Abhidhammapiṭaka (pu-vi)

2

Abhidhammapiṭaka

The Abhidhamma Piṭaka

Tạng Abhidhamma

3

Saṃgāyanassa pucchā vissajjanā

Questions and Answers Regarding the Recitation

Hỏi và đáp về cuộc kết tập

4

Pucchā – paṭhamamahāsaṃgītikāle āvuso dhammasaṃgāhakā mahākassapādayo mahātheravarā porāṇasaṃgītikārā paṭhamaṃ vinayapiṭakaṃ saṃgāyitvā suttantapiṭake ca dīghamajjhimasaṃyuttaaṅguttarasaṃkhāte cattāro mahānikāye saṃgāyitvā tadanantaraṃ kiṃ nāma pāvacanaṃ saṃgāyiṃsu.

Question – At the time of the First Great Council, Venerable sirs, what teaching did the excellent Mahātheras, the reciters of the Dhamma, beginning with Mahākassapa, who performed the ancient recitation, recite after first reciting the Vinaya Piṭaka and the four great Nikāyas—Dīgha, Majjhima, Saṃyutta, and Aṅguttara—in the Suttanta Piṭaka?

Hỏi – Thưa chư hiền, vào thời đại kết tập vĩ đại lần thứ nhất, các bậc Trưởng lão vĩ đại là những vị kết tập Pháp, đứng đầu là ngài Mahākassapa, là những người kết tập thời xưa, sau khi đã kết tập Tạng Vinaya trước tiên và đã kết tập bốn bộ Nikāya lớn trong Tạng Suttanta, được gọi là Dīgha, Majjhima, Saṃyutta, Aṅguttara, thì sau đó các ngài đã kết tập giáo pháp tên là gì?

5

Vissajjanā – paṭhamamahāsaṃgītikāle bhante dhammasaṃgāhakā mahākassapādayo mahātheravarā porāṇasaṃgītikārā paṭhamaṃ vinayapiṭakaṃ saṃgāyitvā suttantapiṭake ca dīghamajjhimasaṃyuttaaṅguttarasaṃkhāte cattāro nikāye saṃgāyitvā tadanantaraṃ abhidhammapiṭakaṃ nāma pāvacanaṃ saṃgāyiṃsu.

Answer – At the time of the First Great Council, Venerable sirs, the excellent Mahātheras, the reciters of the Dhamma, beginning with Mahākassapa, who performed the ancient recitation, recited the teaching called Abhidhamma Piṭaka after first reciting the Vinaya Piṭaka and the four Nikāyas—Dīgha, Majjhima, Saṃyutta, and Aṅguttara—in the Suttanta Piṭaka.

Đáp – Kính bạch Đại đức, vào thời đại kết tập vĩ đại lần thứ nhất, các bậc Trưởng lão vĩ đại là những vị kết tập Pháp, đứng đầu là ngài Mahākassapa, là những người kết tập thời xưa, sau khi đã kết tập Tạng Vinaya trước tiên và đã kết tập bốn bộ Nikāya trong Tạng Suttanta, được gọi là Dīgha, Majjhima, Saṃyutta, Aṅguttara, thì sau đó các ngài đã kết tập giáo pháp tên là Tạng Abhidhamma.

6

Pucchā – imissampi āvuso chaṭṭhasaṃgītiyaṃ sakalañceva vinayapiṭakaṃ saṃgītaṃ, te ca cattāro mahānikāyā.

Question – In this Sixth Council too, Venerable sirs, the entire Vinaya Piṭaka has been recited, and those four great Nikāyas.

Hỏi – Thưa chư hiền, trong cuộc kết tập lần thứ sáu này, toàn bộ Tạng Vinaya đã được kết tập, và cả bốn bộ Nikāya lớn ấy cũng vậy.

Kālo dāni āvuso sampatto abhidhammapiṭakaṃ saṃgāyituṃ, tasmāhaṃ taṃ tattha pucchitabbāni pucchissāmi.

Now is the time, Venerable sirs, to recite the Abhidhamma Piṭaka. Therefore, I will ask you what is to be asked concerning it.

Thưa chư hiền, nay đã đến lúc kết tập Tạng Abhidhamma, vì vậy tôi sẽ hỏi ngài những điều cần hỏi về tạng ấy.

Abhidhammo nāmesa āvuso kenaṭṭhena abhidhammoti vuccati.

What is the Abhidhamma, Venerable sirs, called Abhidhamma?

Thưa chư hiền, Abhidhamma được gọi là Abhidhamma với ý nghĩa gì?

7

Vissajjanā – dhammātireka dhammavisesaṭṭhena bhante abhidhammoti vuccati.

Answer – It is called Abhidhamma, Venerable sir, in the sense of exceeding the Dhamma and being special Dhamma.

Đáp – Kính bạch Đại đức, Abhidhamma được gọi là Abhidhamma với ý nghĩa là pháp thù thắng, pháp đặc biệt.

8

Pucchā – so panesa āvuso abhidhammo kena kattha kadā ca adhigato.

Question – By whom, where, and when, Venerable sirs, was this Abhidhamma comprehended?

Hỏi – Thưa chư hiền, Abhidhamma này đã được ai, ở đâu, và khi nào chứng ngộ?

9

Vissajjanā – so kho bhante abhidhammo sabbaññubuddhena mahābodhimaṇḍamūle vesākhapuṇṇamiyaṃ yathābhūtaṃ adhigato.

Answer – That Abhidhamma, Venerable sir, was comprehended as it truly is by the Omniscient Buddha at the foot of the Bodhi Maṇḍa on the full moon day of Vesākha.

Đáp – Kính bạch Đại đức, Abhidhamma ấy đã được Đức Phật Toàn Giác chứng ngộ như thật vào ngày rằm tháng Vesākha, dưới cội Bồ-đề vĩ đại.

10

Pucchā – kattha panesa āvuso abhidhammo bhagavatā kadā ca vicito.

Question – Where and when, Venerable sirs, was this Abhidhamma contemplated by the Blessed One?

Hỏi – Thưa chư hiền, Abhidhamma này đã được Đức Thế Tôn thẩm xét ở đâu và khi nào?

11

Vissajjanā – so kho bhante abhidhammo bhagavatā mahābodhimaṇḍe ratanagharasattāhe vicito.

Answer – That Abhidhamma, Venerable sir, was contemplated by the Blessed One during the Jewel House week at the Bodhi Maṇḍa.

Đáp – Kính bạch Đại đức, Abhidhamma ấy đã được Đức Thế Tôn thẩm xét tại ngôi nhà báu trong tuần lễ thứ tư ở cội Bồ-đề vĩ đại.

12

Pucchā – kattha panesa āvuso abhidhammo bhagavatā kadā kassatthāya ca desito.

Question – Where, when, and for whose benefit, Venerable sirs, was this Abhidhamma taught by the Blessed One?

Hỏi – Thưa chư hiền, Abhidhamma này đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng ở đâu, khi nào, và vì lợi ích của ai?

13

Vissajjanā – so kho bhante abhidhammo bhagavatā devesu tāvatiṃsesu pāricchattakamūlamhi paṇḍukambalasilāyaṃ abhisambodhito sattame vasse mātaraṃ pamukhaṃ katvā dasahi cakkavāḷasahassehi āgamma sannisinnānaṃ devatānaṃ caturoghanittharaṇatthāya anto vassaṃ desito.

Answer – That Abhidhamma, Venerable sir, was taught by the Blessed One in the Tāvatiṃsa heaven, at the foot of the Pāricchattaka tree on the Paṇḍukambala stone, in the seventh year after his complete enlightenment, during the rainy season retreat, for the purpose of helping the devas, led by his mother, who had gathered from ten thousand world-systems, to cross the four floods.

Đáp – Kính bạch Đại đức, Abhidhamma ấy đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng trong suốt mùa an cư, vào năm thứ bảy sau khi thành đạo, tại cõi trời Tāvatiṃsa, trên phiến đá Paṇḍukambala dưới gốc cây Pāricchattaka, vì mục đích vượt thoát bốn dòng bộc lưu cho các chư thiên từ mười ngàn thế giới đã đến hội họp, với mẫu thân của ngài làm vị đứng đầu.

14

Pucchā – kenesa āvuso abhidhammo paṭhamaṃ manussaloke patiggahito, kassa ca puna tena desito.

Question – By whom, Venerable sirs, was this Abhidhamma first received in the human world, and to whom did he then teach it?

Hỏi – Thưa chư hiền, Abhidhamma này đã được ai tiếp nhận đầu tiên ở cõi người, và sau đó đã được vị ấy thuyết lại cho ai?

15

Vissajjanā – āyasmatā bhante sāriputtattherena dhammasenāpatinā esa abhidhammo paṭhamaṃ manussaloke patiggahito, teneva bhante āyasmatā sāriputtattherena attano saddhivihārikānaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ desito.

Answer – That Abhidhamma, Venerable sir, was first received in the human world by the Venerable Sāriputta Thera, the General of the Dhamma. It was then taught by that same Venerable Sāriputta Thera to his five hundred resident bhikkhus.

Đáp – Kính bạch Đại đức, Abhidhamma này đã được Tôn giả Trưởng lão Sāriputta, vị Tướng quân Chánh pháp, tiếp nhận đầu tiên ở cõi người. Kính bạch Đại đức, chính Tôn giả Trưởng lão Sāriputta ấy đã thuyết lại cho năm trăm vị tỳ-khưu là đệ tử cùng chung sống của ngài.

16

Pucchā – ke āvuso sikkhanti.

Question – Who, Venerable sirs, are trainees?

Hỏi – Thưa chư hiền, ai là những người đang học?

17

Vissajjanā – sekhā ca bhante puthujjanā kalyāṇakā ca sikkhanti.

Answer – Sekhas, Venerable sir, and ordinary individuals (puthujjanā) who are virtuous are trainees.

Đáp – Kính bạch Đại đức, các bậc hữu học và các bậc thiện phàm phu là những người đang học.

18

Pucchā – ke āvuso sikkhitasikkhā.

Question – Who, Venerable sirs, have completed their training?

Hỏi – Thưa chư hiền, ai là những người đã học xong?

19

Vissajjanā – arahanto bhante sikkhitasikkhā.

Answer – Arahants, Venerable sir, have completed their training.

Đáp – Kính bạch Đại đức, các bậc A-la-hán là những người đã học xong.

20

Pucchā – ke āvuso dhārenti.

Question – Who, Venerable sirs, uphold it?

Hỏi – Thưa chư hiền, ai là những người gìn giữ?

21

Vissajjanā – yesaṃ bhante vattati, te dhārenti.

Answer – Those, Venerable sir, for whom it is appropriate, uphold it.

Đáp – Kính bạch Đại đức, những ai đang hành trì, những vị ấy gìn giữ.

22

Pucchā – kassa āvuso vacanaṃ.

Question – Whose word is it, Venerable sirs?

Hỏi – Thưa chư hiền, đây là lời của ai?

23

Vissajjanā – bhagavato bhante vacanaṃ arahato sammāsambuddhassa.

Answer – It is the word of the Blessed One, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, Venerable sir.

Đáp – Kính bạch Đại đức, đây là lời của Đức Thế Tôn, bậc A-la-hán, đấng Chánh Đẳng Giác.

24

Pucchā – kenāvuso ābhataṃ.

Question – By whom, Venerable sirs, has it been brought down?

Hỏi – Thưa chư hiền, đã được ai mang đến?

25

Vissajjanā – paraṃparāya bhante ābhataṃ.

Answer – It has been brought down by tradition, Venerable sir.

Đáp – Kính bạch Đại đức, đã được mang đến qua sự truyền thừa.

26

Dhammasaṅgaṇī

27

Pucchā – so panesa āvuso abhidhammo dhammasaṅgaṇivibhaṅgādipakaraṇaparicchedavasena sattavidho.

Question – That Abhidhamma, Venerable sirs, is sevenfold according to the divisions of the treatises such as the Dhammasaṅgaṇī and Vibhaṅga.

Hỏi – Thưa chư hiền, Abhidhamma ấy có bảy loại, được phân chia thành các bộ như Dhammasaṅgaṇī, Vibhaṅga, v.v.

Tesu paṭhamaṃ bhagavatā kataraṃ pakaraṇaṃ desitaṃ.

Among these, which treatise was first taught by the Blessed One?

Trong số đó, bộ nào đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng đầu tiên?

28

Vissajjanā – paṭhamaṃ bhante dhammasaṅgaṇipakaraṇaṃ bhagavatā desitaṃ.

Answer – The Dhammasaṅgaṇī treatise, Venerable sir, was first taught by the Blessed One.

Đáp – Kính bạch Đại đức, bộ Dhammasaṅgaṇī đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng đầu tiên.

29

Pucchā – dhammasaṅgaṇiyaṃ āvuso atthi mātikā, atthi padabhājanīyaṃ.

Question – In the Dhammasaṅgaṇī, Venerable sirs, there is a Mātikā (matrix) and a Padabhājanīya (division of terms).

Hỏi – Thưa chư hiền, trong bộ Dhammasaṅgaṇī có phần Mātikā và có phần Padabhājanīya.

Tesu mātikaṃ nikkhipantena bhagavatā kataṃ nikkhittā.

Among these, when laying down the Mātikā, what did the Blessed One lay down?

Trong số đó, khi đặt ra phần Mātikā, Đức Thế Tôn đã đặt ra như thế nào?

30

Vissajjanā – mātikaṃ bhante nikkhipantena bhagavatā ‘‘kusalā dhammā akusalā dhammā abyākatā dhammā.

Answer – When laying down the Mātikā, Venerable sir, the Blessed One laid down the Mātikā by means of twenty-two Triads (Tikas), beginning with: ‘‘Phenomena that are wholesome; phenomena that are unwholesome; phenomena that are indeterminate.

Đáp – Kính bạch Đại đức, khi đặt ra phần Mātikā, Đức Thế Tôn đã đặt ra bằng hai mươi hai bộ ba, bắt đầu bằng: “Các pháp thiện, các pháp bất thiện, các pháp vô ký.

Sukhāya vedanāya sampayuttā dhammā dukkhāya vedanāya sampayuttā dhammā adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttā dhammā.

Phenomena associated with pleasant feeling; phenomena associated with painful feeling; phenomena associated with neither-painful-nor-pleasant feeling.

Các pháp tương ưng với thọ lạc, các pháp tương ưng với thọ khổ, các pháp tương ưng với thọ không khổ không lạc.

Vipākā dhammā vipākadhammadhammā nevavipākanavipākadhammadhammā’’ti evamādinā dvāvīsatiyā tikānaṃ vasena.

Phenomena that are results; phenomena that are result-producing; phenomena that are neither results nor result-producing’’, and so on.

Các pháp là quả, các pháp là nhân của quả, các pháp không phải là quả cũng không phải là nhân của quả”.

‘‘Hetū dhammā na hetū dhammā.

Also by means of hundreds of Dyads (Dukas), beginning with: ‘‘Phenomena that are roots; phenomena that are not roots.

Và bằng một trăm bộ đôi, bắt đầu bằng: “Các pháp là nhân, các pháp không phải là nhân.

Sahetukā dhammā ahetukā dhammā.

Phenomena with roots; phenomena without roots.

Các pháp có nhân, các pháp không có nhân.

31

Hetusampayuttā dhammā hetuvippayuttā dhammā.

Phenomena associated with roots; phenomena disassociated from roots.

Các pháp tương ưng với nhân, các pháp không tương ưng với nhân.

Hetū ceva dhammā sahetukā ca sahetukā ceva dhammā na ca hetū.

Phenomena that are roots and with roots; phenomena that are with roots but not roots.

Các pháp vừa là nhân vừa có nhân, các pháp có nhân nhưng không phải là nhân.

Hetū ceva dhammā hetusampayuttā ca hetusampayuttā ceva dhammā na ca hetū.

Phenomena that are roots and associated with roots; phenomena that are associated with roots but not roots.

Các pháp vừa là nhân vừa tương ưng với nhân, các pháp tương ưng với nhân nhưng không phải là nhân.

Na hetū kho pana dhammā sahetukāpi ahetukāpī’’ti evamādinā dukasatānañca vasena mātikā nikkhittā.

Phenomena that are not roots are both with roots and without roots’’, and so on.

Còn các pháp không phải là nhân thì có thể có nhân hoặc không có nhân”.

32

Kāmāvacarakusala

Kāmāvacara Wholesome

Thiện Dục Giới

33

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso dhammasaṅgaṇiyaṃ padabhājanīye cittuppādakaṇḍe kusalā dhammātipadassa atthaṃ vibhajantena bhagavatā kathaṃ kāmāvacarakusalaṃ vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Question – In the Abhidhamma Piṭaka, in the Dhammasaṅgaṇī, in the Cittuppādakaṇḍa (Chapter on the Arising of Consciousness), when explaining the meaning of the term kusalā dhammā (wholesome phenomena), Venerable sirs, how did the Blessed One teach the kāmāvacara wholesome in detail?

Hỏi – Thưa chư hiền, trong Tạng Abhidhamma, bộ Dhammasaṅgaṇī, phần Padabhājanīya, chương Cittuppādakaṇḍa, khi phân tích ý nghĩa của đề mục “các pháp thiện”, Đức Thế Tôn đã phân tích và thuyết giảng chi tiết về thiện dục giới như thế nào?

34

Vissajjanā – abhidhammapiṭake bhante dhammasaṅgaṇipakaraṇe cittuppādakaṇḍe kusalā dhammāti padassa atthaṃ vibhajantena bhagavatā ‘‘katame dhammā kusalā.

Answer – In the Abhidhamma Piṭaka, Venerable sir, in the Dhammasaṅgaṇī treatise, in the Cittuppādakaṇḍa, when explaining the meaning of the term kusalā dhammā, the Blessed One taught the kāmāvacara wholesome in detail through three major sections (mahāvāra), beginning with: ‘‘What are wholesome phenomena?

Đáp – Kính bạch Đại đức, trong Tạng Abhidhamma, bộ Dhammasaṅgaṇī, chương Cittuppādakaṇḍa, khi phân tích ý nghĩa của đề mục “các pháp thiện”, Đức Thế Tôn đã phân tích và thuyết giảng chi tiết về thiện dục giới qua ba đại đoạn, bắt đầu bằng: “Thế nào là các pháp thiện?

Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha.

When wholesome consciousness pertaining to the sense-sphere arises, accompanied by joy, associated with knowledge, having a visible object, or a sound object, or an odor object, or a taste object, or a tactile object, or a mental object, or whatever object it takes.

Vào lúc tâm thiện dục giới sanh khởi, câu hành với hỷ, tương ưng với trí, lấy sắc làm đối tượng, hoặc lấy thanh làm đối tượng, hoặc lấy hương làm đối tượng, hoặc lấy vị làm đối tượng, hoặc lấy xúc làm đối tượng, hoặc lấy pháp làm đối tượng, hoặc bất cứ đối tượng nào khác.

