68-69. Iccevaṃ dosavibhāgaṃ paricchijja idāni yathāvuttadosaparihārakkamamupadisitumāha ‘‘kadācī’’tyādi.
68-69. Having thus concluded the division of faults, the author now begins to give instructions on the method of eliminating the aforementioned faults, saying " Sometimes" and so on.
68-69. Sau khi phân loại lỗi như vậy, bây giờ để chỉ dẫn cách khắc phục các lỗi đã nêu, ngài nói “kadāci” (đôi khi), v.v.
Sakalopi ayaṃ virodho viruddhatthantarādikato na koci eko eva dosesu, dosānaṃ vā saṅkhyaṃ gaṇanaṃ dosabhāvaṃ atikkamma paricchijja guṇānaṃ vīthiṃ padaviṃ guṇasabhāvataṃ vigāhate abbhupagacchati kadāci, na sabbadā.
All this contradiction, not merely one of the faults arising from contradictory meanings and so on, transcending or overcoming the count or enumeration of faults, i.e., the state of being a fault, enters or attains the path of qualities, i.e., the nature of a quality, sometimes, not always.
Tất cả những virodha (mâu thuẫn) này, tức là từ các ý nghĩa mâu thuẫn, v.v., không phải chỉ một lỗi trong số các lỗi, hoặc saṅkhyaṃ (số lượng) các lỗi, tức là trạng thái lỗi, atikkamma (vượt qua), tức là vượt qua, và vīthiṃ (con đường) của guṇānaṃ (phẩm chất), tức là trạng thái phẩm chất, vigāhate (đi vào), tức là chấp nhận, kadāci (đôi khi), không phải luôn luôn.
Kavino payujjakassa kosallā tādisavisayapariggahalakkhaṇanepuññakāraṇā, na tu yathā tathā ceti.
This is due to the skill of the poet, who is the one who employs it, characterized by proficiency in grasping such subjects, and not just in any way.
Do kosallā (sự khéo léo) của thi sĩ, tức là do sự tinh thông đặc trưng bởi việc nắm bắt các đối tượng như vậy, chứ không phải một cách tùy tiện.
‘‘Tene’’ccādi.
" Therefore" and so on.
“Tena” (vì vậy), v.v.
Yenevaṃ, tena kāraṇena vuttānaṃ viruddhatthantarādīnaṃ virodhānaṃ yathā yena pakārena avirodho niddosatā siyā bhaveyya, tathā tena pakārena dosānaṃ parihāro dūrīkaraṇaṃ avabujjhati ñāyati etenāti avabodho, tassa avabodho, tannāmiko paricchedo idāni nīyate ānīyate vuccateti attho.
Since it is so, therefore, by what way the non-contradiction or faultlessness of the mentioned contradictions, such as contradictory meanings, siyā (may be), or exists, tathā (in that way) parihāro (elimination) of faults, or comprehension (avabodho) by which it is known, its comprehension, meaning, the chapter bearing that name, is now nīyate (presented) or taught.
Vì vậy, tena (vì lý do đó), yathā (bằng cách nào) mà avirodho (sự không mâu thuẫn), tức là sự không lỗi, siyā (có thể xảy ra) đối với các virodha (mâu thuẫn) đã nêu như ý nghĩa mâu thuẫn, v.v., tathā (bằng cách đó) parihāro (sự loại bỏ) các lỗi được hiểu là avabodho (sự hiểu biết), tức là sự hiểu biết về điều đó, chương có tên đó idāni (bây giờ) nīyate (được trình bày), tức là được nói đến.
68-69. Evaṃ dosavibhāgaṃ paricchinditvā idāni yathāvuttadosānaṃ parihāratthamārabhanto ‘‘kadācī’’tyādimāha.
68-69. Having thus concluded the division of faults, the author now begins with " Sometimes" and so on, to eliminate the aforementioned faults.
68-69. Sau khi phân loại lỗi như vậy, bây giờ bắt đầu để khắc phục các lỗi đã nêu, ngài nói “kadāci” (đôi khi), v.v.
Sakalopi ayaṃ virodho padadosādiko dosasaṅkhyaṃ dosānaṃ, dosesu vā gaṇanaṃ dosabhāvaṃ atikkamma kadāci kavikosallā kavino byākaraṇābhidhānachandoalaṅkatiādīsu paricayalakkhaṇena paññāpāṭavena yato guṇavīthiṃ guṇapadaviṃ kevalaṃ guṇasabhāvaṃ vigāhate abbhupagacchati, tena kāraṇena vuttavirodhānaṃ yathāvuttapadadosādivirodhānaṃ avirodho aviruddhatā yathā siyā yena pakārena bhaveyya, tathā tena pakārena dosaparihārāvabodho yathāvuttapadadosādisambandhino pariharaṇakkamassa avabodhakāraṇattā tannāmikaparicchedo idāni laddhāvasare nīyate vuccate.
All this contradiction, such as word faults and so on, transcending the dosasaṅkhyaṃ (count of faults), meaning the enumeration among faults or the state of being a fault, sometimes, due to the kavikosallā (skill of the poet), which is the sharp wisdom characterized by familiarity with grammar, dictionaries, metrics, and rhetoric, because it vigāhate (enters) guṇavīthiṃ (the path of qualities), meaning the state of being merely a quality; tena (for that reason), yathā siyā (in whatever way) avirodho (non-contradiction) or non-opposition of vuttavirodhānaṃ (the aforementioned contradictions) such as word faults, tathā (in that way) dosaparihārāvabodho (the comprehension of fault elimination), meaning the chapter so named due to its being the cause of comprehending the method of eliminating the aforementioned word faults and so on, is idāni (now) at the appropriate time nīyate (presented) or taught.
Tất cả những virodha (mâu thuẫn) này, tức là lỗi từ vựng, v.v., atikkamma (vượt qua) dosasaṅkhyaṃ (số lượng lỗi), tức là số lượng lỗi, hoặc trạng thái lỗi trong số các lỗi, kadāci (đôi khi) kavikosallā (do sự khéo léo của thi sĩ), tức là do sự tinh thông của thi sĩ được đặc trưng bởi sự quen thuộc với ngữ pháp, từ điển, nhịp điệu, tu từ, v.v., yato (vì) guṇavīthiṃ (con đường của phẩm chất), tức là con đường của phẩm chất, trạng thái thuần túy của phẩm chất, vigāhate (đi vào), tức là chấp nhận, tena (vì lý do đó) yathā siyā (bằng cách nào) mà avirodho (sự không mâu thuẫn), tức là sự không mâu thuẫn, bhaveyya (có thể xảy ra) đối với vuttavirodhānaṃ (các mâu thuẫn đã nêu), tức là các mâu thuẫn liên quan đến lỗi từ vựng, v.v. đã nêu, tathā (bằng cách đó) dosaparihārāvabodho (sự hiểu biết về cách khắc phục lỗi), tức là chương có tên đó vì nó là nguyên nhân của sự hiểu biết về cách khắc phục liên quan đến các lỗi từ vựng, v.v. đã nêu, idāni (bây giờ) khi có cơ hội, nīyate (được trình bày), tức là được nói đến.
Yathāvuttadosā kavisāmatthiyena niddosattaṃ bhajanti, tassa sāmatthiyassa upadesaṃ dassāmāti adhippāyo.
The intention is: the aforementioned faults attain faultlessness through the poet's ability, and we will present instructions on that ability.
Ý nghĩa là: các lỗi đã nêu trở nên không lỗi nhờ khả năng của thi sĩ, và chúng tôi sẽ trình bày sự chỉ dẫn về khả năng đó.
70. ‘‘Vindanta’’miccādi.
70. " Vindanta" and so on.
70. “Vindanta” (người thấy), v.v.
Pākena pariṇatabhāvena sālīnaṃ yuttānaṃ, manuññānaṃ vā sālīnaṃ rattasāliādīnaṃ sālijātīnaṃ dassanā sukhaṃ cetasikaṃ somanassaṃ vindantaṃ taṃ janaṃ visado ayaṃ megho ambudo kathaṃ nāma sukhayeti.
How can this visado (clear) cloud, which is a rain-cloud, make that person happy who vindantaṃ (finds) sukhaṃ (mental joy) from seeing sālīnaṃ (rice fields) that are pākena (ripe) in condition or delightful, such as red rice and other varieties of rice?
Pākena (do sự chín muồi), tức là do trạng thái chín muồi, hoặc sālīnaṃ (của những người phù hợp), tức là của những người dễ chịu, hoặc của các loại lúa như lúa đỏ, v.v., sukhaṃ (niềm vui), tức là sự hoan hỷ trong tâm, vindantaṃ (người thấy) niềm vui đó, ayaṃ megho (đám mây này), tức là đám mây trong lành, kathaṃ nāma sukhayeti (làm sao có thể làm người đó vui)?
Ettha tādisassa janassa asukhappadānaṃ garaḷassa meghassānurūpanti viruddhatthantaratā parihaṭā.
Here, the contradiction of meaning is eliminated because giving sorrow to such a person is fitting for a poisonous cloud.
Ở đây, việc không mang lại niềm vui cho người như vậy là phù hợp với đám mây độc hại, do đó lỗi ý nghĩa mâu thuẫn đã được khắc phục.
70. Tattha viruddhatthantarassa parihāro yathā evaṃ.
70. The removal of a conflicting meaning is as follows.
70. Ở đó, sự loại bỏ ý nghĩa mâu thuẫn là như thế này.
‘‘Vindanti’’ccādi.
" Vindanti" and so on.
“Vindanti” v.v.
Pākasālīnaṃ pariṇāmena yuttānaṃ, manuññānaṃ vā sālīnaṃ rattasāliādīnaṃ dassanā dassanahetu sukhaṃ cetasikasomanassaṃ vindantaṃ anubhontaṃ taṃ janaṃ taṃ kassakajanaṃ visado jaladāyako ayaṃ megho kathaṃ nāma sukhaye, na sukhayateva.
Seeing pākasālīnaṃ, or delightful sālīnaṃ such as red rice, because of their ripening, a farmer experiences sukhaṃ, mental pleasure. How can this visado cloud, a giver of water, gladden that person? It surely does not gladden him.
Do thấy sālīnaṃ (lúa) Pākasālīnaṃ (đã chín) hoặc lúa đỏ v.v. dễ chịu, người nông dân đó đang cảm nhận niềm vui, sự hoan hỷ trong tâm, làm sao đám mây này, kẻ ban nước, có thể làm cho người đó vui sướng được? Chắc chắn là không.
Tādisassa janassa dukkhadānaṃ garaḷadāyakassa meghassāpi anurūpamiti viruddhaññattho apanīto hoti.
Giving suffering to such a person is also appropriate for a cloud that gives poison; thus, the conflicting other meaning is removed.
Việc ban khổ cho người như vậy cũng phù hợp với đám mây ban chất độc, do đó ý nghĩa mâu thuẫn đã được loại bỏ.
Pākena sālinoti viggaho.
