Table of Contents

⮲

Lokanīti

Edit
3

1. Paṇḍitakaṇḍo

1. Paṇḍitakaṇḍa

1. Chương về Người Trí

4
1.
1.
1.
5
Lokanītiṃ pavakkhāmi,
I shall declare the Lokanīti,
Tôi sẽ nói về Lokanīti,
6
Nānāsatthasamuddhaṭaṃ;
extracted from various treatises;
Được rút ra từ nhiều bộ sách;
7
Māgadheneva saṅkhepaṃ,
in brief, in the Māgadha language,
Một cách tóm tắt bằng tiếng Māgadha,
8
Vanditvā ratanatthayaṃ.
having paid homage to the Triple Gem.
Sau khi đã đảnh lễ Tam Bảo.
9
2.
2.
2.
10
Nītiloke purisassa sāro,
In the world of policy, the essence of a person,
Trong chính sách thế gian, tinh túy của một người
11
Mātā pitā ācariyoca mitto;
is mother, father, teacher, and friend;
Là mẹ, cha, thầy và bạn;
12
Tasmā hi nītiṃ puriso vijaññā,
Therefore, a person should understand policy (nīti),
Do đó, người nên biết về chính sách,
13
Ñāṇī mahā hoti bahussutoca.
for he becomes greatly wise and learned.
Người có trí tuệ sẽ trở nên vĩ đại và đa văn.
14
3.
3.
3.
15
Alasassa kuto sippaṃ,
From laziness, how can there be skill?
Người lười biếng thì làm sao có được nghề nghiệp?
16
Asippassa kuto dhanaṃ;
From lack of skill, how can there be wealth?
Không có nghề nghiệp thì làm sao có được tài sản?
17
Adhanassa kuto mittaṃ,
From lack of wealth, how can there be friends?
Không có tài sản thì làm sao có được bạn bè?
18
Amittassa kuto sukhaṃ;
From lack of friends, how can there be happiness?
Không có bạn bè thì làm sao có được hạnh phúc?
19
Asukhassa kuto puññaṃ,
From unhappiness, how can there be merit?
Không có hạnh phúc thì làm sao có được phước báu?
20
Apuññassa kuto varaṃ.
From lack of merit, how can there be excellence?
Không có phước báu thì làm sao có được điều tốt lành?
21
4.
4.
4.
22
Sippā samaṃ dhanaṃ natthi,
There is no wealth equal to skill,
Không có tài sản nào bằng nghề nghiệp,
23
Sippaṃ corā nagaṇhare;
thieves cannot take skill;
Nghề nghiệp thì trộm cướp không thể lấy đi được;
24
Idha loke sippaṃ mittaṃ,
In this world, skill is a friend,
Ở đời này, nghề nghiệp là bạn,
25
Paraloke sukhāvahaṃ.
in the next world, it brings happiness.
Ở đời sau, nó mang lại hạnh phúc.
26
5.
5.
5.
27
Appakaṃ nātimaññeyya,
One should not underestimate a little,
Đừng khinh thường những điều nhỏ nhặt,
28
Citte sutaṃ nidhāpaye;
one should store what is learned in the mind;
Hãy ghi nhớ những điều đã học vào tâm;
29
Vammikodakabindūva,
like water drops filling an anthill,
Như giọt nước nhỏ tích tụ vào tổ mối,
30
Cirena paripūrati.
it gradually fills up over time.
Lâu dần sẽ đầy tràn.
31
6.
6.
6.
32
Khuddoti nātimaññeyya,
One should not underestimate as trifling,
Đừng khinh thường điều nhỏ bé,
33
Vijjaṃ vā sippameva vā;
either knowledge or skill;
Dù là kiến thức hay nghề nghiệp;
34
Ekampi pariyodātaṃ,
even a single perfected one,
Dù chỉ một điều được tinh thông,
35
Jīvitakappakāraṇaṃ.
can be a means of livelihood.
Cũng là phương tiện để duy trì cuộc sống.
36
7.
7.
7.
37
Sele sele na māṇikaṃ,
Not every mountain has gems,
Không phải núi nào cũng có ngọc,
38
Gaje gaje na muttikaṃ;
not every elephant has pearls;
Không phải voi nào cũng có ngọc châu;
39
Vane vane na candanaṃ,
not every forest has sandalwood,
Không phải rừng nào cũng có gỗ chiên đàn,
40
Ṭhāne ṭhāne na paṇḍitaṃ.
not every place has a wise person.
Không phải nơi nào cũng có người trí.
41
8.
8.
8.
42
Paṇḍito sutasampanno,
If it is heard that a wise person,
Người trí tuệ và đa văn,
43
Yattha atthīti ce suto;
endowed with learning, exists;
Nếu nghe nói có ở nơi nào đó;
44
Mahussāhena taṃ ṭhānaṃ,
a seeker of knowledge should go
Người cầu học nên với đại tinh tấn,
45
Gantabbaṃva sutesinā.
to that place with great effort.
Đi đến nơi ấy.
46
9.
9.
9.
47
Sine sippaṃ sine dhanaṃ,
Slowly, skill; slowly, wealth;
Từ từ học nghề, từ từ tích lũy tài sản,
48
Sine pabbatamāruhaṃ;
slowly, climbing a mountain;
Từ từ leo núi;
49
Sine kāmassa kodhassa,
slowly, with lust and anger;
Từ từ chế ngự dục vọng và sân hận,
50
Ime pañca sine sine.
these five are done slowly, slowly.
Năm điều này phải từ từ.
51
10.
10.
10.
52
Suti sammuti saṅkhyāca,
Scripture, convention, calculation,
Suti (kinh điển), Sammuti (luật lệ), Saṅkhyā (số học),
53
Yogā nīti visesakā;
yoga, policy, and discerning knowledge;