Tasmiṃ samaye phasso hoti vedanā hoti saññā hoti cetanā hoti cittaṃ hoti vitakko hoti vicāro hoti pīti hoti sukhaṃ hoti cittassekaggatā hotī’’ti evamādinā kāmāvacarakusalaṃ tīhi mahāvārehi vibhajitvā desitaṃ.

At that time there is contact, there is feeling, there is perception, there is volition, there is consciousness, there is initial application, there is sustained application, there is rapture, there is happiness, there is one-pointedness of mind’’, and so on.

Vào lúc ấy có xúc, có thọ, có tưởng, có tư, có tâm, có tầm, có tứ, có hỷ, có lạc, có tâm nhất điểm”.

35

Rūpāvacarakusala

Rūpāvacara Wholesome

Thiện Sắc Giới

36

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso dhammasaṅgaṇīpāḷiyaṃ cittuppādakaṇḍe kusalā dhammāti padassa atthaṃ vibhajantena bhagavatā kathaṃ rūpāvacarakusalañca arūpāvacarakusalañca vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Question – In the Abhidhamma Piṭaka, Venerable sirs, in the Dhammasaṅgaṇī Pāḷi, in the Cittuppādakaṇḍa, when explaining the meaning of the term kusalā dhammā, how did the Blessed One teach the rūpāvacara wholesome and arūpāvacara wholesome in detail?

Hỏi – Thưa chư hiền, trong Tạng Abhidhamma, bộ Dhammasaṅgaṇī, chương Cittuppādakaṇḍa, khi phân tích ý nghĩa của đề mục “các pháp thiện”, Đức Thế Tôn đã phân tích và thuyết giảng chi tiết về thiện sắc giới và thiện vô sắc giới như thế nào?

37

Vissajjanā – rūpāvacarakusalañca arūpāvacarakusalañca bhante ‘‘katame dhammā kusalā.

Answer – Both the rūpāvacara wholesome and the arūpāvacara wholesome, Venerable sir, were taught by the Blessed One in detail, beginning with: ‘‘What are wholesome phenomena?

Đáp – Kính bạch Đại đức, thiện sắc giới và thiện vô sắc giới đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng chi tiết, bắt đầu bằng: “Thế nào là các pháp thiện?

Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savitakkaṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇa’’nti evamādinā bhagavatā vitthārato desitaṃ.

When one cultivates the path to rebirth in the fine-material sphere, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, one enters and abides in the first jhāna, which is accompanied by initial application and sustained application, born of seclusion, and filled with rapture and happiness, by means of the earth kasiṇa’’, and so on.

Vào lúc tu tập con đường để tái sanh vào cõi sắc giới, ly dục, ly các pháp bất thiện, chứng và trú thiền thứ nhất, một trạng thái có tầm, có tứ, với hỷ và lạc do ly dục sanh, với đề mục đất”.

38

Lokuttarākusala

Lokuttara Wholesome

Bất thiện Siêu thế

39

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso dhammasaṅgaṇīpāḷiyaṃ cittuppādakaṇḍe kusalā dhammāti padassa atthaṃ vibhajantena bhagavatā kathaṃ lokuttarakusalaṃ vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Question – Friend, in the Abhidhamma Piṭaka, in the Dhammasaṅgaṇī, in the section on the arising of consciousness, how did the Blessed One, in analyzing the meaning of the phrase "wholesome phenomena," explain and teach supramundane wholesome states in detail?

Câu hỏi – Này chư Hiền, trong Tạng Abhidhamma, tại kinh Dhammasaṅgaṇī, trong chương Tâm Sinh, khi phân tích ý nghĩa của từ "pháp thiện", Đức Thế Tôn đã phân tích và thuyết giảng thiện siêu thế một cách rộng rãi như thế nào?

40

Vissajjanā – abhidhammapiṭake bhante dhammasaṅgaṇiyaṃ cittuppādakaṇḍe kusalā dhammāti padassa atthaṃ vibhajantena bhagavatā ‘‘katame dhammā kusalā.

Answer – Venerable Sir, in the Abhidhamma Piṭaka, in the Dhammasaṅgaṇī, in the section on the arising of consciousness, the Blessed One, in analyzing the meaning of the phrase "wholesome phenomena," taught thus: "What phenomena are wholesome?

Trả lời – Bạch Đức Thế Tôn, trong Tạng Abhidhamma, tại kinh Dhammasaṅgaṇī, trong chương Tâm Sinh, khi phân tích ý nghĩa của từ "pháp thiện", Đức Thế Tôn đã thuyết giảng rằng: "Những pháp nào là thiện.

Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiñña’’nti evamādinā bhagavatā lokuttarakusalaṃ vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

When one develops a supramundane jhāna, which leads to liberation, tends towards diminishing defilements, for the abandoning of wrong views, for the attainment of the first stage of realization, quite secluded from sensual pleasures… (and so on) … one abides having entered the first jhāna, with difficult practice and slow realization." In this manner, and so on, the Blessed One explained and taught supramundane wholesome states in detail.

Vào lúc tu tập thiền siêu thế, đưa đến giải thoát, đưa đến sự suy giảm (phiền não), để đoạn trừ các tà kiến, để chứng đắc địa vị thứ nhất, ly dục… cho đến chứng đắc và an trú sơ thiền, với đạo lộ khổ và trí tuệ chậm phát sanh", bằng cách ấy, Đức Thế Tôn đã phân tích và thuyết giảng thiện siêu thế một cách rộng rãi.

41

Akusala

Unwholesome

Bất thiện

42

Pucchā – tattheva āvuso akusalā dhammāti mātikāpadassa atthaṃ vibhajantena bhagavatā kathaṃ akusalaṃ vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Question – Friend, there, how did the Blessed One, in analyzing the meaning of the mātikā phrase "unwholesome phenomena," explain and teach unwholesome states in detail?

Câu hỏi – Này chư Hiền, cũng tại đó, khi phân tích ý nghĩa của từ đề mục "pháp bất thiện", Đức Thế Tôn đã phân tích và thuyết giảng bất thiện một cách rộng rãi như thế nào?

43

Vissajjanā – tattheva bhante akusalā dhammāti mātikāpadassa atthaṃ vibhajantena bhagavatā ‘‘katame dhammā akusalā.

Answer – Venerable Sir, there, the Blessed One, in analyzing the meaning of the mātikā phrase "unwholesome phenomena," taught thus: "What phenomena are unwholesome?

Trả lời – Bạch Đức Thế Tôn, cũng tại đó, khi phân tích ý nghĩa của từ đề mục "pháp bất thiện", Đức Thế Tôn đã thuyết giảng rằng: "Những pháp nào là bất thiện.

Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ diṭṭhigatasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddhārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha.

When an unwholesome consciousness arises, accompanied by joy, connected with wrong view, having as its object form, or sound, or smell, or taste, or touch, or mental phenomena, or whatever else it may apprehend.

Vào lúc tâm bất thiện khởi sanh, câu hữu với hỷ, tương ưng với tà kiến, duyên theo sắc cảnh, hay thanh cảnh, hay hương cảnh, hay vị cảnh, hay xúc cảnh, hay pháp cảnh, hay duyên theo bất cứ cảnh nào.

Tasmiṃ samaye phasso hoti vedanā hoti saññā hoti cetanā hoti cittaṃ hotī’’ti evamādinā akusalaṃ vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

At that time there is contact, there is feeling, there is perception, there is volition, there is consciousness." In this manner, and so on, unwholesome states were explained and taught in detail.

Vào lúc ấy có xúc, có thọ, có tưởng, có tư, có tâm", bằng cách ấy, Đức Thế Tôn đã phân tích và thuyết giảng bất thiện một cách rộng rãi.

44

Abyākata

Undetermined

Vô ký

45

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso dhammasaṅgaṇīpāḷiyaṃ cittuppādakaṇḍarūpakaṇḍesu abyākatā dhammāti mātikāpadassa atthaṃ vibhajantena bhagavatā kathaṃ abyākatā dhammā vitthārato vibhajitvā desitā.

Question – Friend, in the Abhidhamma Piṭaka, in the Dhammasaṅgaṇī, in the sections on the arising of consciousness and on material form, how did the Blessed One explain and teach undetermined phenomena in detail, in analyzing the meaning of the mātikā phrase "undetermined phenomena"?

Câu hỏi – Này chư Hiền, trong Tạng Abhidhamma, tại kinh Dhammasaṅgaṇī, trong chương Tâm Sinh và chương Sắc, khi phân tích ý nghĩa của từ đề mục "pháp vô ký", Đức Thế Tôn đã phân tích và thuyết giảng các pháp vô ký một cách rộng rãi như thế nào?

46

Vissajjanā – abhidhammapiṭake bhante dhammasaṅgaṇiyaṃ abyākatā dhammāti padassa atthaṃ vibhajantena bhagavatā ‘‘katame dhammā abyākatā.

Answer – Venerable Sir, in the Abhidhamma Piṭaka, in the Dhammasaṅgaṇī, the Blessed One, in analyzing the meaning of the phrase "undetermined phenomena," taught thus: "What phenomena are undetermined?

Trả lời – Bạch Đức Thế Tôn, trong Tạng Abhidhamma, tại kinh Dhammasaṅgaṇī, khi phân tích ý nghĩa của từ "pháp vô ký", Đức Thế Tôn đã thuyết giảng rằng: "Những pháp nào là vô ký.

Yasmiṃ samaye kāmāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ cakkhuviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ rūpārammaṇaṃ.

When, as a result of a wholesome kamma in the sense-sphere, accumulated and completed, resultant eye-consciousness arises, accompanied by equanimity, having form as its object.

Vào lúc quả dị thục của nghiệp thiện dục giới đã tạo tác, đã tích lũy, là nhãn thức khởi sanh, câu hữu với xả, duyên theo sắc cảnh.

Tasmiṃ samaye phasso hoti vedanā hoti saññā hoti cetanā hoti cittaṃ hotī’’ti evamādinā ca cittuppādakaṇḍe, rūpakaṇḍe ca ‘‘katame dhammā abyākatā.

At that time there is contact, there is feeling, there is perception, there is volition, there is consciousness." In this manner, and so on, in the section on the arising of consciousness; and in the section on material form: "What phenomena are undetermined?

Vào lúc ấy có xúc, có thọ, có tưởng, có tư, có tâm", bằng cách ấy, trong chương Tâm Sinh, và trong chương Sắc, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng rằng: "Những pháp nào là vô ký.

Kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho.

The resultant feelings, perceptions, mental formations, and consciousness of wholesome and unwholesome phenomena in the sense-sphere, form-sphere, formless-sphere, and those not included in these spheres.

Các uẩn thọ, tưởng, hành, thức là quả dị thục của các pháp thiện và bất thiện, thuộc dục giới, sắc giới, vô sắc giới, không bị bao hàm (trong siêu thế).

Ye ca dhammā kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā.

And those functional phenomena which are neither wholesome nor unwholesome, nor kamma-results.

Và những pháp hành (kiriyā) không phải thiện, không phải bất thiện, cũng không phải quả dị thục của nghiệp.

Sabbañca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu.

And all material form, and the unconditioned element (Nibbāna).

Tất cả sắc pháp và pháp giới vô vi.

Ime dhammā abyākatā’’ti evamādinā ca abyākatā dhammā vitthārato vibhajitvā desitā.

These phenomena are undetermined." In this manner, and so on, undetermined phenomena were explained and taught in detail.

Những pháp này là vô ký", bằng cách ấy, các pháp vô ký đã được phân tích và thuyết giảng rộng rãi.

47

Vibhaṅga

Phân Tích

48

Pucchā – sattasu āvuso abhidhammappakaraṇesu vibhaṅgappakaraṇe bhagavatā kati vibhaṅgā desitā.

Question – Friend, in the Vibhaṅga treatise, one of the seven Abhidhamma treatises, how many divisions were taught by the Blessed One?

Câu hỏi – Này chư Hiền, trong bảy bộ Abhidhamma, tại bộ Vibhaṅga (Phân Tích), Đức Thế Tôn đã thuyết giảng bao nhiêu phân tích?

49

Vissajjanā – abhidhammapiṭake bhante sattasu pakaraṇesu dutiye vibhaṅgappakaraṇe khandhavibhaṅgo āyatanavibhaṅgo dhātuvibhaṅgo saccavibhaṅgo indriyavibhaṅgo paṭiccasamuppādavibhaṅgo satipaṭṭhānavibhaṅgo sammappadhānavibhaṅgo iddhipādavibhaṅgo bojjhaṅgavibhaṅgo maggaṅgavibhaṅgo jhānavibhaṅgo appamaññāvibhaṅgo sikkhāpadavibhaṅgo paṭisambhidāvibhaṅgo ñāṇavibhaṅgo khuddakavatthuvibhaṅgo dhammahadayavibhaṅgoti bhagavatā aṭṭhārasa vibhaṅgā desitā.

Answer – Venerable Sir, in the Vibhaṅga treatise, the second of the seven treatises in the Abhidhamma Piṭaka, eighteen divisions were taught by the Blessed One: the Analysis of Aggregates (Khandhavibhaṅga), the Analysis of Sense-bases (Āyatanavibhaṅga), the Analysis of Elements (Dhātuvibhaṅga), the Analysis of Truths (Saccavibhaṅga), the Analysis of Faculties (Indriyavibhaṅga), the Analysis of Dependent Origination (Paṭiccasamuppādavibhaṅga), the Analysis of Foundations of Mindfulness (Satipaṭṭhānavibhaṅga), the Analysis of Right Exertions (Sammappadhānavibhaṅga), the Analysis of Bases of Psychic Power (Iddhipādavibhaṅga), the Analysis of Factors of Enlightenment (Bojjhaṅgavibhaṅga), the Analysis of Path Factors (Maggaṅgavibhaṅga), the Analysis of Jhanas (Jhānavibhaṅga), the Analysis of Immeasurables (Appamaññāvibhaṅga), the Analysis of Training Rules (Sikkhāpadavibhaṅga), the Analysis of Analytical Knowledges (Paṭisambhidāvibhaṅga), the Analysis of Knowledges (Ñāṇavibhaṅga), the Analysis of Minor Subjects (Khuddakavatthuvibhaṅga), and the Analysis of the Heart of the Dhamma (Dhammahadayavibhaṅga).

Trả lời – Bạch Đức Thế Tôn, trong bảy bộ Abhidhamma, tại bộ Vibhaṅga thứ hai, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng mười tám sự phân tích là: phân tích uẩn, phân tích xứ, phân tích giới, phân tích sự thật, phân tích quyền, phân tích duyên khởi, phân tích niệm xứ, phân tích chánh cần, phân tích thần túc, phân tích giác chi, phân tích đạo chi, phân tích thiền, phân tích vô lượng tâm, phân tích giới học, phân tích vô ngại giải, phân tích trí, phân tích các đề mục nhỏ, phân tích tâm pháp.

50

Khandhavibhaṅga

Phân Tích Uẩn

51

Pucchā – tesu āvuso aṭṭhārasasu vibhaṅgesu paṭhame khandhavibhaṅge bhagavatā kathaṃ khandhā vitthārato vibhajitvā desitā.

Question – Friend, among these eighteen divisions, in the first, the Khandhavibhaṅga (Analysis of Aggregates), how did the Blessed One explain and teach the aggregates in detail?

Câu hỏi – Này chư Hiền, trong mười tám sự phân tích đó, tại phân tích uẩn thứ nhất, Đức Thế Tôn đã phân tích và thuyết giảng các uẩn một cách rộng rãi như thế nào?

52

Vissajjanā – tesu bhante aṭṭhārasasu vibhaṅgesu paṭhame khandhavibhaṅge ‘‘pañcakkhandhā rūpakkhandho vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho.

Answer – Venerable Sir, among these eighteen divisions, in the first, the Khandhavibhaṅga, the Blessed One explained and taught the aggregates in detail by means of three great methods, namely the Suttanta-division, the Abhidhamma-division, and the Question-and-Answer division, stating: "There are five aggregates: the aggregate of form, the aggregate of feeling, the aggregate of perception, the aggregate of mental formations, the aggregate of consciousness.

Trả lời – Bạch Đức Thế Tôn, trong mười tám sự phân tích đó, tại phân tích uẩn thứ nhất, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng rằng: "Năm uẩn là: sắc uẩn, thọ uẩn, tưởng uẩn, hành uẩn, thức uẩn.

Tattha katamo rūpakkhandho, yaṃkiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, tadekajjhaṃ abhisaññūhitvā abhisaṅkhipitvā ayaṃ vuccati rūpakkhandho’’ti evamādinā suttantabhājanīyaabhidhammabhājanīyapañhāpucchakasaṅkhātehi tīhi mahānayehi bhagavatā khandhā vitthārato vibhajitvā desitā.

Therein, what is the aggregate of form? Whatever form, whether past, future, or present, internal or external, gross or subtle, inferior or superior, far or near—this, gathered together and summarized into one, is called the aggregate of form." In this manner, and so on.

Trong đó, sắc uẩn là gì? Bất cứ sắc nào thuộc quá khứ, vị lai, hiện tại, nội hay ngoại, thô hay tế, hạ liệt hay thù thắng, ở xa hay ở gần, gom chung lại, tập hợp lại, đó gọi là sắc uẩn", bằng cách ấy, Đức Thế Tôn đã phân tích và thuyết giảng các uẩn một cách rộng rãi theo ba phương pháp lớn là: phần phân tích theo kinh tạng (suttantabhājanīya), phần phân tích theo Abhidhamma (abhidhammabhājanīya) và phần vấn đáp (pañhāpucchaka).

53

Āyatanavibhaṅga

Phân Tích Xứ

54

Pucchā – dutiye pana āvuso āyatanavibhaṅge bhagavatā kathaṃ āyatanāni vitthārato vibhajitvā desitāni.

Question – Friend, in the second, the Āyatanavibhaṅga (Analysis of Sense-bases), how did the Blessed One explain and teach the sense-bases in detail?

Câu hỏi – Này chư Hiền, vậy tại phân tích xứ thứ hai, Đức Thế Tôn đã phân tích và thuyết giảng các xứ một cách rộng rãi như thế nào?

55

Vissajjanā – dutiye bhante āyatanavibhaṅge ‘‘dvādasāyatanāni cakkhāyatanaṃ rūpāyatanaṃ sotāyatanaṃ saddāyatanaṃ ghānāyatanaṃ gandhāyatanaṃ jivhāyatanaṃ rasāyatanaṃ kāyāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ manāyatanaṃ dhammāyatanaṃ.

Answer – Venerable Sir, in the second, the Āyatanavibhaṅga, the Blessed One explained and taught the sense-bases in detail by means of the same three methods—the Suttanta-division, the Abhidhamma-division, and the Question-and-Answer division—stating: "There are twelve sense-bases: the eye-base, the form-base, the ear-base, the sound-base, the nose-base, the smell-base, the tongue-base, the taste-base, the body-base, the touch-base, the mind-base, the phenomena-base.

Trả lời – Bạch Đức Thế Tôn, tại phân tích xứ thứ hai, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng rằng: "Mười hai xứ là: nhãn xứ, sắc xứ, nhĩ xứ, thanh xứ, tỷ xứ, hương xứ, thiệt xứ, vị xứ, thân xứ, xúc xứ, ý xứ, pháp xứ.

