206. Dve dve bhāgeti dve dve koṭṭhāse katvā.
206. Two, two portions means having made two, two parts.
206. Hai hai phần (Dve dve bhāge) là chia thành hai hai phần.
Kāmañcettha ‘‘imaṃ ekaṃ bhāgamakāsiṃ, imaṃ dutiyabhāgamakāsi’’nti vacanato sabbepi vitakkā saṃkilesavodānavibhāgena dveva bhāgā katā, aparāparuppattiyā panetesaṃ abhiṇhācāraṃ upādāya pāḷiyaṃ ‘‘dvidhā katvā’’ti āmeḍitavacananti ‘‘dve dve bhāge katvā’’ti āmeḍitavacanavaseneva vutto.
Although here, as stated by "I made this one portion, I made this a second portion," all thoughts were indeed divided into two portions, namely, defilement and purification, yet because of their repeated occurrence over and over again, the Pāli says "divided into two (dvidhā katvā)" as a reduplication, and so it is stated as "having made two, two portions" by way of reduplication.
Mặc dù ở đây, tất cả các tư duy đều được chia thành hai phần theo sự phân chia cấu uế và thanh tịnh, theo lời dạy ‘‘Ta đã làm phần này là một, phần này là hai’’, nhưng do sự xuất hiện liên tục của chúng, để chỉ sự lặp lại trong kinh điển, nên đã nói ‘‘chia thành hai hai phần’’ theo cách lặp lại.
Atha vā bhāgadvayassa sappaṭibhāgatāya tattha yaṃ yaṃ dvayampi kho ujuvipaccanīkaṃ, taṃ taṃ visuṃ visuṃ gahetukāmo bhagavā āha ‘‘dvidhā katvā vitakke vihareyya’’nti.
Or, because of the reciprocity of the two parts, the Blessed One, wishing to take each of these two directly opposing pairs separately, said, "one should dwell having divided one's thoughts into two."
Hoặc, vì sự đối kháng của hai phần, Đức Thế Tôn muốn nắm bắt từng cặp đối lập trực tiếp ở đó, nên Ngài đã nói ‘‘chia các tư duy thành hai phần mà an trú’’.
Evaṃ pana cintetvā tattha micchāvitakkānaṃ sammāvitakkānañca anavasesaṃ asaṅkarato ca gahitabhāvaṃ dassento ‘‘imaṃ ekaṃ bhāgamakāsiṃ, imaṃ dutiyabhāgamakāsi’’nti avoca.
Having thus considered, he then said, "I made this one portion, I made this a second portion," showing that wrong thoughts and right thoughts were grasped in their entirety without confusion.
Và để chỉ ra rằng các tà tư duy và chánh tư duy đã được nắm bắt một cách không sót, không lẫn lộn khi tư duy như vậy, Ngài đã nói ‘‘Ta đã làm phần này là một, phần này là hai’’.
Kāmapaṭisaṃyuttoti kāmarāgasaṅkhātena kāmena sampayutto, kāmena paṭibaddho vā.
Associated with sensuality means connected with sensuality, which is sensual lust, or bound by sensuality.
Liên hệ đến dục (Kāmapaṭisaṃyutto) là liên kết với dục, tức là dục ái, hoặc bị ràng buộc bởi dục.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Đối với những từ còn lại, cũng theo cách này.
Ayaṃ pana viseso – byāpajjati cittaṃ etenāti byāpādo, doso.
This, however, is the distinction: that by which the mind becomes afflicted is ill will (byāpādo), which is hatred.
Tuy nhiên, có sự khác biệt này: Tâm bị tổn hại bởi điều này, nên gọi là sân hận (byāpādo), tức là lỗi lầm.
Vihiṃsati etāya satte, vihiṃsanaṃ vā tesaṃ etanti vihiṃsā, paresaṃ viheṭhanākārena pavattassa karuṇāpaṭipakkhassa pāpadhammassetaṃ adhivacanaṃ.
That by which beings are harmed, or the harming of them, is cruelty (vihiṃsā); this is a designation for the evil quality, the opposite of compassion, which proceeds by way of harassing others.
Làm hại chúng sinh bằng điều này, hoặc sự làm hại chúng sinh đó, nên gọi là sát hại (vihiṃsā), đây là tên gọi của pháp ác đối lập với lòng bi, diễn ra dưới hình thức làm hại người khác.
Ajjhattanti ajjhattadhammārammaṇamāha.
Internal refers to the internal Dhamma as an object.
Nội tại (Ajjhattaṃ) nói đến đối tượng pháp nội tại.
Bahiddhāti bāhiradhammārammaṇaṃ.
External refers to the external Dhamma as an object.
Bên ngoài (Bahiddhā) nói đến đối tượng pháp bên ngoài.
Oḷārikoti bahalakāmarāgādipaṭisaṃyutto.
Coarse means associated with gross sensual lust, etc.
Thô thiển (Oḷāriko) là liên hệ đến dục ái thô thiển, v.v.
Tabbipariyāyena sukhumo.
Its opposite is subtle.
Ngược lại với điều đó là vi tế (sukhumo).
Vitakko akusalapakkhikoyevāti iminā vitakkabhāvasāmaññena tatthāpi akusalabhāvasāmaññena ekabhāgakaraṇaṃ, na ekacittuppādapariyāpannatādivasenāti dasseti.
The thought is only on the unwholesome side — by this, it is shown that in terms of the general nature of thought, and also in terms of the general nature of unwholesomeness, there is a making into one portion, not on the basis of being included in a single moment of consciousness, etc.
Tư duy chỉ thuộc về phe bất thiện (Vitakko akusalapakkhikoyevā) với điều này, chỉ ra rằng việc coi là một phần là do sự giống nhau về bản chất tư duy, và ở đó cũng do sự giống nhau về bản chất bất thiện, chứ không phải do thuộc cùng một tâm sinh, v.v.
Nekkhammaṃ vuccati lobhātikkantattā paṭhamajjhānaṃ, sabbākusalehi nikkhantattā sabbaṃ kusalaṃ.
Renunciation (nekkhamma) is called the first jhāna due to transcending greed, and all wholesome things due to renouncing all unwholesome things.
Ly dục (Nekkhamma) được gọi là thiền thứ nhất vì đã vượt qua tham ái, và là tất cả các pháp thiện vì đã thoát ly khỏi tất cả các pháp bất thiện.
Idha pana kāmavitakkapaṭipakkhassa adhippetattā āha ‘‘kāmehi nissaṭo nekkhammapaṭisaṃyutto vitakko’’ti.
Here, however, since the opposite of sensual thought is intended, he said, "the thought associated with renunciation, withdrawn from sensuality."
Ở đây, vì ý nghĩa được đề cập là đối lập với tư duy về dục, nên đã nói ‘‘tư duy liên hệ đến ly dục, thoát ly khỏi dục’’ (kāmehi nissaṭo nekkhammapaṭisaṃyutto vitakko).
Soti nekkhammavitakko.
That refers to the thought of renunciation.
Đó (So) là tư duy ly dục.
Yāva paṭhamajjhānāti paṭhamasamannāhārato paṭṭhāya yāva paṭhamajjhānaṃ etthuppanno vitakko nekkhammavitakkoyeva.
Up to the first jhāna means, from the first discernment onwards, the thought arising here up to the first jhāna is indeed the thought of renunciation.
Cho đến thiền thứ nhất (Yāva paṭhamajjhānā) là kể từ sự chú tâm ban đầu cho đến thiền thứ nhất, tư duy sinh khởi ở đây vẫn là tư duy ly dục.
Paṭhamajjhānanti ca idaṃ tato paraṃ vitakkābhāvato vuttaṃ.
And first jhāna is stated because beyond that there are no (gross) thoughts.
Và điều này được nói thiền thứ nhất (paṭhamajjhāna) vì không còn tư duy nào sau đó.
Na byāpajjati cittaṃ etena, byāpādassa vā paṭipakkhoti abyāpādo, mettāpubbabhāgo mettābhāvanārambho.
That by which the mind is not afflicted, or the opposite of ill will, is non-ill will (abyāpādo), the preliminary stage of loving-kindness, the beginning of the development of loving-kindness.
Tâm không bị tổn hại bởi điều này, hoặc là đối lập với sân hận, nên gọi là không sân hận (abyāpādo), là giai đoạn khởi đầu của từ bi, sự bắt đầu tu tập từ bi.
Na vihiṃsanti etāya, vihiṃsāya vā paṭipakkhoti avihiṃsā, karuṇāpubbabhāgo karuṇābhāvanārambho.
That by which they do not harm, or the opposite of cruelty, is non-cruelty (avihiṃsā), the preliminary stage of compassion, the beginning of the development of compassion.
Không làm hại bằng điều này, hoặc là đối lập với sự làm hại, nên gọi là không sát hại (avihiṃsā), là giai đoạn khởi đầu của bi, sự bắt đầu tu tập bi.
Mahābodhisattānaṃ mahābhinikkhamanaṃ nikkhantakālato paṭṭhāya laddhāvasarā sammāsaṅkappā uparūpari savisesaṃ pavattantīti āha ‘‘chabbassāni…pe… pavattiṃsū’’ti.
The great bodhisatta's right thoughts, having gained opportunity from the time of his great renunciation, proceeded with increasing distinction, and so he said, "for six years… and so forth… they proceeded."
Các chánh tư duy của các vị Đại Bồ Tát, kể từ thời kỳ xuất gia vĩ đại, đã có cơ hội và phát triển đặc biệt hơn nữa, nên đã nói ‘‘sáu năm…v.v… đã diễn ra’’ (chabbassāni…pe… pavattiṃsū).
Ñāṇassa aparipakkattā pubbavāsanāvasena satisammosato kadāci micchāvitakkalesopi hotiyevāti taṃ dassetuṃ ‘‘satisammosena…pe… tiṭṭhantī’’ti āha.
To show that sometimes, due to the immaturity of knowledge and from past latent tendencies, there was even a slight defilement of wrong thoughts through forgetfulness of mindfulness, he said, "through forgetfulness of mindfulness… and so forth… they remained."
Để chỉ ra rằng do trí tuệ chưa chín muồi, đôi khi vẫn có sự ô nhiễm của tà tư duy do sự lãng quên chánh niệm theo tập khí cũ, nên đã nói ‘‘do sự lãng quên chánh niệm…v.v… tồn tại’’ (satisammosena…pe… tiṭṭhantī).
Yathā niccapihitepi gehe kadāci vātapāne vivaṭamatte laddhāvasaro vāto anto paviseyya, evaṃ guttindriyepi bodhisattasantāne satisammosavasena laddhāvasaro akusalavitakko uppajji, uppanno ca kusalavāraṃ pacchinditvā aṭṭhāsi, atha mahāsatto taṃmuhuttuppannameva paṭivinodetvā tesaṃ āyatiṃ anuppādāya ‘‘ime micchāvitakkā, ime sammāvitakkā’’ti yāthāvato te paricchinditvā micchāvitakkānaṃ avasaraṃ adento sammāvitakke parivaḍḍhesi.
Just as when a window is opened even in a constantly closed house, the wind, having gained an opportunity, might enter inside, so too, in the continuum of the bodhisatta, though his faculties were guarded, an unwholesome thought, having gained an opportunity through forgetfulness of mindfulness, arose, and having arisen, it interrupted the wholesome sequence and remained. Then the Great Being, having dispelled it the very moment it arose, determined these thoughts as "these are wrong thoughts, these are right thoughts" as they really are, and without giving opportunity to wrong thoughts, he developed right thoughts.
Giống như trong một ngôi nhà luôn đóng kín, đôi khi gió có thể thổi vào khi cửa sổ được mở ra, tương tự như vậy, trong dòng tâm thức của Bồ Tát, dù các căn đã được phòng hộ, tà tư duy bất thiện đã sinh khởi do sự lãng quên chánh niệm; và khi nó sinh khởi, nó đã cắt đứt thời gian của thiện pháp và tồn tại. Sau đó, Đại Bồ Tát đã loại bỏ ngay lập tức tư duy đó vừa sinh khởi, và để chúng không sinh khởi trong tương lai, Ngài đã phân biệt chúng một cách đúng đắn là ‘‘đây là tà tư duy, đây là chánh tư duy’’, và không cho tà tư duy có cơ hội, Ngài đã phát triển chánh tư duy.
Tena vuttaṃ ‘‘mayhaṃ ime’’tiādi.
Therefore, it is said, "these of mine" and so forth.
Vì vậy đã nói ‘‘của ta những điều này’’ (mayhaṃ ime) v.v.
Apariññāyaṃ ṭhitassāti na pariññāyaṃ ṭhitassa, apariggahitapariññassāti attho.
Of one who stands in non-full comprehension means of one who does not stand in full comprehension, i.e., of one whose full comprehension is not grasped.
Người an trú trong sự không hiểu biết hoàn toàn (Apariññāyaṃ ṭhitassā) là người không an trú trong sự hiểu biết hoàn toàn, tức là người chưa nắm bắt được sự hiểu biết hoàn toàn.
Vitakko…pe… etāni tīṇi nāmāni labhatīti tādisassa uppanno micchāvitakko yathārahaṃ attabyābādhako ubhayabyābādhako ca na hotīti na vattabbo taṃ sabhāvānativattanatoti adhippāyo.
A thought… and so forth… obtains these three names — the intention is that it should not be said that a wrong thought arising in such a person does not cause harm to oneself or to both, as it does not transgress its inherent nature.
Tư duy…v.v… có được ba tên gọi này (Vitakko…pe… etāni tīṇi nāmāni labhatī) có nghĩa là không thể nói rằng tà tư duy sinh khởi ở người như vậy không gây hại cho bản thân và không gây hại cho cả hai, vì nó không vượt quá bản chất của nó.
Anuppannānuppādauppannaparihāninimittatāya paññaṃ nirodhetīti paññānirodhiko.
That which impedes wisdom by being a cause for the non-arising of unarisen wisdom and the decline of arisen wisdom is an impediment to wisdom.
Vì là nguyên nhân làm cho trí tuệ bị diệt trừ do sự không sinh khởi của những gì chưa sinh khởi và sự suy giảm của những gì đã sinh khởi, nên gọi là làm diệt trí tuệ (paññānirodhiko).
Tenāha ‘‘anuppannāyā’’tiādi.
Therefore, he said, "of the unarisen" and so forth.
Vì vậy đã nói ‘‘của những gì chưa sinh khởi’’ (anuppannāyā) v.v.
Natthibhāvaṃ gacchatīti paṭisaṅkhānabalena vikkhambhanappahānamāha.
Goes to non-existence refers to suppression by inhibiting abandonment through the power of reflection.
Đi đến sự không tồn tại (Natthibhāvaṃ gacchatī) nói đến sự đoạn trừ bằng cách trấn áp nhờ sức mạnh của sự quán xét.
Nirujjhatītiādīhipi tadeva vadati.
By "ceases" and so forth, he says the same thing.
Diệt trừ (Nirujjhatī) v.v. cũng nói điều đó.
Vigatantantiādīhi pana samūlaṃ uddhaṭaṃ viya tadā appavattanakaṃ akāsinti vadati.
By "passed away" and so forth, he means that he caused them to no longer occur at that time, as if uprooted from their very foundation.
Nhưng với đã vượt qua (Vigatantaṃ) v.v. thì nói rằng đã làm cho nó không còn hoạt động vào lúc đó, như thể đã nhổ tận gốc.
208. Cittavipariṇāmabhāvo cittassa aññathattaṃ pakaticittavigamo.
208. A change in mind-state means the mind's alteration, the cessation of its natural state.
Sự biến đổi của tâm (Cittavipariṇāmabhāvo) là sự thay đổi của tâm, sự mất đi trạng thái tâm bình thường.
Anekaggatākāro vikkhepo.
A state of non-onepointedness is distraction.
Trạng thái không định tâm (Anekaggatākāro) là sự tán loạn.
Tattha vitakkena cittaṃ vihaññamānaṃ viya hotīti āha ‘‘taṃ gahetvā vihiṃsāvitakkaṃ akāsī’’ti.
There, the mind, being tormented by thought, is as if afflicted, so he said, "taking that, he generated a thought of cruelty."
Ở đó, tâm dường như bị tổn hại bởi tư duy, nên đã nói ‘‘nắm lấy điều đó mà làm tư duy sát hại’’ (taṃ gahetvā vihiṃsāvitakkaṃ akāsī).
Kāruññanti paradukkhanimittaṃ cittakhedaṃ vadati.
Compassion refers to the distress of mind caused by the suffering of others.
Lòng bi (Kāruññaṃ) nói đến sự đau khổ của tâm do đau khổ của người khác.
Tenevāha – ‘‘paradukkhe sati sādhūnaṃ manaṃ kampetīti karuṇā’’ti (ma. ni. ṭī. 1.1; saṃ. ni. ṭī. 1.1.1).
Therefore, he said, "compassion is that which shakes the minds of good people when there is suffering in others" (Ma. Nī. ṭī. 1.1; Saṃ. Nī. ṭī. 1.1.1).
Vì vậy đã nói – ‘‘Khi có khổ đau của người khác, tâm của những người thiện lương rung động, nên gọi là bi’’ (ma. ni. ṭī. 1.1; saṃ. ni. ṭī. 1.1.1).
Nti karuṇāyanavasena pavattacittapakampanaṃ sandhāya ‘‘uppajjati vihiṃsāvitakko’’ti āha, na sattesu vihiṃsā pavattatīti adhippāyo.
He said "a thought of cruelty arises" referring to the shaking of the mind that occurs by way of compassion, not implying that cruelty itself occurs towards beings.
Nghĩa là, để chỉ sự rung động của tâm diễn ra theo cách bi mẫn, nên đã nói ‘‘tư duy sát hại sinh khởi’’ (uppajjati vihiṃsāvitakko), chứ không phải ý nghĩa là sự sát hại diễn ra đối với chúng sinh.
Tena tena cassākārenāti yena yena ākārena bhikkhunā anuvitakkitaṃ anuvicāritaṃ, tena tena ākārenassa cetaso nati hoti.
By that very aspect means by whatever aspect the bhikkhu thought upon and reflected upon, by that very aspect the inclination of his mind comes to be.
Với mỗi hình thái đó (Tena tena cassākārenā) là với mỗi hình thái mà tỳ khưu đã tư duy và quán sát, với mỗi hình thái đó tâm của vị ấy hướng đến (cetaso nati hoti).
Tenevāha ‘‘kāmavitakkādīsū’’tiādi.
Therefore, he said, "in thoughts of sensuality" and so forth.
Vì vậy đã nói ‘‘trong các tư duy về dục’’ (kāmavitakkādīsū) v.v.
Pahāsīti kālavipallāsena vuttanti āha ‘‘pajahatī’’ti.
He abandoned — he said this with a temporal inversion, meaning "he abandons."
Đã từ bỏ (Pahāsī) được nói theo cách đảo ngược thời gian, nên đã nói ‘‘từ bỏ’’ (pajahatī).
Pahānaṃ panassa siddhameva paṭipakkhassa siddhattāti dassetuṃ ‘‘pahāsī’’ti vuttaṃ yathā ‘‘asāmibhoge gāmikāādīyiṃsū’’ti.
To show that its abandonment is already accomplished because its opposite is accomplished, it is said "he abandoned," just as in "the villagers took what was not owned by anyone."
Để chỉ ra rằng sự từ bỏ của nó đã được thành tựu vì đối lập đã được thành tựu, nên đã nói ‘‘đã từ bỏ’’ (pahāsī), giống như ‘‘những người dân làng đã chiếm đoạt những thứ không thuộc sở hữu của chủ’’.
Bahulamakāsīti etthāpi eseva nayo.
In "he made abundant" too, the same method applies.
Trong đã làm nhiều (Bahulamakāsī) cũng theo cách này.
Evamevaṃ namatīti kāmavitakkasampayogākārameva hoti, kāmavitakkasampayuttākārena vā pariṇamati.
It inclines in just the same way means it becomes exactly in the manner associated with sensual thoughts, or it transforms into the manner associated with sensual thoughts.
Cũng hướng đến như vậy (Evamevaṃ namatī) là trở thành trạng thái liên kết với tư duy về dục, hoặc biến đổi thành trạng thái liên kết với tư duy về dục.
Kasanaṃ kiṭṭhaṃ, kasīti attho, tannibbattattā pana kāraṇūpacārena sassaṃ ‘‘kiṭṭha’’nti vuttanti āha ‘‘sassasambādhe’’ti. Cattāri bhayānīti vadhabandhajānigarahāni.
Kiṭṭhaṃ is cultivation, meaning agriculture. However, because the harvest is produced from it, by a figurative use of cause, the crop is called "kiṭṭhaṃ," so it says "in the midst of crops." Cattāri bhayānī are the four fears: execution, imprisonment, loss, and blame.
Kiṭṭhaṃ là việc cày cấy, đó là ý nghĩa của kasī. Nhưng vì nó được tạo ra từ đó, nên theo cách dùng ẩn dụ chỉ nguyên nhân, mùa màng được gọi là “kiṭṭha”, như đã nói trong “sassasambādhe” (nơi mùa màng bị chật chội). “Bốn nỗi sợ hãi” là bị giết, bị trói, bị tổn thất, bị khiển trách.
Upaddavanti anatthuppādabhāvaṃ.
Upaddavaṃ means the state of producing harm.
Upaddavaṃ là trạng thái phát sinh điều bất lợi.
Lāmakanti nihīnabhāvaṃ.
Lāmakaṃ means the state of being inferior.
Lāmakaṃ là trạng thái thấp kém.
Dhandhesūti attano khandhesu.
Dhandhesu means in one's own aggregates.
Dhandhesū là trong các uẩn của chính mình.
Otāranti anuppavesaṃ kilesānaṃ.
Otāraṃ means the entry of defilements.
Otāraṃ là sự xâm nhập của các phiền não.
Saṃkilesato visujjhanaṃ visuddhi, sā eva vodānanti āha ‘‘vodānapakkhanti idaṃ tasseva vevacana’’nti.
Purity from defilement is visuddhi, and that itself is vodāna, so it says "this 'vodānapakkhanti' is a synonym for that."
Sự thanh tịnh khỏi ô nhiễm là visuddhi. Chính nó là vodāna, vì vậy nói “vodānapakkhanti idaṃ tasseva vevacana” (cụm từ “vodānapakkhanti” này là từ đồng nghĩa của nó).
209. Sabbakusalaṃ nekkhammaṃ sabbākusalapaṭipakkhatāya tato nissaṭattā.
209. Sabbakusalaṃ is nekkhammaṃ because it has gone forth from all unwholesome things, being their opposite.
209. Sabbakusalaṃ nekkhammaṃ (ly dục là tất cả thiện) vì nó đối lập với tất cả bất thiện, và vì nó thoát ly khỏi chúng.
Nibbānameva nekkhammaṃ sabbakilesato sabbasaṅkhatato ca nissaṭattā.
Nibbāna itself is nekkhammaṃ because it has gone forth from all defilements and all conditioned things.
Nibbānameva nekkhammaṃ (Niết Bàn chính là ly dục) vì nó thoát ly khỏi tất cả phiền não và tất cả pháp hữu vi.
Kiṭṭhasambādhaṃ viya rūpādiārammaṇaṃ pamāde sati anatthuppattiṭṭhānabhāvato.
Sense objects like rūpa are like a field of crops because, when there is heedlessness, they are a place for the arising of harm.
Kiṭṭhasambādhaṃ viya rūpādiārammaṇaṃ (các đối tượng như sắc, v.v., giống như mùa màng bị chật chội) vì chúng là nơi phát sinh điều bất lợi khi có sự phóng dật.
Kūṭagāvo viya kūṭacittaṃ duddamabhāvato.
A crooked mind is like a crooked ox because of its untamable nature.
Kūṭagāvo viya kūṭacittaṃ (tâm lừa dối giống như bò lừa dối) vì nó khó chế ngự.
Paṇḍitagopālako viya bodhisatto upāyakosallayogato.
The Bodhisatta is like a wise cowherd due to his skillful means.
Paṇḍitagopālako viya bodhisatto (Bồ Tát giống như người chăn bò trí tuệ) vì Ngài có sự khéo léo trong phương tiện.
Catubbidhabhayaṃ viya micchāvitakkā sappaṭibhayabhāvato.
Wrong thoughts are like the four kinds of fear because they are perilous.
Catubbidhabhayaṃ viya micchāvitakkā (các tà tầm giống như bốn loại sợ hãi) vì chúng có tính chất đáng sợ.
Paññāya vuddhi etassa atthīti paññāvuddhiko.
Growth in wisdom exists for him, therefore paññāvuddhiko.
Người có sự tăng trưởng trí tuệ được gọi là paññāvuddhiko.
Vihaññati cittaṃ etenāti vighāto, cetodukkhaṃ, tappakkhiko vighātapakkhiko, na vighātapakkhikoti avighātapakkhiko.
The mind is afflicted by this, hence affliction (vighāta), mental suffering; that which belongs to it is vighātapakkhiko (belonging to affliction); that which does not belong to affliction is avighātapakkhiko.
Tâm bị hủy hoại bởi cái này gọi là vighāta, tức là khổ tâm. Cái thuộc về nó là vighātapakkhiko. Cái không thuộc về nó là avighātapakkhiko.
Nibbānasaṃvattaniko nibbānavaho.
Conducive to Nibbāna means leading to Nibbāna.
Nibbānasaṃvattaniko là dẫn đến Niết Bàn.
Ugghātīyeyyāti uddhataṃ siyā vikkhittañca bhaveyyāti attho.
Ugghātīyeyyā means it would be agitated and scattered.
Ugghātīyeyyā có nghĩa là bị xao động, bị phân tán.
Saṇṭhapemīti sammadeva paṭṭhapemi.
Saṇṭhapemī means I establish it well.
Saṇṭhapemī có nghĩa là thiết lập một cách đúng đắn.
Yathā pana ṭhapitaṃ saṇṭhapitaṃ nāma hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘sannisīdāpemī’’tiādi vuttaṃ.
Just as that which is established is called 'well-established,' to show this, 'sannisīdāpemī' and so on are said.
Để cho thấy rằng cái đã được thiết lập là saṇṭhapitaṃ, nên đã nói “sannisīdāpemī” và v.v..
Sannisīdāpemīti samādhipaṭipakkhe kilese sannisīdāpento cittaṃ gocarajjhatte sannisīdāpemi.
Sannisīdāpemī means, by causing the defilements, which are opposed to concentration, to settle down, I cause the mind to settle down within its object.
Sannisīdāpemī có nghĩa là tôi làm cho tâm an trú trong đối tượng, bằng cách làm cho các phiền não đối lập với định lắng xuống.
Abyaggabhāvāpādakena ekaggaṃ karomi, yathā ārammaṇe suṭṭhu appitaṃ hoti, evaṃ sammā sammadeva ādahāmi samāhitaṃ karomi, yasmā tathāsamāhitaṃ cittaṃ suṭṭhu ārammaṇe āropitaṃ nāma hoti, na tato paripatati, tasmā vuttaṃ ‘‘suṭṭhu āropemīti attho’’ti.
By bringing it to a state of non-agitation, I make it one-pointed; so that it is well-applied to the object, thus correctly (sammā) I apply it (ādahāmi), I make it concentrated. Because a mind thus concentrated is said to be well-applied to the object and does not fall away from it, therefore it is said, "it means I apply it well."
Tôi làm cho tâm ekaggaṃ (nhất tâm) bằng cách loại bỏ trạng thái xao động; như vậy tôi sammā ādahāmi (đặt đúng đắn), tức là làm cho tâm định tĩnh, sao cho nó được đặt vững chắc vào đối tượng. Vì tâm đã định tĩnh như vậy được gọi là đã được đặt vững chắc vào đối tượng, không rơi ra khỏi đó, nên đã nói “suṭṭhu āropemīti attho” (có nghĩa là tôi đặt vào một cách vững chắc).
Mā ugghātīyittāti mā haññittha, mā ūhataṃ atthāti attho.
Mā ugghātīyittā means do not be afflicted, do not be disturbed.
Mā ugghātīyittā có nghĩa là đừng bị hủy hoại, đừng bị xao động.
210. Soyeva…pe… vuttoti iminā kiñcāpi ekaṃyeva kusalavitakkaṃ maggakkhaṇe viya tividhattasambhavato tividhanāmikaṃ katvā dassitaṃ viya hoti, na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbaṃ.
210. The very same…etc.…is said; by this, although it seems as if a single wholesome thought, like at the moment of the path, is shown as having three names due to the possibility of existing in three ways, it should not be seen in this manner.
210. Soyeva…pe… vutto (chính nó…v.v… đã nói) – Mặc dù điều này dường như cho thấy rằng một thiện tầm duy nhất, giống như vào khoảnh khắc Đạo, có thể có ba loại và được gọi bằng ba tên, nhưng không nên hiểu như vậy.
Pabandhapavattañhi upādāya ekattanayena ‘‘soyeva byāpādapaccanīkaṭṭhenā’’tiādi vuttaṃ.
For, "the very same, in the sense of being opposed to ill-will," and so on, is said with reference to its continuous occurrence in a single way.
Thật vậy, “soyeva byāpādapaccanīkaṭṭhenā” (chính nó, do tính chất đối lập với sân hận), v.v., đã được nói theo cách duy nhất dựa trên sự liên tục của dòng tâm.
Ekajātiyesu hi kusalacittesu uppanno vitakko samānākāratāya so evāti vattabbataṃ labhati yathā ‘‘sā eva tittirī, tāni eva osadhānī’’ti (saṃ. ni. ṭī. 2.2.19).
For, a thought that arises in wholesome states of consciousness of the same kind can be called "the very same" due to its similar nature, just as "that very same quail, those very same medicines."
Thật vậy, một tầm phát sinh trong các thiện tâm cùng loại có thể được gọi là “chính nó” do có cùng hình thái, giống như “chính con gà gô đó, chính những loại thuốc đó” (Saṃ. Nī. Ṭī. 2.2.19).
Na hi tadā mahāpurisassa asubhamettākaruṇāsannissayā te vitakkā evaṃ vuttāti.
For, at that time, the Great Being's thoughts were not spoken of in this way with reference to foulness, loving-kindness, and compassion as their supports.
Thật vậy, vào thời điểm đó, các tầm đó của Đại Sĩ không được nói như vậy do sự nương tựa vào bất tịnh, từ bi và từ ái.
Samāpattiṃ nissāyāti samāpattiṃ samāpajjitvā, tato vuṭṭhahitvāti attho.
By relying on attainment means having attained an attainment and then emerged from it.
Samāpattiṃ nissāyā (nương tựa vào thiền định) có nghĩa là nhập thiền định, rồi xuất thiền.
Vipassanāpi taruṇāti yojanā.
Vipassanā is also young (taruṇā) is the connection.
Vipassanā (tuệ quán) cũng còn non trẻ, đó là cách ghép câu.
Kāyo kilamati samathavipassanānaṃ taruṇatāya bhāvanāya pubbenāparaṃ visesassa alabbhamānattā.
The body becomes weary because, due to the immaturity of samatha and vipassanā, no progress is gained in meditation from one moment to the next.
Kāyo kilamati (thân bị mệt mỏi) vì cả samatha (chỉ) và vipassanā (quán) đều còn non trẻ, và không có sự tiến bộ từ trước đến sau trong thiền tập.
Tenāha ‘‘cittaṃ haññati vihaññatī’’ti.
Therefore, it is said, "the mind is afflicted, it is tormented."
Vì vậy đã nói “cittaṃ haññati vihaññatī” (tâm bị hủy hoại, bị xao động).
Vipassanāya bahūpakārā samāpatti, tathā hi vuttaṃ – ‘‘samādhiṃ, bhikkhave, bhāvetha, samāhito yathābhūtaṃ jānāti passatī’’ti (saṃ. ni. 3.5; 4.99; 5.1071).
Attainment is very helpful for vipassanā; for thus it is said: "Develop concentration, bhikkhus; one who is concentrated knows and sees things as they truly are."
Vipassanāya bahūpakārā samāpatti (thiền định rất hữu ích cho tuệ quán). Thật vậy, đã nói: “Này các tỳ khưu, hãy tu tập định, người có định sẽ biết và thấy đúng như thật” (Saṃ. Nī. 3.5; 4.99; 5.1071).
Yathā vissamaṭṭhānaṃ yodhānaṃ parissamaṃ vinodeti, tathā parissamavinodanatthaṃ phalakehi kātabbaṃ vissamaṭṭhānaṃ phalakakoṭṭhako, samāpattiyā pana vipassanā bahukāratarā samādhiparipanthakānaṃ, sabbesampi vā kilesānaṃ vimathanena dubbalabhāvāpajjanato.
Just as a resting place dispels the fatigue of warriors, so a phalakakoṭṭhaka is a resting place to be made with planks for dispelling fatigue. However, vipassanā is more helpful than samāpatti for those who hinder concentration, or for all defilements, by weakening them through crushing them.
Giống như nơi nghỉ ngơi giúp chiến binh xua tan mệt mỏi, phalakakoṭṭhako (chòi gỗ) là nơi nghỉ ngơi được làm bằng ván để xua tan mệt mỏi. Nhưng vipassanā (tuệ quán) hữu ích hơn cho samāpatti (thiền định) để chống lại những trở ngại của định, hoặc làm suy yếu tất cả các phiền não bằng cách nghiền nát chúng.
Tenāha ‘‘vipassanā thāmajātā samāpattimpi rakkhati, thāmajātaṃ karotī’’ti.
Therefore, it is said, "strong vipassanā protects samāpatti, and makes it strong."
Vì vậy đã nói “vipassanā thāmajātā samāpattimpi rakkhati, thāmajātaṃ karotī” (tuệ quán đã mạnh mẽ bảo vệ cả thiền định, làm cho thiền định trở nên mạnh mẽ).
Nanu cevaṃ itarītarasannissayadoso āpajjatīti?
But then, does this not lead to the fault of mutual reliance?
Há không phải như vậy sẽ dẫn đến lỗi nương tựa lẫn nhau sao?
Nayidamekantikaṃ, itarītarasannissayāpi kiccasiddhi loke labbhatīti dassetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ.
This is not absolute; to show that the accomplishment of tasks is achieved in the world even through mutual reliance, "just as," and so on, is said.
Điều này không phải là tuyệt đối. Để cho thấy rằng sự thành công trong công việc có thể đạt được trong thế gian ngay cả khi có sự nương tựa lẫn nhau, nên đã nói “yathā hī” (thật vậy, giống như) và v.v..
215. Evaṃ bhagavā attano appamādapaṭipadaṃ, tāya ca laddhaṃ anaññasādhāraṇaṃ visesaṃ dassento hetusampattiyā saddhiṃ phalasampattiṃ dassetvā idāni sattūpakārasampattiṃ dassetuṃ ‘‘seyyathāpī’’tiādimāhāti evaṃ ettha anusandhi veditabbā.
215. Thus, the Blessed One, showing his own path of diligence and the unique distinction gained thereby, and having shown the accomplishment of results together with the accomplishment of causes, now to show the accomplishment of benefit to beings, "just as," and so on, is said. This is how the connection should be understood here.
215. Như vậy, Đức Thế Tôn, để chỉ ra con đường không phóng dật của chính Ngài và sự đặc biệt vô song mà Ngài đã đạt được nhờ con đường đó, sau khi chỉ ra sự thành tựu về nhân và sự thành tựu về quả, giờ đây để chỉ ra sự thành tựu về lợi ích cho chúng sinh, đã nói “seyyathāpī” (ví như) và v.v.. Như vậy, mối liên hệ này cần được hiểu ở đây.
Araññalakkhaṇayoggamattena araññaṃ.
Araññaṃ (wilderness) by virtue of being suitable for the characteristic of a forest.
Araññaṃ (khu rừng) chỉ là nơi thích hợp cho đặc tính của rừng.
Mahāvanatāya pavanaṃ.
Pavanaṃ (forest) due to being a great forest.
Pavanaṃ (khu rừng lớn) do tính chất là rừng lớn.
Pavaddhañhi vanaṃ pavanaṃ.
For, a grown forest is a pavana.
Thật vậy, khu rừng phát triển là pavanaṃ.
Catūhi yogehīti jighacchāpipāsābhayapaṭipattisaṅkhātayogehi.
"By four yokes" refers to the yokes consisting of hunger, thirst, fear, and the practice (of evil).
Catūhi yogehī (bốn sự ràng buộc) là những sự ràng buộc được gọi là đói, khát, sợ hãi và hành vi.
Khemaṃ anupaddavataṃ.
"Safety" means freedom from danger.
Khemaṃ là trạng thái không tai họa.
Suvatthiṃ anupaddavaṃ āvahatīti sovatthiko.
"Bringing welfare, freedom from danger" means sovatthiko (safe, auspicious).
Cái mang lại sự an toàn, không tai họa là sovatthiko.
Pītiṃ kuṭṭhiṃ gameti upanetīti pītigamanīyo.
"Leads to the path of joy, brings it near" means pītigamanīyo (leading to joy).
Cái dẫn đến (gameti) sự vui thích (pīti) là pītigamanīyo.
Pītaṃ pānatitthaṃ gacchatīti pītagamanīyo.
"Goes to the well-trodden watering place" also means pītigamanīyo.
Cái đi đến (gacchati) bến nước (pītaṃ pānatitthaṃ) là pītagamanīyo.
Sākhādīhīti kaṇṭakasākhākaṇṭakalatāvanehi.
"By branches and so on" refers to thorn branches and thorn creeper thickets.
Sākhādīhī (bằng các cành cây, v.v.) là bằng các cành cây gai, dây leo gai trong rừng.
Anāsayagāmitāya udakasanniruddhopi amaggo vutto, itarāni apītigamanīyatāyapi.
Even if blocked by water, it is called amaggo (not a path) because it does not lead to a resting place; other paths are also not pītigamanīya (not leading to a well-trodden place).
Ngay cả con đường bị nước chặn cũng được gọi là amaggo (không phải đường) vì nó không dẫn đến nơi trú ẩn; các con đường khác cũng không phải là pītigamanīya (dễ chịu).
Ādi-saddena gahanaṃ pariggaṇhāti.
By the word " ādi" (etc.), it includes the thicket.
Với từ ādi (v.v.), bao gồm cả bụi rậm.
Okemigaluddakassa gocare caratīti okacaro, dīpakamigo.
"Wandering in the range of the hunter who knows the resting places" means okacaro (one who frequents a dwelling/range), referring to a deer that knows its lair.
Cái di chuyển trong phạm vi của người thợ săn thú rừng gọi là okacaro, tức là con nai báo.
Araññe mige disvā tehi saddhiṃ palāyeyyāti dīgharajjubandhanaṃ.
"Seeing deer in the forest, it might flee with them" means dīgharajjubandhanaṃ (a long rope for tying).
Dīgharajjubandhanaṃ (dây thừng dài để buộc) là để nếu thấy nai trong rừng, nó sẽ chạy trốn cùng với chúng.
Idha vasantīti migānaṃ āsayaṃ vadati, tato āsayato iminā maggena nikkhamanti.
"Dwelling here" refers to the resting place of the deer; from that resting place, "they exit by this path".
Idha vasantī (sống ở đây) nói về nơi trú ẩn của nai. Từ nơi trú ẩn đó, chúng iminā maggena nikkhamanti (đi ra bằng con đường này).
Ettha carantīti etasmiṃ ṭhāne gocaraṃ gaṇhanti.
"Grazing here" means they find their food in this place.
Ettha carantī (ăn cỏ ở đây) có nghĩa là chúng tìm kiếm thức ăn ở nơi này.
Ettha pivantīti etasmiṃ nipānatitthe udakaṃ pivanti.
"Drinking here" means they drink water at this watering place.
Ettha pivantī (uống nước ở đây) có nghĩa là chúng uống nước ở bến nước này.
Iminā maggena pavisantīti iminā maggena nipānatitthaṃ pavisanti.
"Entering by this path" means they enter the watering place by this path.
Iminā maggena pavisantī (đi vào bằng con đường này) có nghĩa là chúng đi vào bến nước bằng con đường này.
Maggaṃ pidhāyāti pakatimaggaṃ pidahitvā.
"Having blocked the path" means having blocked the usual path.
Maggaṃ pidhāyā (che lấp con đường) có nghĩa là che lấp con đường tự nhiên.
Na tāva kiñci karoti anavasese vanamige ghātetukāmo.
"He does nothing yet" means he intends to kill all the wild deer.
Na tāva kiñci karoti (chưa làm gì cả) vì muốn giết tất cả nai rừng.
Avijjāya aññāṇā hutvāti avijjāya nivutattā ñāṇarahitā hutvā, nandīrāgena upanītā rūpārammaṇādīni ābandhitvā.
"Being ignorant due to avijjā" means being devoid of knowledge due to being enveloped by avijjā, having bound themselves to forms and other objects due to the delight of craving.
Avijjāya aññāṇā hutvā (trở nên vô minh do si mê) có nghĩa là trở nên không có trí tuệ do bị vô minh che phủ, và bị ràng buộc vào các đối tượng như sắc, v.v., do ái dục.
Palobhanato okacaraṃ nandīrāgoti.
Due to enticing, "the delight of craving is the okacara (frequenter of a dwelling)".
Do tính chất quyến rũ, okacaraṃ nandīrāgo (ái dục là kẻ lang thang).
Byāmohanato okacārikaṃ avijjāti katvā dasseti.
Due to deluding, "avijjā is the okacārika (frequenter of a dwelling)"—thus it shows.
Do tính chất mê hoặc, nó cho thấy okacārikaṃ avijjāti (vô minh là kẻ lang thang).
Tesanti okacarokacārikānaṃ.
"Of these" refers to the okacara and okacārika.
Tesaṃ là của kẻ lang thang và sự lang thang.
Sākhābhaṅgenāti tādisena lūkhataragandhena sākhābhaṅgena.
"By the breaking of branches" refers to such a rougher-smelling breaking of branches.
Sākhābhaṅgenā (bằng việc bẻ cành) là bằng mùi hôi thối của cành cây như vậy.
Manussagandhaṃ apanetvā tassa sākhābhaṅgassa gandhena.
"Having removed the human scent" by the scent of that broken branch.
Manussagandhaṃ apanetvā (loại bỏ mùi người) bằng mùi của cành cây đó.
Sammattoti sammajjito byāmuñcho.
"Swept clean" means cleansed, wiped away.
Sammatto là đã được quét dọn, đã được lau chùi.
Buddhānaṃ khemamaggavicaraṇaṃ kummaggapidhānañca sabbalokasādhāraṇampi atthato veneyyapuggalāpekkhamevāti dassento ‘‘aññātakoṇḍaññādīnaṃ bhabbapuggalāna’’nti āha.
Showing that the Buddhas' traversing of the safe path and blocking of the wrong path, although common to all worlds, is in essence dependent on individuals capable of being trained, he says, "for worthy individuals such as Aññāta Kondañña."
Để chỉ ra rằng việc đi trên con đường an ổn và việc đóng lại các con đường sai lầm của chư Phật, dù là chung cho toàn thể thế gian, nhưng về mặt ý nghĩa thì thực sự phụ thuộc vào các hạng người cần được giáo hóa, ngài đã nói “của các bậc thiện nhân như ngài Aññāta Koṇḍañña, v.v.”.
Ūhatoti samūhato nīhatoti āha ‘‘dvedhā chetvā pātito’’ti.
"Removed" (ūhato) means completely removed, cast out—thus he says, "cut in two and cast down."
Ūhato có nghĩa là đã được nhổ bật gốc, đã được loại bỏ, nên ngài nói “đã được chặt làm đôi và đốn ngã”.
Nāsitāti adassanaṃ gamitāti āha ‘‘sabbena sabbaṃ samugghāṭitā’’ti.
"Destroyed" (nāsitā) means made to disappear—thus he says, "completely uprooted."
Nāsitā có nghĩa là đã được làm cho biến mất, nên ngài nói “đã được nhổ bật gốc một cách hoàn toàn và toàn diện”.
Hitūpacāranti sattānaṃ hitacariyaṃ.
"Beneficial practice" means the practice that benefits beings.