Yogā (yoga), Nīti (chính sách), Visesakā (đặc tính);
54
Gandhabbā gaṇikā ceva,
music, courtesanship,
Gandhabbā (âm nhạc), Gaṇikā (phép tính) và,
55
Dhanu bedā ca pūraṇā.
archery, and filling (Pūraṇa).
Dhanu (cung thuật), Bedā (phân biệt), Pūraṇā (hoàn thành).
56
11.
11.
11.
57
Tikicchā itihāsā ca,
Medicine, history,
Tikicchā (y học), Itihāsā (lịch sử) và,
58
Joti māyā ca chandati;
astrology, magic, and poetics;
Joti (thiên văn), Māyā (ảo thuật) và Chandati (thi ca);
59
Ketu mantā ca saddā ca,
omens, charms, and grammar;
Ketu (chiêm tinh), Mantā (thần chú) và Saddā (ngữ pháp) và,
60
Sippāṭṭhārasakā ime.
these are the eighteen skills.
Đây là mười tám nghề nghiệp.
61
12.
12.
12.
62
Apuṭṭho paṇḍito bherī,
An unasked wise person is like a drum,
Người trí không được hỏi thì như tiếng trống,
63
Pajjunno me hoti pucchito;
when asked, he is like a thundercloud;
Khi được hỏi thì như mây mưa; (tức là nói đủ, không thừa, không thiếu)
64
Bālo puṭṭho apuṭṭhopi,
A fool, asked or unasked,
Kẻ ngu dù được hỏi hay không được hỏi,
65
Bahumpi bhaṇate sadā.
always speaks much.
Luôn nói rất nhiều.
66
13.
13.
13.
67
Potthakesu ca yaṃ sippaṃ,
The skill that is in books,
Nghề nghiệp ở trong sách,
68
Parahatthesu yaṃ dhanaṃ;
the wealth that is in others' hands;
Tài sản ở trong tay người khác;
69
Yathākicce samuppanne,
when a need arises,
Khi có việc cần dùng đến,
70
Na taṃ sippaṃ na taṃ dhanaṃ.
that is neither skill nor wealth.
Thì đó không phải là nghề nghiệp, không phải là tài sản.
71
14.
14.
14.
72
Jalappamāṇaṃ kumuddanālaṃ,
The measure of water is the lotus stem,
Chiều dài của sen súng là thước đo của nước,
73
Kulappamāṇaṃ vinayo pamāṇaṃ;
the measure of family is discipline;
Giới luật là thước đo của dòng dõi;
74
Byattippamāṇaṃ kathītavākyaṃ,
the measure of the eloquent is their spoken word,
Lời nói đã thốt ra là thước đo của người tài giỏi,
75
Pathaviyā pamāṇaṃ tiṇa milātaṃ.
the measure of the earth is withered grass.
Cỏ khô héo là thước đo của đất.
76
15.
15.
15.
77
Appassuto sutaṃ appaṃ,
A person of little learning, with little knowledge,
Người ít học, ít nghe,
78
Bahuṃ maññati mānavā;
thinks it is much;
Tưởng mình biết nhiều;
79
Sindhūdakaṃ apassanto,
like a frog in a well, not seeing the ocean water,
Như con ếch trong giếng,
80
Kūpe toyaṃva maṇḍuko.
thinks the well water is everything.
Không thấy nước biển mà tưởng nước giếng là nhiều.
81
16.
16.
16.
82
Pathamaṃ parājaye sippaṃ,
First, one loses skill;
Lần đầu mất nghề,
83
Dutiyaṃ parājaye dhanaṃ;
second, one loses wealth;
Lần thứ hai mất tài sản;
84
Tatiyaṃ parājaye dhammaṃ,
third, one loses Dhamma;
Lần thứ ba mất chánh pháp (Dhamma),
85
Catutthaṃ kiṃ karissati.
what will the fourth do?
Lần thứ tư thì còn làm được gì nữa?
86
17.
17.
17.
87
Byatta putra kimalaso,
A wise son, why be lazy?
Con trai tài giỏi thì người lười biếng làm gì?
88
Abyatto bhārahārako;
An unwise one is a burden-bearer;
Con trai không tài giỏi thì như người gánh vác nặng nhọc;
89
Byattako pūjito loke,
A wise one is revered in the world,
Người tài giỏi được tôn kính trong thế gian,
90
Byatta putra dine dine.
a wise son, day by day.
Con trai tài giỏi mỗi ngày (đều được tôn kính).
91
18.
18.
18.
92
Mātā verī pitā satru,
The mother is an enemy, the father a foe,
Mẹ là kẻ thù, cha là địch thủ,
93
Kena bāle na sikkhitā;
if they do not educate a child;
Vì sao kẻ ngu không được dạy dỗ?
94
Sabhāmajjhe na sobhanti,
Such children do not shine in an assembly,
Trong hội chúng, họ không được tôn trọng,
95
Haṃsamajjhe bakoyathā.
just as a crow among swans.
Như con cò giữa bầy thiên nga.
96
19.
19.
19.
97
Kaṇṭakaṃ giri ko tikkhati,
Who sharpens the thorn or mountain?
Ai mài sắc gai trên núi?
98
Ko añjanaṃ migakkhikaṃ;
Who beautifies a deer's eyes?
Ai trang điểm mắt nai?
99
Uppathaṃ pallale ko sugandhaṃ,
Who perfumes a marsh?
Ai tạo hương thơm cho hoa sen trong đầm lầy?
100
Kula-putta-rūpo ko pavattati;
Who makes a noble son beautiful?
Ai làm cho vẻ đẹp của người con trai dòng dõi trở nên nổi bật?
101
Sāmaṃ-bhāvo.
His own nature (Sāmaṃ-bhāvo).
Chính là bản chất của tự thân.
102
20.
20.
20.
103
Na rasaṃ akotambulaṃ,
Betel without catechu is tasteless,
Trầu không vôi thì không ngon,
104
Adhanassa, laṅkatampi;
