256. Sīsaṃ nhātassāti sīsena saddhiṃ gandhodakena nhātassa.
256. “Sīsaṃ nhātassā” means for the Universal Monarch who has bathed his head with perfumed water.
256. Đối với người đã gội đầu (Sīsaṃ nhātassā) nghĩa là, đối với người đã gội đầu bằng nước thơm.
Uposathikassāti samādinnauposathaṅgassa.
“Uposathikassā” means for the Universal Monarch who has undertaken the Uposatha observances.
Đối với người giữ giới Uposatha (Uposathikassā) nghĩa là, đối với người đã thọ trì các giới Uposatha.
Uparipāsādavaragatassāti pāsādavarassa upari gatassa subhojanaṃ bhuñjitvā pāsādavarassa upari mahātale sirīgabbhaṃ pavisitvā sīlāni āvajjantassa.
“Uparipāsādavaragatassā” means for the Universal Monarch who has gone to the top of the excellent palace, having eaten fine food, entered the royal chamber on the great upper floor of the excellent palace, and is reflecting on the virtues (sīlāni).
Đối với người đã lên đến đỉnh cung điện cao quý (Uparipāsādavaragatassā) nghĩa là, đối với người đã lên đến đỉnh cung điện cao quý, sau khi ăn bữa ăn ngon, đi vào phòng hoàng gia trên tầng cao nhất của cung điện cao quý và quán chiếu các giới.
Tadā kira rājā pātova satasahassaṃ vissajjetvā mahādānaṃ datvā punapi soḷasahi gandhodakaghaṭehi sīsaṃ nhāyitvā katapātarāso suddhaṃ uttarāsaṅgaṃ ekaṃsaṃ katvā uparipāsādassa sirīsayane pallaṅkaṃ ābhujitvā nisinno attano dānamayapuññasamudayaṃ āvajjetvā nisīdati, ayaṃ sabbacakkavattīnaṃ dhammatā.
At that time, it is said, the king, having given a great donation of a hundred thousand (coins) early in the morning, then bathed his head with sixteen jars of perfumed water, finished his breakfast, placed a clean upper robe over one shoulder, sat cross-legged on the auspicious couch on the upper floor of the palace, and reflected on his accumulated merits from generosity. This is the custom of all Universal Monarchs.
Vào lúc đó, nhà vua, vào buổi sáng sớm, đã bố thí một trăm nghìn (tiền), sau đó gội đầu bằng mười sáu bình nước thơm, ăn bữa sáng xong, vắt tấm y choàng sạch sẽ qua một bên vai, ngồi kiết già trên giường hoàng gia trên tầng cao nhất của cung điện, và quán chiếu công đức bố thí của mình. Đây là thông lệ của tất cả các Chuyển Luân Thánh Vương.
Tesaṃ taṃ āvajjantānaṃyeva vuttappakārapuññakammapaccayaṃ utusamuṭṭhānaṃ nīlamaṇisaṅghāṭasadisaṃ pācīnasamuddajalatalaṃ chindamānaṃ viya ākāsaṃ alaṅkurumānaṃ viya dibbaṃ cakkaratanaṃ pātubhavati.
While they are thus reflecting, a divine wheel-jewel appears, which is born of the season, having merit-karma as its cause as described, resembling a cluster of sapphire gems, as if cleaving the eastern ocean’s surface, and as if adorning the sky.
Ngay khi họ đang quán chiếu công đức đó, một bánh xe báu thần thánh xuất hiện, do nghiệp thiện đã nói trên và do thời tiết, giống như một khối ngọc bích xanh, như thể đang xẻ đôi mặt nước biển phía đông, như thể đang trang hoàng bầu trời.
Tayidaṃ dibbānubhāvayuttattā dibbanti vuttaṃ.
And this (wheel-jewel) is called “dibbaṃ” (divine) because it is endowed with divine power.
Bánh xe này được gọi là thiên (dibbaṃ) vì nó được phú cho quyền năng thần thánh.
Sahassaṃ assa arānanti sahassāraṃ.
It has a thousand spokes, hence “sahassāraṃ”.
Nó có một nghìn căm, nên được gọi là có một nghìn căm (sahassāraṃ).
Saha nemiyā saha nābhiyā cāti sanemikaṃ sanābhikaṃ.
It is with a felloe and with a nave, hence “sanemikaṃ sanābhikaṃ”.
Nó có vành và có trục, nên được gọi là có vành và có trục (sanemikaṃ sanābhikaṃ).
Sabbehi ākārehi paripūranti sabbākāraparipūraṃ.
It is perfect in all aspects, hence “sabbākāraparipūraṃ”.
Nó hoàn hảo về mọi mặt, nên được gọi là hoàn hảo về mọi mặt (sabbākāraparipūraṃ).
Tattha cakkañca taṃ ratijananaṭṭhena ratanañcāti cakkaratanaṃ.
Here, it is a wheel, and it is a jewel because of its nature to generate delight, thus “cakkaratanaṃ”.
Trong đó, nó là một bánh xe (cakkaṃ) và nó là một viên ngọc quý (ratanaṃ) vì nó tạo ra niềm vui (ratijananaṭṭhena), nên được gọi là bánh xe báu (cakkaratanaṃ).
Yāya pana taṃ nābhiyā ‘‘sanābhika’’nti vuttaṃ, sā indanīlamaṇimayā hoti.
The nave by which it is called “sanābhikaṃ” is made of sapphire.
Trục mà nó được gọi là “có trục” thì được làm bằng ngọc bích.
Majjhe panassā rajatamayā panāḷi, yāya suddhasiniddhadantapantiyā hasamānaṃ viya virocati.
In its center is an opening (panāḷi) made of silver, which shines as if smiling with a row of pure, smooth teeth.
Ở giữa nó có một ống bạc, nhờ đó nó tỏa sáng như thể đang mỉm cười với hàng răng trắng bóng và mịn màng.
Majjhe chiddena viya candamaṇḍalena ubhosupi bāhirantesu rajatapaṭṭena kataparikkhepo hoti.
Through a hole in the middle, it has a circumference made of a silver band on both its outer edges, like the orb of the moon.
Ở giữa, nó có một vòng tròn bằng bạc bao quanh cả hai mặt ngoài và trong, như thể có một lỗ hổng với một vầng trăng.
Tesu panassā nābhipanāḷi parikkhepapaṭṭesu yuttaṭṭhāne paricchedalekhā suvibhattāva hutvā paññāyanti.
On the bands encircling the nave and its opening, the demarcation lines in the appropriate places appear clearly defined.
Trên các tấm bao quanh ống trục, các đường phân chia được phân biệt rõ ràng ở những chỗ phù hợp.
Ayaṃ tāvassa nābhiyā sabbākāraparipūratā.
This, then, is the perfection of its nave in all aspects.
Đây là sự hoàn hảo về mọi mặt của trục bánh xe.
Yehi pana taṃ arehi ‘‘sahassāra’’nti vuttaṃ, te sattaratanamayā sūriyarasmiyo viya pabhāsampannā honti.
The spokes by which it is called “sahassāraṃ” are made of the seven jewels and shine like sunbeams, endowed with radiance.
Những căm mà nó được gọi là “có một nghìn căm” thì được làm bằng bảy loại ngọc quý, rực rỡ như tia nắng mặt trời.
Tesampi ghaṭamaṇikaparicchedalekhādīni suvibhattāneva paññāyanti.
The demarcation lines, like those of jars and gems, also appear clearly defined.
Các đường phân chia của những viên ngọc hình bình và ngọc hình hạt, v.v. cũng được phân biệt rõ ràng.
Ayamassa arānaṃ sabbākāraparipūratā.
This is the perfection of its spokes in all aspects.
Đây là sự hoàn hảo về mọi mặt của các căm bánh xe.
Yāya pana taṃ nemiyā saha ‘‘sanemika’’nti vuttaṃ, sā bālasūriyarasmikalāpasiriṃ avahasamānā viya surattasuddhasiniddhapavāḷamayā hoti.
The felloe, with which it is called “sanemikaṃ,” is made of very red, pure, smooth coral, as if ridiculing the beauty of the clusters of rays of the rising sun.
Vành mà nó được gọi là “có vành” thì được làm bằng san hô đỏ thẫm, tinh khiết và mịn màng, như thể đang chế nhạo vẻ đẹp của những tia nắng mặt trời buổi sớm.
Sandhīsu panassā sañjhārāgasassirikarattajambonadapaṭṭā vaṭṭaparicchedalekhā ca suvibhattā paññāyanti.
Moreover, at the joints of its felloe, plates of red Jambūnada gold, shining with the splendor of the twilight glow, and circular boundary lines are well-defined and manifest.
Và trên các mối nối của vành bánh xe ấy, những dải vàng Jambonada đỏ thắm, lấp lánh như ánh hoàng hôn, cùng những đường nét viền tròn được phân chia rõ ràng hiện ra.
Ayamassa nemiyā sabbākāraparipūratā.
This is the perfection of its felloe in all respects.
Đây là sự hoàn hảo về mọi mặt của vành bánh xe ấy.
Nemimaṇḍalapiṭṭhiyaṃ panassa dasannaṃ dasannaṃ arānamantare dhamanavaṃso viya antosusiro chiddamaṇḍalacitto vātagāhī pavāḷadaṇḍo hoti, yassa vātena paharitassa sukusalasamannāhatassa pañcaṅgikatūriyassa viya saddo vaggu ca rajanīyo ca kamanīyo ca hoti.
Furthermore, on the outer surface of its felloe-circle, in the spaces between every ten spokes, there is a coral staff, hollow inside like a wind instrument, adorned with circular holes, and taking in air. When struck by the wind, the sound of this coral staff is like the sound of a five-instrument orchestra expertly played by a very skilled musician; it is pleasant, captivating, and delightful.
Hơn nữa, trên bề mặt vành bánh xe ấy, giữa mỗi mười nan hoa, có một cây san hô rỗng ruột bên trong, có hình tròn với các lỗ hổng, hút gió, giống như một ống sáo, và khi gió thổi vào, âm thanh phát ra giống như tiếng của một nhạc cụ năm loại được người nhạc sĩ tài tình hòa tấu, vừa du dương, vừa mê hoặc, vừa đáng yêu.
Tassa kho pana pavāḷadaṇḍassa upari setacchattaṃ, ubhosu passesu samosaritakusumadāmapantiyoti evaṃ samosaritakusumadāmapantisatadvayaparivārena setacchattasatadhārinā pavāḷadaṇḍasatena samupasobhitanemiparikkhepassa dvinnampi nābhipanāḷīnaṃ anto dve sīhamukhāni honti, yehi tālakkhandhappamāṇā puṇṇacandakiraṇakalāpasassirikā taruṇaravisamānarattakambalageṇḍukapariyantā ākāsagaṅgāgatisobhaṃ abhibhavamānā viya dve muttakalāpā olambanti, yehi cakkaratanena saddhiṃ ākāse samparivattamānehi tīṇi cakkāni ekato parivattantāni viya khāyanti.
Above that coral staff is a white parasol, and on both sides of it are rows of suspended flower garlands. Thus, encircling the felloe, adorned with a hundred such coral staves, each bearing a hundred white parasols and surrounded by two hundred rows of suspended flower garlands, within the two central channels of the nave are two lion faces. From these, two pearl clusters, as large as palm trunks, shining with the radiance of a full moon’s rays, and edged with red blankets resembling the glow of a rising sun, hang down as if surpassing the beauty of the celestial river’s flow. When these turn in the air with the Cakka-ratana, they appear as if three wheels are turning together.
Trên cây san hô ấy có một chiếc lọng trắng, và ở hai bên có hai hàng vòng hoa rủ xuống; và như vậy, trong vòng chu vi vành bánh xe được trang hoàng bởi một trăm cây san hô với một trăm chiếc lọng trắng và hai trăm hàng vòng hoa rủ xuống, bên trong hai ống trục bánh xe có hai miệng sư tử, từ đó hai chuỗi ngọc trai rủ xuống, lớn bằng thân cây thốt nốt, rực rỡ như ánh sáng của trăng tròn, với các cạnh tròn như những quả cầu chăn đỏ tươi màu mặt trời non, dường như vượt qua vẻ đẹp của dòng sông thiên giới (Akasaganga). Khi những chuỗi ngọc trai này quay cùng với Cakka-ratana trên không trung, dường như có ba bánh xe đang quay cùng một lúc.
Ayamassa sabbaso sabbākāraparipūratā.
This is its perfection in all respects.
Đây là sự hoàn hảo toàn diện về mọi mặt của nó.
Taṃ panetaṃ evaṃ sabbākāraparipūraṃ pakatiyā sāyamāsabhattaṃ bhuñjitvā attano attano gharadvāre paññattāsanesu nisīditvā pavattakathāsallāpesu manussesu vīthicatukkādīsu kīḷamāne dārakajane nātiuccena nātinīcena vanasaṇḍamatthakāsannena ākāsappadesena upasobhayamānaṃ viya rukkhasākhaggāni, dvādasayojanato paṭṭhāya suyyamānena madhurassarena sattānaṃ sotāni odhāpayamānaṃ yojanato paṭṭhāya nānappabhāsamudayasamujjalena vaṇṇena nayanāni samākaḍḍhantaṃ rañño cakkavattissa puññānubhāvaṃ ugghosayantaṃ viya rājadhāniabhimukhaṃ āgacchati.
That Cakka-ratana, perfect in all these respects, appears in the sky at a height neither too high nor too low, near the tops of trees, as if adorning the branch tips of a forest grove. This occurs when people, having eaten their usual evening meal, are seated on prepared seats at their respective house doors, engaged in conversation, and children are playing in streets and at crossroads. The Cakka-ratana comes towards the royal capital, making the ears of beings listen with its sweet sound, audible from twelve yojanas away, and captivating their eyes with its radiating splendor of various hues, shining from one yojana away, as if proclaiming the power of the Wheel-turning Monarch’s merits.
Sau khi dùng bữa tối như thường lệ, khi mọi người đang ngồi trên những chỗ ngồi đã được sắp đặt trước cửa nhà mình để trò chuyện, và trẻ em đang chơi đùa trên đường phố và các ngã tư, Cakka-ratana hoàn hảo về mọi mặt ấy đến gần kinh đô, dường như đang tô điểm cho không gian gần đỉnh rừng cây, không quá cao cũng không quá thấp, với âm thanh ngọt ngào có thể nghe thấy từ khoảng cách mười hai dojana, thu hút tai của chúng sinh, và với màu sắc rực rỡ phát ra nhiều loại ánh sáng từ khoảng cách một dojana, thu hút mắt của chúng sinh, dường như đang tuyên bố phước báu của vị Chuyển Luân Thánh Vương.
Atha tassa cakkaratanassa saddassavaneneva ‘‘kuto nu kho, kassa nu kho ayaṃ saddo’’ti āvajjitahadayānaṃ puratthimadisaṃ olokayamānānaṃ tesaṃ manussānaṃ aññataro aññataraṃ evamāha – ‘‘passa bho acchariyaṃ, ayaṃ puṇṇacando pubbe eko uggacchati, ajja pana attadutiyo uggato, etañhi rājahaṃsamithunaṃ viya puṇṇacandamithunaṃ pubbāpariyena gaganatalaṃ abhilaṅghatī’’ti.
Then, at the mere sound of that Cakka-ratana, people whose hearts are stirred, wondering, “From where, and of whom, is this sound?”, look to the east. One among them says to another: “Behold, friend, a wonder! Formerly, the full moon rose alone, but today it has risen with a companion. Indeed, this pair of full moons, like a pair of royal swans, crosses the sky one after the other!”
Khi ấy, chỉ vừa nghe thấy âm thanh của Cakka-ratana ấy, những người ấy, với tâm trí đang suy nghĩ: “Âm thanh này từ đâu đến? Của ai vậy?”, và nhìn về phía đông, một người nói với người kia rằng: “Này bạn, hãy xem điều kỳ diệu! Trước đây, mặt trăng tròn mọc một mình, nhưng hôm nay nó mọc đôi, như một cặp thiên nga vương giả, một cặp trăng tròn đang bay qua bầu trời, một trước một sau!”
Tamañño āha – ‘‘kiṃ kathesi samma kahaṃ nāma tayā dve puṇṇacandā ekato uggacchantā diṭṭhapubbā, nanu esa tapanīyaraṃsidhāro piñcharakiraṇo divākaro uggato’’ti.
Another replies to him: “What are you saying, friend? Where have you ever seen two full moons rising together? Is it not the sun that has risen, bearing a scorching beam and a tawny ray?”
Người khác nói với anh ta: “Bạn đang nói gì vậy, bạn của tôi? Bạn đã bao giờ thấy hai mặt trăng tròn mọc cùng lúc ở đâu chưa? Chẳng phải đó là mặt trời, với những tia sáng rực rỡ màu vàng cam, đang mọc đó sao?”
Tamañño sitaṃ katvā evamāha – ‘‘kiṃ ummattosi, nanu kho idānimeva divākaro atthaṅgato, so kathaṃ imaṃ puṇṇacandaṃ anubandhamāno uggacchissati, addhā panetaṃ anekaratanappabhāsamujjalaṃ ekassa puññavato vimānaṃ bhavissatī’’ti.
Another, smiling, says to him: “Are you mad? Has not the sun just set? How can it rise now, following this full moon? Surely, this must be the radiant celestial palace of a meritorious being, shining with the light of many jewels.”
Người khác mỉm cười và nói: “Bạn có điên không? Chẳng phải mặt trời vừa lặn đó sao? Làm sao nó có thể mọc lại theo sau mặt trăng tròn này được? Chắc chắn đây là một cung điện của một người có phước báu, rực rỡ với ánh sáng của nhiều loại ngọc quý.”
Te sabbepi apasādayantā aññe evamāhaṃsu – ‘‘kiṃ bahuṃ vippalapatha, nevesa puṇṇacando, na sūriyo na devavimānaṃ.
All of them, disapproving of the others, said: “Why do you babble so much? That is neither the full moon, nor the sun, nor a celestial palace.
Tất cả họ đều bác bỏ những ý kiến khác và nói: “Sao các bạn lại nói nhiều lời vô ích thế? Đó không phải là mặt trăng tròn, không phải mặt trời, cũng không phải cung điện của chư thiên.
Na hetesaṃ evarūpā sirisampatti atthi, cakkaratanena panetena bhavitabba’’nti.
These do not possess such splendor. This must be the Cakka-ratana.”
Những thứ đó không có sự huy hoàng như vậy. Chắc chắn đó là Cakka-ratana.”
Evaṃ pavattasallāpasseva tassa janassa candamaṇḍalaṃ ohāya taṃ cakkaratanaṃ abhimukhaṃ hoti.
As the people were thus conversing, the Cakka-ratana, leaving the moon’s orb, came into view.
Trong khi những người ấy đang trò chuyện như vậy, Cakka-ratana ấy đã rời khỏi quỹ đạo mặt trăng và hướng về phía họ.
Tato tehi ‘‘kassa nu kho idaṃ nibbatta’’nti vutte bhavanti vattāro – ‘‘na kassaci aññassa, nanu amhākaṃ rājā pūritacakkavattivatto, tassetaṃ nibbatta’’nti.
Thereupon, when they asked, “To whom has this arisen?”, some replied: “To no one else. Is not our king one who has fulfilled the duties of a Cakkavatti? This has arisen for him.”
Khi họ hỏi: “Cái này xuất hiện vì ai?”, những người khác đáp: “Không vì ai khác cả! Chẳng phải Đức vua của chúng ta đã hoàn thành bổn phận của một Chuyển Luân Thánh Vương sao? Cái này xuất hiện vì Ngài.”
Atha so ca mahājano, yo ca añño passati, sabbo cakkaratanameva anugacchati.
Then that great multitude, and all others who saw it, followed the Cakka-ratana.
Khi ấy, cả đại chúng ấy, và bất cứ ai khác nhìn thấy, đều đi theo Cakka-ratana.
Tampi cakkaratanaṃ raññoyeva atthāya attano āgatabhāvaṃ ñāpetukāmaṃ viya sattakkhattuṃ pākāramatthakeneva nagaraṃ anusaṃyāyitvā rañño antepuraṃ padakkhiṇaṃ katvā antepurassa uttarasīhapañjaraāsanne ṭhāne yathā gandhapupphādīhi sukhena sakkā hoti pūjetuṃ, evaṃ akkhāhataṃ viya tiṭṭhati.
That Cakka-ratana, as if desiring to make known that it had come for the king’s benefit, circled the city seven times above the city wall, then circumambulated the king’s inner palace, and stopped at a spot near the northern lion-window of the inner palace, as if fixed by an axle, so that it could be easily honored with perfumes, flowers, and so forth.
Cakka-ratana ấy, dường như muốn cho vua biết rằng nó đã đến vì lợi ích của Ngài, đã bay vòng quanh thành phố bảy lần trên đỉnh tường thành, sau đó đi nhiễu quanh cung điện của vua theo chiều kim đồng hồ, và dừng lại ở một vị trí gần cửa sổ sư tử ở phía bắc của cung điện, như thể được đóng cọc, để có thể dễ dàng cúng dường bằng hương hoa và các vật phẩm khác.
Evaṃ ṭhitassa panassa vātapānacchiddādīhi pavisitvā nānāvirāgaratanappabhāsamujjalaṃ anto pāsādaṃ alaṅkurumānaṃ pabhāsamūhaṃ disvā dassanatthāya sañjātābhilāso rājā hoti.
Seeing the mass of light that penetrated through windows and openings, illuminating the interior of the palace with the radiance of various brilliantly colored jewels, the king developed a desire to see it.
Khi Cakka-ratana ấy đứng yên như vậy, ánh sáng của nó, rực rỡ với nhiều loại ngọc quý lấp lánh, xuyên qua các lỗ cửa sổ và các khe hở, chiếu sáng bên trong cung điện, khiến nhà vua nảy sinh ý muốn được chiêm ngưỡng.
Parijanopissa piyavacanapābhatena āgantvā tamatthaṃ nivedeti.
His attendants also came, bearing kind words as a gift, and reported the matter to him.
Các cận thần của Ngài cũng đến và báo cáo sự việc đó với những lời lẽ thân ái.
Atha rājā balavapītipāmojjaphuṭasarīro pallaṅkaṃ mocetvā uṭṭhāyāsanā sīhapañjarasamīpaṃ gantvā taṃ cakkaratanaṃ disvā ‘‘sutaṃ kho pana meta’’ntiādikaṃ cintanaṃ cintesi.
Then the king, his body filled with strong joy and rapture, uncrossed his legs, rose from his seat, went near the lion-window, and seeing the Cakka-ratana, reflected, “I have heard that…” and so forth.
Khi ấy, nhà vua, với thân thể tràn đầy hỷ lạc mạnh mẽ, gỡ thế kiết già, đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đi đến gần cửa sổ sư tử, nhìn thấy Cakka-ratana ấy và suy nghĩ: “Ta đã nghe nói về điều này…”
Tena vuttaṃ – ‘‘disvāna rañño khattiyassa…pe… assaṃ nu kho ahaṃ rājā cakkavattī’’ti.
Thus it was said: “When the Khattiya king saw… and so on… Am I not a Cakkavatti king?”
Vì vậy, đã nói rằng: “Sau khi thấy vị vua Khattiya… (vân vân)… ta có phải là Chuyển Luân Thánh Vương không?”
Tattha so hoti rājā cakkavattīti kittāvatā cakkavattī hoti?
Here, “He is a Cakkavatti king”—how much does it take for one to be a Cakkavatti?
Trong đó, “ Vị ấy là Chuyển Luân Thánh Vương” có nghĩa là Chuyển Luân Thánh Vương như thế nào?
Ekaṅguladvaṅgulamattampi cakkaratane ākāsaṃ abbhuggantvā pavatte.
When the Cakka-ratana rises into the sky and turns, even by one or two finger-breadths.
Khi Cakka-ratana bay lên không trung dù chỉ một ngón tay hay hai ngón tay và bắt đầu quay.
Idāni tassa pavattāpanatthaṃ yaṃ kātabbaṃ taṃ dassento atha kho, bhikkhavetiādimāha.
Now, showing what is to be done to make it turn, he said, “Then, bhikkhus,” and so on.
Bây giờ, để chỉ ra những gì cần làm để làm cho nó quay, Đức Phật đã nói: “ Này các Tỳ-kheo,” và những lời tiếp theo.
Tattha uṭṭhāyāsanāti nisinnāsanato uṭṭhahitvā cakkaratanasamīpaṃ āgantvā.
Here, “rising from his seat” means rising from his seated position and coming near the Cakka-ratana.
Trong đó, “ Uṭṭhāyāsanā” có nghĩa là đứng dậy khỏi chỗ ngồi và đến gần Cakka-ratana.
Bhiṅkāraṃ gahetvāti hatthisoṇḍasadisapanāḷiṃ suvaṇṇabhiṅkāraṃ ukkhipitvā vāmahatthena udakaṃ gahetvā.
“Taking the water-pot” means lifting a golden water-pot with a spout resembling an elephant’s trunk with his left hand, and taking water.
“ Bhiṅkāraṃ gahetvā” có nghĩa là cầm một bình vàng có vòi giống như vòi voi, nâng nó bằng tay trái và lấy nước.
Pavattatu bhavaṃ cakkaratanaṃ, abhivijinātu bhavaṃ cakkaratananti.
“Let the venerable Cakka-ratana turn, let the venerable Cakka-ratana conquer!”
“Xin Cakka-ratana cao quý hãy quay, xin Cakka-ratana cao quý hãy chiến thắng!”
Anvadeva rājā cakkavattī saddhiṃ caturaṅginiyā senāyāti sabbacakkavattīnañhi udakena abhisiñcitvā ‘‘abhivijānātu bhavaṃ cakkaratana’’nti vacanasamanantarameva vehāsaṃ abbhuggantvā cakkaratanaṃ pavattati, yassa pavattisamakālameva so rājā cakkavattī nāma hoti.
“Then the Cakkavatti king, together with his fourfold army,” means that for all Cakkavattis, immediately after sprinkling water and saying, “Let the venerable Cakka-ratana conquer!”, the Cakka-ratana rises into the air and turns. At the very moment it begins to turn, that king becomes known as a Cakkavatti.
“ Và sau đó, Chuyển Luân Thánh Vương cùng với quân đội bốn binh chủng” – Đối với tất cả các Chuyển Luân Thánh Vương, ngay sau khi tưới nước và nói: “Xin Cakka-ratana cao quý hãy chiến thắng!”, Cakka-ratana sẽ bay lên không trung và bắt đầu quay. Ngay khi nó quay, vị vua ấy trở thành Chuyển Luân Thánh Vương.
Pavatte pana cakkaratane taṃ anubandhamānova rājā cakkavattī yānavaraṃ āruyha vehāsaṃ abbhuggacchati, athassa chattacāmarādihattho parijano ceva antepurajano ca.
When the Cakka-ratana turns, the Cakkavatti king, following it, ascends a splendid vehicle and rises into the air. Then his attendants, holding parasols and whisks, and the women of his inner palace, also follow.
Khi Cakka-ratana quay, Chuyển Luân Thánh Vương đi theo nó, lên cỗ xe quý báu và bay lên không trung. Khi ấy, các cận thần cầm lọng, chổi lông và những người trong nội cung cũng bay lên và vây quanh nhà vua.
Tato nānappakārakañcukakavacādisannāhavibhūsitena vividhāharaṇappabhāsamujjalitena samussitaddhajapaṭākapaṭimaṇḍitena attano attano balakāyena saddhiṃ uparājasenāpati pabhūtayopi vehāsaṃ abbhuggantvā rājānameva parivārenti.
Thereafter, the viceroy, the general, and other high officials, adorned with various coats of mail and armor, shining with the splendor of diverse weapons, and embellished with raised banners and flags, together with their respective divisions of troops, also rise into the air and surround the king.
Sau đó, các phó vương, tổng tư lệnh và những người khác, được trang bị áo giáp, áo choàng và các loại trang phục khác nhau, rực rỡ với ánh sáng của nhiều loại vũ khí, được trang hoàng bằng cờ phướn giương cao, cùng với quân đội của mình, cũng bay lên không trung và vây quanh nhà vua.
Rājayuttā pana janasaṅgahatthaṃ nagaravīthīsu bheriyo carāpenti ‘‘tātā amhākaṃ rañño cakkaratanaṃ nibbattaṃ, attano attano vibhavānurūpena maṇḍitappasādhitā sannipatathā’’ti.
The royal officials, for the welfare of the people, have drums beaten in the city streets, announcing: “Dear friends, a Cakka-ratana has arisen for our king! Adorn yourselves according to your wealth and assemble!”
Các quan lại của nhà vua cho đánh trống trong các con đường thành phố để tập hợp dân chúng, nói rằng: “Này các bạn, Cakka-ratana của Đức vua chúng ta đã xuất hiện. Hãy trang điểm và ăn mặc lộng lẫy theo khả năng của mình và tập hợp lại!”
Mahājano pana pakatiyā cakkaratanasaddeneva sabbakiccāni pahāya gandhapupphādīni ādāya sannipatitova, sopi sabbo vehāsaṃ abbhuggantvā rājānameva parivāreti.
The great multitude, however, naturally, at the sound of the Cakka-ratana alone, abandoning all their activities, had already assembled, bringing perfumes, flowers, and so forth. All of them also rise into the air and surround the king.
Đại chúng, vốn đã bỏ tất cả công việc của mình ngay khi nghe tiếng Cakka-ratana, đã tập hợp lại với hương hoa và các vật phẩm khác. Tất cả họ cũng bay lên không trung và vây quanh nhà vua.
Yassa yassa hi raññā saddhiṃ gantukāmatā uppajjati, so so ākāsagatova hoti.
Indeed, for whosoever arises the desire to go with the Universal Monarch, that person becomes one who moves through the air.
Quả thật, bất cứ ai có ý muốn đi cùng với vua, người ấy liền ở trên không trung.
Evaṃ dvādasayojanāyāmavitthārā parisā hoti.
Thus, the retinue is twelve yojanas in length and breadth.
Như vậy, đoàn tùy tùng có chiều dài và chiều rộng mười hai dojana.
Tattha ekapurisopi chinnabhinnasarīro vā kiliṭṭhavattho vā natthi.
Among them, not even a single man has a body that is mutilated or broken, nor a garment that is soiled.
Trong đó, không một người nào có thân thể bị thương tích hay quần áo dơ bẩn.
Suciparivāro hi rājā cakkavattī.
Indeed, the Universal Monarch has a pure retinue.
Quả thật, vị Chuyển Luân Vương có đoàn tùy tùng thanh tịnh.
Cakkavattiparisā nāma vijjādharaparisā viya ākāse gacchamānā indanīlamaṇitale vippakiṇṇaratanasadisā hoti.
The retinue of the Universal Monarch, as it proceeds through the air, is like the retinue of a vijjādhara, resembling scattered jewels on a sapphire slab.
Đoàn tùy tùng của Chuyển Luân Vương, khi đi trên không trung, giống như đoàn tùy tùng của các vị Vidyādhara, như những viên ngọc quý rải rác trên tấm ngọc Indanīla.
Tena vuttaṃ ‘‘anvadeva rājā cakkavattī saddhiṃ caturaṅginiyā senāyā’’ti.
Therefore it was said: "After him, the Universal Monarch goes with his fourfold army."
Do đó, đã được nói: “Vị Chuyển Luân Vương cùng với bốn binh chủng quân đội đi theo sau.”
Tampi cakkaratanaṃ rukkhaggānaṃ uparūpari nātiuccena gaganapadesena pavattati, yathā rukkhānaṃ pupphaphalapallavehi atthikā tāni sukhena gahetuṃ sakkonti, bhūmiyaṃ ṭhitā ‘‘esa rājā, esa uparājā, esa senāpatī’’ti sallakkhetuṃ sakkonti.
That Cakka-gem also proceeds high above the treetops, not excessively high in the sky, so that those who desire the flowers, fruits, and tender leaves of the trees can easily gather them, and those standing on the ground can identify, "This is the king, this is the crown prince, this is the general."
Bánh xe báu ấy di chuyển trên không trung, không quá cao so với ngọn cây, sao cho những ai muốn hoa, quả, lá non từ cây có thể dễ dàng hái được, và những người đứng dưới đất có thể nhận ra: “Đây là vua, đây là thái tử, đây là tổng tư lệnh.”
Ṭhānādīsupi iriyāpathesu yo yena icchati, so teneva gacchati.
As for postures such as standing, whoever wishes to go in a certain posture, goes in that one.
Trong các tư thế đi đứng, v.v., ai muốn đi theo tư thế nào thì đi theo tư thế đó.
Cittakammādisippapasutā cettha attano attano kiccaṃ karontāyeva gacchanti.
Those skilled in various crafts, such as painting, also proceed while performing their respective tasks.
Những người thợ thủ công như thợ vẽ tranh, v.v., cũng vừa đi vừa làm công việc của mình.
Yatheva hi bhūmiyaṃ, tathā nesaṃ sabbakiccāni ākāse ijjhanti.
Just as on the ground, so too all their tasks are accomplished in the air.
Quả thật, mọi công việc của họ đều thành tựu trên không trung như trên mặt đất.
Evaṃ cakkavattiparisaṃ gahetvā taṃ cakkaratanaṃ vāmapassena sineruṃ pahāya samuddassa uparibhāgena aṭṭhayojanasahassappamāṇaṃ pubbavidehaṃ gacchati.
Taking his retinue in this way, that Cakka-gem leaves Mount Sineru on its left side and proceeds over the ocean to Pubbavideha, which is eight thousand yojanas in extent.
Như vậy, mang theo đoàn tùy tùng của Chuyển Luân Vương, bánh xe báu ấy rời núi Sineru ở phía bên trái, đi qua vùng biển phía đông đến Pubbavideha, rộng tám ngàn dojana.
Tattha yo vinibbedhena dvādasayojanāya parikkhepato chattiṃsayojanaparisāya sannivesakkhamo sulabhāhārūpakaraṇo chāyūdakasampanno sucisamatalo ramaṇīyo bhūmibhāgo, tassa uparibhāge taṃ cakkaratanaṃ ākāse akkhāhataṃ viya tiṭṭhati.
There, a delightful area of land, suitable for a settlement of thirty-six yojanas in circumference (with a penetration of twelve yojanas), where food and provisions are easily obtained, abundant with shade and water, pure and level, exists; upon that, the Cakka-gem stands in the sky as if fixed by an axle.
Ở đó, có một vùng đất đẹp đẽ, bằng phẳng, sạch sẽ, đầy đủ bóng mát và nước uống, dễ dàng có lương thực và vật dụng, có thể dựng trại cho một đoàn tùy tùng rộng mười hai dojana theo chiều ngang và ba mươi sáu dojana theo chu vi; trên vùng đất ấy, bánh xe báu dừng lại trên không trung như thể bị trục giữ chặt.
Atha tena saññāṇena so mahājano otaritvā yathāruci nhānabhojanādīni sabbakiccāni karonto vāsaṃ kappeti, tena vuttaṃ ‘‘yasmiṃ kho pana, bhikkhave, padese taṃ cakkaratanaṃ patiṭṭhāti, tattha rājā cakkavattī vāsaṃ upeti saddhiṃ caturaṅginiyā senāyā’’ti.
Then, with that sign, the multitude descends and, performing all their duties such as bathing and eating as they please, they establish their residence; therefore it was said: "Wherever, bhikkhus, that Cakka-gem stands, there the Universal Monarch takes up residence with his fourfold army."
Sau đó, bằng dấu hiệu ấy, đại chúng hạ xuống và an trú, thực hiện mọi công việc như tắm rửa, ăn uống, v.v., tùy theo ý muốn. Do đó, đã được nói: “Này các Tỳ-khưu, nơi nào bánh xe báu ấy dừng lại, ở đó Chuyển Luân Vương cùng với bốn binh chủng quân đội an trú.”
Evaṃ vāsaṃ upagate cakkavattimhi ye tattha rājāno, te ‘‘paracakkaṃ āgata’’nti sutvāpi na balakāyaṃ sannipātetvā yuddhasajjā honti.
When the Universal Monarch thus takes up residence, the kings there, even upon hearing, "An enemy army has arrived," do not assemble their forces and prepare for battle.
Khi Chuyển Luân Vương an trú như vậy, các vị vua ở đó, dù nghe nói “quân địch đã đến,” cũng không tập hợp quân đội để chuẩn bị chiến tranh.
Cakkaratanassa uppattisamanantarameva natthi so satto nāma, yo paccatthikasaññāya rājānaṃ ārabbha āvudhaṃ ukkhipituṃ visaheyya.
Immediately upon the appearance of the Cakka-gem, there is no being who would dare to raise a weapon against the king with the intention of hostility.
Ngay sau khi bánh xe báu xuất hiện, không một chúng sanh nào dám cầm vũ khí chống lại vị vua với ý nghĩ là kẻ thù.
Ayamanubhāvo cakkaratanassa.
This is the power of the Cakka-gem.
Đây là uy lực của bánh xe báu.
Tasmā sabbepi te rājāno attano attano rajjasirivibhavānurūpaṃ pābhataṃ gahetvā taṃ rājānaṃ upagamma onatasirā attano moḷiyamaṇippabhābhisekenassa pādapūjaṃ karonto ‘‘ehi kho mahārājā’’tiādīhi vacanehi tassa kiṅkārappaṭissāvitaṃ āpajjanti.
Therefore, all those kings, taking gifts suitable to their royal splendor and wealth, approach that king, and bowing their heads, with the radiance of the jewels on their crowns, they pay homage to his feet, addressing him with words such as, "Come, great king," and making themselves subservient.
Vì vậy, tất cả các vị vua ấy đều mang theo lễ vật phù hợp với sự giàu sang và vinh quang vương giả của mình, đến gần vị vua ấy, cúi đầu, cúng dường chân ngài bằng ánh sáng từ ngọc báu trên vương miện của họ, và dùng những lời như “Xin mời, Đại Vương,” để bày tỏ sự phục tùng.