Hitūpacāra là sự thực hành lợi ích cho các chúng sinh.
216. Dasakusalakammapathavasenāti idaṃ nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ vaṭṭapādakasamāpatticittassapi idha adhicittabhāvena anicchitattā.
"By way of the ten wholesome courses of action"—this should be seen as merely an example, as the mind of attainment that is the basis for cyclic existence is not desired here as a higher mind.
216. Theo mười thiện nghiệp lộ: điều này nên được xem như là một ví dụ, bởi vì tâm samāpatti làm nền tảng cho vòng luân hồi cũng không được mong muốn ở đây với tư cách là tâm cao thượng.
Tenāha ‘‘vipassanāpādakaaṭṭhasamāpatticitta’’nti.
Therefore, he says, "the mind of the eight attainments that is the basis for insight".
Do đó, ngài nói “tám tâm samāpatti làm nền tảng cho vipassanā”.
Atha vā anuttarimanussadhammasaṅgahitameva kevalaṃ ‘‘pakaticitta’’nti vattabbanti dassento ‘‘dasakusalakammapathavasena uppannaṃ cittaṃ cittamevā’’ti vatvā yadettha adhicittanti adhippetaṃ, taṃ tadeva dassento ‘‘vipassanāpādakaaṭṭhasamāpatticitta’’nti āha.
Alternatively, intending to show that only what is included in the transcendent human states should be called "ordinary mind", he says, "the mind arisen by way of the ten wholesome courses of action is merely mind," and then, showing what is meant by "higher mind" here, he says, "the mind of the eight attainments that is the basis for insight".
Hoặc là, để chỉ ra rằng chỉ có những gì được bao gồm trong các pháp siêu nhân mới được gọi là “tâm tự nhiên”, sau khi nói “tâm sanh khởi theo mười thiện nghiệp lộ chính là tâm”, ngài đã chỉ rõ điều được ngụ ý là tâm cao thượng ở đây, bằng cách nói “tám tâm samāpatti làm nền tảng cho vipassanā”.
Itarassa panettha vidhi na paṭisedhetīti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that the method for the other (ordinary mind) is not rejected here.
Nên hiểu rằng phương pháp đối với trường hợp còn lại không bị bác bỏ ở đây.
Vipassanāya sampayuttaṃ adhicittanti keci.
Some say that the higher mind is that which is conjoined with insight.
Một số vị cho rằng tâm cao thượng là tâm tương ưng với vipassanā.
Anuyuttenāti anuppannassa uppādanavasena, uppannassa paribrūhanavasena anu anu yuttena.
"Diligently engaged" means diligently engaged again and again, by way of producing what has not arisen, and by way of developing what has arisen.
Bởi người chuyên chú: bởi người chuyên chú liên tục, theo cách làm cho cái chưa sanh được sanh khởi, và làm cho cái đã sanh được tăng trưởng.
Mūlakammaṭṭhānanti pārihāriyakammaṭṭhānaṃ.
"Root meditation subject" means the meditation subject that is maintained.
Mūlakammaṭṭhāna là đề mục nghiệp xứ thường xuyên thực hành.
Gahetvā viharantoti bhāvanaṃ anuyuñjanto.
"Dwelling having taken up" means diligently practicing meditation.
Sau khi thọ trì và an trú: là người chuyên tâm vào việc tu tập.
Bhāvanāya appanaṃ appattopi adhicittamanuyuttoyeva tadatthepi taṃsaddavohārato.
Even one who has not attained absorption in meditation is still diligently engaged in the higher mind, because the term is used for that purpose.
Ngay cả khi chưa đạt đến an chỉ định trong việc tu tập, người ấy vẫn được gọi là người chuyên chú vào tâm cao thượng, bởi vì thuật ngữ đó cũng được dùng cho mục đích ấy.
Yehi phalaṃ nāma yathā uppajjanaṭṭhāne pakappiyamānaṃ viya hoti, tāni nimittāni.
Those are "the signs" by which the result, as it were, appears to be conceived at the place of its arising.
Những gì mà nhờ đó quả được xem như đang sanh khởi tại nơi sanh, đó là các tướng.
Tenāha ‘‘kāraṇānī’’ti.
Therefore, he says, "causes".
Do đó, ngài nói “các nguyên nhân”.
Kālena kālanti ettha kālenāti bhummatthe karaṇavacananti āha ‘‘samaye samaye’’ti.
In "from time to time," the word "kālena" is in the instrumental case with the meaning of the locative, thus he says, "at every time."
Thỉnh thoảng: ở đây, kālena là một công cụ cách trong ý nghĩa của vị trí cách, nên ngài nói “tùy thời, tùy lúc”.
Nanu ca…pe… nirantaraṃ manasi kātabbanti kasmā vuttaṃ, nanu ca bhāvanāya vīthipaṭipannattā abbudanīharaṇavidhiṃ dassentena bhagavatā ‘‘pañca nimittāni kālena kālaṃ manasi kātabbānī’’ti ayaṃ desanā āraddhāti?
"Why was it said, 'And indeed... should be attended to constantly,' when the Blessed One, showing the method of removing obstructions for one who is on the path of meditation, initiated this teaching: 'Five signs should be attended to from time to time'?"
Chẳng phải... nên tác ý liên tục sao: tại sao lại nói như vậy, chẳng phải Đức Thế Tôn, khi chỉ ra phương pháp loại bỏ khối u, đã bắt đầu bài pháp này “năm tướng nên được tác ý thỉnh thoảng”, vì việc tu tập đã đi vào lộ trình rồi sao?
‘‘Adhicittamanuyuttenā’’ti vuttattā avicchedavasena bhāvanāya yuttappayutto adhicittamanuyutto nāmāti codakassa adhippāyo.
Because it is said, "by one devoted to the higher mind," the questioner's intention is that one devoted to the higher mind is so-called because they are yoked and applied to meditation in an uninterrupted manner.
Ý của người chất vấn là, vì đã nói “bởi người chuyên chú vào tâm cao thượng”, nên người chuyên chú vào tâm cao thượng là người đã chuyên tâm nỗ lực tu tập một cách không gián đoạn.
Itaro bhāvanaṃ anuyuñjantassaādikammikassa kadāci bhāvanupakkilesā uppajjeyyuṃ, tato cittassa visodhanatthāya yathākālaṃ imāni nimittāni manasi kātabbānīti ‘‘kālena kāla’’nti satthā avocāti dassento ‘‘pāḷiyañhī’’tiādimāha.
The other, showing that the Teacher said "from time to time" because for a beginner practicing meditation, imperfections of meditation may sometimes arise, and then, for the purpose of purifying the mind, these signs should be attended to at the proper time, says, "For in the Pāḷi..." and so on.
Vị kia, để chỉ ra rằng đối với hành giả sơ cơ đang chuyên tâm tu tập, đôi khi các phiền não của sự tu tập có thể sanh khởi, và để thanh lọc tâm khỏi chúng, các tướng này nên được tác ý vào những thời điểm thích hợp, và do đó bậc Đạo Sư đã nói “thỉnh thoảng”, nên đã bắt đầu bằng câu “quả vậy, trong Chánh tạng”.
Tattha imānīti imāni pāḷiyaṃ āgatāni pañca nimittāni.
Therein, these means these five signs that have come in the Pāḷi.
Trong đó, imāni là năm tướng này đã được đề cập trong Chánh tạng.
Abbudanti upaddavaṃ.
Abbuda means a calamity.
Abbuda là sự tai hại.
Chandasahagatā rāgasampayuttāti taṇhāchandasahagatā kāmarāgasampayuttā.
Accompanied by desire, associated with passion means accompanied by the desire of craving, associated with sensual passion.
Đi kèm với dục và tương ưng với tham: đi kèm với ái dục và tương ưng với ái dục ở cõi dục.
Iṭṭhāniṭṭhaasamapekkhitesūti iṭṭhesu piyesu, aniṭṭhesu appiyesu, asamaṃ asammā pekkhitesu.
In what is not equally regarded as desirable and undesirable means in what is desirable and dear, in what is undesirable and disagreeable, and in what is unequally or wrongly regarded.
Trong những đối tượng được xem xét một cách không đồng đều là khả ái và không khả ái: trong những đối tượng khả ái là đáng yêu, trong những đối tượng không khả ái là không đáng yêu, trong những đối tượng được xem xét không đồng đều, không chân chánh.
Asamapekkhananti gehassitaaññāṇupekkhāvasena ārammaṇassa ayoniso gahaṇaṃ.
Unequal regard means the unskillful grasping of an object by way of the equanimity of ignorance based on the household life.
Xem xét không đồng đều là sự nắm bắt đối tượng một cách không như lý, do tâm xả vô tri liên quan đến đời sống thế tục.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘cakkhunā rūpaṃ disvā upekkhā bālassa mūḷhassa puthujjanassā’’tiādi (ma. ni. 3.308).
In reference to which it was said: "Having seen a form with the eye, there is the equanimity of a foolish, deluded ordinary person," and so on.
Về điều này, đã có lời dạy rằng: “Sau khi thấy sắc bằng mắt, tâm xả của kẻ ngu, của người si, của phàm phu…” v.v.
Te parivitakkā.
Those thoughts.
Te là các tầm ấy.
Tato nimittato aññanti tato chandūpasaṃhitādiakusalavitakkuppattikāraṇato aññaṃ navaṃ nimittaṃ.
Other than that sign means a new sign, other than that cause for the arising of unwholesome thoughts connected with desire and so on.
Một tướng khác với tướng đó: một tướng mới, khác với nguyên nhân sanh khởi các tầm bất thiện liên quan đến dục, v.v.
‘‘Manasikaroto’’ti hi vuttaṃ, tasmā ārammaṇaṃ, tādiso purimuppanno cittappavattiākāro vā nimittaṃ.
For it is said, "of one attending"; therefore, the object, or such a previously arisen mode of the mind's process, is the sign.
Vì đã nói “của người đang tác ý”, do đó, tướng là đối tượng, hoặc là trạng thái diễn tiến của tâm đã sanh khởi trước đó như vậy.
Kusalanissitaṃ nimittanti kusalacittappavattikāraṇaṃ manasi kātabbaṃ citte ṭhapetabbaṃ, bhāvanāvasena cintetabbaṃ, cittasantāne vā saṅkamitabbaṃ.
A sign connected with the wholesome, a cause for the process of a wholesome mind, should be attended to, should be placed in the mind, should be contemplated by way of meditation, or should be transferred into the mental continuum.
Tướng liên hệ đến thiện: nguyên nhân cho sự diễn tiến của tâm thiện nên được tác ý, nên được đặt vào trong tâm, nên được suy tư qua việc tu tập, hoặc nên được chuyển vào dòng tâm thức.
Asubhañhi asubhanimittanti.
Indeed, the foul is the sign of foulness.
Quả vậy, tướng bất tịnh là asubhanimitta.
Saṅkhāresu uppanne chandūpasaṃhite vitakketi ānetvā sambandhitabbaṃ.
It should be brought in and connected with the thought connected with desire that has arisen in regard to formations.
Nên được mang đến và liên kết với tầm liên quan đến dục đã sanh khởi trong các pháp hữu vi.
Evaṃ ‘‘dosūpasañhite’’tiādīsu yathārahaṃ taṃ taṃ padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ.
Similarly, in "connected with aversion" and so on, the respective term should be brought in and connected as appropriate.
Tương tự, trong các câu “liên quan đến sân”, v.v., nên mang đến và liên kết từ ngữ tương ứng tùy theo trường hợp.
Yattha katthacīti ‘‘sattesu saṅkhāresū’’ti yattha katthaci.
In whatsoever means in whatsoever, as in "in beings, in formations."
Ở bất cứ đâu: “trong các chúng sinh, trong các pháp hữu vi”, ở bất cứ đâu.
Pañcadhammūpanissayoti pañcavidho dhammūpasaṃhito upanissayo.
The support of five dhammas means the fivefold support connected with the Dhamma.
Năm pháp làm duyên hỗ trợ: duyên hỗ trợ liên quan đến pháp có năm loại.
Evaṃ ‘‘chandūpasañhite’’tiādinā saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘imassa hatthā vā sobhanā’’tiādi āraddhaṃ.
Thus, to show in detail the meaning stated in brief by "connected with desire" and so on, the passage beginning "‘Are these hands beautiful?’" is introduced.
Như vậy, để giải thích chi tiết ý nghĩa đã được nói một cách tóm tắt qua câu “liên quan đến dục”, v.v., ngài đã bắt đầu bằng câu “tay của người này đẹp”, v.v.
Tattha ‘‘asubhato upasaṃharitabba’’nti vatvā upasaṃharaṇākārassa dassanaṃ ‘‘kimhi sārattosī’’ti.
Therein, having said "should be directed from the standpoint of foulness," the way of directing is shown by "In what are you infatuated?"
Trong đó, sau khi nói “nên quy về phương diện bất tịnh”, việc chỉ ra cách thức quy về là “ngươi say đắm điều gì?”.
Chavirāgenāti chavirāgatāya kāḷasāmādivaṇṇanibhāya.
By lust for the skin means by the lustrous quality of the skin, which has the appearance of a dark or brown color.
Bởi sự say đắm màu da: bởi sự say đắm màu da, giống như màu đen, màu sẫm, v.v.
Kuphaḷapūritoti pakkehi kuṇapaphalehi puṇṇo.
Filled with ripe corpse-fruits means full of putrid corpse-fruits.
Đầy những quả thối: đầy những quả tử thi đã chín.
‘‘Kaliphalapūrito’’ti vā pāṭho.
Alternatively, the reading is "filled with kali-fruits."
Hoặc bản đọc là “kaliphalapūrito”.
Assāmikatāvakālikabhāvavasenāti idaṃ pattaṃ anukkamena vaṇṇavikārañceva jiṇṇabhāvañca patvā chiddāvachiddaṃ bhinnaṃ vā hutvā kapālaniṭṭhaṃ bhavissati.
By way of the state of being ownerless and temporary: this bowl, gradually undergoing a change in color and reaching a state of decay, becoming full of holes and broken, will end up as a potsherd.
Theo phương diện vô chủ và tạm thời: chiếc bát này, tuần tự trải qua sự biến đổi màu sắc và tình trạng cũ kỹ, sẽ trở nên có lỗ thủng, bị vỡ, hoặc sẽ kết thúc thành mảnh sành.
Idaṃ cīvaraṃ anupubbena vaṇṇavikāraṃ jiṇṇatañca upagantvā pādapuñchanacoḷakaṃ hutvā yaṭṭhikoṭiyā chaḍḍanīyaṃ bhavissati.
This robe, successively undergoing a change in color and decay, becoming a foot-wiping cloth, will have to be discarded at the tip of a stick.
Chiếc y này, tuần tự trải qua sự biến đổi màu sắc và tình trạng cũ kỹ, sẽ trở thành miếng giẻ lau chân và bị vứt đi bằng đầu gậy.
Sace pana nesaṃ sāmiko bhaveyya, na nesaṃ evaṃ vinassituṃ dadeyyāti evaṃ assāmikabhāvavasena, ‘‘anaddhaniyaṃ idaṃ tāvakālika’’nti evaṃ tāvakālikabhāvavasena ca manasikaroto.
But if they had an owner, he would not let them be destroyed in this way. Thus, by way of the state of being ownerless; and by way of the state of being temporary, as in "this is not lasting, it is temporary," for one who attends.
Nếu chúng có chủ, người chủ sẽ không để chúng bị hủy hoại như vậy; do đó, khi tác ý theo phương diện vô chủ như thế, và theo phương diện tạm thời rằng “cái này không bền vững, chỉ là tạm thời”.
Upanissitabbāti upanissayitabbā, ayameva vā pāṭho.
Should be depended upon means should be taken as a support; or this itself is the reading.
Nên được nương tựa: nên được y chỉ, hoặc đây chính là bản đọc.
Yattappaṭiyattoti yatto ca gāmappavesanāpucchākaraṇesu ussukkaṃ āpanno sajjito ca hotīti attho.
"Yattappaṭiyatto" means that one is striving, eager, and prepared for entering villages and asking questions.
Đã nỗ lực và chuẩn bị: đã nỗ lực, tức là đã nhiệt tâm trong việc xin phép vào làng, và đã chuẩn bị sẵn sàng, đó là ý nghĩa.
Athassa moho pahīyatīti assa bhikkhuno evaṃ tattha yuttappayuttassa pacchā so moho vigacchati.
"Athassa moho pahīyatī" means that for that bhikkhu, thus engaged and applied there, that delusion later disappears.
Khi ấy, si của vị ấy được đoạn trừ: khi vị Tỳ khưu đã chuyên tâm nỗ lực ở đó như vậy, sau đó si ấy sẽ biến mất.
Evampīti evaṃ uddese appamajjanenapi.
"Evampī" means thus, even by not being heedless in the exposition.
Cũng như vậy: cũng như vậy, nhờ không xao lãng trong việc học thuộc lòng.
Puna evampīti atthaparipucchāya kaṅkhāvinodanepi.
Again, "evampī" means in questioning the meaning and in dispelling doubts.
Lại nữa, cũng như vậy: cũng trong việc giải tỏa nghi ngờ bằng cách hỏi nghĩa lý.
Tesu tesu ṭhānesu attho pākaṭo hotīti suyyamānassa dhammassa tesu tesu padesu ‘‘idha sīlaṃ kathitaṃ, idha samādhi, idha paññā’’ti so so attho vibhūto hoti.
In those various places, the meaning becomes clear. For the Dhamma being heard, in those various passages, "here morality is spoken of, here concentration, here wisdom"—that very meaning becomes evident.
Ở những chỗ này chỗ kia, ý nghĩa trở nên rõ ràng: khi pháp được nghe, ở những phần này phần kia, ý nghĩa đó đó trở nên rõ ràng, như là “ở đây giới được nói, ở đây định, ở đây tuệ”.
Idaṃ cakkhurūpālokādi imassa cakkhuviññāṇassa kāraṇaṃ, idaṃ sālibījabhūmisalilādi imassa sāliaṅkurassa kāraṇaṃ.
This eye-form-light and so on is the cause of this eye-consciousness; this rice-seed-earth-water and so on is the cause of this rice-sprout.
Cái này, như mắt, sắc, ánh sáng, v.v., là nhân của nhãn thức này; cái này, như hạt lúa, đất, nước, v.v., là nhân của mầm lúa này.
Idaṃ na kāraṇanti tadeva cakkhurūpālokādi sotaviññāṇassa, tadeva sālibījādi kudrusakaṅkurassa na kāraṇanti ṭhānāṭṭhānavinicchaye cheko hoti.
"This is not the cause"—that same eye-form-light and so on is not the cause of ear-consciousness, and that same rice-seed and so on is not the cause of a millet sprout. Thus, one becomes skilled in discerning what is possible and what is not possible.
“Cái này không phải là nhân” – thì chính mắt, sắc, ánh sáng, v.v. không phải là nhân của nhĩ thức; chính hạt lúa, v.v. không phải là nhân của mầm kê. Như vậy, người ấy trở nên thiện xảo trong việc phân định nhân và phi nhân.
Kusalanissitanti kusalena nissitaṃ nissayitabbaṃ.
Wholesome-dependent means dependent on the wholesome, to be depended on by the wholesome.
Nương tựa thiện (Kusalanissitaṃ) là nương tựa vào thiện, cần được nương tựa.
Kusalassa paccayabhūtanti tasseva vevacanaṃ, kusaluppattikāraṇaṃ yathāvuttaasubhanimittādimeva vadati.
A condition for the wholesome is a synonym for that very term, referring to the cause for the arising of the wholesome, such as the unpleasant sign as explained.
Là duyên của thiện (Kusalassa paccayabhūtaṃ) là đồng nghĩa với điều đó, nói về cái nhân sinh khởi thiện, tức là những tướng bất tịnh, v.v. đã được đề cập.
Sāraphalaketi candanamaye sāraphalake.
On a core plank means on a core plank made of sandalwood.
Trên tấm gỗ lõi (Sāraphalake) là trên tấm gỗ lõi làm bằng gỗ đàn hương.
Visamāṇinti visamākārena tattha ṭhitaṃ āṇiṃ.
Uneven nails refers to nails positioned unevenly on it.
Những cái đinh cong queo (Visamāṇiṃ) là cái đinh nằm ở đó một cách cong queo.
Haneyyāti pahareyya nikkhāmeyya.
He should strike means he should hit and remove.
Nên đóng (Haneyyā) là đánh, rút ra.
217. Aṭṭoti āturo, duggandhabādhatāya pīḷito.
217. Afflicted means sick, tormented by foul odors.
217. Đau khổ (Aṭṭo) là bị bệnh, bị phiền não do mùi hôi thối.
Dukkhitoti sañjātadukkho.
Suffering means having arisen suffering.
Bị khổ (Dukkhito) là đã sinh khởi khổ.
Imināpi kāraṇenāti akosallasambhūtatāya kusalapaṭipakkhatāya gehassitarogena sarogatāya ca ete akusalā viññugarahitabbatāya jigucchanīyatāya ca sāvajjā aniṭṭhaphalatāya nirassādasaṃvattaniyatāya ca dukkhavipākāti evaṃ tena tena kāraṇena akusalādibhāvaṃ upaparikkhato.
Also for this reason—that is, because they arise from unskillfulness, are opposed to the wholesome, are like the disease of a householder, and are like a bodily disease— these unwholesome states are contemptible because they are censured by the wise, and blameworthy because they are disgusting; and they result in unpleasant fruits, leading to lack of satisfaction, and have a painful result. Thus, one examines thoroughly their nature as unwholesome, and so on, for each such reason.
Cũng do nhân này (Imināpi kāraṇenā) là do sự bất thiện xảo, do đối nghịch với thiện, do bệnh tật bám víu vào gia đình, do bệnh tật của thân, mà những bất thiện này (ete akusalā) đáng bị người trí chỉ trích, đáng ghê tởm, và có lỗi (sāvajjā) do đáng bị người trí chỉ trích và đáng ghê tởm, và có quả khổ (dukkhavipākā) do mang lại kết quả không mong muốn và dẫn đến sự không có vị ngọt. Như vậy, khi quán sát (upaparikkhato) trạng thái bất thiện, v.v. do từng nhân đó.
218. Na saraṇaṃ asati, ananussaraṇaṃ.
218. Not remembering means non-remembrance.
218. Không nhớ (Na saraṇaṃ) là không niệm (asati), không nhớ lại.
Amanasikaraṇaṃ amanasikāro.
Not attending means non-attention.
Không tác ý (Amanasikaraṇaṃ) là không tác ý (amanasikāro).
Kammaṭṭhānaṃ gahetvā nisīditabbanti kammaṭṭhānamanasikāreneva nisīditabbaṃ.
One should sit having taken a meditation subject means one should sit solely with attention to the meditation subject.
Cần ngồi sau khi đã nắm giữ đề mục thiền định (Kammaṭṭhānaṃ gahetvā nisīditabbaṃ) là cần ngồi với sự tác ý đề mục thiền định.
Uggahito dhammakathāpabandhoti kammaṭṭhānassa upakāro dhammakathāpabandho.
A discourse on Dhamma that has been memorized is a discourse on Dhamma that is helpful to the meditation subject.
Chuỗi pháp thoại đã được học (Uggahito dhammakathāpabandho) là chuỗi pháp thoại hỗ trợ đề mục thiền định.
Muṭṭhipotthakoti muṭṭhippamāṇo pārihāriyapotthako.
A palm-sized book is a portable book the size of a fist.
Cuốn sách nhỏ cầm tay (Muṭṭhipotthako) là cuốn sách nhỏ vừa nắm tay, dùng để mang theo.
Samannānentenāti samannāharantena.
Considering means bringing to mind.
Khi xem xét kỹ lưỡng (Samannānentenā) là khi xem xét kỹ lưỡng.
Okāso na hoti āraddhassa pariyosāpetabbato.
There is no opportunity because what has been begun must be completed.
Không có cơ hội (Okāso na hoti) vì điều đã bắt đầu cần phải hoàn thành.
Āraddhassa antagamanaṃ anārambhovāti theravādo.
To bring what has been begun to an end is like not beginning at all—this is the view of the Elder.
Theo lời của các Trưởng lão, việc hoàn thành điều đã bắt đầu chính là không bắt đầu.
Tassāti upajjhāyassa.
His means the preceptor's.
Của vị ấy (Tassā) là của vị thầy tế độ (upajjhāya).
Pabbhārasodhanaṃ kāyakammaṃ, ārabhanto eva vitakkaniggaṇhanatthaṃ saṃyuttanikāyasajjhāyanaṃ vacīkammaṃ, dassanakiccapubbakammakaraṇatthaṃ tejokasiṇaparikammanti tīṇi kammāni ācinoti.
Cleaning the overhanging rock is a bodily action; beginning the recitation of the Saṃyutta Nikāya to suppress thoughts is a verbal action; preparing the fire kasina to perform preliminary tasks for seeing is a mental action. Thus, he performs three actions.
Dọn dẹp hang đá (Pabbhārasodhanaṃ) là thân nghiệp; bắt đầu tụng kinh Saṃyutta Nikāya để chế ngự tầm là khẩu nghiệp; chuẩn bị kasiṇa lửa để thực hiện các công việc sơ khởi của việc quán sát là ý nghiệp. Như vậy, vị ấy tích lũy ba nghiệp.
Thero tassa āsayaṃ kasiṇañca savisesaṃ jānitvā ‘‘imasmiṃ vihāre’’tiādimavoca.
The Elder, knowing his inclination and the kasina practice in particular, said "in this monastery," etc.
Vị Trưởng lão, sau khi biết ý định và kasiṇa của vị ấy một cách đặc biệt, đã nói “trong tu viện này” (imasmiṃ vihāre) v.v.
Tenassa yathādhippāyaṃ sabbaṃ sampāditaṃ.
Thus, everything according to his wish was accomplished for him.
Do đó, mọi thứ đã được sắp xếp theo ý muốn của vị ấy.
Asatipabbaṃ nāma asatiyā vitakkaniggahaṇavibhāvanato.
The section on non-remembrance means because of the clarification of the suppression of thoughts through non-remembrance.
Phẩm về không niệm (Asatipabbaṃ nāma) là do sự phân tích việc chế ngự tầm bằng không niệm.
219. Vitakkamūlabhedaṃ pabbanti vitakkamūlassa tammūlassa ca bhedavibhāvanaṃ vitakkamūlabhedaṃ pabbaṃ.
219. The section on uprooting thoughts means the clarification of the uprooting of thoughts and their root, which is the section on uprooting thoughts.
219. Phẩm về sự phá vỡ gốc rễ của các tầm (Vitakkamūlabhedaṃ pabbaṃ) là phẩm về sự phân tích việc phá vỡ gốc rễ của các tầm và gốc rễ của gốc rễ đó.
Vitakkaṃ saṅkharotīti vitakkasaṅkhāro, vitakkapaccayo subhanimittādīsupi subhādinā ayonisomanasikāro.
That which forms thoughts is a thought-formation (vitakkasaṅkhāro). The condition for thoughts, in the case of beautiful signs, etc., is inappropriate attention to the beautiful, etc.
Cái tạo ra tầm là sự tạo tác tầm (vitakkasaṅkhāro). Duyên của tầm là sự tác ý không như lý (ayoniso manasikāro) đối với tướng khả ái, v.v. trong các tướng bất tịnh, v.v.
So pana vitakkasaṅkhāro saṃtiṭṭhati etthāti vitakkasaṅkhārasaṇṭhānaṃ, asubhe subhantiādi saññāvipallāso.
And that thought-formation finds its footing in the basis of thought-formation (vitakkasaṅkhārasaṇṭhānaṃ), which is perversion of perception such as perceiving the ugly as beautiful.
Sự tạo tác tầm đó tồn tại ở đâu thì đó là nơi tồn tại của sự tạo tác tầm (vitakkasaṅkhārasaṇṭhānaṃ), tức là sự điên đảo nhận thức (saññāvipallāso) “trong cái bất tịnh là tịnh”, v.v.
Tenāha ‘‘vitakkānaṃ mūlañca mūlamūlañca manasi kātabba’’nti.
Therefore, it says, "the root of thoughts and the root of the root should be attended to."
Do đó, nói “gốc rễ của các tầm và gốc rễ của gốc rễ cần phải được tác ý” (vitakkānaṃ mūlañca mūlamūlañca manasi kātabbaṃ).
Vitakkānaṃ mūlamūlaṃ gacchantassāti upaparikkhanavasena micchāvitakkānaṃ mūlaṃ uppattikāraṇaṃ ñāṇagatiyā gacchantassa.
For one who goes to the root of the root of thoughts means for one who, by way of examination, goes to the root, the originating cause, of wrong thoughts with the progress of knowledge.
Đối với người đi đến gốc rễ của gốc rễ của các tầm (Vitakkānaṃ mūlamūlaṃ gacchantassā) là đối với người đi đến gốc rễ (nhân sinh khởi) của các tà tầm bằng trí tuệ quán sát.
Yāthāvato jānantassa pubbe viya vitakkā abhiṇhaṃ nappavattantīti āha ‘‘vitakkacāro sithilo hotī’’ti.
For one who knows things as they truly are, thoughts do not arise frequently as before; thus it says, "the movement of thoughts becomes slack."
Đối với người hiểu biết đúng như thật, các tầm không còn khởi lên thường xuyên như trước, do đó nói “sự vận hành của tầm trở nên lỏng lẻo” (vitakkacāro sithilo hoti).
Tasmiṃ sithilībhūte matthakaṃ gacchanteti vuttanayena vitakkacāro sithilabhūto, tasmiṃ vitakkānaṃ mūlagamane anukkamena thirabhāvappattiyā matthakaṃ gacchante.
When that has become slack and reaches its culmination refers to the movement of thoughts having become slack as described, and reaching its culmination through gradually attaining firmness in that process of going to the root of thoughts.
Khi điều đó trở nên lỏng lẻo và đạt đến đỉnh điểm (Tasmiṃ sithilībhūte matthakaṃ gacchante) là sự vận hành của tầm đã trở nên lỏng lẻo như đã nói, khi sự đi đến gốc rễ của các tầm đó dần dần đạt đến sự vững chắc và đạt đến đỉnh điểm.
Vitakkā sabbaso nirujjhantīti micchāvitakkā sabbepi gacchanti na samudācaranti, bhāvanāpāripūriyā vā anavasesā pahīyanti.
Thoughts cease completely means all wrong thoughts completely disappear and do not occur; or, through the perfection of development, they are abandoned without remainder.
Các tầm hoàn toàn đoạn diệt (Vitakkā sabbaso nirujjhanti) là tất cả các tà tầm đều biến mất, không còn khởi lên, hoặc do sự viên mãn của tu tập mà chúng được đoạn trừ hoàn toàn.
Kaṇṇamūle patitanti sasakassa kaṇṇasamīpe kaṇṇasakkhaliṃ paharantaṃ viya upapatitaṃ.
Fallen near the ear means having fallen close to the ear of the hare, as if striking the auricle.
Rơi gần tai (Kaṇṇamūle patitaṃ) là rơi gần tai của con thỏ, như thể đánh vào vành tai.
Tassa kira sasakassa heṭṭhā mahāmūsikāhi khatamahāvāṭaṃ umaṅgasadisaṃ ahosi, tenassa pātena mahāsaddo ahosi.
For that hare, it is said, there was a great hole, like a tunnel, dug by large rats underneath, so a loud sound occurred from its fall.
Nghe nói, bên dưới con thỏ đó có một cái hang lớn do chuột đào, giống như một đường hầm, nên khi vật đó rơi xuống đã tạo ra tiếng động lớn.
Palāyiṃsu ‘‘pathavī udrīyatī’’ti.
They fled, thinking, "the earth is erupting."
Chúng bỏ chạy (Palāyiṃsu) vì “đất đang rung chuyển”.
Mūlamūlaṃ gantvā anuvijjeyyanti ‘‘pathavī bhijjatī’’ti yatthāyaṃ saso uṭṭhito, tattha gantvā tassa mūlakāraṇaṃ yaṃnūna vīmaṃseyyaṃ.
Having gone to the very root, I shall investigate means "where this hare arose, thinking 'the earth is breaking,' I shall go there and surely examine its root cause."
Đi đến tận gốc rễ và tìm hiểu (Mūlamūlaṃ gantvā anuvijjeyyaṃ) là “đất đang vỡ ra”, tôi sẽ đi đến chỗ con thỏ này đã nhảy lên và tìm hiểu nguyên nhân gốc rễ của nó.
Pathaviyā bhijjanaṭṭhānaṃ gate ‘‘ko jānāti, kiṃ bhavissatī’’ti saso ‘‘na sakkomi sāmī’’ti āha.
When they reached the place where the earth had broken, the hare said, "Who knows what will happen, Master? I cannot."
Khi đến chỗ đất bị vỡ, con thỏ nói “ai biết được, điều gì sẽ xảy ra?”, “tôi không thể, thưa chủ nhân”.
Ādhipaccavato hi yācanaṃ saṇhamudukaṃ.
For a request from one in authority is gentle and soft.
Lời thỉnh cầu của người có quyền lực thì nhẹ nhàng và mềm mỏng.
Duddubhāyatīti duddubhāti saddaṃ karoti.
It makes the sound 'Duddubha' means it makes the sound 'Duddubha'.
Kêu duddubha (Duddubhāyatī) là tạo ra tiếng “duddubha”.
Anuravadassanañhetaṃ.
This is an example of an echoing sound.
Đây là cách nói thân mật của vị ấy.
Bhaddanteti migarājassa piyasamudācāro, migarāja, bhaddaṃ te atthūti attho.
Venerable Sir is an affectionate address to the king of beasts: "May there be welfare for you, king of beasts."
Thưa thiện hữu (Bhaddante) là cách nói thân ái của vua thú, có nghĩa là “thưa vua thú, cầu mong ngài được an lành”.
Kimetanti kiṃ etaṃ, kiṃ tassa mūlakāraṇaṃ?
What is this? means what is this, what is its root cause?
Cái gì đây (Kimetaṃ) là cái gì đây, nguyên nhân gốc rễ của nó là gì?
Duddubhanti idampi tassa anuravadassanameva.
Duddubha - this also is an example of its echoing sound.
Duddubha (Duddubhaṃ) đây cũng là cách nói thân mật của vị ấy.
Evanti yathā sasakassa mahāpathavībhedanaṃ ravanāya micchāgāhasamuṭṭhānaṃ amūlaṃ, evaṃ vitakkacāropi saññāvipallāsasamuṭṭhāno amūlo.
Thus, just as the hare's great sound of the earth breaking arose from a false notion and was groundless, so too the movement of thoughts arises from a perversion of perception and is groundless.
Như việc con thỏ lầm tưởng tiếng động lớn như đất vỡ là vô căn cứ, không có gốc rễ, thì sự vận hành của tầm cũng vô căn cứ, phát sinh từ sự điên đảo nhận thức.
Tenāha ‘‘vitakkāna’’ntiādi.
Therefore, it says, "of thoughts," etc.
Do đó, nói “của các tầm” (vitakkānaṃ) v.v.
220. Abhidantanti abhibhavanadantaṃ, uparidantanti attho.
220. An upper tooth means a subduing tooth, an upper tooth.
220. Răng trên (Abhidantaṃ) là răng trên, răng phía trên.
Tenāha ‘‘uparidanta’’nti.
Therefore, it says, "upper tooth."
Do đó, nói “răng trên” (uparidantaṃ).
So hi itaraṃ musalaṃ viya udukkhalaṃ visesato kassaci khādanakāle abhibhuyya vattati.
For it functions by subduing the other, like a pestle in a mortar, especially when chewing something.
Vì nó, giống như cái chày, đặc biệt đè lên cái cối khi ai đó đang ăn.
Kusalacittenāti balavasammāsaṅkappasampayuttena.
With a wholesome mind means accompanied by strong right resolve.
Với tâm thiện (Kusalacittena) là với tâm tương ưng với chánh tư duy mạnh mẽ.
Akusalacittanti kāmavitakkādisahitaṃ akusalacittaṃ.
Unwholesome mind means an unwholesome mind accompanied by sensual thoughts and so on.
Tâm bất thiện (Akusalacittaṃ) là tâm bất thiện kèm theo dục tầm, v.v.
Abhiniggaṇhitabbanti yathā tassa āyatiṃ samudācāro na hoti, evaṃ abhibhavitvā niggahetabbaṃ, anuppattidhammatā āpādetabbāti attho.
Should be suppressed means it should be subdued and suppressed so that its occurrence does not arise in the future; that is, it should be brought to a state of non-arising.
Cần phải chế ngự hoàn toàn (Abhiniggaṇhitabbaṃ) là cần phải chế ngự và đàn áp để nó không còn khởi lên trong tương lai, có nghĩa là cần phải đưa nó về trạng thái không sinh khởi.
Ke ca tumhe satipi cirakālabhāvanāya evaṃ adubbalā ko cāhaṃ mama santike laddhappatiṭṭhe viya ṭhitepi idāneva appatiṭṭhe karonto iti evaṃ abhibhavitvā.
Who are you who are so strong even after long development, and who am I who am now making them groundless as if they were established with me? Thus, subduing them.
Các ngươi là ai (Ke ca tumhe) mà dù đã tu tập lâu dài vẫn không suy yếu như vậy, và ta là ai (ko cāhaṃ) mà lại làm cho chúng mất đi chỗ đứng ngay bây giờ, như thể chúng đã có chỗ đứng vững chắc nơi ta. Như vậy, đàn áp (abhibhavitvā).
Taṃ pana abhibhavanākāraṃ dassento ‘‘kāmaṃ taco cā’’tiādinā caturaṅgasamannāgatavīriyapaggaṇhanamāha.
Then, showing that manner of subduing, it speaks of the fourfold exertion of effort, "even if skin," etc.
Và khi chỉ ra cách đàn áp đó, nói về sự tinh tấn gồm bốn chi phần bằng “dù da thịt” (kāmaṃ taco cā) v.v.
Atthadīpikanti ekantato vitakkaniggaṇhanatthajotakaṃ.
Atthadīpikā means indicating the meaning of the exclusive suppression of thoughts.
Atthadīpika (Giải thích ý nghĩa) là làm sáng tỏ ý nghĩa của việc hoàn toàn chế ngự tầm.
Upamanti ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, balavā puriso’’tiādikaṃ upamaṃ.
Upamā refers to the simile beginning with "Just as, bhikkhus, a strong man..."
Upama (Thí dụ) là thí dụ như ‘‘ví như, này các Tỳ-khưu, một người mạnh mẽ’’ v.v.
221. Pariyādānabhājanīyanti yaṃ taṃ ādito ‘‘adhicittamanuyuttena bhikkhunā pañca nimittāni kālena kālaṃ manasi kātabbānī’’ti niddiṭṭhaṃ, tattha tassa nimittassa manasikaraṇakālapariyādānassa vasena vibhajanaṃ.
221. Pariyādānabhājanīya refers to the division by way of the exhaustion of the time for attending to the sign, which was initially indicated as: "A bhikkhu devoted to the higher mind should from time to time attend to five signs."
221. Pariyādānabhājanīya (Sự phân chia theo thời gian thọ trì) là sự phân chia theo thời gian thọ trì việc tác ý tướng đã được chỉ định ban đầu rằng ‘‘vị Tỳ-khưu chuyên tâm vào tâm cao thượng cần phải tùy thời tác ý năm tướng’’.
Nigamanaṃ vā etaṃ, yadidaṃ ‘‘yato kho, bhikkhave’’tiādi.
Or this is a conclusion, that which begins "When, bhikkhus..."
Hoặc đây là phần kết luận, tức là ‘‘này các Tỳ-khưu, khi nào’’ v.v.
Yathāvuttassa hi atthassa puna vacanaṃ nigamananti.
For indeed, repeating the meaning that has been stated is a conclusion.
Vì việc lặp lại ý nghĩa đã nói chính là phần kết luận.
Tathāpaṭipannassa vā vasībhāvavisuddhidassanatthaṃ ‘‘yato kho, bhikkhave’’tiādi vuttaṃ.
Or "When, bhikkhus..." and so on, was stated to show the purity of mastery of one who practices accordingly.
Hoặc ‘‘này các Tỳ-khưu, khi nào’’ v.v. được nói ra để chỉ sự thành tựu của người hành trì như đã nói.
Satthācariyoti dhanubbedācariyo.
Satthācariyo means a master archer.
Satthācariyo (Thầy vũ khí) là vị thầy dạy bắn cung.
Yathā hi sasanato asatthampi satthaggahaṇeneva saṅgayhati, evaṃ dhanusippampi dhanubbedapariyāpannamevāti.
Just as, by referring to an arrow, even something not an arrow is included by the term "arrow-holder," so too the skill of archery is included within the knowledge of archery.
Ví như, dù không phải là vũ khí nhưng do việc cầm vũ khí mà được bao gồm trong vũ khí, cũng vậy, nghệ thuật bắn cung cũng được bao gồm trong việc học bắn cung.
Pariyāyati parivitakketīti pariyāyo.
That which examines and ponders is pariyāya.
Suy xét, tư duy kỹ lưỡng nên gọi là pariyāya (phương cách).
Vāroti āha ‘‘vitakkavārapathesū’’ti, vitakkānaṃ vārena pavattanamaggesu.
A turn, he says, is "in the courses of successive thoughts," meaning in the paths of the successive occurrence of thoughts.
Là lượt, nên nói ‘‘vitakkavārapathesū’’ (trên các con đường luân phiên của tầm), tức là trên các con đường của sự vận hành luân phiên của các tầm.
Ciṇṇavasīti āsevitavasī.
Ciṇṇavasī means one whose mastery has been practiced.
Ciṇṇavasī (Thành thạo đã thực hành) là đã thực hành thành thạo.
Paguṇavasīti subhāvitavasī.
Paguṇavasī means one whose mastery has been well developed.
Paguṇavasī (Thành thạo đã tu tập) là đã tu tập thành thạo.
Sammāvitakkaṃyeva yathicchitaṃ tathāvitakkanato, itarassa panassa setughātoyevāti.
For the right thought, it is the ability to think as one wishes; but for the other, it is a breaking of the dam.
Chỉ có chánh tầm là có thể tầm cầu theo ý muốn, còn đối với những tầm khác thì đó chỉ là sự phá hoại cầu nối.
Sāti moḷi.
Sā means the moḷi.
Sā (Đó) là vương miện.
Moḷi etassa atthīti moḷiko, moḷiko eva moḷiyo.
One who has a moḷi is a moḷika; a moḷika is indeed moḷiya.
Có vương miện nên gọi là moḷika, moḷika chính là moḷiya (có vương miện).
Phaggunoti pana nāmaṃ.
Phagguṇa is a name.
Còn Phagguṇa là tên.
Saṅkhāti samaññā.
Saṅkhā means appellation.
Saṅkhā (Danh hiệu) là tên gọi.
Velīyati khaṇamuhuttādivasena upadisīyatīti velā, kāloti āha ‘‘tāyaṃ velāyaṃ…pe… ayaṃ kālavelā nāmā’’ti.
That which is pointed out in terms of moments, hours, and so forth, is velā (time); therefore, he says, "at that time... this is called kālavelā (time's turn)."
Được chỉ định theo khoảnh khắc, giây phút nên gọi là velā (thời gian), tức là thời gian, nên nói ‘‘tāyaṃ velāyaṃ…pe… ayaṃ kālavelā nāmā’’ (vào thời điểm đó…pe… đây là thời gian thích hợp).
Velayati paricchedavasena tiṭṭhatīti velā, sīmā.
That which stands by way of demarcation is velā (boundary).
Đứng ở ranh giới phân định nên gọi là velā (ranh giới).
Velayati saṃkilesapakkhaṃ cālayatīti velā, sīlaṃ.
That which stirs the defilement-side is velā (virtue).
Làm lung lay phe phiền não nên gọi là velā (giới luật).
Anatikkamanaṭṭhopi cassa saṃkilesadhammanimittaṃ acalanameva.
Its immovability also means not wavering from the sign of defiling states.
