279. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati tapodārāme.
Thus have I heard – At one time the Blessed One was dwelling in Rājagaha, in Tapodārāma.
Tôi nghe như vầy: Một thời, Thế Tôn trú tại Rājagaha, trong Tapodārāma.
Atha kho āyasmā samiddhi rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya yena tapodo* tenupasaṅkami gattāni parisiñcituṃ.
Then, Venerable Samiddhi, having risen in the early hours of the night, approached Tapoda to bathe his limbs.
Rồi Tôn giả Samiddhi, vào lúc rạng đông, thức dậy, đi đến Tapoda để tắm rửa thân thể.
Tapode gattāni parisiñcitvā paccuttaritvā ekacīvaro aṭṭhāsi gattāni pubbāpayamāno* .
Having bathed his limbs in Tapoda and emerged, he stood with a single robe, drying his limbs.
Sau khi tắm rửa thân thể ở Tapoda, Ngài đi lên, chỉ mặc một y, đứng phơi khô thân thể.
Atha kho aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ tapodaṃ obhāsetvā yenāyasmā samiddhi tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Then, a certain deity, with a radiant appearance, having illuminated the entire Tapoda in the deepening night, approached Venerable Samiddhi; having approached, she stood to one side.
Rồi một vị thiên nhân nọ, khi đêm đã khuya, với dung sắc thù thắng, chiếu sáng toàn bộ Tapoda, đi đến chỗ Tôn giả Samiddhi; sau khi đến, vị ấy đứng một bên.
Ekamantaṃ ṭhitā kho sā devatā āyasmantaṃ samiddhiṃ etadavoca – ‘‘dhāresi tvaṃ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañcā’’ti?
Standing to one side, that deity said to Venerable Samiddhi: "Bhikkhu, do you recollect the outline and analysis of 'One with the Best Single Night'?"
Đứng một bên, vị thiên nhân ấy nói với Tôn giả Samiddhi: "Này Tỳ-kheo, Ngài có ghi nhớ phần tóm tắt và phân tích về Bhaddekaratta không?"
‘‘Na kho ahaṃ, āvuso, dhāremi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca.
"No, friend, I do not recollect the outline and analysis of 'One with the Best Single Night'.
"Này chư Hiền, tôi không ghi nhớ phần tóm tắt và phân tích về Bhaddekaratta.
Tvaṃ panāvuso, dhāresi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañcā’’ti?
But do you, friend, recollect the outline and analysis of 'One with the Best Single Night'?"
Còn Ngài, này chư Hiền, có ghi nhớ phần tóm tắt và phân tích về Bhaddekaratta không?"
‘‘Ahampi kho, bhikkhu, na dhāremi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca.
"I, too, bhikkhu, do not recollect the outline and analysis of 'One with the Best Single Night'.
"Này Tỳ-kheo, tôi cũng không ghi nhớ phần tóm tắt và phân tích về Bhaddekaratta.
Dhāresi pana tvaṃ, bhikkhu, bhaddekarattiyo gāthā’’ti?
But, bhikkhu, do you recollect the stanzas of 'One with the Best Single Night'?"
Này Tỳ-kheo, Ngài có ghi nhớ các bài kệ về Bhaddekaratta không?"
‘‘Na kho ahaṃ, āvuso, dhāremi bhaddekarattiyo gāthāti.
"No, friend, I do not recollect the stanzas of 'One with the Best Single Night'."
"Này chư Hiền, tôi không ghi nhớ các bài kệ về Bhaddekaratta."
Tvaṃ panāvuso, dhāresi bhaddekarattiyo gāthā’’ti?
"But do you, friend, recollect the stanzas of 'One with the Best Single Night'?"
"Còn Ngài, này chư Hiền, có ghi nhớ các bài kệ về Bhaddekaratta không?"
‘‘Ahampi kho, bhikkhu na dhāremi bhaddekarattiyo gāthāti.
"I, too, bhikkhu, do not recollect the stanzas of 'One with the Best Single Night'.
"Này Tỳ-kheo, tôi cũng không ghi nhớ các bài kệ về Bhaddekaratta.
Uggaṇhāhi tvaṃ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca; pariyāpuṇāhi tvaṃ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca; dhārehi tvaṃ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca.
Learn, bhikkhu, the outline and analysis of 'One with the Best Single Night'; master, bhikkhu, the outline and analysis of 'One with the Best Single Night'; recollect, bhikkhu, the outline and analysis of 'One with the Best Single Night'.
Này Tỳ-kheo, Ngài hãy học thuộc phần tóm tắt và phân tích về Bhaddekaratta; này Tỳ-kheo, Ngài hãy tinh thông phần tóm tắt và phân tích về Bhaddekaratta; này Tỳ-kheo, Ngài hãy ghi nhớ phần tóm tắt và phân tích về Bhaddekaratta.
Atthasaṃhito, bhikkhu, bhaddekarattassa uddeso ca vibhaṅgo ca ādibrahmacariyako’’ti.
For, bhikkhu, the outline and analysis of 'One with the Best Single Night' is connected with welfare, it is fundamental to the holy life."
Này Tỳ-kheo, phần tóm tắt và phân tích về Bhaddekaratta là có lợi ích, là khởi đầu của Phạm hạnh."
Idamavoca sā devatā; idaṃ vatvā tatthevantaradhāyi.
That deity said this; having said this, she vanished right there.
Vị thiên nhân ấy đã nói như vậy; nói xong lời ấy, vị ấy liền biến mất tại chỗ.
‘‘Idhāhaṃ, bhante, rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya yena tapodo tenupasaṅkamiṃ gattāni parisiñcituṃ.
"Here, Venerable Sir, having risen in the early hours of the night, I approached Tapoda to bathe my limbs.
"Bạch Thế Tôn, con đã thức dậy vào lúc rạng đông, đi đến Tapoda để tắm rửa thân thể.
Tapode gattāni parisiñcitvā paccuttaritvā ekacīvaro aṭṭhāsiṃ gattāni pubbāpayamāno.
Having bathed my limbs in Tapoda and emerged, I stood with a single robe, drying my limbs.
Sau khi tắm rửa thân thể ở Tapoda, con đi lên, chỉ mặc một y, đứng phơi khô thân thể.
Atha kho bhante, aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ tapodaṃ obhāsetvā yenāhaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Then, Venerable Sir, a certain deity, with a radiant appearance, having illuminated the entire Tapoda in the deepening night, approached me; having approached, she stood to one side.
Rồi, bạch Thế Tôn, một vị thiên nhân nọ, khi đêm đã khuya, với dung sắc thù thắng, chiếu sáng toàn bộ Tapoda, đi đến chỗ con; sau khi đến, vị ấy đứng một bên.
Ekamantaṃ ṭhitā kho sā devatā maṃ etadavoca – ‘dhāresi tvaṃ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañcā’’’ti?
Standing to one side, that deity said to me: 'Bhikkhu, do you recollect the outline and analysis of 'One with the Best Single Night'?'"
Đứng một bên, vị thiên nhân ấy nói với con: 'Này Tỳ-kheo, Ngài có ghi nhớ phần tóm tắt và phân tích về Bhaddekaratta không?'"
‘‘Evaṃ vutte ahaṃ, bhante, taṃ devataṃ etadavocaṃ – ‘na kho ahaṃ, āvuso, dhāremi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca.
"When this was said, Venerable Sir, I said to that deity: 'No, friend, I do not recollect the outline and analysis of 'One with the Best Single Night'.
"Bạch Thế Tôn, khi được nói như vậy, con đã nói với vị thiên nhân ấy: 'Này chư Hiền, tôi không ghi nhớ phần tóm tắt và phân tích về Bhaddekaratta.
Tvaṃ panāvuso, dhāresi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañcā’ti?
But do you, friend, recollect the outline and analysis of 'One with the Best Single Night'?'"
Còn Ngài, này chư Hiền, có ghi nhớ phần tóm tắt và phân tích về Bhaddekaratta không?'"
‘Ahampi kho, bhikkhu, na dhāremi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca.
‘Indeed, Bhikkhu, I do not bear in mind the exposition and analysis of the Bhaddekaratta.
‘Này Tỳ-kheo, tôi cũng không thọ trì bài kệ và sự phân tích về Bhaddekaratta.
Dhāresi pana tvaṃ, bhikkhu, bhaddekarattiyo gāthā’ti?
But do you, Bhikkhu, bear in mind the Bhaddekaratta verses?’
Này Tỳ-kheo, ông có thọ trì các bài kệ về Bhaddekaratta không?’
‘Na kho ahaṃ, āvuso, dhāremi bhaddekarattiyo gāthāti.
‘Indeed, friend, I do not bear in mind the Bhaddekaratta verses.
‘Này Hiền giả, tôi không thọ trì các bài kệ về Bhaddekaratta.
Tvaṃ panāvuso, dhāresi bhaddekarattiyo gāthā’ti?
But do you, friend, bear in mind the Bhaddekaratta verses?’
Này Hiền giả, ông có thọ trì các bài kệ về Bhaddekaratta không?’
‘Ahampi kho, bhikkhu, na dhāremi bhaddekarattiyo gāthāti.
‘Indeed, Bhikkhu, I too do not bear in mind the Bhaddekaratta verses.
‘Này Tỳ-kheo, tôi cũng không thọ trì các bài kệ về Bhaddekaratta.
Uggaṇhāhi tvaṃ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca; pariyāpuṇāhi tvaṃ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca; dhārehi tvaṃ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca.
Therefore, Bhikkhu, you should learn the exposition and analysis of the Bhaddekaratta; you should master the exposition and analysis of the Bhaddekaratta; you should bear in mind the exposition and analysis of the Bhaddekaratta.
Này Tỳ-kheo, ông hãy học hỏi bài kệ và sự phân tích về Bhaddekaratta; này Tỳ-kheo, ông hãy ghi nhớ bài kệ và sự phân tích về Bhaddekaratta; này Tỳ-kheo, ông hãy thọ trì bài kệ và sự phân tích về Bhaddekaratta.
Atthasaṃhito, bhikkhu, bhaddekarattassa uddeso ca vibhaṅgo ca ādibrahmacariyako’ti.
The exposition and analysis of the Bhaddekaratta, Bhikkhu, is beneficial, it is fundamental to the holy life.’
Này Tỳ-kheo, bài kệ và sự phân tích về Bhaddekaratta có ý nghĩa lợi ích, là khởi điểm của Phạm hạnh.’
Idamavoca, bhante, sā devatā; idaṃ vatvā tatthevantaradhāyi.
This, venerable sir, that deity spoke; having spoken this, she vanished right there.
Thưa Tôn giả, vị thiên nhân ấy đã nói như vậy; nói xong liền biến mất ở đó.
Sādhu me, bhante, bhagavā bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca desetū’’ti.
It would be good for me, venerable sir, if the Blessed One would teach me the exposition and analysis of the Bhaddekaratta.”
Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn vì con mà thuyết giảng bài kệ và sự phân tích về Bhaddekaratta.”
‘‘Tena hi, bhikkhu, suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi; bhāsissāmī’’ti.
“In that case, Bhikkhu, listen, pay close attention; I shall speak.”
“Vậy thì, này Tỳ-kheo, hãy lắng nghe, hãy chú ý kỹ; Ta sẽ thuyết giảng.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā samiddhi bhagavato paccassosi.
“Yes, venerable sir,” replied Venerable Samiddhi to the Blessed One.
“Vâng, bạch Thế Tôn,” Tôn giả Samiddhi đã vâng lời Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One spoke this:
Thế Tôn đã nói điều này:
281. Atha kho te bhikkhū yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā āyasmatā mahākaccānena saddhiṃ sammodiṃsu.
281. Then those bhikkhus approached Venerable Mahākaccāna; having approached, they exchanged friendly greetings with Venerable Mahākaccāna.
281. Rồi các Tỳ-kheo ấy đi đến chỗ Tôn giả Mahākaccāna; sau khi đến, họ chào hỏi Tôn giả Mahākaccāna.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Having concluded their courteous and memorable talk, they sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, họ ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etadavocuṃ – ‘‘idaṃ kho no, āvuso kaccāna, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho –
Seated to one side, those bhikkhus said to Venerable Mahākaccāna: “The Blessed One, friend Kaccāna, having given this concise exposition but without having analyzed its meaning in detail, has risen from his seat and entered the monastery—
Ngồi xuống một bên, các Tỳ-kheo ấy thưa với Tôn giả Mahākaccāna: “Này Hiền giả Kaccāna, Thế Tôn đã thuyết giảng tóm tắt bài kệ này, nhưng chưa phân tích rộng rãi ý nghĩa, rồi đứng dậy khỏi chỗ ngồi đi vào tịnh xá —
‘‘Ko nu kho imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajeyyāti?
Who indeed might analyze in detail the meaning of this concise exposition that the Blessed One has given without analyzing its meaning in detail?
“Ai có thể phân tích rộng rãi ý nghĩa của bài kệ này mà Thế Tôn đã thuyết giảng tóm tắt nhưng chưa phân tích rộng rãi ý nghĩa?
Tesaṃ no, āvuso kaccāna, amhākaṃ etadahosi – ‘ayaṃ kho āyasmā mahākaccāno satthu ceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ.
Then this thought occurred to us, friend Kaccāna: ‘Venerable Mahākaccāna is praised by the Teacher and esteemed by discerning fellow practitioners.
Này Hiền giả Kaccāna, chúng con đã nghĩ rằng: ‘Tôn giả Mahākaccāna đã được Thế Tôn tán thán và được các bậc đồng phạm hạnh có trí tuệ kính trọng.
Pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajituṃ.
Venerable Mahākaccāna is capable of analyzing in detail the meaning of this concise exposition given by the Blessed One without analyzing its meaning in detail.
Tôn giả Mahākaccāna có khả năng phân tích rộng rãi ý nghĩa của bài kệ này mà Thế Tôn đã thuyết giảng tóm tắt nhưng chưa phân tích rộng rãi ý nghĩa.
Yaṃnūna mayaṃ yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkameyyāma; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etamatthaṃ paṭipuccheyyāmā’ti.
What if we were to approach Venerable Mahākaccāna and ask him about this matter?’
Chúng ta hãy đi đến chỗ Tôn giả Mahākaccāna và hỏi Tôn giả Mahākaccāna về vấn đề này.’
Vibhajatāyasmā mahākaccāno’’ti.
Let Venerable Mahākaccāna analyze it for us.”
Xin Tôn giả Mahākaccāna hãy phân tích.”
‘‘Seyyathāpi, āvuso, puriso sāratthiko sāragavesī sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato atikkammeva mūlaṃ atikkamma khandhaṃ sākhāpalāse sāraṃ pariyesitabbaṃ maññeyya; evaṃ sampadamidaṃ āyasmantānaṃ satthari sammukhībhūte taṃ bhagavantaṃ atisitvā amhe etamatthaṃ paṭipucchitabbaṃ maññatha* .
“Friends, it is just as if a man in need of heartwood, seeking heartwood, searching for heartwood, were to pass by a great, standing, heartwood-bearing tree, thinking that he should search for heartwood in its branches and leaves, past its root, past its trunk. So it is with you, Venerables, who think that you should ask us about this matter, passing over the Blessed One when he was present.
“Này chư Hiền giả, ví như một người cần lõi cây, tìm kiếm lõi cây, đi tìm lõi cây, lại bỏ qua gốc cây, bỏ qua thân cây của một cây lớn có lõi, mà nghĩ rằng lõi cây phải được tìm thấy ở cành lá; cũng vậy, chư Tôn giả, khi Bậc Đạo Sư đang hiện diện, chư Tôn giả lại bỏ qua Thế Tôn mà nghĩ rằng vấn đề này phải hỏi chúng tôi.
So hāvuso, bhagavā jānaṃ jānāti, passaṃ passati, cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī tathāgato.
For, friends, the Blessed One knows what is to be known, sees what is to be seen; he is the eye, the knowledge, the Dhamma, the Brahmā; he is the speaker, the promulgator, the bringer of meaning, the giver of the deathless, the master of Dhamma, the Tathāgata.
Này chư Hiền giả, Thế Tôn là bậc biết thì biết, thấy thì thấy, là bậc có mắt, có trí tuệ, có Pháp, có Phạm, là bậc thuyết giảng, là bậc truyền dạy, là bậc dẫn dắt đến ý nghĩa, là bậc ban cho sự bất tử, là bậc chủ của Pháp, là Như Lai.
So ceva panetassa kālo ahosi yaṃ bhagavantaṃyeva etamatthaṃ paṭipuccheyyātha, yathā vo bhagavā byākareyya tathā naṃ dhāreyyāthā’’ti.
That indeed was the time for you to ask the Blessed One himself about this matter; you should have borne it in mind as the Blessed One would have explained it to you.”
Chính là lúc chư Tôn giả nên hỏi Thế Tôn về vấn đề này, và chư Tôn giả nên thọ trì theo cách Thế Tôn đã giải thích.”
‘‘Addhāvuso kaccāna, bhagavā jānaṃ jānāti, passaṃ passati, cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī tathāgato.
“Indeed, friend Kaccāna, the Blessed One knows what is to be known, sees what is to be seen; he is the eye, the knowledge, the Dhamma, the Brahmā; he is the speaker, the promulgator, the bringer of meaning, the giver of the deathless, the master of Dhamma, the Tathāgata.
“Này Hiền giả Kaccāna, đúng vậy, Thế Tôn là bậc biết thì biết, thấy thì thấy, là bậc có mắt, có trí tuệ, có Pháp, có Phạm, là bậc thuyết giảng, là bậc truyền dạy, là bậc dẫn dắt đến ý nghĩa, là bậc ban cho sự bất tử, là bậc chủ của Pháp, là Như Lai.
So ceva panetassa kālo ahosi yaṃ bhagavantaṃyeva etamatthaṃ paṭipuccheyyāma; yathā no bhagavā byākareyya tathā naṃ dhāreyyāma.
That indeed was the time for us to ask the Blessed One himself about this matter; we should have borne it in mind as the Blessed One would have explained it to us.
Chính là lúc chúng con nên hỏi Thế Tôn về vấn đề này; chúng con sẽ thọ trì theo cách Thế Tôn đã giải thích.
Api cāyasmā mahākaccāno satthuceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ; pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajituṃ.
Yet Venerable Mahākaccāna is praised by the Teacher and esteemed by discerning fellow practitioners; Venerable Mahākaccāna is capable of analyzing in detail the meaning of this concise exposition given by the Blessed One without analyzing its meaning in detail.
Tuy nhiên, Tôn giả Mahākaccāna đã được Thế Tôn tán thán và được các bậc đồng phạm hạnh có trí tuệ kính trọng; Tôn giả Mahākaccāna có khả năng phân tích rộng rãi ý nghĩa của bài kệ này mà Thế Tôn đã thuyết giảng tóm tắt nhưng chưa phân tích rộng rãi ý nghĩa.
Vibhajatāyasmā mahākaccāno agaruṃ karitvā’’ti* .
Let Venerable Mahākaccāna analyze it for us, not considering it troublesome.”
Xin Tôn giả Mahākaccāna hãy phân tích mà không ngại ngần.”
282. ‘‘Kathañca, āvuso, atītaṃ anvāgameti?
282. "And how, friends, does one pursue the past?
282. “Thưa các Tôn giả, thế nào là truy tìm quá khứ?
Iti me cakkhu ahosi atītamaddhānaṃ iti rūpāti – tattha chandarāgappaṭibaddhaṃ* hoti viññāṇaṃ, chandarāgappaṭibaddhattā viññāṇassa tadabhinandati, tadabhinandanto atītaṃ anvāgameti.
‘My eye was thus in the past; forms were thus’ — consciousness becomes bound by lust and delight regarding them; because consciousness is bound by lust and delight, one delights in them; delighting in them, one pursues the past.
‘Mắt tôi đã như thế này trong quá khứ, các sắc đã như thế kia’ – thì thức bị trói buộc bởi dục ái ở đó, vì thức bị trói buộc bởi dục ái nên nó hoan hỷ với điều đó, khi hoan hỷ với điều đó thì nó truy tìm quá khứ.
Iti me sotaṃ ahosi atītamaddhānaṃ iti saddāti…pe… iti me ghānaṃ ahosi atītamaddhānaṃ iti gandhāti… iti me jivhā ahosi atītamaddhānaṃ iti rasāti… iti me kāyo ahosi atītamaddhānaṃ iti phoṭṭhabbāti… iti me mano ahosi atītamaddhānaṃ iti dhammāti – tattha chandarāgappaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ, chandarāgappaṭibaddhattā viññāṇassa tadabhinandati, tadabhinandanto atītaṃ anvāgameti – evaṃ kho, āvuso, atītaṃ anvāgameti.
‘My ear was thus in the past; sounds were thus’…etcetera… ‘My nose was thus in the past; odors were thus’… ‘My tongue was thus in the past; flavors were thus’… ‘My body was thus in the past; tangible objects were thus’… ‘My mind was thus in the past; mental phenomena were thus’ — consciousness becomes bound by lust and delight regarding them; because consciousness is bound by lust and delight, one delights in them; delighting in them, one pursues the past. This is how, friends, one pursues the past.
‘Tai tôi đã như thế này trong quá khứ, các âm thanh đã như thế kia’…pe… ‘Mũi tôi đã như thế này trong quá khứ, các hương đã như thế kia’… ‘Lưỡi tôi đã như thế này trong quá khứ, các vị đã như thế kia’… ‘Thân tôi đã như thế này trong quá khứ, các xúc chạm đã như thế kia’… ‘Ý tôi đã như thế này trong quá khứ, các pháp đã như thế kia’ – thì thức bị trói buộc bởi dục ái ở đó, vì thức bị trói buộc bởi dục ái nên nó hoan hỷ với điều đó, khi hoan hỷ với điều đó thì nó truy tìm quá khứ – Thưa các Tôn giả, đó là cách truy tìm quá khứ.
‘‘Kathañca, āvuso, atītaṃ nānvāgameti?
"And how, friends, does one not pursue the past?
“Thưa các Tôn giả, thế nào là không truy tìm quá khứ?
Iti me cakkhu ahosi atītamaddhānaṃ iti rūpāti – tattha na chandarāgappaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ, na chandarāgappaṭibaddhattā viññāṇassa na tadabhinandati, na tadabhinandanto atītaṃ nānvāgameti.
‘My eye was thus in the past; forms were thus’ — consciousness does not become bound by lust and delight regarding them; because consciousness is not bound by lust and delight, one does not delight in them; not delighting in them, one does not pursue the past.
‘Mắt tôi đã như thế này trong quá khứ, các sắc đã như thế kia’ – thì thức không bị trói buộc bởi dục ái ở đó, vì thức không bị trói buộc bởi dục ái nên nó không hoan hỷ với điều đó, khi không hoan hỷ với điều đó thì nó không truy tìm quá khứ.
Iti me sotaṃ ahosi atītamaddhānaṃ iti saddāti…pe… iti me ghānaṃ ahosi atītamaddhānaṃ iti gandhāti… iti me jivhā ahosi atītamaddhānaṃ iti rasāti… iti me kāyo ahosi atītamaddhānaṃ iti phoṭṭhabbāti… iti me mano ahosi atītamaddhānaṃ iti dhammāti – tattha na chandarāgappaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ, na chandarāgappaṭibaddhattā viññāṇassa, na tadabhinandati, na tadabhinandanto atītaṃ nānvāgameti – evaṃ kho, āvuso, atītaṃ nānvāgameti.
‘My ear was thus in the past; sounds were thus’…etcetera… ‘My nose was thus in the past; odors were thus’… ‘My tongue was thus in the past; flavors were thus’… ‘My body was thus in the past; tangible objects were thus’… ‘My mind was thus in the past; mental phenomena were thus’ — consciousness does not become bound by lust and delight regarding them; because consciousness is not bound by lust and delight, one does not delight in them; not delighting in them, one does not pursue the past. This is how, friends, one does not pursue the past.
‘Tai tôi đã như thế này trong quá khứ, các âm thanh đã như thế kia’…pe… ‘Mũi tôi đã như thế này trong quá khứ, các hương đã như thế kia’… ‘Lưỡi tôi đã như thế này trong quá khứ, các vị đã như thế kia’… ‘Thân tôi đã như thế này trong quá khứ, các xúc chạm đã như thế kia’… ‘Ý tôi đã như thế này trong quá khứ, các pháp đã như thế kia’ – thì thức không bị trói buộc bởi dục ái ở đó, vì thức không bị trói buộc bởi dục ái nên nó không hoan hỷ với điều đó, khi không hoan hỷ với điều đó thì nó không truy tìm quá khứ – Thưa các Tôn giả, đó là cách không truy tìm quá khứ.
283. ‘‘Kathañca, āvuso, anāgataṃ paṭikaṅkhati?
283. "And how, friends, does one anticipate the future?
283. “Thưa các Tôn giả, thế nào là mong đợi tương lai?
Iti me cakkhu siyā anāgatamaddhānaṃ iti rūpāti – appaṭiladdhassa paṭilābhāya cittaṃ paṇidahati, cetaso paṇidhānapaccayā tadabhinandati, tadabhinandanto anāgataṃ paṭikaṅkhati.
‘May my eye be thus in the future; may forms be thus’ — one directs one’s mind towards the attainment of what has not yet been attained; due to the mind’s direction, one delights in them; delighting in them, one anticipates the future.
‘Mắt tôi có thể như thế này trong tương lai, các sắc có thể như thế kia’ – thì tâm đặt nguyện vọng để đạt được những gì chưa đạt được, do nguyện vọng của tâm mà nó hoan hỷ với điều đó, khi hoan hỷ với điều đó thì nó mong đợi tương lai.
Iti me sotaṃ siyā anāgatamaddhānaṃ iti saddāti…pe… iti me ghānaṃ siyā anāgatamaddhānaṃ iti gandhāti… iti me jivhā siyā anāgatamaddhānaṃ iti rasāti… iti me kāyo siyā anāgatamaddhānaṃ iti phoṭṭhabbāti… iti me mano siyā anāgatamaddhānaṃ iti dhammāti – appaṭiladdhassa paṭilābhāya cittaṃ paṇidahati, cetaso paṇidhānapaccayā tadabhinandati, tadabhinandanto anāgataṃ paṭikaṅkhati – evaṃ kho, āvuso, anāgataṃ paṭikaṅkhati.
‘May my ear be thus in the future; may sounds be thus’…etcetera… ‘May my nose be thus in the future; may odors be thus’… ‘May my tongue be thus in the future; may flavors be thus’… ‘May my body be thus in the future; may tangible objects be thus’… ‘May my mind be thus in the future; may mental phenomena be thus’ — one directs one’s mind towards the attainment of what has not yet been attained; due to the mind’s direction, one delights in them; delighting in them, one anticipates the future. This is how, friends, one anticipates the future.
‘Tai tôi có thể như thế này trong tương lai, các âm thanh có thể như thế kia’…pe… ‘Mũi tôi có thể như thế này trong tương lai, các hương có thể như thế kia’… ‘Lưỡi tôi có thể như thế này trong tương lai, các vị có thể như thế kia’… ‘Thân tôi có thể như thế này trong tương lai, các xúc chạm có thể như thế kia’… ‘Ý tôi có thể như thế này trong tương lai, các pháp có thể như thế kia’ – thì tâm đặt nguyện vọng để đạt được những gì chưa đạt được, do nguyện vọng của tâm mà nó hoan hỷ với điều đó, khi hoan hỷ với điều đó thì nó mong đợi tương lai – Thưa các Tôn giả, đó là cách mong đợi tương lai.
‘‘Kathañca, āvuso, anāgataṃ nappaṭikaṅkhati?
"And how, friends, does one not anticipate the future?
“Thưa các Tôn giả, thế nào là không mong đợi tương lai?
Iti me cakkhu siyā anāgatamaddhānaṃ iti rūpāti – appaṭiladdhassa paṭilābhāya cittaṃ nappaṇidahati, cetaso appaṇidhānapaccayā na tadabhinandati, na tadabhinandanto anāgataṃ nappaṭikaṅkhati.
‘May my eye be thus in the future; may forms be thus’ — one does not direct one’s mind towards the attainment of what has not yet been attained; due to the mind’s non-direction, one does not delight in them; not delighting in them, one does not anticipate the future.
‘Mắt tôi có thể như thế này trong tương lai, các sắc có thể như thế kia’ – thì tâm không đặt nguyện vọng để đạt được những gì chưa đạt được, do không có nguyện vọng của tâm mà nó không hoan hỷ với điều đó, khi không hoan hỷ với điều đó thì nó không mong đợi tương lai.
Iti me sotaṃ siyā anāgatamaddhānaṃ iti saddāti…pe… iti me ghānaṃ siyā anāgatamaddhānaṃ iti gandhāti… iti me jivhā siyā anāgatamaddhānaṃ iti rasāti… iti me kāyo siyā anāgatamaddhānaṃ iti phoṭṭhabbāti… iti me mano siyā anāgatamaddhānaṃ iti dhammāti – appaṭiladdhassa paṭilābhāya cittaṃ nappaṇidahati, cetaso appaṇidhānapaccayā na tadabhinandati, na tadabhinandanto anāgataṃ nappaṭikaṅkhati – evaṃ kho, āvuso, anāgataṃ nappaṭikaṅkhati.
‘May my ear be thus in the future; may sounds be thus’…etcetera… ‘May my nose be thus in the future; may odors be thus’… ‘May my tongue be thus in the future; may flavors be thus’… ‘May my body be thus in the future; may tangible objects be thus’… ‘May my mind be thus in the future; may mental phenomena be thus’ — one does not direct one’s mind towards the attainment of what has not yet been attained; due to the mind’s non-direction, one does not delight in them; not delighting in them, one does not anticipate the future. This is how, friends, one does not anticipate the future.
‘Tai tôi có thể như thế này trong tương lai, các âm thanh có thể như thế kia’…pe… ‘Mũi tôi có thể như thế này trong tương lai, các hương có thể như thế kia’… ‘Lưỡi tôi có thể như thế này trong tương lai, các vị có thể như thế kia’… ‘Thân tôi có thể như thế này trong tương lai, các xúc chạm có thể như thế kia’… ‘Ý tôi có thể như thế này trong tương lai, các pháp có thể như thế kia’ – thì tâm không đặt nguyện vọng để đạt được những gì chưa đạt được, do không có nguyện vọng của tâm mà nó không hoan hỷ với điều đó, khi không hoan hỷ với điều đó thì nó không mong đợi tương lai – Thưa các Tôn giả, đó là cách không mong đợi tương lai.
284. ‘‘Kathañca, āvuso, paccuppannesu dhammesu saṃhīrati?
284. "And how, friends, does one become entangled in present phenomena?
284. “Thưa các Tôn giả, thế nào là bị vướng mắc vào các pháp hiện tại?
Yañcāvuso, cakkhu ye ca rūpā – ubhayametaṃ paccuppannaṃ.
Whatever eye there is, friends, and whatever forms there are — both of these are present.
Thưa các Tôn giả, cái mắt và các sắc – cả hai điều này đều là hiện tại.
Tasmiṃ ce paccuppanne chandarāgappaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ, chandarāgappaṭibaddhattā viññāṇassa tadabhinandati, tadabhinandanto paccuppannesu dhammesu saṃhīrati.
If consciousness becomes bound by lust and delight in these present phenomena; because consciousness is bound by lust and delight, one delights in them; delighting in them, one becomes entangled in present phenomena.
Nếu thức bị trói buộc bởi dục ái trong cái hiện tại đó, thì vì thức bị trói buộc bởi dục ái nên nó hoan hỷ với điều đó, khi hoan hỷ với điều đó thì nó bị vướng mắc vào các pháp hiện tại.
Yañcāvuso, sotaṃ ye ca saddā…pe… yañcāvuso, ghānaṃ ye ca gandhā… yā cāvuso, jivhā ye ca rasā… yo cāvuso, kāyo ye ca phoṭṭhabbā… yo cāvuso, mano ye ca dhammā – ubhayametaṃ paccuppannaṃ.
Whatever ear there is, friends, and whatever sounds there are…etcetera… Whatever nose there is, friends, and whatever odors there are… Whatever tongue there is, friends, and whatever flavors there are… Whatever body there is, friends, and whatever tangible objects there are… Whatever mind there is, friends, and whatever mental phenomena there are — both of these are present.
Thưa các Tôn giả, cái tai và các âm thanh…pe… Thưa các Tôn giả, cái mũi và các hương… Thưa các Tôn giả, cái lưỡi và các vị… Thưa các Tôn giả, cái thân và các xúc chạm… Thưa các Tôn giả, cái ý và các pháp – cả hai điều này đều là hiện tại.
Tasmiṃ ce paccuppanne chandarāgappaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ, chandarāgappaṭibaddhattā viññāṇassa tadabhinandati, tadabhinandanto paccuppannesu dhammesu saṃhīrati – evaṃ kho, āvuso, paccuppannesu dhammesu saṃhīrati.
If consciousness becomes bound by lust and delight in these present phenomena; because consciousness is bound by lust and delight, one delights in them; delighting in them, one becomes entangled in present phenomena. This is how, friends, one becomes entangled in present phenomena.
Nếu thức bị trói buộc bởi dục ái trong cái hiện tại đó, thì vì thức bị trói buộc bởi dục ái nên nó hoan hỷ với điều đó, khi hoan hỷ với điều đó thì nó bị vướng mắc vào các pháp hiện tại – Thưa các Tôn giả, đó là cách bị vướng mắc vào các pháp hiện tại.
‘‘Kathañca, āvuso, paccuppannesu dhammesu na saṃhīrati?
"And how, friends, does one not become entangled in present phenomena?
“Thưa các Tôn giả, thế nào là không bị vướng mắc vào các pháp hiện tại?
Yañcāvuso, cakkhu ye ca rūpā – ubhayametaṃ paccuppannaṃ.
Whatever eye there is, friends, and whatever forms there are — both of these are present.
Thưa các Tôn giả, cái mắt và các sắc – cả hai điều này đều là hiện tại.
Tasmiṃ ce paccuppanne na chandarāgappaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ, na chandarāgappaṭibaddhattā viññāṇassa na tadabhinandati, na tadabhinandanto paccuppannesu dhammesu na saṃhīrati.
If consciousness does not become bound by lust and delight in these present phenomena; because consciousness is not bound by lust and delight, one does not delight in them; not delighting in them, one does not become entangled in present phenomena.
Nếu thức không bị trói buộc bởi dục ái trong cái hiện tại đó, thì vì thức không bị trói buộc bởi dục ái nên nó không hoan hỷ với điều đó, khi không hoan hỷ với điều đó thì nó không bị vướng mắc vào các pháp hiện tại.
Yañcāvuso, sotaṃ ye ca saddā…pe… yañcāvuso, ghānaṃ ye ca gandhā… yā cāvuso, jivhā ye ca rasā… yo cāvuso, kāyo ye ca phoṭṭhabbā… yo cāvuso, mano ye ca dhammā – ubhayametaṃ paccuppannaṃ.
Whatever ear there is, friends, and whatever sounds there are…etcetera… Whatever nose there is, friends, and whatever odors there are… Whatever tongue there is, friends, and whatever flavors there are… Whatever body there is, friends, and whatever tangible objects there are… Whatever mind there is, friends, and whatever mental phenomena there are — both of these are present.
Thưa các Tôn giả, cái tai và các âm thanh…pe… Thưa các Tôn giả, cái mũi và các hương… Thưa các Tôn giả, cái lưỡi và các vị… Thưa các Tôn giả, cái thân và các xúc chạm… Thưa các Tôn giả, cái ý và các pháp – cả hai điều này đều là hiện tại.
Tasmiṃ ce paccuppanne na chandarāgappaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ, na chandarāgappaṭibaddhattā viññāṇassa na tadabhinandati, na tadabhinandanto paccuppannesu dhammesu na saṃhīrati – evaṃ kho, āvuso, paccuppannesu dhammesu na saṃhīrati.
If consciousness does not become bound by lust and delight in these present phenomena; because consciousness is not bound by lust and delight, one does not delight in them; not delighting in them, one does not become entangled in present phenomena. This is how, friends, one does not become entangled in present phenomena.
Nếu thức không bị trói buộc bởi dục ái trong cái hiện tại đó, thì vì thức không bị trói buộc bởi dục ái nên nó không hoan hỷ với điều đó, khi không hoan hỷ với điều đó thì nó không bị vướng mắc vào các pháp hiện tại – Thưa các Tôn giả, đó là cách không bị vướng mắc vào các pháp hiện tại.
Atha kho te bhikkhū āyasmato mahākaccānassa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Then those bhikkhus, having delighted in and approved of the Venerable Mahākaccāna's discourse, rose from their seats and approached the Bhagavā; having approached, they paid homage to the Bhagavā and sat down to one side.
Rồi các Tỳ-khưu ấy hoan hỷ và tùy hỷ lời thuyết giảng của Tôn giả Mahākaccāna, đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đi đến chỗ Thế Tôn ngự. Sau khi đến, họ đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘yaṃ kho no, bhante, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho –
Having sat down to one side, those bhikkhus said to the Bhagavā, "Venerable Sir, when the Bhagavā briefly indicated the summary and then, without explaining the meaning in detail, rose from his seat and entered the monastery—
Ngồi xuống một bên, các Tỳ-khưu ấy bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, Thế Tôn đã thuyết giảng một bài tóm tắt (uddesa), rồi không phân tích ý nghĩa một cách rộng rãi (vitthāra), Ngài đã đứng dậy khỏi chỗ ngồi và đi vào tịnh xá –
‘‘‘Ko nu kho imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajeyyā’ti?
‘Who might explain in detail the meaning of this summary indicated by the Bhagavā, the meaning of which was not explained in detail?’
‘Ai có thể phân tích rộng rãi ý nghĩa của bài tóm tắt này do Thế Tôn thuyết giảng mà chưa được phân tích rộng rãi?’
Tesaṃ no, bhante, amhākaṃ etadahosi – ‘ayaṃ kho āyasmā mahākaccāno satthu ceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ.
Then, Venerable Sir, this thought occurred to us: ‘This Venerable Mahākaccāna is praised by the Teacher and is esteemed by discerning fellow practitioners.
Bạch Thế Tôn, chúng con đã nghĩ rằng: ‘Tôn giả Mahākaccāna đã được Thế Tôn tán thán và được các bậc Phạm hạnh có trí tuệ coi trọng.
Pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajituṃ.
The Venerable Mahākaccāna is capable of explaining in detail the meaning of this summary indicated by the Bhagavā, the meaning of which was not explained in detail.
Tôn giả Mahākaccāna có khả năng phân tích rộng rãi ý nghĩa của bài tóm tắt này do Thế Tôn thuyết giảng mà chưa được phân tích rộng rãi.
Yaṃnūna mayaṃ yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkameyyāma; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etamatthaṃ paṭipuccheyyāmā’ti.
Let us approach the Venerable Mahākaccāna and question him about this matter.’
Vậy chúng ta hãy đi đến chỗ Tôn giả Mahākaccāna; sau khi đến, chúng ta sẽ hỏi Tôn giả Mahākaccāna về vấn đề này.’
Atha kho mayaṃ, bhante, yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkamimha; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etamatthaṃ paṭipucchimha.
Then, Venerable Sir, we approached the Venerable Mahākaccāna; having approached, we questioned the Venerable Mahākaccāna about this matter.
Bạch Thế Tôn, rồi chúng con đã đi đến chỗ Tôn giả Mahākaccāna; sau khi đến, chúng con đã hỏi Tôn giả Mahākaccāna về vấn đề này.
Tesaṃ no, bhante, āyasmatā mahākaccānena imehi ākārehi imehi padehi imehi byañjanehi attho vibhatto’’ti.
Venerable Sir, the meaning was explained to us by the Venerable Mahākaccāna in these ways, with these terms, with these phrases.”
Bạch Thế Tôn, Tôn giả Mahākaccāna đã phân tích ý nghĩa cho chúng con bằng những cách thức này, bằng những từ ngữ này, bằng những câu chữ này.”
‘‘Paṇḍito, bhikkhave, mahākaccāno; mahāpañño, bhikkhave mahākaccāno.
“Mahākaccāna, bhikkhus, is discerning; Mahākaccāna, bhikkhus, has great wisdom.
“Này các Tỳ-khưu, Mahākaccāna là bậc hiền trí; này các Tỳ-khưu, Mahākaccāna là bậc đại trí tuệ.
Maṃ cepi tumhe, bhikkhave, etamatthaṃ paṭipuccheyyātha, ahampi taṃ evamevaṃ byākareyyaṃ yathā taṃ mahākaccānena byākataṃ.
If you, bhikkhus, were to question me about this matter, I would also explain it in the same way that Mahākaccāna has explained it.
Này các Tỳ-khưu, nếu các ông hỏi Ta về vấn đề này, Ta cũng sẽ giải thích đúng như cách Mahākaccāna đã giải thích.
Eso, cevetassa attho.
That is indeed its meaning.
Ý nghĩa của điều đó chính là như vậy.
Evañca naṃ dhārethā’’ti.
Therefore, remember it thus.”
Các ông hãy ghi nhớ như vậy.”
286. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
Thus have I heard: On one occasion the Bhagavā was dwelling at Sāvatthī, in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery.
286. Tôi nghe như vầy – Một thời, Thế Tôn trú tại Sāvatthī, trong khu vườn Jetavana của ông Anāthapiṇḍika.
Tena kho pana samayena āyasmā lomasakaṅgiyo* sakkesu viharati kapilavatthusmiṃ nigrodhārāme.
Now at that time, the Venerable Lomasakaṅgiya was dwelling among the Sakyans, at Kapilavatthu, in the Nigrodha Monastery.
Vào lúc ấy, Tôn giả Lomasakaṅgiya trú tại Kapilavatthu, trong khu vườn Nigrodha của dòng Sakya.
Atha kho candano devaputto abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo kevalakappaṃ nigrodhārāmaṃ obhāsetvā yenāyasmā lomasakaṅgiyo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Then, with the night far advanced, the devaputta Candana, with a surpassing radiance, illumining the entire Nigrodha Monastery, approached the Venerable Lomasakaṅgiya; having approached, he stood to one side.
Rồi, khi đêm đã khuya, Thiên tử Candana với vẻ đẹp rực rỡ, chiếu sáng khắp khu vườn Nigrodha, đi đến chỗ Tôn giả Lomasakaṅgiya; sau khi đến, đứng một bên.
Ekamantaṃ ṭhito kho candano devaputto āyasmantaṃ lomasakaṅgiyaṃ etadavoca – ‘‘dhāresi tvaṃ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañcā’’ti?
Standing to one side, the devaputta Candana said to the Venerable Lomasakaṅgiya, “Do you, bhikkhu, remember the summary and the exposition of the Bhaddekaratta?”
Đứng một bên, Thiên tử Candana nói với Tôn giả Lomasakaṅgiya rằng: “Này Tỳ-khưu, ông có ghi nhớ bài tóm tắt (uddesa) và sự phân tích (vibhaṅga) về Bhaddekaratta không?”
‘‘Na kho ahaṃ, āvuso, dhāremi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca.
“No, friend, I do not remember the summary and the exposition of the Bhaddekaratta.
“Này bạn, tôi không ghi nhớ bài tóm tắt và sự phân tích về Bhaddekaratta.
Tvaṃ panāvuso, dhāresi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañcā’’ti?
But do you, friend, remember the summary and the exposition of the Bhaddekaratta?”
Nhưng này bạn, ông có ghi nhớ bài tóm tắt và sự phân tích về Bhaddekaratta không?”
‘‘Ahampi kho, bhikkhu, na dhāremi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca.
“I, too, bhikkhu, do not remember the summary and the exposition of the Bhaddekaratta.
“Này Tỳ-khưu, tôi cũng không ghi nhớ bài tóm tắt và sự phân tích về Bhaddekaratta.
Dhāresi pana tvaṃ, bhikkhu, bhaddekarattiyo gāthā’’ti?
But do you, bhikkhu, remember the Bhaddekaratta verses?”
Nhưng này Tỳ-khưu, ông có ghi nhớ các bài kệ Bhaddekaratta không?”
‘‘Na kho ahaṃ, āvuso, dhāremi bhaddekarattiyo gāthā.
“No, friend, I do not remember the Bhaddekaratta verses.
“Này bạn, tôi không ghi nhớ các bài kệ Bhaddekaratta.
Tvaṃ panāvuso, dhāresi bhaddekarattiyo gāthā’’ti?
But do you, friend, remember the Bhaddekaratta verses?”
Nhưng này bạn, ông có ghi nhớ các bài kệ Bhaddekaratta không?”
‘‘Dhāremi kho ahaṃ, bhikkhu, bhaddekarattiyo gāthā’’ti.
“Indeed, bhikkhu, I do remember the Bhaddekaratta verses.”