Tena vuttaṃ ye kho pana, bhikkhave, puratthimāya…pe… anusāsa mahārājāti.
Therefore it was said: "Those, bhikkhus, from the eastern direction… (pa) … govern, great king."
Do đó, đã được nói: “Này các Tỳ-khưu, những ai từ phương đông… (v.v.)… xin Đại Vương hãy giáo huấn.”
Tattha svāgatanti suāgamanaṃ.
There, "svāgataṃ" means a welcome arrival.
Trong đó, “svāgata” có nghĩa là sự đến tốt lành.
Ekasmiñhi āgate socanti, gate nandanti.
For indeed, at the arrival of some, people grieve; at their departure, they rejoice.
Khi một người đến, họ đau khổ; khi người ấy đi, họ vui mừng.
Ekasmiṃ āgate nandanti, gate socanti.
At the arrival of some, people rejoice; at their departure, they grieve.
Khi một người đến, họ vui mừng; khi người ấy đi, họ đau khổ.
Tādiso tvaṃ āgatanandano gamanasocano, tasmā tava āgamanaṃ suāgamananti vuttaṃ hoti.
You are such a one whose arrival brings joy and whose departure brings sorrow; therefore, your arrival is called a welcome arrival.
Ngài là người mà khi đến thì được hoan hỷ, khi đi thì gây sầu khổ. Do đó, sự đến của ngài được gọi là sự đến tốt lành.
Evaṃ vutte pana cakkavattī nāpi ‘‘ettakaṃ nāma me anuvassaṃ baliṃ upakappethā’’ti vadati, nāpi aññassa bhogaṃ acchinditvā aññassa deti.
However, when this is said, the Universal Monarch neither says, "Provide me with this much tribute annually," nor does he seize the wealth of one and give it to another.
Khi được nói như vậy, Chuyển Luân Vương không nói: “Hãy cống nạp cho ta bấy nhiêu thuế hàng năm,” cũng không cướp đoạt tài sản của người này để trao cho người khác.
Attano pana dhammarājabhāvassa anurūpāya paññāya pāṇātipātādīni upaparikkhitvā pemanīyena mañjunā sarena ‘‘passatha tātā, pāṇātipāto nāmesa āsevito bhāvito bahulīkato nirayasaṃvattaniko hotī’’tiādinā nayena dhammaṃ desetvā ‘‘pāṇo na hantabbo’’tiādikaṃ ovādaṃ deti.
But with wisdom befitting his state as a righteous king, he examines actions like taking life and, with a loving and pleasant voice, teaches the Dhamma in this manner: "See, my dears, taking life, when indulged in, developed, and practiced repeatedly, leads to rebirth in hell," and gives admonition such as, "Life should not be taken."
Ngài dùng trí tuệ phù hợp với phẩm chất của một vị vua Chánh Pháp, xem xét kỹ lưỡng các hành vi như sát sanh, v.v., rồi dùng giọng nói dịu dàng, đáng yêu để thuyết Pháp theo cách như: “Hỡi các con, hãy xem, hành vi sát sanh này, nếu được thực hành, phát triển, và làm cho sung mãn, sẽ dẫn đến cõi địa ngục,” và đưa ra lời giáo huấn như: “Không được sát sanh,” v.v.
Tena vuttaṃ rājā cakkavattī evamāha pāṇo na hantabbo…pe… yathābhuttañca bhuñjathāti.
Therefore it was said: "The Universal Monarch says thus: Life should not be taken… (pe) … and eat what you have eaten."
Do đó, đã được nói: “Chuyển Luân Vương nói như sau: Không được sát sanh… (v.v.)… và hãy hưởng thụ những gì đã được hưởng.”
Kiṃ pana sabbepi rañño imaṃ ovādaṃ gaṇhantīti.
Do all kings accept this admonition?
Vậy, có phải tất cả các vị vua đều chấp nhận lời giáo huấn này của ngài không?
Buddhassapi tāva sabbe na gaṇhanti, rañño kiṃ gaṇhissanti.
Even for the Buddha, not all accepted it; how then would they accept it for a king?
Ngay cả đối với Đức Phật, không phải tất cả đều chấp nhận, huống chi là đối với một vị vua.
Tasmā ye paṇḍitā vibhāvino, te gaṇhanti.
Therefore, those who are wise and discerning, they accept it.
Do đó, những người có trí tuệ và hiểu biết thì chấp nhận.
Sabbe pana anuyantā bhavanti.
However, all become followers.
Tuy nhiên, tất cả đều trở thành người phục tùng.
Tasmā ‘‘ye kho pana, bhikkhave’’tiādimāha.
Therefore, it says, "Those, bhikkhus," and so on.
Vì vậy, đã được nói: “Này các Tỳ-khưu, những ai…,” v.v.
Atha taṃ cakkaratanaṃ evaṃ pubbavidehavāsīnaṃ ovāde dinne katapātarāse cakkavattībalena vehāsaṃ abbhuggantvā puratthimaṃ samuddaṃ ajjhogāhati.
Then, having given such admonition to the inhabitants of Pubbavideha and having eaten breakfast, that Cakka-gem ascends into the sky by the power of the Universal Monarch's wheel and plunges into the eastern ocean.
Sau khi Chuyển Luân Vương đã dùng bữa sáng và ban lời giáo huấn cho cư dân Pubbavideha như vậy, bánh xe báu liền bay lên không trung nhờ uy lực của nó, rồi đi vào biển phía đông.
Yathā yathā ca taṃ ajjhogāhati, tathā tathā agadagandhaṃ ghāyitvā saṃkhittaphaṇo nāgarājā viya saṃkhittaūmivipphāraṃ hutvā ogacchamānaṃ mahāsamuddasalilaṃ yojanamattaṃ ogantvā antosamudde veḷuriyabhitti viya tiṭṭhati.
And as it plunges, the great ocean's water, smelling the scent of the antidote, shrinks its wave-expansions like a Nāga king retracting his hood, and descends one yojana, standing within the ocean like a sapphire wall.
Cứ mỗi khi nó đi vào sâu hơn, nước biển lớn lại rút xuống một dojana, như một vị Long vương đã ngửi mùi thuốc độc và cuộn mào lại, rồi đứng yên trong lòng biển như một bức tường ngọc bích.
Taṅkhaṇaññeva ca tassa rañño puññasiriṃ daṭṭhukāmāni viya mahāsamuddatale vippakiṇṇāni nānāratanāni tato tato āgantvā taṃ padesaṃ pūrayanti.
And at that very moment, various jewels scattered on the great ocean floor, as if desirous of seeing the glory of that king's merit, come from here and there and fill that area.
Ngay lập tức, các loại ngọc báu khác nhau, rải rác dưới đáy biển lớn, như muốn chiêm ngưỡng phước đức của vị vua ấy, từ khắp nơi đổ về lấp đầy vùng đó.
Atha sā rājaparisā taṃ nānāratanaparipūraṃ mahāsamuddatalaṃ disvā yathāruci ucchaṅgādīhi ādiyati, yathāruci ādinnaratanāya pana parisāya taṃ cakkaratanaṃ paṭinivattati.
Then that royal retinue, seeing the great ocean floor filled with various jewels, gathers them as they please into their laps and so on; and when the retinue has gathered the jewels as they please, that Cakka-gem returns.
Sau đó, đoàn tùy tùng của vua thấy đáy biển lớn đầy ắp các loại ngọc báu, liền lấy tùy thích bằng cách chứa vào vạt áo, v.v. Khi đoàn tùy tùng đã lấy ngọc báu tùy thích, bánh xe báu liền quay trở lại.
Paṭinivattamāne ca tasmiṃ parisā aggato hoti, majjhe rājā, ante cakkaratanaṃ.
As it returns, the retinue is in front, the king in the middle, and the Cakka-gem at the rear.
Khi bánh xe ấy quay trở lại, đoàn tùy tùng đi trước, vua ở giữa, và bánh xe báu ở phía sau.
Tampi jalanidhijalaṃ palobhiyamānamiva cakkaratanasiriyā, asahamānamiva ca tena viyogaṃ, nemimaṇḍalapariyantaṃ abhihanantaṃ nirantarameva upagacchati.
And that ocean water, as if enticed by the splendor of the Cakka-gem, and as if unable to bear separation from it, approaches continuously, striking against the edge of the wheel's rim.
Nước biển ấy cũng như bị vẻ đẹp của bánh xe báu mê hoặc, và như không chịu nổi sự chia lìa với nó, liền không ngừng tiến sát đến tận vành bánh xe.
257. Evaṃ rājā cakkavattī puratthimasamuddapariyantaṃ pubbavidehaṃ abhivijinitvā dakkhiṇasamuddapariyantaṃ jambudīpaṃ vijetukāmo cakkaratanadesitena maggena dakkhiṇasamuddābhimukho gacchati.
Having thus conquered Pubbavideha up to the eastern ocean, the Universal Monarch, desiring to conquer Jambudīpa up to the southern ocean, proceeds towards the southern ocean along the path indicated by the Cakka-gem.
Như vậy, Chuyển Luân Vương, sau khi đã chinh phục Pubbavideha đến tận bờ biển phía đông, muốn chinh phục Jambudīpa đến tận bờ biển phía nam, liền đi theo con đường do bánh xe báu chỉ dẫn, hướng về phía biển phía nam.
Tena vuttaṃ atha kho taṃ, bhikkhave, cakkaratanaṃ puratthimasamuddaṃ ajjhogāhetvā paccuttaritvā dakkhiṇaṃ disaṃ pavattatīti.
Therefore it was said: "Then, bhikkhus, that Cakka-gem, having plunged into the eastern ocean, ascends again and proceeds towards the southern direction."
Do đó, đã được nói: “Này các Tỳ-khưu, sau khi bánh xe báu ấy đã đi vào biển phía đông và quay trở lại, nó liền di chuyển về phía nam.”
Evaṃ pavattamānassa pana tassa pavattanavidhānaṃ senāsanniveso paṭirājagamanaṃ tesaṃ anusāsanippadānaṃ dakkhiṇasamuddaṃ ajjhogāhanaṃ samuddasalilassa ogacchanaṃ ratanādānanti sabbaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.
And for its continuation thus proceeding, the manner of its movement, the encampment of the army, the coming of the rival kings, the giving of admonition to them, the plunging into the southern ocean, the descent of the ocean water, and the taking of jewels—all should be understood in the same way as before.
Và đối với sự di chuyển của nó như vậy, cách thức di chuyển, sự tập hợp quân đội, sự đến của các vị vua đối địch, việc ban lời giáo huấn cho họ, việc đi vào biển phía nam, việc nước biển rút xuống, việc thu thập ngọc báu, tất cả đều phải được hiểu theo cách thức đã nói ở trên.
Vijinitvā pana taṃ dasasahassayojanappamāṇaṃ jambudīpaṃ dakkhiṇasamuddatopi paccuttaritvā sattayojanasahassappamāṇaṃ aparagoyānaṃ vijetuṃ pubbe vuttanayeneva gantvā tampi samuddapariyantaṃ tatheva abhivijinitvā pacchimasamuddatopi paccuttaritvā aṭṭhayojanasahassappamāṇaṃ uttarakuruṃ vijetuṃ tatheva gantvā tampi samuddapariyantaṃ tatheva abhivijiya uttarasamuddatopi paccuttarati.
Having conquered that Jambudīpa of ten thousand yojanas, and having re-ascended from the southern ocean, he goes in the previously mentioned manner to conquer Aparagoyāna, which is seven thousand yojanas in extent; and having conquered that up to the ocean in the same way, he re-ascends from the western ocean and goes in the same way to conquer Uttarakuru, which is eight thousand yojanas in extent; and having conquered that up to the ocean in the same way, he re-ascends from the northern ocean.
Sau khi đã chinh phục Jambudīpa rộng mười ngàn dojana, quay trở lại từ biển phía nam, ngài lại đi theo cách thức đã nói trước đó để chinh phục Aparagoyāna rộng bảy ngàn dojana. Sau khi đã chinh phục vùng đất ấy đến tận bờ biển theo cách tương tự, ngài lại quay trở lại từ biển phía tây, rồi đi theo cách tương tự để chinh phục Uttarakuru rộng tám ngàn dojana. Sau khi đã chinh phục vùng đất ấy đến tận bờ biển theo cách tương tự, ngài lại quay trở lại từ biển phía bắc.
Ettāvatā raññā cakkavattinā cāturantāya pathaviyā ādhipaccaṃ adhigataṃ hoti.
By this much, the Universal Monarch has attained dominion over the entire earth bounded by the four oceans.
Đến đây, Chuyển Luân Vương đã đạt được quyền thống trị trên toàn cõi đất bốn phương.
So evaṃ vijitavijayo attano rajjasirisampattidassanatthaṃ sapariso uddhaṃ gaganatalaṃ abhilaṅghitvā suvikasitapadumuppalapuṇḍarīkavanavicitte cattāro jātassare viya pañcasatapañcasataparittadīpaparivāre cattāro mahādīpe oloketvā cakkaratanadesiteneva maggena yathānukkamaṃ attano rājadhānimeva paccāgacchati.
Thus, that Universal Monarch, whose enemies had been conquered, having ascended to the sky above with his retinue to behold the splendor and prosperity of his kingship, looked upon the four great continents, each surrounded by five hundred small islands, as if they were four natural lakes adorned with fully bloomed lotuses, white water lilies, and red water lilies, and then returned to his own royal capital by the path indicated by the wheel-gem, in due order.
Vị Chuyển Luân Vương đã chiến thắng như vậy, để thị kiến sự viên mãn vinh quang vương quyền của mình, cùng với tùy tùng bay lên không trung, ngắm nhìn bốn đại châu, mỗi châu được vây quanh bởi năm trăm tiểu đảo, như thể đang nhìn bốn hồ tự nhiên được tô điểm bởi những rừng hoa sen, súng, và sen trắng nở rộ, rồi theo con đường do Bánh Xe Báu chỉ dẫn, tuần tự trở về kinh đô của mình.
Atha taṃ cakkaratanaṃ antepuradvāraṃ sobhayamānaṃ viya hutvā tiṭṭhati.
Then that wheel-gem stood as if adorning the palace gate.
Khi đó, Bánh Xe Báu ấy đứng yên như thể đang tô điểm cho cổng cung điện.
Evaṃ patiṭṭhite pana tasmiṃ cakkaratane rājantepure ukkāhi vā dīpikāhi vā kiñci karaṇīyaṃ na hoti, cakkaratanobhāsoyeva rattiṃ andhakāraṃ vidhamati.
When that wheel-gem was thus established, there was no need for torches or lamps in the royal inner palace; the radiance of the wheel-gem itself dispelled the darkness at night.
Khi Bánh Xe Báu ấy đã an vị như vậy, trong cung điện của vua không cần dùng đuốc hay đèn dầu gì cả, chính ánh sáng của Bánh Xe Báu xua tan bóng tối vào ban đêm.
Ye ca pana rattiṃ andhakāratthikā honti, tesaṃ andhakārameva hoti.
And for those who desired darkness at night, there was darkness.
Và những ai muốn có bóng tối vào ban đêm thì vẫn có bóng tối.
Tena vuttaṃ dakkhiṇasamuddaṃ ajjhogāhetvā…pe… evarūpaṃ cakkaratanaṃ pātubhavatīti.
Therefore, it was said: “Having plunged into the southern ocean...pe... such a wheel-gem appears.”
Vì vậy, đã nói: “ Đi vào biển phía nam… (v.v.)… Bánh Xe Báu như vậy xuất hiện.”
258. Evaṃ pātubhūtacakkaratanassa panassa cakkavattino amaccā pakatimaṅgalahatthiṭṭhānaṃ sucibhūmibhāgaṃ kāretvā haricandanādīhi surabhigandhehi upalimpāpetvā heṭṭhā vicittavaṇṇasurabhikusumasamākiṇṇaṃ upari suvaṇṇatārakānaṃ antarantarā samosaritamanuñña-kusumadāmappaṭimaṇḍitavitānaṃ devavimānaṃ viya abhisaṅkharitvā ‘‘evarūpassa nāma deva hatthiratanassa āgamanaṃ cintethā’’ti vadanti.
258. When such a wheel-gem had appeared, the ministers of that Universal Monarch prepared a clean plot of ground at the customary auspicious elephant-station, anointed it with fragrant perfumes like sandalwood, and created a canopy adorned with beautiful fragrant flowers below, and lovely flower garlands interspersed with golden stars above, like a celestial mansion, saying: “O Lord, may you contemplate the arrival of such a divine elephant-gem.”
Khi Bánh Xe Báu đã xuất hiện như vậy, các quan của vị Chuyển Luân Vương làm cho nơi đặt voi lành bình thường trở thành một khu vực đất sạch sẽ, xoa dầu thơm bằng gỗ đàn hương vàng và các loại hương liệu khác, bên dưới rải đầy hoa thơm đủ màu sắc, bên trên trang trí bằng những chuỗi hoa đẹp mắt xen lẫn những ngôi sao vàng, như một cung điện chư thiên, rồi thưa rằng: “Đại Vương, xin hãy quán tưởng sự xuất hiện của một con voi báu như vậy.”
So pubbe vuttanayeneva mahādānaṃ datvā sīlāni samādāya taṃ puññasampattiṃ āvajjanto nisīdati, athassa puññānubhāvacodito chaddantakulā vā uposathakulā vā taṃ sakkāravisesaṃ anubhavitukāmo taruṇaravimaṇḍalābhirattacaraṇa-gīvamukhappaṭimaṇḍitavisuddhasetasarīro sattappatiṭṭho susaṇṭhitaṅgapaccaṅgasanniveso vikasitaratta-padumacārupokkharo iddhimā yogī viya vehāsaṃ gamanasamattho manosilācuṇṇarañjitapariyanto viya rajatapabbato hatthiseṭṭho tasmiṃ padese patiṭṭhāti.
He, having made a great offering and undertaken the precepts in the manner previously described, sat reflecting on his meritorious achievements. Then, impelled by the power of his merit, a noble elephant, desirous of experiencing that special veneration, came from the Chaddanta lineage or the Uposatha lineage. Its body was pure white, adorned with feet, neck, and face reddish like the disc of the rising sun, standing firmly on seven points, with well-proportioned limbs and organs, possessing a trunk as beautiful as a blooming red lotus, endowed with psychic power like a yogi, capable of traversing the sky, appearing like a silver mountain with edges stained by realgar powder. This supreme elephant appeared in that place.
Vị ấy, theo cách đã nói trước đây, bố thí đại thí, thọ trì giới, và ngồi quán tưởng sự viên mãn công đức ấy. Khi đó, được thúc đẩy bởi năng lực công đức của vị ấy, một con voi chúa xuất hiện tại nơi đó, hoặc từ dòng dõi voi Chaddanta hoặc từ dòng dõi voi Uposatha, mong muốn hưởng thụ sự tôn kính đặc biệt ấy. Nó có thân thể trắng tinh khiết, được trang hoàng bằng chân và cổ họng đỏ rực như vầng mặt trời non, có bảy điểm chạm đất, các chi lớn nhỏ được sắp đặt cân đối, miệng đẹp như hoa sen đỏ tươi nở rộ, có thần thông, có khả năng đi trên không như một vị yogi, giống như một ngọn núi bạc với các cạnh được nhuộm bột đá son.
So chaddantakulā āgacchanto sabbakaniṭṭho āgacchati, uposathakulā sabbajeṭṭho.
When it comes from the Chaddanta lineage, it is the youngest of all elephants; when it comes from the Uposatha lineage, it is the oldest.
Nếu nó đến từ dòng dõi Chaddanta, nó sẽ là con voi nhỏ nhất; nếu từ dòng dõi Uposatha, nó sẽ là con voi lớn nhất.
Pāḷiyaṃ pana ‘‘uposatho nāgarājā’’ icceva āgacchati.
In the Pāli, however, it is stated as "Uposatha, the nāgarāja."
Trong Pāḷi thì chỉ nói: “Uposatha, vua voi.”
Svāyaṃ pūritacakkavattivattānaṃ cakkavattīnaṃ sutte vuttanayeneva cintayantānaṃ āgacchati, na itaresaṃ.
This elephant-king comes only to Universal Monarchs who have fulfilled the Universal Monarch's duties and contemplate it in the manner described in the sutta, not to others.
Con voi chúa này xuất hiện cho các Chuyển Luân Vương đã hoàn thành các bổn phận của Chuyển Luân Vương, những người quán tưởng theo cách đã nói trong kinh, chứ không phải cho những người khác.
Sayameva pakatimaṅgalahatthiṭṭhānaṃ āgantvā maṅgalahatthiṃ apanetvā tattha tiṭṭhati.
It comes by itself to the customary auspicious elephant-station, removes the auspicious elephant (already there) by its power, and stands in that place.
Nó tự mình đến nơi đặt voi lành bình thường, dời con voi lành đi và đứng ở đó.
Tena vuttaṃ puna caparaṃ, bhikkhave…pe… nāgarājāti.
Therefore, it was said: “Furthermore, bhikkhus...pe... the nāgarāja.”
Vì vậy, đã nói: “ Lại nữa, này các Tỳ-kheo… (v.v.)… vua voi.”
Evaṃ pātubhūtaṃ pana taṃ hatthiratanaṃ disvā hatthigopakādayo haṭṭhatuṭṭhā vegena gantvā rañño ārocenti.
Seeing that elephant-gem thus appeared, the elephant-keepers and others, joyful and delighted, quickly went and reported it to the king.
Khi thấy con Voi Báu xuất hiện như vậy, những người quản tượng và những người khác vui mừng khôn xiết, vội vã đi báo cáo với vua.
Rājā turitaturitaṃ āgantvā taṃ disvā pasannacitto ‘‘bhaddakaṃ vata bho hatthiyānaṃ, sace damathaṃ upeyyā’’ti cintayanto hatthaṃ pasāreti.
The king, arriving with great haste and seeing it, with a pleased mind, thought: "Oh, what a fine elephant mount! If only it were tamed!" and extended his hand.
Vua vội vã đến, nhìn thấy nó, tâm hoan hỷ, nghĩ: “Ôi, con voi này thật tốt! Nếu có thể thuần hóa được nó thì thật tuyệt vời!”, rồi đưa tay ra.
Atha so gharadhenuvacchako viya kaṇṇe olambetvā sūratabhāvaṃ dassento rājānaṃ upasaṅkamati, rājā taṃ abhiruhitukāmo hoti.
Then that elephant, like a calf of a domestic cow, approached the king, showing its gentleness by hanging its ears; the king desired to mount it.
Khi đó, con voi ấy, như một con nghé nhà, rủ tai xuống, biểu lộ sự dịu dàng, tiến đến gần vua. Vua muốn cưỡi nó.
Athassa parijanā adhippāyaṃ ñatvā taṃ hatthiratanaṃ sovaṇṇaddhajaṃ sovaṇṇālaṅkāraṃ hemajālapaṭicchannaṃ katvā upanenti.
Then his attendants, understanding his intention, prepared that elephant-gem with a golden banner, golden ornaments, and covered it with a golden net, and brought it to him.
Khi đó, tùy tùng của vua hiểu ý, trang hoàng con Voi Báu ấy bằng cờ vàng, trang sức vàng, và phủ bằng lưới vàng, rồi dâng lên vua.
Rājā taṃ anisīdāpetvāva sattaratanamayāya nisseṇiyā abhiruyha ākāsaṃ gamananinnacitto hoti.
The king, without causing it to sit down, ascended by a staircase made of the seven precious gems, his mind inclined to go into the sky.
Vua, không cần bảo nó ngồi xuống, liền leo lên bằng thang làm bằng bảy loại báu và tâm hướng về việc đi trên không.
Tassa saha cittuppādeneva so hatthirājā rājahaṃso viya indanīlamaṇippabhājālanīlagaganatalaṃ abhilaṅghati, tato cakkacārikāya vuttanayeneva sakalarājaparisā.
With the mere arising of his thought, that elephant-king soared into the sky, which was blue like a network of sapphire light, just as a royal swan would, and then his entire royal retinue followed in the same manner as described for the wheel-journey.
Ngay khi ý nghĩ ấy khởi lên, con voi chúa ấy, như một con thiên nga chúa, bay lên không trung xanh thẳm như ánh sáng ngọc Indra Nīla, rồi toàn thể tùy tùng của vua cũng bay theo, theo cách đã nói về chuyến đi của Bánh Xe Báu.
Iti sapariso rājā antopātarāseyeva sakalapathaviṃ anusaṃyāyitvā rājadhāniṃ paccāgacchati, evaṃ mahiddhikaṃ cakkavattino hatthiratanaṃ hoti.
Thus, the king, with his retinue, traversed the entire earth and returned to the royal capital within the morning mealtime. Such is the great psychic power of the Universal Monarch's elephant-gem.
Như vậy, vị vua cùng với tùy tùng, chỉ trong buổi sáng, đã chu du khắp toàn cõi đất và trở về kinh đô. Voi Báu của vị Chuyển Luân Vương có đại thần thông như vậy.
Tena vuttaṃ disvāna rañño cakkavattissa…pe… evarūpaṃ hatthiratanaṃ pātubhavatīti.
Therefore, it was said: "Having seen the Universal Monarch's...pe... such an elephant-gem appears."
Vì vậy, đã nói: “ Sau khi thấy voi của vị Chuyển Luân Vương… (v.v.)… Voi Báu như vậy xuất hiện.”
Evaṃ pātubhūtahatthiratanassa pana cakkavattino parisā pakatimaṅgalaassaṭṭhānaṃ sucisamatalaṃ kāretvā alaṅkaritvā ca purimanayeneva rañño tassa āgamanacintanatthaṃ ussāhaṃ janenti.
When such an elephant-gem had appeared, the retinue of that Universal Monarch prepared and adorned the customary auspicious horse-station, making it clean and level, and in the same manner as before, encouraged the king to contemplate the arrival of such a horse-gem.
Khi Voi Báu đã xuất hiện như vậy, tùy tùng của vị Chuyển Luân Vương làm cho nơi đặt ngựa lành bình thường trở thành một khu vực sạch sẽ và bằng phẳng, trang hoàng nó, rồi theo cách trước đây, khuyến khích vua quán tưởng sự xuất hiện của ngựa báu.
So purimanayeneva katadānasakkāro samādinnasīlova pāsādatale nisinno puññasampattiṃ samanussarati, athassa puññānubhāvacodito sindhavakulato vijjullatāvinaddhasaradakālasetavalāhakarāsisassiriko rattapādo rattatuṇḍo candappabhāpuñjasadisasuddhasiniddhaghanasaṅghātasarīro kākagīvā viya indanīlamaṇi viya ca kāḷavaṇṇena sīsena samannāgatattā kāḷasīso suṭṭhu kappetvā ṭhapitehi viya muñjasadisehi saṇhavaṭṭaujugatigatehi kesehi samannāgatattā muñjakeso vehāsaṅgamo valāhako nāma assarājā āgantvā tasmiṃ ṭhāne patiṭṭhāti.
He, having performed deeds of generosity and undertaken precepts as before, sat on the palace terrace, recollecting his meritorious achievements. Then, impelled by the power of his merit, from the Sindhu lineage of noble horses, there came the king of horses named Valāhaka, resembling a white cloud mass entwined with lightning flashes in the autumn season, with red feet and a red muzzle, a body pure, smooth, and densely formed like a mass of moonlight, Kāḷasīsa (Black-headed) due to its head being black like a crow's neck or a sapphire, and Muñjakesa (Muñja-haired) due to its fine, round, straight, and smooth hair resembling well-arranged muñja grass, capable of traveling through the air. This horse-king appeared in that place.
Vị ấy, theo cách trước đây, sau khi đã bố thí và cúng dường, thọ trì giới, ngồi trên sân thượng cung điện, quán tưởng sự viên mãn công đức. Khi đó, được thúc đẩy bởi năng lực công đức của vị ấy, một con ngựa chúa tên là Valāhaka xuất hiện tại nơi đó, từ dòng dõi ngựa Sindhu, với vẻ đẹp như đám mây trắng mùa thu được bao bọc bởi tia chớp, chân đỏ, miệng đỏ, thân thể trắng tinh khiết, mịn màng, rắn chắc như ánh sáng mặt trăng, đầu đen như cổ quạ hoặc như ngọc Indra Nīla, nên được gọi là Kāḷasīsa (Đầu Đen), và có bờm lông mịn, tròn, thẳng, đẹp như cỏ muñja được cắt tỉa cẩn thận, nên được gọi là Muñjakesa (Bờm Cỏ Muñja), có khả năng đi trên không (vehāsaṅgama).
Sesaṃ sabbaṃ hatthiratane vuttanayeneva veditabbaṃ.
All the rest should be understood in the same manner as described for the elephant-gem.
Tất cả những điều còn lại đều phải hiểu theo cách đã nói về Voi Báu.
Evarūpaṃ assaratanaṃ sandhāya bhagavā puna caparantiādimāha.
It is with reference to such a horse-gem that the Blessed One said: "Furthermore, bhikkhus...pe...".
Đức Phật đã nói: “ Lại nữa” và các lời tiếp theo, ám chỉ đến Ngựa Báu như vậy.
Evaṃ pātubhūtaassaratanassa pana rañño cakkavattissa catuhatthāyāmaṃ sakaṭanābhisamappamāṇaṃ ubhosu antesu kaṇṇikapariyantato viniggatasuparisuddhamuttākalāpehi dvīhi kañcanapadumehi alaṅkataṃ caturāsītimaṇisahassaparivāraṃ tārāgaṇaparivutassa puṇṇacandassa siriṃ paṭippharamānaṃ viya vepullapabbatato maṇiratanaṃ āgacchati.
When such a horse-gem had appeared for that Universal Monarch, a jewel-gem came from the Vepulla Mountain, four cubits in length, the size of a chariot hub, adorned at both ends with two golden lotuses from which exceedingly pure strings of pearls emerged from the center's periphery, surrounded by eighty-four thousand jewels, as if radiating the splendor of the full moon encircled by a host of stars.
Khi Ngựa Báu đã xuất hiện như vậy, một viên Ngọc Báu xuất hiện từ núi Vepulla cho vị Chuyển Luân Vương. Viên ngọc ấy dài bốn cubit, kích thước bằng trục bánh xe, được trang trí bằng hai hoa sen vàng với những chuỗi ngọc trai tinh khiết tuyệt đẹp nhô ra từ các rìa ở cả hai đầu, được bao quanh bởi tám vạn bốn ngàn viên ngọc, như thể đang lan tỏa vẻ đẹp của vầng trăng tròn được vây quanh bởi các chòm sao.
Tassevaṃ āgatassa muttājālake ṭhapetvā veḷuparamparāya saṭṭhihatthappamāṇaṃ ākāsaṃ āropitassa rattibhāge samantā yojanappamāṇaṃ okāsaṃ ābhā pharati, yāya sabbo so okāso aruṇuggamanavelā viya sañjātāloko hoti.
When it had thus arrived, and was placed in a net of pearls and raised into the sky by a series of bamboos to a height of sixty cubits, its light spread for a distance of a yojana all around at night, illuminating the entire area as if it were dawn.
Khi viên ngọc ấy đã đến như vậy, được đặt trong lưới ngọc trai và được nâng lên không trung cao sáu mươi cubit bằng một hàng tre, ánh sáng của nó chiếu sáng khắp một khu vực rộng một dojana vào ban đêm, khiến toàn bộ khu vực đó sáng rực như lúc bình minh.
Tato kassakā kasikammaṃ, vāṇijā āpaṇugghāṭanaṃ, te te ca sippino taṃ taṃ kammantaṃ payojenti divāti maññamānā.
Then farmers carried out their farming, merchants opened their shops, and various artisans performed their respective tasks, thinking it was daytime.
Khi đó, nông dân làm công việc cày cấy, thương nhân mở cửa hàng, và các thợ thủ công khác làm công việc của mình, nghĩ rằng đó là ban ngày.
Tena vuttaṃ puna caparaṃ, bhikkhave…pe… maṇiratanaṃ pātubhavatīti.
Therefore, it was said: "Furthermore, bhikkhus...pe... a jewel-gem appears."
Vì vậy, đã nói: “ Lại nữa, này các Tỳ-kheo… (v.v.)… Ngọc Báu xuất hiện.”
Evaṃ pātubhūtamaṇiratanassa pana cakkavattissa visayasukhavisesakāraṇaṃ itthiratanaṃ pātubhavati.
When such a jewel-gem had appeared, a woman-gem appeared for that Universal Monarch, serving as a special source of sensual pleasure.
Khi Ngọc Báu đã xuất hiện như vậy, một Nữ Báu xuất hiện cho vị Chuyển Luân Vương, là nguyên nhân của những lạc thú đặc biệt về dục lạc.
Maddarājakulato vā hissa aggamahesiṃ ānenti, uttarakuruto vā puññānubhāvena sayaṃ āgacchati.
His chief queen was brought from the royal family of Madda, or she came spontaneously from Uttarukuru by the power of his merit.
Hoặc là họ mang đến cho vua một vị chánh hậu từ dòng dõi vua Madda, hoặc nàng tự mình đến từ Uttarakuru nhờ năng lực công đức của vua.
Avasesā panassā sampatti ‘‘puna caparaṃ, bhikkhave, rañño cakkavattissa itthiratanaṃ pātubhavati abhirūpā dassanīyā’’tiādinā nayena pāḷiyaṃyeva āgatā.
Her remaining qualities of perfection are described at length in the Pāli itself, in passages such as: "Furthermore, bhikkhus, a woman-gem appears for the Universal Monarch, beautiful, pleasing to the eye," and so on.
Những phẩm chất còn lại của nàng đã được nói rõ trong kinh Pāḷi theo cách: “Lại nữa, này các Tỳ-kheo, một Nữ Báu xuất hiện cho vị Chuyển Luân Vương, xinh đẹp, khả ái,” v.v.
Tattha saṇṭhānapāripūriyā adhikaṃ rūpaṃ assāti abhirūpā.
Among these, she is called abhirūpā (beautiful) because she possesses superior beauty through the perfection of her form.
Trong đó, “ abhirūpā” (xinh đẹp) có nghĩa là nàng có hình dáng vượt trội về sự hoàn hảo của các chi thể.
Dissamānā ca cakkhūni pīṇayati, tasmā aññaṃ kiccavikkhepaṃ hitvāpi daṭṭhabbāti dassanīyā.
And being seen, she delights the eyes; therefore, setting aside other distracting activities, she is to be seen—thus dassanīyā (lovely to behold).
Và khi được nhìn thấy, nàng làm hài lòng đôi mắt, do đó, dù bỏ qua những công việc khác, nàng vẫn đáng được nhìn ngắm, nên gọi là dassanīyā (đáng chiêm ngưỡng).
Dissamānā ca somanassavasena cittaṃ pasādetīti pāsādikā.
And being seen, she gladdens the mind through joy—thus pāsādikā (charming).
Và khi được nhìn thấy, nàng làm cho tâm (của người khác) trong sáng do sự hoan hỷ, nên gọi là pāsādikā. (đáng mến).
Paramāyāti evaṃ pasādāvahattā uttamāya.
Paramāyā means 'supreme' because she brings such joy.
Paramāyā (tối thượng) là vì mang lại sự trong sáng như vậy, nên là tối thượng.
Vaṇṇapokkharatāyāti vaṇṇasundaratāya.
Vaṇṇapokkharatāyā means 'of perfect complexion' or 'of beautiful complexion'.
Vaṇṇapokkharatāyā (sắc đẹp tuyệt vời) là sắc đẹp tuyệt hảo.
Samannāgatāti upetā.
Samannāgatā means 'endowed with'.
Samannāgatā (đầy đủ) là có được.
Abhirūpā vā yasmā nātidīghā nātirassā dassanīyā yasmā nātikisā nātithūlā, pāsādikā yasmā nātikāḷikā naccodātā.
Alternatively, abhirūpā because she is neither too tall nor too short; dassanīyā because she is neither too thin nor too stout; pāsādikā because she is neither too dark nor too fair.
Hoặc, vì nàng không quá cao không quá thấp, nên abhirūpā (xinh đẹp); vì nàng không quá gầy không quá mập, nên dassanīyā (đáng chiêm ngưỡng); vì nàng không quá đen không quá trắng, nên pāsādikā (đáng mến).
Paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā yasmā atikkantā mānusaṃ vaṇṇaṃ appattā dibbavaṇṇaṃ.
Paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā because her complexion surpasses that of humans but has not yet reached that of devas.
Paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā (đầy đủ sắc đẹp tuyệt vời) là vì vượt qua sắc đẹp của loài người nhưng chưa đạt đến sắc đẹp của chư thiên.
Manussānañhi vaṇṇābhā bahi na niccharati, devānaṃ atidūraṃ niccharati, tassā pana dvādasahatthappamāṇaṃ padesaṃ sarīrābhā obhāseti.
Indeed, the radiance of humans’ complexions does not extend outwards, while that of devas extends very far. But her body's radiance illuminates a space of twelve cubits.
Thật vậy, ánh sáng sắc đẹp của loài người không tỏa ra bên ngoài, ánh sáng của chư thiên tỏa ra rất xa, còn ánh sáng thân thể của nàng chiếu sáng một vùng rộng mười hai khuỷu tay.
Nātidīghādīsu cassā paṭhamayugaḷena ārohasampatti, dutiyayugaḷena pariṇāhasampatti, tatiyayugaḷena vaṇṇasampatti vuttā.
Among the terms like 'neither too tall,' the first pair describes her perfect height; the second pair, her perfect proportions; and the third pair, her perfect complexion.