Và sự không vượt qua của nó chính là sự không lay chuyển của dấu hiệu phiền não pháp.
Viññupurisābhāve chapañcavācāmattaṃ ovāde pamāṇaṃ nāma. Davasahagataṃ katvāti kīḷāsahitaṃ katvā.
In the absence of discerning men, merely five or six utterances are a measure of exhortation. Having made it into amusement means having made it playful.
Khi không có người trí, chỉ có năm sáu lời nói là ovāde pamāṇaṃ nāma (phép tắc trong lời khuyên). Davasahagataṃ katvā (Làm cho vui đùa) là làm cho có trò chơi.
Missībhūtoti ananulomikasaṃsaggavasena missībhūto.
Missībhūto means mingled by way of an unsuitable association.
Missībhūto (Trộn lẫn) là trộn lẫn theo cách không thích hợp.
‘‘Avaṇṇaṃ bhāsatī’’ti saṅkhepato vuttaṃ vivarituṃ ‘‘tāpanapacanakoṭṭanādīnī’’tiādi vuttaṃ.
To explain what was stated concisely as "speaks dispraise," it was said "heating, cooking, pounding," and so on.
Để giải thích điều đã nói tóm tắt là ‘‘avaṇṇaṃ bhāsatī’’ (nói lời chê bai), nên nói ‘‘tāpanapacanakoṭṭanādīnī’’ (nướng, nấu, giã nát v.v.)
Adhikaraṇampi karotīti ettha yathā so adhikaraṇāya parisakkati, taṃdassanaṃ ‘‘imesaṃ bhikkhūna’’ntiādi.
Also creates a dispute here refers to showing how he strives for dispute, as in "these bhikkhus," and so on.
Ở đây, adhikaraṇampi karotī (cũng gây ra tranh chấp), việc chỉ ra cách người đó nỗ lực gây tranh chấp là ‘‘imesaṃ bhikkhūna’’ (những Tỳ-khưu này) v.v.
Adhikaraṇaṃ ākaḍḍhatīti adhikaraṇaṃ uddissa te bhikkhū ākaḍḍhati, adhikaraṇaṃ vā tesu uppādento ākaḍḍhati.
Drags into a dispute means he drags those bhikkhus for the purpose of a dispute, or he creates a dispute among them, thereby dragging them in.
Adhikaraṇaṃ ākaḍḍhatī (Kéo theo tranh chấp) là kéo những Tỳ-khưu đó đến vì tranh chấp, hoặc kéo theo bằng cách tạo ra tranh chấp giữa họ.
Uddesapadaṃ vāti padaso uddesamattaṃ vā.
Or only a word for designation means merely designation word by word.
Hoặc uddesapadaṃ vā (hoặc chỉ là một từ chỉ định), tức là chỉ là sự chỉ định từng từ.
Neva piyakamyatāyāti neva attani satthuno piyabhāvakāmatāya.
Not out of affection means not out of a desire for the Teacher's affection towards oneself.
Neva piyakamyatāyā (Không phải vì mong muốn điều đáng yêu) là không phải vì mong muốn điều đáng yêu đối với Đức Bổn Sư nơi mình.
Na bhedādhippāyenāti na satthuno tena bhikkhunā bhedādhippāyena.
Not with the intention of causing a schism means not with the intention of causing a schism between the Teacher and that bhikkhu.
Na bhedādhippāyenā (Không phải với ý định chia rẽ) là không phải với ý định chia rẽ Đức Bổn Sư với Tỳ-khưu đó.
Atthakāmatāyāti moḷiyaphaggunassa hitakāmatāya.
Out of goodwill means out of a desire for the welfare of Moḷiyaphagguṇa.
Atthakāmatāyā (Vì mong muốn lợi ích) là vì mong muốn lợi ích cho Moḷiya Phagguṇa.
224. Avaṇṇabhāsaneti bhikkhunīnaṃ aguṇakathane.
224. In dispraising means speaking of the bhikkhunīs' faults.
224. Avaṇṇabhāsane (Trong lời chê bai) là trong lời nói xấu các Tỳ-khưu ni.
Chandādīnaṃ vatthubhāvato kāmaguṇā gehaṃ viya gehaṃ, te ca te sitā nissitāti gehassitāti vuttā.
Because craving and so on are the basis, sense objects are like a house (gehaṃ); since they are clung to, they are called gehassitā (attached to a house).
Do dục, v.v. là nền tảng, các dục là nhà như một ngôi nhà, và chúng được nương tựa, dựa vào nên gọi là gehassitā (nương tựa vào nhà).
Taṇhāchandāpi tāsaṃ kattukāmatāpīti ubhayepi taṇhāchandā, paṭighachandā pana tesaṃ kattukāmatā eva.
Craving and desire, even their wish to act, are both taṇhāchandā; however, paṭighachandā is only their wish to act.
Tham dục và dục cũng là ý muốn làm của họ, nên cả hai đều là taṇhāchandā (tham dục và dục), còn paṭighachandā (sân dục) chỉ là ý muốn làm của họ.
Phalikamaṇi viya pakatipabhassarassa cittasantānassa upasaṅgo viya vipariṇāmakāraṇaṃ rāgādayoti āha ‘‘rattampi cittaṃ vipariṇata’’ntiādi.
Lust and other defilements are causes of alteration, like a stain on the naturally radiant mind-continuum, like a crystal gem; therefore, he says, "the mind stained is altered," and so on.
Tham ái, v.v. là nguyên nhân của sự biến đổi, giống như sự nhiễm bẩn trên một viên ngọc pha lê vốn trong sáng tự nhiên, nên nói ‘‘rattampi cittaṃ vipariṇata’’ (tâm tham ái cũng biến đổi) v.v.
Hitānukampīti karuṇāya paccupaṭṭhāpanamāha.
Hitānukampī refers to showing compassion.
Hitānukampī (Thương xót vì lợi ích) là nói đến sự hiện diện của lòng bi mẫn.
‘‘Yassantarato na santi kopā’’tiādīsu (udā. 20) viya antara-saddo cittapariyāyoti āha ‘‘dosantaroti dosacitto’’ti.
As in "He whose inner self has no anger" and so on, the word antara is a synonym for mind; therefore, he says, "dosantaroti (having internal hatred) means dosacitto (having a hateful mind)."
Từ antara (nội tâm) là từ đồng nghĩa với tâm, như trong ‘‘Yassantarato na santi kopā’’ (người mà không có sân hận bên trong) v.v., nên nói ‘‘dosantaroti dosacitto’’ (dosantara là tâm sân hận).
225. Dubbacatāya ovādaṃ asampaṭicchanto citteneva paṭiviruddho aṭṭhāsi.
225. Because of being difficult to admonish, he stood in opposition with his mind, not accepting the advice.
Do khó dạy, không chấp nhận lời khuyên, vị ấy đã paṭiviruddho aṭṭhāsi (đứng đối nghịch) bằng tâm.
Gaṇhiṃsu cittaṃ, hadayagāhiniṃ paṭipajjiṃsūti attho.
They took hold of his mind, meaning they adopted a heart-captivating attitude.
Gaṇhiṃsu (Nắm giữ) tâm, có nghĩa là đã chấp nhận một cách sâu sắc.
Pūrayiṃsu ajjhāsayanti attho.
They fulfilled his intention, is the meaning.
Pūrayiṃsu (Làm đầy) có nghĩa là làm đầy ý định.
Ekasmiṃ samaye paṭhamabodhiyaṃ.
At one time means at the first Bodhi.
Ekasmiṃ samaye (Vào một thời điểm) là vào lần giác ngộ đầu tiên.
Ekāsanaṃ bhojanassa ekāsanabhojanaṃ, ekavelāyameva bhojanaṃ.
Eating in one sitting is ekāsanabhojanaṃ; eating at one time.
Ngồi một chỗ để ăn là ekāsanabhojanaṃ (ăn một chỗ), tức là ăn chỉ một bữa trong một thời điểm.
Tañca kho pubbaṇhe evāti āha ‘‘ekaṃ purebhattabhojana’’ntiādi.
And that is only in the forenoon; therefore, he says, "one meal before noon," and so on.
Và điều đó chỉ vào buổi sáng, nên nói ‘‘ekaṃ purebhattabhojana’’ (một bữa ăn trước ngọ) v.v.
Sattakkhattuṃ bhuttabhojanampi imasmiṃ sutte ekāsanabhojananteva adhippetaṃ, na ekāsanikatāya ekāya eva nisajjāya bhojanaṃ.
Even food eaten seven times is intended in this sutta as ekāsanabhojana, not eating while remaining in one sitting as an ekāsanika.
Trong kinh này, bữa ăn đã ăn bảy lần cũng được hiểu là ekāsanabhojanaṃ, chứ không phải là ngồi một chỗ duy nhất để ăn theo phép ekāsanika.
‘‘Appaḍaṃsa…pe… samphassa’’ntiādīsu viya appa-saddo abhāvatthoti āha ‘‘nirābādhataṃ, niddukkhata’’nti.
As in "without hindrance... without discomfort," and so on, the word appa has the meaning of absence; therefore, he says, "freedom from affliction, freedom from suffering."
Từ appa (không) mang ý nghĩa không có, như trong ‘‘Appaḍaṃsa…pe… samphassa’’ (không có sự cắn…pe… tiếp xúc) v.v., nên nói ‘‘nirābādhataṃ, niddukkhata’’ (không bệnh tật, không đau khổ).
Padhānādivasena sallahukaṃ akicchaṃ uṭṭhānaṃ sallahukauṭṭhānaṃ.
A light and effortless rising, by way of striving and so forth, is sallahukauṭṭhānaṃ.
Sự đứng dậy nhẹ nhàng, không khó khăn do tinh tấn, v.v. là sallahukauṭṭhānaṃ (sự đứng dậy nhẹ nhàng).
Na ekappahārenāti na ekavārena, na ekasmiṃyeva kāleti adhippāyo.
Not at one stroke means not at one time, not at the same moment, is the intention.
Na ekappahārenā (Không phải một lần) có nghĩa là không phải một lần, không phải cùng một lúc.
Dve bhojanānīti ‘‘aparaṇhe rattiya’’nti kālavasena dve bhojanāni.
Two meals means two meals by way of time, "in the afternoon, at night."
Dve bhojanānī (Hai bữa ăn) là hai bữa ăn theo thời gian ‘‘vào buổi chiều và ban đêm’’.
Pañca guṇeti appābādhādike pañca ānisaṃse.
Five qualities means the five advantages, such as freedom from affliction.
Pañca guṇe (Năm đức tính) là năm lợi ích như ít bệnh tật v.v.
Satuppādakaraṇīyamattamevāti satuppādamattakaraṇīyameva, nivāretabbassa punappunaṃ samādapanañca nāhosi.
Only that which brings about mindfulness means only that which needs to be done to bring about mindfulness; there was no repeated exhortation of what needed to be restrained.
Satuppādakaraṇīyamattamevā (Chỉ cần làm cho chánh niệm khởi lên) là chỉ cần làm cho chánh niệm khởi lên, và cũng không cần phải khuyên bảo nhiều lần về điều cần ngăn cấm.
Maṇḍabhūmīti ojavantabhūmi, yattha parisiñcanena vinā sassāni kiṭṭhāni sampajjanti.
Maṇḍabhūmī means fertile land, where crops grow abundantly without being irrigated.
Maṇḍabhūmī (Đất màu mỡ) là đất có chất dinh dưỡng, nơi mà cây trồng phát triển tốt mà không cần tưới nước.
Yuge yojetabbāni yoggāni, tesaṃ ācariyo yoggācariyo, tesaṃ sikkhāpanako.
Those to be yoked to the yoke are yoggā (animals fit for yoking); their master is yoggācariyo, their trainer.
Những con vật được buộc vào ách là yoggā (những con vật để kéo), thầy của chúng là yoggācariyo (thầy huấn luyện), người huấn luyện chúng.
Gāmaṇihatthiādayopi ‘‘yoggā’’ti vuccantīti āha pāḷiyaṃ ‘‘assadammasārathī’’ti.
He says that village elephants and so on are also called "yoggā" in the Pāḷi text: "assadammasārathī" (trainer of horses to be tamed).
Voi đầu đàn trong làng, v.v. cũng được gọi là ‘‘yoggā’’, nên trong Pāḷi nói ‘‘assadammasārathī’’ (người điều khiển ngựa đã được điều phục).
Catūsu maggesu yena yena maggena icchati.
In the four paths, whichever path he desires.
Trên bốn con đường, yena yena maggena icchati (muốn đi con đường nào).
Javasamagādibhedāsu gatīsu yaṃ yaṃ gatiṃ.
Whichever gait, among gaits such as swift and equal pace.
Trong các loại tốc độ như nhanh, chậm, v.v., yaṃ yaṃ gatiṃ (tốc độ nào).
Taṃ taṃ maggaṃ āruḷhāva otiṇṇāyeva.
Having entered upon that particular path.
Taṃ taṃ (Con đường đó) đã āruḷhāva (đi vào) tức là đã đi vào.
Neva vāretabbā rasmiviniggaṇhanena.
Not to be restrained by pulling the reins.
Neva vāretabbā (Không cần phải ngăn cản) bằng cách giữ dây cương.
Na vijjhitabbā patodalaṭṭhiyā.
Not to be pricked with a goad-stick.
Na vijjhitabbā (Không cần phải thúc) bằng gậy thúc.
Gamanamevāti ime yuttā mama icchānurūpaṃ mandaṃ gacchanti, samaṃ gacchanti, sīghaṃ gacchantīti khuresu nimittaggahaṇaṃ paṭṭhapetvā sārathinā tesaṃ gamanameva passitabbaṃ hoti, na tattha niyojanaṃ.
Only their going: it would only be for the charioteer to observe their going, by establishing the taking of signs from their hooves, whether these yoked animals go slowly, evenly, or quickly according to his wish, without having to direct them there.
Gamanamevā (Chỉ sự đi) có nghĩa là người điều khiển chỉ cần quan sát sự đi của chúng bằng cách đặt các dấu hiệu trên móng guốc để biết chúng đi chậm, đi đều, đi nhanh theo ý muốn của mình, chứ không cần điều khiển chúng.
Tehipi bhikkhūhi.
By those bhikkhus as well.
Tehipi (Cả những Tỳ-khưu đó).
Pajahiṃsu pajahitabbaṃ.
They abandoned what should be abandoned.
Pajahiṃsu (Đã từ bỏ) điều cần từ bỏ.
Sāladūsanāti sālarukkhavisanāsakā.
Sāladūsanā means those that destroy sāla trees.
Sāladūsanā (Những thứ gây hại cây sāla) là những thứ làm hư hại cây sāla.
Aññā ca valliyo sālarukkhe vinandhitvā ṭhitā.
And other creepers that were entangled around the sāla trees.
Aññā ca valliyo (Và các loại dây leo khác) là những dây leo quấn quanh cây sāla.
Bahi nīharaṇenāti sālavanato bahi chaḍḍanena.
By taking them out means by casting them out of the sāla forest.
Bahi nīharaṇenā (Bằng cách loại bỏ ra ngoài) là bằng cách ném ra ngoài khu rừng sāla.
Susaṇṭhitāti saṇṭhānasampannā, mariyādaṃ bandhitvāti ālavālasampādanavasena mariyādaṃ bandhitvā.
Susaṇṭhitā means well-formed; having made a boundary means having made a boundary by preparing a watering-basin.
Susaṇṭhitā (Được sắp xếp tốt) là có hình dạng đẹp, mariyādaṃ bandhitvā (bằng cách thiết lập ranh giới) là bằng cách thiết lập ranh giới theo cách tạo bồn cây.
Kipillapuṭakaṃ tambakipillakapuṭakaṃ.
Kipillapuṭakaṃ means a red ant's nest.
Kipillapuṭakaṃ (Tổ kiến) là tổ kiến đỏ.
Sukkhadaṇḍakaharaṇaṃ ālavālabbhantarā.
Removing dry sticks from within the watering-basin.
Sukkhadaṇḍakaharaṇaṃ (Loại bỏ cành khô) là loại bỏ cành khô bên trong bồn cây.
226. Videharaṭṭhe jātasaṃvaḍḍhatāya vedehikā.
226. Vedehikā means born and raised in the country of Videha.
226. Do sinh ra và lớn lên ở xứ Videha nên gọi là vedehikā (người Videha).
Paṇḍā vuccati paññā, tāya itā gatā pavattāti paṇḍitā.
Wisdom is called paññā; those who have gone and proceeded by it are wise.
Paṇḍā được gọi là paññā (trí tuệ). Người đã đi, đã đến, đã thực hành với trí tuệ đó thì gọi là paṇḍitā (người trí).
Gahapatānīti gehasāminī.
Mistress of a house means the lady of the house.
Gahapatānī có nghĩa là chủ nhà.
Soraccenāti saṃyamena.
With self-restraint means with self-control.
Soraccenā có nghĩa là với sự tự chế.
Nivātavuttīti paṇipātakārī.
Of humble behavior means one who acts with deference.
Nivātavuttī có nghĩa là người có hành vi khiêm tốn.
Nibbutāti nibbutaduccaritapariḷāhā.
Extinguished means whose feverishness of evil conduct is extinguished.
Nibbutā có nghĩa là đã dập tắt sự thiêu đốt của ác hạnh.
Uṭṭhāhikāti uṭṭhānavīriyavatī.
Diligent means endowed with energy and effort.
Uṭṭhāhikā có nghĩa là người có tinh tấn siêng năng.
Kibbisāti kurūrā.
Cruel means harsh.
Kibbisā có nghĩa là độc ác.
227. Evaṃ akkhantiyā dosaṃ dassetvāti ‘‘guṇavanto’’ti loke patthaṭakittisaddānampi akkhantinimittaṃ ayasuppattiguṇaparihāniādiṃ akkhamatāyaādīnavaṃ pakāsetvā.
227. Having shown the fault of impatience thus means having declared the danger of impatience, such as the arising of disrepute and the decline of good qualities, even for those whose fame is spread in the world as "virtuous" due to their impatience.
227. Evaṃ akkhantiyā dosaṃ dassetvā có nghĩa là đã chỉ ra lỗi lầm của sự không nhẫn nại, tức là đã công bố sự nguy hiểm của việc không nhẫn nại, như sự phát sinh tiếng xấu và sự suy giảm các đức tính, ngay cả đối với những người có tiếng tốt, được ca ngợi là “những người có đức hạnh” trên thế gian, do nguyên nhân của sự không nhẫn nại.
Vacanapatheti vacanamagge yuttakālādike.
In the mode of speech means in the path of speech, concerning the appropriate time and so forth.
Vacanapathe có nghĩa là trong lộ trình lời nói, tức là về thời điểm thích hợp, v.v.
Saṇhābhāvopi hi vacanassa pavattiākāroti katvā ‘‘vacanapatho’’ tveva vutto.
For the subtlety of speech is also a mode of expression, and thus it is called "mode of speech."
Sự tinh tế của lời nói cũng là một cách thức diễn đạt, nên chỉ nói là “lộ trình lời nói”.
Tesaṃyeva kālādīnaṃ.
Of those very same*, such as time.
Tesaṃyeva là của chính những thời điểm, v.v. đó.
Mettā etassa atthīti mettaṃ, uppannaṃ mettacittaṃ etesanti uppannamettacittā.
That which has loving-kindness is mettaṃ; those in whom a thought of loving-kindness has arisen are those in whom a thought of loving-kindness has arisen.
Có tâm từ (mettā) nơi người này thì gọi là mettaṃ. Có tâm từ đã sanh khởi nơi những người này thì gọi là uppannamettacittā (những người có tâm từ đã sanh khởi).
Puna ‘‘kālena vā, bhikkhave’’tiādi (pari. 362, 363) pāḷi dhammasabhāvadassanavasena pavattā ‘‘paraṃ codanāvasena vadantā nāma imehi ākārehi vadantī’’ti.
Again, the Pali text "And further, monks, at times" and so forth, spoken to show the nature of the Dhamma, means "those who speak by way of admonition speak in these ways."
Lại nữa, đoạn pāḷi “Này các tỳ khưu, hoặc vào lúc thích hợp” (Pari. 362, 363) được trình bày theo cách thể hiện bản chất của pháp, tức là “những người nói theo cách khiển trách thì nói theo những cách thức này”.
Adhimuñcitvāti abhirativasena tasmiṃ puggale bhāvanācittaṃ muñcitvā vissajjetvā.
Having devoted oneself means having released or directed the meditative thought towards that person by way of delight.
Adhimuñcitvā có nghĩa là đã buông bỏ, đã phóng thích tâm tu tập vào người đó với sự hoan hỷ.
So puggalo ārammaṇaṃ etassāti tadārammaṇaṃ, mettacittaṃ.
That person is the object of this, thus having that as its object, the thought of loving-kindness.
Người đó là đối tượng của tâm từ đó, nên gọi là tadārammaṇaṃ (có đối tượng đó), tức là tâm từ.
Yadi evaṃ padesavisayaṃ taṃ kathaṃ nippadesavisayaṃ viya hotīti codento ‘‘kathaṃ tadārammaṇaṃ sabbāvantaṃ lokaṃ karotī’’ti āha, itaro ‘‘pañca vacanapathe’’tiādinā pariharati.
If so, being limited to a specific region, how does it become as if it encompasses the entire world? — questioning thus, he asks, "How does that, having that as its object, encompass the entire world?" The other refutes this with "in the five modes of speech" and so forth.
Nếu vậy, làm sao tâm từ có đối tượng giới hạn đó lại trở thành không giới hạn được? Để chất vấn điều đó, người kia nói “làm sao tâm từ có đối tượng đó lại làm cho toàn bộ thế giới?” Người này giải thích bằng cách nói “năm lộ trình lời nói”, v.v.
Idha tadārammaṇañcāti tasseva mettacittassa ārammaṇaṃ katvāti pāḷiyaṃ vacanaseso daṭṭhabbo.
Here, and that as its object implies that in the Pali text, a remaining phrase "having made that very thought of loving-kindness its object" should be understood.
Ở đây, cần hiểu rằng trong pāḷi có một phần còn thiếu là tadārammaṇañcā (và đã lấy đó làm đối tượng), tức là đã lấy chính tâm từ đó làm đối tượng.
Tenāha ‘‘puna tassevā’’tiādi.
Therefore, he says "and further of that very one" and so forth.
Do đó, nói “puna tassevā” (lại nữa của chính tâm đó), v.v.
Sabbā sattakāyasaṅkhātā pajā etassa atthīti sabbāvantoti imamatthaṃ dassento ‘‘sabbāvanta’’nti āha.
To show this meaning, that which has all living beings as its multitude of creatures is all-encompassing, he says "all-encompassing".
Để chỉ rõ nghĩa này, tức là tất cả chúng sanh (sattakāyasaṅkhātā pajā) đều có trong tâm từ đó, nên nói “sabbāvantaṃ” (toàn bộ).
Vipulenāti mahājanārammaṇena.
Expansive means having many people as its object.
Vipulenā có nghĩa là với đối tượng là đại chúng.
Mahantapariyāyo hi vipula-saddo, mahattañcettha bahukabhāvo.
Indeed, the word vipula is a synonym for great, and here greatness means abundance.
Từ vipula-saddo là một từ đồng nghĩa với sự vĩ đại, và sự vĩ đại ở đây là sự đông đảo.
Tenāha ‘‘anekasattārammaṇenā’’ti.
Therefore, he says, "having many beings as its object".
Do đó, nói “anekasattārammaṇenā” (với đối tượng là nhiều chúng sanh).
Tañca puggalanti pañca vacanapathe gahetvā āgatapuggalaṃ.
And that person refers to the person approached through the five modes of speech.
Tañca puggalaṃ là người được đề cập đến trong năm lộ trình lời nói.
Cittassāti mettāsahagatacittassa.
Of the mind means of the mind endowed with loving-kindness.
Cittassa là của tâm tương ưng với tâm từ.
Ettha ca mettāsahagatena cetasā viharissāmāti sambandho.
Here, the connection is "I will dwell with a mind endowed with loving-kindness."
Ở đây, có sự liên kết là “Tôi sẽ an trú với tâm tương ưng với tâm từ”.
Tattha kathanti āha ‘‘tañca puggalaṃ sabbañca lokaṃ tassa cittassa ārammaṇaṃ katvā adhimuccitvā’’ti.
How so, he asks, "having made that person and the entire world the object of that mind, having devoted oneself".
Về điều đó, nói “thế nào?” “tañca puggalaṃ sabbañca lokaṃ tassa cittassa ārammaṇaṃ katvā adhimuccitvā” (đã lấy người đó và toàn bộ thế giới làm đối tượng của tâm đó, và đã buông bỏ).
228. Tadatthadīpikanti yā mettaṃ cetovimuttiṃ sammadeva bhāvetvā ṭhitassa nibbikārato kenaci vikāraṃ na āpādetabbatā, tadatthajotikaṃ.
228. Indicating that meaning means that unchangeable state of one who has fully cultivated the liberation of mind through loving-kindness, which cannot be altered by anyone; it illuminates that meaning.
228. Tadatthadīpikaṃ có nghĩa là điều làm sáng tỏ ý nghĩa đó, tức là sự không thể bị bất cứ ai làm biến đổi đối với người đã tu tập và an trú trong tâm giải thoát từ bi một cách hoàn hảo.
Apathavinti pathavī na hotīti apathavī.
Non-earth means that which is not earth, thus apathavī.
Apathaviṃ có nghĩa là không phải đất, tức là không phải đất.
Nippathavinti sabbena sabbaṃ pathavībhāvābhāvaṃ.
Without earth means the complete absence of the state of earth.
Nippathaviṃ có nghĩa là hoàn toàn không có tính chất đất.
Tiriyaṃ pana aparicchinnāti kasmā vuttaṃ, nanu cakkavāḷapabbatehi taṃ taṃ cakkavāḷaṃ paricchindati?
But boundless horizontally — why is this said? Is not each world system bounded by the Cakkavāḷa mountains?
Tiriyaṃ pana aparicchinnā (nhưng theo chiều ngang thì không bị giới hạn) được nói vì lý do gì? Chẳng phải mỗi cakkavāḷa (hệ thế giới) đều bị giới hạn bởi các dãy núi cakkavāḷa đó sao?
Na, tadaññacakkavāḷapathaviyā ekābaddhabhāvato.
No, because the earth of other world systems is continuous.
Không, vì đất của các cakkavāḷa khác là một khối liên tục.
Tiṇṇañhi cakkānaṃ antarasadise tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ lokadhātūnaṃ antareyeva pathavī natthi lokantaranirayabhāvato.
Indeed, in the interspaces of three circles, similar to the interspaces of three world systems, there is no earth, as they are lokantaraniraya (hells in the interspaces of worlds).
Thật vậy, chỉ có đất không tồn tại ở giữa ba cakkavāḷa, tương tự như khoảng cách giữa ba bánh xe, vì đó là địa ngục giữa các thế giới.
Cakkavāḷapabbatantarehi sambaddhaṭṭhāne pathavī ekābaddhāva.
In places connected by the Cakkavāḷa mountains, the earth is continuous.
Ở những nơi nối liền giữa các dãy núi cakkavāḷa, đất là một khối liên tục.
Vivaṭṭakāle hi saṇṭhahamānāpi pathavī yathāsaṇṭhitapathaviyā ekābaddhāva saṇṭhahati.
For even when the earth forms during the vivaṭṭa (evolving) period, it forms as continuous with the already formed earth.
Thật vậy, ngay cả khi đất hình thành trong thời kỳ vivaṭṭa (phát triển), nó vẫn hình thành như một khối liên tục với đất đã hình thành.
Tenāha ‘‘tiriyaṃ pana aparicchinnā’’ti.
Therefore, he says, "but horizontally it is boundless".
Do đó, nói “tiriyaṃ pana aparicchinnā” (nhưng theo chiều ngang thì không bị giới hạn).
Imināva gambhīrabhāvena vuttaparimāṇato paraṃ natthīti dīpitaṃ hoti.
By this profound nature, it is indicated that there is nothing beyond the stated measure.
Chính nhờ sự sâu sắc này mà đã được chỉ ra rằng không có gì vượt quá giới hạn đã nói.
231. Tūlinī viya tūlinīti āha ‘‘simbalitūlalatātūlasamānā’’ti.
231. Like cotton means like a kapok-cotton creeper; thus, he says, "similar to the cotton of a kapok tree".
231. Giống như bông gòn thì gọi là tūlinī, nên nói “simbalitūlalatātūlasamānā” (giống như bông gòn của cây simbali và dây leo).
Sassaranti evaṃpavatto saddo sassarasaddo.
A sound that proceeds thus, making a rattling noise, is a rattling sound.
Tiếng vang lên như vậy thì gọi là sassarasaddo (tiếng vang).
Anuravadassanañhetaṃ.
This is an illustration of an echoing sound.
Đây là sự thể hiện của tiếng vang.
Tathā bhabbharasaddo.
Similarly, a booming sound.
Cũng vậy, bhabbharasaddo (tiếng ồn ào).
Sabbametaṃ mettāvihārino cittassa dūsetuṃ asakkuṇeyyabhāvadassanaparaṃ.
All this is intended to show the impossibility of defiling the mind of one who dwells in loving-kindness.
Tất cả những điều này nhằm chỉ ra rằng tâm của người an trú trong tâm từ không thể bị làm ô nhiễm.
Ayañhettha saṅkhepattho – yathā mahāpathavī kenaci purisena apathaviṃ kātuṃ na sakkā, yathā ākāse kiñci rūpaṃ paṭṭhapetuṃ na sakkā, yathā gaṅgāya udakaṃ tiṇukkāya tāpetuṃ na sakkā, yathā ca biḷārabhastaṃ thaddhaṃ pharusañca samphassaṃ kātuṃ na sakkā, evamevaṃ mettāya cetovimuttiyā āsevitāya bhāvitāya bahulīkatāya pañca vacanapathe gahetvā āgatapurisena kenaci pariyāyena cittassa aññathattaṃ kātuṃ na sakkāti.
The brief meaning here is this: just as the great earth cannot be made non-earth by any person, just as no form can be established in space, just as the water of the Ganges cannot be heated by a grass-torch, and just as a cat's bladder cannot be made stiff and rough to the touch, even so, for a person who has taken on the five modes of speech and who has cultivated, developed, and frequently practiced liberation of mind through loving-kindness, their mind cannot be otherwise altered by any means.
Đây là tóm tắt ý nghĩa: Giống như đại địa không thể bị bất cứ người nào làm cho không phải đất, giống như không thể đặt bất cứ sắc pháp nào trong không gian, giống như nước sông Gaṅgā không thể bị làm nóng bằng một bó cỏ khô, và giống như một túi da mèo không thể bị làm cứng và thô ráp khi chạm vào, thì cũng vậy, khi tâm giải thoát từ bi được tu tập, được phát triển, được làm cho sung mãn, tâm của người được đề cập đến trong năm lộ trình lời nói không thể bị bất cứ ai làm cho thay đổi bằng bất cứ cách nào.
233. Aṇunti appakaṃ tanu parittakaṃ.
233. Minute means small, subtle, trivial.
233. Aṇuṃ có nghĩa là nhỏ, mỏng, ít.
Thūlanti mahantaṃ oḷārikaṃ.
Gross means large, coarse.
Thūlaṃ có nghĩa là lớn, thô.
Vacanapathassa pana adhippetattā taṃ sāvajjavibhāgena gahetabbanti āha ‘‘appasāvajjaṃ vā mahāsāvajjaṃ vā’’ti.
But since the mode of speech is intended, it should be taken in terms of blameworthiness; thus, he says, "either slightly blameworthy or greatly blameworthy".
Tuy nhiên, vì lộ trình lời nói được đề cập, nên cần hiểu điều đó theo cách phân biệt có lỗi và không lỗi, do đó nói “appasāvajjaṃ vā mahāsāvajjaṃ vā” (hoặc ít lỗi hoặc nhiều lỗi).
Khantiyā idaṃ bhāriyaṃ na hotīti avocuṃ ‘‘anadhi…pe… passāmā’’ti.
They said, "This is not heavy for patience," "not enduring... we see".
Họ nói rằng điều này không khó đối với sự nhẫn nại: “anadhi…pe… passāmā” (không...v.v... chúng ta thấy).
Dīgharattanti cirakālaṃ, accantamevāti attho.
For a long time means for a long period, which signifies extremely.
Dīgharattaṃ có nghĩa là trong thời gian dài, tức là mãi mãi.
Accantañca hitasukhaṃ nāma aññādhigamenevāti āha ‘‘arahattena kūṭaṃ gaṇhanto’’ti.
And extreme benefit and happiness is only through the attainment of knowledge; thus, he says, "attaining the peak with Arahantship".
Và lợi ích và hạnh phúc tối thượng chỉ có được bằng sự chứng ngộ, nên nói “arahattena kūṭaṃ gaṇhanto” (đạt đến đỉnh cao bằng Arahantship).
234. Bādhayiṃsūti (sārattha. ṭī. pācittiya 3.417) haniṃsu.
234. They harassed means they struck.
234. Bādhayiṃsū (Sārattha. ṭī. Pācittiya 3.417) có nghĩa là đã làm hại.
Taṃtaṃsampattiyā vibandhanavasena sattasantānassa antare vemajjhe eti āgacchatīti antarāyo, diṭṭhadhammikādianattho, anatikkamanaṭṭhena tasmiṃ antarāye niyuttā, antarāyaṃ vā phalaṃ arahanti, antarāyassa vā karaṇasīlāti antarāyikā. Tenāha ‘‘antarāyaṃ karontīti antarāyikā’’ti.
That which comes to be in the middle, between the continuity of beings, by way of hindering their various attainments, is an obstacle (antarāya). It is a disadvantage in this present life and so forth. Those appointed to that obstacle, by not overcoming it, or those who deserve the fruit of the obstacle, or those whose nature it is to cause obstacles, are obstruction-causing. Therefore, he says, "those who cause an obstacle are obstruction-causing".
Antarāyo là điều cản trở, tức là sự bất lợi hiện tại, v.v., điều đến giữa dòng tương tục của chúng sanh bằng cách cản trở sự thành tựu này nọ. Những điều được gắn liền với sự cản trở đó bằng cách không thể vượt qua, hoặc xứng đáng với quả báo của sự cản trở, hoặc có thói quen gây ra sự cản trở thì gọi là antarāyikā. Do đó, nói “antarāyaṃ karontīti antarāyikā” (những điều gây ra sự cản trở thì gọi là antarāyikā).
Ānantariyadhammāti ānantariyasabhāvacetanādhammā.
Immediately effective actions are volitional actions whose nature is immediately effective.
Ānantariyadhammā có nghĩa là những pháp tâm sở có bản chất ānantariya.
Tatrāyaṃ vacanattho – cutianantaraphalaṃ anantaraṃ nāma, tasmiṃ anantare niyuttā, tannibbattanena anantarakaraṇasīlā, anantarapayojanāti vā ānantarikā, te eva ānantariyāti vuttā.
Here is the meaning of the word: the immediate result of death is called anantara; those appointed to that immediate result, or those whose nature it is to cause that immediate result to arise, or those whose purpose is the immediate result, are ānantarikā; these are called immediately effective.
Ở đây, ý nghĩa của từ ngữ là: Quả báo ngay sau khi chết thì gọi là anantaraṃ. Những điều được gắn liền với anantaraṃ đó, những điều có thói quen gây ra anantaraṃ bằng cách tạo ra nó, hoặc có mục đích anantaraṃ thì gọi là ānantarikā. Chính những điều đó được gọi là ānantariyā.
Kammāni eva antarāyikāti kammantarāyikā.
Actions themselves are obstacles; thus, actions that are obstacles.
Chính các nghiệp là những điều cản trở, nên gọi là kammantarāyikā.
Mokkhasseva antarāyaṃ karoti, na saggassa micchācāralakkhaṇābhāvato.
It causes an obstruction only to liberation, not to heaven, due to the absence of the characteristic of wrong conduct.
Gây chướng ngại cho sự giải thoát, chứ không phải cho cõi trời, vì không có đặc tính tà hạnh.
Na hi bhikkhuniyā dhammarakkhitabhāvo atthi.
For there is no state of being protected by Dhamma for a bhikkhunī.
Thật vậy, không có trạng thái được Chánh pháp bảo vệ của tỳ khưu ni.
Pākatikabhikkhunīvasena cetaṃ vuttaṃ, ariyāya pana pavattaṃ apāyasaṃvattaniyameva.
And this is stated with reference to an ordinary bhikkhunī, but what occurs for an Arahant bhikkhunī certainly leads to a state of woe.
Điều này được nói theo nghĩa tỳ khưu ni thông thường, còn đối với bậc Thánh, sự xảy ra (hành vi đó) chỉ dẫn đến ác đạo.
Nandamāṇavako cettha nidassanaṃ.
Nandamāṇavaka is an example here.
Nandamāṇavaka là ví dụ ở đây.
Ubhinnaṃ samānacchandatāvasena vā asaggantarāyikatā, mokkhantarāyikatā pana mokkhatthapaṭipattiyā vidūsanato, abhibhavitvā pana pavattiyaṃ saggantarāyikatāpi na sakkā nivāretunti.
Or, the obstruction to heaven is due to the mutual agreement of both, but the obstruction to liberation is due to the defilement of the practice aimed at liberation. However, when it occurs predominantly, it is not possible to prevent the obstruction to heaven either.
Hoặc do cả hai có ý muốn giống nhau nên không gây chướng ngại cho cõi trời, nhưng chướng ngại cho sự giải thoát là do làm hư hoại sự thực hành vì mục đích giải thoát, còn khi đã chế ngự được rồi mà vẫn xảy ra thì không thể ngăn cản việc gây chướng ngại cho cõi trời.
Ahetukadiṭṭhiakiriyadiṭṭhinatthikadiṭṭhiyova niyatabhāvaṃ pattā niyatamicchādiṭṭhidhammā.
The doctrines of fixed wrong view are only the views of causelessness, non-action, and nihilism, which have attained a fixed nature.
Chỉ có tà kiến vô nhân, tà kiến vô tác, tà kiến đoạn diệt là các pháp tà kiến cố định đã đạt đến trạng thái cố định.
Paṭisandhidhammāti paṭisandhicittuppādamāha.
By "rebirth-linking states" is meant the arising of rebirth-linking consciousness.
"Các pháp tái sanh" nghĩa là tâm tái sanh.
Paṇḍakādiggahaṇañcettha nidassanamattaṃ sabbāyapi ahetukapaṭisandhiyā vipākantarāyikabhāvato.
The inclusion of eunuchs and the like here is merely an example, as all rebirth-linking without a cause constitutes an obstruction to result.
Việc nắm giữ các trường hợp như người ái nam là một ví dụ ở đây, vì tất cả các sự tái sanh vô nhân đều là chướng ngại cho quả báo.
Yā hi ariye upavadati, sā cetanā ariyūpavādadhammā.
Indeed, the volition by which one insults Noble Ones, that is the doctrine of insulting Noble Ones.
Ý chí nào phỉ báng bậc Thánh thì đó là "pháp phỉ báng bậc Thánh".
Tato paranti khamāpanato upari.
"Beyond that" means after the act of apologizing.
"Sau đó" nghĩa là sau khi xin lỗi.
Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ mahāsīhanādassa līnatthapakāsane vuttameva.
What needs to be said here has already been stated in the explanation of hidden meanings of the Mahāsīhanāda Sutta.
Điều cần nói ở đây đã được nói trong phần giải thích ý nghĩa ẩn tàng của Mahāsīhanāda.
Yāva bhikkhubhāvaṃ paṭijānāti pārājikaṃ āpanno.
"As long as he acknowledges the state of a bhikkhu": he has incurred a Pārājika offense.
"Cho đến khi tuyên bố mình là tỳ khưu" là phạm tội Pārājika.
Na vuṭṭhāti sesaṃ garukāpattiṃ.
"Does not rise up": the remaining grave offenses.
"Không đứng dậy" là các trọng tội còn lại.
Na deseti lahukāpattiṃ.
"Does not confess": light offenses.
"Không sám hối" là các khinh tội.
Ayaṃ bhikkhu ariṭṭho.
"This bhikkhu" refers to Ariṭṭha.
"Vị tỳ khưu này" là Ariṭṭha.
Rasena rasaṃ saṃsanditvāti anavajjena paccayaparibhuñjanarasena sāvajjaṃ kāmaguṇaparibhogarasaṃ samānetvā.
"Mixing taste with taste": equating the blameless taste of enjoying requisites with the blameworthy taste of enjoying sensual pleasures.
"Pha trộn vị này với vị kia" nghĩa là trộn lẫn vị hưởng dụng các dục lạc có tội với vị hưởng dụng các vật phẩm không có tội.
Upanento viyāti bandhanaṃ upanento viya.
"As if bringing a bond": as if bringing a fetter.
"Như đang đưa đến" nghĩa là như đang đưa đến sự trói buộc.
‘‘Ghaṭento viyā’’tipi pāṭho.
"As if joining" is also a reading.
Cũng có bản đọc là "như đang gắn kết".
Upasaṃharanto viyāti sadisataṃ upasaṃharanto viya ekantasāvajje anavajjabhāvapakkhepena.
"As if collecting": as if collecting similarities, by superimposing blamelessness onto what is entirely blameworthy.
"Như đang so sánh" nghĩa là như đang so sánh sự tương đồng bằng cách gán ghép trạng thái không có lỗi vào điều hoàn toàn có lỗi.
Pāpakanti lāmakaṭṭhena duggatisampāpanaṭṭhena ca pāpakaṃ.
"Evil": evil in the sense of being base and in the sense of leading to a bad destination.
"Ác" là ác theo nghĩa thấp kém và theo nghĩa dẫn đến ác đạo.
Setukaraṇavasena mahāsamuddaṃ bandhantena viya.
"As if binding the great ocean" by building a bridge.
"Như đang đắp đập ngăn biển lớn".
Sabbaññutaññāṇena ‘‘sāvajja’’nti diṭṭhaṃ ‘‘anavajja’’nti gahaṇena tena paṭivirujjhanto.
By the knowledge of omniscience, what was seen as "blameworthy" is taken as "blameless," and by that, he contradicts it.
Bằng cách chấp nhận điều đã được Toàn Giác Trí thấy là "có lỗi" thành "không có lỗi", vị ấy "chống đối" (Toàn Giác Trí).
Ekantato anantarāyikanti gahaṇena vesārajjañāṇaṃ paṭibāhanto.
By taking it as entirely unobstructed, he obstructs the knowledge of fearlessness.
Bằng cách chấp nhận điều hoàn toàn không gây chướng ngại, vị ấy "chống lại trí vô úy".
Kāmakaṇṭakehi ariyamaggasammāpaṭipatti na upakkilissatīti vadanto ‘‘ariyamagge khāṇukaṇṭakādīni pakkhipanto’’ti vutto.
Saying that the right practice of the Noble Path is not defiled by sensual thorns, he is said to be "throwing stakes and thorns into the Noble Path".
Khi nói rằng sự thực hành Chánh đạo của bậc Thánh không bị ô nhiễm bởi các chông gai dục lạc, vị ấy được gọi là "đang đặt chông gai, gai góc,... vào Chánh đạo".
Paṭhamapārājikasikkhāpadasaṅkhāte, ‘‘abrahmacariyaṃ pahāyā’’ti (dī. ni. 1.8, 194) ādidesanāsaṅkhāte ca āṇācakke.
In the wheel of command, which is the first Pārājika rule, and in the teaching that begins with "having abandoned unchastity" (Dī. Ni. 1.8, 194).
Trong "bánh xe giáo lệnh" được gọi là giới học Pārājika thứ nhất, và được gọi là lời dạy bắt đầu bằng "sau khi từ bỏ đời sống phi phạm hạnh" (Dī. Ni. 1.8, 194).
Pucchamānā samanuyuñjanti nāma.
When asked, they are said to "question".
Khi được hỏi, họ "thẩm vấn".
Pucchā hi anuyogoti.
For questioning is indeed interrogation.
Thật vậy, câu hỏi là sự thẩm vấn.
