344. Anumatipakkhādayo eva heṭṭhā yaññassa vatthuṃ katvā ‘‘soḷasaparikkhārā’’ti vuttā, idha pana sandassanādivasena anumodanāya āraddhattā vuttaṃ ‘‘soḷasahi ākārehī’’ti.
344. "Anumatipakkha" and others were previously stated as the basis of the sacrifice, as "sixteen requisites." Here, however, because the encouragement was initiated by way of explanation and so on, it is said, "by sixteen aspects."
344. Các yếu tố như sự chấp thuận (anumati-pakkha) đã được nói là “mười sáu vật phẩm” (soḷasa-parikkhārā) ở phần dưới, tạo thành cơ sở cho lễ tế. Nhưng ở đây, vì sự hoan hỷ được khởi xướng thông qua việc chỉ bày (sandassanā), nên có câu “bằng mười sáu phương diện”.
Dassetvāti attano desanānubhāvena paccakkhamiva phalaṃ dassetvā, anekavāraṃ pana dassanato ‘‘dassetvā dassetvā’’ti byāpanavacanaṃ, tadeva ābhuso meḍanaṭṭhena āmeḍitavacananti ācariyena (dī. ni. ṭī. 1.344) vuttaṃ.
"Dassetvā" means "having shown the result as if directly perceived by the power of one's teaching." And because it is shown many times, "dassetvā dassetvā" is a word indicating pervasiveness, and that very word is called āmeḍitavacana (repeated word) by the Teacher, in the sense of repetition.
Dassetvā có nghĩa là đã chỉ bày kết quả như thể trực tiếp bằng năng lực thuyết pháp của mình. Vì chỉ bày nhiều lần, nên “dassetvā dassetvā” là một từ diễn tả sự lan tỏa. Chính từ đó, theo các bậc thầy (Dī. Nī. Ṭī. 1.344), được gọi là āmeḍita-vacana (từ lặp lại) theo nghĩa lặp lại.
‘‘Samādapetvā samādapetvā’’tiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to "Samādapetvā samādapetvā" and so on.
Cũng vậy, trong các trường hợp như “samādapetvā samādapetvā” (khiến cho an định, khiến cho an định), phương pháp này cũng tương tự.
Tamatthanti dānaphalavasena kammaphalasambandhamatthaṃ.
"Tamatthaṃ" refers to the meaning connected with the fruit of kamma, in the manner of the fruit of giving.
Tamatthaṃ có nghĩa là ý nghĩa liên quan đến quả nghiệp theo quả của sự bố thí.
Samādapetvāti sutamattaṃ akatvā yathā rājā tamatthaṃ sammadeva ādiyati citte karonto suggahitaṃ katvā gaṇhāti, tathā sakkaccaṃ ādāpetvā.
"Samādapetvā" means "having caused him to accept it respectfully," in such a way that the king accepts that meaning properly, taking it firmly to heart, not merely hearing it.
Samādapetvā có nghĩa là đã khiến cho chấp nhận một cách kỹ lưỡng, không chỉ nghe qua loa, mà như nhà vua đã chấp nhận ý nghĩa đó một cách đúng đắn, ghi nhớ trong tâm và nắm giữ vững chắc.
‘‘Vippaṭisāravinodanenā’’ti idaṃ nidassanamattaṃ.
"Vippaṭisāravinodanena" is merely an illustration.
“Vippaṭisāra-vinodanena” đây chỉ là một ví dụ.
Lobhadosamohaissāmacchariyamānādayopi hi dānacittassa upakkilesā, tesaṃ vinodanenapi taṃ vodāpitaṃ samuttejitaṃ nāma hoti tikkhavisadabhāvāpattito, āsannatarabhāvato pana vippaṭisāravinodanameva gahitaṃ.
Indeed, greed, hatred, delusion, envy, avarice, conceit, and so on, are also defilements of the mind of giving; by dispelling them, it is purified and made keen, as it becomes sharp and clear. However, due to its closer proximity, only the dispelling of regret is taken.
Tham, sân, si, tật đố, xan tham, kiêu mạn, v.v., cũng là những ô nhiễm của tâm bố thí. Bằng cách xua tan chúng, tâm ấy được thanh tịnh và trở nên sắc bén, trong sáng. Tuy nhiên, vì sự hối tiếc là gần nhất, nên chỉ lấy việc xua tan sự hối tiếc.
Pavattite hi dāne tassa sambhavoti.
For regret arises when giving has taken place.
Bởi vì sự hối tiếc có thể phát sinh khi bố thí đã được thực hiện.
Yāthāvato vijjamānehi guṇehi haṭṭhapahaṭṭhabhāvāpādanaṃ sampahaṃsananti āha ‘‘sundara’’ntiādi.
"Sampahaṃsanaṃ" is to cause extreme joy by the truly existing qualities. Therefore, it is said, "sundaraṃ" and so on.
Việc làm cho hoan hỷ, vui mừng tột độ bằng những phẩm chất hiện có một cách chân thật, được gọi là sampahaṃsanaṃ, nên có câu “tuyệt vời” v.v.
Dhammatoti saccato.
"Dhammato" means truly.
Dhammato có nghĩa là chân thật.
Tadatthameva dassetuṃ ‘‘dhammena samena kāraṇenā’’ti vuttaṃ.
To show that very meaning, it is said, "by a just and righteous cause."
Để chỉ rõ ý nghĩa đó, có câu “bằng nguyên nhân hợp lý, công bằng”.
Saccañhi dhammato anapetattā dhammaṃ, upasamacariyabhāvato samaṃ, yuttabhāvena kāraṇanti ca vuccati.
Indeed, truth is called dhamma because it is not separate from Dhamma, sama because it pertains to peaceful conduct, and kāraṇa because it is appropriate.
Chân lý được gọi là Dhamma vì không tách rời khỏi Dhamma, là sama vì có tính chất an tịnh, và là kāraṇa vì có tính chất hợp lý.
345. Tasmiṃ yaññe rukkhatiṇacchedopi nāma nāhosi, kuto pāṇavadhoti pāṇavadhābhāvasseva daḷhīkaraṇatthaṃ, sabbaso viparītaggāhehi avidūsitatādassanatthañca pāḷiyaṃ ‘‘neva gāvo haññiṃsū’’tiādīni vatvāpi ‘‘na rukkhā chijjiṃsū’’tiādi vuttanti dassento ‘‘ye yūpanāmake’’tiādimāha.
345. In that sacrifice, there was no cutting of trees or grass, let alone killing living beings. Thus, to confirm the absence of killing living beings and to show that it was not corrupted by those holding extreme views, after stating "neither were cattle slain" and so on in the Pāḷi, the words "nor were trees cut down" and so on were said. This is what the commentary means by saying, "those called yūpa" and so on.
345. Trong lễ tế đó, ngay cả việc chặt cây, cắt cỏ cũng không có, huống chi là sát sinh. Để củng cố việc không có sát sinh, và để chỉ ra rằng nó không bị ô uế bởi những quan điểm sai lầm hoàn toàn, các bậc thầy đã nói rằng mặc dù trong Pāḷi có câu “không có bò bị giết” v.v., nhưng cũng có câu “không có cây bị chặt” v.v., nên đã nói “những cây cột tế” v.v.
Barihisatthāyāti paricchedatthāya.
"Barihisatthāya" means "for the purpose of demarcation."
Barihisatthāya có nghĩa là để phân định.
Vanamālāsaṅkhepenāti vanapupphehi gandhitamālāniyāmena.
"Vanamālāsaṅkhepena" means "by the method of garlands fragrant with forest flowers."
Vanamālāsaṅkhepena có nghĩa là theo cách kết vòng hoa thơm từ hoa rừng.
Evaṃ ācariyena (dī. ni. ṭī. 1.345) vuttaṃ, vanapantiākārenāti attho.
This was stated by the Teacher, meaning "in the manner of a forest grove."
Các bậc thầy (Dī. Nī. Ṭī. 1.345) đã nói như vậy, có nghĩa là theo hình thức hàng cây rừng.
Bhūmiyaṃ vā pattharantīti vedibhūmiṃ parikkhipantā tattha tattha pattharanti.
"Bhūmiyaṃ vā pattharanti" means "they spread them here and there, surrounding the altar ground."
Bhūmiyaṃ vā pattharantī có nghĩa là trải ra ở khắp nơi, bao quanh khu vực tế đàn.
Mantādinā hi parisaṅkhatā bhūmi vindati assa lābhasakkāreti katvā ‘‘vedī’’ti vuccati.
Indeed, a ground consecrated by mantras and so on is called "vedī" because it obtains offerings and reverence for that person.
Đất được gọi là vedī vì nó được chuẩn bị bằng thần chú v.v., và người ta tin rằng nó sẽ mang lại lợi lộc và sự tôn kính cho người đó.
Tepi rukkhā tepi dabbāti sambandho, kammakattā cetaṃ dvayaṃ, abhihitakammaṃ vā.
"Those trees and those grasses" is the connection. This pair is either agentive (kammakattā) or nominative-absolute (abhihitakamma).
Có sự liên kết là “những cây đó, những loại cỏ đó”, và đây là hai danh từ vừa là chủ ngữ vừa là tân ngữ, hoặc là tân ngữ được nhấn mạnh.
Vatticchāya hi yathāsattiṃ kārakā bhavanti.
Indeed, agents act according to their capacity, as desired.
Thật vậy, các tác nhân (kāraka) phát sinh tùy theo khả năng, theo ý muốn của người nói.
Vuttanayena pāṇavadhābhāvassa daḷhīkaraṇatthaṃ, viparītaggāhena avidūsitabhāvadassanatthañcetanti dasseti kiṃ panā’’tiādinā.
To strengthen the point about the absence of harm to living beings as stated, and to show that it was not defiled by extreme views, the commentary demonstrates this by saying, "kiṃ panā" and so on.
Để củng cố việc không có sát sinh theo cách đã nói, và để chỉ ra rằng nó không bị ô uế bởi quan điểm sai lầm, nên có câu “kiṃ panā” v.v.
Antogehadāso antojāto.
"Antogehadāso" means "born within the house."
Antogehadāso có nghĩa là người nô lệ sinh ra trong nhà.
Ādisaddena dhanakkītakaramarānītasāmaṃdāsabyūpagatānaṃ saṅgaho.
By the word "ādi," slaves bought with money, captives brought by force, and those who have willingly become slaves are included.
Từ ādi (v.v.) bao gồm những người nô lệ được mua bằng tiền, những người bị bắt làm tù binh, những người tự nguyện làm nô lệ.
Pubbamevāti bhatikaraṇato pageva.
"Pubbamevā" means "even before being hired."
Pubbamevā có nghĩa là trước khi làm việc thuê.
Dhanaṃ gahetvāti divase divase yathākammaṃ gahetvā.
"Dhanaṃ gahetvā" means "taking money day by day according to their work."
Dhanaṃ gahetvā có nghĩa là nhận tiền hàng ngày tùy theo công việc.
Bhattavetananti devasikaṃ bhattañceva māsikādiparibbayañca.
"Bhattavetanaṃ" means "daily food and monthly allowances and so on."
Bhattavetanaṃ có nghĩa là thức ăn hàng ngày và tiền lương hàng tháng v.v.
Vuttovāyamattho.
This meaning has been stated.
Ý nghĩa này đã được nói đến.
Tajjitāti santajjitā.
"Tajjitā" means "intimidated."
Tajjitā có nghĩa là bị đe dọa.
Parikammānīti sabbabhāgiyāni kammāni, uccāvacāni kammānīti attho.
"Parikammāni" means "all parts of the work," meaning "high and low tasks."
Parikammānī có nghĩa là tất cả các công việc liên quan đến lễ tế, tức là các công việc cao thấp khác nhau.
Piyasamudācārenevāti iṭṭhavacaneneva.
"Piyasamudācārenevā" means "only with pleasant words."
Piyasamudācārenevā có nghĩa là chỉ bằng những lời nói dễ chịu.
Yathānāmavasenevāti pākaṭanāmānurūpeneva.
"Yathānāmavasenevā" means "only according to their well-known names."
Yathānāmavasenevā có nghĩa là chỉ theo tên gọi rõ ràng.
Sappitelanavanītadadhimadhuphāṇitena cevāti ettha ca-saddo avuttasamuccayattho, tena paṇītapaṇītānaṃ nānappakārānaṃ khādanīyabhojanīyādīnañceva vatthayānamālāgandhavilepanaseyyāvasathādīnañca saṅgaho daṭṭhabbo, tenāha ‘‘paṇītehi sappitelādisammissehevā’’tiādi.
In "Sappitelanavanītadadhimadhuphāṇitena cevā," the particle ca has the meaning of including unmentioned items. By this, various exquisite edibles and beverages, as well as clothes, vehicles, garlands, perfumes, ointments, couches, dwellings, and so on, should be understood as included. Therefore, it says, "paṇītehi sappitelādisammissehevā" and so on.
Trong câu “sappitelanavanītadadhimadhuphāṇitena cevā”, từ ca có nghĩa là bao gồm những điều chưa được nói đến. Do đó, nên hiểu rằng nó bao gồm các loại thực phẩm ăn được và uống được cao cấp khác nhau, cũng như quần áo, xe cộ, vòng hoa, nước hoa, thuốc bôi, giường nằm, chỗ ở v.v. Vì vậy, có câu “paṇītehi sappitelādisammissehevā” v.v.
Tassa tassa kālassa anurūpehi yāgu…pe… pānakādīhīti sambandho.
The connection is: "with gruel... and drinks appropriate to each time."
Có sự liên kết là “bằng các loại cháo… v.v… đồ uống phù hợp với từng thời điểm”.
Sappiādīnanti sappiādīhi.
"Sappiādīna" means "with ghee and so on."
Sappiādīnaṃ có nghĩa là bằng bơ sữa v.v.
346. Paṭisāmetabbato, attano attano santakabhāvato ca saṃ nāma dhanaṃ vuccati, tassa patīti sapati niggahitalopena, dhanavā, diṭṭhadhammikasamparāyikahitāvahattā tassa hitanti sāpateyyaṃ, tadeva dhanaṃ.
346. Wealth is called saṃ because it is to be put away and because it is one's own property. Sapati is the owner of that wealth, by the elision of the nasal. He is a wealthy person. That which brings benefit in this very life and in future lives is hitaṃ to that person. Therefore, it is sāpateyyaṃ, which is wealth itself.
346. Tài sản được gọi là saṃ vì nó cần được cất giữ và thuộc về mỗi người. Chủ nhân của tài sản được gọi là sapati do sự lược bỏ nigghahīta, tức là người có tài sản. Sāpateyyaṃ là tài sản đó, vì nó mang lại lợi ích hiện tại và tương lai cho người có tài sản.
Tenāha ‘‘pahūtaṃ dhana’’nti.
Therefore, it is said, "abundant wealth."
Vì vậy, có câu “tài sản phong phú”.
Akkhayadhammamevāti akhayasabhāvameva.
"Akkhayadhammamevā" means "of an inexhaustible nature."
Akkhayadhammamevā có nghĩa là có bản chất không suy giảm.
Gāmabhāgenāti saṃkittanavasena gāme vā gahetabbabhāgena, evaṃ ācariyena (dī. ni. ṭī. 1.346) vuttaṃ, paccekaṃ sabhāgagāmakoṭṭhāsenātipi attho.
"Gāmabhāgena" means "by the portion to be taken in the village, by way of mentioning." This was stated by the Teacher. It also means "by individual village portions of the same kind."
Gāmabhāgena có nghĩa là phần được lấy trong làng theo cách tóm tắt. Các bậc thầy (Dī. Nī. Ṭī. 1.346) đã nói như vậy, cũng có nghĩa là theo từng phần làng riêng biệt.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Trong các trường hợp còn lại cũng theo cách tương tự.
347. Yaññāvāṭoti khaṇitāvāṭassa assamedhādiyaññayajanaṭṭhānassetaṃ adhivacanaṃ, tabbohārena pana idha dānasālāya eva, tāya ca puratthimanagaradvāre katāya puratthimabhāge evāti atthaṃ dasseti ‘‘puratthimato nagaradvāre’’tiādinā.
347. "Yaññāvāṭo" is a term for a dug-out pit, a place for offering sacrifices such as an assamedha (horse sacrifice). But here, by extension of meaning, it refers to the alms-hall itself, and specifically to the eastern part of it, as it was built near the eastern city gate. This meaning is shown by "puratthimato nagaradvāre" and so on.
347. Yaññāvāṭo là tên gọi của nơi đào hố để cử hành các lễ tế như mã tế (assamedha). Tuy nhiên, ở đây, theo cách gọi ẩn dụ, nó chỉ là một sảnh bố thí, và vì nó được xây dựng ở cổng thành phía đông, nên có nghĩa là ở phía đông, như được chỉ ra bởi “phía đông của cổng thành” v.v.
Taṃ pana ṭhānaṃ rañño dānasālāya nātidūre evāti āha ‘‘yathā’’tiādi.
That place was not too far from the king's alms-hall. Therefore, it is said, "yathā" and so on.
Nơi đó không quá xa sảnh bố thí của nhà vua, nên có câu “yathā” v.v.
Yato tattha pātarāsaṃ bhuñjitvā akilantarūpāyeva sāyanhe rañño dānasālaṃ sampāpuṇanti.
From there, those who came, having eaten their breakfast at that alms-hall for the people of the country, reached the king's alms-hall in the evening, without being tired.
Vì những người đến đó, sau khi ăn bữa sáng tại đó, vẫn không mệt mỏi mà đến được sảnh bố thí của nhà vua vào buổi chiều.
‘‘Dakkhiṇena yaññāvāṭassā’’tiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to "Dakkhiṇena yaññāvāṭassā" and so on.
Trong các trường hợp như “Dakkhiṇena yaññāvāṭassā” v.v., cũng theo cách tương tự.
Yāguṃ pivitvāti hi yāgusīsena pātarāsabhojanamāha.
Indeed, "Yāguṃ pivitvā" refers to the breakfast meal, with gruel as the main item.
Thật vậy, “yāguṃ pivitvā” có nghĩa là bữa sáng bắt đầu bằng cháo.
349. Uṭṭhāyāti dāne uṭṭhānavīriyamāha, samuṭṭhāyāti tassa sātaccakiriyaṃ.
349. By arising (Uṭṭhāya) it speaks of energetic effort in giving; by completely arising (samuṭṭhāya) it speaks of the continuous performance of that (giving).
349. Trỗi dậy nói về sự tinh tấn trỗi dậy trong việc bố thí, cùng trỗi dậy nói về sự liên tục của hành động đó.
Kasivāṇijjādi kammāni akaronto daliddiyādianatthāpattiyā nassissatīti adhippāyo.
The intention is that one who does not perform actions like farming and trade will perish due to falling into misfortunes such as poverty.
Ý nghĩa là: Nếu không làm các công việc như cày cấy, buôn bán, v.v., thì sẽ bị hủy hoại do rơi vào những điều bất hạnh như nghèo đói.
Appasambhārataro ceva mahapphalataro cāti saṅkhepato aṭṭhakathāyaṃ vutto pāḷiyaṃ pana ‘‘appatthataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti pāṭho.
With fewer preparations and greater fruit is stated concisely in the Commentary; however, in the Pali text, the reading is "with fewer necessities, with less trouble, with greater fruit, and with greater benefit."
Ít vật liệu hơn nhưng quả lớn hơn là cách nói tóm tắt trong Chú giải. Trong bản Pāḷi, văn bản là “ít mục đích hơn, ít khởi sự hơn, quả lớn hơn và lợi ích lớn hơn”.
Tattha appasambhārataroti ativiya parittasambhāro, asamārabbhiyasambhāro.
Among these, fewer preparations means extremely few preparations, preparations that are not difficult to undertake.
Ở đây, ít vật liệu hơn là vật liệu rất ít, vật liệu không cần phải khởi sự.
Appatthataroti pana ativiya appakicco, attho cettha kiccaṃ, ttha-kārassa ṭṭha-kāraṃ katvā ‘‘appaṭṭhataro’’tipi pāṭho.
And fewer necessities means extremely little effort; here, necessity (attha) means effort, and there is also the reading appaṭṭhataro by changing the ttha sound to ṭṭha.
Còn ít mục đích hơn là ít công việc hơn, mục đích ở đây là công việc; cũng có bản đọc là “appaṭṭhataro” sau khi biến âm chữ ‘ttha’ thành ‘ṭṭha’.
Sammā ārabhīyati yañño etenāti samārambho, sambhārasambharaṇavasena pavattasattapīḷā, appo samārambho etassāti tathā, ayaṃ panātisayenāti appasamārambhataro. Vipākasaññitaṃ mahantaṃ sadisaṃ phalametassāti mahapphalo, ayaṃ panātisayenāti mahapphalataro. Udayasaññitaṃ mahantaṃ nissandādiphalametassāti mahānisaṃso, ayaṃ panātisayenāti mahānisaṃsataro. Dhuvadānānīti dhuvāni thirāni avicchinnāni katvā dātabbadānāni.
A sacrifice is well undertaken by this (means), thus it is a samārambha (undertaking), which means suffering caused to beings through the accumulation of preparations. That which has little undertaking is such. This, however, is exceedingly so, hence appasamārambhataro (with exceedingly less trouble). That which has great fruit, a similar fruit known as result, hence mahapphalo (great fruit). This, however, is exceedingly so, hence mahapphalataro (with exceedingly great fruit). That which has great benefit, a great flowing-forth fruit known as emergence, hence mahānisaṃso (great benefit). This, however, is exceedingly so, hence mahānisaṃsataro (with exceedingly great benefit). Dhuvadānāni means gifts to be given constantly, firmly, without interruption.
Lễ cúng dường được khởi sự đúng đắn nhờ điều này, nên gọi là samārambha (khởi sự), sự áp bức chúng sinh phát sinh do việc tích lũy vật liệu; lễ cúng dường này có sự khởi sự ít ỏi nên được gọi như vậy, và điều này là vượt trội nên gọi là appasamārambhataro (ít khởi sự hơn). Quả lớn tương tự như quả dị thục của lễ cúng dường này nên gọi là mahapphalo (quả lớn), và điều này là vượt trội nên gọi là mahapphalataro (quả lớn hơn). Lợi ích lớn phát sinh như quả Nissanda, v.v. của lễ cúng dường này nên gọi là mahānisaṃso (lợi ích lớn), và điều này là vượt trội nên gọi là mahānisaṃsataro (lợi ích lớn hơn). Dhuvadānāni là các sự bố thí cần được thực hiện một cách thường xuyên, kiên định và không gián đoạn.
Niccabhattānīti ettha bhattasīsena catupaccayaggahaṇaṃ.
In niccabhattāni (constant alms-food), the four requisites are understood with alms-food as the chief item.
Trong niccabhattāni, việc thọ nhận bốn vật dụng được hiểu qua từ ‘bhatta’ (thức ăn).
Anukulayaññānīti anukulaṃ kulānukkamaṃ upādāya dātabbadānāni.
Anukulayaññāni means gifts to be given in accordance with family tradition.
Anukulayaññāni là các sự bố thí cần được thực hiện theo truyền thống gia đình.
Tenāha ‘‘amhāka’’ntiādi.
Therefore, it says: "our..." and so on.
Vì vậy, có lời nói “của chúng ta” và tương tự.
Yāni pavattetabbāni, tāni anukulayaññāni nāmāti yojetabbaṃ.
It should be connected (to the meaning) that those (gifts) which are to be continually offered are called traditional sacrifices (anukulayaññāni).
Những gì cần được duy trì, đó được hiểu là các lễ cúng dường theo truyền thống gia đình.
Nibaddhadānānīti nibandhetvā niyametvā paveṇīvasena pavattitadānāni.
Nibaddhadānāni means established, regulated gifts maintained as a custom.
Nibaddhadānāni là các sự bố thí được thiết lập, quy định và duy trì theo truyền thống.
Ādīni vatvāti ettha ādisaddena ‘‘kasmā seno viya maṃsapesiṃ pakkhanditvā gaṇhāsī’’ti evamādīnaṃ samasamadāne ussukkanavacanānaṃ saṅgaho.
In ādīni vatvā (having said, etc.), the term ādi (etc.) includes such words of eager concern in giving equally, as "Why do you seize the piece of meat as a hawk swoops down (on it)?"
Trong Ādīni vatvā (nói những điều tương tự), từ ādī (tương tự) bao gồm những lời nói lo lắng như “Tại sao ngươi lại chụp lấy miếng thịt như chim ưng?” khi bố thí đồng đều.
Galaggāhāti galaggahaṇā.
Galaggāhā means throat-seizures.
Galaggāhā là nắm lấy cổ.
‘‘Kammacchedavasenā’’ti iminā attano attano kammokāsādānampi pīḷāyevāti dasseti.
By "by way of curtailing activities", it shows that even the seizure of one's own opportunities for action is a form of harassment.
Lời nói “do việc cắt đứt công việc” cho thấy rằng việc tước đoạt cơ hội làm việc của mỗi người cũng là một sự áp bức.
Samārambhasaddo cettha pīḷanatthoti āha ‘‘pīḷāsaṅkhāto samārambho’’ti.
Here, the word samārambha means oppression; therefore, it is said: "samārambha, which is suffering."
Từ samārambha ở đây có nghĩa là sự áp bức, vì vậy có lời nói “samārambha là sự áp bức”.
Pubbacetanāmuñcacetanāaparacetanāsampattiyā dāyakavasena tīṇi aṅgāni, vītarāgatāvītadosatāvītamohatāpaṭipattiyā dakkhiṇeyyavasena ca tīṇīti evaṃ chaḷaṅgasamannāgatā hoti dakkhiṇā, chaḷaṅguttare nandamātāsuttañca (a. ni. 6.37) tassatthassa sādhakaṃ.
The offering (dakkhiṇā) is endowed with six factors: three factors on the part of the donor, namely the fulfillment of pre-volition, volition at the moment of giving, and post-volition; and three factors on the part of the recipients (dakkhiṇeyya), namely their practice of being free from lust, free from hatred, and free from delusion. The Nandamātā Sutta in the Saḷaṅguttara (Aṅguttaranikāya, Sutta 6.37) is also evidence for this meaning.
Bố thí có sáu chi phần là: ba chi phần về phía thí chủ do sự thành tựu của ý định trước khi bố thí (pubbacetanā), ý định trong khi bố thí (muñcacetanā), và ý định sau khi bố thí (aparacetanā); và ba chi phần về phía người xứng đáng được cúng dường (dakkhiṇeyya) do sự thực hành không tham ái (vītarāgatā), không sân hận (vītadosatā), và không si mê (vītamohatā). Kinh Nandamātā trong Tăng Chi Bộ Sáu Pháp (A.N. 6.37) cũng là bằng chứng cho ý nghĩa này.
Aparāparaṃ uppajjanakacetanāvasena mahānadī viya, mahogho viya ca ito cito ca abhisanditvā pakkhanditvā pavattito puññameva puññābhisando.
Puññābhisando (flood of merit) is merit that flows forth and rushes in from here and there, like a great river or a great flood, by way of repeatedly arising volition.
Phước đức puññābhisando là dòng phước đức liên tục phát sinh, chảy tràn và tuôn đổ từ chỗ này đến chỗ khác, như một con sông lớn hay một dòng lũ lớn, do ý định (cetanā) liên tục phát sinh.
Tathāvidhanti pamāṇassa kātuṃ asukarattamāha.
Tathāvidha (such) indicates the impossibility of quantification.
Tathāvidha nói về sự khó khăn trong việc định lượng.
Kāraṇamahattena phalamahattampi veditabbaṃ upari najjā vuṭṭhiyā mahogho viyāti vuttaṃ ‘‘tasmā’’tiādi.
The greatness of the fruit should also be understood from the greatness of the cause, as stated above by "tasmā" (therefore) and so on, concerning a great flood due to rain over a river.
Do sự vĩ đại của nguyên nhân, sự vĩ đại của quả cũng cần được hiểu, như một dòng lũ lớn do mưa trên sông được nói đến trong câu “tasmā” (do đó) và tương tự.
350. Navanavoti sabbadā abhinavo, divase divase dāyakassa byāpārāpajjanato kiccapariyosānaṃ natthīti vuttaṃ ‘‘ekenā’’tiādi.
350. Ever new means always fresh; it is said by "by one" and so on, that there is no end to the task for the donor, as effort is exerted day by day.
350. Navanavo là luôn luôn mới mẻ, ngày qua ngày, công việc không bao giờ kết thúc do sự bận rộn của người bố thí, như đã nói trong câu “ekenā” (bằng một) và tương tự.
Yathāraddhassa āvāsassa katipayenāpi kālena parisamāpetabbato kiccapariyosānaṃ atthīti āha ‘‘paṇṇasāla’’ntiādi.
It is said "a leaf-hut" and so on, that there is an end to the task, as a dwelling that has been started can be completed within a certain period of time.
Vì một chỗ ở đã được khởi công có thể hoàn thành trong một thời gian nhất định, nên công việc có sự kết thúc, như đã nói trong câu “paṇṇasāla” (túp lều lá) và tương tự.
Mahāvihārepi kiccapariyosānassa atthitāupāyaṃ dassetuṃ ‘‘ekavāraṃ dhanapariccāgaṃ katvā’’ti vuttaṃ.
To show the means by which even a Mahāvihāra can have its task completed, it is said: "having donated wealth once."
Để chỉ ra cách mà công việc trong một đại tu viện cũng có thể kết thúc, có lời nói “sau khi đã bố thí tài sản một lần”.
Suttantapariyāyenāti sabbāsavasuttantādipāḷinayena.
According to the Suttanta method means according to the method of the Pali texts, such as the Sabbāsava Suttanta.
Theo cách của kinh tạng là theo cách của bản Pāḷi như kinh Sabbāsava và tương tự.
Navānisaṃsāti sītapaṭighātādayo paṭisallānārāmapariyosānā yathāpaccavekkhaṇaṃ gaṇitā nava udayā, appamattatāya cete vuttā.
Nine benefits (navānisaṃsā) means the nine results (udaya) counted as they are reflected upon, such as warding off cold, ending with the enjoyment of seclusion (paṭisallānārāma). These are mentioned with brevity.
Chín lợi ích là chín sự phát sinh được tính toán theo sự quán xét, từ việc chống lại cái lạnh cho đến sự an tịnh và hoan hỷ trong tu viện; và những điều này được nói đến một cách tóm tắt.
Yasmā pana āvāsaṃ dentena nāma sabbampi paccayajātaṃ dinnameva hoti.
For when one gives a dwelling, all requisites are considered to have been given.
Vì khi một người bố thí chỗ ở, tất cả các vật dụng cần thiết đều được coi là đã bố thí.
Yathāha saṃyuttāgamavaralañchake ‘‘so ca sabbadado hoti yo dadāti upassaya’’nti (saṃ. ni. 1.42), sadā puññapavaḍḍhanūpāyañca etaṃ.
As it is said in the excellent Saṃyuttāgama: "He who gives a dwelling gives all" (Saṃyutta Nikāya 1.42), and this is also a means for merit to continually increase.
Như đã nói trong Saṃyuttāgama cao quý: “Người nào bố thí chỗ ở, người ấy là người bố thí tất cả” (S.N. 1.42), và đây cũng là cách để phước đức luôn tăng trưởng.
Vuttañhi tattheva ‘‘ye dadanti upassayaṃ, tesaṃ divā ca ratto ca, sadā puññaṃ pavaḍḍhatī’’ti (saṃ. ni. 1.47) tathā hi dve tayo gāme piṇḍāya caritvā kiñci aladdhā āgatassāpi chāyūdakasampannaṃ ārāmaṃ pavisitvā nahāyitvā patissaye muhuttaṃ nipajjitvā uṭṭhāya nisinnassa kāye balaṃ āharitvā pakkhittaṃ viya hoti.
Indeed, it is stated there: "For those who give dwellings, merit increases day and night, always" (Saṃyutta Nikāya 1.47). Thus, even for one who has wandered for alms in two or three villages and received nothing, upon entering an ārama rich in shade and water, bathing, lying down for a moment in the lodging, and then getting up and sitting, it is as if strength has been infused into his body.
Thật vậy, trong cùng kinh đó có nói: “Những ai bố thí chỗ ở, phước đức của họ luôn tăng trưởng cả ngày lẫn đêm” (S.N. 1.47). Thật vậy, ngay cả một vị Tỳ-kheo đã đi khất thực qua hai, ba làng mà không nhận được gì, khi vào một khu vườn có bóng mát và nước đầy đủ, tắm rửa xong, nằm nghỉ một lát trong chỗ ở, rồi đứng dậy ngồi xuống, cảm thấy như thể sức lực đã được phục hồi vào thân thể.
Bahi vicarantassa ca kāye vaṇṇadhātu vātātapehi kilamati, patissayaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya muhuttaṃ nipannassa visabhāgasantati vūpasammati, sabhāgasantati patiṭṭhāti, vaṇṇadhātu āharitvā pakkhittā viya hoti.
And for one wandering outside, the complexion of his body is fatigued by wind and sun. Upon entering a lodging, closing the door, and lying down for a moment, the incongruous continuity ceases, the congenial continuity becomes established, and it is as if the complexion has been infused.
Khi đi bên ngoài, sắc thân bị hao mòn bởi gió và nắng. Khi vào chỗ ở, đóng cửa lại và nằm nghỉ một lát, các dòng tương tục không tương thích sẽ lắng xuống, các dòng tương tục tương thích sẽ được thiết lập, sắc thân cảm thấy như thể đã được phục hồi.
Bahi vicarantassa ca pāde kaṇṭako vijjhati, khāṇu paharati, sarīsapādiparissayā ceva corabhayañca uppajjati, patissayaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya nipannassa sabbe te parissayā na honti, sajjhāyantassa dhammapītisukhaṃ, kammaṭṭhānaṃ manasi karontassa upasamasukhañca uppajjati bahiddhā vikkhepābhāvato.
And for one wandering outside, a thorn may pierce his foot, a stump may strike him, dangers from reptiles, etc., and fear of thieves may arise. But for one who enters a lodging, closes the door, and lies down, all those dangers do not exist. For one reciting, there arises the bliss of Dhamma-pīti; for one focusing on a meditation subject, there arises the bliss of calm, due to the absence of external distractions.
Khi đi bên ngoài, gai có thể đâm vào chân, gốc cây có thể va vào, các hiểm nguy từ rắn rết và nỗi sợ hãi trộm cướp có thể phát sinh. Khi vào chỗ ở, đóng cửa lại và nằm nghỉ, tất cả những hiểm nguy đó sẽ không còn. Khi tụng kinh, niềm hoan hỷ và an lạc của Dhamma phát sinh; khi quán xét đề mục thiền định, an lạc của sự tịnh chỉ phát sinh, do không có sự phân tán bên ngoài.
Bahi vicarantassa ca kāye sedā muccanti akkhīni phandanti, senāsanaṃ pavisanakkhaṇe mañcapīṭhādīni na paññāyanti, muhuttaṃ nipannassa pana akkhipasādo āharitvā pakkhitto viya hoti, dvāravātapānamañcapīṭhādīni paññāyanti.
And for one wandering outside, sweat drips from his body, his eyes twitch; at the moment of entering the lodging, beds and chairs, etc., are not discernible. But for one who lies down for a moment, it is as if the clarity of his eyes has been infused, and doors, windows, beds, chairs, etc., become discernible.
Khi đi bên ngoài, mồ hôi chảy ra, mắt giật giật. Khi vào chỗ ở, giường ghế và các vật dụng khác có thể không rõ ràng. Nhưng sau khi nằm nghỉ một lát, thị lực cảm thấy như thể đã được phục hồi, cửa ra vào, cửa sổ, giường ghế và các vật dụng khác đều trở nên rõ ràng.
Etasmiñca āvāse vasantaṃ disvā manussā catūhi paccayehi sakkaccaṃ upaṭṭhahanti.
And seeing one dwelling in this lodging, people respectfully attend to him with the four requisites.
Khi thấy một người cư trú trong chỗ ở này, mọi người sẽ cung cấp bốn vật dụng một cách tôn kính.
Tena vuttaṃ ‘‘āvāsaṃ dentena…pe… hotī’’ti ‘‘sadā puññapavaḍḍhanūpāyañca eta’’nti ca, tasmā ete yathāvuttā sabbepi ānisaṃsā veditabbā.
Therefore, it is said "by giving a dwelling...pe...he is" and "this is also a means for merit to continually increase." Hence, all these aforementioned benefits should be understood.
Vì vậy, có lời nói “khi bố thí chỗ ở… (và tương tự)… là”, và “đây cũng là cách để phước đức luôn tăng trưởng”. Do đó, tất cả những lợi ích đã nói trên cần được biết đến.
Paṭihaññatīti vihārena paṭihaññati.
“Are warded off” means they are warded off by the monastery.
Paṭihaññatī (bị ngăn chặn) nghĩa là bị tu viện ngăn chặn.
Leṇatthanti nilīyanatthaṃ.
“For a dwelling” means for taking shelter.
Leṇatthaṃ (vì mục đích ẩn trú) nghĩa là vì mục đích ẩn náu.
Sukhatthanti sītādiparissayābhāvena sukhavihāratthaṃ.
“For comfort” means for living comfortably due to the absence of dangers like cold.
Sukhatthaṃ (vì mục đích an lạc) nghĩa là vì mục đích an trú thoải mái do không có các nguy hiểm như lạnh, v.v.
‘‘Jhāyituñca vipassitu’’nti idampi padadvayaṃ ‘‘sukhatthañcā’’ti imināva padena yojetabbaṃ.
These two terms “for jhāna practice and for vipassanā” should also be connected with the word “for comfort.”
Hai từ ‘‘jhāyituñca vipassituṃ’’ (để hành thiền và tuệ quán) cũng phải được kết hợp với từ ‘‘sukhatthañcā’’ (vì mục đích an lạc).
Idañhi vuttaṃ hoti – sukhatthañca vihāradānaṃ, katamasukhatthaṃ?
For this is what is said: the donation of a monastery is for comfort; what comfort is it for?
Điều này có nghĩa là: việc cúng dường tu viện là vì mục đích an lạc. An lạc nào?
Jhāyituṃ, vipassituñca yaṃ sukhaṃ tadatthaṃ.
It is for the comfort of practicing jhāna and vipassanā.
Vì mục đích an lạc của việc hành thiền (jhāna) và tuệ quán (vipassanā).
Atha vā parapadenapi yojetabbaṃ – jhāyituñca vipassituñca vihāradānaṃ, ‘‘idha jhāyissati vipassissatī’’ti dadato vihāradānaṃ saṅghassa aggaṃ buddhena vaṇṇitaṃ. Vuttañhetaṃ ‘‘so ca sabbadado hoti, yo dadāti upassaya’’nti (saṃ. ni. 1.42).
Alternatively, it should be connected with the latter word – the donation of a monastery for practicing jhāna and vipassanā. When one gives thinking, “here they will practice jhāna, here they will practice vipassanā,” then “the giving of a monastery to the Saṅgha is praised by the Buddha as supreme.” For it is said: “He who gives a dwelling is a giver of all.”
Hoặc cũng có thể kết hợp với từ sau: việc cúng dường tu viện là để hành thiền và tuệ quán. Khi cúng dường với ý nghĩ “vị này sẽ hành thiền và tuệ quán ở đây”, thì việc cúng dường tu viện cho Tăng đoàn được Đức Phật khen ngợi là tối thượng. Điều này đã được nói: ‘‘Ai cúng dường chỗ ở, người đó cúng dường mọi thứ’’.
Yasmā ca aggaṃ vaṇṇitaṃ, tasmā hi paṇḍito posoti gāthā.
And because it is praised as supreme, thus begins the verse “Therefore, a wise person.”
Và bởi vì nó được khen ngợi là tối thượng, nên có bài kệ tasmā hi paṇḍito poso (Vì vậy, người trí tuệ).
Vāsayettha bahussuteti ettha vihāre pariyattibahussute ca paṭivedhabahussute ca vāseyya.
Here, “cause the learned to dwell” means one should cause those learned in the Pariyatti (scriptural studies) and those learned in the Paṭivedha (realization of truth) to dwell in the monastery.
Trong câu vāsayettha bahussute (mời những bậc đa văn ở đó), nghĩa là hãy mời những vị đa văn về kinh điển (pariyatti) và những vị đa văn về chứng đắc (paṭivedha) ở trong tu viện đó.
Tesaṃ annañcāti yaṃ tesaṃ anucchavikaṃ annañca pānañca vatthāni ca mañcapīṭhādisenāsanāni ca, taṃ sabbaṃ tesu ujubhūtesu akuṭilacittesu.
“Their food and so on” means all that is suitable for them, food, drink, robes, and lodgings such as beds and chairs, should be offered to those who are “of upright conduct,” meaning those whose minds are not crooked.
Tesaṃ annañcā (thức ăn của các vị ấy): tất cả thức ăn, đồ uống, y phục và chỗ nằm ngồi (senāsanāni) như giường, ghế, v.v., phù hợp với các vị ấy, hãy cúng dường cho những vị ujubhūtesu (chân chính), tức là những vị có tâm không quanh co.
Dadeyyāti nidaheyya.
“Should be given” means deposited as merit.
Dadeyyā (hãy cúng dường) nghĩa là hãy tích lũy công đức.
Tañca kho vippasannena cetasā, na cittappasādaṃ virādhetvā.
And that should be with “a mind full of clear confidence,” without disturbing the clarity of mind.
Và việc cúng dường đó phải được thực hiện vippasannena cetasā (với tâm thanh tịnh đặc biệt), không làm mất đi sự thanh tịnh của tâm.
Evaṃ vippasannacittassa hi te tassa dhammaṃ desenti…pe… parinibbāti anāsavoti ayamettha aṭṭhakathānayo.
For one with such a clearly confident mind, “they will teach him the Dhamma… and he will attain Nibbāna, stainless.” This is the commentary’s interpretation here.
Đối với người có tâm thanh tịnh như vậy, các vị ấy sẽ thuyết giảng Pháp cho người đó… cho đến khi người đó đạt đến Niết Bàn (parinibbāti), không còn lậu hoặc (anāsava). Đây là phương pháp giải thích của Chú giải (Aṭṭhakathā) ở đây.
Ayaṃ pana ācariyadhammapālattherena (dī. ni. ṭī. 1.350) ceva ācariyasāriputtattherena (sārattha. ṭī. 3.295) ca saṃvaṇṇito ṭīkānayo – sītanti ajjhattaṃ dhātukkhobhavasena vā bahiddhā utuvipariṇāmavasena vā uppajjanakasītaṃ.
However, this is the ṭīkā (sub-commentary) interpretation expounded by the Venerable Ācariya Dhammapāla Thera and the Venerable Ācariya Sāriputta Thera: “cold” refers to cold arising either from internal elemental imbalance or external seasonal changes.
Tuy nhiên, đây là phương pháp giải thích của các Sớ giải (Ṭīkā) được Tôn giả Ācariya Dhammapāla và Tôn giả Ācariya Sāriputta giải thích: sītaṃ (lạnh) là cái lạnh phát sinh do sự rối loạn của các yếu tố bên trong (ajjhattaṃ dhātukkhobha) hoặc do sự biến đổi của thời tiết bên ngoài (bahiddhā utuvipariṇāma).
Uṇhanti aggisantāpaṃ, tassa vanaḍāhādīsu sambhavo daṭṭhabbo.
“Heat” refers to the heat of fire, its occurrence in forest fires and so on should be understood.
Uṇhaṃ (nóng) là sức nóng của lửa, cần phải hiểu là nó có thể phát sinh trong các vụ cháy rừng, v.v.
Paṭihantīti paṭibādhati yathā tadubhayavasena kāyacittānaṃ bādhanaṃ na hoti, evaṃ karoti.
“Wards off” means it prevents, so that there is no harm to the body and mind from both of these (cold and heat).
Paṭihanti (ngăn chặn) nghĩa là ngăn cản, loại bỏ, làm cho thân và tâm không bị quấy rầy bởi cả hai (lạnh và nóng).
Sītuṇhabbhāhate hi sarīre vikkhittacitto bhikkhu yoniso padahituṃ na sakkoti, vāḷamigānīti sīhabyagghādicaṇḍamige.
For a bhikkhu whose body is afflicted by cold and heat, and whose mind is distracted, cannot properly exert himself. “Wild beasts” refers to ferocious animals like lions and tigers.
Thật vậy, khi thân bị lạnh và nóng hành hạ, một vị tỳ khưu với tâm tán loạn không thể tinh tấn đúng đắn. Vāḷamigāni (thú dữ) là những loài thú dữ như sư tử, hổ, báo, v.v.
Guttasenāsanañhi āraññakampi pavisitvā dvāraṃ pidhāya nisinnassa te parissayā na honti.
When one enters a secure dwelling, even in the forest, closes the door, and sits down, those dangers do not arise for them.
Thật vậy, khi một vị tỳ khưu vào một chỗ ở được bảo vệ, dù là trong rừng, đóng cửa lại và ngồi xuống, thì những hiểm nguy đó sẽ không xảy ra cho vị ấy.
Sarīsapeti ye keci sarante gacchante dīghajātike sappādike.
“Creeping things” refers to any long-bodied creatures that crawl, such as snakes.
Sarīsape (rắn rết) là bất kỳ loài bò sát nào có thân dài như rắn, v.v.
Makaseti nidassanamattametaṃ, ṭaṃsādīnampi eteneva saṅgaho daṭṭhabbo.
“Mosquitoes” is merely an example; it should be understood that gnats and other insects are also included by this (term).
Makase (muỗi mòng) chỉ là một ví dụ, cần phải hiểu rằng nó bao gồm cả ruồi trâu, v.v.
Sisireti sisirakālavasena, sattāhavaddalikādivasena ca uppanne sisirasamphasse.
“Cold rains” means cold sensations arising due to the cold season or due to seven-day continuous rains, etc.
Sisire (trong mùa đông) nghĩa là do mùa đông, và do sự tiếp xúc với cái lạnh phát sinh do mưa phùn bảy ngày, v.v.
Vuṭṭhiyoti yadā tadā uppannā vassavuṭṭhiyo paṭihantīti yojanā.
“Rains” is to be connected as “rainfalls that occur at any time ward off.”
Vuṭṭhiyo (những trận mưa) nghĩa là những trận mưa bất chợt, chúng ngăn chặn (paṭihanti).
Vātātapo ghoroti rukkhagacchādīnaṃ ummūlabhañjanādivasena pavattiyā ghoro sarajaarajādibhedo vāto ceva gimhapariḷāhasamayesu uppattiyā ghoro sūriyātapo ca paṭihaññati paṭibāhīyati.
“Fierce wind and sun” means fierce winds, which cause uprooting and breaking of trees and shrubs, etc., and which are of various kinds such as dusty and dustless, and fierce sunlight, which occurs during the summer and scorching times, are “warded off,” meaning prevented.
Vātātapo ghoro (gió và nắng dữ dội): gió dữ dội do sự phá hủy tận gốc rễ của cây cối, bụi rậm, v.v., và có nhiều loại như có bụi, không bụi, v.v.; và nắng gay gắt dữ dội phát sinh trong mùa hè và những lúc nóng bức paṭihaññati (bị ngăn chặn), tức là bị đẩy lùi.
Leṇatthanti nānārammaṇato cittaṃ nivattetvā paṭisallānārāmatthaṃ.
“For a dwelling” means for the purpose of seclusion, by withdrawing the mind from various objects.
Leṇatthaṃ (vì mục đích ẩn trú) nghĩa là vì mục đích an trú trong sự độc cư, rút tâm khỏi các đối tượng khác nhau.
Sukhatthanti vuttaparissayābhāvena phāsuvihāratthaṃ.
“For comfort” means for living comfortably due to the absence of the aforementioned dangers.
Sukhatthaṃ (vì mục đích an lạc) nghĩa là vì mục đích an trú thoải mái do không có các hiểm nguy đã nói.
Jhāyitunti aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu yattha katthaci cittaṃ upanibandhitvā upanijjhāyituṃ.
“For jhāna practice” means for fixing the mind on any of the thirty-eight meditation objects and deeply contemplating.
Jhāyituṃ (để hành thiền) nghĩa là để tập trung tâm vào một trong ba mươi tám đối tượng thiền quán và quán sát.
Vipassitunti aniccādito saṅkhāre sammasituṃ.
“For vipassanā” means for contemplating conditioned phenomena as impermanent, etc.
Vipassituṃ (để tuệ quán) nghĩa là để quán xét các hành (saṅkhāra) theo khía cạnh vô thường (anicca), v.v.
Idāni gahaṭṭhapabbajitānaṃ aññamaññūpakāritaṃ dassetuṃ ‘‘te tassā’’ti gāthamāha.
Now, to show the mutual helpfulness of householders and renunciants, the verse “They to him” is spoken.
Bây giờ, để chỉ ra sự tương trợ lẫn nhau giữa cư sĩ và người xuất gia, Đức Phật đã nói bài kệ ‘‘te tassā’’ (các vị ấy cho người đó).
Tattha teti bahussutā.
There, “they” refers to the learned ones.
Trong đó, te (các vị ấy) là các vị đa văn.
Tassāti upāsakassa.
“To him” refers to the lay follower.
Tassā (cho người đó) là cho vị cận sự nam.
Dhammaṃ desentīti sakalavaṭṭadukkhapanūdanaṃ saddhammaṃ desenti.
“Teach the Dhamma” means they teach the Saddhamma, which dispels all suffering of saṃsāra.
Dhammaṃ desenti (thuyết giảng Pháp) nghĩa là thuyết giảng Chánh Pháp, Pháp đoạn trừ mọi khổ đau của vòng luân hồi.
Yaṃ so dhammaṃ idhaññāyāti so upāsako yaṃ saddhammaṃ imasmiṃ sāsane sammāpaṭipajjanena jānitvā aggamaggādhigamanena anāsavo hutvā parinibbāti ekādasaggivūpasamena sīti bhavatīti.
“Understanding that Dhamma here, he will attain Nibbāna, stainless” means that lay follower, having known that Saddhamma by practicing correctly in this Dispensation, becoming anāsava by attaining the highest path, attains Nibbāna, becoming cool through the calming of the eleven fires (of defilement).
Yaṃ so dhammaṃ idhaññāya (người đó hiểu Pháp ấy ở đây) nghĩa là vị cận sự nam đó, sau khi hiểu Chánh Pháp trong giáo pháp này bằng cách thực hành đúng đắn, và đạt đến con đường tối thượng (Arahantship), trở thành anāsavo (không còn lậu hoặc), parinibbāti (đạt Niết Bàn), tức là trở nên thanh tịnh do sự dập tắt mười một ngọn lửa (phiền não).
Paṭiggahaṇakānaṃ vihāravasena uppannaphalānurūpampi dāyakānaṃ vihāradānaphalaṃ veditabbaṃ.
The fruit of donating a monastery should also be understood as corresponding to the benefits gained by the recipients through the monastery.
Cũng cần hiểu rằng quả của việc cúng dường tu viện của thí chủ tương ứng với quả phát sinh do tu viện đối với những người thọ nhận.
Yebhuyyena hi kammasarikkhakaphalaṃ labhantīti āha ‘‘tasmā’’tiādi.
For indeed, people mostly obtain results similar to their kamma, thus it is said “therefore,” etc.
Thật vậy, phần lớn họ nhận được quả tương ứng với nghiệp, vì vậy Chư Tôn Đức đã nói ‘‘tasmā’’ (vì vậy), v.v.
‘‘Saṅghassa pana pariccattattā’’ti iminā saṅghikavihārameva padhānavasena vadati, saṅghikavihāro nāmesa cātuddisaṃ saṅghaṃ uddissa katavihāro, yaṃ sandhāya padabhājaniyaṃ vuttaṃ ‘‘saṅghiko nāma vihāro saṅghassa dinno hoti pariccatto’’ti.
By “since it is consecrated to the Saṅgha,” it primarily refers to a Saṅghika monastery. A Saṅghika monastery is one built dedicated to the Saṅgha of the four directions, concerning which the Padabhājaniya states: “A Saṅghika monastery is one given and consecrated to the Saṅgha.”
Với câu ‘‘Saṅghassa pana pariccattattā’’ (vì đã hiến dâng cho Tăng đoàn), Chư Tôn Đức chủ yếu nói về tu viện thuộc về Tăng đoàn (saṅghika vihāra). Tu viện thuộc về Tăng đoàn là tu viện được xây dựng với mục đích dâng cho Tăng đoàn bốn phương, điều này được đề cập trong Padabhājanīya (phân tích từ) rằng ‘‘Tu viện thuộc về Tăng đoàn là tu viện đã được dâng và hiến cho Tăng đoàn’’.
Yattha hi cetiyaṃ patiṭṭhitaṃ hoti, dhammassavanaṃ karīyati, catūhi disāhi bhikkhū āgantvā appaṭipucchitvāyeva pāde dhovitvā kuñcikāya dvāraṃ vivaritvā senāsanaṃ paṭijaggitvā yathāphāsukaṃ gacchanti, so antamaso caturatanikāpi paṇṇasālā hotu, cātuddisaṃ saṅghaṃ uddissa katavihārotveva vuccati.
Where a cetiya is established, Dhamma is recited, and bhikkhus from the four directions come, wash their feet without asking anyone, open the door with a key, arrange the bedding and seating, and leave as they please – such a dwelling, even if it is merely a leaf hut four cubits in size, is called a monastery built for the Saṅgha of the four directions.
Thật vậy, nơi nào có một bảo tháp được an vị, nơi nào có sự thuyết giảng Pháp được thực hiện, nơi nào các vị tỳ khưu từ bốn phương đến, không cần hỏi ai, rửa chân, mở cửa bằng chìa khóa, dọn dẹp chỗ ở và đi lại một cách thoải mái, thì dù đó là một túp lều lá chỉ rộng bốn cubit, nó vẫn được gọi là tu viện được xây dựng với mục đích dâng cho Tăng đoàn bốn phương.
351. Lobhaṃ niggaṇhituṃ asakkontassa duppariccajā.
351. Duppariccajā (difficult to relinquish) for one unable to suppress greed.
351. Khó từ bỏ đối với người không thể chế ngự lòng tham.
‘‘Ekabhikkhussa vā’tiādi upāsakānaṃ tathā samādāne āciṇṇaṃ, daḷhataraṃ samādānañca dassetuṃ vuttaṃ, saraṇaṃ pana tesaṃ sāmaṃ samādinnampi samādinnameva hotī’’ti vadanti.
The phrase “‘of a single bhikkhu, or’ and so forth” was stated to show the usual practice of the lay followers in undertaking the refuges in that manner, and their undertaking of them more firmly. However, some teachers say that even when refuge is undertaken by themselves, it is still considered as having been undertaken.
Cụm từ “Hoặc của một Tỳ-khưu” được nói ra để chỉ thói quen của các cận sự nam trong việc thọ trì Tam quy như vậy, và để chỉ sự thọ trì kiên cố hơn. Tuy nhiên, các vị trưởng lão nói rằng: “Sự quy y của họ, dù tự mình thọ trì, vẫn được xem là đã thọ trì.”
Saṅghassa vā gaṇassa vā santiketi yojanā.
The construction is: ‘in the presence of the Saṅgha or a group’.
Cách phối hợp câu là: “Từ Tăng đoàn hoặc từ một nhóm (Tỳ-khưu).”
Tatthāti yathāgahite saraṇe, ‘‘tassā’’tipi pāṭho, yathāgahitasaraṇassāti attho.
“Therein” means in the refuge as it has been taken. “Of that” is also a reading, meaning ‘of the refuge as it has been taken’.
Tatthā (Trong đó) có nghĩa là trong Tam quy đã thọ trì. Cũng có bản đọc là ‘‘tassā’’, có nghĩa là của Tam quy đã thọ trì.
Natthi punappunaṃ kattabbatāti viññūjātike sandhāya vuttaṃ.
“There is no need to do it again and again” was stated with reference to those of discerning nature.
Câu ‘‘Natthi punappunaṃ kattabbatā’’ (Không cần phải làm đi làm lại) được nói ra để chỉ những người có trí tuệ.
Viññūjātikānameva hi saraṇādiatthakosallānaṃ suvaṇṇaghaṭe sīhavasā viya akuppaṃ saraṇagamanaṃ tiṭṭhati.
Indeed, for those of discerning nature who are skilled in the meaning of the refuges and so forth, taking refuge stands firm, like lion’s fat kept in a golden pot.
Quả thật, đối với những người có trí tuệ, thiện xảo trong ý nghĩa của Tam quy và các điều tương tự, sự quy y của họ vững chắc như mỡ sư tử trong bình vàng.
‘‘Jīvitapariccāgamayaṃ puñña’’nti ca idaṃ ‘‘sace tvaṃ yathāgahitaṃ saraṇaṃ na bhindissati, evāhaṃ taṃ māremī’’ti kāmaṃ koci tiṇhena satthena jīvitā voropeyya, tathāpi ‘‘nevāhaṃ buddhaṃ ‘na buddho’ti, dhammaṃ ‘na dhammo’ti, saṅghaṃ ‘na saṅgho’ti vadāmī’’ti daḷhataraṃ katvā gahitasaraṇassa vasena vuttaṃ.
And the phrase “merit consisting of sacrificing one’s life” was stated with reference to one who has taken refuge very firmly, saying, “Even if someone were to kill me with a sharp weapon, I would still not say, ‘the Buddha is not the Buddha,’ ‘the Dhamma is not the Dhamma,’ ‘the Saṅgha is not the Saṅgha’,” if someone were to say, “If you do not break the refuge as it has been taken, then I will kill you.”
Và câu ‘‘Jīvitapariccāgamayaṃ puñña’’ (Phước báu do sự hy sinh mạng sống) được nói ra theo nghĩa rằng, nếu có ai đó muốn tước đoạt mạng sống của một người bằng một lưỡi dao sắc bén, nói rằng: “Nếu ngươi không phá vỡ Tam quy đã thọ trì, ta sẽ giết ngươi,” thì người ấy vẫn kiên quyết nói: “Tôi không nói Đức Phật là ‘không phải Phật’, Pháp là ‘không phải Pháp’, Tăng là ‘không phải Tăng’,” và giữ vững Tam quy của mình.
‘‘Saggasampattiṃ detī’’ti nidassanamattametaṃ.
“It bestows heavenly prosperity” is merely an illustration.
Câu ‘‘Saggasampattiṃ detī’’ (Mang lại sự an lạc cõi trời) chỉ là một ví dụ.
Phalānisaṃsāni panassa saraṇagamanavaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 1.250 saraṇagamanakathā) vuttāneva.
Its benefits and advantages are indeed stated in the description of taking refuge.
Những lợi ích quả báo của sự quy y đã được nói đến trong phần giải thích về sự quy y.
352. Vakkhamānanayena verahetutāya veraṃ vuccati pāṇātipātādipāpadhammo, taṃ maṇati ‘‘mayi idha ṭhitāya kathamāgacchasī’’ti tajjentī viya nivāretīti veramaṇī, tato vā pāpadhammato viramati etāyāti ‘‘viramaṇī’’ti vattabbe niruttinayena i-kārassa e-kāraṃ katvā ‘‘veramaṇī’’ti vuttaṃ.
352. Vera is said to be the evil deed of taking life, etc., due to being a cause of enmity (vera) in the manner that will be explained. It prevents it as if admonishing, "How dare you come here while I am established?" Therefore, it is veramaṇī. Or, because one refrains from that evil deed by means of it, it should be called "viramaṇī," but by the rule of etymology, the 'i' has been changed to 'e' to become "veramaṇī."
352. Theo cách sẽ được giải thích, veraṃ (oán thù) được gọi là những ác pháp như sát sinh (pāṇātipāta), vì chúng là nguyên nhân của oán thù. Veramaṇī (sự kiêng cữ) là sự ngăn chặn những ác pháp đó, như thể đang đe dọa: “Khi ta ở đây, làm sao ngươi có thể đến được?” Hoặc, ‘‘veramaṇī’’ được nói bằng cách thay đổi nguyên âm i thành e theo quy tắc ngữ âm (nirutti) trong khi lẽ ra phải nói là ‘‘viramaṇī’’ (sự kiêng cữ), vì nhờ đó mà người ta kiêng cữ khỏi ác pháp đó.
Khuddakapāṭhaṭṭhakathāyaṃ panāha ‘‘veramaṇisikkhāpadaṃ, viramaṇisikkhāpadanti dvidhāsajjhāyaṃ karontī’’ti (khu. pā. aṭṭha. sādhāraṇavibhāvanā) kusalacittasampayuttāvettha virati adhippetā, na phalasampayuttā yaññādhikaraṇato.
However, in the Khuddakapāṭṭhakathā, it is stated, “They recite the training rule as 'veramaṇisikkhāpadaṃ' and 'viramaṇisikkhāpadaṃ' in two ways.” Here, abstention (virati) conjoined with wholesome consciousness is intended, not that conjoined with fruition, due to the context of offering.
Tuy nhiên, trong Khuddakapāṭṭhakathā có nói: “Người ta tụng niệm hai cách là ‘veramaṇisikkhāpadaṃ’ và ‘viramaṇisikkhāpadaṃ’.” Ở đây, sự kiêng cữ (virati) được hiểu là sự kiêng cữ đi kèm với tâm thiện (kusalacitta), chứ không phải sự kiêng cữ đi kèm với quả (phala), vì đây là vấn đề về sự cúng dường (yaññādhikaraṇa).
Asamādinnasīlassa sampattato yathūpaṭṭhitavītikkamitabbavatthuto virati sampattavirati. Samādānavasena uppannā virati samādānavirati.
Abstention by one who has not undertaken a precept, arising when an object to be transgressed presents itself, is sampattavirati. Abstention that arises by way of undertaking a precept is samādānavirati.
Sự kiêng cữ khỏi điều đáng vượt phạm xuất hiện khi không có giới đã thọ trì được gọi là sampattavirati (sự kiêng cữ tùy duyên). Sự kiêng cữ phát sinh do sự thọ trì được gọi là samādānavirati (sự kiêng cữ do thọ trì).
Setu vuccati ariyamaggo, tappariyāpannā hutvā pāpadhammānaṃ samucchedavasena ghātanappavattā virati setughātavirati. Aññatra ‘‘samucchedaviratī’’tipi vuttā.
Setu means the Noble Path. Abstention that occurs as a result of being included in that Path, bringing about the eradication of evil deeds, is setughātavirati. Elsewhere, it is also called "samucchedavirati".
Setu (cầu) được gọi là Thánh đạo (ariyamagga). Sự kiêng cữ phát sinh từ việc tiêu diệt hoàn toàn các ác pháp, do nằm trong Thánh đạo, được gọi là setughātavirati (sự kiêng cữ diệt trừ cầu). Ở nơi khác, nó cũng được gọi là ‘‘samucchedaviratī’’ (sự kiêng cữ đoạn tận).
Idāni tā sarūpato dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show their intrinsic nature, “therein” and so forth was stated.
Bây giờ, để chỉ rõ bản chất của chúng, câu ‘‘tatthā’’ (trong đó) và những điều tương tự đã được nói đến.
Jāti…pe… dīnīti apadisitabbajātigottakulādīni.
“Birth…and so forth” refers to birth, clan, family, and other things that can be pointed to.
Jāti…pe… dīnī (chủng tộc… vân vân) là những điều như chủng tộc, dòng tộc, gia đình cần được chỉ định.
Ādisaddena vayabāhusaccādīnaṃ saṅgaho.
The word “etc.” here includes age, extensive learning, and so forth.
Từ ādi (vân vân) bao gồm tuổi tác, sự học rộng (bāhusacca), v.v.
Pariharatīti avītikkamavasena parivajjeti, sīhaḷadīpe cakkanaupāsakassa viya sampattavirati veditabbā.
Pariharati means to avoid by way of non-transgression. The sampattavirati should be understood like that of the lay follower Cakkanaupāsaka in Sri Lanka.
Pariharatī (ngăn ngừa) có nghĩa là tránh xa bằng cách không vượt phạm. Sampattavirati nên được hiểu như trường hợp của cận sự nam Cakkana ở đảo Sīhaḷa.
‘‘Pāṇaṃ na hanāmī’’tiādīsu ādayatthena iti-saddena, vikappatthena vā-saddena vā ‘‘adinnaṃ nādiyāmi, adinnādānā viramāmi, veramaṇiṃ samādiyāmī’’ti evamādīnaṃ paccekamatthānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
In phrases like “I will not kill living beings” (pāṇaṃ na hanāmi), the inclusion of the individual meanings of phrases such as “I will not take what is not given,” “I abstain from taking what is not given,” “I undertake the precept of abstention,” should be understood either by the word “iti” in the sense of 'and so forth', or by the word “vā” in the sense of 'or'.
Trong các câu ‘‘Pāṇaṃ na hanāmī’’ (Tôi không sát sinh) và những câu tương tự, từ iti (như vậy) theo nghĩa ‘‘vân vân’’ (ādi) hoặc từ vā (hoặc) theo nghĩa ‘‘lựa chọn’’ (vikappa) nên được hiểu là bao gồm các ý nghĩa riêng biệt như ‘‘adinnaṃ nādiyāmi’’ (Tôi không lấy của không cho), ‘‘adinnādānā viramāmi’’ (Tôi kiêng cữ lấy của không cho), ‘‘veramaṇiṃ samādiyāmī’’ (Tôi thọ trì sự kiêng cữ), v.v.
Evañca katvā ‘‘sikkhāpada’’ micceva avatvā ‘‘sikkhāpadānī’’ti vuttaṃ.
And having done so, it says “sikkhāpadāni” (plural), not just “sikkhāpada” (singular).
Và vì vậy, thay vì chỉ nói ‘‘sikkhāpada’’ (giới), người ta đã nói ‘‘sikkhāpadānī’’ (các giới).
Pāṇātipātā veramaṇinti sambandho.
The connection is: "abstention from the destruction of life."
Sự liên kết là ‘‘Pāṇātipātā veramaṇiṃ’’ (Sự kiêng cữ khỏi sát sinh).
Samādiyāmīti sammā ādiyāmi, avītikkamādhippāyena, akhaṇḍā’ chiddā’ kammāsā’ sabalakāritāya ca gaṇhāmīti vuttaṃ hoti.
Samādiyāmi means ‘I undertake well’, implying ‘I take it with the intention of non-transgression, and by making it unbroken, unimpaired, unblemished, and unspotted’.
Samādiyāmī (Tôi thọ trì) có nghĩa là tôi thọ trì một cách đúng đắn, với ý định không vượt phạm, và tôi thọ trì nó một cách không bị sứt mẻ, không bị rạn nứt, không bị nhiễm bẩn, không bị đốm.
Uttaravaḍḍhamānapabbatavāsiupāsakassa (ma. ni. aṭṭha. 1.89 kusalakammapathavaṇṇanā; saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.109-111; dha. sa. aṭṭha. kusalakammapathavaṇṇanā) viya samādānavirati veditabbā.
Samādānavirati should be understood like that of the lay follower residing on the Uttaravaḍḍhamāna mountain.
Samādānavirati nên được hiểu như trường hợp của cận sự nam sống ở núi Uttaravaḍḍhamāna.
Maggasampayuttāti sammādiṭṭhiyādimaggasampayuttā.
Conjoined with the path means conjoined with the path of right view and so forth.
Maggasampayuttā (đi kèm với Đạo) có nghĩa là đi kèm với Đạo như Chánh kiến (sammādiṭṭhi) và các chi Đạo khác.
Idāni tatthā tatthāgatesu dhammato, koṭṭhāsato, ārammaṇato, vedanāto, mūlato, ādānato, bhedatotiādinā anekadhā vinicchayesu saṅkhepeneva ārammaṇato vinicchayaṃ dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to briefly show the determination by way of object among the many determinations given in various places by way of dhamma, portion, object, feeling, root, taking, and breaking, etc., the phrase “therein” and so forth was stated.
Bây giờ, để trình bày tóm tắt sự phân định về đối tượng (ārammaṇa) trong số nhiều phân định khác nhau được đưa ra ở đó, chẳng hạn như theo Pháp, theo phần, theo đối tượng, theo cảm thọ, theo căn nguyên, theo sự chấp thủ, theo sự phân biệt, v.v., câu ‘‘tatthā’’ (trong đó) và những điều tương tự đã được nói đến.
Purimā dveti sampattasamādānaviratiyo.
The former two are sampattavirati and samādānavirati.
Purimā dve (hai điều trước) là sampattavirati và samādānavirati.
‘‘Jīvitindriyādivatthū’’ti paramatthato pāṇo vutto, paññattito pana ‘‘sattādivatthū’’ti vattabbaṃ, evañhi ‘‘satteyeva ārabhitvā pāṇātipātā, abrahmacariyā ca viramatī’’ti (khu. pā. aṭṭha. ekatānānatādivinicchaya) khuddakāgamaṭṭhakathāvacanena saṃsandati sametīti.
“The object of the life faculty etc.” refers to life itself in the ultimate sense, but in the conventional sense, it should be stated as “the object of beings etc.,” for then it corresponds and agrees with the statement in the Khuddakāgamaṭṭhakathā which says, “one abstains from taking life and from unchastity by focusing on beings themselves.”
‘‘Jīvitindriyādivatthū’’ (đối tượng như sinh mạng) được nói đến là sinh mạng (pāṇa) theo nghĩa tối hậu (paramattha). Tuy nhiên, theo nghĩa quy ước (paññatti), nên nói là ‘‘sattādivatthū’’ (đối tượng như chúng sinh), vì điều này phù hợp với lời trong Khuddakāgamaṭṭhakathā (Chú giải Khuddaka Nikāya) rằng: ‘‘Người ta kiêng cữ sát sinh và tà hạnh bằng cách lấy chúng sinh làm đối tượng.’’
Ādisaddena cettha sattasaṅkhāravasena adinnavatthu, tathā phoṭṭhabbavatthu, vitathavatthu, saṅkhāravaseneva surāmerayavatthūti etesaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
And by the word "ādi" (etc.) here, the following are included: the object of not-given by way of living beings and formations, as well as the object of touch, the object of falsehood, and the object of intoxicants and alcohol by way of formations.
Và ở đây, từ ādi (vân vân) nên được hiểu là bao gồm đối tượng của sự trộm cắp (adinnavatthu) theo nghĩa chúng sinh (sattasaṅkhāra), cũng như đối tượng của sự xúc chạm (phoṭṭhabbavatthu), đối tượng của sự nói dối (vitathavatthu), và đối tượng của rượu, bia (surāmerayavatthu) theo nghĩa chúng sinh.
Taṃ ārammaṇaṃ katvā pavattantīti yathāvuttaṃ vītikkamavatthuṃ ālambitvā vītikkamanacetanāsaṅkhātaviramitabbavatthuto viramaṇavasena pavattanti.
"Occur taking that as their object" means that they proceed by taking the aforementioned object of transgression as their support, and by way of abstention from the object to be abstained from, which is the intention of transgression.
Taṃ ārammaṇaṃ katvā pavattantī (Chúng hoạt động bằng cách lấy đó làm đối tượng) có nghĩa là chúng hoạt động bằng cách lấy đối tượng đáng vượt phạm đã nói trên làm đối tượng, và kiêng cữ khỏi đối tượng đáng kiêng cữ, tức là ý muốn vượt phạm.
Pacchimāti setughātavirati.
The latter is setughātavirati.
Pacchimā (điều cuối cùng) là setughātavirati.
Nibbānārammaṇāva tathāpi kiccasādhanato.
It is Nibbāna as its object because it accomplishes its function, even so.
Nibbānārammaṇāva (chỉ có Niết-bàn làm đối tượng) mặc dù vậy, do sự hoàn thành nhiệm vụ.
Iminā pana tattheva āgatesu tīsu ācariyavādesu dve paṭibāhitvā ekassevānujānanaṃ veditabbaṃ.
By this, it should be understood that of the three theories of teachers mentioned there, two are rejected and only one is endorsed.
Tuy nhiên, với điều này, trong ba quan điểm của các bậc thầy được đưa ra ở cùng một nơi, hai quan điểm đã bị bác bỏ và chỉ một quan điểm được chấp nhận.
‘‘Sampattavirati, hi samādānavirati ca yadeva pajahati, taṃ attano pāṇātipātādiakusalamevārammaṇaṃ katvā pavattatī’’ti keci vadanti.
Some say, “Sampattavirati and samādānavirati arise by taking as their object precisely the unwholesome deed of taking life and so forth which they abandon.”
Một số người nói rằng: “Sampattavirati và samādānavirati hoạt động bằng cách lấy chính ác nghiệp sát sinh và các ác nghiệp tương tự mà chúng từ bỏ làm đối tượng của mình.”
‘‘Samādānavirati yato viramati, taṃ attano vā paresaṃ vā pāṇātipātādiakusalamevālambaṇaṃ katvā pavattati.
Others say, “Samādānavirati arises by taking as its object precisely the unwholesome deed of taking life and so forth, whether one’s own or another’s, from which it abstains.
“Samādānavirati hoạt động bằng cách lấy ác nghiệp sát sinh và các ác nghiệp tương tự của chính mình hoặc của người khác mà nó từ bỏ làm đối tượng.”
Sampattavirati pana yato viramati, tesaṃ pāṇātipātādīnaṃ ālambaṇāneva ārammaṇaṃ katvā pavattatī’’ti apare.
But sampattavirati arises by taking as its object precisely the objects of those deeds of taking life and so forth from which it abstains.”
“Còn sampattavirati thì hoạt động bằng cách lấy chính các đối tượng của sát sinh và các ác nghiệp tương tự mà nó từ bỏ làm đối tượng của mình,” những người khác nói.
‘‘Dvayampi cetaṃ yato pāṇātipātādiakusalato viramati, tesamārammaṇabhūtaṃ vītikkamitabbavatthumevālambaṇaṃ katvā pavattati.
Still others say, “Both of these arise by taking as their object precisely the object of transgression, which is the object of the unwholesome deeds of taking life and so forth from which they abstain.
“Cả hai điều này đều hoạt động bằng cách lấy chính đối tượng đáng vượt phạm, vốn là đối tượng của ác nghiệp sát sinh và các ác nghiệp tương tự mà chúng từ bỏ, làm đối tượng.”
Purimapurimapadatthañhi vītikkamavatthumālambaṇaṃ katvā pacchimapacchimapadatthato viramitabbavatthuto viramatī’’ti aññe.
For indeed, one abstains from the object to be abstained from, which is the meaning of the later words, by taking as its object the object of transgression, which is the meaning of the earlier words.”
Quả thật, họ từ bỏ đối tượng đáng từ bỏ của ý nghĩa từ ngữ sau bằng cách lấy đối tượng đáng vượt phạm của ý nghĩa từ ngữ trước làm đối tượng,” những người khác nói.
Paṭhamavādo cettha ayuttoyeva.
The first theory here is indeed incorrect.
Quan điểm thứ nhất ở đây là không hợp lý.
Tassa attano pāṇātipātādiakusalassa paccuppannābhāvato, abahiddhābhāvato ca.
Because one's own unwholesome deed of taking life and so forth is not present, and it is not external.
Vì ác nghiệp sát sinh và các ác nghiệp tương tự của chính người đó không phải là hiện tại và không phải là bên ngoài.
Sikkhāpadavibhaṅge hi pañcannaṃ sikkhāpadānaṃ paccuppannārammaṇatā, bahiddhārammaṇatā ca vuttā.
For in the Sikkhāpadavibhaṅga, the present object and the external object of the five training rules are stated.
Trong Sikkhāpadavibhaṅga (Phân tích các giới) đã nói về việc năm giới có đối tượng hiện tại và đối tượng bên ngoài.
Tathā dutiyavādopi ayuttoyeva.
Similarly, the second theory is also incorrect.
Tương tự, quan điểm thứ hai cũng không hợp lý.
Purimavādena sammissattā, paresaṃ pāṇātipātādiakusalārammaṇabhāve ca anekanti kattā, dvinnaṃ ālambaṇappabhedavacanato ca.
Because it is mixed with the first theory, and because the unwholesome deeds of taking life and so forth of others as objects are not always definite, and because it speaks of two kinds of objects.
Vì nó pha trộn với quan điểm trước, và vì sự không nhất định của đối tượng ác nghiệp sát sinh và các ác nghiệp tương tự của người khác, và vì việc nói về hai loại đối tượng khác nhau.
Tatiyavādo pana yutto sabbabhāṇakānamabhimato, tasmā tadeva anujānātīti daṭṭhabbaṃ.
The third theory, however, is correct and is approved by all reciters. Therefore, it should be understood that only it is endorsed.
Tuy nhiên, quan điểm thứ ba là hợp lý và được tất cả các vị Bhāṇaka (người tụng niệm) chấp nhận. Do đó, nên hiểu rằng chỉ quan điểm đó được chấp thuận.
Tena vuttaṃ ‘‘tīsu ācariyavādesu dve paṭibāhitvā ekassevānujānanaṃ veditabba’’nti.
Thus it was said: “Of the three theories of teachers, two are rejected, and the endorsement of only one should be understood.”
Vì vậy, đã nói rằng: “Trong ba quan điểm của các bậc thầy, hai quan điểm đã bị bác bỏ và chỉ một quan điểm được chấp nhận.”
Etthāha – yajjetaṃ viratidvayaṃ jīvitindriyādivītikkamitabbavatthumevālambaṇaṃ katvā pavatteyya, evaṃ sati aññaṃ cintento aññaṃ kareyya, yañca pajahati, taṃ na jāneyyāti aya’manadhippeto attho āpajjatīti?
Here, an objector asks: “If these two abstentions were to arise by taking the transgressible object such as the life faculty as their sole object, then in that case, one who intends one thing would do another, and what one abandons, one would not know. Thus, an unintended meaning would arise, wouldn't it?”
Ở đây, có người hỏi: “Nếu hai loại kiêng cữ này chỉ hoạt động bằng cách lấy đối tượng đáng vượt phạm như sinh mạng làm đối tượng, thì khi đó, người suy nghĩ một điều lại làm một điều khác, và không biết điều mình từ bỏ là gì. Như vậy, một ý nghĩa không mong muốn sẽ xảy ra?”
Vuccate – na hi kiccasādhanavasena pavattento ‘‘aññaṃ cintento aññaṃ karotī’’ti vā ‘‘yañca pajahati, taṃ na jānātī’’ti vā vuccati.
It is said: A person acting by way of accomplishing the task (of abstention) is not said to be ‘thinking one thing and doing another’ or ‘not knowing what he abandons’.
Được nói rằng – quả thật, khi hành động theo cách hoàn thành bổn phận, người ta không nói rằng “người này nghĩ một đằng, làm một nẻo” hoặc “người này không biết điều mình từ bỏ”.
Yathā pana ariyamaggo nibbānārammaṇova kilese pajahati, evaṃ jīvitindriyādivatthārammaṇampetaṃ viratidvayaṃ pāṇātipātādīni dussīlyāni pajahati.
Just as the Noble Path, having Nibbāna as its object, abandons defilements, so too, this pair of abstentions, having the life-faculty and other objects as their sphere, abandon the immoralities of killing living beings and so forth.
Tuy nhiên, cũng như Bát Chánh Đạo chỉ lấy Nibbāna làm đối tượng mà từ bỏ phiền não, thì hai loại giới (virati) này, lấy các đối tượng như sinh mạng (jīvitindriya) làm đối tượng, từ bỏ các ác hạnh như sát sinh.
Tenāhu porāṇā –
Therefore, the ancients said:
Vì thế, các bậc cổ đức đã nói:
Idāni saṅkhepeneva ādānato, bhedato vā vinicchayaṃ dassetuṃ ‘‘etthā’’tiādi vuttaṃ.
Now, in brief, to show the distinction by way of acceptance or by way of breach, the phrase “etthā” (here) and so forth was spoken by the Teacher.
Bây giờ, để trình bày sự phân định một cách tóm tắt về việc thọ trì (ādāna) hoặc về sự phá giới (bheda), lời “etthā” (ở đây) và tiếp theo đã được nói.
‘‘Pañcaṅgasamannāgataṃ sīlaṃ samādiyāmī’’tiādinā ekato ekajjhaṃ gaṇhāti.
With “I undertake the five-factored sīla” and so forth, one accepts them together, collectively.
Với câu “Con xin thọ trì giới gồm đủ năm chi” và tiếp theo, người ta thọ trì tất cả một cách tổng thể (ekato).
Evampi hi kiccavasena etāsaṃ pañcavidhatā viññāyati.
Indeed, even so, their fivefold nature is understood by way of their function.
Thật vậy, dù thọ trì như vậy, sự đa dạng năm loại của các giới này vẫn được hiểu theo khía cạnh của bổn phận.
Sabbānipi bhinnāni honti ekajjhaṃ samādinnattā.
All of them become broken when undertaken collectively.
Tất cả đều bị phá vỡ vì đã thọ trì một cách tổng thể.
Na hi tadā pañcaṅgikattaṃ sīlassa sampajjati.
For then, the sīla does not become five-factored.
Vì lúc đó, giới không trở thành giới năm chi.
Yaṃ tu vītikkantaṃ, teneva kammabaddho.
However, by that which is transgressed, one is bound by kamma.
Còn điều đã vi phạm, chính điều đó trói buộc nghiệp.
‘‘Pāṇātipātā veramaṇisikkhāpadaṃ samādiyāmī’’tiādinā ekekaṃ visuṃ visuṃ gaṇhāti.
With “I undertake the training rule of abstinence from taking life” and so forth, one undertakes them one by one, separately.
Với câu “Con xin thọ trì học giới không sát sinh” và tiếp theo, người ta thọ trì từng giới một (ekekaṃ) riêng biệt.
‘‘Veramaṇisikkhāpada’’nti ca idaṃ samāsabhāvena khuddakapāṭhaṭṭhakathāyaṃ (khu. pā. aṭṭha. sādhāraṇavibhāvanā) vuttaṃ, pāḷipotthakesu pana ‘‘veramaṇi’’nti niggahitantameva byāsabhāvena dissati.
And this phrase “veramaṇisikkhāpada” is stated in the Khuddakapāṭṭhakathā in a compound form; but in the Pāli texts, “veramaṇiṃ” is seen in its non-compound form, ending with a niggahita.
Từ “Veramaṇisikkhāpada” này được nói trong dạng hợp chất (samāsa) trong Khuddakapāṭṭhakathā, nhưng trong các bản Pali, nó xuất hiện dưới dạng phân tích (byāsa) là “veramaṇiṃ” với âm mũi cuối.
Gahaṭṭhavasena cetaṃ vuttaṃ.
And this statement is made with reference to a householder.
Điều này được nói theo khía cạnh của cư sĩ.
Sāmaṇerānaṃ pana yathā tathā vā samādāne ekasmiṃ bhinne sabbānipi bhinnāni honti pārājikāpattito.
For novice monks (sāmaṇera), however, regardless of how they undertake it, if one is broken, all are broken due to the pārājika offense.
Còn đối với các Sa-di, dù thọ trì theo cách nào, nếu một giới bị phá vỡ, tất cả các giới khác cũng bị phá vỡ, do phạm tội Pārājika.
Iti ekajjhaṃ, paccekañca samādāne viseso idha vutto, khuddakāgamaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘ekajjhaṃ samādiyato ekāyeva virati ekāva cetanā hoti, kiccavasena panetāsaṃ pañcavidhattaṃ viññāyati.
Thus, the distinction in undertaking collectively and individually is stated here, but in the Khuddakāgamaṭṭhakathā, this distinction is stated: “For one who undertakes collectively, there is only one abstinence and one volition; but by way of function, their fivefold nature is understood.
Như vậy, sự khác biệt trong việc thọ trì tổng thể và từng giới một đã được nói ở đây, nhưng trong Khuddakāgamaṭṭhakathā, sự khác biệt này được nói là: “Đối với người thọ trì tổng thể, chỉ có một sự kiêng cữ (virati) và một tác ý (cetanā), nhưng sự đa dạng năm loại của chúng được hiểu theo khía cạnh của bổn phận.
Paccekaṃ samādiyato pana pañceva viratiyo, pañca ca cetanā hontī’’ti (khu. pā. aṭṭha. ekatānānatādivinicchaya) ayaṃ viseso vutto.
For one who undertakes individually, however, there are five abstinences and five volitions.”
Còn đối với người thọ trì từng giới một, có năm sự kiêng cữ và năm tác ý.”
Bhedepi ‘‘yathā tathā vā samādiyantu, sāmaṇerānaṃ ekasmiṃ bhinne sabbānipi bhinnāni honti.
Even regarding breaking, it is said: “However they undertake it, for novice monks, if one is broken, all are broken.
Ngay cả trong trường hợp phá giới, cũng được nói rằng: “Dù thọ trì theo cách nào, đối với các Sa-di, nếu một giới bị phá vỡ, tất cả các giới khác cũng bị phá vỡ.
Pārājikaṭṭhāniyāni hi tāni tesaṃ.
For them, these are equivalent to pārājika offenses.
Vì những giới đó đối với họ là tương đương với Pārājika.
Yaṃ tu vītikkantaṃ hoti, teneva kammabaddho.
However, by that which is transgressed, one is bound by kamma.
Còn điều đã vi phạm, chính điều đó trói buộc nghiệp.
Gahaṭṭhānaṃ pana ekasmiṃ bhinne ekameva bhinnaṃ hoti, yato tesaṃ taṃsamādāneneva puna pañcaṅgikattaṃ sīlassa sampajjatī’’ti vuttaṃ.
For householders, however, if one is broken, only one is broken, because for them, the five-factored nature of the sīla is re-established simply by undertaking that (broken precept) again.”
Tuy nhiên, đối với cư sĩ, nếu một giới bị phá vỡ, chỉ một giới đó bị phá vỡ, vì đối với họ, giới năm chi lại trở nên đầy đủ chỉ bằng cách thọ trì lại giới đó.”
Yathāvuttopi dīghabhāṇakānaṃ vādo aparevādo nāma tattha kato.
The view of the Dīghabhāṇakas, as stated, is called another view there.
Luận thuyết của các Dīghabhāṇaka (người tụng Dīgha Nikāya) đã được nói ở trên là một luận thuyết khác (aparevādo) được đưa ra ở đó.
Setughātaviratiyā pana bhedo nāma natthi paṭipakkhasamucchindanena akuppasabhāvattā.
However, there is no such thing as breaking of setughāta virati (the abstinence that destroys the bridge*), because its nature is unshakable through the complete eradication of opposing factors.
Tuy nhiên, không có sự phá vỡ đối với sự kiêng cữ như phá cầu (setughātavirati), vì bản chất của nó là không lay chuyển do đã đoạn trừ hoàn toàn các đối nghịch.
Tadevatthaṃ dassentena ‘‘bhavantarepī’’tiādi vuttaṃ.
To show that very meaning, “even in another existence” and so forth was stated by the Teacher.
Để trình bày ý nghĩa đó, lời “ngay cả trong các đời khác” và tiếp theo đã được nói.
Tattha ‘‘bhavantarepī’’ti iminā attano ariyabhāvaṃ ajānantopīti atthaṃ viññāpeti.
There, by “even in another existence,” it means that even if one does not know one’s noble status, this meaning is conveyed.
Ở đó, với lời “ngay cả trong các đời khác”, nó cho biết ý nghĩa là “ngay cả khi không biết mình là bậc Thánh nhân”.
Jīvitahetupi, pageva aññahetu.
Even for the sake of life, let alone for any other reason.
Ngay cả vì sinh mạng, huống chi vì các lý do khác.
‘‘Neva pāṇaṃ hanati, na suraṃ pivatī’’ti idaṃ majjhepeyyālaniddiṭṭhaṃ, migapadavaḷañjananayena vā vuttaṃ.
The phrase “does not kill living beings, nor does he drink intoxicating liquor” is indicated as an abridgement in the middle, or it is spoken by way of the migapada vaḷañjana method.
Lời “không sát sinh, không uống rượu” này được chỉ ra ở giữa như một phần mở rộng của văn bản (peyyāla), hoặc được nói theo cách ví dụ về dấu chân nai (migapadavaḷañjananayena).
Suranti ca nidassanamattaṃ.
And “sura” is merely an example.
Và sura chỉ là một ví dụ.
Sabbampi hi surāmerayamajjapamādaṭṭhānānuyogaṃ na karoti.
Indeed, one does not engage in any kind of liquor, fermented liquor, or intoxicant that leads to heedlessness.
Vì người đó không dấn thân vào tất cả các loại rượu, bia, và các chất gây say làm mất tỉnh giác.
‘‘Majjanti tadeva ubhayaṃ, yaṃ vā panaññampi surāsavavinimuttaṃ madanīya’’nti (saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.1134) saṃyuttamahāvaggaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
It is said in the Saṃyutta Mahāvaggaṭṭhakathā: “Both of these (sura and meraya) are intoxicants, or anything else that is intoxicating, apart from sura and āsava (fermented liquor).”
Trong Saṃyuttamahāvaggaṭṭhakathā có nói: “Cả hai thứ đó (rượu và bia) đều là chất say, hoặc bất cứ thứ gì khác không phải rượu bia mà có tính chất gây say.”
Khuddakapāṭhaṭṭhakathāyañca ‘‘tadubhayameva madanīyaṭṭhena majjaṃ, yaṃ vā panaññampi kiñci atthi madanīyaṃ, yena pītena matto hoti pamatto, idaṃ vuccati majja’’nti (khu. pā. aṭṭha. purimapañcasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘sace pissā’’tiādinā tattheva visesadassanaṃ, ajānantassapi khīrameva mukhaṃ pavisati, na surā, pageva jānantassa.
And in the Khuddakapāṭṭhakathā, it is said: “Those two alone (sura and meraya) are intoxicants due to their intoxicating nature; or whatever else is intoxicating, by drinking which one becomes intoxicated and heedless, that is called an intoxicant.” There, a special point is shown with “if he were to drink,” etc., that even if an unknowing noble disciple’s mouth receives only milk, not liquor, how much more so for one who knows?
Trong Khuddakapāṭṭhakathā cũng nói: “Chỉ cả hai thứ đó là chất say theo nghĩa gây say, hoặc bất cứ thứ gì khác có tính chất gây say, mà khi uống vào sẽ say sưa, mất tỉnh giác, đó được gọi là chất say.” Và với lời “sace pissā” (nếu uống) và tiếp theo, sự khác biệt được trình bày ngay tại đó, rằng ngay cả đối với người không biết, chỉ sữa mới vào miệng, chứ không phải rượu, huống chi đối với người biết.
Koñcasakuṇānanti kuntasakuṇānaṃ.
Of koñca birds means of kuṇṭa birds.
Koñcasakuṇānaṃ là của những con sếu (kuntasakuṇānaṃ).
Sacepi mukhe khīramissake udake pakkhipantīti yojetabbaṃ.
It should be construed: “Even if they put water mixed with milk into their mouths.”
Nên hiểu là “ngay cả khi họ đổ nước pha sữa vào miệng”.
‘‘Na cettha upamopameyyānaṃ sambaddhatā siyā koñcasakuṇānaṃ yonisiddhattā’’ti koci vadeyyāti āha ‘‘ida’’ntiādi.
If someone were to say, “There should be no connection between the simile and the object of the simile here, because koñca birds are naturally established,” then the Teacher speaks with “idaṃ” and so forth.
Có người nói rằng “không có sự liên kết giữa ví dụ và điều được ví dụ ở đây, vì loài sếu là loài sinh ra đã như vậy (yonisiddha)”, nên lời “idaṃ” (điều này) và tiếp theo đã được nói.
Yonisiddhanti manussatiracchānānaṃ uddhaṃ tiriyameva dīghatā viya, bakānaṃ meghasaddena, kukkuṭīnaṃ vātena gabbhaggahaṇaṃ viya ca jātisiddhaṃ, iti koci vadeyya ceti attho.
Naturally established means established by birth, like the length of humans and animals being either upright or horizontal, or like cranes conceiving by the sound of thunder, or hens by the wind. This is the meaning, should someone say it.
Yonisiddha có nghĩa là sinh ra đã như vậy (jātisiddha), như việc con người và động vật có hình dáng dài thẳng đứng hoặc ngang, hoặc như việc cò mang thai do tiếng sấm, hoặc gà mái mang thai do gió; và có người nói như vậy.
‘‘Cevā’’tipi pāṭhaṃ vatvā samuccayatthamicchanti keci.
Some, mentioning the reading “cevā,” desire the meaning of conjunction.
Một số người cũng muốn có nghĩa tập hợp (samuccaya) khi nói từ “cevā” (và).
Dhammatāsiddhanti bodhisatte kucchigate bodhisattamātu sīlaṃ viya, vijāte tassā divaṅgamanaṃ viya ca sabhāvena siddhaṃ, maggadhammatāya vā ariyamaggānubhāvena siddhanti veditabbanti vissajjeyyāti attho.
Dhammatā-established means established by nature, like the sīla of the Bodhisatta’s mother when the Bodhisatta was in her womb, or like her going to a divine realm after giving birth; or established by the dhammatā of the path, or by the power of the Noble Path. This is to be understood, meaning, one should answer thus.
Dhammatāsiddha (thành tựu theo tự nhiên) có nghĩa là thành tựu theo bản chất, như giới hạnh của mẹ Bồ Tát khi Bồ Tát ở trong bụng, hoặc việc bà thăng thiên sau khi sinh; hoặc có nghĩa là thành tựu theo bản chất của đạo lộ (maggadhammatāya) hoặc do năng lực của Thánh đạo (ariyamaggānubhāvena). Đó là ý nghĩa cần được hiểu và giải thích.
Diṭṭhijukaraṇaṃ nāma bhāriyaṃ dukkaraṃ, tasmā saraṇagamanaṃ sikkhāpadasamādānato mahaṭṭhatarameva, na appaṭṭhataranti adhippāyo.
Correcting wrong view is difficult and hard to do. Therefore, going for refuge is more significant than undertaking training rules, not less significant—this is the intention.
Việc làm cho tà kiến trở thành chánh kiến (diṭṭhijukaraṇaṃ) là một việc khó khăn (bhāriyaṃ), do đó, quy y Tam Bảo còn quan trọng hơn nhiều so với việc thọ trì các học giới, chứ không phải ít quan trọng hơn. Đó là ý nghĩa.
Etanti sikkhāpadaṃ.
This refers to the training rule.
Etaṃ là học giới.
Yathā vā tathā vā gaṇhantassāpīti ādaraṃ gāravamakatvā samādiyantassāpi.
Even for one who undertakes it carelessly means even for one who undertakes it without respect or reverence.
Yathā vā tathā vā gaṇhantassāpi (ngay cả khi thọ trì theo cách này hay cách khác) có nghĩa là ngay cả khi thọ trì mà không có sự tôn kính, không có sự trọng thị.
Sādhukaṃ gaṇhantassāpīti sakkaccaṃ sīlāni samādiyantassāpi appaṭṭhatarameva, appasamārambhatarañca, na diguṇaṃ ussāho karaṇīyoti vuttaṃ hoti.
Even for one who undertakes it carefully means even for one who undertakes the sīlas respectfully, it is less significant and less strenuous; it means that no double effort needs to be made.
Sādhukaṃ gaṇhantassāpi (ngay cả khi thọ trì một cách cẩn thận) có nghĩa là ngay cả khi thọ trì giới một cách cẩn trọng, thì nó vẫn ít khó khăn hơn, và ít gây phiền toái hơn (appasamārambhatarañca), không cần phải nỗ lực gấp đôi. Đó là điều được nói.
Sīlaṃ idha abhayadānatāya dānaṃ, anavasesaṃ vā sattanikāyaṃ dayati rakkhatīti dānaṃ. Ayamettha aṭṭhakathāmuttakanayo – saraṇaṃ upagatena kāyavācācittehi sakkaccaṃ vatthuttayapūjā kātabbā, tattha ca saṃkileso sādhukaṃ pariharitabbo, sikkhāpadāni pana samādānamattaṃ, sampattavatthuto viramaṇamattañcāti saraṇagamanato sīlassa appaṭṭhataratā, appasamārambhataratā ca veditabbā.
Here, sīla is giving by way of granting fearlessness, or it is giving because it protects and cares for all living beings without exception. This is the commentarial traditional explanation here: For one who has gone for refuge, worship of the Triple Gem should be performed with body, speech, and mind respectfully; and defilements should be carefully avoided in that (refuge). However, the training rules are merely undertaken, and one merely abstains from the object presented. Thus, the less significant and less strenuous nature of sīla compared to going for refuge should be understood.
Ở đây, giới được gọi là dāna (bố thí) vì ban sự vô úy, hoặc vì nó bảo vệ, che chở tất cả chúng sinh không còn sót lại. Đây là phương pháp bổ sung từ Chú giải: người đã quy y Tam Bảo phải thực hành sự cúng dường Tam Bảo một cách cẩn trọng bằng thân, khẩu, ý, và phải cẩn thận loại bỏ các ô nhiễm; còn việc thọ trì các học giới chỉ là sự thọ trì, và chỉ là sự kiêng cữ khỏi các đối tượng đáng kiêng cữ đã đến trước mắt. Do đó, cần hiểu rằng giới ít khó khăn hơn và ít gây phiền toái hơn so với việc quy y Tam Bảo.
Sabbesaṃ sattānaṃ jīvitadānādinā daṇḍanidhānato, sakalalokiyalokuttara guṇādhiṭṭhānato cassa mahapphalataratā, mahānisaṃsataratā ca daṭṭhabbāti.
Its greater fruit and greater benefits should be seen due to the laying down of the rod (not harming) by granting life to all beings and so forth, and due to its being the foundation of all mundane and supramundane qualities.
Và cần thấy rằng giới có quả báo lớn hơn (mahapphalataratā) và lợi ích lớn hơn (mahānisaṃsataratā) vì nó ban sự sống cho tất cả chúng sinh, v.v., bằng cách đặt đao gậy xuống, và vì nó là nền tảng cho tất cả các phẩm chất thế gian và xuất thế gian.
Tamatthaṃ pāḷiyā sādhento ‘‘vuttañheta’’ntiādimāha.
Making that meaning firm with the Pāli, the Teacher says “vuttañheta” (this has been said) and so forth.
Để chứng minh ý nghĩa đó bằng bản Pali, ngài đã nói “vuttañheta” và tiếp theo.
Tattha ‘‘aggānī’’ti ñātattā aggaññāni. Cirarattatāya ñātattā rattaññāni. ‘‘Ariyānaṃ sādhūnaṃ vaṃsānī’’ti ñātattā vaṃsaññāni. Purimakānaṃ ādipurisānaṃ etānīti porāṇāni. Sabbaso kenacipi pakārena sādhūhi na kiṇṇāni na chaḍḍitānīti asaṃkiṇṇāni. Ayañca nayo nesaṃ yathā atīte, evaṃ etarahi, anāgate cāti āha ‘‘asaṃkiṇṇapubbānī’’tiādi.
There, “aggāni” (foremost) means aggaññāni (known as foremost) because they are known as such. Rattaññāni (known for a long time) because they are known for a long time. Vaṃsaññāni (known as lineages) because they are known as the lineages of noble, good people. Porāṇāni (ancient) because they belong to the former, primordial people. Asaṃkiṇṇāni (unmixed) because they are not defiled or discarded by good people in any way whatsoever. And this method applies to them (good people) in the past, present, and future alike; therefore, he says “asaṃkiṇṇapubbāni” (unmixed previously) and so forth.
Ở đó, aggaññāni (được biết là tối thượng) vì được biết là “tối thượng (aggāni)”. Rattaññāni (được biết là lâu đời) vì được biết là “đã trải qua một thời gian dài”. Vaṃsaññāni (được biết là dòng dõi) vì được biết là “dòng dõi của các bậc Thánh thiện”. Porāṇāni (cổ xưa) vì chúng thuộc về những người đầu tiên, những người cổ xưa. Asaṃkiṇṇāni (không bị pha tạp) vì chúng không bị các bậc thiện tri thức làm ô uế, không bị vứt bỏ dưới bất kỳ hình thức nào. Và phương pháp này đối với họ là như vậy trong quá khứ, hiện tại và tương lai, nên ngài nói “asaṃkiṇṇapubbānī” và tiếp theo.
Atīte hi kāle asaṃkiṇṇabhāvassa ‘‘asaṃkiṇṇapubbānī’’ti nidassanaṃ, paccuppanne ‘‘na saṅkiyantī’’ti, anāgate ‘‘na saṅkiyissantī’’ti.
Indeed, “asaṃkiṇṇapubbāni” is an indication of the unmixed nature in past time, “na saṅkiyanti” in the present, and “na saṅkiyissantī” in the future.
Trong thời quá khứ, sự không bị pha tạp được ví dụ bằng “asaṃkiṇṇapubbānī” (chưa từng bị pha tạp); trong hiện tại, bằng “na saṅkiyanti” (không bị nghi ngờ); và trong tương lai, bằng “na saṅkiyissanti” (sẽ không bị nghi ngờ).
Atoyeva appaṭikuṭṭhāni na paṭikkhittāni.
For this very reason, they are appaṭikuṭṭhāni (not condemned), meaning not rejected.
Chính vì thế, chúng appaṭikuṭṭhāni (không bị bác bỏ), tức là không bị phản đối.
Na hi kadācipi viññū samaṇabrāhmaṇā hiṃsādipāpadhammaṃ anujānanti.
Indeed, wise recluses and brahmins never approve of evil practices such as harm.
Thật vậy, các sa-môn và bà-la-môn có trí tuệ không bao giờ chấp thuận những ác pháp như sát hại hay làm hại.
Aparimāṇānaṃ sattānaṃ abhayaṃ detīti sabbesu bhūtesu nihitadaṇḍattā sakalassapi sattanikāyassa bhayābhāvaṃ deti.
"He grants fearlessness to immeasurable beings" means that by laying down the rod among all beings, he grants freedom from fear to the entire multitude of beings.
“Ban sự vô úy cho vô lượng chúng sanh” nghĩa là, do đã đặt gậy đao xuống đối với tất cả chúng sanh, nên ban sự không sợ hãi cho toàn thể loài hữu tình.
Na hi ariyasāvakato kassaci bhayaṃ hoti.
Indeed, no one has fear from an Ariya-disciple.
Thật vậy, không có sự sợ hãi nào từ một đệ tử bậc Thánh đối với bất kỳ ai.
Averanti verābhāvaṃ.
"Without enmity" means the absence of enmity.
“Không oán thù” nghĩa là không có sự oán thù.
Abyāpajjhanti niddukkhataṃ.
"Without affliction" means the absence of suffering.
“Không làm hại” nghĩa là không có sự khổ đau.
