... vốn có cả hai cách, các vị tìm kiếm trạng thái thiện v.v... là do duyên với nhân, chứ không phải do tự tánh; cũng vậy, đối với các nhân, tánh thiện v.v... cũng nên được tìm kiếm là do duyên với pháp khác, chứ không phải do tự tánh.
Yaṃ vuttaṃ ‘‘sampayuttahetūsu sabhāvatova kusalādibhāvo’’ti, taṃ na yujjati, sā pana pariyesiyamānā yonisomanasikārādipaṭibaddhā hotīti hetūsu viya sampayuttesupi yonisomanasikārādipaṭibaddho kusalādibhāvo, na hetupaṭibaddhoti siddhaṃ hotīti adhippāyo.
What was stated, "the state of wholesome, etc., is inherent in conjoined conditions," is not fitting. But when that other dependence is sought, it is found to be dependent on yonisomanasikāra, etc. Thus, it is established that the wholesome, etc., state in conjoined mental factors, like in conditions, is dependent on yonisomanasikāra, etc., and not on conditions themselves—this is the intention.
Điều đã nói rằng: “Đối với các nhân tương ưng, trạng thái thiện v.v... là do tự tánh” thì không hợp lý. Vả lại, khi tìm kiếm, trạng thái ấy là do duyên với như lý tác ý v.v... Do đó, giống như đối với các nhân, trạng thái thiện v.v... trong các pháp tương ưng cũng là do duyên với như lý tác ý v.v..., chứ không phải do duyên với nhân, điều này được thành tựu. Đó là chủ ý.
‘‘Chandavato kiṃ nāma na sijjhatī’’tiādikaṃ purimābhisaṅkhārūpanissayaṃ labhitvā uppajjamāne citte chandādayo dhurabhūtā jeṭṭhakabhūtā sayaṃ sampayuttadhamme sādhayamānā hutvā pavattanti, taṃsampayuttadhammā ca tesaṃ vase vattanti hīnādibhāvena tadanuvattanato, tena te adhipatipaccayā honti.
When a mind arises, having obtained the strong support of previous volitional formations, such as "What is there that does not succeed for one who has chanda?", the chanda and other factors become primary and chief, bringing about their conjoined phenomena, and these conjoined phenomena operate under their sway, by following them in superior or inferior ways. Hence, they are adhipati-paccaya (predominance conditions).
Câu “Đối với người có dục, điều gì lại không thành tựu?” v.v... Khi tâm sanh khởi do nhận được y chỉ mạnh mẽ là sự tác thành trước đó, các pháp như dục v.v... trở thành chủ đạo, trở thành đứng đầu, tự mình hoàn thành các pháp tương ưng và diễn tiến; và các pháp tương ưng với chúng diễn tiến theo sự chi phối của chúng, do thuận theo chúng với trạng thái hạ liệt v.v... Do đó, chúng trở thành trưởng duyên.
Garukātabbampi ārammaṇaṃ tanninnapoṇapabbhārānaṃ paccavekkhaṇaassādamaggaphalānaṃ attano vase vattayamānaṃ viya paccayo hoti, tasmāyaṃ attādhīnānaṃ patibhāvena upakārakatā adhipatipaccayatāti daṭṭhabbā.
An object that is to be taken seriously also becomes a condition as if bringing the minds, such as those of reviewing, enjoying, path, and fruit, which incline towards, lean towards, and are immersed in that object, under its sway. Therefore, this helping action, by virtue of being the master of its own dependent phenomena, should be understood as adhipati-paccayatā (predominance conditionality).
Đối tượng đáng được xem trọng cũng trở thành duyên như thể làm cho các tâm quán xét, tâm thưởng thức, tâm đạo và tâm quả, vốn hướng về, xuôi về, dốc về đối tượng ấy, diễn tiến theo sự chi phối của mình. Do đó, cần hiểu rằng sự trợ giúp này bằng cách làm chủ các pháp lệ thuộc vào mình chính là trưởng duyên.
Manoviññāṇadhātūtiādi cittaniyamoti ettha ādi-saddena santīraṇānantaraṃ voṭṭhabbanaṃ, cutianantarā paṭisandhīti yassa yassa cittassa anantarā yaṃ yaṃ cittaṃ uppajjati, tassa tassa tadanantaruppādaniyamo taṃtaṃsahakārīpaccayavisiṭṭhassa purimapurimacittasseva vasena ijjhatīti dasseti.
In Manoviññāṇadhātūtiādi cittaniyamo (fixed order of minds such as mind-consciousness element), the particle ādi shows that the fixed order of the arising of one mind immediately after another, such as voṭṭhabbana immediately after santīraṇa, and rebirth consciousness immediately after death consciousness, is accomplished solely by the preceding mind, which is distinguished by its specific co-operating conditions.
Manoviññāṇadhātūtiādi cittaniyamoti: Ở đây, ādi-saddena (từ ādi) cho thấy rằng: sau santīraṇa (quan sát) là voṭṭhabbana (xác định), sau cuti (tử) là paṭisandhi (tục sinh). Như vậy, sau tâm nào thì tâm nào sanh khởi, quy luật sanh khởi kế tiếp đó của tâm ấy được thành tựu là nhờ vào chính tâm trước đó, vốn được đặc biệt hóa bởi các duyên trợ giúp tương ứng.
Bhāvanābalena pana vāritattāti ettha yathā rukkhassa vekhe dinne pupphituṃ samatthasseva pupphanaṃ na hoti, agadavekhe pana apanīte tāyayeva samatthatāya pupphanaṃ hoti, evamidhāpi bhāvanābalena vāritattā samuṭṭhāpanasamatthasseva asamuṭṭhāpanaṃ, tasmiñca apagate tāyayeva samatthatāya samuṭṭhāpanaṃ hotīti adhippāyo.
In bhāvanābalena pana vāritattā (because it is hindered by the power of development), the intention is this: just as a tree capable of flowering does not flower when poisonous frog-bones are given to it, but flowers with the same capability when the antidote is removed, so too here, the non-arising, even for something capable of arising, is due to being hindered by the power of development (bhāvanā), and when that hindrance is gone, the arising occurs with the same capability.
Bhāvanābalena pana vāritattāti: Ở đây, chủ ý là: giống như khi cây bị tẩm độc, dù có khả năng ra hoa nhưng việc ra hoa không xảy ra, nhưng khi chất độc được giải trừ bằng thuốc giải, việc ra hoa lại xảy ra chính nhờ vào khả năng ấy; cũng vậy, ở đây, do bị ngăn che bởi sức mạnh của thiền định, dù có khả năng làm sanh khởi (tâm) nhưng việc không làm sanh khởi (tâm) xảy ra, và khi sức mạnh ấy mất đi, việc làm sanh khởi (tâm) lại xảy ra chính nhờ vào khả năng ấy.
Byañjanamattatovettha nānākaraṇaṃ paccetabbaṃ, na atthatoti upacayasantatiadhivacananiruttipadānaṃ viya saddatthamattato nānākaraṇaṃ, na vacanīyatthatoti adhippāyo.
Here, the distinction should be understood only in terms of expression, not in terms of meaning, meaning that the distinction is only in the literal sense of the words, like upacayasantati and adhivacananirutti (growth-continuity and conventional-expression), not in the meaning expressed by them—this is the intention.
Byañjanamattatovettha nānākaraṇaṃ paccetabbaṃ, na atthatoti: Chủ ý là, sự phân biệt chỉ nên được hiểu về mặt văn tự, giống như các từ upacaya và santati, hay adhivacana và nirutti, chứ không phải về mặt ý nghĩa được diễn đạt.
Teneva saddatthavisesaṃ dassetuṃ ‘‘katha’’ntiādimāha.
For this very reason, to show the specific meaning of the word, he said, "How," etc.
Chính vì vậy, để chỉ ra sự khác biệt về nghĩa của từ, ngài đã nói “kathaṃ” v.v...
Tattha purimapacchimānaṃ nirodhuppādantarābhāvato nirantaruppādanasamatthatā anantarapaccayabhāvo.
Among them, the ability to cause immediate arising, due to the absence of an interval between the cessation and arising of the preceding and succeeding phenomena, is anantara-paccaya-bhāva (the state of being an immediate condition).
Trong đó, do không có khoảng cách giữa sự diệt của cái trước và sự sanh của cái sau, nên khả năng làm sanh khởi một cách không gián đoạn là trạng thái vô gián duyên.
Rūpadhammānaṃ viya saṇṭhānābhāvato paccayapaccayuppannānaṃ sahāvaṭṭhānābhāvato ca ‘‘idamito heṭṭhā uddhaṃ tiriya’’nti vibhāgābhāvā attanā ekattamiva upanetvā suṭṭhu anantarabhāvena uppādanasamatthatā samanantarapaccayatā.
The ability to cause arising very immediately, as if bringing phenomena into unity with itself due to the absence of distinction, "this is below, above, or across from this," owing to the absence of form like rūpadhammas, and the absence of co-existence of the condition and the conditioned, is samanantara-paccayatā (the state of being a proximate immediate condition).
Do không có hình dáng như các sắc pháp, và do duyên và pháp do duyên sanh không cùng tồn tại, nên không có sự phân biệt “cái này ở dưới, ở trên, hay ở ngang so với cái kia”. Vì vậy, khả năng làm sanh khởi một cách kế cận rất chặt chẽ, như thể hợp nhất với chính nó, là đẳng vô gián duyên.
Uppādanasamatthatāti ca abyāpārattā dhammānaṃ yasmiṃ yadākāre niruddhe vattamāne vā sati taṃtaṃvisesavantā dhammā honti, tassa sova ākāro vuccatīti daṭṭhabbo.
And the term "ability to cause arising" should be understood as referring to that particular mode in which, when a certain condition ceases or is present in that particular mode, the specific conditioned phenomena come into being, because phenomena are without agency.
Và nên hiểu rằng, do các pháp không có tác ý, nên khi một pháp diệt đi hoặc đang hiện hữu trong một trạng thái nào đó mà các pháp có đặc tính tương ứng sanh khởi, thì chính trạng thái đó được gọi là khả năng làm sanh khởi.
Dhammānaṃ pavattimeva ca upādāya kālavohāroti nirodhā vuṭṭhahantassa nevasaññānāsaññāyatanaphalasamāpattīnaṃ asaññasattā cavantassa purimacutipacchimapaṭisandhīnañca nirodhuppādanirantaratāya kālantaratā natthīti daṭṭhabbā.
And temporal designation (kālavohāra) is based solely on the occurrence of phenomena; thus, it should be understood that there is no temporal interval in the immediate succession of cessation and arising for the nevāsaññānāsaññāyatana and phala-samāpatti of one who emerges from cessation, or for the preceding death-consciousness and succeeding rebirth-consciousness of one departing from the Asaññasatta realm.
Và nên hiểu rằng, khái niệm thời gian được dùng dựa trên sự diễn tiến của các pháp. Do đó, đối với người xuất khỏi diệt thọ tưởng định, giữa nevasaññānāsaññāyatana (phi tưởng phi phi tưởng xứ) và quả thiền chứng, và đối với người chết từ cõi vô tưởng, giữa tâm tử trước và tâm tục sinh sau, không có khoảng cách thời gian do sự diệt và sanh diễn ra không gián đoạn.
Na hi tesaṃ antarā arūpadhammānaṃ pavatti atthi, yaṃ upādāya kālantaratā vucceyya, na ca rūpadhammappavatti arūpadhammappavattiyā antaraṃ karoti aññasantānattā.
Indeed, there is no occurrence of arūpadhammas in between them, by referring to which a temporal interval could be spoken of. Nor does the occurrence of rūpadhammas create an interval in the occurrence of arūpadhammas, because they belong to different continuities.
Bởi vì giữa chúng không có sự diễn tiến của các pháp vô sắc, mà dựa vào đó có thể nói là có khoảng cách thời gian. Và sự diễn tiến của sắc pháp không tạo ra khoảng cách cho sự diễn tiến của pháp vô sắc, vì chúng thuộc dòng tương tục khác nhau.
Rūpārūpadhammasantatiyo hi dve aññamaññaṃ visadisasabhāvattā aññamaññopakārabhāvena vattamānāpi visuṃyeva honti.
The continuities of rūpa and arūpa phenomena are two separate entities, distinct in their nature, even though they operate by mutually assisting each other.
Bởi vì hai dòng tương tục của sắc pháp và vô sắc pháp, do có tự tánh khác nhau, nên dù diễn tiến theo cách tương trợ lẫn nhau, chúng vẫn riêng biệt.
Ekasantatiyañca purimapacchimānaṃ majjhe vattamānaṃ taṃsantatipariyāpannatāya antarakārakaṃ hoti.
And within a single continuity, a phenomenon occurring in between a preceding and a succeeding phenomenon causes an interval by virtue of belonging to that same continuity.
Và trong cùng một dòng tương tục, pháp nào diễn tiến ở giữa pháp trước và pháp sau thì tạo ra khoảng cách do thuộc về dòng tương tục đó.
Tādisañca kañci nevasaññānāsaññāyatanaphalasamāpattīnaṃ majjhe natthi, na ca abhāvo antarakārako hoti abhāvattāyeva, tasmā javanānantarassa javanassa viya, bhavaṅgānantarassa bhavaṅgassa viya ca nirantaratā suṭṭhu ca anantaratā hotīti tathā uppādanasamatthatā nevasaññānāsaññāyatanacutīnampi daṭṭhabbā.
And no such dhamma exists between the nevasaññānāsaññāyatana-javana and the resultant attainment; nor is non-existence an intervener, precisely because it is non-existent. Therefore, just as there is no interval between one javana and the next, and between one bhavaṅga and the next, there is an excellent and utter immediacy. Thus, the capacity to produce* in the same way should also be understood regarding the nevasaññānāsaññāyatana-cuti.
Và không có pháp nào như vậy ở giữa nevasaññānāsaññāyatana và quả thiền chứng. Và sự không có (abhāva) không thể tạo ra khoảng cách, chính vì nó là sự không có. Do đó, giống như javana (tốc hành tâm) sanh ngay sau javana, hay bhavaṅga (hộ kiếp) sanh ngay sau bhavaṅga, có sự không gián đoạn và sự kế cận rất chặt chẽ. Nên hiểu rằng khả năng làm sanh khởi như vậy cũng có đối với nevasaññānāsaññāyatana và tâm tử.
Uppattiyā paccayabhāvo cettha anantarapaccayādīnaṃ pākaṭoti uppādanasamatthatāva vuttā.
Here, the conditionality of Anantara and other conditions for arising is evident; therefore, only the capacity to produce* has been stated.
Ở đây, trạng thái làm duyên cho sự sanh khởi của vô gián duyên v.v... là rõ ràng, nên chỉ nói đến khả năng làm sanh khởi.
Paccuppannānaṃ pana dhammānaṃ pubbantāparantaparicchedena gahitānaṃ ‘‘uppajjatī’’ti vacanaṃ alabhantānaṃ ‘‘atīto dhammo paccuppannassa dhammassa anantarapaccayena paccayo’’tiādinā (paṭṭhā. 2.18.5) anantarādipaccayabhāvo vuttoti na so uppattiyaṃyevāti viññāyati.
However, regarding present dhammas, taken with anterior and posterior limits, which do not receive the designation "arises," their conditionality as Anantara and other conditions has been stated by the Buddha in passages beginning with "A past dhamma is a condition for a present dhamma by way of Anantara-paccaya," and so forth. Thus, it is understood that this conditionality is not solely for the moment of arising.
Tuy nhiên, đối với các pháp hiện tại được nhận thức qua sự phân định điểm đầu và điểm cuối, vốn không thể dùng từ “uppajjati” (sanh khởi), trạng thái vô gián duyên v.v... đã được nói đến qua câu “pháp quá khứ là duyên cho pháp hiện tại bằng vô gián duyên” v.v... Do đó, có thể hiểu rằng duyên đó không chỉ được nói đến trong sự sanh khởi.