The analysis is pākena sālino.
Pākena sālinoti là phân tích ngữ pháp.
Sukhaṃ karotīti sukhayeti nāmadhātu.
Sukhaṃ karoti becomes sukhayeti (a nominal verb).
Sukhaṃ karotīti sukhayeti là động từ danh từ hóa.
71. ‘‘Vināyakopi’’ccādi.
71. " Vināyakopi" and so on.
71. “Vināyako” v.v.
Vīnaṃ pakkhīnaṃ nāyako, garuḷo, satte vinetīti vināyako, vuddho, bhagavā ca.
A leader of vīna (birds), a garuḷa; one who disciplines beings is a vināyaka, also a Buddha, the Blessed One.
Vināyaka là thủ lĩnh của loài chim, là chim đại bàng; là bậc dẫn dắt chúng sinh, là Đức Phật, là Thế Tôn.
Tattha yadā vināyako garuḷo, tadā tu nāgo pannagosīti viruddhaṃ, pakkhantare tvaviruddhaṃ bhagavato āgussa rāgādino abhāvato.
There, when vināyaka means garuḷa, then to be a nāga (snake) is contradictory; but in the other sense, it is not contradictory for the Buddha, as he has no āgu (offence), such as defilements.
Ở đây, khi Vināyaka là chim đại bàng, thì Nāga là rắn, điều này mâu thuẫn. Nhưng trong trường hợp khác, điều đó không mâu thuẫn vì Thế Tôn không có những phiền não như tham ái.
Imesaṃ gunnaṃ atisayena go gotamo hīnapasu, gotamavaṃsāvatiṇṇattā gotamo bhagavā ca.
One who has an excessive number of cows (guṇṇaṃ atisayena go) is a gotama, a lowly animal; also the Buddha, having descended from the Gotama lineage, is Gotama.
Gotama là con bò vượt trội trong số ba con bò, là loài vật thấp kém; Gotama cũng là Thế Tôn vì Ngài sinh ra trong dòng dõi Gotama.
Hīnapasu ca tvaṃ mahāmati asīti viruddhaṃ accantahīnapasuno mahatiyā paññāya abhāvato.
And for you, a lowly animal, to be greatly wise (mahāmati) is contradictory, as an utterly lowly animal lacks great wisdom.
Ngươi là loài vật thấp kém mà lại là bậc Đại Trí (mahāmati), điều này mâu thuẫn vì loài vật cực kỳ thấp kém không có trí tuệ vĩ đại.
Pakkhantare tu na byāghāto.
But in the other sense, there is no contradiction.
Nhưng trong trường hợp khác thì không có sự mâu thuẫn.
Paṇīto madhuro raso, uttamo ca sugato.
Paṇīta means sweet taste, and also the Supreme Sugata.
Paṇīta là vị ngọt, và cũng là bậc Sugata (Thiện Thệ) tối thượng.
Tattha madhurarasato apeto apagatosīti virujjhati, bhagavato tu rasehi siṅgārādīhi apetoti yujjati.
There, to be rasāpeto (devoid of taste), i.e., departed from sweet taste, is contradictory; but for the Blessed One, it is fitting to be devoid of rasa (sentiments) such as amorous love.
Ở đây, việc xa rời vị ngọt thì mâu thuẫn. Nhưng đối với Thế Tôn, việc xa rời các vị như ái dục (siṅgārādi) thì hợp lý.
Me mama.
Me means 'my'.
Me là của tôi.
Sāmīti āmantanaṃ.
Sāmī is an address.
Sāmī là lời xưng hô.
Te tava gati pavatti cittā abbhutāti.
Te means 'your', gati means 'conduct', and cittā means 'wonderful'.
Te là của Ngài, gati là hành vi, cittā là kỳ diệu.
Ettha viruddhatthantaraṃ virodhālaṅkāraṃ silāghanīyanti tena taṃ parihaṭaṃ.
Here, the other meaning of contradiction is praised as the virodhālaṅkāra (figure of speech of contradiction), and thereby it is removed.
Ở đây, ý nghĩa mâu thuẫn được loại bỏ bằng cách ca ngợi sự mâu thuẫn như một phép tu từ.
71. Yathā vā uttadosassa parihāro īdiso vā.
71. Or as is the removal of the aforementioned fault.
71. Hoặc như sự loại bỏ lỗi đã nói trên là như thế này.
‘‘Vināyako’’ccādi.
" Vināyako" and so on.
“Vināyako” v.v.
He sāmi tvaṃ vināyakopi garuḷopi nāgosi pannago asi.
O Master, even as a vināyaka (garuḷa), you are a nāga (snake).
Thưa Sāmī, Ngài Vināyako (Đại bàng) cũng là Nāgo (rắn).
No ce, vināyakopi satte vinento eva nāgosi nikkileso asi.
If not, even as a vināyaka (discipliner of beings), you are a nāga (undefiled one).
Nếu không, Ngài Vināyako (Đấng dẫn dắt chúng sinh) cũng là Nāgo (bậc vô nhiễm).
Gotamopi pasutamopi mahāmati mahāpaññavāsi.
Even as a gotama (lowly animal), you are mahāmati (greatly wise).
Ngài Gotamopi (con bò) cũng là mahāmati (bậc đại trí).
No ce, gotamopi gottato gotamoyeva mahāmati mahāpaññavāsi.
If not, even as Gotama (by lineage), you are mahāmati (greatly wise).
Nếu không, Ngài Gotamopi (người thuộc dòng dõi Gotama) cũng là mahāmati (bậc đại trí).
Paṇītopi madhuropi rasāpeto madhurarasato apagatosi.
Even as paṇīta (sweet), you are rasāpeto (devoid of sweet taste).
Ngài Paṇītopi (vị ngọt) cũng là rasāpeto (xa rời vị ngọt).
No ce, paṇītopi uttamo eva rasāpeto siṅgārādirasato apagatosi.
If not, even as paṇīta (supreme), you are rasāpeto (devoid of sentiments such as amorous love).
Nếu không, Ngài Paṇītopi (bậc tối thượng) cũng là rasāpeto (xa rời các vị như ái dục).
Te tuyhaṃ gati pavatti me mayhaṃ cittā acchariyā.
Te (your) gati (conduct) is me (to me) cittā (amazing).
Te (của Ngài) gati (hành vi) me (của tôi) cittā (kỳ diệu).
Ettha garuḷassa nāgattañca pasutamassa paññavantattañca paṇītassa nirasattañca viruddhaṃ, tathāpi aññapakkhassa aviruddhattā viruddhatthantaradoso pasatthena viruddhālaṅkārena nirākato.
Here, for a garuḷa to be a nāga, for a lowly animal to be wise, and for the exquisite to be devoid of taste, are contradictory; yet, because the other sense is not contradictory, the fault of a conflicting other meaning is eliminated by the praise, which is the figure of speech of contradiction.
Ở đây, việc đại bàng là rắn, con bò có trí tuệ, và vị ngọt không có vị là mâu thuẫn. Tuy nhiên, vì không mâu thuẫn trong trường hợp khác, lỗi mâu thuẫn ý nghĩa đã được loại bỏ bằng phép tu từ mâu thuẫn được ca ngợi.
Vīnaṃ pakkhīnaṃ nāyako, garuḷo.
A leader of vīna (birds) is a garuḷa.
Thủ lĩnh của loài chim, là chim đại bàng.
Satte vinetīti vināyako, buddho.
One who disciplines beings is a vināyaka, a Buddha.
Dẫn dắt chúng sinh nên là Vināyako, là Đức Phật.
Natthi āgu* etassāti nāgo, buddho.
One for whom there is no fault (āgu) is a nāga, a Buddha.
Không có tội lỗi nên là Nāgo, là Đức Phật.
Gunnamatisayena gotamo, pasu.
One who has an excessive number of cows (guṇṇaṃ atisayena go) is a lowly animal.
Vượt trội trong số những con bò, là loài vật.
Mahatī mati assāti mahāmati, buddho.
One who possesses great wisdom (mahatī mati assa) is mahāmati, a Buddha.
Có trí tuệ vĩ đại nên là mahāmati, là Đức Phật.
Padhānattaṃ nīto paṇīto, madhuro raso.
Brought to preeminence is paṇīta, a sweet taste.
Được đưa đến sự tối thượng nên là paṇīto, là vị ngọt.
Rasato apetoti rasāpeto, buddhoti viggaho.
Devoid of taste (rasato apeto) is rasāpeto, a Buddha — this is the analysis.
Xa rời vị nên là rasāpeto, là Đức Phật, đó là phân tích ngữ pháp.
72. ‘‘Katha’’miccādi.
72. " Kathaṃ" and so on.
72. “Kathaṃ” v.v.
Dujjano tādino guṇā lokaṃ tosenti, tādīnaṃ guṇānaṃ attani abhāve sati lokaṃ sattalokaṃ kathaṃ toseti, na tosetīti attho.
The qualities of the tādi (perfected one) please the world; when such qualities are absent in oneself, how can an evil person please the world of beings? He cannot, this is the meaning.
Kẻ ác có thể làm hài lòng thế gian như thế nào khi không có những phẩm chất như vậy nơi mình, những phẩm chất mà làm hài lòng thế gian? Ý nghĩa là không thể làm hài lòng.
Vuttamevatthantarena sādheti ‘‘khajjoto nāma obhāsitā dīpitā asesadisā yena tathāvidho kiṃ bhave, na bhaveyya tādino guṇassa abhāvato’’ti.
It proves the same meaning with a different illustration: "Can a firefly, indeed, illuminate all directions? No, it cannot, due to the absence of such a quality."
Cùng một ý nghĩa được chứng minh bằng một ý nghĩa khác: “Liệu đom đóm, đã chiếu sáng khắp mọi phương, có thể như vậy không? Không thể, vì không có phẩm chất như vậy.”
Ettha khajjotassa adhikatthabhāvena sito obhāsitāsesadisattadoso ‘‘kathaṃ tādiguṇābhāve’’tiādivacobhaṅgiyā parihaṭo.
Here, the fault of the firefly illuminating all directions, which is an excessive meaning, is removed by the rhetorical device of " How when such qualities are absent," and so on.
Ở đây, lỗi về ý nghĩa quá mức của đom đóm, tức là chiếu sáng khắp mọi phương, đã được loại bỏ bằng cách diễn đạt “kathaṃ tādiguṇābhāve” v.v.
72. Ajhatthassa yathāti ettha parihāro ajjhāhāro, evamuparipi.
72. The removal for ajhatthassa here is an ellipsis, and so it is above.
72. Ajhatthassa yathā (như đối với nội tại) ở đây, sự loại bỏ là sự bổ sung (ajjhāhāro), và tương tự ở trên.
‘‘Kathi’’ccādi.
" Kathaṃ" and so on.
“Kathi” v.v.