Tenādhigatāya laddhiyā anuvajjanatthaṃ paccanubhāsanena puna paṭijānāpanaṃ patiṭṭhāpanaṃ, taṃ panassa ādāya samādāpanaṃ viya hotīti āha ‘‘samanugāhanti nāmā’’ti.
To establish the doctrine thus acquired by re-acknowledging it through repetition, and to re-establish it, is like causing one to adopt it; hence, he says "they are said to sustain".
Do đó, để xác nhận giáo lý đã đạt được, việc khiến người khác tuyên bố lại bằng cách đối đáp lại là sự thiết lập, và điều đó giống như việc khiến người ấy chấp nhận và thực hành, nên nói "họ thẩm vấn".
Tassā pana laddhiyā anuyuñjitāya vuccamānampi kāraṇaṃ kāraṇapatirūpakamevāti tassa pucchanaṃ samanubhāsanaṃ.
But even if a reason is stated when that doctrine is questioned, it is only a semblance of a reason; therefore, questioning it is "samanubhāsanaṃ" (a thorough discussion).
Tuy nhiên, ngay cả lý do được nói ra khi giáo lý đó bị thẩm vấn cũng chỉ là lý do giống như lý do, nên việc hỏi đó là "sự chất vấn".
Anudahanaṭṭhena anupāyapaṭipattiyā sampati āyatiñca anudahanaṭṭhena.
"In the sense of burning": in the sense of burning up the wrong practice both in the present and in the future.
"Theo nghĩa thiêu đốt" là theo nghĩa thiêu đốt sự thực hành sai lầm trong hiện tại và tương lai.
Mahābhitāpanaṭṭhena anavaṭṭhitasabhāvatāya.
"In the sense of greatly scorching": due to its unstable nature.
"Theo nghĩa gây đại khổ" là do bản chất không ổn định.
Ittarapaccupaṭṭhānaṭṭhena muhuttaramaṇīyatāya.
"In the sense of temporary appearance": due to its momentary delightfulness.
"Theo nghĩa hiện hữu tạm thời" là do sự vui thích chỉ trong chốc lát.
Tāvakālikaṭṭhena parehi abhibhavanīyatāya.
"In the sense of being transient": due to its susceptibility to being overcome by others.
"Theo nghĩa tạm thời" là do có thể bị người khác chế ngự.
Sabbaṅgapaccaṅgapalibhañjanaṭṭhena chedanabhedanādiadhikaraṇabhāvena.
"In the sense of breaking all limbs and minor parts": in the state of being a case of cutting, breaking, and so forth.
"Theo nghĩa phá hoại tất cả các chi phần" là do có tính chất chặt chém, đập phá, v.v.
Ugghāṭasadisatāya adhikuṭṭanaṭṭhena.
"In the sense of great affliction": due to its similarity to a cudgel.
"Theo nghĩa đập nát" là do giống như cái búa.
Avaṇe vaṇaṃ uppādetvā anto anupavisanasabhāvatāya vinivijjhanaṭṭhena.
"In the sense of piercing": due to its nature of creating a wound where there is no wound and penetrating inside.
"Theo nghĩa đâm xuyên" là do có bản chất tạo ra vết thương trên vết thương rồi thâm nhập vào bên trong.
Diṭṭhadhammikasamparāyikaanatthanimittatāya sāsaṅkasappaṭibhayaṭṭhena. Diṭṭhithāmenāti tassā diṭṭhiyā thāmagatabhāvena.
"In the sense of being fraught with danger and peril": due to being a cause of harm in this life and the next. "With the strength of view": by the firm establishment of that view.
"Theo nghĩa đáng sợ và đáng kinh hãi" là do là nguyên nhân của những điều bất lợi trong hiện tại và tương lai. "Bằng sức mạnh của tà kiến" là do tà kiến đã trở nên kiên cố.
Diṭṭhiparāmāsenāti diṭṭhisaṅkhātaparāmasanena.
"By the clinging to views": by clinging, which is called view.
"Bằng sự chấp thủ tà kiến" là bằng sự chấp thủ được gọi là tà kiến.
Diṭṭhiyeva hi dhammasabhāvaṃ atikkamitvā parato āmasanena parāmāso.
Indeed, view itself is clinging by transcending the nature of Dhamma and grasping at it from without.
Tà kiến vượt qua bản chất của pháp và chạm vào điều khác nên là sự chấp thủ.
Abhinivissāti taṇhābhinivesapubbaṅgamena diṭṭhābhinivesena ‘‘idamevettha tatha’’nti abhinivisitvā.
"Having clung": having clung with a view-clinging preceded by craving-clinging, thinking "only this is true here."
"Sau khi chấp chặt" nghĩa là sau khi chấp chặt bằng sự chấp chặt tà kiến có sự chấp chặt tham ái làm tiền đề, rằng "chỉ điều này là sự thật ở đây".
Yasmā hi abhinivesanaṃ tattha abhiniviṭṭhaṃ nāma hoti.Tasmā āha ‘‘adhiṭṭhahitvā’’ti.
Since attachment is truly attached there, he says "having settled upon".
Vì sự chấp chặt là điều đã chấp chặt ở đó, nên nói "sau khi kiên định".
Ñāṇamayā usmā etassa atthīti usmī, tathārūpehi paccayehi anusmīkato tasmiṃ attabhāve paṭivedhagabbhoapi usmīkatoti vikatabhāvato paññābījamassa imasmiṃ dhammavinaye api nu atthīti bhagavā bhikkhū pucchati.
He has wisdom-born warmth, hence he is usmī. Even if the embryo of penetration in that existence is made anusmī by such factors, "usmīkato" means in a perverted state, so the Blessed One asks the bhikkhus if the seed of wisdom is present in him in this Dhamma and Discipline.
Có hơi ấm của trí tuệ nên gọi là usmī (hơi ấm). Khi bị các yếu tố như vậy làm cho không có hơi ấm, ngay cả mầm trí tuệ trong thân thể đó cũng "bị làm cho không có hơi ấm", nghĩa là bị hư hoại, nên Đức Thế Tôn hỏi các tỳ khưu rằng liệu hạt giống trí tuệ của vị ấy có còn trong Giáo Pháp và Giới Luật này không.
Te paṭikkhipantā vadanti ṭhānagatena duccaritena ñāṇupahatabhāvaṃ sampassantā.
They "reply in rejection", seeing the state of being afflicted in wisdom by the evil conduct that has occurred.
Các vị ấy "phủ nhận mà nói" khi thấy sự hư hoại của trí tuệ do ác hạnh đã xảy ra.
Nittejabhūtoti nittejaṃ bhūto tejohānippatto.
"Having become devoid of splendor": having become devoid of splendor, having lost his glory.
"Đã mất oai lực" là đã mất oai lực, đã mất đi sự rực rỡ.
Tato eva bhikkhūnampi sammukhā oloketuṃ asamatthatāya pattakkhandho adhomukho.
For that very reason, being unable to look at the bhikkhus in front of him, he is "with drooping shoulders", head downcast.
Do đó, vì không thể nhìn thẳng vào các tỳ khưu, vị ấy "cúi đầu", mặt úp xuống.
Sahadhammikaṃ kiñci vattuṃ avisahanato appaṭibhāno.
Being unable to say anything to his fellow Dhamma-farer, he is "speechless".
Vì không thể nói bất cứ điều gì với các đồng phạm hạnh, vị ấy "không có khả năng đối đáp".
Sampattūpaganti sampattiāvahaṃ.
"Conducive to attainment": conducive to success.
"Đạt được thành tựu" là mang lại thành tựu.
Paṭippassambhentoti paṭisedhento.
"Allaying": rejecting.
"Đang làm lắng dịu" là đang ngăn chặn.
237. Antarāyakaraladdhiyā sabhāvavibhāvanena parisaṃ sodheti.
237. By revealing the nature of the obstructive doctrine, he purifies the assembly.
237. Bằng cách làm rõ bản chất của tà kiến gây chướng ngại, Ngài "thanh lọc hội chúng".
Nissāreti nīharati avisuddhadiṭṭhitāya.
"He casts out": removes due to impure view.
"Trục xuất" là loại bỏ vì tà kiến không thanh tịnh.
Kassaci buddhānubhāvaṃ ajānantassa.
"Of someone" who does not know the Buddha's power.
"Của ai đó" là của người không biết oai lực của Đức Phật.
Tassa hi evaṃ bhaveyya ‘‘sahasā kathita’’nti.
For it might occur to him, "It was spoken rashly."
Vì người ấy có thể nghĩ rằng "đã nói vội vàng".
Na hi kadāci buddhānaṃ sahasā kiriyā nāma atthi.
For indeed, the actions of Buddhas are never done rashly.
Thật vậy, chưa bao giờ có hành động vội vàng của chư Phật.
Assāti ‘‘kassacī’’ti vuttabhikkhussa.
"For him": refers to the bhikkhu spoken of as "someone."
"Của vị ấy" là của vị tỳ khưu được nói đến là "của ai đó".
Sutvāpi tuṇhībhāvaṃ āpajjeyyāti athāpi siyāti sambandho.
"Even having heard, he might become silent": the connection is, "and if it should be so."
"Nghe rồi cũng im lặng" là có thể liên quan đến "athāpi siyā" (có lẽ cũng vậy).
Taṃ sabbanti ‘‘sace hī’’tiādinā vuttaṃ sabbaṃ parikappanaṃ.
"All that": all the supposition stated with "if indeed" and so forth.
"Tất cả điều đó" là tất cả các giả định được nói ra từ "nếu như" v.v.
Na karissantīti parisāya laddhiṃ sodhetīti sambandho.
"They will not do": connected to "he purifies the assembly's doctrine."
"Sẽ không làm" liên quan đến việc thanh lọc giáo lý của hội chúng.
Laddhiṃ pakāsentoti mahāsāvajjatāvasena pakāsento.
"Explaining the doctrine": explaining it as extremely blameworthy.
"Công bố giáo lý" là công bố theo nghĩa có tội rất lớn.
Saññāvitakkehīti subhanimittānubyañjanaggāhādivasena pavattehi saññāvitakkehi.
"With perceptions and thoughts": with perceptions and thoughts that arise through seizing pleasant signs and secondary characteristics.
"Bằng các tư duy nhận thức" là bằng các tư duy nhận thức phát sinh do sự nắm bắt các tướng và chi tiết đẹp đẽ v.v.
Tenāha ‘‘kilesakāmasampayuttehī’’ti.
Therefore, he says "connected with defilement and sensual pleasure".
Do đó, nói "liên quan đến các dục lạc phiền não".
Methunasamācāranti idaṃ adhikāravasena vuttaṃ.
"Sexual conduct": this is stated in an idiomatic sense.
"Hành vi giao cấu" điều này được nói theo nghĩa đặc trưng.
Tadaññampi pana – ‘‘apica kho mātugāmassa ucchādanaṃ parimaddanaṃ nahāpanaṃ sambāhanaṃ sādiyatī’’tiādinā (a. ni. 7.50) āgataṃ visabhāgavatthuvisayaṃ āmisaparibhogaṃ.
But also other sense-pleasure consumption related to inappropriate objects, as in "moreover, he enjoys rubbing, massaging, bathing, shampooing women" (A. Ni. 7.50).
Nhưng còn những điều khác – sự hưởng thụ vật chất liên quan đến các đối tượng không thích hợp được nói đến trong "hơn nữa, người ấy chấp nhận việc xoa bóp, xoa bóp kỹ, tắm rửa, xoa bóp thư giãn cho nữ giới" (A. Ni. 7.50) v.v.
‘‘Aññatreva kāmehi aññatra kāmasaññāhi aññatra kāmavitakkehi samācarissatī’’ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
"It is not possible" that "he would engage in conduct apart from sensual pleasures, apart from sensual perceptions, apart from sensual thoughts."
"Ngoại trừ các dục, ngoại trừ các tưởng dục, ngoại trừ các tư duy dục, sẽ thực hành" điều đó "không có chỗ đứng".
238. Yoniso paccavekkhaṇena natthi ettha chandarāgoti nicchandarāgo, taṃ nicchandarāgaṃ.
238. By wise reflection, there is no desire and lust here, so it is without desire and lust; that is, without desire and lust.
238. Do quán chiếu một cách như lý nên không có tham ái ở đây, đó là "không tham ái".
Kadāci uposathikabhāvena samādinnasīlāpi honti kadāci noti anibaddhasīlānaṃ gahaṭṭhānaṃ.
Sometimes they observe precepts by being Uposatha-observers, sometimes not; hence, for householders with inconsistent precepts.
"Của những gia chủ giới không cố định" là đôi khi họ giữ giới trong ngày Uposatha, đôi khi không.
Sīlasamādānabhāvato antarāyakaraṃ.
"Obstructive": due to the observance of precepts.
"Gây chướng ngại" là do có sự giữ giới.
Vatthukāmānaṃ sacchandarāgaparibhogañca.
And the enjoyment of material desires with lustful attachment.
Và sự hưởng thụ các dục lạc vật chất với tham ái và dục vọng.
Apaccavekkhaṇena bhikkhūnaṃ āvaraṇakaraṃ.
The obstruction for bhikkhus through not reflecting.
Do không quán xét, trở thành sự che chướng đối với các tỳ-khưu.
Paccayānaṃ sacchandarāgaparibhogañca.
And the enjoyment of requisites with lustful attachment.
Và sự hưởng thụ các vật dụng với tham ái và dục vọng.
Ayaṃ ariṭṭho duggahitāya pariyattiyā vasena amhe ceva abbhācikkhati, attānañca khanati, bahuñca apuññaṃ pasavatīti evaṃ saññā mā hontūti duggahitāya pariyattiyā dosaṃ dassento āha.
This Ariṭṭha, through his ill-grasped learning, slanders us, harms himself, and produces much demerit – so that such perceptions may not arise, he spoke, showing the fault in ill-grasped learning.
Ariṭṭha này, do nắm giữ giáo pháp sai lầm, đã vu khống chúng ta, tự hủy hoại chính mình, và tạo ra nhiều điều bất thiện. Để những nhận thức như vậy không xảy ra, (Đức Phật) đã nói để chỉ ra lỗi lầm của việc nắm giữ giáo pháp sai lầm.
Uggaṇhantīti sajjhāyanti ceva vācuggataṃ karontā dhārenti cāti attho.
" They learn" means they recite and retain by heart.
Uggaṇhantīti (họ học thuộc lòng) có nghĩa là họ vừa học thuộc lòng vừa ghi nhớ.
Suttantiādinā navappabhedampi pariyattidhammaṃ pariyādiyati.
By " Sutta" and so on, the nine-fold classification of the teaching is encompassed.
Với Sutta và các loại khác, tất cả chín loại giáo pháp (pariyatti) được bao gồm.
Kathaṃ suttaṃ navappabhedaṃ?
How is the Sutta nine-fold?
Làm thế nào mà Sutta có chín loại?
Sagāthakañhi suttaṃ geyyaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ veyyākaraṇaṃ, tadubhayavinimuttañca suttaṃ udānādivisesasaññāvirahitaṃ natthi, yaṃ suttaṅgaṃ siyā, maṅgalasuttādīnañca suttaṅgasaṅgaho na siyā gāthābhāvato dhammapadādīnaṃ viya, geyyaṅgasaṅgaho vā siyā sagāthakattā sagāthāvaggassa viya, tathā ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānanti?
For a Sutta with verses is Geyya, a Sutta without verses is Veyyākaraṇa. And there is no Sutta free from both of these, devoid of special designations like Udāna, which could be a Suttaṅga. And would the Maṅgalasutta and others not be included in Suttaṅga due to their being verses, like the Dhammapada and so on? Or would they be included in Geyyaṅga due to having verses, like the Sagāthāvagga, and similarly the sections with verses in Ubhatovibhaṅga and so on?
Sutta có kệ thì là Geyya (Kệ Tụng), Sutta không có kệ thì là Veyyākaraṇa (Giải Thuyết). Sutta không thuộc cả hai loại này và không có tên đặc biệt như Udāna (Cảm Hứng Ngữ) thì không có Suttaṅga (Chi Sutta). Và Maṅgalasutta (Kinh Hạnh Phúc) và các kinh khác không thuộc Suttaṅga vì chúng là kệ như Dhammapada (Pháp Cú) và các kinh khác, hoặc chúng có thể thuộc Geyyaṅga vì chúng có kệ như Sagāthāvagga (Tương Ưng Có Kệ), và cũng như những phần có kệ trong Ubhatovibhaṅga (Hai Phần Phân Tích) và các kinh khác sao?
Vuccate –
It is said:
Được nói rằng –
Sabbassapi hi buddhavacanassa suttanti ayaṃ sāmaññavidhi.
"Sutta" is the general rule for all of the Buddha's words.
Đối với tất cả lời Phật dạy, đây là quy tắc chung là Sutta.
Tenevāha āyasmā mahākaccāno nettiyaṃ (netti. 1.saṅgahavāra) ‘‘navavidhasuttantapariyeṭṭhī’’ti.
Therefore, Venerable Mahākaccāna said in the Netti (Netti. 1.saṅgahavāra), "the nine-fold collection of Suttantas."
Vì thế Tôn giả Mahākaccāna đã nói trong Netti (netti. 1.saṅgahavāra) rằng “chín loại tìm cầu Suttanta”.
‘‘Ettakaṃ tassa bhagavato suttāgataṃ suttapariyāpannaṃ (pāci. 655, 1242), sakavāde pañca suttasatānī’’ti (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā; kathā. aṭṭha. nidānakathā) evamādi ca etassa atthassa sādhakaṃ.
"So much of the Bhagavat's teaching is included in the Sutta, comprehended in the Sutta (Pāci. 655, 1242), five hundred Suttas in one's own doctrine" (Dhammasaṅgaṇī-aṭṭhakathā, Nidānakathā; Kathāvatthu-aṭṭhakathā, Nidānakathā)—these and similar statements confirm this meaning.
“Chừng ấy là Sutta được truyền đến, thuộc về Sutta của Đức Thế Tôn đó (pāci. 655, 1242), năm trăm Sutta trong thuyết của mình” (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā; kathā. aṭṭha. nidānakathā) và những câu tương tự cũng là bằng chứng cho ý nghĩa này.
Tadekadesesu pana geyyādayo visesavidhayo tena tena nimittena patiṭṭhitā.
But on specific parts thereof, Geyya and the others are specific rules established by their respective signs.
Tuy nhiên, trong các phần của nó, các quy tắc đặc biệt như Geyya (Kệ Tụng) và các loại khác được thiết lập bởi những dấu hiệu riêng.
Tathā hi geyyassa sagāthakattaṃ tabbhāvanimittaṃ.
Thus, the sign for Geyya's existence is its being accompanied by verses.
Thật vậy, việc có kệ là dấu hiệu cho sự tồn tại của Geyya.
Lokepi hi sasilokaṃ sagāthakaṃ vā cuṇṇiyaganthaṃ ‘‘geyya’’nti vadanti.
Even in the world, a prose text with verses or containing a verse is called "Geyya."
Ngay cả trong thế gian, một tác phẩm văn xuôi có kệ hoặc có thơ cũng được gọi là “Geyya”.
Gāthāvirahe pana sati pucchaṃ katvā vissajjanabhāvo veyyākaraṇassa tabbhāvanimittaṃ.
When there are no verses, the fact of posing a question and then answering it is the sign for the existence of Veyyākaraṇa.
Còn khi không có kệ, việc trả lời sau khi được hỏi là dấu hiệu cho sự tồn tại của Veyyākaraṇa.
Pucchāvissajjanañhi ‘‘byākaraṇa’’nti vuccati, byākaraṇameva veyyākaraṇaṃ.
For questioning and answering is called "byākaraṇa," and byākaraṇa itself is veyyākaraṇa.
Việc hỏi và trả lời được gọi là “byākaraṇa”, và byākaraṇa chính là veyyākaraṇa.
Evaṃ sante sagāthakādīnampi pucchaṃ katvā vissajjanavasena pavattānaṃ veyyākaraṇabhāvo āpajjatīti?
If this is so, does it follow that even those with verses that proceed by way of questioning and answering become Veyyākaraṇa?
Nếu vậy, các kinh có kệ và các loại khác, khi được hỏi và trả lời, cũng sẽ trở thành Veyyākaraṇa sao?
Nāpajjati geyyādisaññānaṃ anokāsabhāvato, ‘‘gāthāvirahe satī’’ti visesitattā ca.
It does not follow, due to the non-existence of opportunities for designations like Geyya and so on, and also because it is specified "when there are no verses."
Không phải vậy, vì các tên gọi Geyya và các loại khác sẽ không có chỗ đứng, và vì đã được xác định rõ là “khi không có kệ”.
Tathā hi dhammapadādīsu kevalaṃ gāthābandhesu, sagāthakattepi somanassañāṇamayikagāthāyuttesu, ‘‘vuttañheta’’nti (itivu. 1) ādivacanasambandhesu, abbhutadhammapaṭisaṃyuttesu ca suttavisesesu yathākkamaṃ gāthā-udāna-itivuttaka-abbhutadhamma-saññā patiṭṭhitā, tathā satipi gāthābandhabhāve bhagavato atītāsu jātīsu cariyānubhāvappakāsakesu jātakasaññā, satipi pañhavissajjanabhāve sagāthakatte ca kesuci suttantesu vedassa labhāpanato vedallasaññā patiṭṭhitāti evaṃ tena tena sagāthakattādinā nimittena tesu tesu suttavisesesu geyyādisaññā patiṭṭhitāti visesavidhayo suttaṅgato pare geyyādayo.
Thus, in Sutta-sections that are exclusively in verse, like the Dhammapada and so on; in those containing verses of joy and wisdom, even if accompanied by verses; in those connected with phrases such as "It has been said by the Exalted One" (Itiv. 1); and in those pertaining to extraordinary phenomena, the designations Gāthā, Udāna, Itivuttaka, and Abbhutadhamma are established respectively. Similarly, even if it is in verse, the designation Jātaka is established for those that declare the Buddha's conduct in past lives. And even if it involves questions and answers, and is accompanied by verses in some Suttantas, the designation Vedalla is established due to its bringing about 'veda' (knowledge). In this way, the designations Geyya and so on are established in those Sutta-sections by such signs as 'being accompanied by verses'; thus, Geyya and the others are specific rules distinct from Suttaṅga.
Thật vậy, trong Dhammapada và các kinh khác chỉ có kệ, trong các kinh có kệ nhưng lại là kệ chứa trí tuệ hỷ lạc, trong các kinh có liên quan đến lời nói như “vuttañhetaṃ” (itivu. 1), và trong các kinh liên quan đến pháp lạ lùng, các tên gọi Gāthā (Kệ), Udāna (Cảm Hứng Ngữ), Itivuttaka (Phật Thuyết Như Vậy), Abhutadhamma (Pháp Lạ Lùng) được thiết lập theo thứ tự. Tương tự, mặc dù có kệ, nhưng trong các kinh nói về các hạnh nghiệp của Đức Thế Tôn trong các kiếp quá khứ, chúng được gọi là Jātaka (Bổn Sanh). Và mặc dù có phần hỏi đáp và có kệ, nhưng trong một số kinh, do sự đạt được kiến thức, chúng được gọi là Vedalla (Vấn Đáp). Vì vậy, các tên gọi Geyya và các loại khác được thiết lập trong các loại Sutta đó bởi các dấu hiệu như có kệ, v.v. Do đó, các loại Geyya và các loại khác là những quy tắc đặc biệt khác với Suttaṅga.
Yaṃ panettha geyyaṅgādinimittarahitaṃ, taṃ suttaṅgaṃ visesasaññāparihārena sāmaññasaññāya pavattanatoti.
That which is here devoid of the signs of Geyyaṅga and so on, is Suttaṅga, as it proceeds by way of the general designation, without specific designations.
Phần nào không có dấu hiệu của Geyyaṅga và các loại khác, thì đó là Suttaṅga, vì nó được dùng theo nghĩa chung mà không có tên gọi đặc biệt.
Nanu ca sagāthakaṃ suttaṃ geyyaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ veyyākaraṇanti suttaṅgaṃ na sambhavatīti codanā tadavatthā evāti?
Is not the objection still valid that if a Sutta with verses is Geyya, and a Sutta without verses is Veyyākaraṇa, then Suttaṅga cannot exist?
Chẳng phải Sutta có kệ là Geyya, Sutta không có kệ là Veyyākaraṇa, nên Suttaṅga không thể tồn tại, và sự chất vấn vẫn còn đó sao?
Na tadavatthā sodhitattā.
It is not valid, as it has been clarified.
Không phải vậy, vì đã được làm rõ.
Sodhitañhi pubbe ‘‘gāthāvirahe sati pucchāvissajjanabhāvo veyyākaraṇassa tabbhāvanimitta’’nti.
For it was clarified previously that "when there are no verses, the fact of questioning and answering is the sign for the existence of Veyyākaraṇa."
Trước đây đã được làm rõ rằng “khi không có kệ, việc hỏi và trả lời là dấu hiệu cho sự tồn tại của Veyyākaraṇa”.
Yañca vuttaṃ ‘‘gāthābhāvato maṅgalasuttādīnaṃ suttaṅgasaṅgaho na siyā’’ti (khu. pā. 5.1; su. ni. 261), taṃ na, niruḷhattā.
And what was said, "Maṅgalasutta and others would not be included in Suttaṅga due to their being verses" (Khu. Pā. 5.1; Su. Ni. 261), that is not so, because they are commonly known.
Và điều đã nói rằng “do có kệ, Maṅgalasutta (Kinh Hạnh Phúc) và các kinh khác không thuộc Suttaṅga” (khu. pā. 5.1; su. ni. 261) là không đúng, vì đã được thiết lập.
Niruḷho hi maṅgalasuttādīnaṃ suttabhāvo.
For the nature of Sutta for Maṅgalasutta and others is commonly known.
Thật vậy, bản chất Sutta của Maṅgalasutta và các kinh khác đã được thiết lập.
Na hi tāni dhammapadabuddhavaṃsādayo viya gāthābhāvena paññātāni, kintu suttabhāveneva.
For they are not known by their nature as verses, like the Dhammapada, Buddhavaṃsa, and so on, but only by their nature as Suttas.
Chúng không được biết đến với bản chất kệ như Dhammapada (Pháp Cú) và Buddhavaṃsa (Phật Sử), mà chỉ được biết đến với bản chất Sutta.
Teneva hi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘suttanāmaka’’nti nāmaggahaṇaṃ kataṃ.
For this very reason, in the Aṭṭhakathā, the naming "Suttanāmaka" is done.
Chính vì thế mà trong Aṭṭhakathā đã dùng tên gọi “suttanāmaka” (có tên là Sutta).
Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘sagāthakattā geyyaṅgasaṅgaho siyā’’ti, tadapi natthi, yasmā sahatāññena.
But what was said, "they might be included in Geyyaṅga due to being accompanied by verses," that also is not the case, because they are joined with something else.
Và điều đã nói rằng “do có kệ, chúng có thể thuộc Geyyaṅga” cũng không đúng, vì được kết hợp với cái khác.
Saha gāthāhīti hi sagāthakaṃ, sahabhāvo ca nāma atthato aññena hoti, na ca maṅgalasuttādīsu gāthāvinimutto koci suttapadeso atthi, yo ‘‘saha gāthāhī’’ti vucceyya, na ca samudāyo nāma koci atthi.
For "sagāthaka" means "with verses," and "sahabhāva" (being together with) occurs with something different in terms of meaning. And there is no Sutta-section in Maṅgalasutta and others that is distinct from verses, which could be called "with verses," nor is there any composite entity.
Thật vậy, “sagāthaka” có nghĩa là “cùng với kệ”, và sự kết hợp về mặt ý nghĩa là với một cái khác. Nhưng trong Maṅgalasutta và các kinh khác, không có phần Sutta nào tách rời khỏi kệ để có thể được gọi là “cùng với kệ”, và cũng không có một tập hợp nào như vậy.
Yadapi vuttaṃ ‘‘ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānaṃ geyyaṅgasaṅgaho siyā’’ti, tadapi na aññato.
What was also said, "the sections with verses in Ubhatovibhaṅga and so on might be included in Geyyaṅga," that too is not from something else.
Điều đã nói rằng “các phần có kệ trong Ubhatovibhaṅga và các kinh khác có thể thuộc Geyyaṅga” cũng không phải từ cái khác.
Aññā eva hi tā gāthā jātakādipariyāpannattā, ato na tāhi ubhatovibhaṅgādīnaṃ geyyaṅgabhāvoti.
For those verses are distinct, being included in Jātaka and so on. Therefore, Ubhatovibhaṅga and the others do not become Geyyaṅga by means of them.
Thật vậy, những kệ đó là khác, vì chúng thuộc về Jātaka (Bổn Sanh) và các loại khác. Do đó, Ubhatovibhaṅga và các kinh khác không có bản chất Geyyaṅga bởi những kệ đó.
Evaṃ suttādīnaṃ aṅgānaṃ aññamaññasaṅkarābhāvo veditabbo.
Thus, the non-intermingling of the Sutta and other factors should be understood.
Như vậy, sự không lẫn lộn giữa các chi phần Sutta và các chi phần khác cần được hiểu.
Atthatthanti atthabhūtaṃ yathābhūtaṃ atthaṃ.
" Atthattha" means the real meaning, the true meaning.
Atthatthanti (ý nghĩa chân thật) là ý nghĩa chân thật, đúng như bản chất.
Anatthampi keci vipallāsavasena ‘‘attho’’ti gaṇhantīti ‘‘atthattha’’nti visesetvā vuttaṃ.
It is specified as " atthattha" because some, due to perversion, take what is not meaning as "meaning."
Một số người do lầm lạc mà chấp nhận điều không phải là ý nghĩa là “ý nghĩa”, nên đã đặc biệt nói “atthattha” (ý nghĩa chân thật).
Kāraṇatthanti kāraṇabhūtaṃ atthaṃ, sīlaṃ samādhissa kāraṇaṃ, samādhi vipassanāyāti evaṃ tassa tassa kāraṇabhūtaṃ atthaṃ.
" Kāraṇattha" means the causal meaning. For example, sīla is the cause of samādhi, and samādhi is the cause of vipassanā; thus, the meaning that is the cause of each of these.
Kāraṇatthanti (ý nghĩa nhân duyên) là ý nghĩa mang tính nhân duyên. Giới là nhân duyên cho định, định là nhân duyên cho tuệ quán, v.v. Đó là ý nghĩa mang tính nhân duyên của từng điều.
Tenāha ‘‘imasmiṃ ṭhāne sīla’’ntiādi.
Therefore, it is said, " In this instance, sīla," and so on.
Vì thế, (Đức Phật) đã nói “trong trường hợp này là giới” và các điều khác.
Tenetaṃ dasseti – imasmiṃ ṭhāne sīlaṃ kathitaṃ, tañca yāvadeva samādhatthaṃ, samādhi vipassanattho, vipassanā maggatthā, maggo phalattho, vaṭṭaṃ kathitaṃ yāvadeva vivaṭṭādhigamatthanti jānituṃ na sakkontīti.
By this, it shows that they are unable to understand that in this instance, sīla is taught only for the sake of samādhi, samādhi for the sake of vipassanā, vipassanā for the sake of the path, the path for the sake of the fruit, and saṃsāra is taught only for the sake of attaining freedom from saṃsāra.
Với điều này, (Đức Phật) muốn chỉ ra rằng: Họ không thể hiểu rằng trong trường hợp này, giới được nói đến chỉ vì mục đích định, định vì mục đích tuệ quán, tuệ quán vì mục đích đạo, đạo vì mục đích quả, luân hồi được nói đến chỉ vì mục đích đạt đến sự thoát khỏi luân hồi.
Evaṃ pāḷiyaṃ ‘‘attha’’nti iminā bhāsitatthapayojanatthānaṃ gahitatā veditabbā.
Thus, it should be understood that in the Pāli, by "attha," the meaning of what is taught and its purpose are included.
Như vậy, trong Pāḷi, cần hiểu rằng từ “attha” (ý nghĩa) bao gồm cả ý nghĩa được nói ra và ý nghĩa mục đích.
Na pariggaṇhantīti na vicārenti, nijjhānapaññākkhamā na honti, nijjhāyitvā paññāya rocetvā gahetabbā na hontīti adhippāyo.
" They do not grasp" means they do not investigate, they are not capable of reflective wisdom; the intention is that they are not to be grasped by reflecting and assenting with wisdom.
Na pariggaṇhantīti (họ không thấu hiểu) có nghĩa là họ không quán xét, họ không có trí tuệ quán sát và chấp nhận, ý nghĩa là họ không thể quán sát và chấp nhận bằng trí tuệ.
Iti evaṃ etāya pariyattiyā vādappamokkhānisaṃsā attano upari parehi āropitavādassa niggahassa mokkhapayojanā hutvā dhammaṃ pariyāpuṇanti.
" Iti" (thus) in this way, through this learning, they undertake the Dhamma, so that the benefits of liberation from accusation serve as the purpose for being freed from the criticism brought against them by others.
Iti (như vậy) là như vậy. Với giáo pháp (pariyatti) này, họ học pháp với mục đích vādappamokkhānisaṃsā (lợi ích giải thoát khỏi sự chỉ trích), tức là giải thoát khỏi sự chỉ trích mà người khác gán cho họ.
Vādappamokkho vā nindāpamokkho.
Or " liberation from accusation" means liberation from blame.
Hoặc vādappamokkho (giải thoát khỏi sự chỉ trích) là giải thoát khỏi sự khiển trách.
Yassa cāti yassa ca sīlādipūraṇena pattabbassa, maggassa vā tadadhigamena pattabbassa, phalassa vā tadadhigamena pattabbassa, anupādāvimokkhassa vā atthāya.
" Yassa cā" (for which also) means for the sake of that which is to be attained by fulfilling sīla and so on, or for the sake of the path to be attained by its comprehension, or for the sake of the fruit to be attained by its comprehension, or for the sake of unattached liberation.
Yassa cāti (và vì điều đó) là vì mục đích đạt được sự giải thoát khỏi chấp thủ (anupādāvimokkha), hoặc vì mục đích đạt được đạo, hoặc vì mục đích đạt được quả bằng cách chứng đắc đạo.
Dhammaṃ pariyāpuṇanti, ñāyena pariyāpuṇantīti adhippāyo.
" Dhammaṃ pariyāpuṇanti" (they learn the Dhamma) means they learn it correctly.
Dhammaṃ pariyāpuṇanti (họ học pháp) có nghĩa là họ học pháp một cách đúng đắn.
Nānubhonti na vindanti.
" Nānubhonti" means they do not experience.
Nānubhonti (họ không trải nghiệm) là họ không đạt được.
Tesaṃ te dhammā duggahitā upārambhamānadappamakkhapaḷāsādihetubhāvena dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanti.
" Tesaṃ te dhammā duggahitā" (for them, those teachings, being ill-grasped) become for their long-term harm and suffering as causes of reproach, conceit, hypocrisy, envy, and so on.
Tesaṃ te dhammā duggahitā (những pháp ấy được họ nắm giữ sai lầm) trở thành nguyên nhân của sự chỉ trích, kiêu mạn, lừa dối, xảo trá, v.v., dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanti (dẫn đến sự bất lợi và đau khổ lâu dài).
239. Alaṃ pariyatto gado assāti alagaddo anunāsikalopaṃ da-kārāgamañca katvā.
239. ‘A sufficient amount of poison is there for it’ – thus alagaddo (a snake), by eliding the nasal and adding the letter ‘d’.
Một con rắn độc đủ (để giết chết) nên gọi là alagaddo (rắn độc), sau khi làm mất phụ âm mũi và thêm chữ 'd'.
Vaṭṭadukkhakantārato nittharaṇatthāya pariyatti nittharaṇapariyatti.
The learning for the purpose of crossing over from the wilderness of the suffering of vaṭṭa is nittharaṇapariyatti (learning for crossing over).
Sự học tập vì mục đích thoát khỏi sa mạc khổ đau luân hồi là nittharaṇapariyatti (sự học tập để thoát khỏi).
Bhaṇḍāgāre niyutto bhaṇḍāgāriko, bhaṇḍāgāriko viya bhaṇḍāgāriko, dhammaratanānupālako.
One appointed to the treasury is a treasurer (bhaṇḍāgāriko); a treasurer is like a treasurer, a guardian of the jewel of Dhamma.
Người được bổ nhiệm vào kho báu là người giữ kho báu (bhaṇḍāgāriko), giống như người giữ kho báu (bhaṇḍāgāriko), là người bảo vệ kho báu Pháp bảo.
Aññaṃ atthaṃ anapekkhitvā bhaṇḍāgārikasseva sato pariyatti bhaṇḍāgārikapariyatti.
The learning that exists just like that of a treasurer, without considering any other purpose, is bhaṇḍāgārikapariyatti (treasurer-like learning).
Sự học tập mà không mong cầu ý nghĩa nào khác, chỉ là người giữ kho báu, là bhaṇḍāgārikapariyatti (sự học tập của người giữ kho báu).
‘‘Vaṃsānurakkhakovā’’ti avadhāraṇaṃ sīhāvalokanañāyena tantidhārakova paveṇipālakovāti purimapadadvayepi yojetabbaṃ.
The emphatic particle “v” in “vaṃsānurakkhakovā” should be applied to the preceding two terms, tantidhārakova paveṇipālakovā (indeed a holder of the tradition, indeed a preserver of the lineage), according to the principle of sīhāvalokana.
Sự xác định "người bảo vệ dòng dõi" phải được áp dụng cho cả hai từ trước là tantidhārako (người giữ giáo pháp) và paveṇipālako (người duy trì truyền thống) theo cách nhìn của sư tử.
Yadi tantidhāraṇādiatthaṃ buddhavacanassa pariyāpuṇanaṃ bhaṇḍāgārikapariyatti, kasmā ‘‘khīṇāsavassā’’ti visesetvā vuttaṃ, nanu ekaccassa puthujjanassapi ayaṃ nayo labbhatīti anuyogaṃ sandhāyāha ‘‘yo panā’’tiādi.
If the learning of the Buddha’s teaching for the purpose of holding the tradition and so forth is bhaṇḍāgārikapariyatti, why is it said specifically “of one whose taints are destroyed”? Is it not true that this method is also found in some ordinary individuals? Anticipating this question, he says “yo panā” (but whoever), and so forth.
Nếu sự học tập lời Phật vì mục đích giữ giáo pháp và những điều tương tự là bhaṇḍāgārikapariyatti, tại sao lại được đặc biệt nói là "của bậc A-la-hán"? Chẳng phải cách này cũng có thể tìm thấy ở một số phàm phu sao? Để giải đáp thắc mắc đó, Ngài nói "yo panā" (người nào mà) và những điều tương tự.
Attano ṭhāneti nittharaṇaṭṭhāne.
Attano ṭhāne means: in the state of crossing over.
Attano ṭhāne (ở vị trí của mình) nghĩa là ở vị trí thoát khỏi.
Kāmaṃ puthujjano ‘‘paveṇiṃ pālessāmī’’ti ajjhāsayena pariyāpuṇāti.
Indeed, an ordinary person learns with the intention, “I will preserve the lineage.”
Phàm phu có thể học hỏi với ý định "tôi sẽ duy trì truyền thống".
Attano pana bhavakantārato anittiṇṇattā tassa sā pariyatti nittharaṇapariyatti eva nāma hotīti adhippāyo.
However, because he has not crossed over from the wilderness of existence, his learning is only called nittharaṇapariyatti (learning for crossing over) – this is the meaning.
Nhưng vì bản thân họ chưa thoát khỏi sa mạc luân hồi, nên sự học tập đó của họ chỉ là nittharaṇapariyatti. Đó là ý nghĩa.
Tenāha ‘‘puthujjanassā’’tiādi.
Therefore, he says “puthujjanassā” (for an ordinary person), and so forth.
Do đó, Ngài nói "puthujjanassā" (của phàm phu) và những điều tương tự.
Nijjhānaṃ khamantīti nijjhānapaññaṃ khamanti.
Nijjhānaṃ khamantī means: they endure contemplative wisdom.
Nijjhānaṃ khamantī (chịu đựng sự quán xét) nghĩa là chịu đựng tuệ quán xét.
Tattha tattha āgate sīlādidhamme nijjhāyitvā paññāya rocetvā yāthāvato gahetabbā honti.
The virtues and other Dhamma teachings that arise here and there should be contemplated, accepted with wisdom, and grasped as they truly are.
Các pháp như giới và những điều tương tự xuất hiện ở đó phải được quán xét bằng tuệ, chấp nhận bằng tuệ và nắm giữ một cách chân thật.
Tenāha ‘‘idha sīla’’ntiādi.
Therefore, he says “idha sīla” (here virtue), and so forth.
Do đó, Ngài nói "idha sīla" (ở đây giới) và những điều tương tự.
Na kevalaṃ suggahitaṃ pariyattiṃ nissāya maggabhāvanāphalasacchikiriyā, paravādaniggahasakavādapatiṭṭhāpanādīnipi ijjhantīti dassetuṃ ‘‘paravāde’’tiādi vuttaṃ.
To show that not only the cultivation of the path and the realization of its fruits are achieved by well-grasped learning, but also the refutation of others’ doctrines and the establishment of one’s own, it is said “paravāde” (in the doctrines of others), and so forth.
Để chỉ ra rằng không chỉ sự chứng đắc quả vị đạo lộ thông qua sự tu tập dựa trên sự học tập được nắm giữ tốt, mà cả việc bác bỏ luận điệu của người khác và thiết lập luận điệu của mình cũng thành tựu, Ngài đã nói "paravāde" (trong luận điệu của người khác) và những điều tương tự.
Tenāha ‘‘uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahaṃ niggahitvā’’tiādi (dī. ni. 2.268).
Therefore, it is said, “having properly refuted the arisen doctrines of others with the Dhamma” and so forth (Dī. Ni. 2.268).
Do đó, Ngài nói "sau khi bác bỏ một cách triệt để luận điệu sai lầm của người khác đã khởi lên bằng chánh pháp" và những điều tương tự.
Icchiticchitaṭṭhānanti diṭṭhiviniveṭhanādivasena icchitaṃ icchitaṃ pāḷipadesaṃ.
Icchiticchitaṭṭhānaṃ means: any desired passage of the Pāḷi, in terms of unraveling views and so forth.
Icchiticchitaṭṭhānaṃ (nơi mong muốn) nghĩa là bất cứ đoạn kinh nào được mong muốn liên quan đến việc loại bỏ các tà kiến.
Mocetunti apanetuṃ.
Mocetuṃ means: to remove.
Mocetuṃ (để loại bỏ) nghĩa là để gạt bỏ.
Ahitāya dukkhāya asaṃvattanampi tadabhāve uppajjanakahitasukhassa kāraṇameva tasmiṃ sati bhāvatoti.
Even not leading to harm and suffering is itself a cause for the arising of what is beneficial and pleasant in its absence, for it exists when that is present.
Việc không dẫn đến điều bất lợi, khổ đau cũng là nguyên nhân của lợi ích và hạnh phúc sẽ khởi lên khi không có nó, vì nó tồn tại khi có nó.
Suggahitaalagaddassapi hitāya sukhāya saṃvattanatā daṭṭhabbā.
The conduciveness to welfare and happiness of a well-grasped alagadda should be understood.
Cũng cần phải thấy rằng ngay cả một con rắn độc được nắm giữ tốt cũng dẫn đến lợi ích và hạnh phúc.
240. Uttaranti etenāti uttaro, sinanti bandhantīti setu, uttaro ca so setu cāti uttarasetu.
240. That by which one crosses over is called uttara; those that bind are called setu. Thus, uttarasetu (a superior bridge) is that which is uttara and also setu.
Vượt qua nhờ nó nên gọi là uttaro (vượt qua), cột lại nên gọi là setu (cây cầu), cái vượt qua và là cây cầu nên gọi là uttarasetu (cây cầu vượt qua).
Kūlaṃ paratīraṃ vahati pāpetīti kullaṃ.
That which carries or brings one to the other shore is kullaṃ (a raft).
