60. Mahapphalakāritāguṇayogena pūjāvisesaṃ arahatīti arahā.
60. One who is worthy of special veneration due to the quality of producing great fruit is an Arahant.
60. Do có phẩm chất tạo ra quả báo lớn, vị ấy xứng đáng được tôn kính đặc biệt, nên được gọi là Arahā (A-la-hán).
Khīṇāsavo catutthaphalaṭṭho.
One whose defilements are destroyed (Khīṇāsavo), one who has attained the fourth fruit.
Vị đã tận lậu hoặc (khīṇāsava), người đạt quả vị thứ tư.
Arahato bhāvo arahattaṃ, catutthaphalaṃ.
The state of an Arahant is Arahantship, the fourth fruit.
Trạng thái của A-la-hán là A-la-hán quả, tức là quả vị thứ tư.
Tassa maggo.
The path thereof.
Đạo của vị ấy.
Tena sampayuttacittanti nibbacanaṃ.
'Consciousness associated with it' is the definition.
Tena sampayuttacittaṃ là sự giải thích từ, nghĩa là tâm đồng hành với đạo ấy.
Pisaddena pāḷiyaṃ vibhatte maggacittappabhede sampiṇḍeti.
The word 'pi' summarises the various classifications of path-consciousness presented in the Pāḷi.
Từ pi (cũng) gom lại các loại tâm đạo đã được phân loại trong Pāḷi.
Tattha dhammasaṅgaṇiyaṃ tāva pathamamagge jhānanāmena vuttesu pañcasu vāresu pathame suddhikapaṭipadāvāredvinnaṃ catukkapañcakanayānaṃ vasena navacittāni honti.
In the Dhammasaṅgaṇī, in the first path, in the first of the five sections (vāresu) described as jhāna, there are nine consciousnesses according to the fourfold and fivefold methods in the suddhika-paṭipadā section.
Trong Dhammasaṅgaṇī, đối với đạo đầu tiên, trong năm lần được gọi là thiền (jhāna), ở lần đầu tiên, trong phương pháp thực hành thuần túy (suddhikapaṭipadāvāra), có chín tâm theo hai phương pháp bốn và năm.
Tathā suddhikasuññatāya suññatappaṭipadāya suddhikappaṇihite appaṇihitappaṭipadāyacāti pañcasu vāresu dasannaṃ nayānaṃ vasena pañcacattālīsacittāni honti.
Similarly, in the five sections (vāresu), namely suddhika-suññatā, suññata-paṭipadā, suddhika-appaṇihita, and appaṇihita-paṭipadā, there are forty-five consciousnesses according to the ten methods.
Tương tự, trong năm lần theo phương pháp Không tánh thuần túy (suddhikasuññatā), phương pháp thực hành Không tánh (suññatappaṭipadā), phương pháp thực hành không mong cầu thuần túy (suddhikappaṇihite appaṇihitappaṭipadā), có bốn mươi lăm tâm theo mười phương pháp.
Tathā maggasatipaṭṭhānādīhi ekūnavīsatiyā nāmehi vuttesu paccekaṃ pañcasu vāresūti vīsatiyā nāmehi vutte vārasate dvinnaṃ nayasatānaṃ vasena navacittasatāni honti.
And in the five sections for each of the nineteen names such as 'magga-satipaṭṭhānādīhi,' that is, in one hundred sections described by twenty names, there are nine hundred consciousnesses according to two hundred methods.
Tương tự, trong mỗi năm lần được nói bằng mười chín tên như magga-satipaṭṭhāna (chánh niệm trên đạo), tức là trong một trăm lần được nói bằng hai mươi tên, có chín trăm tâm theo hai trăm phương pháp.
Puna catūhi adhipatīhi yojetvā vuttesu catūsu vārasatesu aṭṭhannaṃ nayasatānaṃ vasena tīṇi sahassāni chasatānica hontīti.
Furthermore, in the four hundred sections described by combining them with the four dominants (adhipatīhi), there are three thousand six hundred consciousnesses according to eight hundred methods.
Lại nữa, trong bốn trăm lần được nói bằng cách kết hợp với bốn loại chủ tể (adhipatī), có ba ngàn sáu trăm tâm theo tám trăm phương pháp.
Evaṃ pathamamagge naya sahassavasena cattāricittasahassāni pañcacitta satānica honti.
Thus, in the first path, there are four thousand five hundred consciousnesses by way of methods.
Như vậy, trong đạo đầu tiên, có bốn ngàn năm trăm tâm theo phương pháp ngàn tâm.
Tathā sesamaggesupīti evaṃ catūsu maggesu catunnaṃ naya sahassānaṃ vasena aṭṭhārasa magga citta sahassāni honti.
Similarly in the remaining paths; thus, in the four paths, there are eighteen thousand path-consciousnesses by way of four thousand methods.
Tương tự, trong các đạo còn lại, như vậy trong bốn đạo, có mười tám ngàn tâm đạo theo phương pháp ngàn tâm.
Saccasatipaṭṭhāna vibhaṅgesu pana vīsatinaya sahassānaṃ vasena navutimaggacittasahassāni.
In the analysis of the Foundations of Mindfulness on Truths, there are ninety thousand Path-consciousnesses based on twenty thousand modes.
Trong Saccasatipaṭṭhāna Vibhaṅga, có chín mươi ngàn tâm đạo theo hai mươi ngàn phương pháp.
Maggavibhaṅge aṭṭhavīsatiyā naya sahassānaṃ vasena satasahassaṃ chabbīsatisahassāni ca maggacittāni hontīti.
And in the analysis of the Path, there are one hundred and twenty-six thousand Path-consciousnesses based on twenty-eight thousand modes.
Trong Maggavibhaṅga, có một trăm hai mươi sáu ngàn tâm đạo theo hai mươi tám ngàn phương pháp.
Aṭṭhakathāsupana nayabhedāeva vuttā.
However, in the Commentaries, only the distinctions of modes are stated.
Trong các Chú Giải thì chỉ nói về sự phân biệt các phương pháp.
Nacitta bhedāti.
Not distinctions of consciousness.
Không phải sự phân biệt các tâm.
62. Saṅgahagāthāyaṃ catumaggappabhedenāti catukkhattuṃ pattabbattā catubbidhānaṃ aṭṭhaṅgikamaggānaṃ pabhedena.
62. In the summary verse, catumaggappabhedenāti means by the distinctions of the fourfold Noble Eightfold Paths, because they are to be attained four times.
62. Trong bài kệ tóm tắt, catumaggappabhedenā có nghĩa là do sự phân chia của Bát Chánh Đạo bốn lần cần phải chứng đắc.
Kasmāpana te catukkhattuṃ pattabbāti.
Why, then, are they to be attained four times?
Tại sao chúng lại cần phải chứng đắc bốn lần?
Vuccate.
It is stated:
Sẽ được nói rõ.
Sotāpattimagge tāva saddhādīni indriyāni mudūni honti, tasmā so diṭṭhivicikicchāeva samucchindituṃ sakkoti.
In the Stream-entry Path, the faculties such as faith are soft; therefore, it can only eradicate wrong view and doubt.
Trong đạo Dự Lưu, các căn như tín, v.v. còn yếu, do đó nó chỉ có thể đoạn trừ tà kiến và hoài nghi.
Aññepana kāmarāgabyāpādepi tanubhūtepi kātuṃ nasakkoti.
It cannot make other defilements, such as sensual lust and ill-will, subtle even if they are present.
Nhưng nó không thể làm cho tham ái và sân hận giảm nhẹ, dù chúng đã mỏng manh.
Dutīyamagge tāni thokaṃ paṭūni honti.
In the second Path, these faculties are somewhat keen.
Trong đạo thứ hai, các căn đó trở nên mạnh hơn một chút.
Tasmā so kāmarāgabyāpāde tanubhūte kātuṃ sakkoti.
Therefore, it can make sensual lust and ill-will subtle.
Do đó, nó có thể làm cho tham ái và sân hận giảm nhẹ.
Samucchindituṃ pana nasakkohiyeva.
But it cannot eradicate them.
Nhưng nó vẫn không thể đoạn trừ hoàn toàn.
Tatīyamagge tāni paṭutarāni honti.
In the third Path, these faculties are keener.
Trong đạo thứ ba, các căn đó trở nên mạnh hơn nữa.
Tasmā so kāmarāgabyāpāde samucchindituṃ sakkoti.
Therefore, it can eradicate sensual lust and ill-will.
Do đó, nó có thể đoạn trừ tham ái và sân hận.
Rūpārūpa rāgamānuddhaccāvijjāyopana samucchindituṃ nasakkotiyeva.
But it cannot eradicate attachment to form, attachment to the formless, conceit, restlessness, and ignorance.
Nhưng nó vẫn không thể đoạn trừ tham ái sắc giới, tham ái vô sắc giới, mạn, trạo cử và vô minh.
Catuttha maggepana tāni indriyāni paṭutamāni honti.
However, in the fourth Path, these faculties are the keenest.
Trong đạo thứ tư, các căn đó trở nên mạnh nhất.
Tasmā so tāca aññeca sabbepi pāpadhamme samucchindituṃ sakkoti.
Therefore, it can eradicate those and all other unwholesome phenomena.
Do đó, nó có thể đoạn trừ tất cả các pháp bất thiện đó và những pháp khác.
Evaṃ catukkhattuṃ pavattamānāeva pariniṭṭhitakiccattā te maggā catukkhattuṃ pattabbā hontīti.
Thus, because they complete their task by occurring four times, these Paths are to be attained four times.
Như vậy, các đạo đó cần phải chứng đắc bốn lần vì chúng hoàn thành nhiệm vụ khi vận hành bốn lần.
Kusalaṃ cittaṃ catumaggappabhedena catudhā mataṃ.
Wholesome consciousness is considered fourfold by the distinctions of the four Paths.
Tâm thiện được cho là có bốn loại do sự phân chia của bốn đạo.
Pākaṃpi tassa catubbidhassa kusalassa phalattā tathā catudhāmataṃ.
Its result (pākaṃ) is also similarly considered fourfold, being the result of the four kinds of wholesome*.
Quả cũng được cho là có bốn loại như vậy vì nó là quả của bốn loại thiện đó.
Iti anuttaraṃ cittaṃ aṭṭhadhā matanti yojanā.
Thus, the supramundane (anuttara) consciousness is considered eightfold – this is the connection.
Như vậy, tâm vô thượng được cho là có tám loại, đó là cách kết nối.
Natthi attano uttaraṃ adhikaṃ etassāti anuttaraṃ.
That which has nothing higher or more excellent than itself is anuttara.
Không có gì cao hơn, vượt trội hơn nó, nên gọi là vô thượng.
63. Kasmā panettha kriyacittaṃnāmana gahitanti, kriyānuttarassa abhāvāti, kasmā panassa abhāvoti.
63. Why, then, is active consciousness (kriyācitta) not included here? Because there is no supramundane active consciousness. Why is there no such consciousness?
63. Tại sao ở đây không đề cập đến tâm duy tác? Vì không có tâm duy tác vô thượng. Tại sao lại không có nó?
Maggacittassa ekacittakkhaṇikattāti.
Because Path-consciousness occurs for only one moment of consciousness.
Vì tâm đạo chỉ tồn tại trong một sát-na tâm.
Yadi hi taṃ lokiyakusalaṃviya nānākkhaṇesu pavatteyya.
If it were to occur in various moments, like mundane wholesome consciousness,
Nếu nó vận hành trong nhiều sát-na như tâm thiện thế gian.
Tadā niranusayasantānepi pavattitvā kriyā nuttaraṃnāma siyāti.
Then it would occur even in a lineage where latent defilements are eradicated, and there would be a supramundane active consciousness.
Thì nó sẽ vận hành ngay cả trong dòng tâm không có tùy miên và sẽ được gọi là tâm duy tác vô thượng.
Kasmāpana taṃ ekacittakkhaṇikameva hotīti.
Why, then, does it occur for only one moment of consciousness?
Tại sao nó chỉ tồn tại trong một sát-na tâm?
Maggassa mahānubhāvattāti.
Because of the great power of the Path.
Vì uy lực của đạo rất lớn.
Kathañca mahānubhāvoti.
And how is it powerful?
Và uy lực lớn như thế nào?
Vuccate.
It is stated:
Sẽ được nói rõ.
Ariyamaggohi nāma sakiṃ pavattamānoyeva attanā pahātabbe kilese puna anuppādadhammataṃ āpādetvā pajahati.
The Noble Path, by occurring once, eradicates the defilements that it is meant to abandon, causing them never to arise again.
Thánh đạo, khi vận hành một lần, đoạn trừ các phiền não mà nó phải đoạn trừ bằng cách khiến chúng không còn phát sinh nữa.
Ayamassa eko ānubhāvo.
This is one of its powers.
Đây là một trong những uy lực của nó.
Vipākañca kusalakriyajavanaṃviya javanakicca yuttaṃ yadā kadāci samāpajjanakkhamañca katvā attano anantarato paṭṭhāya janeti.
And it generates its result, capable of being entered upon whenever, like wholesome active impulsion (javana), starting immediately after itself.
Nó sinh ra quả dị thục có chức năng tốc hành, giống như tâm tốc hành thiện và tâm tốc hành duy tác, và có khả năng nhập bất cứ lúc nào, ngay sau chính nó.
Ayamassa dutīyo ānubhāvo.
This is its second power.
Đây là uy lực thứ hai của nó.
Tasmā tassa kilesappahānatthāyapi puna uppādetabbakiccaṃnāma natthi.
Therefore, there is no need for it to arise again for the purpose of abandoning defilements.
Do đó, không có việc phải sinh ra lại nó vì mục đích đoạn trừ phiền não.
Tathā samāpatti atthāyapīti.
Nor for the purpose of attainment.
Tương tự, cũng không có việc phải sinh ra nó vì mục đích nhập định.
Sacepi hi koci ahaṃ phalaṃ samāpajjituṃ na icchāmi.
Even if someone wishes, "I do not want to attain the result.
Thật vậy, nếu có người nào đó nói rằng: “Tôi không muốn nhập quả vị.
Pubbe laddhaṃ maggameva samāpajjissāmīti parikammaṃ kareyya.
I will attain the Path I previously gained." and performs preliminary preparations,
Tôi sẽ nhập lại con đường đã đạt được trước đây” và thực hiện sự chuẩn bị.
Tadā pubbe sakiṃ uppajjitvā niruddhamaggacetanānubhāvena phalacittameva pavatteyya.
Then, by the power of the volition of the Path that arose and ceased once before, only result-consciousness would occur.
Khi đó, do uy lực của tư tâm đạo đã sinh khởi và diệt đi một lần trước đây, chỉ có tâm quả vị mới vận hành.
Na maggacittaṃ.
Not Path-consciousness.
Chứ không phải tâm đạo.
Kasmā, appaṭibāhi yānubhāvattā maggassa.
Why? Because of the irresistible power of the Path.
Tại sao? Vì đạo có uy lực không thể ngăn cản.
Ayañhi maggānubhāvonāma kenaci chandena vā vasenavā ajjhāsayenavā parikammenavā paṭibāhituṃ asakkuṇeyyoyeva hotīti.
For this power of the Path is indeed irresistible by any desire, or inclination, or intention, or preliminary preparation.
Thật vậy, uy lực của đạo này không thể bị ngăn cản bởi bất kỳ ý muốn, quyền năng hay ý định, hoặc sự chuẩn bị nào.
64. Dvādasākusalānevantiādi sabbesaṃ catubbhūmaka cittānaṃ jātivasena saṅgaho.
64. Dvādasākusalānevantiādi (Only twelve unwholesome, etc.) is a collection of all consciousnesses of the four planes by way of class (jāti).
64. Dvādasākusalāneva (chỉ có mười hai tâm bất thiện) và các từ tiếp theo là sự tổng hợp các tâm thuộc ba cõi theo loại (jāti).
Evaṃ iminā vuttappakārena akusa lāni dvādasevahonti.
Thus, in this way stated, unwholesome (akusala) are only twelve.
Như vậy, theo cách đã nói, chỉ có mười hai tâm bất thiện.
Kusalāni ekavīsatieva.
Wholesome (kusala) are only twenty-one.
Chỉ có hai mươi mốt tâm thiện.
Vipākānichattiṃ seva.
Resultant (vipāka) are only thirty-six.
Chỉ có ba mươi sáu tâm quả dị thục.
Kriyacittāni vīsatievāti ṭīkāyaṃ yojīyati.
Active (kriyācittāni) are only twenty – this is how it is connected in the ṭīkā (sub-commentary).
Và chỉ có hai mươi tâm duy tác. Đây là cách giải thích trong chú giải (ṭīkā).
Kecipana kusalānaṃ vipākānañca uparivaḍḍhamānattāevasaddaṃ ādiantapadesveva yojesuṃ.
Some, however, place the word 'only' (eva) at the beginning and end of the phrases because of the increasing number of wholesome and resultant*.
Tuy nhiên, một số người đã đặt từ "chỉ" (eva) ở đầu và cuối câu vì số lượng tâm thiện và tâm quả dị thục có thể tăng lên.
Catupaññāsadhātiādi bhūmivasena saṅgaho.
Catupaññāsadhātiādi (fifty-fourfold, etc.) is a collection by way of plane (bhūmi).
Catupaññāsadhā (năm mươi bốn loại) và các từ tiếp theo là sự tổng hợp theo cõi.
Kāmepariyā pannāni cittāni catupaññāsadhā īraye katheyya.
The connection is: one should speak (īraye) of the fifty-four kinds of consciousness included in the sensuous plane.
Hãy nói rằng các tâm thuộc cõi Dục (kāma) có năm mươi bốn loại.
Rūpe pannarasa.
Fifteen in the fine-material plane.
Cõi Sắc (rūpa) có mười lăm loại.
Arūpe dvādasa.
Twelve in the immaterial plane.
Cõi Vô Sắc (arūpa) có mười hai loại.
Tathā anuttare pariyāpannāni cittāni aṭṭhadhā īrayeti yojanā.
Similarly, one should speak of the eight kinds of consciousness included in the supramundane (anuttara).
Tương tự, các tâm thuộc cõi Siêu Thế (anuttara) có tám loại. Đây là cách kết nối.
Etthaca anuttareti lokuttara bhūmiyaṃ.
And here, 'supramundane' refers to the lokuttara plane.
Ở đây, "anuttara" (Siêu Thế) có nghĩa là cõi Lokuttara.
Sā pana duvidhā saṅkhatabhūmi, asaṅkhatabhūmīti.
That, however, is of two kinds: conditioned plane and unconditioned plane.
Cõi đó có hai loại: cõi hữu vi (saṅkhata-bhūmi) và cõi vô vi (asaṅkhata-bhūmi).
Saṅkhatāpi catubbidhā.
The conditioned is also fourfold.
Cõi hữu vi cũng có bốn loại.
Yathāha –
As stated:
Như đã nói:
Na hi maggā pathamajjhānādi vohāraṃ labhanti.
For paths do not acquire the designations of first jhāna and so on.
Vì các Đạo không nhận được tên gọi sơ thiền v.v.
Añño hi maggo, aññaṃ jhānanti.
A path is one thing, and a jhāna is another.
Đạo là một thứ, thiền là một thứ khác.
Apica, yadi upanijjhāyanaṭṭhena paccanīkajjhāpanaṭṭhenaca jhānaṃnāma siyā.
Moreover, if jhāna were defined by the meaning of 'intense contemplation' (upanijjhāyana) and 'burning up of antagonists' (paccanīkajjhāpana),
Hơn nữa, nếu thiền có nghĩa là "quán sát" (upanijjhāyana) và "thiêu đốt các đối nghịch" (paccanīkajjhāpana),
Tadā lokuttarajjhānānieva sātisayato jhānānināma siyuṃ.
then only the supramundane jhānas would truly be jhānas in an exceptional sense.
Thì chính các thiền siêu thế mới thực sự là thiền một cách vượt trội.
Na itarāni.
Not the others.
Chứ không phải các thiền khác.
Tāni hi kasiṇādinimittamattaṃ upecca nijjhāyanti.
For they intensely contemplate (nijjhāyanti) only a kasina or similar mental image.
Vì các thiền đó chỉ quán sát đối tượng là tịnh tướng (kasiṇa) v.v.
Paccanīkadhammeca vikkhambhanamattena jhāpenti.
And they burn up (jhāpenti) antagonistic phenomena only by suppression.
Và chỉ thiêu đốt các pháp đối nghịch bằng cách tạm thời trấn áp (vikkhambhanamattena).
Lokuttarāniyevapana atigambhīraṃ abhiduddasaṃ nibbānaṃ upecca nijjhāyanti.
The supramundane jhānas, however, intensely contemplate (nijjhāyanti) the exceedingly profound and difficult-to-see Nibbāna.
Nhưng các thiền siêu thế lại quán sát Niết-bàn sâu xa, khó thấy.
Paccanīkadhammeca samūle sānusaye sabbaso samucchindanavasena jhāpentīti.
And they burn up (jhāpenti) antagonistic phenomena by completely uprooting them, together with their underlying tendencies.
Và thiêu đốt các pháp đối nghịch bằng cách nhổ tận gốc, cùng với tùy miên (anusaya), hoàn toàn.
Etthaca appanājhānānaṃ pañcaṅgikabhāvonāma pakatiyā eva siddho hotīti na pathamajjhānikesu maggaphalesu pādakajjhā nādinā paccayavisesena kiccaṃ atthi.
Here, the five-factored nature of the appanā jhānas is naturally established, so there is no need for specific conditions like foundational jhānas and so on for the path-and-fruit consciousnesses of the first jhāna.
Và ở đây, bản chất năm chi của các thiền nhập định (appanājhāna) đã được xác định một cách tự nhiên, nên không cần đến các yếu tố đặc biệt như thiền nền tảng (pādakajjhāna) v.v. trong các Đạo và Quả thuộc sơ thiền.
Caturaṅgikādi bhāvo pana tena paccayavisesena vinā na sijjhati.
The four-factored and other natures, however, cannot be established without those specific conditions.
Tuy nhiên, bản chất có bốn chi v.v. không thể thành tựu nếu không có các yếu tố đặc biệt đó.
Asatihi tasmiṃ sabbaṃpi jhānaṃ pañcaṅgikameva bhavissatīti.
For in their absence, all jhānas would be five-factored.
Vì nếu không có chúng, tất cả các thiền sẽ chỉ có năm chi.
Tattha yathā lokiyajjhānesu ādikammikakāle tassa tassa dutīyādikassa jhānassa upacārabhūtā bhāvanā sayaṃ vitakkādiyuttā samānāpi vitakkādīsu ādīnavadassanaññāṇenaceva idāni avitakkaṃ jhānaṃ uppādessāmi, idāni avicāraṃ jhānaṃ uppādessāmīti evamādinā pavattena ajjhāsaya visesenaca yuttattā kāci vitakkavirāgabhāvanānāma hoti.
In mundane jhānas, for instance, in the initial stage of practice, the development that is the access consciousness (upacārabhūtā bhāvanā) of each subsequent jhāna, even while intrinsically accompanied by vitakka and so forth, when combined with the insight-knowledge that sees the danger in vitakka and so forth, and with a specific intention like "Now I will produce a vitakka-free jhāna," "Now I will produce a vicāra-free jhāna," etc., becomes known as development leading to the relinquishing of vitakka (vitakkavirāgabhāvanā).
Trong các thiền thế gian, vào thời kỳ hành giả mới tu tập, sự tu tập (bhāvanā) là cận hành của thiền nhị thiền v.v., dù tự nó có tầm v.v. nhưng do có trí tuệ thấy được sự nguy hiểm của tầm v.v. và do ý hướng đặc biệt phát sinh như "bây giờ tôi sẽ phát sinh thiền vô tầm", "bây giờ tôi sẽ phát sinh thiền vô tứ", v.v., nên có loại được gọi là tu tập ly dục tầm (vitakkavirāgabhāvanā).
Kāci vicāra virāgabhāvanā nāma.
Some are called development leading to the relinquishing of vicāra.
Có loại được gọi là tu tập ly dục tứ (vicāravirāgabhāvanā).
Kāci pītivirāgabhāvanā nāma.
Some are called development leading to the relinquishing of pīti.
Có loại được gọi là tu tập ly dục hỷ (pītivirāgabhāvanā).
Kāci sukhavirāgabhāvanānāma.
Some are called development leading to the relinquishing of sukha.
Có loại được gọi là tu tập ly dục lạc (sukhavirāgabhāvanā).
Kācī rūpavirāgabhāvanānāma.
Some are called development leading to the relinquishing of rūpa.
Có loại được gọi là tu tập ly dục sắc (rūpavirāgabhāvanā).
Asaññigāmīnaṃ pana saññāvirāgabhāvanānāma hoti.
For those heading towards the non-percipient realm, it is called development leading to the relinquishing of saññā.
Tuy nhiên, đối với những ai đạt đến cõi vô tưởng, có loại được gọi là tu tập ly dục tưởng (saññāvirāgabhāvanā).
Sā attano attano jhānaṃ avitakkaṃvā avicāraṃvā appītikaṃvā upekkhāsaha gataṃvā kātuṃ sakkoti.
That* is capable of making its own jhāna free from vitakka, or free from vicāra, or free from pīti, or accompanied by equanimity.
Sự tu tập đó có khả năng làm cho thiền của chính nó trở thành vô tầm, hoặc vô tứ, hoặc vô hỷ, hoặc câu hữu với xả.
Jhānesu vasībhūtakālepana ādīnavadassanaññāṇena vinā kevalaṃ ajjhāsayamattena yaṃyaṃ jhānaṃ icchati.
However, when proficient in jhānas, without the knowledge of seeing danger, one can attain any jhāna one wishes, merely by intention.
Tuy nhiên, khi đã thành thạo các thiền, chỉ với ý hướng mà không cần trí tuệ thấy được sự nguy hiểm, hành giả muốn thiền nào,
Taṃ taṃ jhānaṃ samāpajjatiyeva.
One attains that particular jhāna.
Thì thiền đó sẽ thành tựu.
Evamevaṃ idhapi tassa tassa maggassa upacārabhūtā vuṭṭhānagāmini vipassanāsaṅkhātā bhāvanā sayaṃ vitakkādiyuttā samānāpi nānāsattiyuttā hoti.
Similarly, here too, the development (bhāvanā) called 'insight leading to emergence' (vuṭṭhānagāmini vipassanā), which is the access condition for each path, even while intrinsically accompanied by vitakka and so forth, is endowed with various powers.
Tương tự như vậy, ở đây, sự tu tập được gọi là tuệ quán dẫn đến xuất khởi (vuṭṭhānagāmini vipassanā), là cận hành của Đạo đó, dù tự nó có tầm v.v. nhưng lại có nhiều năng lực khác nhau.
Kāci vitakkavirāgabhāvanānāma.
Some is called development leading to the relinquishing of vitakka.
Có loại được gọi là tu tập ly dục tầm.
Kāci vitakkavicāravirāgabhāvanā nāma.
Some is called development leading to the relinquishing of vitakka and vicāra.
Có loại được gọi là tu tập ly dục tầm và tứ.
Kāci vitakkavicārapīti virāgabhāvanānāma.
Some is called development leading to the relinquishing of vitakka, vicāra, and pīti.
Có loại được gọi là tu tập ly dục tầm, tứ và hỷ.
Kāci vitakkavi cārapītisukhavirāgabhāvanānāma.
Some is called development leading to the relinquishing of vitakka, vicāra, pīti, and sukha.
Có loại được gọi là tu tập ly dục tầm, tứ, hỷ và lạc.
Tattha yā vitakkaṃ virājetuṃ atikkāmetuṃ sakkoti.
Among these, that which is able to relinquish or transcend vitakka,
Trong đó, cái nào có thể ly dục tầm, vượt qua tầm,
Sā vitakkavirāgabhāvanānāma.
is called development leading to the relinquishing of vitakka.
Thì cái đó được gọi là tu tập ly dục tầm.
Esa nayo sesāsupīti.
The same method applies to the rest.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các trường hợp còn lại.
66. Kassapana balena sā vipassanā nānāsatti yuttā hotīti.
66. By whose power, then, is that vipassanā endowed with various powers?
66. Vậy tuệ quán đó có nhiều năng lực khác nhau là nhờ sức mạnh của cái gì?
Vuccate, pādakajjhānabalenāti eko theravādo.
It is said, "By the power of the foundational jhāna (pādakajjhāna)," according to one Theravāda tradition.
Có một thuyết của các trưởng lão cho rằng là nhờ sức mạnh của thiền nền tảng (pādakajjhāna).
Sammasitajjhāna balenāti eko.
"By the power of the contemplative jhāna (sammasitajjhāna)," according to another.
Có một thuyết cho rằng là nhờ sức mạnh của thiền quán sát (sammasitajjhāna).
Puggalajjhāsaya balenāti eko.
"By the power of the individual's disposition (puggalajjhāsaya)," according to another.
Có một thuyết cho rằng là nhờ sức mạnh của ý hướng cá nhân (puggalajjhāsaya).
Tattha yaṃ yaṃ jhānaṃ tassā vipassanāya pādakatthāya āsanne samāpajjīyati.
Here, whichever jhāna is attained close by for the purpose of serving as a foundation for that vipassanā,
Trong đó, thiền nào được nhập gần kề để làm nền tảng cho tuệ quán đó,
Taṃtaṃ pādakajjhānaṃnāma.
that is called the foundational jhāna.
Thì thiền đó được gọi là thiền nền tảng.
Taṃce pathamajjhānaṃ hoti.
If that is the first jhāna,
Nếu đó là sơ thiền,
Vipassanā pākatikāeva.
the vipassanā is ordinary.
Tuệ quán sẽ là bình thường.
Sace dutīyajjhānaṃ hoti.
If it is the second jhāna,
Nếu đó là nhị thiền,
Vipassanā vitakkavirāgasattiyuttā hoti.
the vipassanā is endowed with the power to relinquish vitakka.
Tuệ quán sẽ có năng lực ly dục tầm.
Magge avitakkaṃ jhānaṃ niyāmetuṃ sakkoti.
It can determine the path-jhāna to be without vitakka.
Có thể xác định thiền vô tầm trong Đạo.
Esanayo sesesupi pādakajjhānesūti ayaṃ pādakavādo.
This method applies to the other foundational jhānas as well; this is the foundational doctrine (pādakavādo).
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các thiền nền tảng còn lại. Đây là thuyết về thiền nền tảng.
Pādakajjhāne sati taṃsadisameva magge jhānaṃ hoti.
When there is a foundational jhāna, the path-jhāna is similar to it.
Khi có thiền nền tảng, thì thiền trong Đạo sẽ giống như thiền đó.
Asatipana magge pathamajjhānameva hoti.
If there is none, the path-jhāna is the first jhāna.
Nếu không có, thì thiền trong Đạo sẽ là sơ thiền.
Sammasi tajjhānaṃvā puggalajjhāsayovā magge jhānaṅgaṃ niyametuṃ nasakkotīti adhippāyoti.
The contemplative jhāna or the individual's disposition cannot determine the jhāna factor on the path—this is the intention.
Ý nghĩa là thiền quán sát hoặc ý hướng cá nhân không thể xác định chi thiền trong Đạo.
Pādakajjhāne sati taṃvā aññaṃvā yaṃyaṃ jhānaṃ sammasīyati.
When there is a foundational jhāna, whichever jhāna, whether that same one or another, is contemplated (sammasīyati).
Khi có thiền nền tảng, thiền nào được quán sát, dù là thiền đó hay thiền khác,
Taṃce pathamajjhānaṃ hoti.
If that is the first jhāna,
Nếu đó là sơ thiền,
Vipassanā pākati kāeva.
the vipassanā is ordinary.
Tuệ quán sẽ là bình thường.
Sace dutīyajjhānaṃ hoti.
If it is the second jhāna,
Nếu đó là nhị thiền,
Vipassanā vitakkavirāgasatti yuttā hoti.
the vipassanā is endowed with the power to relinquish vitakka.
Tuệ quán sẽ có năng lực ly dục tầm.
Magge avitakkaṃ jhānaṃ niyāmetuṃ sakkoti.
It can determine the path-jhāna to be without vitakka.
Có thể xác định thiền vô tầm trong Đạo.
Esanayo sesesupi sammasitajjhānesūti ayaṃ sammasitavādo.
This method applies to the other contemplative jhānas as well; this is the contemplative doctrine (sammasitavādo).
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các thiền quán sát còn lại. Đây là thuyết về thiền quán sát.
Vipassanāya ārammaṇabhāvena saha caritattā sammasitajjhānameva pādakajjhānato ajjhāsayatoca balavataranti adhippāyoti.
The contemplative jhāna is more powerful than the foundational jhāna and the disposition, by virtue of accompanying vipassanā as its object—this is the intention.
Ý nghĩa là thiền quán sát, vì cùng tồn tại với tuệ quán như là đối tượng, nên có sức mạnh hơn thiền nền tảng và ý hướng.
Pādakajjhāne sati taṃvā aññaṃvā magge yaṃyaṃjhānaṃ icchati.
When there is a foundational jhāna, whatever jhāna one desires, whether that one or another, on the path,
Khi có thiền nền tảng, thiền nào mà cá nhân muốn trong Đạo, dù là thiền đó hay thiền khác,
Taṃtaṃ jhānaṃ ijjhati.
that very jhāna is accomplished.
Thì thiền đó sẽ thành tựu.
Vipassanāpi icchānurūpaṃ vitakkavirāgādibhāvaṃ pattā hotīti puggalajjhāsayavādo.
And vipassanā also attains the state of relinquishing vitakka and so on, in accordance with one's wish — this is the view of individual inclination.
Tuệ quán cũng đạt đến trạng thái ly dục tầm v.v. theo ý muốn. Đây là thuyết về ý hướng cá nhân.
Yathā lokiyajjhānesu āsanne vuṭṭhitajjhānaṃ uparijjhānupacāra bhāvanāya upatthambhakamattaṃ hoti.
Just as among worldly jhānas, the jhāna that arises in the vicinity serves only as a support for the development leading to a higher jhāna.
Giống như trong các thiền thế gian, thiền đã xuất khỏi (thiền cận định) chỉ là sự hỗ trợ cho sự tu tập cận định của thiền cao hơn.
Na pana uparijjhāne jhānaṃ attasadisaṃ kātuṃ sakkoti.
But it cannot make the jhāna in the higher jhāna similar to itself.
Nhưng thiền (cận định) không thể làm cho thiền cao hơn giống như chính nó.
Ajjhāsayoeva uparijjhāne jhānaṅgaṃ niyāmeti.
It is one's inclination itself that determines the jhāna factor in the higher jhāna.
Chính ý hướng quyết định chi thiền trong thiền cao hơn.
Evamevaṃ idhapi pādakajjhānaṃ vipassanāya tikkha visadabhāvatthāya balavupanissa yo hoti.
In the same way, here too, the foundational jhāna serves as a strong supporting condition for the sharp and clear state of vipassanā.
Cũng vậy ở đây, thiền nền tảng là một nhân duyên mạnh mẽ để tuệ quán có sự sắc bén và trong sáng.
Ajjhāsayoeva vipassanaṃ vitakkavirāgādibhāvaṃ pāpetvā magge jhānaṅgaṃ niyāmetīti adhippāyoti.
The intention is that inclination itself leads vipassanā to the state of relinquishing vitakka and so on, and determines the jhāna factor on the path.
Ý nghĩa là: Chính ý hướng đưa tuệ quán đến trạng thái ly dục, ly ác pháp (vitakkavirāgādi) và quyết định chi thiền trong đạo.
Yo panettha vuṭṭhānagāminivipassanāeva magge jhānaṅgaṃ niyāmetīti mahāṭṭhakathā vādo.
However, the view of the Mahāaṭṭhakathā is that it is only the vipassanā leading to emergence that determines the jhāna factor on the path.
Ở đây, quan điểm của Đại Chú Giải là chính tuệ quán hướng đến sự xuất ly quyết định chi thiền trong đạo.
Tatthapi puggalajjhāsayavisesabalena vitakkavirāgādisatti visesayuttā vuṭṭhānagāmini vipassanāevāti attho veditabbo.
Even there, the meaning should be understood as: it is only the vipassanā leading to emergence, endowed with specific powers such as the relinquishing of vitakka, due to the power of a specific individual inclination.
Trong đó cũng phải hiểu rằng: Chính tuệ quán hướng đến sự xuất ly, với sức mạnh đặc biệt của ý hướng cá nhân, được phú cho sức mạnh đặc biệt của sự ly dục, ly ác pháp (vitakkavirāgādisatti).
Kāmañcettha aṭṭhasāliniyaṃ imesaṃ tiṇṇaṃ theravādānaṃ aññamaññaṃ avirodho vuttoviya dissati.
Although it appears that in the Aṭṭhasālinī, the non-contradiction of these three Theravāda views is stated,
Dù vậy, ở đây trong Aṭṭhasālinī, có vẻ như sự không mâu thuẫn giữa ba quan điểm của các Trưởng lão đã được nêu.
Imepana vādā aññamaññaṃ saṃsanditvā pavattā nahonti.
these views did not arise by being compared with one another.
Nhưng những quan điểm này không phát sinh do sự đối chiếu lẫn nhau.
Paccekaṃ sabbaṃ lokuttarajjhānaṃ paripuṇṇaṃ katvā pavattā.
They arose by making each and every supramundane jhāna complete in itself.
Chúng phát sinh khi mỗi quan điểm hoàn thiện toàn bộ các thiền siêu thế.
Tasmā nasakkā tesaṃ aññamaññaṃ virodho pariharitunti.
Therefore, it is not possible to resolve their mutual contradiction.
Vì vậy, không thể tránh khỏi sự mâu thuẫn giữa chúng.
Etthaca jhānalābhīnaṃ vipassanākamme pādakajjhānasamā pajjanaṃnāma bhagavatāeva suṭṭhuvihitaṃ.
And here, the Blessed One himself has well-ordained the attainment of foundational jhāna in the vipassanā practice of those who have attained jhāna.
Trong trường hợp này, việc những người đắc thiền nhập thiền nền tảng trong công việc tuệ quán đã được Đức Thế Tôn quy định rất rõ ràng.
Vuttañhetaṃ cūḷasuññatasutte –
For this is stated in the Cūḷasuññata Sutta:
Điều này đã được nói trong Tiểu Không Kinh (Cūḷasuññatasutta) –
67. Imesupana tīsuvādesu puggalajjhāsayavādo balavataroviya khāyati.
67. Among these three views, the view of individual inclination seems to be the strongest.
67. Trong ba quan điểm này, quan điểm về ý hướng cá nhân có vẻ mạnh mẽ hơn.
Lokiyajjhānesupi hi pādakajjhānaṃnāma icchitabbameva.
Indeed, even in worldly jhānas, a foundational jhāna is certainly desired.
Ngay cả trong các thiền thế gian, thiền nền tảng cũng là điều đáng mong muốn.
Tañca uparijjhānassa upacārabhāvanāya tikkhavisada bhāvatthāyaeva hoti.
And it serves only for the purpose of the sharp and clear state of the access development of the higher jhāna.
Và điều đó chỉ là để cho sự tu tập cận định của thiền cao hơn trở nên sắc bén và trong sáng.
Ajjhāsayoevapana upacāra bhāvanāya vitakkavirāgādibhāvaṃ sādheti.
But inclination itself brings about the state of relinquishing vitakka and so on in the access development.
Nhưng chính ý hướng làm cho sự tu tập cận định đạt đến trạng thái ly dục, ly ác pháp (vitakkavirāgādi).
Upacārabhāvanāeva uparijjhāne jhānaṅgaṃ niyāmeti.
The access development itself determines the jhāna factor in the higher jhāna.
Chính sự tu tập cận định quyết định chi thiền trong thiền cao hơn.
Evamevaṃ idhapi pādakajjhānabalena tikkhavisada bhāvapattā vuṭṭhānagāmini vipassanāeva ajjhāsayavisesabalena vitakkavirāgādisattivisesayuttā hutvā magge nānājhānāni sādheti.
In the same way, here too, vipassanā leading to emergence, having attained a sharp and clear state by the power of the foundational jhāna, and endowed with specific powers such as the relinquishing of vitakka due to the power of a specific inclination, accomplishes various jhānas on the path.
Cũng vậy ở đây, tuệ quán hướng đến sự xuất ly, nhờ sức mạnh của thiền nền tảng mà đạt đến sự sắc bén và trong sáng, và nhờ sức mạnh đặc biệt của ý hướng mà được phú cho sức mạnh đặc biệt của sự ly dục, ly ác pháp (vitakkavirāgādisattivisesa), từ đó thành tựu các thiền khác nhau trong đạo.
Asati pana ajjhāsayavisese taṃtaṃ pādakajjhānānurūpaṃ ajjhāsayasāmaññaṃsaṇṭhāti.
However, in the absence of a specific inclination, a general inclination corresponding to that particular foundational jhāna establishes itself.
Nhưng nếu không có ý hướng đặc biệt, thì ý hướng chung phù hợp với thiền nền tảng đó sẽ được thiết lập.
Tasmā ajjhāsayavisese asati pādakajjhānameva pamāṇaṃ hoti.
Therefore, in the absence of a specific inclination, the foundational jhāna itself is the standard.
Vì vậy, khi không có ý hướng đặc biệt, chính thiền nền tảng là thước đo.
Satipana tasmiṃ soeva pamāṇanti yuttaṃ.
But when it is present, that specific inclination itself is the standard — this is appropriate.
Khi có ý hướng đặc biệt, thì chính nó là thước đo, điều này là hợp lý.
Icchi ticchita lokiyajjhāna samāpajjana sadisañhi sabbajjhānesu ciṇṇavasībhūtānaṃ maggesu icchitajjhāna nibbattananti.
For the accomplishment of the desired jhāna on the paths for those who are skilled and proficient in all jhānas is similar to the attainment of any desired worldly jhāna.
Việc thành tựu thiền mong muốn trong đạo đối với những người đã thuần thục trong tất cả các thiền, giống như việc nhập thiền thế gian mong muốn.
Yo panettha pādakajjhānādivasena pavatto viseso.
Whatever distinction arises here on account of the foundational jhāna and so on,
Ở đây, sự khác biệt phát sinh do thiền nền tảng, v.v.
So sabbopi vipassanā visesatthāya eva hoti.
all of that is solely for the sake of the distinction in vipassanā.
Tất cả đều vì sự đặc biệt của tuệ quán.
Vipassanā visesoeva magge jhānaṅgaṃ niyāmetīti katvā aṭṭhasāliniyaṃ visuddhi maggeca vipassanāva pamāṇaṃ katvāvuttā.
Since the distinction in vipassanā itself determines the jhāna factor on the path, in the Aṭṭhasālinī and the Visuddhimagga, vipassanā is stated as the standard.