even adorned, for the poor;
Người không tiền, dù được trang sức cũng không đẹp;
105
Alonakantu byañjanaṃ,
Food without salt is tasteless,
Món ăn không muối thì vô vị,
106
Byākaraṇaṃ asippassa.
grammar is tasteless for the unskilled.
Ngữ pháp thì vô nghĩa đối với người không có nghề nghiệp.
107
21.
21.
21.
108
Sussusā sutasampanno,
Through eagerness to learn, one becomes learned;
Người chăm chú lắng nghe sẽ thành tựu đa văn,
109
Sutāpaññāya pavaḍḍhati;
through learning, one's wisdom grows;
Từ đa văn mà trí tuệ tăng trưởng;
110
Paññāya atthaṃ jānāti,
through wisdom, one knows the meaning;
Với trí tuệ, người hiểu rõ ý nghĩa,
111
Ñāto attho sukhāvaho.
the known meaning brings happiness.
Ý nghĩa đã hiểu rõ sẽ mang lại hạnh phúc.
112
22.
22.
22.
113
Bhojanaṃ methunaṃ niddā,
Eating, sexual intercourse, sleep,
Ăn uống, giao hợp, ngủ nghỉ,
114
Goṇe posepi vijjati;
are found in cattle and humans alike;
Cũng có ở loài bò và loài người;
115
Vijjā viseso posassa,
Knowledge is what distinguishes humans;
Kiến thức là đặc điểm riêng của người,
116
Taṃ hīno gosamo bhave.
without it, one is equal to a cow.
Người thiếu điều đó thì chẳng khác gì loài bò.
117
23.
23.
23.
118
Natthi vijjāsamaṃmittaṃ,
There is no friend equal to knowledge,
Không có bạn nào bằng kiến thức,
119
Naca byādhisamo ripu;
no enemy equal to disease;
Không có kẻ thù nào bằng bệnh tật;
120
Naca attasamaṃ pemaṃ,
no love equal to self-love,
Không có tình yêu nào bằng yêu thương tự thân,
121
Naca kammasamaṃ balaṃ.
no strength equal to kamma.
Không có sức mạnh nào bằng nghiệp (kamma).
122
24.
24.
24.
123
Haṃso majjhe na kākānaṃ,
A swan does not shine among crows,
Thiên nga giữa bầy quạ thì không đẹp,
124
Sīho gunnaṃ na sobhate;
a lion does not shine among cattle;
Sư tử giữa bầy bò thì không đẹp;
125
Gadrabhamajjhe turaṅgo,
a horse among donkeys,
Ngựa giữa bầy lừa thì không đẹp,
126
Bālamajjhe ca paṇḍito.
nor a wise person among fools.
Người trí giữa bầy ngu thì không đẹp.
127
25.
25.
25.
128
Yāvajīvampi ce bālo,
Even if a fool,
Dù kẻ ngu phục vụ người trí,
129
Paṇḍitaṃ payirupāsati;
associates with a wise person throughout life;
Suốt cả cuộc đời;
130
Na so dhammaṃ vijānāti,
he does not understand the Dhamma,
Người ấy không hiểu được Dhamma,
131
Dabbi sūparasaṃ yathā.
just as a spoon does not know the taste of soup.
Như cái muỗng không biết vị của canh.
132
26.
26.
26.
133
Muhuttamapi ce viññū,
But if an intelligent person,
Dù người có trí phục vụ người trí,
134
Paṇḍitaṃ payirupāsati;
associates with a wise person even for a moment;
Chỉ trong chốc lát;
135
Khippaṃ dhammaṃ vijānāti,
he quickly understands the Dhamma,
Người ấy nhanh chóng hiểu được Dhamma,
136
Jivhā sūparasaṃ yathā.
just as the tongue knows the taste of soup.
Như lưỡi biết vị của canh.
137
27.
27.
27.
138
Vinā satthaṃ na gaccheyya,
Without a weapon, one should not go,
Người dũng cảm không nên ra chiến trường mà không có vũ khí,
139
Sūro saṅgāmabhūmiyaṃ;
a warrior to the battlefield;
Người dũng cảm không nên ra chiến trường mà không có vũ khí;
140
Paṇḍitvāddhagū vāṇijo,
Likewise, a wise merchant, a traveler,
Cũng vậy, người buôn bán thông minh,
141
Videsagamano tathā.
going to a foreign country.
Không nên đi nước ngoài (mà không có sự chuẩn bị).
142
28.
28.
28.
143
Dhananāsaṃ manotāpaṃ,
Loss of wealth, mental anguish,
Sự mất mát tài sản, nỗi buồn trong tâm,
144
Ghare duccaritāni ca;
misconduct in the home;
Những hành vi xấu xa trong nhà;
145
Vañcanañca avamānaṃ,
deception and humiliation,
Sự lừa dối và sự sỉ nhục,
146
Paṇḍito na pakāsaye.
a wise person should not reveal.
Người trí không nên tiết lộ.
147
29.
29.
29.
148
Pattānurūpakaṃ vākyaṃ,
Words appropriate to the occasion,
Lời nói phù hợp với hoàn cảnh,
149
Sabhāvarūpakaṃ piyaṃ;
pleasant words fitting the situation;
Lời nói dễ chịu phù hợp với bản chất;
150
Attānurūpakaṃ kodhaṃ,
anger appropriate to oneself (or one's status),
Cơn giận phù hợp với bản thân,
151
Yo jānāti sa paṇḍito.
he who knows these is wise.
Người nào biết những điều này, người ấy là bậc trí.
152
30.
30.
30.
153
A-dhanassa rasaṃ khādā,
For the poor, tasting delicious food (is difficult),
Kẻ không có của cải ăn đồ ăn ngon,
154
A-balassa hathā narā;
