186. Nāgāpalokitanti nāgassa viya apalokitaṃ, hatthināgassa apalokanasadisaṃ apalokananti attho.
186. Nāgāpalokita (elephant-gaze) means a looking back like that of an elephant, that is, a looking back similar to the looking back of a royal elephant.
Nāgāpalokita có nghĩa là nhìn lại như voi chúa (nāga), tức là cái nhìn lại giống như voi chúa nhìn lại.
Āhaccāti phusitvā.
Āhaccā means having touched.
Āhaccā là chạm vào, tiếp xúc.
Aṅkusakalaggāni viyāti aṅkusakāni viya aññamaññasmiṃ laggāni āsattāni hutvā ṭhitāni.
Aṅkusakalaggāni viyā means as if fastened to each other like goad-hooks.
Aṅkusakalaggāni viyā có nghĩa là như những chiếc móc câu (aṅkusa) móc vào nhau, dính chặt vào nhau.
Ekābaddhānīti aññamaññaṃ ekato ābaddhāni.
Ekābaddhānī means bound together as one.
Ekābaddhānī là buộc chặt lại với nhau.
Tasmāti gīvaṭṭhīnaṃ ekagghanānaṃ viya ekābaddhabhāvena, na kevalaṃ gīvaṭṭhīnaṃyeva, atha kho sabbānipi tāni buddhānaṃ ṭhapetvā bāhusandhiādikā dvādasa mahāsandhiyo, aṅgulisandhiyo ca itarasandhīsu ekābaddhāni hutvā ṭhitāni, yato nesaṃ pakatihatthīnaṃ koṭisahassabalappamāṇaṃ kāyabalaṃ hoti.
Tasmā (therefore) means because the neck bones are bound together as one, as if in a single block; and not only the neck bones, but all the bones of the Buddhas, except for the twelve major joints such as the shoulder joints and the finger joints, stand bound together as one in the other joints, because their bodily strength is equal to the strength of thousands of millions of ordinary elephants.
Tasmā là vì các xương cổ được nối liền như một khối, không chỉ các xương cổ mà tất cả các xương của chư Phật, ngoại trừ mười hai khớp lớn như khớp vai và các khớp ngón tay, đều được kết nối chặt chẽ với các khớp khác. Vì thế, sức mạnh thân thể của các Ngài có thể sánh với sức mạnh của hàng ngàn vạn con voi bình thường.
Vesālinagarābhimukhaṃ akāsi kaṇṭakaparivattane viya kapilanagarābhimukhaṃ.
Vesālinagarābhimukhaṃ akāsi (he faced the city of Vesāli) as if turning towards Kapilavastu, like the turning of the horse Kaṇṭhaka.
Vesālinagarābhimukhaṃ akāsi là xoay mặt về thành Vesālī, giống như việc xoay mặt về Kapilavatthu khi cưỡi ngựa Kaṇṭaka.
Yadi evaṃ kathaṃ taṃ nāgāpalokitaṃ nāma jātaṃ?
If so, how did that become known as the elephant-gaze?
Nếu vậy, tại sao lại gọi đó là Nāgāpalokita?
Tadajjhāsayaṃ upādāya.
By reason of his intention.
Do ý định của Ngài.
Bhagavā hi nāgāpalokitavaseneva apaloketukāmo jāto, puññānubhāvena panassa patiṭṭhitaṭṭhānaṃ parivatti, tena taṃ ‘‘nāgāpalokitaṃ’’ tveva vuccati.
For the Bhagavā intended to look back in the manner of an elephant-gaze, but by the power of his merit, the place where he stood turned; hence it is called "Nāgāpalokita."
Đức Thế Tôn thực sự muốn nhìn lại theo cách Nāgāpalokita, nhưng do phước báu của Ngài, nơi Ngài đứng đã xoay chuyển. Vì vậy, điều đó được gọi là "Nāgāpalokita".
‘‘Idaṃ pacchimakaṃ ānanda tathāgatassa vesāliyā dassana’’nti nayidaṃ vesāliyā apalokanassa kāraṇavacanaṃ anekantikattā, bhūtakathanamattaṃ panetaṃ.
"This, Ānanda, is the Tathāgata's last sight of Vesāli"—this is not a causal statement for looking back at Vesāli, because it is not exclusive; it is merely a statement of fact.
“Này Ānanda, đây là lần cuối Như Lai nhìn thấy Vesālī” – đây không phải là lời nói về nguyên nhân của việc nhìn lại Vesālī vì nó không phải là một nguyên nhân duy nhất; đây chỉ là một lời thuật lại sự thật.
Maggasodhanavasena taṃ dassetvā aññadevettha apalokanakāraṇaṃ dassetukāmo ‘‘nanu cā’’tiādimāha.
Having shown that by way of clarifying the path, the commentator, wishing to show another reason for looking back, says nanu cā (but is it not...?) and so on.
Sau khi chỉ ra điều đó theo cách làm rõ con đường, để chỉ ra một nguyên nhân khác cho việc nhìn lại ở đây, Đức Phật nói: “Chẳng phải vậy sao?” và tiếp theo.
Taṃ taṃ sabbaṃ pacchimadassanameva anukkamena kusināraṃ gantvā parinibbātukāmatāya tato tato nikkhantattā.
Taṃ taṃ sabbaṃ pacchimadassanameva (all that was the last sight) because he departed from various places with the intention of proceeding gradually to Kusinārā and attaining Parinibbāna.
Tất cả những lần nhìn lại đó đều là lần nhìn cuối cùng vì Ngài đã tuần tự rời khỏi những nơi đó với ý định đến Kusinārā để nhập Niết Bàn.
‘‘Anacchariyattā’’ti iminā yathāvuttaṃ anekantikattaṃ pariharati, tayidaṃ sodhanamattaṃ.
Anacchariyattā (because it is not extraordinary)—with this, he dismisses the aforementioned non-exclusivity; this is merely a clarification.
Với từ “anacchariyattā” (không phải là điều kỳ diệu), Ngài bác bỏ tính không duy nhất đã được nói đến, và đây chỉ là sự làm rõ.
Idaṃ panettha aviparītaṃ kāraṇanti dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
To show that this is the correct reason in this context, apicā (furthermore) and so on was stated.
Để chỉ ra rằng đây là nguyên nhân không sai lạc ở đây, Đức Phật đã nói “apicā” (hơn nữa) và tiếp theo.
Na hi bhagavā sāpekkho vesāliṃ apalokesi, ‘‘idaṃ pana me gamanaṃ apunarāgamana’’nti dassanamukhena bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya apalokesi.
For the Bhagavā did not look back at Vesāli with attachment, but he looked back for the welfare of many, for the happiness of many, out of compassion for the world, by way of showing, "this departure of mine is a non-return."
Đức Thế Tôn không nhìn lại Vesālī với sự luyến tiếc, mà Ngài nhìn lại qua việc chỉ ra rằng “chuyến đi này của ta là không trở lại” vì lợi ích của nhiều người, vì hạnh phúc của nhiều người, và vì lòng bi mẫn đối với thế gian.
Tenāha ‘‘apica vesālirājāno’’tiādi.
Therefore, it is said: apica vesālirājāno (furthermore, the rulers of Vesāli) and so on.
Vì thế, Đức Phật nói: “Hơn nữa, các vị vua Vesālī…” và tiếp theo.
187. Mahāokāseti mahante okāse.
187. Mahāokāse means in a great expanse.
Mahāokāse có nghĩa là trong một không gian rộng lớn.
Mahantāni dhammassa patiṭṭhāpanaṭṭhānāni.
These are great places for the establishment of the Dhamma.
Những nơi rộng lớn để an lập Pháp.
Yesu patiṭṭhāpito dhammo nicchīyati asandehato, kāni pana tāni?
By which the Dhamma, when established, is determined without doubt. What are these?
Những nơi mà Pháp được an lập có thể được xác định không nghi ngờ gì. Vậy đó là những nơi nào?
Āgamanavisiṭṭhāni suttotaraṇādīni.
They are distinguished by their origin, such as being brought down from the suttas.
Đó là những lời dạy đặc biệt từ kinh điển (āgama) như Suttotaraṇa, v.v.
Dutiyavikappe apadisantīti apadesā, ‘‘sammukhā metaṃ āvuso bhagavato suta’’ntiādinā kenaci ābhatassa ‘‘dhammo’’ti vinicchinane kāraṇaṃ.
In the second interpretation, they are apadesā (authorities) because they point to something; they are the reasons for determining something brought forth by someone, such as "Friend, I heard this directly from the Bhagavā," to be Dhamma.
Trong lựa chọn thứ hai, apadesā là những điều được chỉ ra (apadisantīti), là nguyên nhân để xác định một lời nói nào đó là "Pháp" khi được ai đó mang đến, ví dụ: "Này chư hiền, tôi đã nghe điều này trực tiếp từ Đức Thế Tôn."
Kiṃ pana tanti?
And what is that?
Vậy điều đó là gì?
Tassa yathābhatassa suttotaraṇādi eva.
It is the bringing down from the suttas, etc., of that which was brought forth as it was.
Chính là Suttotaraṇa, v.v., của lời nói được mang đến như vậy.
Yadi evaṃ kathaṃ cattāroti?
If so, how are there four?
Nếu vậy, tại sao lại có bốn?
Yasmā dhammassa dve samparāyā satthā, sāvakā ca, tesu ca sāvakā saṅghagaṇapuggalavasena tividhā, evaṃ ‘‘tumhākaṃ mayā yaṃ dhammo paṭiggahito’’ti apadisitabbānaṃ bhedena cattāro.
Because the Dhamma has two resorts: the Teacher and the disciples. Among these, the disciples are of three kinds: Saṅgha, a group, and an individual. Thus, there are four by the distinction of those to whom it should be attributed, such as "This Dhamma which I have received from you."
Vì Pháp có hai nơi nương tựa (samparāya): Bậc Đạo Sư (satthā) và các đệ tử (sāvakā). Trong số các đệ tử, có ba loại theo nhóm Tăng (saṅgha), nhóm đông Tỳ Khưu (gaṇa) và cá nhân (puggala). Như vậy, có bốn loại dựa trên sự phân loại của những người cần được chỉ ra rằng "Pháp mà các vị đã thọ nhận từ ta".
Tenāha ‘‘sammukhā me taṃ āvuso bhagavato suta’’ntiādi.
Therefore, it is said: "Friend, I heard this directly from the Bhagavā," and so on.
Vì vậy, Đức Phật đã nói: "Này chư hiền, tôi đã nghe điều này trực tiếp từ Đức Thế Tôn" và tiếp theo.
Tathā ca vuttaṃ nettiyaṃ ‘‘cattāro mahāpadesā buddhāpadeso saṅghāpadeso sambahulattherāpadeso ekattherāpadeso.
And so it is said in the Nettiya: "The four great authorities are the Buddha-authority, the Saṅgha-authority, the authority of many elders, and the authority of a single elder. These are the four great authorities."
Như đã nói trong Nettiya: "Tứ đại giáo pháp là Giáo pháp của Đức Phật (Buddhāpadesa), Giáo pháp của Tăng đoàn (Saṅghāpadesa), Giáo pháp của nhiều vị Thượng tọa (Sambahulattherāpadesa), Giáo pháp của một vị Thượng tọa (Ekattherāpadesa). Đây là Tứ đại giáo pháp."
Ime cattāro mahāpadesā’’ti (netti. 18) buddho apadeso etassāti buddhāpadeso. Esa nayo sesesupi.
Buddhāpadeso (Buddha-authority) means the Buddha is its authority. The same method applies to the rest.
Buddhāpadeso là điều mà Đức Phật là nơi nương tựa (apadesa) của nó. Tương tự cho các trường hợp còn lại.
Tenāha ‘‘buddhādayo…pe… mahākāraṇānī’’ti.
Therefore, it is said: buddhādayo...pe... mahākāraṇānī (the Buddha and so on... great causes).
Vì vậy, Đức Phật đã nói: “Buddhādayo…pe… mahākāraṇānī” (Đức Phật và những vị khác… v.v… là những nguyên nhân lớn).
188. Neva abhinanditabbanti na sampaṭicchitabbaṃ.
188. Neva abhinanditabbaṃ (should not be rejoiced in) means should not be accepted.
Neva abhinanditabbaṃ có nghĩa là không nên chấp nhận.
Ganthassa sampaṭicchanaṃ nāma savananti āha ‘‘na sotabba’’nti.
Accepting a text means listening to it, and so it is said, na sotabbaṃ (should not be heard).
Sự chấp nhận kinh điển là lắng nghe, vì vậy Đức Phật nói: “Na sotabbaṃ” (không nên nghe).
Padabyañjanānīti padāni ca byañjanāni ca, atthapadāni, byañjanapadāni cāti attho.
Padabyañjanānī means words and syllables, that is, words of meaning and words of expression.
Padabyañjanānī là các từ (pada) và các chữ cái (byañjana), tức là các từ ngữ ý nghĩa (atthapada) và các từ ngữ biểu âm (byañjanapada).
Pajjati attho etehīti padāni, akkharādīni byañjanapadāni.
They make known the meaning, so they are padāni (words); syllables and so on are words of expression.
Padāni là những gì mà ý nghĩa (attha) được phát sinh từ chúng, tức là các chữ cái (akkhara) và các từ ngữ biểu âm (byañjanapada).
Pajjitabbato padāni, saṅkāsanādīni atthapadāni.
They are to be made known, so they are padāni (words); conveying and so on are words of meaning.
Padāni là những gì cần được phát sinh, tức là các từ ngữ ý nghĩa (atthapada) như saṅkāsana, v.v.
Aṭṭhakathāyaṃpana ‘‘‘padasaṅkhātāni byañjanānī’ti byañjanapadāneva vuttānī’’ti keci, taṃ na, atthaṃ byañjentīti byañjanāni, byañjanapadāni, tehi byañjitabbato byañjanāni, atthapadānīti ubhayasaṅgahato.
However, some say in the Aṭṭhakathā: "'Syllables designated as words' thus refers only to words of expression." That is not so, because they manifest the meaning, they are byañjanāni (expressions), words of expression, and because they are to be manifested by these, they are byañjanāni (expressions), words of meaning, thus encompassing both.
Tuy nhiên, trong Aṭṭhakathā, một số người nói rằng “‘byañjanāni’ (các chữ cái) được nói đến là ‘padasaṅkhātāni byañjanāni’ (các chữ cái được gọi là từ ngữ biểu âm)”. Điều đó không đúng, vì byañjanāni (các chữ cái) là những gì biểu thị ý nghĩa (atthaṃ byañjentīti), tức là các từ ngữ biểu âm (byañjanapada); và byañjanāni (các chữ cái) là những gì cần được biểu thị bởi chúng, tức là các từ ngữ ý nghĩa (atthapada). Như vậy, cả hai đều được bao gồm.
Imasmiṃ ṭhāneti tenābhatasuttassa imasmiṃ padese.
Imasmiṃ ṭhāne (in this place) means in this section of the sutta brought forth by him.
Imasmiṃ ṭhāne có nghĩa là trong phần này của kinh điển được mang đến.
Pāḷi vuttāti kevalo pāḷidhammo pavatto.
Pāḷi vuttā (the Pāḷi text is stated) means the pure Pāḷi Dhamma is presented.
Pāḷi vuttā có nghĩa là Pháp Pali thuần túy đã được thuyết giảng.
Attho vuttoti pāḷiyā attho pavatto niddiṭṭho.
Attho vutto (the meaning is stated) means the meaning of the Pāḷi text is presented and explained.
Attho vutto có nghĩa là ý nghĩa của Pali đã được thuyết giảng, đã được chỉ rõ.
Anusandhi kathitoti yathāraddhadesanāya, upari desanāya ca anusandhānaṃ kathitaṃ sambandho kathito.
Anusandhi kathito (the connection is recounted) means the connection between the discourse as it began and the subsequent discourse is recounted; the relationship is recounted.
Anusandhi kathito có nghĩa là sự liên kết (anusandhāna) giữa lời dạy đã bắt đầu và lời dạy tiếp theo đã được thuyết giảng, tức là mối liên hệ đã được thuyết giảng.
Pubbāparaṃ kathitanti pubbenāparaṃ avirujjhanañceva visesādhānañca kathitaṃ pakāsitaṃ.
Pubbāparaṃ kathitaṃ (the preceding and succeeding are recounted) means the non-contradiction and specific augmentation between the preceding and succeeding parts are recounted and revealed.
Pubbāparaṃ kathita có nghĩa là sự không mâu thuẫn giữa phần trước và phần sau, và sự bổ sung đặc biệt đã được thuyết giảng, đã được công bố.
Evaṃ pāḷidhammādīni sammadeva sallakkhetvā gahaṇaṃ sādhukaṃ uggahaṇanti āha ‘‘suṭṭhu gahetvā’’ti.
Having thus thoroughly considered and apprehended the Pāḷi Dhamma and so on, good learning is called grasping well, and so it is said, suṭṭhu gahetvā (having grasped well).
Như vậy, sau khi xem xét kỹ lưỡng Pháp Pali và các yếu tố khác, việc thọ trì là sự thọ trì tốt đẹp, vì thế Đức Phật nói: “Suṭṭhu gahetvā” (sau khi thọ trì tốt đẹp).
Sutte otāretabbānīti ñāṇena sutte ogāhetvā tāretabbāni, taṃ pana ogāhetvā taraṇaṃ tattha otaraṇaṃ anuppavesanaṃ hotīti vuttaṃ ‘‘sutte otāretabbānī’’ti.
The phrase " should be inserted into the Suttas" means that with knowledge, they should be entered into the Suttas and brought down. And that bringing down, having entered, means entering there, becoming included, therefore it is said " should be inserted into the Suttas."
Nên được đưa vào kinh tạng có nghĩa là nên được đưa vào sau khi đi sâu vào kinh tạng bằng trí tuệ. Việc đi sâu vào và đưa vào đó là việc đi vào, thâm nhập vào đó, nên đã nói "nên được đưa vào kinh tạng".
Saṃsandetvā dassanaṃ sandassananti āha ‘‘vinaye saṃsandetabbānī’’ti.
The seeing by comparing is called sandassana; therefore it says, " should be compared with the Vinaya."
Việc so sánh và trình bày được gọi là sandassana (sự so sánh), nên đã nói "nên được so sánh với Luật tạng".
Kiṃ pana taṃ suttaṃ, ko vā vinayoti vicāraṇāya ācariyānaṃ matibhedamukhena tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘ettha cā’’tiādi vuttaṃ.
To reveal that meaning, through the differing opinions of the teachers, in the inquiry as to what that Sutta is and what the Vinaya is, the phrase " and here" and so on was stated.
Để trình bày ý nghĩa đó thông qua sự khác biệt ý kiến của các vị thầy, nhằm xem xét rằng kinh tạng đó là gì, hay luật tạng là gì, nên đã nói "Ở đây và..." vân vân.
Vinayoti vibhaṅgapāṭhamāha.
Vinaya refers to the Vibhaṅga Pāḷi.
Luật tạng (Vinaya) là chỉ cho phần Vibhaṅga-pāṭha (phần Phân tích).
So hi mātikāsaññitassa suttassa atthasūcanato ‘‘sutta’’nti vattabbataṃ arahati.
For it deserves to be called "Sutta" because it indicates the meaning of the Sutta known as the Mātika.
Vì phần đó làm sáng tỏ ý nghĩa của kinh tạng được gọi là Mātika (đề mục), nên nó xứng đáng được gọi là "sutta" (kinh tạng).
Vividhanayattā, visiṭṭhanayattā ca vinayo, khandhakapāṭho.
And because of its varied methods, and its distinctive methods, the Khandhaka Pāḷi is Vinaya.
Do có nhiều phương pháp (vividhanaya), và do có phương pháp đặc biệt (visiṭṭhanaya), nên phần Khandhaka-pāṭha (phần Các chương) là Luật tạng (Vinaya).
Evanti evaṃ suttavinayesu pariggayhamānesu vinayapiṭakampi na pariyādīyati parivārapāḷiyā asaṅgahitattā.
Thus, even when Sutta and Vinaya are understood in this way, the Vinaya Piṭaka itself is not fully encompassed, as the Parivāra Pāḷi is not included.
Như vậy, khi kinh tạng và luật tạng được hiểu theo cách này, ngay cả Luật tạng (Vinayapiṭaka) cũng không được bao hàm hết, vì phần Parivāra-pāḷi (phần Phụ lục) không được bao gồm.
Suttantābhidhammapiṭakāni vā suttaṃ atthasūcanādiatthasambhavato.
Or, the Suttanta and Abhidhamma Piṭakas are Sutta because of the possibility of meanings such as indicating benefit.
Hoặc, Kinh tạng (Sutta) là Tạng Kinh (Suttantapiṭaka) và Tạng Vi Diệu Pháp (Abhidhammapiṭaka), vì có thể làm sáng tỏ ý nghĩa và các lợi ích khác.
Evampīti ‘‘suttantābhidhammapiṭakāni suttaṃ, vinayapiṭakaṃ vinayo’’ti evaṃ suttavinayavibhāge vuccamānepi.
Even so, even when the division of Sutta and Vinaya is stated as "the Suttanta and Abhidhamma Piṭakas are Sutta, and the Vinaya Piṭaka is Vinaya."
Ngay cả như vậy, tức là ngay cả khi Tạng Kinh và Tạng Vi Diệu Pháp được gọi là kinh tạng, và Tạng Luật được gọi là luật tạng, trong sự phân chia kinh tạng và luật tạng như vậy.
Na tāva pariyādīyantīti na tāva anavasesato pariggayhanti, kasmāti āha ‘‘asuttanāmakañhī’’tiādi.
Are not yet fully encompassed means they are not yet completely included. Why not? It says, " because it has no Sutta designation" and so on.
Vẫn chưa được bao hàm hết (na tāva pariyādīyanti) có nghĩa là vẫn chưa được bao hàm một cách toàn diện. Tại sao? Vì vậy, đã nói "Vì có những lời Phật dạy không mang tên kinh tạng" vân vân.
Yasmā ‘‘sutta’’nti imaṃ nāmaṃ anāropetvā saṅgītampi jātakādibuddhavacanaṃ atthi, tasmā vuttanayena tīṇi piṭakāni na pariyādiṇṇānīti.
Since there is also Buddha-word, such as the Jātaka, which was recited but not given the name "Sutta," therefore, by the method stated, the three Piṭakas are not yet fully encompassed.
Vì có những lời Phật dạy như Jātaka (Bổn Sanh) và các kinh khác đã được kết tập nhưng không mang tên "sutta", nên ba tạng không được bao hàm hết theo cách đã nói.
Suttanipātaudānaitivuttakādīni dīghanikāyādayo viya suttanāmaṃ āropetvā asaṅgītānīti adhippāye panettha jātakādīhi saddhiṃ tānipi gahitāni.
Here, Suttanipāta, Udāna, Itivuttaka, and so on are also included with Jātaka and others, with the intention that they were not recited with the designation "Sutta" like the Dīgha Nikāya and so on.
Ở đây, các kinh như Suttanipāta, Udāna, Itivuttaka và các kinh khác cũng được bao gồm cùng với Jātaka, với ý nghĩa rằng chúng không được kết tập với tên "sutta" như Dīghanikāya và các nikāya khác.
Buddhavaṃsacariyāpiṭakānaṃ panettha aggahaṇe kāraṇaṃ maggitabbaṃ, kiṃ vā tena magganena?
The reason for the non-inclusion of Buddhavaṃsa and Cariyāpiṭaka here should be sought, or what is the purpose of seeking it?
Lý do không bao gồm Buddhavaṃsa (Phật Sử) và Cariyāpiṭaka (Hạnh Tạng) ở đây cần được tìm hiểu, nhưng việc tìm hiểu đó có ích gì?
Sabbopāyaṃ vaṇṇanānayo theravādaṃ dassanamukhena paṭikkhitto evāti.
This entire method of exposition has been rejected through the showing of the Theravāda doctrine.
Toàn bộ phương pháp chú giải này đã bị bác bỏ thông qua việc trình bày quan điểm của Thượng Tọa Bộ (Theravāda) rồi.
Atthīti kiṃ atthi, asuttanāmakaṃ buddhavacanaṃ natthi evāti dasseti.
There is, it shows that there is no Buddha-word without the name "Sutta."
Có (atthīti) có nghĩa là gì? Nó chỉ ra rằng không có lời Phật dạy nào không mang tên kinh tạng.
Tathā hi nidānavaṇṇanāyaṃ (dī. ni. ṭī. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathāvaṇṇanā; sārattha. ṭī. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathāvaṇṇanā) amhehi vuttaṃ ‘‘suttanti sāmaññavidhi, visesavidhayo pare’’ti.
Thus, we have stated in the Nidāna commentary: "Sutta is the general rule, the others are specific rules."
Thật vậy, trong phần chú giải Nidāna (Dī. Ni. Ṭī. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathāvaṇṇanā; Sārattha. Ṭī. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathāvaṇṇanā), chúng tôi đã nói: "Sutta là phương pháp chung, những cái khác là phương pháp đặc biệt."
Taṃ sabbaṃ paṭikkhipitvā ‘‘suttanti vinayo’’tiādinā vuttaṃ saṃvaṇṇanānayaṃ ‘‘nāyamattho idhādhippeto’’ti paṭisodhetvā.
Having rejected all that, having purified that method of exposition stated with "Sutta is Vinaya" and so on, saying "this meaning is not intended here."
Bác bỏ tất cả điều đó có nghĩa là bác bỏ phương pháp chú giải đã nói bằng cách nói "Kinh tạng là luật tạng" vân vân, và sửa lại rằng "Ý nghĩa này không được chấp nhận ở đây".
Vineti etena kileseti vinayo, kilesavinayanūpāyo, so eva ca naṃ karotīti kāraṇanti āha ‘‘vinayo pana kāraṇa’’nti.
It disciplines defilements by this, therefore it is Vinaya, a means of disciplining defilements, and it itself does that, therefore it is a cause. Thus it says, " the Vinaya is indeed the cause."
Nó điều phục các phiền não bằng điều này, nên đó là Luật tạng (Vinaya), tức là phương tiện để điều phục các phiền não. Và chính nó thực hiện điều đó, nên đó là nguyên nhân (kāraṇa), vì vậy đã nói "Luật tạng là nguyên nhân".
Dhammeti pariyattidhamme.
In the Dhamma means in the Dhamma of study.
Về Pháp (Dhamme) có nghĩa là về Pháp học (pariyattidhamma).
Sarāgāyāti sarāgabhāvāya kāmarāgabhavarāgaparibrūhanāya.
For attachment means for the state of attachment, for the increase of sensual desire and desire for existence.
Để có tham ái (sarāgāya) là để tăng trưởng tham ái dục và tham ái hữu.
Saññogāyāti bhavasaṃyojanāya.
For bondage means for the fetter of existence.
Để có ràng buộc (saññogāya) là để có sự ràng buộc với các cõi hữu.
Ācayāyāti vaṭṭassa vaḍḍhanatthāya.
For accumulation means for the increase of the round of existence.
Để tích lũy (ācayāya) là để tăng trưởng vòng luân hồi.
Mahicchatāyāti mahicchabhāvāya.
For great desire means for the state of having great desire.
Để có nhiều dục vọng (mahicchatāya) là để có trạng thái nhiều dục vọng.
Asantuṭṭhiyāti asantuṭṭhibhāvāya.
For discontent means for the state of discontent.
Để không biết đủ (asantuṭṭhiyā) là để có trạng thái không biết đủ.
Saṅgaṇikāyāti kilesasaṅgaṇagaṇasaṅgaṇavihārāya.
For sociability means for dwelling in the company of defilements or in the company of groups.
Để có sự giao du (saṅgaṇikāya) là để sống chung với nhóm phiền não và nhóm người.
Kosajjāyāti kusītabhāvāya.
For idleness means for the state of laziness.
Để có sự lười biếng (kosajjāya) là để có trạng thái lười biếng.
Dubbharatāyāti dupposatāya.
For being difficult to support means for being difficult to provide for.
Để khó nuôi (dubbharatāya) là để khó nuôi dưỡng.
Virāgāyāti sakalavaṭṭato virajjanatthāya.
For dispassion means for becoming dispassionate from the entire round of existence.
Để ly tham (virāgāya) là để không còn tham ái đối với toàn bộ vòng luân hồi.
Visaññogāyāti kāmabhavādīhi visaṃyujjanatthāya.
For detachment means for being detached from sensual desires, existence, and so on.
Để không còn ràng buộc (visaññogāya) là để không còn ràng buộc với dục giới, hữu giới, vân vân.
Apacayāyāti sabbassāpi vaṭṭassa apacayanāya, nibbānāyāti attho.
For decrease means for the decrease of all existence, i.e., for Nibbāna.
Để tiêu trừ (apacayāya) là để tiêu trừ tất cả vòng luân hồi, tức là để Niết bàn.
Appicchatāyāti paccayappicchatādivasena sabbaso icchāpagamāya.
For little desire means for the complete absence of desire, in terms of having little desire for requisites and so on.
Để ít dục vọng (appicchatāya) là để hoàn toàn loại bỏ dục vọng theo cách ít dục vọng đối với các vật dụng, vân vân.
Santuṭṭhiyāti dvādasavidhasantuṭṭhibhāvāya.
For contentment means for the state of twelvefold contentment.
Để biết đủ (santuṭṭhiyā) là để có mười hai loại biết đủ.
Pavivekāyāti pavivittabhāvāya, kāyavivekāditadaṅgavivekādivivekasiddhiyā.
For seclusion means for the state of seclusion, for the attainment of seclusion such as physical seclusion and seclusion by way of suppression.
Để có sự độc cư (pavivekāya) là để có trạng thái độc cư, đạt được sự độc cư thân, độc cư từng phần, vân vân.
Vīriyārambhāyāti kāyikassa ceva, cetasikassa ca vīriyassa paggahaṇatthāya.
For the exertion of effort means for the exertion of bodily and mental effort.
Để tinh tấn (vīriyārambhāya) là để phát huy tinh tấn thân và tinh tấn tâm.
Subharatāyāti sukhaposanatthāya.
For being easy to support means for being easy to provide for.
Để dễ nuôi (subharatāya) là để dễ nuôi dưỡng.
Evaṃ yo pariyattidhammo uggahaṇadhāraṇaparipucchāmanasikāravasena yoniso paṭipajjantassa sarāgādibhāvaparivajjanassa kāraṇaṃ hutvā virāgādibhāvāya saṃvattati, ekaṃsato eso dhammo.
Thus, the Dhamma of study, which becomes a cause for one who practices correctly in terms of learning, retaining, questioning, and wise attention, to avoid the state of craving and so on, and conduces to the state of dispassion and so on, is unequivocally this Dhamma.
Như vậy, Pháp học nào là nguyên nhân để người thực hành đúng đắn theo cách học hỏi, ghi nhớ, hỏi han và tác ý đúng đắn, tránh xa trạng thái có tham ái, vân vân, và dẫn đến trạng thái ly tham, vân vân, thì một cách chắc chắn Pháp này là Pháp.
Eso vinayo, sammadeva apāyādīsu apatanavasena dhāraṇato, kilesānaṃ vinayanato, satthu sammāsambuddhassa ovādānusiṭṭhibhāvato etaṃ satthusāsananti dhāreyyāsi jāneyyāsi, avabujjheyyāsīti attho.
This Vinaya, which sustains one from falling into woeful states and so on by not falling, disciplines defilements, and is the advice and instruction of the Fully Enlightened Teacher, you should bear in mind that this is the Teacher's teaching, meaning you should know and understand it.
Luật này là Luật, do giữ gìn không rơi vào các khổ cảnh, vân vân, do điều phục các phiền não, và do là lời khuyên răn, giáo huấn của Bậc Đạo Sư Chánh Đẳng Giác. Ngươi nên ghi nhớ giáo pháp của Bậc Đạo Sư này, tức là nên biết, nên hiểu.
Catusaccassa sūcanaṃ suttanti āha ‘‘sutteti tepiṭake buddhavacane’’ti.
He says "in the Sutta" means in the three Piṭakas of the Buddha-word because it indicates the Four Noble Truths.
Kinh tạng là sự chỉ rõ Tứ Diệu Đế, nên đã nói "trong kinh tạng, tức là trong lời Phật dạy ba tạng".
Tepiṭakañhi buddhavacanaṃ saccavinimuttaṃ natthi.
Indeed, there is no Buddha-word in the three Piṭakas that is devoid of the Truths.
Vì lời Phật dạy ba tạng không có gì tách rời Tứ Diệu Đế.
Rāgādivinayanakāraṇaṃ tathāgatena suttapadena pakāsitanti āha ‘‘vinayeti etasmiṃ rāgādivinayakāraṇe’’ti.
He says "in the Vinaya" means in this cause of disciplining craving and so on because the cause for disciplining craving and so on has been expounded by the Tathāgata with the term "Sutta."
Đức Như Lai đã tuyên bố nguyên nhân điều phục tham ái, vân vân, bằng từ "sutta", nên đã nói "trong luật tạng, tức là trong nguyên nhân điều phục tham ái, vân vân này".
Sutte osaraṇañcettha tepiṭake buddhavacane pariyāpannatāvaseneva veditabbaṃ, na aññathāti āha ‘‘suttapaṭipāṭiyā katthaci anāgantvā’’ti.
Here, insertion into the Sutta should be understood as inclusion within the three Piṭakas of the Buddha-word, and not otherwise. Thus, it says, " without coming in any Sutta sequence."
Ở đây, việc đi vào kinh tạng nên được hiểu là chỉ thông qua việc bao gồm trong lời Phật dạy ba tạng, chứ không phải cách khác, nên đã nói "không xuất hiện ở bất cứ đâu trong chuỗi kinh tạng".
Challiṃ uṭṭhapetvāti arogassa mahato rukkhassa tiṭṭhato upakkamena challiyā sakalikāya, papaṭikāya vā uṭṭhapanaṃ viya arogassa sāsanadhammassa tiṭṭhato byañjanamattena tappariyāpannaṃ viya hutvā challisadisaṃ pubbāparaviruddhatādidosaṃ uṭṭhapetvā paridīpetvā, tādisāni pana ekaṃsato guḷhavessantarādipariyāpannāni hontīti āha ‘‘guḷhavessantara…pe…paññāyantīti attho’’ti.
Having peeled off the bark means, just as one peels off flakes or strips of bark from a healthy, large tree by effort while it stands, so too, from the sound Dhamma of the Dispensation while it stands, having produced and revealed a defect similar to bark, such as inconsistency between earlier and later statements, by mere expression as if it were included in it. Such statements are unequivocally included in the Guḷhavessantara Jātaka and so on. Thus, he says, " the meaning is manifest."
Lột vỏ cây có nghĩa là, giống như việc lột vỏ cây hay mảnh vỏ của một cây lớn khỏe mạnh đang đứng bằng nỗ lực, thì việc làm phát sinh và trình bày lỗi lầm như sự mâu thuẫn trước sau, giống như việc một phần của giáo pháp khỏe mạnh đang tồn tại được coi là bao gồm trong đó chỉ bằng từ ngữ. Những điều như vậy chắc chắn thuộc về các kinh ẩn như Guḷhavessantara, vân vân, nên đã nói "có nghĩa là Guḷhavessantara... vân vân... được biết đến".
Rāgādivinayeti rāgādīnaṃ vinayanatthe.
In disciplining craving and so on means for the purpose of disciplining craving and so on.
Trong sự điều phục tham ái, vân vân có nghĩa là trong ý nghĩa điều phục tham ái, vân vân.
Tadākāratāya na paññāyamānāni na dissamānāni chaḍḍetabbāni vajjitabbāni na gahetabbāni.
Not appearing in that form, not seen, should be rejected, should be avoided, should not be taken.
Những điều không được nhận thức (na paññāyamānāni) hoặc không được thấy (na dissamānāni) theo hình thức đó (điều phục tham ái, vân vân) thì nên bị loại bỏ (chaḍḍetabbāni), nên bị từ chối, không nên chấp nhận.
Sabbatthāti sabbavāresu.
Everywhere means on all occasions.
Ở tất cả mọi nơi có nghĩa là trong tất cả các trường hợp.
Imasmiṃ pana ṭhāneti imasmiṃ mahāpadesaniddesaṭṭhāne.
In this context means in this section of the explanation of the Mahāpadesas.
Ở chỗ này có nghĩa là ở chỗ trình bày các Đại Giáo Giới này.
‘‘Sutte cattāro mahāpadesā’’tiādinā vuttampi avuttena saddhiṃ gahetvā pakiṇṇakakathāya mātikaṃ uddisati.
Having taken what is stated with " There are four Mahāpadesas in the Sutta" and so on, along with what is not stated, he outlines the Mātika of the miscellaneous discourse.
Nó liệt kê các đề mục cho các câu chuyện hỗn tạp, bao gồm cả những điều đã nói và chưa nói, bằng cách nói "Bốn Đại Giáo Giới trong kinh tạng" vân vân.
Ñātuṃ icchito attho pañho, tassa vissajjanāni pañhābyākaraṇāni, atthasūcanādiatthena suttaṃ, pāḷi, taṃ suttaṃ anulometi anukūletīti suttānulomaṃ, mahāpadeso.
A meaning desired to be known is a question, its answers are explanations of questions. The Pāḷi is Sutta in the sense of indicating meaning and so on. That Sutta is conducive to, or agrees with, the Sutta; thus it is a Suttānuloma, a Mahāpadesa.
Ý nghĩa muốn biết là vấn đề (pañho), các câu trả lời cho nó là giải đáp vấn đề (pañhābyākaraṇāni). Kinh tạng (sutta) là pāḷi, với ý nghĩa làm sáng tỏ ý nghĩa, vân vân. Điều phù hợp với kinh tạng là suttānulomaṃ (sự tương hợp với kinh tạng), tức là đại giáo giới.
Ācariyā vadanti saṃvaṇṇenti pāḷiṃ etenāti ācariyavādo aṭṭhakathā.
The teachers declare and explain the Pāḷi by this, thus it is the teacher's statement, the Aṭṭhakathā.
Các vị thầy nói và chú giải pāḷi bằng điều này, nên ācariyavādo (lời dạy của các vị thầy) là các bản chú giải (aṭṭhakathā).
Tassa tassa therassa attano eva mati adhippāyoti attanomati.
That is each elder's own opinion or intention, thus it is one's own opinion.
Quan điểm của vị trưởng lão đó là attanomati (quan điểm riêng).
Dhammavinicchaye patteti dhamme vinicchinitabbe upaṭṭhite.
When a decision on the Dhamma is reached means when a decision on the Dhamma is to be made, or when it has arisen.
Khi đến lúc phân định Pháp (dhammavinicchaye patte) có nghĩa là khi việc phân định Pháp đã hiện diện.
Imeti anantaraṃ vuttā cattāro mahāpadesā.
These refer to the four Mahāpadesas mentioned immediately before.
Những điều này là bốn đại giáo giới vừa được nói.
Pamīyati dhammo paricchijjati vinicchīyati etenāti pamāṇaṃ. Tenāha ‘‘yaṃ ettha sametī’’tiādi.
The Dhamma is measured, determined, or decided by this, thus it is a standard. Therefore he says, " what accords with this" and so on.
Pháp được đo lường, được phân định, được quyết định bằng điều này, nên đó là chuẩn mực (pamāṇaṃ). Vì vậy, đã nói "Điều gì phù hợp ở đây" vân vân.
Itaranti mahāpadesesu asamentaṃ.
The other means what does not accord with the Mahāpadesas.
Cái khác là điều không phù hợp với các đại giáo giới.
Puna itaranti akappiyaṃ anulomentaṃ kappiyaṃ paṭibāhantaṃ sandhāyāha.
Again, the other refers to that which accords with what is unsuitable and rejects what is suitable.
Lại nữa, cái khác là điều phù hợp với những gì không hợp lệ và bác bỏ những gì hợp lệ.
Ekaṃseneva byākātabbo vissajjetabboti ekaṃsabyākaraṇīyo.
It should be explained unequivocally, it should be answered, thus it is to be answered unequivocally.
Nên được giải thích một cách dứt khoát, nên được trả lời, đó là ekaṃsabyākaraṇīyo (nên được giải thích dứt khoát).
Vibhajjāti pucchitamatthaṃ avadhāraṇādibhedena vibhajitvā.
By phân tích means by analyzing the asked meaning into distinctions such as affirmation and so on.
Vibhajjā (phân tích) có nghĩa là phân tích ý nghĩa được hỏi bằng cách xác định, vân vân.
Paṭipucchāti pucchantaṃ puggalaṃ paṭipucchitvā.
By counter-questioning means by questioning the questioner back.
Paṭipucchā (hỏi lại) có nghĩa là hỏi lại người hỏi.
Ṭhapanīyoti tidhāpi avissajjanīyattā ṭhapanīyo byākaraṇaṃ akatvā ṭhapetabbo.
To be set aside means to be set aside without answering in any of the three ways.
Ṭhapanīyo (nên để qua một bên) có nghĩa là nên để qua một bên mà không trả lời, vì không thể giải thích theo ba cách.
‘‘Cakkhuṃ anicca’’nti pañhe uttarapadāvadhāraṇaṃ sandhāya ‘‘ekaṃseneva byākātabba’’nti vuttaṃ niccatāya lesassāpi tattha abhāvato.
In the question, "Is the eye impermanent?", referring to the definite assertion of the latter term, it is said, "it should be declared absolutely," because there is not even a trace of permanence in it.
Trong vấn đề “Mắt là vô thường” (Cakkhuṃ aniccaṃ), câu “phải được giải thích nhất quyết” (ekaṃseneva byākātabba) đã được nói đến, là do nhắm vào sự xác định ở hậu từ, vì ở đó không có dù chỉ một chút dấu vết của sự thường hằng.
Purimapadāvadhāraṇe pana vibhajjabyākaraṇīyatā cakkhusotesu visesatthasāmaññatthānaṃ asādhāraṇabhāvato.
However, if the former term were to be definitely asserted, it would be a matter for analytical declaration, because in the eye and ear, the particular and general meanings are not mutually exclusive.
Còn trong trường hợp xác định ở tiền từ, thì cần phải giải thích phân tích (vibhajjabyākaraṇīyatā), vì ở mắt và tai không có sự tương đồng về ý nghĩa đặc biệt và ý nghĩa chung.
Dvinnaṃ tesaṃ sadisatācodanā paṭipucchanamukheneva byākaraṇīyā paṭikkhepavasena, anuññātavasena ca vissajjitabbatoti āha ‘‘yathā cakkhu, tathā sotaṃ…pe… ayaṃ paṭipucchābyākaraṇīyo pañho’’ti.
The assertion of similarity between these two should be declared by way of a counter-question, both in terms of rejection and acceptance, therefore it is said, "As with the eye, so with the ear… this is a question to be declared by counter-question."
Sự chất vấn về sự tương đồng của hai thứ đó phải được giải thích bằng cách hỏi lại, và phải được trả lời theo cách phủ định hoặc chấp thuận, nên đã nói “như mắt, như tai…pe… đây là vấn đề cần được giải thích bằng cách hỏi lại”.
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti jīvasarīrānaṃ anaññatāpañho.
That which is the living being is the body is the question of the non-difference between the living being and the body.
“Đó là sinh mạng, đó là thân thể” (Taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ) là vấn đề về sự không khác biệt giữa sinh mạng và thân thể.
Yassa yena anaññatācoditā, so eva paramatthato nupalabbhatīti vañjhātanayassa matteyyatākittanasadisoti abyākātabbatāya ṭhapanīyo vuttoti.
That of which non-difference is asserted with something else, that very thing is not found in the ultimate sense, hence it is like speaking of the motherhood of a barren woman, and thus it is stated that it should be set aside as undeclared.
Điều mà sự không khác biệt được chất vấn, tự nó không thể được nhận thấy theo ý nghĩa tối hậu, nên giống như việc ca ngợi phẩm chất của người mẹ của một người con gái không có con, và đã được nói là cần phải đặt sang một bên vì không thể giải thích được.
Imāni cattāri pañhabyākaraṇāni pamāṇaṃ teneva nayena tesaṃ pañhānaṃ byākātabbato.
These four modes of declaration of questions are the standard, because those questions are to be declared in that very manner.
“Bốn cách giải thích vấn đề này là tiêu chuẩn” (Imāni cattāri pañhabyākaraṇāni pamāṇaṃ) vì những vấn đề đó phải được giải thích theo cùng một phương pháp.
Vinayamahāpadeso kappiyānulomavidhānato nippariyāyato anulomakappiyaṃ nāma, mahāpadesabhāvena pana taṃsadisatāya suttantamahāpadesesupi ‘‘anulomakappiya’’nti ayaṃ aṭṭhakathāvohāro.
The Vinaya Mahāpadesa is called anulomakappiya in a direct sense, due to its provision for what is permissible according to the rule. However, by virtue of its nature as a great principle and its similarity to it, the Suttanta Mahāpadesas are also referred to as “anulomakappiya” in this commentary's terminology.
Đại giới điều (Vinayamahāpadesa) là “điều hợp lệ thuận theo” (anulomakappiyaṃ) một cách trực tiếp do sự quy định về những điều hợp lệ. Còn do bản chất của đại giới điều, và do sự tương đồng với nó, nên trong các đại giới điều của kinh tạng cũng có thuật ngữ chú giải “điều hợp lệ thuận theo” này.
Yadipi tattha tattha bhagavatā pavattitapakiṇṇakadesanāva aṭṭhakathā, sā pana dhammasaṅgāhakehi paṭhamaṃ tīṇi piṭakāni saṅgāyitvā tassa atthavaṇṇanānurūpeneva vācanāmaggaṃ āropitattā ‘‘ācariyavādo’’ti vuccati ācariyā vadanti saṃvaṇṇenti pāḷiṃ etenāti.
Although the scattered teachings expounded by the Blessed One here and there are indeed the Aṭṭhakathā, it is called “ācariyavādo” (the teaching of the teachers) because the Dhamma compilers, after first reciting the three Piṭakas, presented the method of recitation in accordance with its meaning and explanation, meaning that the teachers speak and explain the Pāli by means of it.
Mặc dù chú giải (aṭṭhakathā) là những lời giáo huấn phân tán được Đức Phật thuyết giảng ở nhiều nơi, nhưng vì những vị kết tập Chánh pháp đã kết tập ba tạng Pāli trước tiên và đã đưa vào con đường tụng đọc phù hợp với sự giải thích ý nghĩa của nó, nên được gọi là “lời dạy của các vị thầy” (ācariyavādo), tức là các vị thầy giảng giải, chú giải Pāli bằng cách này.
Tenāha ‘‘ācariyavādo nāma aṭṭhakathā’’ti.