Na hi kusalādiggahaṇaṃ viya paccuppannaggahaṇaṃ aparicchedaṃ, yato uppattimattasamaṅginoyeva ca gahaṇaṃ siyā, teneva ca atītattike paṭiccavārādayo na santīti.
For the designation "present" is not without limit, like the designation "wholesome," such that it would only refer to those endowed with the moment of arising. And for that very reason, there are no Paṭicca-vāra and similar sections in the Atīta-tika.
Bởi vì, việc dùng từ “hiện tại” không phải là không có sự phân định, giống như việc dùng từ “thiện” v.v..., mà từ đó có thể chỉ hiểu là các pháp chỉ có trong khoảnh khắc sanh. Và chính vì vậy, trong tam đề quá khứ, không có các phần như Paṭiccavāra v.v...
Attano upakārakassa upakārakatā aññamaññapaccayatā, upakārakatā ca aññamaññatāvaseneva daṭṭhabbā, na sahajātādivasena.
The mutual helpfulness of one's own benefactor is Aññamañña-paccayatā (mutuality conditionality). And helpfulness should be understood specifically by way of mutuality, not by way of co-arising and so forth.
Sự trợ giúp cho pháp trợ giúp mình là aññamaññapaccayatā (hỗ tương duyên). Và sự trợ giúp này nên được hiểu chỉ qua phương diện tương hỗ, chứ không phải qua phương diện câu sanh v.v...
Sahajātādipaccayo hontoyeva hi koci aññamaññapaccayo na hoti, na ca purejātapacchājātabhāvehi upakārakassa upakārakā vatthukhandhā aññamaññapaccayā hontīti.
For indeed, some conditions, though being Sahajāta and other conditions, are not Aññamañña-paccaya; and the object-bases (vatthu-khandha) that are benefactors of the benefactor, by way of prior-arising and posterior-arising, are not Aññamañña-paccaya.
Bởi vì, có một số duyên, dù là câu sanh duyên v.v..., nhưng không phải là hỗ tương duyên. Và các vật và các uẩn, vốn trợ giúp cho pháp trợ giúp mình bằng trạng thái tiền sanh và hậu sanh, không phải là hỗ tương duyên.
Pakatoti ettha pa-kāro upasaggo, so attano phalassa uppādane samatthabhāvena suṭṭhukatataṃ dīpeti.
In pakato, the prefix pa indicates having been done excellently, by virtue of its capacity to produce its own result.
Pakatoti: Ở đây, pa-kāro là một tiếp đầu ngữ, nó chỉ ra trạng thái được làm một cách tốt đẹp nhờ khả năng tạo ra quả của chính nó.
Tathā ca kataṃ attano santāne kataṃ hotīti āha ‘‘attano santāne’’ti.
And so, what is done in that way is done in one's own continuum, thus the text says “in one’s own continuum.”
Và như vậy, cái được làm (kataṃ) là được làm trong dòng tương tục của chính nó, do đó ngài nói “attano santāne” (trong dòng tương tục của chính nó).
Karaṇañca duvidhaṃ nipphādanaṃ upasevanañcāti dassetuṃ ‘‘nipphādito vā’’tiādimāha.
And to show that action (karaṇa) is twofold—producing and cultivating—it states “produced or” and so forth.
Và để chỉ ra rằng việc làm (karaṇa) có hai loại: tạo ra và thực hành, ngài đã nói “nipphādito vā” v.v...
Tattha upasevito vāti etena kāyaallīyāpanavasena upabhogūpasevanaṃ vijānanādivasena ārammaṇūpasevanañca dassetīti daṭṭhabbaṃ.
In this regard, by the phrase upasevito vā (resorted to), the author shows resorting to for enjoyment, by way of adhering to the body, and resorting to as an object, by way of knowing, and so on; thus it should be understood.
Ở đây, cần được hiểu rằng, với câu upasevito vā (hoặc đã được thân cận), Ngài chỉ ra sự thân cận hưởng dụng qua phương diện bám víu vào thân và sự thân cận đối tượng qua phương diện nhận biết, v.v.
Tena anāgatānampi cakkhusampadādīnaṃ ārammaṇūpasevanena yathāpaṭisevitānaṃ pakatūpanissayatā vuttā hoti.
Thereby, the pakatūpanissaya condition of eye-faculty attainment and the like, even of those that are yet to come, which have been resorted to as objects, is stated.
Do đó, tính chất pakatūpanissaya (y chỉ tánh duyên) của các pháp chưa sanh khởi như sự toàn hảo của nhãn căn, v.v., vốn đã được thân cận theo cách thức tương ứng qua sự thân cận đối tượng, đã được nói đến.
Yathā pacchājātena vinā santānāvicchedahetubhāvaṃ agacchantānaṃ dhammānaṃ ye pacchājātākārena upakārakā, tesaṃ sā vippayuttākārādīhi visiṭṭhā upakārakatā pacchājātapaccayatā, tathā nissayārammaṇākārādīhi visiṭṭhā purejātabhāvena vinā upakārakabhāvaṃ agacchantānaṃ vatthārammaṇānaṃ purejātākārena upakārakatā purejātapaccayatā, evaṃ sabbattha paccayānaṃ paccayantarākāravisiṭṭhā upakārakatā yojetabbā.
Just as for those dhammas that, without the post-natal (condition), would not become a cause for the non-cessation of the continuum, that beneficial nature of those which are beneficial in a post-natal mode, distinct from the mode of dissociation and so on, is post-natal conditionality (pacchājātapaccayatā); so too, for sense-bases and objects that, without the pre-natal state, would not reach the state of being beneficial, that beneficial nature in a pre-natal mode, distinct from the modes of support and object, is pre-natal conditionality (purejātapaccayatā). In this way, the beneficial nature of all conditions, distinct from the modes of other conditions, should be applied.
Giống như đối với các pháp không thể đạt đến trạng thái làm nhân cho sự liên tục của dòng tương tục nếu không có duyên hậu sanh, sự hỗ trợ đặc thù bởi các pháp hỗ trợ theo cách thức hậu sanh, khác biệt với các cách thức như bất tương ưng, v.v., là pacchājātapaccayatā (hậu sanh duyên); cũng vậy, đối với vật và đối tượng không thể đạt đến trạng thái hỗ trợ nếu không có trạng thái tiền sanh, sự hỗ trợ theo cách thức tiền sanh, khác biệt với các cách thức như y chỉ và đối tượng, v.v., là purejātapaccayatā (tiền sanh duyên); theo cách này, sự hỗ trợ của các duyên, vốn đặc thù so với cách thức của các duyên khác, cần được áp dụng ở khắp mọi nơi.
Kusalādibhāvena attanā sadisassa payogena karaṇīyassa punappunaṃ karaṇaṃ pavattanaṃ āsevanaṭṭho, attasadisasabhāvatāpādanaṃ vāsanaṃ vā.
The meaning of repeated practice (āsevanaṭṭho) is the repeated doing of what is to be done, with effort similar to oneself, by way of wholesome states and so on, or the impregnation that brings about a state similar to oneself.
Việc thực hiện lặp đi lặp lại một hành động cần được thực hiện bằng sự nỗ lực tương tự với chính nó, qua trạng thái thiện, v.v., tức là sự diễn tiến, là āsevanaṭṭho (ý nghĩa của sự thuần thục); hoặc là sự tẩm ướp, tức là việc làm cho pháp có bản chất tương tự với chính nó.
Ganthādīsu purimāpurimābhiyogo viyāti purimā purimā āsevanā viyāti adhippāyo.
Just as the former and former application to texts and so on means just like the former and former repeated practices.
Ganthādīsu purimāpurimābhiyogo viyā (giống như sự nỗ lực trước trước trong kinh sách, v.v.) có nghĩa là giống như sự thuần thục trước trước.
Cittappayogo cittakiriyā, āyūhananti attho.
Mental effort (cittappayoga) means mental activity, striving.
Cittappayogo là hành động của tâm, nghĩa là sự cố gắng.
Yathā hi kāyavacīpayogo viññatti, evaṃ cittappayogo cetanā.
Just as bodily and verbal efforts are intimation (viññatti), so mental effort is volition (cetanā).
Thật vậy, giống như hành động của thân và lời là viññatti (biểu tri), hành động của tâm là cetanā (tư tâm).
Sā tāya uppannakiriyatāvisiṭṭhe santāne sesapaccayasamāgame pavattamānānaṃ vipākakaṭattārūpānampi teneva kiriyabhāvena upakārikā hoti.
That volition, by means of that distinctive activity that has arisen, is beneficial for resultants (vipāka), kaṭattā-rūpa, and immaterial dhammas that occur in the continuum when other conditions are present, precisely by way of that activity.
Tư tâm ấy, trong dòng tương tục đặc thù bởi hành động đã được tạo ra bởi nó, khi có sự hội đủ của các duyên khác, cũng trở thành pháp hỗ trợ cho các pháp quả và sắc do nghiệp đang diễn tiến, chính bằng trạng thái hành động đó.
Tassa hi kiriyabhāvassa pavattattā tesaṃ pavatti, na aññathāti.
For their occurrence depends on the occurrence of that activity, not otherwise.
Bởi vì trạng thái hành động đó đã diễn ra nên sự diễn tiến của chúng mới có, chứ không phải cách khác.
Sahajātānaṃ pana tena upakārikāti kiṃ vattabbanti.
What need is there to say that it is beneficial for co-arisen dhammas by means of it?
Còn đối với các pháp đồng sanh, cần nói gì về việc nó là pháp hỗ trợ bởi trạng thái đó?
Nirussāhasantabhāvenāti etena saussāhehi vipākadhammadhammehi kusalākusalehi sārammaṇādibhāvena sadisavipākabhāvaṃ dasseti.
By the phrase by way of being calm and devoid of exertion, the author shows the similarity of vipāka to wholesome and unwholesome dhammas endowed with exertion, in terms of having an object and so on.
Với câu nirussāhasantabhāvena (bởi trạng thái an tịnh không nỗ lực), Ngài chỉ ra trạng thái quả tương tự với các pháp thiện và bất thiện, là những pháp có quả, vốn có sự nỗ lực, qua trạng thái có đối tượng, v.v.
So hi vipākānaṃ payogena asādhetabbatāya payogena aññathā vā sesapaccayesu siddhesu kammassa kaṭattāyeva siddhito nirussāho santabhāvo hoti, na kilesavūpasamasantabhāvo, tathāsantasabhāvatoyeva bhavaṅgādayo duviññeyyā.
Indeed, the nature of vipāka is calm and devoid of exertion because it is not to be accomplished by effort, nor by effort or in any other way, but rather arises solely from the accomplished kamma when other conditions are present. It is not a calming of defilements. It is precisely because of such a calm nature that bhavaṅga and the like are difficult to discern.
Thật vậy, trạng thái quả đó là trạng thái an tịnh không nỗ lực, vì nó không thể được thành tựu bởi sự nỗ lực của các pháp quả, và vì nó đã được thành tựu chỉ do nghiệp đã được tạo ra khi các duyên khác, dù có nỗ lực hay không, đã thành tựu; chứ không phải là trạng thái an tịnh do sự lắng dịu của phiền não. Chính vì có trạng thái an tịnh như vậy mà các pháp như bhavaṅga (hộ kiếp), v.v., rất khó nhận biết.
Pañcadvārepi hi javanappavattiyā rūpādīnaṃ gahitatā viññāyati, abhinipātasampaṭicchanasantīraṇamattā pana vipākā duviññeyyāyeva.
Even in the five doors, the reception of visible objects and the like is known through the occurrence of javana, but the vipākas themselves, being mere falling into, receiving, and investigating, are indeed difficult to discern.
Thật vậy, ngay cả ở năm cửa, việc nắm bắt các đối tượng như sắc, v.v., được nhận biết là do sự diễn tiến của javana (tốc hành tâm); còn các pháp quả chỉ đơn thuần là abhinipāta (tiếp xúc), sampaṭicchana (tiếp thâu), và santīraṇa (suy đạc) thì rất khó nhận biết.
Nirussāhasantabhāvāyāti nirussāhasantabhāvatthāya.
For the state of being calm and devoid of exertion means for the purpose of the state of being calm and devoid of exertion.
Nirussāhasantabhāvāya có nghĩa là vì lợi ích của trạng thái an tịnh không nỗ lực.
Etena tappaccayavataṃ avipākānampi vipākānukulaṃ pavattiṃ dasseti.
By this, the author shows the occurrence of even non-vipāka dhammas that are conditioned by it, in conformity with vipāka.
Với điều này, Ngài chỉ ra sự diễn tiến tương ứng với pháp quả của cả những pháp không phải là quả nhưng có duyên đó.
Satipi janakatte upatthambhakattaṃ āhārānaṃ padhānakiccanti āha ‘‘rūpārūpānaṃ upatthambhakattenā’’ti.
Even though generating, the primary function of nutriment is sustaining, so the author says “by way of sustaining both matter and mind.”
Mặc dù có tính chất sanh khởi, nhưng tính chất nâng đỡ là phận sự chính của các vật thực, nên Ngài nói "rūpārūpānaṃ upatthambakattena" (bởi tính chất nâng đỡ các pháp sắc và vô sắc).
Upatthambhakattañhi satipi janakatte arūpīnaṃ āhārānaṃ āhārajarūpasamuṭṭhāpakarūpāhārassa ca hoti, asatipi catusamuṭṭhānikarūpūpatthambhakarūpāhārassa, asati pana upatthambhakatte āhārānaṃ janakattaṃ natthīti upatthambhakattaṃ padhānaṃ.
For the function of sustaining exists for immaterial nutriment even when generating, and for material nutriment that generates āhāraja-rūpa; and it exists for material nutriment that sustains the four-originated rūpa even when not generating; but if the sustaining function is absent, the generating function of nutriment is not present. Therefore, sustaining is primary.
Thật vậy, tính chất nâng đỡ có ở các vật thực vô sắc và vật thực sắc làm sanh khởi sắc do vật thực, ngay cả khi có tính chất sanh khởi; và có ở vật thực sắc nâng đỡ sắc do bốn nhân sanh, ngay cả khi không có tính chất sanh khởi; nhưng khi không có tính chất nâng đỡ thì các vật thực không có tính chất sanh khởi, do đó tính chất nâng đỡ là chính.
Janayamānopi hi āhāro avicchedavasena upatthambhayamānoyeva janetīti upatthambhanabhāvo āhārabhāvoti.
For nutriment, even when generating, generates by way of sustaining continuously; thus, the state of sustaining is the state of nutriment.
Bởi vì ngay cả khi đang sanh khởi, vật thực cũng sanh khởi trong khi đang nâng đỡ theo cách không gián đoạn, nên trạng thái nâng đỡ chính là bản chất của vật thực.
Adhipatiyaṭṭhenāti ettha na adhipatipaccayadhammānaṃ viya pavattinivārake abhibhavitvā pavattanena garubhāvo adhipatiyaṭṭho, atha kho dassanādikiccesu cakkhuviññāṇādīhi jīvane jīvantehi sukhitādibhāve sukhitādīhi adhimokkhapaggahupaṭṭhānāvikkhepajānanesu anaññātaññassāmīti pavattiyaṃ ājānane aññātāvībhāve ca saddhādisahajātehīti evaṃ taṃtaṃkiccesu cakkhādipaccayehi cakkhādīnaṃ anuvattanīyatā.