for the weak, a strong grip;
Kẻ không có sức mạnh đánh người;
155
A-paññassa vākya-kathā,
for the unwise, speaking wisely;
Kẻ không có trí tuệ nói chuyện,
156
Ummattaka-samā ime.
these are like madmen.
Những người này giống như kẻ điên.
157
31.
31.
31.
158
Anavhāyaṃ gamayanto,
Going uninvited,
Đi đến mà không được mời,
159
A-pucchā bahu-bhāsako;
speaking much unasked;
Nói nhiều mà không được hỏi;
160
Atta-guṇaṃ pakāsento,
proclaiming one's own virtues;
Tự khoe khoang phẩm chất của mình,
161
Ti-vidhaṃ hīna-lakkhaṇaṃ.
these are three lowly characteristics.
Đây là ba đặc điểm của kẻ kém cỏi.
162
32.
32.
32.
163
Appa-rūpo bahuṃ bhāso,
One with little form speaks much,
Người ít hiểu biết nói nhiều,
164
Appa-pañño pakāsito;
one with little wisdom reveals much;
Người ít trí tuệ tự khoe khoang;
165
Appa-pūro ghaṭo khobhe,
a half-filled pot splashes,
Cái bình ít nước thì dễ lay động,
166
Appa-khīrā gāvī cathe.
a cow with little milk kicks.
Con bò ít sữa thì hay đá.
167
33.
33.
33.
168
Maṇḍūkepi ukre sīhe,
Even a frog can appear as a lion,
Ếch nhái cũng hú như sư tử,
169
Kākaggahe piye piye;
a crow as a beloved captive;
Quạ cũng được yêu thích như chim cu;
170
A-paṇḍīpi paṇḍī hutvā,
An unwise one, pretending to be wise,
Người không trí cũng trở thành người trí,
171
Dhīrā pucche vaye vaye.
should question the discerning at every step.
Người trí hỏi han từng chút một.
172
34.
34.
34.
173
Maṇḍūkepi ukre sīhe,
A frog among fierce lions,
Ếch nhái cũng hú như sư tử,
174
Sūkarepi uhe dīpe;
a boar among elephants;
Heo cũng gầm như voi;
175
Biḷāre sadise byagghe,
a cat like a tiger;
Mèo cũng giống như hổ,
176
Sabba dhīre sippa-same.
all discerning ones are equal in skill.
Tất cả người trí đều bình đẳng về nghề nghiệp.
177
35.
35.
35.
178
Na titti rājā dhanamhi,
A king is never satiated with wealth,
Vua không bao giờ thỏa mãn với tài sản,
179
Paṇḍitopi su-bhāsite;
nor a wise person with excellent speech;
Người trí cũng không thỏa mãn với lời nói hay;
180
Cakkhuṃpi piya-dassane,
the eye is never satiated with pleasant sights,
Mắt cũng không thỏa mãn với cảnh đẹp,
181
Jale sāgaro na titti.
nor the ocean with water.
Biển cả không bao giờ thỏa mãn với nước.
182
36.
36.
36.
183
Rūpa-yobbana-sampannā,
Even if endowed with beauty and youth,
Dù có sắc đẹp và tuổi trẻ,
184
Visātha-kutha-sambhavā;
and born in a noble family;
Sinh ra trong dòng dõi cao quý;
185
Vijjā-hīnā na sobhanti,
those without knowledge do not shine,
Người thiếu kiến thức không được tôn quý,
186
Nigandhā iva kiṃsukā.
like Palāsa flowers without fragrance.
Như hoa Kiṃsuka không có hương thơm.
187
37.
37.
37.
188
Hīne putto rājāmacco,
A son of lowly birth can be a royal minister,
Con trai kém cỏi là quan lại,
189
Bāla-putto ca paṇḍito;
a foolish son can be a wise person;
Con trai ngu dốt là người trí;
190
A-dhanassa dhanaṃ bahu,
A poor man can have much wealth;
Người không có tài sản có nhiều của cải,
191
Purisānaṃ na maññatha.
do not judge people by appearances.
Đừng nghĩ rằng con người là như vậy.
192
38.
38.
38.
193
Yo sippa-lobhena,
He who, out of greed for skill,
Người nào vì tham lam nghề nghiệp,
194
Bahuṃ gaṇhāti taṃ sippaṃ;
acquires much skill;
Mà học quá nhiều nghề;
195
Mūgova supinaṃ passaṃ,
like a mute person seeing a dream,
Như người câm nằm mơ thấy,
196
Kathetumpi na ussahe.
is unable to express it.
Cũng không thể kể lại được.
197
39.
39.
39.
198
Bhijjetuṃ kumbhakāro,
A potter may break a pot,
Thợ gốm đập vỡ,
199
Sobhetuṃ kumbha ghaṭṭati;
he may strike a pot to beautify it;
Và nung gốm để làm cho nó đẹp;
200
Na khipituṃ apāyesu,
but not to throw it into hellish states,
Không phải để ném vào các cõi khổ (apāya),
201
Sissānaṃ vuḍḍhi-kāraṇā.
(he does it) for the growth of his students.
Mà là vì sự tiến bộ của học trò.
202
40.
40.
40.
203
Taggarañca palāsena,
If a person wraps tagara incense
Người nào gói bột taggara
204
Yo naro upanayhati;
with a leaf;
Với lá cây;
205
Pattāpi surabhi vāyanti,
even the leaf becomes fragrant,
Ngay cả lá cây cũng tỏa hương thơm,
206
Evaṃ dhīrūpasevanā.
such is association with the wise.
Cũng vậy là sự gần gũi với người trí.
207
Paṇḍitakaṇḍo niṭṭhito.
End of the Chapter on the Wise.
Chương về Người Trí kết thúc.
208