Đưa bờ bên kia đến nên gọi là kullaṃ (cái bè).
Kalāpaṃ katvā baddhoti veḷunaḷādīhi kalāpavasena baddho.
Kalāpaṃ katvā baddho means: bound in bundles with bamboo, reeds, and so forth.
Kalāpaṃ katvā baddho (được buộc thành bó) nghĩa là được buộc thành bó bằng tre, sậy và những thứ tương tự.
Aṇunti idaṃ aṭṭhasamāpattiārammaṇaṃ saññojanaṃ sandhāya vadati.
Aṇu here refers to the fetter related to the object of the eight attainments.
Aṇuṃ (vi tế) ở đây nói đến kiết sử là đối tượng của tám thiền định.
Thūlanti itaraṃ.
Thūlaṃ means: the other (grosser fetter).
Thūlaṃ (thô) là cái khác.
Diṭṭhinti yathābhūtadassanaṃ, vipassananti attho.
Diṭṭhi means: seeing things as they are, that is, insight (vipassanā).
Diṭṭhiṃ (kiến) là sự thấy biết như thật, nghĩa là quán tuệ.
Evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātanti tebhūmakesu dhammesu ñātaṃ ‘‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’’ti, evaṃ taṇhādiṭṭhisaṃkilesābhāvena sabbaso visuddhaṃ, parisuddhattā eva pariyodātaṃ.
Evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātaṃ means: that which is known in the three realms of existence as “This is not mine, I am not this, this is not my self”—thus, utterly purified by the absence of taints like craving and wrong view, and therefore thoroughly cleansed.
Evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātaṃ (hoàn toàn thanh tịnh như vậy, hoàn toàn trong sạch như vậy) nghĩa là đã biết về các pháp thuộc ba cõi rằng "đây không phải của tôi, tôi không phải là cái đó, đây không phải là tự ngã của tôi", như vậy, hoàn toàn thanh tịnh do không có các phiền não như tham ái và tà kiến, và do thanh tịnh nên hoàn toàn trong sạch.
Na allīyethāti nikantivasena na nissayetha.
Na allīyetha means: may he not cling to it with attachment.
Na allīyethā (không dính mắc) nghĩa là không nương tựa một cách tham ái.
Na kelāyethāti na mamāyetha.
Na kelāyetha means: may he not appropriate it as “mine.”
Na kelāyethā (không chiếm hữu) nghĩa là không xem là của mình.
Na dhanāyethāti dhanaṃ drabyaṃ na kayirātha.
Na dhanāyetha means: may he not treat it as wealth or property.
Na dhanāyethā (không xem là tài sản) nghĩa là không xem là tài sản, của cải.
Ubhayatthāti samathe vipassanāya ca.
Ubhayattha means: in both tranquility (samatha) and insight (vipassanā).
Ubhayatthā (ở cả hai) nghĩa là trong cả samatha (tịnh chỉ) và vipassanā (quán tuệ).
Asaddhammetiādīsu asataṃ hīnajjhāsayānaṃ dhammoti asaddhammo.
In asaddhamme and so forth: The Dhamma of ignoble individuals with low intentions is asaddhammo (ignoble doctrine).
Trong Asaddhamme (phi pháp) và những điều tương tự, asaddhammo (phi pháp) là pháp của những người xấu, những người có ý định thấp kém.
Gāmavāsīnaṃ dhammoti gāmadhammo.
The Dhamma of villagers is gāmadhammo (village doctrine).
Pháp của những người sống trong làng là gāmadhammo (pháp làng).
Kilesānaṃ vassanasabhāvatāya vasaladhammo.
Because of its nature of raining down defilements, it is vasaladhammo (doctrine of an outcaste).
Vasaladhammo (pháp hạ tiện) do bản chất của phiền não là làm ô uế.
Kilesehi dūsitattā thūlattā ca duṭṭhullo.
Because it is defiled by taints and gross, it is duṭṭhullo (gross).
Duṭṭhullo (thô ác) do bị phiền não làm ô nhiễm và do thô thiển.
Udakasuddhipariyosānatāya odakantiko.
Because it culminates in purification by water, it is odakantiko (culminating in water).
Odakantiko (chỉ đến việc rửa nước) do sự thanh tịnh chỉ kết thúc bằng nước.
‘‘Dhammāpi vo pahātabbā’’ti imināpi ovādena bhikkhū uddissa kathentopi ariṭṭhaṃyeva niggaṇhāti.
Even by imināpi ovādena (this instruction), when speaking to the monks, “even the Dhamma teachings must be abandoned,” he ariṭṭhaṃyeva niggaṇhāti (only rebukes Ariṭṭha).
Ngay cả khi nói với các tỳ khưu "imināpi ovādena" (bằng lời khuyên này) rằng "các pháp cũng phải được từ bỏ", thì Ngài cũng ariṭṭhaṃyeva niggaṇhāti (chỉ khiển trách Ariṭṭha).
241. Tividhaggāhavasenāti taṇhāmānadiṭṭhiggāhavasena.
241. Tividhaggāhavasena means: by way of the three types of grasping: grasping of craving, conceit, and views.
Tividhaggāhavasenā (theo ba loại chấp thủ) nghĩa là theo chấp thủ tham ái, ngã mạn và tà kiến.
Yadi evaṃ ‘‘ahaṃ mamāti gaṇhātī’’ti gāhadvayameva kasmā vuttanti?
If that is the case, why are only two types of grasping, “ahaṃ mamāti gaṇhātī” (he grasps ‘I’ and ‘mine’), mentioned?
Nếu vậy, tại sao chỉ nói hai loại chấp thủ là "ahaṃ mamāti gaṇhātī" (chấp thủ 'tôi' và 'của tôi')?
Nayidamevaṃ tatthāpi gāhattayasseva vuttattā.
It is not so; there, too, three types of grasping are mentioned.
Không phải vậy, ở đó cũng đã nói đến ba loại chấp thủ.
‘‘Aha’’nti hi iminā mānadiṭṭhiggāhā vuttā ‘‘ahamasmī’’ti gāhasāmaññato.
For by “ahaṃ” (I), the grasping of conceit and views is meant, owing to the common notion of grasping “I am.”
Vì "ahaṃ" (tôi) ở đây nói đến chấp thủ ngã mạn và tà kiến do sự tương đồng của chấp thủ "tôi là".
Diṭṭhipi diṭṭhiṭṭhānaṃ purimuppannāya diṭṭhiyā uttaradiṭṭhiyā sakkāyadiṭṭhiyā sassatadiṭṭhiyā ca kāraṇabhāvato.
Diṭṭhipi diṭṭhiṭṭhānaṃ (view is also a basis for views) because it is a cause for previously arisen views, later views, personality view (sakkāyadiṭṭhi), and eternalist view (sassatadiṭṭhi).
Diṭṭhipi diṭṭhiṭṭhānaṃ (tà kiến cũng là nền tảng của tà kiến) do là nguyên nhân của tà kiến đã khởi lên trước đó, của tà kiến sau đó, của thân kiến và của thường kiến.
Ārammaṇaṃ pañca khandhā, rūpārammaṇādīni ca.
Ārammaṇaṃ (object) means: the five aggregates, and objects such as visual forms.
Ārammaṇaṃ (đối tượng) là năm uẩn, và các đối tượng như sắc đối tượng.
Diṭṭhiyā paccayo avijjā-phassa-saññā-vitakka-ayonisomanasikāra-pāpamittaparatoghosādiko diṭṭhiyā upanissayādipaccayo.
Diṭṭhiyā paccayo (cause of view) means: ignorance, contact, perception, thought, unwise attention, evil friendship, the voice of another, and so forth, which are proximate causes for views.
Diṭṭhiyā paccayo (duyên của tà kiến) là vô minh, xúc, tưởng, tầm, phi như lý tác ý, ác hữu, tha ngôn ngữ và những thứ tương tự là duyên cận y của tà kiến.
Vuttañhetaṃ paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 1.124)‘‘katamāni aṭṭha diṭṭhiṭṭhānāni avijjāpi phassopi saññāpi vitakkopi ayonisomanasikāropi pāpamittopi paratoghosopi diṭṭhiṭṭhāna’’ntiādi.
This is stated in the Paṭisambhidā (Paṭi. Ma. 1.124): “What are the eight bases of view? Ignorance, contact, perception, thought, unwise attention, evil friendship, the voice of another – these are bases of view,” and so forth.
Điều này đã được nói trong Paṭisambhidā rằng "những gì là tám nền tảng của tà kiến? Vô minh, xúc, tưởng, tầm, phi như lý tác ý, ác hữu, tha ngôn ngữ cũng là nền tảng của tà kiến" và những điều tương tự.
Rūpārammaṇāti ruppanasabhāvadhammārammaṇā.
Rūpārammaṇā means: having as object phenomena characterized by affliction.
Rūpārammaṇā (có sắc làm đối tượng) nghĩa là có các pháp có bản chất hoại diệt làm đối tượng.
Rūpaṃ pana attāti na vattabbaṃ idha ‘‘rūpaṃ attato samanupassatī’’ti (saṃ. ni. 3.81, 345) imassa gāhassa anadhippetattā.
Rūpaṃ pana attāti na vattabbaṃ (form, however, should not be called self) because the grasping “he regards form as self” (Saṃ. Ni. 3.81, 345) is not intended here.
Rūpaṃ pana attāti na vattabbaṃ (sắc không nên được nói là tự ngã) vì chấp thủ "thấy sắc là tự ngã" không được đề cập ở đây.
So hi ‘‘yampi taṃ diṭṭhiṭṭhāna’’ntiādinā parato vuccati.
For that is stated later by “yampi taṃ diṭṭhiṭṭhāna” (whatever is that basis of view), and so forth.
Điều đó được nói sau này bằng "yampi taṃ diṭṭhiṭṭhānaṃ" (cái gì là nền tảng của tà kiến) và những điều tương tự.
Idha pana ‘‘rūpavantaṃ attānaṃ samanupassati, attani rūpaṃ, rūpasmiṃ attāna’’nti ime tayo gāhā adhippetāti keci, tadayuttaṃ.
Here, however, some say that the three types of grasping “he regards the self as having form, form in the self, the self in form” are intended, but this is inappropriate.
Ở đây, một số người cho rằng ba chấp thủ này được đề cập: "thấy tự ngã có sắc, sắc trong tự ngã, tự ngã trong sắc", nhưng điều đó không hợp lý.
Yasmā rūpaṃ attā na hoti, attaggāhassa pana ālambanaṃ hoti, attasabhāveyeva vā rūpādidhamme ārabbha attadiṭṭhi uppajjati, na attānaṃ tassa paramatthato anupalabbhanato, tasmā rūpādiārammaṇāva attadiṭṭhīti katvā vuttaṃ, rūpaṃ pana ‘‘attā’’ti na vattabbanti ayamettha attho.
Because form is not the self, but is an object for grasping the self, or because the self-view arises with reference to phenomena such as form as the self-nature, not the self itself, as the self is not found in the ultimate sense, therefore, it is said that the self-view has form and so forth as its object. The meaning here is that form, however, should not be called the self.
Vì sắc không phải là tự ngã, nhưng là đối tượng của chấp thủ tự ngã, hoặc tà kiến về tự ngã khởi lên dựa trên các pháp như sắc có bản chất tự ngã, chứ không phải do không tìm thấy tự ngã một cách chân thật, do đó, nói rằng tà kiến về tự ngã chỉ có sắc làm đối tượng và những điều tương tự, nhưng sắc không nên được nói là tự ngã, đó là ý nghĩa ở đây.
‘‘Yampi taṃ diṭṭhiṭṭhāna’’ntiādinā pana vipassanāpaṭivipassanā viya diṭṭhianupassanā nāma dassitā.
By “yampi taṃ diṭṭhiṭṭhāna” and so forth, however, the contemplation of views is shown, like insight and counter-insight.
Tuy nhiên, bằng "yampi taṃ diṭṭhiṭṭhānaṃ" và những điều tương tự, sự quán chiếu tà kiến được chỉ ra giống như quán tuệ và phản quán tuệ.
Gandharasaphoṭṭhabbāyatanānaṃ sampattagāhindriyavisayatāya patvā gahetabbatā.
The sense bases of smell, taste, and tangible objects are to be grasped by reaching them, being within the range of the corresponding faculty.
Các xứ hương, vị, xúc có thể được nắm giữ bằng cách tiếp cận do là đối tượng của các căn tiếp xúc.
Tañhi tassa attano visayaṃ paribhutvā sambandhaṃ hutvā gaṇhāti.
For it (the faculty) consumes its own object, becomes connected, and then grasps it.
Vì nó nắm giữ đối tượng của chính nó bằng cách hưởng thụ và liên kết.
Avasesāni sattāyatanāni viññātaṃ nāma manasā viññātabbato.
Avasesāni sattāyatanāni viññātaṃ nāma (the remaining seven sense bases are called ‘known’) because they are to be known by the mind.
Avasesāni sattāyatanāni viññātaṃ nāma (bảy xứ còn lại được gọi là viññātaṃ) do có thể được nhận thức bằng ý.
Aññathā itaresampi viññātatā siyā.
Otherwise, the others would also be known.
Nếu không, thì các xứ khác cũng có thể được nhận thức.
Pattanti adhigataṃ.
Pattaṃ means: attained.
Pattaṃ (đạt được) nghĩa là đã chứng đắc.
Pariyesitanti gavesitaṃ.
Pariyesitaṃ means: sought.
Pariyesitaṃ (tìm kiếm) nghĩa là đã tìm kiếm.
Anuvicaritanti cintitaṃ.
Anuvicaritaṃ means: pondered.
Anuvicaritaṃ (quán xét) nghĩa là đã suy nghĩ.
Tenāha ‘‘manasā’’ti.
Therefore, he says “manasā” (by mind).
Do đó, Ngài nói "manasā" (bằng ý).
Ettha ca pattapariyesanānaṃ apaṭikkhepassa, visuṃ, ekajjhaṃ paṭikkhepassa ca vasena catukkoṭikaṃ dassetvā pattapariyesitehi anuvicaritassa bhedaṃ dassetuṃ ‘‘lokasmiñhī’’tiādi vuttaṃ.
Here, to show a fourfold distinction by non-rejection of both attaining and seeking, and by rejecting separately and jointly, and to show the difference between what is pondered from what is sought and attained, it is said “lokasmiñhī” (for in the world), and so forth.
Ở đây, để chỉ ra sự khác biệt của việc quán xét so với việc đạt được và tìm kiếm, sau khi trình bày bốn trường hợp về việc không bác bỏ, riêng lẻ, và bác bỏ cùng lúc việc đạt được và tìm kiếm, Ngài nói "lokasmiñhī" (vì trong thế gian) và những điều tương tự.
Pariyesitvā pattaṃ paṭhamaṃ cetasā pacchā kāyena pattattā pattaṃ nāma.
Pariyesitvā pattaṃ (sought and attained) is called pattaṃ because it is first attained mentally, then physically.
Pariyesitvā pattaṃ (tìm kiếm rồi đạt được) được gọi là pattaṃ (đạt được) do trước tiên đạt được bằng tâm, sau đó bằng thân.
Pariyesitvā nopattaṃ pariyesitaṃ nāma kevalaṃ pariyesitabhāvato.
Pariyesitvā nopattaṃ pariyesitaṃ nāma (sought but not attained is called ‘sought’) simply by virtue of having been sought.
Pariyesitvā nopattaṃ pariyesitaṃ nāma (tìm kiếm nhưng không đạt được được gọi là pariyesitaṃ) chỉ do trạng thái tìm kiếm.
Apariyesitvā pattañca nopattañca manasā anuvicaritabbato manasānuvicaritaṃ nāma.
Apariyesitvā pattañca nopattañca (not sought, both attained and not attained) is called manasānuvicaritaṃ nāma (pondered by mind) because it is to be pondered by mind.
Apariyesitvā pattañca nopattañca (không tìm kiếm nhưng đạt được và không đạt được) được gọi là manasānuvicaritaṃ nāma (được quán xét bằng ý) do có thể được quán xét bằng ý.
Ayañca vikappo ākulo viyāti ‘‘atha vā’’tiādi vuttaṃ.
And because this alternative is somewhat confused, it is said “atha vā” (or alternatively), and so forth.
Và sự phân loại này có vẻ phức tạp, do đó, Ngài nói "atha vā" (hoặc là) và những điều tương tự.
Pattaṭṭhenāti pattabhāvena pattatāsāmaññena.
Pattaṭṭhenāti means: by the state of being attained, by the general nature of attainment.
Pattaṭṭhenā (theo nghĩa đạt được) nghĩa là theo trạng thái đạt được, theo sự tương đồng của việc đạt được.
Apariyesitvā nopattaṃ manasānuvicaritaṃ nāma pattiyā pariyesanāya ca abhāvato.
That which is pondered mentally without having searched for or obtained it is due to the absence of searching for and obtaining it.
Cái gọi là Apariyesitvā nopattaṃ manasānuvicaritaṃ (không tìm kiếm, không nhận được, được suy nghĩ trong tâm) là do không có sự tìm kiếm vật thực.
Sabbaṃ vā etanti ‘‘pariyesitvā pattampī’’tiādinā vuttaṃ catubbidhampi.
Or all this refers to the fourfold classification mentioned with "even having searched for and obtained it," etc.
Sabbaṃ vā etaṃ (Hoặc tất cả những điều này) có nghĩa là cả bốn loại đã được nói đến bằng cách "đã tìm kiếm, thậm chí đã nhận được" v.v.
Imināti ‘‘yampi taṃ diṭṭhiṭṭhānaṃ’’tiādivacanena.
By this is meant by the statement beginning with "whatever view-point is that," etc.
Iminā (Với điều này) có nghĩa là với lời nói "yampi taṃ diṭṭhiṭṭhānaṃ" (cái gì là nơi nương tựa của tà kiến) v.v.
Viññāṇārammaṇā taṇhāmānadiṭṭhiyo kathitā pārisesañāyena.
Craving, conceit, and views, having consciousness as their object, are taught by the method of elimination.
Viññāṇārammaṇā taṇhāmānadiṭṭhiyo kathitā (các tham ái, kiêu mạn, tà kiến có đối tượng là thức) được nói đến theo phép suy luận còn lại (pārisesañāya).
Evaṃ pārisesañāyapariggahe kiṃ payojananti āha ‘‘desanāvilāsenā’’tiādi.
He asks, "What is the purpose in grasping by this method of elimination?" and says, "by eloquence in teaching," etc.
Khi nắm bắt bằng phép suy luận còn lại như vậy thì có lợi ích gì? Vị ấy nói: ‘‘desanāvilāsenā’’tiādi (bằng sự khéo léo trong thuyết pháp) v.v.
Yesaṃ vineyyānaṃ desetabbadhammassa sarūpaṃ anāmasitvā ārammaṇakicca-sampayuttadhamma-phalavisesādi-pakārantaravibhāvanena paṭivedho hoti, tesaṃ tappakārabhedehi dhammehi, yesaṃ pana yena ekeneva pakārena sarūpeneva vā vibhāvane kate paṭivedho hoti, tesaṃ taṃ vatvā dhammissarattā tadaññaṃ niravasesākāravibhāvanañca desanāvilāso.
For those to be trained, for whom penetration occurs by clarifying the teaching in other ways—such as not touching upon its nature directly but by elucidating the function of its object, its associated dhammas, or special results—the dhamma is taught through those various modes. For those for whom penetration occurs by clarifying it in only one way, or by its very nature, stating that (particular way) and then, by virtue of being master of the dhamma, clarifying all other aspects without remainder, is eloquence in teaching.
Đối với những người cần được giáo hóa mà sự giác ngộ phát sinh bằng cách không chạm đến bản chất của pháp cần được thuyết giảng, mà bằng cách làm rõ các phương diện khác như đối tượng, pháp tương ưng với hành động, các loại quả đặc biệt v.v., thì đối với họ, bằng các pháp thuộc loại đó. Còn đối với những người mà sự giác ngộ phát sinh khi đã làm rõ bằng một phương diện hoặc bằng chính bản chất của pháp, thì vị ấy nói điều đó, và vì là bậc làm chủ các pháp, nên sự làm rõ tất cả các phương diện còn lại cũng là desanāvilāso (sự khéo léo trong thuyết pháp).
Tenāha ‘‘diṭṭhādiārammaṇavasena viññāṇaṃ dassita’’nti.
Therefore, he says, "consciousness is shown in terms of objects of sight and so forth."
Vì vậy, vị ấy nói: ‘‘diṭṭhādiārammaṇavasena viññāṇaṃ dassita’’nti (thức được chỉ ra theo cách có đối tượng là cái đã thấy v.v.).
Diṭṭhiṭṭhānanti diṭṭhi eva diṭṭhiṭṭhānaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayameva.
View-point refers to view itself as the view-point, which is just as stated below.
Diṭṭhiṭṭhānaṃ (nơi nương tựa của tà kiến) là chính tà kiến, giống như cách đã nói ở dưới.
Yaṃ rūpaṃ esā diṭṭhi ‘‘loko ca attā cā’’ti gaṇhāti.
The form that this view grasps as "the world and the self."
Cái sắc mà tà kiến này chấp thủ rằng "thế gian và ngã".
Taṃ rūpaṃ sandhāya ‘‘so loko so attā’’ti vacanaṃ vuttanti yojanā.
The arrangement is that the statement "that is the world, that is the self" refers to that form.
Cách phối hợp câu là: lời nói "thế gian đó, ngã đó" được nói đến dựa vào sắc đó.
So pecca bhavissāmīti uddhamāghātanikavādavasenāyaṃ diṭṭhīti āha ‘‘so ahaṃ paralokaṃ gantvā nicco bhavissāmī’’tiādi.
He will exist hereafter—this view, by way of the teaching of those who postulate a future existence, means, "I, having gone to the next world, will be eternal," etc.
So pecca bhavissāmī (người đó sau khi chết sẽ trở thành) là tà kiến này theo quan điểm của thuyết chủ trương sự hủy diệt ở đời sau (uddhamāghātanikavāda), vị ấy nói: ‘‘so ahaṃ paralokaṃ gantvā nicco bhavissāmī’’tiādi (ta đó sau khi đi đến thế giới khác sẽ trở thành thường hằng) v.v.
Dhuvoti thiro.
Enduring means firm.
Dhuvo (kiên cố) là vững chắc.
Sassatoti sabbadābhāvī.
Eternal means existing always.
Sassato (thường hằng) là luôn tồn tại.
Avipariṇāmadhammoti jarāya maraṇena ca avipariṇāmetabbasabhāvo, nibbikāroti attho.
Of unchangeable nature means having a nature that cannot be changed by old age and death; that is, immutable.
Avipariṇāmadhammo (không có pháp biến đổi) là bản chất không thể bị biến đổi bởi già và chết, nghĩa là không biến dạng.
Tampi dassananti tampi tathāvuttaṃ diṭṭhidassanaṃ attānaṃ viya taṇhādiṭṭhiggāhavisesena gaṇhāti.
Even that viewing—even that view, stated in that way, grasps itself by way of specific grasps of craving and views.
Tampi dassanaṃ (cái thấy đó) có nghĩa là cái thấy tà kiến đã nói như vậy cũng chấp thủ như là ngã bằng sự chấp thủ đặc biệt của tham ái và tà kiến.
Tenāha ‘‘etaṃ mamā’’tiādi.
Therefore, he says, "This is mine," etc.
Vì vậy, vị ấy nói: ‘‘etaṃ mamā’’tiādi (cái này là của tôi) v.v.
Diṭṭhārammaṇāti diṭṭhivisayā.
Having views as object means having views as their sphere.
Diṭṭhārammaṇā (có đối tượng là cái thấy) là đối tượng của tà kiến.
Kathaṃ pana diṭṭhi diṭṭhivisayā hotīti āha ‘‘vipassanāyā’’tiādi.
How then can a view have views as its sphere? He replies, "by vipassanā," etc.
Nhưng làm thế nào tà kiến lại có đối tượng là tà kiến? Vị ấy nói: ‘‘vipassanāyā’’tiādi (bằng tuệ quán) v.v.
Paṭivipassanākāleti yamakato sammasanādikālaṃ sandhāyāha.
At the time of counter-vipassanā refers to the time of contemplating in pairs, etc.
Paṭivipassanākāle (trong thời gian phản quán) có nghĩa là nói đến thời gian quán xét bằng cách phân tích theo cặp v.v.
Tattha akkharacintakānaṃ sadde viya, vedajjhāyīnaṃ vedasatthe viya ca diṭṭhiyaṃ diṭṭhigatikānaṃ diṭṭhiggāhappavatti daṭṭhabbā.
There, the occurrence of grasping at views by those holding views should be seen, just as the occurrence of sound in words for those who analyze letters, or the occurrence of the Veda in Vedic scriptures for those who recite the Vedas.
Ở đó, sự chấp thủ tà kiến của những người theo tà kiến cần được thấy như sự chấp thủ âm thanh của những người chuyên về chữ, hoặc như sự chấp thủ kinh Veda của những người chuyên về Veda.
Samanupassatīti padassa ca tasso samanupassanā atthoti yojanā.
And the meaning of the word "samanupassati" is that there is this samanupassanā.
Và đối với từ samanupassatī (quan sát kỹ), có sự quan sát kỹ đó, là cách phối hợp câu.
Tena samanupassanā nāma catubbidhāti dasseti.
By this, it is shown that samanupassanā is fourfold.
Do đó, vị ấy chỉ ra rằng có bốn loại quan sát kỹ.
Tattha ñāṇaṃ tāva samavisamaṃ sammā yāthāvato anupassatīti samanupassanā.
Among these, knowledge sees correctly and truly, both the even and the uneven, and thus is samanupassanā.
Trong đó, trí tuệ quan sát đúng đắn, như thật, cả điều bình thường và không bình thường, nên gọi là samanupassanā (chánh quán).
Itarā pana saṃkilesavasena anu anu passantīti samanupassanā.
The other, however, observes repeatedly in terms of defilement, and thus is samanupassanā.
Còn cái khác, quan sát từng chút một theo cách phiền não, nên gọi là samanupassanā (tà quán).
Yadi evaṃ hotu tāva diṭṭhisamanupassanā micchādassanabhāvato, kathaṃ taṇhāmānāti?
If that is so, let the samanupassanā of views be due to the nature of wrong seeing; but how (can it be) craving and conceit?
Nếu vậy, hãy chấp nhận sự quan sát tà kiến là do bản chất của tà kiến, nhưng tham ái và kiêu mạn thì sao?
Taṇhāyapi sattānaṃ pāpakaraṇe upāyadassanavasena paññāpatirūpikā pavatti labbhateva, yāya vañcananikatisāciyogā sambhavanti.
Even in craving, for beings to commit evil, a semblance of wisdom occurs by way of seeing expedients, by which deceit, treachery, and cunning arise.
Ngay cả trong tham ái, sự vận hành giống như trí tuệ cũng có thể được tìm thấy trong việc thấy phương tiện cho chúng sinh làm điều ác, nhờ đó mà sự lừa dối, gian xảo, và mưu mẹo có thể xảy ra.
Mānopi seyyādinā dassanavaseneva tathā attānaṃ ūhatīti taṇhāmānānaṃ samanupassanāpatirūpikā pavatti labbhatīti daṭṭhabbaṃ.
And conceit, by way of seeing oneself as superior, etc., estimates oneself in that way. Thus, it should be seen that a semblance of samanupassanā occurs in craving and conceit.
Kiêu mạn cũng tự đánh giá mình như vậy theo cách thấy mình là hơn v.v., nên cần hiểu rằng sự vận hành giống như quan sát kỹ của tham ái và kiêu mạn cũng có thể được tìm thấy.
Avijjamāneti ‘‘etaṃ mamā’’ti evaṃ gahetabbe taṇhāvatthusmiṃ ajjhattakhandhapañcake anupalabbhamāne vinaṭṭhe.
When it does not exist means when it is not found and destroyed in the internal five aggregates, in the object of craving that should be grasped as "this is mine."
Avijjamāne (khi không tồn tại) có nghĩa là khi không tìm thấy, khi đã mất đi trong năm uẩn nội tại, trong đối tượng của tham ái cần được chấp thủ như "cái này là của tôi".
Na paritassati bhayaparittāsataṇhāparittāsānaṃ maggena samugghātitattā.
Does not tremble because the tremblings of fear and the tremblings of craving have been eradicated by the path.
Na paritassati (không sợ hãi) là do sự sợ hãi, run rẩy và sự sợ hãi do tham ái đã bị đoạn trừ bằng đạo.
242. Catūhi kāraṇehīti ‘‘asati na paritassatī’’ti vuttampi itarehi tīhi saha gahetvā vuttaṃ.
242. For four reasons refers to what was said with "does not tremble when it does not exist," taking it together with the other three.
242. Catūhi kāraṇehī (bằng bốn lý do) có nghĩa là cái đã nói "khi không tồn tại thì không sợ hãi" được nói đến cùng với ba điều khác.
Catūhi kāraṇehīti catukkoṭikasuññatākathanassa kāraṇehi.
For four reasons means for the reasons of stating the four-faceted emptiness.
Catūhi kāraṇehī (bằng bốn lý do) là bằng các lý do của việc thuyết giảng về tánh không bốn mặt.
Bahiddhā asatīti bāhire vatthusmiṃ avijjamāne.
When it does not exist externally means when it is not present in external things.
Bahiddhā asatī (khi không tồn tại bên ngoài) là khi không tồn tại trong vật bên ngoài.
Sā panassa avijjamānatā laddhavināsena vā aladdhālābhena vāti pāḷiyaṃ – ‘‘ahu vata me, taṃ vata me natthi, siyā vata me, taṃ vatāhaṃ na labhāmī’’ti vuttanti tadubhayaṃ parikkhāravasena vibhajitvā tattha paritassanaṃ dassetuṃ ‘‘bahiddhā parikkhāravināse’’tiādi vuttaṃ.
That non-existence, whether by loss of what was obtained or by not obtaining what was not obtained, is stated in the Pāḷi as "Alas, it was mine; alas, it is not mine. Alas, it might be mine; alas, I do not obtain it." To explain this two-fold trembling in terms of possessions, "loss of external possessions," etc., is stated.
Sự không tồn tại đó của nó là do sự mất mát đã đạt được hay sự không đạt được, điều đó được nói trong kinh điển là – "ahu vata me, taṃ vata me natthi, siyā vata me, taṃ vatāhaṃ na labhāmī" (ôi chao, tôi đã có cái đó, nhưng cái đó tôi không có; ôi chao, tôi có thể có cái đó, nhưng cái đó tôi không đạt được). Để chỉ ra sự sợ hãi ở đó bằng cách phân chia cả hai theo phương tiện, đã nói ‘‘bahiddhā parikkhāravināse’’tiādi (khi các phương tiện bên ngoài bị mất mát) v.v.
Tattha yānaṃ ‘‘ratho vayha’’nti evamādi.
There, vehicles means "chariot, conveyance," and so forth.
Trong đó, yānaṃ (phương tiện đi lại) là "xe cộ, phương tiện chuyên chở" v.v.
Vāhanaṃ hatthiassādi.
Carriage means elephants, horses, etc.
Vāhanaṃ (phương tiện chuyên chở) là voi, ngựa v.v.
Yehi kilesehīti yehi asantapatthanādīhi kilesehi.
By which defilements means by which defilements such as craving for what is not present.
Yehi kilesehī (bằng những phiền não nào) là bằng những phiền não như sự mong muốn điều không tồn tại v.v.
Evaṃ bhaveyyāti evaṃ ‘‘ahu vata me’’tiādinā codanādi bhaveyya.
It might be so means such reproof, etc., might occur with "Alas, it was mine," etc.
Evaṃ bhaveyyā (sẽ xảy ra như vậy) là sự thúc giục v.v. sẽ xảy ra như "ahu vata me" (ôi chao, tôi đã có) v.v.
Diṭṭhiṭṭhānādhiṭṭhānapariyuṭṭhānābhinivesānusayānanti ettha aparāparaṃ pavattāsu diṭṭhīsu yā parato uppannā diṭṭhiyo, tāsaṃ purimuppannā diṭṭhiyo kāraṇaṭṭhena diṭṭhiṭṭhānāni.
In "diṭṭhiṭṭhānādhiṭṭhānapariyuṭṭhānābhinivesānusaya" (view-points, bases of views, obsessions of views, convictions, and latent tendencies), among views occurring successively, those views that arise later have the earlier-arisen views as their cause, thus they are view-points.
Trong Diṭṭhiṭṭhānādhiṭṭhānapariyuṭṭhānābhinivesānusayānaṃ (của các nơi nương tựa của tà kiến, sự nương tựa của tà kiến, sự bao vây của tà kiến, sự chấp thủ kiên cố, các tùy miên), trong các tà kiến phát sinh liên tục, những tà kiến phát sinh sau đó, thì những tà kiến phát sinh trước là diṭṭhiṭṭhānāni (các nơi nương tựa của tà kiến) theo nghĩa là nguyên nhân.
Adhikaraṇaṭṭhena diṭṭhādhiṭṭhānāni, pariyuṭṭhānappattiyā sabbāpi diṭṭhipariyuṭṭhānāni.
By way of being their foundation, they are bases of views. All of them, having reached the state of obsession, are obsessions of views.
Là diṭṭhādhiṭṭhānāni (các sự nương tựa của tà kiến) theo nghĩa là cơ sở, tất cả đều là diṭṭhipariyuṭṭhānāni (các sự bao vây của tà kiến) theo nghĩa đã đạt đến sự bao vây.
‘‘Idameva saccaṃ moghamañña’’nti (ma. ni. 2.202, 427; 3.27-29; udā. 55; mahāni. 20; netti. 59) pavattiyā abhinivesā.
By their occurrence as "This alone is true; other is false" (M.N. 2.202, 427; 3.27-29; Ud. 55; Mahāniddesa 20; Netti. 59), they are convictions.
Là abhinivesā (sự chấp thủ kiên cố) theo sự vận hành "chỉ cái này là thật, cái khác là hư vọng" (Ma. Ni. 2.202, 427; 3.27-29; Udā. 55; Mahāni. 20; Netti. 59).
Appahīnabhāvena santāne sayantīti anusayāti evaṃ diṭṭhiṭṭhānādīnaṃ padānaṃ vibhāgo veditabbo.
They lie dormant in the continuum due to their unabandoned nature, thus they are latent tendencies. In this way, the distinction of terms such as view-points should be understood.
Nằm yên trong dòng tâm thức do chưa được đoạn trừ nên gọi là anusayā (các tùy miên). Như vậy, sự phân chia các từ như diṭṭhiṭṭhāna v.v. cần được hiểu.
Taṇhādīhi kampaniyatāya sabbasaṅkhārāva iñjitānīti sabbasaṅkhāraiñjitāni.
Due to being shaken by craving, etc., all formations are agitated; thus, all formations are agitated.
Tất cả các hành đều bị rung động bởi sự dễ bị lay động bởi tham ái v.v., nên gọi là sabbasaṅkhāraiñjitāni (tất cả các hành bị rung động).
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the remaining two terms.
Đối với hai từ còn lại cũng theo cách này.
Upadhīyati ettha dukkhanti upadhi, khandhāva upadhi khandhūpadhi.
Suffering is deposited here, hence upadhi. The aggregates themselves are upadhi, aggregates as upadhi.
Khổ được đặt vào đây nên gọi là upadhi (sự chấp thủ), các uẩn chính là upadhi nên gọi là khandhūpadhi (sự chấp thủ các uẩn).
Esa nayo sesesupi.
The same method applies to the rest.
Cách này cũng áp dụng cho các từ còn lại.
Tadeva ca āgamma taṇhā khīyati virajjati nirujjhatīti yojanā.
And craving, having come to depend on that, is exhausted, dispassioned, and ceases.
Và dựa vào điều đó, tham ái bị tiêu diệt, ly tham, diệt tận, là cách phối hợp câu.
Ucchijjissāmi nāmassūtiādīsu nipātamattaṃ, saṃsaye vā.
In "I would be annihilated, truly," etc., the particles are merely for emphasis, or for doubt.
Trong Ucchijjissāmi nāmassūtiādi (tôi sẽ bị đoạn diệt, quả thật là vậy) v.v., đó chỉ là một giới từ, hoặc là sự hoài nghi.
Tāsoti attaniyābhāvaṃ paṭicca taṇhāparittāso ceva bhayaparittāso ca.
Trembling refers to both the trembling of craving and the trembling of fear regarding the absence of self.
Tāso (sự sợ hãi) là sự sợ hãi do tham ái và sự sợ hãi do lo sợ về sự không tồn tại của mình.
Tenāha ‘‘tāso heso’’tiādi.
Therefore, he says, "This is indeed trembling," etc.
Vì vậy, vị ấy nói: ‘‘tāso heso’’tiādi (quả thật đó là sự sợ hãi) v.v.
No cassaṃ, no ca me siyāti ‘‘aha’’nti kira koci no cassaṃ, ‘‘me’’ti ca kiñci no siyāti.
I would not be, nor would it be mine means that no one would be "I," nor would anything be "mine."
No cassaṃ, no ca me siyā (tôi sẽ không tồn tại, và cái của tôi cũng sẽ không tồn tại) có nghĩa là một người nào đó sẽ không tồn tại như "tôi", và một cái gì đó sẽ không tồn tại như "của tôi".
Tāsappatīkāradassanañhetaṃ.
This is showing the remedy for trembling.
Đây là sự chỉ ra phương pháp đối trị sự sợ hãi.
243. Ettāvatāti ‘‘evaṃ vutte’’tiādinā, pucchānusandhivasena pavattāya ‘‘chayimāni, bhikkhave, diṭṭhiṭṭhānānī’’tiādinā (ma. ni. 1.241) vā.
243. To this extent means by "when it is thus said," etc., or by the discourse beginning with "Monks, there are these six view-points" (M.N. 1.241), which arose from a sequence of questions.
243. Ettāvatā (đến mức này) có nghĩa là bằng "khi được nói như vậy" v.v., hoặc bằng "chayimāni, bhikkhave, diṭṭhiṭṭhānānī" (này các Tỳ-khưu, có sáu nơi nương tựa của tà kiến) (Ma. Ni. 1.241) đã phát sinh theo sự liên kết của câu hỏi.
Sāpi hi ajjhattakhandhavināse paritassanakaṃ dassetvā aparitassanakaṃ dassentī pavattāti tassanakassa suññatādassanaṃ akiccasādhakampi suññatādassanamevāti imesaṃ vasena ‘‘catukkoṭikā suññatā kathitā’’ti vuttaṃ.
For even that discourse, after showing trembling at the destruction of the internal aggregates, proceeds to show non-trembling. Therefore, the showing of emptiness for trembling, even if it does not accomplish a specific task, is still a showing of emptiness. Hence, in reference to these, "the four-faceted emptiness is taught" is stated.
Vì điều đó cũng được nói đến khi chỉ ra sự không sợ hãi sau khi chỉ ra sự sợ hãi khi các uẩn nội tại bị hủy diệt, nên sự chỉ ra tánh không của sự sợ hãi, mặc dù không đạt được mục đích, nhưng vẫn là sự chỉ ra tánh không. Theo các điều này, đã nói ‘‘catukkoṭikā suññatā kathitā’’ (tánh không bốn mặt đã được thuyết giảng).
Bahiddhā parikkhāranti bāhiraṃ saviññāṇakaṃ aviññāṇakañca sattopakaraṇaṃ.
External possessions refers to external animate and inanimate implements for beings.
Bahiddhā parikkhāraṃ (các phương tiện bên ngoài) là các vật dụng hỗ trợ cho chúng sinh, cả hữu thức và vô thức, bên ngoài.
Tañhi jīvitavuttiyā parikkhārakaṭṭhena ‘‘parikkhāro’’ti vuttaṃ.
Indeed, it is called "possession" because it is an implement for sustaining life.
Điều đó được gọi là "phương tiện" theo nghĩa là vật dụng để duy trì sự sống.
Pariggahaṃ nāma katvāti ‘‘mama ida’’nti pariggahetabbatāya pariggahitaṃ nāma katvā.
Having made it a possession means having made it a possession by grasping it as "this is mine."
Pariggahaṃ nāma katvā (đã tạo ra sự chấp thủ) có nghĩa là đã tạo ra cái gọi là sự chấp thủ theo nghĩa cần được chấp thủ là "cái này là của tôi".
Sabbopi diṭṭhiggāho ‘‘attā nicco dhuvo sassato, attā ucchijjati vinassatī’’tiādinā attadiṭṭhisannissayoyevāti vuttaṃ ‘‘sakkāyadiṭṭhipamukhā dvāsaṭṭhidiṭṭhiyo’’ti.
All grasping at views is dependent on self-view, such as "the self is permanent, enduring, eternal, the self is annihilated, destroyed." This is why it is stated, "the sixty-two views, with sakkāyadiṭṭhi as chief."
Tất cả các chấp thủ tà kiến đều dựa vào tà kiến về ngã, như "ngã là thường hằng, kiên cố, vĩnh cửu, ngã bị đoạn diệt, bị hủy hoại" v.v., nên đã nói ‘‘sakkāyadiṭṭhipamukhā dvāsaṭṭhidiṭṭhiyo’’ (sáu mươi hai tà kiến có tà kiến thân kiến làm chủ đạo).
Ayāthāvaggāhinā abhinivesanapaññāpanānaṃ upatthambhabhāvato diṭṭhi eva nissayoti diṭṭhinissayo.
Because it supports the establishment and manifestation of grasping incorrectly, view itself is the support, thus diṭṭhinissaya.
Vì tà kiến là sự hỗ trợ cho sự thiết lập và tuyên bố không chấp thủ đúng như thật, nên tà kiến chính là chỗ nương tựa, gọi là diṭṭhinissayo (chỗ nương tựa của tà kiến).
Pariggaṇheyyāti niccādivisesayuttaṃ katvā pariggaṇheyya.
He might grasp means he might grasp it as being endowed with attributes such as permanence.
Pariggaṇheyyā (có thể chấp thủ) có nghĩa là có thể chấp thủ bằng cách làm cho nó có những đặc tính như thường hằng v.v.
Kimevaṃ pariggahetuṃ sakkuṇeyya?
What could one grasp in such a way?
Ai có thể nắm giữ như vậy?
Sabbatthāti ‘‘taṃ, bhikkhave, attavādupādānaṃ upādiyetha, taṃ, bhikkhave, diṭṭhinissayaṃ nissayethā’’ti etesupi.
Sabbatthā (everywhere): refers to "Monks, you should grasp that clinging to the doctrine of self, monks, you should rely on that view" – even in these (instances).
Ở khắp mọi nơi có nghĩa là, ngay cả trong những điều này: "Này các Tỳ-kheo, hãy chấp thủ sự chấp thủ về thuyết ngã đó; này các Tỳ-kheo, hãy nương tựa vào chỗ nương tựa của tà kiến đó."
244. Attani vā satīti yassa attano santakabhāvena kiñci attaniyanti vucceyya, tasmiṃ attani sati, so eva pana attā paramatthato natthīti adhippāyo.
Attani vā satī (or if there is a self): means if there were a self that could be called "one's own" due to its ownership, and such a self existed, but that self does not truly exist in the ultimate sense – this is the meaning.
244. Hoặc khi có ngã có nghĩa là, khi có một cái ngã mà bởi trạng thái sở hữu của nó, một cái gì đó được gọi là "của ngã", thì cái ngã đó, tự nó, trên thực tế không tồn tại – đó là ý nghĩa.
Sakkā hi vattuṃ bāhirakaparikappito attā ‘‘paramattho’’ti?
Is it possible to say that the self, conceived externally, is "ultimate reality"?
Có thể nói rằng cái ngã được tưởng tượng từ bên ngoài là "chân đế" không?
Siyā khandhapañcakaṃ ñeyyasabhāvattā yathā taṃ ghaṭo, yadi pana tadaññaṃ nāma kiñci abhavissa, na taṃ niyamato viparītaṃ siyāti?
The five aggregates might be knowable, like a pot, but if there were something else by that name, would it not necessarily be the opposite?