Therefore it is said, “The teaching of the teachers is the Aṭṭhakathā.”
Do đó đã nói “lời dạy của các vị thầy (ācariyavādo) tức là chú giải (aṭṭhakathā)”.
Tisso saṅgītiyo āruḷho eva ca buddhavacanassa atthasaṃvaṇṇanābhūto kathāmaggo mahindattherena tambapaṇṇidīpaṃābhato pacchā tambapaṇṇiyehi mahātherehi sīhaḷabhāsāya ṭhapito nikāyantaraladdhisaṅkarapariharaṇatthaṃ.
And the method of exposition, which explains the meaning of the Buddha’s word and was included in the three recitations, was brought to the island of Tambapaṇṇī by Mahinda Thera and later put into the Sinhala language by the great elders of Tambapaṇṇī, in order to avoid the mixing of doctrines from other sects.
Con đường thuyết giảng, tức là sự chú giải ý nghĩa của Phật ngôn đã được kết tập trong ba kỳ kết tập, đã được Trưởng lão Mahinda mang đến đảo Tambapaṇṇī, sau đó các vị Đại Trưởng lão ở Tambapaṇṇī đã biên soạn bằng tiếng Sinhala để tránh sự pha trộn với các quan điểm của các bộ phái khác.
Attanomati nāma theravādo.
Attanomati means the Theravāda.
“Ý kiến riêng” (Attanomati) là lời dạy của các Trưởng lão (theravādo).
Nayaggāhenāti suttādito labbhamānanayaggahaṇena.
By grasping the method means by grasping the method obtainable from the Suttas and so forth.
“Bằng cách nắm bắt phương pháp” (Nayaggāhenā) tức là bằng cách nắm bắt phương pháp có được từ kinh điển, v.v.
Anubuddhiyāti suttādīniyeva anugatabuddhiyā.
By understanding means by understanding that is consistent with the Suttas and so forth.
“Bằng sự hiểu biết theo sau” (Anubuddhiyā) tức là bằng sự hiểu biết theo sát kinh điển, v.v.
Attano paṭibhānanti attano eva tassa atthassa vuttanayena upaṭṭhānaṃ, yathāupaṭṭhitā atthā eva tathā vuttā.
One's own spontaneous insight means the arising of that meaning in one's own mind in the manner stated, and the meanings that arose are stated just as they appeared.
“Sự sáng kiến của chính mình” (Attano paṭibhānaṃ) tức là sự xuất hiện của ý nghĩa đó theo cách đã nói, chỉ những ý nghĩa xuất hiện như vậy mới được nói ra như thế.
Samentameva gahetabbanti yathā suttena saṃsandati, evaṃ mahāpadesato atthā uddharitabbāti dasseti.
It should be accepted as consistent means that the meanings should be derived from the Mahāpadesas in such a way that they are consistent with the Sutta.
“Cần phải chấp nhận một cách phù hợp” (Samentameva gahetabbaṃ) cho thấy rằng các ý nghĩa phải được rút ra từ đại giới điều sao cho phù hợp với kinh điển.
Pamādapāṭhavasena ācariyavādassa kadāci pāḷiyā asaṃsandanāpi siyā, so na gahetabboti dassento āha ‘‘ācariyavādopi suttena samentoyeva gahetabbo’’ti.
Sometimes, due to a carelessly written text, the Aṭṭhakathā might not be consistent with the Pāli; such a text should not be accepted, thus it is said, “Even the teaching of the teachers should only be accepted if it is consistent with the Sutta.”
Đôi khi lời dạy của các vị thầy (ācariyavādo) có thể không phù hợp với Pāli do lỗi sao chép, điều đó không nên chấp nhận, nên đã nói “ngay cả lời dạy của các vị thầy cũng phải được chấp nhận khi phù hợp với kinh điển” (ācariyavādopi suttena samentoyeva gahetabbo).
Sabbadubbalā puggalassa sayaṃ paṭibhānabhāvato.
Most weak because it is a person's own spontaneous insight.
“Yếu kém nhất” (Sabbadubbalā) là do sự sáng kiến của chính cá nhân.
Tathā ca sāpi gahetabbā, kīdisī?
And thus, that too should be accepted. What kind of insight?
Và điều đó cũng cần được chấp nhận, điều đó như thế nào?
Suttena samentā yevāti yojanā.
The construction is: "only that which is consistent with the Sutta."
Sự kết nối là “chỉ khi nó phù hợp với kinh điển” (suttena samentā yevā).
Tāsūti tīsu saṅgītīsu.
In those refers to the three recitations.
“Trong những điều đó” (Tāsu) tức là trong ba kỳ kết tập.
‘‘Āgatameva pamāṇa’’nti iminā mahākassapādīhi saṅgītameva ‘‘sutta’’nti idhādhippetanti tadaññassa suttabhāvameva paṭikkhipati.
“Only what has been received is the standard” means that only what was recited by Mahākassapa and others is here intended as “Sutta,” thereby rejecting the Sutta nature of anything else.
Với câu “chỉ những gì đã được kết tập là tiêu chuẩn” (Āgatameva pamāṇaṃ), điều này ngụ ý rằng chỉ những gì đã được các vị Đại Ca-diếp (Mahākassapa) và những vị khác kết tập mới được coi là “kinh điển” ở đây, và phủ nhận rằng bất kỳ điều gì khác là kinh điển.
Tadatthā eva hi tisso saṅgītiyo.
Indeed, the three recitations were for that very purpose.
Thật vậy, ba kỳ kết tập là vì mục đích đó.
Tatthāti gārayhasutte.
Therein refers to the censurable Sutta.
“Ở đó” (Tattha) tức là trong kinh bị chỉ trích (gārayhasutte).
Na ceva sutte osaranti, na ca vinaye sandissantīti veditabbāni tassa asuttabhāvato tena ‘‘anulomakappiyaṃ suttena samentameva gahetabba’’nti vuttaṃ evatthaṃ nigamanavasena nidasseti.
It should be understood that they neither enter the Sutta nor correspond with the Vinaya, because it is not Sutta. Therefore, the statement “Anulomakappiya should be accepted only if it is consistent with the Sutta” demonstrates this meaning as a conclusion.
“Cần biết rằng chúng không đi vào kinh điển, và cũng không phù hợp với Luật” (Na ceva sutte osaranti, na ca vinaye sandissantīti veditabbāni) vì nó không phải là kinh điển. Do đó, câu “điều hợp lệ thuận theo phải được chấp nhận khi phù hợp với kinh điển” (anulomakappiyaṃ suttena samentameva gahetabbaṃ) đã được nói ra ở đây như một kết luận.
Sabbattha ‘‘na itara’’nti vacanaṃ tattha tattha gahitāvadhāraṇaphaladassanaṃ daṭṭhabbaṃ.
The phrase "na itaraṃ" (not the other) everywhere should be understood as showing the result of the definite assertion accepted in each specific context.
Ở mọi nơi, câu “không phải điều khác” (na itaraṃ) phải được hiểu là sự trình bày kết quả của sự xác định đã được chấp nhận ở từng nơi.
189. Sūkaramaddavanti vanavarāhassa mudumaṃsaṃ.
189. Sūkaramaddava means soft pork from a wild boar.
189. Thịt heo rừng mềm (Sūkaramaddavaṃ) là thịt mềm của heo rừng.
Yasmā cundo ariyasāvako sotāpanno, aññe ca bhagavato, bhikkhusaṅghassa ca āhāraṃ paṭiyādentā anavajjameva paṭiyādenti, tasmā vuttaṃ ‘‘pavattamaṃsa’’nti.
Since Cunda was an Ariyan disciple, a stream-enterer, and others who prepared food for the Blessed One and the Sangha prepared only blameless food, it is said, “pavattamaṃsaṃ” (meat that is normally available/not specially prepared for mendicants).
Vì Cunda là một đệ tử thánh, một vị Nhập lưu (sotāpanna), và những người khác khi chuẩn bị thức ăn cho Đức Phật và Tăng đoàn đều chuẩn bị những món ăn không có lỗi, nên đã nói “thịt đã được chuẩn bị” (pavattamaṃsaṃ).
Taṃ kirāti ‘‘nātitaruṇassā’’tiādinā vuttavisesaṃ.
That, it is said, refers to the special kind mentioned as "not too young," and so on.
“Điều đó” (Taṃ kira) là điều đặc biệt đã được nói đến như “không quá non”, v.v.
Tathā hi taṃ ‘‘mudu ceva siniddhañcā’’ti vuttaṃ.
Indeed, it is said that it was "both soft and tender."
Thật vậy, điều đó đã được nói là “mềm và béo” (mudu ceva siniddhañca).
Mudumaṃsabhāvato hi abhisaṅkharaṇavisesena ca ‘‘maddava’’nti vuttaṃ.
Because it was soft meat, and due to a special preparation, it was called "maddava" (soft/tender).
Vì là thịt mềm, và do sự chế biến đặc biệt, nên đã được gọi là “maddava” (mềm).
Ojaṃ pakkhipiṃsu ‘‘ayaṃ bhagavato pacchimako āhāro’’ti puññavisesāpekkhāya, taṃ pana tathāpakkhittadibbojatāya garutaraṃ jātaṃ.
They put vitality in it, out of a wish for special merit, thinking, "This is the Buddha's last meal." That food became very heavy due to the divine vitality put into it in that manner.
“Họ đã thêm tinh chất” (Ojaṃ pakkhipiṃsu) với hy vọng đạt được công đức đặc biệt, nghĩ rằng “đây là bữa ăn cuối cùng của Đức Phật”. Nhưng do tinh chất thần thánh được thêm vào như vậy, nó đã trở nên nặng hơn.
190. Kathaṃ panāyaṃ sīhanādo nanu taṃ bhagavatopi sammāpariṇāmaṃ na gatanti?
190. How then is this a lion's roar? Surely that food did not properly digest even for the Blessed One?
190. Nhưng tiếng rống sư tử này như thế nào? Chẳng phải món ăn đó cũng không được tiêu hóa đúng cách đối với Đức Phật sao?
Nayidaṃ evaṃ daṭṭhabbaṃ, yasmā ‘‘sammadeva taṃ bhagavato pariṇāmaṃ gata’’nti vattuṃ arahati tappaccayā uppannassa vikārassa abhāvato, aññapaccayassa ca vikārassa mudubhāvaṃ āpāditattā.
This should not be understood in that way, for it is proper to say that it was indeed fully digested by the Blessed One, as there was no ailment arising from it, and any other ailment was alleviated by it.
Điều này không nên được hiểu như vậy, vì món ăn đó đã được tiêu hóa đúng cách đối với Đức Phật, do không có sự phát sinh của bệnh tật do nó gây ra, và bệnh tật do nguyên nhân khác gây ra đã được làm dịu đi.
Tenāha ‘‘na pana bhuttappaccayā’’tiādi.
Therefore, it is said, "but not due to the consumed food," and so on.
Do đó đã nói “không phải do việc ăn uống” (na pana bhuttappaccayā) v.v.
Na hi bhagavā, aññe vā pana khīṇāsavā navavedanuppādanavasena āhāraṃ paribhuñjanti aṭṭhaṅgasamannāgatameva katvā āhārassa upabhuñjanato.
For the Blessed One, or other arahants, do not consume food with the intention of giving rise to new sensations, because they partake of food only by making it endowed with eight factors.
Thật vậy, Đức Phật, hay các vị A-la-hán khác, không thọ dụng thức ăn với mục đích phát sinh cảm thọ mới, mà chỉ thọ dụng thức ăn với tám yếu tố đầy đủ.
Yadi evaṃ kasmā pāḷiyaṃ ‘‘bhattaṃ bhuttāvissa kharo ābādho uppajjī’’tiādi vuttaṃ?
If that is so, why is it stated in the Pāli, "After the meal was eaten, a severe affliction arose," and so on?
Nếu vậy, tại sao trong Pāli lại nói “sau khi ăn, một bệnh nặng đã phát sinh” (bhattaṃ bhuttāvissa kharo ābādho uppajjīti) v.v.?
Taṃ bhojanuttarakālaṃ uppannattā vuttaṃ.
That was stated because it arose after the meal.
Điều đó được nói vì nó phát sinh sau bữa ăn.
‘‘Na pana bhuttapaccayā’’ti vutto vāyamattho aṭṭhakathāyaṃ. Katupacitassa laddhokāsassa kammassa vasena balavatipi roge uppanne garusiniddhabhojanappaccayā vedanāniggaho jāto, tenāha ‘‘yadi hī’’tiādi.
The meaning, "but not due to the consumed food," as stated, is already explained in the Aṭṭhakathā. Even when a strong illness arose due to accumulated kamma that had found an opportunity, the affliction was suppressed by the heavy and oily food, therefore it is said, "If indeed," and so on.
Ý nghĩa đã nói “không phải do việc ăn uống” (na pana bhuttapaccayā) đã được chú giải trong Chú giải (aṭṭhakathāyaṃ). Ngay cả khi một bệnh nặng phát sinh do nghiệp đã tạo và tích lũy có cơ hội, sự chế ngự cảm thọ đã xảy ra do việc ăn món ăn nặng và béo, do đó đã nói “nếu vậy” (yadi hī) v.v.
Patthitaṭṭhāneti icchitaṭṭhāne, icchā cassa tattha gantvā vinetabbaveneyyāpekkhā daṭṭhabbā.
At the desired place means at the place he wished to go, and his wish should be understood as an expectation of the disciples to be trained there.
“Ở nơi mong muốn” (Patthitaṭṭhāne) tức là ở nơi được ước muốn. Sự ước muốn của Ngài ở đó phải được hiểu là sự mong muốn những người có thể được giáo hóa sẽ được giáo hóa sau khi Ngài đến đó.
Gāthāyampi ‘‘suta’’nti iminā sutamattaṃ, paresaṃ vacanamattametaṃ, na pana bhojanappaccayā ābādhaṃ phusi dhīroti dasseti.
In the verse too, by "heard," it indicates that this is merely what was heard, merely the word of others, but the wise one was not afflicted by an illness due to the food.
Trong kệ ngôn cũng vậy, với từ “đã nghe” (sutaṃ), điều này cho thấy rằng đó chỉ là điều đã được nghe, chỉ là lời nói của người khác, chứ vị Trí giả (dhīro) không phải do việc ăn uống mà mắc bệnh.
191. Pasannabhāvena udakassa acchabhāvo veditabboti āha ‘‘acchodakāti pasannodakā’’ti.
191. The clarity of the water should be understood by its pure state, therefore it is said, "Acchodakā means with clear water."
191. Sự trong sạch của nước phải được hiểu là do sự thanh tịnh, nên đã nói “nước trong sạch tức là nước thanh tịnh” (acchodakāti pasannodakā).
Sādurasattā sātatāti āha ‘‘madhurodakā’’ti.
Because of its sweet taste, it is pleasant, therefore it is said, "madhurodakā" (with sweet water).
Vì có vị ngon, nên đã nói “nước ngọt” (madhurodakā).
Tanukameva salilaṃ visesato sītalaṃ, na bahalanti āha ‘‘tanusītalasalilā’’ti.
The water being especially cool and not thick means it is thin, therefore it is said, "tanusītalasalilā" (with light, cool water).
Nước mỏng và đặc biệt là mát lạnh, không đặc, nên đã nói “nước mỏng và mát lạnh” (tanusītalasalilā).
Nikkaddamāti setabhāvassa kāraṇamāha.
Nikkaddamā states the reason for its purity.
“Không có bùn” (Nikkaddamā) nói về nguyên nhân của sự trắng trong.
Paṅkacikkhallādivasena hi udakassa vivaṇṇatā, sabhāvato pana taṃ setavaṇṇaṃ evāti.
For water's impurity is due to mud and dirt, but naturally, it is white.
Thật vậy, nước bị biến màu do bùn lầy, v.v., nhưng về bản chất nó có màu trắng.
192. Dhuravāteti paṭimukhavāte.
192. Dhuravāte means a headwind.
192. “Gió ngược” (Dhuravāte) tức là gió thổi thẳng vào mặt.
Dīghapiṅgaloti dīgho hutvā piṅgalacakkhuko.
Dīghapiṅgalo means long and having tawny eyes.
“Dài và mắt nâu vàng” (Dīghapiṅgalo) tức là dài và có đôi mắt nâu vàng.
Piṅgalakkhiko hi so ‘‘āḷāro’’ti paññāyittha.
Indeed, he was known as "Āḷāra" due to his tawny eyes.
Thật vậy, người có đôi mắt nâu vàng đó được biết đến là “Āḷāra”.
Evarūpanti dakkhati karissati bhavissatīti īdisaṃ.
Such a form refers to such things as "he will see," "he will do," "it will be."
“Loại như vậy” (Evarūpaṃ) tức là loại như “sẽ thấy, sẽ làm, sẽ trở thành”.
Īdisesūti yatra yaṃcāti evarūpanipātasaddayuttaṭṭhānesu.
In such cases refers to places where particles like "yatra" (where) and "yaṃ ca" (and what) are used.
“Ở những nơi như vậy” (Īdisesu) tức là ở những nơi có các từ bất biến như “yatra yaṃ ca” (ở đâu và cái gì).
193. Vicarantiyo meghagabbhato niccharantiyo viya hontīti vuttaṃ ‘‘niccharantīsūti vicarantīsū’’ti.
193. They are like issuing forth from a cloud's womb as they wander, therefore it is said, "niccharantīsu means vicarantīsu" (issuing forth means wandering).
193. Chúng như xuất ra từ bụng mây khi di chuyển, nên đã nói “niccharantīsu tức là vicarantīsu” (xuất ra tức là di chuyển).
Navavidhāyāti navappakārāya.
"Of nine kinds" means of nine varieties.
Chín loại nghĩa là chín dạng.
Navasu hi pakāresu ekavidhāpi asani tappariyāpannatāya ‘‘navavidhā’’ tveva vuccati.
Indeed, even a single kind of lightning among the nine kinds is called "ninefold" because it is included within those nine kinds.
Trong chín loại, ngay cả một loại sấm sét cũng được gọi là "chín loại" vì nó thuộc về nhóm đó.
Īdisī hi esā ruḷhi aṭṭhavimokkhapattipi samaññā viya.
For such is this conventional usage, just like the designation "attainment of the eight liberations" (aṭṭhavimokkha-patti).
Đây là một cách dùng từ thông thường, giống như thuật ngữ "đạt được tám giải thoát".
Asaññaṃ karoti, yo tassā saddena, tejasā ca ajjhotthaṭo.
It makes one unconscious, whoever is overwhelmed by its sound and its brilliance.
Làm cho bất tri giác, người bị bao trùm bởi âm thanh và sức nóng của nó.
Ekaṃ cakkanti ekaṃ maṇḍalaṃ.
"One wheel" means one circle.
Một bánh xe nghĩa là một vòng tròn.
Saṅkāraṃ tīrentī paricchijjantī viya dassetīti saterā.
It appears as if cutting through refuse, hence it is called saterā.
Nó được gọi là saterā vì nó xuất hiện như thể đang cắt bỏ, đang phân chia rác rưởi.
Gaggarāyamānāti gaggarātisaddaṃ karontī, anuravadassanañhetaṃ.
"Roaring" means making a roaring sound; this refers to an imitative sound.
Gaggarāyamānā nghĩa là tạo ra âm thanh ồn ào (gaggarā); đây là sự biểu thị của một âm thanh vọng lại.
Kapisīsāti kapisīsākāravatī.
"Monkey-headed" means having the shape of a monkey's head.
Kapisīsā nghĩa là có hình dạng đầu khỉ.
Macchavilolikāti udake paripphandamānamaccho viya viluḷitākārā.
"Fish-like agitation" means having the appearance of agitated movement, like a fish thrashing in water.
Macchavilolikā nghĩa là có hình dạng khuấy động, giống như một con cá đang vùng vẫy trong nước.
Kukkuṭasadisāti pasāritapakkhakukkuṭākārā.
"Cock-like" means having the appearance of a cock with outstretched wings.
Kukkuṭasadisā nghĩa là có hình dạng con gà trống dang cánh.
Naṅgalassa kassanakāle kassakānaṃ hatthena gahetabbaṭṭhāne maṇikā hoti, taṃ upādāya naṅgalaṃ ‘‘daṇḍamaṇikā’’ti vuccati, tasmā daṇḍamaṇikākārā daṇḍamaṇikā. Tenāha ‘‘naṅgalasadisā’’ti.
When a plough is ploughed, there is a knob on the part held by the farmers' hand; taking that as its basis, the plough is called a "daṇḍamaṇikā." Therefore, that which has the shape of a daṇḍamaṇikā is daṇḍamaṇikā. Hence it is said, "like a plough."
Khi cày ruộng, có một cái núm ở chỗ người nông dân cầm bằng tay, dựa vào đó mà cái cày được gọi là "daṇḍamaṇikā". Do đó, cái có hình dạng núm cày được gọi là daṇḍamaṇikā. Vì thế, (văn bản) nói "giống cái cày".
Deve vassantepi sajotibhūtatāya udakena atemetabbato mahāsani ‘‘sukkhāsanī’’ti vuttā.
Even when it rains, a great lightning strike is called "dry lightning" because it is accompanied by light and cannot be dampened by water.
Ngay cả khi trời mưa, sấm sét lớn cũng được gọi là "sukkhāsanī" (sấm sét khô) vì nó có ánh sáng và không bị nước làm ướt.
Tenāha ‘‘patitaṭṭhānaṃ samugghāṭetī’’ti.
Therefore, it is said, "it tears up the place where it falls."
Vì thế, (văn bản) nói "nó làm bật tung nơi nó rơi xuống".
Bhusāgāraketi bhusamaye agārake.
"In a straw hut" means in a hut made of straw.
Trong túp lều rơm nghĩa là trong túp lều làm bằng rơm.
Tattha kira mahantaṃ palālapuñjaṃ abbhantarato palālaṃ nikkaḍḍhitvā sālāsadisaṃ pabbajitānaṃ vasanayoggaṭṭhānaṃ kataṃ, tadā bhagavā tattha vasi, taṃ pana khalamaṇḍalaṃ sālāsadisanti āha ‘‘khalasālāya’’nti.
It is said that a large pile of straw was emptied from the inside to create a dwelling suitable for renunciants, like a hall; the Bhagavā then dwelled there. That threshing floor, being like a hall, is referred to as "khalasālā."
Người ta nói rằng ở đó có một đống rơm lớn, người ta đã lấy rơm ra từ bên trong và tạo thành một nơi ở thích hợp cho các vị xuất gia, giống như một hội trường. Khi đó, Đức Thế Tôn đã ở đó. Và vì nơi đó giống như một sân đập lúa, nên (văn bản) nói "tại sân đập lúa".
Etthāti hetumhi bhummavacananti āha ‘‘etasmiṃ kāraṇe’’ti, asanipātena channaṃ janānaṃ hatakāraṇeti attho.
"Etthā" is the locative case used in the sense of a cause, meaning "for this reason," which signifies the reason for the death of six people due to the lightning strike.
Ở đây là một cách dùng từ ở vị trí nguyên nhân, vì vậy (văn bản) nói "vì lý do này", nghĩa là vì lý do sáu người bị giết chết do sấm sét đánh.
So tvaṃ bhanteti ayameva vā pāṭho.
"So tvaṃ bhante" or this is the reading itself.
Bạch Thế Tôn, ngài hoặc đây là bản văn gốc.
194. Siṅgī nāma kira uttamaṃ ativiya pabhassaraṃ buddhānaṃ chavivaṇṇobhāsaṃ devalokato āgatasuvaṇṇaṃ.
It is said that Siṅgī is excellent, exceedingly brilliant, a gold that came from the deva-world, having the radiance of the Buddhas' skin color.
Người ta nói rằng siṅgī là một loại vàng quý báu, cực kỳ sáng chói, có màu sắc như ánh sáng da của chư Phật, là vàng đến từ cõi trời.
Tenevāha ‘‘siṅgīsuvaṇṇavaṇṇa’’nti.
Therefore, it is said, "Siṅgī-gold colored."
Vì thế, (văn bản) nói "có màu vàng siṅgī".
‘‘Kiṃ pana thero taṃ gaṇhī’’ti sayameva pucchaṃ samuṭṭhāpetvā tattha kāraṇaṃ dassento ‘‘kiñcāpī’’tiādimāha.
Raising the question himself, "But why did the Elder accept it?", he then explains the reason, beginning with "kiñcāpi" and so on.
Tự mình đặt câu hỏi "Nhưng tại sao vị Trưởng lão lại nhận nó?", và để chỉ ra lý do, (văn bản) nói "mặc dù..." và tiếp theo.
Teneva kāraṇenāti upaṭṭhākaṭṭhānassa matthakappatti, paresaṃ vacanokāsapacchedanaṃ, tena vatthena satthu pūjanaṃ, satthu ajjhāsayānuvattananti iminā teneva yathāvuttena catubbidhena kāraṇena.
"For that very reason" means due to reaching the pinnacle of the attendant's role, cutting off opportunities for others' criticism, honoring the Teacher with that cloth, and conforming to the Teacher's inclination—these are the four aforementioned reasons.
Vì lý do đó nghĩa là vì bốn lý do đã nêu: sự đạt đến đỉnh cao của vị trí người thị giả, việc cắt đứt cơ hội để người khác chỉ trích, việc cúng dường Đức Thế Tôn bằng y phục đó, và việc tuân theo ý nguyện của Đức Thế Tôn.
195. Thero ca tāvadeva taṃ siṅgīvaṇṇaṃ maṭṭhadussaṃ bhagavato upanāmesi ‘‘paṭiggaṇhatu me bhante bhagavā imaṃ maṭṭhadussaṃ, taṃ mamassa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti.
And immediately, the Elder offered that smooth cloth of siṅgī-gold color to the Bhagavā, saying, "May the Bhagavā, Bhante, accept this smooth cloth from me; may it be for my long-term welfare and happiness."
Vị Trưởng lão liền dâng tấm y phục mềm mại màu vàng siṅgī đó lên Đức Thế Tôn, thưa rằng: "Bạch Thế Tôn, xin Đức Thế Tôn thọ nhận tấm y phục mềm mại này của con. Điều đó sẽ mang lại lợi ích và an lạc lâu dài cho con."
Paṭiggahesi bhagavā, paṭiggahetvāva naṃ paribhuñji.
The Bhagavā accepted it, and having accepted it, he immediately used it.
Đức Thế Tôn đã thọ nhận, và ngay sau khi thọ nhận, Ngài đã sử dụng nó.
Tena vuttaṃ ‘‘bhagavāpi tato ekaṃ nivāsesi, ekaṃ pārupī’’ti.
Therefore, it is said, "The Bhagavā then wore one and cloaked himself with one."
Vì thế, (văn bản) nói "Đức Thế Tôn đã mặc một cái và khoác một cái".
Tāvadeva kira taṃ bhikkhū ovaṭṭikaraṇamattena tunnakammaṃ niṭṭhāpetvā therassa upanesuṃ, thero bhagavato upanāmesi.
It is said that the bhikkhus completed the sewing of it for the Elder by merely turning up the edges and presented it to him, and the Elder presented it to the Bhagavā.
Người ta nói rằng các tỳ-khưu đã hoàn thành việc may y phục đó chỉ bằng cách khâu lại hai mép vải và dâng lên vị Trưởng lão, và vị Trưởng lão đã dâng lên Đức Thế Tôn.
Hataccikaṃ viyāti paṭihatappabhaṃ, viya-saddo nipātamattaṃ.
"As if extinguished" means with suppressed radiance; the word "viya" is merely a particle.
Như ngọn lửa đã tắt nghĩa là ánh sáng bị dập tắt, từ "viya" chỉ là một tiểu từ.
Bhagavato hi sarīrappabhāhi abhibhuyyamānā tassa vatthayugassa pabhassaratā nāhosi.
Indeed, the brilliance of that pair of garments was overcome by the radiance of the Bhagavā's body, so it was not brilliant.
Thật vậy, ánh sáng rực rỡ của bộ y phục đó không còn nữa vì bị ánh hào quang thân thể của Đức Thế Tôn che lấp.
Antantenevāti anto anto eva, abbhantarato evāti attho.
"Only within" means only inside, meaning only internally.
Chỉ ở bên trong nghĩa là chỉ ở bên trong, chỉ từ bên trong.
Tenāha ‘‘bahipanassa pabhā natthī’’ti.
Therefore, it is said, "Its radiance is not external."
Vì thế, (văn bản) nói "không có ánh sáng bên ngoài".
197. Dānānisaṃsasaṅkhātā lābhāti vaṇṇadānabaladānādibhedā dānassa ānisaṃsasaññitā diṭṭhadhammikā, samparāyikā ca lābhā icchitabbā.
"Gains designated as advantages of giving" means desirable gains, both in this life and the next, which are called advantages of giving, such as giving of beauty, giving of strength, and so on.
Những lợi ích được gọi là quả báo của việc bố thí là những lợi ích đáng mong muốn, cả trong hiện tại và tương lai, được gọi là quả báo của việc bố thí, chẳng hạn như bố thí sắc đẹp, bố thí sức mạnh, v.v.
Te alābhāti te sabbe tuyhaṃ alābhā, lābhā eva na honti.
"Those are not gains" means all those are not gains for you; they are not gains at all.
Chúng là những bất lợi nghĩa là tất cả chúng đều là bất lợi cho bạn, không phải là lợi ích.
Diṭṭheva dhamme paccakkhabhūte imasmiṃyeva attabhāve bhavā diṭṭhadhammikā. Samparetabbato pecca gantabbato ‘‘samparāyo’’ti laddhanāme paraloke bhavā samparāyikā. Diṭṭhadhammikā ca samparāyikā ca diṭṭhadhammikasamparāyikā.
"Diṭṭhadhammikā" refers to those pertaining to this very existence, which are directly visible in this life. "Samparāyikā" refers to those pertaining to the next world, called "samparāya" because it is to be gone to, to be departed to. "Diṭṭhadhammikasamparāyikā" means both those of this life and the next.
Diṭṭhadhammikā là những gì xảy ra trong kiếp sống hiện tại này, được thấy rõ trong hiện pháp. Samparāyikā là những gì xảy ra ở thế giới bên kia, được gọi là "samparāya" vì phải đi đến đó sau khi chết. Diṭṭhadhammikasamparāyikā là cả diṭṭhadhammikā và samparāyikā.
Dānānisaṃsasaṅkhātā lābhāti dānānisaṃsabhūtā lābhā.
"Gains designated as advantages of giving" means gains that are the advantages of giving.
Những lợi ích được gọi là quả báo của việc bố thí là những lợi ích là quả báo của việc bố thí.
Sabbathā samameva hutvā samaṃ phalaṃ etesaṃ na ekadesenāti samasamaphalā.
"Having equal results" means their results are entirely equal, not in part.
Có quả báo đồng đều nghĩa là quả báo của chúng hoàn toàn đồng đều, không phải chỉ một phần.
Piṇḍapātāti tabbisayaṃ dānamayaṃ puññamāha.
"Almsfood" refers to the merit of giving associated with it.
Vật thực khất thực nghĩa là nói về công đức bố thí vật thực.
Yadi khettavasena nesaṃ samaphalatā adhippetā, satipi ekasantānabhāve puthujjanaarahantabhāvasiddhaṃ nanu tesaṃ khettaṃ visiṭṭhanti dassetuṃ ‘‘nanu cā’’tiādimāha.
If their equality of result is intended in terms of the field (khetta), he asks, "Isn't it true," and so on, to show that even with the same continuity (of path), their field differs due to the distinction between an ordinary person and an Arahant.
Nếu ý nghĩa là sự đồng đều về quả báo của chúng theo phương diện ruộng phước, thì để chỉ ra rằng ruộng phước của họ là đặc biệt, mặc dù có sự liên tục trong một dòng dõi, do sự chứng đắc phàm phu và A-la-hán, (văn bản) nói "chẳng phải sao?" và tiếp theo.
Parinibbānasamatāyāti kilesaparinibbānakhandhaparinibbānabhāvena parinibbānasamatāya.
"Equality in Parinibbāna" refers to equality in Parinibbāna in the sense of the final cessation of defilements (kilesa-parinibbāna) and the final cessation of the aggregates (khandha-parinibbāna).
Sự đồng đẳng về Niết-bàn nghĩa là sự đồng đẳng về Niết-bàn do sự Niết-bàn phiền não và Niết-bàn uẩn.
‘‘Paribhuñjitvā parinibbuto’’ti etena yathā paṇītapiṇḍapātaparibhogūpatthambhitarūpakāyasannissayo dhammakāyo sukheneva kilese pariccaji, bhojanasappāyasaṃsiddhiyā evaṃ sukheneva khandhe pariccajīti evaṃ kilesapariccāgassa, khandhapariccāgassa ca sukhasiddhinimittatāya ubhinnaṃ piṇḍapātānaṃ samaphalatā jotitā.
By "having consumed and attained parinibbāna," it is illuminated that the two alms-offerings have equal results. Just as the Dhammakāya, supported by the physical body nourished by the excellent almsfood, easily abandoned defilements due to the suitability of the food, so too did it easily abandon the aggregates. Thus, the ease of abandoning defilements and abandoning the aggregates serves as the cause for the equal results of both alms-offerings.
Bằng câu "sau khi thọ dụng thì nhập Niết-bàn", điều này chỉ ra rằng cũng như Pháp thân nương tựa vào sắc thân được duy trì bởi sự thọ dụng vật thực khất thực cao thượng đã dễ dàng từ bỏ phiền não, và do sự thích hợp của thức ăn, đã dễ dàng từ bỏ các uẩn, như vậy, sự đồng đều về quả báo của hai vật thực khất thực được làm sáng tỏ do sự thành tựu an lạc của việc từ bỏ phiền não và từ bỏ các uẩn.
‘‘Piṇḍapātasīsena ca piṇḍapātadānaṃ jotita’’nti vutto vāyamattho.
Or this meaning is stated: "The giving of almsfood is illuminated by the head of almsfood."
Hoặc ý nghĩa này được nói là "sự bố thí vật thực khất thực được làm sáng tỏ bằng cách dùng từ vật thực khất thực".
Yathā hi sujātāya ‘‘imaṃ āhāraṃ nissāya mayhaṃ devatāya vaṇṇasukhabalādiguṇā sammadeva sampajjeyyu’’nti uḷāro ajjhāsayo tadā ahosi, evaṃ cundassapi kammāraputtassa ‘‘imaṃ āhāraṃ nissāya bhagavato vaṇṇasukhabalādiguṇā sammadeva sampajjeyyu’’nti uḷāro ajjhāsayoti evampi nesaṃ ubhinnaṃ samaphalatā veditabbā.
For just as Sujātā then had a noble aspiration: "May my divine qualities of beauty, happiness, strength, etc., be perfectly accomplished through this food," so too did Cunda the smith's son have a noble aspiration: "May the Bhagavā's divine qualities of beauty, happiness, strength, etc., be perfectly accomplished through this food." Thus, their equal results should be understood in this way as well.
Cũng như vào thời điểm đó, cô Sujātā có ý nguyện cao cả: "Nhờ thức ăn này, các phẩm chất như sắc đẹp, an lạc, sức mạnh, v.v., của vị thần của tôi sẽ được thành tựu một cách trọn vẹn", thì cũng vậy, người thợ rèn Cunda cũng có ý nguyện cao cả: "Nhờ thức ăn này, các phẩm chất như sắc đẹp, an lạc, sức mạnh, v.v., của Đức Thế Tôn sẽ được thành tựu một cách trọn vẹn". Như vậy, sự đồng đều về quả báo của cả hai người cần được hiểu.
Satipi catuvīsatikoṭisatasahassasamāpattīnaṃ devasikaṃ vaḷañjanasamāpattibhāve yathā pana abhisambujjhanadivase abhinavavipassanaṃ paṭṭhapento rūpasattakādi (visuddhi. ṭī. 2.707 vitthāro) vasena cuddasahākārehi sannetvā mahāvipassanāmukhena tā samāpattiyo samāpajji, evaṃ parinibbānadivasepi sabbā tā samāpajjīti evaṃ samāpattisamatāyapi tesaṃ samaphalatā.
Even though there were 24,000,000,000 koṭis of attainments (samāpattis) that were daily entered into, on the day of his full enlightenment, he entered those attainments through the great vipassanā, having arranged them in fourteen ways, such as the sevenfold rūpa (as elaborated in Visuddhimagga-ṭīkā 2.707), as he began new vipassanā. Similarly, on the day of his Parinibbāna, he entered all those attainments. Thus, their equal results are also due to the equality of these attainments.
Mặc dù có bốn trăm nghìn hai mươi bốn triệu lần nhập định được thực hành hàng ngày, nhưng cũng như vào ngày giác ngộ, Ngài đã bắt đầu quán sát mới, kết hợp chúng theo mười bốn cách dựa trên bảy loại sắc, v.v. (chi tiết trong Visuddhimagga ṭīkā 2.707), và nhập các định đó thông qua đại quán sát, thì cũng vậy, vào ngày nhập Niết-bàn, Ngài cũng đã nhập tất cả các định đó. Như vậy, sự đồng đều về quả báo của họ cũng nằm ở sự đồng đều về các định.
Cundassa tāva anussaraṇaṃ uḷārataraṃ hotu bhagavato dinnabhāvena aññathattābhāvato, sujātāya pana kathaṃ devatāya dinnanti?
While Cunda's recollection should be nobler because it was given to the Bhagavā and could not be otherwise, how was it given to a deity in Sujātā's case?
Sự ghi nhớ của Cunda là cao cả hơn vì nó được dâng cho Đức Thế Tôn, không có sự khác biệt. Nhưng làm sao Sujātā lại dâng cho vị thần?
Evaṃsaññibhāvatoti āha ‘‘sujātā cā’’tiādi.
Because it was with such a perception, it is said, "Sujātā also," and so on.
Vì có nhận thức như vậy, nên (văn bản) nói "và Sujātā..." và tiếp theo.
Aparabhāgeti abhisambodhito aparabhāge.
"Later" means after the enlightenment.
Sau đó nghĩa là sau khi giác ngộ.
Puna aparabhāgeti parinibbānato parato.
Again, aparabhāge means after the Parinibbāna.
Puna aparabhāge (sau đó nữa) là sau khi nhập Niết-bàn.
Dhammasīsanti dhammānaṃ matthakabhūtaṃ nibbānaṃ.
Dhammasīsaṃ means Nibbāna, which is the summit of all phenomena (dhammas).
Dhammasīsa (đỉnh pháp) là Niết-bàn, là đỉnh cao của các pháp.
Me gahitanti mama vasena gahitaṃ.
Me gahitaṃ means taken by my will.
Me gahita (được ta nắm giữ) là được nắm giữ theo ý muốn của ta.
Tenāha ‘‘mayhaṃ kirā’’tiādi.
Therefore, he said, “Indeed, mine” and so on.
Do đó,* nói: “Thật vậy, của ta” v.v.
Saṃvareti sīlasaṃvare.
Saṃvare means in moral restraint (sīlasaṃvara).
Saṃvare (sự phòng hộ) là sự phòng hộ giới.
Veranti pāṇātipātādipañcavidhaṃ veraṃ.
Vera means the fivefold hostility, such as taking life.
Vera (sự thù địch) là năm loại thù địch như sát sanh v.v.
Tañhi veridhammabhāvato, verahetutāya ca ‘‘vera’’nti vuccati.
Indeed, it is called “vera” because it is the nature of an enemy's actions and because it is the cause of future hostility.
Thật vậy, điều đó được gọi là “vera” vì nó có trạng thái là pháp thù địch và là nguyên nhân của sự thù địch.
Kosallaṃ vuccati ñāṇaṃ, tena yutto kusaloti āha ‘‘kusalo pana ñāṇasampanno’’ti.
Skill (kosalla) is called knowledge (ñāṇa); thus, one endowed with it is kusalo (skillful), so he said, “kusalo means endowed with knowledge.”
Kosalla (sự thiện xảo) được gọi là tuệ, người có tuệ được gọi là kusalo (người thiện xảo), do đó* nói: “kusalo pana ñāṇasampanno” (người thiện xảo là người có đầy đủ trí tuệ).
Ñāṇasampadā nāma ñāṇapāripūrī, sā ca aggamaggavasena veditabbā, aggamaggo ca niravasesato kilese pajahatīti āha ‘‘ariyamaggena…pe… jahātī’’ti.
The accomplishment of knowledge (ñāṇasampadā) means the perfection of knowledge, and this should be understood as the highest path (aggamagga); and since the highest path abandons defilements (kilesa) without remainder, he said, “by the Noble Path…pe… abandons.”
Ñāṇasampadā (sự thành tựu trí tuệ) là sự viên mãn của trí tuệ, và điều đó cần được hiểu theo nghĩa của đạo lộ tối thượng (ariyamagga), và vì đạo lộ tối thượng diệt trừ phiền não không còn sót lại, nên* nói: “ariyamaggena…pe… jahātī” (bằng đạo lộ thánh… v.v… diệt trừ).
Imaṃ pāpakaṃ jahitvāti dānena tāva lobhamacchariyādipāpakaṃ, sīlena pāṇātipātādipāpakaṃ jahitvā tadaṅgavasena pahāya tato samathavipassanādhammehi vikkhambhanavasena, tato maggapaṭipāṭiyā samucchedavasena anavasesaṃ pāpakaṃ pahāya.
Having abandoned this evil means having first abandoned the evil of greed, avarice, and so on through generosity, and the evil of taking life and so on through sīla, thereby relinquishing them by way of temporary suppression (tadaṅga); then, by means of tranquil abiding (samatha) and insight (vipassanā) practices, by way of suppression (vikkhambhana); and then, by means of the sequence of paths, by way of eradication (samuccheda), having utterly abandoned evil without remainder.
Imaṃ pāpakaṃ jahitvā (sau khi từ bỏ điều ác này) là sau khi từ bỏ điều ác như tham lam, keo kiệt v.v. bằng bố thí, và điều ác như sát sanh v.v. bằng giới, theo phương pháp tadaṅga (tạm thời), sau đó từ bỏ theo phương pháp vikkhambhana (đè nén) bằng các pháp samatha (chỉ) và vipassanā (quán), sau đó từ bỏ hoàn toàn điều ác không còn sót lại theo phương pháp samuccheda (đoạn trừ) bằng sự tuần tự của các đạo lộ.
Tathā pahīnattā eva rāgādīnaṃ khayā kilesanibbānena sabbaso kilesavūpasamena nibbuto parinibbutoti saupādisesāya nibbānadhātuyā desanāya kūṭaṃ gaṇhanto ‘‘iti cundassa…pe… sampassamāno udānaṃ udānesī’’ti.
Since they were thus abandoned, by the destruction of lust and so on, by the Nibbāna of defilements, meaning by the complete calming of defilements, the Nibbuto (calmed one) is one who is totally cool (parinibbuto); taking the climax of the teaching on the element of Nibbāna with a remainder (saupādisesa), he said, “Thus, Cunda…pe… seeing, he uttered an udāna (inspired utterance).”
Vì đã được từ bỏ như vậy, nên rāgādīnaṃ khayā kilesanibbānena (do sự diệt tận tham ái v.v. bằng sự Niết-bàn phiền não) là sự diệt trừ hoàn toàn các phiền não, nibbuto (đã tịch diệt) là đã nhập Niết-bàn, nắm giữ điểm cốt yếu trong sự thuyết giảng về Niết-bàn giới có dư y,* nói: “iti cundassa…pe… sampassamāno udānaṃ udānesī” (như vậy, Cunda… v.v… thấy rõ liền cảm hứng lời cảm đề).
198. Evaṃ taṃ kusinārāyaṃ hotīti yathā anurādhapurassa thūpārāmo dakkhiṇapacchimadisāyaṃ, evaṃ taṃ uyyānaṃ kusinārāya dakkhiṇapacchimadisāyaṃ hoti.
“Thus it was at Kusinārā” means that just as the Thūpārāma (stupa-park) is in the southwest direction of Anurādhapura, so too that park was in the southwest direction of Kusinārā.
198. Evaṃ taṃ kusinārāyaṃ hotī (như vậy, điều đó xảy ra ở Kusinārā) là khu vườn ấy nằm ở hướng tây nam của Kusinārā, giống như Thūpārāma của Anurādhapura nằm ở hướng tây nam.
Tasmāti yasmā nagaraṃ pavisitukāmā uyyānato upecca vattanti gacchanti etenāti ‘‘upavattana’’nti vuccati, taṃ sālapantibhāvena ṭhitaṃ sālavanaṃ.
Therefore (tasmā), because those who wished to enter the city would approach from the park and proceed by way of this*, it is called “Upavattana,” that grove of sāla trees standing in a row of sāla trees.
Tasmā (do đó) là vì những người muốn vào thành phố đi từ khu vườn đến và đi qua đó, nên khu rừng sāla (sālavana) ấy, vốn là một hàng cây sāla, được gọi là “upavattana” (lối đi vòng).
Antarenāti vemajjhe.
Antarenā means in the middle.
Antarenā (ở giữa) là ở chính giữa.
Tassa kira mañcakassāti tattha paññapiyamānassa tassa mañcakassa.
Of that couch, they say (tassa kira mañcakassa), means of that couch which was being spread there.
Tassa kira mañcakassā (thật vậy, của chiếc giường đó) là của chiếc giường được đặt ở đó.
Tatrāpi…pe… eko pādabhāgassa, tasmā ‘‘antarena yamakasālāna’’nti vuttaṃ.
There also…pe… one was near the foot-end, therefore it was said, “between the twin sāla trees.”
Tatrāpi…pe… eko pādabhāgassa, (ở đó cũng… v.v… một ở phía chân,) do đó* nói: “antarena yamakasālānaṃ” (ở giữa hai cây sāla đôi).
Saṃsibbitvāti aññamaññaāsattaviṭapasākhatāya saṃsibbitvā viya.
Saṃsibbitvā means as if woven together by their mutually intertwined branches and twigs.
Saṃsibbitvā (đan xen vào nhau) là như thể đan xen vào nhau do các cành cây và nhánh cây quấn quýt vào nhau.
‘‘Ṭhitasākhā’’tipi vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ.
“With upright branches” was also said in the Commentary.
Trong chú giải cũng nói: “Ṭhitasākhā” (cành cây đứng vững).
Yaṃ pana pāḷiyaṃ ‘‘uttarasīsakaṃ mañcakaṃ paññapehī’’ti vuttaṃ, taṃ pacchimadassanaṃ daṭṭhuṃ āgatānaṃ devatānaṃ daṭṭhuṃ yogyatāvasena vuttaṃ.
However, what was said in the Pāḷi, “Spread the couch with its head to the north,” was said with reference to the suitability for devas who had come to behold the last sight.