‘‘Aparimāṇānaṃ sattānaṃ abhayaṃ datvā’’tiādi ānisaṃsadassanaṃ, hetumpi cettha tvā-saddo yathā ‘‘mātaraṃ saritvā rodatī’’ti.
"Having granted fearlessness to immeasurable beings" and so on, is a showing of advantages, and here the particle tvā indicates the cause, as in "Remembering his mother, he weeps."
“Sau khi ban sự vô úy cho vô lượng chúng sanh” v.v… là sự chỉ ra lợi ích, và ở đây từ tvā cũng là nguyên nhân, như trong câu “nhớ mẹ rồi khóc”.
Yaṃ kiñci cajanalakkhaṇaṃ, sabbaṃ taṃ yaññoti āha ‘‘idañca panā’’tiādi.
Whatever has the characteristic of giving up, all of that is yañña, thus it is said, "And this..." and so on.
Bất cứ điều gì có đặc tính từ bỏ, tất cả điều đó là sự hy sinh, nên đã nói “và điều này” v.v…
Na nu ca pañcasīlaṃ sabbakālikaṃ.
Is the five precepts not for all time?
Há chẳng phải Ngũ giới là vĩnh viễn sao?
Abuddhuppādakālepi hi viññū taṃ samādiyanti, na ca ekantato vimuttāyatanaṃ bāhirakānampi samādinnattā.
Indeed, even in times when no Buddha has arisen, the wise undertake them, but it is not exclusively a means to liberation, because it is also undertaken by outsiders.
Thật vậy, ngay cả trong thời kỳ không có Phật xuất hiện, những người có trí tuệ vẫn thọ trì chúng, nhưng chúng không hoàn toàn là con đường giải thoát, vì những người ngoại đạo cũng thọ trì.
Saraṇagamanaṃ pana buddhuppādahetukaṃ, ekantato ca vimuttāyatanaṃ, kathaṃ tattha saraṇagamanato pañcasīlassa mahapphalatāti āha ‘‘kiñcāpī’’tiādi.
But taking refuge is dependent on the arising of a Buddha, and it is exclusively a means to liberation. How then is the five precepts of greater fruit than taking refuge? To this, it is said, "Even though..." and so on.
Tuy nhiên, quy y là do Phật xuất hiện làm nhân, và hoàn toàn là con đường giải thoát; vậy làm sao Ngũ giới lại có đại quả hơn quy y? Để trả lời câu hỏi này, đã nói “mặc dù” v.v…
Jeṭṭhakanti mahapphalabhāvena uttamaṃ.
"Supreme" means excellent in the sense of having great fruit.
“Tối thượng” nghĩa là cao quý nhất về mặt có đại quả.
‘‘Saraṇagamaneyeva patiṭṭhāyā’’ti iminā tassa sīlassa saraṇagamanena abhisaṅkhatattā tato mahapphalataṃ, tathā anabhisaṅkhatassa ca sīlassa appaphalataṃ dasseti.
By "established in taking refuge itself," it shows that this morality is of greater fruit due to being conditioned by taking refuge, and that morality not so conditioned is of lesser fruit.
Bằng câu “an trú trong sự quy y”, điều này chỉ ra rằng giới đó có đại quả hơn vì được kết hợp với sự quy y, và giới không được kết hợp thì có ít quả hơn.
353. Īdisamevāti evaṃ saṃkilesapaṭipakkhameva hutvā.
353. "Just like this" means by being the opponent of defilements.
353. “Cũng như vậy” nghĩa là như vậy, chỉ là đối nghịch với các phiền não.
Nanu ca paṭhamajjhānādiyaññāyeva desetabbā, kasmā buddhuppādato paṭṭhāya desanamārabhatīti anuyogaṃ pariharituṃ ‘‘tividha…pe… dassetukāmo’’ti vuttaṃ.
Surely only the sacrifices of the first jhāna and so on should be taught; why does he begin the teaching from the arising of a Buddha? To avoid this question, it is said, "desiring to show the threefold... (omitted)."
Há chẳng phải chỉ nên thuyết giảng các sự hy sinh như Sơ thiền? Tại sao lại bắt đầu thuyết giảng từ khi Phật xuất hiện? Để giải thích câu hỏi này, đã nói “muốn chỉ ra… ba loại” v.v…
Tividhasīlapāripūriyaṃ ṭhitassa hi nesaṃ yaññānaṃ appaṭṭhataratā, mahapphalataratā ca hoti, tasmā taṃ dassetukāmattā buddhuppādato paṭṭhāya desanaṃ ārabhatīti vuttaṃ hoti.
For one who stands in the perfection of the threefold morality, these sacrifices have a lesser task and greater fruit; therefore, desiring to show that, it is said that he begins the teaching from the arising of a Buddha.
Thật vậy, đối với người an trú trong sự viên mãn của ba loại giới, những sự hy sinh đó có ít chướng ngại hơn và có đại quả hơn. Do đó, vì muốn chỉ ra điều đó, nên đã bắt đầu thuyết giảng từ khi Phật xuất hiện.
Tenāha ‘‘tatthā’’tiādi.
Therefore, it is said, "Therein..." and so on.
Vì thế, đã nói “ở đó” v.v…
Heṭṭhā vuttehi guṇehīti ettha ‘‘so taṃ dhammaṃ sutvā tathāgate saddhaṃ paṭilabhatī’’tiādinā (dī. ni. 1.191) heṭṭhā vuttā saraṇagamanaṃ, sīlasampadā, indriyesu guttadvāratāti evamādayo guṇā veditabbā.
Here, "by the qualities mentioned below" should be understood as the qualities mentioned below, such as taking refuge, perfection of morality, and guarding the doors of the senses, as in "Having heard that Dhamma, he gains faith in the Tathāgata," and so on.
Trong câu “với những phẩm chất đã nói ở dưới”, những phẩm chất như quy y, giới hạnh, và sự hộ trì các căn đã được nói ở dưới (Dī. Ni. 1.191) phải được hiểu.
Paṭhamaṃ jhānaṃ nibbattento na kilamatīti yojanā.
The construction is: one who brings about the first jhāna does not tire.
Sự liên kết là: người tạo ra Sơ thiền không mệt mỏi.
Tānīti paṭhamajjhānādīni.
"These" are the first jhāna and so on.
“Chúng” là Sơ thiền v.v…
‘‘Paṭhamaṃ jhāna’’ntiādinā pāḷiyaṃ paṇītānameva jhānānaṃ ukkaṭṭhaniddeso katoti mantavā ‘‘ekaṃ kappaṃ, aṭṭha kappe’’tiādi vuttaṃ, mahākappavasena cettha attho.
In the Pāḷi, the sublime jhānas are described as excellent, and understanding this, "one kappa, eight kappas," and so on, is stated, where the meaning is in terms of mahākappas.
Vì cho rằng trong kinh điển, các thiền cao cấp đã được chỉ rõ bằng câu “Sơ thiền” v.v…, nên đã nói “một kiếp, tám kiếp” v.v…, và ở đây ý nghĩa là theo đại kiếp.
Hīnaṃ pana paṭhamaṃ jhānaṃ asaṅkhyeyyakappassa tatiyabhāgaṃ āyuṃ deti.
However, a inferior first jhāna gives an age of one-third of an immeasurable kappa.
Tuy nhiên, Sơ thiền thấp kém cho tuổi thọ một phần ba của một a-tăng-kỳ kiếp.
Majjhimaṃ upaḍḍhakappaṃ.
A middling one, half a kappa.
Sơ thiền trung bình cho nửa kiếp.
Hīnaṃ dutiyaṃ jhānaṃ dve kappāni, majjhimaṃ cattārītiādinā attho netabbo.
An inferior second jhāna gives two kappas, a middling one four, and so on, the meaning should be inferred.
Nhị thiền thấp kém cho hai kiếp, trung bình cho bốn, v.v… ý nghĩa phải được hiểu theo cách này.
Apica yasmā paṇītāniyevettha jhānāni adhippetāni mahapphalatarabhāvadassanaparattā desanāya, tasmā ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ ekaṃ kappa’’ntiādinā paṇītāneva jhānāni niddiṭṭhānīti daṭṭhabbaṃ.
Moreover, since only the sublime jhānas are intended here, as the teaching aims to show their greater fruit, it should be understood that only the sublime jhānas are indicated by "the first jhāna (for) one kappa" and so on.
Hơn nữa, vì ở đây các thiền cao cấp được đề cập đến là để chỉ ra sự có đại quả hơn của giáo pháp, nên phải hiểu rằng các thiền cao cấp đã được chỉ rõ bằng câu “Sơ thiền một kiếp” v.v…
Tadevāti catutthajjhānameva.
"That very same" refers to the fourth jhāna itself.
“Chỉ thiền đó” là chỉ Tứ thiền.
Catukkanayena hi desanā āgatā.
Indeed, the teaching is presented in a fourfold manner.
Thật vậy, giáo pháp đã được trình bày theo phương pháp bốn bậc.
Yadi evaṃ kathaṃ āruppatāti āha ‘‘ākāsānañcāyatanādisamāpattivasena bhāvita’’nti, tathā bhāvitattā catutthajjhānameva āruppaṃ hutvā vīsatikappasahassādīni āyuṃ detīti adhippāyo.
If so, how can it be formless attainments? To this, it is said, "cultivated as the attainment of the sphere of infinite space and so on," meaning that by being cultivated in that way, the fourth jhāna itself becomes an immeasurable attainment and gives an age of twenty thousand kappas and so on.
Nếu vậy, làm sao lại là vô sắc giới? Để trả lời, đã nói “được tu tập theo cách nhập Ākāsānañcāyatana v.v…”, ý nghĩa là do được tu tập như vậy, Tứ thiền trở thành vô sắc giới và ban tuổi thọ hai mươi ngàn kiếp v.v…
Ayaṃ ācariyassa mati.
This is the teacher's view.
Đây là quan điểm của vị thầy.
Atha vā tadevāti āruppasaṅkhātaṃ catutthajjhānameva, taṃ pana kasmā vīsatikappasahassādīni āyuṃ detīti vuttaṃ ‘‘ākāsānañcāyatanādisamāpattivasena bhāvita’’nti, tathā bhāvitattā evaṃ detīti adhippāyo.
Alternatively, "that very same" means the fourth jhāna itself, referred to as the formless attainments. But why does it give an age of twenty thousand kappas and so on? To this, it is said, "cultivated as the attainment of the sphere of infinite space and so on," meaning that by being cultivated in that way, it gives such an age.
Hoặc là, “chỉ thiền đó” là chỉ Tứ thiền được gọi là vô sắc giới. Nhưng tại sao thiền đó lại ban tuổi thọ hai mươi ngàn kiếp v.v…? Đã nói “được tu tập theo cách nhập Ākāsānañcāyatana v.v…”, ý nghĩa là do được tu tập như vậy nên ban tuổi thọ như vậy.
Aparo nayo ‘‘tadevā’’ti vutte rūpāvacaracatutthajjhānamevāti attho āpajjeyyāti taṃ nivattetuṃ ‘‘ākāsānañcāyatanādisamāpattivasena bhāvita’’nti āha, tathā bhāvitaṃ aṅgasamatāya catutthajjhānasaṅkhātaṃ āruppajjhānamevādhippetanti vuttaṃ hoti.
Another explanation: lest "that very same" be understood as only the rūpāvacara fourth jhāna, it is said, "cultivated as the attainment of the sphere of infinite space and so on," meaning that the āruppajjhāna (formless jhāna), which is called the fourth jhāna due to its equality of factors when cultivated in that way, is intended.
Một cách giải thích khác là: nếu nói “chỉ thiền đó” thì có thể hiểu là chỉ Tứ thiền sắc giới. Để loại bỏ ý nghĩa đó, đã nói “được tu tập theo cách nhập Ākāsānañcāyatana v.v…”, ý nghĩa là thiền vô sắc giới được gọi là Tứ thiền do sự tương đồng về chi phần được tu tập theo cách đó.
Yasmā panāyaṃ desanā iminā anukkamena imāni ñāṇāni nibbattentassa vasena pavattitā, tasmā ‘‘vipassanāñāṇe patiṭṭhāyā’’tiādinā heṭṭhimaṃ heṭṭhimaṃ uparimassa uparimassa patiṭṭhābhūtaṃ katvā vuttaṃ.
And since this teaching was presented in such a sequence for one who generates these insights, "established in vipassanā-ñāṇa" and so on, it is said, making each lower level the foundation for the higher levels.
Hơn nữa, vì giáo pháp này đã được thuyết giảng theo trình tự này, dành cho người phát triển các tuệ này, nên đã nói “an trú trong tuệ quán” v.v…, xem tuệ thấp hơn là nền tảng cho tuệ cao hơn.
Samānarūpanimmānaṃ nāma manomayiddhiyā aññehi asādhāraṇakiccanti āha ‘‘attano…pe… mahapphalā’’ti.
The creation of a similar form is an act unique to mental power (manomayiddhi); thus, it is said, "one's own... of great fruit."
Sự tạo ra hình dạng giống mình được gọi là công việc đặc biệt của thần thông ý sinh, nên đã nói “của chính mình… có đại quả”.
Hatthiassādivividharūpakaraṇaṃ vikubbanaṃ, tassa dassanasamatthatāya.
The creation of various forms such as elephants and horses is "transformation," due to the ability to display them.
Việc tạo ra các hình dạng khác nhau như voi, ngựa, v.v… là “biến hóa”, do khả năng hiển thị chúng.
Icchiticchitaṭṭhānaṃ nāma purimajātīsu icchiticchito khandhapadeso.
"The desired place" means the desired aggregate-region in previous existences.
“Nơi mong muốn” là phần uẩn được mong muốn trong các kiếp trước.
Arahattamaggeneva maggasukhaṃ niṭṭhitanti vuttaṃ ‘‘ati…pe… mahapphala’’nti.
The happiness of the path culminates in the path of Arahantship itself; thus, it is said, "the utmost... of great fruit."
Hạnh phúc của Đạo chỉ được hoàn thành bằng Đạo A-la-hán, nên đã nói “tối thượng… có đại quả”.
Samāpentoti pariyosāpento.
"Concluding" means bringing to an end.
“Hoàn thành” nghĩa là kết thúc.
354-8. ‘‘Abhikkantaṃ bho gotamā’’tiādi desanāya pasādavacanaṃ, ‘‘esāhaṃ bhavanta’’ntiādi pana saraṇagamanavacananti tadubhayasambandhaṃ dassento ‘‘desanāyā’’tiādimāha.
354-8. "Excellent, Venerable Gotama!" and so on, are words of praise for the teaching, while "I go, Venerable Sir," and so on, are words of taking refuge. To show the connection between these two, it is said, "By the teaching..." and so on.
“Thật tuyệt vời, thưa Tôn giả Gotama” v.v… là lời ca ngợi giáo pháp, còn “Con xin quy y Tôn giả” v.v… là lời quy y; để chỉ mối liên hệ giữa hai điều đó, đã nói “giáo pháp” v.v…
Tanūti mando kāyikacetasikasukhasamupabyūhato.
"Gentle" means slight due to the slow proliferation of bodily and mental happiness.
“Mỏng manh” nghĩa là ít ỏi, do sự phát triển của hạnh phúc thân và tâm.
Sabbe te pāṇayoti ‘‘satta ca usabhasatānī’’tiādinā vutte sabbe te pāṇino.
"All those creatures" refers to all those creatures mentioned by "seven hundred bulls" and so on.
“Tất cả chúng sanh đó” là tất cả chúng sanh đã được nói đến trong câu “bảy trăm con bò đực” v.v…
Taṃ pavattinti tesaṃ pāṇīnaṃ mocanākāraṃ.
"That occurrence" refers to the manner of releasing those creatures.
“Sự việc đó” là cách thức giải thoát những chúng sanh đó.
Ākulabhāvoti bhagavato santike dhammassa sutattā pāṇīsu anuddayaṃ upaṭṭhapetvā ṭhitassa ‘‘kathañhi nāma mayā tāva bahū pāṇino māraṇatthāya bandhāpitā’’ti citte paribyākulabhāvo, yasmā atthi, tasmā na desetīti yojanā, ‘‘udapādī’’tipi pāṭho.
"Agitation" means the agitated state of mind of the brahmin Kūṭadanta, who, having listened to the Dhamma from the Blessed One, felt compassion for the creatures, thinking, "How indeed could I have ordered so many creatures to be bound for slaughter?" Because this agitation arose, the Blessed One did not teach. This is the explanation. The reading "arose" also exists.
“Sự bối rối” là tâm trí của vị Bà-la-môn Kūṭadanta đã trở nên bối rối với suy nghĩ “Tại sao ta lại ra lệnh trói nhiều chúng sanh như vậy để giết?” sau khi nghe Pháp từ Thế Tôn và phát khởi lòng từ bi đối với chúng sanh. Vì sự bối rối này hiện hữu, nên Thế Tôn đã không thuyết Pháp. Hoặc cũng có bản đọc là “đã sanh khởi”.
Sutvāti ‘‘muttā bho te pāṇayo’’ti ārocitavacanaṃ sutvā.
"Having heard" means having heard the words "Venerable Sir, those creatures have been released!"
“Sau khi nghe” là sau khi nghe lời báo rằng “Thưa Tôn giả, những chúng sanh đó đã được giải thoát”.
Cittacāroti cittappavatti.
"Mind's activity" means the arising of the mind.
“Diễn biến của tâm” là sự vận hành của tâm.
‘‘Kallacittaṃ muducittaṃ vinīvaraṇacittaṃ udaggacittaṃ pasannacitta’’nti idaṃ padapañcakaṃ sandhāya‘‘ kallacittantiādī’’ti vuttaṃ.
"Fit mind, pliant mind, mind without hindrances, uplifted mind, confident mind"—referring to this five-word group, it is said, "fit mind" and so on.
“Tâm sẵn sàng, tâm mềm mại, tâm không chướng ngại, tâm phấn khởi, tâm thanh tịnh” – năm cụm từ này được đề cập đến trong câu “tâm sẵn sàng” v.v…
Tattha ‘‘dānakathaṃ sīlakatha’’ntiādinā vuttāya anupubbikathāya ānubhāvena.
Therein, by the power of the gradual discourse, such as the discourse on giving, the discourse on morality, which was taught.
Ở đó, nhờ năng lực của bài thuyết pháp tuần tự đã được nói đến trong “bài thuyết về bố thí, bài thuyết về giới” v.v…
Kāmacchandavigamena kallacittatā arogacittatā, byāpādavigamena mettāvasena muducittatā akathinacittatā, uddhaccakukkuccavigamena vikkhepābhāvato vinīvaraṇacittatā tehi amalīnacittatā, thinamiddhavigamena sampaggahaṇavasena udaggacittatā amalīnacittatā, vicikicchāvigamena sammāpaṭipattiyā avimuttatāya pasannacittatā anāvilacittatā ca hotīti āha ‘‘anupubbikathānubhāvena vikkhambhitanīvaraṇataṃ sandhāya vutta’’nti.
By the departure of sensual desire, there is readiness of mind (a mind free from mental sickness); by the departure of ill-will, by means of loving-kindness, there is softness of mind (a mind that is not harsh); by the departure of restlessness and remorse, due to the absence of distraction, there is a mind free from hindrances (a mind unblemished by them); by the departure of sloth and torpor, by way of proper upliftment, there is uplifted mind (a mind that is not dull); and by the departure of doubt, due to its release through right practice, there is a serene mind (a mind that is not turbid). Thus, it is said by the teacher, "This is stated with reference to the hindrances being suppressed by the power of the gradual discourse."
Do sự đoạn trừ dục ái mà tâm trở nên khỏe mạnh (kallacittatā), tâm không bệnh tật; do sự đoạn trừ sân hận mà tâm trở nên mềm mại (muducittatā) nhờ lòng từ, tâm không cứng rắn; do sự đoạn trừ trạo hối mà tâm trở nên thoát khỏi triền cái (vinīvaraṇacittatā) vì không còn tán loạn, tâm không bị ô nhiễm bởi chúng; do sự đoạn trừ hôn trầm thụy miên mà tâm trở nên phấn khởi (udaggacittatā) nhờ sự nâng đỡ đúng đắn, tâm không bị ô nhiễm; và do sự đoạn trừ hoài nghi mà tâm trở nên thanh tịnh (pasannacittatā) nhờ không bị ràng buộc bởi chánh đạo, tâm không bị vẩn đục. Vì vậy, vị Luận sư đã nói: “Điều này được nói đến là do năng lực của pháp thoại tuần tự mà các triền cái đã bị chế ngự”.
Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
Whatever is not analyzed here in terms of meaning is indeed easily understood.
Bất cứ điều gì chưa được phân tích về mặt ý nghĩa ở đây đều dễ hiểu.
359. Evaṃ kūṭadantasuttaṃ saṃvaṇṇetvā idāni mahālisuttaṃ saṃvaṇṇento yathānupubbaṃ saṃvaṇṇanokāsassa pattabhāvaṃ vibhāvetuṃ, kūṭadantasuttassānantaraṃ saṅgītassa suttassa mahālisuttabhāvaṃ vā pakāsetuṃ ‘‘evaṃ me sutaṃ…pe… vesāliyanti mahālisutta’’nti āha.
Having commented on the Kūṭadanta Sutta in this manner, the compiler now comments on the Mahāli Sutta, and to demonstrate that it is time to comment in due order, or to make known that the Mahāli Sutta is the Sutta chanted immediately after the Kūṭadanta Sutta, he states: "Thus have I heard… and so on… in Vesālī, this is the Mahāli Sutta."
359. Sau khi giải thích kinh Kūṭadanta như vậy, bây giờ để giải thích kinh Mahāli, và để làm rõ rằng đã đến lúc giải thích theo thứ tự, hoặc để tuyên bố rằng kinh Mahāli là kinh được kết tập ngay sau kinh Kūṭadanta, vị Luận sư đã nói: “Như vầy tôi nghe… cho đến… tại Vesālī, là kinh Mahāli”.
Punappunaṃ visālabhāvūpagamanatoti etthāyaṃ saṅkhepo – bārāṇasirañño kira aggamahesiyā maṃsapesigabbhena dve dārakā nibbattā dhītā ca putto ca, tesaṃ aññamaññaṃ vivāhena soḷasakkhattuṃ puttadhītuvasena dve dve dārakā vijātā.
Regarding "due to becoming vast again and again," this is a summary: It is said that the chief queen of the king of Bārāṇasī gave birth to two children, a daughter and a son, from a lump of flesh in her womb. Through their mutual marriages, sixteen pairs of children were born in succession, as sons and daughters, two by two.
Về câu “do được mở rộng nhiều lần”, đây là tóm tắt: Người ta kể rằng, hoàng hậu của vua Bārāṇasī đã sinh ra hai đứa trẻ, một gái và một trai, từ một khối thịt thai nhi. Sau đó, do việc kết hôn giữa chúng, mười sáu lần, hai đứa trẻ, một trai và một gái, đã được sinh ra.
Tato tesaṃ dārakānaṃ yathākkamaṃ vaḍḍhentānaṃ paccekaṃ saparivārānaṃ ārāmuyyānanivāsaṭṭhānaparivārasampattiṃ gahetuṃ appahonakatāya nagaraṃ tikkhattuṃ gāvutantarena gāvutantarena parikkhipiṃsu, evaṃ tassa punappunaṃ tipākāraparikkhepena visālabhāvamupagatattā ‘‘vesālī’’tveva nāmaṃ jātaṃ.
Then, as these children grew, to accommodate the extensive parks, gardens, dwellings, and retinues belonging to each of them, the city was three times encircled with ramparts, each a gāvuta apart. Thus, due to becoming vast again and again with these three successive ramparts, it received the name "Vesālī."
Sau đó, vì không đủ nơi để chứa đựng tài sản của các khu vườn, công viên, nơi ở và tùy tùng của những đứa trẻ đó khi chúng lớn lên theo thứ tự, nên thành phố đã được bao quanh ba lần, mỗi lần cách nhau một gāvuta. Như vậy, do việc được bao quanh ba vòng tường thành nhiều lần, thành phố đã trở nên rộng lớn, và do đó, nó được đặt tên là “Vesālī”.
Tena vuttaṃ ‘‘punappunaṃ visālabhāvūpagamanato vesālīti laddhanāmake nagare’’ti.
Therefore, it is said: "in the city named Vesālī, due to becoming vast again and again."
Vì vậy, đã nói: “tại thành phố được đặt tên là Vesālī do được mở rộng nhiều lần”.
Vitthārakathā cettha mahāsīhanādasuttavaṇṇanāya, (ma. ni. aṭṭha. 1.146) ratanasuttavaṇṇanāya (khu. pā. aṭṭha. vesālivatthu; su. ni. aṭṭha. 1.ratanasuttavaṇṇanā) ca gahetabbā.
The detailed account here should be taken from the commentary on the Mahāsīhanāda Sutta and the commentary on the Ratana Sutta.
Câu chuyện chi tiết về điều này có thể được tìm thấy trong phần giải thích kinh Mahāsīhanāda và phần giải thích kinh Ratana.
Bahinagareti nagarato bahi, na ambapālivanaṃ viya antonagarasmiṃ.
"Outside the city" means outside the city, not within the city like Ambapālī's mango grove.
Bahinagare nghĩa là bên ngoài thành phố, không phải bên trong thành phố như rừng Ambapālī.
Sayaṃjātanti sayameva jātaṃ aropimaṃ.
"Self-grown" means grown by itself, not planted.
Sayaṃjāta nghĩa là tự nhiên mọc lên, không phải do trồng.
Mahantabhāvenāti rukkhagacchānaṃ, ṭhitokāsassa ca mahantabhāvena.
"By its vastness" refers to the vastness of the trees and bushes, and also the vastness of the space where they stand.
Mahantabhāvenā nghĩa là do sự rộng lớn của cây cối, bụi rậm và nơi chúng đứng.
Tenevāha ‘‘himavantena saddhiṃ ekābaddhaṃ hutvā’’ti.
That is why he said: "having become conjoined with the Himavanta."
Vì vậy, đã nói: “trở thành một khối thống nhất với dãy núi Himālaya”.
Yaṃ pana venayikānaṃ matena vinayaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ –
However, what is stated in the Vinaya Aṭṭhakathā according to the view of the Vinaya scholars—
Tuy nhiên, điều được nói trong Vinayaṭṭhakathā theo quan điểm của các nhà Vinaya là:
Taṃ majjhimabhāṇakasaṃyuttabhāṇakānampi samānakathā.
This is also a similar statement from the Majjhima-bhāṇakas and Saṃyutta-bhāṇakas.
Quả thật, trong Majjhimaṭṭhakathā và Saṃyuttaṭṭhakathā cũng đã nói như vậy.
Majjhimaṭṭhakathāyañhi (ma. ni. aṭṭha. 2.352) saṃyuttaṭṭhakathāyañca (saṃ. ni. aṭṭha. 1.37) tatheva vuttaṃ.
Indeed, it is stated in the same way in the Majjhima Aṭṭhakathā and the Saṃyutta Aṭṭhakathā.
Tuy nhiên, ở đây cần phải hiểu rằng điều này được nói theo quan điểm của các nhà Dīgha-bhāṇaka.
Idha pana dīghabhāṇakānaṃ matena evaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Here, however, it should be understood that it is stated thus according to the view of the Dīgha-bhāṇakas.
Và nếu ở đâu đó có một dị bản là “ahutvā” (không phải), thì trong trường hợp đó, tất cả đều có cùng một quan điểm.
Yadi ca ‘‘ahutvā’’ti katthaci pāṭho dissati, evaṃ sati sabbesampi samānavādo siyāti.
And if a reading such as "ahutvā" (not being) is seen anywhere, then in that case, it would be a common doctrine for all.
Kūṭāgārasālāsaṅkhepenā nghĩa là theo kiểu sảnh có chóp nhọn được lợp mái hình tròn như vòng chim thiên nga. Vì được xây dựng như vậy, cung điện đó được gọi là “kūṭāgārasālā”, nhưng theo cách gọi đó, toàn bộ tu viện cũng được gọi là như vậy.
Kūṭāgārasālāsaṅkhepenāti haṃsamaṇḍalākārasaṅkhātahaṃsavaṭṭakacchannena kūṭāgārasālāniyāmena, tathā katattā pāsādoyeva ‘‘kūṭāgārasālā’’ti vutto, tabbohārena pana sakalopi saṅghārāmoti vuttaṃ hoti.
"By the name of Kūṭāgārasālā" refers to a hall with a peaked roof, which is covered like a circle of swans (haṃsavaṭṭaka). Because it was made in that manner, the palace itself was called "Kūṭāgārasālā"; but by that designation, the entire monastery (saṅghārāma) is implied.
Tuy nhiên, trong Vinayaṭṭhakathā đã nói như sau:
Vinayaṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 2.162) tu evaṃ vuttaṃ –
However, in the Vinaya Aṭṭhakathā, it is stated thus:
“Sảnh có chóp nhọn (kūṭāgārasālā) cần được hiểu là Gandhakuti của Đức Phật, được xây dựng trong một tu viện gần Mahāvana, có một chóp nhọn bên trong và được lợp mái hình tròn như vòng chim thiên nga, hoàn hảo về mọi mặt.”
Kosalesu jātā, bhavā, te vā nivāso etesanti kosalakā. Evaṃ māgadhakā. Janapadavācino hi pāyato pulliṅgaputhuvacanā.
Those born in Kosala, or whose dwelling is there, are Kosalakas. Similarly, Māgadakas. Words denoting regions are generally masculine plural.
Điều mà một người đáng phải làm, mà nếu không làm thì sẽ chịu tổn thất lớn, thì được gọi là karaṇīya (việc cần làm).
Yassa akaraṇe puggalo mahājāniyo hoti, taṃ karaṇaṃ arahatīti karaṇīyanti vuccati.
That which, if not done, causes a person great loss, is fit to be done; therefore, it is called "karaṇīya" (that which must be done).
Vì vậy, đã nói: “do một việc nhất định phải làm”.
Tenāha ‘‘avassaṃ kattabbakammenā’’ti.
Thus, he said: "by means of an indispensable deed."
Ý nghĩa là: Nếu không có sự hội đủ điều kiện, thì cũng có thể không làm; do đó, khi có sự hội đủ điều kiện thì phải làm, nên việc đó được gọi là kicca (bổn phận).
Akātumpi vaṭṭati asati samavāye, tasmā samavāye sati kattabbato taṃ kiccanti vuccatīti adhippāyo.
The intention is that it is permissible not to do it if there is no occasion, but when there is an occasion, it is called a duty (kicca) because it must be done.
360. Về câu “nānārammaṇacārato” (do hành xứ trên các đối tượng khác nhau), điều này được nói đến theo nghĩa của những nhận thức đa dạng (nānattasaññā) mà các vị Phật đáng lẽ phải có, tức là sự vận hành trên các đối tượng khác nhau.
360. Yā buddhānaṃ uppajjanārahā nānattasaññā, tāsaṃ vasena ‘‘nānārammaṇacārato’’ti vuttaṃ, nānārammaṇappavattitoti attho.
360. "Due to wandering in various objects" is stated with reference to the various perceptions that are fit to arise in Buddhas; the meaning is "due to engaging in various objects."
Quả thật, sự ngăn cấm chỉ áp dụng cho những gì có thể xảy ra, không phải cho những gì không thể xảy ra.
Sambhavantasseva hi paṭisedho, na asambhavantassa.
Indeed, prohibition applies only to what is possible, not to what is impossible.
Paṭikkammā nghĩa là đã từ bỏ, đã không để tâm khởi lên như vậy.
Paṭikkammāti nivattetvā tathā cittaṃ anuppādetvā.
"Paṭikkammā" means having turned away, not having caused such a mind to arise.
Sallīno nghĩa là đã an trú vào một đối tượng duy nhất bằng thiền định.
Sallīnoti jhānasamāpattiyā ekattārammaṇaṃ allīno.
"Sallīno" means adhering to a single object by means of jhāna attainment.
Nilīno là một từ đồng nghĩa với từ đó.
Nilīnoti tasseva vevacanaṃ.
"Nilīno" is a synonym for the same.
Vì vậy, đã nói: “ekībhāva” (sự hợp nhất), v.v.
Tena vuttaṃ ‘‘ekībhāva’’ntiādi.
Thus, it is stated: "unity" and so on.
Dù có nhiều tùy tùng, nhưng lúc đó vị ấy trở nên như một, đó là ekībhāva (sự hợp nhất). Về câu “tasmā ṭhānā” (từ nơi đó), điều này được nói đến liên quan đến nơi mà Tôn giả Nāgita đang ở.
Saparivārattā anekopi tadā eko viya bhavatīti ekībhāvo, taṃ ekībhāvaṃ. Yenāyasmā nāgito, taṃ sandhāya ‘‘tasmā ṭhānā’’ti vuttaṃ.
Although there are many, due to having a retinue, at that time it becomes like one; thus, unity (ekībhāva). That unity. With reference to where Venerable Nāgita was, it is stated: "from that place."
Giải thích câu chuyện về Licchavi Oṭṭhaddha
361. Addhoṭṭhatāyāti upaḍḍhoṭṭhatāya.
361. "Addhoṭṭhatāya" means having half a lip.
Người ta kể rằng, vì môi trên của ông ấy quá ngắn, nên trông như thể nó đã bị xẻ ngang và một nửa đã bị cắt bỏ, không che được bốn răng cửa và hai răng nanh. Vì vậy, người ta gọi ông ấy là “Oṭṭhaddha” (người có nửa môi).
Tassa kira uttaroṭṭhassa appakatāya tiriyaṃ phāletvā addhamapanītaṃ viya khāyati cattāro dante, dve ca dāṭhā na chādeti, tena naṃ ‘‘oṭṭhaddho’’ti voharati.
It is said that because his upper lip was small, it seemed as if half of it had been transversely cut and removed; it could not cover his four teeth and two tusks. Therefore, people called him "Oṭṭhaddho" (Half-lipped).
Một số người khác, dựa trên dị bản với từ “adho” (phía dưới), giải thích rằng “Oṭṭhādho” (người có môi dưới) nghĩa là môi dưới bị chảy xệ. Điều đó không đúng, vì dị bản đó không được tìm thấy, và cũng không được vị Luận sư giải thích.
Keci pana ‘‘adho-saddena pāṭhaṃ parikappetvā heṭṭhā oṭṭhassa olambakatāya ‘‘oṭṭhādho’’ti atthaṃ vadanti, tadayuttameva tathā pāṭhassa adissanato, ācariyena (dī. ni. ṭī. 1.361) ca avaṇṇitattā.
Some teachers, however, conceiving the reading with the word "adho" (lower), explain the meaning as "oṭṭhādho" (having a drooping lower lip) due to the lower lip hanging down. That is certainly incorrect, as such a reading is not seen, and it was not commented on by the teacher.
Người ta kể rằng, vị Licchavi này là một thí chủ giữ giới Uposatha, một người bố thí, một gia chủ có đức tin, có niềm tin trong sạch, một Phật tử thuần thành, một người yêu mến Pháp và Tăng.
Ayaṃ kira uposathiko dāyako dānapati saddho pasanno buddhamāmako dhammasaṅghamāmako.
This Licchavi was a lay devotee observing Uposatha, a giver, a generous benefactor, faithful and confident, devoted to the Buddha, devoted to the Dhamma and Saṅgha, it is said.
Vì vậy, đã nói: “purebhatta” (trước bữa ăn), v.v.
Tenāha ‘‘purebhatta’’ntiādi.
Thus, he said: "before the meal" and so on.
Về câu “nīlapītādi…pe… tāvatiṃsaparisasappaṭibhāgāyā” (giống như hội chúng chư thiên cõi Tam Thập Tam Thiên), điều này được nói theo cách đã được đề cập trong Khandhaka và kinh Mahāparinibbāna.
Khandhake, (mahāva. 289) mahāparinibbānasutte (dī. ni. 2.161) ca āgatanayena ‘‘nīlapītādi…pe… tāvatiṃsaparisasappaṭibhāgāyā’’ti vuttaṃ.
It is stated: "resembling the assembly of the Tāvatiṃsa devas" according to the method found in the Khandhaka and the Mahāparinibbāna Sutta, with various colors like blue and yellow.
Vào thời Đức Thế Tôn, Vesālī này vừa thịnh vượng vừa đạt đến sự phát triển tột bậc.
Ayaṃ pana vesālī bhagavato kāle iddhā ceva vepullappattā ca ahosi.
This Vesālī, during the Buddha's time, was both prosperous and attained to great abundance.
Ở đó, có bảy ngàn, bảy trăm và bảy vị vua; tương tự, có cùng số lượng thái tử, tổng tư lệnh, thủ quỹ, v.v. Các cung điện, sảnh có chóp nhọn, tu viện, ao hồ, v.v., cũng có cùng số lượng đó. Dân số đông đúc, nhiều người, và lương thực dồi dào.
Tattha hi rājūnameva satta sahassāni, satta satāni, satta ca rājāno ahesuṃ, tathā yuvarājasenāpatibhaṇḍāgārikapabhutīnampi, pāsādakūṭāgāraārāmapokkharaṇiādayopi tapparimāṇāyeva, bahujanā, ākiṇṇamanussā, subhikkhā ca.
There, there were seven thousand kings, seven hundred kings, and seven kings; and similarly, there were the same number of crown princes, generals, treasurers, and so on. Palaces, peaked-roofed houses, monasteries, ponds, and so forth were also of the same number. It was populous, crowded with people, and had plentiful food.
Vì vậy, đã nói: “với một hội chúng Licchavi vĩ đại”.
Tena vuttaṃ ‘‘mahatiyā licchaviparisāyā’’ti.
Thus, it is said: "with a large assembly of Licchavis."
Vì vậy đã nói: “với hội chúng Licchavi vĩ đại”.
Tassa pana kulassa ādibhūtānaṃ yathāvuttānaṃ maṃsapesiyā nibbattadārakānaṃ tāpasena pāyitaṃ yaṃ khīraṃ udaraṃ pavisati, sabbaṃ taṃ maṇibhājanagataṃ viya dissati, carimakabhave bodhisatte kucchigate bodhisattamātu viya udaracchaviyā ativippasannatāya te nicchavī ahesuṃ.
When the milk fed by the ascetic entered the bellies of those children born from a lump of flesh, who were the founders of that family as described, all of it appeared as if it were in a gem-cup, and because their abdominal skin was exceedingly clear, like that of a Bodhisatta's mother when the Bodhisatta is in her womb in his last existence, those two children were skinless.
Tuy nhiên, đối với những đứa trẻ sinh ra từ khối thịt đã được nói đến, là những người đầu tiên của gia tộc đó, khi sữa do vị ẩn sĩ cho uống đi vào bụng, tất cả sữa đó hiện ra như thể nằm trong một chiếc bát ngọc. Vì da bụng của chúng quá trong suốt, giống như da bụng của mẹ Bồ Tát khi Bồ Tát nhập thai trong kiếp cuối cùng, nên chúng không có da.
Apare panāhu ‘‘sibbetvā ṭhapitā viya nesaṃ aññamaññaṃ līnā chavi ahosī’’ti.
Others, however, said: "Their skin was shriveled and stuck together, as if it had been sewn and set down."
Tuy nhiên, những người khác lại nói rằng: “Da của chúng dính liền vào nhau như thể được khâu lại và đặt vào.”
Evaṃ te nicchavitāya vā līnacchavitāya vā licchavīti paññāyiṃsu, niruttinayena cettha padasiddhi, tabbaṃse uppannā sabbepi licchavayo nāma jātā.
Thus, they became known as Licchavī either because they were skinless (nicchavī) or had shriveled skin (līnacchavī); here, the derivation of the word is by way of etymology, and all those born into that lineage became known as Licchavī.
Như vậy, chúng được biết đến là Licchavī vì không có da hoặc có da dính liền. Ở đây, sự thành lập của từ này theo phương pháp ngữ nguyên, và tất cả những người sinh ra trong dòng dõi đó đều được gọi là Licchavī.
Tenāha ‘‘licchaviparisāyā’’ti, licchavirājūnaṃ, licchavivaṃsabhūtāya vā parisāyāti attho.
That is why it is said, "among the Licchavī assembly," meaning among the Licchavī kings, or the assembly descended from the Licchavī lineage.
Vì thế, có lời nói: “đối với hội chúng Licchavī”, nghĩa là hội chúng của các vị vua Licchavī, hoặc hội chúng thuộc dòng dõi Licchavī.
Mahantaṃ yasaṃ lāti gaṇhātīti mahāli yathā ‘‘bhaddālī’’ti.
He takes or grasps great fame (yasa), hence Mahāli, like "Bhaddālī."
“ Mahāli” (Đại Lực) là người thâu tóm, nắm giữ vinh quang lớn, như trong trường hợp “Bhaddālī” (Hiền Lực).
Mūlanāmanti mātāpitūhi katanāmaṃ.
Mūlanāmaṃ means the name given by parents.
“ Mūlanāmaṃ” có nghĩa là tên do cha mẹ đặt.
‘‘Vissāsiko’’ti vatvā tamassa vissāsikabhāvaṃ vibhāvetuṃ ‘‘ayañhī’’tiādi vuttaṃ.
Having said "vissāsiko" (intimate), the passage "ayañhi" and so forth was spoken to clarify his intimacy.
Sau khi nói “vissāsiko” (người đáng tin cậy), để làm rõ sự đáng tin cậy đó, lời nói “ayañhi” (quả thật vị này) v.v. đã được nói đến.
Thūlasarīroti vaṭharasarīro.
Thūlasarīro means having a stout body.
Thūlasarīro có nghĩa là thân thể mập mạp.
Therassa khīṇāsavabhāvato ‘‘ālasiyabhāvo appahīno’’ti na vattabbo, vāsanālesaṃ pana upādāya ‘‘īsakaṃ appahīno viya hotī’’ti vuttaṃ.
It should not be said that "the defilement of laziness has not been abandoned" for the Elder (Thera), because he is a _khiṇāsava_ (one whose defilements are destroyed). However, to indicate a trace of disposition (vāsanā), it is said, "as if slightly unabandoned."
Không nên nói rằng “sự lười biếng chưa được đoạn trừ” đối với một vị Trưởng lão đã đoạn tận lậu hoặc, nhưng vì còn sót lại dấu vết của tập khí (vāsanālesaṃ), nên có lời nói: “như thể còn sót lại một chút chưa được đoạn trừ”.
Na hi sāvakānaṃ buddhānamiva savāsanā kilesā pahīyanti.
For the disciples (sāvaka), defilements with their latent tendencies (savāsanā kilesā) are not abandoned as they are for the Buddhas.
Quả thật, các lậu hoặc cùng với tập khí của các bậc Thanh văn không được đoạn trừ như của các vị Phật.
Yathāvuttaṃ pāsādameva sandhāya ‘‘kūṭāgāramahāgehā’’ti vuttaṃ.
Referring only to the said mansion, it is stated "kūṭāgāramahāgehā" (large mansions with pinnacled roofs).
Lời nói “kūṭāgāramahāgehā” (những ngôi nhà lớn có chóp nhọn) đã được nói đến chỉ để nói về những ngôi nhà lớn đã được đề cập.
Pācīnamukhāti pācīnapamukhā.
Pācīnamukhā means facing east.
Pācīnamukhā có nghĩa là hướng về phía đông.
363. Vineyyajanānuparodhena buddhānaṃ bhagavantānaṃ paṭihāriyavijambhanaṃ hotīti āha ‘‘atha kho’’tiādi.
363. The display of miracles by the Buddhas, the Blessed Ones, occurs without harming those to be trained, thus it is said "atha kho" (then indeed) and so forth.
363. Sự hiển lộ thần thông của các Đức Phật Thế Tôn diễn ra mà không làm phiền những người cần được giáo hóa, vì vậy có lời nói: “atha kho” (rồi thì) v.v.
Gandhakuṭito nikkhamanavelāyañhi chabbaṇṇā buddharasmiyo āveḷāveḷā yamalā yamalā hutvā savisesaṃ pabhassarā vinicchariṃsu.
Indeed, at the time of the departure from the Perfumed Chamber (Gandhakuṭi), six-colored Buddha-rays emanated, intertwining in pairs, exceptionally brilliant.
Quả thật, vào lúc Đức Phật bước ra khỏi hương thất (Gandhakuṭī), sáu sắc hào quang Phật, từng cặp từng cặp, từng vòng từng vòng, chiếu sáng rực rỡ một cách đặc biệt.
Tāhi ‘‘bhagavā nikkhamatī’’ti samārocitamiva nikkhamanaṃ sañjāniṃsu.
Through these, they perceived the departure as if it were announced that "the Blessed One is departing."
Nhờ những hào quang đó, họ biết rằng “Đức Thế Tôn đang bước ra” như thể đã được báo trước về sự ra đi của Ngài.
Tena vuttaṃ ‘‘saṃsūcitanikkhamano’’ti.
Therefore, it is said, "saṃsūcitanikkhamano" (whose departure was indicated).
Vì thế, có lời nói: “saṃsūcitanikkhamano” (người có sự ra đi được báo trước).
364. ‘‘Ajjā’’ti vuttadivasato atītamanantaraṃ hiyyodivasaṃ purimaṃ nāma, tathā ‘‘hiyyo’’ti vuttadivasato paraṃ purimataraṃ atisayena purimattā.
364. "Hiyyodivasaṃ purimaṃ nāma": The day immediately past from the day called "ajjā" (today) is called the former day; likewise, the day after the day called "hiyyo" (yesterday) is called the former most day, due to its being exceedingly former.
364. Ngày liền kề đã qua kể từ ngày được nói là “hôm nay” thì được gọi là ngày hôm qua (purimaṃ); tương tự, ngày sau ngày được nói là “hôm qua” thì được gọi là ngày trước đó nữa (purimataraṃ) vì nó là ngày xa hơn nhiều.
Iti imesu dvīsu divasesu vavatthito yathākkamaṃ purimapurimatarabhāvo.
Thus, the sequence of "former" and "former most" is established for these two days respectively.
Như vậy, trong hai ngày này, thứ tự trước và trước hơn nữa được thiết lập một cách tuần tự.
Evaṃ santepi yadettha ‘‘purimatara’’nti vuttaṃ, tato pabhuti yaṃ yaṃ oraṃ, taṃ taṃ purimaṃ.
Even so, in this context, whatever is called "purimatara" (former most), from that point onwards, whatever is on this side (oraṃ) is "purima" (former).
Mặc dù vậy, điều được nói là “purimatara” (trước đó nữa) ở đây, từ đó trở đi, bất cứ ngày nào gần hơn thì là “purima” (trước).
Yaṃ yaṃ paraṃ, taṃ taṃ purimataranti dassento ‘‘tato paṭṭhāyā’’tiādimāha.
Whatever is beyond (paraṃ) is "purimatara" (former most), thus showing this meaning, it is said "tato paṭṭhāyā" (from that point onwards) and so forth.
Bất cứ ngày nào xa hơn thì là “purimatara” (trước đó nữa), ý muốn chỉ ra điều này, nên có lời nói: “tato paṭṭhāyā” (từ đó trở đi) v.v.
Orapārabhāvassa viya, hi disāvidisābhāvassa viya ca purimapurimatarabhāvassa apekkhāsiddhi.
For the "former" and "former most" relationship, like that of the near and far banks or the main and intermediate directions, its purpose is fulfilled by expectation.
Giống như sự tương đối của bờ bên này và bờ bên kia, và giống như sự tương đối của các hướng và các hướng phụ, sự tương đối của trước và trước hơn nữa cũng được hiểu như vậy.
Mūladivasatotiādidivasato.
Mūladivasato means from the beginning day.
Mūladivasato có nghĩa là từ ngày đầu tiên.
Aggeti upayogatthe bhummavacanaṃ, upayogavacanassa vā e-kārādesoti dasseti ‘‘agga’’nti iminā, paṭhamanti attho.
Agge is the locative case in the sense of utility, or it shows that the suffix '-e' is an alteration for the word of utility with "aggaṃ," meaning "first."
Agge là cách dùng giới từ chỉ sự sử dụng (upayoga), hoặc cho thấy đó là sự thay thế của nguyên âm e cho từ chỉ sự sử dụng (upayogavacana), nghĩa là đầu tiên.
Taṃ panettha parā atītā koṭiyevāti āha ‘‘parakoṭiṃ katvā’’ti.
In this context, that is the further past extremity (koṭi), thus it is said "parakoṭiṃ katvā" (making the further extremity).
Điều đó ở đây là điểm tận cùng đã qua, vì vậy có lời nói: “parakoṭiṃ katvā” (tạo thành điểm tận cùng).
Yaṃ-saddo paricchede nipāto, tappayogena cāyaṃ ‘‘viharāmī’’ti vattamānapayogo, attho pana atītavasena veditabboti dassetuṃ ‘‘yāva vihāsi’’nti vuttaṃ.
The word "yaṃ" is a particle in the sense of delimitation; by its usage, this "viharāmī" is a present tense usage, but the meaning is to be understood in the past sense, thus it is said "yāva vihāsi" (as long as he dwelled).
Từ yaṃ là một tiểu từ chỉ sự phân định (pariccheda). Với cách dùng đó, động từ “viharāmī” (ta sống) là thì hiện tại, nhưng ý nghĩa phải được hiểu theo thì quá khứ, vì vậy có lời nói: “yāva vihāsi” (cho đến khi ta sống).
Tassāti divasassa.
Tassā refers to that day.
Tassā có nghĩa là của ngày đó.
Paṭhamavikappe ‘‘viharāmī’’ti imassa ‘‘yadagge’’ti iminā ujukaṃ tāva sambandhitvā pacchā ‘‘naciraṃ tīṇi vassānī’’ti pamāṇavacanaṃ yojetabbaṃ.
In the first alternative, the word "viharāmī" is directly connected with "yadagge" first, and then the measure word "naciraṃ tīṇi vassānī" should be joined.
Trong trường hợp đầu tiên, từ “viharāmī” nên được liên kết trực tiếp với “yadagge” trước, sau đó mới kết hợp với từ chỉ số lượng “naciraṃ tīṇi vassānī” (không lâu ba năm).
Dutiyavikappe pana ‘‘naciraṃ tīṇi vassānī’’ti imehipi kuṭilaṃ sambandho kattabbo.
In the second alternative, however, the connection should be made indirectly with "naciraṃ tīṇi vassānī" as well.
Tuy nhiên, trong trường hợp thứ hai, cũng phải liên kết gián tiếp với những từ “naciraṃ tīṇi vassānī” này.
Naciranti cetaṃ bhāvanapuṃsakaṃ, accantasaññogaṃ vā.
And this naciraṃ is a neuter noun expressing an action (bhāvanapuṃsakaṃ) or denotes continuous duration (accantasaññogaṃ).
Và từ naciraṃ này là một danh từ trung tính chỉ trạng thái (bhāvanapuṃsakaṃ), hoặc chỉ sự liên tục tuyệt đối (accantasaññogaṃ).
Tañhi pamāṇato visesetuṃ ‘‘tīṇi vassānī’’ti vadati.
Indeed, to specify it by measure, it says "tīṇi vassānī" (three years).
Quả thật, để phân biệt nó về mặt số lượng, có lời nói: “tīṇi vassānī” (ba năm).
Tenāha ‘‘naciraṃ vihāsiṃ tīṇiyeva vassānī’’ti.
Thus it is said, "He dwelt not long, only three years."
Vì thế, có lời nói: “naciraṃ vihāsiṃ tīṇiyeva vassānī” (ta đã sống không lâu, chỉ ba năm).
Ayanti sunakkhatto.
Ayaṃ refers to Sunakkhatta.
Ayaṃ có nghĩa là Sunakkhatta.
Piyajātikānīti iṭṭhasabhāvāni.
Piyajātikāni means of a desirable nature.
Piyajātikānī có nghĩa là những thứ có bản chất đáng yêu.
Sātajātikānīti madhurasabhāvāni.
Sātajātikāni means of a pleasant nature.
Sātajātikānī có nghĩa là những thứ có bản chất dễ chịu.
Madhurasadisatāya hi ‘‘madhura’’nti manoramaṃ vuccati.
Indeed, due to its similarity to sweetness (madhura), "madhura" is used for that which is delightful.
Quả thật, “madhuraṃ” (ngọt ngào) được nói đến là điều làm hài lòng tâm trí vì nó giống như vị ngọt.
Ārammaṇaṃ karontena kāmena upasaṃhitānīti kāmūpasaṃhitāni, kāmanīyāni.
Connected with craving (kāma) making it an object, hence kāmūpasaṃhitāni, meaning desirable.
Những thứ được kết hợp với dục vọng (kāma) khi nó tạo ra đối tượng, nên được gọi là kāmūpasaṃhitāni, tức là những thứ đáng mong muốn.
Tenāha ‘‘kāmassādayuttānī’’ti, ārammaṇikena kāmasaṅkhātena assādena saññuttāni, kāmasaṅkhātassa vā assādassa yogyānīti attho.
Therefore, it is said, "kāmassādayuttāni," meaning conjoined with the enjoyment (assāda) called sensual pleasure (kāma) which takes objects, or suitable for the enjoyment called sensual pleasure.
Vì thế, có lời nói: “kāmassādayuttānī” (những thứ phù hợp với sự hưởng thụ dục lạc), nghĩa là những thứ được kết hợp với sự hưởng thụ gọi là dục vọng, hoặc những thứ thích hợp với sự hưởng thụ gọi là dục vọng.
Sarīrasaṇṭhāneti sarīrabimbe, ādhāre cetaṃ bhummaṃ.
Sarīrasaṇṭhāne means in the bodily form; and this is a locative case in the sense of basis.
Sarīrasaṇṭhāne có nghĩa là trong hình dáng cơ thể, và đây là cách dùng giới từ chỉ nơi chốn (bhūmmavacanaṃ) chỉ sự hỗ trợ.
Tasmā saddenāti taṃ nissāya tato uppannena saddenāti attho.
Therefore, saddenā means by a sound that has arisen from that and is dependent on that.
Vì vậy, saddenā có nghĩa là bằng âm thanh phát ra từ đó, dựa vào đó.
Apica vinā pāṭhasesaṃ bhavitabbapadeneva sambandhitabbaṃ.
Furthermore, it should be connected only with the word bhavitabbaṃ without any omitted part of the text.
Hơn nữa, không cần phần còn lại của văn bản, nó nên được liên kết chỉ với từ bhavitabba.
Madhurenāti iṭṭhena sātena.
Madhurena means with what is desirable and pleasant.
Madhurenā có nghĩa là bằng điều mong muốn và dễ chịu.
Kaṇṇasakkhaliyanti kaṇṇapaṭṭikāyaṃ.
Kaṇṇasakkhaliyaṃ means in the ear flap.
Kaṇṇasakkhaliyaṃ có nghĩa là trên vành tai.
Ettāvatāti dibbasotañāṇaparikammassa akathanamattena.
Ettāvatā means merely by not speaking of the preparatory work (parikamma) for the divine ear knowledge.
Ettāvatā có nghĩa là chỉ bằng việc không nói về sự chuẩn bị cho thiên nhĩ thông.
‘‘Attanā ñātampi na katheti, kiṃ imassa sāsane adhiṭṭhānenā’’ti kujjhanto bhagavati āghātaṃ bandhitvā, saha kujjhaneneva cesa jhānābhiññā parihāyi.
"He does not speak of what he himself knows, what is the purpose of his steadfastness in the Dispensation?" thinking thus, he became angry and harbored resentment towards the Blessed One, and with that anger, his jhāna and higher knowledges (abhiññā) deteriorated.
Giận dữ nghĩ rằng “Ngài không nói điều mình đã biết, vậy việc kiên trì trong giáo pháp này có ích gì?”, và ngay khi giận dữ, thiền định và các thắng trí của vị ấy đã suy giảm.
Cintesīti ‘‘kasmā nu kho so mayhaṃ taṃ parikammaṃ na kathesī’’ti parivicārento ayoniso ummujjanavasena cintesi.
Cintesi means he thought by reflecting wrongly (ayoniso ummujjanavasena), pondering, "Why did he not tell me that preparatory work?"
Cintesī có nghĩa là vị ấy đã suy nghĩ một cách không đúng cách, tự hỏi “Tại sao Ngài lại không nói cho ta biết sự chuẩn bị đó?”
Anukkamenāti pāthikasutte, (dī. ni. 3.3 ādayo) mahāsīhanādasutte (dī. ni. 1.381) ca āgatanayena taṃ taṃ ayuttameva cintento, bhāsanto, karonto ca anukkamena bhagavati baddhāghātatāya sāsane patiṭṭhaṃ alabhanto gihibhāvaṃ patvā tamatthaṃ katheti.
Anukkamena means, thinking, speaking, and doing only what was unsuitable, in the manner described in the Pāthika Sutta and Mahāsīhanāda Sutta, and so forth, he gradually, due to harboring resentment towards the Blessed One, failed to gain a footing in the Dispensation, and having fallen into the lay state, he recounted that matter.
Anukkamenā có nghĩa là, theo cách đã được nói đến trong kinh Pāthika và kinh Mahāsīhanāda, vị ấy đã tuần tự nghĩ, nói và làm những điều không đúng, và vì đã ôm lòng thù hận đối với Đức Thế Tôn, không thể an trú trong giáo pháp, vị ấy đã trở thành cư sĩ và kể lại sự việc đó.
366-371. Ekaṃsāyāti tadatthe catutthīvacanaṃ, ekaṃsatthanti attho.
366-371. Ekaṃsāyā is a dative case word in the sense of purpose, meaning for a one-sided purpose.
366-371. Ekaṃsāyā là cách dùng cách thứ tư ở nghĩa đó, nghĩa là vì một phần.
Aṃsasaddo cettha koṭṭhāsapariyāyo, so ca adhikārato dibbarūpadassanadibbasaddasavanavasena veditabboti āha ‘‘ekakoṭṭhāsāyā’’tiādi.
And here, the word aṃsa is a synonym for portion (koṭṭhāsa), and that, by context, is to be understood in the sense of seeing divine forms and hearing divine sounds, thus it is said "ekakoṭṭhāsāyā" and so forth.
Từ aṃsa ở đây là đồng nghĩa với koṭṭhāsa (phần), và nó nên được hiểu theo nghĩa thấy sắc thần và nghe tiếng thần dựa trên bối cảnh, vì vậy có lời nói: “ekakoṭṭhāsāyā” (vì một phần) v.v.
Vā-saddo cettha vikappane ekaṃsassevādhippetattā.
And here, the word vā is for alternation, since only the one-sidedness is intended.
Từ vā ở đây là để lựa chọn (vikappane) vì chỉ một phần là được đề cập đến.
Anudisāyāti puratthimadakkhiṇādibhedāya catubbidhāya anudisāya.
Anudisāyā means for the four intermediate directions, such as the southeast, etc.
Anudisāyā có nghĩa là đối với bốn hướng phụ như đông nam v.v.
Ubhayakoṭṭhāsāyāti dibbarūpadassanatthaṃ, dibbasaddasavanatthañca.
Ubhayakoṭṭhāsāyā means for the purpose of seeing divine forms and for the purpose of hearing divine sounds.
Ubhayakoṭṭhāsāyā có nghĩa là để thấy sắc thần và để nghe tiếng thần.
Bhāvitoti yathā dibbacakkhuñāṇaṃ, dibbasotañāṇañca samadhigataṃ hoti, evaṃ bhāvito.
Bhāvito means cultivated in such a way that both the divine eye knowledge and the divine ear knowledge are attained.
Bhāvito có nghĩa là được tu tập theo cách mà thiên nhãn thông và thiên nhĩ thông được thành tựu.
Tayidaṃ visuṃ visuṃ parikammakaraṇena ijjhantīsu vattabbaṃ natthi, ekajjhaṃ ijjhantīsupi kameneva kiccasiddhi bhavati ekajjhaṃ kiccasiddhiyā asambhavato.
There is nothing to be said about these being accomplished through separate preparatory work (parikamma), but even if they are accomplished simultaneously, the task is achieved gradually, as simultaneous accomplishment is not possible.
Không cần phải nói về việc chúng thành tựu riêng lẻ bằng cách thực hành riêng lẻ; ngay cả khi chúng thành tựu cùng lúc, việc hoàn thành nhiệm vụ cũng diễn ra tuần tự vì không thể hoàn thành nhiệm vụ cùng lúc.
Pāḷiyampi hi ‘‘dibbānañca rūpānaṃ dassanāya, dibbānañca saddānaṃ savanāyā’’ti idaṃ ekassa ubhayasamatthatāsandassanameva, na ekajjhaṃ kiccasiddhisambhavasandassanaṃ.
Indeed, in the Pāḷi text also, "dibbānañca rūpānaṃ dassanāya, dibbānañca saddānaṃ savanāyā" (for the seeing of divine forms and for the hearing of divine sounds) merely indicates the double capacity of a single knowledge, not the possibility of simultaneous accomplishment of the task.
Trong Pāḷi cũng vậy, “dibbānañca rūpānaṃ dassanāya, dibbānañca saddānaṃ savanāyā” (để thấy sắc thần và để nghe tiếng thần) chỉ là để chỉ ra khả năng kép của một người, chứ không phải để chỉ ra khả năng hoàn thành nhiệm vụ cùng lúc.
‘‘Ekaṃsabhāvito samādhi hetū’’ti iminā sunakkhatto dibbacakkhuñāṇāya eva parikammassa katattā vijjamānampi dibbasaddaṃ nāssosīti dasseti.
With this*, ‘‘Concentration cultivated singularly is the cause,’’ it is shown that because the recluse Sunakkhatto performed the preliminary work only for the divine eye knowledge, he did not hear the divine sound, even though it was present.
‘‘Ekaṃsabhāvito samādhi hetū’’ (Định được tu tập một cách chuyên nhất là nhân) – với đoạn văn này,* chỉ ra rằng Tôn giả Sunakkhatta, vì chỉ thực hiện công phu chuẩn bị cho thiên nhãn thông, đã không nghe thấy âm thanh chư thiên dù nó đang hiện hữu.
372. Dibbacakkhuñāṇato dibbasotañāṇameva seṭṭhanti maññamāno mahāli etamatthaṃ pucchatīti āha ‘‘idaṃ dibbasotena…pe… maññe’’ti.
372. Thinking that divine ear knowledge alone is superior to divine eye knowledge, Mahāli asks this question. Therefore,* says, ‘‘This with the divine ear… etc… I deem.’’
372. Cho rằng thiên nhĩ thông tốt hơn thiên nhãn thông, Mahāli hỏi về điều này, nên* nói ‘‘idaṃ dibbasotena…pe… maññe’’ (Ta nghĩ rằng điều này là do thiên nhĩ...).
Apaṇṇakanti avirajjhanakaṃ, anavajjaṃ vā.
Apaṇṇakaṃ means faultless, or blameless.
Apaṇṇakanti có nghĩa là không sai lệch, hoặc không có lỗi.
Samādhiyeva bhāvetabbaṭṭhena samādhibhāvanā.
Samādhibhāvanā (cultivation of concentration) because concentration alone is to be cultivated.
Samādhibhāvanā (sự tu tập định) là vì định là thứ cần được tu tập.
‘‘Dibbasotañāṇaṃ seṭṭha’’nti maññamānena ca tena dibbacakkhuñāṇampi dibbasoteneva saha gahetvā ‘‘etāsaṃ nūna bhante’’tiādinā puthuvacanena pucchitanti dassetuṃ ‘‘ubhayaṃsabhāvitānaṃ samādhīna’’nti vuttaṃ.
And to show that, thinking ‘‘divine ear knowledge is superior,’’ he also included divine eye knowledge with the divine ear and asked with a plural expression, ‘‘Surely, venerable sir, of these…’’ etc., the phrase ‘‘of concentrations cultivated in both ways’’ was stated.
Để chỉ ra rằng vị ấy, vì cho rằng thiên nhĩ thông là tối thượng, đã bao gồm cả thiên nhãn thông cùng với thiên nhĩ thông và hỏi với từ số nhiều, như ‘‘etāsaṃ nūna bhante’’ (Bạch Thế Tôn, chắc chắn những điều này…), nên* đã nói ‘‘ubhayaṃsabhāvitānaṃ samādhīnaṃ’’ (của những định được tu tập cả hai phương diện).
Bāhirā etā samādhibhāvanā aniyyānikattā.
These cultivations of concentration are external because they do not lead to liberation.
Bāhirā etā samādhibhāvanā (những sự tu tập định này là bên ngoài) vì chúng không đưa đến sự giải thoát (aniyyānika).
Tā hi ito bāhirakānampi ijjhanti.
Indeed, they are accomplished even by those outside this Dispensation.
Quả thật, chúng cũng thành tựu cho những người bên ngoài* này.
Na ajjhattikā bhagavatā sāmukkaṃsikabhāvena appaveditattā.
Not internal because they were not expounded by the Blessed One as exclusively His own teaching.
Na ajjhattikā (không phải là nội tại) vì chúng không được Đức Thế Tôn tuyên bố với tính cách là giáo pháp đặc thù của Ngài (sāmukkaṃsika).
Na hi te saccāni viya sāmukkaṃsikā.
Indeed, they are not exclusive teachings like the Noble Truths.
Quả thật, chúng không phải là giáo pháp đặc thù của Ngài như các Chân lý.
Yadatthanti yesaṃ atthāya, abhedepi bhedavacanametaṃ, yassa vā visesanabhūtassa atthāya.
Yadatthaṃ means for the sake of which*, this is a statement of division even in the absence of division, or for the sake of that which is a specific attribute.
Yadatthaṃ (vì mục đích gì) là vì mục đích của những điều này – đây là một từ chỉ sự phân biệt dù không có sự phân biệt, hoặc vì mục đích của điều đặc biệt.
Teti ariyaphaladhamme.
Te (those) refers to the Noble Fruition states (ariyaphaladhamma).
Te (chúng) là các pháp quả thánh.
‘‘Ta’’ntipi adhunā pāṭho.
‘‘Taṃ’’ (that) is also a reading at present.
Hiện nay cũng có bản đọc là ‘‘taṃ’’.
Te hi sacchikātabbā, ‘‘atthi kho mahāli aññeva dhammā…pe… yesaṃ sacchikiriyāhetu bhikkhū mayi brahmacariyaṃ carantī’’ti sacchikātabbadhammā ca idha vuttā.
Indeed, those are to be realized; and here, the things to be realized are stated: ‘‘Indeed, Mahāli, there are other Dhammas… etc… for the realization of which bhikkhus lead the holy life under me.’’
Quả thật, chúng cần được chứng ngộ, và các pháp cần được chứng ngộ được đề cập ở đây qua đoạn văn: ‘‘Này Mahāli, có những pháp khác…pe… vì sự chứng ngộ những pháp ấy mà các Tỳ khưu thực hành Phạm hạnh nơi Ta’’.
373. Saṃyojentīti bandhenti.
373. Saṃyojenti means they bind.
373. Saṃyojentī (kết buộc) nghĩa là trói buộc.
Tasmāti yasmā vaṭṭadukkhabhaye saṃyojanato tattha satte saṃyojenti nāma, tasmā.
Tasmā (therefore), because they bind beings to the fear of the suffering of Saṃsāra, therefore they are called binders.
Tasmā (do đó) là vì chúng trói buộc chúng sinh vào nỗi sợ hãi khổ đau của vòng luân hồi, nên chúng được gọi là kết buộc.
Katthaci ‘‘vaṭṭadukkhamaye rathe’’ti pāṭho, na porāṇo tathā ācariyena avaṇṇitattā.
In some texts, the reading is ‘‘vaṭṭadukkhamaye rathe’’ (in the chariot of Saṃsāric suffering), but this is not the ancient reading, as the Aṭṭhakathā teacher did not explain it that way.
Ở một số nơi có bản đọc ‘‘vaṭṭadukkhamaye rathe’’ (trong cỗ xe đầy khổ đau của vòng luân hồi), nhưng đó không phải là bản cũ vì các Đại sư đã không giải thích như vậy.
Maggasotaṃ āpanno, na pasādādisotaṃ.
Āpanno maggasotaṃ means having entered the stream of the Noble Path, not the stream of faith, etc.
Maggasotaṃ āpanno (đã nhập vào dòng Đạo), không phải dòng tịnh tín (pasādādisotaṃ).
‘‘Sototi bhikkhave ariyamaggassetaṃ adhivacana’’nti hi vuttaṃ.
For it is said, ‘‘Bhikkhus, sota is a designation for the Noble Path.’’
Quả thật, đã được nói rằng: ‘‘Này các Tỳ khưu, dòng này là tên gọi của Thánh Đạo’’.
Āpannoti ca ādito pattoti attho ā-upasaggassa ādikammani pavattanato, idaṃ pana phalaṭṭhavasena vadati.
And Āpanno (entered) means attained from the beginning, because the prefix ā- operates in the sense of ‘beginning an action’; however, this is said from the perspective of one established in the fruition.
Āpanno (đã nhập vào) có nghĩa là đã đạt được từ ban đầu, vì tiền tố ā- được dùng trong ý nghĩa hành động khởi đầu; nhưng ở đây,* nói theo phương diện của quả vị.
Atītakālavacanañhetaṃ, maggakkhaṇe pana maggasotaṃ āpajjati nāma.
This is a term denoting the past tense, but at the moment of the Path, one is said to be entering the stream of the Path.
Đây là từ chỉ thời quá khứ, nhưng vào khoảnh khắc Đạo, người ta được gọi là nhập vào dòng Đạo.
Tenevāha dakkhiṇavibhaṅge ‘‘sotāpanne dānaṃ deti, sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanne dānaṃ detī’’ti (ma. ni. 3.379) apatanadhammoti anupapajjanasabhāvo.
For this reason, it is said in the Dakkhiṇāvibhaṅga*: ‘‘One gives a gift to a Sotāpanna; one gives a gift to one practising for the realization of the fruition of stream-entry’’— apatanadhammo means having the nature of not falling*.
Chính vì vậy, trong Dakkhiṇavibhaṅga (Phân tích về sự cúng dường),* đã nói: ‘‘Cúng dường cho một bậc Dự lưu, cúng dường cho một người đang thực hành để chứng ngộ quả Dự lưu’’ (Ma. Ni. 3.379). Apatanadhammo (không bị thoái đọa) nghĩa là không có bản chất tái sinh.
Dhammaniyāmenāti uparimaggadhammaniyāmena.
Dhammaniyāmena means by the certainty of the higher Path-dhamma.
Dhammaniyāmena (theo quy luật của pháp) là theo quy luật của các pháp Đạo cao hơn.
Heṭṭhimantena sattamabhavato upari anupapajjanadhammatāya vā niyatoti aṭṭhakathāmuttakanayo.
Alternatively, it is fixed by the nature of not arising above the seventh existence at the lowest limit—this is a perspective independent of the Aṭṭhakathā.
Hoặc theo cách giải thích bổ sung của Chú giải,* là niyato (nhất định) do bản chất không tái sinh lên trên từ kiếp thứ bảy, vốn là giới hạn thấp nhất.
Paraṃ ayanaṃ parāgati assa atthīti attho.
Paraṃ ayanaṃ (further going, or ultimate destination) means that for him (assa), there is a further destination.
Paraṃ ayanaṃ (sự đi đến khác, sự tái sinh khác) có nghĩa là assa (cho vị ấy) có một nơi nương tựa khác, một sự tái sinh khác.
Anenāti puna tatiyasamāsavacanaṃ, vā-saddo cettha luttaniddiṭṭho.
Anenā (by this) is again a word for the Tatiyā-samāsa; and here, the word vā is implicitly omitted.
Anenā (bằng điều này) là một từ chỉ hợp chất thứ ba lần nữa, và từ vā- ở đây bị lược bỏ.
Tanuttaṃ nāma pavattiyā mandatā, viraḷatā cāti vuttaṃ ‘‘tanuttā’’tiādi.
Tanuttaṃ means a decrease in occurrence and sparsity, as stated in ‘‘tanuttā’’ etc.
Tanuttaṃ (sự mỏng manh, sự yếu ớt) có nghĩa là sự yếu kém của sự tiếp diễn và sự thưa thớt, như đã được nói trong ‘‘tanuttā’’ (do sự yếu ớt) và tiếp theo.
Karahacīti nipātamattaṃ, pariyāyavacanaṃ vā.
Karahaci is merely a particle, or a synonym*.
Karahacī (đôi khi) chỉ là một giới từ, hoặc là một từ đồng nghĩa*.
‘‘Orena ce māso seso gimhānanti vassikasāṭikacīvaraṃ pariyeseyyā’’tiādīsu (pārā. 627) viya ora-saddo na atirekatthoti āha ‘‘heṭṭhābhāgiyāna’’nti, heṭṭhābhāgassa kāmabhavassa paccayabhāvena hitānanti attho.
The word ora does not mean ‘excessive,’ as in ‘‘If there is still one month remaining in summer, one should procure the rainy-season robe,’’ etc., therefore* says ‘‘heṭṭhābhāgiyānaṃ’’ (to those belonging to the lower sphere), meaning beneficial to the sensual realm (kāmabhava) as a cause of the lower sphere.
Từ ora (dưới) không có nghĩa là vượt quá, như trong các đoạn văn như ‘‘Orena ce māso seso gimhānanti vassikasāṭikacīvaraṃ pariyeseyyā’’ (Nếu còn chưa đầy một tháng nữa là hết mùa hè, thì nên tìm y tắm mưa), nên* nói ‘‘heṭṭhābhāgiyānaṃ’’ (thuộc phần thấp), có nghĩa là những điều có lợi cho cõi dục giới (kāmabhava) ở phần thấp, với tư cách là nhân duyên.
‘‘Suddhāvāsabhūmiya’’nti tesaṃ upapattiṭṭhānadassanaṃ.
The phrase ‘‘in the Suddhāvāsa realms’’ indicates their place of rebirth.
‘‘Suddhāvāsabhūmiya’’ (trong cõi Tịnh Cư) là để chỉ ra nơi tái sinh của các vị ấy.
Opapātikoti upapātiko upapātane sādhukārī.
Opapātiko means spontaneously arisen, excellent in spontaneous arising.
Opapātiko (hóa sinh) nghĩa là người có khả năng hóa sinh, người thực hiện tốt sự hóa sinh.
Tenāha ‘‘sesayonipaṭikkhepavacanameta’’nti parinibbānadhammoti anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbānasabhāvo.
Therefore,* says, ‘‘This is a statement rejecting other types of birth’’— parinibbānadhammo means having the nature of attaining Parinibbāna in the nibbāna-dhātu without any remnant of aggregates (anupādisesa).
Vì thế,* nói ‘‘sesayonipaṭikkhepavacanametaṃ’’ (đây là lời loại trừ các loại tái sinh khác). Parinibbānadhammo (pháp Niết Bàn hoàn toàn) là bản chất của sự nhập Niết Bàn hoàn toàn vào Nibbānadhātu (giới Niết Bàn) không còn dư y (anupādisesa).
Vimuccatīti vimutti, cittameva vimutti cetovimuttīti vuttaṃ ‘‘cittavisuddhi’’ntiādi.
Liberation is vimutti, and since the mind itself is liberation, cetovimutti (liberation of mind) is stated as ‘‘cittavisuddhi’’ (purification of mind), etc.
Vimuccati (giải thoát) là vimutti (sự giải thoát). Tâm chính là sự giải thoát, cetovimutti (tâm giải thoát), như đã được nói trong ‘‘cittavisuddhi’’ (tâm thanh tịnh) và tiếp theo.
Cittasīsena cettha samādhi gahito ‘‘sīle patiṭṭhāya naro sapañño, cittaṃ paññañca bhāvaya’’ntiādīsu (saṃ. ni. 1.23, 192; peṭako. 22; mi. pa. 1.1.9) viya.
Here, concentration is understood by means of the mind, as in ‘‘Established in virtue, a wise person cultivates mind and wisdom,’’ etc.
Ở đây, định được bao hàm dưới tiêu đề tâm, như trong các đoạn văn như ‘‘Sīle patiṭṭhāya naro sapañño, cittaṃ paññañca bhāvaya’’ (Người trí tuệ nương tựa vào giới, tu tập tâm và tuệ).
Paññāvimuttinti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to paññāvimutti (liberation through wisdom).
Trong Paññāvimutti (tuệ giải thoát) cũng theo cách tương tự.
Tenāha ‘‘arahattaphalapaññāva paññāvimuttī’’ti.
Therefore,* says, ‘‘The wisdom of Arahantship fruition is indeed liberation through wisdom.’’
Do đó,* nói ‘‘arahattaphalapaññāva paññāvimuttī’’ (tuệ giải thoát chính là tuệ của quả A-la-hán).
Sāmanti attanāva, aparappaccayenāti attho.
Sāmaṃ means by oneself, that is, without dependence on others.
Sāmaṃ (tự mình) nghĩa là tự mình, không cần sự trợ giúp của người khác.
‘‘Abhijānitvā’’ti iminā tvādipaccayakāriyassa ya-kārassa lopo dassito.
By ‘‘abhijānitvā’’ (having directly known), the elision of the ya-sound, which is the result of the tvā suffix, is shown.
Với ‘‘Abhijānitvā’’ (sau khi liễu tri), sự lược bỏ của tiếp vĩ ngữ ya-kāra, vốn là tác dụng của tiếp vĩ ngữ tvā-ādi, được chỉ ra.
‘‘Abhiññāyā’’ti iminā pana nā-vacanakāriyassāti daṭṭhabbaṃ.
By ‘‘abhiññāya’’ (having directly known), it should be understood as the result of the nā suffix.
Với ‘‘Abhiññāyā’’ (sau khi thắng tri), sự lược bỏ của tiếp vĩ ngữ ya-kāra, vốn là tác dụng của từ nā-vacana, cần được hiểu.
Sacchīti paccakkhatthe nepātikaṃ.
Sacchī is a particle used in the sense of direct perception.
Sacchī là một giới từ với nghĩa trực tiếp.
Paccakkhakaraṇaṃ nāma anussavākāraparivitakkādike muñcitvā sarūpato ārammaṇakaraṇaṃ.
Direct perception (paccakkhakaraṇaṃ) means making something an object as it truly is, abandoning reliance on hearsay, reasoning, and so forth.
Paccakkhakaraṇaṃ (sự trực chứng) là sự lấy đối tượng làm cảnh giới một cách trực tiếp, không thông qua sự suy tư, suy xét theo kiểu nghe nói.
374-5. Uppatitvāti ākāsamaggena ḍetvā.
374-5. Uppatitvā means flying through the air.
374-5. Uppatitvā (sau khi bay lên) nghĩa là bay qua đường không trung.
Paṭipajjati ariyāsāvako nibbānaṃ, ariyaphalañca etāyāti paṭipadā, sā ca tassa pubbabhāgo evāti ariyamaggo pubbabhāgapaṭipadānāmena idha vutto.
The Noble Disciple attains Nibbāna and the Noble Fruition by this path, hence it is called paṭipadā (path); and that is merely the preliminary part of the Noble Path, which is here called the preparatory path (pubbabhāgapaṭipadā).
Vị Thánh đệ tử thực hành để đạt đến Nibbāna và Thánh quả qua con đường này, nên nó được gọi là paṭipadā (con đường thực hành), và nó chỉ là phần đầu của con đường đó, nên Thánh Đạo ở đây được gọi là con đường thực hành phần đầu (pubbabhāgapaṭipadā).
Ātatavitatādivasena pañcaṅgikaṃ. Disāvidisāniviṭṭhapadesena aṭṭhaṅgiko. Aṭṭhaṅgato mutto añño koci aṭṭhaṅgiko nāma maggo natthīti āha ‘‘aṭṭhaṅgamattoyevā’’tiādinā.
It is pañcaṅgikaṃ (five-membered) in terms of stringed instruments (ātatavitatādi-vasena). It is aṭṭhaṅgiko (eight-membered) in terms of its location in the cardinal and intermediate directions. It is said that there is no other path called eight-membered apart from the eight members, therefore* says ‘‘aṭṭhaṅgamattoyevā’’ (consisting of eight members only), etc.
Pañcaṅgikaṃ (có năm chi phần) theo nghĩa căng ra và giãn ra, v.v. Aṭṭhaṅgiko (có tám chi phần) theo nghĩa các phương và các phương phụ được thiết lập. Không có con đường nào khác có tám chi phần ngoài tám chi phần đó, nên* nói ‘‘aṭṭhaṅgamattoyevā’’ (chỉ có tám chi phần) và tiếp theo.
Na hi avayavavinimutto samudāyo nāma koci atthīti.
Indeed, there is no aggregate apart from its constituents.
Quả thật, không có bất kỳ tập hợp nào tồn tại mà không có các bộ phận cấu thành.
Tasmā ‘‘aṭṭha aṅgāni assāti aññapadatthasamāsaṃ akatvā ‘aṭṭha aṅgāni aṭṭhaṅgāni, tāni assa santīti aṭṭhaṅgiko’ti samāsagabbhataddhitavasena padasiddhi kātabbā’’ti (dī. ni. ṭī. 1.374, 375) ācariyena vuttaṃ, adhippāyo cettha cintetabbo.
Therefore, the Aṭṭhakathā teacher said: ‘‘Instead of forming an aññapadattha-samāsa (bahuvrīhi compound) with ‘eight members belong to it,’ the word-formation should be done by means of a taddhita (derivative suffix) embedded in a samāsa (compound), saying ‘aṭṭha aṅgāni (eight members), aṭṭhaṅgāni (the eight members), tāni assa santīti aṭṭhaṅgiko (he who has those eight members is aṭṭhaṅgiko)’ (Dī. Nī. Ṭī. 1.374, 375). The intention here should be pondered over.
Do đó,* đã nói: ‘‘Không cần tạo hợp chất aññapadattha (có nghĩa khác) như ‘có tám chi phần’, mà nên tạo thành từ theo cách taddhita nội hợp chất (samāsagabbhataddhita) như ‘aṭṭha aṅgāni aṭṭhaṅgāni, tāni assa santīti aṭṭhaṅgiko’ (tám chi phần là tám chi phần, chúng có ở vị ấy, nên vị ấy là người có tám chi phần)’’; ý nghĩa ở đây cần được suy xét.
Aññapadatthasamāse hi kate na sakkā aṭṭhaṅgaaṭṭhaṅgikānaṃ bhedo aññamaññaṃ vipariyāyaṃ katvāpi niyametuṃ byāse ubhayapadatthaparabhāvena saheva saṅkhyāparicchedena atthāpattito.
For if an aññapadattha-samāsa is formed, it is not possible to fix the distinction between aṭṭhaṅga (eight members) and aṭṭhaṅgika (having eight members) by reversing their relationship in any way, because in a sentence, the meaning is necessarily conveyed by the number qualifier together with the predominant meaning of both words.
Vì nếu hợp chất aññapadattha được tạo thành, thì không thể phân biệt tám chi phần và người có tám chi phần (aṭṭhaṅgaaṭṭhaṅgikānaṃ) với nhau, ngay cả khi đảo ngược chúng, vì ý nghĩa được suy ra cùng với sự phân định số lượng thông qua sự ưu tiên nghĩa của cả hai từ trong câu.
Samāsagabbhe pana taddhite kate sakkā eva tesaṃ bhedo aññamaññaṃ vipariyāyaṃ katvā niyametuṃ samāse uttarapadatthaparabhāvena vināva saṅkhyāparicchedena atthāpattito.
However, if a taddhita embedded in a samāsa is formed, it is indeed possible to fix their distinction by reversing their relationship, because in a compound, the meaning is necessarily conveyed by the number qualifier even without the predominant meaning of the latter word.
Tuy nhiên, nếu taddhita nội hợp chất được tạo thành, thì có thể phân biệt chúng với nhau, ngay cả khi đảo ngược chúng, vì ý nghĩa được suy ra cùng với sự phân định số lượng mà không cần sự ưu tiên nghĩa của từ sau trong hợp chất.
Ekatthibhāvalakkhaṇo hi samāsoti.
For a samāsa is characterized by expressing a single meaning.
Quả thật, hợp chất có đặc tính là sự hợp nhất ý nghĩa.
Dhammadāyādasuttantaṭīkāyaṃ pana ācariyeneva evaṃ vuttaṃ ‘‘yasmā maggaṅgasamudāye maggavohāro hoti, samudāyo ca samudāyīhi samannāgato, tasmā attano avayavabhūtāni aṭṭha aṅgāni etassa santīti aṭṭhaṅgiko’’ti.
However, in the Dhammadāyādasuttantaṭīkā, the Aṭṭhakathā teacher himself said: ‘‘Because the term ‘path’ is used for the collection of path-factors, and a collection is endowed with its constituents, therefore, ‘aṭṭhaṅgiko’ (eight-membered) means that it possesses eight factors, which are its own constituents.’’
Tuy nhiên, trong Dhammadāyādasuttantaṭīkā (Phụ chú giải về kinh Dhammadāyāda), chính Đại sư đã nói như sau: ‘‘Vì sự gọi là Đạo xảy ra trong tập hợp các chi phần Đạo, và tập hợp đó được cấu thành bởi các chi phần, nên vì Đạo này có tám chi phần là các bộ phận cấu thành của chính nó, nên nó là aṭṭhaṅgiko (có tám chi phần)’’.
Paṭhamanaye cettha aṅginā aṅgassa aṭṭhaṅgikabhāvo vutto, dutiyanaye pana aṅgena aṅginoti ayametesaṃ viseso.
Here, in the first method, the eight-membered nature of the factor is stated by means of the possessor of the factors, while in the second method, it is stated by means of the factors themselves in relation to the possessor—this is the distinction between them.
Trong cách giải thích thứ nhất ở đây, tính chất tám chi phần của chi phần được nói bởi cái có chi phần; còn trong cách giải thích thứ hai, tính chất tám chi phần của cái có chi phần được nói bởi chi phần. Đây là sự khác biệt giữa chúng.
Idāni aṭṭhaṅgikamagge lakkhaṇato, kiccakhaṇārammaṇabhedakamato ca vinicchayaṃ dassento ‘‘tatthā’’tiādimāha.
Now, showing the determination of the Eightfold Path by its characteristics, functions, moments, and distinctions of objects,* says, ‘‘Tattha’’ (Therein), etc.
Bây giờ, để trình bày sự phân định về Bát Chánh Đạo theo đặc tính, theo sự khác biệt về chức năng, khoảnh khắc và đối tượng,* nói ‘‘tatthā’’ (trong đó) và tiếp theo.
Sammādassanalakkhaṇāti aviparītaṃ yāthāvato catunnamariyasaccānaṃ paccakkhameva dassanasabhāvā.
Sammādassana-lakkhaṇā (characterized by right view) means having the nature of seeing directly and correctly the four Noble Truths as they truly are, without distortion.
Sammādassanalakkhaṇā (có đặc tính là sự thấy đúng đắn) nghĩa là có bản chất thấy trực tiếp bốn Thánh Đế một cách không sai lệch, đúng như thật.
Sammā abhiniropanalakkhaṇoti nibbānārammaṇe cittassa aviparītamabhiniropanasabhāvo.
Sammā abhiniropana-lakkhaṇo (characterized by right aspiration) means having the nature of correctly directing the mind towards the object of Nibbāna, without distortion.
Sammā abhiniropanalakkhaṇo (có đặc tính là sự hướng tâm đúng đắn) nghĩa là có bản chất hướng tâm một cách không sai lệch vào đối tượng Nibbāna.
Sammā pariggahaṇalakkhaṇāti caturaṅgasamannāgatā vācā jane saṅgaṇhātīti tabbipakkhato viratisabhāvā sammāvācā bhedakaramicchāvācappahānena jane, sampayuttadhamme ca pariggaṇhanakiccavatī hoti, evaṃ aviparītaṃ pariggahaṇasabhāvā.
Right Speech has the characteristic of unifying. Just as speech endowed with four factors brings people together, so too, Right Speech, having the nature of abstinence, by abandoning divisive wrong speech, has the function of unifying people and associated phenomena. Thus, it has the nature of unperverted unification.
Đặc tính của Chánh Ngữ là sự bao hàm (pariggahaṇa): Tương tự như lời nói đầy đủ bốn yếu tố có thể tập hợp mọi người, Chánh Ngữ, có bản chất là sự kiêng cữ (virati), bằng cách từ bỏ lời nói sai lầm gây chia rẽ, có chức năng bao hàm mọi người và các pháp tương ưng (sampayutta dhamma). Như vậy, bản chất của nó là sự bao hàm không sai lệch.
Sammā samuṭṭhāpanalakkhaṇoti yathā cīvarakammādiko kammanto ekaṃ kātabbaṃ samuṭṭhāpeti, taṃtaṃkiriyānipphādako vā cetanāsaṅkhāto kammanto hatthapādacalanādikaṃ kiriyaṃ samuṭṭhāpeti, evaṃ sāvajjakattabbakiriyāsamuṭṭhāpakamicchākammantappahānena sammākammanto niravajjasamuṭṭhāpanakiccavā hoti, sampayutte ca samuṭṭhāpento eva pavattatīti aviparītaṃ samuṭṭhāpanasabhāvo.
Right Action has the characteristic of initiating. Just as a deed such as sewing robes initiates a task to be done, or just as a volitional deed, called cetanā, which brings about various actions, initiates physical actions like moving hands and feet, so too, Right Action, by abandoning wrong action that initiates blameworthy deeds, has the function of initiating blameless deeds, and it proceeds by initiating associated phenomena. Thus, it has the nature of unperverted initiation.
Đặc tính của Chánh Nghiệp là sự khởi tạo (samuṭṭhāpana): Cũng như nghiệp may y phục v.v. khởi tạo một việc cần làm, hoặc nghiệp được gọi là cetanā (tư tâm sở) có khả năng hoàn thành các hành động khác nhau, khởi tạo các hành động như cử động tay chân, thì Chánh Nghiệp, bằng cách từ bỏ tà nghiệp khởi tạo các hành động đáng chê trách, có chức năng khởi tạo những điều không đáng chê trách, và nó vận hành như vậy khi khởi tạo các pháp tương ưng. Như vậy, bản chất của nó là sự khởi tạo không sai lệch.
Sammā vodāpanalakkhaṇoti kāyavācānaṃ, khandhasantānassa ca saṃkilesabhūtamicchājīvappahānena aviparītaṃ vodāpanasabhāvo.
Right Livelihood has the characteristic of purifying. It has the nature of purifying unpervertedly, by abandoning wrong livelihood which is a defilement of body and speech, and of the continuity of aggregates.
Đặc tính của Chánh Mạng là sự thanh lọc (vodāpana): Bằng cách từ bỏ tà mạng là sự ô nhiễm của thân, khẩu và của dòng tương tục các uẩn, bản chất của nó là sự thanh lọc không sai lệch.
Sammā paggahalakkhaṇoti sasampayuttadhammassa cittassa saṃkilesapakkhe patitumadatvā aviparītaṃ paggahaṇasabhāvo.
Right Effort has the characteristic of upholding. It has the nature of unperverted upholding by not allowing one's own associated phenomena and mind to fall into the side of defilements.
Đặc tính của Chánh Tinh Tấn là sự nâng đỡ (paggaha): Bằng cách không cho phép tâm và các pháp tương ưng rơi vào phía ô nhiễm, bản chất của nó là sự nâng đỡ không sai lệch.
Sammā upaṭṭhānalakkhaṇāti tādibhāvalakkhaṇena aviparītaṃ tattha upaṭṭhānasabhāvo.
Right Mindfulness has the characteristic of being established. It has the nature of unperverted establishment therein, by means of the characteristic of steadfastness.
Đặc tính của Chánh Niệm là sự an trú (upaṭṭhāna): Bằng đặc tính của sự bất động (tādibhāva), bản chất của nó là sự an trú không sai lệch trong đó.
Sammā samādhānalakkhaṇoti vikkhepaviddhaṃsanena aviparītaṃ cittassa samādahanasabhāvo.
Right Concentration has the characteristic of collecting. It has the nature of unperverted collecting of the mind by dispelling distraction.
Đặc tính của Chánh Định là sự an định (samādhāna): Bằng cách tiêu diệt sự tán loạn, bản chất của nó là sự an định tâm không sai lệch.
Sahajekaṭṭhatāya diṭṭhekaṭṭhā avijjādayo micchādiṭṭhito aññe attano paccanīkakilesā nāma.
Ignorance and so forth, which coexist with wrong view in a single moment of consciousness, are called the opposing defilements of oneself, different from wrong view.
Do đồng sinh trong một tâm sở, vô minh và các pháp khác đồng trú với tà kiến được gọi là các phiền não đối nghịch với tự thân (của Chánh Kiến).
Passatīti pakāseti kiccapaṭivedhena paṭivijjhati.
"Sees" means it manifests; it penetrates by comprehending its function.
Thấy (passati) nghĩa là hiển bày, thấu hiểu bằng sự thâm nhập vào chức năng.
Tenāha ‘‘tappaṭi…pe… asammohato’’ti.
Therefore, it says, “its non-delusion” and so on.
Vì thế, Ngài nói: “tappaṭi…pe… asammohato” (không mê lầm).
Idañhi tassā passanākāradassanaṃ.
For this is the demonstration of its mode of seeing.
Đây chính là sự hiển bày phương thức thấy của nó.
Teneva hi sammādiṭṭhisaṅkhātena aṅgena tattha paccavekkhaṇā pavattati.
It is by this factor, called Right View, that recollection proceeds therein.
Chính nhờ yếu tố được gọi là Chánh Kiến mà sự quán xét diễn ra ở đó.
Purimāni dve kiccāni sabbesameva sādhāraṇānīti āha ‘‘sammāsaṅkappādayopī’’tiādi.
The first two functions are common to all, hence it says, “Right Thought and so on.”
Hai chức năng đầu tiên là chung cho tất cả các chi phần, vì thế Ngài nói: “sammāsaṅkappādayopī” (Chánh Tư Duy v.v. cũng vậy).
‘‘Tathevā’’ti iminā ‘‘attano paccanīkakilesehi saddhi’’nti idamanukaḍḍhati.
By “likewise” this phrase, “with its opposing defilements,” is carried over.
Với từ “tathevā” (cũng vậy), Ngài kéo theo ý “cùng với các phiền não đối nghịch với tự thân”.
Pubbabhāgeti upacārakkhaṇe.
In the preliminary stage means at the moment of access concentration.
Trong giai đoạn trước (pubbabhāge) tức là trong khoảnh khắc cận định (upacāra).
Upacārabhāvanāvasena anekavāraṃ pavattacittakkhaṇikattā nānakkhaṇā. Aniccādilakkhaṇavisayattā nānārammaṇā. Maggassa ekacittakkhaṇikattā ekakkhaṇā. Nibbānārammaṇattā ekārammaṇā.
They are of many moments because they occur many times through the power of access development. They are of many objects because their objects are characteristics such as impermanence. The Path is of one moment because it is a single moment of consciousness. It is of one object because its object is Nibbāna.
Do vận hành trong nhiều khoảnh khắc tâm (cittakkhaṇa) theo cách tu tập cận định, nên chúng là nhiều khoảnh khắc (nānakkhaṇā). Do đối tượng là các đặc tính vô thường v.v., nên chúng là nhiều đối tượng (nānārammaṇā). Do Đạo chỉ là một khoảnh khắc tâm, nên nó là một khoảnh khắc (ekakkhaṇā). Do đối tượng là Nibbāna, nên nó là một đối tượng (ekārammaṇā).
Kiccatoti pubbabhāge dukkhādiñāṇehi kattabbena idha sātisayaṃ nibbattena kiccena, imasseva vā ñāṇassa dukkhādippakāsanakiccena.
By function means by the function to be performed by the knowledge of suffering and so forth in the preliminary stage, which is accomplished with distinction here; or by the function of manifesting suffering and so forth of this very knowledge.
Về chức năng (kiccato): là chức năng cần được thực hiện bằng các tuệ về Khổ v.v. trong giai đoạn trước, và chức năng được hoàn thành một cách đặc biệt ở đây; hoặc là chức năng hiển bày Khổ v.v. của chính tuệ này.
Cattāri nāmāni labhati catūsu saccesu kātabbakicca nibbattito. Tīṇi nāmāni labhati kāmasaṅkappādippahānanibbattito.
It receives four names due to the accomplishment of the function to be performed concerning the four Noble Truths. It receives three names due to the accomplishment of abandoning sensual thought and so forth.
Nó đạt được bốn tên do sự hoàn thành chức năng cần thực hiện đối với bốn Thánh Đế. Nó đạt được ba tên do sự hoàn thành việc từ bỏ dục tư duy v.v.
Sikkhāpadavibhaṅge ‘‘viraticetanā, sabbe sampayuttadhammā ca sikkhāpadānī’’ti (vibha. 704) vuccanti.
In the Section on the Training Rules, it is said, “‘Abstinence-volition and all associated phenomena are the training rules.’”
Trong Phân Tích Giới Luật (Sikkhāpadavibhaṅga), có nói: “Sự kiêng cữ (viraticetanā) và tất cả các pháp tương ưng được gọi là giới luật (sikkhāpada)”.
Tattha pana padhānānaṃ viraticetanānaṃ vasena ‘‘viratiyopi honti cetanāyopī’’ti vuttaṃ, musāvādādīhi viramaṇakāle vā viratiyo, subhāsitādivācābhāsanādikāle cetanāyo hontīti yojetabbā.
There, however, it is stated “there are also abstinences and volitions” based on the predominant abstinent volitions, or it should be construed that there are abstinences at the time of abstaining from false speech and so forth, and volitions at the time of speaking well-spoken words and so forth.
Ở đó, theo nghĩa của các tư tâm sở kiêng cữ (viraticetanā) chính yếu, đã được nói “có cả sự kiêng cữ và tư tâm sở”. Hoặc nên phối hợp rằng: các sự kiêng cữ (viratiyo) tồn tại trong thời gian kiêng cữ nói dối v.v., và các tư tâm sở (cetanāyo) tồn tại trong thời gian nói lời hay ý đẹp v.v.
Cetanānaṃ amaggaṅgattā ‘‘maggakkhaṇe pana viratiyovā’’ti āha.
Since volitions are not factors of the path, it says, “but at the moment of the path, only abstinences.”
Do các tư tâm sở (cetanā) không phải là chi phần Đạo, nên Ngài nói: “trong khoảnh khắc Đạo thì chỉ có sự kiêng cữ”.
Ekasseva ñāṇassa dukkhādiñāṇatā viya, ekāyeva viratiyā musāvādādiviratibhāvo viya ca ekāya eva cetanāya sammāvācādikiccattayasādhanāsambhavena sammāvācādibhāvāsiddhito, taṃsiddhiyañca aṅgattayattāsiddhito ca evaṃ vuttantipi daṭṭhabbaṃ.
Just as the knowledge of suffering and so forth belongs to one single knowledge, and just as abstinence from false speech and so forth belongs to one single abstinence, so too, the non-accomplishment of the three functions of Right Speech and so forth by one single volition implies the non-establishment of Right Speech and so forth; and the non-establishment of the three factors (Right Speech, Right Action, Right Livelihood) also implies this. Therefore, this statement should be understood in this way.
Cũng như một tuệ duy nhất có thể là tuệ về Khổ v.v., và một sự kiêng cữ duy nhất có thể là sự kiêng cữ nói dối v.v., thì một tư tâm sở duy nhất không thể hoàn thành ba chức năng của Chánh Ngữ v.v., do đó sự thành tựu của Chánh Ngữ v.v. không thể xảy ra, và nếu nó thành tựu thì ba chi phần không thể thành tựu. Điều này cũng nên được hiểu như vậy.
Iminā cetāsaṃ duvidhataṃ, abhedatañca dasseti.
By this, it shows the twofold nature and the non-difference of these volitions.
Bằng cách này, Ngài chỉ ra cả hai loại và sự không khác biệt của chúng.
Sammappadhānasatipaṭṭhānavasenāti catusammappadhānacatusatipaṭṭhānabhāvavasena.
By way of Right Efforts and Foundations of Mindfulness means by way of the four Right Efforts and the four Foundations of Mindfulness.
Theo cách Chánh Cần và Tứ Niệm Xứ (sammappadhānasatipaṭṭhānavasenā) nghĩa là theo cách của bốn Chánh Cần và bốn Tứ Niệm Xứ.
Yadipi samādhiupakārakānaṃ abhiniropanā numajjanasampiyāyanu pabrūhanasantānaṃ vitakkavicārapītisukhopekkhānaṃ vasena catūhi jhānehi sammāsamādhi vibhatto, tathāpi vāyāmo viya anuppannākusalānuppādanādicatuvāyāmakiccaṃ, sati viya ca asubhāsukhāniccānattabhūtesu kāyādīsu subhādisaññāpahānacatusatikiccaṃ ekova samādhi catukkajjhānasamādhikiccaṃ na sādheti.
Although Right Concentration is differentiated by the four jhānas through the factors that assist concentration, namely, initial application, sustained application, joy, happiness, and equanimity, nonetheless, just as effort (Right Effort) accomplishes the four functions of preventing unarisen unwholesome states from arising and so forth, and just as mindfulness (Right Mindfulness) accomplishes the four functions of mindfulness, namely, abandoning perceptions of beauty and happiness concerning the body and so forth, which are in fact unlovely, suffering, impermanent, and not-self, so too, one single concentration cannot accomplish the concentration functions of the four jhānas collectively.
Mặc dù Chánh Định được phân loại thành bốn thiền (jhāna) theo sự an trí (abhiniropanā), sự quán sát (anumajjanā), sự hoan hỷ (sampiyāyanā), sự phát triển (upabrūhanā), và sự an tịnh (santāna) của tầm, tứ, hỷ, lạc, xả là những yếu tố hỗ trợ định, tuy nhiên, giống như tinh tấn (vāyāma) hoàn thành bốn chức năng tinh tấn như không cho các ác pháp chưa sinh khởi sinh khởi, và giống như niệm (sati) hoàn thành bốn chức năng niệm như từ bỏ các tưởng về thanh tịnh v.v. đối với thân v.v. là bất tịnh, bất lạc, vô thường, vô ngã, thì một định duy nhất không thể hoàn thành chức năng định của bốn thiền.
Tasmā pubbabhāgepi paṭhamajjhānasamādhi paṭhamajjhānasamādhi eva.
Therefore, even in the preliminary stage, the concentration of the first jhāna is precisely the concentration of the first jhāna.
Do đó, ngay cả trong giai đoạn trước (pubbabhāga), định của thiền thứ nhất vẫn là định của thiền thứ nhất.
Tathā maggakkhaṇepi pubbabhāgepi dutiyajjhānasamādhi dutiyajjhānasamādhi eva.
Likewise, even at the moment of the path and in the preliminary stage, the concentration of the second jhāna is precisely the concentration of the second jhāna.