“Này Tỳ-khưu, tôi có ghi nhớ các bài kệ Bhaddekaratta.”
‘‘Yathā kathaṃ pana tvaṃ, āvuso, dhāresi bhaddekarattiyo gāthā’’ti?
“But in what way, friend, do you remember the Bhaddekaratta verses?”
“Này bạn, ông ghi nhớ các bài kệ Bhaddekaratta như thế nào?”
‘‘Ekamidaṃ, bhikkhu, samayaṃ bhagavā devesu tāvatiṃsesu viharati pāricchattakamūle paṇḍukambalasilāyaṃ.
“On one occasion, bhikkhu, the Bhagavā was dwelling among the Tāvatiṃsa devas, at the root of the Pāricchattaka tree, on the Paṇḍukambala rock.
“Này Tỳ-khưu, một thời, Thế Tôn trú giữa chư Thiên Tāvatiṃsa, dưới gốc cây Pāricchattaka, trên tảng đá Paṇḍukambala.
Tatra bhagavā devānaṃ tāvatiṃsānaṃ bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca abhāsi –
There the Bhagavā taught the devas of Tāvatiṃsa the summary and the exposition of the Bhaddekaratta—
Tại đó, Thế Tôn đã thuyết giảng bài tóm tắt và sự phân tích về Bhaddekaratta cho chư Thiên Tāvatiṃsa –
‘‘Evaṃ kho ahaṃ, bhikkhu, dhāremi bhaddekarattiyo gāthā.
“That is how I, bhikkhu, remember the Bhaddekaratta verses.
“Này Tỳ-khưu, tôi ghi nhớ các bài kệ Bhaddekaratta như vậy.
Uggaṇhāhi tvaṃ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca; pariyāpuṇāhi tvaṃ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca; dhārehi tvaṃ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca.
Learn, bhikkhu, the summary and the exposition of the Bhaddekaratta; master, bhikkhu, the summary and the exposition of the Bhaddekaratta; remember, bhikkhu, the summary and the exposition of the Bhaddekaratta.
Này Tỳ-khưu, ông hãy học thuộc bài tóm tắt và sự phân tích về Bhaddekaratta; này Tỳ-khưu, ông hãy học hỏi bài tóm tắt và sự phân tích về Bhaddekaratta; này Tỳ-khưu, ông hãy ghi nhớ bài tóm tắt và sự phân tích về Bhaddekaratta.
Atthasaṃhito, bhikkhu, bhaddekarattassa uddeso ca vibhaṅgo ca ādibrahmacariyako’’ti.
The summary and the exposition of the Bhaddekaratta, bhikkhu, are connected with the goal, pertaining to the fundamentals of the holy life.”
Này Tỳ-khưu, bài tóm tắt và sự phân tích về Bhaddekaratta là có ý nghĩa, là căn bản của Phạm hạnh.”
Idamavoca candano devaputto.
This is what the devaputta Candana said.
Thiên tử Candana đã nói điều này.
Idaṃ vatvā tatthevantaradhāyi.
Having said this, he vanished right there.
Nói xong điều này, vị ấy biến mất ngay tại đó.
287. Atha kho āyasmā lomasakaṅgiyo tassā rattiyā accayena senāsanaṃ saṃsāmetvā pattacīvaramādāya yena sāvatthi tena cārikaṃ pakkāmi.
Then, when that night had passed, the Venerable Lomasakaṅgiya put his lodging in order, took his bowl and robe, and set out on tour towards Sāvatthī.
287. Rồi, sau đêm ấy, Tôn giả Lomasakaṅgiya sắp xếp chỗ ở, mang y bát, lên đường du hành đến Sāvatthī.
Anupubbena cārikaṃ caramāno yena sāvatthi jetavanaṃ anāthapiṇḍikassa ārāmo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Journeying by stages, he eventually reached Sāvatthī, Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery, and approached the Bhagavā; having approached, he paid homage to the Bhagavā and sat down to one side.
Du hành từng bước, vị ấy đến Sāvatthī, khu vườn Jetavana của ông Anāthapiṇḍika, và đi đến chỗ Thế Tôn ngự; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā lomasakaṅgiyo bhagavantaṃ etadavoca –
Sitting to one side, the Venerable Lomasakaṅgiya said to the Bhagavā—
Ngồi xuống một bên, Tôn giả Lomasakaṅgiya bạch Thế Tôn rằng –
‘‘Ekamidāhaṃ, bhante, samayaṃ sakkesu viharāmi kapilavatthusmiṃ nigrodhārāme.
“Venerable Sir, on one occasion I was dwelling among the Sakyans, at Kapilavatthu, in the Nigrodha Monastery.
“Bạch Thế Tôn, một thời con trú tại Kapilavatthu, trong khu vườn Nigrodha của dòng Sakya.
Atha kho, bhante, aññataro devaputto abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo kevalakappaṃ nigrodhārāmaṃ obhāsetvā yenāhaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Then, Venerable Sir, a certain devaputta, with the night far advanced, with a surpassing radiance, illumining the entire Nigrodha Monastery, approached me; having approached, he stood to one side.
Bạch Thế Tôn, rồi một vị Thiên tử nọ, khi đêm đã khuya, với vẻ đẹp rực rỡ, chiếu sáng khắp khu vườn Nigrodha, đi đến chỗ con; sau khi đến, đứng một bên.
Ekamantaṃ ṭhito kho, bhante, so devaputto maṃ etadavoca – ‘dhāresi tvaṃ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañcā’ti?
Standing to one side, Venerable Sir, that devaputta said to me: ‘Do you, bhikkhu, remember the summary and the exposition of the Bhaddekaratta?’
Bạch Thế Tôn, đứng một bên, vị Thiên tử ấy nói với con rằng: ‘Này Tỳ-khưu, ông có ghi nhớ bài tóm tắt và sự phân tích về Bhaddekaratta không?’
Evaṃ vutte ahaṃ, bhante, taṃ devaputtaṃ etadavocaṃ – ‘na kho ahaṃ, āvuso, dhāremi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca.
When this was said, Venerable Sir, I said to that devaputta: ‘No, friend, I do not remember the summary and the exposition of the Bhaddekaratta.
Khi được nói như vậy, bạch Thế Tôn, con đã nói với vị Thiên tử ấy rằng: ‘Này bạn, tôi không ghi nhớ bài tóm tắt và sự phân tích về Bhaddekaratta.
Tvaṃ panāvuso, dhāresi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañcā’ti?
“But friend, do you bear in mind the exposition and analysis of the Bhaddekaratta?”
"Này hiền giả, còn ông thì có ghi nhớ bài tóm tắt và phân tích về người sống một đêm an lành (Bhaddekaratta) không?"
‘Ahampi kho, bhikkhu, na dhāremi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca.
“Indeed, Bhikkhu, I do not bear in mind the exposition and analysis of the Bhaddekaratta.
"Này Tỳ-khưu, tôi cũng không ghi nhớ bài tóm tắt và phân tích về người sống một đêm an lành.
Dhāresi pana tvaṃ, bhikkhu, bhaddekarattiyo gāthā’ti?
But Bhikkhu, do you bear in mind the Bhaddekaratta verses?”
Này Tỳ-khưu, còn ông thì có ghi nhớ các bài kệ về người sống một đêm an lành không?"
‘Na kho ahaṃ, āvuso, dhāremi bhaddekarattiyo gāthā.
“Indeed, friend, I do not bear in mind the Bhaddekaratta verses.
"Này hiền giả, tôi không ghi nhớ các bài kệ về người sống một đêm an lành.
Tvaṃ panāvuso, dhāresi bhaddekarattiyo gāthā’ti?
But friend, do you bear in mind the Bhaddekaratta verses?”
Này hiền giả, còn ông thì có ghi nhớ các bài kệ về người sống một đêm an lành không?"
‘Dhāremi kho ahaṃ, bhikkhu, bhaddekarattiyo gāthā’ti.
“Indeed, Bhikkhu, I bear in mind the Bhaddekaratta verses.”
"Này Tỳ-khưu, tôi có ghi nhớ các bài kệ về người sống một đêm an lành."
‘Yathā kathaṃ pana tvaṃ, āvuso, dhāresi bhaddekarattiyo gāthā’ti?
“But how, friend, do you bear in mind the Bhaddekaratta verses?”
"Này hiền giả, bằng cách nào mà ông ghi nhớ các bài kệ về người sống một đêm an lành?"
Ekamidaṃ, bhikkhu, samayaṃ bhagavā devesu tāvatiṃsesu viharati pāricchattakamūle paṇḍukambalasilāyaṃ.
“Once, Bhikkhu, the Blessed One was dwelling among the Tāvatiṃsa devas, at the root of the Pāricchattaka tree, on the Paṇḍukambala stone.
"Này Tỳ-khưu, một thời Thế Tôn trú giữa chư thiên Đao Lợi, tại gốc cây Pāricchattaka, trên tảng đá Paṇḍukambala.
Tatra kho bhagavā devānaṃ tāvatiṃsānaṃ bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca abhāsi –
There the Blessed One spoke to the Tāvatiṃsa devas the exposition and analysis of the Bhaddekaratta –
Tại đó, Thế Tôn đã thuyết giảng cho chư thiên Đao Lợi bài tóm tắt và phân tích về người sống một đêm an lành (Bhaddekaratta) –
‘‘Evaṃ kho ahaṃ, bhikkhu, dhāremi bhaddekarattiyo gāthā.
“This, Bhikkhu, is how I bear in mind the Bhaddekaratta verses.
"Này Tỳ-khưu, tôi ghi nhớ các bài kệ về người sống một đêm an lành như vậy.
Uggaṇhāhi tvaṃ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca; pariyāpuṇāhi tvaṃ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca; dhārehi tvaṃ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca.
Bhikkhu, learn the exposition and analysis of the Bhaddekaratta; Bhikkhu, master the exposition and analysis of the Bhaddekaratta; Bhikkhu, bear in mind the exposition and analysis of the Bhaddekaratta.
Này Tỳ-khưu, ông hãy học thuộc bài tóm tắt và phân tích về người sống một đêm an lành; này Tỳ-khưu, ông hãy tinh thông bài tóm tắt và phân tích về người sống một đêm an lành; này Tỳ-khưu, ông hãy ghi nhớ bài tóm tắt và phân tích về người sống một đêm an lành.
Atthasaṃhito, bhikkhu, bhaddekarattassa uddeso ca vibhaṅgo ca ādibrahmacariyako’ti.
The exposition and analysis of the Bhaddekaratta, Bhikkhu, is beneficial, fundamental to the holy life.”
Này Tỳ-khưu, bài tóm tắt và phân tích về người sống một đêm an lành có liên hệ đến mục đích, là khởi đầu của Phạm hạnh."
Idamavoca, bhante, so devaputto; idaṃ vatvā tatthevantaradhāyi.
That devaputta, Bhante, said this; having said this, he vanished right there.
"Bạch Thế Tôn, vị thiên tử ấy đã nói như vậy; sau khi nói như vậy, vị ấy liền biến mất tại chỗ đó.
Sādhu me, bhante, bhagavā bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca desetū’’ti.
It would be good, Bhante, if the Blessed One would teach me the exposition and analysis of the Bhaddekaratta.”
Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy thuyết giảng cho con bài tóm tắt và phân tích về người sống một đêm an lành."
288. ‘‘Jānāsi pana tvaṃ, bhikkhu, taṃ devaputta’’nti?
288. “Bhikkhu, do you know that devaputta?”
288. "Này Tỳ-khưu, ông có biết vị thiên tử ấy không?"
‘‘Na kho ahaṃ, bhante, jānāmi taṃ devaputta’’nti.
“Bhante, I do not know that devaputta.”
"Bạch Thế Tôn, con không biết vị thiên tử ấy."
‘‘Candano nāma so, bhikkhu, devaputto.
“Bhikkhu, he is the devaputta named Candana.
"Này Tỳ-khưu, vị thiên tử ấy tên là Candana.
Candano, bhikkhu, devaputto aṭṭhiṃ katvā* manasikatvā sabbacetasā* samannāharitvā ohitasoto dhammaṃ suṇāti.
The devaputta Candana, Bhikkhu, makes a resolution, applies his mind, directs his entire consciousness, and listens to the Dhamma with an attentive ear.
Này Tỳ-khưu, thiên tử Candana đã chú tâm, tác ý, hoàn toàn tập trung với tâm ý chuyên nhất, lắng tai nghe Pháp.
Tena hi, bhikkhu, suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi; bhāsissāmī’’ti.
Therefore, Bhikkhu, listen, pay close attention; I will speak.”
Vậy thì, này Tỳ-khưu, hãy lắng nghe, hãy chú ý kỹ; Ta sẽ thuyết giảng."
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā lomasakaṅgiyo bhagavato paccassosi.
“Yes, Bhante,” Venerable Lomasakaṅgiya replied to the Blessed One.
"Vâng, bạch Thế Tôn," Tôn giả Lomasakaṅgiya đã đáp lời Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One said this –
Thế Tôn đã nói như sau:
‘‘Kathañca, bhikkhu, atītaṃ anvāgameti…pe… evaṃ kho, bhikkhu, atītaṃ anvāgameti.
“And how, Bhikkhu, does one pursue the past?…etc…Thus, Bhikkhu, one pursues the past.
"Và này Tỳ-khưu, thế nào là truy tìm quá khứ...pe... Này Tỳ-khưu, truy tìm quá khứ là như vậy.
Kathañca, bhikkhu, atītaṃ nānvāgameti…pe… evaṃ kho, bhikkhu, atītaṃ nānvāgameti.
How, Bhikkhu, does one not pursue the past?…etc…Thus, Bhikkhu, one does not pursue the past.
Và này Tỳ-khưu, thế nào là không truy tìm quá khứ...pe... Này Tỳ-khưu, không truy tìm quá khứ là như vậy.
Kathañca, bhikkhu, anāgataṃ paṭikaṅkhati…pe… evaṃ kho, bhikkhu, anāgataṃ paṭikaṅkhati.
How, Bhikkhu, does one anticipate the future?…etc…Thus, Bhikkhu, one anticipates the future.
Và này Tỳ-khưu, thế nào là mong đợi vị lai...pe... Này Tỳ-khưu, mong đợi vị lai là như vậy.
Kathañca, bhikkhu, anāgataṃ nappaṭikaṅkhati…pe… evaṃ kho, bhikkhu, anāgataṃ nappaṭikaṅkhati.
How, Bhikkhu, does one not anticipate the future?…etc…Thus, Bhikkhu, one does not anticipate the future.
Và này Tỳ-khưu, thế nào là không mong đợi vị lai...pe... Này Tỳ-khưu, không mong đợi vị lai là như vậy.
Kathañca, bhikkhu, paccuppannesu dhammesu saṃhīrati…pe… evaṃ kho, bhikkhu, paccuppannesu dhammesu saṃhīrati.
How, Bhikkhu, does one become agitated by present phenomena?…etc…Thus, Bhikkhu, one becomes agitated by present phenomena.
Và này Tỳ-khưu, thế nào là bị lay chuyển bởi các pháp hiện tại...pe... Này Tỳ-khưu, bị lay chuyển bởi các pháp hiện tại là như vậy.
Kathañca, bhikkhu, paccuppannesu dhammesu na saṃhīrati…pe… evaṃ kho, bhikkhu, paccuppannesu dhammesu na saṃhīrati.
How, Bhikkhu, does one not become agitated by present phenomena?…etc…Thus, Bhikkhu, one does not become agitated by present phenomena.
Và này Tỳ-khưu, thế nào là không bị lay chuyển bởi các pháp hiện tại...pe... Này Tỳ-khưu, không bị lay chuyển bởi các pháp hiện tại là như vậy."
289. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane, anāthapiṇḍikassa ārāme.
289. Thus have I heard – on one occasion the Blessed One was dwelling at Sāvatthī, in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s Monastery.
289. Tôi nghe như vầy: Một thời Thế Tôn trú tại Sāvatthī, ở Jetavana, khu vườn của Anāthapiṇḍika.
Atha kho subho māṇavo todeyyaputto yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Then Subha the young man, son of Todeyya, approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
Rồi Subha, thanh niên con của Todeyya, đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, anh ta chào hỏi Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having concluded the customary greetings and courteous conversation, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, đáng ghi nhớ, anh ta ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho subho māṇavo todeyyaputto bhagavantaṃ etadavoca –
Sitting to one side, Subha the young man, son of Todeyya, said to the Blessed One –
Ngồi xuống một bên, Subha, thanh niên con của Todeyya, bạch Thế Tôn như sau:
‘‘Ko nu kho, bho gotama, hetu ko paccayo yena manussānaṃyeva sataṃ manussabhūtānaṃ dissanti hīnappaṇītatā?
“What, good Gotama, is the reason, what is the cause, that among human beings themselves, born as humans, one observes inferiority and superiority?
"Thưa Tôn giả Gotama, nguyên nhân nào, lý do nào mà giữa những con người, những chúng sinh loài người, lại thấy có sự khác biệt về thấp kém và cao thượng?
Dissanti hi, bho gotama, manussā appāyukā, dissanti dīghāyukā; dissanti bavhābādhā* , dissanti appābādhā; dissanti dubbaṇṇā, dissanti vaṇṇavanto; dissanti appesakkhā, dissanti mahesakkhā; dissanti appabhogā, dissanti mahābhogā; dissanti nīcakulīnā, dissanti uccākulīnā; dissanti duppaññā, dissanti paññavanto* .
Indeed, good Gotama, one observes humans who are short-lived, one observes humans who are long-lived; one observes humans who are sickly, one observes humans who are healthy; one observes humans who are ill-favored, one observes humans who are good-looking; one observes humans who have little influence, one observes humans who have great influence; one observes humans who have little wealth, one observes humans who have great wealth; one observes humans who are of low birth, one observes humans who are of high birth; one observes humans who are foolish, one observes humans who are wise.
Thưa Tôn giả Gotama, người ta thấy có những người đoản mạng, có những người trường thọ; có những người nhiều bệnh, có những người ít bệnh; có những người xấu xí, có những người đẹp đẽ; có những người ít quyền lực, có những người nhiều quyền lực; có những người ít tài sản, có những người nhiều tài sản; có những người xuất thân từ gia đình thấp kém, có những người xuất thân từ gia đình cao quý; có những người kém trí tuệ, có những người có trí tuệ.
Ko nu kho, bho gotama, hetu ko paccayo yena manussānaṃyeva sataṃ manussabhūtānaṃ dissanti hīnappaṇītatā’’ti?
What, good Gotama, is the reason, what is the cause, that among human beings themselves, born as humans, one observes inferiority and superiority?”
Thưa Tôn giả Gotama, nguyên nhân nào, lý do nào mà giữa những con người, những chúng sinh loài người, lại thấy có sự khác biệt về thấp kém và cao thượng?"
‘‘Kammassakā, māṇava, sattā kammadāyādā kammayonī kammabandhū* kammappaṭisaraṇā.
“Beings, young man, are owners of their kamma, heirs of their kamma, born of their kamma, bound by their kamma, supported by their kamma.
"Này thanh niên, các chúng sinh là chủ nhân của nghiệp, là thừa tự của nghiệp, có nghiệp làm nhân sinh, có nghiệp làm quyến thuộc, có nghiệp làm nơi nương tựa.
Kammaṃ satte vibhajati yadidaṃ – hīnappaṇītatāyāti.
Kamma divides beings into inferiority and superiority.”
Nghiệp phân chia các chúng sinh thành thấp kém và cao thượng."
Na kho ahaṃ imassa bhoto gotamassa saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ ājānāmi.
“I do not understand, good Gotama, the detailed meaning of this statement, unexpounded, spoken in brief.
"Con không hiểu rõ nghĩa rộng của lời Thế Tôn Gotama đã nói vắn tắt mà chưa phân tích rõ ràng này.
Sādhu me bhavaṃ gotamo tathā dhammaṃ desetu yathā ahaṃ imassa bhoto gotamassa saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ ājāneyya’’nti.
May the good Gotama kindly teach me the Dhamma in such a way that I may understand the detailed meaning of this statement, unexpounded, spoken in brief.”
Bạch Thế Tôn Gotama, xin Ngài hãy thuyết giảng Pháp cho con để con có thể hiểu rõ nghĩa rộng của lời Thế Tôn Gotama đã nói vắn tắt mà chưa phân tích rõ ràng này."
‘‘Idha, māṇava, ekacco itthī vā puriso vā pāṇātipātī hoti luddo lohitapāṇi hatapahate niviṭṭho adayāpanno pāṇabhūtesu* .
“Here, young man, some man or woman is a killer of living beings, fierce, bloody-handed, engrossed in striking and smiting, without mercy for living creatures.
"Ở đây, này thanh niên, có người đàn bà hoặc đàn ông nào đó, là kẻ sát sinh, hung bạo, tay đẫm máu, chuyên tâm vào việc giết hại, không có lòng từ bi đối với các loài hữu tình.
So tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena* kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
Due to that kamma, thus completed, thus undertaken, with the breaking up of the body, after death, he reappears in a state of deprivation, a bad destination, the lower realms, hell.”
Do nghiệp ấy, đã được thực hiện như vậy, đã được chấp nhận như vậy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sinh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục."
No ce kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati, sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha paccājāyati appāyuko hoti.
If, after the breakup of the body, after death, he does not reappear in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell; if he comes to the human state, wherever he is reborn, he is short-lived.
Nếu sau khi thân hoại mạng chung, người ấy không sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục, mà được sanh làm người, thì ở bất cứ nơi nào tái sanh, người ấy sẽ có tuổi thọ ngắn ngủi.
Appāyukasaṃvattanikā esā, māṇava, paṭipadā yadidaṃ – pāṇātipātī hoti luddo lohitapāṇi hatapahate niviṭṭho adayāpanno pāṇabhūtesu.
This path, young man, leads to a short life, namely: one is a killer of living beings, cruel, with bloody hands, intent on harming and striking, without compassion for living creatures.
Này thanh niên, đây là con đường đưa đến tuổi thọ ngắn ngủi, tức là: sát sanh, hung bạo, tay nhuốm máu, chuyên tâm vào việc giết hại, không có lòng từ bi đối với chúng sanh.
‘‘Idha pana, māṇava, ekacco itthī vā puriso vā pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hoti nihitadaṇḍo nihitasattho, lajjī dayāpanno sabbapāṇabhūtahitānukampī viharati.
‘‘Here, young man, some man or woman, having abandoned the killing of living beings, abstains from killing living beings, has laid down rod and weapon, is conscientious, compassionate, and dwells with sympathy for all living beings.
‘‘Này thanh niên, trái lại, ở đây, một người đàn bà hay đàn ông nào đó, từ bỏ sát sanh, kiêng cữ sát sanh, đã đặt gậy xuống, đã đặt vũ khí xuống, có lòng hổ thẹn, có lòng từ bi, sống với lòng thương xót vì lợi ích của tất cả chúng sanh.
So tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
Due to that action, thus completed, thus undertaken, after the breakup of the body, after death, he reappears in a good destination, in a heavenly world.
Do nghiệp ấy đã được hoàn thành như vậy, đã được thọ trì như vậy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sanh vào cõi lành, cõi trời.
No ce kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati, sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha paccājāyati dīghāyuko hoti.
If, after the breakup of the body, after death, he does not reappear in a good destination, a heavenly world; if he comes to the human state, wherever he is reborn, he is long-lived.
Nếu sau khi thân hoại mạng chung, người ấy không sanh vào cõi lành, cõi trời, mà được sanh làm người, thì ở bất cứ nơi nào tái sanh, người ấy sẽ có tuổi thọ dài lâu.
Dīghāyukasaṃvattanikā esā, māṇava, paṭipadā yadidaṃ – pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hoti nihitadaṇḍo nihitasattho, lajjī dayāpanno sabbapāṇabhūtahitānukampī viharati.
This path, young man, leads to a long life, namely: one has abandoned the killing of living beings, abstains from killing living beings, has laid down rod and weapon, is conscientious, compassionate, and dwells with sympathy for all living beings.
Này thanh niên, đây là con đường đưa đến tuổi thọ dài lâu, tức là: từ bỏ sát sanh, kiêng cữ sát sanh, đã đặt gậy xuống, đã đặt vũ khí xuống, có lòng hổ thẹn, có lòng từ bi, sống với lòng thương xót vì lợi ích của tất cả chúng sanh.
291. ‘‘Idha, māṇava, ekacco itthī vā puriso vā sattānaṃ viheṭhakajātiko hoti, pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā.
291. ‘‘Here, young man, some man or woman is of an injurious nature towards beings, with hand, or clod, or stick, or weapon.
291. ‘‘Này thanh niên, ở đây, một người đàn bà hay đàn ông nào đó, có bản chất hay quấy nhiễu chúng sanh, bằng tay, bằng cục đất, bằng gậy hay bằng dao.
So tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
Due to that action, thus completed, thus undertaken, after the breakup of the body, after death, he reappears in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.
Do nghiệp ấy đã được hoàn thành như vậy, đã được thọ trì như vậy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
No ce kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati, sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha paccājāyati bavhābādho hoti.
If, after the breakup of the body, after death, he does not reappear in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell; if he comes to the human state, wherever he is reborn, he has many ailments.
Nếu sau khi thân hoại mạng chung, người ấy không sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục, mà được sanh làm người, thì ở bất cứ nơi nào tái sanh, người ấy sẽ có nhiều bệnh tật.
Bavhābādhasaṃvattanikā esā, māṇava, paṭipadā yadidaṃ – sattānaṃ viheṭhakajātiko hoti pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā.
This path leads to many ailments, young man, namely: one is of an injurious nature towards beings, with hand, or clod, or stick, or weapon.
Này thanh niên, đây là con đường đưa đến nhiều bệnh tật, tức là: có bản chất hay quấy nhiễu chúng sanh bằng tay, bằng cục đất, bằng gậy hay bằng dao.
‘‘Idha pana, māṇava, ekacco itthī vā puriso vā sattānaṃ aviheṭhakajātiko hoti pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā.
‘‘Here, young man, some man or woman is of a non-injurious nature towards beings, with hand, or clod, or stick, or weapon.
‘‘Này thanh niên, trái lại, ở đây, một người đàn bà hay đàn ông nào đó, có bản chất không quấy nhiễu chúng sanh bằng tay, bằng cục đất, bằng gậy hay bằng dao.
So tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
Due to that action, thus completed, thus undertaken, after the breakup of the body, after death, he reappears in a good destination, in a heavenly world.
Do nghiệp ấy đã được hoàn thành như vậy, đã được thọ trì như vậy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sanh vào cõi lành, cõi trời.
No ce kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati, sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha paccājāyati appābādho hoti.
If, after the breakup of the body, after death, he does not reappear in a good destination, a heavenly world; if he comes to the human state, wherever he is reborn, he has few ailments.
Nếu sau khi thân hoại mạng chung, người ấy không sanh vào cõi lành, cõi trời, mà được sanh làm người, thì ở bất cứ nơi nào tái sanh, người ấy sẽ ít bệnh tật.
Appābādhasaṃvattanikā esā, māṇava, paṭipadā yadidaṃ – sattānaṃ aviheṭhakajātiko hoti pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā.
This path leads to few ailments, young man, namely: one is of a non-injurious nature towards beings, with hand, or clod, or stick, or weapon.
Này thanh niên, đây là con đường đưa đến ít bệnh tật, tức là: có bản chất không quấy nhiễu chúng sanh bằng tay, bằng cục đất, bằng gậy hay bằng dao.
292. ‘‘Idha, māṇava, ekacco itthī vā puriso vā kodhano hoti upāyāsabahulo.
292. ‘‘Here, young man, some man or woman is irritable and very vexed.
292. ‘‘Này thanh niên, ở đây, một người đàn bà hay đàn ông nào đó, hay sân hận, nhiều ưu phiền.
Appampi vutto samāno abhisajjati kuppati byāpajjati patiṭṭhīyati kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti.
Even if spoken to a little, he gets angry, becomes enraged, becomes hostile, takes offense, and displays anger, ill will, and discontent.
Dù bị nói một chút thôi, người ấy cũng nổi giận, sân hận, thù ghét, cố chấp, biểu lộ sự sân hận, ác ý và bất mãn.
So tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
Due to that action, thus completed, thus undertaken, after the breakup of the body, after death, he reappears in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.
Do nghiệp ấy đã được hoàn thành như vậy, đã được thọ trì như vậy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
No ce kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati, sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha paccājāyati dubbaṇṇo hoti.
If, after the breakup of the body, after death, he does not reappear in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell; if he comes to the human state, wherever he is reborn, he is ugly.
Nếu sau khi thân hoại mạng chung, người ấy không sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục, mà được sanh làm người, thì ở bất cứ nơi nào tái sanh, người ấy sẽ có dung mạo xấu xí.
Dubbaṇṇasaṃvattanikā esā, māṇava, paṭipadā yadidaṃ – kodhano hoti upāyāsabahulo; appampi vutto samāno abhisajjati kuppati byāpajjati patiṭṭhīyati kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti.
This path leads to ugliness, young man, namely: one is irritable and very vexed; even if spoken to a little, he gets angry, becomes enraged, becomes hostile, takes offense, and displays anger, ill will, and discontent.
Này thanh niên, đây là con đường đưa đến dung mạo xấu xí, tức là: hay sân hận, nhiều ưu phiền; dù bị nói một chút thôi, người ấy cũng nổi giận, sân hận, thù ghét, cố chấp, biểu lộ sự sân hận, ác ý và bất mãn.
‘‘Idha pana, māṇava, ekacco itthī vā puriso vā akkodhano hoti anupāyāsabahulo; bahumpi vutto samāno nābhisajjati na kuppati na byāpajjati na patiṭṭhīyati na kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti.
‘‘Here, young man, some man or woman is not irritable and not very vexed; even if spoken to a lot, he does not get angry, does not become enraged, does not become hostile, does not take offense, and does not display anger, ill will, and discontent.
‘‘Này thanh niên, trái lại, ở đây, một người đàn bà hay đàn ông nào đó, không sân hận, không nhiều ưu phiền; dù bị nói nhiều, người ấy cũng không nổi giận, không sân hận, không thù ghét, không cố chấp, không biểu lộ sự sân hận, ác ý và bất mãn.
So tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
Due to that action, thus completed, thus undertaken, after the breakup of the body, after death, he reappears in a good destination, in a heavenly world.
Do nghiệp ấy đã được hoàn thành như vậy, đã được thọ trì như vậy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sanh vào cõi lành, cõi trời.
No ce kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati, sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha paccājāyati pāsādiko hoti.
If, after the breakup of the body, after death, he does not reappear in a good destination, a heavenly world; if he comes to the human state, wherever he is reborn, he is handsome.
Nếu sau khi thân hoại mạng chung, người ấy không sanh vào cõi lành, cõi trời, mà được sanh làm người, thì ở bất cứ nơi nào tái sanh, người ấy sẽ có dung mạo khả ái.
Pāsādikasaṃvattanikā esā, māṇava, paṭipadā yadidaṃ – akkodhano hoti anupāyāsabahulo; bahumpi vutto samāno nābhisajjati na kuppati na byāpajjati na patiṭṭhīyati na kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti.
This path leads to handsomeness, young man, namely: one is not irritable and not very vexed; even if spoken to a lot, he does not get angry, does not become enraged, does not become hostile, does not take offense, and does not display anger, ill will, and discontent.
Này thanh niên, đây là con đường đưa đến dung mạo khả ái, tức là: không sân hận, không nhiều ưu phiền; dù bị nói nhiều, người ấy cũng không nổi giận, không sân hận, không thù ghét, không cố chấp, không biểu lộ sự sân hận, ác ý và bất mãn.
293. ‘‘Idha, māṇava, ekacco itthī vā puriso vā issāmanako hoti; paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issati upadussati issaṃ bandhati.
293. ‘‘Here, young man, some man or woman is envious; he envies, feels malevolent, and is bound by envy regarding the gains, honors, respect, veneration, and homage of others.
293. ‘‘Này thanh niên, ở đây, một người đàn bà hay đàn ông nào đó, có tâm ganh tỵ; ganh tỵ, đố kỵ và ôm giữ lòng ganh tỵ đối với lợi lộc, sự cung kính, sự tôn trọng, sự kính trọng, sự đảnh lễ và sự cúng dường của người khác.
So tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
Due to that action, thus completed, thus undertaken, after the breakup of the body, after death, he reappears in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.
Do nghiệp ấy đã được hoàn thành như vậy, đã được thọ trì như vậy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
No ce kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati, sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha paccājāyati appesakkho hoti.
If, after the breakup of the body, after death, he does not reappear in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell; if he comes to the human state, wherever he is reborn, he has little influence.
Nếu sau khi thân hoại mạng chung, người ấy không sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục, mà được sanh làm người, thì ở bất cứ nơi nào tái sanh, người ấy sẽ có ít quyền lực.
Appesakkhasaṃvattanikā esā, māṇava, paṭipadā yadidaṃ – issāmanako hoti; paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issati upadussati issaṃ bandhati.
This path leads to little influence, young man, namely: one is envious; he envies, feels malevolent, and is bound by envy regarding the gains, honors, respect, veneration, and homage of others.
Này thanh niên, đây là con đường đưa đến ít quyền lực, tức là: có tâm ganh tỵ; ganh tỵ, đố kỵ và ôm giữ lòng ganh tỵ đối với lợi lộc, sự cung kính, sự tôn trọng, sự kính trọng, sự đảnh lễ và sự cúng dường của người khác.
‘‘Idha pana, māṇava, ekacco itthī vā puriso vā anissāmanako hoti; paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu na issati na upadussati na issaṃ bandhati.
‘‘Here, young man, some man or woman is not envious; he does not envy, does not feel malevolent, and is not bound by envy regarding the gains, honors, respect, veneration, and homage of others.
‘‘Này thanh niên, trái lại, ở đây, một người đàn bà hay đàn ông nào đó, không có tâm ganh tỵ; không ganh tỵ, không đố kỵ và không ôm giữ lòng ganh tỵ đối với lợi lộc, sự cung kính, sự tôn trọng, sự kính trọng, sự đảnh lễ và sự cúng dường của người khác.
So tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
Due to that action, thus completed, thus undertaken, after the breakup of the body, after death, he reappears in a good destination, in a heavenly world.
Do nghiệp ấy đã được hoàn thành như vậy, đã được thọ trì như vậy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sanh vào cõi lành, cõi trời.
No ce kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati, sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha paccājāyati mahesakkho hoti.
If, after the breakup of the body, after death, he does not reappear in a good destination, a heavenly world; if he comes to the human state, wherever he is reborn, he has great influence.
Nếu sau khi thân hoại mạng chung, người ấy không sanh vào cõi lành, cõi trời, mà được sanh làm người, thì ở bất cứ nơi nào tái sanh, người ấy sẽ có nhiều quyền lực.
Mahesakkhasaṃvattanikā esā, māṇava, paṭipadā yadidaṃ – anissāmanako hoti; paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu na issati na upadussati na issaṃ bandhati.
This path leads to great influence, young man, namely: one is not envious; he does not envy, does not feel malevolent, and is not bound by envy regarding the gains, honors, respect, veneration, and homage of others.
Này thanh niên, đây là con đường đưa đến nhiều quyền lực, tức là: không có tâm ganh tỵ; không ganh tỵ, không đố kỵ và không ôm giữ lòng ganh tỵ đối với lợi lộc, sự cung kính, sự tôn trọng, sự kính trọng, sự đảnh lễ và sự cúng dường của người khác.
294. ‘‘Idha, māṇava, ekacco itthī vā puriso vā na dātā hoti samaṇassa vā brāhmaṇassa vā annaṃ pānaṃ vatthaṃ yānaṃ mālāgandhavilepanaṃ seyyāvasathapadīpeyyaṃ.
294. ‘‘Here, young man, some man or woman is not a giver of food, drink, clothing, vehicles, garlands, perfumes, unguents, bedding, lodging, and lamps to ascetics or brahmins.
294. ‘‘Này thanh niên, ở đây, một người đàn bà hay đàn ông nào đó, không bố thí cho các Sa-môn hay Bà-la-môn thức ăn, đồ uống, y phục, xe cộ, vòng hoa, hương liệu, dầu thoa, giường nằm, chỗ ở, đèn đóm.
So tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
Due to that action, thus completed, thus undertaken, after the breakup of the body, after death, he reappears in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.
Do nghiệp ấy đã được hoàn thành như vậy, đã được thọ trì như vậy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
No ce kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati, sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha paccājāyati appabhogo hoti.
If, after the breakup of the body, after death, he does not reappear in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell; if he comes to the human state, wherever he is reborn, he has little wealth.
Nếu sau khi thân hoại mạng chung, người ấy không sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục, mà được sanh làm người, thì ở bất cứ nơi nào tái sanh, người ấy sẽ có ít tài sản.
Appabhogasaṃvattanikā esā, māṇava, paṭipadā yadidaṃ – na dātā hoti samaṇassa vā brāhmaṇassa vā annaṃ pānaṃ vatthaṃ yānaṃ mālāgandhavilepanaṃ seyyāvasathapadīpeyyaṃ.
This path leads to little wealth, young man, namely: one is not a giver of food, drink, clothing, vehicles, garlands, perfumes, unguents, bedding, lodging, and lamps to ascetics or brahmins.
Này thanh niên, đây là con đường đưa đến ít tài sản, tức là: không bố thí cho các Sa-môn hay Bà-la-môn thức ăn, đồ uống, y phục, xe cộ, vòng hoa, hương liệu, dầu thoa, giường nằm, chỗ ở, đèn đóm.
‘‘Idha pana, māṇava, ekacco itthī vā puriso vā dātā hoti samaṇassa vā brāhmaṇassa vā annaṃ pānaṃ vatthaṃ yānaṃ mālāgandhavilepanaṃ seyyāvasathapadīpeyyaṃ.
‘‘Here, young man, some woman or man is a donor to a recluse or a brahmin, giving food, drink, clothing, vehicles, garlands, perfumes, unguents, bedding, dwellings, and lamps.
Này thanh niên, ở đây, một số người đàn bà hay đàn ông là người bố thí thức ăn, đồ uống, y phục, xe cộ, vòng hoa, hương liệu, dầu xoa, chỗ nằm, chỗ ở, đèn đóm cho các sa-môn hay bà-la-môn.
So tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
Through that action, fully undertaken and completed, with the breaking up of the body, after death, he reappears in a good destination, a heavenly world.
Do nghiệp ấy, đã được hoàn thành như vậy, đã được thọ trì như vậy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy được tái sinh vào cõi thiện, cõi trời.
No ce kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati, sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha paccājāyati mahābhogo hoti.
If he does not reappear in a good destination, a heavenly world, with the breaking up of the body, after death, should he come to the human state, wherever he is reborn, he becomes greatly wealthy.
Nếu sau khi thân hoại mạng chung, người ấy không được tái sinh vào cõi thiện, cõi trời, mà được tái sinh làm người, thì dù tái sinh ở bất cứ đâu, người ấy sẽ là người có đại tài sản.
Mahābhogasaṃvattanikā esā, māṇava, paṭipadā yadidaṃ – dātā hoti samaṇassa vā brāhmaṇassa vā annaṃ pānaṃ vatthaṃ yānaṃ mālāgandhavilepanaṃ seyyāvasathapadīpeyyaṃ.
This, young man, is the path that leads to great wealth: to be a donor to a recluse or a brahmin, giving food, drink, clothing, vehicles, garlands, perfumes, unguents, bedding, dwellings, and lamps.
Này thanh niên, đây là con đường dẫn đến đại tài sản, tức là: là người bố thí thức ăn, đồ uống, y phục, xe cộ, vòng hoa, hương liệu, dầu xoa, chỗ nằm, chỗ ở, đèn đóm cho các sa-môn hay bà-la-môn.
295. ‘‘Idha, māṇava, ekacco itthī vā puriso vā thaddho hoti atimānī – abhivādetabbaṃ na abhivādeti, paccuṭṭhātabbaṃ na paccuṭṭheti, āsanārahassa na āsanaṃ deti, maggārahassa na maggaṃ deti, sakkātabbaṃ na sakkaroti, garukātabbaṃ na garukaroti, mānetabbaṃ na māneti, pūjetabbaṃ na pūjeti.
295. ‘‘Here, young man, some woman or man is stubborn and excessively proud: he does not pay homage to those who should be paid homage to, does not rise for those who should be risen for, does not offer a seat to those deserving a seat, does not give way to those deserving way, does not honor those who should be honored, does not respect those who should be respected, does not esteem those who should be esteemed, does not worship those who should be worshipped.
295. Này thanh niên, ở đây, một số người đàn bà hay đàn ông là người cứng đầu, ngạo mạn; không đảnh lễ người đáng đảnh lễ, không đứng dậy đón người đáng đứng dậy đón, không nhường chỗ ngồi cho người đáng được nhường chỗ ngồi, không nhường đường cho người đáng được nhường đường, không cung kính người đáng được cung kính, không tôn trọng người đáng được tôn trọng, không kính trọng người đáng được kính trọng, không cúng dường người đáng được cúng dường.
So tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
Through that action, fully undertaken and completed, with the breaking up of the body, after death, he reappears in a state of deprivation, a bad destination, a lower realm, hell.
Do nghiệp ấy, đã được hoàn thành như vậy, đã được thọ trì như vậy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy được tái sinh vào cõi đọa xứ, ác thú, đọa lạc, địa ngục.
No ce kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati, sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha paccājāyati nīcakulīno hoti.
If he does not reappear in a state of deprivation, a bad destination, a lower realm, hell, with the breaking up of the body, after death, should he come to the human state, wherever he is reborn, he becomes of lowly family.
Nếu sau khi thân hoại mạng chung, người ấy không được tái sinh vào cõi đọa xứ, ác thú, đọa lạc, địa ngục, mà được tái sinh làm người, thì dù tái sinh ở bất cứ đâu, người ấy sẽ là người thuộc hạ tiện gia tộc.
Nīcakulīnasaṃvattanikā esā, māṇava, paṭipadā yadidaṃ – thaddho hoti atimānī; abhivādetabbaṃ na abhivādeti, paccuṭṭhātabbaṃ na paccuṭṭheti, āsanārahassa na āsanaṃ deti, maggārahassa na maggaṃ deti, sakkātabbaṃ na sakkaroti, garukātabbaṃ na garukaroti, mānetabbaṃ na māneti, pūjetabbaṃ na pūjeti.
This, young man, is the path that leads to being of lowly family: to be stubborn and excessively proud; to not pay homage to those who should be paid homage to, not rise for those who should be risen for, not offer a seat to those deserving a seat, not give way to those deserving way, not honor those who should be honored, not respect those who should be respected, not esteem those who should be esteemed, not worship those who should be worshipped.
Này thanh niên, đây là con đường dẫn đến hạ tiện gia tộc, tức là: là người cứng đầu, ngạo mạn; không đảnh lễ người đáng đảnh lễ, không đứng dậy đón người đáng đứng dậy đón, không nhường chỗ ngồi cho người đáng được nhường chỗ ngồi, không nhường đường cho người đáng được nhường đường, không cung kính người đáng được cung kính, không tôn trọng người đáng được tôn trọng, không kính trọng người đáng được kính trọng, không cúng dường người đáng được cúng dường.
‘‘Idha pana, māṇava, ekacco itthī vā puriso vā atthaddho hoti anatimānī; abhivādetabbaṃ abhivādeti, paccuṭṭhātabbaṃ paccuṭṭheti, āsanārahassa āsanaṃ deti, maggārahassa maggaṃ deti, sakkātabbaṃ sakkaroti, garukātabbaṃ garukaroti, mānetabbaṃ māneti, pūjetabbaṃ pūjeti.
‘‘Here, young man, some woman or man is not stubborn and not excessively proud; he pays homage to those who should be paid homage to, rises for those who should be risen for, offers a seat to those deserving a seat, gives way to those deserving way, honors those who should be honored, respects those who should be respected, esteems those who should be esteemed, worships those who should be worshipped.
Này thanh niên, ở đây, một số người đàn bà hay đàn ông là người không cứng đầu, không ngạo mạn; đảnh lễ người đáng đảnh lễ, đứng dậy đón người đáng đứng dậy đón, nhường chỗ ngồi cho người đáng được nhường chỗ ngồi, nhường đường cho người đáng được nhường đường, cung kính người đáng được cung kính, tôn trọng người đáng được tôn trọng, kính trọng người đáng được kính trọng, cúng dường người đáng được cúng dường.
So tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
Through that action, fully undertaken and completed, with the breaking up of the body, after death, he reappears in a good destination, a heavenly world.