Còn điều được nói trong Pāḷi là “uttarasīsakaṃ mañcakaṃ paññapehī” (hãy trải giường với đầu hướng về phía bắc) là được nói theo sự phù hợp để các vị thiên thần đến để nhìn thấy lần cuối cùng.
Keci pana ‘‘uttaradisāvilokanamukhaṃ pubbadisāsīsakaṃ katvā mañcakaṃ paññapehīti attho’’ti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ.
Some say, “The meaning is, ‘Spread the couch with its head to the east, facing north,’” but that is merely their opinion.
Một số người nói: “Ý nghĩa là hãy trải giường với đầu hướng về phía đông và mặt hướng về phía bắc,” đó chỉ là ý kiến của họ.
Paribhuttakālato paṭṭhāya…pe… parikkhayaṃ gataṃ, ‘‘na pana paribhuttappaccayā’’ti heṭṭhā vuttanayeneva attho daṭṭhabbo.
From the time of consumption…pe… reached exhaustion, the meaning should be understood in the same way as stated below: “not, however, due to the consumed support (paccaya).”
Paribhuttakālato paṭṭhāya…pe… parikkhayaṃ gataṃ, (kể từ thời điểm thọ dụng… v.v… đã tiêu tán,) ý nghĩa cần được hiểu theo cách đã nói ở trên: “na pana paribhuttappaccayā” (không phải do nhân thọ dụng).
Caṅgavāreti ūmiyaṃ.
Caṅgavāre means in a wave.
Caṅgavāre (trong sóng) là trong sóng nước.
Katokāsassa kammassa vasena yathāsamuṭṭhito rogo ārogyaṃ abhimaddatīti katvā etamatthaṃ dassento ‘‘viyā’’ti vuttaṃ.
Indicating this meaning by saying “as if” (viya), because a disease that arises as determined by a karmic opportunity (katokāsa kamma) crushes health.
Bệnh tật phát sinh theo nghiệp đã tạo cơ hội sẽ hủy hoại sức khỏe, do đó, để chỉ ra ý nghĩa này,* nói: “viyā” (như là).
Yasmā bhagavā heṭṭhā vuttanayena kappaṃ, kappāvasesaṃ vā ṭhātuṃ samattho eva, tattakaṃ kālaṃ ṭhāne payojanābhāvato āyusaṅkhāre ossajjitvā tādisassa kammassa okāsaṃ adāsi, tasmā etamatthaṃ dassento ‘‘viyā’’tipi vattuṃ yujjatiyeva.
Because the Blessed One, as stated below, was indeed capable of remaining for an eon (kappa) or a remainder of an eon (kappāvasesa), but since there was no purpose in remaining for such a long time, he relinquished the life-formations (āyusaṅkhāra) and gave opportunity to such kamma; therefore, saying “as if” (viya) is indeed appropriate to show this meaning.
Vì Đức Thế Tôn, theo cách đã nói ở trên, có khả năng sống hết một kiếp hoặc phần còn lại của kiếp, nhưng vì không có mục đích gì để sống lâu như vậy, Ngài đã từ bỏ các hành thọ mạng và tạo cơ hội cho nghiệp như vậy, do đó, để chỉ ra ý nghĩa này, việc nói “viyā” cũng là hợp lý.
Ayaṃ sīhaseyyāti ayaṃ evaṃ vuttā sīhaseyyā.
This is the lion's posture means this posture described thus is the lion's posture.
Ayaṃ sīhaseyyā (đây là tư thế nằm của sư tử) là tư thế nằm của sư tử được nói như vậy.
‘‘Tejussadattā’’ti iminā sīhassa abhīrubhāvaṃ dasseti.
By “tejussadattā” (filled with vigor), he shows the lion's fearlessness.
“Tejussadattā” (do sự dồi dào oai lực) điều này chỉ ra sự không sợ hãi của sư tử.
Bhīrukā hi sesamigā attano āsayaṃ pavisitvā santāsapubbakaṃ yathā tathā sayanti, sīho pana abhīrubhāvato satokārī bhikkhu viya satiṃ upaṭṭhāpetvāva sayati.
Fearful wild animals enter their lair and lie down somehow, preceded by terror; but a lion, being fearless, lies down having established mindfulness, like a mindful monk.
Các loài thú nhút nhát khác thường đi vào hang ổ của mình và nằm một cách sợ hãi, nhưng sư tử, do không sợ hãi, nằm xuống sau khi an trú chánh niệm, giống như một tỳ-khưu có chánh niệm.
Tenāha ‘‘purimapāde’’tiādi.
Therefore, he said, “with the front paws” and so on.
Do đó* nói: “purimapāde” (hai chân trước) v.v.
Dakkhiṇe purimapāde vāmassa purimapādassa ṭhapanavasena dve purimapāde ekasmiṃ ṭhāne ṭhapetvā.
Placing the right front paw over the left front paw, the two front paws in one place.
Dve purimapāde ekasmiṃ ṭhāne (hai chân trước ở một chỗ) bằng cách đặt chân trước bên phải lên chân trước bên trái.
Pacchimapādeti dve pacchimapāde.
The hind paws means the two hind paws.
Pacchimapāde (hai chân sau) là hai chân sau.
Vuttanayeneva idhāpi ekasmiṃ ṭhāne pādaṭṭhapanaṃ veditabbaṃ, ṭhitokāsasallakkhaṇaṃ abhīrubhāveneva.
Here also, the placing of the paws in one place should be understood in the same manner, the noting of the position out of fearlessness itself.
Ở đây cũng vậy, việc đặt chân ở một chỗ cần được hiểu theo cách đã nói, ṭhitokāsasallakkhaṇaṃ (sự nhận biết vị trí đứng) là do sự không sợ hãi.
‘‘Sīsaṃ pana ukkhipitvā’’tiādinā vuttā sīhakiriyā anutrāsapabujjhanaṃ viya abhīrubhāvasiddhā dhammatāvasenevāti veditabbā.
The lion’s actions described by “lifting its head” and so on should be understood as a natural characteristic of fearlessness, like awakening without terror.
“Sīsaṃ pana ukkhipitvā” (còn ngẩng đầu lên) v.v. hành động của sư tử được nói là sīhakiriyā (hành động của sư tử) cần được hiểu là một bản chất tự nhiên được chứng minh bởi sự không sợ hãi, như là sự thức dậy không hoảng sợ.
Sīhavijambhitavijambhanaṃ ativelaṃ ekākārena ṭhapitānaṃ sarīrāvayavānaṃ gamanādikiriyāsu yogyabhāvāpādanatthaṃ.
The lion’s yawning (sīhavijambhita-vijambhanaṃ) is for the purpose of making the body parts, which have been kept in one position for a very long time, suitable for movements and other activities.
Sīhavijambhitavijambhanaṃ (sự vươn vai của sư tử) là để làm cho các bộ phận cơ thể đã được giữ ở một tư thế quá lâu trở nên thích hợp cho các hoạt động như đi lại v.v.
Tikkhattuṃ sīhanādanadanaṃ appesakkhamigajātapariharaṇatthaṃ.
The roaring of a lion three times (tikkhattuṃ sīhanādanadanaṃ) is for the purpose of keeping away weak animals.
Tikkhattuṃ sīhanādanadanaṃ (ba lần gầm tiếng sư tử) là để xua đuổi các loài thú nhỏ yếu.
Seti abyāvaṭabhāvena pavattati etthāti seyyā, catutthajjhānameva seyyā catutthajjhānaseyyā. Kiṃ pana taṃ catutthajjhānanti?
Lying down is seyyā (posture) because one acts therein without disturbance; the fourth jhāna itself is the posture, the fourth jhāna posture (catutthajjhānaseyyā). What, then, is that fourth jhāna?
Nằm xuống là seyyā (tư thế nằm) vì ở đó diễn ra sự không bận rộn; thiền thứ tư là seyyā, catutthajjhānaseyyā (tư thế nằm của thiền thứ tư). Vậy thiền thứ tư đó là gì?
Ānāpānacatutthajjhānaṃ, tato hi vuṭṭhahitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā bhagavā anukkamena aggamaggaṃ adhigantvā tathāgato jātoti.
It is the fourth jhāna of mindfulness of breathing (ānāpāna); for having arisen from it and developed insight (vipassanā), the Blessed One gradually attained the highest path and thus became a Tathāgata.
Đó là thiền thứ tư của hơi thở vào ra (ānāpāna), vì sau khi xuất khỏi thiền đó và phát triển thiền quán (vipassanā), Đức Thế Tôn đã tuần tự đạt đến đạo quả tối thượng và trở thành Như Lai.
‘‘Tayidaṃ padaṭṭhānaṃ nāma, na seyyā, tathāpi yasmā ‘catutthajjhānā vuṭṭhahitvā samanantarā bhagavā parinibbāyī’ti (dī. ni. 2.219) vakkhati, tasmā lokiyacatutthajjhānasamāpatti eva tathāgataseyyā’’ti keci, evaṃ sati parinibbānakālikāva tathāgataseyyāti āpajjati, na ca bhagavā lokiyacatutthajjhānasamāpajjanabahulo vihāsi.
“This is a proximate cause (padaṭṭhāna), not a posture (seyyā). Nevertheless, since it will be said, ‘Having arisen from the fourth jhāna, the Blessed One immediately attained Parinibbāna,’ some say, ‘Therefore, only the attainment of the worldly fourth jhāna is the Tathāgata’s posture.’ If this were so, the Tathāgata’s posture would apply only to the time of Parinibbāna, and the Blessed One did not habitually dwell in the attainment of the worldly fourth jhāna.”
Một số người nói: “Đó là paṭaṭṭhāna (nguyên nhân gần), không phải seyyā, tuy nhiên, vì* sẽ nói ‘sau khi xuất khỏi thiền thứ tư, Đức Thế Tôn liền nhập Niết-bàn’ (Dī. Ni. 2.219), nên sự nhập thiền thứ tư thế gian (lokiyacatutthajjhāna) chính là tư thế nằm của Như Lai.” Nếu vậy, tư thế nằm của Như Lai chỉ xảy ra vào lúc nhập Niết-bàn, và Đức Thế Tôn không thường xuyên nhập thiền thứ tư thế gian.
Aggaphalavasena pavattaṃ panettha catutthajjhānaṃ veditabbaṃ.
Here, the fourth jhāna should be understood as that which arises by way of the highest fruit (aggaphala).
Ở đây, thiền thứ tư cần được hiểu là thiền thứ tư diễn ra theo nghĩa của quả tối thượng.
Tattha yathā sattānaṃ niddupagamanalakkhaṇā seyyā bhavaṅgacittavasena hoti, sā ca nesaṃ paṭhamajātisamanvayā yebhuyyavuttikā, evaṃ bhagavato ariyajātisamanvayaṃ yebhuyyavuttikaṃ aggaphalabhūtaṃ catutthajjhānaṃ ‘‘tathāgataseyyā’’ti veditabbaṃ.
Therein, just as the sleep (seyyā) of beings, characterized by falling asleep, occurs by way of the bhavaṅga-citta, and that (sleep) is mostly prevalent for them, being associated with the first birth, so too, the fourth jhāna, which is the supreme fruit and is mostly prevalent for the Blessed One, being associated with the noble birth, should be understood as "tathāgataseyyā."
Ở đó, như sự nằm nghỉ có đặc tính là đi vào giấc ngủ của các chúng sinh xảy ra theo tâm Bhavaṅga, và điều đó thường xuyên xảy ra do sự tương ứng với tâm tái tục đầu tiên của họ trong một đời, thì cũng vậy, thiền thứ tư (catutthajjhāna) của Thế Tôn, là quả tối thượng (aggaphala), thường xuyên xảy ra do sự tương ứng với dòng dõi Thánh (ariyajāti), nên được biết là “Tathāgataseyyā” (sự nằm nghỉ của Như Lai).
Sīhaseyyā nāma seṭṭhaseyyāti āha ‘‘uttamaseyyā’’ti.
Sīhaseyyā (lion's posture) means the supreme posture (seṭṭhaseyyā); thus, it is said "uttamaseyyā" (the highest posture).
Sīhaseyyā (sự nằm nghỉ của sư tử) là sự nằm nghỉ tối thượng, vì vậy Ngài nói “uttamaseyyā” (sự nằm nghỉ tối thượng).
Natthi etissā uṭṭhānanti anuṭṭhānā, seyyā, taṃ anuṭṭhānaseyyaṃ. ‘‘Ito uṭṭhahissāmī’’ti manasikārassa abhāvato ‘‘uṭṭhānasaññaṃ manasi karitvā’’ti na vuttaṃ. Etthāti etasmiṃ anuṭṭhānaseyyupagamane.
There is no rising from this (state); hence, it is anuṭṭhānā (without rising), seyyā (posture); that is, anuṭṭhānaseyyaṃ (the posture from which there is no rising). Since there is no thought of "I will rise from here," the phrase "uṭṭhānasaññaṃ manasi karitvā" (having attended to the perception of rising) is not stated. Ettha (therein) refers to this attainment of the anuṭṭhānaseyyā.
Không có sự đứng dậy khỏi sự nằm nghỉ này, đó là anuṭṭhānā (không đứng dậy), đó là anuṭṭhānaseyyaṃ (sự nằm nghỉ không đứng dậy). Do không có tác ý “Ta sẽ đứng dậy từ đây”, nên không nói “uṭṭhānasaññaṃ manasi karitvā” (sau khi tác ý về tưởng đứng dậy). Etthā (Ở đây) có nghĩa là trong sự đi vào sự nằm nghỉ không đứng dậy này.
Kāyavasena anuṭṭhānaṃ, na cittavasena, cittavasena ca anuṭṭhānaṃ nāma niddupagamananti tadabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘niddāvasenā’’tiādi vuttaṃ.
Anuṭṭhānaṃ (not rising) is in terms of the body, not in terms of the mind, for not rising in terms of the mind is falling asleep. To show the absence of that, "niddāvasenā" and so on were said.
Anuṭṭhānaṃ (sự không đứng dậy) là theo thân, không phải theo tâm. Sự không đứng dậy theo tâm có nghĩa là đi vào giấc ngủ. Để chỉ ra sự không có điều đó, Ngài nói “niddāvasenā” (theo giấc ngủ) và các từ tiếp theo.
Bhavaṅgassāti niddupagamanalakkhaṇassa bhavaṅgassa.
Bhavaṅgassāti (of the bhavaṅga) refers to the bhavaṅga, which is characterized by falling asleep.
Bhavaṅgassā (của Bhavaṅga) có nghĩa là của Bhavaṅga có đặc tính đi vào giấc ngủ.
Sabbapāliphullāti sabbatthakameva vikasanavasena phullā, na ekadesavikasanavasena.
Sabbapāliphullāti (fully bloomed everywhere) means blooming by way of flowering completely, not by way of flowering in some parts.
Sabbapāliphullā (nở rộ hoàn toàn) có nghĩa là nở rộ khắp mọi nơi, không phải nở rộ một phần.
Tenāha ‘‘sabbe samantato pupphitā’’ti.
Therefore, it is said, "sabbe samantato pupphitā" (all bloomed everywhere).
Do đó, Ngài nói “sabbe samantato pupphitā” (tất cả đều nở rộ khắp nơi).
Ekacchannāti samphullapupphehi ekākārena sabbattheva chāditā.
Ekacchannāti (covered as one) means covered uniformly everywhere with fully bloomed flowers.
Ekacchannā (che phủ một cách đồng nhất) có nghĩa là được che phủ hoàn toàn bởi những bông hoa nở rộ một cách đồng nhất khắp mọi nơi.
Ullokapadumānīti heṭṭhā olokentāni viya tiṭṭhanapadumāni.
Ullokapadumānīti (downward-facing lotuses) refers to lotuses that stand as if looking downwards.
Ullokapadumānī (những bông sen nhìn xuống) có nghĩa là những bông sen đứng như thể đang nhìn xuống.
Morapiñchakalāpo viya pañcavaṇṇapupphasañchāditattā.
Morapiñchakalāpo viya (like a peacock's tail-fan) because they were covered with five-colored flowers.
Morapiñchakalāpo viya (như một chùm lông công) do được che phủ bởi những bông hoa năm màu.
Devatānaṃ upakappanacandanacuṇṇānīti saṭṭhipi paññāsampi yojanāni vāyanakasetavaṇṇacandanacuṇṇāni.
Devatānaṃ upakappanacandanacuṇṇānīti (sandalwood powders prepared by deities) refers to sandalwood powders, white in color and fragrant, (scattering) for sixty or even fifty yojanas.
Devatānaṃ upakappanacandanacuṇṇānī (bột gỗ đàn hương được chư thiên dâng cúng) có nghĩa là bột gỗ đàn hương trắng thơm ngát bay xa sáu mươi hoặc năm mươi dojanā.
Dibbagandhajālacuṇṇānīti dibbagandhadibbacuṇṇāni.
Dibbagandhajālacuṇṇānīti (divine fragrant powder-nets) refers to divine fragrances and divine powders.
Dibbagandhajālacuṇṇānī (bột hương lưới trời) có nghĩa là hương trời và bột trời.
Haritālaañjanacuṇṇādīnipi dibbāni paramasugandhāni evāti veditabbāni.
Haritālaañjanacuṇṇādīnipi (realgar and collyrium powders, etc.) should also be understood as divine and extremely fragrant.
Haritālaañjanacuṇṇādīni (bột haritāla, bột añjana, v.v.) cũng nên được hiểu là của trời và cực kỳ thơm ngát.
Tenevāha ‘‘sabbadibbagandhavāsavikatiyo’’ti.
Therefore, it is said, "sabbadibbagandhavāsavikatiyo" (all kinds of divine fragrant scents).
Do đó, Ngài nói “sabbadibbagandhavāsavikatiyo” (tất cả các loại hương thơm và mùi hương của trời).
Tāti devatā.
Tāti (those) refers to the deities.
Tā (họ) có nghĩa là chư thiên.
Ganthamānā vāti mālaṃ racantiyo eva.
Ganthamānā vāti (or while stringing) means while they were stringing garlands.
Ganthamānā vā (hoặc đang kết) có nghĩa là đang kết vòng hoa.
Apariniṭṭhitā vāti yathādhippāyaṃ pariyositā eva.
Apariniṭṭhitā vāti (or not yet finished) means completely finished as desired.
Apariniṭṭhitā vā (hoặc chưa hoàn thành) có nghĩa là chưa hoàn thành như ý muốn.
Hatthena hatthanti attano hatthena parassa hatthaṃ.
Hatthena hatthanti (hand by hand) means one's own hand to another's hand.
Hatthena hatthaṃ (từ tay này sang tay kia) có nghĩa là từ tay của mình sang tay người khác.
Gīvāya gīvanti kaṇṭhagāhavasena attano gīvāya parassa gīvaṃ.
Gīvāya gīvanti (neck by neck) means one's own neck to another's neck, by way of embracing.
Gīvāya gīvaṃ (từ cổ này sang cổ kia) có nghĩa là từ cổ của mình sang cổ người khác bằng cách ôm cổ.
Gahetvāti āmasitvā.
Gahetvāti (having taken) means having touched.
Gahetvā (nắm lấy) có nghĩa là chạm vào.
Mahāyaso mahāyasoti āmeḍitavasena aññamaññaṃ ālāpavacanaṃ.
Mahāyaso mahāyasoti (Greatly Renowned, Greatly Renowned) is an address to each other in the way of repetition.
Mahāyaso mahāyaso (Đại danh tiếng, Đại danh tiếng) là lời nói chào hỏi lẫn nhau bằng cách lặp lại.
Sīlanti cārittasīlamāha.
Sīlanti (virtue) refers to the virtue of conduct (cārittasīla).
Sīlaṃ (Giới) có nghĩa là Giới hạnh (cārittasīla).
Ācārapaññattīti cārittasīlaṃ.
Ācārapaññattīti (precept of conduct) refers to cārittasīla.
Ācārapaññattī (quy định về hành vi) có nghĩa là Giới hạnh (cārittasīla).
Yāva gotrabhutoti yāva gotrabhuñāṇaṃ, tāva pavattetabbā samathavipassanā sammāpaṭipadā. Idāni taṃ sammāpaṭipadaṃ byatirekato, anvayato ca vibhāvetuṃ ‘‘tasmā’’tiādi vuttaṃ.
Yāva gotrabhutoti (up to the gotrabhu) refers to samatha-vipassanā (tranquility and insight) that should be cultivated up to gotrabhuñāṇa (knowledge of lineage change), which is sammāpaṭipadā (right practice). Now, to explain that right practice by way of negation and affirmation, "tasmā" and so on were stated.
Yāva gotrabhūto (cho đến Gotrabhū) có nghĩa là cho đến Gotrabhūñāṇa (trí chuyển dòng), samatha và vipassanā cần được thực hành cho đến đó là sammāpaṭipadā (chánh hạnh). Bây giờ, để phân tích chánh hạnh đó theo cách phủ định và khẳng định, Ngài đã nói “tasmā” (do đó) và các từ tiếp theo.
Jinakāḷasuttanti jinamahāvaḍḍhakinā ṭhapitaṃ vajjetabbagahetabbadhammasandassanakāḷasuttaṃ sikkhāpadamariyādaṃ, upāsakopāsikāvāresu ‘‘gandhapūjaṃ mālāpūjaṃ karotī’’ti vacanaṃ cārittasīlapakkhe ṭhapetvā karaṇaṃ sandhāya vuttaṃ, tena bhikkhubhikkhunīnampi tathākaraṇaṃ anuññātamevāti daṭṭhabbaṃ.
Jinakāḷasuttanti (the guideline of the Victor) refers to the boundary of training rules, the black thread indicating what should be avoided and what should be taken, established by the Great Carpenter, the Victor. The statement "gandhapūjaṃ mālāpūjaṃ karotī" (one offers perfume worship, flower worship) in the context of male and female lay followers is stated with reference to performing (such acts) by placing it in the category of cārittasīla. Therefore, it should be understood that such acts are also permitted for bhikkhus and bhikkhunīs.
Jinakāḷasuttaṃ (dây mực của bậc chiến thắng) có nghĩa là giới hạn của các giới luật, là dây mực đen do bậc đại thợ mộc là Đức Phật đặt ra để chỉ ra các pháp nên tránh và nên giữ. Lời nói “gandhapūjaṃ mālāpūjaṃ karotī” (cúng dường hương hoa) trong các đoạn văn về nam cư sĩ và nữ cư sĩ được nói đến khi đặt nó vào phần Giới hạnh và thực hành nó. Do đó, cần hiểu rằng việc chư Tỳ-khưu và Tỳ-khưu-ni làm như vậy cũng được cho phép.
Chinnapāto viya chinnapāto, taṃ chinnapātaṃ, bhāvanapuṃsakaniddeso yaṃ.
Chinnapāto (falling broken) is like a fall in which something is broken; that is chinnapātaṃ, which is a verbal noun in the neuter gender.
Chinnapāta (sự rơi vỡ) là sự rơi vỡ như một sự sụp đổ bị cắt đứt, đó là một danh từ trung tính chỉ hành động.
Āvaṭṭantīti abhimukhabhāvena vaṭṭanti.
Āvaṭṭantīti (they revolve) means they roll forward.
Āvaṭṭantī (họ lăn về phía trước) có nghĩa là họ lăn về phía trước.
Yattha patitā, tato katipayaratanaṭṭhānaṃ vaṭṭanavaseneva gantvā puna yathāpatitameva ṭhānaṃ vaṭṭanavasena āgacchanti.
Having fallen in a certain place, they move a few ratanas away by rolling, and then return to the same place where they fell, by rolling.
Nơi nào họ rơi xuống, họ lăn đi một vài ratana rồi lại lăn về chỗ cũ.
Tenāha ‘‘āvaṭṭantiyo patitaṭṭhānameva āgacchantī’’ti.
Therefore, it is said, "āvaṭṭantiyo patitaṭṭhānameva āgacchantī"ti (revolving, they return to the very place they fell).
Do đó, Ngài nói “āvaṭṭantiyo patitaṭṭhānameva āgacchantī” (họ lăn về và đến đúng chỗ đã rơi).
Vivaṭṭantīti yattha patitā, tato vinivaṭṭanti.
Vivaṭṭantīti (they roll away) means they roll away from the place they fell.
Vivaṭṭantī (họ lăn đi) có nghĩa là họ lăn đi khỏi chỗ họ đã rơi.
Tenāha ‘‘patitaṭṭhānato parabhāgaṃ vaṭṭamānā gacchantī’’ti.
Therefore, it is said, "patitaṭṭhānato parabhāgaṃ vaṭṭamānā gacchantī"ti (rolling, they go to a place beyond the place they fell).
Do đó, Ngài nói “patitaṭṭhānato parabhāgaṃ vaṭṭamānā gacchantī” (họ lăn đi đến một phần khác của chỗ đã rơi).
Purato vaṭṭanaṃ āvaṭṭanaṃ, itaraṃ tividhampi vivaṭṭananti dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
To show that rolling forward is āvaṭṭanaṃ (revolving), and the other three kinds are vivaṭṭana (rolling away), "apicā" and so on were stated.
Để chỉ ra rằng sự lăn về phía trước là āvaṭṭanaṃ (sự lăn về) và ba loại khác là vivaṭṭanaṃ (sự lăn đi), Ngài đã nói “apicā” (và hơn nữa) và các từ tiếp theo.
Devatā dhāretuṃ na sakkoti udakaṃ viya osīdanato.
Devatā dhāretuṃ na sakkoti (the deity cannot hold) as they sink like water.
Devatā dhāretuṃ na sakkoti (chư thiên không thể giữ được) vì họ chìm xuống như nước.
Tenāha ‘‘tatthā’’tiādi.
Therefore, it is said, "tatthā" and so on.
Do đó, Ngài nói “tatthā” (ở đó) và các từ tiếp theo.
Tatthāti pakatipathaviyaṃ.
Tatthāti (therein) refers to the natural earth.
Tatthā (Ở đó) có nghĩa là trên mặt đất bình thường.
Devatā osīdanti dhātūnaṃ saṇhasukhumālabhāvato.
Devatā osīdanti (deities sink) because their elements are subtle and fine.
Devatā osīdanti (chư thiên chìm xuống) do các yếu tố (dhātu) của họ rất tinh tế và nhẹ nhàng.
Pathaviyaṃ pathaviṃ māpesunti pakatipathaviyaṃ attano sarīraṃ dhāretuṃ samatthaṃ iddhānubhāvena pathaviṃ māpesuṃ.
Pathaviyaṃ pathaviṃ māpesunti (they created earth on the earth) means they created a new kind of earth by their psychic power, capable of supporting their bodies on the natural earth.
Pathaviyaṃ pathaviṃ māpesuṃ (họ đã tạo ra đất trên đất) có nghĩa là trên mặt đất bình thường, họ đã tạo ra một loại đất bằng thần thông, có khả năng giữ được thân thể của họ.
Buddhādīsu tīsu vatthūsu pasannacittassa, na kammaphalasaddhāmattena.
Buddhādīsu (in the Buddha and others), referring to the three objects, for one with a pasannacittassa (serene mind), not merely by faith in kamma and its results.
Buddhādīsu (đối với Đức Phật và những vị khác) có nghĩa là đối với ba đối tượng đó, pasannacittassa (của người có tâm thanh tịnh), không chỉ bằng niềm tin vào quả nghiệp.
Sā cassa saddhāsampadā evaṃ veditabbāti phalena hetuṃ dassento ‘‘vattasampannassā’’ti āha.
And that faith-accomplishment of his is to be understood in this way; thus, showing the cause by the result, it is said, "vattasampannassā"ti (for one accomplished in duties).
Và sự thành tựu niềm tin của vị ấy nên được hiểu như vậy. Chỉ ra nguyên nhân bằng kết quả, Ngài nói “vattasampannassā” (của người đã hoàn thành phận sự).
Saṃvego nāma sahottappañāṇaṃ, abhijātiṭṭhānādīnipi tassa uppattihetūni bhavantīti āha ‘‘saṃvegajanakānī’’ti.
Saṃvega means knowledge accompanied by moral dread (ottappa). The places of the Buddha's birth and so on are also causes for its arising. Therefore, it is said: "generating saṃvega."
Saṃvega là trí tuệ đi kèm với ottappa (sự hổ thẹn về tội lỗi). Các địa điểm như nơi Đức Phật đản sinh cũng trở thành nguyên nhân phát sinh saṃvega đó, vì vậy* nói “những thứ tạo ra saṃvega”.
203. Etthāti mātugāme.
203. Here refers to women.
Ở đây là đối với phụ nữ.
Ayaṃ uttamā paṭipatti, yadidaṃ adassanaṃ, dassanamūlakattā tappaccayānaṃ sabbānatthānaṃ.
This is the supreme practice, namely, not seeing, as all undesirable things stem from seeing.
Đây là thực hành tối thượng, đó là không nhìn thấy, vì tất cả những điều bất lợi đều có nguyên nhân từ việc nhìn thấy.
Lobhoti kāmarāgo.
Greed is kāmarāga (sensual lust).
Lobha (tham) là kāmarāga (ái dục).
Cittacalanā paṭipattiantarāyakaro cittakkhobho.
Agitation of mind is a mental disturbance that obstructs practice.
Cittacalanā là sự xáo động tâm, gây cản trở cho sự thực hành.
Murumurāpetvāti saaṭṭhikaṃ katvā khādane anuravadassanaṃ.
"Murumurāpetvā" refers to the sound of biting when eating something with bone.
Murumurāpetvā là tiếng nhai khi ăn thứ gì đó có xương.
Aparimitaṃ kālaṃ dukkhānubhavanaṃ aparicchinnadukkhānubhavanaṃ.
Experiencing suffering for an immeasurable time is aparicchinnadukkhānubhavanaṃ (experiencing unending suffering).
Trải nghiệm vô lượng khổ đau là aparicchinnadukkhānubhavanaṃ (trải nghiệm khổ đau không giới hạn).
Vissāsoti visaṅgo ghaṭṭanābhāvo.
Familiarity means detachment, the absence of friction.
Vissāsa (tin cậy) là sự không vướng mắc, không va chạm.
Otāroti tattha cittassa anuppaveso.
Entry means the penetration of the mind into that.
Otāra (sự xâm nhập) là sự thâm nhập của tâm vào đó.
Asihatthena verīpurisena, pisācenāpi khāditukāmena.
One should speak even with an enemy man holding a sword or even with a flesh-eating pisāca (demon).
Asihatthena (bởi kẻ thù có kiếm), pisācenāpi (ngay cả bởi quỷ ăn thịt).
Āsīdeti akkamanādivasena bādheyya.
Asīde means to oppress or harm through trampling, etc.
Āsīde (sẽ làm hại) là sẽ làm hại bằng cách giẫm đạp, v.v.
Assāti mātugāmassa.
Assa refers to a woman.
Assā (của cô ấy) là của người phụ nữ.
Pabbajitehi kattabbakammanti āmisapaṭiggahaṇādi pabbajitehi kātabbaṃ kammaṃ.
"Pabbajitehi kattabbakammaṃ" means the duties to be performed by renunciants, such as receiving offerings.
Pabbajitehi kattabbakammaṃ (việc cần làm của người xuất gia) là công việc mà người xuất gia phải làm, như thọ nhận vật phẩm cúng dường, v.v.
Satīti vā kāyagatāsati upaṭṭhāpetabbā.
Or mindfulness, i.e., kāyagatāsati (mindfulness of the body), should be established.
Sati (niệm) hay kāyagatāsati (niệm thân) nên được thiết lập.
Kāyakammassa hitabhāvo hitajjhāsayena pavattitattāti āha ‘‘hitavuddhiyā katenā’’ti.
The beneficial nature of the bodily action is due to its being performed with a mind intent on benefit; therefore, it is said "done with a desire for well-being."
Hành động thân thể là có lợi vì nó được thực hiện với ý định lợi ích, vì vậy* nói “được thực hiện với sự tăng trưởng lợi ích”.
Sukhabhāvo kāyikadukkhābhāvo, cetasikasukhabhāvo cetasikasukhasamuṭṭhitattā cāti vuttaṃ ‘‘sukhasomanasseneva katenā’’ti.
The pleasant nature means the absence of bodily suffering, and the pleasant nature of the mind is due to its arising from mental pleasure. Thus, it is said: "done solely with pleasure and joy."
Sự an lạc là không có khổ đau thân thể, và sự an lạc tinh thần là do phát sinh từ sự an lạc tinh thần, vì vậy đã nói “được thực hiện chỉ với sự an lạc và hỷ lạc”.
Āvirahovibhāgato advayabhāvato advayenāti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘yathā’’tiādi vuttaṃ.
To show this meaning, that it is "advayena" (without duality) because of the distinction between direct and indirect action, and because of its non-dual nature, the phrase starting with "yathā" is stated.
Để chỉ ra ý nghĩa này là advayena (không hai) do không có sự phân biệt về sự vắng mặt và không có tính hai mặt, nên đã nói “yathā” (như) v.v.
Satthu khettabhāvasampattiyā, therassa ajjhāsayasampattiyā ca ‘‘ettakamida’’nti pamāṇaṃ gahetuṃ asakkuṇeyyatāya pamāṇavirahitattā tassa kammassāti āha ‘‘cakkavāḷampī’’tiādi.
Because of the perfection of the Teacher's field of merit and the perfection of the elder's intention, it is impossible to take a measure of that action as "this much." Therefore, that action is immeasurable, and thus it is said: "cakkavāḷampī" (even the cakkavāḷa), etc.
Vì sự thành tựu của Đức Bổn Sư như một cánh đồng phước đức, và sự thành tựu của ý định của Trưởng lão, nên không thể đo lường được công đức đó, vì vậy* nói “cakkavāḷampī” (ngay cả vũ trụ) v.v.
208. Katthaci saṅkucitaṃ hutvā ṭhitaṃ mahāpathaviṃ pattharanto viya, paṭisaṃhaṭaṃ hutvā ṭhitaṃ ākāsaṃ vitthārento viya, catusaṭṭhādhikayojanasatasahassubbedhaṃ cakkavāḷagiriṃ adho osārento viya, aṭṭhasaṭṭhādhikasahassayojanasatasahassubbedhaṃ sineruṃ ukkhipento viya, satayojanāyāmavitthāraṃ mahājambuṃ khandhe gahetvā cālento viyāti pañca hi upamā hi therassa guṇakathā mahantabhāvadassanatthañceva aññesaṃ dukkaṭabhāvadassanatthañca āgatāva.
208. The five similes—as if spreading out the great earth which was contracted in some places, as if extending the sky which was rolled up, as if lowering the Cakkavāḷa mountain which is a hundred thousand yojanas plus sixty-four thousand yojanas high, as if lifting the Sineru mountain which is a hundred thousand yojanas plus sixty-eight thousand yojanas high, as if shaking the great Jambu tree, a hundred yojanas in length and breadth, by its trunk—these indeed came to show the greatness of the elder's qualities and to show the difficulty for others to perform such deeds.
208. Như thể trải rộng đại địa đang co rút lại ở một số nơi, như thể mở rộng không gian đang bị thu hẹp lại, như thể hạ thấp núi vũ trụ cao một trăm nghìn yojana cộng thêm sáu mươi bốn nghìn yojana, như thể nâng núi Sineru cao một trăm nghìn yojana cộng thêm sáu mươi tám nghìn yojana, như thể cầm cây Đại Diêm Phù có chiều dài và chiều rộng một trăm yojana mà lay động — năm ví dụ này được đưa ra để chỉ ra sự vĩ đại của phẩm hạnh của Trưởng lão và sự khó khăn của những người khác.
Eteneva cāti ca-saddena ‘‘ahaṃ etarahi arahaṃ sammāsambuddho’’ (dī. ni. 2.4), ‘‘sadevakasmiṃ lokasmiṃ natthi me paṭipuggalo’’ti (ma. ni. 1.285; 2.341; mahāva. 11; kathā. 405; mi. pa. 5.11) ca evaṃ ādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
"Eteneva cā" (and by this alone)—by the word "ca," the inclusion of phrases like "I am now an Arahant, a Fully Self-Enlightened One" and "There is no one equal to me in this world with its devas" should be understood.
Eteneva cā (và bằng chính điều này) — với từ ca, nên hiểu rằng nó bao gồm các câu như “Hiện tại, Ta là Arahant Sammāsambuddha” (Dī. Ni. 2.4), và “Trong thế giới cùng với chư thiên, không có ai sánh bằng Ta” (Ma. Ni. 1.285; 2.341; Mahāva. 11; Kathā. 405; Mi. Pa. 5.11).
Byattoti khandhakosallādisaṅkhātena veyyattiyena samannāgato.
Byatto means endowed with skillfulness, such as skill in the khandhas.
Byatto (thông thái) là người có sự khéo léo, được gọi là sự thông thạo về các khandha (uẩn), v.v.
Medhāvīti medhāsaṅkhātāya sammābhāvitāya paññāya samannāgato.
Medhāvī means endowed with well-developed wisdom (paññā), which is called medhā.
Medhāvī (trí tuệ) là người có trí tuệ được tu tập đúng đắn, được gọi là medhā (trí tuệ).
210. Khuddaka-saddo patirūpavācī, ka-saddo appatthoti āha ‘‘khuddakanagaraketi nagarapatirūpake sambādhe khuddakanagarake’’ti.
210. The word khuddaka means similar, and the suffix ka means small. Therefore, it is said: "khuddakanagarake, in a small town, in a confined place similar to a town."
210. Từ khuddaka có nghĩa là tương tự, và từ ka có nghĩa là nhỏ, vì vậy* nói “khuddakanagaraketi nagarapatirūpake sambādhe khuddakanagarake” (thành phố nhỏ là thành phố tương tự, chật hẹp, thành phố nhỏ bé).
Dhuparavisālasaṇṭhānatāya taṃ ‘‘ujjaṅgalanagaraka’’nti vuttanti āha ‘‘visamanagarake’’ti.
Because of its vast and uneven shape like saline soil, it was called "ujjaṅgalanagaraka" (a barren or rough town). Thus, it is said: "visamanagarake" (in an uneven town).
Vì nó có hình dạng rộng lớn như đất hoang, nên nó được gọi là “ujjaṅgalanagaraka” (thành phố hoang vu), vì vậy* nói “visamanagarake” (thành phố không bằng phẳng).
Aññesaṃ mahānagarānaṃ ekadesappamāṇatāya sākhāsadise. Ettha ca ‘‘khuddakanagarake’’ti iminā tassa nagarassa appakabhāvo vutto, ‘‘ujjaṅgalanagarake’’ti iminā bhūmivipattiyā nihīnabhāvo, ‘‘sākhānagarake’’ti iminā appadhānabhāvo.
Because it was only a part of other great cities, it was "sākhāsadise" (like a branch). Here, "khuddakanagarake" expresses the smallness of that city, "ujjaṅgalanagarake" expresses its inferior nature due to the unevenness of its ground, and "sākhānagarake" expresses its secondary nature.
Aññesaṃ mahānagarānaṃ (của các thành phố lớn khác) là sākhāsadise (giống như cành cây) vì kích thước chỉ bằng một phần. Ở đây, với “khuddakanagarake” (thành phố nhỏ), sự nhỏ bé của thành phố đó được nói đến; với “ujjaṅgalanagarake” (thành phố hoang vu), sự kém cỏi do đất đai xấu được nói đến; với “sākhānagarake” (thành phố chi nhánh), sự không quan trọng được nói đến.
Sārappattāti vibhavasārādinā sāramahattaṃ pattā.
Sārappattā means those who have attained great essence, through wealth, years, etc.
Sārappattā (đạt được tinh túy) là những người đã đạt được sự vĩ đại của tinh túy, như tinh túy của sự giàu có, v.v.
Subhikkhāti sulabhāhārā, sundarāhārā ca.
Subhikkhā means with easily obtainable food and with excellent food.
Subhikkhā (phong phú) là có thức ăn dễ kiếm và thức ăn ngon.
Tenāha ‘‘khajjabhojjasampannā’’ti.
Therefore, it is said: "khajjabhojjasampannā" (endowed with various foods).
Vì vậy,* nói “khajjabhojjasampannā” (đầy đủ thức ăn và đồ uống).
Saddaṃ karonteti ravasārinā tuṭṭhabhāvena koñcanādaṃ karonte.
"Saddaṃ karonte" means making a koñca-nāda (crane's cry) with a joyous voice.
Saddaṃ karonte (tạo ra âm thanh) là tạo ra tiếng kêu của chim koñca (sếu) với vẻ mặt vui mừng.
Avivittāti asuññā, kadāci ratho paṭhamaṃ gacchati, taṃ añño anubandhanto gacchati, kadāci dutiyaṃ vuttaratho paṭhamaṃ gacchati, itaro taṃ anubandhati evaṃ aññamaññaṃ anubandhamānā.
Avivittā means not deserted; sometimes one chariot goes first, another follows it; sometimes the second mentioned chariot goes first, and the other follows it. Thus, "aññamaññaṃ anubandhamānā" (following one another).
Avivittā (không vắng vẻ) là không trống rỗng, đôi khi một chiếc xe đi trước, chiếc khác đi theo sau; đôi khi chiếc xe thứ hai đi trước, chiếc kia đi theo sau, như vậy aññamaññaṃ anubandhamānā (theo dõi lẫn nhau).
Etthāti kusāvatīnagare.
Here refers to the city of Kusāvatī.
Etthā (ở đây) là ở thành phố Kusāvatī.
Tassa mahantabhāvato ceva iddhādibhāvato ca niccaṃ payojitāneva bheriādīni tūriyāni, samma sammāti vā aññamaññaṃ piyālāpasaddo samma-saddo.
Because of its greatness and prosperity, drums and other musical instruments were always played. The word "samma" refers to the sound of affectionate greetings like "friend, friend," exchanged between people.
Vì sự vĩ đại và sự thịnh vượng của nó, bheriādīni tūriyāni (các loại nhạc cụ như trống, v.v.) luôn được sử dụng; hoặc samma (bạn ơi) là tiếng nói chuyện thân mật giữa nhau.
Kaṃsatāḷādisabbatāḷāvacarasaddo tāḷa-saddo, kūṭabheri-saddo kumbhathūṇasaddo.
The word "tāḷa" refers to the sound of all percussion instruments like cymbals, etc. The word "kūṭabheri" refers to the sound of a pot-drum.
Tāḷa là tiếng của tất cả các nhạc cụ gõ như kaṃsatāḷa (chiêng đồng), v.v.; kūṭabheri là tiếng của trống kumbhathūṇa (trống nồi).
211. Aghaṃ dukkhaṃ āventi pakāsentīti aghāvino, pākaṭībhūtadukkhāti āha ‘‘uppannadukkhā’’ti.
211. "They bring forth, they manifest suffering (aghaṃ dukkhaṃ)"—thus they are aghāvino (those with suffering). The commentator says "uppannadukkhā" (those for whom suffering has arisen) to mean manifest suffering.
211. Aghaṃ dukkhaṃ āventi pakāsentīti aghāvino, nghĩa là những người đang trải qua khổ đau, những người có khổ đau đã hiện rõ, nên nói ‘‘uppannadukkhā’’ (những người khổ đau đã phát sinh).
Ñātisālohitabhāvena kulaṃ parivattati etthāti kulaparivattaṃ. Taṃ taṃkulīnabhāgena ṭhito sattanikāyo ‘‘kulaparivattaso’’ti vuttanti āha ‘‘kulaparivatta’’nti.
"Kulaparivattaṃ" is that in which the lineage (kulaṃ) revolves (parivattati) by way of kinship and blood relation (ñātisālohitabhāvena). The commentator says "kulaparivatta" (lineage) to mean the assembly of beings established according to their respective noble lineages (taṃ taṃkulīnabhāgena ṭhito sattanikāyo) as "by way of lineage (kulaparivattaso)."
Kulaṃ parivattati etthāti kulaparivattaṃ, nghĩa là dòng tộc luân chuyển trong đó bởi mối quan hệ huyết thống. Tập hợp chúng sinh duy trì bởi mối quan hệ dòng tộc đó được gọi là "kulaparivattaṃ", nên nói ‘‘kulaparivatta’’ (dòng tộc luân chuyển).
Te pana taṃtaṃkulaparivattaparicchinnā mallarājāno tasmiṃ nagare vīthiādisabhāgena vasantīti vuttaṃ ‘‘vīthisabhāgena ceva racchāsabhāgena cā’’ti.
It is stated, "by way of streets and by way of roads" (vīthisabhāgena ceva racchāsabhāgena cā), because those Mallā kings, delineated by their respective revolving lineages (taṃtaṃkulaparivattaparicchinnā), dwelt in that city according to divisions like streets.
Và những vị vua Mallā được phân chia theo các dòng tộc luân chuyển đó, sống trong thành phố ấy theo các khu vực như đường phố, nên nói ‘‘vīthisabhāgena ceva racchāsabhāgena cā’’ (theo khu vực đường phố và theo khu vực ngõ hẻm).
212. Kaṅkhā eva kaṅkhādhammo.
212. Doubt itself is kaṅkhādhammo (the quality of doubt).
212. Kaṅkhā eva kaṅkhādhammo (sự nghi ngờ chính là pháp nghi ngờ).
Ekato vāti bhūmiṃ avibhajitvā sādhāraṇatova.
"Or jointly" (ekato vā) means without dividing the land, simply in common.
Ekato vā (hoặc cùng một chỗ), nghĩa là không chia đất, mà là chung.
Bījato ca aggaṃ gahetvā āhāraṃ sampādetvā dānaṃ bījaggaṃ.
Bījaggaṃ (first fruits of seeds) is a gift made by taking the best (aggaṃ) from the seeds (bījato) and preparing food.
Lấy phần đầu tiên từ hạt giống, chuẩn bị thức ăn và cúng dường được gọi là bījaggaṃ (lễ vật đầu hạt giống).
Gabbhakāleti gabbhadhāraṇato paraṃ khīraggahaṇakāle.
"During the time of gestation" (gabbhakāle) means after the gestation period, during the time of collecting milk (khīraggahaṇakāle).
Gabbhakāle (trong thời kỳ mang thai), nghĩa là sau khi mang hạt, vào thời điểm lấy sữa.
Tenāha ‘‘gabbhaṃ phāletvā khīraṃ niharitvā’’tiādi.
Therefore, it is said, "having split the sheath and extracted the milk" (gabbhaṃ phāletvā khīraṃ niharitvā), and so on.
Vì vậy, nói ‘‘gabbhaṃ phāletvā khīraṃ niharitvā’’ (tách vỏ hạt ra và lấy sữa ra) v.v.
Puthukakāleti sassānaṃ nātipakke puthukayogyaphalakāle.