Tương tự, ngay cả trong khoảnh khắc Đạo (maggakkhaṇa) và trong giai đoạn trước, định của thiền thứ hai vẫn là định của thiền thứ hai.
Tathā maggakkhaṇepi pubbabhāgepi tatiyajjhānasamādhi tatiyajjhānasamādhi eva.
Likewise, even at the moment of the path and in the preliminary stage, the concentration of the third jhāna is precisely the concentration of the third jhāna.
Tương tự, ngay cả trong khoảnh khắc Đạo và trong giai đoạn trước, định của thiền thứ ba vẫn là định của thiền thứ ba.
Tathā maggakkhaṇepi pubbabhāgepi catutthajjhānasamādhi catutthajjhānasamādhi eva.
Likewise, even at the moment of the path and in the preliminary stage, the concentration of the fourth jhāna is precisely the concentration of the fourth jhāna.
Tương tự, ngay cả trong khoảnh khắc Đạo và trong giai đoạn trước, định của thiền thứ tư vẫn là định của thiền thứ tư.
Tathā maggakkhaṇepīti āha ‘‘pubbabhāgepi maggakkhaṇepi sammāsamādhiyevā’’ti.
And likewise, at the moment of the path, hence it is said, “even in the preliminary stage and at the moment of the path, it is precisely Right Concentration.”
Và tương tự, ngay cả trong khoảnh khắc Đạo, Ngài nói: “ngay cả trong giai đoạn trước và trong khoảnh khắc Đạo, đó vẫn là Chánh Định”.
Tasmāti paññāpajjotattā avijjāndhakāraṃ vidhamitvā paññāsatthattā kilesacore ghātentoti yathārahaṃ yojetabbaṃ.
Therefore, it should be connected appropriately as “ dispelling the darkness of ignorance because of being the light of wisdom” and “ slaying the defilement-thieves because of wisdom being a weapon.”
Vì vậy (tasmā), nên phối hợp một cách thích hợp rằng: “xua tan bóng tối vô minh” do là ngọn đèn tuệ giác, và “giết chết những tên trộm phiền não” do là vũ khí tuệ giác.
Yasmā pana anādimati saṃsāre iminā yoginā kadācipi asamugghāṭitapubbo kilesagaṇo, tassa samugghāṭako ca ariyamaggo.
Since, in beginningless saṃsāra, the multitude of defilements has never been eradicated by this practitioner, and the Noble Path is that which eradicates them.
Vì trong vòng luân hồi vô thủy này, nhóm phiền não chưa từng bị hành giả này nhổ tận gốc, và Thánh Đạo chính là thứ nhổ tận gốc chúng.
Ayañcettha sammādiṭṭhi pariññābhisamayādivasena pavattiyā pubbaṅgamā hoti bahūpakārā, tasmā.
And in this, Right View, by proceeding through comprehension-penetration and so forth, is primary and of great benefit. Therefore,
Và ở đây, Chánh Kiến, bằng cách vận hành theo sự thấu hiểu toàn diện (pariññābhisamaya) v.v., là yếu tố đi đầu và có nhiều lợi ích. Vì vậy,
Tadeva bahūpakārataṃ kāraṇabhāvena dassetuṃ ‘‘yogino bahūpakārattā’’ti vuttaṃ.
To show that great benefit as the cause, it is said, “because of being of great benefit to the practitioner.”
Để chỉ ra lợi ích lớn đó như một nguyên nhân, đã được nói: “do có nhiều lợi ích cho hành giả”.
Tassāti sammādiṭṭhiyā.
Of it means of Right View.
Của nó (tassā) tức là của Chánh Kiến.
‘‘Bahūpakāro’’ti vatvā taṃ bahūpakārataṃ upamāya vibhāvento ‘‘yathā hī’’tiādimāha.
Having said “of great benefit,” and wishing to illustrate that great benefit with an analogy, he says, “Just as…” and so on.
Sau khi nói “có nhiều lợi ích”, để làm rõ lợi ích lớn đó bằng ví dụ, Ngài nói: “yathā hī” (cũng như) v.v.
Ayaṃ tambakaṃsādimayattā kūṭo. Taṃpariharaṇato mahāsāratāya cheko.
This is a false coin because it is made of copper and bronze. It is a genuine coin because it is of great worth, being free from such admixtures.
Cái này, do được làm bằng đồng thau v.v., là tiền giả (kūṭo). Do tránh xa nó, và do có giá trị lớn, nên nó là tiền thật (cheko).
Evanti yathā heraññikassa cakkhunā disvā kahāpaṇavibhāgajānane kiriyāsādhakatamabhāvena karaṇantaraṃ bahukāraṃ yadidaṃ hattho, evaṃ yogino paññāya oloketvā dhammavibhāgajānane pubbacārībhāvena dhammantaraṃ bahukāraṃ yadidaṃ vitakko vitakketvāva paññāya tadavabodhato.
Thus, just as for a money-changer, the hand, which is an ancillary instrument, is of great help in distinguishing coins by seeing them with the eye, by being supremely instrumental in accomplishing the action; similarly, for the practitioner, thought (vitakka) is an ancillary phenomenon of great help in distinguishing phenomena by looking with wisdom, by preceding it. This is because one comprehends them with wisdom only after thinking (vitakketvā).
Như vậy (evaṃ), giống như đối với người thợ kim hoàn, khi nhìn bằng mắt và biết phân biệt tiền tệ, thì bàn tay là yếu tố hỗ trợ rất nhiều cho hành động nhận biết đó, thì đối với hành giả, khi nhìn bằng tuệ và biết phân biệt các pháp, thì tầm (vitakka) là yếu tố hỗ trợ rất nhiều cho pháp khác, do nó đi trước, bởi vì chỉ sau khi tầm đã tầm cầu thì tuệ mới có thể thấu hiểu được điều đó.
Tasmā sammāsaṅkappo sammādiṭṭhiyā bahukāroti adhippāyo.
Therefore, Right Thought is of great benefit to Right View—this is the intention.
Vì vậy, ý nghĩa là Chánh Tư Duy có lợi ích lớn đối với Chánh Kiến.
Dutiyaupamāyaṃ evanti yathā tacchako parena parivattetvā parivattetvā dinnaṃ dabbasambhāraṃ vāsiyā tacchetvā gehādikaraṇakamme upaneti, evaṃ yogī vitakkena lakkhaṇādito vitakketvā dinnadhamme yāthāvato paricchinditvā pariññābhisamayādikamme upanetīti yojanā.
In the second analogy, thus, just as a carpenter trims timber given to him repeatedly turned over by another, and applies it to the work of building a house and so forth; similarly, the practitioner, having thought about phenomena by their characteristics (e.g., impermanence) with thought, and having truly discerned them, applies them to the work of penetration by comprehension and so forth. This is the explanation.
Trong ví dụ thứ hai, như vậy (evaṃ), giống như người thợ mộc đẽo gọt vật liệu gỗ được người khác xoay đi xoay lại bằng rìu, rồi sử dụng nó trong việc xây nhà v.v., thì hành giả, bằng tầm, sau khi tầm cầu các pháp từ các đặc tính v.v., rồi phân biệt chúng một cách đúng đắn, sẽ sử dụng chúng trong các hành động như thấu hiểu toàn diện (pariññābhisamaya) v.v. Đó là cách phối hợp.
Vacībhedassa upakārako vitakko sāvajjānavajjavacībhede nivattanapavattanakarāya sammāvācāyapi upakārakovāti āha ‘‘svāya’’ntiādi.
Thought, which is helpful for verbal expression, is also helpful for Right Speech, which causes blameworthy and blameless verbal expressions to cease and arise respectively. Therefore, he says, “That Right Speech…” and so on.
Tầm, là yếu tố hỗ trợ cho sự phân biệt lời nói, cũng là yếu tố hỗ trợ cho Chánh Ngữ, vốn có chức năng ngăn chặn và thúc đẩy lời nói đáng chê trách và không đáng chê trách. Vì thế Ngài nói: “svāyaṃ” (chính điều này) v.v.
‘‘Yathāhā’’tiādinā dhammadinnāya bhikkhuniyā visākhassa nāma gahapatino vuttaṃ cūḷavedallasuttapadaṃ (ma. ni. 1.464) sādhakabhāvena dasseti.
By “As it is said…” and so on, he presents the passage from the Cūḷavedalla Sutta spoken by the nun Dhammadinnā to the householder named Visākha as corroborating evidence.
Với “yathāhā” (như đã nói) v.v., Ngài chỉ ra từ ngữ trong kinh Cūḷavedalla được Tỳ-khưu-ni Dhammadinnā nói với gia chủ tên Visākha như một bằng chứng.
Bhindatīti nicchāreti.
Breaks means utters.
Bhindati (phá vỡ) nghĩa là nói ra.
Vacībhedaniyāmikā vācā kāyikakiriyāniyāmakassa kammantassa upakārikāti tadatthaṃ lokato pākaṭaṃ kātuṃ ‘‘yasmā panā’’tiādi vuttaṃ.
Verbal right speech, which restrains verbal misconduct, is helpful to right action, which restrains bodily misconduct. To make this meaning evident to the world, the passage beginning with "yasmā panā" (since then) was spoken.
Lời nói có khả năng điều hòa lời nói là hữu ích cho hành động có khả năng điều hòa hành động của thân, để làm rõ ý nghĩa đó cho thế gian, nên đã nói "yasmā panā" (vì vậy) và những gì tiếp theo.
Ubhayaṃ sucaritanti kāyasucaritaṃ, vacīsucaritañca.
"Both kinds of good conduct" means good bodily conduct and good verbal conduct.
"Ubhayaṃ sucarita" (hai thiện hạnh) là thân thiện hạnh (kāyasucarita) và khẩu thiện hạnh (vacīsucarita).
Ājīvaṭṭhamakasīlaṃ nāma catubbidhavacīsucaritatividhakāyasucaritehi saddhiṃ sammāājīvaṃ aṭṭhamaṃ katvā vuttaṃ ādibrahmacariyakasīlaṃ.
The eight-limbed precept including right livelihood (ājīvaṭṭhamakasīla) refers to the primary ascetic virtue spoken of by making right livelihood the eighth, together with the four kinds of good verbal conduct and three kinds of good bodily conduct.
Giới tám chi (ājīvaṭṭhamakasīla) là giới Ādībrahmacariya (phạm hạnh sơ khởi) được nói đến khi lấy chánh mạng (sammāājīva) làm chi thứ tám, cùng với bốn khẩu thiện hạnh và ba thân thiện hạnh.
Yañhi sandhāya vuttaṃ ‘‘pubbeva kho panassa kāyakammaṃ vacīkammaṃ ājīvo suparisuddho hotī’’ti.
It is with reference to this that it was said: "Indeed, previously his bodily action, verbal action, and livelihood are perfectly pure."
Thật vậy, điều này được nói đến khi đề cập rằng: "Trước hết, thân nghiệp, khẩu nghiệp và mạng sống của người ấy hoàn toàn thanh tịnh."
Tadubhayānantaranti duccaritadvayappahāyakassa sucaritadvayapāripūrihetubhūtassa sammāvācāsammākammantadvayassa anantaraṃ.
"Immediately following both of these" refers to what immediately follows right speech and right action, which are causes for the complete fulfillment of both kinds of good conduct and for the abandonment of both kinds of misconduct.
"Tadubhayānantara" (ngay sau cả hai điều đó) là ngay sau hai điều chánh ngữ (sammāvācā) và chánh nghiệp (sammākammanta), vốn là nguyên nhân loại bỏ hai ác hạnh và hoàn thành hai thiện hạnh.
Suttapamattenāti appossukkaṃ suttena, pamattena ca.
"By carelessness in the Sutta" means by being heedless and negligent with the Sutta.
"Suttapamattena" (do ngủ và phóng dật) là do ngủ không lo lắng và do phóng dật.
Idaṃ vīriyanti catubbidhaṃ sammappadhānavīriyaṃ.
"This energy" refers to the four kinds of right exertions (sammappadhānavīriya).
"Idaṃ vīriya" (tinh tấn này) là bốn loại chánh tinh tấn (sammappadhānavīriya).
Kāyādīsūti kāyavedanācittadhammesu.
"Regarding body, etc." means regarding the body, feelings, mind, and mental objects (dhamma).
"Kāyādīsu" (trong thân, v.v.) là trong thân (kāya), cảm thọ (vedanā), tâm (citta) và pháp (dhamma).
Indriyasamatādayo samādhissa upakārakā.
The equanimity of faculties and so on are helpful to concentration.
Sự quân bình các căn (indriyasamatā), v.v. là những yếu tố hỗ trợ cho định (samādhi).
Tabbidhurā dhammā anupakārakā.
States lacking these are unhelpful.
Những pháp thiếu vắng điều đó thì không hỗ trợ.
Gatiyoti nipphattiyo, kiccādisabhāve vā.
"States" refers to accomplishments, or to the nature of functions and so on.
"Gatiyo" (những sự tiến triển) là sự thành tựu, hoặc trong bản chất của công việc, v.v.
Samanvesitvāti upadhāretvā, hetumhi cāyaṃ tvāpaccayo.
"Having sought thoroughly" means having examined carefully, and this tvāpaccaya (suffix) is in the sense of cause.
"Samanvesitvā" (sau khi điều tra kỹ lưỡng) là sau khi xem xét kỹ lưỡng, và chữ tvā này ở đây mang ý nghĩa nguyên nhân.
376-7. Kasmā āraddhanti anusandhikāraṇaṃ pucchitvā taṃ vissajjetuṃ ‘‘ayaṃ kirā’’tiādi vuttaṃ tena ajjhāsayānusandhivasenāyaṃ upari desanā pavattāti dasseti.
Asking about the reason for its being undertaken, and to resolve it, the passage beginning with "ayaṃ kirā" (it is said that this) was spoken. This shows that the teaching above proceeded according to the dispositional connection.
Để trả lời câu hỏi "Tại sao lại bắt đầu?" bằng cách hỏi về nguyên nhân liên kết, đã nói "ayaṃ kirā" (nghe nói đây là) và những gì tiếp theo. Điều này cho thấy rằng bài giảng trên được tiến hành dựa trên sự liên kết về ý định.
Tenāti tathāladdhikattā.
"By him" means because he held such a view.
"Tena" (bởi vì điều đó) là do có quan điểm như vậy.
Assāti licchavirañño.
"To him" means to King Mahāli the Licchavi.
"Assa" (của ông ấy) là của vua Licchavi.
Desanāyanti saṇhasukhumāya suññatapaṭisaññuttāya yathādesitadesanāya.
"In the teaching" means in the extremely subtle and profound teaching connected with emptiness, as it was taught.
"Desanāya" (trong bài giảng) là trong bài giảng vi tế, sâu sắc, liên quan đến tánh không (suññatapaṭisaññuttā) như đã được giảng.
Nādhimuccatīti na saddahati na pasīdati.
"Does not believe" means does not believe, does not become confident.
"Nādhimuccatī" (không tin tưởng) là không tin, không tịnh tín.
Tantidhammaṃ nāma kathentoti yesaṃ atthāya dhammo kathīyati, tattha tesaṃ asatipi maggapaṭivedhe kevalaṃ sāsane paveṇībhūtaṃ, pariyattibhūtaṃ vā tantidhammaṃ katvā kathento, tena tadā tesaṃ maggapaṭivedhābhāvaṃ dasseti.
"While teaching the traditional Dhamma" means that, even if those beings for whose benefit the Dhamma is taught do not attain penetration of the path, the Dhamma that has become a tradition in the dispensation or has become a textual transmission is taught, thus showing that at that time they lacked penetration of the path.
"Tantidhammaṃ nāma kathento" (khi giảng pháp truyền thống) có nghĩa là khi giảng pháp truyền thống, tức là pháp đã trở thành một truyền thống trong giáo pháp hoặc là pháp thuộc về văn học (pariyatti), cho những người mà vì lợi ích của họ mà pháp được giảng, mặc dù họ chưa chứng ngộ đạo. Điều này cho thấy rằng vào thời điểm đó, họ chưa chứng ngộ đạo.
Evarūpassāti sammāsambuddhattā aviparītadesanatāya evaṃpākaṭadhammakāyassa satthuno.
"Of such a one" refers to the Teacher, the Buddha, who, being perfectly and completely enlightened, has a Dhamma-body so evident through his unwavering teaching.
"Evarūpassa" (của bậc như vậy) là của Đức Đạo Sư (satthu) có thân pháp (dhammakāya) hiển lộ như vậy, do Ngài là bậc Chánh Đẳng Giác (sammāsambuddha) và bài giảng của Ngài không sai lệch.
Assāti paṭhamajjhānādisamadhigamena samāhitacittassa kulaputtassa etaṃ ‘‘taṃ jīva’’ntiādinā ucchedādigahaṇaṃ api nu yuttanti pucchati, laddhiyā pana jhānādhigamamattena na tāva vivecitattā ‘‘yuttamasseta’’nti tehi vutte jhānalābhinopetaṃ gahaṇaṃ ayuttamevāti taṃ ucchedavādaṃ, sassatavādaṃ vā ‘‘ahaṃ kho…pe… na vadāmī’’tiādinā paṭikkhipitvāti sādhippāyattho.
"To him" means of that noble son whose mind is concentrated through the attainment of the first jhāna and so on. He asks, "Is it fitting to grasp the view of annihilation and so on, by saying 'that is the soul' and so forth?" The intended meaning is that when those ascetics said, "It is fitting for him," because the matter had not yet been thoroughly investigated merely by the attainment of jhāna according to their doctrine, it was not fitting even for one who had attained jhāna to grasp such views. Therefore, the Buddha refuted that view of annihilation or eternalism by saying, "I do not say... etc."
"Assa" (của người ấy) là hỏi liệu việc chấp thủ thuyết đoạn diệt (uccheda) v.v. bằng cách nói "đó là linh hồn" v.v. có phù hợp với vị thiện gia nam tử (kulaputta) có tâm định tĩnh (samāhitacitta) do đã đạt được sơ thiền (paṭhamajjhāna) v.v. hay không. Ý nghĩa ẩn chứa là, khi hai vị du sĩ nói rằng "điều đó phù hợp với người ấy" do chưa được phân tích rõ ràng chỉ bằng việc đạt được thiền định theo quan điểm của họ, thì việc chấp thủ này (thuyết đoạn diệt hoặc thuyết thường còn) là không phù hợp ngay cả với người đạt được thiền định. Do đó, Đức Phật đã bác bỏ thuyết đoạn diệt hoặc thuyết thường còn bằng cách nói "Ta không nói..." v.v.
Etanti paṭhamajjhānādikaṃ.
"This" refers to the first jhāna and so on.
"Etaṃ" (điều này) là sơ thiền, v.v.
Evanti yathāvuttanayena.
"Thus" means in the manner stated.
"Evaṃ" (như vậy) là theo phương pháp đã nói.
Atha ca panāti evaṃ jānanato, passanato ca.
"But also" means from thus knowing and thus seeing.
"Atha ca panā" (và hơn nữa) là do biết và thấy như vậy.
Kāmaṃ vipassakādidassanampi pāḷiyaṃ kataṃ, arahattakūṭena pana desanā niṭṭhāpitāti dassetuṃ ‘‘uttari khīṇāsavaṃ dassetvā’’ti vuttaṃ.
Although the seeing of the vipassaka and others is mentioned in the Pali text, the passage "having shown the Arahant further" was spoken to show that the teaching culminates in Arahantship.
Mặc dù việc nhìn thấy của các hành giả thiền quán (vipassaka) v.v. cũng được nói đến trong kinh tạng (pāḷi), nhưng để chỉ ra rằng bài giảng đã kết thúc bằng đỉnh A-la-hán (arahatta), nên đã nói "uttari khīṇāsavaṃ dassetvā" (sau khi chỉ ra vị A-la-hán).
Te hi dve pabbajitā vipassakato paṭṭhāya ‘‘na kallaṃ tassetaṃ vacanāyā’’ti avocuṃ.
For those two ascetics said, "It is not fitting for him to say that," starting from the vipassaka (insight meditator).
Thật vậy, hai vị xuất gia đó, bắt đầu từ vị hành giả thiền quán, đã nói: "Điều đó không phù hợp để nói."
Imassāti khīṇāsavassa.
"Of this" refers to the Arahant.
"Imassā" (của người này) là của vị A-la-hán (khīṇāsava).
Kiñcāpi ‘‘attamanā ahesu’’nti pāḷiyaṃ na vuttaṃ, ‘‘na kalla’’ntiādinā pana vissajjanāvacaneneva tesaṃ attamanatā veditabbāti āha ‘‘te mamā’’tiādi.
Although it is not stated in the Pali text that "they were pleased," their pleasure should be understood from the words of explanation beginning with "it is not fitting." Therefore, he said, "They, hearing my..." and so on.
Mặc dù trong kinh tạng (pāḷi) không nói "họ hoan hỷ", nhưng sự hoan hỷ của họ phải được hiểu từ lời giải thích "không phù hợp" v.v. Do đó, đã nói "te mamā" (họ của ta) v.v.
Tattha yasmā khīṇāsavo vigatasammoho tiṇṇavicikiccho, tasmā tassa tathā vattumayuttanti uppannanicchayatāya taṃ mama vacanaṃ sutvā attamanā ahesunti attho.
Here, since the Arahant is free from delusion and has crossed over doubt, it is not fitting for him to speak in that manner. Therefore, having developed such a conviction upon hearing my words, they were pleased. This is the meaning.
Trong đó, ý nghĩa là, vì vị A-la-hán (khīṇāsava) đã thoát khỏi si mê (vigatasammoha) và đã vượt qua hoài nghi (tiṇṇavicikiccha), nên không phù hợp để nói như vậy. Do đó, với sự quyết định đã được hình thành, sau khi nghe lời nói của ta, họ đã hoan hỷ.
Sopi kho licchavi rājā te viya tathāsañjātanicchayattā attamano ahosi.
That King Licchavi, too, was pleased, having developed the same conviction as they had.
Và vị vua Licchavi đó cũng hoan hỷ, giống như họ, vì đã hình thành sự quyết định như vậy.
Tenāha ‘‘evaṃ vutte sopi attamano ahosī’’ti.
Therefore, it is said, "When this was said, he too was pleased."
Do đó, đã nói "evaṃ vutte sopi attamano ahosī" (khi nói như vậy, ông ấy cũng hoan hỷ).
Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
Whatever in this Sutta is not analyzed in terms of meaning is easily understood.
Những gì không được phân tích rõ ràng về ý nghĩa trong đây thì rất dễ hiểu.
378. Evaṃ mahālisuttaṃ saṃvaṇṇetvā idāni jāliyasuttaṃ saṃvaṇṇento yathānupubbaṃ saṃvaṇṇanokāsassa pattabhāvaṃ vibhāvetuṃ, mahālisuttassānantaraṃ saṅgītassa suttassa jāliyasuttabhāvaṃ vā pakāsetuṃ ‘‘evaṃ me sutaṃ…pe… kosambiyanti jāliyasutta’’nti āha.
Having thus explained the Mahālisutta, the commentator, wishing to explain the Jālisutta, says "Thus have I heard... in Kosambī, the Jālisutta" to demonstrate that the occasion for explanation has arrived in due order, or to make known that the Sutta recited immediately after the Mahālisutta is the Jālisutta.
378. Sau khi giải thích Mahālisutta như vậy, bây giờ, để giải thích Jāliyasutta, để làm rõ rằng đã đến lúc giải thích theo thứ tự, hoặc để công bố rằng kinh Jāliya là kinh được tụng sau Mahālisutta, nên đã nói "evaṃ me sutaṃ...pe... kosambiyanti jāliyasutta" (Như vầy tôi nghe...pe... tại Kosambī là kinh Jāliya).
‘‘Ghositenā’’tiādinā majjhelopasamāsaṃ dasseti, ghositassa ārāmotipi vattabbaṃ.
By "Ghositena" and so on, a majjhelopasamāsa (compound with elision of the middle term) is shown. It should also be said as Ghositassa ārāmo (Ghosita's pleasure grove).
"Ghositenā" (bởi Ghosita) v.v. chỉ ra một hợp chất trung gian (majjhelopasamāsa), cũng có thể nói là "ārāmo ghositassa" (tịnh xá của Ghosita).
Evampi hi ‘‘anāthapiṇḍikassa ārāme’’tiādīsu (pārā. 234) viya dāyakakittanaṃ hoti, evaṃ pana kittento āyasmā ānando aññepi tassa diṭṭhānugatiāpajjane niyojetīti aññattha vuttaṃ.
Even so, naming the donor is done, as in "in Anāthapiṇḍika's pleasure grove" and so on. But it is said elsewhere that Venerable Ānanda, by naming in this manner, encourages others to follow that example.
Ngay cả khi nói như vậy, vẫn có sự nhắc đến người cúng dường, như trong "anāthapiṇḍikassa ārāme" (tại tịnh xá của Anāthapiṇḍika) v.v. Nhưng ở nơi khác đã nói rằng khi nhắc đến như vậy, Tôn giả Ānanda cũng khuyến khích những người khác noi theo gương đó.
Tattha koyaṃ ghositaseṭṭhi nāma, kathañcānena ārāmo kārito, kathaṃ pana tattha bhagavā vihāsīti pucchāya sabbaṃ taṃ vissajjanaṃ samudāgamato paṭṭhāya saṅkhepatova dassento ‘‘pubbe kirā’’tiādimāha.
There, in response to the questions: "Who is this merchant Ghosita? How did he build the pleasure grove? And how did the Blessed One dwell there?" the passage beginning with "pubbe kirā" (formerly, it is said) is given, briefly explaining the entire matter from its origin.
Trong đó, để trả lời câu hỏi "Ai là trưởng giả Ghosita này? Bằng cách nào mà ông ấy đã xây dựng tịnh xá? Và Đức Thế Tôn đã trú ngụ ở đó như thế nào?", đã nói "pubbe kirā" (nghe nói trước đây) v.v., chỉ tóm tắt toàn bộ câu trả lời từ khi câu chuyện bắt đầu.
Allakapparaṭṭhanti bahūsu potthakesu dissati, katthaci pana ‘‘addilaraṭṭha’’nti ca ‘‘damiḷaraṭṭha’’nti ca likhitaṃ.
"Allakappa kingdom" is found in many manuscripts; in some places, "Addilaraṭṭha" and "Damiḷaraṭṭha" are written.
"Allakapparaṭṭha" (vùng Allakappa) được thấy trong nhiều bản kinh, nhưng ở một số nơi lại viết "addilaraṭṭha" và "damiḷaraṭṭha".
Tatoti allakapparaṭṭhato.
"From there" means from the Allakappa kingdom.
"Tato" (từ đó) là từ vùng Allakappa.
‘‘Puttaṃ…pe… agamāsī’’ti idampi ‘‘tassetaṃ kamma’’nti ñāpetuṃ vuttaṃ.
"The son... departed" This too was said to make known that it was his kamma.
"Puttaṃ...pe... agamāsī" (đã bỏ con...pe... và đi) cũng được nói để cho biết "đó là nghiệp của người ấy".
Tadāti tesaṃ gāmaṃ paviṭṭhadivase.
"At that time" means on the day they entered the village.
"Tadā" (lúc đó) là vào ngày họ vào làng.
Balavapāyāsanti garutaraṃ bahupāyāsaṃ.
"Heavy milk-rice" refers to a large quantity of extremely rich milk-rice.
"Balavapāyāsa" (cháo sữa đặc) là nhiều cháo sữa rất nặng.
Jīrāpetunti samavepākiniyā gahaṇiyā pakkāpetuṃ.
"To digest" means to have it cooked by the evenly digesting gastric fire.
"Jīrāpetuṃ" (để tiêu hóa) là để làm cho tiêu hóa bằng lửa tiêu hóa (gahaṇī) có khả năng làm chín đều.
Asannihiteti gehato bahi aññaṃ gate.
"When absent" means when he had gone elsewhere outside the house.
"Asannihite" (khi không có mặt) là khi đã đi đến một nơi khác bên ngoài nhà.
Bhussatīti nadati, ‘‘bhubhu’’iti sunakhasaddaṃ karotīti attho.
"Barks" means makes a sound, meaning makes a "bhū-bhū" dog sound.
"Bhussatī" (sủa) là kêu, có nghĩa là phát ra tiếng chó "gâu gâu".
Idampissa ekaṃ kammaṃ.
This barking, too, was one of his (Ghosita's) good deeds.
Đây cũng là một nghiệp của người ấy.
Paccekabuddhe pana cīvarakammatthāya aññaṃ ṭhānaṃ gate sunakhassa hadayaṃ phālitaṃ.
But when the Paccekabuddha went to another place for sewing robes, the dog's heart burst.
Nhưng khi vị Độc Giác Phật (Paccekabuddha) đi đến một nơi khác để may y, trái tim của con chó đã vỡ ra.
Tiracchānā nāmete ujujātikā honti akuṭilā, manussā pana aññaṃ hadayena cinteti, aññaṃ mukhena kathenti.
These animals are naturally straightforward and not crooked, but humans think one thing in their hearts and say another with their mouths.
Những loài động vật này có bản chất thẳng thắn, không quanh co, còn con người thì nghĩ một đằng trong lòng, nói một nẻo bằng miệng.
Tenevāha ‘‘gahanañhetaṃ bhante yadidaṃ manussā, uttānakañhetaṃ bhante yadidaṃ pasavo’’ti (ma. ni. 2.3).
Therefore, it was said: "Difficult, venerable sir, are humans; open, venerable sir, are animals."
Chính vì vậy, Đức Phật đã nói: "Bạch Thế Tôn, con người thật khó hiểu, bạch Thế Tôn, súc vật thật dễ hiểu."
Iti so tāya paccekabuddhe sinehavasena ujudiṭṭhitāya akuṭilatāya kālaṅkatvā tāvatiṃsabhavane nibbatto.
Thus, having passed away due to his straightforward view, born of affection for the Paccekabuddha, he was reborn in the Tāvatiṃsa realm.
Vì vậy, con chó đó, do lòng yêu mến vị Độc Giác Phật và do có chánh kiến thẳng thắn, không quanh co, đã chết và tái sinh vào cõi trời Tāvatiṃsa.
Taṃ sandhāyāha ‘‘so…pe… nibbattī’’ti.
Referring to that, it is said: "He... was reborn."
Để nói về điều đó, đã nói "so...pe... nibbattī" (người ấy...pe... đã tái sinh).
Tassa pana kaṇṇamūle kathentassa saddo soḷasayojanaṭṭhānaṃ pharati, pakatikathāsaddo pana sakalaṃ dasayojanasahassaṃ devanagaraṃ, evaṃ saraghosasampattiyā ‘‘ghosakadevaputto’’ tveva nāmaṃ ahosi. Ayamassa paccekabuddhe sinehena bhukkaraṇassa nissando.
His voice, when speaking softly near the ear, could reach a distance of sixteen yojanas; his ordinary conversational voice could spread throughout the entire divine city of ten thousand yojanas. Thus, due to his endowed vocal resonance, his name became "Ghosaka Deva-putta" (Ghosaka the divine son). This was the result of his barking out of affection for the Paccekabuddha.
Khi vị thiên tử đó nói thầm bên tai, tiếng nói của ông vang xa mười sáu dojana; còn tiếng nói chuyện bình thường thì vang khắp thành phố chư thiên rộng mười ngàn dojana. Do vậy, với sự đầy đủ về âm thanh vang vọng, ông có tên là "Ghosakadevaputta" (Thiên tử Ghosaka). Đây là quả báo của việc sủa vì lòng yêu mến vị Độc Giác Phật của ông.
Cavitvāti āhārakkhayena cavitvā.
"Having passed away" means having passed away due to the exhaustion of food.
"Cavitvā" (sau khi chết) là sau khi chết do hết thọ mạng.
Devalokato hi devaputtā āyukkhayena, puññakkhayena, āhārakkhayena, kopenāti catūhi kāraṇehi cavanti.
Indeed, devas fall from the deva-world due to four reasons: exhaustion of life-span, exhaustion of merit, exhaustion of food, and anger.
Chư Thiên tử từ cõi trời, quả thật, do bốn nguyên nhân mà mạng chung: do hết tuổi thọ, do hết phước báu, do hết thức ăn, và do sân hận.
Imassa pana kāmaguṇe paribhuñjato muṭṭhassatissa āhārakkhayena cavanaṃ hoti.
But in the case of this one, who was enjoying sense-pleasures and whose mindfulness was lost, the falling occurred due to the exhaustion of food.
Nhưng đối với vị Thiên tử này, do tiêu thụ các dục lạc mà thiếu chánh niệm, sự mạng chung xảy ra do hết thức ăn.
So kosambiyaṃ nagarasobhiniyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi.
He was reborn in the womb of a courtesan in the city of Kosambī.
Vị ấy đã tái sanh vào bụng của một kỹ nữ danh tiếng ở Kosambī.
Nagarasobhiniyo kira dhītaraṃ paṭijagganti, na puttaṃ.
Courtesans, it is said, raise daughters, not sons.
Các kỹ nữ danh tiếng thường chăm sóc con gái, chứ không phải con trai.
Dhītaro hi tāsaṃ paveṇiṃ ghaṭayanti, tasmā sāpi taṃ saṅkārakūṭe chaḍḍāpeti.
For daughters continue their lineage. Therefore, she too had him thrown onto a rubbish heap.
Vì con gái nối dõi dòng họ của họ, nên cô ấy đã sai người vứt bỏ đứa bé đó vào đống rác.
Ayamassa pubbe puttachaḍḍanakammassa nissando.
This was the result of his previous action of abandoning a son.
Đây là quả dị thục của nghiệp vứt bỏ con trai của vị ấy trước đây.
Pāpakammañhi nāmetaṃ ‘‘appaka’’nti nāvamaññitabbaṃ.
Indeed, an evil deed should not be underestimated as "small."
Quả thật, không nên xem thường ác nghiệp dù là nhỏ.
Tameko manusso kākasunakhaparivāritaṃ disvā ‘‘putto me laddho’’ti gehaṃ nesi, tassa pana hatthato kosambakaseṭṭhi kahāpaṇasahassaṃ datvā aggahesi, tamatthaṃ sandhāya ‘‘kosambiyaṃ ekassa kulassa ghare nibbattī’’tiādi vuttaṃ.
A certain man saw him surrounded by crows and dogs, and thinking "I have found a son," took him home. But the Kosambī financier gave a thousand kahāpaṇas to that man and took the child. It is with reference to this matter that it is said, "he was born in the house of a certain family in Kosambī" and so forth.
Một người thấy đứa bé đó bị quạ và chó vây quanh, nghĩ rằng: "Ta đã có con trai!", rồi mang về nhà. Nhưng một trưởng giả ở Kosambī đã trả một ngàn đồng tiền vàng để mua đứa bé đó. Nhằm ám chỉ sự việc này mà câu “đã sanh ra trong nhà của một gia đình ở Kosambī” v.v. đã được nói đến.
Sattakkhattuṃ ghātāpanatthaṃ upakkamakaraṇampi puttachaḍḍanakammasseva nissando.
The attempt to have him killed seven times was also a result of the same action of abandoning a son.
Việc bảy lần tìm cách giết hại cũng là quả dị thục của nghiệp vứt bỏ con trai.
Seṭṭhidhītāyāti janapadaseṭṭhino dhītāya.
Seṭṭhidhītāya (by the financier's daughter) means by the daughter of the provincial financier.
Trưởng giả nữ nghĩa là con gái của trưởng giả trong vùng.
Veyyattiyenāti paññāveyyattiyena.
Veyyattiyenā (by her cleverness) means by her cleverness of wisdom.
Do sự khéo léo nghĩa là do sự khéo léo của trí tuệ.
Sā hi tassa pitarā pesitaṃ mārāpanapaṇṇaṃ phāletvā vivāhapaṇṇaṃ bandhitvā jīvitalābhaṃ karoti.
Indeed, she tore up the letter sent by his father to have him killed, tied a marriage letter, and thus saved his life.
Cô ấy đã xé bức thư sai người giết hại do cha của vị ấy gửi đến, rồi buộc một bức thư hôn nhân, nhờ đó mà vị ấy được sống sót.
Tāyeva sarasampattiyā ghositaseṭṭhi nāma jāto.
Due to that very perfection of voice, he became known as Ghosita Setthi.
Chính nhờ sự đầy đủ về giọng nói đó mà vị ấy được gọi là Trưởng giả Ghosita.
Sarīrasantappanatthanti himavanteva mūlaphalāhāratāya kilantasarīrassa loṇambilasevanena pīnanatthaṃ.
Sarīrasantappanatthaṃ (for nourishing the body) means for nourishing the body, which was exhausted from subsisting on roots and fruits in the Himālaya, by consuming salt and sour foods.
Để nuôi dưỡng thân thể nghĩa là để làm cho thân thể đã mệt mỏi do chỉ ăn rễ và quả ở Hy Mã Lạp Sơn được béo tốt trở lại bằng cách dùng muối và vị chua.
Tasitāti pipāsitā.
Tasitā (thirsty) means parched with thirst.
Khát nước nghĩa là bị khát.
Kilantāti parissantakāyā.
Kilantā (weary) means having an exhausted body.
Mệt mỏi nghĩa là thân thể đã kiệt sức.
Vaṭarukkhanti mahānigrodharukkhaṃ.
Vaṭarukkhaṃ (banyan tree) means a great banyan tree.
Cây đa nghĩa là cây bàng lớn.
Te kira taṃ patvā tassa mūle nisīdiṃsu.
It is said that they reached it and sat at its foot.
Họ đã đến đó và ngồi dưới gốc cây đó.
Atha jeṭṭhakatāpaso nigrodharukkhassa sobhāsampattiṃ passitvā ‘‘mahānubhāvo maññe ettha adhivutthā devatā.
Then the chief ascetic, seeing the splendid beauty of the banyan tree, thought: "The deity dwelling here must be very powerful.
Rồi vị đạo sĩ trưởng lão thấy vẻ đẹp của cây đa, nghĩ rằng: “Chắc hẳn vị thiên nhân trú ngụ ở đây có đại oai lực.
Sādhu vatāyaṃ devatā isigaṇassa pānīyādidānena addhānaparissamaṃ vinodeyyā’’ti cintesi.
It would be good if this deity were to relieve the fatigue of the ascetics' journey by providing water and other necessities," he thought.
Thật tốt lành thay nếu vị thiên nhân này xua tan sự mệt mỏi trên đường của nhóm đạo sĩ bằng cách cúng dường nước uống v.v.”.
Devatāpi tathā cintitaṃ utvā isigaṇassa pānīyanhānakabhojanāni adāsi.
The deity, knowing his thought, provided the company of ascetics with drinking water, bathing water, and food.
Vị thiên nhân cũng biết được ý nghĩ đó và đã cúng dường nước uống, nước tắm và thức ăn cho nhóm đạo sĩ.
Tenāha ‘‘tatthā’’tiādi.
Therefore, it is said, "there," and so on.
Vì vậy, câu “ở đó” v.v. đã được nói đến.
Jeṭṭhakatāpasassa pana tathā cintanaṃ avisesato sabbattha āropetvā ‘‘saṅgahaṃ paccāsisantā’’ti vuttaṃ.
However, the thought of the chief ascetic, applied universally without distinction, is expressed as "expecting support."
Nhưng việc vị đạo sĩ trưởng lão nghĩ như vậy đã được áp dụng cho tất cả một cách không phân biệt, nên câu “mong đợi sự giúp đỡ” đã được nói đến.
‘‘Hatthaṃ pasāretvā’’ti iminā hatthappasāraṇamattena tassā yathicchitanipphattiṃ dasseti.
By "stretching out his hand," it shows that her desires were fulfilled merely by extending her hand.
“Duỗi tay ra” với câu này, vị ấy cho thấy rằng chỉ cần duỗi tay ra là vị thiên nhân đó đã hoàn thành được điều mình mong muốn.
Devatā āhāti sā attano puññassa parittakattā lajjāya kathetuṃ avisahantīpi punappunaṃ nippīḷiyamānā evamāha.
"The deity said": Although she was unable to speak due to shame, her merit being slight, she spoke thus when pressed again and again.
Vị thiên nhân nói nghĩa là dù vị thiên nhân đó không dám nói vì phước báu của mình ít ỏi, nhưng bị thúc ép nhiều lần nên đã nói như vậy.
Soti anāthapiṇḍiko gahapati.
"He" refers to Anāthapiṇḍika the householder.
Vị ấy nghĩa là gia chủ Anāthapiṇḍika.
Bhatakānanti bhatiyā veyyāvaccaṃ karontānaṃ dāsapesakammakarānaṃ.
"To the hired workers" means to the slaves, servants, and laborers who perform services for wages.
Của những người làm công nghĩa là của những nô lệ, người hầu, người làm công, những người làm công việc vặt bằng tiền công.
Pakatibhattavetanamevāti pakatiyā dātabbabhattavetanameva.
"Only the regular food and wages" means only the food and wages that are normally given.
Chỉ là tiền lương và thực phẩm thông thường nghĩa là chỉ là tiền lương và thực phẩm phải trả theo lẽ thường.
Tadā uposathikattā kammaṃ akarontānampi kammakaraṇadivase dātabbabhattavetanameva, na tato ūnanti attho.
At that time, even for those who did not work on account of observing the Uposatha, it was the same food and wages that would be given on a working day, not less than that; this is the meaning.
Vào lúc đó, vì đang giữ giới Uposatha, nên dù không làm việc, họ vẫn nhận được tiền lương và thực phẩm như những ngày làm việc, không ít hơn. Đó là ý nghĩa.
Dhammapadaṭṭhakathāyaṃ khuddakabhāṇakānaṃ matena ‘‘sāyamāsatthāya āgato’’ti (dha. pa. aṭṭha. 1.2.sāmāvatīvatthu) vuttaṃ, idha pana dīghabhāṇakānaṃ matena ‘‘majjhanhike pātarāsatthāya āgato’’ti.
In the Dhammapada Commentary, according to the opinion of the Khuddakabhāṇakas, it is said, "He came for the evening meal"; but here, according to the opinion of the Dīghabhāṇakas, it is said, "He came for the morning meal at midday."
Trong Chú giải Pháp Cú, theo quan điểm của các Khuddakabhāṇaka, đã nói rằng “đến để ăn bữa tối” (Dhp.a. 1.2. Sāmāvatīvatthu), nhưng ở đây, theo quan điểm của các Dīghabhāṇaka, đã nói rằng “đến để ăn bữa sáng vào giữa trưa”.
Kañcīti kañcipi bhatakaṃ, kiñcipi bhatakakammanti vā sambandho.
"Any" refers to any hired worker, or it is connected as "any hired work."
Một chút nghĩa là bất kỳ người làm công nào, hoặc bất kỳ công việc làm công nào. Đó là sự liên kết.
Majjhanhikakālattā ‘‘upaḍḍhadivaso gato’’ti āha, tena upaḍḍhadivasameva samādinnattā ‘‘upaḍḍhūposatho’’ti taṃ voharantīti dasseti.
Since it was midday, he said, "half the day has passed," thereby showing that because it was undertaken for only half the day, they refer to that Uposatha as "half Uposatha."
Vì là giữa trưa, nên đã nói “nửa ngày đã trôi qua”, điều này cho thấy rằng vì chỉ giữ giới trong nửa ngày, nên họ gọi đó là “nửa Uposatha”.
Dhammapadaṭṭhakathāyaṃ (dha. pa. aṭṭha. 1.2 sāmāvatīvatthu) rattibhāgena upaḍḍhūposatho vutto, idha pana majjhanhikato paṭṭhāya divasabhāgeneva, tadavasesadivasarattibhāgena vā.
In the Dhammapada Commentary, half Uposatha is mentioned as being in the night, but here, it is from midday onwards, in the daytime, or in the remaining day and night.
Trong Chú giải Pháp Cú (Dhp.a. 1.2 Sāmāvatīvatthu), nửa Uposatha được nói đến vào ban đêm, nhưng ở đây, là từ giữa trưa trở đi vào ban ngày, hoặc vào phần ngày và đêm còn lại.
Asamepi hi bhāge upaḍḍhasaddo pavattati.
Indeed, the word "half" can also be used for unequal parts.
Quả thật, từ “upaḍḍha” (nửa) cũng được dùng cho phần không đều.
Tadahevāti aruṇuggamanakālaṃ sandhāya vuttaṃ.
"That very day" is said with reference to the time of dawn.
Ngay trong ngày đó câu này được nói đến để ám chỉ lúc bình minh.
‘‘Ghosopi kho dullabho lokasmiṃ yadidaṃ buddho’’ti sañjātapītipāmojjo.
"Rare indeed is the sound in the world, that is, of the Buddha," thus filled with joy and delight.
“Quả thật, tiếng vang về một vị Phật là hiếm có trên đời” vị ấy đã tràn đầy hỷ lạc.
Tadahevāti kosambiṃ pattadivasato dutiyadivaseyeva.
"That very day" means on the second day from the day he arrived in Kosambī.
Ngay trong ngày đó nghĩa là ngay trong ngày thứ hai kể từ ngày đến Kosambī.
Turitātthāti turitā attha, sīghayāyino bhavathāti attho.
"Be swift" means, "Be swift, go quickly."
Hãy nhanh chóng nghĩa là hãy đi nhanh, hãy trở thành người đi nhanh. Đó là ý nghĩa.
Ehibhikkhupabbajjaṃ sandhāya ‘‘pabbajitvā’’ti vuttaṃ.
"Having gone forth" is said with reference to the ehi-bhikkhu ordination.
“Sau khi xuất gia” được nói đến để ám chỉ sự xuất gia theo kiểu Ehibhikkhu.
Arahattanti catupaṭisambhidāsamalaṅkataṃ arahantabhāvaṃ.
"Arahantship" means the state of Arahant adorned with the four paṭisambhidās.
Arahanta nghĩa là trạng thái Arahanta được trang bị đầy đủ bốn Tuệ phân tích (Paṭisambhidā).
Tepi seṭṭhino sotāpattiphale patiṭṭhāya aḍḍhamāsamattaṃ dānāni datvā paccāgamma tayo vihāre kāresuṃ. Bhagavā pana devasikaṃ ekekasmiṃ vihāre vasati.
Those three rich men, having established themselves in the fruit of Stream-entry, gave donations for half a month and returned to build three monasteries. The Blessed One, however, resided daily in one monastery.
Ba vị trưởng giả đó, sau khi an trú vào quả vị Nhập Lưu, đã bố thí trong suốt nửa tháng, rồi trở về và xây dựng ba ngôi tịnh xá. Đức Thế Tôn thì mỗi ngày trú ngụ trong một ngôi tịnh xá.
Yassa ca vihāre vuttho, tasseva ghare piṇḍāya carati, tadā pana ghositassa vihāre viharati.
And in whose monastery he resided, in that house he went for alms; at that time, however, he resided in Ghosita's monastery.
Và Ngài đi khất thực tại nhà của vị trưởng giả mà Ngài đã trú ngụ trong tịnh xá của vị ấy. Lúc đó, Ngài đang trú ngụ trong tịnh xá của Ghosita.
Tena vuttaṃ ‘‘kosambiyaṃ viharati ghositārāme’’ti.
Therefore, it is said, "He resided in Kosambī, in Ghositārāma."
Vì vậy, đã nói rằng “trú ngụ ở Kosambī, tại Ghositārāma”.
Bāhirasamayamattena upajjhāyo, na sāsane viya upajjhāyalakkhaṇena.
He is an upajjhāya merely by external convention, not by the characteristic of an upajjhāya as in the Dispensation.
Upajjhāya (Thầy y chỉ) chỉ là theo quan điểm bên ngoài, không phải theo đặc tính của Upajjhāya như trong Giáo Pháp.
Upecca parassa vācāya ārambhanaṃ bādhanaṃ upārambho, dosadassanavasena ghaṭṭananti attho.
Upārambha is approaching and harassing another with words, meaning to criticize by pointing out faults.
Upārambho là sự quấy rầy, sự công kích bằng lời nói của người khác, nghĩa là sự chỉ trích bằng cách chỉ ra lỗi lầm.
Tenāha ‘‘vādaṃ āropetukāmā hutvā’’ti.
Therefore, it is said, "desiring to bring a charge."
Vì vậy, đã nói “muốn đưa ra tranh luận”.
Vadanti nindāvasena kathenti etenāti hi vādo, doso, tamāropetukāmā upari patiṭṭhapetukāmā hutvāti attho.
For by this they speak or criticize with blame, hence it is a vādo, a fault; desiring to bring that fault, desiring to establish it above, this is the meaning.
Vādo (tranh luận) là điều mà người ta dùng để nói xấu, để chỉ trích; nghĩa là lỗi lầm. Muốn đưa ra nghĩa là muốn đặt lỗi lầm lên trên. Đó là ý nghĩa.
Kathamāropetukāmāti āha ‘‘iti kirā’’tiādi.
How did they desire to bring a charge? He says, "Thus, it is said," and so on.
Làm thế nào để đưa ra? Đã nói “như thế này, được biết là” v.v.
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti yaṃ vatthu jīvasaññitaṃ, tadeva sarīrasaññitaṃ.
"That is the soul, that is the body" means that which is designated as soul, that very thing is designated as body.
Cái mạng sống đó, cái thân thể đó nghĩa là vật được gọi là mạng sống, chính là vật được gọi là thân thể.
Idañhi ‘‘rūpaṃ attato samanupassatī’’ti vuttavādaṃ gahetvā vadanti.
Indeed, they speak holding to the view expressed as "He regards form as self."
Họ nói điều này dựa trên quan điểm đã được nói đến là “nhận thức sắc là tự ngã”.
Rūpañca attānañca advayaṃ ekībhāvaṃ katvā samanupassanavasena, ‘‘satto’’ti vā bāhirakaparikappitaṃ attānaṃ sandhāya vadanti.
Or, they speak with reference to the self conceived by externalists as a being, by regarding form and self as non-dual, as one.
Hoặc họ nói dựa trên tự ngã được ngoại đạo tưởng tượng ra, bằng cách nhận thức sắc và tự ngã là không hai, là một thể thống nhất, hoặc là “chúng sanh”.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘idheva satto bhijjatī’’ti.
Thus, it is said, "Here, this being is broken apart."
Quả thật, đã nói “chúng sanh này bị hoại diệt ngay tại đây”.
Assāti samaṇassa gotamassa.
"Of him" refers to the recluse Gotama.
Của vị ấy nghĩa là của Sa-môn Gotama.
Bhijjatīti nirudayavināsavasena vinassati.
"Is broken apart" means perishes by way of non-arising and destruction.
Bị hoại diệt nghĩa là bị tiêu diệt theo cách không sanh không diệt.
Tena jīvitasarīrānaṃ anaññattānujānanato, sarīrassa ca bhedadassanato.
Therefore, because of acknowledging the non-difference of life and body, and because of seeing the breaking apart of the body.
Do đó, do chấp nhận sự không khác biệt giữa mạng sống và thân thể, và do thấy sự hoại diệt của thân thể.
Na hettha yathā diṭṭhabhedavatā sarīrato anaññattā adiṭṭhopi jīvassa bhedo vutto, evaṃ adiṭṭhabhedavatā jīvato anaññattā sarīrassāpi abhedoti sakkā vattuṃ tassa bhedassa paccakkhasiddhattā, bhūtupādāyarūpavinimuttassa ca sarīrassa abhāvatoti iminā adhippāyenāha ‘‘ucchedavādo hotī’’ti.
Indeed, in this context of the destruction of jīva and sarīra, just as the destruction of the jīva is spoken of as not being different from the body, which has visible destruction, even though it is not seen; similarly, it is not possible to say that the body also has no destruction, due to its not being different from the jīva, which has invisible destruction, because that destruction is proven by direct perception, and because there is no body free from fundamental elements and derived matter. With this intention, he said: “it becomes an annihilationist view.”
Ở đây, không thể nói rằng, cũng như sự hoại diệt của mạng sống, dù không thấy, được nói đến do sự không khác biệt với thân thể có sự hoại diệt đã thấy, thì sự không hoại diệt của thân thể cũng được nói đến do sự không khác biệt với mạng sống có sự hoại diệt không thấy, vì sự hoại diệt của nó đã được chứng minh bằng trực giác, và vì không có thân thể tách rời khỏi sắc do duyên đại chủng sanh. Với ý nghĩa này, đã nói “đó là thuyết đoạn diệt”.
379-380. Tayidaṃ nesaṃ vañjhāputtassa dīgharassatādiparikappanasadisaṃ, tasmāyaṃ pañho ṭhapanīyo.
This view of theirs is like conceiving the long or short nature of a barren woman’s son; therefore, this question should be set aside.
Điều này giống như việc họ tưởng tượng ra sự dài, ngắn v.v. của con trai của người phụ nữ hiếm muộn, vì vậy câu hỏi này nên được gác lại.
Na hesa atthanissito, na dhammanissito, nādibrahmacariyako, na nibbidādiatthāya saṃvattati.
For it is not connected with benefit, not connected with Dhamma, not fundamental to the holy life, and does not lead to disenchantment and so on.
Vì câu hỏi này không liên quan đến lợi ích, không liên quan đến Pháp, không phải là khởi đầu của Phạm hạnh, không dẫn đến sự nhàm chán v.v.
Poṭṭhapādasuttañcettha nidassanaṃ.
Here, the Poṭṭhapāda Sutta is an example.
Ở đây, kinh Poṭṭhapāda là một ví dụ.
Taṃ tattha rājanimīlanaṃ katvā ‘‘tena hāvusosuṇāthā’’tiādinā satthā nesaṃ upari dhammadesanamārabhīti āha ‘‘atha bhagavā’’tiādi.
The Master, having closed his eyes like a king regarding that question, then began to teach the Dhamma to them with "Therefore, friends, listen!" and so on. Thus, it says "Then the Blessed One" and so on.
Ở đó, sau khi khép mắt như vua, Bậc Đạo Sư đã bắt đầu thuyết pháp cho họ bằng câu ‘Này chư hiền, hãy lắng nghe!’ và vân vân, vì vậy ngài nói ‘Rồi Thế Tôn’ và vân vân.
Sassatucchedadiṭṭhiyo dve antā. Ariyamaggo majjhimā paṭipadā.
The doctrines of eternalism and annihilationism are two extremes. The Noble Eightfold Path is the middle path.
Các tà kiến thường kiến và đoạn kiến là hai cực đoan. Con đường Thánh là Trung Đạo.
Tassāyeva paṭipadāyāti micchāpaṭipadāya eva.
"Of that very path" means of the wrong path.
Chính con đường đó có nghĩa là con đường tà kiến.
Etamevaṃ jānāmīti yena so bhikkhu paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, etaṃ sasampayuttaṃ dhammaṃ ‘‘mahaggatacitta’’nti evaṃ jānāmi.
"I know this" means "I know this factor, together with its associated states, by which that bhikkhu dwells having attained the first jhāna, as 'greatly expanded consciousness' (mahaggatacitta)."
Tôi biết điều này như vậy có nghĩa là tôi biết pháp liên hợp với tâm đó, nhờ đó vị Tỳ-khưu sống an trú trong thiền định thứ nhất, là “tâm đại hành” như vậy.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘mahaggatacittametanti saññaṃ ṭhapesi’’nti.
For it is said, "He established the perception, 'This is greatly expanded consciousness.'"
Quả vậy, đã nói rằng “Vị ấy đã thiết lập tưởng ‘Đây là tâm đại hành’”.
No ca evaṃ vadāmīti yathā diṭṭhigatikā taṃ dhammajātaṃ sanissayaṃ abhedato gaṇhantā ‘‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’’nti, tadubhayaṃ vā bhedato gaṇhantā ‘‘aññaṃ jīvaṃ añña sarīra’’nti attano micchāgāhaṃ pavedenti, evamahaṃ na vadāmi tassa dhammassa supariññātattā.
"But I do not speak thus" means "Just as those holding wrong views declare their mistaken grasp, taking that Dhamma-state—the life and the body—as undivided, saying 'That is the soul, that is the body,' or taking both as distinct, saying 'The soul is one thing, the body is another,' I do not speak thus because that Dhamma has been thoroughly comprehended by me."
Nhưng tôi không nói như vậy có nghĩa là như những người theo tà kiến, khi nắm giữ bản chất pháp đó cùng với căn cứ một cách bất phân biệt là “Mạng đó là thân đó”, hoặc nắm giữ cả hai một cách phân biệt là “Mạng khác, thân khác”, họ bày tỏ tà kiến của mình, tôi không nói như vậy vì pháp đó đã được tôi hiểu rõ.
Tenāha ‘‘atha kho’’tiādi.
Therefore, it says "But indeed" and so on.
Vì vậy, ngài nói “Atha kho” và vân vân.
Bāhirakā yebhuyyena kasiṇajjhānāni eva nibbattentīti vuttaṃ ‘‘kasiṇaparikammaṃ bhāventassā’’ti.
It is said "for one who practices the kasiṇa preliminary work" because external ascetics mostly develop only kasiṇa jhāna.
Vì phần lớn những người ngoại đạo chỉ phát triển các thiền định kasiṇa, nên đã nói “đối với người đang tu tập sự chuẩn bị kasiṇa”.
Yasmā bhāvanānubhāvena jhānādhigamo, bhāvanā ca pathavīkasiṇādisañjānanamukhena hotīti katvā saññāsīsena niddisīyati, tasmā ‘‘saññābalena uppanna’’nti āha.
Since the attainment of jhāna comes through the power of development, and development occurs primarily through perceiving a kasiṇa such as the earth kasiṇa, it is referred to by the head of saññā (perception). Thus, it says "arisen through the power of perception."
Vì sự chứng đắc thiền định là nhờ năng lực của sự tu tập, và sự tu tập diễn ra qua việc nhận biết kasiṇa đất và vân vân, nên được chỉ định bằng đầu của saññā (tưởng), vì vậy đã nói “phát sinh do năng lực của tưởng”.
Tena vuttaṃ ‘‘pathavīkasiṇameko sañjānātī’’tiādi.
Therefore, it is said, "One perceives the earth kasiṇa," and so on.
Vì vậy, đã nói rằng “Một người nhận biết kasiṇa đất” và vân vân.
Yasmā pana bhagavatā tattha tattha vāre ‘‘atha ca panāhaṃ na vadāmī’’ti vuttaṃ, tasmā bhagavato vacanamupadesaṃ katvā na vattabbaṃ kiretaṃ kevalinā uttamapurisenāti adhippāyena ‘‘na kallaṃ tasseta’’nti āhaṃsu, na sayaṃ paṭibhānenāti dassetuṃ ‘‘maññamānā vadantī’’ti vuttaṃ.
But since the Blessed One said "And yet I do not speak" on various occasions, those two wandering ascetics, taking the Blessed One's words as an instruction, said "It is not proper for him," with the intention that such speech should not be uttered by an accomplished, supreme person, not on their own initiative. To show this, it is said "thinking, they speak."
Vì Thế Tôn đã nói “Nhưng tôi không nói” trong nhiều trường hợp khác nhau, nên hai du sĩ đã nói “Điều đó không thích hợp với vị ấy” với ý rằng một người hoàn hảo, một bậc tối thượng nhân, không nên nói lời đó, coi lời của Thế Tôn là lời khuyên; để chỉ ra rằng họ không tự mình suy nghĩ mà nói, đã nói “họ nói một cách tưởng tượng”.
Sesaṃ anantarasutte vuttanayattā, pākaṭattā ca suviññeyyameva.
The rest is easily understood, being explained in the preceding Sutta and being evident.
Phần còn lại, vì đã được giải thích trong kinh trước và vì rõ ràng, nên rất dễ hiểu.
381. Evaṃ jāliyasuttaṃ saṃvaṇṇetvā idāni mahāsīhanādasuttaṃ saṃvaṇṇento yathānupubbaṃ saṃvaṇṇanokāsassa pattabhāvaṃ vibhāvetuṃ, jāliyasuttassānantaraṃ saṅgītassa suttassa mahāsīhanādasuttabhāvaṃ vā pakāsetuṃ ‘‘evaṃ me sutaṃ…pe… uruññāyaṃ viharatīti mahāsīhanādasutta’’nti āha.
381. Having thus commented on the Jāliya Sutta, the commentator now wishes to comment on the Mahāsīhanāda Sutta. To explain that the opportunity for commentary has arrived in due order, or to declare that the Sutta recited immediately after the Jāliya Sutta is the Mahāsīhanāda Sutta, it says “Thus have I heard... Uruññā... dwells: the Mahāsīhanāda Sutta.”
381. Sau khi chú giải kinh Jāliya như vậy, bây giờ để chú giải kinh Mahāsīhanāda, để trình bày sự việc đã đến lúc chú giải theo thứ tự, hoặc để tuyên bố rằng kinh được tụng sau kinh Jāliya là kinh Mahāsīhanāda, ngài nói “Evamme sutaṃ…pe… uruññāyaṃ viharatīti mahāsīhanādasutta” (Như vầy tôi nghe… Thế Tôn trú ở Uruññā, đây là kinh Mahāsīhanāda).
Etadeva nāmanti yasmiṃ raṭṭhe taṃ nagaraṃ, tassa raṭṭhassapi yasmiṃ nagare bhagavā vihāsi, tassa nagarassapi ‘‘uruññā’’tveva nāmaṃ, tasmā uruññāyanti uruññānāmajanapade uruññānāmanagareti āvuttiādinayena attho veditabbo.
"Of this very name" (Etadeva nāmaṃ) means that the town where that country is located, and in which the Blessed One dwelled, is also named "Uruññā." Therefore, the meaning of "in Uruññā" should be understood as "in the Uruññā named region, in the Uruññā named town" by way of repetition and so on.
Cái tên đó có nghĩa là thành phố đó nằm trong quốc độ nào, và Thế Tôn đã trú ở thành phố nào của quốc độ đó, thì thành phố đó cũng có tên là “Uruññā”. Vì vậy, ý nghĩa của “uruññāyaṃ” phải được hiểu theo cách lặp lại và vân vân, tức là “trong xứ Uruññā, tại thành phố Uruññā”.
Iminā imamatthaṃ dasseti – na sabbattha niyatapulliṅgaputhuvacanāva janapadavācī saddā, katthaci aniyatapulliṅgaputhuvacanāpi yathā ‘‘āḷaviyaṃ viharatī’’ti (pāci. 84, 89) keci janapadamevatthaṃ vadanti, taṃ apanetuṃ ‘‘bhagavā hī’’tiādi vuttaṃ.
By this, it shows this meaning: "Not all words denoting a country are always masculine plural. Some can also be non-fixed masculine plural, as in 'He dwells in Āḷavī.' To refute some teachers who say that here it means only the country, 'for the Blessed One' and so on is stated."
Bằng cách này, ngài chỉ ra ý nghĩa rằng: không phải tất cả các từ chỉ quốc độ đều là danh từ giống đực số nhiều cố định; đôi khi chúng cũng là danh từ giống đực số nhiều không cố định, như trong câu “trú ở Āḷavī”. Một số vị nói rằng ở đây chỉ có nghĩa là quốc độ, để bác bỏ ý kiến đó, đã nói “bhagavā hi” và vân vân.
Ramaṇīyoti manoharabhūmibhāgatāya, chāyūdakasampattiyā, janavivittatāya ca manoramo.
"Delightful" means pleasing on account of its charming landscape, abundance of shade and water, and absence of crowds.
Ramaṇīyo có nghĩa là dễ chịu, vì có cảnh quan đẹp, đầy đủ bóng mát và nước, và vắng vẻ không có người.
Migānaṃ abhayaṃ deti etthāti migadāyo. Tenāha ‘‘so’’tiādi.
A migadāya is a place where safety is given to animals. Therefore, it says "that" and so on.
Nơi đây ban sự vô úy cho các loài thú, nên gọi là migadāyo (khu vườn của loài thú). Vì vậy, đã nói “so” và vân vân.
Celaṃ vatthaṃ, taṃ natthi assāti aceloti vuttaṃ ‘‘naggaparibbājako’’ti.
"Cela" is cloth; "acela" means one who has no cloth. Thus, it is said "a naked ascetic."
Celaṃ là y phục, không có y phục thì gọi là acelo, vì vậy đã nói “naggaparibbājako” (du sĩ lõa thể).
Nāmanti gottanāmaṃ.
"Nāma" means family name.
Nāma là tên dòng họ.
Tapanaṃ santapanaṃ kāyassa khedanaṃ tapo, so etassa atthīti tapassī. Yasmā tathābhūto tapaṃ nissito, tapo ca taṃ nissito hoti, tasmā ‘‘tapanissitaka’’nti āha.
"Tapo" is the heating or tormenting of the body, causing fatigue. One who has this is "tapassī." Since such a person is devoted to austerity, and austerity is devoted to him, it says "tapanissitaka" (one dependent on austerity).
Sự đốt cháy, sự nung nóng, sự hành hạ thân thể là tapo (khổ hạnh). Người có khổ hạnh đó là tapassī (người tu khổ hạnh). Vì người như vậy nương tựa vào khổ hạnh, và khổ hạnh cũng nương tựa vào người đó, nên đã nói “tapanissitaka” (người nương tựa khổ hạnh).
Muttācārādīti ettha ādisaddena parato pāḷiya (dī. ni. 1.397) māgatā hatthāpalekhanādayo saṅgahitā.
In "muttācārādī," the word "ādi" (etc.) includes the practices such as wiping excrement with the hand, which are mentioned later in the Pāḷi.
Trong muttācārādī (những hạnh như ăn đồ phóng uế), từ ādi (và vân vân) bao gồm các hạnh như dùng tay gạt đồ ăn và vân vân, được đề cập sau này trong kinh.
Lūkhaṃ pharusaṃ sādhusammatācāravirahato apasādanīyaṃ ājīvati vattatīti lūkhājīvīti aṭṭhakathāmuttakanayo.
"Lūkhājīvī" means one who lives a coarse, harsh, and despicable life, devoid of conduct approved by the virtuous. This is the explanation from outside the Aṭṭṭhakathā.
Lūkhājīvī (người sống khổ hạnh) theo cách diễn giải không thuộc chú giải có nghĩa là người sống một cách thô lỗ, khắc nghiệt, đáng bị chê trách vì thiếu những hạnh kiểm được người thiện tán thán.
Uppaṇḍetīti uhasanavasena paribhāsati.
"He scoffs" means he speaks derisively by way of mockery.
Uppaṇḍetī (chế nhạo) có nghĩa là nói lời chế giễu, nhạo báng.
Upavadatīti avaññāpubbakaṃ apavadati.
"He disparages" means he speaks ill of someone with contempt.
Upavadatī (chê bai) có nghĩa là nói lời chê bai với ý khinh thường.
Tena vuttaṃ ‘‘hīḷeti vambhetī’’ti.
Therefore, it says "he derides, he disdains."
Vì vậy, đã nói “hīḷeti vambhetī” (khinh bỉ, coi thường).
‘‘Hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’tiādīsu viya dhammasaddo hetupariyāyoti āha ‘‘kāraṇassa anukāraṇa’’nti.
Just as in phrases like "knowledge of cause is dhammapaṭisambhidā," the word "dhamma" is a synonym for cause. Thus, it says "a secondary reason for the reason."
Như trong các câu “Trí tuệ về nhân là Dhammapaṭisambhidā” và vân vân, từ dhamma là đồng nghĩa với nhân (hetu), vì vậy đã nói “kāraṇassa anukāraṇa” (sự tương ứng với lý do).
Tathāvuttasaddatthoyevettha kāraṇasaddassa hetubhāvato.
Here, the meaning of the word "dhamma" as a cause is indeed what is intended.
Ở đây, ý nghĩa của từ đã nói như vậy là chính là nhân, vì từ kāraṇa (lý do) có nghĩa là nhân.
Atthavasā payutto hi saddapayogo.
Indeed, the usage of a word is applied according to its meaning.
Việc sử dụng từ ngữ được áp dụng theo ý nghĩa.
Soyeva ca saddattho parehi vuccamāno anukāraṇaṃ tadanurūpaṃ tassadisaṃ vā tato pacchā vā vuttakāraṇabhāvato.
And that very meaning, when spoken by others, becomes a secondary reason, being a reason spoken after, similar to, or resembling that* reason.
Và chính ý nghĩa của từ đó, khi được người khác nói, là sự tương ứng hoặc sự tương tự với lý do đã nói sau đó.
Parehīti yesaṃ tumhehi idaṃ vuttaṃ, tehi parehi.
"By others" means by those others to whom you have spoken this.
Bởi người khác có nghĩa là bởi những người mà các vị đã nói điều này.
Vuttakāraṇenāti yathā tehi vuttaṃ, tathā ce tumhehi na vuttaṃ, evaṃ sati tehi vuttakāraṇena sakāraṇo hutvā tumhākaṃ vādo vā tato paraṃ tassa anuvādo vā koci appamattakopi viññūhi garahitabbaṃ kāraṇaṃ ṭhānaṃ nāgaccheyya, kimevaṃ nāgacchatīti yojanā.
"By the reason spoken" means: "If you have not spoken as they spoke, then your statement, being a statement with a reason through the reason spoken by them, or a subsequent reiteration of it, would not reach even the slightest extent of being blameworthy by the wise. Why does it not reach this extent?" This is the construction of the sentence.
Bởi lý do đã nói có nghĩa là nếu các vị không nói như những gì họ đã nói, thì khi đó, lời nói của các vị hoặc lời giải thích sau đó về lý do đó, dù chỉ một chút, cũng sẽ không bị người trí khiển trách; ý là tại sao lại không bị khiển trách?
‘‘Idaṃ vuttaṃ hotī’’tiādinā tadevatthaṃ saṅkhepato dasseti.
With "This is what is meant," and so on, that very meaning is shown in brief.
Bằng câu “Idaṃ vuttaṃ hotī” và vân vân, ngài tóm tắt ý nghĩa đó.
382. Idāni yaṃ vibhajjavādaṃ sandhāya bhagavatā ‘‘na mete vuttavādino’’ti saṅkhepena vatvā taṃ vibhajitvā dassetuṃ ‘‘idhāhaṃ kassapā’’tiādi vuttaṃ, taṃ vibhāgena dassento ‘‘idhekacco’’tiādimāha.
382. Now, to explain the vibhajjavāda (analytic doctrine) to which the Blessed One briefly referred by saying "These are not my spokesmen," it says "Here, Kassapa," and so on. To explain that in detail, it says "Here, some individual" and so on.
382. Bây giờ, để giải thích một cách phân tích cái Vibhajjavāda (thuyết phân tích) mà Thế Tôn đã nói tóm tắt “Họ không phải là những người nói theo lời của Ta”, ngài đã nói “Idhāhaṃ Kassapā” và vân vân. Để trình bày điều đó một cách phân tích, ngài nói “idhekacco” và vân vân.
Bhagavā hi niratthakaṃ anupasamasaṃvattanikaṃ kāyakilamathaṃ ‘‘attakilamathānuyogo dukkho anariyo anatthasaṃhito’’tiādinā (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 13).
Indeed, the Blessed One criticizes useless bodily mortification that does not lead to tranquility, saying, "The indulgence in self-mortification is painful, ignoble, and unbeneficial," and so on.
Thật vậy, Thế Tôn khiển trách sự hành hạ thân thể vô ích, không dẫn đến sự an tịnh, bằng câu “Sự hành hạ thân thể là khổ, không phải của bậc Thánh, không liên quan đến lợi ích” và vân vân.
Garahati, sātthakaṃ pana upasamasaṃvattanikaṃ kāyakilamathaṃ ‘‘āraññiko hoti, paṃsukūliko hotī’’tiādinā (a. ni. 5.181, 182; pari. 325) vaṇṇeti.
But He praises beneficial bodily mortification that leads to tranquility, saying, "He is a forest dweller, he is a rag-robe wearer," and so on.
Nhưng ngài tán thán sự hành hạ thân thể hữu ích, dẫn đến sự an tịnh, bằng câu “Vị ấy sống ở rừng, mặc y phấn tảo” và vân vân.
Appapuññatāyāti apuññatāya.
"Due to having little merit" means due to being without merit.
Appapuññatāyā có nghĩa là apuññatāya (vì không có phước).
Appasaddo cettha ‘‘dvattichadanassa pariyāyaṃ appaharite ṭhitena adhiṭṭhātabba’’ntiādīsu (pāci. 135) viya abhāvattho.
Here, the word "appa" (little) means "absence," as in phrases like "one should establish a patch of two or three inches in a place with little vegetation."
Ở đây, từ appa có nghĩa là sự thiếu vắng, giống như trong các câu “phải ở trên cỏ ít” và vân vân.
Micchādiṭṭhibhāvato kammaphalaṃ paṭikkhipantena ‘‘natthi dinna’’ntiādinā (dī. ni. 1.171; ma. ni. 1.445; 2.94, 225; 3.91, 116, 136; saṃ. ni. 3.210; a. ni. 3.118; 10.176; dha. sa. 1221; vibha. 907) micchādiṭṭhiṃ purakkhatvā jīvitavuttihetu tathā tathā duccaritapūraṇaṃ sandhāya ‘‘tīṇi duccaritāni pūretvā’’ti vuttaṃ.
Due to holding wrong view, intending the fulfillment of misconduct in various ways for the sake of livelihood, by rejecting the fruit of kamma, by putting wrong view foremost, saying "there is no gift" and so on, the statement " having fulfilled the three misconducts" was made.
Do có tà kiến, bằng cách phủ nhận quả nghiệp với lời nói như ‘‘không có bố thí’’ v.v., lấy tà kiến làm đầu, vì mục đích sinh kế, ám chỉ việc hoàn thành các ác hạnh theo nhiều cách khác nhau, nên đã nói ‘‘hoàn thành ba ác hạnh’’.
Bhiyyosomattāyāti mattato atirekaṃ.
Bhiyyosomattāyā means exceedingly, beyond measure.
Bhiyyosomattāyā nghĩa là vượt quá mức độ.
‘‘Bhiyyoso’’ti hi idaṃ bhiyyosaddena samānatthaṃ nepātikaṃ.
Indeed, the particle " bhiyyoso" has the same meaning as the word bhiyyosa.
Quả thật, từ ‘‘Bhiyyoso’’ này là một giới từ có cùng nghĩa với từ bhiyyo.
Anesanavasenāti kohaññe ṭhatvā asantaguṇasambhāvanicchāya yathā tathā tapaṃ katvā anesitabbamesanāvasena micchājīvenāti attho.
Anesanavasenā means, having established oneself in hypocrisy, desiring to be praised for non-existent qualities, performing ascetic practices in various ways, and thereby leading a wrong livelihood by seeking what should not be sought.
Anesanavasenā nghĩa là, đứng trên sự lừa dối (kohañña), với ý muốn được người khác ca ngợi những đức tính không có nơi mình, bằng cách thực hành khổ hạnh theo nhiều cách khác nhau, tìm kiếm những điều không nên tìm kiếm, tức là sống bằng tà mạng.
Yathāvuttanayena jīvitavuttihetu tīṇi duccaritāni pūretvā. Ime dveti ‘‘appapuñño, puññavā’’ti ca vutte duccaritakārino dve puggale.
For the sake of livelihood, in the manner already stated, having fulfilled the three misconducts. These two refers to the two individuals who commit misconduct, spoken of as "one with little merit" and "one with merit."
Vì mục đích sinh kế, theo cách đã nói, hoàn thành ba ác hạnh. Hai người này nghĩa là hai hạng người làm ác hạnh được nói đến là ‘‘thiếu phước’’ và ‘‘có phước’’.
Paṭhamadutiyanayesu vuttanayeneva tatiyacatutthanayesupi yathākkamaṃ attho veditabbo.
The meaning should be understood in the same way for the third and fourth methods as for the first and second methods, respectively.
Nghĩa của cách thứ ba và thứ tư cũng nên được hiểu theo thứ tự tương tự như cách thứ nhất và thứ hai đã nói.
Paṭhamatatiyanayesu cettha ahetukaakiriyavādino.
Here, in the first and third methods, they are those who hold the doctrines of causelessness (ahetuka) and non-action (akiriyavāda).
Trong cách thứ nhất và thứ ba ở đây, đó là những người theo thuyết vô nhân, vô tác.
Dutiyacatutthanayesu pana kammakiriyavādinoti daṭṭhabbaṃ.
However, in the second and fourth methods, they are those who hold the doctrines of kamma and action (kammakiriyavāda), so it should be understood.
Còn trong cách thứ hai và thứ tư, thì đó là những người theo thuyết nghiệp tác.
Appadukkhavihārīti appakaṃ dukkhena vihārī.
Appadukkhavihārī means one who dwells with little suffering.
Appadukkhavihārī nghĩa là sống với ít khổ đau.
Bāhirakācārayuttoti sāsanācārato bāhirakena titthiyācārena yutto.
Bāhirakācārayutto means endowed with the conduct of other sects, which is outside the conduct of the Dispensation.
Bāhirakācārayutto nghĩa là sống theo hạnh của ngoại đạo, khác với hạnh của giáo pháp.
Attānaṃ sukhetvāti adhammikena anesanāya laddhapaccayanimittena sukhena attānaṃ sukhetvā sukhaṃ katvā, ‘‘sukhe ṭhapetvā’’ti adhunā pāṭho.
Attānaṃ sukhetvā means having made oneself happy, having found happiness through illicit means, with the pleasantness arising from gains obtained through unrighteous, improper seeking. At present, the reading is ‘‘sukhe ṭhapetvā’’ (having placed in happiness).
Attānaṃ sukhetvā nghĩa là làm cho mình được an lạc, tạo ra sự an lạc cho mình bằng cách hưởng thụ những vật dụng có được do tà mạng, bất hợp pháp; hiện nay có bản đọc là ‘‘sukhe ṭhapetvā’’.
‘‘Na dāni mayā sadiso atthī’’tiādinā taṇhāmānadiṭṭhisaṅkhātānaṃ tissannaṃ maññanānaṃ vasena duccaritapūraṇamāha.
By stating "There is no one now equal to me" and so forth, it speaks of the fulfillment of misconduct through the three types of conceit: craving (taṇhā), pride (māna), and wrong view (diṭṭhi).
Bằng cách nói ‘‘giờ đây không ai sánh bằng ta’’ v.v., ám chỉ việc hoàn thành ác hạnh do ba loại chấp thủ: tham ái, kiêu mạn và tà kiến.
Lābhasakkāraṃ vā uppādento tīṇi duccaritāni puretvāti sambandho.
Or, creating gain and honor, having fulfilled the three misconducts—this is the connection.
Hoặc tạo ra lợi lộc và sự tôn kính, liên kết với việc hoàn thành ba ác hạnh.
Micchādiṭṭhivasenāti ‘‘natthi kāmesu doso’’ti evaṃ pavattamicchādiṭṭhivasena.
Micchādiṭṭhivasena means by means of the wrong view that states "there is no fault in sensual pleasures."
Micchādiṭṭhivasena nghĩa là do tà kiến đang diễn ra như ‘‘không có lỗi lầm trong các dục vọng’’.
Paribbājikāyāti bāhirapabbajjamupagatāya tāpasadārikāya, channaparibbājikāya ca.
Paribbājikāyā means to an ascetic woman who has gone forth outside the Dispensation, a young female ascetic, and a female ascetic wearing clothes.
Paribbājikāyā nghĩa là một cô gái khổ hạnh đã xuất gia theo ngoại đạo, và một nữ du sĩ mặc y phục.
‘‘Aparo’’ti etthāpi hi ‘‘tāpaso vā channaparibbājako vā’’ti adhikāro.
Indeed, even in "aparo," the sense is "either an ascetic or an ascetic wearing clothes."
Thật vậy, ở đây, trong từ ‘‘aparo’’ cũng có sự liên hệ đến ‘‘một nhà khổ hạnh hoặc một du sĩ mặc y phục’’.
Daharāyāti taruṇāya.
Daharāyā means to a young one.
Daharāyā nghĩa là trẻ tuổi.
Mudukāyāti sukhumālāya.
Mudukāyā means to a delicate one.
Mudukāyā nghĩa là mềm mại, tinh tế.
Lomasāyāti tanutambalomatāya appalomavatiyā.
Lomasāyā means to one with thin, reddish hair, one with little hair.
Lomasāyā nghĩa là có lông mỏng và đỏ, tức là ít lông.
Lomaṃ etissā atthīti lomasā. Liṅgattayepi hi sa-paccayena padasiddhimicchanti saddavidū.
"She has hair, therefore she is lomasā." Grammarians indeed desire the formation of a word with the suffix -sa in all three genders.
Vì cô ấy có lông nên được gọi là lomasā. Quả thật, các nhà ngữ pháp mong muốn sự hình thành từ với hậu tố sa trong cả ba giống.
Kāmesūti vatthukāmesu.
Kāmesu refers to objects of sensual pleasure (vatthukāmesu).
Kāmesu nghĩa là trong các dục vật.
Pātabbatanti paribhuñjitabbaṃ.
Pātabbataṃ means to be enjoyed.
Pātabbataṃ nghĩa là nên được hưởng thụ.
Paribhogattho hettha pā-saddo, tabbasaddo ca bhāvasādhano.
Here, the word pā denotes enjoyment, and the word tabba is a bhāva-sādhana (expressing a state or action).
Ở đây, từ pā có nghĩa là hưởng thụ, và từ tabba là bhāvasādhana (danh từ chỉ hành động).
Tā-saddo pana sakatthe yathā ‘‘devatā’’ti, pātabbatanti vā paribhuñjanakataṃ, kattusādhano cettha tabbasaddo yathā uparipaṇṇāsake pañcattayasutte ‘‘ye hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā diṭṭhasutamutaviññātabbasaṅkhāramattena etassa āyatanassa upasampadaṃ paññapentī’’ti (ma. ni. 3.24) tathā hi tadaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ ‘‘vijānātīti viññātabbaṃ, diṭṭhasutamutaviññātamattena pañcadvārikasaññāpavattimattenāti ayañhi ettha attho’’ti, (ma. ni. aṭṭha. 3.24) taṭṭīkāyañca ‘‘yathā niyyantīti niyyānikāti bahulaṃ vacanato kattusādhano niyyānikasaddo, evaṃ idha viññātabbasaddoti āha ‘vijānātīti viññātabba’nti,’’ tā-saddo pana bhāve.
However, the word tā is in its own sense, like "devatā." Or pātabbataṃ means 'that which is done by enjoying,' and here the word tabba is a kattu-sādhana (expressing an agent), as in the Uparipaṇṇāsaka, in the Pañcattaya Sutta: "Whatever recluses or brahmins, bhikkhus, declare the attainment of this base merely by what is seen, heard, sensed, and cognized as formations" (ma. ni. 3.24). For indeed, in the Aṭṭhakathā on that sutta, it is said: "One knows, therefore it is viññātabbaṃ (cognizable). The meaning here is merely by what is seen, heard, sensed, and cognized, merely by the occurrence of consciousness at the five sense-doors." And in the ṭīkā on that, it says: "Just as 'they escape, therefore they are niyyānikā (leading to escape)' is commonly said, making niyyānikā a kattu-sādhana, so too here the word viññātabba should be understood. Therefore, it says 'vijānātīti viññātabbaṃ' (one knows, therefore it is cognizable).' However, the word tā is in the bhāva (state/being)."
Còn từ tā thì có nghĩa tự thân, như trong ‘‘devatā’’; hoặc pātabbataṃ nghĩa là sự hưởng thụ, và ở đây từ tabba là kattusādhana (danh từ chỉ tác nhân), giống như trong Pañcattayasutta ở Uparipaṇṇāsaka, đã nói ‘‘Này các Tỳ-khưu, bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào tuyên bố sự thành tựu của xứ này chỉ bằng các uẩn được thấy, được nghe, được ngửi, được nếm, được xúc chạm, được biết’’ (Ma. Ni. 3.24). Thật vậy, trong chú giải của kinh ấy đã nói ‘‘biết nên được gọi là viññātabbaṃ, ở đây nghĩa là chỉ bằng sự thấy, nghe, ngửi, nếm, xúc chạm, biết, tức là chỉ bằng sự diễn tiến của tưởng (saññā) ở năm cửa giác quan’’, và trong ṭīkā của kinh ấy ‘‘giống như từ niyyānika là kattusādhana do thường được dùng với nghĩa là ‘những người dẫn dắt’ (niyyanti), thì ở đây từ viññātabba cũng là kattusādhana, do đó đã nói ‘biết nên được gọi là viññātabbaṃ’’, còn từ tā thì là bhāve (chỉ trạng thái).
Assādiyamānapakkhe ṭhito kilesakāmopi vatthukāmapariyāpannoyeva, tasmā tesu yathāruci paribhuñjantoti attho.
Even kamma associated with defilements (kilesakāmopi), which stands in the aspect of being savored, is included within object-kamma (vatthukāma). Therefore, the meaning is: enjoying them according to one's desire.
Ngay cả dục vọng phiền não (kilesakāma) đang được hưởng thụ cũng thuộc về dục vật (vatthukāma); do đó, nghĩa là hưởng thụ chúng tùy theo ý muốn.
383. Asukaṭṭhānatoti asukabhavato.
383. Asukaṭṭhānato means from such and such an existence.
383. Asukaṭṭhānato nghĩa là từ kiếp sống này.
Āgatāti upapattivasena idhāgatā.
Āgatā means arrived here by way of rebirth.
Āgatā nghĩa là đã đến đây do tái sinh.
Idāni gantabbaṭṭhānañcāti upapattivaseneva āyatiṃ gamitabbabhavañca.
Idāni gantabbaṭṭhānañcā means also the existence to be gone to in the future, by way of rebirth.
Idāni gantabbaṭṭhānañcā nghĩa là kiếp sống sẽ phải đến trong tương lai, cũng do tái sinh.
Tatoti atītabhavato.
Tato means from the past existence.
Tato nghĩa là từ kiếp quá khứ.
Puna upapattinti āyatiṃ anantarabhave puna upapattiṃ, tato anantarabhavepi puna upapattinti punappunaṃ nibbattiṃ.
Puna upapattiṃ means rebirth again in the immediate future existence, and also rebirth again in the existence immediately following that; that is, repeated arising.
Puna upapattiṃ nghĩa là tái sinh trong kiếp kế tiếp trong tương lai, và tái sinh trong kiếp kế tiếp sau đó, tức là sự tái sinh lặp đi lặp lại.
Kena kāraṇena garahissāmīti ettha yathābhūtamajānanto icchādosavasena yaṃ kiñci garaheyya, na tathā cāhaṃ, ahaṃ pana yathābhūtaṃ jānanto sabbampetaṃ kena kāraṇena garahissāmi, sabbassapetassa tapassa garahāya kāraṇaṃ natthīti imamadhippāyaṃ dassento ‘‘garahitabbamevā’’tiādimāha.
Regarding Kena kāraṇena garahissāmī (For what reason shall I blame?), if one does not know things as they are, one might blame anything out of desire or aversion. "But I am not like that. I, knowing things as they are, for what reason shall I blame all of this? There is no reason to blame all of this ascetic practice." Expressing this intention, he states ‘‘garahitabbamevā’’ (only what is blameworthy) and so on.
Ở đây, trong câu Kena kāraṇena garahissāmī (Vì lý do gì mà ta sẽ chỉ trích?), một người không biết sự thật có thể chỉ trích bất cứ điều gì do tham ái và sân hận, nhưng ta thì không như vậy. Ta, vì biết sự thật, sẽ chỉ trích tất cả những điều này vì lý do gì? Không có lý do để chỉ trích tất cả những khổ hạnh này. Để thể hiện ý nghĩa này, đã nói ‘‘garahitabbamevā’’ v.v.
Bhaṇḍikanti puṭabhaṇḍikaṃ.
Bhaṇḍikaṃ means a bundle of clothes.
Bhaṇḍikaṃ nghĩa là một gói hàng.
Upamāpakkhe parisuddhatāya dhotaṃ, tathā adhotañca, upameyyapakkhe pana pasaṃsitabbaguṇatāya dhotaṃ parisuddhaṃ, tathā adhotañcāti attho.
In the case of the simile, it means washed clean due to purity, and also unwashed; but in the case of what is being compared, it means washed clean due to praiseworthy qualities, and also unwashed.
Trong vế ví dụ, dhotaṃ (đã giặt) là sạch sẽ, và adhotaṃ (chưa giặt) là chưa sạch. Trong vế được ví dụ, dhotaṃ là trong sạch, tinh khiết do có phẩm chất đáng khen, và adhotaṃ là chưa trong sạch, chưa tinh khiết.
Tamatthanti garahitabbassa ceva garahaṇaṃ, pasaṃsitabbassa ca pasaṃsanaṃ.
Tamatthaṃ means the blaming of what is blameworthy, and the praising of what is praiseworthy.
Tamatthaṃ nghĩa là sự chỉ trích những gì đáng chỉ trích, và sự khen ngợi những gì đáng khen ngợi.
384. Diṭṭhadhammikassa, samparāyikassa ca atthassa sādhanavasena pavattiyā garukattā na koci na sādhūti vadati.
384. Due to the gravity of its occurrence by way of accomplishing benefits in this life and for the next life, no one says it is not good.
384. Vì sự diễn tiến của nó được coi trọng do có thể thành tựu lợi ích hiện tại và lợi ích tương lai, không ai nói rằng nó không tốt.
Pañcavidhaṃ veranti pāṇātipātādipañcavidhaveraṃ.
Pañcavidhaṃ veraṃ means the five kinds of hostility, such as taking life.
Pañcavidhaṃ veraṃ nghĩa là năm loại thù địch như sát sinh v.v.
Tañhi pañcavidhassa sīlassa paṭipakkhabhāvato, sattānaṃ verahetutāya ca ‘‘vera’’nti vuccati, tato eva ca taṃ na koci ‘‘sādhū’’ti vadati tathā diṭṭhadhammikādiatthānamasādhanato, sattānaṃ sādhubhāvassa dūsanato ca.
That fivefold hostility is called vera (hostility) because it is opposed to the five precepts and because it is a cause of hostility for beings. For that very reason, no one says it is good, and also because it does not accomplish benefits in this life and so forth, and because it corrupts the goodness of beings.
Quả thật, điều đó được gọi là ‘‘vera’’ (thù địch) vì nó đối lập với năm loại giới và là nguyên nhân của sự thù địch giữa các chúng sinh, và cũng vì lý do đó mà không ai nói rằng nó ‘‘tốt’’, cũng như vì nó không thành tựu các lợi ích hiện tại v.v., và vì nó làm tổn hại đến sự tốt lành của chúng sinh.
Na nirundhitabbanti rūpaggahaṇe na nivāretabbaṃ.
Na nirundhitabbaṃ means it should not be restrained from grasping forms.
Na nirundhitabbaṃ nghĩa là không nên ngăn cản việc nhận thức sắc.
Dassanīyadassanattho hi cakkhupaṭilābhoti tesamadhippāyo.
For them, the purpose of obtaining sight is to see what is visible—this is their intention.
Ý của họ là việc có được con mắt là để nhìn thấy những gì đáng thấy.
Ayameva nayo sotādīsupi.
This same method applies to hearing and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho tai v.v.
Yadaggena tesaṃ pañcadvāre asaṃvaro sādhu, tadaggena tattha saṃvaro na sādhūti adhippāyo hotīti āha ‘‘puna…pe… asaṃvara’’nti.
The intention is that if lack of restraint in the five doors is good for them, then restraint there is not good. Thus, he said: “again…pe… lack of restraint.”
Bởi vì việc không hộ trì năm giác quan của họ là tốt, thì việc hộ trì ở đó là không tốt – đó là ý nghĩa. Vì vậy,* nói “lại nữa… không hộ trì”.
Iti yaṃ paravādamūlakaṃ catukkaṃ dassitaṃ, tadeva puna sakavādamūlakaṃ catukkaṃ katvā dassitanti viññāpetuṃ ‘‘eva’’ntiādi vuttaṃ.
Thus, in order to make it known that the tetrad shown based on the views of others is again shown as a tetrad based on one’s own view, “evaṃ” and so on was said.
Để giải thích rằng tứ pháp dựa trên quan điểm của người khác đã được trình bày, nay lại được trình bày thành tứ pháp dựa trên quan điểm của mình, nên “như vậy” v.v… đã được nói.
Yañhi kiñci kenaci samānaṃ, tenapi taṃ samānameva.
For whatever is similar to something, it is similar to that very thing.
Quả thật, bất cứ điều gì giống với một điều gì đó, thì điều đó cũng giống như vậy.
Yañca kiñci kenaci asamānaṃ, tenapi taṃ asamānamevāti āha ‘‘samānāsamānata’’nti.
And whatever is dissimilar to something, it is dissimilar to that very thing. Thus, he said: “similarity and dissimilarity.”
Và bất cứ điều gì không giống với một điều gì đó, thì điều đó cũng không giống như vậy – nên* nói “sự tương đồng và bất tương đồng”.
Ettha ca samānatanti samānatāmattaṃ.
Here, “similarity” means mere similarity.
Ở đây, sự tương đồng chỉ là sự tương đồng.
Anavasesato hi pahātabbadhammānaṃ pahānaṃ, upasampādetabbadhammānaṃ upasampādanañca sakavādeva dissati, na paravāde.
For the complete abandonment of phenomena to be abandoned and the complete acquisition of phenomena to be acquired are seen only in one’s own view, not in the views of others.
Vì sự đoạn trừ hoàn toàn các pháp cần đoạn trừ và sự thành tựu hoàn toàn các pháp cần thành tựu chỉ được thấy trong quan điểm của mình, chứ không phải trong quan điểm của người khác.
Tena vuttaṃ ‘‘tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmī’’tiādi.
Therefore, it was said: “I, having approached them, speak thus,” and so on.
Do đó,* nói “ta đến gặp họ và nói như vậy” v.v…
Sakavādaparavādānurūpaṃ vuttanayena pañcasīlādivaseneva attho veditabbo.
The meaning should be understood solely by way of the five precepts and so on in accordance with the method stated for one’s own view and the views of others.
Ý nghĩa cần được hiểu chỉ theo cách của năm giới v.v… phù hợp với quan điểm của mình và quan điểm của người khác, theo cách đã nói.
385. Antamiti āṇattiyaṃ pañcamīattanopadaṃ.
Antaṃ is the fifth case, attanopada, in the sense of command.
385. Antaṃ là động từ ngôi thứ năm, tự thân, trong ý nghĩa mệnh lệnh.
Laddhiṃ pucchantoti ‘‘kiṃ samaṇo gotamo saṃkilesadhamme anavasesaṃ pahāya vattati, udāhu pare gaṇācariyā, ettha tāva attano laddhiṃ vadehī’’ti evaṃ paṭiññātaṃ siddhantaṃ pucchanto.
“Asking about the doctrine” means asking about an acknowledged doctrine, saying: “Does the ascetic Gotama live having abandoned defilements without remainder, or do other teachers of sects? First, state your own doctrine here.”
Người hỏi về giáo lý là người hỏi về giáo lý đã được tuyên bố, chẳng hạn như: “Sa-môn Gotama có hành trì bằng cách đoạn trừ hoàn toàn các pháp ô nhiễm, hay các vị giáo chủ khác? Trước hết, hãy nói lên giáo lý của mình về điều này.”
Kāraṇaṃ pucchantoti ‘‘samaṇova gotamo saṃkilesadhamme anavasesaṃ pahāya vattatī’’ti vutte ‘‘kāraṇenapi etamatthaṃ gāhayā’’ti evaṃ hetuṃ pucchanto.
“Asking about the reason” means, when it is said: “The ascetic Gotama alone lives having abandoned defilements without remainder,” asking for the reason, saying: “Let this matter be understood by reason also.”
Người hỏi về lý do là người hỏi về nguyên nhân, chẳng hạn như: khi được nói “chỉ có Sa-môn Gotama hành trì bằng cách đoạn trừ hoàn toàn các pháp ô nhiễm”, thì người đó hỏi: “Ngài có thể giải thích điều này bằng lý do không?”
Ubhayaṃ pucchantoti ‘‘idaṃ nāmettha kāraṇa’’nti kāraṇaṃ vatvā paṭiññāte atthe sādhiyamāne anvayato, byatirekato ca kāraṇaṃ samatthetuṃ sadisāsadisappabhedaṃ upamodāharaṇadvayaṃ pucchanto.
“Asking about both” means, having stated the reason, saying: “This is the reason here,” and when the acknowledged matter is being established, asking for two examples, similar and dissimilar, to establish the reason by way of agreement and disagreement.
Người hỏi cả hai là người đã nói lý do “đây là lý do ở đây”, và khi điều đã được tuyên bố được chứng minh, thì người đó hỏi về hai loại ví dụ tương đồng và bất tương đồng để chứng minh lý do theo cách thuận chiều và nghịch chiều.
Apica hetupamodāharaṇavasena tilakkhaṇasampattiyā yathāpaṭiññāte atthe sādhite sammadeva anu pacchā bhāsanto nigamentopi samanubhāsati nāmāti veditabbaṃ.
Furthermore, it should be understood that one who, after establishing the acknowledged matter perfectly through the three characteristics by means of reasons and examples, then concludes by speaking well, is also called samanubhāsati.
Hơn nữa, cần hiểu rằng samanubhāsati là việc một người, sau khi đã chứng minh điều được tuyên bố bằng cách đạt được ba đặc tính theo cách của lý do, ví dụ và phép chứng minh, thì sau đó nói một cách đúng đắn, thậm chí kết thúc.
‘‘Upasaṃharitvā’’ti pāṭhaseso.
“Upasaṃharitvā” is the remaining part of the text.
“Upasaṃharitvā” là phần còn lại của câu.
‘‘Kiṃ te’’tiādi upasaṃharaṇākāradassanaṃ.
“Kiṃ te” and so on shows the manner of concluding.
“Kiṃ te” v.v… là cách trình bày về phương pháp kết luận.
Dutiyapadepīti ‘‘saṅghena vā saṅgha’’nti padepi.
“In the second phrase too” means in the phrase “or the Saṅgha with the Saṅgha.”
Trong câu thứ hai cũng vậy là trong câu “saṅghena vā saṅghaṃ”.
Vacanasesaṃ, upasaṃharaṇākārañca sandhāya ‘‘eseva nayo’’ti vuttaṃ.
Referring to the remaining words and the manner of concluding, “the same method applies” was stated.
Nói “đây cũng là phương pháp tương tự” là để chỉ đến phần còn lại của câu và phương pháp kết luận.
Tamatthanti taṃ pahātabbadhammānaṃ anavasesaṃ pahāya vattanasaṅkhātaṃ, samādātabbadhammānaṃ anavasesaṃ samādāya vattanasaṅkhātañca atthaṃ.
“That meaning” refers to the meaning of living having abandoned unwholesome phenomena without remainder, and living having undertaken wholesome phenomena without remainder.
Ý nghĩa đó là ý nghĩa của việc hành trì bằng cách đoạn trừ hoàn toàn các pháp cần đoạn trừ và hành trì bằng cách thành tựu hoàn toàn các pháp cần thành tựu.
Yojetvāti akusalādipadehi yojetvā.
“Yojetvā” means by connecting with terms such as akusala (unwholesome).
Yojetvā là kết hợp với các từ như bất thiện v.v…
Akosallasambhūtādiatthena akusalā ceva tatoyeva akusalāti ca saṅkhātā, saṅkhātasaddo cettha ñātattho, koṭṭhāsattho ca yujjatīti āha ‘‘ñātā, koṭṭhāsaṃ vā katvā ṭhapitā’’ti, purimena cettha padena ekantākusale vadati, pacchimena taṃ sahagate, tappaṭipakkhiye ca.
By the meaning of arising from unskillfulness, etc., they are unwholesome and for that very reason are reckoned as unwholesome. The word saṅkhāta here is appropriate with the meaning of 'known' and 'a portion,' therefore it is said: ‘‘known, or placed by making a portion.’’ Here, by the former word, it refers to those that are entirely unwholesome; by the latter, to those associated with them and their opposites.
Với ý nghĩa là do sự thiếu khéo léo mà sinh ra, akusalā ceva (các pháp bất thiện) và akusalāti ca saṅkhātā (được gọi là bất thiện) cũng từ đó mà ra. Ở đây, từ saṅkhāta phù hợp với ý nghĩa đã biết và ý nghĩa của một phần, nên* nói “đã biết, hoặc đã được đặt thành một phần”. Với từ đầu tiên,* nói về các pháp hoàn toàn bất thiện; với từ sau,* nói về các pháp đi kèm với chúng và các pháp đối nghịch với chúng.
Evañhi koṭṭhāsakaraṇena ṭhapanaṃ upapannaṃ hoti.
Indeed, in this way, the placing by making a portion becomes appropriate.
Chỉ khi đó, việc đặt thành một phần mới hợp lý.
Akusalapakkhikabhāvena hi vavatthāpanaṃ koṭṭhāsakaraṇaṃ.
For, distinguishing by being on the side of the unwholesome is making a portion.
Vì sự phân loại theo khía cạnh bất thiện chính là việc đặt thành một phần.
Avajjasaddo dosattho gārayhapariyāyattā, a-saddassa ca tabbhāvavuttitoti āha ‘‘sadosā’’ti.
The word avajja has the meaning of fault, being a synonym for blameworthy, and because the prefix 'a-' denotes that state, thus it is said ‘‘sadosā’’ (faulty).
Từ avajja có nghĩa là lỗi lầm, vì nó đồng nghĩa với sự đáng trách và vì tiền tố a- được dùng để chỉ sự không có, nên* nói “có lỗi”.
Ariyā nāma niddosā.
The Ariyas are indeed faultless.
Các bậc Ariya là những người không có lỗi.
Ime pana akusalā kathañcipi niddosā na hontīti niddosaṭṭhena ariyā bhavituṃ nālaṃ asamatthā.
But these unwholesome states are in no way faultless, thus they are not fit, are unable to be Ariyas in the sense of being faultless.
Tuy nhiên, những pháp bất thiện này không thể nào không có lỗi, nên chúng không có khả năng trở thành Ariya theo nghĩa không lỗi.
386-392. ‘‘Ya’’nti etaṃ kāraṇe paccattavacananti dasseti ‘‘yenā’’ti iminā.
386-392. It is shown that ‘‘yaṃ’’ (that which) is an accusative case in the sense of cause by means of ‘‘yena’’ (by which).
386-392.* trình bày rằng “yaṃ” (cái gì) là đại từ nhân xưng ở cách thứ nhất trong ý nghĩa nguyên nhân, bằng cách dùng “yena” (bởi cái gì).
Yaṃ vā panāti asambhāvanāvacanametaṃ, yaṃ vā pana kiñcīti attho.
Yaṃ vā pana (or whatever) is a word of dispraise, meaning "whatever little there may be."