Cakkhuṃ aniccaṃ dukkhaṃ anattā vipariṇāmadhammaṃ, rūpā aniccā dukkhā anattā vipariṇāmadhammā’’ti evamādinā bhagavatā suttantabhājanīyaabhidhammabhājanīyapañhāpucchakasaṅkhātehi tīheva āyatanāni vitthārato vibhajitvā desitāni.

The eye is impermanent, unsatisfactory, non-self, subject to change; forms are impermanent, unsatisfactory, non-self, subject to change." In this manner, and so on.

Mắt là vô thường, khổ, vô ngã, có pháp biến hoại; sắc là vô thường, khổ, vô ngã, có pháp biến hoại", bằng cách ấy, Đức Thế Tôn đã phân tích và thuyết giảng các xứ một cách rộng rãi cũng theo ba phương pháp là: phần phân tích theo kinh tạng, phần phân tích theo Abhidhamma và phần vấn đáp.

56

Dhātuvibhaṅga

Phân Tích Giới

57

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso vibhaṅgappakaraṇe tatiye dhātuvibhaṅge bhagavatā kathaṃ dhātuyo vitthārena vibhajitvā desitā.

Question – Friend, in the Abhidhamma Piṭaka, in the Vibhaṅga treatise, in the third, the Dhātuvibhaṅga (Analysis of Elements), how did the Blessed One explain and teach the elements in detail?

Câu hỏi – Này chư Hiền, trong Tạng Abhidhamma, tại bộ Vibhaṅga, trong phân tích giới thứ ba, Đức Thế Tôn đã phân tích và thuyết giảng các giới một cách rộng rãi như thế nào?

58

Vissajjanā – tatiye bhante dhātuvibhaṅge ‘‘cha dhātuyo pathavīdhātu āpodhātu tejodhātu vāyodhātu ākāsadhātu viññāṇadhātū’’ti bhante suttantabhājanīyaabhidhammabhājanīyapañhāpucchakasaṅkhātehi tīhi mahānayehi bhagavatā dhātuyo vitthārato vibhajitvā desitā.

Answer – Venerable Sir, in the third, the Dhātuvibhaṅga, the Blessed One explained and taught the elements in detail by means of the same three great methods—the Suttanta-division, the Abhidhamma-division, and the Question-and-Answer division—stating: "There are six elements: the earth element, the water element, the fire element, the air element, the space element, the consciousness element." In this manner, and so on, Venerable Sir.

Trả lời – Bạch Đức Thế Tôn, tại phân tích giới thứ ba, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng rằng: "Sáu giới là: địa giới, thủy giới, hỏa giới, phong giới, không giới, thức giới", bằng cách ấy, Đức Thế Tôn đã phân tích và thuyết giảng các giới một cách rộng rãi theo ba phương pháp lớn là: phần phân tích theo kinh tạng, phần phân tích theo Abhidhamma và phần vấn đáp.

59

Saccavibhaṅga

Phân Tích Sự Thật

60

Pucchā – catutthe pana āvuso saccavibhaṅge bhagavatā kathaṃ saccāni vitthārato vibhajitvā desitāni.

Question – Friend, in the fourth, the Saccavibhaṅga (Analysis of Truths), how did the Blessed One explain and teach the truths in detail?

Câu hỏi – Này chư Hiền, vậy tại phân tích sự thật thứ tư, Đức Thế Tôn đã phân tích và thuyết giảng các sự thật một cách rộng rãi như thế nào?

61

Vissajjanā – catutthe bhante saccavibhaṅge ‘‘cattāri ariyasaccāni dukkhaṃ ariyasaccaṃ, dukkhasamudayaṃ ariyasaccaṃ, dukkhanirodhaṃ ariyasaccaṃ, dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ.

Answer – Venerable Sir, in the fourth, the Saccavibhaṅga, the Blessed One taught thus: "There are four Noble Truths: the Noble Truth of Suffering, the Noble Truth of the Origin of Suffering, the Noble Truth of the Cessation of Suffering, the Noble Truth of the Path Leading to the Cessation of Suffering.

Trả lời – Bạch Đức Thế Tôn, tại phân tích sự thật thứ tư, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng rằng: "Bốn Thánh Đế là: Khổ Thánh Đế, Khổ Tập Thánh Đế, Khổ Diệt Thánh Đế, Khổ Diệt Đạo Thánh Đế.

Tattha katamaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ, jātipi dukkhā, jarāpi dukkhā, maraṇampi dukkhaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāpi dukkhā, appiyehi sampayogo dukkho, piyehi vippayogo dukkho, yampicchaṃ na labhati, tampi dukkhaṃ, saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā’’ti evamādinā suttantabhājanīyaabhidhammabhājanīyapañhāpucchakasaṅkhātehi tīhi mahānayehi bhagavatā saccāni vitthārato vibhajitvā desitāni.

What is the Noble Truth of Suffering? Birth is suffering, old age is suffering, death is suffering, sorrow, lamentation, pain, grief, and despair are suffering, association with the unloved is suffering, separation from the loved is suffering, not getting what one wants is suffering, in brief, the five aggregates of clinging are suffering." Thus, the Blessed One expounded the Truths in detail through these three great methods: the Suttanta method of analysis, the Abhidhamma method of analysis, and the method of questions and answers.

Trong đó, khổ Thánh đế là gì? Sinh là khổ, già là khổ, chết là khổ, sầu, bi, khổ, ưu, não cũng là khổ; hội ngộ với điều không ưa là khổ, xa lìa điều mình ưa là khổ, mong cầu mà không được cũng là khổ; tóm lại, năm uẩn chấp thủ là khổ. Như vậy, Thế Tôn đã thuyết giảng các Thánh đế một cách chi tiết bằng ba đại phương pháp, bao gồm phân tích theo kinh tạng (suttantabhājanīya), phân tích theo vi diệu pháp (abhidhammabhājanīya) và phương pháp vấn đáp (pañhāpucchaka).

62

Indriyavibhaṅga

The Analysis of Faculties

Phân Tích Căn

63

Pucchā – pañcame pana āvuso indriyavibhaṅge bhagavatā kathaṃ indriyāni vitthārato vibhajitvā desitāni.

Question – Furthermore, friend, in the fifth Indriyavibhaṅga, how did the Blessed One expound the faculties in detail?

Hỏi – Này chư hiền, trong phẩm Phân Tích Căn thứ năm, Thế Tôn đã thuyết giảng các căn một cách chi tiết như thế nào?

64

Vissajjanā – pañcame pana bhante indriyavibhaṅge ‘‘bāvīsatindriyāni cakkhundriyaṃ sotindriyaṃ ghānindriyaṃ jivhindriyaṃ kāyindriyaṃ manindriyaṃ…pe… aññātāvindriya’’nti evamādinā abhidhammabhājanīyapañhāpucchakasaṅkhātehi dvīhi mahānayehi bhagavatā indriyāni vitthārato vibhajitvā desitāni.

Answer – Bhante, in the fifth Indriyavibhaṅga, the Blessed One expounded the faculties in detail through these two great methods: the Abhidhamma method of analysis and the method of questions and answers, beginning with "the twenty-two faculties: the eye faculty, the ear faculty, the nose faculty, the tongue faculty, the body faculty, the mind faculty… and the faculty of one who knows what is not yet known."

Đáp – Bạch Thế Tôn, trong phẩm Phân Tích Căn thứ năm, Thế Tôn đã thuyết giảng các căn một cách chi tiết bằng hai đại phương pháp, bao gồm phân tích theo vi diệu pháp (abhidhammabhājanīya) và phương pháp vấn đáp (pañhāpucchaka), như sau: "Hai mươi hai căn là nhãn căn, nhĩ căn, tỷ căn, thiệt căn, thân căn, ý căn… cho đến vô tri dĩ tri căn."

65

Paṭiccasamuppāda vibhaṅga

The Analysis of Dependent Origination

Phân Tích Duyên Khởi

66

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso vibhaṅgappakaraṇe chaṭṭhe paṭiccasamuppādavibhaṅge bhagavatā kathaṃ paṭiccasamuppādo vitthārena vibhajitvā desito.

Question – Friend, in the Abhidhamma Piṭaka, in the Vibhaṅga, in the sixth Paṭiccasamuppādavibhaṅga, how did the Blessed One expound Dependent Origination in detail?

Hỏi – Này chư hiền, trong phẩm Phân Tích Duyên Khởi thứ sáu của tập Vibhaṅga trong Tạng Vi Diệu Pháp, Thế Tôn đã thuyết giảng Duyên Khởi một cách chi tiết như thế nào?

67

Vissajjanā – chaṭṭhe bhante paṭiccasamuppādavibhaṅge ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā…pe… samudayo hotī’’ti evamādinā bhagavatā paṭiccasamuppādo suttantabhājanīyaabhidhammabhājanīyasaṅkhātehi dvīhi mahānayehi vitthārato vibhajitvā desito.

Answer – Bhante, in the sixth Paṭiccasamuppādavibhaṅga, the Blessed One expounded Dependent Origination in detail through these two great methods: the Suttanta method of analysis and the Abhidhamma method of analysis, beginning with "conditioned by ignorance are formations… and thus arises the origin."

Đáp – Bạch Thế Tôn, trong phẩm Phân Tích Duyên Khởi thứ sáu, Thế Tôn đã thuyết giảng Duyên Khởi một cách chi tiết bằng hai đại phương pháp, bao gồm phân tích theo kinh tạng (suttantabhājanīya) và phân tích theo vi diệu pháp (abhidhammabhājanīya), như sau: "Do vô minh duyên hành… cho đến sinh khởi."

68

Satipaṭṭhānavibhaṅga

The Analysis of Foundations of Mindfulness

Phân Tích Niệm Xứ

69

Pucchā – sattame pana āvuso satipaṭṭhānavibhaṅge bhagavatā kathaṃ satipaṭṭhānā vitthārato vibhajitvā desitā.

Question – Furthermore, friend, in the seventh Satipaṭṭhānavibhaṅga, how did the Blessed One expound the foundations of mindfulness in detail?

Hỏi – Này chư hiền, trong phẩm Phân Tích Niệm Xứ thứ bảy, Thế Tôn đã thuyết giảng các niệm xứ một cách chi tiết như thế nào?

70

Vissajjanā – sattame bhante satipaṭṭhānavibhaṅge ‘‘cattāro satipaṭṭhānā idha bhikkhu ajjhattaṃ kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā kāye kāyānupassī viharati, ajjhattabahiddhā kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassa’’nti evamādinā suttantabhājanīyaabhidhammabhājanīyapañhāpucchakasaṅkhātehi tīhi mahānayehi bhagavatā satipaṭṭhānā vitthārato vibhajitvā desitā.

Answer – Bhante, in the seventh Satipaṭṭhānavibhaṅga, the Blessed One expounded the foundations of mindfulness in detail through these three great methods: the Suttanta method of analysis, the Abhidhamma method of analysis, and the method of questions and answers, beginning with "There are four foundations of mindfulness. Here, a bhikkhu abides contemplating the body in the body internally, he abides contemplating the body in the body externally, he abides contemplating the body in the body internally and externally, ardent, clearly comprehending, mindful, removing covetousness and distress in the world."

Đáp – Bạch Thế Tôn, trong phẩm Phân Tích Niệm Xứ thứ bảy, Thế Tôn đã thuyết giảng các niệm xứ một cách chi tiết bằng ba đại phương pháp, bao gồm phân tích theo kinh tạng (suttantabhājanīya), phân tích theo vi diệu pháp (abhidhammabhājanīya) và phương pháp vấn đáp (pañhāpucchaka), như sau: "Bốn niệm xứ là: Ở đây, vị Tỷ-kheo sống quán thân trên thân nội tại, sống quán thân trên thân ngoại tại, sống quán thân trên thân nội tại và ngoại tại, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, chế ngự tham ưu ở đời."

71

Sammappadhānavibhaṅga

The Analysis of Right Exertions

Phân Tích Chánh Cần

72

Pucchā – aṭṭhame pana āvuso sammappadhānavibhaṅge bhagavatā kathaṃ sammappadhānā vitthārato vibhajitvā desitā.

Question – Furthermore, friend, in the eighth Sammappadhānavibhaṅga, how did the Blessed One expound the right exertions in detail?

Hỏi – Này chư hiền, trong phẩm Phân Tích Chánh Cần thứ tám, Thế Tôn đã thuyết giảng các chánh cần một cách chi tiết như thế nào?

73

Vissajjanā – aṭṭhame bhante sammappadhānavibhaṅge ‘‘cattāro sammappadhānā idha bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahatī’’ti evamādinā bhagavatā sammappadhānā vitthārato vibhajitvā desitā.

Answer – Bhante, in the eighth Sammappadhānavibhaṅga, the Blessed One expounded the right exertions in detail, beginning with "There are four right exertions. Here, a bhikkhu generates desire for the non-arising of unarisen evil unwholesome states; he strives, arouses energy, exerts his mind, and makes an effort. He generates desire for the abandoning of arisen evil unwholesome states; he strives, arouses energy, exerts his mind, and makes an effort. He generates desire for the arising of unarisen wholesome states; he strives, arouses energy, exerts his mind, and makes an effort. He generates desire for the maintenance, non-disappearance, increase, development, cultivation, and perfection of arisen wholesome states; he strives, arouses energy, exerts his mind, and makes an effort."

Đáp – Bạch Thế Tôn, trong phẩm Phân Tích Chánh Cần thứ tám, Thế Tôn đã thuyết giảng các chánh cần một cách chi tiết như sau: "Bốn chánh cần là: Ở đây, vị Tỷ-kheo sinh khởi ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, kiên trì, thúc đẩy tâm để các pháp bất thiện chưa sinh không sinh khởi; sinh khởi ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, kiên trì, thúc đẩy tâm để các pháp bất thiện đã sinh được đoạn trừ; sinh khởi ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, kiên trì, thúc đẩy tâm để các pháp thiện chưa sinh được sinh khởi; sinh khởi ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, kiên trì, thúc đẩy tâm để các pháp thiện đã sinh được tồn tại, không bị lãng quên, được tăng trưởng, phát triển, tu tập và viên mãn."

74

Iddhipādavibhaṅga

The Analysis of Bases of Power

Phân Tích Thần Túc

75

Pucchā – navame pana āvuso iddhipādavibhaṅge bhagavatā kathaṃ iddhipādā vitthārato vibhajitvā desitā.

Question – Furthermore, friend, in the ninth Iddhipādavibhaṅga, how did the Blessed One expound the bases of power in detail?

Hỏi – Này chư hiền, trong phẩm Phân Tích Thần Túc thứ chín, Thế Tôn đã thuyết giảng các thần túc một cách chi tiết như thế nào?

76

Vissajjanā – navame bhante iddhipādavibhaṅge ‘‘cattāro iddhipādā idha bhikkhu chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti…pe… vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāvetī’’ti evamādinā tīhi mahānayehi bhagavatā iddhipādā vitthārato vibhajitvā desitā.

Answer – Bhante, in the ninth Iddhipādavibhaṅga, the Blessed One expounded the bases of power in detail through these three great methods, beginning with "There are four bases of power. Here, a bhikkhu develops the base of power endowed with concentration due to desire and volitional formations… and develops the base of power endowed with concentration due to investigation and volitional formations."

Đáp – Bạch Thế Tôn, trong phẩm Phân Tích Thần Túc thứ chín, Thế Tôn đã thuyết giảng các thần túc một cách chi tiết bằng ba đại phương pháp như sau: "Bốn thần túc là: Ở đây, vị Tỷ-kheo tu tập thần túc câu hữu với định do dục và hành tinh tấn… cho đến tu tập thần túc câu hữu với định do quán xét và hành tinh tấn."

77

Bojjhaṅgavibhaṅga

The Analysis of Factors of Awakening

Phân Tích Giác Chi

78

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso vibhaṅgappakaraṇe dasame bojjhaṅgavibhaṅge bhagavatā kathaṃ bojjhaṅgā vitthārato vibhajitvā desitā.

Question – Friend, in the Abhidhamma Piṭaka, in the Vibhaṅga, in the tenth Bojjhaṅgavibhaṅga, how did the Blessed One expound the factors of awakening in detail?

Hỏi – Này chư hiền, trong phẩm Phân Tích Giác Chi thứ mười của tập Vibhaṅga trong Tạng Vi Diệu Pháp, Thế Tôn đã thuyết giảng các giác chi một cách chi tiết như thế nào?

79

Vissajjanā – dasame bhante bojjhaṅgavibhaṅge ‘‘satta bojjhaṅgā satisambojjhaṅgo dhammavicayasambojjhaṅgo vīriyasambojjhaṅgo pītisambojjhaṅgo passaddhisambojjhaṅgo samādhisambojjhaṅgo upekkhāsambojjhaṅgo.

Answer – Bhante, in the tenth Bojjhaṅgavibhaṅga, "There are seven factors of awakening: the mindfulness factor of awakening, the investigation of phenomena factor of awakening, the energy factor of awakening, the rapture factor of awakening, the tranquillity factor of awakening, the concentration factor of awakening, and the equanimity factor of awakening.

Đáp – Bạch Thế Tôn, trong phẩm Phân Tích Giác Chi thứ mười, Thế Tôn đã thuyết giảng các giác chi một cách chi tiết bằng ba phương pháp, bao gồm phân tích theo kinh tạng (suttantabhājanīya), phân tích theo vi diệu pháp (abhidhammabhājanīya) và phương pháp vấn đáp (pañhāpucchaka), như sau: "Bảy giác chi là: niệm giác chi, trạch pháp giác chi, tinh tấn giác chi, hỷ giác chi, khinh an giác chi, định giác chi, xả giác chi.

Tattha katamo satisambojjhaṅgo, idha bhikkhu satimā hoti paramena satinepakkena samannāgato cirakatampi cirabhāsitampi saritā hoti anussaritā, ayaṃ vuccati satisambojjhaṅgo’’ti evamādinā bhagavatā suttantabhājanīyaabhidhammabhājanīyapañhāpucchakasaṅkhātehi tīhi nayehi bojjhaṅgā vitthārato vibhajitvā desitā.

What is the mindfulness factor of awakening? Here, a bhikkhu is mindful, endowed with supreme mindfulness and circumspection; he recollects and remembers what was done long ago and said long ago. This is called the mindfulness factor of awakening." Thus, the Blessed One expounded the factors of awakening in detail through these three methods: the Suttanta method of analysis, the Abhidhamma method of analysis, and the method of questions and answers.

Trong đó, niệm giác chi là gì? Ở đây, vị Tỷ-kheo có chánh niệm, thành tựu chánh niệm và sự khéo léo tối thượng, nhớ lại và hồi tưởng những gì đã làm từ lâu, đã nói từ lâu. Đây gọi là niệm giác chi."