Dujjano guṇahīnajano tādiguṇābhāve santosajananakāraṇānaṃ tādisānaṃ sīlādiguṇānaṃ attani avijjamānatte sati lokaṃ sattalokaṃ kathaṃ toseti, na tosetiyeva, tathā hi khajjoto nāma obhāsitāsesadiso kiṃ bhave, na bhavatyeva.
When tādiguṇābhāve (qualities such as sīla that cause satisfaction are absent in oneself), how can a dujjano (person devoid of qualities) please the lokaṃ (world of beings)? He certainly cannot. For how can a firefly illuminate all directions? It certainly cannot.
Dujjano (người thiếu phẩm hạnh) khi không có những phẩm chất như giới v.v., là những nguyên nhân tạo ra sự hài lòng, thì làm sao có thể làm hài lòng lokaṃ (thế gian) chúng sinh? Chắc chắn là không thể. Thật vậy, liệu một đom đóm có thể chiếu sáng khắp mọi phương không? Chắc chắn là không.
Ettha khajjotassa sakaladisobhāsanasaṅkhātamadhikatthadoso ‘‘kathaṃ tādiguṇābhāve’’ccādivākyalīlāya nirākato.
Here, the fault of the firefly illuminating all directions, which is an excessive meaning, is removed by the rhetorical phrase " How when such qualities are absent," and so on.
Ở đây, lỗi về ý nghĩa quá mức của đom đóm, tức là chiếu sáng khắp mọi phương, đã được loại bỏ bằng phong cách diễn đạt “kathaṃ tādiguṇābhāve” v.v.
Tādī ca te guṇā ceti viggaho.
The analysis is tādī ca te guṇā ca.
Tādī ca te guṇā ceti là phân tích ngữ pháp.
73. ‘‘Paheḷikāyaṃ’’iccādi.
73. " Paheḷikāyaṃ" and so on.
73. “Paheḷikāyaṃ” v.v.
Kiliṭṭhatā kiliṭṭhapadadoso paheḷikāya visaye āruḷhā sahī na hi no duṭṭho siyā.
The fault of an unwholesome word, kiliṭṭhatā, when applied to a riddle, na hi (not at all) would be a fault.
Kiliṭṭhatā (lỗi từ ngữ khó hiểu) khi được đưa vào một câu đố, na hi (chắc chắn không) là lỗi.
Kīdisīti āha ‘‘piye’’ccādi.
"Of what kind?" he asks, " piye" and so on.
Như thế nào? Lời nói “piye” v.v.
Itīti nidassane.
Itī is for illustration.
Iti là để minh họa.
Piyā vallabhāya āliṅgitaṃ kaṃ janaṃ sukhaṃ kāyikaṃ cetasikañca no āliṅgati na saṃyujjati nu.
Piyā (by the beloved) āliṅgitaṃ kaṃ (which person) does sukhaṃ (physical and mental pleasure) no āliṅgati (not embrace)? Indeed, it does embrace.
Piyā (người yêu dấu) āliṅgitaṃ kaṃ (ai được ôm ấp) mà sukhaṃ (hạnh phúc) thân và tâm no āliṅgati (không ôm ấp)?
Nuiti parivitakke nipāto.
Nu is an interrogative particle for conjecture.
Nu là một tiểu từ dùng trong câu hỏi.
Ettha piyāti kiliṭṭhaṃ paheḷikāya samāropena parihaṭaṃ.
Here, " piyāti," which is unwholesome, is removed by its application in a riddle.
Ở đây, piyā là từ khó hiểu được loại bỏ bằng cách đặt nó vào một câu đố.
73. ‘‘Paheḷike’’ccādi.
73. " Paheḷike" and so on.
73. “Paheḷike” v.v.
Kiliṭṭhatā kiliṭṭhapadadosasaṅkhātā paheḷikāyaṃ visaye āruḷhā ce, na hi duṭṭhā duṭṭhā na hoti.
If kiliṭṭhatā, the fault of an unwholesome word, is applied to a riddle, it is na hi duṭṭhā, not a fault.
Nếu Kiliṭṭhatā (lỗi từ ngữ khó hiểu) được đưa vào một câu đố, thì na hi duṭṭhā (không phải là lỗi).
Kimudāharaṇaṃ?
What is an example?
Ví dụ là gì?
Piyā sukhāliṅgitaṃ kamāliṅgati nu no iti, itisaddassa nidassanatthattā sesaudāharaṇānametamupalakkhaṇanti ñātabbaṃ.
"Whom does pleasant bliss not embrace when embraced by a beloved one?" Because the word iti has the meaning of illustration, it should be known that this is illustrative of other examples.
Người yêu dấu được ôm ấp hạnh phúc, ai mà không ôm ấp? Iti (từ này) có ý nghĩa minh họa, nên cần hiểu rằng đây là một ví dụ cho các ví dụ khác.
No ce, evaṃpakārānamudāharaṇānamapariggahetabbattā itisaddo pakāratthoti.
Otherwise, if such examples are not to be taken, then the word iti means 'kind'.
Nếu không, những ví dụ như vậy sẽ không được chấp nhận, nên từ iti có nghĩa là loại.
Piyā vallabhāya āliṅgitaṃ upaguhitaṃ kaṃ nāma janaṃ sukhaṃ kāyikamānasikaṃ no āliṅgati nu, āliṅgatevāti.
Whom, when āliṅgitaṃ (embraced) by a piyā (beloved one), does sukhaṃ (physical and mental pleasure) no āliṅgati nu (not embrace)? It certainly embraces.
Piyā (người yêu dấu) āliṅgitaṃ (được ôm ấp) kaṃ (ai) mà sukhaṃ (hạnh phúc) thân và tâm no āliṅgati nu (không ôm ấp)? Chắc chắn là ôm ấp.
Ettha piyāti kiliṭṭhapadaṃ paheḷikāyamāropanena nirākataṃ hoti.
Here, the unwholesome word " piyā" is removed by its application in a riddle.
Ở đây, từ khó hiểu piyā đã được loại bỏ bằng cách đặt nó vào một câu đố.
74. ‘‘Yamake’’ccādi.
74. " Yamake" and so on.
74. “Yamake” v.v.
Kiliṭṭhapadaṃ icchite yamake iṭṭhayamake no payojeyya nappayujjeyya, tato iṭṭhayamakato aññaṃ sabbaṃ yamakaṃ pana etaṃmayaṃ viya iminā kiliṭṭhapadadosena kataṃ viya hoti.
One should no payojeyya (not use) an unwholesome word in a icchite yamake (desired yamaka); for any other yamaka tato (from that desired yamaka) etaṃmayaṃ viya (seems as if made of this fault of unwholesome words).
Không nên dùng từ ngữ khó hiểu trong Yamaka mong muốn (iṭṭhayamake). Ngoài ra, tất cả các Yamaka khác etaṃmayaṃ viya (như thể được tạo ra từ điều này), tức là như thể được tạo ra từ lỗi từ ngữ khó hiểu này.
Ettha iṭṭhayamakaṃ vuttanayena ñātabbaṃ, etena nibbattaṃ etaṃmayanti viggaho.
Here, the desired yamaka should be understood in the stated manner; that which is made of this is etaṃmaya - this is the analysis.
Ở đây, Yamaka mong muốn cần được hiểu theo cách đã nói. Etaṃmayaṃ là được tạo ra từ điều này, đó là phân tích ngữ pháp.
75. ‘‘Bodhisatte’’ccādi.
75. " Bodhisatte" and so on.
75. “Bodhisatte” v.v.
Bodhisattassa māyādeviyā sutassa vakkhamānassa visesassa taduppannadine sambhavā pabhāvena puññappabhāvato jalajāni ambujāni thalepi ahuṃ ahesuṃ acintanīyattā puññappabhāvassa.
Due to the presence of the special quality of the Bodhisatta, the son of Māyādevī, which is to be described, on the day of his birth, by the power of his merit, lotuses appeared even on land, because the power of merit is inconceivable.
Bodhisattassa do Bồ-tát, pabhāvena do oai lực, tức là do oai lực của phước báu, vì sự đặc biệt sẽ được nói đến của kinh Māyādevī đã xảy ra vào ngày Ngài đản sanh, jalajāni các loài hoa sen, ahuṃ đã hiện hữu, ngay cả trên cạn; do oai lực của phước báu là không thể nghĩ bàn.
Kiṃ pana vāpyādīsu kiṃ karontāva tahiṃ tasmiñca jale suciraṃ sabbadāva āvasana māvāso tena jāto kleso taṃ nudantāniva dūrato jahantāniveti.
What then to say about ponds and such? It is as if they were driving away, as if abandoning from afar, the defilement (weariness) arisen from their long, constant dwelling in that water.
Huống nữa là ở trong các ao hồ v.v...; làm gì mà tahiṃ ở trong nước ấy, suciraṃ luôn luôn, āvāso sự trú ngụ, nudantāniva như thể xua tan, tức là như thể từ bỏ từ xa, cái phiền não sinh ra do việc ấy.
Acintanīyattā puññappabhāvassa īdisampi acchariyamahosīti na desavirodho.
Because the power of merit is inconceivable, even such a wonder occurred, so there is no contradiction of place.
Do oai lực của phước báu là không thể nghĩ bàn, nên điều kỳ diệu như vậy đã xảy ra, vì thế không có sự mâu thuẫn về nơi chốn.
75. Bodhisattappabhāvena bodhisattassa acinteyyānubhāvena jalajāni jalajasadisattā tannāmakāni padumakeravādīni tahiṃ jale visayattena pasiddhe tasmiṃ udake sucirāvāsaklesaṃ aticiraṃ nivāsato jātaāyāsaṃ nudantāni iva cajantāni iva thalepi ahuṃ ahesuṃ, vāpiādīsu kā kathā.
75. By the power of the Bodhisatta, by the inconceivable power of the Bodhisatta, the water-born flowers, lotuses, water lilies, etc., which are so named because they resemble water-born flowers, in that water—in that well-known water as an object— as if dispelling the weariness of long dwelling (the fatigue arisen from very long habitation), appeared even on land. What need to speak of ponds and such?
75. Bodhisattappabhāvena do oai lực không thể nghĩ bàn của Bồ-tát, jalajāni các loài hoa sen, kera v.v... được gọi tên như vậy vì giống như hoa sinh trong nước, tahiṃ jale ở trong nước ấy vốn nổi tiếng là nơi sinh trưởng của chúng, sucirāvāsaklesaṃ sự mệt nhọc sinh ra do việc trú ngụ quá lâu, nudantāni iva như thể từ bỏ, ahuṃ đã hiện hữu, ngay cả trên cạn; huống nữa là ở trong các ao hồ v.v...
Ettha jalajānaṃ thaluppattikathanasaṅkhātaṃ desavirodhaṃ acinteyyapuññappabhāvena īdisānaṃ acchariyānaṃ pātubhāvato ‘‘bodhisattappabhāvenā’’ti iminā nirākaroti.
Here, the contradiction of place, which is the statement of the appearance of water-born flowers on land, is refuted by the phrase "by the Bodhisatta's power," because such wonders appear due to the inconceivable power of merit.