Here, in by way of overlordship (adhipatiyaṭṭhena), overlordship is not a state of superiority, like that of adhipati-paccaya-dhammas, through overcoming and occurring in those that would obstruct their occurrence. Rather, it is the state of being followed by the eye-consciousness and so on in functions such as seeing, by life-sustaining dhammas in the function of sustaining life, by pleasant feelings and so on in states of pleasantness, by faith and co-arisen dhammas in functions of determination, exertion, mindfulness, non-distraction, and knowing, and in the occurrence of "I will know what is not yet known," and in knowing what has been known by the path of stream-entry. Thus, it is the state of being followed by the eye and other conditions in their respective functions.
Ở đây, trong câu adhipatiyaṭṭhena (với ý nghĩa làm chủ), ý nghĩa làm chủ không phải là trạng thái quan trọng do sự diễn tiến bằng cách áp đảo các pháp ngăn cản sự diễn tiến, như trường hợp của các pháp adhipatipaccaya (trưởng duyên); mà là khả năng được tuân theo của các duyên như nhãn, v.v., bởi các pháp phụ thuộc vào các duyên như nhãn, v.v., trong các phận sự tương ứng, như sau: trong các phận sự thấy, v.v., bởi các pháp như nhãn thức, v.v.; trong phận sự duy trì mạng sống, bởi các pháp đang sống; trong các trạng thái lạc, v.v., bởi các pháp có lạc, v.v.; trong các phận sự quyết định, sách tấn, an trú, không tán loạn và biết, trong sự diễn tiến của tâm với ý nghĩ "tôi sẽ biết điều chưa biết", trong sự biết, và trong trạng thái của người đã biết, bởi các pháp đồng sanh như tín, v.v.
Tesu tesu hi kiccesu cakkhādīnaṃ issariyaṃ tappaccayānañca tadanuvattanena tattha pavattīti.
For in those respective functions, the eye and other senses are dominant, and their conditions occur there by following them.
Thật vậy, trong các phận sự tương ứng đó, quyền làm chủ thuộc về nhãn, v.v., và sự diễn tiến của các pháp phụ thuộc vào chúng trong đó là do sự tuân theo chúng.
Itthipurisindriyānaṃ pana yadipi liṅgādīhi anuvattanīyatā atthi, sā pana na paccayabhāvato.
Although the faculties of femininity and masculinity are followed by gender characteristics and so on, this is not due to their being a condition.
Còn đối với nữ căn và nam căn, mặc dù có khả năng được tuân theo bởi các đặc điểm giới tính, v.v., nhưng điều đó không phải do trạng thái làm duyên.
Yathā hi jīvitāhārā yesaṃ paccayā honti, te tesaṃ anupālakaupatthambhakā atthi, avigatapaccayabhūtā ca honti, na evaṃ itthipurisabhāvā liṅgādīnaṃ kenaci pakārena upakārakā honti, kevalaṃ pana yathāsakeheva paccayehi pavattamānānaṃ liṅgādīnaṃ yathā itthādiggahaṇassa paccayabhāvo hoti, tato aññenākārena taṃsahitasantāne appavattito liṅgādīhi anuvattanīyatā indriyatā ca tesaṃ vuccati, tasmā na tesaṃ indriyapaccayabhāvo vutto.
For just as life-faculty and nutriment, which are conditions for certain dhammas, are their protectors and sustainers, and are non-disappeared conditions; so too, the states of femininity and masculinity are not beneficial to gender characteristics and so on in any way. However, just as gender characteristics and so on, occurring solely due to their own conditions, become a condition for the perception of "woman" or "man," and because there is no occurrence in the continuum endowed with them by any other mode, being followed by gender characteristics and so on, and their nature as faculties, are said of them. Therefore, their conditionality as faculties is not stated.
Thật vậy, giống như mạng căn và vật thực, là duyên của pháp nào thì chúng là những pháp bảo hộ và nâng đỡ các pháp đó, và chúng là những pháp hiện hữu duyên và bất ly duyên; không giống như vậy, các trạng thái nữ và nam không hỗ trợ cho các đặc điểm giới tính, v.v., bằng bất kỳ cách thức nào. Tuy nhiên, chỉ vì các đặc điểm giới tính, v.v., đang diễn tiến bởi các duyên riêng của chúng, có một trạng thái làm duyên cho sự nhận thức là nữ, v.v., và vì chúng không diễn tiến trong dòng tương tục có liên quan đó bằng một cách thức nào khác ngoài cách thức đó, nên khả năng được tuân theo bởi các đặc điểm giới tính, v.v., và tính chất căn của chúng được nói đến. Do đó, trạng thái làm indriyapaccaya (căn duyên) của chúng không được nói đến.
Cakkhādayo arūpadhammānaṃyevāti ettha sukhadukkhindriyānipi cakkhādiggahaṇena gahitānīti daṭṭhabbāni.
In the phrase the eye and other senses for immaterial dhammas only, it should be understood that the faculties of pleasure and pain are also included in the term "eye and other senses."
Ở đây, trong câu cakkhādayo arūpadhammānaṃyeva (nhãn, v.v., chỉ đối với các pháp vô sắc), cần được hiểu rằng lạc căn và khổ căn cũng được bao gồm trong từ "nhãn, v.v.".
Lakkhaṇārammaṇūpanijjhānabhūtānaṃ vitakkādīnaṃ vitakkanādivasena ārammaṇaṃ upagantvā nijjhānaṃ pekkhanaṃ, cintanaṃ vā vitakkādīnaṃyeva sādhāraṇo byāpāro upanijjhāyanaṭṭho.
The unique function of vitakka and the like, which are lakkhaṇa, object-focused, and contemplative, is the state of intense contemplation (upanijjhāyanaṭṭho), which is approaching the object and contemplating or thinking, by way of thinking and so on.
Đối với vitakka (tầm), v.v., vốn là sự quán xét kỹ lưỡng đối tượng đặc tướng, việc quán xét, tức là nhìn ngắm hoặc suy tư, bằng cách tiếp cận đối tượng qua phương diện tìm kiếm, v.v., là hoạt động chung của chính vitakka, v.v., được gọi là upanijjhāyanaṭṭho (ý nghĩa của sự quán xét kỹ lưỡng).
Ṭhapetvā sukhadukkhavedanādvayanti sukhindriyadukkhindriyadvayaṃ ṭhapetvāti adhippāyo.
Excluding the two feelings of pleasure and pain means excluding the two faculties of pleasure and pain.
Ṭhapetvā sukhadukkhavedanādvaya (ngoại trừ hai thọ lạc và khổ) có ý nghĩa là ngoại trừ hai căn lạc và căn khổ.
‘‘Sabbānipī’’ti vatvā ‘‘sattajhānaṅgānī’’ti vacanena ajhānaṅgānaṃ upekkhācittekaggatānaṃ nivattanaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that by saying “all” and then “seven jhāna factors,” the non-jhāna factors, namely equanimity and one-pointedness of mind, are excluded.
Cần được hiểu rằng, sau khi nói "sabbānipi" (tất cả), bằng cách nói "sattajhānaṅgāni" (bảy thiền chi), Ngài đã loại trừ upekkhā (xả) và cittekaggatā (nhất tâm) không phải là thiền chi.
Yadi evaṃ ‘‘satta jhānaṅgānī’’ti eteneva siddhe ‘‘ṭhapetvā sukhadukkhavedanādvaya’’nti kasmā vuttaṃ?
If that is so, since it is established by saying “seven jhāna factors,” why is it stated “excluding the two feelings of pleasure and pain”?
Nếu vậy, khi đã thành tựu chỉ bằng câu "satta jhānaṅgāni" (bảy thiền chi), tại sao lại nói "ṭhapetvā sukhadukkhavedanādvaya" (ngoại trừ hai thọ lạc và khổ)?
Vedanābhedesu pañcasu sukhadukkhadvayassa ekantena ajhānaṅgattadassanatthaṃ jhānaṅgaṭṭhāne niddiṭṭhattā.
This is to show that the two feelings of pleasure and pain are absolutely not jhāna factors, as they are specified as jhāna factors among the five classifications of feelings.
Để chỉ ra rằng trong năm loại thọ, hai thọ lạc và khổ hoàn toàn không phải là thiền chi, vì chúng đã được chỉ định ở vị trí của thiền chi.
Satipi vā jhānaṅgavohāre vedanābhedadvayassa ekantena jhānapaccayattābhāvadassanatthaṃ.
Or, even if there is the designation of jhāna factors, it is to show that the two classifications of feelings are absolutely not jhāna conditions.
Hoặc, mặc dù có được gọi là thiền chi, nhưng là để chỉ ra rằng hai loại thọ này hoàn toàn không có tính chất làm jhānapaccaya (thiền duyên).
Upekkhācittekaggatānaṃ pana yadipi jhānapaccayattābhāvo atthi, jhānapaccayabhāvo pana na natthīti ‘‘sabbānipi satta jhānaṅgānī’’ti ettha gahaṇaṃ kataṃ.
However, although equanimity and one-pointedness of mind are not jhāna conditions, they are not completely devoid of jhāna conditionality. Therefore, they are included in “all seven jhāna factors.”
Còn đối với upekkhā (xả) và cittekaggatā (nhất tâm), mặc dù chúng có thể không phải là thiền duyên, nhưng không phải là chúng không có tính chất làm thiền duyên, do đó chúng được bao gồm trong câu "sabbānipi satta jhānaṅgāni" (tất cả bảy thiền chi).
Tattha ‘‘sabbānipī’’ti vacanaṃ sabbakusalādibhedasaṅgaṇhanatthaṃ, na pana sabbacittuppādagatasaṅgaṇhanatthanti daṭṭhabbaṃ.
In that phrase, the word “all” is to include all classifications of wholesome states and so on, not to include all occurrences of mind; thus it should be understood.
Ở đây, cần được hiểu rằng từ "sabbānipi" (tất cả) là để bao gồm tất cả các loại thiền chi thuộc thiện, v.v., chứ không phải để bao gồm các thiền chi có trong tất cả các tâm sanh.
Yato tato vāti sammā vā micchā vāti attho.
From whatever source (yato tato vā) means either correctly or incorrectly.
Yato tato vā có nghĩa là hoặc từ con đường chánh hoặc từ con đường tà.
Ete pana dvepi jhānamaggapaccayā ahetukacittesu na labbhantīti idaṃ ahetukacittesu na labbhanti, na sahetukacittesūti sahetukacittesu alābhābhāvadassanatthaṃ vuttaṃ, na ahetukacittesu lābhābhāvadassanatthanti.
The statement “these two, the jhāna and magga conditions, are not found in rootless minds (ahetukacitta)” is made to show that they are not absent in minds with roots (sahetukacitta), not to show their absence in rootless minds.
Câu Ete pana dvepi jhānamaggapaccayā ahetukacittesu na labbhanti (Nhưng cả hai duyên này, thiền duyên và đạo duyên, không được tìm thấy trong các tâm vô nhân) được nói để chỉ ra rằng chúng không phải là không được tìm thấy trong các tâm hữu nhân, chứ không phải để chỉ ra rằng chúng không được tìm thấy trong các tâm vô nhân.
Evaṃ atthe gayhamāne ahetukacittesu katthaci kassaci lābho na vāritoti ettakameva viññāyeyya, na savitakkāhetukacittesu jhānapaccayasseva alābhābhāvadassanatthaṃ katanti.
If the meaning is taken this way, it would only be understood that the presence of some conditions in some rootless minds is not prohibited, but it would not be made to show the non-absence of jhāna condition itself in rootless minds accompanied by initial application (savitakkāhetukacitta).
Khi ý nghĩa được hiểu như vậy, người ta chỉ có thể biết rằng việc có được một duyên nào đó ở một nơi nào đó trong các tâm vô nhân là không bị ngăn cản, chứ không thể biết rằng điều này được thực hiện để chỉ ra rằng việc không có được chính thiền duyên trong các tâm vô nhân có tầm là không phải không có.
Ahetukacittesu vā lābhābhāvadassanatthe pana imasmiṃ vacane savitakkāhetukacittesu jhānapaccayassa lābhābhāvo āpajjati, tasmā yena alābhena dhammasaṅgaṇiyaṃ manodhātuādīnaṃ saṅgahasuññatavāresu jhānaṃ na uddhaṭaṃ, taṃ alābhaṃ sandhāya esa jhānapaccayassapi ahetukacittesu alābho vuttoti veditabbo.
However, if this phrase is taken to mean the non-attainment of jhana factors in ahetuka cittas, then in savitakka ahetuka cittas, the non-attainment of the jhana factor arises. Therefore, it should be understood that this non-attainment of the jhana factor in ahetuka cittas is stated in reference to the non-attainment by which jhana was not brought forth in the Dhammasaṅgaṇī, in the enumerations of manodhātu and so forth (which are savitakka ahetuka cittas) where they are empty of compilation.
Hoặc, trong câu này, nếu có ý nghĩa là để chỉ sự không có được trong các tâm vô nhân, thì sẽ dẫn đến việc không có được duyên thiền trong các tâm vô nhân có tầm, do đó, nên hiểu rằng sự không có được duyên thiền này trong các tâm vô nhân được nói đến là nhắm đến sự không có được nào mà do đó trong bộ Pháp Tụ, ở các chương về sự trống rỗng của việc tổng hợp đối với tâm giới, v.v., thiền đã không được nêu lên.
Yathā hi sahetukesu vitakkādīnaṃ sahajāte saṃkaḍḍhitvā ekattagatabhāvakaraṇaṃ upanijjhāyanabyāpāro balavā, na tathā ahetukacittesu hoti.
Indeed, just as in sahetuka cittas, the powerful activity of upanijjhāyana, which brings together and unifies co-arising factors such as vitakka and so on, is strong, it is not so in ahetuka cittas.
Thật vậy, trong các tâm hữu nhân, hoạt động quán xét kỹ lưỡng, tức là việc thu gom các pháp đồng sanh như tầm, v.v., và làm cho chúng trở thành một thể thống nhất, thì có sức mạnh; nhưng trong các tâm vô nhân thì không như vậy.
Imasmiṃ pana pakaraṇe dubbalampi upanijjhāyanaṃ yadipi kiñcimattampi atthi, tena upakārakatā hotīti savitakkāhetukacittesupi jhānapaccayo vuttova, tasmā ye evaṃ paṭhanti ‘‘na ete pana dvepi jhānamaggapaccayā yathāsaṅkhyaṃ dvipañcaviññāṇaahetukacittesu labbhantī’’ti, tesaṃ so pāṭho sundarataro, imassa pakaraṇassāyaṃ atthavaṇṇanā, na dhammasaṅgaṇiyāti.
However, in this treatise, even if the upanijjhāyana is weak, or if there is even a slight amount of it, it still provides assistance; thus, the jhana factor is indeed stated even in savitakka ahetuka cittas. Therefore, for those who recite thus: "These two factors, jhana and magga, are not attained respectively in the five twofold consciousnesses and ahetuka cittas," their reading is more excellent, because this is an explanation of the meaning of this treatise, not of the Dhammasaṅgaṇī.
Tuy nhiên, trong bộ luận này, dù sự quán xét kỹ lưỡng có yếu đi nữa, nếu có dù chỉ một chút, thì sự hỗ trợ vẫn có, do đó duyên thiền cũng đã được nói đến ngay cả trong các tâm vô nhân có tầm. Vì vậy, đối với những vị đọc rằng "nhưng cả hai duyên thiền và duyên đạo này không thể có được trong các thức ngũ song và các tâm vô nhân theo thứ tự", bản văn đó của các vị ấy thì hay hơn, vì đây là sự giải thích ý nghĩa của bộ luận này, chứ không phải của bộ Pháp Tụ.
Yuttānampi sataṃ vippayuttabhāvena nānattūpagamena upakārakatā vippayuttapaccayatā.
The state of providing assistance by separating and entering into diversity, even though conjoined, is vippayuttapaccayatā (dissociated conditionality).