Chính sự đặc biệt của tuệ quán quyết định chi thiền trong đạo, vì vậy trong Aṭṭhasālinī và Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga), tuệ quán được coi là thước đo.
So sabbopi viseso pādakajjhānena vinā nasijjhatīti katvā maggavibhaṅgamaggasaṃyuttaṭṭha kathāsu pādakajjhānaṃ eva pamāṇaṃ katvā vuttanti veditabbaṃ.
And it should be understood that since all that distinction cannot be accomplished without a foundational jhāna, in the Maggavibhaṅga and Maggasaṃyutta Aṭṭhakathās, the foundational jhāna itself is stated as the standard.
Phải hiểu rằng, vì tất cả sự đặc biệt đó không thể thành tựu nếu không có thiền nền tảng, nên trong Chú giải Phân Tích Đạo (Maggavibhaṅga) và Chú giải Tương Ưng Đạo (Maggasaṃyutta), chính thiền nền tảng được coi là thước đo.
Yasmā pana pāḷiyaṃ –
However, since in the Pāḷi:
Vì trong Kinh tạng –
Idha gahapati bhikkhu vivicceva kāmehi.
"Here, householder, a bhikkhu, quite secluded from sensual pleasures,
Ở đây, này gia chủ, một Tỳ-kheo ly dục,
Pathamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
enters upon and abides in the first jhāna.
chứng và trú thiền thứ nhất.
So iti paṭisañcikkhati.
He reflects thus:
Vị ấy suy xét như sau:
Idaṃpi kho pathamajjhānaṃ abhisaṅkhataṃ abhisañcehayitaṃ yaṃkhopana kiñci abhisaṅkhataṃ abhisañcetayitaṃ.
'This first jhāna, too, is conditioned, intended; and whatever is conditioned, intended,
“Thiền thứ nhất này cũng là hữu vi, là do ý tạo tác. Bất cứ điều gì là hữu vi, là do ý tạo tác,
Tadaniccaṃ.
that is impermanent.
điều đó là vô thường.
Taṃ nirodhadhammanti pajānāti so tattha ṭhito āsavānaṃ khayaṃ pāpuṇāti.
That is subject to cessation.' He knows this. Abiding there, he reaches the destruction of the asavas.
Điều đó có pháp diệt.” Vị ấy, an trú trong đó, đạt đến sự đoạn trừ các lậu hoặc.
Dutīyaṃ jhānaṃ, tatīyaṃ jhānaṃ, catutthaṃ jhānaṃ, mettā cetovimuttiṃ.
The second jhāna, the third jhāna, the fourth jhāna, the liberation of mind by mettā.
Thiền thứ hai, thiền thứ ba, thiền thứ tư, tâm giải thoát từ bi (mettā cetovimutti).
Karuṇā, muditā, upekkhāceto vimuttiṃ, ākāsānañcā yatanaṃ.La.
Karuṇā, muditā, upekkhā liberation of mind, the base of infinite space. Etc.
Bi, hỷ, xả tâm giải thoát, Không vô biên xứ (ākāsānañcāyatana), v.v.
Ākiñcaññā yatanaṃ upasampajja viharati.
He enters upon and abides in the base of nothingness.
chứng và trú Vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatana).
So iti paṭisañcikkhati.
He reflects thus:
Vị ấy suy xét như sau:
Ayaṃpikho ākiñcaññā yatanasamāpatti abhisaṅkhatā abhisañcetayitā.
'This attainment of the base of nothingness, too, is conditioned, intended.
“Sự nhập Vô sở hữu xứ này cũng là hữu vi, là do ý tạo tác.
Yaṃ khopana kiñci abhisaṅkhataṃ.La.
And whatever is conditioned, etc.
Bất cứ điều gì là hữu vi, v.v.
Khayaṃ pāpuṇātīti.
He reaches the destruction of the asavas," it is said.
đạt đến sự đoạn trừ.”
Ādinā mālukyaputtasutta anupadasuttādīsuca anekesu suttantesu aṭṭhasu samāpattīsu ekekāya samāpattiyā vuṭṭhāya vuṭṭhitasamāpattidhammasammasanameva āgataṃ.
And in many suttas such as the Mālukyaputta Sutta and the Anupada Sutta, it is stated that after emerging from each of the eight attainments, one reflects upon the phenomena of the attainment from which one has emerged,
Và trong nhiều kinh khác như Kinh Mālukyaputta, Kinh Vô Phân Biệt (Anupadasutta), v.v., chỉ có sự quán sát pháp của thiền đã xuất khỏi sau khi xuất khỏi từng thiền trong tám thiền chứng.
Napana aññajjhāna sammasanaṃ.
but not on the phenomena of another jhāna.
Chứ không phải quán sát thiền khác.
Tasmā satipi yogīnaṃ icchāvasena pādakajjhānato aññajjhānasammasane pādakajjhānameva pamāṇanti sakkā viññātunti.
Therefore, even if yogis reflect on a jhāna other than the foundational jhāna according to their wish, it can be understood that the foundational jhāna itself is the standard.
Vì vậy, dù hành giả có mong muốn quán sát thiền khác ngoài thiền nền tảng, thì vẫn có thể hiểu rằng chính thiền nền tảng là thước đo.
Ettāvatā sammasitavādo sabbadubbaloti siddho hotīti.
Thus it is established that the 'reflection view' is the weakest of all.
Đến đây, quan điểm về sự quán sát đã được chứng minh là yếu kém nhất.
Yepana aṭṭhasamāpattilābhinopi jhānaṃ pādakaṃ akatvāva maggaṃ uppādenti.
But for those who, even having attained the eight attainments, generate the path without making jhāna a foundation,
Những người đắc tám thiền chứng nhưng không lấy thiền làm nền tảng mà phát sinh đạo,
Pathamajjhānamevavā pādakaṃ katvā ajjhāsayavisesaṃ akatvā maggaṃ uppādenti.
or who make the first jhāna the foundation without making a specific inclination, and generate the path,
hoặc lấy thiền thứ nhất làm nền tảng nhưng không tạo ra ý hướng đặc biệt mà phát sinh đạo,
Pathamajjhānamattalābhinovā hutvā tameva pādakaṃ katvā maggaṃ uppādenti.
or who, having attained only the first jhāna, make that their foundation and generate the path,
hoặc chỉ đắc thiền thứ nhất và lấy chính nó làm nền tảng mà phát sinh đạo,
Yeca sukkhavipassakā hutvā maggaṃ uppādenti.
and those who are dry-insight practitioners and generate the path,
và những người là thuần tuệ quán (sukkhavipassakā) mà phát sinh đạo,
Tesaṃ pathamajjhānikova maggo hotīti veditabbo.
their path should be understood as having the first jhāna as its nature.
đạo của họ phải được hiểu là thiền thứ nhất.
Apica ye pakatiyāva aṭṭhasu samāpattīsu ciṇṇavasībhūtā honti.
Furthermore, for those who are naturally skilled and proficient in the eight attainments,
Hơn nữa, những người vốn đã thuần thục trong tám thiền chứng,
Te vināpi āsannapādakena yaṃyaṃjhānaṃ icchanti.
it should not be said that whatever jhāna they desire, even without an adjacent foundational jhāna,
không nên nói rằng thiền mà họ mong muốn không thành tựu trong đạo của họ,
Taṃtaṃ jhānaṃ tesaṃ maggesu nasamijjhatīti navattabbaṃ.
that jhāna is not accomplished on their paths.
ngay cả khi không có thiền cận định.
67. Saṅgahagāthāyaṃ anuttaraṃ aṭṭhavidhaṃ cittaṃ jhānaṅgayogabhedena ekekaṃ pañcadhā katvā cattālīsavidhanti ca vuccatīti yojanā.
67. In the summary verse, the meaning is that the excellent eightfold consciousness is said to be forty-fold, by dividing each into five according to the jhāna-factor category.
67. Trong Saṅgahagāthā, tâm vô thượng (anuttaraṃ cittaṃ) có tám loại, mỗi loại được chia thành năm theo sự kết hợp của các chi thiền (jhānaṅga yoga), nên được gọi là bốn mươi loại.
Idāni sabbāni mahaggatā nuttaracittāni pañcavidhe jhāna koṭṭhāse saṅgahetvā dassetuṃ yathāca rūpāvacarantiādimāha.
Now, in order to show all the mahaggata and excellent consciousnesses grouped into the five jhāna divisions, and how they are, it begins with ‘‘just as the rūpāvacara consciousness’’.
Bây giờ, để trình bày tất cả các tâm siêu thế (mahaggata) và vô thượng (anuttara) được gom lại trong năm phần của thiền, và để trình bày như thế nào là sắc giới (rūpāvacara) và các loại khác, đã nói:
Yathā rūpāvacaraṃ cittaṃ pathamādijjhānabhede gayhati.
Just as the rūpāvacara consciousness is included in the first jhāna division and so on, and in the five types of consciousness such as the first jhāna consciousness established by jhāna division, so too the excellent consciousness is included in the first jhāna division and so on.
Như tâm sắc giới (rūpāvacaraṃ cittaṃ) được gom vào các loại thiền đầu tiên (pathamādijjhānabhede).
Jhāna bhedasiddhe pathamajjhānikacittādike pañcavidhe cittabhede saṅgayhati, tathā anuttarañca cittaṃ pathamādijjhānabhede saṅgayhati.
When the jhāna divisions are established, the five types of consciousness, such as the first jhāna consciousness, are included. Similarly, the anuttara (supreme) consciousness is included in the divisions of the first jhāna and so on.
Khi các loại thiền được thiết lập, tâm thiền sơ thiền (pathamajjhānikacittādike) và các loại tâm khác được gom vào năm loại tâm, tương tự, tâm vô thượng (anuttarañca cittaṃ) cũng được gom vào các loại thiền đầu tiên.
Āruppañcacittaṃ upakkhekaggatā saṅkhātena pañcamajjhānena yuttattā pañcame jhāne pañcamajjhānikacittabhede saṅgayhati.
And the arūpa consciousness, being endowed with the fifth jhāna, which is called equanimity-one-pointedness, is included in the fifth jhāna, in the fifth jhāna consciousness category.
Và tâm vô sắc (āruppañcacittaṃ) được gom vào thiền thứ năm (pañcamajjhāne) trong loại tâm thiền thứ năm (pañcamajjhānikacittabhede) vì nó đi kèm với xả và nhất tâm (upekkhākaggatā).
Tasmā ekekaṃ patamādikaṃ pathamajjhānikacittādikaṃ jhānaṃ jhānacittaṃ ekādasa vidhaṃ hoti.
Therefore, each jhāna, beginning with the first, and each jhāna consciousness, beginning with the first jhāna consciousness, is elevenfold.
Do đó, mỗi thiền từ thiền đầu tiên, tức là tâm thiền sơ thiền, v.v., là mười một loại.
Antetu antimabhūte pañcamajjhānikacittabhedepana jhānaṃ cittaṃ tevīsatividhaṃ bhaveti yojanā.
But in the final, ultimate fifth jhāna consciousness category, the jhāna consciousness becomes twenty-threefold.
Cuối cùng, trong loại tâm thiền thứ năm, là loại cuối cùng, thiền tâm (jhānaṃ cittaṃ) là hai mươi ba loại.
Etthaca jhānasaddena taṃsampayuttaṃ cittameva vuccati.
Here, the word jhāna refers only to the consciousness associated with it.
Và ở đây, từ “thiền” (jhāna) chỉ đề cập đến tâm tương ưng với nó.
Na hi jhānaṃ ekādasavidhaṃvā tevīsatividhaṃvā hotīti.
For jhāna is not elevenfold or twenty-threefold.
Vì thiền không phải là mười một loại hay hai mươi ba loại.
68. Evaṃ cittaṅgahaṃ dassetvā idāni anupattaṃ cetasika saṅgahaṃ dassento catūhi sampayogalakkhaṇehi saha vacanatthañca sarūpatthañca tāva dassetuṃ ādi gāthamāha.
68. Having thus shown the Compendium of Consciousness, he now speaks the introductory verse to show the ensuing Compendium of Mental Factors, presenting both the etymological meaning and the essential nature, together with the four characteristics of association.
68. Sau khi trình bày về sự tổng hợp của tâm (cittaṅgaha) như vậy, bây giờ, để trình bày về sự tổng hợp của các tâm sở (cetasika saṅgaha) đang đến lượt, trước hết, để trình bày về ý nghĩa của từ (vacanattha) và ý nghĩa của bản chất (sarūpattha) cùng với bốn đặc tính tương ưng (sampayogalakkhaṇa), bài kệ mở đầu được nói.
Tattha ekuppādanirodhācaekālambaṇavatthukāti catussampayogalakkhaṇadassanaṃ.
Among these, ekuppādanirodhā ca ekālambaṇavatthukā is the presentation of the four characteristics of association.
Ở đó, cụm từ ekuppādanirodhācaekālambaṇavatthukā là sự trình bày về bốn đặc tính tương ưng (catussampayogalakkhaṇadassanaṃ).
Ceto yuttāti vacanatthadassanaṃ.
Ceto yuttā is the presentation of the etymological meaning.
Cụm từ Ceto yuttā là sự trình bày về ý nghĩa của từ (vacanatthadassanaṃ).
Cetasiyuttā cetasāvā yuttā cetasikāti dassanato.
Cetasikā are those connected to the mind or associated with the mind, thus it is shown.
Vì đã được trình bày là ‘cetasiyuttā cetasāvā yuttā cetasikā’ (những gì tương ưng với tâm, hoặc những gì được liên kết với tâm, là các tâm sở).
Dvipaññāsadhammāti sarūpadassanaṃ.
The term dvipaññāsadhammā (fifty-two phenomena) indicates their nature.
Cụm từ Dvipaññāsadhammā là sự trình bày về bản chất (sarūpadassanaṃ).
Cetasikāti pana siddhapada dassanaṃ.
But the term cetasikā (mental concomitants) shows the perfected word.
Còn từ Cetasikā là sự trình bày về từ đã hoàn chỉnh (siddhapada dassanaṃ).
Tattha dhammānaṃ anāgatabhāvasaṅkhātā pubbantato uddhaṃ pajjanaṃ gamanaṃ sarūpato pātubhavanaṃ uppādo.
Therein, the arising (uppādo) of phenomena is the reaching and proceeding upward from the previous state, which is called the future state, and becoming manifest in their own nature.
Ở đó, sự xuất khởi (uppādo) là sự đi lên (pajjanaṃ gamanaṃ) từ điểm khởi đầu (pubbantato) của các pháp (dhammānaṃ), được gọi là trạng thái vị lai (anāgatabhāvasaṅkhātā), là sự hiện hữu (pātubhavanaṃ) theo bản chất (sarūpato).
Jātīti vuttaṃ hoti.
This is what is meant by jāti (birth or genesis).
Nghĩa là sự sinh khởi (jāti).
Sabbepihi saṅkhata dhammā anāgatabhāvapubbā eva honti.
Indeed, all conditioned phenomena exist with an unarisen state as their preceding condition.
Thật vậy, tất cả các pháp hữu vi đều có trạng thái vị lai là trước.
Tato paccayasāmaggiṃ labhitvā paccuppannabhāvaṃ gacchanti.
From that, having obtained the concurrence of conditions, they attain the present state.
Sau đó, chúng nhận được sự đầy đủ của các duyên và đi vào trạng thái hiện tại.
Tato nirujjhitvā atītabhāvaṃ gacchantīti.
Then, having ceased, they go to the past state. This should be understood.
Sau đó, chúng diệt đi và đi vào trạng thái quá khứ.
Nirujjhanaṃ nirodho.
Ceasing is cessation (nirodha).
Sự diệt đi là nirodha (diệt).
Sarūpavināso bhaṅgo aniccatā maraṇanti vuttaṃ hoti.
The destruction of its own nature, dissolution (bhaṅga), impermanence (aniccatā), and death (maraṇa) are meant.
Đó có nghĩa là sự hủy diệt bản chất (sarūpavināsa), sự tan rã (bhaṅga), sự vô thường (aniccatā), và cái chết (maraṇa).
Yā cittassa jāti, sāyeva phassādīnaṃ.
Whatever is the arising of consciousness, that same is the arising of contact (phassa) and so forth.
Sự sinh của tâm là sự sinh của xúc (phassa) và các pháp đồng sinh khác.
Yā cittassa jarā, yaṃ cittassa maraṇaṃ, yaṃ cittassa ārammaṇaṃ vatthu.
Whatever is the aging of consciousness, whatever is the death of consciousness, whatever is the object (ārammaṇa) and physical base (vatthu) of consciousness.
Sự già của tâm, sự chết của tâm, đối tượng và nền tảng của tâm—tất cả đều là của xúc và các pháp đồng sinh khác, theo cách đã nói ở dưới, có nghĩa là chúng có cùng một sự sinh (ekuppādā) vì sự sinh của chúng là một.
Tadeva phassādīnantiādinā heṭṭhā vuttanayena eko uppādo etesanti ekuppādā.
That same is also the object and physical base of contact and so forth—in the manner explained below. These have one arising, hence they are “eka-uppādā.”
Sự sinh của tâm là sự sinh của xúc và các pháp đồng sinh khác.
Eko nirodho etesanti ekanirodhā.
These have one cessation, hence they are “eka-nirodhā.”
Sự diệt của chúng là một (ekanirodhā) vì sự diệt của chúng là một.
Ekuppādāca te ekanirodhācāti ekuppādanirodhā.
They are of one arising and one cessation, hence “eku-ppādanirodhā” (having one arising and cessation).
Chúng có cùng một sự sinh và cùng một sự diệt, do đó gọi là ekuppādanirodhā (đồng sinh đồng diệt).
Uttarapade ekasaddassa lopo.
The word "eka" (one) is dropped in the latter part of the compound.
Trong từ ghép sau, từ "eka" (một) bị lược bỏ.
Evaṃ paratthapi.
Similarly elsewhere.
Tương tự ở các trường hợp khác.
Ekaṃ ālambaṇaṃ etesanti ekālambaṇā.
These have one object, hence they are “ekālambaṇā” (having one object).
Đối tượng của chúng là một (ekālambaṇā) vì đối tượng của chúng là một.
Ekaṃ vatthu etesanti ekavatthukā.
These have one physical base, hence they are “ekavatthukā” (having one physical base).
Nền tảng của chúng là một (ekavatthukā) vì nền tảng của chúng là một.
Ekālambaṇāca te ekavatthukācāti ekālambaṇavatthukā.
They are of one object and one physical base, hence “ekālambaṇavatthukā” (having one object and one physical base).
Chúng có cùng một đối tượng và cùng một nền tảng, do đó gọi là ekālambaṇavatthukā (đồng đối tượng đồng nền tảng).
Ālambaṇaṃ panettha ekacittassapi bahudeva hoti.
Here, the object for even a single consciousness is indeed manifold.
Tuy nhiên, đối tượng ở đây có thể có nhiều đối với một tâm.
Ekattaṃpana upanetvā ekaṃ ālambaṇanti vuttanti daṭṭhabbaṃ.
But it should be understood that the expression “one object” is used by bringing them to unity.
Nhưng nên hiểu rằng nó được nói là "một đối tượng" để chỉ sự đồng nhất.
Tatrāyaṃ yojanā.
Here is the application (of the stanza):
Ở đây, cách kết nối là:
Ekuppādanirodhāca ekālambaṇavatthukā ca hutvā yedhammā cetoyuttā.
“Those fifty-two phenomena that are associated with consciousness, being of one arising and cessation, and having one object and one physical base, are considered cetasikas.”
Những pháp nào là đồng sinh đồng diệt và đồng đối tượng đồng nền tảng, và những pháp đó liên kết với tâm,
Te dvipaññāsadhammā cetasikā matāti.
“These fifty-two phenomena are considered mental concomitants (cetasikā).”
Năm mươi hai pháp đó được xem là các tâm sở (cetasikā).
Bhāvapadhānaṃpivā ettha yuttaṃ.
Or the sense of state (bhāvapadhāna) is also suitable here.
Hoặc ở đây, ý nghĩa chủ đạo cũng hợp lý.
Visesaneca nissakkavacanaṃ.
And the ablative case is used for specifying.
Và trong phần bổ nghĩa, đó là cách nói của cách ly cách.
Ekuppādanirodhabhāvena ekālambaṇa vatthuka bhāvenaca yedhammā cetoyuttā.
“Those fifty-two phenomena that are associated with consciousness by reason of having one arising and cessation, and by reason of having one object and one physical base—
Những pháp nào liên kết với tâm do có sự đồng sinh đồng diệt và đồng đối tượng đồng nền tảng,
Te dvipaññāsadhammā cetasikānāma matā ñātāti.
those are known as cetasikas.”
Năm mươi hai pháp đó được biết là các tâm sở.
Etthaca ye cetoyuttā.
Here, if it were said that those associated with consciousness are cetasikas,
Ở đây, nếu chỉ nói rằng “những pháp nào liên kết với tâm thì đó là các tâm sở,”
Te cetasikāti vutte cittassa sahajātapaccayuppannarūpānipi tadāyattavuttitāya ekantena cittasambandhīni hutvā cetoyuttāni cetasikāni nāma siyuṃ.
then the rūpas born of consciousness (cittaja-rūpas), which are co-arisen and conditioned (paccayuppanna) with consciousness, might also be called cetasikas, being entirely connected with consciousness due to depending on it.
Thì các sắc pháp đồng sinh và do duyên tâm sinh khởi cũng có thể được gọi là các tâm sở vì chúng hoàn toàn liên quan đến tâm do sự vận hành phụ thuộc vào tâm.
Tasmā tesaṃ nivattanatthaṃ ekuppādanirodhāca, ekā lambaṇavatthukāti vuttaṃ.
Therefore, to exclude them, it is stated: “of one arising and cessation, and having one object and one physical base.”
Do đó, để loại trừ những điều đó, đã nói là “đồng sinh đồng diệt và đồng đối tượng đồng nền tảng.”
Tānihi cittena khaṇato sahuppannānipi bhinnasantānattā yā cittassa jāti, sāeva tesanti imaṃ lakkhaṇaṃpi nānubhonti.
For although they arise simultaneously with consciousness at the same moment, due to having different continuities (santāna), they do not experience this characteristic that “whatever is the arising of consciousness, that same is theirs.”
Thật vậy, mặc dù chúng sinh khởi cùng lúc với tâm theo khoảnh khắc, nhưng do có dòng tương tục khác nhau, chúng không có đặc tính “sự sinh của tâm cũng là sự sinh của chúng” này.
Aññaṃhi rūpasantānaṃ.
For the continuity of rūpas is one thing,
Vì dòng tương tục của sắc là khác,
Aññaṃ arūpasantānanti.
and the continuity of arūpas (mental phenomena) is another.
Và dòng tương tục của vô sắc là khác.
Phassādīnaṃpana uppādamattameva cittena saha ekaṃ nahoti.
However, not only the mere arising of contact and so forth is one with consciousness.
Tuy nhiên, không chỉ riêng sự sinh của xúc và các pháp đồng sinh khác là một với tâm.
Athakho nirodhopi ālambaṇaṃpi vatthupi sabbaṃ ekamevāti ñāpanatthaṃ eka nirodhādiggahaṇaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Rather, it should be understood that the mention of “one cessation” and so forth is stated to make known that the cessation, the object, and the physical base are all one.
Mà đúng hơn, để làm rõ rằng sự diệt, đối tượng và nền tảng cũng đều là một, đã nói đến “đồng diệt” và các từ tương tự.
Na hi evaṃ avutte sakkā tathā jānitunti.
For it is not possible to know it in that way if not stated thus.
Thật vậy, nếu không nói như vậy thì không thể biết được như thế.
Yasmāpana yathā bahujanasantako eko goṇo tissassa goṇo dattassa goṇoti evaṃ visuṃ visuṃpi vattabboyeva hoti.
However, just as a single ox belonging to many people may be said to be “Tisso’s ox” and “Datta’s ox,” separately;
Vì một con bò thuộc sở hữu của nhiều người có thể được nói là “con bò của Tissa,” “con bò của Datta,” v.v., tức là có thể nói riêng biệt.
Evamevaṃ uppādo nirodhoca ekasmiṃ rūpārūpakalāpe ekovasamānopi phassassa uppādo vedanāya uppādo pathavidhātuyā uppādo āpodhātuyā uppādoti evamādinā nayena visuṃ visuṃpi vattabboyeva.
similarly, even if arising and cessation are one in a single rūpa-kalāpa or arūpa-kalāpa, it is still correct to speak of them separately, for example, “the arising of contact,” “the arising of feeling,” “the arising of the earth element,” “the arising of the water element,” and so forth.
Tương tự, mặc dù sự sinh và sự diệt là một trong mỗi cụm sắc và vô sắc, nhưng chúng vẫn có thể được nói riêng biệt theo cách như “sự sinh của xúc,” “sự sinh của thọ,” “sự sinh của địa đại,” “sự sinh của thủy đại,” v.v.
Tasmā suttantesu –
Therefore, in the Suttas, it is said:
Do đó, trong các kinh điển đã nói:
69. Kathañca dvipaññāsa hontīti pucchitvā pathamaṃ dvipaññāsa sarūpaṃ tīhi rāsīhi vibhajitvā dassento kathantiādimāha.
69. Having asked, “How are there fifty-two?”, he first divides the nature of the fifty-two into three groups and shows them, saying “how” (kathaṃ) and so forth.
69. Sau khi hỏi “Làm thế nào mà có năm mươi hai pháp?”, và để trình bày hình thái của năm mươi hai pháp bằng ba nhóm, ngài đã nói bắt đầu bằng “Làm thế nào?”.
Tattha phusatīti phasso.
There, that which touches is contact (phassa).
Trong đó, cái gì xúc chạm thì gọi là xúc (phassa).
Phusanti sampayuttakā dhammā etenāti phasso.
Or, associated phenomena touch by means of this, hence it is contact.
Các pháp tương ưng xúc chạm bởi nó, nên gọi là xúc.
Phusanamattamevavā etanti phasso.
Or, this is merely touching, hence it is contact.
Hoặc nó chỉ là sự xúc chạm, nên gọi là xúc.
Phusanañcettha ārammaṇassa iṭṭhāniṭṭharasaṃ āhacca upahacca gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
And here, touching should be understood as the grasping of the agreeable or disagreeable taste (rasa) of an object, by impinging upon it strongly.
Sự xúc chạm ở đây nên hiểu là sự nắm bắt đối tượng bằng cách tác động, đụng chạm vào vị ưa thích hoặc không ưa thích.
Yato tadanubhavanti vedanā pātubhavati.
Because of this, feeling (vedanā) appears, experiencing that.
Vì từ đó, thọ (vedanā) kinh nghiệm được đối tượng ấy sinh khởi.
Phassapaccayā vedanāti hi vuttaṃ.
For it is said, “From contact arises feeling.”
Vì đã nói rằng: “Do duyên xúc mà có thọ”.
Svāyaṃ phusanalakkhaṇo.
This contact has the characteristic of touching.
Xúc này có đặc tính là xúc chạm.
Nanucāyaṃ arūpadhammo.
“But is this not a formless phenomenon (arūpa-dhamma)?
Thế nhưng pháp này là pháp vô sắc (arūpadhamma).
Naca arūpadhammā appaṭighasabhāvā kiñci phusantīti.
And formless phenomena, being non-impinging in nature, do not touch anything!”
Và các pháp vô sắc không có bản chất đối ngại (appaṭighasabhāva), không xúc chạm bất cứ điều gì.
Saccaṃ, ayaṃpana phusanā kārenaca pavattati.
It is true, but this (contact) occurs by way of touching.
Đúng vậy, nhưng sự xúc chạm này xảy ra theo cách thức của nó.
Yañca phusantehi sādhetabbaṃ.
And it accomplishes the task that should be accomplished by those that touch.
Và việc cần làm bởi các pháp xúc chạm,
Tañca kiccaṃ sādheti.
And it accomplishes that function.
thì nó thực hiện việc ấy.
Tasmā ayaṃ phassotica phusanalakkhaṇotica vutto.
Therefore, it is called “contact” and “having the characteristic of touching.”
Vì vậy, nó được gọi là xúc và có đặc tính là xúc chạm.
Kiṃpana sādhetīti.
“What then does it accomplish?”
Vậy nó thực hiện việc gì?
Ārammaṇarasānurūpaṃ cittassa vikārapatti.
The attainment of an altered state of consciousness appropriate to the taste of the object,
Sự biến đổi của tâm phù hợp với vị của đối tượng.
Vedanāvisesuppattiṃvā.
or the arising of a specific feeling.
Hoặc sự sinh khởi của các loại thọ đặc biệt.
Ayañca attho ambilakhādādike disvā aparassa kheḷuppādādīsu pākaṭoti.
And this meaning is evident, for example, when one sees someone eating a sour fruit, and another person’s saliva starts to flow.
Ý nghĩa này hiển nhiên khi thấy người khác chảy nước dãi v.v. khi ăn đồ chua.
74. Jīvanti sampayuttādhammā etenāti jīvitaṃ.
Associated phenomena subsist by this; therefore, it is jīvita (life).
74. Jīvita (Mạng) là cái mà nhờ nó các pháp tương ưng được sống.
Indoti issaro.
Inda means lord.
Inda là bậc chủ tể.
Idha pana issarabhāvo vuccati.
Here, however, it refers to the state of lordship.
Ở đây, thì nói về sự làm chủ.
Indaṃ issarabhāvaṃ kāretīti indriyaṃ.
It causes the state of lordship (inda); therefore, it is an indriya (faculty).
Indriya là cái làm cho có sự làm chủ.
Jīvitañca taṃ indriyañcāti jīvitindriyaṃ.
It is life, and it is a faculty; therefore, it is jīvitindriya (life-faculty).
Nó vừa là mạng, vừa là quyền, nên là jīvitindriya (Mạng quyền).
Tañhi mayā vinā tumhākaṃ jīvitaṃ natthi.
Indeed, it operates by dominating its co-arisen phenomena, as if saying, "Without me, you have no life.
Thật vậy, nó vận hành bằng cách lấn át các pháp đồng sinh, như thể nói rằng "không có ta, các ngươi không có sự sống.
Tasmā tumhākaṃ jīvanakicce maṃ issaraṃ karothāti vadantamiva sahajātadhamme abhibhavitvā pavattatīti.
Therefore, make me the master in your function of living."
Vì vậy, hãy để ta làm chủ trong việc duy trì sự sống của các ngươi."
Tathā hi taṃ pavattasantatādhipateyyanti ca padumuppa lānupālakamudakaṃ viyātica vuttaṃ.
Indeed, it is described as having sovereignty over the continuum of occurrence and as being like water that nourishes lotuses and lilies.
Do đó, nó được nói là có quyền năng trên dòng tâm liên tục (pavatta-santati) và giống như nước nuôi dưỡng hoa sen và hoa súng.
Tattha yāva khandhaparinibbānā anuppabandhavasena pavattamānā cittasantati pavattasantatināma.
Therein, the continuum of mind that proceeds without interruption until the complete cessation of the aggregates is called the continuum of occurrence (pavattasantati).
Trong đó, dòng tâm liên tục vận hành không ngừng cho đến khi các uẩn diệt tận (khandhaparinibbāna) được gọi là pavatta-santati.
Adhipatibhāvo ādhipateyyaṃ.
The state of being a master is ādhipateyya (sovereignty).
Trạng thái làm chủ là ādhipateyya (sự làm chủ).
Pavattasantatiyaṃ ādhipateyyaṃ assāti samāso.
The compound means: there is sovereignty over the continuum of occurrence.
Sự làm chủ có trong dòng tâm liên tục là một hợp chất.
Punappunaṃ niruddhaṃpi hi cittasantānaṃ tassa balena punappunaṃ jīvantaṃ hutvā yāva khandhaparinibbānā punappunaṃ pavattatiyeva.
Indeed, even a continuum of mind that has ceased repeatedly, by its power, becomes alive again and again and proceeds repeatedly until the complete cessation of the aggregates.
Thật vậy, dòng tâm, dù đã diệt đi nhiều lần, vẫn tiếp tục sống lại và vận hành liên tục cho đến khi các uẩn diệt tận nhờ sức mạnh của nó.
75. Manasmiṃ ārammaṇaṃ asuññaṃ manaṃvā ārammaṇe niccaninnaṃ karotīti manasikāro.
It makes the object not empty in the mind, or it makes the mind constantly inclined towards the object; therefore, it is manasikāro (attention).
75. Manasikāra (Tác ý) là cái làm cho đối tượng không trống rỗng trong tâm, hoặc làm cho tâm luôn hướng về đối tượng.
So pana tividho vīthipaṭipādako javanapaṭipādakoārammaṇapaṭipādakoti.
This attention is of three types: leading to the process (vīthipaṭipādaka), leading to impulsion (javanapaṭipādaka), and leading to the object (ārammaṇapaṭipādaka).
Nó có ba loại: vīthipaṭipādaka (dẫn dắt lộ trình), javanapaṭipādaka (dẫn dắt tốc hành), và ārammaṇapaṭipādaka (dẫn dắt đối tượng).
Tattha pañcadvārāvajjanaṃ vīthi paṭipādako nāma.
Among these, the five-door adverting consciousness (pañcadvārāvajjana) is called the vīthipaṭipādaka.
Trong đó, sự chú ý ngũ môn (pañcadvārāvajjana) được gọi là vīthipaṭipādaka.
Tañhi pañcadvārika cittasantatiṃ ārammaṇe paṭipādeti yojetīti.
For it directs and connects the five-door mind-process to the object.
Thật vậy, nó dẫn dắt, kết nối dòng tâm ngũ môn với đối tượng.
Manodvārāvajjanaṃ javanapaṭipādako nāma.
The mind-door adverting consciousness (manodvārāvajjana) is called the javanapaṭipādaka.
Sự chú ý ý môn (manodvārāvajjana) được gọi là javanapaṭipādaka.
Taṃpi javana santatiṃ ārammaṇe paṭipādeti yojetīti.
It too directs and connects the impulsion-process to the object.
Nó cũng dẫn dắt, kết nối dòng tâm tốc hành với đối tượng.
Idameva dvayaṃ tattha tattha yoniso manasikārotica ayoniso manasikāro tica vuttaṃ.
These two alone are referred to in various places as right attention (yoniso manasikāra) and wrong attention (ayoniso manasikāra).
Chính hai loại này đã được nói đến ở nhiều nơi là yoniso manasikāra (tác ý như lý) và ayoniso manasikāra (tác ý phi lý).
Tañhi pakatiyā samudāciṇṇaninnaniyāmitādīhi paccaye hi upatthambhitaṃ hutvā cittasantānaṃ yoniso ayonisovā ārammaṇe ninnaṃ karotīti.
For, being supported by conditions such as natural habit, inclination, and determination, they make the mind-continuum incline towards the object either rightly or wrongly.
Thật vậy, nó, được hỗ trợ bởi các duyên như sự quen thuộc tự nhiên, sự hướng về, sự điều tiết, v.v., làm cho dòng tâm hướng về đối tượng một cách hợp lý hay phi lý.
Paṭisandhicittato pana paṭṭhāya pavattamānā cittasantati ārammaṇaṃ muñcitvā nirujjhitvāpi puna uppajjamānā yassa dhammassa vasena tasmiṃyeva ārammaṇe uppajjati asati kāraṇavisese.
However, the mind-continuum that proceeds from the relinking consciousness, even after abandoning and ceasing from an object, when it arises again without a specific cause, it arises with respect to that very object by the power of a certain phenomenon.
Còn dòng tâm vận hành từ tâm tái tục thì, khi nó phát sinh lại sau khi đã diệt đi và rời bỏ đối tượng, nó phát sinh trên chính đối tượng đó nhờ sức mạnh của một pháp nào đó, nếu không có nguyên nhân đặc biệt.
So ārammaṇapaṭipādakonāma.
That is called the ārammaṇapaṭipādaka.
Pháp đó được gọi là ārammaṇapaṭipādaka.
Ayamidhā dhippeto.
This is the intended meaning here.
Đây là điều được đề cập ở đây.
Ayañhi ārammaṇaṃ citte cittaṃvā ārammaṇe paṭipādeti yojetīti.
For it directs and connects the object to the mind, or the mind to the object.
Thật vậy, nó dẫn dắt đối tượng vào tâm, hoặc dẫn dắt tâm vào đối tượng.
Tathā hi ayaṃ sāraṇa lakkhaṇoti ca sampayuttānaṃ ārammaṇena saṃpayojanarasotica ārammaṇapaṭipādakaṭṭhena sampayuttānaṃ sārathīviya daṭṭhabbotica vutto.
Indeed, it is described as having the characteristic of connecting, as having the function of connecting the associated phenomena with the object, and as being like a charioteer to the associated phenomena due to its nature of directing towards the object.
Do đó, nó được nói là có đặc tính là sự hướng dẫn, và có vị là sự kết nối các pháp tương ưng với đối tượng, và được xem như người đánh xe đối với các pháp tương ưng nhờ vai trò dẫn dắt đối tượng.
Tattha sāraṇalakkhaṇoti sārathīviya assānaṃ sampayuttadhammānaṃ ujuṃ ārammaṇābhimukhaṃ pavattayanalakkhaṇoti attho.
Therein, 'sāraṇalakkhaṇa' (characteristic of leading) means that it has the characteristic of causing the conjoined phenomena to proceed straight towards the object, just as a charioteer leads horses; this is the meaning.
Trong đó, "sāraṇalakkhaṇa" có nghĩa là có đặc tính dẫn dắt các pháp tương ưng thẳng đến đối tượng, giống như người đánh xe dẫn dắt ngựa.
Samaṃ dhārentiti sādhāraṇā.
They hold in common, thus sādhāraṇā (common).
Các pháp cùng duy trì là sādhāraṇa (phổ biến).
Sabbesaṃ cittānaṃ sādhāraṇā sabbacittasādhāraṇā.
Common to all cittas (minds) is sabbacittasādhāraṇā (common to all minds).
Phổ biến cho tất cả các tâm là sabbacittasādhāraṇa (phổ biến cho mọi tâm).
76. Vitakketīti vitakko.
It thinks, hence vitakko (initial application).
76. Vitakka (Tầm) là cái suy tư.
Tathā tathā saṅkappetvā ārammaṇaṃ ārohatīti attho.
This means that having repeatedly resolved in various ways, it ascends to the object.
Nghĩa là nó suy nghĩ theo nhiều cách khác nhau rồi tiến nhập vào đối tượng.
Tasmiṃ pana taṃ kathā ārohante sampayuttadhammāpi taṃ ārohanti.
When it (vitakka) ascends to that (object) in such a way, the conjoined phenomena also ascend to it.
Khi nó tiến nhập vào đối tượng theo cách đó, các pháp tương ưng cũng tiến nhập vào đối tượng đó.
Tadā soyeva te ārammaṇaṃ abhiniropentonāma hotīti katvā ārammaṇā bhiniropanalakkhaṇo vitakkoti vutto.
Therefore, it is said that vitakka has the characteristic of applying to an object, because at that time it alone is said to apply them to the object.
Khi ấy, chính vitakka ấy được gọi là đưa các pháp tương ưng ấy lên đối tượng. Vì vậy, vitakka được nói là có đặc tính hướng tâm đến đối tượng.
Rājavallabhaṃ nissāya janapadagāsino rājagehārohanañcettha nidassanaṃ.
An example here is a villager ascending to the king's palace by relying on a royal favorite.
Việc một người dân quê nương nhờ người thân cận của vua mà được vào cung vua là một ví dụ ở đây.
Avitakkaṃpi hi cittaṃ savitakkadhammasantāne vitakkena saha pavattaparicaya balena ārohanato vitakkena atinirovitamevanāma hotīti.
Indeed, even a mind without vitakka, due to the power of repeated practice in a continuum of phenomena with vitakka, ascends (to the object), and thus it is considered as if it were applied by vitakka itself.
Thật vậy, ngay cả tâm không có vitakka, do sức mạnh của sự thực hành quen thuộc cùng với vitakka trong dòng pháp có vitakka, cũng được gọi là đã được vitakka đưa lên đối tượng.
Apica, avitakkaṃpi pañcaviññāṇaṃ vatthārammaṇa saṅghaṭṭanavasena ārohati.
Furthermore, even the fivefold consciousness, which is without vitakka, ascends due to the impact of the physical base and the object.
Hơn nữa, ngay cả ngũ thức (pañcaviññāṇa) không có vitakka cũng hướng đến đối tượng do sự va chạm giữa căn và cảnh.
Dutīyajjhānādīnica upacārabhāvanāvasena ārohanti.
And the second jhāna and so forth ascend by way of access-development.
Còn các tâm thiền thứ hai trở đi thì hướng đến đối tượng do sức mạnh của sự tu tập cận định (upacārabhāvanā).
Majjhimaṭṭhakathāyaṃ pana kiṃvā etāya yuttiyāti vatvā imamatthaṃ dasseti.
However, in the Majjhimaṭṭhakathā, after asking "what use is this reasoning?", it explains this meaning:
Tuy nhiên, trong Chú giải Trung Bộ (Majjhimaṭṭhakathā) lại nói: “Có lý do gì cho điều này?”, rồi trình bày ý nghĩa này:
Cittaṃpi hi ārammaṇaṃ āruhatiyeva.
The mind indeed ascends to the object.
Thật vậy, tâm cũng hướng đến đối tượng.
Tassa pana niccaṃ sahāyo manasikāro.
But its constant companion is manasikāra (attention).
Tuy nhiên, manasikāra là bạn đồng hành vĩnh viễn của tâm.
Tasmiñhi asati taṃ niyāmakarahi tā nāvāviya yaṃvātaṃvā ārammaṇaṃ gahetvā pavatteyyāti.
For, if it were absent, the mind, like a ship without a helmsman, would proceed by taking any object at random.
Thật vậy, nếu không có manasikāra ấy, tâm sẽ nắm giữ bất cứ đối tượng nào rồi tiếp diễn, giống như một con thuyền không có người lái.
Iti pañcaviññāṇaṃ manasikārasahāyaṃ hutvā attano ārammaṇavijānanasattivaseneva ārammaṇaṃ ārohati.
Thus, the fivefold consciousness, accompanied by manasikāra, ascends to the object solely by its power of discerning the object.
Vì vậy, ngũ thức (pañcaviññāṇa) với manasikāra làm bạn đồng hành, hướng đến đối tượng chỉ bằng khả năng nhận biết đối tượng của chính nó.
Akusalaṃ patvā pana cittaṃpi lobhādayopi ārammaṇāruhane thāmavatā eva honti.
However, when an unwholesome object is encountered, both the mind and defilements such as greed become strong in ascending to the object.