Sujanakaṇḍo

Chapter on Good People (Sujanakaṇḍa)

Chương về Người Thiện

209
41.
41.
41.
210
Sabbhireva samāsetha,
One should associate only with good people,
Chỉ nên giao du với người thiện,
211
Sabbhi kubbetha santhavaṃ;
one should cultivate friendship with good people;
Chỉ nên kết bạn với người thiện;
212
Sataṃ saddhammamaññāya,
Knowing the good Dhamma of the virtuous,
Hiểu được Chánh pháp của người thiện,
213
Seyyo hoti na pāpiyo.
one becomes better, not worse.
Sẽ trở nên tốt hơn, không trở nên xấu hơn.
214
42.
42.
42.
215
Caja dujjana saṃsaggaṃ,
Abandon the company of evil people,
Hãy từ bỏ giao du với kẻ ác,
216
Bhaja sādhu samāgamaṃ;
cultivate the company of good people;
Hãy kết bạn với người hiền;
217
Kara puññamahorattiṃ,
Do meritorious deeds day and night,
Hãy làm phước suốt ngày đêm,
218
Sara niccamaniccataṃ.
always recollect impermanence.
Hãy luôn nhớ đến vô thường.
219
43.
43.
43.
220
Yathā udumbarapakkā,
Just as ripe fig fruits,
Như quả vả chín,
221
Bahirattakamevaca;
appear beautiful on the outside;
Bên ngoài thì đẹp;
222
Anto kimīhi sampuṇṇā,
but are full of worms inside,
Bên trong thì đầy sâu bọ,
223
Evaṃ dujjanahaddayā.
so are the hearts of wicked people.
Cũng vậy là trái tim của kẻ ác.
224
44.
44.
44.
225
Yathāpi panasāpakkā,
Just as ripe jackfruits,
Như quả mít chín,
226
Bahi kaṇḍakameva ca;
have thorns on the outside;
Bên ngoài thì có gai;
227
Anto amatasampannā,
but are full of nectar inside,
Bên trong thì đầy vị ngọt,
228
Evaṃ sujanahadayā.
so are the hearts of good people.
Cũng vậy là trái tim của người thiện.
229
45.
45.
45.
230
Sukkhopi candanataru na jahāti gandhaṃ,
Even a dry sandalwood tree does not lose its fragrance,
Cây chiên đàn khô cũng không mất hương thơm,
231
Nāgo gato naramukhe na jahāti līḷaṃ;
an elephant caught in a man's mouth does not lose its majesty;
Voi bị bắt cũng không mất vẻ oai vệ;
232
Yantāgato madhurasaṃ na jahāti ucchu,
Sugarcane that has entered the press does not lose its sweet juice,
Mía bị ép cũng không mất vị ngọt,
233
Dukkhopi paṇḍitajano na jahāti dhammaṃ.
even in distress, a wise person does not abandon the Dhamma.
Người trí dù gặp khổ đau cũng không từ bỏ Dhamma.
234
46.
46.
46.
235
Sīho nāma jighacchāpi,
A lion, even when hungry,
Sư tử dù đói,
236
Paṇṇādīni na khādati;
does not eat leaves and grass;
Cũng không ăn lá cây;
237
Sīho nāma kisocāpi,
A lion, even when emaciated,
Sư tử dù gầy yếu,
238
Nāgamaṃsaṃ na khādati.
does not eat elephant flesh.
Cũng không ăn thịt voi.
239
47.
47.
47.
240
Kula-jāto kula-putto,
A well-born, noble son,
Người con trai sinh ra trong dòng dõi cao quý,
241
Kula-vaṃsa-surakkhato;
who protects his family lineage;
Được bảo vệ bởi truyền thống gia đình;
242
Attanā dukkha-pattopi,
even if he himself suffers,
Dù tự thân gặp khổ đau,
243
Hīna-kammaṃ na kāraye.
does not commit ignoble deeds.
Cũng không làm những việc thấp hèn.
244
48.
48.
48.
245
Candanaṃ sītalaṃ loke,
Sandalwood is cool in the world,
Gỗ chiên đàn mát lạnh trong thế gian,
246
Tato candaṃva sītalaṃ;
the moon is cooler than that;
Mặt trăng còn mát lạnh hơn gỗ chiên đàn;
247
Canda-candanasītamhā,
But cooler than the moon and sandalwood,
Hơn cả sự mát lạnh của mặt trăng và gỗ chiên đàn,
248
Sādhu vākyaṃ subhāsitaṃ.
is the well-spoken word of good people.
Là lời nói hay của người thiện.
249
49.
49.
49.
250
Udeyya bhāṇu pacchime,
The sun may rise in the west,
Mặt trời có thể mọc ở phía tây,
251
Merurājā nameyyapi;
Mount Meru may bend;
Vua núi Meru có thể cúi mình;
252
Sītalā narakaggipi,
the fire of hell may become cool,
Lửa địa ngục có thể trở nên mát lạnh,
253
Pabbatagge ca uppalaṃ.
and lotuses may bloom on mountain peaks.
Hoa sen có thể nở trên đỉnh núi.
254
Vikase na viparītaṃ,
These things may happen, but not the reverse,
Những điều này có thể xảy ra ngược lại,