Sự hỗ trợ bằng việc đạt đến sự khác biệt qua trạng thái bất tương ưng, mặc dù các pháp có tương quan, là bất tương ưng duyên.
Na hi vatthusahajātapacchājātavasena ayuttānaṃ rūpādīnaṃ ārammaṇādibhāvena upakārakānaṃ vippayuttānaṃ vippayuttapaccayatā atthīti.
For, there is no dissociated conditionality for rūpa and so on, which are unconjoined in the sense of 'basis co-arising' and 'posterior co-arising', and which are helpful as object and so on, while being dissociated.
Bởi vì đối với các pháp như sắc, v.v., vốn không tương quan theo cách là vật, đồng sanh, hậu sanh, mà lại hỗ trợ theo cách là cảnh, v.v., thì không có bất tương ưng duyên.
Rūpānaṃ pana rūpehi satipi avinibbhoge vippayogoyeva natthīti na tesaṃ vippayuttapaccayatā.
However, as for rūpas, even though there is non-separability among rūpas, there is no dissociation itself. Therefore, there is no vippayuttapaccayatā for them.
Còn đối với các sắc pháp với các sắc pháp khác, dù có sự không thể tách rời, nhưng không hề có sự bất tương ưng, do đó chúng không có bất tương ưng duyên.
Vuttañhi ‘‘catūhi sampayogo catūhi vippayogo’’ti (dhātu. 3).
For it has been said: “Conjoined with four, dissociated with four.”
Vì đã được nói rằng: "tương ưng với bốn, bất tương ưng với bốn".
Paccuppannalakkhaṇenāti paccuppannasabhāvena.
Paccuppannalakkhaṇenāti means with the characteristic of being present.
Với đặc tính hiện tại nghĩa là với bản chất hiện tại.
Tena ‘‘atthi me pāpakammaṃ kata’’nti (pārā. 38), ‘‘atthekacco puggalo attahitāya paṭipanno’’ti (pu. pa. mātikā 4.24) ca evamādīsu vuttaṃ nibbattaupalabbhamānatālakkhaṇaṃ atthibhāvaṃ nivāreti.
By this, it refutes the existing nature, characterized by having arisen and being perceptible, as stated in phrases like "I have done evil kamma" and "There is a certain person striving for his own welfare."
Qua đó, ngài loại trừ trạng thái hiện hữu có đặc tính là đã sinh và được nhận biết, được nói đến trong các câu như "con đã làm ác nghiệp", "có một hạng người thực hành vì lợi ích của mình", v.v.
Satipi janakatte upatthambhakappadhānā atthibhāvena upakārakatāti āha ‘‘upatthambhakattenā’’ti.
Even though there is generation, the state of being helpful is primarily supportive in terms of existence, hence it is said "upatthambhakattenā" (by way of support).
Dù có tính cách sinh khởi, nhưng sự hỗ trợ bằng trạng thái hiện hữu chủ yếu là để nâng đỡ, nên ngài nói "bằng cách nâng đỡ".
Idañca upatthambhakattaṃ vatthārammaṇasahajātādīnaṃ sādhāraṇaṃ atthibhāvena upakārakattaṃ daṭṭhabbaṃ.
And this state of support should be seen as the common helpfulness of existence for the object, basis, co-arising, and so on.
Và nên hiểu rằng tính cách nâng đỡ này là sự hỗ trợ bằng trạng thái hiện hữu, chung cho các pháp như vật, cảnh, đồng sanh, v.v.
Ārammaṇe phusanādivasena vattamānānaṃ phassādīnaṃ anekesaṃ sahabhāvo natthīti ekasmiṃ phassādisamudāye sati dutiyo na hoti, asati pana hoti, tena natthibhāvena upakārakatā natthipaccayatā.
For many factors like phassa, operating in the object by way of contact and so on, there is no co-existence; thus, when there is one aggregate of phassa and so on, there is no second, but when there is absence, it occurs. Therefore, the state of being helpful by way of non-existence is natthipaccayatā (absence conditionality).
Vì không có sự đồng thời tồn tại của nhiều pháp như xúc, v.v., đang diễn ra trên cảnh theo cách xúc chạm, v.v., nên khi một tập hợp xúc, v.v., có mặt thì tập hợp thứ hai không có; còn khi không có thì nó lại có. Do đó, sự hỗ trợ bằng trạng thái không có mặt là vô hữu duyên.
Satipi purimataracittānaṃ natthibhāve na tāni natthibhāvena upakārakāni, anantarameva pana attano atthibhāvena pavattiokāsaṃ alabhamānānaṃ natthibhāvena pavattiokāsaṃ dadamānaṃ viya upakārakaṃ hotīti ‘‘pavattiokāsadānena upakārakatā’’ti āha.
Even if there is the non-existence of earlier cittas, they are not helpful by way of non-existence. Rather, the immediately preceding cittas, not obtaining an opportunity for occurrence by their own existence, are helpful as if giving an opportunity for occurrence by their non-existence; hence it is said, "pavattiokāsadānena upakārakatā" (the state of being helpful by giving an opportunity for occurrence).
Dù các tâm trước đó không có mặt, chúng không hỗ trợ bằng trạng thái không có mặt; nhưng chỉ có tâm ngay trước, bằng trạng thái không có mặt của chính nó, như thể trao cơ hội sinh khởi cho các pháp vốn không có được cơ hội sinh khởi do sự có mặt của nó, mới là pháp hỗ trợ, nên ngài nói "sự hỗ trợ bằng cách trao cơ hội sinh khởi".
Ettha ca abhāvamattena upakārakatā okāsadānaṃ natthipaccayatā, sabhāvāvigamena appavattamānānaṃ sabhāvavigamena upakārakatā vigatapaccayatā, natthitā ca nirodhānantarasuññatā, vigatatā nirodhappattatā, ayametesaṃ viseso, tathā atthitāya sasabhāvato upakārakatā atthipaccayatā, sabhāvāvigamena nirodhassa appattiyā upakārakatā avigatapaccayatāti paccayabhāvaviseso dhammāvisesepi veditabbo.
Here, the state of being helpful merely by absence and giving opportunity is natthipaccayatā; the state of being helpful by the disappearance of a nature for those that would not occur due to the non-disappearance of their nature, is vigatapaccayatā (disappearance conditionality). Non-existence is the emptiness immediately after cessation; disappearance is the attainment of cessation. This is the distinction between them. Similarly, the state of being helpful by existing with its own nature is atthipaccayatā (presence conditionality); the state of being helpful by the non-disappearance of a nature and the non-attainment of cessation is avigatapaccayatā (non-disappearance conditionality). Thus, the distinction in the nature of conditionality should be understood even in phenomena that are not distinct.
Ở đây, sự hỗ trợ chỉ bằng sự không có mặt, tức là việc trao cơ hội, là vô hữu duyên; sự hỗ trợ bằng sự ra đi của tự tánh đối với các pháp chưa sinh khởi do tự tánh chưa ra đi là ly khứ duyên. Trạng thái vô hữu là sự trống rỗng ngay sau khi diệt, trạng thái ly khứ là sự đã đạt đến sự diệt; đây là sự khác biệt giữa chúng. Tương tự, sự hỗ trợ bằng tự tánh của nó do sự hiện hữu là hiện hữu duyên; sự hỗ trợ bằng sự không ra đi của tự tánh do chưa đạt đến sự diệt là bất ly duyên. Như vậy, nên hiểu sự khác biệt về trạng thái duyên ngay cả khi các pháp không khác biệt.
Dhammānañhi sattivisesaṃ sabbaṃ yāthāvato abhisambujjhitvā tathāgatena catuvīsatipaccayavisesā vuttāti bhagavati saddhāya ‘‘evaṃvisesā ete dhammā’’ti sutamayañāṇaṃ uppādetvā cintābhāvanāmayehi tadabhisamayāya yogo kātabbo.
For the Tathāgata, having fully comprehended the entire distinct power of phenomena as it truly is, stated the twenty-four distinct conditions. Therefore, with faith in the Blessed One, one should generate knowledge gained from hearing, "These phenomena are distinct in this way," and then engage in mental deliberation and meditative development to fully comprehend them.
Bởi vì, sau khi đã giác ngộ trọn vẹn và đúng như thật tất cả các năng lực đặc biệt của các pháp, Đức Như Lai đã thuyết giảng về 24 duyên đặc biệt. Do đó, với niềm tin nơi Đức Thế Tôn, nên phát sinh văn-tuệ-trí rằng "các pháp này có những đặc tính đặc biệt như vậy", rồi cần phải nỗ lực để chứng ngộ điều đó bằng tư-tuệ-trí và tu-tuệ-trí.
Catūsu khandhesu ekassapi asaṅgahitattābhāvato nāmadhammekadesatā anantarādīnaṃ natthīti ‘‘nāmadhammāvā’’ti vatvā na kevalaṃ paccayapaccayuppannabhāve bhajantānaṃ catunnaṃyeva khandhānaṃ nāmatā, atha kho nibbānañca nāmamevāti dassento ‘‘nibbānassa asaṅgahitattā’’tiādimāha.
Since there is no non-inclusion of even one of the four khandhas, the state of being a part of nāma phenomena does not exist for anantara and so on. Therefore, by saying "nāmadhammā" (they are nāma phenomena), and wanting to show that not only the four khandhas that are divided into condition and conditioned are nāma, but also Nibbāna is nāma, he states "nibbānassa asaṅgahitattā" (because Nibbāna is not included) and so on.
Vì không có pháp nào trong bốn uẩn mà không được các duyên như vô gián, v.v., bao hàm, nên các duyên như vô gián, v.v., không phải là một phần của các danh pháp. Do đó, sau khi nói "là các danh pháp", để chỉ ra rằng không chỉ bốn uẩn tham gia vào trạng thái duyên và sở duyên mới là danh, mà Niết-bàn cũng chính là danh, ngài đã nói "vì Niết-bàn không được bao hàm", v.v.
Purejātapaccayo rūpekadesoti ettha ekadesavacanena rūparūpato aññaṃ vajjeti, rūparūpaṃ pana kusalattike anāgatampi purejātapaccayabhāvena aññattha āgatameva.
In the phrase purejātapaccayo rūpekadeso (the pre-arising condition is a part of rūpa), the term 'part' (ekadesa) excludes rūpas other than original rūpas (rūparūpa). But original rūpa, even when future in the kusalattika, is included elsewhere as a purejāta condition.
Trong câu "tiền sanh duyên là một phần của sắc", từ "một phần" loại trừ pháp khác ngoài sắc pháp. Còn sắc pháp, dù không xuất hiện trong tam đề thiện, vẫn đã xuất hiện ở nơi khác với tư cách là tiền sanh duyên.
Vuttañhi ‘‘anidassanaappaṭigho dhammo anidassanaappaṭighassa dhammassa purejātapaccayena paccayo – ārammaṇapurejātaṃ, vatthupurejātaṃ.
For it has been said: “The phenomenon that is invisible and without impact is a condition for the phenomenon that is invisible and without impact by way of pre-arising condition – object pre-arising, basis pre-arising.
Vì đã được nói rằng: "Pháp vô kiến vô đối đãi làm duyên cho pháp vô kiến vô đối đãi bằng tiền sanh duyên – cảnh tiền sanh, vật tiền sanh.
Ārammaṇapurejātaṃ vatthuṃ itthindriyaṃ purisindriyaṃ āpodhātuṃ kabaḷīkāraṃ āhāraṃ aniccato…pe… domanassaṃ uppajjatī’’ti (paṭṭhā. 2.22.39).
Object pre-arising, the basis, the female faculty, the male faculty, the earth element, nutritive essence (kabaḷīkāraṃ āhāraṃ) are seen as impermanent… and so on… displeasure arises.”
Cảnh tiền sanh: (khi quán) vật, nữ căn, nam căn, thủy đại, đoàn thực là vô thường... ưu khởi sanh".
1. Yo hetupaccayoti uddiṭṭho, so evaṃ veditabboti etena hetusaṅkhātassa paccayadhammassa hetusampayuttakataṃsamuṭṭhānarūpasaṅkhātānaṃ paccayuppannānaṃ hetupaccayena paccayabhāvo hetupaccayoti uddiṭṭhoti.
By the statement 1. Yo hetupaccayoti uddiṭṭho, so evaṃ veditabbo (Whatever is designated as root condition, that should be understood thus), it is shown that the state of being a condition by way of hetu condition for the conditioned phenomena, designated as hetusampayutta (concomitant with roots) and taṃsamuṭṭhānarūpa (material phenomena arisen from them), is designated as hetupaccaya (root condition).
1. Với câu "Nhân duyên nào đã được nêu lên, duyên đó nên được hiểu như sau", ngài chỉ ra rằng: trạng thái làm duyên bằng nhân duyên của pháp duyên được gọi là nhân đối với các pháp sở duyên được gọi là pháp tương ưng nhân và sắc do nhân ấy sanh khởi, đã được nêu lên là nhân duyên.
Yo pana hetubhāvena yathāvutto paccayadhammo yathāvuttānaṃ paccayuppannānaṃ paccayo hoti, so hetupaccayoti uddiṭṭhoti veditabboti dasseti.
It further demonstrates that whatever conditioned phenomenon, spoken of as a root, becomes a condition for the aforementioned conditioned phenomena, is designated as hetupaccaya.
Hoặc, nên hiểu rằng: pháp duyên nào, như đã nói, làm duyên cho các pháp sở duyên, như đã nói, bằng trạng thái nhân, thì pháp đó đã được nêu lên là nhân duyên.
Ubhayathāpi hetubhāvena upakārakatā hetupaccayoti uddiṭṭhoti dassitaṃ hoti.
In both ways, it is shown that the state of providing assistance by way of a root is designated as hetupaccaya.
Theo cả hai cách, điều được chỉ ra là: sự hỗ trợ bằng trạng thái nhân đã được nêu lên là nhân duyên.
Esa nayo sesapaccayesupi.
This method applies to the remaining conditions as well.
Phương pháp này cũng áp dụng cho các duyên còn lại.
Upakārakatā pana dhammasabhāvo eva, na dhammato aññā atthīti.
However, the state of providing assistance is simply the nature of the phenomenon itself; there is no other power distinct from the phenomenon.
Tuy nhiên, sự hỗ trợ chính là bản chất của pháp, chứ không phải là một cái gì khác ngoài pháp.
Tathā tathā upakārakaṃ taṃ taṃ dhammaṃ dassento hi bhagavā taṃ taṃ upakārakataṃ dassetīti.
For the Blessed One, by pointing out each specific phenomenon as being helpful in such and such a way, points out that specific helpfulness.
Bởi vì, khi chỉ ra pháp này pháp kia hỗ trợ theo cách này cách kia, Đức Thế Tôn chính là đang chỉ ra sự hỗ trợ này sự hỗ trợ kia.
Hetū hetusampayuttakānanti ettha paṭhamo hetu-saddo paccattaniddiṭṭho paccayaniddeso.
In hetū hetusampayuttakānaṃ, the first word hetu (root) is a designation of the condition in the nominative case.
Trong câu "Các nhân đối với các pháp tương ưng nhân", từ "nhân" đầu tiên, được nêu ở chủ cách, là sự trình bày về duyên.
Tena etassa hetubhāvena upakārakatā hetupaccayatāti dasseti.
By this, it is shown that the state of being helpful by way of being a hetu of this hetu (root) is hetupaccayatā (root conditionality).
Qua đó, ngài chỉ ra rằng sự hỗ trợ của pháp này bằng trạng thái nhân là nhân duyên.
Dutiyo paccayuppannavisesanaṃ.
The second is a qualifier for the conditioned phenomenon.
Từ thứ hai là tính từ bổ nghĩa cho pháp sở duyên.
Tena na yesaṃ kesañci sampayuttakānaṃ hetupaccayabhāvena paccayo hoti, atha kho hetunā sampayuttānamevāti dasseti.