Ở đây, sự mâu thuẫn về nơi chốn, tức là việc nói rằng các loài hoa sen mọc trên cạn, được loại bỏ bằng câu “bodhisattappabhāvenā” (do oai lực của Bồ-tát), vì những điều kỳ diệu như vậy xuất hiện do oai lực của phước báu không thể nghĩ bàn.
Bodhiyaṃ catumaggapaññāyaṃ sattoti ca, tassa pabhāvoti ca, suciraṃ āvāsoti ca, tena bhūto klesoti ca vākyaṃ.
The phrase is: "satta" (being) in "bodhi" (enlightenment—the four-path knowledge), and "tassa pabhāvo" (his power); and "suciraṃ āvāso" (long dwelling), and "tena bhūto kleso" (the defilement arisen from that).
Bodhi là trí tuệ của bốn đạo, satta là chúng sanh, pabhāva là oai lực của vị ấy; suciraṃ āvāso là sự trú ngụ lâu dài, tena bhūto kleso là phiền não sinh ra do việc ấy; đó là cấu trúc câu.
76. ‘‘Mahā’’iccādi.
76. "Mahā" and so on.
76. “Mahā” v.v...
Mando mudubhūto māruto ayaṃ sabbotukaṃ sabbesu utūsu pupphanakaṃ kusumaṃ pupphaṃ samaṃ ekato katvā dhunanto vikiranto munino munisadisattā bhavissantamunibhāvena ca bodhisattassa, muninoyeva vā sammāsambodhisamadhigamasamaye mahānubhāvassa pisuno sūcako vāyi pavāyatīti.
This gentle breeze (soft wind), scattering flowers that bloom in all seasons equally, blew, signifying the great power of the Bodhisatta, who resembles a sage, or of the Sage himself at the time of attaining perfect enlightenment.
Mando làn gió nhẹ nhàng này, sabbotukaṃ các loài hoa nở trong tất cả các mùa, kusumaṃ những bông hoa, samaṃ cùng một lúc, dhunanto làm tung bay, munino của Bồ-tát, do Ngài giống như bậc Mâu-ni và do bản chất Mâu-ni trong tương lai, hoặc của chính bậc Mâu-ni vào thời điểm chứng đắc Chánh Đẳng Giác, pisuno là dấu hiệu báo trước oai lực vĩ đại, vāyi đã thổi qua.
Ettha yadyapekadā sabbotukāsambhavo nānāutūsu nānākusumassa sambhavā, tathāpi bhagavato mahānubhāvapisunamīdisamekapadikaṃ sambhavatīti kālavirodho iminā parihaṭo.
Here, although the simultaneous presence of flowers of all seasons is impossible, as different flowers appear in different seasons, such a singular occurrence is possible as a sign of the Blessed One's great power. Thus, the contradiction of time is resolved by this.
Ở đây, mặc dù việc tất cả các mùa xảy ra cùng một lúc là không thể, vì các loài hoa khác nhau nở vào các mùa khác nhau, nhưng sự mâu thuẫn về thời gian này được giải quyết bằng cách nói rằng một sự kiện duy nhất như vậy, báo hiệu oai lực vĩ đại của Đức Thế Tôn, có thể xảy ra.
76. ‘‘Mahānubhāve’’ccādi.
76. "Mahānubhāve" and so on.
76. “Mahānubhāve” v.v...
Ayaṃ mandamāruto acaṇḍasamīraṇo sabbotukaṃ vasantādīsu sabbautūsu vikasantaṃ kusumaṃ pupphajātaṃ samaṃ ekato katvā dhunanto kampento munino ekantabhāvittā munisaṅkhātassa bodhisattassa, sammāsambodhisamadhigamasamaye bhūtattā munino sabbaññuno vā mahānubhāvapisuno mahantaṃ puññappabhāvaṃ pakāsento vāyi sampavāyīti.
This gentle breeze (unfierce wind), scattering (shaking) flowers of all types that bloom in all seasons (spring and other seasons) equally, blew, revealing the great power of the Bodhisatta, who is certainly to be a sage, or of the All-knowing Buddha, who was present at the time of attaining perfect enlightenment.
Mandamāruto ngọn gió không mạnh này, sabbotukaṃ các loài hoa nở trong tất cả các mùa như mùa xuân v.v..., kusumaṃ các loại hoa, samaṃ cùng một lúc, dhunanto làm lay động, munino của Bồ-tát, được gọi là bậc Mâu-ni do bản tánh tịch tịnh đã được tu tập, hoặc của bậc Mâu-ni tức là bậc Toàn Giác, vì điều này đã xảy ra vào thời điểm chứng đắc Chánh Đẳng Giác, mahānubhāvapisuno biểu thị oai lực vĩ đại của phước báu, vāyi đã thổi qua.
Ettha nānākāle sambhavantānampi kusumānaṃ ekakāle sambhavassa kālavirodhattepi bhagavato puññānubhāvo tādisamacchariyamekakkhaṇe janetuṃ samatthoti kālavirodhaṃ ‘‘mahānubhāvapisuno’’ti iminā nirākaroti.
Here, even though the simultaneous appearance of flowers that normally appear at different times is a contradiction of time, the Blessed One's power of merit is capable of creating such a wonder in a single moment. Thus, the contradiction of time is removed by the phrase "revealing the great power."
Ở đây, mặc dù việc những loài hoa nở vào những thời điểm khác nhau lại nở vào cùng một thời điểm là có sự mâu thuẫn về thời gian, nhưng oai lực phước báu của Đức Thế Tôn có khả năng tạo ra sự kỳ diệu như vậy trong một khoảnh khắc, do đó đã loại bỏ sự mâu thuẫn về thời gian bằng câu "mahānubhāvapisuno" (báo hiệu oai lực vĩ đại) này.
Mahānubhāvassa, mahānubhāvaṃ vā pisunoti vākyaṃ.
The phrase is: "mahānubhāvassa" (of great power), or "mahānubhāvaṃ pisuno" (revealing great power).
Câu văn là: "của oai lực vĩ đại" hoặc "báo hiệu oai lực vĩ đại".
77. ‘‘Nimuggi’’ccādi.
77. "Nimuggi" and so on.
77. "Nimuggi" v.v...
Buddhassa guṇe sīlādike aparimāṇe nimuggaṃ ogāḷhaṃ manaṃ cittaṃ yassa tassa pañcasikhassa gandhabbadevaputtassapi vīṇāya tantiyā saro kiriyākālamānalakkhaṇavilambitadutamajjhabhedabhinno chajjādiko tassa virodho kalāsatthapariniddiṭṭhakamavesamaṃ kaṃ janaṃ na sampīṇeti, pīṇetiyeva.
The discord in the sound of the lute—the sound produced by the lute, which is distinguished by actions, time, and measure (slow, fast, medium tempos), and divided into modes like "chajja" and so on, with its disharmony as prescribed by the science of music—who would it not delight? It delights indeed. This applies even to Pañcasikha, the gandhabba divine being, whose mind was immersed (absorbed) in the immeasurable qualities (virtues, etc.) of the Buddha.
Guṇe (trong các đức hạnh) sīlādi (giới v.v...) aparimāṇe (vô lượng) buddhassa (của Đức Phật), nimuggaṃ (đã đắm chìm) ogāḷhaṃ (đã ngập sâu) manaṃ (tâm) cittaṃ (trí) yassa tassa (của người nào), pañcasikhassa gandhabbadevaputtassapi (ngay cả của thiên tử nhạc thần Pañcasikha), vīṇāya tantiyā saro (âm thanh của dây đàn tỳ bà), kiriyā (động tác), kāla (thời gian), māna (độ lượng) lakkhaṇa (đặc tính) vilambita (chậm), duta (nhanh), majjha (vừa) bhedabhinno (khác biệt bởi các loại), chajjādiko (âm sa v.v...), tassa virodho (sự mâu thuẫn của nó), kalāsatthapariniddiṭṭhakamavesamaṃ (sự không đồng đều trong trình tự được chỉ định trong nghệ thuật luận), kaṃ janaṃ (người nào), na sampīṇeti (lại không làm vui lòng), pīṇetiyeva (chắc chắn làm vui lòng).
Sammāsambuddhassa lokiyaguṇānubandhabuddhīnaṃ vikkhepappavattipi tathāvidhaṃ pīṇetīti.
Even a distraction of thoughts connected with the mundane qualities of the Perfectly Self-Enlightened One can thus delight.
Sự khởi lên của sự phân tán trong trí tuệ của những người có tâm theo đuổi các đức hạnh thế gian của bậc Chánh Đẳng Giác cũng làm vui lòng như vậy.
‘‘Buddhaguṇe nimuggamanaso’’ti iminā kalāvirodho parihaṭo.
The contradiction of art is resolved by the phrase "whose mind was immersed in the Buddha's qualities."
Bằng câu "buddhaguṇe nimuggamanaso" (tâm trí đắm chìm trong các đức hạnh của Đức Phật), sự mâu thuẫn về nghệ thuật đã được loại bỏ.
77. ‘‘Nimuggi’’ccādi.
77. "Nimuggi" and so on.
77. "Nimuggi" v.v...
Buddhaguṇe sabbaññuno vimhayajanakasīlādiguṇasambhāre nimuggamanaso otiṇṇacittassa pañcasikhassapi gandhabbadevaputtassāpi so tantissaravirodho vīṇāya tantiyā ghaṭṭanakiriyā, addhamattikādikālo, hatthādīnaṃ sannivesalakkhaṇo mānoti imehi tīhi lakkhaṇehi yuttassa mandasīghamajjhimappamāṇehi bhinnassa chajjādisattasarassa kalāsatthāgatakkamassa vināsasaṅkhāto virodho kaṃ janaṃ na sampīṇeti, sampīṇeti eva.
That discord in the lute’s sound—the disharmony, which is the destruction of the order specified by the science of music for the seven notes like "chajja," etc., divided into slow, fast, and medium measures, endowed with three characteristics: the action of striking the lute's string, the time of half-mora and so on, and the positioning of the hands and so on, as a characteristic— who would it not delight? It delights indeed. This applies even to Pañcasikha, the gandhabba divine being, whose mind was immersed (absorbed) in the Buddha's qualities (the assemblage of astonishing virtues, etc., of the Omniscient One).