"During the time of green grains" (puthukakāle) means when the crops are not yet fully ripe, at the time when the fruits are suitable for green grains (puthukayogyaphalakāle).
Puthukakāle (trong thời kỳ làm bánh dẹt), nghĩa là vào thời điểm quả của cây ngũ cốc chưa chín hẳn, thích hợp để làm bánh dẹt.
Lāyanagganti pakkassa sassassa lavane lavanārambhe dānaṃ adāsi.
Lāyanaggaṃ (first fruits of reaping) means a gift given at the beginning of reaping (lavanārambhe) the ripe crop (pakkassa sassassa) during harvest (lavane).
Lāyanaggaṃ (lễ vật đầu mùa gặt): cúng dường vào lúc bắt đầu gặt hái ngũ cốc đã chín.
Lunassa sassassa veṇivasena bandhitvā ṭhapanaṃ veṇikaraṇaṃ. Tassa ārambhe dānaṃ veṇaggaṃ. Veṇiyo pana ekato katvā rāsikaraṇaṃ kalāpo. Tattha aggadānaṃ kalāpaggaṃ. Kalāpato nīharitvā maddane aggadānaṃ khalaggaṃ. Madditaṃ ophuṇitvā dhaññassa rāsikaraṇe aggadānaṃ khalabhaṇḍaggaṃ. Dhaññassa khalato koṭṭhe pakkhipane aggadānaṃ koṭṭhaggaṃ.
The binding of the reaped grain (lunassa sassassa) into bundles (veṇivasena) and setting it aside is veṇikaraṇaṃ (bundling). A gift at the beginning of that is veṇaggaṃ (first fruits of bundling). Arranging the bundles together into a heap is kalāpo (a stack). A gift of the best there is kalāpaggaṃ (first fruits of stacking). A gift of the best at the threshing, after taking it out from the stack, is khalaggaṃ (first fruits of the threshing floor). A gift of the best at heaping the grain after winnowing the threshed grain is khalabhaṇḍaggaṃ (first fruits of the grain heap). A gift of the best at depositing the grain from the threshing floor into the granary is koṭṭhaggaṃ (first fruits of the granary).
Việc bó lúa đã gặt thành bó được gọi là veṇikaraṇaṃ (bó lúa). Cúng dường vào lúc bắt đầu bó lúa là veṇaggaṃ (lễ vật đầu bó lúa). Việc gom các bó lúa lại thành đống được gọi là kalāpo (đống lúa). Cúng dường đầu tiên ở đó là kalāpaggaṃ (lễ vật đầu đống lúa). Cúng dường đầu tiên khi lấy lúa từ đống lúa ra để đập là khalaggaṃ (lễ vật đầu sân đập lúa). Cúng dường đầu tiên khi quạt lúa đã đập và gom thành đống hạt là khalabhaṇḍaggaṃ (lễ vật đầu đống hạt trên sân). Cúng dường đầu tiên khi đổ hạt từ sân vào kho là koṭṭhaggaṃ (lễ vật đầu kho lúa).
Uddharitvāti koṭṭhato uddharitvā.
"Having taken out" (uddharitvā) means having taken out from the granary (koṭṭhato).
Uddharitvā (lấy ra), nghĩa là lấy ra khỏi kho.
‘‘Nava aggadānāni adāsī’’ti iminā ‘‘kathaṃ nu kho ahaṃ satthu santike aggatova mucceyya’’nti aggaggadānavasena vivaṭṭūpanissayassa kusalassa katūpacitattā, ñāṇassa ca tathā paripākaṃ gatattā aggadhammadesanāya tassa bhājanabhāvaṃ dasseti.
By this phrase, "nava aggadānāni adāsī" (he gave nine first fruits), it shows that because of his accumulation and development of wholesome karma (kusalassa katūpacitattā), which is a strong supporting condition for release from transmigration (vivaṭṭūpanissayassa) through the giving of supreme gifts (aggaggadānavasena) (thinking, "How might I be liberated first (aggatova) in the presence of the Teacher?"), and because his wisdom had matured in that way (ñāṇassa ca tathā paripākaṃ gatattā), he was worthy of receiving the teaching of the supreme Dhamma (aggadhammadesanāya tassa bhājanabhāvaṃ dasseti).
Với câu ‘‘Nava aggadānāni adāsī’’ (ông đã cúng dường chín lễ vật đầu tiên), điều này cho thấy rằng do đã tạo tác và tích lũy thiện nghiệp là nhân duyên mạnh mẽ cho sự giải thoát (vivattūpanissaya), bằng cách cúng dường những lễ vật tối thượng, và do trí tuệ đã đạt đến độ chín muồi như vậy, nên ông xứng đáng là người tiếp nhận giáo pháp tối thượng.
Tenāha ‘‘imaṃ aggadhammaṃ tassa desessāmī’’tiādi.
Therefore, it is said, "I will teach this supreme Dhamma to him" (imaṃ aggadhammaṃ tassa desessāmī), and so on.
Vì vậy, nói ‘‘imaṃ aggadhammaṃ tassa desessāmī’’ (Ta sẽ thuyết giảng giáo pháp tối thượng này cho ông ấy) v.v.
Ohīyitvā saṅkocaṃ āpajjitvā.
Ohīyitvā (having fallen behind) means having become withdrawn (saṅkocaṃ āpajjitvā).
Ohīyitvā (thu mình lại), nghĩa là co lại.
213. Aññātukāmova na sandiṭṭhiṃ parāmāsī.
"Wishing only to know" (aññātukāmova), he did not cling to his own views.
213. Aññātukāmova (chỉ muốn biết), không bám víu vào quan điểm của mình.
Abbhaññiṃsūti sandehajātassa pucchāvacananti katvā jāniṃsūti atthamāha.
Abbhaññiṃsū means "they understood" (jāniṃsūti), considering it to be a question from one who was in doubt (sandehajātassa pucchāvacanaṃ).
Abbhaññiṃsū (họ đã hiểu), nghĩa là đã hiểu, vì đó là câu hỏi của người đang nghi ngờ.
Tenāha pāḷiyaṃ ‘‘sabbeva na abbhaññiṃsū’’ti.
Therefore, in the Pāli, it is said, "Sabbeva na abbhaññiṃsū" (All did not understand).
Vì vậy, trong kinh Pali nói ‘‘sabbeva na abbhaññiṃsū’’ (tất cả đều không hiểu).
Nesanti pūraṇādīnaṃ.
"For them" (nesaṃ) means for Purāṇa and others.
Nesaṃ (của họ), nghĩa là của Purāṇa v.v.
Sā paṭiññāti ‘‘karoto kho mahārāja kārayato’’tiādinā (dī. ni. 1.166) paṭiññātā, sabbaññupaṭiññā eva vā.
"That declaration" (sā paṭiññā) is the declaration made with the words "Truly, great king, for one who acts and causes to act" (karoto kho mahārāja kārayato) and so on, or it is the declaration of omniscience itself.
Sā paṭiññā (lời tuyên bố đó), nghĩa là lời tuyên bố như ‘‘karoto kho mahārāja kārayato’’ (khi làm, thưa Đại vương, khi khiến làm) v.v., hoặc chính là lời tuyên bố về sự Toàn Giác.
Niyyānikāti sappāṭihāriyā, tesaṃ vā siddhantasaṅkhātā paṭiññā vaṭṭato nissaraṇaṭṭhena niyyānikāti.
Niyyānikā (leading to liberation) means accompanied by a wonder (sappāṭihāriyā), or their declaration, which is considered their doctrine (siddhantasaṅkhātā paṭiññā), is niyyānikā in the sense of leading out of saṃsāra (vaṭṭato nissaraṇaṭṭhena).
Niyyānikā (dẫn đến sự giải thoát), nghĩa là có thần thông, hoặc lời tuyên bố được xem là giáo lý của họ là niyyānikā (dẫn đến sự giải thoát) theo nghĩa thoát khỏi vòng luân hồi.
Sāsanassa sampattiyā tesaṃ sabbaññutaṃ, tabbipariyāyato ca asabbaññutaṃ gacchatīti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that by the perfection of the Dispensation, their omniscience (tesaṃ sabbaññutaṃ) is established, and conversely, their non-omniscience (asabbaññutaṃ) is established.
Nên hiểu rằng sự Toàn Giác của họ đạt được do sự hoàn hảo của giáo pháp, và ngược lại, sự không Toàn Giác là do sự không hoàn hảo của giáo pháp.
Tenāha ‘‘tasmā’’tiādi.
Therefore, it is said, "Thus" (tasmā), and so on.
Vì vậy, nói ‘‘tasmā’’ (do đó) v.v.
Atthābhāvatoti subhaddassa sādhetabbaatthābhāvato.
"Due to the absence of benefit" (atthābhāvato) means due to the absence of any benefit that Subhadda could realize.
Atthābhāvato (do không có mục đích), nghĩa là do Subhadda không có mục đích cần đạt được.
Okāsābhāvatoti tathā vitthāritaṃ katvā dhammaṃ desetuṃ avasarābhāvato.
"Due to the absence of opportunity" (okāsābhāvato) means due to the absence of an occasion to teach the Dhamma in such an elaborate manner.
Okāsābhāvato (do không có cơ hội), nghĩa là do không có cơ hội để thuyết giảng giáo pháp một cách chi tiết như vậy.
Idāni tameva okāsābhāvaṃ dassetuṃ ‘‘paṭhamayāmasmi’’ntiādi vuttaṃ.
Now, to show that very absence of opportunity, the phrase "paṭhamayāmasmiṃ" (in the first watch), and so on, was spoken.
Giờ đây, để chỉ rõ sự thiếu cơ hội đó, đã nói ‘‘paṭhamayāmasmi’’ (trong canh đầu) v.v.
214. Yesaṃ samaṇabhāvakarānaṃ dhammānaṃ sampādanena samaṇo, te pana ukkaṭṭhaniddesena ariyamaggadhammāti catumaggasaṃsiddhiyā pāḷiyaṃ cattāro samaṇā vuttāti te bāhirasamaye sabbena sabbaṃ natthīti dassento ‘‘paṭhamo sotāpannasamaṇo’’tiādimāha.
214. The Dhamma-qualities, by perfecting which one becomes a recluse (samaṇo) — and those, by way of supreme designation, are the qualities of the Noble Path (ariyamaggadhammā) — thus, it is said in the Pāli that four recluses (cattāro samaṇā) are mentioned in relation to the attainment of the four paths. To show that these are entirely absent in outside doctrines, he speaks of "the first recluse who is a Stream-Enterer" (paṭhamo sotāpannasamaṇo), and so on.
214. Vị Sa-môn là người đã thành tựu các pháp khiến trở thành Sa-môn, và những pháp đó, theo sự chỉ định tối thượng, là các pháp Thánh đạo. Vì vậy, trong kinh Pali, bốn vị Sa-môn được đề cập là do sự thành tựu của Tứ Đạo. Để chỉ ra rằng những vị đó hoàn toàn không có trong các giáo phái bên ngoài, nên nói ‘‘paṭhamo sotāpannasamaṇo’’ (vị Sa-môn Nhập Lưu đầu tiên) v.v.
Purimadesanāyāti ‘‘yasmiñca kho, subhadda, dhammavinaye’’tiādinā vuttāya desanāya.
"By the former discourse" (purimadesanāyā) refers to the discourse spoken with the words, "In whatsoever Dhamma and Discipline, Subhadda," (yasmiñca kho, subhadda, dhammavinaye) and so on.
Purimadesanāya (bằng giáo pháp trước), nghĩa là bằng giáo pháp đã được thuyết giảng như ‘‘yasmiñca kho, subhadda, dhammavinaye’’ (này Subhadda, trong giáo pháp và giới luật nào) v.v.
Byatirekato, anvayato ca adhippeto attho vibhāvīyatīti paṭhamanayopettha ‘‘purimadesanāyā’’ti padena saṅgahito vāti daṭṭhabbo.
It should be understood that the intended meaning is illustrated by both contrast (byatirekato) and concordance (anvayato), and that the first method is also included here by the phrase "purimadesanāyā" (by the former discourse).
Nên hiểu rằng ý nghĩa được mong muốn được làm rõ bằng cả phương pháp loại trừ và phương pháp tương ứng, và phương pháp đầu tiên ở đây cũng được bao gồm trong cụm từ ‘‘purimadesanāya’’.
Attano sāsanaṃ niyamento āha ‘‘imasmiṃ kho’’ti yojanā.
The construction is: the Buddha, determining his own teaching, said, "imasmiṃ kho" (in this).
Yojanā (câu ghép) là: tự mình quy định giáo pháp của mình, nên nói ‘‘imasmiṃ kho’’ (trong giáo pháp này).
Āraddhavipassakehīti samādhikammikavipassakehi, sikhāppattavipassake sandhāya vuttaṃ, na paṭṭhapitavipassane.
"By those who have undertaken vipassanā" (āraddhavipassakehī) refers to those who are vipassanā-practitioners engaged in samādhi (samādhikammikavipassakehi), or those who have reached the pinnacle of vipassanā (sikhāppattavipassake), not those who have just commenced vipassanā (paṭṭhapitavipassane).
Āraddhavipassakehī (bởi những người đã bắt đầu tu tập thiền quán), điều này được nói đến những người tu tập thiền quán đã thành tựu định, những người đã đạt đến đỉnh cao của thiền quán, chứ không phải những người mới bắt đầu thiền quán.
Apare pana ‘‘bāhirakasamaye vipassanārambhassa ganthopi natthevāti avisesavacanameta’’nti vadanti.
Others, however, say, "In outside doctrines, there is not even a text for the commencement of vipassanā; therefore, this is a general statement."
Những người khác nói rằng: ‘‘Trong các giáo phái bên ngoài, thậm chí không có đường lối tu tập thiền quán, nên đây là một lời nói không phân biệt.’’
Adhigataṭṭhānanti adhigatassa kāraṇaṃ, tadatthaṃ pubbabhāgapaṭipadanti attho, yena sotāpattimaggo adhigato, na uparimaggo, so sotāpattimagge ṭhito akuppadhammatāya tassa, tattha vā siddhito ṭhitapubbo bhūtapubbagatiyāti sotāpattimaggaṭṭho sotāpanno, na sesaariyā bhūmantaruppattito.
Adhigataṭṭhānaṃ (the attained stage) means the cause of what has been attained, meaning the preliminary practice (pubbabhāgapaṭipada) for that purpose, by which the Stream-entry Path was attained, not the higher paths. Such a person is established in the Stream-entry Path because of its unshakeable nature, or because of his achievement there, or by former action (bhūtapubbagatiyā). Thus, a Stream-enterer (sotāpanno) is one established in the Stream-entry Path (sotāpattimaggaṭṭho), not other Noble Ones due to their attainment of other stages.
Adhigataṭṭhānaṃ (nơi đã đạt được), nghĩa là nguyên nhân của sự đạt được, tức là con đường tu tập sơ khởi dẫn đến điều đó. Người đã đạt được Sơ quả, chứ không phải các quả cao hơn, là người an trú trong Sơ quả do bản chất bất động của nó, hoặc do sự thành tựu của nó trong quá khứ, nên người an trú trong Sơ quả là một vị Nhập Lưu, chứ không phải các bậc Thánh khác do sự tái sinh vào các cõi khác.
Sotāpanno hi attanā adhigataṭṭhānaṃ sotāpattimaggaṃ aññassa kathetvā sotāpattimaggaṭṭhaṃ kareyya, na aṭṭhamako asambhavato.
Indeed, a Stream-enterer, having described to another the attained stage, the Stream-entry Path, could make that person established in the Stream-entry Path, but an Aṭṭhamaka (eighth person) could not, due to impossibility.
Một vị Nhập Lưu có thể giảng giải Sơ quả mà mình đã đạt được cho người khác để họ cũng đạt được Sơ quả, nhưng một vị Bát nhân (aṭṭhamaka) thì không thể, vì điều đó không thể xảy ra.
Esa nayo sesamaggaṭṭhesūti etthāpi imināva nayena attho veditabbo.
"The same method applies to those established in other paths" (esa nayo sesamaggaṭṭhesū) — here too, the meaning should be understood by this very method.
Esa nayo sesamaggaṭṭhesū (điều này cũng tương tự đối với những người an trú trong các đạo khác), ở đây ý nghĩa cũng nên được hiểu theo cách tương tự.
Paguṇaṃ kammaṭṭhānanti attano paguṇaṃ vipassanākammaṭṭhānaṃ, eteneva ‘‘avisesavacana’’nti vādo paṭikkhittoti daṭṭhabbo.
Paguṇaṃ kammaṭṭhānaṃ (a well-practiced meditation subject) means one's own well-practiced vipassanā meditation subject. By this very fact, the view that it is a "general statement" (avisesavacana) is refuted.
Paguṇaṃ kammaṭṭhānaṃ (đề mục thiền đã thuần thục), nghĩa là đề mục thiền quán của chính mình đã thuần thục. Điều này bác bỏ quan điểm ‘‘không phân biệt’’.
Sabbaññutaññāṇaṃ adhippetaṃ. Tañhi sabbañeyyadhammāvabodhane ‘‘kusalaṃ chekaṃ nipuṇa’’nti vuccati tattha asaṅgaappaṭihataṃ pavattatīti katvā.
Sabbaññutaññāṇaṃ (omniscience) is intended. For it is called "skillful, clever, subtle" (kusalaṃ chekaṃ nipuṇaṃ) in comprehending all knowable phenomena, and in that regard, it operates without attachment and without hindrance.
Sabbaññutaññāṇaṃ (trí Tuệ Toàn Giác) adhippetaṃ (được mong muốn). Trí tuệ đó được gọi là ‘‘kusalaṃ chekaṃ nipuṇaṃ’’ (khéo léo, tinh thông, vi tế) trong việc thấu hiểu tất cả các pháp cần được biết, vì nó vận hành không vướng mắc và không bị cản trở.
Samadhikāni ekena vassena.
Samadhikāni (exceeding) by one year.
Samadhikāni (hơn thế), nghĩa là hơn một năm.
Ñāyanti etena catusaccadhammaṃ yāthāvato paṭivijjhantīti ñāyo, lokuttaramaggoti āha ‘‘ariyamaggadhammassā’’ti.
"By this, they truly penetrate the Four Noble Truths" (Ñāyanti etena catusaccadhammaṃ yāthāvato paṭivijjhanti)—thus, the supramundane path is ñāyo (the method). So, it is said, "of the path-dhamma of the Noble Ones" (ariyamaggadhammassā).
Ñāyo (phương pháp), nghĩa là con đường siêu thế, vì nhờ đó mà người ta thấu hiểu Tứ Thánh Đế một cách chân thật, nên nói ‘‘ariyamaggadhammassā’’ (của pháp Thánh đạo).
Padissati etena ariyamaggo paccakkhato dissatīti padeso, vipassanāti vuttaṃ ‘‘padese vipassanāmagge’’ti.
"By this, the Noble Path is directly seen" (Padissati etena ariyamaggo paccakkhato dissatī)—thus, it is padeso (a part, a way), which is said to be vipassanā (insight), as in "padese vipassanāmagge" (in the way of insight, the path of insight).
Padeso (phần), nghĩa là thiền quán, vì nhờ đó mà Thánh đạo được thấy một cách trực tiếp, nên nói ‘‘padese vipassanāmagge’’ (trong phần thiền quán).
Samaṇopīti ettha pi-saddo ‘‘padesavattī’’ti etthāpi ānetvā sambandhitabboti āha ‘‘padesavatti…pe… natthīti vuttaṃ hotī’’ti.
In "samaṇopī" (even a recluse), the particle pi should also be linked to "padesavattī" (existing in a part). Therefore, it is said, "padesavatti...pe...natthīti vuttaṃ hotī" (existing in a part...and so on...it is said that there is none).
Trong câu Samaṇopī (và cả Sa-môn), từ pi (cũng) nên được liên kết với ‘‘padesavattī’’ (thực hành trong phần), nên nói ‘‘padesavatti…pe… natthīti vuttaṃ hotī’’ (nghĩa là không có người thực hành trong phần…v.v.).
Sakkhisāvakoti paccakkhasāvako, sammukhasāvakoti attho.
Sakkhisāvako (a personal disciple) means a direct disciple (paccakkhasāvako), that is, a disciple in the presence (sammukhasāvako).
Sakkhisāvako (đệ tử chứng kiến), nghĩa là đệ tử trực tiếp, đệ tử diện kiến.
Bhagavati dharamāneti dharamānassa bhagavato santike.
Bhagavati dharamāne (while the Blessed One was alive) means in the presence of the Blessed One who was alive.
Bhagavati dharamāne (khi Đức Phật còn tại thế), nghĩa là trước mặt Đức Phật còn tại thế.
Sesadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two instances.
Hai trường hợp còn lại cũng theo cách này.
Sabbopi soti sabbo so tividhopi.
Sabbopi so (all of him) means all three types of him.
Sabbopi so (tất cả vị ấy), nghĩa là tất cả ba loại vị ấy.
Ayaṃ pana arahattaṃ patto, tasmā paripuṇṇagatāya matthakappatto pacchimo sakkhisāvakoti.
"However, this one attained Arahantship" (ayaṃ pana arahattaṃ patto). Therefore, having reached completion and the pinnacle, he is the pacchimo sakkhisāvako (the last personal disciple).
Ayaṃ pana arahattaṃ patto, (nhưng vị này đã đạt được A-la-hán quả), do đó, đã đạt đến đỉnh cao của sự thành tựu trọn vẹn, là pacchimo sakkhisāvako (đệ tử chứng kiến cuối cùng).
216. Tanti bhikkhusaṅghassa ovādakaṅgaṃ dassetuṃ…pe… vuttaṃ dhammasaṅgāhakehīti adhippāyo.
216. "That" (taṃ) refers to the element of exhortation to the Saṅgha of bhikkhus. The meaning is that it "was spoken" by the compilers of the Dhamma "to demonstrate..." and so on.
216. Taṃ (điều đó), nghĩa là thành phần giáo huấn của Tăng đoàn chư Tỳ-khưu, dassetuṃ…pe… vuttaṃ (đã được nói ra để chỉ rõ…v.v.), ý nghĩa là bởi các vị kết tập Pháp.
Suttābhidhammasaṅgahitassa dhammassa atisajjanaṃ sambodhanaṃ desanā, tasseva pakārato ñāpanaṃ veneyyasantāne ṭhapanaṃ paññāpananti ‘‘dhammopi desito ceva paññatto cā’’ti vuttaṃ.
Teaching (desanā) is the disclosure or elucidation of the Dhamma collected in the Sutta and Abhidhamma. Laying down (paññāpanaṃ) is its explicit declaration, establishing it in the mind-streams of those to be trained. Therefore, it is said, "the Dhamma has been both taught and laid down" (dhammopi desito ceva paññatto cā).
Sự thuyết giảng, sự nhắc nhở về giáo pháp đã được kết tập trong kinh tạng và Abhidhamma tạng là desanā (sự thuyết giảng); sự trình bày chi tiết về giáo pháp đó, việc đặt nó vào tâm thức của những người có thể được giáo hóa là paññāpanaṃ (sự trình bày), nên nói ‘‘dhammopi desito ceva paññatto cā’’ (giáo pháp đã được thuyết giảng và trình bày).
Tathā vinayatantisaṅgahitassa kāyavācānaṃ vinayanato ‘‘vinayo’’ti laddhādhivacanassa atthassa atisajjanaṃ sambodhanaṃ desanā, tasseva pakārato ñāpanaṃ asaṅkarato ṭhapanaṃ paññāpananti ‘‘vinayopi desito ceva paññatto cā’’ti vuttaṃ.
Furthermore, the explanation and instruction of the meaning that has obtained the name "Vinaya" because of restraining the body and speech (or transgressions of body and speech), which is included and encompassed in the Vinaya text, is desanā (discourse). And the clarification and distinct establishment of that very meaning in various ways, without mixing Vinaya rules with each other, is paññāpana (enactment). Thus it is said, " the Vinaya has been both pointed out and laid down."
Hơn nữa, sự tuyên thuyết, sự làm cho hiểu rõ ý nghĩa được gọi là "Vinaya" do sự chế ngự thân và ngữ (hoặc các sự vi phạm về thân và ngữ), được thâu tóm trong tạng Luật, là desanā (thuyết giảng); và sự làm cho hiểu rõ theo nhiều phương cách, sự thiết lập không lẫn lộn (các giới luật) là paññāpana (chế định); vì vậy đã nói rằng: " Luật (Vinaya) đã được thuyết giảng và chế định."
Adhisīlasikkhāniddesabhāvena sāsanassa mūlabhūtattā vinayo paṭhamaṃ sikkhitabboti taṃ tāva ayamuddesaṃ sarūpato dassento ‘‘mayā hi vo’’tiādimāha.
Because the Vinaya forms the root of the Dispensation, being the detailed exposition of the training in higher morality (Adhisīlasikkhā), it should be learned first. Therefore, desiring to show that Vinaya itself as the uddesa (statement of the subject), the teacher said, " For by me..." and so on.
Vì Luật là nền tảng của Giáo Pháp do sự trình bày chi tiết về giới học (adhisīla-sikkhā), nên Luật cần được học trước tiên. Để trình bày bản chất của Luật đó, Sư Phụ đã nói: " Này các tỳ khưu, Ta đã..." và các câu tiếp theo.
Tattha sattāpattikkhandhavasenāti sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ avītikkamanīyatāvasena.
Therein, sattāpattikkhandhavasenāti means by way of not transgressing the seven groups of offenses (āpattikkhandha).
Trong đó, sattāpattikkhandhavasenā (theo bảy uẩn tội) có nghĩa là theo sự không vi phạm bảy uẩn tội.
Satthukiccaṃ sādhessati ‘‘idaṃ vo kattabbaṃ, idaṃ vo na kattabba’’nti kattabbākattabbassa vibhāgena anusāsanato.
" Will fulfill the task of the Teacher" because of instructing by distinguishing what should be done and what should not be done, saying, "This should be done by you, this should not be done by you."
Satthukiccaṃ sādhessati (sẽ hoàn thành phận sự của một Bậc Đạo Sư) là do sự giáo huấn phân biệt điều nên làm và không nên làm, rằng: "Điều này các con nên làm, điều này các con không nên làm."
Tena tenākārenāti tena tena veneyyānaṃ ajjhāsayānurūpena pakārena.
Tena tenākārenāti means in such and such a way, according to the inclinations of the trainees.
Tena tenākārenā (bằng nhiều phương cách đó) có nghĩa là bằng những phương cách phù hợp với căn tánh của những người có thể được giáo hóa.
Ime dhammeti ime sattatiṃsabodhipakkhiyadhamme.
Ime dhammeti means these thirty-seven factors of enlightenment (bodhipakkhiyadhamme).
Ime dhamme (các pháp này) là ba mươi bảy pháp trợ Bồ-đề này.
Tappadhānattā suttantadesanāya ‘‘suttantapiṭakaṃ desita’’nti vuttaṃ.
It is said, " the Suttanta Piṭaka has been discoursed" because the Suttanta discourses are primarily concerned with them.
Do sự ưu việt của các pháp này trong giáo pháp kinh tạng, nên đã nói rằng: " Kinh tạng đã được thuyết giảng."
Satthukiccaṃ sādhessati taṃtaṃcariyānurūpaṃ sammāpaṭipattiyā anusāsanato.
" Will fulfill the task of the Teacher" because of instructing in right practice according to their respective dispositions.
Satthukiccaṃ sādhessati (sẽ hoàn thành phận sự của một Bậc Đạo Sư) là do sự giáo huấn về chánh hạnh phù hợp với từng hạnh nghiệp.
Kusalākusalābyākatavasena nava hetū.
Nine roots (hetu) by way of wholesome, unwholesome, and indeterminate.
Nava hetū (chín nhân) là theo ba loại thiện, bất thiện và vô ký.
‘‘Satta phassā’’tiādi sattaviññāṇadhātusampayogavasena vuttaṃ.
" Seven contacts" (satta phassā) and so on, are said by way of their association with the seven consciousness-elements (viññāṇadhātu).
Câu " Satta phassā" (bảy xúc) và các câu tiếp theo được nói theo sự tương ưng của bảy thức giới.
Dhammānulome tikapaṭṭhānādayo cha, tathā dhammapaccanīye, dhammānulomapaccanīye, dhammapaccanīyānulometi catuvīsati samantapaṭṭhānāni etassāti catuvīsatisamantapaṭṭhānaṃ, taṃ pana paccayānulomādivasena vibhajiyamānaṃ aparimāṇanayaṃ evāti āha ‘‘anantanayamahāpaṭṭhānapaṭimaṇḍita’’nti.
There are six beginning with Tika-Paṭṭhāna and so on in Dhammānuloma, similarly in Dhammapaccanīya, Dhammānulomapaccanīya, and Dhammapaccanīyānuloma, making twenty-four comprehensive Paṭṭhānas. This (system) is called catuvīsatisamantapaṭṭhānaṃ. Since this, when analyzed by way of paccayānuloma and so on, has an immeasurable method (naya), it is said, " adorned with the great Paṭṭhāna of infinite methods."
Sáu pháp như Tikapaṭṭhāna (Pháp Tam) trong Dhammānuloma (Thuận Pháp), và tương tự sáu pháp trong Dhammapaccanīya (Nghịch Pháp), Dhammānulomapaccanīya (Thuận Nghịch Pháp), Dhammapaccanīyānuloma (Nghịch Thuận Pháp), như vậy có hai mươi bốn catuvīsatisamantapaṭṭhāna (Pháp Vị Trí Toàn Diện Hai Mươi Bốn) này. Và khi được phân chia theo Paccayānuloma (Thuận Duyên) và các pháp khác, thì đó là vô số phương pháp, nên đã nói rằng: " anantanayamahāpaṭṭhānapaṭimaṇḍita (được trang hoàng bởi Đại Vị Trí Vô Số Phương Pháp)."
Satthukiccaṃ sādhessatīti khandhādivibhāgena ñāyamānaṃ catusaccasambodhāvahattā satthārā sammāsambuddhena kātabbakiccaṃ nipphādessati.
" Will fulfill the task of the Teacher" means it will accomplish the task that should be done by the Teacher, the Perfectly Enlightened One (Sammāsambuddha), because, when understood by way of the analysis of aggregates (khandha) and so on, it brings about the full comprehension of the Four Noble Truths.
Satthukiccaṃ sādhessatīti (sẽ hoàn thành phận sự của một Bậc Đạo Sư) có nghĩa là sẽ hoàn thành phận sự mà Đức Chánh Đẳng Giác, Bậc Đạo Sư, phải làm, vì khi được hiểu rõ qua sự phân chia các uẩn và các pháp khác, thì nó dẫn đến sự giác ngộ Tứ Diệu Đế.
Cārittanti samudācārā, navesu piyālāpaṃ vuḍḍhesu gāravālāpanti attho.
Cāritta means courteous modes of address, the meaning is amiable speech towards juniors and respectful speech towards elders.
Cāritta (hạnh) là cách hành xử, có nghĩa là nói lời thân ái với người trẻ và nói lời cung kính với người lớn tuổi.
Tenāha ‘‘bhanteti vā āyasmāti vā’’ti.
Therefore, it is said, "bhante or āyasmā."
Vì vậy, Đức Phật đã nói: "Bhante hoặc Āyasmā."
Gāravavacanaṃ hetaṃ yadidaṃ bhanteti vā āyasmāti vā, loke pana ‘‘tatra bhava’’nti, ‘‘devānaṃ piyā’’ti ca gāravavacanameva.
For these words, bhante or āyasmā, are indeed words of respect, and in the world, "tatra bhavaṃ" and "devānaṃ piya" are also words of respect.
Thật vậy, đây là những lời cung kính, đó là Bhante hoặc Āyasmā. Trong thế gian, "Tatra bhavaṃ" và "Devānaṃ piya" cũng là những lời cung kính.
‘‘Ākaṅkhamāno samūhanatū’’ti vutte ‘‘na ākaṅkhamāno na samūhanatū’’tipi vuttameva hotīti āha ‘‘vikappavacaneneva ṭhapesī’’ti.
When it is said, "Should the Sangha so desire, let them abolish them," it is also said, "If they do not desire, let them not abolish them." Therefore, it is said, " He established it with a conditional statement."
Khi nói "Ākaṅkhamāno samūhanatu" (nếu muốn, hãy bãi bỏ), thì cũng có nghĩa là "nếu không muốn, đừng bãi bỏ", nên đã nói rằng: " vikappavacaneneva ṭhapesī (chỉ thiết lập bằng lời nói tùy chọn)."
Balanti ñāṇabalaṃ.
Bala means the power of knowledge (ñāṇabala).
Bala (sức mạnh) là sức mạnh trí tuệ (ñāṇabala).
Yadi asamūhananaṃ diṭṭhaṃ, tadeva ca icchitaṃ, atha kasmā bhagavā ‘‘ākaṅkhamāno samūhanatū’’ti avocāti?
If non-abolition was seen, and that very thing was desired, then why did the Blessed One say, "Should the Sangha so desire, let them abolish them"?
Nếu sự không bãi bỏ đã được thấy, và đó cũng là điều mong muốn, vậy tại sao Đức Thế Tôn lại nói: "Nếu muốn, hãy bãi bỏ"?
Tathārūpapuggalajjhāsayavasena.
It was due to the disposition of such individuals.
Là tùy theo căn tánh của những người như vậy.
Santi hi keci khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samādāya saṃvattituṃ anicchantā, tesaṃ tathā avuccamāne bhagavati vighāto uppajjeyya, taṃ tesaṃ bhavissati dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya, tathā pana vutte tesaṃ vighāto na uppajjeyya ‘‘amhākaṃ evāyaṃ doso, yato amhesu eva keci samūhananaṃ na icchantī’’ti.
For there are some who do not desire to practice by undertaking the minor and sub-minor training rules (sikkhāpadāni). If it were not said in that way for them, displeasure might arise in them towards the Blessed One, and that would be for their long-term harm and suffering. However, if it were said in that way, no displeasure would arise in them, thinking, "This fault is ours alone, that some among us do not desire to abolish them."
Thật vậy, có một số người không muốn thọ trì và thực hành các giới luật nhỏ và phụ. Nếu Đức Thế Tôn không nói như vậy, họ có thể phát sinh sự bất mãn đối với Đức Thế Tôn, điều đó sẽ gây hại và đau khổ cho họ trong một thời gian dài. Nhưng khi nói như vậy, họ sẽ không phát sinh sự bất mãn, (họ sẽ nghĩ): "Đây là lỗi của chúng ta, vì trong số chúng ta có một số người không muốn bãi bỏ (các giới luật nhỏ và phụ)."
Keci ‘‘sakalassa pana sāsanassa saṅghāyattabhāvakaraṇatthaṃ tathā vutta’’nti vadanti.
Some say, "It was said in that way to make the entire Dispensation dependent on the Saṅgha."
Một số người nói rằng: "Lời dạy đó được nói để toàn bộ Giáo Pháp thuộc về Tăng đoàn."
Yañca kiñci satthārā sikkhāpadaṃ paññattaṃ, taṃ samaṇā sakyaputtiyā sirasā sampaṭicchitvā jīvitaṃ viya rakkhanti.
Whatever training rule was laid down by the Teacher, the Sakyan recluses (samaṇā sakyaputtiyā) accepted it with their heads and guarded it as their very life.
Bất kỳ giới luật nào Đức Đạo Sư đã chế định, các Sa-môn Thích Tử đều cung kính thọ trì và bảo vệ như mạng sống của mình.
Tathā hi te ‘‘khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni ākaṅkhamāno saṅgho samūhanatū’’ti vuttepi na samūhaniṃsu, aññadatthu ‘‘purato viya tassa accayepi rakkhiṃsu evā’’ti satthusāsanassa, saṅghassa ca mahantabhāvadassanatthampi tathā vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Thus, even when it was said, "Should the Saṅgha so desire, let them abolish the minor and sub-minor training rules," they did not abolish them; on the contrary, they guarded them even after his passing, just as they would have done in his presence. It should be understood that it was said in that way to show the greatness of both the Teacher's Dispensation and the Saṅgha.
Thật vậy, ngay cả khi Đức Phật nói: "Nếu Tăng đoàn muốn, hãy bãi bỏ các giới luật nhỏ và phụ", họ cũng không bãi bỏ, mà ngược lại, họ đã bảo vệ chúng như thể Đức Phật vẫn còn tại thế, ngay cả sau khi Ngài đã nhập Niết-bàn. Vì vậy, cần phải hiểu rằng lời dạy đó cũng được nói để thể hiện sự vĩ đại của Giáo Pháp của Đức Đạo Sư và của Tăng đoàn.
Tathā hi āyasmā ānando, aññepi vā bhikkhū ‘‘katamaṃ pana bhante khuddakaṃ, katamaṃ anukhuddaka’’nti na pucchiṃsu samūhanajjhāsayasseva abhāvato.
Thus, Venerable Ānanda, and other bhikkhus, did not ask, "Bhante, which are the minor, and which are the sub-minor?" because there was no desire to abolish them.
Thật vậy, Tôn giả Ānanda và các tỳ khưu khác đã không hỏi: "Bạch Đức Thế Tôn, giới luật nhỏ là gì, và giới luật phụ là gì?", vì họ không có ý định bãi bỏ.
Na taṃ evaṃ gahetabbanti ‘‘nāgasenatthero khuddānukhuddakaṃ jānātī’’tiādinā vuttaṃ taṃ nesaṃ vacanaṃ iminā vuttākārena na gahetabbaṃ adhippāyassa aviditattā.
Na taṃ evaṃ gahetabbanti means that statement of those (teachers), which was said, for example, "Venerable Nāgasena knows the minor and sub-minor rules," should not be taken in the manner stated by them, due to not knowing their intention.
Na taṃ evaṃ gahetabba (không nên hiểu như vậy) có nghĩa là lời nói đó của một số vị Sư, được nói rằng "Trưởng lão Nāgasena biết giới luật nhỏ và phụ" và các câu tương tự, không nên được hiểu theo cách mà các vị Sư đó đã nói, vì ý nghĩa thực sự của lời nói đó chưa được biết.
Idāni taṃ adhippāyaṃ vibhāvetuṃ ‘‘nāgasenatthero hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to explain that intention, it is said, " For Venerable Nāgasena," and so on.
Bây giờ, để trình bày rõ ý nghĩa đó, đã nói rằng: " Trưởng lão Nāgasena" và các câu tiếp theo.
Yasmā nāgasenatthero (milindapañhe abhejjavagge vitthāro) paresaṃ vādapathopacchedanatthaṃ saṅgītikāle dhammasaṅgāhakamahātherehi gahitakoṭṭhāsesu ca antimakoṭṭhāsameva gahetvā milindarājānaṃ paññāpesi.
Because Venerable Nāgasena (the detailed account is in the Abhejjavagga of the Milindapañha), for the purpose of cutting off the paths of argument of others, took only the very last portion from the portions taken by the Mahātheras who chanted the Dhamma during the Saṅgīti, and enlightened King Milinda.
Vì Trưởng lão Nāgasena (chi tiết trong Abhejjavagga của Milindapañha) đã chỉ lấy phần cuối cùng trong các phần được các Đại Trưởng lão kết tập Pháp trong thời kỳ kết tập để cắt đứt luận điểm của người khác và đã giải thích cho vua Milinda.
Mahākassapatthero pana ekasikkhāpadampi asamūhanitukāmatāya tathā kammavācaṃ sāveti, tasmā taṃ tesaṃ vacanaṃ tathā na gahetabbaṃ.
However, Venerable Mahākassapa, desiring not to abolish even a single training rule, caused the kammavācā to be recited in that way. Therefore, that statement of theirs should not be taken in that way.
Còn Trưởng lão Mahākassapa thì không muốn bãi bỏ dù chỉ một giới luật, nên đã tuyên đọc Kammavācā (lời tác bạch) như vậy. Do đó, lời nói đó của các vị Sư không nên được hiểu như vậy.
231. Pāvāyāti pāvā nagarato.
231. Pāvāyā means from the city of Pāvā.
231. Pāvāyā (từ Pāvā) là từ thị trấn Pāvā.
Āvajjanapaṭibaddhattā jānanassa anāvajjitattā satthu parinibbānaṃ ajānanto ‘‘dasabalaṃ passissāmī’’ti thero cintesi, satthu sarīre vā satthusaññaṃ uppādento tathā cintesi.
Being bound to attention, due to not attending, the Elder did not know of the Master's Parinibbāna, and thought, ‘‘I will see the Ten-Powered One (Buddha)’’. Or, generating the perception of the Master in the Master's body, he thought that way.
Do sự nhận thức bị ràng buộc bởi sự chú ý, và do không chú ý, Trưởng lão đã không biết về sự viên tịch của Đức Thế Tôn, và nghĩ rằng “con sẽ thấy Đức Thập Lực”. Hoặc Trưởng lão đã nghĩ như vậy, tạo ra ý niệm về Đức Thế Tôn trong nhục thân của Ngài.
Tenevāha ‘‘atha bhagavantaṃ ukkhipitvā’’ti.
It is for this reason that it says, ‘‘Then, having picked up the Blessed One’’.
Vì vậy nói rằng “sau khi nâng Đức Thế Tôn lên”.
‘‘Dhuvaṃ parinibbuto bhavissatī’’ti cintesi pārisesañāyena.
‘‘He must certainly have attained Parinibbāna,’’ he thought, by the method of inference.
“Dhuvaṃ parinibbuto bhavissatī”ti cintesi (chắc chắn Ngài đã viên tịch) là suy nghĩ theo phép suy luận còn lại.
Jānantopi thero ājīvakaṃ pucchiyeva, pucchane pana kāraṇaṃ sayameva pakāsetuṃ ‘‘kiṃ panā’’tiādi āraddhaṃ.
Even though the Elder knew, he still asked the Ājīvaka. The reason for asking, however, is to reveal it himself, thus the passage ‘‘kiṃ panā’’ and so on, has been started.
Mặc dù đã biết, Trưởng lão vẫn hỏi Ajīvaka. Lý do của việc hỏi được chính* bắt đầu bằng “kiṃ panā” (nhưng tại sao) và tiếp tục để làm rõ.
Pañhavārāti pañhā viya vissajjanāni ‘‘yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hotī’’tiādinā, (dha. sa. 1.1) ‘‘yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāvetī’’tiādinā (dha. sa. 1.251) ca pavattāni ekaṃ dve bhūmantarāni. Mūle naṭṭhe pisācasadisā bhavissāmāti yathā rukkhe adhivattho pisāco tassa sākhāparivāre naṭṭhe khandhaṃ nissāya vasati, khandhe naṭṭhe mūlaṃ nissāya vasati, mūle pana naṭṭhe anissayova hoti, tathā bhavissāmāti attho.
Pañhavārā means question-like answers, such as those that appear with ‘‘at what time a wholesome consciousness arises in the sense-sphere’’ and ‘‘at what time one develops the path to rebirth in the fine-material sphere’’, are one or two categories of states. If the root is destroyed, we shall be like pisācas. This means that just as a pisāca residing in a tree lives by clinging to the trunk when its branches and foliage are destroyed, and lives by clinging to the root when the trunk is destroyed, but when the root is destroyed, it becomes without support; we shall be like that.
Pañhavārā (các câu hỏi) là các câu trả lời giống như các câu hỏi, như “vào lúc nào tâm thiện dục giới sinh khởi” (Dhs. 1.1), “vào lúc nào tu tập con đường dẫn đến sự tái sinh trong cõi sắc” (Dhs. 1.251) – đó là một hoặc hai bhūmantara (cảnh giới khác biệt). Mūle naṭṭhe pisācasadisā bhavissāmā (khi gốc bị phá hủy, chúng ta sẽ giống như pisāca) có nghĩa là giống như một pisāca trú ngụ trong cây, khi các cành và tán lá của nó bị phá hủy, nó nương vào thân cây; khi thân cây bị phá hủy, nó nương vào gốc cây; nhưng khi gốc cây bị phá hủy, nó trở nên không có nơi nương tựa. Chúng ta sẽ trở thành như vậy.
Atha vā mūle naṭṭheti pisācena kira rukkhagacchādīnaṃ kañcideva mūlaṃ chinditvā attano puttassa dinnaṃ, yāva taṃ tassa hatthato na vigacchati, tāva so taṃ padesaṃ adissamānarūpo vicarati.
Alternatively, regarding mūle naṭṭhe, it is said that a pisāca cut off some root of a tree or bush and gave it to its son. As long as that root does not leave his hand, he moves about in that area unseen.
Hoặc, mūle naṭṭhe (khi gốc bị phá hủy) – người ta nói rằng một pisāca đã cắt một gốc cây hoặc bụi cây nào đó và đưa cho con trai mình. Chừng nào gốc cây đó chưa rời khỏi tay nó, chừng đó nó vẫn đi lại trong khu vực đó với hình dạng vô hình.
Yadā pana tasmiṃ kenaci acchinnabhāvena vā sativippavāsavasena vā naṭṭhe manussānampi dissamānarūpo vicarati, taṃ sandhāyāha ‘‘mūle naṭṭhe pisācasadisā bhavissāmā’’ti.
But when it is lost, either by someone taking it away or by him losing mindfulness, he moves about visible even to humans. Referring to that, it is said, ‘‘mūle naṭṭhe pisācasadisā bhavissāmā’’ (if the root is destroyed, we shall be like pisācas).
Nhưng khi gốc cây đó bị mất do ai đó cướp đi hoặc do mất cảnh giác, thì nó lại đi lại với hình dạng hữu hình đối với con người. Điều này được ám chỉ khi nói “mūle naṭṭhe pisācasadisā bhavissāmā” (khi gốc bị phá hủy, chúng ta sẽ giống như pisāca).
Udakadhārā nikkhamitvā nibbāpesunti devatānubhāvena.
Udakadhārā nikkhamitvā nibbāpesuṃ means by the power of the devas.
Udakadhārā nikkhamitvā nibbāpesuṃ (các dòng nước chảy ra và dập tắt) là do uy lực của các vị thiên nhân.
Evaṃ mahatiyo bahū udakadhārā kimatthāyāti āha ‘‘bhagavato citako mahanto’’ti.
To the question of why so many large streams of water appeared, it says, ‘‘Bhagavato citako mahanto’’ (The Blessed One’s pyre was immense).
Tại sao lại có nhiều dòng nước lớn như vậy? Vì vậy nói rằng “bhagavato citako mahanto” (giàn hỏa táng của Đức Thế Tôn rất lớn).
Mahā hi so vīsaratanasatiko.
Indeed, it was large, 120 cubits high.
Thật vậy, nó rất lớn, cao một trăm hai mươi cubit.