By this, it is shown that the conditionality by way of hetupaccaya does not apply to just any concomitant phenomena, but only to those that are concomitant with roots.
Qua đó, ngài chỉ ra rằng nó không làm duyên bằng trạng thái nhân duyên cho bất kỳ pháp tương ưng nào, mà chỉ cho những pháp tương ưng với nhân mà thôi.
Nanu ca sampayuttasaddassa sāpekkhattā dutiye hetusadde avijjamānepi aññassa apekkhitabbassa aniddiṭṭhattā attanāva sampayuttakānaṃ hetupaccayena paccayoti ayamattho viññāyatīti?
But since the word sampayutta (concomitant) is dependent, even without the second word hetu, because no other referent is specified, is it not understood that the meaning is "the condition by way of hetu for phenomena concomitant with itself"?
Nhưng chẳng phải vì từ "tương ưng" có tính tương đối, nên dù không có từ "nhân" thứ hai, ý nghĩa "làm duyên bằng nhân duyên cho các pháp tương ưng với chính nó" vẫn có thể được hiểu, vì không có đối tượng tương đối nào khác được chỉ định sao?
Nāyaṃ ekanto.
This is not absolute.
Điều này không hoàn toàn đúng.
Hetusaddo hi paccattaniddiṭṭho ‘‘hetupaccayena paccayo’’ti ettheva byāvaṭo yadā gayhati, tadā sampayuttavisesanaṃ na hotīti sampayuttā avisiṭṭhā ye keci gahitā bhaveyyunti evaṃ sampayuttasaddena attani eva byāvaṭena hetusaddena visesanena vinā yesaṃ kesañci sampayuttānaṃ gahaṇaṃ hotīti taṃ sandhāya ‘‘athāpi…pe… attho bhaveyyā’’ti āha.
For, when the word hetu, indicated in the nominative, is taken to apply only in "is a condition by way of hetupaccaya," then it does not serve as a qualifier for sampayutta. Thus, any sampayutta (concomitant phenomena) might be taken without distinction. Therefore, with reference to the idea that the taking of any sampayutta occurs without a qualifier by the word hetu which is applied only to the word sampayutta itself, he says "athāpi...pe... attho bhaveyyā" (or another meaning could be...).
Bởi vì, khi từ "nhân" được nêu ở chủ cách được hiểu là chỉ liên quan đến câu "làm duyên bằng nhân duyên", thì nó không còn là tính từ bổ nghĩa cho "tương ưng" nữa. Do đó, các pháp tương ưng không được xác định cụ thể có thể bị hiểu là bất kỳ pháp nào. Vì vậy, nhắm đến việc có thể hiểu là bất kỳ pháp tương ưng nào khi không có tính từ bổ nghĩa là từ "nhân" mà chỉ có từ "tương ưng" tự nó hoạt động, ngài đã nói "hoặc giả... ý nghĩa có thể là".
Nanu yathā ‘‘arūpino āhārā sampayuttakānaṃ dhammāna’’nti (paṭṭhā. 1.1.15), ‘‘arūpino indriyā sampayuttakāna’’nti (paṭṭhā. 1.1.16) ca vutte dutiyena āhāraggahaṇena indriyaggahaṇena ca vināpi āhārindriyasampayuttakāva gayhanti, evamidhāpi siyāti?
Is it not the case that, just as when it is said, ‘Immaterial nutriment to conjoined phenomena’ and ‘Immaterial faculties to conjoined phenomena,’ the conjoined nutriment and faculties are understood even without the second mention of nutriment and faculties, so too it could be here?
Chẳng phải như khi nói ‘các vật thực vô sắc (là duyên) cho các pháp tương ưng’ và ‘các quyền vô sắc (là duyên) cho các pháp tương ưng’, dù không có từ āhāra (vật thực) thứ hai và từ indriya (quyền) thứ hai, vẫn chỉ hiểu là các pháp tương ưng với vật thực và quyền hay sao? Ở đây cũng nên như vậy chăng?
Na, āhārindriyāsampayuttassa abhāvato.
No, because there are no phenomena unconjoined with nutriment and faculties.
Không, vì không có (pháp nào) bất tương ưng với vật thực và quyền.
Vajjetabbābhāvato hi tattha dutiyaāhārindriyaggahaṇe asatipi taṃsampayuttakāva gayhantīti taṃ na kataṃ, idha pana vajjetabbaṃ atthīti vattabbaṃ dutiyaṃ hetuggahaṇanti.
Indeed, because there is nothing to be avoided there, even if there is no second mention of nutriment and faculties, only those conjoined are understood, and thus it was not stated. But here, there is something to be avoided, so the second mention of root (hetu) must be stated.
Thật vậy, vì không có pháp cần loại trừ, nên ở đó dù không có từ āhāra và indriya thứ hai, vẫn chỉ hiểu là các pháp tương ưng với chúng, do đó (từ thứ hai) đã không được nói đến. Còn ở đây, vì có pháp cần loại trừ, nên từ hetu thứ hai cần phải được nói đến.
Evampi hetū hetusampayuttakānanti ettha hetusampayuttakānaṃ so eva sampayuttakahetūti visesanassa akatattā yo koci hetu yassa kassaci hetusampayuttakassa hetupaccayena paccayoti āpajjatīti?
Even so, in the phrase “roots (hetū) to the conjoined-with-roots (hetusampayuttakānaṃ),” since no specific distinction is made that only that root is conjoined, it would follow that any root whatsoever is a condition by way of root-condition for any conjoined-with-root whatsoever?
Dù vậy, trong câu hetū hetusampayuttakānaṃ (nhân là duyên cho các pháp tương ưng với nhân), vì không có sự xác định rằng “chính nhân tương ưng đó (là duyên) cho các pháp tương ưng với nhân”, liệu có dẫn đến trường hợp bất kỳ nhân nào cũng là duyên theo nhân duyên cho bất kỳ pháp tương ưng với nhân nào không?
Nāpajjati, paccattaniddiṭṭhasseva hetussa puna sampayuttavisesanabhāvena vuttattā, etadatthameva ca vināpi dutiyena hetusaddena hetusampayuttabhāve siddhepi tassa gahaṇaṃ kataṃ.
It does not follow, because the root (hetu) specifically indicated as the primary term is again stated as a qualifier of the conjoined. And for this very purpose, even though the state of being conjoined with roots is established without the second word “root,” that mention was made.
Không dẫn đến trường hợp đó, vì chính nhân đã được chỉ định ở cách một lại được nói đến với vai trò là đặc tính của pháp tương ưng. Và chính vì mục đích này mà từ hetu thứ hai đã được dùng, mặc dù trạng thái tương ưng với nhân đã được xác lập ngay cả khi không có từ hetu thứ hai.
Atha vā asati dutiye hetusadde hetusampayuttakānaṃ hetupaccayena paccayo, na pana hetūnanti evampi gahaṇaṃ siyāti tannivāraṇatthaṃ so vutto, tena hetusampayuttabhāvaṃ ye labhanti, tesaṃ sabbesaṃ hetūnaṃ aññesampi hetupaccayena paccayoti dassitaṃ hoti.
Or alternatively, if the second word “root” were absent, the understanding could be, “The condition for conjoined phenomena is by way of root-condition, but not for roots themselves.” To prevent this, that* was stated. Thereby, it is shown that for all roots that attain the state of being conjoined with roots, as well as for other phenomena, there is a condition by way of root-condition.
Hoặc là, nếu không có từ hetu thứ hai, có thể hiểu rằng “nhân là duyên theo nhân duyên cho các pháp tương ưng, chứ không phải cho các nhân (đồng sinh)”, nên từ đó được nói đến để ngăn chặn cách hiểu này. Nhờ đó, đã chỉ ra rằng (nhân) là duyên theo nhân duyên cho tất cả các pháp nào có được trạng thái tương ưng với nhân, bao gồm cả các nhân và các pháp khác.
Yasmā pana hetujhānamaggā patiṭṭhāmattādibhāvena nirapekkhā, na āhārindriyā viya sāpekkhā eva, tasmā etesveva dutiyaṃ hetādiggahaṇaṃ kataṃ.
However, since roots (hetū), jhāna factors, and path factors are independent in the sense of being mere supports, and not dependent like nutriment and faculties, the second mention of root (hetu) and so forth was made only for these.
Và bởi vì nhân, thiền, và đạo là độc lập do bản chất chỉ là nền tảng v.v., không phụ thuộc như vật thực và quyền, cho nên chỉ trong những trường hợp này, từ hetu v.v. thứ hai mới được dùng.
Āhārindriyā pana āharitabbaisitabbāpekkhā eva, tasmā te vināpi dutiyena āhārindriyaggahaṇena attanā eva āharitabbe ca isitabbe ca āhārindriyabhūte aññe ca sampayuttake paricchindantīti taṃ tattha na kataṃ, idha ca dutiyena hetuggahaṇena paccayuppannānaṃ hetunā paccayabhūteneva sampayuttānaṃ hetūnaṃ aññesañca paricchinnattā puna visesanakiccaṃ natthīti pañhāvāre ‘‘kusalā hetū sampayuttakānaṃ khandhāna’’ntiādīsu (paṭṭhā. 1.1.401) dutiyaṃ hetuggahaṇaṃ na katanti daṭṭhabbaṃ.
Nutriment and faculties, on the other hand, are dependent on what is to be nourished and what is to be controlled. Therefore, even without the second mention of nutriment and faculties, they themselves differentiate other conjoined phenomena as those to be nourished and to be controlled, which are nutriment and faculties. Thus, that* was not made there. Here, with the second mention of “root,” it is understood that since the resultant roots that are conjoined with the root-condition itself, and other phenomena, are specifically defined, there is no further need for qualification. Hence, it should be seen that in the Pañhā-vāra such as “Wholesome roots to the conjoined aggregates,” the second mention of “root” is not made.
Còn vật thực và quyền thì luôn phụ thuộc vào đối tượng cần được nuôi dưỡng và đối tượng cần được làm chủ. Do đó, ngay cả khi không có từ āhāra và indriya thứ hai, chúng tự phân định các pháp khác là vật thực và quyền cần được nuôi dưỡng và làm chủ, cùng các pháp tương ưng khác. Vì vậy, ở đó (từ thứ hai) đã không được dùng. Và ở đây, vì từ hetu thứ hai đã phân định các nhân và các pháp khác tương ưng với chính nhân làm duyên cho các pháp được duyên sanh, nên không còn cần đến vai trò xác định nào nữa. Do đó, cần hiểu rằng trong Phẩm Vấn Đáp, ở các câu như “các nhân thiện (là duyên) cho các uẩn tương ưng” v.v., từ hetu thứ hai đã không được dùng.
Niddisitabbassa apākaṭattāti taṃ-saddo purimavacanāpekkho vuttasseva niddeso ‘‘rūpāyatanaṃ cakkhuviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakāna’’ntiādīsu (paṭṭhā. 1.1.2) purimavacanena niddisitabbe pākaṭībhūte eva pavattati.
“ Because what is to be pointed out is not evident” (Niddisitabbassa apākaṭattā): The word taṃ (that) expects the preceding statement and functions to point out only what has already been stated, as in “the eye-base to the eye-consciousness element and its conjoined phenomena,” where it refers to something already clearly pointed out by the preceding statement.
Vì đối tượng cần chỉ định không rõ ràng: Đại từ “taṃ” (đó) vốn phụ thuộc vào từ đã nói trước, chỉ định điều đã được nói. Trong các câu như “sắc xứ (là duyên) cho nhãn thức giới và các pháp tương ưng với nó” v.v., nó chỉ hoạt động khi đối tượng cần chỉ định đã được làm rõ bởi từ ngữ đi trước.
Ettha ca paccattaniddiṭṭho hetusaddo ‘‘hetupaccayena paccayo’’ti ettha byāvaṭo sampayuttasaddena viya taṃ-saddenapi anapekkhanīyo añño ca koci niddisitabbappakāsako vutto natthi, tasmā ‘‘taṃsampayuttakāna’’nti ca na vuttanti adhippāyo.
And here, the word “root” (hetu) specifically indicated as the primary term, which is active in “is a condition by way of root-condition,” is not dependent on the word “conjoined” (sampayutta) nor on the word taṃ. And no other word clarifying what is to be pointed out is stated. Therefore, the intention is that “ its conjoined phenomena” (taṃsampayuttakānaṃ) was not stated.
Và ở đây, từ hetu được chỉ định ở cách một đã bận rộn trong câu “là duyên theo nhân duyên”, nên không cần được từ “taṃ” quy chiếu đến, cũng như không cần được từ “sampayutta” quy chiếu. Hơn nữa, không có từ nào khác được nói đến để làm rõ đối tượng cần chỉ định. Do đó, ý muốn nói là câu “taṃsampayuttakānaṃ” (cho các pháp tương ưng với nó) đã không được dùng.
‘‘Hetusampayuttakāna’’nti iminā pana paccayuppannavacanena asamattena paccayuppannavacanantarāpekkhena pubbe vuttena taṃ-saddena niddisitabbaṃ pākaṭīkataṃ, tena ‘‘taṃsamuṭṭhānāna’’nti ettha taṃgahaṇaṃ katanti.
However, by this incomplete resultant word " conjoined with roots" (Hetusampayuttakānaṃ), which expects another resultant word, what is to be pointed out by the word taṃ mentioned earlier is made evident. Therefore, the word taṃ is used in " arisen from them" (taṃsamuṭṭhānānaṃ).
Tuy nhiên, với từ chỉ pháp được duyên sanh này là “hetusampayuttakānaṃ” (cho các pháp tương ưng với nhân), vốn không đầy đủ và cần một từ chỉ pháp được duyên sanh khác, đối tượng cần được chỉ định bởi từ “taṃ” đã nói trước đã được làm rõ. Do đó, trong câu “taṃsamuṭṭhānānaṃ” (cho các pháp đồng sanh khởi với nó), từ “taṃ” đã được dùng.
Kiṃ pana tasmiṃ hetusampayuttakasadde taṃ-saddena niddisitabbaṃ pākaṭībhūtanti?
What then, in that word "conjoined with roots" (hetusampayuttaka), is made evident to be pointed out by the word taṃ?
Vậy, trong từ hetusampayuttaka đó, đối tượng nào đã được làm rõ để từ “taṃ” chỉ định?
Yehi hetūhi sampayuttā ‘‘hetusampayuttakā’’ti vuttā, te hetū ceva sampayuttakavisesanabhūtā tabbisesitā ca hetusampayuttakā.
The roots with which phenomena are conjoined, referred to as "conjoined with roots" (hetusampayuttakā), are those very roots that serve as qualifiers for the conjoined, and the conjoined phenomena qualified by them.
Các pháp được gọi là “hetusampayuttakā” (các pháp tương ưng với nhân) vì chúng tương ưng với những nhân nào, thì chính những nhân đó, vốn là đặc tính của các pháp tương ưng, và cả các pháp tương ưng được chúng xác định, (là đối tượng được chỉ định).
Tenāha ‘‘te hetū cevā’’tiādi.
Therefore, it is said, " Those very roots," and so forth.
Do đó, ngài nói “chính những nhân đó…” v.v.
Aññathā ‘‘te hetū cevā’’ti etassa paccattaniddiṭṭhena hetusaddena sambandhe sati yathā idha teneva taṃ-saddena niddisitabbā pākaṭā, evaṃ pubbepi bhavituṃ arahantīti ‘‘niddisitabbassa apākaṭattā ‘taṃsampayuttakāna’nti na vutta’’nti idaṃ na yujjeyyāti.
Otherwise, if "those very roots" (te hetū cevā) were connected with the word "root" (hetu) specifically indicated as the primary term, then just as what is to be pointed out by the word taṃ is clear here by that very word, so too it would be appropriate for it to be so previously. If that were the case, then the statement "because what is to be pointed out is not evident, 'taṃsampayuttakānaṃ' was not stated" would not be suitable.