80

Maggaṅgavibhaṅga

The Analysis of Path Factors

Phân Tích Đạo Chi

81

Pucchā – ekādasame pana āvuso maggaṅgavibhaṅge bhagavatā kathaṃ maggaṅgā vitthārato vibhajitvā desitā.

Question – Furthermore, friend, in the eleventh Maggaṅgavibhaṅga, how did the Blessed One expound the path factors in detail?

Hỏi – Này chư hiền, trong phẩm Phân Tích Đạo Chi thứ mười một, Thế Tôn đã thuyết giảng các đạo chi một cách chi tiết như thế nào?

82

Vissajjanā – ekādasame bhante maggaṅgavibhaṅge ‘‘ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.

Answer – Bhante, in the eleventh Maggaṅgavibhaṅga, the Blessed One expounded the path factors in detail through these three great methods: the Suttanta method of analysis, the Abhidhamma method of analysis, and the method of questions and answers, beginning with "The Noble Eightfold Path.

Đáp – Bạch Thế Tôn, trong phẩm Phân Tích Đạo Chi thứ mười một, Thế Tôn đã thuyết giảng các đạo chi một cách chi tiết bằng ba đại phương pháp, bao gồm phân tích theo kinh tạng (suttantabhājanīya), phân tích theo vi diệu pháp (abhidhammabhājanīya) và phương pháp vấn đáp (pañhāpucchaka), như sau: "Con đường Bát Chánh Đạo.

Seyyathidaṃ, sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhī’’ti evamādinā bhagavatā suttantabhājanīyaabhidhammabhājanīyapañhāpucchakasaṅkhātehi tīhi mahānayehi maggaṅgā vitthārato vibhajitvā desitā.

Namely, right view, right intention, right speech, right action, right livelihood, right effort, right mindfulness, right concentration."

Đó là: chánh kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định."

83

Jhānavibhaṅga

The Analysis of Jhānas

Phân Tích Thiền

84

Pucchā – dvādasamo pana āvuso jhānavibhaṅgo bhagavatā kathaṃ vitthārena vibhajitvā desito.

Question – Furthermore, friend, in the twelfth Jhānavibhaṅga, how did the Blessed One expound the jhānas in detail?

Hỏi – Này chư hiền, phẩm Phân Tích Thiền thứ mười hai đã được Thế Tôn thuyết giảng chi tiết như thế nào?

85

Vissajjanā – dvādasamo bhante jhānavibhaṅgo ‘‘idha bhikkhu pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu indriyesu guttadvāro bhojane mattaññū pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyutto’’ti evamādinā bhagavatā vitthārato vibhajitvā desito.

Answer – Bhante, in the twelfth Jhānavibhaṅga, the Blessed One expounded the jhānas in detail, beginning with "Here, a bhikkhu abides restrained by the Pātimokkha restraint, endowed with good conduct and resort, seeing danger in the slightest faults, undertaking and training in the training rules, guarding the doors of his senses, knowing moderation in eating, and devoted to vigilance during the first and last watches of the night."

Đáp – Bạch Thế Tôn, phẩm Phân Tích Thiền thứ mười hai đã được Thế Tôn thuyết giảng chi tiết như sau: "Ở đây, vị Tỷ-kheo sống được chế ngự bởi sự phòng hộ giới bổn Pātimokkha, thành tựu oai nghi và cảnh giới, thấy sự nguy hiểm trong những lỗi nhỏ nhặt, thọ trì và thực hành các giới học, hộ trì các căn, tiết độ trong ăn uống, chuyên cần thực hành sự tỉnh thức trong canh đầu và canh cuối."

86

Appamaññāvibhaṅga

The Analysis of Illimitables

Phân Tích Vô Lượng Tâm

87

Pucchā – terasame pana āvuso appamaññāvibhaṅge bhagavatā kathaṃ appamaññāyo vitthārato vibhajitvā desitā.

Question – Furthermore, friend, in the thirteenth Appamaññāvibhaṅga, how did the Blessed One expound the illimitables in detail?

Hỏi – Này chư hiền, trong phẩm Phân Tích Vô Lượng Tâm thứ mười ba, Thế Tôn đã thuyết giảng các vô lượng tâm một cách chi tiết như thế nào?

88

Vissajjanā – terasame bhante appamaññāvibhaṅge ‘‘catasso appamaññāyo idha bhikkhu mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ.

Answer – Bhante, in the thirteenth Appamaññāvibhaṅga, "There are four illimitables. Here, a bhikkhu abides pervading one direction with a mind imbued with loving-kindness; similarly, the second.

Đáp – Bạch Thế Tôn, trong phẩm Phân Tích Vô Lượng Tâm thứ mười ba, Thế Tôn đã thuyết giảng các vô lượng tâm một cách chi tiết như sau: "Bốn vô lượng tâm là: Ở đây, vị Tỷ-kheo sống trải tâm từ bi đến một phương; cũng vậy, đến phương thứ hai.

Tathā tatiyaṃ.

Similarly, the third.

Cũng vậy, đến phương thứ ba.

Tathā catutthaṃ.

Similarly, the fourth.

Cũng vậy, đến phương thứ tư.

Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharatī’’ti evamādinā bhagavatā suttantabhājanīyaabhidhammabhājanīyapañhāpucchakasaṅkhātehi tīhi mahānayehi appamaññāyo vitthārato vibhajitvā desitā.

Thus, starting with 'one dwells, pervading the entire world—above, below, around, everywhere, in all respects—with a mind imbued with loving-kindness, expansive, exalted, immeasurable, without hostility, without ill-will,' the Immeasurables were extensively analyzed and taught by the Blessed One through the three great methods of the Suttanta-division, the Abhidhamma-division, and the Question-and-Answer method.

Theo cách này, Đức Thế Tôn đã giảng giải chi tiết về các pháp vô lượng (appamaññā) bằng ba phương pháp chính, đó là phương pháp phân tích theo kinh (suttantabhājanīya), phương pháp phân tích theo Vi Diệu Pháp (abhidhammabhājanīya), và phương pháp hỏi đáp (pañhāpucchaka), rằng: "Vị ấy an trú, trải tâm từ bi, rộng lớn, vô lượng, không thù hận, không ác ý, bao trùm khắp toàn bộ thế giới, trên, dưới, ngang, dọc, khắp mọi nơi, với tất cả sự hiện hữu".

89

Sikkhāpadavibhaṅga

Analysis of Precepts

Phân Tích Giới Hạnh

90

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso vibhaṅgappakaraṇe cuddasame sikkhāpadavibhaṅge bhagavatā kathaṃ sikkhāpadāni vitthārato vibhajitvā desitāni.

Question – Friend, in the Abhidhamma Piṭaka, in the Vibhaṅga treatise, in the fourteenth Sikkhāpadavibhaṅga, how were the precepts extensively analyzed and taught by the Blessed One?

Câu hỏi – Thưa hiền giả, trong Vi Diệu Pháp Tạng, ở phẩm Vibhaṅga, trong Phân Tích Giới Hạnh (Sikkhāpadavibhaṅga) thứ mười bốn, Đức Thế Tôn đã giảng giải chi tiết các giới hạnh như thế nào?

91

Vissajjanā – cuddasame bhante sikkhāpadavibhaṅge ‘‘pañca sikkhāpadāni pāṇātipātā veramaṇī sikkhāpadaṃ, adinnādānā veramaṇī sikkhāpadaṃ, kāmesumicchācārā veramaṇī sikkhāpadaṃ, musāvādā veramaṇī sikkhāpadaṃ, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā veramaṇī sikkhāpadaṃ.

Answer – Bhante, in the fourteenth Sikkhāpadavibhaṅga, the five precepts are: the precept of abstaining from the destruction of living beings; the precept of abstaining from taking what is not given; the precept of abstaining from sexual misconduct; the precept of abstaining from false speech; the precept of abstaining from fermented and distilled liquors, which are the ground of heedlessness.

Trả lời – Thưa chư Tôn đức, trong Phân Tích Giới Hạnh thứ mười bốn, Đức Thế Tôn đã giảng giải chi tiết các giới hạnh bằng hai phương pháp chính, đó là phương pháp phân tích theo Vi Diệu Pháp (abhidhammabhājanīya) và phương pháp hỏi đáp (pañhāpucchaka), rằng: "Năm giới hạnh: giới không sát sinh, giới không trộm cắp, giới không tà dâm, giới không nói dối, giới không dùng rượu và các chất say gây xao lãng.

Tattha katamaṃ pāṇātipātā veramaṇī sikkhāpadaṃ, yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ pāṇātipātā viramantassā’’ti evamādinā abhidhammabhājanīyapañhāpucchakasaṅkhātehi dvīhi mahānayehi bhagavatā sikkhāpadāni vitthārato vibhajitvā desitāni.

Therein, what is the precept of abstaining from the destruction of living beings? It is when at the moment a meritorious citta of the sense-sphere arises, accompanied by joy, associated with knowledge, of one abstaining from the destruction of living beings. Through this and other examples, the precepts were extensively analyzed and taught by the Blessed One through the two great methods, namely, the Abhidhamma-division and the Question-and-Answer method.

Trong đó, giới không sát sinh là gì? Đó là khi tâm thiện dục giới sinh khởi, hợp với hỷ, tương ưng với trí tuệ, trong lúc vị ấy tránh xa sự sát sinh".

92

Paṭisambhidāvibhaṅga

Analysis of Discernments

Phân Tích Vô Ngại Giải

93

Pucchā – pannarasame pana āvuso paṭisambhidāvibhaṅge bhagavatā kathaṃ paṭisambhidāyo vitthārato vibhajitvā desitā.

Question – Friend, in the fifteenth Paṭisambhidāvibhaṅga, how were the Discernments extensively analyzed and taught by the Blessed One?

Câu hỏi – Thưa hiền giả, trong Phân Tích Vô Ngại Giải (Paṭisambhidāvibhaṅga) thứ mười lăm, Đức Thế Tôn đã giảng giải chi tiết các vô ngại giải như thế nào?

94

Vissajjanā – pannarasame bhante paṭisambhidāvibhaṅge ‘‘catasso paṭisambhidā atthapaṭisambhidā dhammapaṭisambhidā niruttipaṭisambhidā paṭibhānapaṭisambhidā.

Answer – Bhante, in the fifteenth Paṭisambhidāvibhaṅga: ‘There are four Discernments: Discernment of Meaning (atthapaṭisambhidā), Discernment of Dhamma (dhammapaṭisambhidā), Discernment of Language (niruttipaṭisambhidā), Discernment of Perspicuity (paṭibhānapaṭisambhidā).

Trả lời – Thưa chư Tôn đức, trong Phân Tích Vô Ngại Giải thứ mười lăm, Đức Thế Tôn đã giảng giải chi tiết bốn vô ngại giải bằng ba phương pháp chính, đó là phương pháp phân tích theo kinh (suttantabhājanīya), phương pháp phân tích theo Vi Diệu Pháp (abhidhammabhājanīya), và phương pháp hỏi đáp (pañhāpucchaka), rằng: "Có bốn vô ngại giải: Nghĩa vô ngại giải (atthapaṭisambhidā), Pháp vô ngại giải (dhammapaṭisambhidā), Ngữ vô ngại giải (niruttipaṭisambhidā), Biện tài vô ngại giải (paṭibhānapaṭisambhidā).

Atthe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, dhamme ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā, ñāṇesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā’’ti evamādinā bhagavatā catasso paṭisambhidāyo suttantabhājanīyaabhidhammabhājanīyapañhāpucchakasaṅkhātehi tīhi mahānayehi vitthārato vibhajitvā desitā.

Knowledge of meaning is Discernment of Meaning; knowledge of Dhamma is Discernment of Dhamma; knowledge of language and expression concerning the Dhamma is Discernment of Language; knowledge of knowledge is Discernment of Perspicuity.’ Through this and other examples, the four Discernments were extensively analyzed and taught by the Blessed One through the three great methods, namely, the Suttanta-division, the Abhidhamma-division, and the Question-and-Answer method.

Trí tuệ về nghĩa là Nghĩa vô ngại giải; trí tuệ về pháp là Pháp vô ngại giải; trí tuệ về ngôn ngữ diễn đạt của pháp đó là Ngữ vô ngại giải; trí tuệ về các trí tuệ là Biện tài vô ngại giải".

95

Ñāṇavibhaṅga

Analysis of Knowledge

Phân Tích Trí Tuệ

96

Pucchā – soḷasame pana āvuso ñāṇavibhaṅge bhagavatā kathaṃ ñāṇāni vitthārato vibhajitvā desitāni.

Question – Friend, in the sixteenth Ñāṇavibhaṅga, how were the kinds of knowledge extensively analyzed and taught by the Blessed One?

Câu hỏi – Thưa hiền giả, trong Phân Tích Trí Tuệ (Ñāṇavibhaṅga) thứ mười sáu, Đức Thế Tôn đã giảng giải chi tiết các trí tuệ như thế nào?

97

Vissajjanā – soḷasame bhante ñāṇavibhaṅge ‘‘ekavidhena ñāṇavatthu pañcaviññāṇā na hetū, ahetukā, hetuvippayuttā, sappaccayā, saṅkhatā, arūpā, lokiyā, sāsavā’’ti evamādinā ekakato paṭṭhāya yāva dasakā bhagavatā ñāṇāni vitthārato vibhajitvā desitāni.

Answer – Bhante, in the sixteenth Ñāṇavibhaṅga, starting with ‘The knowledge-basis is of one kind: the five consciousnesses are not roots, unrooted, disjoined from roots, conditioned, conditioned, formless, mundane, with taints,’ and so on, from the singular up to the decad, the kinds of knowledge were extensively analyzed and taught by the Blessed One.

Trả lời – Thưa chư Tôn đức, trong Phân Tích Trí Tuệ thứ mười sáu, Đức Thế Tôn đã giảng giải chi tiết các trí tuệ, từ một loại cho đến mười loại, rằng: "Đối tượng của trí tuệ có một loại: năm thức (pañcaviññāṇa) không phải là nhân (hetu), không có nhân (ahetuka), không tương ưng với nhân (hetuvippayutta), có duyên (sappaccaya), hữu vi (saṅkhata), không sắc (arūpa), thuộc thế gian (lokiya), có lậu (sāsava)".

98

Khuddakavatthuvibhaṅga

Analysis of Minor Subjects

Phân Tích Các Vấn Đề Nhỏ

99

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso vibhaṅgappakaraṇe sattarasamo khuddakavatthuvibhaṅgo bhagavatā kathaṃ desito.

Question – Friend, in the Abhidhamma Piṭaka, in the Vibhaṅga treatise, how was the seventeenth Khuddakavatthuvibhaṅga taught by the Blessed One?

Câu hỏi – Thưa hiền giả, trong Vi Diệu Pháp Tạng, Phân Tích Các Vấn Đề Nhỏ (Khuddakavatthuvibhaṅga) thứ mười bảy, Đức Thế Tôn đã giảng giải như thế nào?

100

Vissajjanā – abhidhammapiṭake bhante dutiye vibhaṅgappakaraṇe sattarasamo khuddakavatthuvibhaṅgo ‘‘jātimado, gottamado, ārogyamado, yobbanamado, jīvitamado’’ti evamādinā ekakato paṭṭhāya yāva aṭṭhasatataṇhāvicaritaṃ bhagavatā vitthārato vibhajitvā desito.

Answer – Bhante, in the Abhidhamma Piṭaka, in the second Vibhaṅga treatise, the seventeenth Khuddakavatthuvibhaṅga, starting with ‘intoxication with birth, intoxication with lineage, intoxication with health, intoxication with youth, intoxication with life,’ and so on, from the singular up to the 108 kinds of craving proliferation, was extensively analyzed and taught by the Blessed One.

Trả lời – Thưa chư Tôn đức, trong Vi Diệu Pháp Tạng, ở phẩm Vibhaṅga thứ hai, Phân Tích Các Vấn Đề Nhỏ thứ mười bảy, Đức Thế Tôn đã giảng giải chi tiết, từ một loại cho đến tám trăm lẻ tám loại tham ái biến hành (taṇhāvicarita), rằng: "Kiêu mạn về dòng dõi (jātimada), kiêu mạn về gia tộc (gottamada), kiêu mạn về sức khỏe (ārogyamada), kiêu mạn về tuổi trẻ (yobbanamada), kiêu mạn về sự sống (jīvitamada)".

101

Dhammahadayavibhaṅga

Analysis of the Heart of the Dhamma

Phân Tích Trung Tâm Pháp

102

Pucchā – tattha āvuso aṭṭhārasamo dhammahadayavibhaṅgo bhagavatā kathaṃ vibhajitvā desito.

Question – Friend, how was the eighteenth Dhammahadayavibhaṅga extensively analyzed and taught by the Blessed One therein?

Câu hỏi – Thưa hiền giả, trong đó, Phân Tích Trung Tâm Pháp (Dhammahadayavibhaṅga) thứ mười tám, Đức Thế Tôn đã giảng giải như thế nào?

103

Vissajjanā – aṭṭhārasamo bhante dhammahadayavibhaṅgo ‘‘kati khandhā, kati āyatanāni, kati dhātuyo, kati saccāni, kati indriyāni, kati hetū, kati āhārā, kati phassā, kati vedanā, kati saññā, kati cetanā, kati cittāni.

Answer – Bhante, the eighteenth Dhammahadayavibhaṅga, starting with ‘How many aggregates? How many sense bases? How many elements? How many truths? How many faculties? How many roots? How many nutriments? How many contacts? How many feelings? How many perceptions? How many volitions? How many cittas?

Trả lời – Thưa chư Tôn đức, Phân Tích Trung Tâm Pháp thứ mười tám, Đức Thế Tôn đã giảng giải chi tiết bằng mười cách, bao gồm cách tổng hợp tất cả, rằng: "Có bao nhiêu uẩn? Có bao nhiêu xứ? Có bao nhiêu giới? Có bao nhiêu sự thật? Có bao nhiêu quyền? Có bao nhiêu nhân? Có bao nhiêu vật thực? Có bao nhiêu xúc? Có bao nhiêu thọ? Có bao nhiêu tưởng? Có bao nhiêu tư? Có bao nhiêu tâm?

Pañcakkhandhā, dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa dhātuyo, cattāri saccāni, bāvīsatindriyāni, nava hetū, cattāro āhārā, satta phassā, satta vedanā, satta saññā, satta cetanā, satta cittānī’’ti evamādinā sabbasaṅgāhakādīhi dasahi vārehi bhagavatā vitthārena vibhajitvā desito.

Five aggregates, twelve sense bases, eighteen elements, four truths, twenty-two faculties, nine roots, four nutriments, seven contacts, seven feelings, seven perceptions, seven volitions, seven cittas,’ through this and other examples, was extensively analyzed and taught by the Blessed One in ten sections, such as the section on all inclusives.

Có năm uẩn, mười hai xứ, mười tám giới, bốn sự thật, hai mươi hai quyền, chín nhân, bốn vật thực, bảy xúc, bảy thọ, bảy tưởng, bảy tư, bảy tâm".

104

Pucchā – kathañcāvuso tattha bhagavatā uppādakakammaāyuppamāṇavāro vitthārena vibhajitvā desito.