Buddhaguṇe (trong các đức hạnh của Đức Phật) sabbaññuno (của bậc Toàn Tri) vimhayajanakasīlādiguṇasambhāre (trong tập hợp các đức hạnh như giới v.v... vốn tạo ra sự kinh ngạc), nimuggamanaso (có tâm trí đã ngập sâu) otiṇṇacittassa (có tâm đã đắm chìm), pañcasikhassapi (ngay cả của Pañcasikha) gandhabbadevaputtassāpi (ngay cả của thiên tử nhạc thần), so tantissaravirodho (sự mâu thuẫn trong âm thanh dây đàn ấy) vīṇāya tantiyā ghaṭṭanakiriyā (động tác gảy dây đàn tỳ bà), addhamattikādikālo (thời gian nửa trường độ v.v...), hatthādīnaṃ sannivesalakkhaṇo māno (độ lượng có đặc tính là sự sắp đặt của tay v.v...), imehi tīhi lakkhaṇehi yuttassa (của âm thanh hợp với ba đặc tính này), mandasīghamajjhimappamāṇehi bhinnassa (khác biệt bởi các mức độ chậm, nhanh, vừa), chajjādisattasarassa (của bảy âm thanh sa v.v...), kalāsatthāgatakkamassa vināsasaṅkhāto virodho (sự mâu thuẫn được gọi là sự phá vỡ trình tự đã được nêu trong nghệ thuật luận), kaṃ janaṃ na sampīṇeti (lại không làm vui lòng người nào), sampīṇeti eva (chắc chắn làm vui lòng).
Ettha akantiyā kāraṇabhūto kalāsatthāgatakkamabhaṅgo lokuttarabuddhaguṇānugatabuddhiyā jātoti so bhaṅgo ‘‘nimuggamanaso buddhaguṇe’’ti vuttattā pītiyā kāraṇameveti na virodho.
Here, even though the breaking of the artistic order, which is the cause of unpleasantness, arose from thoughts fixed on the transcendental qualities of the Buddha, that breaking of order, because it is stated as "whose mind was immersed in the Buddha's qualities," is itself the cause of delight, and thus there is no contradiction.
Ở đây, sự phá vỡ trình tự đã được nêu trong nghệ thuật luận, vốn là nguyên nhân của sự không hài lòng, lại sinh ra từ trí tuệ đi theo các đức hạnh siêu thế của Đức Phật, do đó sự phá vỡ ấy, vì đã được nói là "nimuggamanaso buddhaguṇe" (tâm trí đắm chìm trong các đức hạnh của Đức Phật), chính là nguyên nhân của hỷ lạc, nên không có sự mâu thuẫn.
Nimuggo mano assāti ca, tantiyā saroti ca, tesaṃ virodhoti ca vākyaṃ.
The phrases are: "nimuggo mano assā" (whose mind is immersed), and "tantiyā saro" (the sound of the lute), and "tesaṃ virodho" (their discord).
Câu văn là: "nimuggo mano assā" (tâm trí đã đắm chìm của người ấy), và "tantiyā saro" (âm thanh của dây đàn), và "tesaṃ virodho" (sự mâu thuẫn của chúng).
78. ‘‘Gaṇaye’’ccādi.
78. "Gaṇaye" and so on.
78. "Gaṇaye" v.v...
Candanāya api sītalaṃ gaṇaye cintesi.
He would consider it cooler even than sandalwood.
Candanāya api sītalaṃ (mát hơn cả chiên-đàn), gaṇaye (đã xem xét) cintesi (đã suy nghĩ).
Kintaṃ?
What is that?
Cái gì?
Padittaṅgārapūritaṃ cakkavāḷaṃ.
The cakkavāḷa filled with burning coals.
Padittaṅgārapūritaṃ cakkavāḷaṃ (cõi thế giới đầy than hồng rực cháy).
Ko so?
Who is he?
Ai vậy?
Sambodhiyaṃ sabbaññutaññāṇe sattaṃ paribaddhaṃ hadayaṃ cittaṃ yassa so.
He whose heart (mind) was devoted (bound) to Perfect Enlightenment (Omniscience).
Sambodhiyaṃ (trong sự Giác Ngộ) sabbaññutaññāṇe (trong trí tuệ Toàn Tri), sattaṃ (gắn bó) paribaddhaṃ (kết buộc) hadayaṃ (tâm) cittaṃ (trí) yassa so (của người nào, người ấy).
Sabbaññutaññāṇānubandhabuddhino hi tādiso manobandhoti na lokavirodho.
For one whose thoughts are bound to Omniscience, such a state of mind exists, so there is no contradiction of common perception.
Vì đối với người có trí tuệ gắn liền với trí tuệ Toàn Tri, sự ràng buộc tâm trí như vậy là có thật, nên không có sự mâu thuẫn với thế gian.
78. ‘‘Gaṇaye’’ccādi.
78. "Gaṇaye" and so on.
78. "Gaṇaye" v.v...
Sambodhisattahadayo sabbaññutaññāṇe āsattacitto so bodhisatto padittaṅgārapūritaṃ ādittaṅgārehi paripuṇṇaṃ cakkavāḷaṃ cakkavāḷagabbhaṃ candanāyapi candanato api sītalaṃ atisītalaṃ katvā gaṇaye cinteyyāti.
He whose heart was devoted to Perfect Enlightenment, that Bodhisatta, would consider the cakkavāḷa (the cosmic sphere) filled with burning coals (full of blazing embers) to be cooler than even sandalwood, as being exceedingly cool.
Vị có tâm gắn bó với Chánh Đẳng Giác là người có tâm quyến luyến nơi trí tuệ toàn giác, vị Bồ-tát ấy nên xem xét thế giới luân hồi đầy than hồng rực cháy, trong lòng thế giới luân hồi chứa đầy than lửa đang cháy, làm cho nó mát hơn cả gỗ chiên-đàn, vô cùng mát mẻ.
Iṭṭhatthaluddhassa cittappavattiyā īdisattā aggino candanatopi adhikasītattakappanā ‘‘candanaṃ sītalaṃ, aggi uṇho’’ti pavattalokasīmāya viruddhā na hoti.
Here, the imagination of fire being cooler than sandalwood, due to the mind's tendency for what is desired, is not contradictory to the common worldly standard that "sandalwood is cool, fire is hot."
Đối với người tham đắm nơi đối tượng đáng ưa thích, do bản chất của tâm hành như vậy, việc tưởng tượng lửa mát hơn cả gỗ chiên-đàn không trái với giới hạn của thế gian đang diễn ra, vốn cho rằng “gỗ chiên-đàn mát, lửa nóng”.
Sambodhiyaṃ sattahadayaṃ yasseti ca, padittāni aṅgārānīti ca, tehi pūritanti ca viggaho.
The analysis is: "sambodhiyaṃ sattahadayaṃ yassa" (whose heart is devoted to Perfect Enlightenment), and "padittāni aṅgārāni" (blazing coals), and "tehi pūritaṃ" (filled with them).
Phân tích cú pháp là: Người có tâm gắn bó với Chánh Đẳng Giác, và những than hồng rực cháy, và được lấp đầy bởi chúng.
79. ‘‘Pariccatte’’ccādi.
79. "Pariccatte" and so on.
79. “Đã từ bỏ” v.v...
Munipuṅgava munīnaṃ uttama pariccatto visaṭṭho bhavo sugatiduggatisaṅkhāto yenāti pariccattabhavopi tvaṃ upanīto ānīto pavattito bhavo vuḍḍhi yenāti upanītabhavo asi.
Chief of sages, you are one who has abandoned existence (thrown off existence, whether a good or bad destination), and you are also one who has brought forth existence (brought forth, caused the growth of existence).
Hỡi bậc Thánh Vương, bậc tối thượng của các bậc Thánh, Ngài là người đã từ bỏ các cõi hữu, tức là đã xả bỏ các cõi được gọi là thiện thú và ác thú, nhưng Ngài lại là người mang đến sự tăng trưởng, tức là đã đem lại, đã tạo ra sự tăng trưởng.
Tasmā kāraṇā acintyaguṇasārāya te namo atthūti seso.
Therefore, for that reason, homage be to you, whose essence is of inconceivable qualities—this is the remainder of the sentence.
Vì lý do đó, phần còn lại của câu là: Kính lễ Ngài, người có tinh túy là các phẩm hạnh không thể nghĩ bàn.
Īdisaṃ na ñāyaviruddhamevaṃvidhattā munipuṅgavassa.
Such is not contradictory to logic because of the nature of the chief of sages.
Điều như vậy không trái với lý lẽ, vì bậc Thánh Vương có bản chất như thế.
79. ‘‘Pariccatte’’ccādi.
79. "Pariccatte" and so on.
79. “Đã từ bỏ” v.v...
Munipuṅgava muniseṭṭha tvaṃ pariccattabhavopi apanītasugatiduggatibhavopi upanītabhavo lokassānītaabhivuddhiko asi bhavasi, acintyaguṇasārāya tato eva cintāvisayātikkantasāraguṇassa te tuyhaṃ namo atthūti sabbākārato bhavassa pariccattattā attani avijjamānaṃ sugatibhavaṃ lokassa detīti etaṃ ñāyāgataṃ na hotīti paṭibhāti, tathāpi ca sabbaññūnaṃ pavatti īdisāyevāti ñāyavirodho nirākato.
O Chief of Sages, you, who have renounced all existences, are the bringer of prosperity to the world. Homage be to you, whose essential qualities transcend the scope of thought. Although it seems illogical that one who has completely renounced all forms of existence should grant fortunate existences, which are not present in oneself, to the world, this contradiction with reason is averted, as the conduct of the Omniscient Ones is indeed of this nature.
Hỡi bậc Hiền giả tối thượng, Ngài là bậc đã từ bỏ mọi cõi hữu (bhava), đã loại bỏ cõi thiện và cõi khổ, nhưng lại là bậc mang đến sự tăng trưởng (cõi hữu) cho thế gian. Con xin đảnh lễ Ngài, bậc có phẩm chất tinh túy vượt ngoài tầm suy nghĩ. Có vẻ như điều này không hợp lý, vì Ngài đã từ bỏ mọi hình thức hữu (bhava) nên không có cõi thiện nào tồn tại trong Ngài để Ngài có thể ban cho thế gian. Tuy nhiên, vì hành vi của các bậc Toàn Giác là như vậy, nên sự mâu thuẫn về lý lẽ đã được loại bỏ.
Acintyā guṇasārā yasminti viggaho.
"In whom the essential qualities are inconceivable" is the grammatical analysis.
Sự phân tích là: Acintyā guṇasārā yasminti (phẩm chất tinh túy không thể nghĩ bàn nằm trong đó).
80. ‘‘Neve’’tiādi.
80. ‘‘Neve’’ and so on.
80. “Nevā” (không) v.v...
Yatīti bhikkhu kenāpi saha nevālapati na vadatyeva, tathāpi vacīviññattito copanavācāsaṅkhātena vacīviññattihetunā pavattito sampajānantassa musāvādato kāraṇā āpattidukkaṭaṃ ‘‘sampajānamusāvādassa hotī’’ti vuttadukkaṭāpatti phuseyya āpajjatīti.
Yati, a bhikkhu, nevālapati — does not speak to kenāpi — anyone at all. Nevertheless, vacīviññattito — due to verbal intimation, which is a verbal act of prompting, and sampajānamusāvādā — due to the intentional false speech, āpattidukkaṭaṃ — he phuseyya — incurs the offense of wrong-doing as stated, "for intentional false speech, there is wrong-doing."