Yaṃ vā pana (hoặc bất cứ điều gì) là một từ chỉ sự không thể xảy ra, có nghĩa là “hoặc bất cứ điều gì dù nhỏ nhặt”.
Pahāya vattantīti ca atthavasā puthuvacanavipariṇāmoti vuttaṃ ‘‘yaṃ vā taṃ vā appamattakaṃ pahāya vattantī’’ti.
And pahāya vattantī (they conduct themselves having abandoned) is a change of number due to the meaning, thus it is said ‘‘yaṃ vā taṃ vā appamattakaṃ pahāya vattantī’’ (they conduct themselves having abandoned whatever little there may be).
Và pahāya vattantī (hành trì bằng cách đoạn trừ) là sự biến đổi số nhiều theo ý nghĩa, nên* nói “hành trì bằng cách đoạn trừ dù chỉ một chút ít”.
Gaṇācariyā cettha pūraṇamakkhaliādayo.
Here, gaṇācariyā are Pūraṇa, Makkhali, and others.
Các giáo chủ ở đây là Pūraṇa Kassapa, Makkhali Gosāla v.v…
Satthupabhavattā saṅghassa saṅghasampattiyāpi satthusampatti vibhāvīyatīti āha ‘‘saṅgha…pe… siddhito’’ti, sā pana pasaṃsā pasādahetukāti pasādamukhena taṃ dassetuṃ ‘‘pasīdamānāpī’’tiādi vuttaṃ.
Since the Saṅgha originates from the Teacher, the perfection of the Saṅgha also reveals the perfection of the Teacher, thus it is said ‘‘saṅgha…pe… siddhito’’ (from the Saṅgha's… success). And since that praise is due to faith, to show it through faith, ‘‘pasīdamānāpī’’ (even those who are pleased), etc., is said.
Vì Tăng đoàn có nguồn gốc từ Đức Phật, nên sự viên mãn của Đức Phật cũng được thể hiện qua sự viên mãn của Tăng đoàn. Vì vậy,* nói “Tăng đoàn… v.v… do sự thành tựu”. Và sự tán thán đó là do sự tịnh tín, nên để trình bày điều đó qua sự tịnh tín,* nói “ngay cả khi tịnh tín” v.v…
Tattha sampiṇḍanatthena pi-saddena appasīdamānāpi evameva na pasīdantīti sampiṇḍeti.
There, by the word pi (even), in the sense of inclusion, it includes that even those who are not pleased do not become pleased in the same way.
Ở đó, với từ pi (cũng), trong ý nghĩa tổng hợp,* tổng hợp rằng ngay cả những người không tịnh tín cũng không tịnh tín như vậy.
Yathā hi anvayato satthusampattiyā sāvakesu, sāvakasampattiyā ca satthari pasādo samuccīyati, evaṃ byatirekato satthuvipattiyā sāvakesu, sāvakavipattiyā ca satthariappasādoti daṭṭhabbaṃ.
Just as, by way of direct sequence, faith in the disciples arises from the Teacher's perfection, and faith in the Teacher from the disciples' perfection; so too, by way of inverse sequence, lack of faith in the disciples arises from the Teacher's imperfection, and lack of faith in the Teacher from the disciples' imperfection—this should be understood.
Thật vậy, giống như sự tịnh tín được tích lũy nơi các đệ tử do sự viên mãn của Bậc Đạo Sư theo cách thuận chiều, và nơi Bậc Đạo Sư do sự viên mãn của các đệ tử, thì sự không tịnh tín cũng được thấy nơi các đệ tử do sự suy đồi của Bậc Đạo Sư theo cách nghịch chiều, và nơi Bậc Đạo Sư do sự suy đồi của các đệ tử.
‘‘Tathā hī’’tiādi tabbivaraṇaṃ.
‘‘Tathā hī’’ (for thus), etc., is its explanation.
“Tathā hi” v.v… là phần giải thích điều đó.
Sarīrasampattinti rūpasampattiṃ, rūpakāyapāripūrinti attho.
Sarīrasampattiṃ (perfection of body) means perfection of form, that is, the completeness of the physical body.
Sarīrasampattiṃ là sự viên mãn về hình thể, tức là sự hoàn hảo của thân vật chất.
Rūpappamāṇe satte sandhāya idaṃ vuttaṃ, ‘‘dhammadesanaṃ vā sutvā’’ti idantu ghosappamāṇe, dhammappamāṇe ca, ‘‘bhikkhūnaṃ panācāragocara’’ntiādiṃ pana dhammappamāṇe, lūkhappamāṇe ca.
This is said with reference to beings who appreciate form; ‘‘dhammadesanaṃ vā sutvā’’ (or having heard a Dhamma discourse) refers to those who appreciate sound and Dhamma; and ‘‘bhikkhūnaṃ panācāragocara’’ (the conduct and resort of bhikkhus), etc., refers to those who appreciate Dhamma and austerity.
Điều này được nói để chỉ những chúng sinh được đánh giá bằng hình thể. Còn “dhammadesanaṃ vā sutvā” (hoặc sau khi nghe pháp được thuyết giảng) thì để chỉ những chúng sinh được đánh giá bằng âm thanh và được đánh giá bằng pháp. Còn “bhikkhūnaṃ panācāragocaraṃ” (cách hành xử và nơi khất thực của các Tỳ-khưu) v.v… thì để chỉ những chúng sinh được đánh giá bằng pháp và được đánh giá bằng sự khắc khổ.
Ācāragocarādīhi dhammo, sammāpaṭipattiyā lūkho ca hoti.
Dhamma is through conduct and resort, etc., and austerity is through right practice.
Pháp được đánh giá bằng cách hành xử, nơi khất thực v.v…, và sự khắc khổ được đánh giá bằng chánh hạnh.
Tasmā ‘‘bhavanti vattāro’’ti paṭhamapade rūpappamāṇā, ghosappamāṇā, dhammappamāṇā ca, dutiyapade dhammappamāṇāva yojetabbā.
Therefore, in the first phrase, ‘‘bhavanti vattāro’’ (they are speakers), beings who appreciate form, sound, and Dhamma should be connected; in the second phrase, only beings who appreciate Dhamma should be connected.
Do đó, trong câu đầu tiên “bhavanti vattāro” (có những người nói), cần kết hợp với những chúng sinh được đánh giá bằng hình thể, bằng âm thanh và bằng pháp; trong câu thứ hai thì chỉ kết hợp với những chúng sinh được đánh giá bằng pháp.
Kīvarūpoti kittakajātiko.
Kīvarūpo (of what kind) means of what nature.
Kīvarūpo là loại nào.
Yā saṅghassa pasaṃsāti ānetvā sambandho, ayameva vā pāṭho.
The connection should be made by bringing in "the praise that is of the Saṅgha," or this reading itself is correct.
Sự liên kết là bằng cách đưa vào “sự tán thán nào của Tăng đoàn”. Hoặc đây chính là cách đọc.
Tattha yā buddhānaṃ, buddhasāvakānameva ca pāsaṃsatā, aññesañca tadabhāvo jotito, taṃ viratippahānasaṃvaruddesavasena nīharitvā dassento ‘‘ayamadhippāyo’’tiādimāha.
There, the praise of the Buddhas and their disciples, and the absence of it in others, is highlighted. Explaining this praise by way of abstinence, abandonment, and restraint, he says ‘‘ayamadhippāyo’’ (this is the intention), etc.
Ở đó, để làm sáng tỏ sự đáng khen của chư Phật và chư đệ tử Phật, và sự không có điều đó ở những người khác,* nói “đây là ý nghĩa” v.v… bằng cách rút ra và trình bày điều đó theo cách của sự từ bỏ, đoạn trừ và phòng hộ.
Tattha setughātaviratiyā ariyamaggasampayuttattā ‘‘sabbena sabbaṃ natthī’’ti vuttaṃ.
There, it is said ‘‘sabbena sabbaṃ natthī’’ (there is absolutely none) because the abstinence of destroying bridges (setughāta-virati) is associated with the Noble Path.
Ở đó, “hoàn toàn không có” được nói vì sự từ bỏ phá hủy cây cầu (setughāta-virati) đi kèm với Thánh đạo.
Aṭṭhasamāpattivasena vikkhambhanappahānamattaṃ, vipassanāmattavasena tadaṅgappahānamattanti yathālābhaṃ yojetabbaṃ.
It should be connected as appropriate: mere suppression-abandonment by way of the eight attainments, and mere temporary-abandonment by way of mere insight.
Cần kết hợp tùy theo trường hợp: chỉ là sự đoạn trừ bằng cách trấn áp theo cách của tám thiền chứng, và chỉ là sự đoạn trừ từng phần theo cách của tuệ quán.
Vipassanāmattavasenāti ca ‘‘anicca’’nti vā ‘‘dukkha’’nti vā vividhaṃ dassanamattavasena, na pana nāmarūpavavatthānapaccayapariggaṇhanapubbakaṃ lakkhaṇattayaṃ āropetvā saṅkhārānaṃ sammasanavasena.
And vipassanāmattavasenā (by way of mere insight) means by way of merely seeing in various ways, such as "impermanent" or "suffering," but not by way of contemplating formations by applying the three characteristics preceded by the discernment of nāma-rūpa and the comprehension of conditions.
Và theo cách của tuệ quán là chỉ theo cách nhìn nhận đa dạng “vô thường” hay “khổ”, chứ không phải theo cách quán sát các hành bằng cách áp dụng ba tướng trạng (vô thường, khổ, vô ngã) có trước là sự phân biệt danh sắc và sự nhận biết các duyên.
Nāmarūpaparicchedo, hi anattānupassanā ca bāhirakānaṃ natthi.
For, the discernment of nāma-rūpa and the contemplation of non-self do not exist for outsiders.
Vì sự phân biệt danh sắc và tuệ quán vô ngã không có ở những người ngoại đạo.
Itarāni samucchedapaṭippassaddhinissaraṇappahānāni tīṇi sabbena sabbaṃ natthi maggaphalanibbānattā.
The other three abandonments—eradication, tranquilization, and escape— are absolutely non-existent because they are the path, fruit, and Nibbāna.
Ba sự đoạn trừ khác là đoạn trừ bằng cách diệt tận (samuccheda-pahāna), đoạn trừ bằng cách an tịnh (paṭippassaddhi-pahāna) và đoạn trừ bằng cách xuất ly (nissaraṇa-pahāna) hoàn toàn không có, vì chúng là Đạo, Quả và Niết Bàn.
Lokiyapañcasīlato añño sabbopi sīlasaṃvaro, ‘‘khamo hoti sītassa uṇhassā’’tiādinā (ma. ni. 1.24; 3.159; a. ni. 4.114) vutto suparisuddho khantisaṃvaro, ‘‘paññāyete pidhiyyare’’tiādinā (su. ni. 1041; cūḷani. 60) vutto kilesānaṃ samucchedako maggañāṇasaṅkhāto ñāṇasaṃvaro, manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ pidahanavasena pavatto suparisuddho indriyasaṃvaro, ‘‘anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāyā’’tiādinā (dī. ni. 2.403; ma. ni. 1.135; saṃ. ni. 5.8; vibha. 205) vutto sammappadhānasaṅkhāto vīriyasaṃvaroti imaṃ saṃvarapañcakaṃ sandhāya ‘‘sesaṃ sabbena sabbaṃ natthī’’ti vuttaṃ.
Regarding the five types of restraint, it is said, ‘‘the remaining things are entirely non-existent,’’ referring to sīlasaṃvara which is all moral restraint apart from the five worldly precepts; khantisaṃvara, which is the perfectly pure restraint of endurance described as ‘‘one endures cold and heat’’; ñāṇasaṃvara, which is the restraint of knowledge, also called path-knowledge, that completely eradicates defilements as described in ‘‘these are restrained by wisdom’’; indriyasaṃvara, which is the perfectly pure restraint of the sense faculties, exercised by closing the six sense faculties beginning with the mind; and vīriyasaṃvara, which is the restraint of energy, also called Right Exertion, described as ‘‘for the non-arising of unarisen evil unwholesome states.’’
Ngoài năm giới của thế gian, tất cả các loại giới luật phòng hộ khác; sự nhẫn nại phòng hộ hoàn toàn thanh tịnh được nói đến như: “người ấy chịu đựng được cái lạnh, cái nóng” v.v.; sự trí tuệ phòng hộ được gọi là đạo trí, diệt trừ phiền não, được nói đến như: “chúng được che lấp bởi tuệ giác” v.v.; sự căn phòng hộ hoàn toàn thanh tịnh diễn ra bằng cách che đậy sáu căn; và sự tinh tấn phòng hộ được gọi là chánh cần, được nói đến như: “để các pháp bất thiện chưa sanh không sanh khởi” v.v. – ý nói đến năm sự phòng hộ này mà nói rằng: “ngoài ra tất cả hoàn toàn không có”.
393. ‘‘Ayaṃ pana yathāvutto mama vādo aviparītova, tassevaṃ aviparītabhāvo imaṃ maggaṃ paṭipajjitvā aparappaccayato jānitabbo’’ti evaṃ aviparītabhāvāvabodhanatthaṃ. Pāḷiyaṃ ‘‘atthi kassapā’’tiādīsu ayaṃ yojanā – yaṃ maggaṃ paṭipanno sāmaṃyeva attapaccakkhato evaṃ ñassati dakkhati ‘‘samaṇo gotamo vadanto yuttapattakāle tathabhāvato bhūtaṃ, ekaṃsena hitāvahabhāvato atthaṃ, dhammato anapetattā dhammaṃ, vinayayogato, paresañca vinayanato vinayaṃ vadatī’’ti, so mayā sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedito sakalavaṭṭadukkhanissaraṇabhūto atthi kassapa maggo, tassa ca adhigamūpāyabhūtā pubbabhāgapaṭipadāti, tena ‘‘samaṇo gotamo ime dhamme anavasesaṃ pahāya vattatī’’tiādi nayappavatto vādo kenaci asampakampito yathābhūta sīhanādoti dasseti.
393. In this way, to make known this unperverted state, for my aforementioned doctrine is indeed unperverted; its unperverted nature is to be known by one who has entered this path, without reliance on others. In the Pāḷi passages such as ‘‘there is, Kassapa,’’ the construction is this: when a person who has entered the path directly knows and sees for himself that ‘‘the recluse Gotama, when he speaks, speaks what is true, because it is so at the appropriate time; what is beneficial, because it unfailingly leads to welfare; what is Dhamma, because it does not depart from the cause; what is Vinaya, because of its connection with discipline and because it disciplines others,’’ then the Buddha declares that this path, which I have known and realized for myself through super-knowledge, is the means of liberation from all suffering of saṃsāra, and there is also a preliminary practice that is the means to attain it. Thus, the doctrine, which begins with ‘‘the recluse Gotama practices, having abandoned these states completely,’’ is an authentic lion's roar, unshaken by anyone.
393. Như vậy, để nhận biết sự không sai lệch rằng “lời dạy của tôi như đã nói là không sai lệch, và sự không sai lệch đó phải được tự mình biết đến sau khi thực hành con đường này, không phụ thuộc vào người khác.” Trong Pāḷi, ở các đoạn như “Này Kassapa, có”, ý nghĩa được kết nối như sau: “Này Kassapa, có một con đường do tôi tự mình chứng ngộ và tuyên bố, là phương tiện thoát khỏi mọi khổ đau luân hồi, mà khi một người thực hành con đường đó, tự mình sẽ biết và thấy bằng kinh nghiệm cá nhân rằng ‘Sa-môn Gotama nói điều chân thật do sự đúng đắn vào thời điểm thích hợp, nói điều lợi ích do sự mang lại lợi ích tuyệt đối, nói điều Pháp do không lìa Pháp, nói điều Luật do sự phù hợp với Luật và sự điều phục người khác’.” Do đó, lời dạy được trình bày theo cách này, như “Sa-môn Gotama đã hoàn toàn từ bỏ những pháp này và đang thực hành,” là tiếng rống sư tử chân thật, không bị ai làm lay chuyển.
Dakkhatīti cettha ssati-saddena padasiddhi ‘‘yatra hi nāma sāvako evarūpaṃ ñassati vā dakkhati vā sakkhiṃ karissatī’’tiādīsu viya.
Here, in Dakkhati (will see), the formation of the word is with the suffix -ssati, as in ‘‘wherein a disciple will know, or will see, or will make actual such a being,’’ and so on.
Ở đây, Dakkhati (sẽ thấy) được thành lập với âm tiết “ssati”, như trong các đoạn như “nơi mà một đệ tử sẽ biết, hoặc sẽ thấy, hoặc sẽ chứng ngộ như vậy.”
394. Tapoyeva upakkamitabbato, ārabhitabbato tapopakkamāti āha ‘‘tapārambhā’’ti, ārambhanañcettha tapakaraṇamevāti dasseti ‘‘tapokammānī’’ti iminā.
394. Ascetic practice ( tapopakkama) is so called because austerity itself is to be undertaken, to be commenced, therefore he says ‘‘tapārambhā’’ (commencement of austerity). And here, he shows that commencement is simply the performance of austerity by saying ‘‘tapokammānī’’ (ascetic deeds).
394. Vì khổ hạnh là điều phải được bắt đầu, phải được khởi sự, nên gọi là tapopakkamā (sự khởi đầu khổ hạnh), và ở đây, sự khởi sự đó chính là việc thực hành khổ hạnh, điều này được chỉ ra bằng từ “tapokammānī” (các hành động khổ hạnh).
Samaṇakammasaṅkhātāti samaṇehi kattabbakammasaññitā.
Samaṇakammasaṅkhātā means designated as deeds to be done by recluses.
Samaṇakammasaṅkhātā có nghĩa là những hành động được các Sa-môn thực hiện.
Brāhmaṇakammasaṅkhātāti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to brāhmaṇakammasaṅkhātā.
Tương tự cũng áp dụng cho Brāhmaṇakammasaṅkhātā.
Niccoloti nissaṭṭhacolo sabbena sabbaṃ paṭikkhittacolo.
Niccolo means one who has discarded his clothes, who has entirely rejected clothes.
Niccolo có nghĩa là người không có y phục, hoàn toàn từ bỏ y phục.
Celaṃ, coloti ca pariyāyavacanaṃ.
Cela and cola are synonymous terms.
Celaṃ và colo là những từ đồng nghĩa.
Koci chinnabhinnapaṭapilotikadharopi dasantayuttassa vatthassa abhāvato ‘‘niccolo’’ti vattabbataṃ labheyyāti taṃ nivattetuṃ ‘‘naggo’’ti vuttaṃ, naggiyavatasamādānena sabbathā naggoti attho.
To prevent someone who wears torn and tattered rags from being called ‘‘niccolo’’ due to the absence of a garment with a fringe, it is said ‘‘naggo’’ (naked); meaning, he is naked in all respects by having undertaken the vow of nakedness.
Để bác bỏ ý kiến cho rằng một người mặc y phục rách nát, vá víu cũng có thể được gọi là “niccolo” vì không có y phục có mép, nên đã nói “naggo” (trần truồng), có nghĩa là hoàn toàn trần truồng do thọ trì hạnh trần truồng.
Lokiyakulaputtācāravirahitatāva vissaṭṭhācāratāti dasseti ‘‘uccārakammādīsū’’tiādinā.
He shows that the absence of practices befitting worldly good sons is indeed unconventional conduct, by saying ‘‘uccārakammādīsū’’ (in acts of defecation, etc.).
Việc không có hành vi của một thiện nam tử thế gian được chỉ ra là hành vi buông thả bằng cách nói “uccārakammādīsū” v.v.
Kathaṃ virahitoti āha ‘‘ṭhitakovā’’tiādi, idañca nidassanamattaṃ vamitvā mukhavikkhālanādiācārassapi tena vissaṭṭhattā.
How is it absent? He says ‘‘ṭhitakovā’’ (standing up) and so on. This is merely an illustration, as he has also abandoned practices like rinsing the mouth after vomiting.
Làm thế nào mà anh ta không có hành vi đó? Điều này được nói đến trong “ṭhitakovā” v.v., và đây chỉ là một ví dụ, vì người ấy đã từ bỏ cả những hành vi như súc miệng sau khi nôn mửa.
Apalikhatīti udakena adhovanato apalihati.
Apalikhati means he wipes without washing with water.
Apalikhatī có nghĩa là không rửa bằng nước, nên liếm.
So kira daṇḍakaṃ ‘‘satto’’ti paññapeti, tasmā taṃ paṭipadaṃ pūrento evaṃ karotīti vuttaṃ ‘‘uccāraṃ vā’’tiādi.
It is said that he designates a stick as a ‘‘living being,’’ and thus, fulfilling that practice, he acts in this way, by saying ‘‘uccāraṃ vā’’ (excrement, or).
Người ấy coi cây gậy là “chúng sanh”, do đó, để hoàn thành sự thực hành đó, người ấy làm như vậy, điều này được nói đến trong “uccāraṃ vā” v.v.
Tattha apalikhatīti apakasati.
Here, apalikhati means scrapes off.
Ở đó, apalikhatī có nghĩa là cạo hoặc lau.
‘‘Ehi bhadanto’’ti vutte upagamanasaṅkhāto vidhi ehibhaddanto, taṃ caratīti ehibhaddantiko, ruḷhisaddena cettha taddhitasiddhi yathā ‘‘ehipassiko’’ti, (ma. ni. 1.74) tappaṭikkhepena naehibhaddantiko, tadevatthaṃ dasseti ‘‘bhikkhāgahaṇattha’’ntiādinā.
The procedure of approaching, when ‘‘Come, Venerable Sir’’ is said, is called ehibhaddanto (come, venerable sir). One who practices that is ehibhaddantiko. Here, the formation of the Taddhita word is by convention, as in ‘‘ehipassiko.’’ By its opposite, he is naehibhaddantiko (one who does not say ‘come, venerable sir’). He shows that same meaning by saying ‘‘bhikkhāgahaṇattha’’ (for taking alms), etc.
Khi được nói “Kính bạch Đại đức, xin hãy đến”, nghi thức ehibhaddanto là sự đến gần, người thực hành điều đó là ehibhaddantiko. Ở đây, sự thành lập của từ taddhita là theo nghĩa thông thường, như trong “ehipassiko”. Ngược lại với điều đó là naehibhaddantiko. Điều đó chỉ ra ý nghĩa: “để nhận đồ khất thực” v.v.
Na etīti na āgacchati.
Na eti means he does not come.
Na etī có nghĩa là không đến.
Evaṃ natiṭṭhabhaddantikoti etthāpi.
The same applies to natiṭṭhabhaddantiko.
Tương tự cũng áp dụng cho natiṭṭhabhaddantiko.
Samaṇena nāma sayaṃvacanakareneva bhavitabbaṃ, na paravacanakarenāti adhippāyena tadubhayampi…pe… na karoti.
With the intention that a recluse should follow his own words, not the words of others, he does not do either.
Với ý nghĩa rằng một Sa-môn phải tự mình nói, chứ không phải nói theo lời người khác, nên nói “cả hai điều đó…pe… không làm.”
Puretaranti taṃ ṭhānaṃ attanā upagamanato paṭhamataraṃ, taṃ kira so ‘‘bhikkhunā nāma yādicchakī eva bhikkhā gahetabbā’’ti adhippāyena na gaṇhāti.
Puretaraṃ means before he himself approaches that place. He does not accept that alms, with the intention that ‘‘a monk should accept alms just as they come.’’
Puretaraṃ có nghĩa là trước khi tự mình đến nơi đó. Người ấy không nhận đồ khất thực với ý nghĩ rằng “một Tỳ-khưu phải nhận đồ khất thực tùy ý.”
Uddissakataṃ pana ‘‘mama nimittabhāvena bahū khuddakā pāṇā saṅghāṭamāpāditā’’ti adhippāyena nādhivāseti.
He does not accept uddissakataṃ (food prepared specifically for him) with the intention that ‘‘many small beings have been harmed on account of me.’’
Tuy nhiên, người ấy không chấp nhận đồ ăn được chuẩn bị đặc biệt với ý nghĩ rằng “do tôi làm dấu hiệu, nhiều sinh vật nhỏ đã bị làm hại.”
Nimantanampi ‘‘evaṃ tesaṃ vacanaṃ kataṃ bhavissatī’’ti adhippāyena na sādiyati.
He does not accept nimantanaṃ (an invitation) with the intention that ‘‘their word will thus be fulfilled.’’
Người ấy cũng không chấp nhận lời mời với ý nghĩ rằng “nếu nhận lời, lời nói của họ sẽ được thực hiện.”
Kumbhīti pakkabhikkhāpakkhittakumbho.
Kumbhī is a pot in which cooked alms-food is placed.
Kumbhī là cái nồi đựng đồ khất thực đã nấu chín.
Ukkhalīti bhikkhāpacanakumbho.
Ukkhalī is a pot for cooking alms-food.
Ukkhalī là cái nồi nấu đồ khất thực.
Pacchīti bhikkhāpakkhittapiṭakaṃ.
Pacchi is a basket in which alms-food is placed.
Pacchī là cái giỏ đựng đồ khất thực.
Tatopīti kumbhīkaḷopitopi.
Tatopi means from a pot or basket.
Tatopī có nghĩa là từ nồi hoặc từ giỏ.
Kumbhīādīsupi so sattasaññīti āha ‘‘kumbhīkaḷopiyo’’tiādi.
He perceives beings even in kumbhī etc., therefore he says ‘‘kumbhīkaḷopiyo’’ (pots, baskets, etc.).
Người ấy cũng coi nồi và các vật dụng khác là chúng sanh, do đó nói “kumbhīkaḷopiyo” v.v.
‘‘Ayaṃ ma’’ntiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to ‘‘ayaṃ ma’’ (this me) and so on.
Tương tự cũng áp dụng cho “Ayaṃ ma” v.v.
Antaranti ubhinnamantarāḷaṃ.
Antaraṃ means the space between two.
Antara là khoảng cách giữa hai thứ.
Kabaḷantarāyoti ālopassa antarāyo.
Kabaḷantarāyo means an obstruction to a mouthful (of food).
Kabaḷantarāyo là sự gián đoạn của miếng ăn.
Etthāpi so sattasaññī.
Here too, he perceives a living being.
Ở đây, người ấy cũng coi đó là chúng sanh.
Purisantaragatāyāti purisasamīpagatāya.
Purisantarakatāyā means to a woman who has approached a man.
Purisantaragatāyā có nghĩa là người phụ nữ đến gần đàn ông.
Ratiantarāyoti kāmaratiyā antarāyo.
Ratiantarāyo means an obstruction to sensual delight.
Ratiantarāyo là sự gián đoạn của dục lạc.
Gāmasabhāgādivasena saṅgamma kittenti etissāti saṃkitti. Tathā saṃhaṭataṇḍulādisañcayo tena katabhattamidhādhippetanti vuttaṃ ‘‘saṃkittetvā katabhattesū’’ti.
Because people congregate and announce this almsfood according to the custom of the village, etc., it is called saṃkitti. Similarly, the accumulation of gathered rice, etc., and the meal made from it is intended here, thus it is said “at meals made by gathering together.”
Người ta tụ họp lại theo từng phần làng xóm để truyền bá điều này, nên gọi là saṃkitti. Tương tự, sự tích trữ gạo và các thứ khác được tập hợp lại, và bữa ăn được làm từ đó được hiểu ở đây, nên đã nói “trong các bữa ăn được tập hợp”.
Majjhimanikāye mahāsīhanādasuttantaṭīkāyaṃ pana ācariyeneva evaṃ vuttaṃ ‘‘saṃkittayanti etāyāti saṃkitti, gāmavāsīhi samudāyavasena kiriyamānakiriyā, ettha pana bhattasaṃkitti adhippetāti āha ‘saṃkittetvā katabhattesū’ti’’.
However, in the Mahāsīhanāda Suttanta-ṭīkā of the Majjhima Nikāya, the Acariya himself stated thus: "Because people announce by means of this, it is saṃkitti, an action performed collectively by villagers. Here, the meaning of 'announcing a meal' is intended, thus he said, 'at meals made by gathering together'."
Tuy nhiên, trong Mahāsīhanādasuttantaṭīkā của Trung Bộ, chính vị thầy đã nói rằng: “Người ta truyền bá điều này, nên gọi là saṃkitti, đó là hành động được thực hiện bởi dân làng một cách tập thể. Ở đây, ý muốn nói đến sự truyền bá về bữa ăn, nên đã nói ‘trong các bữa ăn được tập hợp’”.
Idaṃ pana tassa ukkaṭṭhapaṭipadāti dasseti ‘‘ukkaṭṭho’’tiādinā.
This indicates that this practice is his supreme practice, starting with “the most excellent.”
Điều này cho thấy đây là pháp hành tối thượng của vị ấy, bắt đầu bằng “ukkaṭṭho” (tối thượng).
Yathā cettha, evaṃ ‘‘naehibhaddantiko’’tiādīsupi ukkaṭṭhapaṭipadādassanaṃ veditabbaṃ.
Just as here, so too should the indication of supreme practice be understood in phrases like “naehibhaddantiko” and others.
Giống như ở đây, cũng cần hiểu sự biểu thị pháp hành tối thượng trong các trường hợp như “naehibhaddantiko” và vân vân.
Sāsaddo sunakhapariyāyo.
The word Sā is a term for a dog.
Từ sā là đồng nghĩa với chó.
Tassāti sunakhassa.
Tassā means 'of that dog'.
Tassā nghĩa là của con chó.
Tatthāti tasmiṃ ṭhāne.
Tatthā means 'in that place'.
Tatthā nghĩa là tại nơi đó.
Samūhasamūhacārinīti saṅghasaṅghacārinī.
Samūhasamūhacārinī means 'moving in groups and groups'.
Samūhasamūhacārinī nghĩa là đi từng nhóm từng nhóm.
Manussāti veyyāvaccakaramanussā.
Manussā means 'people who perform services'.
Manussā nghĩa là những người làm công quả.
Sovīrakanti kañjikaṃ.
Sovīrakaṃ means 'sour gruel'.
Sovīrakaṃ nghĩa là cháo chua.
‘‘Loṇasovīraka’’nti keci, tadayuttameva, ‘‘sabbasassasambhārehi kata’’nti vuttattā.
Some say "loṇasovīrakaṃ" (salted sour gruel), but that is incorrect, as it is stated to be "made from all grain ingredients."
Một số người nói “loṇasovīrakaṃ” (cháo chua mặn), nhưng điều đó không phù hợp, vì đã nói “được làm từ tất cả các loại ngũ cốc”.
Loṇasovīrakañhi sabbamacchamaṃsapupphaphalādisambhārakataṃ.
For loṇasovīrakaṃ is made from ingredients such as all kinds of fish, meat, flowers, and fruits.
Thật vậy, cháo chua mặn được làm từ tất cả các loại cá, thịt, hoa, quả và các nguyên liệu khác.
Surāpānamevāti majjalakkhaṇappattāya surāya pānameva.
Surāpānameva means 'drinking surā, which has the characteristic of an intoxicant'.
Surāpānameva nghĩa là chỉ uống rượu đạt đến đặc tính gây say.
Merayampettha saṅgahitaṃ lakkhaṇahārena, ekasesanayena vā.
Meraya (another type of intoxicant) is also included here, by way of characteristic or by way of ekasesa (retention of one term).
Rượu meraya cũng được bao gồm ở đây theo cách đặc tính, hoặc theo cách còn lại một.
Sabbesupīti sāvajjānavajjesupi kañjikasurādīsu.
Sabbesupi means 'in all such as sour gruel and surā, whether blameworthy or blameless'.
Sabbesupi nghĩa là trong tất cả các loại cháo chua, rượu và các thứ khác, dù có lỗi hay không có lỗi.
Ekāgārameva bhikkhācariyāya upagacchatīti ekāgāriko.
He goes for alms to only one house, thus he is an ekāgāriko.
Vị ấy chỉ đến một nhà để khất thực, nên gọi là ekāgāriko.
Nivattatīti paccāgacchati, sati bhikkhālābhe taduttari na gacchatīti vuttaṃ hoti.
Nivattatī means 'returns'. It is stated that if he obtains almsfood, he does not go further than that one house.
Nivattatī nghĩa là quay trở lại; nếu đã nhận được thực phẩm khất thực thì không đi xa hơn nữa, đó là ý nghĩa.
Ekālopeneva vattatīti ekālopiko. Dīyati etāyāti datti, dvattiālopamattaggāhi khuddakaṃ bhikkhādānabhājanaṃ.
He sustains himself with only one mouthful, thus he is an ekālopiko. That by which something is given is datti, a small alms-receiving vessel that takes only two or three mouthfuls.
Vị ấy chỉ sống bằng một miếng ăn, nên gọi là ekālopiko. Datti là vật được cho, một vật đựng thực phẩm khất thực nhỏ có thể chứa hai hoặc ba miếng ăn.
Tenāha ‘‘khuddakapātī’’ti.
Therefore, it is said "khuddakapātī" (a small bowl).
Vì vậy đã nói “khuddakapātī” (bát nhỏ).
Aggabhikkhanti anāmaṭṭhabhikkhaṃ, samābhisaṅkhatatāya vā uttamabhikkhaṃ.
Aggabhikkhaṃ means 'almsfood that has not been touched', or 'supreme almsfood due to being well-prepared'.
Aggabhikkhaṃ nghĩa là thực phẩm khất thực chưa bị chạm đến, hoặc thực phẩm khất thực tối thượng do được chuẩn bị kỹ lưỡng.
Abhuñjanavasena eko ho etassāti ekāhiko, āhāro, taṃ āhāraṃ āhāretīti attho.
For him there is one day by way of not eating, thus it is ekāhiko (one-day-atarian) food. The meaning is that he eats that food.
Vị ấy có một ngày không ăn, nên gọi là ekāhiko, đó là thực phẩm, nghĩa là vị ấy ăn thực phẩm đó.
So pana atthato ekadivasalaṅghakoti vuttaṃ ‘‘ekadivasantarika’’nti.
And that, in essence, is one who skips one day, thus it is said "ekadivasantarika" (every other day).
Điều đó, về bản chất, là bỏ qua một ngày, nên đã nói “ekadivasantarikaṃ” (cách một ngày).
Esa nayo ‘‘dvāhika’’ntiādīsupi.
The same method applies to "dvāhika" and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho “dvāhikaṃ” (cách hai ngày) và các trường hợp khác.
Apica ekāhaṃ abhuñjitvā ekāhaṃ bhuñjanaṃ, ekāhavāro vā ekāhikaṃ. Dvīhaṃ abhuñjitvā dvīhaṃ bhuñjanaṃ, dvīhavāro vā dvāhikaṃ. Sesadvayepi ayaṃ nayo.
Furthermore, eating on one day after not eating for one day, or eating on a one-day turn, is ekāhikaṃ. Eating for two days after not eating for two days, or eating on a two-day turn, is dvāhikaṃ. The same method applies to the remaining two.
Hơn nữa, không ăn một ngày rồi ăn một ngày, hoặc một vòng một ngày, gọi là ekāhikaṃ. Không ăn hai ngày rồi ăn hai ngày, hoặc một vòng hai ngày, gọi là dvāhikaṃ. Nguyên tắc này cũng áp dụng cho hai trường hợp còn lại.
Ukkaṭṭho hi pariyāyabhattabhojaniko dvīhaṃ abhuñjitvā ekāhameva bhuñjati.
Indeed, an excellent person who partakes in meals by turns eats for only one day after not eating for two days.
Thật vậy, người ăn bữa ăn theo chu kỳ tối thượng không ăn hai ngày mà chỉ ăn một ngày.
Evaṃ sesadvayepi.
Thus, the same applies to the remaining two.
Tương tự cho hai trường hợp còn lại.
Majjhimāgamaṭīkāyaṃ pana ‘‘ekāhaṃ antarabhūtaṃ etassa atthīti ekāhikaṃ.
However, in the Majjhimāgama-ṭīkā, it is stated: "It has one intermediate day for it, thus it is ekāhikaṃ.
Tuy nhiên, trong Majjhimāgamaṭīkā (Chú giải Trung Bộ), đã nói: “Có một ngày xen kẽ cho vị ấy, nên gọi là ekāhikaṃ.
Sesapadesupi esa nayo’’ti vuttaṃ.
The same method applies to the other terms."
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các từ còn lại”.
‘‘Therā bhikkhū bhikkhuniyo ovadanti pariyāyenā’’tiādīsu viya vārattho pariyāya saddo.
The word pariyāya means 'turn', just as in "Thera bhikkhus advise bhikkhunīs by turns" and so on.
Từ pariyāya (chu kỳ) có nghĩa là vòng, giống như trong “Therā bhikkhū bhikkhuniyo ovadanti pariyāyenā” (các Trưởng lão Tỳ-kheo và Tỳ-kheo-ni khuyên dạy theo chu kỳ) và các trường hợp khác.
Ekāhavārenāti ekāhikavārena.
Ekāhavārena means 'by a one-day turn'.
Ekāhavārenā nghĩa là theo vòng một ngày.
‘‘Ekāhika’’ntiādinā vuttavidhimeva paṭipāṭiyā pavattabhāvena dassetuṃ pāḷiyaṃ ‘‘iti evarūpa’’ntiādi vuttanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that the Pali text says "iti evarūpa" (of such a kind) and so on, in order to show the very manner described by "ekāhika" and so forth, as proceeding in sequence.
Cần hiểu rằng trong kinh điển đã nói “iti evarūpaṃ” (như thế này) và vân vân để chỉ ra phương pháp đã được nói đến bằng “ekāhikaṃ” (một ngày) và vân vân, theo cách diễn ra tuần tự.
395. Sāmāko nāma godhumo.
395. Sāmāko is a kind of wild grain (panic seed).
395. Sāmāko nghĩa là lúa mì.
Sayaṃjātā vīhijātīti aropimavīhijāti.
Sayaṃjātā vīhijātī means 'a species of rice that grows by itself without being planted'.
Sayaṃjātā vīhijātī nghĩa là loại lúa tự mọc không được trồng.
Yadeva ‘‘vīhī’’ti vadanti.
It is what people call "vīhī" (paddy).
Điều mà người ta gọi là “lúa”.
Likhitvāti kasitvā.
Likhitvā means 'having scratched'.
Likhitvā nghĩa là cày xới.
Silesopīti kaṇikārādirukkhaniyyāsopi.
Silesopi means 'gum or resin of trees such as Kaṇikāra'.
Silesopi nghĩa là nhựa cây như cây kaṇikāra và các loại cây khác.
Kuṇḍakanti tanutaraṃ taṇḍulasakalaṃ, taṇḍulakhaṇḍakanti attho.
Kuṇḍakaṃ means 'very fine fragments of rice', which is to say 'broken rice'.
Kuṇḍakaṃ nghĩa là mảnh gạo rất nhỏ, tức là mảnh vụn gạo.
Odanena kataṃ kañjiyaṃ odanakañjiyaṃ. ‘‘Vāsitakena piññākena nahāyeyyā’’tiādīsu (pāci. 1203) viya piññāka saddo tilapiṭṭhapariyāyo.
Sour gruel made with cooked rice is odanakañjiyaṃ. The word piññāka is a term for 'sesame flour', as in phrases like "should bathe with fragrant sesame flour" and so on.
Cháo chua làm bằng cơm gọi là odanakañjiyaṃ. Từ piññāka là đồng nghĩa với bột mè, giống như trong “vāsitakena piññākena nahāyeyyā” (nên tắm bằng bột mè thơm) và các trường hợp khác.
Yathāha ‘‘piññākaṃ nāma tilapiṭṭhaṃ vuccatī’’ti.
As it is said, "Piññāka is called sesame flour."
Như đã nói: “Piññākaṃ (bột mè) được gọi là bột mè”.
‘‘Taruṇakadalikkhandhameva piññāka’’nti keci, na gahetabbametaṃ katthacipi tathā avacanato.
Some say that "piññāka is only the young banana stem", but this should not be accepted as it is never stated so anywhere.
Một số người nói “thân cây chuối non chính là piññāka”, điều này không nên chấp nhận vì không được nói như vậy ở bất cứ đâu.
396. Saṇehi saṇavākehi nibbattitāni sāṇāni, aññehi missakāni sāṇāni eva masāṇāni niruttinayena, na chacīvarapariyāpannāni bhaṅgāni.
396. Made from hemp or hemp-bark are sāṇāni, and masāṇāni by way of etymology are simply sāṇāni mixed with others, not bhaṅgāni (cloth from mixed fibres) which are included among the six robes.
396. Được làm từ sợi gai dầu và vỏ gai dầu gọi là sāṇāni. Những thứ sāṇāni được pha trộn với các loại sợi khác gọi là masāṇāni theo quy tắc ngữ nguyên học, không phải là các loại vải gai dầu thuộc sáu loại y phục.
Keci pana ‘‘masāṇāni nāma coḷavisesānīti parikappetvā massakacoḷānī’’ti paṭhanti, tadayuttameva porāṇehi tathā avuttattā.
Some, however, imagine that "masāṇāni are a kind of cloth" and read "massakacoḷāni" (cloth of mixed fibers), but that is incorrect because it was not stated thus by the ancients.
Tuy nhiên, một số người cho rằng “masāṇāni là một loại vải đặc biệt” và đọc là “massakacoḷāni” (vải vụn), điều này không phù hợp vì các vị cổ sư đã không nói như vậy.
Erakatiṇādīnīti ettha ādisaddena akkamakacikadalivākādīnaṃ saṅgaho, erakādīhi katāni hi chavāni lāmakāni dussānīti vattabbataṃ labhanti.
In erakatiṇādīnī (grasses like eraka and so on), the word ādi (etc.) includes such things as akkamaka, cika, and banana bark; indeed, robes made from eraka and similar materials are considered inferior cloths.
Ở đây, từ ādi trong erakatiṇādīni (cỏ eraka và các loại khác) bao gồm các loại như vỏ cây akkamaka, cacika, chuối và các loại khác. Thật vậy, những tấm vải được làm từ cỏ eraka và các loại khác được gọi là những tấm vải xấu xa.
Chavasaddo hettha hīnavācako, purimavikappe pana matasarīravācako.
Here, the word chava denotes 'inferior', but in the former interpretation, it denotes 'a dead body'.
Từ chava ở đây có nghĩa là thấp kém, nhưng trong cách diễn giải trước đó, nó có nghĩa là xác chết.
Chaḍḍitanantakānīti chaḍḍitapilotikāni.
Chaḍḍitanantakānī means 'discarded rags'.
Chaḍḍitanantakāni nghĩa là những mảnh vải vụn bị vứt bỏ.
Ajinassedanti ajinaṃ, pakatiajinamigacammaṃ, tadeva majjhe phālitakañce, ajinassa khipaṃ phālitamupaḍḍhanti ajinakkhipaṃ.
Belonging to a deer's hide is ajinaṃ, a natural deer skin. If it is split in the middle, it is a piece of deer hide split in half, ajinakkhipaṃ.
Thuộc về da nai gọi là ajinaṃ, tức là da nai tự nhiên. Nếu da đó được xẻ đôi ở giữa, thì một nửa da nai bị xẻ gọi là ajinakkhipaṃ.
‘‘Sakhurakantipi vadantī’’ti (ma. ni. aṭṭha. 1.155) papañcasūdaniyaṃ vuttaṃ, dvinnaṃ tiṇṇaṃ vā samuditañce, ajinakkhipanti tesamadhippāyo.
It is stated in the Papañcasūdanī that "they also say 'sakhurakantipi'", meaning that if two or three pieces are joined, that is their intention for ajinakkhipaṃ.
Trong Papañcasūdanī đã nói: “Cũng gọi là sakhurakaṃ” (có móng guốc), ý của các vị ấy là nếu có hai hoặc ba mảnh da được ghép lại, thì gọi là ajinakkhipaṃ.
Vinayasaṃvaṇṇanāsu pana ‘‘ajinameva abhedato ajinakkhipa’’nti vuttaṃ.
However, in the Vinayasaṃvaṇṇanāsu, it is stated that "ajina itself is ajinakkhipa without division."
Tuy nhiên, trong Vinayasaṃvaṇṇanāsu (Các chú giải Luật), đã nói: “Chính da nai, không phân chia, gọi là ajinakkhipaṃ”.
Kanditvāti ujjavujjavena kanditvā.
Kanditvā means 'having pulled with a tugging motion'.
Kanditvā nghĩa là kéo lên kéo xuống một cách mạnh mẽ.
‘‘Ganthetvā’’tipi pāṭho, vaṭṭetvā bandhitvāti attho.
“Ganthetvā” is also a reading, meaning 'having rolled up and tied'.
Cũng có bản đọc là “Ganthetvā”, nghĩa là cuộn lại và buộc lại.
Evañhi phalakacīre nidassanaṃ upapannaṃ hoti.
Thus, the illustration of the plank-robe becomes appropriate.
Như vậy, ví dụ về y phục ván mới phù hợp.
Yaṃ sandhāya vuttanti ajitavādassa paṭikiṭṭhatarabhāve upamādassanatthaṃ yadeva kesakambalaṃ sandhāya aṅguttarāgame (a. ni. 3.138) vuttaṃ.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ means 'that which was stated', referring to the hair-blanket that was mentioned in the Aṅguttarāgama to illustrate the extremely repulsive nature of Ajitavāda.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ (điều đã được nói đến) là để chỉ ra sự thấp kém hơn của thuyết Ajitavāda, chính tấm chăn lông tóc đã được nói đến trong Aṅguttarāgama.
Tantāvutānīti tantaṃ pasāretvā vītāni.
Tantāvutānī means 'woven after spreading the warp'.
Tantāvutāni nghĩa là được dệt bằng cách căng sợi.
Paṭikiṭṭhoti hīno.
Paṭikiṭṭho means 'inferior'.
Paṭikiṭṭho nghĩa là thấp kém.
Kasmāti vuttaṃ ‘‘kesakambalo’’tiādi.
Why so? It is said, "kesakambalo" (hair-blanket) and so on.
Tại sao? Đã nói “kesakambalo” (chăn lông tóc) và vân vân.
Pāḷiyaṃ ubbhaṭṭhako’’ti etassa ‘‘uddhaṃ ṭhitako’’ti attho majjhimāgamaṭṭhakathāyaṃ mahāsīhanādasuttavaṇṇanāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.215) vutto.
In the Pali, the meaning of ubbhaṭṭhako as "standing upright" is given in the Mahāsīhanāda Sutta Commentary in the Majjhimāgama-aṭṭhakathā.
Trong kinh điển, ý nghĩa của “ubbhaṭṭhako” (đứng thẳng) là “uddhaṃ ṭhitako” (đứng lên) đã được nói đến trong Mahāsīhanādasuttavaṇṇanā của Majjhimāgamaṭṭhakathā.
Ubbhasaddo hi upariatthe nepātiko yathā ‘‘ubbhajāṇumaṇḍala’’nti.
The word ubbha is indeed an indeclinable signifying 'above', as in "ubbhajāṇumaṇḍala" (above the kneecaps).
Thật vậy, từ ubbha là một giới từ có nghĩa là trên, như trong “ubbhajāṇumaṇḍala” (trên đầu gối).
Anekaparimāṇā, hi nipātā, anekatthā ca.
Indeed, indeclinables are numerous in quantity and varied in meaning.
Giới từ thì có nhiều số lượng và nhiều ý nghĩa.
Micchāvāyāmavaseneva ukkuṭikavatānuyogoti āha ‘‘ukkuṭikavīriyaṃ anuyutto’’ti.
He observes the squatting practice solely by way of wrong effort, thus it is said, "addicted to squatting effort."
Việc thực hành ngồi xổm là do sự nỗ lực sai lầm, nên đã nói “ukkuṭikavīriyaṃ anuyutto” (thực hành sự tinh tấn ngồi xổm).
Na kevalaṃ nisinnoyeva ukkuṭiko, atha kho gacchantopi…pe… gacchati.
Not only does he squat while seated, but also while walking… etc… he walks.
Không chỉ khi ngồi mới ngồi xổm, mà ngay cả khi đi… vị ấy cũng đi bằng cách nhảy lên nhảy lên.
Ayakaṇṭaketi ayomayakaṇṭake.
Ayakaṇṭake means 'on iron thorns'.
Ayakaṇṭake nghĩa là trên những gai bằng sắt.
Pakatikaṇṭaketi salākakaṇṭake.
Pakatikaṇṭake means 'on natural thorns' (bamboo splinters).
Pakatikaṇṭake nghĩa là trên những gai bằng tre.
Uccabhūmiyaṃ thaṇḍilasaddoti vuttaṃ ‘‘ucce bhūmiṭṭhāne’’ti.
The word thaṇḍila is used for a high ground, thus it is said, "on high ground."
Từ thaṇḍila có nghĩa là đất cao, nên đã nói “ucce bhūmiṭṭhāne” (trên nền đất cao).
Ayaṃ aṭṭhakathāto aparo nayo – thaṇḍilanti samāpakatibhūmi vuccati ‘‘patthaṇḍile pāturahosī’’tiādīsu viya.
This is another interpretation from the Aṭṭhakathā: thaṇḍilaṃ means 'level natural ground', as in phrases like "patthaṇḍile pāturahosī" (appeared on level ground) and so on.
Đây là một cách giải thích khác từ chú giải – thaṇḍilaṃ được gọi là nền đất bằng phẳng, như trong “patthaṇḍile pāturahosī” (xuất hiện trên nền đất bằng phẳng) và các trường hợp khác.
Amarakosepi hi nighaṇṭusatthe vuttaṃ ‘‘vedī parikkhatā bhūmi, same thaṇḍilaṃ cāture’’ti (sattarasamavagge 18 gāthāyaṃ) tasmā thaṇḍile anantarahitāya pakatibhūmiyaṃ seyyampi kappetīti attho.
Indeed, in the Amarakosa and also in the Nighaṇṭusattha, it is stated: "vedī parikkhatā bhūmi, same thaṇḍilaṃ cāture" (a fenced-off area is vedī, and level ground is thaṇḍila for beauty). Therefore, it means that he lies even on natural ground that is not covered.
Thật vậy, trong Amarakosa và Nighaṇṭusattha đã nói: “vedī parikkhatā bhūmi, same thaṇḍilaṃ cāture” (đất được rào chắn là bệ thờ, đất bằng phẳng là thaṇḍilaṃ để trang trí) (trong bài kệ 18 của phần 17). Do đó, ý nghĩa là vị ấy cũng nằm trên nền đất tự nhiên không có lớp phủ.
Yaṃ sandhāya tattheva nighaṇṭusatthe vuttaṃ ‘‘yo thaṇḍile vata vasā, sete thaṇḍilasāyi so’’ti (sattarasamavagge 44 gāthāyaṃ) rajo eva jallaṃ malīnaṃ rajojallaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘sarīra’’ntiādi.
Referring to this, it is stated in the same Nighaṇṭusattha: "yo thaṇḍile vata vasā, sete thaṇḍilasāyi so" (He who, by practice, dwells on level ground is a thaṇḍilasāyi). Dust itself is grime, filth, rajojallaṃ. Therefore, it is said, "sarīra" and so on.
Liên quan đến điều đó, trong Nighaṇṭusattha đã nói: “Ai sống trên nền đất sạch, người ấy là thaṇḍilasāyi (người nằm trên đất)”. Bụi bẩn chính là uế tạp, là rajojallaṃ (bụi bẩn dơ uế). Do đó, đã nói “sarīra” và vân vân.
Laddhaṃ āsananti nisīdituṃ yathāladdhamāsanaṃ.
A seat obtained (means) a seat obtained as available for sitting.
Laddhaṃ āsana (chỗ ngồi đã được) nghĩa là chỗ ngồi đã được tùy theo sự nhận được để ngồi.
Akopetvāti aññattha anupagantvā.
Without disturbing (means) not going to another place.
Akopetvā (không làm xáo trộn) nghĩa là không đi đến chỗ khác.
Tathā cāha ‘‘tattheva nisīdanasīlo’’ti.
And thus it is said: "He is one whose nature is to sit right there."
Và cũng vậy, (Vị Thầy) đã nói: “tattheva nisīdanasīlo” (có thói quen ngồi ở chính chỗ đó).
Evaṃ nisīdanto hi taṃ akopento nāma hoti.
For indeed, one who sits thus is said to be not disturbing it.
Thật vậy, khi ngồi như thế, người ấy được gọi là không làm xáo trộn chỗ đó.
Catūsu mahāvikaṭesu gūthamevidhādhippetanti vuttaṃ ‘‘gūthaṃ vuccatī’’ti.
Among the four great impurities (mahāvikaṭa), only excrement (gūtha) is intended here; therefore, it is said, "excrement is called".
Trong bốn thứ đại uế, chỉ có gūtha (phân) được ý muốn ở đây. Vì vậy, (Vị Thầy) đã nói: “gūthaṃ vuccatī” (phân được gọi là).
Tañhi āsayavasena virūpaṃ kaṭattā ‘‘vikaṭa’’nti vuccati.
Indeed, that (excrement) is called "vikaṭa" because it is made unsightly according to its intention.
Thật vậy, thứ đó được gọi là “vikaṭa” (biến dạng) vì nó được tạo ra một cách xấu xí tùy theo ý đồ.
Sāyaṃ tatiyanti sāyanhasamayasaṅkhātaṃ tatiyasamayaṃ.
The third in the evening (means) the third period, which is the evening time.
Sāyaṃ tatiya (thứ ba vào buổi chiều) nghĩa là thời gian thứ ba được gọi là buổi chiều.
Assāti udakorohanānuyogassa.
Of it (means) of the practice of descending into water.
Assā (của việc này) nghĩa là của sự thực hành ngâm mình trong nước.
Pātopadamiva sāyaṃpadaṃ nepātikaṃ.
The word sāyaṃ is an indeclinable, like the word pāto.
Giống như từ pāto, từ sāyaṃ là một nipāta (hư từ).
Anusāralopena pana ‘‘sāyatatiyaka’’ntipi pāṭho dissati.
However, a reading sāyatatiyaka is also seen due to elision of the anusāra.
Tuy nhiên, cũng có một cách đọc khác là “sāyatatiyaka” do sự loại bỏ âm anusāra (nguyên âm mũi).
Ettha ca ‘‘acelako hotī’’tiādīni yāva ‘‘thusodakaṃ pivatī’’ti etāni vatapadāni ekavārāni, ‘‘ekāgāriko vā hotī’’tiādīni pana nānāvārāni, nānākālikāni vā.
Here, the ascetic practices from "one is unclothed" (acelako hoti) up to "one drinks gruel water" (thusodakaṃ pivati) are single practices, while those from "or one is a house-dweller" (ekāgāriko vā hoti) onwards are varied, or pertain to different times.
Trong số này, các từ chỉ giới hạnh từ “acelako hoti” (không mặc y) cho đến “thusodakaṃ pivatī” (uống nước cám) là những giới hạnh một lần; còn các từ từ “ekāgāriko vā hoti” (hoặc sống độc cư trong một nhà) trở đi là những giới hạnh khác nhau, hoặc thuộc các thời điểm khác nhau.
Tathā ‘‘sākabhakkho vā hotī’’tiādīni, ‘‘sāṇānipi dhāreti, masāṇānipi dhāretī’’tiādīni ca.
Similarly, "or one is a vegetable-eater" (sākabhakkho vā hoti) and so on, and "one wears coarse clothes, one wears clothes made of hair" (sāṇānipi dhāreti, masāṇānipi dhāreti) and so on.
Cũng vậy, các từ từ “sākabhakkho vā hoti” (hoặc ăn rau) trở đi, và các từ từ “sāṇānipi dhāreti, masāṇānipi dhāretī” (cũng mặc y bằng vải thô, cũng mặc y bằng vải thô hơn) trở đi cũng tương tự.
Tathā hettha vā-saddaggahaṇaṃ, pi-saddaggahaṇañca kataṃ.
And this is why the word vā and the word pi are used here.
Cũng vậy, ở đây, việc sử dụng từ vā (hoặc) và từ pi (cũng) đã được thực hiện.
Pi-saddopi idha vikappattho eva daṭṭhabbo.
The word pi here should also be understood as expressing an alternative.
Từ pi ở đây cũng nên được hiểu là có nghĩa lựa chọn.
Purimesu pana vatapadesu tadubhayampi na kataṃ, evañca katvā ‘‘acelako hotī’’ti vatvā ‘‘sāṇānipi dhāretī’’tiādivacanassa, ‘‘rajojalladharopi hotī’’ti vatvā ‘‘udakorohanānuyogamanuyutto viharatī’’ti vacanassa ca avirodho siddho hoti.
However, in the previous ascetic practices, neither of these two (words vā or pi) was used, and by doing so, the non-contradiction is established between saying "one is unclothed" and then saying "one wears coarse clothes" and so on, and between saying "one is also covered in dust and grime" and then saying "one abides devoted to the practice of descending into water."
Tuy nhiên, trong các từ chỉ giới hạnh trước đó, cả hai từ này đều không được sử dụng, và do đó, sự không mâu thuẫn được thiết lập giữa lời nói “acelako hoti” (không mặc y) và lời nói “sāṇānipi dhāretī” (cũng mặc y bằng vải thô), cũng như giữa lời nói “rajojalladharopi hoti” (cũng mang bụi bẩn) và lời nói “udakorohanānuyogamanuyutto viharatī” (sống chuyên tâm ngâm mình trong nước).
Atha vā kimettha avirodhacintāya.
Or what is the point of considering non-contradiction here?
Hoặc, có gì phải bận tâm về sự không mâu thuẫn ở đây?
Ummattakapacchisadiso hi titthiyavādo.
For the doctrine of the ascetics is like a madman's basket.
Thật vậy, giáo lý của các ngoại đạo giống như một cái giỏ đựng đồ lung tung của người điên.
Apica ‘‘acelako hotī’’ti ārabhitvā tappasaṅgena sabbampi aññamaññavirodhameva attakilamathānuyogaṃ dassentena tena acelakassapena ‘‘sāṇānipi dhāretī’’tiādi vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Moreover, it should be understood that the ascetic Kassapa, beginning with "one is unclothed" and then in connection with that, displaying all forms of self-mortification that contradict one another, said "one wears coarse clothes" and so on.
Hơn nữa, nên hiểu rằng, Kāsapa không mặc y đó đã nói “sāṇānipi dhāretī” (cũng mặc y bằng vải thô) và những điều tương tự, bắt đầu từ “acelako hoti” (không mặc y), để chỉ ra tất cả những khổ hạnh tự hành mâu thuẫn lẫn nhau liên quan đến điều đó.
397. Sīlasampadādīhīti sīlasampadā, samādhisampadā, paññāsampadāti imāhi lokuttarāhi sampadāhi.
397. By accomplishments in virtue and so on (means) by these supramundane accomplishments: accomplishment in virtue (sīlasampadā), accomplishment in concentration (samādhisampadā), and accomplishment in wisdom (paññāsampadā).
397. Sīlasampadādīhi (bởi sự thành tựu giới hạnh và những điều khác) nghĩa là bởi những sự thành tựu siêu thế này: sự thành tựu giới hạnh (sīlasampadā), sự thành tựu định (samādhisampadā), và sự thành tựu tuệ (paññāsampadā).
Vināti virahitattā, vinā vā tāhi na kadācipi sāmaññaṃ vā brahmaññaṃ vā sambhavati, tasmā tesaṃ tapopakkamānaṃ niratthakataṃ dassentoti sapāṭhasesayojanā.
Without (means) due to being devoid of them, or that without them, monkhood (samañña) or brahminhood (brahmañña) is never possible; therefore, (the Buddha) explains the futility of those ascetic practices – this is the full construction with the remaining part of the text.
Vinā (không có) nghĩa là do không có, hoặc không có những điều đó thì không bao giờ có thể đạt được Sa-môn tính (samañña) hay Bà-la-môn tính (brahmañña); do đó, ý nghĩa là chỉ ra sự vô ích của những phương pháp khổ hạnh đó, đây là cách giải thích kèm theo phần còn lại của văn bản.
Dosaveravirahitanti dosasaṅkhātaverato virahitaṃ.
Devoid of hatred arising from ill-will (means) devoid of hatred called ill-will.
Dosaveravirahitaṃ (không có sự thù hằn của sân hận) nghĩa là không có sự thù hằn được gọi là sân hận.
Idañhi dosassa mettāya ujupaṭipakkhato vuttaṃ.
This is stated because ill-will is the direct opposite of loving-kindness.
Điều này được nói vì sân hận là đối nghịch trực tiếp với lòng từ (mettā).
Yaṃ pana ācariyena vuttaṃ ‘‘dosaggahaṇena vā sabbepi jhānapaṭipakkhā saṃkilesadhammā gahitā.
However, what the teacher said—"Or by the inclusion of ill-will, all defilements that are opposed to absorption are understood.
Tuy nhiên, điều mà vị thầy đã nói, “Hoặc, bởi sự nắm giữ sân hận, tất cả các pháp phiền não đối nghịch với thiền định đều được bao gồm.
Veraggahaṇena paccatthikabhūtā sattā.
By the inclusion of hatred, hostile beings (are understood).
Bởi sự nắm giữ thù hằn, các chúng sinh là kẻ thù.
Yadaggena hi dosarahitaṃ, tadaggena verarahita’’nti (dī. ni. ṭī. 1.397), tadetaṃ pāḷiyaṃ verasaddasseva vijjamānattā, aṭṭhakathāyañca tadatthameva dassetuṃ dosasaddassa vuttattā vicāretabbaṃ.
For to the extent that one is free from ill-will, to that extent one is free from hatred"—this (statement) should be considered, as only the word vera exists in the Pāli, and the word dosa is used in the commentary to explain its meaning.
Thật vậy, đến mức không có sân hận, đến mức đó không có thù hằn,” thì điều này cần được xem xét, vì trong Pāḷi chỉ có từ vera (thù hằn), và trong Chú giải, từ dosa (sân hận) được sử dụng chỉ để giải thích ý nghĩa của từ đó.
398. Ettakamattanti naggacariyādimattaṃ.
398. This much (means) merely being naked, and so on.
398. Ettakamattaṃ (chỉ chừng đó) nghĩa là chỉ chừng đó như không mặc y.
Pākaṭabhāvena kāyati atthaṃ gametīti pakati, lokasiddhavādo.
Pakati (nature) means that which conveys meaning through being obvious; it is a common worldly expression.
Pakati (bản chất) nghĩa là điều trở nên rõ ràng bởi sự hiển nhiên, một lời nói phổ biến trong thế gian.
Tenāha ‘‘pakatikathā esā’’ti.
Thus it is said: "This is a conventional statement."
Vì vậy, (Vị Thầy) đã nói: “pakatikathā esā” (đây là lời nói thông thường).
‘‘Mattā sukhapariccāgā’’tiādīsu (dha. pa. 290) viya mattāsaddo appattaṃ antonītaṃ katvā pamāṇavācakoti āha ‘‘iminā’’tiādi.
The word mattā, as in "a measure of renouncing pleasure" and so on, indicates a measure, implying something small within; thus he says "by this" and so on.
Giống như trong các câu “Mattā sukhapariccāgā” (sự từ bỏ một lượng nhỏ hạnh phúc) và những câu tương tự, từ mattā (lượng) mang ý nghĩa về một giới hạn, bao gồm một ý nghĩa ẩn giấu về sự ít ỏi, vì vậy (Vị Thầy) đã nói: “iminā” (bởi điều này) và những điều tương tự.
Tena pana pamāṇena pahātabbo eva paṭipattikkamo pakaraṇappatto.
However, the method of practice that is pertinent to the context is precisely that which should be abandoned by such a measure.
Tuy nhiên, con đường thực hành cần được từ bỏ theo giới hạn đó là điều phù hợp với ngữ cảnh.
Iminā ‘‘tapopakkamenā’’ti saddantarena vā adhigatoti dasseti ‘‘paṭipattikkamenā’’ti iminā.
By this, he shows that it is attained "by the method of practice" (paṭipattikkamena), or by another word, "by this ascetic practice" (tapopakkamenā).
Bởi điều này, (Vị Thầy) chỉ ra rằng điều đó được hiểu bởi từ khác “tapopakkamena” (bởi phương pháp khổ hạnh) thông qua “paṭipattikkamenā” (bởi con đường thực hành) này.
Tatoti tasmā sāmaññabrahmaññassa appamattakeneva paṭipattikkamena sudukkarabhāvato.
Therefore (means) because monkhood and brahminhood are extremely difficult to achieve through even a small amount of practice.
Tato (do đó) nghĩa là do đó, bởi vì Sa-môn tính và Bà-la-môn tính rất khó đạt được chỉ với một chút con đường thực hành.
Imaṃ hetusambandhaṃ sandhāya ‘‘padasambandhena saddhi’’nti vuttaṃ.
Referring to this causal connection, it is said: "together with the connection of terms."
Liên quan đến mối quan hệ nhân quả này, (Vị Thầy) đã nói: “padasambandhena saddhiṃ” (cùng với sự liên kết từ).
Sabbatthāti sabbavāresu.
Everywhere (means) in all instances.
Sabbatthā (ở khắp mọi nơi) nghĩa là trong tất cả các trường hợp.
399. Aññathāti yadi acelakabhāvādinā sāmaññaṃ vā brahmaññaṃ vā abhavissa, evaṃ sati suvijānova samaṇo, suvijāno brāhmaṇo.
399. Otherwise (means) if monkhood or brahminhood had existed through nakedness and so on, then a recluse would be easily recognizable, a brahmin would be easily recognizable.
399. Aññathā (nếu khác) nghĩa là nếu Sa-môn tính hay Bà-la-môn tính có thể đạt được bằng cách không mặc y và những điều tương tự, thì khi đó một Sa-môn sẽ dễ nhận biết, một Bà-la-môn sẽ dễ nhận biết.
Yasmā pana tumhe ito aññathāva sāmaññaṃ, aññathā brahmaññaṃ vadatha, tasmā dujjānova samaṇo dujjāno brāhmaṇoti attho.
But since you (ascetics) declare monkhood to be otherwise, and brahminhood to be otherwise, therefore a recluse is difficult to recognize, and a brahmin is difficult to recognize – this is the meaning.
Nhưng vì các ngươi nói rằng Sa-môn tính là khác, và Bà-la-môn tính là khác so với điều này, nên ý nghĩa là một Sa-môn khó nhận biết, một Bà-la-môn khó nhận biết.
Tenāha ‘‘idaṃ sandhāyāhā’’ti.
Thus he says: "Referring to this, he spoke."
Vì vậy, (Vị Thầy) đã nói: “idaṃ sandhāyāhā” (điều này được nói với ý đó).
Taṃ pakativādaṃ paṭikkhipitvāti yaṃ pubbe pākatikaṃ sāmaññaṃ, brahmaññañca hadaye ṭhapetvā tena acelakassapena ‘‘dukkaraṃ sudukkara’’nti vuttaṃ, bhagavatā ca tameva sandhāya ‘‘pakati kho esā’’tiādi bhāsitaṃ, tameva idha pākatikasāmaññabrahmaññavisayaṃ kathaṃ paṭisaṃharitvā.
Having rejected that conventional view (means) having withdrawn that statement of the ascetic Kassapa, which held a conventional monkhood and brahminhood in his heart and declared "difficult, very difficult," and which the Blessed One spoke of, referring to that very conventional monkhood and brahminhood, saying "this is merely conventional" and so on.
Taṃ pakativādaṃ paṭikkhipitvā (bác bỏ lời nói thông thường đó) nghĩa là sau khi bác bỏ lời nói về Sa-môn tính và Bà-la-môn tính thông thường mà Kāsapa không mặc y trước đây đã giữ trong lòng và nói “khó khăn, rất khó khăn”, và Đức Phật cũng đã nói “pakati kho esā” (đây là bản chất) và những điều tương tự, liên quan đến điều đó, tức là lời nói về Sa-môn tính và Bà-la-môn tính thông thường ở đây.
Sabhāvatova paramatthato eva samaṇassa, brāhmaṇassa ca dujjānabhāvaṃ āvikaronto punapi ‘‘pakati kho’’tiādimāha.
Showing the inherent difficulty of recognizing a recluse and a brahmin by nature itself, that is, ultimately, he again said "this is merely conventional" and so on.
Để làm rõ rằng Sa-môn và Bà-la-môn sabhāvatova (theo bản chất) hay trên thực tế là dujjānabhāvaṃ (khó nhận biết), (Đức Phật) lại nói “pakati kho” và những điều tương tự.
Tatrāpīti samaṇabrāhmaṇavādepi.
There also (means) in the statements about recluses and brahmins as well.
Tatrāpī (ngay cả ở đó) nghĩa là ngay cả trong lời nói về Sa-môn và Bà-la-môn.
Padasambandhanti hetupadena saddhiṃ pubbāparavākyasambandhaṃ.
Connection of terms (means) the connection of the preceding and succeeding clauses with the causal term.
Padasambandhaṃ (sự liên kết từ) nghĩa là sự liên kết của các câu trước và sau với từ chỉ nguyên nhân.
400-1. Paṇḍitoti hetusampattisiddhena paṇḍiccena samannāgato.
400-1. Wise (means) endowed with wisdom perfected by the attainment of causes.
400-1. Paṇḍito (người trí) nghĩa là người có trí tuệ đạt được nhờ sự thành tựu các điều kiện.
Kathaṃ uggahesīti paripakkañāṇattā ghaṭe padīpena viya abbhantare samujjalantena paññāveyyattiyena tattha tattha bhagavatā desitamatthaṃ pariggaṇhanto taṃ desanaṃ upadhāresi.
How did he grasp? (means) due to his mature wisdom, by the skillful wisdom shining brightly within, like a lamp in a jar, he grasped the meaning taught by the Blessed One in various places, and reflected on that teaching.
Kathaṃ uggahesī (làm thế nào mà người ấy đã nắm bắt được) nghĩa là do trí tuệ đã chín muồi, người ấy đã xem xét giáo pháp đó, nắm bắt ý nghĩa được Đức Phật giảng dạy ở từng nơi, với sự sắc bén của trí tuệ bừng sáng bên trong như ngọn đèn trong bình.
Yasmā uggahesi, tasmā…pe… viditvāti sambandho.
The connection is: because he grasped, therefore... having known.
Vì người ấy đã nắm bắt được, nên…v.v… viditvā (sau khi biết), đây là sự liên kết.
Tassa cāti yo acelako hoti, yāva udakorohanānuyogamanuyutto viharati, tassa ca.
And of him (means) of him who is unclothed, and who abides devoted to the practice of descending into water.
Tassa cā (và của người ấy) nghĩa là của người không mặc y đó, cho đến khi người ấy sống chuyên tâm ngâm mình trong nước.
Tassa ceti vā padacchedo, abhāvitā asacchikatā hoti ceti yojanā.
Or, the division of words is tassa ca (and of him); the construction is, if it is undeveloped, unrealized.
Hoặc, tassa ceti là cách chia từ, và cách ghép câu là: và nếu (những điều đó) không được tu tập, không được chứng ngộ.
Tā sampattiyo pucchāmi, yāhi samaṇo ca brāhmaṇo ca hotīti adhippāyo.
I ask about those accomplishments by which one becomes a recluse and a brahmin – this is the intention.
Ý nghĩa là: “Tôi hỏi về những sự thành tựu mà nhờ đó một người trở thành Sa-môn và Bà-la-môn.”
Sīlasampadādivijānanatthanti sīlasampadādivijānanahetu.
For the sake of knowing accomplishments in virtue and so on (means) for the cause of knowing accomplishments in virtue and so on.
Sīlasampadādivijānanatthaṃ (để biết sự thành tựu giới hạnh và những điều khác) nghĩa là vì muốn biết sự thành tựu giới hạnh và những điều khác.
‘‘Kasmā pucchatī’’ti hi vuttaṃ.
Indeed, it is said: "Why does he ask?"
Thật vậy, đã nói: “Tại sao lại hỏi?”
Atha-saddo cettha kāraṇe.
And here the word atha is in the sense of cause.
Và ở đây, từ atha (sau đó) có nghĩa là nguyên nhân.
Evamīdisesu.
In such cases.
Trong những trường hợp tương tự như vậy.
Sīlasampadāyāti ettha itisaddo ādiattho, upalakkhaṇaniddeso vāyaṃ, tena ‘‘cittasampadāya, paññāsampadāyā’’ti padadvayaṃ saṅgaṇhāti.
In accomplishment in virtue (sīlasampadāyā), the word iti has the meaning of "and so on," or this is an indicative definition, thereby including the two phrases "accomplishment in concentration" (cittasampadāya) and "accomplishment in wisdom" (paññāsampadāya).
Trong Sīlasampadāyā (của sự thành tựu giới hạnh), từ iti (như vậy) có nghĩa là ādi (và những điều khác), hoặc đây là một sự chỉ định bằng cách gợi ý, và nó bao gồm hai từ “cittasampadāya” (của sự thành tựu tâm) và “paññāsampadāyā” (của sự thành tựu tuệ).
Tenāha ‘‘sīlacittapaññāsampadāhi aññā’’ti.
Thus he said: "other than accomplishments in virtue, concentration, and wisdom."
Vì vậy, (Vị Thầy) đã nói: “khác với sự thành tựu giới hạnh, tâm và tuệ.”
Imehi ca asekkhasīlādikkhandhattayaṃ saṅgahitanti vuttaṃ ‘‘arahattaphalamevā’’ti.
It is said that by these, the three groups of unconditioned virtues and so on are included, namely, "the fruit of Arahantship itself".
Và bằng những điều này, ba uẩn giới hạnh, định và tuệ của bậc Vô học được bao gồm, vì vậy (Vị Thầy) đã nói: “arahattaphalamevā” (chỉ là quả A-la-hán).
Tattha kāraṇaṃ dasseti ‘‘arahattaphalapariyosāna’’ntiādinā.
Therein, he shows the reason by "ending in the fruit of Arahantship" and so on.
Ở đó, (Vị Thầy) chỉ ra lý do bằng “arahattaphalapariyosāna” (kết thúc bằng quả A-la-hán) và những điều tương tự.
Idañhi kākolokanamiva ubhayāpekkhavacanaṃ.
Indeed, this statement is like a crow's gaze, referring to both (accomplishments and the fruit).
Thật vậy, lời nói này giống như cái nhìn của con quạ, mong đợi cả hai (tức là cả sampadā và sādhana).
402. Anuttaranti anaññasādhāraṇatāya, anaññasādhāraṇatthavisayatāya ca anuttaraṃ.
402. Unsurpassed (means) unsurpassed due to its unparalleled nature and its dealing with unparalleled matters.
402. Anuttaraṃ (vô thượng) nghĩa là vô thượng vì không có sự chung đụng với người khác và vì đối tượng của nó không có sự chung đụng với người khác.
Mahāsīhanādanti mahantaṃ buddhasīhanādaṃ.
Great lion's roar (means) the great lion's roar of the Buddha.
Mahāsīhanādaṃ (tiếng rống sư tử vĩ đại) nghĩa là tiếng rống sư tử vĩ đại của Đức Phật.
Ativiya accantavisuddhatāya paramavisuddhaṃ.
Supremely purified due to being exceedingly and utterly pure.
Paramavisuddhaṃ (cực kỳ thanh tịnh) nghĩa là cực kỳ thanh tịnh do sự thanh tịnh tuyệt đối.
‘‘Paramanti ukkaṭṭhaṃ.
Parama (means) excellent.
“Parama” (tối thượng) nghĩa là cao quý nhất.
Tenāha ‘uttama’nti’’ ācariyena vuttaṃ, ukkaṭṭhapariyāyo ca paramasaddo atthīti tassādhippāyo.
Thus the teacher said "supreme," and his intention is that the word parama is a synonym for ukkaṭṭha (excellent).
Vì vậy, (Vị Thầy) đã nói: “uttama” (tối thượng), và ý của (Vị Thầy) là từ parama (tối thượng) là một từ đồng nghĩa với ukkaṭṭha (cao quý nhất).
Sīlamevāti lokiyasīlamattattā sīlasāmaññameva.
Virtue itself (means) merely common virtue (sīlasāmañña), due to being merely mundane virtue.
Sīlamevā (chỉ là giới hạnh) nghĩa là chỉ là giới hạnh thông thường, vì nó chỉ là giới hạnh thế gian.
Yathā anaññasādhāraṇaṃ bhagavato lokuttarasīlaṃ savāsanapaṭipakkhadhammaviddhaṃsanato, evaṃ lokiyasīlampi anaññasādhāraṇameva tadanucchavikabhāvena pavattattā.
Just as the Buddha's supramundane virtue is unique because it destroys opposing defilements together with their latent tendencies, so too mundane virtue is unique because it proceeds in accordance with that (supramundane virtue).
Giống như giới hạnh siêu thế của Đức Phật là không có sự chung đụng với người khác vì nó tiêu diệt các pháp đối nghịch cùng với khuynh hướng tiềm ẩn, thì giới hạnh thế gian cũng không có sự chung đụng với người khác vì nó được thực hành một cách phù hợp với điều đó.
Evañhi ‘‘nāhaṃ tatthā’’ti pāḷivacanaṃ upapannaṃ hoti.
Thus, the Pali statement, "I am not in that," becomes justified.
Như vậy, lời Pali ‘‘nāhaṃ tatthā’’ (Ta không ở đó) trở nên thích hợp.
‘‘Yāvatā kassapa ariyaṃ paramaṃ sīla’’nti idaṃ ‘‘sīlassa vaṇṇaṃ bhāsantī’’ti ettha ākāradassanaṃ.
The phrase “‘Kassapa, as far as the noble supreme virtue goes…’” indicates the manner in this (statement), “‘speaking of the praise of virtue.’”
Câu ‘‘Này Kassapa, giới hạnh cao thượng của bậc Thánh’’ này là sự biểu thị phương cách trong ‘‘nói lên đức hạnh của giới’’.
‘‘Yadidaṃ adhisīla’’nti idaṃ pana ‘‘tatthā’’ti padadvaye aniyamavacanaṃ.
However, the phrase “‘that which is adhisīla’ (higher virtue)” is a term of non-restriction in the pair of words “‘in that.’”
Tuy nhiên, ‘‘yadidaṃ adhisīlaṃ’’ (điều này là giới tăng thượng) là một từ không xác định trong hai từ ‘‘tatthā’’ (ở đó).
‘‘Yadidaṃ adhisīla’’nti ca lokiyalokuttaravasena duvidhampi buddhasīlaṃ ekajjhaṃ katvā vuttaṃ, tasmā ta-saddenapi ubhayasseva parāmasananti dassetuṃ ‘‘tattha sīlepi paramasīlepī’’tiādimāha.
The phrase “Yadidaṃ adhisīlaṃ” (that which is higher virtue) refers to the two kinds of Buddha's virtue, mundane (lokiya) and supramundane (lokuttara), taken together. Therefore, to show that the pronoun ‘ta’ (that) refers to both, he (the commentator) says, “in virtue, in supreme virtue, and so forth.”
Và ‘‘yadidaṃ adhisīlaṃ’’ được nói ra bằng cách gộp chung cả hai loại giới của Đức Phật, tức là giới thế gian và giới xuất thế gian. Do đó, để chỉ ra rằng từ ta cũng ám chỉ cả hai, nên đã nói ‘‘ trong giới ấy và trong giới tối thượng ấy’’ v.v.
Samasamanti samena visesanabhūtena sīlena samanti atthaṃ viññāpetuṃ ‘‘mama sīlasamena sīlena mayā sama’’nti vuttaṃ.
To make the meaning clear that “samasamaṃ” (equal to equal) means equal with the equal, distinguishing virtue, it is stated: “with virtue equal to my virtue, equal to me.”
Để làm rõ ý nghĩa của samasamaṃ (tương đồng) là tương đồng với giới đặc biệt, nên đã nói ‘‘ giới của ta tương đồng với giới của ta’’.
Tasmiṃ sīleti duvidhepi sīle.
“Tasmiṃ sīle” (in that virtue) means in both kinds of virtue.
Tasmiṃ sīle (trong giới ấy) có nghĩa là trong cả hai loại giới.
Iti imanti evaṃ imaṃ sīlavisayaṃ.
“Iti imaṃ” (thus this) means this subject matter of virtue.
Iti imaṃ (như vậy điều này) có nghĩa là vấn đề giới này.
Paṭhamanti uppattikkamato paṭhamaṃ pavattattā paṭhamabhūtaṃ.
“Paṭhamaṃ” (first) means being first due to occurring first in the order of arising.
Paṭhamaṃ (đầu tiên) có nghĩa là điều đầu tiên xảy ra theo thứ tự phát sinh.
Tapatīti kilese santappati, vidhamatīti attho.
“Tapatī” (burns) means it heats the defilements, meaning it dispels them.
Tapatī (nung nấu) có nghĩa là làm cho các phiền não bị nung nấu, tức là tiêu diệt chúng.
‘‘Tadevā’’ti iminā tulyādhikaraṇasamāsamāha.
By “tadevā” (that very thing), a appositional compound is spoken.
Với từ ‘‘ tadevā’’ (chính điều đó), đã nói đến một hợp chất đẳng vị (tulyādhikaraṇasamāsa).
Jigucchatīti hīḷeti lāmakato ṭhapeti.
“Jigucchatī” (abhors) means it denounces, it sets aside as inferior.
Jigucchatī (ghê tởm) có nghĩa là khinh miệt, coi thường.
Ārakā kilesehīti katvā niddosattā ariyā.
Being far from defilements, they are called noble (ariyā) due to being faultless.
Vì xa lìa các phiền não, nên vô lỗi là bậc Thánh.
Ārambhavatthuvasenāti aṭṭhārambhavatthuvasena.
“Ārambhavatthuvasenā” (by way of the basis for exertion) means by way of the eight bases for exertion.
Ārambhavatthuvasenā (theo đối tượng nỗ lực) có nghĩa là theo tám đối tượng nỗ lực.
Vipassanāvīriyasaṅkhātāti vipassanāsampayuttavīriyasaṅkhātā.
“Vipassanāvīriyasaṅkhātā” (called vipassanā-effort) means effort associated with vipassanā.
Vipassanāvīriyasaṅkhātā (được gọi là tinh tấn tuệ quán) có nghĩa là tinh tấn đi kèm với tuệ quán.
Lokiyamattattā tapojigucchāva. Maggaphalasampayuttā vīriyasaṅkhātā tapojigucchāti adhikāravasena sambandho.
Being merely mundane, it is tapojigucchā (burning and abhorrence). The connection, according to the context, is that effort associated with the path and fruition, called tapojigucchā, is supreme.
Vì chỉ là thế gian, nên chỉ là sự nung nấu và ghê tởm. Tinh tấn đi kèm với Đạo và Quả được gọi là sự nung nấu và ghê tởm tối thượng, đây là mối liên hệ theo ngữ cảnh.
Sabbukkaṭṭhabhāvato paramā nāma. Yathā yuvino bhāvo yobbanaṃ, evaṃ jigucchino bhāvo jegucchaṃ.
Due to being most excellent of all, it is called paramā (supreme). Just as the state of a youth is youthfulness, so the state of one who abhors is jegucchaṃ (abhorrence).
Vì là trạng thái tối thượng của mọi thứ, nên được gọi là tối thượng. Giống như trạng thái của tuổi trẻ là tuổi thanh xuân, thì trạng thái của sự ghê tởm là jegucchaṃ (sự ghê tởm).
Yadidaṃ adhijegucchanti sīle viya lokiyalokuttaravasena duvidhampi buddhajegucchaṃ.
“Yadidaṃ adhijegucchaṃ” (that which is higher abhorrence) refers to both kinds of the Buddha’s abhorrence of defilements, mundane and supramundane, as in the case of virtue.
Yadidaṃ adhijegucchaṃ (điều này là sự ghê tởm tăng thượng) là sự ghê tởm của Đức Phật có hai loại, thế gian và xuất thế gian, giống như giới.
Tatthāti jegucchepi adhijegucchepi.
“Tatthā” (in that) means in both jeguccha and adhijeguccha.
Tatthā (ở đó) có nghĩa là trong cả sự ghê tởm và sự ghê tởm tăng thượng.
Kammassakatāpaññāti ‘‘atthi dinnaṃ, atthi yiṭṭha’’ntiādi (ma. ni. 1.441; vibha. 793) nayappavattaṃ ñāṇaṃ.
“Kammassakatāpaññā” (knowledge of ownership of kamma) is the knowledge that proceeds in the manner of “‘there is what is given, there is what is offered’” and so on.
Kammassakatāpaññā (trí tuệ về nghiệp sở hữu) là trí tuệ phát sinh theo cách ‘‘có sự bố thí, có sự cúng dường’’ v.v.
Yathāha vibhaṅge –
As stated in the Vibhaṅga:
Như đã nói trong Tương Ưng Bộ (Vibhaṅga):
Sabbampi hi akusalaṃ attano vā hotu, parassa vā, na sakaṃ nāma.
Indeed, all unwholesome kamma, whether one's own or another's, is not truly one's own.
Thật vậy, tất cả những điều bất thiện, dù là của mình hay của người khác, đều không phải là của mình.
Atthabhañjanato, anatthajananato ca.
Because it destroys benefit and generates detriment.
Vì chúng hủy hoại lợi ích và sinh ra điều bất lợi.
Tathā sabbampi kusalaṃ sakaṃ nāma.
Similarly, all wholesome kamma is truly one's own.
Tương tự, tất cả những điều thiện đều là của mình.
Anatthabhañjanato, atthajananato ca.
Because it destroys detriment and generates benefit.
Vì chúng tiêu diệt điều bất lợi và sinh ra lợi ích.
Evaṃ kammassakabhāve pavattā paññā kammassakatāpaññā nāma.
Thus, the wisdom that arises with the understanding of kamma ownership is called kammassakatāpaññā.
Như vậy, trí tuệ phát sinh trong trạng thái nghiệp sở hữu được gọi là kammassakatāpaññā.
Vipassanāpaññāti maggasaccassa, paramatthasaccassa ca anulomanato saccānulomikasaññitā vipassanāpaññā, lokiyamattato paññāva.
“Vipassanāpaññā” (insight-wisdom) is vipassanā-wisdom, which is termed saccānulomika (conducive to the Truths) because it is in accordance with the path-truth and the ultimate truth; it is simply wisdom as it is merely mundane.
Vipassanāpaññā (trí tuệ tuệ quán) là trí tuệ tuệ quán được gọi là saccānulomikā (tương ứng với các Chân lý) vì nó phù hợp với Chân lý Đạo và Chân lý tối thượng, và chỉ là paññā (trí tuệ) vì nó chỉ là thế gian.
Itthiliṅgassa napuṃsakaliṅgavipariyāyo idha liṅgavipallāso.
The reversal of the feminine gender to the neuter gender is here liṅgavipallāso (gender inversion).
Sự thay đổi giới tính từ giống cái sang giống trung ở đây là liṅgavipallāso (sự đảo ngược giới tính).
Yāyaṃ adhipaññāti sīle viya lokiyalokuttaravasena duvidhāpi buddhapaññā.
“Yāyaṃ adhipaññā” (that which is higher wisdom) refers to both kinds of the Buddha’s wisdom, mundane and supramundane, as explained for virtue.
Yāyaṃ adhipaññā (trí tuệ tăng thượng này) là trí tuệ của Đức Phật có hai loại, thế gian và xuất thế gian, giống như giới.
Tatthāti paññāyapi adhipaññāyapi.
“Tatthā” (in that) means in both wisdom and higher wisdom.
Tatthā (ở đó) có nghĩa là trong cả trí tuệ và trí tuệ tăng thượng.
Yathārahaṃ parittamahaggatabhāvato vimuttiyeva nāma. Maggaphalavasena kilesānaṃ samucchindanapaṭippassambhanāni samucchedapaṭippassaddhivimuttiyo. Atha vā sammāvācādiviratīnaṃ adhisīlaggahaṇena, sammāvāyāmassa adhijegucchaggahaṇena, sammādiṭṭhiyā adhipaññāggahaṇena gahitattā aggahitaggahaṇena sammāsaṅkappasatisamādhayo maggaphalapariyāpannā samucchedapaṭippassaddhivimuttiyo daṭṭhabbā.
It is called vimutti (deliverance) because of its slight and exalted nature, as appropriate. The complete eradication and subsidence of defilements by way of the path and fruition are samucchedapaṭippassaddhivimuttiyo (deliverance by cutting off and deliverance by tranquillizing). Alternatively, since right speech and other abstinences are included under adhisīla, right effort under adhijeguccha, and right view under adhipaññā, right thought, mindfulness, and concentration, which are included in the path and fruition, should be understood as samucchedapaṭippassaddhivimuttiyo by means of including what has not yet been included.
Vimutti (giải thoát) chỉ được gọi như vậy vì nó có trạng thái hạn hẹp và cao thượng tùy theo mức độ phù hợp. Sự diệt trừ hoàn toàn và sự trấn áp các phiền não theo Đạo và Quả là samucchedapaṭippassaddhivimuttiyo (các giải thoát đoạn tận và trấn áp). Hoặc, vì chánh ngữ v.v. đã được bao gồm trong giới tăng thượng (adhisīla), chánh tinh tấn trong sự ghê tởm tăng thượng (adhijeguccha), và chánh kiến trong trí tuệ tăng thượng (adhipaññā), nên chánh tư duy, chánh niệm và chánh định thuộc về Đạo và Quả phải được xem là samucchedapaṭippassaddhivimuttiyo theo cách bao gồm những gì chưa được bao gồm.
Nissaraṇavimutti pana nibbānameva.
Nissaraṇavimutti (deliverance by escape), however, is Nibbāna itself.
Còn nissaraṇavimutti (giải thoát thoát ly) chính là Nibbāna.
Yā ayaṃ adhivimuttīti sīle vuttanayena duvidhāpi adhivimutti.
“Yā ayaṃ adhivimuttī” (that which is higher deliverance) means both kinds of higher deliverance, as explained for virtue.
Yā ayaṃ adhivimuttī (giải thoát tăng thượng này) là giải thoát tăng thượng có hai loại theo cách đã nói trong giới.
Tatthāti vimuttiyāpi adhivimuttiyāpi.
“Tatthā” (in that) means in both deliverance and higher deliverance.
Tatthā (ở đó) có nghĩa là trong cả giải thoát và giải thoát tăng thượng.
Tadatthaṃ majjhimāgamavare mahāsīhanādasuttapadena (ma. ni. 1.150) sādhento ‘‘cattārimānī’’tiādimāha.
For that purpose, while establishing the meaning with the phrase from the Mahāsīhanādasutta in the excellent Majjhima Āgama, he says “cattārimānī” (these four) and so forth.
Để chứng minh điều đó bằng các từ của kinh Mahāsīhanāda trong Trung Bộ Kinh (Majjhimāgama), nên đã nói ‘‘ bốn điều này’’ v.v.
Tattha vesārajjānīti visāradabhāvā, ñāṇappahānaantarāyikaniyyānikadhammadesanānimittaṃ kutocipi asantassanabhāvā nibbhayabhāvāti attho.
Therein, “vesārajjānī” (states of confidence) means states of fearlessness, meaning states of not trembling from anywhere (or from anyone), on account of having taught the knowledge, the abandonment, the obstructions, and the liberation-conducive Dhamma.
Ở đó, vesārajjānī (các sự vô úy) có nghĩa là trạng thái không sợ hãi, trạng thái không run sợ trước bất cứ điều gì do trí tuệ, sự đoạn trừ, sự chướng ngại và sự thuyết giảng các pháp dẫn đến sự giải thoát.
‘‘Vesārajja’’nti hi catūsu ṭhānesu sārajjābhāvaṃ paccavekkhantassa uppannasomanassamayañāṇassetaṃ nāmaṃ.
Indeed, "vesārajja" is the name for the knowledge accompanied by joy that arises in one who reflects on the absence of agitation in four respects.
Thật vậy, ‘‘vesārajjaṃ’’ (sự vô úy) là tên của trí tuệ kèm theo sự hoan hỷ phát sinh khi quán xét sự không run sợ trong bốn trường hợp.
Aññehi pana asādhāraṇataṃ dassetuṃ ‘‘tathāgatassa tathāgatavesārajjānī’’ti vuttaṃ.
However, to show its exclusiveness to others, it is stated “tathāgatassa tathāgatavesārajjānī” (the Tathāgata’s states of confidence unique to a Tathāgata).
Để chỉ ra sự không phổ biến với những người khác, nên đã nói ‘‘ tathāgatassa tathāgatavesārajjānī’’ (các sự vô úy của Như Lai, các sự vô úy của Như Lai).
‘‘Yathā vā pubbabuddhānaṃ vesārajjāni puññussayasampattiyā āgatāni, tathā āgatavesārajjānī’’ti vā dutiyassa tathāgatasaddassa tulyādhikaraṇattā evaṃ vuttaṃ.
Or it is said thus, due to the second word Tathāgata being in apposition (to the first): “‘Just as the confidences of former Buddhas arose through the fulfillment of a heap of merit, so too are these confidences that have arisen.’”
Hoặc, vì từ tathāgata thứ hai có cùng vị trí, nên đã nói như vậy: ‘‘Các sự vô úy của Như Lai đã đến như các sự vô úy của các vị Phật quá khứ đã đến nhờ sự thành tựu của công đức tích lũy.’’
Ayaṃ aṭṭhakathānayo.
This is the meaning according to the Aṭṭhakathā.
Đây là phương pháp của Chú Giải.
Neruttikā pana vadanti ‘‘samāse siddhe sāmaññattā, saññāsaddattā ca tathā vutta’’nti.
However, philologists say, “‘It is stated thus because it is common in a compound and because it is a nominal word.’”
Tuy nhiên, các nhà ngữ pháp nói rằng ‘‘khi hợp từ đã hoàn tất, điều đó được nói như vậy vì tính phổ biến và vì nó là một danh từ riêng.’’
Āsabhaṃ ṭhānanti seṭṭhaṭṭhānaṃ uttamaṭṭhānaṃ.
“Āsabhaṃ ṭhānaṃ” (the leader’s station) means the supreme station, the excellent station.
Āsabhaṃ ṭhānaṃ (vị trí tối thượng) có nghĩa là vị trí cao quý, vị trí tối thượng.
Sabbaññutaṃ paṭijānanavasena abhimukhaṃ gacchanti, aṭṭhaparisaṃ upasaṅkamantīti vā āsabhā, buddhā, tesaṃ ṭhānantipi attho.
Or it means those who advance forth by declaring omniscience, or who approach the eight assemblies, are āsabhā (leaders), i.e., Buddhas; thus, it is their station.
Hoặc, những ai tiến tới bằng cách tuyên bố sự toàn tri, hoặc những ai đến gần tám hội chúng, thì họ là āsabhā (bậc tối thượng), tức là các vị Phật. Đó cũng là ý nghĩa của vị trí của họ.
Apica tayo puṅgavā – gavasatajeṭṭhako usabho, gavasahassajeṭṭhako vasabho. Vajasatajeṭṭhako vā usabho, vajasahassajeṭṭhako vasabho. Ekagāmakhette vā jeṭṭho usabho, dvīsu gāmakhettesu jeṭṭho vasabho, sabbagavaseṭṭho sabbattha jeṭṭho sabbaparissayasaho seto pāsādiko mahābhāravaho asanisatasaddehipi akampanīyo nisabhoti.
Furthermore, there are three types of bull leaders: the one foremost among a hundred cattle is an usabha; the one foremost among a thousand cattle is a vasabha. Or, the one foremost among a hundred cattle enclosures is an usabha; the one foremost among a thousand cattle enclosures is a vasabha. Or, the foremost in one village field is an usabha; the foremost in two village fields is a vasabha. The one foremost among all cattle, foremost everywhere, enduring all dangers, white, inspiring, carrying heavy loads, unshakeable even by the sound of a hundred thunderbolts, is a nisabha.
Hơn nữa, có ba loại bò đực: bò đực đầu đàn của một trăm con bò là usabho; bò đực đầu đàn của một ngàn con bò là vasabho. Hoặc, bò đực đầu đàn của một trăm chuồng bò là usabho; bò đực đầu đàn của một ngàn chuồng bò là vasabho. Hoặc, bò đực đầu đàn trong một vùng làng là usabho; bò đực đầu đàn trong hai vùng làng là vasabho. Bò đực tối thượng trong tất cả các con bò, tối thượng ở mọi nơi, chịu đựng mọi nguy hiểm, màu trắng, đáng kính, mang được gánh nặng lớn, không hề run sợ trước tiếng sấm sét hàng trăm lần là nisabho.
Nisabhova idha ‘‘usabho’’ti adhippeto.
Here, the nisabha is intended by the term “usabha.”
Ở đây, chính Nisabha được hiểu là ‘‘usabho’’.
Idampi hi tassa pariyāyavacanaṃ.
This is indeed a synonym for it.
Đây cũng là một từ đồng nghĩa của nó.
Usabhassa idanti āsabhaṃ, idaṃ pana āsabhaṃ viyāti āsabhaṃ. Yatheva hi nisabhasaṅkhāto usabho usabhabalena samannāgato catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā acalaṭṭhānena tiṭṭhati, evaṃ tathāgatopi dasatathāgatabalena samannāgato catūhi vesārajjapādehi aṭṭhaparisāpathaviṃ uppīḷetvā sadevake loke kenaci paccatthikena paccāmittena akampiyo acalaṭṭhānena tiṭṭhati.
That which belongs to an usabha is āsabhaṃ; this, however, is like an āsabha, hence āsabhaṃ. Just as the usabha bull, which is called a nisabha, endowed with the strength of a bull, presses down the earth with its four feet and stands unshaken, so too the Tathāgata, endowed with the ten powers of a Tathāgata, presses down the earth of the eight assemblies with the four feet of confidence, and stands unshaken by any adversary or enemy in the world, including its devas.
Āsabhaṃ là của Usabha. Còn điều này là āsabhaṃ như āsabhaṃ. Giống như con bò đực Usabha, tức là Nisabha, với sức mạnh của bò đực, dẫm nát trái đất bằng bốn chân và đứng vững không lay chuyển, thì Như Lai cũng vậy, với mười lực của Như Lai, dẫm nát trái đất của tám hội chúng bằng bốn chân vô úy và đứng vững không lay chuyển, không bị bất kỳ kẻ thù hay đối thủ nào trong thế giới chư thiên và loài người làm cho rung động.
Evaṃ tiṭṭhamānova taṃ āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭivijānāti upagacchati na paccakkhāti attani āropeti.
Standing thus, he declares that āsabhaṃ ṭhānaṃ (leader’s station), he attains it, he does not reject it, he attributes it to himself.
Khi đứng vững như vậy, Ngài nhận biết, đạt được và không phủ nhận vị trí tối thượng đó, mà gán nó cho chính mình.
Tena vuttaṃ ‘‘āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānātī’’ti.
Therefore, it is said, “‘he declares the leader’s station.’”
Do đó, đã nói ‘‘āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānātī’’ (Ngài tuyên bố vị trí tối thượng).
Sīhanādaṃ nadatīti ‘‘seṭṭhanādaṃ abhītanādaṃ nadatī’’ti vuttovāyamattho.
“Sīhanādaṃ nadatī” (roars a lion’s roar), this meaning has already been stated as “he roars a noble roar, a fearless roar.”
Sīhanādaṃ nadatī (Ngài rống tiếng rống sư tử) có nghĩa là ‘‘Ngài rống tiếng rống cao quý, tiếng rống không sợ hãi’’. Ý nghĩa này đã được nói ra.
Atha vā sīhanādasadisaṃ nādaṃ nadati.
Alternatively, he roars a roar like a lion's roar.
Hoặc, Ngài rống tiếng rống giống như tiếng rống của sư tử.
Ayamattho khandhavaggasaṃyutte āgatena sīhanādasuttena (saṃ. ni. 3.78) dīpetabbo.
This meaning should be elucidated by the Sīhanāda Sutta that appears in the Khandhavagga Saṃyutta.
Ý nghĩa này cần được giải thích bằng kinh Sīhanāda được đề cập trong Tương Ưng Uẩn.
Yathā vā sīho migarājā parissayānaṃ sahanato, goṇamahiṃ samattavāraṇādīnaṃ hananato ca ‘‘sīho’’ti vuccati, evaṃ tathāgato munirājā lokadhammānaṃ sahanato, parappavādānaṃ hananato ca ‘‘sīho’’ti vuccati.
Just as a lion, the king of beasts, is called "lion" because it endures dangers and slays bulls, buffaloes, enraged elephants, and so forth, so too the Tathāgata, the king of sages, is called "lion" because he endures the eight worldly conditions and crushes the doctrines of others.
Hoặc, giống như một con sư tử, vua của loài thú, được gọi là “sư tử” vì khả năng chịu đựng mọi hiểm nguy, và vì khả năng giết hại các loài như bò, trâu, voi say, v.v., thì cũng vậy, bậc Như Lai, vua của các bậc ẩn sĩ, được gọi là “sư tử” vì khả năng chịu đựng các pháp thế gian và vì khả năng tiêu diệt các tà thuyết của người khác.
Evaṃ vuttassa sīhassa nādaṃ nadati.
Thus he utters the lion's roar of the lion thus spoken of.
Ngài cất tiếng rống sư tử của bậc sư tử đã được nói đến như vậy.
Tattha yathā migasīho sīhabalena samannāgato sabbattha visārado vigatalomahaṃso sīhanādaṃ nadati, evaṃ tathāgatasīho dasatathāgatabalena samannāgato aṭṭhasu parisāsu visārado vigatalomahaṃso ‘‘iti rūpa’’ntiādinā (saṃ. ni. 3.78; a. ni. 8.2) nayena nānāvidhadesanāvilāsasampannaṃ sīhanādaṃ nadati.
Therein, just as a lion among beasts, endowed with a lion's strength, confident everywhere, with hair bristling no more, utters a lion's roar, so too the Tathāgata-lion, endowed with the ten Tathāgata-powers, confident in the eight assemblies, with hair bristling no more, utters a lion's roar endowed with various delightful teachings, according to the method beginning with "Such is form" and so forth.
Ở đây, giống như sư tử chúa của loài thú, được trang bị sức mạnh của sư tử, không sợ hãi khắp nơi, không nổi da gà, cất tiếng rống sư tử, thì cũng vậy, bậc Như Lai Sư Tử, được trang bị mười sức mạnh của Như Lai, không sợ hãi trong tám hội chúng, không nổi da gà, cất tiếng rống sư tử với nhiều vẻ thuyết pháp đa dạng theo cách thức bắt đầu bằng “Đây là sắc” v.v.
Tena vuttaṃ ‘‘parisāsu sīhanādaṃ nadatī’’ti.
Therefore, it is said, "He utters the lion's roar in the assemblies."
Vì vậy, đã nói rằng “Ngài cất tiếng rống sư tử trong các hội chúng.”