Do nghiệp ấy, đã được hoàn thành như vậy, đã được thọ trì như vậy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy được tái sinh vào cõi thiện, cõi trời.
No ce kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati, sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha paccājāyati uccākulīno hoti.
If he does not reappear in a good destination, a heavenly world, with the breaking up of the body, after death, should he come to the human state, wherever he is reborn, he becomes of high family.
Nếu sau khi thân hoại mạng chung, người ấy không được tái sinh vào cõi thiện, cõi trời, mà được tái sinh làm người, thì dù tái sinh ở bất cứ đâu, người ấy sẽ là người thuộc cao quý gia tộc.
Uccākulīnasaṃvattanikā esā, māṇava, paṭipadā yadidaṃ – atthaddho hoti anatimānī; abhivādetabbaṃ abhivādeti, paccuṭṭhātabbaṃ paccuṭṭheti, āsanārahassa āsanaṃ deti, maggārahassa maggaṃ deti, sakkātabbaṃ sakkaroti, garukātabbaṃ garukaroti, mānetabbaṃ māneti, pūjetabbaṃ pūjeti.
This, young man, is the path that leads to being of high family: to not be stubborn and not excessively proud; to pay homage to those who should be paid homage to, rise for those who should be risen for, offer a seat to those deserving a seat, give way to those deserving way, honor those who should be honored, respect those who should be respected, esteem those who should be esteemed, worship those who should be worshipped.
Này thanh niên, đây là con đường dẫn đến cao quý gia tộc, tức là: là người không cứng đầu, không ngạo mạn; đảnh lễ người đáng đảnh lễ, đứng dậy đón người đáng đứng dậy đón, nhường chỗ ngồi cho người đáng được nhường chỗ ngồi, nhường đường cho người đáng được nhường đường, cung kính người đáng được cung kính, tôn trọng người đáng được tôn trọng, kính trọng người đáng được kính trọng, cúng dường người đáng được cúng dường.
296. ‘‘Idha, māṇava, ekacco itthī vā puriso vā samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā upasaṅkamitvā na paripucchitā hoti – ‘kiṃ, bhante, kusalaṃ, kiṃ akusalaṃ; kiṃ sāvajjaṃ, kiṃ anavajjaṃ; kiṃ sevitabbaṃ, kiṃ na sevitabbaṃ; kiṃ me karīyamānaṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya hoti, kiṃ vā pana me karīyamānaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya hotī’ti?
296. ‘‘Here, young man, some woman or man does not approach a recluse or a brahmin and question them: ‘Venerable Sir, what is wholesome? What is unwholesome? What is blameworthy? What is blameless? What should be cultivated? What should not be cultivated? What, if I do it, will lead to my harm and suffering for a long time? Or what, if I do it, will lead to my welfare and happiness for a long time?’
296. Này thanh niên, ở đây, một số người đàn bà hay đàn ông không đến gần các sa-môn hay bà-la-môn để hỏi han: ‘Thưa Tôn giả, điều gì là thiện, điều gì là bất thiện? Điều gì là đáng khiển trách, điều gì là không đáng khiển trách? Điều gì nên thực hành, điều gì không nên thực hành? Điều gì khi con làm sẽ dẫn đến bất lợi, đau khổ lâu dài cho con? Hoặc điều gì khi con làm sẽ dẫn đến lợi ích, an lạc lâu dài cho con?’
So tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
Through that action, fully undertaken and completed, with the breaking up of the body, after death, he reappears in a state of deprivation, a bad destination, a lower realm, hell.
Do nghiệp ấy, đã được hoàn thành như vậy, đã được thọ trì như vậy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy được tái sinh vào cõi đọa xứ, ác thú, đọa lạc, địa ngục.
No ce kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati, sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha paccājāyati duppañño hoti.
If he does not reappear in a state of deprivation, a bad destination, a lower realm, hell, with the breaking up of the body, after death, should he come to the human state, wherever he is reborn, he becomes of deficient wisdom.
Nếu sau khi thân hoại mạng chung, người ấy không được tái sinh vào cõi đọa xứ, ác thú, đọa lạc, địa ngục, mà được tái sinh làm người, thì dù tái sinh ở bất cứ đâu, người ấy sẽ là người kém trí tuệ.
Duppaññasaṃvattanikā esā, māṇava, paṭipadā yadidaṃ – samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā upasaṅkamitvā na paripucchitā hoti – ‘kiṃ, bhante, kusalaṃ, kiṃ akusalaṃ; kiṃ sāvajjaṃ, kiṃ anavajjaṃ; kiṃ sevitabbaṃ, kiṃ na sevitabbaṃ; kiṃ me karīyamānaṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya hoti, kiṃ vā pana me karīyamānaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya hotī’’’ti?
This, young man, is the path that leads to deficient wisdom: to not approach a recluse or a brahmin and question them: ‘Venerable Sir, what is wholesome? What is unwholesome? What is blameworthy? What is blameless? What should be cultivated? What should not be cultivated? What, if I do it, will lead to my harm and suffering for a long time? Or what, if I do it, will lead to my welfare and happiness for a long time?’
Này thanh niên, đây là con đường dẫn đến kém trí tuệ, tức là: không đến gần các sa-môn hay bà-la-môn để hỏi han: ‘Thưa Tôn giả, điều gì là thiện, điều gì là bất thiện? Điều gì là đáng khiển trách, điều gì là không đáng khiển trách? Điều gì nên thực hành, điều gì không nên thực hành? Điều gì khi con làm sẽ dẫn đến bất lợi, đau khổ lâu dài cho con? Hoặc điều gì khi con làm sẽ dẫn đến lợi ích, an lạc lâu dài cho con?’
‘‘Idha pana, māṇava, ekacco itthī vā puriso vā samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā upasaṅkamitvā paripucchitā hoti – ‘kiṃ, bhante, kusalaṃ, kiṃ akusalaṃ; kiṃ sāvajjaṃ, kiṃ anavajjaṃ; kiṃ sevitabbaṃ, kiṃ na sevitabbaṃ; kiṃ me karīyamānaṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya hoti, kiṃ vā pana me karīyamānaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya hotī’ti?
‘‘Here, young man, some woman or man approaches a recluse or a brahmin and questions them: ‘Venerable Sir, what is wholesome? What is unwholesome? What is blameworthy? What is blameless? What should be cultivated? What should not be cultivated? What, if I do it, will lead to my harm and suffering for a long time? Or what, if I do it, will lead to my welfare and happiness for a long time?’
Này thanh niên, ở đây, một số người đàn bà hay đàn ông đến gần các sa-môn hay bà-la-môn để hỏi han: ‘Thưa Tôn giả, điều gì là thiện, điều gì là bất thiện? Điều gì là đáng khiển trách, điều gì là không đáng khiển trách? Điều gì nên thực hành, điều gì không nên thực hành? Điều gì khi con làm sẽ dẫn đến bất lợi, đau khổ lâu dài cho con? Hoặc điều gì khi con làm sẽ dẫn đến lợi ích, an lạc lâu dài cho con?’
So tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
Through that action, fully undertaken and completed, with the breaking up of the body, after death, he reappears in a good destination, a heavenly world.
Do nghiệp ấy, đã được hoàn thành như vậy, đã được thọ trì như vậy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy được tái sinh vào cõi thiện, cõi trời.
No ce kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati, sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha paccājāyati mahāpañño hoti.
If he does not reappear in a good destination, a heavenly world, with the breaking up of the body, after death, should he come to the human state, wherever he is reborn, he becomes of great wisdom.
Nếu sau khi thân hoại mạng chung, người ấy không được tái sinh vào cõi thiện, cõi trời, mà được tái sinh làm người, thì dù tái sinh ở bất cứ đâu, người ấy sẽ là người có đại trí tuệ.
Mahāpaññasaṃvattanikā esā, māṇava, paṭipadā yadidaṃ – samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā upasaṅkamitvā paripucchitā hoti – ‘kiṃ, bhante, kusalaṃ, kiṃ akusalaṃ; kiṃ sāvajjaṃ, kiṃ anavajjaṃ; kiṃ sevitabbaṃ, kiṃ na sevitabbaṃ; kiṃ me karīyamānaṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya hoti, kiṃ vā pana me karīyamānaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya hotī’’’ti?
This, young man, is the path that leads to great wisdom: to approach a recluse or a brahmin and question them: ‘Venerable Sir, what is wholesome? What is unwholesome? What is blameworthy? What is blameless? What should be cultivated? What should not be cultivated? What, if I do it, will lead to my harm and suffering for a long time? Or what, if I do it, will lead to my welfare and happiness for a long time?’
Này thanh niên, đây là con đường dẫn đến đại trí tuệ, tức là: đến gần các sa-môn hay bà-la-môn để hỏi han: ‘Thưa Tôn giả, điều gì là thiện, điều gì là bất thiện? Điều gì là đáng khiển trách, điều gì là không đáng khiển trách? Điều gì nên thực hành, điều gì không nên thực hành? Điều gì khi con làm sẽ dẫn đến bất lợi, đau khổ lâu dài cho con? Hoặc điều gì khi con làm sẽ dẫn đến lợi ích, an lạc lâu dài cho con?’
297. ‘‘Iti kho, māṇava, appāyukasaṃvattanikā paṭipadā appāyukattaṃ upaneti, dīghāyukasaṃvattanikā paṭipadā dīghāyukattaṃ upaneti; bavhābādhasaṃvattanikā paṭipadā bavhābādhattaṃ upaneti, appābādhasaṃvattanikā paṭipadā appābādhattaṃ upaneti; dubbaṇṇasaṃvattanikā paṭipadā dubbaṇṇattaṃ upaneti, pāsādikasaṃvattanikā paṭipadā pāsādikattaṃ upaneti; appesakkhasaṃvattanikā paṭipadā appesakkhattaṃ upaneti, mahesakkhasaṃvattanikā paṭipadā mahesakkhattaṃ upaneti; appabhogasaṃvattanikā paṭipadā appabhogattaṃ upaneti, mahābhogasaṃvattanikā paṭipadā mahābhogattaṃ upaneti; nīcakulīnasaṃvattanikā paṭipadā nīcakulīnattaṃ upaneti, uccākulīnasaṃvattanikā paṭipadā uccākulīnattaṃ upaneti; duppaññasaṃvattanikā paṭipadā duppaññattaṃ upaneti, mahāpaññasaṃvattanikā paṭipadā mahāpaññattaṃ upaneti.
297. ‘‘Thus, young man, the path that leads to short life brings short life; the path that leads to long life brings long life; the path that leads to frequent illness brings frequent illness; the path that leads to good health brings good health; the path that leads to ugliness brings ugliness; the path that leads to attractiveness brings attractiveness; the path that leads to little influence brings little influence; the path that leads to great influence brings great influence; the path that leads to little wealth brings little wealth; the path that leads to great wealth brings great wealth; the path that leads to lowly family brings lowly family; the path that leads to high family brings high family; the path that leads to deficient wisdom brings deficient wisdom; the path that leads to great wisdom brings great wisdom.
297. Như vậy, này thanh niên, con đường dẫn đến đoản thọ đưa đến đoản thọ; con đường dẫn đến trường thọ đưa đến trường thọ; con đường dẫn đến nhiều bệnh tật đưa đến nhiều bệnh tật; con đường dẫn đến ít bệnh tật đưa đến ít bệnh tật; con đường dẫn đến xấu xí đưa đến xấu xí; con đường dẫn đến đáng yêu đưa đến đáng yêu; con đường dẫn đến ít quyền lực đưa đến ít quyền lực; con đường dẫn đến nhiều quyền lực đưa đến nhiều quyền lực; con đường dẫn đến ít tài sản đưa đến ít tài sản; con đường dẫn đến nhiều tài sản đưa đến nhiều tài sản; con đường dẫn đến hạ tiện gia tộc đưa đến hạ tiện gia tộc; con đường dẫn đến cao quý gia tộc đưa đến cao quý gia tộc; con đường dẫn đến kém trí tuệ đưa đến kém trí tuệ; con đường dẫn đến đại trí tuệ đưa đến đại trí tuệ.
Kammassakā, māṇava, sattā kammadāyādā kammayonī kammabandhū kammappaṭisaraṇā.
Beings are owners of their kamma, heirs of their kamma, born of their kamma, bound by their kamma, supported by their kamma.
Này thanh niên, các chúng sinh là chủ nhân của nghiệp, là người thừa kế nghiệp, sinh ra từ nghiệp, có nghiệp làm quyến thuộc, có nghiệp làm nơi nương tựa.
Kammaṃ satte vibhajati yadidaṃ – hīnappaṇītatāyā’’ti.
Kamma divides beings according to their inferiority and superiority.’’
Chính nghiệp phân chia chúng sinh thành thấp kém và cao thượng.”
Evaṃ vutte, subho māṇavo todeyyaputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotama!
When this was said, the young man Subha, son of Todeyya, said this to the Blessed One: "Excellent, venerable Gotama, excellent, venerable Gotama!
Khi được nói như vậy, thanh niên Subha, con của Todeyya, bạch Thế Tôn rằng: “Tuyệt diệu thay, Tôn giả Gotama! Tuyệt diệu thay, Tôn giả Gotama!
Seyyathāpi, bho gotama, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya – ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti; evamevaṃ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Just as, venerable Gotama, one might set upright what was overturned, or reveal what was hidden, or show the way to one who was lost, or hold up a lamp in the darkness so that those with eyes might see forms; even so has the Dhamma been made clear in many ways by the venerable Gotama.
Ví như, Tôn giả Gotama, người ta dựng đứng cái bị úp xuống, mở ra cái bị che kín, chỉ đường cho kẻ lạc lối, hoặc cầm đèn dầu trong bóng tối để những người có mắt có thể nhìn thấy các hình sắc; cũng vậy, Tôn giả Gotama đã thuyết giảng Chánh pháp bằng nhiều phương cách khác nhau.
Esāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca.
I go for refuge to the venerable Gotama, to the Dhamma, and to the Bhikkhu Saṅgha.
Con xin quy y Tôn giả Gotama, quy y Giáo Pháp, và quy y Tăng đoàn.
Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
May the venerable Gotama remember me as a lay follower who has gone for refuge from this day forth as long as life lasts."
Xin Tôn giả Gotama hãy chấp nhận con là một cận sự nam đã quy y từ nay cho đến trọn đời.”
298. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.
298. Thus have I heard – on one occasion the Blessed One was staying at Rājagaha in the Bamboo Grove, the Squirrels' Feeding Ground.
298. Tôi nghe như vầy: Một thời, Thế Tôn trú tại Rājagaha, trong Veluvana, khu nuôi dưỡng sóc Kalandaka.
Tena kho pana samayena āyasmā samiddhi araññakuṭikāyaṃ viharati.
Now on that occasion, Venerable Samiddhi was staying in a forest hut.
Vào thời ấy, Tôn giả Samiddhi đang trú tại một tịnh thất trong rừng.
Atha kho potaliputto paribbājako jaṅghāvihāraṃ anucaṅkamamāno anuvicaramāno yenāyasmā samiddhi tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā samiddhinā saddhiṃ sammodi.
Then the wanderer Potaliya, while walking for exercise, approached Venerable Samiddhi; having approached, he exchanged greetings with Venerable Samiddhi.
Rồi du sĩ Potaliputta đi bộ lang thang, đến chỗ Tôn giả Samiddhi; sau khi đến, ông ta chào hỏi Tôn giả Samiddhi.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
When they had concluded their courteous and amiable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, ông ta ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho potaliputto paribbājako āyasmantaṃ samiddhiṃ etadavoca – ‘‘sammukhā metaṃ, āvuso samiddhi, samaṇassa gotamassa sutaṃ, sammukhā paṭiggahitaṃ – ‘moghaṃ kāyakammaṃ moghaṃ vacīkammaṃ, manokammameva sacca’nti.
Seated to one side, the wanderer Potaliya said this to Venerable Samiddhi: "Friend Samiddhi, I have heard it said and learned it directly from the ascetic Gotama: 'Bodily action is fruitless, verbal action is fruitless; mental action alone is true.'
Ngồi xuống một bên, du sĩ Potaliputta bạch Tôn giả Samiddhi rằng: “Thưa Hiền giả Samiddhi, tôi đã nghe trực tiếp từ Sa-môn Gotama, đã nhận lãnh trực tiếp từ Ngài rằng: ‘Thân nghiệp là vô ích, khẩu nghiệp là vô ích, chỉ có ý nghiệp là chân thật’.
Atthi ca sā* samāpatti yaṃ samāpattiṃ samāpanno na kiñci vediyatī’’ti?
And there is a certain attainment where one who has attained it feels nothing at all."
Và có một sự nhập định mà khi nhập vào, người ta không cảm thọ bất cứ điều gì phải không?”
‘‘Mā hevaṃ, āvuso potaliputta, avaca; (mā hevaṃ, āvuso potaliputta, avaca;)* mā bhagavantaṃ abbhācikkhi.
"Do not say so, friend Potaliya, do not say so, friend Potaliya.
“Thưa Hiền giả Potaliputta, đừng nói như vậy; đừng nói như vậy, thưa Hiền giả Potaliputta;
Na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ.
It is not good to misrepresent the Blessed One.
đừng vu khống Thế Tôn.
Na hi bhagavā evaṃ vadeyya – ‘moghaṃ kāyakammaṃ moghaṃ vacīkammaṃ, manokammameva sacca’nti.
The Blessed One would not say: 'Bodily action is fruitless, verbal action is fruitless; mental action alone is true.'
Vì vu khống Thế Tôn là điều không tốt.
Atthi ca kho* sā, āvuso, samāpatti yaṃ samāpattiṃ samāpanno na kiñci vediyatī’’ti.
However, friend, there is indeed an attainment where one who has attained it feels nothing at all."
Thế Tôn không nói như vậy: ‘Thân nghiệp là vô ích, khẩu nghiệp là vô ích, chỉ có ý nghiệp là chân thật’. Nhưng, thưa Hiền giả, có một sự nhập định mà khi nhập vào, người ta không cảm thọ bất cứ điều gì.”
‘‘Kīvaciraṃ pabbajitosi, āvuso samiddhī’’ti?
"How long have you been ordained, friend Samiddhi?"
“Thưa Hiền giả Samiddhi, Hiền giả đã xuất gia bao lâu rồi?”
‘‘Na ciraṃ, āvuso!
"Not long, friend!
“Thưa Hiền giả, không lâu đâu!
Tīṇi vassānī’’ti.
Three years."
Ba năm thôi.”
‘‘Ettha dāni mayaṃ there bhikkhū kiṃ vakkhāma, yatra hi nāma evaṃnavo bhikkhu* satthāraṃ parirakkhitabbaṃ maññissati.
"What then shall we say to the elder bhikkhus, when a bhikkhu so new thinks it fitting to protect the Teacher?
“Giờ đây chúng ta sẽ nói gì với các vị Tỳ-khưu trưởng lão, khi mà một Tỳ-khưu mới xuất gia như vậy lại nghĩ rằng mình phải bảo vệ Bậc Đạo Sư?
Sañcetanikaṃ, āvuso samiddhi, kammaṃ katvā kāyena vācāya manasā kiṃ so vediyatī’’ti?
Having performed a volitional action, friend Samiddhi, by body, speech, or mind, what does he feel?"
Thưa Hiền giả Samiddhi, một người sau khi tạo nghiệp có chủ ý bằng thân, lời, ý, người ấy cảm thọ điều gì?”
‘‘Sañcetanikaṃ, āvuso potaliputta, kammaṃ katvā kāyena vācāya manasā dukkhaṃ so vediyatī’’ti.
"Having performed a volitional action, friend Potaliya, by body, speech, or mind, he feels suffering."
“Thưa Hiền giả Potaliputta, một người sau khi tạo nghiệp có chủ ý bằng thân, lời, ý, người ấy cảm thọ khổ đau.”
Atha kho potaliputto paribbājako āyasmato samiddhissa bhāsitaṃ neva abhinandi nappaṭikkosi; anabhinanditvā appaṭikkositvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.
Then the wanderer Potaliya neither approved nor disapproved of Venerable Samiddhi's statement; having neither approved nor disapproved, he rose from his seat and departed.
Rồi du sĩ Potaliputta không hoan hỷ cũng không phản đối lời của Tôn giả Samiddhi; không hoan hỷ, không phản đối, ông ta đứng dậy rời chỗ ngồi và bỏ đi.
299. Atha kho āyasmā samiddhi acirapakkante potaliputte paribbājake yenāyasmā ānando tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā ānandena saddhiṃ sammodi.
299. Then, not long after the wanderer Potaliya had departed, Venerable Samiddhi approached Venerable Ānanda; having approached, he exchanged greetings with Venerable Ānanda.
299. Rồi Tôn giả Samiddhi, không lâu sau khi du sĩ Potaliputta bỏ đi, đến chỗ Tôn giả Ānanda; sau khi đến, ông ta chào hỏi Tôn giả Ānanda.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
When they had concluded their courteous and amiable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, ông ta ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā samiddhi yāvatako ahosi potaliputtena paribbājakena saddhiṃ kathāsallāpo taṃ sabbaṃ āyasmato ānandassa ārocesi.
Seated to one side, Venerable Samiddhi reported to Venerable Ānanda the entire conversation he had had with the wanderer Potaliya.
Ngồi xuống một bên, Tôn giả Samiddhi kể lại tất cả cuộc trò chuyện của mình với du sĩ Potaliputta cho Tôn giả Ānanda nghe.
Evaṃ vutte, āyasmā ānando āyasmantaṃ samiddhiṃ etadavoca – ‘‘atthi kho idaṃ, āvuso samiddhi, kathāpābhataṃ bhagavantaṃ dassanāya.
When this was said, Venerable Ānanda said to Venerable Samiddhi: "Friend Samiddhi, this conversation is a suitable subject to present to the Blessed One.
Khi được nói như vậy, Tôn giả Ānanda bạch Tôn giả Samiddhi rằng: “Thưa Hiền giả Samiddhi, đây là một vấn đề đáng để trình lên Thế Tôn.
Āyāmāvuso samiddhi, yena bhagavā tenupasaṅkamissāma; upasaṅkamitvā etamatthaṃ bhagavato ārocessāma.
Come, friend Samiddhi, let us approach the Blessed One; having approached, we shall report this matter to the Blessed One.
Thưa Hiền giả Samiddhi, chúng ta hãy đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, chúng ta sẽ trình bày vấn đề này lên Thế Tôn.
Yathā no bhagavā byākarissati tathā naṃ dhāressāmā’’ti.
We shall remember it as the Blessed One explains it to us."
Chúng ta sẽ ghi nhớ theo cách Thế Tôn giải thích cho chúng ta.”
‘‘Evamāvuso’’ti kho āyasmā samiddhi āyasmato ānandassa paccassosi.
"Yes, friend," Venerable Samiddhi replied to Venerable Ānanda.
“Vâng, thưa Hiền giả,” Tôn giả Samiddhi đáp lời Tôn giả Ānanda.
Atha kho āyasmā ca ānando āyasmā ca samiddhi yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Then Venerable Ānanda and Venerable Samiddhi approached the Blessed One; having approached, they paid homage to the Blessed One and sat down to one side.
Rồi Tôn giả Ānanda và Tôn giả Samiddhi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, họ đảnh lễ Thế Tôn và ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando yāvatako ahosi āyasmato samiddhissa potaliputtena paribbājakena saddhiṃ kathāsallāpo taṃ sabbaṃ bhagavato ārocesi.
Seated to one side, Venerable Ānanda reported to the Blessed One the entire conversation Venerable Samiddhi had had with the wanderer Potaliya.
Ngồi xuống một bên, Tôn giả Ānanda kể lại tất cả cuộc trò chuyện của Tôn giả Samiddhi với du sĩ Potaliputta cho Thế Tôn nghe.
Evaṃ vutte, bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – ‘‘dassanampi kho ahaṃ, ānanda, potaliputtassa paribbājakassa nābhijānāmi, kuto panevarūpaṃ kathāsallāpaṃ?
When this was said, the Blessed One said to Venerable Ānanda: "Ānanda, I do not even recognize the wanderer Potaliya, how then could there have been such a conversation?
Khi được nói như vậy, Thế Tôn bạch Tôn giả Ānanda rằng: “Này Ānanda, Ta còn chưa biết đến việc gặp gỡ du sĩ Potaliputta, huống hồ là một cuộc trò chuyện như vậy?
Iminā ca, ānanda, samiddhinā moghapurisena potaliputtassa paribbājakassa vibhajjabyākaraṇīyo pañho ekaṃsena byākato’’ti.
And this foolish man Samiddhi has given a categorical answer to a question from the wanderer Potaliya that should have been analytically explained."
Và này Ānanda, người đàn ông ngu si Samiddhi này đã giải thích một cách dứt khoát vấn đề đáng lẽ phải được giải thích phân tích cho du sĩ Potaliputta.”
Evaṃ vutte, āyasmā udāyī bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sace pana* , bhante, āyasmatā samiddhinā idaṃ sandhāya bhāsitaṃ – yaṃ kiñci vedayitaṃ taṃ dukkhasmi’’nti.
When this was said, Venerable Udāyī said to the Blessed One: "But, venerable sir, did Venerable Samiddhi not speak with reference to this: 'Whatever is felt, that is suffering'?"
Khi được nói như vậy, Tôn giả Udāyī bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, nếu Tôn giả Samiddhi đã nói điều này với ý rằng: ‘Bất cứ cảm thọ nào cũng là khổ đau’ thì sao?”
300. Atha kho* bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘passasi no tvaṃ, ānanda, imassa udāyissa moghapurisassa ummaṅgaṃ* ?
300. Then the Blessed One addressed Venerable Ānanda: "Do you see, Ānanda, the digression of this foolish man Udāyī?
300. Rồi Thế Tôn gọi Tôn giả Ānanda và hỏi: “Này Ānanda, ngươi có thấy sự sai lầm của người đàn ông ngu si Udāyī này không?
Aññāsiṃ kho ahaṃ, ānanda – ‘idānevāyaṃ udāyī moghapuriso ummujjamāno ayoniso ummujjissatī’ti.
I knew, Ānanda, that this foolish man Udāyī would now introduce something improperly.
Này Ānanda, Ta đã biết rằng: ‘Ngay bây giờ, người đàn ông ngu si Udāyī này sẽ nổi lên một cách không đúng đắn’.
Ādiṃyeva* , ānanda, potaliputtena paribbājakena tisso vedanā pucchitā.
At the very outset, Ānanda, the wanderer Potaliya had asked about the three feelings.
Này Ānanda, du sĩ Potaliputta đã hỏi về ba loại cảm thọ ngay từ đầu.
Sacāyaṃ, ānanda, samiddhi moghapuriso potaliputtassa paribbājakassa evaṃ puṭṭho evaṃ byākareyya – ‘sañcetanikaṃ, āvuso potaliputta, kammaṃ katvā kāyena vācāya manasā sukhavedanīyaṃ sukhaṃ so vedayati; sañcetanikaṃ, āvuso potaliputta, kammaṃ katvā kāyena vācāya manasā dukkhavedanīyaṃ dukkhaṃ so vedayati; sañcetanikaṃ, āvuso potaliputta, kammaṃ katvā kāyena vācāya manasā adukkhamasukhavedanīyaṃ adukkhamasukhaṃ so vedayatī’ti.
If, Ānanda, this foolish man Samiddhi, when questioned by the wanderer Potaliya, had answered thus: 'Friend Potaliya, having performed a volitional action by body, speech, or mind, if it is conducive to pleasant feeling, he feels pleasure; friend Potaliya, having performed a volitional action by body, speech, or mind, if it is conducive to painful feeling, he feels pain; friend Potaliya, having performed a volitional action by body, speech, or mind, if it is conducive to neither-painful-nor-pleasant feeling, he feels neither-painful-nor-pleasant feeling'—
Nếu, này Ānanda, người đàn ông ngu si Samiddhi này, khi được du sĩ Potaliputta hỏi như vậy, đã giải thích như thế này: ‘Này Hiền giả Potaliputta, một người sau khi tạo nghiệp có chủ ý bằng thân, lời, ý, cảm thọ điều lạc dẫn đến lạc thọ; này Hiền giả Potaliputta, một người sau khi tạo nghiệp có chủ ý bằng thân, lời, ý, cảm thọ điều khổ dẫn đến khổ thọ; này Hiền giả Potaliputta, một người sau khi tạo nghiệp có chủ ý bằng thân, lời, ý, cảm thọ điều không khổ không lạc dẫn đến không khổ không lạc thọ’.
Evaṃ byākaramāno kho, ānanda, samiddhi moghapuriso potaliputtassa paribbājakassa sammā (byākaramāno)* byākareyya.
then, Ānanda, that foolish man Samiddhi would have answered the wanderer Potaliya correctly.
Này Ānanda, nếu người đàn ông ngu si Samiddhi này giải thích như vậy, thì ông ta đã giải thích đúng đắn cho du sĩ Potaliputta.
Api ca, ānanda, ke ca* aññatitthiyā paribbājakā bālā abyattā ke ca tathāgatassa mahākammavibhaṅgaṃ jānissanti?
But, Ānanda, what other wanderers of other sects are foolish and ignorant, and who among them would know the Tathāgata's Great Exposition of Kamma?
Hơn nữa, này Ānanda, những du sĩ ngoại đạo ngu si, vô minh nào mà có thể biết được sự phân tích đại nghiệp của Như Lai?
Sace tumhe, ānanda, suṇeyyātha tathāgatassa mahākammavibhaṅgaṃ vibhajantassā’’ti.
What if you, Ānanda, were to hear the Tathāgata expounding the Great Exposition of Kamma?"
Nếu các ngươi, này Ānanda, lắng nghe Như Lai phân tích đại nghiệp thì sao?”
‘‘Etassa, bhagavā, kālo, etassa, sugata, kālo yaṃ bhagavā mahākammavibhaṅgaṃ vibhajeyya.
"This is the time, Blessed One, this is the time, Sugata, for the Blessed One to expound the Great Exposition of Kamma.
“Bạch Thế Tôn, đã đến lúc rồi, bạch Thiện Thệ, đã đến lúc rồi để Thế Tôn phân tích đại nghiệp.
Bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī’’ti.
Having heard from the Blessed One, the bhikkhus will bear it in mind."
Sau khi nghe Thế Tôn, các Tỳ-khưu sẽ ghi nhớ.”
‘‘Tena hānanda, suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi; bhāsissāmī’’ti.
"Therefore, Ānanda, listen, pay close attention; I will speak."
“Vậy thì, này Ānanda, hãy lắng nghe, hãy chú tâm kỹ lưỡng; Ta sẽ nói.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi.
"Yes, Venerable Sir," Venerable Ānanda replied to the Blessed One.
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn,” Tôn giả Ānanda đã vâng lời Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One said this:
Thế Tôn đã nói điều này:
‘‘Cattārome, ānanda, puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ.
"Ānanda, these four individuals exist, are found in the world.
“Này Ānanda, có bốn hạng người này hiện hữu, có mặt trong thế gian.
Katame cattāro?
Which four?
Bốn hạng người nào?
Idhānanda, ekacco puggalo idha pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, kāmesumicchācārī hoti, musāvādī hoti, pisuṇavāco hoti, pharusavāco hoti, samphappalāpī hoti, abhijjhālu hoti, byāpannacitto hoti, micchādiṭṭhi hoti.
Here, Ānanda, a certain individual here is a killer of living beings, takes what is not given, engages in sexual misconduct, speaks falsehoods, speaks divisively, speaks harshly, engages in frivolous talk, is covetous, has ill will, and holds wrong view.
Này Ānanda, ở đây, có một người sát sanh, lấy của không cho, tà hạnh trong các dục, nói láo, nói lời chia rẽ, nói lời thô ác, nói lời vô ích, tham lam, tâm sân hận, tà kiến.
So kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
Upon the body's dissolution, after death, he reappears in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.
Sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
‘‘Idha panānanda, ekacco puggalo idha pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, kāmesumicchācārī hoti, musāvādī hoti, pisuṇavāco hoti, pharusavāco hoti, samphappalāpī hoti, abhijjhālu hoti, byāpannacitto hoti, micchādiṭṭhi hoti.
But here, Ānanda, a certain individual here is a killer of living beings, takes what is not given, engages in sexual misconduct, speaks falsehoods, speaks divisively, speaks harshly, engages in frivolous talk, is covetous, has ill will, and holds wrong view.
“Này Ānanda, ở đây, lại có một người sát sanh, lấy của không cho, tà hạnh trong các dục, nói láo, nói lời chia rẽ, nói lời thô ác, nói lời vô ích, tham lam, tâm sân hận, tà kiến.
So kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
Upon the body's dissolution, after death, he reappears in a good destination, a heavenly world.
Sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sanh vào thiện thú, cõi trời.
‘‘Idhānanda, ekacco puggalo idha pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesumicchācārā paṭivirato hoti, musāvādā paṭivirato hoti, pisuṇāya vācāya paṭivirato hoti, pharusāya vācāya paṭivirato hoti, samphappalāpā paṭivirato hoti, anabhijjhālu hoti, abyāpannacitto hoti, sammādiṭṭhi hoti.
Here, Ānanda, a certain individual here abstains from killing living beings, abstains from taking what is not given, abstains from sexual misconduct, abstains from false speech, abstains from divisive speech, abstains from harsh speech, abstains from frivolous talk, is not covetous, has no ill will, and holds right view.
“Này Ānanda, ở đây, có một người từ bỏ sát sanh, từ bỏ lấy của không cho, từ bỏ tà hạnh trong các dục, từ bỏ nói láo, từ bỏ lời chia rẽ, từ bỏ lời thô ác, từ bỏ lời vô ích, không tham lam, tâm không sân hận, chánh kiến.
So kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
Upon the body's dissolution, after death, he reappears in a good destination, a heavenly world.
Sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sanh vào thiện thú, cõi trời.
‘‘Idha panānanda, ekacco puggalo idha pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesumicchācārā paṭivirato hoti, musāvādā paṭivirato hoti, pisuṇāya vācāya paṭivirato hoti, pharusāya vācāya paṭivirato hoti, samphappalāpā paṭivirato hoti, anabhijjhālu hoti, abyāpannacitto hoti, sammādiṭṭhi hoti.
But here, Ānanda, a certain individual here abstains from killing living beings, abstains from taking what is not given, abstains from sexual misconduct, abstains from false speech, abstains from divisive speech, abstains from harsh speech, abstains from frivolous talk, is not covetous, has no ill will, and holds right view.
“Này Ānanda, ở đây, lại có một người từ bỏ sát sanh, từ bỏ lấy của không cho, từ bỏ tà hạnh trong các dục, từ bỏ nói láo, từ bỏ lời chia rẽ, từ bỏ lời thô ác, từ bỏ lời vô ích, không tham lam, tâm không sân hận, chánh kiến.
So kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
Upon the body's dissolution, after death, he reappears in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.
Sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
301. ‘‘Idhānanda, ekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā ātappamanvāya padhānamanvāya anuyogamanvāya appamādamanvāya sammāmanasikāramanvāya tathārūpaṃ cetosamādhiṃ phusati yathāsamāhite citte dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena amuṃ puggalaṃ passati – idha pāṇātipātiṃ adinnādāyiṃ kāmesumicchācāriṃ musāvādiṃ pisuṇavācaṃ pharusavācaṃ samphappalāpiṃ abhijjhāluṃ byāpannacittaṃ micchādiṭṭhiṃ kāyassa bhedā paraṃ maraṇā passati apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannaṃ.
301. Here, Ānanda, a certain recluse or brahmin, by means of zeal, by means of effort, by means of application, by means of diligence, by means of proper attention, attains such a concentration of mind that with his mind thus concentrated, with the divine eye, purified and surpassing that of humans, he sees that individual — here a killer of living beings, a taker of what is not given, an engager in sexual misconduct, a speaker of falsehoods, a speaker of divisive speech, a speaker of harsh speech, an engager in frivolous talk, a covetous person, one with ill will, one holding wrong view — upon the body's dissolution, after death, reappearing in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.
301. “Này Ānanda, ở đây, có một số Sa-môn hay Bà-la-môn, nhờ tinh cần, nhờ nỗ lực, nhờ chuyên cần, nhờ không phóng dật, nhờ chú tâm đúng đắn, chứng đạt một định tâm như vậy, với tâm đã định, với thiên nhãn thanh tịnh siêu việt loài người, thấy người kia – là người sát sanh, lấy của không cho, tà hạnh trong các dục, nói láo, nói lời chia rẽ, nói lời thô ác, nói lời vô ích, tham lam, tâm sân hận, tà kiến – sau khi thân hoại mạng chung, sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
So evamāha – ‘atthi kira, bho, pāpakāni kammāni, atthi duccaritassa vipāko.
He then says, 'Indeed, sirs, there are evil deeds; there is a result of misconduct.
Người ấy nói như sau: ‘Này các bạn, thực sự có các ác nghiệp, thực sự có quả báo của ác hạnh.
Amāhaṃ* puggalaṃ addasaṃ idha pāṇātipātiṃ adinnādāyiṃ…pe… micchādiṭṭhiṃ kāyassa bhedā paraṃ maraṇā passāmi apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapanna’nti.
For I saw that individual — here a killer of living beings, a taker of what is not given… one holding wrong view — upon the body's dissolution, after death, reappearing in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.'
Ta đã thấy người kia, là người sát sanh, lấy của không cho… tà kiến, sau khi thân hoại mạng chung, sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.’
So evamāha – ‘yo kira, bho, pāṇātipātī adinnādāyī…pe… micchādiṭṭhi, sabbo so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
He then says, 'Indeed, sirs, whoever is a killer of living beings, a taker of what is not given… one holding wrong view, all such individuals, upon the body's dissolution, after death, reappear in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.
Người ấy nói như sau: ‘Này các bạn, phàm ai sát sanh, lấy của không cho… tà kiến, tất cả người ấy sau khi thân hoại mạng chung, đều sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
Ye evaṃ jānanti, te sammā jānanti; ye aññathā jānanti, micchā tesaṃ ñāṇa’nti* .
Those who know this, know correctly; those who know otherwise, their knowledge is wrong.'
Những ai biết như vậy, họ biết đúng; những ai biết khác, tri kiến của họ là sai.’
Iti so yadeva tassa sāmaṃ ñātaṃ sāmaṃ diṭṭhaṃ sāmaṃ viditaṃ tadeva tattha thāmasā parāmāsā* abhinivissa voharati – ‘idameva saccaṃ, moghamañña’’’nti.
Thus, he asserts, strongly clings to, and adheres to only that which he himself has known, seen, and realized, saying, 'This alone is true, anything else is empty.'
Như vậy, những gì tự mình đã biết, tự mình đã thấy, tự mình đã chứng, người ấy kiên trì chấp thủ và nói: ‘Chỉ đây là sự thật, những cái khác là hư dối.’
‘‘Idha panānanda, ekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā ātappamanvāya padhānamanvāya anuyogamanvāya appamādamanvāya sammāmanasikāramanvāya tathārūpaṃ cetosamādhiṃ phusati yathāsamāhite citte dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena amuṃ puggalaṃ passati – idha pāṇātipātiṃ adinnādāyiṃ…pe… micchādiṭṭhiṃ, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā passati sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannaṃ.
But here, Ānanda, a certain recluse or brahmin, by means of zeal, by means of effort, by means of application, by means of diligence, by means of proper attention, attains such a concentration of mind that with his mind thus concentrated, with the divine eye, purified and surpassing that of humans, he sees that individual — here a killer of living beings, a taker of what is not given… one holding wrong view — upon the body's dissolution, after death, reappearing in a good destination, a heavenly world.
“Này Ānanda, ở đây, lại có một số Sa-môn hay Bà-la-môn, nhờ tinh cần, nhờ nỗ lực, nhờ chuyên cần, nhờ không phóng dật, nhờ chú tâm đúng đắn, chứng đạt một định tâm như vậy, với tâm đã định, với thiên nhãn thanh tịnh siêu việt loài người, thấy người kia – là người sát sanh, lấy của không cho… tà kiến – sau khi thân hoại mạng chung, sanh vào thiện thú, cõi trời.
So evamāha – ‘natthi kira, bho, pāpakāni kammāni, natthi duccaritassa vipāko.
He then says, 'Indeed, sirs, there are no evil deeds; there is no result of misconduct.
Người ấy nói như sau: ‘Này các bạn, thực sự không có các ác nghiệp, thực sự không có quả báo của ác hạnh.
Amāhaṃ puggalaṃ addasaṃ – idha pāṇātipātiṃ adinnādāyiṃ…pe… micchādiṭṭhiṃ, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā passāmi sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapanna’nti.
For I saw that individual — here a killer of living beings, a taker of what is not given… one holding wrong view — upon the body's dissolution, after death, reappearing in a good destination, a heavenly world.'
Ta đã thấy người kia – là người sát sanh, lấy của không cho… tà kiến – sau khi thân hoại mạng chung, sanh vào thiện thú, cõi trời.’
So evamāha – ‘yo kira, bho, pāṇātipātī adinnādāyī…pe… micchādiṭṭhi, sabbo so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
He then says, 'Indeed, sirs, whoever is a killer of living beings, a taker of what is not given… one holding wrong view, all such individuals, upon the body's dissolution, after death, reappear in a good destination, a heavenly world.
Người ấy nói như sau: ‘Này các bạn, phàm ai sát sanh, lấy của không cho… tà kiến, tất cả người ấy sau khi thân hoại mạng chung, đều sanh vào thiện thú, cõi trời.
Ye evaṃ jānanti te sammā jānanti; ye aññathā jānanti, micchā tesaṃ ñāṇa’nti.
Those who know this, know correctly; those who know otherwise, their knowledge is wrong.'
Những ai biết như vậy, họ biết đúng; những ai biết khác, tri kiến của họ là sai.’
Iti so yadeva tassa sāmaṃ ñātaṃ sāmaṃ diṭṭhaṃ sāmaṃ viditaṃ tadeva tattha thāmasā parāmāsā abhinivissa voharati – ‘idameva saccaṃ, moghamañña’’’nti.
Thus, he asserts, strongly clings to, and adheres to only that which he himself has known, seen, and realized, saying, 'This alone is true, anything else is empty.'
Như vậy, những gì tự mình đã biết, tự mình đã thấy, tự mình đã chứng, người ấy kiên trì chấp thủ và nói: ‘Chỉ đây là sự thật, những cái khác là hư dối.’
‘‘Idhānanda, ekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā ātappamanvāya padhānamanvāya anuyogamanvāya appamādamanvāya sammāmanasikāramanvāya tathārūpaṃ cetosamādhiṃ phusati yathāsamāhite citte dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena amuṃ puggalaṃ passati – idha pāṇātipātā paṭivirataṃ adinnādānā paṭivirataṃ kāmesumicchācārā paṭivirataṃ musāvādā paṭivirataṃ pisuṇāya vācāya paṭivirataṃ pharusāya vācāya paṭivirataṃ samphappalāpā paṭivirataṃ anabhijjhāluṃ abyāpannacittaṃ sammādiṭṭhiṃ, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā passati sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannaṃ.
Here, Ānanda, a certain recluse or brahmin, by means of zeal, by means of effort, by means of application, by means of diligence, by means of proper attention, attains such a concentration of mind that with his mind thus concentrated, with the divine eye, purified and surpassing that of humans, he sees that individual — here one who abstains from killing living beings, abstains from taking what is not given, abstains from sexual misconduct, abstains from false speech, abstains from divisive speech, abstains from harsh speech, abstains from frivolous talk, is not covetous, has no ill will, and holds right view — upon the body's dissolution, after death, reappearing in a good destination, a heavenly world.
“Này Ānanda, ở đây, có một số Sa-môn hay Bà-la-môn, nhờ tinh cần, nhờ nỗ lực, nhờ chuyên cần, nhờ không phóng dật, nhờ chú tâm đúng đắn, chứng đạt một định tâm như vậy, với tâm đã định, với thiên nhãn thanh tịnh siêu việt loài người, thấy người kia – là người từ bỏ sát sanh, từ bỏ lấy của không cho, từ bỏ tà hạnh trong các dục, từ bỏ nói láo, từ bỏ lời chia rẽ, từ bỏ lời thô ác, từ bỏ lời vô ích, không tham lam, tâm không sân hận, chánh kiến – sau khi thân hoại mạng chung, sanh vào thiện thú, cõi trời.
So evamāha – ‘atthi kira, bho, kalyāṇāni kammāni, atthi sucaritassa vipāko.
He then says, 'Indeed, sirs, there are wholesome deeds; there is a result of good conduct.
Người ấy nói như sau: ‘Này các bạn, thực sự có các thiện nghiệp, thực sự có quả báo của thiện hạnh.