Tuy nhiên, khi gặp điều bất thiện, tâm và các pháp như lobha (tham) trở nên mạnh mẽ trong việc hướng đến đối tượng.
Pāpasmiṃ ramate manoti hi vuttaṃ.
For it is said, "the mind delights in evil".
Thật vậy, có lời dạy rằng: “Tâm hoan hỷ trong điều ác.”
Dutīyajjhāna cittādīnica manasikāra vīriyassatīnaṃpi vasena ārohanti.
And the second jhāna mind and so forth ascend by way of manasikāra, effort (viriya), and mindfulness (sati).
Còn các tâm thiền thứ hai trở đi thì hướng đến đối tượng nhờ manasikāra, vīriya và sati.
Vitakko pana tathā tathā saṅkappetvā attasahite dhamme ārammaṇāruhane suṭṭhutaraṃ balavante karoti.
Vitakka, however, by repeatedly conceiving in various ways, makes the phenomena conjoined with it much stronger in ascending to the object.
Tuy nhiên, vitakka khiến các pháp tương ưng với nó trở nên mạnh mẽ hơn nhiều trong việc hướng đến đối tượng bằng cách tư duy theo nhiều cách khác nhau.
Iti tasmiṃ kicce aññesaṃ sābhisayabyāpāratāyaeva ayaṃ vitakkoti vuttoti.
Thus, because its activity in that task is superior to others, this is called vitakka.
Vì vậy, do sự hoạt động vượt trội của nó so với các pháp khác trong công việc ấy, nên pháp này được gọi là vitakka.
Evaṃ pana vattabbaṃ.
However, it should be said thus:
Tuy nhiên, cần phải nói rằng:
Nanu aññepi arūpadhammā sārammaṇasabhāvā ārammaṇaṃ ārohanti.
Do not other formless phenomena, which have the nature of objects, also ascend to an object?
Há không phải các pháp vô sắc (arūpadhamma) khác, vốn có bản chất lấy đối tượng làm cảnh, cũng hướng đến đối tượng sao?
Atha ca pana kasmā ayameva vitakkoti vuttoti.
Why then is only this called vitakka?
Thế thì tại sao chỉ có pháp này được gọi là vitakka?
Aññesaṃ pana āruhanaṃ kiccantarayogavaseneva siddhaṃ.
The ascending of others is accomplished only through their connection with other functions.
Sự hướng đến đối tượng của các pháp khác chỉ thành tựu do sự liên hệ với một chức năng khác.
Imassa pana ito aññaṃ kiccaṃ nāma natthi.
But this has no other function than this.
Nhưng pháp này không có chức năng nào khác ngoài chức năng ấy.
Tasmā ayameva tathā vuttoti.
Therefore, it alone is spoken of in that way.
Vì vậy, chỉ có pháp này được gọi như vậy.
79. Vīrassa kammasūrassa bhāvo kammavā vīriyaṃ.
The state or action of a hero or an energetic person is viriyaṃ (effort).
79. Trạng thái của người dũng cảm, người kiên cường trong công việc, hoặc hành động của người kiên cường trong công việc, là vīriya.
Taṃsamaṅgī puggalo hi kammasūro hoti.
Indeed, a person endowed with it is energetic in action.
Thật vậy, người có vīriya là người kiên cường trong công việc.
Mahantaṃpi kammaṃ appakato gaṇhāti.
He takes on even great tasks as small.
Ngay cả công việc lớn, người ấy cũng xem là nhỏ.
Dukkaraṃpi sukarato, bhāriyaṃpi abhāriyato gaṇhāti.
He takes on even difficult tasks as easy, and heavy tasks as not heavy.
Ngay cả việc khó, người ấy cũng xem là dễ; ngay cả việc nặng, người ấy cũng xem là không nặng.
Attakilamathaṃ nagaṇeti.
He does not count self-fatigue.
Người ấy không kể đến sự mệt mỏi của bản thân.
Kammasiddhiyā niccaṃ paggahita kāya cittova hoti.
He is always resolute in body and mind for the accomplishment of his tasks.
Người ấy luôn có thân và tâm được nâng đỡ để thành tựu công việc.
Tasmā taṃ tassa puggalassa tathāpavattiyā hetubhāvoceva tathāpavattassa ca tassa puggalassa kāya cittakriyābhūtaṃ hotīti.
Therefore, that (viriya) is the cause of such an activity of that person, and it is also the bodily and mental action of that person who acts in such a way.
Vì vậy, vīriya là nguyên nhân của sự tiếp diễn như vậy của người ấy, và cũng là hành động thân tâm của người ấy khi tiếp diễn như vậy.
Vidhināvā nayena upāyena vīriyavato kiṃ nāmakammaṃ na sijjhatītiādikena pubbābhisaṅkhārena īrayitabbaṃ pavattayitabbanti vīriyaṃ.
Or, viriya is that which should be moved or caused to proceed by a preliminary preparation, as in "What task, indeed, is not accomplished by an energetic person through proper method or means?"
Hoặc vīriya là điều cần được thúc đẩy, cần được tiếp diễn bằng phương pháp, cách thức, hoặc phương tiện, chẳng hạn như: “Công việc nào mà người có vīriya không thành tựu?”
Visesenavā sakaparahitahetu īranti kampanti taṃ samaṅgino etenāti vīriyaṃ.
Or, it is viriya because those endowed with it are stirred and moved, especially for the sake of their own and others' welfare.
Hoặc vīriya là điều mà do đó, những người có vīriya đặc biệt nỗ lực, lay động vì lợi ích của bản thân và người khác.
Etthaca vīriyu patthambhitā sampayuttadhammā sadā anikkhittadhurā paggahitasīsāviya hutvā attano attano kiccasampattiyā niccaṃ ussāhajātāva honti, tesuca tathāhontesu taṃsamaṅgino puggalāpi attanovā paresaṃvā hitahetu niccaṃ byāvaṭakāyacittā honti.
And here, the conjoined phenomena, supported by effort, are always unburdened, as if with heads held high, and are always enthusiastic for the accomplishment of their respective tasks; and when they are so, the persons endowed with that (viriya) are also always active in body and mind for the sake of their own or others' welfare.
Ở đây, các pháp tương ưng được vīriya nâng đỡ luôn luôn không bỏ gánh nặng, như thể ngẩng cao đầu, và luôn luôn nỗ lực để thành tựu công việc của chính mình; và khi các pháp ấy như vậy, những người có vīriya cũng luôn luôn có thân và tâm bận rộn vì lợi ích của bản thân hoặc người khác.
Tasmā īranti kampantīti vuccantīti.
Thus, they are said to be stirred and moved.
Vì vậy, họ được gọi là “nỗ lực, lay động”.
Tathā hi taṃ upatthambhanalakkhaṇanti ca paggahalakkhaṇanti ca ussāhalakkhaṇanti ca gehassa thūṇūpatthambhana sadisanti ca sammā āraddhaṃ sabbasampattīnaṃ mūlanti ca vuttanti.
Indeed, it is said to have the characteristic of supporting, the characteristic of uplifting, and the characteristic of exertion, and is like the supporting pillar of a house, and when rightly undertaken, it is the root of all attainments.
Thật vậy, vīriya được nói là có đặc tính nâng đỡ, có đặc tính nâng cao, có đặc tính nỗ lực, và giống như cột trụ nâng đỡ ngôi nhà, và khi được khởi xướng đúng đắn, là cội nguồn của mọi thành tựu.
81. Chandanaṃ chando.
Wishing is chando (volition/desire).
81. Sự mong muốn là chanda.
Icchā patthanā abhisandhīti vuttaṃ hoti.
It means desire, aspiration, or intention.
Điều này có nghĩa là ý muốn, sự khao khát, sự ước nguyện.
Sopana duvidho taṇhāchando, kattukamyatā chandoti.
That is twofold: taṇhāchando (craving-desire) and kattukamyatā chando (desire-to-do).
Nó có hai loại: taṇhāchanda (ái dục) và kattukamyatā chanda (dục làm).
Idha kattukamyatā chando adhippeto.
Here, kattukamyatā chando is intended.
Ở đây, kattukamyatā chanda được đề cập.
Etthaca kattuṃ kāmeti icchatīti kattukāmo.
And here, kattuṃ kāmeti icchati means one who desires to do, wishes to do, hence kattukāmo (one who desires to do).
Ở đây, người muốn làm, khao khát làm, là kattukāma.
Chandasamaṅgipuggalo.
A person endowed with chanda.
Người có chanda.
Tassa bhāvo kattukamyaṃ.
His state is kattukamyaṃ (the state of desiring to do).
Trạng thái của người ấy là kattukamya.
Tadeva kattukamyatā, yathā devoyeva devatāti.
That very kattukamya is kattukamyatā, just as devo (god) is devatā (divinity).
Chính kattukamya ấy là kattukamyatā, giống như deva chính là devatā.
Etthaca kattusaddo sabbesaṃ dhātusaddānaṃ atthe saṅgahetvā pavatto.
And here, the word kattu is used to encompass the meanings of all verbal roots.
Ở đây, từ kattu bao hàm ý nghĩa của tất cả các từ gốc động từ.
Tasmā kattukamyatāti etena kathetukamyatā cintetukamyatā daṭṭhukamyatā sotukamyatāti evamādīni sabba kriyāpadāni saṅgahitāni hontīti daṭṭhabbaṃ.
Therefore, by kattukamyatā are included all verbal phrases such as 'desire to speak', 'desire to think', 'desire to see', 'desire to hear', and so forth.
Vì vậy, cần hiểu rằng kattukamyatā bao gồm tất cả các động từ như kathetukamyatā (dục nói), cintetukamyatā (dục suy nghĩ), daṭṭhukamyatā (dục thấy), sotukamyatā (dục nghe), v.v.
So pana ārammaṇaṃ icchantopi taṇhā viya assādana rajjana laggana vasena naicchati.
However, though desiring an object, it does not desire in the manner of taṇhā (craving), which relishes, clings, and is attached.
Tuy nhiên, chanda ấy, dù mong muốn đối tượng, nhưng không mong muốn như taṇhā (ái) theo cách hưởng thụ, bám víu, dính mắc.
Yena yena pana atthiko hoti.
Rather, whatever benefit one seeks,
Nhưng nó mong muốn bất cứ điều gì mà người ấy cần.
Taṃ taṃ atthaṃ ārādhetu kāmatāvaseneva icchati.
one desires it solely by way of wishing to achieve that particular benefit.
Nó mong muốn thành tựu điều ấy bằng ý muốn làm.
Yathā rañño issāsā dhanenavā yasenavā atthikā rājaverīnaṃ vijjhanavasena chaḍḍitabbayuttakepi sare bahū icchantiyeva.
Just as the king's archers, desiring wealth or fame, certainly desire many arrows, even those suitable for being shot at the king's enemies.
Giống như những cung thủ của vua, vì muốn của cải hoặc danh tiếng, họ mong muốn nhiều mũi tên cần được bắn để tiêu diệt kẻ thù của vua.
Evamevaṃ ayaṃpi parassa vissajjitabbayutta kānipi dānavatthūni aladdhānipi laddhuṃ icchati.
Likewise, this chanda desires to acquire objects of donation that are to be given to others, even if they have not yet been obtained.
Cũng vậy, chanda này mong muốn có được những vật cúng dường đáng được bố thí cho người khác, ngay cả khi chưa có.
Laddhānipi rakkhituṃ icchatīti.
And it desires to protect those that have been obtained.
Và mong muốn bảo vệ những gì đã có được.
Ayañca attho vibhāvaniyaṃpi vuttoyeva.
This meaning is also stated in the Vibhāvanī.
Ý nghĩa này cũng đã được nói trong Vibhāvanī.
Tattha yadaggena dānaṃ dassāmīti dānavatthupariyesanādivasena pavattā pubbabhāgacetanā dānavatthuvissajjana saṅkāte dāne saṅgahitā hoti.
Therein, the preliminary volition that arises with the thought "I will give a supreme gift," by way of searching for donation objects and so forth, is included in the act of giving, which is called the relinquishment of donation objects.
Ở đó, pubbabhāgacetanā (tư tâm sở phần trước), phát sinh từ ý nghĩ “Tôi sẽ bố thí vật cúng dường tốt nhất”, thông qua việc tìm kiếm vật cúng dường, v.v., được bao gồm trong sự bố thí, tức là việc bố thí vật cúng dường.
Tadaggena tassā pubbabhāgacetanāya pavattikālo idha dānavatthu vissajjanavasena pavatta kāloti veditabbo.
With that highest part, the time of occurrence of her prior volition is to be understood here as the time of distributing the gift-object.
Thời điểm phát sinh của pubbabhāgacetanā ấy, tức là thời điểm bố thí vật cúng dường, nên được hiểu là ở đây.
Vissajjitabbenāti vissajjitabba yuttakena.
Vissajjitabbena means what is proper to be given away.
Vissajjitabbenāti có nghĩa là “với những gì đáng được bố thí”.
Tena atthikoyeva parassa vissajjanatthāyāti adhippāyo.
The intention is that one desires it only to give it away to another.
Ý nghĩa là: “Người ấy chỉ cần vật đó để bố thí cho người khác.”
Khipitabbausūnaṃ gahaṇeti tesaṃ akatānaṃ karaṇavasena aladdhānaṃ pariyesanavasena gahaṇe.
Khipitabbausūnaṃ gahaṇa means the acquiring of those arrows that are not yet made, by making them, and of those not yet obtained, by searching for them.
Khipitabbausūnaṃ gahaṇe có nghĩa là “trong việc lấy những mũi tên cần được bắn”, tức là trong việc tạo ra những mũi tên chưa có, và tìm kiếm những mũi tên chưa có.
Ettha pana keci issāso usūnikhipitvāpi labhamāno tehi usūhi atthikoyevāti eva matthaṃ vadanti.
Here, however, some teachers say this: "An archer, even after shooting arrows, if he obtains them, still desires those arrows."
Tuy nhiên, một số vị thầy ở đây nói rằng: “Ngay cả khi cung thủ đã bắn mũi tên và có được chúng, người ấy vẫn cần những mũi tên đó.”
So nayujjati.
That is not appropriate.
Điều đó không hợp lý.
Evañhi sati khipitausūnanti vuttaṃ siyā.
If it were so, it would be stated as khipitausūnaṃ (shot arrows).
Thật vậy, nếu là như thế, thì sẽ được nói là "khipitausūnanti" (việc ném các mũi tên).
Yathā kathitaṃ lapitaṃ tathāgatenāti.
Just as it is said, "spoken and uttered by the Tathāgata."
Như đã được nói, đã được tuyên bố bởi Như Lai.
Tathā vissajjitabbe nāti etthapīti.
And similarly, with vissajjitabbena (to be given away).
Cũng vậy, trong câu "vissajjitabbe nāti" (không nên từ bỏ) này.
Keci issāso usūhi anatthiko khipanto nahoti.
Some say that an archer who shoots arrows, not desiring them, does not exist.
Một số người nói rằng người bắn cung ném các mũi tên không phải vì không có mục đích.
Atthikoyeva samāno aññaṃ ānisaṃsaṃ icchanto khipatīti evaṃ atthaṃ vadanti.
They say that one who desires an additional benefit, while desiring them, shoots them.
Mà là vì có mục đích, mong muốn một lợi ích khác nên mới ném.
Sopi nayujjati.
That too is not appropriate.
Điều đó cũng không hợp lý.
Evañhi sati usūhi atthikoyeva tāni khipanto issāsoviyātivuttaṃ siyāti.
If it were so, it would be stated as, "an archer, desiring those arrows, shoots them."
Thật vậy, nếu là như thế, thì sẽ được nói là người bắn cung ném các mũi tên vì có mục đích.
Atthato pana tadubhayaṃpi avahasitabbameva hotīti.
In reality, however, both of those are to be ridiculed.
Tuy nhiên, về mặt ý nghĩa, cả hai điều đó đều đáng bị chế giễu.
Yasmāca chandasampayuttaṃ cittaṃ ārammaṇaṃ gaṇhantaṃ chandavasena ati icchamānaṃ viya viluppamānaṃ viya gaṇhāti.
And because a consciousness accompanied by chanda, when grasping an object, grasps it as if excessively desiring and as if plundering it due to chanda.
Và bởi vì tâm tương ưng với chanda khi nắm bắt đối tượng, do sức mạnh của chanda, nó nắm bắt như thể đang khao khát quá mức, như thể đang cướp đoạt.
Tasmā ayaṃ ārammaṇaggahaṇe cetaso hatthappasāraṇaṃviyāti vutto.
Therefore, this is called "the stretching out of the mind's hand" in grasping an object.
Do đó, điều này được gọi là như thể tâm đang vươn tay ra để nắm bắt đối tượng.
Etthaca hatthappasāraṇaṃviyāti idaṃ abhūtaparikappavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
And here, "the stretching out of the hand" should be understood as a figurative expression for what is not real.
Và ở đây, cụm từ "như thể vươn tay ra" này phải được hiểu là một lời nói giả định không có thật.
Na hi cittassa hatthonāma atthi.
For indeed, the mind does not have a hand.
Vì tâm không có cái gọi là tay.
Atthavisesapākaṭatthaṃ pana abhūtaṃpi bhūtaṃ viya kappetvā vuttanti daṭṭhabbaṃ.
However, it should be understood that what is unreal is stated as if real to make the specific meaning clear.
Nhưng để làm rõ ý nghĩa đặc biệt, điều không có thật cũng được giả định như có thật và được nói ra.
Apica, ayaṃ chandonāma thāmapatto taṇhāya balavataro hoti.
Furthermore, this chanda, when it gains strength, becomes more powerful than taṇhā.
Hơn nữa, cái gọi là chanda này, khi đạt đến sức mạnh, trở nên mạnh mẽ hơn taṇhā.
Tathā hesa adhipatibhūto iddhipādabhūtoca hotīti.
For it becomes an overmastering factor (adhipati) and a basis for success (iddhipāda).
Thật vậy, nó là một yếu tố chủ đạo (adhipati) và là một căn bản thành tựu (iddhipāda).
Yadi hi so taṇhāya samānabalo siyā.
If it were of equal strength with taṇhā,
Nếu nó có sức mạnh ngang bằng với taṇhā.
Ime sattā taṇhāya hatthe ṭhitā taṇhā pariggahitāni dhanabhogarajjasukhānivā dibbabrahmasampattiyovā chaḍḍetvā vaṭṭadukkhato niyyātuṃ nasakkhissanti yevāti.
these beings, being in the hands of taṇhā, would surely be unable to relinquish the wealth, enjoyments, sovereignty, and happiness grasped by taṇhā, or divine and Brahma attainments, and escape from the suffering of saṃsāra.
Thì những chúng sinh này, bị taṇhā nắm giữ, nằm trong tay taṇhā, sẽ không thể từ bỏ những của cải, tiện nghi, vương quyền, hạnh phúc hay những sự giàu sang của cõi trời và cõi Phạm thiên để thoát khỏi khổ đau của vòng luân hồi.
83. Idāni akusalarāsiṃ dassento mohotiādimāha.
83. Now, intending to show the unwholesome group, he says moho (delusion) and so on.
83. Bây giờ, khi muốn trình bày nhóm các pháp bất thiện, Ngài nói "moho" (si mê) và những điều khác.
Tattha muyhatīti moho.
It is deluded, hence moho (delusion).
Trong đó, muyhati (mê mờ) nên gọi là moho (si mê).
Muyhanti sattā etenātivā moho.
Or beings are deluded by it, hence moho.
Hoặc chúng sinh bị mê mờ bởi nó, nên gọi là moho.
Muyhanamattaṃvā moho, caturaṅgatamassa viya cakkhussa sabbaso kalyāṇapakkhaṃ paṭicchādetvā cittassa andhabhāvakaraṇanti vuttaṃ hoti.
Or mere delusion is moho, meaning the blinding of the mind by completely covering the wholesome aspect, like the blindness of an eye with fourfold cataracts.
Hoặc chỉ sự mê mờ là moho, tức là che lấp hoàn toàn phần thiện, làm cho tâm trở nên mù quáng, như sự mù lòa của con mắt có bốn phần tối tăm.
Pāpapakkhaṃ pana patvā so ñāṇagatiko hotīti daṭṭhabbo.
When it reaches the unwholesome aspect, it should be understood to be of the nature of knowledge.
Tuy nhiên, khi rơi vào phần bất thiện, nó phải được hiểu là có tính chất của tri kiến.
Tathā hesa pāḷiyaṃ micchāñāṇanti vutto.
Indeed, it is called micchāñāṇa (wrong knowledge) in the Pāḷi.
Thật vậy, trong Pāḷi, nó được gọi là micchāñāṇa (tà kiến).
Aṭṭhakathāsuca micchāñāṇanti pāpakriyāsu upāyacintāvasenapavatto mohoti vuttaṃ.
And in the Commentaries, micchāñāṇa is stated as delusion occurring as cunning thought in unwholesome actions.
Và trong các bộ Chú giải (Aṭṭhakathā), micchāñāṇa được nói là moho (si mê) phát sinh do sự suy tư về phương tiện trong các hành động bất thiện.
Avijjāyaca appaṭipatti micchāpaṭipattivasena duvidhabhāvo vutto.
And the two types of avijjā are stated as non-practice and wrong practice.
Và avijjā (vô minh) được nói là có hai loại: không thực hành (appaṭipatti) và thực hành sai lầm (micchāpaṭipatti).
Etthaca appaṭipattīti kalyāṇapakkhe aññāṇameva vuccati.
And here, appaṭipatti (non-practice) is indeed called ignorance regarding the wholesome aspect.
Ở đây, "không thực hành" chỉ đơn thuần là sự vô tri trong phần thiện.
Micchāpaṭipattīti pāpapakkhe micchāñāṇameva vuccatīti, tathā hi pāpapakkhaṃ patvā pañcadhammā ñāṇagatikā honti moho, lobho, diṭṭhi, vitakko, vicāroti.
Micchāpaṭipatti (wrong practice) is indeed called wrong knowledge regarding the unwholesome aspect. For when it reaches the unwholesome aspect, five phenomena become of the nature of knowledge: delusion, greed, wrong view, initial application, and sustained application.
"Thực hành sai lầm" chỉ đơn thuần là micchāñāṇa (tà kiến) trong phần bất thiện. Thật vậy, khi rơi vào phần bất thiện, năm pháp có tính chất của tri kiến là: moho (si mê), lobho (tham), diṭṭhi (tà kiến), vitakko (tầm), vicāro (tứ).
Cittena pana saddhiṃ chabbidhā honti.
With consciousness, however, they are sixfold.
Cùng với tâm, chúng có sáu loại.
Tehi pakatiyā viññujātikesu sutapariyattisampannesuca uppannā pāpakriyāsu taṃ taṃ upāyadassanavasena tesaṃ tattha chekabhāvaṃ paṭibalabhāvañca sādhentīti.
When these arise in those who are naturally intelligent and endowed with learning and scriptural study, they bring about their skill and competence in unwholesome actions by revealing various stratagems for them.
Khi chúng phát sinh ở những người có trí tuệ tự nhiên và những người thành thạo trong việc học hỏi kinh điển, chúng làm cho họ trở nên khéo léo và có khả năng trong các hành động bất thiện bằng cách trình bày các phương tiện khác nhau cho những hành động đó.
92. Mama eva idaṃ guṇajātaṃvā vatthuvā hotu.
92. "May this quality or item belong only to me;
92. "Cầu cho phẩm chất này hoặc vật này là của riêng ta. Đừng là của người khác!" Tâm hành xử và phát sinh như thế, do sự không muốn chia sẻ vì thành công của chính mình, nên gọi là macchara (keo kiệt); tâm phát sinh như vậy.
Mā aññassāti evaṃ attano sampattihetu avipphārikatāvasena carati pavattatīti maccharaṃ, tathā pavattaṃ cittaṃ.
may it not belong to anyone else." This is macchara – the mind acting in a way that is not expansive for the sake of one's own attainment. The mind that acts thus.
Bản chất của macchara là macchariyaṃ (sự keo kiệt).
Maccharassa bhāvo macchariyaṃ.
The state of macchara is macchariya.
Bản chất của sự keo kiệt là keo kiệt (macchariya).
Idaṃca issā viya duvidhaṃ attanā laddhasampatti labhitabbasampatti vasena.
This, like issā, is twofold: concerning attainments already gained and attainments yet to be gained.
Và macchariya này, giống như issā, có hai loại tùy theo tài sản đã đạt được và tài sản sẽ đạt được.
Tattha pakatiyā laddhasampattiyaṃ tāva taṃ parehi sā dhāraṇaṃvā yena kenacivā kāraṇena attasantakabhāvato muccitvā paresaṃ santakabhāvaṃ gamissamānaṃ disvā vā sutvāvā cintetvā dukkhī dummano hoti, labhitabbasampattiyaṃpi asukasmiṃ dese vākālevā idaṃnāma bhavissatīti sutvāvā cintetvāvā taṃ attanāva laddhuṃ icchati.
Among these, concerning attainments already gained, when one sees, hears, or thinks that these are shared with others, or for some reason will cease to be one's own and become others' possessions, one becomes miserable and dispirited; and concerning attainments yet to be gained, when one hears or thinks, "This particular thing will appear in such-and-such a place or at such-and-such a time," one desires to obtain it oneself.
Trong số đó, đối với tài sản đã đạt được một cách tự nhiên, khi thấy hoặc nghe hoặc suy nghĩ rằng tài sản đó sẽ trở thành của người khác do chia sẻ với người khác hoặc do bất kỳ lý do nào khác mà không còn là của mình, người đó trở nên đau khổ và buồn bã. Đối với tài sản sẽ đạt được, khi nghe hoặc suy nghĩ rằng một điều gì đó sẽ xảy ra ở một nơi hoặc thời điểm nhất định, người đó mong muốn tự mình đạt được điều đó.
Aññesaṃ lābhaṃ naicchati.
He does not desire the gain of others.
Không mong muốn người khác đạt được lợi lộc.
Aññe labhissantīti sutvāvā cintetvāvā dukkhī dummano hotīti.
When he hears or thinks that others will obtain it, he becomes miserable and dispirited.
Khi nghe hoặc suy nghĩ rằng người khác sẽ đạt được, người đó trở nên đau khổ và buồn bã.
Tathā hetaṃ laddhānaṃvā labhitabbānaṃvā attano sampattīnaṃ nigguhanalakkhaṇanti vuttaṃ.
Thus, it is said to be characterized by the concealment of one's own attainments, whether gained or to be gained.
Vì vậy, macchariya này được nói là có đặc tính che giấu những tài sản đã đạt được hoặc sẽ đạt được của chính mình.
Etthaca labhitabbasampattiyaṃ yassa lābhaṃ naicchati.
And here, regarding the attainment yet to be gained, if one does not desire another's gain,
Ở đây, đối với tài sản sẽ đạt được, nếu không muốn người đó có được lợi lộc.
Solabhatītivā labhissatītivā sutvāvā cintetvāvā cittavighāto issānāma.
and then hears or thinks that "he obtains it" or "he will obtain it," the vexation of mind is called issā.
Khi nghe hoặc suy nghĩ rằng người đó đã đạt được hoặc sẽ đạt được, sự phiền não trong tâm đó được gọi là issā.
Yaṃ yaṃ attanā laddhuṃ icchati.
Whatever one wishes to acquire oneself,
Bất cứ điều gì mình muốn đạt được.
Taṃ taṃ attanā alabbhamānakaṃ cintetvā cittavighāto macchariyaṃnāma.
the vexation of mind when one thinks of not acquiring that thing oneself is called macchariya.
Khi suy nghĩ rằng mình sẽ không đạt được những điều đó, sự phiền não trong tâm đó được gọi là macchariya.
Na hi ete dve ekato uppajjantīti.
For these two do not arise together.
Vì hai điều này không phát sinh cùng một lúc.
93. Kukkuccanti ettha kiriyā kataṃ.
93. In the term kukkucca, kiriya means action.
Trong từ Kukkucca (hối hận), kiriyā (hành động) là kataṃ (đã làm).
Kucchitaṃ katanti kukataṃ.
An action that is reprehensible is kukata.
Kucchitaṃ kataṃ (việc làm xấu xa) là kukataṃ (việc làm tệ hại).
Kucchitakiriyāti attho.
That is to say, a reprehensible action.
Nghĩa là hành động xấu xa.
Paṇḍitehi ekantena ninditabbo cittappavattivisesoti vuttaṃ hoti.
It is said to be a particular state of mind that is invariably blamed by the wise.
Được nói là một loại trạng thái tâm lý mà những người trí tuệ nhất định phải chỉ trích.
Atthato pana akataṃ vata me kalyāṇaṃ kataṃ pāpanti evaṃ anusocanavasena pavatto kukkucca sampayuttacittuppādoyeva, so hi tathā pavattamānopi pubbe akataṃvā kalyāṇaṃ puna kataṃ kātuṃ na sakkoti.
However, in essence, it is the mind-arising associated with kukkucca, which proceeds in the manner of lamenting thus: "Alas, I have not done good deeds; I have done evil deeds." For even though it occurs in this way, one cannot make good what was not done before, or undo what was done before.
Tuy nhiên, về mặt ý nghĩa, đó chính là sự phát sinh tâm ý đi kèm với kukkucca, phát sinh do sự hối tiếc rằng "Ôi, ta đã không làm điều thiện, ta đã làm điều ác". Mặc dù nó phát sinh như vậy, nhưng nó không thể biến điều thiện chưa làm thành đã làm.
Pubbe kataṃ vā pāpaṃ puna akataṃ kātuṃ nasakkoti.
One cannot make good what was not done before, nor undo evil done previously.
Cũng không thể biến điều ác đã làm thành chưa làm.
Athakho kusaladhammesu cittapariyādānāyaeva saṃvattati.
Rather, it only leads to the exhaustion of the mind regarding wholesome states.
Ngược lại, nó chỉ dẫn đến sự suy yếu của tâm đối với các pháp thiện.
Tasmā kucchitakiriyā mattattā kukatanti vuccatīti.
Therefore, it is called kukata because it is merely a reprehensible action.
Vì vậy, nó được gọi là kukataṃ chỉ vì đó là một hành động xấu xa.
Vuttañhetaṃ aṭṭha kathāyaṃ katākatassa sāvajjānavajjassa abhimukhagamanaṃ paṭisāronāma.
It is said in the Aṭṭhakathā, "The act of turning towards what has been done and not done, whether blameworthy or blameless, is called paṭisāra."
Điều này cũng được nói trong Chú giải rằng: "Sự hối tiếc là sự đối mặt với những điều đã làm và chưa làm, có lỗi và không có lỗi."
Yasmā paneso kataṃvā pāpaṃ akataṃ nakaroti.
But since it cannot undo evil already done,
Vì sự hối tiếc này không thể biến điều ác đã làm thành chưa làm.
Akataṃvā kalyāṇaṃ kataṃ nakaroti.
nor make good what was not done before,
Cũng không thể biến điều thiện chưa làm thành đã làm.
Tasmā virūpo kucchito vā paṭisāroti vippaṭisāroti.
therefore it is a distorted or repulsive remorse, hence vippaṭisāra.
Vì vậy, sự hối tiếc đó là vippaṭisāra (hối hận), tức là một sự hối tiếc sai lệch hoặc xấu xa.
Etthaca vippaṭisāroti kukkucca meva.
And here, vippaṭisāra is precisely kukkucca.
Ở đây, vippaṭisāra chính là kukkucca.
Kukkucceca kucchite sati taṃ sampayuttacittuppādopi kucchitoyeva.
And when kukkucca is reprehensible, the mind-arising associated with it is also reprehensible.
Khi kukkucca là xấu xa, thì sự phát sinh tâm ý đi kèm với nó cũng là xấu xa.
Yenaca kāraṇena kukkuccaṃ kucchitaṃnāma hoti.
And for the reason that kukkucca is called reprehensible,
Và vì lý do nào mà kukkucca được gọi là xấu xa.
Teneva kāraṇena so cittuppādopi kucchitonāma hotīti katvā so cittuppādova kukatapade gahetuṃ yuttoti veditabbo.
for that same reason, that mind-arising is also called reprehensible, and thus it should be understood that that mind-arising is properly taken in the term kukata.
Vì lý do đó, sự phát sinh tâm ý đó cũng được gọi là xấu xa, và do đó, sự phát sinh tâm ý đó được xem là thích hợp để được bao gồm trong từ kukata.
Sudinnakaṇḍaṭṭhakathāyaṃ pana ayamattho ujukatova vutto.
However, in the Sudiṇṇakaṇḍa Aṭṭhakathā, this meaning is stated directly.
Tuy nhiên, trong Chú giải Sudinnakaṇḍa, ý nghĩa này được giải thích một cách trực tiếp.
Yathāha-viññūhi akattabbatāya kucchitakiriyābhāvato kukkuccanti.
As it says: "It is kukkucca because it is a reprehensible action, as it should not be done by the discerning."
Như đã nói: "Vì đó là một hành động xấu xa mà người trí không nên làm, nên được gọi là kukkucca."
Kukatassa yathāvuttacittuppādassa tathāpavatti hetubhāvo kukkuccaṃ.
Kukkucca is the causal condition for the kukata (evil deed), the aforementioned mind-arising, to occur in that manner.
Kukkucca là nguyên nhân của sự phát sinh tâm ý kukata như đã nói.
Apica, dhātupāṭhesu kucasaddaṃ saṅkocana mano vilekhanatthesu paṭhantiyeva.
Moreover, in the root-lists, the word kuca is indeed recited with the meanings "to contract" and "to scratch the mind".
Hơn nữa, trong các bảng động từ gốc, từ kuca được đọc với ý nghĩa co lại, làm xước tâm.
Tasmā kucchitena ākārena kocati saṅkocati na pāpajigucchanākārenāti kukkuco.
Therefore, kukkuco means that which contracts in a reprehensible way, not in the manner of being disgusted with evil.
Vì vậy, kukkuco là co lại, thu hẹp lại theo cách xấu xa, không phải theo cách ghê tởm tội lỗi.
Kucchitenavā ākārena kocati vilikhati nakilesasallīkhanā kārenāti kukkuco.
Or kukkuco means that which scratches or defiles the mind in a reprehensible way, not in the manner of eradicating defilements.
Hoặc kukkuco là làm xước, làm tổn thương theo cách xấu xa, không phải theo cách gọt giũa phiền não.
Tathā pavattadhammasamūho.
It refers to the aggregation of states that arise in that manner.
Đó là tập hợp các pháp vận hành như vậy.
Sohi kucchitena akataṃ vata me kalyāṇaṃ kataṃ pāpanti evaṃ pavattena anutthunanākārena saṅkocati.
For it contracts in a reprehensible lamenting manner, saying, "Alas, I have not done wholesome deeds; I have done evil deeds."
Nó co lại theo cách than thở xấu xa rằng "Ôi, ta đã không làm điều thiện, ta đã làm điều ác".
Kusaladhammasamādāne cittaṃ namituṃpi nadeti.
It does not even allow the mind to incline towards undertaking wholesome states.
Nó không cho phép tâm hướng về việc thực hành các pháp thiện.
Manaṃvā vilekhati.
Or it scratches the mind.
Hoặc nó làm xước tâm.
Saddhādīnaṃ sāradhammānaṃ tanukaraṇena cittaṃ kusaladhammasamādāne pariyādinnathāmabalaṃ karoti.
By making essential qualities like faith weak, it causes the mind to have exhausted strength and power in undertaking wholesome states.
Nó làm cho tâm yếu kém, mất sức mạnh trong việc thực hành các pháp thiện bằng cách làm suy yếu các pháp cốt lõi như đức tin.
Tasmā kukkucoti vuccati.
Therefore, it is called kukkucca.
Vì vậy, nó được gọi là kukkucca.
Yena pana dhammena yuttattā so tathā pavatto hoti.
But the phenomenon by which one is endowed and acts in that way,
Và pháp mà do sự liên kết với nó, điều đó xảy ra như vậy.
So kukkuccaṃnāma kukkucassa bhāvoti katvā.
that is called kukkucca, by understanding it as the state of kukkucca.
Pháp đó được gọi là kukkucca, vì đó là trạng thái của kukkucca.
Taṃ pana yasmā pubbe akatañca kalyāṇaṃ katañca pāpaṃ ārabbha pacchā anutāpanavasena anusocanavasenaca pavattati.
But since it arises later in the manner of sorrowing and lamenting over wholesome deeds not done before and evil deeds done before,
Tuy nhiên, vì nó phát sinh sau đó do sự hối tiếc và than thở về điều thiện chưa làm và điều ác đã làm trước đây.
Tasmātaṃ pacchānutāpalakkhaṇaṃ katākatānuyocana rasanti ca vuttaṃ.
therefore it is said to be characterized by later regret and to have the function of lamenting over what is done and not done.
Vì vậy, nó được nói là có đặc tính hối tiếc sau này và có chức năng than thở về những điều đã làm và chưa làm.
Etthaca pacchānutāpalakkhaṇanti pubbe kalyāṇañca akatvā pāpañca katvā āgatattā pacchime kāle anutāpalakkhaṇanti attho.
And here, "characterized by later regret" means that having not done wholesome deeds before and having done evil deeds, it is characterized by later regret in subsequent time.
Ở đây, "đặc tính hối tiếc sau này" có nghĩa là đặc tính hối tiếc vào thời điểm sau này do đã không làm điều thiện và đã làm điều ác trước đây.
Tena kukkuccassa ekantena atītārammaṇatā siddhā hoti.
By this, it is established that kukkucca invariably has past objects.
Nhờ đó, tính chất đối tượng quá khứ của kukkucca được xác lập.
Paccuppannānāgatārammaṇatāca paṭisiddhāti.
And its having present and future objects is refuted.
Và tính chất đối tượng hiện tại và tương lai bị bác bỏ.
Katākatā nusocanarasanti ettha katañca pāpaṃ akatañca kalyāṇanti yo jetabbaṃ.
And here, in "having the function of lamenting over what is done and not done," what is meant is evil done and wholesome deeds not done.
Trong "than thở về những điều đã làm và chưa làm", cần hiểu là "điều ác đã làm và điều thiện chưa làm".
Vuttañhetaṃ mahāniddese –
And this is stated in the Mahāniddesa—
Điều này được nói trong Mahāniddesa:
Etena pana akatasucaritā rammaṇatāya kataduccaritā rammaṇatāyaca vasena kukkuccassa dvidhābhāvoyeva siddho hoti.
By this, the twofold nature of kukkucca is established, based on having unwholesome conduct done as its object and wholesome conduct not done as its object.
Tuy nhiên, bằng cách này, chỉ có hai loại kukkucca được xác lập: một loại có đối tượng là điều thiện chưa làm và một loại có đối tượng là điều ác đã làm.
Dvīhākārehīti hi vuttaṃ.
For it is said "in two ways."
Vì đã nói "bằng hai cách".
Soca kho pubbe pāpaṃ katvā pacchā apāyabhayatajjitānañceva apāyesu patitvā pubbe attanā katakammaṃ anussarantānañca hoti.
And that kukkucca occurs to those who have committed evil deeds before and are later tormented by the fear of lower realms, and to those who have fallen into lower realms and recall the deeds they did before.
Và kukkucca đó phát sinh ở những người đã làm điều ác trước đây và sau đó bị nỗi sợ hãi về các cõi khổ đe dọa, cũng như những người đã rơi vào các cõi khổ và hồi tưởng lại nghiệp đã làm trước đây. Nó không phát sinh ở những người khác. Bởi vì đã nói: "Tôi chưa làm thiện hạnh thân, tôi đã làm ác hạnh thân."
Naaññesaṃ, akataṃ me kāyasucaritaṃ.
Not to others, "My wholesome bodily conduct has not been done;
Không phải của người khác, “Ta đã không làm thiện hạnh thân”.
Kataṃ kāyaduccaritanti hi vuttaṃ.
my unwholesome bodily conduct has been done" - for it is said thus.
“Ta đã làm ác hạnh thân” – vì đã nói như vậy.
Yathā pana māno duvidho hoti yāthāvamāno ayāthāvamānoti.
However, just as māna is twofold: yāthāvamāna (proper conceit) and ayāthāvamāna (improper conceit),
Cũng như māna có hai loại: yāthāvamāna (kiêu mạn đúng sự thật) và ayāthāvamāna (kiêu mạn sai sự thật).
Tathā kukkuccaṃpi, yāthāvakukkuccaṃ, ayāthāva kukkuccanti duvidhaṃ hoti.
similarly, kukkucca is also twofold: yāthāvakukkucca (proper remorse) and ayāthāvakukkucca (improper remorse).
Tương tự, kukkucca cũng có hai loại: yāthāvakukkucca (hối hận đúng sự thật) và ayāthāvakukkucca (hối hận sai sự thật).
Tattha ayāthāva kukkuccaṃpi uppajjamānaṃ dvīhākāreho uppajjati akataṃ vata me kalyāṇaṃ kataṃ pāpanti.
Among these, ayāthāvakukkucca, even when it arises, arises in two ways: "Alas, I have not done wholesome deeds; I have done evil deeds."
Trong số đó, ayāthāvakukkucca cũng phát sinh theo hai cách: "Ôi, tôi đã không làm điều thiện, tôi đã làm điều ác."
Katamaṃ pana tanti.
Which, then, is that?
Vậy đó là gì?
Yañca pubbe kalyāṇakammepi pāpasaññī pāpadiṭṭhi akatvā pāpakammepi kalyāṇasaññī kalyāṇadiṭṭhi katvā pacchā anusocanavasena uppajjati.
It is that which arises later in the manner of lamenting, having previously had the perception of evil and the wrong view regarding a wholesome deed and thus not performed it, and having had the perception of wholesomeness and the right view regarding an evil deed and thus performed it.
Đó là khi, trước đây, một người có nhận thức và quan điểm sai lầm về điều thiện là điều ác, không làm điều thiện; và có nhận thức và quan điểm sai lầm về điều ác là điều thiện, làm điều ác, sau đó phát sinh sự hối hận.
Yañca pubbe kalyāṇe kalyāṇasaññī katvā pacchā pāpasaññino pāpeca pāsaññī akatvā pacchā kalyāṇasaññino uppajjati.
And that which arises later for one who, having correctly perceived a wholesome deed as wholesome and performed it, later perceives it as evil, or who, having perceived an evil deed as evil and not performed it, later perceives it as wholesome.
Và khi, trước đây, một người có nhận thức đúng về điều thiện và làm điều thiện, nhưng sau đó lại có nhận thức sai lầm về điều ác; và không làm điều ác, nhưng sau đó lại có nhận thức đúng về điều thiện.
Idaṃ ayāthāvakukkuccaṃnāma.
This is called ayāthāvakukkucca.
Đây được gọi là ayāthāvakukkucca.
Anavajje sāvajjasaññī, kappiye akappiyasaññī, anāpattiyaṃ āpattisaññītiādināpi yojetabbaṃ.