Yati (vị tỳ khưu) nevālapati (không nói) với kenāpi (bất cứ ai), nhưng vacīviññattito (vì sự biểu lộ bằng lời nói), tức là do sự biểu lộ bằng lời nói được gọi là lời nói mời gọi, từ lời nói dối có chủ ý của người biết rõ, āpattidukkaṭaṃ (tội dukkata) được nói là “xảy ra cho lời nói dối có chủ ý” phuseyya (có thể mắc phải).
Ettha anālapato vacīviññattiyā kathaṃ musāvādoti abhidhammāpannavirodho natthi, aparavacanatthe tvīdiso virujjhatīti.
Here, there is no contradiction with the Abhidhamma if, though not speaking, there is false speech through verbal intimation. However, in the interpretation of another's words, such a contradiction arises.
Ở đây, không có sự mâu thuẫn với Abhidhamma về việc làm sao lời nói dối có thể xảy ra do sự biểu lộ bằng lời nói mà không nói. Tuy nhiên, trong nghĩa của lời nói khác, điều này mâu thuẫn.
80. ‘‘Nevi’’ccādi.
80. ‘‘Nevi’’ and so on.
80. “Nevi” (không) v.v...
Yati samaṇo kenāpi kenaci saddhiṃ nevālapati no bhāsati, tathāpi vacīviññattito copanavācāsaṅkhātaviññattikāraṇā pavattanato sampajānamusāvādā sampajānantassa musābhaṇanato āpattidukkaṭaṃ dukkaṭāpattiṃ phuseyya āpajjeyyāti.
Yati, the ascetic, nevālapati — does not speak kenāpi — with anyone. Nevertheless, vacīviññattito — due to a verbal intimation, which is an act of communication consisting of a prompting speech, and sampajānamusāvādā — due to the intentional uttering of falsehood, āpattidukkaṭaṃ — he phuseyya — would incur the offense of wrong-doing.
Yati (sa-môn) nevālapati (không nói) với kenāpi (bất cứ ai), nhưng vacīviññattito (do sự biểu lộ bằng lời nói) tức là do nguyên nhân biểu lộ được gọi là lời nói mời gọi, từ sampajānamusāvādā (lời nói dối có chủ ý) của người biết rõ, āpattidukkaṭaṃ (tội dukkata) phuseyya (có thể mắc phải).
Ettha anālapantassa vacīviññattito musāvādo kathaṃ sambhavatīti abhidhammāpannavirodho, ‘‘santiṃ āpattiṃ nāvikareyya, sampajānamusāvāda’ssa hotī’’ti nidānuddese niddiṭṭhavacīdvāre akiriyasamuṭṭhānā dukkaṭāpatti hotīti āgamavirodho nirākato.
Here, the Abhidhamma contradiction, "How can there be false speech through a verbal intimation when one is not speaking?", is averted by understanding that the offense of wrong-doing, arising from an inactive state through the verbal door, is stated in the Nidānuddesa as "one should not make known an offense, for intentional false speech, there is wrong-doing" — thus, the contradiction with the canon is averted.
Ở đây, có sự mâu thuẫn với Abhidhamma về việc làm sao lời nói dối có thể xảy ra từ sự biểu lộ bằng lời nói của người không nói. Tuy nhiên, sự mâu thuẫn với kinh điển đã được loại bỏ, vì trong Nidānuddesa (phần dẫn nhập) đã nói rằng “không nên tiết lộ tội lỗi đã xảy ra, sẽ có tội dukkata của lời nói dối có chủ ý”, tội dukkata phát sinh từ hành động không làm qua cửa lời nói.
Musābhaṇanaṃ vinā āpatti kathaṃ bhavatīti?
How can an offense occur without uttering falsehood?
Làm sao có thể có tội mà không nói dối?
Yathā kāle avassamānameghato sañjātadubbhikkhaṃ ‘‘meghakataṃ dubbhikkha’’nti vattabbaṃ hoti, evaṃ kathetabbakāle akathanato sañjātā vacīdvāre akiriyasamuṭṭhānā dukkaṭāpattipi tato sañjātāti vattabbā hoti.
Just as a famine arising from clouds not appearing at the right time is said to be "a famine caused by clouds," so too, an offense of wrong-doing arising from an inactive state through the verbal door, due to not speaking when it should be spoken, must be said to have arisen from that.
Giống như khi hạn hán xảy ra do mưa không rơi đúng lúc, người ta phải nói rằng đó là “hạn hán do mưa”, thì tương tự, tội dukkata phát sinh từ hành động không làm qua cửa lời nói, do không nói vào lúc cần nói, cũng phải được nói là phát sinh từ đó.
Sampajānantassa musāvādoti ca, āpattiyeva dukkaṭanti ca vākyaṃ.
And the phrase is: "intentional false speech," and "the offense is a wrong-doing."
Câu nói là “lời nói dối có chủ ý của người biết rõ” và “chỉ có tội dukkata”.
81. ‘‘Marīcī’’tyādi.
81. ‘‘Marīcī’’ and so on.
81. “Marīcī” (ánh sáng) v.v...
Sītamarīcino candassa marīciyo dīdhitiyo eva candanaṃ, tassa ālepo upadeho, tassa lābhena imā sabbāpi disā nibbharamatisayaṃ dhavalā setā rocantīti natthettha neyyatā marīciyā saddopāttatthāya tu.
Sītamarīcino — The moon's marīciyo — rays are indeed candanaṃ — sandalwood; tassa ālepo — the application of that, tassa lābhena — by obtaining that, imā sabbāpi disā — all these directions nibbhara — exceedingly dhavalā — white rocanti — shine. There is no inferential flaw here, but rather, it is for the sake of the meaning conveyed by the word "ray."
Sītamarīcino (của mặt trăng), marīciyo (những tia sáng) chính là gỗ đàn hương. Ālepo (sự xoa bóp) của nó, nhờ có được sự xoa bóp đó, tất cả các phương hướng này nibbhara (một cách đặc biệt) dhavalā (trắng sáng) rocanti (tỏa sáng). Ở đây không có neyyatā (tính cần suy luận), mà chỉ là nghĩa được diễn đạt bằng từ marīci.
81. ‘‘Marīci’’ccādi.
81. ‘‘Marīci’’ and so on.
81. “Marīci” (ánh sáng) v.v...
Sītamarīcino candassa marīcicandanālepalābhā marīcisaṅkhātacandanālepassa paṭilābhato imā sabbāpi disā nibbharamatisayaṃ dhavalā setā rocanti dibbantīti.
Sītamarīcino — From the moon, marīcicandanālepalābhā — through the acquisition of an unguent of moonlight-sandalwood, imā sabbāpi disā — all these directions nibbhara — exceedingly dhavalā — white rocanti — shine.
Sītamarīcino (của mặt trăng), nhờ marīcicandanālepalābhā (có được sự xoa bóp bằng ánh sáng như gỗ đàn hương), tất cả các phương hướng này nibbhara (một cách đặc biệt) dhavalā (trắng sáng) rocanti (tỏa sáng).
Disānaṃ dhavalakāraṇassa ‘‘marīcicandanālepalābhā sītamarīcino’’ti vuttattā neyyadoso na patiṭṭhāti, candanamiva candanaṃ, marīciyoyeva candanamiti ca, tassa ālepoti ca, tassa lābhoti ca viggaho.
Since the cause of the whitening of the directions is stated as "through the gaining of an unguent of moonlight from the moon," the flaw of needing to be inferred does not arise. The analysis is: sandalwood like sandalwood, and the rays themselves are sandalwood, and the unguent of that, and the gaining of that.
Vì nguyên nhân làm cho các phương hướng trắng sáng đã được nói là “nhờ có được sự xoa bóp bằng ánh trăng như gỗ đàn hương”, nên lỗi neyya không tồn tại. Sự phân tích là: gỗ đàn hương giống như gỗ đàn hương, chính những tia sáng là gỗ đàn hương, và sự xoa bóp của nó, và việc có được nó.
82. ‘‘Mano’’ccādi.
82. ‘‘Mano’’ and so on.
82. “Mano” (tâm) v.v...
Manaṃ passantānamanussarantānañca cittaṃ anurañjetīti manonurañjano, māraṅganānaṃ siṅgārakato vibbhamo vilāso jinena asamanuññāto abbhupagato mārassa vasavattino hadayānalo hadayaggi jāto.
It delights the minds of those who see and recall it, thus manonurañjano — mind-pleasing. The vibbhamo — coquettish charm performed by Māra's women, asamanuññāto — not approved jinena — by the Conqueror, became mārassa hadayānalo — the heart-fire of Māra, the one subject to his power.
Làm say đắm tâm trí của những người nhìn và hồi tưởng, đó là manonurañjano (làm say đắm tâm trí). Vibbhamo (sự quyến rũ) do trang sức của các nàng Māra, đã asamanuññāto (không được chấp nhận) bởi Đức Phật, đã trở thành hadayānalo (ngọn lửa trong tim) của Mārassa (Māra), kẻ chịu sự kiểm soát.
Soko cettha analatthe niruppito tassa tādisatthānativattanato, kāraṇantupacārenāti.
Here, sorrow is used in the sense of fire, as it does not exceed that meaning. The cause is by metaphor.
Ở đây, sầu khổ được dùng với nghĩa ngọn lửa, vì nó không vượt quá nghĩa đó, và nguyên nhân là do ẩn dụ.
Ettha yajjapi māraṅganāparājayo na saddopāttattho, tathāpi ‘‘siṅgāravibbhamo mārassa hadayaggī’’ti vutte sāmatthiyā māraṅganāparājayo gamyate, tathāvidhassa mārasokassa māraṅganāparājayābyabhicārato.
Here, although the defeat of Māra's women is not the directly stated meaning of the word, it is implied by implication when it is said, "the coquettish charm is Māra's heart-fire," because such sorrow of Māra is invariably accompanied by the defeat of Māra's women.
Ở đây, mặc dù sự thất bại của các nàng Māra không phải là nghĩa được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ, nhưng khi nói “sự quyến rũ là ngọn lửa trong tim của Māra”, thì sự thất bại của các nàng Māra được suy ra một cách tự nhiên, vì nỗi buồn của Māra không thể tách rời khỏi sự thất bại của các nàng Māra.
Nevedisassa neyyatā, vaṅkavuttīdisī guṇoyeva bandhassa.
This is not a case of needing to be inferred; such a circuitous expression is indeed a virtue of composition.
Không có neyyatā (tính cần suy luận) trong trường hợp này; cách diễn đạt vòng vo như vậy là một phẩm chất của sự kết hợp.
82. Vattabbassa ñāyopāttattā neyyadosaparihāratthamudāharati ‘‘mano’’ccādi.
82. To avert the flaw of needing to be inferred, where what is to be stated is implied by reasoning, he gives an example, ‘‘mano’’ and so on.
82. Để tránh lỗi neyya (cần suy luận) vì nghĩa cần nói đã được hiểu, ví dụ là “mano” (tâm) v.v...