Amāhaṃ puggalaṃ addasaṃ – idha pāṇātipātā paṭivirataṃ adinnādānā paṭivirataṃ…pe… sammādiṭṭhiṃ, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā passāmi sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapanna’nti.
For I saw that individual — here one who abstains from killing living beings, abstains from taking what is not given… one holding right view — upon the body's dissolution, after death, reappearing in a good destination, a heavenly world.'
Ta đã thấy người kia – là người từ bỏ sát sanh, từ bỏ lấy của không cho… chánh kiến – sau khi thân hoại mạng chung, sanh vào thiện thú, cõi trời.’
So evamāha – ‘yo kira, bho, pāṇātipātā paṭivirato adinnādānā paṭivirato…pe… sammādiṭṭhi sabbo so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
He then says, 'Indeed, sirs, whoever abstains from killing living beings, abstains from taking what is not given… one holding right view, all such individuals, upon the body's dissolution, after death, reappear in a good destination, a heavenly world.
Người ấy nói như sau: ‘Này các bạn, phàm ai từ bỏ sát sanh, từ bỏ lấy của không cho… chánh kiến, tất cả người ấy sau khi thân hoại mạng chung, đều sanh vào thiện thú, cõi trời.
Ye evaṃ jānanti te sammā jānanti; ye aññathā jānanti, micchā tesaṃ ñāṇa’nti.
Those who know this, know correctly; those who know otherwise, their knowledge is wrong.'
Những ai biết như vậy, họ biết đúng; những ai biết khác, tri kiến của họ là sai.’
Iti so yadeva tassa sāmaṃ ñātaṃ sāmaṃ diṭṭhaṃ sāmaṃ viditaṃ tadeva tattha thāmasā parāmāsā abhinivissa voharati – ‘idameva saccaṃ, moghamañña’’’nti.
Thus, he asserts, strongly clings to, and adheres to only that which he himself has known, seen, and realized, saying, 'This alone is true, anything else is empty.'
Như vậy, những gì tự mình đã biết, tự mình đã thấy, tự mình đã chứng, người ấy kiên trì chấp thủ và nói: ‘Chỉ đây là sự thật, những cái khác là hư dối.’
‘‘Idha panānanda, ekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā ātappamanvāya padhānamanvāya anuyogamanvāya appamādamanvāya sammāmanasikāramanvāya tathārūpaṃ cetosamādhiṃ phusati yathāsamāhite citte dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena amuṃ puggalaṃ passati – idha pāṇātipātā paṭivirataṃ…pe… sammādiṭṭhiṃ, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā passati apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannaṃ.
“Here, Ānanda, some recluse or brahmin, by strenuous effort, by exertion, by application, by diligence, by proper attention, attains such a concentration of mind that with his mind thus concentrated, with the divine eye, purified and surpassing human vision, he sees a certain person here who abstains from taking life…who has right view, upon the dissolution of the body, after death, reborn in a state of loss, a bad destination, the lower realms, hell.
“Này Ānanda, ở đây, một số Sa-môn hay Bà-la-môn nào đó, nhờ tinh cần, nhờ nỗ lực, nhờ siêng năng, nhờ không phóng dật, nhờ chú tâm đúng đắn, chứng đạt một loại định tâm như vậy, mà khi tâm đã định tĩnh, với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt loài người, thấy một người nào đó – ở đây, người ấy từ bỏ sát sanh…pe… có chánh kiến, sau khi thân hoại mạng chung, sanh vào cõi đọa xứ, ác thú, cảnh khổ, địa ngục.
So evamāha – ‘natthi kira, bho kalyāṇāni kammāni, natthi sucaritassa vipāko.
He then says, ‘Indeed, good sirs, there are no good actions; there is no result of good conduct.
Người ấy nói như sau: ‘Thưa chư hiền, quả thật không có các nghiệp thiện, không có quả báo của thiện hạnh.
Amāhaṃ puggalaṃ addasaṃ – idha pāṇātipātā paṭivirataṃ adinnādānā paṭivirataṃ…pe… sammādiṭṭhiṃ, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā passāmi apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapanna’nti.
For I have seen a certain person here who abstains from taking life, abstains from taking what is not given…who has right view, upon the dissolution of the body, after death, reborn in a state of loss, a bad destination, the lower realms, hell.’
Tôi đã thấy một người nào đó – ở đây, người ấy từ bỏ sát sanh, từ bỏ lấy của không cho…pe… có chánh kiến, sau khi thân hoại mạng chung, tôi thấy người ấy sanh vào cõi đọa xứ, ác thú, cảnh khổ, địa ngục.’
So evamāha – ‘yo kira, bho, pāṇātipātā paṭivirato adinnādānā paṭivirato…pe… sammādiṭṭhi, sabbo so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
He then says, ‘Indeed, good sirs, whoever abstains from taking life, abstains from taking what is not given…who has right view, all such a one, upon the dissolution of the body, after death, is reborn in a state of loss, a bad destination, the lower realms, hell.
Người ấy nói như sau: ‘Thưa chư hiền, quả thật, bất cứ ai từ bỏ sát sanh, từ bỏ lấy của không cho…pe… có chánh kiến, tất cả người ấy sau khi thân hoại mạng chung, đều sanh vào cõi đọa xứ, ác thú, cảnh khổ, địa ngục.
Ye evaṃ jānanti te sammā jānanti; ye aññathā jānanti, micchā tesaṃ ñāṇa’nti.
Those who know this know correctly; those who know otherwise, their knowledge is wrong.’
Những ai biết như vậy là biết đúng; những ai biết khác đi, thì tri kiến của họ là sai lầm.’
Iti so yadeva tassa sāmaṃ ñātaṃ sāmaṃ diṭṭhaṃ sāmaṃ viditaṃ tadeva tattha thāmasā parāmāsā abhinivissa voharati – ‘idameva saccaṃ, moghamañña’’’nti.
Thus, what he himself has known, seen, and cognized, that he asserts firmly, clinging to it and adhering to it, saying: ‘This alone is true, anything else is false.’”
Vì vậy, những gì người ấy tự mình biết, tự mình thấy, tự mình hiểu rõ, người ấy kiên quyết chấp thủ và tuyên bố: ‘Chỉ điều này là sự thật, những điều khác đều trống rỗng.’”
302. ‘‘Tatrānanda, yvāyaṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā evamāha – ‘atthi kira, bho, pāpakāni kammāni, atthi duccaritassa vipāko’ti idamassa anujānāmi; yampi so evamāha – ‘amāhaṃ puggalaṃ addasaṃ – idha pāṇātipātiṃ adinnādāyiṃ…pe… micchādiṭṭhiṃ, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā passāmi apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapanna’nti idampissa anujānāmi; yañca kho so evamāha – ‘yo kira, bho, pāṇātipātī adinnādāyī…pe… micchādiṭṭhi, sabbo so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjatī’ti idamassa nānujānāmi; yampi so evamāha – ‘ye evaṃ jānanti te sammā jānanti; ye aññathā jānanti, micchā tesaṃ ñāṇa’nti idampissa nānujānāmi; yampi so yadeva tassa sāmaṃ ñātaṃ sāmaṃ diṭṭhaṃ sāmaṃ viditaṃ tadeva tattha thāmasā parāmāsā abhinivissa voharati – ‘idameva saccaṃ, moghamañña’nti idampissa nānujānāmi.
“In that case, Ānanda, as to that recluse or brahmin who says, ‘Indeed, good sirs, there are bad actions; there is a result of bad conduct’—this I acknowledge; and as to his saying, ‘I have seen a certain person here who takes life, takes what is not given…who has wrong view, upon the dissolution of the body, after death, reborn in a state of loss, a bad destination, the lower realms, hell’—this too I acknowledge; but as to his saying, ‘Indeed, good sirs, whoever takes life, takes what is not given…who has wrong view, all such a one, upon the dissolution of the body, after death, is reborn in a state of loss, a bad destination, the lower realms, hell’—this I do not acknowledge; and as to his saying, ‘Those who know this know correctly; those who know otherwise, their knowledge is wrong’—this too I do not acknowledge; and as to his asserting firmly what he himself has known, seen, and cognized, clinging to it and adhering to it, saying, ‘This alone is true, anything else is false’—this too I do not acknowledge.
302. “Này Ānanda, trong trường hợp này, Sa-môn hay Bà-la-môn nào nói như sau: ‘Thưa chư hiền, quả thật có các nghiệp ác, có quả báo của ác hạnh,’ điều này Ta chấp nhận cho người ấy; và điều người ấy nói: ‘Tôi đã thấy một người nào đó – ở đây, người ấy sát sanh, lấy của không cho…pe… có tà kiến, sau khi thân hoại mạng chung, tôi thấy người ấy sanh vào cõi đọa xứ, ác thú, cảnh khổ, địa ngục,’ điều này Ta cũng chấp nhận cho người ấy; nhưng điều người ấy nói: ‘Thưa chư hiền, quả thật, bất cứ ai sát sanh, lấy của không cho…pe… có tà kiến, tất cả người ấy sau khi thân hoại mạng chung, đều sanh vào cõi đọa xứ, ác thú, cảnh khổ, địa ngục,’ điều này Ta không chấp nhận cho người ấy; và điều người ấy nói: ‘Những ai biết như vậy là biết đúng; những ai biết khác đi, thì tri kiến của họ là sai lầm,’ điều này Ta cũng không chấp nhận cho người ấy; và điều người ấy tự mình biết, tự mình thấy, tự mình hiểu rõ, người ấy kiên quyết chấp thủ và tuyên bố: ‘Chỉ điều này là sự thật, những điều khác đều trống rỗng,’ điều này Ta cũng không chấp nhận cho người ấy.
Taṃ kissa hetu?
Why is that?
Vì cớ gì?
Aññathā hi, ānanda, tathāgatassa mahākammavibhaṅge ñāṇaṃ hoti.
Because, Ānanda, the Tathāgata’s knowledge concerning the great division of kamma is otherwise.
Vì này Ānanda, tri kiến của Như Lai về sự phân biệt nghiệp lớn là khác.
‘‘Tatrānanda, yvāyaṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā evamāha – ‘natthi kira, bho, pāpakāni kammāni, natthi duccaritassa vipāko’ti idamassa nānujānāmi; yañca kho so evamāha – ‘amāhaṃ puggalaṃ addasaṃ – idha pāṇātipātiṃ adinnādāyiṃ…pe… micchādiṭṭhiṃ kāyassa bhedā paraṃ maraṇā passāmi sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapanna’nti idamassa anujānāmi; yañca kho so evamāha – ‘yo kira, bho, pāṇātipātī adinnādāyī…pe… micchādiṭṭhi, sabbo so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjatī’ti idamassa nānujānāmi; yampi so evamāha – ‘ye evaṃ jānanti te sammā jānanti; ye aññathā jānanti, micchā tesaṃ ñāṇa’nti idampissa nānujānāmi; yampi so yadeva tassa sāmaṃ ñātaṃ sāmaṃ diṭṭhaṃ sāmaṃ viditaṃ tadeva tattha thāmasā parāmāsā abhinivissa voharati – ‘idameva saccaṃ, moghamañña’nti idampissa nānujānāmi.
“In that case, Ānanda, as to that recluse or brahmin who says, ‘Indeed, good sirs, there are no bad actions; there is no result of bad conduct’—this I do not acknowledge; but as to his saying, ‘I have seen a certain person here who takes life, takes what is not given…who has wrong view, upon the dissolution of the body, after death, reborn in a good destination, a heavenly world’—this I acknowledge; but as to his saying, ‘Indeed, good sirs, whoever takes life, takes what is not given…who has wrong view, all such a one, upon the dissolution of the body, after death, is reborn in a good destination, a heavenly world’—this I do not acknowledge; and as to his saying, ‘Those who know this know correctly; those who know otherwise, their knowledge is wrong’—this too I do not acknowledge; and as to his asserting firmly what he himself has known, seen, and cognized, clinging to it and adhering to it, saying, ‘This alone is true, anything else is false’—this too I do not acknowledge.
“Này Ānanda, trong trường hợp này, Sa-môn hay Bà-la-môn nào nói như sau: ‘Thưa chư hiền, quả thật không có các nghiệp ác, không có quả báo của ác hạnh,’ điều này Ta không chấp nhận cho người ấy; nhưng điều người ấy nói: ‘Tôi đã thấy một người nào đó – ở đây, người ấy sát sanh, lấy của không cho…pe… có tà kiến, sau khi thân hoại mạng chung, tôi thấy người ấy sanh vào thiện thú, cõi trời,’ điều này Ta chấp nhận cho người ấy; nhưng điều người ấy nói: ‘Thưa chư hiền, quả thật, bất cứ ai sát sanh, lấy của không cho…pe… có tà kiến, tất cả người ấy sau khi thân hoại mạng chung, đều sanh vào thiện thú, cõi trời,’ điều này Ta không chấp nhận cho người ấy; và điều người ấy nói: ‘Những ai biết như vậy là biết đúng; những ai biết khác đi, thì tri kiến của họ là sai lầm,’ điều này Ta cũng không chấp nhận cho người ấy; và điều người ấy tự mình biết, tự mình thấy, tự mình hiểu rõ, người ấy kiên quyết chấp thủ và tuyên bố: ‘Chỉ điều này là sự thật, những điều khác đều trống rỗng,’ điều này Ta cũng không chấp nhận cho người ấy.
Taṃ kissa hetu?
Why is that?
Vì cớ gì?
Aññathā hi, ānanda, tathāgatassa mahākammavibhaṅge ñāṇaṃ hoti.
Because, Ānanda, the Tathāgata’s knowledge concerning the great division of kamma is otherwise.
Vì này Ānanda, tri kiến của Như Lai về sự phân biệt nghiệp lớn là khác.
‘‘Tatrānanda, yvāyaṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā evamāha – ‘atthi kira, bho, kalyāṇāni kammāni, atthi sucaritassa vipāko’ti idamassa anujānāmi; yampi so evamāha – ‘amāhaṃ puggalaṃ addasaṃ – idha pāṇātipātā paṭivirataṃ adinnādānā paṭivirataṃ…pe… sammādiṭṭhiṃ, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā passāmi sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapanna’nti idampissa anujānāmi; yañca kho so evamāha – ‘yo kira, bho, pāṇātipātā paṭivirato adinnādānā paṭivirato…pe… sammādiṭṭhi, sabbo so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjatī’ti idamassa nānujānāmi; yampi so evamāha – ‘ye evaṃ jānanti te sammā jānanti; ye aññathā jānanti, micchā tesaṃ ñāṇa’nti idampissa nānujānāmi; yampi so yadeva tassa sāmaṃ ñātaṃ sāmaṃ diṭṭhaṃ sāmaṃ viditaṃ tadeva tattha thāmasā parāmāsā abhinivissa voharati – ‘idameva saccaṃ, moghamañña’nti idampissa nānujānāmi.
“In that case, Ānanda, as to that recluse or brahmin who says, ‘Indeed, good sirs, there are good actions; there is a result of good conduct’—this I acknowledge; and as to his saying, ‘I have seen a certain person here who abstains from taking life, abstains from taking what is not given…who has right view, upon the dissolution of the body, after death, reborn in a good destination, a heavenly world’—this too I acknowledge; but as to his saying, ‘Indeed, good sirs, whoever abstains from taking life, abstains from taking what is not given…who has right view, all such a one, upon the dissolution of the body, after death, is reborn in a good destination, a heavenly world’—this I do not acknowledge; and as to his saying, ‘Those who know this know correctly; those who know otherwise, their knowledge is wrong’—this too I do not acknowledge; and as to his asserting firmly what he himself has known, seen, and cognized, clinging to it and adhering to it, saying, ‘This alone is true, anything else is false’—this too I do not acknowledge.
“Này Ānanda, trong trường hợp này, Sa-môn hay Bà-la-môn nào nói như sau: ‘Thưa chư hiền, quả thật có các nghiệp thiện, có quả báo của thiện hạnh,’ điều này Ta chấp nhận cho người ấy; và điều người ấy nói: ‘Tôi đã thấy một người nào đó – ở đây, người ấy từ bỏ sát sanh, từ bỏ lấy của không cho…pe… có chánh kiến, sau khi thân hoại mạng chung, tôi thấy người ấy sanh vào thiện thú, cõi trời,’ điều này Ta cũng chấp nhận cho người ấy; nhưng điều người ấy nói: ‘Thưa chư hiền, quả thật, bất cứ ai từ bỏ sát sanh, từ bỏ lấy của không cho…pe… có chánh kiến, tất cả người ấy sau khi thân hoại mạng chung, đều sanh vào thiện thú, cõi trời,’ điều này Ta không chấp nhận cho người ấy; và điều người ấy nói: ‘Những ai biết như vậy là biết đúng; những ai biết khác đi, thì tri kiến của họ là sai lầm,’ điều này Ta cũng không chấp nhận cho người ấy; và điều người ấy tự mình biết, tự mình thấy, tự mình hiểu rõ, người ấy kiên quyết chấp thủ và tuyên bố: ‘Chỉ điều này là sự thật, những điều khác đều trống rỗng,’ điều này Ta cũng không chấp nhận cho người ấy.
Taṃ kissa hetu?
Why is that?
Vì cớ gì?
Aññathā hi, ānanda, tathāgatassa mahākammavibhaṅge ñāṇaṃ hoti.
Because, Ānanda, the Tathāgata’s knowledge concerning the great division of kamma is otherwise.
Vì này Ānanda, tri kiến của Như Lai về sự phân biệt nghiệp lớn là khác.
‘‘Tatrānanda, yvāyaṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā evamāha – ‘natthi kira, bho, kalyāṇāni kammāni, natthi sucaritassa vipāko’ti idamassa nānujānāmi; yañca kho so evamāha – ‘amāhaṃ puggalaṃ addasaṃ – idha pāṇātipātā paṭivirataṃ adinnādānā paṭivirataṃ…pe… sammādiṭṭhiṃ, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā passāmi apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapanna’nti idamassa anujānāmi; yañca kho so evamāha – ‘yo kira, bho, pāṇātipātā paṭivirato adinnādānā paṭivirato…pe… sammādiṭṭhi, sabbo so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjatī’ti idamassa nānujānāmi; yañca kho so evamāha – ‘ye evaṃ jānanti te sammā jānanti; ye aññathā jānanti, micchā tesaṃ ñāṇa’nti idampissa nānujānāmi; yampi so yadeva tassa sāmaṃ ñātaṃ sāmaṃ diṭṭhaṃ sāmaṃ viditaṃ tadeva tattha thāmasā parāmāsā abhinivissa voharati – ‘idameva saccaṃ, moghamañña’nti idampissa nānujānāmi.
“In that case, Ānanda, as to that recluse or brahmin who says, ‘Indeed, good sirs, there are no good actions; there is no result of good conduct’—this I do not acknowledge; but as to his saying, ‘I have seen a certain person here who abstains from taking life, abstains from taking what is not given…who has right view, upon the dissolution of the body, after death, reborn in a state of loss, a bad destination, the lower realms, hell’—this I acknowledge; but as to his saying, ‘Indeed, good sirs, whoever abstains from taking life, abstains from taking what is not given…who has right view, all such a one, upon the dissolution of the body, after death, is reborn in a state of loss, a bad destination, the lower realms, hell’—this I do not acknowledge; and as to his saying, ‘Those who know this know correctly; those who know otherwise, their knowledge is wrong’—this too I do not acknowledge; and as to his asserting firmly what he himself has known, seen, and cognized, clinging to it and adhering to it, saying, ‘This alone is true, anything else is false’—this too I do not acknowledge.
“Này Ānanda, trong trường hợp này, Sa-môn hay Bà-la-môn nào nói như sau: ‘Thưa chư hiền, quả thật không có các nghiệp thiện, không có quả báo của thiện hạnh,’ điều này Ta không chấp nhận cho người ấy; nhưng điều người ấy nói: ‘Tôi đã thấy một người nào đó – ở đây, người ấy từ bỏ sát sanh, từ bỏ lấy của không cho…pe… có chánh kiến, sau khi thân hoại mạng chung, tôi thấy người ấy sanh vào cõi đọa xứ, ác thú, cảnh khổ, địa ngục,’ điều này Ta chấp nhận cho người ấy; nhưng điều người ấy nói: ‘Thưa chư hiền, quả thật, bất cứ ai từ bỏ sát sanh, từ bỏ lấy của không cho…pe… có chánh kiến, tất cả người ấy sau khi thân hoại mạng chung, đều sanh vào cõi đọa xứ, ác thú, cảnh khổ, địa ngục,’ điều này Ta không chấp nhận cho người ấy; và điều người ấy nói: ‘Những ai biết như vậy là biết đúng; những ai biết khác đi, thì tri kiến của họ là sai lầm,’ điều này Ta cũng không chấp nhận cho người ấy; và điều người ấy tự mình biết, tự mình thấy, tự mình hiểu rõ, người ấy kiên quyết chấp thủ và tuyên bố: ‘Chỉ điều này là sự thật, những điều khác đều trống rỗng,’ điều này Ta cũng không chấp nhận cho người ấy.
Taṃ kissa hetu?
Why is that?
Vì cớ gì?
Aññathā hi, ānanda, tathāgatassa mahākammavibhaṅge ñāṇaṃ hoti.
Because, Ānanda, the Tathāgata’s knowledge concerning the great division of kamma is otherwise.
Vì này Ānanda, tri kiến của Như Lai về sự phân biệt nghiệp lớn là khác.
303. ‘‘Tatrānanda, yvāyaṃ puggalo idha pāṇātipātī adinnādāyī…pe… micchādiṭṭhi, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati, pubbe vāssa taṃ kataṃ hoti pāpakammaṃ dukkhavedanīyaṃ, pacchā vāssa taṃ kataṃ hoti pāpakammaṃ dukkhavedanīyaṃ, maraṇakāle vāssa hoti micchādiṭṭhi samattā samādinnā.
“In that case, Ānanda, as to that person who here takes life, takes what is not given…who has wrong view, and upon the dissolution of the body, after death, is reborn in a state of loss, a bad destination, the lower realms, hell—either he performed a bad action in the past that is painful in its result, or he performed a bad action later that is painful in its result, or he held wrong view fully and resolutely at the time of his death.
303. “Này Ānanda, người nào ở đây sát sanh, lấy của không cho…pe… có tà kiến, sau khi thân hoại mạng chung, sanh vào cõi đọa xứ, ác thú, cảnh khổ, địa ngục, thì hoặc là nghiệp ác gây khổ đã được người ấy tạo ra trước đó, hoặc là nghiệp ác gây khổ đã được người ấy tạo ra sau đó, hoặc là vào lúc lâm chung, tà kiến của người ấy đã được hoàn toàn chấp nhận và thực hành.
Tena so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
Therefore, after the breakup of the body, after death, he reappears in a state of deprivation, a bad destination, a state of woe, hell.
Do đó, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
Yañca kho so idha pāṇātipātī hoti adinnādāyī hoti…pe… micchādiṭṭhi hoti tassa diṭṭheva dhamme vipākaṃ paṭisaṃvedeti upapajja vā* apare vā pariyāye.
And whatever evil deed he committed here—being a killer of living beings, taking what is not given…pe… having wrong view—he experiences its result in this very life, or in the next state of existence, or in a later occurrence.
Và điều gì mà người ấy ở đây là kẻ sát sinh, là kẻ trộm cắp… (lược bỏ) … là kẻ tà kiến, thì người ấy cảm thọ quả báo của nghiệp đó ngay trong hiện tại hoặc trong kiếp sau, hoặc trong một thời kỳ khác.
‘‘Tatrānanda, yvāyaṃ puggalo idha pāṇātipātī adinnādāyī…pe… micchādiṭṭhi kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati, pubbe vāssa taṃ kataṃ hoti kalyāṇakammaṃ sukhavedanīyaṃ, pacchā vāssa taṃ kataṃ hoti kalyāṇakammaṃ sukhavedanīyaṃ, maraṇakāle vāssa hoti sammādiṭṭhi samattā samādinnā.
"Ananda, if a certain person here is a killer of living beings, takes what is not given…pe… has wrong view, and after the breakup of the body, after death, reappears in a good destination, a heavenly world, it is because he had previously performed good kamma productive of pleasant feeling, or he had performed good kamma productive of pleasant feeling later on, or at the time of death he had fully undertaken and adopted right view.
“Này Ānanda, trong trường hợp này, một người ở đây là kẻ sát sinh, kẻ trộm cắp… (lược bỏ) … là kẻ tà kiến, sau khi thân hoại mạng chung, sanh vào cõi lành, cõi trời. Hoặc là người ấy đã tạo nghiệp thiện có quả báo an lạc từ trước, hoặc là đã tạo nghiệp thiện có quả báo an lạc sau đó, hoặc là vào lúc lâm chung, người ấy có chánh kiến đã được chấp nhận và thực hành trọn vẹn.
Tena so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
Therefore, after the breakup of the body, after death, he reappears in a good destination, a heavenly world.
Do đó, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sanh vào cõi lành, cõi trời.
Yañca kho so idha pāṇātipātī hoti adinnādāyī hoti…pe… micchādiṭṭhi hoti tassa diṭṭheva dhamme vipākaṃ paṭisaṃvedeti upapajja vā apare vā pariyāye.
And whatever evil deed he committed here—being a killer of living beings, taking what is not given…pe… having wrong view—he experiences its result in this very life, or in the next state of existence, or in a later occurrence.
Và điều gì mà người ấy ở đây là kẻ sát sinh, là kẻ trộm cắp… (lược bỏ) … là kẻ tà kiến, thì người ấy cảm thọ quả báo của nghiệp đó ngay trong hiện tại hoặc trong kiếp sau, hoặc trong một thời kỳ khác.
‘‘Tatrānanda, yvāyaṃ puggalo idha pāṇātipātā paṭivirato adinnādānā paṭivirato…pe… sammādiṭṭhi, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati, pubbe vāssa taṃ kataṃ hoti kalyāṇakammaṃ sukhavedanīyaṃ, pacchā vāssa taṃ kataṃ hoti kalyāṇakammaṃ sukhavedanīyaṃ, maraṇakāle vāssa hoti sammādiṭṭhi samattā samādinnā.
"Ananda, if a certain person here abstains from killing living beings, abstains from taking what is not given…pe… has right view, and after the breakup of the body, after death, reappears in a good destination, a heavenly world, it is because he had previously performed good kamma productive of pleasant feeling, or he had performed good kamma productive of pleasant feeling later on, or at the time of death he had fully undertaken and adopted right view.
“Này Ānanda, trong trường hợp này, một người ở đây là kẻ từ bỏ sát sinh, từ bỏ trộm cắp… (lược bỏ) … là người có chánh kiến, sau khi thân hoại mạng chung, sanh vào cõi lành, cõi trời. Hoặc là người ấy đã tạo nghiệp thiện có quả báo an lạc từ trước, hoặc là đã tạo nghiệp thiện có quả báo an lạc sau đó, hoặc là vào lúc lâm chung, người ấy có chánh kiến đã được chấp nhận và thực hành trọn vẹn.
Tena so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
Therefore, after the breakup of the body, after death, he reappears in a good destination, a heavenly world.
Do đó, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sanh vào cõi lành, cõi trời.
Yañca kho so idha pāṇātipātā paṭivirato hoti adinnādānā paṭivirato hoti…pe… sammādiṭṭhi hoti, tassa diṭṭheva dhamme vipākaṃ paṭisaṃvedeti upapajja vā apare vā pariyāye.
And whatever good deed he committed here—abstaining from killing living beings, abstaining from taking what is not given…pe… having right view—he experiences its result in this very life, or in the next state of existence, or in a later occurrence.
Và điều gì mà người ấy ở đây là người từ bỏ sát sinh, là người từ bỏ trộm cắp… (lược bỏ) … là người có chánh kiến, thì người ấy cảm thọ quả báo của nghiệp đó ngay trong hiện tại hoặc trong kiếp sau, hoặc trong một thời kỳ khác.
‘‘Tatrānanda, yvāyaṃ puggalo idha pāṇātipātā paṭivirato adinnādānā paṭivirato…pe… sammādiṭṭhi, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati, pubbe vāssa taṃ kataṃ hoti pāpakammaṃ dukkhavedanīyaṃ, pacchā vāssa taṃ kataṃ hoti pāpakammaṃ dukkhavedanīyaṃ, maraṇakāle vāssa hoti micchādiṭṭhi samattā samādinnā.
"Ananda, if a certain person here abstains from killing living beings, abstains from taking what is not given…pe… has right view, and after the breakup of the body, after death, reappears in a state of deprivation, a bad destination, a state of woe, hell, it is because he had previously performed bad kamma productive of painful feeling, or he had performed bad kamma productive of painful feeling later on, or at the time of death he had fully undertaken and adopted wrong view.
“Này Ānanda, trong trường hợp này, một người ở đây là kẻ từ bỏ sát sinh, từ bỏ trộm cắp… (lược bỏ) … là người có chánh kiến, sau khi thân hoại mạng chung, sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục. Hoặc là người ấy đã tạo nghiệp ác có quả báo đau khổ từ trước, hoặc là đã tạo nghiệp ác có quả báo đau khổ sau đó, hoặc là vào lúc lâm chung, người ấy có tà kiến đã được chấp nhận và thực hành trọn vẹn.
Tena so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
Therefore, after the breakup of the body, after death, he reappears in a state of deprivation, a bad destination, a state of woe, hell.
Do đó, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
Yañca kho so idha pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti…pe… sammādiṭṭhi hoti, tassa diṭṭheva dhamme vipākaṃ paṭisaṃvedeti upapajja vā apare vā pariyāye.
And whatever good deed he committed here—abstaining from killing living beings, abstaining from taking what is not given…pe… having right view—he experiences its result in this very life, or in the next state of existence, or in a later occurrence.
Và điều gì mà người ấy ở đây là người từ bỏ sát sinh, là người từ bỏ trộm cắp… (lược bỏ) … là người có chánh kiến, thì người ấy cảm thọ quả báo của nghiệp đó ngay trong hiện tại hoặc trong kiếp sau, hoặc trong một thời kỳ khác.
304. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
304. Thus have I heard—On one occasion the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s Park.
304. Tôi nghe như vầy: Một thời Thế Tôn trú ở Sāvatthī, tại Jetavana, khu vườn của Anāthapiṇḍika.
Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti.
There the Blessed One addressed the bhikkhus thus: "Bhikkhus."
Tại đấy, Thế Tôn gọi các Tỳ-kheo:
‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
"Venerable sir," they replied to the Blessed One.
“Này các Tỳ-kheo!” Các Tỳ-kheo ấy vâng đáp Thế Tôn:
Bhagavā etadavoca – ‘‘saḷāyatanavibhaṅgaṃ vo, bhikkhave, desessāmi.
The Blessed One said this: "I will teach you, bhikkhus, the Analysis of the Six Sense Bases.
“Bạch Thế Tôn!” Thế Tôn nói như sau:
Taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’’ti.
Listen to it, attend carefully; I will speak."
“Này các Tỳ-kheo, Ta sẽ thuyết cho các ông về Sáu Xứ Phân Biệt.
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
"Yes, Venerable sir," those bhikkhus replied to the Blessed One.
Hãy lắng nghe, hãy khéo tác ý; Ta sẽ nói.”
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One said this:
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn!” Các Tỳ-kheo ấy vâng đáp Thế Tôn. Thế Tôn nói như sau:
‘‘‘Cha ajjhattikāni āyatanāni veditabbāni, cha bāhirāni āyatanāni veditabbāni, cha viññāṇakāyā veditabbā, cha phassakāyā veditabbā, aṭṭhārasa manopavicārā veditabbā, chattiṃsa sattapadā veditabbā, tatra idaṃ nissāya idaṃ pajahatha, tayo satipaṭṭhānā yadariyo sevati yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahati, so vuccati yoggācariyānaṃ* anuttaro purisadammasārathī’ti – ayamuddeso saḷāyatanavibhaṅgassa.
"'Six internal sense bases are to be known, six external sense bases are to be known, six consciousness-groups are to be known, six contact-groups are to be known, eighteen mental explorations are to be known, thirty-six courses for beings are to be known. Relying on this, abandon that. There are three establishments of mindfulness that the noble one cultivates, cultivating which the noble teacher is worthy to instruct the assembly. He is called the unsurpassed trainer of men to be tamed among trainers of trainees'—this is the summary of the Analysis of the Six Sense Bases.
“Sáu nội xứ cần phải được biết, sáu ngoại xứ cần phải được biết, sáu thân thức cần phải được biết, sáu thân xúc cần phải được biết, mười tám ý tư duy cần phải được biết, ba mươi sáu con đường của chúng sinh cần phải được biết; ở đây, nương vào cái này mà từ bỏ cái kia; ba niệm xứ mà bậc Thánh thường thực hành, khi thực hành chúng, bậc Thánh, vị Đạo Sư xứng đáng giáo hóa chúng hội, vị ấy được gọi là Vô Thượng Điều Ngự Sĩ của những người cần được điều phục – đây là tóm tắt về Sáu Xứ Phân Biệt.
‘‘‘Aṭṭhārasa manopavicārā veditabbā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ.
"'Eighteen mental explorations are to be known'—so it was said.
“‘Mười tám ý tư duy cần phải được biết’ – điều này đã được nói.
Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
In reference to what was this said?
Do duyên gì mà điều này được nói?
‘Cakkhunā rūpaṃ disvā somanassaṭṭhānīyaṃ rūpaṃ upavicarati, domanassaṭṭhānīyaṃ rūpaṃ upavicarati, upekkhāṭṭhānīyaṃ rūpaṃ upavicarati.
'Having seen a form with the eye, one explores a form that leads to joy, one explores a form that leads to displeasure, one explores a form that leads to equanimity.
‘Khi thấy sắc bằng mắt, người ấy tư duy về sắc đáng thích ý, tư duy về sắc đáng không thích ý, tư duy về sắc đáng xả.
Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya somanassaṭṭhānīyaṃ dhammaṃ upavicarati, domanassaṭṭhānīyaṃ dhammaṃ upavicarati, upekkhāṭṭhānīyaṃ dhammaṃ upavicarati.
Having heard a sound with the ear…pe… having smelled an odor with the nose… having tasted a taste with the tongue… having touched a tactile sensation with the body… having cognized a mental phenomenon with the mind, one explores a mental phenomenon that leads to joy, one explores a mental phenomenon that leads to displeasure, one explores a mental phenomenon that leads to equanimity.
Khi nghe tiếng bằng tai… (lược bỏ) … khi ngửi hương bằng mũi… khi nếm vị bằng lưỡi… khi cảm xúc bằng thân… khi biết pháp bằng ý, người ấy tư duy về pháp đáng thích ý, tư duy về pháp đáng không thích ý, tư duy về pháp đáng xả.
Iti cha somanassūpavicārā, cha domanassūpavicārā, cha upekkhūpavicārā, aṭṭhārasa manopavicārā veditabbā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
Thus, six explorations of joy, six explorations of displeasure, six explorations of equanimity—eighteen mental explorations are to be known'—in reference to this was that said.
Như vậy, sáu tư duy về hỷ, sáu tư duy về ưu, sáu tư duy về xả, mười tám ý tư duy cần phải được biết’ – điều đã được nói này là do duyên đó mà được nói.
306. ‘‘‘Chattiṃsa sattapadā veditabbā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ.
306. "'Thirty-six courses for beings are to be known'—so it was said.
306. “‘Ba mươi sáu con đường của chúng sinh cần phải được biết’ – điều này đã được nói.
Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
In reference to what was this said?
Do duyên gì mà điều này được nói?
Cha gehasitāni* somanassāni, cha nekkhammasitāni* somanassāni, cha gehasitāni domanassāni, cha nekkhammasitāni domanassāni, cha gehasitā upekkhā, cha nekkhammasitā upekkhā.
There are six kinds of household-based joy, six kinds of renunciation-based joy, six kinds of household-based sorrow, six kinds of renunciation-based sorrow, six kinds of household-based equanimity, six kinds of renunciation-based equanimity.
Sáu hỷ lạc liên quan đến đời sống gia đình, sáu hỷ lạc liên quan đến xuất ly, sáu ưu khổ liên quan đến đời sống gia đình, sáu ưu khổ liên quan đến xuất ly, sáu xả liên quan đến đời sống gia đình, sáu xả liên quan đến xuất ly.
Tattha katamāni cha gehasitāni somanassāni?
Among these, which are the six kinds of household-based joy?
Trong đó, sáu hỷ lạc liên quan đến đời sống gia đình là gì?
Cakkhuviññeyyānaṃ rūpānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ manoramānaṃ lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ paṭilābhaṃ vā paṭilābhato samanupassato pubbe vā paṭiladdhapubbaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ samanussarato uppajjati somanassaṃ.
When one sees the acquisition, or the fact of having acquired, visible forms cognizable by the eye that are desirable, agreeable, pleasing, enchanting, and connected with worldly allurements; or when one recollects those forms previously acquired, that are past, ceased, and changed, joy arises.
Khi một người nhận được hoặc nhìn thấy sự nhận được các sắc pháp khả tri bằng mắt, là những thứ đáng mong muốn, dễ chịu, khả ái, đẹp đẽ, liên quan đến lợi lộc thế gian, hoặc khi nhớ lại những sắc pháp đã từng nhận được trong quá khứ, đã diệt, đã biến đổi, thì hỷ lạc phát sinh.
Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati gehasitaṃ somanassaṃ.
Such joy as this is called household-based joy.
Hỷ lạc như vậy được gọi là hỷ lạc liên quan đến đời sống gia đình.
Sotaviññeyyānaṃ saddānaṃ… ghānaviññeyyānaṃ gandhānaṃ… jivhāviññeyyānaṃ rasānaṃ… kāyaviññeyyānaṃ phoṭṭhabbānaṃ… manoviññeyyānaṃ dhammānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ…pe… somanassaṃ.
Concerning sounds cognizable by the ear… odours cognizable by the nose… tastes cognizable by the tongue… tangibles cognizable by the body… mind-objects cognizable by the mind, that are desirable, agreeable, pleasing…pe… joy arises.
Đối với các âm thanh khả tri bằng tai… các mùi hương khả tri bằng mũi… các vị khả tri bằng lưỡi… các xúc chạm khả tri bằng thân… các pháp khả tri bằng ý, là những thứ đáng mong muốn, dễ chịu, khả ái…pe… thì hỷ lạc phát sinh.
Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati gehasitaṃ somanassaṃ.
Such joy as this is called household-based joy.
Hỷ lạc như vậy được gọi là hỷ lạc liên quan đến đời sống gia đình.
Imāni cha gehasitāni somanassāni.
These are the six kinds of household-based joy.
Đây là sáu hỷ lạc liên quan đến đời sống gia đình.
‘‘Tattha katamāni cha nekkhammasitāni somanassāni?
“Among these, which are the six kinds of renunciation-based joy?
“Trong đó, sáu hỷ lạc liên quan đến xuất ly là gì?
Rūpānaṃtveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ* , ‘pubbe ceva rūpā etarahi ca sabbe te rūpā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati somanassaṃ.
When one truly understands the impermanence, transformation, fading away, and cessation of visible forms, reflecting, ‘Just as visible forms were previously, so too are all visible forms now: impermanent, unsatisfactory, and subject to change,’ thereby discerning this as it really is with right wisdom, joy arises.
Khi một người biết rõ sự vô thường, sự biến đổi, sự ly tham, sự đoạn diệt của các sắc pháp, và thấy rõ như thật bằng chánh trí rằng: ‘Trước đây và bây giờ, tất cả các sắc pháp đó đều vô thường, khổ, có bản chất biến đổi’, thì hỷ lạc phát sinh.
Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ somanassaṃ.
Such joy as this is called renunciation-based joy.
Hỷ lạc như vậy được gọi là hỷ lạc liên quan đến xuất ly.
Saddānaṃtveva… gandhānaṃtveva… rasānaṃtveva… phoṭṭhabbānaṃtveva… dhammānaṃtve aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ, ‘pubbe ceva dhammā etarahi ca sabbe te dhammā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati somanassaṃ.
When one truly understands the impermanence, transformation, fading away, and cessation of sounds… odours… tastes… tangibles… and mind-objects, reflecting, ‘Just as mind-objects were previously, so too are all mind-objects now: impermanent, unsatisfactory, and subject to change,’ thereby discerning this as it really is with right wisdom, joy arises.
Khi một người biết rõ sự vô thường, sự biến đổi, sự ly tham, sự đoạn diệt của các âm thanh… các mùi hương… các vị… các xúc chạm… các pháp, và thấy rõ như thật bằng chánh trí rằng: ‘Trước đây và bây giờ, tất cả các pháp đó đều vô thường, khổ, có bản chất biến đổi’, thì hỷ lạc phát sinh.
Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ somanassaṃ.
Such joy as this is called renunciation-based joy.
Hỷ lạc như vậy được gọi là hỷ lạc liên quan đến xuất ly.
Imāni cha nekkhammasitāni somanassāni.
These are the six kinds of renunciation-based joy.
Đây là sáu hỷ lạc liên quan đến xuất ly.
307. ‘‘Tattha katamāni cha gehasitāni domanassāni?
307. “Among these, which are the six kinds of household-based sorrow?
307. “Trong đó, sáu ưu khổ liên quan đến đời sống gia đình là gì?
Cakkhuviññeyyānaṃ rūpānaṃ…pe… sotaviññeyyānaṃ saddānaṃ… ghānaviññeyyānaṃ gandhānaṃ… jivhāviññeyyānaṃ rasānaṃ… kāyaviññeyyānaṃ phoṭṭhabbānaṃ… manoviññeyyānaṃ dhammānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ manoramānaṃ lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ appaṭilābhaṃ vā appaṭilābhato samanupassato pubbe vā appaṭiladdhapubbaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ samanussarato uppajjati domanassaṃ.
When one sees the non-acquisition, or the fact of not having acquired, visible forms cognizable by the eye… sounds cognizable by the ear… odours cognizable by the nose… tastes cognizable by the tongue… tangibles cognizable by the body… mind-objects cognizable by the mind that are desirable, agreeable, pleasing, enchanting, and connected with worldly allurements; or when one recollects those forms previously not acquired, that are past, ceased, and changed, sorrow arises.
Khi một người không nhận được hoặc nhìn thấy sự không nhận được các sắc pháp khả tri bằng mắt… các âm thanh khả tri bằng tai… các mùi hương khả tri bằng mũi… các vị khả tri bằng lưỡi… các xúc chạm khả tri bằng thân… các pháp khả tri bằng ý, là những thứ đáng mong muốn, dễ chịu, khả ái, đẹp đẽ, liên quan đến lợi lộc thế gian, hoặc khi nhớ lại những sắc pháp đã từng không nhận được trong quá khứ, đã diệt, đã biến đổi, thì ưu khổ phát sinh.
Yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ idaṃ vuccati gehasitaṃ domanassaṃ.
Such sorrow as this is called household-based sorrow.
Ưu khổ như vậy được gọi là ưu khổ liên quan đến đời sống gia đình.
Imāni cha gehasitāni domanassāni.
These are the six kinds of household-based sorrow.
Đây là sáu ưu khổ liên quan đến đời sống gia đình.
‘‘Tattha katamāni cha nekkhammasitāni domanassāni?
“Among these, which are the six kinds of renunciation-based sorrow?
“Trong đó, sáu ưu khổ liên quan đến xuất ly là gì?
Rūpānaṃtveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ, ‘pubbe ceva rūpā etarahi ca sabbe te rūpā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpeti – ‘kudāssu* nāmāhaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmi yadariyā etarahi āyatanaṃ upasampajja viharantī’ti iti anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpayato uppajjati pihapaccayā domanassaṃ.
Having understood the impermanence, transformation, fading away, and cessation of visible forms, and having seen this as it really is with right wisdom—‘Just as visible forms were previously, so too are all visible forms now: impermanent, unsatisfactory, and subject to change’—one sets up an aspiration for the unsurpassed deliverances, thinking: ‘When, indeed, shall I enter and dwell in that state which the noble ones now enter and dwell in?’ Thus, for one who sets up an aspiration for the unsurpassed deliverances, sorrow arises conditioned by aspiration.
Khi một người biết rõ sự vô thường, sự biến đổi, sự ly tham, sự đoạn diệt của các sắc pháp, và thấy rõ như thật bằng chánh trí rằng: ‘Trước đây và bây giờ, tất cả các sắc pháp đó đều vô thường, khổ, có bản chất biến đổi’, rồi nảy sinh ước muốn đối với các giải thoát vô thượng, nghĩ rằng: ‘Khi nào ta sẽ chứng đạt và an trú trong cảnh giới mà các bậc Thánh đang chứng đạt và an trú bây giờ?’, thì ưu khổ phát sinh do sự ước muốn.
Yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ domanassaṃ.