It should also be applied to cases like: perceiving the blameless as blameworthy, perceiving the allowable as unallowable, perceiving non-offence as offence, and so on.
Cũng cần liên hệ với các trường hợp như: nhận thức điều không có lỗi là có lỗi, nhận thức điều được phép là không được phép, nhận thức điều không phạm là phạm, v.v.
Idañca sabbaṃ uppajjamānaṃ dvīhā kāreheva uppajjati.
And all this, when it arises, arises in only two ways.
Và tất cả những điều này, khi phát sinh, đều phát sinh theo hai cách.
Tasmā dvīsueva saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ.
Therefore, it should be understood that it is comprised within these two.
Vì vậy, cần hiểu rằng tất cả đều được bao gồm trong hai loại đó.
Yaṃ pana mahāniddeseyeva hatthakukkuccakaṃpi kukkuccaṃ.
That which is stated in the Mahāniddesa itself as 'the anxiety of hands is also anxiety,
Tuy nhiên, điều đã được chỉ ra trong Mahāniddesa rằng hatthakukkuccakaṃ (hối hận về tay) cũng là kukkucca.
Pādakukkuccakaṃpi kukkuccaṃ.
the anxiety of feet is also anxiety,
Pādakukkuccakaṃ (hối hận về chân) cũng là kukkucca.
Hatthapādakukkuccakaṃpi kukkuccanti niddiṭṭhaṃ.
the anxiety of hands and feet is also anxiety'—
Hatthapādakukkuccakaṃ (hối hận về tay và chân) cũng là kukkucca.
Taṃ asaṃyata kukkuccaṃnāma.
that is called unrestrained remorse.
Đó được gọi là asaṃyata kukkuccaṃ (hối hận không kiềm chế).
Yaṃ pana taṃ bhikkhu kukkuccāyantā napaṭiggaṇhiṃsūti vinaye āgataṃ.
But that which is stated in the Vinaya: "The bhikkhus, feeling remorse, did not accept it."
Còn điều đã nói trong Luật (Vinaya) rằng “các Tỳ-khưu do hối hận nên không nhận”,
Yañca kathaṃ kukkuccappakatatāya āpajjati kappiye akappiyasaññitā akappiye kappiyasaññitāti āgataṃ.
And in what way it is stated that one incurs an offense due to the nature of remorse, perceiving as unallowable that which is allowable, and as allowable that which is unallowable.
và điều đã nói rằng “do bản chất hối hận mà phạm tội, nhận thức là hợp pháp trong điều không hợp pháp, nhận thức là không hợp pháp trong điều hợp pháp”,
Taṃ vinayakukkuccaṃnāma.
That is called Vinaya-kukkucca.
thì đó gọi là sự hối hận của Luật (vinayakukkuccaṃ).
Taṃpana vinayasaṃsayoeva.
And that is merely a doubt concerning the Vinaya.
Nhưng đó chỉ là sự nghi ngờ trong Luật (Vinayasaṃsayo).
Soca kho attano avisaye kappati nukho nonukhoti saṃsappanākārena pavatto kusala kriya cittuppādo.
And that is a wholesome functional thought-moment that occurs in the manner of wavering, thinking, "Is it allowable or not allowable in my sphere of action?"
Và sự nghi ngờ ấy là tâm thiện nghiệp (kusala kamma cittuppāda) khởi lên dưới dạng lưỡng lự: “Điều này có hợp pháp không? Hay không hợp pháp?” trong một lĩnh vực không thuộc phạm vi của mình.
Sopana yesaṃ uppajjati.
And among those for whom it arises,
Và đối với những ai mà sự nghi ngờ ấy khởi lên,
Tesu ye sikkhākāmā, te taṃkammaṃ nakaronti.
those who desire to train do not perform that action.
trong số đó, những người mong muốn học tập thì không làm việc ấy.
Te sandhāya kukkuccāyantā napaṭiggaṇhiṃsūti vuttaṃ.
Referring to them, it is said, "Feeling remorse, they did not accept it."
Do nhắm vào họ mà đã nói rằng “do hối hận nên không nhận”.
Ye pana karontiyeva.
But those who do perform it,
Còn những người vẫn làm,
Te kappiyavatthusmiṃpi āpattiṃ āpajjanti.
they incur an offense even in an allowable matter.
thì họ phạm tội ngay cả trong điều hợp pháp.
Te sandhāya kukkuccappakatatāya āpattiṃ āpajjatīti vuttaṃ.
Referring to them, it is said, "One incurs an offense due to the nature of remorse."
Do nhắm vào họ mà đã nói rằng “do bản chất hối hận mà phạm tội”.
96. Vicikicchāti ettha.
96. Here in vicikicchā (doubt).
96. Trong hoài nghi (vicikicchā) này.
Cikicchanaṃ cikicchā.
Cikicchanā is cikicchā (remedying, treatment).
Sự chữa trị là cikicchā.
Ñāṇappaṭikā roti attho.
The meaning is "the remedy of knowledge."
Ý nghĩa là sự chữa trị bằng trí tuệ.
Tikicchituṃ dukkaratāya vigatā cikicchā etāyāti vicikicchā.
Because it is difficult to remedy (tikicchituṃ dukkaratāya), the remedy (cikicchā) is gone from it, therefore it is vicikicchā (doubt).
Sự chữa trị đã biến mất khỏi nó vì khó chữa trị, nên gọi là hoài nghi.
Sabhāvaṃ vicinantā kicchanti kilamanti etāyātivā vicikicchā.
Or, because those who examine its nature (sabhāvaṃ vicinantā) suffer (kicchanti, kilamanti) through it, therefore it is vicikicchā.
Hoặc vì bởi nó mà những người tìm hiểu bản chất mệt mỏi, nên gọi là hoài nghi.
Vicikicchativā dveḷhakabhāvena pavattatīti vicikicchā.
Or, it proceeds as a twofold state, therefore it is vicikicchā.
Hoặc nó vận hành với trạng thái lưỡng lự, nên gọi là hoài nghi.
Sā nīvaraṇabhūtā, paṭirūpakāti duvidhā.
That (vicikicchā) is of two kinds: that which acts as an impediment (nīvaraṇabhūtā) and its likeness (paṭirūpakā).
Nó có hai loại: là chướng ngại (nīvaraṇabhūtā) và giống như chướng ngại (paṭirūpakā).
Tattha buddhādīsu aṭṭhasu vatthūsu vimativasena pavattamānā nīvaraṇabhūtā.
Among these, that which arises as uncertainty concerning the eight objects such as the Buddha is the one that acts as an impediment.
Trong đó, cái gì vận hành dưới dạng nghi ngờ đối với tám đối tượng như Đức Phật v.v. thì gọi là chướng ngại.
Tato aññāpana asabbaññūnaṃ tesu tesu ārammaṇesu kathaṃ nukho evaṃ nukho idaṃnukhoti vematikabhāvena pavattā sabbā vicikicchā paṭirūpakānāma.
Any other doubt of non-omniscient beings which proceeds as uncertainty, asking "How is this? Is it like this? Is it this?" regarding various objects, is called "likeness of doubt."
Còn tất cả các sự hoài nghi khác, đối với những người không phải là Toàn Tri, vận hành dưới dạng lưỡng lự: “Thế nào đây? Có phải như vậy không? Có phải điều này không?” trong các đối tượng khác nhau, thì gọi là hoài nghi giống như chướng ngại.
Sā pana kusalāpi hoti, akusalāpi khīṇā savānaṃ uppanna kriyābyākatāpīti.
That (doubt) can be wholesome, unwholesome, or functional-undetermined when arisen in Arahants.
Và nó có thể là thiện (kusala), bất thiện (akusala), hoặc là vô ký (kriyābyākatā) khi khởi lên ở các bậc A-la-hán.
Idha pana ekantākusalabhūtā nīvaraṇavicikicchāva adhippekāti.
However, here, only the doubt that is entirely unwholesome and acts as an impediment is intended.
Tuy nhiên, ở đây, chỉ hoài nghi chướng ngại, hoàn toàn là bất thiện, được đề cập đến.
97. Saddahatīti saddhā.
97. It places well, therefore it is saddhā (faith).
97. Cái gì tin tưởng thì gọi là tín (saddhā).
Yathā acchaṃ pasannaṃ nisinnaṃ udakaṃ canda sūriyādīni rūpanimittāni suṭṭhu attani dahati.
Just as clear, bright, still water properly receives the images of the moon and sun, and so forth, within itself,
Như nước trong, thanh tịnh, lắng đọng phản chiếu rõ ràng các hình ảnh như mặt trăng, mặt trời v.v. vào chính nó.
Evaṃ ayaṃ buddhaguṇā dīni suṭṭhu attani dahati dhāreti thapetivāti attho.
so too, this (faith) properly receives, holds, and maintains the qualities of the Buddha and so forth within itself. This is the meaning.
Cũng vậy, cái này giữ gìn, duy trì rõ ràng các phẩm chất của Đức Phật v.v. trong chính nó, đó là ý nghĩa.
Saddahantivā etāyāti saddhā.
Or, by this, one believes, therefore it is saddhā.
Hoặc chúng sinh tin tưởng bởi nó, nên gọi là tín.
Saddahanamattamevavā etanti saddhā.
Or, this is merely the act of believing, therefore it is saddhā.
Hoặc nó chỉ là sự tin tưởng, nên gọi là tín.
Sāpi buddhā dīsu saddheyyavatthūsu akālussiyabhāvena pavattamānāeva idha adhippetā.
Here, only that faith is intended which arises as a state of purity (akālussiyabhāvena) concerning the objects of conviction such as the Buddha and so forth.
Tín này cũng chỉ được đề cập ở đây là cái vận hành với trạng thái không vẩn đục đối với các đối tượng đáng tin như Đức Phật v.v.
Tato aññāpana titthiyesuvā titthiyadhammesu vā evarūpesu asaddheyyavatthūsu saddahanavasena pavattā okappanā saddhā paṭirūpakānāma hoti.
Any other conviction that arises as belief in non-believable objects such as other sects or their doctrines, is called "likeness of faith."
Còn sự chấp nhận (okappanā) khác, cái vận hành dưới dạng tin tưởng vào các đối tượng không đáng tin như vậy, ví dụ như các ngoại đạo hoặc các pháp của ngoại đạo, thì gọi là tín giống như tín (saddhā paṭirūpakā).
Sā pana atthato micchādhimokkho yevāti.
That (likeness of faith) is, in essence, merely wrong determination.
Và tín giống như tín ấy, về bản chất, chỉ là tà thắng giải (micchādhimokkho).
Yathā pana manussā hatthe asati ratanāni disvā pi-gahetuṃ na sakkonti.
Just as people, if they have no hands, cannot grasp jewels even if they see them;
Như con người, nếu không có tay, dù thấy châu báu cũng không thể lấy được.
Vitte asati tesaṃ sabbabhogā na sampajjanti.
if they have no wealth, all their enjoyments are not fulfilled;
Nếu không có của cải, tất cả các vật dụng của họ đều không được đầy đủ.
Bīje asati sassādīni nasampajjanti.
if there is no seed, crops and so forth are not fulfilled;
Nếu không có hạt giống, lúa má v.v. không thể sinh trưởng.
Evaṃ saddhāya asati puññakriyāvatthūni nasampajjanti.
so too, if there is no faith, objects of meritorious actions are not fulfilled.
Cũng vậy, nếu không có tín, các đối tượng của thiện nghiệp không được đầy đủ.
Tasmā esā hatthavittabīja sadisāti vuttā.
Therefore, this (faith) is said to be like a hand, wealth, and a seed.
Vì vậy, nó được ví như tay, của cải, hạt giống.
111. Sammāvācāti ettha tividhā sammāvācā kathā, cetanā, virativasena, tattha atthadhammappaṭisaṃyuttā subhāsitā vācā kathā sammāvācānāma.
111. In right speech (sammāvācā), right speech is threefold: by way of discourse, volition, and abstinence. Among these, speech connected with meaning and Dhamma, well-spoken, is called discourse-right speech.
111. Trong Sammāvācā (Chánh ngữ) này, Chánh ngữ có ba loại: lời nói (kathā), ý chí (cetanā), và sự kiêng cữ (virati). Trong đó, lời nói được nói đúng đắn, liên quan đến ý nghĩa và Pháp, được gọi là kathāsammāvācā.
Taṃsamuṭṭhāpikā kusalakriyacetanā cetanāsammāvācānāma.
The wholesome volitional action that gives rise to such speech is called volitional right speech.
Ý chí thiện nghiệp phát sinh từ đó được gọi là cetanāsammāvācā.
Yā pana musāvādā veramaṇādīni sikkhāpadāni samādiyantassavā adhiṭṭhahantassavā sampattaṃ vatthuṃ avītikkamantassavā pāpaviramaṇākārena cittassa pavatti.
But the arising of the mind by way of refraining from evil, for one who undertakes precepts like abstaining from false speech, or resolves upon them, or does not transgress an existing object (of the precept)—
Còn sự vận hành của tâm dưới hình thức kiêng cữ điều ác, đối với người đang thọ trì hoặc quyết tâm giữ giới như kiêng nói dối, v.v., hoặc đối với người không vi phạm đối tượng đã đến, đó là sự kiêng cữ.
Ayaṃ virati sammāvācānāma.
this abstinence is called abstinent right speech.
Điều này được gọi là viratisammāvācā.
Sā idha adhippetā.
This is what is intended here.
Điều này được đề cập ở đây.
Sammā vadanti etā yāti sammāvācā.
They speak rightly by this, thus it is right speech.
Nhờ điều này mà người ta nói đúng đắn, nên gọi là Sammāvācā.
Etāyāti cettha karaṇatthe hetuatthe vā karaṇavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Here, in "by this," the instrumental case should be understood as having the meaning of cause or reason.
Ở đây, từ “etāya” (bằng điều này) nên được hiểu theo nghĩa công cụ hoặc nghĩa nguyên nhân.
Tattha vācāya sikkhāpadāni samādiyantassa samādānavacanāni sandhāya karaṇattho hetuattho ca yujjati.
In that explanation, the instrumental meaning and causal meaning are fitting when referring to the words of undertaking precepts by speech.
Trong đó, đối với người đang thọ trì các giới luật bằng lời nói, nghĩa công cụ và nghĩa nguyên nhân đều phù hợp khi đề cập đến những lời thọ trì.
Tato yathāsamādinnānivā yathādhiṭṭhitānivā sikkhāpadāni suṭṭhurakkhāmāti yāni anavajjānieva vacanāni vadantā vicaranti.
Therefore, when one declares, "We will guard well the precepts as undertaken or as resolved upon," and one speaks only blameless words as one moves about—
Từ đó, khi người ta nói những lời không có lỗi, với ý định “chúng ta sẽ giữ gìn tốt các giới luật đã thọ trì hoặc đã quyết tâm,” thì nghĩa nguyên nhân phù hợp nhất với nghĩa công cụ.
Tāni sandhāya karaṇatthānukūlo hetu atthoyeva yujjatīti.
referring to those, the causal meaning agreeable with the instrumental meaning is fitting.
Hoặc, dù họ có nói như vậy hay không,
Athavā, tathā vadantuvā māvā.
Or else, whether one speaks thus or not,
Sammāvācā này chỉ cho phép họ nói đúng đắn khi họ nói.
Ayaṃpana vadamānesu sati tesaṃ sammā vattuṃeva deti.
this (right speech), when people are speaking, enables them to speak rightly,
Nó không cho phép nói sai, do đó nó được gọi là Sammāvācā.
Namicchā vattunti katvā sammā vācātveva vuccati.
and not to speak wrongly; therefore it is called right speech.
Hơn nữa, vì sự kiêng cữ này phát sinh do từ bỏ các ác hạnh của lời nói, nó chỉ dẫn đến sự thanh tịnh của cửa lời nói, do đó nó được gọi là Sammāvācā.
Apica, ayaṃ vacīduccaritānaṃ pajahanavasena pavattamānā vacīdvārasuddhiyā eva hotīti sammāvācāti vuccatīti.
Furthermore, since this operates by abandoning verbal misconduct, it leads to the purity of the verbal door, and so it is called right speech.
Hơn nữa, pháp này phát sinh do sự từ bỏ các ác hạnh của lời nói, chỉ nhằm mục đích thanh lọc khẩu nghiệp, nên được gọi là Sammā Vācā (chánh ngữ).
114. Ekekāpi cettha sampatta virati, samādāna virati, samucchedavirativasena tividhā.
114. Each one of these abstinences here is threefold: momentary abstinence, undertaking-abstinence, and eradication-abstinence.
114. Mỗi loại kiêng cữ ở đây cũng có ba loại: kiêng cữ tương ứng (sampattavirati), kiêng cữ thọ trì (samādānavirati), và kiêng cữ đoạn tận (samucchedavirati).
Tattha yā sikkhāpadāni asamā diyitvāvā samādinnānipivā tāni anapekkhitvā kevalaṃ hiri ottappabaleneva sampattaṃ vatthuṃ avītikkamantānaṃ uppannā virati.
Among these, the abstinence that arises for those who, without undertaking precepts or disregarding undertaken precepts, merely by the strength of shame and dread of wrongdoing, do not transgress an existing object (of the precept)—
Trong đó, sự kiêng cữ phát sinh ở những người không thọ trì giới luật, hoặc đã thọ trì nhưng không quan tâm đến chúng, mà chỉ dựa vào sức mạnh của sự hổ thẹn (hirī) và sợ hãi (ottappa) để không vi phạm đối tượng đã đến.
Ayaṃ sampattaviratināma.
this is called momentary abstinence (sampatta-virati).
Điều này được gọi là sampattavirati.
Sā paccuppannārammaṇāyeva.
It has only a present object.
Nó chỉ có đối tượng hiện tại.
Pañcasikkhā padā paccuppannārammaṇāti hi vuttaṃ.
For it is said that the five precepts have a present object.
Thật vậy, đã nói rằng năm giới luật có đối tượng hiện tại.
Yā pana sikkhāpadāni samādi yantassavā adhiṭṭhahantassavā yathāsamādinnānivā yathādhiṭṭhitāni vā suṭṭhurakkhāmīti sampatta vatthuṃ apītikkamantassavā uppannā.
But the abstinence that arises for one who undertakes precepts or resolves upon them, or who, intending to guard well the precepts as undertaken or as resolved upon, does not transgress an existing object—
Còn sự kiêng cữ phát sinh ở người đang thọ trì hoặc quyết tâm giữ giới luật, hoặc người không vi phạm đối tượng đã đến, với ý định “chúng ta sẽ giữ gìn tốt các giới luật đã thọ trì hoặc đã quyết tâm.”
Ayaṃ samādānaviratināma.
this is called undertaking-abstinence (samādāna-virati).
Điều này được gọi là samādānavirati.
Sā pana paccuppannārammaṇāvā hoti anāgatārammaṇāvā.
This can have either a present object or a future object.
Nó có thể có đối tượng hiện tại hoặc đối tượng vị lai.
Tathā hi pañcasikkhāpadā paccuppannārammaṇāti idaṃ sampattavirativasena vuttanti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
Indeed, it is stated in the Aṭṭhakathā that the statement 'the five precepts have the present as their object' was said in the sense of sampattavirati (avoidance of transgressions).
Thật vậy, trong chú giải đã nói rằng câu “năm giới luật có đối tượng hiện tại” được nói theo nghĩa sampattavirati.
Maggakkhaṇe pana sabbaduccaritānaṃ paccayasamucchedavasena uppannā samucchedaviratināma.
However, at the moment of the path, the virati that arises by severing the conditions for all evil deeds is called samucchedavirati (uprooting abstinence).
Còn sự kiêng cữ phát sinh vào khoảnh khắc Đạo, do đoạn tận các nguyên nhân của tất cả các ác hạnh, được gọi là samucchedavirati.
Sā pana nibbānārammaṇāeva.
That, indeed, has Nibbāna as its object.
Nó chỉ có Niết Bàn làm đối tượng.
Phalaviratipi ettheva saṅgahitāti.
And phalavirati (fruition abstinence) is also included therein.
Sự kiêng cữ của Quả (phalavirati) cũng được bao gồm ở đây.
Tattha lokiyaviratiyo jīvitindriyādīni vītikkamitabbavatthūni ārammaṇaṃ katvā pāṇātipātādīni viramitabbavatthūni pajahanti.
Among these, the mundane viratis abandon such acts as the taking of life, by taking as their object the things to be transgressed, such as the faculty of life.
Trong đó, các sự từ bỏ thế gian (lokiya-virati) lấy các đối tượng cần phải vượt qua như sinh mạng căn (jīvitindriya) làm đối tượng, và từ bỏ các đối tượng cần phải từ bỏ như sát sinh (pāṇātipāta) và các pháp khác.
Lokuttaraviratiyo pana nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā tāniyeva viramitabbavatthūni pajahantīti daṭṭhabbaṃ.
The supramundane viratis, however, abandon those very things to be abstained from, by taking Nibbāna as their object.
Còn các sự từ bỏ siêu thế (lokuttara-virati) thì lấy Nibbāna làm đối tượng, và từ bỏ chính các đối tượng cần phải từ bỏ ấy.
118. Ettāvatātiādi tiṇṇaṃ rāsīnaṃ saṅgaho.
118. Ettāvatā (thus far), etc., is a collection of the three groups.
118. Ettāvatā và các pháp khác là sự tổng hợp của ba nhóm.
Evaṃ dvipaññāsa sarūpaṃ dassetvā idāni cetoyuttappakāraṃ dassento tesantiādimāha.
Having thus shown the nature of the fifty-two (cetasikas), he now states "these" etc., showing how they are associated with consciousness.
Sau khi trình bày bản chất của năm mươi hai tâm sở như vậy, bây giờ để trình bày cách chúng liên kết với tâm, Ngài nói “tesaṃ” (của chúng) và các pháp khác.
Ito cetasikānaṃ sarūpadassanato paraṃ tesaṃ cittāviyuttānaṃ cittena aviyuttānaṃ cetasikānaṃ cittuppādesu paccekaṃ sampayogo tathāyogaṃ vuccateti yojanā.
The exposition is thus: "Beyond the description of the nature of the cetasikas (mental factors) from this point, their individual association with the arising of consciousness, with which they are inseparably connected, will be explained as appropriate."
Sau khi trình bày bản chất của các tâm sở, sự liên kết riêng biệt của các tâm sở không tách rời khỏi tâm, các tâm sở không tách rời khỏi tâm, trong các tâm sinh, được gọi là sự liên kết phù hợp.
Cittuppādesūti cittesu icceva attho.
Cittuppādesu means "in the minds" (cittesu) itself.
Cittuppādesu có nghĩa là “trong các tâm”.
Uppajjanti cetasikā etesūti uppādā.
They are "arising" (uppādā) because cetasikas arise in them.
Các tâm sở phát sinh trong chúng, nên chúng là “uppāda”.
Cittānieva uppādā cittuppādāti katvā.
Consciousnesses themselves are the "arising" (of cetasikas), hence cittuppādā (arising of consciousness).
Chính các tâm là “uppāda”, nên gọi là “cittuppāda”.
Dvipañcaviññāṇānaṃ sabbadubbalattā tesu cha pakiṇṇakā nuppajjanti.
Since the ten sense-consciousnesses are the weakest of all, the six miscellaneous cetasikas do not arise in them.
Do mười hai thức yếu kém nhất, sáu tâm sở biệt cảnh không phát sinh trong chúng.
Bhāvanābalena pahīnattā vitakko dutīyajjhānikādīsu, vicāro tatīyajjhānikādīsu, pīti catutthajjhānikādīsu nuppajjati.
Since they are abandoned by the power of development (bhāvanā), vitakka (initial application) does not arise in the second jhāna and higher, vicāra (sustained application) in the third jhāna and higher, and pīti (rapture) in the fourth jhāna and higher.
Do đã được đoạn trừ bằng sức mạnh của sự tu tập, tầm không phát sinh trong các thiền thứ hai trở lên, tứ không phát sinh trong các thiền thứ ba trở lên, hỷ không phát sinh trong các thiền thứ tư trở lên.
Sanniṭṭhānasabhāvattā adhimokkho asanniṭṭhānasabhāve vicikicchā citte nuppajjati.
Since adhimokkha (determination) is of the nature of decision, it does not arise in the consciousness of doubt (vicikicchācitta), which is of an indecisive nature.
Do bản chất quyết định, thắng giải không phát sinh trong tâm hoài nghi có bản chất không quyết định.
Vīriyaṃ balanāyakattā dubbalesu pañcadvārāvajjanā dīsu soḷasacittesu nuppajjati.
Since vīriya (energy) is the leader of powers, it does not arise in the sixteen weak consciousnesses, such as the five-door adverting consciousnesses.
Tinh tấn, do là thủ lĩnh của các lực, không phát sinh trong mười sáu tâm yếu kém như ngũ môn hướng.
Pīti sampiyāyanasabhāvattā domanassupekkhā sahagatesu nuppajjati.
Since pīti (rapture) is of the nature of fondness, it does not arise in consciousnesses accompanied by displeasure or equanimity.
Hỷ, do bản chất là sự yêu thích, không phát sinh trong các tâm đồng sinh với ưu và xả.
Chando icchāsabhāvattā icchārahitesu ahetukesu momūhacittesuca nuppajjatīti āha pakiṇṇakesupana vitakko.La.
Since chanda (desire-to-act) is of the nature of wanting, it does not arise in the rootless consciousnesses that are devoid of wanting, nor in the consciousnesses rooted in delusion (momūhacitta). Therefore, he states, "Among the miscellaneous, however, vitakka... and in consciousnesses free from delusion."
Dục, do bản chất là mong muốn, không phát sinh trong các tâm vô nhân không có mong muốn và các tâm si mê.
Momūhavajjitacittesūti.
The connection is that those arisings of consciousness are either devoid of miscellaneous cetasikas or accompanied by miscellaneous cetasikas.
Vậy nên, Ngài nói: “Tuy nhiên, trong các tâm sở biệt cảnh, tầm... (và) các tâm trừ tâm si mê.”
Te pana cittuppādā pakiṇṇakavivajjitā sapakiṇṇakāti sambandho.
.
Và các tâm sinh ấy, hoặc không có tâm sở biệt cảnh, hoặc có tâm sở biệt cảnh, đó là sự liên kết.
Idañhi ṭhānaṃ cittesu labbhamānatādassanapadhānanti.
Indeed, this section primarily demonstrates their occurrence in consciousnesses.
Bởi vì, ở đây, vấn đề chính là chỉ ra sự hiện hữu (của chúng) trong các tâm.
Yasmā pana sabbāni akusalacittāni imehi catūhi vinā nuppajjanti.
Since all unwholesome consciousnesses do not arise without these four (cetasikas),
Lại nữa, bởi vì tất cả các tâm bất thiện đều không sanh khởi nếu thiếu bốn (sở hữu) này.
Na hi tāni pāpesu ādīnavaṃ passitvā ṭhitānaṃ uppajjanti.
for they do not arise in those who perceive the danger in evil deeds;
Thật vậy, chúng không sanh khởi nơi những người đã thấy được sự nguy hại trong các điều ác.
Naca tehi lajjāyavā bhayenavā ukkaṇṭhitānaṃ.
nor in those who are ashamed or afraid of them, or averse to them;
Cũng không sanh khởi nơi những người ghê tởm chúng vì hổ thẹn hay sợ hãi.
Nāpi kusalesu dhammesu samāhitānanti.
nor in those who are concentrated on wholesome states.
Cũng không (sanh khởi) nơi những người đã định tâm trong các pháp thiện.
Tasmā te sabbesu tesu labbhantīti.
Therefore, these (four cetasikas) are found in all of them (unwholesome consciousnesses).
Vì vậy, chúng được tìm thấy trong tất cả các (tâm bất thiện) ấy.
Yasmāca diṭṭhimānā khandhesu assādaṃ amuñcitvāva tesu tathā tathā āmasitvā pavattanti.
And since wrong view (diṭṭhi) and conceit (māna), without releasing attachment to the aggregates, arise by grasping them in various ways,
Và bởi vì tà kiến và ngã mạn, do không từ bỏ sự khoái vị trong các uẩn, nên chúng vận hành bằng cách xem xét các uẩn ấy theo những cách khác nhau.
Tasmā te lobhamūlacittesveva uppajjanti.
therefore, they arise only in consciousnesses rooted in greed.
Do đó, chúng chỉ sanh khởi trong các tâm tham.
Tattha uppajjantesu pana tesu diṭṭhi khandhesu attaggāhaṃ daḷhaṃ gahetvā taṃ attaṃ niccatādīhi micchāsabhāvehieva parāmasantī pavattati.
Among those that arise therein, diṭṭhi, having firmly grasped the aggregates as self, proceeds by perceiving that self with false attributes such as permanence.
Trong số chúng sanh khởi ở đó, tà kiến vận hành bằng cách nắm giữ một cách vững chắc sự chấp thủ tự ngã trong các uẩn, và xem xét tự ngã đó chỉ bằng những bản chất sai lầm như thường hằng v.v.
Māno pana khandhe ahanti daḷhaṃ gahetvā taṃ gahitākāraṃ seyya tādīhieva āmasanto pavattati.
Māna, however, having firmly grasped the aggregates as "I am," proceeds by perceiving that grasped characteristic with (thoughts like) "I am better," and so on.
Còn ngã mạn thì vận hành bằng cách nắm giữ một cách vững chắc rằng các uẩn là "ta", và xem xét cách thức nắm giữ đó chỉ bằng sự hơn thua v.v.
Tasmā te āmasanākārato asadisavuttinoeva hontīti āha.
Therefore, they are indeed dissimilar in their manner of perception. So he says, "Diṭṭhi in four... and dissociated."
Vì vậy, chúng có cách vận hành không tương đồng về phương diện xem xét, nên ngài đã nói:
Diṭṭhicatūsu.La.
.
Diṭṭhicatūsu...v.v...
Vippayuttesūti.
.
vippayuttesūti (trong bốn tâm bất tương ưng).
Ye pana diṭṭhigatikā diṭṭhiyā yathāgahitaṃ attānameva ahanti gaṇhanti.
However, even for those holding a wrong view (diṭṭhigatikā), who grasp as "I am" the very self that is grasped by diṭṭhi,
Còn những người có khuynh hướng tà kiến, họ chấp thủ chính cái tự ngã đã được nắm giữ bởi tà kiến là "ta".
Tesaṃpi diṭṭhimānā āmasanākāraṃ patvā asadisavuttikāeva honti.
their diṭṭhi and māna, when they reach the mode of perception, are indeed dissimilar in their activity.
Đối với họ, tà kiến và ngã mạn, khi xét về phương diện xem xét, cũng có cách vận hành không tương đồng.
Na hi mānassa viya diṭṭhiyā atta saṃpaggahaṇe byāpāro atthi.
For diṭṭhi does not have the function of self-exaltation like māna.
Thật vậy, tà kiến không có vai trò trong việc đề cao tự ngã như ngã mạn.
Na ca diṭṭhiyā viya mānassa dhammānaṃ ayāthāvapakkhaparikappaneti.
Nor does māna have the function of conceiving states as otherwise than they are, like diṭṭhi.
Và ngã mạn cũng không có vai trò trong việc tưởng tượng về các pháp một cách không như thật như tà kiến.
Teneva hi ahaṃgāho māno anāgāmīnaṃpi pavattati.
It is for this reason that the ego-grasping māna arises even in non-returners (Anāgāmī).
Chính vì thế mà ngã mạn, sự chấp thủ "ta", vẫn còn vận hành ngay cả ở các bậc Bất Lai.
Attaggāhabhūtā pana diṭṭhi puthujjanāna mevāti.
But diṭṭhi, which constitutes self-grasping, belongs only to ordinary individuals (puthujjanas).
Còn tà kiến, vốn là sự chấp thủ tự ngã, thì chỉ có ở hàng phàm phu.
120. Sobhaṇesūti sobhaṇacetasikesu.
120. Sobhaṇesu means among the wholesome cetasikas.
120. Sobhaṇesūti: trong các sở hữu tịnh hảo.
Lokuttare aṭṭhaṅgikamagge tīsu khandhesu paññākkhandhe sammāsaṅkappo nāma sammādiṭṭhipacchimakova hoti.
In the eightfold noble path of the supramundane, among the three aggregates, in the wisdom aggregate (paññākkhandha), Right Intention (sammāsaṅkappa) always follows Right View (sammādiṭṭhi).
Trong Bát Chánh Đạo siêu thế (lokuttara aṭṭhaṅgikamagge), trong ba uẩn (khandha), chánh tư duy (sammāsaṅkappa) trong tuệ uẩn (paññākkhandha) chỉ là hậu vị của chánh kiến (sammādiṭṭhi).
Tasmā pādakajjhānādivasena tasmiṃ asatipi paññākkhandho naparihāyati.
Therefore, even if it is absent by way of the foundational jhāna and so on, the wisdom aggregate is not diminished.
Do đó, ngay cả khi chánh tư duy không có mặt do năng lực của các thiền làm nền tảng (pādakajjhāna) và các yếu tố khác, tuệ uẩn (paññākkhandha) cũng không suy giảm.
Sīlasamādhikkhandhadhammesu pana eko ekassa kiccaṃ nasādheti.
However, among the states of the aggregates of morality (sīla) and concentration (samādhi), one does not accomplish the function of another.
Tuy nhiên, trong các pháp thuộc giới uẩn (sīlakkhandha) và định uẩn (samādhikkhandha), một pháp không thể hoàn thành chức năng của một pháp khác.
Tasmā lokuttara maggo sattaṅgikato heṭṭhā napavattatīti āha viratiyo pana tissopi.La.
Therefore, the supramundane path does not operate below seven factors. Thus, he states: "All three viratis... are found."
Do đó, Đạo siêu thế (lokuttara magga) không vận hành dưới bảy chi phần, vì vậy đã nói rằng: “Tuy nhiên, cả ba sự tiết chế (viratiyo pana tissopi)...
Labbhantīti.
The exposition is that they are always found simultaneously in every respect.
...đều được tìm thấy (labbhantī)”
Niyatāva ekatova sabbathāpi labbhantīti yojanā.
.
Cách kết nối là: chúng luôn luôn được tìm thấy cùng một lúc và dưới mọi hình thức.
Tattha niyatāvāti na lokiyesuviya kadācieva labbhanti.
There, niyatāva means that they are not obtained only sometimes, as is the case with worldly things.
Trong đó, “luôn luôn (niyatāvā)” có nghĩa là chúng không được tìm thấy đôi khi, như trong các pháp thế gian.
Athakho sabbadāpi niyatā hutvāva labbhanti.
Rather, they are always obtained as fixed.
Mà chúng luôn được tìm thấy một cách nhất định.
Kasmā, lokuttaradhammānaṃ niccaṃ sīlesu paripūrakāritāvasena pavattattā.
Why? Because supramundane qualities always arise by way of fulfilling the sīlas perfectly.
Vì sao? Vì các pháp siêu thế (lokuttaradhamma) luôn vận hành theo cách hoàn thiện giới hạnh.
Na hi te lokiyā viya kadāci dānavasena kadāci sutapariyattivasena kadāci kasiṇabhāvanādivasena pavattantīti.
Indeed, they do not arise sometimes by way of giving, sometimes by way of learning and studying, or sometimes by way of kasiṇa meditation and so forth, like worldly qualities.
Chúng không vận hành đôi khi do bố thí, đôi khi do học tập kinh điển, đôi khi do tu tập các đề mục thiền (kasiṇa-bhāvanā) và các yếu tố khác, như các pháp thế gian.
Ekato vāti nalokiyesu viya visuṃ visuṃ labbhanti.
Ekato va means that they are not obtained separately, as is the case with worldly things.
“Cùng một lúc (ekato vā)” có nghĩa là chúng không được tìm thấy riêng lẻ, như trong các pháp thế gian.
Athakho tissopi ekato hutvāva labbhanti.
Rather, all three are obtained together.
Mà cả ba đều được tìm thấy cùng một lúc.
Kasmā, abhinnārammaṇattā.
Why? Because they have an undifferentiated object.
Vì sao? Vì chúng có cùng một đối tượng (abhinnārammaṇattā).
Na hi te lokiyā viya vītikkamitabbavatthusaṅkhātāni jīvitindriyādīni nānārammaṇāni ārabbha pavattanti.
Indeed, they do not arise with various objects, such as the life faculty and so forth, which are considered things to be transgressed, as is the case with worldly things.
Chúng không vận hành bằng cách lấy các đối tượng khác nhau như sinh mạng (jīvitindriya) và các thứ khác, vốn là những điều cần phải vượt qua, làm đối tượng.
Ekaṃpana nibbānameva ārabbhapavattantīti.
Rather, they arise with Nibbāna alone as their object.
Mà chúng chỉ vận hành bằng cách lấy Nibbāna làm đối tượng duy nhất.
Sabbathāpīti na lokiyesu viya ekade sappahānavasena labbhanti.
Sabbathāpi means that they are not obtained by way of abandoning only a part, as is the case with worldly things.
“Dưới mọi hình thức (sabbathāpī)” có nghĩa là chúng không được tìm thấy theo cách đoạn trừ một phần, như trong các pháp thế gian.
Athakho tissopi anavasesa duccarita durājīvappahānākārena labbhanti.
Rather, all three are obtained by way of abandoning all misconduct and wrong livelihood completely, without remainder.
Mà cả ba đều được tìm thấy theo cách đoạn trừ hoàn toàn các ác hạnh (duccarita) và tà mạng (durājīva).
Lokiyesuhi sakiṃ uppannā sammāvācā catubbidhāni vacīduccaritāni sabbāni ekato pajahituṃ nasakkoti.
For in worldly states, right speech, having arisen once, cannot abandon all four types of verbal misconduct together.
Trong các pháp thế gian, chánh ngữ (sammāvācā) một khi đã khởi lên không thể đoạn trừ tất cả bốn ác hạnh về lời nói cùng một lúc.
Musāvādavirati musāvādameva pajahituṃ sakkoti.
Abstinence from false speech can abandon only false speech.
Sự tiết chế nói dối (musāvādavirati) chỉ có thể đoạn trừ nói dối.
Na itarāni.
Not the others.
Chứ không phải các ác hạnh khác.
Musāvādaṃpi samūlaṃ sānusayaṃ pajahituṃ nasakkoti.
Nor can it abandon false speech with its root and underlying tendencies.
Cũng không thể đoạn trừ nói dối tận gốc rễ cùng với các tùy miên (anusaya).
Tathā pisuṇavācā virati pisuṇavācameva pajahituṃ sakkoti.
Similarly, abstinence from slanderous speech can abandon only slanderous speech.
Cũng vậy, sự tiết chế lời nói chia rẽ (pisuṇavācā virati) chỉ có thể đoạn trừ lời nói chia rẽ.
Na itarāni.
Not the others.
Chứ không phải các ác hạnh khác.
Pisuṇavācaṃpi samūlaṃ sānusayaṃ pajahituṃ na sakkoti.
Nor can it abandon slanderous speech with its root and underlying tendencies.
Cũng không thể đoạn trừ lời nói chia rẽ tận gốc rễ cùng với các tùy miên.
Sabbaṃ vitthāretabbaṃ.
Everything should be elaborated.
Tất cả đều phải được giải thích chi tiết.
Lokuttaresu pana sakiṃ uppannā sammāvācā sabbāni vacīduccaritāni samūlāni sānusayāni pajahati.
But in supramundane states, right speech, having arisen once, abandons all verbal misconduct with their roots and underlying tendencies.
Tuy nhiên, trong các pháp siêu thế (lokuttara), chánh ngữ một khi đã khởi lên sẽ đoạn trừ tất cả các ác hạnh về lời nói tận gốc rễ cùng với các tùy miên.
Sakiṃ uppanno sammākammanto sabbāni kāyaduccaritāni samūlāni sānusayāni pajahati.
Right action, having arisen once, abandons all bodily misconduct with their roots and underlying tendencies.
Chánh nghiệp (sammākammanta) một khi đã khởi lên sẽ đoạn trừ tất cả các ác hạnh về thân tận gốc rễ cùng với các tùy miên.
Sakiṃ uppanno sammāājīvo sabbāni ājīvahetukāni kāyavacīduccaritāni samūlāni sānusayāni pajahati.
Right livelihood, having arisen once, abandons all bodily and verbal misconduct caused by wrong livelihood, with their roots and underlying tendencies.
Chánh mạng (sammāājīva) một khi đã khởi lên sẽ đoạn trừ tất cả các ác hạnh về thân và lời nói do tà mạng gây ra, tận gốc rễ cùng với các tùy miên.
Iti tisso lokuttaresueva sabbathāpi labbhantīti.
Thus, these three are obtained in all respects only in the supramundane states.
Vì vậy, cả ba sự tiết chế chỉ được tìm thấy trong các pháp siêu thế dưới mọi hình thức.
Visaddo avayavasampiṇḍanattho.
The word "visaddo" means the combining of parts.
Từ “visaddo” có nghĩa là gom góp các phần lại với nhau.
Sakiṃ uppannā ekā sammāvācā musāvādappahānavasenāpi labbhati.
One instance of right speech, having arisen once, is obtained by way of abandoning false speech.
Một chánh ngữ một khi đã khởi lên cũng được tìm thấy theo cách đoạn trừ nói dối.
Nakevalañca tappahānavaseneva.
And not only by way of abandoning that alone.
Không chỉ theo cách đoạn trừ nói dối mà thôi.
Athakho pisuṇavācāpahānavasenapi labbhatīti sabbaṃ vattabbaṃ.
Rather, it is also obtained by way of abandoning slanderous speech, and so on, everything should be stated.
Mà còn được tìm thấy theo cách đoạn trừ lời nói chia rẽ nữa. Tất cả đều phải được nói.
Etthaca duccaritāni samūlāni sānusayānīti ettha kāyavacīcopana bhāgiyāni kāmarāgānusayādīni uparimaggavajjhāni kilesajātāni arūpasekkhānaṃpi santiyeva.
Here, regarding "misconduct with their roots and underlying tendencies," the defilements, such as the underlying tendency of sensual passion, which are associated with bodily and verbal agitation and are to be eradicated by the higher paths, exist even for those in the formless realms who are still trainees (arūpasekkhā).
Và ở đây, các ác hạnh cùng với gốc rễ và tùy miên (samūlāni sānusayānīti), nghĩa là các loại phiền não thuộc về sự dao động của thân và khẩu, như tùy miên tham dục (kāmarāgānusaya) và các loại khác, bị đoạn diệt bởi các đạo trên (uparimaggavajjhāni kilesajātāni), vẫn còn tồn tại ngay cả đối với các bậc Hữu học cõi Vô sắc (arūpasekkhānaṃpi).