Năm uẩn có thể là đối tượng nhận biết, giống như một cái bình; nhưng nếu không có cái gì khác ngoài chúng, thì điều đó không nhất thiết là ngược lại sao?
Na ca so paramatthato atthi pamāṇehi anupalabbhamānattā turaṅgamavisāṇaṃ viyāti.
And it does not ultimately exist, being undiscoverable by valid means of knowledge, like a horse's horn.
Và cái đó trên thực tế không tồn tại, vì không thể nhận thức được bằng các bằng chứng, giống như sừng ngựa.
Attaniye vā parikkhāre satīti ‘‘idaṃ nāma attano santaka’’nti tassa kiñcanabhāvena nicchite kismiñci vatthusmiṃ sati.
Attaniye vā parikkhāre satī (or if there is a possession of oneself): refers to when something is determined as "one's own property."
Hoặc khi có vật sở hữu của ngã có nghĩa là, khi có một vật nào đó được xác định là "cái này là của ngã" bởi trạng thái sở hữu của nó.
Attano idanti hi attaniyanti.
"This is mine" is indeed "one's own."
Vì "cái này là của ngã" nên gọi là vật sở hữu của ngã.
Ahanti satīti ‘‘ahaṃ nāmāya’’nti ahaṃkāravatthubhūte paramatthato niddhāritasarūpe kismiñci sati tassa santakabhāvena mamāti kiñci gahetuṃ yuttaṃ bhaveyya.
Ahanti satī (or if there is an "I"): means if there were something truly defined as the basis of the ego-notion, "I am this," then it would be appropriate to grasp something as "mine" due to its ownership by that.
Khi có "tôi" có nghĩa là, khi có một cái gì đó trên thực tế được xác định rõ ràng là đối tượng của sự chấp ngã, là "cái này là tôi", thì khi đó, việc nắm giữ một cái gì đó là "của tôi" bởi trạng thái sở hữu của nó mới là hợp lý.
Mamāti sati ‘‘aha’’nti etthāpi eseva nayo.
Mamāti sati ‘‘aha’’ (if there is a "mine," there is an "I"): here too, the same principle applies.
Khi có "của tôi" thì đối với "tôi" cũng theo cách tương tự.
Iti paramatthato attano anupalabbhamānattā attaniyaṃ kiñci paramatthato natthevāti sabbasaṅkhārānaṃ anattatāya anattaniyataṃ, anattaniyatāya ca anattakataṃ dasseti.
Thus, since the self is not ultimately found, nothing is truly one's own, thereby showing the non-selfhood of all conditioned phenomena, and by non-selfhood, the non-doership.
Như vậy, vì trên thực tế không thể nhận thấy ngã, nên trên thực tế không có bất kỳ vật sở hữu nào của ngã – điều này cho thấy sự vô ngã sở hữu của tất cả các pháp hữu vi bởi trạng thái vô ngã, và bởi trạng thái vô ngã sở hữu mà chúng là vô ngã tạo.
Bhūtatoti bhūtatthato.
Bhūtato (in reality): in the sense of existing factually.
Thực tại có nghĩa là theo nghĩa chân thực.
Tathatoti tathasabhāvato.
Tathato (as it truly is): in the sense of its true nature.
Như thật có nghĩa là theo bản chất như vậy.
Thiratoti ṭhitasabhāvato nibbikārato.
Thirato (as stable): in the sense of its steady nature, being unchangeable.
Kiên cố có nghĩa là theo bản chất vững chắc, không biến đổi.
Yasmā hutvā na hotīti yasmā pubbe asantaṃ paccayasamavāyena hutvā uppajjitvā puna bhaṅgupagamena na hoti, tasmā na niccanti aniccaṃ, adhuvanti attho.
Yasmā hutvā na hotī (because having been, it ceases to be): refers to that which, having been non-existent before, arises due to the convergence of conditions, and then, undergoing dissolution, ceases to be. Therefore, it is not permanent – aniccaṃ (impermanent), meaning it is transient.
Vì đã có rồi không còn nữa có nghĩa là, vì cái trước đây không tồn tại, do sự hội tụ của các duyên mà sinh khởi, sau đó lại không còn nữa do sự hoại diệt, nên nó không phải là thường hằng – đó là ý nghĩa của vô thường, không vĩnh cửu.
Tato eva uppādavayavattitoti uppajjanavasena nirujjhanavasena ca pavattanato.
For this very reason, uppādavayavattito (due to arising and passing away): due to its occurrence through arising and cessation.
Cũng từ đó mà do sự sinh diệt có nghĩa là, do sự vận hành theo cách sinh khởi và cách hoại diệt.
Sabhāvavigamo idha vipariṇāmo, khaṇikatā tāvakālikatā, niccasabhāvābhāvo eva niccapaṭikkhepo.
The alteration of nature here is vipariṇāmo (change), momentary existence is tāvakālikatā (temporariness), and the absence of a permanent nature is eva niccapaṭikkhepo (the very denial of permanence).
Sự biến mất của bản chất ở đây là sự biến đổi, trạng thái sát na là trạng thái tạm thời, sự không có bản chất thường hằng chính là sự phủ nhận thường hằng.
Aniccadhammā hi teneva attano aniccabhāvena atthato niccataṃ paṭikkhipanti nāma.
Indeed, impermanent phenomena, by their very impermanent nature, actually deny permanence.
Quả thật, các pháp vô thường, chính bởi trạng thái vô thường của chúng, mà trên thực tế phủ nhận trạng thái thường hằng.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘na niccanti anicca’’nti.
Thus it is said, "It is impermanent because it is not permanent."
Như đã nói: "Vì không thường hằng nên là vô thường."
Uppādajarābhaṅgavasena rūpassa nirantarabādhatāti paṭipīḷanākārenassa dukkhatā.
The continuous affliction of form through arising, aging, and dissolution – its dukkhatā (suffering) in the sense of being tormented.
Sự đau khổ liên tục của sắc do sự sinh, già, hoại – đó là khổ tính của nó theo cách bị áp bức.
Santāpo dukkhadukkhatādivasena santāpanaṃ paridahanaṃ, tato evassa dussahatāya dukkhamatā.
Santāpo (affliction): tormenting and burning in the sense of the suffering of suffering, etc., and for this very reason, its unbearableness is dukkhamatā (the quality of being suffering).
Sự thiêu đốt là sự thiêu đốt, sự đau khổ theo cách khổ khổ v.v., và cũng từ đó mà khổ độ do sự khó chịu đựng của nó.
Tissannaṃ dukkhatānaṃ saṃsāradukkhassa ca adhiṭṭhānatāya dukkhavatthukatā.
Its dukkhavatthukatā (being the basis of suffering) is due to its being the foundation for the three types of suffering and the suffering of saṃsāra.
Khổ vật tính do là cơ sở của ba khổ tính và khổ luân hồi.
Sukhasabhāvābhāvo eva sukhapaṭikkhepo.
The absence of a happy nature is sukhapaṭikkhepo (the denial of happiness).
Sự không có bản chất của lạc chính là sự phủ nhận lạc.
Vipariṇāmadhammanti jarāya maraṇena ca vipariṇamanasabhāvaṃ.
Vipariṇāmadhammaṃ (of a nature to change): refers to its nature of changing through aging and death.
Pháp biến hoại có nghĩa là bản chất biến đổi do già và chết.
Yasmā idaṃ rūpaṃ paccayasamavāyena uppādaṃ, uppādānantaraṃ jaraṃ patvā avassameva bhijjati, bhinnañca bhinnameva, nāssa kassaci saṅkamoti bhavantarānupagamanasaṅkhātena saṅkamābhāvena vipariṇāmadhammataṃ pākaṭaṃ kātuṃ ‘‘bhavasaṅkanti upagamanasabhāva’’nti vuttaṃ.
Since this form, through the convergence of conditions, arises, and immediately after arising, undergoes aging and inevitably breaks up, and what is broken remains broken, with no transmigration to anyone, its nature of change is made evident by the absence of transmigration, which means "not going to another existence," as stated: "bhavasaṅkanti upagamanasabhāva" (the nature of transitioning to an existence).
Vì sắc này, do sự hội tụ của các duyên, mà sinh khởi, sau khi sinh khởi liền rơi vào già, và nhất định phải hoại diệt; cái đã hoại diệt thì vẫn là cái đã hoại diệt, không có sự chuyển tiếp nào của nó đến bất cứ ai – để làm rõ pháp biến hoại bởi sự không có sự chuyển tiếp được gọi là sự không tiếp nối đến đời sau – nên đã nói "bản chất không có sự chuyển tiếp đến đời sau".
Pakatibhāvavijahanaṃ sabhāvavigamo nirujjhanameva.
Pakatibhāvavijahanaṃ (abandoning its natural state) is the alteration of nature, which is precisely cessation.
Sự từ bỏ trạng thái tự nhiên là sự biến mất của bản chất, chính là sự hoại diệt.
Nti aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ rūpaṃ.
Thus, form is impermanent, suffering, and of a nature to change.
Nghĩa là sắc là vô thường, khổ, pháp biến hoại.
Imināti ‘‘no hetaṃ, bhante’’ti rūpassa taṇhādiggāhānaṃ vatthubhāvapaṭikkhepena.
Iminā (by this): by denying that form is an object of craving, clinging, and so on, as in "No, venerable sir."
Bằng điều này có nghĩa là, bằng cách phủ nhận trạng thái là đối tượng của sự chấp thủ như tham ái v.v. của sắc, như trong "Không phải vậy, bạch Thế Tôn".
Rūpañhi uppannaṃ ṭhitiṃ mā pāpuṇātu, ṭhitippattaṃ mā jīratu, jarappattaṃ mā bhijjatu, udayabbayehi mā kilamiyatūti na ettha kassaci vasībhāvo atthi, svāyamassa avasavattanaṭṭho anattatāsallakkhaṇassa kāraṇaṃ hotīti āha ‘‘avasavattanākārena rūpaṃ, bhante, anattāti paṭijānantī’’ti.
For indeed, if form has arisen, it may not endure; if it has endured, it may not age; if it has aged, it may not break up; if it is afflicted by arising and passing away – no one has mastery over this. This aspect of not being subject to control is the cause for the characteristic of anattā, therefore it is said: "Avasavattanākārena rūpaṃ, bhante, anattāti paṭijānantī" (They declare, "Form, venerable sir, is not-self in the sense of not being subject to control").
Sắc đã sinh khởi thì đừng đạt đến sự tồn tại, đã đạt đến sự tồn tại thì đừng già, đã già thì đừng hoại diệt, đừng bị phiền não bởi sự sinh diệt – ở đây không có sự làm chủ của bất cứ ai đối với điều đó; trạng thái không tự chủ này là nguyên nhân của đặc tính vô ngã – nên nói "bạch Thế Tôn, họ thừa nhận sắc là vô ngã theo cách không tự chủ".
Nivāsikārakavedakaadhiṭṭhāyakavirahena tato suññatā suññaṭṭho, sāmibhūtassa kassaci abhāvo assāmikaṭṭho, yathāvuttavasavattibhāvābhāvo anissaraṭṭho, paraparikappitaattasabhāvābhāvo eva attapaṭikkhepaṭṭho.
The absence of a dweller, doer, experiencer, or overseer, hence emptiness, is suññaṭṭho (the sense of emptiness); the absence of any owner is assāmikaṭṭho (the sense of ownerlessness); the absence of mastery in the aforementioned sense is anissaraṭṭho (the sense of not being subject to sovereign power); and the absence of a self-nature as conceived by others is attapaṭikkhepaṭṭho (the sense of the denial of a self).
Sự trống rỗng do không có người ở, người tạo tác, người cảm thọ, người điều khiển là trạng thái trống rỗng; sự không có bất cứ chủ nhân nào là trạng thái vô chủ; sự không có trạng thái tự chủ như đã nói là trạng thái vô quyền; sự không có bản chất ngã được người khác tưởng tượng chính là trạng thái phủ nhận ngã.
Yasmā aniccalakkhaṇena viya dukkhalakkhaṇaṃ, tadubhayena anattalakkhaṇaṃ suviññāpayaṃ, na kevalaṃ, tasmā tadubhayenettha anattalakkhaṇavibhāvanaṃ katanti dassento ‘‘bhagavā hī’’tiādimāha.
Because the characteristic of suffering is as clearly understood by the characteristic of impermanence, and the characteristic of not-self by both of them, and not merely so, therefore, to show that the characteristic of not-self is expounded here by both, he says: "bhagavā hī" (for the Blessed One) and so on.
Vì đặc tính vô ngã được làm rõ một cách dễ dàng bởi đặc tính khổ, giống như bởi đặc tính vô thường, và bởi cả hai đặc tính đó, không chỉ vậy, nên để cho thấy rằng sự làm rõ đặc tính vô ngã ở đây được thực hiện bởi cả hai đặc tính đó, Ngài đã nói "Thế Tôn đã..." v.v.
Tattha aniccavasenāti aniccatāvasena.
Therein, aniccavasenā (in the sense of impermanence): by way of impermanence.
Trong đó, theo cách vô thường có nghĩa là, theo trạng thái vô thường.
Dukkhavasenāti dukkhatāvasena.
Dukkhavasenā (in the sense of suffering): by way of suffering.
Theo cách khổ có nghĩa là, theo trạng thái khổ.
Na upapajjatīti na yujjati.
Na upapajjatī (does not fit): does not make sense.
Không hợp lý có nghĩa là, không tương ứng.
Tameva ayujjamānataṃ dassetuṃ ‘‘cakkhussa uppādopī’’tiādi vuttaṃ.
To show this unsuitability, "cakkhussa uppādopī" (even the arising of the eye) and so on are stated.
Để cho thấy sự không hợp lý đó, đã nói "sự sinh khởi của mắt cũng..." v.v.
Yasmā attavādī attānaṃ niccaṃ paññapeti, cakkhuṃ pana aniccaṃ, tasmā cakkhu viya attāpi anicco āpanno.
Since the self-theorist asserts the self to be permanent, but the eye is impermanent, then the self also becomes impermanent, like the eye.
Vì người theo thuyết ngã tuyên bố ngã là thường hằng, nhưng mắt là vô thường, nên ngã cũng trở thành vô thường giống như mắt.
Tenāha ‘‘yassa kho panā’’tiādi.
Therefore it is said, "yassa kho panā" (But for whom) and so on.
Vì vậy, Ngài nói "cái gì..." v.v.
Tattha vetīti vigacchati nirujjhati.
Therein, vetī (passes away): disappears, ceases.
Trong đó, biến mất có nghĩa là, hoại diệt.
Iti cakkhu anattāti cakkhussa udayabbayavantatāya aniccatā, attano ca attavādinā aniccatāya anicchitattā cakkhu anattā.
Iti cakkhu anattā (Thus the eye is not-self): The eye is impermanent due to its nature of arising and passing away, and since permanence of the self is not desired by the self-theorist, the eye is not-self.
Như vậy mắt là vô ngã có nghĩa là, do mắt có sự sinh diệt nên nó là vô thường, và do người theo thuyết ngã không mong muốn ngã là vô thường, nên mắt là vô ngã.
Kāmaṃ anattalakkhaṇasutte (saṃ. ni. 3.59; mahāva. 20) – ‘‘yasmā ca kho, bhikkhave, rūpaṃ anattā, tasmā rūpaṃ ābādhāya saṃvattatī’’ti rūpassa anattatāya dukkhatā vibhāvitā viya dissati, tathāpi ‘‘yasmā rūpaṃ ābādhāya saṃvattati, tasmā anattā’’ti pākaṭatāya sābādhatāya rūpassa attasārābhāvo vibhāvito, tato eva ca ‘‘na labbhati rūpe evaṃ me rūpaṃ hotu, evaṃ me rūpaṃ mā ahosī’’ti rūpe kassaci anissaratā, tassa ca avasavattanākāro dassitoti āha ‘‘dukkhavasena anattataṃ dassetī’’ti.
Even though in the Anattalakkhaṇasutta – "And because, monks, form is not-self, therefore form leads to affliction" – the suffering of form appears to be explained by its not-self nature, nevertheless, by the statement "because form leads to affliction, therefore it is not-self," the non-essence of form due to its afflicted nature is made clear, and for this very reason, "it is not possible to say of form, 'Let my form be thus; let my form not be thus'" demonstrates the lack of mastery over form by anyone, and its aspect of not being subject to control, hence he says, "dukkhavasena anattataṃ dassetī" (it shows the not-self nature in terms of suffering).
Mặc dù trong kinh Vô Ngã Tướng (Saṃ. Ni. 3.59; Mahāva. 20) – "Này các Tỳ-kheo, vì sắc là vô ngã, nên sắc đưa đến bệnh khổ" – dường như khổ tính của sắc được làm rõ bởi vô ngã tính của nó, nhưng thực ra, do "vì sắc đưa đến bệnh khổ, nên nó là vô ngã" mà sự không có bản chất của ngã trong sắc được làm rõ bởi trạng thái có bệnh khổ của nó; và cũng từ đó mà "không thể nói về sắc rằng 'mong sắc của tôi là như thế này, mong sắc của tôi không là như thế này'" – sự không tự chủ của bất cứ ai đối với sắc, và trạng thái không tự chủ của nó được chỉ ra – nên nói "chỉ ra vô ngã tính theo cách khổ".
Yadaniccaṃ taṃ dukkhanti yaṃ vatthu aniccaṃ, taṃ dukkhaṃ udayabbayapaṭipīḷitattā, yaṃ pana niccaṃ tadabhāvato, taṃ sukhaṃ yathā taṃ nibbānanti adhippāyo.
Yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ (what is impermanent is suffering): whatever phenomenon is impermanent, that is suffering because it is afflicted by arising and passing away; but what is permanent, lacking that, is happiness, like Nibbāna – this is the meaning.
Cái gì vô thường thì cái đó là khổ có nghĩa là, vật nào vô thường thì vật đó là khổ do bị áp bức bởi sự sinh diệt; còn vật nào thường hằng thì không có trạng thái đó, nên vật đó là lạc, giống như Niết Bàn – đó là ý nghĩa.
Yaṃ tanti kāraṇaniddesovāyaṃ, yasmā rūpaṃ aniccaṃ, taṃ tasmāti attho.
Yaṃ taṃ (that, that): this is an indication of the cause; because form is impermanent, it is that, therefore – this is the meaning.
Cái đó là sự chỉ định nguyên nhân, có nghĩa là, vì sắc là vô thường, nên cái đó là như vậy.
Yaṃ dukkhaṃ tadanattāti ettha vuttanayeneva attho veditabbo.
Yaṃ dukkhaṃ tadanattā (what is suffering is not-self): the meaning here should be understood in the same way as described.
Cái gì là khổ thì cái đó là vô ngã có nghĩa là, phải hiểu theo cách đã nói ở đây.
Aniccanti iminā ghaṭādi viya paccayuppannattā rūpaṃ aniccanti imamatthaṃ dasseti.
Aniccaṃ (impermanent): by this, it shows that form is impermanent because it arises from conditions, like a pot, and so on.
Vô thường có nghĩa là, bằng điều này, Ngài chỉ ra ý nghĩa rằng sắc là vô thường do được sinh ra bởi các duyên, giống như cái bình v.v.
Imināva nayena ‘‘anattā’’ti vattuṃ labbhamānepi ‘‘anattā’’ti vattā nāma natthi.
Even though it could be said "anattā" in this same way, "anattāti vattā nāma natthi." (there is no one who would say "not-self").
Mặc dù theo cách này cũng có thể nói "vô ngã", nhưng không có ai nói "vô ngã".
Evaṃ dukkhanti vadantīti etthāpi yathārahaṃ vattabbaṃ ‘‘akkhisūlādivikārappattakāle viya paccayuppannattā dukkhaṃ rūpa’’ntiādinā.
Evaṃ dukkhanti vadantī (Thus they speak of suffering): here too, it should be said appropriately, for instance, "Form is suffering because it arises from conditions, like when it is afflicted by diseases such as eye pain," and so on.
Khi nói là khổ như vậy thì ở đây cũng phải nói một cách thích hợp rằng "sắc là khổ do được sinh ra bởi các duyên, giống như khi bị bệnh đau mắt v.v."
Duddasaṃ duppaññāpanaṃ.
Duddasaṃ duppaññāpanaṃ (hard to see, hard to explain).
Khó thấy, khó làm cho hiểu rõ.
Tathā hi sarabhaṅgādayopi satthāro nāddasaṃsu, kuto paññāpanā.
Indeed, even teachers like Sarabhaṅga and others did not see it, how then could they explain it?
Quả thật, ngay cả các bậc đạo sư như Sarabhaṅga v.v. cũng không thấy được, vậy làm sao mà làm cho hiểu rõ được.
Tayidaṃ anattalakkhaṇaṃ.
Tayidaṃ (this, this): refers to the characteristic of not-self.
Điều này là đặc tính vô ngã.
245. Ukkaṇṭhatīti nābhiramati.
245. "Ukkaṇṭhati" means is not delighted.
245. Ukkaṇṭhatīti (chán nản) nghĩa là không hoan hỷ.
Aññattha ‘‘nibbidā’’ti balavavipassanā vuccati, sānulomā pana saṅkhārupekkhā ‘‘vuṭṭhānagāminī’’ti, sā idha kathaṃ nibbidā nāma jātāti āha ‘‘vuṭṭhānagāminivipassanāya hī’’tiādi.
Elsewhere, "nibbidā" is called strong vipassanā, and saṅkhārupekkhā, which is sānulomā, is called "vuṭṭhānagāminī." How does that here come to be called nibbidā? It says, "by means of vuṭṭhānagāminī vipassanā" and so on.
Ở chỗ khác, ‘‘nibbidā’’ (sự nhàm chán) được gọi là tuệ quán mạnh mẽ; còn sự xả hành thuận theo ‘‘vuṭṭhānagāminī’’ (dẫn đến xuất ly). Điều đó, ở đây, đã trở thành nibbidā như thế nào? Để trả lời, Ngài nói ‘‘vuṭṭhānagāminivipassanāya hī’’ (bởi tuệ quán dẫn đến xuất ly), v.v.
Iminā sikhāpattanibbedatāya vuṭṭhānagāminī idha nibbidānāmena vuttāti dasseti.
By this, it shows that vuṭṭhānagāminī, due to being nibbedatā that has reached its peak, is here referred to by the name nibbidā.
Với điều này, Ngài chỉ ra rằng tuệ quán dẫn đến xuất ly, do đạt đến đỉnh cao của sự nhàm chán, ở đây được gọi là nibbidā.
‘‘So anupubbena saññaggaṃ phusatī’’ti (dī. ni. 1.414, 415) vatvā ‘‘saññā kho poṭṭhapāda paṭhamaṃ uppajjati, pacchā ñāṇa’’nti (dī. ni. 1.416) vuttattā saññagganti vuttā lokiyāsu pahānasaññāsu sikhāpattabhāvato.
It is called "saññagga" because, after stating "He gradually reaches the pinnacle of perception" and then stating "Perception, Poṭṭhapāda, first arises, afterwards knowledge," it refers to the mundane perceptions of abandoning as having reached their peak.
Sau khi nói ‘‘Vị ấy tuần tự chạm đến đỉnh cao của nhận thức’’ (Dī. Ni. 1.414, 415), do đã nói ‘‘Này Poṭṭhapāda, nhận thức khởi lên trước, sau đó là trí tuệ’’ (Dī. Ni. 1.416), nên saññaggaṃ (đỉnh cao của nhận thức) được nói đến do đạt đến đỉnh cao trong các nhận thức thế gian về sự đoạn trừ.
Dhammaṭṭhitiñāṇanti vuttā idappaccayatādassanassa matthakappattīti katvā.
It is called "dhammaṭṭhitiñāṇa" (knowledge of the stability of phenomena) because it is considered to have reached the climax of seeing dependent origination.
Dhammaṭṭhitiñāṇaṃ (trí tuệ về sự an trú của các pháp) được nói đến do đạt đến đỉnh cao của sự thấy biết về duyên khởi (idappaccayatā).
Tato parañhi asaṅkhatārammaṇaṃ ñāṇaṃ hoti.
For beyond that is knowledge with the unconditioned as its object.
Sau đó, trí tuệ có Niết Bàn làm đối tượng sẽ khởi lên.
Tenāha – ‘‘pubbe kho susima dhammaṭṭhitiñāṇaṃ, pacchā nibbāne ñāṇa’’nti (saṃ. ni. 2.70).
Therefore, it is said, "Formerly, Susima, there was knowledge of the stability of phenomena, afterwards knowledge of Nibbāna."
Vì vậy, Ngài nói – ‘‘Này Susima, trước hết là trí tuệ về sự an trú của các pháp, sau đó là trí tuệ về Niết Bàn’’ (Saṃ. Ni. 2.70).
Pārisuddhipadhāniyaṅganti vuttā maggādhigamassa paripanthabhūtasabbasaṃkilesavisuddhi padhānikassa yogino, padhānabhāvanāya vā jātaṃ aṅganti katvā.
It is called "pārisuddhipadhāniyaṅga" (the factor of purification in exertion) because it is the purification of all defilements that are obstacles to the attainment of the path for the striving yogi, or because it is a factor arising from the cultivation of exertion.
Pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ (chi phần của sự tinh khiết và tinh tấn) được nói đến do sự thanh tịnh hóa tất cả các phiền não là chướng ngại cho sự chứng đắc đạo quả của hành giả tinh tấn, hoặc do là chi phần sinh ra từ sự tu tập tinh tấn.
Paṭipadāñāṇadassanavisuddhīti vuttā paramukkaṃsagatapaṭipadāñāṇadassanavisuddhibhāvato.
It is called "paṭipadāñāṇadassanavisuddhi" (purification of knowledge and vision of the path) because it is the purification of knowledge and vision of the path that has reached its utmost excellence.
Paṭipadāñāṇadassanavisuddhi (sự thanh tịnh về trí tuệ và thấy biết con đường) được nói đến do đạt đến sự thanh tịnh tối thượng của trí tuệ và thấy biết con đường.
Atammayatanti ettha tammayatā nāma taṇhā, kāmataṇhādīsu tāya tāya nibbattattā tammayaṃ nāma tebhūmikappavattaṃ, tassa bhāvoti katvā.
Regarding "atammayatā" (non-identification), "tammayatā" (identification) is craving, so called because the triple world's existence is produced by that craving in sensual cravings and so on, and this is the state of that (craving).
Trong atammayatā (không đồng hóa), tammayatā (sự đồng hóa) là ái, do được tạo ra bởi ái trong các loại ái dục, v.v., nên tebhūmika (ba cõi) được gọi là tammayaṃ (đồng hóa), do có trạng thái đó.
Tassā taṇhāya pariyādānato vuṭṭhānagāminivipassanā atammayatāti vuccati.
From the complete eradication of that craving, vuṭṭhānagāminī vipassanā is called "atammayatā."
Do sự đoạn trừ ái đó, tuệ quán dẫn đến xuất ly được gọi là atammayatā.
Nissāyāti taṃ atammayataṃ paccayaṃ katvā.
"Nissāya" means having made that atammayatā a condition.
Nissāyā (nương tựa vào) nghĩa là lấy sự không đồng hóa đó làm duyên.
Āgammāti tasseva vevacanaṃ.
"Āgammā" is a synonym for the same.
Āgammā (dựa vào) là từ đồng nghĩa của từ đó.
Nānattāti nānāsabhāvā bahū anekappakārā.
"Nānattā" means of various natures, many, of diverse kinds.
Nānattā (nhiều loại) nghĩa là có nhiều bản chất khác nhau, đa dạng.
Nānattasitāti nānārammaṇanissitā rūpādivisayā.
"Nānattasitā" means dependent on various objects, such as visible forms.
Nānattasitā (nương tựa vào nhiều loại) nghĩa là các đối tượng như sắc, v.v. nương tựa vào nhiều đối tượng khác nhau.
Ekattāti ekasabhāvā.
"Ekattā" means of one nature.
Ekattā (một loại) nghĩa là có một bản chất.
Ekattasitāti ekaṃyeva ārammaṇaṃ nissitā.
"Ekattasitā" means dependent on only one object.
Ekattasitā (nương tựa vào một loại) nghĩa là nương tựa vào chỉ một đối tượng.
Taṃ nissāyāti taṃ ekattasitaṃ upekkhaṃ paccayaṃ katvā.
"Taṃ nissāya" means having made that ekattasita upekkha a condition.
Taṃ nissāyā (nương tựa vào điều đó) nghĩa là lấy sự xả nương tựa vào một loại đó làm duyên.
Etissāti etissā upekkhāya.
"Etissā" means of this upekkha.
Etissā (của điều này) nghĩa là của sự xả này.
Pahānaṃ hotīti aññāṇupekkhato pabhuti sabbaṃ upekkhaṃ pajahitvā ṭhitassa ‘‘atammayatā’’ti vuttāya vuṭṭhānagāminivipassanāya arūpāvacarasamāpattiupekkhāya vipassanupekkhāya ca pahānaṃ hotīti pariyādānanti vuttāti.
"Pahānaṃ hoti" means "eradication." It is said that there is the eradication of all upekkha, starting from the upekkha of ignorance, and the eradication of the upekkha of the formless attainments and vipassanā upekkha for one who stands having abandoned all upekkha, by means of the vuṭṭhānagāminī vipassanā called "atammayatā."
Pahānaṃ hotīti (có sự đoạn trừ) nghĩa là sự đoạn trừ tất cả các loại xả, bắt đầu từ xả vô minh, sự đoạn trừ xả thiền vô sắc giới và xả tuệ quán của tuệ quán dẫn đến xuất ly, được gọi là ‘‘atammayatā’’; do đó, được gọi là pariyādānaṃ (sự đoạn trừ hoàn toàn).
Sabbasaṅkhāragatassa muñcitukamyatāpaṭisaṅkhānassa sikhāpattabhāvato vuṭṭhānagāminī muñcitukamyatā paṭisaṅkhānanti ca vuttā.
Vuṭṭhānagāminī is also called "muñcitukamyatā paṭisaṅkhāna" (reflection on the desire for release) because the desire for release and reflection, which are directed to all formations, have reached their peak.
Do đạt đến đỉnh cao của sự mong muốn thoát ly và quán xét tất cả các hành, nên tuệ quán dẫn đến xuất ly cũng được gọi là muñcitukamyatā paṭisaṅkhānā (sự quán xét về mong muốn thoát ly).
Mudumajjhādivasena pavattiākāramattaṃ, atthato ekatthā muñcitukamyatādayo, byañjanameva nānaṃ.
The various terms like muñcitukamyatā are merely expressions of the manner of occurrence, soft, medium, etc., but in meaning, they are "one," only the "expression is different."
Chỉ là cách thức diễn đạt theo mức độ mềm yếu, trung bình, v.v., về ý nghĩa thì muñcitukamyatā, v.v. là ekatthā (một nghĩa), chỉ có byañjanaṃ (từ ngữ) là nānā (khác nhau).
Dvīhi nāmehīti gotrabhu, vodānanti imehi dvīhi nāmehi.
"By two names" refers to gotrabhu and vodāna, these two names.
Dvīhi nāmehīti (bởi hai tên) nghĩa là bởi hai tên này: gotrabhu (chuyển tộc) và vodāna (thanh tịnh).
Mahākhīṇāsavoti pasaṃsāvacanaṃ yathā ‘‘mahārājā’’ti.
"Mahākhīṇāsavo" is a term of praise, like "mahārājā" (great king).
Mahākhīṇāsavo (Đại A-la-hán) là lời khen ngợi, giống như ‘‘mahārājā’’ (Đại Vương).
Tathā hi taṃ pasaṃsanto satthā ‘‘ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu ukkhittapaligho itipī’’tiādimāhāti.
For the Teacher, praising him, said, "This, bhikkhus, is called a bhikkhu with the cross-bar lifted," and so on.
Thật vậy, khi khen ngợi vị ấy, Đức Phật đã nói ‘‘Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu này được gọi là người đã nhổ chốt cửa, v.v.’’.
Tadatthaṃ vivarituṃ ‘‘idāni tassā’’tiādi vuttaṃ.
To explain its meaning, "idāni tassā" and so on was said.
Để giải thích ý nghĩa đó, Ngài đã nói ‘‘idāni tassā’’ (bây giờ của điều đó), v.v.
Yathābhūtehīti yāthāvato bhūtehi.
"Yathābhūtehi" means from things as they really are.
Yathābhūtehīti (như thật) nghĩa là bởi những điều tồn tại như thật.
Durukkhipanaṭṭhenāti pacurajanehi ukkhipituṃ asakkuṇeyyabhāvena.
"Durukkhipanaṭṭhena" means by its inability to be lifted by many people.
Durukkhipanaṭṭhenāti (theo nghĩa khó nhổ) nghĩa là do không thể bị nhiều người nhổ được.
Nibbānanagarappavese vibandhanena paligho viyāti palighoti vuccati.
It is called "paligha" (cross-bar) because it is like a cross-bar obstructing entry into the city of Nibbāna.
Giống như một cái chốt cửa cản trở việc vào thành Niết Bàn, nên paligho (chốt cửa) được gọi như vậy.
Matthakacchinno tālo pattaphalādīnaṃ anaṅgato tālāvatthu asive ‘‘sivā’’ti samaññā viya.
A palm tree with its crown cut off, because it has no leaves or fruits, is like a land without palm trees. Just as an inauspicious thing is called "sivā" (auspicious).
Cây thốt nốt bị chặt ngọn, không còn cành lá và quả, giống như sự gọi tên ‘‘sivā’’ (may mắn) cho điều bất hạnh ‘‘tālāvatthu’’ (cái nền cây thốt nốt).
Tenāha ‘‘sīsacchinnatālo viya katā’’ti.
Therefore, it says, "made like a palm tree with its head cut off."
Vì vậy, Ngài nói ‘‘sīsacchinnatālo viya katā’’ (được làm như cây thốt nốt bị chặt ngọn).
Punabbhavassa karaṇasīlo, punabbhavaṃ vā phalaṃ arahatīti ponobhaviko.
One whose nature is to cause rebirth, or who is worthy of rebirth as a result, is "ponobhaviko."
Có thói quen tạo ra sự tái sinh, hoặc xứng đáng với quả là sự tái sinh, nên gọi là ponobhaviko (dẫn đến tái sinh).
Evaṃbhūto pana punabbhavaṃ deti nāmāti āha ‘‘punabbhavadāyako’’ti.
Since such a one gives rise to rebirth, it says "punabbhavadāyako" (giver of rebirth).
Một điều như vậy sẽ tạo ra sự tái sinh, nên Ngài nói ‘‘punabbhavadāyako’’ (người ban cho sự tái sinh).
Punabbhavakhandhānaṃ paccayoti iminā jātisaṃsāroti phalūpacārena kāraṇaṃ vuttanti dasseti.
"Paccayo for the aggregates of rebirth" (punabbhavakhandhānaṃ paccayo) indicates that by this, the cause, which is the cycle of existence (jātisaṃsāra), is spoken of metaphorically as the result.
Punabbhavakhandhānaṃ paccayo (duyên cho các uẩn tái sinh) với điều này, Ngài chỉ ra rằng nhân được nói đến bằng cách gọi tên quả là ‘‘jātisaṃsāro’’ (luân hồi của sự sinh).
Parikkhāti vuccati santānassa parikkhipanato.
It is called "parikkhā" because of the circumscribing of the continuum.
Parikkhā (hào sâu) được gọi như vậy do bao quanh dòng chảy (santāna).
Saṃkiṇṇattāti sabbaso kiṇṇattā vināsitattā.
"Saṃkiṇṇattā" means due to being utterly scattered, utterly destroyed.
Saṃkiṇṇattāti (do bị lấp đầy) nghĩa là do bị lấp đầy hoàn toàn, bị hủy hoại.
Gabbhīrānugataṭṭhenāti gambhīraṃ anupaviṭṭhaṭṭhena.
"Gabbhīrānugataṭṭhena" means by having deeply penetrated.
Gabbhīrānugataṭṭhenāti (theo nghĩa đi sâu vào) nghĩa là do đi sâu vào.
Luñcitvāti uddharitvā.
"Luñcitvā" means having uprooted.
Luñcitvāti (nhổ lên) nghĩa là nhổ ra.
Etānīti kāmarāgasaññojanādīni.
"Etāni" refers to these fetters of sensual desire and so on.
Etānīti (những điều này) nghĩa là những kiết sử như dục ái, v.v.
Aggaḷāti vuccanti avadhāraṇaṭṭhena.
They are called "aggaḷā" (bolts) in the sense of holding fast.
Aggaḷāti (chốt cửa) được gọi như vậy theo nghĩa ngăn chặn.
Aggamaggena patito mānaddhajo etassāti patitamānaddhajo.
"Patitamānaddhajo" (with the banner of conceit lowered) is one whose banner of conceit has fallen by the Noble Path.
Người mà lá cờ kiêu mạn đã bị ngã bởi đạo tối thượng, nên gọi là patitamānaddhajo (người có lá cờ kiêu mạn đã ngã).
Itarabhāroropanassa purimapadehi pakāsitattā ‘‘mānabhārasseva oropitattā pannabhāroti adhippeto’’ti vuttaṃ.
Since the removal of other burdens has been declared by the preceding terms, it is said, "It is intended that 'pannabhāro' (one with lowered burden) refers to the lowering of the burden of conceit itself."
Vì sự trút bỏ gánh nặng khác đã được làm rõ bởi các từ trước, nên đã nói ‘‘mānabhārasseva oropitattā pannabhāroti adhippeto’’ (do chỉ trút bỏ gánh nặng kiêu mạn, nên được hiểu là người đã trút bỏ gánh nặng).
Mānasaṃyogeneva visaṃyuttattāti etthāpi eseva nayo.
The same principle applies to "mānasaṃyogeneva visaṃyuttattā" (being disjoined only from the fetter of conceit).
Trong mānasaṃyogeneva visaṃyuttattāti (do chỉ thoát ly khỏi kiết sử kiêu mạn), cũng theo cách tương tự.
Pañcapi khandhe avisesato asmīti gahetvā pavattamāno ‘‘asmimāno’’ti adhippetoti vuttaṃ ‘‘rūpe asmīti māno’’tiādi.
It is said "rūpe asmīti māno" (the conceit "I am" in form) and so on, intending that "asmimāna" (the conceit "I am") is the conceit that arises from taking all five aggregates without distinction as "I am."
Kiêu mạn ‘‘asmimāno’’ (kiêu mạn về cái ta) được hiểu là sự kiêu mạn khởi lên khi nắm giữ cả năm uẩn một cách không phân biệt là ‘‘ta ta’’, nên đã nói ‘‘rūpe asmīti māno’’ (kiêu mạn ‘‘ta là sắc’’), v.v.
Nagaradvārassa parissayapaṭibāhanatthañceva sobhanatthañca ubhosu passesu esikatthambhe nikhaṇitvā ṭhapentīti āha ‘‘nagaradvāre ussāpite esikatthambhe’’ti.
They dig and place esika pillars on both sides of the city gate for the purpose of warding off dangers and for adornment, thus it says "ussāpite esikatthambhe at the city gate."
Để ngăn chặn hiểm nguy cho cổng thành và để làm đẹp, người ta chôn các cột trụ ở hai bên, nên Ngài nói ‘‘nagaradvāre ussāpite esikatthambhe’’ (các cột trụ được dựng ở cổng thành).
Pākāraviddhaṃsaneneva parikkhāya bhūmisamakaraṇaṃ hotīti āha ‘‘pākāraṃ bhindanto parikkhaṃ saṃkiritvā’’ti.
By destroying the wall, the moat becomes filled, thus making it level with the ground, so it says "pākāraṃ bhindanto parikkhaṃ saṃkiritvā" (breaking the wall and filling the moat).
Việc san bằng hào sâu với mặt đất xảy ra do việc phá hủy tường thành, nên Ngài nói ‘‘pākāraṃ bhindanto parikkhaṃ saṃkiritvā’’ (phá vỡ tường thành và lấp hào sâu).
Evantiādi upamāsaṃsandanaṃ.
"Evaṃ" and so on is the comparison.
Evaṃ (như vậy), v.v. là sự so sánh.
Santo saṃvijjamāno kāyo dhammasamūhoti sakkāyo, upādānakkhandhapañcakaṃ.
A living, existing body, an aggregate of phenomena, is "sakkāya" (identity), the five aggregates of clinging.
Cái thân hiện hữu, đang tồn tại, là tập hợp của các pháp, nên gọi là sakkāyo (thân kiến), tức là năm uẩn chấp thủ.
Dvattiṃsa kammakāraṇā dukkhakkhandhe āgatā.
"Thirty-two tortures" are mentioned in the discourse on the aggregate of suffering.
Dvattiṃsa kammakāraṇā (ba mươi hai loại hình phạt) được đề cập trong tập hợp khổ (dukkhakkhandha).
Akkhirogasīsarogādayo aṭṭhanavuti rogā.
"Ninety-eight diseases" are eye diseases, head diseases, and so on.
Các bệnh về mắt, bệnh đau đầu, v.v. là aṭṭhanavuti rogā (chín mươi tám bệnh).
Rājabhayādīni pañcavīsati mahābhayāni.
"Twenty-five great fears" are fears from kings and so on.
Sợ hãi vua chúa, v.v. là pañcavīsati mahābhayāni (hai mươi lăm nỗi sợ hãi lớn).
246. Anadhigamanīyaviññāṇatanti ‘‘idaṃ nāma nissāya iminā nāma ākārena pavattatī’’ti evaṃ duviññeyyacittataṃ.
246. "Anadhigamanīyaviññāṇataṃ" means the unperceivable mind, in the sense that "this arises by depending on this in such and such a way" – thus, the mind is difficult to understand.
246. Anadhigamanīyaviññāṇataṃ (thức không thể đạt đến) nghĩa là tâm khó hiểu, theo kiểu ‘‘nương tựa vào điều này, nó khởi lên theo cách này’’.
Anvesanti paccatte ekavacananti āha ‘‘anvesanto’’ti.
"Anvesaṃ" is the singular in the sense of the accusative, so it says "anvesanto" (seeking).
Anvesaṃ (tìm kiếm) là số ít của từ cá nhân, nên Ngài nói ‘‘anvesanto’’ (đang tìm kiếm).
Sattopi tathāgatoti vuccati ‘‘tathāgato paraṃ maraṇā’’tiādīsu (dī. ni. 1.65) viya.
"The being is also called a Tathāgata" as in "the Tathāgata after death" and so on.
Sattopi tathāgato (chúng sinh cũng là Như Lai) được gọi như vậy trong các trường hợp như ‘‘tathāgato paraṃ maraṇā’’ (Như Lai sau khi chết), v.v. (Dī. Ni. 1.65).
Satto hi yatheko kammakilesehi itthattaṃ āgato, tathā aparopi āgatoti ‘‘tathāgato’’ti vuccati.
For just as one being has come to this existence through kamma and defilements, so another has also come; hence he is called "Tathāgata."
Thật vậy, một chúng sinh, giống như một người đã đến thế giới này bởi nghiệp và phiền não, thì người khác cũng đã đến như vậy, nên được gọi là ‘‘tathāgato’’.
Uttamapuggaloti bhagavantaṃ sandhāya vadati.
"Uttamapuggalo" (the supreme person) refers to the Blessed One.
Uttamapuggalo (người tối thượng) nói đến Đức Thế Tôn.
Khīṇāsavopīti yo koci khīṇāsavopi ‘‘tathāgato’’ti adhippeto.
"Khīṇāsavopi" (even an Arahant) means that any Arahant is also intended as "Tathāgata."
Khīṇāsavopīti (A-la-hán cũng) nghĩa là bất kỳ A-la-hán nào cũng được hiểu là ‘‘tathāgato’’.
Sopi hi yatheko catūsu satipaṭṭhānesu sūpaṭṭhitacitto satta bojjhaṅge yathābhūtaṃ bhāvetvā anuttaraṃ arahattaṃ āgato adhigato, tathā aparopi āgatoti ‘‘tathāgato’’ti vuccati.