Such sorrow as this is called renunciation-based sorrow.
Ưu khổ như vậy được gọi là ưu khổ liên quan đến xuất ly.
Saddānaṃtveva…pe… gandhānaṃtveva… rasānaṃtveva… phoṭṭhabbānaṃtveva… dhammānaṃtveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ, ‘pubbe ceva dhammā etarahi ca sabbe te dhammā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpeti – ‘kudāssu nāmāhaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmi yadariyā etarahi āyatanaṃ upasampajja viharantī’ti iti anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpayato uppajjati pihapaccayā domanassaṃ.
Having understood the impermanence, transformation, fading away, and cessation of sounds…pe… odours… tastes… tangibles… and mind-objects, and having seen this as it really is with right wisdom—‘Just as mind-objects were previously, so too are all mind-objects now: impermanent, unsatisfactory, and subject to change’—one sets up an aspiration for the unsurpassed deliverances, thinking: ‘When, indeed, shall I enter and dwell in that state which the noble ones now enter and dwell in?’ Thus, for one who sets up an aspiration for the unsurpassed deliverances, sorrow arises conditioned by aspiration.
Khi một người biết rõ sự vô thường, sự biến đổi, sự ly tham, sự đoạn diệt của các âm thanh…pe… các mùi hương… các vị… các xúc chạm… các pháp, và thấy rõ như thật bằng chánh trí rằng: ‘Trước đây và bây giờ, tất cả các pháp đó đều vô thường, khổ, có bản chất biến đổi’, rồi nảy sinh ước muốn đối với các giải thoát vô thượng, nghĩ rằng: ‘Khi nào ta sẽ chứng đạt và an trú trong cảnh giới mà các bậc Thánh đang chứng đạt và an trú bây giờ?’, thì ưu khổ phát sinh do sự ước muốn.
Yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ domanassaṃ.
Such sorrow as this is called renunciation-based sorrow.
Ưu khổ như vậy được gọi là ưu khổ liên quan đến xuất ly.
Imāni cha nekkhammasitāni domanassāni.
These are the six kinds of renunciation-based sorrow.
Đây là sáu ưu khổ liên quan đến xuất ly.
308. ‘‘Tattha katamā cha gehasitā upekkhā?
308. “Among these, which are the six kinds of household-based equanimity?
308. “Trong đó, sáu xả liên quan đến đời sống gia đình là gì?
Cakkhunā rūpaṃ disvā uppajjati upekkhā bālassa mūḷhassa ( )* puthujjanassa anodhijinassa avipākajinassa anādīnavadassāvino assutavato puthujjanassa.
Having seen a form with the eye, equanimity arises in a foolish, deluded ordinary person, one who does not know the limit, does not know the result, does not see the danger, an uninstructed ordinary person.
Khi một người phàm phu, ngu si, mê muội, không có trí tuệ siêu việt, không có trí tuệ về quả báo, không thấy rõ sự nguy hiểm, không được nghe giáo pháp, thấy sắc pháp bằng mắt, thì xả phát sinh.
Yā evarūpā upekkhā, rūpaṃ sā nātivattati.
Such equanimity as this does not transcend form.
Xả như vậy không vượt qua được sắc pháp.
Tasmā sā* upekkhā ‘gehasitā’ti vuccati.
Therefore, this equanimity is called ‘household-based’.
Vì vậy, xả đó được gọi là ‘liên quan đến đời sống gia đình’.
Sotena saddaṃ sutvā… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya uppajjati upekkhā bālassa mūḷhassa puthujjanassa anodhijinassa avipākajinassa anādīnavadassāvino assutavato puthujjanassa.
Having heard a sound with the ear… smelt an odour with the nose… tasted a taste with the tongue… felt a tangible with the body… cognized a mind-object with the mind, equanimity arises in a foolish, deluded ordinary person, one who does not know the limit, does not know the result, does not see the danger, an uninstructed ordinary person.
Khi một người phàm phu, ngu si, mê muội, không có trí tuệ siêu việt, không có trí tuệ về quả báo, không thấy rõ sự nguy hiểm, không được nghe giáo pháp, nghe âm thanh bằng tai… ngửi mùi hương bằng mũi… nếm vị bằng lưỡi… xúc chạm bằng thân… nhận biết pháp bằng ý, thì xả phát sinh.
Yā evarūpā upekkhā, dhammaṃ sā nātivattati.
Such equanimity as this does not transcend mind-objects.
Xả như vậy không vượt qua được pháp.
Tasmā sā upekkhā ‘gehasitā’ti vuccati.
Therefore, this equanimity is called ‘household-based’.
Vì vậy, xả đó được gọi là ‘liên quan đến đời sống gia đình’.
Imā cha gehasitā upekkhā.
These are the six kinds of household-based equanimity.
Đây là sáu xả liên quan đến đời sống gia đình.
‘‘Tattha katamā cha nekkhammasitā upekkhā?
“Among these, which are the six kinds of renunciation-based equanimity?
“Trong đó, sáu xả liên quan đến xuất ly là gì?
Rūpānaṃtveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ, ‘pubbe ceva rūpā etarahi ca sabbe te rūpā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati upekkhā.
When one truly understands the impermanence, transformation, fading away, and cessation of visible forms, reflecting, ‘Just as visible forms were previously, so too are all visible forms now: impermanent, unsatisfactory, and subject to change,’ thereby discerning this as it really is with right wisdom, equanimity arises.
Khi một người biết rõ sự vô thường, sự biến đổi, sự ly tham, sự đoạn diệt của các sắc pháp, và thấy rõ như thật bằng chánh trí rằng: ‘Trước đây và bây giờ, tất cả các sắc pháp đó đều vô thường, khổ, có bản chất biến đổi’, thì xả phát sinh.
Yā evarūpā upekkhā, rūpaṃ sā ativattati.
Such equanimity as this transcends form.
Xả như vậy vượt qua được sắc pháp.
Tasmā sā upekkhā ‘nekkhammasitā’ti vuccati.
Therefore, this equanimity is called ‘renunciation-based’.
Vì vậy, xả đó được gọi là ‘liên quan đến xuất ly’.
Saddānaṃtveva… gandhānaṃtveva… rasānaṃtveva… phoṭṭhabbānaṃtveva… dhammānaṃtveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ, ‘pubbe ceva dhammā etarahi ca sabbe te dhammā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati upekkhā.
When one truly understands the impermanence, transformation, fading away, and cessation of sounds… odours… tastes… tangibles… and mind-objects, reflecting, ‘Just as mind-objects were previously, so too are all mind-objects now: impermanent, unsatisfactory, and subject to change,’ thereby discerning this as it really is with right wisdom, equanimity arises.
Khi một người biết rõ sự vô thường, sự biến đổi, sự ly tham, sự đoạn diệt của các âm thanh… các mùi hương… các vị… các xúc chạm… các pháp, và thấy rõ như thật bằng chánh trí rằng: ‘Trước đây và bây giờ, tất cả các pháp đó đều vô thường, khổ, có bản chất biến đổi’, thì xả phát sinh.
Yā evarūpā upekkhā, dhammaṃ sā ativattati.
Such equanimity as this transcends mind-objects.
Xả như vậy vượt qua được pháp.
Tasmā sā upekkhā ‘nekkhammasitā’ti vuccati.
Therefore, this equanimity is called ‘renunciation-based’.
Vì vậy, xả đó được gọi là ‘liên quan đến xuất ly’.
Imā cha nekkhammasitā upekkhā.
These are the six kinds of renunciation-based equanimity.
Đây là sáu xả liên quan đến xuất ly.
‘Chattiṃsa sattapadā veditabbā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘Thirty-six factors of clinging should be known’—this is what was said, and it was said with reference to this.
Lời đã nói rằng ‘ba mươi sáu cảnh giới cần được biết’ là nói về điều này.
309. ‘‘Tatra idaṃ nissāya idaṃ pajahathā’’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ; kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
309. “Among these, abandoning this by relying on this”—this was also said; with reference to what was this said?
309. “Và lời đã nói rằng: ‘Nương vào cái này, hãy từ bỏ cái kia’; lời ấy đã được nói về điều gì?
Tatra, bhikkhave, yāni cha nekkhammasitāni somanassāni tāni nissāya tāni āgamma yāni cha gehasitāni somanassāni tāni pajahatha, tāni samatikkamatha.
Among these, bhikkhus, by relying on those six kinds of renunciation-based joy, and taking them as a basis, abandon those six kinds of household-based joy; overcome them.
Này các Tỳ-khưu, nương vào sáu hỷ lạc liên quan đến xuất ly, dựa vào chúng, hãy từ bỏ sáu hỷ lạc liên quan đến đời sống gia đình, hãy vượt qua chúng.
Evametesaṃ pahānaṃ hoti, evametesaṃ samatikkamo hoti.
In this way, their abandonment occurs; in this way, their overcoming occurs.
Như vậy là sự từ bỏ chúng, như vậy là sự vượt qua chúng.
310. ‘‘Atthi, bhikkhave, upekkhā nānattā nānattasitā, atthi upekkhā ekattā ekattasitā.
310. ‘‘There are, bhikkhus, diverse upekkhās based on diversity, and there are unified upekkhās based on unity.
310. Này các Tỳ-khưu, có xả (upekkhā) có nhiều loại, nương tựa vào nhiều loại; có xả chỉ một loại, nương tựa vào một loại.
Katamā ca, bhikkhave, upekkhā nānattā nānattasitā?
And what, bhikkhus, is an upekkhā that is diverse and based on diversity?
Này các Tỳ-khưu, thế nào là xả có nhiều loại, nương tựa vào nhiều loại?
Atthi, bhikkhave, upekkhā rūpesu, atthi saddesu, atthi gandhesu, atthi rasesu, atthi phoṭṭhabbesu – ayaṃ, bhikkhave, upekkhā nānattā nānattasitā.
There is, bhikkhus, upekkhā with regard to forms, with regard to sounds, with regard to odours, with regard to tastes, with regard to tangible objects – this, bhikkhus, is an upekkhā that is diverse and based on diversity.
Này các Tỳ-khưu, có xả đối với sắc (rūpa), có xả đối với tiếng (sadda), có xả đối với mùi (gandha), có xả đối với vị (rasa), có xả đối với xúc (phoṭṭhabba) – Này các Tỳ-khưu, đây là xả có nhiều loại, nương tựa vào nhiều loại.
Katamā ca, bhikkhave, upekkhā ekattā ekattasitā?
And what, bhikkhus, is an upekkhā that is unified and based on unity?
Thế nào là xả chỉ một loại, nương tựa vào một loại?
Atthi, bhikkhave, upekkhā ākāsānañcāyatananissitā, atthi viññāṇañcāyatananissitā, atthi ākiñcaññāyatananissitā, atthi nevasaññānāsaññāyatananissitā – ayaṃ, bhikkhave, upekkhā ekattā ekattasitā.
There is, bhikkhus, upekkhā based on the base of infinite space, upekkhā based on the base of infinite consciousness, upekkhā based on the base of nothingness, upekkhā based on the base of neither perception nor non-perception – this, bhikkhus, is an upekkhā that is unified and based on unity.
Này các Tỳ-khưu, có xả nương tựa vào Không Vô Biên Xứ (ākāsānañcāyatana), có xả nương tựa vào Thức Vô Biên Xứ (viññāṇañcāyatana), có xả nương tựa vào Vô Sở Hữu Xứ (ākiñcaññāyatana), có xả nương tựa vào Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ (nevasaññānāsaññāyatana) – Này các Tỳ-khưu, đây là xả chỉ một loại, nương tựa vào một loại.
‘‘Atammayataṃ, bhikkhave, nissāya atammayataṃ āgamma yāyaṃ upekkhā ekattā ekattasitā taṃ pajahatha, taṃ samatikkamatha.
‘‘Bhikkhus, relying on and depending on non-identification, you should abandon and overcome that upekkhā which is unified and based on unity.
Này các Tỳ-khưu, nương tựa vào sự không bị ảnh hưởng (atammayatā), dựa vào sự không bị ảnh hưởng, các ông hãy từ bỏ và vượt qua xả chỉ một loại, nương tựa vào một loại ấy.
Evametissā pahānaṃ hoti, evametissā samatikkamo hoti.
Thus is its abandoning, thus is its overcoming.
Như vậy là sự từ bỏ nó, như vậy là sự vượt qua nó.
‘Tatra idaṃ nissāya idaṃ pajahathā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘Relying on this, abandon that’ – thus was it said, and it was said with reference to this.
“Nương tựa vào điều này, hãy từ bỏ điều này” – lời đã nói ấy là nói về điều này.
311. ‘‘‘Tayo satipaṭṭhānā yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahatī’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ; kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
311. ‘‘‘There are three foundations of mindfulness that the noble one practises, practising which the Teacher is fit to instruct the assembly’ – thus was it said; and with reference to what was this said?
311. “Ba pháp niệm xứ (satipaṭṭhāna) mà bậc Thánh (ariya) thực hành, khi thực hành ba pháp niệm xứ ấy, bậc Đạo Sư (satthā) xứng đáng giáo hóa chúng” – lời đã nói ấy là nói về điều gì?
Idha, bhikkhave, satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako hitesī anukampaṃ upādāya – ‘idaṃ vo hitāya, idaṃ vo sukhāyā’ti.
Here, bhikkhus, the Teacher, out of compassion, seeking their welfare, teaches the Dhamma to the disciples, thinking: ‘This is for your welfare, this is for your happiness.’
Này các Tỳ-khưu, ở đây, bậc Đạo Sư vì lòng bi mẫn, vì lợi ích, vì lòng bi mẫn mà thuyết pháp cho các đệ tử – “Điều này là lợi ích cho các ông, điều này là an lạc cho các ông”.
Tassa sāvakā na sussūsanti, na sotaṃ odahanti, na aññā cittaṃ upaṭṭhapenti, vokkamma ca satthusāsanā vattanti.
But his disciples do not listen, do not lend an ear, do not establish their minds on understanding, and they conduct themselves going against the Teacher’s instruction.
Các đệ tử ấy không lắng nghe, không chú tâm, không khởi tâm muốn hiểu biết, và hành động trái với lời giáo huấn của bậc Đạo Sư.
Tatra, bhikkhave, tathāgato na ceva anattamano hoti, na ca anattamanataṃ paṭisaṃvedeti, anavassuto ca viharati sato sampajāno.
There, bhikkhus, the Tathāgata is neither displeased nor does he experience displeasure; he abides unperturbed, mindful and comprehending.
Này các Tỳ-khưu, trong trường hợp đó, Như Lai không buồn bã, cũng không cảm nhận sự buồn bã, Ngài an trú không bị ô nhiễm, chánh niệm tỉnh giác.
Idaṃ, bhikkhave, paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahati.
This, bhikkhus, is the first foundation of mindfulness that the noble one practises, practising which the Teacher is fit to instruct the assembly.
Này các Tỳ-khưu, đây là pháp niệm xứ thứ nhất mà bậc Thánh thực hành, khi thực hành pháp niệm xứ ấy, bậc Đạo Sư xứng đáng giáo hóa chúng.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako hitesī anukampaṃ upādāya – ‘idaṃ vo hitāya, idaṃ vo sukhāyā’ti.
‘‘Again, bhikkhus, the Teacher, out of compassion, seeking their welfare, teaches the Dhamma to the disciples, thinking: ‘This is for your welfare, this is for your happiness.’
Lại nữa, này các Tỳ-khưu, bậc Đạo Sư vì lòng bi mẫn, vì lợi ích, vì lòng bi mẫn mà thuyết pháp cho các đệ tử – “Điều này là lợi ích cho các ông, điều này là an lạc cho các ông”.
Tassa ekacce sāvakā na sussūsanti, na sotaṃ odahanti, na aññā cittaṃ upaṭṭhapenti, vokkamma ca satthusāsanā vattanti; ekacce sāvakā sussūsanti, sotaṃ odahanti, aññā cittaṃ upaṭṭhapenti, na ca vokkamma satthusāsanā vattanti.
But some of his disciples do not listen, do not lend an ear, do not establish their minds on understanding, and they conduct themselves going against the Teacher’s instruction; while some other disciples listen, lend an ear, establish their minds on understanding, and do not conduct themselves going against the Teacher’s instruction.
Trong số đó, một số đệ tử không lắng nghe, không chú tâm, không khởi tâm muốn hiểu biết, và hành động trái với lời giáo huấn của bậc Đạo Sư; một số đệ tử lắng nghe, chú tâm, khởi tâm muốn hiểu biết, và không hành động trái với lời giáo huấn của bậc Đạo Sư.
Tatra, bhikkhave, tathāgato na ceva anattamano hoti, na ca anattamanataṃ paṭisaṃvedeti; na ca attamano hoti, na ca attamanataṃ paṭisaṃvedeti.
There, bhikkhus, the Tathāgata is neither displeased nor does he experience displeasure; nor is he pleased, nor does he experience pleasure.
Này các Tỳ-khưu, trong trường hợp đó, Như Lai không buồn bã, cũng không cảm nhận sự buồn bã; cũng không vui mừng, cũng không cảm nhận sự vui mừng.
Anattamanatā ca attamanatā ca – tadubhayaṃ abhinivajjetvā upekkhako viharati sato sampajāno.
Having avoided both displeasure and pleasure, he abides with equanimity, mindful and comprehending.
Ngài từ bỏ cả sự buồn bã và sự vui mừng, an trú trong xả (upekkhā), chánh niệm tỉnh giác.
Idaṃ vuccati, bhikkhave, dutiyaṃ satipaṭṭhānaṃ yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahati.
This, bhikkhus, is called the second foundation of mindfulness that the noble one practises, practising which the Teacher is fit to instruct the assembly.
Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là pháp niệm xứ thứ hai mà bậc Thánh thực hành, khi thực hành pháp niệm xứ ấy, bậc Đạo Sư xứng đáng giáo hóa chúng.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako hitesī anukampaṃ upādāya – ‘idaṃ vo hitāya, idaṃ vo sukhāyā’ti.
‘‘Again, bhikkhus, the Teacher, out of compassion, seeking their welfare, teaches the Dhamma to the disciples, thinking: ‘This is for your welfare, this is for your happiness.’
Lại nữa, này các Tỳ-khưu, bậc Đạo Sư vì lòng bi mẫn, vì lợi ích, vì lòng bi mẫn mà thuyết pháp cho các đệ tử – “Điều này là lợi ích cho các ông, điều này là an lạc cho các ông”.
Tassa sāvakā sussūsanti, sotaṃ odahanti, aññācittaṃ upaṭṭhapenti, na ca vokkamma satthusāsanā vattanti.
And his disciples listen, lend an ear, establish their minds on understanding, and do not conduct themselves going against the Teacher’s instruction.
Các đệ tử ấy lắng nghe, chú tâm, khởi tâm muốn hiểu biết, và không hành động trái với lời giáo huấn của bậc Đạo Sư.
Tatra, bhikkhave, tathāgato attamano ceva hoti, attamanatañca paṭisaṃvedeti, anavassuto ca viharati sato sampajāno.
There, bhikkhus, the Tathāgata is pleased and experiences pleasure; he abides unperturbed, mindful and comprehending.
Này các Tỳ-khưu, trong trường hợp đó, Như Lai vui mừng, và cũng cảm nhận sự vui mừng, Ngài an trú không bị ô nhiễm, chánh niệm tỉnh giác.
Idaṃ vuccati, bhikkhave, tatiyaṃ satipaṭṭhānaṃ yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahati.
This, bhikkhus, is called the third foundation of mindfulness that the noble one practises, practising which the Teacher is fit to instruct the assembly.
Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là pháp niệm xứ thứ ba mà bậc Thánh thực hành, khi thực hành pháp niệm xứ ấy, bậc Đạo Sư xứng đáng giáo hóa chúng.
‘Tayo satipaṭṭhānā yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahatī’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘There are three foundations of mindfulness that the noble one practises, practising which the Teacher is fit to instruct the assembly’ – thus was it said, and it was said with reference to this.
“Ba pháp niệm xứ mà bậc Thánh thực hành, khi thực hành ba pháp niệm xứ ấy, bậc Đạo Sư xứng đáng giáo hóa chúng” – lời đã nói ấy là nói về điều này.
312. ‘‘‘So vuccati yoggācariyānaṃ anuttaro purisadammasārathī’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ.
312. ‘‘‘He is called the unsurpassed trainer of tamable persons, the charioteer of tamable persons’ – thus, too, was it said.
312. “Ngài được gọi là bậc Điều Ngự Trượng Phu Vô Thượng của những bậc huấn luyện” – lời đã nói ấy là nói về điều gì?
Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
And with reference to what was this said?
Lời đã nói ấy là nói về điều gì?
Hatthidamakena, bhikkhave, hatthidammo sārito ekaṃyeva disaṃ dhāvati – puratthimaṃ vā pacchimaṃ vā uttaraṃ vā dakkhiṇaṃ vā.
When an elephant trainer trains a tamable elephant, bhikkhus, it runs in only one direction – to the east, or to the west, or to the north, or to the south.
Này các Tỳ-khưu, khi người thuần dưỡng voi điều khiển con voi đã được thuần hóa, nó chỉ chạy theo một hướng – hoặc hướng đông, hoặc hướng tây, hoặc hướng bắc, hoặc hướng nam.
Assadamakena, bhikkhave, assadammo sārito ekaññeva disaṃ dhāvati – puratthimaṃ vā pacchimaṃ vā uttaraṃ vā dakkhiṇaṃ vā.
When a horse trainer trains a tamable horse, bhikkhus, it runs in only one direction – to the east, or to the west, or to the north, or to the south.
Này các Tỳ-khưu, khi người thuần dưỡng ngựa điều khiển con ngựa đã được thuần hóa, nó chỉ chạy theo một hướng – hoặc hướng đông, hoặc hướng tây, hoặc hướng bắc, hoặc hướng nam.
Godamakena, bhikkhave, godammo sārito ekaṃyeva disaṃ dhāvati – puratthimaṃ vā pacchimaṃ vā uttaraṃ vā dakkhiṇaṃ vā.
When an ox trainer trains a tamable ox, bhikkhus, it runs in only one direction – to the east, or to the west, or to the north, or to the south.
Này các Tỳ-khưu, khi người thuần dưỡng bò điều khiển con bò đã được thuần hóa, nó chỉ chạy theo một hướng – hoặc hướng đông, hoặc hướng tây, hoặc hướng bắc, hoặc hướng nam.
Tathāgatena hi, bhikkhave, arahatā sammāsambuddhena purisadammo sārito aṭṭha disā vidhāvati.
But when the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Awakened One, trains a tamable person, bhikkhus, that person runs in eight directions.
Nhưng này các Tỳ-khưu, khi Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác điều khiển người đã được điều phục, người ấy chạy theo tám hướng.
Rūpī rūpāni passati – ayaṃ ekā disā; ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati – ayaṃ dutiyā disā; subhantveva adhimutto hoti – ayaṃ tatiyā disā; sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati – ayaṃ catutthī disā; sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati – ayaṃ pañcamī disā; sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati – ayaṃ chaṭṭhī disā; sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati – ayaṃ sattamī disā; sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati – ayaṃ aṭṭhamī disā.
One who has material form sees material forms – this is one sphere; one who is internally non-materially conscious sees external material forms – this is the second sphere; one who is intent only on the beautiful – this is the third sphere; by completely transcending perceptions of form, by the fading away of perceptions of resistance, by not attending to perceptions of diversity, thinking ‘space is infinite,’ one enters upon and abides in the sphere of infinite space – this is the fourth sphere; by completely transcending the sphere of infinite space, thinking ‘consciousness is infinite,’ one enters upon and abides in the sphere of infinite consciousness – this is the fifth sphere; by completely transcending the sphere of infinite consciousness, thinking ‘there is nothing,’ one enters upon and abides in the sphere of nothingness – this is the sixth sphere; by completely transcending the sphere of nothingness, one enters upon and abides in the sphere of neither perception nor non-perception – this is the seventh sphere; by completely transcending the sphere of neither perception nor non-perception, one enters upon and abides in the cessation of perception and feeling – this is the eighth sphere.
Người có sắc thiền quán chiếu các sắc Kasina—đây là một phương; người có sắc tưởng không phát sinh trong tự thân quán chiếu các sắc Kasina bên ngoài—đây là phương thứ hai; người chuyên tâm vào sự thanh tịnh—đây là phương thứ ba; do vượt qua hoàn toàn các tưởng về sắc, do sự diệt tận của các tưởng về sự đối kháng, do không tác ý đến các tưởng về sự sai khác, vị ấy an trú trong cõi Không Vô Biên Xứ với ý niệm ‘không gian là vô biên’—đây là phương thứ tư; do vượt qua hoàn toàn cõi Không Vô Biên Xứ, vị ấy an trú trong cõi Thức Vô Biên Xứ với ý niệm ‘thức là vô biên’—đây là phương thứ năm; do vượt qua hoàn toàn cõi Thức Vô Biên Xứ, vị ấy an trú trong cõi Vô Sở Hữu Xứ với ý niệm ‘không có gì cả’—đây là phương thứ sáu; do vượt qua hoàn toàn cõi Vô Sở Hữu Xứ, vị ấy an trú trong cõi Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ—đây là phương thứ bảy; do vượt qua hoàn toàn cõi Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ, vị ấy an trú trong Diệt Thọ Tưởng Định—đây là phương thứ tám.
Tathāgatena, bhikkhave, arahatā sammāsambuddhena purisadammo sārito imā aṭṭha disā vidhāvati.
The tamed person, tamed by the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Awakened One, ranges in these eight spheres, bhikkhus.
Này các Tỳ-khưu, người đáng được điều phục đã được Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác huấn luyện, chạy theo tám phương giải thoát này.
‘So vuccati yoggācariyānaṃ anuttaro purisadammasārathī’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vutta’’nti.
‘He is called the unsurpassed tamer of persons, the trainer of trainers’ – thus it was said, and it was said with reference to this.”
Lời đã nói rằng ‘Ngài được gọi là người điều ngự bậc nhất trong số các bậc thầy Yoga, người điều ngự bậc nhất trong số những người đáng được điều phục’—lời đó đã được nói với ý nghĩa này.”
313. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
313. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was staying in Sāvatthī, at Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery.
Tôi nghe như vầy: Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Xá-vệ, trong rừng Kỳ-đà, tịnh xá của ông Cấp Cô Độc.
Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti.
There the Blessed One addressed the bhikkhus, saying, “Bhikkhus.”
Tại đấy, Đức Thế Tôn gọi các Tỳ-khưu: “Này các Tỳ-khưu!”
‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
“Venerable Sir,” the bhikkhus replied to the Blessed One.
Các Tỳ-khưu ấy vâng đáp Đức Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn!”
Bhagavā etadavoca – ‘‘uddesavibhaṅgaṃ vo, bhikkhave, desessāmi.
The Blessed One said this: “Bhikkhus, I will teach you a summary and analysis.
Đức Thế Tôn nói như sau: “Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông về sự phân tích tóm tắt.
Taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’’ti.
Listen to it, attend carefully; I will speak.”
Hãy lắng nghe điều đó, hãy khéo tác ý; Ta sẽ nói.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
“Yes, Venerable Sir,” those bhikkhus replied to the Blessed One.
“Vâng, bạch Thế Tôn,” các Tỳ-khưu ấy vâng đáp Đức Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One said this:
Đức Thế Tôn nói như sau:
‘‘Tathā tathā, bhikkhave, bhikkhu upaparikkheyya yathā yathā* upaparikkhato bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭaṃ, ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ anupādāya na paritasseyya.
“In whatever way, bhikkhus, a bhikkhu should examine himself, in that way, when he examines himself, his consciousness would not be scattered or dispersed externally, it would not be established internally, and without clinging, he would not be agitated.
“Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu nên quán xét như thế nào để khi quán xét như vậy, thức của vị ấy không bị phân tán, không bị phân tán ra bên ngoài, không bị trụ lại bên trong, không chấp thủ, không bị xao động.
Bahiddhā, bhikkhave, viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṃ asaṇṭhite anupādāya aparitassato āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo na hotī’’ti.
Bhikkhus, when consciousness is not scattered or dispersed externally, and not established internally, and without clinging, he is not agitated, there is no arising of future birth, aging, death, and suffering.”
Này các Tỳ-khưu, khi thức không bị phân tán, không bị phân tán ra bên ngoài, không bị trụ lại bên trong, không chấp thủ, không bị xao động, thì trong tương lai, sự phát sinh của khổ đau, sự sinh, già, chết sẽ không có.”
Idamavoca bhagavā.
This is what the Blessed One said.
Đức Thế Tôn đã nói điều này.
Idaṃ vatvāna sugato uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi.
Having said this, the Fortunate One rose from his seat and entered the monastery.
Sau khi nói điều này, Đức Thiện Thệ đứng dậy khỏi chỗ ngồi và đi vào tịnh xá.
314. Atha kho tesaṃ bhikkhūnaṃ, acirapakkantassa bhagavato, etadahosi – ‘‘idaṃ kho no, āvuso, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho – ‘tathā tathā, bhikkhave, bhikkhu upaparikkheyya yathā yathā upaparikkhato bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭaṃ, ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ anupādāya na paritasseyya.
314. Then, not long after the Blessed One had departed, it occurred to those bhikkhus: “Friends, the Blessed One has given us a summary statement, and without analyzing its meaning in detail, he has risen from his seat and entered the monastery, saying: ‘In whatever way, bhikkhus, a bhikkhu should examine himself, in that way, when he examines himself, his consciousness would not be scattered or dispersed externally, it would not be established internally, and without clinging, he would not be agitated.
Sau khi Đức Thế Tôn vừa rời đi, các Tỳ-khưu ấy suy nghĩ: “Này chư Hiền, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng một cách tóm tắt điều này mà không phân tích chi tiết ý nghĩa, rồi đứng dậy khỏi chỗ ngồi và đi vào tịnh xá: ‘Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu nên quán xét như thế nào để khi quán xét như vậy, thức của vị ấy không bị phân tán, không bị phân tán ra bên ngoài, không bị trụ lại bên trong, không chấp thủ, không bị xao động.
Bahiddhā, bhikkhave, viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṃ asaṇṭhite anupādāya aparitassato āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo na hotī’ti.
Bhikkhus, when consciousness is not scattered or dispersed externally, and not established internally, and without clinging, he is not agitated, there is no arising of future birth, aging, death, and suffering.’
Này các Tỳ-khưu, khi thức không bị phân tán, không bị phân tán ra bên ngoài, không bị trụ lại bên trong, không chấp thủ, không bị xao động, thì trong tương lai, sự phát sinh của khổ đau, sự sinh, già, chết sẽ không có.’
Ko nu kho imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajeyyā’’ti?
Now who might analyze in detail the meaning of this summary statement given by the Blessed One, the meaning of which has not been analyzed in detail?”
Ai có thể phân tích chi tiết ý nghĩa của lời giáo huấn tóm tắt này mà Đức Thế Tôn đã thuyết giảng mà không phân tích chi tiết ý nghĩa?”
Atha kho tesaṃ bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘ayaṃ kho āyasmā mahākaccāno satthu ceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ; pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajituṃ.
Then it occurred to those bhikkhus: “This Venerable Mahākaccāna is praised by the Teacher and held in esteem by his discerning fellow monastics; Venerable Mahākaccāna is able to analyze in detail the meaning of this summary statement given by the Blessed One, the meaning of which has not been analyzed in detail.
Rồi các Tỳ-khưu ấy suy nghĩ: “Này chư Hiền, Tôn giả Mahākaccāna đã được Đức Đạo Sư tán thán, và được các Phạm hạnh tri thức tôn kính; Tôn giả Mahākaccāna có khả năng phân tích chi tiết ý nghĩa của lời giáo huấn tóm tắt này mà Đức Thế Tôn đã thuyết giảng mà không phân tích chi tiết ý nghĩa.
Yaṃnūna mayaṃ yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkameyyāma; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etamatthaṃ paṭipuccheyyāmā’’ti.
Let us approach Venerable Mahākaccāna and question him about this matter.”
Vậy chúng ta hãy đi đến chỗ Tôn giả Mahākaccāna, và sau khi đến, hãy hỏi Tôn giả Mahākaccāna về vấn đề này.”
‘‘Idaṃ kho no, āvuso kaccāna, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho – ‘tathā tathā, bhikkhave, bhikkhu upaparikkheyya yathā yathā upaparikkhato bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭaṃ, ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ anupādāya na paritasseyya.
“Friend Kaccāna, the Blessed One has given us a summary statement, and without analyzing its meaning in detail, he has risen from his seat and entered the monastery, saying: ‘In whatever way, bhikkhus, a bhikkhu should examine himself, in that way, when he examines himself, his consciousness would not be scattered or dispersed externally, it would not be established internally, and without clinging, he would not be agitated.
“Này Hiền giả Kaccāna, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng một cách tóm tắt điều này mà không phân tích chi tiết ý nghĩa, rồi đứng dậy khỏi chỗ ngồi và đi vào tịnh xá: ‘Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu nên quán xét như thế nào để khi quán xét như vậy, thức của vị ấy không bị phân tán, không bị phân tán ra bên ngoài, không bị trụ lại bên trong, không chấp thủ, không bị xao động.
Bahiddhā, bhikkhave, viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṃ asaṇṭhite anupādāya aparitassato āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo na hotī’ti.
Bhikkhus, when consciousness is not scattered or dispersed externally, and not established internally, and without clinging, he is not agitated, there is no arising of future birth, aging, death, and suffering.’
Này các Tỳ-khưu, khi thức không bị phân tán, không bị phân tán ra bên ngoài, không bị trụ lại bên trong, không chấp thủ, không bị xao động, thì trong tương lai, sự phát sinh của khổ đau, sự sinh, già, chết sẽ không có.’
Tesaṃ no, āvuso kaccāna, amhākaṃ, acirapakkantassa bhagavato, etadahosi – ‘idaṃ kho no, āvuso, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho – tathā tathā, bhikkhave, bhikkhu upaparikkheyya, yathā yathā upaparikkhato bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭaṃ ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ anupādāya na paritasseyya.
Then, Friend Kaccāna, not long after the Blessed One had departed, it occurred to us: ‘Friends, the Blessed One has given us a summary statement, and without analyzing its meaning in detail, he has risen from his seat and entered the monastery, saying: In whatever way, bhikkhus, a bhikkhu should examine himself, in that way, when he examines himself, his consciousness would not be scattered or dispersed externally, it would not be established internally, and without clinging, he would not be agitated.
Này Hiền giả Kaccāna, sau khi Đức Thế Tôn vừa rời đi, chúng tôi suy nghĩ: ‘Này chư Hiền, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng một cách tóm tắt điều này mà không phân tích chi tiết ý nghĩa, rồi đứng dậy khỏi chỗ ngồi và đi vào tịnh xá: Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu nên quán xét như thế nào để khi quán xét như vậy, thức của vị ấy không bị phân tán, không bị phân tán ra bên ngoài, không bị trụ lại bên trong, không chấp thủ, không bị xao động.
Bahiddhā, bhikkhave, viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṃ asaṇṭhite anupādāya aparitassato āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo na hotī’ti.
Bhikkhus, when consciousness is not scattered or dispersed externally, and not established internally, and without clinging, he is not agitated, there is no arising of future birth, aging, death, and suffering.’
Này các Tỳ-khưu, khi thức không bị phân tán, không bị phân tán ra bên ngoài, không bị trụ lại bên trong, không chấp thủ, không bị xao động, thì trong tương lai, sự phát sinh của khổ đau, sự sinh, già, chết sẽ không có.’
Ko nu kho imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajeyyā’’ti.
Now who might analyze in detail the meaning of this summary statement given by the Blessed One, the meaning of which has not been analyzed in detail?”
Ai có thể phân tích chi tiết ý nghĩa của lời giáo huấn tóm tắt này mà Đức Thế Tôn đã thuyết giảng mà không phân tích chi tiết ý nghĩa?”
‘‘Tesaṃ no, āvuso kaccāna, amhākaṃ etadahosi – ‘ayaṃ kho āyasmā mahākaccāno satthu ceva saṃvaṇṇito, sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ.
“Then, Friend Kaccāna, it occurred to us: ‘This Venerable Mahākaccāna is praised by the Teacher and held in esteem by his discerning fellow monastics.
“Này Hiền giả Kaccāna, chúng tôi suy nghĩ: ‘Này chư Hiền, Tôn giả Mahākaccāna đã được Đức Đạo Sư tán thán, và được các Phạm hạnh tri thức tôn kính.
Pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajituṃ.
Venerable Mahākaccāna is able to analyze in detail the meaning of this summary statement given by the Blessed One, the meaning of which has not been analyzed in detail.
Tôn giả Mahākaccāna có khả năng phân tích chi tiết ý nghĩa của lời giáo huấn tóm tắt này mà Đức Thế Tôn đã thuyết giảng mà không phân tích chi tiết ý nghĩa.
Yaṃnūna mayaṃ yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkameyyāma; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etamatthaṃ paṭipuccheyyāmā’ti – vibhajatāyasmā mahākaccāno’’ti.
Let us approach Venerable Mahākaccāna and question him about this matter’ – may Venerable Mahākaccāna analyze it for us.”
Vậy chúng ta hãy đi đến chỗ Tôn giả Mahākaccāna, và sau khi đến, hãy hỏi Tôn giả Mahākaccāna về vấn đề này’—mong Tôn giả Mahākaccāna hãy phân tích điều này.”
315. ‘‘‘Seyyathāpi, āvuso, puriso sāratthiko sāragavesī sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato atikkammeva mūlaṃ atikkamma khandhaṃ sākhāpalāse sāraṃ pariyesitabbaṃ maññeyya, evaṃ sampadamidaṃ āyasmantānaṃ satthari sammukhībhūte taṃ bhagavantaṃ atisitvā amhe etamatthaṃ paṭipucchitabbaṃ maññatha.
315. ‘‘‘Just as, friends, a person needing heartwood, seeking heartwood, searching for heartwood, going past the root and past the trunk of a great, standing, heartwood-bearing tree, might think that heartwood should be sought in its branches and leaves. In the same way, you venerable ones, having overlooked the Blessed One, the Teacher, who is present, think that you should question us about this matter.
315. ‘‘‘Thưa các Tôn giả, ví như một người cần lõi cây, tìm lõi cây, đi tìm lõi cây, sau khi vượt qua gốc cây, vượt qua thân cây của một cây đại thọ có lõi, lại nghĩ rằng mình phải tìm lõi ở cành và lá, cũng vậy, các Tôn giả đã vượt qua Thế Tôn, khi Ngài đang hiện diện, lại nghĩ rằng phải hỏi chúng tôi về vấn đề này.
So hāvuso, bhagavā jānaṃ jānāti, passaṃ passati, cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī tathāgato.
For that Blessed One, friends, knows what is to be known, sees what is to be seen. He is the Eye, the Knowledge, the Dhamma, the Brahmā. He is the declarer, the expounder, the bringer of meaning, the giver of the Deathless, the Lord of Dhamma, the Tathāgata.
Thưa các Tôn giả, Thế Tôn ấy biết những gì cần biết, thấy những gì cần thấy, Ngài là mắt, là trí tuệ, là Pháp, là Phạm thiên, là người nói, người thuyết giảng, người dẫn dắt đến mục đích, người ban tặng bất tử, là chủ của Pháp, là Như Lai.
So ceva panetassa kālo ahosi yaṃ bhagavantaṃyeva etamatthaṃ paṭipuccheyyātha; yathā vo bhagavā byākareyya tathā naṃ dhāreyyāthā’’’ti.
Now was indeed the time for you to question the Blessed One about this matter; and you should retain it as the Blessed One would explain it to you.’’’
Và đây chính là thời điểm thích hợp để các Tôn giả hỏi Thế Tôn về vấn đề này; các Tôn giả nên ghi nhớ những gì Thế Tôn đã giải thích cho các Tôn giả’’’.
‘Addhāvuso kaccāna, bhagavā jānaṃ jānāti, passaṃ passati, cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī tathāgato.
‘Certainly, friend Kaccāna, the Blessed One knows what is to be known, sees what is to be seen. He is the Eye, the Knowledge, the Dhamma, the Brahmā. He is the declarer, the expounder, the bringer of meaning, the giver of the Deathless, the Lord of Dhamma, the Tathāgata.
‘Thưa Tôn giả Kaccāna, chắc chắn Thế Tôn biết những gì cần biết, thấy những gì cần thấy, Ngài là mắt, là trí tuệ, là Pháp, là Phạm thiên, là người nói, người thuyết giảng, người dẫn dắt đến mục đích, người ban tặng bất tử, là chủ của Pháp, là Như Lai.
So ceva panetassa kālo ahosi yaṃ bhagavantaṃyeva etamatthaṃ paṭipuccheyyāma; yathā no bhagavā byākareyya tathā naṃ dhāreyyāma.
Now was indeed the time for us to question the Blessed One about this matter; and we would retain it as the Blessed One would explain it to us.
Và đây chính là thời điểm thích hợp để chúng tôi hỏi Thế Tôn về vấn đề này; chúng tôi sẽ ghi nhớ những gì Thế Tôn đã giải thích cho chúng tôi.
Api cāyasmā mahākaccāno satthu ceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ.
However, Venerable Mahākaccāna is praised by the Teacher and is esteemed by discerning co-practitioners.
Hơn nữa, Tôn giả Mahākaccāna được Thế Tôn tán thán và được những vị đồng Phạm hạnh có trí tuệ kính trọng.
Pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajituṃ.
And Venerable Mahākaccāna is capable of elaborating in detail the meaning of this brief discourse given by the Blessed One, the meaning of what was not expounded in detail.
Tôn giả Mahākaccāna có khả năng phân tích rộng rãi ý nghĩa của lời giảng vắn tắt mà Thế Tôn đã thuyết giảng nhưng chưa phân tích rộng rãi.
Vibhajatāyasmā mahākaccāno agaruṃ karitvā’ti.
Therefore, Venerable Mahākaccāna, please expound, without deeming it troublesome.’
Xin Tôn giả Mahākaccāna hãy phân tích mà không ngần ngại’.
‘Tena hāvuso, suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’ti.
‘Then, friends, listen, attend carefully; I shall speak.’
‘Vậy thì, thưa các Tôn giả, hãy lắng nghe, hãy chú tâm kỹ lưỡng; tôi sẽ nói’.
‘Evamāvuso’ti kho te bhikkhū āyasmato mahākaccānassa paccassosuṃ.
‘Yes, friend,’ those bhikkhus replied to Venerable Mahākaccāna.
‘Vâng, thưa Tôn giả’, các Tỳ-kheo ấy đã đáp lời Tôn giả Mahākaccāna.
Āyasmā mahākaccāno etadavoca –
Venerable Mahākaccāna said this:
Tôn giả Mahākaccāna đã nói điều này:
‘Yaṃ kho no, āvuso, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho – tathā tathā, bhikkhave, bhikkhu upaparikkheyya, yathā yathā upaparikkhato bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭaṃ ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ anupādāya na paritasseyya, bahiddhā, bhikkhave, viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṃ asaṇṭhite anupādāya aparitassato āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo na hotī’ti.
‘That which the Blessed One, friends, having given a brief discourse and without elaborating its meaning, rose from his seat and entered the monastery, saying: “In such a way, bhikkhus, a bhikkhu should investigate, that as he investigates, his consciousness is not distracted or scattered externally, not established internally, and not agitated through clinging, and when consciousness is not distracted or scattered externally, not established internally, and not agitated through clinging, the arising of suffering due to birth, aging, and death does not occur in the future”—
‘Thưa các Tôn giả, lời giảng vắn tắt mà Thế Tôn đã thuyết giảng nhưng chưa phân tích rộng rãi, rồi Ngài đứng dậy rời chỗ ngồi đi vào tịnh xá – “Này các Tỳ-kheo, Tỳ-kheo nên quán sát như thế nào, để khi quán sát như thế ấy, thức bên ngoài không bị phân tán, không bị lan rộng, không an trú bên trong, không chấp thủ mà không bị dao động; này các Tỳ-kheo, khi thức bên ngoài không bị phân tán, không bị lan rộng, không an trú bên trong, không chấp thủ mà không bị dao động, thì sự tập khởi của khổ đau do sinh, già, chết trong tương lai không còn nữa” –
Imassa kho ahaṃ, āvuso, bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmi.
I understand the meaning of this brief discourse given by the Blessed One, the meaning of what was not expounded in detail, in such an elaborate way.
Thưa các Tôn giả, tôi hiểu ý nghĩa của lời giảng vắn tắt mà Thế Tôn đã thuyết giảng nhưng chưa phân tích rộng rãi như sau.
316. ‘‘Kathañcāvuso, bahiddhā viññāṇaṃ vikkhittaṃ visaṭanti vuccati?