Pañhaṃ abhisaṅkharitvāti ñātumicchitaṃ atthaṃ attano ñāṇabalānurūpaṃ abhisaṅkharitvā.
Having formulated a question means having formulated the matter desired to be known, in accordance with the power of one's own wisdom.
Sau khi sắp đặt câu hỏi có nghĩa là sau khi sắp đặt ý nghĩa muốn biết theo sức mạnh trí tuệ của mình.
Taṅkhaṇaññevāti pucchitakkhaṇeyeva ṭhānuppattikapaṭibhānena vissajjeti. Ajjhāsayānurūpaṃ, atthadhammānurūpañca vissajjanato cittaṃ paritosetiyeva.
Immediately means at the very moment of inquiry, he answers with an instantaneous intuition. By answering according to their disposition and according to the meaning and Dhamma, he pleases their minds indeed.
Ngay lập tức có nghĩa là ngay khi được hỏi, Ngài giải đáp với sự thông minh ứng biến. Vì Ngài giải đáp phù hợp với ý định và phù hợp với các pháp nghĩa, nên Ngài làm cho tâm của người khác hoan hỷ.
Assāti samaṇassa gotamassa.
His means of the recluse Gotama.
Của vị ấy có nghĩa là của Sa-môn Gotama.
Sotabbaṃ maññantīti aṭṭhakkhaṇavajjitena navamena khaṇena labbhamānattā ‘‘yaṃ no satthā sāsati, taṃ mayaṃ sossāmā’’ti ādarabhāvajātā mahanteneva ussāhena sotabbaṃ sampaṭicchitabbaṃ maññati.
They consider it worth listening to because it is obtained in the ninth moment, which is devoid of the eight unfavorable moments. Therefore, being imbued with reverence, they regard as worth listening to and accepting with great zeal, "Whatever the Teacher instructs us, that we shall listen to."
Cho rằng đáng nghe có nghĩa là vì đạt được khoảnh khắc thứ chín, không bị tám khoảnh khắc chướng ngại, nên với lòng kính trọng phát sinh, họ cho rằng “những gì bậc Đạo Sư dạy bảo, chúng ta sẽ lắng nghe”, và với nhiều nỗ lực lớn họ cho rằng đáng nghe, đáng chấp nhận.
Kallacittā muducittāti pasādābhivuddhiyā vigatupakkilesatāya kallacittā muducittā honti.
They have supple minds, pliant minds means they have supple minds due to the increase of faith, and pliant minds due to the absence of defilements.
Tâm thiện lành, tâm nhu nhuyến có nghĩa là tâm thiện lành và tâm nhu nhuyến vì sự tăng trưởng của niềm tin và sự thanh tịnh khỏi các phiền não.
Muddhappasannāti tucchappasannā niratthakappasannā.
Empty faith means vain faith, meaningless faith.
Niềm tin hời hợt có nghĩa là niềm tin trống rỗng, niềm tin vô ích.
Pasannākāro nāma pasannehi kātabbasakkāro, so duvidho dhammāmisapūjāvasena, tattha āmisapūjaṃ dassento ‘‘paṇītānī’’tiādimāha.
The manner of expression of faith is the homage to be paid by those who have faith, which is twofold: by way of Dhamma-worship and material worship. In this regard, showing material worship, he says, "exquisite" and so forth.
Cách thức của người có niềm tin là sự tôn kính mà những người có niềm tin nên làm, có hai loại: cúng dường pháp và cúng dường vật. Ở đây, khi trình bày cúng dường vật, Ngài nói “những vật thượng vị” v.v.
Dhammapūjā pana pāḷiyameva ‘‘tathattāya paṭipajjantī’’ti iminā dassitā.
But Dhamma-worship is shown in the Pāḷi itself by "they practice accordingly."
Còn cúng dường pháp thì đã được trình bày trong chính bản Pāli bằng câu “thực hành như vậy”.
Tathābhāvāyāti yathābhāvāya yassa vaṭṭadukkhanissaraṇassa atthāya dhammo desito, tathābhāvāya.
For that very state means for that state by which the Dhamma was taught for the sake of liberation from the suffering of saṃsāra, for that very state.
Để đạt được trạng thái đó có nghĩa là để đạt được trạng thái mà vì mục đích giải thoát khỏi khổ luân hồi mà Pháp đã được thuyết giảng, tức là để đạt được mục đích đó.
Tadevatthaṃ dassetuṃ ‘‘dhammānudhammapaṭipattipūraṇatthāyā’’ti vuttaṃ.
To show that very meaning, it is said, "for the completion of the practice in accordance with the Dhamma."
Để trình bày chính ý nghĩa đó, đã nói “ để hoàn thành sự thực hành Pháp và tùy Pháp”.
Dhammānudhammapaṭipatti hi vaṭṭadukkhanissaraṇapariyosānā, sā ca dhammānudhammapaṭipatti yāya anupubbiyā paṭipajjitabbā, paṭipajjantānañca sati ajjhattikaṅgasamavāye ekaṃsikā tassā pāripūrīti taṃ anupubbiṃ dassento ‘‘keci saraṇesū’’tiādimāha.
For the practice in accordance with the Dhamma culminates in liberation from the suffering of saṃsāra, and that practice in accordance with the Dhamma, by which it should be practiced in sequence, and for those who practice, when there is a combination of internal factors, its fulfillment is certain. Showing that sequence, he says, "Some in the refuges" and so forth.
Quả thật, sự thực hành Pháp và tùy Pháp có kết thúc là sự giải thoát khỏi khổ luân hồi. Sự thực hành Pháp và tùy Pháp đó cần được thực hành theo một trình tự, và đối với những người đang thực hành, nếu có sự phối hợp các yếu tố nội tại, thì sự hoàn thành của nó là chắc chắn. Vì vậy, để trình bày trình tự đó, Ngài nói “ một số người trong các nơi trú ngụ” v.v.
Yathā pūrentā pūretuṃ sakkoti nāma, tathā pūraṇaṃ dassetuṃ ‘‘sabbākārena pana pūrentī’’ti vuttaṃ.
To show how they can fulfill it by fulfilling it, it is said, "But they fulfill it in every way."
Để trình bày sự hoàn thành theo cách mà những người hoàn thành có thể hoàn thành, đã nói “ nhưng hoàn thành bằng mọi cách”.
Imasmiṃ panokāseti ‘‘paṭipannā ca ārādhentī’’ti sīhanādakiccapāripūriṭṭhapane pāḷipadese.
In this context means in the Pāḷi passage where it is stated, "And those who practice satisfy me," for establishing the fulfillment of the lion's roar activity.
Trong trường hợp này có nghĩa là trong đoạn Pāli “những người thực hành cũng làm ta hoan hỷ”, nơi thiết lập sự hoàn thành công việc tiếng rống sư tử.
Samodhānetabbāti saṅkalayitabbā.
To be included means to be enumerated.
Cần được tổng hợp có nghĩa là cần được tính toán.
Ekaccaṃ…pe… passāmīti bhagavato eko sīhanādo asādhāraṇo aññehi appaṭivattiyo seṭṭhanādo abhītanādoti katvā.
"I see some ascetic...": This one lion's roar of the Blessed One is uncommon, unsurpassed by others, and a fearless utterance.
Một tiếng rống sư tử của Đức Thế Tôn là “ta thấy… một số người tu khổ hạnh” được coi là tiếng rống tối thượng, không ai sánh bằng, không thể bị phản bác bởi người khác, tiếng rống không sợ hãi.
Esa nayo sesesupi.
This method applies to the rest as well.
Cách thức này cũng áp dụng cho những phần còn lại.
Aparaṃ tapassinti adhikāro.
"Another ascetic" is the subject.
“Một người tu khổ hạnh khác” là tiêu đề.
Purimānaṃ dasannanti ‘‘ekaccaṃ tapassiṃ niraye nibbattaṃ passāmī’’ti vuttasīhanādato paṭṭhāya yāva ‘‘vimuttiyā mayhaṃ sadiso natthī’’ti vuttasīhanādā purimakānaṃ dasannaṃ sīhanādānaṃ, niddhāraṇe cetaṃ sāmivacanaṃ.
Of the first ten refers to the first ten lion's roars, starting from the one that says, "I see some ascetic reborn in hell," up to the one that says, "There is no one equal to me in liberation." This is a genitive of specification.
Trong mười cái trước có nghĩa là trong mười tiếng rống sư tử trước, bắt đầu từ tiếng rống sư tử “ta thấy một số người tu khổ hạnh tái sinh trong địa ngục” cho đến tiếng rống sư tử “không ai bằng ta về sự giải thoát”. Đây là từ ngữ sở hữu cách trong nghĩa xác định.
Tenāha ‘‘ekekassā’’ti.
Therefore, he says, "Each one."
Vì vậy, đã nói “của mỗi cái một”.
‘‘Parisāsu ca nadatī’’ti ādayo ‘‘paṭipannā ca maṃ ārādhentī’’ti pariyosānā dasa dasa sīhanādā parivārā.
"And he roars in the assemblies," and so on, ending with "and those who practice satisfy me," are ten (sets of ten) lion's roars, as retinue.
Những câu như “Ngài cũng cất tiếng rống trong các hội chúng” và kết thúc bằng “những người thực hành cũng làm ta hoan hỷ” là mười mười tiếng rống sư tử phụ thuộc.
‘‘Ekaccaṃ tapassiṃ niraye nibbattaṃ passāmī’’ti hi sīhanādaṃ nadanto bhagavā parisāsu nadati visārado hutvā nadati, tattha ca pañhaṃ pucchanti, pañhaṃ vissajjeti, vissajjanena parassa cittaṃ ārādheti, sutvā sotabbaṃ maññanti, sutvā ca bhagavato pasīdanti, pasannā ca pasannākāraṃ karonti, yaṃ paṭipattiṃ deseti, tathattāya paṭipajjanti, paṭipannā ca maṃ ārādhentīti evaṃ parivāretvā atthayojanā sambhavati.
For when the Blessed One utters the lion's roar, "I see some ascetic reborn in hell," he roars in the assemblies, he roars having become confident, and there they ask questions, he answers the questions, by answering he pleases the minds of others, having heard they consider it worth listening to, and having heard they become faithful to the Blessed One, and being faithful they perform acts of faith, and whatever practice he teaches, they practice for that state, and having practiced they satisfy me – thus, a connection of meaning surrounded in this way is possible.
Thật vậy, khi Đức Thế Tôn cất tiếng rống sư tử “Ta thấy một số người tu khổ hạnh tái sinh trong địa ngục”, Ngài cất tiếng rống trong các hội chúng, Ngài cất tiếng rống với sự tự tin. Ở đó, người ta hỏi câu hỏi, Ngài giải đáp câu hỏi, bằng cách giải đáp Ngài làm cho tâm người khác hoan hỷ, sau khi nghe họ cho rằng đáng nghe, sau khi nghe họ tin tưởng Đức Thế Tôn, những người tin tưởng làm các việc tôn kính, những gì Ngài thuyết giảng về sự thực hành, họ thực hành như vậy, và những người thực hành làm Ngài hoan hỷ. Như vậy, sự kết hợp ý nghĩa bằng cách bao quanh là có thể xảy ra.
Ayameva nayo sesesupi navasu.
The same method applies to the remaining nine.
Cách thức này cũng áp dụng cho chín tiếng rống còn lại.
‘‘Eva’’ntiādinā yathāvuttānaṃ sīhanādānaṃ saṅkalayitvā dassanaṃ.
By "Thus" and so forth, is shown the enumeration of the aforementioned lion's roars.
Bằng cách “Như vậy” v.v. là sự trình bày bằng cách tổng hợp các tiếng rống sư tử đã nói.
Te dasāti ‘‘parisāsu ca nadatī’’ti ādayo dasa sīhanādā.
Those ten are the ten lion's roars, "And he roars in the assemblies," and so forth.
Mười cái đó có nghĩa là mười tiếng rống sư tử bắt đầu bằng “Ngài cũng cất tiếng rống trong các hội chúng”.
Purimānaṃ dasannanti yathāvuttānaṃ mūlabhūtānaṃ purimakānaṃ dasasīhanādānaṃ.
Of the first ten refers to the aforementioned original first ten lion's roars.
Trong mười cái trước có nghĩa là trong mười tiếng rống sư tử cơ bản trước đã nói.
Parivāravasenāti mūliṃ katvā paccekaṃ parivāravasena yojiyamānā sataṃ sīhanādā.
As retinue means when each is connected as a retinue, making the original the principal, there are one hundred lion's roars.
Theo cách phụ thuộc có nghĩa là khi được kết hợp riêng lẻ theo cách phụ thuộc, lấy cái gốc làm chính, thì có một trăm tiếng rống sư tử.
Purimā ca dasāti mūlamūliyo katvā parivāravasena ayojiyamānā purimakā ca dasāti evaṃ dasādhikaṃ sīhanādasataṃ hoti.
And the first ten are the original ten, not connected as retinue making them principal-retinues. Thus, there are one hundred and ten lion's roars.
Và mười cái trước có nghĩa là mười cái trước, khi không được kết hợp theo cách phụ thuộc lấy cái gốc làm chính, thì có một trăm lẻ mười tiếng rống sư tử.
Aññasmiṃ pana sutte ti majjhimāgama cūḷasīhanādasuttādimhi (ma. ni. 1.193) tenāti saṅkhyāmahattena.
In another sutta, namely, in the Cūḷasīhanāda Sutta and so forth of the Majjhima Nikāya, by this means by the greatness of the number.
Trong kinh khác có nghĩa là trong kinh Cūḷasīhanāda v.v. của Trung Bộ Kinh, bằng cái đó có nghĩa là bằng sự vĩ đại về số lượng.
Mahāsīhanādattā idaṃ suttaṃ ‘‘mahāsīhanāda’’nti vuccati, na pana majjhimanikāye mahāsīhanādasuttamiva cūḷasīhanādasuttamupādāyāti adhippāyo.
The intention is that this sutta is called "Mahāsīhanāda" due to being a great lion's roar, and not by taking the Cūḷasīhanāda Sutta as a basis, like the Mahāsīhanāda Sutta in the Majjhima Nikāya.
Ý nghĩa là: Do là tiếng rống sư tử vĩ đại, kinh này được gọi là “Mahāsīhanāda”, chứ không phải vì liên quan đến kinh Cūḷasīhanāda như kinh Mahāsīhanāda trong Trung Bộ Kinh.
404. Paṭisedhetvāti tathā bhāvābhāvadassanena paṭikkhipitvā.
404. Having refuted means having rejected by showing the presence or absence of such a state.
404. Sau khi bác bỏ có nghĩa là sau khi từ chối bằng cách trình bày sự có mặt và không có mặt của trạng thái đó.
Yaṃ bhagavā pāthikavagge udumbarikasutte (dī. ni. 3.57) ‘‘idha nigrodha tapassī’’tiādinā upakkilesavibhāgaṃ, pārisuddhivibhāgañca dassento saparisassa nigrodhaparibbājakassa purato sīhanādaṃ nadati, taṃ dassetuṃ ‘‘idānī’’tiādi vuttaṃ.
To show that the Blessed One uttered a lion's roar before the wanderer Nigrodha and his assembly, describing the divisions of defilements and purification in the Udumbarika Sutta of the Pāthika Vagga with "Here, Nigrodha, ascetics," and so forth, it is said, "Now" and so forth.
Những gì Đức Thế Tôn đã cất tiếng rống sư tử trước du sĩ Nigrodha cùng với hội chúng của ông, khi trình bày sự phân chia các phiền não và sự phân chia sự thanh tịnh trong kinh Udumbarika thuộc tập Pāthika, bắt đầu bằng “Này Nigrodha, người tu khổ hạnh ở đây” v.v., để trình bày điều đó, đã nói “ Bây giờ” v.v.
Naditapubbanti udumbarikasutte āgatanayena pubbe nigrodhaparibbājakassa naditaṃ.
Previously roared means roared previously to the wanderer Nigrodha in the manner mentioned in the Udumbarika Sutta.
Đã từng cất tiếng rống có nghĩa là đã từng cất tiếng rống cho du sĩ Nigrodha trước đây theo cách thức được đề cập trong kinh Udumbarika.
Tapabrahmacārīti uttamatapacārī, tapena vā vīriyena brahmacārī.
Ascetic practicing the holy life means one who practices the supreme asceticism, or one who practices the holy life through zeal.
Người thực hành khổ hạnh phạm hạnh có nghĩa là người thực hành sự khổ hạnh tối thượng, hoặc người thực hành phạm hạnh bằng sự khổ hạnh (tức tinh tấn).
Idanti ‘‘rājagahe…pe… pañhaṃ apucchī’’ti pāḷiyaṃ āgatavacanaṃ.
This refers to the words found in the Pāḷi, "at Rājagaha... he asked a question."
Điều này có nghĩa là lời được đề cập trong Pāli “hỏi câu hỏi tại Rājagaha… v.v.”.
Ācariyena (dī. ni. ṭī. 1.403) pana yathāvuttaṃ aṭṭhakathāvacanameva paccāmaṭṭhaṃ.
But the Teacher reiterated the very words of the commentary as stated.
Tuy nhiên, bởi vị thầy (Dī. Ni. Ṭī. 1.403), chỉ có lời giải thích đã nói là được xem xét lại.
Ettha ca kāmaṃ yadā nigrodho pañhamapucchi, bhagavā cassa vissajjesi, na tadā bhagavā gijjhakūṭe pabbate viharati, rājagahasamīpeyeva udumbarikāya deviyā uyyāne viharati tattheva tathā pucchitattā, vissajjitattā ca, tathāpi gijjhakūṭe pabbate bhagavato vihāro na tāva vicchinno, tasmā pāḷiyaṃ ‘‘tatra ma’’ntiādivacanaṃ, aṭṭhakathāyañca ‘‘tatra rājagahe gijjhakūṭe pabbate viharantaṃ ma’’ntiādivacanaṃ vuttanti imamatthampi ‘‘yaṃ taṃ bhagavā’’tiādinā viññāpetīti daṭṭhabbaṃ.
And here, although at the time when Nigrodha asked a question and the Blessed One answered him, the Blessed One was not dwelling on Gijjhakūṭa mountain, but was dwelling in the Udumbarikā Devi's pleasure grove near Rājagaha, where the question was asked and answered thus; nevertheless, the Blessed One's dwelling on Gijjhakūṭa mountain was not yet interrupted. Therefore, it should be understood that to convey this meaning, the Pāḷi contains phrases like "there me" and so forth, and the commentary contains phrases like "there in Rājagaha, me dwelling on Gijjhakūṭa mountain" and so forth.
Và ở đây, mặc dù khi Nigrodha hỏi câu hỏi và Đức Thế Tôn giải đáp cho ông, lúc đó Đức Thế Tôn không trú ngụ trên núi Gijjhakūṭa, mà trú ngụ trong vườn của hoàng hậu Udumbarikā gần Rājagaha, vì câu hỏi đã được hỏi và giải đáp ở đó. Tuy nhiên, sự trú ngụ của Đức Thế Tôn trên núi Gijjhakūṭa chưa bị gián đoạn. Vì vậy, trong Pāli có câu “tại đó ta” v.v., và trong chú giải có câu “ta trú ngụ tại đó, trên núi Gijjhakūṭa ở Rājagaha” v.v. Cần phải hiểu rằng chính ý nghĩa này cũng được làm sáng tỏ bằng câu “ Những gì Đức Thế Tôn” v.v.
‘‘Gijjhakūṭe pabbate’’ti idaṃ tattha katavihāraṃ sandhāya vuttanti dasseti ‘‘gijjhakūṭe mahāvihāre’’ti iminā.
"On Gijjhakūṭa mountain" shows that this is said with reference to the dwelling established there, by "in the great monastery on Gijjhakūṭa."
Câu “trên núi Gijjhakūṭa” này được nói để ám chỉ nơi trú ngụ đã được xây dựng ở đó, điều này được trình bày bằng câu “ tại đại tinh xá Gijjhakūṭa” này.
Udumbarikāyāti tannāmikāya.
Udumbarikāyā means 'of that name' (Udumbarikā).
Udumbarikāyā có nghĩa là người có tên đó.
Uyyāneti tattha kataparibbājakārāmaṃ sandhāya vadati.
Uyyāne is said with reference to the wanderers' hermitage established there.
Uyyāne (trong khu vườn) có nghĩa là đề cập đến khu vườn của các du sĩ được xây dựng ở đó.
Nigrodho nāma channaparibbājako.
Nigrodho is the wanderer named Channa.
Nigrodho là tên của một du sĩ có y phục.
Sandhāno nāma pañcaupāsakasataparivāro anāgāmiupāsako.
Sandhāno is an Anāgāmī lay follower surrounded by five hundred lay followers.
Sandhāno là tên của một cận sự nam Anāgāmi, có năm trăm cận sự nam tùy tùng.
Kathāsallāpanti ‘‘yagghe gahapati jāneyyāsi, kena samaṇo gotamo saddhiṃ sallapatī’’tiādinā (dī. ni. 3.53) sallāpakathaṃ.
Kathāsallāpaṃ means the conversation starting with "Pray, householder, would you know with whom the recluse Gotama converses?"
Kathāsallāpa (cuộc nói chuyện) là một cuộc nói chuyện như: “Này gia chủ, xin hãy biết, Sa-môn Gotama đang nói chuyện với ai?”
Paranti atisayatthe nipāto.
Para is an indeclinable particle in the sense of 'excessive'.
Para là một giới từ dùng với nghĩa "rất" hoặc "vượt trội".
Viyāti padapūraṇamatte yathā taṃ ‘‘ativiyā’’ti.
Viyā is merely for metrical completion, as in ativiyā.
Viyā chỉ là một từ đệm để hoàn chỉnh câu, giống như trong từ “ativiyā” (rất nhiều).
Andhabālanti paññācakkhunā andhaṃ bālajanaṃ.
Andhabālaṃ refers to a foolish person who is blind in the eye of wisdom.
Andhabāla (kẻ mù và ngu dốt) có nghĩa là kẻ ngu dốt mù quáng về tuệ nhãn.
Yogeti naye, dukkhanissaraṇūpāyeti attho.
Yoge means method; the meaning is 'the means to escape suffering'.
Yoge (trong sự nỗ lực) có nghĩa là trong phương pháp, tức là phương tiện để thoát khỏi khổ đau.
405. Anenāti bhagavatā.
Anenā means 'by the Fortunate One'.
405. Anenā có nghĩa là do Đức Thế Tôn.
Khandhaketi mahāvagge pabbajjakhandhake (mahāva. 96) yaṃ parivāsaṃ parivasatīti yojanā.
Khandhake is the connective (yojanā): 'which period of probation one undergoes in the Pabbajjakkhandhaka of the Mahāvagga'.
Khandhake (trong chương) có nghĩa là trong chương xuất gia của Mahāvagga (Đại Phẩm), cần được kết nối với "người sống thời gian biệt trú" (parivāsaṃ parivasati).
‘‘Pubbe aññatitthiyo bhūtoti aññatitthiyapubbo’’ti (sārattha. ṭī. 76) ācariyasāriputtattherena vuttaṃ.
Aññatitthiyapubbo means 'formerly he was a follower of another sect', as said by the Elder Ācariya Sāriputta.
Ācariya Sāriputta Thera đã nói: “Trước đây là người ngoại đạo nên gọi là aññatitthiyapubbo (người từng là ngoại đạo).”
Paṭhamaṃ pabbajjaṃ gahetvāva parivasatīti āha ‘‘sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhito’’ti.
It is said sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhito because one undergoes the period of probation only after having first taken Pabbajjā.
Vì người đó thọ giới xuất gia trước rồi mới sống thời gian biệt trú, nên ngài nói: “sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhito” (đang ở địa vị Sa-di).
Tanti dvīhi ākārehi vuttaṃ parivāsaṃ.
Taṃ refers to the period of probation mentioned in two ways.
Taṃ (điều đó) là thời gian biệt trú được nói đến theo hai cách.
Pabbajjanti ‘‘ākaṅkhati pabbajjaṃ, ākaṅkhati upasampada’’nti ettha vuttaṃ pabbajjaggahaṇaṃ.
Pabbajjaṃ refers to the taking of Pabbajjā as mentioned in "he desires Pabbajjā, he desires Upasampadā".
Pabbajja (sự xuất gia) là việc thọ giới xuất gia được nói đến trong câu “mong muốn xuất gia, mong muốn thọ cụ túc giới”.
‘‘Uttaridirattatirattaṃ sahaseyyaṃ kappeyyā’’ti (pāci. 51) ettha dirattaggahaṇaṃ viya vacanasiliṭṭhatāvaseneva vuttaṃ. Yasmā pana sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhiteneva parivasitabbaṃ, na gihibhūtena, tasmā aparivasitvāyeva pabbajjaṃ labhati.
The mention of diratta in "one may live for two or three nights with them" is merely a matter of verbal euphony. However, since the period of probation must be undergone while being a novice (sāmaṇera), and not while being a householder, therefore, one obtains Pabbajjā without undergoing the period of probation.
Giống như việc dùng từ "diratta" (hai đêm) trong câu “có thể ngủ chung hai hoặc ba đêm” (uttaridirattatirattaṃ sahaseyyaṃ kappeyyā), đây chỉ là cách nói để câu văn được trôi chảy. Tuy nhiên, vì việc sống thời gian biệt trú phải được thực hiện khi đang ở địa vị Sa-di, chứ không phải khi còn là cư sĩ, nên người đó thọ giới xuất gia mà không cần sống thời gian biệt trú.
Na gāmappavesanādīnī ti ettha ādisaddena navesiyāvidhavāthullakumārikapaṇḍakabhikkhunigocaratā, sabrahmacārīnaṃ kiṃ karaṇīyesu dakkhānalasāditā, uddesaparipucchādīsu tibbacchandatā, yassa titthāyatanato idhāgato, tassa avaṇṇabhaṇane attamanatā, buddhādīnaṃ avaṇṇabhaṇane anattamanatā, yassa titthāyatanato idhāgato, tassa vaṇṇabhaṇane anattamanatā, buddhādīnaṃ vaṇṇabhaṇane attamanatāti imesaṃ sattavattānaṃ saṅgaho veditabbo.
In Na gāmappavesanādīnīti, the word ādi (etc.) should be understood to include the following seven observances: not frequenting courtesans, widows, old maidens, eunuchs, or bhikkhunīs; not being skillful or diligent in duties for fellow monastics; having strong desire for instruction, questioning, etc.; being pleased with speaking ill of the order from which one came here; being displeased with speaking ill of the Buddha, etc.; being displeased with speaking well of the order from which one came here; and being pleased with speaking well of the Buddha, etc.
Trong câu “Na gāmappavesanādīnī” (không vào làng, v.v.), từ ādi (v.v.) cần được hiểu là bao gồm bảy hạnh kiểm sau: không gần gũi với gái điếm, góa phụ, phụ nữ trung niên, thiếu nữ, người hoạn, và tỳ-khưu-ni; không lười biếng hay chậm chạp trong các việc cần làm của các bạn đồng phạm hạnh; có ý chí mạnh mẽ trong việc học hỏi và hỏi han; vui vẻ khi chê bai giáo phái mình từng thuộc về; không vui vẻ khi chê bai Đức Phật, v.v.; không vui vẻ khi khen ngợi giáo phái mình từng thuộc về; và vui vẻ khi khen ngợi Đức Phật, v.v.
Pūrentena parivasitabbanti yadā parivasati, tadā pūramānena parivasitabbaṃ.
Pūrentena parivasitabbaṃ means that when one undergoes the period of probation, it must be undergone thoroughly.
Pūrentena parivasitabbaṃ (phải sống thời gian biệt trú một cách đầy đủ) có nghĩa là khi sống thời gian biệt trú, phải sống một cách đầy đủ.
Aṭṭhavattapūraṇenāti yathāvuttānaṃ aṭṭhannaṃ vattānaṃ pūraṇena.
Aṭṭhavattapūraṇenāti means by completing the eight observances mentioned.
Aṭṭhavattapūraṇenā (bằng cách hoàn thành tám hạnh kiểm) có nghĩa là bằng cách hoàn thành tám hạnh kiểm đã nói trên.
Etthāti parivāse, upasampadāya vā.
Etthāti means 'in this period of probation', or 'in Upasampadā'.
Etthā (trong điều này) có nghĩa là trong thời gian biệt trú, hoặc trong sự thọ cụ túc giới.
Ghaṃsitvā koṭṭetvāti ajjhāsayavīmaṃsanavasena suvaṇṇaṃ viya ghaṃsitvā koṭṭetvā.
Ghaṃsitvā koṭṭetvāti means rubbing and pounding like gold, by way of examining one's intention.
Ghaṃsitvā koṭṭetvā (mài giũa và đập nát) có nghĩa là mài giũa và đập nát như vàng, theo cách thăm dò ý định.
Pabbajjāyāti nidassanamattaṃ.
Pabbajjāyā is merely an example.
Pabbajjāyā (đối với sự xuất gia) chỉ là một ví dụ.
Upasampadāpi hi tena saṅgayhati.
For Upasampadā is also included by it.
Thọ cụ túc giới cũng được bao gồm bởi từ đó.
‘‘Gaṇamajjhe nisīditvāti upasampadākammassa gaṇappahonakānaṃ bhikkhūnaṃ majjhe saṅghatthero viya tassa anuggahatthaṃ nisīditvā’’ti (dī. ni. ṭī. 1.405) ācariyena vuttaṃ, idāni pana bahūsupi potthakesu ‘‘taṃ nisīdāpetvā’’ti kāritavasena pāṭho dissati.
The teacher said: "Gaṇamajjhe nisīditvā means having sat down in the midst of the bhikkhus who are sufficient for the act of Upasampadā, like the Saṅghatthera, to show him favor." Nowadays, however, in many manuscripts, the reading taṃ nisīdāpetvā appears in the causative sense.
Ācariya đã nói: “ Gaṇamajjhe nisīditvā (ngồi giữa chúng Tăng) có nghĩa là Đức Thế Tôn đã ngồi xuống giữa các Tỳ-khưu đủ số để thực hiện nghi thức thọ cụ túc giới, như một vị Trưởng lão trong Tăng đoàn, để giúp đỡ người đó.” Tuy nhiên, ngày nay trong nhiều bản chép tay, có thể thấy bản văn “taṃ nisīdāpetvā” (khiến người đó ngồi xuống) với ý nghĩa sai khiến.
Aciramupasampannassa assāti acirūpasampanno, atthamattaṃ pana dassetuṃ ‘‘upasampanno hutvā naciramevā’’ti āha.
He is acirūpasampanno if he is recently ordained. To show the mere meaning, the teacher says, upasampanno hutvā naciramevā (having become ordained, not long ago).
Người mới thọ cụ túc giới được gọi là acirūpasampanno (mới thọ cụ túc giới); để giải thích ý nghĩa, ngài nói: “upasampanno hutvā naciramevā” (thọ cụ túc giới chưa lâu).
Kāyacittavivekāva idhādhippetā upadhivivekatthaṃ paṭipajjanādhikārattāti vuttaṃ ‘‘kāyena ceva cittena cā’’ti.
Kāyena ceva cittena cāti is said because bodily seclusion (kāyaviveka) and mental seclusion (cittaviveka) are intended here, as the focus is on practicing for the purpose of abandoning defilements (upadhiviveka).
Vì sự thanh tịnh về thân và tâm là điều được mong muốn ở đây, do sự tập trung vào việc thực hành để đạt được sự thanh tịnh khỏi các phiền não, nên đã nói: “kāyena ceva cittena cā” (bằng thân và bằng tâm).
Vūpakaṭṭhoti vivitto.
Vūpakaṭṭho means 'secluded'.
Vūpakaṭṭho (xa lánh) có nghĩa là cô tịch.
Tādisassa sīlavisodhane appamādo avuttasiddhoti kammaṭṭhāne appamādameva dasseti.
For such a person, diligence in purifying sīla is implicitly achieved; therefore, the teacher shows diligence in meditation practice itself.
Đối với người như vậy, sự không phóng dật trong việc thanh lọc giới hạnh là điều hiển nhiên mà không cần nói, nên chỉ nói về sự không phóng dật trong đề mục thiền định.
Pesitacittoti nibbānaṃ pati pesitacitto, tanninno tappoṇo tappabbhāroti vuttaṃ hoti, evaṃbhūto ca tathā anapekkhatāya vissajjitakāyo nāmāti adhippāyamāvikātuṃ ‘‘vissaṭṭhaattabhāvo’’ti vuttaṃ.
Pesitacitto means one whose mind is directed towards Nibbāna; that is to say, inclined towards it, tending towards it, bending towards it. To express the intention that such a person is called one who has abandoned his self because of his non-attachment to other things, it is said vissaṭṭhaattabhāvo.
Pesitacitto (tâm hướng đến) có nghĩa là tâm hướng đến Nibbāna, tức là tâm nghiêng về Nibbāna, hướng về Nibbāna, và nặng về Nibbāna; để làm rõ ý nghĩa rằng người như vậy là người đã từ bỏ thân mình một cách vô tư, nên đã nói: “vissaṭṭhaattabhāvo” (người đã từ bỏ tự thân).
Attāti cettha cittaṃ vuccati rūpakāyassa avisayattā.
Here, attā refers to the mind, as it is not the domain of the material body.
Ở đây, attā (tự ngã) được gọi là tâm, vì nó không phải là đối tượng của sắc thân.
Yassāti arahattaphalassa.
Yassā means 'of the fruit of Arahantship'.
Yassā (của điều mà) có nghĩa là của quả A-la-hán.
Jātikulaputtāpi ācārasampannā eva arahattādhigamāya pabbajjāpekkhā hontīti tepi jātikulaputte teheva ācārakulaputtehi ekasaṅgahe karonto ‘‘ācārakulaputtā’’ti āha.
The teacher says ācārakulaputtā (well-behaved sons of good families) thereby grouping sons of good families by birth (jātikulaputtā) with those of good behavior, because even sons of good families by birth desire Pabbajjā for the attainment of Arahantship only if they are well-behaved.
Vì những thiện nam tử thuộc dòng dõi quý tộc cũng chỉ mong muốn xuất gia để đạt được A-la-hán quả khi họ đã hoàn thiện về hạnh kiểm, nên để gộp những thiện nam tử thuộc dòng dõi quý tộc đó vào cùng một nhóm với những thiện nam tử hoàn thiện về hạnh kiểm, ngài nói: “ācārakulaputtā” (những thiện nam tử có hạnh kiểm).
Iminā hi ācārasampannā jātikulaputtāpi saṅgahitā honti.
For by this, even sons of good families by birth who are well-behaved are included.
Bằng cách này, những thiện nam tử thuộc dòng dõi quý tộc có hạnh kiểm cũng được bao gồm.
Ācārasampannānamevādhippetabhāvo ca ‘‘sammadevā’’ti saddantarena viññāyati.
And the intention that only well-behaved ones are meant is understood by the additional word sammadevā (properly indeed).
Và ý nghĩa rằng chỉ những người hoàn thiện về hạnh kiểm mới được đề cập cũng được hiểu qua từ “sammadevā” (một cách đúng đắn).
‘‘Otiṇṇomhi jātiyā’’tiādinā nayena hi saṃvegapubbikaṃ yathānusiṭṭhaṃ pabbajjaṃ sandhāya ‘‘sammadevā’’ti vuttaṃ.
For sammadevā is said with reference to the Pabbajjā that is preceded by a sense of urgency, as taught, starting with "I am afflicted by birth".
Thật vậy, từ “sammadevā” được nói đến khi đề cập đến sự xuất gia được dạy một cách đúng đắn, có khởi đầu là sự sợ hãi (saṃvega), theo cách như trong câu “Otiṇṇomhi jātiyā” (Ta đã chìm đắm trong sanh tử), v.v.
Tenāha ‘‘hetunāva kāraṇenevā’’ti.
Therefore, he says, hetunāva kāraṇenevā (only by reason, only by cause).
Vì vậy, ngài nói: “hetunāva kāraṇenevā” (chỉ bằng lý do, chỉ bằng nguyên nhân).
Tattha hetunāti nayena upāyena.
In that, hetunā means 'by method, by means'.
Trong đó, hetunā (bằng lý do) có nghĩa là bằng phương pháp, bằng cách thức.
Kāraṇenevāti tabbivaraṇavacanaṃ.
Kāraṇenevā is an explanatory word for that.
Kāraṇenevā (chỉ bằng nguyên nhân) là từ giải thích cho điều đó.
Tanti arahattaphalaṃ.
Taṃ refers to the fruit of Arahantship.
Taṃ (điều đó) là A-la-hán quả.
Tadeva hi ‘‘anuttaraṃ brahmacariyapariyosāna’’nti vattumarahati aññesaṃ tathā abhāvato.
For only that is worthy to be called 'the unsurpassed culmination of the holy life', because others are not so.
Thật vậy, chỉ có điều đó mới xứng đáng được gọi là “anuttaraṃ brahmacariyapariyosāna” (sự chấm dứt tối thượng của đời sống phạm hạnh), vì những điều khác không như vậy.
‘‘Yaṃtaṃsaddā niccasambandhā’’ti saddanayenapi tadatthaṃ dasseti ‘‘tassa hī’’tiādinā.
"The words yaṃ and taṃ are always correlative"; by this grammatical principle, he also shows that meaning with tassa hī and so on.
Ngài cũng giải thích ý nghĩa đó theo ngữ pháp, bằng cách nói: “Yaṃ-taṃ saddā niccasambandhā” (các từ yaṃ và taṃ luôn có mối liên hệ), v.v., “tassa hī” (thật vậy, của điều đó), v.v.
‘‘Yassatthāya…pe… pabbajjantī’’ti pubbe vuttassa tassa arahattaphalassa atthāya kulaputtā pabbajanti, tasmā arahattaphalamidhādhippetanti viññāyatīti adhippāyo.
The intention is that for the purpose of that (tassa atthāya) fruit of Arahantship mentioned earlier, sons of good families undertake Pabbajjā; therefore, the fruit of Arahantship is intended here, it should be understood.
Ý nghĩa là: “Yassatthāya…pe… pabbajjantī” (vì mục đích mà…v.v… họ xuất gia), tức là các thiện nam tử xuất gia vì mục đích của A-la-hán quả tassa (của điều đó) đã nói trước đây; do đó, A-la-hán quả được đề cập ở đây.
Natthi paro jano tathā sacchikaraṇe paccayo yassāti aparappaccayo, taṃ.
Aparappaccayo means 'not dependent on another', referring to that person for whom there is no other person who is a cause for its realization.
Điều mà không có người nào khác là nhân duyên để chứng đắc như vậy, đó là aparappaccayo (không phụ thuộc vào người khác).
Upa-saddo viya saṃ-saddopi dhātusaddānuvattakoti vuttaṃ ‘‘pāpuṇitvā’’ti, patvā adhigantvāti attho.
It is said pāpuṇitvā (having reached), meaning 'having attained, having acquired', because the prefix saṃ- is also subservient to the root word, like the prefix upa-.
Vì tiền tố saṃ cũng tuân theo từ gốc, giống như tiền tố upa-, nên đã nói: “pāpuṇitvā” (đã đạt được), nghĩa là đã đến, đã chứng đắc.
Upa-saddo vā dhātusaddānuvattako, saṃ-saddo pana dhātuvisesakoti āha ‘‘sampādetvā’’ti, asekkhā sīlasamādhipaññāyo nipphādetvā, paripūretvāvāti attho.
Alternatively, the prefix upa- is subservient to the root word, while the prefix saṃ- specifies the root word, therefore he says sampādetvā (having accomplished), meaning 'having brought to perfection the trainings of sīla, samādhi, and paññā of one beyond learning, or having completely fulfilled them'.
Hoặc tiền tố upa tuân theo từ gốc, còn tiền tố saṃ thì làm đặc biệt hóa từ gốc, nên ngài nói: “sampādetvā” (đã hoàn thành), nghĩa là đã hoàn thiện, đã làm cho đầy đủ các giới, định, tuệ của bậc vô học.
Niṭṭhāpetunti nigamanavasena pariyosāpetuṃ.
Niṭṭhāpetuṃ means to conclude by way of summation.
Niṭṭhāpetuṃ (để kết thúc) có nghĩa là để chấm dứt bằng cách kết luận.
‘‘Brahmacariyapariyosānaṃ…pe… vihāsī’’ti iminā eva hi arahattanikūṭena desanā pariyosāpitā, taṃ pana nigametuṃ ‘‘aññataro…pe… ahosī’’ti dhammasaṅgāhakehi vuttaṃ. Ekatova idha aññataro, na pana nāmagottādīhi apākaṭato.
For the teaching was concluded by the Bhagavā Himself with the pinnacle of Arahantship in "brahmacariyapariyosānaṃ…pe… vihāsī" (the culmination of the holy life...he dwelt). But to sum it up, the compilers of the Dhamma stated "aññataro…pe… ahosī" (one...became). Here, aññataro means 'one' in an absolute sense, not in the sense of being unknown by name, clan, etc.
Thật vậy, bài giảng đã được kết thúc bằng đỉnh cao A-la-hán trong câu “Brahmacariyapariyosānaṃ…pe… vihāsī” (sự chấm dứt của đời sống phạm hạnh…v.v… đã an trú), nhưng để kết luận điều đó, các vị kết tập Pháp đã nói: “aññataro…pe… ahosī” (một người nào đó…v.v… đã trở thành). Ở đây, aññataro (một người nào đó) là do sự duy nhất, chứ không phải do không rõ tên họ, v.v.
Arahantānanti ubbāhane cetaṃ sāmivacanaṃ.
Arahantānaṃ is the genitive case used in the sense of exclusion.
Arahantānaṃ (của các vị A-la-hán) là một cách dùng từ sở hữu cách để loại trừ.
Tathā ubbāhitattā ca tesamabbhantaroti attho āpannoti adhippāyaṃ dassento ‘‘bhagavato’’tiādimāha.
And since he was thus excluded, the meaning 'he was one of them' is understood. Expressing this intention, he says bhagavato and so on.
Để làm rõ ý nghĩa rằng vì được loại trừ như vậy, người đó là một phần trong số họ, ngài nói: “bhagavato” (của Đức Thế Tôn), v.v.
Keci pana evaṃ vadanti – arahantānanti cetaṃ sambandheyeva sāmivacanaṃ, ato cettha saha pāṭhasesena adhippāyamatthaṃ dassetuṃ ‘‘bhagavato’’tiādi vuttanti.
Some, however, say this: Arahantānaṃ is indeed the genitive case of relationship, and therefore, to show the intended meaning here along with the remaining part of the text, bhagavato and so on are stated.
Tuy nhiên, một số người nói rằng: Arahantānaṃ cũng là một từ sở hữu cách chỉ mối quan hệ, và do đó, để làm rõ ý nghĩa của nó cùng với phần còn lại của văn bản, đã nói: “bhagavato” (của Đức Thế Tôn), v.v.
Yaṃ panettha atthato na vibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
Whatever is not analyzed in meaning here is quite understandable.
Bất cứ điều gì không được giải thích rõ ràng về mặt ý nghĩa ở đây đều dễ hiểu.
406. Evaṃ mahāsīhanādasuttaṃ saṃvaṇṇetvā idāni poṭṭhapādasuttaṃ saṃvaṇṇento yathānupubbaṃ saṃvaṇṇanokāsassa pattabhāvaṃ vibhāvetuṃ, mahāsīhanādasuttassānantaraṃ saṅgītassa suttassa poṭṭhapādasuttabhāvaṃ vā pakāsetuṃ ‘‘evaṃ me sutaṃ…pe… sāvatthiyanti poṭṭhapādasutta’’nti āha.
406. Having thus expounded the Mahāsīhanāda Sutta, now, desiring to expound the Poṭṭhapāda Sutta, in order to make clear the attainment of the occasion for sequential exposition, or to declare that the Sutta recited immediately after the Mahāsīhanāda Sutta is the Poṭṭhapāda Sutta, the Teacher said: ‘‘Thus have I heard… at Sāvatthī’’.
406. Sau khi giải thích Mahāsīhanāda Sutta như vậy, bây giờ, để làm sáng tỏ việc Poṭṭhapāda Sutta đã đến lượt được giải thích theo thứ tự, hoặc để tuyên bố rằng Poṭṭhapāda Sutta là kinh được kết tập ngay sau Mahāsīhanāda Sutta, (Vị luận sư) đã nói: “Evam me sutaṃ…pe… Sāvatthiyaṃ” (Kinh Poṭṭhapāda).
‘‘Sāvatthiya’’nti idaṃ samīpatthe bhummanti dassetuṃ ‘‘sāvatthiṃ upanissāyā’’ti vuttaṃ, cīvarādipaccayapaṭibaddhatāya upanissayaṃ katvāti attho.
To show that ‘Sāvatthiyaṃ’ here is in the sense of proximity, it is said: ‘‘dwelling near Sāvatthī’’; the meaning is, having made it a dwelling place due to its connection with requisites such as robes.
Câu ‘‘Sāvatthiyaṃ’’ này được nói để chỉ ra rằng đây là cách dùng locative case (bhummā) với nghĩa "gần", tức là "nương tựa vào Sāvatthī", với ý nghĩa là nương tựa vào đó vì các yếu tố như y áo (cīvara) và các vật dụng khác.
Jeto nāma rājakumāro, tena ropitattā saṃvaḍḍhitattā paripālitattā jetassa vanaṃ upavananti atthamāha ‘‘jetassa kumārassa vane’’ti.
Jeta was a prince; so, to explain the meaning of the forest (vana) or grove (upavana) of Jeta as being planted, nurtured, and cared for by him, it is said: ‘‘in the grove of Prince Jeta’’.
Jeto là tên của vị hoàng tử, và khu rừng (vana) hoặc khu vườn (upavana) đó được gọi là ‘‘vườn của hoàng tử Jeta’’ vì nó được ngài trồng, nuôi dưỡng và bảo vệ.
Sudatto nāma gahapati anāthānaṃ piṇḍassa dāyakattā anāthapiṇḍiko. Tena jetassa hatthato aṭṭhārasahiraññakoṭisantharaṇena taṃ kiṇitvā aṭṭhārasahiraññakoṭīheva senāsanaṃ kārāpetvā aṭṭhārasahiraññakoṭīheva vihāramahaṃ niṭṭhāpetvā evaṃ catupaññāsahiraññakoṭipariccāgena so ārāmo buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa niyyātito.
The householder named Sudatta, being a giver of alms to the helpless, was called Anāthapiṇḍika. He bought that grove from Prince Jeta by spreading eighteen crores of gold coins, had monasteries built with eighteen crores of gold coins, and completed the monastery dedication ceremony with eighteen crores of gold coins. Thus, with a donation of fifty-four crores of gold coins, that ārāma was dedicated to the Saṅgha, with the Buddha at its head.
Gia chủ Sudatta được gọi là Anāthapiṇḍika vì ông là người bố thí thức ăn cho những người không nơi nương tựa. Ông đã mua khu vườn đó từ tay hoàng tử Jeta với giá mười tám triệu đồng vàng để trải thảm, sau đó xây dựng các tịnh xá (senāsana) với mười tám triệu đồng vàng khác, và hoàn tất lễ cúng dường tịnh xá với mười tám triệu đồng vàng nữa. Như vậy, với tổng số năm mươi bốn triệu đồng vàng đã hiến cúng, khu vườn đó được dâng lên Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu.
Tenāha ‘‘anāthapiṇḍikena gahapatinā ārāmo kārito’’ti.
Therefore, it is said: ‘‘the ārāma built by the householder Anāthapiṇḍika’’.
Vì thế, (Vị luận sư) đã nói: ‘‘Khu vườn do gia chủ Anāthapiṇḍika xây dựng’’.
Pupphaphalapallavādiguṇasampattiyā, pāṇino nivāsaphāsutādinā vā visesena pabbajitā tato tato āgamma ramanti anukkaṇṭhitā hutvā nivasanti etthāti ārāmo. Atha vā yathāvuttaguṇasampattiyā tattha tattha gatepi attano abbhantare ānetvā rametīti ārāmo.
It is called an ārāma because ascetics, due to its abundance of flowers, fruits, sprouts, and other such qualities, or due to the comfort it provides for living beings, come from various places and delight there, dwelling without boredom. Or, because, due to its aforementioned excellent qualities, it draws and delights those who go to various places within itself, it is called an ārāma.
Một ārāma (khu vườn) là nơi mà các vị xuất gia từ khắp nơi đến an trú và hoan hỷ mà không cảm thấy chán nản, nhờ sự phong phú của các phẩm chất như hoa, quả, lá non, v.v., hoặc nhờ sự thuận tiện cho việc cư ngụ của chúng sinh. Hoặc, một ārāma là nơi thu hút và làm cho người ta hoan hỷ ngay cả khi họ đi đến những nơi khác, nhờ sự phong phú của các phẩm chất đã nói.
Phoṭo yassa pādesu jātoti poṭṭhapādo. Phoṭo poṭṭhoti hi pariyāyo.
One who has blisters (phoṭa) on their feet is Poṭṭhapāda. For indeed, phoṭa and poṭṭha are synonyms.
Người có mụn nhọt (phoṭa) ở chân được gọi là Poṭṭhapāda. Quả thật, phoṭa và poṭṭha là những từ đồng nghĩa.
Paribbājako duvidho channaparibbājako, acchannaparibbājako ca.
There are two types of wanderers (paribbājaka): the clothed wanderer (channaparibbājaka) and the unclothed wanderer (acchannaparibbājaka).
Có hai loại du sĩ (paribbājaka): du sĩ có y phục (channaparibbājaka) và du sĩ không y phục (acchannaparibbājaka).
Tattha acchannaparibbājakopi acelako ājīvakoti duvidho.
Among them, the unclothed wanderer is also of two types: the acelaka and the ājīvaka.
Trong đó, du sĩ không y phục (acchannaparibbājaka) cũng có hai loại: acelaka (khỏa thân) và ājīvaka.
Tesu acelako sabbena sabbaṃ naggo, ājīvako pana upari ekameva vatthaṃ upakacchakantare pavesetvā pariharati, heṭṭhā naggo.
Among these, the acelaka is completely naked, while the ājīvaka wears only one piece of cloth, inserting it between the armpits, but is naked below.
Trong số đó, acelaka hoàn toàn khỏa thân, còn ājīvaka chỉ quấn một mảnh vải quanh vai, phần dưới khỏa thân.
Ayaṃ pana duvidhopesa na hotīti vuttaṃ ‘‘channaparibbājako’’ti, vatthacchāyāchādanapabbajjūpagatattā channaparibbājakasaṅkhyaṃ gatoti attho.
However, this wanderer is not of either of these two types, therefore it is said: ‘‘channaparibbājaka’’. The meaning is, he attained the designation of a clothed wanderer because he adopted the ascetic life with clothes to cover himself.
Tuy nhiên, Poṭṭhapāda không thuộc hai loại này, vì thế (Vị luận sư) đã nói: ‘‘channaparibbājako’’, nghĩa là ông thuộc loại du sĩ có y phục, vì ông đã thọ giới xuất gia với y phục che thân.
Brāhmaṇamahāsāloti mahāvibhavatāya mahāsārataṃ patto brāhmaṇo.
Brāhmaṇamahāsāla refers to a Brahmin who has attained great wealth due to his great prosperity.
Brāhmaṇamahāsālo (Đại Bà-la-môn) là một Bà-la-môn đã đạt đến sự vĩ đại nhờ tài sản lớn lao.
Gaṇācariyoti sāpekkhatāya samāso.
Gaṇācariyo is a compound word due to its dependency.
Gaṇācariyo là một hợp chất (samāsa) với sự phụ thuộc (sāpekkhata).
Samayanti sāmaññaniddeso, ekasesaniddeso vā, taṃ taṃ samayanti attho.
Samayaṃ is a general designation, or a designation by ekasesa; the meaning is "that particular doctrine" or "that particular religious system."
Samayaṃ là một từ chỉ chung, hoặc một từ chỉ riêng (ekasesaniddeso), nghĩa là "quan điểm này, quan điểm kia".
Pavadantīti pakārato vadanti, attanā attanā uggahitaniyāmena yathā tathā samayaṃ vadantīti attho.
Pavadantī means they speak in a specific manner, i.e., they declare their doctrines in their own learned way, according to their understanding, however it may be.
Pavadantī có nghĩa là nói theo nhiều cách, tức là họ nói về quan điểm (samaya) theo những quy tắc mà mỗi người đã học được.
Tārukkhoti tassa nāmaṃ.
Tārukkho is his name.
Tārukkho là tên của vị đó.
Pabhuti saddena todeyyajāṇusoṇīsoṇadaṇḍakūṭadantādike saṅgaṇhāti, ādisaddena pana channaparibbājakādike. Tinduko nāma kāḷakkhandharukkho.
By the word pabhuti (beginning with), it includes brahmins such as Todeyya, Jāṇussoṇī, Soṇadaṇḍa, and Kūṭadanta; by the word ādi (etc.), it includes clothed wanderers and others. Tinduko is a tree with a black trunk (ebony tree).
Từ pabhuti bao gồm Todeyya, Jāṇussoṇī, Soṇadaṇḍa, Kūṭadanta, v.v., và từ ādi bao gồm các du sĩ có y phục (channaparibbājaka), v.v. Tinduko là một loại cây thân đen.
Cīranti panti.
Cīraṃ means a line or row.
Cīraṃ là một hàng (panti).
Tindukā cīraṃ ettha santīti tindukacīro. Tathā ekā sālā etthāti ekasālako. Bhūtapubbagatiyā tamatthaṃ vitthārato dassento ‘‘yasmā’’tiādimāha.
It is called Tindukacīro because there are rows of Tinduka trees there. Similarly, it is called Ekasālako because there is one hall there. To explain this meaning in detail, by way of past events (bhūtapubbagatiyā), it is said: ‘‘yasmā’’ (because) and so on.
Nơi nào có hàng cây Tinduka thì gọi là Tindukacīro. Tương tự, nơi nào có một hội trường (sālā) thì gọi là Ekasālako. Để giải thích ý nghĩa đó một cách chi tiết theo cách đã xảy ra trong quá khứ, (Vị luận sư) đã nói ‘‘yasmā’’ (vì) và tiếp theo.
Iti katvāti iminā kāraṇena.
Iti katvā means for this reason.
Iti katvā có nghĩa là "vì lý do này".
‘‘Tasmi’’ntiādinā yathāpāṭhaṃ vibhatyantadassanaṃ.
‘‘Tasmi’’ and so on, shows the case ending according to the text.
Với ‘‘Tasmi’’ và tiếp theo, (Vị luận sư) trình bày các từ tận cùng bằng biến cách (vibhatyanta) theo văn bản.
Anekākārānavasesañeyyatthavibhāgato, aparāparuppattito ca bhagavato ñāṇaṃ loke patthaṭamiva hotīti vuttaṃ ‘‘sabbaññutaññāṇaṃ pattharitvā’’ti, yato tassa ñāṇajālatā vuccati.
It is said: ‘‘spreading his omniscience’’ because the Buddha’s knowledge is as if spread throughout the world due to its detailed distinction of innumerable knowable objects and its continuous reappearance; hence, it is called the net of knowledge.
Trí tuệ của Đức Thế Tôn được ví như lan tỏa khắp thế gian, vì sự phân chia các đối tượng khả tri (ñeyyattha) không còn sót lại và sự phát sinh liên tục (aparāparuppatti). Do đó, (Vị luận sư) đã nói ‘‘sabbaññutaññāṇaṃ pattharitvā’’ (trải rộng trí tuệ Toàn giác), vì trí tuệ đó được gọi là mạng lưới trí tuệ (ñāṇajālatā).
Veneyyānaṃ tadantogadhabhāvo heṭṭhā vuttova.
The state of those to be disciplined being encompassed within that knowledge has already been stated below.
Việc các chúng sinh đáng được giáo hóa (veneyya) nằm trong phạm vi đó đã được nói ở dưới.
Veneyyasattapariggaṇhanatthaṃ samannāhāre kate paṭhamaṃ nesaṃ veneyyabhāveneva upaṭṭhānaṃ hoti, atha saraṇagamanādivasena kiccanipphatti vīmaṃsīyatīti āha ‘‘kinnu kho bhavissatīti upaparikkhanto’’ti.
When attention is given for the purpose of receiving beings to be disciplined, first, their condition as being amenable to discipline appears; then, the fulfillment of their task, such as taking refuge, is investigated. Thus it is said: ‘‘reflecting on what might come to be’’.
Khi Đức Thế Tôn quán sát để thâu tóm các chúng sinh đáng được giáo hóa, trước tiên, họ hiện ra với Ngài như những chúng sinh đáng được giáo hóa, sau đó Ngài xem xét việc hoàn thành công việc theo cách quy y (saraṇagamana), v.v. Do đó, (Vị luận sư) đã nói: ‘‘kinnu kho bhavissatīti upaparikkhanto’’ (suy xét xem điều gì sẽ xảy ra).
Nirodhanti saññānirodhaṃ.
Nirodhaṃ refers to the cessation of perception (saññānirodha).
Nirodhaṃ là sự diệt trừ tưởng (saññānirodha).
Nirodhā vuṭṭhānanti tato nirodhato vuṭṭhānaṃ saññuppattiṃ.
Nirodhā vuṭṭhānaṃ means rising from that cessation, i.e., the arising of perception (saññuppatti).
Nirodhā vuṭṭhānaṃ là sự xuất khởi (vuṭṭhāna) khỏi sự diệt trừ đó, tức là sự tái sinh của tưởng (saññuppatti).
Sabbabuddhānaṃ ñāṇena saṃsanditvāti yathā te nirodhaṃ, nirodhato vuṭṭhānañca byākariṃsu, byākarissanti ca, tathā byākaraṇavasena saṃsanditvā.
Saṃsanditvā (comparing) with the knowledge of all Buddhas means comparing by way of how they declared the cessation and the rising from cessation, and how they will declare it.
Sabbabuddhānaṃ ñāṇena saṃsanditvā có nghĩa là đối chiếu với trí tuệ của tất cả các Đức Phật, tức là đối chiếu theo cách mà các Ngài đã và sẽ tuyên bố về sự diệt trừ (nirodha) và sự xuất khởi (vuṭṭhāna) từ sự diệt trừ đó.
Katipāhaccayenāti dvīhatīhaccayena.
Katipāhaccayenā means after two or three days.
Katipāhaccayenā có nghĩa là ‘‘sau hai hoặc ba ngày’’.
Pāḷiyameva hi imamatthaṃ vakkhati.
For this very meaning will be stated in the Pāḷi itself.
Quả thật, chính trong Pāḷi, ý nghĩa này sẽ được nói đến.
Saraṇaṃ gamissatīti ‘‘saraṇa’’miti gamissati.
Saraṇaṃ gamissatī means ‘‘will go for refuge.’’
Saraṇaṃ gamissatī có nghĩa là ‘‘sẽ quy y (saraṇaṃ)’’.
‘‘Hatthisāriputtoti hatthisārino putto’’ti (dī. ni. ṭī. 1.406) ācariyena vuttaṃ.
The Teacher has said: ‘‘Hatthisāriputto means the son of an elephant trainer (hatthisārī).’’
Vị luận sư đã nói: ‘‘Hatthisāriputto là con trai của Hatthisāri’’.
Adhunā pana ‘‘citto hatthisāriputto’’ tveva pāṭho dissati, citto nāma hatthācariyassa puttoti attho.
Currently, however, the reading is ‘‘Citto Hatthisāriputto’’; the meaning is, Citto, the son of the elephant trainer.
Tuy nhiên, hiện nay chỉ thấy văn bản ‘‘Citto Hatthisāriputto’’, nghĩa là Citto là con trai của người huấn luyện voi (hatthācariya).
Surattadupaṭṭanti rajanena sammā rattaṃ diguṇaṃ antaravāsakaṃ parivattanavasena nivāsetvā.
Surattadupaṭṭaṃ means having put on a double inner robe (antaravāsaka), well-dyed with dye, by folding it over.
Surattadupaṭṭaṃ có nghĩa là mặc chiếc y nội (antaravāsaka) hai lớp, được nhuộm màu đỏ tươi bằng thuốc nhuộm, bằng cách quấn quanh người.
‘‘Yugandharapabbataṃ parikkhipitvā’’ti idaṃ parikappavacanaṃ ‘‘tādiso atthi ce, taṃ viyā’’ti.
‘‘Yugandharapabbataṃ parikkhipitvā’’ is a hypothetical statement, meaning ‘‘if such exists, then like that.’’
Câu ‘‘Yugandharapabbataṃ parikkhipitvā’’ là một cách nói ẩn dụ, có nghĩa là ‘‘nếu có một cái gì đó như vậy, thì giống như cái đó’’.
Meghavaṇṇanti rattameghavaṇṇaṃ, sañjhāpabhānurañjitameghasaṅkāsanti attho.
Meghavaṇṇaṃ means having the color of a red cloud, meaning resembling a cloud tinged with the light of the sunset.
Meghavaṇṇaṃ có nghĩa là màu mây đỏ, tức là giống như những đám mây được nhuộm bởi ánh sáng hoàng hôn.
Paṭhamena cettha saṇṭhānasampattiṃ dasseti, dutiyena vaṇṇasampattiṃ.
The first (expression) here indicates the perfection of form, and the second, the perfection of color.
Ở đây, từ đầu tiên chỉ ra sự hoàn hảo về hình dạng, và từ thứ hai chỉ ra sự hoàn hảo về màu sắc.
Ekaṃsavaragatanti vāmaṃsavarappavattaṃ.
Ekaṃsavaragataṃ means placed on the excellent left shoulder.
Ekaṃsavaragataṃ là ‘‘quàng trên vai trái (vāmaṃsavara)’’.
Tathā hi suttanipātaṭṭhakathāyaṃ vaṅgīsasuttavaṇṇanāyaṃ vuttaṃ ‘‘ekaṃsanti ca vāmaṃsaṃ pārupitvā ṭhitassetaṃ adhivacanaṃ.
Thus, it is stated in the commentary on the Vaṅgīsa Sutta in the Suttanipātaṭṭhakathā: ‘‘Ekaṃsaṃ is a designation for one who stands having covered his left shoulder.
Quả thật, trong phần giải thích kinh Vaṅgīsa trong Chú giải Suttanipāta, đã nói: ‘‘Ekaṃsaṃ là từ chỉ người đứng quàng y trên vai trái. Do đó, ý nghĩa của nó phải được hiểu là làm cho y phục như thể được quàng trên vai trái’’. (Su. Ni. Aṭṭha. Nigrodhakappasutta (Vaṅgīsasutta) vaṇṇanā).
Yato yathā vāmaṃsaṃ pārupitvā ṭhitaṃ hoti, tathā cīvaraṃ katvāti evamassattho veditabbo’’ti* tattha etanti ‘‘ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā’’ti vacanaṃ.
Therefore, the meaning should be understood as: 'having made the robe so that the left shoulder is covered'. In that context, etaṃ refers to the phrase 'ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā'.’’
Ở đó, etaṃ là câu ‘‘ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā’’.
Yatoti yathāvuttavacanassa pārupitvā ṭhitasseva adhivacanattā evamassa attho veditabboti sambandho.
Yato means, because it is the designation for one who stands having covered as described, therefore its meaning should be understood thus.
Yato có nghĩa là ‘‘vì nó là từ chỉ y phục được quàng và đứng như đã nói, nên ý nghĩa của nó phải được hiểu như vậy’’.
Paccagghanti ekaṃ katvā anadhiṭṭhitakāle pāṭekkaṃ mahagghaṃ, paccagghaṃ vā abhinavaṃ, abbhuṇhe taṅkhaṇe nibbattanti attho.
Paccagghaṃ means precious individually when not consecrated as one (robe), or paccagghaṃ means fresh, having just arisen at that moment.
Paccagghaṃ là một vật có giá trị cao riêng lẻ khi chưa được dùng, hoặc paccagghaṃ là một vật mới, được tạo ra ngay tại thời điểm đó.
Purimañcettha atthavikappaṃ keci na icchati.
Some do not accept this former interpretation of the meaning here.
Một số người không chấp nhận cách giải thích ý nghĩa đầu tiên ở đây.
Tathā hi ācariyeneva udānaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ ‘‘paccaggheti abhinave, paccekaṃ mahagghatāya paccaggheti keci, taṃ na sundaraṃ.
Thus, the Teacher himself said in the Udānaṭṭhakathā: ‘‘Paccaggha means fresh. Some say it means individually precious, but that is not good.
Quả thật, chính vị luận sư đã nói trong Chú giải Udāna: ‘‘Paccaggheti có nghĩa là mới, một số người nói rằng paccagghe có nghĩa là có giá trị cao riêng lẻ, nhưng điều đó không đúng.
Na hi buddhā bhagavanto mahagghaṃ paṭiggaṇhanti, paribhuñjanti cā’’ti, idhāpi tena pacchimoyeva atthavikappo gahito.
For the Buddhas, the Fortunate Ones, do not accept or partake of what is extremely valuable.’’ Here, too, only the latter interpretation of the meaning is adopted by him.
Vì các Đức Phật Thế Tôn không nhận cũng không thọ dụng những vật có giá trị cao’’. Ở đây, vị luận sư cũng chấp nhận cách giải thích ý nghĩa sau.
Abhinavatāya ‘‘paccaggha’’nti ca idaṃ ādito tathā laddhavohārena, anaññaparibhogatāya ca vuttaṃ, tathā vā satthu adhiṭṭhānena taṃ pattaṃ sabbakālaṃ ‘‘paccaggha’’ntveva vuccati.
And this ‘‘paccagghaṃ’’ by reason of its freshness, is stated by means of such an established designation from the beginning, and also because it is not enjoyed by others, or, by the Buddha’s determination (adhiṭṭhāna), that bowl is always called ‘‘paccagghaṃ’’ (fresh).
Và việc nói ‘‘paccagghaṃ’’ vì tính mới mẻ này là do cách gọi đã được thiết lập từ ban đầu, và do nó không được người khác sử dụng. Hoặc, nhờ sự quyết định của Đức Đạo Sư, chiếc bát đó luôn được gọi là ‘‘paccagghaṃ’’.
Selamayapattanti muggavaṇṇasilāmayaṃ catumahārājadattiyaṃ pattaṃ.
Selamayapattaṃ refers to the bowl made of green-bean-colored stone, gifted by the Four Great Kings (Cātumahārājā).
Selamayapattaṃ là chiếc bát bằng đá màu xanh đậu (muggavaṇṇa), được bốn vị Đại Thiên Vương dâng cúng.
Ayameva hi bhagavatā niccaparibhutto patto samacittasuttavaṇṇanādīsupi (a. ni. aṭṭha. 2.2.37) tathā vuttattā.
For this very bowl was constantly used by the Blessed One, as it is stated in the Samacittasuttavaṇṇanā and other texts.
Chính chiếc bát này đã được Đức Thế Tôn sử dụng thường xuyên, vì điều đó cũng được nói trong Chú giải Samacittasutta, v.v.
407. Attano rucivasena ajjhāsayavasena, na parehi ussāhitoti adhippāyo.
407. By his own will and intention, not incited by others, this is the meaning.
407. Attano rucivasena có nghĩa là do ý muốn của chính mình, không phải do người khác khuyến khích.
‘‘Atippagabhāvameva disvā’’ti ca idaṃ bhūtakathanaṃ na tāva bhikkhācaraṇavelā sampattāti dassanatthaṃ.
And the statement “having seen that it was very early” is a declaration of fact, intended to show that it was not yet time for the alms round.
Và câu “Atippagabhāvameva disvā” này là lời nói thật, không phải để chỉ rằng giờ khất thực đã đến.
Bhagavā hi tadā kālasseva vihārato nikkhanto ‘‘vāsanābhāgiyāya dhammadesanāya poṭṭhapādaṃ anuggaṇhissāmī’’ti.
For the Blessed One had indeed set out from the monastery very early, thinking: “I will favor Poṭṭhapāda with a discourse pertaining to latent tendencies (vāsanā).”
Bởi vì, lúc bấy giờ, Thế Tôn đã ra khỏi tịnh xá từ rất sớm với ý định “Ta sẽ giúp đỡ Potthapāda bằng một bài pháp thoại phù hợp với khuynh hướng của y.”
Pāḷiyaṃ atippago khoti ettha ‘‘pago’’ti idaṃ kaccāyanamatena pa-iccupasaggato o-kāraga-kārāgamane siddhaṃ.
In the Pāḷi, in the phrase atippago kho, the word pago is established according to Kaccāyana's view, by the addition of the vowels o and g after the prefix pa-.
Trong Pāḷi, từ “pago” trong atippago kho được hình thành theo ngữ pháp Kaccāyana, khi tiền tố pa- kết hợp với âm o và ga.
Pa-saddoyeva pātoatthaṃ vadati.
The word pa- itself expresses the meaning of “early”.
Chính từ pa- đã mang nghĩa “sớm”.
Aññesaṃ pana saddavidūnaṃ matena pātopadamiva nepātikaṃ.
According to the view of other grammarians, however, pago is an indeclinable, like the word pāto.
Theo các nhà ngữ pháp khác, từ pago là một bất biến từ (nipāta) giống như từ pāto.
Teneva tattha tattha aṭṭhakathāsu (dī. ni. aṭṭha. 3.1) vuttaṃ ‘‘atippago khoti ativiya pāto’’ti.
Therefore, it is stated in the commentaries here and there: “atippago kho means ativiya pāto (extremely early).”
Vì vậy, trong các bộ chú giải (Dī. Ni. Aṭṭha. 3.1) ở nhiều nơi đã nói: “atippago kho có nghĩa là quá sớm (ativiya pāto)”.
Apica paṭhamaṃ gacchati divasabhāvena pavattatīti pagoti nibbacanaṃ iminā dassitaṃ.
Furthermore, the etymology “it goes first, it occurs as the first part of the day, thus pago” is shown by this.
Hơn nữa, định nghĩa “pago” là cái gì đi trước, diễn ra theo phần của ngày, được chỉ ra bằng cách này.
Duvidho khalusaddo viya hi pagoti saddo nāmanipātopasaggavasena tividho.
Indeed, like the word khalusaddo which has two aspects, the word pago has three aspects: as a noun, an indeclinable, and a prefix.
Giống như từ khalu, từ pago có ba loại: danh từ, bất biến từ và tiền tố.
Evañhi idha ‘‘atippagabhāvameva disvā’’ti vacanaṃ upapannaṃ hoti.
Thus, the phrase “having seen that it was very early” here becomes justified.
Như vậy, lời nói “atippagabhāvameva disvā” ở đây mới hợp lý.
Yaṃnūnāti esa nipāto aññattha saṃsayaparidīpano, idha pana saṃsayapatirūpakaparidīpanova.
Yaṃnūnā—this indeclinable elsewhere indicates doubt, but here it merely indicates the semblance of doubt.
Yaṃnūnā là một bất biến từ, ở chỗ khác nó biểu thị sự nghi ngờ, nhưng ở đây nó chỉ biểu thị sự nghi ngờ giả tạo.
Kasmā ‘‘saṃsayaparidīpane’’ti vuttaṃ, nanu buddhānaṃ saṃsayo natthīti āha ‘‘buddhānañcā’’tiādi.
Why is it said to "indicate doubt"? Do not Buddhas have doubts? —thus he says, commencing with "And for Buddhas..."
Tại sao lại nói “biểu thị sự nghi ngờ”? Chẳng phải các vị Phật không có nghi ngờ sao? Nên mới nói “buddhānañcā” v.v.
Saṃsayo nāma natthi bodhimūle eva tassa samugghāṭitattā.
There is no such thing as doubt for Buddhas, because it was completely eradicated at the foot of the Bodhi tree.
Không có nghi ngờ nào, vì sự nghi ngờ đó đã được nhổ tận gốc ngay dưới cội Bồ-đề.
Parivitakkapubbabhāgoti adhippetakiccassa pubbabhāge pavattaparivitakko.
Parivitakkapubbabhāgo means the deliberation that occurs in the initial phase of an intended action.
Parivitakkapubbabhāgo là sự suy tư diễn ra trước công việc dự định.
Esāti ‘‘karissāma, na karissāmā’’tiādiko esa cittācāro sabbabuddhānaṃ labbhati sambhavati vicāraṇavaseneva pavattanato, na pana saṃsayavasena.
This mental activity, such as "Shall I do it, or shall I not do it?", is found in all Buddhas, because it occurs by way of consideration, not by way of doubt.
Esā (sự diễn biến tâm thức) như “Chúng ta sẽ làm, chúng ta sẽ không làm” v.v. này được tìm thấy nơi tất cả các vị Phật (sabbabuddhānaṃ labbhati), vì nó chỉ diễn ra theo cách suy xét, chứ không phải theo cách nghi ngờ.
Tenāhāti yenesa sabbabuddhānaṃ labbhati, tena bhagavā evamāhāti imameva pāḷiṃ imassa atthassa sādhakaṃ karoti.
Tenāhā means: since it is found in all Buddhas, the Blessed One spoke thus; this very Pāḷi text confirms this meaning.
Tenāhā có nghĩa là: vì điều này được tìm thấy nơi tất cả các vị Phật, nên Thế Tôn đã nói như vậy. Chính câu Pāḷi này làm bằng chứng cho ý nghĩa đó.
Ayaṃ aṭṭhakathāto aparo nayo – yaṃnūnāti parikappane nipāto.
Another interpretation from the commentary is this: yaṃnūnā is an indeclinable expressing a supposition.
Đây là một phương pháp khác từ Aṭṭhakathā: yaṃnūnā là một bất biến từ trong ngữ cảnh suy đoán.
‘‘Upasaṅkameyya’’nti kiriyāpadena vuccamānoyeva hi attho anena jotīyati.
Indeed, the meaning expressed by the verb upasaṅkameyyaṃ is illuminated by this (indeclinable).
Thật vậy, ý nghĩa được diễn tả bởi động từ “upasaṅkameyyaṃ” được làm sáng tỏ bởi bất biến từ này.
Tasmā ahaṃ yaṃnūna yadi pana upasaṅkameyyaṃ sādhu vatāti yojanā.
Therefore, the construction is: "If only I were to approach, how good that would be!"
Vì vậy, cách kết nối là: “Ahaṃ yaṃnūna yadi pana upasaṅkameyyaṃ sādhu vata” (Nếu ta đến thì tốt biết bao).
‘‘Yadi panā’’ti idampi tena samānatthanti vuttaṃ ‘‘yadi panāhanti attho’’ti.
And the phrase yadi panāhaṃ is said to have the same meaning as that, hence the statement, "The meaning is yadi panāhaṃ."
“Yadi panā” cũng có cùng ý nghĩa với nó, nên đã nói “yadi panāhanti attho” (có nghĩa là nếu ta).
408. Assāti paribbājakaparisāya.
408. Assā refers to the assembly of wanderers.
408. Assā là của hội chúng du sĩ.
Uddhaṃgamanavasenāti unnatabahulatāya uggantvā uggantvā pavattanavasena.
Uddhaṃgamanavasena means by way of occurring repeatedly, ascending to a high degree of elevation.
Uddhaṃgamanavasena là theo cách vang vọng lên cao nhiều lần.
Disāsu patthaṭavasenāti vipulabhāvena bhūtaparamparāya sabbadisāsu pattharaṇavasena.
Disāsu patthaṭavasena means by way of spreading widely in all directions through successive phenomena.
Disāsu patthaṭavasena là theo cách lan rộng khắp mọi phương hướng một cách rộng lớn, theo chuỗi nguyên tố.
Ettha ca pāḷiyaṃ yathā unnatapāyo saddo unnādo, evaṃ vipulabhāvena uparūpari pavattopi unnādoyevāti tadubhayaṃ ekajjhaṃ katvā ‘‘unnādiniyā’’ti vuttaṃ, puna tadubhayameva vibhāgaṃ katvā ‘‘uccāsaddamahāsaddāyā’’ti.
Here, in the Pāḷi, just as a loud sound (unnatapāyo saddo) is a unnādo, so also a sound that occurs repeatedly with wide expansion is likewise a unnādo; having combined these two, unnādiniyā is stated, and then, separating these two, uccāsaddamahāsaddāyā is stated.
Ở đây, trong Pāḷi, cũng như âm thanh vang vọng lên cao được gọi là unnāda, thì âm thanh lan rộng khắp nơi cũng là unnāda. Kết hợp cả hai lại, đã nói “unnādiniyā”, rồi lại phân biệt cả hai ra thành “uccāsaddamahāsaddāyā”.
Ato pāḷinayānurūpameva atthaṃ vivaratīti daṭṭhabbaṃ.
Thus, it should be understood that the meaning is explained in accordance with the Pāḷi tradition.
Do đó, cần hiểu rằng nó giải thích ý nghĩa phù hợp với phương pháp của Pāḷi.
Idāni paribbājakaparisāya uccāsaddamahāsaddatākāraṇaṃ, tassa ca pavattiākāraṃ dassento ‘‘tesañhī’’tiādimāha.
Now, showing the cause of the loud and great noise of the assembly of wanderers and the manner of its occurrence, he states, beginning with tesañhī (for indeed they...).
Bây giờ, để chỉ ra nguyên nhân của sự ồn ào và náo động của hội chúng du sĩ, và cách nó diễn ra, đã nói “tesañhī” v.v.
Bālātapeti abhinavuggatasūriyātape.
Bālātape means in the newly risen sunlight.
Bālātape là ánh nắng mặt trời mới mọc.
Kāmassādo nāma kāmaguṇassādo.
Kāmassādo refers to the enjoyment of sense pleasures.
Kāmassādo là sự hưởng thụ các dục lạc.
Bhavassādo nāma kāmarāgādisahagato bhavesu assādo.
Bhavassādo refers to the enjoyment of existences, accompanied by lust for existence (kāmarāga) and so on.
Bhavassādo là sự hưởng thụ các cõi tồn tại, đi kèm với dục ái v.v.
409. Saṇṭhapesīti saññamanavasena sammadeva ṭhapesi.
409. Saṇṭhapesī means he firmly established them by means of restraint.
409. Saṇṭhapesī có nghĩa là đã sắp đặt một cách đúng đắn bằng cách chế ngự.
Saṇṭhapanañcettha tiracchānakathāya aññamaññasmiṃ agāravassa cajāpanavasena ācārasikkhāpanaṃ, yathāvuttadosassa nigūhanañca hotīti āha ‘‘sikkhāpesī’’tiādi.
And here, saṇṭhapana (establishing) means teaching proper conduct by causing them to abandon disrespect towards each other due to idle talk, and also concealing the faults mentioned; thus, he says, starting with sikkhāpesī (he trained).
Ở đây, sự sắp đặt bao gồm việc dạy giới luật bằng cách khiến họ từ bỏ sự thiếu tôn trọng lẫn nhau trong những câu chuyện vô ích, và che giấu những lỗi lầm đã nói, nên đã nói “sikkhāpesī” v.v.
Nanti parisaṃ.
Naṃ refers to the assembly.
Naṃ là hội chúng.
Appasaddanti nissaddaṃ uccāsaddamahāsaddābhāvaṃ.
Appasaddaṃ means silent, the absence of loud and great noise.
Appasaddaṃ là im lặng, không có tiếng ồn ào và náo động.
‘‘Eko nisīdatī’’tiādi atthāpattidassanaṃ.
The statement eko nisīdatī (one sits alone) and so on is a demonstration by implication.
“Eko nisīdatī” v.v. là sự chỉ ra ý nghĩa ngụ ý.
Vuddhinti lābhaguṇavuddhiṃ.
Vuddhiṃ refers to the increase in gain and good qualities.
Vuddhiṃ là sự tăng trưởng về lợi lộc và phẩm hạnh.
Patthayamānoti patthayanahetu.
Patthayamāno means because of wishing.
Patthayamāno là do nguyên nhân mong muốn.
Mānante hi lakkhaṇe, hetumhi ca icchanti saddavidū.
Indeed, grammarians desire the māna suffix to denote a characteristic or a cause.
Các nhà ngữ pháp mong muốn rằng hậu tố māna được dùng để chỉ đặc điểm và nguyên nhân.
Idāni tamatthaṃ vitthāretuṃ ‘‘paribbājakā kirā’’tiādi āraddhaṃ.
Now, to elaborate on that meaning, he began with paribbājakā kirā (for indeed, wanderers...).
Bây giờ, để giải thích ý nghĩa đó một cách chi tiết, đã bắt đầu với “paribbājakā kirā” v.v.
Aparaddhanti aparajjhitaṃ.
Aparaddhaṃ means having offended.
Aparaddhaṃ là đã phạm lỗi.
Nappamajjantīti pamādaṃ na āpajjanti, na agāravaṃ karontīti vuttaṃ hoti.
Nappamajjantī means they do not fall into heedlessness; it is said that they do not act disrespectfully.
Nappamajjantī có nghĩa là không lơ là, không thiếu tôn trọng.
410. No āgate ānandoti amhākaṃ bhagavati āgate ānando pīti hoti.
410. No āgate ānando means: "When the Blessed One comes to us, joy and delight arise."
410. No āgate ānando có nghĩa là khi Thế Tôn đến với chúng tôi, có niềm hỷ lạc.
‘‘Cirassaṃ kho bhante bhagavā imaṃ pariyāyamakāsī’’ti vacanaṃ pubbepi tattha āgatapubbattā vuttavacanamiva hotīti codanaṃ samuṭṭhāpetvā pariharanto ‘‘kasmā āhā’’tiādimāha.
Having raised the objection that the statement “It is a long time, venerable sir, since the Blessed One undertook this journey” is like a statement made because he had visited there before, he refutes it by saying, starting with kasmā āhā (Why did he say?).
Để giải đáp câu hỏi được đặt ra rằng lời nói “Cirassaṃ kho bhante bhagavā imaṃ pariyāyamakāsī” (Bạch Thế Tôn, đã lâu rồi Thế Tôn mới đến lượt này) giống như lời nói đã được nói trước đó vì Thế Tôn đã từng đến đó, đã nói “kasmā āhā” v.v.
Piyasamudācārāti piyālāpā.
Piyasamudācārā means amiable speech.
Piyasamudācārā là những lời nói thân ái.
Tasmāti tathā piyasamudācārassa pavattanato.
Tasmā means: because such amiable speech occurs.
Tasmā là vì có những lời nói thân ái như vậy.
Na kevalaṃ ayameva, atha kho aññepi pabbajitā yebhuyyena bhagavato apacitiṃ karontevāti tadaññesampi bāhullakammena tadatthaṃ sādhetuṃ ‘‘bhagavantañhī’’tiādi vuttaṃ.
Not only this one, but also other ascetics, mostly show respect to the Blessed One; thus, to establish that meaning even for others by their frequent action, the statement bhagavantañhī (for the Blessed One...) and so on was made.
Không chỉ riêng vị này, mà hầu hết các du sĩ khác cũng thường xuyên tôn kính Thế Tôn. Để chứng minh ý nghĩa đó bằng hành động của số đông những người khác, đã nói “bhagavantañhī” v.v.
Tattha kāraṇamāha ‘‘uccākulīnatāyā’’ti, mahāsammatarājato paṭṭhāya asambhinnakhattiyakulatāyāti attho.
Here, he states the reason with uccākulīnatāyā (because of his high birth); the meaning is: because he belongs to an unmixed Khattiya lineage, starting from King Mahā Sammata.
Ở đó, nguyên nhân được nói là “uccākulīnatāya”, có nghĩa là do thuộc dòng dõi Sát-đế-lợi thuần khiết từ vua Mahāsammata trở đi.
Tathā hi soṇadaṇḍena vuttaṃ ‘‘samaṇo khalu bho gotamo uccākulā pabbajito asambhinnakhattiyakulā’’ti, (dī. ni. 1.304) tena sāsane appasannānampi kulagāravena bhagavati apacitiṃ dasseti.
Indeed, Soṇadaṇḍa said, “The recluse Gotama, good sirs, has gone forth from a high family, from an unmixed Khattiya family”; by this, he shows respect for the Blessed One even among those displeased with the teaching, out of respect for his family.
Thật vậy, Sonadaṇḍa đã nói: “Sa-môn Gotama này, Ngài xuất gia từ dòng dõi cao quý, từ dòng dõi Sát-đế-lợi thuần khiết” (Dī. Ni. 1.304). Điều đó cho thấy sự tôn kính của những người không có đức tin đối với Thế Tôn do sự tôn trọng dòng dõi.
Etasmiṃ antare kā nāma kathāti yathāvuttaparicchedabbhantare kīdisā nāma kathā.
Etasmiṃ antare kā nāma kathā means: "What kind of talk is there within the aforementioned period?"
Etasmiṃ antare kā nāma kathā là loại câu chuyện nào trong khoảng thời gian đã nói.
Vippakatāti āraddhā hutvā apariyositā.
Vippakatā means having been begun but not finished.
Vippakatā là đã bắt đầu nhưng chưa hoàn thành.
‘‘Kā kathā vippakatā’’ti pana vadanto atthato tassā pariyosāpanaṃ paṭijānāti nāma.
But in saying "What talk is unfinished?", he implies that he would bring it to completion in terms of meaning.
Tuy nhiên, khi nói “Kā kathā vippakatā” (Câu chuyện nào chưa hoàn thành?), thì theo nghĩa đen, đó là sự thừa nhận rằng câu chuyện đó sẽ được hoàn thành.
Kā kathāti ca avisesacodanā, tasmā yassā tassā sabbassāpi kathāya pariyosāpanaṃ paṭiññātaṃ hoti, tañca paṭijānanaṃ padesaññuno avisaṃyanti āha ‘‘yāva…pe… sabbaññupavāraṇaṃ pavāresī’’ti.
And "What talk?" is a general question, therefore it means that the completion of any talk whatsoever is acknowledged, and such an acknowledgement is not within the sphere of one who knows only a part, thus he says, yāva…pe… sabbaññupavāraṇaṃ pavāresī (until… he offered the invitation of omniscience).
Và “Kā kathā” là một câu hỏi chung chung, vì vậy việc thừa nhận hoàn thành tất cả các câu chuyện, dù là câu chuyện nào, và sự thừa nhận đó không mâu thuẫn với người biết một phần, nên đã nói “yāva…pe… sabbaññupavāraṇaṃ pavāresī”.
Esāti paribbājakaparisāya kathitā rājakathādikā.
Esā refers to the royal talk and so on spoken by the assembly of wanderers.
Esā là những câu chuyện về vua chúa v.v. được kể trong hội chúng du sĩ.
Nissārāti niratthakabhāvena sārarahitā.
Nissārā means devoid of essence due to being meaningless.
Nissārā là vô ích, không có giá trị cốt lõi.
411. ‘‘Tiṭṭhatesā’’ti etassa āpannamatthaṃ dassento ‘‘sace’’tiādimāha.
411. Showing the intended meaning of tiṭṭhatesā, he says, starting with sace (if).
Để chỉ ra ý nghĩa của “Tiṭṭhatesā”, đã nói “sace” v.v.
Sukāraṇanti sundaraṃ atthāvahaṃ hitāvahaṃ kāraṇaṃ.
Sukāraṇaṃ refers to a beautiful, beneficial, and advantageous reason.
Sukāraṇaṃ là một nguyên nhân tốt đẹp, mang lại lợi ích và hạnh phúc.
Yatthāti aññatarissaṃ sālāyaṃ.
Yatthā means in some hall or other.
Yatthā là trong một hội trường nào đó.
Nānātitthasaṅkhātāsu laddhīsu niyuttāti nānātitthiyāṇiyasaddena.
They are engaged in various creeds, hence nānātitthiyā by the suffix ṇiya.
Nānātitthiyā là những người gắn bó với các giáo phái khác nhau, được gọi là nānātittha (đa giáo phái), bằng hậu tố ṇiya.
Ṇikasaddena vā ka-kārassa ya-kāraṃ katvā yathā ‘‘antiyo’’ti.
Or by the suffix ṇika, having changed the k to y, as in antiyo.
Hoặc bằng hậu tố ṇika, sau khi biến ka thành ya, như trong “antiyo”.
‘‘Ayaṃ kiṃ vadati ayaṃ kiṃ vadatī’’ti kutūhalaṃ kolāhalamettha atthīti kotūhalā, sā eva sālā kotūhalasālāti āha ‘‘kotūhaluppattiṭṭhānato’’ti.
“What is this one saying? What is that one saying?”—because there is curiosity and clamor here, it is kotūhalā; that very hall is kotūhalasālā. Thus he says, kotūhaluppattiṭṭhānato (from the place where curiosity arises).
Ở đây có sự tò mò, sự ồn ào “Người này nói gì, người kia nói gì?”, nên đó là kotūhalā, và hội trường đó chính là kotūhalasālā, nên đã nói “kotūhaluppattiṭṭhānato” (từ nơi phát sinh sự tò mò).
Upasaggamattaṃ dhātvatthānuvattanato.
Upasaggamattaṃ (is) merely a prefix, due to following the meaning of the root.
Upasaggamattaṃ (chỉ là tiền tố) do theo nghĩa của gốc từ.
Saññāsīsenāyaṃ desanā, tasmā saññāsahagatā sabbepi dhammā gayhanti, tattha pana cittaṃ padhānanti vuttaṃ ‘‘cittanirodhe’’ti.
This teaching is headed by perception, therefore all mental states associated with perception are included; among these, however, consciousness is primary, thus it is stated as “in the cessation of consciousness”.
Giáo pháp này lấy saññā (tưởng) làm chủ đạo, do đó tất cả các pháp đồng sinh với tưởng đều được bao hàm. Trong đó, tâm là chủ yếu, nên đã nói "cittanirodhe" (trong sự đoạn diệt của tâm).
Pahānavasena pana accantanirodhassa tehi anadhippetattā, avisayattā ca ‘‘khaṇikanirodhe’’ti āha.
However, because complete cessation is not intended by them in the sense of abandonment, and because it is not their domain, he said “in momentary cessation”.
Tuy nhiên, vì sự đoạn diệt hoàn toàn không phải là ý định của họ, và cũng không phải là đối tượng của họ, nên đã nói "khaṇikanirodhe" (trong sự đoạn diệt sát-na).
Kāmaṃ sopi tesaṃ avisayova, atthato pana nirodhakathā vuccamānā tattheva tiṭṭhati, tasmā atthāpattimattaṃ pati tathā vuttanti veditabbaṃ.
Indeed, even that (momentary cessation) is not their domain, but when a discussion of cessation is presented in terms of its meaning, it rests there (on momentary cessation); therefore, it should be understood that it was stated thus only as an implication of meaning.
Dù cho điều đó cũng không phải là đối tượng của họ, nhưng xét về ý nghĩa, khi đề cập đến sự đoạn diệt, nó dừng lại ở đó. Do đó, cần phải hiểu rằng điều đó được nói chỉ để đạt được ý nghĩa.
Tassāti abhisaññānirodhakathāya.
Tassā means: of the discourse on the cessation of perception.
Tassā (của điều đó) là của sự đoạn diệt của abhisaññā (thắng tưởng).
‘‘Kittighoso’’ti ‘aho buddhānubhāvo, bhavantarapaṭicchannampi kāraṇaṃ evaṃ hatthāmalakaṃ viya paccakkhato dasseti, sāvake ca edise saṃvarasamādāne patiṭṭhāpetī’ti thutighoso yāva bhavaggā pattharatīti.
‘‘Kittighoso’’ means: the sound of praise, 'Oh, the power of the Buddha! He reveals the cause hidden in other existences as if it were a myrobalan in the hand, and he establishes disciples in such observance of restraint!' Such a sound of praise spreads up to the highest existence (Bhavagga).
"Kittighoso" (tiếng tăm lừng lẫy) là tiếng ca ngợi vang dội đến tận cõi Hữu Đỉnh: "Ôi, uy lực của Đức Phật thật phi thường! Ngài đã hiển lộ những nguyên nhân bị che giấu trong các kiếp sống như thể một quả xoài trong lòng bàn tay, và thiết lập các đệ tử vào sự giữ giới và định tâm như vậy."
Ācariyena vuttaṃ.
This was stated by the Teacher.
Đó là lời của bậc Đạo Sư.
Idāni pana ‘‘sakalajambudīpe bhagavato kathākittighoso pattharatī’’ti pāṭho dissati.
Now, however, the reading ‘‘the sound of the talk and fame of the Blessed One spreads throughout the entire Jambudīpa’’ is found.
Tuy nhiên, hiện nay có một bản văn ghi: "Tiếng tăm và giáo pháp của Đức Thế Tôn lan truyền khắp toàn cõi Diêm Phù Đề."
Paṭibhāgakiriyanti paḷāsavasena paṭibhāgabhūtaṃ payogaṃ.
Paṭibhāgakiriyaṃ means: an application that is a counterpart, in the sense of imitation.
Paṭibhāgakiriyaṃ (hành động đối lại) là sự thực hành tương ứng theo cách đối lại.
Bhavantarasamayanti tatra tatra vuṭṭhānasamayaṃ abhūtaparikappitaṃ kiñci ussāriyavatthuṃ attano samayaṃ katvā kathenti.
Bhavantarasamayaṃ means: the views arising in various existences; conceiving some imaginary object as their own view, they speak.
Bhavantarasamayaṃ (thời điểm giữa các kiếp sống) là họ tạo ra một số sự kiện tưởng tượng không có thật đã xuất hiện trong các kiếp sống khác nhau, xem đó là quan điểm của mình rồi thuyết giảng.
Kiñcideva sikkhāpadanti ‘‘ekamūlakena bhavitabbaṃ, ettakaṃ velaṃ ekasmiṃyeva ṭhāne nisīditabba’’nti evamādikaṃ kiñcideva kāraṇaṃ sikkhākoṭṭhāsaṃ katvā paññapenti.
Kiñcideva sikkhāpadaṃ means: making any reason, such as ‘‘one should be like a mute person, one should sit in one place for such a period,’’ a part of the training, they enact it.
Kiñcideva sikkhāpadaṃ (một số giới luật nào đó) là họ paññapenti (chế định) một số điều kiện nào đó, như "phải sống độc cư, phải ngồi một chỗ trong khoảng thời gian nhất định," v.v., thành một phần của giới luật.
Nirodhakathanti nirodhasamāpattikathaṃ.
Nirodhakathaṃ means: the discourse on the attainment of cessation.
Nirodhakathaṃ (bài pháp về sự đoạn diệt) là bài pháp về nirodhasamāpatti (nhập Diệt Thọ Tưởng Định).
Tesūti kotūhalasālāyaṃ sannipatitesu nānātitthiyasamaṇabrāhmaṇesu.
Tesū means: among those recluses and brahmins of various sects gathered in the Kotūhalasālā (Hall of Curiosity).
Tesū (trong số những người đó) là trong số các sa-môn và bà-la-môn thuộc nhiều giáo phái khác nhau đã tập hợp tại hội trường Kotūhala.
Ekacceti eke.
Ekacce means: some (of them).
Ekacce (một số) là một số người.
Purimoti ‘‘ahetū appaccayā purisassa saññā uppajjantipi nirujjhantipī’’tiādinā vuttavādī.
Purimo means: the speaker who stated, ‘‘The perception of a person arises and ceases without cause or condition,’’ and so on.
Purimo (người thứ nhất) là người chủ trương quan điểm đã nói như: "Thưa quý vị, tưởng của một người sinh khởi và đoạn diệt không do nhân, không do duyên," v.v.
Etthāti catūsu vādīsu.
Etthā means: among these four speakers.
Etthā (ở đây) là trong bốn người chủ trương quan điểm đó.
Yvāyaṃ idha uppajjatīti sambandho.
The connection is: whichever person arises here.
Người nào sinh khởi ở đây, đó là mối liên hệ.
Samāpattinti asaññībhavāvahaṃ vāyokasiṇaparikammaṃ, ākāsakasiṇaparikammaṃ vā rūpāvacaracatutthajjhānasamāpattiṃ, pañcamajjhānasamāpattiṃ vā.
Samāpattiṃ means: the preliminary work on the air kasiṇa or the space kasiṇa that leads to the state of non-percipient beings (asaññībhava), or the attainment of the fourth rūpāvacara jhāna, or the attainment of the fifth jhāna.
Samāpattiṃ (thiền định) là sự chuẩn bị (parikamma) về vāyokasiṇa (đất gió) hoặc ākāsakasiṇa (đất không gian) dẫn đến cõi Vô Tưởng, hoặc sự nhập Tứ Thiền sắc giới, hoặc sự nhập Ngũ Thiền.
Nirodheti heṭṭhā vuttanayena saññānirodhe.
Nirodhe means: in the cessation of perception, in the manner stated below.
Nirodhe (trong sự đoạn diệt) là trong sự đoạn diệt của tưởng theo cách đã nói ở trên.
Hetuṃ apassantoti yena hetunā asaññībhave saññāya nirodho sabbaso anuppādo, yena ca tato cutassa idha pañcavokārabhave saññāya uppādo, tadubhayampi hetuṃ avisayatāya apassanto.
Hetuṃ apassanto means: not seeing the cause—that is, the generative cause by which the cessation of perception (its absolute non-arising) occurs in the non-percipient existence (asaññībhava), and the generative cause by which, for one who passes away from there, the arising of perception occurs in this five-constituent existence (pañcavokārabhave); not seeing both of these causes due to their being beyond the range of his knowledge.
Hetuṃ apassanto (không thấy nhân) là không thấy cả hai nhân: nhân khiến tưởng hoàn toàn không sinh khởi trong cõi Vô Tưởng, và nhân khiến tưởng sinh khởi ở đây, trong cõi Ngũ Uẩn, sau khi chết từ cõi đó, do không phải là đối tượng của trí tuệ.
Dutiyoti ‘‘saññā hi bho purisassa attā’’tiādinā vuttavādī.
Dutiyo means: the speaker who stated, ‘‘Indeed, good sirs, perception is a person’s self (attā),’’ and so on.
Dutiyo (người thứ hai) là người chủ trương quan điểm đã nói như: "Thưa quý vị, tưởng chính là tự ngã của một người," v.v.
Nanti paṭhamavādiṃ.
Na means: the first speaker (or his view).
Naṃ (người đó) là người chủ trương quan điểm thứ nhất.
Nisedhetvāti ‘‘na kho pana metaṃ bho evaṃ bhavissatī’’ti evaṃ paṭikkhipitvā.
Nisedhetvā means: having refuted (it) by saying, ‘‘Indeed, good sirs, this (cessation of perception) will not be so as you say.’’
Nisedhetvā (sau khi bác bỏ) là sau khi phủ nhận như: "Thưa quý vị, điều đó sẽ không xảy ra như vậy đâu."
Migasiṅgatāpasassāti evaṃnāmakatāpasassa.
Migasiṅgatāpasassā means: of the ascetic named Migasiṅga.
Migasiṅgatāpasassā (của vị ẩn sĩ Migasiṅga) là của vị ẩn sĩ có tên như vậy.
Tassa kira matthake migasiṅgākārena dve cūḷā uṭṭhahiṃsu, ‘‘isisiṅgo’’tipi tassa nāmaṃ.
It is said that two tufts of hair grew on his head in the shape of deer horns. He was also named Isisiṅga.
Nghe nói, trên đỉnh đầu của ông ta có hai chỏm tóc mọc lên giống như sừng nai. Tên của ông ta cũng là "Isisiṅga".
Asaññakabhāvanti muñchāpattiyā kiriyāmayasaññāvasena vigatasaññibhāvaṃ.
Asaññakabhāvaṃ means: the state of being without perception, due to perception consisting of action that leads to fainting and unconsciousness.
Asaññakabhāvaṃ (trạng thái vô tưởng) là trạng thái không có tưởng do tưởng thuộc hành động (kiriya) khi rơi vào trạng thái bất tỉnh.
Vakkhati hi ‘‘visaññī hutvā’’ti.
For he will say, ‘‘having become unconscious.’’
Quả thật, sẽ nói: "sau khi trở nên vô tưởng."
Cattālīsanipāte āgatanayena migasiṅgatāpasavatthuṃ saṅkhepato dassetuṃ ‘‘migasiṅgatāpaso kirā’’tiādi vuttaṃ.
To briefly show the story of the ascetic Migasiṅga, in the manner presented in the Cattālīsanipāta, it is said: ‘‘The ascetic Migasiṅga, it is said,’’ and so on.
Để tóm tắt câu chuyện về vị ẩn sĩ Migasiṅga theo cách được đề cập trong Cattālīsanipāta, đã nói "migasiṅgatāpaso kirā" (nghe nói vị ẩn sĩ Migasiṅga), v.v.
Vikkhambhanavasena kilesānaṃ santāpanato attantapo. Dukkaratapatāya ghoratapo tibbatapo.
Attantapo (self-tormentor) means: one who torments oneself, due to heating (or suppressing) defilements through suppression. Ghoratapo (fierce ascetic) means: one whose asceticism is intense, due to difficult practices.
Attantapo (tự hành khổ) là người hành khổ chính mình do làm cho các phiền não bị thiêu đốt bằng cách trấn áp chúng. Ghoratapo (khổ hạnh khắc nghiệt) là khổ hạnh mãnh liệt, khó thực hành.
Nibbisevanabhāvāpādanena sabbaso milāpitacakkhāditikkhindriyatāya paramadhitindriyo. Sakkavimānanti paṇḍukambalasilāsanaṃ sandhāyāha.
Paramadhitindriyo (supremely accomplished in faculties) means: one with extremely sharp faculties (eyes, etc.), withered completely due to bringing about the state of non-indulgence (or non-poisonous state of defilements). Sakkavimānaṃ refers to the Pandukambalasilāsana (the Sakka’s rocky throne).
Paramadhitindriyo (người có các căn tối thượng) là người có các căn (như mắt, v.v.) sắc bén, đã hoàn toàn làm cho chúng héo mòn bằng cách không còn sử dụng chúng. Sakkavimānaṃ (cung điện của Sakka) là ám chỉ tảng đá Pandukambala.
Tañhi tathārūpapaccayā kadāci uṇhaṃ, kadāci thaddhaṃ, kadāci calitaṃ hoti.
For that (throne), due to certain conditions, is sometimes hot, sometimes hard, sometimes trembling.
Tảng đá đó, do những điều kiện thích hợp, đôi khi nóng, đôi khi cứng, đôi khi rung động.
‘‘Sakka…pe… patthetī’’ti ayoniso cintetvā pesesi.
‘‘Sakka… etc.… Pattheti’’ means: thinking improperly, he sent her.
"Sakka…pe… patthetī" (Sakka…v.v… mong muốn) là đã sai đi sau khi suy nghĩ không đúng đắn.
Bhaggoti bhañjitakusalajjhāsayo, adhunā pana ‘‘laggo’’ti pāṭhaṃ likhanti.