For just as one, with a mind well-established in the four foundations of mindfulness, cultivating the seven factors of enlightenment as they really are, has attained and realized the unsurpassed Arahantship, so another has also come; hence he is called "Tathāgata."
Thật vậy, vị ấy, giống như một người đã an trú tâm vững chắc vào bốn niệm xứ, tu tập bảy giác chi như thật, và đã đạt đến A-la-hán quả vô thượng, thì người khác cũng đã đến như vậy, nên được gọi là ‘‘tathāgato’’.
Asaṃvijjamānoti paramatthato anupalabbhanīyo.
"Asaṃvijjamāno" means ultimately non-existent.
Asaṃvijjamānoti (không tồn tại) nghĩa là không thể tìm thấy theo nghĩa tối hậu.
Avindeyyoti na vinditabbo, duviññeyyoti attho.
"Avindeyyo" means not to be found, meaning difficult to understand.
Avindeyyoti (không thể tìm thấy) nghĩa là không thể tìm thấy, tức là khó hiểu.
Tucchāti karaṇe nissakkavacananti āha ‘‘tucchakenā’’ti.
" Tucchā" is the ablative of instrument, so it says " by means of emptiness."
"Tucchā" (trống rỗng) là một từ ở cách công cụ, nên nói là "tucchakena" (bằng sự trống rỗng).
Vinayatīti vinayo, so eva venayiko.
He disciplines, therefore he is Vinaya. He is indeed Venayiko.
Người huấn luyện (vinayatīti) là giới luật (vinayo), chính là venayiko (người có giới luật).
Tathā manti tathābhūtaṃ maṃ.
" Tathā mam" means "me who is such."
Tathā manti: tôi như vậy.
Paramatthato vijjamānassa hi sattassa abhāvaṃ vadanto sattavināsapaññāpako ca nāma siyā, ahaṃ pana paramatthato avijjamānaṃ taṃ ‘‘natthī’’ti vadāmi.
For one who speaks of the non-existence of a being that exists in the ultimate sense would indeed be a declarer of the destruction of beings. But I say that which does not exist in the ultimate sense, "it is not."
Vì người nói về sự không tồn tại của một chúng sinh thực sự hiện hữu theo nghĩa tối hậu thì có thể được gọi là người tuyên bố sự hủy diệt của chúng sinh; nhưng tôi thì nói rằng cái không tồn tại theo nghĩa tối hậu đó là "không có".
Yathā ca loko voharati, tatheva taṃ voharāmi, tathābhūtaṃ maṃ ye samaṇabrāhmaṇā ‘‘venayiko samaṇo gotamo’’ti vadantā asatā tucchā musā abhūtena abbhācikkhantīti yojanā.
And just as the world uses terms, so do I use them. This is the connection: those ascetics and brahmins who say, "The ascetic Gotama is a discipliner (of beings)," thereby revile me, who am such, with what is unreal, empty, false, and untrue.
Và tôi nói về nó theo cách mà thế gian dùng để nói. Do đó, lời nói đó có nghĩa là: những Sa-môn, Bà-la-môn nào nói về tôi như vậy rằng "Sa-môn Gotama là người có giới luật" thì đang vu khống tôi bằng điều không thật, trống rỗng, dối trá, hư vô.
Appaṭisandhikassa khīṇāsavassa carimacittaṃ nirupādānato anupādāno viya jātavedo parinibbutaṃ idaṃ nāma nissitanti na paññāyatīti vadanto kimettāvatā ucchedavādī bhaveyya, nāhaṃ kadācipi atthi, nāpi koci atthīti vadāmi.
How could one who says that the ultimate consciousness of an Arahant, who will not be reborn, is like a fire that has become extinguished—it is not designated as dependent on anything—be a nihilist just by this? I never say, "I exist," nor "someone exists."
Một người nói rằng tâm cuối cùng của một vị A-la-hán không còn tái sinh, giống như ngọn lửa đã tắt không còn nương tựa vào bất cứ thứ gì, không thể được biết là nương tựa vào cái gì, thì làm sao người đó lại trở thành người theo thuyết đoạn diệt chỉ vì điều đó? Tôi không bao giờ nói rằng "có tôi" hay "có ai đó".
Evaṃ sante kiṃ nissāya te moghapurisā sato sattassa nāma ucchedaṃ vināsaṃ vibhavaṃ paññapetīti vadantā asatā…pe… abbhācikkhantīti ayamettha adhippāyo.
If this is the case, what do those deluded persons rely on when they say that I declare the annihilation, destruction, and dissolution of an existing being, thereby reviling me with what is unreal... and so forth? This is the meaning here.
Nếu vậy, ý nghĩa ở đây là: những kẻ ngu si đó nương vào điều gì mà nói rằng tôi tuyên bố sự đoạn diệt, hủy diệt, tiêu vong của một chúng sinh hiện hữu, và như vậy họ vu khống tôi bằng điều không thật...v.v...
Mahābodhimaṇḍamhīti bodhimaṇḍaggahaṇena sattasattāhamāha.
" At the great Bodhimaṇḍa"—by the mention of Bodhimaṇḍa, it refers to the seven weeks.
Mahābodhimaṇḍamhīti: bằng cách đề cập đến Bồ-đề đạo tràng (bodhimaṇḍa), bảy tuần được nói đến.
Tena dhammacakkapavattanato (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 13; paṭi. ma. 2.30) pubbe vuttaṃ tantidesanaṃ vadati.
By this, it refers to the teaching of the Tipiṭaka spoken before the turning of the Wheel of Dhamma.
Điều đó nói về sự giảng dạy giáo lý đã được nói trước khi chuyển pháp luân (Saṃ. Ni. 5.1081; Mahāva. 13; Paṭi. Ma. 2.30).
Catusaccameva paññapemīti etena saccavimuttā satthudesanā natthīti dasseti.
" I declare only the Four Noble Truths"—by this, it shows that there is no teaching of the Master apart from the Truths.
Catusaccameva paññapemī (Tôi chỉ tuyên bố Tứ Diệu Đế) điều này cho thấy không có giáo lý nào của bậc Đạo sư không giải thoát bằng sự thật.
Ettha ca – ‘‘pubbe ceva etarahi ca dukkhañceva paññapemi dukkhassa ca nirodha’’nti vadanto bhagavā nāhaṃ kadācipi ‘‘attā ucchijjati, vinassatī’’ti vā, ‘‘attā nāma koci atthī’’ti vā vadāmi.
And here, the Blessed One, saying, "Formerly and now, I declare only suffering and the cessation of suffering," means: I never say, "the self is annihilated, destroyed," or "there is such a thing as a self."
Và ở đây, Thế Tôn nói: "Trước đây và bây giờ, tôi chỉ tuyên bố khổ và sự diệt khổ", điều đó có nghĩa là tôi không bao giờ nói rằng "tự ngã bị đoạn diệt, bị hủy hoại" hay "có một tự ngã nào đó".
Evaṃ sante kiṃ nissāya te moghapurisā ‘‘sato sattassa ucchedaṃ vināsaṃ vibhavaṃ paññapetī’’ti asatā tucchena abbhācikkhantīti dasseti.
If this is the case, what do those deluded persons rely on when they revile me with what is unreal and empty, saying, "He declares the annihilation, destruction, and dissolution of an existing being"? This is what it shows.
Nếu vậy, điều này cho thấy: những kẻ ngu si đó nương vào điều gì mà vu khống tôi bằng điều không thật, trống rỗng rằng "tuyên bố sự đoạn diệt, hủy diệt, tiêu vong của một chúng sinh hiện hữu"?
Pareti amāmakā, mama ovādassa abhājanabhūtāti atthoti āha ‘‘saccāni…pe… asamatthapuggalā’’ti.
" Others" means those who are not adherents, those who are not worthy of my instruction. So it says, " persons incapable of penetrating the Truths."
Pare (người khác) là những người không phải của tôi, những người không xứng đáng với lời khuyên của tôi. Do đó, nói là "saccāni...v.v... asamatthapuggalā" (những người không có khả năng* các sự thật).
Adhippāyenāti iminā tesaṃ adhippāyamattaṃ, rosanavihesanāni pana tathāgatassa ākāsassa vilikhanaṃ viya na sambhavantiyevāti dasseti.
" With intention"—by this, it shows that it is merely their intention; anger and harm, however, are impossible for the Tathāgata, like writing on the sky.
Adhippāyenāti (bằng ý định) điều này cho thấy chỉ là ý định của họ, còn sự tức giận và làm hại thì không thể xảy ra đối với Như Lai, giống như việc vẽ lên hư không.
Āhanati cittanti āghāto.
That which strikes the mind is āghāto (anger/ill-will).
Tâm bị đánh đập là āghāto (oán hận).
Appatītā honti etenāti appaccayo.
That by which they are displeased is appaccayo (displeasure).
Không hài lòng với điều này là appaccayo (sự không hài lòng).
Cittaṃ na abhirādhayatīti anabhiraddhi.
It does not delight the mind, hence anabhiraddhi (discontent).
Tâm không hoan hỷ là anabhiraddhi (sự không hoan hỷ).
Atuṭṭhīti tuṭṭhipaṭipakkho tathāpavatto cittuppādo, kodho eva vā.
" Atuṭṭhī" is the opposite of contentment, a thought moment that arises in such a way, or simply anger itself.
Atuṭṭhīti: sự đối lập với sự hài lòng, là một tâm sở khởi lên như vậy, hoặc chính là sự tức giận.
Pareti aññe ekacce.
" Others" means some others.
Pare (những người khác) là một số người khác.
Ānandanti pamodanti etenāti ānando, pītiyā evetaṃ adhivacanaṃ.
That by which one delights and rejoices is ānando (joy). This is a designation for rapture.
Vui mừng, hân hoan vì điều này là ānando (niềm vui), đây là một tên gọi khác của hỷ (pīti).
Sobhanamanatā somanassaṃ, cetasikasukhassetaṃ adhivacanaṃ.
Pleasantness of mind is somanassaṃ (gladness). This is a designation for mental pleasure.
Tâm tốt đẹp là somanassaṃ (hoan hỷ), đây là một tên gọi khác của lạc tâm sở (cetasikasukha).
Uppilati purimāvatthāya bhijjati visesaṃ āpajjatīti uppilaṃ, tadeva uppilāvitaṃ, tassa bhāvo uppilāvitattaṃ.
Uppilati means it is elevated, breaks from its former state, and attains distinction. That is uppilaṃ. That itself is uppilāvitaṃ. The state of that is uppilāvitattaṃ (elation/exhilaration).
Nổi lên (uppilati), phá vỡ trạng thái trước đó, đạt đến một trạng thái đặc biệt là uppilaṃ, đó chính là uppilāvitaṃ, trạng thái của nó là uppilāvitattaṃ (sự phồng lên).
Yāya uppannāya kāyacittaṃ vātapūritabhattā viya uddhumāyanākārappattaṃ hoti, tassā gehassitāya odaggiyapītiyā etaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for worldly rapture and elation, by which, when it arises, the body and mind become inflated like a bag filled with air.
Đây là một tên gọi khác của niềm hỷ lạc thế tục (gehassitāya odaggiyapītiyā) mà khi nó sinh khởi, thân và tâm trở nên căng phồng như một vật chứa đầy gió.
Saccāni paṭivijjhituṃ asamatthāti dukkhameva uppajjati nirujjhati ca, na añño satto nāma atthīti evaṃ jānituṃ asamatthā ‘‘attā nāma atthī’’ti evaṃdiṭṭhino appahīnavipallāsā.
Incapable of penetrating the Truths means those who are incapable of knowing thus: "Only suffering arises and ceases, and there is no such thing as a being," who hold such views as "there is a self," whose perversions have not been abandoned.
Saccāni paṭivijjhituṃ asamatthā (không có khả năng thấu hiểu các sự thật) là những người không có khả năng hiểu rằng chỉ có khổ sinh và diệt, không có một chúng sinh nào khác; những người có tà kiến như "có một tự ngã" và chưa đoạn trừ được sự sai lầm (vipallāsa).
Uttamaṃ pasādanīyaṭṭhānaṃ tathāgatampi akkosanti, kimaṅgaṃ pana bhikkhūti adhippāyo.
They even abuse the Tathāgata, who is the most venerable being. What then to speak of monks? This is the meaning.
Ngay cả Như Lai, một đối tượng cao cả đáng được tịnh tín, cũng bị phỉ báng; huống chi là các Tỳ-khưu, đó là ý nghĩa.
247. Anattaniyepi khandhapañcake micchāgāhavasena attaniyasaññāya pavattassa chandarāgassa pahānaṃ.
The abandonment of sensual desire that arises through a wrong grasp of the five aggregates, perceiving them as self, even though they are non-self.
247. Từ bỏ tham ái (chandarāga) đã khởi lên do nhận thức sai lầm về tự ngã (attaniyasaññāya) trong năm uẩn (khandhapañcake) vốn không có tự ngã (anattaniye).
Amhākaṃ neva attāti yasmā rūpavedanādiyeva attaggāhavatthu tabbinimuttassa lobhaneyyassa abhāvato.
" For us, there is no self," because form, feeling, etc., are the objects of the self-grasping view, there being no other desirable object apart from them.
Amhākaṃ neva attāti (không phải tự ngã của chúng ta), vì chỉ có sắc, thọ, v.v. là đối tượng của sự chấp thủ tự ngã, do không có gì đáng tham ái ngoài chúng.
Etaṃ tiṇakaṭṭhasākhāpalāsaṃ na amhākaṃ rūpaṃ, na viññāṇaṃ, tasmā amhākaṃ neva attāti yojanā.
"This grass, wood, branches, and leaves are not our form, nor consciousness. Therefore, for us, there is no self"—this is the connection.
Cỏ, củi, cành, lá này không phải là sắc của chúng ta, không phải là thức của chúng ta, do đó không phải là tự ngã của chúng ta, đó là cách sắp xếp câu.
Ajjhattikassa vatthuno neva attāti paṭikkhittattā bāhiravatthu attaniyabhāvena paṭikkhittaṃ hotīti āha ‘‘amhākaṃ cīvarādiparikkhāropi na hotī’’ti.
Since the internal things are rejected as not self, external things are also rejected as not belonging to oneself. So it says, " our robes and other requisites also do not exist."
Vì đối tượng nội tại đã bị phủ nhận là không phải tự ngã, nên đối tượng bên ngoài cũng bị phủ nhận là không phải của tự ngã. Do đó, nói rằng "y phục và các vật dụng khác của chúng ta cũng không phải của chúng ta".
Khandhapañcakaṃyevāti bāhiravatthuṃ nidassanaṃ katvā khandhapañcakaṃyeva na tumhākanti pajahāpeti.
" Only the five aggregates"—making external objects an example, he makes one abandon only the five aggregates as "not yours."
Khandhapañcakaṃyevāti (chính năm uẩn), lấy đối tượng bên ngoài làm ví dụ, chính năm uẩn không phải của các ông, và khiến họ từ bỏ.
Na uppāṭetvā kandaṃ viya.
" Not by uprooting" like a bulb.
Na uppāṭetvā (không nhổ ra) như rễ.
Na luñcitvā vā kese viyāti.
" Nor by plucking" like hair.
Na luñcitvā vā (hoặc không giật ra) như tóc.
Iminā rūpādīnaṃ nāmamukhena pahānaṃ icchanti.
By this, they desire the abandonment of forms, etc., by name.
Điều này cho thấy họ mong muốn sự từ bỏ sắc, v.v. thông qua danh xưng.
Ulliṅgitamatthaṃ chandarāgavinayena pajahāpetīti sarūpato dasseti.
He explicitly states the implied meaning: he makes one abandon by the removal of sensual desire.
Điều đã được ám chỉ được trình bày rõ ràng bằng "chandarāgavinayena pajahāpetī" (khiến từ bỏ bằng cách chế ngự tham ái).
248. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, rūpaṃ niccaṃ vā’’tiādi desanā tiparivaṭṭaṃ.
The teaching, " What do you think, monks, is form permanent...?" and so forth, is threefold.
248. Bài giảng "Này các Tỳ-khưu, các ông nghĩ sao, sắc là thường hay vô thường?" v.v. là tiparivaṭṭaṃ (ba vòng).
Yāva imaṃ ṭhānanti ‘‘evaṃ svākkhāto’’ti yāvāyaṃ pāḷipadeso.
As far as this passage means as far as the Pali passage "thus well-proclaimed."
Yāva imaṃ ṭhānanti: cho đến đoạn kinh "evaṃ svākkhāto" (được khéo giảng như vậy).
Suviññeyyabhāvena akkhātattāpi svākkhātoti āha ‘‘sukathitattā eva uttāno vivaṭo pakāsito’’ti.
Because it is proclaimed in an easily comprehensible manner, it is also " svākkhāto (well-proclaimed)." So it says, " well-spoken, therefore clear, open, and manifest."
Vì được giảng giải rõ ràng dễ hiểu, nên svākkhāto (được khéo giảng). Do đó, nói là "sukathitattā eva uttāno vivaṭo pakāsito" (vì được nói rõ ràng, nên hiển lộ, mở ra, được công bố).
Tiriyaṃ vidāraṇena chinnaṃ, dīghaso phālanena bhinnaṃ, tato eva tattha tattha sibbitagaṇṭhikatajiṇṇavatthaṃ pilotikā, tadabhāvato chinnapilotiko, pilotikarahitoti attho.
Chinnaṃ (cut) by tearing across. Bhinnaṃ (broken/torn) by splitting lengthwise. From that, a patched and knotted old garment is a "pilotikā" (rag). Due to the absence of that, he is chinnapilotiko (without torn rags), meaning without rags.
Chinnaṃ (bị cắt) bằng cách xé ngang, bhinnaṃ (bị xé) bằng cách xé dọc. Từ đó, những mảnh vải cũ được khâu vá lại ở chỗ này chỗ kia là pilotikā (giẻ rách). Do không có điều đó, nên chinnapilotiko (không có giẻ rách), nghĩa là không có mảnh vải vụn.
Iriyāpatha-saṇṭhapanaavijjamānajhāna-vipassanāni chinnāya avijjamānāya paṭipattiyā sibbanagaṇṭhikaraṇasadisāni, tādisaṃ idha natthīti āha ‘‘na hettha…pe… atthī’’ti.
Bodily postures, the establishment of the path, and non-existent jhāna and vipassanā are like sewing and knotting with a cut or non-existent practice. Here there is no such thing. So it says, " there is no such thing here."
Các oai nghi, sự sắp đặt, các thiền định không tồn tại, các tuệ quán không tồn tại, giống như việc khâu vá, thắt nút bằng một con đường thực hành bị cắt đứt, không tồn tại. Điều đó không có ở đây, do đó nói là "na hettha...v.v... atthī" (không có ở đây...).
Patiṭṭhātuṃ na labhatīti pesalehi saddhiṃ saṃvāsavasenapi patiṭṭhātuṃ na labhati, visesādhigamavasena pana vattabbameva natthi.
Cannot establish oneself means one cannot establish oneself even by living together with virtuous people. What more needs to be said about attaining special achievements?
Patiṭṭhātuṃ na labhatīti (không thể an trú) có nghĩa là không thể an trú ngay cả trong sự chung sống với những người đức hạnh, còn về sự thành tựu đặc biệt thì không cần phải nói.
Kāraṇḍavaṃ niddhamathāti vipannasīlatāya kacavarabhūtaṃ puggalaṃ kacavaramiva nirapekkhā apanetha.
Expel the carrion (kāraṇḍavaṃ niddhamatha) means, "Remove the person who is like rubbish due to corrupted morality, just as one removes rubbish, without attachment."
Kāraṇḍavaṃ niddhamathāti (hãy xua đuổi những kẻ cặn bã) có nghĩa là hãy loại bỏ một người như rác rưởi do giới hạnh bị hư hoại, không chút tiếc nuối, như loại bỏ rác rưởi.
Kasambuñcāpakassathāti kasaṭabhūtañca naṃ khattiyādīnaṃ majjhagataṃ sambhinnaṃ paggharitakuṭṭhaṃ caṇḍālaṃ viya apakassatha nikkaḍḍhatha.
Pull out the dross (kasambuñcāpakassathā) means, "Pull out, cast off, that dross-like person, like a Caṇḍāla (outcaste) with festering, oozing leprosy, from amidst kṣatriyas and others."
Kasambuñcāpakassathāti (hãy kéo ra những kẻ cặn bã) có nghĩa là hãy kéo ra, loại bỏ kẻ cặn bã đó, như kéo ra một người hạ tiện bị bệnh phong hủi lở loét, trộn lẫn giữa các bậc vương giả, v.v.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Tại sao?
Saṅghārāmo nāma sīlavantānaṃ kato, na dussīlānaṃ, yato etadeva.
The monastery is made for the virtuous, not for the immoral. Therefore, this is the reason.
Vì tu viện là nơi dành cho những người có giới hạnh, không phải cho những người phá giới. Đó là lý do.
Tato palāpe vāhetha, assamaṇe samaṇamānineti yathā palāpā antosārarahitā ataṇḍulā bahi thusena vīhi viya dissanti, evaṃ pāpabhikkhū antosīlarahitāpi bahi kāsāvādiparikkhārena bhikkhū viya dissanti, tasmā ‘‘palāpā’’ti vuccanti, te palāpe vāhetha odhunātha vidhamatha.
Then winnow the chaff, the non-ascetics who assume to be ascetics—just as chaff, being without inner essence and without grains, appears like paddy with its husk, so too, evil monks, though without inner morality, appear like monks from their external requisites like robes. Therefore, they are called "chaff." Winnow that chaff, blow it away, scatter it.
Tato palāpe vāhetha, assamaṇe samaṇamānineti (Từ đó, hãy quét sạch những kẻ rỗng tuếch, những kẻ không phải Sa-môn nhưng tự cho mình là Sa-môn) có nghĩa là: giống như những hạt thóc rỗng ruột, không có gạo bên trong nhưng bên ngoài lại trông như hạt thóc có vỏ trấu, những Tỳ-khưu ác đức cũng vậy, không có giới hạnh bên trong nhưng bên ngoài lại trông như Tỳ-khưu với y cà sa, v.v. Vì vậy, họ được gọi là "palāpā" (rỗng tuếch). Hãy quét sạch, loại bỏ, xua đuổi những kẻ rỗng tuếch đó.
Paramatthato assamaṇe vesamattena samaṇamānine evaṃ niddhamitvāna…pe… patissatāti.
Those who are non-ascetics in the ultimate sense, but merely assume to be ascetics by their outward appearance, thus, having expelled... mindful.
Những kẻ không phải Sa-môn theo nghĩa tối hậu, nhưng tự cho mình là Sa-môn vì sự khác biệt, như vậy niddhamitvāna...v.v... patissatā (sau khi xua đuổi...v.v... có chánh niệm).
Tattha kappayavhoti kappetha, karothāti vuttaṃ hoti.
Here, kappayavho means "arrange," "do."
Trong đó, kappayavhoti (hãy chuẩn bị) có nghĩa là hãy làm, hãy thực hiện.
Patissatāti pati pati satā sampajānantā suṭṭhu pajānantā.
Patissatā means "mindful again and again," "fully comprehending," "well comprehending."
Patissatāti (có chánh niệm) có nghĩa là có chánh niệm từng bước, hiểu rõ ràng.
Patissatā vā sappatissā aññamaññaṃ sagāravā.
Or Patissatā means "mindful," "respectful towards one another."
Hoặc patissatā là những người có lòng tôn kính lẫn nhau.
Athevaṃ suddhā suddhehi saṃvāsaṃ kappentā diṭṭhisīlasāmaññena samaggā.
Thus pure, associating with the pure, they are united in view and sīla.
Như vậy, những người thanh tịnh sống chung với những người thanh tịnh, hòa hợp về kiến giải và giới hạnh.
Anukkamena paripākagatapaññatāya nipakā.
Through gradually matured wisdom, they are skillful.
Từng bước, nhờ trí tuệ đã chín muồi, họ trở nên tinh tế.
Sabbassevimassa dukkhavaṭṭassa antaṃ karissatha, parinibbānaṃ pāpuṇissathāti attho.
The meaning is: you will make an end to all this round of suffering; you will attain parinibbāna.
Ý nghĩa là: quý vị sẽ chấm dứt toàn bộ vòng luân hồi khổ này, sẽ đạt đến Niết bàn.
Dhammaṃ anussaranti, dhammassa vā anussaraṇasīlāti dhammānusārino.
They recollect the Dhamma, or they are by nature recollectors of the Dhamma, thus they are Dhamma-followers.
Ghi nhớ Pháp, hoặc có thói quen ghi nhớ Pháp, nên gọi là người tùy pháp (dhammānusārī).
Evaṃ saddhānusārinopi veditabbā.
Similarly, faith-followers should also be understood.
Tương tự, người tùy tín (saddhānusārī) cũng nên được hiểu như vậy.
Paṭipannassāti paṭipajjamānassa, sotāpattimaggaṭṭhopi adhippeto.
Of one who is practicing means of one who is entering the path; one who is established in the path of stream-entry is also intended.
Người đang thực hành (paṭipannassa) là người đang thực hành; người đang ở quả vị Dự Lưu cũng được bao hàm.
Adhimattanti balavaṃ.
Adhimatta means strong.
Adhimatta là mạnh mẽ.
Paññāvāhīti paññaṃ vāheti, paññā vā imaṃ puggalaṃ vahatīti paññāvāhītipi vadanti.
Paññāvāhī means one who carries wisdom, or they also say 'one borne by wisdom' because wisdom carries this person.
Paññāvāhī là người vận dụng trí tuệ, hoặc họ cũng nói rằng trí tuệ vận chuyển người này nên gọi là paññāvāhī.
Paññāpubbaṅgamanti paññaṃ purecārikaṃ katvā.
Preceded by wisdom means having made wisdom the forerunner.
Paññāpubbaṅgama là lấy trí tuệ làm tiên phong.
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo paññāsaṅkhātena dhammena sarati anussaratīti dhammānusārī.
This is said (or 'he is called'): this kind of person recollects or remembers by means of the Dhamma, which is wisdom, hence Dhamma-follower.
Người này được gọi là (ayaṃ vuccatī) người như vậy ghi nhớ, tùy niệm Pháp được gọi là trí tuệ, nên gọi là người tùy pháp (dhammānusārī).
Saddhāvāhīti saddhaṃ vāheti, saddhā vā imaṃ puggalaṃ vahatīti saddhāvāhītipi vadanti.
Saddhāvāhī means one who carries faith, or they also say 'one borne by faith' because faith carries this person.
Saddhāvāhī là người vận dụng niềm tin, hoặc họ cũng nói rằng niềm tin vận chuyển người này nên gọi là saddhāvāhī.
Saddhāpubbaṅgamanti saddhaṃ purecārikaṃ katvā.
Preceded by faith means having made faith the forerunner.
Saddhāpubbaṅgama là lấy niềm tin làm tiên phong.
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo saddhāya sarati anussaratīti saddhānusārī.
This is said: this kind of person recollects or remembers by means of faith, hence faith-follower.
Người này được gọi là (ayaṃ vuccatī) người như vậy ghi nhớ, tùy niệm niềm tin nên gọi là người tùy tín (saddhānusārī).
Saddhāmattanti ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinā buddhasubuddhatāya saddahanamattaṃ.
Mere faith means merely believing in the Buddha's perfect Buddhahood, saying "Thus indeed is that Blessed One", and so on.
Saddhāmatta là chỉ tin tưởng vào sự giác ngộ của Đức Phật như trong câu “Đức Thế Tôn là bậc như vậy” v.v.
Matta-saddena aveccappasādaṃ nivatteti.
The word matta (mere) excludes unshakeable faith (aveccappasāda).
Từ “matta” loại bỏ sự tịnh tín bất động (aveccappasāda).
Pemamattanti yathāvuttasaddhānusārena uppannaṃ tuṭṭhimattaṃ.
Mere affection means mere contentment arisen in accordance with the aforementioned faith.
Pemamatta là chỉ sự hoan hỷ phát sinh do tùy tín như đã nói.
Sinehoti keci.
Some say it is 'affection'.
Một số người nói là sự yêu mến.
Evaṃ vipassanaṃ paṭṭhapetvā nisinnānanti kalāpasammasanādivasena āraddhavipassanānaṃ.
Of those who are seated having established vipassanā means of those who have undertaken vipassanā, in the manner of comprehension by groups, and so on.
Những người đã an tọa và bắt đầu tu tập thiền quán như vậy là những người đã bắt đầu thiền quán theo cách quán sát từng nhóm (kalāpasammasanā) v.v.
Ekā saddhāti vipassanānusārena svākkhātadhammatā siddhā, tato eva ekā seṭṭhā uḷārā saddhā uppajjati.
A single faith means that the Dhamma, well-expounded, is established by means of vipassanā; from that alone arises a single, excellent, sublime faith.
Một niềm tin (ekā saddhā) là: nhờ tùy quán, Pháp được khéo thuyết giảng đã thành tựu, từ đó phát sinh một niềm tin cao thượng, thù thắng.
Ekaṃ pemanti etthāpi eseva nayo.
A single affection: the same method applies here too.
Một tình yêu (ekaṃ pema) cũng theo cách này.
Sagge ṭhapitā viya hontīti tesaṃ saddhāpemānaṃ saggasaṃvattaniyatāya abyabhicārībhāvamāha.
They are as if placed in heaven: this describes the infallibility of their faith and affection, as they lead to heaven.
Họ như được đặt trên trời (sagge ṭhapitā viya honti) nói lên sự không sai khác của niềm tin và tình yêu đó, vì chúng dẫn đến cõi trời.
Cūḷasotāpannoti vadanti ekadesena saccānubodhe ṭhitattā.
They call him a "minor stream-enterer" because he is established in the partial realization of the Truths.
Họ được gọi là Tiểu Dự Lưu (cūḷasotāpanno) vì đã đạt được sự giác ngộ chân lý một phần.
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại rất dễ hiểu.
249. Piyavacananti piyasamudācāro.
249. Piyavacana means pleasant address.
249. Piyavacana là cách nói lời thân ái.
Viññujātikā hi paraṃ piyena samudācarantā ‘‘bhava’’nti vā, ‘‘devānaṃ piyo’’ti vā, ‘‘āyasmā’’ti vā samudācaranti, tasmā sammukhā sambodhanavasena ‘‘āvuso’’ti, tirokkhaṃ ‘‘āyasmā’’ti ayampi samudācāro.
Indeed, discerning individuals, when addressing others pleasantly, use "bhava" or "devānaṃ piyo" or "āyasmā"; therefore, addressing directly as "āvuso," and indirectly as "āyasmā," this is also a form of address.
Những người có trí tuệ khi nói chuyện thân ái với người khác thường gọi là “thưa ngài” (bhava), hoặc “thưa ngài được chư thiên yêu mến” (devānaṃ piyo), hoặc “thưa Tôn giả” (āyasmā). Vì vậy, cách gọi trực tiếp là “āvuso” (này hiền giả), và cách gọi gián tiếp là “āyasmā” cũng là một cách nói chuyện thân ái.
Mahākassapauruvelakassapādayo aññepi kassapanāmakā atthīti ‘‘katarassa kassapassā’’ti pucchanti.
They ask "Which Kassapa?" because there were Mahākassapa, Uruvelakassapa, and other Kassapas.
Vì có Đại Ca Diếp, Ưu Lâu Tần Loa Ca Diếp và nhiều vị khác cũng tên Ca Diếp, nên họ hỏi “Ca Diếp nào?”.
Raññāti kosalaraññā.
By the king means by the King of Kosala.
Do vua là do vua Kosala.
‘‘Sañjāniṃsū’’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘ayaṃ panā’’tiādi āraddhaṃ.
"They perceived": in order to elaborate on the meaning stated briefly, "Now this..." and so on, was begun.
“Họ đã nhận ra” (sañjāniṃsu): để giải thích ý nghĩa đã được nói tóm tắt, câu “ayaṃ panā” v.v. đã được bắt đầu.
Assāti kumārakassapassa, ‘‘sañjāniṃsū’’ti vuttasañjānanassa vā.
His refers to Kumārakassapa, or to the perception mentioned as "they perceived."
Của vị ấy là của Tôn giả Kumārakassapa, hoặc của sự nhận ra đã được nói là “sañjāniṃsu”.
Puññāni karontoti kappasatasahassaṃ devesu ca manussesu ca nibbattitvā dānādīni puññāni bhāvento.
Accumulating merits means performing acts of merit such as giving, having been reborn among devas and humans for one hundred thousand aeons.
Đang làm các công đức là đã làm các công đức như bố thí v.v. trong một trăm ngàn kiếp, tái sinh trong cõi trời và cõi người.
Osakkanteti parihāyamāne.
When waning means when declining.
Osakkante là đang suy giảm.
Paṭhamanti kumārikākāle.
First means in her maiden state.
Lần đầu tiên là khi còn là một cô gái.
Satthā upālittheraṃ paṭicchāpesi taṃ adhikaraṇaṃ vinayakammenevassā bhikkhuniyā pabbajjāya arogabhāvaṃ.
The Teacher entrusted the Elder Upāli with that matter, concerning the bhikkhunī's state of health regarding her ordination, by means of a Vinaya action.
Đức Bổn Sư đã giao phó cho Trưởng lão Upāli để xác định tình trạng không bệnh tật của vị tỳ khưu ni đó để được xuất gia thông qua hành vi giới luật.
Paññattivibhāvanāti ‘‘andhavana’’ntveva paññāyamānassa vibhāvanā.
Elucidation of the designation means elucidation of that which is designated as "Andhavana" (Blind Wood).
Sự làm rõ thuật ngữ là sự làm rõ của “Andhavana” (Rừng Mù) vẫn được gọi như vậy.
Olīyatīti saṅkucati saṇikaṃ vattati.
Olīyati means contracts, proceeds slowly.
Olīyati là co lại, diễn ra chậm rãi.
Bhāṇakoti sarabhāṇako.
Reciter means one who recites by heart.
Bhāṇako là người đọc tụng với giọng điệu.
Yaṃ atthi, taṃ gahetvāti idāni pariyesitabbaṭṭhānaṃ natthi, yathāgataṃ pana yaṃ atthi, taṃ gahetvā.
Taking what is there means there is no place to search now, but taking what is present as it is found.
Lấy những gì có là bây giờ không có nơi nào để tìm kiếm, nhưng hãy lấy những gì có sẵn.
Balavaguṇeti adhimattaguṇe.
Of strong qualities means of intense qualities.
Balavaguṇe là những phẩm chất vượt trội.
Kassapabhagavato kāle niruḷhasamaññāvasena vacanasantatiyā avicchedena ca imasmimpi buddhuppāde taṃ ‘‘andhavana’’ntveva paññāyittha, uparūparivaḍḍhamānāya pathaviyā upari rukkhagacchādīsu sañjāyantesupīti.
Through the widely known designation in the time of Kassapa Buddha, and through the uninterrupted continuity of tradition, that place became known as "Andhavana" even during this Buddha-era, even as earth continuously accumulated and trees and plants grew on top of it.
Vào thời Đức Phật Kassapa, do tên gọi đã được thiết lập và sự liên tục của lời nói, ngay cả trong thời kỳ Đức Phật hiện tại, nơi đó vẫn được gọi là “Andhavana”, mặc dù đất đai và cây cối v.v. vẫn tiếp tục phát triển trên đó.
Sekkhapaṭipadanti sekkhabhāvāvahaṃ visuddhipaṭipattiṃ.
The trainee's practice means the practice of purity conducive to the state of a trainee (sekha).
Sekkhapaṭipada là con đường thanh tịnh dẫn đến trạng thái hữu học.
Aññatara-saddo apākaṭe viya pākaṭepi vattati eka-saddena samānatthattāti dassetuṃ ‘‘abhijānātī’’tiādi vuttaṃ.
The word aññatara also occurs in the sense of 'known' as if 'unknown', to show that it is synonymous with the word 'eka' (one), hence "he knows" and so on, is stated.
Từ aññatara (một số) được nói đến để chỉ rằng nó được dùng cho cả những điều không rõ ràng và rõ ràng, có cùng ý nghĩa với từ “eka” (một), như đã nói trong “abhijānātī” v.v.
Bhayabheravadassitampi abhikkanta-saddassa atthuddhāraṃ idha dassento evaṃ heṭṭhā tattha tattha katā atthasaṃvaṇṇanā parato tasmiṃ tasmiṃ suttapadese yathārahaṃ vattabbāti nayadassanaṃ karoti.
He (the commentator) thus gives the method by indicating the meaning of abhikkanta as 'displaying fear and terror' here, meaning that the explanations of meaning made below, there and everywhere, should be applied appropriately to each sutta passage later.
Ở đây, khi giải thích ý nghĩa của từ “abhikkanta” (tuyệt hảo) cũng được dùng để chỉ sự đáng sợ, ông đã chỉ ra rằng những lời giải thích ý nghĩa đã được thực hiện ở đây và ở đó bên dưới nên được áp dụng một cách thích hợp vào các đoạn kinh đó sau này.
Kañcanasannibhattacatā suvaṇṇavaṇṇaggahaṇena gahitāti adhippāyenāha ‘‘chaviya’’nti.
He says "in skin-color" with the intention that the meaning of 'having a complexion like gold' is included in 'having a golden color' due to its resemblance to gold.
Với ý nghĩa là màu da giống vàng được bao hàm bởi từ “suvaṇṇavaṇṇo” (màu vàng), ông nói “chaviya” (về da).
Chavigatā pana vaṇṇadhātu eva ‘‘suvaṇṇavaṇṇo’’ti ettha vaṇṇaggahaṇena gahitāti apare.
Others say that the color element existing in the skin itself is understood by the word 'color' in "suvaṇṇavaṇṇo" (golden-colored).
Những người khác nói rằng yếu tố màu sắc trên da chính là điều được bao hàm bởi từ “vaṇṇa” (màu sắc) trong “suvaṇṇavaṇṇo” (màu vàng).
Vaṇṇīyati kittīyati ugghosananti vaṇṇo, thuti.
Vaṇṇa means praise, eulogy; it is extolled, glorified, proclaimed.
Được ca ngợi, được tán dương, được tuyên bố nên gọi là vaṇṇa, tức là lời khen.
Vaṇṇīyati asaṅkarato vavatthapīyatīti vaṇṇo, kulavaggo.
Vaṇṇa means social class; it is distinguished, systematized without mixture.
Được ca ngợi, được sắp xếp không lẫn lộn nên gọi là vaṇṇa, tức là dòng họ, giai cấp.
Vaṇṇīyati phalaṃ etena yathāsabhāvato vibhāvīyatīti vaṇṇo, kāraṇaṃ.
Vaṇṇa means cause; by it, the result is revealed in its true nature.
Được ca ngợi, quả được làm rõ bản chất bởi điều này nên gọi là vaṇṇa, tức là nguyên nhân.
Vaṇṇanaṃ dīgharassādivasena saṇṭhahananti vaṇṇo, saṇṭhānaṃ.
Vaṇṇa means form, arrangement; it is the arrangement in terms of long, short, etc.
Sự ca ngợi, sự sắp xếp theo dài ngắn v.v. nên gọi là vaṇṇa, tức là hình dáng.
Vaṇṇīyati aṇumahantādivasena pamīyatīti vaṇṇo, pamāṇaṃ.
Vaṇṇa means measure; by it, something is measured in terms of small, large, etc.
Được ca ngợi, được đo lường theo lớn nhỏ v.v. nên gọi là vaṇṇa, tức là kích thước.
Vaṇṇeti vikāramāpajjamānaṃ hadayaṅgatabhāvaṃ pakāsetīti vaṇṇo, rūpāyatanaṃ.
Vaṇṇa means visual object; it manifests a state of being ingrained in the heart as it undergoes transformation, thus it is revealed.
Ca ngợi, biểu lộ trạng thái trong lòng khi biến đổi nên gọi là vaṇṇa, tức là sắc xứ.
Evaṃ tena tena pavattinimittena vaṇṇa-saddassa tasmiṃ tasmiṃ atthe pavatti veditabbā.
Thus, the occurrence of the word vaṇṇa in each of these meanings should be understood by means of that particular cause of occurrence.
Như vậy, sự vận dụng của từ “vaṇṇa” trong các ý nghĩa khác nhau nên được hiểu theo từng dấu hiệu phát sinh đó.
Anavasesattaṃ sakalatā kevalatā.
Completeness means entirety, wholeness.
Anavasesattaṃ là toàn bộ, hoàn toàn.
Kevalakappāti ettha keci īsaṃ asamattā kevalā kevalakappāti vadanti, evaṃ sati anavasesattho eva kevala-saddo siyā.
Regarding kevalakappa, some say that kevala means slightly incomplete, kevalakappa means complete; if so, the word kevala would mean 'without remainder'.
Trong Kevalakappā, một số người nói rằng kevalā là hơi không hoàn chỉnh, kevalakappā là hoàn toàn, nếu vậy thì từ “kevala” sẽ có nghĩa là không còn gì.
Anatthantarena pana kappa-saddena padavaḍḍhanaṃ katvā kevalā eva kevalakappā.
However, by adding the word kappa without a different meaning, kevalā eva kevalakappā (only complete ones are complete).
Tuy nhiên, không có ý nghĩa khác, từ “kappa” được thêm vào để kéo dài từ, kevalā chính là kevalakappā.
Tathā vā kappanīyattā paññapetabbattā kevalakappā.
Or they are kevalakappā because they are to be formed (kappanīya) or to be designated (paññapetabba).
Hoặc vì có thể được dự định, có thể được thiết lập nên gọi là kevalakappā.
Yebhuyyatā bahulabhāvo.
Majority means abundance.
Yebhuyyatā là phần lớn, đa số.
Abyāmissatā vijātiyena asaṅkaro suddhatā.
Unmixedness means purity, not mingled with something heterogeneous.
Abyāmissatā là không pha trộn với loại khác, sự thanh tịnh.
Anatirekatā taṃmattatā visesābhāvo.
Non-excessiveness means being that much, absence of distinction.
Anatirekatā là chỉ chừng đó, không có gì đặc biệt.
Kevalakappanti kevalaṃ daḷhaṃ katvāti attho.
Kevalakappa means making it entirely firm.
Kevalakappaṃ có nghĩa là làm cho vững chắc hoàn toàn.
Kevalaṃ vuccati nibbānaṃ sabbasaṅkhatavivittattā.
Nibbāna is called kevala because it is free from all conditioned things.
Niết bàn được gọi là kevala vì nó hoàn toàn tách biệt khỏi mọi pháp hữu vi.
Tenāha ‘‘visaṃyogādianekattho’’ti.
Therefore, he says "having many meanings such as disjunction".
Vì vậy, ông nói “visaṃyogādianekattho” (có nhiều nghĩa như ly hệ v.v.).
Kevalaṃ etassa adhigataṃ atthīti kevalī, sacchikatanirodho khīṇāsavo.
Kevalī means one who has attained this kevala, an Arahant who has realized cessation, whose taints are destroyed.
Người đã chứng đắc kevala nên gọi là kevalī, tức là A-la-hán đã thực chứng Niết bàn.
Kappa-saddo panāyaṃ saupasaggo anupasaggo cāti adhippāyena okappanīyapade labbhamānaṃ okappasaddamattaṃ nidasseti, aññathā kappa-saddassa atthuddhāre okappanīyapadaṃ anidassanameva siyā.
This word kappa (aeon) is both with and without prefix, and with this intention, he indicates only the word okappa found in the position of okappanīya (to be formed), otherwise the word okappanīya would not be mentioned in the elucidation of the meaning of kappa.
Từ kappa này có cả tiền tố và không có tiền tố, với ý nghĩa đó, nó chỉ ra từ “okappa” chỉ có thể tìm thấy trong các từ có thể được dự định, nếu không thì từ “okappanīyapada” sẽ không được chỉ ra trong việc giải thích ý nghĩa của từ “kappa”.
Samaṇakappehīti vinayasiddhehi samaṇavohārehi.
By ascetic designations means by the designations of ascetics established in the Vinaya.
Samaṇakappehī là theo các quy tắc của sa môn được thiết lập trong Luật.