255
Sādhuvāyyaṃ kudācanaṃ.
never will the words of good people be otherwise.
Nhưng lời nói của người thiện thì không bao giờ thay đổi.
256
50.
50.
50.
257
Sukhā rukkhassa chāyāva,
The shade of a tree is pleasant,
Bóng cây mang lại hạnh phúc,
258
Tato ñāti mātā pitu;
more so are relatives, mother, father;
Hơn thế nữa là cha mẹ và bà con;
259
Tato ācariyo rañño,
more so are teachers, kings;
Hơn thế nữa là thầy và vua,
260
Tato buddhassanekadhā.
and much more so are the Buddhas.
Hơn thế nữa là Đức Phật với vô số cách.
261
51.
51.
51.
262
Bhamarā pupphamicchanti,
Bees desire flowers,
Ong tìm kiếm hoa,
263
Guṇamicchanti sujanā;
good people desire virtues;
Người thiện tìm kiếm phẩm chất tốt.
264
Makkhikā pūtimicchanti,
Flies desire putrid things,
Ruồi thích đồ thối,
265
Dosamicchanti dujjanā.
Wicked people desire faults.
Kẻ ác thích lỗi lầm.
266
52.
52.
52.
267
Mātāhīnassa dubbhāsā,
For one lacking a mother, bad speech;
Kẻ thiếu mẹ thì lời nói thô tục,
268
Pitāhīnassa dukriyā;
For one lacking a father, bad deeds;
Kẻ thiếu cha thì hành động xấu xa;
269
Ubho mātā pitā hīnā,
For one lacking both mother and father,
Cả mẹ lẫn cha đều thiếu thốn,
270
Dubbhasāca dukīriyā.
Both bad speech and bad deeds.
Thì lời nói thô tục và hành động xấu xa.
271
53.
53.
53.
272
Mātā seṭṭhassa subhāsā,
For one whose mother is excellent, good speech;
Kẻ có mẹ hiền thì lời nói tốt đẹp,
273
Pitā seṭṭhassa sukriyā;
For one whose father is excellent, good deeds;
Kẻ có cha hiền thì hành động tốt đẹp;
274
Ubho mātā pitā seṭṭhā,
For one whose mother and father are both excellent,
Cả mẹ lẫn cha đều hiền đức,
275
Subhāsāca sukīriyā.
Both good speech and good deeds.
Thì lời nói tốt đẹp và hành động tốt đẹp.
276
54.
54.
54.
277
Saṅgāme sūra-micchanti,
In battle, they desire a hero;
Trong trận chiến, người ta muốn dũng sĩ,
278
Mantīsu akūtūhalaṃ;
In counsel, one who is calm;
Trong hội nghị, người ta muốn người không bối rối;
279
Piyañca annapānesu,
One who is beloved in food and drink;
Trong ăn uống, người ta muốn người dễ chịu,
280
Atthe jāte ca paṇḍitaṃ.
And when a matter arises, a wise person.
Khi có việc cần, người ta muốn người trí.
281
55.
55.
55.
282
Sunakho sunakhaṃ disvā,
A dog, seeing another dog,
Chó thấy chó,
283
Dantaṃ dasseti hiṃsituṃ;
Shows its teeth to harm it;
Nó nhe răng muốn cắn;
284
Dujjano sujanaṃ disvā,
A wicked person, seeing a good person,
Kẻ ác thấy người thiện,
285
Rosayaṃ hiṃsamicchati.
Becomes enraged and wishes to harm them.
Nó nổi giận muốn làm hại.
286
56.
56.
56.
287
Mā ca vegena kiccāni,
Do not perform tasks hastily,
Chớ vội vàng làm việc,
288
Karosi kārāpesi vā;
Nor have them performed hastily;
Hoặc sai người khác làm;
289
Sahasā kāritaṃ kammaṃ,
A foolish person, having acted impulsively,
Việc làm hấp tấp,
290
Mando pacchānutappati.
Later regrets it.
Kẻ ngu sau đó sẽ hối hận.
291
57.
57.
57.
292
Kodhaṃ vihitvā na kadācinasoce,
Having abandoned anger, one should never grieve;
Dứt bỏ sân hận, không bao giờ sầu muộn,
293
Makkhappahānaṃ isayo avaṇṇayuṃ;
The sages have praised the abandonment of ill-will;
Các bậc ẩn sĩ tán dương sự từ bỏ xan tham;
294
Sabbesa phārusa-vacaṃ khametha,
Endure the harsh speech of all;
Hãy nhẫn nhịn lời lẽ thô tục của mọi người,
295
Etaṃ khantiṃ uttamamāhu santo.
This patience, the virtuous declare, is supreme.
Các bậc thiện nhân nói đây là sự nhẫn nhịn tối thượng.
296
58.
58.
58.
297
Dukkho nivāso sambādhe,
Painful is dwelling in confinement,
Khổ thay nơi ở chật hẹp,
298
Ṭhāne asucisaṅkate;
In an unclean, crowded place;
Khổ thay nơi ô uế;
299
Tato arimhi appiye,
More so among enemies and those disliked,
Khổ hơn nữa là ở với kẻ thù không ưa thích,
300
Tatopi akataññunā.
And even more so with an ungrateful person.
Khổ hơn nữa là ở với kẻ vô ơn.
301
59.
59.
59.
302
Ovādeyyānusāseyya,