Manonurañjano dassanasavanānussaraṇaṃ karontānaṃ janānaṃ cittamattani anurañjanto māraṅganāsiṅgāravibbhamo māravadhūnaṃ ratikīḷāhetubhūtakāmapatthanāsaṅkhātasiṅgārena katalīlā jinena jitapañcamārena satthunā asamanuññāto anabbhupagato asampaṭicchito mārassa vasavattino hadayānalo hadayaggi ahosīti.
Manonurañjano — delighting the minds of those who perform seeing, hearing, and recalling; māraṅganāsiṅgāravibbhamo — the coquettish charm, the alluring display born of sensual desire, which is the cause of amorous play of Māra's wives, jinena — by the Teacher who conquered the five Māras, asamanuññāto — not approved, not assented to, mārassa — of Māra, the one subject to his power, hadayānalo — became the heart-fire.
Manonurañjano (làm say đắm tâm trí) là làm cho tâm của những người đang nhìn, nghe và hồi tưởng say đắm vào chính nó. Māraṅganāsiṅgāravibbhamo (sự quyến rũ của các nàng Māra) là sự duyên dáng được tạo ra bởi sự trang điểm, tức là sự khao khát tình dục là nguyên nhân của trò chơi tình ái của các nàng Māra. Điều đó asamanuññāto (không được chấp nhận), không được Đức Phật, bậc đã chiến thắng năm Māra, chấp thuận, đã trở thành hadayānalo (ngọn lửa trong tim) của Mārassa (Māra), kẻ chịu sự kiểm soát.
Analattena kappitakāriyabhūto soko māraṅganāsiṅgāravibbhamasaṅkhātakāraṇena saddhiṃ abhedakappanāya* ‘‘guḷo semhaṃ, tipusaṃ jaro’’tiādīsu viya tulyādhikaraṇabhāvena vutto hoti.
Here, the resulting sorrow, conceptualized as fire, is stated in apposition with the cause, which is the coquettish charm of Māra's women, through a non-differentiation (or identification with fire) concept, just as in examples like "jaggery is phlegm, tin is fever."
Nỗi buồn, được hình dung là kết quả được ví như ngọn lửa, được nói đến với nguyên nhân là sự quyến rũ của các nàng Māra, với sự hình dung không khác biệt, như trong các ví dụ “đường là đờm, thiếc là sốt” v.v..., với sự đồng vị ngữ.
Ettha kiñcāpi māraṅganānaṃ parājayavācako saddo natthi, tathāpi ‘‘siṅgāravibbhamo mārassa hadayānalo’’ti vutte māraṅganāparājayaṃ vinā tādisasokuppattikāraṇassa anadhigatattā aññathānupapattilakkhaṇasāmatthiyena tāsaṃ parājayo pakāsito hotīti īdisavaṅkavuttiyā bandhaguṇattā neyyadoso nirākato hotīti.
Here, although there is no word that directly expresses the defeat of Māra's women, when it is stated "the coquettish charm is Māra's heart-fire," because the cause for the arising of such sorrow is not found without the defeat of Māra's women, their defeat is made known by implication based on the principle of indispensable concomitance. Thus, due to such a circuitous expression being a virtue of composition, the flaw of needing to be inferred is averted.
Ở đây, mặc dù không có từ nào trực tiếp nói về sự thất bại của các nàng Māra, nhưng khi nói “sự quyến rũ là ngọn lửa trong tim của Māra”, thì sự thất bại của họ được tiết lộ bằng khả năng suy luận (aññathānupapattilakkhaṇasāmatthiyena), vì không thể tìm thấy nguyên nhân của nỗi buồn như vậy mà không có sự thất bại của các nàng Māra. Do đó, lỗi neyya được loại bỏ vì cách diễn đạt vòng vo như vậy là một phẩm chất của sự kết hợp.
Mano anurañjetīti ca, māraṅganānaṃ siṅgāroti ca, tena kato vibbhamoti ca vākyaṃ.
And the phrases are: "It delights the mind," and "the coquettish charm of Māra's women," and "the alluring display performed by that."
Câu nói là “tâm làm say đắm”, và “sự trang điểm của các nàng Māra”, và “sự quyến rũ được tạo ra bởi nó”.
83. ‘‘Apayāte’’ccādi.
83. ‘‘Apayāte’’ and so on.
83. “Apayāte” (đã rời đi) v.v...
Ayaṃ verī jano apayātāparādhampi jananti sambandho.
The connection is: "This hostile person sees even a person whose offense has passed."
Sự liên kết là: Kẻ thù này nhìn người khác, dù đã không còn tội lỗi.
Apayāto apagato aparādho yassa taṃ, kodhena pāṭalabhūtena setarattena.
"Whose offense has gone, has ceased," and "made reddish-brown, reddish-white by anger."
Apayāto (đã rời đi), aparādho (tội lỗi) của người đó, kodhena (vì giận dữ) pāṭalabhūtena (đã trở nên đỏ trắng).
Iminā visesanāpekkhadoso parihaṭo.
By this, the flaw of requiring a determinant is removed.
Với điều này, lỗi visesanāpekkhadosa (cần bổ ngữ) đã được loại bỏ.
83. ‘‘Apayāti’’ccādi.
83. ‘‘Apayāti’’ and so on.
83. “Apayāti” (đã rời đi) v.v...
Ayaṃ verī jano apayātāparādhampi apagatāparādhampi janaṃ kodhapāṭalabhūtena kodhena bhūtasetalohitavaṇṇayuttena cakkhunā bhiyyo yebhuyyena passatīti.
This hostile person bhiyyo — frequently passati — sees apayātāparādhampi — even a person whose offense has passed, kodhapāṭalabhūtena — with an eye that has become reddish-brown, tinged with white and red, due to anger.
Kẻ thù này bhiyyo (thường xuyên) passati (nhìn) apayātāparādhampi (người đã không còn tội lỗi) bằng kodhapāṭalabhūtena (đôi mắt đỏ trắng vì giận dữ).
‘‘Passatī’’ti vacanassa vijjamānattepi ‘‘cakkhunā’’ti visesyavacanaṃ ‘‘kodhapāṭalabhūtenā’’ti visesanassa labbhamānattā sātthakaṃ hotīti visesanāpekkhadoso nirākatoti.
Even though the word "sees" is present, the specific word "with an eye" is meaningful because it allows for the determinant "made reddish-brown by anger" to be obtained. Thus, the flaw of requiring a determinant is averted.
Mặc dù có từ “passati” (nhìn), nhưng từ định ngữ “cakkhunā” (bằng mắt) có ý nghĩa vì nó nhận được định ngữ “kodhapāṭalabhūtenā” (đỏ trắng vì giận dữ). Do đó, lỗi visesanāpekkhadosa (cần bổ ngữ) đã được loại bỏ.
Apayāto apagato aparādho asmāti ca, kodhena pāṭalabhūtanti ca viggaho.
The grammatical analysis is: "From whom the offense has departed, has ceased," and "made reddish-brown by anger."
Sự phân tích là: Apayāto (đã rời đi), apagato (đã biến mất) aparādho (tội lỗi) từ đó, và kodhena (vì giận dữ) pāṭalabhūtanti (đã trở nên đỏ trắng).
84. ‘‘Appakāna’’miccādi.
84. "Even small ones," and so on.
84. “Những điều nhỏ nhặt” v.v.
Budho paṇḍitaposo appakānaṃ pāpānampi kimutamadhikānaṃ pabhāvaṃ ānubhāvaṃ nāsaye appavattiṃ pāpeyya.
The wise one, a sagacious person, should destroy the power, the influence, of even small evils—what to say of greater ones—causing their non-occurrence.
Bậc trí (Budho), tức người có trí tuệ, nên tiêu trừ (nāsaye) uy lực (pabhāvaṃ), tức năng lực, của những ác nghiệp dù là nhỏ nhặt, huống chi là những ác nghiệp lớn.
Taṃ atthantaranyāsena sādheti.
He supports that by way of an atthantaranyāsa.
Điều đó được chứng minh bằng phép tỉ dụ.
Bhāṇumā sūriyo nippabhataṃ ānīto khajjoto yena tathāvidho api hoti.
The sun, bhāṇumā, is such that even a glow-worm is brought to powerlessness by it.
Mặt trời (Bhāṇumā) cũng có thể làm cho đom đóm (khajjoto) bị mất ánh sáng (nippabhataṃ ānīto).
‘‘Mandappabho aya’’nti jotiriṅgaṇampi nopekkhati cakkavāḷakuharānucaritamahānubhāvopīti.
He does not even regard a glow-worm, thinking, "This is dim- আলোকময় (āloka-maya)," though he possesses great influence that pervades the entire universe.
Ngay cả đom đóm, dù có uy lực lớn lan khắp các hốc vũ trụ, cũng không được xem là “ánh sáng yếu ớt này”.
Ettha apītyādinā vacobhaṅgiyā hīnatthadoso parihaṭo.
Here, by the word-breaking phrase beginning with "even," the fault of low meaning is avoided.
Ở đây, với cách diễn đạt “apī” v.v., lỗi nghĩa thấp kém đã được loại bỏ.
84. ‘‘Appakāni’’ccādi.
84. "Even small ones," and so on.
84. “Những điều nhỏ nhặt” v.v.
Budho paññavā appakānampi atimandānampi pāpānaṃ akusalānaṃ pabhāvaṃ vipākadānasāmatthiyasaṅkhātānubhāvaṃ nāsaye ahosikammatāpādanena nāseyya, bahūnaṃ pāpānaṃ vattabbameva natthi.
The wise one, endowed with wisdom, should destroy the power of even very slight evils (akusala)—the influence that gives rise to results—by rendering them inactive; it goes without saying for many evils.
Bậc trí (Budho), tức người có trí tuệ, nên tiêu trừ (nāsaye) uy lực (pabhāvaṃ), tức khả năng cho quả báo, của những ác nghiệp (pāpānaṃ) dù là nhỏ nhặt (appakānampi), tức rất yếu ớt; huống chi là những ác nghiệp lớn thì không cần phải nói.
Tamatthamatthantaranyāsālaṅkārena samattheti apiccādi.
He corroborates that meaning with the rhetorical device of atthantaranyāsa, saying "even," and so on.
Ý nghĩa đó được chứng minh bằng phép tỉ dụ “ngay cả” v.v.
Bhāṇumā sūriyo nippabhatānītakhajjoto api nippabhatamāpāditajotiriṅgaṇehi samannāgatopi hotīti.
The sun, bhāṇumā, is even one which is accompanied by glow-worms brought to powerlessness.
Mặt trời (Bhāṇumā) ngay cả khi làm cho đom đóm mất ánh sáng (nippabhatānītakhajjoto api) cũng có thể xảy ra.
Hīnapabhāvo hoti khajjopanake pahāya attano ālokaṃ karonto na hotīti adhippāyo.
The intention is that he is of inferior radiance, not one who creates his own light by leaving the glow-worms.