Niccakappanti niccakālaṃ.
Always means at all times.
Niccakappaṃ là luôn luôn.
Paññattīti nāmaṃ.
Designation means name.
Paññattī là tên gọi.
Nāmañhetaṃ tassa āyasmato, yadidaṃ kappoti.
This is a name for that venerable one, namely Kappa.
Đây là tên của Tôn giả đó, tức là Kappa.
Kappitakesamassūti kattarikāya cheditakesamassu.
Hair and beard trimmed means hair and beard cut with scissors.
Kappitakesamassū là tóc và râu đã được cắt bằng kéo.
Dvaṅgulakappoti majjhanhikavelāya vītikkantāya dvaṅgulatāvikappo.
Two-finger measure means a measure of two fingers when the midday time has passed.
Dvaṅgulakappo là sự cho phép hai ngón tay khi đã qua giữa trưa.
Lesoti apadeso.
Leso means a pretext.
Leso là một phần.
Anavasesaṃ pharituṃ samatthassapi obhāsassa kenaci kāraṇena ekadesapharaṇampi siyā, ayaṃ pana sabbasova pharīti dassetuṃ samantattho kappa-saddo gahitoti āha ‘‘anavasesaṃ samantato’’ti.
Even if the light, capable of spreading completely, might spread only partially for some reason, the word 'kappa' (all-round) is used to show that this* spreads entirely," so it is said "completely, all around."
Mặc dù ánh sáng có khả năng lan tỏa không sót lại, nhưng vì một lý do nào đó, có thể chỉ lan tỏa một phần. Để chỉ ra rằng cái này (ánh sáng) lan tỏa khắp mọi nơi, từ kappa với nghĩa "khắp mọi nơi" đã được dùng, nên nói " không sót lại, khắp mọi nơi".
Ariyabhūmiṃ pattoti anāgāmiphalaṃ adhigato.
"Attained the noble stage" means attained the fruit of Non-returning (Anāgāmiphala).
Đã đạt đến bậc Thánh có nghĩa là đã chứng đắc quả Bất Lai.
Pakkusātikulaputtaṃ sandhāya vadati.
This refers to the youth Pakkusāti.
Lời này nói về thiện nam tử Pakkusāti.
Vibhajitvāti vibhāgaṃ katvā.
"Having analyzed" means having made a distinction.
Sau khi phân tích có nghĩa là sau khi thực hiện sự phân chia.
Turitālapanavasenāti turitaṃ ālapanavasena.
"By way of swift address" means by way of swiftly addressing.
Theo cách gọi vội vàng có nghĩa là theo cách gọi vội vã.
Tena dullabho ayaṃ samaṇo, tasmā sīghamassa pañho kathetabbo, iminā ca sīghaṃ gantvā satthā pucchitabboti turitaṃ ālapīti dasseti.
Thereby, it shows that "this recluse is rare, therefore the question should be told to him quickly, and he should go quickly and ask the Teacher" thus he addressed him swiftly.
Điều này cho thấy rằng vị sa-môn này khó gặp, do đó cần phải nói vấn đề này cho ngài một cách nhanh chóng, và ngài ấy cũng phải nhanh chóng đi hỏi Đức Đạo Sư.
‘‘Yathā vā’’tiādinā pana vacanālaṅkāravasena dvikkhattuṃ ālapati.
However, with "or just as" and so on, he addressed him twice by way of rhetorical embellishment.
Tuy nhiên, với câu "Yathā vā" (hoặc như thế nào) v.v., ngài gọi hai lần theo cách trang trọng.
Evamāhāti ‘‘bhikkhu bhikkhū’’ti evaṃ dvikkhattuṃ avoca.
"Thus he said" means he spoke twice, saying "monk, monk."
Đã nói như vậy có nghĩa là đã nói hai lần như "Bhikkhu, bhikkhu".
Vammikapariyāyena karajakāyaṃ paccakkhaṃ katvā dassentī devatā ‘‘ayaṃ vammiko’’ti āha.
The deity, by means of the simile of an anthill, directly demonstrating the body made of impurities, said "this is the anthill."
Vị thiên nhân, sau khi trực tiếp chỉ ra thân thể do nghiệp tạo thành bằng cách ví với tổ mối, đã nói "Đây là tổ mối".
Tāya pana bhāvatthassa abhāsitattā saddatthameva dassento ‘‘purato ṭhitaṃ…pe… ayanti āhā’’ti avoca.
However, because she did not state the meaning of the state, he (the commentator) spoke, showing only the literal meaning: "the one standing in front... and so on... said 'this'."
Nhưng vì vị ấy không nói ý nghĩa sâu xa, nên để chỉ ra ý nghĩa của từ, ngài đã nói "Cái đang đứng trước mặt… v.v… là đây".
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining ones.
Đối với các trường hợp còn lại cũng theo cách này.
Maṇḍūkanti thalamaṇḍūkaṃ.
"Frog" means a land frog.
Con ếch có nghĩa là con ếch đất.
So hi uddhumāyikāti vuccati, na udakamaṇḍūko.
For it is called 'uddhumāyikā' (one that inflates), not a water frog.
Nó được gọi là uddhumāyikā, chứ không phải ếch nước.
Tassa nivāsato vāto mā kho bādhayitthāti ‘‘uparivātato apagammā’’ti vuttaṃ.
It is said "stay away from the wind" so that the wind might not trouble it from its dwelling place.
Để gió đừng làm phiền nơi ở của nó, nên nói "tránh xa phía gió".
Kathaṃ panāyaṃ devatā iminā nīhārena ime pañhe therassa ācikkhīti?
But how did this deity explain these questions to the elder in this manner?
Nhưng vị thiên nhân này đã chỉ ra những vấn đề này cho vị Trưởng lão bằng cách giải thích như thế nào?
Keci tāva āhu – yathāsutamatthaṃ upamābhāvena gahetvā attano paṭibhānena upameyyatthaṃ manasā cintetvā taṃ bhagavāva imassa ācikkhissati.
Some say thus: "Having taken the literally heard meaning as a simile, and having mentally conceived the simile's meaning with her own quick wit, Bhagavā himself will explain it to him."
Một số người nói rằng: sau khi lấy ý nghĩa như đã nghe làm sự ví von, vị Trưởng lão sẽ tự mình suy nghĩ về ý nghĩa được ví von bằng trí tuệ của mình, và Đức Thế Tôn sẽ chỉ ra điều đó cho ngài.
Sā ca desanā atthāya hitāya sukhāya hotīti ‘‘ayaṃ vammiko’’tiādinā upamāvaseneva pannarasa pañhe therassa ācikkhi.
And that teaching is for benefit, welfare, and happiness, so she explained the fifteen questions to the elder "this is the anthill" and so on, only by way of simile.
Và lời dạy đó sẽ mang lại lợi ích, sự an lạc và hạnh phúc, nên vị thiên nhân đã chỉ ra mười lăm vấn đề cho vị Trưởng lão chỉ bằng cách ví von như "Đây là tổ mối" v.v..
Kassapasammāsambuddhakāle kira bārāṇasiyaṃ eko seṭṭhi aḍḍho mahaddhano mahantaṃ nidhānaṃ nidahitvā palighādiākārāni kānicipi laṅgāni tattha ṭhapesi.
It is said that in the time of Kassapa Sammāsambuddha, a certain wealthy and rich householder in Bārāṇasī, having buried a great treasure, placed some barriers like palighas and so on there.
Vào thời Đức Phật Kassapa Chánh Đẳng Chánh Giác, có một vị trưởng giả giàu có ở Bārāṇasī đã chôn một kho báu lớn và đặt một số dấu hiệu như hàng rào v.v. ở đó.
So maraṇakāle attano sahāyassa brāhmaṇassa ārocesi – ‘‘imasmiṃ ṭhāne mayā nidhānaṃ nidahitaṃ, taṃ mama puttassa viññutaṃ pattassa dassetī’’ti vatvā kālamakāsi.
At the time of his death, he informed his Brahmin friend: "I have buried treasure in this place; show it to my son when he comes of age," and then he passed away.
Khi sắp chết, ông đã báo cho người bạn Bà-la-môn của mình rằng: "Tôi đã chôn một kho báu ở chỗ này, hãy chỉ nó cho con trai tôi khi nó trưởng thành", rồi qua đời.
Brāhmaṇo sahāyakaputtassa viññutaṃ pattakāle taṃ ṭhānaṃ dassesi.
When his friend's son came of age, the Brahmin showed him that place.
Khi con trai của người bạn đã trưởng thành, vị Bà-la-môn đã chỉ cho cậu ta chỗ đó.
So nikhanitvā sabbapacchā nāgaṃ passi, nāgo attano puttaṃ disvā ‘‘sukheneva dhanaṃ gaṇhatū’’ti apagacchi.
Digging, he finally saw a Nāga; the Nāga, seeing his son, moved away, saying, "Let him take the wealth happily."
Sau khi đào bới, cuối cùng cậu ta thấy một con rắn. Con rắn thấy con trai mình và nói: "Hãy lấy tài sản một cách dễ dàng", rồi bỏ đi.
Svāyamattho tadā loke pākaṭo jāto.
This matter became well-known in the world at that time.
Ý nghĩa này đã trở nên phổ biến trên thế gian vào thời đó.
Ayaṃ pana devatā tadā bārāṇasiyaṃ gahapatikule nibbattitvā viññutaṃ patto satthari parinibbute uraṃ datvā sāsane pabbajito pañcahi sahāyakabhikkhūhi saddhiṃ samaṇadhammamakāsi.
This deity, having been reborn in a householder's family in Bārāṇasī at that time, and having come of age after the Teacher had attained Parinibbāna, entered the Sāsana, putting her chest to the ground, and practiced the recluse's practice with five companion monks.
Vị thiên nhân này vào thời đó đã tái sinh vào một gia đình gia chủ ở Bārāṇasī, khi trưởng thành, sau khi Đức Đạo Sư nhập Niết-bàn, đã xuất gia trong giáo pháp với năm vị Tỳ-khưu bạn bè và thực hành pháp sa-môn.
Ye sandhāya vuttaṃ ‘‘pañca bhikkhū nisseṇiṃ bandhitvā’’tiādi.
Regarding whom it is said: "five monks tied a ladder," and so on.
Những điều này được nói đến trong câu "năm vị Tỳ-khưu đã buộc thang" v.v..
Tena vuttaṃ ‘‘yathāsutamatthaṃ upamābhāvena gahetvā’’tiādi.
Therefore, it is said: "Having taken the literally heard meaning as a simile," and so on.
Do đó, đã nói "sau khi lấy ý nghĩa như đã nghe làm sự ví von" v.v..
Apare pana ‘‘devatā attano paṭibhānena ime pañhe evaṃ abhisaṅkharitvā therassa ācikkhī’’ti vadanti.
Others, however, say, "The deity, by her own quick wit, thus arranged these questions and explained them to the elder."
Những người khác lại nói rằng: "Vị thiên nhân đã tự mình sắp đặt những vấn đề này bằng trí tuệ của mình và chỉ ra cho vị Trưởng lão như vậy".
Devaputte nissakkaṃ devaputtapañhattā tassa atthassa.
"Attributable to the deity" means because that meaning belongs to the deity.
Sự liên hệ với thiên tử là vì ý nghĩa đó được thiên tử thuyết giảng.
251. Catūhi mahābhūtehi nibbattoti cātumahābhūtiko.
251. Born from the four great elements, hence "cātumahābhūtika" (made of the four great elements).
251. Được tạo thành từ bốn đại chủng nên là cātumahābhūtiko (tứ đại chủng tạo).
Tenāha ‘‘catumahābhūtamayassā’’ti.
Therefore, he said "of the one made of the four great elements."
Do đó, ngài nói "của cái được làm từ bốn đại chủng".
Vamati uggiranto viya hotīti attho.
"Vomits" means it is as if it is spewing forth.
Vamati có nghĩa là giống như nôn ra.
Vantakoti ucchaḍḍako.
"Vantaka" means a reject.
Vantako có nghĩa là cái bị vứt bỏ.
Vantussayoti upacikāhi vantassa mattikāpiṇḍassa ussayabhūto.
"Vantussaya" means a mound made of the earth particles ejected by termites.
Vantussayo có nghĩa là cái ụ đất được mối nôn ra.
Vantasinehasambaddhoti vantena kheḷasinehena sampiṇḍito.
"Vantasinehasambaddho" means bound together by ejected phlegm and mucus.
Vantasinehasambaddho có nghĩa là được kết dính bởi chất nhầy nước bọt đã nôn ra.
Asucikalimalaṃ vamatīti ettha mukhādīhi pāṇakānaṃ niggamanato pāṇake vamatīti ayampi attho labbhateva.
In "it vomits impure, foul defilements," the meaning that "it vomits creatures" due to their emergence from the mouth and so on, is also obtainable.
Trong câu "nôn ra uế tạp, cáu bẩn", ý nghĩa này cũng có thể được hiểu là nôn ra các loài côn trùng do chúng thoát ra từ miệng v.v..
Ariyehi vantakoti kāyabhāvasāmaññena vuttaṃ.
"Rejected by the Noble Ones" is said in common with the bodily state.
Bị các bậc Thánh vứt bỏ được nói theo nghĩa chung của trạng thái thân thể.
Dukkhasaccapariññāya vā sabbassapi tebhūmakadhammajātassa pariññātattā sabbopi kāyo ariyehi chandarāgappahānena vanto eva.
Or, through the full comprehension of the Noble Truth of Suffering, since all three-dimensional phenomena are fully comprehended, the entire body is indeed rejected by the Noble Ones through the abandoning of desire and attachment.
Hoặc do sự liễu tri Khổ Thánh đế, tất cả các pháp hữu vi trong ba cõi đều đã được liễu tri, nên toàn bộ thân thể đều đã bị các bậc Thánh vứt bỏ bằng cách đoạn trừ tham ái.
Taṃ sabbanti yehi tīhi aṭṭhisatehi ussito, yehi nhārūhi sambaddho, yehi maṃsehi avalitto, yena allacammena pariyonaddho, yāya chaviyā rañjito, taṃ aṭṭhiādisabbaṃ accantameva jigucchitvā virattatāyavantameva.
"All that" means all that—the three hundred bones by which it is raised, the sinews by which it is bound, the flesh by which it is plastered, the wet skin by which it is covered, the hide by which it is colored—is indeed rejected, having been utterly disgusted with it and detached from it.
Tất cả cái đó có nghĩa là tất cả những cái như xương, gân, thịt, da ẩm, và lớp da bên ngoài mà thân thể được dựng lên bởi ba trăm xương, được kết nối bởi các gân, được bao bọc bởi các thớ thịt, được phủ bởi lớp da ẩm, được nhuộm bởi lớp da bên ngoài – tất cả những cái đó đều bị ghê tởm hoàn toàn và bị vứt bỏ do sự ly tham.
‘‘Yathā cā’’tiādinā vattabbopamatopi vammiko viya vammikoti imamatthaṃ dasseti.
"Just as" and so on, shows this meaning: "an anthill, like an anthill, even if it is an object of simile."
Với câu "Yathā cā" (và như thế nào) v.v., ngài chỉ ra ý nghĩa này: tổ mối giống như tổ mối, ngay cả khi nó là một sự ví von cần phải nói.
Sambhavati etasmāti sambhavo, mātāpettiko sambhavo etassāti mātāpettikasambhavo.
It arises from this, hence "sambhava" (origin); its origin is from mother and father, hence "mātāpettikasambhava" (origin from mother and father).
Sinh ra từ cái này nên là sambhavo. Cái mà sự sinh ra từ cha mẹ là của nó nên là mātāpettikasambhavo (sinh từ cha mẹ).
Upaciyati etenāti upacayo’ odanakummāsaṃ upacayo etassāti odanakummāsūpacayo.
It is nourished by this, hence "upacaya" (nourishment); its nourishment is cooked rice and gruel, hence "odanakummāsūpacaya" (nourishment from cooked rice and gruel).
Được tích lũy bởi cái này nên là upacayo. Cái mà cơm và cháo là sự tích lũy của nó nên là odanakummāsūpacayo (được tích lũy bởi cơm và cháo).
Adhuvasabhāvatāya aniccadhammassa, sedagūtha-pitta-semhādi-dhātukkhobha-garubhāvaduggandhānaṃ vinodanāya ucchādetabbadhammassa, parito sambāhanena parimadditabbadhammassa, khaṇe khaṇe bhijjanasabhāvatāya bhedanadhammassa, tato eva vikiraṇasabhāvatāya viddhaṃsanadhammassāti dhamma-saddo paccekaṃ yojetabbo.
Due to its impermanent nature, "aniccadhammassa" (of the nature of impermanence); for eliminating sweat, excrement, bile, phlegm, and other elemental disturbances, heaviness, and bad odors, "ucchādetabbadhammassa" (of the nature to be rubbed clean); by massaging all around, "parimadditabbadhammassa" (of the nature to be massaged); due to its nature of breaking up moment by moment, "bhedanadhammassa" (of the nature of breaking up); and for that very reason, due to its nature of scattering, "viddhaṃsanadhammassa" (of the nature of disintegrating); the word "dhamma" (nature) should be linked to each separately.
Vì bản chất vô thường nên của pháp vô thường; để loại bỏ mồ hôi, phân, mật, đờm, sự rối loạn của các yếu tố, sự nặng nề và mùi hôi nên của pháp cần được chà xát; bằng cách xoa bóp khắp nơi nên của pháp cần được xoa bóp; vì bản chất tan rã từng khoảnh khắc nên của pháp tan rã; và vì bản chất tan biến từ đó nên của pháp hoại diệt – từ dhamma (pháp) cần được ghép với từng từ.
Tanuvilepanenāti kāyāvalepanena ucchādanavilepanena.
"With light anointing" means with anointing the body, with rubbing and anointing.
Bằng cách thoa mỏng có nghĩa là bằng cách thoa lên thân thể, bằng cách thoa và chà xát.
Aṅgapaccaṅgābādhavinodanatthāyāti tādisasamuṭṭhāna-sarīravikāravigamāya.
"For the removal of afflictions of limbs and minor limbs" means for the disappearance of bodily ailments arising from such causes.
Để loại bỏ bệnh tật ở các chi phần có nghĩa là để loại bỏ các biến đổi của thân thể phát sinh từ nguyên nhân đó.
Yasmā sukkasoṇitaṃ āhāro, ucchādanaṃ parimaddanañca yathārahaṃ uppādassa, vuḍḍhiyā ca paccayo, tasmā āha ‘‘mātāpettika…pe… kathito’’ti.
Because semen and blood are nourishment, and rubbing and massaging are, respectively, causes for its origination and growth, he said "originating from mother and father... and so on... is declared."
Vì tinh huyết là thức ăn, và việc chà xát và xoa bóp là duyên cho sự phát sinh và tăng trưởng một cách thích hợp, nên ngài nói "sinh từ cha mẹ… v.v… được nói đến".
Uccāvacabhāvoti yathārahaṃ yojetabbo – odanakummāsūpacaya-ucchādanaparimaddanaggahaṇehi uccabhāvo, vaḍḍhī.
"The varying state" should be appropriately connected: "the elevated state, growth" is indicated by the acceptance of nourishment from cooked rice and gruel, rubbing, and massaging.
Trạng thái cao thấp cần được ghép một cách thích hợp: trạng thái cao, sự tăng trưởng bởi việc chấp nhận sự tích lũy từ cơm và cháo, sự chà xát và xoa bóp.
Mātāpettikasambhavaggahaṇena samudayo.
By the acceptance of "originating from mother and father," origination.
Sự tập khởi bởi việc chấp nhận sự sinh từ cha mẹ.
Itarehi avacabhāvo, parihāni, atthaṅgamo pakāsito.
By the others, the low state, decline, and disappearance are revealed.
Bởi những cái khác, trạng thái thấp, sự suy tàn, sự diệt vong được công bố.
Aṅgapaccaṅgānaṃ saṇṭhapanampi hi vaṭṭapaccayattā vaṭṭanti.
Indeed, even the stabilization of the limbs and minor limbs are cyclical, being causes for continuance.
Việc duy trì các chi phần cũng là duyên cho sự luân hồi, nên chúng tiếp tục luân hồi.
Kodho dhūmoti ettha dhūmapariyāyena kodhassa vuttattā dhūma-saddo kodhe vattatīti vuttaṃ ‘‘dhūmo viya dhūmo’’ti.
In "anger is smoke," since anger is expressed by way of smoke, it is said that the word "dhūma" (smoke) refers to anger, so it is said "smoke like smoke."
Trong câu "Sân là khói", vì sân được nói đến bằng cách ví với khói, nên từ dhūma (khói) được dùng cho sân, và ngài nói "khói giống như khói".
Bhasmanīti bhasmaṃ.
"Ashes" means "bhasmaṃ."
Trong tro có nghĩa là tro.
Mosavajjanti musāvādo.
"Mosavajjaṃ" means false speech.
Mosavajja có nghĩa là nói dối.
Dhūmo eva dhūmāyitaṃ.
Smoke itself is "dhūmāyitaṃ" (smoking).
Khói chính là dhūmāyitaṃ (sự bốc khói).
Icchā dhūmāyitaṃ etissāti icchādhūmāyitā, pajā.
Whose smoking is craving? It is "icchādhūmāyitā" (smoking with craving), which refers to beings.
Cái mà tham ái là sự bốc khói của nó nên là icchādhūmāyitā, tức là chúng sinh.
Icchādhūmāyitasaddassa taṇhāya vutti vuttanayo eva.
The meaning of the word "icchādhūmāyita" as craving is as explained before.
Cách dùng từ icchādhūmāyita cho tham ái cũng giống như đã nói.
Dhūmāyantoti vitakkasantāpena saṃtappento, vitakkentoti attho.
"Dhūmāyanto" (smoking, fuming) means scorching with the torment of thoughts, meaning contemplating.
Dhūmāyanto có nghĩa là làm cho đau khổ bởi sự nung nấu của tư duy, tức là tư duy.
Palipoti dukkaramahākaddamaṃ.
"Palipo" means extremely difficult deep mud.
Palipo có nghĩa là bùn lầy lớn khó vượt qua.
Timūlanti tīhi mūlehi patiṭṭhitaṃ viya acalaṃ pavattanti vuttaṃ.
"Timūlaṃ" (three-rooted) means it proceeds unmoving, as if established on three roots.
Timūlaṃ có nghĩa là cái vận hành bất động như được thiết lập trên ba gốc rễ.
Rajo ca dhūmo ca mayā pakāsitāti rajasabhāvakaraṇaṭṭhena ‘‘rajo’’ti ca dhūmasabhāvakaraṇaṭṭhena ‘‘dhūmo’’ti ca mayā pakāsitā.
‘ Defilement and smoke were revealed by me’ means ‘defilement’ (rajo) and ‘smoke’ (dhūmo) were revealed by me in the sense of causing defilement and causing agitation, respectively.
"Bụi bẩn và khói đã được Ta tuyên bố" là theo nghĩa làm ra trạng thái bụi bẩn là “bụi bẩn”, và theo nghĩa làm ra trạng thái khói là “khói”, đã được Ta tuyên bố.
Pakatidhūmo viya aggissa kilesaggijālassa paññāṇabhāvato.
Natural smoke is like the manifestation of the flame of the fire of defilements.
Khói thông thường như là dấu hiệu của ngọn lửa phiền não (kilesa-aggi).
Dhammadesanādhūmo ñāṇaggisandhīpanassa pubbaṅgamabhāvato.
The smoke of Dhamma teaching is a precursor to igniting the fire of knowledge.
Khói của sự thuyết pháp vì là điềm báo trước cho việc thắp sáng ngọn lửa trí tuệ.
Ayaṃ rattiṃ dhūmāyanāti yā divā kattabbakammante uddissa rattiyaṃ anuvitakkanā, ayaṃ rattiṃ dhūmāyanā.
‘ This smoking at night’ refers to the continuous reflection at night regarding tasks to be performed during the day; this is ‘smoking at night’.
"Việc suy tư ban đêm này" là việc suy tư suốt đêm về những công việc cần làm vào ban ngày; đây là việc suy tư ban đêm.
Laṅganaṭṭhena nivāraṇaṭṭhena laṅgī, paligho.
A bar (laṅgī) is a bolt, in the sense of obstructing and preventing.
"Laṅgī" là chốt ngang, vì nghĩa là vượt qua, ngăn cản.
Ñāṇamukheti vipassanāñāṇavīthiyaṃ.
‘ At the entrance of knowledge’ means on the path of insight knowledge.
"Cửa trí tuệ" là con đường của tuệ quán (vipassanā-ñāṇa).
Patatīti pavattati.
‘ Falls’ means proceeds.
"Rơi xuống" là diễn ra.
Kammaṭṭhānauggahaparipucchāvasenāti catusaccakammaṭṭhānassa uggaṇhanena tassa atthaparipucchāvasena ceva vipassanāsaṅkhāta-atthavinicchaya-paripucchāvasena ca.
‘ By way of learning and questioning the meditation subject’ means by way of learning the meditation subject of the Four Noble Truths, by way of questioning its meaning, and by way of questioning the meaning-discernment that is insight.
"Thông qua việc học hỏi và hỏi về đề mục thiền định" là thông qua việc học hỏi về đề mục thiền định Tứ Thánh Đế, thông qua việc hỏi về ý nghĩa của nó, và thông qua việc hỏi về sự quyết định ý nghĩa được gọi là tuệ quán.
Sabbaso ñātuṃ icchā hi paripucchā.
Indeed, the desire to know completely is questioning.
Vì mong muốn biết rõ mọi thứ là sự hỏi.
Vipassanā ca aniccādito sabbatebhūmakadhammānaṃ ñātuṃ icchati.
And insight desires to know all conditioned phenomena, such as impermanence.
Và tuệ quán mong muốn biết tất cả các pháp ba cõi từ vô thường, v.v.
Evaṃ vipassanāvasena avijjāpahānamāha, uparikattabbasabbhāvato na tāva maggavasena.
Thus, he states the abandoning of ignorance by way of insight, not yet by way of the path, because there is still work to be done later.
Như vậy, nói về sự đoạn trừ vô minh thông qua tuệ quán, chưa phải là thông qua đạo vì còn có việc phải làm ở trên.
Valliantare vāti vā-saddo paṃsuantare vā mattikantare vāti avuttavikappattho.
‘ Or within a creeper’—the word ‘ or’ (vā) implies an unstated alternative, such as ‘or within dust’ or ‘or within clay’.
"Hoặc giữa các dây leo", từ "vā" có nghĩa là một lựa chọn không được nói đến, như "hoặc giữa các lớp đất", "hoặc giữa các lớp bùn".
Cittāvilamattakovāti cittakkhobhamattakova.
‘ Merely perturbed in mind’ means merely agitated in mind.
"Chỉ là sự xao động của tâm" là chỉ là sự xáo trộn của tâm.
Aniggahitoti paṭisaṅkhānabalena anivārito.
‘ Unrestrained’ means not checked by the power of reflection.
"Không bị kiềm chế" là không bị ngăn chặn bởi sức mạnh của sự quán xét.
Mukhavikulanaṃ mukhasaṅkoco.
Distortion of the mouth is a grimace of the mouth.
"Méo miệng" là co miệng.
Hanusañcopanaṃ pāpeti antojappanāvatthāyaṃ.
It causes jaw-dropping in the state of internal muttering.
"Dẫn đến sự cử động hàm" trong trạng thái lẩm bẩm trong lòng.
Disā vilokanaṃ pāpeti yattha bādhetabbo ṭhito, taṃdassanatthaṃ nivārakaparivāraṇatthaṃ.
It causes looking around to see where the one to be harmed is located, and to surround those who would prevent it.
"Dẫn đến việc nhìn xung quanh" để nhìn thấy kẻ cần bị hại đang ở đâu, để vây hãm kẻ ngăn cản.
Daṇḍasatthābhinipātanti daṇḍasatthānaṃ parassa upari nipātanāvatthaṃ.
‘ The striking down of sticks and weapons’ refers to the state of striking down sticks and weapons upon another.
"Việc vung gậy và dao" là trạng thái vung gậy và dao lên người khác.
Yena kodhena aniggahitena mātādikaṃ aghātetabbaṃ ugghātetvā ‘‘ayuttaṃ vata mayā kata’’nti attānampi hanati, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ ‘‘paraghātanampi attaghātanampi pāpetī’’ti.
Concerning the anger that, when unrestrained, causes one to strike down and kill one's mother and so forth, and then, realizing “what I have done is improper,” one kills oneself—it is with reference to this that it is said: ‘ it leads to killing others and killing oneself’.
Do sân hận không bị kiềm chế, người ta có thể giết hại mẹ mình, v.v., và sau khi giết hại, họ tự sát* "việc mình làm thật không đúng"; ý này được nói đến khi nói "dẫn đến việc giết người khác và tự sát".
Yena vā parassa haññamānassa vasena ghātakopi ghātanaṃ pāpuṇāti, tādisassa vasenāyamattho veditabbo.
Or, this meaning should be understood in terms of such a* who, through killing others, also incurs being killed.
Hoặc ý này nên được hiểu theo nghĩa là kẻ giết người cũng phải chịu sự giết hại do việc giết hại người khác.
Kodhasāmaññena hetaṃ vuttaṃ ‘‘paraṃ ghātetvā attānaṃ ghātetī’’ti.
For this is stated in a general sense of anger: ‘ having killed others, one kills oneself’.
Điều này được nói chung về sân hận: "Giết người khác rồi tự sát".
Paramussadagatoti paramukkaṃsagato.
‘ Reached the highest extremity’ means reached the utmost peak.
"Đạt đến mức cực điểm" là đạt đến mức cao nhất.
Daḷhaṃ parissayamāvahatāya kodhova kodhūpāyāso.
Anger itself is vexation (kodhūpāyāso) due to causing strong danger.
"Sân hận chính là sự khó chịu do sân hận" vì nó mang lại nguy hiểm lớn lao.
Tenāha ‘‘balavappatto’’tiādi.
Therefore he says: ‘ when it has become strong’ and so forth.
Vì vậy,* nói "đã đạt đến sức mạnh" v.v.
Sunanti koṭṭanti etthāti sūnā, adhikuṭṭananti āha ‘‘sūnāya uparī’’ti.
They hear and cut here; therefore it is a slaughterhouse (sūnā); he says ‘ above the slaughterhouse’ meaning they are cut up even more.
Người ta nghe và chặt ở đây, nên "sūnā" (lò mổ),* nói "trên lò mổ".
Asināti maṃsakantanena.
‘ With a knife’ means with a meat-cutting knife.
"Bằng dao" là bằng dao cắt thịt.
Ghātiyamānāti haññamānā vibādhiyamānā.
‘ Being slaughtered’ means being killed, being harassed.
"Bị giết" là bị hại, bị làm đau khổ.
Vatthukāmānaṃ upari katvāti vatthukāmesu ṭhapetvā te accādhānaṃ katvā.
‘ Having placed them upon sensual objects’ means having made those sensual objects excessively important, having fixed them upon them.
"Đặt trên các dục cảnh" là đặt chúng vào các dục cảnh, khiến chúng trở nên quá mức.
Kantitāti chinditā.
‘ Cut’ means severed.
"Bị cắt" là bị chặt.
Koṭṭitāti bilaso vibhajitā.
‘ Chopped’ means divided into pieces.
"Bị chặt nhỏ" là bị chia thành từng mảnh.
Chandarāgappahānanti chandarāgassa vikkhambhanappahānaṃ.
‘ Abandoning sensual desire’ refers to the abandoning of sensual desire by way of suppression.
"Đoạn trừ tham ái" là đoạn trừ tham ái bằng cách trấn áp.
Sammattāti mucchitā sammūḷhā.
‘ Infatuated’ means deluded, confused.
"Sammattā" là mê muội, ngu si.
Nandīrāgaṃ upagamma vaṭṭaṃ vaḍḍhentīti sammūḷhattā evaādīnavaṃ apassantā nandīrāgassa ārammaṇaṃ upagantvā taṃ paribrūhenti.
‘ Reaching delight and craving, they perpetuate the cycle’ means, being confused, not seeing the danger, they grasp the object of delight and craving and greatly expand it.
"Đi đến tham ái và làm tăng trưởng luân hồi" là vì ngu si, không thấy được sự nguy hiểm, họ đi đến đối tượng của tham ái và làm cho nó phát triển.
Nandīrāgabaddhāti nandīrāge laggattā tena baddhā.
‘ Bound by delight and craving’ means caught in delight and craving, bound by it.
"Bị trói buộc bởi tham ái" là bị dính mắc vào tham ái, bị nó trói buộc.
Vaṭṭe laggantīti tebhūmake vaṭṭe sajjanti.
‘ Clinging to the cycle’ means they are attached to the three-fold cycle of existence.
"Dính mắc vào luân hồi" là dính mắc vào luân hồi ba cõi.
Tattha sajjattā eva dukkhaṃ patvāpi na ukkaṇṭhanti na nibbindanti.
Because they are attached there, even having experienced suffering, they are not disgusted, they do not become dispassionate.
Vì dính mắc vào đó, "dù gặp khổ cũng không chán nản", không nhàm chán.
Idha anavasesappahānaṃ adhippetanti āha ‘‘catutthamaggena nandīrāgappahānaṃ kathita’’nti.
Here, the complete abandoning is intended; therefore he says: ‘ the abandoning of delight and craving is taught by the fourth path’.
Ở đây, ý là đoạn trừ hoàn toàn, do đó* nói "đoạn trừ tham ái được nói bằng đạo thứ tư".
Anaṅgaṇasutte (ma. ni. aṭṭha. 1.63) pakāsito eva ‘‘chandādīhi na gacchantī’’tiādinā.
‘ Revealed in the Anaṅgaṇa Sutta’ (Majjhima Nikāya, Commentary 1.63) by phrases such as ‘they do not proceed due to desire’.
"Đã được tuyên bố" trong kinh Anaṅgaṇa (Majjhima Nikāya, Chú giải 1.63) bằng câu "không đi theo dục, v.v.".
‘‘Buddho so bhagavā’’tiādi ‘‘namo karohī’’ti (ma. ni. 1.249, 251) vuttanamakkārassa karaṇākāradassanaṃ.
‘ The Blessed One is enlightened’ and so forth is the showing of the manner of paying homage as stated in ‘pay homage’ (Majjhima Nikāya 1.249, 251).
"Đức Thế Tôn là Phật" v.v. là sự thể hiện cách thức thực hiện sự đảnh lễ đã nói trong câu "Hãy đảnh lễ" (Majjhima Nikāya 1.249, 251).
Bodhāyāti catusaccasambodhāya.
‘ For enlightenment’ means for the perfect enlightenment of the Four Noble Truths.
"Để giác ngộ" là để giác ngộ Tứ Thánh Đế.
Tathā damathasamathataraṇaparinibbānāni ariyamaggavasena veditabbāni.
Likewise, taming, calm, crossing over, and final Nibbāna should be understood by way of the Noble Path.
Tương tự, sự chế ngự, sự an tịnh, sự vượt qua và sự Niết bàn nên được hiểu theo nghĩa của Thánh đạo.
Samathaparinibbānāni pana anupādisesavasenapi yojetabbāni.
Calm and final Nibbāna can also be connected in the sense of Nibbāna without any remainder of clinging.
Sự an tịnh và Niết bàn cũng nên được kết hợp theo nghĩa vô dư y Niết bàn.
Kammaṭṭhānaṃ ahosīti vipassanākammaṭṭhānaṃ ahosi.
‘ It became a meditation subject’ means it became an insight meditation subject.
"Đã trở thành đề mục thiền định" là đã trở thành đề mục thiền tuệ.
Etassa pañhassāti etassa pannarasamassa pañhassa attho.
‘ The meaning of this problem’ means the meaning of this fifteenth problem.
"Ý nghĩa của vấn đề này" là ý nghĩa của vấn đề thứ mười lăm này.
Evaṃ itaresupi vattabbaṃ vipassanākammaṭṭhānaṃ khīṇāsavaguṇehi matthakaṃ pāpento yathānusandhināva desanaṃ niṭṭhapesi, na pucchitānusandhināti adhippāyo.
Similarly, it should be stated for the others: the teaching concludes the insight meditation subject, bringing it to a peak with the qualities of an Arahant, in accordance with the sequence of the teaching itself, not with the sequence of the questions—this is the intention.
Tương tự, đối với các vấn đề khác cũng vậy, ý là: Ngài đã hoàn tất bài thuyết pháp bằng cách đưa đề mục thiền tuệ đến đỉnh cao với các phẩm chất của bậc A-la-hán, theo đúng trình tự, chứ không phải theo trình tự của câu hỏi.
Nanu ca pucchāvasenāyaṃ desanā āraddhāti?
But was not this teaching initiated by way of questions?
Há không phải bài thuyết pháp này được bắt đầu theo các câu hỏi sao?
Saccaṃ āraddhā, evaṃ pana ‘‘pucchāvasiko nikkhepo’’ti vattabbaṃ, na ‘‘pucchānusandhivasena niṭṭhapitā’’ti.
It is true that it was initiated, but it should be said, ‘This is an exposition by way of questions,’ not ‘It was concluded by way of the sequence of the questions’.
Đúng vậy, nó đã được bắt đầu, nhưng nên nói "sự trình bày theo câu hỏi", chứ không phải "được hoàn tất theo trình tự câu hỏi".
Antarapucchāvasena desanāya aparivattitattā ārambhānurūpameva pana desanā niṭṭhapitā.
However, because the teaching did not change its course based on intermediate questions, it concluded in a manner appropriate to its beginning.
Tuy nhiên, vì bài thuyết pháp không thay đổi theo các câu hỏi xen kẽ, nên nó đã được hoàn tất phù hợp với sự bắt đầu.
252. Mahāgovindena pariggahitatākittanaṃ tadā magadharājena pariggahitūpalakkhaṇaṃ.
252. The mention of his being adopted by Mahāgovinda indicates his adoption by the king of Magadha at that time.
252. Việc nói về sự được Mahāgovinda chấp nhận là sự chỉ ra rằng vào thời đó, nó được vua Magadha chấp nhận.
Tassa hi so purohito.
For he was his chief chaplain.
Vì ông ta là vị đạo sĩ của nhà vua.
Mahāgovindoti purātano eko magadharājāti keci.
"Mahāgovindo" means, some say, an ancient king of Magadha.
Một số người nói rằng Mahāgovinda là một vị vua Magadha cổ đại.
Gayhatīti gaho, rājūnaṃ gaho rājagahaṃ.
It is seized, hence a stronghold. A stronghold of kings is Rājagaha.
Cái gì được nắm giữ là gaha (cái nắm giữ), cái nắm giữ của các vị vua là Rājagaha.
Nagara-saddāpekkhāya napuṃsakaniddeso.
The neuter gender is used with reference to the word 'nagara' (city).
Từ này được dùng ở giống trung tính để phù hợp với từ nagara (thành phố).
Aññepettha pakāreti rājūhi disvā sammā patiṭṭhāpitattā tesaṃ gahaṃ gehabhūtantipi rājagahaṃ.
"Aññepettha pakāre" (other ways here): it is also Rājagaha because it was properly established by kings, becoming their abode.
Ở đây có những cách giải thích khác là: vì được các vị vua nhìn thấy và thiết lập đúng đắn, nên nó là nơi cư trú của họ, cũng gọi là Rājagaha.
Ārakkhasampattiādinā anatthuppattihetutāya upagatānaṃ paṭirājūnaṃ gahaṃ gahabhūtantipi rājagahaṃ, ārāmarāmaṇīyakādīhi rājate, nivāsasukhatādinā sattehi mamattavasena gayhati, pariggayhatīti vā rājagahanti evamādike pakāre.
It is also Rājagaha because it became a stronghold for rival kings who came due to the presence of guards and other factors that could lead to misfortune; or it shines due to its charming parks and gardens; or it is seized and appropriated by beings out of attachment due to the comfort of dwelling there; these are the various ways of explaining Rājagaha.
Vì sự đầy đủ của sự bảo vệ, v.v., nó là nơi cư trú của các vị vua đối địch đã đến đó vì là nguyên nhân phát sinh tai họa, cũng gọi là Rājagaha; hoặc vì nó lộng lẫy với các khu vườn và cảnh đẹp, v.v., và vì sự thoải mái khi cư trú, v.v., nên chúng sinh nắm giữ nó với tình cảm sở hữu, hay được sở hữu, nên gọi là Rājagaha; những cách giải thích như vậy.
Buddhakāle ca cakkavattikāle cāti idaṃ yebhuyyavasena vuttaṃ.
"Buddhakāle ca cakkavattikāle cā" (in the time of the Buddha and in the time of the Cakkavatti) is said mostly.
Trong thời Đức Phật và trong thời Chuyển Luân Thánh Vương được nói chủ yếu.
Veḷūhi parikkhittaṃ ahosi, na pana kevalaṃ kaṭṭhakapavanameva.
It was surrounded by bamboos, not merely a bamboo grove.
Được bao quanh bởi tre, chứ không chỉ là một khu rừng cây khô.
Rañño uyyānakāle patiṭṭhāpitaaṭṭālakavasena aṭṭālakayuttaṃ.
"Aṭṭālakayuttaṃ" (furnished with watchtowers) refers to watchtowers established during the king's pleasure excursions.
Có các tháp canh theo nghĩa có các tháp canh được dựng lên khi nhà vua đi dạo trong vườn.
Jananaṃ jāti, jātiyā bhūmi jātibhūmaṃ, jāyi vā mahābodhisatto etthābhi jāti, sā eva bhūmīti jātibhūmaṃ, sā imesaṃ nivāsoti jātibhūmakāti āha ‘‘jātibhūmakāti jātibhūmivāsino’’ti.
Generation is jāti. The land of jāti is jātibhūmaṃ. Or, the Mahābodhisatta was born here, that very land is jātibhūmaṃ. Since this is their dwelling, they are "jātibhūmakā". Thus, he says, "jātibhūmakā means residents of the land of birth."
Sự sinh ra là jāti, vùng đất của sự sinh ra là jātibhūma; hoặc Đại Bồ Tát đã sinh ra ở đây, đó chính là vùng đất, nên gọi là jātibhūma; đó là nơi cư trú của những người này, nên Ngài nói "jātibhūmakā là những người cư trú tại vùng đất sinh ra".
Kassa panāyaṃ jātibhūmīti āha ‘‘taṃ kho panā’’tiādi.
Whose land of birth is this? He says, "taṃ kho panā" (that indeed), and so on.
Vậy đây là vùng đất sinh ra của ai? Ngài nói "taṃ kho panā" (thật vậy, đó là), v.v.
Tena anaññasādhāraṇāya jātiyā adhippetattā sadevake loke supākaṭabhāvato visesanena vināpi visiṭṭhavisayova idha jāti-saddo viññāyatīti dasseti.
This shows that because an incomparable birth is intended, the word jāti here, even without a specific qualification, is understood to refer to a distinguished subject, due to its well-known nature in the world with its devas.
Vì sự sinh ra phi thường được ám chỉ bởi từ đó, và vì sự nổi tiếng của nó trong thế giới cùng với các chư thiên, nên từ jāti ở đây được hiểu là một đối tượng đặc biệt ngay cả khi không có từ bổ nghĩa.
Tenāha ‘‘sabbaññubodhisattassa jātaṭṭhānasākiyajanapado’’ti.
Therefore, he says, "sabbaññubodhisattassa jātaṭṭhānasākiyajanapado" (the Sākiyan country, the birthplace of the Omniscient Bodhisatta).
Do đó, Ngài nói "vùng đất của người Sākya, nơi sinh của Bồ Tát Toàn Giác".
Tatthapi kapilavatthusannissayo padesoti āha ‘‘kapilavatthāhāro’’ti.
Even there, it refers to the region near Kapilavatthu, so he says, "kapilavatthāhāro" (Kapilavatthu-fed, or dependent on Kapilavatthu).
Và ở đó, đó là một vùng đất gần Kapilavatthu, nên Ngài nói "kapilavatthāhāro" (thuộc về Kapilavatthu).