Trong các đặc điểm không quá cao, v.v., cặp đầu tiên (không quá cao, không quá thấp) nói về sự hoàn hảo về chiều cao của nàng; cặp thứ hai (không quá gầy, không quá mập) nói về sự hoàn hảo về vóc dáng; cặp thứ ba (không quá đen, không quá trắng) nói về sự hoàn hảo về sắc đẹp.
Chahi vāpi etehi kāyavipattiyā abhāvo, atikkantā mānusaṃ vaṇṇanti iminā kāyasampatti vuttā.
Or, these six terms describe the absence of physical imperfections, and 'her complexion surpasses that of humans' describes her physical perfection.
Hoặc, sáu đặc điểm này nói về sự không có khiếm khuyết về thân thể, còn câu "vượt qua sắc đẹp của loài người" nói về sự hoàn hảo về thân thể.
Tūlapicuno vā kappāsapicuno vāti sappimaṇḍe pakkhipitvā ṭhapitassa satavihatassa tūlapicuno vā satavihatassa kappāsapicuno vā kāyasamphasso hoti.
Tūlapicuno vā kappāsapicuno vā means that her body's touch is like that of a hundred-times-beaten cotton tuft or a hundred-times-beaten kapok tuft, placed in clarified butter.
Tūlapicuno vā kappāsapicuno vā (như bông gòn hay bông vải) có nghĩa là sự tiếp xúc thân thể của nàng giống như bông gòn hoặc bông vải đã được giã trăm lần, đặt trong bơ lỏng.
Sīteti rañño sītakāle.
Sīte means 'in the king's cold season'.
Sīte (trong mùa lạnh) là trong mùa lạnh của nhà vua.
Uṇheti rañño uṇhakāle.
Uṇhe means 'in the king's hot season'.
Uṇhe (trong mùa nóng) là trong mùa nóng của nhà vua.
Candanagandhoti niccakālameva supisitassa abhinavassa catujjātisamāyojitassa haricandanassa gandho kāyato vāyati.
Candanagandho means that the scent of fresh haricandana, blended with the four species of perfumes, continuously emanates from her body.
Candanagandho (hương chiên đàn) là hương thơm của chiên đàn vàng mới mài, trộn bốn loại hương, tỏa ra từ thân thể nàng mọi lúc.
Uppalagandhoti hasitakathitakālesu mukhato nikkhanto taṅkhaṇaṃ vikasitasseva nīluppalassa atisurabhigandho vāyati.
Uppalagandho means that when she smiles or speaks, a supremely fragrant scent like that of a freshly bloomed blue lotus emanates from her mouth.
Uppalagandho (hương sen xanh) là hương thơm cực kỳ thanh khiết của hoa sen xanh vừa nở, tỏa ra từ miệng nàng khi nàng cười hay nói chuyện.
Evaṃ rūpasamphassagandhasampattiyuttāya panassā sarīrasampattiyā anurūpaṃ ācāraṃ dassetuṃ taṃ kho panātiādi vuttaṃ.
To show conduct appropriate to her bodily perfection, endowed with such perfect touch, complexion, and scent, the passage starting with taṃ kho panā has been stated.
Để chỉ ra hành vi phù hợp với sự hoàn hảo về thân thể của nàng, vốn có sự hoàn hảo về xúc giác và hương thơm như vậy, nên đã nói taṃ kho panā (này các Tỳ-kheo), v.v.
Tattha rājānaṃ disvā nisinnāsanato aggidaḍḍhā viya paṭhamameva uṭṭhātīti pubbuṭṭhāyinī.
Among these, pubbuṭṭhāyinī means she rises immediately upon seeing the king from her seated position, as if burned by fire.
Trong đó, pubbuṭṭhāyinī (dậy trước) là nàng đứng dậy ngay lập tức khỏi chỗ ngồi như bị lửa đốt khi thấy nhà vua.
Tasmiṃ nisinne tassa rañño tālavaṇṭena bījanādikiccaṃ katvā pacchā nipatati nisīdatīti pacchānipātinī.
Pacchānipātinī means that after the king is seated, she performs duties such as fanning him with a palm-leaf fan and then sits down after him.
Pacchānipātinī (ngồi sau) là khi nhà vua ngồi, nàng làm các việc như quạt cho nhà vua bằng quạt lá thốt nốt, rồi sau đó mới ngồi xuống.
Kiṃ karomi devāti tassa kiṃkāraṃ paṭissāvetīti kiṃkārapaṭissāvinī.
Kiṃkārapaṭissāvinī means she responds to the king's query, "What may I do, my lord?"
Kiṃkārapaṭissāvinī (hỏi "tôi phải làm gì?") là nàng hỏi nhà vua "Thưa Đại vương, tôi phải làm gì?".
Rañño manāpameva carati karotīti manāpacārinī.
Manāpacārinī means she acts and behaves only in ways pleasing to the king.
Manāpacārinī (hành động vừa ý) là nàng chỉ làm những điều vừa ý nhà vua.
Yaṃ rañño piyaṃ, tadeva vadatīti piyavādinī.
Piyavādinī means she speaks only what is dear to the king.
Piyavādinī (nói lời dễ thương) là nàng chỉ nói những lời mà nhà vua thích.
Idāni svāssā ācāro bhāvasuddhiyā eva, na sāṭheyyenāti dassetuṃ taṃ kho panātiādimāha.
Now, to show that her conduct is purely out of sincerity and not deceit, the passage starting with taṃ kho panā is spoken.
Bây giờ, để chỉ ra rằng hành vi của nàng là do sự thanh tịnh trong tâm, chứ không phải do sự lừa dối, nên đã nói taṃ kho panā (này các Tỳ-kheo), v.v.
Tattha no aticaratīti na atikkamitvā carati, aññaṃ purisaṃ cittenapi na patthetīti vuttaṃ hoti.
Among these, no aticaratī means she does not transgress, meaning she does not desire another man even in her mind.
Trong đó, no aticaratī (không vượt quá giới hạn) có nghĩa là nàng không hành động vượt quá giới hạn, không mong muốn một người đàn ông khác ngay cả trong tâm.
Tattha ye tassā ādimhi ‘‘abhirūpā’’tiādayo ante ‘‘pubbuṭṭhāyinī’’tiādayo guṇā vuttā, te pakatiguṇā eva ‘‘atikkantā mānusaṃ vaṇṇa’’ntiādayo pana cakkavattino puññaṃ upanissāya cakkaratanapātubhāvato paṭṭhāya purimakammānubhāvena nibbattantīti veditabbā.
Among these, the qualities mentioned at the beginning, such as "abhirūpā," and at the end, such as "pubbuṭṭhāyinī," are natural qualities. However, those like "her complexion surpasses that of humans" are to be understood as arising from the king's merit, due to the appearance of the Wheel-Gem, and by the power of previous kamma.
Trong số các phẩm chất của nàng, những phẩm chất được nói ở đầu như "xinh đẹp", v.v., và những phẩm chất ở cuối như "dậy trước", v.v., là những phẩm chất tự nhiên; còn những phẩm chất như "vượt qua sắc đẹp của loài người", v.v., thì được sinh ra do quả báo của nghiệp quá khứ, nương vào phước báu của Chuyển Luân Vương kể từ khi bánh xe báu xuất hiện.
Abhirūpatādikāpi vā cakkaratanapātubhāvato paṭṭhāya sabbākārapāripūrā jātā.
Or, qualities like being abhirūpā become perfect in all respects from the appearance of the Wheel-Gem.
Hoặc, các phẩm chất như xinh đẹp, v.v., cũng trở nên hoàn hảo về mọi mặt kể từ khi bánh xe báu xuất hiện.
Tenāha evarūpaṃ itthiratanaṃ pātubhavatīti.
Therefore, it is said, such a woman-gem appears.
Vì vậy, Đức Phật đã nói: "Một phụ nữ báu như vậy xuất hiện."
Evaṃ pātubhūtaitthiratanassa pana rañño cakkavattissa dhanakaraṇīyānaṃ kiccānaṃ yathāsukhappavattanatthaṃ gahapatiratanaṃ pātubhavati.
For the smooth accomplishment of the Universal Monarch's financial affairs, with such a woman-gem having appeared, the Householder-Gem appears.
Để cho các công việc liên quan đến tài sản của Chuyển Luân Vương được tiến hành thuận lợi, sau khi Nữ Báu xuất hiện như vậy, một Gia chủ Báu xuất hiện.
So pakatiyāva mahābhogo mahābhogakule jāto rañño dhanarāsivaḍḍhako seṭṭhi gahapati hoti, cakkaratanānubhāvasahitaṃ panassa kammavipākajaṃ dibbacakkhu pātubhavati, yena antopathaviyaṃ yojanabbhantare nidhiṃ passati.
He is naturally wealthy, born into a wealthy family, a rich householder who increases the king's treasury. By the power of the Wheel-Gem, he acquires a divine eye, born of kamma-result, with which he sees treasure within a yojana of the earth's interior.
Người ấy vốn là một đại phú hộ, sinh ra trong một gia đình đại phú hộ, là một trưởng giả, một gia chủ làm tăng thêm khối tài sản của nhà vua; nhưng nhờ oai lực của bánh xe báu, một thiên nhãn do quả báo nghiệp xuất hiện nơi người ấy, nhờ đó người ấy có thể nhìn thấy kho báu trong lòng đất trong phạm vi một dojana.
So taṃ sampattiṃ disvā tuṭṭhahadayo gantvā rājānaṃ dhanena pavāretvā sabbāni dhanakaraṇīyāni sampādeti.
Seeing this attainment, he becomes joyful, goes to the king, offers wealth, and completes all financial tasks.
Khi thấy sự thành tựu đó, người ấy hoan hỷ trong tâm, đến dâng tài sản cho nhà vua và hoàn thành mọi công việc liên quan đến tài sản.
Tena vuttaṃ puna caparaṃ, bhikkhave…pe… evarūpaṃ gahapatiratanaṃ pātubhavatīti.
Therefore, it is said, "Furthermore, O Bhikkhus...pe... such a householder-gem appears."
Vì vậy, Đức Phật đã nói: "Lại nữa, này các Tỳ-kheo... một Gia chủ Báu như vậy xuất hiện."
Evaṃ pātubhūtagahapatiratanassa pana rañño cakkavattissa sabbakiccasaṃvidhānasamatthaṃ pariṇāyakaratanaṃ pātubhavati.
With such a householder-gem having appeared, the Universal Monarch's Counsellor-Gem, capable of managing all affairs, appears.
Để Chuyển Luân Vương có thể sắp xếp mọi công việc, sau khi Gia chủ Báu xuất hiện như vậy, một Đại thần Báu xuất hiện.
So rañño jeṭṭhaputtova hoti.
He is the king's eldest son.
Người ấy chính là con trai trưởng của nhà vua.
Pakatiyā eva paṇḍito byatto medhāvī, rañño puññānubhāvaṃ nissāya panassa attano kammānubhāvena paracittañāṇaṃ uppajjati.
He is naturally wise, skilled, and intelligent. By relying on the king's meritorious power and his own kamma-power, knowledge of others' minds arises in him.
Vốn dĩ người ấy là người trí tuệ, thông minh, lanh lợi; nhưng nhờ nương vào phước báu của nhà vua, và do oai lực của nghiệp của chính mình, trí tuệ biết tâm người khác xuất hiện nơi người ấy.
Yena dvādasayojanāya rājaparisāya cittācāraṃ ñatvā rañño ahite hite ca vavatthapetuṃ samattho hoti.
With this, he understands the mental dispositions of the royal assembly within twelve yojanas and is capable of discerning what is detrimental or beneficial to the king.
Nhờ đó, người ấy có khả năng biết được hành vi tâm của hội đồng hoàng gia trong phạm vi mười hai dojana, và có thể sắp xếp những điều có lợi và bất lợi cho nhà vua.
Sopi taṃ attano ānubhāvaṃ disvā tuṭṭhahadayo rājānaṃ sabbakiccānusāsanena pavāreti.
He, too, seeing his own power, becomes joyful and offers the king guidance in all affairs.
Người ấy cũng, khi thấy oai lực của chính mình, hoan hỷ trong tâm, dâng lời khuyên về mọi công việc cho nhà vua.
Tena vuttaṃ puna caparaṃ…pe… pariṇāyakaratanaṃ pātubhavatīti.
Therefore, it is said, "Furthermore...pe... a counsellor-gem appears."
Vì vậy, Đức Phật đã nói: "Lại nữa... một Đại thần Báu xuất hiện."
Tattha ṭhapetabbaṃ ṭhapetunti tasmiṃ tasmiṃ ṭhānantare ṭhapetabbaṃ ṭhapetuṃ.
Among these, ṭhapetabbaṃ ṭhapetuṃ means to appoint those who should be appointed to various positions.
Trong đó, ṭhapetabbaṃ ṭhapetuṃ (đặt người đáng đặt) có nghĩa là đặt người đáng đặt vào vị trí thích hợp.
260. Kaṭaggahenāti jayaggāhena.
260. Kaṭaggahena means by taking victory.
260. Kaṭaggahenā (bằng cách chiếm lấy) là bằng cách chiến thắng.
Mahantaṃ bhogakkhandhanti ekappahāreneva dve vā tīṇi vā satasahassāni.
Mahantaṃ bhogakkhandhaṃ means two or three hundred thousand at one stroke.
Mahantaṃ bhogakkhandhaṃ (một khối tài sản lớn) là hai hoặc ba trăm ngàn (vàng bạc) trong một lần.
Kevalā paripūrā paṇḍitabhūmīti paṇḍito tīṇi sucaritāni pūretvā sagge nibbattati, tato manussalokaṃ āgacchanto kularūpabhogasampattiyaṃ nibbattati, tattha ṭhito tīṇi ca sucaritāni pūretvā puna sagge nibbattatīti ayaṃ sakalā paripuṇṇā paṇḍitabhūmi.
Kevalā paripūrā paṇḍitabhūmī means that a wise person, having perfected the three good conducts, is reborn in the heavenly realms. From there, coming to the human world, he is reborn into a family endowed with noble form and wealth. Remaining there, he again perfects the three good conducts and is reborn in the heavenly realms. This is the complete and perfect stage of the wise.
Kevalā paripūrā paṇḍitabhūmī (cõi hiền trí hoàn toàn đầy đủ) là một người hiền trí hoàn thành ba thiện hạnh, tái sinh vào cõi trời, rồi từ đó xuống cõi người, tái sinh vào một gia đình có sự hoàn hảo về dòng dõi, sắc đẹp và tài sản; ở đó, người ấy hoàn thành ba thiện hạnh nữa, rồi lại tái sinh vào cõi trời; đây là cõi hiền trí hoàn toàn đầy đủ.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
All the rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
262. Nirayaṃ upapannāti bhagavā katthaci nirayato paṭṭhāya desanaṃ devalokena osāpeti, katthaci devalokato paṭṭhāya nirayena osāpeti.
262. Nirayaṃ upapannā means that the Buddha sometimes begins his discourse from the hells and concludes with the deva worlds, and sometimes begins with the deva worlds and concludes with the hells.
262. Nirayaṃ upapannā (tái sinh vào địa ngục): Đức Phật đôi khi bắt đầu bài giảng từ địa ngục và kết thúc bằng cõi trời, đôi khi bắt đầu từ cõi trời và kết thúc bằng địa ngục.
Sace saggasampattiṃ vitthāretvā kathetukāmo hoti, nirayadukkhaṃ ekadesato katheti, tiracchānayonidukkhaṃ pettivisayadukkhaṃ manussalokasampattiṃ ekadesato katheti, saggasampattimeva vitthāreti.
If he wishes to elaborate on the heavenly attainments, he speaks of the suffering in hell only in part, and of the suffering in the animal realm and the realm of hungry ghosts, and of human world attainments, only in part, but elaborates on the heavenly attainments.
Nếu Ngài muốn giải thích chi tiết về sự an lạc của cõi trời, Ngài sẽ nói sơ lược về khổ đau của địa ngục, khổ đau của loài súc sinh, khổ đau của cõi ngạ quỷ và sự an lạc của cõi người, rồi giải thích chi tiết về sự an lạc của cõi trời.
Sace nirayadukkhaṃ vitthāretvā kathetukāmo hoti, devalokamanussalokesu sampattiṃ tiracchānayonipettivisayesu ca dukkhaṃ ekadesato katheti, nirayadukkhameva vitthāreti.
If he wishes to elaborate on the suffering in hell, he speaks of the attainments in the deva and human worlds, and the suffering in the animal realm and the realm of hungry ghosts, only in part, but elaborates on the suffering in hell.
Nếu Ngài muốn giải thích chi tiết về khổ đau của địa ngục, Ngài sẽ nói sơ lược về sự an lạc ở cõi trời và cõi người, và khổ đau ở loài súc sinh và cõi ngạ quỷ, rồi giải thích chi tiết về khổ đau của địa ngục.
So imasmiṃ sutte nirayadukkhaṃ vitthāretukāmo, tasmā devalokato paṭṭhāya desanaṃ nirayena osāpeti.
In this Sutta, he wishes to elaborate on the suffering in hell; therefore, he begins his discourse from the deva worlds and concludes with the hells.
Trong kinh này, Ngài muốn giải thích chi tiết về khổ đau của địa ngục, do đó Ngài bắt đầu bài giảng từ cõi trời và kết thúc bằng địa ngục.
Devalokamanussalokasampattiyo tiracchānayonipettivisayadukkhāni ca ekadesato kathetvā nirayadukkhameva vitthārena kathetuṃ tamenaṃ, bhikkhave, nirayapālātiādimāha.
Having spoken of the attainments in the deva and human worlds and the sufferings in the animal realm and the realm of hungry ghosts in part, he then states "Tamenaṃ, bhikkhave, nirayapālā..." in order to elaborate on the suffering in hell.
Để nói sơ lược về sự an lạc ở cõi trời và cõi người, và khổ đau ở loài súc sinh và cõi ngạ quỷ, rồi giải thích chi tiết về khổ đau của địa ngục, Ngài đã nói tamenaṃ, bhikkhave, nirayapālā (này các Tỳ-kheo, những người canh địa ngục), v.v.
Tattha ekacce therā ‘‘nirayapālā nāma natthi, yantarūpaṃ viya kammameva kāraṇaṃ kāretī’’ti vadanti.
In this regard, some Elders say, "There are no hell-keepers; it is karma itself that brings about the actions, like a machine."
Ở đây, một số trưởng lão nói rằng: "Không có những người gọi là ngục tốt (nirayapāla); chính nghiệp (kamma) đã tạo ra sự trừng phạt (kāraṇa), giống như một cỗ máy."
Tesaṃ taṃ ‘‘atthi niraye nirayapālāti, āmantā, atthi ca kāraṇikā’’tiādinā nayena abhidhamme (kathā. 866) paṭisedhitameva.
That statement of theirs was indeed refuted in the Abhidhamma, in a manner beginning with: "Are there guardians of hell (nirayapālā) in hell? Yes, there are; and there are torturers (kāraṇikā)."
Lời nói đó của họ đã bị bác bỏ trong Abhidhamma bằng cách nói rằng: "Có ngục tốt trong địa ngục ư? Vâng, có. Và có cả những kẻ hành hình (kāraṇikā) nữa," v.v.
Yathā hi manussaloke kammakāraṇakārakā atthi, evameva niraye nirayapālā atthīti.
For just as there are executioners in the human world, so too are there guardians of hell in hell, so it was said, and this was refuted.
Thật vậy, giống như trong thế giới loài người có những kẻ thực hiện việc trừng phạt, thì trong địa ngục cũng có những ngục tốt.
Yamassa raññoti yamarājā nāma vemānikapetarājā, ekasmiṃ kāle dibbavimāne dibbakapparukkhadibbauyyānadibbanāṭakādisampattiṃ anubhavati, ekasmiṃ kāle kammavipākaṃ, dhammiko rājā.
Of King Yama means King Yama is a vemānika peta king who, at one time, enjoys the divine bliss of a celestial palace, celestial wish-fulfilling trees, celestial gardens, and celestial entertainers; at another time, he experiences the results of kamma. He is a righteous king.
Về vua Yama: Yama-rājā là một vị vua dạ-xoa (vemānika peta-rājā), vào một thời điểm thì hưởng thụ sự sung túc của cung điện thiên giới, cây như ý thiên giới, vườn thiên giới, vũ điệu thiên giới, v.v., vào một thời điểm thì chịu quả báo của nghiệp (kamma-vipāka); ngài là một vị vua công chính (dhammika rājā).
Na cesa ekova hoti, catūsu pana dvāresu cattāro janā honti.
He is not alone; there are four persons at the four gates.
Ngài không chỉ có một mình, mà có bốn vị ở bốn cánh cửa.
Nāddasanti attano santike pesitassa kassaci devadūtassa abhāvaṃ sandhāya evaṃ vadati.
I did not see — this is said referring to the absence of any divine messenger sent to him.
Không thấy (nāddasaṃ): Người đàn ông đến địa ngục nói như vậy, ám chỉ không có bất kỳ sứ giả nào được gửi đến mình.
Atha naṃ yamo ‘‘nāyaṃ bhāsitassa atthaṃ sallakkhetī’’ti ñatvā sallakkhāpetukāmo ambhotiādimāha.
Then Yama, realizing "this one does not discern the meaning of what was said," and wishing to make him discern, said, "Ambho!" and so forth.
Sau đó, Yama, khi biết rằng "người này không hiểu ý nghĩa của lời nói," muốn làm cho người đó hiểu, nên nói: "Này ông!" v.v.
263. Paṭhamaṃ devadūtaṃ samanuyuñjitvāti ettha daharakumāro atthato evaṃ vadati nāma ‘‘passatha, bho, mayhampi tumhākaṃ viya hatthapādā atthi, sake panamhi muttakarīse palipanno, attano dhammatāya uṭṭhahitvā nhāyituṃ na sakkomi, ahaṃ kiliṭṭhagattomhi, nhāpetha manti vattumpi na sakkomi, jātitomhi aparimuttatāya ediso jāto.
263. Having questioned the first divine messenger — here, the young child, in essence, says: “Look, sirs, I too have hands and feet like you, but I am covered in my own urine and excrement; by my own nature, I cannot get up and bathe myself. My body is soiled, and I cannot even ask you to bathe me. I was born like this because I am not free from birth.
263. Sau khi thẩm vấn sứ giả đầu tiên: Ở đây, một đứa bé sơ sinh, về mặt ý nghĩa, nói như thế này: "Này các ông, hãy nhìn xem, tôi cũng có tay chân như các ông, nhưng tôi đang nằm trong phân và nước tiểu của chính mình. Tôi không thể tự mình đứng dậy và tắm rửa. Tôi bị dơ bẩn. Tôi thậm chí không thể nói 'Hãy tắm cho tôi.' Tôi trở nên như thế này vì chưa thoát khỏi sự sinh.
Na kho panāhameva, tumhepi jātito aparimuttāva.
Indeed, it is not just I; you too are not free from birth.
Không chỉ mình tôi, mà các ông cũng chưa thoát khỏi sự sinh.
Yatheva hi mayhaṃ, evaṃ tumhākampi jāti āgamissati, iti tassā pure āgamanāva kalyāṇaṃ karothā’’ti.
Just as birth will come to me, so too will it come to you. Therefore, before its arrival, do what is good.”
Giống như sự sinh sẽ đến với tôi, nó cũng sẽ đến với các ông. Vì vậy, trước khi nó đến, hãy làm điều thiện lành."
Tenesa devadūto nāma jāto, vacanattho pana maghadevasutte vuttova.
Thus, this is what makes him a divine messenger; the literal meaning has already been stated in the Maghadeva Sutta.
Vì thế, đứa bé này được gọi là sứ giả (devadūta). Còn ý nghĩa của từ này đã được giải thích trong kinh Maghadeva.
Dutiyaṃ devadūtanti etthāpi jarājiṇṇasatto atthato evaṃ vadati nāma – ‘‘passatha, bho, ahampi tumhe viya taruṇo ahosiṃ ūrubalabāhubalajavanasampanno, tassa me tā balajavanasampattiyo antarahitā, vijjamānāpi me hatthapādā hatthapādakiccaṃ na karonti, jarāyamhi aparimuttatāya ediso jāto.
The second divine messenger — here too, the person worn out by old age, in essence, says: “Look, sirs, I too was once young like you, endowed with strength in my thighs, arms, and swiftness. But those endowments of strength and swiftness have disappeared from me. Though I have hands and feet, they do not perform the function of hands and feet. I became like this because I am not free from old age.
Sứ giả thứ hai: Ở đây, một chúng sinh già yếu, về mặt ý nghĩa, nói như thế này: "Này các ông, hãy nhìn xem, tôi cũng đã từng trẻ trung như các ông, với sức mạnh đùi, sức mạnh cánh tay và sự nhanh nhẹn. Nhưng những sức mạnh và sự nhanh nhẹn đó đã biến mất. Tay chân tôi dù còn đó nhưng không thực hiện được chức năng của chúng. Tôi trở nên như thế này vì chưa thoát khỏi sự già.
Na kho panāhameva, tumhepi jarāya aparimuttāva.
Indeed, it is not just I; you too are not free from old age.
Không chỉ mình tôi, mà các ông cũng chưa thoát khỏi sự già.
Yatheva hi mayhaṃ, evaṃ tumhākampi jarā āgamissati, iti tassā pure āgamanāva kalyāṇaṃ karothā’’ti.
Just as old age will come to me, so too will it come to you. Therefore, before its arrival, do what is good.”
Giống như sự già sẽ đến với tôi, nó cũng sẽ đến với các ông. Vì vậy, trước khi nó đến, hãy làm điều thiện lành."
Tenesa devadūto nāma jāto.
Thus, this is what makes him a divine messenger.
Vì thế, người này được gọi là sứ giả.
Tatiyaṃ devadūtanti etthāpi gilānasatto atthato eva vadati nāma – ‘‘passatha, bho, ahampi tumhe viya nirogo ahosiṃ, somhi etarahi byādhinā abhihato sake muttakarīse palipanno, uṭṭhātumpi na sakkomi, vijjamānāpi me hatthapādā hatthapādakiccaṃ na karonti, byādhitomhi aparimuttatāya ediso jāto.
The third divine messenger — here too, the sick person, in essence, says: “Look, sirs, I too was once healthy like you. But now I am afflicted by illness, covered in my own urine and excrement. I cannot even get up. Though I have hands and feet, they do not perform the function of hands and feet. I became like this because I am not free from illness.
Sứ giả thứ ba: Ở đây, một chúng sinh bệnh tật, về mặt ý nghĩa, nói như thế này: "Này các ông, hãy nhìn xem, tôi cũng đã từng khỏe mạnh như các ông. Nhưng bây giờ tôi bị bệnh tật hành hạ, nằm trong phân và nước tiểu của chính mình. Tôi không thể đứng dậy. Tay chân tôi dù còn đó nhưng không thực hiện được chức năng của chúng. Tôi trở nên như thế này vì chưa thoát khỏi bệnh tật.
Na kho panāhameva, tumhepi byādhito aparimuttāva.
Indeed, it is not just I; you too are not free from illness.
Không chỉ mình tôi, mà các ông cũng chưa thoát khỏi bệnh tật.
Yatheva hi mayhaṃ, evaṃ tumhākaṃ byādhi āgamissati, iti tassa pure āgamanāva kalyāṇaṃ karothā’’ti.
Just as illness will come to me, so too will it come to you. Therefore, before its arrival, do what is good.”
Giống như bệnh tật sẽ đến với tôi, nó cũng sẽ đến với các ông. Vì vậy, trước khi nó đến, hãy làm điều thiện lành."
Tenesa devadūto nāma jāto.
Thus, this is what makes him a divine messenger.
Vì thế, người này được gọi là sứ giả.
265. Catutthaṃ devadūtanti ettha pana kammakāraṇā vā devadūtāti kātabbā kammakāraṇikā vā.
265. The fourth divine messenger — here, one should consider either the instruments of torture (kammakāraṇā) as divine messengers or the torturers (kammakāraṇikā) as such.
265. Sứ giả thứ tư: Ở đây, có thể là những hình phạt (kammakāraṇā) hoặc những kẻ hành hình (kammakāraṇikā) được gọi là sứ giả.
Tattha pana kammakāraṇapakkhe bāttiṃsa tāva kammakāraṇā atthato evaṃ vadanti nāma – ‘‘mayaṃ nibbattamānā na rukkhe vā pāsāṇe vā nibbattāma, tumhādisānaṃ sarīre nibbattāma, iti amhākaṃ pure nibbattitova kalyāṇaṃ karothā’’ti.
In the case of the instruments of torture, the thirty-two instruments of torture, in essence, say: “When we arise, we do not arise in trees or rocks, but we arise in bodies like yours. Therefore, do what is good before we arise.”
Trong trường hợp những hình phạt, ba mươi hai hình phạt, về mặt ý nghĩa, nói như thế này: "Khi chúng tôi xuất hiện, chúng tôi không xuất hiện trên cây hay đá, mà chúng tôi xuất hiện trên thân thể của những người như các ông. Vì vậy, trước khi chúng tôi xuất hiện, hãy làm điều thiện lành."
Tenete devadūtā nāma jātā.
Thus, these become divine messengers.
Vì thế, những hình phạt này được gọi là sứ giả.
Kammakāraṇikāpi atthato evaṃ vadanti nāma – ‘‘mayaṃ dvattiṃsa kammakāraṇā karontā na rukkhādīsu karoma, tumhādisesu sattesuyeva karoma, iti amhākaṃ tumhesu pure kammakāraṇākaraṇatova kalyāṇaṃ karothā’’ti.
The torturers too, in essence, say: “When we inflict the thirty-two instruments of torture, we do not inflict them on trees and so forth, but on beings like yourselves. Therefore, do what is good before we inflict torture on you.”
Những kẻ hành hình cũng, về mặt ý nghĩa, nói như thế này: "Khi chúng tôi thực hiện ba mươi hai hình phạt, chúng tôi không thực hiện trên cây cối v.v., mà chúng tôi thực hiện trên những chúng sinh như các ông. Vì vậy, trước khi chúng tôi thực hiện các hình phạt trên các ông, hãy làm điều thiện lành."
Tenetepi devadūtā nāma jātā.
Thus, these also become divine messengers.
Vì thế, những kẻ hành hình này cũng được gọi là sứ giả.
266. Pañcamaṃ devadūtanti ettha matakasatto atthato evaṃ vadati nāma – ‘‘passatha bho maṃ āmakasusāne chaḍḍitaṃ uddhumātakādibhāvaṃ pattaṃ, maraṇatomhi aparimuttatāya ediso jāto.
266. The fifth divine messenger — here, the dead person, in essence, says: “Look, sirs, at me, thrown into the charnel ground, having become swollen and putrid. I became like this because I am not free from death.
266. Sứ giả thứ năm: Ở đây, một chúng sinh đã chết, về mặt ý nghĩa, nói như thế này: "Này các ông, hãy nhìn tôi bị vứt bỏ ở bãi tha ma, đã trở thành một xác chết trương phình v.v. Tôi trở nên như thế này vì chưa thoát khỏi sự chết.
Na kho panāhameva, tumhepi maraṇato aparimuttāva.
Indeed, it is not just I; you too are not free from death.
Không chỉ mình tôi, mà các ông cũng chưa thoát khỏi sự chết.
Yatheva hi mayhaṃ, evaṃ tumhākampi maraṇaṃ āgamissati, iti tassa pure āgamanāva kalyāṇaṃ karothā’’ti.
Just as death will come to me, so too will it come to you. Therefore, do what is good before its arrival.”
Giống như sự chết sẽ đến với tôi, nó cũng sẽ đến với các ông. Vì vậy, trước khi nó đến, hãy làm điều thiện lành."
Tenesa devadūto nāma jāto.
Thus, this is what makes him a divine messenger.
Vì thế, chúng sinh này được gọi là sứ giả.
Imaṃ pana devadūtānuyogaṃ ko labhati, ko na labhatīti?
But who receives this questioning by divine messengers, and who does not?
Vậy ai nhận được sự thẩm vấn của các sứ giả này, ai không?
Yena tāva bahuṃ pāpaṃ kataṃ, so gantvā niraye nibbattatiyeva.
One who has committed much evil, goes and is simply reborn in hell.
Người nào đã làm nhiều điều ác, người đó sẽ đi thẳng xuống địa ngục.
Yena pana parittaṃ pāpakammaṃ kataṃ, so labhati.
But one who has committed little evil kamma receives it.
Còn người nào đã làm ít điều ác, người đó sẽ nhận được sự thẩm vấn.
Yathā hi sabhaṇḍaṃ coraṃ gahetvā kattabbameva karonti, na vinicchinanti.
For example, if a thief with stolen goods is caught, they simply apply the necessary punishment; they do not conduct an inquiry.
Thật vậy, giống như trong thế gian, khi bắt được một tên trộm có tang vật, người ta chỉ thực hiện hình phạt cần thiết, chứ không xét xử.
Anuvijjitvā gahitaṃ pana vinicchayaṭṭhānaṃ nayanti, so vinicchayaṃ labhati.
But one who is caught after an investigation is brought to the place of inquiry, and that person receives an inquiry.
Nhưng khi bắt được một tên trộm cần điều tra, người ta đưa hắn đến nơi xét xử, và hắn sẽ được xét xử.
Evaṃsampadametaṃ.
This case is similar.
Trường hợp này cũng tương tự.
Parittapāpakammā hi attano dhammatāyapi saranti, sāriyamānāpi saranti.
Those with little evil kamma recall their good deeds by their own nature, or they recall them when reminded.
Những người đã làm ít điều ác, họ có thể tự mình nhớ lại (nghiệp thiện) hoặc được nhắc nhở để nhớ lại.
Tattha dīghajayantadamiḷo nāma attano dhammatāya sari.
Among them, the Dīghajayanta Damila recalled by his own nature.
Ở đây, một người Damiḷa tên Dīghajayanta đã tự mình nhớ lại.
So kira damiḷo sumanagirivihāre ākāsacetiyaṃ rattapaṭena pūjesi.
It is said that this Damila offered a red cloth to the Aṅkāsa Cetiya at Sumanagiri Vihāra.
Nghe nói, người Damiḷa đó đã cúng dường một tấm vải đỏ cho tháp trên không (ākāsa-cetiya) tại tu viện Sumanagiri.
Atha niraye ussadasāmante nibbatto aggijālasaddaṃ sutvāva attano pūjitapaṭaṃ anussari, so gantvā sagge nibbatto.
Then, being reborn near Ussada hell, he heard the sound of the flames and recollected the cloth he had offered. He then went and was reborn in heaven.
Sau đó, khi tái sinh gần Ussada-niraya và nghe tiếng lửa cháy xèo xèo, ông ta nhớ lại tấm vải đã cúng dường, và tái sinh lên cõi trời.
Aparopi puttassa daharabhikkhuno khalisāṭakaṃ dento pādamūle ṭhapesi, maraṇakālamhi paṭapaṭāti sadde nimittaṃ gaṇhi, sopi ussadasāmante nibbatto jālasaddena taṃ sāṭakaṃ anussaritvā sagge nibbatto.
Another person, giving a patched robe to his young bhikkhu son, placed it at his feet. At the time of death, he took the sound "paṭapaṭā" as a sign. He too, reborn near Ussada hell, recollected that robe by the sound of the flames and was reborn in heaven.
Một người khác, khi dâng một tấm y cũ cho con trai mình là một tỳ khưu trẻ, đã đặt nó dưới chân. Vào lúc lâm chung, ông ta đã lấy tiếng "patapaṭa" làm nghiệp tướng (kamma-nimitta). Ông ta cũng tái sinh gần Ussada-niraya, và khi nghe tiếng lửa cháy, ông ta nhớ lại tấm y đó và tái sinh lên cõi trời.
Evaṃ tāva attano dhammatāya kusalaṃ kammaṃ saritvā sagge nibbattatīti.
Thus, first, one recalls one's wholesome kamma by one's own nature and is reborn in heaven.
Như vậy, việc nhớ lại nghiệp thiện của mình một cách tự nhiên có thể dẫn đến tái sinh lên cõi trời.
Attano dhammatāya asarante pana pañca devadūte pucchati.
But for those who do not recall by their own nature, Yama questions them with the five divine messengers.
Còn đối với những người không tự mình nhớ lại, Yama sẽ hỏi về năm sứ giả.
Tattha koci paṭhamena devadūtena sarati, koci dutiyādīhi.
Among them, some recall by the first divine messenger, some by the second, and so on.
Ở đây, có người nhớ lại nhờ sứ giả đầu tiên, có người nhờ sứ giả thứ hai v.v.
Yo pana pañcahipi na sarati, taṃ yamo rājā sayaṃ sāreti.
But if someone does not recall even by all five, King Yama himself reminds him.
Còn người nào không nhớ lại dù qua cả năm sứ giả, thì vua Yama sẽ tự mình nhắc nhở.
Eko kira amacco sumanapupphakumbhena mahācetiyaṃ pūjetvā yamassa pattiṃ adāsi, taṃ akusalakammena niraye nibbattaṃ yamassa santikaṃ nayiṃsu.
It is said that a certain minister offered Sumanapuppha flowers in a pot to the Great Cetiya and dedicated the merit to Yama. Due to unwholesome kamma, he was reborn in hell and brought before Yama.
Nghe nói, có một vị đại thần đã cúng dường Đại Tháp (Mahā-cetiya) bằng một bình hoa lài và hồi hướng phước báu cho Yama. Vì nghiệp bất thiện, vị đó tái sinh vào địa ngục và bị dẫn đến Yama.
Tasmiṃ pañcahipi devadūtehi kusale asarante yamo sayaṃ olokento disvā – ‘‘nanu tvaṃ mahācetiyaṃ sumanapupphakumbhena pūjetvā mayhaṃ pattiṃ adāsī’’ti sāresi, so tasmiṃ kāle saritvā devalokaṃ gato.