Aṭṭhadantakehīti naṅgalehi aṭṭheva hi nesaṃ dantasadisāni potthāni honti, tasmā ‘‘aṭṭhadantakānī’’ti vuccati.
Aṭṭhadantakehī means with plows; because they have only eight tines that resemble teeth, they are called ‘‘aṭṭhadantakāni’’ (eight-tined ones).
Aṭṭhadantakehī (bằng những cái có tám răng) là bằng những cái cày. Thật vậy, chúng có tám cái chĩa giống như răng, vì vậy chúng được gọi là “aṭṭhadantakāni”.
Dhammakathāva pamāṇanti ativiya acchariyabbhutabhāvato passantānaṃ, suṇantānañca sātisayaṃ pasādāvahabhāvato, savisesaṃ buddhānubhāvadīpanato.
Dhammakathāva pamāṇaṃ means that due to their exceedingly amazing and wondrous nature for those who see and hear them, and their special ability to generate profound confidence, and their specific display of the Buddha’s power.
Dhammakathāva pamāṇaṃ (chỉ có Pháp thoại là tiêu chuẩn) là do sự phi thường và kỳ diệu tột độ, do mang lại sự thanh tịnh đặc biệt cho những người nhìn và nghe, và do thể hiện uy lực đặc biệt của Đức Phật.
Parinibbutassa hi buddhassa bhagavato evarūpo ānubhāvoti taṃ pavattiṃ kathentānaṃ dhammakathikānaṃ attano ñāṇabalānurūpaṃ pavattiyamānā dhammakathā evettha pamāṇaṃ vaṇṇetabbassa atthassa mahāvisayattā, tasmā vaṇṇanābhūmi nāmesāti adhippāyo.
Indeed, such was the power of the Blessed One, the Buddha who had attained Parinibbāna; thus, the Dhamma discourse delivered by the Dhamma preachers, according to the strength of their knowledge, is the standard here, because the subject matter to be described is vast. Therefore, the intention is that it is a basis for description.
Thật vậy, uy lực của Đức Phật đã viên tịch là như vậy, vì vậy đối với các Pháp sư kể lại sự kiện đó, Pháp thoại được thuyết giảng phù hợp với trí tuệ và sức mạnh của họ là tiêu chuẩn ở đây, vì đối tượng cần mô tả là rất rộng lớn. Vì vậy, ý nghĩa là đây là một nền tảng để mô tả.
Catujjātiyagandhaparibhaṇḍaṃ kāretvāti tagarakuṅkumayavanapupphatamālapattāni pisitvā katagandhena paribhaṇḍaṃ kāretvā.
Catujjātiyagandhaparibhaṇḍaṃ kāretvā means having prepared adornments with perfumes made by grinding tagara, kuṅkuma, yavana, flowers, and leaves.
Catujjātiyagandhaparibhaṇḍaṃ kāretvā (sau khi làm đồ trang sức bằng bốn loại hương) là sau khi làm đồ trang sức bằng hương nghiền từ tagara, nghệ tây, hoa lài và lá.
Khacitvāti tattha tattha olambanavasena racetvā, gandhavatthūni gahetvā ganthitamālā gandhadāmāni ratanāvaḷiyo ratanadāmāni. Bahikilañjaparikkhepassa, antosāṇiparikkhepassa karaṇena sāṇikilañjaparikkhepaṃ kāretvā. Vātaggāhiniyo paṭākā vātapaṭākā. Sarabharūpapādako pallaṅko sarabhamayapallaṅko, tasmiṃ sarabhamayapallaṅke.
Khacitvā means having arranged them in various places to hang. Garlands made by taking fragrant substances are gandhadāmāni (garlands of perfume). Rows of jewels are ratanadāmāni (garlands of jewels). By making an outer enclosure of carpets and an inner enclosure of cloth, it is sāṇikilañjaparikkhepaṃ kāretvā (having made an enclosure of cloth and carpets). Banners that catch the wind are vātapaṭākā (wind banners). A couch made of a sarabha (a mythical creature) is a sarabhamayapallaṅko, on that sarabhamayapallaṅke (sarabha-couch).
Khacitvā (sau khi trang trí) là sau khi sắp xếp chúng ở nhiều nơi dưới dạng treo. Các vòng hoa được kết bằng vật liệu thơm là gandhadāmāni (vòng hoa thơm). Các chuỗi ngọc là ratanadāmāni (chuỗi ngọc). Bằng cách làm một hàng rào bên ngoài và một hàng rào bằng vải bên trong, gọi là sāṇikilañjaparikkhepaṃ kāretvā (sau khi làm hàng rào bằng vải và thảm). Các lá cờ đón gió là vātapaṭākā (cờ gió). Một chiếc ghế bành có hình con sarabha là sarabhamayapallaṅka, trên đó sarabhamayapallaṅke (trên chiếc ghế bành bằng sarabha).
236. Imināva niyāmenāti yena nīhārena mahātale nisinno kañci parihāraṃ akatvā kevalaṃ iminā niyāmeneva.
236. By this very method means by whichever manner, sitting on the great ground, without performing any protective measure, solely by this method.
236. Imināva niyāmena (chỉ bằng cách này) có nghĩa là, bằng cách mà vị vua ngồi trên nền đất lớn mà không có bất kỳ sự bảo vệ nào, chỉ bằng cách này.
Supinakoti dussupinako.
Supinako means a bad dream.
Supinako (giấc mơ) có nghĩa là giấc mơ xấu.
Dukūladupaṭṭaṃ nivāsetvāti dve dukūlavatthāni ekajjhaṃ katvā nivāsetvā.
Having put on a double garment of dukūla-cloth means having made two dukūla-garments into one and put them on.
Dukūladupaṭṭaṃ nivāsetvā (mặc hai lớp vải dukūla) có nghĩa là, mặc hai tấm vải dukūla chồng lên nhau.
Evañhi tāni sokasamappitassāpi abhassitvā tiṭṭhanti.
For in this way, even for one immersed in sorrow, they remain without slipping down.
Thật vậy, khi mặc như thế, chúng vẫn không bị tuột ra ngay cả khi người đó chìm trong đau buồn.
237. Doṇagajjitaṃ nāma avoca satthu avatthattayūpasaṃhitaṃ.
237. Dona's roar refers to that which contained three temporal aspects of the Teacher.
237. Doṇagajjitaṃ nāma avoca (đã nói lời rống của Doṇa) liên quan đến ba giai đoạn của Đức Đạo Sư.
Etadatthameva hi bhagavā maggaṃ gacchanto ‘‘pacchato āgacchanto doṇo brāhmaṇo yāva me padavaḷañjaṃ passati, tāva mā vigacchatū’’ti adhiṭṭhāya aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi.
For this very purpose, the Blessed One, while traveling on the path, sat at the foot of a certain tree, having resolved: "Let not the Brahmin Dona, who is coming from behind, disappear as long as he sees my footprint."
Chính vì mục đích này mà Đức Thế Tôn, khi đang đi trên đường, đã an trú ý nguyện rằng “Doṇa, vị Bà-la-môn đang đi theo sau, chớ có biến mất cho đến khi nhìn thấy dấu chân của ta”, rồi Ngài ngồi dưới gốc cây nào đó.
Doṇopi kho brāhmaṇo ‘‘imāni sadevake loke aggapuggalassa padānī’’ti sallakkhento padānusārena satthu santikaṃ upagacchi, satthāpissa dhammaṃ desesi, tenapi so bhagavati niviṭṭhasaddho ahosi.
The Brahmin Dona, realizing "these are the footprints of the foremost person in the world with its deities," followed the footprints and approached the Teacher, and the Teacher taught him the Dhamma; by that, he became one whose faith was established in the Blessed One.
Vị Bà-la-môn Doṇa, nhận ra rằng “đây là dấu chân của bậc tối thượng trong thế giới có chư thiên”, đã đi theo dấu chân đến gần Đức Đạo Sư, và Đức Đạo Sư đã thuyết Pháp cho ông ấy, nhờ đó ông ấy cũng có niềm tin kiên cố vào Đức Thế Tôn.
Etadavoca, kiṃ avocāti āha ‘‘suṇantu…pe… avocā’’ti.
He uttered this. What did he utter? It is said: "Listen... and so on... he uttered."
Ông ấy đã nói điều này. Ông ấy đã nói điều gì? Câu “Hãy lắng nghe…v.v… đã nói” được nói ra.
Pacchā saṅgītikārakāti dutiyaṃ tatiyaṃ saṅgītikārakā.
Later compilers of the Saṅgīti means the compilers of the second and third Saṅgīti.
Pacchā saṅgītikārakā (những người làm công việc kết tập sau này) có nghĩa là những người làm công việc kết tập lần thứ hai và thứ ba.
Dhātūnaṃ antarāyaṃ disvāti tattha tattha cetiye yathāpatiṭṭhāpitabhāveneva ṭhitānaṃ dhātūnaṃ micchādiṭṭhikānaṃ vasena antarāyaṃ disvā, mahādhātunidhānena sammadeva rakkhitānaṃ anāgate asokena dhammaraññā tato uddharitvā vitthāritabhāve kate sadevakassa lokassa hitasukhāvahabhāvañca disvāti adhippāyo.
Having seen danger to the relics means having seen danger to the relics, which were established in cetiyas here and there just as they had been enshrined, due to those of wrong view, and having seen that it would bring benefit and happiness to the world with its deities if, in the future, King Dhammāsoka were to remove them from there and spread them widely, protected well by a great relic deposit—this is the intention.
Dhātūnaṃ antarāyaṃ disvā (thấy được nguy hiểm cho Xá lợi) có nghĩa là thấy được nguy hiểm cho Xá lợi do những kẻ tà kiến gây ra, khi những Xá lợi đó vẫn còn được an trí trong các tháp thờ ở khắp nơi; và ý nghĩa là, khi vua chánh pháp Asoka sau này đã lấy Xá lợi từ nơi cất giữ Xá lợi lớn được bảo vệ cẩn thận và phân tán rộng rãi, điều đó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc cho toàn thể thế giới có chư thiên.
Paricaraṇamattamevāti gahetvā paricaritabbadhātumattameva.
Only the portion for veneration means only the quantity of relics to be taken and venerated.
Paricaraṇamattamevā (chỉ để thờ cúng) có nghĩa là chỉ những Xá lợi cần được lấy ra để thờ cúng.
Rājūnaṃ hatthe ṭhapetvā, na cetiyesu.
Having placed them in the hands of kings, not in cetiyas.
Ṭhapetvā (đặt) vào tay các vị vua, không phải trong các tháp thờ.
Tathā hi pacchā asokamahārājā cetiyesu dhātūnaṃ na labhati.
Indeed, afterwards, King Asoka did not obtain relics from the cetiyas.
Thật vậy, sau này vua Asoka Đại đế đã không tìm thấy Xá lợi trong các tháp thờ.
Vāḷasaṅghātayantanti kukkulaṃ paṭibhayadassanaṃ aññamaññapaṭibaddhagamanāditāya saṅghāṭitarūpakayantaṃ yojesi.
He attached a machine that frightens wild animals which was a machine with figures joined together with mutually interconnected movements, presenting a terrifying appearance.
Ngài đã lắp đặt một cái máy có hình thù đáng sợ, giống như một con chó, với các hình nộm được nối với nhau bằng cách di chuyển liên tục v.v., gọi là vāḷasaṅghātayanta (máy chó dữ).
Tenāha ‘‘kaṭṭharūpakānī’’tiādi.
Therefore, it says: "wooden figures," etc.
Do đó, câu “kaṭṭharūpakānī” (các hình nộm gỗ) v.v. đã được nói.
Āṇiyā bandhitvāti anekakaṭṭharūpavicittayantaṃ attano devānubhāvena ekāya eva āṇiyā bandhitvā vissakammo devalokameva gato.
Having fastened with a bolt means Visukamma, by his divine power, fastened the machine, adorned with numerous wooden figures, with just one bolt, and then went back to the deva-world.
Āṇiyā bandhitvā (buộc bằng một cái đinh) có nghĩa là, Visvakamma, vị thần thợ thủ công, đã buộc cỗ máy phức tạp với nhiều hình nộm gỗ bằng một cái đinh duy nhất nhờ thần thông của mình, rồi trở về cõi trời.
‘‘Samantato’’tiādi pana tasmiṃ dhātunidāne ajātasattuno kiccavisesānuṭṭhānadassanaṃ.
"All around," etc., shows the non-performance of specific duties by Ajātasattu regarding that relic deposit.
Tuy nhiên, câu “Samantato” (khắp nơi) v.v. cho thấy sự kiên trì đặc biệt của vua Ajātasattu trong việc thực hiện công việc tại kho Xá lợi đó.
Esikatthambho indakhīlo nagarasobhano alaṅkāratthambho.
Esikatthambho means the Indra-post, a decorative pillar that beautifies the city.
Esikatthambho (cột trụ) là cột trụ Indakhīla, một cột trụ trang trí làm đẹp thành phố.
Aṅgīyati ñāyati puthulabhāvo etenāti aṅgaṃ, parikkhepo.
Aṅgaṃ means breadth, circuit, for by this (breadth) its stoutness is known.
Aṅgaṃ (phần) là chu vi, vì nhờ nó mà độ rộng được biết đến.
Tiporisaṃ aṅgaṃ etissāti tiporisaṅgā. Tenāha ‘‘tenā’’tiādi.
Tiporisaṅgā means having a breadth of three men. Therefore, it says: "by that," etc.
Tiporisaṅgā (có ba phần chiều cao của người) có nghĩa là có ba phần chiều cao của người. Do đó, câu “tena” (bởi vì điều đó) v.v. đã được nói.
Tena pañcahatthappamāṇena tiporisena.
By that means by the measure of five cubits, three men high.
Tena (bởi vì điều đó) có nghĩa là bởi vì ba phần chiều cao của người, tức là năm cubit.
Paṇṇaphalesupīti sabbaratanamayānaṃ tālānaṃ paṇṇaphalesupi.
Also in the leaves and fruits means also in the leaves and fruits of the palm trees made entirely of jewels.
Paṇṇaphalesupi (ngay cả trên lá và quả) có nghĩa là ngay cả trên lá và quả của những cây cọ làm bằng tất cả các loại ngọc.
Eseva nayoti ‘‘paṇṇesu ekaṃ pattakaṃ sovaṇṇamayaṃ, ekaṃ rūpiyamayaṃ.
The same method applies means this meaning is explicitly stated, such as "one leaflet among the leaves is golden, one is silver. Among the fruits, one part is golden, one is silver."
Eseva nayo (tương tự) có nghĩa là ý nghĩa này đã được giải thích rõ ràng, chẳng hạn như “một chiếc lá là bằng vàng, một chiếc bằng bạc. Ngay cả trên quả, một phần là bằng vàng, một phần bằng bạc”.
Phalesupi eko lekhābhāvo sovaṇṇamayo, eko rūpiyamayo’’tiādiko ayamattho atidiṭṭho.
One kind of inscription on the fruits is golden, another is silver, and so on; this meaning is very clear.
Trong các quả, có một loại không có chữ viết, một loại bằng vàng, một loại bằng bạc, v.v., ý nghĩa này đã được chỉ rõ.
Pākārantareti dvinnaṃ dvinnaṃ pākārānaṃ antare.
Between the walls means between every two walls.
Pākārantare (giữa các bức tường) có nghĩa là giữa hai bức tường.
Ekekā hutvā ṭhitā tālapanti.
Standing as single rows of palm trees.
Ekekā hutvā ṭhitā (đứng riêng lẻ) là hàng cây cọ.
Chekoti paṭu suvisado, so cassa paṭubhāvo manosāroti āha ‘‘sundaro’’ti.
Cheko means skilful and very clear, and his skill is mental strength, therefore it says: "beautiful."
Cheko (khéo léo) có nghĩa là tài giỏi, rõ ràng, và sự tài giỏi đó là cốt lõi của tâm trí, do đó câu “sundaro” (tuyệt đẹp) được nói ra.
Rañjetunti rāgaṃ uppādetuṃ.
To delight means to generate pleasure.
Rañjetuṃ (để tạo ra sự say mê) có nghĩa là để tạo ra sự say mê.
Khamatevāti rocateva.
It pleases means it is agreeable.
Khamatevā (chỉ thích hợp) có nghĩa là chỉ thích hợp.
Na bībhacchetīti na tajjeti, sotasukhabhāvato piyāyitabbo ca hoti.
It does not disgust means it does not deter, and it is to be cherished because it is pleasant to the ear.
Na bībhacchetī (không ghê tởm) có nghĩa là không làm cho ghê tởm, và nó đáng được yêu thích vì mang lại sự dễ chịu cho tai.
Kumbhathuṇadaddarikādi ekatalaṃ tūriyaṃ.
A musical instrument with one head, such as a pot drum or a daddarī drum, is called 'ātata'.
Nhạc cụ một mặt như trống nồi (kumbhathuṇa), trống daddarika, v.v.
Ubhayatalaṃ pākaṭameva.
An instrument with two heads is obvious.
Nhạc cụ hai mặt thì đã rõ ràng.
Sabbato pariyonaddhaṃ caturassaambaṇakaṃ, paṇavādi ca.
A drum covered on all sides, such as a square ambaṇaka drum and paṇava drums, is called 'ātata vitata'.
Được bọc da khắp bốn mặt là trống ambana hình vuông, và các loại trống panava, v.v.
Vaṃsādīti ādi-saddena saṅkhādikaṃ saṅgaṇhāti.
By the word 'etc.' in 'vaṃsādi' (flutes, etc.), instruments like conch shells are included.
Với từ v.v. trong "vaṃsādī" (sáo, v.v.) thì bao gồm cả tù và (saṅkha) và các loại tương tự.
Sumucchitassāti suṭṭhu pariyattassa.
"Sumucchitassa" means skillfully mastered.
Sumucchitassa (được điều chỉnh tốt) có nghĩa là được chơi một cách khéo léo.
Pamāṇeti nātidaḷhanātisithilatāsaṅkhāte majjhime mucchanappamāṇe.
"Pamāṇe" means in the moderate measure of tuning, which is neither too taut nor too slack.
Pamāṇe (ở mức độ thích hợp) có nghĩa là ở mức độ điều chỉnh trung bình, không quá chặt cũng không quá lỏng.
Hatthaṃ vā pādaṃ vā cāletvāti hatthalayapādalaye sajjetvā.
"Hatthaṃ vā pādaṃ vā cāletvā" means having prepared hand-rhythm and foot-rhythm.
Hatthaṃ vā pādaṃ vā cāletvā (vẫy tay hoặc chân) có nghĩa là điều chỉnh theo nhịp điệu của tay và chân.
Naccantāti sākhānaccaṃ naccantā.
"Naccantā" means dancing branch-like dances.
Naccantā (đang nhảy múa) có nghĩa là đang biểu diễn điệu múa sākhā.
243. Uposathaṃ vuccati aṭṭhaṅgasamannāgataṃ sabbadivasesu gahaṭṭhehi rakkhitabbasīlaṃ, samādānavasena taṃ tassa atthīti uposathiko, tassa uposathikassa. Tenāha ‘‘samādinnauposathaṅgassā’’ti.
Uposatha is called the observance of precepts endowed with eight constituents, which householders should observe on all days. Since he possesses it by way of undertaking, he is uposathika. Thus, "of the one who has undertaken the Uposatha constituents," it is said.
243. Uposathaṃ được gọi là giới luật tám chi được hàng gia chủ giữ gìn trong tất cả các ngày; vì vị ấy có giới luật đó do sự thọ trì, nên gọi là uposathiko, tức là của vị uposathika. Do đó, có câu ‘‘samādinnauposathaṅgassā’’ (của vị đã thọ trì các chi phần giới uposatha).
Tadāti tasmiṃ kāle.
"Tadā" means at that time.
Tadā (lúc đó) có nghĩa là vào thời điểm đó.
Kasmiṃ pana kāleti?
At what time, then?
Vậy vào lúc nào?
Yasmiṃ kāle cakkavattibhāvasaṃvattaniyadānasīlādipuññasambhārasamudāgamasampanno pūritacakkavattivatto kāladīpadesavisesapaccājātiyā ceva kularūpabhogādhipateyyādiguṇavisesasampattiyā ca tadanurūpe attabhāve ṭhito hoti, tasmiṃ kāle.
At the time when, being endowed with the accumulation of merits such as giving and morality conducive to the state of a Universal Monarch, and having fulfilled the practices of a Universal Monarch, he stands in a suitable existence through his birth in a particular time, island, and region, and through his attainment of special qualities such as noble family, beauty, wealth, and sovereignty—at that time.
Vào thời điểm mà vị ấy, đã hoàn thành các công đức như bố thí, trì giới, v.v., dẫn đến địa vị Chuyển Luân Vương, đã hoàn tất các hành vi của Chuyển Luân Vương, và đang ở trong một thân thể phù hợp với địa vị đó, nhờ sự tái sinh vào một thời điểm, một hòn đảo, một quốc độ đặc biệt, và nhờ sự thành tựu các phẩm chất đặc biệt như gia tộc, sắc đẹp, tài sản, quyền lực, v.v. Vào thời điểm đó.
Tādise hi kāle cakkavattibhāvī purisaviseso yathāvuttaguṇasamannāgato rājā khattiyo muddhāvasitto visuddhasīlo anuposathaṃ satasahassavissajjanādinā sammāpaṭipattiṃ paṭipajjati, na yadā cakkaratanaṃ uppajjati, tadā eva.
Indeed, at such a time, the special man destined to be a Universal Monarch, a king, a Khattiya anointed on the head, endowed with the aforementioned qualities and pure morality, practices good conduct by, for example, spending a hundred thousand (coins) on every Uposatha day, not only when the wheel gem appears.
Thật vậy, vào thời điểm như vậy, một người đặc biệt sẽ trở thành Chuyển Luân Vương, một vị vua thuộc dòng Sát-đế-lợi, đã được quán đảnh trên đỉnh đầu, có giới đức thanh tịnh, thực hành chánh hạnh vào mỗi ngày uposatha bằng cách bố thí hàng trăm ngàn, v.v., chứ không phải chỉ khi Bánh xe Báu xuất hiện.
Ime ca visesā sabbacakkavattīnaṃ sādhāraṇavasena vuttā.
These special characteristics are stated in a general sense for all Universal Monarchs.
Và những điểm đặc biệt này được nói chung cho tất cả các Chuyển Luân Vương.
Tenāha ‘‘pātova…pe… dhammatā’’ti.
Therefore, it is said: "pātova…pe… dhammatā."
Do đó, có câu ‘‘pātova…pe… dhammatā’’ (vào buổi sáng…v.v… là một quy luật).
Bodhisattānaṃ pana cakkavattibhāvāvahaguṇāpi cakkavattiguṇāpi sātisayāva honti.
However, for Bodhisattas, both the qualities conducive to becoming a Universal Monarch and the qualities of a Universal Monarch are extraordinary.
Tuy nhiên, các phẩm chất dẫn đến địa vị Chuyển Luân Vương và các phẩm chất của Chuyển Luân Vương của chư Bồ-tát đều vượt trội.
Vuttappakārapuññakammapaccayanti cakkavattibhāvāvahadānadamasaṃyamādipuññakammahetukaṃ.
"Vuttappakārapuññakammappacayaṃ" means caused by the meritorious deeds such as giving, taming, and self-restraint, which are conducive to the state of a Universal Monarch.
Vuttappakārapuññakammappaccayaṃ (do nhân duyên của các thiện nghiệp đã nói) có nghĩa là do các thiện nghiệp như bố thí, tự chế, tự điều phục, v.v., dẫn đến địa vị Chuyển Luân Vương.
Nīlamaṇisaṅghātasadisanti indanīlamaṇisañcayasamānaṃ.
"Nīlamaṇisaṅghātasadisaṃ" means resembling a mass of sapphires.
Nīlamaṇisaṅghātasadisaṃ (giống như khối ngọc bích) có nghĩa là tương tự như một khối ngọc Indanīla.
Dibbānubhāvayuttattāti dassaneyyatā, manuññaghosatā, ākāsagāmitā, obhāsavissajjanā, appaṭighātatā, rañño icchitatthanipphattikāraṇatāti evamādīhi dibbasadisehi ānubhāvehi samannāgatattā, etena dibbaṃ viyāti dibbanti dasseti.
"Dibbānubhāvayuttattā" means being endowed with divine-like powers such as attractiveness, pleasing sound, ability to travel through the sky, emission of radiance, invulnerability, and causing the king's desired aims to be fulfilled; by this, it is shown that it is divine as if it were divine.
Dibbānubhāvayuttattā (do được phú cho thần thông) có nghĩa là do được phú cho các thần thông tương tự như thần thông của chư thiên, như dễ nhìn thấy, có âm thanh dễ chịu, có khả năng đi trên không, phát ra ánh sáng, không bị cản trở, là nguyên nhân thành tựu những điều vua mong muốn, v.v. Điều này cho thấy rằng nó là thiêng liêng như của chư thiên.
Na hi taṃ devalokapariyāpannaṃ.
For it does not belong to the divine realm.
Thật vậy, nó không thuộc về cõi trời.
Sahassaṃ arā etassāti vā sahassāraṃ.
Or, it is "sahassāraṃ" because it has a thousand spokes.
Vì nó có một ngàn căm, nên gọi là sahassāraṃ (ngàn căm).
Sabbehi ākārehīti sabbehi sundarehi paripuṇṇāvayave lakkhaṇasampanne cakke icchitabbehi ākārehi.
"Sabbehi ākārehi" means with all the beautiful and desired aspects in a wheel that has perfect components and is endowed with auspicious marks.
Sabbehi ākārehī (với tất cả các khía cạnh) có nghĩa là với tất cả các khía cạnh mong muốn trong một bánh xe có các bộ phận hoàn chỉnh và đẹp đẽ, được trang bị các đặc điểm.
Paripūranti paripuṇṇaṃ, sā cassā pāripūriṃ idāneva vitthāressati.
"Paripūraṃ" means complete. Its completeness will now be explained in detail.
Paripūraṃ (hoàn hảo) có nghĩa là đầy đủ, và sự hoàn hảo của nó sẽ được giải thích chi tiết ngay bây giờ.
Panāḷīti chiddaṃ.
"Panāḷī" means a hollow/channel.
Panāḷī (trục) có nghĩa là một lỗ.
Suddhasiniddhadantapantiyā nibbivarāyāti adhippāyo.
The intention is that it has no gaps, like a row of pure, smooth teeth.
Ý nghĩa là: với một hàng răng trắng tinh, mịn màng, không có kẽ hở.
Tassā pana panāḷiyā samantato passassa rajatamayattā sārarajatamayā vuttā.
Since the sides all around that channel are made of silver, it is called "sārarajatamayā" (made of solid silver).
Và vì các mặt xung quanh của trục đó được làm bằng bạc, nên được gọi là sārarajatamayā (làm bằng bạc tinh khiết).
Yasmā cassa cakkassa rathacakkassa viya antobhāvo nāma natthi, tasmā vuttaṃ ‘‘ubhosupi bāhirantesū’’ti.
Since there is no inner part to this wheel, unlike a chariot wheel, it is said, "ubhosupi bāhirantesu" (on both outer and inner ends).
Vì bánh xe này không có phần bên trong như bánh xe ngựa, nên có câu ‘‘ubhosupi bāhirantesū’’ (ở cả hai mặt ngoài và trong).
Kataparikkhepā hoti panāḷīti yojanā.
The channel has a surrounding boundary—this is the connection of words.
Câu này có nghĩa là trục được bao quanh.
Nābhipanāḷiparikkhepapaṭṭesūti nābhiparikkhepapaṭṭe ceva nābhiyā panāḷiparikkhepapaṭṭe ca.
"Nābhipanāḷiparikkhepapaṭṭesu" means on the rim-band of the hub and on the rim-band of the hub's channel.
Nābhipanāḷiparikkhepapaṭṭesū (trên các tấm bao quanh trục và trên các tấm bao quanh lỗ trục) có nghĩa là trên các tấm bao quanh trục và trên các tấm bao quanh lỗ của trục.
Tesanti arānaṃ.
"Tesaṃ" refers to the spokes.
Tesaṃ (của chúng) có nghĩa là của các căm.
Ghaṭakā nāma alaṅkārabhūtā khuddakapuṇṇaghaṭā.
"Ghaṭakā" are small, full pots used as ornaments.
Ghaṭakā là những bình nước đầy nhỏ, dùng làm vật trang trí.
Tathā maṇikā nāma muttāvaḷikā.
Similarly, "maṇikā" are pearl necklaces.
Tương tự, maṇikā là những chuỗi ngọc trai.
Paricchedalekhā tassa tassa paricchedadassanavasena ṭhitā paricchinnalekhā.
"Paricchedalekhā" are distinguishing lines, positioned to show the boundaries of each (part).
Paricchedalekhā là những đường nét phân chia, nằm ở đó để chỉ ra từng phần riêng biệt.
Ādi-saddena mālākammādiṃ saṅgaṇhāti.
By the word "ādi" (etc.), garland-work, etc., are included.
Với từ ādi (v.v.) thì bao gồm cả việc kết vòng hoa, v.v.
Suvibhattānevāti aññamaññaṃ asaṃkiṇṇattā suṭṭhu vibhattāni.
"Suvibhattāneva" means well-divided, due to not being intermingled with one another.
Suvibhattānevā (được phân chia rõ ràng) có nghĩa là được phân chia rõ ràng vì chúng không lẫn lộn với nhau.
‘‘Surattā’’tiādīsu surattaggahaṇena mahānāmavaṇṇataṃ paṭikkhipati, suddhaggahaṇena saṃṅkiliṭṭhataṃ, siniddhaggahaṇena lūkhataṃ.
In "surattā" and so on, the inclusion of "suratta" (very red) rejects the dull hue (of an ordinary coral), the inclusion of "suddha" (pure) rejects its impurity, and the inclusion of "siniddha" (smooth) rejects its roughness.
Trong các từ như ‘‘Surattā’’ (đỏ tươi) v.v., việc dùng từ suratta (đỏ tươi) phủ nhận màu sắc của một cái tên lớn (mahānāmavaṇṇataṃ), việc dùng từ suddha (tinh khiết) phủ nhận sự ô nhiễm, và việc dùng từ siniddha (mịn màng) phủ nhận sự thô ráp.
Kāmaṃ tassa cakkaratanassa nemimaṇḍalaṃ asandhikameva nibbattaṃ, sabbatthakameva pana kevalaṃ pavāḷavaṇṇena ca sobhatīti pakaticakkassa sandhiyuttaṭṭhāne surattasuvaṇṇapaṭṭādimayāhi vaṭṭaparicchedalekhāhi paññāyamānāhi sasandhikā viya dissantīti āha ‘‘sandhīsu panassā’’tiādi.
Even though the rim of that wheel gem was formed without joints, and everything within it shines solely with the color of coral, yet by means of circular boundary lines made of very red gold bands, etc., appearing at the places where an ordinary wheel would have joints, it appears as if it has joints. Therefore, it is said, "sandhīsu panassā" (and at its joints), etc.
Thật vậy, vành bánh xe của Bánh xe Báu đó được tạo ra mà không có mối nối nào. Tuy nhiên, toàn bộ nó chỉ đẹp với màu san hô. Do đó, để chỉ ra rằng nó trông như có mối nối bởi các đường nét phân chia hình tròn làm bằng các dải vàng đỏ tươi, v.v., tại những chỗ có mối nối của một bánh xe thông thường, nên có câu ‘‘sandhīsu panassā’’ (nhưng tại các mối nối của nó), v.v.
Nemimaṇḍalapiṭṭhiyanti nemimaṇḍalassa piṭṭhipadese.
"Nemimaṇḍalapiṭṭhiyaṃ" means on the back surface of the rim.
Nemimaṇḍalapiṭṭhiyaṃ (trên mặt sau của vành bánh xe) có nghĩa là ở phần mặt sau của vành bánh xe.
Ākāsacāribhāvato hissa tattha vātaggāhī pavāḷadaṇḍo hoti.
Indeed, due to its ability to travel through the air, it has a coral rod that catches the wind there.
Thật vậy, vì nó có khả năng di chuyển trên không, nên có một thanh san hô bắt gió ở đó.
Dasannaṃ dasannaṃ arānaṃ antareti dasannaṃ dasannaṃ arānaṃ antare samīpe padese.
"Dasannaṃ dasannaṃ arānaṃ antare" means in the space, near the interval of ten and ten spokes.
Dasannaṃ dasannaṃ arānaṃ antare (giữa mười căm và mười căm) có nghĩa là ở khu vực gần giữa mười căm và mười căm.
Chiddamaṇḍalakhacitoti maṇḍalasaṇṭhānachiddavicitto.
"Chiddamaṇḍalakhacito" means adorned with circular holes.
Chiddamaṇḍalakhacito (được khảm các lỗ tròn) có nghĩa là được trang trí bằng các lỗ có hình dạng tròn.
Sukusalasamannāhatassāti suṭṭhu kusalena sippinā pahatassa, vāditassāti attho.
"Sukusalasamannāhatassa" means struck or played by a very skillful artist; that is the meaning.
Sukusalasamannāhatassā (được một nghệ nhân khéo léo đánh) có nghĩa là được một nghệ nhân khéo léo đánh, tức là được chơi.
Vaggūti manoramo.
"Vaggū" means delightful.
Vaggū (dễ chịu) có nghĩa là làm hài lòng tâm trí.
Rajanīyoti suṇantānaṃ rāguppādako.
"Rajanīyo" means inspiring passion in those who hear it.
Rajanīyo (làm say đắm) có nghĩa là tạo ra sự tham ái cho người nghe.
Kamanīyoti kanto.
"Kamanīyo" means lovely.
Kamanīyo (đáng yêu) có nghĩa là được yêu thích.
Samosaritakusumadāmāti olambitasugandhakusumadāmā.
"Samosaritakusumadāmā" means hanging fragrant flower garlands.
Samosaritakusumadāmā (các vòng hoa rủ xuống) có nghĩa là các vòng hoa thơm được treo xuống.
Nemiparikkhepassāti nemipariyantaparikkhepassa.
"Nemiparikkhepassa" means of the boundary circumference of the rim.
Nemiparikkhepassā (của vành bánh xe) có nghĩa là của phần bao quanh vành bánh xe.
Nābhipanāḷiyā dvinnaṃ passānaṃ vasena ‘‘dvinnampi nābhipanāḷīna’’nti vuttaṃ.
"Dvinnampi nābhipanāḷīnaṃ" is stated due to the two sides of the hub's channel.
Câu ‘‘dvinnampi nābhipanāḷīna’’ (của cả hai lỗ trục) được nói theo nghĩa của hai mặt của lỗ trục.
Ekā eva hi sā panāḷi.
For that channel is indeed just one.
Thật vậy, chỉ có một lỗ trục đó.
Yehīti yehi dvīhi mukhehi.
"Yehī" means by which two openings.
Yehī (bằng những) có nghĩa là bằng hai miệng đó.
Puna yehīti yehi muttakalāpehi.
Again, "yehī" means by which clusters of pearls.
Lại nữa, yehī (bằng những) có nghĩa là bằng những chuỗi ngọc trai đó.
Āgamananandanoti āgamanena nandijanano.
"Āgamananandano" means gladdening people by its arrival.
Āgamananandano (làm vui mừng khi đến) có nghĩa là tạo ra niềm vui khi đến.
Gamanena socetīti gamanasocano.
"Gamanasocano" means causing sorrow by its departure.
Gamanasocano (làm buồn khi đi) có nghĩa là gây ra nỗi buồn khi rời đi.
Upakappethāti uparūpari kappetha, saṃvidahatha upanethāti attho.
"Upakappethā" means arrange or provide continually, bring it forth; that is the meaning.
Upakappethā (hãy chuẩn bị) có nghĩa là hãy chuẩn bị thêm, hãy sắp xếp, hãy mang đến.
Upaparikkhitvāti hetutopi sabhāvatopi phalatopi diṭṭhadhammikasamparāyikādiādīnavatopi vīmaṃsitvā.
"Upaparikkhitvā" means having examined from the perspective of cause, nature, result, and the dangers in this world and the next, etc.
Upaparikkhitvā (sau khi xem xét kỹ lưỡng) có nghĩa là sau khi xem xét kỹ lưỡng từ nguyên nhân, từ bản chất, từ kết quả, và từ những nguy hiểm trong hiện tại và tương lai, v.v.
Vibhāventi paññāya atthaṃ vibhūtaṃ karontīti vibhāvino, paññavanto.
"Vibhāvino" means wise ones, who clarify the meaning with wisdom.
Họ làm cho ý nghĩa trở nên rõ ràng bằng trí tuệ, nên gọi là vibhāvino (những người có trí tuệ), tức là những người thông thái.
Anuyantāti anuvattakā, anuvattakabhāveneva, pana rañño ca mahānubhāvena te jigucchanavasena pāpato anoramantāpi ekacce ottappavasena oramantīti veditabbaṃ.
Anuyantā means followers. It should be understood that, just by being followers, and also due to the great power of the king, even if they do not refrain from evil out of disgust, some refrain out of moral dread.
Anuyantā có nghĩa là những người tùy tùng, những người theo sau. Hơn nữa, do là những người tùy tùng và do oai lực lớn của vị Chuyển Luân Vương, những người ấy, dù không tránh xa ác nghiệp do sự ghê tởm, nhưng một số người lại tránh xa do sự sợ hãi (tội lỗi). Điều này cần được hiểu như vậy.
Ogacchamānanti osīdantaṃ.
Ogacchamānaṃ means sinking down.
Ogacchamāna có nghĩa là đang chìm xuống.
Yojanamattanti vitthārato yojanamattaṃ padesaṃ.
Yojanamattaṃ means a region of one yojana in width.
Yojanamatta có nghĩa là một vùng đất rộng một dojana.
Gambhīrabhāvena pana yathā bhūmi dissati, evaṃ ogacchati.
Moreover, due to its depth, it sinks down until the ground is seen, as if seeing the ground.
Hơn nữa, do sự sâu thẳm (của đại dương), mặt đất (dưới đáy đại dương) được nhìn thấy rõ ràng như thế nào, nó chìm xuống như vậy.
Tenāha ‘‘mahāsamuddatala’’ntiādi.
Therefore, it is said: "the great ocean floor" and so on.
Vì thế nên đã nói ‘‘mahāsamuddatala’’ (đáy đại dương) và vân vân.
Ante cakkaratanaṃ udakena senāya anajjhottharaṇatthaṃ.
The wheel-gem at the end is so that the water does not engulf the army.
Ante cakkaratanaṃ (bảo luân ở cuối) là để nước không nhấn chìm quân đội.
Puratthimo mahāsamuddo pariyanto etassāti puratthimamahāsamuddapariyanto, taṃ puratthimamahāsamuddapariyantaṃ, puratthimamahāsamuddaṃ pariyantaṃ katvāti attho.
Puratthimamahāsamuddapariyantaṃ means that the eastern great ocean is its boundary; making the eastern great ocean the boundary.
Puratthimamahāsamuddapariyantaṃ có nghĩa là đại dương lớn ở phía đông là ranh giới của nó, tức là lấy đại dương lớn ở phía đông làm ranh giới.
246. Haricandanādīhīti ādi-saddena catujjātiyagandhādiṃ saṅgaṇhāti.
246. Haricandanādīhi—the word ādi includes the four kinds of perfumes and so on.
246. Haricandanādīhī – từ ādi (và vân vân) bao gồm các loại hương liệu bốn giống và vân vân.
Āgamanaṃ cintethāti vadanti cakkavattivattassa pūritatāya paricitattā.
Cintethāti vadanti that they (the ministers) say "think of its arrival" because the wheel-turning monarch's duties have been fulfilled and are familiar.
Āgamanaṃ cintethāti (hãy suy nghĩ về sự đến) là các vị quan tâu lên vì đã hoàn thành và quen thuộc với bổn phận của Chuyển Luân Vương.
Kāḷatilakādīnaṃ abhāvena visuddhasetasarīro.
Visuddhasetasarīro (of pure white body) because of the absence of black spots and so on.
Do không có các đốm đen và vân vân, nên visuddhasetasarīro (có thân thể trắng tinh khiết).
Sattapatiṭṭhoti bhūmiphusanakehi vāladhi, varaṅgaṃ, hatthoti imehi ca tīhi, catūhi pādehi cāti sattahi avayavehi patiṭṭhitattā sattapatiṭṭho.
Sattapatiṭṭho (seven-footed) because it rests on seven limbs: the tail, the genitals, the trunk, and the four feet.
Sattapatiṭṭho (đứng vững trên bảy điểm) là do đứng vững trên bảy bộ phận: đuôi, bộ phận sinh dục, vòi – ba cái này, và bốn chân.
Sabbakaniṭṭhoti sabbehi chaddantakulahatthīhi hīno.
Sabbakaniṭṭho (the youngest of all) means inferior to all other Chaddanta clan elephants.
Sabbakaniṭṭho có nghĩa là kém hơn tất cả các con voi thuộc dòng Chaddanta.
Uposathakulā sabbajeṭṭhoti uposathakulato āgacchanto tattha sabbappadhāno āgacchatīti yojanā.
Uposathakulā sabbajeṭṭho (the eldest of the Uposatha clan)—the connection is that, coming from the Uposatha clan, it comes as the chief of all there.
Uposathakulā sabbajeṭṭho có nghĩa là con voi này đến từ dòng Uposatha và là con voi đứng đầu trong dòng đó. Đây là cách ghép từ.
Vuttanayenāti ‘‘mahādānaṃ datvā’’tiādinā vuttena nayena.
Vuttanayenā means in the manner stated, such as "having given a great gift".
Vuttanayenā có nghĩa là theo cách đã nói, bắt đầu bằng ‘‘sau khi bố thí đại thí’’ và vân vân.
Cakkavattīnaṃ, cakkavattiputtānañca cakkavattiṃ uddissa cintayantānaṃ āgacchati.
It comes when wheel-turning monarchs and their sons think of a wheel-turning monarch.
Nó đến với các Chuyển Luân Vương và các hoàng tử Chuyển Luân Vương khi họ cintayantānaṃ āgacchati (suy nghĩ) về Chuyển Luân Vương.
Apanetvāti attano ānubhāvena apanetvā.
Apanetvā means having removed by its own power.
Apanetvā có nghĩa là loại bỏ bằng oai lực của chính mình.
Gandhameva hi tassa itare hatthī na sahanti.
Indeed, other elephants cannot endure even its scent.
Thật vậy, những con voi khác không thể chịu được mùi hương của nó.
248. Sakaṭanābhisamapariṇāhanti pariṇāhato mahāsakaṭassa nābhiyā samappamāṇaṃ.
248. Sakaṭanābhisamapariṇāhaṃ means having a circumference equal to the nave of a great cart.
248. Sakaṭanābhisamapariṇāhaṃ có nghĩa là có chu vi bằng trục bánh xe của một cỗ xe lớn.
Ubhosu antesūti heṭṭhā, upari cāti dvīsu antesu.
Ubhosu antesu means at both ends: below and above.
Ubhosu antesu có nghĩa là ở hai đầu: dưới và trên.
Kaṇṇikapariyantatoti dvinnaṃ kañcanapadumānaṃ kaṇṇikāya pariyantato.
Kaṇṇikapariyantato means from the periphery of the pericarp of the two golden lotuses.
Kaṇṇikapariyantato có nghĩa là từ rìa của nhụy hoa của hai bông sen vàng.
Muttājālake ṭhapetvāti suvisuddhe muttamaye jālake patiṭṭhāpetvā.
Muttājālake ṭhapetvā means having placed it in a very pure pearl net.
Muttājālake ṭhapetvā có nghĩa là đặt nó vào một mạng lưới ngọc trai trắng tinh khiết.
Aruṇuggamanavelā viyāti aruṇuggamanasīsena sūriyaudayakkhaṇaṃ upalakkheti.
Aruṇuggamanavelā viyā means it indicates the moment of sunrise, with the rising of the dawn as its head.
Aruṇuggamanavelā viyā (giống như lúc bình minh) ám chỉ thời điểm mặt trời mọc, với sự xuất hiện của bình minh là điểm khởi đầu.
249. ‘‘Itthiratanaṃ pātubhavatī’’ti vatvā kutassā pātubhāvoti dassetuṃ ‘‘maddarājakulato’’tiādi vuttaṃ.
249. Having said "the woman gem appears," to show from where she appears, "maddarājakulato" and so on is stated.
249. Sau khi nói ‘‘Bảo nữ xuất hiện’’, để chỉ ra từ đâu mà nàng xuất hiện, đã nói ‘‘maddarājakulato’’ (từ dòng dõi vua Madda) và vân vân.
Maddaraṭṭhaṃ kira jambudīpe abhirūpānaṃ itthīnaṃ uppattiṭṭhānaṃ.
Madda country, it is said, is the place in Jambudīpa where beautiful women originate.
Vương quốc Madda được cho là nơi sinh ra những người phụ nữ xinh đẹp trên Jambudīpa.
Tathā hi ‘‘siñcayamahārājassa devī, vessantaramahārājassa devī, bhaddakāpilānī’’ti evamādi itthiratanaṃ maddaraṭṭhe eva uppannaṃ.
Thus, the woman gems, such as the queen of King Siñcaya, the queen of King Vessantara, and Bhaddakāpilānī, appeared only in Madda country.
Thật vậy, những bảo nữ như hoàng hậu của Đại vương Siñcaya, hoàng hậu của Đại vương Vessantara, Bhaddakāpilānī, và vân vân, đều sinh ra ở vương quốc Madda.
Puññānubhāvenāti cakkavattirañño puññatejena.
Puññānubhāvenā means by the power of the wheel-turning monarch's merit.
Puññānubhāvenā có nghĩa là do oai lực công đức của vị Chuyển Luân Vương.
Saṇṭhānapāripūriyāti hatthapādādisarīrāvayavānaṃ susaṇṭhitāya.
Saṇṭhānapāripūriyā means by the perfection of the form of the body parts, such as hands and feet.
Saṇṭhānapāripūriyā có nghĩa là do sự hình thành hoàn hảo của các bộ phận cơ thể như tay chân.
Avayavapāripūriyā hi samudāyapāripūrisiddhi.
For the perfection of the whole is achieved through the perfection of the parts.
Thật vậy, sự hoàn hảo của các bộ phận dẫn đến sự hoàn hảo của toàn bộ cơ thể.
Rūpanti sarīraṃ ‘‘rūpaṃ tveva saṅkhaṃ gacchatī’’tiādīsu (ma. ni. 1.306) viya.
Rūpaṃ means the body, as in "rūpaṃ tveva saṅkhaṃ gacchatī" (is designated simply as form) and so on.