Question – Friend, how was the section on generative kamma and lifespan extensively analyzed and taught by the Blessed One therein?

Câu hỏi – Thưa hiền giả, trong đó, Đức Thế Tôn đã giảng giải chi tiết về phần nghiệp tạo sinh và tuổi thọ như thế nào?

105

Vissajjanā – dānaṃ datvā sīlaṃ samādiyitvā uposathakammaṃ katvā kattha upapajjanti.

Answer – Having given gifts, having undertaken precepts, having performed the Uposatha observance, where do beings reappear?

Trả lời – Sau khi bố thí, giữ giới, và thực hành nghi lễ Uposatha, họ tái sinh ở đâu?

Dānaṃ datvā, sīlaṃ samādiyitvā uposathakammaṃ katvā appekacce khattiyamahāsālānaṃ sahabyataṃ upapajjanti, appekacce brāhmaṇamahāsālānaṃ, appekacce gahapatimahāsālānaṃ, appekacce cātumahārājikānaṃ devānaṃ, appekacce tāvatiṃsānaṃ devānaṃ, appekacce yāmānaṃ devānaṃ, appekacce tusitānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjantīti evamādinā bhante tattha bhagavatā uppādakakammaāyuppamāṇavāro vitthārena vibhajitvā desito.

Having given gifts, having undertaken precepts, having performed the Uposatha observance, some reappear in the companionship of great khattiya families, some in the companionship of great brāhmaṇa families, some in the companionship of great householder families, some in the companionship of the devas of the Four Great Kings, some in the companionship of the Tāvatiṃsa devas, some in the companionship of the Yāma devas, some in the companionship of the Tusita devas. Through this and other examples, bhante, the section on generative kamma and lifespan was extensively analyzed and taught by the Blessed One therein.

Thưa chư Tôn đức, trong đó, Đức Thế Tôn đã giảng giải chi tiết về phần nghiệp tạo sinh và tuổi thọ, rằng: "Sau khi bố thí, giữ giới, và thực hành nghi lễ Uposatha, một số người tái sinh vào cõi đồng bạn với các đại gia tộc Sát đế lợi, một số với các đại gia tộc Bà la môn, một số với các đại gia tộc gia chủ, một số với chư thiên Tứ Đại Thiên Vương, một số với chư thiên Tam Thập Tam Thiên, một số với chư thiên Dạ Ma, một số với chư thiên Đâu Suất".

106

Ukkhittā puññatejena, kāmarūpagatiṃ gatā;

Elevated by the power of merit, having reached the sensuous and fine-material planes of existence;

Nhờ phước đức được tích lũy,

107

Bhavaggatampi sampattā, punāgacchanti duggatiṃ –

Even having attained the highest state of existence, they return to a bad destination.

Họ sinh lên cõi dục và cõi sắc;

108

Dhātukathā

Analysis of Elements

Ngay cả khi đạt đến cõi Hữu Đỉnh,

109

Pucchā – tenāvuso bhagavatā aṭṭhārasahi buddhadhammehi samannāgatena abhidhamme aṭṭhārasahi vibhaṅgehi paṭimaṇḍitaṃ dutiyaṃ vibhaṅgappakaraṇaṃ desetvā tadanantaraṃ dhātukathaṃ nāma tatiyaṃ pakaraṇaṃ kathaṃ vibhajitvā desitaṃ.

Question – Friend, having taught the second Vibhaṅga treatise, adorned with eighteen analyses, by the Blessed One who was endowed with the eighteen Buddhadhammas, how was the third treatise, called Dhātukathā, extensively analyzed and taught thereafter?

Họ vẫn trở lại cõi khổ.

110

Vissajjanā – tatiyaṃ bhante dhātukathaṃ nāma abhidhammapiṭakaṃ ‘‘saṅgaho asaṅgaho, saṅgahitena asaṅgahitaṃ, asaṅgahitena saṅgahitaṃ, saṅgahitena saṅgahitaṃ, asaṅgahitena asaṅgahitaṃ.

Answer – Bhante, the third treatise in the Abhidhamma Piṭaka, called Dhātukathā, starting with ‘Included or not included? Included with what is not included? Not included with what is included? Included with what is included? Not included with what is not included?

Câu hỏi – Thưa hiền giả, sau khi Đức Thế Tôn, bậc đầy đủ mười tám Phật pháp, đã giảng phẩm Vibhaṅga thứ hai được trang hoàng bằng mười tám phân tích trong Vi Diệu Pháp, thì ngay sau đó, Ngài đã giảng phẩm thứ ba tên là Dhātukathā (Phân Tích Giới) như thế nào?

Sampayogo vippayogo, sampayuttena vippayuttaṃ, vippayuttena sampayuttaṃ, sampayuttena sampayuttaṃ, vippayuttena vippayuttaṃ.

Associated or dissociated? Associated with what is dissociated? Dissociated with what is associated? Associated with what is associated? Dissociated with what is dissociated?

Trả lời – Thưa chư Tôn đức, phẩm Dhātukathā thứ ba trong Vi Diệu Pháp Tạng, Đức Thế Tôn đã giảng giải chi tiết bằng mười bốn cách, bắt đầu bằng sự tập hợp và không tập hợp, sau khi đặt ra năm đề mục chính trước, rằng: "Tổng hợp hay không tổng hợp; cái được tổng hợp bởi cái không tổng hợp; cái không tổng hợp bởi cái được tổng hợp; cái được tổng hợp bởi cái được tổng hợp; cái không tổng hợp bởi cái không tổng hợp.

Saṅgahitena sampayuttaṃ vippayuttaṃ, sampayuttena saṅgahitaṃ asaṅgahitaṃ, asaṅgahitena sampayuttaṃ vippayuttaṃ, vippayuttena saṅgahitaṃ asaṅgahita’’nti evamādinā pañca mātikāyo paṭhamaṃ nikkhipitvā saṅgahāsaṅgahādīhi cuddasahi nayehi bhagavatā vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Included, associated, or dissociated? Associated with what is included or not included? Dissociated with what is included or not included? Included or not included with what is associated or dissociated?’—having first laid down these five matrices, was extensively analyzed and taught by the Blessed One through fourteen methods, such as inclusion and non-inclusion.

Tương ưng hay không tương ưng; cái không tương ưng bởi cái tương ưng; cái tương ưng bởi cái không tương ưng; cái tương ưng bởi cái tương ưng; cái không tương ưng bởi cái không tương ưng. Cái tương ưng và không tương ưng bởi cái được tổng hợp; cái được tổng hợp và không được tổng hợp bởi cái tương ưng; cái tương ưng và không tương ưng bởi cái không tổng hợp; cái được tổng hợp và không được tổng hợp bởi cái không tương ưng".

111

Puggalapaññatti

Designation of Individuals

Nhân Thi Thiết

112

Pucchā – tenāvuso bhagavatā sabbadhātukusalena abhidhammapiṭake tatiyaṃ dhātukathāpakaraṇaṃ desetvā tadanantaraṃ catutthaṃ puggalapaññattippakaraṇaṃ kathaṃ vibhajitvā desitaṃ.

Question – Friend, having taught the third Dhātukathā treatise in the Abhidhamma Piṭaka by the Blessed One, who was skilled in all elements, how was the fourth Puggalapaññatti treatise extensively analyzed and taught thereafter?

Câu hỏi – Thưa hiền giả, sau khi Đức Thế Tôn, bậc thiện xảo về tất cả các giới, đã giảng phẩm Dhātukathā thứ ba trong Vi Diệu Pháp Tạng, thì ngay sau đó, Ngài đã giảng phẩm Puggalapaññatti (Nhân Thi Thiết) thứ tư như thế nào?

113

Vissajjanā – abhidhammapiṭake bhante catutthaṃ puggalapaññattippakaraṇaṃ ‘‘cha paññattiyo khandhapaññatti āyatanapaññatti dhātupaññatti saccapaññatti indriyapaññatti puggalapaññatti.

Answer – Bhante, the fourth Puggalapaññatti treatise in the Abhidhamma Piṭaka consists of six designations: the designation of aggregates (khandhapaññatti), the designation of sense bases (āyatanapaññatti), the designation of elements (dhātupaññatti), the designation of truths (saccapaññatti), the designation of faculties (indriyapaññatti), and the designation of individuals (puggalapaññatti).

Trả lời – Thưa chư Tôn đức, phẩm Puggalapaññatti thứ tư trong Vi Diệu Pháp Tạng, Đức Thế Tôn đã giảng rằng: "Có sáu thi thiết: uẩn thi thiết, xứ thi thiết, giới thi thiết, sự thật thi thiết, quyền thi thiết, nhân thi thiết".

Kittāvatā khandhānaṃ khandhapaññatti, yāvatā pañcakkhandhā, rūpakkhandho vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho.

To what extent is there the designation of aggregates for the aggregates? As far as the five aggregates: the aggregate of form, the aggregate of feeling, the aggregate of perception, the aggregate of mental formations, the aggregate of consciousness.

Cho đến mức độ nào thì có sự chế định về uẩn của các uẩn? Cho đến mức độ có năm uẩn: sắc uẩn, thọ uẩn, tưởng uẩn, hành uẩn, thức uẩn.

Ettāvatā khandhānaṃ khandhapaññattī’’ti evamādinā khandhāyatanadhātusaccaindriyapaññattiyo saṃkhittena uddisitvā puggalapaññattiṃ ca ekakadukatikacatukkapañcakachakkasattakaaṭṭhakanavakadasakavasena vitthārato vibhajitvā bhagavatā desitā.

‘To that extent is there the designation of aggregates for the aggregates’—in this manner, having briefly indicated the designations of aggregates, sense bases, elements, truths, and faculties, and having extensively classified the designation of individuals into categories of one, two, three, four, five, six, seven, eight, nine, and ten, it was taught by the Blessed One.

“Cho đến mức độ đó thì có sự chế định về uẩn của các uẩn.” Bằng cách này, sau khi tóm tắt trình bày các chế định về uẩn, xứ, giới, sự thật, quyền, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng về chế định về cá nhân (puggalapaññatti) một cách chi tiết theo cách đơn, đôi, ba, bốn, năm, sáu, bảy, tám, chín, mười.

114

Kathāvatthu

The Points of Controversy

Kathāvatthu

115

Pucchā – tenāvuso bhagavatā sabbaparamatthapaññattidhammakusalena abhidhammapiṭake catutthaṃ puggalapaññattippakaraṇaṃ desetvā tadanantaraṃ pañcamaṃ kathāvatthuppakaraṇaṃ kathaṃ desitaṃ.

Question – Venerable sir, how was the fifth treatise, the Kathāvatthu, taught by the Blessed One, who is skilled in all ultimate designations and phenomena, after having taught the fourth treatise, the Puggalapaññatti, in the Abhidhamma Pitaka?

Hỏi – Thưa bạn, sau khi Đức Thế Tôn, bậc thiện xảo trong tất cả các pháp chế định tối hậu, đã thuyết giảng về bộ Puggalapaññatti thứ tư trong Tạng Vi Diệu Pháp, thì làm thế nào mà bộ Kathāvatthu thứ năm được thuyết giảng sau đó?

116

Vissajjanā – sabbaparamatthapaññattidhammakusalena bhante bhagavatā loke aggapuggalena abhidhammapiṭake catutthaṃ puggalapaññattippakaraṇaṃ desetvā tadanantaraṃ kathāvatthudesanāya vāre sampatte ‘‘anāgate mama sāvako moggaliputtatissatthero nāma uppannaṃ sāsanamalaṃ sodhetvā tatiyasaṅgītiṃ karonto bhikkhusaṅghassa majjhe nisinno sakavāde pañca suttasatāni paravāde pañcāti suttasahassaṃ samodhānetvā, imaṃ pakaraṇaṃ bhājessatī’’ti tassokāsaṃ karontena puggalavāre aṭṭhamukhā vādayuttiṃ ādiṃ katvā sabbakathāmaggesu asampuṇṇabhāṇavāratthāya tantiyā mātikā nikkhepamattena pañcamaṃ kathāvatthuppakaraṇaṃ saṃkhepato desitaṃ.

Answer – Venerable sir, after the Blessed One, who is skilled in all ultimate designations and phenomena, the foremost person in the world, had taught the fourth treatise, the Puggalapaññatti, in the Abhidhamma Pitaka, when it was time to teach the Kathāvatthu, by creating an opportunity for him, thinking: “In the future, my disciple named Moggaliputtatissa Thera will purify the arisen defilement of the Dispensation and, while conducting the Third Council, seated in the midst of the Saṅgha of bhikkhus, will compile five hundred suttas on his own doctrine and five hundred on other doctrines, making a total of a thousand suttas, and will divide this treatise”—starting with the eight-fold method of debate in the chapter on individuals, and for the sake of the incompleteness of the bhāṇavāra in all discourse paths, the Blessed One taught the fifth treatise, the Kathāvatthu, in brief, merely by laying down its mātikā (matrix).

Đáp – Thưa ngài, Đức Thế Tôn, bậc thiện xảo trong tất cả các pháp chế định tối hậu, là bậc tối thượng trong thế gian, sau khi thuyết giảng về bộ Puggalapaññatti thứ tư trong Tạng Vi Diệu Pháp, khi đến lượt thuyết giảng về Kathāvatthu sau đó, Ngài đã thuyết giảng bộ Kathāvatthu thứ năm một cách tóm tắt, chỉ bằng cách đặt các đề mục (mātikā) trong kinh điển, để dành cơ hội cho đệ tử của Ngài là Trưởng lão Moggaliputtatissa trong tương lai, người sẽ thanh lọc những vết nhơ của giáo pháp đã phát sinh và tổ chức kỳ kết tập Tam tạng lần thứ ba, khi ngồi giữa Tăng đoàn chư Tỳ-khưu, sẽ tổng hợp một ngàn kinh, gồm năm trăm kinh về quan điểm của mình (sakavāda) và năm trăm kinh về quan điểm của người khác (paravāda), rồi phân chia bộ kinh này, bắt đầu với phương pháp tranh luận có tám điểm chính trong phần về cá nhân (puggalavāra), vì các phương pháp tranh luận trong tất cả các bài pháp (kathāmagga) chưa được đầy đủ trong một phần tụng (bhāṇavāra).

117

Pucchā – adhunā pākaṭaṃ panāvuso vitthāraṃ kathāvatthuppakaraṇaṃ kadā kena kattha kathañca vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Question – But venerable sir, when, by whom, where, and how was the now well-known extensive Kathāvatthu treatise extensively divided and taught?

Hỏi – Thưa bạn, vậy bộ Kathāvatthu chi tiết hiện nay đã được phân chia và thuyết giảng một cách chi tiết khi nào, bởi ai, ở đâu và như thế nào?

118

Vissajjanā – taṃ kho bhante bhagavato nayamukhaṃ nissāya āyasmatā mahāmoggaliputtatissattherena tatiyasaṃgītikāle pāṭaliputte asokārāme saṭṭhibhikkhusatasahassānaṃ samāgame bhagavatā dinnanayavasena tathāgatena ṭhapitamātikaṃ vibhajantena sakavāde pañcasuttasatāni paravāde pañcāti suttasahassaṃ āharitvā idaṃ paravādamathanaṃ adhunā pākaṭaṃ kathāvatthuppakaraṇaṃ vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Answer – Venerable sir, that text, relying on the method of the Blessed One, was extensively divided and taught by the Venerable Mahāmoggaliputtatissa Thera during the Third Council, in Pāṭaliputta, at the Asokārāma, in a gathering of sixty thousand bhikkhus, by bringing together five hundred suttas on his own doctrine and five hundred on other doctrines, making a total of a thousand suttas, in accordance with the method given by the Blessed One and the matrix established by the Tathāgata, as this refutation of other doctrines, the now well-known Kathāvatthu treatise.

Đáp – Thưa ngài, bộ Kathāvatthu này, dựa trên phương pháp của Đức Thế Tôn, đã được Trưởng lão Mahāmoggaliputtatissa phân chia và thuyết giảng một cách chi tiết tại A-soka-rāmā ở Pāṭaliputta, trong kỳ kết tập Tam tạng lần thứ ba, trước sự hiện diện của sáu mươi vạn Tỳ-khưu, bằng cách đưa ra một ngàn kinh, gồm năm trăm kinh về quan điểm của mình và năm trăm kinh về quan điểm của người khác, khi Ngài phân chia đề mục đã được Đức Như Lai thiết lập theo phương pháp đã được Đức Thế Tôn ban cho, để bác bỏ các quan điểm của người khác.

119

Pucchā – kati āvuso tattha kathāyo tena āyasmatā mahāmoggaliputtatissattherena vitthārato vibhajitvā kathitā.

Question – How many discourses, venerable sir, were extensively divided and discussed there by that Venerable Mahāmoggaliputtatissa Thera?

Hỏi – Thưa bạn, có bao nhiêu bài tranh luận đã được Trưởng lão Mahāmoggaliputtatissa phân chia và thuyết giảng một cách chi tiết ở đó?

120

Vissajjanā – tattha bhante vācanāmaggato dve ca satāni sattavīsati ca kathāyo āyasmatā mahāmoggaliputtatissattherena vitthārato vibhajitvā kathitā.

Answer – Venerable sir, there, from the perspective of the recitation path, two hundred and twenty-seven discourses were extensively divided and discussed by the Venerable Mahāmoggaliputtatissa Thera.

Đáp – Thưa ngài, ở đó có hai trăm hai mươi bảy bài tranh luận đã được Trưởng lão Mahāmoggaliputtatissa phân chia và thuyết giảng một cách chi tiết theo phương pháp tụng đọc.

121

Puggalakathā

Discourse on the Individual

Puggalakathā (Bài tranh luận về cá nhân)

122

Pucchā – kathañcāvuso tattha paṭhamā puggalakathā āyasmatā mahāmoggaliputtatissattherena vitthārato vibhajitvā kathitā.

Question – How, venerable sir, was the first discourse on the individual extensively divided and discussed there by the Venerable Mahāmoggaliputtatissa Thera?

Hỏi – Thưa bạn, vậy bài tranh luận đầu tiên về cá nhân (puggalakathā) đã được Trưởng lão Mahāmoggaliputtatissa phân chia và thuyết giảng một cách chi tiết ở đó như thế nào?

123

Vissajjanā – puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti, āmantā.

Answer – The individual is apprehended in the sense of ultimate reality? Yes.

Đáp – “Có cá nhân được nhận biết theo nghĩa tối hậu chân thật phải không?” “Vâng, phải.”

Yo saccikaṭṭho paramattho, tato so puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti, na hevaṃ vattabbe.

Whatever is ultimate reality, is that individual apprehended as ultimate reality from that? It should not be said thus.

“Cái gì là nghĩa tối hậu chân thật, cá nhân đó được nhận biết theo nghĩa tối hậu chân thật phải không?” “Không nên nói như vậy.”

Ājānāhi niggahaṃ hañci puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthena, tena vata re vattabbe ‘‘yo saccikaṭṭho paramattho, tato so puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā’’ti.