Nếu không, nếu câu “chính những nhân đó…” có liên quan đến từ hetu được chỉ định ở cách một, thì cũng như ở đây đối tượng cần được chỉ định bởi từ “taṃ” đã được làm rõ bởi chính từ đó, thì ở trường hợp trước đó cũng phải như vậy. Khi đó, câu nói “vì đối tượng cần chỉ định không rõ ràng, nên ‘taṃsampayuttakānaṃ’ đã không được dùng” sẽ không hợp lý.
Duvidhampi vā hetuggahaṇaṃ apanetvā taṃsaddavacanīyataṃ codeti pariharati ca.
Alternatively, both mentions of the word “root” could be set aside, and the teachability of the word taṃ is both questioned and resolved.
Hoặc là, ngài vừa nêu vấn nạn, vừa giải đáp về khả năng được nói đến bởi từ “taṃ” sau khi đã loại bỏ cả hai cách dùng từ hetu.
Taṃsamuṭṭhānānanti ca hetusamuṭṭhānānanti yuttaṃ.
And in " arisen from them" (taṃsamuṭṭhānānaṃ), it is appropriate to understand "arisen from roots" (hetusamuṭṭhānānaṃ).
Và câu taṃsamuṭṭhānānaṃ nên được hiểu là hetusamuṭṭhānānaṃ (cho các pháp đồng sanh khởi với nhân).
Hetū hi paccayāti.
For roots are conditions.
Vì các nhân là duyên.
Cittajarūpaṃ ajanayamānāpīti pi-saddena janayamānāpi.
By the word " even if not producing mind-born matter" (cittajarūpaṃ ajanayamānāpi), the word pi (even) also implies 'even if producing'.
Dù không làm sanh khởi sắc do tâm sanh: Từ pi (dù) bao hàm cả trường hợp “làm sanh khởi”.
Yadi ‘‘cittasamuṭṭhānāna’’nti vacanena paṭisandhikkhaṇe kaṭattārūpassa aggahaṇato taṃ na vuttaṃ, sahajātapaccayavibhaṅge cittacetasikānaṃ tassa kaṭattārūpassa paccayabhāvo na vutto bhaveyya.
If the phrase "mind-produced" (cittasamuṭṭhānānaṃ) was not stated because kamma-born matter at the moment of rebirth-linking is not included, then in the division of the Co-nascence Condition (Sahajāta-paccaya-vibhaṅga), the conditionality of mind and mental factors for that kamma-born matter would not have been stated.
Nếu câu “cittasamuṭṭhānānaṃ” (cho các pháp do tâm sanh khởi) không được nói đến vì nó không bao gồm sắc do nghiệp tạo trong sát-na tục sinh, thì trong Phân Tích Câu Sanh Duyên, vai trò làm duyên của tâm và tâm sở đối với sắc do nghiệp tạo đó sẽ không được nói đến.
Yadi ca tattha cittasamuṭṭhānānaṃ paccayabhāvena taṃsamānalakkhaṇānaṃ kaṭattārūpānampi paccayabhāvo nidassito, evamidhāpi bhavitabbaṃ.
And if, there, the conditionality of kamma-born matter, which shares characteristics with mind-produced matter, was shown by way of the conditionality of mind-produced matter, then it should be similar here too.
Và nếu ở đó, vai trò làm duyên đối với sắc do tâm sanh khởi đã được chỉ ra, thì vai trò làm duyên đối với cả sắc do nghiệp tạo, vốn có cùng đặc tính, cũng được chỉ ra. Ở đây cũng phải như vậy.
‘‘Cittasamuṭṭhānāna’’nti pana avatvā ‘‘taṃsamuṭṭhānāna’’nti vacanaṃ cittasamuṭṭhānānaṃ sabbacittacetasikasamuṭṭhānatādassanatthaṃ.
However, the phrase "arisen from them" (taṃsamuṭṭhānānaṃ) instead of "mind-produced" (cittasamuṭṭhānānaṃ) is used to show that mind-produced matter arises from all mind and mental factors.
Tuy nhiên, việc không nói “cittasamuṭṭhānānaṃ” mà nói “taṃsamuṭṭhānānaṃ” là để chỉ ra rằng các pháp do tâm sanh khởi đều do tất cả tâm và tâm sở làm sanh khởi.
Evaṃpakārena hi taṃsamuṭṭhānavacanena tattha tattha vuttaṃ samuṭṭhānavacanaṃ visesitaṃ hoti.
In this way, the word samuṭṭhāna (arisen from) stated in various places is qualified by the word taṃsamuṭṭhāna (arisen from them).
Bởi vì, bằng cách nói “taṃsamuṭṭhāna” theo cách này, từ “samuṭṭhāna” được nói đến ở các nơi khác nhau sẽ được xác định rõ hơn.
Nanu ‘‘cittacetasikā dhammā cittasamuṭṭhānāna’’nti vacanena cittasamuṭṭhānānaṃ cittacetasikasamuṭṭhānatā vuttāti?
Is it not the case that the arising of mind-produced phenomena from mind and mental factors is stated by the phrase "mind and mental factors to mind-produced phenomena"?
Chẳng phải với câu “các pháp tâm và tâm sở (là duyên) cho các pháp do tâm sanh khởi”, việc các pháp do tâm sanh khởi là do tâm và tâm sở làm sanh khởi đã được nói rồi sao?
Na vuttā.
No, it is not stated.
Chưa được nói.
Cittacetasikānaṃ paccayabhāvo eva hi tattha vuttoti.
For there, only the conditionality of mind and mental factors is stated.
Vì ở đó, chỉ có vai trò làm duyên của tâm và tâm sở được nói đến mà thôi.
Cittapaṭibaddhavuttitāyāti eteneva hetuādipaṭibaddhatañca dasseti.
By " due to being bound to mind" (cittapaṭibaddhavuttitāyā), it also shows their being bound to roots and so forth.
Do sự vận hành gắn liền với tâm: Chính bằng câu này, ngài cũng chỉ ra sự gắn liền với nhân v.v.
‘‘Yañca, bhikkhave, ceteti, yañca pakappeti, yañca anuseti, ārammaṇametaṃ hoti, viññāṇassa ṭhitiyā ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti, tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe viruḷhe nāmarūpassa avakkanti hoti, nāmarūpapaccayā saḷāyatana’’nti (saṃ. ni. 2.39) imasmimpi sutte paṭisandhināmarūpassa viññāṇapaccayatā vuttāti āha ‘‘tasmiṃ patiṭṭhite’’tiādi.
Referring to the conditionality of rebirth-linking mind-and-matter by consciousness (viññāṇa-paccayatā) as stated in this Sutta, “Whatever one intends, bhikkhus, whatever one plans, and whatever latent defilement lies within, that is an object for the establishment of consciousness. When there is an object, there is a foundation for consciousness. When that consciousness is established and grows, there is the descent of mind-and-matter (nāmarūpa). With mind-and-matter as condition, there are the six sense-bases,” he says " When that is established," and so forth.
“Này các Tỳ-khưu, điều gì được tư duy, điều gì được toan tính, điều gì tiềm ẩn, đó là đối tượng cho sự tồn tại của thức. Khi có đối tượng, thức có chỗ nương tựa. Khi thức đã nương tựa và tăng trưởng, danh-sắc nhập vào (thai). Do danh-sắc làm duyên, sáu xứ sanh khởi.” Trong kinh này, tính chất duyên của thức đối với danh-sắc tục sinh cũng đã được nói đến. Do đó, ngài nói “khi thức đã nương tựa…” v.v.
Purimatarasiddhāya pathaviyā bījapatiṭṭhānaṃ viya purimatarasiddhe kamme tannibbattasseva viññāṇabījassa patiṭṭhānaṃ kammassa kaṭattā uppattīti vuttaṃ hoti.
It is said that just as a seed is established in the earth which was already established earlier, so too the consciousness-seed produced by kamma is established in kamma which was already established earlier, and the origination is due to the kamma that has been done.
Giống như hạt giống nương vào đất đã có từ trước, sự nương tựa của hạt giống thức, vốn được tạo ra bởi nghiệp, vào nghiệp đã có từ trước, được gọi là sự sanh khởi do nghiệp đã được tạo tác.
Tenāha – ‘‘kammaṃ khettaṃ, viññāṇaṃ bīja’’nti.
Therefore, he says, " Kamma is the field, consciousness is the seed."
Do đó, ngài nói: “Nghiệp là ruộng, thức là hạt giống.”
Kassa pana taṃ khettaṃ bījañcāti?
But whose field and seed is it?
Vậy, đó là ruộng và hạt giống của cái gì?
Nāmarūpaṅkurassa.
Of the mind-and-matter sprout.
Của mầm danh-sắc.
Ayañca panatthoti paṭisandhiyaṃ kammajarūpānaṃ cittapaṭibaddhavuttitā.
And this meaning is the occurrence of kamma-born rūpa in dependence on citta at the moment of rebirth-linking.
Và ý nghĩa này: chính là sự vận hành gắn liền với tâm của các sắc do nghiệp sanh trong lúc tục sinh.
Okāsavasenevāti nāmarūpokāsavaseneva.
" Only in terms of location" (okāsavasenevā) means only in terms of the location of nāmarūpa.
Chỉ theo phương diện trú xứ: chỉ theo phương diện trú xứ của danh-sắc.
So hi tassa atthassa okāsoti.
For that is the location of that meaning.
Bởi vì đó là trú xứ của ý nghĩa ấy.
Vatthurūpamattampīti vadanto vatthurūpassa upatthambhakānaṃ sesarūpānampi tadupatthambhakabhāveneva arūpadhammānaṃ paccayabhāvaṃ dasseti, sahabhavanamattaṃ vā.
By saying " even only the base-matter" (vatthurūpamattampi), he shows the conditionality of the base-matter (vatthurūpa) for immaterial phenomena, even for the other rūpas that support the base-matter, by way of their supporting the base-matter, or simply by way of their co-existence.
Khi nói “ngay cả chỉ một sắc vật chất”, ngài chỉ ra rằng các pháp vô sắc là duyên cho cả các sắc còn lại, vốn là những pháp nâng đỡ sắc vật chất, chính là qua vai trò nâng đỡ đó của chúng, hoặc chỉ là sự đồng hữu.
Tattha kāyabhāvādikalāpānaṃ katthaci abhāvato katthaci abhāvābhāvato ‘‘vatthurūpamattampi vinā’’ti āha.
Here, he says "even without only the base-matter" because kāyabhāva-kalāpas (body-decads) and others are absent in some cases and present in others.
Trong số đó, vì các nhóm sắc thân, sắc tính v.v. có khi không có, có khi lại có, nên ngài nói “ngay cả không có chỉ một sắc vật chất”.
Sassāmiketi etasseva visesanatthaṃ ‘‘sarājake’’ti vuttaṃ.
" With a master" (sassāmike) is said as a qualification for this very term, to mean " with a king" (sarājake).
Để làm rõ nghĩa của sassāmike (có chủ), từ “sarājake” (có vua) đã được nói đến.
Pavattiyaṃ kaṭattārūpādīnaṃ paccayabhāvapaṭibāhanatoti idaṃ kasmā vuttaṃ, nanu tesaṃ paccayabhāvappasaṅgoyeva natthi ‘‘hetū sahajātāna’’nti (paṭṭhā. aṭṭha. 1.1) vacanato.
Why was this statement, " preventing the state of being a condition for kaṭattā-rūpa and so forth in the continuity of existence," made? Is there not indeed no possibility of them being conditions due to the teaching "roots for co-arisen phenomena"?
"Bởi vì ngăn chặn việc các sắc do nghiệp tạo v.v... trong thời bình nhật là duyên", tại sao lại nói lời này? Chẳng phải là không có sự liên quan đến việc chúng là duyên hay sao, do lời dạy rằng "các nhân là (duyên) cho các pháp đồng sanh"?
Na hi yesaṃ hetū sahajātapaccayo na honti, tāni hetusahajātāni nāma honti.
For those for which roots are not co-arisen conditions, these are not called co-arisen with roots.
Thật vậy, những pháp mà các nhân không phải là đồng sanh duyên đối với chúng, thì không thể gọi là các pháp đồng sanh với nhân.
Yadi siyuṃ, ‘‘kusalaṃ dhammaṃ sahajāto abyākato dhammo uppajjati na hetupaccayā’’tiādi ca labbheyya, na pana labbhati, tasmā na tāni hetusahajātānīti?
If they were, then "an indeterminate phenomenon arises co-arisen with a wholesome phenomenon, but not by root condition" and so forth would be obtained, but it is not obtained. Therefore, are they not co-arisen with roots?
Nếu chúng là (pháp đồng sanh với nhân), thì cũng sẽ có được đoạn văn như "pháp vô ký đồng sanh với pháp thiện sanh khởi không do nhân duyên", nhưng lại không có được. Do đó, chúng không phải là pháp đồng sanh với nhân, phải không?
Saccametaṃ, yo pana hetūhi samānakāluppattimattaṃ gahetvā hetusahajātabhāvaṃ maññeyya, tassāyaṃ pasaṅgo atthīti idaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
This is true. However, it should be understood that this was stated because there would be such a possibility for anyone who might conceive of co-arisen with roots by merely taking "arising at the same time as roots."
Điều này là đúng. Tuy nhiên, cần hiểu rằng lời này được nói ra vì có sự liên quan này đối với người nào, do chỉ nắm bắt việc sanh khởi đồng thời với các nhân, mà cho rằng đó là pháp đồng sanh với nhân.
Bhagavā pana vacanānaṃ lahugarubhāvaṃ na gaṇeti, bodhaneyyānaṃ pana ajjhāsayānurūpato dhammasabhāvaṃ avilomento tathā tathā desanaṃ niyāmetīti na katthaci akkharānaṃ bahutā vā appatā vā codetabbāti.
But the Blessed One does not count the lightness or heaviness of words. Rather, according to the dispositions of those to be instructed, without distorting the nature of the Dhamma, he establishes the teaching in various ways. Therefore, one should not find fault with a multitude or paucity of letters anywhere.
Hơn nữa, Đức Thế Tôn không xem xét sự ít nhiều của từ ngữ, mà Ngài sắp đặt lời thuyết giảng theo cách này hay cách khác, không trái với bản chất của các pháp, tùy theo khuynh hướng của những người cần được giáo hóa. Do đó, không nên chỉ trích sự nhiều hay ít của các chữ ở bất kỳ đâu.
2. Uppajjanakkhaṇeyevāti etena vattamānakkhaṇekadesena sabbaṃ vattamānakkhaṇaṃ gayhatīti daṭṭhabbaṃ.
2. By the phrase " at the very moment of arising," it should be understood that the entire present moment is taken by a part of the present moment.
2. Chỉ trong sát-na sanh khởi, bằng từ này, cần hiểu rằng toàn bộ sát-na hiện tại được bao hàm bởi một phần của sát-na hiện tại.
Na hi uppajjanakkhaṇeyeva cakkhuviññāṇādīnaṃ rūpādīni ārammaṇapaccayo, atha kho sabbasmiṃ vattamānakkhaṇeti.
For the sense-consciousness and so forth, phenomena such as visible objects become object conditions not only at the moment of arising, but throughout the entire present moment.
Bởi vì, sắc v.v... không phải là cảnh duyên cho nhãn thức v.v... chỉ trong sát-na sanh khởi, mà là trong toàn bộ sát-na hiện tại.
Tena ālambiyamānānampi rūpādīnaṃ cakkhuviññāṇādivattamānatāya pure pacchā ca vijjamānānaṃ ārammaṇapaccayattābhāvaṃ dasseti, ko pana vādo anālambiyamānānaṃ.