When he did not recall his wholesome deed even with the five divine messengers, Yama himself looked, saw it, and reminded him, saying, “Did you not offer Sumanapuppha flowers in a pot to the Great Cetiya and dedicate the merit to me?” He then recollected at that time and went to the deva world.
Khi vị đó không nhớ lại nghiệp thiện của mình qua cả năm sứ giả, Yama tự mình nhìn thấy và nhắc nhở: "Chẳng phải ngươi đã cúng dường Đại Tháp bằng một bình hoa lài và hồi hướng phước báu cho ta sao?" Vào lúc đó, vị đại thần nhớ lại và được sinh lên cõi trời.
Yamo pana sayaṃ oloketvāpi apassanto – ‘‘mahādukkhaṃ nāma anubhavissati ayaṃ satto’’ti tuṇhī hoti.
But if Yama himself looks and still does not see, he becomes silent, thinking, “This being will surely experience great suffering.”
Còn Yama, nếu tự mình nhìn mà cũng không thấy, thì sẽ im lặng và nghĩ: "Chúng sinh này chắc chắn sẽ phải chịu khổ đau lớn lao."
267. Mahānirayeti avīcimahānirayamhi.
267. In the Great Hell means in Avīci Great Hell.
267. Trong đại địa ngục (mahā-niraye) nghĩa là trong đại địa ngục Avīci.
Kiṃ panassa pamāṇaṃ?
What then is its size?
Vậy kích thước của nó là bao nhiêu?
Abbhantaraṃ āyāmena ca vitthārena ca yojanasataṃ hoti.
Its interior is one hundred yojanas in both length and breadth.
Bên trong, nó dài và rộng một trăm dojunā.
Lohapathavī lohachadanaṃ ekekā ca bhitti navanavayojanikā hoti.
It has an iron floor and an iron roof, and each wall is nine yojanas thick.
Mặt đất bằng sắt, mái che bằng sắt, và mỗi bức tường cao chín dojunā.
Puratthimāya bhittiyā acci uṭṭhitā pacchimaṃ bhittiṃ gahetvā taṃ vinivijjhitvā parato yojanasataṃ gacchati.
A flame arising from the eastern wall reaches the western wall, pierces through it, and goes one hundred yojanas beyond.
Ngọn lửa bùng lên từ bức tường phía đông, bao trùm bức tường phía tây, xuyên qua nó và đi xa một trăm do tuần về phía bên kia.
Sesadisāsupi eseva nayo.
The same method applies to the other directions as well.
Đối với các hướng còn lại cũng vậy.
Iti jālapariyantavasena āyāmavitthārato aṭṭhārasayojanādhikāni tīṇi yojanasatāni, parikkhepato pana navayojanasatāni catupaṇṇāsayojanāni, samantā pana ussadehi saddhiṃ dasayojanasahassaṃ hoti.
Thus, by the extent of its flames, its length and width are three hundred yojanas and eighteen yojanas more. Its circumference is nine hundred and fifty-four yojanas. And together with the surrounding Ussada hells, it is ten thousand yojanas all around.
Như vậy, theo giới hạn của ngọn lửa, chiều dài và chiều rộng là ba trăm do tuần cộng thêm mười tám do tuần; còn chu vi là chín trăm do tuần cộng thêm năm mươi bốn do tuần; và tổng cộng với các ngục Ussada xung quanh là mười ngàn do tuần.
268. Ubbhataṃ tādisameva hotīti ettha akkantapadaṃ yāva aṭṭhito daḷhaṃ uddharitumeva na sakkā.
In "it is lifted up in the same manner," the foot that has stepped down is so burned to the bone that it cannot be lifted.
268. Trong câu Ubbhataṃ tādisameva hotī (cất lên cũng như vậy), cái chân đã đặt xuống không thể nhấc lên được cho đến tận xương.
Ayaṃ panettha attho – heṭṭhato paṭṭhāya ḍayhati, uparito paṭṭhāya jhāyati, iti akkamanakāle ḍayhamānaṃ paññāyati, uddharaṇakāle tādisameva, tasmā evaṃ vuttaṃ.
The meaning here is this: it burns from below, and it burns from above, so at the time of stepping, it appears to be burning, and at the time of lifting, it is the same. Therefore, it is said thus.
Ý nghĩa ở đây là: từ dưới chân cháy lên, từ trên đầu cũng cháy xuống, nên khi đặt chân xuống thì thấy đang cháy, khi nhấc chân lên cũng như vậy, vì thế mới nói như vậy.
Bahusampattoti bahūni vassasatavassasahassāni sampatto.
Bahusampatto means having reached many hundreds and thousands of years.
Bahusampatto (đến nhiều) nghĩa là đã trải qua nhiều trăm năm, nhiều ngàn năm.
Kasmā panesa narako avīcīti saṅkhaṃ gatoti.
Why has this hell come to be known as Avīci?
Tại sao địa ngục này được gọi là Avīci?
Vīci nāma antaraṃ vuccati, tattha ca aggijālānaṃ vā sattānaṃ vā dukkhassa vā antaraṃ natthi.
Vīci means an interval, and in that hell, there is no interval for the flames, or for the beings, or for the suffering.
Vīci có nghĩa là khoảng cách, nhưng ở đó không có khoảng cách giữa các ngọn lửa, giữa các chúng sinh hay giữa các khổ đau.
Tasmā so avīcīti saṅkhaṃ gatoti.
Therefore, it has come to be known as Avīci.
Vì thế nó được gọi là Avīci.
Tassa hi puratthimabhittito jālā uṭṭhitā saṃsibbamānā yojanasataṃ gantvā pacchimabhittiṃ vinivijjhitvā parato yojanasataṃ gacchati.
Indeed, flames arising from its eastern wall, intertwining, travel a hundred yojanas, pierce through the western wall, and proceed another hundred yojanas beyond it.
Thật vậy, ngọn lửa bùng lên từ bức tường phía đông, liên tục lan tỏa đi xa một trăm do tuần, xuyên qua bức tường phía tây và đi thêm một trăm do tuần về phía bên kia.
Sesadisāsupi eseva nayo.
The same method applies to the other directions.
Đối với các hướng còn lại cũng vậy.
Imesaṃ channaṃ jālānaṃ majjhe nibbatto devadatto, tassa yojanasatappamāṇo attabhāvo, dve pādā yāva gopphakā lohapathaviṃ paviṭṭhā, dve hatthā yāva maṇibandhā lohabhittiyo paviṭṭhā, sīsaṃ yāva bhamukaṭṭhito lohachadane paviṭṭhaṃ, adhobhāgena ekaṃ lohasūlaṃ pavisitvā kāyaṃ vinivijjhantaṃ chadane paviṭṭhaṃ, pācīnabhittito nikkhantasūlaṃ hadayaṃ vinivijjhitvā pacchimabhittiṃ paviṭṭhaṃ, uttarabhittito nikkhantasūlaṃ phāsukā vinivijjhitvā dakkhiṇabhittiṃ paviṭṭhaṃ.
In the midst of these six flames, Devadatta was born. His body is a hundred yojanas in size. His two feet, up to the ankles, are sunk into the iron ground. His two hands, up to the wrists, are sunk into the iron walls. His head, up to the eyebrows, is sunk into the iron roof. From below, an iron spike enters and pierces his body, sinking into the roof. A spike emerging from the eastern wall pierces his heart and enters the western wall. A spike emerging from the northern wall pierces his ribs and enters the southern wall.
Giữa sáu ngọn lửa này, Devadatta đã tái sinh, thân thể ông ta dài một trăm do tuần; hai bàn chân ông ta lún sâu vào nền đất sắt đến mắt cá chân; hai cánh tay ông ta lún sâu vào các bức tường sắt đến cổ tay; đầu ông ta lún vào trần sắt đến lông mày; một cây giáo sắt từ phía dưới xuyên qua thân ông ta và đâm vào trần; một cây giáo từ bức tường phía đông xuyên qua tim ông ta và đâm vào bức tường phía tây; một cây giáo từ bức tường phía bắc xuyên qua xương sườn ông ta và đâm vào bức tường phía nam.
Niccale tathāgatamhi aparaddhattā niccalova hutvā paccatīti kammasarikkhatāya ediso jāto.
Because he committed an offense against the immovable Tathāgata, he cooks immovably, thus becoming such due to the similarity of his kamma.
Vì đã phạm tội với Đức Như Lai không lay chuyển, ông ta cũng phải chịu đựng sự hành hạ không lay chuyển, điều này phù hợp với nghiệp của ông ta.
Evaṃ jālānaṃ nirantaratāya avīci nāma.
Thus, due to the uninterrupted nature of the flames, it is called Avīci.
Như vậy, do sự liên tục không ngừng của các ngọn lửa, nó được gọi là Avīci.
Abbhantare panassa yojanasatike ṭhāne nāḷiyaṃ koṭṭetvā pūritapiṭṭhaṃ viya sattā nirantarā, ‘‘imasmiṃ ṭhāne satto atthi, imasmiṃ natthī’’ti na vattabbaṃ, gacchantānaṃ ṭhitānaṃ nisinnānaṃ nipannānaṃ anto natthi, gacchante vā ṭhite vā nisinne vā nipanne vā aññamaññaṃ na bādhanti.
Within its hundred-yojana space, beings are continuous, like flour pounded and filled into a tube. It cannot be said, "There is a being in this place, there is not in that place." There is no end for those who are going, standing, sitting, or lying down. Those who are going, standing, sitting, or lying down do not obstruct one another.
Bên trong, tại nơi rộng một trăm do tuần, các chúng sinh dày đặc như bột được nghiền và đổ đầy vào ống; không thể nói rằng “có chúng sinh ở chỗ này, không có ở chỗ kia”; không có khoảng trống cho những người đi, đứng, ngồi, nằm; những người đi, đứng, ngồi, nằm không cản trở lẫn nhau.
Evaṃ sattānaṃ nirantaratāya avīci.
Thus, due to the uninterrupted nature of beings, it is Avīci.
Như vậy, do sự liên tục của các chúng sinh, nó là Avīci.
Kāyadvāre pana cha upekkhāsahagatāni cittāni uppajjanti, ekaṃ dukkhasahagataṃ.
At the bodily door, six cittas accompanied by upekkhā arise, and one citta accompanied by dukkha.
Tuy nhiên, ở cửa thân, sáu tâm đồng sinh với xả (upekkhā) phát sinh, và một tâm đồng sinh với khổ (dukkha).
Evaṃ santepi yathā jivhagge cha madhubindūni ṭhapetvā ekasmiṃ tambalohabindumhi ṭhapite anudahanabalavatāya tadeva paññāyati, itarāni abbohārikāni honti, evaṃ anudahanabalavatāya dukkhamevettha nirantaraṃ, itarāni abbohārikānīti.
Even so, just as when six drops of honey are placed on the tip of the tongue and one drop of molten copper is placed, only the latter is perceived due to its overwhelming intensity, and the others become negligible, so too, due to the overwhelming intensity, suffering here is continuous, and the others are negligible.
Mặc dù vậy, cũng như khi đặt sáu giọt mật ong lên đầu lưỡi cùng với một giọt đồng đỏ nóng chảy, do sức mạnh của sự nóng bỏng, chỉ có giọt đồng đỏ đó là rõ ràng, còn những giọt kia thì không đáng kể; tương tự như vậy, ở đây, do sức mạnh của sự nóng bỏng liên tục, chỉ có khổ đau là liên tục, còn những thứ khác thì không đáng kể.
Evaṃ dukkhassa nirantaratāya avīci.
Thus, due to the uninterrupted nature of suffering, it is Avīci.
Như vậy, do sự liên tục của khổ đau, nó là Avīci.
269. Mahantoti yojanasatiko.
Mahanto means a hundred yojanas.
269. Mahanto (to lớn) nghĩa là rộng một trăm do tuần.
So tattha patatīti eko pādo mahāniraye hoti, eko gūthaniraye nipatati.
So tattha patatī means one foot is in the great hell, and one foot falls into the excrement hell.
So tattha patatī (người ấy rơi xuống đó) nghĩa là một chân ở trong đại địa ngục, một chân rơi xuống địa ngục phân.
Sūcimukhāti sūcisadisamukhā, te hatthigīvappamāṇā ekadoṇikanāvāppamāṇā vā honti.
Sūcimukhā means having needle-like mouths; they are the size of an elephant's neck or a single-trunk boat.
Sūcimukhā (miệng kim) nghĩa là có miệng giống như kim, chúng có kích thước bằng cổ voi hoặc bằng một chiếc thuyền độc mộc.
Kukkulanirayoti yojanasatappamāṇova anto kūṭāgāramattavitaccitaaṅgārapuṇṇo ādittachārikanirayo, yattha patitapatitā kudrūsakarāsimhi khittaphālavāsisilādīni viya heṭṭhimatalameva gaṇhanti.
The Kukkula hell is a hundred yojanas in size, filled with glowing ashes and embers that lack flames, like a vaulted house inside, where those who fall take hold of the bottom surface, like ploughshares, chisels, or stones thrown into a heap of kodo millet.
Kukkulanirayo (địa ngục Tro nóng) là một địa ngục tro nóng rực, rộng một trăm do tuần, bên trong đầy những đống than hồng không lửa, được sắp xếp như một ngôi nhà có mái nhọn, nơi những người rơi xuống, giống như những lưỡi dao, rìu, đá bị ném vào đống hạt kudrūsaka, chỉ chạm đến mặt dưới cùng.
Vāteritānīti kammamayena vātena calitāni.
Vāteritānī means moved by winds born of kamma.
Vāteritānī (bị gió thổi) nghĩa là bị gió do nghiệp tạo ra làm lay động.
Hatthampi chindantīti phalake maṃsaṃ viya koṭṭayamānāni chindanti.
Hatthampi chindantī means they cut them, chopping them up like meat on a board.
Hatthampi chindantī (họ cũng chặt tay) nghĩa là họ chặt tay như xẻ thịt trên tấm ván.
Sace uṭṭhāya palāyati, ayopākāro samuṭṭhahitvā parikkhipati, heṭṭhā khuradhārā samuṭṭhāti.
If one gets up and flees, an iron wall rises and encloses them; a razor blade rises from below.
Nếu người đó đứng dậy bỏ chạy, một bức tường sắt sẽ nổi lên bao vây, và một lưỡi dao cạo sẽ nổi lên từ phía dưới.
Khārodakā nadīti vetaraṇī nāma tambalohanadī.
The Khārodakā River is called Vetaraṇī, a river of molten copper.
Khārodakā nadī (sông nước kiềm) là sông Vetaraṇī, một con sông đồng đỏ.
Tattha ayomayāni kharavālika-pokkharapattāni, heṭṭhā khuradhārā ubhosu tīresu vettalatā ca kusatiṇāni ca.
Therein are rough, iron-like razor-leafed lotuses. Below are razor blades, and on both banks are cane creepers and Kuśa grass.
Ở đó có cát sắt sắc nhọn, lá sen bằng sắt, lưỡi dao cạo ở phía dưới, và dây mây cùng cỏ sắc nhọn ở hai bờ.
So tattha dukkhā tibbā kharāti so tattha uddhañca adho ca vuyhamāno pokkharapattesu chijjati.
So tattha dukkhā tibbā kharā means there, being swept up and down, he is cut by the razor-leafed lotuses.
So tattha dukkhā tibbā kharā (người ấy ở đó chịu khổ đau dữ dội, gay gắt) nghĩa là người ấy bị cuốn trôi lên xuống ở đó, bị cắt xẻ bởi lá sen.
Siṅghāṭakasaṇṭhānāya kharavālikāya kaṇṭakehi vijjhiyati, khuradhārāhi phāliyati, ubhosu tīresu kusatiṇehi vilekhati, vettalatāhi ākaḍḍhiyati, tikkhasattīhi phāliyati.
He is pierced by thorns in the rough sand, which is shaped like a crossroad. He is split by razor blades, scraped by Kuśa grass on both banks, dragged by cane creepers, and torn by sharp spears.
Bị đâm bởi gai trên bãi cát sắc nhọn hình ngã tư, bị xẻ bởi lưỡi dao cạo, bị cào xước bởi cỏ sắc nhọn ở hai bờ, bị kéo bởi dây mây, và bị đâm bởi những ngọn giáo sắc bén.
270. Tattena ayosaṅkunāti tena jigacchitomhīti vutte mahantaṃ lohapacchiṃ lohaguḷānaṃ pūretvā taṃ upagacchanti, so lohaguḷabhāvaṃ ñatvā dante samphuseti, athassa te tattena ayosaṅkunā mukhaṃ vivaranti, tambalohadhārehi mahantena lohakaṭāhena tambalohaṃ upanetvā evamevaṃ karonti.
Tattena ayosaṅkunā means when he says, "I am hungry," they approach him with a large iron basket filled with iron balls. Knowing them to be iron balls, he closes his teeth. Then, they open his mouth with a red-hot iron hook, bring molten copper in a large iron pot with streams of molten copper, and do the same.
270. Tattena ayosaṅkunā (bằng cây móc sắt nung đỏ) nghĩa là khi người ấy nói: “Tôi đói”, họ mang đến một cái giỏ sắt lớn đầy những viên sắt nung đỏ, người ấy biết đó là viên sắt nung đỏ nên khép răng lại, sau đó họ dùng cây móc sắt nung đỏ mở miệng người ấy ra, và dùng một cái chảo sắt lớn chứa đồng đỏ nóng chảy mang đến gần và làm như vậy.
Puna mahānirayeti evaṃ pañcavidhabandhanato paṭṭhāya yāva tambalohapānā tambalohapānato paṭṭhāya puna pañcavidhabandhanādīni kāretvā mahāniraye pakkhipanti.
Again, mahāniraye: thus, from the fivefold binding up to the drinking of molten copper, and from the drinking of molten copper, they again inflict the fivefold binding and so forth, and cast him into the great hell.
Lại nữa, mahāniraye (trong đại địa ngục) nghĩa là sau khi chịu đựng từ năm loại trói buộc cho đến uống đồng đỏ, và từ việc uống đồng đỏ lại chịu đựng năm loại trói buộc trở đi, các cai ngục sẽ ném người ấy trở lại đại địa ngục.
Tattha koci pañcavidhabandhaneneva muccati, koci dutiyena, koci tatiyena, koci tambalohapānena muccati, kamme pana aparikkhīṇe puna mahāniraye pakkhipanti.
There, some are released merely by the fivefold binding, some by the second, some by the third, and some by the drinking of molten copper. But if their kamma is not exhausted, they are again cast into the great hell.
Ở đó, một số người được giải thoát chỉ sau năm loại trói buộc, một số sau loại thứ hai, một số sau loại thứ ba, một số sau khi uống đồng đỏ; nhưng nếu nghiệp chưa hết, họ lại bị ném trở lại đại địa ngục.
Idaṃ pana suttaṃ gaṇhanto eko daharabhikkhu, – ‘‘bhante, ettakaṃ dukkhamanubhavitasattaṃ punapi mahāniraye pakkhipantī’’ti āha.
A young bhikkhu, learning this Sutta, said, "Venerable sir, do they cast a being who has endured so much suffering into the great hell again?"
Một vị tỳ khưu trẻ đang học kinh này đã hỏi: “Bạch Thế Tôn, một chúng sinh đã chịu đựng nhiều khổ đau như vậy lại bị ném trở lại đại địa ngục sao?”
Āma, āvuso, kamme aparikkhīṇe punappunaṃ evaṃ karontīti.
"Yes, friend, if the kamma is not exhausted, they do so again and again,"*.
“Phải, này hiền hữu, nếu nghiệp chưa hết, họ sẽ bị làm như vậy lặp đi lặp lại,” (vị thầy) nói.
Tiṭṭhatu, bhante, uddeso, kammaṭṭhānameva kathethāti kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā sotāpanno hutvā āgamma uddesaṃ aggahesi.
"Let the recitation wait, Venerable sir, please teach me meditation," he said, and having had meditation taught, he returned after becoming a Sotāpanna and resumed his recitation.
“Bạch Thế Tôn, xin hãy dừng việc giảng kinh, chỉ xin giảng về thiền quán (kammaṭṭhāna) thôi,” vị tỳ khưu đó nói, và sau khi được giảng thiền quán, ông đã trở thành bậc Dự Lưu (Sotāpanna), rồi quay lại học kinh.
Aññesampi imasmiṃ padese uddesaṃ ṭhapetvā arahattaṃ pattānaṃ gaṇanā natthi.
The number of others who, in this section, set aside recitation and attained Arahantship is countless.
Ở nơi này, số lượng những vị đã đạt A-la-hán quả sau khi tạm dừng việc học kinh là vô số.
Sabbabuddhānañcetaṃ suttaṃ avijahitameva hoti.
And this Sutta is never abandoned by any Buddha.
Và kinh này luôn được tất cả chư Phật giảng dạy.
271. Hīnakāyūpagāti hīnakāyaṃ upagatā hutvā.
Hīnakāyūpagā means having associated with an inferior group.
271. Hīnakāyūpagā (đi đến thân thấp kém) nghĩa là trở thành bạn bè với những người thấp kém.
Upādāneti taṇhādiṭṭhigahaṇe.
Upādāne means in the clinging of craving and views.
Upādāne (trong chấp thủ) nghĩa là trong sự chấp thủ tham ái và tà kiến.
Jātimaraṇasambhaveti jātiyā ca maraṇassa ca kāraṇabhūte.
Jātimaraṇasambhave means being the cause of birth and death.
Jātimaraṇasambhave (trong sự sinh khởi của sinh và tử) nghĩa là bốn pháp chấp thủ là nguyên nhân của sinh và tử.
Anupādāti catūhi upādānehi anupādiyitvā.
Anupādā means not clinging with the four clingings.
Anupādā (không chấp thủ) nghĩa là không chấp thủ bốn loại chấp thủ.
Jātimaraṇasaṅkhayeti jātimaraṇasaṅkhayasaṅkhāte nibbāne vimuccanti.
Jātimaraṇasaṅkhaye means they are liberated in Nibbāna, which is called the destruction of birth and death.
Jātimaraṇasaṅkhaye (trong sự đoạn diệt của sinh và tử) nghĩa là được giải thoát trong Nibbāna, tức là sự đoạn diệt của sinh và tử.
272. Evaṃ me sutanti bhaddekarattasuttaṃ.
272. Evaṃ me sutaṃ is the Bhaddekaratta Sutta.
272. Evaṃ me sutaṃ (Tôi đã nghe như vầy) là kinh Bhaddekaratta.
Tattha bhaddekarattassāti vipassanānuyogasamannāgatattā bhaddakassa ekarattassa.
In that*, Bhaddekarattassa means of a person who has an auspicious (bhaddaka) single night (ekaratta) due to being endowed with the practice of insight (vipassanānuyoga).
Trong đó, bhaddekarattassa nghĩa là "của người có một đêm tốt lành", vì người ấy đầy đủ sự thực hành vipassanā.
Uddesanti mātikaṃ.
Uddesa means the summary (mātikā).
Uddesa là phần tóm tắt (mātika).
Vibhaṅganti vitthārabhājanīyaṃ.
Vibhaṅga means the detailed analysis.
Vibhaṅga là phần phân tích chi tiết.
Atītanti atīte pañcakkhandhe.
Atīta refers to the past five aggregates (pañcakkhandha).
Atīta (quá khứ) là năm uẩn đã qua.
Nānvāgameyyāti taṇhādiṭṭhīhi nānugaccheyya.
Nānvāgameyyā means one should not follow after (them) with craving (taṇhā) and wrong views (diṭṭhi).
Nānvāgameyyā (không theo đuổi) nghĩa là không theo đuổi bằng taṇhā (khát ái) và diṭṭhi (tà kiến).
Nappaṭikaṅkheti taṇhādiṭṭhīhi na pattheyya.
Nappaṭikaṅkhe means one should not long for (them) with craving (taṇhā) and wrong views (diṭṭhi).
Nappaṭikaṅkhe (không mong cầu) nghĩa là không mong cầu bằng taṇhā và diṭṭhi.
Yadatītanti idamettha kāraṇavacanaṃ.
Yadatītaṃ (that which is past) here is a causal statement.
Yadatīta (điều gì đã qua) là lời giải thích nguyên nhân ở đây.
Yasmā yaṃ atītaṃ, taṃ pahīnaṃ niruddhaṃ atthaṅgataṃ, tasmā taṃ puna nānugaccheyya.
Because what is past is abandoned, ceased, and has come to an end, therefore one should not follow after it again.
Vì điều gì đã qua, điều đó đã bị đoạn trừ, đã diệt, đã biến mất, do đó không nên theo đuổi nó nữa.
Yasmā ca yaṃ anāgataṃ, taṃ appattaṃ ajātaṃ anibbattaṃ, tasmā tampi na pattheyya.
And because what is not yet come (anāgata) is not attained, not arisen, not manifested, therefore one should not long for that either.
Và vì điều gì chưa đến, điều đó chưa đạt được, chưa sinh, chưa hiện hữu, do đó cũng không nên mong cầu nó.
Tattha tatthāti paccuppannampi dhammaṃ yattha yattheva uppanno, tattha tattheva ca naṃ aniccānupassanādīhi sattahi anupassanāhi yo vipassati araññādīsu vā tattha tattheva vipassati.
Tattha tatthā means that wherever a present phenomenon (paccuppannaṃ dhammaṃ) arises, there, in that very place, the meditator (yogī) discerns it with the seven insights (anupassanā), such as insight into impermanence (aniccānupassanā), or discerns it in various places like forests, etc.
Tattha tatthā (ở từng nơi đó) nghĩa là, vị hành giả vipassanā quán chiếu pháp hiện tại ở bất cứ nơi nào nó sinh khởi, ở chính nơi đó, bằng bảy loại quán chiếu như quán chiếu vô thường (anicca-anupassanā), hoặc vị ấy quán chiếu ở từng nơi như trong rừng, v.v.
Asaṃhīraṃ asaṃkuppanti idaṃ vipassanāpaṭivipassanādassanatthaṃ vuttaṃ.
Asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ (unswerving, unshakable) — this is stated to show the insight and re-insight.
Asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ (không lay chuyển, không dao động) được nói ra để chỉ sự quán chiếu và phản quán chiếu.
Vipassanā hi rāgādīhi na saṃhīrati na saṃkuppatīti asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ, taṃ anubrūhaye vaḍḍheyya, paṭivipasseyyāti vuttaṃ hoti.
For insight (vipassanā) is not carried away (saṃhīrati) or shaken (saṃkuppati) by defilements (rāgādī); thus, it is called "unswerving, unshakable." It means one should develop it, increase it, and discern it repeatedly.
Thật vậy, vipassanā không bị lay chuyển, không bị dao động bởi tham ái, v.v., nên được gọi là asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ; điều đó có nghĩa là nên phát triển nó, nên quán chiếu lại.
Atha vā nibbānaṃ rāgādīhi na saṃhīrati na saṃkuppatīti asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ.
Alternatively, Nibbāna is not carried away or shaken by defilements (rāgādī), thus it is "unswerving, unshakable."
Hoặc, Nibbāna không bị lay chuyển, không bị dao động bởi tham ái, v.v., nên được gọi là asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ.
Taṃ vidvā paṇḍito bhikkhu anubrūhaye, punappunaṃ tadārammaṇaṃ taṃ taṃ phalasamāpattiṃ appento vaḍḍheyyāti attho.
The meaning is that a vidvā (wise) bhikkhu should develop (anubrūhaye) that*, repeatedly entering into various fruition attainments (phalasamāpatti) with Nibbāna as the object.
Ý nghĩa là, vị tỳ khưu vidvā (trí giả), bậc hiền trí, nên phát triển điều đó, bằng cách nhập vào các quả vị thiền định khác nhau, với Nibbāna làm đối tượng, lặp đi lặp lại.
Tassa pana anubrūhantassa atthāya – ajjeva kiccamātappanti kilesānaṃ ātāpanaparitāpanena ātappanti laddhanāmaṃ vīriyaṃ ajjeva kātabbaṃ.
For the sake of that development, ajjeva kiccamātappaṃ means the exertion (vīriya), named "ātappa" (ardor) due to burning and scorching the defilements, should be done today.
Vì lợi ích của việc phát triển đó – ajjeva kiccamātappa (nhiệt tâm cần phải được thực hiện ngay hôm nay) là sự tinh tấn được gọi là ātappa, cần phải được thực hiện ngay hôm nay bằng cách đốt cháy và thiêu đốt các phiền não.
Ko jaññā maraṇaṃ suveti sve jīvitaṃ vā maraṇaṃ vā ko jānāti.
Ko jaññā maraṇaṃ suve (Who knows if death will come tomorrow?) means who knows whether there will be life or death tomorrow?
Ko jaññā maraṇaṃ suve (ai biết được cái chết sẽ đến vào ngày mai) nghĩa là ai biết được liệu ngày mai mình sẽ sống hay chết?
Ajjeva dānaṃ vā dassāmi, sīlaṃ vā rakkhissāmi, aññataraṃ vā pana kusalaṃ karissāmīti hi ‘‘ajja tāva papañco atthi, sve vā punadivase vā karissāmī’’ti cittaṃ anuppādetvā ajjeva karissāmīti evaṃ vīriyaṃ kātabbanti dasseti.
It shows that one should cultivate energy (vīriya) today, thinking: "Today I will give charity (dāna), or observe morality (sīla), or perform some other wholesome deed (kusalaṃ kamma)," without thinking, "Today there are still many distractions (papañca), I will do it tomorrow or the day after."
Điều này chỉ ra rằng nên thực hành tinh tấn như sau: "Hôm nay ta sẽ bố thí, hoặc giữ giới, hoặc làm một việc thiện nào đó", chứ không nên nghĩ "hôm nay vẫn còn việc phải làm, ta sẽ làm vào ngày mai hoặc ngày kia".
Mahāsenenāti aggivisasatthādīni anekāni maraṇakāraṇāni tassa senā, tāya mahatiyā senāya vasena mahāsenena evarūpena maccunā saddhiṃ ‘‘katipāhaṃ tāva āgamehi yāvāhaṃ buddhapūjādiṃ attano avassayakammaṃ karomī’’ti.
Mahāsenena (with a great army) means death has many causes of death, such as fire, poison, and weapons, which are its army. There is no negotiation (saṅgara) with such a great army of death, saying, "Wait a few days until I perform offerings to the Buddha (buddhapūjā) and other duties essential to myself."
Mahāsenena (với đạo quân vĩ đại) nghĩa là, tử thần có nhiều nguyên nhân gây chết như lửa, chất độc, vũ khí, v.v., là đạo quân của nó; không có sự thỏa hiệp với tử thần hùng mạnh như vậy, kiểu như "hãy chờ vài ngày để ta hoàn thành việc cần làm của mình như cúng dường chư Phật".
Evaṃ mittasanthavākārasaṅkhāto vā, ‘‘idaṃ sataṃ vā sahassaṃ vā gahetvā katipāhaṃ āgamehī’’ti evaṃ lañjānuppadānasaṅkhāto vā, ‘‘imināhaṃ balarāsinā paṭibāhissāmī’’ti evaṃ balarāsisaṅkhāto vā saṅgaro natthi.
Such negotiation might be in the form of friendship, saying, "Take this hundred or thousand (coins) and wait a few days," or it might be in the form of a military force, thinking, "I will ward it off with this army." There is no such negotiation.
Không có sự thỏa hiệp nào, dù là dưới hình thức kết giao bạn bè, hay hối lộ như "hãy nhận một trăm hoặc một ngàn này và chờ vài ngày", hay dưới hình thức lực lượng quân sự như "ta sẽ chống lại bằng đạo quân này".
Saṅgaroti hi mittasanthavākāralañjānuppadānabalarāsīnaṃ nāmaṃ, tasmā ayamattho vutto.
For saṅgaro is a name for friendship, giving bribes, and military force; therefore, this meaning is stated.
Thật vậy, saṅgaro là tên gọi của sự kết giao bạn bè, sự hối lộ và lực lượng quân sự; do đó ý nghĩa này được nói ra.
Atanditanti analasaṃ uṭṭhāhakaṃ.
Atanditaṃ means not lazy, zealous.
Atandita (không lười biếng) là không biếng nhác, siêng năng.
Evaṃ paṭipannattā bhaddo ekaratto assāti bhaddekaratto.
Because of practicing in this way, he is a Bhaddekaratta (one who has an auspicious single night).
Vì đã thực hành như vậy, người ấy có một đêm tốt lành, nên được gọi là bhaddekaratto.
Iti taṃ evaṃ paṭipannapuggalaṃ ‘‘bhaddekaratto aya’’nti.
Thus, regarding such a practitioner, "This person is a Bhaddekaratta."
Như vậy, bậc santo buddhamuni (Phật-hiền giả an tịnh) tuyên bố về người đã thực hành như vậy là "người này là bhaddekaratta".
Rāgādīnaṃ santatāya santo buddhamuni ācikkhati.
Sānto buddhamuni (the peaceful Buddha, the sage) teaches* because defilements (rāgādī) are appeased.
Bậc santo buddhamuni (Phật-hiền giả an tịnh) tuyên bố về người đã thực hành như vậy là "người này là bhaddekaratta" vì các phiền não đã được làm dịu.
273. Evaṃrūpotiādīsu kāḷopi samāno indanīlamaṇivaṇṇo ahosinti evaṃ manuññarūpavaseneva evaṃrūpo ahosiṃ.
In Evaṃrūpo and so on, it means, "I was thus possessed of form (evaṃrūpo) even though I was dark, like the color of an sapphire gemstone, solely due to being possessed of a pleasant form."
Trong các câu như 273. Evaṃrūpo (có hình sắc như vậy), v.v., nghĩa là "ta đã có hình sắc như vậy" chỉ vì hình sắc khả ái, dù là màu đen nhưng có màu ngọc Indanīla.
Kusalasukhasomanassavedanāvaseneva evaṃvedano.
"I was thus possessed of feeling (evaṃvedano) solely due to being possessed of wholesome, pleasant, and joyful feelings."
"Ta đã có cảm thọ như vậy" chỉ vì cảm thọ thiện, lạc, hỷ.
Taṃsampayuttānaṃyeva saññādīnaṃ vasena evaṃsañño evaṃsaṅkhāro evaṃviññāṇo ahosiṃ atītamaddhānanti.
"I was thus possessed of perception (evaṃsañño), thus possessed of mental formations (evaṃsaṅkhāro), thus possessed of consciousness (evaṃviññāṇo) in the past (atītamaddhānaṃ), solely due to being associated with those same perceptions and so on."
"Ta đã có tưởng như vậy, hành như vậy, thức như vậy" chỉ vì các tưởng, v.v. liên hệ với chúng trong thời quá khứ.
Tattha nandiṃ samanvānetīti tesu rūpādīsu taṇhaṃ samanvāneti anupavatteti.
Tattha nandiṃ samanvānetī means that in those forms and so on, one causes craving (taṇhā) to follow after, or to persist.
Tattha nandiṃ samanvānetī (ở đó, người ấy theo đuổi sự hoan hỷ) nghĩa là người ấy theo đuổi taṇhā đối với các sắc, v.v.
Hīnarūpādivasena pana evaṃrūpo ahosiṃ…pe… evaṃviññāṇo ahosinti na maññati.
However, one does not think, "I was thus possessed of form... I was thus possessed of consciousness," in terms of inferior forms and so on.
Nhưng người ấy không nghĩ "ta đã có hình sắc như vậy… ta đã có thức như vậy" chỉ vì các hình sắc thấp kém, v.v.
275. Kathañca, bhikkhave, paccuppannesu dhammesu saṃhīratīti idaṃ ‘‘paccuppannañca yo dhammaṃ, tattha tattha vipassati.
Kathañca, bhikkhave, paccuppannesu dhammesu saṃhīratī (How, bhikkhus, does one waver regarding present phenomena?) — this is stated to explain the summary (uddesa): "And whoever discerns the present phenomenon, in each case, unswerving, unshakable."
275. Kathañca, bhikkhave, paccuppannesu dhammesu saṃhīratī (Này các tỳ khưu, làm thế nào mà người ta bị lay chuyển bởi các pháp hiện tại?) câu này được nói ra để giải thích cho phần tóm tắt " paccuppannañca yo dhammaṃ, tattha tattha vipassati. Asaṃhīraṃ asaṃkuppa" (người nào quán chiếu pháp hiện tại ở từng nơi đó, không lay chuyển, không dao động).
Asaṃhīraṃ asaṃkuppa’’nti uddesassa niddesatthaṃ vuttaṃ.
Câu này được nói ra để giải thích cho phần tóm tắt "người nào quán chiếu pháp hiện tại ở từng nơi đó, không lay chuyển, không dao động".
Kāmañcettha ‘‘kathañca, bhikkhave, paccuppannaṃ dhammaṃ na vipassatī’’tiādi vattabbaṃ siyā, yasmā pana asaṃhīrāti ca asaṃkuppāti ca vipassanā vuttā, tasmā tassā eva abhāvañca bhāvañca dassetuṃ saṃhīratīti mātikaṃ uddharitvā vitthāro vutto.
Although it might have been said here, "How, bhikkhus, does one not discern the present phenomenon?" (kathañca, bhikkhave, paccuppannaṃ dhammaṃ na vipassatītiādi), since insight (vipassanā) is described as "unswerving" (asaṃhīra) and "unshakable" (asaṃkuppa), therefore, to show both its absence and presence, the summary (mātikā) "wavers" (saṃhīratīti) is taken up and elaborated.
Mặc dù ở đây lẽ ra phải nói "Này các tỳ khưu, làm thế nào mà người ta không quán chiếu pháp hiện tại?", v.v., nhưng vì vipassanā đã được nói là không lay chuyển và không dao động, do đó, để chỉ ra sự không có và có của nó, phần chi tiết được nói ra bằng cách trích dẫn phần tóm tắt saṃhīratī (bị lay chuyển).
Tattha saṃhīratīti vipassanāya abhāvato taṇhādiṭṭhīhi ākaḍḍhiyati.