Understand the refutation: If the individual is apprehended in the sense of ultimate reality, then indeed you must say, "Whatever is ultimate reality, that individual is apprehended as ultimate reality from that."

“Hãy nhận lấy sự bác bỏ! Nếu cá nhân được nhận biết theo nghĩa tối hậu chân thật, thì bạn phải nói rằng ‘cái gì là nghĩa tối hậu chân thật, cá nhân đó được nhận biết theo nghĩa tối hậu chân thật’.”

Yaṃ tattha vadesi ‘‘vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘yo saccikaṭṭho paramattho, tato so puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā’’ti, micchāti evamādinā bhante tattha paṭhamā puggalakathā pañca bhāṇavāramattāya tantiyā āyasmatā mahāmoggaliputtatissattherena vitthārato vibhajitvā kathitā.

Your statement, "It should indeed be said, 'the individual is apprehended in the sense of ultimate reality,' but it should not be said, 'whatever is ultimate reality, that individual is apprehended as ultimate reality from that'"—is wrong. Venerable sir, in this manner, the first discourse on the individual there was extensively divided and discussed by the Venerable Mahāmoggaliputtatissa Thera, to the extent of five bhāṇavāras in the text.

“Điều mà bạn nói ở đó: ‘Nên nói rằng “cá nhân được nhận biết theo nghĩa tối hậu chân thật”, nhưng không nên nói rằng “cái gì là nghĩa tối hậu chân thật, cá nhân đó được nhận biết theo nghĩa tối hậu chân thật”’, là sai.” Thưa ngài, bằng cách này, bài tranh luận đầu tiên về cá nhân ở đó đã được Trưởng lão Mahāmoggaliputtatissa phân chia và thuyết giảng một cách chi tiết, chỉ có năm phần tụng (bhāṇavāra) trong kinh điển.

124

Aññāṇakathā

Discourse on Ignorance

Aññāṇakathā (Bài tranh luận về sự không biết)

125

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso kathāvatthuppakaraṇe dutiyavagge dutiyā aññāṇakathā āyasmatā mahāmoggaliputtatissattherena kathaṃ vitthārato vibhajitvā kathitā.

Question – Venerable sir, how was the second discourse on ignorance in the second chapter of the Kathāvatthu treatise in the Abhidhamma Pitaka extensively divided and discussed by the Venerable Mahāmoggaliputtatissa Thera?

Hỏi – Thưa bạn, bài tranh luận thứ hai về sự không biết (aññāṇakathā) trong phần thứ hai của bộ Kathāvatthu trong Tạng Vi Diệu Pháp đã được Trưởng lão Mahāmoggaliputtatissa phân chia và thuyết giảng một cách chi tiết như thế nào?

126

Vissajjanā – abhidhammapiṭake bhante pañcame kathāvatthuppakaraṇe dutiyavagge dutiyā aññāṇakathā ‘‘atthi arahato aññāṇanti, āmantā.

Answer – Venerable sir, the second discourse on ignorance in the second chapter of the fifth Kathāvatthu treatise in the Abhidhamma Pitaka was discussed by the Venerable Mahāmoggaliputtatissa Thera by extensively dividing it as follows: “Does an Arahant have ignorance? Yes.

Đáp – Thưa ngài, bài tranh luận thứ hai về sự không biết trong phần thứ hai của bộ Kathāvatthu thứ năm trong Tạng Vi Diệu Pháp đã được Trưởng lão Mahāmoggaliputtatissa phân chia và thuyết giảng một cách chi tiết như sau: “Bậc A-la-hán có sự không biết (aññāṇa) phải không?” “Vâng, phải.”

Atthi arahato avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjāsaṃyojanaṃ avijjānīvaraṇanti, na hevaṃ vattabbe.

Does an Arahant have nescience, the flood of nescience, the yoke of nescience, the latent tendency to nescience, the obsession with nescience, the fetter of nescience, the hindrance of nescience? It should not be said thus.

“Bậc A-la-hán có vô minh (avijjā), dòng lũ vô minh (avijjogha), trói buộc vô minh (avijjāyoga), tùy miên vô minh (avijjānusaya), sự bao vây của vô minh (avijjāpariyuṭṭhāna), kiết sử vô minh (avijjāsaṃyojana), chướng ngại vô minh (avijjānīvaraṇa) phải không?” “Không nên nói như vậy.”

Natthi arahato avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjāsaṃyojanaṃ avijjānivaraṇanti, āmantā.

An Arahant has no nescience, no flood of nescience, no yoke of nescience, no latent tendency to nescience, no obsession with nescience, no fetter of nescience, no hindrance of nescience? Yes.

“Bậc A-la-hán không có vô minh, dòng lũ vô minh, trói buộc vô minh, tùy miên vô minh, sự bao vây của vô minh, kiết sử vô minh, chướng ngại vô minh phải không?” “Vâng, phải.”

Hañci natthi arahato avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjāsaṃyojanaṃ avijjānīvaraṇaṃ, no ca vata re vattabbe ‘‘atthi arahato aññāṇa’’nti evamādinā āyasmatā mahāmoggaliputtatissattherena vitthārato vibhajitvā bhāsitā.

If an Arahant has no nescience, no flood of nescience, no yoke of nescience, no latent tendency to nescience, no obsession with nescience, no fetter of nescience, no hindrance of nescience, then indeed you must not say, ‘an Arahant has ignorance.’”

“Nếu bậc A-la-hán không có vô minh, dòng lũ vô minh, trói buộc vô minh, tùy miên vô minh, sự bao vây của vô minh, kiết sử vô minh, chướng ngại vô minh, thì không nên nói rằng ‘bậc A-la-hán có sự không biết’.” Bằng cách này, bài tranh luận đã được Trưởng lão Mahāmoggaliputtatissa phân chia và thuyết giảng một cách chi tiết.

127

Asaññakathā

Discourse on the Non-Perceptive

Asaññakathā (Bài tranh luận về vô tưởng)

128

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso pañcame kathāvatthuppakaraṇe tatiyavagge ekādasamā asaññakathā āyasmatā mahāmoggaliputtatissattherena kathaṃ vitthārato vibhajitvā kathitā.

Question – Venerable sir, how was the eleventh discourse on the non-perceptive in the third chapter of the fifth Kathāvatthu treatise in the Abhidhamma Pitaka extensively divided and discussed by the Venerable Mahāmoggaliputtatissa Thera?

Hỏi – Thưa bạn, bài tranh luận thứ mười một về vô tưởng (asaññakathā) trong phần thứ ba của bộ Kathāvatthu thứ năm trong Tạng Vi Diệu Pháp đã được Trưởng lão Mahāmoggaliputtatissa phân chia và thuyết giảng một cách chi tiết như thế nào?

129

Vissajjanā – abhidhammapiṭake bhante pañcame kathāvatthuppakaraṇe tatiyavagge ekādasamā asaññakathā ‘‘asaññasattesu saññā atthīti, āmantā.

Answer – Venerable sir, the eleventh discourse on the non-perceptive in the third chapter of the fifth Kathāvatthu treatise in the Abhidhamma Pitaka was discussed by the Venerable Mahāmoggaliputtatissa Thera by extensively dividing it as follows: “‘Is there perception in non-perceptive beings? Yes.

Đáp – Thưa ngài, bài tranh luận thứ mười một về vô tưởng trong phần thứ ba của bộ Kathāvatthu thứ năm trong Tạng Vi Diệu Pháp đã được Trưởng lão Mahāmoggaliputtatissa phân chia và thuyết giảng một cách chi tiết như sau: “Có tưởng trong cõi vô tưởng (asaññasatta) phải không?” “Vâng, phải.”

Saññābhavo saññāgati saññāsattāvāso saññāsaṃsāro saññāyoni saññattabhāvapaṭilābhoti, na hevaṃ vattabbe’’ti evamādinā āyasmatā mahāmoggaliputtatissattherena vitthārato vibhajitvā kathitā.

Is there existence with perception, destiny with perception, abode of perceptive beings, transmigration with perception, birth with perception, attainment of an individual existence with perception? It should not be said thus.’”

“Có sự hiện hữu của tưởng, sự tái sinh của tưởng, trú xứ của chúng sinh có tưởng, luân hồi của tưởng, nơi sinh của tưởng, sự thành tựu tự ngã của tưởng phải không?” “Không nên nói như vậy.” Bằng cách này, bài tranh luận đã được Trưởng lão Mahāmoggaliputtatissa phân chia và thuyết giảng một cách chi tiết.

130

Asaññasattesu saññā atthi.

There is perception in non-perceptive beings.

Có tưởng trong cõi vô tưởng.

131

Saññābhavo saññāgati saññāsattāvāso saññāsaṃsāro saññāyoni saññattabhāvapaṭilābho.

Existence with perception, destiny with perception, abode of perceptive beings, transmigration with perception, birth with perception, attainment of an individual existence with perception.

Có sự hiện hữu của tưởng, sự tái sinh của tưởng, trú xứ của chúng sinh có tưởng, luân hồi của tưởng, nơi sinh của tưởng, sự thành tựu tự ngã của tưởng.

132

Na hevaṃ vattabbe.

It should not be said thus.

Không nên nói như vậy.

133

Nanu asaññabhavo asaññagati asaññasattāvāso asaññasaṃsāro asaññayoni asaññattabhāvapaṭilābho.

Isn't there existence without perception, destiny without perception, abode of non-perceptive beings, transmigration without perception, birth without perception, attainment of an individual existence without perception?

Chẳng phải có sự hiện hữu của vô tưởng, sự tái sinh của vô tưởng, trú xứ của chúng sinh vô tưởng, luân hồi của vô tưởng, nơi sinh của vô tưởng, sự thành tựu tự ngã của vô tưởng sao?

134

Hañci asaññabhavo asaññagati asaññasattāvāso asaññasaṃsāro asaññayoni asaññattabhāvapaṭilābho, no ca vata re vattabbe asaññasattesu saññā atthi.

If there is existence without perception, destiny without perception, abode of non-perceptive beings, transmigration without perception, birth without perception, attainment of an individual existence without perception, then indeed you must not say that there is perception in non-perceptive beings.

Nếu có sự hiện hữu của vô tưởng, sự tái sinh của vô tưởng, trú xứ của chúng sinh vô tưởng, luân hồi của vô tưởng, nơi sinh của vô tưởng, sự thành tựu tự ngã của vô tưởng, thì không nên nói rằng có tưởng trong cõi vô tưởng.

135

Asaññasattesu saññā atthi.

There is perception in non-perceptive beings.

Có tưởng trong cõi vô tưởng.

136

Pañcavokārabhavo gati sattāvāso saṃsāro yoni attabhāvapaṭilābho.

Existence in the five-constituent realms, destiny, abode of beings, transmigration, birth, attainment of an individual existence.

Có sự hiện hữu của năm uẩn, sự tái sinh, trú xứ của chúng sinh, luân hồi, nơi sinh, sự thành tựu tự ngã.

137

Nanu ekavokārabhavo gati sattāvāso saṃsāro yoni attabhāvapaṭilābho.

Isn't there existence in the one-constituent realm, destiny, abode of beings, transmigration, birth, attainment of an individual existence?

Chẳng phải có sự hiện hữu của một uẩn, sự tái sinh, trú xứ của chúng sinh, luân hồi, nơi sinh, sự thành tựu tự ngã sao?

138

Hañci ekavokārabhavo gati sattāvāso saṃsāro yoni attabhāvapaṭilābho, no ca vata re vattabbe asaññasattesu saññā atthi.

If there is existence in the one-constituent realm, destiny, abode of beings, transmigration, birth, attainment of an individual existence, then indeed you must not say that there is perception in non-perceptive beings.

Nếu có sự hiện hữu của một uẩn, sự tái sinh, trú xứ của chúng sinh, luân hồi, nơi sinh, sự thành tựu tự ngã, thì không nên nói rằng có tưởng trong cõi vô tưởng.

139

Chaṭṭhavagga

Sixth Chapter

Phần thứ sáu

140

Pathavīdhātusanidassanātiādikathā

Discourse on the Earth Element as an Example, and So On

Bài tranh luận về sự hiển bày của địa đại v.v.

141

Pucchā – chaṭṭhavagge pana āvuso aṭṭhamā pathavīdhātu sanidassanātiādikathā āyasmatā mahāmoggaliputtatissattherena kathaṃ vitthārato vibhajitvā kathitā.

Question – Friend, in the sixth chapter, how was the discourse beginning with "the eighth earth-element is visible" expounded in detail, having been analyzed, by the venerable Thera Mahāmoggaliputtatissa?

Câu hỏi – Thưa hiền giả, trong chương thứ sáu, câu chuyện về "địa đại thứ tám có thể thấy được" và những điều tương tự đã được Trưởng lão Mahāmoggali-putta-Tissa trình bày chi tiết và phân tích như thế nào?

142

Vissajjanā – chaṭṭhavagge bhante aṭṭhamā pathavīdhātu sanidassanātiādikathā ‘‘pathavīdhātu sanidassanāti āmantā.

Answer – Reverend Sir, in the sixth chapter, the discourse beginning with "the eighth earth-element is visible" was expounded beginning with "'Is the earth-element visible?' 'Yes'.

Trả lời – Thưa Tôn giả, trong chương thứ sáu, câu chuyện về "địa đại thứ tám có thể thấy được" và những điều tương tự đã được Trưởng lão Mahāmoggali-putta-Tissa trình bày chi tiết và phân tích như sau: "Địa đại có thể thấy được ư?" – "Vâng."

Rūpaṃ rūpāyatanaṃ rūpadhātu nīlaṃ pītakaṃ lohitakaṃ odātaṃ cakkhuviññeyyaṃ cakkhusmiṃ paṭihaññati cakkhussa āpāthaṃ āgacchatīti, na hevaṃ vattabbe’’ti evamādinā āyasmatā mahāmoggali puttatissattherena vitthārato vibhajitvā kathitā.

Form is the form-sphere, the form-element, blue, yellow, red, white, cognizable by the eye, impinges on the eye, comes within the range of the eye'—it should not be said thus," and so on, by the venerable Thera Mahāmoggaliputtatissa, having been analyzed in detail.

"Sắc, sắc xứ, sắc giới là màu xanh, màu vàng, màu đỏ, màu trắng, có thể được thấy bằng mắt, va chạm với mắt, đi vào tầm nhìn của mắt ư?" – "Không nên nói như vậy" – và những điều tương tự.

143

Pathavīdhātu sanidassanā.

The earth-element is visible.

Địa đại có thể thấy được.

144

Cakkhuñca paṭicca pathavīdhātuñca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ.

Dependent on the eye and the earth-element, eye-consciousness arises.

Nương vào mắt và địa đại mà nhãn thức sinh khởi.

145

Tena hi na vattabbaṃ cakkhuñca paṭicca pathavīdhātuñca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ.

Therefore, it should not be said that dependent on the eye and the earth-element, eye-consciousness arises.

Vậy thì không nên nói rằng: Nương vào mắt và địa đại mà nhãn thức sinh khởi.

146

Antarābhavakathā

Discourse on Intermediate Existence

Câu chuyện về trung ấm

147

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso pañcame kathāvatthuppakaraṇe aṭṭhamavagge dutiyā antarābhavakathā āyasmatā mahāmoggaliputtatissattherena kathaṃ vitthārato vibhajitvā kathitā.

Question – Friend, in the fifth Kathāvatthuppakaraṇa, in the Abhidhamma Piṭaka, in the eighth chapter, how was the second discourse on intermediate existence (Antarābhavakathā) expounded in detail, having been analyzed, by the venerable Thera Mahāmoggaliputtatissa?

Câu hỏi – Thưa hiền giả, trong Abhidhamma Piṭaka, tập Kathāvatthu thứ năm, chương thứ tám, câu chuyện thứ hai về trung ấm đã được Trưởng lão Mahāmoggali-putta-Tissa trình bày chi tiết và phân tích như thế nào?

148

Vissajjanā – abhidhammapiṭake bhante pañcame kathāvatthuppakaraṇe aṭṭhamavagge dutiyā antarābhavakathā ‘‘atthi antarābhavoti, āmantā.

Answer – Reverend Sir, in the fifth Kathāvatthuppakaraṇa, in the Abhidhamma Piṭaka, in the eighth chapter, the second discourse on intermediate existence was expounded beginning with "'Is there an intermediate existence?' 'Yes'.

Trả lời – Thưa Tôn giả, trong Abhidhamma Piṭaka, tập Kathāvatthu thứ năm, chương thứ tám, câu chuyện thứ hai về trung ấm đã được Trưởng lão Mahāmoggali-putta-Tissa trình bày chi tiết và phân tích như sau: "Có trung ấm ư?" – "Vâng."

Kāmabhavoti, na hevaṃ vattabbe…pe… atthi antarābhavoti, āmantā.

'Is it the sensuous existence (Kāmabhava)?' 'It should not be said thus'…(and so on)…'Is there an intermediate existence?' 'Yes'.

"Là cõi Dục ư?" – "Không nên nói như vậy…pe… Có trung ấm ư?" – "Vâng."

Rūpabhavoti, na hevaṃ vattabbe…pe… atthi antarābhavoti, āmantā.

'Is it the fine-material existence (Rūpabhava)?' 'It should not be said thus'…(and so on)…'Is there an intermediate existence?' 'Yes'.

"Là cõi Sắc ư?" – "Không nên nói như vậy…pe… Có trung ấm ư?" – "Vâng."

Arūpabhavoti, na hevaṃ vattabbe’’ti evamādinā āyasmatā mahāmoggaliputtatissattherena vitthārato vibhajitvā kathitā.

'Is it the immaterial existence (Arūpabhava)?' 'It should not be said thus'," and so on, by the venerable Thera Mahāmoggaliputtatissa, having been analyzed in detail.

"Là cõi Vô Sắc ư?" – "Không nên nói như vậy" – và những điều tương tự.

149

Atthi antarābhavo.

There is an intermediate existence.

Có trung ấm.

150

Na hevaṃ vattabbe.

It should not be said thus.

Không nên nói như vậy.

151

Atthi antarābhavo.

There is an intermediate existence.

Có trung ấm.

152

Kāmabhavassa ca rūpabhavassa ca antare atthi antarābhavo.

There is an intermediate existence between the sensuous existence and the fine-material existence.

Giữa cõi Dục và cõi Sắc có trung ấm.

153

Na hevaṃ vattabbe.

It should not be said thus.

Không nên nói như vậy.

154

Rūpabhavassa ca arūpabhavassa ca antare atthi antarābhavo.

There is an intermediate existence between the fine-material existence and the immaterial existence.

Giữa cõi Sắc và cõi Vô Sắc có trung ấm.

155

Kāmabhavassa ca rūpabhavassa ca antare natthi antarābhavo.

There is no intermediate existence between the sensuous existence and the fine-material existence.

Giữa cõi Dục và cõi Sắc không có trung ấm.

156

Hañci kāmabhavassa ca rūpabhavassa ca antare natthi antarābhavo, no ca vata re vattabbe atthi antarābhavo.