By this, it shows the non-existence of object conditionality for visible objects and so forth, which are being cognized, and which exist before and after the present moment of sense-consciousness and so forth; what then to speak of those not being cognized?
Qua đó, ngài chỉ ra rằng các sắc v.v..., dù đang được bắt cảnh, nhưng hiện hữu trước và sau thời điểm hiện tại của nhãn thức v.v..., thì không có tính chất là cảnh duyên; huống hồ chi là những pháp không được bắt cảnh.
Na ekato hontīti nīlādīni sabbarūpāni saha na honti, tathā saddādayopīti attho.
"They do not occur together" means that blue and other forms (rūpa) do not occur together; similarly with sounds and so forth.
Không sanh khởi cùng lúc, có nghĩa là tất cả các sắc như xanh v.v... không sanh khởi đồng thời, và tương tự đối với âm thanh v.v...
‘‘Yaṃ ya’’nti hi vacanaṃ rūpādīni bhindatīti.
For the expression " whatever" distinguishes visible objects and so forth.
Bởi vì, từ "bất cứ... bất cứ" phân biệt các sắc v.v...
Tattha purimenatthena ‘‘uppajjantī’’ti vacanena ārammaṇapaccayabhāvalakkhaṇadīpanatthaṃ ‘‘yaṃ yaṃ dhamma’’ntiādi vuttanti dasseti, pacchimena ‘‘yaṃ ya’’nti vacanena rūpādibhedadīpanatthanti.
There, by the former meaning, it is shown that the phrase " whatever phenomenon" and so forth was stated by the word "arise" to illustrate the characteristic of being an object condition. By the latter, the phrase "whatever" is for illustrating the distinctions of visible objects and so forth.
Trong đó, theo ý nghĩa thứ nhất, ngài chỉ ra rằng câu "bất cứ pháp nào" v.v... được nói ra với từ "sanh khởi" để chỉ rõ đặc tính của việc là cảnh duyên; theo ý nghĩa thứ hai, là để chỉ rõ sự khác biệt của sắc v.v... bằng từ "bất cứ... bất cứ".
‘‘Yaṃ yaṃ vā panārabbhā’’ti etassa vaṇṇanāyaṃ dassitasabbārammaṇādivasena vā idhāpi attho gahetabboti.
Or, in the explanation of " whatever phenomenon one takes as object," the meaning here should also be understood in terms of all objects and so forth as shown there.
Hoặc, ý nghĩa ở đây cũng cần được hiểu theo cách phân loại tất cả các cảnh v.v... đã được chỉ ra trong phần giải thích của câu "Hoặc, duyên vào bất cứ... bất cứ".
Evaṃ vuttanti yathā nadīpabbatānaṃ sandanaṃ ṭhānañca pavattaṃ avirataṃ avicchinnanti sandanti tiṭṭhantīti vattamānavacanaṃ vuttaṃ, evaṃ ‘‘ye ye dhammā’’ti atītānāgatapaccuppannānaṃ sabbasaṅgahasamudāyavasena gahitattā tesaṃ uppajjanaṃ pavattanaṃ aviratanti uppajjantīti vattamānavacanaṃ vuttanti adhippāyo.
"Thus spoken" means that just as the present tense word "flow" or "stand" is used to describe the unceasing and uninterrupted flow and existence of rivers and mountains, so too the present tense word "arise" in "whatever phenomena" is used with the intention that the arising and continuity of past, future, and present phenomena, collected together, is uninterrupted.
Được nói như vậy, ý muốn nói rằng: cũng như hiện tại từ "chảy, đứng" được dùng với ý nghĩa sự chảy và sự đứng của sông và núi là một tiến trình không ngừng, không gián đoạn; tương tự, vì các pháp quá khứ, vị lai và hiện tại được bao hàm theo cách tổng hợp toàn bộ, nên sự sanh khởi của chúng là một tiến trình không ngừng, do đó hiện tại từ "sanh khởi" được dùng.
Ime pana na hetādipaccayā sabbepi atītānāgatānaṃ honti.
However, not all these root and other conditions apply to past and future phenomena.
Tuy nhiên, không phải tất cả các duyên như nhân duyên v.v... này đều là duyên cho các pháp quá khứ và vị lai.
Na hi atīto ca anāgato ca atthi, yassete paccayā siyuṃ.
For there is no past or future to which these conditions would apply.
Bởi vì, không có pháp quá khứ và vị lai nào mà các duyên này có thể là duyên cho nó.
Evañca katvā atītattike atītānāgatānaṃ na koci paccayo vutto, tasmā idhāpi ‘‘uppajjantī’’ti vacanena yesaṃ rūpādayo ārammaṇadhammā ārammaṇapaccayā honti, te paccuppannāva dassitāti daṭṭhabbā.
Having established this, no condition for past and future phenomena is mentioned in the triad of past conditions. Therefore, here too, by the word "arise," it should be understood that those phenomena whose visible objects and so forth are object conditions are shown to be only present phenomena.
Và vì vậy, trong tam đề quá khứ, không có duyên nào được nói đến cho các pháp quá khứ và vị lai. Do đó, ở đây cũng cần hiểu rằng, bằng từ "sanh khởi", chỉ có các pháp hiện tại mà các pháp cảnh như sắc v.v... là cảnh duyên mới được chỉ ra.
Tesu hi dassitesu atītānāgatesu taṃtaṃpaccayā ahesuṃ bhavissanti cāti ayamattho dassito hoti, na pana taṃtaṃpaccayavantatā.
For when these present phenomena are shown, it is demonstrated that their respective conditions existed or will exist in the past or future, but not that they possess those conditions in the past or future.
Bởi vì, khi các pháp ấy được chỉ ra, thì ý nghĩa rằng "các duyên tương ứng đã là và sẽ là" đối với các pháp quá khứ và vị lai được chỉ ra, chứ không phải là tính chất "có các duyên tương ứng".
Paccayavanto hi paccuppannāyevāti.
For only present phenomena possess conditions.
Bởi vì, các pháp có duyên chỉ là các pháp hiện tại.
Ettha ca ‘‘yaṃ yaṃ dhammaṃ ārabbhā’’ti ekavacananiddesaṃ katvā puna ‘‘te te dhammā’’ti bahuvacananiddeso ‘‘yaṃ ya’’nti vuttassa ārammaṇadhammassa anekabhāvopi atthīti dassanattho.
Here, the singular designation " whatever phenomenon one takes as object," followed by the plural designation " those phenomena," is intended to show that there can also be a multiplicity of the object phenomenon referred to by "whatever."
Và ở đây, sau khi chỉ định bằng số ít "duyên vào bất cứ pháp nào", việc chỉ định lại bằng số nhiều "các pháp ấy" là để cho thấy rằng pháp cảnh được nói đến bằng từ "bất cứ... bất cứ" cũng có nhiều loại.
Cattāro hi khandhā saheva ārammaṇapaccayā honti, te sabbepi ārabbha uppajjamānampi tesu ekekaṃ ārabbha uppajjamānaṃ na na hoti, tasmā vedanādīsu phassādīsu ca ekekassapi ārammaṇapaccayabhāvadassanatthaṃ ‘‘yaṃ ya’’nti vuttaṃ, sabbesaṃ ekacittuppādapariyāpannānaṃ ārammaṇapaccayabhāvadassanatthaṃ ‘‘te te’’ti.
For the four aggregates become object conditions simultaneously. Even though consciousness arises taking all of them as object, it is not that it does not arise taking each one of them as object. Therefore, the word " whatever" is used to show the object conditionality of each of the aggregates such as feeling, and of the factors such as contact; and " those" is used to show the object conditionality of all phenomena included in one consciousness-moment.
Bởi vì, bốn uẩn cùng nhau là cảnh duyên. Ngay cả khi sanh khởi do duyên vào tất cả chúng, không phải là không có trường hợp sanh khởi do duyên vào từng uẩn một trong số chúng. Do đó, để chỉ ra tính chất cảnh duyên của từng pháp một trong thọ v.v... và xúc v.v..., từ "bất cứ... bất cứ" được dùng; để chỉ ra tính chất cảnh duyên của tất cả các pháp thuộc cùng một tâm sanh, từ "các pháp ấy" được dùng.
Tattha yo ca rūpādiko ekekova yaṃyaṃ-saddena vutto, ye ca aneke phassādayo ekekavasena yaṃyaṃ-saddena vuttā, te sabbe gahetvā ‘‘te te’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that "those" refers to all such cases, including both the individual visible objects and so forth designated by "whatever," and the numerous factors such as contact designated individually by "whatever."
Trong đó, cần hiểu rằng từ "các pháp ấy" được nói để bao gồm cả từng pháp một như sắc v.v... được nói đến bằng từ "bất cứ... bất cứ", và cả nhiều pháp như xúc v.v... được nói đến bằng từ "bất cứ... bất cứ" theo từng pháp một.
Atha vā yasmiṃ kāle ārabbha uppajjanti, tasmiṃ kāle nīlādīsu cittuppādesu ca ekekameva ārabbha uppajjantīti dassanatthaṃ ‘‘yaṃ ya’’nti vuttaṃ, te pana ālambiyamānā rūpārammaṇadhammā ca aneke, tathā saddādiārammaṇadhammā cāti dassanatthaṃ ‘‘te te’’ti.
Alternatively, the word " whatever" is used to show that at the time of arising, consciousness arises taking as object only one of the blue objects and so forth, or only one of the consciousness-moments. However, the numerous phenomena that are visible objects being cognized, and similarly the numerous phenomena that are sound objects and so forth, are indicated by " those."
Hoặc là, từ "bất cứ... bất cứ" được dùng để chỉ ra rằng, vào thời điểm sanh khởi do duyên vào cảnh, chúng sanh khởi do duyên vào từng cảnh một trong các cảnh như xanh v.v... và trong các tâm sanh; và từ "các pháp ấy" được dùng để chỉ ra rằng, các pháp cảnh sắc được bắt cảnh ấy là nhiều, và tương tự, các pháp cảnh thanh v.v... cũng nhiều.
Nibbānārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa apariyāpannato kusalavipākassa kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hotīti idaṃ pubbenivāsānussatiñāṇena khandhapaṭibaddhānussaraṇakāle nibbānampi rūpāvacarakusalakiriyānaṃ ārammaṇaṃ hotīti iminā adhippāyena vuttaṃ.
This statement, " Nibbāna as object is a condition for the six groups of sensuous sphere, fine-material sphere wholesome, unwholesome resultants, and sensuous sphere, fine-material sphere functional consciousness," was made with the intention that Nibbāna can also be an object for fine-material sphere wholesome and functional consciousness when recalling phenomena related to aggregates through the knowledge of recollecting past lives (pubbenivāsānussatiñāṇa).
Cảnh Nibbāna là cảnh duyên cho sáu nhóm này, tức là thiện dục giới, thiện sắc giới, quả thiện không thuộc hệ nào, và duy tác dục giới, duy tác sắc giới, lời này được nói với ý rằng, trong khi nhớ lại các uẩn liên quan bằng túc mạng thông, Nibbāna cũng trở thành cảnh của thiện và duy tác sắc giới.
Evaṃ sati yathā ‘‘appamāṇā khandhā pubbenivāsānussatiñāṇassa ārammaṇapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 2.12.58) vuttaṃ, evaṃ ‘‘nibbāna’’nti ca vattabbaṃ siyā, na ca taṃ vuttaṃ.
If this were so, then just as it is stated, "the immeasurable aggregates are a condition by way of object condition for the knowledge of recollecting past lives," so too it should have been stated "Nibbāna," but it was not stated.
Nếu vậy, cũng như đã nói "các uẩn vô lượng là duyên theo cảnh duyên cho túc mạng thông", thì cũng nên nói "Nibbāna", nhưng điều đó đã không được nói.
Na hi nibbānaṃ pubbe nivuṭṭhaṃ asaṅkhatattā, na ca pubbenivāsānussatiñāṇena pubbe nivuṭṭhesu appamāṇakkhandhesu ñātesu nibbānajānane na tena payojanaṃ atthi.
For Nibbāna is not something that existed previously, being unconditioned; nor is there any purpose in knowing Nibbāna when the immeasurable aggregates, which existed previously, are known by the knowledge of recollecting past lives.
Bởi vì Nibbāna không phải là thứ đã từng sống trong quá khứ, vì là pháp vô vi. Và khi các uẩn vô lượng đã từng sống trong quá khứ được biết đến bằng túc mạng thông, thì không có lợi ích gì trong việc biết Nibbāna bằng trí tuệ đó.
Yathā hi cetopariyañāṇaṃ cittaṃ vibhāventameva cittārammaṇajānanassa kāmāvacarassa paccayo hoti, evamidampi appamāṇakkhandhe vibhāventameva tadārammaṇajānanassa kāmāvacarassa paccayo hotīti.
Just as the knowledge of penetrating others' minds (cetopariyañāṇa), by clearly perceiving the mind, becomes a condition for the sensuous sphere knowledge that cognizes the mind as object, so too this knowledge, by clearly perceiving the immeasurable aggregates, becomes a condition for the sensuous sphere knowledge that cognizes Nibbāna as the object of those aggregates.
Bởi vì, cũng như tha tâm thông, trong khi làm hiển lộ tâm (của người khác), trở thành duyên cho (trí) dục giới biết cảnh tâm đó, tương tự, trí này cũng vậy, trong khi làm hiển lộ các uẩn vô lượng, trở thành duyên cho (trí) dục giới biết cảnh đó.
Diṭṭhanibbānoyeva ca pubbe nivuṭṭhe appamāṇakkhandhe anussarati, tena yathādiṭṭhameva nibbānaṃ tesaṃ khandhānaṃ ārammaṇanti daṭṭhabbaṃ, na pana pubbenivāsānussatiñāṇena tadārammaṇavibhāvanaṃ kātabbaṃ.
And only one who has seen Nibbāna can recollect the immeasurable aggregates that existed previously. Therefore, it should be understood that Nibbāna, just as it was seen, is the object of those aggregates, but one should not undertake the clear perception of Nibbāna as object through the knowledge of recollecting past lives.
Và chỉ người đã thấy Nibbāna mới có thể nhớ lại các uẩn vô lượng đã từng sống trong quá khứ. Do đó, cần hiểu rằng chính Nibbāna như đã được thấy là cảnh của các uẩn ấy, chứ không phải việc làm hiển lộ cảnh đó cần được thực hiện bằng túc mạng thông.
Vibhūtameva hi taṃ tassāti.
For it is already clearly manifest to that knowledge.
Bởi vì, đối với vị ấy, điều đó đã hiển lộ rồi.
Evaṃ anāgataṃsañāṇepi yathārahaṃ yojetabbaṃ, tasmā nibbānaṃ na kassaci rūpāvacarassa ārammaṇanti ‘‘catunnaṃ rāsīna’’nti vattuṃ yuttaṃ.
Similarly, this should be applied appropriately to the knowledge of future events (anāgataṃsañāṇa). Therefore, it is appropriate to say "for the four groups," because Nibbāna is not an object for any fine-material sphere consciousness.
Tương tự, cũng cần áp dụng một cách thích hợp trong vị lai thông. Do đó, Nibbāna không phải là cảnh của bất kỳ pháp sắc giới nào, vì vậy, nói "cho bốn nhóm" là hợp lý.
3. Dhuranti dhuraggāhaṃ.
3. " Burden" means bearing a burden.
3. Gánh vác là đảm nhận trách nhiệm.
Jeṭṭhakanti seṭṭhaṃ.
" Chief" means supreme.
Hàng đầu là cao tột.