Bhaggo means: one whose virtuous aspiration is broken. Nowadays, however, they write the reading ‘‘laggo’’ (attached).
Bhaggo (bị phá vỡ) là người có ý định thiện bị phá vỡ. Tuy nhiên, hiện nay người ta viết "laggo" (bị dính mắc).
Tena dibbaphassenāti hatthaggahaṇamattadibbaphassena.
Tena dibbaphassenā means: by that divine touch, merely by the act of grasping the hand.
Tena dibbaphassena (bởi sự xúc chạm thần diệu đó) là bởi sự xúc chạm thần diệu chỉ bằng việc nắm tay.
Tanti tathā saññāpaṭilābhaṃ.
Taṃ means: the attainment of perception in that manner.
Taṃ (điều đó) là sự đạt được tưởng theo cách đó.
Evamāhāti evaṃ ‘‘saññā hi bho purisassa attā’’tiādinā ākārena saññānirodhamāha.
Evamāhā means: in this way, he spoke of the cessation of perception in the manner of ‘‘Indeed, good sirs, perception is a person’s self,’’ and so on.
Evamāhā (đã nói như vậy) là đã nói về sự đoạn diệt của tưởng theo cách như: "Thưa quý vị, tưởng chính là tự ngã của một người," v.v.
Imināva nayena ito paresupi dvīsu ṭhānesu pāḷimāharitvā yojanā veditabbā.
In this very manner, the explanation should be understood by taking the Pali text in the two subsequent instances as well.
Theo cách này, cần phải hiểu rằng sự liên kết cũng được thực hiện bằng cách trích dẫn bản Pali ở hai chỗ tiếp theo.
Tatiyoti ‘‘santi hi bho samaṇabrāhmaṇā’’tiādinā vuttavādī.
Tatiyo means: the speaker who stated, ‘‘Indeed, good sirs, there are recluses and brahmins,’’ and so on.
Tatiyo (người thứ ba) là người chủ trương quan điểm đã nói như: "Thưa quý vị, có những sa-môn và bà-la-môn," v.v.
Āthabbaṇapayoganti āthabbaṇavedavihitaṃ āthabbaṇikānaṃ visaññibhāvāpādanappayogaṃ.
Āthabbaṇapayogaṃ means: the effort of an Atharvan ritual, prescribed in the Atharva Veda, to cause unconsciousness in Atharvan practitioners.
Āthabbaṇapayogaṃ (phép thuật Āthabbaṇa) là phép thuật được quy định trong kinh Veda Āthabbaṇa, nhằm làm cho những người theo Āthabbaṇa trở nên vô tưởng.
Upakaḍḍhanaṃ āharaṇaṃ.
Upakaḍḍhanaṃ means: drawing near, fetching.
Upakaḍḍhanaṃ (kéo lại) là sự mang đến.
Apakaḍḍhanaṃ apaharaṇaṃ.
Apakaḍḍhanaṃ means: removing, taking away.
Apakaḍḍhanaṃ (loại bỏ) là sự lấy đi.
Āthabbaṇaṃ payojetvāti āthabbaṇavede āgataṃ aggijuhanapubbakaṃ mantapadaṃ payojetvā sīsacchinnatādidassanena saññānirodhamāha.
Āthabbaṇaṃ payojetvā means: employing a mantra from the Atharva Veda, preceded by a fire offering, he spoke of the cessation of perception by showing things like severed heads.
Āthabbaṇaṃ payojetvā (sau khi sử dụng phép thuật Āthabbaṇa) là đã nói về sự đoạn diệt của tưởng bằng cách sử dụng các câu thần chú trong kinh Veda Āthabbaṇa, bắt đầu bằng việc cúng dường lửa, và bằng cách biểu diễn các hành động như chặt đầu, v.v.
Tassāti yassa sīsacchinnatādi dassitaṃ, tassa.
Tassā means: of the being whose severed head, etc., was shown.
Tassā (của người đó) là của người mà các hành động như chặt đầu, v.v., đã được biểu diễn.
Catutthoti ‘‘santi hi bho devatā mahiddhikā’’tiādinā vuttavādī.
Catuttho means: the speaker who stated, ‘‘Indeed, good sirs, there are powerful deities,’’ and so on.
Catuttho (người thứ tư) là người chủ trương quan điểm đã nói như: "Thưa quý vị, có những vị trời có đại thần thông," v.v.
Yakkhadāsīnanti devadāsīnaṃ, yā ‘‘yogavatiyo’’tipi vuccanti, yoginiyotipi pākaṭā.
Yakkhadāsīnaṃ means: of the celestial maidens, who are also called ‘‘yogavatiyo’’ or are known as yoginis.
Yakkhadāsīnaṃ (của các nữ nô lệ dạ-xoa) là của các nữ nô lệ thần, còn được gọi là "yogavatiyo" hoặc nổi tiếng là "yoginiyo".
Madaniddanti surāmadanimittakaṃ supanaṃ.
Madaniddaṃ means: a sleep caused by intoxication from liquor.
Madaniddaṃ (giấc ngủ say) là giấc ngủ do say rượu.
Devatūpahāranti naccanagāyanādinā devatānaṃ pūjaṃ.
Devatūpahāraṃ means: an offering to deities through dancing, singing, and so on.
Devatūpahāraṃ (sự cúng dường chư thiên) là sự cúng dường chư thiên bằng cách múa, hát, v.v.
Surāpātinti pātipuṇṇaṃ suraṃ.
Surāpātiṃ means: a full cup of liquor.
Surāpātiṃ (chén rượu) là một chén rượu đầy.
Divāti atidivā, ussūreti attho.
Divā means: very late in the day; the meaning is when the sun is high.
Divā (ban ngày) là quá muộn vào ban ngày, nghĩa là mặt trời đã lên cao.
Tanti tathā supitvā vuṭṭhahanaṃ.
Taṃ means: waking up after such a sleep.
Taṃ (điều đó) là việc ngủ rồi thức dậy như vậy.
Suttakāle devatānaṃ saññāpakaḍḍhanavasena nirodhaṃ samāpannā, pabuddhakāle saññupakaḍḍhanavasena nirodhā vuṭṭhitāti maññamānoti adhippāyo.
The intention is: he assumes that they attained cessation during sleep by drawing away their perception through deities, and they arose from cessation when awake by restoring their perception.
Ý nghĩa là: Maññamāno (nghĩ rằng) trong suttakāle (lúc ngủ), họ nirodhaṃ samāpannā (đã nhập vào sự đoạn diệt) bằng cách loại bỏ tưởng của chư thiên, và trong pabuddhakāle (lúc thức dậy), họ nirodhā vuṭṭhitā (đã xuất khỏi sự đoạn diệt) bằng cách kéo tưởng trở lại.
Eḷamūgakathā viyāti imesaṃ paṇḍitamānīnaṃ kathā andhabālakathāsadisī.
Eḷamūgakathā viya means: the talk of these self-proclaimed wise ones is like the talk of blind fools.
Eḷamūgakathā viyā (giống như câu chuyện của người câm điếc) là câu chuyện của những kẻ tự cho mình là học giả này giống như câu chuyện của những kẻ ngu dốt mù quáng.
Cattāro nirodheti aññamaññavidhure cattāropi nirodhe.
Cattāro nirodhe means: all four cessations, which are mutually contradictory.
Cattāro nirodhe (bốn sự đoạn diệt) là cả bốn sự đoạn diệt đối lập nhau.
Ekena bhavitabbanti ekasabhāveneva bhavitabbaṃ.
Ekena bhavitabbaṃ means: it should be of one nature only.
Ekena bhavitabbaṃ (nên là một) là nên có một bản chất duy nhất.
Na bahunāti na ca aññamaññaviruddhena bahuvidhena nānāsabhāvena bhavitabbaṃ.
Na bahunā means: it should not be of many diverse natures that are mutually contradictory.
Na bahunā (không phải nhiều) là không nên có nhiều bản chất khác nhau, đối lập nhau.
Tenāpi ekenāti ekasabhāvabhūtena tenāpi nirodhena.
Tenāpi ekenā means: that one cessation, which is of a single nature.
Tenāpi ekenā (ngay cả bởi một điều đó) là ngay cả bởi sự đoạn diệt có một bản chất duy nhất đó.
Aññenevāti tehi vuttākārato aññākāreneva bhavitabbaṃ.
Aññenevā means: it must be of a different kind than what they described.
Aññenevā (hoàn toàn khác) là nên có một cách thức hoàn toàn khác với những gì họ đã nói.
Soti ekasabhāvabhūto nirodho.
So means: that cessation of a single nature.
So (điều đó) là sự đoạn diệt có một bản chất duy nhất.
Aññatra sabbaññunāti sabbaññubuddhaṃ ṭhapetvā.
Aññatra sabbaññunā means: except for the Omniscient Buddha.
Aññatra sabbaññunā (ngoại trừ bậc Toàn Giác) là ngoại trừ Đức Phật Toàn Giác.
Idhāti kotūhalasālāyaṃ.
Idhā means: in the Kotūhalasālā (Hall of Curiosity).
Idhā (ở đây) là tại hội trường Kotūhala.
Ayaṃ nirodho ayaṃ nirodhoti dvikkhattuṃ byāpanicchāvacanaṃ satthā attano desanāvilāsena anekākāravokāraṃ nirodhaṃ vibhāvessatīti dassanatthaṃ kataṃ.
The repeated phrase Ayaṃ nirodho ayaṃ nirodho (This is cessation, this is cessation) was made to show that the Teacher will reveal cessation in many and varied ways with the elegance of his teaching.
Lời nói lặp lại hai lần "ayaṃ nirodho ayaṃ nirodho" (đây là sự đoạn diệt, đây là sự đoạn diệt) được nói để chỉ ra rằng Đức Đạo Sư sẽ trình bày sự đoạn diệt với nhiều khía cạnh khác nhau bằng phong cách thuyết pháp của Ngài.
Aho nūnāti ettha ahoti acchariye nipāto, nūnāti anussaraṇe.
In Aho nūnā, aho is an interjection of wonder, and nūnā is for recollection.
Trong "aho nūnā" (ồ, thật vậy), aho là một từ cảm thán biểu thị sự ngạc nhiên, và nūnā là một từ biểu thị sự hồi tưởng.
Tasmā aho nūna bhagavāti anaññasādhāraṇadesanattā bhagavā nirodhampi aho acchariyaṃ katvā ārādheyya maññeti adhippāyo.
Therefore, the intention of Potthapāda Paribbājaka is: Aho nūna Bhagavā (Oh, how wonderful the Blessed One is!). Because of his unique teaching, I think the Blessed One would surely make even cessation wonderful and delight (others).
Do đó, ý nghĩa là: "aho nūna bhagavā" (ồ, thật vậy, Đức Thế Tôn) vì giáo pháp không thể sánh bằng, Đức Thế Tôn có lẽ sẽ làm cho sự đoạn diệt trở nên kỳ diệu và làm hài lòng.
Aho nūna sugatoti etthāpi eseva nayo.
The same principle applies to Aho nūna Sugato (Oh, how wonderful the Well-Farer is!).
Trong "aho nūna sugato" (ồ, thật vậy, bậc Thiện Thệ) cũng theo cách tương tự.
Acchariyavibhāvanato eva cettha dvikkhattuṃ āmeḍitavacanaṃ.
And here, the repetition of the word is precisely due to its astonishing revelation.
Ở đây, lời nói lặp lại hai lần là để làm rõ sự kỳ diệu.
Acchariyatthopi hesa ahosaddo anussaraṇamukheneva poṭṭhapādena gahito.
This word aho (oh!) expressing wonder, was indeed taken by Potthapāda primarily through the sense of recollection.
Từ aho này, dù có ý nghĩa ngạc nhiên, cũng được Poṭṭhapāda hiểu theo nghĩa hồi tưởng.
Tasmā vuttaṃ ‘‘anussaraṇatthe nipātadvaya’’nti.
Therefore, it is stated ‘‘anussaraṇatthe nipātadvayaṃ’’ (a pair of particles in the sense of recollection).
Do đó, đã nói "anussaraṇatthe nipātadvaya" (hai từ cảm thán trong nghĩa hồi tưởng).
Tenāti anussaraṇatthamukhena pavattanato.
Tenā means: due to its occurrence through the sense of recollection.
Tenā (bởi điều đó) là do việc nó được sử dụng theo nghĩa hồi tưởng.
‘‘Aho…pe… sugato’’ti vacanena etadahosīti yojanā.
The connection is that this thought arose with the saying, "Aho...pe... Sugata."
Với lời nói ‘Aho…pe… Sugato’ (Ôi…vị Thiện Thệ), ý nghĩa là suy nghĩ này đã khởi lên.
‘‘Yaṃtaṃsaddā niccasambandhā’’ti sādhippāyaṃ yojanaṃ dassetuṃ ‘‘yo etesa’’ntiādimāha.
To show the meaningful connection that "the words yaṃ and taṃ are always connected," he said, " yo etesaṃ" and so on.
Để chỉ ra ý nghĩa của sự liên kết thường xuyên của các từ ‘yaṃ’ và ‘taṃ’,* đã nói ‘yo etesa’ (người nào trong số này) và tiếp theo.
Kāladesapuggalādivibhāgena bahubhedattā imesaṃ nirodhadhammānanti bahutte sāmivacanaṃ, kusalasaddayoge cetaṃ bhummatthe daṭṭhabbaṃ.
Because of the many varieties based on distinctions of time, place, person, etc., the genitive plural case in " imesaṃ nirodhadhammānaṃ" (of these cessation-states) should be understood as locative when associated with the word kusala.
Vì có nhiều loại khác nhau theo sự phân chia về thời gian, địa điểm, cá nhân, v.v., nên cụm từ ‘imesaṃ nirodhadhammānaṃ’ (của những pháp diệt này) là cách dùng từ sở hữu số nhiều, và khi kết hợp với từ ‘kusala’ thì nên hiểu là ở nghĩa vị trí.
Kusalo nipuṇo chekoti pariyāyavacanametaṃ.
This is a synonym for " kusalo nipuṇo cheko" (skilled, expert, clever).
‘Kusalo nipuṇo cheko’ (khéo léo, tinh xảo, thiện xảo) là những từ đồng nghĩa.
Aho nūna katheyyāti acchariyaṃ katvā katheyya maññe.
" Aho nūna katheyyā" means, "Oh, it would be wonderful if he were to speak, I think."
‘Aho nūna katheyyā’ (Ôi, chắc hẳn sẽ nói) có nghĩa là chắc hẳn sẽ nói một cách kinh ngạc.
So sugatoti sambandho.
The connection is "that Sugata."
Sự liên kết là “vị Sugata đó”.
Ciṇṇavasitāyāti nirodhasamāpattiyaṃ ciṇṇavasībhāvattā.
" Ciṇṇavasitāyā" means because of having cultivated mastery in the attainment of cessation.
‘Ciṇṇavasitāyā’ (do đã thành thạo) có nghĩa là do đã thành thạo trong nirodhasamāpatti (diệt thọ tưởng định).
Sabhāvaṃ jānātīti nirodhasabhāvaṃ yāthāvato jānāti.
" Sabhāvaṃ jānātī" means he knows the nature of cessation as it truly is.
‘Sabhāvaṃ jānātī’ (biết bản chất) có nghĩa là biết bản chất của nirodha (sự diệt) một cách chân thật.
412. Gharamajjheyeva pakkhalitāti yathā gharato bahi gantukāmā purisā maggaṃ anotaritvā gharavivare samatale vivaṭaṅgaṇe eva pakkhalanaṃ pattā, evaṃsampadamidanti attho.
" Gharamajjheyeva pakkhalitā" means this is like how men wishing to go out from the house stumble right in the open courtyard on level ground within the house opening, without stepping onto the path outside the house.
‘Gharamajjheyeva pakkhalitā’ (trượt ngay trong nhà) có nghĩa là điều này giống như những người muốn ra khỏi nhà nhưng chưa bước xuống đường mà đã trượt ngay trên khoảng sân trống bằng phẳng trong khe cửa nhà.
Asādhāraṇo hetu, sādhāraṇo paccayoti evamādivibhāgo aññatra vutto, idha pana tena vibhāgena payojanaṃ natthi saññāya akāraṇabhāvapaṭikkhepaparattā codanāyāti vuttaṃ ‘‘kāraṇasseva nāma’’nti.
The distinction that a hetu is an unshared cause and a paccaya is a shared cause, and so on, has been stated elsewhere; here, however, there is no purpose for that distinction, as the objection is aimed at refuting the notion that perception is causeless. Hence, it is said, " kāraṇasseva nāma" (it is called a cause).
Sự phân biệt như ‘hetu’ (nhân) là không chung, ‘paccaya’ (duyên) là chung, v.v., đã được nói ở chỗ khác, nhưng ở đây không có mục đích với sự phân biệt đó, vì lời chất vấn nhằm bác bỏ tính vô nhân của tưởng, nên đã nói ‘kāraṇasseva nāma’ (chỉ là nguyên nhân).
Yaṃ pana pāḷiyaṃ vuttaṃ ‘‘sahetū hi poṭṭhapāda sappaccayā purisassa saññā uppajjantipi nirujjhantipī’’ti, tattha sahetū sappaccayā uppajjanti, uppannā pana nirujjhantiyeva, na tiṭṭhantīti dassanatthaṃ ‘‘nirujjhantipī’’ti vacanaṃ, na tu nirodhassa sahetusapaccayatādassanatthaṃ.
As for what is said in the Pali, "For, Poṭṭhapāda, perceptions in a person arise with causes and conditions, and also cease," the phrase "and also cease" is stated to show that they arise with causes and conditions, but once arisen, they only cease and do not remain, not to show that cessation has causes and conditions.
Còn điều đã được nói trong Pāḷi: “Này Poṭṭhapāda, tưởng của con người khởi lên và diệt đi là có nhân, có duyên”, thì từ “nirujjhantipī” (cũng diệt đi) là để chỉ ra rằng tưởng khởi lên có nhân, có duyên, nhưng khi đã khởi lên thì nhất định sẽ diệt, chứ không tồn tại, chứ không phải để chỉ ra rằng sự diệt là có nhân, có duyên.
Uppādoyeva hi sahetuko, na nirodho.
Only arising is with cause; cessation is not.
Chỉ có sự khởi lên là có nhân, chứ sự diệt thì không.
Yadi hi nirodhopi sahetuko siyā, tassapi puna nirodhena bhavitabbaṃ aṅkurādīnaṃ puna aṅkurādinā viya, na ca tassa puna nirodho atthi, tasmā vuttanayeneva pāḷiyā attho veditabbo.
For if cessation were also with cause, it would also have to cease again, just as sprouts and so on arise again, but there is no further cessation of that cessation. Therefore, the meaning of the Pali should be understood in the manner stated.
Nếu sự diệt cũng có nhân, thì nó cũng phải có sự diệt của nó nữa, giống như chồi cây lại có chồi cây khác, nhưng sự diệt thì không có sự diệt của nó nữa. Do đó, ý nghĩa của Pāḷi phải được hiểu theo cách đã nói.
Ayañca nayo khaṇanirodhavasena vutto.
And this method is stated in terms of momentary cessation.
Và cách này được nói theo nghĩa diệt từng sát-na.
Yo pana yathāparicchinnakālavasena sabbaso anuppādanirodho, so ‘‘sahetuko’’ti veditabbo tathārūpāya paṭipattiyā vinā abhāvato.
As for the cessation that is a total non-arising in accordance with a specified period, that should be understood as "with cause," because it does not exist without such a practice.
Còn sự diệt không khởi lên hoàn toàn theo thời gian đã được xác định, thì phải hiểu là ‘có nhân’, vì không có sự thực hành như vậy thì nó không thể có được.
Tenāha bhagavā ‘‘sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhatī’’ti (dī. ni. 1.412) tato eva ca aṭṭhakathāyampi (dī. ni. aṭṭha. 1.413) vuttaṃ ‘‘saññāya sahetukaṃ uppādanirodhaṃ dīpetu’’nti.
Therefore, the Blessed One said, "Through training, one perception arises; through training, one perception ceases" and it is for this reason that in the Aṭṭhakathā it is also stated, "To illuminate the arising and cessation of perception as being with cause."
Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy: “Do sự học tập mà một tưởng khởi lên, do sự học tập mà một tưởng diệt đi” (Dī. Ni. 1.412), và từ đó, trong Chú giải (Dī. Ni. Aṭṭha. 1.413) cũng đã nói: “Để chỉ ra sự khởi lên và sự diệt có nhân của tưởng”.
Etañhi pāḷivacanaṃ, aṭṭhakathāvacanañca anuppādanirodhaṃ sandhāya vuttanti daṭṭhabbaṃ.
This Pali statement and the Aṭṭhakathā statement should be understood as referring to the cessation of non-arising.
Câu Pāḷi và câu Chú giải này phải được hiểu là nói đến sự diệt không khởi lên.
Sikkhāti hetvatthe paccattavacanaṃ, ya-kāralopo vā ‘‘saṅkhyāpi tamhā vanapattā pakkamitabba’’ntiādīsu (ma. ni. 1.192) viya.
" Sikkhā" is a nominative case used in the sense of a cause, or it is a deletion of the 'y' sound, as in phrases like "saṅkhyāpi tamhā vanapattā pakkamitabba."
‘Sikkhā’ (sự học tập) là từ chủ cách ở nghĩa nguyên nhân, hoặc sự lược bỏ âm ‘ya’ như trong các trường hợp ‘saṅkhyāpi tamhā vanapattā pakkamitabba’ (cũng nên rời khỏi khu rừng đó) và tiếp theo (Ma. Ni. 1.192).
Hetubhāvo cassā upari āvi bhavissati.
Its causal nature will become apparent later.
Tính chất nguyên nhân của nó sẽ được làm rõ ở phần trên.
Ekasaddo ca aññapariyāyo, na saṅkhyāvācī ‘‘ittheke sato sattassā’’tiādīsu (dī. ni. 1.85-91, 94-98; ma. ni. 3.21) viyāti āha ‘‘sikkhāya ekaccā saññā jāyantī’’ti.
And the word " eka" is a synonym for 'another,' not a numeral, as in "ittheke sato sattassā" and so on. Therefore, he says, " sikkhāya ekaccā saññā jāyantī" (some perceptions arise through training).
Và từ ‘eka’ (một) là từ đồng nghĩa với ‘añña’ (khác), không phải là từ chỉ số lượng, như trong các trường hợp ‘ittheke sato sattassā’ (một số người phụ nữ, một số chúng sinh đang hiện hữu) và tiếp theo (Dī. Ni. 1.85-91, 94-98; Ma. Ni. 3.21). Do đó,* đã nói ‘sikkhāya ekaccā saññā jāyantī’ (do sự học tập mà một số tưởng khởi lên).
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Ở các từ còn lại cũng theo cách này.
413. Vitthāretukamyatāti vitthāretukāmatāya.
" Vitthāretukamyatā" means out of a desire to elaborate.
‘Vitthāretukamyatā’ (mong muốn giải thích) là do mong muốn giải thích.
Pucchāvasenāti kathetukamyatāpucchāvasena, vitthāretukamyatāpucchāvasenāti vā samāso.
" Pucchāvasenā" means by way of a question expressing the desire to speak, or it is a compound, " vitthāretukamyatāpucchāvasenā" (by way of a question expressing the desire to elaborate).
‘Pucchāvasenā’ (do cách hỏi) là do cách hỏi mong muốn giải thích, hoặc là hợp chất của ‘vitthāretukamyatāpucchāvasenā’ (do cách hỏi mong muốn giải thích).
‘‘Poṭṭhapādassevāyaṃ pucchā’’ti āsaṅkāya ‘‘bhagavā avocā’’ti pāḷiyaṃ vuttaṃ.
To address the doubt, "Is this question only Poṭṭhapāda's?", it is stated in the Pali, "the Blessed One spoke."
Trong Pāḷi, đã nói “Đức Thế Tôn đã nói” vì lo ngại rằng “câu hỏi này là của Poṭṭhapāda”.
Saññāya…pe… dīpetuṃ tā dassentoti yojetabbaṃ.
It should be connected as, "revealing those* to clarify the arising and cessation of perception as being with cause."
Phải liên kết rằng: để chỉ ra sự khởi lên và sự diệt có nhân của tưởng…pe…* đã chỉ ra những điều đó.
Tatthāti tassaṃ upari vakkhamānāya desanāya.
" Tatthā" means in that teaching which will be explained later.
‘Tatthā’ (ở đó) là trong bài thuyết pháp sẽ được nói ở phần trên.
Tatiyāti adhipaññāsikkhā āgatāti sambandho.
" Tatiyā" means the training in higher wisdom (adhipaññāsikkhā) is included; this is the connection.
‘Tatiyā’ (thứ ba) là sự liên kết rằng adhipaññāsikkhā (giới học về tuệ) đã được nói đến.
‘‘Ayaṃ…pe… desitoti ettha sammādiṭṭhisammāsaṅkappavasena āgatā. Kasmāti ce?
" Ayaṃ...pe... desitoti" here refers to what is included by way of right view and right thought. Why is this so?
Trong câu ‘Ayaṃ…pe… desito’ (Điều này…pe… đã được giảng), nó được nói đến theo nghĩa chánh kiến và chánh tư duy. Tại sao vậy?
Pariyāpannattā, sabhāvato, upakārato ca yathārahaṃ paññākkhandhe avarodhattā saṅgahitattāti adhippāyo.
The intention is that it is " pariyāpannattā" (included), being contained and encompassed within the aggregate of wisdom in terms of its nature and its helpfulness, respectively.
Ý nghĩa là vì nó thuộc về, được bao gồm trong nhóm tuệ (paññākkhandha) một cách thích đáng theo bản chất và sự hỗ trợ.
Tathā hi cūḷavedallasutte vuttaṃ ‘‘yā cāvuso visākha sammādiṭṭhi, yo ca sammāsaṅkappo, ime dhammā paññākkhandhe saṅgahitā’’ti (ma. ni. 1.462) kāmañcettha vuttanayena tissopi sikkhā āgatā, tathāpi adhicittasikkhāya eva abhisaññānirodho dassito.
Thus, in the Cūḷavedallasutta it is stated, "Friend Visākha, whatever is right view and whatever is right thought, these states are included in the aggregate of wisdom." Although all three trainings are included here in the manner stated, the cessation of perception is shown specifically through the training in higher consciousness (adhicittasikkhā).
Thật vậy, trong Cūḷavedallasutta (Ma. Ni. 1.462) đã nói: “Này hiền giả Visākha, chánh kiến nào, chánh tư duy nào, những pháp này được bao gồm trong nhóm tuệ”. Mặc dù ở đây cả ba giới học đều được nói đến theo cách đã trình bày, nhưng sự diệt của abhisaññā (tưởng cao cấp) chỉ được chỉ ra bởi adhicittasikkhā (giới học về tâm cao cấp).
Itarā pana tassā sambhārabhāvena ānītāti ayamattho pāḷivasena veditabbo.
The others, however, are presented as prerequisites for it; this meaning should be understood according to the Pali.
Còn hai giới học kia thì được đưa vào như là những yếu tố hỗ trợ cho giới học đó, ý nghĩa này phải được hiểu theo Pāḷi.
Pañcakāmaguṇikarāgoti pañca kāmakoṭṭhāse ārabbha uppajjanakarāgo.
" Pañcakāmaguṇikarāgo" is the passion that arises with respect to the five categories of sensual pleasures.
‘Pañcakāmaguṇikarāgo’ (tham ái liên quan đến năm đối tượng dục) là tham ái khởi lên do duyên năm phần của dục.
Asamuppannakāmacāroti vattamānuppannatāvasena nasamuppanno yo koci kāmacāro, yā kāci lobhuppatti.
" Asamuppannakāmacāro" refers to any sensual conduct or arising of greed that is not present, meaning not yet arisen in the present moment.
‘Asamuppannakāmacāro’ (hành vi dục chưa khởi lên) là bất kỳ hành vi dục nào chưa khởi lên theo nghĩa chưa hiện hữu, bất kỳ sự khởi lên nào của lòng tham.
Adhunā pana ‘‘asamuppannakāmarāgo’’ti pāṭho, so ayuttova atthato viruddhattā.
But now, the reading is "asamuppannakāmarāgo," which is incorrect because it is contrary to the meaning.
Nhưng hiện nay, có bản văn ‘asamuppannakāmarāgo’ (tham ái dục chưa khởi lên), bản văn đó không phù hợp vì mâu thuẫn về nghĩa.
Kāmarāgo cettha visayavasena niyamitattā kāmaguṇārammaṇova lobho daṭṭhabbo, kāmacāro pana jhānanikantibhavarāgādippabhedo sabbopi lobhacāro.
Here, kāmarāga, being limited by its object, should be understood as greed with sensual pleasures as its object. Kāmacāra, however, is all sensual misconduct, including such types as delight in jhāna and passion for existence.
Ở đây, kāmarāga (tham ái dục) do được quy định theo đối tượng nên phải hiểu là lòng tham chỉ có đối tượng là kāmaguṇa (đối tượng dục), còn kāmacāra (hành vi dục) là tất cả các loại hành vi tham, như nikanti (sự thích thú) trong thiền định và bhavarāga (tham ái hữu), v.v.
Kāmanaṭṭhena, kāmesu pavattanaṭṭhena ca kāmacāro. Sabbepi hi tebhūmakadhammā kāmanīyaṭṭhena kāmā.
" Kāmacāro" means that which is desired and that which operates in sensual pleasures. Indeed, all phenomena of the three realms are "kāmā" (sensual pleasures) in the sense of being desirable.
‘Kāmacāro’ (hành vi dục) theo nghĩa là sự mong muốn và sự diễn tiến trong các dục. Thật vậy, tất cả các pháp thuộc ba cõi (tebhūmaka dhamma) đều là ‘kāma’ (dục) theo nghĩa là đáng mong muốn.
Yasmā ubhayesampi sahacaraṇañāyena kāmasaññābhāvo hoti, tasmā ‘‘kāmasaññā’’ti paduddhāraṃ katvā tadubhayameva niddiṭṭhanti veditabbaṃ.
Since the absence of sense-perception occurs in both (types of desire) by way of concomitant knowledge, it should be understood that both are referred to by extracting the term " kāmasaññā" (sense-perception).
Vì cả hai đều có kāmasaññā (tưởng về dục) theo quy luật đồng hành, nên phải hiểu rằng* đã rút gọn thành từ ‘kāmasaññā’ và chỉ ra cả hai điều đó.
‘‘Tatthā’’tiādi asamuppannakāmacārato pañcakāmaguṇikarāgassa visesadassanaṃ, asamuppannakāmacārasseva vā idhādhippetabhāvadassanaṃ.
The phrase " Tatthā" and so on indicates a distinction of the passion pertaining to the five sense objects from "asamuppannakāmacāra," or it indicates that "asamuppannakāmacāra" is what is intended here.
‘Tatthā’ (ở đó) và tiếp theo là để chỉ ra sự khác biệt của pañcakāmaguṇikarāga (tham ái liên quan đến năm đối tượng dục) so với asamuppannakāmacāra (hành vi dục chưa khởi lên), hoặc để chỉ ra rằng asamuppannakāmacāra là điều được đề cập ở đây.
Kāmaṃ pañcakāmaguṇikarāgopi asamuppanno eva anāgāmimaggena samugghāṭīyati, tasmiṃ pana samugghāṭitepi na sabbo rāgo samugghāṭaṃ gacchati tassa aggamaggena samugghāṭitattā.
Indeed, passion related to the five sense objects, even if not yet arisen, is eradicated by the Anāgāmi path; but even when it is eradicated, not all passion is eradicated, as that (remaining passion) is eradicated by the Arahant path.
Mặc dù pañcakāmaguṇikarāga chưa khởi lên cũng bị đoạn trừ bởi đạo Anāgāmī, nhưng khi nó bị đoạn trừ thì không phải tất cả tham ái đều bị đoạn trừ, vì tham ái đó bị đoạn trừ bởi đạo A-la-hán.
Tasmā pañcakāmaguṇikarāgaggahaṇena itarassa sabbassa gahaṇaṃ na hotīti ubhayatthasādhāraṇena pariyāyena ubhayameva saṅgahetvā pāḷiyaṃ kāmasaññāggahaṇaṃ kataṃ, ato tadubhayaṃ sarūpato, visesato ca dassetvā sabbasaṅgāhikabhāvato ‘‘asamuppannakāmacāro pana imasmiṃ ṭhāne vaṭṭatī’’ti vuttaṃ.
Therefore, taking "pañcakāmaguṇikarāga" does not encompass all other passion, so the term kāmasaññā is used in the Pali to include both by means of a general synonym. Hence, having shown both in their nature and distinction, and because of its inclusive nature, it is stated, " asamuppannakāmacāro pana imasmiṃ ṭhāne vaṭṭatī" (but non-arisen sensual activity is relevant in this context).
Do đó, việc nắm giữ pañcakāmaguṇikarāga không bao gồm tất cả các loại tham ái khác. Vì vậy, trong Pāḷi, việc nắm giữ kāmasaññā đã được thực hiện bằng cách bao gồm cả hai điều đó bằng một từ đồng nghĩa phổ biến cho cả hai. Do đó, sau khi chỉ ra cả hai điều đó về bản chất và sự đặc biệt,* đã nói ‘asamuppannakāmacāro pana imasmiṃ ṭhāne vaṭṭatī’ (nhưng hành vi dục chưa khởi lên thì phù hợp ở chỗ này) theo nghĩa bao gồm tất cả.
Tasmāti asamuppannakāmacārasseva idha vaṭṭanato ayamattho veditabboti yojanā.
" Tasmā" means because only non-arisen sensual activity is relevant here, this meaning should be understood; this is the connection.
‘Tasmā’ (do đó) là sự liên kết rằng ý nghĩa này phải được hiểu vì chỉ có asamuppannakāmacāra là phù hợp ở đây.
Tassāti paṭhamajjhānasamaṅgino puggalassa.
" Tassā" refers to the individual endowed with the first jhāna.
‘Tassā’ (của người đó) là của người đã thành tựu sơ thiền.
Sadisattāti kāmasaññādibhāvena samānattā, etena pāḷiyaṃ ‘‘purimā’’ti idaṃ sadisakappanāvasena vuttanti dasseti.
" Sadisattā" means due to being similar in nature, such as being sense-perceptions; by this, it shows that the word "purimā" in the Pali is used in the sense of supposing a similar thing.
‘Sadisattā’ (do sự tương tự) là do sự giống nhau về tính chất kāmasaññā (tưởng về dục), v.v. Điều này chỉ ra rằng từ ‘purimā’ (trước) trong Pāḷi được nói theo nghĩa so sánh sự tương tự.
Anāgatā hi idha ‘‘nirujjhatī’’ti vuttā anuppādassa adhippetattā.
For here, what is future is said to cease, since non-arising is intended.
Ở đây, tưởng vị lai được nói là ‘nirujjhatī’ (diệt đi) vì ý nghĩa là sự không khởi lên.
Tasmā anāgatameva dassetuṃ ‘‘anuppannāva nuppajjatī’’ti vuttaṃ.
Therefore, to show only what is future, it is said, " anuppannāva nuppajjatī" (what has not arisen does not arise).
Do đó, để chỉ ra chỉ tưởng vị lai, đã nói ‘anuppannāva nuppajjatī’ (chưa khởi lên thì không khởi lên).
Vivekajapītisukhasaṅkhātāti vivekajapītisukhehi saha akkhātā, na vivekajapītisukhānīti akkhātā.
" Vivekajapītisukhasaṅkhātā" means designated together with joy and happiness born of seclusion, not designated as joy and happiness born of seclusion.
‘Vivekajapītisukhasaṅkhātā’ (được gọi là hỷ lạc do viễn ly) là được gọi cùng với hỷ lạc do viễn ly, chứ không phải được gọi là hỷ lạc do viễn ly.
Taṃsampayuttā hi saññāyeva idhādhippetā, na vivekajapītisukhāni.
For here, only the perception associated with that (first jhāna) is intended, not joy and happiness born of seclusion.
Thật vậy, ở đây chỉ có tưởng tương ưng với thiền đó là được đề cập, chứ không phải hỷ lạc do viễn ly.
Atha vā vivekajapītisukhakoṭṭhāsikāti attho.
Alternatively, it means "a portion of joy and happiness born of seclusion."
Hoặc có nghĩa là thuộc phần hỷ lạc do viễn ly.
Saṅkhātasaddo hettha koṭṭhāsattho ‘‘adinnaṃ theyyasaṅkhātaṃ ādiyeyyā’’tiādīsu (pārā. 89, 91) viya.
Here, the word " saṅkhāta" means a portion, as in "adinnaṃ theyyasaṅkhātaṃ ādiyeyyā" and so on.
Ở đây, từ ‘saṅkhāta’ (được gọi là) có nghĩa là phần, như trong các câu ‘adinnaṃ theyyasaṅkhātaṃ ādiyeyyā’ (không lấy của không cho, tức là trộm cắp) và tiếp theo.
Kāmacchandādioḷārikaṅgappahānavasena nānatthasaññāpaṭighasaññāhi nipuṇatāya sukhumā. Bhūtatāya saccā. Tadevatthaṃ dasseti ‘‘bhūtā’’ti iminā.
Because of the removal of the coarse constituents such as sensual desire (kāmacchanda), it is subtle (sukhumā) due to the refined nature of the perceptions of diversity (nānattasaññā) and perceptions of aversion (paṭighasaññā). Because it is real, it is true (saccā). The meaning of this very word is shown by the term “bhūtā.”
Do việc từ bỏ các yếu tố thô thiển như dục tham, và do sự vi tế của các tưởng dị biệt và tưởng sân hận, nên là vi tế (sukhumā). Do sự chân thật, nên là chân thật (saccā). Chỉ ra ý nghĩa đó bằng từ ‘bhūtā’.
Sukhumabhāvena, paramatthabhāvena ca aviparītasabhāvāti attho.
This means that its nature is not mistaken, due to its subtle nature and its ultimate reality (paramatthabhāva).
Có nghĩa là, do bản chất vi tế và bản chất tối thượng, nó có bản chất không sai lệch.
Evaṃ byāsavasena yathāpāṭhamatthaṃ dassetvā samāsavasenapi yathāpāṭhameva dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha.
Thus, having explained the meaning according to the text by way of detailed exposition, and then explaining it according to the text by way of conciseness, he says, “Or, alternatively,” and so on.
Sau khi đã chỉ ra ý nghĩa theo văn bản gốc một cách chi tiết như vậy, vị luận sư nói ‘‘atha vā’’ (hoặc là) và tiếp tục chỉ ra ý nghĩa theo văn bản gốc một cách tóm tắt.
Samāsabyāsavasena hi dvidhā pāṭho dissati.
Indeed, the text appears in two ways: in concise and detailed exposition.
Thật vậy, văn bản được thấy có hai cách: tóm tắt và chi tiết.
‘‘Kāmacchandādioḷārikaṅgappahānavasenā’’ti iminā sampayuttadhammānaṃ bhāvanānubhāvasiddhā, saññāya saṇhasukhumatā nīvaraṇavikkhambhanavasena viññāyatīti dasseti.
By the phrase “by the removal of coarse constituents such as sensual desire (kāmacchanda),” he shows that the delicate subtlety (saṇhasukhumatā) of perception, accomplished by the power of development (bhāvanānubhāva) of the associated phenomena (sampayuttadhammā), is understood by way of suppressing the hindrances (nīvaraṇavikkhambhana).
Bằng câu ‘‘Kāmacchandādioḷārikaṅgappahānavasenā’’ (do việc từ bỏ các yếu tố thô thiển như dục tham), vị luận sư chỉ ra rằng sự vi tế, tinh tế của tưởng (saññā), vốn được thành tựu nhờ sức mạnh của sự tu tập các pháp tương ưng, được nhận biết thông qua việc trấn áp các triền cái.
Bhūtatāyāti sukhumabhāvena, paramatthabhāvena ca aviparītatāya, vijjamānatāya vā.
Bhūtatāya means due to its unperverted nature, by way of its subtle nature and ultimate reality, or due to its existence.
Bhūtatāya (do sự chân thật) có nghĩa là do bản chất vi tế, do bản chất tối thượng, không sai lệch, hoặc do sự hiện hữu.
Vivekajehīti nīvaraṇavivekato jātehi.
Vivekajehī means born from the seclusion (viveka) from hindrances (nīvaraṇa).
Vivekajehī (do sự ly dục sinh) có nghĩa là do sinh khởi từ sự ly dục đối với các triền cái.
Idāni jhānasamaṅgīvasena vuttassa dutiyapadassa atthaṃ dassetuṃ ‘‘sā assā’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to explain the meaning of the second term, which was stated concerning the attainment of jhāna (jhānasamaṅgīvasa), the phrase “sā assā” and so on was spoken.
Bây giờ, để chỉ ra ý nghĩa của từ thứ hai được nói theo cách của người thành tựu thiền, câu ‘‘sā assā’’ (tưởng đó) v.v. đã được nói.
Sabbatthāti sabbavāresu.
Sabbatthā means on all occasions.
Sabbatthā (trong tất cả) có nghĩa là trong tất cả các trường hợp.
Samāpajjanādhiṭṭhānaṃ viya vuṭṭhānampijhāne pariyāpannaṃ hoti yathā taṃ dhammānaṃ bhaṅgakkhaṇo dhammesu, āvajjanapaccavekkhaṇāni pana na jhānapariyāpannāni, tasmā jhānapariyāpannameva vasīkaraṇaṃ gahetvā ‘‘samāpajjanto, adhiṭṭhahanto, vuṭṭhahanto ca sikkhatī’’ti vuttaṃ.
Just as entering and determining jhāna are included in jhāna, so too is emerging from jhāna included, just as the moment of dissolution of phenomena is included in phenomena. However, reflection and reviewing are not included in jhāna. Therefore, taking only the mastery (vasīkaraṇa) that is included in jhāna, it is said: “one trains while entering, while determining, and while emerging.”
Việc xuất định cũng thuộc về thiền, giống như việc nhập định và an trú, ví như khoảnh khắc hoại diệt của các pháp thuộc về các pháp. Tuy nhiên, việc tác ý và quán sát thì không thuộc về thiền. Vì vậy, chỉ lấy sự thành thạo thuộc về thiền mà nói rằng ‘‘samāpajjanto, adhiṭṭhahanto, vuṭṭhahanto ca sikkhatī’’ (người ấy học khi nhập định, khi an trú, và khi xuất định).
Tanti paṭhamajjhānaṃ.
That refers to the first jhāna.
Taṃ (nó) là sơ thiền.
Tena…pe… jhānenāti idampi ‘‘sikkhā’’ti etassa saṃvaṇṇanāpadaṃ.
By that…pe… jhāna—this also is an explanatory term for “sikkhā” (training).
Tena…pe… jhānenā (bằng thiền đó… v.v.) đây cũng là một từ giải thích cho từ ‘‘sikkhā’’ (sự học).
Tenāti ca hetumhi karaṇavacanaṃ, paṭhamajjhānena hetunāti attho.
And tena is an instrumental case denoting cause; the meaning is: by reason of the first jhāna.
Tenā (bằng đó) là cách nói công cụ trong nghĩa nguyên nhân, có nghĩa là do sơ thiền làm nguyên nhân.
Hetubhāvo cettha jhānassa vivekajapītisukhasukhumasaccasaññāya uppattiyā sahajātādipaccayabhāvo.
Here, the causal aspect of jhāna is its nature as a co-nascence (sahajāta) and other conditions for the arising of perception (saññā) which is born of seclusion, rapture, happiness, and is subtle and true.
Ở đây, trạng thái nguyên nhân của thiền là trạng thái duyên đồng sinh v.v. cho sự sinh khởi của hỷ lạc, vi tế và chân thật của tưởng do sự ly dục sinh.
Kāmasaññāya pana nirodhassa upanissayapaccayabhāvova.
As for the cessation of sense-desire (kāmasaññā), it is only the condition of decisive support (upanissayapaccaya).
Đối với sự diệt trừ tưởng dục, đó chỉ là trạng thái duyên y chỉ mạnh.
So ca kho suttantapariyāyena.
And that is by way of the suttanta (Discourses).
Và điều đó, theo phương pháp của kinh điển.
Tathā ceva heṭṭhā saṃvaṇṇitaṃ ‘‘tathārūpāya paṭipattiyā vinā abhāvato’’ti etenupāyenāti yvāyaṃ paṭhamajjhānatappaṭipakkhasaññāvasena ‘‘sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhatī’’ti ettha nayo vutto, etena nayena.
And just as it was explained below as “due to its non-existence without such practice,” by this method refers to the method stated here, regarding the first jhāna and its opposing perception, that “one training, one perception arises; one training, one perception ceases.”
Và cũng như đã được giải thích ở dưới ‘‘do không có sự thực hành như vậy’’, etenupāyenā (bằng phương pháp này) có nghĩa là bằng phương pháp đã được nói ở đây trong câu ‘‘sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhatī’’ (một tưởng sinh khởi do sự học, một tưởng diệt đi do sự học), theo cách của sơ thiền và các tưởng đối nghịch với nó.
Sabbatthāti sabbavāresu.
Sabbatthā means on all occasions.
Sabbatthā (trong tất cả) có nghĩa là trong tất cả các trường hợp.
414. Idāni ākiñcaññāyatanaparamāya eva saññāya dassane kāraṇaṃ vibhāvento ‘‘yasmā panā’’tiādimāha.
414. Now, explaining the reason for showing perception as culminating only in the Sphere of Nothingness (ākiñcaññāyatana), he says, “Yasmā panā,” and so on.
414. Bây giờ, để làm rõ lý do tại sao chỉ có tưởng của cõi Vô sở hữu xứ là tối thượng được chỉ ra, vị luận sư nói ‘‘yasmā panā’’ (bởi vì) v.v.
Yasmā idañca…pe… uddhaṭanti sambandho.
The connection is: “because this…pe… is brought forth.”
Có sự liên kết là: bởi vì sự quán sát này... v.v. được đề cập đến.
Kesaṃ panidaṃ aṅgato sammasananti vuttaṃ ‘‘aṭṭhasamāpattiyā’’tiādi.
The phrase “aṭṭhasamāpattiyā” and so on was stated in response to the question: “For whom is this contemplation made by way of a constituent?”
Và đối với ai mà sự quán sát này được nói là một yếu tố, câu ‘‘aṭṭhasamāpattiyā’’ (của tám thiền định) v.v. đã được nói.
Aṅgatoti jhānaṅgato.
Aṅgato means by way of a jhāna-constituent.
Aṅgato (như một yếu tố) có nghĩa là như một yếu tố của thiền.
Idañhi anupadadhammavipassanāya lakkhaṇavacanaṃ.
This, indeed, is a descriptive term for vipassanā (insight) into phenomena in succession (anupadadhammavipassanā).
Thật vậy, đây là từ chỉ đặc tính của tuệ quán pháp từng bước.
Anupadadhammavipassanañhi karonto samāpattiṃ patvā aṅgatova sammasanaṃ karoti, na ca saññā samāpattiyā kiñci aṅgaṃ hoti.
For one who practices anupadadhammavipassanā, having attained samāpatti (attainment), contemplates by way of a constituent (aṅgato), and perception (saññā) is not any constituent of samāpatti.
Người thực hành tuệ quán pháp từng bước, khi đạt đến thiền định, chỉ quán sát như một yếu tố, và tưởng không phải là bất kỳ yếu tố nào của thiền định.
Atha ca panetaṃ vuttaṃ ‘‘idañca saññā saññāti evaṃ aṅgato sammasanaṃ uddhaṭa’’nti, tasmā lakkhaṇavacanametaṃ.
And yet it was stated: “this contemplation, as perception is perception, is brought forth as a constituent,” therefore this is a descriptive term.
Tuy nhiên, điều này đã được nói: ‘‘idañca saññā saññāti evaṃ aṅgato sammasanaṃ uddhaṭa’’ (và tưởng này, tưởng này, sự quán sát như một yếu tố đã được đề cập như vậy), do đó đây là từ chỉ đặc tính.
Aṅgatoti vā avayavatoti attho, anupadadhammatoti vuttaṃ hoti.
Aṅgato alternatively means by way of a part; it implies by way of anupadadhamma (phenomena in succession).
Hoặc aṅgato (như một yếu tố) có nghĩa là như một phần, tức là theo pháp từng bước.
Kalāpatoti samūhato.
Kalāpato means by way of a collection.
Kalāpato (theo từng nhóm) có nghĩa là theo từng tập hợp.
Yasmā panettha samāpattivasena taṃtaṃsaññānaṃ uppādanirodhe vuccamāne aṅgavasena so vutto hoti, tasmā ‘‘idañcā’’tiādinā aṅgatova sammasanaṃ dassetīti veditabbaṃ.
Since, in speaking of the arising and cessation of various perceptions by way of samāpatti (attainment), it is stated by way of a constituent (aṅga), it should be understood that by “idañca” and so on, he shows the contemplation as being only a constituent.
Bởi vì ở đây, khi nói về sự sinh khởi và diệt trừ của các tưởng tương ứng theo cách của thiền định, điều đó được nói theo cách của yếu tố, do đó cần hiểu rằng với câu ‘‘idañcā’’ (và điều này) v.v., vị luận sư chỉ ra sự quán sát theo cách của yếu tố.
Tasmāti saññāvaseneva aṅgato sammasanassa uddhaṭattā.
Tasmā means because the contemplation by way of a constituent has been brought forth only by way of perception.
Tasmā (do đó) là do sự quán sát như một yếu tố được đề cập chỉ theo cách của tưởng.
Tadevāti ākiñcaññāyatanameva, na nevasaññānāsaññāyatanaṃ tattha paṭusaññābhāvato.
Tadevā refers only to the Sphere of Nothingness (ākiñcaññāyatana), not the Sphere of Neither Perception Nor Non-Perception (nevasaññānāsaññāyatana), because there is no distinct perception (paṭusaññā) there.
Tadevā (chính điều đó) là chính cõi Vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatana), chứ không phải cõi Phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatana), vì ở đó không có tưởng rõ ràng.
‘‘Yo’’ti vattabbe ‘‘yato’’ti vuttanti āha ‘‘yo nāmā’’ti yathā ‘‘ādimhī’’ti vattabbe ‘‘ādito’’ti vuccati atthe pariggayhamāne yathāyuttavibhattiyāva to-saddassa labbhanato.
He says that “yato” is used where “yo” should be, explaining “yo nāmā” as just as “ādito” is said where “ādimhī” is appropriate, because the word “to” is obtained with the appropriate case ending when the meaning is encompassed.
Để nói rằng ‘‘yato’’ (từ đó) được nói thay vì ‘‘yo’’ (người nào), vị luận sư nói ‘‘yo nāmā’’ (người nào tên là), giống như việc nói ‘‘ādito’’ (từ ban đầu) thay vì ‘‘ādimhī’’ (trong ban đầu), vì từ ‘‘to’’ có thể được dùng với bất kỳ cách chia nào phù hợp khi ý nghĩa được nắm bắt.
Nāma-saddo cettha kho-saddo viya vācāsiliṭṭhatāmattaṃ.
The word nāma here is merely for smoothness of expression, like the word kho.
Ở đây, từ nāma (tên là) giống như từ kho, chỉ đơn thuần làm cho lời nói trôi chảy.
Sassedanti sakaṃ, attanā adhigatajhānaṃ, tasmiṃ saññā sakasaññā, sā etassatthīti sakasaññīti vuttaṃ ‘‘attano paṭhamajjhānasaññāya saññavā’’ti.
By sakaṃ, it refers to one's own jhāna, attained by oneself. The perception in that (sakaṃ) is sakasaññā. One who possesses that is sakasaññī. Thus it is stated: “possessing the perception of one's first jhāna.”
Sassedanti (người có tưởng) là sakaṃ (của mình), thiền định mà mình đã đạt được, tưởng trong đó là sakasaññā (tưởng của mình), người có tưởng đó là sakasaññī (người có tưởng của mình), được nói là ‘‘attano paṭhamajjhānasaññāya saññavā’’ (người có tưởng về sơ thiền của mình).
Īkāro cettha upari vuccamānanirodhapādakatāya sātisayāya jhānasaññāya atthibhāvajotako daṭṭhabbo.
The long ī vowel here should be understood as indicating the extreme existence of jhāna-perception, for it gives rise to the cessation (nirodha) mentioned above.
Ở đây, âm ī (trong sakasaññī) cần được hiểu là chỉ ra sự hiện hữu của tưởng thiền với sự vượt trội, vì nó là nền tảng cho sự diệt trừ sẽ được nói ở trên.
Tenevāha ‘‘anupubbena saññaggaṃ phusatī’’tiādi.
For this very reason, it is said: “one gradually touches the summit of perception,” and so on.
Chính vì thế mà vị luận sư nói ‘‘anupubbena saññaggaṃ phusatī’’ (tuần tự chạm đến đỉnh của tưởng) v.v.
Tasmā tattha tattha sakasaññitāggahaṇena tasmiṃ tasmiṃ jhāne sabbaso suciṇṇavasībhāvo dīpitoti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that by taking “sakasaññitā” in each case, the complete mastery (suciṇṇavasībhāva) achieved in that respective jhāna is indicated.
Do đó, cần hiểu rằng bằng cách nắm giữ ý nghĩa người có tưởng của mình ở từng nơi, sự thành thạo hoàn toàn đã được thực hành tốt trong từng thiền định đã được chỉ ra.
Lokiyānanti niddhāraṇe sāmivacanaṃ, sāmiatthe eva vā.
Lokiyānaṃ is a genitive case of specification, or it is in the sense of possession.
Lokiyānaṃ (trong số các pháp thế gian) là cách nói sở hữu trong nghĩa phân định, hoặc chỉ trong nghĩa sở hữu.
Yadaggena hi taṃ tesu seṭṭhaṃ, tadaggena tesampi seṭṭhanti.
For the summit by which it is supreme among them, by that summit it is supreme even among them.
Thật vậy, điều gì làm cho nó là tối thượng trong số đó, điều đó cũng làm cho nó là tối thượng trong số các pháp đó.
Vibhattāvadhiatthe vā sāmivacanaṃ.
Or the genitive case is in the sense of a defined limit.
Hoặc là cách nói sở hữu trong nghĩa giới hạn đã được phân định.
Ettha pana ‘‘lokiyāna’’nti visesanaṃ lokuttarasamāpattīhi tassa aseṭṭhabhāvato kataṃ.
Here, however, the qualification “lokiyānaṃ” is made because it (ākiñcaññāyatana) is not supreme compared to supramundane attainments (lokuttarasamāpatti).
Ở đây, tính từ ‘‘lokiyānaṃ’’ (trong số các pháp thế gian) được dùng để chỉ ra rằng nó không phải là tối thượng so với các thiền định siêu thế.
Sesaṃ ‘‘kiccakārakasamāpattīna’’nti pana visesanaṃ akiccakārakasamāpattito tassa aseṭṭhabhāvatoti daṭṭhabbaṃ.
The remaining qualification “kiccakārakasamāpattīnaṃ” (of the attainments that perform a function) should be understood as made because it is not supreme compared to attainments that do not perform a function (akiccakārakasamāpatti).
Còn lại, tính từ ‘‘kiccakārakasamāpattīnaṃ’’ (trong số các thiền định có chức năng thực hành) cần được hiểu là để chỉ ra rằng nó không phải là tối thượng so với các thiền định không có chức năng thực hành.
Akiccakārakatā cassā ‘‘yatheva hi tattha saññā, evaṃ phassādayopī’’ti, ‘‘yadaggena hi tattha dhammā saṅkhārāvasesabhāvappattiyā pakativipassakānaṃ sammasituṃ asakkuṇeyyarūpena ṭhitā, tadaggena heṭṭhimasamāpattidhammā viya paṭukiccakaraṇasamatthāpi na hontī’’ti ca aṭṭhakathāsu (visuddhi. 1.287) paṭusaññākiccābhāvavacanato viññāyati.
Its non-performance of function (akiccakārakatā) is understood from the statement in the Aṭṭhakathās that there is no distinct perception-function (paṭusaññākicca-abhāva): “Indeed, just as perception exists there, so too do contact (phassa) and other phenomena. For by whichever aspect the phenomena there, having reached a state of being residual formations (saṅkhārāvasesabhāva), stand in a manner impossible for ordinary meditators (pakativipassakānaṃ) to contemplate, by that same aspect they are incapable of performing a distinct function (paṭukiccakaraṇa), unlike the phenomena of lower attainments.”
Và việc nó không có chức năng thực hành được hiểu từ lời nói về việc không có chức năng của tưởng rõ ràng trong aṭṭhakathāsu (các chú giải), rằng ‘‘giống như tưởng ở đó, xúc v.v. cũng vậy’’, và ‘‘điều gì làm cho các pháp ở đó tồn tại dưới dạng các hành còn lại không thể được quán sát bởi những người thực hành tuệ quán thông thường, điều đó cũng làm cho chúng không có khả năng thực hiện chức năng rõ ràng như các pháp của các thiền định thấp hơn’’.
Svāyamattho paramatthamañjūsāya nāma visuddhimaggaṭīkāya āruppakathāyaṃ (visuddhi. ṭī. 1.286) ācariyena savisesaṃ vutto, tasmā tattha vuttanayeneva veditabbo.
This meaning is explained in detail by the teacher in the discussion of the immaterial attainments (āruppakathāyaṃ) in the Visuddhimaggaṭīkā named Paramatthamañjūsā; therefore, it should be understood according to the method stated there.
Ý nghĩa này đã được vị luận sư nói một cách chi tiết trong phần nói về các cõi vô sắc trong Paramatthamañjūsā (Tối Thượng Bảo Bối), tức là chú giải của Visuddhimagga (Thanh Tịnh Đạo), do đó cần được hiểu theo phương pháp đã nói ở đó.
Keci pana ‘‘yathā heṭṭhimā heṭṭhimā samāpattiyo uparimānaṃ uparimānaṃ samāpattīnaṃ adhiṭṭhānakiccaṃ sādhenti, na evaṃ nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti kassacipi adhiṭṭhānaṃ sādheti, tasmā sā akiccakārikā itarā kiccakārikā’’ti vadanti, tadayuttaṃ tassāpi vipassanācittaparidamanādīnaṃ adhiṭṭhānakiccasādhanato, tasmā purimoyeva attho yutto.
Some, however, say: “Just as lower attainments perform the function of a basis (adhiṭṭhāna) for higher and higher attainments, the attainment of neither perception nor non-perception (nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti) does not perform the function of a basis for anything; therefore, it is non-functional, while the others are functional.” This is not appropriate, as it also performs the function of a basis for disciplining insight-consciousness (vipassanācittaparidamana) and so on. Therefore, the former meaning is appropriate.
Tuy nhiên, một số người nói rằng ‘‘giống như các thiền định thấp hơn làm nền tảng cho các thiền định cao hơn, thiền định cõi Phi tưởng phi phi tưởng xứ không làm nền tảng cho bất kỳ thiền định nào, do đó nó không có chức năng thực hành, còn các thiền định khác thì có chức năng thực hành’’. Điều đó không đúng, vì thiền định đó cũng làm chức năng nền tảng cho việc điều phục tâm tuệ quán v.v. Do đó, ý nghĩa trước đó mới đúng.
Kasmā cetaṃ tesamagganti āha ‘‘ākiñcaññāyatanasamāpattiya’’ntiādi.
Why is it supreme among them? He says, “ākiñcaññāyatanasamāpattiya,” and so on.
Tại sao điều này lại là tối thượng đối với chúng? Vị luận sư nói ‘‘ākiñcaññāyatanasamāpattiya’’ (thiền định cõi Vô sở hữu xứ) v.v.
‘‘Itī’’ti vatvā ‘‘lokiyānaṃ…pe… aggattā’’ti tassattho vutto, ‘‘aggattā’’ti ettha vā nidassanametaṃ.
Having said “iti,” its meaning is explained as “lokiyānaṃ…pe… aggattā” (due to being supreme among the mundane…pe…). Or, this is an example for the word “aggattā.”
Sau khi nói ‘‘itī’’ (như vậy), ý nghĩa của nó được nói là ‘‘lokiyānaṃ…pe… aggattā’’ (là tối thượng trong số các pháp thế gian… v.v.), hoặc đây là ví dụ cho từ ‘‘aggattā’’ (do là tối thượng).
Pakappetīti saṃvidahati.
Pakappetī means arranges.
Pakappetī (thiết lập) có nghĩa là sắp đặt.
Jhānaṃ samāpajjanto hi jhānasukhaṃ attani saṃvidahati nāma.
For one who enters jhāna is said to arrange jhāna-happiness within oneself.
Thật vậy, người nhập thiền định là người sắp đặt sự an lạc của thiền định trong chính mình.
Abhisaṅkharotīti āyūhati sampiṇḍeti.
Abhisaṅkharotī means collects or brings together.
Abhisaṅkharotī (tạo tác) có nghĩa là tập hợp, gom góp.
Sampiṇḍanattho hi samudāyattho.
The meaning of collecting is the meaning of gathering.
Thật vậy, ý nghĩa của sự tập hợp là ý nghĩa của sự tổng hợp.
Yasmā pana nikantivasena cetanākiccassa matthakappatti, tasmā phalūpacārena kāraṇaṃ dassento ‘‘nikantiṃ…pe… nāmā’’ti vuttaṃ.
Because the function of volition (cetanā) reaches its culmination by way of longing (nikanti), it is said “nikantiṃ…pe… nāmā” to show the cause by way of result.
Bởi vì sự thành tựu của hành động tác ý xảy ra do sự ham muốn, do đó, để chỉ ra nguyên nhân bằng cách dùng quả thay cho nhân, câu ‘‘nikantiṃ…pe… nāmā’’ (sự ham muốn… v.v. tên là) đã được nói.
Imā ākiñcaññāyatanasaññāti idāni labbhamānā ākiñcaññāyatanasaññā.
Imā ākiñcaññāyatanasaññā refers to the perceptions of the Sphere of Nothingness (ākiñcaññāyatana) now being obtained.
Imā ākiñcaññāyatanasaññā (các tưởng của cõi Vô sở hữu xứ này) là các tưởng của cõi Vô sở hữu xứ hiện đang có được.
Taṃsamatikkameneva uparijhānatthāya cetanābhisaṅkharaṇasambhavato nirujjheyyuṃ.
They would cease because the volitional formation (cetanābhisaṅkharaṇa) for the higher jhāna can arise only by transcending that (Sphere of Nothingness).
Bởi vì sự tạo tác tác ý cho thiền định cao hơn chỉ có thể xảy ra bằng cách vượt qua chúng, nên chúng nirujjheyyuṃ (sẽ diệt trừ).
Aññāti ākiñcaññāyatanasaññāhi aññā.
Aññā means other than the perceptions of the base of nothingness.
Aññā (khác) có nghĩa là khác với các saññā (tưởng) của cõi Vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatana).
Oḷārikāti tato thūlatarā.
Oḷārikā means grosser than those perceptions of the base of nothingness.
Oḷārikā (thô thiển) có nghĩa là thô thiển hơn các tưởng của cõi Vô sở hữu xứ đó.
Kā pana tāti āha ‘‘bhavaṅgasaññā’’ti.
When asked, "What are those perceptions?" it is said, "Bhavaṅga perceptions."
"Vậy chúng là gì?" (câu hỏi) thì (Luận sư) nói rằng: "Các tưởng bhavaṅga (hộ kiếp)".
Ākiñcaññāyatanato vuṭṭhāya eva hi uparijhānatthāya cetanābhisaṅkharaṇāni bhaveyyuṃ, evañca ākiñcaññāyatanasaññā nirujjheyyuṃ, vuṭṭhānañca bhavaṅgavasena hoti, tato parampi yāva uparijhānasamāpajjanaṃ, tāva antarantarā bhavaṅgasaññā uppajjeyyuṃ, tā ca ākiñcaññāyatanasaññāhi oḷārikāti adhippāyo.
For indeed, only by emerging from the base of nothingness would volitional fabrications for the higher jhānas arise, and thus the perceptions of the base of nothingness would cease. And emerging (from jhāna) occurs by way of bhavaṅga. After that, until the attainment of the higher jhāna, bhavaṅga perceptions would arise intermittently, and these are grosser than the perceptions of the base of nothingness—such is the intention.
Thật vậy, chỉ sau khi xuất khỏi ākiñcaññāyatana (cõi Vô sở hữu xứ) thì các sự tác ý (cetanābhisaṅkharaṇa) cho thiền cao hơn mới có thể xảy ra, và như vậy các tưởng của cõi Vô sở hữu xứ mới diệt. Sự xuất khỏi (thiền) xảy ra theo cách bhavaṅga (hộ kiếp). Từ đó trở đi, cho đến khi nhập thiền cao hơn, các tưởng bhavaṅga có thể sanh khởi xen kẽ, và những tưởng đó thô thiển hơn các tưởng của cõi Vô sở hữu xứ. Đây là ý nghĩa.
Cetentovāti nevasaññānāsaññāyatanajjhānaṃ ekaṃ dve cittavārepi samāpajjanavasena pakappento eva.
Cetentovā means while planning for the attainment of the jhāna of neither perception nor non-perception for one or two thought-moments.
Cetentovā (ý muốn) có nghĩa là chỉ khi tác ý nhập thiền Phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatana) dù chỉ một hay hai sát-na tâm.
Na cetetīti tathā heṭṭhimajhānesu viya vā pubbābhogābhāvato na pakappeti nāma.
Na cetetī means one does not plan, for there is no prior application (of mind) as in the lower jhānas.
Na cetetī (không ý muốn) có nghĩa là không tác ý (nhập thiền) như các thiền thấp hơn vì không có sự chuẩn bị trước.
Pubbābhogavasena hi jhānaṃ pakappento idha ‘‘cetetī’’ti vutto.
Indeed, one who plans a jhāna with a prior application of mind is called "planning" here.
Thật vậy, khi tác ý nhập thiền với sự chuẩn bị trước, ở đây được gọi là "ý muốn".
Abhisaṅkharontovāti tattha appahīnanikantikatāvasena āyūhanto eva.
Abhisaṅkharontovā means while striving with unabandoned delight in that (jhāna).
Abhisaṅkharontovā (tác thành) có nghĩa là chỉ khi nỗ lực (để đạt thiền đó) bằng cách không từ bỏ sự ham muốn (nikantikā) ở đó.
Nābhisaṅkharotīti tathā heṭṭhimajhānesu viya vā pubbābhogābhāvato nāyūhati nāma.
Nābhisaṅkharotī means one does not strive, for there is no prior application (of mind) as in the lower jhānas.
Nābhisaṅkharotī (không tác thành) có nghĩa là không nỗ lực (để đạt thiền đó) như các thiền thấp hơn vì không có sự chuẩn bị trước.
‘‘Ahametaṃ jhānaṃ nibbattemi upasampādemi samāpajjāmī’’ti hi evaṃ abhisaṅkharaṇaṃ tattha sālayasseva hoti, na anālayassa, tasmā ekadvicittakkhaṇikampi jhānaṃ pavattento tattha appahīnanikantikatāya ‘‘abhisaṅkharonto evā’’ti vutto.
Indeed, such a fabrication as "I shall generate, accomplish, and attain this jhāna" occurs only for one who has attachment, not for one who has no attachment. Therefore, one who develops even a jhāna lasting for one or two thought-moments is called "fabricating" due to unabandoned delight in that (jhāna).
Thật vậy, sự tác thành như "Ta sẽ tạo ra thiền này, ta sẽ đạt được thiền này, ta sẽ nhập thiền này" chỉ xảy ra đối với người có sự chấp thủ (ālaya) ở đó, chứ không phải người không có sự chấp thủ. Do đó, người làm cho thiền khởi lên dù chỉ một hoặc hai sát-na tâm, được gọi là "chỉ tác thành" vì sự ham muốn không bị đoạn trừ ở đó.
Yasmā panassa tathā heṭṭhimajhānesu viya vā tattha pubbābhogo natthi, tasmā ‘‘na abhisaṅkharotī’’ti vuttaṃ.
But since he has no prior application (of mind) in that (jhāna), as in the lower jhānas, it is said, "He does not fabricate."
Nhưng vì vị ấy không có sự chuẩn bị trước ở đó như đối với các thiền thấp hơn, nên được nói là "không tác thành".
‘‘Imassa bhikkhuno’’tiādi vuttassevatthassa vivaraṇaṃ.
The phrase "Imassa bhikkhuno" and so on is an elaboration of the meaning already stated.
"Của vị tỳ-khưu này..." v.v. là sự giải thích ý nghĩa đã được nói.
Tattha yasmā imassa…pe… atthi, tasmā ‘‘na ceteti, nābhisaṅkharotī’’ti ca vuttanti adhippāyo.
The intention is that since this... (pa.)... exists, it is therefore said, "He does not plan, nor does he fabricate."
Ở đây, ý nghĩa là vì vị ấy... v.v. có (ý muốn), nên được nói là "không ý muốn, không tác thành".
Ābhogasamannāhāroti ābhogasaṅkhāto, ābhogavasena vā cittassa ārammaṇābhimukhaṃ, ārammaṇassa vā cittābhimukhaṃ anvāhāro.
Ābhogasamannāhāro means that which is called application (of mind), or the mind's turning towards the object by way of application, or the object's turning towards the mind by way of application.
Ābhogasamannāhāro (sự tập trung vào đối tượng của tâm) là sự tập trung vào đối tượng của tâm hoặc sự tập trung của đối tượng vào tâm, được gọi là sự chuẩn bị trước (ābhoga), hoặc do sự chuẩn bị trước.
‘‘Svāyamattho’’tiādinā tadevatthaṃ upamāya paṭipādeti.
With the words "Svāyamattho" and so on, that very meaning is explained by means of an analogy.
Với "Svāyamattho" v.v., ý nghĩa đó được trình bày bằng ví dụ.
Puttagharācikkhaṇenāti puttagharassa ārocananayena.
Puttagharācikkhaṇenā means by the method of inquiring about the son's house.
Puttagharācikkhaṇenā (bằng cách chỉ nhà con trai) có nghĩa là theo cách báo tin về nhà con trai.
Gantvā ādāya āgatanti sambandho.
The connection is: "having gone and taken, he returned."
Có sự liên kết là "đã đi và mang về".
Pacchābhāgeti āsanasālāya pacchimadisāyaṃ ṭhitassa pitugharassa pacchābhāge.
Pacchābhāge means in the rear part of the father's house, which is located to the west of the alms hall.
Pacchābhāge (ở phía sau) có nghĩa là ở phía sau nhà cha, ngôi nhà nằm ở hướng tây của sảnh ngồi.
Tatoti puttagharato.
Tato means from the son's house.
Tato (từ đó) có nghĩa là từ nhà con trai.
Laddhagharamevāti yatonena bhikkhā laddhā, tameva gharaṃ puttagehameva.
Laddhagharamevā means that very house from which the alms were received by this young monk, that is, the son's house.
Laddhagharamevā (chính ngôi nhà đã nhận được) có nghĩa là chính ngôi nhà đó, chính ngôi nhà của người con trai, nơi vị tỳ-khưu đã nhận được vật thực khất thực.
Āsanasālā viya ākiñcaññāyatanasamāpatti tato pitugharaputtagharaṭṭhāniyānaṃ nevasaññānāsaññāyatananirodhasamāpattīnaṃ upagantabbato.
The attainment of the base of nothingness is like the alms hall, because from there, the attainments of neither perception nor non-perception and the cessation of perception and feeling, which are comparable to the father's house and the son's house, are to be approached.
Ākiñcaññāyatanasamāpatti (thiền Vô sở hữu xứ) giống như sảnh ngồi, vì từ đó phải đi đến các nơi tương ứng với nhà cha và nhà con trai là thiền Phi tưởng phi phi tưởng xứ và Diệt tận định.
Pitugehaṃ viya nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti amanasikātabbato, majjhe ṭhitattā ca.
The attainment of neither perception nor non-perception is like the father's house, because it is not to be attended to and because it is situated in the middle.
Nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti (thiền Phi tưởng phi phi tưởng xứ) giống như nhà cha, vì không cần tác ý (đến nó) và vì nó nằm ở giữa.
Puttagehaṃ viya nirodhasamāpatti manasikātabbato, pariyante ṭhitattā ca.
The attainment of cessation is like the son's house, because it is to be attended to and because it is situated at the end.
Nirodhasamāpatti (Diệt tận định) giống như nhà con trai, vì cần tác ý (đến nó) và vì nó nằm ở cuối.
Pitugharaṃ amanasikaritvāti pavisitvā samatikkantampi pitugharaṃ amanasikaritvā.
Pitugharaṃ amanasikaritvā means without attending to the father's house, even though one has entered it and passed beyond it.
Pitugharaṃ amanasikaritvā (không tác ý đến nhà cha) có nghĩa là không tác ý đến nhà cha, ngay cả khi đã vào và vượt qua nó.
Puttagharasseva ācikkhaṇaṃ viya ekaṃ dve cittavāre samāpajjitabbampi nevasaññānāsaññāyatanaṃ amanasikaritvā parato nirodhasamāpattatthāya eva manasikāro daṭṭhabbo.
Just as one inquires only about the son's house, so too, the non-attention to the attainment of neither perception nor non-perception, which is to be attained for one or two thought-moments, and the attention directed only towards the subsequent attainment of cessation, should be understood.
Giống như việc chỉ báo tin về nhà con trai, cần hiểu rằng sự tác ý không hướng đến thiền Phi tưởng phi phi tưởng xứ, dù chỉ nhập một hoặc hai sát-na tâm, mà chỉ hướng đến Diệt tận định sau đó.
Evaṃ amanasikārasāmaññena, manasikārasāmaññena ca upamopameyyatā vuttā ācikkhaṇenapi manasikārasseva jotanato.
Thus, the similarity between the simile and the object of the simile is stated by way of non-attention and by way of attention, for even the inquiring indicates attention.
Như vậy, sự so sánh và đối chiếu đã được nói đến qua sự tương đồng về không tác ý và sự tương đồng về tác ý, vì ngay cả việc báo tin cũng chỉ làm sáng tỏ sự tác ý.
Na hi manasikārena vinā ācikkhaṇaṃ sambhavati.
Indeed, without attention, inquiry is not possible.
Thật vậy, không có sự báo tin nào có thể xảy ra mà không có sự tác ý.
Tā jhānasaññāti ekaṃ dve cittavāre pavattā nevasaññānāsaññāyatanajhānasaññā.
Tā jhānasaññā means the jhāna-perceptions of the attainment of neither perception nor non-perception that arose for one or two thought-moments.
Tā jhānasaññā (các tưởng thiền đó) là các tưởng thiền Phi tưởng phi phi tưởng xứ đã sanh khởi trong một hoặc hai sát-na tâm.
Nirodhasamāpattiyañhi yathārahaṃ catutthāruppakusalakiriyajavanaṃ dvikkhattumeva javati, na taduttari.
Indeed, in the attainment of cessation, the fourth immaterial skillful-functional javana acts for only two moments, not more than that, according to what is appropriate.
Thật vậy, trong Diệt tận định, các tâm javana (tốc hành) thiện hoặc duy tác của cõi Vô sắc thứ tư chỉ khởi lên hai lần tùy theo (người nhập định là) anāgāmī (bất lai) hay arahā (A-la-hán), không hơn.
Nirujjhantīti sarasavaseneva nirujjhanti, pubbābhisaṅkhārabalena pana upari anuppādo.
Nirujjhantī means they cease by their own nature, but due to the power of prior fabrication, there is no further arising.
Nirujjhantī (diệt) có nghĩa là tự diệt theo bản chất của chúng, nhưng sự không sanh khởi trở lại sau đó là do sức mạnh của sự tác thành (abhisaṅkhāra) trước đó.
Yathā ca jhānasaññānaṃ, evaṃ itarasaññānampīti āha ‘‘aññā cā’’tiādi.
And just as with the jhāna-perceptions, so too with other perceptions, therefore it is said "aññā cā" and so on.
Và như đối với các tưởng thiền, thì cũng vậy đối với các tưởng khác, nên (Luận sư) nói "và các tưởng khác" v.v.
Nuppajjanti yathāparicchinnakālanti adhippāyo.
Nuppajjanti means they do not arise for the specified period—such is the intention.
Ý nghĩa là chúng không sanh khởi trong khoảng thời gian đã được định rõ.
So evaṃ paṭipanno bhikkhūti yathāvutte saññagge ṭhitabhāvena paṭipanno bhikkhu, so ca kho anāgāmī vā arahā vā dvīhi phalehi samannāgamo, tiṇṇaṃ saṅkhārānaṃ paṭippassaddhi, soḷasavidhā ñāṇacariyā, navavidhā samādhicariyāti imesaṃ vasena nirodhapaṭipādanapaṭipattiṃ paṭipannoti attho.
So evaṃ paṭipanno bhikkhū means a monk who practices by standing in the aforementioned highest perception (saññagga), and indeed, this monk is an Anāgāmī or an Arahant, endowed with two fruits, and has attained the practice of achieving cessation by way of the appeasing of the three fabrications, the sixteen kinds of knowledge-conduct, and the nine kinds of concentration-conduct—such is the meaning.
So evaṃ paṭipanno bhikkhū (vị tỳ-khưu thực hành như vậy) có nghĩa là vị tỳ-khưu đã thực hành bằng cách an trú trong sự cao tột của tưởng (saññagga) đã được nói, và vị ấy là một anāgāmī hoặc arahā có được hai quả vị, sự an tịnh của ba hành (saṅkhāra), mười sáu loại hành vi trí tuệ (ñāṇacariyā), chín loại hành vi định (samādhicariyā), theo ý nghĩa là đã thực hành sự thực hành dẫn đến Diệt tận định theo những điều này.
Anupubbanirodhavasena cittacetasikānaṃ appavattiyeva saññāvedanāsīsena ‘‘saññāvedayitanirodha’’nti vuttā.
The non-arising of consciousness and mental factors altogether, by way of sequential cessation, is called saññāvedayitanirodha (cessation of perception and feeling), with perception and feeling as the principal (elements).
Chính sự không sanh khởi hoàn toàn của tâm và các tâm sở theo thứ tự diệt dần được gọi là "Diệt tưởng thọ" (saññāvedayitanirodha) với tưởng và thọ là chính.
Phusatīti ettha phusanaṃ nāma vindanaṃ paṭiladdhīti dasseti ‘‘vindati paṭilabhatī’’ti iminā.
Here, in phusatī, the meaning of phusanaṃ (contact) is shown by "vindati paṭilabhatī" to be "finding, obtaining."
Ở đây, phusatī (chạm đến) có nghĩa là nhận được, đạt được, điều này được chỉ ra bằng "nhận được, đạt được".
Atthato pana vuttanayena yathāparicchinnakālaṃ cittacetasikānaṃ sabbaso appavattiyeva.
However, in reality, it is simply the complete non-arising of consciousness and mental factors for the specified period, as explained.
Tuy nhiên, về mặt ý nghĩa, đó chính là sự không sanh khởi hoàn toàn của tâm và các tâm sở trong khoảng thời gian đã được định rõ theo cách đã nói.
Niratthakatāya upasaggamattaṃ, tasmā saññā icceva attho.
Due to being meaningless, the prefix abhi is merely an upasagga; therefore, the meaning is simply "perception."
Vì vô nghĩa, abhi chỉ là một tiền tố, do đó ý nghĩa chỉ là saññā (tưởng).
Nirodhapadena anantarikaṃ katvā samāpattipade vattabbe tesaṃ dvinnamantare sampajānapadaṃ ṭhapitanti āha ‘‘nirodhapadena antarikaṃ katvā vutta’’nti.
It is said "nirodhapadena antarikaṃ katvā vutta" (stated with an intervening word between the word for cessation and the word for attainment) because the word sampajāna (understanding) is placed between the words nirodha (cessation) and samāpatti (attainment), which should have been adjacent.
Khi từ samāpatti (nhập định) lẽ ra phải được nói ngay sau từ nirodha (diệt), nhưng từ sampajāṇa (biết rõ) lại được đặt ở giữa hai từ đó, nên (Luận sư) nói "được nói bằng cách đặt (từ) vào giữa từ nirodha".
Tena vuttaṃ ‘‘anu…pe… attho’’ti, tena ayuttasamāsoyaṃ yathārutapāṭhoti dasseti.
Therefore, it is said "anu...pe... attho"; this shows that this literal reading is an improper compound (ayuttasamāsa).
Do đó, (Luận sư) đã nói "anu... v.v. ý nghĩa", điều này cho thấy rằng cách đọc theo nghĩa đen này là một hợp chất không phù hợp.
Tatrāpīti tasmiṃ yathāpadamanupubbiṭhapanepi ayaṃ visesatthoti yojanā.
Tatrāpī means, "even in that sequential arrangement of words, this is a special meaning"—such is the connection.
Ở đây, "ngay cả trong việc sắp xếp theo thứ tự từng từ như vậy, đây là ý nghĩa đặc biệt" là sự liên kết.
Sampajānantassāti taṃ taṃ samāpattiṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya tattha tattha saṅkhārānaṃ sammasanavasena pajānantassa puggalassa.
Sampajānantassā means for the person who, having attained each respective attainment, emerges from it and understands the fabrications therein by comprehending them.
Sampajānantassā (của người biết rõ) có nghĩa là của người đã nhập các định đó, và sau khi xuất khỏi định, biết rõ các hành (saṅkhāra) ở từng nơi bằng cách quán xét.
Anteti yathāvuttāya nirodhapaṭipādanapaṭipattiyā pariyosāne.
Ante means at the conclusion of the aforementioned practice of achieving cessation.
Ante (ở cuối) có nghĩa là ở cuối sự thực hành dẫn đến Diệt tận định đã được nói.
Dutiyavikappe sampajānantassāti sampajānakārino, iminā nirodhasamāpattisamāpajjanakassa bhikkhuno ādito paṭṭhāya sabbapāṭihārikapaññāya saddhiṃ atthasādhikā paññā kiccato dassitā hoti.
In the second alternative, sampajānantassā means one who acts with full comprehension (sampajāna-kārī). By this, it is shown that the wisdom of a monk who attains the attainment of cessation, starting from the beginning, is effective for realizing the goal, together with all wondrous wisdom (pāṭihārikapaññā).
Trong trường hợp thứ hai, sampajānantassā (của người biết rõ) có nghĩa là của người thực hành sự biết rõ. Bằng cách này, trí tuệ (paññā) hữu ích, cùng với trí tuệ thần thông (pāṭihārikapaññā) toàn diện từ ban đầu, của vị tỳ-khưu nhập Diệt tận định đã được chỉ ra về mặt chức năng.
Tenāha ‘‘paṇḍitassa bhikkhuno’’ti.
Therefore, it is said, "paṇḍitassa bhikkhuno" (for the wise monk).
Do đó, (Luận sư) nói "của vị tỳ-khưu trí tuệ".
Vacanasesāpekkhā’ napekkhatā dvinnaṃ vikappānaṃ viseso.
The difference between the two alternatives lies in whether or not they require an implied remaining word.
Sự khác biệt giữa hai trường hợp là sự phụ thuộc và không phụ thuộc vào phần còn lại của câu.
Saṃvaṇṇanokāsānuppattito nirodhasamāpattikathā kathetabbā.
Since the occasion for exposition has arisen, the discourse on the attainment of cessation must be explained.
Do sự xuất hiện của cơ hội để giải thích, câu chuyện về Diệt tận định (nirodhasamāpatti) phải được kể.
Sabbākārenāti nirodhasamāpattiyā sarūpaviseso, samāpajjanako, samāpajjanaṭṭhānaṃ, samāpajjanakāraṇaṃ, samāpajjanākāroti evamādinā sabbappakārena.
Sabbākārenā means in all respects, such as the specific nature of the attainment of cessation, the attainer, the place of attainment, the cause of attainment, and the manner of attainment.
Sabbākārenā (bằng mọi cách) có nghĩa là bằng mọi phương diện như bản chất đặc biệt của Diệt tận định, người nhập định, nơi nhập định, nguyên nhân nhập định, cách thức nhập định, v.v.
Tatthāti visuddhimagge (visuddhi. 1.307) kathitatovāti kathitaṭṭhānato eva, tevīsatimaparicchedatoti attho, na idha taṃ vadāma punaruttibhāvato, ganthagarukabhāvato cāti adhippāyo.
Tatthā (there) means in the Visuddhimagga, and "kathitatovā" means from the place where it has been explained, that is, from the twenty-third chapter. The intention is: "We do not explain it here due to repetition and the resulting bulkiness of the text."
Tatthā (ở đó) có nghĩa là "từ nơi đã được nói đến" trong Visuddhimagga (Thanh Tịnh Đạo), tức là từ chương thứ hai mươi ba. Ý nghĩa là "Chúng tôi không nói điều đó ở đây vì sự lặp lại và vì làm cho văn bản trở nên nặng nề".
415. Saññā aggā etthāti saññaggaṃ, ākiñcaññāyatanaṃ.
Saññaggaṃ means that wherein perception is supreme (agga), which is the base of nothingness (ākiñcaññāyatana).
Saññaggaṃ (tối thượng tưởng), nơi tưởng là tối thượng, là cõi Vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatana).
Avasesasamāpattīsupi saññaggaṃ atthīti ettha pana saññaggabhāvo ‘‘saññagga’’nti vutto, saññāyeva agganti tulyādhikaraṇasamāso vā.
In the phrase Avasesasamāpattīsupi saññaggaṃ atthīti, the state of being the highest consciousness is called "saññagga," or it is a tulyādhikaraṇa-samāsa (appositional compound) meaning "consciousness itself is the highest."
Tuy nhiên, ở đây, trong câu ‘cũng có saññagga (thượng tri) trong các sự thành tựu còn lại’, trạng thái saññagga được gọi là ‘saññagga’, hoặc là một tulyādhikaraṇasamāsa (hợp chất đồng vị) với nghĩa ‘saññā là tối thượng’.
‘‘Puthū’’ti ayaṃ liṅgavipallāso, nikāralopo vāti vuttaṃ ‘‘bahūnī’’ti.
The word "Puthū" indicates a gender inversion, or it is stated as "bahūnī" due to the elision of ni.
Từ ‘Puthū’ này là sự đảo ngược giống (từ giống trung sang giống đực), hoặc là sự lược bỏ âm ‘ni’, như đã nói ‘bahūnī’ (nhiều).
‘‘Yathā’’ti iminā karaṇappakārasaṅkhāto pakāraviseso gahito, na pakārasāmaññanti dasseti ‘‘pathavīkasiṇādīsū’’tiādinā.
By "Yathā", a specific type of mode, namely the mode of cause, is taken, not the general mode, as shown by "pathavīkasiṇādīsū" and so on.
Với từ ‘Yathā’ này, một loại phương tiện đặc biệt được gọi là ‘phương tiện hành động’ được chấp nhận, chứ không phải là một phương tiện chung, như được chỉ ra bởi ‘trong kasiṇa đất, v.v.’.
‘‘Idaṃ vuttaṃ hotī’’tiādi tabbivaraṇaṃ.
"Idaṃ vuttaṃ hotī" and so on is its explanation.
‘Điều này đã được nói’ v.v. là sự giải thích của nó.
Jhānānaṃ tāva yutto karaṇabhāvo saññānirodhaphusanassa sādhakatamabhāvato, kasiṇānaṃ pana kathanti?
The states of jhāna are certainly suitable as a cause due to their being most conducive to the attainment of the cessation of consciousness. But how about the kasiṇas?
Trước hết, trạng thái phương tiện của các thiền là phù hợp vì nó là yếu tố hỗ trợ tối ưu cho sự chạm đến diệt thọ tưởng, nhưng đối với các kasiṇa thì sao?
Tesampi so yutto eva.
They too are certainly suitable as a cause.
Đối với chúng, điều đó cũng hoàn toàn phù hợp.
Yadaggena hi jhānānaṃ nirodhaphusanassa sādhakatamabhāvo, tadaggena kasiṇānampi tadavinābhāvato.
For by whatever means jhānas are most conducive to the attainment of cessation, by that same means kasiṇas also are, because they are inseparable from jhānas.
Vì thiền là yếu tố hỗ trợ tối ưu cho sự chạm đến diệt thọ tưởng, nên các kasiṇa cũng vậy vì chúng không thể tách rời khỏi thiền.
Anekakaraṇāpi ca kiriyā hotiyeva yathā ‘‘aññena maggena yānena dīpikāya gacchatī’’ti.
And an action can indeed have multiple causes, as in "he goes by another path, by vehicle, by torch."
Một hành động có nhiều phương tiện cũng xảy ra, như câu ‘người ấy đi bằng một con đường khác, bằng một phương tiện và bằng một ngọn đèn’.
Ekavāranti sakiṃ.
Ekavāraṃ means once.
‘Một lần’ nghĩa là một lần duy nhất.
Purimasaññānirodhanti kāmasaññānirodhaṃ, na pana nirodhasamāpattisaññitaṃ saññānirodhaṃ.
Purimasaññānirodhaṃ refers to the cessation of sensuous consciousness, not the cessation of consciousness designated as nirodhasamāpatti.
‘Sự diệt trừ tưởng trước’ là sự diệt trừ tưởng dục giới, chứ không phải là sự diệt trừ tưởng được gọi là diệt thọ tưởng định.
Ekaṃ saññagganti ekaṃ saññābhūtaṃ aggaṃ, eko saññaggabhāvo vā heṭṭhimāya saññāya ukkaṭṭhabhāvato.
Ekaṃ saññaggaṃ means one highest consciousness, or one state of highest consciousness, due to its superiority to the lower consciousness.
‘Một saññagga’ nghĩa là một tưởng tối thượng, hoặc một trạng thái saññagga vì nó là trạng thái tối thượng hơn tưởng ở dưới.
Saññā ca sā aggañcāti hi saññaggaṃ, na saññāsu agganti.
For saññaggaṃ means "that consciousness which is supreme," not "the supreme among consciousnesses."
Vì ‘saññā’ là tưởng và ‘agga’ là tối thượng, nên đó là ‘saññagga’, chứ không phải ‘tối thượng trong các tưởng’.
Yathā pana saññā aggo etthāti saññaggaṃ, ākiñcaññāyatanaṃ, evaṃ sesajhānampi.
Just as the sphere of nothingness is called saññagga because consciousness is supreme there, so too are the remaining jhānas.
Cũng như Ākiñcaññāyatana (Không vô biên xứ) được gọi là ‘saññagga’ vì tưởng là tối thượng ở đó, thì các thiền còn lại cũng vậy.
Yena ca nimittena jhānaṃ ‘‘saññagga’’nti vuttaṃ, tadeva saññāsaṅkhātaṃ nimittaṃ bhāvalopena, bhāvappadhānena vā idhādhippetaṃ.
And the very sign by which a jhāna is called saññagga—that sign, being called consciousness, is intended here either by the elision of the state or by the prominence of the state.
Và dấu hiệu mà thiền được gọi là ‘saññagga’, chính dấu hiệu đó, tức là tưởng, được ý nghĩa ở đây bằng cách lược bỏ trạng thái hoặc bằng cách ưu tiên trạng thái.
Dve vāreti dvikkhattuṃ.
Dve vāre means twice.
‘Hai lần’ nghĩa là hai lượt.
Satasahassaṃ saññaggānīti migapadavaḷañjananiddeso.
Satasahassaṃ saññaggānī is an indication by way of a deer's footprint.
‘Một trăm ngàn saññagga’ là sự chỉ định theo dấu chân nai.
Sesakasiṇesūti kasiṇānameva gahaṇaṃ nirodhakathāya adhikatattā, tato eva cettha jhānaggahaṇenapi kasiṇajjhānāni eva gahitānīti veditabbaṃ.
Sesakasiṇesū signifies the taking of kasiṇas because the discourse on cessation is prominent; hence it should be understood that here, even by the taking of jhānas, kasiṇa-jhānas are meant.
Trong ‘các kasiṇa còn lại’, chỉ đề cập đến các kasiṇa vì câu chuyện về sự diệt trừ là trọng tâm; do đó, cần hiểu rằng ngay cả việc đề cập đến các thiền ở đây cũng chỉ đề cập đến các thiền kasiṇa.
Yathā ‘‘pathavīkasiṇena karaṇabhūtenā’’ti tadārammaṇikaṃ jhānaṃ anāmasitvā vuttaṃ, evaṃ ‘‘paṭhamajjhānena karaṇabhūtenā’’ti tadārammaṇaṃ anāmasitvā vadati.
Just as it is stated, "by the earth kasiṇa as cause," without referring to the jhāna that has it as its object, so too it states "by the first jhāna as cause" without referring to its object.
Cũng như đã nói ‘bằng kasiṇa đất làm phương tiện’ mà không đề cập đến thiền lấy đó làm đối tượng, thì cũng nói ‘bằng thiền thứ nhất làm phương tiện’ mà không đề cập đến đối tượng của thiền đó.
‘‘Itī’’tiādinā tadevatthaṃ saṅgahetvā nigamanaṃ karoti.
By "Iti" and so on, that very meaning is summarized and concluded.
Với ‘Iti’ v.v., ngài tóm tắt ý nghĩa đó và kết luận.
Sabbampīti ekavāraṃ samāpannajjhānasaññampi.
Sabbampi means even the consciousness of jhāna attained once.
‘Tất cả’ cũng bao gồm tưởng thiền đã nhập định một lần.
Saṅgahetvāti sañjānanalakkhaṇena taṃsabhāvānativattanato saṅgahaṃ katvā, samāpajjanavasena, sañjānanalakkhaṇena ca ekatāti vuttaṃ hoti.
Saṅgahetvā means having comprised, by not transgressing its essential nature, which is the characteristic of apprehending; in other words, it is stated that there is unity through the mode of attainment and through the characteristic of apprehending.
‘Tóm tắt’ nghĩa là đã tóm tắt bằng đặc tính nhận thức vì không vượt quá bản chất đó, và nghĩa là sự đồng nhất về cách nhập định và đặc tính nhận thức.
Aparāparanti punappunaṃ.
Aparāparaṃ means again and again.
‘Aparāparaṃ’ nghĩa là lặp đi lặp lại.
Bahūni saññaggāni honti.
There are many saññaggas.
Có nhiều saññagga.
416. Paṭhamanaye jhānapadaṭṭhānaṃ vipassanaṃ vaḍḍhentassa puggalassa vasena saññāñāṇāni dassitāni.
In the first method, the saññā (perception/consciousness) and ñāṇa (knowledge) were shown in relation to an individual developing vipassanā with jhāna as its proximate cause.
Trong phương pháp thứ nhất, các tưởng và tuệ được trình bày theo cá nhân phát triển tuệ quán (vipassanā) có thiền làm nền tảng.
Dutiyanaye pana yasmā vipassanaṃ ussukkāpetvā maggena ghaṭentassa maggañāṇaṃ uppajjati, tasmā vipassanāmaggavasena saññāñāṇāni dassitāni.
In the second method, since magga-ñāṇa arises in one who applies vipassanā diligently to the path, saññā and ñāṇa were shown in relation to vipassanā and the magga.
Trong phương pháp thứ hai, vì tuệ đạo phát sinh khi người ấy nỗ lực tuệ quán và kết hợp với đạo, nên các tưởng và tuệ được trình bày theo phương pháp tuệ quán và đạo.
Tatiyanaye ca yasmā paṭhamanayo oḷāriko, dutiyanayopi missakoti tadubhayaṃ asambhāvetvā accantasukhumagambhīraṃ nibbattitalokuttarameva dassetuṃ maggaphalavasena saññāñāṇāni dassitāni.
And in the third method, because the first method is gross and the second method is mixed, both were set aside to show only the ultimately subtle and profound supramundane (lokuttara) attainment, thus saññā and ñāṇa were shown in relation to the magga and phala.
Trong phương pháp thứ ba, vì phương pháp thứ nhất thô thiển, và phương pháp thứ hai hỗn tạp, nên để trình bày chỉ có siêu thế tối thượng vi tế và sâu sắc mà không đề cao cả hai, các tưởng và tuệ được trình bày theo đạo và quả.
Tayopete nayā maggasodhanavasena dassitā.
All three of these methods were shown for the purification of the path.
Cả ba phương pháp này đều được trình bày để thanh lọc đạo.
‘‘Ayaṃ panettha sāro’’ti vibhāvetuṃ tipiṭakamahāsivattheravādo ābhato.
To illustrate, "This is the essence here," the view of the Elder Tipiṭaka Mahāsiva is brought forward.
Để làm rõ rằng “đây là điều cốt yếu ở đây”, lời dạy của Trưởng lão Tipiṭaka Mahāsīva đã được đưa ra.
Tathā hi ‘‘arahattaphalasaññāya uppādā’’tiādinā (dī. ni. aṭṭha. 1.416) theravādānukūlameva upari attho saṃvaṇṇitoti.
Indeed, as stated in "due to the arising of the consciousness of arahantship fruit" and so on, the meaning above is elucidated in accordance with the Elder's view.
Thật vậy, ý nghĩa ở trên đã được giải thích phù hợp với lời dạy của Trưởng lão, bắt đầu bằng ‘do sự phát sinh của tưởng quả A-la-hán’, v.v.
Ime bhikkhūti purimavādino bhikkhū.
Ime bhikkhū refers to the bhikkhus of the former view.
‘Những Tỳ-kheo này’ là những Tỳ-kheo có quan điểm trước đó.
Tadā dīghanikāyatantiṃ parivattante imaṃ ṭhānaṃ patvā yathāvuttapaṭipāṭiyā tayo naye kathente bhikkhū sandhāya evaṃ thero vadati.
At that time, the Elder spoke thus, referring to the bhikkhus who were reciting the Dīghanikāya, reached this point, and taught the three methods in the aforementioned sequence.
Lúc đó, khi các Tỳ-kheo đang tụng đọc Dīgha Nikāya và đến đoạn này, đã trình bày ba phương pháp theo trình tự đã nói, Trưởng lão đã nói như vậy.
Nirodhaṃ pucchitvā tasmiṃ kathite tadanantaraṃ saññāñāṇuppattiṃ pucchanto atthato nirodhā vuṭṭhānaṃ pucchati nāma.
Having questioned about cessation and received an answer, by asking about the arising of saññā and ñāṇa immediately after, one is in effect asking about emergence from cessation.
Sau khi hỏi về sự diệt trừ và được giải thích, ngay sau đó, việc hỏi về sự phát sinh của tưởng và tuệ là hỏi về sự xuất khởi từ sự diệt trừ về mặt ý nghĩa.
Nirodhato ca vuṭṭhānaṃ arahattaphaluppattiyā vā siyā, anāgāmiphaluppattiyā vā, tattha saññā padhānā, tadanantarañca paccavekkhaṇañāṇanti tadubhayaṃ niddhārento thero ‘‘poṭṭhapādo heṭṭhā’’tiādimāha.
Emergence from cessation can be through the arising of arahantship fruit or anāgāmi fruit; in that, saññā is predominant, and immediately after is paccavekkhaṇa-ñāṇa. Thus, clarifying both, the Elder says "Poṭṭhapādo heṭṭhā" and so on.
Và sự xuất khởi từ sự diệt trừ có thể là do sự phát sinh của quả A-la-hán, hoặc do sự phát sinh của quả Bất Hoàn; trong đó, tưởng là chính yếu, và ngay sau đó là tuệ quán chiếu, nên Trưởng lão đã nói ‘Poṭṭhapāda ở dưới’ v.v. để xác định cả hai.
Tattha bhagavāti ālapanavacanaṃ.
Therein, bhagavā is a vocative word.
Trong đó, ‘Bhagavā’ là từ hô ngữ.
Yathā maggavīthiyaṃ maggaphalañāṇesu uppannesu niyamato maggaphalapaccavekkhaṇañāṇāni honti, evaṃ phalasamāpattivīthiyaṃ phalapaccavekkhaṇañāṇanti vuttaṃ ‘‘pacchā paccavekkhaṇañāṇa’’nti.
Just as magga-phala-paccavekkhaṇa-ñāṇas certainly arise when magga-phala-ñāṇas have arisen in the magga-vīthi (process of path), so too phala-paccavekkhaṇa-ñāṇa arises in the phala-samāpatti-vīthi (process of fruit-attainment); therefore it is stated, "pacchā paccavekkhaṇañāṇa" (subsequent reviewing knowledge).
Cũng như trong lộ trình đạo, khi tuệ đạo và tuệ quả phát sinh, tuệ quán chiếu đạo và quả chắc chắn sẽ có, thì trong lộ trình nhập quả, tuệ quán chiếu quả cũng vậy, nên đã nói ‘sau đó là tuệ quán chiếu’.
‘‘Idaṃ arahattaphala’’nti paccavekkhaṇañāṇassa uppattiākāradassanaṃ.
"Idaṃ arahattaphala" shows the manner of the arising of paccavekkhaṇa-ñāṇa.
‘Đây là quả A-la-hán’ là sự trình bày về cách phát sinh của tuệ quán chiếu.
Ayameva paccayo idappaccayo ma-kārassa da-kāraṃ katvā.
This very cause is idappaccayo, having changed the letter ma to da.
Chính nhân này là ‘idappaccaya’ (nhân này), bằng cách biến đổi âm ‘ma’ thành ‘da’.
Da-kārenapi pakatipadamicchanti keci saddavidū.
Some grammarians also desire the original word with da.
Một số nhà ngữ pháp học cũng muốn từ gốc là ‘idappaccaya’ với âm ‘da’.
So pana theravāde na phalasamādhisaññā evāti āha ‘‘phalasamādhisaññāpaccayā’’ti, arahattaphalasamādhisahagatasaññāpaccayāti attho.
However, in the Theravāda tradition, it is not merely the consciousness of fruit-concentration; therefore it states "phalasamādhisaññāpaccayā", meaning "due to the consciousness associated with the concentration of arahantship fruit."
Tuy nhiên, trong truyền thống của các Trưởng lão, đó không chỉ là tưởng định quả, nên ngài nói ‘do nhân tưởng định quả’, nghĩa là do nhân tưởng đi kèm với định quả A-la-hán.
Kirāti anussaraṇatthe nipāto.
Kirā is a particle used in the sense of recollection.
‘Kirā’ là một tiểu từ có nghĩa là hồi tưởng.
Yathādhigatadhammānussaraṇapakkhiyā hi paccavekkhaṇā.
For paccavekkhaṇas (reviewings) belong to the side of recollecting the Dhamma as it was attained.
Thật vậy, sự quán chiếu thuộc về việc hồi tưởng các pháp đã chứng đắc.