One should admonish and instruct,
Nên khuyên bảo, nên giáo huấn,
303
Gāpakā ca nivāraye;
And restrain those who are reprehensible;
Và ngăn cản những điều sai trái;
304
Satañhi so piyo hoti,
Such a one is dear to the virtuous,
Người như vậy được bậc thiện nhân yêu mến,
305
Asataṃ hoti appiyo.
But is disliked by the ignoble.
Nhưng lại bị kẻ ác ghét bỏ.
306
60.
60.
60.
307
Uttamattanivātena,
One should conquer the excellent by humility,
Người cao thượng thì khuất phục bằng sự nhún nhường,
308
Sūraṃ bhedena nijjaye;
The hero by discord;
Người dũng cảm thì khuất phục bằng sự chia rẽ;
309
Nīcaṃ appaka dānena,
The lowly by a small gift,
Kẻ thấp kém thì khuất phục bằng chút bố thí,
310
Vīriyena samaṃ jaye.
And the equal by effort.
Người ngang hàng thì khuất phục bằng sự tinh tấn.
311
61.
61.
61.
312
Na visaṃ visamiccāhu,
Poison is not called poison,
Người ta không gọi thuốc độc là độc,
313
Dhanaṃ saṅghassa uccate;
The property of the Saṅgha is called (true poison);
Tài sản của Tăng đoàn mới gọi là độc;
314
Visaṃ ekaṃva hanati,
Poison kills but one person,
Thuốc độc chỉ giết một người,
315
Sabbaṃ saṅghassa santakaṃ.
But the entire property of the Saṅgha (destroys all).
Tất cả tài sản của Tăng đoàn (có thể làm hại nhiều người).
316
62.
62.
62.
317
Javane bhadraṃ jānanti,
They know a good horse by its speed,
Người ta biết ngựa tốt qua tốc độ,
318
Baliddañca vāhenā;
A draught-ox by its burden;
Biết bò qua sức kéo;
319
Duhena dhenuṃ jānanti,
They know a cow by its milking,
Biết bò cái qua sữa,
320
Bhāsamānena paṇḍitaṃ.
And a wise person by their speech.
Biết người trí qua lời nói.
321
63.
63.
63.
322
Dhanamappampi sādhūnaṃ,
Even a little wealth of the good
Dù ít tiền bạc của người thiện nhân,
323
Kūpe vāriva nissayo;
Is like water in a well (for others);
Cũng như nước trong giếng để nương tựa;
324
Bahuṃ api asādhūnaṃ,
But much wealth of the bad
Dù nhiều tiền bạc của kẻ ác,
325
Naca vārīva aṇṇave.
Is like water in the ocean (of no use to others).
Cũng như nước biển không thể dùng được.
326
64.
64.
64.
327
Najjo pivanti no āpaṃ,
Rivers do not drink their own water,
Sông không tự uống nước của mình,
328
Rukkhā khādanti no phalaṃ;
Trees do not eat their own fruit;
Cây không tự ăn quả của mình;
329
Vassanti kvaci no meghā,
Clouds do not rain on themselves;
Mây không tự mưa cho mình,
330
Paratthāya sataṃ dhanaṃ.
The wealth of the virtuous is for the benefit of others.
Tài sản của bậc thiện nhân là vì người khác.
331
65.
65.
65.
332
Apattheyyaṃ na pattheyya,
One should not desire the undesirable,
Điều không nên mong cầu thì chớ mong cầu,
333
A cinteyyaṃ na cintaye;
One should not think the unthinkable;
Điều không nên suy nghĩ thì chớ suy nghĩ;
334
Dhammameva sucinteyya,
One should only ponder the Dhamma well,
Chỉ nên suy nghĩ về Dhamma một cách đúng đắn,
335
Kālaṃ moghaṃ na accaye.
And not waste time fruitlessly.
Chớ để thời gian trôi qua vô ích.
336
66.
66.
66.
337
Acintitampi bhavati,
Even what is unthought of comes to be,
Điều không nghĩ tới cũng xảy ra,
338
Cintitampi vinassati;
And what is thought of perishes;
Điều nghĩ tới cũng có thể mất đi;
339
Na hi cintāmayā bhogā,
For possessions are not born of mere thought,
Vì của cải không do suy nghĩ mà có,
340
Itthiyā purisassavā.
Neither for a woman nor a man.
Dù là của phụ nữ hay đàn ông.
341
67.
67.
67.
342
Asantassa piyo hoti,
He becomes dear to the ignoble,
Kẻ không tốt thì được yêu mến,
343
Sante na kurute piyaṃ;
But does not endear himself to the virtuous;
Với người tốt thì không tạo thiện cảm;
344
Asataṃ dhammaṃ roceti,
He delights in the ways of the ignoble—
Kẻ ấy thích pháp của kẻ ác,
345
Taṃ parābhavato mukhaṃ.
That is the cause of his downfall.
Đó là cửa ngõ của sự suy tàn.
346
Sujanakaṇḍo niṭṭhito.
The Chapter on Good People is finished.
Phẩm Hiền Nhân đã xong.
347