Kāmarūpasekkhānaṃ pana vattabbameva natthi.
As for those in the sensuous and form realms who are trainees (kāmarūpasekkhā), there is no need to speak.
Còn đối với các bậc Hữu học cõi Dục và cõi Sắc (kāmarūpasekkhānaṃ pana), thì không cần phải nói đến.
Tasmā tesaṃ pajahanavasena uparimagga phalaviratīnaṃ duccaritappahānaṃ daṭṭhabbaṃ.
Therefore, the abandonment of misconduct by the abstinences of the higher paths and fruits should be understood as being by way of abandoning those defilements.
Vì vậy, sự đoạn trừ ác hạnh (duccaritappahānaṃ) của các virati thuộc đạo và quả trên (uparimagga phalaviratīnaṃ) nên được thấy theo cách đoạn trừ những phiền não đó.
Kāmāvacarakusalesveva, napana kāmāvacaravipākakriyacittesu, nāpimahaggatacittesūti adhippāyo.
The intention is that they are found only in wholesome sensuous realm consciousnesses, not in resultant or functional sensuous realm consciousnesses, nor in exalted consciousnesses.
Ý nghĩa là: chỉ trong các tâm thiện dục giới (kāmāvacarakusalesveva), không phải trong các tâm quả và tâm duy tác dục giới (kāmāvacaravipākakriyacittesu), cũng không phải trong các tâm siêu thế (mahaggatacittesu).
Kāmāvacarakusalesupi kāmabhūmiyaṃ uppannesueva, narūpārūpabhūmiyaṃ uppannesu.
Even among wholesome sensuous realm consciousnesses, they are found only in those that arise in the sensuous realm, not in those that arise in the form or formless realms.
Ngay cả trong các tâm thiện dục giới, chỉ những tâm phát sinh trong cõi Dục (kāmabhūmiyaṃ uppannesueva), không phải những tâm phát sinh trong cõi Sắc và Vô sắc (narūpārūpabhūmiyaṃ uppannesu).
Na hi brahmānaṃ viramitabbavatthu saṅkhātāni kāyavacīduccaritānināma atthi.
For there are no bodily or verbal misconducts to be abstained from by the Brahmas.
Vì chư Phạm thiên (brahmānaṃ) không có những ác hạnh thân và khẩu được gọi là đối tượng cần phải tránh (viramitabbavatthu saṅkhātāni kāyavacīduccaritānināma).
Naca lokiyaviratiyo viramitabba vatthurahitesu puggalesu pavattantīti.
And worldly abstinences do not arise in individuals who are free from things to be abstained from.
Và các virati thế gian (lokiyaviratiyo) không phát sinh ở những cá nhân không có đối tượng cần phải tránh.
Upari chakāmāvacaradeve supi napavattantīti vadanti.
They say that they do not arise even in the six higher sensuous realm deities.
Họ nói rằng chúng cũng không phát sinh ở sáu cõi trời dục giới trên (upari chakāmāvacaradevesupi).
Taṃ kathāvatthumhi vicāritameva.
That matter has already been discussed in the Kathāvatthu.
Điều đó đã được xem xét trong Kathāvatthu.
Yadi evaṃ manussalokepi tīsu heṭṭhimaphalaṭṭhesu tāsaṃ appavatti āpajjati.
If that is so, then in the human world too, their non-arising would apply to those who have attained the three lower fruits.
Nếu vậy, ngay cả ở cõi người (manussalokepi), sự không phát sinh của chúng cũng sẽ xảy ra đối với những người đã đạt ba quả thấp hơn (tīsu heṭṭhimaphalaṭṭhesu).
Na hi tesaṃpi pāṇātipātādīni viramitabbavatthūnināma atthīti.
For they also have no things to be abstained from, such as taking life and so forth.
Vì ngay cả đối với họ, những hành vi như sát sinh (pāṇātipāta) và các hành vi khác cũng không được gọi là đối tượng cần phải tránh.
Saccaṃ, idha pana sattavidhaāpattikkhandhāpi viramitabbavatthuṭṭhāne ṭhitā.
That is true, but here, even the seven classes of offenses stand in the place of things to be abstained from.
Đúng vậy, nhưng ở đây, ngay cả bảy nhóm tội (sattavidhaāpattikkhandhāpi) cũng ở vị trí của đối tượng cần phải tránh (viramitabbavatthuṭṭhāne ṭhitā).
Tathā tividhakuhanavatthūnica.
Similarly, the three kinds of deceptive practices.
Cũng như ba loại đối tượng lừa dối (tividhakuhanavatthūnica).
Tānica kānici tesaṃ phalaṭṭhānaṃpi sādhāraṇānieva.
And some of these things are common even to those who have attained the fruits.
Và một số trong những điều đó cũng là chung cho những người đã đạt quả (phalaṭṭhānaṃpi).
Manussānañca yāni kānici tassa tassa samādinnassa sikkhāpadassa vatthūnipi viramitabbavatthūnieva.
And for humans, whatever objects of precepts they have undertaken are also things to be abstained from.
Và đối với loài người, bất kỳ đối tượng nào của giới luật mà họ đã thọ trì (tassa tassa samādinnassa sikkhāpadassa vatthūnipi) cũng là đối tượng cần phải tránh.
Yānipi kāmasekkhānaṃ kāyavācā vipphandanakarāni kilesajātāni samucchedaviratīnaṃ vatthubhūtāni santi.
And whatever defilements cause bodily and verbal agitation for trainees in the sensuous realm, which are the objects of eradication-abstinence, exist.
Và những loại phiền não (kilesajātāni) gây ra sự dao động thân và khẩu (kāyavācā vipphandanakarāni) của các bậc Hữu học dục giới (kāmasekkhānaṃ) là những đối tượng của sự đoạn trừ tận gốc (samucchedaviratīnaṃ).
Tāni tesaṃ tadaṅga viratīnaṃpi vatthūnievāti.
Those are also the objects of their temporary abstinences.
Những phiền não đó cũng chính là đối tượng của các tadaṅga-virati (đoạn trừ từng phần) ấy.
Kadāci sandissantīti samādānasampattaviratīnaṃ aññataravasena pavattakāleeva sandissanti.
Kadāci sandissantīti means that they appear only at the time of their arising by way of either undertaking-abstinence or accomplishment-abstinence.
Kadāci sandissanti (đôi khi xuất hiện) nghĩa là chúng chỉ xuất hiện vào lúc phát sinh do một trong các samādāna-virati (giới tự nguyện) hoặc sampatta-virati (giới thành tựu).
Evaṃ sandissa mānāpi bhinnārammaṇattā naekato hutvā sandissantīti vuttaṃ visuṃ visunti.
Even when appearing thus, due to having diverse objects, they do not appear as one; therefore, it is said "separately, separately."
Dù xuất hiện như vậy, nhưng vì có đối tượng khác nhau nên chúng không xuất hiện cùng lúc, do đó đã nói visuṃ visuṃ (riêng rẽ).
Visuṃvisuṃ sandissamānāpi ekekaduccaritappahānavaseneva sandissanti.
Even when appearing separately, they appear only by way of abandoning each individual evil deed.
Dù xuất hiện riêng rẽ, chúng chỉ xuất hiện theo cách đoạn trừ từng ác hạnh một.
Na lokuttaresu viya sabbathāpīti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that it is not in every way, as in the supramundane states.
Không phải theo mọi cách như trong các pháp siêu thế (lokuttara), điều này cần được hiểu.
121. Appanāpattānaṃ appamaññānaṃ somanassasahagatabhāvova vibhaṅge vuttoti vuttaṃ pañcamajjhānavajjitamahaggatacittesūti.
121. It is said that the state of being accompanied by joy (somanassa) of the immeasurables (appamaññā) that have attained absorption (appanā) is stated in the Vibhaṅga; therefore, it is said: in the exalted consciousnesses (mahaggata citta) excluding the fifth jhāna.
121. Việc chỉ đề cập trạng thái somanassa-sahagata (đồng hành với hỷ) của các appamaññā (vô lượng tâm) đã đạt đến appanā (toàn định) trong Vibhaṅga, nên đã nói pañcamajjhānavajjitamahaggatacittesu (trong các tâm siêu thế trừ thiền thứ năm).
Etāhi parasattānaṃ hetu adhimattabyāpārā honti, tasmā atisantāya nibyāpārāya pañcamajjhānupekkhāya saha napavattantīti.
Indeed, these (immeasurables) have excessive activity on account of other beings; therefore, it should be understood that they do not arise together with the extremely tranquil, inactive equanimity of the fifth jhāna.
Vì những tâm này có sự hoạt động quá mức do vì lợi ích của các chúng sanh khác, nên chúng không phát sinh cùng với upekkhā (xả) của thiền thứ năm, vốn rất an tịnh và không có hoạt động.
Appanāpubbabhāgabhūtānaṃ pana tāsaṃ upekkhāvedanāyapi sampayogo aṭṭhakathāyaṃ anuññātoyevāti vuttaṃ kāmāvacara.La.
However, the association of those (immeasurables) that are the preliminary part of absorption (appanā) with the feeling of equanimity (upekkhāvedanā) is indeed permitted in the Aṭṭhakathā; therefore, it is said: in kāma-sphere (kāmāvacara)... etc. consciousnesses (citta).
Tuy nhiên, việc kết hợp của chúng với upekkhā-vedanā (thọ xả) trong giai đoạn chuẩn bị của appanā đã được Aṭṭhakathā (Chú giải) chấp nhận, do đó đã nói kāmāvacara…cittesucā (và trong các tâm kāmāvacara...).
Kadācīti kāruññappakatikassa anissukinoca paresaṃ vipattisampattidassanakāle.
Sometimes means at the time of seeing the misfortunes and fortunes of others, for one who is naturally compassionate and not envious.
Kadāci (đôi khi) nghĩa là vào lúc một người có bản tính từ bi và không ganh tị nhìn thấy sự suy đồi hay thành công của người khác.
Nānāhutvā jāyantīti tesaṃ vipattidassanakāle anukampanavasena karuṇā eva jāyati, namuditā.
They arise in diverse ways means that at the time of seeing their misfortunes, only compassion (karuṇā) arises by way of sympathy, not appreciative joy (muditā).
Nānāhutvā jāyantīti (phát sinh riêng rẽ) nghĩa là khi thấy sự suy đồi của người khác, chỉ có karuṇā (bi) phát sinh do lòng thương cảm, chứ không phải muditā (hỷ).
Sampattidassanakāle pana modanavasena muditāva jāyati, nakaruṇāti evaṃ visuṃ visuṃ hutvā jāyantīti attho.
At the time of seeing their fortunes, however, only appreciative joy (muditā) arises by way of rejoicing, not compassion. This is the meaning of their arising separately.
Khi thấy sự thành công của người khác, chỉ có muditā phát sinh do sự hoan hỷ, chứ không phải karuṇā. Đó là ý nghĩa của việc chúng phát sinh riêng rẽ.
Yasmā panetā dosasamuṭṭhitānaṃ vihiṃsā aratīnaṃ nissaraṇabhūtāti suttantesu vuttā.
Since these compassion and appreciative joy are stated in the Suttas as being the escape from malice (vihiṃsā) and discontent (arati) which arise from ill-will (dosa).
Tuy nhiên, vì trong các kinh tạng (suttanta) đã nói rằng karuṇā và muditā này là sự thoát ly khỏi vihiṃsā (làm hại) và aratī (bất mãn) phát sinh từ sân hận (dosa).
Domanassapaṭipakkhañcaso manassameva hoti.
And the opposite of displeasure (domanassa) is indeed joy (somanassa).
Và đối nghịch với domanassa (ưu) chính là somanassa (hỷ).
Tasmā tāsaṃ appanāpubbabhāgabhūtānaṃpi niccaṃ somanassayogameva keci icchantīti vuttaṃ upekkhāsahagatesu.La.
Therefore, some desire that even those (immeasurables) which are the preliminary part of absorption (appanā) are always accompanied by joy; therefore, it is said: in those accompanied by equanimity (upekkhāsahagata)... etc. some say.
Do đó, một số người mong muốn rằng ngay cả các tâm chuẩn bị cho appanā của chúng cũng luôn luôn đồng hành với somanassa, nên đã nói upekkhāsahagatesu…keci vadantīti (một số người nói rằng đồng hành với xả...).
So pana tesaṃ vādo aṭṭhakathāyapi saha viruddho.
However, that view of theirs is also contrary to the Aṭṭhakathā.
Tuy nhiên, quan điểm đó của họ mâu thuẫn với Aṭṭhakathā.
Tasmā taṃ bahū viññuno na sampaṭicchantīti katvā sovādo therena kecivādonāma kato.
Therefore, because many wise ones do not accept that view, the Elder (Thera) referred to it as "some's view."
Vì vậy, vì nhiều người trí tuệ không chấp nhận quan điểm đó, nên Trưởng lão đã gọi đó là "quan điểm của một số người".
Yasmāca sabbesaṃpi lokiya lokuttarajjhānānaṃ pubbabhāga bhāvanā nāma appanāsannakāleeva somanassajjhānānaṃ pubbabhāgā somanassasahagatā honti.
And since the preliminary development (pubbabhāga bhāvanā) of all mundane (lokiya) and supramundane (lokuttara) jhānas, when close to absorption (appanā), the preliminary parts of jhānas accompanied by joy (somanassa) are accompanied by joy.
Và vì sự tu tập chuẩn bị cho tất cả các thiền lokiya (thế gian) và lokuttara (siêu thế) chỉ khi gần đến appanā, thì các giai đoạn chuẩn bị của thiền somanassa sẽ đồng hành với somanassa.
Upekkhājhānānaṃ pubbabhāgā upekkhāsahagatā honti.
The preliminary parts of jhānas accompanied by equanimity (upekkhā) are accompanied by equanimity.
Các giai đoạn chuẩn bị của thiền upekkhā sẽ đồng hành với upekkhā.
Anāsannakāle pana sabbesaṃpi tesaṃ pubbabhāgā kadāci somanassasahagatā, kadāci upekkhāsahagatāhonti.
However, when not close (to absorption), the preliminary parts of all these (jhānas) are sometimes accompanied by joy, and sometimes accompanied by equanimity.
Tuy nhiên, khi chưa gần đến appanā, các giai đoạn chuẩn bị của tất cả các thiền đó đôi khi đồng hành với somanassa, đôi khi đồng hành với upekkhā.
Tasmā so vādo kecivādova kātuṃ yuttoti.
Therefore, that view is rightly called "some's view."
Do đó, quan điểm đó chỉ nên được coi là "quan điểm của một số người".
Etthaca sabbānipi samathavipassanābhāvanācittānināma ādimhi yebhuyyena upekkhāsahagatānieva bhaveyyuṃ, yadiyi tāni āditoyeva paṭṭhāya somanassasahajātāni siyuṃ.
And here, all cittas of samatha and vipassanā meditation would mostly be accompanied by equanimity at the beginning; for if they were accompanied by joy from the very beginning,
Ở đây, tất cả các tâm tu tập samatha (tịnh chỉ) và vipassanā (tuệ quán) thường là upekkhā-sahagata (đồng hành với xả) ngay từ đầu, nếu chúng ngay từ đầu đã là somanassa-sahajāta (đồng sinh với hỷ).
Tadā ime sattā so manassajātesu kammesu anabhiratānāma natthīti aññaṃ kammaṃ chaḍḍetvā bhāvanākammameva anuyuñjeyyunti.
then these beings would not be displeased with actions that arise from joy; therefore, they would abandon other actions and devote themselves only to meditation actions.
Thì các chúng sanh này sẽ không có ai không hoan hỷ với các nghiệp phát sinh từ somanassa, và sẽ từ bỏ các nghiệp khác để chuyên tâm vào nghiệp tu tập.
Pacchā pana attano bhāvanāya pubbāpariyavisesadassanakāleeva somanassa sahajātāni bhavanti.
Later, however, they become accompanied by joy only at the time of seeing the distinctions of the sequence of their own meditation.
Tuy nhiên, sau đó, chúng chỉ trở thành somanassa-sahajāta khi nhìn thấy sự khác biệt về trước sau trong sự tu tập của mình.
Paṭikūlā rammaṇesu pana asubhabhāvanācittesu dukkhitasattārammaṇesuca karuṇābhāvanācittesu vattabbameva natthi.
As for the meditation cittas on repulsive objects (asubha-bhāvanā) and the compassion meditation cittas on suffering beings, there is nothing to say.
Đối với các tâm asubha-bhāvanā (tu tập bất tịnh) có đối tượng ghê tởm, và các tâm karuṇā-bhāvanā (tu tập bi) có đối tượng là chúng sanh đau khổ, thì không cần phải nói.
Apica imā karuṇāmuditānāma pakatikālepi uppajjantiyeva.
Moreover, these compassion (karuṇā) and appreciative joy (muditā) arise even in ordinary times.
Hơn nữa, karuṇā và muditā này cũng phát sinh trong trạng thái bình thường.
Tāsu pana muditā tāva iṭṭhasampattivisayāti sāyebhuyyena somanassa sahajātāti yuttametaṃ.
Among these, muditā (appreciative joy), being concerned with desirable achievements, is therefore mostly associated with joyful feeling, which is appropriate.
Trong số đó, muditā có đối tượng là sự thành công đáng mong muốn, nên việc nó phần lớn là somanassa-sahajāta là hợp lý.
Karuṇā pana aniṭṭhavipattivisayāti sā yebhuyyena upekkhāsahajātā eva siyā.
Karuṇā (compassion), however, being concerned with undesirable misfortunes, would therefore mostly be associated with equanimity.
Tuy nhiên, karuṇā có đối tượng là sự suy đồi không mong muốn, nên nó phần lớn nên là upekkhā-sahajāta.
Naca etā parasattahetu adhimatta byāpārāti katvā upekkhāvedanāya saha viruddhāevāti sakkā vattuṃ.
And it cannot be said that these (Ariyas) are incompatible with the feeling of equanimity (upekkhāvedanā) because they involve excessive engagement on account of other beings.
Và không thể nói rằng chúng mâu thuẫn với upekkhā-vedanā vì chúng có sự hoạt động quá mức do vì lợi ích của các chúng sanh khác.
Sā hi appanaṃ apattā vedanupekkhānāma ārammaṇarasānubhavaneeva nibyāpārāhoti.
Indeed, vedanupekkhā (the feeling of equanimity) that has not reached appanā is inactive only in experiencing the flavor of the object.
Vì upekkhā-vedanā, khi chưa đạt đến appanā, chỉ không có hoạt động trong việc cảm nhận hương vị của đối tượng.
Na aññakiccesu.
Not in other activities.
Chứ không phải trong các việc khác.
Tathā hi sattā upekkhāsahagata cittehi adinnaṃpi ādiyanti, dānaṃpi denti, aññānipi mahantāni puññāpuññakammāni karontiyevāti.
Thus, beings, with minds accompanied by equanimity, take what is not given, give donations, and perform other great wholesome and unwholesome actions.
Thật vậy, các chúng sanh, với các tâm upekkhā-sahagata, vẫn lấy những gì không được cho, vẫn bố thí, và vẫn thực hiện các nghiệp thiện và bất thiện lớn khác.
Tasmā appanā pattānaññeva tāsaṃ vedanupekkhāya saha viruddhabhāvo vattuṃ yuttoti.
Therefore, it is proper to say that only those (Ariyas) that have reached appanā are incompatible with vedanupekkhā.
Do đó, chỉ nên nói rằng sự mâu thuẫn của chúng với upekkhā-vedanā chỉ xảy ra khi chúng đã đạt đến appanā.
122. Tayo viratidhammā.
The three factors of abstinence (virati).
122. Ba pháp virati (giới).
Dvayaṃ appamaññāyugaḷaṃ.
The pair of appamaññā (illimitables).
Cặp đôi appamaññā (vô lượng tâm).
Evaṃ so bhaṇacetasikā sobhaṇesveva cittesu catudhā catūhi pakārehi sampayuttāti yojanā.
Thus, these beautiful cetasikas (mental factors) are conjoined in four ways, in four types, only in beautiful minds; this is the explanation.
Như vậy, các cetasika (tâm sở) sobhaṇa (tịnh hảo) này tương ưng với các tâm sobhaṇa theo bốn cách, đây là cách kết nối.
Idāni sabbesaṃpi ceto yuttānaṃ niyatā niyatayogivibhāgaṃ dassetuṃ issātiādimāha.
Now, to show the division of definite and indefinite connection for all mental factors (cetoyuttas), he begins with "issā" (envy).
Bây giờ, để trình bày sự phân loại của các yếu tố tâm lý (cetoyutta) là hằng định (niyata) hay bất định (aniyata), đoạn văn bắt đầu với issā.
Karuṇā ādi yassāti karuṇādi.
That which has karuṇā as its beginning is karuṇādi (compassion and so on).
Karuṇā là khởi đầu của cái gì, thì đó là karuṇādi (khởi đầu bằng bi).
Appamaññā dvayaṃ.
The two appamaññās.
Cặp đôi appamaññā.
Issāmaccherakukkuccānica viratiyoca karuṇādica issāmacche rakukkuccaviratikaruṇādayo.
Envy, avarice, and remorse (issāmaccherakukkucca), and the abstinences (virati), and compassion and so on (karuṇādi) are envy, avarice, remorse, abstinences, and compassion, etc.
Issā (đố kỵ), macchera (xan tham), kukkucca (hối hận), virati (giới) và karuṇādi (khởi đầu bằng bi) là issāmaccherakukkuccaviratikaruṇādayo.
Te nānāca jāyanti, kadācica jāyanti.
They arise sometimes separately, and sometimes they arise.
Chúng phát sinh riêng rẽ và đôi khi cũng phát sinh.
Mānoca kadācieva jāyati.
And conceit (māna) arises only sometimes.
Māna (kiêu mạn) chỉ đôi khi mới phát sinh.
Thinamiddhañca tathā kadāci eva jāyati.
Sloth and torpor (thinamiddha) also arise only sometimes in the same way.
Thina (hôn trầm) và middha (thụy miên) cũng chỉ đôi khi mới phát sinh.
Jāyamānaṃ pana aññamaññaṃ saheva jāyati.
However, when they arise, the two arise together.
Tuy nhiên, khi phát sinh, hai điều đó (thina và middha) phát sinh cùng lúc.
Nanānāti yojanā.
They do not arise separately; this is the explanation.
Không riêng rẽ, đây là cách kết nối.
Etthaca appamaññāviratīnaṃ nānā kadāci yogo heṭṭhāca vutto.
Here, the separate, occasional conjunction of appamaññās and viratis has been mentioned below.
Ở đây, sự kết hợp riêng rẽ và đôi khi của appamaññā và virati đã được đề cập ở dưới.
Uparica vakkhati.
And it will be mentioned above.
Và sẽ được đề cập ở trên.
Issādīnaṃca upari vakkhati.
And the same for issā, etc., will be mentioned above.
Và sự kết hợp riêng rẽ và đôi khi của issādi cũng sẽ được đề cập ở trên.
Mānathinamiddhānaṃ pana idha vattabboti.
But for māna and thinamiddha, it needs to be explained here.
Tuy nhiên, ở đây cần nói về māna, thina và middha.
Tattha māno catūsu diṭṭhivippayuttesu labbhamānopi kadāci tesaṃ seyyo hamasmītiādinā pavattakāleeva labbhati, naaññadā.
There, even though conceit (māna) can be found in the four minds disconnected from wrong view, it is only found when they operate with the thought, "I am superior to them," and not at other times.
Trong đó, māna, dù có thể tìm thấy trong bốn tâm diṭṭhi-vippayutta (ly tà kiến), nhưng chỉ được tìm thấy khi chúng phát sinh với ý nghĩ "ta hơn họ" hoặc tương tự, chứ không phải lúc nào cũng vậy.
Thinamiddhaṃ pañcasu sasaṅkhārikesu labbhamānaṃpi kadāci tesaṃ niddātibhūtavasena akammaññatāya pavattikāleeva labbhati.
Sloth and torpor (thinamiddha), though found in the five sasaṅkhārikas, are only found when they operate as unworkability, due to being overcome by drowsiness, and not at other times.
Thina và middha, dù có thể tìm thấy trong năm tâm saṅkhārika (có tác động), nhưng chỉ được tìm thấy khi chúng phát sinh do bị sự buồn ngủ và uể oải chi phối, khiến tâm không còn thích hợp cho công việc, chứ không phải lúc nào cũng vậy.
Na aññadā.
Not at other times.
Chứ không phải lúc nào cũng vậy.
Tadā labbhamānaṃpana dvayaṃ saheva labbhati.
However, when these two are found at that time, they are found together.
Tuy nhiên, khi được tìm thấy vào lúc đó, hai điều này (thina và middha) phát sinh cùng lúc.
Na nānāti.
Not separately.
Không riêng rẽ.
123. Evaṃ cetasikānaṃ yogaṭṭhānaparicchindanavasena sampayoganayaṃ dassetvā idāni yuttadhammarāsiparicchindanavasena saṅgaha nayaṃ dassento saṅgahañcātiādimāha.
123. Having thus shown the method of conjunction by delimiting the spheres of the cetasikas, he now states "and the compilation" etc., to show the method of compilation by delimiting the aggregates of conjoined dhammas.
123. Sau khi đã chỉ ra phương pháp Sampayoga bằng cách phân chia nơi kết hợp của các tâm sở, bây giờ, để chỉ ra phương pháp Saṅgaha bằng cách phân chia nhóm pháp tương ứng, (người biên soạn) đã nói lời bắt đầu bằng Saṅgahañcā (và vân vân).
Idāni tesaṃ saṅgahañca yathārahaṃ pavakkhāmīti yojanā.
Now, I will explain their compilation according to what is appropriate; this is the explanation.
Bây giờ, tôi sẽ nói chi tiết về phương pháp Saṅgaha của các tâm sở ấy một cách thích đáng – đây là sự kết nối (câu).
Chattiṃsātiādi saṅgahanayassa uddesagāthā.
"Thirty-six" etc., is the enumerative verse for the method of compilation.
Chattiṃsā (và vân vân) là bài kệ tóm tắt của phương pháp Saṅgaha.
Sattapaññattārammaṇā appamaññā nibbānā rammaṇesu nalabbhantiti vuttaṃ appamaññāvajjitāti tathā aṭṭhasu dutīyajjhānikacittesu vitakkavajjā aññasamānā dvādasaceta sikā appamaññāvajjitā tevīsati sobhaṇacetasikāceti pañcattiṃsa dhammā saṅgahaṃ gacchantītiādinayaṃ tathāsaddena niddisati.
It is said that appamaññā are excluded because they have beings (satta) and concepts (paññatti) as their objects, and thus are not found in nibbāna-objects. Similarly, in the eight second jhānic minds, the twelve cetasikas that are aññasamāna (common to both beautiful and unbeautiful minds) excluding vitakka, and the twenty-three beautiful cetasikas excluding appamaññā, making thirty-five dhammas, are included; this method is indicated by the word "tathā" (similarly).
Vì các Appamaññā có chúng sinh-paññatti làm đối tượng nên không được tìm thấy trong các tâm siêu thế có Nibbāna làm đối tượng – điều này được nói là appamaññāvajjitā. Tương tự như vậy, trong tám tâm thiền thứ hai, mười hai tâm sở aññasamānā không có vitakka, và hai mươi ba tâm sở sobhaṇa không có appamaññā – ba mươi lăm pháp này được bao gồm (trong Saṅgaha), và phương pháp này được chỉ ra bằng từ tathā.
Teevāti vitakka vicāra pītisukhavajjā upekkhāsahagatā te eva tettiṃsadhammā.
"Those same" thirty-three dhammas are those accompanied by equanimity, excluding vitakka, vicāra, pīti, and sukha.
Teevā (và vân vân) có nghĩa là ba mươi ba pháp ấy, không có vitakka, vicāra, pīti, sukha, mà chỉ có upekkhā đi kèm.
Aṭṭhasūti ettha aṭṭhaca aṭṭhaca aṭṭhāti ekasesaniddeso, vicchālopaniddesovā daṭṭhabbo.
Here in "aṭṭhasu" (in eight), it should be understood as an ekasesaniddesa (elliptical statement) meaning "eight and eight and eight," or a vicchālopaniddesa (omission of repetition).
Trong từ aṭṭhasu ở đây, cần hiểu là một sự chỉ định còn lại một (ekasesaniddesa) hoặc một sự chỉ định bỏ qua (vicchālopaniddesa) của “tám và tám và tám”.
Pañcakajjhāna vasenāti pāḷiyaṃ pañcakanayena vuttassa jhānabhedassa vasena, catukkanayena vuttassa jhānabhedassa vasena pana catudhāva saṅgaho hotīti adhippāyo.
"According to the fivefold jhāna system" means according to the division of jhānas stated in the Pāḷi in the fivefold method; but according to the division of jhānas stated in the fourfold method, the compilation is only fourfold; this is the intention.
Pañcakajjhāna vasenā (và vân vân) có nghĩa là theo sự phân loại thiền được nói trong Pāḷi theo phương pháp ngũ thiền (pañcakanaya), nhưng theo sự phân loại thiền được nói theo phương pháp tứ thiền (catukkanaya) thì chỉ có bốn loại Saṅgaha – đây là ý nghĩa.
Dvīsu rūpapathamajjhānalābhīsu dutīyajjhānaṃ uppādentesu mando vitakkamo atikkamituṃ sakkoti.
Among those two who attain the first rūpa-jhāna, a dull-witted person can only overcome vitakka when generating the second jhāna.
Trong số hai người đã đạt được thiền sắc giới thứ nhất, khi phát sinh thiền thứ hai, người có trí tuệ kém chỉ có thể vượt qua vitakka.
Tassa caturaṅgikaṃ dutīyajjhānaṃ uppajjati.
For them, the four-constituent second jhāna arises.
Đối với người đó, thiền thứ hai có bốn chi phát sinh.
Tikkhapañño pana vitakka vicāre ekato atikkamituṃ sakkoti.
But a keen-witted person can overcome both vitakka and vicāra at once.
Nhưng người có trí tuệ sắc bén có thể vượt qua cả vitakka và vicāra cùng một lúc.
Tassa tiyaṅgikaṃ dutīyajjhānaṃ uppajjatīti ayaṃ tesaṃ nayānaṃ viseso.
For them, the three-constituent second jhāna arises; this is the difference between these methods.
Đối với người đó, thiền thứ hai có ba chi phát sinh – đây là sự khác biệt giữa các phương pháp ấy.
125. Kiccārammaṇavi ruddhattāyeva viratiappamaññāyo ekasmiṃ citte dve nalabbhantīti vuttaṃ.
125. It is said, "Here, appamaññā and virati should be conjoined," because virati and appamaññā do not arise together in one mind, due to the incompatibility of their functions and objects.
Vì xung khắc với đối tượng của chức năng (kicca-ārammaṇa), các virati và appamaññā không thể có hai trong cùng một tâm – điều này được nói là:
Appamaññā viratiyo panettha.La.
"Here, appamaññā and virati should be conjoined,"
Appamaññā viratiyo ettha.La.
Yojetabbāti.
... "should be conjoined".
Yojetabbā (và vân vân).
Viratiyo ekantena dussilyappahāna kiccattā tappahāna kiccarahitesu lokiyābyākatesu nalabbhantīti vuttaṃ virativajjitāti.
It is said "excluding the abstinences" because the abstinences, being entirely concerned with abandoning misconduct, are not found in lokiya abhyākata (mundane indeterminate) states, which are devoid of the function of abandoning misconduct.
Vì các virati có chức năng tuyệt đối là loại bỏ sự bất thiện, nên chúng không phát sinh trong các tâm thế gian vô ký (lokiyābyākata) không có chức năng loại bỏ sự bất thiện – điều này được nói là virativajjitā.
Pañcasikkhāpadā kusalāyevāti hi pāḷiyaṃ vuttaṃ.
Indeed, it is stated in the Pāḷi that the five precepts are wholesome.
Quả thật, trong Pāḷi có nói rằng năm giới là thiện pháp.
Idañca lokiyasikkhāpadāni sandhāya vuttanti daṭṭhabbaṃ.
And this should be understood as referring to mundane precepts.
Và điều này cần được hiểu là được nói liên quan đến các giới thế gian (lokiya-sikkhāpada).
Appamaññānaṃ sattapaññattārammaṇattā mahāvipākānañca ekanta parittārammaṇattā tāsaṃ tesu sambhavo natthīti vuttaṃ appamaññā virativajjitāti.
It is said "excluding appamaññā and virati" because appamaññā have beings (satta) and concepts (paññatti) as their objects, and great resultant states (mahāvipāka) have exclusively limited objects, so their arising in these (great resultant states) is not possible.
Vì các appamaññā có chúng sinh-paññatti làm đối tượng, và các mahāvipāka (quả đại thiện) tuyệt đối có đối tượng nhỏ (paritta-ārammaṇa), nên chúng không thể phát sinh trong các tâm ấy – điều này được nói là appamaññā virativajjitā.
Nanu kāmakusalaṃ sattapaññattādi ārammaṇaṃpi hotīti tabbipākenapi tena sadisā rammaṇena bhavitabbanti.
"Is it not true that sensuous wholesome deeds also have beings, concepts, etc., as their objects, and therefore their resultant states (vipāka) should also have similar objects?"
Há không phải tâm thiện dục giới (kāmakusala) cũng có chúng sinh-paññatti làm đối tượng, và do đó, quả của nó cũng phải có đối tượng tương tự sao?
Vikapparahitattā.
Because they are devoid of ideation.
Vì chúng không có sự phân biệt (vikappa-rahitattā).
Paññattiyo hi avijjamānattā mahaggatānuttaradhammāca saṇhasukhumadhammattā tathā tathā vikappetvāvā paṭivijjhitvāvā gaṇhantānaṃ kusalādīnaṃ eva ārammaṇabhūtā honti.
Perceptions (paññattiyo), being non-existent, and the exalted (mahaggata) and supramundane (anuttara) phenomena (dhamma), being subtle and refined phenomena, become the objects only for skillful (kusala) states and so forth, for those who conceive or penetrate them in various ways and grasp them.
Quả thật, các paññatti không tồn tại, và các pháp mahaggata, anuttara thì vi tế, nên chúng chỉ là đối tượng của các tâm thiện (kusala) và các tâm khác khi chúng được phân biệt hoặc thấu hiểu theo cách này hay cách khác.
Kāmavipākāni pana sayaṃ atidubbalatāya ārammaṇaṃ vikappetvā vigahetuṃ nasakkonti, kuto paṭivijjhitvā gahetuṃ.
Kamma-results (vipāka) of the sense-sphere (kāma), however, being extremely weak by nature, cannot grasp an object even by conceiving it, much less by penetrating it and grasping it.
Còn các quả dị thục dục giới (kāmavipāka) thì tự chúng vì quá yếu ớt nên không thể suy xét (vikappetvā) hay nắm giữ (vigahetuṃ) đối tượng, huống chi là thấu triệt (paṭivijjhitvā) mà nắm giữ.
Tasmā tāni paññattiyovā mahaggatānuttaradhammevā ālambituṃ na sakkontīti daṭṭhabbaṃ.
Therefore, it should be understood that they (the kamma-results of the sense-sphere) cannot take perceptions or exalted and supramundane phenomena as their objects.
Do đó, cần phải hiểu rằng chúng không thể lấy các pháp chế định (paññatti) hay các pháp siêu thế, cao thượng (mahaggatānuttaradhamma) làm đối tượng.
Mahaggatavipākāni pana vikapparahitānipi appanāpattakammavise sanibbattattā bhāvanābalanimmitāni paññattivisesāni ālambituṃ sakkontīti.
Exalted (mahaggata) kamma-results (vipāka), however, even though devoid of conceptualization, are capable of taking as their objects specific perceptions created by the power of development (bhāvanā), because they are born of a special kamma that has attained absorption (appanā).
Tuy nhiên, các quả dị thục sắc giới và vô sắc giới (mahaggatavipāka), dù không có sự suy xét (vikappa), nhưng vì được sanh ra bởi sự đặc biệt của nghiệp đạt đến định (appanāpattakammavise), nên có thể lấy các pháp chế định đặc biệt (paññattivisesa) do năng lực tu tập tạo ra làm đối tượng.
Evañhi sati mahaggatavipākānipi rūpārūpataṇhādhina kammajanitāni eva hontīti tānipi rūpārūpataṇhānaṃ ārammaṇabhūte mahaggata dhammeeva ālambeyyunti.
If this were so, then exalted (mahaggata) kamma-results (vipākāni) would also be generated by kamma rooted in craving for form (rūpa-taṇhā) and formless (arūpa-taṇhā), and therefore they too would take as their objects only exalted phenomena which are the objects of craving for form and formless realms.
Nếu vậy, các quả dị thục sắc giới và vô sắc giới (mahaggatavipāka) cũng chỉ được sanh ra do nghiệp bị chi phối bởi sắc ái và vô sắc ái (rūpārūpataṇhādhina), nên chúng cũng chỉ nên lấy các pháp sắc giới và vô sắc giới (mahaggatadhamma) là đối tượng của sắc ái và vô sắc ái làm đối tượng.
Apica, kāmataṇhāpi kāmadhammeeva ārammaṇaṃ karoti.
Furthermore, sense-craving (kāma-taṇhā) also takes sense-sphere phenomena as its object.
Hơn nữa, dục ái (kāmataṇhā) cũng lấy các pháp dục giới (kāmadhamma) làm đối tượng.
Na paññattidhammeti natthi.
It is not the case that it does not take conceptual phenomena (paññattidhamma) as its object.
Không có việc không lấy các pháp chế định (paññattidhamma) làm đối tượng.
Naca itthipurisādi hattha pādādi paññattīsu assādavasena pavattā taṇhā kāmataṇhā nāma nahotīti atthi.
Nor is it the case that craving (taṇhā) which arises delightedly in concepts such as man, woman, hands, feet, etc., is not called sense-craving (kāma-taṇhā).
Cũng không có việc ái dục khởi lên do sự thích thú đối với các pháp chế định như nam, nữ, tay, chân, v.v., không được gọi là dục ái (kāmataṇhā).
Subheti kusale.
Subhe means 'in the skillful'.
Subhe có nghĩa là thiện (kusala).
Maneti niddhāraṇe bhummaṃ.
Mane is the locative case for selection.
Mane là định sở cách (bhumma) trong sự xác định.
Subhe kriye pāketi niddhāraṇīyaṃ daṭṭhabbaṃ.
It should be understood as the selected ones in skillful (kusala), functional (kiriya), and resultant (pāka) states.
Cần phải hiểu là định sở cách trong các tâm thiện (subhe), tâm duy tác (kriye) và tâm quả (pāke).
Mane dvādasadhāva saṅgahotivā yojetabbaṃ.
It should be applied as 'Mane dvādasadhāva saṅgaho ti'.
Cần phải phối hợp rằng có sự nhiếp vào mười hai loại tâm (mane dvādasadhāva saṅgaho).
Navijjantetthāti vajjitānaṃ saṅgaho.
Navijjantettha means the collection of those that are excluded.
Navijjantetthā có nghĩa là sự nhiếp của những pháp bị loại trừ.
Etthāti sobhaṇacittesu.
Ettha means 'in these beautiful consciousnesses (sobhaṇa-citta)'.
Etthā có nghĩa là trong các tâm tịnh hảo (sobhaṇacitta).
Dvayanti viratiappamaññādukaṃ.
Dvayaṃ means the pair of abstinences (virati) and illimitables (appamaññā).
Dvaya có nghĩa là cặp viễn ly (virati) và vô lượng tâm (appamaññā).
Anuttareti visesakānaṃ saṅgaho.
Anuttare means the collection of those that differentiate.
Anuttare có nghĩa là sự nhiếp của các pháp đặc biệt.
Jhāna dhammāti vitakkādayo.
Jhāna dhammā means vitakka and so forth.
Jhānadhammā có nghĩa là tầm (vitakka) v.v.
Majjhime mahaggate appamaññāca jhānadhammā ca.
In the intermediate exalted (mahaggata) consciousnesses, illimitables (appamaññā) and factors of jhāna (jhānadhammā).
Trong các tâm sắc giới và vô sắc giới trung bình (majjhime mahaggate) có vô lượng tâm (appamaññā) và các chi thiền (jhānadhammā).
Parittesu kāmasobhaṇesu appamaññāca virati ñāṇapīti yoca visesakā, saṅgahanaya bhedakārakāti attho.
In the limited sense-sphere beautiful (kāmasobhaṇa) consciousnesses, illimitables (appamaññā), abstinences (virati), knowledge (ñāṇa), and rapture (pīti), and those specific factors, are meant to be differentiating factors for the method of comprehension.
Trong các tâm tịnh hảo dục giới (parittesu kāmasobhaṇesu) có vô lượng tâm (appamaññā) và các chi viễn ly (virati), tuệ (ñāṇa), hỷ (pīti) và các pháp đặc biệt (visesakā) là những pháp tạo ra sự phân loại theo phương pháp nhiếp (saṅgahanaya bhedakārakā), đó là ý nghĩa.
126. Sattarasadhammā lobhadiṭṭhīhi saddhiṃ ekūnavīsati hutvā saṅgahaṃ gacchantīti yojanā.
The meaning is that the seventeen phenomena, together with greed (lobha) and wrong view (diṭṭhi), become nineteen and are thus comprehended.
126. Sự phối hợp là mười bảy pháp cùng với tham (lobha) và tà kiến (diṭṭhi) trở thành mười chín và được nhiếp vào.
Pītivajjitā aññasamānā dvādasa cetasikā akusalasādhāraṇā cattārocāti soḷasadhammā lobhadiṭṭhīhi saha aṭṭhārasa hutvā saṅgahaṃ gacchantīti yojanā.
The meaning is that the twelve cetasikas called aññasamānā, excluding rapture (pīti), and the four akusala-sādhāraṇa phenomena, making sixteen phenomena in total, together with greed (lobha) and wrong view (diṭṭhi), become eighteen and are thus comprehended.
Sự phối hợp là mười hai tâm sở biệt cảnh (aññasamānā) trừ hỷ (pīti) và bốn tâm sở bất thiện phổ biến (akusalasādhāraṇā) cùng với tham (lobha) và tà kiến (diṭṭhi) trở thành mười tám và được nhiếp vào.
Issāmacchariya kukkuccāni kiccato ārammaṇato ca bhinnāni hontīti vuttaṃ issā.La.
It is stated that envy (issā), avarice (macchariya), and remorse (kukkucca) differ in function (kicca) and object (ārammaṇa) in the phrase issā.La. Yo jetabbānīti.
Đã nói rằng đố kỵ (issā), xan tham (macchariya) và hối hận (kukkucca) khác nhau về chức năng (kicca) và đối tượng (ārammaṇa), đó là ý nghĩa của issā.La. Yojetabbānī.