Here, saṃhīratī means one is dragged by craving (taṇhā) and wrong views (diṭṭhi) due to the absence of insight (vipassanā).
Trong đó, saṃhīratī (bị lay chuyển) nghĩa là bị kéo đi bởi taṇhā và diṭṭhi do không có vipassanā.
Na saṃhīratīti vipassanāya bhāvena taṇhādiṭṭhīhi nākaḍḍhiyati.
Na saṃhīratī means one is not dragged by craving (taṇhā) and wrong views (diṭṭhi) due to the presence of insight (vipassanā).
Na saṃhīratī (không bị lay chuyển) nghĩa là không bị kéo đi bởi taṇhā và diṭṭhi do có vipassanā.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
All the rest is clear.
Tất cả phần còn lại đều rõ ràng.
276. Evaṃ me sutanti ānandabhaddekarattasuttaṃ.
Evaṃ me sutaṃ is the Ānandabhaddekaratta Sutta.
276. Evaṃ me suta (Như vầy tôi nghe) là kinh Ānandabhaddekaratta.
Tattha paṭisallānā vuṭṭhitoti phalasamāpattito vuṭṭhito.
Here, paṭisallānā vuṭṭhito means arisen from fruition attainment (phalasamāpatti).
Trong đó, paṭisallānā vuṭṭhito (từ nơi độc cư đứng dậy) nghĩa là đứng dậy từ quả vị thiền định (phalasamāpatti).
Ko nu kho, bhikkhaveti jānantova kathāsamuṭṭhāpanatthaṃ pucchi.
Ko nu kho, bhikkhave (Who indeed, bhikkhus?) — the Buddha asked this, though knowing, for the purpose of initiating a discussion.
Ko nu kho, bhikkhave (Này các tỳ khưu, ai vậy?) là câu hỏi của Đức Phật để khởi đầu cuộc đàm luận, dù Ngài đã biết.
278. Sādhu sādhūti therassa sādhukāramadāsi.
Sādhu sādhu means he applauded the Elder (Thera).
278. Sādhu sādhu (Lành thay, lành thay) là lời tán thán của Đức Phật dành cho Trưởng lão.
Sādhu kho tvanti parimaṇḍalehi padabyañjanehi parisuddhehi kathitattā desanaṃ pasaṃsanto āha.
Sādhu kho tvaṃ (Indeed, good are you!) — he said this praising the discourse, because it was taught with well-rounded and pure words and phrases.
Sādhu kho tva (Ngươi nói lành thay) là lời tán thán giáo pháp của Đức Phật, vì nó được thuyết giảng bằng những từ ngữ và câu chữ tròn vẹn và thanh tịnh.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
All the rest is clear.
Tất cả phần còn lại đều rõ ràng.
279. Evaṃ me sutanti mahākaccānabhaddekarattasuttaṃ.
Evaṃ me sutaṃ is the Mahākaccānabhaddekaratta Sutta.
279. Evaṃ me suta (Như vầy tôi nghe) là kinh Mahākaccānabhaddekaratta.
Tattha tapodārāmeti tattodakassa rahadassa vasena evaṃladdhanāme ārāme.
Here, Tapodārāme means in the monastery (ārāma) so named due to the hot-water pond (tattodakassa rahada).
Trong đó, tapodārāme (tại Tapodārāma) là tại tu viện được đặt tên như vậy theo tên của một hồ nước nóng.
Vebhārapabbatassa kira heṭṭhā bhūmaṭṭhakanāgānaṃ pañcayojanasatikaṃ nāgabhavanaṃ devalokasadisaṃ maṇimayena talena ārāmauyyānehi ca samannāgataṃ, tattha nāgānaṃ kīḷanaṭṭhāne mahāudakarahado, tato tapodā nāma nadī sandati kuthitā uṇhodakā.
It is said that below the Vebhāra mountain, there is a nāga-abode of five hundred yojanas for the earth-dwelling nāgas, resembling a deva-world, endowed with a jeweled floor and gardens. In that place, where the nāgas play, there is a great water reservoir. From there flows a river named Tapodā, which is boiling and hot-watered.
Người ta nói rằng dưới núi Vebhāra có cung điện của các Nāga sống dưới đất, rộng năm trăm dojana, giống như cõi trời, với nền bằng ngọc và đầy đủ các khu vườn tu viện; ở đó có một hồ nước lớn là nơi vui chơi của các Nāga, từ đó chảy ra một con sông tên là Tapodā, nước sôi và nóng.
Kasmā panesā edisā jātā?
Why did it become like this?
Tại sao con sông này lại như vậy?
Rājagahaṃ kira parivāretvā mahā petaloko, tattha dvinnaṃ mahālohakumbhinirayānaṃ antarena ayaṃ tapodā āgacchati, tasmā sā kuthitā sandati.
It is said that the great realm of pretas surrounds Rājagaha, and this Tapodā river flows between two great Lohakumbhinirayas; therefore, it flows boiling.
Người ta nói rằng có một cõi ngạ quỷ lớn bao quanh Rājagaha, và con sông Tapodā này chảy qua giữa hai địa ngục Loha-kumbhī lớn, do đó nước sông sôi sùng sục.
Vuttampi cetaṃ – ‘‘yatāyaṃ, bhikkhave, tapodā sandati, so daho acchodako sītodako sātodako setodako suppatittho ramaṇīyo pahūtamacchakacchapo, cakkamattāni ca padumāni pupphanti.
It is also stated: "Where, bhikkhus, this Tapodā flows, that lake has clear, cool, sweet, and pure water, with good landing places, delightful, abounding in fish and turtles, and lotuses the size of chariot wheels bloom there.
Điều này cũng được nói: "Này các tỳ khưu, nơi con sông Tapodā chảy qua, hồ nước đó trong sạch, mát lạnh, ngọt ngào, trắng tinh, có bến dễ chịu, đáng yêu, có nhiều cá và rùa, và những bông sen to bằng bánh xe nở rộ.
Apicāyaṃ, bhikkhave, tapodā dvinnaṃ mahānirayānaṃ antarikāya āgacchati, tenāyaṃ tapodā kuthitā sandatī’’ti (pārā. 231).
But, bhikkhus, this Tapodā river flows between two great hells; therefore, this Tapodā flows boiling."
Tuy nhiên, này các tỳ khưu, con sông Tapodā này chảy qua giữa hai đại địa ngục, do đó nước sông Tapodā sôi sùng sục".
Imassa pana ārāmassa abhisammukhaṭṭhāne tato mahāudakarahado jāto, tassa nāmavasenāyaṃ vihāro tapodārāmoti vuccati.
A great water reservoir was formed in front of this monastery, and this monastery is called Tapodārāmo after its name.
Tại vị trí đối diện với tu viện này, một hồ nước lớn đã hình thành từ đó, và tu viện này được gọi là tapodārāmo theo tên của hồ nước đó.
280. Samiddhīti tassa kira therassa attabhāvo samiddho abhirūpo pāsādiko, tasmā samiddhitveva saṅkhaṃ gato.
280. Samiddhī means that the venerable one's body was indeed perfect, beautiful, and inspiring; hence he was known as Samiddhi.
280. Samiddhi là: Thân tướng của vị Trưởng lão ấy quả là viên mãn, đẹp đẽ, khả ái. Do đó, Ngài được gọi là Samiddhi.
Ādibrahmacariyakoti maggabrahmacariyassa ādi pubbabhāgappaṭipattibhūto.
Ādibrahmacariyaka means being the practice that is the beginning, the prior part, of the noble practice of the path.
Ādibrahmacariya (người có Phạm hạnh sơ khởi) là: người thực hành phần mở đầu của Phạm hạnh Đạo.
Idaṃ vatvāna sugato uṭṭhāyāsanāti madhupiṇḍikasutte (ma. ni. 1.199 ādayo) vuttanayeneva vitthāretabbaṃ.
The passage beginning with " Having said this, the Well-farer, rising from his seat..." should be elaborated upon according to the method stated in the Madhupiṇḍika Sutta.
Đức Thiện Thệ nói lời này rồi đứng dậy khỏi chỗ ngồi là: cần phải giải thích rộng theo phương pháp đã nói trong kinh Madhupiṇḍika (Trung Bộ 1.199 trở đi).
282. Iti me cakkhunti imasmiṃ kira sutte bhagavā dvādasāyatanavaseneva mātikaṃ ṭhapesi.
282. In this sutta, it is said that the Blessed One laid down the mātikā only by way of the twelve sense bases.
282. Mắt ta như vậy là: trong kinh này, Đức Thế Tôn đã đặt đề mục (mātika) chỉ theo phương pháp mười hai xứ (dvādasāyatana).
Theropi ‘‘bhagavatā heṭṭhā dvīsu, upari catutthe cāti imesu tīsu suttesu pañcakkhandhavasena mātikā ca vibhaṅgo ca kato, idha pana dvādasāyatanavaseneva vibhajanatthaṃ mātikā ṭhapitā’’ti nayaṃ paṭilabhitvā evamāha.
The Elder, too, having understood the method that "the Blessed One established both the mātikā and the exposition by way of the five aggregates in the two suttas below and in the fourth sutta above, but here he laid down the mātikā only by way of the twelve sense bases for the purpose of exposition," spoke thus.
Vị Trưởng lão cũng đã nắm bắt được phương pháp: "Đức Thế Tôn đã lập đề mục và phân tích theo năm uẩn trong hai kinh trước (kinh Buddhabhaddekaratta và kinh Ānandabhaddekaratta) và trong kinh thứ tư ở trên (kinh Lomasakaṅgiyabhaddekaratta), còn ở đây, đề mục được lập để phân tích theo mười hai xứ", và Ngài đã nói như vậy.
Imaṃ pana nayaṃ labhantena therena bhāriyaṃ kataṃ, apade padaṃ dassitaṃ, ākāse padaṃ kataṃ, tena naṃ bhagavā imameva suttaṃ sandhāya – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ vibhajantānaṃ yadidaṃ mahākaccāno’’ti (a. ni. 1.197) etadagge ṭhapesi.
However, in grasping this method, the Elder accomplished a difficult task, showed a footprint where there was none, and made a footprint in the sky. Therefore, with reference to this very sutta, the Blessed One placed him in the foremost position, saying: "Monks, this is the foremost of my monk disciples who analyze in detail the meaning of what was stated in brief, that is, Mahākaccāna."
Tuy nhiên, với phương pháp này, vị Trưởng lão đã làm một việc khó, đã chỉ ra dấu chân trên nơi không có dấu chân, đã tạo dấu chân trên không trung. Vì vậy, Đức Thế Tôn đã lấy chính kinh này làm căn cứ để đặt Ngài vào hàng tối thượng (etadaggaṃ): "Này các Tỳ-kheo, trong số các đệ tử Tỳ-kheo của Ta, những người phân tích ý nghĩa một cách rộng rãi từ những gì được nói tóm tắt, thì Mahākaccāna là bậc tối thượng."
Ettha pana cakkhūti cakkhupasādo.
Here, eye means the eye-sensitivity.
Ở đây, mắt là: tịnh sắc mắt (cakkhupasāda).
Rūpāti catusamuṭṭhānikarūpā.
Forms means forms arising from the four causes.
Sắc là: sắc pháp do bốn yếu tố tạo thành (catusamuṭṭhānikarūpa).
Iminā nayena sesāyatanānipi veditabbāni.
The remaining sense bases should be understood in this way.
Theo phương pháp này, các xứ còn lại cũng cần được hiểu.
Viññāṇanti nikantiviññāṇaṃ.
Consciousness means consciousness associated with craving.
Thức là: thức có sự dính mắc (nikantiviññāṇa).
Tadabhinandatīti taṃ cakkhuñceva rūpañca taṇhādiṭṭhivasena abhinandati.
He delights in that means he delights in that eye and those forms by way of craving and wrong view.
Hoan hỷ điều đó là: hoan hỷ cả mắt và sắc pháp đó theo cách của tham ái và tà kiến.
Anvāgametīti taṇhādiṭṭhīhi anugacchati.
He is attached to it means he follows after it with craving and wrong view.
Theo sau là: theo sau bởi tham ái và tà kiến.
286. Evaṃ me sutanti lomasakaṅgiyabhaddekarattasuttaṃ.
286. The sutta beginning with "Thus have I heard" is the Lomasakaṅgiyabhaddekaratta Sutta.
286. Tôi nghe như vầy là: kinh Lomasakaṅgiyabhaddekaratta.
Tattha lomasakaṅgiyoti aṅgathero kira nāmesa, kāyassa pana īsakalomasākāratāya lomasakaṅgiyoti pākaṭo jāto.
Therein, Lomasakaṅgiya refers to an elder whose name was, it is said, Aṅga. He became well-known as Lomasakaṅgiya because of the slight hairiness of his body.
Ở đây, Lomasakaṅgiya là: vị Trưởng lão này tên là Aṅga, nhưng vì thân thể có chút lông lá nên Ngài được biết đến với tên Lomasakaṅgiya.
Candano devaputtoti kassapasammāsambuddhakāle kiresa candano nāma upāsako aḍḍho mahaddhano tīṇi ratanāni catūhi paccayehi pūjetvā devaloke nibbatto, purimanāmena candano devaputtotveva saṅkhaṃ gato.
Candana the devaputta: It is said that during the time of the Perfectly Enlightened One Kassapa, this lay follower named Candana, who was affluent and wealthy, honored the Three Jewels with the four requisites and was reborn in the celestial world. He came to be known by his former name, Candana the devaputta.
Thiên tử Candana là: vào thời Đức Phật Kassapa Chánh Đẳng Giác, có một cư sĩ tên Candana, giàu có và tài sản lớn, đã cúng dường Tam Bảo với bốn vật dụng và tái sanh vào cõi trời. Ngài được gọi là Thiên tử Candana theo tên cũ của mình.
Paṇḍukambalasilāyanti rattakambalasilāyaṃ.
On the Paṇḍukambala stone slab means on the red blanket stone slab.
Trên tảng đá Paṇḍukambala là: trên tảng đá màu đỏ thẫm.
Tassā kira rattakambalasseva jayasumanapuppharāsi viya vaṇṇo, tasmā ‘‘paṇḍukambalasilā’’ti vuccati.
Its color, it is said, was like a heap of jayasumana flowers on a red blanket; therefore, it is called the "Paṇḍukambala stone slab."
Tảng đá đó có màu sắc giống như một đống hoa jayasumana, vì vậy nó được gọi là "Paṇḍukambalasilā".
Kadā pana tattha bhagavā vihāsīti?
But when did the Blessed One dwell there?
Vậy Đức Thế Tôn đã trú ngụ ở đó khi nào?
Bodhipattito sattame saṃvacchare sāvatthiyaṃ āsāḷhīmāsapuṇṇamāya dvādasayojanāya parisāya majjhe yamakapāṭihāriyaṃ katvā oruyha kaṇḍambamūle paññattavarabuddhāsane nisīditvā dhammadesanāya mahājanaṃ mahāviduggato uddharitvā buddhā nāma yasmā pāṭihāriyaṃ katvā manussapathe na vasanti, tasmā passamānasseva tassa janassa padavīkkamaṃ katvā tāvatiṃsabhavane pāricchattakamūle paṇḍukambalasilāyaṃ vassaṃ upagato, tasmiṃ samaye vihāsi.
In the seventh year after attaining enlightenment, on the full moon day of the month of Āsāḷhī in Sāvatthī, after performing the twin miracle in the midst of an assembly spanning twelve leagues and descending, he sat on the excellent Buddha-seat prepared at the foot of the Kaṇḍamba tree. Having lifted the great assembly from great misfortune with his teaching of the Dhamma, and since Buddhas, after performing a miracle, do not remain in the human realm, while that assembly was still watching, he made a stride and entered upon the rains retreat at the foot of the Pāricchattaka tree in the Tāvatiṃsa realm, on the Paṇḍukambala stone slab. He dwelt there at that time.
Vào năm thứ bảy sau khi thành đạo, tại Sāvatthī, vào ngày rằm tháng Āsāḷha, sau khi thực hiện song thần thông giữa một hội chúng mười hai dojana, Ngài đã từ trên trời xuống, ngồi trên tòa Phật cao quý được sắp đặt dưới gốc cây xoài Kaṇḍamba và thuyết pháp, cứu vớt đại chúng khỏi hiểm nạn lớn. Vì các vị Phật không ở lại cõi người sau khi thực hiện thần thông, nên Ngài đã đi bộ trước mắt chúng sinh đó và nhập hạ tại cõi trời Tāvatiṃsa, dưới gốc cây Pāricchattaka, trên tảng đá Paṇḍukambala. Vào thời điểm đó, Ngài đã trú ngụ ở đó.
Tatra bhagavāti tatra viharanto bhagavā yebhuyyena dasahi cakkavāḷasahassehi sannipatitāhi devatāhi parivuto mātaraṃ kāyasakkhiṃ katvā abhidhammapiṭakaṃ kathento gambhīraṃ nipuṇaṃ tilakkhaṇāhataṃ rūpārūpaparicchedakathaṃ paṭivijjhituṃ asakkontānaṃ devānaṃ saṃvegajananatthaṃ antarantarā bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca abhāsi.
There the Blessed One: The Blessed One, dwelling there, surrounded by deities who had assembled from mostly ten thousand world-systems, taking his mother as a direct witness, while teaching the Abhidhamma Piṭaka, in order to arouse a sense of urgency in the devas who were unable to penetrate the profound, subtle discourse on the analysis of mentality-materiality, which is struck by the three characteristics, he recited, in between, the summary and the exposition of the Bhaddekaratta.
Ở đó, Đức Thế Tôn là: Đức Thế Tôn, khi trú ngụ ở đó, được chư thiên từ mười ngàn thế giới tụ họp vây quanh, đã lấy mẫu thân làm nhân chứng và thuyết giảng Abhidhammapiṭaka. Để làm cho chư thiên không thể thấu hiểu lời dạy sâu sắc, vi tế, bị ba tướng chi phối, phân biệt sắc và vô sắc, cảm thấy kinh ngạc, Ngài đã xen kẽ giảng dạy phần tóm tắt (uddesa) và phân tích (vibhaṅga) của kinh Bhaddekaratta.
Tatrāyaṃ devaputto uggaṇhanto imā gāthā saddhiṃ vibhaṅgena uggaṇhi, devattassa pana pamādādhiṭṭhānattā dibbehi ārammaṇehi nippīḷiyamāno anupubbena suttaṃ sammuṭṭho gāthāmattameva dhāresi.
There, this devaputta, while learning it, learned these verses along with the exposition. However, because the divine state is a basis for heedlessness, and being oppressed by divine sense objects, he gradually forgot the discourse and retained only the verses.
Trong hội chúng đó, vị thiên tử này đã học thuộc những bài kệ này cùng với phần phân tích. Tuy nhiên, vì ở cõi trời là nơi dễ sanh phóng dật, bị các đối tượng cảnh giới trời làm cho phiền não, dần dần Ngài đã quên mất kinh điển và chỉ còn nhớ các bài kệ.
Tenāha ‘‘evaṃ kho ahaṃ bhikkhu dhāremi bhaddekarattiyo gāthā’’ti.
Therefore he said: "Thus, monk, I bear in mind the Bhaddekaratta verses."
Do đó, Ngài nói: "Này Tỳ-kheo, ta chỉ nhớ những bài kệ Bhaddekaratta như vậy."
289. Evaṃ me sutanti cūḷakammavibhaṅgasuttaṃ.
289. The sutta beginning with "Thus have I heard" is the Cūḷakammavibhaṅga Sutta.
289. Tôi nghe như vầy là: kinh Cūḷakammavibhaṅga.
Tattha subhoti so kira dassanīyo ahosi pāsādiko, tenassa aṅgasubhatāya subhotveva nāmaṃ akaṃsu.
Therein, Subha: He was, it is said, handsome and graceful. Therefore, on account of the beauty of his limbs, they gave him the name Subha.
Ở đây, Subha là: chàng trai đó quả là đáng nhìn và khả ái, vì vậy họ đặt tên cho anh ta là Subha (đẹp đẽ) do sự đẹp đẽ của các chi phần cơ thể.
Māṇavoti pana taṃ taruṇakāle vohariṃsu, so mahallakakālepi teneva vohārena vohariyati.
Māṇava was what they called him in his youth, and he was addressed by that same term even when he was old.
Māṇava là: họ gọi anh ta như vậy khi còn trẻ, và anh ta vẫn được gọi bằng tên đó khi đã già.
Todeyyaputtoti todeyyassa nāma pasenadirañño purohitabrāhmaṇassa putto.
Son of Todeyya means he was the son of a brahmin named Todeyya, who was the purohita of King Pasenadi.
Todeyyaputta là: con trai của vị Bà-la-môn Todeyya, là vị cố vấn của vua Pasenadi.
So kira sāvatthiyā avidūre tudigāmo nāma atthi, tassa adhipatittā todeyyoti saṅkhaṃ gato.
It is said that not far from Sāvatthī there is a village named Tudigāma. Because he was its lord, he came to be known as Todeyya.
Gần Sāvatthī có một ngôi làng tên là Tudi, và vì là chủ của ngôi làng đó nên ông ta được gọi là Todeyya.
Mahādhano pana hoti sattāsītikoṭivibhavo paramamaccharī, ‘‘dadato bhogānaṃ aparikkhayo nāma natthī’’ti cintetvā kassaci kiñci na deti.
He was very wealthy, with a fortune of eighty-seven crores, and was extremely stingy. Thinking, "For one who gives, there is no end to the depletion of wealth," he gave nothing to anyone.
Ông ta là người giàu có, có tài sản tám mươi bảy crore, và cực kỳ keo kiệt, không bao giờ cho ai bất cứ thứ gì, nghĩ rằng: "Nếu cho đi, tài sản sẽ không còn."
Vuttampi cetaṃ –
And this was said:
Điều này cũng đã được nói:
Evaṃ adānameva sikkhāpesi.
Thus he taught only non-giving.
Ông ta đã dạy như vậy về việc không bố thí.
Dhuravihāre vasato sammāsambuddhassa yāguuḷuṅgamattaṃ vā bhattakaṭacchumattaṃ vā adatvā dhanalobhena kālaṃ katvā tasmiṃyeva ghare sunakho hutvā nibbatto.
Without giving even a ladleful of rice-gruel or a spoonful of rice to the Perfectly Enlightened One who dwelt in the foremost monastery, out of greed for wealth he passed away and was reborn as a dog in that very same house.
Ông ta đã chết vì lòng tham tài sản mà không cúng dường cho Đức Chánh Đẳng Giác đang trú ngụ tại tịnh xá chính một muỗng cháo hoặc một vá cơm, và đã tái sanh làm chó trong chính ngôi nhà đó.
Subho taṃ sunakhaṃ ativiya piyāyati, attano bhuñjanakabhattaṃyeva bhojeti, ukkhipitvā varasayane sayāpeti.
Subha was extremely fond of that dog. He fed it from his own plate and would lift it up to sleep on a fine bed.
Subha rất yêu quý con chó đó, chỉ cho nó ăn cơm của mình và nâng niu cho nó ngủ trên chiếc giường tốt.
Atha bhagavā ekadivasaṃ paccūsasamaye lokaṃ volokento taṃ sunakhaṃ disvā – ‘‘todeyyabrāhmaṇo dhanalobhena attanova ghare sunakho hutvā nibbatto, ajja mayi subhassa gharaṃ gate maṃ disvā sunakho bhukkāraṃ karissati, athassāhaṃ ekaṃ vacanaṃ vakkhāmi, so ‘jānāti maṃ samaṇo gotamo’ti gantvā uddhanaṭṭhāne nipajjissati.
Then one day, at dawn, the Blessed One, surveying the world, saw that dog and knew: "The brahmin Todeyya, out of greed for wealth, has been reborn as a dog in his own house. Today, when I go to Subha's house, the dog will see me and bark. Then I will say one thing to it, and it, thinking 'The ascetic Gotama knows me,' will go and lie down by the fireplace.
Một ngày nọ, vào lúc rạng đông, Đức Thế Tôn quán xét thế gian và thấy con chó đó, Ngài nghĩ: "Bà-la-môn Todeyya vì lòng tham tài sản mà tái sanh làm chó trong chính nhà mình. Hôm nay, khi Ta đến nhà Subha, con chó sẽ sủa Ta. Sau đó, Ta sẽ nói một lời với nó, và nó sẽ nghĩ 'Sa-môn Gotama biết ta', rồi nó sẽ đi và nằm xuống chỗ bếp."
Tatonidānaṃ subhassa mayā saddhiṃ eko kathāsallāpo bhavissati, so dhammaṃ sutvā saraṇesu patiṭṭhahissati, sunakho pana kālaṃ katvā niraye nibbattissatī’’ti imaṃ māṇavassa saraṇesu patiṭṭhānabhāvaṃ ñatvā bhagavā taṃ divasaṃ sarīrapaṭijagganaṃ katvā ekakova gāmaṃ pavisitvā nikkhante māṇave taṃ gharaṃ piṇḍāya pāvisi.
From this cause, Subha will have a conversation with me. Having heard the Dhamma, he will be established in the refuges. The dog, however, will pass away and be reborn in hell." Having understood this fact of the young man's establishment in the refuges, the Blessed One, on that day, after attending to his bodily needs, entered the village alone and, when the young man had gone out, went to that house for alms.
Do đó, thanh niên Subha sẽ có một cuộc đàm thoại với Ta. Nghe Pháp xong, anh ta sẽ an trú vào các Tam Quy. Còn con chó, sau khi chết, sẽ tái sinh vào địa ngục.” Biết được sự an trú vào Tam Quy của thanh niên này, Đức Thế Tôn, vào ngày đó, sau khi sửa soạn thân thể, một mình đi vào làng. Khi thanh niên đã ra ngoài, Ngài đi vào nhà đó để khất thực.
Sunakho bhagavantaṃ disvā bhukkāraṃ karonto bhagavato samīpaṃ gato.
The dog, seeing the Blessed One, went near him, barking.
Con chó thấy Đức Thế Tôn, sủa lên và đi đến gần Ngài.
Tato naṃ bhagavā etadavoca – ‘‘todeyya tvaṃ pubbepi maṃ bho bhoti paribhavitvā sunakho jāto, idānipi bhukkāraṃ katvā avīciṃ gamissasī’’ti.
Then the Bhagavā said this to that dog: “In the past, you were born as a dog because you insulted me by saying ‘bho bho’. Now, as a dog, if you bark, you will go to Avīci Hell.”
Rồi Đức Thế Tôn nói với nó rằng: “Todeyya, trước kia ngươi đã khinh thường Ta bằng cách gọi ‘bho, bho’, nên ngươi đã tái sinh làm chó. Bây giờ ngươi lại sủa nữa, ngươi sẽ đi vào địa ngục Avīci!”
Sunakho taṃ sutvā – ‘‘jānāti maṃ samaṇo gotamo’’ti vippaṭisārī hutvā gīvaṃ onāmetvā uddhanantare chārikāyaṃ nipanno.
Hearing that, the dog, realizing "Ascetic Gotama knows me," was filled with remorse, lowered its neck, and lay down in the ashes in the oven area.
Nghe vậy, con chó hối hận, cúi đầu xuống và nằm rạp trong đống tro ở lò bếp.
Manussā ukkhipitvā sayane sayāpetuṃ nāsakkhiṃsu.
People were unable to lift it and make it lie on the bed.
Những người hầu không thể nâng nó lên giường được.
Subho āgantvā – ‘‘kenāyaṃ sunakho sayanā oropito’’ti āha.
Subha came and said, "Who put this dog down from the bed?"
Subha trở về và nói: “Ai đã kéo con chó này xuống khỏi giường?”
Manussā na kenacīti vatvā taṃ pavattiṃ ārocesuṃ.
The people replied that no one had, and reported what had happened.
Những người hầu nói rằng không ai làm cả và kể lại sự việc.
Māṇavo sutvā – ‘‘mama pitā brahmaloke nibbatto, todeyyo nāma sunakho natthi.
The young man, hearing this, said, "My father was reborn in the Brahma realm; there is no dog named Todeyya.
Nghe vậy, thanh niên nói: “Cha ta tái sinh ở cõi Phạm thiên, không có con chó nào tên Todeyya cả.
Samaṇo pana gotamo pitaraṃ sunakhaṃ karoti, yaṃkiñci esa mukhāruḷhaṃ bhāsatī’’ti kujjhitvā bhagavantaṃ musāvādena niggahetukāmo vihāraṃ gantvā taṃ pavattiṃ pucchi.
But the Ascetic Gotama makes my father a dog. Whatever he says just comes out of his mouth." Angered and intending to refute the Bhagavā for speaking falsely, he went to the monastery and asked about the matter.
Sa-môn Gotama đã biến cha ta thành chó, ông ta nói bất cứ điều gì xuất hiện trong miệng.” Tức giận và muốn chỉ trích Đức Thế Tôn về tội nói dối, anh ta đi đến tinh xá và hỏi về sự việc đó.
Bhagavāpi tassa tatheva vatvā avisaṃvādanatthaṃ āha – ‘‘atthi pana te māṇava pitarā anakkhātaṃ dhana’’nti.
The Bhagavā also told him the same thing and, in order to confirm the truth, said, “Young man, is there any wealth that your father did not disclose to you?”
Đức Thế Tôn cũng nói với anh ta y như vậy, và để chứng minh lời nói không sai, Ngài nói: “Này thanh niên, cha ngươi có để lại tài sản nào chưa được nói đến không?”
Atthi, bho gotama, satasahassagghanikā suvaṇṇamālā satasahassagghanikā suvaṇṇapādukā satasahassagghanikā suvaṇṇapāti satasahassañca kahāpaṇanti.
“Yes, Venerable Gotama, there is a golden garland worth a hundred thousand, golden sandals worth a hundred thousand, a golden bowl worth a hundred thousand, and a hundred thousand kahāpaṇas.”
“Bạch Ngài Gotama, có một vòng hoa vàng trị giá một trăm ngàn, một đôi dép vàng trị giá một trăm ngàn, một bát vàng trị giá một trăm ngàn, và một trăm ngàn đồng tiền vàng.”
Gaccha taṃ sunakhaṃ appodakapāyāsaṃ bhojāpetvā sayane āropetvā īsakaṃ niddaṃ okkantakāle puccha, sabbaṃ te ācikkhissati.
“Go, feed that dog thick milk-rice, place it on the bed, and when it is about to fall asleep, ask it; it will tell you everything.
“Ngươi hãy đi, cho con chó đó ăn cháo đặc không pha nước, rồi đặt nó lên giường. Khi nó vừa chìm vào giấc ngủ, hãy hỏi nó, nó sẽ kể cho ngươi tất cả.
Atha naṃ jāneyyāsi ‘‘pitā me eso’’ti.
Then you will know, ‘This is my father’.”
Khi đó, ngươi sẽ biết ‘đó là cha ta’.”
Māṇavo – ‘‘sace saccaṃ bhavissati, dhanaṃ lacchāmi, no ce, samaṇaṃ gotamaṃ musāvādena niggaṇhissāmī’’ti dvīhipi kāraṇehi tuṭṭho gantvā tathā akāsi.
The young man, delighted for both reasons, saying, "If it is true, I will receive the wealth; if not, I will refute the Ascetic Gotama for speaking falsely," went and did so.
Thanh niên Subha hoan hỷ vì hai lý do: “Nếu lời này là thật, ta sẽ có được tài sản. Nếu không, ta sẽ chỉ trích Sa-môn Gotama về tội nói dối.” Anh ta đi về và làm y như vậy.
Sunakho – ‘‘ñātomhi iminā’’ti roditvā huṃ hunti karonto dhananidhānaṭṭhānaṃ gantvā pādena pathaviṃ khaṇitvā saññaṃ adāsi, māṇavo dhanaṃ gahetvā – ‘‘bhavapaṭicchannaṃ nāma evaṃ sukhumaṃ paṭisandhiantaraṃ pākaṭaṃ samaṇassa gotamassa, addhā esa sabbaññū’’ti bhagavati pasannacitto cuddasa pañhe abhisaṅkhari.
The dog, weeping and barking "hum hum," knowing "I am known by him," went to the place where the treasure was hidden, dug the ground with its paw, and gave a sign. The young man took the treasure and, thinking, "The subtle interval of rebirth, hidden by existence, is so manifest to the Ascetic Gotama. Surely he is omniscient," filled with faith in the Bhagavā, formulated fourteen questions.
Con chó, nghĩ rằng: “Ta đã bị nó nhận ra rồi,” liền khóc và tru lên “húm húm”, rồi đi đến chỗ cất giấu tài sản, dùng chân đào đất và ra dấu. Thanh niên Subha lấy tài sản xong, nghĩ: “Sự tái sinh vi tế bị che giấu bởi các kiếp sống như vậy lại hiển lộ rõ ràng đối với Sa-môn Gotama. Chắc chắn Ngài là bậc Toàn Tri,” liền có tâm tịnh tín nơi Đức Thế Tôn và soạn ra mười bốn câu hỏi.
Aṅgavijjāpāṭhako kiresa, tenassa etadahosi – ‘‘idaṃ dhammapaṇṇākāraṃ gahetvā samaṇaṃ gotamaṃ pañhe pucchissāmī’’ti dutiyagamanena yena bhagavā tenupasaṅkami, tena puṭṭhapañhe pana bhagavā ekappahāreneva vissajjento kammassakātiādimāha.
It is said that he was skilled in interpreting bodily marks, so he thought, "I will take this gift of Dhamma and ask the Ascetic Gotama questions." For the second time, he approached the Bhagavā, and the Bhagavā, answering the questions posed by him all at once, spoke of kammassakā and so on.
Nghe nói anh ta là người thông thạo khoa tướng số, nên anh ta nghĩ: “Ta sẽ mang món quà Pháp này đến hỏi Sa-môn Gotama các câu hỏi.” Lần thứ hai, anh ta đến chỗ Đức Thế Tôn. Đối với những câu hỏi anh ta đã hỏi, Đức Thế Tôn đã trả lời ngay lập tức, bắt đầu bằng kammassakā (chúng sinh là chủ của nghiệp) và các câu tương tự.
Tattha kammaṃ etesaṃ sakaṃ attano bhaṇḍakanti kammassakā.
Among these, kammassakā means 'kamma is their own property'.
Trong đó, “nghiệp là tài sản riêng của những chúng sinh này” nên gọi là kammassakā.
Kammassa dāyādāti kammadāyādā, kammaṃ etesaṃ dāyajjaṃ bhaṇḍakanti attho.
Kammadāyādā means 'heirs of kamma'; the meaning is that kamma is their inheritance, their property.
“Là người thừa kế của nghiệp” nên gọi là kammadāyādā, có nghĩa là nghiệp là tài sản thừa kế của những chúng sinh này.
Kammaṃ etesaṃ yoni kāraṇanti kammayonī.
Kammayonī means 'kamma is their origin, their cause'.
“Nghiệp là nguồn gốc, là nguyên nhân của những chúng sinh này” nên gọi là kammayonī.
Kammaṃ etesaṃ bandhūti kammabandhū, kammañātakāti attho.
Kammabandhū means 'kamma is their kin, their relatives'; the meaning is that kamma is their relative.
“Nghiệp là bà con của những chúng sinh này” nên gọi là kammabandhū, có nghĩa là nghiệp là dòng dõi bà con của chúng sinh.
Kammaṃ etesaṃ paṭisaraṇaṃ patiṭṭhāti kammapaṭisaraṇā.
Kammapaṭisaraṇā means 'kamma is their refuge, their support'.
“Nghiệp là nơi nương tựa, là chỗ dựa của những chúng sinh này” nên gọi là kammapaṭisaraṇā.
Yadidaṃ hīnappaṇītatāyāti yaṃ idaṃ ‘‘tvaṃ hīno bhava, tvaṃ paṇīto, tvaṃ appāyuko, tvaṃ dīghāyuko…pe… tvaṃ duppañño bhava, tvaṃ paññavā’’ti evaṃ hīnappaṇītatāya vibhajanaṃ, taṃ na añño koci karoti, kammameva evaṃ satte vibhajatīti attho.
Yadidaṃ hīnappaṇītatāyā means that this division into inferior and superior, such as "May you be inferior, may you be superior; may you have a short life, may you have a long life... may you be foolish, may you be wise," no one else does this; kamma alone divides beings in this way.
Yadidaṃ hīnappaṇītatāyā (cái gì là sự thấp kém và cao quý) có nghĩa là sự phân chia như “ngươi hãy là kẻ thấp hèn, ngươi hãy là kẻ cao quý, ngươi hãy có tuổi thọ ngắn, ngươi hãy có tuổi thọ dài… ngươi hãy là kẻ kém trí tuệ, ngươi hãy là kẻ có trí tuệ,” thì không ai khác làm điều đó, mà chính nghiệp đã phân chia chúng sinh như vậy.
Na māṇavo kathitassa atthaṃ sañjānāsi, ghanadussapaṭṭenassa mukhaṃ bandhitvā madhuraṃ purato ṭhapitaṃ viya ahosi.
The young man did not understand the meaning of what was said; it was as if his face was bound with a thick cloth while sweet food was placed before him.
Thanh niên Subha không hiểu ý nghĩa của lời đã được nói, giống như có một món ăn ngọt ngào đặt trước mặt nhưng miệng bị bịt kín bằng một mảnh vải dày.
Mānanissito kiresa paṇḍitamānī, attanā samaṃ na passati.
It is said that he was full of conceit, imagining himself a scholar, and saw no one equal to himself.
Nghe nói anh ta là người kiêu căng, tự cho mình là người có trí tuệ, không thấy ai bằng mình.