316. ‘‘How, friends, is consciousness said to be distracted and scattered externally?
316. ‘‘Thưa các Tôn giả, thức bên ngoài bị phân tán, bị lan rộng được gọi là như thế nào?
Idhāvuso, bhikkhuno cakkhunā rūpaṃ disvā rūpanimittānusāri viññāṇaṃ hoti rūpanimittassādagadhitaṃ* rūpanimittassādavinibandhaṃ* rūpanimittassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ bahiddhā viññāṇaṃ vikkhittaṃ visaṭanti vuccati.
Here, friends, when a bhikkhu sees a form with the eye, his consciousness follows the sign of the form, is attached to the delight in the sign of the form, bound to the delight in the sign of the form, and fettered by the delight in the sign of the form. Thus, consciousness is said to be distracted and scattered externally.
Thưa các Tôn giả, ở đây, một Tỳ-kheo khi thấy sắc bằng mắt, thức theo dấu hiệu của sắc, bị dính mắc vào sự vị ngọt của dấu hiệu của sắc, bị ràng buộc bởi sự vị ngọt của dấu hiệu của sắc, bị trói buộc bởi kiết sử của sự vị ngọt của dấu hiệu của sắc, thức bên ngoài bị phân tán, bị lan rộng được gọi là như thế.
Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya dhammanimittānusārī viññāṇaṃ hoti; dhammanimittassādagadhitaṃ dhammanimittassādavinibandhaṃ dhammanimittassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ bahiddhā viññāṇaṃ vikkhittaṃ visaṭanti vuccati.
When he hears a sound with the ear… when he smells an odor with the nose… when he tastes a flavor with the tongue… when he touches a tangible object with the body… when he cognizes a mental phenomenon with the mind, his consciousness follows the sign of the mental phenomenon, is attached to the delight in the sign of the mental phenomenon, bound to the delight in the sign of the mental phenomenon, and fettered by the delight in the sign of the mental phenomenon. Thus, consciousness is said to be distracted and scattered externally.
Khi nghe tiếng bằng tai… (tương tự như trên)… khi ngửi mùi bằng mũi… khi nếm vị bằng lưỡi… khi xúc chạm bằng thân… khi nhận biết pháp bằng ý, thức theo dấu hiệu của pháp, bị dính mắc vào sự vị ngọt của dấu hiệu của pháp, bị ràng buộc bởi sự vị ngọt của dấu hiệu của pháp, bị trói buộc bởi kiết sử của sự vị ngọt của dấu hiệu của pháp, thức bên ngoài bị phân tán, bị lan rộng được gọi là như thế.
Evaṃ kho āvuso, bahiddhā viññāṇaṃ vikkhittaṃ visaṭanti vuccati.
That is how, friends, consciousness is said to be distracted and scattered externally.
Thưa các Tôn giả, thức bên ngoài bị phân tán, bị lan rộng được gọi là như thế.
317. ‘‘Kathañcāvuso, bahiddhā viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭanti vuccati?
317. ‘‘How, friends, is consciousness said to be not distracted and not scattered externally?
317. ‘‘Thưa các Tôn giả, thức bên ngoài không bị phân tán, không bị lan rộng được gọi là như thế nào?
Idhāvuso, bhikkhuno cakkhunā rūpaṃ disvā na rūpanimittānusāri viññāṇaṃ hoti rūpanimittassādagadhitaṃ na rūpanimittassādavinibandhaṃ na rūpanimittassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ bahiddhā viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭanti vuccati.
Here, friends, when a bhikkhu sees a form with the eye, his consciousness does not follow the sign of the form, is not attached to the delight in the sign of the form, not bound to the delight in the sign of the form, and not fettered by the delight in the sign of the form. Thus, consciousness is said to be not distracted and not scattered externally.
Thưa các Tôn giả, ở đây, một Tỳ-kheo khi thấy sắc bằng mắt, thức không theo dấu hiệu của sắc, không bị dính mắc vào sự vị ngọt của dấu hiệu của sắc, không bị ràng buộc bởi sự vị ngọt của dấu hiệu của sắc, không bị trói buộc bởi kiết sử của sự vị ngọt của dấu hiệu của sắc, thức bên ngoài không bị phân tán, không bị lan rộng được gọi là như thế.
Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya na dhammanimittānusārī viññāṇaṃ hoti na dhammanimittassādagadhitaṃ na dhammanimittassādavinibandhaṃ na dhammanimittassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ bahiddhā viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭanti vuccati.
When he hears a sound with the ear… when he smells an odor with the nose… when he tastes a flavor with the tongue… when he touches a tangible object with the body… when he cognizes a mental phenomenon with the mind, his consciousness does not follow the sign of the mental phenomenon, is not attached to the delight in the sign of the mental phenomenon, not bound to the delight in the sign of the mental phenomenon, and not fettered by the delight in the sign of the mental phenomenon. Thus, consciousness is said to be not distracted and not scattered externally.
Khi nghe tiếng bằng tai… (tương tự như trên)… khi ngửi mùi bằng mũi… khi nếm vị bằng lưỡi… khi xúc chạm bằng thân… khi nhận biết pháp bằng ý, thức không theo dấu hiệu của pháp, không bị dính mắc vào sự vị ngọt của dấu hiệu của pháp, không bị ràng buộc bởi sự vị ngọt của dấu hiệu của pháp, không bị trói buộc bởi kiết sử của sự vị ngọt của dấu hiệu của pháp, thức bên ngoài không bị phân tán, không bị lan rộng được gọi là như thế.
Evaṃ kho, āvuso, bahiddhā viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭanti vuccati.
That is how, friends, consciousness is said to be not distracted and not scattered externally.
Thưa các Tôn giả, thức bên ngoài không bị phân tán, không bị lan rộng được gọi là như thế.
318. ‘‘Kathañcāvuso, ajjhattaṃ* saṇṭhitanti vuccati?
318. ‘‘How, friends, is the mind said to be established internally?
318. ‘‘Thưa các Tôn giả, tâm an trú bên trong được gọi là như thế nào?
Idhāvuso, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
Here, friends, a bhikkhu, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, enters and abides in the first jhāna, which is accompanied by vitakka and vicāra, with rapture and pleasure born of seclusion.
Thưa các Tôn giả, ở đây, một Tỳ-kheo ly dục, ly bất thiện pháp, chứng và trú Sơ thiền, một trạng thái hỷ lạc do ly dục sinh, có tầm, có tứ.
Tassa vivekajapītisukhānusāri viññāṇaṃ hoti vivekajapītisukhassādagadhitaṃ vivekajapītisukhassādavinibandhaṃ vivekajapītisukhassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ ajjhattaṃ cittaṃ saṇṭhitanti vuccati.
When his consciousness follows the rapture and pleasure born of seclusion, is attached to the delight in the rapture and pleasure born of seclusion, bound to the delight in the rapture and pleasure born of seclusion, and fettered by the delight in the rapture and pleasure born of seclusion, then the mind is said to be established internally.
Thức của vị ấy theo hỷ lạc do ly dục sinh, bị dính mắc vào sự vị ngọt của hỷ lạc do ly dục sinh, bị ràng buộc bởi sự vị ngọt của hỷ lạc do ly dục sinh, bị trói buộc bởi kiết sử của sự vị ngọt của hỷ lạc do ly dục sinh, tâm an trú bên trong được gọi là như thế.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
‘‘Furthermore, friends, with the subsiding of vitakka and vicāra, a bhikkhu enters and abides in the second jhāna, which has internal confidence and unification of mind, is without vitakka and vicāra, and has rapture and pleasure born of samādhi.
‘‘Lại nữa, thưa các Tôn giả, một Tỳ-kheo diệt tầm và tứ, nội tâm an tịnh, nhất tâm, chứng và trú Nhị thiền, một trạng thái hỷ lạc do định sinh, không tầm, không tứ.
Tassa samādhijapītisukhānusāri viññāṇaṃ hoti samādhijapītisukhassādagadhitaṃ samādhijapītisukhassādavinibandhaṃ samādhijapītisukhassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ ajjhattaṃ cittaṃ saṇṭhitanti vuccati.
When his consciousness follows the rapture and pleasure born of samādhi, is attached to the delight in the rapture and pleasure born of samādhi, bound to the delight in the rapture and pleasure born of samādhi, and fettered by the delight in the rapture and pleasure born of samādhi, then the mind is said to be established internally.
Thức của vị ấy theo hỷ lạc do định sinh, bị dính mắc vào sự vị ngọt của hỷ lạc do định sinh, bị ràng buộc bởi sự vị ngọt của hỷ lạc do định sinh, bị trói buộc bởi kiết sử của sự vị ngọt của hỷ lạc do định sinh, tâm an trú bên trong được gọi là như thế.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
‘‘Furthermore, friends, with the fading away of rapture, a bhikkhu abides in equanimity, mindful and clearly comprehending, and he experiences pleasure with the body, of which the Noble Ones declare: ‘He abides in pleasure with equanimity and mindfulness.’ He enters and abides in the third jhāna.
‘‘Lại nữa, thưa các Tôn giả, một Tỳ-kheo ly hỷ, trú xả, chánh niệm tỉnh giác, thân cảm thọ lạc, mà các bậc Thánh gọi là ‘xả niệm lạc trú’, chứng và trú Tam thiền.
Tassa upekkhānusāri viññāṇaṃ hoti upekkhāsukhassādagadhitaṃ upekkhāsukhassādavinibandhaṃ upekkhāsukhassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ ajjhattaṃ cittaṃ saṇṭhitanti vuccati.
When his consciousness follows equanimity, is attached to the delight in the pleasure of equanimity, bound to the delight in the pleasure of equanimity, and fettered by the delight in the pleasure of equanimity, then the mind is said to be established internally.
Thức của vị ấy theo xả, bị dính mắc vào sự vị ngọt của lạc do xả, bị ràng buộc bởi sự vị ngọt của lạc do xả, bị trói buộc bởi kiết sử của sự vị ngọt của lạc do xả, tâm an trú bên trong được gọi là như thế.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
‘‘Furthermore, friends, with the abandoning of pleasure and pain, and with the previous disappearance of joy and grief, a bhikkhu enters and abides in the fourth jhāna, which is neither painful nor pleasant, and is purified by equanimity and mindfulness.
‘‘Lại nữa, thưa các Tôn giả, một Tỳ-kheo xả lạc, xả khổ, diệt hỷ ưu trước đây, chứng và trú Tứ thiền, một trạng thái không khổ không lạc, xả niệm thanh tịnh.
Tassa adukkhamasukhānusāri viññāṇaṃ hoti adukkhamasukhassādagadhitaṃ adukkhamasukhassādavinibandhaṃ adukkhamasukhassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ ajjhattaṃ cittaṃ saṇṭhitanti vuccati.
When his consciousness follows what is neither painful nor pleasant, is attached to the delight in what is neither painful nor pleasant, bound to the delight in what is neither painful nor pleasant, and fettered by the delight in what is neither painful nor pleasant, then the mind is said to be established internally.
Thức của vị ấy theo không khổ không lạc, bị dính mắc vào sự vị ngọt của không khổ không lạc, bị ràng buộc bởi sự vị ngọt của không khổ không lạc, bị trói buộc bởi kiết sử của sự vị ngọt của không khổ không lạc, tâm an trú bên trong được gọi là như thế.
Evaṃ kho, āvuso, ajjhattaṃ* saṇṭhitanti vuccati.
That is how, friends, the mind is said to be established internally.
Thưa các Tôn giả, tâm an trú bên trong được gọi là như thế.
319. ‘‘Kathañcāvuso, ajjhattaṃ* asaṇṭhitanti vuccati?
319. ‘‘How, friends, is the mind said to be not established internally?
319. ‘‘Thưa các Tôn giả, tâm không an trú bên trong được gọi là như thế nào?
Idhāvuso, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
Here, friend, a bhikkhu, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states…he enters and dwells in the first jhāna.
Ở đây, này các Tỷ-kheo, một Tỷ-kheo ly dục, ly bất thiện pháp…pe… chứng và an trú thiền thứ nhất.
Tassa na vivekajapītisukhānusāri viññāṇaṃ hoti na vivekajapītisukhassādagadhitaṃ na vivekajapītisukhassādavinibandhaṃ na vivekajapītisukhassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ ajjhattaṃ cittaṃ asaṇṭhitanti vuccati.
His consciousness does not follow after the rapture and happiness born of seclusion; it is not ensnared by, not bound by, not yoked by the taste of the rapture and happiness born of seclusion, and his mind within is said to be "not established."
Thức của vị ấy không theo niềm hỷ lạc do viễn ly sinh, không bị ràng buộc bởi vị ngọt của hỷ lạc do viễn ly sinh, không bị trói buộc bởi vị ngọt của hỷ lạc do viễn ly sinh, không bị kiết sử của vị ngọt của hỷ lạc do viễn ly sinh trói buộc. Tâm bên trong được gọi là không an trú.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
“Furthermore, friend, with the abandoning of pleasure and pain, and with the previous disappearance of joy and sorrow, he enters and dwells in the fourth jhāna, which is neither painful nor pleasant, with purity of mindfulness due to equanimity.
“Lại nữa, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo ấy xả lạc, xả khổ, diệt hỷ ưu đã có từ trước, chứng và an trú thiền thứ tư, không khổ không lạc, xả niệm thanh tịnh.
Tassa na adukkhamasukhānusāri viññāṇaṃ hoti na adukkhamasukhassādagadhitaṃ na adukkhamasukhassādavinibandhaṃ na adukkhamasukhassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ ajjhattaṃ cittaṃ asaṇṭhitanti vuccati.
His consciousness does not follow after what is neither painful nor pleasant; it is not ensnared by, not bound by, not yoked by the taste of what is neither painful nor pleasant, and his mind within is said to be "not established."
Thức của vị ấy không theo không khổ không lạc, không bị ràng buộc bởi vị ngọt của không khổ không lạc, không bị trói buộc bởi vị ngọt của không khổ không lạc, không bị kiết sử của vị ngọt của không khổ không lạc trói buộc. Tâm bên trong được gọi là không an trú.
Evaṃ kho, āvuso, ajjhattaṃ* asaṇṭhitanti vuccati.
It is in this way, friend, that the mind within is said to be "not established."
Này các Tỷ-kheo, như vậy, tâm bên trong được gọi là không an trú.
320. ‘‘Kathañcāvuso, anupādā paritassanā hoti?
320. “And how, friends, is there agitation without clinging?
320. “Này các Tỷ-kheo, thế nào là lo âu không chấp thủ?
Idhāvuso, assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ.
Here, friends, an uninstructed ordinary person, who is not skilled in the Dhamma of the noble ones, who is untrained in the Dhamma of the noble ones, who has not seen the noble ones, who has not seen good persons, who is not skilled in the Dhamma of good persons, who is untrained in the Dhamma of good persons, regards form as self, or self as possessing form, or form as in self, or self as in form.
Ở đây, này các Tỷ-kheo, một phàm phu vô văn, không thấy các bậc Thánh, không thuần thục pháp các bậc Thánh, không được huấn luyện trong pháp các bậc Thánh; không thấy các bậc thiện sĩ, không thuần thục pháp các bậc thiện sĩ, không được huấn luyện trong pháp các bậc thiện sĩ, quán sắc là tự ngã, hoặc tự ngã có sắc, hoặc sắc ở trong tự ngã, hoặc tự ngã ở trong sắc.
Tassa taṃ rūpaṃ vipariṇamati, aññathā hoti.
That form of his changes and becomes otherwise.
Sắc ấy của vị ấy biến đổi, trở thành khác.
Tassa rūpavipariṇāmaññathābhāvā rūpavipariṇāmānuparivatti viññāṇaṃ hoti.
Due to the change and alteration of that form, his consciousness follows after that change of form.
Do sắc ấy biến đổi, trở thành khác, thức của vị ấy theo sự biến đổi của sắc.
Tassa rūpavipariṇāmānuparivattajā paritassanā dhammasamuppādā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti.
Due to his consciousness following after that change of form, anxieties and unwholesome states arise and overpower his mind.
Do sự biến đổi của sắc, những lo âu sinh khởi, những pháp bất thiện sinh khởi, bao trùm tâm vị ấy và an trú.
Cetaso pariyādānā uttāsavā ca hoti vighātavā ca apekkhavā ca anupādāya ca paritassati.
With his mind thus overpowered, he becomes afraid, distressed, and attached, and he becomes agitated without clinging.
Do tâm bị bao trùm, vị ấy trở nên sợ hãi, phiền não, luyến ái và lo âu không chấp thủ.
Vedanaṃ …pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
He regards feeling… perception… mental formations… consciousness as self, or self as possessing consciousness, or consciousness as in self, or self as in consciousness.
Vị ấy quán thọ…pe… tưởng… hành… thức là tự ngã, hoặc tự ngã có thức, hoặc thức ở trong tự ngã, hoặc tự ngã ở trong thức.
Tassa taṃ viññāṇaṃ vipariṇamati, aññathā hoti.
That consciousness of his changes and becomes otherwise.
Thức ấy của vị ấy biến đổi, trở thành khác.
Tassa viññāṇavipariṇāmaññathābhāvā viññāṇavipariṇāmānuparivatti viññāṇaṃ hoti.
Due to the change and alteration of that consciousness, his consciousness follows after that change of consciousness.
Do thức ấy biến đổi, trở thành khác, thức của vị ấy theo sự biến đổi của thức.
Tassa viññāṇavipariṇāmānuparivattajā paritassanā dhammasamuppādā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti.
Due to his consciousness following after that change of consciousness, anxieties and unwholesome states arise and overpower his mind.
Do sự biến đổi của thức, những lo âu sinh khởi, những pháp bất thiện sinh khởi, bao trùm tâm vị ấy và an trú.
Cetaso pariyādānā uttāsavā ca hoti vighātavā ca apekkhavā ca anupādāya ca paritassati.
With his mind thus overpowered, he becomes afraid, distressed, and attached, and he becomes agitated without clinging.
Do tâm bị bao trùm, vị ấy trở nên sợ hãi, phiền não, luyến ái và lo âu không chấp thủ.
Evaṃ kho, āvuso, anupādā paritassanā hoti.
It is in this way, friends, that there is agitation without clinging.
Này các Tỷ-kheo, như vậy, lo âu không chấp thủ xảy ra.
321. ‘‘Kathañcāvuso, anupādānā aparitassanā hoti?
321. “And how, friends, is there non-agitation without clinging?
321. “Này các Tỷ-kheo, thế nào là không lo âu không chấp thủ?
Idhāvuso, sutavā ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinīto sappurisānaṃ dassāvī sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvinīto na rūpaṃ attato samanupassati na rūpavantaṃ vā attānaṃ na attani vā rūpaṃ na rūpasmiṃ vā attānaṃ.
Here, friends, a well-instructed noble disciple, who has seen the noble ones, who is skilled in the Dhamma of the noble ones, who is well-trained in the Dhamma of the noble ones, who has seen good persons, who is skilled in the Dhamma of good persons, who is well-trained in the Dhamma of good persons, does not regard form as self, or self as possessing form, or form as in self, or self as in form.
Ở đây, này các Tỷ-kheo, một Thánh đệ tử đa văn, thấy các bậc Thánh, thuần thục pháp các bậc Thánh, được huấn luyện trong pháp các bậc Thánh; thấy các bậc thiện sĩ, thuần thục pháp các bậc thiện sĩ, được huấn luyện trong pháp các bậc thiện sĩ, không quán sắc là tự ngã, không quán tự ngã có sắc, không quán sắc ở trong tự ngã, không quán tự ngã ở trong sắc.
Tassa taṃ rūpaṃ vipariṇamati, aññathā hoti.
That form of his changes and becomes otherwise.
Sắc ấy của vị ấy biến đổi, trở thành khác.
Tassa rūpavipariṇāmaññathābhāvā na ca rūpavipariṇāmānuparivatti viññāṇaṃ hoti.
Due to the change and alteration of that form, his consciousness does not follow after that change of form.
Do sắc ấy biến đổi, trở thành khác, thức của vị ấy không theo sự biến đổi của sắc.
Tassa na rūpavipariṇāmānuparivattajā paritassanā dhammasamuppādā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti.
Due to his consciousness not following after that change of form, anxieties and unwholesome states do not arise and overpower his mind.
Do sự biến đổi của sắc, những lo âu sinh khởi, những pháp bất thiện sinh khởi, không bao trùm tâm vị ấy và không an trú.
Cetaso pariyādānā na cevuttāsavā* hoti na ca vighātavā na ca apekkhavā anupādāya ca na paritassati.
With his mind not overpowered, he is neither afraid, nor distressed, nor attached, and he is not agitated without clinging.
Do tâm không bị bao trùm, vị ấy không sợ hãi, không phiền não, không luyến ái và không lo âu không chấp thủ.
Na vedanaṃ… na saññaṃ… na saṅkhāre… na viññāṇaṃ attato samanupassati na viññāṇavantaṃ vā attānaṃ na attani vā viññāṇaṃ na viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
He does not regard feeling… perception… mental formations… consciousness as self, or self as possessing consciousness, or consciousness as in self, or self as in consciousness.
Vị ấy không quán thọ… không quán tưởng… không quán hành… không quán thức là tự ngã, không quán tự ngã có thức, không quán thức ở trong tự ngã, không quán tự ngã ở trong thức.
Tassa taṃ viññāṇaṃ vipariṇamati, aññathā hoti.
That consciousness of his changes and becomes otherwise.
Thức ấy của vị ấy biến đổi, trở thành khác.
Tassa viññāṇavipariṇāmaññathābhāvā na ca viññāṇavipariṇāmānuparivatti viññāṇaṃ hoti.
Due to the change and alteration of that consciousness, his consciousness does not follow after that change of consciousness.
Do thức ấy biến đổi, trở thành khác, thức của vị ấy không theo sự biến đổi của thức.
Tassa na viññāṇavipariṇāmānuparivattajā paritassanā dhammasamuppādā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti.
Due to his consciousness not following after that change of consciousness, anxieties and unwholesome states do not arise and overpower his mind.
Do sự biến đổi của thức, những lo âu sinh khởi, những pháp bất thiện sinh khởi, không bao trùm tâm vị ấy và không an trú.
Cetaso pariyādānā na cevuttāsavā hoti na ca vighātavā na ca apekkhavā, anupādāya ca na paritassati.
With his mind not overpowered, he is neither afraid, nor distressed, nor attached, and he is not agitated without clinging.
Do tâm không bị bao trùm, vị ấy không sợ hãi, không phiền não, không luyến ái và không lo âu không chấp thủ.
Evaṃ kho, āvuso, anupādā aparitassanā hoti.
It is in this way, friends, that there is non-agitation without clinging.
Này các Tỷ-kheo, như vậy, không lo âu không chấp thủ xảy ra.
‘‘Yaṃ kho no, āvuso, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho – ‘tathā tathā, bhikkhave, bhikkhu upaparikkheyya yathā yathā upaparikkhato bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭaṃ, ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ anupādāya na paritasseyya.
“Friends, the Blessed One having given a brief summary and having risen from his seat and entered his dwelling, said: ‘Bhikkhus, a bhikkhu should examine himself in such a way that his consciousness is not externally scattered and diffused, and internally not established, and without clinging he is not agitated.
“Này các Tỷ-kheo, Đức Thế Tôn đã tóm tắt bài giảng này, rồi đứng dậy rời chỗ ngồi đi vào tịnh xá – ‘Này các Tỷ-kheo, một Tỷ-kheo nên quán sát như thế nào, để khi quán sát như thế, thức bên ngoài của vị ấy không bị phân tán, không bị rải rác, tâm bên trong không an trú, không lo âu không chấp thủ.
Bahiddhā, bhikkhave, viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṃ asaṇṭhite anupādāya aparitassato āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo na hotī’ti.
Bhikkhus, when consciousness is not externally scattered and diffused, and internally not established, and there is non-agitation without clinging, then in the future there is no arising of the suffering of birth, aging, and death.’
Này các Tỷ-kheo, khi thức bên ngoài không bị phân tán, không bị rải rác, tâm bên trong không an trú, không lo âu không chấp thủ, thì trong tương lai sẽ không có sự sinh khởi, tập khởi của sinh, già, chết, khổ.’
Imassa kho ahaṃ, āvuso, bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmi.
This is how I, friends, understand in detail the meaning of the Blessed One’s brief summary, the meaning of which was not explained in detail.
Này các Tỷ-kheo, tôi hiểu ý nghĩa của bài giảng tóm tắt này của Đức Thế Tôn như thế đó.
Ākaṅkhamānā ca pana tumhe āyasmanto bhagavantaṃyeva upasaṅkamitvā etamatthaṃ paṭipuccheyyātha; yathā vo bhagavā byākaroti tathā naṃ dhāreyyāthā’’ti.
If you, venerable ones, wish, you may approach the Blessed One himself and ask him about this matter; you should bear it in mind as the Blessed One explains it to you.”
Nếu các Tôn giả muốn, hãy đến hỏi Đức Thế Tôn về vấn đề này; các Tôn giả hãy ghi nhớ những gì Đức Thế Tôn giải thích.”
‘‘Yaṃ kho no, bhante, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho – ‘tathā tathā, bhikkhave, bhikkhu upaparikkheyya yathā yathā upaparikkhato bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭaṃ, ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ anupādāya na paritasseyya.
“Venerable sir, the Blessed One, having given a brief summary and having risen from his seat and entered his dwelling, said: ‘Bhikkhus, a bhikkhu should examine himself in such a way that his consciousness is not externally scattered and diffused, and internally not established, and without clinging he is not agitated.
“Bạch Đức Thế Tôn, Đức Thế Tôn đã tóm tắt bài giảng này, rồi đứng dậy rời chỗ ngồi đi vào tịnh xá – ‘Này các Tỷ-kheo, một Tỷ-kheo nên quán sát như thế nào, để khi quán sát như thế, thức bên ngoài của vị ấy không bị phân tán, không bị rải rác, tâm bên trong không an trú, không lo âu không chấp thủ.
Bahiddhā, bhikkhave, viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṃ asaṇṭhite anupādāya aparitassato āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo na hotī’’’ti.
Bhikkhus, when consciousness is not externally scattered and diffused, and internally not established, and there is non-agitation without clinging, then in the future there is no arising of the suffering of birth, aging, and death.’”
Này các Tỷ-kheo, khi thức bên ngoài không bị phân tán, không bị rải rác, tâm bên trong không an trú, không lo âu không chấp thủ, thì trong tương lai sẽ không có sự sinh khởi, tập khởi của sinh, già, chết, khổ.’”
‘‘Tesaṃ no, bhante, amhākaṃ, acirapakkantassa bhagavato, etadahosi – ‘idaṃ kho no, āvuso, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho – tathā tathā, bhikkhave, bhikkhu upaparikkheyya, yathā yathā upaparikkhato bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭaṃ, ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ anupādāya na paritasseyya.
‘‘Bhante, after the Blessed One had departed not long ago, this thought occurred to us: ‘Friends, the Blessed One has given a brief statement, and without elaborating on its meaning, has risen from his seat and entered the monastery: “Monks, a bhikkhu should observe in such a way that, as he observes, his consciousness is not externally scattered or diffused, and internally it is not established without clinging, nor does he become agitated.
“Thưa Tôn giả, chúng con, sau khi Thế Tôn vừa mới rời đi, đã nghĩ rằng: ‘Này các hiền giả, Thế Tôn đã thuyết một đề mục tóm tắt mà không phân tích ý nghĩa chi tiết, rồi Ngài đã đứng dậy khỏi chỗ ngồi và đi vào tịnh xá – “Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu nên quán sát như thế nào, để khi quán sát như thế, thức của vị ấy bên ngoài không bị phân tán, không bị lan rộng, bên trong không an trú, không chấp thủ, không bị xao động.
Bahiddhā, bhikkhave, viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṃ asaṇṭhite anupādāya aparitassato āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo na hotīti.
Monks, when consciousness is not externally scattered or diffused, and internally it is not established without clinging, and one is not agitated, then in the future there is no arising of the suffering mass of birth, aging, and death.”
Này các Tỳ-khưu, khi thức bên ngoài không bị phân tán, không bị lan rộng, bên trong không an trú, không chấp thủ, không bị xao động, thì sự sinh khởi của khổ do sinh, già, chết trong tương lai sẽ không có.”
Ko nu kho imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajeyyā’ti?
Now, who could elaborate on the meaning of this brief statement given by the Blessed One, which has not been expounded in detail?’
Ai có thể phân tích ý nghĩa chi tiết của đề mục tóm tắt này mà Thế Tôn đã thuyết nhưng chưa phân tích ý nghĩa chi tiết?’
Tesaṃ no, bhante, amhākaṃ etadahosi – ‘ayaṃ kho āyasmā mahākaccāno satthu ceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ.
Bhante, this thought occurred to us: ‘Indeed, this Venerable Mahākaccāna has been praised by the Teacher and is esteemed by discerning fellow practitioners.
Thưa Tôn giả, chúng con đã nghĩ rằng: ‘Đại đức Mahākaccāna này đã được Bậc Đạo Sư tán thán và được các vị đồng Phạm hạnh có trí kính trọng.
Pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajituṃ.
And Venerable Mahākaccāna is capable of elaborating on the meaning of this brief statement given by the Blessed One, which has not been expounded in detail.
Đại đức Mahākaccāna có khả năng phân tích ý nghĩa chi tiết của đề mục tóm tắt này mà Thế Tôn đã thuyết nhưng chưa phân tích ý nghĩa chi tiết.
Yaṃnūna mayaṃ yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkameyyāma; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etamatthaṃ paṭipuccheyyāmā’ti.
What if we were to go to Venerable Mahākaccāna; having approached him, we could ask Venerable Mahākaccāna about this matter?’
Vậy chúng ta hãy đi đến chỗ Đại đức Mahākaccāna; sau khi đến, chúng ta sẽ hỏi Đại đức Mahākaccāna về vấn đề này.’
‘‘Paṇḍito, bhikkhave, mahākaccāno; mahāpañño, bhikkhave, mahākaccāno.
‘‘Monks, Mahākaccāna is wise; Monks, Mahākaccāna is greatly discerning.
“Này các Tỳ-khưu, Mahākaccāna là bậc hiền trí; này các Tỳ-khưu, Mahākaccāna là bậc đại trí.
Maṃ cepi tumhe, bhikkhave, etamatthaṃ paṭipuccheyyātha, ahampi evamevaṃ byākareyyaṃ yathā taṃ mahākaccānena byākataṃ.
If you yourselves, monks, were to ask me about this matter, I would expound it in precisely the same way as Mahākaccāna expounded it.
Này các Tỳ-khưu, nếu các con hỏi Như Lai về vấn đề này, Như Lai cũng sẽ giải thích đúng như cách Mahākaccāna đã giải thích.
Eso cevetassa* attho.
That is precisely its meaning.
Đó chính là ý nghĩa của nó.
Evañca naṃ dhāreyyāthā’’ti.
Thus should you remember it.’’
Các con hãy ghi nhớ nó như vậy.”
323. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
323. Thus have I heard: At one time the Blessed One was staying in Sāvatthī, in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery.
323. Tôi nghe như vầy: Một thời, Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, trong khu vườn Jetavana của ông Anāthapiṇḍika.
Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi ‘‘bhikkhavo’’ti.
There the Blessed One addressed the bhikkhus, saying, ‘‘Bhikkhus.’’
Tại đấy, Thế Tôn gọi các Tỳ-khưu: “Này các Tỳ-khưu!”
‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
‘‘Bhante,’’ those bhikkhus replied to the Blessed One.
Các Tỳ-khưu ấy vâng đáp Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn.”
Bhagavā etadavoca – ‘‘araṇavibhaṅgaṃ vo, bhikkhave, desessāmi.
The Blessed One said this: ‘‘Monks, I will teach you the Araṇavibhaṅga.
Thế Tôn đã nói điều này: “Này các Tỳ-khưu, Như Lai sẽ thuyết cho các con về sự phân tích vô tranh (araṇa-vibhaṅga).
Taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’’ti.
Listen to it, pay close attention; I will speak.’’
Hãy lắng nghe điều đó, hãy chú ý kỹ; Như Lai sẽ thuyết.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
‘‘Yes, Bhante,’’ those bhikkhus replied to the Blessed One.
“Vâng, bạch Thế Tôn,” các Tỳ-khưu ấy vâng đáp Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One said this:
Thế Tôn đã nói điều này:
‘‘Na kāmasukhamanuyuñjeyya hīnaṃ gammaṃ pothujjanikaṃ anariyaṃ anatthasaṃhitaṃ, na ca attakilamathānuyogamanuyuñjeyya dukkhaṃ anariyaṃ anatthasaṃhitaṃ.
One should not indulge in sensual pleasures, which are low, vulgar, worldly, ignoble, and unbeneficial; nor should one indulge in self-mortification, which is painful, ignoble, and unbeneficial.
“Không nên đắm mình trong sự hưởng thụ dục lạc, là thấp kém, thô tục, phàm phu, không cao thượng, không liên hệ đến lợi ích; cũng không nên đắm mình trong sự hành hạ bản thân, là khổ đau, không cao thượng, không liên hệ đến lợi ích.
Ete kho, bhikkhave* , ubho ante anupagamma majjhimā paṭipadā tathāgatena abhisambuddhā, cakkhukaraṇī ñāṇakaraṇī upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati.
Monks, without approaching these two extremes, the Middle Path has been fully awakened by the Tathāgata, which produces vision, produces knowledge, and leads to peace, direct knowledge, full awakening, and Nibbāna.
Này các Tỳ-khưu, tránh xa hai cực đoan này, con đường trung đạo đã được Như Lai giác ngộ hoàn toàn, làm phát sinh nhãn quan, làm phát sinh trí tuệ, dẫn đến sự an tịnh, sự thắng trí, sự giác ngộ, sự Niết-bàn.
Ussādanañca jaññā, apasādanañca jaññā; ussādanañca ñatvā apasādanañca ñatvā nevussādeyya, na apasādeyya* , dhammameva deseyya.
One should know what is exalting, and one should know what is disparaging; having known what is exalting and having known what is disparaging, one should neither exalt nor disparage, but only teach the Dhamma.
Nên biết sự tán dương, nên biết sự chê bai; sau khi biết sự tán dương và biết sự chê bai, không nên tán dương cũng không nên chê bai, chỉ nên thuyết pháp.
Sukhavinicchayaṃ jaññā; sukhavinicchayaṃ ñatvā ajjhattaṃ sukhamanuyuñjeyya.
One should know the resolution of happiness; having known the resolution of happiness, one should indulge in happiness inwardly.
Nên biết sự quyết định về hạnh phúc; sau khi biết sự quyết định về hạnh phúc, nên đắm mình trong hạnh phúc nội tại.
Rahovādaṃ na bhāseyya, sammukhā na khīṇaṃ* bhaṇe.
One should not speak in secret, nor speak harshly in public.
Không nên nói lời chỉ trích kín đáo, không nên nói lời khiếm nhã trước mặt.
Ataramānova bhāseyya, no taramāno.
One should speak unhurriedly, not hurriedly.
Nên nói một cách không vội vã, không vội vàng.
Janapadaniruttiṃ nābhiniveseyya, samaññaṃ nātidhāveyyāti – ayamuddeso araṇavibhaṅgassa.
One should not cling to provincial dialects, nor should one overstep common usage—this is the summary of the Araṇavibhaṅga.
Không nên bám chấp vào ngôn ngữ địa phương, không nên vượt quá quy ước – đây là đề mục tóm tắt của sự phân tích vô tranh.
324. ‘‘‘Na kāmasukhamanuyuñjeyya hīnaṃ gammaṃ pothujjanikaṃ anariyaṃ anatthasaṃhitaṃ, na ca attakilamathānuyogamanuyuñjeyya dukkhaṃ anariyaṃ anatthasaṃhita’nti – iti kho panetaṃ vuttaṃ; kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
324. ‘‘‘One should not indulge in sensual pleasures, which are low, vulgar, worldly, ignoble, and unbeneficial; nor should one indulge in self-mortification, which is painful, ignoble, and unbeneficial’—so it has been said; with reference to what was this said?
324. “‘Không nên đắm mình trong sự hưởng thụ dục lạc, là thấp kém, thô tục, phàm phu, không cao thượng, không liên hệ đến lợi ích; cũng không nên đắm mình trong sự hành hạ bản thân, là khổ đau, không cao thượng, không liên hệ đến lợi ích’ – điều này đã được nói như vậy; điều này đã được nói liên quan đến cái gì?
Yo kāmapaṭisandhisukhino somanassānuyogo hīno gammo pothujjaniko anariyo anatthasaṃhito, sadukkho eso dhammo saupaghāto saupāyāso sapariḷāho; micchāpaṭipadā.
That indulgence in happiness and joy connected with sensual rebirth is low, vulgar, worldly, ignoble, and unbeneficial; that phenomenon is accompanied by suffering, by affliction, by distress, and by fever; it is a wrong practice.
Sự đắm mình trong hoan hỷ, hạnh phúc do sự tái sinh trong dục giới, là thấp kém, thô tục, phàm phu, không cao thượng, không liên hệ đến lợi ích, pháp ấy là khổ, có sự tổn hại, có sự phiền não, có sự thiêu đốt; đó là tà đạo.
Yo kāmapaṭisandhisukhino somanassānuyogaṃ ananuyogo hīnaṃ gammaṃ pothujjanikaṃ anariyaṃ anatthasaṃhitaṃ, adukkho eso dhammo anupaghāto anupāyāso apariḷāho; sammāpaṭipadā.
That non-indulgence in happiness and joy connected with sensual rebirth, which is low, vulgar, worldly, ignoble, and unbeneficial, that phenomenon is not accompanied by suffering, not by affliction, not by distress, and not by fever; it is a right practice.
Sự không đắm mình trong hoan hỷ, hạnh phúc do sự tái sinh trong dục giới, là thấp kém, thô tục, phàm phu, không cao thượng, không liên hệ đến lợi ích, pháp ấy không khổ, không có sự tổn hại, không có sự phiền não, không có sự thiêu đốt; đó là chánh đạo.
Yo attakilamathānuyogo dukkho anariyo anatthasaṃhito, sadukkho eso dhammo saupaghāto saupāyāso sapariḷāho; micchāpaṭipadā.
That indulgence in self-mortification, which is painful, ignoble, and unbeneficial, that phenomenon is accompanied by suffering, by affliction, by distress, and by fever; it is a wrong practice.
Sự hành hạ bản thân, là khổ đau, không cao thượng, không liên hệ đến lợi ích, pháp ấy là khổ, có sự tổn hại, có sự phiền não, có sự thiêu đốt; đó là tà đạo.
Yo attakilamathānuyogaṃ ananuyogo dukkhaṃ anariyaṃ anatthasaṃhitaṃ, adukkho eso dhammo anupaghāto anupāyāso apariḷāho; sammāpaṭipadā.
That non-indulgence in self-mortification, which is painful, ignoble, and unbeneficial, that phenomenon is not accompanied by suffering, not by affliction, not by distress, and not by fever; it is a right practice.
Sự không hành hạ bản thân, là khổ đau, không cao thượng, không liên hệ đến lợi ích, pháp ấy không khổ, không có sự tổn hại, không có sự phiền não, không có sự thiêu đốt; đó là chánh đạo.
‘Na kāmasukhamanuyuñjeyya hīnaṃ gammaṃ pothujjanikaṃ anariyaṃ anatthasaṃhitaṃ, na ca attakilamathānuyogaṃ anuyuñjeyya dukkhaṃ anariyaṃ anatthasaṃhita’nti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘One should not indulge in sensual pleasures, which are low, vulgar, worldly, ignoble, and unbeneficial; nor should one indulge in self-mortification, which is painful, ignoble, and unbeneficial’—what was said, was said with reference to this.
‘Không nên đắm mình trong sự hưởng thụ dục lạc, là thấp kém, thô tục, phàm phu, không cao thượng, không liên hệ đến lợi ích; cũng không nên đắm mình trong sự hành hạ bản thân, là khổ đau, không cao thượng, không liên hệ đến lợi ích’ – điều đã được nói ấy, đã được nói liên quan đến điều này.
325. ‘‘‘Ete kho ubho ante anupagamma majjhimā paṭipadā tathāgatena abhisambuddhā, cakkhukaraṇī ñāṇakaraṇī upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattatī’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ.
325. ‘‘‘Without approaching these two extremes, the Middle Path has been fully awakened by the Tathāgata, which produces vision, produces knowledge, and leads to peace, direct knowledge, full awakening, and Nibbāna’—so it has been said.
325. “‘Tránh xa hai cực đoan này, con đường trung đạo đã được Như Lai giác ngộ hoàn toàn, làm phát sinh nhãn quan, làm phát sinh trí tuệ, dẫn đến sự an tịnh, sự thắng trí, sự giác ngộ, sự Niết-bàn’ – điều này đã được nói như vậy.
Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
With reference to what was this said?
Điều này đã được nói liên quan đến cái gì?
Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvācā, sammākammanto, sammāājīvo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi.
It is precisely this Noble Eightfold Path, that is: right view, right intention, right speech, right action, right livelihood, right effort, right mindfulness, right concentration.
Chính là Bát Chánh Đạo cao quý này, tức là: chánh kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định.
‘Ete kho ubho ante anupagamma majjhimā paṭipadā tathāgatena abhisambuddhā, cakkhukaraṇī ñāṇakaraṇī upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattatī’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘Without approaching these two extremes, the Middle Path has been fully awakened by the Tathāgata, which produces vision, produces knowledge, and leads to peace, direct knowledge, full awakening, and Nibbāna’—what was said, was said with reference to this.
‘Tránh xa hai cực đoan này, con đường trung đạo đã được Như Lai giác ngộ hoàn toàn, làm phát sinh nhãn quan, làm phát sinh trí tuệ, dẫn đến sự an tịnh, sự thắng trí, sự giác ngộ, sự Niết-bàn’ – điều đã được nói ấy, đã được nói liên quan đến điều này.
326. ‘‘‘Ussādanañca jaññā, apasādanañca jaññā; ussādanañca ñatvā apasādanañca ñatvā nevussādeyya, na apasādeyya, dhammameva deseyyā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ.
326. ‘‘‘One should know what is exalting, and one should know what is disparaging; having known what is exalting and having known what is disparaging, one should neither exalt nor disparage, but only teach the Dhamma’—so it has been said.
326. “‘Nên biết sự tán dương, nên biết sự chê bai; sau khi biết sự tán dương và biết sự chê bai, không nên tán dương cũng không nên chê bai, chỉ nên thuyết pháp’ – điều này đã được nói như vậy.
Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
With reference to what was this said?
Điều này đã được nói liên quan đến cái gì?
Kathañca, bhikkhave, ussādanā ca hoti apasādanā ca, no ca dhammadesanā?
And how, monks, is there both exalting and disparaging, but not a teaching of the Dhamma?
Này các Tỳ-khưu, sự tán dương và sự chê bai là như thế nào, và không phải là sự thuyết pháp?
‘Ye kāmapaṭisandhisukhino somanassānuyogaṃ anuyuttā hīnaṃ gammaṃ pothujjanikaṃ anariyaṃ anatthasaṃhitaṃ, sabbe te sadukkhā saupaghātā saupāyāsā sapariḷāhā micchāpaṭipannā’ti – iti vadaṃ* ittheke apasādeti.
‘All those who indulge in happiness and joy connected with sensual rebirth, which is low, vulgar, worldly, ignoble, and unbeneficial, all of them are accompanied by suffering, by affliction, by distress, and by fever; they are wrongly practicing’—by saying this, one disparages some here.
‘Những ai đắm mình trong hoan hỷ, hạnh phúc do sự tái sinh trong dục giới, là thấp kém, thô tục, phàm phu, không cao thượng, không liên hệ đến lợi ích, tất cả những người ấy đều khổ, có sự tổn hại, có sự phiền não, có sự thiêu đốt, là những người theo tà đạo’ – khi nói như vậy, ở đây một số người chê bai.
‘‘‘Ye kāmapaṭisandhisukhino somanassānuyogaṃ ananuyuttā hīnaṃ gammaṃ pothujjanikaṃ anariyaṃ anatthasaṃhitaṃ, sabbe te adukkhā anupaghātā anupāyāsā apariḷāhā sammāpaṭipannā’ti – iti vadaṃ ittheke ussādeti.
‘‘‘Those who are not devoted to the pursuit of joy that arises from sensual rebirth and pleasure, which is low, vulgar, common, ignoble, and unbeneficial—all of them are free from suffering, affliction, distress, and anguish, and are rightly practiced.’ By saying this, one elevates some.