Yojetabbānīti.
should be applied.
Yojetabbānī (và vân vân).
Sabbesupi akusalacittuppādesu sampayuttadhammā dhammato asadisāeva honti.
In all unwholesome consciousnesses, the conjoined phenomena (sampayutta-dhammā) are dissimilar by nature.
Trong tất cả các tâm bất thiện (akusalacittuppāda), các pháp tương ưng (sampayuttadhammā) không giống nhau về bản chất (dhamma).
Gaṇanato pana ekacce ekaccehi sadisā eva hontīti vuttaṃ dvādasa.La.
But by number, some are similar to others, as stated in dvādasa.La. Saṅgahitābhavantīti.
Tuy nhiên, về số lượng (gaṇana), một số thì giống nhau, đó là ý nghĩa của dvādasa.La. Saṅgahitābhavantī.
Saṅgahitābhavantīti.
are included.
Saṅgahitābhavantī (và vân vân).
Etthaca pañcasu asaṅkhārikesu pathamadutīyesu ekūnavīsati.
Here, in the first and second of the five unprompted (asaṅkhārika) consciousnesses, there are nineteen.
Ở đây, trong năm tâm bất thiện vô trợ (asaṅkhārika), có mười chín tâm trong hai tâm đầu tiên.
Tatīyacatutthesu aṭṭhārasa.
In the third and fourth, there are eighteen.
Mười tám tâm trong tâm thứ ba và thứ tư.
Pañcame vīsati.
In the fifth, there are twenty.
Hai mươi tâm trong tâm thứ năm.
Pañcasu sasaṅkhārikesu pathamadutīyesu ekavīsati.
In the first and second of the five prompted (sasaṅkhārika) consciousnesses, there are twenty-one.
Trong năm tâm bất thiện hữu trợ (sasaṅkhārika), có hai mươi mốt tâm trong hai tâm đầu tiên.
Tatīyacatutthesu vīsati.
In the third and fourth, there are twenty.
Hai mươi tâm trong tâm thứ ba và thứ tư.
Pañcame dvāvīsati.
In the fifth, there are twenty-two.
Hai mươi hai tâm trong tâm thứ năm.
Momūhadvaye pannarasāti evaṃ akusalesu satta saṅgahā bhavanti.
In the two consciousnesses rooted in delusion (momūha-dvaya), there are fifteen. Thus, there are seven classifications in unwholesome states.
Mười lăm tâm trong hai tâm si mê (momūhadvaya), như vậy có bảy sự nhiếp trong các tâm bất thiện.
Tenāha ekūnavīsātiādiṃ.
Therefore, it is said, "ekūnavīsati" (nineteen), and so on.
Vì vậy, đã nói "mười chín" v.v.
Sādhāraṇāti sabbā kusalasādhāraṇā.
Sādhāraṇā refers to the universally unwholesome common factors (sabbākusala-sādhāraṇā).
Sādhāraṇā có nghĩa là tất cả các tâm sở bất thiện phổ biến (sabbā kusalasādhāraṇā).
Samānāti aññasamānā.
Samānā refers to the other common factors (aññasamānā).
Samānā có nghĩa là các tâm sở biệt cảnh (aññasamānā).
Apareti chandapītiadhimokkhe thapetvā ekacce.
Apare refers to certain ones, excluding desire (chanda), rapture (pīti), and determination (adhimokkha).
Apare có nghĩa là một số, trừ dục (chanda), hỷ (pīti) và thắng giải (adhimokkha).
129. Evaṃ visuṃ visuṃ cittacetasikānaṃ niddesaṃ dassetvā idāni puna ubhinnaṃ niddesaṃ dassento sampayuttāyathāyogantiādimāha.
129. Thus, having presented the individual exposition of consciousness and mental factors, now, wishing to present the exposition of both again, it begins with sampayuttā yathāyogaṃ (appropriately associated).
129. Sau khi trình bày riêng biệt về tâm và tâm sở như vậy, bây giờ để trình bày lại về cả hai, nên đã nói sampayuttāyathāyoga v.v.
Yathāyogaṃ sampayuttā sabhāvato tepaññāsa cittacetasikā ye dhammā mayā visuṃ visuṃ niddiṭṭhā.
The fifty-three types of consciousness and mental factors, appropriately associated by their own nature, have been expounded by me individually.
Các pháp tâm và tâm sở năm mươi ba loại về bản chất (sabhāvato), tương ưng một cách thích hợp (yathāyogaṃ sampayutta), đã được tôi trình bày riêng biệt.
Idāni yathā rahaṃ tesaṃ ubhinnaṃ saṅgahonāma niyyateti yojanā.
Now, the compilation (saṅgaho) of these two, as appropriate, is determined - this is the intended connection.
Bây giờ, sự nhiếp của cả hai một cách thích hợp sẽ được trình bày, đó là sự phối hợp.
Tattha attano attano bhāvo sabhāvo.
Herein, one's own nature is sabhāva (intrinsic nature).
Trong đó, bản chất của tự thân là sabhāva.
Dhammānaṃ āvenikalakkhaṇanti vuttaṃ hoti.
It means the distinct characteristic of phenomena.
Có nghĩa là đặc tính riêng biệt của các pháp.
Cittaṃ tāva bhūmijātisampayogādibhedena ekūna navutividhaṃpi attano ārammaṇa vijānanasaṅkhātena āvenikalakkhaṇena ekameva hoti.
Consciousness (citta), though eighty-nine-fold by distinctions of plane (bhūmi), class (jāti), association (sampayoga), etc., is just one by its distinct characteristic of knowing an object (ārammaṇa-vijānana).
Tâm (citta) dù có tám mươi chín loại theo sự phân loại cảnh giới (bhūmi), chủng loại (jāti), tương ưng (sampayoga) v.v., nhưng về đặc tính riêng biệt là nhận biết đối tượng (ārammaṇa vijānana), nó chỉ là một.
Phassopi bhūmijātisampayo gādibhedena ekūnanavutividhopi phusanalakkhaṇena ekova hoti tathā vedanāsaññādayoti evaṃ sabhāvato tepaññāsa eva hontīti.
Contact (phassa) also, though eighty-nine-fold by distinctions of plane, class, association, etc., is just one by its characteristic of contact (phusanṇa-lakkhaṇa), and similarly for feeling (vedanā), perception (saññā), etc. Thus, there are fifty-three by intrinsic nature.
Xúc (phassa) cũng vậy, dù có tám mươi chín loại theo sự phân loại cảnh giới (bhūmi), chủng loại (jāti), tương ưng (sampayoga) v.v., nhưng về đặc tính tiếp xúc (phusanalakkhaṇa), nó chỉ là một. Thọ (vedanā), tưởng (saññā) v.v. cũng vậy, như vậy về bản chất (sabhāvato) chỉ có năm mươi ba loại.
Vedanāhetuto kiccadvārālambaṇavatthuto pavatto saṅgahoti sambandho.
The compilation that arises from the causes of feeling, and from function, door, object, and base, is the connection.
Sự nhiếp khởi lên từ thọ (vedanā), nhân (hetu), chức năng (kicca), môn (dvāra), đối tượng (ālambaṇa) và y xứ (vatthu), đó là sự liên kết.
Tattha vedanāhetutoti vedanābheda hetubhedato.
Herein, vedanāhetuto means 'from the difference of feeling and the difference of causes'.
Trong đó, vedanāhetuto có nghĩa là từ sự phân loại thọ và sự phân loại nhân.
Evaṃ kiccadvārālambaṇa vatthutoti etthapi.
Likewise, in 'from function, door, object, and base', it is also so.
Cũng vậy đối với kiccadvārālambaṇa vatthutoti.
Cittuppādavasenevāti cittavaseneva niyyateti sambandho.
Cittuppādavasenevā means 'it is determined only by way of consciousness (cittavaseneva)' - this is the connection.
Cittuppādavasenevā có nghĩa là chỉ do năng lực của tâm (cittavaseneva) mà được trình bày, đó là sự liên kết.
Evasaddena cetasike nivatteti.
The word 'eva' (only) excludes mental factors (cetasika).
Từ “eva” loại trừ tâm sở.
Ettāvatā channaṃ pakiṇṇakasaṅgahānaṃ vacanattho idheva tāva therena dassito hoti vedanābhedena cittacetasikānaṃ saṅgaho vedanāsaṅgaho, hetubhedena cittacetasikānaṃ saṅgaho hetusaṅgahotiādinā.
Thus far, the literal meaning of the six miscellaneous compilations (pakiṇṇaka-saṅgaha) has been demonstrated by the elder (thera) right here, such as the compilation of consciousness and mental factors by way of feeling difference being the feeling-compilation (vedanā-saṅgaho), and the compilation of consciousness and mental factors by way of cause difference being the cause-compilation (hetu-saṅgaho), and so on.
Đến đây, ý nghĩa từ ngữ của sáu loại nhiếp tạp (pakiṇṇakasaṅgaha) đã được Trưởng lão chỉ ra ngay tại đây, đó là: sự nhiếp tâm và tâm sở theo sự phân loại thọ là nhiếp thọ (vedanāsaṅgaha), sự nhiếp tâm và tâm sở theo sự phân loại nhân là nhiếp nhân (hetusaṅgaha) v.v.
Idha hi vedanābhedo imassa saṅgahassa nissayadhammapariggahatthaṃeva vutto.
For here, the distinction of feeling is stated only for the purpose of comprehending the supporting phenomena of this classification.
Ở đây, sự phân loại thọ chỉ được nói đến để bao gồm các pháp nương tựa của sự tập hợp này.
Na vedanānaṃca visuṃ saṅgahadassanatthanti.
It is not for the purpose of showing a separate classification of feelings.
Không phải để trình bày riêng sự tập hợp của các thọ.
Tattha tividhā vedanāti kasmā vuttaṃ.
Why is it said, "Feeling is threefold" here?
Tại sao ở đó lại nói: “Thọ có ba loại”?
Nanu saṃyuttake dvepi tissopi pañcapi chapi aṭṭhārasapi chattiṃsapi aṭṭhasataṃpi vedanā vuttāti.
Are not feelings stated as two, three, five, six, eighteen, thirty-six, and one hundred eight in the Saṃyutta?
Há không phải trong Saṃyutta (Tương Ưng Bộ) đã nói đến các thọ có hai, ba, năm, sáu, mười tám, ba mươi sáu, và một trăm lẻ tám loại sao?
Saccaṃ.
That is true.
Đúng vậy.
Anubhavanalakkhaṇena pana vedanā tividhāeva hoti.
However, feeling, by its characteristic of experiencing, is indeed threefold.
Tuy nhiên, theo đặc tính kinh nghiệm, thọ chỉ có ba loại.
Ye hi keci yaṃkiñci ārammaṇaṃ anubhavanti.
For all those who experience any object,
Bởi vì bất cứ ai kinh nghiệm bất cứ đối tượng nào,
Te taṃ sātatovā anubhavanti asātatovā majjhattatovā.
they experience it either agreeably, disagreeably, or neutrally.
họ đều kinh nghiệm đối tượng đó hoặc là dễ chịu, hoặc là khó chịu, hoặc là trung tính.
Tato añño pakāro natthīti.
There is no other way (of experiencing).
Không có loại nào khác ngoài ba loại đó.
Aññe pana pabhedā tena tena pariyāyena vuttā.
Other distinctions, however, are stated in various ways.
Các sự phân loại khác được nói đến theo các phương diện khác nhau.
Tattha hi dve kāyikacetasikavasena vuttā.
Therein, two are stated according to the physical and mental (aspects).
Ở đó, hai loại được nói đến theo thân và tâm.
Yathāha-katamāca bhikkhave dve vedanā kāyikāca cetasikācāti.
As it is said: "What, O bhikkhus, are the two feelings? Physical and mental."
Như đã nói: “Này các tỳ khưu, hai loại thọ nào? Đó là thân thọ và tâm thọ.”
Sukhadukkha vasenavā upekkhaṃ sukhe saṅgahetvā.
Or two are stated based on pleasant and painful, by including equanimity within pleasant (feeling).
Hoặc theo lạc và khổ, bao gồm xả trong lạc.
Yathāha-dve vedanā vuttā bhagavatā sukhāvedanā dukkhāvedanā.
As it is said: "Two feelings, O Bhante, have been declared by the Blessed One: pleasant feeling and painful feeling."
Như đã nói: “Hai loại thọ đã được Thế Tôn nói đến là lạc thọ và khổ thọ.”
Yāyaṃ bhante adukkha masukhā vedanā.
"This feeling, O Bhante, which is neither pleasant nor painful,
“Bạch Thế Tôn, cái thọ không khổ không lạc đó,
Santasmiṃ esāpaṇīte sukhe vuttā bhagavatāti.
is stated by the Blessed One as a peaceful and sublime pleasantness."
đó là thọ được Thế Tôn nói đến trong lạc an tịnh và vi diệu.”
Indriyabhedavasena pañca.
Five (feelings) are due to the distinction of faculties.
Năm loại theo sự phân loại của các căn (indriya).
Phassabhedavasena cha.
Six (feelings) are due to the distinction of contact.
Sáu loại theo sự phân loại của xúc (phassa).
Upavicārabheda vasena aṭṭhārasa.
Eighteen (feelings) are due to the distinction of discursive thought.
Mười tám loại theo sự phân loại của các sự khảo sát (upavicāra).
Cha gehassitāni cha nekkhammassitānīti evaṃ paccekaṃ dvādasannaṃ somanassa domanassaupekkhānaṃ vasena chattiṃsa.
Thirty-six (feelings) are due to six householder-based (somanassa, domanassa, upekkhā) and six renunciation-based (somanassa, domanassa, upekkhā), each of twelve pleasure, displeasure, and equanimity.
Ba mươi sáu loại theo mười hai loại somanassa (hỷ), domanassa (ưu), upekkhā (xả) riêng biệt, gồm sáu loại thế tục (gehassita) và sáu loại xuất thế (nekkhammasita).
Tāyeva kālattayavasena aṭṭhasataṃ vedanā vuttāti.
And the same one hundred eight feelings are stated due to the distinction of the three times.
Chính những loại đó, theo ba thời, được nói là một trăm lẻ tám loại thọ.
Yañca katthaci sutte yaṃkiñci vedayitaṃ sabbaṃ taṃ dukkhasminti vuttaṃ.
And whatever feeling is stated in some Sutta as "all that is feeling is suffering",
Và điều đã nói trong một số kinh rằng “bất cứ cảm thọ nào, tất cả đều là khổ,”
Taṃ saṅkhāradukkhatāvasena vuttanti.
that is stated in terms of the suffering of formations (saṅkhāra-dukkhatā).
điều đó được nói theo phương diện saṅkhāradukkhatā (khổ hành).
Heṭṭhā pana cittaniddese cittāni indriyabhedavasena niddiṭṭhānīti katvā idhapi indriyabhedavaseneva cittāni saṅgahetuṃ puna sukhaṃ.La.
However, since in the section on consciousness below, consciousnesses are described according to the distinction of faculties, here too,
Tuy nhiên, ở phần trình bày về tâm ở dưới, vì các tâm được trình bày theo sự phân loại của các căn, nên ở đây, để tập hợp các tâm theo sự phân loại của các căn, lại nói: “Lạc, v.v., có năm loại.”
Pañcadhā hotīti vuttaṃ.
it is again stated: "Pleasantness, etc., is of five kinds."
Pañcadhā hotī (và vân vân) đã được nói.
Ettha ca yesu dhammesu ādhi paccavasena sukhadukkhāni indriyāni nāma honti.
And here, those phenomena which become faculties (indriya) of pleasure and pain due to their dominance,
Ở đây, các pháp mà trong đó lạc và khổ trở thành các căn theo nghĩa chủ đạo,
Tesaṃ kāyika mānasikavasena duvidhattā tānipi sukhindriyaṃ somanassindriyaṃ dukkhindriyaṃ domanassindriyanti dvidhā vuttāni.
since they are twofold, physical and mental, are also stated as twofold: pleasure-faculty (sukhindriya), joy-faculty (somanassindriya), pain-faculty (dukkhindriya), and grief-faculty (domanassindriya).
do có hai loại là thân và tâm, nên chúng cũng được nói là hai loại: lạc căn (sukhindriya), hỷ căn (somanassindriya), khổ căn (dukkhindriya), ưu căn (domanassindriya).
Upekkhāya pana ādhipaccaṭṭhānabhūtā dhammā mānasikāeva hontītisā upekkhindriyanti ekadhāva vuttāti.
However, the phenomena that are the dominant basis for equanimity are only mental; therefore, it is stated as onefold: equanimity-faculty (upekkhindriya).
Còn các pháp là nơi chủ đạo của xả thì chỉ là tâm, nên xả chỉ được nói là một loại: xả căn (upekkhindriya).
Apica, tepi pariyāyena duvidhā honti.
Furthermore, even those (mental bases) are twofold by way of classification,
Hơn nữa, chúng cũng có hai loại theo phương diện.
Cakkhādipasādakāya nissitānaṃpi sabbhāvato.
because there are also those dependent on the eye-door and other sensitive physical bases.
Vì chúng cũng tồn tại nương vào các tịnh sắc thân, v.v.
Vedanāpana ekarasattā ekadhāva vuttāti.
Feelings, however, are stated as onefold due to having a single essence.
Tuy nhiên, thọ chỉ được nói là một loại vì có một vị duy nhất.
Kāraṇaṃ vuttameva.
The reason has already been stated.
Lý do đã được nói rồi.
Hetūnāma chabbidhā bhavantīti sambandho.
The connection is that roots are of six kinds.
“Các nhân có sáu loại” – đây là sự liên kết.
Tattha hetukiccaṃnāma ārammaṇe sampayuttadhammānaṃ suppatiṭṭhitabhāva sādhanaṃ.
Therein, the function of a root is to establish the associated phenomena firmly in the object.
Ở đây, chức năng của nhân là tạo điều kiện cho các pháp tương ưng được thiết lập vững chắc trên đối tượng.
Yathā hi rukkhassa mūlāni sayaṃ anto pathaviyaṃ vaddhitvā pathaviraseca āporaseca gahetvā rukkhaṃ yāva aggā abhiharanti.
Just as the roots of a tree, growing within the earth, take in earth-sap and water-sap and carry it up to the very top of the tree.
Giống như rễ cây tự mình phát triển sâu vào lòng đất, hấp thụ chất dinh dưỡng từ đất và nước, rồi vận chuyển lên tận ngọn cây.
Vātevā mahoghevā āgate rukkhaṃ suṭṭhu ākaḍḍhitvā tiṭṭhanti, evaṃ rukkho vuddho viruḷho vipulo ciraṭṭhitikoca hoti.
And when wind or a great flood comes, they hold the tree firmly, so the tree grows, flourishes, expands, and endures for a long time.
Khi gió lớn hoặc lũ lụt ập đến, rễ cây bám chặt, giữ cho cây đứng vững, nhờ đó cây phát triển, tươi tốt, sum suê và tồn tại lâu dài.
Evamevaṃ imepi dhammā sayaṃ ārammaṇesu thirapattā hutvā sampayuttadhamme tattha vuddhe viruḷhe vipule ciraṭṭhitikeca sādhentīti.
Just so, these phenomena (roots) themselves, becoming firmly established in the objects, cause the associated phenomena to grow, flourish, expand, and endure there.
Cũng vậy, các pháp này tự mình vững chắc trên đối tượng, làm cho các pháp tương ưng phát triển, tươi tốt, sum suê và tồn tại lâu dài ở đó.
Ahetukacittānipana jalatale amūlakasevā lāni viya ārammaṇe suṭṭhu patiṭṭhitāni na hontīti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that rootless consciousnesses, however, are not firmly established in the object, like rootless moss on the surface of water.
Còn các tâm vô nhân thì không được thiết lập vững chắc trên đối tượng, giống như rong rêu không rễ trên mặt nước.
Apare pana dhammānaṃ kusalādibhāvasādhanaṃ hetukiccanti vadanti.
Others, however, say that the function of a root is to establish the skillful, etc., nature of phenomena.
Một số người khác lại nói rằng chức năng của nhân là tạo điều kiện cho các pháp trở thành thiện, v.v.
Evaṃsante yesaṃ sahajātahetu natthi.
If that were the case, those (phenomena) that do not have co-arising roots
Nếu vậy, những pháp không có nhân đồng sanh
Tesaṃ akusalabhāvo abyākatabhāvoca nasampajjeyya.
would not attain the state of unskillful or indeterminate.
sẽ không thể trở thành bất thiện hoặc vô ký.
Yānica laddhahetupaccayāni rūpāni.
And those material phenomena that have roots as a condition
Và các sắc pháp có duyên nhân
Tesañca kusalādibhāvo āpajjeyyāti vatvā taṃvādaṃ paṭipakkhipanti.
would attain the state of skillful, etc., thus refuting that view.
sẽ trở thành thiện, v.v. – họ bác bỏ lý thuyết đó bằng cách nói như vậy.
Yathā pana loke andhakāronāma kenaci paccaya visesena sādhetabbo na hoti.
Just as in the world, darkness does not need to be established by any specific condition.
Tuy nhiên, trong thế gian, bóng tối không cần một duyên đặc biệt nào để được tạo ra.
Yattha āloko natthi.
Where there is no light,
Ở đâu không có ánh sáng,
Tattha so attano dhammatāya siddho hoti.
there it exists by its own nature.
ở đó bóng tối tự nhiên mà có.
Evamevaṃ dhammesu muyhanakriyābhūto mohandhakāropi attano dhammatāya eva akusalo bhavituṃ arahati.
Even so, the darkness of delusion (moha), which is the state of bewilderment in phenomena, can be unskillful by its own nature.
Cũng vậy, si mê, sự mù quáng của si mê, là một hành vi làm mê muội các pháp, nó tự nhiên có thể là bất thiện.
Tathā hi icchānāma atthi.
Thus, there is indeed desire (iccha).
Thật vậy, có một thứ gọi là dục (icchā).
Sāmuyhanakriyāya yuttā lagganabhāvaṃ patvā lobho akusalo nāma hoti.
When united with the act of delusion, becoming attachment, it is called unskillful greed (lobha).
Khi nó kết hợp với hành vi mê muội, trở thành sự bám víu, thì nó là tham (lobha), được gọi là bất thiện.
Saddhāya yuttā pana dhammacchandabhāvaṃ patvā kusalacchandonāma hoti.
When united with faith, becoming the state of Dhamma-desire, it is called skillful will (kusalacchando).
Còn khi nó kết hợp với đức tin, trở thành sự khao khát Pháp, thì nó là thiện dục (kusalacchando), được gọi là thiện.
Tathā akkhantināma atthi.
Likewise, there is impatience (akkanti).
Cũng vậy, có một thứ gọi là bất mãn (akkhanti).
Sāpi muyhana kriyāya yuttā paṭighabhāvaṃ patvā doso akusalonāma hoti.
When that too is united with the act of delusion, becoming the state of aversion, it is called unskillful hatred (dosa).
Khi nó kết hợp với hành vi mê muội, trở thành sự thù ghét, thì nó là sân (dosa), được gọi là bất thiện.
Saddhāya yuttā pana uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetītiādinā nayena pāpadhamma pāpārammaṇa virodhabhāvaṃ patvā alobho kusalonāma hoti.
When united with faith, however, by a method such as "he does not endure the arisen sensual thought, etc.", becoming a state of opposition to evil phenomena and evil objects, it is called skillful non-greed (alobha).
Còn khi nó kết hợp với đức tin, trở thành sự đối kháng với các pháp ác và đối tượng ác theo cách “không chấp nhận tư duy dục đã sinh khởi”, v.v., thì nó là vô tham (alobha), được gọi là thiện.
Muyhanakriyā pana asukena yuttā akusalonāma.
But there is no such thing as the act of delusion, "when united with such-and-such, it is unskillful,"
Tuy nhiên, hành vi mê muội thì không có chuyện “kết hợp với cái này thì gọi là bất thiện,”
Asukena yuttā kusalonāmāti natthi.
or "when united with such-and-such, it is skillful."
“kết hợp với cái kia thì gọi là thiện.”
Ambilatthāya aññena saṃyogakiccarahito jātiambilaraso viya ekantaakusalajātikāeva hotīti.
It is of an exclusively unskillful nature, like the inherent sour taste that does not require combination with anything else to be sour.
Nó chỉ là một loại bất thiện tuyệt đối, giống như vị chua tự nhiên của quả me mà không cần kết hợp với bất kỳ thứ gì khác để có vị chua.
Yoca dhammo kusalo akusaloca na hoti.
And any phenomenon that is neither skillful nor unskillful
Và pháp nào không phải thiện cũng không phải bất thiện,
So abyākatoti ettakameva dhammānaṃ abyākatabhāvasiddhiyā kāraṇaṃ.
is indeterminate; this much is the reason for the establishment of the indeterminate nature of phenomena.
pháp đó là vô ký. Đó chính là lý do cho sự thành tựu của trạng thái vô ký của các pháp.
Tasmā ahetukacittānaṃ rūpanibbānānañca abyākatabhāvopi attano dhamma tāyaeva siddho.
Therefore, the indeterminate nature of rootless consciousnesses, material phenomena, and Nibbāna is also established by their own nature.
Do đó, trạng thái vô ký của các tâm vô nhân, sắc pháp và Nibbāna cũng tự nhiên mà có.
Tattha moho sesamūlānaṃpi mūlaṃ hoti.
Among them, delusion (moha) is also the root of the other roots.
Ở đó, si mê (moha) là gốc rễ của cả các gốc rễ còn lại.
Rajjanadussanānipi hi muyhananisandānieva honti.
For attachment and ill-will are also mere consequences of delusion.
Tham lam và sân hận cũng là kết quả của sự mê muội.
Alobhādīnañca kusalabhāvo avijjānusayena saheva siddhoti.
And the skillful nature of non-greed, etc., is established together with the latent tendency of ignorance (avijjānusaya).
Và trạng thái thiện của vô tham, v.v., được thành tựu đồng thời với tùy miên vô minh.
Tāni pana lobhādīni lobhasahagatādīnaṃ visesamūlāni honti.
But those roots, such as greed, etc., are the specific roots of greed-associated (consciousness), etc.
Tuy nhiên, tham, v.v., là gốc rễ đặc biệt của các tâm đồng sanh với tham, v.v.
Rajjanādi nisandāni hi diṭṭhimānādīni.
Indeed, attachment and so forth are results like wrong views, conceit, and so on.
Thật vậy, tà kiến, ngã mạn, v.v., là kết quả của tham, v.v.
Arajjanādinisandāni ca saddhādīnīti.
And non-attachment and so forth are faith and so on.
Và đức tin, v.v., là kết quả của vô tham, v.v.
Yasmā pana hetuyonāma sampayuttesu padhānadhammā honti.
However, since roots (hetu) are the predominant dhammas among the conascent ones,
Tuy nhiên, vì các nhân là các pháp chính yếu trong các pháp tương ưng,
Tasmā sahetukavipākakriyānaṃ abyākatabhāvo pana hetu mukhenapi vattuṃ yutto.
Therefore, the undetermined nature of root-conditioned (sahetuka) results and functional consciousness is appropriate to be stated also through the root (hetu).
nên trạng thái vô ký của các tâm quả và tâm hành động có nhân cũng hợp lý khi nói đến qua phương diện nhân.
Tathā hi sūriyāloke āgate divā balānaṃ haṃsādīnaṃ okāso hoti.
Just as, when sunlight comes, there is opportunity for day-active creatures like swans.
Thật vậy, khi mặt trời chiếu sáng, là cơ hội cho các loài hoạt động ban ngày như thiên nga, v.v.
Rattandhakāle āgate rattibalānaṃ ulūkādīnaṃ okāso hoti.
When darkness comes at night, there is opportunity for night-active creatures like owls.
Khi bóng tối ban đêm đến, là cơ hội cho các loài hoạt động ban đêm như cú, v.v.
Naca te ālokandhakārā tesaṃ vaṇṇādivisesaṃ sāmenti.
But those light and darkness do not establish their distinctions of color and so on.
Nhưng ánh sáng và bóng tối đó không tạo ra các đặc tính về màu sắc, v.v., cho chúng.
Taṃ pana tesaṃ yoniyoeva sādhenti.
That (distinction) is established by their own inherent nature.
Mà chính nguồn gốc của chúng mới tạo ra điều đó.
Tattha āloko viya yonisomanasikāro daṭṭhabbo.
Here, wise attention (yonisomanasikāra) should be seen as light.
Ở đây, tác ý như lý nên được xem như ánh sáng.
Andhakāro viya itaro.
The other (ayoniso manasikāra) as darkness.
Cái kia nên được xem như bóng tối.
Te sattā viya kusalākusalā.
Wholesome and unwholesome states as those beings.
Các chúng sinh đó nên được xem như thiện và bất thiện.
Vaṇṇādiviseso viya kusalādibhāvo.
The wholesome and other natures as the distinction of color and so on.
Các đặc tính về màu sắc, v.v., nên được xem như trạng thái thiện, v.v.
Yoniyo viya hetuyo daṭṭhabbāti.
The roots (hetu) should be seen as the inherent natures (yoni).
Các nguồn gốc nên được xem như các nhân.
Abyākatānaṃ panāti sabbaṃ yo dhammo kusalo akusaloca na hoti.
“Of the undetermined (abyākatānaṃ)”: any dhamma that is neither wholesome nor unwholesome
Còn đối với các pháp vô ký, tất cả các pháp không phải là thiện hay bất thiện.
So abyākatoti vuttapakkhe patatiyevāti.
Falls into the category of what is called undetermined (abyākata).
Chúng đều thuộc về loại được gọi là vô ký.
Tatthāti hetusaṅgahe.
Therein (tatthā) refers to the compendium of roots (hetusaṅgaha).
Trong đó là trong phần tóm tắt các nhân.
Sahetukānaṃ pariggahasukhatthaṃ idha vajjetabbānipi ahetukāni pathamaṃ uddhaṭāni.
For the ease of comprehending root-conditioned states (sahetuka), the rootless (ahetuka) states to be excluded are mentioned first here.
Để dễ dàng phân loại các pháp hữu nhân, các pháp vô nhân cần được loại bỏ đã được nêu ra trước tiên ở đây.
Tenāha sesāni pana.
Therefore, it says, “The remaining (sesāni pana).
Vì vậy, nói rằng các pháp còn lại.
Sahetukā nevāti.
Are indeed root-conditioned (sahetukā nevā)”
Chính là các pháp hữu nhân.
Tesaṃvā ahetukanāmaṃpi hetūnaṃ vaseneva visuṃ siddhanti tesaṃpi idha saṅgahaṇaṃ aviruddhaṃ hoti.
Or, even the designation “rootless” is established separately by means of the roots, so their inclusion here is not contradictory.
Hoặc tên gọi vô nhân của chúng cũng được xác định riêng biệt dựa vào các nhân, nên việc tóm tắt chúng ở đây không mâu thuẫn.
Tenāha ahetu kāṭṭhārasekātiādi.
Therefore, it says, “Rootless, etc.”
Vì vậy, nói rằng các pháp vô nhân, v.v.
Sabhāva bhedena chabbidhāpi hetuyo kusalā kusalā byākatajātibhedena navadhā hontīti vuttaṃ lobho dosocātiādi.
It has been stated that the six kinds of roots, by way of their intrinsic nature, become nine kinds by way of the wholesome, unwholesome, and undetermined categories, as in “Greed, aversion, etc.”
Sáu loại nhân theo sự khác biệt về tự tính trở thành chín loại theo sự khác biệt về loại thiện, bất thiện, và vô ký, như đã nói tham, sân, v.v.
Asaninipāto viya vegasahitassa ekekassa cittassa pavattijavanakiccanti hi heṭṭhā vuttaṃ.
For it was stated earlier that the function of impulsion is the occurrence of each individual consciousness with great speed, like a lightning strike.
Thật vậy, ở trên đã nói rằng sự tiếp diễn của mỗi tâm với tốc độ như sét đánh là chức năng tốc hành.
Bhavaṅgacittañhi dīghaṃ addhānaṃ pūretvā pavattaṃpi nadisote vuyhamānaṃ sukkhapaṇṇaṃ viya vegarahitaṃ hoti.
The life-continuum consciousness, though it flows for a long time, is without speed, like a dry leaf carried by a river current.
Tâm hộ kiếp, dù tiếp diễn trong một thời gian dài, nhưng lại không có tốc độ, giống như chiếc lá khô trôi theo dòng sông.
Javanacittaṃ pana ekamekaṃpi samānaṃ indena vissaṭṭha vajiraṃ viya vegasahitameva pavattatīti daṭṭhabbaṃ.
But the impulsion consciousness, even each individual one, should be understood as occurring with speed, like a thunderbolt released by Indra.
Còn tâm tốc hành, dù chỉ là một, nhưng lại tiếp diễn với tốc độ, giống như viên kim cương được Indra phóng ra, cần phải hiểu như vậy.
Taṃ ārammaṇaṃ etassāti tadārammaṇaṃ.
That is its object; hence, registration (tadārammaṇaṃ).
Đối tượng của nó là cái đó, nên gọi là tùy quán (tadārammaṇa).
Yaṃ javanena gahitaṃ, tadevassa ārammaṇanti vuttaṃ hoti.
It is stated that whatever was apprehended by impulsion, that alone is its object.
Nghĩa là, đối tượng được tâm tốc hành nắm giữ chính là đối tượng của nó.
Yaṃ javanena gahitārammaṇaṃ, tasseva gahitattā tadārammaṇaṃ nāmāti hi vuttaṃ.
For it is said that it is called tadārammaṇa because it apprehends the very object apprehended by impulsion.
Thật vậy, đã nói rằng vì đối tượng được tâm tốc hành nắm giữ chính là đối tượng đó, nên gọi là tùy quán.
Tassavā javanassa ārammaṇaṃ assa ārammaṇanti tadārammaṇaṃ.
Or, the object of that impulsion is its object, hence tadārammaṇa.
Hoặc đối tượng của tâm tốc hành đó là đối tượng của cái này, nên gọi là tùy quán.
Idha pana tadārammaṇabhāvo adhippeto.
Here, however, the state of registration is intended.
Ở đây, ý muốn nói đến trạng thái tùy quán.
Nibbattamānabhavato vacanaṃ muccanaṃ parigaḷanaṃ cuti.
Release, unbinding, flowing away from the arising existence is death (cuti).
Sự thoát ra, sự trôi chảy từ kiếp sống đang sinh khởi là chết (cuti).
Idāni tāni kiccāni aniyamato na pavattanti.
Now, those functions do not occur haphazardly.
Hiện tại, các chức năng đó không tiếp diễn một cách ngẫu nhiên.
Ṭhānaniyameneva pavattantīti dassetuṃ ṭhānabhedo vutto.
The distinction of locations is stated to show that they occur according to fixed positions.
Để cho thấy rằng chúng tiếp diễn theo sự cố định của vị trí, sự khác biệt về vị trí đã được nói đến.
Tiṭṭhati pavattati taṃtaṃ kiccavantaṃ cittaṃ etthāti ṭhānaṃ.
The state where this or that consciousness, having a particular function, stands or occurs is called a station (ṭhāna).
Cái mà tâm có chức năng đó tồn tại và tiếp diễn trong đó được gọi là vị trí (ṭhāna).
Taṃtaṃ antarākāloti vuttaṃ hoti.
It is said to be this or that interval of time.
Nghĩa là, khoảng thời gian đó.
Kālopi hi kālavantānaṃ pavattivisayattā ṭhānanti vuccati.
Indeed, time is also called a station because it is the domain of occurrence for those that exist in time.
Thời gian cũng được gọi là vị trí vì nó là phạm vi tiếp diễn của những gì có thời gian.
Paṭisandhiyā ṭhānaṃ paṭisandhiṭṭhānaṃ.
The station of rebirth-linking is the paṭisandhiṭṭhāna (rebirth-linking station).
Vị trí của tái tục là vị trí tái tục.
Paṭisandhakālo paṭisandhikkhaṇoti vuttaṃ hoti.
It is said to be the time of rebirth-linking, the moment of rebirth-linking.
Nghĩa là, thời điểm tái tục, sát na tái tục.
Evaṃ sesesupi.
Similarly in the others.
Cũng vậy đối với các trường hợp còn lại.
Kālo hi nāma sabhāvato avijjamānopi cittassa visuṃ ārammaṇabhūto eko paññattidhammo.
For time, although not existing in reality, is a conventional phenomenon (paññattidhamma) that becomes a distinct object for consciousness.
Thực ra, thời gian (kāla), mặc dù không tồn tại theo bản chất, là một pháp chế định (paññatti) duy nhất, là đối tượng riêng biệt của tâm.
Tathā hi aṭṭhakathāyaṃ imesaṃ aṭṭhannaṃ mahāvipākacittānaṃ vipaccanaṭṭhānaṃ veditabbaṃ.
Thus, in the commentaries, it is stated that the place of fruition (vipaccanaṭṭhāna) of these eight great resultant consciousnesses should be known.
Quả thật, trong các bộ chú giải (aṭṭhakathā), cần phải biết chỗ chín muồi của tám tâm đại quả (mahāvipāka) này.
Etāni hi catūsu ṭhānesu vipaccanti.
For these (consciousnesses) ripen in four stations:
Chúng chín muồi ở bốn chỗ.
Paṭisandhiyaṃ bhavaṅge cutiyaṃ tadārammaṇeti vatvā taṃ vitthārentena paṭisandhiggahaṇakāle paṭisandhihutvā vipaccanti.
at rebirth-linking, as bhavaṅga, at death, and as tadārammaṇa. Elaborating on this, it is said that they ripen as rebirth-linking at the time of rebirth-linking,
Sau khi nói: “Ở paṭisandhi (tái tục), bhavaṅga (hộ kiếp), cuti (tử), tadārammaṇa (tiếp thọ)”, và khi giải thích điều đó, đã nói rằng: “Vào thời điểm thọ lãnh tái tục, chúng chín muồi như paṭisandhi.
Asaṅkhyeyyaṃpi āyu kālaṃ bhavaṅgaṃ hutvā maraṇa kāle cuti hutvāti kālova vuttoti.
as bhavaṅga for countless aeons, and as death at the time of death, so it is indeed time that is spoken of.
Trong khoảng thời gian vô số kiếp (āyu kāla), chúng là bhavaṅga, và vào thời điểm chết, chúng là cuti”, như vậy chỉ nói về thời gian (kāla).
Itarathā kiccāni viya ṭhānānipi cuddasavidhānieva vattabbāni siyunti.
Otherwise, stations, like functions, would also have to be said to be fourteenfold.
Nếu không, các chỗ (ṭhāna) cũng sẽ được nói là mười bốn loại, giống như các phận sự (kicca).
Ṭhānānaṃ vitthārabhedo pana upari dvīsu pavattisaṅgahesu cittapavattividhānānusārena veditabboti.
The detailed classification of stations, however, should be understood above in accordance with the modes of mental process in the two process-collections.
Tuy nhiên, sự phân loại chi tiết của các chỗ sẽ được biết theo phương pháp hoạt động của tâm trong hai phần tổng hợp về sự vận hành (pavatti saṅgaha) ở trên.
Yasmā omakaṃ dvihetukakusalaṃ sayaṃ so manassayuttaṃpi samānaṃ atidubbalattā somanassa paṭisandhiṃ dātuṃ nasakkoti.
Because an inferior dvihetuka wholesome consciousness, even if accompanied by joy, is too weak to produce a rebirth-linking accompanied by joy,
Vì tâm thiện (kusala) nhị nhân (dvihetuka) yếu kém, mặc dù đi kèm với hỷ (somanassa), nhưng không thể tạo ra tái tục đi kèm với hỷ do quá yếu.
Tasmā somanassasantīraṇaṃ paṭisandhiṭṭhānaṃ nagacchatīti vuttaṃ dveupekkhāsahagatasantīraṇānicevāti.
therefore it is said that joyful santīraṇa consciousness does not go to the rebirth-linking station, hence "only the two santīraṇa consciousnesses accompanied by equanimity."
Do đó, đã nói rằng tâm santīraṇa (quan sát) đi kèm với hỷ không đạt đến chỗ tái tục, tức là dveupekkhāsahagatasantīraṇāni (chỉ hai tâm santīraṇa đi kèm với xả).
Tathā hi paṭṭhāne pītisahagatattike paṭiccavāre hetupaccanike taṃ paṭi sandhiṭṭhānena uddhaṭanti.
Thus, in the Paṭṭhāna, in the Pītisahagata Triad, in the Paṭiccavāra, in the Hetupaccanīka, it is excluded from the rebirth-linking station.
Quả thật, trong Paṭṭhāna, ở phần pītisahagatattika (tam đề đi kèm với hỷ), trong paṭiccavāra (phần duyên khởi) và hetupaccanika (phần không có nhân), điều đó được đề cập đến qua chỗ tái tục.
Manodvārāvajjanaṃ parittārammaṇevā avibhūtā rammaṇevā dvattikkhattuṃ pavattamānaṃpi vipāka santānato laddhapaccayabhāvena dubbalattā javanavegarahitameva hotīti vuttaṃ āvajjana dvaya vajjitānīti.
It is said that the mind-door-adverting consciousness, even when occurring two or three times with a minor or unclear object, is without the impulse-force of javana due to its weakness from being supported by the resultant continuum, hence "excluding the two adverting (āvajjana) consciousnesses."
Tâm manodvārāvajjana (khai ý môn), mặc dù hoạt động hai hoặc ba lần với đối tượng nhỏ (parittārammaṇa) hoặc đối tượng không rõ ràng (avibhūtārammaṇa), nhưng do yếu kém bởi đã nhận được duyên từ dòng tâm quả, nên không có sức mạnh của javana (tốc hành), do đó đã nói là āvajjana dvaya vajjitāni (trừ hai tâm khai môn).
Dve janā aranti gacchanti etenāti dvāraṃ.
A door (dvāra) is that through which two people enter and exit (dve janā aranti gacchanti etenāti dvāraṃ).
“Hai người đi qua nó” – đó là dvāra (môn).
Nagarassa anto janā bahijanāca yena chiddamaggena nikkhamanti pavisantica, tassetaṃ nāmaṃ.
This is the name for the opening through which people from inside a city and people from outside enter and exit.
Đó là tên của con đường lỗ hổng mà người bên trong và người bên ngoài thành phố đi ra và đi vào.
Dve janā aranti gacchanti etthāti dvārantipī vadanti.
Some also say that a door is that where two people enter and exit (dve janā aranti gacchanti etthāti dvāraṃ).
Cũng có người nói: “Hai người đi trong đó” – đó là dvāra.
Apica, duvidhaṃ dvāraṃ ākāsadvāraṃ maṇḍadvāranti.