Samādhisīsena cettha sabbaṃ arahattaphalaṃ gahitaṃ sahacaraṇañāyena, tasmiṃ asati paccavekkhaṇāya asambhavoti pāḷiyaṃ ‘‘idappaccayā’’ti vuttaṃ.
Here, by the leading term samādhi, the entire arahantship fruit is taken by the principle of concomitance, for without it, paccavekkhaṇa is impossible; therefore, in the Pāli, it is stated "idappaccayā".
Ở đây, toàn bộ quả A-la-hán được bao gồm dưới tiêu đề samādhi theo nguyên tắc đồng hành, vì nếu không có samādhi, sự quán chiếu không thể xảy ra, nên trong Pāḷi đã nói ‘idappaccayā’.
Evamidha dīghabhāṇakānaṃ matena phalapaccavekkhaṇāya ekantikatā dassitā.
Thus, here, according to the view of the Dīghabhāṇakas, the certainty of phala-paccavekkhaṇa is shown.
Như vậy, ở đây, theo quan điểm của các Dīghabhāṇaka (người tụng Dīgha Nikāya), sự chắc chắn của tuệ quán chiếu quả đã được chỉ ra.
Cūḷadukkhakkhandhasuttaṭṭhakathāyaṃ pana evaṃ vuttaṃ ‘‘sā pana na sabbesaṃ paripuṇṇā hoti.
However, in the Cūḷadukkhakkhandhasutta commentary, it is stated thus: "But it is not complete for everyone.
Tuy nhiên, trong Chú giải Cūḷadukkhakkhandhasutta, đã nói như sau: ‘Nhưng nó không hoàn hảo cho tất cả mọi người.
Eko hi pahīnakilesameva paccavekkhati, eko avasiṭṭhakilesameva, eko maggameva, eko phalameva, eko nibbānameva.
For one reviews only the abandoned defilements, another only the remaining defilements, another only the path, another only the fruit, another only Nibbāna.
Một người chỉ quán chiếu các phiền não đã đoạn trừ, một người chỉ quán chiếu các phiền não còn lại, một người chỉ quán chiếu đạo, một người chỉ quán chiếu quả, một người chỉ quán chiếu Nibbāna.
Imāsu pana pañcasu paccavekkhaṇāsu ekaṃ vā dve vā no laddhuṃ na vaṭṭantī’’ti (ma. ni. aṭṭha. 1.175), tadetaṃ majjhimabhāṇakānaṃ matena vuttaṃ.
Among these five reviewings, it is not permissible not to obtain one or two," this is stated according to the view of the Majjhimabhāṇakas.
Trong năm loại quán chiếu này, không nên không đạt được một hoặc hai loại’ (Ma. Ni. Aṭṭha. 1.175), điều này được nói theo quan điểm của các Majjhimabhāṇaka (người tụng Majjhima Nikāya).
Ābhidhammikā pana vadanti –
But the Abhidhammikas say:
Tuy nhiên, các Abhidhammika nói rằng –
417. ‘‘Gāmasūkaro’’ti iminā vanasūkaramapaneti.
By "Gāmasūkaro", the wild boar is excluded.
Với ‘heo làng’, ngài loại trừ heo rừng.
Evañhi upamāvacanaṃ sūpapannaṃ hotīti.
For only then does the simile become well-established.
Như vậy, lời ví dụ sẽ trở nên phù hợp.
Desanāya saṇhabhāvena sārambhamakkhaissādimalavisodhanato sutamayañāṇaṃ nhāpitaṃ viya, sukhumabhāvena anuvilittaṃ viya, tilakkhaṇabbhāhatatāya kuṇḍalādyālaṅkāravibhūsitaṃ viya ca hoti.
By the subtlety of the teaching, because it cleanses the defilements of self-exaltation, disparagement, envy, and so on, the sutamaya-ñāṇa (knowledge born of hearing) is as if bathed; by its refinement, it is as if anointed with perfume; and by its being struck by the three characteristics, it is as if adorned with earrings and other ornaments.
Do sự tinh tế của bài pháp, tuệ nghe (sutamayañāṇa) giống như được tắm rửa vì nó làm sạch các cấu uế như sārambha, makkha, issā (kiêu căng, che giấu lỗi lầm, ganh tị); giống như được xức dầu vì sự vi tế của nó; và giống như được trang sức bằng vòng tai và các đồ trang sức khác vì nó bị tác động bởi ba đặc tính (vô thường, khổ, vô ngã).
Tadanupavisato ñāṇassa, tathābhāvā taṃsamaṅgino ca puggalassa tathābhāvāpatti, nirodhakathāya nivedanañcassa sirisayane pavesanasadisanti āha ‘‘saṇhasukhuma…pe… ārāpitopī’’ti.
And the entry of that knowledge into it, and the non-existence of such a state for that person who is devoid of it, and the declaration of the discourse on cessation, is like the entry into a magnificent bed; thus it is stated "saṇhasukhuma…pe… ārāpitopī".
Tuệ đi vào đó, và sự không tồn tại của tuệ như vậy, và sự không tồn tại của cá nhân có điều đó, và sự trình bày về câu chuyện diệt trừ của người ấy giống như việc đưa một con heo vào giường quý giá, nên ngài nói ‘saṇhasukhuma…v.v… ārāpitopī’.
Tatthāti tissaṃ nirodhakathāyaṃ.
Tatthā refers to that discourse on cessation.
‘Ở đó’ là trong câu chuyện về ba sự diệt trừ.
Mandabuddhitāya sukhaṃ na vindanto alabhanto, ajānanto vā.
Due to dull intellect, sukhaṃ na vindanto means not obtaining or not knowing happiness.
Do trí tuệ kém cỏi, ‘không tìm thấy hạnh phúc’ nghĩa là không đạt được hoặc không biết.
Malavidūsitatāya gūthaṭṭhānasadisaṃ.
Due to being defiled by impurities, it is gūthaṭṭhānasadisaṃ (like a place of excrement).
Do bị ô nhiễm bởi cấu uế, ‘giống như nơi phân’.
Attano laddhinti attadiṭṭhiṃ.
"Attano laddhi" means attadiṭṭhi (self-view).
Attano laddhi có nghĩa là chấp thủ về tự ngã (attadiṭṭhi).
Anumatiṃ gahetvāti anuññaṃ gahetvā ‘‘ediso me attā’’ti anujānāpetvā, attano laddhiyaṃ patiṭṭhāpetvāti vuttaṃ hoti.
"Anumatiṃ gahetvā means taking consent, making one acknowledge, 'Such is my self,' and establishing them in one's own doctrine; this is the meaning.
Anumatiṃ gahetvā có nghĩa là nhận được sự đồng ý, chấp thuận rằng “Tự ngã của tôi là như thế này”, tức là đã được thiết lập trong quan điểm của mình.
Pāḷiyaṃ kaṃ panāti oḷāriko, manomayo, arūpīti tiṇṇaṃ attavādānaṃ vasena tividhesu attānesu kataraṃ attānaṃ paccesīti attho.
In the Pāḷi, kaṃ pana means: ‘Among the three types of self-views, namely, the gross, the mind-made, and the formless, which self do you accept?’
Trong Pāḷi, kaṃ panā có nghĩa là: Trong ba loại tự ngã theo ba thuyết tự ngã là thô thiển (oḷārika), do ý tạo (manomaya) và vô sắc (arūpī), ngươi tin vào loại tự ngã nào?
‘‘Desanāya sukusalo’’ti iminā ‘‘avassaṃ me bhagavā laddhiṃ viddhaṃsessatī’’ti tassa manasikāraṃ dasseti.
By "desanāya sukusalo," he shows the mendicant’s thought: "The Blessed One will surely demolish my view."
Với câu "Desanāya sukusalo", cho thấy sự chú ý của người đó: "Chắc chắn Thế Tôn sẽ hủy diệt quan điểm của ta".
Pariharantoti viddhaṃsanato apanento, arūpī attāti attano laddhiṃ nigūhantoti adhippāyo.
Pariharanto means warding off the destruction, intending to say that he concealed his own view that the self is formless.
Pariharanto có nghĩa là tránh khỏi sự hủy diệt, ý là che giấu quan điểm của mình rằng tự ngã là vô sắc.
Pāḷiyaṃ ‘‘oḷārikaṃ kho’’tiādimhi paribbājakavacane ayamadhippāyo – yasmā catusantatirūpappabandhaṃ ekattavasena gahetvā rūpībhāvato ‘‘oḷāriko attā’’ti pacceti attavādī, annapānopaṭṭhānatañcassa parikappetvā ‘‘sassato’’ti maññati, rūpībhāvato eva ca saññāya aññattaṃ ñāyāgatameva, yaṃ vedavādino ‘‘annamayo, pānamayo’’ti ca dvidhā voharanti, tasmā paribbājako taṃ attavādimataṃ attānaṃ sandhāya ‘‘oḷārikaṃ kho’’tiādimāhāti.
In the Pāḷi, regarding the mendicant’s statement beginning with "oḷārikaṃ kho," this is the intention: The self-theorist accepts the continuity of the four physical aggregates as a single entity, and because it is material, he believes the self is "gross." Furthermore, by conceiving of its sustenance through food and drink, he regards it as "eternal." And precisely because it is material, its distinctness from perception is indeed known, which the Vedic scholars refer to in two ways: "food-made" and "drink-made." Therefore, the mendicant made the statement beginning with "oḷārikaṃ kho" referring to that self-theorist's belief of the self.
Trong lời của du sĩ tại đoạn "oḷārikaṃ kho", v.v., ý nghĩa là như sau: Bởi vì người chấp tự ngã (attavādī) chấp thủ dòng chảy của sắc pháp gồm bốn sự liên tục như là một tự ngã, và vì nó có sắc nên cho rằng "tự ngã là thô thiển" (oḷāriko attā); và do suy đoán về sự duy trì của nó bằng thức ăn và đồ uống, người đó cho rằng nó là "thường còn" (sassato); và chính vì nó có sắc, sự khác biệt của nó với tưởng (saññā) là điều hiển nhiên, điều mà những người theo thuyết Veda gọi là "do thức ăn tạo thành" (annamayo) và "do đồ uống tạo thành" (pānamayo) theo hai cách. Do đó, du sĩ đã nói "oḷārikaṃ kho", v.v. để chỉ tự ngã mà người chấp tự ngã này tin tưởng.
‘‘Oḷāriko ca hi te poṭṭhapāda attā abhavissā’’tiādimhi bhagavato vacane cāyamadhippāyo – yadi attā rūpī bhaveyya, evaṃ sati rūpaṃ attā siyā, na ca saññī saññāya arūpabhāvato, rūpadhammānañca asañjānanasabhāvattā.
Regarding the Blessed One's statement beginning with, "Oḷāriko ca hi te Poṭṭhapāda attā abhavissā," this is the intention: If the self were material, then form would be the self. But it would not be conscious, because consciousness is non-material, and material phenomena are by nature unconscious.
Trong lời của Thế Tôn tại đoạn "Oḷāriko ca hi te poṭṭhapāda attā abhavissā", v.v., ý nghĩa là như sau: Nếu tự ngã là hữu sắc, thì sắc sẽ là tự ngã, nhưng nó không phải là hữu tưởng (saññī), vì tưởng là vô sắc, và sắc pháp cũng không có bản chất nhận biết.
Rūpī ca samāno yadi tava matena nicco, saññā ca aparāparaṃ pavattanato tattha tattha bhijjatīti bhedasabbhāvato aniccā, evampi ‘‘aññā saññā, añño attā’’ti saññāya abhāvato acetanova attā hoti, tasmā esa attā na kammassa kārako, na ca phalassa upabhuñjanakoti āpannamevāti imaṃ dosaṃ dassento bhagavā ‘‘oḷāriko cā’’tiādimāhāti.
If, according to your view, the material self were eternal, then consciousness, arising and ceasing repeatedly, would break up at each moment, and thus be impermanent. Even so, since consciousness is different and the self is different, the self would still be unconscious. Therefore, that self would not be the doer of kamma, nor the experiencer of results, which is a problem that would necessarily follow. Pointing out this fault, the Blessed One spoke the words beginning with "oḷāriko cā."
Và nếu tự ngã hữu sắc theo quan điểm của ngươi là thường còn (nicco), còn tưởng (saññā) thì vô thường (aniccā) vì nó phát sinh liên tục và bị phá vỡ ở từng khoảnh khắc, thì ngay cả như vậy, tự ngã vẫn là vô tri (acetanova) do sự vắng mặt của tưởng, bởi vì "tưởng là khác, tự ngã là khác". Do đó, tự ngã này không phải là người tạo nghiệp, cũng không phải là người hưởng quả. Thế Tôn đã nói "oḷāriko cā", v.v. để chỉ ra lỗi lầm này, rằng nó đã xảy ra như vậy.
Tatthāti ‘‘rūpī attā’’ti vāde.
Tatthā means: in the view that "the self is material."
Tatthā có nghĩa là trong quan điểm "tự ngã là hữu sắc".
Paccāgacchatoti sesakiriyāpekkhāya kammattheyeva upayogavacanaṃ, paccāgacchatoti ca paccāgacchantassa, jānantassa, paṭicca vādena pavattassāti vā attho.
Paccāgacchato is a term of usage in the sense of the object when another verb is implied, meaning "of one who comes back," "of one who knows," or "of one who holds a dependent view."
Paccāgacchato là một cách dùng từ trong ý nghĩa của nghiệp (kamma) khi mong đợi một hành động còn lại, và paccāgacchato có nghĩa là của người trở lại, của người biết, hoặc của người đã phát sinh theo thuyết.
‘‘Aññā ca saññā uppajjati, aññā ca saññā nirujjhantī’’ti kasmā vuttaṃ, nanu uppādapubbako nirodho, na ca uppannaṃ anirujjhanakaṃ nāma atthīti codanaṃ sodhetuṃ ‘‘catunnaṃ khandhāna’’ntiādi vuttaṃ.
To resolve the question, "Why is it said, 'one perception arises, and another perception ceases'? Is it not true that cessation follows arising, and nothing that has arisen is unceasing?", the statement beginning with "catunnaṃ khandhāna" was made.
Để giải thích câu hỏi "Tại sao lại nói 'tưởng này sinh khởi, tưởng kia diệt đi'? Chẳng phải sự diệt đi có trước sự sinh khởi, và không có gì đã sinh khởi mà không diệt đi sao?", đoạn "catunnaṃ khandhāna", v.v. đã được nói đến.
Satipi nesaṃ ekālambaṇavatthukabhāve uppādanirodhādhikārattā ekuppādanirodhabhāvova vutto.
Even though they have the same object and basis, their arising and cessation were described as a single arising and cessation due to their being the subject of arising and cessation.
Mặc dù chúng có cùng đối tượng và căn cứ, nhưng vì đề cập đến sự sinh khởi và diệt đi, nên chỉ nói đến sự sinh khởi và diệt đi đồng thời.
Aparāparanti poṅkhānupoṅkha.
Aparāparaṃ means in succession.
Aparāparaṃ có nghĩa là liên tục, nối tiếp nhau.
418-420. Pāḷiyaṃ manomayanti jhānamanaso vasena manomayaṃ.
418-420. In the Pāḷi, manomayaṃ means mind-made due to the meditative mind.
Manomaya trong Pāḷi có nghĩa là do ý tạo (manomaya) theo nghĩa của tâm thiền định (jhānamanaso).
Yo hi bāhirapaccayanirapekkho, so manasāva nibbattoti manomayo.
For indeed, that self which is independent of external causes is mind-made because it arises solely from the mind.
Thật vậy, cái gì không phụ thuộc vào các yếu tố bên ngoài, cái đó được tạo ra chỉ bởi ý (manasā), nên gọi là manomaya.
Rūpaloke nibbattasarīraṃ sandhāya vadati.
He speaks referring to the body arisen in the Form realm.
Lời này đề cập đến thân thể được sinh ra trong cõi sắc giới.
Yaṃ vedavādino ‘‘ānandamayo, viññāṇamayo’’ti ca dvidhā voharanti.
Which the Vedic scholars refer to in two ways: "joy-made" and "consciousness-made."
Điều mà những người theo thuyết Veda gọi là "do hỷ tạo thành" (ānandamayo) và "do thức tạo thành" (viññāṇamayo) theo hai cách.
Tatrāpīti ‘‘manomayo attā’’ti vādepi.
Tatrāpī means: even in the view that "the self is mind-made."
Tatrāpī có nghĩa là ngay cả trong thuyết "tự ngã là do ý tạo".
Dose dinneti ‘‘aññāva saññā bhavissatī’’tiādinā dose dinne attano laddhiṃyeva vadanto ‘‘arūpiṃ kho’’tiādimāhāti sambandho.
Dose dinne: when the fault was pointed out with the words, "another perception will arise," etc., the connection is that he, still advocating his own doctrine, spoke the words beginning with "arūpiṃ kho."
Dose dinne có nghĩa là khi lỗi lầm đã được chỉ ra bằng câu "tưởng sẽ là khác", v.v., thì người đó vẫn nói về quan điểm của mình bằng cách nói "arūpiṃ kho", v.v. Đây là sự liên kết.
Idhāpi purimavāde vuttanayena ‘‘yadi attā manomayo sabbaṅgapaccaṅgī ahīnindriyo bhaveyya, evaṃ sati rūpaṃ attā siyā, na ca saññī saññāya arūpabhāvato’’tiādi sabbaṃ dosadassanaṃ veditabbaṃ.
Here too, all the exposition of faults, such as "If the self were mind-made, having all limbs and minor parts, with unimpaired faculties, then form would be the self, but not a sentient being, because perception is formless," should be understood in the manner stated in the previous argument.
Ở đây cũng vậy, tất cả các lỗi lầm được chỉ ra, như "Nếu tự ngã là do ý tạo, có đầy đủ các chi phần lớn nhỏ, với các giác quan không bị suy yếu, thì sắc sẽ là tự ngã, nhưng nó không phải là hữu tưởng vì tưởng là vô sắc", v.v., đều phải được hiểu theo cách đã nói trong thuyết trước.
Tamatthañhi dassento bhagavā ‘‘manomayo ca hi te poṭṭhapādā’’tiādimavoca.
Indeed, it was to show that meaning that the Blessed One spoke the words beginning with "manomayo ca hi te Poṭṭhapādā."
Thật vậy, Thế Tôn đã nói "manomayo ca hi te poṭṭhapādā", v.v. để chỉ ra ý nghĩa đó.
Kasmā panāyaṃ paribbājako paṭhamaṃ oḷārikaṃ attānaṃ paṭijānitvā taṃ laddhiṃ vissajjetvā puna manomayaṃ attānaṃ paṭijānāti?
But why did this mendicant first acknowledge a gross self, then abandon that doctrine and again acknowledge a mind-made self?
Nhưng tại sao du sĩ này ban đầu lại chấp nhận tự ngã thô thiển, rồi từ bỏ quan điểm đó, sau đó lại chấp nhận tự ngã do ý tạo?
Tampi vissajjitvā puna arūpiṃ attānaṃ paṭijānātīti?
And having abandoned that, why does he again acknowledge a formless self?
Và sau khi từ bỏ cả điều đó, tại sao lại chấp nhận tự ngã vô sắc?
Kāmañcettha kāraṇaṃ ‘‘tato so arūpī attāti evaṃladdhiko samānopi…pe… ādimāhā’’ti heṭṭhā vuttameva, tathāpi ime titthiyā nāma anavaṭṭhitacittā thusarāsimhi nikhātakhāṇuko viya cañcalāti kāraṇantarampi dassetuṃ ‘‘yathā nāmā’’tiādi vuttaṃ.
Although the reason for this has already been stated below—that "even though he held the view that the self is formless… he said," etc. — nevertheless, to show another reason that these sectarians are fickle, like a stake driven into a pile of chaff, the phrase beginning with "yathā nāmā" was spoken.
Mặc dù lý do đã được nói ở dưới, rằng "ngay cả khi người đó có quan điểm rằng tự ngã là vô sắc, v.v., thì cũng đã nói từ đầu", nhưng để chỉ ra một lý do khác rằng những người theo ngoại đạo này có tâm bất định, dao động như một cái cọc cắm trong đống trấu, nên câu "yathā nāmā", v.v. đã được nói đến.
Saññā nappatiṭṭhātīti ārammaṇe sañjānanavasena saññā na patiṭṭhāti, ārammaṇe saññaṃ na karotīti vuttaṃ hoti.
Saññā nappatiṭṭhātī means that perception does not become established in the object, or in other words, it does not form a perception of the object.
Saññā nappatiṭṭhātī có nghĩa là tưởng không an trú trên đối tượng theo cách nhận biết, tức là không tạo ra tưởng về đối tượng.
Saññāpatiṭṭhānakāleti etthāpi ayaṃ nayo.
The same method applies here in saññāpatiṭṭhānakāle.
Nguyên tắc này cũng áp dụng ở đây, trong saññāpatiṭṭhānakāle.
Tatrāpīti ‘‘arūpī attā’’ti vādepi.
Tatrāpī means: even in the view that "the self is formless."
Tatrāpī có nghĩa là ngay cả trong quan điểm "tự ngã là vô sắc".
Saññāyāti pakatisaññāya, evaṃ bhadantadhammapālattherena (dī. ni. ṭī. 1.418-420) vuttaṃ.
Saññāyā means "by ordinary perception"; thus spoke Venerable Dhammapāla Thera.
Saññāyā có nghĩa là tưởng thông thường. Điều này đã được Trưởng lão Bhadantadhammapāla nói đến (Dī. Ni. Ṭī. 1.418-420).
Aññasmiṃ titthāyatane uppādanirodhanti hi sambandho.
The connection is to "arising and cessation in another sectarian sphere."
Sự liên kết là "sự sinh khởi và diệt đi trong một giáo phái khác".
Tena vedikānaṃ matena nānakkhaṇe uppannāya nānārammaṇāya saññāya uppādanirodhamicchatīti dasseti.
By that phrase, he shows that, according to the Vedic theorists' view, one desires the arising and cessation of perception that arises at various moments and has various objects.
Do đó, điều này cho thấy rằng theo quan điểm của những người theo Veda, người đó mong muốn sự sinh khởi và diệt đi của tưởng, vốn sinh khởi vào những khoảnh khắc khác nhau và có những đối tượng khác nhau.
Keci pana ‘‘ācariyasaññāyā’’ti paṭhanti, tadayuttaṃ atthassa viruddhattā, therena ca anuddhaṭattā.
Some, however, read "ācariyasaññāyā," but that is inappropriate because the meaning is contradictory and it was not extracted by the Elder.
Tuy nhiên, một số người đọc là "ācariyasaññāyā", nhưng điều đó không phù hợp vì nó mâu thuẫn với ý nghĩa và Trưởng lão đã không đề cập đến.
Aparāparaṃ pavattāya saññāya uppādavayadassanato uppādanirodhaṃ icchati. Tathāpi ‘‘saññā saññā’’ti pavattasamaññaṃ ‘‘attā’’ti gahetvā tassa avicchedaṃ parikappento sassataṃ maññati.
Seeing the arising and passing away of successive perceptions, he desires arising and cessation. Nevertheless, taking the continuously occurring designation "saññā saññā" as "self," and conceiving its uninterruptedness, he regards it as eternal.
Do thấy sự sinh khởi và diệt đi của tưởng phát sinh liên tục, người đó mong muốn sự sinh khởi và diệt đi. Ngay cả như vậy, người đó vẫn chấp thủ danh xưng "tưởng, tưởng" đang diễn ra như là "tự ngã" và suy đoán về sự không gián đoạn của nó, rồi cho rằng nó là thường còn.
Tenāha ‘‘attānaṃ pana sassataṃ maññatī’’ti.
Therefore, he said, "attānaṃ pana sassataṃ maññatī (but he regards the self as eternal)."
Do đó, Ngài nói "attānaṃ pana sassataṃ maññatī" (nhưng người đó cho rằng tự ngã là thường còn).
Tasmāti aparāparaṃ pavattasaññāya nāmamattena sassataṃ maññanato.
Tasmā means: because he regards it as eternal merely by the name of the continuously occurring perception.
Tasmā có nghĩa là do cho rằng tưởng phát sinh liên tục là thường còn chỉ bằng danh nghĩa.
Saññāya uppādanirodhamatte aṭṭhatvā taduttari sassataggāhassa gahaṇato dosaṃ dassetīti adhippāyo.
The intention is that the Blessed One points out the fault of grasping eternality beyond merely the arising and cessation of perception, instead of stopping there.
Ý nghĩa là Thế Tôn chỉ ra lỗi lầm do chấp thủ quan điểm thường còn vượt xa sự sinh khởi và diệt đi của tưởng, chứ không dừng lại ở đó.
Tathevāti yathā ‘‘rūpī attā, manomayo attā’’ti ca vādadvaye attano asaññatā, evañcassa ‘‘acetanatā’’tiādidosappasaṅgo dunnivāro, tatheva imasmiṃ vādepīti attho.
Tathevā means: just as in the two views, "the self is material" and "the self is mind-made," there is its non-consciousness and the unavoidable implication of its unconsciousness, so too in this view. This is the meaning.
Tathevā có nghĩa là: Cũng như trong hai quan điểm "tự ngã hữu sắc" và "tự ngã do ý tạo", sự vô tưởng (asaññatā) của tự ngã và lỗi lầm như "sự vô tri" của nó là không thể tránh khỏi, thì trong quan điểm này cũng vậy.
Micchādassanenāti attadiṭṭhisaṅkhātena micchābhinivesena.
Micchādassanenā means: by wrong apprehension, referred to as attadiṭṭhi (self-view).
Micchādassanenā có nghĩa là do sự chấp thủ sai lầm (micchābhinivesena) được gọi là tà kiến về tự ngã (attadiṭṭhisaṅkhātena).
Abhibhūtattāti anādikālabhāvitabhāvena ajjhotthaṭattā, nivāritañāṇacārattāti vuttaṃ hoti.
Abhibhūtattā means: being overwhelmed by the cultivation throughout beginningless time, which means that the range of knowledge is obstructed.
Abhibhūtattā có nghĩa là bị lấn át bởi sự phát triển từ vô thủy, tức là sự vận hành của trí tuệ bị ngăn cản.
Yena santatighanena, samūhaghanena ca vañcito bālo pabandhavasena pavattamānaṃ dhammasamūhaṃ micchāgāhavasena ‘‘attā’’ti ca ‘‘nicco’’ti ca abhinivissa voharati, taṃ ekattasaññitaṃ santatighanaṃ, samūhaghanañca vinibhujja yāthāvato jānanaṃ ghanavinibbhogo, so ca sabbena sabbaṃ titthiyānaṃ natthi.
By which density of continuity and density of conglomeration the foolish one, being deceived, wrongly apprehends the aggregate of phenomena occurring in continuity as "self" and "eternal" and speaks of it thus. The analysis of this density, which is designated as singularity, that is, the density of continuity and the density of conglomeration, and knowing it as it truly is, is called ghanavinibbhoga (analysis of densities). And this is entirely absent among the sectarians.
Sự phân tích các khối (ghanavinibbhogo) là sự nhận biết đúng đắn bằng cách phân tích khối liên tục (santatighana) và khối tập hợp (samūhaghana) mà kẻ ngu si bị lừa dối bởi chúng, đã chấp thủ và gọi tập hợp các pháp đang diễn ra theo dòng chảy là "tự ngã" và "thường còn" bằng cách chấp thủ sai lầm. Và sự phân tích khối này hoàn toàn không có ở những người ngoại đạo.
Tasmā ayampi paribbājako tādisassa ñāṇaparipākassa abhāvato vuccamānampi nānattaṃ nāññāsīti āha ‘‘taṃ nānattaṃ ajānanto’’ti.
Therefore, this mendicant, lacking such ripeness of knowledge, did not understand the diversity even when it was explained. Thus, it is said, "taṃ nānattaṃ ajānanto (not knowing that diversity)."
Do đó, du sĩ này cũng không nhận ra sự khác biệt (nānattaṃ) mặc dù đã được nói đến, vì không có sự trưởng thành của trí tuệ như vậy. Ngài nói "taṃ nānattaṃ ajānanto" (không biết sự khác biệt đó).
Saññā nāmāyaṃ nānārammaṇā nānākkhaṇe uppajjati, veti cāti vedikānaṃ mataṃ.
The view of the Vedic theorists is that this perception is of various objects, arises at various moments, and also passes away.
Tưởng này, vốn có nhiều đối tượng, sinh khởi và diệt đi vào những khoảnh khắc khác nhau, đó là quan điểm của những người theo Veda.
Saññāya uppādanirodhaṃ passantopi saññāmayaṃ saññābhūtaṃ attānaṃ parikappetvā yathāvuttaghanavinibbhogābhāvato niccameva katvā diṭṭhimaññanāya maññati. Tathābhūtassa ca tassa saṇhasukhumaparamagambhīradhammatā na ñāyatevāti idaṃ kāraṇaṃ passantena bhagavatā ‘‘dujjānaṃ kho’’tiādi vuttanti dassento ‘‘athassa bhagavā’’tiādimāha.
Even seeing the arising and passing away of perception, conceiving the self as perception-made and perception-born, and because of the absence of the detailed analysis of aggregates mentioned above, he regards it as permanent, through the apprehension of views. Furthermore, the subtle, profound, and extremely deep nature of that ultimate reality is not understood. Showing that it was for this reason that the Blessed One said, "This is difficult to know," and so on, the commentator says, "Then the Blessed One..." and so on.
Dù thấy sự sinh diệt của tưởng (saññā), sau khi hình dung một tự ngã (attā) là do tưởng (saññāmayaṃ), là bản chất của tưởng (saññābhūtaṃ), do không có sự phân biệt rõ ràng các khối như đã nói, làm cho nó trở thành thường hằng (niccameva), ông ta nhận thức bằng tà kiến (diṭṭhimaññanāya maññati). Để chỉ ra rằng vì tính chất vi tế, cực kỳ sâu xa của pháp như vậy không được biết đến, nên Thế Tôn đã nói: “Thật khó biết” (dujjānaṃ kho) và tiếp theo, bậc Đạo sư đã nói: “Rồi Thế Tôn” (athassa bhagavā) và tiếp theo.
Diṭṭhiādīsu ‘‘evameta’’nti dassanaṃ abhinivisanaṃ diṭṭhi.
Among views and so forth, seeing and adhering to something as "it is thus" is view (diṭṭhi). The preliminary stage of that very view, accepting it as "it is thus" by way of reflection, is forbearance (khanti). Likewise, liking it is preference (ruci). The phrase "it is otherwise" and so on explains these views etc. Therein, "it is otherwise" means it is otherwise than the seeing which, in the Noble Discipline, does not cling to either extreme but proceeds by way of the Middle Path.
Trong số diṭṭhi (tà kiến) và các điều khác, sự thấy biết và chấp thủ rằng “điều này là như vậy” chính là diṭṭhi.
Tassā eva pubbabhāgabhūtaṃ ‘‘evameta’’nti nijjhānavasena khamanaṃ khanti. Tathā rocanaṃ ruci. ‘‘Aññathāyevā’’tiādi tesaṃ diṭṭhiādīnaṃ vibhajja dassanaṃ.
The preliminary stage of that very view, accepting it as "it is thus" by way of reflection, is forbearance (khanti). Likewise, liking it is preference (ruci). The phrase "it is otherwise" and so on explains these views etc. Therein, "it is otherwise" means it is otherwise than the seeing which, in the Noble Discipline, does not cling to either extreme but proceeds by way of the Middle Path.
Sự chấp nhận hay đồng ý theo cách suy xét rằng “điều này là như vậy” chính là khanti (nhẫn nại), là phần trước của diṭṭhi đó. Tương tự, sự ưa thích là ruci (ưa thích). Câu “aññathāyevā” (hoàn toàn khác) và tiếp theo là cách phân tích và trình bày các diṭṭhi này.
Tattha aññathāyevāti yathā ariyavinaye antadvayaṃ anupagamma majjhimapaṭipadāvasena dassanaṃ hoti, tato aññathāyeva.
Therein, "it is otherwise" means it is otherwise than the seeing which, in the Noble Discipline, does not cling to either extreme but proceeds by way of the Middle Path.
Trong đó, aññathāyevā (hoàn toàn khác) có nghĩa là hoàn toàn khác với cách thấy biết trong giới luật của bậc Thánh (ariyavinaya), nơi không đi theo hai thái cực mà theo con đường trung đạo (majjhimapaṭipadā).
Aññadevāti yaṃ paramatthato vijjati khandhāyatanādi, tassa cāpi aniccatādi, tato aññadeva paramatthato avijjamānaṃ attasassatādikaṃ tayā khamate ceva ruccate cāti attho.
"It is something else (aññadeva)" means that what truly exists as ultimate reality — such as the aggregates and sense bases — and their impermanence etc., is separate from something else, like a permanent self, which does not exist in ultimate reality, and which you, Poṭṭhapāda, both tolerate and approve of.
Aññadevā (một điều khác) có nghĩa là một điều khác với những gì tồn tại trong chân đế (paramattha) như các uẩn (khandha), xứ (āyatana) v.v., và cũng khác với tính vô thường (aniccatā) v.v. của chúng. Ý là, ông chấp nhận và ưa thích những điều không tồn tại trong chân đế như tự ngã thường hằng (attasassata) v.v.
Ābhuso yuñjanaṃ āyogo. Tena vuttaṃ ‘‘yuttapayuttatā’’ti.
Ayoga is extreme exertion. Therefore it is said, "yuttapayuttatā".
Sự tinh tấn hết sức là āyogo (tinh tấn). Do đó, có câu “yuttapayuttatā” (sự tinh tấn và nỗ lực).
Paṭipattiyāti paramattacintanādiparibbājakapaṭipattiyā.
Paṭipattiyā refers to the practice of wanderers who ponder ultimate reality and so forth.
Paṭipattiyā (trong thực hành) có nghĩa là trong thực hành của các du sĩ (paribbājaka) như suy tư về tự ngã tối thượng v.v.
Ācariyassa bhāvo ācariyakaṃ, yathā tathā ovādānusāsanaṃ, tadassatthīti ācariyako yathā ‘‘saddho’’ti āha ‘‘aññatthā’’tiādi.
The state of a teacher is ācariyakaṃ, the giving of advice and instruction as appropriate; since he possessed this, he is called ācariyako, just as one is called "saddho" (faithful). Therefore it is said, "aññatthā" and so on.
Trạng thái của một bậc thầy là ācariyakaṃ (sự làm thầy), tức là sự khuyên bảo và hướng dẫn như vậy. Vì điều đó có ở ông ta, nên ông ta là ācariyako (người có thầy), giống như cách nói “saddho” (có đức tin). Do đó, bậc Đạo sư đã nói “aññatthā” (ở nơi khác) và tiếp theo.
Aññasmiṃ titthāyatane tava ācariyabhāvo atthīti yojanā.
The interpretation is that you have the state of a teacher in another sect or sphere.
Ý nghĩa là: “Ông có trạng thái của một bậc thầy ở một giáo phái (titthāyatana) khác.”
‘‘Tenā’’tiādi saha yojanāya yathāvākyaṃ dassanaṃ.
The phrase "tenā" and so on presents the sentence as it is, together with its construction.
Câu “Tenā” (do đó) và tiếp theo là cách trình bày câu văn theo cách kết nối.
‘‘Ayaṃ paramattho, ayaṃ sammutī’’ti imassa vibhāgassa dubbibhāgattā dujjānaṃ etaṃ nānattaṃ.
This diversity is difficult to discern because the distinction between "this is ultimate truth, this is conventional truth" is hard to make.
Sự khác biệt (nānattaṃ) này thật khó biết (dujjānaṃ etaṃ) vì sự phân biệt giữa “đây là chân đế, đây là tục đế” (ayaṃ paramattho, ayaṃ sammutī) là rất khó.
‘‘Yajjetaṃ dujjānaṃ tāva tiṭṭhatu, aññaṃ panatthaṃ bhagavantaṃ pucchāmī’’ti cintetvā tathā paṭipannataṃ dassetuṃ ‘‘atha paribbājako’’tiādi vuttaṃ.
Thinking, "If this is difficult to discern, let that remain for now; I will ask the Blessed One another question," the phrase "atha paribbājako" and so on was stated to show that he acted accordingly.
Để chỉ ra rằng du sĩ đã nghĩ: “Nếu điều này khó biết, thì hãy tạm gác lại. Tôi sẽ hỏi Thế Tôn một điều khác,” và đã hành động như vậy, bậc Đạo sư đã nói “atha paribbājako” (rồi du sĩ) và tiếp theo.
Añño vā saññātoti saññāsabhāvato aññasabhāvo vā attā hotūti attho.
"Or other than saññā" means let the self be of a nature other than the nature of saññā.
Añño vā saññāto (hoặc một tưởng khác) có nghĩa là: “Hoặc tự ngã (attā) có thể là một bản chất khác với bản chất của tưởng (saññā).”
Adhunā pana ‘‘aññā vā saññā’’ti pāṭho dissati.
However, at present, the reading "aññā vā saññā" is seen.
Tuy nhiên, hiện nay có một bản đọc là “aññā vā saññā” (hoặc một tưởng khác).
Assāti attano.
Assā means of the self.
Assā (của nó) có nghĩa là của tự ngã (attā).
Lokīyati dissati, patiṭṭhahati vā ettha puññapāpaṃ, tabbipāko cāti loko, attā.
That which is seen in the world, or where wholesome and unwholesome actions and their results are established, is called loka (world), which refers to the self.
Loko (thế gian) có nghĩa là tự ngã (attā), vì phước và tội, cùng với quả dị thục của chúng, được thấy hoặc được thiết lập ở đó.
So hissa kārako, vedako cāti icchito.
That self is desired to be both the doer and the experiencer.
Vì nó được mong muốn là người tạo tác và người cảm thọ.
Diṭṭhigatanti ‘‘sassato attā ca loko cā’’tiādi (dī. ni. 1.31; udā. 55) nayapavattaṃ diṭṭhigataṃ.
Diṭṭhigataṃ (wrong view) refers to the view that "the self and the world are eternal" and so on.
Diṭṭhigataṃ (tà kiến) là tà kiến phát sinh theo cách nói: “Tự ngã và thế gian là thường hằng” (Dī. Ni. 1.31; Udā. 55) và các điều tương tự.
Na hesa diṭṭhābhiniveso diṭṭhadhammikādiatthanissito tadasaṃvattanato.
This adherence to wrong views does not lead to benefits in this life, etc., because it does not conduce to them.
Sự chấp thủ tà kiến này không dựa vào lợi ích hiện tại (diṭṭhadhammika) v.v., vì nó không dẫn đến những điều đó.
Yo hi taṃ saṃvattanako, so ‘‘taṃ nissito’’ti vattabbataṃ labheyya yathā taṃ puññañāṇasambhāro.
For indeed, one who conduces to that would be termed "dependent on that," just as the accumulation of merit and wisdom.
Người nào tạo ra điều đó, người đó có thể được gọi là “dựa vào điều đó”, giống như sự tích lũy công đức và trí tuệ.
Eteneva nayena na dhammanissitatāpi saṃvaṇṇetabbā.
By this same method, the state of being dependent on Dhamma should also not be explained.
Theo cùng cách này, cũng không nên giải thích rằng nó dựa vào Pháp (dhamma).
Brahmacariyassa ādi ādibrahmacariyaṃ, tadeva ādibrahmacariyakaṃ yathā ‘‘vinayo eva venayiko’’ti (pārā. aṭṭha. 8).
The beginning of the holy life is ādibrahmacariyaṃ; that itself is ādibrahmacariyakaṃ, just as "discipline itself is disciplinary."
Khởi đầu của Phạm hạnh (brahmacariya) là ādibrahmacariyaṃ (phạm hạnh sơ khởi). Chính điều đó là ādibrahmacariyakaṃ (thuộc về phạm hạnh sơ khởi), giống như cách nói “vinayo eva venayiko” (Giới luật chính là thuộc về giới luật) (Pārā. Aṭṭha. 8).
Tenāha ‘‘sikkhattayasaṅkhātassā’’tiādi.
Therefore, it is said, "sikkhattayasaṅkhātassā" and so on.
Do đó, bậc Đạo sư đã nói “sikkhattayasaṅkhātassā” (của ba học pháp) và tiếp theo.
Sabbampi vākyaṃ antogadhāvadhāraṇaṃ tassa avadhāraṇaphalattāti vuttaṃ ‘‘ādimatta’’nti.
The entire statement contains an implicit emphasis, because it is the outcome of that emphasis, therefore it is said, "ādimattaṃ" (mere beginning).
Toàn bộ câu văn bao hàm sự nhấn mạnh, vì đó là kết quả của sự nhấn mạnh. Do đó, có câu “ādimatta” (chỉ là khởi đầu).
Tadidha adhisīlasikkhāva.
Here, that refers only to the training in higher morality (adhisīlasikkhā).
Điều đó ở đây chỉ là giới học (adhisīlasikkhā).
Sā hi sikkhattayasaṅgahite sāsanabrahmacariye ādibhūtā, na aññattha viya ājīvaṭṭhamakādi ādibrahmacariyakanti dasseti ‘‘adhisīlasikkhāmatta’’nti iminā.
For indeed, that is the beginning in the holy life of the Dispensation, which is comprised of the three trainings, and not, as in other cases, the livelihood with eight factors etc., which is the primary holy life. This is shown by the phrase "adhisīlasikkhāmattaṃ".
Bậc Đạo sư chỉ ra rằng giới học này là khởi đầu trong phạm hạnh giáo pháp (sāsanabrahmacariya) bao gồm ba học pháp, chứ không phải là các điều như tám chi phần sinh kế (ājīvaṭṭhamaka) v.v., như ở những nơi khác, bằng cách nói “adhisīlasikkhāmatta” (chỉ là giới học).
Nibbindanatthāyāti ukkaṇṭhitabhāvāya.
Nibbindanatthāyā means for the sake of becoming weary of it.
Nibbindanatthāyā (vì sự nhàm chán) có nghĩa là vì trạng thái chán nản.
‘‘Abhijānanāyāti ñātapariññāvasena abhijānanatthāya.
"Abhijānanāyā means for the sake of distinct knowledge, by way of discerning what is known.
“Abhijānanāyā (vì sự hiểu biết rõ ràng) có nghĩa là vì sự hiểu biết rõ ràng theo cách tri kiến biến tri (ñātapariññā).
Sambujjhanatthāyāti tīraṇapahānapariññāvasena sambodhanatthāyā’’ti vadanti.
Sambujjhanatthāyā means for the sake of perfect enlightenment, by way of discernment of elimination and abandoning." So they say.
Sambujjhanatthāyā (vì sự giác ngộ hoàn toàn) có nghĩa là vì sự giác ngộ hoàn toàn theo cách thẩm sát biến tri (tīraṇapariññā) và đoạn trừ biến tri (pahānapariññā),” họ nói.
Apica abhijānanāyāti abhiññāpaññāvasena jānanāya.
Furthermore, abhijānanāyā means for the sake of knowing by means of higher knowledge and wisdom.
Hơn nữa, abhijānanāyā (vì sự hiểu biết rõ ràng) có nghĩa là vì sự hiểu biết theo cách trí tuệ thắng trí (abhiññāpaññā).
Taṃ pana vaṭṭassa paccakkhakaraṇameva hotīti āha ‘‘paccakkhakiriyāyā’’ti.
However, that is indeed the direct realization of the cycle of existence, hence it is said, "paccakkhakiriyāyā".
Vì điều đó chính là sự chứng nghiệm vòng luân hồi (vaṭṭa), nên bậc Đạo sư đã nói “paccakkhakiriyāyā” (vì sự chứng nghiệm).
Sambujjhanatthāyāti pariññābhisamayavasena paṭivedhatthāya.
Sambujjhanatthāyā means for the sake of penetration by way of comprehension and full understanding.
Sambujjhanatthāyā (vì sự giác ngộ hoàn toàn) có nghĩa là vì sự thâm nhập (paṭivedha) theo cách chứng đắc biến tri (pariññābhisamaya).
Diṭṭhābhinivesassa saṃsāravaṭṭe nibbidāvirāganirodhupasamāsaṃvattanaṃ vaṭṭantogadhattā, tassa vaṭṭasambandhanato ca.
The non-conduciveness of weariness, dispassion, cessation, and tranquility to the cycle of existence for one with attachment to views, is because such attachment is encompassed within the cycle, and is connected to it.
Sự không dẫn đến nhàm chán (nibbidā), ly tham (virāga), đoạn diệt (nirodha), và an tịnh (upasama) trong vòng luân hồi (saṃsāravaṭṭa) của sự chấp thủ tà kiến (diṭṭhābhinivesa) là do sự bao hàm trong vòng luân hồi và sự liên kết với vòng luân hồi của nó.
Tathā abhiññāsambodhanibbānāsaṃvattanañca daṭṭhabbaṃ.
Similarly, the non-conduciveness of higher knowledge, perfect enlightenment, and Nibbāna should also be understood.
Tương tự, cũng phải hiểu rằng nó không dẫn đến thắng trí (abhiññā), giác ngộ hoàn toàn (sambodhana), và Niết Bàn (nibbāna).
Kāmaṃ taṇhāpi dukkhasabhāvā eva, tassā pana samudayabhāvena visuṃ gahitattā ‘‘taṇhaṃ ṭhapetvā’’ti vuttaṃ.
Though craving itself is indeed of the nature of suffering, it is stated "except for craving" because it is taken separately as the origin of suffering.
Dù tham ái (taṇhā) cũng có bản chất là khổ (dukkha), nhưng vì nó được đề cập riêng biệt như là nguyên nhân của khổ (samudaya), nên có câu “taṇhaṃ ṭhapetvā” (ngoại trừ tham ái).
Pabhāvanatoti uppādanato.
Pabhāvanato means due to its production.
Pabhāvanato (do sự phát sinh) có nghĩa là do sự tạo ra.
Dukkhaṃ pabhāventīpi taṇhā avijjādipaccayantarasahitā eva pabhāveti, na kevalāti āha ‘‘sappaccayā’’ti.
Craving, even while producing suffering, produces it only in conjunction with other conditions such as ignorance; it does not do so alone. Therefore, it is said, "sappaccayā".
Dù tham ái tạo ra khổ, nhưng nó chỉ tạo ra khổ khi có các duyên khác như vô minh (avijjā) v.v. Do đó, bậc Đạo sư đã nói “sappaccayā” (có duyên).
Appavattīti appavattinimittaṃ.
Appavattī means the cause of non-occurrence.
Appavattī (sự không phát sinh) có nghĩa là nguyên nhân của sự không phát sinh.
Na pavattanti ettha dukkhasamudayā, etasmiṃ vā adhigateti hi appavatti. Dukkhanirodhaṃ nibbānaṃ gacchati, tadatthañca sā paṭipajjitabbāti dukkhanirodhagāminipaṭipadā.
Here, the origins of suffering do not arise; or when Nibbāna is attained, the origins of suffering do not arise. Therefore, that Nibbāna is appavatti. One goes to the cessation of suffering, Nibbāna; and for that purpose, that practice should be undertaken, hence it is the path leading to the cessation of suffering.
Vì các nguyên nhân của khổ (dukkhasamudaya) không phát sinh ở đây, hoặc không phát sinh khi đạt được điều này, nên đó là appavatti (sự không phát sinh). Con đường dẫn đến sự diệt khổ (dukkhanirodha), tức Niết Bàn (nibbāna), và con đường đó phải được thực hành vì mục đích đó, nên nó là dukkhanirodhagāminipaṭipadā (con đường dẫn đến sự diệt khổ).
Maggapātubhāvoti maggasamuppādo.
Maggapātubhāvo means the arising of the path.
Maggapātubhāvo (sự xuất hiện của Đạo) có nghĩa là sự phát sinh của Đạo (magga).
Phalasacchikiriyāti phalassādhigamavasena paccakkhakaraṇaṃ.
Phalasacchikiriyā means direct realization of the fruit by way of attaining it.
Phalasacchikiriyā (sự chứng ngộ quả) có nghĩa là sự chứng nghiệm quả (phala) bằng cách đạt được nó.
Taṃ ākāranti taṃ tuṇhībhāvasaṅkhātaṃ gamanaliṅga ārocento viya, na pana abhimukhaṃ āroceti.
That manner means as if reporting that sign of departure, which is stillness, but not reporting it directly.
Taṃ ākāraṃ (cách thức đó) có nghĩa là như thể báo cáo (ārocento viya) dấu hiệu ra đi, tức là sự im lặng, nhưng không phải là báo cáo trực tiếp.
421. Samantato niggaṇhanavasena todanaṃ vijjhanaṃ sannitodakaṃ. Manogaṇādīnaṃ visesanassa napuṃsakaliṅgena niddiṭṭhattā ‘‘vācāya sannitodakenā’’ti vuttaṃ.
421. To pierce or prod by way of thoroughly suppressing is sannitodakaṃ. Because the qualification of mental groups etc., is indicated by the neuter gender, it is said "vācāya sannitodakenā".
421. Sự đâm chọc, xuyên thủng theo cách đè nén từ mọi phía là sannitodakaṃ (sự đâm chọc kỹ lưỡng). Vì tính từ bổ nghĩa cho các nhóm như manogaṇa v.v. được chỉ định bằng giống trung, nên có câu “vācāya sannitodakenā” (bằng lời nói đâm chọc kỹ lưỡng).
Tenāha ‘‘vacanapatodakenā’’ti.
Therefore it is said, "vacanapatodakenā".
Do đó, bậc Đạo sư đã nói “vacanapatodakenā” (bằng lời nói chọc ghẹo).
Atha vā ‘‘vācāyā’’ti idaṃ ‘‘sannitodakenā’’ti ettha karaṇavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Or, this "vācāyā" should be understood as an instrumental case in "sannitodakenā".
Hoặc, câu “vācāyā” (bằng lời nói) này phải được hiểu là cách dùng giới từ chỉ công cụ trong “sannitodakenā”.
‘‘Vacanapatodakenā’’ti hi vacanena patodakenāti attho, ‘‘vācāyā’’ti vā sambandhe sāmivacanaṃ.
For "vacanapatodakenā" means by speech, by prodding; or "vācāyā" is the genitive case of relation.
Thật vậy, “vacanapatodakenā” có nghĩa là “bằng lời nói và bằng sự chọc ghẹo”, hoặc “vācāyā” là cách dùng sở hữu cách trong mối quan hệ.
Vācāya sannitodanakiriyāya sajjhabbharitamakaṃsūti yojetabbaṃ.
It should be construed as "they thoroughly filled with the act of prodding with speech."
Nên kết nối câu: “Họ đã thực hiện hành động đâm chọc kỹ lưỡng bằng lời nói, làm cho nó đầy ắp từ mọi phía.”
‘‘Sajjhabbharita’’nti etassa ‘‘saṃ adhi abhi aribha’’nti padacchedo, samantato bhusaṃ aritanti attho, satamattehi tuttakehi viya vividhehi paribbājakavācātodanehi tudiṃ sūti vuttaṃ hoti.
The word division of "sajjhabbharitaṃ" is "saṃ adhi abhi aritaṃ," meaning completely and intensely filled. It means that they prodded as if with various wanderers' verbal prods, like being prodded by a hundred tiny sticks.
Từ “Sajjhabbharita” được phân tích thành “saṃ adhi abhi aribhaṃ”, có nghĩa là “đầy ắp một cách mãnh liệt từ mọi phía”. Ý muốn nói là họ đã đâm chọc như thể bị đâm chọc bằng hàng trăm mũi dùi, bằng những lời chọc ghẹo đa dạng của các du sĩ.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘upari vijjhiṃsū’’ti.
Indeed, it is stated, "upari vijjhiṃsū" (they pierced him from above).
Thật vậy, có câu “upari vijjhiṃsū” (họ đã đâm chọc từ trên).
Sabhāvato vijjamānanti paramatthasabhāvato upalabbhamānaṃ, na pakatiādi viya anupalabbhamānaṃ.
Sabhāvato vijjamānaṃ means that which is found as ultimate reality, not something unfound like primordial nature, etc.
Sabhāvato vijjamānaṃ (tồn tại theo bản chất) có nghĩa là điều được nhận thức theo bản chất tối thượng (paramatthasabhāva), chứ không phải điều không được nhận thức như bản chất nguyên thủy (pakati) v.v.
Tacchanti saccaṃ.
Tacchaṃ means true.
Tacchaṃ (chân thật) có nghĩa là sự thật.
Tathanti aviparītaṃ.
Tathaṃ means unperverted.
Tathaṃ (như vậy) có nghĩa là không sai lệch.
Atthato vevacanameva taṃ padattayaṃ.
Those three terms are synonyms in meaning.
Ba từ đó thực chất là đồng nghĩa.
Navalokuttaradhammesūti visaye bhummaṃ, te dhamme visayaṃ katvā.
Navalokuttaradhammesu indicates the locative case of the object, meaning by making those nine supramundane qualities the object.
Trong navalokuttaradhammesu (chín pháp siêu thế), đó là vị trí địa phương (bhummaṃ) theo đối tượng, tức là lấy các pháp đó làm đối tượng.
Ṭhitasabhāvanti avaṭṭhitasabhāvaṃ, taduppādakanti attho.
Ṭhitasabhāvaṃ means having an unshakeable nature, which is to say, that which produces them.
Ṭhitasabhāvaṃ (bản chất kiên cố) có nghĩa là bản chất không thay đổi, tức là điều tạo ra nó.
Lokuttaradhammaniyāmaniyatanti lokuttaradhammasampāpananiyāmena niyataṃ.
Lokuttaradhammaniyāmaniyataṃ means fixed by the certainty of attaining supramundane qualities.
Lokuttaradhammaniyāmaniyataṃ (được xác định bởi quy luật của các pháp siêu thế) có nghĩa là được xác định bởi quy luật đạt được các pháp siêu thế.
Idāni pana ‘‘lokuttaradhammaniyāmata’’nti pāṭho, so na porāṇo ācariyena anuddhaṭattā.
However, the reading now is "lokuttaradhammaniyāmataṃ", which is not ancient, as it was not quoted by the teacher.
Tuy nhiên, hiện nay có bản đọc “lokuttaradhammaniyāmatā” (quy luật của các pháp siêu thế), nhưng đó không phải là bản cổ xưa vì không được bậc Đạo sư trích dẫn.
Kasmā panesā paṭipadā dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatāti āha ‘‘buddhānañhī’’tiādi.
Why is this practice the stability of the Dhamma and the certainty of the Dhamma? He says, "buddhānañhī" and so on.
Vì sao con đường này lại là sự kiên cố của Pháp (dhammaṭṭhitatā) và quy luật của Pháp (dhammaniyāmatā)? Bậc Đạo sư đã nói “buddhānañhī” (vì của chư Phật) và tiếp theo.
Sāti paṭipadā.
Sā means the practice.
Sā (điều đó) có nghĩa là con đường (paṭipadā).
Edisāti ‘‘dhammaṭṭhitata’’ntiādinā vuttappakārā.
Edisā means of the kind described by "dhammaṭṭhitataṃ" and so on.
Edisā (như vậy) có nghĩa là loại đã được nói đến bằng “dhammaṭṭhitata” (sự kiên cố của Pháp) và tiếp theo.
422. Hatthiṃ sāreti dametīti hatthisārī, hatthācariyo.
422. One who trains and tames elephants is an elephant trainer, an elephant master.
422. Người nào huấn luyện, thuần hóa voi, người ấy được gọi là hatthisārī (người huấn luyện voi), tức là một huấn luyện viên voi.
Sukhumesu atthantaresūti khandhāyatanādīsu sukhumañāṇagocaresu dhammesu.
‘In subtle matters’ means in phenomena that are the domain of subtle knowledge, such as aggregates and sense bases.
Sukhumesu atthantaresu (trong những vấn đề vi tế) có nghĩa là trong các pháp như uẩn (khandhā), xứ (āyatana) v.v., là những pháp vi tế thuộc đối tượng của tuệ giác.
Abhidhammiko kiresa.
He was, it is said, an expert in Abhidhamma.
Nghe nói, vị này là một người thông hiểu Abhidhamma.
Kusaloti pubbepi buddhasāsane kataparicayatāya cheko.
‘ Skilful’ means expert due to having practiced previously in the Buddha’s dispensation.
Kusalo (khéo léo) có nghĩa là khéo léo vì đã thực hành nhiều trong giáo pháp của Đức Phật từ trước.
Tādise citteti gihibhāvacitte.
‘ With such a mind’ means with a mind that yearned for the lay state.
Tādise citte (trong tâm như vậy) có nghĩa là trong tâm hướng về đời sống gia đình.
Itaro pana taṃ sutvāva na vibbhami, pabbajjāyameva abhiramīti adhippāyo.
But the other, upon merely hearing it, did not waver; the intention is that he ‘delighted in the monastic life itself’.
Còn người kia, sau khi nghe lời ấy, đã không dao động, mà ý nghĩa là: vị ấy chỉ hoan hỷ với đời sống xuất gia.
Gihibhāve ānisaṃsakathāya kathitattāti ettha sīlavantassa bhikkhuno tathā kathanena vibbhamane niyojitattā idāni sayampi sīlavā eva hutvā cha vāre vibbhamīti adhippāyo gahetabbo.
Regarding ‘ because of the teaching of the advantages of the lay state’, the intention to be understood is that since he was induced to waver by such a teaching from a virtuous bhikkhu, he himself, being virtuous now, wavered six times.
Tại đây, trong cụm từ gihibhāve ānisaṃsakathāya kathitattā (do đã nói về lợi ích của đời sống gia đình), nên hiểu ý nghĩa là: do đã khuyên vị tỳ khưu có giới đức ấy dao động bằng cách nói như vậy, nên bây giờ chính mình cũng là người có giới đức nhưng đã dao động sáu lần.
Kammasarikkhakena hi kammaphalena bhavitabbaṃ.
For the result of kamma must correspond to the kamma performed.
Quả thật, quả của nghiệp phải tương xứng với nghiệp.
Kathentānanti anādare sāmivacanaṃ.
‘ Of those who taught’ is a genitive case of disregard.
Kathentānaṃ (của những người nói) là một từ ở cách sở hữu (sāmivacana) mang ý nghĩa xem thường.
Mahāsāvakassa kathiteti mahāsāvakabhūtena mahākoṭṭhikattherena apasādanavasena kathite, kathananimittaṃ patiṭṭhaṃ laddhuṃ asakkontoti attho.
‘ Taught by the great disciple’ means taught by the Elder Mahākoṭṭhika, who was a great disciple, by way of discouraging him; the meaning is that he was unable to establish a basis for the teaching.
Mahāsāvakassa kathite (khi được vị Đại Thanh văn nói) có nghĩa là khi được Trưởng lão Mahākoṭṭhika, người đã trở thành Đại Thanh văn, nói với ý chê trách, tức là không thể tìm được chỗ dựa cho lời nói.
‘‘Vibbhamitvā gihī jāto’’ti idaṃ sattamavāramiva vuttaṃ.
This statement, ‘ Having wavered, he became a layman,’ is stated as if it were the seventh time.
Câu “Vibbhamitvā gihī jāto” (sau khi dao động, trở thành cư sĩ) này được nói như thể là lần thứ bảy.
Dhammapadaṭṭhakathāyaṃ (dha. pa. aṭṭha. 1.3 cittahatthattheravatthu) pana kudālapaṇḍitajātake (jā. aṭṭha. 1.1.7 kuddālajātakavaṇṇanā) ca chakkhattumeva vibbhamanavāro vutto.
However, in the Dhammapada Commentary and in the Kudālapandita Jātaka, the number of times he wavered is stated to be only six.
Tuy nhiên, trong Chú giải Pháp Cú và trong Kinh Jātaka về Kudālapaṇḍita, số lần dao động chỉ được nói là sáu lần.
Gihisahāyakoti gihikāle sahāyako.
‘ Lay companion’ means a companion from his lay life.
Gihisahāyako (bạn của cư sĩ) có nghĩa là bạn bè trong thời còn làm cư sĩ.
Apasakkantopi nāmāti api nāma apasakkanto, gārayhavacanametaṃ.
‘ Even if one were to turn away’ is an expression of reproach.
Apasakkantopi nāmā (dù đã rút lui đi nữa) là một lời quở trách.
Pabbajituṃ vaṭṭatīti pabbajjā vaṭṭati.
‘ It is fitting to go forth’ means monastic life is fitting.
Pabbajituṃ vaṭṭatī (nên xuất gia) có nghĩa là đời sống xuất gia là phù hợp.
423. Paññācakkhuno natthitāyāti suvuttaduruttasamavisamadassanasamatthassa paññācakkhuno abhāvena.
423. ‘ Due to the absence of the eye of wisdom’ means due to the lack of the eye of wisdom capable of discerning what is well-spoken or ill-spoken, equal or unequal.
423. Paññācakkhuno natthitāyā (do không có tuệ nhãn) có nghĩa là do không có tuệ nhãn có khả năng thấy được sự tương đồng và khác biệt giữa lời nói hay và lời nói dở.
Yādisena cakkhunā so ‘‘cakkhumā’’ti vutto, taṃ dassetuṃ ‘‘subhāsitā’’tiādi vuttaṃ.
To show by what kind of eye he was called ‘one with eyes’, the words ‘well-spoken’ and so forth were uttered.
Để chỉ rõ loại nhãn quan nào đã khiến vị ấy được gọi là “người có nhãn quan”, nên đã nói “subhāsitā” (lời nói hay) v.v.
Ayaṃ aṭṭhakathāto aparo nayo – ekaṃsikāti ekantikā, nibbānavahabhāvena nicchitāti vuttaṃ hoti.
This is another method from the commentary: ‘ One-sided’ means definitive, meaning it is certain to lead to Nibbāna.
Đây là một phương pháp khác từ chú giải: ekaṃsikā (nhất định) có nghĩa là tuyệt đối, tức là đã được xác định là dẫn đến Nibbāna.
Paññattāti vavatthapitā.
‘ Designated’ means classified.
Paññattā (đã được tuyên bố) có nghĩa là đã được xác định.
Na ekaṃsikāti na ekantikā nibbānāvahabhāvena nicchitā vaṭṭantogadhabhāvatoti adhippāyo.
‘ Not one-sided’ means not definitively leading to Nibbāna, because it is included in the round of existence; this is the intention.
Na ekaṃsikā (không nhất định) có nghĩa là không tuyệt đối được xác định là dẫn đến Nibbāna, vì chúng thuộc về vòng luân hồi (vaṭṭanta).
Ayamattho hi ‘‘kasmā cete poṭṭhapāda mayā ekaṃsikā dhammā desitā paññattā, ete poṭṭhapāda atthasaṃhitā…pe… nibbānāya saṃvattantī’’tiādisuttapadehi saṃsandati sametīti.
Indeed, this meaning accords with the sūtra passages such as, ‘And why, Poṭṭhapāda, have these teachings been declared and designated by me as one-sided? These teachings, Poṭṭhapāda, are connected with the goal… leading to Nibbāna.’
Ý nghĩa này phù hợp với các đoạn kinh như “Này Poṭṭhapāda, vì sao các pháp được Ta thuyết giảng, được Ta tuyên bố là nhất định? Này Poṭṭhapāda, các pháp ấy có lợi ích… v.v… dẫn đến Nibbāna”.
425. ‘‘Kasmā ārabhī’’ti kāraṇaṃ pucchitvā ‘‘aniyyānikabhāvadassanattha’’nti payojanaṃ vissajjitaṃ.
425. Having asked the reason, ‘ Why did he undertake it?’ the purpose, ‘ to show its non-emancipatory nature,’ is answered.
425. Sau khi hỏi nguyên nhân “Kasmā ārabhī” (vì sao bắt đầu?), mục đích đã được giải thích là “aniyyānikabhāvadassanatthaṃ” (để chỉ ra rằng đó không phải là con đường dẫn đến sự giải thoát).
Phale hi siddhe hetupi siddho hotīti, ayaṃ ācariyamati (dī. ni. ṭī. 1.425) apare pana ‘‘edisesu atthasaddo kāraṇe vattati, hetvatthe ca paccattavacanaṃ, tasmā aniyyānikabhāvadassananti ettha aniyyānikabhāvadassanakāraṇā’’ti atthamicchanti.
For when the result is achieved, the cause is also established; this is the opinion of the teacher. Others, however, desire the meaning that in such contexts, the word attha functions as a cause, and the nominative case signifies the meaning of a cause; therefore, ‘ aniyyānikabhāvadassana’ here means ‘due to the cause of showing its non-emancipatory nature’.
Quả thật, khi quả đã thành tựu thì nhân cũng thành tựu, đây là quan điểm của các bậc thầy. Những người khác lại muốn ý nghĩa là: “Trong những trường hợp như vậy, từ ‘attha’ (ý nghĩa) có nghĩa là nguyên nhân, và ở đây cách chủ cách (paccattavacana) được dùng với ý nghĩa nguyên nhân. Do đó, aniyyānikabhāvadassanaṃ (sự chỉ ra tính không dẫn đến giải thoát) có nghĩa là ‘do nguyên nhân chỉ ra tính không dẫn đến giải thoát’”.
Paññāpitaniṭṭhāyāti paveditavimuttimaggassa.
‘ Of the designated ultimate goal’ refers to the path to liberation that has been made known.
Paññāpitaniṭṭhāyā (của sự kết thúc đã được tuyên bố) có nghĩa là của con đường giải thoát đã được chỉ ra.
Vaṭṭadukkhapariyosānaṃ gacchati etāyāti niṭṭhāti hi vimutti vuttā ‘‘goṭṭhā paṭṭhitagāvo’’ti (ma. ni. 1.156) mahāsīhanādasuttapade viya ṭhā-saddassa gatiatthe pavattanato.
The word niṭṭhā here refers to liberation because it is that by which one reaches the cessation of the suffering of vaṭṭa, just as the word ṭhā in the Mahāsīhanāda Sutta passage, ‘cows standing in the cow-shed,’ means ‘going’.
Thật vậy, niṭṭhā (sự kết thúc) được nói đến là sự giải thoát, bởi vì nó dẫn đến sự chấm dứt khổ đau của luân hồi (vaṭṭadukkha), giống như trong đoạn kinh Mahāsīhanāda, từ “ṭhā” được dùng với ý nghĩa “đi” trong cụm từ “goṭṭhā paṭṭhitagāvo” (những con bò đã đi đến chuồng).
Niṭṭhāmaggo ca idha uttarapadalopena ‘‘niṭṭhā’’ti adhippeto.
And the path to the ultimate goal, niṭṭhāmagga, is here intended as niṭṭhā by the elision of the latter part of the compound.
Và con đường dẫn đến sự kết thúc (niṭṭhāmaggo) ở đây được hiểu là niṭṭhā (sự kết thúc) do sự lược bỏ hậu tố.
Tasseva hi niyyānikatā, aniyyānikatā ca vuccati, na niṭṭhāya.
For it is the path that is said to be emancipatory or non-emancipatory, not the ultimate goal itself.
Chỉ có con đường ấy mới được gọi là dẫn đến giải thoát (niyyānika) hay không dẫn đến giải thoát (aniyyānika), chứ không phải bản thân sự kết thúc (niṭṭhā).
Niyyātīti niyyānikā ya-kārassa ka-kāraṃ katvā.
‘ Niyyānikā’ (emancipatory) comes from niyyāti (leads forth), by changing the ‘ya’ to ‘ka’.
Niyyānikā (dẫn đến giải thoát) có nghĩa là dẫn đến giải thoát, bằng cách thay chữ “ya” bằng chữ “ka”.
Anīyasaddo hi bahulaṃ kattutthābhidhāyako, na niyyānikā aniyyānikā, tassā bhāvo tathā.
The suffix anīya generally denotes the agent. Not leading forth (niyyānikā) is aniyyānikā (non-emancipatory), and the state of that is tathā (the same).
Quả thật, từ “anīya” thường chỉ người thực hiện hành động. Aniyyānikā (không dẫn đến giải thoát) có nghĩa là không dẫn đến giải thoát, và trạng thái của nó là như vậy.
Niyyānaṃ vā niggamanaṃ nissaraṇaṃ, vaṭṭadukkhassa vūpasamoti attho, niyyānameva niyyānikaṃ, na niyyānikaṃ aniyyānikaṃ, so eva bhāvo sabhāvo aniyyānikabhāvo, tassa dassanatthanti yojetabbaṃ.
Alternatively, Niyyānaṃ (leading forth) means egress or escape, that is, the cessation of the suffering of vaṭṭa. Niyyāna itself is niyyānikaṃ (emancipatory), and not niyyānikaṃ is aniyyānikaṃ (non-emancipatory). This very state, its intrinsic nature, is aniyyānikabhāvo (non-emancipatory nature), and the purpose is to show that; this is how it should be connected.
Hoặc niyyānaṃ (sự giải thoát) là sự thoát ra, sự giải thoát, tức là sự chấm dứt khổ đau của luân hồi. Niyyānikaṃ (sự giải thoát) chính là niyyānaṃ. Aniyyānikaṃ (không giải thoát) là không phải niyyānikaṃ. Chính trạng thái, bản chất ấy là aniyyānikabhāvo (tính không giải thoát). Phải kết nối lại thành “để chỉ ra tính không giải thoát của nó”.
‘‘Sabbe hī’’tiādi tadatthavivaraṇaṃ.
‘ For all’ and so forth is an elaboration of that meaning.
“Sabbe hī” (quả thật tất cả) v.v., là phần giải thích ý nghĩa đó.
Amataṃ nibbānaṃ niṭṭhamiti paññapeti yathāti sambandho.
The connection is: just as one designates the deathless Nibbāna as the ultimate goal.
Sự liên kết là: như thế nào mà họ tuyên bố Nibbāna bất tử là sự kết thúc.
Lokathūpikādivasena niṭṭhaṃ paññapentīti ‘‘nibbānaṃ nibbāna’’nti vacanasāmaññamattaṃ gahetvā tathā paññapenti.
‘ They designate the ultimate goal in terms of world-pinnacles and so forth’ means they designate it thus, merely by taking the common meaning of the word ‘Nibbāna, Nibbāna’.
Lokathūpikādivasena niṭṭhaṃ paññapentī (tuyên bố sự kết thúc theo cách tháp thế gian v.v.) có nghĩa là họ tuyên bố như vậy chỉ bằng cách nắm bắt ý nghĩa chung của từ “Nibbāna, Nibbāna”.
Lokathūpikā nāma brahmabhūmi vuccati lokassa thūpikasadisatāparikappanena.
World-pinnacle is called the Brahmā realm, by conceiving it to be like a pinnacle of the world.
Lokathūpikā (tháp thế gian) được gọi là cõi Phạm thiên (brahmabhūmi) bằng cách hình dung nó giống như một ngọn tháp của thế gian.
Keci pana ‘‘nevasaññānāsaññāyatanabhūmiṃ lokathūpikā’’ti vadanti, tadayuttaṃ aṭṭhakathāsu tathā avacanato.
Some, however, say that the realm of neither-perception-nor-non-perception is the world-pinnacle, but this is improper as it is not stated as such in the commentaries.
Một số người lại nói rằng “cõi Nevasaññānāsaññāyatana là lokathūpikā”, điều đó không hợp lý vì các chú giải không nói như vậy.
Ādisaddena cettha ‘‘añño puriso, aññā pakatī’’ti pakatipurisantarāvabodho mokkho, buddhiādiguṇavinimuttassa attano asakattani avaṭṭhānaṃ mokkho, kāyavipattikati jātibandhānaṃ apavajjanavasena appavatto mokkho, parena purisena palokatā mokkho, taṃsamīpatā mokkho, taṃsamāyogo mokkhoti evamādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
By the word ‘ and so forth’ here, one should understand the inclusion of such notions as: liberation is the understanding of a different self and a different nature—‘another person, another nature’; liberation is the abiding of oneself in that which is not one's own, devoid of qualities like intellect; liberation is non-occurrence by avoiding bodily deformities, various births, and bonds; liberation is being destroyed by another person; liberation is proximity to that; liberation is union with that, and so forth.
Và ở đây, với từ ādi (v.v.), nên hiểu rằng nó bao gồm các quan điểm như: “một người khác, một bản chất khác” – sự giải thoát là sự hiểu biết về sự khác biệt giữa bản chất và con người; sự giải thoát là sự tồn tại của tự ngã không bị ràng buộc bởi các phẩm chất như trí tuệ; sự giải thoát là sự không tái sinh do tránh được sự biến đổi của thân, sự tạo tác và sự ràng buộc của sinh; sự giải thoát là sự hủy diệt bởi một người khác; sự giải thoát là sự gần gũi với người đó; sự giải thoát là sự kết hợp với người đó, v.v.
Tasmiṃ tasmiñhi samaye niṭṭhaṃ apaññapento nāma natthi.
For there is no one who, at any given time, does not designate an ultimate goal.
Quả thật, không có lúc nào mà người ta không tuyên bố một sự kết thúc.
Brāhmaṇānaṃ paṭhamajjhānabrahmaloko niṭṭhā.
For Brahmins, the first jhāna Brahmā world is the ultimate goal.
Đối với các Bà la môn, cõi Phạm thiên của thiền thứ nhất là sự kết thúc.
Tattha hi nesaṃ niccābhiniveso yathā taṃ bakassa brahmuno, (ma. ni. 1.501) vekhanasāditāpasānaṃ ābhassarā, sañcayādiparibbājakānaṃ subhakiṇhā, ājīvakānaṃ ‘‘anantamānaso’’ti parikappito asaññībhavo.
For in it, their attachment to permanence is like that of Brahmā Baka; for ascetics like Vekhanasādaya, it is the Ābhassarā realm; for wanderers like Sañcaya, it is the Subhakiṇhā realm; for Ājīvakas, it is the non-percipient existence conceived as ‘endless mind’.
Trong cõi ấy, họ có sự chấp thủ vĩnh viễn, giống như Phạm thiên Baka; đối với các đạo sĩ Vekhanasa v.v., cõi Ābhassarā là sự kết thúc; đối với các du sĩ Sañcaya v.v., cõi Subhakiṇhā là sự kết thúc; đối với các Ājīvaka, trạng thái vô tưởng (asaññībhava) được hình dung là “tâm vô hạn” là sự kết thúc.
Imasmiṃ pana sāsane arahattaṃ niṭṭhā, sabbepi cete diṭṭhivasena brahmalokādīni arahattamaññanāya ‘‘nibbānaṃ nibbāna’’nti vacanasāmaññamattaṃ gahetvā tathā paññapenti, na pana paramatthato nesaṃsamaye nibbānapaññāpanassa labbhanatoti āha ‘‘sā ca na niyyānikā’’tiādi.
However, in this dispensation, Arahantship is the ultimate goal. But all these (wanderers), by way of wrong views, regarding the Brahmā realms and so forth, designate them as ‘Nibbāna, Nibbāna,’ merely by taking the common meaning of the word, thinking them to be Arahantship, but in ultimate reality, such a designation of Nibbāna is not found in their doctrines. Thus, he says, ‘ and that is not emancipatory’ and so forth.
Tuy nhiên, trong giáo pháp này, trạng thái Arahant là sự kết thúc. Và tất cả những người này, do quan điểm sai lầm, đã tuyên bố các cõi Phạm thiên v.v. là “Nibbāna, Nibbāna” bằng cách chỉ nắm bắt ý nghĩa chung của từ, vì họ lầm tưởng đó là trạng thái Arahant, nhưng thực ra không thể tìm thấy sự tuyên bố Nibbāna theo nghĩa tối thượng trong quan điểm của họ. Do đó, vị thầy đã nói “sā ca na niyyānikā” (và điều đó không dẫn đến giải thoát) v.v.
Yathāpaññattāti yena yena pakārena paññattā, paññattappakārā hutvāti attho.
‘ As designated’ means being of the nature of the designated kind, in whatever way it is designated.
Yathāpaññattā (như đã tuyên bố) có nghĩa là theo cách thức đã được tuyên bố, tức là theo hình thức đã được tuyên bố.
Na niyyātīti ‘‘yenākārena niṭṭhā pāpuṇīyatī’’ti tehi paveditā, tenākārena tassā apattabbatāya na niyyāti.
‘ Does not lead forth’ means it does not lead forth because the ultimate goal as proclaimed by them cannot be attained by that manner.
Na niyyātī (không dẫn đến giải thoát) có nghĩa là không dẫn đến giải thoát, vì không thể đạt được sự kết thúc theo cách thức mà họ đã chỉ ra.
Paṇḍitehi paṭikkhittāti ‘‘nāyaṃ niṭṭhā paṭipadā vaṭṭassa anatikkamanato’’ti buddhādīhi paṇḍitehi paṭikkhittā.
‘ Rejected by the wise’ means rejected by the wise, such as the Buddhas, with the words: ‘This path is not the ultimate goal because it does not transcend the round of existence.’
Paṇḍitehi paṭikkhittā (bị những người trí bác bỏ) có nghĩa là bị những người trí như Đức Phật v.v. bác bỏ, vì “con đường thực hành này không phải là sự kết thúc, vì nó không vượt qua được vòng luân hồi”.
Nivattatīti paṭikkhepakāraṇavacanaṃ, yasmā tehi paññattā niṭṭhā paṭipadā na niyyāti na gacchati, aññadatthu taṃsamaṅginaṃ puggalaṃ saṃsāre eva paribbhamāpentī nivattati, tasmā paṇḍitehi paṭikkhittāti attho.
‘ It turns back’ is a statement of the reason for rejection, meaning: because the path to the ultimate goal designated by them does not lead forth, does not proceed; on the contrary, it causes the individual endowed with it to wander in saṃsāra and turns back. Therefore, it is rejected by the wise.
Nivattatī (quay trở lại) là lời nói về nguyên nhân của sự bác bỏ. Bởi vì con đường thực hành mà họ đã tuyên bố không dẫn đến, không đi đến sự kết thúc, mà ngược lại, nó làm cho người thực hành con đường đó chỉ luân chuyển trong vòng luân hồi và quay trở lại, do đó nó bị những người trí bác bỏ.
Tanti aniyyānikabhāvaṃ.
‘ That’ refers to its non-emancipatory nature.
Taṃ (điều đó) có nghĩa là trạng thái không dẫn đến giải thoát.
Jānaṃ, passanti ca puthuvacanavipariyāyoti āha ‘‘jānantā passantā’’ti.
And jānaṃ and passa are inversions of plural forms, thus he says, ‘ knowing, seeing’.
Jānaṃ, passa (biết, thấy) là những từ đồng nghĩa của số nhiều, nên đã nói “jānantā passantā” (những người biết, những người thấy).
Gacchantādisaddānañhi ‘‘yā pana bhikkhunī jānaṃ sabhikkhukaṃ ārāmaṃ anāpucchā paviseyyā’’tiādīsu (pāci. 1024) liṅgavasena vipariyāyo, jānantīti attho.
For the words gacchanta and so forth, there is an inversion in gender, as in, ‘If a bhikkhunī, knowing, enters a monastery where there are bhikkhus without asking permission,’ the meaning is ‘knowing’.
Quả thật, các từ như “gacchantā” (những người đi) v.v. có sự thay đổi về giống (liṅga) trong các đoạn như “Yā pana bhikkhunī jānaṃ sabhikkhukaṃ ārāmaṃ anāpucchā paviseyyā” (Tỳ khưu ni nào, biết có tỳ khưu trong tịnh xá mà không xin phép đã đi vào), ý nghĩa là “jānantī” (người nữ biết).
‘‘Yācaṃ adadamappiyo’’tiādīsu (pārā. 346; jā. 1.7.55) vibhattivasena, yācantassāti attho.
In passages such as, ‘One who does not give to a beggar is disliked,’ there is an inversion in case, meaning ‘to one who begs’.
Trong các đoạn như “Yācaṃ adadamappiyo” (người không cho khi được xin thì không được yêu quý), có sự thay đổi về cách (vibhatti), ý nghĩa là “yācantassa” (của người xin).
Idha pana puthuvacanavasenāti veditabbaṃ.
Here, however, it should be understood as an inversion in terms of the plural form.
Tuy nhiên, ở đây nên hiểu là sự thay đổi về số nhiều.
Padhānaṃ jānanaṃ nāma paccakkhato jānanaṃ tassa jeṭṭhabhāvato, dassanamappadhānaṃ tassa saṃsayānubandhattāti ayaṃ kamo vutto ‘‘jānaṃ passa’’nti.
"Knowing" means knowing directly, because direct knowledge is supreme, while seeing is not supreme, because it is associated with doubt. This is the order stated by "knowing, seeing".
Sự biết (jānana) là chính yếu, tức là sự biết một cách trực tiếp (paccakkhato jānanaṃ), vì sự biết ấy là tối thượng. Sự thấy (dassana) không phải là chính yếu, vì sự thấy ấy gắn liền với sự nghi ngờ (saṃsayānubandhattā). Đây là thứ tự được nói đến trong “jānaṃ passa” (biết và thấy).
Tenettha jānanena dassanaṃ viseseti.
Therefore, in this context, knowing distinguishes seeing.
Do đó, ở đây, sự biết làm nổi bật sự thấy.
Evañhi diṭṭhapubbāni kho tasmiṃ loke manussānaṃ sarīrasaṇṭhānādīnīti ekato adhippāyadassanaṃ sūpapannaṃ hoti.
For when it is thus distinguished by direct knowledge, the intent, "the bodily forms of humans in that world have surely been seen before," becomes well established as a unified expression.
Quả vậy, việc trình bày ý nghĩa một cách thống nhất rằng “những hình dáng thân thể của con người trong thế giới ấy đã từng được thấy” trở nên hợp lý.
Ayañhetthādhippāyo ‘‘kiṃ tumhākaṃ ekantasukhe loke paccakkhato ñāṇadassanaṃ atthī’’ti.
For this is the intention here: "Do you have direct knowledge and vision in a world of absolute happiness?"
Ý nghĩa ở đây là: “Có phải sự thấy biết (ñāṇadassana) trực tiếp của quý vị về thế giới hoàn toàn hạnh phúc ấy là có thật không?”
Jānanti vā tassa lokassa anumānavisayataṃ vuccati, passanti paccakkhato visayataṃ.
Or, by "knowing" is meant that world's sphere of inference, and by "seeing", its sphere of direct perception.
Hoặc, “biết” được nói đến là đối tượng của sự suy luận về thế giới ấy, còn “thấy” là đối tượng của sự trực tiếp.
Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘api tumhākaṃ loko paccakkhato ñāto, udāhu anumānato’’ti.
This is what is meant: "Is that world known to you directly, or by inference?"
Điều này có nghĩa là: “Thế giới ấy được quý vị biết một cách trực tiếp, hay là qua suy luận?”
Yasmā pana loke paccakkhabhūto attho indriyagocarabhāvena pākaṭo, tasmā pākaṭena atthena adhippāyaṃ dassetuṃ ‘‘diṭṭhapubbānī’’tiādi vuttaṃ.
However, since a directly perceived object is evident through being within the sphere of the senses, therefore, to express the meaning through what is evident, "diṭṭhapubbāni" and so on were stated.
Vì trong thế giới, sự vật được nhận thức trực tiếp là rõ ràng qua sự cảm nhận của các căn, nên để trình bày ý nghĩa bằng sự vật rõ ràng, đã nói “diṭṭhapubbāni” (đã từng được thấy) và vân vân.
Diṭṭhapadena vā dassanaṃ, tadanugatañca jānanaṃ gahetvā tadubhayeneva atthena adhippāyaṃ vibhāvetuṃ evaṃ vuttantipi daṭṭhabbaṃ.
Or it should be understood that by the word diṭṭha (seen), both seeing and the knowing that follows it are taken, and that this statement was made to explain the meaning by both of these.
Hoặc, có thể hiểu rằng để làm rõ ý nghĩa bằng cả hai điều này, sau khi lấy sự thấy bằng từ “diṭṭha” và sự biết đi kèm với nó, đã nói như vậy.
Diṭṭhapubbānīti hi dassanena, tadanugatena ca ñāṇena gahitapubbānīti attho.
For the meaning of "diṭṭhapubbāni" is "perceived before by seeing and by the knowledge that follows it."
Vì “diṭṭhapubbāni” có nghĩa là đã từng được nhận thức (gahitapubbāni) bằng sự thấy (dassana) và sự biết (ñāṇa) đi kèm với nó.
Evañca katvā ‘‘sarīrasaṇṭhānādīnī’’ti samariyādavacanaṃ samatthitaṃ hoti.
And having done so, the delimited statement "sarīrasaṇṭhānādīni" (bodily forms and so on) is established.
Và khi làm như vậy, lời nói có giới hạn “sarīrasaṇṭhānādīnī” (những hình dáng thân thể và vân vân) trở nên hợp lý.
‘‘Appāṭihīrakata’’nti ayaṃ anunāsikalopaniddesoti āha ‘‘appāṭihīrakaṃ ta’’nti.
"Appāṭihīrakataṃ" is an elision of the nasal sound, so it is said "appāṭihīrakaṃ taṃ."
Lời nói “appāṭihīrakataṃ” là một cách diễn đạt có sự lược bỏ âm mũi, nên đã nói “appāṭihīrakaṃ taṃ”.
Taṃ vacanaṃ appāṭihīrakaṃ sampajjatīti sambandho.
The connection is: "that statement becomes unimpressive."
Có sự liên kết rằng lời nói ấy trở thành không có phép lạ (appāṭihīrakaṃ).
Appāṭihīrapade anunāsikalopo, ‘‘kata’’nti ca ekaṃ padanti keci, tadayuttaṃ samāsasambhavato, anunāsikalopassa ca avattabbattā.
Some say that anunāsika-lopa (nasal elision) occurs in the word appāṭihīra, and kataṃ is a separate word. This is incorrect, as a compound is possible and nasal elision would not be applicable.
Một số người nói rằng trong từ “appāṭihīra” có sự lược bỏ âm mũi, và “kataṃ” là một từ riêng biệt, nhưng điều đó không hợp lý vì có thể là một hợp từ (samāsa) và sự lược bỏ âm mũi không nên được nói đến.
Evamettha vaṇṇayanti – paṭipakkhaharaṇato paṭihāriyaṃ, tadeva pāṭihāriyaṃ. Attanā uttaravirahitavacanaṃ.
Thus they explain it here: That which removes the opponent is paṭihāriya, and that is pāṭihāriya. It is a statement devoid of a superior point of argument by oneself.
Ở đây, họ giải thích như sau: “Paṭihāriya” là sự loại bỏ đối phương, chính nó là “pāṭihāriyaṃ”. Lời nói không có sự vượt trội bởi chính nó.
Pāṭihāriyamevettha ‘‘pāṭihīraka’’nti vuttaṃ parehi vuccamānauttarehi sauttarattā, na pāṭihīrakanti appāṭihīrakaṃ. Virahattho cettha a-saddo.
It is this pāṭihāriya that is called "pāṭihīraka" here, due to having superior arguments, which are stated by others; that which is not pāṭihīraka is appāṭihīraka. The word a here means "devoid of."
Chính Pāṭihāriyaṃ ở đây được gọi là “pāṭihīrakaṃ” vì nó có sự vượt trội (sauttara) bởi những lời vượt trội được người khác nói, và không phải là pāṭihīrakaṃ, nên là appāṭihīrakaṃ. Và ở đây, từ a- có nghĩa là sự vắng mặt.
Tenāha ‘‘paṭiharaṇavirahita’’nti.
Therefore, it is said, "devoid of refutation."
Do đó, đã nói “paṭiharaṇavirahitaṃ” (không có sự loại bỏ).
Sauttarañhi vacanaṃ tena uttaravacanena paṭiharīyati viparivattīyati, tasmā uttaravacanaṃ paṭiharaṇaṃ nāma, tato virahitanti attho.
For a statement with a superior argument is refuted and turned around by that superior argument. Therefore, a superior argument is called paṭiharaṇa, and the meaning is "devoid of that."
Quả thật, lời nói có sự vượt trội (sauttaraṃ vacanaṃ) bị loại bỏ (paṭiharīyati) và bị đảo ngược (viparivattīyati) bởi lời nói vượt trội ấy, do đó, lời nói vượt trội được gọi là sự loại bỏ (paṭiharaṇaṃ nāma), và từ đó có nghĩa là không có sự loại bỏ (virahitaṃ).
Tasmā eva niyyānassa paṭiharaṇamaggassa abhāvato ‘‘aniyyānika’’nti vattabbataṃ labhati.
Thus, it can be called "not leading to liberation" due to the absence of the path of refutation for liberation.
Do đó, chỉ vì không có con đường giải thoát (niyyāna) là con đường loại bỏ (paṭiharaṇamagga), nên nó có thể được gọi là “không dẫn đến giải thoát” (aniyyānikaṃ).
Tena vuttaṃ ‘‘aniyyānika’’nti.
Therefore it is said, "aniyyānika" (not leading to liberation).
Do đó, đã nói “aniyyānikaṃ”.
428. Āhito ahaṃmāno etthāti attā, attabhāvoti āha ‘‘attabhāvapaṭilābho’’ti.
Attā (self) is that in which "I-conceit" is deposited; hence it is said, "attabhāvapaṭilābho" (the attainment of an existence).
Cái mà sự kiêu mạn về “ta” (ahaṃmāna) được đặt vào (āhito) được gọi là “atta” (tự ngã), nên đã nói “attabhāvapaṭilābho” (sự thành tựu thân thể).
Kathaṃ dassetīti vuttaṃ ‘‘oḷārikattabhāvapaṭilābhenā’’tiādi.
How does he show it? It is said, "through the attainment of a coarse existence," and so on.
Đã nói “oḷārikattabhāvapaṭilābhenā” (bằng sự thành tựu thân thể thô thiển) và vân vân, để chỉ ra cách thức trình bày.
Kāmabhavaṃ dasseti itarabhavadvayattabhāvato oḷārikattā.
He shows the kāma-bhava (sense-sphere existence) by the coarseness of existence compared to the existences of the other two realms.
Nó chỉ ra cõi Dục giới (kāmabhavaṃ dasseti) vì thân thể ở đó thô thiển hơn thân thể ở hai cõi còn lại.
Rūpabhavaṃ dasseti jhānamanena nibbattaṃ hutvā rūpībhāvena upalabbhanato.
He shows the rūpa-bhava (form-sphere existence) because it arises from jhana and is perceived as having form.
Nó chỉ ra cõi Sắc giới (rūpabhavaṃ dasseti) vì thiền định được tạo ra bởi tâm ấy, và được nhận biết qua trạng thái có sắc.
Arūpabhavaṃ dasseti arūpībhāvena upalabbhanato.
He shows the arūpa-bhava (formless-sphere existence) because it is perceived as formless.
Nó chỉ ra cõi Vô sắc giới (arūpabhavaṃ dasseti) vì nó được nhận biết qua trạng thái không có sắc.
Saṃkilesikā dhammā nāma dvādasa akusalacittuppādā tadabhāve kassaci saṃkilesassa asambhavato.
Saṃkilesikā dhammā (defiling states) are the twelve unwholesome states of consciousness because without them, no defilement whatsoever can arise.
Các pháp ô nhiễm (saṃkilesikā dhammā) là mười hai tâm bất thiện (dvādasa akusalacittuppādā) vì nếu không có chúng, không có bất kỳ sự ô nhiễm nào có thể xảy ra.
Vodāniyā dhammā nāma samathavipassanā tāsaṃ vasena sabbaso cittavodānassa sijjhanato.
Vodāniyā dhammā (purifying states) are samatha-vipassanā (tranquility and insight) because by means of them, the complete purification of mind is achieved.
Các pháp thanh tịnh (vodāniyā dhammā) là sự an tịnh và quán chiếu (samathavipassanā) vì nhờ chúng mà sự thanh tịnh hoàn toàn của tâm được thành tựu.
429. Paṭipakkhadhammānaṃ asamucchede sati na kadācipi anavajjadhammānaṃ vā pāripūrī, vepullaṃ vā sambhavati, samucchede pana sati sambhavatīti maggaphalapaññānameva gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ, tā hi sakiṃ paripuṇṇāpi aparihīnadhammattā paripuṇṇā eva bhavanti.
429. If opposing states are not completely eradicated, there can never be the full attainment or proliferation of blameless states. But if they are eradicated, it is possible. Thus, the apprehension of path and fruit wisdom should be understood, for even when they are attained once, they remain complete because their nature does not diminish.
Khi các pháp đối nghịch chưa được diệt trừ hoàn toàn, thì sự viên mãn hay sự phát triển của các pháp vô tội không bao giờ có thể xảy ra; nhưng khi chúng được diệt trừ hoàn toàn, thì điều đó có thể xảy ra. Do đó, cần phải hiểu rằng đây là sự thâu tóm của trí tuệ về đạo và quả, vì những trí tuệ ấy, dù đã viên mãn một lần, vẫn luôn viên mãn do bản chất không suy giảm của chúng.
Taruṇapītīti uppannamattā aladdhāsevanā dubbalapīti.
Taruṇapīti (nascent joy) is a weak joy, just arisen, that has not yet been cultivated.
Taruṇapīti là hỷ yếu ớt, vừa mới phát sinh, chưa được tu tập.
Balavatuṭṭhīti punappunaṃ uppattiyā laddhāsevanā uparivisesādhigamassa paccayabhūtā thiratarā pīti.
Balavatuṭṭhī (strong satisfaction) is a firm joy, having been cultivated through repeated arising, which is a condition for the attainment of further special qualities.
Balavatuṭṭhī là hỷ vững chắc hơn, được tu tập nhiều lần do sự phát sinh lặp đi lặp lại, là nhân tố cho sự thành tựu các cấp độ cao hơn.
Idāni saṅkhepato piṇḍatthaṃ dassento ‘‘kiṃ vutta’’ntiādimāha.
Now, to show the summary meaning concisely, he says, "What was said?" and so on.
Bây giờ, để trình bày ý nghĩa tổng quát một cách tóm tắt, đã nói “kiṃ vutta” (điều gì đã được nói) và vân vân.
Tattha yaṃ vihāraṃ sayaṃ…pe… viharissatīti avocumhāti sambandho.
There, the connection is: "We said, 'he will dwell in that abiding, having attained it himself...'."
Ở đó, có sự liên kết rằng “chúng ta đã nói về trạng thái an trú nào mà tự mình... sẽ an trú”.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ vihāraṃ ‘‘saṃkilesikavodāniyadhammānaṃ pahānābhivuddhiniṭṭhaṃ paññāya pāripūrivepullabhūtaṃ imasmiṃyeva attabhāve aparappaccayena ñāṇena paccakkhato sampādetvā viharissatī’’ti kathayimhāti.
This is what was said: "What abiding did we state that he will realize directly by knowledge without dependence on others in this very existence, an abiding that is for the abandoning and growth of defiling and purifying states, and is the fullness and proliferation of wisdom?"
Điều này có nghĩa là: “Chúng ta đã nói về trạng thái an trú nào mà vị ấy sẽ thành tựu một cách trực tiếp trong chính thân thể này, bằng trí tuệ không cần sự hỗ trợ từ người khác, như là sự viên mãn và phát triển của tuệ, kết thúc bằng sự đoạn trừ và tăng trưởng các pháp ô nhiễm và thanh tịnh, rồi an trú?”
Tatthāti tasmiṃ vihāre.
Tatthā means "in that abiding."
Tatthā có nghĩa là trong trạng thái an trú ấy.
Tassāti ovādakarassa bhikkhuno.
Tassā means "for that bhikkhu who gives advice."
Tassā có nghĩa là của vị tỳ-khưu khuyên bảo.
Evaṃ viharatoti vuttappakārena viharaṇahetu, viharantassa vā.
Evaṃ viharato means "due to dwelling in the manner described," or "for one who dwells."
Evaṃ viharato có nghĩa là do nguyên nhân an trú theo cách đã nói, hoặc của người đang an trú.
Tannimittaṃ pāmojjaṃ, pamodappabhavā pīti, tappaccayabhūtaṃ passaddhidvayaṃ, tathā sūpaṭṭhitā sati, ukkaṃsagatatāya uttamañāṇaṃ.
That brings forth pāmojja (gladness); pīti (joy) arises from gladness; the two kinds of tranquillity (passaddhi) are conditioned by that; similarly, well-established sati (mindfulness); and uttamañāṇa (supreme knowledge) through reaching its peak.
Do đó, sự hoan hỷ (pāmojjaṃ) là do nguyên nhân ấy, hỷ (pīti) phát sinh từ sự hoan hỷ, hai sự khinh an (passaddhidvayaṃ) là nhân duyên cho điều ấy, cũng như chánh niệm (sati) được thiết lập tốt, và trí tuệ tối thượng (uttamañāṇaṃ) do đạt đến mức độ cao nhất.
Sukho ca vihāro bhavissatīti yojanā.
And sukho vihāro (happy dwelling) will arise. This is the connection.
Và sự an trú hạnh phúc (sukho ca vihāro) sẽ xảy ra, đó là cách kết nối.
Kāyacittapassaddhī hi ‘‘passaddhī’’ti vuttā, ayameva vā pāṭho.
Bodily and mental tranquillity are called "passaddhi," or this is simply the reading.
Sự khinh an của thân và tâm được gọi là “khinh an” (passaddhī), hoặc đây chính là cách đọc.
‘‘Nāmakāyapassaddhī’’tipi paṭhanti, tadayuttameva passaddhidvayassa avinābhāvato.
Some also read "nāmakāyapassaddhī" (name and bodily tranquillity), but that is incorrect, as the two kinds of tranquillity are inseparable.
Một số người cũng đọc là “nāmakāyapassaddhī” (khinh an của danh thân), nhưng điều đó không hợp lý vì hai loại khinh an (thân và tâm) không thể tách rời.
Kasmā panesa sukho vihāroti āha ‘‘sabbavihāresū’’tiādi, sabbesupi iriyāpathavihārādīsu santapaṇītatāya imasseva sukhattā ‘‘sukho vihāro’’ti vattabbataṃ arahatīti vuttaṃ hoti.
Why is this a happy dwelling? It is said, "among all dwellings," and so on. It means that among all postures and modes of dwelling, this one alone is worthy of being called "a happy dwelling" because of its peaceful and sublime nature.
Tại sao đây lại là sự an trú hạnh phúc? Đã nói “sabbavihāresū” (trong tất cả các trạng thái an trú) và vân vân, có nghĩa là trong tất cả các trạng thái an trú về oai nghi và các loại khác, chỉ có sự an trú này là hạnh phúc vì sự tĩnh lặng và vi diệu của nó, nên xứng đáng được gọi là “an trú hạnh phúc”.
Kathaṃ sukhoti vuttaṃ ‘‘upasanto paramamadhuro’’ti.
How is it happy? It is said, "peaceful and supremely sweet."
Làm thế nào để hạnh phúc? Đã nói “upasanto paramamadhuro” (tĩnh lặng và vô cùng ngọt ngào).
Paṭhamajjhāne paṭiladdhamatte hīnabhāvato pīti dubbalā pāmojjapakkhikā, subhāvite pana tasmiṃ paguṇe sā paṇītā balavabhāvato paripuṇṇakiccā pītīti vuttaṃ ‘‘paṭhamajjhāne pāmojjādayo chapi dhammā labbhantī’’ti.
When the first jhana is newly attained, joy (pīti) is weak, belonging to the side of gladness (pāmojja-pakkhikā), due to its inferior state. But when it is well-developed and familiar, that joy is sublime and complete in its function due to its strength. This is why it is said, "In the first jhana, all six states, beginning with gladness, are obtained."
Khi sơ thiền vừa mới đạt được, hỷ còn yếu ớt, thuộc về phía hoan hỷ (pāmojjapakkhikā) do tính chất kém cỏi của nó; nhưng khi sơ thiền ấy được tu tập tốt và thuần thục, hỷ ấy trở nên vi diệu và hoàn thành chức năng của nó do tính chất mạnh mẽ của nó. Do đó, đã nói “trong sơ thiền, sáu pháp như hoan hỷ đều có thể đạt được”.
Pāmojjaṃ nivattatīti dubbalapītisaṅkhātaṃ pāmojjaṃ chasu dhammesu nivattati hāyati.
Pāmojjaṃ nivattati means that gladness, which is weak joy, recedes and diminishes among the six states.
Pāmojjaṃ nivattati (hoan hỷ biến mất) có nghĩa là hoan hỷ, tức là hỷ yếu ớt, biến mất (hāyati) trong sáu pháp.
Vitakkavicārakkhobhavirahitena hi catukkanayavibhatte dutiyajjhāne sabbadā pīti balavatī eva hoti, na paṭhamajjhāne viya kadāci dubbalāti evaṃ vuttaṃ.
For in the second jhana, which is free from the disturbance of initial and sustained application and divided into four methods, joy is always strong; it is never weak as in the first jhana. This is what is meant.
Quả thật, trong nhị thiền, được phân loại theo bốn cách, không có sự xao động của tầm và tứ, hỷ luôn mạnh mẽ, không yếu ớt như đôi khi trong sơ thiền. Do đó, đã nói như vậy.
Pīti nivattati tappahāneneva tatiyajjhānassa labbhanato.
Pīti nivattati (joy recedes) because the third jhana is attained precisely by its abandonment.
Pīti nivattati (hỷ biến mất) vì tam thiền được đạt đến chính là nhờ sự đoạn trừ hỷ.
‘‘Sukho vihāro’’ti iminā samādhi gahitoti āha ‘‘tathā catutthe’’ti.
He says that by "happy dwelling," concentration (samādhi) is taken, and so "likewise in the fourth" is stated.
Đã nói “sukho vihāro” (an trú hạnh phúc) để chỉ định định (samādhi), do đó đã nói “tathā catutthe” (cũng vậy trong tứ thiền).
Ye pana ‘‘sukho vihāro’ti etena sukhaṃ gahita’’nti vadanti, tesaṃ matena santavuttitāya upekkhāpi catutthajjhāne ‘‘sukha’’micceva bhāsitāti (vibha. aṭṭha. 232; visuddhi. 2.644; mahāni. aṭṭha. 27; paṭi. ma. aṭṭha. 105) katvā tathā vuttanti daṭṭhabbaṃ.
However, those who say that by "happy dwelling," happiness (sukha) is taken, according to their view, even equanimity (upekkhā) in the fourth jhana is spoken of as "happiness" due to its peaceful nature. This should be understood as having been said in that way.
Còn những vị nói rằng “bằng từ ‘sukho vihāro’ này, hạnh phúc (sukhaṃ) được nắm bắt”, thì theo quan điểm của họ, ngay cả xả (upekkhā) trong tứ thiền cũng được nói là “hạnh phúc” (sukhaṃ) do tính chất tĩnh lặng của nó, nên cần phải hiểu rằng đã nói như vậy.