Chandādhipati chandasampayuttakānanti ettha purimachandassa samānarūpena tadanantaraṃ niddiṭṭhena taṃsambandhena chandasaddeneva paccayabhūtassa chandassa sampayuttakavisesanabhāvo dassito hotīti ‘‘chandādhipati sampayuttakāna’’nti avatvā ‘‘chandasampayuttakāna’’nti vuttanti daṭṭhabbaṃ.
In " will predominance for those associated with will," it is shown that the will that is a condition has the characteristic of being an adjective for what is associated, through the word 'will' itself, which is designated immediately after and has a similar form to the preceding 'will' and is related to it. Therefore, it should be understood that "those associated with will" was stated instead of "will predominance for associated phenomena."
Dục trưởng cho các pháp tương ưng với dục, ở đây, cần hiểu rằng, bằng chính từ "dục" có hình thức tương tự với từ "dục" trước đó, được chỉ định ngay sau đó và có liên quan đến nó, đã chỉ ra rằng "dục" vốn là duyên lại trở thành đặc tính của các pháp tương ưng. Do đó, thay vì nói "dục trưởng cho các pháp tương ưng", lại nói "cho các pháp tương ưng với dục".
Esa nayo itaresupi.
This method applies to the others as well.
Phương pháp này cũng áp dụng cho các trường hợp khác.
Garukāracittīkāravasena vāti kusalābyākatānaṃ pavattiṃ dasseti.
"Or by way of respect and esteem" refers to the occurrence of wholesome and indeterminate states.
Hoặc do sự trân trọng và kính trọng, ngài chỉ ra sự diễn tiến của các pháp thiện và vô ký.
Aladdhaṃ laddhabbaṃ, laddhaṃ avijahitabbaṃ.
That which is not obtained is to be obtained, that which is obtained is not to be abandoned.
Cái chưa đạt được thì cần phải đạt được, cái đã đạt được thì không nên từ bỏ.
Yena vā vinā na bhavitabbaṃ, taṃ laddhabbaṃ, tassevattho avijahitabbanti.
Or, that without which there can be no existence is to be obtained; its meaning is not to be abandoned.
Hoặc, không thể tồn tại nếu thiếu nó, đó là cái cần phải đạt được, ý nghĩa của chính nó là không nên từ bỏ.
Anavaññātanti avaññātampi adosadassitāya assādanena anavaññātaṃ katvā.
Anavaññāta means, making something un-despised, even if despised, by savoring it, due to not seeing its fault.
Anavaññāta (không bị xem thường) nghĩa là, dù là đối tượng bị xem thường, nhưng do không thấy lỗi lầm, nên đã làm cho nó trở thành không bị xem thường bằng sự thưởng thức.
Micchattaniyatā appanāsadisā mahābalā vinā adhipatinā nuppajjantīti ‘‘ekantenevā’’ti āha.
He says “absolutely” because micchattaniyatā (states fixed in wrongness) are powerful, similar to appanā-jhānas, and do not arise without an adhipati.
Các pháp tà kiến quyết định (micchattaniyatā) tương tự như appanā (an chỉ), có sức mạnh lớn, không thể sanh khởi nếu không có adhipati (chủ), vì vậy đã nói ‘‘ekantenevā’’ (chắc chắn).
Kammakilesāvaraṇabhūtā ca te saggāvaraṇā ca maggāvaraṇā ca paccakkhasaggānaṃ kāmāvacaradevānampi uppajjituṃ na arahanti, ko pana vādo rūpārūpīnanti.
And being hindrances of kamma and defilements, they are hindrances to heaven and hindrances to the path, and are not fit to arise even for kāmāvacara devas who have heaven directly before them; what then to speak of those in the rūpa and arūpa realms?
Và chúng, là những pháp chướng ngại do nghiệp và phiền não, là chướng ngại của cõi trời và chướng ngại của đạo, không thể sanh khởi ngay cả đối với các vị trời cõi Dục, những vị có cõi trời hiện tiền, thì nói gì đến các vị trời cõi Sắc và Vô Sắc.
Kāmāvacarādibhedato pana tividho kiriyārammaṇādhipati lobhasahagatākusalasseva ārammaṇādhipatipaccayo hotīti idaṃ parasantānagatānaṃ sārammaṇadhammānaṃ ‘‘ajjhattārammaṇo dhammo bahiddhārammaṇassa dhammassa adhipatipaccayena paccayo’’ti etassa abhāvato ‘‘bahiddhārammaṇo dhammo bahiddhārammaṇassā’’ti ettha ca ārammaṇādhipatino anuddhaṭattā adhipatipaccayatā natthīti viññāyamānepi ‘‘bahiddhā khandhe garuṃ katvā assādetī’’tiādivacanaṃ (paṭṭhā. 2.20.31) nissāya arahato kiriyadhammā puthujjanādīhi garuṃ katvā assādiyantīti iminā adhippāyena vuttanti daṭṭhabbaṃ.
This statement, "The ārammaṇādhipati of lobhasahagata akusala is of three kinds based on being kāmāvacara and so forth", is said with the intention that even though it is understood that adhipati conditionality does not exist when it is stated that "an internal object is a condition by way of adhipati for an external object" for object-based phenomena in the mental continuum of others, and also because the ārammaṇādhipati is not mentioned in "an external object for an external object", still, based on such statements as "one savors with reverence the external khandhas", the kiriya phenomena of an Arahant are savored with reverence by ordinary people and others.
Còn về sự phân biệt theo cõi Dục v.v., adhipati đối tượng hành (kiriyārammaṇādhipati) ba loại chỉ là duyên đối tượng trưởng (ārammaṇādhipatipaccayo) cho các pháp bất thiện đồng sanh với tham. Mặc dù có thể hiểu rằng điều này không có tính cách duyên trưởng (adhipatipaccayatā) do không có câu “pháp có đối tượng nội tại là duyên cho pháp có đối tượng ngoại tại theo cách duyên trưởng” đối với các pháp có đối tượng thuộc về dòng tương tục của người khác, và do không nêu lên duyên đối tượng trưởng trong câu “pháp có đối tượng ngoại tại là duyên cho pháp có đối tượng ngoại tại”, nhưng cần phải hiểu rằng điều này được nói với ý định rằng các pháp hành (kiriyadhammā) của bậc A-la-hán được các phàm phu v.v. xem trọng và thưởng thức, dựa vào lời dạy như “xem trọng các uẩn ngoại tại rồi thưởng thức”.
‘‘Sanidassanasappaṭighā khandhā’’tiādīsu (paṭṭhā. 2.22.30) viya khandhasaddo rūpe eva bhavituṃ arahatīti vicāritametaṃ.
This has been examined such that the word khandha here, as in "visible and impinging khandhas," can only refer to rūpa.
Điều này đã được xem xét rằng, từ khandha (uẩn) chỉ có thể có nghĩa là sắc, như trong các câu “các uẩn có thể thấy và có đối ngại” (sanidassanasappaṭighā khandhā) v.v.
Puthujjanādikāle vā anāgate kiriyadhamme garuṃ katvā assādanaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
Alternatively, this is said with reference to the savoring of future kiriya phenomena, held in reverence by ordinary people and others.
Hoặc, điều này được nói để chỉ sự thưởng thức sau khi xem trọng các pháp hành (kiriyadhammā) trong tương lai vào thời còn là phàm phu v.v.
‘‘Nevavipākanavipākadhammadhamme khandhe garuṃ katvā assādeti abhinandatī’’tiādivacanato (paṭṭhā. 1.3.96) kiriyadhammā rāgadiṭṭhīnaṃ adhipatipaccayo honteva, te ca ‘‘atītārammaṇe anāgate khandhe garuṃ katvā assādetī’’tiādivacanato (paṭṭhā. 2.19.23) anāgatā tebhūmakāpi adhipatipaccayo hontīti.
From such statements as "He reveres and delights in khandhas that are neither vipāka nor vipākadhamma-dhamma", kiriya phenomena are indeed adhipati conditions for attachment and wrong views, and from such statements as "He reveres and delights in past objects and future khandhas", future phenomena of the three realms are also adhipati conditions.
Do lời dạy “xem trọng các uẩn thuộc pháp không phải quả không phải pháp sanh quả (nevavipākanavipākadhammadhamme) rồi thưởng thức, hoan hỷ” v.v., các pháp hành (kiriyadhammā) chắc chắn là duyên trưởng cho tham và tà kiến, và do lời dạy “xem trọng các uẩn vị lai có đối tượng quá khứ rồi thưởng thức” v.v., các pháp thuộc ba cõi trong tương lai cũng là duyên trưởng.
Āvajjanakiriyasabbhāvato pana idampi vicāretabbaṃ.
However, this too should be investigated due to the existence of āvajjanakiriyā.
Tuy nhiên, do sự hiện hữu của hướng tâm hành (āvajjanakiriya), điều này cũng cần được xem xét.
4. Yathā okāsadānavisesabhāvena natthivigatā vuttā, na evaṃ anantarasamanantarā, ete pana cittaniyāmahetuvisesabhāvena vuttā, tasmā taṃ cittaniyāmahetuvisesabhāvaṃ dassento ‘‘cakkhuviññāṇadhātū’’tiādinā dhātuvasena kusalādivasena ca niddesamāha.
4. Just as natthi and vigata were taught as special conditions of providing opportunity, anantara and samanantara are not like that. These, however, are taught as special causes of the mind's fixed order. Therefore, to show that special causality of the mind's fixed order, he gives the exposition beginning with "the eye-consciousness element" and so forth, in terms of elements and in terms of kusala and so forth.
4. Duyên vô hữu (natthi) và duyên ly khứ (vigata) được nói theo cách là sự đặc biệt trong việc tạo cơ hội, nhưng duyên vô gián (anantara) và duyên đẳng vô gián (samanantara) thì không như vậy; trái lại, chúng được nói theo cách là sự đặc biệt của nguyên nhân quy định tâm. Do đó, để chỉ ra sự đặc biệt của nguyên nhân quy định tâm đó, ngài đã trình bày theo cách phân loại giới (dhātu) và theo cách phân loại thiện (kusala) v.v. qua câu “nhãn thức giới” (cakkhuviññāṇadhātu) v.v.
Tattha ‘‘manoviññāṇadhātu manoviññāṇadhātuyā’’ti vutte paccayapaccayuppannaviseso na viññāyatīti ‘‘purimā purimā pacchimāya pacchimāyā’’ti vattabbaṃ siyā.
In this regard, if it were said "the mind-consciousness element for the mind-consciousness element," the distinction between condition and conditioned would not be understood, so it would have to be said "the former for the latter."
Trong đó, nếu nói “ý thức giới cho ý thức giới” (manoviññāṇadhātu manoviññāṇadhātuyā), thì sự khác biệt giữa duyên và quả của duyên sẽ không được biết rõ, do đó đáng lẽ phải nói “các pháp trước cho các pháp sau” (purimā purimā pacchimāya pacchimāyā).
Tathā ca sati dhātuvisesena cittavisese dassanaṃ yaṃ kātuṃ āraddho, taṃ vocchijjeyya.
And if that were the case, the demonstration of the specific kind of mind by means of specific elements, which was initiated, would be disrupted.
Và nếu như vậy, việc chỉ ra sự khác biệt của tâm bằng sự khác biệt của giới, điều mà ngài đã bắt đầu làm, sẽ bị gián đoạn.
‘‘Manoviññāṇadhātu manodhātuyā’’ti idampi na sakkā vattuṃ niyāmābhāvato, ‘‘manodhātu cakkhuviññāṇadhātuyā’’ti ca tatheva na sakkā.
Even saying "the mind-consciousness element for the mind element" is not possible due to the absence of a fixed rule, and similarly "the mind element for the eye-consciousness element" is not possible either.
Cũng không thể nói “ý thức giới cho ý giới” (manoviññāṇadhātu manodhātuyā) do không có quy luật cố định, và tương tự, cũng không thể nói “ý giới cho nhãn thức giới” (manodhātu cakkhuviññāṇadhātuyā).
Na hi manodhātu cakkhuviññāṇadhātuyāyeva anantarapaccayoti niyāmo atthi, tasmā pākaṭā pañcaviññāṇadhātuyo ādiṃ katvā yāva dhātuvisesaniyāmo atthi, tāva nidassanena nayaṃ dassetvā puna niravasesadassanatthaṃ ‘‘purimā purimā kusalā’’tiādimāha.
For there is no fixed rule that the mind element is an anantara condition only for the eye-consciousness element. Therefore, starting with the obvious five consciousness elements, having shown the method by way of illustration for as long as there is a fixed rule for specific elements, he then states "the preceding kusala states" and so forth to show everything without remainder.
Bởi vì không có quy luật cố định rằng ý giới chỉ là duyên vô gián cho nhãn thức giới. Do đó, sau khi chỉ ra phương pháp bằng ví dụ cho đến khi nào còn có quy luật cố định về sự khác biệt của giới, bắt đầu từ năm thức giới rõ ràng, ngài lại nói “các pháp thiện trước” (purimā purimā kusalā) v.v. để trình bày một cách không bỏ sót.
Sadisakusalānanti vedanāya vā hetūhi vā sadisakusalānaṃ anurūpakusalānanti vā attho.
Of similar kusala states means kusala states similar in feeling or in roots, or suitable kusala states.
Sadisakusalānaṃ (cho các pháp thiện tương tự) có nghĩa là cho các pháp thiện tương tự về thọ hoặc về nhân, hoặc cho các pháp thiện tương ứng.
Tena bhūmibhinnānampi paccayabhāvo vutto hoti.
By this, the conditionality for even those that differ by plane is stated.
Qua đó, tính cách duyên của các pháp khác cõi cũng được nói đến.
Bhavaṅgaggahaṇena kusalākusalamūlakesu cutipi gahitāti daṭṭhabbaṃ, abyākatamūlake tadārammaṇampi.
It should be understood that by the inclusion of bhavaṅga, cuti (death consciousness) in kusala-rooted and akusala-rooted states is also included; and in abyākata-rooted states, tadārammaṇa is also included.
Cần hiểu rằng, qua việc đề cập bhavaṅga (hộ kiếp), tâm tử (cuti) trong các pháp có gốc thiện và bất thiện cũng được bao gồm, và trong pháp có gốc vô ký thì tâm na cảnh (tadārammaṇa) cũng được bao gồm.
Kāmāvacarakiriyāvajjanassāti kāmāvacarakiriyāya āvajjanassāti āvajjanaggahaṇena kāmāvacarakiriyaṃ visesetīti daṭṭhabbaṃ.
For the kāmāvacara kiriya āvajjanā means "for the āvajjanā that is kāmāvacara kiriya". It should be understood that the term āvajjanā here specifies kāmāvacara kiriya.
Kāmāvacarakiriyāvajjanassā (cho hướng tâm hành cõi Dục): cần hiểu rằng ngài đặc tả tâm hành cõi Dục (kāmāvacarakiriyaṃ) bằng cách đề cập đến hướng tâm (āvajjanaggahaṇena), theo nghĩa “cho hướng tâm (āvajjanassa) là hành cõi Dục (kāmāvacarakiriyāya)”.
Kāmāvacaravipāko kāmāvacarakiriyarāsissa ca anantarapaccayo hoti, honto ca āvajjanassevāti ayañhettha adhippāyo.
The intention here is that the kāmāvacara vipāka is also an anantara condition for the aggregate of kāmāvacara kiriya states, and it is only for āvajjanā that it is a condition.
Tâm quả cõi Dục là duyên vô gián cho cả nhóm tâm hành cõi Dục, và khi là duyên, nó chỉ là duyên cho hướng tâm. Đây là ý định ở đây.
Āvajjanaggahaṇeneva cettha voṭṭhabbanampi gahitanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that voṭṭhabba is also included here by the term āvajjanā.
Cần hiểu rằng, qua việc đề cập đến hướng tâm (āvajjanaggahaṇena), tâm đoán định (voṭṭhabbana) cũng được bao gồm.