Furthermore, there are two kinds of doors: space-door (ākāsadvāra) and disk-door (maṇḍadvāra).
Hơn nữa, có hai loại môn: ākāsadvāra (môn không gian) và maṇḍadvāra (môn hình tròn).
Tattha ākāsadvāraṃnāma yathāvutto chiddamaggo.
Among these, a space-door is an opening as described.
Trong đó, ākāsadvāra là con đường lỗ hổng đã nói.
Maṇḍadvāraṃnāma ādāsa paṭṭamayo ālokamaggo.
A disk-door is a path of light made of a mirror-plate.
Maṇḍadvāra là con đường ánh sáng được làm từ tấm gương.
Taṃ pana puññavantānaṃ gehesu yojīyati.
This is used in the houses of meritorious beings.
Điều đó được sử dụng trong nhà của những người có phước.
Yathā ca tesu, tathā sattānaṃ sarīresupi dveeva honti.
Just as in those, so too in the bodies of beings there are only two (kinds of doors).
Cũng như ở đó, trong thân của chúng sinh cũng có hai loại.
Navadvāro mahāvaṇoti hi chiddadvāraṃ vuttaṃ.
For "the great wound of nine doors" refers to the opening-door.
“Chín môn là vết thương lớn” – ở đây nói về môn lỗ hổng.
Navanavutilomakūpasahassā nipi chiddadvārānieva.
The ninety-nine thousand hair-pores are also opening-doors.
Chín mươi chín ngàn lỗ chân lông cũng là môn lỗ hổng.
Idha pana ādāsapaṭṭasadisaṃ maṇḍadvāraṃ adhippetaṃ.
Here, however, a disk-door similar to a mirror-plate is intended.
Tuy nhiên, ở đây ý muốn nói đến maṇḍadvāra giống như tấm gương.
Taṃpi hi ārammaṇikadhammānaṃ ārammaṇadhammānañca niggamana pavisana mukhapathabhāvato dvārasadisattā dvāranti vuccatīti.
This too is called a door because it is like a door, being the entrance and exit path for the objects (ārammaṇikadhamma) and the object-phenomena (ārammaṇadhamma).
Vì nó là con đường cửa ngõ cho các pháp đối tượng (ārammaṇika dhamma) và các pháp đối tượng (ārammaṇa dhamma) đi ra và đi vào, giống như một cái môn, nên nó được gọi là dvāra.
Taṃ pana rūpamaṇḍa dvāraṃ arūpamaṇḍadvāranti duvidhaṃ.
This, however, is twofold: material disk-door (rūpamaṇḍadvāra) and immaterial disk-door (arūpamaṇḍadvāra).
Tuy nhiên, môn đó có hai loại: rūpamaṇḍadvāra (môn hình sắc) và arūpamaṇḍadvāra (môn hình vô sắc).
Rūpamaṇḍadvāraṃpi kammavisesamahābhūta visesasiddhena maṇḍabhāvavisesena pañcavidhanti dassetuṃ cakkhudvārantiādimāha.
To show that the material disk-door is fivefold due to its specific disk-nature, which is perfected by specific kamma and specific great elements, it begins with "eye-door" (cakkhudvāra) and so forth.
Để chỉ ra rằng rūpamaṇḍadvāra cũng có năm loại do sự đặc biệt của hình tròn được tạo ra bởi sự đặc biệt của nghiệp (kamma) và đại hiển (mahābhūta), đã bắt đầu bằng “cakkhudvāranti” (nhãn môn) v.v.
Tattha cakkhumevacakkhudvāranti yasmiṃ cakkhumhi canda maṇḍalādīni rūpa nimittāni paññāyanti.
Among these, the eye itself is the eye-door (cakkhumeva cakkhudvāra) means that in which eye the forms of moon-disks and so forth are perceived.
Trong đó, cakkhumevacakkhudvāra (chính nhãn là nhãn môn) có nghĩa là: trong nhãn đó, các tướng sắc (rūpa nimitta) như mặt trăng v.v. được nhận biết.
Āvajjanādīnica yamhi paññātāni tāni nimittāni gaṇhanti.
And through which (eye) adverting and so forth apprehend those objects that are perceived.
Và các tâm āvajjanā (khai môn) v.v. nắm bắt các tướng được nhận biết trong đó.
Tasmā tadeva cakkhu tesaṃ dvinnaṃ visayavisa yibhāvupagamanassa mukhapathabhūtattā cakkhudvāraṃnāmāti attho.
Therefore, that very eye is called the eye-door because it serves as the entrance path for these two—the object and the apprehending consciousness—to come into relation.
Do đó, chính nhãn đó được gọi là cakkhudvāra (nhãn môn) vì nó là con đường cửa ngõ cho hai điều đó trở thành đối tượng và chủ thể của đối tượng.
Athavā, yena cakkhumaṇḍena bahiddhā candamaṇḍalādīni rūpāni anto āvajjanādīnaṃ visayabhāvaṃ upagacchanti.
Alternatively, it means that by which eye-disk external forms such as moon-disks become objects for internal adverting and so forth,
Hoặc, bằng nhãn môn mà các sắc như mặt trăng v.v. bên ngoài trở thành đối tượng của các tâm āvajjanā v.v. bên trong.
Yenaca anto āvajjanādīni bahiddhā tesaṃ rūpānaṃ visayibhāvaṃ upagacchanti.
and by which internal adverting and so forth become the subject of those external forms.
Và bằng nhãn môn đó, các tâm āvajjanā v.v. bên trong trở thành chủ thể của đối tượng của các sắc đó bên ngoài.
Tameva yathāvutta kāraṇena cakkhudvāraṃ nāmāti attho.
That very thing is called the eye-door for the reason stated above.
Chính nhãn đó được gọi là cakkhudvāra (nhãn môn) với lý do đã nói.
Evaṃ sesesupi.
Similarly in the others.
Tương tự với các môn còn lại.
Tañhi āvajjanaṃpi manodvārapakkhikaṃ katvā dīpetīti.
For that elucidates āvajjana as also belonging to the mind-door category.
Vì điều đó làm cho āvajjanā cũng thuộc về ý môn.
Yattha pana cakkhuñca paṭicca rūpeca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ.
It is applicable only where it is stated: "Dependent on the eye and forms, eye-consciousness arises."
Nhưng điều đó hợp lý ở những nơi đã nói rằng: ‘‘Nương vào nhãn và sắc trần, nhãn thức phát sinh.
Sotañca.
"Dependent on the ear, etc.,
Nhĩ và v.v.
Manañca paṭicca dhammeca uppajjati manoviññāṇanti vuttaṃ.
Dependent on the mind and mental objects, mind-consciousness arises."
Nương vào ý và pháp trần, ý thức phát sinh’’.
Tattheva taṃ yuttaṃ.
There alone it is suitable.
Chỉ ở đó điều đó mới hợp lý.
Tattha hi cakkhuviññāṇuppattiyā catūsu paccayesu cakkhurūpāni eva sarūpato vuttānīti itare āvajjanañca sampayuttakkhandhā cāti dve paccayā casaddena gahitā, evaṃ sotaviññāṇādīsupi.
For there, among the four conditions for the arising of eye-consciousness, the eye and forms are stated in their own nature, so the other two conditions, āvajjana and the associated aggregates, are taken by the word "and", and similarly for ear-consciousness, etc.
Vì ở đó, trong bốn duyên cho sự phát sinh của nhãn thức, chỉ nhãn và sắc trần được nói đến theo bản chất, và hai duyên còn lại là āvajjanā và các uẩn tương ưng được bao gồm bởi từ ‘‘ca’’ (và), tương tự đối với nhĩ thức v.v.
Manoviññāṇe pana manañcāti ettha bhavaṅgacittena saha āvajjanaṃ gahetvā casaddena sampayuttakkhandhā gahitā.
However, in the case of mind-consciousness, in the phrase "and the mind," āvajjana is taken together with bhavaṅga consciousness, and the associated aggregates are taken by the word "and."
Nhưng đối với ý thức, trong câu ‘‘manaṃ ca’’ (và ý), āvajjanā được bao gồm cùng với tâm bhavaṅga, và các uẩn tương ưng được bao gồm bởi từ ‘‘ca’’.
Evañhi sati cattā ropaccayā hontīti.
If this is so, there are four conditions.
Nếu vậy, sẽ có bốn duyên.
Vuttañhetaṃ dhātuvibhaṅgaṭṭhakathāyaṃ paṭiccāti nāma āgataṭṭhāne āvajjanaṃ visuṃ nakātabbaṃ.
For it is stated in the Dhātuvibhaṅga-Aṭṭhakathā: "In a place where 'dependent on' occurs, āvajjana should not be treated separately.
Điều này đã được nói trong Chú giải Dhātuvibhaṅga (Phân tích các Giới): ‘‘Ở những chỗ có từ ‘paṭicca’ (nương vào), āvajjanā không nên được tách riêng.
Bhavaṅganissitakameva kātabbanti.
It should be treated as based on bhavaṅga."
Nó nên được coi là nương vào bhavaṅga’’.
Tasmā idha manoti sahāvajjanakaṃ bhavaṅgaṃ.
Therefore, here "mind" refers to the bhavaṅga together with āvajjana.
Do đó, ở đây ‘‘ý’’ (mana) là tâm bhavaṅga cùng với āvajjanā.
Mano viññāṇanti javanamanoviññāṇanti.
"Mind-consciousness" refers to the javana mind-consciousness.
‘‘Ý thức’’ (manoviññāṇa) là ý thức javana.
Etthaca paṭiccātināma āgataṭṭhāneti etena aññattha pana āvajjanaṃ dvārapakkhikaṃ nakātabbanti siddhaṃ hoti.
And here, by "in a place where 'dependent on' occurs," it is established that elsewhere, āvajjana should not be treated as belonging to the door category.
Và ở đây, với câu ‘‘ở những chỗ có từ ‘paṭicca’ (nương vào)’’, có nghĩa là ở những chỗ khác, āvajjanā không nên được coi là thuộc về môn.
Paṭiccāti āgatattāyevaca bhavaṅgaṃpi āvajjanā nantaraṃ bhavaṅgadvayameva imissaṃ pāḷiyaṃ gahetabbaṃ.
And because "dependent on" occurs, only the two bhavaṅga instances immediately following āvajjana should be taken in this Pāḷi text.
Và vì có từ ‘‘paṭicca’’, chỉ có hai tâm bhavaṅga ngay sau āvajjanā mới nên được chấp nhận trong Pāḷi này.
Sannihitapaccayānaṃ eva tattha adhippetattāti.
Because only proximate conditions are intended there.
Vì ở đó chỉ có các duyên cận kề mới được đề cập.
Idha pana dvārabhāvā rahassa sabbassa upapattidhammassa pariggahitattā sabbaṃ bhavaṅgaṃ adhippetaṃ.
But here, since all phenomena capable of arising are encompassed for their door-nature, all bhavaṅga is intended.
Nhưng ở đây, vì tất cả các pháp phát sinh đều được bao gồm với tư cách là xứng đáng làm môn, nên tất cả tâm bhavaṅga đều được đề cập.
Na hi kiñci bhavaṅgaṃ nāma atthi.
For there is no bhavaṅga whatsoever
Vì không có tâm bhavaṅga nào.
Yaṃ manodvārabhāvārahaṃ na siyāti niṭṭhamettha gantabbanti.
that would not be worthy of being a mind-door—this conclusion should be reached here.
Mà không xứng đáng làm ý môn; điều này nên được kết luận ở đây.
Tatthāti niddhāraṇe bhummaṃ, tesu chasu dvāresu cakkhu dvāreti sambandho.
There is the locative case of determination; the connection is "among those six doors, the eye-door."
Tatthā (ở đó) là cách dùng địa cách để xác định, có liên hệ với ‘‘trong sáu môn đó, nhãn môn’’.
Yathārahanti ārammaṇabhūmipuggalamanasikārā dīnaṃ anurūpavasena.
As appropriate means in accordance with the object, plane, person, attention, etc.
Yathārahaṃ (tùy theo) là tùy theo đối tượng, cõi, chúng sinh và sự tác ý v.v.
Sabbathāpīti visuṃ visuṃ chacattālīsa bhedasaṅkhātena sabbapakārenapi agahita gahaṇa vasena, catupaññā sāti sambandho.
In every way means in the sense of grasping what is not grasped by forty-six kinds, which are distinct, distinct; the connection is "fifty-four."
Sabbathāpi (bằng mọi cách) là theo mọi phương diện, bao gồm cả những điều chưa được bao gồm theo cách phân loại bốn mươi sáu loại riêng biệt, có liên hệ với ‘‘năm mươi bốn’’.
Sabbathāpītivā āvajjanādi tadārammaṇa pariyo sānavasena anekakiccabhedayuttena sabbapakārenapi, kāmāvacarānevāti sambandho.
Or "in every way" means in all aspects endowed with manifold functional differences, such as āvajjana and tadārammaṇa finality; the connection is "only sense-sphere (kāmāvacara) ones."
Hoặc ‘‘sabbathāpi’’ (bằng mọi cách) là theo mọi phương diện, với nhiều loại chức năng khác nhau như āvajjanā và tadārammaṇa, có liên hệ với ‘‘chỉ những tâm dục giới’’.
Yāni āvajjanādīni kiccāni dvāravikāraṃ paṭicca pavattanti, taṃ kiccavantānieva dvāre niyuttānīti atthena dvārikānināma honti.
Those functions such as āvajjana that arise in dependence on the modification of the door, are called door-related (dvārika) because they are assigned to the door, being endowed with those functions.
Những tâm có chức năng như āvajjanā v.v. phát sinh tùy thuộc vào sự biến đổi của môn, những tâm có chức năng đó được gọi là dvārika (thuộc về môn) vì chúng được chỉ định cho môn.
Paṭisandhi bhavaṅga cuti kiccānipana dvāravikārena vinā kevalaṃ kammavaseneva sijjhanti.
But the functions of paṭisandhi, bhavaṅga, and cuti arise solely by the power of kamma, without any modification of the door.
Nhưng các chức năng tái tục (paṭisandhi), bhavaṅga và tử (cuti) chỉ phát sinh do nghiệp mà không cần sự biến đổi của môn.
Tasmā taṃkiccavantāni dvārikānināma nahontīti vuttaṃ ekūna.La.
Therefore, it is stated that those endowed with those functions are not called door-related, as in the nineteen, etc., door-free.
Do đó, những tâm có chức năng đó không được gọi là dvārika, như đã nói ekūna.V.v.
Dvāravimuttānīti ettha ca dvāravikāronāma attani ārammaṇānaṃ āpātāgamanavasena bhavaṅgassa calanaṃ, cakkhādīnañca attani viññāṇuppādana sattivisesa yogo daṭṭhabbo.
And here, the modification of the door should be understood as the oscillation of the bhavaṅga due to the arrival of objects in oneself, and the special power of the eye, etc., to produce consciousness in oneself.
Dvāravimuttāni (thoát khỏi môn); và ở đây, sự biến đổi của môn nên được hiểu là sự dao động của bhavaṅga do sự xuất hiện của các đối tượng trong tự thân, và sự kết hợp của một năng lực đặc biệt để phát sinh thức trong nhãn v.v.
Paṭisandhi bhavaṅga cuti vasenāti hi vuttaṃ.
For it is stated, "in the sense of paṭisandhi, bhavaṅga, and cuti."
Vì đã nói là ‘‘theo tái tục, bhavaṅga và tử’’.
Etena hi kiccasīseneva cittānaṃ dvārika dvāravimuttabhāgo therena dassito.
By this, indeed, the Elder showed the division of consciousness into door-related and door-free solely by means of functions.
Với điều này, Vị Trưởng lão đã chỉ ra sự phân loại tâm thành dvārika và dvāravimutta chỉ dựa trên chức năng.
Teneva hi heṭṭhāpi pañcadvārāvajjana.La.
For this reason, even earlier, the nature of consciousness as eye-door related, etc., was stated solely by means of functions, by " five-door āvajjana etc.
Chính vì vậy, ở dưới cũng đã nói về trạng thái nhãn dvārika v.v. của các tâm chỉ dựa trên chức năng, với câu pañcadvārāvajjana.V.v.
Tadārammaṇavasenātiādinā kiccasīseneva cittānaṃ cakkhudvārikādibhāvo vuttoti.
in the sense of tadārammaṇa, etc."
Tadārammaṇavasenāti (theo āvajjanā của năm môn v.v. và tadārammaṇa).
Nanu cakkhādidvāresu apavattanatoti iminā etadatthova vuttoti ce.
"Is it not the case that 'being unarising in the eye-door etc.' states this very meaning?" If so,
Nếu nói rằng ‘‘với câu ‘không phát sinh ở các môn nhãn v.v.’, ý nghĩa này đã được nói đến’’,
Adhippetatthavirahassa apasaṅga nivattakassaca saṃvaṇṇanā vākyassa payojanābhāvatoti.
Because there is no purpose for the explanatory statement if it lacks the intended meaning and does not prevent unwanted implications.
Vì không có mục đích cho câu giải thích thiếu ý nghĩa được đề cập và không ngăn chặn sự liên tưởng không mong muốn.
Chadvārikāniceva santīraṇa tadārammaṇakiccānaṃ vasena dvāravimuttānica paṭisandhādikiccānaṃ vasenāti adhippāyo.
The intention is: some are six-door related in the sense of the santīraṇa and tadārammaṇa functions, and some are door-free in the sense of the paṭisandhi etc. functions.
Ý nghĩa là có những tâm chỉ thuộc sáu môn (chadvārika) theo chức năng santīraṇa và tadārammaṇa, và có những tâm thoát khỏi môn (dvāravimutta) theo chức năng tái tục v.v.
Pañcadvārikānica chadvārikānica pañcachadvārikāni.
Five-door related and six-door related are five and six-door related.
Những tâm thuộc năm môn và những tâm thuộc sáu môn là pañcachadvārikāni (thuộc năm và sáu môn).
Kadāci chadvārikāniceva tāni kadāci dvāravimuttānicāti chadvārikavimuttāni.
Sometimes they are six-door related, and sometimes door-free, thus six-door related and door-free.
Đôi khi chúng chỉ thuộc sáu môn, đôi khi chúng thoát khỏi môn, đó là chadvārikavimuttāni (thuộc sáu môn và thoát khỏi môn).
Dvārasaddo cetthaadhikāravasena yojīyati.
Here, the word "door" is used in the sense of authority/predominance.
Và từ ‘‘dvāra’’ (môn) ở đây được dùng theo nghĩa quyền hạn.
Visuṃ siddhāni hi etāni padānīti.
For these are distinct words.
Vì đây là những từ riêng biệt.
Rūpamevāti vaṇṇāyatanameva.
Visible form alone means the color-object alone.
Rūpameva (chỉ sắc) là chỉ xứ sắc (vaṇṇāyatana).
Pañcārammaṇavimuttaṃ yaṃkiñci dhammajātaṃ vijjamānaṃpiavijjamānaṃpi bhūtaṃpi abhūtaṃpi dhammārammaṇameva.
Whatever mental phenomenon exists that is free from the five objects, whether existing or non-existing, real or unreal, is a mental object (dhammārammaṇa) alone.
Bất kỳ pháp nào tồn tại hoặc không tồn tại, có thật hoặc không có thật, thoát khỏi năm đối tượng, đều là pháp đối tượng (dhammārammaṇa).
Taṃ pana sabhāga koṭṭhāsato saṅgayhamānaṃ chabbidhaṃ hotīti vuttaṃ dhammārammaṇaṃ pana.La.
But that, when collected according to its natural constituents, becomes sixfold; thus it is stated, "The mental object, etc.,
Nhưng khi được tổng hợp theo các phần tương tự, nó có sáu loại, như đã nói dhammārammaṇaṃ pana.V.v.
Chadhā saṅgayhatīti.
is collected in six ways."
Chadhā saṅgayhatīti (pháp đối tượng được tổng hợp theo sáu cách).
Tatthāti tesu rūpādīsu chasu.
There means among those six, visible forms, etc.
Tatthā (ở đó) là trong sáu loại đó, bao gồm sắc trần v.v.
Cakkhudvāre ghaṭṭayamāna rūpānusāreneva uppannāni cakkhudvārikacittāni aññāni ārammaṇāni ālambituṃ nalabhanti.
Consciousnesses arising in the eye-door, following the impingement of visible objects, cannot take other objects as their support.
Các tâm nhãn môn (cakkhudvārika-citta) phát sinh theo các sắc pháp đang va chạm ở nhãn môn không thể nắm giữ các đối tượng khác.
Rūpānipi ghaṭṭanarahitāni atītānāgatāni ālambituṃ nalabhantīti vuttaṃ cakkhudvārikacittānaṃ sabbesaṃpi rūpameva ārammaṇaṃ.
Nor can visible objects, when not impinging, take past or future objects as their support; therefore, it is said: For all consciousnesses of the eye-door, visible form (rūpa) is the only object.
Và các sắc pháp, nếu không có sự va chạm, không thể nắm giữ các đối tượng quá khứ hay vị lai – điều này được nói là rūpameva ārammaṇaṃ, tañha paccuppanna của tất cả các tâm nhãn môn.
Tañha paccuppannanti.
And that is present.
Tañha paccuppannanti (và vân vân).
Sotadvārikā dīsupi esevanayo.
The same method applies to the ear-door, etc.
Sotadvārikā dīsupi esevanayo (và vân vân) – nguyên tắc tương tự cũng áp dụng cho các tâm nhĩ môn và các tâm khác.
Tattha taṃ taṃ kāraṇaṃ paṭicca uppannaṃ paccuppannaṃ.
Here, "present" means that which has arisen due to that particular cause.
Ở đây, “paccuppanna” là cái phát sinh do duyên đó, duyên đó.
Vattamānanti attho.
It means "current."
Có nghĩa là “hiện tại”.
Chabbidhaṃpīti rūpādivasena chabbidhaṃpi.
Six kinds means six kinds according to visible forms, etc.
Chabbidhaṃpī (và vân vân) có nghĩa là sáu loại (đối tượng) theo sắc pháp, v.v.
Atikkantabhāvaṃ itaṃ gataṃ pavattanti atītaṃ.
Past means that which has gone beyond, passed, occurred.
Cái đã vượt qua, đã đi, đã vận hành là atītaṃ (quá khứ).
Āgacchati āgacchitthāti āgataṃ.
That which comes, has come, is future.
Cái đang đến, đã đến là āgataṃ (đã đến).
Paccuppannaṃ, atītañca.
Present and past.
Paccuppanna (hiện tại) và atīta (quá khứ).
Na āgatanti anāgataṃ.
That which has not come is future.
Cái chưa đến là anāgataṃ (vị lai).
Uppādajātikā saṅkhatadhammāeva tīsu kālesu anupatanti.
Only conditioned phenomena (saṅkhatadhammā) with the characteristic of arising (uppāda) fall into the three times.
Chỉ các pháp hữu vi (saṅkhata-dhamma) có bản chất phát sinh mới trải qua ba thời.
Tasmā uppādarahitā asaṅkhatabhūtā nibbānapaññattiyo kālavimuttaṃnāmāti veditabbā.
Therefore, Nibbāna and concepts (paññattiyo), being unconditioned (asaṅkhata) and devoid of arising, should be understood as timeless.
Do đó, Nibbāna và paññatti, là các pháp vô vi (asaṅkhata) không có sự phát sinh, cần được hiểu là vô thời (kālavimutta).
Sabbepi hi saṅkhatadhammā anāgatabhāva pubbakāeva honti.
Indeed, all conditioned phenomena (saṅkhatadhammā) are preceded by a future state.
Quả thật, tất cả các pháp hữu vi đều có trạng thái vị lai trước.
Tasmā te yadā paccayasāmaggiṃ labhitvā uppajjissantīti vattabbapakkhe tiṭṭhanti, tadā anāgatānāma.
Therefore, when they stand in the position of being able to be said to arise after obtaining the full set of conditions, then they are called future.
Do đó, khi chúng đang ở trong trạng thái có thể nói là sẽ phát sinh khi hội đủ các điều kiện, thì chúng được gọi là vị lai.
Yadā paccayasāmaggiṃ labhitvā uppannā, yadā paccuppannānāma.
When they have arisen after obtaining the full set of conditions, then they are called present.
Khi chúng đã phát sinh do hội đủ các điều kiện, thì chúng được gọi là hiện tại.
Yadā niruddhā, tadā atītānāma.
When they have ceased, then they are called past.
Khi chúng đã diệt, thì chúng được gọi là quá khứ.
Evaṃ uppādajātikānaññeva uppādamūlikā tekālikatā siddhā.
Thus, the three-time nature, rooted in arising, is established only for those things that are of the nature of arising.
Như vậy, tính ba thời (tekālikatā) chỉ được thiết lập cho các pháp có bản chất phát sinh, có nguồn gốc từ sự phát sinh.
Uppādarahitānaṃ pana anāgatāvatthāpi natthi.
However, for those without arising, there is not even a future state.
Đối với các pháp không có sự phát sinh, thậm chí không có trạng thái vị lai.
Kuto paccuppannātītā vatthāti.
How then can there be present or past states?
Làm sao có thể có trạng thái hiện tại và quá khứ?
Tasmā nibbānapaññattīnaṃ kālattaya vimuttatā hotīti.
Therefore, Nibbāna and concepts (paññattīnaṃ) are free from the three times.
Do đó, Nibbāna và paññatti là vô thời (kālattaya vimutta).
Vināsābhāvatoti idaṃ pana atītakālavimuttiyāeva kāraṇanti na tena tāsaṃ itarakālavimuttiṃ sādhetīti daṭṭhabbaṃ.
However, "because of the absence of destruction" is a reason only for freedom from the past time, and it should be understood that it does not thereby establish their freedom from other times.
Tuy nhiên, việc nói “vì không có sự hoại diệt” chỉ là nguyên nhân cho sự vô thời của quá khứ, và không chứng minh sự vô thời của các thời khác – điều này cần được hiểu.
Yathārahavibhāgo pana idheva tesūtiādinā pacchā āgamissati.
The appropriate distinction will come later with "in them, here, etc."
Sự phân loại thích hợp sẽ được trình bày sau ở đây, bắt đầu bằng “idheva tesūtiādinā”.
Dvāravimuttānañca chabbidhaṃpi ārammaṇaṃ hotīti sambandho.
And the six kinds of objects are for those free from doors — this is the connection.
Và đối tượng của các tâm không qua môn (dvāravimutta) là sáu loại (rūpa, sadda, v.v.) – đây là sự liên kết.
Yathā pana āvajjanādīnaṃ chadvārikacittānaṃ ārammaṇaṃ bhavantarepi imasmiṃ bhavepi purimabhāge kenaci dvārena gahitaṃpi agahitaṃpi hoti.
However, just as the object of the six-door consciousnesses, such as adverting, can be either apprehended or not apprehended by any door in a previous existence or in the earlier part of this existence,
Để chỉ ra rằng đối tượng của các tâm qua sáu môn (chadvārika-citta) như āvajjanā, v.v., có thể đã được nắm giữ qua một môn nào đó hoặc chưa được nắm giữ trong kiếp này hoặc kiếp trước, nhưng đối với các tâm này thì không như vậy, nên đã nói là bhavantare chadvāragahitaṃ.
Na tathā imesanti dassetuṃ bhavantare chadvāragahitanti vuttaṃ.
to show that it is not so for these, it is said: apprehended by the six doors in a previous existence.
Để chỉ ra rằng đối tượng của các tâm qua sáu môn (chadvārika-citta) như āvajjanā, v.v., có thể đã được nắm giữ qua một môn nào đó hoặc chưa được nắm giữ trong kiếp này hoặc kiếp trước, nhưng đối với các tâm này thì không như vậy, nên đã nói là bhavantare chadvāragahitaṃ.
Bhavavisesañhi patthetvā kammaṃ katvā tattha nibbattānaṃ ārammaṇaṃ bhavantarepi kenaci dvārena gahitaṃpi hoti yevāti.
For the object of those who have performed kamma with the aspiration for a specific existence and have been reborn there, is indeed apprehended by some door in a previous existence.
Quả thật, đối với những người đã tạo nghiệp với mong muốn một kiếp sống đặc biệt và đã tái sinh ở đó, đối tượng đã được nắm giữ qua một môn nào đó trong kiếp trước.
Maraṇā sannato purimabhāgepi hi sattā attanā katakammaṃvā cetiyādīni kamma, pakaraṇānivā ārammaṇaṃ karontiyeva.
Even in the period preceding the death-proximate moment, beings indeed make their own performed kamma or shrines, etc., which are kamma-instruments, their objects.
Thật vậy, ngay cả ở giai đoạn trước khi cận tử, các chúng sanh vẫn lấy nghiệp đã tạo của chính mình, hoặc các đối tượng như tháp thờ (cetiya), hoặc các nghiệp khí (kamma-pakaraṇa) làm đối tượng.
Tadāpi hi kammaṃ kammameva, kammupakaraṇānica kammanimittāniyeva.
Even then, kamma is kamma itself, and kamma-instruments are kamma nimittas.
Ngay cả lúc đó, nghiệp vẫn là nghiệp, và các nghiệp khí chính là nghiệp tướng (kamma-nimitta).
Kamma siddhiyānimittaṃ kāraṇaṃ kammanimittanti katvā.
Having taken "the sign, the cause for the accomplishment of kamma, is kamma nimitta."
Nói rằng “nhân (kāraṇa) cho sự thành tựu của nghiệp là nghiệp tướng (kamma-nimitta).”
Kammassa nimittaṃ ārammaṇaṃ kammanimittantipi vadanti.
They also say, "the sign, the object of kamma, is kamma nimitta."
Cũng có người nói: “Đối tượng của nghiệp là nghiệp tướng (kamma-nimitta).”
Ajātasatturājā viyaca supinadassanādivasena gatinimittānipi ārammaṇaṃ karontiyeva.
And just like King Ajātasattu, they also make gati nimittas their objects through dream visions, etc.
Và giống như vua Ajātasattu, họ vẫn lấy các cảnh tướng tái sanh (gati-nimitta) làm đối tượng thông qua việc thấy chiêm bao, v.v.
Rājā hi dvīsu bhavesu pitaraṃ māreti.
For the king killed his father in two existences.
Vị vua ấy đã giết cha mình trong hai kiếp.
Māritakālatoca paṭṭhāya tassa niddāyantassa gatinimittāni upaṭṭhahantīti.
And from the time he killed him, gati nimittas appeared to him while he slept.
Từ khi giết cha, khi vua ngủ, các cảnh tướng tái sanh đã hiện ra cho vua.
Tattha yathāsambhavanti taṃ taṃ paṭisandhādīnaṃ chadvāragahitādivasena sambhavantassa ārammaṇassa anurūpato.
There, as far as possible means according to the suitability of the object that arises for each rebirth, etc., in terms of being apprehended by the six doors, etc.
Ở đây, tùy theo sự khả dĩ (yathāsambhava) có nghĩa là phù hợp với đối tượng có thể sanh khởi do sự nắm giữ bởi sáu căn môn, v.v., của các tâm tái sanh, v.v., tương ứng.
Yathāsambhavavibhāgo pana upari maraṇuppattiyaṃ āgamissati.
The distinction of "as far as possible" will come later in the section on the arising of death.
Sự phân chia tùy theo sự khả dĩ sẽ được đề cập ở phần sau về sự sanh khởi của cái chết.
Yebhuyyenāti bāhullena.
Mostly means predominantly.
Đa số (yebhuyyena) có nghĩa là phần lớn.
Bhavantareti atītānantarabhave tatthaca maraṇāsannakāle.
In a previous existence means in the immediately preceding existence, and at the death-proximate moment therein.
Ở kiếp trước (bhavantare) có nghĩa là trong kiếp liền trước đã qua, và trong thời điểm cận tử của kiếp đó.
Chadvāra gahitanti chahi dvārehi maraṇāsannajavanehi gahitaṃ.
Apprehended by the six doors means apprehended by the death-proximate javanas through the six doors.
Được nắm giữ bởi sáu căn môn (chadvāra-gahita) có nghĩa là được nắm giữ bởi các tốc hành tâm cận tử thông qua sáu căn môn.
Ettha ca yebhuyyenāti etena bhavantare chadvāragahitanti imassa vidhānassa anekaṃsabhāvaṃ viseseti.
And here, by 'mostly' (yebhuyyena), it specifies the non-absolute nature of the rule that it is grasped by the six doors in the intermediate existence.
Ở đây, từ “đa số” (yebhuyyena) làm rõ tính không dứt khoát của quy định “được nắm giữ bởi sáu căn môn ở kiếp trước” này.
Agahitassapi sambhavato.
Because it is possible for it not to be grasped.
Vì có thể có những trường hợp không được nắm giữ.
Yañhi asaññibhavato cutānaṃ kamma kammanimitta gatinimitta sammataṃ arūpabhavato cutānañca gatinimittasammataṃ kāmapaṭisandhi bhavaṅgacutīnaṃ ārammaṇaṃ.
For the object of the kāma-rebirth, bhavaṅga, and death consciousness of those who have passed away from the non-percipient realm, which is considered kamma, kamma-nimitta, or gati-nimitta, and of those who have passed away from the formless realms, which is considered gati-nimitta.
Thật vậy, đối tượng của tâm tái sanh, tâm hộ kiếp và tâm tử của những vị chết từ cõi vô tưởng (asaññī-bhava) – được chấp nhận là nghiệp, nghiệp tướng, cảnh tướng tái sanh – và của những vị chết từ cõi vô sắc (arūpa-bhava) – được chấp nhận là cảnh tướng tái sanh –
Taṃ bhavantare kenaci dvārena agahita meva hotīti.
That is indeed not grasped by any door in the intermediate existence.
chắc chắn là không được nắm giữ bởi bất kỳ căn môn nào ở kiếp trước.
Etthaca yasmā paṭṭhāne arūpabhave duvidhopi purejātapaccayo paṭisiddho.
And here, because in the Paṭṭhāna, both types of pre-nascent condition are denied in the formless realms.
Ở đây, vì trong Paṭṭhāna (Duyên Hệ), cả hai loại duyên tiền sanh (purejāta-paccaya) đều bị bác bỏ đối với cõi vô sắc.
Aṭṭhakathāsuca tato cutānaṃ kāmapaṭisandhiyā paccuppannagatinimittārammaṇatāpi vuttā.
And in the Commentaries, it is also stated that the kāma-rebirth consciousness of those who have passed away from there has a present gati-nimitta as its object.
Và trong các bản Chú giải (Aṭṭhakathā) cũng có nói rằng tâm tái sanh ở cõi Dục của những vị chết từ cõi vô sắc có đối tượng là cảnh tướng tái sanh hiện tại.
Gatinimittañca nāma rūpārammaṇameva dīpenti.
And they explain that gati-nimitta is indeed a rūpa object.
Và họ giải thích rằng cảnh tướng tái sanh (gati-nimitta) chỉ là đối tượng sắc pháp.
Tasmā tesaṃ kāmapaṭisandhiyāpi gatinimittasammataṃ bhavantare kenaci dvārena agahitameva hotīti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that for their kāma-rebirth consciousness, what is considered gati-nimitta is indeed not grasped by any door in the intermediate existence.
Do đó, cần phải hiểu rằng ngay cả đối với tâm tái sanh ở cõi Dục của những vị đó, cảnh tướng tái sanh được chấp nhận cũng chắc chắn là không được nắm giữ bởi bất kỳ căn môn nào ở kiếp trước.
Apica, maraṇāsannakāle kammabalena kammādīnaṃ upaṭṭhānaṃnāma yebhuyyena saṃmuḷhamaraṇena marantānameva hoti.
Furthermore, the appearance of kamma and so on by the power of kamma at the time near death mostly occurs only for those who die with a bewildered death.
Hơn nữa, sự hiện khởi của nghiệp, v.v., do sức mạnh của nghiệp vào thời điểm cận tử, phần lớn chỉ xảy ra đối với những người chết trong sự mê muội (sammuḷha-maraṇa).
Itaresaṃ pana paresaṃ payogabalenapi attanā pakatiyā suṭṭhu āsevitānaṃ anussaraṇabalenapi dhammikaupāsakādīnaṃ viya devalokato āgantvā gaṇhantānaṃ devānaṃ ānubhāvenapi hotiyeva.
But for others, it also occurs by the power of their own efforts, by the power of remembering what they have habitually cultivated well, like for righteous lay followers, and also by the power of devas who come from the deva-world and grasp it.
Đối với những người khác, nó cũng có thể xảy ra do sức mạnh của sự nỗ lực của người khác, hoặc do sức mạnh của sự hồi tưởng những điều đã được thực hành kỹ lưỡng một cách tự nhiên bởi chính mình, giống như các cận sự nam nữ (upāsaka) có đạo đức, hoặc do oai lực của các vị chư thiên đến từ cõi trời để tiếp dẫn.
Nirayapālāpi nirayato āgantvā gaṇhantiyeva.
The guardians of hell also come from hell and grasp it.
Các ngục tốt (niraya-pāla) cũng đến từ địa ngục để tiếp dẫn.
Revativimānañcettha vattabbaṃ.
And here, the Revati Vimāna should be mentioned.
Ở đây, câu chuyện về cung điện của Revatī (Revatī-vimāna) cần được kể.
Tañhi dve nirayapālā gahetvā pathamaṃ tāvatiṃsābhavanaṃ netvā pacchā nirayaṃ nayiṃsu.
Indeed, two guardians of hell, having seized him, first led him to the Tāvatiṃsa heaven, and afterwards led him to hell.
Thật vậy, hai ngục tốt đã bắt cô ấy, trước tiên đưa đến cõi trời Tam Thập Tam (Tāvatiṃsa), sau đó mới đưa xuống địa ngục.
Te hi yakkha jātikattā vessavaṇaparisāviya tāvatiṃsā bhavanaṃpi gantuṃ sakkontiyeva.
For being of the yakkha species, they are able to go even to the Tāvatiṃsa heaven, like the retinue of Vessavaṇa.
Vì họ thuộc loài dạ xoa (yakkha), họ có thể đến cõi trời Tam Thập Tam giống như tùy tùng của Vessavaṇa.
Yamassa dūtā dve yakkhāti hi pāḷiyaṃ vuttaṃ.
For it is said in the Pāḷi: 'The two messengers of Yama are yakkhas.'
Thật vậy, trong Pāḷi có nói: “Hai dạ xoa là sứ giả của Yama.”
Vessavaṇadūtā idha yamassa dūtāti vuttātipi vadanti.
Vessavaṇa's messengers are also said to be Yama's messengers here.
Cũng có người nói: “Các sứ giả của Vessavaṇa ở đây được gọi là sứ giả của Yama.”
Tasmā ye kasiṇāsubhādīni samathanimittāni suṭṭhu āsevitvā upacārajjhāne ṭhatvā tāneva nimittāni gahetvā maranti.
Therefore, those who, having thoroughly cultivated kasiṇa, asubha, etc., as samatha meditation objects, and established themselves in access concentration (upacārajjhāna), die having apprehended those very same nimittas.
Do đó, những ai đã tu tập kỹ lưỡng các tướng định như kasiṇa, bất tịnh, v.v., an trú trong cận định, và chết khi nắm giữ chính những tướng đó.
Tesaṃpi kāmapaṭisandhiyā ārammaṇaṃ bhavantare kenaci dvārena agahitameva siyā.
For them too, the object of kāma-sphere rebirth might not have been apprehended by any door in the intervening existence.
Đối tượng của tâm tái tục cõi Dục của những người ấy cũng có thể đã không được nắm giữ bằng bất kỳ cửa nào trong kiếp sống trước.
Upacārajjhānabaleneva brahmalokato idhauppajjantānaṃpi esevanayoti.
And for those who are reborn here from the Brahma-world solely by the power of access concentration, the same method applies.
Đây cũng là cách thức đối với những người tái sanh ở đây (cõi Dục) từ cõi Phạm thiên, chính do năng lực của cận định.
Pasaṅgassa anivattitattā.
Because the consequence is not averted.
Vì sự liên hệ không bị loại bỏ.
Gatinimittañhi nāma paccuppannaṃpi anubhūtaṃ na hoti.
For a gatinimitta, even when present, is not experienced.
Tướng cảnh giới, ngay cả khi hiện tại, cũng không phải là cái đã được trải nghiệm.
Taṃpi kammabaleneva āpātamāgataṃ.
That too comes into view by the power of kamma.
Cái đó cũng hiện ra tức thời do năng lực của nghiệp.
Evaṃsante anāgataṃpi kammabalena āpātamāgatameva siyāti ayaṃ pasaṅgo pākatikoeva hotīti.
If that is the case, then the consequence that a future (nimitta) would also come into view by the power of kamma is natural.
Nếu vậy, cái chưa đến cũng có thể hiện ra tức thời do năng lực của nghiệp, sự liên hệ này là tự nhiên.
Tesūti yathāvuttesu ārammaṇikacittesu.
"Among these" refers to the aforementioned object-apprehending consciousnesses.
Tesū (trong những cái đó) là trong các tâm có đối tượng đã nói ở trên.
Rūpādīsu pañcasu ekekaṃ ārammaṇaṃ etesanti samāso.
The compound means: to each of these, one object from among the five, such as sights (rūpa).
Là một hợp chất (samāsa) có nghĩa là: mỗi một trong năm đối tượng như sắc, v.v., là đối tượng của những tâm này.
Rūpādīni pañca ārammaṇāni etassāti viggaho.
The analysis is: for this (consciousness), the five objects such as sights (rūpa).
Là một phân tích (viggaha) có nghĩa là: năm đối tượng như sắc, v.v., là đối tượng của tâm này.
Sesānīti pañcaviññāṇasampaṭicchana dvayato sesāni santīraṇa mahāvipākāni.
"The remaining" refers to the santīraṇa and mahāvipāka consciousnesses, which are the remaining ones apart from the two eye- and ear-consciousness receiving consciousnesses.
Sesānī (những tâm còn lại) là các tâm thẩm tấn (santīraṇa) và đại quả (mahāvipāka) còn lại, ngoài hai tâm tiếp thâu ngũ thức môn.
Sabbathāpi kāmāvacarā lambaṇānevāti paṭisandhādīhi nānākiccehi rūpādīsu nānārammaṇesu pavattena sabba pakārenapi kāmāvacarālambaṇikāniyeva.
"In all respects, they are only kāmāvacara objects" means that they are only kāmāvacara objects in every way, operating with various functions such as rebirth, and apprehending various objects such as sights.
Sabbathāpi kāmāvacarālambaṇānevā (tất cả đều chỉ có đối tượng thuộc cõi Dục) có nghĩa là: bằng mọi cách, do các chức năng khác nhau như tái tục, v.v., và do sự vận hành trên các đối tượng khác nhau như sắc, v.v., chúng chỉ có đối tượng thuộc cõi Dục.