Athassa ‘‘kiṃ samaṇo gotamo katheti, yamahaṃ jānāmi, tadeva kathetīti ayaṃ māno mā ahosī’’ti mānabhañjanatthaṃ bhagavā ‘‘āditova duppaṭivijjhaṃ katvā kathessāmi, tato ‘nāhaṃ bho gotama jānāmi, vitthārena me pākaṭaṃ katvā kathethā’ti maṃ yācissati, athassāhaṃ yācitakāle kathessāmi, evañcassa sātthakaṃ bhavissatī’’ti duppaṭivijjhaṃ katvā kathesi.
Therefore, so that he would not think, "What is the Ascetic Gotama teaching? He is only teaching what I already know," the Bhagavā, in order to break his conceit, thought, "I will teach in a way that is difficult to comprehend from the beginning. Then he will beg me, 'Venerable Gotama, I do not understand, please explain it clearly and extensively to me,' and when he begs, I will teach him. In this way, it will be beneficial for him." Thus, he taught in a way that was difficult to comprehend.
Để phá tan sự kiêu căng của anh ta, để anh ta không nghĩ rằng: “Sa-môn Gotama nói gì vậy? Ngài chỉ nói những điều ta đã biết,” Đức Thế Tôn đã nghĩ: “Ta sẽ nói một cách khó hiểu ngay từ đầu. Rồi anh ta sẽ cầu xin Ta rằng: ‘Bạch Ngài Gotama, con không hiểu, xin Ngài hãy giải thích rõ ràng cho con.’ Khi anh ta cầu xin, Ta sẽ nói cho anh ta. Như vậy, lời nói của Ta sẽ có ích cho anh ta.” Với ý nghĩ đó, Ngài đã nói một cách khó hiểu.
290. Samattenāti paripuṇṇena.
290. Samattenā means 'fully, completely'.
Samattenā có nghĩa là đầy đủ.
Samādinnenāti gahitena parāmaṭṭhena.
Samādinnenā means 'taken, wrongly apprehended'.
Samādinnenā có nghĩa là đã nắm giữ, đã chấp thủ.
Appāyukasaṃvattanikā esā, māṇava, paṭipadā yadidaṃ pāṇātipātīti yaṃ idaṃ pāṇātipātakammaṃ, esā appāyukasaṃvattanikā paṭipadāti.
Appāyukasaṃvattanikā esā, māṇava, paṭipadā yadidaṃ pāṇātipātī means that this path, namely the act of killing living beings, is a practice leading to a short life.
Appāyukasaṃvattanikā esā, māṇava, paṭipadā yadidaṃ pāṇātipātī có nghĩa là “này thanh niên, hành vi sát sinh này là con đường dẫn đến tuổi thọ ngắn ngủi.”
Kathaṃ panesā appāyukataṃ karoti?
But how does this lead to a short life?
Nhưng làm thế nào mà hành vi này lại gây ra tuổi thọ ngắn ngủi?
Cattāri hi kammāni upapīḷakaṃ upacchedakaṃ janakaṃ upatthambhakanti.
For there are four types of kamma: oppressive kamma (Upapīḷaka kamma), destructive kamma (Upacchedaka kamma), generative kamma (Janaka kamma), and supportive kamma (Upatthambhaka kamma).
Có bốn loại nghiệp: nghiệp áp bức (upapīḷaka), nghiệp cắt đứt (upacchedaka), nghiệp sinh ra (janaka) và nghiệp hỗ trợ (upatthambhaka).
Balavakammena hi nibbattaṃ pavatte upapīḷakaṃ āgantvā atthato evaṃ vadati nāma – ‘‘sacāhaṃ paṭhamataraṃ jāneyyaṃ, na te idha nibbattituṃ dadeyyaṃ, catūsuyeva taṃ apāyesu nibbattāpeyyaṃ.
Oppressive kamma, upon arriving, says in effect to one who is born due to a strong kamma, "If I had known earlier, I would not have allowed you to be born here; I would have caused you to be born only in the four lower realms.
Khi một chúng sinh được sinh ra bởi một nghiệp mạnh mẽ, nghiệp áp bức sẽ đến trong kiếp sống hiện tại và nói một cách ẩn dụ rằng: “Nếu ta biết trước, ta sẽ không để ngươi tái sinh ở đây. Ta sẽ khiến ngươi tái sinh trong bốn cõi khổ.”
Hotu, tvaṃ yattha katthaci nibbatta, ahaṃ upapīḷakakammaṃ nāma taṃ pīḷetvā nirojaṃ niyūsaṃ kasaṭaṃ karissāmī’’ti.
Let it be. Wherever you are born, I, who am called oppressive kamma, will torment you and make you sapless, without essence, and devoid of substance."
“Thôi được, ngươi hãy tái sinh ở bất cứ đâu. Ta là nghiệp áp bức, ta sẽ áp bức ngươi, khiến ngươi trở nên vô vị, vô dụng, cặn bã.”
Tato paṭṭhāya taṃ tādisaṃ karoti.
From that point onwards, it causes such suffering to that being.
Từ đó trở đi, nghiệp đó sẽ khiến chúng sinh trở nên như vậy.
Kiṃ karoti?
What does it do?
Nó làm gì?
Parissayaṃ upaneti, bhoge vināseti.
It brings misfortune and destroys wealth.
Nó mang đến tai họa, hủy hoại tài sản.
Tattha dārakassa mātukucchiyaṃ nibbattakālato paṭṭhāya mātu assādo vā sukhaṃ vā na hoti, mātāpitūnaṃ pīḷāva uppajjati.
In this case, from the time the child is conceived in the mother's womb, the mother experiences no pleasure or comfort; only suffering arises for the parents.
Trong trường hợp đó, từ khi đứa trẻ được sinh ra trong bụng mẹ, người mẹ không có niềm vui hay hạnh phúc, mà chỉ có sự đau khổ cho cha mẹ.
Evaṃ parissayaṃ upaneti.
In this way, it brings misfortune.
Như vậy, nó mang đến tai họa.
Dārakassa pana mātukucchimhi nibbattakālato paṭṭhāya gehe bhogā udakaṃ patvā loṇaṃ viya rājādīnaṃ vasena nassanti, kumbhadohanadhenuyo khīraṃ na denti, sūratā goṇā caṇḍā honti, kāṇā honti, khujjā honti, gomaṇḍale rogo patati, dāsādayo vacanaṃ na karonti, vāpitaṃ sassaṃ na jāyati, gehagataṃ gehe, araññagataṃ araññe nassati, anupubbena ghāsacchādanamattaṃ dullabhaṃ hoti, gabbhaparihāro na hoti, vijātakāle mātuthaññaṃ chijjati, dārako parihāraṃ alabhanto pīḷito nirojo niyūso kasaṭo hoti, idaṃ upapīḷakakammaṃ nāma.
Moreover, from the time the child is conceived in the mother's womb, the family's wealth perishes like salt dissolving in water due to kings and other authorities; cows that used to yield a potful of milk give no milk; gentle oxen become fierce, or blind, or hunchbacked; disease spreads among the cattle; servants do not obey orders; sown crops do not grow; wealth kept at home perishes at home, and wealth taken to the forest perishes in the forest; gradually, even food and clothing become difficult to obtain; there is no proper care for the pregnancy; at the time of birth, the mother's milk dries up; the child, not receiving care, becomes tormented, sapless, without essence, and devoid of substance. This is called Upapīḷaka kamma.
Từ khi đứa trẻ được sinh ra trong bụng mẹ, tài sản trong nhà bị hủy hoại như muối tan vào nước do vua chúa và các thế lực khác; những con bò sữa không cho sữa; những con bò đực hiền lành trở nên hung dữ, bị mù, bị gù; bệnh tật lây lan trong đàn bò; nô lệ không vâng lời; mùa màng gieo trồng không nảy mầm; tài sản ở nhà bị mất ở nhà, tài sản ở rừng bị mất ở rừng; dần dần, ngay cả thức ăn và quần áo cũng trở nên khó kiếm; không được chăm sóc thai nghén; khi sinh ra, sữa mẹ bị cạn; đứa trẻ không được chăm sóc, bị đau khổ, trở nên vô vị, vô dụng, cặn bã. Đây gọi là nghiệp áp bức (upapīḷakakamma).
Dīghāyukakammena pana nibbattassa upacchedakakammaṃ āgantvā āyuṃ chindati.
However, for one who is born with long-life kamma, destructive kamma comes and severs their life.
Tuy nhiên, đối với người được sinh ra bởi nghiệp tuổi thọ dài, nghiệp cắt đứt sẽ đến và cắt đứt tuổi thọ.
Yathā hi puriso aṭṭhusabhagamanaṃ katvā saraṃ khipeyya tamañño dhanuto vimuttamattaṃ muggarena paharitvā tattheva pāteyya, evaṃ dīghāyukakammena nibbattassa upacchedakakammaṃ āyuṃ chindati.
Just as a man might shoot an arrow going eight usabhas (measures of distance), and another, an enemy, might strike that arrow with a club just as it is released from the bow and make it fall right there, so too, destructive kamma severs the life of one who is born with long-life kamma.
Giống như một người đàn ông đi xa tám dặm và bắn một mũi tên, rồi một người khác dùng chùy đánh mũi tên đó ngay khi nó vừa rời khỏi cung và làm nó rơi xuống ngay tại đó, tương tự như vậy, nghiệp cắt đứt sẽ đến và cắt đứt tuổi thọ của người được sinh ra bởi nghiệp tuổi thọ dài.
Kiṃ karoti?
What does it do?
Nó làm gì?
Corānaṃ aṭaviṃ paveseti, vāḷamacchodakaṃ otāreti, aññataraṃ vā pana saparissayaṭṭhānaṃ upaneti, idaṃ upacchedakakammaṃ nāma, ‘‘upaghātaka’’ntipi etasseva nāmaṃ.
He leads them into a forest of thieves, casts them into waters with ferocious fish, or brings them to some other perilous place. This is called upacchedaka kamma; "upaghātaka" (destructive) is also a name for it.
Đưa bọn trộm vào rừng, thả vào nước có cá dữ, hoặc dẫn đến bất kỳ nơi nguy hiểm nào, điều này gọi là upacchedaka kamma (nghiệp đoạn tuyệt). "Upaghātaka" (nghiệp hủy hoại) cũng là tên của chính nghiệp này.
Paṭisandhinibbattakaṃ pana kammaṃ janakakammaṃ nāma.
However, kamma that brings about rebirth is called janaka kamma (generative kamma).
Nghiệp sinh khởi tái sinh thì gọi là janaka kamma (nghiệp sinh sản).
Appabhogakulādīsu nibbattassa bhogasampadādikaraṇena upatthambhakakammaṃ upatthambhakakammaṃ nāma.
Kamma that provides support, by causing wealth and other blessings for a being reborn in a poor family or similar situation, is called upatthambhaka kamma (supportive kamma).
Nghiệp hỗ trợ cho chúng sinh tái sinh vào những gia đình ít tài sản, v.v., bằng cách tạo ra sự sung túc về tài sản, v.v., thì gọi là upatthambhaka kamma (nghiệp hỗ trợ).
Imesu catūsu purimāni dve akusalāneva, janakaṃ kusalampi akusalampi, upatthambhakaṃ kusalameva.
Among these four, the first two (upapīḷaka and upacchedaka) are only unwholesome. Janaka kamma can be wholesome or unwholesome. Upatthambhaka kamma is only wholesome.
Trong bốn loại nghiệp này, hai nghiệp đầu (upapīḷaka và upacchedaka) chỉ là bất thiện. Janaka kamma có thể là thiện hoặc bất thiện. Upatthambhaka kamma chỉ là thiện.
Tattha pāṇātipātakammaṃ upacchedakakammena appāyukasaṃvattanikaṃ hoti.
Therein, the kamma of taking life (pāṇātipāta) becomes that which brings about a short lifespan due to upacchedaka kamma.
Trong đó, nghiệp sát sinh (pāṇātipāta kamma) trở thành nghiệp khiến tuổi thọ ngắn do là nghiệp đoạn tuyệt (upacchedaka kamma).
Pāṇātipātinā vā kataṃ kusalakammaṃ uḷāraṃ na hoti, dīghāyukapaṭisandhiṃ janetuṃ na sakkoti.
Or, wholesome kamma performed by one who takes life is not powerful; it cannot generate a rebirth with a long lifespan.
Hoặc nghiệp thiện do người sát sinh thực hiện không được thù thắng, không thể sinh khởi tái sinh với tuổi thọ dài.
Evaṃ pāṇātipāto appāyukasaṃvattaniko hoti.
Thus, the taking of life leads to a short lifespan.
Như vậy, nghiệp sát sinh là nghiệp dẫn đến tuổi thọ ngắn.
Paṭisandhimeva vā niyāmetvā appāyukaṃ karoti, sanniṭṭhānacetanāya vā niraye nibbattati, pubbāparacetanāhi vuttanayena appāyuko hoti.
Alternatively, it directly determines rebirth to be short-lived, or through decisive intention, one is reborn in hell. By the method explained concerning prior and subsequent intentions, one becomes short-lived.
Hoặc nó quy định chính sự tái sinh thành tuổi thọ ngắn, hoặc do ý chí quyết định (sanniṭṭhāna cetanā) mà tái sinh vào địa ngục, hoặc do ý chí trước và sau (pubbāpara cetanā) như đã nói mà có tuổi thọ ngắn.
Dīghāyukasaṃvattanikā esā māṇava paṭipadāti ettha parittakammenapi nibbattaṃ pavatte etaṃ pāṇātipātā viratikammaṃ āgantvā atthato evaṃ vadati nāma – ‘‘sacāhaṃ paṭhamataraṃ jāneyyaṃ, na te idha nibbattituṃ dadeyyaṃ, devalokeyeva taṃ nibbattāpeyyaṃ.
In the phrase, "This, young man, is the path that leads to a long lifespan," here, the kamma of abstaining from taking life, even if little, comes in the course of existence and, in essence, speaks as if to say: "If I had known earlier, I would not have allowed you to be reborn here; I would have caused you to be reborn in the deva world.
Trong câu " Này thanh niên, đây là con đường dẫn đến tuổi thọ dài", nghiệp từ bỏ sát sinh này, dù được sinh ra bởi một nghiệp nhỏ, khi đến giai đoạn hiện hành (pavatte), về bản chất, nó nói rằng: "Nếu ta biết trước, ta sẽ không cho ngươi tái sinh ở đây, ta sẽ khiến ngươi tái sinh ở cõi trời.
Hotu, tvaṃ yattha katthaci nibbatti, ahaṃ upatthambhakakammaṃ nāma thambhaṃ te karissāmī’’ti upatthambhaṃ karoti.
Let it be. You are born wherever you may be; I will make for you a pillar, namely, the upatthambhaka kamma," and thus it provides support.
Thôi được, ngươi hãy tái sinh ở bất cứ đâu, ta sẽ làm một trụ cột hỗ trợ cho ngươi, gọi là nghiệp hỗ trợ (upatthambhaka kamma)", như vậy nó thực hiện sự hỗ trợ.
Kiṃ karoti?
What does it do?
Nó làm gì?
Parissayaṃ nāseti, bhoge uppādeti.
It destroys dangers and generates wealth.
Nó tiêu diệt nguy hiểm, tạo ra tài sản.
Tattha dārakassa mātukucchiyaṃ nibbattakālato paṭṭhāya mātāpitūnaṃ sukhameva sātameva hoti.
Therein, from the time the child is conceived in the mother’s womb, happiness and comfort come to the parents.
Trong đó, từ khi đứa trẻ tái sinh trong bụng mẹ, cha mẹ nó chỉ có sự an lạc và hạnh phúc.
Yepi pakatiyā manussāmanussaparissayā honti, te sabbe apagacchanti.
Even dangers from humans and non-humans, which naturally exist, all disappear.
Ngay cả những nguy hiểm tự nhiên từ con người và phi nhân cũng đều biến mất.
Evaṃ parissayaṃ nāseti.
Thus, it destroys dangers.
Như vậy, nó tiêu diệt nguy hiểm.
Dārakassa pana mātukucchimhi nibbattakālato paṭṭhāya gehe bhogānaṃ pamāṇaṃ na hoti, nidhikumbhiyo puratopi pacchatopi gehaṃ pavaṭṭamānā pavisanti.
Furthermore, from the time the child is conceived in the mother’s womb, there is no limit to the wealth in the house; treasure jars come rolling into the house from both front and back.
Hơn nữa, từ khi đứa trẻ tái sinh trong bụng mẹ, tài sản trong nhà không có giới hạn, những hũ vàng bạc cứ lăn vào nhà từ phía trước lẫn phía sau.
Mātāpitaro parehi ṭhapitadhanassāpi sammukhībhāvaṃ gacchanti.
The parents also come across wealth deposited by others.
Cha mẹ cũng tìm thấy những tài sản do người khác cất giữ.
Dhenuyo bahukhīrā honti, goṇā sukhasīlā honti, vappaṭṭhāne sassāni sampajjanti.
Cows yield much milk, oxen are tractable, and crops flourish in the fields.
Bò cái có nhiều sữa, bò đực hiền lành, mùa màng bội thu ở nơi gieo trồng.
Vaḍḍhiyā vā sampayuttaṃ, tāvakālikaṃ vā dinnaṃ dhanaṃ acoditā sayameva āharitvā denti, dāsādayo suvacā honti, kammantā na parihāyanti.
Money lent at interest or temporarily given is brought back voluntarily without demand; servants are obedient, and enterprises do not decline.
Tài sản cho vay có lãi hoặc cho vay tạm thời được người ta tự động mang đến trả mà không cần đòi hỏi; nô lệ, v.v., thì dễ bảo; công việc không bị suy giảm.
Dārako gabbhato paṭṭhāya parihāraṃ labhati, komārikavejjā sannihitāva honti.
The child receives protection from conception; pediatricians are readily available.
Đứa trẻ được chăm sóc từ trong bụng mẹ, các y sĩ nhi khoa luôn túc trực.
Gahapatikule jāto seṭṭhiṭṭhānaṃ, amaccakulādīsu jāto senāpatiṭṭhānādīni labhati.
One born into a householder's family attains the position of a banker, and one born into a minister's family or similar attains positions such as commander-in-chief.
Sinh ra trong gia đình gia chủ thì đạt địa vị trưởng giả, sinh ra trong gia đình quan lại, v.v., thì đạt địa vị tổng tư lệnh, v.v.
Evaṃ bhoge uppādeti.
Thus, it generates wealth.
Như vậy, nó tạo ra tài sản.
So aparissayo sabhogo ciraṃ jīvatīti.
Being free from danger and endowed with wealth, one lives long.
Người đó không có nguy hiểm, có tài sản và sống lâu.
Evaṃ apāṇātipātakammaṃ dīghāyukasaṃvattanikaṃ hoti.
Thus, the kamma of abstaining from taking life leads to a long lifespan.
Như vậy, nghiệp không sát sinh là nghiệp dẫn đến tuổi thọ dài.
Apāṇātipātinā vā kataṃ aññampi kusalaṃ uḷāraṃ hoti, dīghāyukapaṭisandhiṃ janetuṃ sakkoti, evampi dīghāyukasaṃvattanikaṃ hoti.
Alternatively, any other wholesome kamma performed by one who abstains from taking life is excellent and can generate rebirth with a long lifespan; in this way too, it leads to a long lifespan.
Hoặc nghiệp thiện khác do người không sát sinh thực hiện cũng được thù thắng, có thể sinh khởi tái sinh với tuổi thọ dài, như vậy cũng là nghiệp dẫn đến tuổi thọ dài.
Paṭisandhimeva vā niyāmetvā dīghāyukaṃ karoti.
Or, it directly determines rebirth to be long-lived.
Hoặc nó quy định chính sự tái sinh thành tuổi thọ dài.
Sanniṭṭhānacetanāya vā devaloke nibbattati, pubbāparacetanāhi vuttanayena dīghāyuko hoti.
Or, through decisive intention, one is reborn in the deva world. By the method explained concerning prior and subsequent intentions, one becomes long-lived.
Hoặc do ý chí quyết định (sanniṭṭhāna cetanā) mà tái sinh ở cõi trời, hoặc do ý chí trước và sau (pubbāpara cetanā) như đã nói mà có tuổi thọ dài.
Iminā nayena sabbapañhavissajjanesu attho veditabbo.
In this manner, the meaning should be understood in all explanations of questions.
Theo cách này, ý nghĩa cần được hiểu trong tất cả các giải đáp vấn đề.
Viheṭhanakammādīnipi hi pavatte āgantvā atthato tatheva vadamānāni viya upapīḷanena nibbhogataṃ āpādetvā paṭijagganaṃ alabhantassa roguppādanādīhi vā, viheṭhakādīhi katassa kusalassa anuḷāratāya vā, āditova paṭisandhiniyāmanena vā, vuttanayeneva pubbāparacetanāvasena vā bahvābādhatādīni karonti, apāṇātipāto viya ca aviheṭhanādīnipi appābādhatādīnīti.
Indeed, kamma like viheṭhanakamma (tormenting kamma) also comes into existence and, in essence, speaking similarly, brings about much illness and other afflictions by causing poverty through oppression, or due to the ungreatness of wholesome kamma performed by tormentors and others, or by initially determining rebirth to be short-lived, or by the method explained, through prior and subsequent intentions. And kamma like aviheṭhanakamma (non-tormenting kamma), like abstaining from taking life, brings about freedom from illness and other benefits.
Các nghiệp làm hại (viheṭhanakamma), v.v., khi đến giai đoạn hiện hành, về bản chất, chúng cũng nói như vậy, bằng cách gây ra sự nghèo khổ do nghiệp áp bức (upapīḷana), hoặc do bệnh tật, v.v., phát sinh khi không được chăm sóc, hoặc do nghiệp thiện do người làm hại, v.v., thực hiện không được thù thắng, hoặc do quy định sự tái sinh ngay từ đầu, hoặc do ý chí trước và sau như đã nói, mà chúng gây ra nhiều bệnh tật, v.v., và nghiệp không sát sinh, không làm hại, v.v., thì dẫn đến ít bệnh tật, v.v.
293. Ettha pana issāmanakoti issāsampayuttacitto.
293. Here, issāmanako means one whose mind is associated with envy.
293. Ở đây, issāmanako (người có tâm đố kỵ) có nghĩa là người có tâm tương ưng với đố kỵ.
Upadussatīti issāvaseneva upakkosanto dussati.
Upadussati means to act wrongly by reviling, solely driven by envy.
Upadussatī (người ấy làm hại) có nghĩa là người ấy làm hại bằng cách la mắng do đố kỵ.
Issaṃ bandhatīti yavakalāpaṃ bandhanto viya yathā na nassati evaṃ bandhitvā viya ṭhapeti.
Issaṃ bandhati means to hold envy as if binding a bundle of barley, so that it does not perish, as if tied up and kept.
Issaṃ bandhatī (buộc chặt sự đố kỵ) có nghĩa là người ấy giữ chặt sự đố kỵ như thể buộc một bó lúa mạch để nó không bị mất.
Appesakkhoti appaparivāro, rattiṃ khitto viya saro na paññāyati, ucchiṭṭhahattho nisīditvā udakadāyakampi na labhati.
Appesakkho means having few followers; one is not seen, like an arrow shot at night. Even after sitting down with unwashed hands, one cannot find anyone to give water.
Appesakkho (người ít uy quyền) có nghĩa là người ít quyến thuộc, như mũi tên bắn vào ban đêm không thể nhìn thấy, người ấy ngồi với bàn tay dơ bẩn cũng không tìm được ai cho nước.
295. Abhivādetabbanti abhivādanārahaṃ buddhaṃ vā paccekabuddhaṃ vā ariyasāvakaṃ vā.
295. Abhivādetabbaṃ means worthy of salutation, such as a Buddha, a Paccekabuddha, or a noble disciple.
295. Abhivādetabbaṃ (đáng được đảnh lễ) là Đức Phật, vị Phật Độc Giác, hoặc vị Thánh đệ tử đáng được đảnh lễ.
Paccuṭṭhātabbādīsupi eseva nayo.
The same method applies to paccuṭṭhātabbā (worthy of rising for) and so on.
Cũng theo cách này đối với paccuṭṭhātabbā (đáng được đứng dậy đón tiếp), v.v.
Imasmiṃ pana pañhavissajjane upapīḷakaupatthambhakakammāni na gahetabbāni.
However, in this explanation of the question, upapīḷaka and upatthambhaka kamma should not be taken.
Tuy nhiên, trong phần giải đáp vấn đề này, không nên lấy nghiệp áp bức (upapīḷaka) và nghiệp hỗ trợ (upatthambhaka).
Na hi pavatte nīcakulinaṃ vā uccākulinaṃ vā sakkā kātuṃ, paṭisandhimeva pana niyāmetvā nīcakuliyaṃ kammaṃ nīcakule nibbatteti, uccākuliyaṃ kammaṃ uccākule.
Indeed, in the course of existence, it is not possible to make someone of low birth or high birth; rather, it is kamma of low birth that determines rebirth in a low family, and kamma of high birth that determines rebirth in a high family, only at the time of rebirth itself.
Thật vậy, trong giai đoạn hiện hành (pavatte), không thể tạo ra một người thuộc dòng dõi thấp kém hay dòng dõi cao quý, nhưng chính nghiệp quy định sự tái sinh sẽ khiến người đó tái sinh vào dòng dõi thấp kém, và nghiệp quy định sự tái sinh cao quý sẽ khiến người đó tái sinh vào dòng dõi cao quý.
296. Na paripucchitā hotīti ettha pana aparipucchanena niraye na nibbattati.
296. In na paripucchitā hotī, it does not mean one is not reborn in hell merely by not inquiring.
296. Trong câu Na paripucchitā hotī (không phải là người hay hỏi), người ấy không tái sinh vào địa ngục chỉ vì không hỏi.
Aparipucchako pana ‘‘idaṃ kātabbaṃ, idaṃ na kātabba’’nti na jānāti, ajānanto kātabbaṃ na karoti, akātabbaṃ karoti.
However, one who does not inquire does not know, "This should be done, this should not be done." Not knowing, one does not do what should be done, and does what should not be done.
Nhưng người không hỏi thì không biết "điều này nên làm, điều này không nên làm", và do không biết, người ấy không làm điều nên làm, lại làm điều không nên làm.
Tena niraye nibbattati, itaro sagge.
Because of this, one is reborn in hell; the other (who inquires) in heaven.
Do đó, người ấy tái sinh vào địa ngục, còn người kia (người hay hỏi) thì tái sinh vào cõi trời.
Iti kho, māṇava…pe… yadidaṃ hīnappaṇītatāyāti satthā desanaṃ yathānusandhiṃ pāpesi.
"Thus, young man...pe... this inferiority and superiority": The Teacher brought the discourse to its conclusion in accordance with the sequence.
"Như vậy, này thanh niên... cho đến sự thấp kém và cao quý", Đức Đạo Sư đã kết thúc bài thuyết pháp theo sự liên kết.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
298. Evaṃ me sutanti mahākammavibhaṅgasuttaṃ.
298. "Thus have I heard" is the Mahākammavibhaṅgasutta.
298. Evaṃ me sutaṃ (Như vầy tôi nghe) là Kinh Mahākammavibhaṅga.
Tattha moghanti tucchaṃ aphalaṃ.
Therein, moghaṃ means empty, fruitless.
Trong đó, moghaṃ (vô ích) có nghĩa là trống rỗng, không có kết quả.
Saccanti tathaṃ bhūtaṃ.
Saccaṃ means true, real.
Saccaṃ (chân thật) có nghĩa là đúng sự thật, hiện hữu.
Idañca etena na sammukhā sutaṃ, upālisutte (ma. ni. 2.56) pana – ‘‘manokammaṃ mahāsāvajjataraṃ paññapemi pāpassa kammassa kiriyāya pāpassa kammassa pavattiyā, no tathā kāyakammaṃ no tathā vacīkamma’’nti bhagavatā vuttaṃ atthi, sā kathā titthiyānaṃ antare pākaṭā jātā, taṃ gahetvā esa vadati.
This (statement) was not heard directly by him; however, in the Upālisutta, the Blessed One said, "I declare mental kamma to be more reprehensible for the performance of bad kamma, for the occurrence of bad kamma, not so bodily kamma, not so verbal kamma." That discourse became well-known among the ascetics, and it is by taking that (statement) that he speaks.
Điều này không phải được nghe trực tiếp từ những người này, nhưng trong Kinh Upāli (M.II.56), Đức Thế Tôn đã nói: "Ta tuyên bố ý nghiệp là đáng trách hơn cả về việc thực hiện nghiệp bất thiện, về sự phát sinh của nghiệp bất thiện, chứ không phải thân nghiệp như vậy, không phải khẩu nghiệp như vậy", lời dạy đó đã trở nên phổ biến giữa các ngoại đạo, và người này (Potaliputta) đã nắm lấy điều đó để nói.
Atthi ca sā samāpattīti idaṃ – ‘‘kathaṃ nu kho, bho, abhisaññānirodho hotī’’ti poṭṭhapādasutte (dī. ni. 1.406 ādayo) uppannaṃ abhisaññānirodhakathaṃ sandhāya vadati.
Atthi ca sā samāpattī refers to the discussion on the cessation of perception that arose in the Poṭṭhapādasutta with the question, "How, Venerable Sir, does the cessation of perception occur?"
Atthi ca sā samāpattī (Và có sự thành tựu đó) điều này đề cập đến lời nói về sự diệt trừ tưởng (abhisaññānirodha) đã phát sinh trong Kinh Poṭṭhapāda (D.I.406, v.v.) rằng: "Thưa Tôn giả, làm thế nào để sự diệt trừ tưởng xảy ra?".
Na kiñci vediyatīti ekavedanampi na vediyati.
Na kiñci vediyatī means one does not experience even a single feeling.
Na kiñci vediyatī (không cảm nhận bất cứ điều gì) có nghĩa là không cảm nhận dù chỉ một cảm thọ.
Atthi ca khoti thero nirodhasamāpattiṃ sandhāya anujānāti.
Atthi ca kho: The elder (Thera) agrees, referring to the attainment of cessation.
Atthi ca kho (Và thật vậy) vị Trưởng lão (Samiddhi) chấp nhận điều đó, đề cập đến sự thành tựu diệt tận (nirodhasamāpatti).
Parirakkhitabbanti garahato mocanena rakkhitabbaṃ.
Parirakkhitabbaṃ means to be protected by being freed from reproach.
Parirakkhitabbaṃ (đáng được bảo vệ) có nghĩa là đáng được bảo vệ khỏi sự chỉ trích.
Sañcetanā assa atthīti sañcetanikaṃ, sābhisandhikaṃ sañcetanikakammaṃ katvāti attho.
Since there is intention in that kamma, it is sañcetanikaṃ (intentional); the meaning is, having performed kamma with prompting intention.
Nghiệp đó có ý chí (sañcetanā), nên gọi là sañcetanikaṃ (có ý chí), ý nghĩa là đã thực hiện nghiệp có ý chí, có chủ ý.
Dukkhaṃ soti thero ‘‘akusalameva sandhāya paribbājako pucchatī’’ti saññāya evaṃ vadati.
Dukkhaṃ so: The elder speaks thus, perceiving that the wandering ascetic is asking only about unwholesome kamma.
Dukkhaṃ so (người ấy khổ) vị Trưởng lão nói như vậy với nhận thức rằng "người du sĩ (Potaliputta) chỉ hỏi về nghiệp bất thiện".
Dassanampi kho ahanti bhagavā caturaṅgepi andhakāre samantā yojanaṭṭhāne tilamattampi saṅkhāraṃ maṃsacakkhunāva passati, ayañca paribbājako na dūre gāvutamattabbhantare vasati, kasmā bhagavā evamāhāti?
" But I see" – the Blessed One sees even a sesame-seed-sized formation within a yojana-distance all around, even in pitch-darkness, with the physical eye alone. But this wanderer (Potaliputta) lives not far, within a gāvuta. Why did the Blessed One say this?
Về câu “Dassanampi kho aha” (Ta thấy): Đức Thế Tôn, ngay cả trong bóng tối bốn phương, trong phạm vi một do-tuần (yojana), Ngài vẫn thấy được dù chỉ một hạt mè, một pháp hữu vi (saṅkhāra), bằng nhục nhãn. Và vị du sĩ này không ở xa, chỉ trong vòng một gāvuta, tại sao Đức Thế Tôn lại nói như vậy? Đây là câu hỏi.
Samāgamadassanaṃ sandhāyevamāha.
He said this referring to having seen (him) in an assembly (of people and monastics).
Đức Thế Tôn đã nói như vậy, ý muốn nói đến việc thấy trong các buổi hội họp của chúng tăng và chúng cư sĩ.
299. Udāyīti lāludāyī.
299. " Udāyī" refers to Lāḷudāyī.
299. Về từ Udāyī: Đó là Lāludāyī (Udāyī phóng túng trong dục lạc).
Taṃ dukkhasminti sabbaṃ taṃ dukkhameva.
" That (is) suffering" means all that is suffering itself.
Về từ Taṃ dukkhasmiṃ: Tất cả mọi khổ ấy đều là khổ.
Iti imaṃ vaṭṭadukkhaṃ kilesadukkhaṃ saṅkhāradukkhaṃ sandhāya ‘‘sace bhāsitaṃ bhaveyya bhagavā’’ti pucchati.
Thus, referring to this suffering of Saṃsāra, suffering of defilements, and suffering of formations, (Udāyī) asks: "If it were spoken by the Blessed One..."
Do đó, vị ấy hỏi về khổ luân hồi này, khổ phiền não này, khổ hành này, rằng: “Nếu đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng”.
300. Ummaṅganti pañhāummaṅgaṃ.
300. " Ummaṅga" refers to the problem (of Udāyī's) wisdom.
300. Về từ Ummaṅgaṃ: Đó là sự thăm dò trí tuệ của Lāludāyī.
Ummujjamānoti sīsaṃ nīharamāno.
" Ummujjamāno" means raising his head.
Về từ Ummujjamāno: Có nghĩa là nhô đầu lên.
Ayoniso ummujjissatīti anupāyena sīsaṃ nīharissati.
" Ayoniso ummujjissatī" means he will raise his head improperly.
Về từ Ayoniso ummujjissatī: Có nghĩa là sẽ nhô đầu lên một cách không đúng phương pháp.
Idañca pana bhagavā jānanto neva dibbacakkhunā na cetopariyañāṇena na sabbaññutañāṇena jāni, adhippāyeneva pana aññāsi.
The Blessed One knew this, not by the divine eye, nor by the knowledge of penetrating others' minds, nor by omniscience; but he understood it by intention (alone).
Đức Thế Tôn biết điều này, nhưng Ngài không biết bằng thiên nhãn, không biết bằng tha tâm thông, cũng không biết bằng nhất thiết trí, mà Ngài chỉ biết qua ý định của vị ấy.
Kathentassa hi adhippāyo nāma suvijāno hoti, kathetukāmo gīvaṃ paggaṇhāti, hanukaṃ cāleti, mukhamassa phandati, sannisīdituṃ na sakkoti.
Indeed, the intention of one who is speaking is easily known: one who wishes to speak raises his neck, moves his jaw, his mouth trembles, and he cannot sit still.
Thật vậy, ý định của người nói thì dễ biết. Người muốn nói thì ngẩng cổ, hàm rung động, miệng run rẩy, không thể ngồi yên.
Bhagavā tassa taṃ ākāraṃ disvā ‘‘ayaṃ udāyī sannisīdituṃ na sakkoti, yaṃ abhūtaṃ, tadeva kathessatī’’ti oloketvāva aññāsi.
Seeing Udāyī's demeanor, the Blessed One understood by merely observing, "This Udāyī cannot sit still; he will speak only what is not true."
Đức Thế Tôn thấy tướng trạng đó của vị ấy, Ngài biết rằng: “Udāyī này không thể ngồi yên, điều gì không đúng, vị ấy sẽ nói ra điều đó” – Ngài đã biết chỉ bằng cách quan sát.
Ādiṃ yevātiādimhiyeva.
" Ādiṃ yevā" means at the very beginning.
Về từ Ādiṃ yevā: Ngay từ đầu.
Tisso vedanāti ‘‘kiṃ so vediyatī’’ti?
" Three feelings" – when asking "What does he experience?", the three feelings were asked, having thus specified: "I ask about the three feelings."
Về từ Tisso vedanā: “Vị ấy cảm thọ điều gì?”
Pucchantena ‘‘tisso vedanā pucchāmī’’ti evaṃ vavatthapetvāva tisso vedanā pucchitā.
The questioner explicitly asked about the three feelings, saying, "I am asking about the three feelings."
Vị du sĩ Potthapāda đã hỏi, đã xác định rõ ràng rằng: “Tôi hỏi về ba thọ”.
Sukhavedaniyanti sukhavedanāya paccayabhūtaṃ.
" Sukhavedaniyaṃ" means that which is a condition for pleasant feeling.
Về từ Sukhavedaniyaṃ: Là nghiệp là nguyên nhân của lạc thọ.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining ones.
Đối với những từ còn lại cũng theo cách này.
Ettha ca kāmāvacarakusalato somanassasahagatacittasampayuttā catasso cetanā, heṭṭhā tikajjhānacetanāti evaṃ paṭisandhipavattesu sukhavedanāya jananato sukhavedaniyaṃ kammaṃ nāma.
Here, the four volitions associated with joyful consciousness from kāmāvacara kusala, and the volitions of the lower three jhānas – such volitions, because they generate pleasant feeling at the time of rebirth-linking and during the continuum of life, are called pleasant-feeling-producing kamma (sukhavedaniya kamma).
Trong số ba nghiệp này, bốn tư tâm sở đi kèm với tâm hoan hỷ thuộc cõi dục giới thiện, và ba tư tâm sở của ba thiền thấp thuộc cõi sắc giới thiện, do sinh ra lạc thọ trong thời kỳ tái sinh và diễn tiến, nên được gọi là nghiệp cảm thọ lạc (sukhavedaniyaṃ kammaṃ).