Imasmiṃyeva dīghanikāye (dī. ni. 1.432; 3.166, 358) āgataṃ anekadhā desanānayamuddharitvā idha desitanayaṃ niyametuṃ ‘‘imesū’’tiādi vuttaṃ.
To determine the method taught here, by extracting the method of teaching, which appears in various ways in this very Dīghanikāya, "among these," and so on, was stated.
Để xác định phương pháp đã được giảng dạy ở đây, bằng cách trích dẫn phương pháp giảng dạy đã được đưa ra theo nhiều cách khác nhau trong chính Dīgha Nikāya này, đã nói “imesū” (trong những điều này) và vân vân.
Suddha…pe… kathitanti uparimaggaṃ akathetvā kevalaṃ vipassanāpādakameva jhānaṃ kathitaṃ.
"Suddha…pe… kathita" means that only jhāna, which is the basis of vipassanā, is spoken of, without speaking of the higher path.
Suddha…pe… kathita (được thuyết giảng một cách thuần túy) là chỉ thuyết giảng thiền (jhāna) làm nền tảng cho tuệ quán (vipassanā) mà không thuyết giảng các đạo lộ cao hơn.
Catūhi…pe… kathitāti vipassanāpādakabhāvena jhānāni kathetvā tato paraṃ vipassanāpubbakā cattāropi maggā kathitā.
"Catūhi…pe… kathitā" means that having spoken of the jhāna as the basis for vipassanā, thereafter the four paths preceded by vipassanā are also spoken of.
Catūhi…pe… kathitā (được thuyết giảng với bốn pháp) là sau khi thuyết giảng các thiền (jhāna) làm nền tảng cho tuệ quán (vipassanā), thì bốn đạo lộ (maggā) đi trước tuệ quán cũng được thuyết giảng.
Catutthajjhānikaphalasamāpatti kathitāti paṭhamajjhānikādikā phalasamāpattiyo akathetvā catutthajjhānikā eva phalasamāpatti kathitā.
"Catutthajjhānikaphalasamāpatti kathitā" means that only the attainment of fruition associated with the fourth jhāna is spoken of, without speaking of the attainments of fruition associated with the first jhāna and so on.
Catutthajjhānikaphalasamāpatti kathitā (quả nhập thiền thứ tư được thuyết giảng) là chỉ thuyết giảng quả nhập thiền (phalasamāpatti) thứ tư mà không thuyết giảng các quả nhập thiền từ sơ thiền trở đi.
Pītivevacanameva katvāti dvinnaṃ pītīnaṃ ekasmiṃ cittuppāde anuppajjanato pāmojjaṃ pītivevacanameva katvā, tadubhayaṃ abhedato katvāti vuttaṃ hoti.
"Pītivevacanameva katvā" means that since the two types of pīti (joy and rapture) do not arise in one single cittuppāda, pāmojja (gladness) is taken as a synonym for pīti, implying that both are treated as non-distinct.
Pītivevacanameva katvā (chỉ dùng từ đồng nghĩa với hoan hỷ) là vì hai loại hoan hỷ (pīti) không thể đồng thời khởi lên trong một tâm, nên đã dùng pāmojja (hân hoan) như một từ đồng nghĩa với pīti (hỷ), có nghĩa là xem hai thứ đó là không khác biệt.
Pītisukhānaṃ apariccattattā, ‘‘sukho vihāro’’ti ca sātisayassa sukhavihārassa gahitattā ‘‘dutiyajjhānikaphalasamāpatti nāma kathitā’’ti vuttaṃ.
Since both pīti and sukha (pleasure) are not abandoned, and a supreme pleasant abiding has been referred to by the phrase "sukho vihāro" (pleasant abiding), it is said: "the attainment of fruition associated with the second jhāna is spoken of."
Vì hỷ (pīti) và lạc (sukha) chưa được xả bỏ, và vì ‘‘sukho vihāro’’ (an trú lạc) đã bao hàm sự an trú lạc vượt trội, nên đã nói ‘‘dutiyajjhānikaphalasamāpatti nāma kathitā’’ (quả nhập thiền thứ hai được thuyết giảng).
Kāmaṃ paṭhamajjhānepi pītisukhāni labbhanti, tāni pana vitakkavicāraparikkhobhena na tattha santapaṇītāni, idha ca santapaṇītāneva adhippetāni, tasmā dutiyajjhānikā eva phalasamāpatti gahitā, na paṭhamajjhānikāti daṭṭhabbaṃ.
Indeed, pīti and sukha are attained even in the first jhāna, but there they are not calm and refined due to the agitation of vitakka and vicāra. Here, however, only the calm and refined pīti and sukha are intended. Therefore, it should be understood that only the attainment of fruition associated with the second jhāna is taken, not that of the first jhāna.
Dù hỷ và lạc cũng có thể đạt được trong sơ thiền, nhưng chúng không được an tịnh và vi diệu ở đó do sự xao động của tầm (vitakka) và tứ (vicāra). Ở đây, chỉ những hỷ và lạc an tịnh và vi diệu mới được đề cập. Vì vậy, chỉ quả nhập thiền thứ hai được chấp nhận, không phải quả nhập thiền thứ nhất.
432-437. Vibhāvanatthoti pakāsanattho sarūpato nirūpanattho ‘‘na samaṇo gotamo brāhmaṇe jiṇṇe …pe… abhivādeti vā paccuṭṭheti vā āsanena vā nimantetī’’tiādīsu (a. ni. 8.11; pārā. 2) viya.
432-437. "Vibhāvanattho" means the meaning of making clear, the meaning of defining by nature, as in phrases like "The ascetic Gotama does not greet, rise for, or invite aged brahmins to a seat" and so on.
432-437. Vibhāvanattho (nghĩa là làm rõ) là nghĩa làm cho hiển lộ, làm cho rõ ràng về bản chất, như trong các đoạn kinh ‘‘na samaṇo gotamo brāhmaṇe jiṇṇe …pe… abhivādeti vā paccuṭṭheti vā āsanena vā nimantetī’’ (Sa-môn Gotama không chào hỏi, không đứng dậy đón, không mời ngồi các Bà-la-môn già yếu…pe…) v.v…
Tenāha ‘‘ayaṃ so’’tiādi.
Therefore, it is said, "ayaṃ so" (this is that), and so forth.
Do đó, Ngài nói ‘‘ayaṃ so’’ (cái này là cái đó) v.v…
‘‘Ayaṃ attapaṭilābho so evā’’ti evaṃ sarūpato vibhāvetvā pakāsetvā.
"This acquisition of self is that very one," thus clarifying and explaining it by its nature.
‘‘Ayaṃ attapaṭilābho so evā’’ (sự thọ nhận tự ngã này chính là cái đó) nghĩa là đã làm rõ và hiển lộ về bản chất như vậy.
Ayanti hi bhagavatā pubbe vuttaṃ attapaṭilābhaṃ āsannapaccakkhabhāvena paccāmasati, soti pana parehi pucchiyamānaṃ parammukhabhāvena.
Indeed, "ayaṃ" (this) refers to the acquisition of self previously mentioned by the Blessed One, as if it were immediately perceptible; whereas "so" (that) refers to what is questioned by others, as if it were out of sight.
Thật vậy, với từ ayaṃ (cái này), Đức Thế Tôn ám chỉ sự thọ nhận tự ngã đã được nói trước đó, như một sự nhận biết trực tiếp; còn với từ so (cái đó), Ngài ám chỉ sự thọ nhận tự ngã mà người khác đang hỏi, như một sự nhận biết gián tiếp.
Na naṃ evaṃ vadāmāti ettha nanti oḷārikamattapaṭilābhaṃ.
In "Na naṃ evaṃ vadāmā" (We do not say so about it), "naṃ" refers to the gross acquisition of self.
Trong câu Na naṃ evaṃ vadāmā (Chúng ta không nói như vậy về nó), từ naṃ (nó) ám chỉ sự thọ nhận tự ngã thô thiển.
Sappāṭihīrakatanti ettha pubbe vuttanayena attho veditabbo.
In "sappāṭihīrakataṃ" (with a miracle), the meaning should be understood in the manner explained previously.
Trong câu Sappāṭihīrakataṃ (đã được làm có phép lạ), ý nghĩa cần được hiểu theo cách đã nói trước đó.
Parehi coditavacanapaṭihārakaṃ sauttaravacanaṃ sappāṭihīrakanti hi ayameva viseso.
Indeed, the special characteristic is that a reply which refutes the criticism of others and includes a further explanation is called "with a miracle."
Sự khác biệt chính là: một lời nói có khả năng bác bỏ lời buộc tội của người khác và là một lời nói có sự vượt trội được gọi là sappāṭihīrakaṃ (có phép lạ).
Tucchoti musā abhūto.
"Tuccho" means false, non-existent.
Tuccho (trống rỗng) là sai lầm, không có thật.
Soti manomayo, arūpo vā attapaṭilābho.
"So" refers to the mind-made or formless acquisition of self.
So (cái đó) là sự thọ nhận tự ngã do tâm tạo ra, hoặc không có hình sắc.
Svevāti so eva oḷāriko attapaṭilābho.
"Svevā" means that very gross acquisition of self.
Svevā (chính là cái đó) là chính cái sự thọ nhận tự ngã thô thiển đó.
Tasmiṃ samaye sacco hotīti tasmiṃ paccuppannasamaye vijjamāno hoti.
"Tasmiṃ samaye sacco hoti" means that it exists in that present moment.
Tasmiṃ samaye sacco hotī (vào thời điểm đó nó là thật) nghĩa là vào thời điểm hiện tại đó, nó tồn tại.
Attapaṭilābhotveva niyyātesīti attapaṭilābhasaddena tathā eva pariyosāpesi, na pana naṃ ‘‘attapaṭilābho’’ti saṅkhyaṃ gacchatīti paññattiṃ sarūpato nīharitvā dassesīti adhippāyo.
"Attapaṭilābhotveva niyyātesī" means that he concluded it exactly with the term "acquisition of self," but the intention is not that he extracted and showed the designation itself, saying, "it is called 'acquisition of self'."
Attapaṭilābhotveva niyyātesī (chỉ kết thúc bằng từ ‘sự thọ nhận tự ngã’) có nghĩa là đã kết thúc bằng từ attapaṭilābha (sự thọ nhận tự ngã) theo cách đó; nhưng không có ý rằng Ngài đã trình bày bản chất của khái niệm đó bằng cách rút ra nó như là ‘‘attapaṭilābho’’ (sự thọ nhận tự ngã).
Rūpādayo cettha dhammāti rūpavedanādayo eva ettha loke sabhāvadhammā.
"Rūpādayo cettha dhammā" means that here in this world, material form and feeling, etc., are indeed the phenomena by nature (ultimate realities).
Rūpādayo cettha dhammā (ở đây các pháp như sắc, v.v…) nghĩa là ở đời này, chỉ có sắc, thọ, v.v… là các pháp tự tánh (sabhāvadhammā).
Nāmamattametanti rūpādike pañcakkhandhe upādāya nāmapaññattimattametaṃ ‘‘attapaṭilābho’’ti.
"Nāmamattametaṃ" means that "acquisition of self" is merely a designation of name, dependent on the five aggregates such as material form.
Nāmamattametaṃ (cái này chỉ là danh từ) là cái ‘‘attapaṭilābho’’ (sự thọ nhận tự ngã) này chỉ là một danh pháp (nāmapaññatti) dựa trên năm uẩn như sắc, v.v…
Evarūpā vohārāti ‘‘oḷāriko attapaṭilābho’’tiādivohārā.
"Evarūpā vohārā" refers to such expressions as "gross acquisition of self" and so on.
Evarūpā vohārā (những cách nói như vậy) là những cách nói như ‘‘oḷāriko attapaṭilābho’’ (sự thọ nhận tự ngã thô thiển) v.v…
Nāmapaññattivasenāti nāmabhūtapaññattimattavasena.
"Nāmapaññattivasenā" means by way of mere nominal designation.
Nāmapaññattivasenā (theo cách của danh pháp) là chỉ theo cách của danh pháp (nāmabhūtapaññatti).
‘‘Attapaṭilābho’ti saṅkhyaṃ gacchatī’’ti niyyātanatthaṃ.
The term "acquisition of self" comes into reckoning for the purpose of "niyyātanatthaṃ" (concluding the exposition).
Để niyyātanatthaṃ (kết thúc) câu ‘‘Attapaṭilābho’ti saṅkhyaṃ gacchatī’’ (được gọi là ‘sự thọ nhận tự ngã’).
438. Evañca pana vatvāti rūpādike upādāya paññattimattametaṃ attapaṭilābhoti imamatthaṃ ‘‘yasmiṃ citta samaye’’tiādinā vatvā.
438. "Evañca pana vatvā" means having said that this acquisition of self is merely a designation dependent on material form and so on, by the phrase "yasmiṃ citta samaye" (at whatever time the mind), etc.
438. Evañca pana vatvā (và sau khi nói như vậy) là sau khi nói ý nghĩa này rằng sự thọ nhận tự ngã này chỉ là một khái niệm (paññatti) dựa trên sắc, v.v… bằng câu ‘‘yasmiṃ citta samaye’’ (vào thời điểm nào) v.v…
Paṭipucchitvāti yathā pare puccheyyuṃ, tathā kālavibhāgato paṭipadāni pucchitvā.
"Paṭipucchitvā" means having questioned the practices by distinguishing between times, in the way others might ask.
Paṭipucchitvā (sau khi hỏi lại) là sau khi hỏi về các hành vi (paṭipadā) theo sự phân chia thời gian, như cách người khác có thể hỏi.
Vinayanatthanti yathāpucchitassa atthassa ñāpanavasena vinayanatthāya.
"Vinayanattha" means for the purpose of instruction, by way of making known the meaning of what was asked.
Vinayanatthaṃ (để hướng dẫn) là để hướng dẫn bằng cách làm cho ý nghĩa của câu hỏi được hiểu rõ.
Ye te atītā dhammāti atītasamaye atītattapaṭilābhassa upādānabhūtā rūpādayo dhammā.
"Ye te atītā dhammā" means those phenomena of material form and so on, which were the objects of clinging for the past acquisition of self in past time.
Ye te atītā dhammā (những pháp quá khứ đó) là các pháp như sắc, v.v… đã là đối tượng chấp thủ (upādāna) của sự thọ nhận tự ngã quá khứ trong thời gian quá khứ.
Te etarahi natthi niruddhattā.
"Te etarahi natthi" means they do not exist now, because they have ceased.
Te etarahi natthi (chúng không tồn tại bây giờ) vì đã diệt tận.
Tato eva ‘‘ahesu’’nti saṅkhyaṃ gatā.
For that very reason, "ahesuṃ" (they were) is the term used to describe them.
Chính vì thế mà ‘‘ahesu’’nti saṅkhyaṃ gatā (chúng đã được gọi là ‘đã tồn tại’).
Tasmāti upādānassa atītasmiṃyeva samaye labbhanato.
"Tasmā" means because the clinging-object is found only in the past time.
Tasmā (do đó) là vì đối tượng chấp thủ (upādāna) chỉ có thể đạt được trong thời gian quá khứ.
Sopīti tadupādāno me attapaṭilābhopi.
"Sopī" (that too), namely, "me attapaṭilābho" (my acquisition of self), which is dependent on that.
Sopī (cái đó cũng) là cái sự thọ nhận tự ngã của tôi, là đối tượng chấp thủ đó.
Tasmiṃyeva samayeti atīte eva samaye.
"Tasmiṃyeva samaye" means in that very past time.
Tasmiṃyeva samaye (chỉ vào thời điểm đó) là chỉ vào thời điểm quá khứ.
Sacco ahosīti bhūto vijjamāno viya ahosi.
"Sacco ahosī" means it was as if it truly existed.
Sacco ahosī (nó đã là thật) nghĩa là nó đã tồn tại như một cái có thật.
Anāgatapaccuppannānanti anāgatānañcevapaccuppannānañca rūpādidhammānaṃ upādānabhūtānaṃ.
"Anāgatapaccuppannānaṃ" means of future and present phenomena, which are the objects of clinging, such as material form and so on.
Anāgatapaccuppannānaṃ (của những pháp vị lai và hiện tại) là của các pháp như sắc, v.v… là đối tượng chấp thủ trong tương lai và hiện tại.
Tadā abhāvāti tasmiṃ atītasamaye abhāvā avijjamānattā.
"Tadā abhāvā" means due to their non-existence in that past time.
Tadā abhāvā (vì không tồn tại vào lúc đó) là vì không tồn tại vào thời điểm quá khứ đó.
Tadupādānabhūto anāgato, paccuppanno ca attapaṭilābho tasmiṃ atīta samaye mogho tuccho musā natthīti attho.
The future and present acquisition of self, being dependent on them, were "mogho" (empty), i.e., hollow and false, in that past time; they did not exist. This is the meaning.
Sự thọ nhận tự ngã anāgato (vị lai) và paccuppanno (hiện tại), là đối tượng chấp thủ đó, vào thời điểm quá khứ đó là mogho (vô ích), tuccho (trống rỗng), musā (sai lầm), nghĩa là không tồn tại.
Atthatoti paññattiatthato.
"Atthato" means by way of designated meaning.
Atthato (về ý nghĩa) là về ý nghĩa khái niệm (paññatti).
Nāmamattamevāti samaññāmattameva.
"Nāmamattamevā" means it is merely a conventional term.
Nāmamattamevā (chỉ là một danh từ) là chỉ là một tên gọi.
Paramatthato anupalabbhamānattā attapaṭilābhaṃ paṭijānāti.
Because it is not found in an ultimate sense, "attapaṭilābhaṃ paṭijānāti" means he acknowledges the acquisition of self.
Attapaṭilābhaṃ paṭijānāti (thừa nhận sự thọ nhận tự ngã) vì nó không thể được tìm thấy về mặt chân đế (paramattha).
‘‘Eseva nayo’’ti iminā ye te anāgatā dhammā, te etarahi natthi, ‘‘bhavissantī’’ti pana saṅkhyaṃ gatā, tasmā sopi me attapaṭilābho tasmiṃyeva samaye sacco bhavissati.
"Eseva nayo" (the same method applies) indicates that the future phenomena do not exist now, but they are referred to as "they will be." Therefore, that acquisition of self of mine will also be real at that future time.
‘‘Eseva nayo’’ (đây cũng là cách tương tự) ám chỉ ý nghĩa này: những pháp vị lai đó hiện tại không tồn tại, nhưng chúng được gọi là ‘‘sẽ tồn tại’’. Do đó, sự thọ nhận tự ngã của tôi cũng sẽ là thật vào thời điểm đó. Tuy nhiên, vì các pháp quá khứ và hiện tại không tồn tại vào lúc đó, nên vào thời điểm đó, ‘‘quá khứ là vô ích, hiện tại là vô ích’’. Như vậy, về ý nghĩa, nó chỉ thừa nhận sự thọ nhận tự ngã chỉ là một danh từ.
Atītapaccuppannānaṃ pana dhammānaṃ tadā abhāvā tasmiṃ samaye ‘‘mogho atīto, mogho paccuppanno’’ti evaṃ atthato nāmamattameva attapaṭilābhaṃ paṭijānāti.
However, due to the non-existence of past and present phenomena at that future time, it is merely a nominal acquisition of self in terms of meaning, saying, "past is empty, present is empty."
Những pháp hiện tại này được gọi là ‘‘hiện hữu’’ bây giờ. Do đó, sự thọ nhận tự ngã của tôi bây giờ là thật. Tuy nhiên, vì các pháp quá khứ và vị lai không tồn tại bây giờ, nên hiện tại ‘‘quá khứ là vô ích, vị lai là vô ích’’. Như vậy, về ý nghĩa, nó chỉ thừa nhận sự thọ nhận tự ngã chỉ là một danh từ. Ý nghĩa này được suy rộng ra.
Ye ime paccuppannā dhammā, te etarahi ‘‘atthī’’ti saṅkhyaṃ gatā, tasmā yvāyaṃ me attapaṭilābho, so idāni sacco hoti.
As for the present phenomena, they are now referred to as "they exist." Therefore, this acquisition of self of mine is now real.
Những pháp hiện tại này được gọi là ‘‘hiện hữu’’ bây giờ. Do đó, sự thọ nhận tự ngã của tôi bây giờ là thật.
Atītānāgatānaṃ pana dhammānaṃ adhunā abhāvā etarahi ‘‘mogho atīto, mogho anāgato’’ti evaṃ atthato nāmamattameva attapaṭilābhaṃ paṭijānātīti imamatthaṃ atidisati.
However, due to the non-existence of past and future phenomena at this present time, it is merely a nominal acquisition of self in terms of meaning, saying, "past is empty, future is empty." This is the meaning being further indicated.
Tuy nhiên, vì các pháp quá khứ và vị lai không tồn tại bây giờ, nên hiện tại ‘‘quá khứ là vô ích, vị lai là vô ích’’. Như vậy, về ý nghĩa, nó chỉ thừa nhận sự thọ nhận tự ngã chỉ là một danh từ. Ý nghĩa này được suy rộng ra.
439-443. Saṃsanditunti samānetuṃ.
439-443. "Saṃsandituṃ" means to equate.
439-443. Saṃsandituṃ (để so sánh) là để làm cho tương ứng.
Gavāti gāvito.
"Gavā" means from a cow.
Gavā (từ bò) là từ con bò cái.
Tatthāti khīrādīsu pañcagorasesu.
"Tatthā" means among the five products of a cow, such as milk.
Tatthā (ở đó) là trong năm loại sản phẩm từ bò như sữa, v.v…
Yasmiṃ samaye khīraṃ hotīti yasmiṃ kāle bhūtupādāyasaññitaṃ upādānavisesaṃ upādāya khīrapaññatti hoti.
"Yasmiṃ samaye khīraṃ hoti" means at the time when the designation "milk" arises, dependent on a specific clinging-object called bhūta-upādāya (elements and derived materiality).
Yasmiṃ samaye khīraṃ hotī (vào thời điểm nào có sữa) là vào thời điểm nào có khái niệm sữa (khīrapaññatti) dựa trên một loại đối tượng chấp thủ (upādāna) đặc biệt được gọi là sắc đại hiển và sắc sở y.
Na tasmiṃ…pe… gacchati khīrapaññattiupādānassa bhūtupādāyarūpassa dadhiādipaññattiyā anupādānato.
"Na tasmiṃ…pe… gacchati" means it does not fall under the designation of curd, etc., because the bhūta-upādāya-rūpa (material form of elements and derived materiality) that is the basis for the designation "milk" is not the basis for the designation of curd and so on.
Na tasmiṃ…pe… gacchati (vào thời điểm đó không…pe… đi đến) là vì đối tượng chấp thủ (upādāna) là sắc đại hiển và sắc sở y của khái niệm sữa không phải là đối tượng chấp thủ của khái niệm sữa đông, v.v…
Paṭiniyatavatthukā hi etā lokasamaññā.
For these worldly conventions have specific referents.
Thật vậy, những danh xưng thế gian này có đối tượng được quy định rõ ràng.
Tenāha ‘‘ye dhamme upādāyā’’tiādi.
Therefore, it is said, "ye dhamme upādāyā" (dependent on which phenomena), and so forth.
Do đó, Ngài nói ‘‘ye dhamme upādāyā’’ (dựa trên những pháp nào) v.v…
Saṅkhāyati kathīyati etāyāti saṅkhā. Attaṃ nīharitvā uccanti vadanti etāyāti nirutti. Taṃ tadatthaṃ namanti sattā etenāti nāmaṃ, tathā voharanti etenāti vohāro, paññattiyeva.
Saṅkhā (appellation) is that by which something is spoken of or described. Nirutti (expression) is that by which they utter, extracting the meaning. Nāmaṃ (name) is that by which beings incline to its meaning, and vohāro (usage) is that by which they speak of it in that way; it is merely a designation.
Saṅkhā (sự đếm) là được nói, được kể bằng cái đó. Nirutti (sự giải thích) là người ta nói, diễn đạt ý nghĩa bằng cái đó. Nāmaṃ (tên gọi) là chúng sinh hướng về ý nghĩa đó bằng cái đó, và vohāro (cách nói) là người ta nói chuyện bằng cái đó, đó chính là khái niệm (paññatti).
‘‘Yasmiṃ samaye’’tiādinā khīre vuttanayaṃ dadhiādīsupi ‘‘esa nayo sabbatthā’’ti atidisati.
By "esa nayo sabbatthā" (this method applies everywhere), the passage indicates that the method described for milk by "yasmiṃ samaye" and so on, applies also to curd and other products.
‘‘Esa nayo sabbatthā’’ (cách này cũng áp dụng cho tất cả) suy rộng ra cách đã nói về sữa cho sữa đông, v.v… bằng câu ‘‘Yasmiṃ samaye’’ (vào thời điểm nào) v.v…
Samanujānanamattakānīti ‘‘idaṃ khīraṃ, idaṃ dadhī’’tiādinā tādisesu bhūtupādāyarūpavisesesu loke paramparāgataṃ paññattiṃ appaṭikkhipitvā samanujānanaṃ viya paccayavisesavisiṭṭhaṃ rūpādikhandhasamūhaṃ upādāya ‘‘oḷāriko attapaṭilābho’’ti ca ‘‘manomayo attapaṭilābho’’ti ca ‘‘arūpo attapaṭilābho’’ti ca tathā tathā samanujānanamattakāni, na ca tabbinimutto upādānato añño koci paramatthato atthīti vuttaṃ hoti.
"Samanujānanamattakānī" means merely to acknowledge, just as in the world, one acknowledges the designations passed down through tradition, such as "this is milk, this is curd," concerning specific bhūta-upādāya-rūpa (elements and derived materiality) of that nature. Similarly, it means merely to acknowledge such designations as "gross acquisition of self," "mind-made acquisition of self," and "formless acquisition of self," based on a group of aggregates such as material form, distinguished by specific conditions. It is stated that there is nothing ultimately existent other than the clinging-object, separate from these.
Samanujānanamattakānī (chỉ là những sự thừa nhận) có nghĩa là: những điều này chỉ là những sự thừa nhận theo từng cách khác nhau, như ‘‘sự thọ nhận tự ngã thô thiển’’, ‘‘sự thọ nhận tự ngã do tâm tạo’’, và ‘‘sự thọ nhận tự ngã không sắc’’, dựa trên nhóm các uẩn như sắc, v.v… được đặc trưng bởi các điều kiện đặc biệt, mà không bác bỏ khái niệm (paññatti) truyền thống trong thế gian về các loại sắc đại hiển và sắc sở y đặc biệt như ‘‘đây là sữa, đây là sữa đông’’, v.v… Và không có bất kỳ cái gì khác biệt với cái đó, tách rời khỏi đối tượng chấp thủ (upādāna) về mặt chân đế (paramattha).
Niruttimattakānīti saddaniruttiyā gahaṇūpāyamattakāni.
"Niruttimattakānī" means merely a means of apprehension through linguistic expression.
Niruttimattakānī (chỉ là những cách diễn đạt) là chỉ là những phương tiện để nắm bắt bằng cách diễn đạt từ ngữ.
‘‘Satto phasso’’tiādinā hi saddaggahaṇuttarakālaṃ tadanuviddhapaṇṇattiggahaṇamukheneva tadatthāvabodho.
For it is indeed the understanding of the meaning of such terms as "being" and "contact" that arises only after the apprehension of the sound, and then through the apprehension of the paññatti that is imbued with that sound.
Thật vậy, sau khi đã nắm bắt âm thanh (sadda) như "chúng sinh" (satto), "xúc chạm" (phasso), v.v., thì sự thấu hiểu ý nghĩa của nó chỉ xảy ra thông qua việc nắm bắt paññatti (chế định) tương ứng.
Tathā cāhu –
And thus they said:
Cũng vậy, các bậc thầy đã nói:
Vacanapathamattakānīti tasseva vevacanaṃ.
Vacanapathamattakāni is a synonym for the same.
Vacanapathamattakāni là một từ đồng nghĩa với từ đó (niruttimattakāni).
Niruttiyeva hi aññesampi diṭṭhānugatimāpajjantānaṃ kāraṇaṭṭhena vacanapatho.
For a term (nirutti), by reason of being the cause for others to follow what is seen, is indeed a vacanapatha (path of speech).
Thật vậy, chính ngữ pháp (nirutti) là con đường ngôn ngữ (vacanapatha) theo nghĩa là nguyên nhân cho những người khác cũng đi theo con đường đã thấy.
Vohāramattakānīti tathā tathā vohāramattakāni.
Vohāramattakāni means mere conventional expressions in various ways.
Vohāramattakāni nghĩa là chỉ là những cách gọi như vậy.
Nāmapaṇṇattimattakānīti tasseva pariyāyo, taṃtaṃnāmapaññāpanamattakānīti attho.
Nāmapaññattimattakāni is a synonym for the same; it means merely designating various names.
Nāmapaññattimattakāni là một từ đồng nghĩa của từ đó, có nghĩa là chỉ là những sự chế định danh xưng (nāma-paññatti) tương ứng.
Sabbametanti ‘‘attapaṭilābho’’ti vā ‘‘satto’’ti vā ‘‘poso’’ti vā sabbametaṃ vohāramattakaṃ. Kasmāti ce, paramatthato anupalabbhanatoti dassetuṃ ‘‘yasmā’’tiādi vuttaṃ.
All this, whether "existence" or "being" or "person"—all this is mere conventional expression (vohāramattaka). Why so? To show that it is not found in the ultimate sense, it is said: "Because" and so on.
Tất cả điều này—dù là “sự thọ dụng tự ngã” (attapaṭilābho), hay “chúng sinh” (satto), hay “người” (poso)—tất cả điều này chỉ là quy ước (vohāramattakaṃ). Nếu hỏi tại sao, thì để chỉ ra rằng chúng không thể được tìm thấy trong ý nghĩa tối hậu (paramattha), nên đã nói “yasmā” (vì).
Suññoti paramatthato vivitto.
Suñño means devoid in the ultimate sense.
Suñño (trống rỗng) nghĩa là trống rỗng xét về ý nghĩa tối hậu (paramattha).
Vacanato panesa ‘‘anattā’’ti vuccati, khandhādipaññatti pana tajjāpaññatti viya paramatthasannissayā, āsannatarā ca, puggalapaññattiādayo viya na dūre, tasmā khandhādikathāpi ‘‘paramatthakathā’’ti vuttā, khandhādisīsena vā tadupādānasabhāvadhammā eva gahitāti daṭṭhabbaṃ.
But this (nibbāna) is called "non-self" by expression, while the designation of aggregates (khandhādi-paññatti) is based on ultimate reality, like a designation of arising, and is very close, not distant like designations of persons (puggalapaññatti) and so forth. Therefore, the discourse on aggregates is also called "paramatthakathā"; or it should be understood that by the term "aggregates" and so on, the inherent qualities of their clinging are understood.
Hơn nữa, theo lời nói này, nó được gọi là “vô ngã” (anattā). Tuy nhiên, chế định về các uẩn (khandhā) v.v., giống như tajjāpaññatti (chế định dựa trên cái đó), dựa trên paramattha, và gần gũi hơn, không xa vời như puggalapaññatti (chế định về cá nhân) v.v. Do đó, lời nói về các uẩn v.v., cũng được gọi là “paramatthakathā”, hoặc phải hiểu rằng chính các pháp tự tánh (sabhāvadhammā) dựa trên các uẩn v.v., đã được nắm bắt.
Nanu ca sabhāvadhammāpi sammutimukheneva desanamārohanti, na paramatthamukhena, tasmā sabbāpi desanā sammutikathāva siyāti?
But do not inherent qualities also enter into exposition only through conventional expression, not through ultimate expression? Therefore, would not all exposition be conventional discourse?
Há không phải các pháp tự tánh cũng được trình bày thông qua quy ước (sammuti), chứ không phải thông qua ý nghĩa tối hậu (paramattha) sao? Vậy thì tất cả các bài giảng đều là sammutikathā sao?
Nayidamevaṃ kathetabbadhammavibhāgena kathāvibhāgassa adhippetattā, na ca saddo kenaci pavattinimittena vinā atthaṃ pakāsetīti.
This should not be said, because the division of discourse is intended according to the division of doctrines to be expounded, and a word does not reveal meaning without some cause for its occurrence.
Không phải vậy, vì sự phân loại lời nói được đề cập đến qua sự phân loại các pháp cần được giảng dạy, và không có từ nào có thể biểu lộ ý nghĩa mà không có một dấu hiệu phát sinh nào.
Kasmā cevaṃ dubbidhā buddhānaṃ kathā pavattatīti anuyogaṃ kāraṇavibhāvanena pariharituṃ ‘‘tattha yo’’tiādi vuttaṃ.
Answering the question of why the Buddha's discourse proceeds in two ways, he provides the reason by explaining the cause, saying "Among them, whoever" and so on.
Để giải đáp câu hỏi tại sao lời nói của các Đức Phật lại có hai loại như vậy, đã nói “tattha yo” (trong đó, ai), v.v., để giải thích nguyên nhân.
Atthaṃ vijānituṃ catusaccaṃ paṭivijjhituṃ vaṭṭato niyyātuṃ arahattasaṅkhātaṃ jayaggāhaṃ gahetuṃ sakkoti. Yasmā paramatthakathāya eva saccasampaṭivedho, ariyasaccakathā ca sikhāppattā desanā, tasmā vineyyapuggalavasena ādito sammutikathaṃ kathentopi bhagavā parato paramatthakathaṃyeva kathetīti āha ‘‘tassā’’tiādi.
He is able to know the meaning, to penetrate the Four Noble Truths, to escape from saṃsāra, and to take hold of the victory, which is Arahantship. Since the full penetration of the Truths is possible only through paramatthakathā, and the discourse on the Noble Truths is the supreme teaching, the Blessed One, even when first expounding conventional discourse according to the disposition of the disciples to be trained, later expounds paramatthakathā itself, thus he states "Its" and so on.
Người đó có thể hiểu ý nghĩa, thấu suốt Tứ Thánh Đế (catusacca), thoát ly khỏi vòng luân hồi (vaṭṭa), và đạt được thắng lợi gọi là A-la-hán (arahatta). Vì sự thấu suốt các chân lý chỉ có thể đạt được bằng paramatthakathā, và lời nói về Tứ Thánh Đế là bài giảng cao nhất, nên Đức Thế Tôn, dù ban đầu giảng sammutikathā tùy theo tâm ý của người có thể giáo hóa, sau đó Ngài vẫn giảng paramatthakatha. Do đó, đã nói “tassā” (của điều đó), v.v.
‘‘Āditova sammutikathaṃ kathetī’’ti hi vadanto parato paramatthakathampi kathetīti dīpeti, itarattha pana ‘‘āditova kathetī’’ti avadanto sabbatthapīti.
For saying "He first expounds conventional discourse" implies that he also expounds paramatthakathā later; otherwise, not saying "He first expounds" implies that he expounds in all cases.
Khi nói “ban đầu Ngài giảng sammutikathā”, điều đó ngụ ý rằng sau đó Ngài cũng giảng paramatthakatha; còn nếu không nói “ban đầu Ngài giảng”, thì có nghĩa là Ngài giảng ở mọi nơi.
‘‘Tathā’’tiādinā kathādvayakathane pariyāyantaraṃ vibhāveti.
By "And thus," and so on, he explains another mode of expounding the two kinds of discourse.
Với “Tathā” (cũng vậy), v.v., giải thích một phương pháp khác trong việc giảng hai loại lời nói.
Bodhetvāti veneyyajjhāsayānurūpaṃ tathā tathā desetabbamatthaṃ jānāpetvā, iminā pana imamatthaṃ dasseti – katthaci sammutikathāpubbikā paramatthakathā hoti puggalajjhāsayavasena, katthaci paramatthakathāpubbikā sammutikathā, iti vineyyadammakusalassa satthu veneyyajjhāsayavasena tathā tathā desanā pavattatīti.
Having awakened means having made them understand the meaning that should be taught in various ways according to the disposition of the disciples. By this, he shows this meaning: sometimes paramatthakathā is preceded by sammutikathā, according to the disposition of the individual, and sometimes sammutikathā is preceded by paramatthakathā. Thus, the Teacher, skilled in taming disciples, teaches in various ways according to the dispositions of the disciples.
Bodhetvā (sau khi giác ngộ) nghĩa là sau khi làm cho người có thể giáo hóa hiểu được ý nghĩa cần được giảng dạy theo nhiều cách khác nhau, phù hợp với khuynh hướng của họ. Với điều này, Ngài chỉ ra ý nghĩa này: đôi khi paramatthakathā có trước sammutikathā tùy theo khuynh hướng của cá nhân, và đôi khi sammutikathā có trước paramatthakathā. Như vậy, lời giảng dạy của Bậc Đạo Sư khéo léo trong việc giáo hóa đệ tử diễn ra theo nhiều cách khác nhau tùy theo khuynh hướng của người có thể giáo hóa.
Sabbattha pana bhagavā dhammataṃ avijahanto eva sammutimanuvattati, sammutiṃ apariccajantoyeva dhammataṃ vibhāveti, naṃ tattha abhinivesātidhāvanāni.
However, in all cases, the Blessed One follows convention without abandoning the true nature (dhammatā), and clarifies the true nature without abandoning convention, without excessive attachment or exceeding in either.
Tuy nhiên, ở mọi nơi, Đức Thế Tôn luôn tuân theo quy ước mà không từ bỏ bản chất của pháp, và Ngài làm rõ bản chất của pháp mà không từ bỏ quy ước, không có sự chấp thủ hay vượt quá giới hạn ở đó.
Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘janapadaniruttiṃ nābhiniviseyya, samaññaṃ nātidhāveyyā’’ti (dī. ni. ṭī. 1.439-443).
For it was said by the Blessed One: "One should not cling to a regional dialect, nor should one exceed convention."
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: “Không nên chấp thủ vào ngôn ngữ địa phương, không nên vượt quá quy ước” (Dī. Ni. ṭī. 1.439-443).
Paṭhamaṃ sammutikathākathanaṃ pana veneyyavasena yebhuyyena buddhānamāciṇṇanti taṃ kāraṇena saddhiṃ dassento ‘‘pakatiyā panā’’tiādimāha.
To show that the initial exposition of sammutikathā is generally the custom of the Buddhas, according to the disciples, along with its reason, he states "But naturally" and so on.
Việc giảng sammutikathā trước tiên, chủ yếu là thói quen của các Đức Phật tùy theo người có thể giáo hóa, và để chỉ ra điều đó cùng với nguyên nhân, đã nói “pakatiyā panā” (nhưng theo bản chất), v.v.
Lūkhākārāti veneyyānamanabhisambujjhanavasena lūkhasadisā.
Lūkhākārā means crude-like due to the disciples' inability to fully comprehend.
Lūkhākārā (có vẻ thô thiển) nghĩa là giống như thô thiển theo nghĩa là người có thể giáo hóa không thể thấu hiểu.
Nanu ca sammuti nāma paramatthato avijjamānattā abhūtā, taṃ kathaṃ buddhā kathentīti vuttaṃ ‘‘sammutikathaṃ kathentāpī’’tiādi.
But is not convention, by its very nature, unreal, because it does not exist in the ultimate sense? How then do the Buddhas expound it? To this question, he says "Even while expounding conventional discourse," and so on.
Há không phải sammuti (quy ước) là không thật (abhūtā) vì nó không tồn tại xét về paramattha (ý nghĩa tối hậu) sao? Vậy thì tại sao các Đức Phật lại giảng điều đó? Đã nói “sammutikathaṃ kathentāpī” (dù giảng sammutikathā), v.v.
Saccamevāti tathameva.
It is truly so means it is exactly so.
Saccamevā (chỉ là sự thật) nghĩa là đúng như vậy.
Sabhāvamevāti sammutibhāvena taṃsabhāvameva.
It is the very nature means it is its very nature by way of conventional existence.
Sabhāvamevā (chỉ là tự tánh) nghĩa là chỉ là tự tánh đó theo nghĩa là quy ước.
Tenāha ‘‘amusāvā’’ti.
Therefore, he says "It is not false."
Do đó, đã nói “amusāvā” (không phải nói dối).
Paramatthassa pana saccādibhāve vattabbameva natthi.
As for ultimate reality, there is nothing that needs to be said about its truth and so on.
Còn về paramattha (ý nghĩa tối hậu), thì không cần phải nói về bản chất chân thật của nó.
Ko panimesaṃ sammutiparamatthadhammānaṃ visesoti?
What, then, is the difference between these conventional and ultimate realities?
Vậy sự khác biệt giữa sammuti và paramattha-dhamma này là gì?
Yasmiṃ bhinne, buddhiyā vā avayavavinibbhoge kate na taṃsaññā, so ghaṭapaṭādippabhedo sammuti, tabbipariyāyato paramattho.
That which, when broken down or analyzed into its constituent parts by intelligence, loses its name (recognition), is convention, such as a pot or a cloth; the opposite of that is ultimate reality.
Khi một danh xưng bị phân chia, hoặc khi các bộ phận được phân tích bằng trí tuệ, nếu danh xưng đó không còn, thì đó là sammuti (quy ước), như các loại bình, vải, v.v. Ngược lại, đó là paramattha (ý nghĩa tối hậu).
Na hi kakkhaḷaphusanādisabhāve ayaṃ nayo labbhati.
For this method is not applicable to the inherent qualities of hardness, contact, and so forth.
Thật vậy, nguyên tắc này không được áp dụng cho các bản chất như sự cứng rắn, sự xúc chạm, v.v.
Evaṃ santepi vuttanayena sammuti ca saccasabhāvā evāti āha ‘‘duve saccāni akkhāsī’’tiādi.
Even so, he says that convention also possesses the nature of truth, in the manner stated: "He proclaimed two truths," and so on.
Dù vậy, sammuti cũng có bản chất chân thật theo cách đã nói, nên đã nói “duve saccāni akkhāsī” (Ngài đã tuyên bố hai chân lý), v.v.
Tattha duve saccāni akkhāsīti nānādesabhāsākusalo tiṇṇaṃ vedānamatthasaṃvaṇṇanako ācariyo viya nānāvidhasammutiparamatthakusalo bhagavā veneyyajjhāsayānurūpaṃ duveyeva saccāni akkhāsīti attho.
Among these, "He proclaimed two truths" means that the Blessed One, skilled in various languages of different lands, like a teacher who explains the meaning of the three Vedas, and skilled in various kinds of conventional and ultimate realities, proclaimed only two truths according to the dispositions of those to be trained.
Trong đó, duve saccāni akkhāsī (Ngài đã tuyên bố hai chân lý) có nghĩa là Đức Thế Tôn, bậc thiện xảo trong các sammuti và paramattha khác nhau, giống như một bậc thầy thiện xảo trong các ngôn ngữ và phương ngữ của các quốc gia khác nhau, và là người giải thích ý nghĩa của ba bộ Veda, đã tuyên bố hai chân lý tùy theo khuynh hướng của người có thể giáo hóa.
Taṃ sarūpato, parimāṇato ca dasseti ‘‘sammutiṃ paramatthañca, tatiyaṃ nūpalabbhatī’’ti iminā.
He shows these (two truths) in terms of their nature and number with "convention and ultimate reality, a third is not found."
Điều đó được chỉ ra về hình thái và số lượng bằng câu “sammutiṃ paramatthañca, tatiyaṃ nūpalabbhatī” (chân lý quy ước và chân lý tối hậu, không có chân lý thứ ba).
Vadataṃ varoti sabbesaṃ vadantānaṃ varo.
Foremost among speakers means foremost among all who speak.
Vadataṃ varo (bậc tối thượng trong những người nói) nghĩa là bậc tối thượng trong tất cả những người nói.
Lokasaṅketamattasiddhā sammuti. Paramo uttamo aviparīto yathābhūtasabhāvo paramattho.
Sammuti is that which is established merely by worldly convention. Paramattho is the supreme, excellent, unperverted, true reality as it is.
Sammuti (quy ước) chỉ là những gì được thiết lập bởi sự quy ước của thế gian. Paramattha (ý nghĩa tối hậu) là bản chất tối thượng, không sai lệch, đúng như thật.
Idāni nesaṃ saccasabhāvaṃ saha kāraṇena dassetuṃ ‘‘saṅketavacana’’nti gāthā vuttā.
Now, to show their true nature along with the reason, the stanza "saṅketavacanaṃ" was stated.
Bây giờ, để chỉ ra bản chất chân thật của chúng cùng với nguyên nhân, đã nói kệ “saṅketavacanaṃ” (lời nói quy ước).
Yasmā lokasammutikāraṇaṃ, tasmā saṅketavacanaṃ saccaṃ, yasmā ca dhammānaṃ bhūtalakkhaṇaṃ, tasmā paramatthavacanaṃ saccanti yojanā.
The construction is: because it is the cause of worldly convention, the conventional expression is true; and because it is the true characteristic of phenomena, the ultimate expression is true.
Vì đó là nguyên nhân của quy ước thế gian, nên lời nói quy ước là chân thật; và vì đó là đặc tính thực sự của các pháp, nên lời nói tối hậu là chân thật, đó là cách kết nối.
Lokasammutikāraṇanti hi saṅketavacanassa saccabhāve kāraṇadassanaṃ, lokasiddhā sammuti saṅketavacanassa avisaṃvādanatāya kāraṇanti attho, visaṃvādanābhāvato saṅketavacanaṃ saccanti vuttaṃ hoti.
"The cause of worldly convention" is a statement showing the cause of the truthfulness of conventional expression, meaning that the convention established by the world is the cause of the conventional expression being unfailing. It is stated that the conventional expression is true because there is no failing (deviation).
Thật vậy, lokasammutikāraṇaṃ (nguyên nhân của quy ước thế gian) là sự chỉ ra nguyên nhân của bản chất chân thật của lời nói quy ước (saṅketavacanaṃ), có nghĩa là quy ước được thiết lập bởi thế gian là nguyên nhân của sự không sai lệch của lời nói quy ước, và điều đó có nghĩa là lời nói quy ước là chân thật vì nó không sai lệch.
Dhammānaṃ bhūtalakkhaṇanti ca paramatthavacanassa saccabhāve kāraṇadassanaṃ.
And "the true characteristic of phenomena" is a statement showing the cause of the truthfulness of ultimate expression.
Và dhammānaṃ bhūtalakkhaṇaṃ (đặc tính thực sự của các pháp) là sự chỉ ra nguyên nhân của bản chất chân thật của lời nói tối hậu (paramatthavacanaṃ).
Sabhāvadhammānaṃ yo bhūto aviparīto sabhāvo, tassa lakkhaṇaṃ aṅganaṃ ñāpananti attho, yāthāvato avisaṃvādanavasena pavattanato paramatthavacanaṃ saccanti adhippāyo.
The meaning is that it is the characteristic, the sign, the notification of the true, unperverted nature of inherent phenomena. The intention is that ultimate expression is true because it proceeds unfailingly according to reality.
Có nghĩa là, đó là đặc tính, dấu hiệu, sự chỉ rõ bản chất thực sự, không sai lệch của các pháp tự tánh (sabhāvadhammā). Ý nghĩa là lời nói tối hậu là chân thật vì nó diễn ra một cách đúng đắn và không sai lệch.
Anaṅgaṇasuttaṭīkāyaṃ pana ācariyeneva nissakkavacanena padamulliṅgetvā ‘‘lokasammutikāraṇāti lokasamaññaṃ nissāya pavattanato.
However, in the Anaṅgaṇa Suttaṭīkā, the teacher himself, by skipping over the word with the ablative case (nissakka-vacanena), says: "lokasammutikāraṇā" (because it is the cause of worldly convention) means because it arises depending on worldly designation (lokasamaññā).
Tuy nhiên, trong Anaṅgaṇasuttaṭīkā, chính bậc thầy đã bỏ qua từ bằng cách sử dụng cách nói ngũ cách: “lokasammutikāraṇā” (vì là nguyên nhân của quy ước thế gian) nghĩa là vì nó phát sinh dựa trên sự quy ước của thế gian.
Dhammānanti sabhāvadhammānaṃ.
Dhammāna means ‘of real phenomena’.
Dhammāna (các pháp) nghĩa là các pháp bản thể.
Bhūtakāraṇāti yathābhūtasabhāvaṃ nissāya pavattanato’’ti vuttaṃ.
Bhūtakāraṇā means ‘because it arises dependent on the true nature of reality’, so it is said.
Bhūtakāraṇā (do nhân tố thực tại) nghĩa là vì sự hiện hữu dựa trên bản chất như thật, đã được nói như vậy.
Ayampi guṇaparidīpanī gāthā dissati.
This verse, too, which elucidates the Buddha’s qualities, is found.
Bài kệ này cũng được thấy, dùng để làm sáng tỏ các phẩm chất.
Tattha tasmāti saccassa duvidhattā, saṅketavacanassa vā saccabhāvato.
There, tasmā means ‘because truth is twofold,’ or ‘because conventional speech is true’.
Ở đó, tasmā (vì vậy) là do chân lý có hai loại, hoặc do lời ước định là chân thật.
Sammutiṃ voharantassāti ‘‘puggalo satto’’tiādinā lokasamaññaṃ kathentassa musāvādo nāma na jāyatīti attho.
Sammutiṃ voharantassā means ‘for him who teaches common conventions such as “a person,” “a being,” musāvādo (false speech) does na jāyati (not arise)’.
Sammutiṃ voharantassā (đối với người dùng tục ngữ) nghĩa là đối với bậc nói các danh xưng thế gian như “người, chúng sinh,” thì musāvādo (lời nói dối) na jāyatī (không phát sinh).
Apica ‘‘aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā puggala kathaṃ katheti hirottappadīpanatthaṃ, kammassakatādīpanatthaṃ, paccattapurisakāradīpanatthaṃ, ānantariyadīpanatthaṃ, brahmavihāradīpanatthaṃ, pubbenivāsadīpanatthaṃ, dakkhiṇāvisuddhidīpanatthaṃ, lokasammutiyā appahānatthañcā’’tiādinā (ma. ni. aṭṭha. 1.57; a. ni. aṭṭha. 1.170; itivu. aṭṭha. 24; kathā. anuṭī. 1) tattha tattha vuttakāraṇampi āharitvā idha vattabbaṃ.
Furthermore, it should be stated here, by citing the reasons mentioned here and there, such as: “The Blessed One teaches about a person for eight reasons: for elucidating shame and dread, for elucidating ownership of kamma, for elucidating individual effort, for elucidating immediately effective kamma, for elucidating the divine abidings, for elucidating past lives, for elucidating the purification of offerings, and for not abandoning worldly convention.”
Hơn nữa, cần phải đưa ra các lý do được nêu ở nhiều nơi, như: “Đức Thế Tôn nói về puggalo (cá nhân) với tám lý do: để làm sáng tỏ hiri (tàm) và ottappa (quý), để làm sáng tỏ kammassakata (nghiệp là sở hữu của mình), để làm sáng tỏ paccattapurisakāra (nỗ lực cá nhân), để làm sáng tỏ ānantariya (nghiệp vô gián), để làm sáng tỏ các Phạm trú, để làm sáng tỏ pubbenivāsa (túc mạng), để làm sáng tỏ sự thanh tịnh của dakkhiṇā (cúng dường), và để không từ bỏ lokasammuti (tục ước thế gian).”
Yadi tathāgato paramatthasaccaṃ sammadeva abhisambujjhitvā ṭhitopi lokasamaññābhūtaṃ sammutisaccaṃ gahetvāva vadati, evañcettha ko lokiyamahājanehi visesoti vuttaṃ ‘‘yāhī’’tiādi, ayaṃ pāḷiyaṃ sambandho.
If the Tathāgata, even though he has fully awakened to ultimate truth, speaks by adopting conventional truth, which is a worldly designation, then what is the distinction from ordinary people? This question is addressed by ‘‘yāhī’’ and so on. This is the connection in the Pāli text.
Nếu Đức Như Lai, dù đã giác ngộ hoàn toàn chân lý tối hậu, vẫn nói bằng cách chấp nhận tục đế là danh xưng thế gian, thì có gì khác biệt với chúng sinh phàm tục? Câu “yāhī” (hãy đi) v.v. đã được nói như vậy, đây là sự liên kết trong kinh điển.
Idaṃ vuttaṃ hoti – lokiyamahājano appahīnaparāmāsattā ‘‘etaṃ mamā’’tiādinā parāmasanto voharati.
This is what is meant: ordinary people, not having abandoned clinging, speak by clinging, saying, ‘‘This is mine,’’ and so on.
Điều này có nghĩa là: chúng sinh phàm tục, do chưa đoạn trừ các chấp thủ, nên nói năng với sự chấp thủ như “cái này là của tôi” v.v.
Tathāgato pana sabbaso pahīnaparāmāsattā aparāmasantova yasmā lokasamaññāhi vinā lokiyo attho lokena dubbiññeyyo, tasmā tāhi taṃ voharati.
The Tathāgata, however, having completely abandoned clinging, speaks without clinging, because without worldly designations, the worldly meaning would be difficult for people to understand. Therefore, he uses these designations.
Nhưng Đức Như Lai, do đã hoàn toàn đoạn trừ các chấp thủ, Ngài nói mà không chấp thủ, vì nếu không có các danh xưng thế gian, ý nghĩa thế gian sẽ khó được thế gian hiểu rõ; do đó, Ngài dùng chúng để nói.
Tathā voharanto ca attano desanāvilāsena veneyyasatte paramatthasacce patiṭṭhāpetīti.
And by speaking thus, he establishes trainable beings in the ultimate truth through the beauty of his teaching.
Và khi nói như vậy, Ngài đặt các chúng sinh có thể giáo hóa vào chân lý tối hậu bằng phong cách thuyết pháp của mình.
Desanaṃ vinivaṭṭetvāti heṭṭhā vuttāya diṭṭhābhinivesapaṭisaññuttāya vaṭṭakathāya vinivattetvā vivecetvā.
Desanaṃ vinivaṭṭetvā means turning away from and separating from the discourse on the round of existence connected with the clinging to views, as mentioned below.
Desanaṃ vinivaṭṭetvā (sau khi chuyển đổi bài thuyết pháp) nghĩa là sau khi chuyển đổi và tách rời khỏi lời nói về vòng luân hồi liên quan đến sự chấp thủ tà kiến đã nói ở trên.
Arahattanikūṭena niṭṭhāpesīti ‘‘aparāmasa’’nti iminā padena taṇhāmānaparāmāsappahānakittanena tappahāyakaarahattasaṅkhātanikūṭena desanaṃ pariyosāpesi.
Arahattanikūṭena niṭṭhāpesī means he concluded the discourse with the pinnacle of arahantship, by proclaiming the abandonment of the clinging of craving and conceit through the phrase “without clinging” (aparāmasaṃ).
Arahattanikūṭena niṭṭhāpesī (Ngài đã kết thúc bài thuyết pháp bằng đỉnh A-la-hán) nghĩa là bằng từ “aparāmasa” (không chấp thủ), Ngài đã kết thúc bài thuyết pháp bằng cách tuyên bố sự đoạn trừ các chấp thủ tham ái và kiêu mạn, tức là đỉnh A-la-hán đoạn trừ chúng.
Yaṃ panettha atthato na vibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
What is not elucidated in detail here is easily understandable.
Những gì chưa được phân tích ở đây về mặt ý nghĩa thì tự nhiên dễ hiểu.
444. Evaṃ poṭṭhapādasuttaṃ saṃvaṇṇetvā idāni subhasuttaṃ saṃvaṇṇento yathānupubbaṃ saṃvaṇṇanokāsassa pattabhāvaṃ vibhāvetuṃ, poṭṭhapādasuttassānantaraṃ saṅgītassa suttassa subhasuttabhāvaṃ vā pakāsetuṃ ‘‘evaṃ me sutaṃ…pe… sāvatthiyanti subhasutta’’nti āha.
Having thus commented on the Potṭhapāda Sutta, now, in commenting on the Subha Sutta, to show that the opportunity for commentary has arrived in due order, or to proclaim that the sutta recited immediately after the Potṭhapāda Sutta is the Subha Sutta, it is said: ‘‘Thus have I heard… and so on… at Sāvatthī in the Subha Sutta’’.
444. Sau khi chú giải kinh Poṭṭhapāda như vậy, bây giờ để làm sáng tỏ sự việc rằng kinh Subha đã đến lượt được chú giải theo thứ tự, hoặc để tuyên bố rằng kinh Subha là kinh được kết tập sau kinh Poṭṭhapāda, Ngài đã nói “evaṃ me sutaṃ…pe… sāvatthiyanti subhasutta” (Tôi nghe như vầy…v.v… tại Sāvatthī, kinh Subha).
Anunāsikalopena ‘‘acira parinibbute’’ti vuttanti dasseti ‘‘aciraṃ parinibbute’’ti iminā yathā poṭṭhapādasutte ‘‘appāṭihīraka taṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti, aciraṃ parinibbutassa assāti vā aciraparinibbuto yathā ‘‘acirapakkanto, māsajāto’’ti.
It is shown that ‘‘acira parinibbute’’ is said with the elision of the anusvāra, just as in the Potṭhapāda Sutta it is said, ‘‘That speech of yours is without miracle’’; or, aciraparinibbuto means that it was not long since his Parinibbāna, just as ‘‘acirapakkanto, māsajāto’’.
Ngài giải thích rằng “aciraṃ parinibbute” (vừa mới nhập Niết Bàn) được nói với sự bỏ âm mũi, giống như trong kinh Poṭṭhapāda có câu “appāṭihīraka taṃ bhāsitaṃ sampajjatī” (lời nói đó trở thành không có thần thông), hoặc là “vừa mới nhập Niết Bàn của vị ấy”, như trong các trường hợp “acirapakkanto” (vừa mới đi), “māsajāto” (mới sinh được một tháng).
Atthamattaṃ pana dassetuṃ evaṃ vuttaṃ.
However, this is stated to show only the meaning.
Nhưng để chỉ ra ý nghĩa, đã được nói như vậy.
Aciraparinibbuteti ca satthu parinibbutabhāvassa cirakālatāpaṭikkhepena āsannatāmattaṃ dassitaṃ, kālaparicchedo pana na dassitoti taṃ dassento ‘‘parinibbānato’’tiādimāha.
And by Aciraparinibbute only the proximity of the Teacher’s Parinibbāna is shown, by rejecting its long duration, but the precise period of time is not shown; therefore, to indicate that, it says ‘‘parinibbānato’’ and so on.
Và bằng câu Aciraparinibbute (vừa mới nhập Niết Bàn), chỉ có sự gần gũi của việc Đức Bổn Sư nhập Niết Bàn được chỉ ra, bằng cách phủ nhận khoảng thời gian dài, nhưng khoảng thời gian cụ thể không được chỉ ra. Vì vậy, để chỉ ra điều đó, Ngài nói “parinibbānato” (kể từ khi nhập Niết Bàn) v.v.
Visākhapuṇṇamito uddhaṃ yāva jeṭṭhapuṇṇamī, tāva kālaṃ sandhāya ‘‘māsamatte’’ti vuttaṃ.
‘‘Māsamatte’’ is said with reference to the period from the full moon of Visākha until the full moon of Jeṭṭha.
Câu “māsamatte” (khoảng một tháng) được nói để chỉ khoảng thời gian từ ngày trăng tròn Visākha cho đến ngày trăng tròn Jeṭṭha.
Mattasaddena pana tassa kālassa kiñci asampuṇṇataṃ joteti.
The word matta indicates that that period was slightly incomplete.
Nhưng từ matta (khoảng) chỉ ra rằng khoảng thời gian đó chưa hoàn toàn trọn vẹn.
Tudisaññito gāmo nivāso etassāti todeyyo. Taṃ panesa yasmā soṇadaṇḍo (dī. ni. 1.300) viya campaṃ, kūṭadanto (dī. ni. 1.323) viya ca khāṇumataṃ ajjhāvasati, tasmā vuttaṃ ‘‘tassa adhipatittā’’ti, issarabhāvatoti attho.
Todeyyo means one whose dwelling is the village named Tudi. Since he resides there just like the brahmin Soṇadaṇḍa in Campa, and Kūṭadanta in Khāṇumata, it is stated ‘‘tassa adhipatittā’’, meaning ‘due to his lordship’.
Todeyyo (người làng Tudi) là người có làng tên Tudī là nơi cư ngụ. Vì vị Bà-la-môn này cư ngụ tại làng đó giống như Soṇadaṇḍa ở Campā, và Kūṭadanta ở Khāṇumata, nên đã nói “tassa adhipatittā” (do là chủ của làng đó), nghĩa là do là người cai quản.
Ayampi hi rañño pasenadikosalassa purohitabrāhmaṇo.
He, too, was a chaplain to King Pasenadi Kosala.
Vị này cũng là vị Bà-la-môn trưởng tế của vua Pasenadi Kosala.
Puttampi āhāti subhaṃ māṇavampi ovadanto āha.
Puttampi āha means he also spoke to the young man Subha, instructing him.
Puttampi āhā (ông cũng nói với con trai) nghĩa là ông nói với thanh niên Subha khi đang khuyên bảo.
Añjanānanti akkhiañjanatthāya ghaṃsitaañjanānaṃ.
Añjanāna means ground eye-salves.
Añjanāna (của các loại thuốc mắt) nghĩa là của các loại thuốc mắt đã được mài để dùng cho mắt.
Vammikānanti kimisamāhaṭavammikānaṃ sañcayaṃ disvāti sambandho.
Vammikāna means, ‘seeing a heap of anthills collected by ants’, this is the connection.
Vammikāna (của các tổ mối) có liên hệ với việc thấy đống đất của các tổ mối do côn trùng mang đến.
Madhūnanti makkhikamadhūnaṃ.
Madhūna means honey from flies.
Madhūna (của các loại mật) nghĩa là của mật ong.
Samāhāranti makarandasannicayaṃ.
Samāhāra means a collection of nectar.
Samāhāra (sự tích lũy) nghĩa là sự tích lũy mật hoa.
Paṇḍito gharamāvaseti yasmā appatarappatarepi gayhamāne bhogā khīyanti, appatarappatarepi ca sañciyamāne vaḍḍhanti, tasmā yathāvuttamupamattayaṃ paññāya disvā viññujātiko kiñcipi vayamakatvā āyameva uppādento gharevase gharāvāsamanutiṭṭheyyāti lobhādesitapaṭipattiṃ upadisati.
Paṇḍito gharamāvase means: since wealth decreases when even a little is taken, and increases when even a little is accumulated, therefore, a wise person, seeing the three aforementioned similes with wisdom, should live at home producing only income without incurring any expenses, thus advising a practice motivated by greed.
Paṇḍito gharamāvase (người trí nên sống tại gia) nghĩa là vì của cải tiêu hao khi được lấy đi từng chút một, và tăng trưởng khi được tích lũy từng chút một, nên người có trí tuệ, sau khi nhận thấy ba ví dụ đã nói trên bằng trí tuệ, không tiêu xài bất cứ thứ gì mà chỉ tạo ra thu nhập, nên sống tại gia, thực hành đời sống gia đình. Điều này chỉ dạy một lối sống do lòng tham thúc đẩy.
Adānameva sikkhāpetvā sikkhāpanahetu lobhābhibhūtatāya tasmiṃyeva ghare sunakho hutvā nibbatti.
Having taught only non-giving, due to being overcome by greed, which was the cause of that teaching, he was reborn in that very house as a dog.
Sau khi Adānameva sikkhāpetvā (chỉ dạy không bố thí), do bị lòng tham lấn át vì lý do dạy dỗ đó, ông đã tái sinh thành một con chó tasmiṃyeva ghare sunakho hutvā (ngay trong chính ngôi nhà đó).
Lobhavasikassa hi duggati pāṭikaṅkhā, ‘‘janavasabho nāma yakkho hutvā nibbattī’’ti (dī. ni. aṭṭha. 1.150) ettha vuttanayena attho veditabbo.
Indeed, a bad destiny is to be expected for one who is subject to greed, and the meaning should be understood in the manner stated here, ‘‘Janavasabha was reborn as a yakkha.’’
Quả thật, đối với người bị lòng tham chi phối, ác đạo là điều đáng mong đợi. Ý nghĩa này cần được hiểu theo cách đã nói trong trường hợp “Janavasabha đã tái sinh thành một Dạ-xoa tên là Janavasabha.”
Pubbaparicayena ativiya piyāyati. Vuttañhi ‘‘pubbeva sannivāsenā’’tiādi (jā. 1.2.174).
He loved him very much due to a previous association. As it is said, ‘‘pubbeva sannivāsenā’’ and so on.
Do sự quen biết từ kiếp trước, nó ativiya piyāyati (rất mực yêu thương). Quả thật, đã nói rằng “pubbeva sannivāsenā” (do sự chung sống từ trước) v.v.
Nikkhanteti kenacideva karaṇīyena bahi niggate.
Nikkhante means having gone out for some necessary task.
Nikkhante (khi ông ta đi ra ngoài) nghĩa là khi ông ta đi ra ngoài vì một việc cần làm nào đó.
Subhaṃ māṇavaṃ anuggaṇhitukāmo ekakova bhagavā piṇḍāya pāvisi.
The Blessed One, wishing to show favour to the young man Subha, entered for alms alone.
Đức Thế Tôn, muốn giúp đỡ thanh niên Subha, bhagavā piṇḍāya pāvisi (một mình vào khất thực).
Bhukkāranti ‘‘bhu bhū’’ti sunakhasaddakaraṇaṃ.
Bhukkāra means making the sound of a dog: ‘‘bhu bhū’’.
Bhukkāra (tiếng sủa) nghĩa là tiếng chó sủa “bhū bhū”.
‘‘Bho bho’’ti brāhmaṇasamudācārena paribhavitvā paribhavanahetu.
‘‘Bho bho’’ means due to insulting (him) by addressing (him) in the manner of brahmins.
“Bho bho” (này này) nghĩa là do paribhavitvā (xúc phạm) theo cách chào hỏi của Bà-la-môn, vì lý do xúc phạm.
‘‘Bhovādi nāma so hoti, sace hoti sakiñcano’’ti (dha. pa. 396; su. ni. 625) hi vuttaṃ.
Indeed, it is said: ‘‘He is called ‘Bhovādī’ if he is attached (to defilements).’’
Quả thật, đã nói rằng “Bhovādi nāma so hoti, sace hoti sakiñcano” (người đó được gọi là Bhovādī, nếu có sở hữu).
Nanu ca heṭṭhā ‘‘adānameva sikkhāpetvā sunakho hutvā nibbatto’’ti āha, kasmā panettha ‘‘pubbepi maṃ ‘bho bho’ti paribhavitvā sunakho jāto’’ti vadatīti?
But did not (the text) say before, ‘‘Having taught only non-giving, he was reborn as a dog’’? Why then does it say here, ‘‘And previously, too, he insulted me with ‘Bho bho’ and was reborn as a dog’’?
Chẳng phải trước đó đã nói rằng “do chỉ dạy không bố thí, ông đã tái sinh thành chó” sao, tại sao ở đây lại nói “ngay cả trước đây, do xúc phạm tôi bằng cách nói ‘bho bho’, ông đã trở thành chó” vậy?
Tathā nibbattiyā tadubhayasādhāraṇaphalattā.
Because that rebirth was a common result of both (causes).
Đó là do sự tái sinh đó là kết quả chung của cả hai (hành động).
Ānisaṃsaphalañhi sādhāraṇakammenapi jātaṃ, na vipākaphalaṃ viya ekakammenevāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that the fruit of accumulated kamma (ānisaṃsaphaḷa) arises from common kamma, not from a single kamma like a vipāka fruit.
Quả phúc của ānisaṃsa (lợi ích) sinh ra từ nghiệp chung, không phải chỉ từ một nghiệp duy nhất như quả vipāka (dị thục) vậy. Điều này cần được hiểu.
Avīciṃ gamissasi katokāsassa kammassa paṭibāhitumasakkuṇeyyabhāvato.
Avīciṃ gamissasi means he will go to Avīci, because the kamma, having been given an opportunity, cannot be stopped.
Avīciṃ gamissasi (ngươi sẽ đi đến Avīci) là do nghiệp đã tạo cơ hội không thể ngăn cản được.
‘‘Jānāti maṃ samaṇo gotamo’’ti vippaṭisārī hutvā.
Vippaṭisārī hutvā means having regretted, thinking: ‘‘The recluse Gotama knows me.’’
Vippaṭisārī hutvā (trở nên hối hận) vì “Sa-môn Gotama biết ta”.
Uddhanantareti cullikantare.
Uddhanantare means between the cooking stoves.
Uddhanantare (bên trong lò) nghĩa là bên trong bếp lò.
Nanti sunakhaṃ.
Na means the dog.
Na (nó) nghĩa là con chó.
Taṃ pavattinti bhagavatā yathāvuttakāraṇaṃ.
Taṃ pavattiṃ means the reason stated by the Blessed One.
Taṃ pavatti (sự việc đó) nghĩa là lý do đã được Đức Thế Tôn nói như vậy.
Brāhmaṇacārittassa aparihāpitataṃ sandhāya, tathā pitaraṃ ukkaṃsento ‘‘brahmaloke nibbatto’’ti āha.
Subha the young man said ‘‘brahmaloke nibbatto’’ (born in the Brahma world), extolling his father thus, referring to the non-diminishment of the brahmin’s conduct.
Thanh niên Subha, để đề cao cha mình, đã nói “brahmaloke nibbatto” (đã tái sinh vào cõi Phạm thiên), ám chỉ rằng hành vi Bà-la-môn của cha mình không bị suy giảm, và cha mình vẫn giữ được phẩm hạnh của một Bà-la-môn.
Mukhāruḷhanti sayaṃpaṭibhānavasena mukhamāruḷhaṃ.
Mukhāruḷhaṃ (come to mind) means what has arisen in one's mind spontaneously.
Mukhāruḷhanti (đã lên miệng) là điều tự phát ra từ miệng do sự ứng đối của chính mình.
Taṃ pavattiṃ pucchīti ‘‘sutametaṃ bho gotama mayhaṃ pitā sunakho hutvā nibbatto’’ti tumhehi vuttaṃ, ‘‘kimidaṃ saccaṃ vā asaccaṃ vā’’ti pucchi.
Taṃ pavattiṃ pucchī (he asked about that matter) means, "I heard, venerable Gotama, that my father was reborn as a dog." He asked, "Is this true or false?"
Taṃ pavattiṃ pucchīti (đã hỏi về sự việc đó) nghĩa là: “Bạch đức Gotama, con đã nghe rằng cha con đã tái sinh làm chó”, “Lời này là thật hay không thật?”—đã hỏi như vậy.
Tatheva vatvāti yathā pubbe sunakhassa vuttaṃ, tatheva vatvā.
Tatheva vatvā (having said the same) means having said the same as was said to the dog previously.
Tatheva vatvāti (đã nói y như vậy) nghĩa là đã nói y như lời đã nói với con chó trước đây.
Avisaṃvādanatthanti saccāpanatthaṃ, ‘‘todeyyabrāhmaṇo sunakho hutvā nibbatto’’ti vacanassa avisaṃvādanena attano avisaṃvādibhāvadassanatthanti vuttaṃ hoti.
Avisaṃvādanattha means for the purpose of making it true, for the purpose of showing one's own trustworthiness by the unfailing truth of the statement, "The brahmin Todeyya was reborn as a dog." This is what is meant.
Avisaṃvādanatthanti (để không sai lệch) là để xác thực, để chứng tỏ rằng lời nói “Todeyya Bà-la-môn đã tái sinh làm chó” là không sai lệch, và chính mình là người không nói sai lệch.
Appodakanti appakena udakena sampāditaṃ.
Appodaka means prepared with a small amount of water.
Appodakanti (ít nước) là được nấu bằng ít nước.
Madhupāyāsanti sādurasaṃ, madhuyojitaṃ vā pāyāsaṃ.
Madhupāyāsa means sweet-tasting, or milk-rice mixed with honey.
Madhupāyāsanti (cháo sữa mật) là cháo sữa có vị ngon ngọt, hoặc cháo sữa có trộn mật.
Tathā akāsi, yathā bhagavatā vuttaṃ.
He did so, just as the Blessed One had said.
Tathā akāsi (đã làm như vậy), y như lời đức Thế Tôn đã nói.
‘‘Sabbaṃ dassesīti buddhānubhāvena so sunakho taṃ sabbaṃ netvā dassesi, na jātissaratāya.
“He showed everything” means that the dog, by the power of the Buddha, led them to all that and showed it; not by recollection of past lives.
‘‘Sabbaṃ dassesīti (đã chỉ ra tất cả) nghĩa là con chó đó đã dẫn đến và chỉ ra tất cả nhờ oai lực của chư Phật, chứ không phải do túc mạng trí.
Bhagavantaṃ disvā bhukkaraṇaṃ pana purimajātisiddhavāsanāvasenā’’ti (dī. ni. ṭī. 1.444) evaṃ ācariyena vuttaṃ.
However, the barking upon seeing the Blessed One was due to the residual impression of his previous birth, as stated by the teacher.
Còn việc con chó sủa khi thấy đức Thế Tôn là do năng lực của tập khí đã thành tựu từ kiếp trước”, vị đạo sư đã nói như vậy.
Uparipaṇṇāsake pana cūḷakammavibhaṅgasuttaṭṭhakathāyaṃ ‘‘sunakho ‘ñātomhi iminā’ti roditvā ‘huṃ hu’nti karonto dhananidhānaṭṭhānaṃ gantvā pādena pathaviṃ khaṇitvā saññaṃ adāsī’’ti (ma. ni. aṭṭha. 3.289) jātissarākāramāha, vīmaṃsitvā gahetabbaṃ.
But in the Uparipaṇṇāsaka, in the Commentary on the Cūḷakammavibhaṅga Sutta, it states that "the dog, crying out, 'I am recognized by this one!' and making 'hum hum' sounds, went to the place where the treasure was hidden, dug the earth with its paw, and gave a sign," which describes an act of recollecting past lives. This should be considered carefully.
Tuy nhiên, trong Cūḷakammavibhaṅgasuttaṭṭhakathā thuộc Uparipaṇṇāsaka, đã nói rằng: “Con chó đã khóc khi nghĩ ‘Ta đã được vị này biết đến’, rồi sủa ‘húm húm’ và đi đến nơi cất giấu tài sản, dùng chân đào đất và ra hiệu”, đã nói theo cách có túc mạng trí; điều này cần được xem xét và chấp nhận.
‘‘Bhavapaṭicchannaṃ nāma evarūpaṃ sunakhapaṭisandhiantaraṃ pākaṭaṃ samaṇassa gotamassa, addhā esa sabbaññū’’ti bhagavati pasannacitto. Aṅgavijjāpāṭhako kiresa.
Thinking, "Such a hidden rebirth as a dog is evident to the recluse Gotama; surely he is omniscient," he became devoted to the Blessed One. It is said that he was a reciter of Aṅgavijjā.
“Một sự tái sinh làm chó như vậy, bị che khuất bởi một đời sống khác, lại hiển lộ rõ ràng đối với Sa-môn Gotama; chắc chắn vị này là bậc Toàn Giác”—với ý nghĩ như vậy, có tâm tịnh tín nơi đức Thế Tôn. Nghe nói vị này là người thông thạo môn tướng số.
Tenassa etadahosi ‘‘imaṃ dhammapaṇṇākāraṃ katvā samaṇaṃ gotamaṃ pañhaṃ pucchissāmī’’ti, tato so cuddasa pañhe abhisaṅkharitvā bhagavantaṃ pucchi.
Therefore, he thought, "I will make this gift of Dhamma and question the recluse Gotama." Then he formulated fourteen questions and asked the Blessed One.
Do đó, ông ta đã nghĩ: “Ta sẽ biến điều này thành lễ vật pháp thí và hỏi Sa-môn Gotama những câu hỏi”. Rồi ông ta đã soạn ra mười bốn câu hỏi và hỏi đức Thế Tôn.
Tena vuttaṃ ‘‘cuddasa pañhe pucchitvā’’ti.
Thus it is said, "having asked fourteen questions."
Do đó, đã nói “cuddasa pañhe pucchitvā” (sau khi hỏi mười bốn câu hỏi).
Tattha cuddasa pañheti ‘‘dissanti hi bho gotama manussā appāyukā, dissanti dīghāyukā.
Among these, the fourteen questions are: "Indeed, Venerable Gotama, some humans are seen to be short-lived, others long-lived.
Trong đó, cuddasa pañhe (mười bốn câu hỏi) là: “Bạch đức Gotama, con người ở đời này có người đoản mạng, có người trường thọ.
Dissanti bavhābādhā, appābādhā.
Some are seen to be sickly, others healthy.
Có người nhiều bệnh, có người ít bệnh.
Dubbaṇṇā, vaṇṇavanto.
Some ugly, others beautiful.
Có người xấu xí, có người xinh đẹp.
Appesakkhā, mahesakkhā.
Some of little influence, others of great influence.
Có người ít quyền lực, có người nhiều quyền lực.
Appabhogā, mahābhogā.
Some of little wealth, others of great wealth.
Có người ít tài sản, có người nhiều tài sản.
Nīcakulīnā, uccākulīnā.
Some of low birth, others of high birth.
Có người sinh vào dòng hạ tiện, có người sinh vào dòng cao quý.
Dissanti duppaññā, dissanti paññavanto.
Some are seen to be witless, others wise.
Có người ngu dốt, có người trí tuệ.
Ko nu kho bho gotama hetu ko paccayo, yena manussānaṃyeva sataṃ manussabhūtānaṃ dissanti hīnapaṇītatā’’ti (ma. ni. 3.289) ime cūḷakammavibhaṅgasutte āgate cuddasa pañhe.
What, Venerable Gotama, is the reason, what is the cause, by which among humans, among human beings, inferiority and superiority are seen?" These are the fourteen questions found in the Cūḷakammavibhaṅga Sutta.
Bạch đức Gotama, nguyên nhân và điều kiện nào khiến cho con người, dù đều là người, lại có sự khác biệt về thấp kém và cao quý như vậy?”—đây là mười bốn câu hỏi đã được đề cập trong Cūḷakammavibhaṅgasutta.
‘‘Kammassakā māṇava sattā kammadāyādā’’tiādinā (ma. ni. 3.289) saṅkhepato, vitthārato ca vissajjanapariyosāne bhagavantaṃ saraṇaṃ gato.
He went for refuge to the Blessed One at the conclusion of the explanation, given briefly and in detail, starting with "Beings, young man, are owners of their kamma, heirs of their kamma."
“Này thanh niên, các chúng sinh là chủ nhân của nghiệp, là kẻ thừa tự nghiệp” và vân vân, sau khi đức Thế Tôn đã giải đáp vắn tắt và chi tiết, ông ta đã quy y đức Thế Tôn khi kết thúc phần giải đáp.
Aṅgasubhatāya ‘‘subho’’ tissa nāmaṃ.
His name was Subha because of his bodily beauty.
Do thân thể đẹp đẽ, tên của ông ta là “Subha”.
Māṇavoti pana mahallakakālepi taruṇavohārena naṃ voharati.
However, he is referred to as Māṇava even in old age, using a term for a youth.
Tuy nhiên, từ Māṇavo (thanh niên) được dùng để gọi ông ta ngay cả khi đã già, theo cách gọi của những người trẻ tuổi.
Attano bhogagāmatoti tudigāmato āgantvā taṅkhaṇikaṃ vasati.
Having come from his own estate village, from Tudigāma, he was staying there temporarily.
Attano bhogagāmatoti (từ làng của mình) nghĩa là đã đến từ làng Tudi và cư trú tạm thời.
Teneva pāḷiyaṃ ‘‘kenacideva karaṇīyenā’’ti vuttaṃ.
That is why the Pāḷi states, "for some reason."
Do đó, trong bản Pāḷi đã nói “kenacideva karaṇīyenā”ti (vì một lý do nào đó).
445. ‘‘Ekā ca me kaṅkhā atthī’’ti iminā upari pucchiyamānassa pañhassa pageva tena abhisaṅkhatabhāvaṃ dasseti.
445. The phrase "And I have one doubt" shows that the question to be asked later had already been formulated by him.
445. Từ “Ekā ca me kaṅkhā atthī”ti (và tôi có một điều nghi ngờ) cho thấy rằng câu hỏi sắp được hỏi đã được ông ta chuẩn bị từ trước.
Māṇavakanti khuddakamāṇavaṃ ‘‘ekaputtako, (ma. ni. 2.296, 353; pārā. 26) piyaputtako’’tiādīsu viya ka-saddassa khuddakatthe pavattanato.
Māṇavaka means a young man, because the suffix 'ka' is used in the sense of 'small' or 'young,' as in "ekaputtako" (only son) and "piyaputtako" (dear son).
Māṇavakanti (thanh niên nhỏ) là một thanh niên trẻ, vì hậu tố ‘ka’ được dùng với nghĩa nhỏ bé, như trong “ekaputtako” (đứa con trai duy nhất), “piyaputtako” (đứa con trai yêu quý) và vân vân.
Visabhāgavedanāti dukkhavedanā.
Visabhāgavedanā means painful feeling.
Visabhāgavedanāti (thọ khác loại) là dukkhavedanā (khổ thọ).
Sā hi kusalakammanibbatte attabhāve uppajjanakasukhavedanāpaṭipakkhabhāvato ‘‘visabhāgavedanā’’ti ca kāyaṃ gāḷhā hutvā bādhanato pīḷanato ‘‘ābādho’’ti ca vuccati.
Indeed, that feeling is called "visabhāgavedanā" because it is contrary to the pleasant feeling that arises in an existence produced by wholesome kamma, and it is called "ābādho" because it afflicts and oppresses the body by entering it firmly.
Thọ này được gọi là “visabhāgavedanā” vì nó đối lập với sukkhavedanā (lạc thọ) phát sinh trong thân thể do nghiệp thiện tạo ra, và được gọi là “ābādho” (bệnh tật) vì nó gây đau đớn và hành hạ thân thể một cách nặng nề.
Kīdisā pana sāti āha ‘‘yā ekadese’’tiādi.
What kind of feeling is it? He says, "which in one part," and so on.
Vậy nó là loại nào? Đã nói “yā ekadese” (nơi một phần) và vân vân.
Ekadese uppajjitvāti sarīrekadese uṭṭhahitvāpi aparivattibhāvakaraṇato ayapaṭṭena ābandhitvā viya gaṇhāti, iminā balavarogo ābādho nāmāti dasseti.
"Arising in one part" means that even if it arises in one part of the body, it makes one unable to turn over, and it grips one as if bound by an iron band. This shows that a severe disease is called ābādho.
Ekadese uppajjitvāti (phát sinh ở một phần) nghĩa là dù phát sinh ở một phần của cơ thể, nó vẫn không thể thay đổi được, giống như bị trói bằng một tấm sắt. Điều này cho thấy rằng một căn bệnh nặng được gọi là ābādho.
Kicchajīvitakaroti asukhajīvitāvaho, iminā dubbalo appamattako rogo ātaṅko nāmāti dasseti.
Kicchajīvitakaro means causing an uncomfortable life. This shows that a weak, minor illness is called ātaṅko.
Kicchajīvitakaroti (gây khó khăn cho cuộc sống) là mang lại cuộc sống không hạnh phúc. Điều này cho thấy rằng một căn bệnh nhẹ, yếu ớt được gọi là ātaṅko.
Uṭṭhānanti sayananisajjādito uṭṭhahanaṃ, tena yathā tathā aparāparaṃ sarīrassa parivattanaṃ vadati.
Uṭṭhāna means rising from lying down, sitting, and so on; by this, it refers to the body's ability to turn over freely.
Uṭṭhānanti (sự đứng dậy) là sự đứng dậy từ tư thế nằm, ngồi và vân vân. Do đó, nó nói về sự xoay trở cơ thể hết lần này đến lần khác theo bất kỳ cách nào.
Garukanti bhāriyaṃ akiccasiddhikaṃ.
Garuka means heavy, making it impossible to accomplish tasks.
Garukanti (nặng nề) là nặng nề, không thể hoàn thành công việc.
Gilānasseva kāye balaṃ na hotīti sambandho.
The connection is that the sick person's body has no strength.
Người bệnh không có sức lực trong cơ thể—đó là mối liên hệ.
Lahuṭṭhānena cettha gelaññābhāvo pucchito.
Here, the absence of illness is asked about through quick rising.
Ở đây, việc không có bệnh tật được hỏi qua khả năng đứng dậy nhanh nhẹn.
Heṭṭhā catūhi padehi aphāsuvihārābhāvaṃ pucchitvāpi idāni puna phāsuvihārabhāvaṃ pucchati, tena saviseso ettha phāsuvihāro pucchitoti viññāyati.
Even after asking below about the absence of uncomfortable living with the four terms, he now asks again about the state of comfortable living. Therefore, it is understood that a special kind of comfortable living is being asked about here.
Mặc dù đã hỏi về việc không có sự sống không thoải mái bằng bốn từ phía dưới, bây giờ lại hỏi về sự sống thoải mái, do đó hiểu rằng ở đây đang hỏi về một sự sống thoải mái đặc biệt.
Asatipi hi atisayatthajotane sadde atthāpattito atisayattho labbhateva yathā ‘‘abhirūpassa kaññā dātabbā’’ti.
Indeed, even if there is no word that expresses an excessive meaning, an excessive meaning is obtained by implication, just as in "A beautiful maiden should be given to a handsome man."
Thật vậy, ngay cả khi không có từ ngữ biểu thị ý nghĩa vượt trội, ý nghĩa vượt trội vẫn có thể đạt được từ sự suy luận tự nhiên, như trong câu “abhirūpassa kaññā dātabbā” (nên gả con gái cho người đẹp trai).
Tenāha ‘‘gamanaṭṭhānā’’tiādi.
Therefore, he said, "from the place of departure" and so on.
Do đó, đã nói “gamanaṭṭhānā” (từ nơi đi) và vân vân.
Purimaṃ āṇāpanavacanaṃ, idaṃ pana pucchitabbākāradassananti ayamimesaṃ visesoti dasseti ‘‘athassā’’tiādinā.
The former statement is a command, while this latter one shows the manner in which questions should be asked. Thus, he shows this distinction between them with "then to him" and so on.
Lời ra lệnh trước đó, còn lời này là để chỉ ra cách hỏi—đây là sự khác biệt giữa chúng, đã được giải thích bằng “athassā” (rồi ông ấy) và vân vân.
448. Cetiyaraṭṭheti cetiraṭṭhe.
448. In Cetiyaraṭṭha means in Cetiraṭṭha.
448. Cetiyaraṭṭheti (trong xứ Cetiya) là trong xứ Ceti.
Ya-kārena hi padaṃ vaḍḍhetvā evaṃ vuttaṃ.
Indeed, the word is thus spoken by adding the letter 'ya'.
Thật vậy, từ này đã được nói như vậy bằng cách thêm âm ‘ya’.
‘‘Cetiraṭṭhato aññaṃ visuṃyevekaṃ raṭṭha’’ntipi vadanti.
Some also say, "It is a separate and distinct country from Cetiraṭṭha."
Cũng có người nói “Cetiraṭṭhato aññaṃ visuṃyevekaṃ raṭṭhaṃ” (một xứ khác biệt hoàn toàn với xứ Ceti).
‘‘Yasmā maraṇaṃ nāma tādisānaṃ dasabalānaṃ rogavaseneva hoti, tasmā yena rogena taṃ jātaṃ, tassa sarūpapucchā, kāraṇapucchā, maraṇahetukacittasantāpapucchā, tassa ca santāpassa sabbalokasādhāraṇatā, tathā maraṇassa ca appaṭikaraṇatā’’ti evamādinā maraṇapaṭisaññuttaṃ sammodanīyaṃ kathaṃ kathesīti dassetuṃ ‘‘bho ānandā’’tiādi vuttaṃ.
Because death for such Ten-Powered Ones occurs only by way of illness, therefore, to show that he spoke a discourse of rejoicing related to death, starting with an inquiry into the nature of the illness by which it occurred, an inquiry into its cause, an inquiry into the mental anguish caused by death, the universality of that anguish, and the irremediability of death, "Venerable Ānanda," and so on, was said.
“Bởi vì cái chết của các bậc Thập Lực như vậy chỉ xảy ra do bệnh tật, do đó, để trình bày một cuộc trò chuyện vui vẻ liên quan đến cái chết, bao gồm việc hỏi về bản chất của căn bệnh gây ra cái chết, nguyên nhân của nó, sự đau khổ tinh thần do cái chết gây ra, tính phổ quát của sự đau khổ đó đối với tất cả chúng sinh, và sự không thể ngăn cản của cái chết”—đã nói “bho ānandā” (này Ānanda) và vân vân để minh họa điều này.
‘‘Ko nāmā’’tiādinā hi rogaṃ pucchati, ‘‘kiṃ bhagavā paribhuñjī’’ti iminā kāraṇaṃ, ‘‘apicā’’tiādinā cittasantāpaṃ, ‘‘satthā nāmā’’tiādinā tassa sabbalokasādhāraṇataṃ, ‘‘ekā dānī’’tiādinā maraṇassa appaṭikaraṇataṃ dassetīti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that with "What is it called?" and so on, he asks about the illness; with "What did the Blessed One consume?" he asks about the cause; with "Furthermore," and so on, he asks about the mental anguish; with "The Teacher, indeed," and so on, he shows its universality to all worlds; and with "Now alone," and so on, he shows the irremediability of death.
Thật vậy, bằng “Ko nāmā”tiādi (tên gì), đã hỏi về căn bệnh; bằng “kiṃ bhagavā paribhuñjī”ti (đức Thế Tôn đã thọ dụng gì), đã hỏi về nguyên nhân; bằng “apicā”tiādi (hơn nữa), đã hỏi về sự đau khổ tinh thần; bằng “satthā nāmā”tiādi (bậc Đạo Sư), đã chỉ ra tính phổ quát của sự đau khổ đó đối với tất cả chúng sinh; và bằng “ekā dānī”tiādi (bây giờ chỉ còn một), đã chỉ ra sự không thể ngăn cản của cái chết.
Mahājānīti mahāhāni.
Great loss means great harm.
Mahājānīti (tổn thất lớn) là sự mất mát lớn.
Yatrāti yena kāraṇena parinibbuto, tena ko dāni añño maraṇā muccissatītiādinā yojetabbaṃ.
Where should be connected with "by what cause he attained Parinibbāna, by that, who else now will be freed from death?" and so on.
Yatrāti (tại đó) nghĩa là do nguyên nhân nào mà đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn, thì ai khác nữa có thể thoát khỏi cái chết?—cần phải liên kết với ý nghĩa này và vân vân.
Idānīti ca attano manasikāraṃ pati vohāramattena vuttaṃ.
And now is said merely as a conventional expression regarding one's own attention.
Chữ Idāni này được nói chỉ bằng cách dùng ngôn ngữ thế gian, dựa trên sự tác ý của chính mình.
Lajjissatīti lajjā viya bhavissati, vijjissatīti attho.
Will be ashamed means it will be like shame, that is, it will be pierced.
Chữ Lajjissati có nghĩa là sẽ hổ thẹn, sẽ tránh xa.
Pītabhesajjānurūpaṃ āhārabhojanaṃ porāṇāciṇṇanti āha ‘‘pīta…pe… datvā’’ti.
That food and meals appropriate to the medicine taken were a long-standing custom is why he said, "having given... and so on."
Việc ăn uống phù hợp với loại thuốc tẩy đã uống là tập quán của người xưa, do đó nói ‘pīta…pe… datvā’.
Hutvāti pāṭhaseso santikāvacarabhāvassa visesanato.
Having been is a remaining part of the text, as it specifies the state of being close.
Chữ Hutvā là phần còn lại của văn bản, vì nó là một trạng từ bổ nghĩa cho "ở gần".
Māro pāpimā viya na randhagavesī, uttaramāṇavo viya ca na vīmaṃsanādhippāyo, api tu khalu upaṭṭhāko hutvā santikāvacaroti hi viseseti.
Indeed, he specifies that he is not one who seeks faults like Māra the Evil One, and not one intent on investigation like the young man Uttara, but rather, having become a servant, he is one who is close.
Ma vương Pāpimā không phải là kẻ tìm lỗi, và cũng không phải là kẻ có ý định điều tra như Uttaramāṇava, mà là một người thị giả, ở gần; đó là cách giải thích.
Na randhagavesīti na chiddagavesī.
Not one who seeks faults means not one who seeks defects.
Na randhagavesī có nghĩa là không tìm lỗi.
Yesu dhammesūti vimokkhupāyesu niyyānikadhammesu.
In which qualities means in the qualities leading to liberation, the qualities conducive to escape.
Yesu dhammesu có nghĩa là trong các pháp dẫn đến giải thoát (vimokkha), các pháp đưa đến sự xuất ly (niyyānika dhamma).
Dharantīti adhunā tiṭṭhanti, pavattantīti attho.
They exist means they are present now, they are occurring, is the meaning.
Dharantī có nghĩa là hiện đang tồn tại, đang diễn ra.
449. Atthato payuttatāya saddapayogassa saddapabandhalakkhaṇāni tīṇi piṭakāni tadatthabhūtehi sīlādīhi tīhi dhammakkhandhehi saṅgayhantīti vuttaṃ ‘‘tīṇi piṭakāni tīhi khandhehi saṅgahetvā’’ti.
449. Because the use of words, the characteristics of word composition, the three Piṭakas, are connected by the three aggregates of Dhamma—morality and so on—which are their meaning, it is said, "having collected the three Piṭakas into the three aggregates."
449. Vì sự sử dụng ngôn ngữ liên quan đến ý nghĩa, ba tạng kinh điển với các đặc tính của cấu trúc ngữ pháp được bao gồm trong ba uẩn pháp (dhammakkhandha) là giới (sīla) và các pháp khác, như đã nói: “bao gồm ba tạng kinh điển trong ba uẩn”.
Saṅkhittena kathitanti ‘‘tiṇṇaṃ kho māṇava khandhāna’’nti evaṃ gaṇanato, sāmaññato ca saṅkhepeneva kathitaṃ.
Spoken briefly means it was spoken briefly both in terms of enumeration, as in "Indeed, young man, the three aggregates," and in general terms.
Được nói tóm tắt có nghĩa là được nói tóm tắt theo cách đếm như “này thanh niên, ba uẩn” và theo nghĩa chung.
‘‘Katamesaṃ tiṇṇa’’nti ayaṃ adiṭṭhajotanāpucchāyeva, na kathetukamyatāpucchā.
"Which three?" This is merely a question for clarification of the unknown, not a question expressing a desire to speak.
Câu hỏi “Ba uẩn nào?” này chỉ là một câu hỏi để làm sáng tỏ điều chưa biết, không phải là câu hỏi với ý muốn kể.
Māṇavasseva hi ayaṃ pucchā, na therassāti āha ‘‘māṇavo’’tiādi.
Indeed, this question belongs to the young man, not to the elder, thus he said, "the young man" and so on.
Đây là câu hỏi của thanh niên, không phải của trưởng lão, do đó nói “thanh niên” và tiếp.
Aññattha pana īdisesu ṭhānesu kathetukamyatāpucchāyeva dissati, na adiṭṭhajotanāpucchā.
Elsewhere, in such places, a question expressing a desire to speak is seen, not a question for clarification of the unknown.
Ở những chỗ khác, trong những trường hợp tương tự, chỉ thấy câu hỏi với ý muốn kể, không thấy câu hỏi để làm sáng tỏ điều chưa biết.
Idha pana aṭṭhakathāyaṃ evaṃ vuttaṃ, tadetaṃ aṭṭhakathāpamāṇato paccetabbaṃ.
Here, however, it is said thus in the Commentary; this should be accepted as authoritative from the Commentary.
Tuy nhiên, ở đây trong Chú giải (Aṭṭhakathā) đã nói như vậy, điều này cần được tin theo như một tiêu chuẩn của Chú giải.
Tadā pavattamānañhi paccakkhaṃ katvā aṭṭhakathampi saṅgahamāropiṃsu.
For they made what was occurring at that time manifest and included it in the Commentary.
Vì họ đã coi những gì đang diễn ra vào thời đó là hiện thực và đưa cả Chú giải vào trong kỳ kết tập.
Kathetukamyatāpucchābhāve panassa therasseva vacanatā siyā.
If it were not a question expressing a desire to speak, then it would be the elder's own statement.
Nếu là câu hỏi với ý muốn kể, thì đó sẽ là lời của chính trưởng lão.
450-453. Sīlakkhandhassāti ettha padatthavipallāsakārī itisaddo lutto, atthaniddeso viya saddaniddeso vā, yathāruto ca itisaddo ādyattho, pakārattho vā, tena ‘‘ariyassa samādhikkhandhassa…pe… patiṭṭhapesī’’ti ayaṃ pāṭho gahitoti daṭṭhabbaṃ.
In the word Sīlakkhandhassa, the word iti, which causes a reversal of the meaning of the word, is elided, or it is an explanation of the word as if it were an explanation of the meaning. Moreover, the word iti, when stated directly, has the meaning of 'beginning' or 'manner'. Therefore, it should be understood that this passage, ‘‘ariyassa samādhikkhandhassa…pe… patiṭṭhapesī’’ (of the noble aggregate of concentration… established), is taken.
450-453. Trong câu Sīlakkhandhassa, chữ iti đã bị lược bỏ, gây ra sự đảo ngược ý nghĩa của từ, hoặc đó là một cách diễn đạt ngữ pháp giống như cách diễn đạt ý nghĩa. Hoặc chữ iti theo nghĩa đen có nghĩa là "và các thứ khác", hoặc "theo cách đó". Do đó, cần hiểu rằng đoạn văn "ariyassa samādhikkhandhassa…pe… patiṭṭhapesī" đã được chấp nhận.
Tena vuttaṃ ‘‘tesu dassitesū’’ti, tesu tīsu khandhesu uddesavasena dassitesūti attho.
Therefore, it is said, ‘‘tesu dassitesū’’ (among those shown); the meaning is, among those three aggregates shown by way of enumeration.
Do đó, nói “trong những điều đã được chỉ ra”, có nghĩa là trong ba uẩn đã được chỉ ra theo cách tóm tắt.
Bhagavatā vuttanayenevāti sāmaññaphalādīsu (dī. ni. 1.194) desitanayeneva, tena imassa suttassa buddhabhāsitabhāvaṃ dassetīti veditabbaṃ.
Bhagavatā vuttanayenevā (in the way taught by the Blessed One) means in the way taught in the Samaññaphala Sutta and others. Therefore, it should be understood that this indicates that this Sutta is spoken by the Buddha.
Theo cách đã được Đức Thế Tôn nói có nghĩa là theo cách đã được giảng trong Sāmaññaphala (Dī. Ni. 1.194) và các kinh khác. Do đó, cần hiểu rằng điều này cho thấy kinh này là lời Phật thuyết.
Sāsane na sīlameva sāroti ariyamaggasāre bhagavato sāsane yathādassitaṃ sīlaṃ sāro eva na hoti sāravato mahato rukkhassa papaṭikaṭṭhānikattā.
Sāsane na sīlameva sāro (in the Dispensation, virtue alone is not the essence): in the Dispensation of the Blessed One, which has the noble path as its essence, virtue as shown is not yet the essence, because it is like the bark, outer bark, and sapwood of a large, essential tree.
Trong Giáo Pháp, giới không phải là cốt lõi duy nhất có nghĩa là trong Giáo Pháp của Đức Thế Tôn, giới như đã được chỉ ra, không phải là cốt lõi duy nhất trong cốt lõi của con đường Thánh, vì nó ở vị trí của vỏ cây, vỏ ngoài của một cây lớn có cốt lõi.
Aṭṭhānapayutto hi evasaddo yathāṭhāne na yojetabbo.
Indeed, the word eva (only), when used inappropriately, should not be applied in its proper place.
Chữ eva khi được sử dụng không đúng chỗ thì không nên ghép vào đúng chỗ.
Yajjevaṃ kasmā tamidha gahitanti āha ‘‘kevala’’ntiādi.
If virtue is not the essence, why is it taken here? The teacher says, ‘‘kevala’’ (merely), and so on, to address this question.
Nếu vậy, tại sao nó lại được chấp nhận ở đây? Do đó, nói “chỉ” và tiếp.
Jhānādiuttarimanussadhamme adhigantukāmassa adhiṭṭhānamattaṃ tattha appatiṭṭhitassa tesamasambhavato.
For one who desires to attain the higher human states such as jhāna, it is merely a foundation; for one not established therein, these cannot arise.
Nó chỉ là nền tảng cho người muốn đạt được các pháp siêu nhân như thiền định, vì nếu không có nền tảng đó thì những pháp này không thể có được.
Vuttañhi ‘‘sīle patiṭṭhāya naro sapañño’’tiādi (saṃ. ni. 1.23, 192; peṭako. 22) atha vā sāsane na sīlameva sāroti kāmañcettha sāsane maggaphalasīlasaṅkhātaṃ lokuttarasīlampi sārameva, tathāpi na sīlakkhandho eva sāro hoti, atha kho samādhikkhandhopi paññākkhandhopi sāro evāti evampettha yathāpayuttena evasaddena attho veditabbo, purimoyeva panattho yuttataro.
Indeed, it is said, ‘‘A wise person, established in virtue,’’ and so on. Or, sāsane na sīlameva sāro (in the Dispensation, virtue alone is not the essence): although in this Dispensation, the supramundane virtue, which is comprised of the virtue of the path and its fruit, is indeed the essence, nevertheless, the aggregate of virtue alone is not the essence. Rather, the aggregate of concentration and the aggregate of wisdom are also the essence. In this way, the meaning should be understood according to the word eva as it is used. However, the former meaning is more appropriate.
Như đã nói: “Người trí tuệ nương vào giới” và tiếp (Saṃ. Ni. 1.23, 192; Peṭako. 22). Hoặc, trong Giáo Pháp, giới không phải là cốt lõi duy nhất có nghĩa là mặc dù giới siêu thế, bao gồm giới của đạo và quả, cũng là cốt lõi trong Giáo Pháp này, nhưng giới uẩn không phải là cốt lõi duy nhất, mà định uẩn và tuệ uẩn cũng là cốt lõi. Do đó, ý nghĩa cần được hiểu với chữ eva được sử dụng như vậy, nhưng ý nghĩa trước đó hợp lý hơn.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘ito uttarī’’tiādi.
Thus, it is said, ‘‘ito uttarī’’ (beyond this), and so on.
Như đã nói: “từ đây trở đi” và tiếp.
Aññampi kattabbanti sesakhandhadvayaṃ.
Aññampi kattabbaṃ (something else to be done) refers to the remaining two aggregates.
Cần làm thêm điều khác là hai uẩn còn lại.