Tāni hi sabbaññubuddhānaṃ uppannānipi vikappasattirahitattā avijjamāne paññattidhammeca sukhume mahaggatadhammeca gambhīre lokuttaradhammeca ālambituṃ na sakkontīti.
For even if they arise in Omniscient Buddhas, due to their lack of the power of discrimination, they cannot apprehend non-existent conceptual phenomena (paññatti), subtle exalted phenomena (mahaggata), or profound supramundane phenomena (lokuttara).
Vì những tâm này, ngay cả khi phát sinh ở các vị Phật Toàn Giác, cũng không thể nắm bắt các pháp chế định không tồn tại do không có khả năng phân biệt, cũng không thể nắm bắt các pháp siêu việt (mahaggata) vi tế, và các pháp siêu thế (lokuttara) sâu xa.
Tattha santīraṇattayaṃ tāva santīraṇakiccavasena rūpādipañcālambaṇe pavattati.
Among them, the three santīraṇa consciousnesses first arise with the function of santīraṇa in relation to the five objects, such as sights.
Trong số đó, ba tâm thẩm tấn vận hành trên năm đối tượng như sắc, v.v., theo chức năng thẩm tấn.
Tadārammaṇādivasena pana sabbānipi ekādasavipākāni chasu parittārammaṇesu pavattantīti.
However, all eleven resultant consciousnesses, in terms of their object, etc., operate in relation to the six limited objects.
Tuy nhiên, tất cả mười một tâm quả (vipāka) vận hành trên sáu đối tượng nhỏ (parittārammaṇa) theo đối tượng của chúng, v.v.
Yo panettha cittānaṃ ārammaṇesu pavattivibhāgo vattabbo.
The exposition of how consciousnesses operate with respect to objects should be given here.
Sự phân chia vận hành của các tâm trên các đối tượng cần được nói ở đây.
So aṭṭhakathākaṇḍe gahetabbo.
That should be taken from the Aṭṭhakathā section.
Nó nên được lấy từ phần chú giải (Aṭṭhakathā).
Lokuttaradhammā atigambhīrattā ñāṇasseva visayabhūtāti vuttaṃ.
It is said that supramundane phenomena, being extremely profound, are objects only for direct knowledge (ñāṇa).
Các pháp siêu thế (lokuttara) được nói là chỉ là đối tượng của trí tuệ vì chúng quá sâu xa.
Akusala.La.
"Unwholesome... all objects except supramundane".
Akusala.La.
Lokuttara vajjita sabbā rammaṇānīti.
All objects, excluding the supra-mundane.
Tất cả các đối tượng trừ pháp siêu thế.
Tattha tāni laddhasamāpattīnaṃ uppannakāleeva mahaggatārammaṇāni.
There, those (unwholesome states) are exalted objects when they arise in those who have attained samāpatti.
Ở đây, những tâm đó là đối tượng siêu việt (mahaggatārammaṇa) khi chúng phát sinh ở những người đã đạt được thiền định.
Tesuca dve dosamūlacittāni parihīnajjhānāni ārabbha uppannakāleti daṭṭhabbaṃ.
And it should be understood that the two consciousnesses rooted in aversion arise in relation to fallen jhānas at that time.
Và hai tâm sân căn (dosamūlacitta) đó được xem là phát sinh khi chúng duyên với các thiền đã bị suy giảm.
Ñāṇaṃpi anadhigatāni lokuttarāni ālambituṃ na sakkotīti vuttaṃ ñāṇasampayutta.La.
It is said that even knowledge (ñāṇa) cannot apprehend unreached supramundane phenomena: "associated with knowledge... all objects except".
Trí tuệ cũng không thể nắm bắt các pháp siêu thế chưa được chứng đắc, như đã nói: ñāṇasampayutta.La.
Vajjitasabbā rammaṇānīti.
All objects, excluding.
Tất cả các đối tượng trừ.
Tattha ñāṇasampayuttakāmakusalāni puthujjanānaṃ ajjhānalābhīnaṃ uppannakāle paññattiyā saha kāmāvacarārammaṇāni.
There, kāma-sphere wholesome consciousnesses associated with knowledge are kāmāvacara objects together with concepts (paññatti) when they arise in ordinary people who are not jhāna attainers.
Ở đây, các tâm thiện dục giới tương ưng trí (ñāṇasampayuttakāmakusala) của phàm nhân chưa đắc thiền là đối tượng dục giới cùng với chế định khi chúng phát sinh.
Tāneva sotāpattimaggato pure gotrabhukkhaṇe puthujjanānaṃ nibbānārammaṇāni.
Those same consciousnesses are objects of Nibbāna for ordinary people at the gotrabhū moment just before the Stream-entry Path.
Chính những tâm đó là đối tượng Niết Bàn của phàm nhân tại khoảnh khắc Gotrabhū trước Sơ đạo.
Jhānalābhīnaṃ tāneva abhiññākusalañca mahaggatārammaṇānipi.
For jhāna attainers, those same consciousnesses, along with the abhiññākusala, are also exalted objects.
Đối với những người đắc thiền, chính những tâm đó và tâm thiện thần thông (abhiññākusala) cũng là đối tượng siêu việt (mahaggatārammaṇa).
Heṭṭhimaphalaṭṭhānaṃ attanā adhigata maggaphalanibbānā rammaṇānipīti veditabbāni.
For those established in lower fruits, they are also objects of the path, fruit, and Nibbāna that they themselves have realized.
Và đối với những vị trú quả thấp hơn, chúng cũng là đối tượng của Niết Bàn, đạo và quả mà tự thân họ đã chứng đắc.
Yathā cettha ariyā attanā adhigata maggaphalāniyeva ālambituṃ sakkonti.
Just as the Noble Ones here can only apprehend the paths and fruits they have themselves realized,
Cũng như ở đây, các bậc Thánh chỉ có thể nắm bắt các đạo và quả mà tự thân họ đã chứng đắc.
Tathā jhānalābhinopi attanā adhigatajjhānānieva ālambituṃ sakkontīti veditabbaṃ.
so too, jhāna attainers can only apprehend the jhānas they have themselves realized.
Tương tự, những người đắc thiền cũng chỉ có thể nắm bắt các thiền mà tự thân họ đã chứng đắc.
Ettha siyā-ye ca jhānāni patthenti.
Here, one might ask: Can those who aspire to jhānas and practice jhāna preparation,
Ở đây có thể có câu hỏi: những ai mong cầu thiền định.
Jhānaparikammaṃpi karonti.
They also perform preliminary work for jhāna.
Và thực hành chuẩn bị thiền (jhānaparikamma).
Yeca jhānasuttāni saṃvaṇṇenti.
and those who explain jhāna suttas, but have not attained jhāna, apprehend exalted jhānas or not?
Và những ai chú giải các kinh về thiền.
Te alābhino mahaggatajjhānāni ālambituṃ sakkonti, nasakkontīti.
Are those who have not attained it able to apprehend the exalted jhānas, or not?
Liệu những người chưa đắc thiền có thể nắm bắt các thiền siêu việt (mahaggata jhāna) hay không?
Na sakkonti.
They cannot.
Không thể.
Te hi jhānānināma evaṃ mahānubhāvāni evaṃ mahānisaṃsānīti sutvāvā sutapariyattibalena siddhe ākāra sallakkhaṇaññāṇe ṭhatvā vā anumānavaseneva tāni patthenti.
For they aspire to those jhānas either by hearing that jhānas are so powerful and so beneficial, or by inferring them based on knowledge of characterization, relying on the power of learned teachings.
Vì họ chỉ mong cầu những thiền đó sau khi nghe rằng thiền định có năng lực vĩ đại như vậy, có lợi ích to lớn như vậy, hoặc dựa trên trí tuệ nhận biết các khía cạnh đã được thành tựu nhờ năng lực của kinh điển đã nghe, hoặc chỉ bằng cách suy luận.
Parikammaṃpi karonti.
They also perform preparatory practices.
Họ cũng thực hành chuẩn bị.
Suttānipi saṃvaṇṇentīti.
And they explain the suttas.
Và họ chú giải các kinh.
Itarathā puthujjanāpi lokuttaradhamme patthenti, maggaparikammaṃpi karonti.
Otherwise, ordinary people also aspire to supramundane phenomena and perform path preparation.
Nếu không, thì phàm nhân cũng mong cầu các pháp siêu thế, và cũng thực hành chuẩn bị cho đạo.
Maggaphala nibbānavacanānivikathenti saṃvaṇṇentīti tesaṃpi te ārammaṇabhūtā eva siyunti.
They expound and explain words about the path, fruit, and Nibbāna; therefore, these too might become objects for them.
Họ cũng giải thích và chú giải các lời dạy về đạo, quả và Niết Bàn, vậy thì những điều đó cũng sẽ là đối tượng của họ.
Tesaṃ pana cittāni jhānādīnaṃ paññattiguṇe eva anubhontīti veditabbāni.
However, it should be understood that their minds merely experience the conceptual qualities of jhānas, etc.
Tuy nhiên, các tâm của họ chỉ trải nghiệm các phẩm chất chế định của thiền định, v.v.
Paṇītadhammānañhi paññattiyopi paṇitarūpāeva hontīti.
For even the concepts (paññatti) of excellent phenomena are excellent.
Vì ngay cả các chế định của các pháp cao thượng cũng là những hình thái cao thượng.
Mahiddhiko hi paracittavidū.
Indeed, a great-powerful one who knows the minds of others,
Ma Vương (Māra), vị trời có đại thần thông và thấu hiểu tâm người.
Māro deva puttopi rūpajjhānacittaṃ vaṭṭanissitameva passati.
even Māra, the son of a deity, perceives a rūpa-jhāna mind as related to the cycle of becoming (vaṭṭa).
Cũng chỉ thấy tâm thiền sắc giới (rūpajjhānacitta) liên quan đến sự luân hồi (vaṭṭa).
Vivaṭṭanissitaṃ na passati.
He does not perceive it as related to the cycle's cessation (vivaṭṭa).
Không thấy cái liên quan đến sự thoát ly luân hồi (vivaṭṭa).
Arūpajjhānacittaṃ pana vaṭṭanissitaṃpi napassatīti aṅguttare navanipāte aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
However, he does not perceive an arūpa-jhāna mind even if it is related to vaṭṭa, as stated in the Aṭṭhakathā on the Anguttara Nikāya, Ninth Nipāta.
Tuy nhiên, không thấy tâm thiền vô sắc giới (arūpajjhānacitta) ngay cả khi nó liên quan đến sự luân hồi, như đã nói trong chú giải của Anguttara Nikāya, chương Chín Pháp (Navanipāta).
Ye pana aggamaggaphalāni paṭivijjhanti.
As for those who penetrate the highest path and fruit,
Tuy nhiên, những ai chứng đắc các đạo quả cao nhất.
Tesaṃ uppannāniññaṇasampayuttakāmakriyajavanāni kriyābhiññājavanañca puggalānurūpaṃ paññattiyā saha catubbhūmakadhammesu kiñci ārammaṇaṃ kātuṃ nasakkontīti natthi.
there is no case where their arisen knowledge-associated kriya-impulsive consciousnesses and the kriyābhiññā-impulsive consciousness cannot take any object among the four-realm phenomena, together with concepts, according to the individual.
Không có trường hợp nào các tâm tốc hành thiện tác dục giới tương ưng trí (ñāṇasampayuttakāmakriyajavana) và tâm tốc hành thần thông thiện tác (kriyābhiññājavana) của họ, phát sinh phù hợp với cá nhân, không thể lấy bất kỳ đối tượng nào trong bốn cõi (catubbhūmaka dhamma) cùng với chế định.
Tathā tesaṃ purecāri kamanodvārāvajjanañcāti vuttaṃ ṭhāṇasampayutta.La.
Similarly, it is stated regarding their preceding mind-door adverting: "associated with the place... in all respects, all objects".
Tương tự, tâm khai ý môn (manodvārāvajjana) đi trước của họ, như đã nói: ṭhāṇasampayutta.La.
Sabbathāpisabbā rammaṇānīti.
In all ways, all objects.
Tất cả các đối tượng bằng mọi cách.
Tattha sabbathāpīti sabbakāmāvacara sabbamahaggata sabbalokuttara sabbapaññatti sabbapaccuppannādi pakārenapītiattho.
There, "in all respects" means in all ways, such as all kāmāvacara, all mahaggata, all lokuttara, all conceptual, and all present (objects).
Ở đây, sabbathāpi (bằng mọi cách) có nghĩa là: bằng mọi loại đối tượng dục giới, mọi đối tượng siêu việt, mọi đối tượng siêu thế, mọi đối tượng chế định, mọi đối tượng hiện tại, v.v.
Idañca sabbaññubuddhānaṃ uppannāni sandhāya vuttaṃ.
This is said with reference to those (consciousnesses) that arise in Omniscient Buddhas.
Điều này được nói để chỉ các tâm phát sinh ở các vị Phật Toàn Giác.
Itarāni pana pacceka buddhānaṃ uppannānipi padesasabbārammaṇānieva honti.
However, other consciousnesses, even if they arise in Paccekabuddhas, are only partial all-object apprehenders.
Tuy nhiên, các tâm khác, ngay cả khi phát sinh ở các vị Phật Độc Giác, cũng chỉ là đối tượng toàn bộ một phần (padesasabbārammaṇa).
Tāni hi ekaṃ pathavidhātuṃpi sabbehi anavasesapakārehi jānituṃ nasakkontīti.
For they cannot know even one earth element in all its aspects without remainder.
Vì những vị đó không thể biết một địa đại (pathavidhātu) duy nhất bằng tất cả các phương diện không sót lại.
Āruppesu dutīyacatutthāni pathamatatīyāruppa viññāṇā rammaṇattā mahaggatā rammaṇāni.
Among the āruppa jhānas, the second and fourth are mahaggata objects because they apprehend the viññāṇa of the first and third āruppa jhānas respectively.
Trong các thiền vô sắc (āruppa), thiền thứ hai và thứ tư là đối tượng siêu việt (mahaggatārammaṇa) vì chúng có các thức vô sắc giới thứ nhất và thứ ba làm đối tượng.
Sesānīti abhiññā dvaya dutīyacatutthāruppehi avasesāni sabbānipi ekavīsatividhāni mahaggatacittāni kasiṇādi paññattārammaṇānīti attho.
"The remaining" means all twenty-one mahaggata consciousnesses, excluding the two abhiññā consciousnesses and the second and fourth āruppa jhānas, have conceptual objects such as kasiṇa.
Sesānī (những tâm còn lại) có nghĩa là: tất cả hai mươi mốt loại tâm siêu việt còn lại, trừ hai tâm thần thông và hai thiền vô sắc thứ hai và thứ tư, đều có đối tượng chế định như kasiṇa, v.v.
Pañcavīsāti pañcadvārāvajjana tevīsati kāmavipāka hasanacittāni sandhāya vuttaṃ.
"Twenty-five" is said with reference to the five-door adverting consciousness, the twenty-three kāmavipāka consciousnesses, and the smiling consciousness.
Pañcavīsā (hai mươi lăm) được nói để chỉ tâm khai ngũ môn (pañcadvārāvajjana), hai mươi ba tâm quả dục giới (kāmavipāka) và tâm sinh tiếu (hasanacitta).
Parittamhīti kāmāvacarā lambaṇe evāti attho.
"In the limited" means only in kāmāvacara objects.
Parittamhī (trong cái nhỏ) có nghĩa là: chỉ trong đối tượng dục giới.
Tañhi appānubhāvato paṭibandhakadhammehi parisamantato dīyati avakhaṇḍīyati nittejabhāvaṃ pāpīyatīti parittanti vuccati.
For that (object) is called "limited" (paritta) because it is circumscribed and fragmented by obstructive phenomena due to its small power, and it attains a state of feebleness.
Vì nó được gọi là “nhỏ” (paritta) do năng lực yếu kém của nó, bị các pháp chướng ngại bao quanh và làm suy yếu, trở nên vô hiệu lực.
Vasantipatiṭṭhahanti cittacetasikāetesūtivatthūni, cakkhuvatthuca.
Consciousness and mental factors dwell and are established in these, thus they are bases; also the eye-base,
Các tâm và sở hữu tâm nương trú và an lập trong những cái này, do đó chúng là các căn cứ (vatthūni), và căn cứ mắt (cakkhuvatthu) cũng vậy.
Kāyavatthucahadayavatthucātiyojanā.
and the body-base and the heart-base—such is the construction.
Căn cứ thân (kāyavatthu) và căn cứ ý (hadayavatthu) là cách giải thích.
Cakkhumeva cakkhuvatthu tathā sotādīniyeva sotavatthādīni.
The eye itself is the eye-base, and similarly, the ear, etc., are the ear-base, etc.
Chỉ có mắt là căn cứ mắt (cakkhuvatthu), cũng như chỉ có tai, v.v., là căn cứ tai, v.v.
Vākyasaṅkhepo hesa pāṭho.
This is indeed an abbreviated passage.
Đây là một đoạn văn tóm tắt câu.
Peyyālanayotipi antadīpakanayotipi vattuṃ yujjati.
It is appropriate to speak of it as being in the manner of ellipsis or in the manner of implying the end.
Cũng hợp lý khi nói đây là cách thức peyyāla (rút gọn) hoặc cách thức antadīpaka (chỉ ra phần cuối).
Keci pana dvandasamāsaṃ maññanti.
Some, however, consider it a dvandva compound.
Một số người lại cho rằng đó là một hợp chất dvanda (song hợp).
Tesaṃ casaddo nayujjati.
For them, the word ca (and) is not appropriate.
Đối với họ, từ “ca” (và) không hợp lý.
Parato vatthusaddo casaddoca pubbapadesu ānetabbotipi vadanti.
They also say that the word vatthu and the word ca from later should be brought to the preceding parts.
Họ cũng nói rằng từ “vatthu” (căn cứ) và từ “ca” (và) ở sau phải được đưa vào các phần trước.
Tesaṃ hadayavatthūti samāsapadaṃ nayujjati.
For them, the compound word hadayavatthu (heart-base) is not appropriate.
Đối với họ, hợp chất “hadayavatthu” (căn cứ ý) không hợp lý.
Avibhattikaniddesotipi apare.
Others consider it an indeclinable designation.
Những người khác lại nói đó là một sự chỉ định không có biến cách.
Tāni kāmaloke sabbānipi labbhantīti kāmataṇhā dhina kammanibbattānaṃ attabhāvānaṃeva paripuṇṇindriyatā sambhavato sabbānipi tāni cha vatthūni kāmalokeeva labbhanti.
All of these are found in the sensuous realm—since full sensory faculties are possible only for beings generated by karma conditioned by sensuous craving, all six of these bases are found only in the sensuous realm.
Tất cả chúng đều được tìm thấy trong cõi Dục giới (kāmaloke sabbānipi labbhantīti): do sự hiện hữu của các căn hoàn chỉnh chỉ có thể xảy ra ở những chúng sinh có sự tồn tại được tạo ra bởi nghiệp phụ thuộc vào dục ái (kāmataṇhā), nên tất cả sáu căn cứ đó chỉ có thể được tìm thấy trong cõi Dục giới mà thôi.
Tathā hi cakkhādīsu vatthūsu santesu evarūpādīnaṃ paribhogo sampajjati.
Thus, when the bases such as the eye exist, the enjoyment of forms, etc., comes to be.
Thật vậy, khi các căn cứ như mắt, v.v., hiện hữu, thì sự hưởng thụ các đối tượng như sắc, v.v., mới thành tựu.
Tasmā rūpādīsu kāmavatthūsu abhiratā kāmataṇhā sadā cakkhādīnaṃ pañcannaṃ vatthūnaṃpi sampattiṃ patthetiyeva.
Therefore, sensuous craving, delighted in the sensuous objects like forms, always wishes for the full attainment of the five bases, such as the eye.
Do đó, dục ái, vốn thích thú với các đối tượng dục như sắc, v.v., luôn mong cầu sự thành tựu của năm căn cứ như mắt, v.v.
Yathāca sabbakammiko amacco sadā rañño icchameva pūrayamāno sabbāni rājakammāni sampādeti.
Just as a minister skilled in all tasks always fulfills the king's wishes and accomplishes all royal duties,
Cũng như một vị quan làm tất cả các việc, luôn làm thỏa mãn ý muốn của vua, hoàn thành mọi việc của vua.
Evameva kāmāvacarakammaṃpi sadā kāmataṇhāya icchameva pūrayamānaṃ paripuṇṇindriyaṃ attabhāvaṃ nibbatteti.
so too, sensuous-sphere karma, always fulfilling the wishes of sensuous craving, produces a being with complete faculties.
Cũng vậy, nghiệp thuộc Dục giới (kāmāvacarakamma) luôn làm thỏa mãn ý muốn của dục ái, tạo ra một sự tồn tại có các căn hoàn chỉnh.
Tasmā kāmataṇhādhinakammanibbattā kāmasattāeva paripuṇṇindriyā hontīti.
Therefore, it is only sensuous beings, generated by karma conditioned by sensuous craving, who possess complete faculties.
Do đó, chỉ những chúng sinh trong cõi Dục (kāmasattā) được tạo ra bởi nghiệp phụ thuộc vào dục ái mới có các căn hoàn chỉnh.
Yathā ca dassanasavanānuttariya dhammabhūtāni cakkhusotāni buddhadassana dhammassavanā divasena sattānaṃ visuddhiyāpi honti, na tathā ghānādittayaṃ.
And just as the supreme faculties of sight and hearing, being factors of the Dhamma, lead to the purification of beings through seeing the Buddha and hearing the Dhamma, the same is not true for the three, such as smell.
Và cũng như các căn mắt và tai, vốn là những pháp tối thượng để nhìn và nghe, giúp chúng sinh thanh tịnh nhờ việc thấy Phật và nghe Pháp, v.v., thì ba căn còn lại như mũi, v.v., không như vậy.
Taṃ pana kevalaṃ kāmaparibhogatthāyaeva hoti.
They, however, exist merely for the enjoyment of sensuous pleasures.
Chúng chỉ thuần túy dùng cho việc hưởng thụ dục lạc mà thôi.
Tasmā taṃ kāmavirāgabhāvanā kammanibbattesu brahmattabhāvesu naupalabbhatīti vuttaṃ rūpaloke pana ghānādittayaṃ natthīti.
Therefore, it is said that in the form realm, the three, such as smell, do not exist, because they are not found in the Brahma-existences generated by karma rooted in the development of dispassion for sensuous objects.
Do đó, đã nói rằng: Tuy nhiên, trong cõi Sắc giới (rūpaloke) thì ba căn như mũi, v.v., không hiện hữu (rūpaloke pana ghānādittayaṃ natthīti), vì chúng không được tìm thấy trong các sự tồn tại của Phạm thiên được tạo ra bởi nghiệp tu tập ly dục.
Idañca pasādarūpattayaṃ sandhāya vuttaṃ.
This is stated with reference to the three sensitive-form bases.
Điều này được nói đến để chỉ ba sắc thần kinh (pasādarūpa).
Sasambhāraghāna jivhā kāya saṇṭhānānipana suṭṭhuparipuṇṇānieva hontīti.
But the complete formations of the nose, tongue, and body, with their constituents, are indeed fully developed.
Tuy nhiên, các cấu trúc của mũi, lưỡi và thân cùng với các thành phần của chúng thì hoàn toàn đầy đủ.
Arūpalokepana sabbānipi nasaṃvijjantīti rūpavirāga bhāvanā kammanibbatte tasmiṃ loke ajjhattabahiddhāsantānesupi sabbena sabbaṃ rūpapavattiyāeva abhāvato.
However, in the formless realm, none of them exist at all, because in that realm, generated by karma rooted in the development of dispassion for form, there is absolutely no manifestation of form, neither in internal nor external continua.
Tuy nhiên, trong cõi Vô sắc giới (arūpaloke) thì tất cả đều không hiện hữu (arūpalokepana sabbānipi nasaṃvijjantīti), vì trong cõi đó, được tạo ra bởi nghiệp tu tập ly sắc, không có bất kỳ sự vận hành nào của sắc pháp trong cả nội giới lẫn ngoại giới.
Tattha nibbattā hi sattā suddhe ākāsataleeva cittapabandhamattā hutvā tiṭṭhantīti.
For the beings reborn there exist purely as mere streams of consciousness in the vastness of space.
Thật vậy, những chúng sinh được sinh ra ở đó chỉ tồn tại như một chuỗi tâm trong không gian thuần túy.
Imasmiṃ saṅgahe pana cittāni sattaviññāṇa dhātuvasena gahetuṃ tattha pañcaviññāṇadhātuyotiādi vuttaṃ.
In this classification, however, consciousnesses are taken in terms of the seven consciousness-elements, and thus it is said ‘‘Among these, the five consciousness-elements’’, etc.
Tuy nhiên, trong phần tập hợp này, các tâm được lấy theo ý nghĩa của bảy yếu tố thức (sattaviññāṇadhātu), do đó đã nói: Trong số đó, năm yếu tố thức (tattha pañcaviññāṇadhātuyo), v.v.
Tatthāti tesu chasu vatthūsu.
Among these means among these six bases.
Trong số đó (Tatthā) có nghĩa là trong sáu căn cứ đó.
Pañcaviññāṇāni eva nisattanijīvaṭṭhena dhātuyoti viggaho.
The analysis is that the five consciousnesses are elements in the sense of being inanimate and non-living.
Giải thích là: Năm thức là các yếu tố (dhātu) theo nghĩa không có chúng sinh và không có sinh mạng.
Evaṃ sesesupi.
Similarly for the rest.
Tương tự đối với các yếu tố còn lại.
Vijānanakiccābhāvato mananamattā dhātūti manodhātu.
Mind-element (manodhātu) is an element that merely thinks, due to the absence of the function of distinctly knowing.
Ý giới (manodhātu) là yếu tố chỉ có chức năng suy nghĩ (manana), vì không có chức năng nhận biết (vijānana).
Pañcadvāre āvajjanamatta sampaṭicchanamatta kiccāni hi visesajānana kiccāni nahontīti.
For the functions of mere adverting and mere receiving at the five doors are not functions of distinct knowing.
Thật vậy, các chức năng chỉ là hướng tâm (āvajjana) và tiếp nhận (sampaṭicchana) ở năm cửa không phải là các chức năng nhận biết đặc biệt.
Pañcaviññāṇāni pana paccakkhato dassanādivasena thokaṃ visesajānanakiccāni honti.
The five consciousnesses, however, perform slight functions of distinct knowing, by way of direct seeing, etc.
Tuy nhiên, năm thức có các chức năng nhận biết đặc biệt một chút, theo nghĩa thấy trực tiếp, v.v.
Avasesā pana santīraṇādayo ārammaṇasabhāva vicāraṇā divasena atireka visiṭṭhajānanakiccayuttattā na manodhātuyo viya mananamattā honti.
The remaining processes, such as investigating, are not mere thinking, like the mind-elements, because they involve functions of superior, distinguished knowing by way of investigating the nature of the object.
Còn các tâm còn lại như thẩm tấn (santīraṇa), v.v., do có chức năng nhận biết đặc biệt hơn, theo nghĩa xem xét bản chất của đối tượng, v.v., nên không chỉ là suy nghĩ như ý giới.
Nāpi pañcaviññāṇadhātuyoviya vijānana mattā.
Nor are they mere knowing, like the five consciousness-elements.
Cũng không chỉ là nhận biết như năm yếu tố thức.
Athakho mananaṭṭhena manoca taṃ vijānanaṭṭhena viññāṇañcāti katvā manoviññāṇadhātuyonāma.
Rather, they are called mind-consciousness-elements because they are mind in the sense of thinking, and consciousness in the sense of knowing.
Mà là ý (mano) theo nghĩa suy nghĩ (manana) và thức (viññāṇa) theo nghĩa nhận biết (vijānana), do đó chúng được gọi là ý thức giới (manoviññāṇadhātuyo).
Atisaya visesajānana dhātuyoti attho.
The meaning is: elements of exceedingly distinct knowing.
Có nghĩa là yếu tố nhận biết đặc biệt vượt trội.
Pariyāyapadānañhi visesana samāse atisayattho viññāyati.
Indeed, in a qualifying compound of synonymous terms, a sense of superiority is understood.
Thật vậy, trong các hợp chất bổ nghĩa của các từ đồng nghĩa, ý nghĩa của sự vượt trội được hiểu.
Yathā padaṭṭhānanti.
For example, padaṭṭhāna (proximate cause).
Ví dụ như “padaṭṭhāna” (nguyên nhân gần).
Manasoti hi manodhātuttikasaṅkhātassa manassa.
For manaso refers to the mind comprising the triad of mind-elements.
Thật vậy, “manaso” (của ý) là của ý được bao gồm trong ba ý giới.
Tattha sampaṭicchanadvayaṃ santīraṇādikassa manoviññāṇapabandhassa paccayabhūtaṃ hoti.
Among these, the two receiving consciousnesses become the condition for the succession of mind-consciousness, such as investigating.
Trong đó, hai tâm tiếp nhận (sampaṭicchana) là nguyên nhân cho chuỗi ý thức (manoviññāṇapabandha) bao gồm thẩm tấn, v.v.
Pañcadvārāvajjanaṃ pana parato dvārantare pavattamānaṃ tasseva manoviññāṇapabandhassa paccayuppannabhūtaṃ hotītikatvā ādimhi paccayabhūtassa ceva ante dvārantare paccayuppannabhūtassa ca manassa sambandhiviññāṇanti attho.
The five-door adverting, however, operating in another door afterwards, becomes that which is arisen from the condition for that same succession of mind-consciousness; thus, the meaning is: consciousness related to the mind that is the condition at the beginning, and to the mind that is arisen from the condition in another door at the end.
Còn hướng tâm ngũ môn (pañcadvārāvajjana) thì, khi vận hành ở một cửa khác sau đó, là kết quả của chính chuỗi ý thức đó; do đó, ý nghĩa là thức liên quan đến ý là nguyên nhân ở ban đầu và ý là kết quả ở cuối tại một cửa khác.
Athavā, pañcaviññāṇavajjitāni sabbāni viññāṇāni mananakiccattā manonāma.
Alternatively, all consciousnesses except the five consciousnesses are called mind because they perform the function of thinking.
Hoặc, tất cả các thức trừ năm thức đều được gọi là ý (mano) vì chúng có chức năng suy nghĩ (mananakicca).
Ārammaṇe pana abhinipāta mattāni pañcaviññāṇāni mananakiccāni nahontīti dassanādīni eva nāma.
The five consciousnesses, however, which merely fall upon an object, do not perform the function of thinking; they are merely called seeing, etc.
Tuy nhiên, năm thức, vốn chỉ là sự hướng đến đối tượng, không có chức năng suy nghĩ, do đó chúng chỉ được gọi là thấy, v.v.
Pañcadvārāvajjanañca manato jātaṃpi manassa paccayo nahoti.
The five-door adverting, though arisen from mind, is not a condition for the mind.
Và hướng tâm ngũ môn (pañcadvārāvajjana), mặc dù sinh ra từ ý, không phải là nguyên nhân của ý.
Dassanādīnaṃ eva paccayo.
It is a condition only for seeing, etc.
Nó chỉ là nguyên nhân của thấy, v.v.
Sampaṭicchanadvayañca manassa paccayo hontaṃpi manato jātaṃ nahoti.
The two receiving consciousnesses, though being a condition for the mind, are not arisen from the mind.
Và hai tâm tiếp nhận (sampaṭicchana), mặc dù là nguyên nhân của ý, nhưng không sinh ra từ ý.
Dassanādito eva jātaṃ.
They are arisen only from seeing, etc.
Chúng chỉ sinh ra từ thấy, v.v.
Santīraṇādīni pana attano pure pacchāpavattānaṃ dvinnaṃ dvinnaṃ manānaṃ eva majjhe jātānīti attano paccaya paccayuppannabhūtassa manassa sambandhiviññāṇanti attho.
The investigating consciousnesses, etc., however, arise between two minds, namely those preceding and succeeding them; thus, the meaning is: consciousness related to the mind that is both its condition and its resultant.
Tuy nhiên, các tâm thẩm tấn (santīraṇa), v.v., sinh ra giữa hai ý, cái trước và cái sau của chúng; do đó, ý nghĩa là thức liên quan đến ý là nguyên nhân và kết quả của chính nó.
Evañca sati pañcaviññāṇaṃpi dvinnaṃ manodhātūnaṃ antare pavattattā manaso paccaya paccayuppannabhūtassa sambandhiviññāṇaṃ manoviññāṇanti vattabbameva siyāti.
If this were so, the five consciousnesses, too, operating between two mind-elements, would have to be called mind-consciousness as consciousness related to the mind that is both its condition and its resultant.
Nếu vậy, năm thức cũng vận hành giữa hai ý giới, do đó cũng phải nói rằng chúng là ý thức, thức liên quan đến ý là nguyên nhân và kết quả.
Atthagatiyā avisadattāti.
Because the meaning is unclear.
Vì ý nghĩa không rõ ràng.
Tattha kasmā te nissāyeva pavattantīti.
Why do they operate only dependent on it?
Ở đó, tại sao chúng chỉ vận hành nương vào những cái đó?
Āruppesu anuppajjanato, kasmāca tattha nuppajjantīti vuccate.
Because they do not arise in the immaterial realms. And why do they not arise there, it is said?
Vì chúng không sinh khởi trong các cõi Vô sắc (Āruppa). Và tại sao chúng không sinh khởi ở đó?
Santīraṇamahāvipākāni tāva tattha nuppajjanti pañcannaṃ dvārānaṃ attano kiccānañca tattha abhāvato.
The investigating consciousnesses and great resultant consciousnesses certainly do not arise there due to the absence of the five doors and their respective functions in those realms.
Các tâm thẩm tấn (santīraṇa) và đại quả (mahāvipāka) không sinh khởi ở đó vì không có năm cửa và các chức năng của chúng.
Paṭighacittadvayaṃpi nuppajjati.
The two aversion consciousnesses also do not arise.
Hai tâm sân (paṭighacitta) cũng không sinh khởi.
Anīvaraṇāvatthassa paṭighassa abhāvato.
Due to the absence of aversion in the state free from hindrances.
Vì không có sân hận ở trạng thái không chướng ngại.
Ekanta nīvaraṇānañca jhānabhūmīsu asambhavato.
And because the hindrances are utterly impossible in the jhānic realms.
Và vì các triền cái hoàn toàn không thể có mặt trong các cõi thiền.
Ettha pana yadi anīvaraṇāvattho paṭigho natthi.
Here, however, if there is no aversion in the state free from hindrances.
Tuy nhiên, ở đây, nếu trong trạng thái không có triền cái thì không có sân hận.
Pāḷiyaṃ dutīyajjhāneeva domassindriyassa aparisesanirodhavacanaṃ aṭṭhakathāsuca dutīyajjhānūpacāre tassa uppattisambhavavacanaṃ viruddhaṃ siyā.
The statement in the Pali canon that the faculty of displeasure ceases completely in the second jhāna, and the statement in the commentaries that its arising is possible in the proximate concentration of the second jhāna, would be contradictory.
Lời dạy trong kinh tạng rằng khổ thọ căn diệt tận hoàn toàn trong thiền thứ hai, và lời dạy trong các bản chú giải rằng nó có thể khởi lên trong cận định của thiền thứ hai sẽ mâu thuẫn.
Tasmā attano sahāyapaccaya bhūtassa oḷārikassa kāmarāgassa jhānabhūmīsu abhāvato paṭighacittadvayaṃ tattha nuppajjatīti yuttantipi vadanti.
Therefore, they also say that it is reasonable that the two aversion-consciousness-thoughts do not arise there, due to the absence of gross sensual craving, which is its auxiliary condition, in the jhānic realms.
Do đó, họ cũng nói rằng hợp lý khi hai tâm sân hận không khởi lên ở đó vì không có dục ái thô thiển, là duyên hỗ trợ của chúng, trong các cõi thiền.
Ṭīkākārāpana dutīyajjhānūpacāre tassa uppattisambhava vacanaṃ parikappavacanamattanti katvā purimakāraṇameva icchanti.
However, the scholiasts (Ṭīkākārā) consider the statement about the possibility of its arising in the proximate concentration of the second jhāna to be merely a hypothetical statement, and prefer the former reason.
Tuy nhiên, các vị Luận sư (Ṭīkākāra) xem lời nói về khả năng khởi lên của nó trong cận định của thiền thứ hai chỉ là một giả định, và họ chấp nhận lý do trước đó.
Yadi panetaṃ parikappavacanamattaṃ siyā pāḷivacanaṃpi parikappavacanamattameva siyā.
But if this were merely a hypothetical statement, then the Pali statement would also be merely a hypothetical statement.
Nhưng nếu điều này chỉ là một giả định, thì lời dạy trong kinh tạng cũng sẽ chỉ là một giả định.
Tasmā pacchimakā raṇameva yuttarūpanti amhākaṃ khanti.
Therefore, it is our conviction that the latter reason is more appropriate.
Do đó, theo ý kiến của chúng tôi, lý do sau cùng là hợp lý hơn.
Hasanacittaṃpi nuppajjati arūpīnaṃ hasanakiccassa abhāvato.
Hasanacitta (smiling consciousness) also does not arise, due to the absence of the function of smiling for those without a body (arūpī).
Tâm cười cũng không khởi lên vì không có hành động cười đối với các chúng sinh vô sắc.
Kāyābhāvatotipi yujjati.
It is also reasoned due to the absence of a body.
Cũng hợp lý khi nói rằng do không có thân.
Sotāpattimaggacittaṃpi nuppajjati.
Sotāpattimaggacitta (stream-entry path consciousness) also does not arise.
Tâm Đạo Tu-đà-hoàn cũng không khởi lên.
Paratoghosābhāvena tatthuppannassa puthujjanassa dhammābhisamayābhāvato buddhapaccekabuddhānañca tattha anuppajjanato.
Due to the absence of external sound, there is no comprehension of Dhamma for an ordinary person (puthujjana) who has arisen there, and Buddhas and Paccekabuddhas do not arise there.
Vì không có tiếng từ bên ngoài, nên phàm nhân sinh ra ở đó không thể chứng ngộ Pháp, và chư Phật Độc Giác cũng không sinh ra ở đó.
Teneva hi tatthuppanno puthujjano aṭṭhasu akkhaṇayuttesu vuttoti.
Indeed, it is for this reason that an ordinary person (puthujjana) who has arisen there is said to be among the eight unsuitable times (akkhaṇa).
Chính vì thế mà phàm nhân sinh ra ở đó được nói là nằm trong tám thời vô phước.
Rūpāvacaracittānipi tattha nuppajjanti rūpavirāgabhāvanāya rūpanimittārammaṇānaṃ tesaṃ samatikkantattāti.
Rūpāvacaracittāni (form-sphere consciousnesses) also do not arise there, because they have transcended the meditation on dispassion towards form (rūpavirāgabhāvanā) and form-sign objects (rūpanimittārammaṇa).
Các tâm sắc giới cũng không khởi lên ở đó vì chúng đã vượt qua sự đoạn trừ sắc pháp và các đối tượng sắc pháp.
Avasesā manoviññāṇadhātusaṅkhātā kusalākusalakriyānuttaravasena dve cattālīsadhammā hadayaṃ nissāyavā anissāyavā pavattantīti yojanā.
The remaining forty-two mental factors, consisting of wholesome, unwholesome, functional, and supramundane states, which are called manoviññāṇadhātu, arise either dependent on the heart-base or not dependent on it—thus is the connection.
Các pháp còn lại, tức là bốn mươi hai pháp thuộc ý thức giới, bao gồm thiện, bất thiện, duy tác và siêu thế, hoặc nương vào ý vật hoặc không nương vào ý vật mà vận hành – đó là cách kết nối.
Nissāyavā pañcavokāre anissāyavā catuvokāreti adhippāyo.
Dependent on the heart-base in the five-constituent existence, and not dependent on it in the four-constituent existence—this is the intention.
Ý nghĩa là: nương vào ý vật trong Dục giới ngũ uẩn, không nương vào ý vật trong Vô sắc giới tứ uẩn.
Kusalānica akusalānica kriyānica anuttarānicāti viggaho.
"Wholesome" (kusalāni), "unwholesome" (akusalāni), "functional" (kriyāni), and "supramundane" (anuttarāni)—this is the analysis.
Phân tích từ là: thiện và bất thiện, và duy tác và siêu thế.
Tattha kusalānīti pañcarūpa kusalato avasesāni dvādasalokiyakusalāni.
Among these, wholesome refers to the twelve mundane wholesome states, excluding the five form-sphere wholesome states.
Trong đó, thiện là mười hai tâm thiện thế gian còn lại ngoài năm tâm thiện sắc giới.
Akusalānīti paṭighadvayato avasesāni dasaakusalāni.
Unwholesome refers to the ten unwholesome states, excluding the two aversion states.
Bất thiện là mười tâm bất thiện còn lại ngoài hai tâm sân hận.
Kriyānīti pañcadvārāvajjana hasana pañcarūpakrito avasesāni terasakriyacittāni.
Functional refers to the thirteen functional consciousnesses, excluding the five-door adverting, smiling, and five form-sphere functional states.
Duy tác là mười ba tâm duy tác còn lại ngoài năm tâm khai ngũ môn, tâm cười và năm tâm duy tác sắc giới.
Anuttarānīti pathamamaggato avasesāni sattaanuttaracittāni.
Supramundane refers to the seven supramundane consciousnesses, excluding the first path.
Siêu thế là bảy tâm siêu thế còn lại ngoài tâm Đạo thứ nhất.
Kāme chavatthuṃ nissitā sattadhātuyo matā.
In the kāma-loka, seven elements are considered to be dependent on six bases.
Trong Dục giới, bảy giới được cho là nương vào sáu ý vật.
Rūpe tivatthuṃ nissitā catubbidhā dhātuyo matā.
In the rūpa-loka, four kinds of elements are considered to be dependent on three bases.
Trong Sắc giới, bốn loại giới được cho là nương vào ba ý vật.
Āruppe kiñcivatthuṃ anissitā ekā dhātu matāti yojanā.
In the arūpa-loka, one element is considered to be not dependent on any base—thus is the connection.
Trong Vô sắc giới, một giới được cho là không nương vào bất kỳ ý vật nào – đó là cách kết nối.
Tecattālīsāti pañcaviññāṇa manodhātuttikehi saddhiṃ santīraṇādike tiṃsadhamme sandhāya vuttanti.
Forty-three is stated with reference to the thirty mental factors, such as santīraṇa (investigating consciousness), along with the five-consciousness and manodhātu triads.
Bốn mươi hai được nói đến khi đề cập đến ba mươi pháp như thẩm sát v.v., cùng với năm thức và ba ý giới.