Kāmāvacarañcettha paṭisandhiyaṃyeva ekantena sukhaṃ janeti, pavatte iṭṭhamajjhattārammaṇe adukkhamasukhampi.
And here, the kāmāvacara (kamma) produces exclusively pleasant (feeling) only at rebirth-linking; during the continuum of life, it also produces feeling that is neither painful nor pleasant with desirable or neutral objects.
Trong đó, nghiệp thuộc cõi dục giới chỉ sinh ra lạc thọ một cách tuyệt đối trong thời kỳ tái sinh, còn trong thời kỳ diễn tiến, nó cũng có thể sinh ra thọ không khổ không lạc (upekhā vedanā) đối với các đối tượng dễ chịu hoặc trung tính.
Akusalacetanā paṭisandhipavattesu dukkhasseva jananato dukkhavedaniyaṃ kammaṃ nāma.
Unwholesome volition (akusala cetanā), because it generates only painful feeling at the time of rebirth-linking and during the continuum of life, is called painful-feeling-producing kamma (dukkhavedaniya kamma).
Tư tâm sở bất thiện, do chỉ sinh ra khổ thọ trong thời kỳ tái sinh và diễn tiến, nên được gọi là nghiệp cảm thọ khổ (dukkhavedaniyaṃ kammaṃ).
Kāyadvāre pavatteyeva cetaṃ ekantena dukkhaṃ janeti, aññattha adukkhamasukhampi, sā pana vedanā aniṭṭhāniṭṭhamajjhattesuyeva ārammaṇesu uppajjanato dukkhātveva saṅkhaṃ gatā.
And this (kamma) produces exclusively painful (feeling) only through the bodily door during the continuum of life; elsewhere, it also produces feeling that is neither painful nor pleasant; but that feeling, arising only with undesirable or neutral objects, is considered as suffering.
Nghiệp này chỉ sinh ra khổ thọ một cách tuyệt đối trong thời kỳ diễn tiến ở ý môn, còn ở các môn khác, nó cũng có thể sinh ra thọ không khổ không lạc (upekhā vedanā). Tuy nhiên, thọ đó được xem là khổ vì nó chỉ sinh khởi đối với các đối tượng không dễ chịu hoặc trung tính không dễ chịu.
Kāmāvacarakusalato pana upekkhāsahagatacittasampayuttā catasso cetanā, rūpāvacarakusalato catutthajjhānacetanāti evaṃ paṭisandhipavattesu tatiyavedanāya jananato adukkhamasukhavedaniyaṃ kammaṃ nāma.
However, the four volitions associated with equanimous consciousness from kāmāvacara kusala, and the volition of the fourth jhāna from rūpāvacara kusala – such volitions, because they generate the third feeling (equanimous) at the time of rebirth-linking and during the continuum of life, are called neither-painful-nor-pleasant-feeling-producing kamma (adukkhamasukhavedaniya kamma).
Còn bốn tư tâm sở đi kèm với tâm xả thuộc cõi dục giới thiện, và tư tâm sở của thiền thứ tư thuộc cõi sắc giới thiện, do sinh ra thọ thứ ba (thọ xả) trong thời kỳ tái sinh và diễn tiến, nên được gọi là nghiệp cảm thọ không khổ không lạc (adukkhamasukhavedaniyaṃ kammaṃ).
Ettha ca kāmāvacaraṃ paṭisandhiyaṃyeva ekantena adukkhamasukhaṃ janeti, pavatte iṭṭhārammaṇe sukhampi.
And here, the kāmāvacara (kamma) produces exclusively neither-painful-nor-pleasant (feeling) only at rebirth-linking; during the continuum of life, it also produces pleasant (feeling) with desirable objects.
Trong đó, nghiệp thuộc cõi dục giới chỉ sinh ra thọ không khổ không lạc một cách tuyệt đối trong thời kỳ tái sinh, còn trong thời kỳ diễn tiến, nó cũng có thể sinh ra lạc thọ đối với các đối tượng dễ chịu.
Apica sukhavedaniyakammaṃ paṭisandhipavattivasena vaṭṭati, tathā adukkhamasukhavedaniyaṃ, dukkhavedaniyaṃ pavattivaseneva vaṭṭati.
Furthermore, pleasant-feeling-producing kamma operates by way of rebirth-linking and the continuum of life, as does neither-painful-nor-pleasant-feeling-producing (kamma); painful-feeling-producing kamma operates only by way of the continuum of life.
Hơn nữa, nghiệp cảm thọ lạc diễn tiến theo cách tái sinh và diễn tiến. Tương tự, nghiệp cảm thọ không khổ không lạc cũng vậy. Nghiệp cảm thọ khổ chỉ diễn tiến theo cách diễn tiến.
Etassa pana vasena sabbaṃ pavattivaseneva vaṭṭati.
However, by way of this (painful-feeling-producing kamma), all (kamma) operates only by way of the continuum of life.
Tuy nhiên, theo cách này, tất cả đều diễn tiến theo cách diễn tiến.
Etassa bhagavāti thero tathāgatena mahākammavibhaṅgakathanatthaṃ ālayo dassito, tathāgataṃ yācitvā mahākammavibhaṅgañāṇaṃ bhikkhusaṅghassa pākaṭaṃ karissāmīti cintetvā anusandhikusalatāya evamāha.
" Now is the time, Blessed One" – the Elder, having reflected that the Tathāgata had shown his inclination to teach the Great Exposition of Kamma, and intending to request the Tathāgata to make the knowledge of the Great Exposition of Kamma clear to the assembly of bhikkhus, spoke thus out of skill in sequence.
Về câu Etassa bhagavā: Trưởng lão Ānanda đã thấy rằng Đức Như Lai đã bày tỏ ý muốn thuyết giảng bài kinh Đại Nghiệp Phân Biệt. Ngài suy nghĩ: “Ta sẽ thỉnh cầu Đức Như Lai và làm cho trí tuệ về Đại Nghiệp Phân Biệt được hiển lộ cho chúng Tỳ-kheo”, và do khéo léo trong việc tiếp nối ý, Ngài đã nói như vậy.
Tattha mahākammavibhaṅganti mahākammavibhajanaṃ.
Therein, " mahākammavibhaṅgaṃ" means the exposition of great kamma.
Trong đó, mahākammavibhaṅgaṃ có nghĩa là sự phân biệt các nghiệp lớn.
Katame cattāro…pe… idhānanda, ekacco puggalo…pe… nirayaṃ upapajjatīti idaṃ na mahākammavibhaṅgañāṇabhājanaṃ, mahākammavibhaṅgañāṇabhājanatthāya pana mātikāṭṭhapanaṃ.
" What are the four... Ananda, here some individual... descends to hell" – this is not the exposition of the knowledge of the Great Exposition of Kamma, but rather the setting forth of a summary for the purpose of explaining the knowledge of the Great Exposition of Kamma.
Câu “Katame cattāro…pe… idhānanda, ekacco puggalo…pe… nirayaṃ upapajjatī” (Này Ānanda, có bốn loại…pe… ở đây, một số người…pe… tái sinh vào địa ngục) này không phải là phần giải thích trí tuệ về Đại Nghiệp Phân Biệt, mà chỉ là việc đặt ra phần đề mục (mātikā) để giải thích trí tuệ về Đại Nghiệp Phân Biệt.
301. Idhānanda, ekacco samaṇo vāti pāṭiyekko anusandhi.
301. " Here, Ānanda, some ascetic or" is a separate sequence.
301. Về câu Idhānanda, ekacco samaṇo vā: Đây là sự tiếp nối riêng biệt.
Idañhi bhagavā – ‘‘dibbacakkhukā samaṇabrāhmaṇā idaṃ ārammaṇaṃ katvā imaṃ paccayaṃ labhitvā idaṃ dassanaṃ gaṇhantī’’ti pakāsanatthaṃ ārabhi.
The Blessed One began this discourse to make it known that "ascetics and brahmins possessing the divine eye, taking this as an object and gaining this condition, adopt this view."
Đức Thế Tôn đã bắt đầu thuyết giảng điều này để làm rõ rằng: “Các Sa-môn, Bà-la-môn có thiên nhãn đã lấy đối tượng này, đạt được nhân duyên này, và chấp nhận quan điểm này”.
Tattha ātappantiādīni pañcapi vīriyasseva nāmāni.
Therein, " ātappaṃ" and so forth, these five are all names for energy (vīriya).
Trong đó, ātappa và các từ khác là năm tên gọi của tinh tấn.
Cetosamādhinti dibbacakkhusamādhiṃ.
" Cetosamādhiṃ" refers to the concentration for the divine eye.
Về từ Cetosamādhiṃ: Là định của thiên nhãn.
Passatīti ‘‘so satto kuhiṃ nibbatto’’ti olokento passati.
" Passati" means he sees while observing, "Where has that being been reborn?"
Về từ Passatī: Có nghĩa là nhìn thấy khi quan sát: “Chúng sanh đó tái sinh ở đâu?”
Ye aññathāti ye ‘‘dasannaṃ kusalānaṃ kammapathānaṃ pūritattā nirayaṃ upapajjatī’’ti jānanti, micchā tesaṃ ñāṇanti vadati.
" Who (know) otherwise" – it says that the knowledge of those ascetics and brahmins who know that "because the ten wholesome courses of action have been fulfilled, one is reborn in hell" is wrong.
Về từ Ye aññathā: Có nghĩa là những Sa-môn, Bà-la-môn nào biết rằng “do đã hoàn thành mười nghiệp đạo thiện nên tái sinh vào địa ngục”, thì sự hiểu biết của họ là sai lầm.
Iminā nayena sabbavāresu attho veditabbo.
In this manner, the meaning should be understood in all instances.
Theo cách này, ý nghĩa phải được hiểu trong tất cả các trường hợp.
Viditanti pākaṭaṃ.
" Viditaṃ" means manifest.
Về từ Viditaṃ: Là rõ ràng.
Thāmasāti diṭṭhithāmena.
" Thāmasā" means by the strength of view.
Về từ Thāmasā: Bằng sức mạnh của tà kiến.
Parāmāsāti diṭṭhiparāmāsena.
" Parāmāsā" means by the clinging to view.
Về từ Parāmāsā: Bằng sự chấp thủ tà kiến.
Abhinivissa voharatīti adhiṭṭhahitvā ādiyitvā voharati.
" Abhinivissa voharatī" means he speaks having firmly adhered to and seized upon it.
Về từ Abhinivissa voharatī: Có nghĩa là xác định và chấp thủ mà nói ra.
302. Tatrānandāti idampi na mahākammavibhaṅgañāṇassa bhājanaṃ, atha khvāssa mātikāṭṭhapanameva.
302. " Tatrānanda" – this too is not the exposition of the knowledge of the Great Exposition of Kamma, but merely the setting forth of its summary.
302. Về câu Tatrānandā: Câu này cũng không phải là phần giải thích trí tuệ về Đại Nghiệp Phân Biệt, mà chỉ là việc đặt ra phần đề mục của nó.
Ettha pana etesaṃ dibbacakkhukānaṃ vacane ettakā anuññātā, ettakā ananuññātāti idaṃ dassitaṃ.
Here, however, it is shown how much is permitted and how much is not permitted in the statements of these possessors of the divine eye.
Trong đây, điều được chỉ ra là trong lời nói của những người có thiên nhãn này, có bao nhiêu điều được chấp nhận và bao nhiêu điều không được chấp nhận.
Tattha tatrāti tesu catūsu samaṇabrāhmaṇesu.
Therein, " tatrā" means among those four ascetics and brahmins.
Trong đó, tatrā có nghĩa là trong số bốn Sa-môn, Bà-la-môn đó.
Idamassāti idaṃ vacanaṃ assa.
" Idamassā" means this statement is his.
Về từ Idamassā: Lời nói này là của vị ấy.
Aññathāti aññenākārena.
" Aññathā" means in another way.
Về từ Aññathā: Có nghĩa là theo một cách khác.
Iti imesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ vāde dvīsu ṭhānesu anuññātā, tīsu ananuññātāti evaṃ sabbattha anuññā nānuññā veditabbā.
Thus, in the assertions of these ascetics and brahmins, it should be understood everywhere what is permitted in two respects and not permitted in three.
Vì vậy, trong giáo lý của các Sa-môn, Bà-la-môn này, hai điểm được chấp nhận, ba điểm không được chấp nhận. Theo cách này, sự chấp nhận và không chấp nhận phải được hiểu trong tất cả các trường hợp.
Pubbe vāssa taṃ kataṃ hotīti yaṃ iminā dibbacakkhukena kammaṃ karonto diṭṭho, tato pubbe kataṃ.
" Pubbe vāssa taṃ kataṃ hotī" means that (kamma) was done by him before what was seen by this possessor of the divine eye.
Về câu Pubbe vāssa taṃ kataṃ hotī: Nghiệp mà vị có thiên nhãn này đã thấy người đó làm, thì nghiệp đó đã được làm trước đó.
Pubbe katenapi hi niraye nibbattati, pacchā katenapi nibbattati, maraṇakāle vā pana – ‘‘khando seṭṭho sivo seṭṭho, pitāmaho seṭṭho, issarādīhi vā loko visaṭṭho’’tiādinā micchādassanenapi nibbattateva.
Indeed, one is reborn in hell due to kamma done previously, and also due to kamma done later, or even due to wrong views at the time of death, such as "Khaṇḍa is supreme, Siva is supreme, Brahmā is supreme, or the world was created by Isvara and so forth," one is certainly reborn (in hell).
Thật vậy, chúng sanh tái sinh vào địa ngục do nghiệp đã làm trước đó, cũng tái sinh do nghiệp đã làm sau đó, hoặc vào lúc lâm chung, chúng sanh cũng tái sinh do tà kiến như: “Thần Khaṇḍa là tối thượng, thần Siva là tối thượng, Đại Phạm Thiên là tối thượng, hoặc thế giới được tạo ra bởi Thượng đế, v.v.”
Diṭṭheva dhammeti yaṃ tattha diṭṭhadhammavedanīyaṃ hoti, tassa diṭṭheva dhamme, yaṃ upapajjavedanīyaṃ, tassa upapajjitvā, yaṃ aparāpariyavedanīyaṃ, tassa aparasmiṃ pariyāye vipākaṃ paṭisaṃvedeti.
" Diṭṭheva dhamme" – for what is directly experienceable in this very existence, (he experiences) the result in this very existence; for what is experienceable in the next existence, (he experiences it) after being reborn; for what is experienceable in subsequent existences, (he experiences) the result in a later existence.
Về từ Diṭṭheva dhamme: Đối với nghiệp đáng cảm thọ trong hiện tại, vị ấy cảm thọ quả báo ngay trong hiện tại. Đối với nghiệp đáng cảm thọ trong kiếp sau, vị ấy cảm thọ quả báo sau khi tái sinh. Đối với nghiệp đáng cảm thọ trong các kiếp sau nữa, vị ấy cảm thọ quả báo trong các kiếp sau.
Iti ayaṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā ekaṃ kammarāsiṃ ekañca vipākarāsiṃ addasa, sammāsambuddho iminā adiṭṭhe tayo kammarāsī, dve ca vipākarāsī addasa.
Thus, that ascetic or brahmin saw one aggregate of kamma and one aggregate of result, but the Perfectly Enlightened One saw three aggregates of kamma and two aggregates of result that were not seen by that (ascetic or brahmin).
Như vậy, Sa-môn hoặc Bà-la-môn này chỉ thấy một khối nghiệp và một khối quả báo. Đức Chánh Đẳng Giác đã thấy ba khối nghiệp và hai khối quả báo mà vị ấy không thấy.
Iminā pana diṭṭhe adiṭṭhe ca cattāro kammarāsī tayo ca vipākarāsī addasa.
However, (the Perfectly Enlightened One) saw four aggregates of kamma and three aggregates of result, both seen and unseen by that (ascetic or brahmin).
Đức Chánh Đẳng Giác đã thấy bốn khối nghiệp và ba khối quả báo, bao gồm cả những điều vị ấy đã thấy và những điều vị ấy không thấy.
Imāni satta ṭhānāni jānanañāṇaṃ tathāgatassa mahākammavibhaṅgañāṇaṃ nāma.
The knowledge of knowing these seven instances is called the Tathāgata's Great Exposition of Kamma knowledge.
Trí tuệ biết được bảy trường hợp này được gọi là Đại Nghiệp Phân Biệt Trí của Đức Như Lai.
Dutiyavāre dibbacakkhukena kiñci na diṭṭhaṃ, tathāgatena pana tayo kammarāsī, dve ca vipākarāsī diṭṭhāti.
In the second instance, nothing was seen by the possessor of the divine eye, but the Tathāgata saw three aggregates of kamma and two aggregates of result.
Trong trường hợp thứ hai, vị có thiên nhãn không thấy gì cả, nhưng Đức Như Lai đã thấy ba khối nghiệp và hai khối quả báo.
Imānipi pañca paccattaṭṭhānāni jānanañāṇaṃ tathāgatassa mahākammavibhaṅgañāṇaṃ nāma.
The knowledge of knowing these five specific instances is also called the Tathāgata's Great Exposition of Kamma knowledge.
Trí tuệ biết được năm trường hợp riêng biệt này cũng được gọi là Đại Nghiệp Phân Biệt Trí của Đức Như Lai.
Sesavāradvayepi eseva nayo.
The same method applies to the remaining two instances.
Hai trường hợp còn lại cũng theo cách này.
Abhabbanti bhūtavirahitaṃ akusalaṃ.
" Abhabbaṃ" means unwholesome kamma that is devoid of reality.
Về từ Abhabbaṃ: Là bất thiện không có thực tính.
Abhabbābhāsanti abhabbaṃ ābhāsati abhibhavati paṭibāhatīti attho.
" Abhabbābhāsaṃ" means it overcomes or hinders the impossible; this is the meaning.
Về từ Abhabbābhāsaṃ: Có nghĩa là lấn át hoặc ngăn cản điều bất khả thi.
Bahukasmiñhi akusalakamme āyūhite balavakammaṃ dubbalakammassa vipākaṃ paṭibāhitvā attano vipākassa okāsaṃ karoti idaṃ abhabbañceva abhabbābhāsañca.
When many unwholesome kammas are accumulated, a strong kamma obstructs the result of a weak kamma and creates an opportunity for its own result. This is both abhabba (incapable) and abbhabhābhāsa (appearing incapable).
Khi nhiều ác nghiệp (akusala kamma) được thực hiện, nghiệp mạnh sẽ đẩy lùi quả của nghiệp yếu, tạo cơ hội cho quả của chính nó; đây là abhabba (không thể xảy ra) và cũng là abhabbābhāsa (giống như không thể xảy ra).
Kusalaṃ pana āyūhitvā āsanne akusalaṃ kataṃ hoti, taṃ kusalassa vipākaṃ paṭibāhitvā attano vipākassa okāsaṃ karoti, idaṃ abhabbaṃ bhabbābhāsaṃ.
But when wholesome kamma has been accumulated, and an unwholesome kamma is done close to death, that unwholesome kamma obstructs the result of the wholesome kamma and creates an opportunity for its own result. This is abhabba (incapable) but bhabbābhāsa (appearing capable).
Tuy nhiên, khi một thiện nghiệp (kusala kamma) đã được thực hiện, và một ác nghiệp được tạo ra gần kề (thời điểm chết), thì ác nghiệp đó sẽ đẩy lùi quả của thiện nghiệp, tạo cơ hội cho quả của chính nó; đây là abhabba (không thể xảy ra) nhưng là bhabbābhāsa (giống như có thể xảy ra).
Bahumhi kusale āyūhitepi balavakammaṃ dubbalakammassa vipākaṃ paṭibāhitvā attano vipākassa okāsaṃ karoti, idaṃ bhabbañceva bhabbābhāsañca.
Even when much wholesome kamma is striven for, strong kamma, having obstructed the result of weak kamma, creates an opportunity for its own result. This is bhabba and bhabbābhāsa.
Ngay cả khi nhiều thiện nghiệp được thực hiện, nghiệp mạnh sẽ đẩy lùi quả của nghiệp yếu, tạo cơ hội cho quả của chính nó; đây là bhabba (có thể xảy ra) và cũng là bhabbābhāsa (giống như có thể xảy ra).
Akusalaṃ pana āyūhitvā āsanne kusalaṃ kataṃ hoti, taṃ akusalassa vipākaṃ paṭibāhitvā attano vipākassa okāsaṃ karoti, idaṃ bhabbaṃ abhabbābhāsaṃ.
However, having striven for unwholesome kamma, if wholesome kamma is performed near death, that wholesome kamma, having obstructed the result of the unwholesome kamma, creates an opportunity for its own result. This is bhabba and abhabbābhāsa.
Tuy nhiên, khi một ác nghiệp đã được thực hiện, và một thiện nghiệp được tạo ra gần kề (thời điểm chết), thì thiện nghiệp đó sẽ đẩy lùi quả của ác nghiệp, tạo cơ hội cho quả của chính nó; đây là bhabba (có thể xảy ra) nhưng là abhabbābhāsa (giống như không thể xảy ra).
Apica upaṭṭhānākārenapettha attho veditabbo.
Moreover, the meaning here should be understood through the aspect of appearance.
Hơn nữa, ở đây ý nghĩa cần được hiểu theo cách biểu hiện (upaṭṭhāna).
Idañhi vuttaṃ hoti, abhabbato ābhāsati upaṭṭhātīti abhabbābhāsaṃ.
For it is said: "It appears or manifests as abhabba," thus it is abhabbābhāsa.
Điều này có nghĩa là, nó biểu hiện hay xuất hiện như không thể xảy ra, do đó gọi là abhabbābhāsa.
Tattha ‘‘yvāyaṃ puggalo idha pāṇātipātī’’tiādinā nayena cattāro puggalā vuttā, tesu paṭhamassa kammaṃ abhabbaṃ abhabbābhāsaṃ, tañhi akusalattā abhabbaṃ, tassa ca niraye nibbattattā tattha nibbattikāraṇabhūtaṃ akusalaṃ hutvā upaṭṭhāti.
Among the four individuals mentioned there, in the manner of "this person here is a slayer of living beings," the kamma of the first is abhabba and abhabbābhāsa. Being unwholesome, it is abhabba, and because it results in hell, the unwholesome kamma, being the cause of its rebirth there, appears (as abhabbābhāsa).
Trong đó, bốn hạng người được nói đến theo cách thức "người nào ở đây sát sinh", v.v., thì nghiệp của người thứ nhất là abhabba và abhabbābhāsa; vì nó là ác nghiệp nên là abhabba, và do sự tái sinh của người đó trong địa ngục, ác nghiệp vốn là nguyên nhân tái sinh ở đó xuất hiện.
Dutiyassa kammaṃ abhabbaṃ bhabbābhāsaṃ, tañhi akusalattā abhabbaṃ.
The kamma of the second is abhabba and bhabbābhāsa. Being unwholesome, it is abhabba.
Nghiệp của người thứ hai là abhabba và bhabbābhāsa; vì nó là ác nghiệp nên là abhabba.
Tassa pana sagge nibbattattā aññatitthiyānaṃ sagge nibbattikāraṇabhūtaṃ kusalaṃ hutvā upaṭṭhāti.
But because it results in heaven, the wholesome kamma, which is the cause of rebirth in heaven for other sects, appears (as bhabbābhāsa).
Tuy nhiên, do sự tái sinh của người đó trong cõi trời, thiện nghiệp vốn là nguyên nhân tái sinh của các ngoại đạo trong cõi trời xuất hiện.
Itarasmimpi kammadvaye eseva nayo.
The same method applies to the other two kinds of kamma.
Trong hai nghiệp còn lại, cũng theo cách thức tương tự.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Còn lại mọi thứ đều rõ ràng.
304. Evaṃ me sutanti saḷāyatanavibhaṅgasuttaṃ.
304. Thus have I heard refers to the Saḷāyatanavibhaṅgasutta.
304. Như vầy tôi nghe là kinh Saḷāyatanavibhaṅga.
Tattha veditabbānīti sahavipassanena maggena jānitabbāni.
There, to be known means to be known by the path together with vipassanā.
Trong đó, veditabbāni (những điều cần được biết) có nghĩa là những điều cần được biết thông qua con đường (magga) cùng với tuệ quán (vipassanā).
Manopavicārāti vitakkavicārā.
Mental ponderings are vitakka and vicāra.
Manopavicārā (những sự truy tìm của ý) là tầm (vitakka) và tứ (vicāra).
Vitakkuppādakañhi mano idha manoti adhippetaṃ, manassa upavicārāti manopavicārā.
Here, the mind that generates vitakka is intended by "mind," and "mental ponderings" are the ponderings of the mind.
Ở đây, ý (mano) được hiểu là tâm tạo ra tầm (vitakka), và những sự truy tìm của ý là manopavicārā.
Sattapadāti vaṭṭavivaṭṭanissitānaṃ sattānaṃ padā.
Seven paths refers to the paths of beings dependent on the round of existence (vaṭṭa) and the cessation of the round (vivaṭṭa).
Sattapadā (những con đường của chúng sinh) là những con đường của chúng sinh nương vào luân hồi (vaṭṭa) và thoát ly luân hồi (vivaṭṭa).
Ettha hi aṭṭhārasa vaṭṭapadā nāma, aṭṭhārasa vivaṭṭapadā nāma, tepi sahavipassanena maggeneva veditabbā.
Here, there are eighteen paths of vaṭṭa and eighteen paths of vivaṭṭa, and these too are to be known only through the path together with vipassanā.
Trong đó, có mười tám con đường luân hồi (vaṭṭapadā) và mười tám con đường thoát ly luân hồi (vivaṭṭapadā), chúng cũng cần được biết thông qua con đường cùng với tuệ quán.
Yoggācariyānanti hatthiyoggādiācārasikkhāpakānaṃ, dametabbadamakānanti attho.
Of master trainers means of those who teach the practice of elephant training, etc., meaning tamers of what is to be tamed.
Yoggācariyānaṃ (của các bậc đạo sư huấn luyện) có nghĩa là những người huấn luyện voi, v.v., tức là những bậc thầy thuần hóa những gì cần được thuần hóa.
Sesaṃ vibhaṅgeyeva āvibhavissati.
The rest will become clear in the Vibhaṅga itself.
Phần còn lại sẽ được làm rõ trong phần phân tích (vibhaṅga).
Ayamuddesoti idaṃ mātikāṭṭhapanaṃ.
This is the outline means this is the setting forth of the mātikā (matrix/summary).
Ayamuddeso (đây là đề mục) là việc đặt ra các tiêu đề (mātikā).
305. Cakkhāyatanādīni visuddhimagge vitthāritāni.
305. The eye-base and so on are elaborated in the Visuddhimagga.
305. Cakkhāyatanā (nhãn xứ) v.v. đã được giải thích chi tiết trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Cakkhuviññāṇanti kusalākusalavipākato dve cakkhuviññāṇāni.
Eye-consciousness refers to the two eye-consciousnesses, resulting from wholesome and unwholesome kamma.
Cakkhuviññāṇaṃ (nhãn thức) là hai nhãn thức từ quả thiện và quả bất thiện.
Sesapasādaviññāṇesupi eseva nayo.
The same method applies to the consciousnesses of the other sense-faculties.
Trong các thức của các tịnh sắc căn khác cũng theo cách tương tự.
Imāni pana dasa ṭhapetvā sesaṃ idha manoviññāṇaṃ nāma.
But apart from these ten, the remaining consciousness here is called mind-consciousness.
Trừ mười loại này ra, phần còn lại ở đây được gọi là ý thức (manoviññāṇa).
Cakkhunā rūpaṃ disvāti cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvā.
Having seen a form with the eye means having seen a form with eye-consciousness.
Cakkhunā rūpaṃ disvā (thấy sắc bằng mắt) có nghĩa là thấy sắc bằng nhãn thức.
Eseva nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Cũng theo cách tương tự ở mọi nơi.
Somanassaṭṭhāniyanti somanassassa ārammaṇavasena kāraṇabhūtaṃ.
A basis for joy means that which is a cause for joy (somanassa) by way of an object.
Somanassaṭṭhāniyaṃ (là nơi hoan hỷ) có nghĩa là nguyên nhân của sự hoan hỷ theo khía cạnh đối tượng.
Upavicaratīti tattha vicārapavattanena upavicarati, vitakko taṃsampayutto cāti iminā nayena aṭṭhārasa vitakkavicārasaṅkhātā manopavicārā veditabbā.
Ponders means it ponders by the occurrence of vicāra therein; vitakka is associated with it, and in this way, the eighteen mental ponderings, consisting of vitakka and vicāra, are to be known.
Upavicaratīti (truy tìm) có nghĩa là truy tìm bằng cách vận hành tứ (vicāra) ở đó, và tầm (vitakka) đồng sinh với nó; theo cách này, mười tám sự truy tìm của ý (manopavicārā) được gọi là tầm và tứ cần được hiểu.
Cha somanassūpavicārāti ettha pana somanassena saddhiṃ upavicarantīti somanassūpavicārā.
Here, in six ponderings associated with joy, they are called somanassūpavicārā because they ponder along with joy.
Trong cụm từ cha somanassūpavicārā (sáu sự truy tìm của ý đồng hành với hoan hỷ), somanassūpavicārā là những gì truy tìm cùng với hoan hỷ.
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two pairs of terms.
Trong hai cụm từ còn lại cũng theo cách tương tự.
306. Gehasitānīti kāmaguṇanissitāni.
306. Attached to the household life means dependent on sensual pleasures (kāmaguṇa).
306. Gehasitāni (nương tựa vào gia đình) có nghĩa là nương tựa vào các dục lạc (kāmaguṇa).
Nekkhammasitānīti vipassanānissitāni.
Attached to renunciation means dependent on vipassanā.
Nekkhammasitāni (nương tựa vào sự xuất ly) có nghĩa là nương tựa vào tuệ quán (vipassanā).
Iṭṭhānanti pariyesitānaṃ.
Desirable means sought after.
Iṭṭhānaṃ (những điều mong muốn) có nghĩa là những điều đã được tìm kiếm.
Kantānanti kāmitānaṃ.
Agreeable means wished for.
Kantānaṃ (những điều yêu thích) có nghĩa là những điều đã được ước muốn.
Manoramānanti mano etesu ramatīti manoramāni, tesaṃ manoramānaṃ.
Delightful to the mind means the mind delights in these, thus they are delightful to the mind, of those delightful to the mind.
Manoramānaṃ (những điều làm vừa lòng) có nghĩa là tâm hoan hỷ trong những điều đó, nên chúng là manorama; của những điều manorama đó.
Lokāmisapaṭisaṃyuttānanti taṇhāpaṭisaṃyuttānaṃ.
Connected with worldly allurements means connected with craving.
Lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ (liên quan đến lợi lộc thế gian) có nghĩa là liên quan đến tham ái (taṇhā).
Atītanti paṭiladdhaṃ.
Past means attained.
Atītaṃ (quá khứ) có nghĩa là điều đã đạt được.
Paccuppannaṃ tāva ārabbha somanassaṃ uppajjatu, atīte kathaṃ uppajjatīti.
"Let joy arise, having taken the present as object; but how does it arise concerning the past?"
Hoan hỷ có thể phát sinh đối với đối tượng hiện tại, nhưng làm sao nó có thể phát sinh đối với quá khứ?
Atītepi – ‘‘yathāhaṃ etarahi iṭṭhārammaṇaṃ anubhavāmi, evaṃ pubbepi anubhavi’’nti anussarantassa balavasomanassaṃ uppajjati.
Even regarding the past, strong joy arises in one who recollects: "Just as I now experience a desirable object, so did I experience it before."
Ngay cả đối với quá khứ, khi nhớ lại rằng "như hiện tại tôi đang trải nghiệm đối tượng đáng yêu, thì trước đây tôi cũng đã trải nghiệm như vậy", thì niềm hoan hỷ mãnh liệt sẽ phát sinh.
Aniccatanti aniccākāraṃ.
Impermanence means the aspect of impermanence.
Aniccatā (vô thường) có nghĩa là trạng thái vô thường.
Vipariṇāmavirāganirodhanti pakativijahanena vipariṇāmaṃ, vigacchanena virāgaṃ, nirujjhanena nirodhaṃ.
Change, fading away, and cessation means change by abandoning its nature, fading away by ceasing, and cessation by perishing.
Vipariṇāmavirāganirodhaṃ (sự biến đổi, sự ly tham, sự đoạn diệt) có nghĩa là sự biến đổi do từ bỏ trạng thái tự nhiên, sự ly tham do tiêu tan, sự đoạn diệt do chấm dứt.
Sammapaññāyāti vipassanāpaññāya.
With right wisdom means with vipassanā-paññā (insight-wisdom).
Sammapaññāyā (bằng chánh tuệ) có nghĩa là bằng tuệ quán (vipassanāpaññā).
Idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ somanassanti idaṃ rañño viya attano sirisampattiṃ olokentassa vipassanaṃ paṭṭhapetvā nisinnassa saṅkhārānaṃ bhedaṃ passato saṅkhāragatamhi tikkhe sūre vipassanāñāṇe vahante uppannasomanassaṃ ‘‘nekkhammasitaṃ somanassa’’nti vuccati.
This is called joy based on renunciation means this joy that arises in a yogi who, having established vipassanā and sat observing the break-up of saṅkhāras (conditioned phenomena), as a sharp and vigorous vipassanā-ñāṇa (insight-knowledge) operates with respect to the saṅkhāras, is called "joy based on renunciation," like the joy of a king observing his own regal splendor.
Idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ somanassaṃ (đây được gọi là hoan hỷ nương tựa xuất ly) có nghĩa là niềm hoan hỷ phát sinh khi một hành giả tuệ quán, ngồi thiết lập tuệ quán, nhìn thấy sự tan rã của các hành (saṅkhāra), với tuệ quán sắc bén và dũng mãnh vận hành trong các hành, giống như một vị vua nhìn thấy sự giàu sang của mình; niềm hoan hỷ này được gọi là "hoan hỷ nương tựa xuất ly".
Vuttampi cetaṃ –
And it has been said:
Điều này cũng đã được nói đến:
307. Atītanti paccuppannaṃ tāva patthetvā alabhantassa domanassaṃ uppajjatu, atīte kathaṃ uppajjatīti.
307. Past means: "Let sorrow arise for one who, having wished for a present object, does not obtain it; but how does it arise concerning the past?"
307. Atītaṃ (quá khứ) có nghĩa là, sầu khổ có thể phát sinh khi mong muốn đối tượng hiện tại mà không đạt được, nhưng làm sao nó có thể phát sinh đối với quá khứ?
Atītepi ‘‘yathāhaṃ etarahi iṭṭhārammaṇaṃ patthetvā na labhāmi, evaṃ pubbepi patthetvā na labhi’’nti anussarantassa balavadomanassaṃ uppajjati.
Even regarding the past, strong sorrow arises in one who recollects: "Just as I now wish for a desirable object and do not obtain it, so did I wish for it before and not obtain it."
Ngay cả đối với quá khứ, khi nhớ lại rằng "như hiện tại tôi mong muốn đối tượng đáng yêu mà không đạt được, thì trước đây tôi cũng đã mong muốn mà không đạt được", thì niềm sầu khổ mãnh liệt sẽ phát sinh.
Anuttaresu vimokkhesūti anuttaravimokkho nāma arahattaṃ, arahatte patthanaṃ paṭṭhapentassāti attho.
In the supreme deliverances means arahatta is called the supreme deliverance; the meaning is, for one who establishes a wish for arahatta.
Anuttaresu vimokkhesu (trong các giải thoát vô thượng) có nghĩa là giải thoát vô thượng là A-la-hán quả (arahatta), tức là của người thiết lập sự mong muốn A-la-hán quả.
Āyatananti arahattāyatanaṃ.
Sphere means the sphere of arahatta.
Āyatanaṃ (xứ) là A-la-hán quả xứ (arahattāyatana).
Pihaṃ upaṭṭhāpayatoti patthanaṃ paṭṭhapentassa.
Establishing longing means establishing a wish.
Pihaṃ upaṭṭhāpayato (của người thiết lập sự mong muốn) có nghĩa là của người thiết lập sự mong muốn.
Taṃ panetaṃ patthanaṃ paṭṭhapentassa uppajjati, iti patthanāmūlakattā ‘‘pihaṃ upaṭṭhāpayato’’ti vuttaṃ.
And that sorrow arises in one who establishes such a wish; thus, because it is rooted in wishing, it is said, "establishing longing."
Niềm mong muốn này phát sinh ở người thiết lập sự mong muốn, do đó, vì có gốc rễ từ sự mong muốn, nên được nói là "pihaṃ upaṭṭhāpayato".
Imāni cha nekkhammasitāni domanassānīti imāni evaṃ chasu dvāresu iṭṭhārammaṇe āpāthagate arahatte pihaṃ paṭṭhapetvā tadadhigamāya aniccādivasena vipassanaṃ upaṭṭhapetvā ussukkāpetuṃ asakkontassa – ‘‘imampi pakkhaṃ imampi māsaṃ imampi saṃvaccharaṃ arahattaṃ pāpuṇituṃ nāsakkhi’’nti anusocato gāmantapabbhāravāsimahāsīvattherassa viya assudhārāpavattanavasena uppannadomanassāni cha nekkhammasitadomanassānīti veditabbāni.
These six sorrows based on renunciation means these sorrows which arise in such a way, when desirable objects appear at the six doors, and one, having established a longing for arahatta and established vipassanā in terms of impermanence and so forth for its attainment, is unable to exert effort, and mourns: "I could not attain arahatta this fortnight, this month, this year," like the tears flowing from Mahāsīva Thera, who resided in a mountain cave near a village, are to be understood as the six sorrows based on renunciation.