Rūpaṃ (sắc) có nghĩa là thân thể, như trong các đoạn ‘‘rūpaṃ tveva saṅkhaṃ gacchatī’’ (sắc chỉ được gọi là sắc) và vân vân.
Dassanīyāti surūpabhāvena passitabbayuttā.
Dassanīyā means worthy of being seen due to being beautiful.
Dassanīyā có nghĩa là đáng được nhìn ngắm vì vẻ đẹp của nàng.
Tenāha ‘‘dissamānāvā’’tiādi.
Therefore, it is said: "dissamānāvā" and so on.
Vì thế nên đã nói ‘‘dissamānāvā’’ (đang được nhìn thấy) và vân vân.
Somanassavasena cittaṃ pasādeti yoniso cintentānaṃ kammaphalasaddhāya vasena.
Somanassavasena cittaṃ pasādeti means gladdening the mind by way of joy, for those who reflect wisely, due to their faith in kamma and its fruit.
Somanassavasena cittaṃ pasādeti (làm cho tâm thanh tịnh do sự hoan hỷ) là do niềm tin vào quả báo của nghiệp đối với những người suy xét đúng đắn.
Pasādāvahattāti kāraṇavacanena yathā pāsādikatāya vaṇṇapokkharatāsiddhi vuttā, evaṃ dassanīyatāya pāsādikatāsiddhi, abhirūpatāya ca dassanīyatāsiddhi vattabbāti nayaṃ dasseti.
Pasādāvahattā (due to bringing delight)—by this causal statement, just as the perfection of complexion is stated to be due to charmingness, so too it shows the method that the charmingness is due to being visible, and being visible is due to beauty, should be stated.
Pasādāvahattā (do mang lại sự thanh tịnh) – với lời giải thích về nguyên nhân này, như đã nói rằng sự hoàn hảo của vẻ đẹp sắc vóc đạt được nhờ sự thanh tịnh, thì cũng cần nói rằng sự hoàn hảo của sự thanh tịnh đạt được nhờ sự đáng nhìn, và sự hoàn hảo của sự đáng nhìn đạt được nhờ sự xinh đẹp. Đây là cách chỉ ra phương pháp.
Paṭilomato vā vaṇṇapokkharatāya pāsādikatāsiddhi, pāsādikatāya dassanīyatāsiddhi, dassanīyatāya abhirūpatāsiddhi yojetabbā.
Alternatively, the perfection of charmingness is to be connected with the perfection of complexion, the perfection of being visible with charmingness, and the perfection of beauty with being visible, in reverse order.
Hoặc, theo chiều ngược lại, sự hoàn hảo của sự thanh tịnh đạt được nhờ vẻ đẹp sắc vóc, sự hoàn hảo của sự đáng nhìn đạt được nhờ sự thanh tịnh, và sự hoàn hảo của sự xinh đẹp đạt được nhờ sự đáng nhìn cần được kết nối.
Evaṃ sarīrasampattivasena abhirūpatādike dassetvā idāni sarīre dosābhāvavasenapi te dassetuṃ ‘‘abhirūpā vā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown beauty and so on by way of physical perfection, now, to show them also by way of the absence of physical defects, "abhirūpā vā" and so on is stated.
Sau khi chỉ ra sự xinh đẹp và vân vân nhờ sự hoàn hảo của thân thể như vậy, bây giờ để chỉ ra chúng nhờ sự không có khuyết điểm trong thân thể, đã nói ‘‘abhirūpā vā’’ (hoặc xinh đẹp) và vân vân.
Tattha yathā pamāṇayuttā, evaṃ ārohapariṇāhayogato ca pāsādikā nātidīghatādayo, evaṃ manussānaṃ dibbarūpatāsampattipīti ‘‘appattā dibbavaṇṇa’’nti vuttaṃ.
Therein, just as being of proper measure, and being charming, not too tall, and so on, due to the combination of height and circumference, are qualities of humans, so too is the perfection of divine appearance; therefore, "appattā dibbavaṇṇaṃ" (not attaining divine complexion) is stated.
Ở đó, như những gì phù hợp với tỷ lệ, và do sự kết hợp của chiều cao và chu vi, những phẩm chất như sự thanh tịnh và không quá cao, cũng như sự hoàn hảo của hình dáng thần thánh của con người, nên đã nói ‘‘appattā dibbavaṇṇa’’ (không đạt đến vẻ đẹp thần thánh).
Ārohasampatti vuttā ubbedhena pāsādikabhāvato.
Ārohasampatti (perfection of height) is stated due to being pleasing in stature.
Ārohasampatti (sự hoàn hảo về chiều cao) đã được nói đến do sự thanh tịnh về chiều cao.
Pariṇāhasampatti vuttā kisathūladosābhāvato.
Pariṇāhasampatti (perfection of circumference) is stated due to the absence of defects of being too thin or too stout.
Pariṇāhasampatti (sự hoàn hảo về chu vi) đã được nói đến do không có khuyết điểm về gầy hay mập.
Vaṇṇasampatti vuttā vivaṇṇatābhāvato.
Vaṇṇasampatti (perfection of complexion) is stated due to the absence of discoloration.
Vaṇṇasampatti (sự hoàn hảo về sắc đẹp) đã được nói đến do không có vẻ ngoài xấu xí.
Kāyavipattiyāti sarīradosassa.
Kāyavipattiyā means of physical defect.
Kāyavipattiyā có nghĩa là của khuyết điểm thân thể.
Satavāravihatassāti sattakkhattuṃ vihatassa, ‘‘satavāravihatassā’’ti ca idaṃ kappāsapicuvasena vuttaṃ, tūlapicuno pana vihananameva natthi.
Satavāravihatassā means of being beaten a hundred times; and this "satavāravihatassā" is stated with reference to a cotton puff, but a kapok puff is not beaten at all.
Satavāravihatassā có nghĩa là đã được đánh một trăm lần. Và câu này ‘‘satavāravihatassā’’ được nói theo nghĩa bông gòn, nhưng đối với bông vải thì không có việc đánh đập.
Kuṅkumatagaraturukkhayavanapupphāni catujjāti. ‘‘Tamālatagaraturukkhayavanapupphānī’’ti apare.
Saffron, Tagara, Turukkha, and Yavana flowers are the four kinds. Others say Tamāla, Tagara, Turukkha, and Yavāna flowers.
Nghệ tây, tagara, turukkha, và hoa yavana là bốn loại (hương liệu). Những người khác nói ‘‘tamāla, tagara, turukkha, và hoa yavana’’.
Guṇāti rūpaguṇā ceva ācāraguṇā ca.
Guṇā means both qualities of appearance and qualities of conduct.
Guṇā có nghĩa là phẩm chất về sắc đẹp và phẩm chất về hạnh kiểm.
Purimakammānubhāvenāti katassa purimakammassānubhāvena itthiratanassa tabbhāvasaṃvattaniyassa purimakammassa ānubhāvena.
Purimakammānubhāvenā means by the power of previous kamma, by the power of the previous kamma that contributed to the woman gem's existence as such.
Purimakammānubhāvenā có nghĩa là do oai lực của nghiệp quá khứ đã tạo, tức là do oai lực của nghiệp quá khứ đã dẫn đến sự hiện hữu của nàng như một bảo nữ.
Cakkavattinopi parivārasampattisaṃvattaniyaṃ puññakammaṃ tādisassa phalavisesassa upanissayo hotiyeva.
Even for the wheel-turning monarch, the meritorious kamma contributing to the perfection of his retinue is indeed a foundation for such a special result.
Ngay cả công đức của Chuyển Luân Vương, dẫn đến sự hoàn hảo của tùy tùng, cũng là nền tảng cho một loại quả đặc biệt như vậy.
Tenāha ‘‘cakkavattino puññaṃ upanissāyā’’ti, etena sesesupi saviññāṇakaratanesu attano kammavasena nibbattesupi tesaṃ tesaṃ visesānaṃ tadupanissayatā vibhāvitā evāti daṭṭhabbā.
Therefore, it is said: "by relying on the merit of the wheel-turning monarch." By this, it should be understood that for other sentient gems too, even if they arise by their own kamma, their specific qualities are indeed based on this.
Vì thế nên đã nói ‘‘cakkavattino puññaṃ upanissāyā’’ (nương tựa vào công đức của Chuyển Luân Vương). Với điều này, cần hiểu rằng trong các bảo vật hữu tình khác, dù chúng sinh ra do nghiệp của riêng chúng, nhưng những đặc điểm của chúng cũng có nền tảng từ công đức của Chuyển Luân Vương.
Pubbe ekadesavasena labbhamānā pāripūrī rañño cakkavattibhāvūpagamanato paṭṭhāya sabbākāraparipūrā jātā.
The perfection that was formerly attained in part became complete in all respects from the time the king attained the state of a wheel-turning monarch.
Sự hoàn hảo từng phần đã đạt được trước đây, từ khi nhà vua trở thành Chuyển Luân Vương, đã trở nên hoàn hảo về mọi mặt.
250. Pakatiyā vāti sabhāveneva cakkaratanapātubhāvato pubbepi.
250. Pakatiyā vā means naturally, even before the appearance of the wheel-gem.
250. Pakatiyā vā có nghĩa là tự nhiên, ngay cả trước khi bảo luân xuất hiện.
Yādisaṃ rañño cakkavattissa puññabalaṃ nissāya yathāvuttā cakkaratanānubhāvanibbatti, tādisaṃ etassa puññabalaṃ nissāya gahapatiratanassa kammavipākajaṃ dibbacakkhuṃ nibbattetīti āha ‘‘cakkaratanānubhāvasahita’’nti.
Just as, relying on the power of merit of a Cakkavatti king, the arising of the Wheel-Treasure's potency occurs as previously stated; similarly, relying on the power of merit of this (king), the householder-gem's divine eye, born of kamma-result, arises. Thus it is said, "accompanied by the potency of the Wheel-Treasure."
Nương tựa vào sức mạnh phước báu của vị vua Chuyển Luân vương như thế nào mà sự hiện hữu của thần thông bánh xe báu được nói đến, thì cũng nương tựa vào sức mạnh phước báu như thế của vị vua ấy mà nhãn thần thông do quả nghiệp sinh ra của gia chủ báu được tạo thành. Vì vậy, (Luận sư) đã nói ‘kèm theo thần thông bánh xe báu’.
Kāraṇassa hi ekasantatipatitatāya, phalassa ca samānakālikatāya tathāvacanaṃ.
For indeed, because the cause falls into one continuum, and because the result occurs at the same time, that statement is made.
Thật vậy, do nguyên nhân nằm trong một dòng tương tục (của vị vua), và do quả cùng thời điểm (với nguyên nhân), nên lời nói ấy là như vậy.
253. Janarāsiṃ kāretvā tena janarāsinā khaṇitvā na māpesi. Kiñcarahīti āha ‘‘rañño panā’’tiādi.
253. Janarāsiṃ kāretvā (having caused a multitude of people to make) means having dug with that multitude of people, na māpesi (he did not construct it). "If so, why?" it is asked, and the answer is given in ‘‘rañño panā’’tiādi (but the king's...).
253. Janarāsiṃ kāretvā có nghĩa là không tạo ra (hồ) bằng cách đào với đám đông đó. Vậy thì bằng cách nào? (Luận sư) nói ‘‘rañño panā’’tiādi.
Tattha kāraṇaṃ parato āgamissati.
The reason for that will come later.
Lý do sẽ được nói đến sau.
Ekāya vedikāya parikkhittā pokkharaṇiyo.
The ponds were parikkhittā (enclosed) by ekāya (a single) railing.
Những hồ sen parikkhittā (được bao quanh) bởi ekāya (một hàng) lan can.
Pariveṇaparicchedapariyanteti ettha pariveṇaṃ nāma samantato vivaṭaṅgaṇabhūtaṃ pokkharaṇiyā tīraṃ, tassa paricchedabhūte pariyante ekāya vedikāya parikkhittā pokkharaṇiyo.
Here, pariveṇaparicchedapariyante means that the pariveṇaṃ is the bank of the pond, being an open courtyard all around, and the ponds were enclosed by ekāya (a single) railing at the very end, which formed the boundary of that bank.
Trong pariveṇaparicchedapariyante, pariveṇaṃ là bờ hồ sen có sân trống bao quanh, tại phần cuối được phân định bởi bờ hồ đó, các hồ sen được bao quanh bởi ekāya (một hàng) lan can.
Etadahosīti etaṃ ‘‘yaṃnūnāhaṃ imāsu pokkharaṇīsū’’tiādikaṃ ahosīti.
Etadahosīti (this occurred) means that this thought, "Would that I might in these ponds..." and so on, occurred.
Etadahosīti có nghĩa là ý nghĩ “Ước gì ta trong những hồ sen này…” đã khởi lên.
Sabbotukanti sabbesu utūsu pupphanakaṃ.
Sabbotukaṃ (all-seasonal) means blooming in all seasons.
Sabbotukaṃ có nghĩa là nở hoa trong tất cả các mùa.
Nānāvaṇṇauppalabījādīnīti rattanīlādinānāvaṇṇapupphena pupphanakauppalabījādīni.
Nānāvaṇṇauppalabījādīnīti (various colored lotus seeds and so on) means lotus seeds and so on, which bloom with flowers of various colors such as red and blue.
Nānāvaṇṇauppalabījādīnīti có nghĩa là các loại hạt sen nở hoa với nhiều màu sắc khác nhau như đỏ, xanh lam, v.v.
Jalajathalajamālanti jalajathalajapupphamālaṃ.
Jalajathalajamālanti (garlands of aquatic and terrestrial flowers) means garlands of aquatic and terrestrial flowers.
Jalajathalajamālaṃ có nghĩa là vòng hoa từ hoa thủy sinh và hoa trên cạn.
254. Paricāravasenāti taṅkhaṇikaparicāravasena, idañca paṭhamaṃ paṭṭhapitaniyāmeneva vuttaṃ, pacchā pana yānasayanādīni viya itthiyopi atthikānaṃ pariccattā eva.
254. Paricāravasenāti (in the manner of attendance) means for temporary attendance, and this was stated according to the initial arrangement; later, however, women were also given away to those who desired them, just like chariots, beds, and so on.
254. Paricāravasenāti có nghĩa là theo cách phục vụ tạm thời, và điều này được nói đến theo quy định ban đầu được thiết lập. Sau này, giống như xe cộ, giường nằm, v.v., phụ nữ cũng được ban tặng cho những ai có nhu cầu.
Tenāha ‘‘itthīhipī’’tiādi.
Therefore, it is said, "by women," and so on.
Vì vậy, (Luận sư) đã nói “itthīhipī”tiādi.
Pariccāgavasenāti nirapekkhapariccāgavasena.
Pariccāgavasenāti (in the manner of abandonment) means in the manner of unconditional abandonment.
Pariccāgavasenāti có nghĩa là theo cách bố thí không chấp trước.
Dīyatīti dānaṃ, deyyavatthu.
What is given is dānaṃ (a gift), a substance to be given.
Được ban tặng, nên gọi là dānaṃ, tức là vật cúng dường.
Taṃ aggīyati nissajjīyati etthāti dānaggaṃ, parivesanaṭṭhānaṃ.
It is offered and put down there; therefore, dānaggaṃ (the alms hall) is a place of distribution.
Nơi mà vật ấy được dâng cúng, được bố thí, nên gọi là dānaggaṃ, tức là nơi phục vụ (bữa ăn).
Tādisāni atthīti yādisāni rañño dānagge khomasukhumādīni vatthāni, tādisāni yesaṃ attano santakāni santi.
Tādisāni atthīti (there are such things) means "whose own possessions are such as the fine linen and other garments that are in the king's alms hall."
Tādisāni atthīti có nghĩa là những loại vải như khoma-sukhumā (vải lanh mịn) có trong đại sảnh bố thí của vua, thì yesaṃ (của ai) có những vật sở hữu tương tự như vậy.
Ohāyāti pahāya tattheva ṭhapetvā.
Ohāyāti (leaving behind) means abandoning them and leaving them there.
Ohāyāti có nghĩa là bỏ lại, để lại ở đó.
Attho atthi yesaṃ teti atthikā. Evaṃ anatthikāpi daṭṭhabbā.
Those who have a purpose are atthikā (needy). Thus, anatthikā (those without need) should also be understood.
Những ai có mục đích, nên gọi là atthikā. Tương tự, anatthikā (những người không có mục đích) cũng nên được hiểu như vậy.
260. Mahatiyā iddhiyāti mahantena icchitatthasamijjhanena.
260. Mahatiyā iddhiyāti (with great power) means with the great accomplishment of desired aims.
260. Mahatiyā iddhiyāti có nghĩa là với sự thành tựu lớn lao của những điều mong muốn.
Tesaṃyeva icchiticchitatthānaṃ.
Tesaṃyeva (of those very same) desired aims.
Tesaṃyeva có nghĩa là của chính những điều mong muốn đó.
‘‘Anubhavitabbāna’’nti iminā ānubhāva-saddassa kammasādhanataṃ dasseti.
By ‘‘Anubhavitabbāna’’nti (to be experienced), the agentive sense of the word ānubhāva is shown.
Với từ ‘‘Anubhavitabbāna’’nti, (Luận sư) chỉ ra rằng từ ānubhāva có nghĩa là đối tượng của hành động (kamma-sādhana).
Pubbe sampannaṃ katvā deyyadhammapariccāgassa katabhāvaṃ dassento ‘‘sampattipariccāgassā’’ti āha.
By saying ‘‘sampattipariccāgassā’’ti (of the abandonment of attainments), he shows that the offering of suitable gifts was made previously, having perfected them.
Để chỉ ra rằng việc bố thí vật cúng dường đã được thực hiện sau khi đạt được sự thành tựu trước đó, (Luận sư) đã nói ‘‘sampattipariccāgassā’’ti.
Attānaṃ dameti etenāti damo.
By this, one tames oneself, therefore it is damo (self-control).
Điều mà nhờ đó người ta chế ngự bản thân, nên gọi là damo (sự tự chế).
262. Cattāri jhānānīti cattāri kasiṇajjhānāni.
262. Cattāri jhānānīti (the four jhāna-s) means the four kasiṇa-jhāna-s.
262. Cattāri jhānānīti có nghĩa là bốn kasiṇa-jhāna (thiền chỉ).
Kasiṇajjhānappamaññānaṃyeva vacanaṃ tāsaṃ tadā ādaragāravavasena nibbattitattā.
The mention is only of kasiṇa-jhāna-s and the illimitable states because they were developed at that time with reverence and respect.
Lời nói về kasiṇa-jhāna và appamaññā là do chúng đã được thực hiện vào thời điểm đó với lòng tôn kính và sự quan tâm.
Mahābodhisattānañhi arūpajjhānesu ādaro natthi, abhiññāpadaṭṭhānataṃ pana sandhāya tānipi nibbattenti, tasmā mahāsatto tāpasaparibbājakakāle yattake lokiyaguṇe nibbatteti, te sabbepi tadā nibbattesiyeva.
For Great Bodhisattas have no special regard for the immaterial jhāna-s, but they do develop them with reference to their being a proximate cause for supernormal powers. Therefore, all the worldly qualities that the Great Being developed in his time as an ascetic and wanderer, he also developed at that time.
Thật vậy, các vị Đại Bồ tát không có sự quan tâm đến các arūpa-jhāna (thiền vô sắc), nhưng với ý định làm nền tảng cho các abhiññā (thắng trí), họ cũng thực hiện chúng. Do đó, tất cả các phẩm chất thế gian mà Đại Bồ tát đã thực hiện trong thời kỳ làm đạo sĩ và du sĩ, ngài đều đã thực hiện vào thời điểm đó.
Tenāha ‘‘mahāpuriso panā’’tiādi.
Therefore, it is said, ‘‘mahāpuriso panā’’tiādi (but the Great Man), and so on.
Vì vậy, (Luận sư) đã nói ‘‘mahāpuriso panā’’tiādi.
266. Sace pana rājā jīvite chandaṃ janeyya, ito parampi ciraṃ kālaṃ tiṭṭheyya mahiddhiko mahānubhāvoti evaṃ mahajjhāsayā devī bhogesu, jīvite ca rājānaṃ sāpekkhaṃ kātuṃ vāyami.
266. If the king were to desire life, he would live for a long time hereafter, possessing great power and might; thus, the queen, having a noble resolve, attempted to make the king attached to both possessions and life.
266. Nếu nhà vua có ý muốn sống lâu, thì ngài sẽ còn tồn tại lâu hơn nữa với uy lực lớn và thần thông lớn. Với ý nghĩ cao cả như vậy, hoàng hậu đã cố gắng làm cho nhà vua lưu luyến tài sản và cuộc sống.
Tena vuttaṃ ‘‘mā heva kho rājā’’tiādi.
Therefore, it is said, "May the king not," and so on.
Vì vậy, (Luận sư) đã nói ‘‘mā heva kho rājā’’tiādi.
Tenevāha ‘‘tassa kālaṅkiriyaṃ anicchamānā’’tiādi.
Therefore, it is also said, ‘‘tassa kālaṅkiriyaṃ anicchamānā’’tiādi (not desiring his demise), and so on.
Vì vậy, (Luận sư) đã nói ‘‘tassa kālaṅkiriyaṃ anicchamānā’’tiādi.
Chandaṃ janehīti ettha chanda-saddo taṇhāpariyāyoti āha ‘‘pemaṃ uppādehī’’ti.
Here, chandaṃ janehīti (generate desire) – the word chanda is a synonym for taṇhā (craving), so it is said ‘‘pemaṃ uppādehī’’ti (arouse affection).
Trong chandaṃ janehī, từ chanda đồng nghĩa với taṇhā (khát ái), nên (Luận sư) đã nói ‘‘pemaṃ uppādehī’’ti (hãy tạo ra tình yêu).
Apekkhati ārammaṇaṃ etāya na vissajjetīti apekkhā, taṇhā.
One expects an object with this and does not let it go, therefore it is apekkhā (attachment), which is craving.
Điều mà nhờ đó người ta không từ bỏ đối tượng, nên gọi là apekkhā, tức là taṇhā.
272. Ādito paṭṭhāyāti samudāgamanato paṭṭhāya.
272. Ādito paṭṭhāya means from the beginning of its arising.
272. Ādito paṭṭhāya: Nghĩa là từ khi bắt đầu xuất hiện.
Yattha taṃ puññaṃ āyūhitaṃ, yato sā sampatti nibbattā, tato tatiyattabhāvato pabhuti.
From the third existence onwards, where that merit was accumulated, from which that prosperity arose.
Từ kiếp thứ ba, nơi công đức đó được tích lũy, từ đó sự sung túc đó được sinh ra.
Mahāsudassanassa jātakadesanā hi tadā samudāgamanato paṭṭhāya bhagavatā desitāti.
For the jātaka discourse of Mahāsudassana was taught by the Blessed One from its arising at that time.
Thật vậy, bài kinh về tích truyện tiền thân của Mahāsudassana đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng từ khi bắt đầu xuất hiện vào thời đó.
Paṃsvāgārakīḷaṃ viyāti yathā nāma dārakā paṃsūhi vāpigehabhojanādīni dassentā yathāruci kīḷitvā gamanakāle sabbaṃ taṃ vidhaṃsentā gacchanti, evameva bhagavā mahāsudassanakāle attanā anubhūtaṃ dibbasampattisadisaṃ acinteyyānubhāvasampattiṃ vitthārato dassetvā puna attano desanaṃ ādīnavanissaraṇadassanavasena vivaṭṭābhimukhaṃ viparivattento ‘‘sabbā sā sampatti aniccatāya vipariṇatā vidhaṃsitā’’ti dassento ‘‘passānandā’’tiādimāha.
Paṃsvāgārakīḷaṃ viyā means just as children, showing ponds, houses, food, etc., with sand, play as they wish, and at the time of leaving, destroy all of it as they go, so too the Blessed One, having extensively shown the immeasurable power and prosperity like divine prosperity that he experienced during the time of Mahāsudassana, then, turning his teaching towards liberation by showing the danger and escape, and demonstrating that all that prosperity had changed due to impermanence and was destroyed, said, "Passānandā" and so on.
Paṃsvāgārakīḷaṃ viyā: Như trẻ con dựng ao, nhà, đồ ăn bằng đất cát, chơi đùa tùy thích, rồi khi ra về thì phá hủy tất cả, Đức Thế Tôn cũng vậy, sau khi trình bày chi tiết sự sung túc với uy lực không thể nghĩ bàn, tương tự như sự sung túc cõi trời mà Ngài đã trải nghiệm trong thời Mahāsudassana, rồi Ngài chuyển bài pháp hướng về Niết bàn, bằng cách trình bày sự nguy hiểm và sự thoát ly, Ngài nói “Passānandā” (Này Ānanda, hãy xem) để chỉ ra rằng “tất cả sự sung túc đó đã biến đổi và bị hủy hoại do vô thường”.
Vipariṇatāti vipariṇāmaṃ sabhāvavigamaṃ gatā.
Vipariṇatā means having reached transformation, the disappearance of its intrinsic nature.
Vipariṇatā: Nghĩa là đã đi đến sự biến đổi, sự mất đi bản chất.
Tenāha ‘‘pakativijahanenā’’tiādi.
Therefore, it is said, "Pakativijahanenā" and so on.
Vì vậy, (Vị Luận Sư) đã nói “pakativijahanenā” (bằng cách từ bỏ bản chất) v.v.
Pakatīti sabhāvadhammānaṃ udayavayaparicchinno kakkhaḷaphusanādisabhāvo, so bhaṅgakkhaṇato paṭṭhāya jahito, pariccajanto sabbaso nattheva.
Pakatī refers to the nature of phenomena like hardness, tangibility, etc., delimited by their arising and passing away; that is abandoned from the moment of dissolution, entirely ceasing to exist when completely given up.
Pakatī: Nghĩa là bản chất cứng rắn, cảm xúc, v.v., được giới hạn bởi sự sinh và diệt của các pháp tự tánh, nó bị từ bỏ từ khoảnh khắc tan rã, khi từ bỏ thì hoàn toàn không còn gì.
Tenāha ‘‘nibbutapadīpo viya apaññattikabhāvaṃ gatā’’ti.
Therefore, it is said, "It has reached a state of not being designated, like an extinguished lamp."
Vì vậy, (Vị Luận Sư) đã nói “nibbutapadīpo viya apaññattikabhāvaṃ gatā” (như ngọn đèn đã tắt, đã đi đến trạng thái không thể nhận biết).
Ettāvatāti ādito paṭṭhāya pavattena ettakena desanāmaggena.
Ettāvatā means by this much of the discourse method, which has proceeded from the beginning.
Ettāvatā: Nghĩa là bằng con đường thuyết pháp dài chừng này, đã diễn ra từ ban đầu.
Anekāni vassakoṭisatasahassāniyeva ubbedho etissāti anekavassakoṭisatasahassubbedhā.
Anekavassakoṭisatasahassubbedhā means its height is indeed hundreds of thousands of crores of years.
Anekavassakoṭisatasahassubbedhā: Nghĩa là có chiều cao hàng trăm ngàn vạn năm.
Aniccalakkhaṇaṃ ādāyāti taṃ sampattigataṃ aniccalakkhaṇaṃ desanāya gahetvā vibhāvetvā.
Aniccalakkhaṇaṃ ādāyā means taking hold of that characteristic of impermanence inherent in that prosperity, and elucidating it through the discourse.
Aniccalakkhaṇaṃ ādāyā: Nghĩa là lấy và làm rõ tướng vô thường của sự sung túc đó trong bài pháp.
Yathā nisseṇimuccane tādisaṃ satahatthubbedhaṃ rukkhaṃ pakatipurisena ārohituṃ na sakkā, evaṃ aniccatāvibhāvanena tassā sampattiyā apekkhānisseṇimuccane kenaci ārohituṃ na sakkāti āha ‘‘aniccalakkhaṇaṃ ādāya nisseṇiṃ muñcanto viyā’’ti.
Just as it is impossible for an ordinary man to ascend a tree a hundred cubits high by releasing a ladder, so too, by the elucidation of impermanence, it is impossible for anyone to ascend by releasing the ladder of attachment to that prosperity; thus, it is said, "Aniccalakkhaṇaṃ ādāya nisseṇiṃ muñcanto viyā".
Như một người bình thường không thể leo lên một cái cây cao trăm cubit khi thang đã được tháo ra, tương tự, không ai có thể leo lên sự sung túc đó khi cái thang của sự chấp trước đã được tháo ra bằng cách làm rõ tướng vô thường, vì vậy (Vị Luận Sư) đã nói “aniccalakkhaṇaṃ ādāya nisseṇiṃ muñcanto viyā” (như người tháo thang bằng cách lấy tướng vô thường).
Tenevāti yathāvuttakāraṇeneva, ādito sātisayaṃ kāmesu assādaṃ dassetvāpi upari nesaṃ ‘‘passānandā’’tiādinā ādīnavaṃ, okāraṃ, saṃkilesaṃ, nekkhamme ānisaṃsañca vibhāvetvā desanāya niṭṭhāpitattā.
Tenevā means for the reason stated above, because, after showing an excessive delight in sensual pleasures at the beginning, the discourse was concluded by later elucidating their disadvantage, degradation, defilement, and the advantage of renunciation with "Passānandā" and so on.
Tenevā: Nghĩa là chính vì lý do đã nói ở trên, dù ban đầu đã trình bày sự thích thú tột độ trong các dục, nhưng về sau lại kết thúc bài pháp bằng cách làm rõ sự nguy hiểm, sự thấp kém, sự ô nhiễm của chúng, và lợi ích của sự xuất ly, với câu “Này Ānanda, hãy xem” v.v.
Pubbeti atītakāle.
Pubbe means in former times.
Pubbe: Nghĩa là trong quá khứ.
Vasabharājāti vasabhanāmako sīhaḷamahārājā.
Vasabharājā means the great Sinhala king named Vasabha.
Vasabharājā: Nghĩa là vị đại vương của Tích Lan tên là Vasabha.
273-275. ‘‘Parito’’ti padaṃ yathā samantatthavācako, evaṃ samīpatthavācakopi hotīti samantā sāmantāti attho vutto.
273-275. The word "parito" is a term meaning both "all around" and "near," so the meaning given is "samantā sāmantā" (all around, near).
273-275. Từ “Parito” không chỉ có nghĩa là “xung quanh” mà còn có nghĩa là “gần”, vì vậy ý nghĩa được nói là “samantā sāmantā” (xung quanh, gần kề).
Āmeḍitena pana samantattho jotito.
By the reduplication, the meaning of "all around" is emphasized.
Tuy nhiên, ý nghĩa “xung quanh” được nhấn mạnh bằng cách lặp lại từ.
Yassa pana sāmantā janapadesu ‘‘nātike viharatī’’ti vuttattā nātikassāti viññāto yamattho.
The meaning of "of Nātika" is understood from the statement "residing in Nātika" in the regions all around it.
Ý nghĩa này được hiểu là “của Nātikā” vì đã nói “viharati nātike” (trú ở Nātikā) trong các vùng lân cận của nó.
Yassa parito janapadesu byākaroti, tattha paricārakārakānaṃ byākaraṇaṃ avuttasiddhaṃ, nidassanavasena vā tassa vakkhamānattā ‘‘parito parito janapadesu’’ icceva vuttaṃ.
Where he makes declarations concerning the surrounding regions, the declaration concerning the attendants is implicitly understood, or it is stated as "in the surrounding regions all around" by way of example, as it will be mentioned later.
Vì Đức Phật tuyên bố trong các vùng lân cận của Nātikā, nên việc Ngài tuyên bố về các người hộ trì là điều hiển nhiên không cần nói, hoặc là do Ngài sẽ nói về điều đó như một ví dụ, nên chỉ nói “parito parito janapadesu” (trong các vùng lân cận, xung quanh).
Paricāraketi upāsake.
Paricārake means lay followers.
Paricārake: Nghĩa là các cận sự nam.
Tenāha ‘‘buddhadhammasaṅghānaṃ paricārake’’ti.
Therefore, it is said, "buddhadhammasaṅghānaṃ paricārake".
Vì vậy, (Vị Luận Sư) đã nói “buddhadhammasaṅghānaṃ paricārake” (các cận sự nam của Đức Phật, Pháp và Tăng).
Upapattīsūti nibbattīsu.
Upapattīsu means in the births.
Upapattīsu: Nghĩa là trong các sự tái sinh.
Ñāṇagatipuññānaṃ upapattīsūti ettha ñāṇagatūpapatti nāma tassa tassa maggañāṇagamanassa nibbatti.
In "ñāṇagatipuññānaṃ upapattīsū", ñāṇagatūpapatti means the attainment of the knowledge of each path.
Trong câu “ñāṇagatipuññānaṃ upapattīsū”, ñāṇagatūpapatti là sự tái sinh của sự đạt được trí tuệ Đạo đó.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ parikkhayā’’tiādi.
With reference to which it is said, "pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ parikkhayā" and so on.
Dựa vào đó mà đã nói “do sự đoạn trừ năm hạ phần kiết sử” v.v.
Puññūpapatti nāma taṃtaṃdevanikāyūpapatti.
Puññūpapatti means rebirth in various divine realms.
Puññūpapatti là sự tái sinh vào các cõi trời tương ứng.
Sabbatthāti ‘‘vajjimallesū’’tiādike sabbattha catūsupi padesu.
Sabbatthā means everywhere, in all four places such as "in the Vajji and Malla territories".
Sabbatthā: Nghĩa là ở khắp bốn nơi, như “trong xứ Vajji và Malla” v.v.
Purimesūti pāḷiyaṃ vutte sandhāyāha.
Purimesū is said with reference to what is stated in the Pāḷi.
Purimesū: (Vị Luận Sư) nói dựa trên những gì đã được đề cập trong Pāḷi.
Dasasuyevāti tesu eva dasasu janapadesu.
Dasasuyevā means in those ten regions only.
Dasasuyevā: Nghĩa là chỉ trong mười vùng đó.
Paricārake byākaroti byakātabbānaṃ bahūnaṃ tattha labbhanato.
Paricārake byākaroti because many attendants to be declared are found there.
Paricārake byākaroti: (Ngài tuyên bố về các người hộ trì) vì nhiều người đáng được tuyên bố có thể tìm thấy ở đó.
Nātike bhavā nātikiyā.
Those who reside in Nātika are nātikiyā.
Những người ở Nātikā được gọi là Nātikiyā.
281. Āsisanaṃ āsā, patthanā.
281. Wishing is āsā, aspiration.
281. Āsisanaṃ là āsā, sự mong cầu.
Āsāsīsena cettha kattukamyatākusalacchandaṃ vadati.
Here, by "āsāsīsena" is meant the wholesome desire to act for the sake of the Sakadāgāmi path.
Ở đây, với āsā là sự mong cầu, lời nói này chỉ về kusalacchanda (ý muốn thiện) của người muốn hành động.
Tenevāha ‘‘sakadāgāmimaggatthāyā’’tiādi.
That is why it says ‘‘sakadāgāmimaggatthāyā’’ and so on.
Vì vậy, kinh nói: “sakadāgāmimaggatthāyā” (vì mục đích Đạo Nhất Lai) v.v.
Yadaggeti ettha agga-saddo ādipariyāyoti āha ‘‘taṃ divasaṃ ādiṃ katvā’’ti.
In Yadagge, the word agga means origin, so it says ‘‘taṃ divasaṃ ādiṃ katvā’’ (taking that day as the beginning).
Trong yadagge, từ agga là đồng nghĩa với ādi (khởi đầu), nên kinh nói: “taṃ divasaṃ ādiṃ katvā” (lấy ngày đó làm khởi đầu).
‘‘Purimaṃ…pe… avinipāto’’ti idaṃ yathā tattakaṃ kālaṃ sugatito sugatūpapattiyeva ahosi, tathā katūpacitakusalakammattā.
The statement ‘‘purimaṃ…pe… avinipāto’’ means that such was his accumulated wholesome kamma that for that much time there was only rebirth in good destinations from good destinations.
“Purimaṃ…pe… avinipāto” (trước đây... không đọa lạc) là do đã tích lũy thiện nghiệp như vậy, nên trong khoảng thời gian đó, chỉ có sự tái sinh vào cõi thiện từ cõi thiện.
Phussassa sammāsambuddhassa kālato pabhuti hi sambhatavivaṭṭūpanissayakusalasambhāro esa devaputto.
Indeed, this devaputta has accumulated wholesome provisions that lead to release (Nibbāna) since the time of Phussa, the Perfectly Self-Enlightened One.
Vị thiên tử này đã tích lũy các yếu tố thiện nghiệp dẫn đến sự thoát ly khỏi vòng luân hồi kể từ thời của Đức Phật Chánh Đẳng Giác Phussa.
Anacchariyanti anu anu acchariyaṃ.
Anacchariya means surprising again and again.
Anacchariyaṃ có nghĩa là anu anu acchariyaṃ (lặp đi lặp lại một cách kỳ diệu).
Tenāha ‘‘punappunaṃ acchariyamevā’’ti.
Therefore, it says ‘‘punappunaṃ acchariyamevā’’ (it is repeatedly amazing).
Vì vậy, kinh nói: “punappunaṃ acchariyamevā” (chỉ là điều kỳ diệu lặp đi lặp lại).
Sayaṃparisāyāti sakāya parisāya.
Sayaṃparisāyā means in his own assembly.
Sayaṃparisāyā có nghĩa là trong hội chúng của chính mình.
Bhagavato diṭṭhasadisamevāti āvajjanasamanantaraṃ yathā te bhagavato catuvīsatisatasahassamattā sattā ñāṇagatito diṭṭhā, evaṃ tumhehi diṭṭhasadisameva.
Bhagavato diṭṭhasadisamevā means, just as those two hundred forty thousand beings were seen by the Blessed One through his knowledge immediately upon his advertence, so too, it is as seen by you.
“Bhagavato diṭṭhasadisamevā” (giống như được Đức Thế Tôn thấy) có nghĩa là ngay sau khi quán chiếu, những chúng sinh có số lượng hai trăm bốn mươi ngàn (240.000) đó đã được Đức Thế Tôn thấy bằng trí tuệ, thì cũng giống như quý vị đã thấy.
Vessavaṇassa sammukhā sutaṃ mayāti vadati.
He says, ‘‘I heard it directly from Vessavaṇa’’.
“Tôi đã nghe điều đó trực tiếp từ Vessavaṇa,” vị thiên tử nói.
282. Vassūpanāyikasaṅgahatthanti vassūpanāyikāya ārakkhāsaṃvidhānavasena bhikkhūnaṃ saṅgahaṇatthaṃ ‘‘vassūpagatā bhikkhū evaṃ sukhena samaṇadhammaṃ karontī’’ti, pavāraṇasaṅgaho panassa pavāretvā satthu santikaṃ gacchantānaṃ bhikkhūnaṃ antarāmagge parissayapariharaṇatthaṃ.
282. Vassūpanāyikasaṅgahattha means for the purpose of protecting and assisting the bhikkhus during the Rains-retreat by arranging protection, thinking, "The bhikkhus who have entered the Rains-retreat will practice the ascetic’s duty comfortably," and his pavāraṇasaṅgaho (assistance at the Pavāraṇā) is for warding off dangers from bhikkhus traveling to the Teacher after the Pavāraṇā ceremony.
282. “Vassūpanāyikasaṅgahatthaṃ” (vì mục đích hỗ trợ an cư mùa mưa) là để hỗ trợ các tỳ khưu bằng cách sắp xếp sự bảo vệ cho mùa an cư, để “các tỳ khưu an cư mùa mưa có thể thực hành Pháp hạnh một cách an lạc như vậy.” Còn “pavāraṇasaṅgaho” (sự hỗ trợ lễ Tự Tứ) của ngài là để bảo vệ các tỳ khưu trên đường đi đến gặp Đức Bổn Sư sau khi đã Tự Tứ.
Dhammassavanatthaṃ dūraṭṭhānaṃ gacchantesupi eseva nayo.
The same method applies to those going to distant places to listen to the Dhamma.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho những ai đi đến nơi xa để nghe Pháp.
Attanāpi āgantvā dhammassavanatthaṃ sannipatiyeva.
He himself also comes and gathers to listen to the Dhamma.
Chính các vị ấy cũng đến và tập hợp để nghe Pháp.
Etthetthāti ettha ettha ayyānaṃ vasanaṭṭhāne.
Etthetthā means here and there, in the dwelling places of the venerable ones.
Etthetthā có nghĩa là ở đây, ở mỗi nơi các bậc Tôn giả trú ngụ.
Tadāpīti ‘‘purimāni bhante divasānī’’ti vuttakālepi.
Tadāpī means even at the time referred to by ‘‘purimāni bhante divasānī’’ (Venerable Sir, on former days).
Tadāpi có nghĩa là vào thời điểm được nói đến là “Thưa Thế Tôn, những ngày trước đây.”
Eteneva kāraṇenāti vassūpanāyikanimittameva.
Eteneva kāraṇenā means solely due to the occasion of the Rains-retreat.
Eteneva kāraṇenā có nghĩa là chính vì lý do an cư mùa mưa.
Tenāha pāḷiyaṃ ‘‘tadahuposathe pannarase vassūpanāyikāyā’’tiādi.
Therefore, in the Pāḷi, it says ‘‘tadahuposathe pannarase vassūpanāyikāyā’’ and so on.
Vì vậy, kinh Pali nói: “tadahuposathe pannarase vassūpanāyikāyā” (vào ngày Rằm Uposatha đó, vì mùa an cư) v.v.
Āsanepi nisajjāya sudhammāya devasabhāya paṭhamaṃ devesu tāvatiṃsesu nisinnesu tassā catūsu dvāresu cattāro mahārājāno nisīdanti, idaṃ nesaṃ āsane nisajjāya cārittaṃ hoti.
Regarding the sitting arrangement, in the Sudhammā assembly hall of devas, when the devas of Tāvatiṃsa are seated first, the Four Great Kings sit at its four gates; this is their customary seating practice.
Ngay cả khi ngồi trên chỗ ngồi trong hội trường chư thiên Sudhammā, khi các vị chư thiên Tāvatiṃsa đã ngồi xuống trước, bốn vị Đại Thiên Vương sẽ ngồi ở bốn cửa của hội trường đó; đây là truyền thống ngồi trên chỗ ngồi của họ.
284. Abhisambhavituṃ adhigantuṃ asakkuṇeyyo anabhisambhavanīyo. Tenāha ‘‘appattabbo’’tiādi.
284. Anabhisambhavanīyo means unable to be attained or reached. Therefore, it says ‘‘appattabbo’’ and so on.
Không thể đạt được, không thể thấu hiểu, không thể thành tựu là anabhisambhavanīyo. Vì vậy, kinh nói: “appattabbo” (không thể đạt tới) v.v.
Cakkhuyeva patho rūpadassanassa maggo upāyoti cakkhupatho, tasmiṃ cakkhupathasminti āha ‘‘cakkhupasāde’’ti, cakkhussa gocarayoggo vā cakkhupathoti āha ‘‘āpāthe vā’’ti.
The path is the eye itself, the way, the means for seeing forms, hence cakkhupatha; in that cakkhupathasmiṃ, it says ‘‘cakkhupasāde’’ (in the eye-sense faculty), or cakkhupatho is that which is suitable for the range of the eye, hence it says ‘‘āpāthe vā’’ (or within sight).
Cakkhupatho là con đường của mắt, là cách để thấy sắc; trong cakkhupathasmiṃ (trên con đường của mắt), kinh nói: “cakkhupasāde” (trong nhãn căn), hoặc cakkhupatho là cái phù hợp với đối tượng của mắt, nên kinh nói: “āpāthe vā” (hoặc trong tầm nhìn).
Nābhibhavatīti na abhibhavati, gocarabhāvaṃ na gacchatīti attho.
Nābhibhavatī means does not overpower, the meaning is that it does not come within range.
Nābhibhavatī có nghĩa là không chế ngự, không đi vào phạm vi đối tượng.
Heṭṭhā heṭṭhāti tāvatiṃsato paṭṭhāya heṭṭhā heṭṭhā, na cātumahārājikato paṭṭhāya, nāpi brahmapārisajjato paṭṭhāya.
Heṭṭhā heṭṭhā means lower and lower, starting from Tāvatiṃsa, not starting from Cātumahārājika, nor from Brahmapārisajja.
Heṭṭhā heṭṭhā có nghĩa là từ cõi Tāvatiṃsa trở xuống, không phải từ cõi Tứ Đại Thiên Vương trở xuống, cũng không phải từ cõi Phạm Chúng Thiên trở xuống.
‘‘Cātumahārājikā hi tāvatiṃsānaṃ yathā jātirūpāni passituṃ sakkonti, tathā brahmāno heṭṭhimā uparimāna’’nti keci, taṃ na yuttaṃ.
Some say, "Just as the Cātumahārājika devas can see the original forms of the Tāvatiṃsa devas, so too can the lower Brahmās see those above them," but that is not suitable.
Một số người nói rằng: “Chư thiên Tứ Đại Thiên Vương có thể thấy sắc tướng nguyên thủy của chư thiên Tāvatiṃsa, cũng như chư Phạm thiên ở cõi dưới có thể thấy chư Phạm thiên ở cõi trên.” Điều đó không hợp lý.
Na hi heṭṭhimā brahmāno uparimānaṃ mūlapaṭisandhirūpaṃ passituṃ sakkonti, māpitameva passituṃ sakkontīti daṭṭhabbaṃ.
For the lower Brahmās cannot see the original re-linking forms of the higher Brahmās; it should be understood that they can only see those that are created (by them).
Vì chư Phạm thiên ở cõi dưới không thể thấy sắc tướng tái sinh nguyên thủy của chư Phạm thiên ở cõi trên, mà chỉ có thể thấy sắc tướng được hóa hiện. Điều này cần được hiểu rõ.
285. Sumuttoti saradosehi suṭṭhu mutto.
285. Sumutto means well-released from vocal defects.
285. Sumutto có nghĩa là hoàn toàn thoát khỏi các khuyết điểm về giọng nói.
Yehi pittasemhādīhi palibuddhattā saro avissaṭṭho siyā, tadabhāvato vissaṭṭhoti dassento āha ‘‘apalibuddho’’ti.
Showing that the voice is clear due to the absence of obstructions like bile and phlegm that might make it unclear, it says ‘‘apalibuddho’’ (unobstructed).
Để chỉ rõ rằng giọng nói được phát ra rõ ràng do không bị vướng bận bởi đờm, mật, v.v., những thứ có thể làm cho giọng nói không rõ ràng, kinh nói: “apalibuddho” (không bị vướng bận).
Viññāpetīti viññeyyo, antogadhahetuattho kattusādhano esa viññeyyasaddoti āha ‘‘atthaviññāpano’’ti.