“Này các Tỳ-khưu, ‘Những ai không dấn thân vào sự gắn bó với niềm vui, sự thỏa mãn dục lạc, những điều thấp kém, thô tục, phàm phu, không cao thượng, không lợi ích, tất cả những người ấy không khổ đau, không bị tổn hại, không phiền não, không ưu sầu, là những người thực hành đúng đắn’ – khi nói như vậy, ở đây người ấy tán dương một số người.
‘‘‘Yesaṃ kesañci bhavasaṃyojanaṃ pahīnaṃ, sabbe te adukkhā anupaghātā anupāyāsā apariḷāhā sammāpaṭipannā’ti – iti vadaṃ ittheke ussādeti.
‘‘‘Those, whoever they may be, whose fetter of existence (bhava-saṃyojana) is abandoned—all of them are free from suffering, affliction, distress, and anguish, and are rightly practiced.’ By saying this, one elevates some.
“Này các Tỳ-khưu, ‘Bất cứ ai đã đoạn trừ được kiết sử hữu, tất cả những người ấy không khổ đau, không bị tổn hại, không phiền não, không ưu sầu, là những người thực hành đúng đắn’ – khi nói như vậy, ở đây người ấy tán dương một số người.
Evaṃ kho, bhikkhave, ussādanā ca hoti apasādanā ca, no ca dhammadesanā.
This, bhikkhus, is how there is elevation and disparagement, but not a teaching of the Dhamma.
Này các Tỳ-khưu, như vậy là có sự tán dương và có sự chê bai, nhưng không phải là sự thuyết giảng Dhamma.
327. ‘‘Kathañca, bhikkhave, nevussādanā hoti na apasādanā, dhammadesanā ca* ?
327. ‘‘And how, bhikkhus, is there neither elevation nor disparagement, but only a teaching of the Dhamma?
327. “Này các Tỳ-khưu, thế nào là không tán dương, không chê bai, mà chỉ là thuyết giảng Dhamma?
‘Ye kāmapaṭisandhisukhino somanassānuyogaṃ anuyuttā hīnaṃ gammaṃ pothujjanikaṃ anariyaṃ anatthasaṃhitaṃ, sabbe te sadukkhā saupaghātā saupāyāsā sapariḷāhā micchāpaṭipannā’ti – na evamāha.
One does not say: ‘Those who are devoted to the pursuit of joy that arises from sensual rebirth and pleasure, which is low, vulgar, common, ignoble, and unbeneficial—all of them are fraught with suffering, affliction, distress, and anguish, and are wrongly practiced.’
‘Những ai dấn thân vào sự gắn bó với niềm vui, sự thỏa mãn dục lạc, những điều thấp kém, thô tục, phàm phu, không cao thượng, không lợi ích, tất cả những người ấy khổ đau, bị tổn hại, phiền não, ưu sầu, là những người thực hành sai lầm’ – không nói như vậy.
‘Anuyogo ca kho, sadukkho eso dhammo saupaghāto saupāyāso sapariḷāho; micchāpaṭipadā’ti – iti vadaṃ dhammameva deseti.
Instead, one teaches the Dhamma by saying: ‘This devotion is indeed a phenomenon fraught with suffering, affliction, distress, and anguish; it is wrong practice.’
‘Sự dấn thân ấy là một pháp khổ đau, bị tổn hại, phiền não, ưu sầu; là sự thực hành sai lầm’ – khi nói như vậy, người ấy chỉ thuyết giảng Dhamma.
‘‘‘Ye kāmapaṭisandhisukhino somanassānuyogaṃ ananuyuttā hīnaṃ gammaṃ pothujjanikaṃ anariyaṃ anatthasaṃhitaṃ, sabbe te adukkhā anupaghātā anupāyāsā apariḷāhā sammāpaṭipannā’ti – na evamāha.
‘‘One does not say: ‘Those who are not devoted to the pursuit of joy that arises from sensual rebirth and pleasure, which is low, vulgar, common, ignoble, and unbeneficial—all of them are free from suffering, affliction, distress, and anguish, and are rightly practiced.’
“Này các Tỳ-khưu, ‘Những ai không dấn thân vào sự gắn bó với niềm vui, sự thỏa mãn dục lạc, những điều thấp kém, thô tục, phàm phu, không cao thượng, không lợi ích, tất cả những người ấy không khổ đau, không bị tổn hại, không phiền não, không ưu sầu, là những người thực hành đúng đắn’ – không nói như vậy.
‘Ananuyogo ca kho, adukkho eso dhammo anupaghāto anupāyāso apariḷāho; sammāpaṭipadā’ti – iti vadaṃ dhammameva deseti.
Instead, one teaches the Dhamma by saying: ‘This non-devotion is indeed a phenomenon free from suffering, affliction, distress, and anguish; it is right practice.’
‘Sự không dấn thân ấy là một pháp không khổ đau, không bị tổn hại, không phiền não, không ưu sầu; là sự thực hành đúng đắn’ – khi nói như vậy, người ấy chỉ thuyết giảng Dhamma.
‘‘‘Ye attakilamathānuyogaṃ anuyuttā dukkhaṃ anariyaṃ anatthasaṃhitaṃ, sabbe te sadukkhā saupaghātā saupāyāsā sapariḷāhā micchāpaṭipannā’ti – na evamāha.
‘‘One does not say: ‘Those who are devoted to the practice of self-mortification, which is painful, ignoble, and unbeneficial—all of them are fraught with suffering, affliction, distress, and anguish, and are wrongly practiced.’
“Này các Tỳ-khưu, ‘Những ai dấn thân vào sự khổ hạnh ép mình, khổ đau, không cao thượng, không lợi ích, tất cả những người ấy khổ đau, bị tổn hại, phiền não, ưu sầu, là những người thực hành sai lầm’ – không nói như vậy.
‘Anuyogo ca kho, sadukkho eso dhammo saupaghāto saupāyāso sapariḷāho; micchāpaṭipadā’ti – iti vadaṃ dhammameva deseti.
Instead, one teaches the Dhamma by saying: ‘This devotion is indeed a phenomenon fraught with suffering, affliction, distress, and anguish; it is wrong practice.’
‘Sự dấn thân ấy là một pháp khổ đau, bị tổn hại, phiền não, ưu sầu; là sự thực hành sai lầm’ – khi nói như vậy, người ấy chỉ thuyết giảng Dhamma.
‘‘‘Ye attakilamathānuyogaṃ ananuyuttā dukkhaṃ anariyaṃ anatthasaṃhitaṃ, sabbe te adukkhā anupaghātā anupāyāsā apariḷāhā sammāpaṭipannā’ti – na evamāha.
‘‘One does not say: ‘Those who are not devoted to the practice of self-mortification, which is painful, ignoble, and unbeneficial—all of them are free from suffering, affliction, distress, and anguish, and are rightly practiced.’
“Này các Tỳ-khưu, ‘Những ai không dấn thân vào sự khổ hạnh ép mình, khổ đau, không cao thượng, không lợi ích, tất cả những người ấy không khổ đau, không bị tổn hại, không phiền não, không ưu sầu, là những người thực hành đúng đắn’ – không nói như vậy.
‘Ananuyogo ca kho, adukkho eso dhammo anupaghāto anupāyāso apariḷāho; sammāpaṭipadā’ti – iti vadaṃ dhammameva deseti.
Instead, one teaches the Dhamma by saying: ‘This non-devotion is indeed a phenomenon free from suffering, affliction, distress, and anguish; it is right practice.’
‘Sự không dấn thân ấy là một pháp không khổ đau, không bị tổn hại, không phiền não, không ưu sầu; là sự thực hành đúng đắn’ – khi nói như vậy, người ấy chỉ thuyết giảng Dhamma.
‘‘‘Yesaṃ kesañci bhavasaṃyojanaṃ appahīnaṃ, sabbe te sadukkhā saupaghātā saupāyāsā sapariḷāhā micchāpaṭipannā’ti – na evamāha.
‘‘One does not say: ‘Those, whoever they may be, whose fetter of existence (bhava-saṃyojana) is not abandoned—all of them are fraught with suffering, affliction, distress, and anguish, and are wrongly practiced.’
“Này các Tỳ-khưu, ‘Bất cứ ai chưa đoạn trừ được kiết sử hữu, tất cả những người ấy khổ đau, bị tổn hại, phiền não, ưu sầu, là những người thực hành sai lầm’ – không nói như vậy.
‘Bhavasaṃyojane ca kho appahīne bhavopi appahīno hotī’ti – iti vadaṃ dhammameva deseti.
Instead, one teaches the Dhamma by saying: ‘When the fetter of existence (bhava-saṃyojana) is not abandoned, existence itself is not abandoned.’
‘Khi kiết sử hữu chưa được đoạn trừ, hữu cũng chưa được đoạn trừ’ – khi nói như vậy, người ấy chỉ thuyết giảng Dhamma.
‘‘‘Yesaṃ kesañci bhavasaṃyojanaṃ pahīnaṃ, sabbe te adukkhā anupaghātā anupāyāsā apariḷāhā sammāpaṭipannā’ti – na evamāha.
‘‘One does not say: ‘Those, whoever they may be, whose fetter of existence (bhava-saṃyojana) is abandoned—all of them are free from suffering, affliction, distress, and anguish, and are rightly practiced.’
“Này các Tỳ-khưu, ‘Bất cứ ai đã đoạn trừ được kiết sử hữu, tất cả những người ấy không khổ đau, không bị tổn hại, không phiền não, không ưu sầu, là những người thực hành đúng đắn’ – không nói như vậy.
‘Bhavasaṃyojane ca kho pahīne bhavopi pahīno hotī’ti – iti vadaṃ dhammameva deseti.
Instead, one teaches the Dhamma by saying: ‘When the fetter of existence (bhava-saṃyojana) is abandoned, existence itself is abandoned.’
‘Khi kiết sử hữu đã được đoạn trừ, hữu cũng đã được đoạn trừ’ – khi nói như vậy, người ấy chỉ thuyết giảng Dhamma.
Evaṃ kho, bhikkhave, nevussādanā hoti na apasādanā, dhammadesanā ca.
This, bhikkhus, is how there is neither elevation nor disparagement, but only a teaching of the Dhamma.
Này các Tỳ-khưu, như vậy là không tán dương, không chê bai, mà chỉ là thuyết giảng Dhamma.
‘Ussādanañca jaññā, apasādanañca jaññā; ussādanañca ñatvā apasādanañca ñatvā nevussādeyya, na apasādeyya, dhammameva deseyyā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘One should know elevation, and know disparagement; having known elevation and having known disparagement, one should neither elevate nor disparage, but only teach the Dhamma.’ This is what was said, and it was said in reference to this.
‘Nên biết sự tán dương, nên biết sự chê bai; sau khi biết sự tán dương và biết sự chê bai, không nên tán dương, không nên chê bai, mà chỉ nên thuyết giảng Dhamma’ – điều đã được nói ấy là do duyên này mà nói.
328. ‘‘‘Sukhavinicchayaṃ jaññā; sukhavinicchayaṃ ñatvā ajjhattaṃ sukhamanuyuñjeyyā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ.
328. ‘‘‘One should discern the nature of pleasure; having discerned the nature of pleasure, one should pursue internal pleasure.’ This is what was said.
328. “Này các Tỳ-khưu, ‘Nên biết sự phân định về lạc; sau khi biết sự phân định về lạc, nên thực hành sự lạc nội tại’ – điều này đã được nói.
Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
And in reference to what was this said?
Điều này đã được nói do duyên gì?
Pañcime, bhikkhave, kāmaguṇā.
There are these five strands of sensuality, bhikkhus.
Này các Tỳ-khưu, có năm dục công đức này.
Katame pañca?
Which five?
Thế nào là năm?
Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, sotaviññeyyā saddā… ghānaviññeyyā gandhā… jivhāviññeyyā rasā… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā – ime kho, bhikkhave, pañca kāmaguṇā.
Forms cognizable by the eye—agreeable, pleasant, charming, endearing, associated with sensuality, arousing passion; sounds cognizable by the ear… odours cognizable by the nose… tastes cognizable by the tongue… tangible objects cognizable by the body—agreeable, pleasant, charming, endearing, associated with sensuality, arousing passion. These, bhikkhus, are the five strands of sensuality.
Sắc do mắt nhận biết, khả ái, khả lạc, khả ý, đáng yêu, liên hệ đến dục, có tính quyến rũ; tiếng do tai nhận biết… hương do mũi nhận biết… vị do lưỡi nhận biết… xúc do thân nhận biết, khả ái, khả lạc, khả ý, đáng yêu, liên hệ đến dục, có tính quyến rũ – này các Tỳ-khưu, đây là năm dục công đức.
Yaṃ kho, bhikkhave, ime pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati kāmasukhaṃ mīḷhasukhaṃ puthujjanasukhaṃ anariyasukhaṃ.
Whatever pleasure and joy arise, bhikkhus, in dependence on these five strands of sensuality is called sensual pleasure, defiled pleasure, common pleasure, ignoble pleasure.
Này các Tỳ-khưu, sự lạc và sự hỷ phát sinh do duyên năm dục công đức này được gọi là dục lạc, lạc của sự dơ uế, lạc của phàm phu, lạc không cao thượng.
‘Na āsevitabbaṃ, na bhāvetabbaṃ, na bahulīkātabbaṃ, bhāyitabbaṃ etassa sukhassā’ti – vadāmi.
‘It should not be cultivated, not developed, not frequently practiced; this pleasure is to be feared,’ I say.
Ta nói rằng: ‘Không nên thực hành, không nên tu tập, không nên làm cho sung mãn, nên khiếp sợ sự lạc này’.
Idha, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
Here, bhikkhus, a bhikkhu, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, enters and dwells in the first jhāna, which is accompanied by initial application and sustained application, born of seclusion, and filled with rapture and pleasure.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu ly dục, ly bất thiện pháp, chứng và trú Sơ thiền, một trạng thái hỷ lạc do ly dục sinh, có tầm có tứ.
Vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
With the fading away of initial and sustained application, he enters and dwells in the second jhāna, which has internal confidence and unification of mind, is without initial and sustained application, born of concentration, and filled with rapture and pleasure.
Sau khi tầm và tứ lắng xuống, vị ấy chứng và trú Nhị thiền, một trạng thái hỷ lạc do định sinh, không tầm không tứ, nội tĩnh nhất tâm.
Pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati…pe… tatiyaṃ jhānaṃ… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
With the fading of rapture, he dwells in equanimity…pe… he enters and dwells in the third jhāna… the fourth jhāna.
Do ly hỷ, vị ấy trú xả… (v.v.)… chứng và trú Tam thiền… Tứ thiền.
Idaṃ vuccati nekkhammasukhaṃ pavivekasukhaṃ upasamasukhaṃ sambodhisukhaṃ.
This is called the pleasure of renunciation, the pleasure of solitude, the pleasure of peace, the pleasure of enlightenment (sambodhi).
Điều này được gọi là lạc xuất ly, lạc thanh vắng, lạc tịch tịnh, lạc giác ngộ.
‘Āsevitabbaṃ, bhāvetabbaṃ, bahulīkātabbaṃ, na bhāyitabbaṃ etassa sukhassā’ti – vadāmi.
‘It should be cultivated, developed, frequently practiced; this pleasure is not to be feared,’ I say.
Ta nói rằng: ‘Nên thực hành, nên tu tập, nên làm cho sung mãn, không nên khiếp sợ sự lạc này’.
‘Sukhavinicchayaṃ jaññā; sukhavinicchayaṃ ñatvā ajjhattaṃ sukhamanuyuñjeyyā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘One should discern the nature of pleasure; having discerned the nature of pleasure, one should pursue internal pleasure.’ This is what was said, and it was said in reference to this.
‘Nên biết sự phân định về lạc; sau khi biết sự phân định về lạc, nên thực hành sự lạc nội tại’ – điều đã được nói ấy là do duyên này mà nói.
329. ‘‘‘Rahovādaṃ na bhāseyya, sammukhā na khīṇaṃ bhaṇe’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ.
329. ‘‘‘One should not speak secretly, nor speak disparagingly in public.’ This is what was said.
329. “Này các Tỳ-khưu, ‘Không nên nói những lời nói riêng tư, không nên nói những lời chê bai trước mặt’ – điều này đã được nói.
Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
And in reference to what was this said?
Điều này đã được nói do duyên gì?
Tatra, bhikkhave, yaṃ jaññā rahovādaṃ abhūtaṃ atacchaṃ anatthasaṃhitaṃ sasakkaṃ* taṃ rahovādaṃ na bhāseyya.
In this regard, bhikkhus, whatever secret talk one knows to be untrue, false, unbeneficial, and connected to one's self (sasakkaṃ), that secret talk one should not utter.
Này các Tỳ-khưu, ở đây, nếu biết lời nói riêng tư là không thật, không đúng, không lợi ích, là lời nói có lỗi, thì không nên nói lời nói riêng tư ấy.
Yampi jaññā rahovādaṃ bhūtaṃ tacchaṃ anatthasaṃhitaṃ tassapi sikkheyya avacanāya.
Even what one knows to be true and factual, but unbeneficial, one should train oneself not to utter.
Ngay cả khi biết lời nói riêng tư là thật, đúng, nhưng không lợi ích, cũng nên học cách không nói.
Yañca kho jaññā rahovādaṃ bhūtaṃ tacchaṃ atthasaṃhitaṃ tatra kālaññū assa tassa rahovādassa vacanāya.
But whatever secret talk one knows to be true, factual, and beneficial, there one should know the right time to utter that secret talk.
Còn nếu biết lời nói riêng tư là thật, đúng, và có lợi ích, thì nên biết thời điểm để nói lời nói riêng tư ấy.
Tatra, bhikkhave, yaṃ jaññā sammukhā khīṇavādaṃ abhūtaṃ atacchaṃ anatthasaṃhitaṃ sasakkaṃ taṃ sammukhā khīṇavādaṃ na bhāseyya.
In this regard, bhikkhus, whatever disparaging talk in public one knows to be untrue, false, unbeneficial, and connected to one's self (sasakkaṃ), that disparaging talk in public one should not utter.
Này các Tỳ-khưu, ở đây, nếu biết lời chê bai trước mặt là không thật, không đúng, không lợi ích, là lời nói có lỗi, thì không nên nói lời chê bai trước mặt ấy.
Yampi jaññā sammukhā khīṇavādaṃ bhūtaṃ tacchaṃ anatthasaṃhitaṃ tassapi sikkheyya avacanāya.
Even what one knows to be true and factual, but unbeneficial, one should train oneself not to utter.
Ngay cả khi biết lời chê bai trước mặt là thật, đúng, nhưng không lợi ích, cũng nên học cách không nói.
Yañca kho jaññā sammukhā khīṇavādaṃ bhūtaṃ tacchaṃ atthasaṃhitaṃ tatra kālaññū assa tassa sammukhā khīṇavādassa vacanāya.
But whatever disparaging talk in public one knows to be true, factual, and beneficial, there one should know the right time to utter that disparaging talk in public.
Còn nếu biết lời chê bai trước mặt là thật, đúng, và có lợi ích, thì nên biết thời điểm để nói lời chê bai trước mặt ấy.
‘Rahovādaṃ na bhāseyya, sammukhā na khīṇaṃ bhaṇe’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘One should not speak in secret, nor speak disparagingly in front’—that which was said thus, this was said with reference to that.
‘Không nói lời sau lưng, không nói lời khinh chê trước mặt’ – điều đã nói ấy là do duyên này mà được nói.
330. ‘‘‘Ataramānova bhāseyya no taramāno’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ.
"‘One should speak unhurriedly, not hurriedly’—indeed, this was said.
330. ‘‘‘Hãy nói một cách không vội vã, chớ vội vã’ – điều này đã được nói.
Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
With reference to what was this said?
Điều này đã được nói do duyên cớ gì?
Tatra, bhikkhave, taramānassa bhāsato kāyopi kilamati, cittampi upahaññati* , saropi upahaññati* , kaṇṭhopi āturīyati, avisaṭṭhampi hoti aviññeyyaṃ taramānassa bhāsitaṃ.
Here, bhikkhus, when one speaks hurriedly, the body becomes tired, the mind is disturbed, the voice is disturbed, the throat is afflicted, and the hurriedly spoken word is indistinct and incomprehensible.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, khi người nói vội vã, thân cũng mệt mỏi, tâm cũng bị tổn hại, giọng nói cũng bị tổn hại, cổ họng cũng đau rát, lời nói vội vã cũng không rõ ràng và khó hiểu.
Tatra, bhikkhave, ataramānassa bhāsato kāyopi na kilamati, cittampi na upahaññati, saropi na upahaññati, kaṇṭhopi na āturīyati, visaṭṭhampi hoti viññeyyaṃ ataramānassa bhāsitaṃ.
Here, bhikkhus, when one speaks unhurriedly, the body does not become tired, the mind is not disturbed, the voice is not disturbed, the throat is not afflicted, and the unhurriedly spoken word is distinct and comprehensible.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, khi người nói không vội vã, thân cũng không mệt mỏi, tâm cũng không bị tổn hại, giọng nói cũng không bị tổn hại, cổ họng cũng không đau rát, lời nói không vội vã cũng rõ ràng và dễ hiểu.
‘Ataramānova bhāseyya, no taramāno’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘One should speak unhurriedly, not hurriedly’—that which was said thus, this was said with reference to that.
‘Hãy nói một cách không vội vã, chớ vội vã’ – điều đã nói ấy là do duyên này mà được nói.
331. ‘‘‘Janapadaniruttiṃ nābhiniveseyya, samaññaṃ nātidhāveyyā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ.
"‘One should not cling to a regional dialect, nor deviate from common usage’—indeed, this was said.
331. ‘‘‘Chớ chấp thủ ngôn ngữ địa phương, chớ vượt quá quy ước’ – điều này đã được nói.
Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
With reference to what was this said?
Điều này đã được nói do duyên cớ gì?
Kathañca, bhikkhave, janapadaniruttiyā ca abhiniveso hoti samaññāya ca atisāro?
And how, bhikkhus, is there clinging to a regional dialect and deviation from common usage?
Và này các Tỳ-khưu, sự chấp thủ ngôn ngữ địa phương và sự vượt quá quy ước là như thế nào?
Idha, bhikkhave, tadevekaccesu janapadesu ‘pātī’ti sañjānanti, ‘patta’nti sañjānanti, ‘vitta’nti* sañjānanti, ‘sarāva’nti sañjānanti ‘dhāropa’nti* sañjānanti, ‘poṇa’nti sañjānanti, ‘pisīlava’nti* sañjānanti.
Here, bhikkhus, in some regions, people recognize it as ‘pātī’, in others as ‘patta’, in others as ‘vitta’, in others as ‘sarāva’, in others as ‘dhāropa’, in others as ‘poṇa’, in others as ‘pisīlava’.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, cùng một vật mà ở một số vùng người ta gọi là ‘pātī’, người ta gọi là ‘patta’, người ta gọi là ‘vitta’, người ta gọi là ‘sarāva’, người ta gọi là ‘dhāropa’, người ta gọi là ‘poṇa’, người ta gọi là ‘pisīlava’.
Iti yathā yathā naṃ tesu tesu janapadesu sañjānanti tathā tathā thāmasā parāmāsā* abhinivissa voharati – ‘idameva saccaṃ, moghamañña’nti.
Thus, whatever way they recognize it in those various regions, one speaks stubbornly and tenaciously clinging to it, saying: ‘This alone is true; anything else is mistaken.’
Thế là, tùy theo cách người ta gọi vật ấy ở những vùng khác nhau, người ấy lại kiên quyết bám víu vào đó mà nói: ‘Chỉ cái này là đúng, những cái khác là sai’.
Evaṃ kho, bhikkhave, janapadaniruttiyā ca abhiniveso hoti samaññāya ca atisāro.
This, bhikkhus, is how there is clinging to a regional dialect and deviation from common usage.
Này các Tỳ-khưu, đó là cách chấp thủ ngôn ngữ địa phương và vượt quá quy ước.
332. ‘‘Kathañca, bhikkhave, janapadaniruttiyā ca anabhiniveso hoti samaññāya ca anatisāro?
"And how, bhikkhus, is there no clinging to a regional dialect and no deviation from common usage?
332. ‘‘Và này các Tỳ-khưu, sự không chấp thủ ngôn ngữ địa phương và sự không vượt quá quy ước là như thế nào?
Idha, bhikkhave, tadevekaccesu janapadesu ‘pātī’ti sañjānanti, ‘patta’nti sañjānanti, ‘vitta’nti sañjānanti, ‘sarāva’nti sañjānanti, ‘dhāropa’nti sañjānanti, ‘poṇa’nti sañjānanti, ‘pisīlava’nti sañjānanti.
Here, bhikkhus, in some regions, people recognize it as ‘pātī’, in others as ‘patta’, in others as ‘vitta’, in others as ‘sarāva’, in others as ‘dhāropa’, in others as ‘poṇa’, in others as ‘pisīlava’.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, cùng một vật mà ở một số vùng người ta gọi là ‘pātī’, người ta gọi là ‘patta’, người ta gọi là ‘vitta’, người ta gọi là ‘sarāva’, người ta gọi là ‘dhāropa’, người ta gọi là ‘poṇa’, người ta gọi là ‘pisīlava’.
Iti yathā yathā naṃ tesu tesu janapadesu sañjānanti ‘idaṃ kira me* āyasmanto sandhāya voharantī’ti tathā tathā voharati aparāmasaṃ.
Thus, whatever way they recognize it in those various regions, one speaks without clinging, thinking: ‘Indeed, these venerables use this term with reference to this.’
Thế là, tùy theo cách người ta gọi vật ấy ở những vùng khác nhau, người ấy nói rằng: ‘Các vị Tôn giả này đang nói về cái này’, và người ấy nói mà không bám víu.
Evaṃ kho, bhikkhave, janapadaniruttiyā ca anabhiniveso hoti, samaññāya ca anatisāro.
This, bhikkhus, is how there is no clinging to a regional dialect and no deviation from common usage.
Này các Tỳ-khưu, đó là cách không chấp thủ ngôn ngữ địa phương và không vượt quá quy ước.
‘Janapadaniruttiṃ nābhiniveseyya samaññaṃ nātidhāveyyā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘One should not cling to a regional dialect, nor deviate from common usage’—that which was said thus, this was said with reference to that.
‘Chớ chấp thủ ngôn ngữ địa phương, chớ vượt quá quy ước’ – điều đã nói ấy là do duyên này mà được nói.
333. ‘‘Tatra, bhikkhave, yo kāmapaṭisandhisukhino somanassānuyogo hīno gammo pothujjaniko anariyo anatthasaṃhito, sadukkho eso dhammo saupaghāto saupāyāso sapariḷāho; micchāpaṭipadā.
"Here, bhikkhus, that adherence to happiness and joy associated with sensual rebirth is low, vulgar, worldly, ignoble, and unbeneficial; this dhamma brings suffering, vexation, distress, and feverishness; it is wrong practice.
333. ‘‘Ở đây, này các Tỳ-khưu, sự chuyên chú vào lạc thú và hoan hỷ do tái sanh trong cõi dục là thấp kém, thô tục, phàm phu, không phải của bậc Thánh, không mang lại lợi ích; pháp ấy là khổ, có sự tổn hại, có sự phiền não, có sự thiêu đốt; đó là tà hạnh.
Tasmā eso dhammo saraṇo.
Therefore, this dhamma is with danger.
Vì vậy, pháp ấy là có chướng ngại (saraṇa).
Tatra, bhikkhave, yo kāmapaṭisandhisukhino somanassānuyogaṃ ananuyogo hīnaṃ gammaṃ pothujjanikaṃ anariyaṃ anatthasaṃhitaṃ, adukkho eso dhammo anupaghāto anupāyāso apariḷāho; sammāpaṭipadā.
Here, bhikkhus, that non-adherence to happiness and joy associated with sensual rebirth, which is low, vulgar, worldly, ignoble, and unbeneficial, is a dhamma that brings no suffering, no vexation, no distress, no feverishness; it is right practice.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, sự không chuyên chú vào lạc thú và hoan hỷ do tái sanh trong cõi dục là thấp kém, thô tục, phàm phu, không phải của bậc Thánh, không mang lại lợi ích; pháp ấy là không khổ, không có sự tổn hại, không có sự phiền não, không có sự thiêu đốt; đó là chánh hạnh.
Tasmā eso dhammo araṇo.
Therefore, this dhamma is without danger.
Vì vậy, pháp ấy là không chướng ngại (araṇa).
334. ‘‘Tatra, bhikkhave, yo attakilamathānuyogo dukkho anariyo anatthasaṃhito, sadukkho eso dhammo saupaghāto saupāyāso sapariḷāho; micchāpaṭipadā.
"Here, bhikkhus, that adherence to self-mortification, which is painful, ignoble, and unbeneficial, is a dhamma that brings suffering, vexation, distress, and feverishness; it is wrong practice.
334. ‘‘Ở đây, này các Tỳ-khưu, sự chuyên chú vào việc tự hành khổ là khổ, không phải của bậc Thánh, không mang lại lợi ích; pháp ấy là khổ, có sự tổn hại, có sự phiền não, có sự thiêu đốt; đó là tà hạnh.
Tasmā eso dhammo saraṇo.
Therefore, this dhamma is with danger.
Vì vậy, pháp ấy là có chướng ngại (saraṇa).
Tatra, bhikkhave, yo attakilamathānuyogaṃ ananuyogo dukkhaṃ anariyaṃ anatthasaṃhitaṃ, adukkho eso dhammo anupaghāto anupāyāso apariḷāho; sammāpaṭipadā.
Here, bhikkhus, that non-adherence to self-mortification, which is painful, ignoble, and unbeneficial, is a dhamma that brings no suffering, no vexation, no distress, no feverishness; it is right practice.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, sự không chuyên chú vào việc tự hành khổ là khổ, không phải của bậc Thánh, không mang lại lợi ích; pháp ấy là không khổ, không có sự tổn hại, không có sự phiền não, không có sự thiêu đốt; đó là chánh hạnh.
Tasmā eso dhammo araṇo.
Therefore, this dhamma is without danger.
Vì vậy, pháp ấy là không chướng ngại (araṇa).
335. ‘‘Tatra, bhikkhave, yāyaṃ majjhimā paṭipadā tathāgatena abhisambuddhā, cakkhukaraṇī ñāṇakaraṇī upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati, adukkho eso dhammo anupaghāto anupāyāso apariḷāho; sammāpaṭipadā.
"Here, bhikkhus, that middle path realized by the Tathāgata, which gives rise to vision, gives rise to knowledge, and conduces to calm, direct knowledge, enlightenment, and Nibbāna, is a dhamma that brings no suffering, no vexation, no distress, no feverishness; it is right practice.
335. ‘‘Ở đây, này các Tỳ-khưu, con đường trung đạo mà Như Lai đã giác ngộ, đem lại nhãn kiến, đem lại trí tuệ, dẫn đến sự an tịnh, sự thắng trí, sự giác ngộ, Niết-bàn; pháp ấy là không khổ, không có sự tổn hại, không có sự phiền não, không có sự thiêu đốt; đó là chánh hạnh.
Tasmā eso dhammo araṇo.
Therefore, this dhamma is without danger.
Vì vậy, pháp ấy là không chướng ngại (araṇa).
336. ‘‘Tatra, bhikkhave, yāyaṃ ussādanā ca apasādanā ca no ca dhammadesanā, sadukkho eso dhammo saupaghāto saupāyāso sapariḷāho; micchāpaṭipadā.
"Here, bhikkhus, that which is exaltation and disparagement, but not a teaching of the Dhamma, is a dhamma that brings suffering, vexation, distress, and feverishness; it is wrong practice.
336. ‘‘Ở đây, này các Tỳ-khưu, sự tán dương và sự phỉ báng mà không phải là sự thuyết pháp; pháp ấy là khổ, có sự tổn hại, có sự phiền não, có sự thiêu đốt; đó là tà hạnh.
Tasmā eso dhammo saraṇo.
Therefore, this dhamma is with danger.
Vì vậy, pháp ấy là có chướng ngại (saraṇa).
Tatra, bhikkhave, yāyaṃ nevussādanā ca na apasādanā ca dhammadesanā ca, adukkho eso dhammo anupaghāto anupāyāso apariḷāho; sammāpaṭipadā.
Here, bhikkhus, that which is neither exaltation nor disparagement, but a teaching of the Dhamma, is a dhamma that brings no suffering, no vexation, no distress, no feverishness; it is right practice.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, sự không tán dương và không phỉ báng mà là sự thuyết pháp; pháp ấy là không khổ, không có sự tổn hại, không có sự phiền não, không có sự thiêu đốt; đó là chánh hạnh.
Tasmā eso dhammo araṇo.
Therefore, this dhamma is without danger.
Vì vậy, pháp ấy là không chướng ngại (araṇa).
337. ‘‘Tatra, bhikkhave, yamidaṃ kāmasukhaṃ mīḷhasukhaṃ pothujjanasukhaṃ anariyasukhaṃ, sadukkho eso dhammo saupaghāto saupāyāso sapariḷāho; micchāpaṭipadā.
"Here, bhikkhus, that sensual happiness, the happiness of excrement, worldly happiness, ignoble happiness, is a dhamma that brings suffering, vexation, distress, and feverishness; it is wrong practice.
337. ‘‘Ở đây, này các Tỳ-khưu, cái gọi là lạc thú dục vọng, lạc thú ô uế, lạc thú phàm phu, lạc thú không phải của bậc Thánh; pháp ấy là khổ, có sự tổn hại, có sự phiền não, có sự thiêu đốt; đó là tà hạnh.
Tasmā eso dhammo saraṇo.
Therefore, this dhamma is with danger.
Vì vậy, pháp ấy là có chướng ngại (saraṇa).
Tatra, bhikkhave, yamidaṃ nekkhammasukhaṃ pavivekasukhaṃ upasamasukhaṃ sambodhisukhaṃ, adukkho eso dhammo anupaghāto anupāyāso apariḷāho; sammāpaṭipadā.
Here, bhikkhus, that happiness of renunciation, happiness of seclusion, happiness of calm, happiness of enlightenment, is a dhamma that brings no suffering, no vexation, no distress, no feverishness; it is right practice.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, cái gọi là lạc thú xuất ly, lạc thú độc cư, lạc thú an tịnh, lạc thú giác ngộ; pháp ấy là không khổ, không có sự tổn hại, không có sự phiền não, không có sự thiêu đốt; đó là chánh hạnh.
Tasmā eso dhammo araṇo.
Therefore, this dhamma is without danger.
Vì vậy, pháp ấy là không chướng ngại (araṇa).
338. ‘‘Tatra, bhikkhave, yvāyaṃ rahovādo abhūto ataccho anatthasaṃhito, sadukkho eso dhammo saupaghāto saupāyāso sapariḷāho; micchāpaṭipadā.
"Here, bhikkhus, that secret speech which is untrue, incorrect, and unbeneficial, is a dhamma that brings suffering, vexation, distress, and feverishness; it is wrong practice.
338. ‘‘Ở đây, này các Tỳ-khưu, cái gọi là lời nói sau lưng không có thật, không đúng sự thật, không mang lại lợi ích; pháp ấy là khổ, có sự tổn hại, có sự phiền não, có sự thiêu đốt; đó là tà hạnh.
Tasmā eso dhammo saraṇo.
Therefore, this dhamma is with danger.
Vì vậy, pháp ấy là có chướng ngại (saraṇa).
Tatra, bhikkhave, yvāyaṃ rahovādo bhūto taccho anatthasaṃhito, sadukkho eso dhammo saupaghāto saupāyāso sapariḷāho; micchāpaṭipadā.
Here, bhikkhus, that secret speech which is true, correct, but unbeneficial, is a dhamma that brings suffering, vexation, distress, and feverishness; it is wrong practice.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, cái gọi là lời nói sau lưng có thật, đúng sự thật, nhưng không mang lại lợi ích; pháp ấy là khổ, có sự tổn hại, có sự phiền não, có sự thiêu đốt; đó là tà hạnh.
Tasmā eso dhammo saraṇo.
Therefore, this dhamma is with danger.
Vì vậy, pháp ấy là có chướng ngại (saraṇa).
Tatra, bhikkhave, yvāyaṃ rahovādo bhūto taccho atthasaṃhito, adukkho eso dhammo anupaghāto anupāyāso apariḷāho; sammāpaṭipadā.
Here, bhikkhus, that secret speech which is true, correct, and beneficial, is a dhamma that brings no suffering, no vexation, no distress, no feverishness; it is right practice.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, cái gọi là lời nói sau lưng có thật, đúng sự thật, và mang lại lợi ích; pháp ấy là không khổ, không có sự tổn hại, không có sự phiền não, không có sự thiêu đốt; đó là chánh hạnh.
Tasmā eso dhammo araṇo.
Therefore, this dhamma is without danger.
Vì vậy, pháp ấy là không chướng ngại (araṇa).
339. ‘‘Tatra, bhikkhave, yvāyaṃ sammukhā khīṇavādo abhūto ataccho anatthasaṃhito, sadukkho eso dhammo saupaghāto saupāyāso sapariḷāho; micchāpaṭipadā.
"Here, bhikkhus, that disparaging speech spoken in front which is untrue, incorrect, and unbeneficial, is a dhamma that brings suffering, vexation, distress, and feverishness; it is wrong practice.
339. ‘‘Ở đây, này các Tỳ-khưu, cái gọi là lời khinh chê trước mặt không có thật, không đúng sự thật, không mang lại lợi ích; pháp ấy là khổ, có sự tổn hại, có sự phiền não, có sự thiêu đốt; đó là tà hạnh.
Tasmā eso dhammo saraṇo.
Therefore, this dhamma is with danger.
Vì vậy, pháp ấy là có chướng ngại (saraṇa).
Tatra, bhikkhave, yvāyaṃ sammukhā khīṇavādo bhūto taccho anatthasaṃhito, sadukkho eso dhammo saupaghāto saupāyāso sapariḷāho; micchāpaṭipadā.
Here, bhikkhus, that disparaging speech spoken in front which is true, correct, but unbeneficial, is a dhamma that brings suffering, vexation, distress, and feverishness; it is wrong practice.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, cái gọi là lời khinh chê trước mặt có thật, đúng sự thật, nhưng không mang lại lợi ích; pháp ấy là khổ, có sự tổn hại, có sự phiền não, có sự thiêu đốt; đó là tà hạnh.
Tasmā eso dhammo saraṇo.
Therefore, this dhamma is with danger.
Vì vậy, pháp ấy là có chướng ngại (saraṇa).
Tatra, bhikkhave, yvāyaṃ sammukhā khīṇavādo bhūto taccho atthasaṃhito, adukkho eso dhammo anupaghāto anupāyāso apariḷāho; sammāpaṭipadā.
Here, bhikkhus, that disparaging speech spoken in front which is true, correct, and beneficial, is a dhamma that brings no suffering, no vexation, no distress, no feverishness; it is right practice.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, cái gọi là lời khinh chê trước mặt có thật, đúng sự thật, và mang lại lợi ích; pháp ấy là không khổ, không có sự tổn hại, không có sự phiền não, không có sự thiêu đốt; đó là chánh hạnh.
Tasmā eso dhammo araṇo.
Therefore, this dhamma is without danger.
Vì vậy, pháp ấy là không chướng ngại (araṇa).
340. ‘‘Tatra, bhikkhave, yamidaṃ taramānassa bhāsitaṃ, sadukkho eso dhammo saupaghāto saupāyāso sapariḷāho; micchāpaṭipadā.
"Here, bhikkhus, that speech spoken hurriedly, is a dhamma that brings suffering, vexation, distress, and feverishness; it is wrong practice.
340. ‘‘Ở đây, này các Tỳ-khưu, cái gọi là lời nói vội vã; pháp ấy là khổ, có sự tổn hại, có sự phiền não, có sự thiêu đốt; đó là tà hạnh.
Tasmā eso dhammo saraṇo.
Therefore, this dhamma is with danger.
Vì vậy, pháp ấy là có chướng ngại (saraṇa).
Tatra, bhikkhave, yamidaṃ ataramānassa bhāsitaṃ, adukkho eso dhammo anupaghāto anupāyāso apariḷāho; sammāpaṭipadā.
Here, bhikkhus, that speech spoken unhurriedly, is a dhamma that brings no suffering, no vexation, no distress, no feverishness; it is right practice.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, cái gọi là lời nói không vội vã; pháp ấy là không khổ, không có sự tổn hại, không có sự phiền não, không có sự thiêu đốt; đó là chánh hạnh.
Tasmā eso dhammo araṇo.
Therefore, this Dhamma is without defilements (araṇo).
Do đó, pháp này là không ô nhiễm.
341. ‘‘Tatra, bhikkhave, yvāyaṃ janapadaniruttiyā ca abhiniveso samaññāya ca atisāro, sadukkho eso dhammo saupaghāto saupāyāso sapariḷāho; micchāpaṭipadā.
‘341’. “There, bhikkhus, clinging to regional expressions and excessive attachment to conventional terms — this Dhamma is painful, harmful, distressing, and feverish; it is wrong practice.
341. “Ở đây, này các Tỳ-khưu, sự chấp thủ vào các cách diễn đạt của địa phương và sự vượt quá các quy ước, pháp này là khổ đau, có sự hủy hoại, có sự phiền não, có sự thiêu đốt; đó là tà hạnh.
Tasmā eso dhammo saraṇo.
Therefore, this Dhamma is with defilements (saraṇo).
Do đó, pháp này là ô nhiễm.
Tatra bhikkhave, yvāyaṃ janapadaniruttiyā ca anabhiniveso samaññāya ca anatisāro, adukkho eso dhammo anupaghāto anupāyāso apariḷāho; sammāpaṭipadā.
There, bhikkhus, not clinging to regional expressions and not having excessive attachment to conventional terms — this Dhamma is painless, harmless, undismaying, and unfeverish; it is right practice.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, sự không chấp thủ vào các cách diễn đạt của địa phương và sự không vượt quá các quy ước, pháp này là không khổ đau, không có sự hủy hoại, không có sự phiền não, không có sự thiêu đốt; đó là chánh hạnh.
Tasmā eso dhammo araṇo.
Therefore, this Dhamma is without defilements (araṇo).
Do đó, pháp này là không ô nhiễm.
‘‘Tasmātiha, bhikkhave, ‘saraṇañca dhammaṃ jānissāma, araṇañca dhammaṃ jānissāma; saraṇañca dhammaṃ ñatvā araṇañca dhammaṃ ñatvā araṇapaṭipadaṃ paṭipajjissāmā’ti evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabbaṃ.
“Therefore, bhikkhus, you should train yourselves thus: ‘We shall know the defiled Dhamma, and we shall know the undefiled Dhamma; having known the defiled Dhamma and having known the undefiled Dhamma, we shall practice the undefiled practice (araṇapaṭipadā).’
“Do đó, này các Tỳ-khưu, ‘Chúng ta sẽ biết pháp ô nhiễm, chúng ta sẽ biết pháp không ô nhiễm; sau khi đã biết pháp ô nhiễm và đã biết pháp không ô nhiễm, chúng ta sẽ thực hành pháp không ô nhiễm’ — này các Tỳ-khưu, các ông phải học tập như vậy.
Subhūti ca pana, bhikkhave, kulaputto araṇapaṭipadaṃ paṭipanno’’ti.
And indeed, bhikkhus, the clansman Subhūti practices the undefiled practice (araṇapaṭipadā).”
Và này các Tỳ-khưu, thiện nam tử Subhūti đã thực hành pháp không ô nhiễm.”
342. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā magadhesu cārikaṃ caramāno yena rājagahaṃ tadavasari; yena bhaggavo kumbhakāro tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhaggavaṃ kumbhakāraṃ etadavoca – ‘‘sace te, bhaggava, agaru viharemu āvesane* ekaratta’’nti.
342. Thus have I heard—At one time the Blessed One, while wandering on tour in Magadha, arrived at Rājagaha. He approached Bhaggava the potter and, having approached him, said to Bhaggava the potter: “If it is not burdensome to you, Bhaggava, we would like to stay one night in your workshop.”
342. Tôi nghe như vầy – một thời, Đức Thế Tôn đang du hành trong xứ Magadha, đến Rājagaha; Ngài đến chỗ người thợ gốm Bhaggava; sau khi đến, Ngài nói với người thợ gốm Bhaggava rằng: “Này Bhaggava, nếu ông không ngại, chúng tôi có thể trú lại một đêm trong nhà ông không?”
‘‘Na kho me, bhante, garu.
“Indeed, Venerable Sir, it is not burdensome to me.
“Bạch Thế Tôn, con không ngại.
Atthi cettha pabbajito paṭhamaṃ vāsūpagato.
However, there is an ascetic who arrived here first to stay.
Nhưng có một vị xuất gia đã đến trú trước ở đây.