Ý nghĩa là: mặt trời có ánh sáng yếu hơn, không phải là thứ tự mình tạo ra ánh sáng mà bỏ qua những con đom đóm.
Ettha api nippabhaticcādivacanavilāsavasena hīnapakkhaṃ gahetvāpi sūriyaudārattasseva positattā ‘‘nippabhatānītakhajjoto’’ti visesanapadaṃ hīnatthadosaṃ na nissayati.
Here, owing to the charming expression "even of powerlessness," and so on, although it takes the lowly aspect, since the magnanimity of the sun is affirmed, the qualifying term "glow-worm brought to powerlessness" does not incur the fault of low meaning.
Ở đây, với cách diễn đạt như “ngay cả khi làm cho mất ánh sáng” v.v., dù lấy vế yếu hơn, nhưng vì sự cao cả của mặt trời đã được khẳng định, nên từ ngữ đặc biệt “nippabhatānītakhajjoto” không mắc lỗi nghĩa thấp kém.
Natthi pabhā yesanti ca, tesaṃ bhāvoti ca, taṃ ānītā khajjotā yeneti ca viggaho.
The analysis is: "There is no radiance for them," and "their state," and "that by which glow-worms are brought."
Phân tích từ là: không có ánh sáng là gì, và sự tồn tại của chúng là gì, và đom đóm được mang đến bởi điều đó là gì.
85. ‘‘Na pādi’’ccādi.
85. "Not for the foot," and so on.
85. “Không nên thêm vào câu thơ” v.v.
Pādapūraṇatthāya gāthāpādānaṃ pūraṇasaṅkhātapayojanatthāya padaṃ nāmādikaṃ katthaci na yojeyya viññūti, yathā niratthakapadāyojane udāharaṇamevaṃ ‘‘munindassa varaṃ pādapaṅkeruhaṃ vande’’ti.
A discerning person should not in any place attach a word (a noun, etc.) for the purpose of completing the metrical feet of a verse. For instance, as an example of not attaching a meaningless word, "I bow to the supreme lotus-feet of the Sage-king."
Người có trí không nên thêm từ (padaṃ), tức danh từ v.v., vào bất cứ đâu để làm đầy đủ câu thơ (pādapūraṇatthāya), tức để làm cho câu thơ đầy đủ; như (yathā) ví dụ về việc không thêm từ vô nghĩa là: “con xin đảnh lễ sen vàng dưới chân của bậc Vô Thượng Sĩ” vậy.
Heṭṭhā duṭṭhodāharaṇe viya pādapūraṇatthaṃ kassaci padassa ayojitattā sātthakapadehi niratthakadoso nirākatoti.
Here, the fault of meaninglessness is dispelled by meaningful words, as no word is attached for the purpose of completing a metrical foot, unlike in the flawed example below.
Như trong ví dụ sai ở dưới, vì không có từ nào được thêm vào để làm đầy đủ câu thơ, nên lỗi vô nghĩa đã được loại bỏ bằng các từ có nghĩa.
Mudunimmalasobhādisādhāraṇaguṇayogato paṅkeruhasadisaṃ upacārato paṅkeruhaṃ nāma.
Due to possessing common qualities like softness, purity, and beauty, it is called a lotus by way of transference, being similar to a lotus.
Do có các đức tính chung như mềm mại, trong sạch, và vẻ đẹp, nên được gọi là “paṅkeruha” (sen) theo phép ẩn dụ giống như sen.
Pādameva paṅkeruhanti viggaho.
The analysis is: "The foot itself is a lotus."
Phân tích từ là: chính đôi chân là sen.
visesanavisesyapadadosaparihāro.
Avoidance of faults regarding qualifying and qualified terms.
Sự loại bỏ lỗi của từ đặc biệt và từ được đặc biệt hóa.
86. ‘‘Bhaye’’ccādi.
86. "In fear," and so on.
86. “Sợ hãi” v.v.
Bhayañca cittutrāso kodho ca doso pasaṃsā ca thuti, tā ādi yassa turitādino so tādiso viseso yadi vattuṃ kāmīyate icchīyate, tattha tasmiṃ bhayādivisese visaye ekatthatāya ekatthabhāvena kato doso natthi.
If a specific condition, such as fear (mental terror), anger (aversion), and praise (adulation), beginning with these, is desired to be expressed, then in that specific condition of fear, etc., there is no fault caused by sameness of meaning.
Nếu một sự đặc biệt (viseso) như sợ hãi (bhaya), tức sự kinh hoàng trong tâm, giận dữ (kodho), tức sự sân hận, tán thán (pasaṃsā), tức sự ca ngợi, và những điều tương tự (tādiso) như sự vội vã v.v., được mong muốn nói ra (vattuṃ kāmīyate), thì ở đó (tattha), tức trong trường hợp sợ hãi v.v., không có lỗi (doso natthi) do sự trùng lặp (ekatthatāya), tức sự lặp lại ý nghĩa.
86. Idāni vākyadosaparihāratthamārabhati ‘‘bhayakodhe’’ccādi.
86. Now he begins to describe the avoidance of sentence faults with "in fear and anger," and so on.
86. Bây giờ, để loại bỏ lỗi câu, bắt đầu với “sợ hãi, giận dữ” v.v.
Bhayakodhapasaṃsādi cittutrāsapaṭighathutiādīhi samannāgato tādiso viseso vattuṃ yadi kāmīyate ce viññūhi icchīyate, tattha bhayakodhādike visese ekatthatākato ekatthabhāvena kato doso vākyadoso na bhavati.
If a discerning person desires to express a specific condition characterized by fear, anger, praise, etc., such as mental terror, aversion, or adulation, then in that specific condition of fear, anger, etc., the fault of a sentence (a sentence fault) caused by sameness of meaning does not occur.
Nếu một sự đặc biệt (viseso) như sợ hãi, giận dữ, tán thán v.v., tức sự kinh hoàng trong tâm, sự sân hận, sự ca ngợi v.v., được mong muốn nói ra (yadi kāmīyate) bởi những người có trí, thì ở đó (tattha), trong trường hợp đặc biệt như sợ hãi, giận dữ v.v., không có lỗi (doso na bhavati), tức lỗi câu, do sự trùng lặp (ekatthatākato), tức sự lặp lại ý nghĩa.
Bhayādivisese vattumicchite pubbuccāritapadassa punuccāraṇe ekatthadoso na hotīti adhippāyo.
The intention is that when a specific condition like fear is desired to be expressed, repeating a previously uttered word does not constitute the fault of sameness of meaning.
Ý nghĩa là: khi muốn diễn tả sự đặc biệt như sợ hãi v.v., việc lặp lại từ đã nói trước đó không mắc lỗi trùng lặp.
Bhayañca kodho ca pasaṃsā cāti ca, tā ādi yassa turitakotūhalaaccharāhāsasokapasādasaṅkhātassa atthavisesasseti ca viggaho.
The analysis is: "fear and anger and praise," and "those are the beginning of a specific condition of meaning, such as haste, curiosity, surprise, laughter, sorrow, and mental clarity."
Phân tích từ là: sợ hãi, giận dữ và tán thán, và những điều đó là khởi đầu của sự đặc biệt về ý nghĩa như sự vội vã, sự tò mò, sự ngạc nhiên, sự cười đùa, sự buồn bã, sự thanh tịnh.
Tagguṇasaṃviññāṇaaññapadatthasamāsattā bhayādīsu kathitamapi gahetvā punappunaṃ kathanamavirodhaṃ.
Due to the compound of a different meaning understood through its qualities, even what has been stated about fear, etc., can be taken, and repeated statement is not contradictory.
Vì là hợp chất của những từ có cùng phẩm chất và ý nghĩa khác, nên việc lặp đi lặp lại những điều đã nói về sợ hãi v.v. là không mâu thuẫn.
Eko attho yesaṃ padādīnaṃ te ekatthā, tesaṃ bhāvo ekatthatā, tāya katoti viggaho.
The analysis is: "Those words, etc., whose meaning is one are ekattha (of one meaning); their state is ekatthatā (sameness of meaning); caused by that."
Phân tích từ là: những từ v.v. có cùng một ý nghĩa được gọi là ekattha (một ý nghĩa), sự tồn tại của chúng là ekatthatā (sự trùng lặp), và được tạo ra bởi điều đó.
87. ‘‘Yathe’’tyudāharati ‘‘sappo’’iccādi.
87. He gives an example with "as" and "snake," and so on.
87. Ví dụ về “Như” là “rắn” v.v.
‘‘Ayaṃ sappo sappo’’ti bhayenāmeḍitaṃ handāti khede tato tamhā ṭhānā, sappato vā bhavaṃ bhavanto nivattatu gatamaggābhimukho āvattatu.
"This is a snake, a snake!"—a repetition uttered out of fear. "Look!"—in distress. "From there," from that place, or from the snake, "may you, Sir, turn back," may you return to the path you came from.
“Đây là rắn, rắn!” là lời lặp lại do sợ hãi. “ Này (handā)” là sự tiếc nuối. Từ đó (tato), tức từ nơi đó, hoặc từ con rắn, ngài (bhavaṃ), tức quý vị, hãy quay lại (nivattatu), tức hãy trở về con đường đã đi.
Taṃ ṭhānaṃ, sappaṃ vā.
"That" place, or the snake.
Nơi đó (taṃ), hoặc con rắn.
Natthettha ekatthatādoso bhayenāmeḍitappayogato.
Here there is no fault of sameness of meaning due to the usage of repetition caused by fear.
Ở đây không có lỗi trùng lặp ý nghĩa vì cách diễn đạt lặp lại do sợ hãi.
87. ‘‘Sappo’’ccādi.
87. "Snake," and so on.
87. “Rắn” v.v.
Handa naṭṭho vata, ayaṃ sappo sappo bhavaṃ tato ṭhānato, sappato vā nivattatu āvattatu yadi jīvitukāmo asi, taṃ ṭhānaṃ, sappaṃ vā kathamupasappasi kathamupagacchasīti.
"Alas, destroyed! This is a snake, a snake! Sir, turn back from there (from that place, or from the snake). If you wish to live, why do you approach that (place, or snake)?"
“ Này (Handa)! Thật là tai hại! Đây là rắn, rắn! Ngài hãy quay lại (nivattatu) từ đó (tato), tức từ nơi đó, hoặc từ con rắn. Nếu ngài muốn sống, sao ngài lại đến gần (kathamupasappasi) nơi đó (taṃ), tức nơi đó, hoặc con rắn?”
Bhaye āmeḍitavacanattā ekatthatādoso natthi, jīvitukāmosīti ettha bindulopo.
There is no fault of sameness of meaning because it is a repeated utterance in fear; in "if you wish to live," there is an elision of a consonant.
Vì là lời lặp lại do sợ hãi, nên không có lỗi trùng lặp ý nghĩa. Ở đây, “jīvitukāmosīti” có sự lược bỏ dấu chấm.