Viññeyyo means knowable; this word viññeyya is a kāritta-causative with an internal causative meaning, so it says ‘‘atthaviññāpano’’ (making the meaning known).
Viññāpetīti viññeyyo (cái gì làm cho người khác hiểu là viññeyyo). Từ viññeyya này là một kattusādhana (từ chỉ tác nhân) với ý nghĩa nguyên nhân ẩn chứa bên trong, nên kinh nói: “atthaviññāpano” (làm cho ý nghĩa được hiểu rõ).
Sarassa madhuratā nāma maddavanti āha ‘‘madhuro mudū’’ti.
The sweetness of voice is tenderness, so it says ‘‘madhuro mudū’’ (sweet and soft).
Độ ngọt của giọng nói là sự mềm mại, nên kinh nói: “madhuro mudū” (ngọt ngào, êm dịu).
Savanaṃ arahatīti savanīyo. Savanārahatāya ca āpāthasukhatāyāti āha ‘‘kaṇṇasukho’’ti.
Savanīyo is what deserves to be heard. And because it deserves to be heard and is pleasant to hear, it says ‘‘kaṇṇasukho’’ (pleasant to the ear).
Cái gì đáng được nghe là savanīyo. Vì đáng được nghe và dễ chịu khi nghe, nên kinh nói: “kaṇṇasukho” (dễ chịu tai).
Bindūti piṇḍito.
Bindū means concentrated.
Bindū có nghĩa là cô đọng.
Ākoṭitabhinnakaṃsasaddo viya anekāvayavo ahutvā niravayavo, ekabhāvoti attho.
It is not composed of many parts like the sound of a struck and cracked cymbal, but is partless, meaning it is of a single essence.
Nó không phải là nhiều phần như tiếng chuông bị đập vỡ, mà là không có phần, có nghĩa là một thể thống nhất.
Tenāha ‘‘ekagghano’’ti, etenevassa avisāritā saṃvaṇṇitā daṭṭhabbā.
Therefore, it says ‘‘ekagghano’’ (dense, solid), and by this, its unscattered nature should be understood as described.
Vì vậy, kinh nói: “ekagghano” (một khối vững chắc), và bằng cách này, sự không phân tán của nó cần được hiểu.
Gambhīruppattiṭṭhānatāya cassa gambhīratāti āha ‘‘nābhimūlato’’tiādi.
Its profundity is due to its deep origin, so it says ‘‘nābhimūlato’’ and so on (from the base of the navel).
Vì có nguồn gốc sâu xa, nên nó có sự sâu sắc, nên kinh nói: “nābhimūlato” (từ gốc rốn) v.v.
Evaṃ samuṭṭhitoti jīvhādippahāramattasamuṭṭhito.
Evaṃ samuṭṭhito means arisen merely by the striking of the tongue, etc.
“Evaṃ samuṭṭhito” (phát ra như vậy) có nghĩa là chỉ phát ra do sự tác động của lưỡi, v.v.
Amadhuro ca hoti uppattiṭṭhānānaṃ parilahubhāvato.
Amadhuro ca hoti (and it is unpleasant) due to the lightness of its places of origin.
“Amadhuro ca hoti” (và không ngọt ngào) là do các điểm phát ra quá nhẹ.
Na ca dūraṃ sāveti vīrabhāvābhāvato.
Na ca dūraṃ sāveti (and it does not make itself heard far) due to lack of strength.
“Na ca dūraṃ sāveti” (và không vang xa) là do thiếu sự hùng tráng.
Ninnādī suvipulabhāvato savisesaṃ ninnādo, pāsaṃsaninnādo vā.
Ninnādī means with a special resonance due to its very wide scope, or it is a praised resonance.
Ninnādī là tiếng vang đặc biệt do sự rộng lớn, hoặc là tiếng vang đáng ca ngợi.
Tenāha ‘‘mahāmegha…pe… yutto’’ti.
Therefore, it says ‘‘mahāmegha…pe… yutto’’ (like a great cloud…etc…endowed with).
Vì vậy, kinh nói: “mahāmegha…pe… yutto” (giống như đám mây lớn... v.v... phù hợp).
Pacchimaṃ pacchimanti dutiyaṃ, catutthaṃ, chaṭṭhaṃ, aṭṭhamañca padaṃ.
Pacchimaṃ pacchimaṃ means the second, fourth, sixth, and eighth stanzas.
Pacchimaṃ pacchimaṃ (từng đoạn cuối cùng) là đoạn thứ hai, thứ tư, thứ sáu và thứ tám.
Purimassa purimassāti yathākkamaṃ paṭhamassa, tatiyassa, pañcamassa, sattamassa ca.
Purimassa purimassā means of the first, third, fifth, and seventh respectively.
Purimassa purimassā (của từng đoạn trước) là của đoạn thứ nhất, thứ ba, thứ năm và thứ bảy theo thứ tự.
Atthoyevāti atthaniddeso eva.
Atthoyevā means indeed a description of the meaning.
Atthoyevā có nghĩa là chỉ là sự diễn giải ý nghĩa.
Vissaṭṭhatā hissa viññeyyatāya veditabbā, mañjubhāvo savanīyatāya, bindubhāvo avisāritāya, gambhīrabhāvo ninnāditāyāti.
Its clarity is to be known through its comprehensibility; its pleasantness, through its being worth hearing; its concentrated nature, through its unscatteredness; and its profundity, through its resonance.
Sự rõ ràng của nó cần được biết qua khả năng hiểu, sự dịu dàng qua khả năng nghe, sự cô đọng qua sự không phân tán, và sự sâu sắc qua tiếng vang.
Yathāparisanti ettha yathā-saddo parimāṇavācī, na pakārādivācīti āha ‘‘yattakā parisā’’ti, tena parisappamāṇaṃ evassa saro niccharati, ayamassa dhammatāti dasseti.
In Yathāparisa, the word yathā is a word denoting measure, not kind or other meanings, so it says ‘‘yattakā parisā’’ (however large the assembly); by this, it shows that his voice issues forth precisely to the measure of the assembly, this is its nature.
Trong yathāparisa, từ yathā có nghĩa là số lượng, không phải là loại, v.v., nên kinh nói: “yattakā parisā” (hội chúng có bao nhiêu). Điều này cho thấy giọng nói của ngài phát ra đúng bằng kích thước của hội chúng; đây là bản chất của ngài.
Tenāha ‘‘tattakamevā’’tiādi.
Therefore, it says ‘‘tattakamevā’’ and so on (exactly that much).
Vì vậy, kinh nói: “tattakamevā” (chỉ bấy nhiêu) v.v.
‘‘Ye hi kecī’’tiādi ‘‘yāvañca so bhagavā’’tiādinā vuttassa atthassa hetukittanavasena samatthanaṃ saraṇesu nesaṃ niccasevanena, sīlesu ca patiṭṭhāpanena chakāmasaggasampattianuppādanato.
The statement ‘‘Ye hi kecī’’ and so on corroborates the meaning stated in ‘‘yāvañca so bhagavā’’ and so on, by showing that through their constant cultivation of the refuges and their establishment in the precepts, they do not give rise to the six kinds of sensual attainments.
“Ye hi kecī” (bất cứ ai) v.v., là sự xác nhận ý nghĩa đã được nói đến bởi “yāvañca so bhagavā” (và chừng nào Đức Thế Tôn đó còn) v.v., bằng cách nêu ra nguyên nhân của việc đó, thông qua sự thường xuyên phụng sự nơi nương tựa của họ, và bằng cách thiết lập họ vào giới luật, không tạo ra sự thành tựu của sáu cõi dục lạc.
Tenāha ‘‘ye hi keci…pe… vadatī’’ti.
Therefore, it says ‘‘ye hi keci…pe… vadatī’’ (whoever…etc…says).
Vì vậy, kinh nói: “ye hi keci…pe… vadatī” (bất cứ ai... v.v... nói).
Nibbematikagahitasaraṇeti maggenāgatasaraṇagamane.
Nibbematikagahitasaraṇe means taking refuge with unshaken conviction, which refers to taking refuge that has come about by the path.
Nibbematikagahitasaraṇe có nghĩa là sự quy y đã được chấp nhận không nghi ngờ bằng Đạo.
Te hi sabbaso samugghātitavicikicchatāya ratanattaye aveccappasādena samannāgatāyeva, pothujjanikasaddhāya vasena buddhādīnaṃ guṇe ogāhetvā jānanti, aparaneyyabuddhino te pariyāyato nibbematikagahitasaraṇā veditabbā.
For they are endowed with unshakeable confidence in the Triple Gem, having completely eradicated doubt, and they understand the virtues of the Buddha and others through mundane faith; those of undeveloped intellect (aparaneyyabuddhino) are to be understood as having taken refuge with unshaken conviction in a secondary sense.
Vì họ hoàn toàn đã nhổ bỏ mọi nghi ngờ, và có lòng tin không lay chuyển vào Tam Bảo, họ biết các phẩm chất của Đức Phật, v.v., theo cách của pothujjanikasaddhā (đức tin phàm phu). Những người có trí tuệ không cần được dẫn dắt đó cần được biết là những người đã chấp nhận sự quy y không nghi ngờ bằng phương tiện gián tiếp.
Gandhabbadevagaṇanti gandhabbadevasamūhaṃ.
Gandhabbadevagaṇa means a multitude of Gandhabba devas.
Gandhabbadevagaṇaṃ có nghĩa là nhóm chư thiên Gandhabba.
Tukā vuccati khīriṇī yā tukātipi vuccati.
Tukā is called khīriṇī, which is also called tukā.
Tukā được gọi là khīriṇī, cũng được gọi là tukā.
Tassā cuṇṇaṃ tukāpiṭṭhaṃ. Taṃ koṭṭetvā pakkhittaṃ ghanaṃ nirantaracitaṃ hutvā tiṭṭhati.
Its powder is tukāpiṭṭha. When that is pounded and put in, it becomes dense and compactly arranged.
Bột của nó là tukāpiṭṭhaṃ. Khi được giã nát và thêm vào, nó trở nên đặc và dày đặc.
287. Supaññattāti suṭṭhu pakārehi ñāpitā bodhitā, asaṅkarato vā ṭhapitā, taṃ pana bodhanaṃ, asaṅkarato ṭhapanañca atthato desanā evāti āha ‘‘sukathitā’’ti.
287. Supaññattā means made known and awakened in various ways, or clearly set forth without confusion. And that awakening and setting forth without confusion is essentially a teaching, so it is said to be “sukathitā” (well-taught).
Supaññattā có nghĩa là được chỉ rõ, được giác ngộ một cách tốt đẹp bằng nhiều phương cách, hoặc được an lập không lẫn lộn. Sự giác ngộ và an lập không lẫn lộn này, về mặt ý nghĩa, chính là lời thuyết giảng. Vì vậy, Đức Phật nói: “sukathitā” (được thuyết giảng tốt đẹp).
Ijjhanaṭṭhenāti samijjhanaṭṭhena, nippajjanassa kāraṇabhāvenāti attho.
Ijjhanaṭṭhenā means in the sense of succeeding completely; the meaning is "by being the cause of accomplishment."
Ijjhanaṭṭhenā có nghĩa là theo nghĩa thành tựu, tức là theo nghĩa là nguyên nhân của sự hoàn thành.
Patiṭṭhānaṭṭhenāti adhiṭṭhānaṭṭhena.
Patiṭṭhānaṭṭhenā means in the sense of a foundation.
Patiṭṭhānaṭṭhenā có nghĩa là theo nghĩa quyết định.
Iddhiyā pādoti iddhipādo, iddhiyā adhigamupāyoti attho.
The foot (cause) of psychic power is iddhipādo (base of psychic power); the meaning is "the means to attain psychic power."
Iddhipādo là nền tảng của thần thông (iddhi), tức là phương tiện để đạt được thần thông.
Tena hi yasmā uparūpari visesasaṅkhātaṃ iddhiṃ pajjanti pāpuṇanti, tasmā ‘‘pādo’’ti vuccati.
Therefore, since they attain higher and higher psychic power, they are called "pāda" (foot, base).
Vì nhờ đó mà người ta đạt được (pajjanti) thần thông, tức là những đặc tính ưu việt cao hơn, nên nó được gọi là “pāda” (nền tảng).
Ijjhatīti iddhi, samijjhati nippajjatīti attho.
It succeeds, therefore iddhi (psychic power); the meaning is "it succeeds, it is accomplished."
Điều được thành tựu được gọi là iddhi (thần thông), nghĩa là thành công, hoàn thành.
Iddhi eva pādo iddhipādo, iddhikoṭṭhāsoti attho.
Psychic power itself is the base, iddhipādo; the meaning is "a component of psychic power."
Iddhi chính là pāda (cơ sở) được gọi là iddhipāda, nghĩa là một phần của thần thông.
Evaṃ tāva ‘‘cattāro iddhipādā’’ti ettha attho veditabbo.
Thus, the meaning of "the four bases of psychic power" should be understood here.
Đến đây, ý nghĩa của cụm từ “bốn iddhipāda” cần được hiểu như vậy.
Iddhipahonakatāyāti iddhiyā nipphādane samatthabhāvāya.
Iddhipahonakatāyā means for being capable of producing psychic power.
Iddhipahonakatāyā là khả năng thành tựu thần thông.
Iddhivisavitāyāti iddhiyā nipphādane yogyabhāvāya.
Iddhivisavitāyā means for being suitable for producing psychic power.
Iddhivisavitāyā là sự phù hợp để thành tựu thần thông.
Anekatthattā hi dhātūnaṃ yogyattho vi-pubbo su-saddo, visavanaṃ vā pajjanaṃ visavitā, tattha kāmakāritā visavitā.
Because verbs have many meanings, the prefix vi- with su- denotes suitability, or visavana means "attainment," visavitā is being able to act at will in that regard.
Vì các gốc từ có nhiều nghĩa, nên tiền tố vi- và từ su- có nghĩa là phù hợp, hoặc visavana là sự thành tựu, trong đó sự tự do hành động là visavitā.
Tenāha ‘‘punappuna’’ntiādi.
Therefore, it is said: "punappuna" (again and again) and so on.
Do đó, có câu “punappuna” (lặp đi lặp lại), v.v.
Iddhivikubbanatāyāti vikubbaniddhiyā vividharūpakaraṇāya.
Iddhivikubbanatāyā means for performing various forms of psychic power (vikubbaniddhi).
Iddhivikubbanatāyā là để tạo ra các hình thức đa dạng của thần thông biến hóa.
Tenāha ‘‘nānappakārato katvā dassanatthāyā’’ti.
Therefore, it is said: "nānappakārato katvā dassanatthāyā" (for showing by making various kinds).
Do đó, có câu “nānappakārato katvā dassanatthāyā” (để thể hiện bằng cách tạo ra nhiều loại).
‘‘Chandañca bhikkhu adhipatiṃ karitvā labhati samādhiṃ, labhati cittassekaggataṃ, ayaṃ vuccati chandasamādhī’’ti (vibha. 432) imāya pāḷiyā chandādhipati samādhi chandasamādhīti adhipatisaddalopaṃ katvā samāso vuttoti viññāyati, adhipatisaddatthadassanavasena pana ‘‘chandahetuko, chandādhiko vā samādhi chandasasamādhī’’ti aṭṭhakathāyaṃvuttanti veditabbaṃ.
It is understood that the compound chandasamādhī (concentration of desire) in the Pali text "Having made desire (chanda) the dominant factor, a bhikkhu obtains concentration, obtains one-pointedness of mind; this is called concentration of desire" is formed by eliding the word adhipati (dominant factor). However, it should be known that in the Aṭṭhakathā, it is said to be “chandahetuko, chandādhiko vā samādhi chandasasamādhī” (concentration caused by desire or concentration dominated by desire) in order to show the meaning of the word adhipati.
Trong đoạn kinh văn này: “Này các tỳ khưu, nếu lấy chanda (ý muốn) làm chủ, vị ấy đạt được định (samādhi), đạt được sự nhất tâm của tâm. Đây được gọi là chandasamādhi (định do ý muốn)”, thì chandasamādhi được hiểu là một hợp chất được tạo thành bằng cách lược bỏ từ adhipati (chủ) trong cụm từ chandādhipati samādhi (định có ý muốn làm chủ). Tuy nhiên, cần biết rằng trong Aṭṭhakathā (Chú giải), nó được nói là “chandasamādhi” (định do ý muốn làm nhân, hoặc định có ý muốn là chính yếu) theo cách thể hiện ý nghĩa của từ adhipati.
‘‘Padhānabhūtāti vīriyabhūtā’’ti keci vadanti.
“Padhānabhūtā (being primary)” – some say “being energy.”
Một số người nói rằng “padhānabhūtā (là chính yếu) nghĩa là vīriyabhūtā (là tinh tấn).”
Saṅkhatasaṅkhārādinivattanatthañhi padhānaggahaṇanti.
For the term padhāna (primary) is taken here to exclude other saṅkhāras (formations) such as conditioned saṅkhāras.
Thật vậy, việc chấp nhận padhāna (chính yếu) là để loại trừ các saṅkhāra (hành) hữu vi, v.v.
Atha vā taṃ taṃ visesaṃ saṅkharotīti saṅkhāro, sabbampi vīriyaṃ.
Alternatively, that which forms this or that particularity is a saṅkhāra (formation), which is all energy.
Hoặc, điều đó tạo ra các đặc điểm khác nhau được gọi là saṅkhāra (hành), tất cả đều là tinh tấn (vīriya).
Tattha catukiccasādhakato aññassa nivattanatthaṃ padhānaggahaṇanti padhānabhūtā seṭṭhabhūtāti attho.
In that case, padhānabhūtā means "being primary" (seṭṭhabhūtā) in the sense that the term padhāna is taken to exclude other factors, as it is capable of accomplishing the four functions.
Trong đó, việc chấp nhận padhāna là để loại trừ những thứ khác không phải là phương tiện để hoàn thành bốn nhiệm vụ, vì vậy padhānabhūtā có nghĩa là những thứ chính yếu.
Catubbidhassa pana vīriyassa adhippetattā bahuvacananiddeso kato.
Since the four kinds of energy are intended, the plural is used.
Vì tinh tấn bốn loại được đề cập, nên cách diễn đạt số nhiều đã được sử dụng.
Visuṃ samāsayojanavasena yo pubbe iddhipādattho pādassa upāyatthataṃ, koṭṭhāsatthatañca gahetvā yathāyogavasena idha vutto, so vakkhamānānaṃ paṭilābhapubbabhāgānaṃ kattukaraṇiddhibhāvaṃ, uttaracūḷabhājanīye vā vuttehi chandādīhi iddhipādehi sādhetabbāya iddhiyā kattiddhibhāvaṃ, chandādīnañca karaṇiddhibhāvaṃ sandhāya vuttoti veditabbo, tasmā ‘‘ijjhanaṭṭhena iddhī’’ti ettha kattuattho, karaṇattho ca ekajjhaṃ gahetvā vuttoti kattuatthaṃ tāva dassetuṃ ‘‘nipphattipariyāyena ijjhanaṭṭhena vā’’ti vatvā itaraṃ dassento ‘‘ijjhanti etāyā’’tiādimāha.
The meaning of iddhipāda which was previously stated here, by taking pāda in the sense of means and component in separate compound formations, according to suitability, refers to the agent-causal iddhi-nature of the forthcoming paṭilābha-pubbabhāga (preliminary stages of attainment), or the agent-iddhi-nature of the psychic power to be accomplished by the desire (chanda) and so on mentioned in the uttaracūḷabhājanīya (latter part of the Vibhaṅga), and the instrumental iddhi-nature of desire (chanda) and so on. Therefore, in "psychic power in the sense of accomplishment," the agentive and instrumental meanings are taken together. To show the agentive meaning, it says "or in the sense of accomplishment as an outcome," and to show the other, it says "ijjhanti etāyā" (they are accomplished by this) and so on.
Ý nghĩa của iddhipāda được đề cập trước đây theo cách kết hợp các từ riêng lẻ, lấy ý nghĩa của pāda là phương tiện và là một phần, đã được nói ở đây một cách phù hợp, cần được hiểu là đề cập đến trạng thái là thần thông của tác nhân và công cụ của những thành tựu sắp tới, hoặc trạng thái là thần thông của tác nhân của iddhi (thần thông) cần được thành tựu bằng các iddhipāda như chanda (ý muốn), v.v., được nói trong Uttaracūḷabhājanīya, và trạng thái là thần thông của công cụ của chanda, v.v. Do đó, trong câu “iddhi theo nghĩa thành tựu”, ý nghĩa của tác nhân và ý nghĩa của công cụ được lấy cùng lúc, và để thể hiện ý nghĩa của tác nhân, có câu “nipphattipariyāyena ijjhanaṭṭhena vā” (theo cách thành tựu hoặc theo nghĩa thành tựu), và để thể hiện ý nghĩa còn lại, có câu “ijjhanti etāyā” (được thành tựu bởi điều này), v.v.
Vuttanti kattha vuttaṃ?
Vutta (stated) – where is it stated?
Vutta (được nói) – được nói ở đâu?
Iddhipādavibhaṅgapāṭhe.(Vibha. 434) tathābhūtassāti tenākārena bhūtassa, te chandādidhamme paṭilabhitvā ṭhitassāti attho.
In the Iddhipādavibhaṅga Pāḷi text. Tathābhūtassā means one who has come to be in that manner, one who has obtained those dhammas such as desire (chanda) and is established in them.
Trong Iddhipādavibhaṅgapāṭha (Vibha. 434). Tathābhūtassā (của người như vậy) nghĩa là của người đã thành tựu các pháp như chanda, v.v., và đang an trú trong đó.
‘‘Vedanākkhandho’’tiādīhi chandādayo antokatvā cattāropi khandhā kathitā.
By "Vedanākkhandho" (the aggregate of feeling) and so on, all four aggregates are mentioned, including desire and so on.
Chandā, v.v., được bao gồm trong “Vedanākkhandho” (uẩn thọ), v.v., và tất cả bốn uẩn đã được nói đến.
Sesesūti sesiddhipādesu.
Sesesū means in the remaining bases of psychic power.
Sesesū (trong những cái còn lại) nghĩa là trong các iddhipāda còn lại.
Vīriyiddhipādaniddese ‘‘vīriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgata’’nti dvikkhattuṃ vīriyaṃ āgataṃ.
In the description of the vīriya-iddhipāda (base of psychic power of energy), the term vīriya (energy) appears twice in "endowed with concentration of energy and the formation of exertion" (vīriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgata).
Trong phần giải thích về vīriyiddhipāda (cơ sở thần thông của tinh tấn), từ vīriya (tinh tấn) xuất hiện hai lần trong cụm từ “vīriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgata” (được thành tựu với định của tinh tấn và hành chính yếu).
Tattha purimaṃ samādhivisesanaṃ ‘‘vīriyādhipati samādhi vīriyasamādhī’’ti, dutiyaṃ samannāgamaṅgadassanaṃ.
There, the first is an adjective for samādhi (concentration), meaning "the concentration of energy is the vīriya-samādhi (concentration of energy)," and the second indicates an endowment factor.
Trong đó, từ đầu tiên là tính từ của samādhi (định) theo nghĩa “định có tinh tấn làm chủ là định của tinh tấn”, và từ thứ hai là để chỉ ra yếu tố của sự thành tựu.
Dveyeva hi sabbattha samannāgamaṅgāni, samādhi, padhānasaṅkhāro ca.
Indeed, there are only two endowment factors everywhere: samādhi and padhānasaṅkhāra (formation of exertion).
Thật vậy, ở khắp mọi nơi chỉ có hai yếu tố của sự thành tựu: samādhi và padhānasaṅkhāra (hành chính yếu).
Chandādayo hi samādhivisesanāni, padhānasaṅkhāro pana padhānavacaneneva visesito, na chandādīhīti na idha vīriyādhipatitā padhānasaṅkhārassa vuttā hoti.
Desire (chanda) and so on are indeed adjectives for concentration (samādhi), but the padhānasaṅkhāra is qualified only by the word padhāna (exertion), not by desire (chanda) and so on, so the dominance of energy over the padhānasaṅkhāra is not stated here.
Chandā (ý muốn), v.v., là tính từ của samādhi, nhưng padhānasaṅkhāra được mô tả bằng chính từ padhāna, chứ không phải bằng chandā, v.v., do đó ở đây không nói rằng padhānasaṅkhāra có tinh tấn làm chủ.
Vīriyañca samādhiṃ visesetvā ṭhitameva, samannāgamaṅgavasena pana padhānasaṅkhāravacanena vuttanti nāpi dvīhi vīriyehi samannāgamo vutto hoti.
Energy (vīriya) stands as an adjective for concentration (samādhi), but it is mentioned by the word padhānasaṅkhāra as an endowment factor. Thus, the endowment by two energies is also not stated.
Tinh tấn đã được mô tả bởi samādhi, và nó cũng được nói đến bằng từ padhānasaṅkhāra theo nghĩa là yếu tố của sự thành tựu, do đó không nói rằng sự thành tựu được thực hiện bởi hai tinh tấn.
Yasmā pana chandādīhi visiṭṭho samādhi, tathāvisiṭṭheneva ca tena sampayutto padhānasaṅkhāro, sesadhammā ca, tasmā samādhivisesanānaṃ vasena cattāro iddhipādā vuttā, visesanabhāvo ca chandādīnaṃ taṃtaṃavassayadassanavasena hotīti ‘‘chandasamādhi…pe… iddhipāda’’nti ettha nissayatthepi pāda-sadde upāyatthena chandādīnaṃ iddhipādatā vuttā hoti.
However, since concentration (samādhi) is distinguished by desire (chanda) and so on, and the padhānasaṅkhāra and other dhammas are associated with that same distinguished concentration, the four bases of psychic power are stated in terms of the adjectives of concentration, and the adjectival nature of desire (chanda) and so on appears in showing their respective dependencies. Thus, in "chandasamādhi…pe… iddhipāda" (concentration of desire... and so on... base of psychic power), the iddhipāda-nature of desire (chanda) and so on is stated in the sense of means, even when pāda-sadda refers to dependence.
Tuy nhiên, vì samādhi được đặc trưng bởi chanda, v.v., và padhānasaṅkhāra cùng các pháp khác được kết hợp với samādhi được đặc trưng như vậy, nên bốn iddhipāda được nói đến theo cách đặc trưng của samādhi, và trạng thái đặc trưng của chanda, v.v., là theo cách thể hiện sự phụ thuộc tương ứng, do đó trong câu “chandasamādhi…pe… iddhipāda”, chanda, v.v., được nói là iddhipāda theo nghĩa phương tiện, ngay cả khi từ pāda có nghĩa là sự phụ thuộc.
Teneva hi abhidhamme uttaracūḷabhājanīye (vibha. 456) ‘‘cattāro iddhipādā chandiddhipādo’’tiādinā chandādīnameva iddhipādatā vuttā.
For this very reason, in the Abhidhamma, in the Uttaracūḷabhājanīya, the iddhipāda-nature of desire (chanda) and so on is stated with phrases like "the four bases of psychic power: the chanda-iddhipāda" (base of psychic power of desire).
Chính vì vậy, trong Abhidhamma, trong Uttaracūḷabhājanīya (Vibha. 456), chanda, v.v., được nói là iddhipāda theo cách “bốn iddhipāda là chandiddhipāda”, v.v.
Pañhapucchake (vibha. 457 ādayo) ‘‘cattāro iddhipādā idha bhikkhu chandasamādhī’’tiādinā ca uddesaṃ katvāpi puna chandādīnaṃyeva kusalādibhāvo vibhatto.
In the Pañhapucchaka, after presenting the enumeration "the four bases of psychic power: here, bhikkhus, the chanda-samādhi" and so on, the wholesome nature of desire (chanda) and so on is again analyzed.
Trong Pañhapucchaka (Vibha. 457, v.v.), sau khi đưa ra đề mục “bốn iddhipāda, ở đây tỳ khưu có chandasamādhi”, v.v., lại phân tích trạng thái thiện, v.v., của chính chanda, v.v.
Upāyiddhipādadassanatthameva hi nissayiddhipādadassanaṃ kataṃ, aññathā catubbidhatā na siyāti.
Indeed, the presentation of the supportive iddhipāda is made for the purpose of showing the iddhipāda as a means; otherwise, the fourfold nature would not exist.
Thật vậy, việc trình bày iddhipāda theo nghĩa nương tựa chỉ là để trình bày iddhipāda theo nghĩa phương tiện, nếu không thì sẽ không có bốn loại.
Ayamettha pāḷivasena atthavinicchayo veditabbo.
This is the determination of meaning here according to the Pali texts.
Đây là sự phân tích ý nghĩa cần được hiểu theo kinh điển.
Idāni paṭilābhapubbabhāgānaṃ vasena iddhipāde vibhajitvā dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ, taṃ suviññeyyameva.
Now, to show the division of the bases of psychic power according to the preliminary stages of attainment, "apicā" (furthermore) and so on is stated, which is easily understood.
Giờ đây, để phân chia và trình bày các iddhipāda theo các giai đoạn trước khi thành tựu, có câu “apicā” (hơn nữa), v.v., điều này rất dễ hiểu.
Idha iddhipādakathā saṅkhepeneva vuttāti āha ‘‘vitthārena pana…pe… vuttā’’ti.
Here, the discourse on the bases of psychic power is stated briefly, so it says: "vitthārena pana…pe… vuttā" (however, it is stated in detail… and so on…).
Ở đây, câu chuyện về iddhipāda được nói một cách tóm tắt, do đó có câu “vitthārena pana…pe… vuttā” (nhưng đã được nói một cách chi tiết).
Kecīti abhayagirivāsino.
Kecī means the residents of Abhayagiri.
Kecī (một số người) là những người sống ở Abhayagiri.
Tesu hi ekacce ‘‘iddhi nāma anipphannā’’ti vadanti, ekacce ‘‘iddhipādo pana anipphanno’’ti vadanti, anipphannoti ca paramatthato asiddho, natthīti attho.
Among them, some say that "psychic power is non-existent," and some say that "the base of psychic power is non-existent." Anipphanno means non-existent in the ultimate sense, meaning it does not exist.
Trong số đó, một số nói rằng “iddhī (thần thông) là chưa thành tựu”, một số khác nói rằng “iddhipāda (cơ sở thần thông) là chưa thành tựu”, và anipphanno (chưa thành tựu) có nghĩa là không có thật theo nghĩa tối hậu, nghĩa là không tồn tại.
Ābhatoti abhidhammapāṭhato (vibha. 458) dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 2.287) ānīto purimanayato aññenākārena desanāya pavattattā.
Ābhato means brought from the Abhidhamma text in the Dīghanikāyaṭṭhakathā because the teaching proceeds in a different manner from the previous method.
Ābhato (được mang đến) là được mang đến từ Abhidhammapāṭha (Vibha. 458) trong Dīghanikāyaṭṭhakathā (Dī. Ni. Aṭṭha. 2.287) vì bài giảng được trình bày theo một cách khác so với phương pháp trước đó.
Chando eva iddhipādo chandiddhipādo. Eseva nayo sesesupi.
Desire itself is the base of psychic power, chandiddhipādo (base of psychic power of desire). The same method applies to the others.
Chanda (ý muốn) chính là iddhipāda (cơ sở thần thông) được gọi là chandiddhipāda. Tương tự đối với các loại còn lại.
Ime panāti imasmiṃ sutte āgatā iddhipādā.
Ime panā means the bases of psychic power mentioned in this Sutta.
Ime panā (những điều này) là các iddhipāda được đề cập trong kinh này.
Raṭṭhapālatthero (ma. ni. 2.293; a. ni. aṭṭha. 1.1.210; apa. aṭṭha. 2.raṭṭhapālattheraapadānavaṇṇanāya vitthāro) ‘‘chande sati kathaṃ nānujānissantī’’ti sattāhaṃ bhattāni abhuñjitvā mātāpitaro anujānāpetvā pabbajitvā chandameva avassāya lokuttaraṃ dhammaṃ nibbattesīti āha ‘‘raṭṭhapālatthero…pe… nibbattesī’’ti.
Regarding Raṭṭhapālatthero, it says that "if there is desire, why would they not permit?" He abstained from meals for seven days, made his parents give permission, and having gone forth, he accomplished the supramundane Dhamma relying solely on desire (chanda). Thus, it is said: "Raṭṭhapālatthero…pe… nibbattesī" (Raṭṭhapāla Thera… and so on… accomplished).
Raṭṭhapālatthero (Ma. Ni. 2.293; A. Ni. Aṭṭha. 1.1.210; Apa. Aṭṭha. 2.raṭṭhapālattheraapadānavaṇṇanāya vitthāro) nói rằng “Nếu có chanda, tại sao họ lại không cho phép?” Sau khi không ăn trong bảy ngày, Tôn giả Raṭṭhapāla đã thuyết phục cha mẹ cho phép xuất gia và chỉ dựa vào chanda để thành tựu pháp siêu thế. Do đó, có câu “Raṭṭhapālatthero…pe… nibbattesī” (Tôn giả Raṭṭhapāla…pe… đã thành tựu).
Soṇatthero (mahāva. 243; a. ni. 6.55; theragā. aṭṭha. terasanipāta; apa. aṭṭha. 2.soṇakoṭivīsattheraapadānavaṇṇanāya vitthāro) bhāvanamanuyutto āraddhavīriyo paramasukhumālo pādesu phoṭesu jātesupi vīriyaṃ nappaṭipassambhesīti āha ‘‘soṇatthero vīriyaṃ dhuraṃ katvā’’ti.
Soṇatthero (mahāva. 243; a. ni. 6.55; theragā. aṭṭha. terasanipāta; apa. aṭṭha. 2.soṇakoṭivīsattheraapadānavaṇṇanāya vitthāro) engaged in meditation and put forth effort, did not relax his effort even when blisters appeared on his very delicate feet. Thus, it says, ‘‘Soṇatthero vīriyaṃ dhuraṃ katvā’’ (Elder Soṇa making effort his foremost task).
Trưởng lão Soṇa (Mahāvagga 243; Aṅguttara Nikāya 6.55; Chú giải Trưởng lão Tăng Kệ, chương mười ba; Chú giải Apadāna 2, giải thích về Soṇakoṭivīsatthera-apadāna) đã tinh cần tu tập, phát khởi tinh tấn, dù thân thể cực kỳ mềm yếu, ngay cả khi chân bị phồng rộp, vẫn không ngừng tinh tấn. Vì vậy,* nói: “Trưởng lão Soṇa lấy tinh tấn làm chủ đạo.”
Sambhūtatthero (theragā. aṭṭha. 2.sammūtattheragāthāvaṇṇanāya vitthāro) ‘‘cittavato kiṃ nāma na sijjhatī’’ti cittaṃ pubbaṅgamaṃ katvā bhāvanaṃ ārādhesīti āha ‘‘sambhūtatthero cittaṃ dhuraṃ katvā’’ti.
Venerable Sambhūta, having made mind the forerunner, achieved development, considering "What indeed cannot be accomplished by one who has mind?", thus he said: " Venerable Sambhūta, having made mind the principal."
Trưởng lão Sambhūta (Chú giải Trưởng lão Tăng Kệ 2, giải thích về Sambhūtattheragāthā) đã suy nghĩ: “Với người có tâm, việc gì lại không thành tựu?” và lấy tâm làm tiên phong để thực hành thiền định. Vì vậy,* nói: “Trưởng lão Sambhūta lấy tâm làm chủ đạo.”
Moghatthero vīmaṃsaṃ avassayi, tasmā tassa bhagavā ‘‘suññato lokaṃ avekkhassū’’ti (su. ni. 1125; bu. vaṃ. 54.353; mahā. ni. 186; cūḷani. mogharājamāṇavapucchā 144; mogharājamāṇavapucchāniddese 88; netti. 5; peṭako. 22, 31) suññatākathaṃ kathesi, paññānissitamānaniggahatthaṃ, paññāya pariggahatthañca dvikkhattuṃ pucchito samāno pañhaṃ kathesi.
Venerable Mogha relied on wisdom (vīmaṃsā). Therefore, the Blessed One taught him the discourse on emptiness, "Behold the world as empty," for the purpose of subduing his conceit that was based on wisdom, and for the purpose of thoroughly investigating his wisdom, when he was questioned twice, he answered the question.
Trưởng lão Mogha đã dựa vào trí tuệ (vīmaṃsā), do đó Đức Thế Tôn đã thuyết bài pháp về tánh không (suññatā-kathā) cho Ngài: “Hãy quán sát thế giới là không (suññato lokaṃ avekkhassu)” (Sutta Nipāta 1125; Buddhavamsa 54.353; Mahāniddesa 186; Cūḷaniddesa, Mogharājamāṇavapucchā 144; Mogharājamāṇavapucchāniddesa 88; Netti 5; Peṭakopadesa 22, 31), để chế ngự sự kiêu mạn dựa vào trí tuệ và để kiểm chứng trí tuệ của Ngài, sau khi được hỏi hai lần, Ngài đã trả lời câu hỏi.
Tenāha ‘‘āyasmā mogharājā vīmaṃsaṃ dhuraṃ katvā’’ti.
Hence he said: " Venerable Mogharāja, having made investigation the principal."
Do đó,* nói: “Tôn giả Mogharāja lấy trí tuệ (vīmaṃsā) làm chủ đạo.”
288. ‘‘Sukhassā’’ti idaṃ tiṇṇampi sukhānaṃ sādhāraṇavacananti āha ‘‘jhānasukhassa maggasukhassa phalasukhassā’’ti.
288. "Of happiness" this is a common word for all three kinds of happiness, thus it is said: " of jhānic happiness, path happiness, and fruition happiness."
288. “Sukhassa” là một từ chung cho cả ba loại lạc, vì vậy* nói: “lạc thiền (jhānasukha), lạc đạo (maggasukha), lạc quả (phalasukha).”
Nānappanāpattatāya pana appadhānattā upacārajjhānasukhassa, vipassanāsukhassa cettha aggahaṇaṃ.
However, due to their diverse manifestations and therefore their secondary nature, the happiness of access jhāna and the happiness of insight are not taken here.
Tuy nhiên, lạc thiền cận định (upacāra-jhāna-sukha) và lạc tuệ quán (vipassanā-sukha) không được đề cập ở đây vì chúng không phải là chính yếu do tính chất đa dạng của chúng.
Purimesu tāva dvīsu okāsādhigamesu tīṇipi sukhāni labbhanti, tatiye pana kathanti?
In the former two attainments of opportunity, all three kinds of happiness are attained, but how is it in the third?
Trong hai loại đạt được cơ hội đầu tiên, cả ba loại lạc đều có thể đạt được, nhưng trong loại thứ ba thì sao?
Tattha kāmaṃ tīṇi na labbhanti, dve pana labbhantiyeva.
There, indeed, all three are not attained, but two are certainly attained.
Ở đó, có thể ba loại không đạt được, nhưng hai loại thì chắc chắn đạt được.
Yathālābhavasena hetaṃ vuttaṃ.
For this is stated according to what is available.
Điều này được nói đến theo cách đạt được tùy theo khả năng.
‘‘Sakkharakathalampi macchagumbampi carantampi tiṭṭhantampī’’tiādīsu (dī. ni. 1.249; ma. ni. 1.433; 2.259; a. ni. 1.45, 46) viya.
Like in "even a gravelly bank, even a shoal of fish, moving or standing," and so on.
Giống như trong các đoạn “sakkharakathalampi macchagumbampi carantampi tiṭṭhantampī” v.v... (Dīgha Nikāya 1.249; Majjhima Nikāya 1.433; 2.259; Aṅguttara Nikāya 1.45, 46).
Saṃsaṭṭhoti saṃsaggaṃ upagato samaṅgībhūto, so pana tehi samannāgatacittopi hotīti vuttaṃ ‘‘sampayuttacitto’’ti.
Associated means come into contact, endowed; and since this also refers to a mind endowed with them, it is said "mind associated."
Saṃsaṭṭho có nghĩa là đã hòa hợp, đã kết hợp, đã đồng bộ. Vị ấy cũng có tâm hòa hợp với những điều đó, vì vậy* nói: “sampayuttacitto” (tâm tương ưng).
Ariyadhammanti ariyabhāvakaraṃ dhammaṃ.
Noble dhamma means the dhamma that makes one noble.
Ariyadhammaṃ có nghĩa là pháp làm cho trở thành bậc Thánh.
Upāyatoti vidhito.
By method means by way.
Upāyato có nghĩa là theo phương pháp.
Pathatoti maggato.
By path means by the path.
Pathato có nghĩa là theo con đường.
Kāraṇatoti hetuto.
By reason means by cause.
Kāraṇato có nghĩa là theo nguyên nhân.
Yena hi vidhinā dhammānudhammapaṭipatti hoti, so upeti etenāti upāyo, so tadadhigamassa maggabhāvato patho, tassa karaṇato kāraṇanti ca vuccati.
For that by which the practice in accordance with the dhamma occurs, one attains by it, thus it is called upāya (method); it is called patha (path) due to its nature as a path to that attainment; and it is called kāraṇa (reason/cause) due to its being the cause of it.
Phương pháp mà theo đó sự thực hành pháp và tùy pháp diễn ra, được gọi là upāya (phương pháp) vì người ta đi đến đó bằng nó; được gọi là patha (con đường) vì nó là con đường để đạt được điều đó; và được gọi là kāraṇa (nguyên nhân) vì nó là sự tạo tác của điều đó.
‘‘Aniccantiādivasena manasi karotī’’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘yoniso manasikāro nāmā’’tiādi vuttaṃ.
To explain the meaning briefly stated as "attends to as impermanent" and so on, it is said "yoniso manasikāra means" and so on.
Để giải thích ý nghĩa được nói tóm tắt là “manasi karotī” (tác ý) theo cách “anicca” (vô thường) v.v...,* nói “yoniso manasikāro nāmā” (tác ý như lý) v.v...
Tattha upāyamanasikāroti kusaladhammappavattiyā kāraṇabhūto manasikāro.
There, upāya-manasikāra (methodical attention) means attention that is the cause of the arising of wholesome states.
Trong đó, upāyamanasikāro là tác ý là nguyên nhân của sự phát sinh các pháp thiện.
Pathamanasikāroti tassa eva maggabhūto manasikāro.
Patha-manasikāra (path attention) means attention that is the path to that very thing.
Pathamanasikāro là tác ý là con đường của chính điều đó.
Anicceti ādiantavantatāya, anaccantikatāya ca anicce tebhūmake saṅkhāre ‘‘anicca’’nti manasikāroti yojanā.
"In the impermanent" refers to the mental formations of the three planes of existence as impermanent due to their beginning and end, and their impermanence; the attention is applied as "impermanent."
Anicce có nghĩa là tác ý “vô thường” đối với các hành (saṅkhāra) thuộc ba cõi, là vô thường do có khởi đầu và kết thúc, và không vĩnh viễn.
Eseva nayo sesesupi.
The same method applies to the rest.
Cũng theo cách này đối với các điều còn lại.
Ayaṃ pana viseso tasmiṃyeva udayabbayapaṭipīḷanatāya dukkhanato, dukkhamato ca dukkhe, avasavattanatthena, anattasabhāvatāya ca anattani, asucisabhāvatāya asubhe. Sabbampi hi tebhūmakaṃ saṅkhataṃ kilesāsucipaggharaṇato ‘‘asubha’’ntveva vattuṃ arahati.
This is the difference: in the same, as suffering due to its oppression by arising and passing away, and as painful; in suffering, as not subject to one's will, and due to its nature as not-self; in not-self, due to its impure nature, in the unlovely. For all conditioned things in the three planes of existence are fit to be called "unlovely" because they discharge defilements and impurities.
Tuy nhiên, sự khác biệt này là: đối với dukkha (khổ) do bị áp bức bởi sự sinh diệt ngay trong đó, và do là khổ; đối với anattā (vô ngã) do không chịu sự kiểm soát, và do có bản chất vô ngã; đối với asubha (bất tịnh) do có bản chất bất tịnh. Tất cả các hành hữu vi thuộc ba cõi đều xứng đáng được gọi là “bất tịnh” vì chúng chảy ra các phiền não bất tịnh.
Saccānulomikena vāti saccābhisamayassa anulomanavasena.
Or in accordance with the truths means in accordance with the comprehension of the truths.
Hoặc theo sự thuận ứng với các sự thật (saccānulomikena vā) có nghĩa là theo cách thuận ứng với sự chứng ngộ các sự thật.
‘‘Cittassa āvaṭṭanā’’tiādinā āvajjanāya paccayabhūtā tato purimuppannā manodvārikā kusalajavanappavatti phalavohāreneva tathā vuttā.
By "the turning of the mind" and so on, the wholesome impulsive activity occurring through the mind-door, which arose prior to that and is a condition for adverting, is thus stated by way of its result.
Với “cittassa āvaṭṭanā” (sự chuyển động của tâm) v.v..., sự phát sinh thiện tâm môn ý môn (manodvārika kusalajavana) xảy ra trước đó, là nguyên nhân của sự chú ý (āvajjana), đã được nói đến như vậy chỉ bằng cách gọi tên kết quả.
Tassā hi vasena sā kusaluppattiyā upanissayo hotīti.
For by virtue of it, that becomes a strong support for the arising of wholesome states.
Vì theo đó, nó là sự hỗ trợ mạnh mẽ cho sự phát sinh thiện pháp đó.
Āvajjanā hi bhavaṅgacittaṃ āvaṭṭetīti cittassa āvaṭṭanā, anu anu āvaṭṭetīti anvāvaṭṭanā. Bhavaṅgārammaṇato aññaṃ ābhujatīti ābhogo. Samannāharatīti samannāhāro. Tadevārammaṇaṃ attānaṃ anubandhitvā anubandhitvā uppajjamāne manasi karoti ṭhapetīti manasikāro.
Adverting turns the bhavanga-mind, thus cittassa āvaṭṭanā (turning of the mind); it turns again and again, thus anvāvaṭṭanā (repeated turning). It attends to something other than the bhavanga-object, thus ābhoga (attention). It gathers together, thus samannāhāra (gathering together). It attends to that very object, by continuously following after it, it establishes it in the mind as it arises, thus manasikāra (attention).
Vì sự chú ý làm chuyển động tâm hộ kiếp (bhavaṅga-citta), nên nó là cittassa āvaṭṭanā (sự chuyển động của tâm); vì nó chuyển động liên tục, nên là anvāvaṭṭanā (sự chuyển động theo sau). Vì nó hướng đến một đối tượng khác với đối tượng của tâm hộ kiếp, nên là ābhogo (sự chú tâm). Vì nó tập trung, nên là samannāhāro (sự tập trung). Vì nó tác ý, giữ lại chính đối tượng đó, theo sát và theo sát nó khi nó phát sinh, nên là manasikāro (tác ý).