If there is no intermediate existence between the sensuous existence and the fine-material existence, then it should certainly not be said that there is an intermediate existence.

Nếu giữa cõi Dục và cõi Sắc không có trung ấm, vậy thì không nên nói rằng có trung ấm.

157

Saḷāyatanuppattikathā

Discourse on the Arising of the Six Sense-Spheres

Câu chuyện về sự sinh khởi của sáu xứ

158

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso pañcame kathāvatthuppakaraṇe cuddasamavagge dutiyā saḷāyatanuppattikathā āyasmatā mahāmoggaliputtatissattherena kathaṃ vitthārato vibhajitvā desitā.

Question – Friend, in the fifth Kathāvatthuppakaraṇa, in the Abhidhamma Piṭaka, in the fourteenth chapter, how was the second discourse on the arising of the six sense-spheres expounded, having been analyzed in detail, by the venerable Thera Mahāmoggaliputtatissa?

Câu hỏi – Thưa hiền giả, trong Abhidhamma Piṭaka, tập Kathāvatthu thứ năm, chương thứ mười bốn, câu chuyện thứ hai về sự sinh khởi của sáu xứ đã được Đức Thế Tôn trình bày chi tiết và phân tích như thế nào?

159

Vissajjanā – abhidhammapiṭake bhante pañcame kathāvatthuppakaraṇe cuddasamevagge dutiyā saḷāyatanuppattikathā ‘‘saḷāyatanaṃ apubbaṃ acarimaṃ mātukucchismiṃ saṇṭhātīti, āmantā.

Answer – Reverend Sir, in the fifth Kathāvatthuppakaraṇa, in the Abhidhamma Piṭaka, in the fourteenth chapter, the second discourse on the arising of the six sense-spheres was expounded beginning with "'Do the six sense-spheres arise simultaneously, not one before the other, in the mother's womb?' 'Yes'.

Trả lời – Thưa Tôn giả, trong Abhidhamma Piṭaka, tập Kathāvatthu thứ năm, chương thứ mười bốn, câu chuyện thứ hai về sự sinh khởi của sáu xứ đã được Trưởng lão Mahāmoggali-putta-Tissa trình bày chi tiết và phân tích như sau: "Sáu xứ sinh khởi trong bụng mẹ không trước không sau ư?" – "Vâng."

Sabbaṅgapaccaṅgī ahīnindriyo mātukucchismiṃ okkamatīti, na hevaṃ vattabbe’’ti evamādinā āyasmatā mahāmoggaliputtatissattherena vitthārato vibhajitvā kathitā.

'Does one enter the mother's womb with all limbs and minor parts, with unblemished faculties?' 'It should not be said thus'," and so on, by the venerable Thera Mahāmoggaliputtatissa, having been analyzed in detail.

"Một chúng sinh với đầy đủ các chi phần và không khiếm khuyết các căn đi vào bụng mẹ ư?" – "Không nên nói như vậy" – và những điều tương tự.

160

Saḷāyatanaṃ apubbaṃ acarimaṃ mātukucchismiṃ saṇṭhāti.

The six sense-spheres arise simultaneously, not one before the other, in the mother's womb.

Sáu xứ sinh khởi trong bụng mẹ không trước không sau.

161

Sabbaṅgappaccaṅgī ahīnindriyo mātukucchismiṃ okkamati.

One enters the mother's womb with all limbs and minor parts, with unblemished faculties.

Một chúng sinh với đầy đủ các chi phần và không khiếm khuyết các căn đi vào bụng mẹ.

162

Na hevaṃ vattabbe.

It should not be said thus.

Không nên nói như vậy.

163

Upapattesiyena cittena cakkhāyatanaṃ saṇṭhāti.

The eye-sphere arises with the consciousness that leads to rebirth.

Nhãn xứ sinh khởi với tâm tái tục.

164

Upapattesiyena cittena hatthā saṇṭhanti, pādā saṇṭhanti, sīsaṃ saṇṭhāti, kaṇṇo saṇṭhāti, nāsikā saṇṭhāti, mukhaṃ saṇṭhāti, dantā saṇṭhanti.

With the consciousness that leads to rebirth, hands arise, feet arise, the head arises, the ear arises, the nose arises, the mouth arises, teeth arise.

Tay sinh khởi với tâm tái tục, chân sinh khởi, đầu sinh khởi, tai sinh khởi, mũi sinh khởi, miệng sinh khởi, răng sinh khởi.

165

Na hevaṃ vattabbe.

It should not be said thus.

Không nên nói như vậy.

166

Pucchā – tenāvuso bhagavatā yamakapāṭihīrāvasāne tāvatiṃsadevalokaṃ gantvā dasasahassalokadhātūhi āgamma sannisinnānaṃ devānaṃ abhidhammadesanaṃ desentena paṭhamaṃ abhidhammapiṭake pañcappakaraṇāni desetvā tadanantaraṃ chaṭṭhaṃ yamakappakaraṇaṃ desentena kati yamakappakaraṇāni vibhajitvā desitāni.

Question – Friend, after the performance of the Twin Miracle, having gone to the Tāvatiṃsa deva-world, the Blessed One, while expounding the Abhidhamma to the devas assembled from ten thousand world-systems, first expounded the five treatises of the Abhidhamma Piṭaka, and then, while expounding the sixth Yamaka treatise, how many Yamaka treatises did he expound, having been analyzed?

Câu hỏi – Vậy thưa hiền giả, sau khi kết thúc song thần biến, Đức Thế Tôn đã đến cõi trời Ba Mươi Ba, thuyết Abhidhamma cho chư thiên tụ hội từ mười ngàn thế giới. Sau khi thuyết năm tập Abhidhamma đầu tiên, tiếp theo đó Ngài đã thuyết tập Yamaka thứ sáu, vậy Ngài đã trình bày chi tiết và phân tích bao nhiêu tập Yamaka?

167

Vissajjanā – bhagavatā bhante yamassa visayātītena yamakapāṭihīrāvasāne tāvatiṃsadevalokaṃ gantvā tattha dasasahassalokadhātūhi āgamma sannisinnānaṃ devatānaṃ abhidhammapiṭakaṃ desentena abhidhammapiṭake pūrimāni pañcappakaraṇāni desetvā tadanantaraṃ chaṭṭhaṃ yamakappakaraṇaṃ mūlayamakaṃ khandhayamakaṃ āyatanayamakaṃ dhātuyamakaṃ saccayamakaṃ saṅkhārayamakaṃ anusayayamakaṃ cittayamakaṃ dhammayamakaṃ indriyayamakanti dasa yamakappakaraṇāni vitthārato vibhajitvā desitāni.

Answer – Reverend Sir, the Blessed One, having transcended the domain of Yama (death), after the performance of the Twin Miracle, having gone to the Tāvatiṃsa deva-world, while expounding the Abhidhamma Piṭaka to the devas assembled there from ten thousand world-systems, after expounding the preceding five treatises of the Abhidhamma Piṭaka, then expounded the ten Yamaka treatises, namely: Mūlayamaka, Khandhayamaka, Āyatanayamaka, Dhātuyamaka, Saccayamaka, Saṅkhārayamaka, Anusayayamaka, Cittayamaka, Dhammayamaka, and Indriyayamaka, having been analyzed in detail.

Trả lời – Thưa Tôn giả, sau khi kết thúc song thần biến, Đức Thế Tôn đã đến cõi trời Ba Mươi Ba, và tại đó, khi thuyết Abhidhamma Piṭaka cho chư thiên tụ hội từ mười ngàn thế giới, sau khi thuyết năm tập Abhidhamma đầu tiên, tiếp theo đó Ngài đã trình bày chi tiết và phân tích mười tập Yamaka, đó là: Mūlayamaka (Song đối về cội rễ), Khandhayamaka (Song đối về uẩn), Āyatanayamaka (Song đối về xứ), Dhātuyamaka (Song đối về giới), Saccayamaka (Song đối về sự thật), Saṅkhārayamaka (Song đối về hành), Anusayayamaka (Song đối về tiềm miên), Cittayamaka (Song đối về tâm), Dhammayamaka (Song đối về pháp), Indriyayamaka (Song đối về quyền).

168

Mūlayamaka

The Book of Roots (Mūlayamaka)

Mūlayamaka (Song đối về cội rễ)

169

Pucchā – kathañcāvuso tattha bhagavatā paṭhamaṃ mūlayamakaṃ vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Question – And friend, how was the first Mūlayamaka expounded there by the Blessed One, having been analyzed in detail?

Câu hỏi – Thưa hiền giả, tại đó, Đức Thế Tôn đã trình bày chi tiết và phân tích Mūlayamaka đầu tiên như thế nào?

170

Vissajjanā – ye keci kusalā dhammā, sabbe te kusalamūlā.

Answer – Reverend Sir, there the Blessed One expounded the first Mūlayamaka, having been analyzed in detail, with twenty-two Tikas and two hundred Dukas, beginning with: "Whatever wholesome states there are, all of them are wholesome roots.

Trả lời – Thưa Tôn giả, tại đó, Đức Thế Tôn đã trình bày chi tiết và phân tích Mūlayamaka đầu tiên với hai mươi hai bộ ba (tika) và hai trăm bộ đôi (duka) như sau: "Bất cứ pháp thiện nào, tất cả chúng đều là thiện căn.

Ye vā pana kusalamūlā, sabbe te dhammā kusalā.

Or whatever are wholesome roots, all of those states are wholesome.

Hay bất cứ điều gì là thiện căn, tất cả chúng đều là pháp thiện.

Ye keci kusalā dhammā, sabbe te kusalamūlena ekamūlā.

Whatever wholesome states there are, all of them have the wholesome root as their single root.

Bất cứ pháp thiện nào, tất cả chúng đều có cùng một căn với thiện căn.

Ye vā pana kusalamūlena ekamūlā, sabbe te dhammā kusalā.

Or whatever have the wholesome root as their single root, all of those states are wholesome.

Hay bất cứ điều gì có cùng một căn với thiện căn, tất cả chúng đều là pháp thiện.

Ye keci kusalamūlena ekamūlā dhammā, sabbe te dhammā kusalamūlena aññamaññamūlā.

Whatever states have the wholesome root as their single root, all of those states have the wholesome root as their mutual root.

Bất cứ pháp nào có cùng một căn với thiện căn, tất cả chúng đều có căn lẫn nhau với thiện căn.

Ye vā pana kusalamūlena aññamaññamūlā, sabbe te dhammā kusalāti evamādinā bhante tattha bhagavatā paṭhamaṃ mūlayamakaṃ bāvīsatiyā ca tikehi dukasatena ca vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Or whatever have the wholesome root as their mutual root, all of those states are wholesome."

Hay bất cứ điều gì có căn lẫn nhau với thiện căn, tất cả chúng đều là pháp thiện" – và những điều tương tự.

171

Ye keci kusalā dhammā, sabbe te kusalamūlā.

Whatever wholesome states there are, all of them are wholesome roots.

Bất cứ pháp thiện nào, tất cả chúng đều là thiện căn.

172

Ye keci kusalā dhammā, sabbe te kusalamūlāti, tīṇeva kusalamūlāni avasesā kusalā dhammā, na kusalamūlā, ye vā pana kusalamūlā, sabbe te dhammā kusalāti, āmantā –

Whatever wholesome states there are, all of them are wholesome roots—only the three wholesome roots (are wholesome roots), the remaining wholesome states are not wholesome roots. Or whatever are wholesome roots, all of those states are wholesome—yes.

"Bất cứ pháp thiện nào, tất cả chúng đều là thiện căn ư?" – "Chỉ có ba thiện căn, các pháp thiện còn lại không phải là thiện căn. Hay bất cứ điều gì là thiện căn, tất cả chúng đều là pháp thiện ư?" – "Vâng."

173

Khandhayamaka

The Book of Aggregates (Khandhayamaka)

Khandhayamaka (Song đối về uẩn)

174

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso chaṭṭhe yamakappakaraṇe dutiyaṃ khandhayamakaṃ bhagavatā kathaṃ vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Question – Friend, in the sixth Yamaka treatise, in the Abhidhamma Piṭaka, how was the second Khandhayamaka expounded by the Blessed One, having been analyzed in detail?

Câu hỏi – Thưa hiền giả, trong Abhidhamma Piṭaka, tập Yamaka thứ sáu, Khandhayamaka thứ hai đã được Đức Thế Tôn trình bày chi tiết và phân tích như thế nào?

175

Vissajjanā – abhidhammapiṭake bhante chaṭṭhe yamakappakaraṇe dutiyaṃ khandhayamakaṃ ‘‘pañcakkhandhā – rūpakkhandho vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho.

Answer – Reverend Sir, in the sixth Yamaka treatise, in the Abhidhamma Piṭaka, the second Khandhayamaka was expounded by the Blessed One, having been analyzed in detail with three sections known as Paññattivāra (definition section), Pavattivāra (process section), and Pariññāvāra (full understanding section), beginning with: "The five aggregates – the aggregate of form, the aggregate of feeling, the aggregate of perception, the aggregate of mental formations, the aggregate of consciousness.

Trả lời – Thưa Tôn giả, trong Abhidhamma Piṭaka, tập Yamaka thứ sáu, Khandhayamaka thứ hai đã được Đức Thế Tôn trình bày chi tiết và phân tích với ba phần, đó là phần về định danh (paññattivāra), phần về diễn tiến (pavattivāra) và phần về sự hiểu biết (pariññāvāra), như sau: "Năm uẩn – sắc uẩn, thọ uẩn, tưởng uẩn, hành uẩn, thức uẩn.

Rūpaṃ rūpakkhandho, rūpakkhandho rūpaṃ.

Is form the aggregate of form? Is the aggregate of form form?

Sắc là sắc uẩn, sắc uẩn là sắc.

Vedanā vedanākkhandho, vedanākkhandho vedanā.

Is feeling the aggregate of feeling? Is the aggregate of feeling feeling?

Thọ là thọ uẩn, thọ uẩn là thọ.

Saññā saññākkhandho, saññākkhandho saññā.

Is perception the aggregate of perception? Is the aggregate of perception perception?

Tưởng là tưởng uẩn, tưởng uẩn là tưởng.

Saṅkhārā saṅkhārakkhandho, saṅkhārakkhandho saṅkhārā.

Are mental formations the aggregate of mental formations? Is the aggregate of mental formations mental formations?

Hành là hành uẩn, hành uẩn là hành.

Viññāṇaṃ viññāṇakkhandho, viññāṇakkhandho viññāṇa’’nti evamādinā bhagavatā paṇṇattivārapavattivārapariññāvārasaṅkhātehi tīhi vārehi vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Is consciousness the aggregate of consciousness? Is the aggregate of consciousness consciousness?" and so on.

Thức là thức uẩn, thức uẩn là thức" – và những điều tương tự.

176

Āyatanayamaka

The Book of Sense-Spheres (Āyatanayamaka)

Āyatanayamaka (Song đối về xứ)

177

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso chaṭṭhe yamakappakaraṇe tatiyaṃ āyatanayamakaṃ bhagavatā kathaṃ vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Question – Friend, in the sixth Yamaka treatise, in the Abhidhamma Piṭaka, how was the third Āyatanayamaka expounded by the Blessed One, having been analyzed in detail?

Câu hỏi – Thưa hiền giả, trong Abhidhamma Piṭaka, tập Yamaka thứ sáu, Āyatanayamaka thứ ba đã được Đức Thế Tôn trình bày chi tiết và phân tích như thế nào?

178

Vissajjanā – abhidhammapiṭake bhante chaṭṭhe yamakappakaraṇe tatiyaṃ āyatanayamakaṃ ‘‘dvādasāyatanāni – cakkhāyatanaṃ sotāyatanaṃ ghānāyatanaṃ jivhāyatanaṃ kāyāyatanaṃ rūpāyatanaṃ saddāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ manāyatanaṃ dhammāyatanaṃ.

Answer – In the Abhidhamma Piṭaka, Venerable Sir, in the sixth book, the Yamaka, the third, the Āyatana-yamaka, was expounded in detail by the Bhagavā with the twelve āyatanas – the eye-base, the ear-base, the nose-base, the tongue-base, the body-base, the form-base, the sound-base, the smell-base, the taste-base, the tangible-base, the mind-base, the phenomena-base.

Giải đáp – Thưa Đại đức, trong Tạng Vi Diệu Pháp, bộ Yamaka thứ sáu, Yamaka về Xứ thứ ba, đã được Đức Thế Tôn phân tích và giảng giải một cách chi tiết qua ba phần (vāras) là phần danh định (paññattivāra), phần hoạt động (pavattivāra) và phần liễu tri (pariññāvāra), bắt đầu bằng câu: “Mười hai xứ – nhãn xứ, nhĩ xứ, tỷ xứ, thiệt xứ, thân xứ, sắc xứ, thanh xứ, hương xứ, vị xứ, xúc xứ, ý xứ, pháp xứ.

Cakkhu cakkhāyatanaṃ, cakkhāyatanaṃ cakkhu.

The eye is the eye-base, the eye-base is the eye.

Nhãn là nhãn xứ, nhãn xứ là nhãn.

Sotaṃ sotāyatanaṃ, sotāyatanaṃ sota’’nti evamādinā paṇṇattivārapavattivārapariññāvārasaṅkhātehi tīhi vārehi bhagavatā vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

The ear is the ear-base, the ear-base is the ear, and so on; it was expounded in detail by the Bhagavā through three sections known as the section on designations (paññattivāra), the section on occurrence (pavattivāra), and the section on full comprehension (pariññāvāra).

Nhĩ là nhĩ xứ, nhĩ xứ là nhĩ,” v.v…

179

Dhātuyamaka

Dhātu-yamaka

Dhātuyamaka (Yamaka về Giới)

180

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso chaṭṭhe yamakappakaraṇe dasasu yamakesu catutthaṃ dhātuyamakaṃ bhagavatā kathaṃ vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Question – Friend, in the Abhidhamma Piṭaka, in the sixth book, the Yamaka, among the ten Yamakas, how was the fourth, the Dhātu-yamaka, expounded in detail by the Bhagavā?

Câu hỏi – Thưa Đại đức, trong Tạng Vi Diệu Pháp, bộ Yamaka thứ sáu, trong mười Yamaka, Yamaka về Giới thứ tư đã được Đức Thế Tôn phân tích và giảng giải chi tiết như thế nào?

181

Vissajjanā – abhidhammapiṭake bhante chaṭṭhe yamakappakaraṇe dasasu yamakesu catutthaṃ dhātuyamakaṃ ‘‘aṭṭhārasa dhātuyo – cakkhudhātu sotadhātu ghānadhātu jivhādhātu kāyadhātu rūpadhātu saddadhātu gandhadhātu rasadhātu phoṭṭhabbadhātu cakkhuviññāṇadhātu sotaviññāṇadhātu ghānaviññāṇadhātu jivhāviññāṇadhātu kāyaviññāṇadhātu manodhātu manoviññāṇadhātu dhammadhātū’’ti evamādinā bhagavatā paṇṇattivārapavattivārapariññāvārasaṅkhātehi tīhi mahāvārehi vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Answer – In the Abhidhamma Piṭaka, Venerable Sir, in the sixth book, the Yamaka, among the ten Yamakas, the fourth, the Dhātu-yamaka, was expounded in detail by the Bhagavā through three great sections known as the section on designations (paññattivāra), the section on occurrence (pavattivāra), and the section on full comprehension (pariññāvāra), with the eighteen dhātus: the eye-element, the ear-element, the nose-element, the tongue-element, the body-element, the form-element, the sound-element, the smell-element, the taste-element, the tangible-element, the eye-consciousness-element, the ear-consciousness-element, the nose-consciousness-element, the tongue-consciousness-element, the body-consciousness-element, the mind-element, the mind-consciousness-element, the phenomena-element.