4. Bāladujjanakaṇḍo

4. The Chapter on Fools and Wicked People

4. Phẩm Kẻ Ngu và Kẻ Ác

348
68.
68.
68.
349
Atippiyo na kātabbo,
One should not make a wicked person too dear,
Chớ nên quá thân thiết,
350
Khalo kotūhalaṃ karo;
For they cause disturbance;
Kẻ xấu sẽ gây phiền nhiễu;
351
Sirasā vahyamānopi,
Even if carried on one's head,
Dù được đội trên đầu,
352
Aḍḍhapūro ghaṭo yathā.
Like a pot that is half-full.
Cũng như bình nước vơi một nửa.
353
69.
69.
69.
354
Sappo duṭṭho khalo duṭṭho,
A snake is wicked, a wicked person is wicked,
Rắn độc, kẻ xấu cũng độc,
355
Sappo duṭṭhataro khalo;
A wicked person is more wicked than a snake;
Kẻ xấu độc hơn rắn;
356
Mantosadhehi so sappo,
That snake is appeased by mantras and medicines,
Rắn độc có thể được chữa bằng thần chú và thuốc,
357
Khalo kenupasammati.
But by what is a wicked person appeased?
Nhưng kẻ xấu thì làm sao bình phục?
358
70.
70.
70.
359
Yo bālo maññati bālyaṃ,
A fool who knows his foolishness,
Kẻ ngu mà biết mình ngu,
360
Paṇḍito vāpi tena so;
Is thereby wise;
Thì nhờ đó mà thành trí;
361
Bālova paṇḍitamānī,
But a fool who thinks himself wise,
Nhưng kẻ ngu mà tự cho mình trí,
362
So ve bāloti vuccati.
Is truly called a fool.
Thì thật sự được gọi là ngu.
363
71.
71.
71.
364
Madhuṃva maññatī bālo,
A fool thinks evil is like honey,
Kẻ ngu coi điều ác như mật ngọt,
365
Yāva pāpaṃ na paccati;
Until the evil ripens;
Cho đến khi ác nghiệp chưa chín muồi;
366
Yadāca paccatī pāpaṃ,
But when the evil ripens,
Nhưng khi ác nghiệp đã chín muồi,
367
Atha dukkhaṃ nigacchati.
Then he experiences suffering.
Thì kẻ ấy phải chịu khổ đau.
368
72.
72.
72.
369
Na sādhu balavā bālo,
It is not good for a powerful fool
Kẻ ngu có sức mạnh mà không tốt,
370
Sahasā vindate dhanaṃ;
To acquire wealth by force;
Hấp tấp giành lấy tài sản;
371
Kāyassa bhedā duppañño,
Upon the breaking up of the body, the unwise one
Sau khi thân hoại mạng chung, kẻ kém trí ấy,
372
Nirayaṃ sopapajjati.
Is reborn in hell.
Sẽ rơi vào địa ngục.
373
73.
73.
73.
374
Ghare duṭṭho ca mūsīko ca,
In the house, the mouse is wicked;
Trong nhà, chuột là kẻ phá hoại,
375
Vane duṭṭho ca vānaro;
In the forest, the monkey is wicked;
Trong rừng, vượn là kẻ phá hoại;
376
Sakuṇe ca duṭṭho kāko,
Among birds, the crow is wicked;
Trong loài chim, quạ là kẻ phá hoại,
377
Nare duṭṭhoca brāhmaṇo.
Among humans, the brāhmaṇa is wicked.
Trong loài người, Bà-la-môn là kẻ phá hoại.
378
74.
74.
74.
379
Dīghā jāgarato ratti,
Long is the night for the sleepless,
Đêm dài đối với người thức trắng,
380
Dīghaṃ santassa yojanaṃ;
Long is a yojana for the weary;
Đường dài đối với người mệt mỏi;
381
Dīgho bālāna saṃsāro,
Long is saṃsāra for fools,
Luân hồi dài đối với kẻ ngu,
382
Saddhammaṃ a-vijānataṃ.
Who do not know the True Dhamma.
Không biết Chánh Pháp.
383
75.
75.
75.
384
Tila mattaṃ paresaṃva,
They see the small fault of others,
Kẻ ngu thấy lỗi lầm của người khác nhỏ như hạt mè,
385
Appa dosañca passati;
Even if it's but a sesame seed's worth;
Và thấy đó là lỗi nhỏ;
386
Nāḷikerampi sadosaṃ,
But a wicked person does not see their own fault,
Nhưng lỗi lầm của mình lớn như cây dừa,
387
Khala-jāto na passati.
Even if it's like a coconut.
Kẻ xấu không thấy.
388
76.
76.
76.
389
Nattadosaṃ pare jaññā,
One should know one's own faults in others,
Hãy biết lỗi lầm của người khác,
390
Jaññā dosaṃ parassatu;
And know others' faults in oneself;
Hãy biết lỗi lầm của mình;
391
Guyhe kummo aṅgāni,
A tortoise hides its limbs,
Rùa ẩn mình vào mai,
392
Para dosañca lakkhaye.
But observes the faults of others.
Hãy nhìn thấy lỗi lầm của người khác.
393
77.
77.
77.
394
Paṇḍitassa pasaṃsāya,
By the praise of a wise person,
Để ca ngợi người trí,
395
Daṇḍo bālena dīyate;
A rod is given to a fool;
Kẻ ngu lại tặng gậy;
396
Paṇḍito paṇḍiteneva,
A wise person is truly praised
Người trí được người trí khác,
397
Vaṇṇitova suvaṇṇito.
By a wise person alone.
Ca ngợi thì mới thật sự được ca ngợi.
398
78.
78.
78.
399
Luddhaṃ atthena gaṇheyya,
One should win over the greedy with wealth,
Kẻ tham lam thì thu phục bằng tiền bạc,
400
Thaddhaṃ añjali kammunā;
The arrogant with a respectful greeting;
Kẻ cứng đầu thì thu phục bằng sự chắp tay chào;
401
Chandānuvattiyā mūḷhaṃ,
The foolish by following their wishes,
Kẻ ngu si thì thu phục bằng cách chiều theo ý muốn,
402
Yathābhūtena paṇḍitaṃ.
And the wise by the truth.
Người trí thì thu phục bằng chân lý.
403
Bāladujjanakaṇḍo niṭṭhito.
The Chapter on Fools and Wicked People is finished.
Phẩm Kẻ Ngu và Kẻ Ác đã xong.
404

4. Mittakaṇḍo

4. The Chapter on Friends

4. Phẩm Bằng Hữu

Next Page →

Settings