Imāni cha nekkhammasitāni domanassāni (sáu sầu khổ nương tựa xuất ly này) có nghĩa là, sáu nỗi sầu khổ này cần được hiểu là sáu nỗi sầu khổ nương tựa xuất ly, phát sinh ở sáu căn môn khi một đối tượng đáng yêu xuất hiện, và người đó thiết lập sự mong muốn A-la-hán quả, thiết lập tuệ quán theo khía cạnh vô thường, v.v., để đạt được A-la-hán quả, nhưng không thể nỗ lực được, và than thở rằng "tháng này, năm này, tôi vẫn không thể đạt được A-la-hán quả", giống như Đại Trưởng lão Mahāsīva sống ở thung lũng gần làng, nước mắt tuôn rơi.
Vatthu pana sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya sakkapañhavaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 2.361) vitthāritaṃ, icchantena tato gahetabbaṃ.
However, the story is elaborated in the commentary on the Sakka-pañha Sutta in the Sumaṅgalavilāsinī, the Dīghanikāya Aṭṭhakathā; if desired, it should be taken from there.
Câu chuyện này đã được giải thích chi tiết trong phần chú giải kinh Sakkapañha thuộc Chú giải Trường Bộ Kinh, Sumaṅgalavilāsinī; ai muốn có thể lấy từ đó.
308. Uppajjati upekkhāti ettha upekkhā nāma aññāṇupekhā.
308. Here, in equanimity arises, equanimity (upekkhā) is ignorance-equanimity.
308. Uppajjati upekkhā (xả phát sinh) ở đây, xả (upekkhā) là vô minh xả (aññāṇupekkhā).
Anodhijinassāti kilesodhiṃ jinitvā ṭhitattā khīṇāsavo odhijino nāma, tasmā akhīṇāsavassāti attho.
"Anodhijinassa" means: an Arahant is called odhijina because he has conquered the boundary of defilements and is established. Therefore, it means for one who is not an Arahant (a learner or a worldling).
Anodhijinassā (người chưa đoạn trừ giới hạn) có nghĩa là: vì vị A-la-hán được gọi là odhijina (người đã chiến thắng giới hạn) do đã chiến thắng giới hạn phiền não (kilesodhi) và an trú, nên (anodhijinassā) có nghĩa là đối với người chưa đoạn tận lậu hoặc (akhīṇāsava).
Avipākajinassāti etthapi āyatiṃ vipākaṃ jinitvā ṭhitattā khīṇāsavova vipākajino nāma, tasmā akhīṇāsavassevāti attho.
"Avipākajinassa" means: in this phrase also, only an Arahant is called vipākajina because he has conquered the result (of kamma) that will arise in a future existence and is established. Therefore, it means only for one who is not an Arahant (a learner or a worldling) who does not contemplate form.
Avipākajinassā (người chưa chiến thắng quả báo): ở đây cũng vậy, vì vị A-la-hán được gọi là vipākajina (người đã chiến thắng quả báo) do đã chiến thắng quả báo sẽ phát sinh trong tương lai và an trú, nên (avipākajinassā) có nghĩa là đối với người chưa đoạn tận lậu hoặc (akhīṇāsava).
Anādīnavadassāvinotiādīnavato upaddavato apassantassa.
"Anādīnavadassāvino" means: for one who does not see (the peril) by way of danger or peril.
Anādīnavadassāvino (người không thấy sự nguy hiểm) có nghĩa là không thấy sự nguy hiểm (ādīnava) hay tai họa.
Imā cha gehasitā upekkhāti imā evaṃ chasu dvāresu iṭṭhārammaṇe āpāthagate guḷapiṇḍake nilīnamakkhikā viya rūpādīni anativattamānā tattha laggā laggitā hutvā uppannā upekkhā cha gehasitā upekkhāti veditabbā.
"Imā cha gehasitā upekkhā" means: these six upekkhā are to be understood as "gehasitā upekkhā" (equanimity based on the household life), which arise in the six sense-doors, not transcending rūpa and so forth, clinging to them like flies clinging to a lump of jaggery when desirable objects appear.
Imā cha gehasitā upekkhā (sáu xả thọ này nương tựa vào gia đình): sáu xả thọ này, khi các đối tượng khả ái xuất hiện ở sáu căn môn, không vượt qua sắc (rūpa) và các đối tượng khác, mà bám víu vào đó như ruồi bám vào cục đường, được gọi là sáu xả thọ nương tựa vào gia đình (gehasita upekkhā).
Rūpaṃ sā ativattatīti rūpaṃ sā anatikkamati, tattha nikantivasena na tiṭṭhati.
"Rūpaṃ sā ativattatī" means: that equanimity based on renunciation does not transcend rūpa (form) by way of Vipassana, nor does it remain there out of attachment.
Rūpaṃ sā ativattatī (nó vượt qua sắc) có nghĩa là nó không vượt qua sắc. Nó không an trú ở đó với sự ham muốn.
Imā cha nekkhammasitā upekkhāti imā evaṃ chasu dvāresu iṭṭhādiārammaṇe āpāthagate iṭṭhe arajjantassa, aniṭṭhe adussantassa, asamapekkhane asammuyhantassa, uppannavipassanā-ñāṇasampayuttā cha nekkhammasitā upekkhāti veditabbā.
"Imā cha nekkhammasitā upekkhā" means: these six upekkhā are to be understood as "nekkhammasitā upekkhā" (equanimity based on renunciation), which arise in the six sense-doors when desirable objects appear, for one who is not attached to the desirable, not averse to the undesirable, not bewildered by inappropriate contemplation, and are accompanied by arisen Vipassanā knowledge.
Imā cha nekkhammasitā upekkhā (sáu xả thọ này nương tựa vào xuất ly): sáu xả thọ này, khi các đối tượng khả ái và các đối tượng khác xuất hiện ở sáu căn môn, không dính mắc vào cái khả ái, không tức giận với cái không khả ái, không mê muội trong việc không xem xét kỹ lưỡng, được gọi là sáu xả thọ nương tựa vào xuất ly (nekkhammasitā upekkhā) vì chúng phát sinh cùng với tuệ quán (vipassanā-ñāṇa).
309. Tatra idaṃ nissāya idaṃ pajahathāti tesu chattiṃsasattapadesu aṭṭhārasa nissāya aṭṭhārasa pajahathāti attho.
"Tatra idaṃ nissāya idaṃ pajahathā" means: among those thirty-six categories (sattapada), depend on eighteen and abandon eighteen.
309. Tatra idaṃ nissāya idaṃ pajahathā (ở đó, nương vào cái này mà từ bỏ cái kia) có nghĩa là trong ba mươi sáu sattapada (pháp hữu tình), hãy nương vào mười tám cái mà từ bỏ mười tám cái.
Teneva – ‘‘tatra, bhikkhave, yāni cha nekkhammasitānī’’tiādimāha.
For this very reason, the Blessed One said, "Therein, bhikkhus, whatever are the six kinds of nekkhamma-sita..." and so on.
Chính vì thế, Đức Phật đã nói: “Này các tỳ-khưu, trong đó, những gì là sáu hỷ thọ nương tựa vào xuất ly…” và vân vân.
Nissāya āgammāti pavattanavasena nissāya ceva āgamma ca.
"Nissāya āgammā" means: by way of arising, depending on and relying on (the dhammas leading to Nibbana and the factors supporting Nibbana).
Nissāya āgammā (nương tựa và dựa vào) có nghĩa là nương tựa và dựa vào theo cách phát sinh.
Evametesaṃ samatikkamo hotīti evaṃ nekkhammasitānaṃ pavattanena gehasitāni atikkantāni nāma honti.
"Evametesaṃ samatikkamo hotī" means: in this way, through the arising of nekkhamma-sita (joys and equanimity), the gehasita (joys and equanimity) are said to be transcended.
Evametesaṃ samatikkamo hotī (sự vượt qua của chúng xảy ra như vậy) có nghĩa là bằng cách phát sinh các pháp nương tựa xuất ly, các pháp nương tựa gia đình được xem là đã bị vượt qua.
Evaṃ sarikkhakeneva sarikkhakaṃ jahāpetvā idāni balavatā dubbalaṃ jahāpento – ‘‘tatra, bhikkhave, yāni cha nekkhammasitāni somanassānī’’tiādimāha.
Having thus caused one similar thing to abandon another similar thing, now, desiring to cause the strong to abandon the weak, the Blessed One said, "Therein, bhikkhus, whatever are the six nekkhamma-sita somanassa (joys based on renunciation)..." and so on.
Sau khi đã khiến cho những cái tương tự từ bỏ những cái tương tự như vậy, bây giờ, để khiến cho cái yếu hơn từ bỏ bởi cái mạnh hơn, Đức Phật đã nói: “Này các tỳ-khưu, những gì là sáu hỷ thọ nương tựa vào xuất ly…” và vân vân.
Evaṃ nekkhammasitasomanassehi nekkhammasitadomanassāni, nekkhammasitaupekkhāhi ca nekkhammasitasomanassāni jahāpentena balavatā dubbalappahānaṃ kathitaṃ.
Thus, by causing the abandonment of nekkhamma-sita domanassa (displeasure based on renunciation) through nekkhamma-sita somanassa, and nekkhamma-sita somanassa through nekkhamma-sita upekkhā (equanimity based on renunciation), the Blessed One has taught the abandonment of the weak by the strong.
Như vậy, bằng cách khiến cho những ưu thọ nương tựa xuất ly từ bỏ những khổ thọ nương tựa xuất ly, và những xả thọ nương tựa xuất ly từ bỏ những ưu thọ nương tựa xuất ly, Đức Phật đã nói về sự từ bỏ cái yếu hơn bởi cái mạnh hơn.
Ettha pana ṭhatvā upekkhākathā veditabbā – aṭṭhasu hi samāpattīsu paṭhamādīni ca tīṇi jhānāni, suddhasaṅkhāre ca pādake katvā vipassanaṃ āraddhānaṃ catunnaṃ bhikkhūnaṃ pubbabhāgavipassanā somanassasahagatā vā hoti upekkhāsahagatā vā, vuṭṭhānagāminī pana somanassasahagatāva.
Here, it is important to understand the discourse on upekkhā: in the eight attainments, for the four bhikkhus who embark on Vipassanā by making the first three jhāna and pure saṅkhāras their basis, their preliminary Vipassanā is either accompanied by joy or accompanied by equanimity, but the Vipassanā leading to emergence is always accompanied by joy.
Ở đây, cần phải hiểu về xả thọ (upekkhā). Trong tám thiền định (samāpatti), đối với bốn vị tỳ-khưu bắt đầu tu quán (vipassanā) dựa trên ba thiền đầu tiên (sơ, nhị, tam thiền) và các hành thanh tịnh (suddhasaṅkhāra), quán thọ sơ khởi (pubbabhāgavipassanā) có thể đi kèm với hỷ (somanassa) hoặc đi kèm với xả (upekkhā). Tuy nhiên, quán thọ hướng đến xuất khởi (vuṭṭhānagāminī) thì chỉ đi kèm với hỷ.
Catutthajjhānādīni pādakāni katvā vipassanaṃ āraddhānaṃ pañcannaṃ pubbabhāgavipassanā purimasadisāva.
For the five bhikkhus who embark on Vipassanā by making the fourth jhāna and so forth their basis, their preliminary Vipassanā is similar to the former.
Đối với năm vị tỳ-khưu bắt đầu tu quán dựa trên Tứ thiền và các thiền vô sắc, quán thọ sơ khởi cũng tương tự như trên.
Vuṭṭhānagāminī pana upekkhāsahagatā hoti.
However, the Vipassanā leading to emergence is accompanied by equanimity.
Nhưng quán thọ hướng đến xuất khởi thì đi kèm với xả.
Idaṃ sandhāya – ‘‘yā cha nekkhammasitā upekkhā, tā nissāya tā āgamma, yāni cha nekkhammasitāni somanassāni, tāni pajahathā’’ti vuttaṃ.
It is with reference to this that it was said, "Depend on those six nekkhamma-sita upekkhā, rely on them, and abandon those six nekkhamma-sita somanassa."
Nương vào điều này, đã nói rằng: “Nương vào sáu xả thọ nương tựa xuất ly, hãy từ bỏ sáu hỷ thọ nương tựa xuất ly đó.”
Na kevalañca evaṃpaṭipannassa bhikkhuno ayaṃ vipassanāya vedanāvisesova hoti, ariyamaggepi pana jhānaṅgabojjhaṅgamaggaṅgānampi viseso hoti.
And not only is this a specific type of feeling (vedanā) in the Vipassanā of a bhikkhu who practices in this way, but there is also a distinction in the jhāna factors, bojjhaṅga, and maggaṅga on the Noble Path.
Không chỉ là sự khác biệt về thọ (vedanāvisesa) trong quán (vipassanā) của vị tỳ-khưu thực hành như vậy, mà còn có sự khác biệt về chi thiền (jhānaṅga), chi giác ngộ (bojjhaṅga) và chi đạo (maggaṅga) trong Thánh đạo (ariyamagga).
Ko panetaṃ visesaṃ niyameti?
But what determines this distinction?
Vậy điều gì quy định sự khác biệt này?
Keci tāva therā vipassanāpādakajjhānaṃ niyametīti vadanti, keci vipassanāya ārammaṇabhūtā khandhā niyamentīti vadanti, keci puggalajjhāsayo niyametīti vadanti.
Some elder bhikkhus say that the jhāna that is the basis for Vipassanā determines it. Some say that the aggregates which are the object of Vipassanā determine it. Some say that the individual's disposition determines it.
Một số trưởng lão nói rằng thiền làm nền tảng cho quán (vipassanāpādakajjhāna) quy định điều đó. Một số khác nói rằng các uẩn (khandhā) là đối tượng của quán quy định điều đó. Một số khác lại nói rằng khuynh hướng của người (puggalajjhāsaya) quy định điều đó.
Tesampi vāde ayameva pubbabhāge vuṭṭhānagāminīvipassanā niyametīti veditabbā.
Even among their views, it should be understood that this very Vipassanā leading to emergence in the preliminary stage determines it.
Theo quan điểm của họ, chính quán thọ hướng đến xuất khởi (vuṭṭhānagāminīvipassanā) trong giai đoạn sơ khởi này quy định điều đó.
Vinicchayakathā panettha visuddhimagge saṅkhārupekkhāniddese vuttāva.
However, the decisive explanation regarding this is already given in the Visuddhimagga, in the section on Saṅkhārupekkhā.
Tuy nhiên, lời giải thích quyết định (vinicchayakathā) về điều này đã được trình bày trong phần giải thích về xả thọ đối với các hành (saṅkhārupekkhāniddesa) trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
310. Nānattāti nānā bahū anekappakārā.
"Nānattā" means: many, numerous, of various kinds.
310. Nānattā (đa dạng) có nghĩa là nhiều, đa dạng, đủ loại.
Nānattasitāti nānārammaṇanissitā.
"Nānattasitā" means: dependent on various objects.
Nānattasitā (nương tựa vào đa dạng) có nghĩa là nương tựa vào nhiều đối tượng khác nhau.
Ekattāti ekā.
"Ekattā" means: one.
Ekattā (nhất thể) có nghĩa là một.
Ekattasitāti ekārammaṇanissitā.
"Ekattasitā" means: dependent on a single object.
Ekattasitā (nương tựa vào nhất thể) có nghĩa là nương tựa vào một đối tượng duy nhất.
Katamā panāyaṃ upekkhāti?
What kind of upekkhā is this?
Vậy xả thọ này là gì?
Heṭṭhā tāva aññāṇupekkhā vuttā, upari chaḷaṅgupekkhā vakkhati, idha samathaupekkhā, vipassanupekkhāti dve upekkhā gahitā.
Previously, aññāṇupekkhā (equanimity of ignorance) was mentioned; later, chaḷaṅgupekkhā (six-limbed equanimity) will be explained. Here, two kinds of upekkhā are taken: samathaupekkhā (equanimity of calm) and vipassanā upekkhā (equanimity of insight).
Trước đây đã nói về xả thọ vô minh (aññāṇupekkhā), sau này sẽ nói về xả thọ sáu chi (chaḷaṅgupekkhā). Ở đây, hai loại xả thọ được đề cập là xả thọ chỉ tịnh (samathaupekkhā) và xả thọ quán (vipassanupekkhā).
Tattha yasmā aññāva rūpesu upekkhā, aññāva saddādīsu, na hi yā rūpe upekkhā, sā saddādīsu hoti.
Among these, since the upekkhā concerning forms is one thing, and the upekkhā concerning sounds and so forth is another; indeed, the upekkhā concerning forms does not occur with sounds and so forth.
Trong đó, vì xả thọ đối với sắc (rūpa) là khác, và xả thọ đối với âm thanh (saddā) và các đối tượng khác cũng khác, nên xả thọ đối với sắc không phải là xả thọ đối với âm thanh và các đối tượng khác.
Rūpe upekkhā ca rūpameva ārammaṇaṃ karoti, na saddādayo.
And the upekkhā concerning forms takes only forms as its object, not sounds and so forth.
Xả thọ đối với sắc chỉ lấy sắc làm đối tượng, không lấy âm thanh và các đối tượng khác.
Rūpe upekkhābhāvañca aññā samathaupekkhā pathavīkasiṇaṃ ārammaṇaṃ katvā uppajjati, aññā āpokasiṇādīni.
And the state of upekkhā concerning forms is known thus: one samathaupekkhā arises by making the earth kasiṇa its object, another by making the water kasiṇa and so forth its object.
Và sự hiện diện của xả thọ đối với sắc, một xả thọ chỉ tịnh khác phát sinh khi lấy địa biến xứ (pathavīkasiṇa) làm đối tượng, một xả thọ khác phát sinh khi lấy thủy biến xứ (āpokasiṇa) và các loại khác làm đối tượng.
Tasmā nānattaṃ nānattasitaṃ vibhajanto atthi, bhikkhave, upekkhā rūpesūtiādimāha.
Therefore, distinguishing between "nānatta" (diversity) and "nānattasita" (dependent on diversity), the Blessed One said, "Bhikkhus, there is upekkhā concerning forms..." and so on.
Vì vậy, khi phân tích sự đa dạng (nānatta) và sự nương tựa vào đa dạng (nānattasita), Đức Phật đã nói: “Này các tỳ-khưu, có xả thọ đối với sắc…” và vân vân.
Yasmā pana dve vā tīṇi vā ākāsānañcāyatanāni vā viññāṇañcāyatanādīni vā natthi, tasmā ekattaṃ ekattasitaṃ vibhajanto atthi, bhikkhave, upekkhā ākāsānañcāyatananissitātiādimāha.
However, since there are not two or three spheres of infinite space or spheres of infinite consciousness and so forth, distinguishing between "ekatta" (unity) and "ekattasita" (dependent on unity), the Blessed One said, "Bhikkhus, there is upekkhā dependent on the sphere of infinite space..." and so on.
Tuy nhiên, vì không có hai hoặc ba Không vô biên xứ (ākāsānañcāyatana) hoặc Thức vô biên xứ (viññāṇañcāyatana) và các loại khác, nên khi phân tích sự nhất thể (ekatta) và sự nương tựa vào nhất thể (ekattasita), Đức Phật đã nói: “Này các tỳ-khưu, có xả thọ nương tựa vào Không vô biên xứ…” và vân vân.
Atammayatanti ettha tammayatā nāma taṇhā, tassā pariyādānato vuṭṭhānagāminīvipassanā atammayatāti vuccati.
In "atammayatanti", tammayatā refers to craving, and the vipassanā leading to emergence is called atammayatā (non-identification) because of the complete eradication of craving.
Ở đây, Atammayatanti (không dính mắc vào cái đó) có nghĩa là tammayatā (sự dính mắc vào cái đó) là tham ái (taṇhā). Do sự đoạn tận của tham ái, quán thọ hướng đến xuất khởi (vuṭṭhānagāminīvipassanā) được gọi là atammayatā (không dính mắc vào cái đó).
Taṃ pajahathāti idha vuṭṭhānagāminīvipassanāya arūpāvacarasamāpattiupekkhañca vipassanupekkhañca pajahāpeti.
In "taṃ pajahathā" (abandon that), here, equanimity associated with arūpāvacara jhāna and vipassanā upekkhā are abandoned by the vipassanā leading to emergence.
Taṃ pajahathā (Hãy từ bỏ điều đó) ở đây có nghĩa là khiến quán thọ hướng đến xuất khởi từ bỏ cả xả thọ thiền vô sắc và xả thọ quán vô sắc.
311. Yadariyoti ye satipaṭṭhāne ariyo sammāsambuddho sevati.
"Yad ariyo" means: which foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna) the Noble One, the Perfectly Enlightened Buddha, cultivates.
311. Yadariyo (điều mà bậc Thánh) có nghĩa là những niệm xứ (satipaṭṭhāna) mà bậc Thánh Chánh Đẳng Giác (sammāsambuddho) thực hành.
Tattha tīsu ṭhānesu satiṃ paṭṭhapento satipaṭṭhāne sevatīti veditabbo.
Therein, he is understood to cultivate the satipaṭṭhāna by establishing mindfulness in three ways.
Trong đó, cần hiểu rằng Ngài thực hành các niệm xứ bằng cách thiết lập niệm ở ba chỗ.
Na sussūsantīti saddahitvā sotuṃ na icchanti.
"Na sussūsantī" means: they do not desire to listen with faith.
Na sussūsantī (không muốn nghe) có nghĩa là không muốn nghe với niềm tin.
Na aññāti jānanatthāya cittaṃ na upaṭṭhapenti.
"Na aññā" means: they do not fix their minds on knowing.
Na aññā (không hiểu) có nghĩa là không thiết lập tâm để hiểu biết.
Vokkammāti atikkamitvā.
"Vokkammā" means: having transgressed.
Vokkammā (vượt qua) có nghĩa là bỏ qua.
Satthu sāsanāti satthu ovādaṃ gahetabbaṃ pūretabbaṃ na maññantīti attho.
"Satthu sāsanā" means: they do not consider the Teacher's advice to be taken or fulfilled; this is the meaning.
Satthu sāsanā (giáo pháp của bậc Đạo sư) có nghĩa là không cho rằng lời khuyên của bậc Đạo sư cần phải được tiếp nhận và hoàn thành.
Na ca attamanoti na sakamano.
"Na ca attamano" means: not of one's own mind (displeased).
Na ca attamano (không vui vẻ) có nghĩa là không tự mãn.
Ettha ca gehasitadomanassavasena appatīto hotīti na evamattho daṭṭhabbo, appaṭipannakesu pana attamanatākāraṇassa abhāvenetaṃ vuttaṃ.
Here, the meaning should not be taken as being displeased due to domanassa based on the household life. Rather, this is stated due to the absence of a reason for pleasantness in those who are not practicing well.
Ở đây, không nên hiểu rằng điều này có nghĩa là không hài lòng do khổ thọ nương tựa gia đình (gehasitadomanassa). Mà điều này được nói vì không có lý do để không hài lòng đối với những người chưa thực hành.
Anavassutoti paṭighaavassavena anavassuto.
"Anavassuto" means: not overflowing with the outflow of resistance.
Anavassuto (không bị thấm ướt) có nghĩa là không bị thấm ướt bởi sự rỉ chảy của sân hận (paṭighaavassava).
Sato sampajānoti satiyā ca ñāṇena ca samannāgato.
"Sato sampajāno" means: endowed with mindfulness and clear comprehension.
Sato sampajāno (có niệm và tỉnh giác) có nghĩa là đầy đủ niệm (sati) và tuệ (ñāṇa).
Upekkhakoti chaḷaṅgupekkhāya upekkhako.
"Upekkhako" means: impartial with the six-limbed equanimity.
Upekkhako (người có xả thọ) có nghĩa là người có xả thọ sáu chi (chaḷaṅgupekkhā).
Attamanoti idhāpi gehasitasomanassavasena uppilāvitoti na evamattho daṭṭhabbo, paṭipannakesu pana anattamanatākāraṇassa abhāvenetaṃ vuttaṃ.
"Attamano" means: here too, the meaning should not be taken as being elated due to somanassa based on the household life. Rather, this is stated due to the absence of a reason for unpleasantness in those who are practicing well.
Attamano (vui vẻ) ở đây cũng không nên hiểu rằng điều này có nghĩa là sự nổi lên do hỷ thọ nương tựa gia đình (gehasitasomanassa). Mà điều này được nói vì không có lý do để không vui vẻ đối với những người đã thực hành.
Anavassutoti rāgāvassavena anavassuto.
"Anavassuto" means: not overflowing with the outflow of lust.
Anavassuto (không bị thấm ướt) có nghĩa là không bị thấm ướt bởi sự rỉ chảy của tham ái (rāgāvassava).
312. Sāritoti damito.
"Sārito" means: disciplined.
312. Sārito (được thuần hóa) có nghĩa là được rèn luyện.
Ekameva disaṃ dhāvatīti anivattitvā dhāvanto ekaṃyeva disaṃ dhāvati, nivattitvā pana aparaṃ dhāvituṃ sakkoti.
"Ekameva disaṃ dhāvatī" means: an elephant running without turning back can only run in one direction, but if it turns back, it can run in another direction.
Ekameva disaṃ dhāvatī (chỉ chạy về một hướng) có nghĩa là con voi chạy mà không quay lại thì chỉ chạy về một hướng. Nhưng nếu quay lại thì có thể chạy về hướng khác.
Aṭṭha disā vidhāvatīti ekapallaṅkena nisinno kāyena anivattitvāva vimokkhavasena ekappahāreneva aṭṭha disā vidhāvati, puratthābhimukho vā dakkhiṇādīsu aññataradisābhimukho vā nisīditvā aṭṭha samāpattiyo samāpajjatiyevāti attho.
'Goes to the eight directions' (aṭṭha disā vidhāvati) means that a person sitting in a single posture, without turning his body, by the power of the eight deliverances (vimokkha), goes to the eight directions simultaneously. This means that, sitting facing east, or facing any other direction such as south, he can attain the eight attainments (samāpatti).
Tám phương chạy khắp (Aṭṭha disā vidhāvati) nghĩa là, một người an tọa trong một tư thế, không xoay chuyển thân thể, do năng lực của tám giải thoát (vimokkha), có thể đồng thời đi đến tám phương; hoặc ngồi quay mặt về hướng đông, hoặc về bất kỳ hướng nào khác trong số các hướng nam v.v... rồi nhập tám thiền chứng (samāpatti).
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại ở khắp mọi nơi đều rõ ràng.
313. Evaṃ me sutanti uddesavibhaṅgasuttaṃ.
313. 'Thus have I heard' (evaṃ me sutaṃ) refers to the Uddesavibhaṅga Sutta.
313. Tôi nghe như vầy (Evaṃ me sutaṃ) là kinh Uddesavibhaṅga.
Tattha uddesavibhaṅganti uddesañca vibhaṅgañca, mātikañca vibhajanañcāti attho.
Here, uddesavibhaṅga means the summary (uddesa) and the analysis (vibhaṅga), that is, the mātikā and the exposition.
Ở đây, uddesavibhaṅga nghĩa là vừa là đề cương (mātika) vừa là phân tích (vibhajana).
Upaparikkheyyāti tuleyya tīreyya pariggaṇheyya paricchindeyya.
'He should examine' (upaparikkheyyā) means he should weigh, determine, comprehend, or discern.
Nên quán sát kỹ (Upaparikkheyyā) nghĩa là nên cân nhắc, nên quyết định, nên quán xét, nên phân định rõ ràng.
Bahiddhāti bahiddhāārammaṇesu.
'Externally' (bahiddhā) refers to external objects.
Bên ngoài (Bahiddhā) nghĩa là đối với các đối tượng bên ngoài.
Avikkhittaṃ avisaṭanti nikantivasena ārammaṇe tiṭṭhamānaṃ vikkhittaṃ visaṭaṃ nāma hoti, taṃ paṭisedhento evamāha.
'Undistracted, not dispersed' (avikkhittaṃ avisaṭaṃ): Consciousness that remains attached to an object is called distracted and dispersed. He says this to reject that.
Không bị phân tán, không bị lan rộng (Avikkhittaṃ avisaṭaṃ) nghĩa là, tâm bị phân tán, lan rộng là tâm đứng yên trên đối tượng do sự chấp đắm; khi ngăn cản điều đó, Ngài nói như vậy.
Ajjhattaṃ asaṇṭhitanti gocarajjhatte nikantivasena asaṇṭhitaṃ.
'Not established internally' (ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ): not established internally through attachment to the field of experience.
Không an trú bên trong (Ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ) nghĩa là không an trú bên trong phạm vi đối tượng do sự chấp đắm.
Anupādāya na paritasseyyāti anupādiyitvā aggahetvā taṃ viññāṇaṃ na paritasseyya.
'Not agitated by not clinging' (anupādāya na paritasseyyā) means that one should not cling to that consciousness by craving, and thus not be agitated by it.
Không bị phiền não do không chấp thủ (Anupādāya na paritasseyyā) nghĩa là không chấp thủ, không nắm giữ thức ấy mà không bị phiền não.
Yathā viññāṇaṃ bahiddhā avikkhittaṃ avisaṭaṃ, ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ anupādāya na paritasseyya, evaṃ bhikkhu upaparikkheyyāti vuttaṃ hoti.
This means that a bhikkhu should examine in such a way that his consciousness is not externally distracted or dispersed, not internally established through attachment, and not agitated by not clinging.
Được nói rằng, tỳ khưu nên quán sát kỹ như thế nào để thức không bị phân tán, không bị lan rộng bên ngoài, không an trú bên trong, và không bị phiền não do không chấp thủ.
Jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavoti jātijarāmaraṇassa ceva avasesassa ca dukkhassa nibbatti na hotīti attho.
'Origin and arising of suffering due to birth, old age, and death' (jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo) means that birth, old age, death, and the arising of other forms of suffering do not occur.
Sự sinh khởi của khổ do sinh, già, chết (Jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo) nghĩa là không có sự sinh khởi của sinh, già, chết và các khổ còn lại.
318. Evaṃ kho, āvuso, ajjhattaṃ asaṇṭhitanti nikantivasena asaṇṭhitaṃ.
318. 'Thus, friends, not established internally' (evaṃ kho, āvuso, ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ) means not established through attachment.
318. Này chư hiền, không an trú bên trong như thế này (Evaṃ kho, āvuso, ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ) nghĩa là không an trú do sự chấp đắm.
Nikantivasena hi atiṭṭhamānaṃ hānabhāgiyaṃ na hoti, visesabhāgiyameva hoti.
Indeed, that which does not remain through attachment is not conducive to decline, but only conducive to distinction.
Thật vậy, khi không an trú do sự chấp đắm thì không thuộc phần suy giảm, mà chỉ thuộc phần thù thắng.
320. Anupādā paritassanāti satthārā khandhiyavagge ‘‘upādāparitassanañca vo, bhikkhave, desessāmi anupādāaparitassanañcā’’ti (saṃ. ni. 3.7) evaṃ gahetvā paritassanā, aggahetvāva aparitassanā ca kathitā, taṃ mahāthero upādāparitassanameva anupādāparitassananti katvā dassento evamāha.
320. 'Agitation due to not clinging' (anupādā paritassanā): The Teacher, in the Khandhavagga, taught "I shall teach you, bhikkhus, agitation due to clinging and non-agitation due to not clinging" (Saṃ. Ni. 3.7). The Elder, showing that this very agitation due to clinging is agitation due to not clinging, says this.
320. Phiền não không chấp thủ (Anupādā paritassanā) nghĩa là, Đức Đạo Sư đã nói trong phẩm Uẩn (Khandhiyavagga) rằng: “Này chư tỳ khưu, Ta sẽ thuyết cho các ông về sự phiền não do chấp thủ và sự không phiền não do không chấp thủ” (Saṃ. Ni. 3.7). Vị Đại Trưởng Lão (Mahāthera) đã giải thích sự phiền não do chấp thủ chính là sự phiền não không chấp thủ, và Ngài đã nói như sau.
Kathaṃ panesā anupādāparitassanā hotīti.
But how is this agitation due to not clinging?
Làm sao sự phiền não này lại là phiền não không chấp thủ?
Upādātabbassa abhāvato.
Because there is nothing to cling to.
Vì không có đối tượng để chấp thủ.
Yadi hi koci saṅkhāro nicco vā dhuvo vā attā vā attaniyo vāti gahetabbayuttako abhavissa, ayaṃ paritassanā upādāparitassanāva assa.
If any conditioned phenomenon were fit to be clung to as permanent, stable, self, or belonging to self, this agitation would certainly be agitation due to clinging.
Nếu có bất kỳ hành (saṅkhāra) nào đáng được chấp thủ như là thường còn, bền vững, tự ngã, hoặc thuộc về tự ngã, thì sự phiền não này sẽ là phiền não do chấp thủ.
Yasmā pana evaṃ upādātabbo saṅkhāro nāma natthi, tasmā rūpaṃ attātiādinā nayena rūpādayo upādinnāpi anupādinnāva honti.
However, since there is no such conditioned phenomenon to be clung to, forms and so on, even if clung to, are considered as not clung to, in the manner of "form is self," and so on.
Tuy nhiên, vì không có hành nào đáng được chấp thủ như vậy, nên các sắc (rūpa) v.v... dù đã được chấp thủ theo cách “sắc là tự ngã” v.v... thì vẫn là không chấp thủ.
Evamesā diṭṭhivasena upādāparitassanāpi samānā atthato anupādāparitassanāyeva nāma hotīti veditabbā.
Thus, this agitation, though it is agitation due to clinging in terms of view, is in reality called agitation due to not clinging.
Vì vậy, cần phải hiểu rằng, sự phiền não do chấp thủ này, dù là phiền não do chấp thủ theo quan điểm (diṭṭhi), nhưng về bản chất, nó chính là phiền não không chấp thủ.
Aññathā hotīti parivattati pakatijahanena nassati, rūpavipariṇāmānuparivattīti ‘‘mama rūpaṃ vipariṇata’’nti vā, ‘‘yaṃ ahu, taṃ vata me natthī’’ti vā ādinā (ma. ni. 1.242) nayena kammaviññāṇaṃ rūpassa bhedānuparivatti hoti.
'It becomes otherwise' (aññathā hoti) means it changes, perishes by abandoning its nature; 'following the alteration of form' (rūpavipariṇāmānuparivattī) means that karmic consciousness follows the breaking up of form, as in "my form has altered," or "that which was, alas, is no more" (Ma. Ni. 1.242).
Trở thành khác (Aññathā hoti) nghĩa là biến đổi, hoại diệt do từ bỏ trạng thái tự nhiên. Theo sự biến đổi của sắc (Rūpavipariṇāmānuparivattī) nghĩa là, thức nghiệp (kammaviññāṇa) theo sự hoại diệt của sắc theo cách “sắc của ta đã biến đổi” hoặc “cái đã từng có nay không còn nữa” v.v... (Ma. Ni. 1.242).
Vipariṇāmānuparivattajāti vipariṇāmassa anuparivattanato vipariṇāmārammaṇacittato jātā.
'Born of following alteration' (vipariṇāmānuparivattajā) means born from the mind whose object is alteration, due to following alteration.
Sinh ra do theo sự biến đổi (Vipariṇāmānuparivattajā) nghĩa là sinh ra do sự theo dõi sự biến đổi, do tâm có đối tượng là sự biến đổi.
Paritassanā dhammasamuppādāti taṇhāparitassanā ca akusaladhammasamuppādā ca.
'Agitation and arising of dhammas' (paritassanā dhammasamuppādā) refers to agitation by craving and the arising of unwholesome dhammas.
Sự phiền não và sự sinh khởi của các pháp (Paritassanā dhammasamuppādā) nghĩa là sự phiền não do tham ái và sự sinh khởi của các pháp bất thiện.
Cittaṃ pariyādāya tiṭṭhantīti kusalacittaṃ pariyādiyitvā gahetvā khepetvā tiṭṭhanti.
'Remaining having overcome the mind' (cittaṃ pariyādāya tiṭṭhantī) means remaining after having consumed, taken over, and depleted wholesome thoughts.
Chiếm đoạt tâm và an trú (Cittaṃ pariyādāya tiṭṭhantī) nghĩa là chiếm đoạt, nắm giữ, tiêu diệt tâm thiện và an trú.
Uttāsavāti bhayatāsenapi sauttāso taṇhātāsenapi sauttāso.
'Full of fear' (uttāsavā) means fearful due to terror and also agitated due to the terror of craving.
Có sự sợ hãi (Uttāsavā) nghĩa là có sự sợ hãi do sợ hãi và có sự sợ hãi do tham ái.
Vighātavāti savighāto sadukkho.
'Full of affliction' (vighātavā) means afflicted and sorrowful.
Có sự đau khổ (Vighātavā) nghĩa là có sự đau khổ, có sự bất toại nguyện.
Apekkhavāti sālayo sasineho.
'Full of longing' (apekkhavā) means having attachment and affection.
Có sự mong đợi (Apekkhavā) nghĩa là có sự chấp đắm, có sự yêu thích.
Evaṃ kho, āvuso, anupādā paritassanā hotīti evaṃ maṇikaraṇḍakasaññāya tucchakaraṇḍakaṃ gahetvā tasmiṃ naṭṭhe pacchā vighātaṃ āpajjantassa viya pacchā aggahetvā paritassanā hoti.
'Thus, friends, there is agitation due to not clinging' (evaṃ kho, āvuso, anupādā paritassanā hoti) means that agitation arises later without clinging, just as one who takes an empty casket, thinking it to be a jewel casket, experiences affliction later when it is lost.
Này chư hiền, sự phiền não không chấp thủ là như thế này (Evaṃ kho, āvuso, anupādā paritassanā hoti) nghĩa là, giống như một người nắm lấy một cái hộp rỗng, tưởng đó là hộp ngọc, rồi khi cái hộp ấy mất đi, sau đó người ấy bị đau khổ; cũng vậy, sự phiền não xảy ra sau đó mà không có sự chấp thủ.