Ayaṃ vuccatī ti ayaṃ upāyamanasikāralakkhaṇo yonisomanasikāro nāma vuccati, yassa vasena puggalo dukkhādīni saccāni āvajjituṃ sakkoti.
This is called yonisomanasikāra, having the characteristic of upāya-manasikāra, by virtue of which a person is able to advert to the truths of suffering and so on.
Điều này được gọi là yonisomanasikāro (tác ý như lý) có đặc điểm là tác ý phương tiện, nhờ đó một người có thể chú ý đến các sự thật như khổ v.v...
Asaṃsaṭṭhoti na saṃsaṭṭho kāmādīhi vivitto vinābhūto.
Unassociated means not associated, separated from, devoid of sense pleasures and so on.
Asaṃsaṭṭho có nghĩa là không hòa hợp, tách biệt khỏi các dục v.v..., không có chúng.
Kāmādivisaṃsaggahetu uppajjanakasukhaṃ nāma vivekajaṃ pītisukhanti āha ‘‘paṭhamajjhānasukha’’nti.
The happiness that arises due to the dissociation from sense pleasures and so on is the happiness of joy born of seclusion, thus he said: " the happiness of the first jhāna."
Lạc phát sinh do sự hòa hợp với các dục v.v..., được gọi là lạc hỷ do viễn ly (vivekajaṃ pītisukha), vì vậy* nói: “lạc sơ thiền (paṭhamajjhānasukha).”
Kāmaṃ paṭhamajjhānasukhampi somanassameva, suttesu pana taṃ kāyikasukhassāpi paccayabhāvato visesato ‘‘sukha’’ntveva vuccatīti idhāpi jhānabhūtaṃ somanassaṃ sukhanti, itaraṃ somanassaṃ.
Indeed, the happiness of the first jhāna is also mental pleasure (somanassa), but in the suttas, since it is also a condition for bodily happiness, it is especially called "happiness," and here too, mental pleasure in the jhānic state is happiness, while other mental pleasure is somanassa.
Mặc dù lạc sơ thiền cũng là hỷ (somanassa) nhưng trong các kinh, nó được gọi đặc biệt là “lạc” vì nó cũng là nguyên nhân của lạc thân (kāyika-sukha). Ở đây, hỷ thuộc thiền định là lạc, còn hỷ khác là hỷ thông thường.
Tena vuttaṃ ‘‘sukhā’’ti.
Therefore, it is said "by happiness."
Vì vậy,* nói: “sukhā” (lạc).
Hetumhi nissakkavacananti āha ‘‘jhānasukhapaccayā’’ti.
This is the ablative case denoting cause, thus it is said: " due to jhānic happiness."
Đây là từ ngữ chỉ nguyên nhân ở cách xuất xứ, vì vậy* nói: “do lạc thiền (jhānasukhapaccayā).”
Aparāparaṃ somanassanti jhānādhigamahetu paccavekkhaṇādivasena punappunaṃ uppajjanakasomanassaṃ.
Repeated mental pleasure refers to mental pleasure that arises again and again by way of review and so on, due to the attainment of jhāna.
Aparāparaṃ somanassaṃ có nghĩa là hỷ phát sinh lặp đi lặp lại do sự thành tựu thiền định, thông qua sự quán xét v.v...
Pamodanaṃ pamudo, taruṇapīti, tato pamudā. ‘‘Pāmojjaṃ pītatthāyā’’tiādīsu taruṇapīti ‘‘pāmojja’’nti vuccati, idha pana pakaṭṭho mudo pamudo pāmojjanti adhippetaṃ, tañca somanassarahitaṃ natthīti avinābhāvitāya ‘‘balavataraṃ pītisomanassa’’nti vuttaṃ.
Delight is pamuda, nascent joy, thus from delight (pamudā). In "pāmojjaṃ pītatthāyā" and so on, nascent joy is called "pāmojja," but here, intense gladness (pakaṭṭho mudo) is intended by pamudo (delight, gladness), and since this does not exist without mental pleasure, it is said "stronger joy and mental pleasure."
Sự hoan hỷ là pamoda, là hỷ non trẻ, từ đó là pamudā. Trong các đoạn như “pāmojjaṃ pītatthāyā” v.v..., hỷ non trẻ được gọi là “pāmojja”. Ở đây, pamoda được hiểu là sự hoan hỷ mạnh mẽ, và điều đó không thể thiếu hỷ (somanassa), vì vậy, do tính chất không thể tách rời,* nói: “pītisomanassa mạnh mẽ hơn (balavataraṃ pītisomanassa).”
Jhānassa ujuvipaccanīkataṃ sandhāya ‘‘pañca nīvaraṇāni vikkhambhetvā’’ti vuttaṃ.
Referring to the direct opposition of jhāna, it is said: " having suppressed the five hindrances."
Liên quan đến sự đối nghịch trực tiếp của thiền định,* nói: “khuất phục năm triền cái (pañca nīvaraṇāni vikkhambhetvā).”
Jhānaṃ pana tadekaṭṭhe sabbepi kilese, sabbepi akusale dhamme vikkhambhetiyeva, attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhati paṭipakkhadhammehi anabhibhavanīyato.
Jhāna, however, suppresses all defilements and all unwholesome states that are concomitant with it; it stands having taken its own space because it cannot be overcome by opposing states.
Thiền định khuất phục tất cả các phiền não và tất cả các pháp bất thiện cùng một lúc, và nó đứng vững sau khi chiếm lấy vị trí của mình (attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhati) vì không bị các pháp đối nghịch lấn át.
Tasmāti okāsaggahaṇato, laddhokāsatāyāti attho.
Therefore means due to taking space, due to having obtained space.
Tasmā có nghĩa là do đã chiếm được vị trí, do đã đạt được cơ hội.
Maggaphalasukhādhigamāya okāsabhāvato vā okāso, assa adhigamo okāsādhigamo. Purimapakkhe pana okāsaṃ avasaraṃ adhigacchati etenāti okāsādhigamo.
Or due to being an opportunity for the attainment of the bliss of the path and its fruit, it is an opportunity (okāsa); its attainment is okāsādhigama. However, in the former case, it is called okāsādhigama because one attains an opportunity, a chance, by means of it.
Hoặc do là cơ hội để đạt được an lạc Đạo Quả, nên gọi là okāsa (cơ hội); sự thành tựu cơ hội đó là okāsādhigama. Còn trong trường hợp trước, do đó mà đạt được cơ hội, nên gọi là okāsādhigama.
Rūpasabhāvatāya, ekantarūpādhīnavuttitāya, savipphārikatāya ca ānāpānavitakkavicārānaṃ thūlabhāvaṃ anujānanto ‘‘kāyavacīsaṅkhārā tāva oḷārikā hontū’’ti āha.
Acknowledging the coarseness of in-breaths and out-breaths, as well as vitakka and vicāra, due to their physical nature, their dependence on rūpa for existence, and their expansive and agitated nature, he said: “Let bodily and verbal formations be coarse.”
Vì hơi thở ra vào, tầm và tứ có bản chất là sắc, có sự tồn tại phụ thuộc vào sắc một cách rõ ràng, và có sự lan tỏa, dao động, nên chấp nhận tính thô thiển của chúng, (người hỏi) đã nói: “Các hành thân và hành khẩu là thô thiển.”
Tabbidhuratāya pana ekaccānaṃ vedanāsaññānaṃ thūlataṃ ananujānanto ‘‘cittasaṅkhārā kathaṃ oḷārikā’’ti āha.
But, not acknowledging the coarseness of some feelings and perceptions, due to their opposition to these, he said: “How can mental formations be coarse?”
Tuy nhiên, vì chúng không có tính chất đó, nên không chấp nhận tính thô thiển của một số cảm thọ và tưởng, (người hỏi) đã nói: “Các hành tâm làm sao mà thô thiển được?”
Itaro ‘‘appahīnattā’’ti kāraṇaṃ vatvā ‘‘kāyasaṅkhārā hī’’tiādinā tamatthaṃ vivarati.
The other person, stating the reason "due to not being abandoned," elaborates on that meaning with "Bodily formations..." and so on.
Người kia đã nêu lý do “chưa được đoạn trừ” và giải thích ý nghĩa đó bằng câu “Các hành thân…” v.v.
Teti cittasaṅkhārā.
These are mental formations.
“Chúng” ở đây là các hành tâm.
Appahīnā saṅkhārā labbhamānasaṅkhāranimittatāya ‘‘oḷārikā’’ti vattuṃ arahanti, pahīnā pana tadabhāvato ‘‘sukhumā’’ti āha ‘‘pahīne upādāya appahīnattā oḷārikā nāma jātā’’ti.
Unabandoned formations are worthy of being called ‘coarse’ because they allow for the perception of formations; abandoned ones, however, are called ‘subtle’ due to the absence of such, therefore he said: “Having taken the abandoned into account, they become coarse due to not being abandoned.”
Các hành chưa được đoạn trừ đáng được gọi là “thô thiển” vì chúng có các dấu hiệu của hành có thể nhận biết được; còn các hành đã được đoạn trừ thì không có các dấu hiệu đó, nên được gọi là “vi tế”. Do đó, (Thầy giải thích) nói: “Khi so sánh với những gì đã được đoạn trừ, thì những gì chưa được đoạn trừ được gọi là thô thiển.”
Pāḷiyaṃ ‘‘kāyasaṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā’’ti vuttattā ‘‘sukhanti catutthajjhānikaphalasamāpattisukha’’nti vuttaṃ.
Since it is stated in the Pāḷi, ‘‘with the tranquilization of bodily formations,’’ it is said that ‘‘bliss refers to the bliss of the fourth jhāna and the bliss of fruition attainment.’’
Trong Pāḷi, vì có nói “do sự lắng dịu của các hành thân”, nên đã nói “an lạc là an lạc của quả thiền thứ tư và sự nhập thiền.”
‘‘Cittasaṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā’’ti pana vuttattā ‘‘nirodhā vuṭṭhahantassā’’ti vuttaṃ.
But, since it is stated, ‘‘with the tranquilization of mental formations,’’ it is said that ‘‘for one emerging from nirodhasamāpatti.’’
Còn vì có nói “do sự lắng dịu của các hành tâm”, nên đã nói “của người xuất ra khỏi diệt tận định.”
Vacīsaṅkhārapaṭippassaddhi kāyasaṅkhārapaṭippassaddhiyāva siddhāti veditabbā.
The tranquilization of verbal formations is to be understood as being accomplished by the tranquilization of bodily formations.
Cần phải hiểu rằng sự lắng dịu của các hành khẩu được thành tựu nhờ sự lắng dịu của các hành thân.
Tenevāha ‘‘dutiya…pe… visuṃ na vuttānī’’ti.
That is why it is said: “the second… and so on… are not stated separately.”
Chính vì thế, (Thầy giải thích) đã nói: “Thiền thứ hai... v.v... không được nói riêng biệt.”
Pāḷiyaṃ pana atthato siddhāpi supākaṭabhāvena vibhāvetuṃ sarūpato gaṇhāti.
However, in the Pāḷi, although it is implicitly established by meaning, it is presented explicitly in its own form to make it very clear.
Trong Pāḷi, mặc dù ý nghĩa đã được thành tựu, nhưng để làm rõ hơn, nó được trình bày theo hình thức.
Na hi ariyavinaye atthāpattivibhāvanā abhidhammadesanāya pakatīti.
For, making clear by implication is not the usual practice in the Abhidhamma teaching of the Noble Discipline.
Vì việc làm rõ ý nghĩa không phải là bản chất của lời dạy Abhidhamma trong Luật của các bậc Thánh.
Yathā nīvaraṇavikkhambhanañca paṭhamassa jhānassa adhigamāya upāyo, evaṃ sukhadukkhavikkhambhanaṃ catutthassa jhānassa adhigamāya upāyoti ‘‘catutthajjhānaṃ sukhaṃ dukkhaṃ vikkhambhetvā’’ti vuttaṃ.
Just as the suppression of hindrances is a means for the attainment of the first jhāna, so too the suppression of pleasure and pain is a means for the attainment of the fourth jhāna, therefore it is said: “the fourth jhāna suppressing pleasure and pain.”
Cũng như việc chế ngự các triền cái là phương tiện để đạt được thiền thứ nhất, thì việc chế ngự khổ và lạc là phương tiện để đạt được thiền thứ tư. Do đó, đã nói: “Thiền thứ tư chế ngự lạc và khổ.”
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
The rest is in accordance with what has been stated below.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói ở dưới.
Avijjārāgādīhi saha vajjehīti sāvajjaṃ, akusalaṃ, tadabhāvato anavajjaṃ kusalaṃ.
That which occurs with blemish (sāvajjaṃ) is that which is blameworthy, to be avoided, together with ignorance, greed, and so on; that which is not so is without blemish (anavajjaṃ), which is skillful.
Những gì có tội lỗi cùng với vô minh, tham ái, v.v., thì gọi là sāvajja (có tội lỗi), tức là bất thiện. Do không có tội lỗi, thì gọi là anavajja (không tội lỗi), tức là thiện.
Attano hitasukhaṃ ākaṅkhantena sevanīyato sevitabbaṃ, kusalaṃ, tabbipariyāyato na sevitabbaṃ, akusalaṃ.
That which is to be practiced (sevitabbaṃ) is skillful, because it should be practiced by one desiring their own welfare and happiness; its opposite is not to be practiced (na sevitabbaṃ), which is unskillful.
Vì được người mong muốn lợi ích và an lạc cho mình thực hành, nên gọi là sevitabba (đáng thực hành), tức là thiện. Do ngược lại, nên gọi là na sevitabba (không đáng thực hành), tức là bất thiện.
Lāmakabhāvena hīnaṃ, akusalaṃ, seṭṭhabhāvena paṇītaṃ, kusalanti sāvajjadukādayo tayopi dukā yathārahaṃ etesaṃ kusalākusalakammapathānaṃ vaseneva veditabbā.
That which is inferior (hīnaṃ) is unskillful due to its poor quality; that which is superior (paṇītaṃ) is skillful due to its excellent quality. Thus, these three pairs, such as the pair of "with blemish" and so on, are to be understood appropriately in terms of these paths of skillful and unskillful actions.
Vì có tính chất thấp kém, nên gọi là hīna (thấp kém), tức là bất thiện. Vì có tính chất cao thượng, nên gọi là paṇīta (cao thượng), tức là thiện. Ba cặp đôi như sāvajjaduka (cặp có tội lỗi) v.v., cần phải được hiểu theo cách tương ứng với các nghiệp đạo thiện và bất thiện này.
Sabbanti yathāvuttaṃ sabbaṃ catūhi dukehi saṅgahitaṃ dhammajātaṃ.
All refers to all the categories of phenomena thus described, comprised of the four pairs.
Sabba (tất cả) là tất cả các pháp đã được nói ở trên, được bao gồm bởi bốn cặp đôi.
Yathārahaṃ kaṇhañca sukkañca paṭidvandibhāvato, sappaṭibhāgañca appaṭibhāgañca advayabhāvato.
Appropriately, both dark and bright, due to their opposition; and both having a counterpart and having no counterpart, due to their non-duality.
Tương ứng, đen và trắng do tính đối lập, có phần tương ứng và không có phần tương ứng do tính không hai.
Vaṭṭapaṭicchādikā avijjā pahīyati catunnaṃ ariyasaccānaṃ sammadeva paṭivijjhanato.
Ignorance, which conceals the cycle of existence, is abandoned by thoroughly penetrating the four Noble Truths.
Vô minh che lấp vòng luân hồi được đoạn trừ do sự thấu hiểu đúng đắn Tứ Diệu Đế.
Tato eva arahattamaggavijjā uppajjati.
For that very reason, the knowledge of the Arahantship path arises.
Chính vì thế, Tuệ giác của Đạo A-la-hán phát sinh.
Sukhanti evaṃ kammapathamukhena tebhūmakadhamme sammasitvā vipassanaṃ ussukkāpetvā maggapaṭipāṭiyā arahatte patiṭṭhahantassa yaṃ arahattamaggasukhañceva arahattaphalasukhañca, taṃ idha ‘‘sukha’’nti adhippetaṃ.
Bliss here refers to the bliss of the Arahantship path and the bliss of Arahantship fruition for one who, having contemplated the phenomena of the three planes of existence through the gateway of kamma-paths and having striven in vipassanā, becomes established in Arahantship through the sequence of paths.
An lạc ở đây là an lạc của Đạo A-la-hán và an lạc của Quả A-la-hán của vị A-la-hán đã quán xét các pháp thuộc ba cõi theo phương pháp nghiệp đạo như vậy, đã nỗ lực phát triển thiền quán, và đã an trú vào A-la-hán quả theo thứ tự các Đạo.
Antogadhā eva nānantariyabhāvato.
They are entirely included, not being separate.
Chắc chắn được bao gồm vì không có khoảng cách.
Aṭṭhatiṃsārammaṇavasenāti pāḷiyaṃ āgatānaṃ aṭṭhatiṃsāya kammaṭṭhānānaṃ vasena.
According to the thirty-eight meditation subjects refers to the thirty-eight meditation subjects mentioned in the Pāḷi.
Theo 38 đề mục có nghĩa là theo 38 đề mục thiền định được đề cập trong Pāḷi.
Vitthāretvā kathetabbā paṭhamajjhānādivasena āgatattāti adhippāyo.
The intention is that it should be explained in detail because it is mentioned in terms of the first jhāna and so on.
Cần phải giải thích chi tiết vì chúng được đề cập theo thứ tự từ thiền thứ nhất, v.v., đó là ý nghĩa.
‘‘Katha’’ntiādinā tameva vitthāretvā kathanaṃ nayato dasseti.
“How?” and so on, shows the method of explaining it in detail.
Bằng cách nói “Làm sao…” v.v., (Thầy giải thích) trình bày cách giải thích chi tiết đó.
‘‘Catuvīsatiyā ṭhānesū’’tiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ mahāparinibbānavaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 2.219) vuttameva.
What is to be said regarding “in twenty-four places” and so on, is already stated in the commentary on the Mahāparinibbāna Sutta.
Những gì cần nói về “ở 24 chỗ…” v.v., đã được nói trong Mahāparinibbānavaṇṇanā.
‘‘Nirodhasamāpattiṃ pāpetvā’’ti iminā arūpajjhānānipi gahitāni honti tehi vinā nirodhasamāpattisamāpajjanassa asambhavato, catutthajjhānasabhāvattā ca tesaṃ.
By “having attained the cessation attainment,” the formless jhānas are also included, because the attainment of cessation attainment is impossible without them, and because they are of the nature of the fourth jhāna.
Với câu “đã đạt đến Diệt tận định”, các thiền vô sắc cũng được bao gồm, vì không thể nhập Diệt tận định nếu không có chúng, và vì chúng có bản chất của thiền thứ tư.
Dasa upacārajjhānānīti ṭhapetvā kāyagatāsatiṃ ānāpānañca aṭṭha anussatiyo, saññāvavatthānañcāti dasa upacārajjhānāni.
The ten access jhānas are the eight recollections, excluding mindfulness of the body and mindfulness of breathing, plus the analysis of perceptions, making ten access jhānas.
Mười thiền cận định là tám tùy niệm (anussati) trừ niệm thân (kāyagatāsati) và hơi thở ra vào (ānāpāna), và sự phân định tưởng (saññāvavatthāna).
Adhisīlaṃ nāma samādhisaṃvattaniyanti tassa heṭṭhimantena paṭhamajjhānaṃ pariyosānanti vuttaṃ ‘‘adhisīlasikkhā paṭhamaṃ okāsādhigamaṃ bhajatī’’ti.
Adhisīla is conducive to concentration, and its culmination is the first jhāna, thus it is said: “the training in higher morality partakes of the first attainment of opportunity.”
Giới tăng thượng (Adhisīla) dẫn đến định, và thiền thứ nhất là điểm kết thúc của nó. Do đó, đã nói: “Giới tăng thượng học đạt đến sự thành tựu cơ hội thứ nhất.”
Adhicittaṃ nāma catutthajjhānaniṭṭhaṃ tadantogadhattā arūpajjhānānaṃ, tappariyosānattā phalajjhānānanti vuttaṃ ‘‘adhicittasikkhā dutiya’’nti.
Adhicitta culminates in the fourth jhāna, as the formless jhānas are included within it, and the fruition jhānas conclude with it, thus it is said: “the training in higher mind is the second.”
Tâm tăng thượng (Adhicitta) kết thúc ở thiền thứ tư, vì các thiền vô sắc được bao gồm trong đó, và các thiền quả kết thúc ở đó. Do đó, đã nói: “Tâm tăng thượng học là thứ hai.”
Matthakappattā adhipaññāsikkhā nāma aggamaggavijjāti āha ‘‘adhipaññāsikkhā tatiya’’nti.
As it reaches its summit, the training in higher wisdom is the knowledge of the supreme path, thus it is said: “the training in higher wisdom is the third.”
Tuệ tăng thượng (Adhipaññā) học là tuệ giác của Đạo tối thượng, vì nó đạt đến đỉnh cao. Do đó, đã nói: “Tuệ tăng thượng học là thứ ba.”
Sikkhattayavasena tayo okāsādhigame nīharantena yathārahaṃ taṃtaṃsuttavasenapi nīharitabbanti dassento ‘‘sāmaññaphalepī’’tiādimāha.
Intending to show that the three attainments of opportunity, based on the three trainings, should also be extracted appropriately according to the respective suttas, he said: “Also in the Sāmaññaphala Sutta…”
Để chỉ ra rằng ba sự thành tựu cơ hội được rút ra theo ba học giới, cũng có thể rút ra theo các kinh tương ứng, (Thầy giải thích) đã nói “cũng trong Sāmaññaphala…” v.v.
Yadaggena ca tisso sikkhā yathākkamaṃ tayo okāsādhigame bhajanti, tadaggena tappadhānattā yathākkamaṃ tīṇi piṭakāni te bhajantīti dassetuṃ ‘‘tīsu panā’’tiādi vuttaṃ.
To show that, just as the three trainings partake of the three attainments of opportunity in due order, so too the three Piṭakas partake of them in due order because of their predominance, it is said: “However, in the three…”
Và để chỉ ra rằng ba học giới lần lượt đạt được ba sự thành tựu cơ hội như thế nào, thì ba Tạng Pāḷi cũng lần lượt đạt được chúng như thế đó, vì chúng là chủ yếu. Do đó, đã nói: “Trong ba…” v.v.
Tīṇi piṭakāni vibhajitvāti tiṇṇaṃ okāsādhigamānaṃ vasena yathānupubbaṃ tīṇi piṭakāni vitthāretvā kathetuṃ labhissāmāti.
“Having divided the three Piṭakas” means that we shall be able to explain in detail the three Piṭakas in due order according to the three attainments of opportunity.
Vibhajitvā Tīṇi Piṭakāni (chia ba Tạng Pāḷi) có nghĩa là chúng ta sẽ có thể giải thích ba Tạng Pāḷi một cách chi tiết theo thứ tự của ba sự thành tựu cơ hội.
Samodhānetvāti samāyojetvā tattha vuttamatthaṃ imassa suttassa atthabhāvena samānetvā.
“Having combined” means having united them, equating the meaning stated therein with the meaning of this sutta.
Samodhānetvā có nghĩa là kết hợp, tức là làm cho ý nghĩa được nói trong đó phù hợp với ý nghĩa của kinh này.
Dukkathitanti asambandhakathanena, atipapañcakathanena vā duṭṭhu kathitanti na sakkā vattuṃ tathākathanasseva sukathanabhāvatoti āha ‘‘tepiṭakaṃ…pe… sukathitaṃ hotī’’ti.
One cannot say that it is badly taught (dukkathitaṃ), either by disconnected teaching or by excessive elaboration, because such teaching itself is excellent teaching, therefore he said: “the Tepiṭaka… and so on… is well taught.”
Dukkathita (được nói sai) là được nói một cách sai lầm do lời nói không liên quan hoặc lời nói quá dài dòng. Do đó, (Thầy giải thích) nói “không thể nói là” như vậy, vì cách nói như vậy chính là cách nói đúng đắn: “Ba Tạng… v.v… được nói đúng đắn.”
289. Na kevalaṃ abhidhammapariyāyeneva kusalaṭṭho gahetabbo, atha kho bāhitikapariyāyena pīti āha ‘‘phalakusalassa cā’’ti.
289. Not only by the Abhidhamma method should the meaning of skillful be understood, but also by the Bahitika method, therefore he said: “and of resultant skillful.”
289. Không chỉ nên hiểu ý nghĩa thiện theo phương pháp Abhidhamma, mà còn theo phương pháp Bāhitika. Do đó, (Thầy giải thích) đã nói: “Và của thiện quả.”
Khemaṭṭhenāti catūhipi yogehi anupaddavabhāvena.
In the sense of security means being undisturbed by all four yogas.
Theo ý nghĩa an ổn là không có tai họa từ bốn ách (yoga).
Sammā samāhitoti samathavasena ceva vipassanāvasena ca suṭṭhu samāhito.
Rightly concentrated means well concentrated by both samatha and vipassanā.
Sammā samāhito (định tâm đúng đắn) là tâm đã được định tốt đẹp theo cả phương pháp samatha (chỉ) và vipassanā (quán).
Ekaggacittoti vikkhepassa dūrasamussāritattā ekaggataṃ avikkhepaṃ pattacitto.
One-pointed in mind means having attained one-pointedness, non-distraction, because distraction has been removed far away.
Ekaggacitto (tâm nhất điểm) là tâm đã đạt đến sự nhất điểm, không tán loạn, vì sự tán loạn đã được đẩy lùi xa.
Attano kāyatoti ajjhattaṃ kāye kāyānupassanāvasena sammā samāhitacitto samāno ‘‘samāhito yathābhūtaṃ pajānāti passatī’’ti (saṃ. ni. 3.5; 5.1071, 1072; netti. 40; mi. pa. 1.14) vacanato.
Regarding one’s own body means, being rightly concentrated on the body internally through contemplation of the body, “the concentrated one knows and sees as it truly is” according to the saying.
Attano kāyato (từ thân của mình) là khi tâm đã định đúng đắn theo phương pháp quán thân trên thân bên trong, thì “người có định biết và thấy đúng như thật” theo lời dạy.
Tattha ñāṇadassanaṃ nibbattento tato bahiddhā parassa kāyepi ñāṇadassanaṃ nibbatteti.
Establishing insight-knowledge therein, one also establishes insight-knowledge in the body of another, externally.
Khi phát triển tuệ giác ở đó, vị ấy cũng phát triển tuệ giác trên thân của người khác ở bên ngoài.
Tenāha ‘‘parassa kāyābhimukhaṃ ñāṇaṃ pesetī’’ti.
Therefore, it is said: “one directs knowledge towards the body of another.”
Do đó, (Thầy giải thích) nói: “Vị ấy hướng tuệ giác đến thân của người khác.”
Sammā vippasīdatīti sammā samādhānapaccayena abhippasādena ñāṇūpasañhitena ajjhattaṃ kāyaṃ okappeti.
It becomes rightly clear means one rightly penetrates one’s own body with a clear understanding born of concentration, endowed with knowledge.
Sammā vippasīdatī (hoàn toàn trong sạch) là do sự định tâm đúng đắn, với sự thanh tịnh liên quan đến tuệ giác, vị ấy định tâm vào thân bên trong.
Sabbatthāti sabbaṭṭhānesu.
Everywhere means in all places.
Sabbatthā (ở khắp mọi nơi) là ở tất cả các chỗ.
Sati kathitāti yojanā.
This should be construed as: mindfulness is taught.
Lời giải thích là “niệm được nói đến”.
Lokiyalokuttaramissakā kathitā anupassanāñāṇadassanānaṃ tadubhayasādhāraṇabhāvato.
Taught as mixed with mundane and supramundane due to the common nature of contemplation, knowledge, and vision to both.
Được nói là pha trộn giữa thế gian và siêu thế vì tuệ quán và tuệ giác có tính chất chung cho cả hai.
290. Etthāti imissā kathāya.
290. Here, in this discourse.
290. Ở đây có nghĩa là trong bài thuyết pháp này.
Jhānakkhassa vīriyacakkassa ariyamaggarathassa sīlaṃ vibhūsanabhāvena vuttanti āha ‘‘alaṅkāro parikkhāro nāmā’’ti.
Morality (sīla) is said to be an adornment for the chariot of the Noble Path, which has absorption (jhāna) as its axle and effort (vīriya) as its wheel, thus it is said "Adornment is a requisite."
Giới được nói đến như là vật trang sức cho chiếc xe của Thánh đạo, với trục là thiền (jhāna) và bánh xe là tinh tấn (vīriya). Do đó, có lời rằng: “Trang sức được gọi là parikkhāra (phương tiện)”.
Sattahi nagaraparikkhārehīti nagaraṃ parivāretvā rakkhaṇakehi kataparikkhepo, parikhā, uddāpo, pākāro, esikā, palighā, pākārapakkhaṇḍilanti imehi sattahi nagaraparikkhārehi.
By the seven requisites of a city means the encircling protection of a city made by its guards: a moat, an earthwork, a rampart, stakes, a cross-bar, and a turret on the rampart—these seven requisites of a city.
Với bảy phương tiện bảo vệ thành phố có nghĩa là bảy phương tiện bảo vệ thành phố được xây dựng bởi những người canh giữ vây quanh thành phố, đó là: hào, đê, tường thành, cột cổng, chốt cửa, và vọng gác trên tường thành.
Sambharīyati phalaṃ etenāti sambhāro, kāraṇaṃ.
That by which a result is gathered is sambhāra, a cause.
Nơi mà quả được tích chứa bởi nó, đó là sambhāra (tư lương), tức là nguyên nhân.
Bhesajjañhi byādhivūpasamanena jīvitassa kāraṇaṃ.
Indeed, medicine is a cause for life through the alleviation of illness.
Thật vậy, thuốc men là nguyên nhân của sự sống nhờ việc làm dịu bệnh tật.
Parivāraparikkhāravasenāti parivārasaṅkhātaparikkhāravasena.
In the sense of a retinue-requisite means in the sense of a requisite designated as a retinue.
Theo nghĩa parikkhāra là sự tùy tùng có nghĩa là theo nghĩa phương tiện là sự tùy tùng.
Parikkhāro hi sammādiṭṭhiyādayo maggadhammā sammāsamādhissa sahajātādipaccayabhāvena parikaraṇato abhisaṅkharaṇato.
For the path factors such as right view are requisites for right concentration because they condition and bring about right concentration as its co-existent and other supporting conditions.
Thật vậy, các pháp Đạo như chánh kiến (sammādiṭṭhi) v.v., là các phương tiện (parikkhāra) vì chúng hỗ trợ và chuẩn bị cho chánh định (sammāsamādhi) như là các điều kiện đồng sinh (sahajāta) v.v.
Upecca nissīyatīti upanisā, saha upanisāyāti saupanisoti āha ‘‘saupanissayo’’ti, sahakārīkāraṇabhūto dhammasamūho idha ‘‘upanissayo’’ti adhippeto.
That which is resorted to and depended upon is upanisā. That which exists together with a resort is saupaniso. Thus, it is said "saupanissayo"; here, a collection of factors that serve as a co-operative cause, such as right view, is intended by "upanissayo."
Nương tựa vào và dựa vào được gọi là upanisā (duyên mạnh). Cùng với upanisā được gọi là saupaniso. Do đó, có lời rằng: “saupanissayo (có duyên mạnh)”, ở đây, một tập hợp các pháp đóng vai trò là nguyên nhân hỗ trợ được hiểu là “upanissayo”.
Sammā pasatthā sundarā diṭṭhi etassāti sammādiṭṭhi, puggalo, tassa sammādiṭṭhissa. So pana yasmā patiṭṭhitasammādiṭṭhiko, tasmā vuttaṃ ‘‘sammādiṭṭhiyaṃ ṭhitassā’’ti.
One who possesses right, excellent, and beautiful view is sammādiṭṭhi, a person; of that person with right view. Since he is established in right view, it is said "of one established in right view."
Người có chánh kiến (sammādiṭṭhi), được tán thán là tốt đẹp, có kiến giải tốt đẹp, đó là sammādiṭṭhissa (của người có chánh kiến). Vì người ấy có chánh kiến đã được thiết lập vững chắc, nên có lời rằng: “sammādiṭṭhiyaṃ ṭhitassa (của người an trú trong chánh kiến)”.
Sammāsaṅkappo pahotīti maggasammādiṭṭhiyā dukkhādīsu parijānanādikiccaṃ sādhentiyā kāmavitakkādike samugghāṭento sammāsaṅkappo yathā attano kiccasādhane pahoti, tathā pavattiṃ panassa dassento āha ‘‘sammāsaṅkappo pavattatī’’ti.
Right thought arises means when right view of the path accomplishes its function of discerning suffering and so forth, right thought, eliminating thoughts of sensuality and the like, is able to accomplish its own task. Showing its arising, it is said "right thought proceeds."
Chánh tư duy (sammāsaṅkappa) phát sinh có nghĩa là khi chánh kiến của Đạo hoàn thành nhiệm vụ nhận biết khổ v.v., chánh tư duy loại bỏ các tà tư duy dục v.v., để nó có thể hoàn thành nhiệm vụ của mình. Để chỉ ra sự vận hành của nó, có lời rằng: “chánh tư duy vận hành”.
Esa nayo sabbapadesūti ‘‘sammāsaṅkappassa sammāvācā pahotī’’tiādīsu sesapadesu yathāvuttamatthaṃ atidisati.
This method applies to all phrases; this refers to the meaning stated in the remaining phrases such as "Right speech arises from right thought."
Đây là phương pháp cho tất cả các phần có nghĩa là nó chỉ ra ý nghĩa đã nói ở trên cho các phần còn lại như “chánh ngữ phát sinh từ chánh tư duy” v.v.
Ettha ca yasmā nibbānādhigamāya paṭipannassa yogino bahūpakārā sammādiṭṭhi.
Here, since right view is greatly beneficial to a yogi who is striving for the attainment of Nibbāna.
Ở đây, vì chánh kiến rất hữu ích cho hành giả đang thực hành để đạt đến Nibbāna.
Tathā hi sā ‘‘paññāpajjoto, paññāsattha’’nti ca vuttā.
Indeed, it is called "the lamp of wisdom" and "the weapon of wisdom."
Thật vậy, nó được gọi là “ngọn đèn trí tuệ, vũ khí trí tuệ”.
Tāya hi so avijjandhakāraṃ vidhamitvā kilesacore ghātento khemena nibbānaṃ pāpuṇāti, tasmā ariyamaggakathāyaṃ sammādiṭṭhi ādito gayhati, idha pana puggalādhiṭṭhānadesanāya ‘‘sammādiṭṭhissā’’ti vuttaṃ.
By it, he dispels the darkness of ignorance, destroys the defilement-thieves, and attains Nibbāna safely. Therefore, in the discourse on the Noble Path, right view is taken first, but here, in the teaching based on the individual, it is said "of one with right view."
Nhờ đó, người ấy phá tan bóng tối vô minh, tiêu diệt những tên trộm phiền não, và đạt đến Nibbāna một cách an toàn. Vì vậy, trong bài thuyết pháp về Thánh đạo, chánh kiến được đề cập đầu tiên. Ở đây, trong bài thuyết pháp dựa trên cá nhân, có lời rằng: “của người có chánh kiến”.
Yasmā pana sammādiṭṭhipuggalo nekkhammasaṅkappādivasena sammadeva saṅkappeti, na micchākāmasaṅkappādivasena, tasmā sammādiṭṭhissa sammāsaṅkappo pahoti.
However, since a person with right view conceives thoughts correctly by way of thoughts of renunciation and the like, and not by way of wrong thoughts of sensuality and the like, right thought arises in one with right view.
Vì người có chánh kiến tư duy đúng đắn theo cách tư duy ly dục v.v., chứ không phải theo cách tư duy tà dục v.v., nên chánh tư duy phát sinh từ chánh kiến.
Yasmā ca sammāsaṅkappo sammāvācāya upakārako.
And since right thought is conducive to right speech.
Và vì chánh tư duy hỗ trợ chánh ngữ.
Yathāha ‘‘pubbe kho gahapati vitakketvā vicāretvā pacchā vācaṃ bhindatī’’ti, (saṃ. ni. 2.348) tasmā sammāsaṅkappassa sammāvācā pahoti.
As it is said, "First, householder, having thought and deliberated, one later breaks forth into speech." Therefore, right speech arises from right thought.
Như đã nói: “Này gia chủ, sau khi suy nghĩ và quán sát trước, người ta mới nói ra lời” (Saṃ. Ni. 2.348). Do đó, chánh ngữ phát sinh từ chánh tư duy.
Yasmā pana ‘‘idañcidañca karissāmā’’ti hi paṭhamaṃ vācāya saṃvidahitvā yebhuyyena te te kammantā sammā payojīyanti, tasmā vācā kāyakammassa upakārikāti sammāvācassa sammākammanto pahoti.
However, since generally, having first arranged by speech, "we will do this and that," those various actions are then rightly performed, speech is conducive to bodily action; therefore, right action arises from right speech.
Vì thông thường, sau khi quyết định bằng lời nói rằng “chúng ta sẽ làm điều này và điều kia”, những hành động đó mới được thực hiện đúng đắn. Do đó, lời nói hỗ trợ hành động thân. Vì vậy, chánh nghiệp phát sinh từ chánh ngữ.
Yasmā pana catubbidhaṃ vacīduccaritaṃ, tividhañca kāyaduccaritaṃ pahāya ubhayaṃ sucaritaṃ pūrentasseva ājīvaṭṭhamakasīlaṃ pūrati, na itarassa, tasmā sammāvācassa sammākammantassa ca sammāājīvo pahoti.
However, since only for one who has abandoned the four kinds of verbal misconduct and the three kinds of bodily misconduct, and who fulfills both types of good conduct, is the eightfold moral conduct (ājīvaṭṭhamakasīla) fulfilled, and not for others, right livelihood arises from right speech and right action.
Vì chỉ khi từ bỏ bốn loại ác hạnh lời nói và ba loại ác hạnh thân, và hoàn thành cả hai loại thiện hạnh, thì giới có chánh mạng là thứ tám mới được hoàn thành, chứ không phải cho người khác. Do đó, chánh mạng phát sinh từ chánh ngữ và chánh nghiệp.
Visuddhidiṭṭhisamudāgatasammāājīvassa yoniso padhānassa sambhavato sammāājīvassa sammāvāyāmo pahoti.
From the arising of proper exertion in one whose right livelihood has arisen from purified view, right effort arises from right livelihood.
Vì sự tinh tấn đúng đắn phát sinh từ chánh mạng của người có chánh kiến thanh tịnh, nên chánh tinh tấn phát sinh từ chánh mạng.
Yoniso padahantassa kāyādīsu catūsu vatthūsu sati sūpaṭṭhitā hotīti sammāvāyāmassa sammāsati pahoti.
For one who strives properly, mindfulness is well-established in the four objects, namely body and so on; thus, right mindfulness arises from right effort.
Khi người tinh tấn đúng đắn, niệm được thiết lập vững chắc trên bốn đối tượng là thân v.v. Do đó, chánh niệm phát sinh từ chánh tinh tấn.
Yasmā evaṃ sūpaṭṭhitā sati samādhissa upakārānupakārānaṃ dhammānaṃ gatiyo samannesitvā pahoti ekattārammaṇe cittaṃ samādhātuṃ, tasmā sammāsatissa sammāsamādhi pahotīti.
Since such well-established mindfulness can investigate the paths of factors that are conducive and not conducive to concentration, and can concentrate the mind on a single object, therefore right concentration arises from right mindfulness.
Vì khi niệm được thiết lập vững chắc như vậy, sau khi tìm hiểu các cách vận hành của các pháp hỗ trợ và không hỗ trợ cho định, nó có thể tập trung tâm vào một đối tượng duy nhất. Do đó, chánh định phát sinh từ chánh niệm.
Ayañca nayo pubbabhāge nānākkhaṇikānaṃ sammādiṭṭhiādīnaṃ vasena vutto, maggakkhaṇe pana sammādiṭṭhiādīnaṃ tassa tassa sahajātādivasena vutto ‘‘sammādiṭṭhissa sammāsaṅkappo pahotī’’tiādīnaṃ padānamattho yutto, ayameva ca idhādhippeto.
This method is stated in the preliminary stage in terms of right view and so on, which occur at different moments; but at the moment of the path, the meaning of phrases such as "right thought arises from right view" is appropriate, being stated in terms of co-existence and other factors of right view and so on. And this is what is intended here.
Phương pháp này đã được nói đến ở phần trước theo nghĩa chánh kiến v.v., là các pháp khác nhau trong các khoảnh khắc khác nhau. Tuy nhiên, trong khoảnh khắc của Đạo, ý nghĩa của các từ “chánh tư duy phát sinh từ chánh kiến” v.v., được nói theo nghĩa đồng sinh v.v., của các pháp đó là hợp lý, và đây cũng là ý nghĩa được đề cập ở đây.
Tenāha ‘‘ayaṃ panattho’’tiādi.
Therefore, it is said "This meaning, however," and so forth.
Do đó, có lời rằng: “Đây là ý nghĩa” v.v.
Maggañāṇeti maggapariyāpannañāṇe ṭhitassa taṃsamaṅgino.
In path-knowledge means of one who is endowed with and established in the knowledge included within the path.
Trong Đạo trí có nghĩa là trong trí tuệ thuộc về Đạo, của người an trú trong đó, tức là người thành tựu trí tuệ đó.
Maggapaññā hi catunnaṃ saccānaṃ sammādassanaṭṭhena ‘‘maggasammādiṭṭhī’’ti vuttā, sā eva nesaṃ yāthāvato jānanato paṭivijjhanato idha ‘‘maggañāṇa’’ntipi vuttā.
For path-wisdom is called "path-right view" by virtue of its seeing the four truths correctly; that same wisdom is also called "path-knowledge" here by virtue of its knowing and penetrating them truly.
Thật vậy, tuệ của Đạo được gọi là “chánh kiến của Đạo” theo nghĩa thấy đúng đắn bốn sự thật. Chính tuệ đó cũng được gọi là “Đạo trí” ở đây vì nó biết và thấu hiểu các sự thật đó một cách chân thật.
Maggavimuttīti maggena kilesānaṃ vimuccanaṃ samucchedappahānameva.
Path-deliverance is simply the complete eradication of defilements by means of the path.
Giải thoát của Đạo chỉ là sự giải thoát khỏi các phiền não bằng Đạo, tức là sự đoạn trừ hoàn toàn.
Phalasammādiṭṭhi eva ‘‘phalasammāñāṇa’’nti pariyāyena vuttaṃ, pariyāyavacanañca vuttanayānusārena veditabbaṃ.
Fruition right view is implicitly called "fruition right knowledge," and the implicit designation should be understood according to the stated method.
Chánh kiến của Quả được gọi một cách gián tiếp là “Quả trí”, và cách gọi gián tiếp này cần được hiểu theo phương pháp đã nói.
Phalavimutti pana paṭippassaddhippahānaṃ daṭṭhabbaṃ.
Fruition-deliverance, however, should be seen as the abandonment by tranquilization.
Tuy nhiên, giải thoát của Quả cần được xem là sự đoạn trừ bằng cách trấn áp.
Amatassa dvārāti ariyamaggamāha.
The door to the Deathless refers to the Noble Path.
Cánh cửa bất tử là chỉ Thánh đạo.
So pana vinā ca ācariyamuṭṭhinā anantaraṃ abāhiraṃ karitvā yāvadeva manussehi suppakāsitattā vivaṭo.
And that is open because it is thoroughly proclaimed even to humans, without the teacher's closed-fist doctrine, without inner or outer distinctions.
Thánh đạo đó, không có bí mật của bậc thầy, không có bên trong hay bên ngoài, đã được chư thiên và loài người trình bày rõ ràng, nên nó được mở ra.
Dhammavinītāti ariyadhamme vinītā.
Disciplined in the Dhamma means disciplined in the Noble Dhamma.
Dhammavinītā (được giáo hóa trong Pháp) có nghĩa là được giáo hóa trong Thánh pháp.
So panettha kilesānaṃ samucchedavinayavasena veditabboti āha ‘‘sammāniyyānena niyyātā’’ti.
Here, that Dhamma should be understood as discipline in the sense of the complete eradication of defilements, therefore it is said "rightly led forth by means of right deliverance."
Ở đây, điều đó cần được hiểu theo nghĩa đoạn trừ các phiền não. Do đó, có lời rằng: “đã được đưa ra một cách đúng đắn”.
Atthīti puthutthavisayaṃ nipātapadaṃ ‘‘atthi imasmiṃ kāye kesā’’tiādīsu (dī. ni. 2.377; ma. ni. 1.110; 3.154; saṃ. ni. 4.127; a. ni. 6.29; 10.60; vibha. 356; khu. pā. 2.1.dvattiṃsaākāra; netti. 47) viyāti āha ‘‘anāgāmino ca atthī’’ti.
There are means an indeclinable word indicating plurality, as in "There are hairs on this body," and so forth; thus it is said "there are also non-returners."
Atthi (có) là một từ bất biến chỉ về số nhiều, giống như trong các câu “atthi imasmiṃ kāye kesā (trong thân này có tóc)” v.v. Do đó, có lời rằng: “cũng có các vị Bất Hoàn (Anāgāmin)”.
Tenevāha ‘‘atthi cevettha sakadāgāmino’’ti.
Therefore, it is said, "There are also once-returners here."
Chính vì vậy mà có lời rằng: “Ở đây cũng có các vị Nhất Lai (Sakadāgāmin)”.
Bahiddhā saṃyojanapaccayo nibbattihetubhūto puññabhāgo etissā atthīti puññabhāgā, atisayavisiṭṭho cettha atthiattho veditabbo.
Puññabhāgā means those for whom the meritorious portion, which is a condition for external fetters and a cause for rebirth, exists. Here, the meaning of "existence" should be understood as exceptionally excellent.
Puññabhāgā (phần phước) có nghĩa là có phần phước là điều kiện cho sự tái sinh, là do các kiết sử bên ngoài. Ở đây, ý nghĩa của “atthi” cần được hiểu là có sự vượt trội đặc biệt.
Ottappamānoti uttasanto bhāyanto.
Being fearful means trembling and being afraid.
Ottappamāno (đang sợ hãi) có nghĩa là đang run sợ, đang khiếp sợ.
Na pana natthi, atthi evāti dīpeti.
It is not non-existent, but it certainly exists; this indicates that.
Điều đó cho thấy rằng không phải là không có, mà là chắc chắn có.