Giải đáp – Thưa Đại đức, trong Tạng Vi Diệu Pháp, bộ Yamaka thứ sáu, trong mười Yamaka, Yamaka về Giới thứ tư đã được Đức Thế Tôn phân tích và giảng giải chi tiết qua ba đại phần (mahāvāra) là phần danh định (paññattivāra), phần hoạt động (pavattivāra) và phần liễu tri (pariññāvāra), bắt đầu bằng câu: “Mười tám giới – nhãn giới, nhĩ giới, tỷ giới, thiệt giới, thân giới, sắc giới, thanh giới, hương giới, vị giới, xúc giới, nhãn thức giới, nhĩ thức giới, tỷ thức giới, thiệt thức giới, thân thức giới, ý giới, ý thức giới, pháp giới,” v.v…

182

Saccayamaka

Sacca-yamaka

Saccayamaka (Yamaka về Chân Lý)

183

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso chaṭṭhe yamakappakaraṇe dasasu yamakesu pañcamaṃ saccayamakaṃ bhagavatā kathaṃ vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Question – Friend, in the Abhidhamma Piṭaka, in the sixth book, the Yamaka, among the ten Yamakas, how was the fifth, the Sacca-yamaka, expounded in detail by the Bhagavā?

Câu hỏi – Thưa Đại đức, trong Tạng Vi Diệu Pháp, bộ Yamaka thứ sáu, trong mười Yamaka, Yamaka về Chân Lý thứ năm đã được Đức Thế Tôn phân tích và giảng giải chi tiết như thế nào?

184

Vissajjanā – abhidhammapiṭake bhante chaṭṭhe yamakappakaraṇe dasasu yamakesu pañcamaṃ saccayamakaṃ ‘‘cattāri saccāni – dukkhasaccaṃ samudayasaccaṃ nirodhasaccaṃ maggasaccaṃ.

Answer – In the Abhidhamma Piṭaka, Venerable Sir, in the sixth book, the Yamaka, among the ten Yamakas, the fifth, the Sacca-yamaka, was expounded in detail by the Bhagavā with the four noble truths: the truth of suffering, the truth of the origin of suffering, the truth of the cessation of suffering, the truth of the path to the cessation of suffering.

Giải đáp – Thưa Đại đức, trong Tạng Vi Diệu Pháp, bộ Yamaka thứ sáu, trong mười Yamaka, Yamaka về Chân Lý thứ năm đã được Đức Thế Tôn phân tích và giảng giải chi tiết, bắt đầu bằng câu: “Bốn chân lý – Khổ đế, Tập đế, Diệt đế, Đạo đế.

Dukkhaṃ dukkhasaccaṃ, dukkhasaccaṃ dukkhaṃ.

Suffering is the truth of suffering, the truth of suffering is suffering.

Khổ là Khổ đế, Khổ đế là Khổ.

Samudayo samudayasaccaṃ, samudayasaccaṃ samudayo.

The origin is the truth of the origin, the truth of the origin is the origin.

Tập là Tập đế, Tập đế là Tập.

Nirodho nirodhasaccaṃ, nirodhasaccaṃ nirodho.

Cessation is the truth of cessation, the truth of cessation is cessation.

Diệt là Diệt đế, Diệt đế là Diệt.

Maggo maggasaccaṃ, maggasaccaṃ maggo’’ti evamādinā bhagavatā vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

The path is the truth of the path, the truth of the path is the path, and so on; it was expounded in detail by the Bhagavā.

Đạo là Đạo đế, Đạo đế là Đạo,” v.v…

185

Saṅkhārayamaka

Saṅkhāra-yamaka

Saṅkhārayamaka (Yamaka về Hành)

186

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso chaṭṭhe yamakappakaraṇe dasasu yamakesu chaṭṭhaṃ saṅkhārayamakaṃ bhagavatā kathaṃ vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Question – Friend, in the Abhidhamma Piṭaka, in the sixth book, the Yamaka, among the ten Yamakas, how was the sixth, the Saṅkhāra-yamaka, expounded in detail by the Bhagavā?

Câu hỏi – Thưa Đại đức, trong Tạng Vi Diệu Pháp, bộ Yamaka thứ sáu, trong mười Yamaka, Yamaka về Hành thứ sáu đã được Đức Thế Tôn phân tích và giảng giải chi tiết như thế nào?

187

Vissajjanā – abhidhammapiṭake bhante chaṭṭhe yamakappakaraṇe dasasu yamakesu chaṭṭhaṃ saṅkhārayamakaṃ ‘‘tayo saṅkhārā – kāyasaṅkhāro vacīsaṅkhāro, cittasaṅkhāro.

Answer – In the Abhidhamma Piṭaka, Venerable Sir, in the sixth book, the Yamaka, among the ten Yamakas, the sixth, the Saṅkhāra-yamaka, was expounded in detail by the Bhagavā through three great sections known as the section on designations (paññattivāra), the section on occurrence (pavattivāra), and the section on full comprehension (pariññāvāra), with the three saṅkhāras: the bodily saṅkhāra, the verbal saṅkhāra, and the mental saṅkhāra.

Giải đáp – Thưa Đại đức, trong Tạng Vi Diệu Pháp, bộ Yamaka thứ sáu, trong mười Yamaka, Yamaka về Hành thứ sáu đã được Đức Thế Tôn phân tích và giảng giải chi tiết qua ba đại phần (mahāvāra) là phần danh định (paññattivāra), phần hoạt động (pavattivāra) và phần liễu tri (pariññāvāra), bắt đầu bằng câu: “Ba hành – thân hành, khẩu hành, ý hành.

Assāsapassāsā kāyasaṅkhāro, vitakkavicārā vacīsaṅkhārā, saññā ca vedanā ca cittasaṅkhāro ṭhapetvā vitakkavicāre sabbepi cittasampayuttakā dhammā cittasaṅkhāro’’ti evamādinā bhagavatā paṇṇattivārapavattivārapariññāvārasaṅkhātehi tīhi mahāvārehi vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

In-breaths and out-breaths are the bodily saṅkhāra; initial application and sustained application are the verbal saṅkhāras; perception and feeling are the mental saṅkhāra; all phenomena associated with consciousness, apart from initial application and sustained application, are the mental saṅkhāra, and so on; it was expounded in detail by the Bhagavā.

Hơi thở ra vào là thân hành, tầm và tứ là khẩu hành, tưởng và thọ là ý hành; tất cả các pháp tương ưng với tâm, trừ tầm và tứ, là ý hành,” v.v…

188

Anusayayamaka

Anusaya-yamaka

Anusayayamaka (Yamaka về Tùy Miên)

189

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso chaṭṭhe yamakappakaraṇe dasasu yamakesu sattamaṃ anusayayamakaṃ bhagavatā kathaṃ vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Question – Friend, in the Abhidhamma Piṭaka, in the sixth book, the Yamaka, among the ten Yamakas, how was the seventh, the Anusaya-yamaka, expounded in detail by the Bhagavā?

Câu hỏi – Thưa Đại đức, trong Tạng Vi Diệu Pháp, bộ Yamaka thứ sáu, trong mười Yamaka, Yamaka về Tùy Miên thứ bảy đã được Đức Thế Tôn phân tích và giảng giải chi tiết như thế nào?

190

Vissajjanā – abhidhammapiṭake bhante chaṭṭhe yamakappakaraṇe dasasu yamakesu sattamaṃ anusayayamakaṃ ‘‘satta anusayā – kāmarāgānusayo paṭighānusayo mānānusayo diṭṭhānusayo vicikicchānusayo bhavarāgānusayo avijjānusayo.

Answer – In the Abhidhamma Piṭaka, Venerable Sir, in the sixth book, the Yamaka, among the ten Yamakas, the seventh, the Anusaya-yamaka, was expounded in detail by the Bhagavā through eight great sections known as the section on the place of arising (uppattiṭṭhānavāra), the section on the underlying tendency (anusayavāra), the section on those with underlying tendencies (sānusayavāra), the section on abandonment (pajahanavāra), the section on full comprehension (pariññāvāra), the section on what has been abandoned (pahīnavāra), the section on what arises (uppajjanavāra), and the section on elements (dhātuvāra), with the seven underlying tendencies (anusaya): the underlying tendency of sensual lust, the underlying tendency of resistance, the underlying tendency of conceit, the underlying tendency of wrong view, the underlying tendency of doubt, the underlying tendency of craving for existence, the underlying tendency of ignorance.

Giải đáp – Thưa Đại đức, trong Tạng Vi Diệu Pháp, bộ Yamaka thứ sáu, trong mười Yamaka, Yamaka về Tùy Miên thứ bảy đã được Đức Thế Tôn phân tích và giảng giải chi tiết qua tám đại phần (mahāvāra) là phần nơi phát sinh (uppattiṭṭhānavāra), phần tùy miên (anusayavāra), phần có tùy miên (sānusayavāra), phần đoạn trừ (pajahanavāra), phần liễu tri (pariññāvāra), phần đã đoạn trừ (pahīnavāra), phần phát sinh (uppajjanavāra) và phần giới (dhātuvāra), bắt đầu bằng câu: “Bảy tùy miên – tùy miên tham dục, tùy miên sân hận, tùy miên mạn, tùy miên tà kiến, tùy miên hoài nghi, tùy miên tham hữu, tùy miên vô minh.

Kattha kāmarāgānusayo anuseti, kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu ettha kāmarāgānusayo anusetī’’ti evamādinā bhagavatā uppattiṭṭhānavāra anusayavāra sānusayavāra pajahanavāra pariññāvāra pahīnavāra uppajjanavāra dhātuvārasaṅkhātehi aṭṭhahi mahāvārehi vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Where does the underlying tendency of sensual lust lie latent? It lies latent in the two feelings in the kāma-sphere, and so on; it was expounded in detail by the Bhagavā.

Tùy miên tham dục tùy miên ở đâu? Tùy miên tham dục tùy miên ở hai thọ trong dục giới,” v.v…

191

Cittayamaka

Citta-yamaka

Cittayamaka (Yamaka về Tâm)

192

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso chaṭṭhe yamakappakaraṇe dasasu yamakesu aṭṭhamaṃ cittayamakaṃ bhagavatā kathaṃ vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Question – Friend, in the Abhidhamma Piṭaka, in the sixth book, the Yamaka, among the ten Yamakas, how was the eighth, the Citta-yamaka, expounded in detail by the Bhagavā?

Câu hỏi – Thưa Đại đức, trong Tạng Vi Diệu Pháp, bộ Yamaka thứ sáu, trong mười Yamaka, Yamaka về Tâm thứ tám đã được Đức Thế Tôn phân tích và giảng giải chi tiết như thế nào?

193

Vissajjanā – abhidhammapiṭake bhante chaṭṭhe yamakappakaraṇe dasasu yamakesu aṭṭhamaṃ cittayamakaṃ ‘‘yassa cittaṃ uppajjati na nirujjhati, tassa cittaṃ nirujjhissati na uppajjissati.

Answer – In the Abhidhamma Piṭaka, Venerable Sir, in the sixth book, the Yamaka, among the ten Yamakas, the eighth, the Citta-yamaka, was expounded in detail by the Bhagavā through three great methods known as the pure mind (suddhacitta), the suttanta classification of mind (sāmaññasuttantacitta), and the Abhidhamma classification of mind with specific distinctions (abhidhammacittamissakavisesa), with “If consciousness arises and does not cease, will consciousness cease and not arise?

Giải đáp – Thưa Đại đức, trong Tạng Vi Diệu Pháp, bộ Yamaka thứ sáu, trong mười Yamaka, Yamaka về Tâm thứ tám đã được Đức Thế Tôn phân tích và giảng giải chi tiết qua ba đại phương pháp (mahānaya) là phương pháp tâm thuần túy (suddhacitta), phương pháp tổng quát kinh tạng (sāmaññasuttanta), và phương pháp đặc biệt vi diệu pháp hỗn hợp (abhidhammacittamissakavisesa), bắt đầu bằng câu: “Tâm của ai sinh mà không diệt, thì tâm ấy sẽ diệt mà không sinh.

Yassa vā pana cittaṃ nirujjhissati na uppajjissati, tassa cittaṃ uppajjati na nirujjhatī’’ti evamādinā bhagavatā suddhacittasāmaññasuttantacittamissakavisesaabhidhammacittamissakavisesa- saṅkhātehi tīhi mahānayeti vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Or if consciousness will cease and not arise, does consciousness arise and not cease?” and so on; it was expounded in detail by the Bhagavā.

Hoặc tâm của ai sẽ diệt mà không sinh, thì tâm ấy sinh mà không diệt,” v.v…

194

Dhammayamaka

Dhamma-yamaka

Dhammayamaka (Yamaka về Pháp)

195

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso chaṭṭhe yamakappakaraṇe dasasu yamakesu navamaṃ dhammayamakaṃ bhagavatā kathaṃ vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Question – Friend, in the Abhidhamma Piṭaka, in the sixth book, the Yamaka, among the ten Yamakas, how was the ninth, the Dhamma-yamaka, expounded in detail by the Bhagavā?

Câu hỏi – Thưa Đại đức, trong Tạng Vi Diệu Pháp, bộ Yamaka thứ sáu, trong mười Yamaka, Yamaka về Pháp thứ chín đã được Đức Thế Tôn phân tích và giảng giải chi tiết như thế nào?

196

Vissajjanā – abhidhammapiṭake bhante chaṭṭhe yamakappakaraṇe dasasu yamakesu navamaṃ dhammayamakaṃ ‘‘kusalā kusalā dhammā, kusalā dhammā kusalā.

Answer – In the Abhidhamma Piṭaka, Venerable Sir, in the sixth book, the Yamaka, among the ten Yamakas, the ninth, the Dhamma-yamaka, was expounded in detail by the Bhagavā through three great sections known as the section on designations (paññattivāra), the section on occurrence (pavattivāra), and the section on full comprehension (pariññāvāra), with “Are wholesome phenomena wholesome, are wholesome phenomena unwholesome?

Giải đáp – Thưa Đại đức, trong Tạng Vi Diệu Pháp, bộ Yamaka thứ sáu, trong mười Yamaka, Yamaka về Pháp thứ chín đã được Đức Thế Tôn phân tích và giảng giải chi tiết qua ba đại phần (mahāvāra) là phần danh định (paññattivāra), phần hoạt động (pavattivāra) và phần liễu tri (pariññāvāra), bắt đầu bằng câu: “Các pháp thiện là thiện, các pháp thiện là thiện.

Akusalā akusalā dhammā, akusalā dhammā akusalā.

Are unwholesome phenomena unwholesome, are unwholesome phenomena wholesome?

Các pháp bất thiện là bất thiện, các pháp bất thiện là bất thiện.

Abyākatā abyākatā dhammā, abyākatā dhammā abyākatā’’ti evamādinā bhagavatā paṇṇattivārapavattivārapariññāvārasaṅkhātehi tīhi mahāvārehi vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Are indeterminate phenomena indeterminate, are indeterminate phenomena indeterminate?” and so on; it was expounded in detail by the Bhagavā.

Các pháp vô ký là vô ký, các pháp vô ký là vô ký,” v.v…

197

Indriyayamaka

Indriya-yamaka

Indriyayamaka (Yamaka về Căn)

198

Pucchā – abhidhammapiṭake āvuso chaṭṭhe yamakappakaraṇe dasasu yamakesu dasamaṃ indriyayamakaṃ bhagavatā kathaṃ vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Question – Friend, in the Abhidhamma Piṭaka, in the sixth book, the Yamaka, among the ten Yamakas, how was the tenth, the Indriya-yamaka, expounded in detail by the Bhagavā?

Câu hỏi – Thưa Đại đức, trong Tạng Vi Diệu Pháp, bộ Yamaka thứ sáu, trong mười Yamaka, Yamaka về Căn thứ mười đã được Đức Thế Tôn phân tích và giảng giải chi tiết như thế nào?

199

Vissajjanā – abhidhammapiṭake bhante chaṭṭhe yamakappakaraṇe dasasu yamakesu dasamaṃ indriyayamakaṃ ‘‘bāvīsatindriyāni – cakkhundriyaṃ sotindriyaṃ ghānindriyaṃ jivhindriyaṃ kāyindriyaṃ itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ manindriyaṃ sukhindriyaṃ dukkhindriyaṃ somanassindriyaṃ domanassindriyaṃ upekkhindriyaṃ saddhindriyaṃ vīriyindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ anaññātaññassāmītindriyaṃ aññindriyaṃ aññātāvindriya’’nti evamādinā bhagavatā paṇṇattivāra pavattivāra pariññāvārasaṅkhātehi tīhi mahāvārehi vitthārato vibhajitvā desitaṃ.

Answer – In the Abhidhamma Piṭaka, Venerable Sir, in the sixth book, the Yamaka, among the ten Yamakas, the tenth, the Indriya-yamaka, was expounded in detail by the Bhagavā through three great sections known as the section on designations (paññattivāra), the section on occurrence (pavattivāra), and the section on full comprehension (pariññāvāra), with the twenty-two faculties (indriya): the eye faculty, the ear faculty, the nose faculty, the tongue faculty, the body faculty, the female faculty, the male faculty, the life faculty, the mind faculty, the pleasure faculty, the pain faculty, the joy faculty, the sorrow faculty, the equanimity faculty, the faith faculty, the energy faculty, the concentration faculty, the wisdom faculty, the faculty of knowing the unknown, the faculty of knowledge, the faculty of one who knows, and so on; it was expounded in detail by the Bhagavā.

Giải đáp – Thưa Đại đức, trong Tạng Vi Diệu Pháp, bộ Yamaka thứ sáu, trong mười Yamaka, Yamaka về Căn thứ mười đã được Đức Thế Tôn phân tích và giảng giải chi tiết qua ba đại phần (mahāvāra) là phần danh định (paññattivāra), phần hoạt động (pavattivāra) và phần liễu tri (pariññāvāra), bắt đầu bằng câu: “Hai mươi hai căn – nhãn căn, nhĩ căn, tỷ căn, thiệt căn, thân căn, nữ căn, nam căn, mạng căn, ý căn, lạc căn, khổ căn, hỷ căn, ưu căn, xả căn, tín căn, tấn căn, định căn, tuệ căn, vô tri tri dĩ căn (anāññātaññassāmītindriya), tri căn (aññindriya), cụ tri căn (aññātāvindriya),” v.v…

200

Table of Contents