Sace so anujānāti, viharatha* , bhante, yathāsukha’’nti.
If he permits, Venerable Sir, you may stay as you wish.”
Nếu vị ấy chấp thuận, bạch Thế Tôn, xin hãy trú tùy nghi.”
Tena kho pana samayena pukkusāti nāma kulaputto bhagavantaṃ uddissa saddhāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajito.
Now, at that time, a clansman named Pukkusāti had gone forth from home into homelessness out of faith, intending to follow the Blessed One.
Vào lúc đó, thiện nam tử Pukkusāti đã xuất gia từ bỏ gia đình sống không gia đình vì lòng tin đối với Đức Thế Tôn.
So tasmiṃ kumbhakārāvesane* paṭhamaṃ vāsūpagato hoti.
He was the one who had first arrived to stay in that potter’s workshop.
Vị ấy đã đến trú trước trong nhà người thợ gốm đó.
Atha kho bhagavā yenāyasmā pukkusāti tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ pukkusātiṃ etadavoca – ‘‘sace te, bhikkhu, agaru viharemu āvesane ekaratta’’nti.
Then the Blessed One approached the Venerable Pukkusāti and, having approached him, said to the Venerable Pukkusāti: “If it is not burdensome to you, bhikkhu, we would like to stay one night in this workshop.”
Rồi Đức Thế Tôn đến chỗ Tôn giả Pukkusāti; sau khi đến, Ngài nói với Tôn giả Pukkusāti rằng: “Này Tỳ-khưu, nếu ông không ngại, chúng tôi có thể trú lại một đêm trong nhà này không?”
‘‘Urundaṃ, āvuso* , kumbhakārāvesanaṃ.
“Venerable Sir, the potter’s workshop is spacious.
“Này hiền giả, nhà của người thợ gốm này rộng rãi.
Viharatāyasmā yathāsukha’’nti.
Let the Venerable One stay as he wishes.”
Xin hiền giả hãy trú tùy nghi.”
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘pāsādikaṃ kho ayaṃ kulaputto iriyati.
Then it occurred to the Blessed One: “This clansman behaves in an admirable manner.
Rồi Đức Thế Tôn nghĩ rằng: “Thiện nam tử này có oai nghi thật đáng kính.
Yaṃnūnāhaṃ puccheyya’’nti.
What if I were to question him?”
Ta nên hỏi vị ấy.”
Atha kho bhagavā āyasmantaṃ pukkusātiṃ etadavoca – ‘‘kaṃsi tvaṃ, bhikkhu, uddissa pabbajito?
Then the Blessed One said to the Venerable Pukkusāti: “Bhikkhu, for whose sake have you gone forth?
Rồi Đức Thế Tôn nói với Tôn giả Pukkusāti rằng: “Này Tỳ-khưu, ông xuất gia vì ai?
Ko vā te satthā?
Who is your Teacher?
Ai là bậc Đạo sư của ông?
Kassa vā tvaṃ dhammaṃ rocesī’’ti?
Whose Dhamma do you approve of?”
Ông tán thành Pháp của ai?”
‘‘Atthāvuso, samaṇo gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito.
“Friend, there is the ascetic Gotama, a Sakyaputta, who went forth from the Sakya clan.
“Này hiền giả, có một Sa-môn Gotama, là con của dòng Sakya, đã xuất gia từ dòng Sakya.
Taṃ kho pana bhagavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti.
Concerning that Blessed One Gotama, this excellent reputation has arisen: ‘Indeed, the Blessed One is an Arahant, perfectly enlightened, endowed with knowledge and conduct, a Fortunate One, knower of worlds, an unsurpassed leader of persons to be tamed, a teacher of gods and humans, the Buddha, the Blessed One.’
Tiếng tốt lành về Đức Thế Tôn Gotama ấy đã vang xa như vầy: ‘Đó là Đức Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh Hạnh, Thiện Thệ, bậc Hiểu Biết Thế Gian, bậc Vô Thượng Điều Ngự Sĩ, bậc Đạo Sư của Trời và Người, bậc Phật, bậc Thế Tôn.’
Tāhaṃ bhagavantaṃ uddissa pabbajito.
I have gone forth for the sake of that Blessed One.
Tôi đã xuất gia vì Đức Thế Tôn ấy.
So ca me bhagavā satthā.
And that Blessed One is my Teacher.
Đức Thế Tôn ấy là bậc Đạo sư của tôi.
Tassa cāhaṃ bhagavato dhammaṃ rocemī’’ti.
And I approve of the Dhamma of that Blessed One.”
Và tôi tán thành Pháp của Đức Thế Tôn ấy.”
‘‘Kahaṃ pana, bhikkhu, etarahi so bhagavā viharati arahaṃ sammāsambuddho’’ti.
“Where, bhikkhu, does that Blessed One, the Arahant, the Perfectly Enlightened One, reside at present?”
“Nhưng này Tỳ-khưu, hiện nay Đức Thế Tôn A-la-hán Chánh Đẳng Giác ấy đang trú ở đâu?”
‘‘Atthāvuso, uttaresu janapadesu sāvatthi nāma nagaraṃ.
“Friend, there is a city called Sāvatthī in the northern regions.
“Này hiền giả, có một thành phố tên là Sāvatthī ở các quốc độ phía bắc.
Tattha so bhagavā etarahi viharati arahaṃ sammāsambuddho’’ti.
There, that Blessed One, the Arahant, the Perfectly Enlightened One, resides at present.”
Hiện nay, Đức Thế Tôn A-la-hán Chánh Đẳng Giác ấy đang trú ở đó.”
‘‘Diṭṭhapubbo pana te, bhikkhu, so bhagavā; disvā ca pana jāneyyāsī’’ti?
“Have you, bhikkhu, seen that Blessed One before? And if you saw him, would you recognize him?”
“Này Tỳ-khưu, ông đã từng thấy Đức Thế Tôn ấy chưa? Và nếu thấy, ông có nhận ra không?”
‘‘Na kho me, āvuso, diṭṭhapubbo so bhagavā; disvā cāhaṃ na jāneyya’’nti.
“Friend, I have not seen that Blessed One before, and if I saw him, I would not recognize him.”
“Này hiền giả, tôi chưa từng thấy Đức Thế Tôn ấy; và nếu thấy, tôi sẽ không nhận ra.”
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘mamañca khvāyaṃ* kulaputto uddissa pabbajito.
Then it occurred to the Blessed One: “This clansman has gone forth for my sake.
Rồi Đức Thế Tôn nghĩ rằng: “Thiện nam tử này đã xuất gia vì chính ta.
Yaṃnūnassāhaṃ dhammaṃ deseyya’’nti.
What if I were to teach him the Dhamma?”
Ta nên thuyết Pháp cho vị ấy.”
Atha kho bhagavā āyasmantaṃ pukkusātiṃ āmantesi – ‘‘dhammaṃ te, bhikkhu, desessāmi.
Then the Blessed One addressed the Venerable Pukkusāti: “Bhikkhu, I will teach you the Dhamma.
Rồi Đức Thế Tôn gọi Tôn giả Pukkusāti: “Này Tỳ-khưu, ta sẽ thuyết Pháp cho ông.
Taṃ suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi; bhāsissāmī’’ti.
Listen to it, pay careful attention; I will speak.”
Hãy lắng nghe, hãy chú ý cẩn thận; ta sẽ nói.”
‘‘Evamāvuso’’ti kho āyasmā pukkusāti bhagavato paccassosi.
“Yes, friend,” replied the Venerable Pukkusāti to the Blessed One.
“Vâng, thưa hiền giả,” Tôn giả Pukkusāti đáp lời Đức Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One said this:
Đức Thế Tôn nói như vầy –
343. ‘‘‘Chadhāturo* ayaṃ, bhikkhu, puriso chaphassāyatano aṭṭhārasamanopavicāro caturādhiṭṭhāno; yattha ṭhitaṃ maññassavā nappavattanti, maññassave kho pana nappavattamāne muni santoti vuccati.
343. “‘This person, bhikkhu, has six elements, six bases for contact, eighteen mental explorations, and four foundations; in whatever one is established, notions and assumptions do not arise, and when notions and assumptions do not arise, a sage (muni) is called peaceful. One should not be negligent in wisdom, one should guard truthfulness, one should cultivate renunciation, one should practice peace itself’ — this is the outline of the Dhātuvibhaṅga.
343. “Này Tỳ-khưu, con người này có sáu giới, sáu xứ xúc, mười tám dòng tư duy, bốn chỗ nương tựa; khi nào các tư kiến không khởi lên ở nơi người đã an trú, khi các tư kiến không khởi lên, vị ẩn sĩ được gọi là an tịnh.
Paññaṃ nappamajjeyya, saccamanurakkheyya, cāgamanubrūheyya, santimeva so sikkheyyā’ti – ayamuddeso dhātuvibhaṅgassa* .
This is the summary of the exposition on the elements.
Chớ xao lãng trí tuệ, hãy bảo vệ sự thật, hãy phát triển sự xả ly, vị ấy chỉ nên học tập sự an tịnh” – đây là tóm tắt của phân tích về các giới.
344. ‘‘‘Chadhāturo ayaṃ, bhikkhu, puriso’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ.
344. “‘This person, bhikkhu, has six elements’ — so it was said.
344. “Này Tỳ-khưu, ‘Con người này có sáu giới’ – điều này đã được nói như vậy.
Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
What was that said with reference to?
Điều này được nói dựa trên cái gì?
(Chayimā, bhikkhu, dhātuyo)* – pathavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu, vāyodhātu, ākāsadhātu, viññāṇadhātu.
These, bhikkhu, are the six elements: the earth element, the water element, the fire element, the air element, the space element, the consciousness element.
Này Tỳ-khưu, có sáu giới này – địa giới, thủy giới, hỏa giới, phong giới, không giới, thức giới.
‘Chadhāturo ayaṃ, bhikkhu, puriso’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
What was said, ‘This person, bhikkhu, has six elements,’ was said with reference to this.
Điều đã nói ‘Này Tỳ-khưu, con người này có sáu giới’ – điều này được nói dựa trên cái đó.
345. ‘‘‘Chaphassāyatano ayaṃ, bhikkhu, puriso’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ.
345. “‘This person, bhikkhu, has six bases for contact’ — so it was said.
345. “Này Tỳ-khưu, ‘Con người này có sáu xứ xúc’ – điều này đã được nói như vậy.
Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
What was that said with reference to?
Điều này được nói dựa trên cái gì?
Cakkhusamphassāyatanaṃ, sotasamphassāyatanaṃ, ghānasamphassāyatanaṃ, jivhāsamphassāyatanaṃ, kāyasamphassāyatanaṃ, manosamphassāyatanaṃ.
The eye-contact base, the ear-contact base, the nose-contact base, the tongue-contact base, the body-contact base, the mind-contact base.
Xứ xúc mắt, xứ xúc tai, xứ xúc mũi, xứ xúc lưỡi, xứ xúc thân, xứ xúc ý.
‘Chaphassāyatano ayaṃ, bhikkhu, puriso’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
What was said, ‘This person, bhikkhu, has six bases for contact,’ was said with reference to this.
Điều đã nói ‘Này Tỳ-khưu, con người này có sáu xứ xúc’ – điều này được nói dựa trên cái đó.
346. ‘‘‘Aṭṭhārasamanopavicāro ayaṃ, bhikkhu, puriso’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ.
346. “‘This person, bhikkhu, has eighteen mental explorations’ — so it was said.
346. “Này Tỳ-khưu, ‘Con người này có mười tám dòng tư duy’ – điều này đã được nói như vậy.
Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
What was that said with reference to?
Điều này được nói dựa trên cái gì?
Cakkhunā rūpaṃ disvā somanassaṭṭhānīyaṃ rūpaṃ upavicarati, domanassaṭṭhānīyaṃ rūpaṃ upavicarati, upekkhāṭṭhānīyaṃ rūpaṃ upavicarati; sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya somanassaṭṭhānīyaṃ dhammaṃ upavicarati, domanassaṭṭhānīyaṃ dhammaṃ upavicarati, upekkhāṭṭhānīyaṃ dhammaṃ upavicarati – iti cha somanassupavicārā, cha domanassupavicārā, cha upekkhupavicārā.
Seeing a form with the eye, he dwells upon a form that gives rise to joy, he dwells upon a form that gives rise to sorrow, he dwells upon a form that gives rise to equanimity; having heard a sound with the ear… having smelt a scent with the nose… having tasted a flavour with the tongue… having felt a tactile object with the body… having cognized a mental phenomenon with the mind, he dwells upon a mental phenomenon that gives rise to joy, he dwells upon a mental phenomenon that gives rise to sorrow, he dwells upon a mental phenomenon that gives rise to equanimity – thus there are six investigations associated with joy, six investigations associated with sorrow, and six investigations associated with equanimity.
Khi mắt thấy sắc, người ấy truy tầm sắc đáng hỷ lạc, truy tầm sắc đáng ưu phiền, truy tầm sắc đáng xả; khi tai nghe tiếng…pe… khi mũi ngửi hương… khi lưỡi nếm vị… khi thân xúc chạm… khi ý nhận biết pháp, người ấy truy tầm pháp đáng hỷ lạc, truy tầm pháp đáng ưu phiền, truy tầm pháp đáng xả – như vậy là sáu sự truy tầm hỷ lạc, sáu sự truy tầm ưu phiền, sáu sự truy tầm xả.
‘Aṭṭhārasamanopavicāro ayaṃ, bhikkhu, puriso’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘This person, bhikkhu, has eighteen mental investigations’ – that which was stated, was stated with reference to this.
‘Này các Tỳ-khưu, người này có mười tám sự truy tầm ý’ – điều đã được nói ấy là do duyên này mà được nói.
347. ‘‘‘Caturādhiṭṭhāno ayaṃ, bhikkhu, puriso’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ.
347. ‘‘‘This person, bhikkhu, has four supports’ – this too was stated.
347. ‘‘‘Này các Tỳ-khưu, người này có bốn sự y chỉ’ – điều này đã được nói.
Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
With reference to what was this stated?
Do duyên nào mà điều này được nói?
Paññādhiṭṭhāno, saccādhiṭṭhāno, cāgādhiṭṭhāno, upasamādhiṭṭhāno.
He has wisdom as his support, truth as his support, relinquishment as his support, and peace as his support.
Y chỉ trí tuệ, y chỉ chân thật, y chỉ xả ly, y chỉ an tịnh.
‘Caturādhiṭṭhāno ayaṃ, bhikkhu, puriso’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘This person, bhikkhu, has four supports’ – that which was stated, was stated with reference to this.
‘Này các Tỳ-khưu, người này có bốn sự y chỉ’ – điều đã được nói ấy là do duyên này mà được nói.
348. ‘‘‘Paññaṃ nappamajjeyya, saccamanurakkheyya, cāgamanubrūheyya, santimeva so sikkheyyā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ.
348. ‘‘‘One should not be negligent in wisdom, one should guard truth, one should cultivate relinquishment, one should train in peace alone’ – this too was stated.
348. ‘‘‘Chớ xao lãng trí tuệ, hãy bảo vệ chân thật, hãy phát triển sự xả ly, hãy tu học sự an tịnh’ – điều này đã được nói.
Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
With reference to what was this stated?
Do duyên nào mà điều này được nói?
Kathañca, bhikkhu, paññaṃ nappamajjati?
And how, bhikkhu, is one not negligent in wisdom?
Và này các Tỳ-khưu, thế nào là không xao lãng trí tuệ?
Chayimā, bhikkhu, dhātuyo – pathavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu, vāyodhātu, ākāsadhātu, viññāṇadhātu.
There are these six elements, bhikkhu – the earth element, the water element, the fire element, the air element, the space element, the consciousness element.
Này các Tỳ-khưu, có sáu giới này – địa giới, thủy giới, hỏa giới, phong giới, không giới, thức giới.
349. ‘‘Katamā ca, bhikkhu, pathavīdhātu?
349. ‘‘And what, bhikkhu, is the earth element?
349. ‘‘Và này các Tỳ-khưu, địa giới là gì?
Pathavīdhātu siyā ajjhattikā siyā bāhirā.
The earth element may be internal or it may be external.
Địa giới có thể là nội tại, có thể là bên ngoài.
Katamā ca, bhikkhu, ajjhattikā pathavīdhātu?
And what, bhikkhu, is the internal earth element?
Và này các Tỳ-khưu, địa giới nội tại là gì?
Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ kakkhaḷaṃ kharigataṃ upādinnaṃ* , seyyathidaṃ – kesā lomā nakhā dantā taco maṃsaṃ nhāru aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ* vakkaṃ hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ kakkhaḷaṃ kharigataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccati, bhikkhu, ajjhattikā pathavīdhātu.
That which is internal, personal, hard, solid, and clung to, such as – hair of the head, hair of the body, nails, teeth, skin, flesh, sinews, bones, bone marrow, kidneys, heart, liver, diaphragm, spleen, lungs, large intestines, small intestines, undigested food, feces, or any other thing whatsoever that is internal, personal, hard, solid, and clung to – this, bhikkhu, is called the internal earth element.
Bất cứ thứ gì bên trong, thuộc về cá nhân, cứng rắn, thô ráp, được chấp thủ, tức là – tóc, lông, móng, răng, da, thịt, gân, xương, tủy xương, thận, tim, gan, hoành cách mô, lá lách, phổi, ruột già, ruột non, dạ dày, phân, hoặc bất cứ thứ gì khác bên trong, thuộc về cá nhân, cứng rắn, thô ráp, được chấp thủ – này các Tỳ-khưu, đây được gọi là địa giới nội tại.
Yā ceva kho pana ajjhattikā pathavīdhātu yā ca bāhirā pathavīdhātu pathavīdhāturevesā.
Both the internal earth element and the external earth element are just the earth element.
Địa giới nội tại và địa giới bên ngoài, tất cả đều là địa giới.
‘Taṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ.
‘This is not mine, I am not this, this is not my self’ – this should be seen as it really is with right wisdom.
‘Cái đó không phải của tôi, tôi không phải là cái đó, cái đó không phải là tự ngã của tôi’ – phải thấy điều này như vậy bằng chánh trí như thực.
Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā pathavīdhātuyā nibbindati, pathavīdhātuyā cittaṃ virājeti.
Having seen this as it really is with right wisdom, one becomes disenchanted with the earth element, one detaches the mind from the earth element.
Khi thấy điều này như vậy bằng chánh trí như thực, người ấy nhàm chán địa giới, tâm người ấy lìa bỏ sự tham đắm địa giới.
350. ‘‘Katamā ca, bhikkhu, āpodhātu?
350. ‘‘And what, bhikkhu, is the water element?
350. ‘‘Và này các Tỳ-khưu, thủy giới là gì?
Āpodhātu siyā ajjhattikā siyā bāhirā.
The water element may be internal or it may be external.
Thủy giới có thể là nội tại, có thể là bên ngoài.
Katamā ca, bhikkhu, ajjhattikā āpodhātu?
And what, bhikkhu, is the internal water element?
Và này các Tỳ-khưu, thủy giới nội tại là gì?
Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ āpo āpogataṃ upādinnaṃ seyyathidaṃ – pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā muttaṃ, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ āpo āpogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccati, bhikkhu, ajjhattikā āpodhātu.
That which is internal, personal, liquid, watery, and clung to, such as – bile, phlegm, pus, blood, sweat, fat, tears, lymph, saliva, snot, joint-fluid, urine, or any other thing whatsoever that is internal, personal, liquid, watery, and clung to – this, bhikkhu, is called the internal water element.
Bất cứ thứ gì bên trong, thuộc về cá nhân, là chất lỏng, thuộc về chất lỏng, được chấp thủ, tức là – mật, đàm, mủ, máu, mồ hôi, mỡ đặc, nước mắt, mỡ lỏng, nước bọt, nước mũi, dịch khớp, nước tiểu, hoặc bất cứ thứ gì khác bên trong, thuộc về cá nhân, là chất lỏng, thuộc về chất lỏng, được chấp thủ – này các Tỳ-khưu, đây được gọi là thủy giới nội tại.
Yā ceva kho pana ajjhattikā āpodhātu yā ca bāhirā āpodhātu āpodhāturevesā.
Both the internal water element and the external water element are just the water element.
Thủy giới nội tại và thủy giới bên ngoài, tất cả đều là thủy giới.
‘Taṃ netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ.
‘This is not mine, I am not this, this is not my self’ – this should be seen as it really is with right wisdom.
‘Cái đó không phải của tôi, tôi không phải là cái đó, cái đó không phải là tự ngã của tôi’ – phải thấy điều này như vậy bằng chánh trí như thực.
Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āpodhātuyā nibbindati, āpodhātuyā cittaṃ virājeti.
Having seen this as it really is with right wisdom, one becomes disenchanted with the water element, one detaches the mind from the water element.
Khi thấy điều này như vậy bằng chánh trí như thực, người ấy nhàm chán thủy giới, tâm người ấy lìa bỏ sự tham đắm thủy giới.
351. ‘‘Katamā ca, bhikkhu, tejodhātu?
351. ‘‘And what, bhikkhu, is the fire element?
351. ‘‘Và này các Tỳ-khưu, hỏa giới là gì?
Tejodhātu siyā ajjhattikā siyā bāhirā.
The fire element may be internal or it may be external.
Hỏa giới có thể là nội tại, có thể là bên ngoài.
Katamā ca, bhikkhu, ajjhattikā tejodhātu?
And what, bhikkhu, is the internal fire element?
Và này các Tỳ-khưu, hỏa giới nội tại là gì?
Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ tejo tejogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – yena ca santappati, yena ca jīrīyati, yena ca pariḍayhati, yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchati, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ tejo tejogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccati, bhikkhu, ajjhattikā tejodhātu.
That which is internal, personal, fiery, heat-related, and clung to, such as – that by which one is warmed, by which one ages, by which one is consumed, by which what has been eaten, drunk, chewed, and tasted is properly digested, or any other thing whatsoever that is internal, personal, fiery, heat-related, and clung to – this, bhikkhu, is called the internal fire element.
Bất cứ thứ gì bên trong, thuộc về cá nhân, là nhiệt, thuộc về nhiệt, được chấp thủ, tức là – thứ làm ấm cơ thể, thứ làm cơ thể già nua, thứ làm cơ thể cháy bỏng, thứ làm cho thức ăn, thức uống, thức ăn cứng, thức ăn mềm được tiêu hóa đúng cách, hoặc bất cứ thứ gì khác bên trong, thuộc về cá nhân, là nhiệt, thuộc về nhiệt, được chấp thủ – này các Tỳ-khưu, đây được gọi là hỏa giới nội tại.
Yā ceva kho pana ajjhattikā tejodhātu yā ca bāhirā tejodhātu tejodhāturevesā.
Both the internal fire element and the external fire element are just the fire element.
Hỏa giới nội tại và hỏa giới bên ngoài, tất cả đều là hỏa giới.
‘Taṃ netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ.
‘This is not mine, I am not this, this is not my self’ – this should be seen as it really is with right wisdom.
‘Cái đó không phải của tôi, tôi không phải là cái đó, cái đó không phải là tự ngã của tôi’ – phải thấy điều này như vậy bằng chánh trí như thực.
Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā tejodhātuyā nibbindati, tejodhātuyā cittaṃ virājeti.
Having seen this as it really is with right wisdom, one becomes disenchanted with the fire element, one detaches the mind from the fire element.
Khi thấy điều này như vậy bằng chánh trí như thực, người ấy nhàm chán hỏa giới, tâm người ấy lìa bỏ sự tham đắm hỏa giới.
352. ‘‘Katamā ca, bhikkhu, vāyodhātu?
352. ‘‘And what, bhikkhu, is the air element?
352. ‘‘Và này các Tỳ-khưu, phong giới là gì?
Vāyodhātu siyā ajjhattikā siyā bāhirā.
The air element may be internal or it may be external.
Phong giới có thể là nội tại, có thể là bên ngoài.
Katamā ca, bhikkhu, ajjhattikā vāyodhātu?
And what, bhikkhu, is the internal air element?
Và này các Tỳ-khưu, phong giới nội tại là gì?
Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ vāyo vāyogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – uddhaṅgamā vātā adhogamā vātā kucchisayā vātā koṭṭhāsayā* vātā aṅgamaṅgānusārino vātā assāso passāso iti, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ vāyo vāyogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccati, bhikkhu, ajjhattikā vāyodhātu.
That which is internal, personal, airy, wind-related, and clung to, such as – upward-moving winds, downward-moving winds, winds in the abdomen, winds in the intestines, winds coursing through the limbs, in-breath and out-breath, or any other thing whatsoever that is internal, personal, airy, wind-related, and clung to – this, bhikkhu, is called the internal air element.
Bất cứ thứ gì bên trong, thuộc về cá nhân, là gió, thuộc về gió, được chấp thủ, tức là – gió đi lên, gió đi xuống, gió trong bụng, gió trong ruột, gió lưu chuyển khắp các chi, hơi thở vào, hơi thở ra, hoặc bất cứ thứ gì khác bên trong, thuộc về cá nhân, là gió, thuộc về gió, được chấp thủ – này các Tỳ-khưu, đây được gọi là phong giới nội tại.
Yā ceva kho pana ajjhattikā vāyodhātu yā ca bāhirā vāyodhātu vāyodhāturevesā.
Both the internal air element and the external air element are just the air element.
Phong giới nội tại và phong giới bên ngoài, tất cả đều là phong giới.
‘Taṃ netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ.
‘This is not mine, I am not this, this is not my self’ – this should be seen as it really is with right wisdom.
‘Cái đó không phải của tôi, tôi không phải là cái đó, cái đó không phải là tự ngã của tôi’ – phải thấy điều này như vậy bằng chánh trí như thực.
Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā vāyodhātuyā nibbindati, vāyodhātuyā cittaṃ virājeti.
Having seen this as it really is with right wisdom, one becomes disenchanted with the air element, one detaches the mind from the air element.
Khi thấy điều này như vậy bằng chánh trí như thực, người ấy nhàm chán phong giới, tâm người ấy lìa bỏ sự tham đắm phong giới.
353. ‘‘Katamā ca, bhikkhu, ākāsadhātu?
353. ‘‘And what, bhikkhu, is the space element?
353. ‘‘Và này các Tỳ-khưu, không giới là gì?
Ākāsadhātu siyā ajjhattikā siyā bāhirā.
The space element may be internal or it may be external.
Không giới có thể là nội tại, có thể là bên ngoài.
Katamā ca, bhikkhu, ajjhattikā ākāsadhātu?
And what, bhikkhu, is the internal space element?
Và này các Tỳ-khưu, không giới nội tại là gì?
Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ ākāsaṃ ākāsagataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – kaṇṇacchiddaṃ nāsacchiddaṃ mukhadvāraṃ yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ ajjhoharati, yattha ca asitapītakhāyitasāyitaṃ santiṭṭhati, yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ adhobhāgaṃ* nikkhamati, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ ākāsaṃ ākāsagataṃ aghaṃ aghagataṃ vivaraṃ vivaragataṃ asamphuṭṭhaṃ maṃsalohitehi upādinnaṃ – ayaṃ vuccati bhikkhu ajjhattikā ākāsadhātu.
That which is internal, personal, spacious, space-related, and clung to, such as – the ear-hole, the nostril-holes, the mouth-door, that by which what has been eaten, drunk, chewed, and tasted is swallowed, that where what has been eaten, drunk, chewed, and tasted remains, that by which what has been eaten, drunk, chewed, and tasted passes downwards, or any other thing whatsoever that is internal, personal, spacious, space-related, obstructive, obstruction-related, an opening, opening-related, unmixed with flesh and blood, and clung to – this, bhikkhu, is called the internal space element.
Bất cứ thứ gì bên trong, thuộc về cá nhân, là không gian, thuộc về không gian, được chấp thủ, tức là – lỗ tai, lỗ mũi, cửa miệng, nơi thức ăn, thức uống, thức ăn cứng, thức ăn mềm được nuốt vào, nơi thức ăn, thức uống, thức ăn cứng, thức ăn mềm được lưu lại, nơi thức ăn, thức uống, thức ăn cứng, thức ăn mềm thoát ra ở phần dưới, hoặc bất cứ thứ gì khác bên trong, thuộc về cá nhân, là không gian, thuộc về không gian, là sự trống rỗng, thuộc về sự trống rỗng, không bị thịt và máu chạm vào, được chấp thủ – này các Tỳ-khưu, đây được gọi là không giới nội tại.
Yā ceva kho pana ajjhattikā ākāsadhātu yā ca bāhirā ākāsadhātu ākāsadhāturevesā.
Both the internal space element and the external space element are just the space element.
Không giới nội tại và không giới bên ngoài, tất cả đều là không giới.
‘Taṃ netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ.
‘This is not mine, I am not this, this is not my self’ – this should be seen as it really is with right wisdom.
‘Cái đó không phải của tôi, tôi không phải là cái đó, cái đó không phải là tự ngã của tôi’ – phải thấy điều này như vậy bằng chánh trí như thực.
Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā ākāsadhātuyā nibbindati, ākāsadhātuyā cittaṃ virājeti.
Having seen this as it really is with right wisdom, one becomes disenchanted with the space element, one detaches the mind from the space element.
Khi thấy điều này như vậy bằng chánh trí như thực, người ấy nhàm chán không giới, tâm người ấy lìa bỏ sự tham đắm không giới.
354. ‘‘Athāparaṃ viññāṇaṃyeva avasissati parisuddhaṃ pariyodātaṃ.
354. ‘‘Then only consciousness remains, perfectly pure and bright.
354. ‘‘Sau đó, chỉ còn lại thức (viññāṇa) thanh tịnh, trong sạch.
Tena ca viññāṇena kiṃ* vijānāti?
And with that consciousness, what does one discern?
Và với thức ấy, người ấy nhận biết điều gì?
‘Sukha’ntipi vijānāti, ‘dukkha’ntipi vijānāti, ‘adukkhamasukha’ntipi vijānāti.
One discerns ‘pleasure’, one discerns ‘pain’, one discerns ‘neither-pain-nor-pleasure’.
Người ấy nhận biết ‘lạc’, người ấy nhận biết ‘khổ’, người ấy nhận biết ‘không khổ không lạc’.
Sukhavedaniyaṃ, bhikkhu, phassaṃ paṭicca uppajjati sukhā vedanā.
Bhikkhu, a pleasant feeling arises dependent on contact that is productive of pleasant feeling.
Này Tỳ-kheo, do xúc mang lại cảm thọ lạc mà lạc thọ khởi lên.
So sukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
As he experiences a pleasant feeling, he understands, ‘I am experiencing a pleasant feeling.’
Khi vị ấy cảm thọ lạc thọ, vị ấy biết: ‘Ta đang cảm thọ lạc thọ’.
‘Tasseva sukhavedaniyassa phassassa nirodhā yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ sukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannā sukhā vedanā sā nirujjhati, sā vūpasammatī’ti pajānāti.
He understands, ‘With the cessation of that same contact that is productive of pleasant feeling, the pleasant feeling that arose dependent on that contact productive of pleasant feeling ceases, it is appeased.’
Vị ấy biết: ‘Do sự diệt của chính xúc mang lại cảm thọ lạc ấy, lạc thọ đã khởi lên do duyên xúc mang lại cảm thọ lạc ấy, nay diệt đi, nó lắng xuống’.
355. ‘‘Dukkhavedaniyaṃ, bhikkhu, phassaṃ paṭicca uppajjati dukkhā vedanā.
355. ‘‘Bhikkhu, a painful feeling arises dependent on contact that is productive of painful feeling.
355. ‘‘Này Tỳ-kheo, do xúc mang lại cảm thọ khổ mà khổ thọ khởi lên.
So dukkhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘dukkhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
As he experiences a painful feeling, he understands, ‘I am experiencing a painful feeling.’
Khi vị ấy cảm thọ khổ thọ, vị ấy biết: ‘Ta đang cảm thọ khổ thọ’.
‘Tasseva dukkhavedaniyassa phassassa nirodhā yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ dukkhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannā dukkhā vedanā sā nirujjhati, sā vūpasammatī’ti pajānāti.
He understands, ‘With the cessation of that same contact that is productive of painful feeling, the painful feeling that arose dependent on that contact productive of painful feeling ceases, it is appeased.’
Vị ấy biết: ‘Do sự diệt của chính xúc mang lại cảm thọ khổ ấy, khổ thọ đã khởi lên do duyên xúc mang lại cảm thọ khổ ấy, nay diệt đi, nó lắng xuống’.
356. ‘‘Adukkhamasukhavedaniyaṃ, bhikkhu, phassaṃ paṭicca uppajjati adukkhamasukhā vedanā.
356. ‘‘Bhikkhu, a neutral feeling arises dependent on contact that is productive of neutral feeling.
356. ‘‘Này Tỳ-kheo, do xúc mang lại cảm thọ không khổ không lạc mà không khổ không lạc thọ khởi lên.
So adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
As he experiences a neutral feeling, he understands, ‘I am experiencing a neutral feeling.’
Khi vị ấy cảm thọ không khổ không lạc thọ, vị ấy biết: ‘Ta đang cảm thọ không khổ không lạc thọ’.
‘Tasseva adukkhamasukhavedaniyassa phassassa nirodhā yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ adukkhamasukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannā adukkhamasukhā vedanā sā nirujjhati, sā vūpasammatī’ti pajānāti.
He understands, ‘With the cessation of that same contact that is productive of neutral feeling, the neutral feeling that arose dependent on that contact productive of neutral feeling ceases, it is appeased.’
Vị ấy biết: ‘Do sự diệt của chính xúc mang lại cảm thọ không khổ không lạc ấy, không khổ không lạc thọ đã khởi lên do duyên xúc mang lại cảm thọ không khổ không lạc ấy, nay diệt đi, nó lắng xuống’.
357. ‘‘Seyyathāpi, bhikkhu, dvinnaṃ kaṭṭhānaṃ saṅghaṭṭā* samodhānā usmā jāyati, tejo abhinibbattati, tesaṃyeva dvinnaṃ kaṭṭhānaṃ nānābhāvā vikkhepā yā tajjā usmā sā nirujjhati, sā vūpasammati; evameva kho, bhikkhu, sukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppajjati sukhā vedanā.
357. ‘‘Just as, bhikkhu, heat arises and fire is produced from the friction and coming together of two pieces of wood, and with the separation and scattering of those same two pieces of wood, that resultant heat ceases, it is appeased; in the same way, bhikkhu, a pleasant feeling arises dependent on contact that is productive of pleasant feeling.
357. ‘‘Này Tỳ-kheo, ví như do sự cọ xát và kết hợp của hai thanh củi mà hơi nóng sinh ra, lửa bùng lên; rồi do sự tách rời và phân tán của chính hai thanh củi ấy mà hơi nóng ấy diệt đi, nó lắng xuống. Cũng vậy, này Tỳ-kheo, do xúc mang lại cảm thọ lạc mà lạc thọ khởi lên.
So sukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
As he experiences a pleasant feeling, he understands, ‘I am experiencing a pleasant feeling.’
Khi vị ấy cảm thọ lạc thọ, vị ấy biết: ‘Ta đang cảm thọ lạc thọ’.
‘Tasseva sukhavedaniyassa phassassa nirodhā yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ sukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannā sukhā vedanā sā nirujjhati, sā vūpasammatī’ti pajānāti.
He understands, ‘With the cessation of that same contact that is productive of pleasant feeling, the pleasant feeling that arose dependent on that contact productive of pleasant feeling ceases, it is appeased.’
Vị ấy biết: ‘Do sự diệt của chính xúc mang lại cảm thọ lạc ấy, lạc thọ đã khởi lên do duyên xúc mang lại cảm thọ lạc ấy, nay diệt đi, nó lắng xuống’.
358. ‘‘Dukkhavedaniyaṃ, bhikkhu, phassaṃ paṭicca uppajjati dukkhā vedanā.
358. ‘‘Bhikkhu, a painful feeling arises dependent on contact that is productive of painful feeling.
358. ‘‘Do xúc mang lại cảm thọ khổ mà khổ thọ khởi lên.
So dukkhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘dukkhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
As he experiences a painful feeling, he understands, ‘I am experiencing a painful feeling.’
Khi vị ấy cảm thọ khổ thọ, vị ấy biết: ‘Ta đang cảm thọ khổ thọ’.
‘Tasseva dukkhavedaniyassa phassassa nirodhā yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ dukkhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannā dukkhā vedanā sā nirujjhati, sā vūpasammatī’ti pajānāti.
He understands, ‘With the cessation of that same contact that is productive of painful feeling, the painful feeling that arose dependent on that contact productive of painful feeling ceases, it is appeased.’
Vị ấy biết: ‘Do sự diệt của chính xúc mang lại cảm thọ khổ ấy, khổ thọ đã khởi lên do duyên xúc mang lại cảm thọ khổ ấy, nay diệt đi, nó lắng xuống’.
359. ‘‘Adukkhamasukhavedaniyaṃ, bhikkhu, phassaṃ paṭicca uppajjati adukkhamasukhā vedanā.
359. ‘‘Bhikkhu, a neutral feeling arises dependent on contact that is productive of neutral feeling.
359. ‘‘Do xúc mang lại cảm thọ không khổ không lạc mà không khổ không lạc thọ khởi lên.
So adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
As he experiences a neutral feeling, he understands, ‘I am experiencing a neutral feeling.’
Khi vị ấy cảm thọ không khổ không lạc thọ, vị ấy biết: ‘Ta đang cảm thọ không khổ không lạc thọ’.
‘Tasseva adukkhamasukhavedaniyassa phassassa nirodhā yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ adukkhamasukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannā adukkhamasukhā vedanā sā nirujjhati, sā vūpasammatī’ti pajānāti.
He understands, ‘With the cessation of that same contact that is productive of neutral feeling, the neutral feeling that arose dependent on that contact productive of neutral feeling ceases, it is appeased.’
Vị ấy biết: ‘Do sự diệt của chính xúc mang lại cảm thọ không khổ không lạc ấy, không khổ không lạc thọ đã khởi lên do duyên xúc mang lại cảm thọ không khổ không lạc ấy, nay diệt đi, nó lắng xuống’.
360. ‘‘Athāparaṃ upekkhāyeva avasissati parisuddhā pariyodātā mudu ca kammaññā ca pabhassarā ca.
360. ‘‘Furthermore, only equanimity remains, purified, cleansed, supple, workable, and radiant.
360. ‘‘Sau đó, chỉ còn lại sự xả thanh tịnh, trong sáng, mềm mại, dễ uốn nắn và rạng rỡ.
Seyyathāpi, bhikkhu, dakkho suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā ukkaṃ bandheyya, ukkaṃ bandhitvā ukkāmukhaṃ ālimpeyya, ukkāmukhaṃ ālimpetvā saṇḍāsena jātarūpaṃ gahetvā ukkāmukhe pakkhipeyya, tamenaṃ kālena kālaṃ abhidhameyya, kālena kālaṃ udakena paripphoseyya, kālena kālaṃ ajjhupekkheyya, taṃ hoti jātarūpaṃ* sudhantaṃ niddhantaṃ nīhaṭaṃ* ninnītakasāvaṃ* mudu ca kammaññañca pabhassarañca, yassā yassā ca piḷandhanavikatiyā ākaṅkhati – yadi paṭṭikāya* yadi kuṇḍalāya yadi gīveyyakāya yadi suvaṇṇamālāya tañcassa atthaṃ anubhoti; evameva kho, bhikkhu, athāparaṃ upekkhāyeva avasissati parisuddhā pariyodātā mudu ca kammaññā ca pabhassarā ca.
Just as, bhikkhu, a skilled goldsmith or his apprentice would set up a furnace, and having set up the furnace, would smear the mouth of the furnace, and having smeared the mouth of the furnace, would take gold with tongs and place it in the mouth of the furnace; he would fan it from time to time, sprinkle it with water from time to time, and observe it from time to time; that gold becomes thoroughly refined, free from impurities, flawless, soft, workable, and radiant, and whatever ornament it is desired for — whether for a headband, or earrings, or a necklace, or a golden garland — it serves that purpose; in the same way, bhikkhu, furthermore, only equanimity remains, purified, cleansed, supple, workable, and radiant.
Này Tỳ-kheo, ví như một thợ vàng lành nghề hay một người học việc của thợ vàng, đốt lò, trát miệng lò, dùng kẹp gắp vàng ròng bỏ vào miệng lò, rồi thỉnh thoảng thổi, thỉnh thoảng rảy nước, thỉnh thoảng quan sát; vàng ròng ấy trở nên được luyện kỹ, được gạn lọc, được loại bỏ tạp chất, được loại bỏ hoàn toàn các vết bẩn nhỏ, mềm mại, dễ uốn nắn và rạng rỡ. Bất kỳ loại trang sức nào vị ấy muốn làm – dù là vòng tay, dù là hoa tai, dù là vòng cổ, dù là chuỗi vàng – thì vàng ấy đều có thể dùng để làm ra món đồ đó. Cũng vậy, này Tỳ-kheo, sau đó, chỉ còn lại sự xả thanh tịnh, trong sáng, mềm mại, dễ uốn nắn và rạng rỡ.
361. ‘‘So evaṃ pajānāti – ‘imañce ahaṃ upekkhaṃ evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātaṃ ākāsānañcāyatanaṃ upasaṃhareyyaṃ, tadanudhammañca cittaṃ bhāveyyaṃ.
361. ‘‘He understands thus: ‘If I were to apply this equanimity, so pure and so cleansed, to the dimension of infinite space, and cultivate a mind in accordance with it,
361. ‘‘Vị ấy biết như sau: ‘Nếu ta đem sự xả thanh tịnh, trong sáng này đến không vô biên xứ, và tu tập tâm tương ứng với nó,
Evaṃ me ayaṃ upekkhā taṃnissitā tadupādānā ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya.
then this equanimity of mine, reliant on that, sustained by that, would remain for a long time, for a long period.
thì sự xả này của ta, nương tựa vào đó, chấp thủ vào đó, sẽ tồn tại lâu dài.’
Imañce ahaṃ upekkhaṃ evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātaṃ viññāṇañcāyatanaṃ upasaṃhareyyaṃ, tadanudhammañca cittaṃ bhāveyyaṃ.
If I were to apply this equanimity, so pure and so cleansed, to the dimension of infinite consciousness, and cultivate a mind in accordance with it,
‘Nếu ta đem sự xả thanh tịnh, trong sáng này đến thức vô biên xứ, và tu tập tâm tương ứng với nó,
Evaṃ me ayaṃ upekkhā taṃnissitā tadupādānā ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya.
then this equanimity of mine, reliant on that, sustained by that, would remain for a long time, for a long period.
thì sự xả này của ta, nương tựa vào đó, chấp thủ vào đó, sẽ tồn tại lâu dài.’
Imañce ahaṃ upekkhaṃ evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātaṃ ākiñcaññāyatanaṃ upasaṃhareyyaṃ, tadanudhammañca cittaṃ bhāveyyaṃ.
If I were to apply this equanimity, so pure and so cleansed, to the dimension of nothingness, and cultivate a mind in accordance with it,
‘Nếu ta đem sự xả thanh tịnh, trong sáng này đến vô sở hữu xứ, và tu tập tâm tương ứng với nó,
Evaṃ me ayaṃ upekkhā taṃnissitā tadupādānā ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya.
then this equanimity of mine, reliant on that, sustained by that, would remain for a long time, for a long period.
thì sự xả này của ta, nương tựa vào đó, chấp thủ vào đó, sẽ tồn tại lâu dài.’
Imañce ahaṃ upekkhaṃ evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasaṃhareyyaṃ, tadanudhammañca cittaṃ bhāveyyaṃ.
If I were to apply this equanimity, so pure and so cleansed, to the dimension of neither perception nor non-perception, and cultivate a mind in accordance with it,
‘Nếu ta đem sự xả thanh tịnh, trong sáng này đến phi tưởng phi phi tưởng xứ, và tu tập tâm tương ứng với nó,
Evaṃ me ayaṃ upekkhā taṃnissitā tadupādānā ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyyā’’’ti.
then this equanimity of mine, reliant on that, sustained by that, would remain for a long time, for a long period.’’’
thì sự xả này của ta, nương tựa vào đó, chấp thủ vào đó, sẽ tồn tại lâu dài’.
362. ‘‘So evaṃ pajānāti – ‘imañce ahaṃ upekkhaṃ evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātaṃ ākāsānañcāyatanaṃ upasaṃhareyyaṃ, tadanudhammañca cittaṃ bhāveyyaṃ; saṅkhatametaṃ.
362. ‘‘He understands thus: ‘If I were to apply this equanimity, so pure and so cleansed, to the dimension of infinite space, and cultivate a mind in accordance with it, that is conditioned.
362. ‘‘Vị ấy biết như sau: ‘Nếu ta đem sự xả thanh tịnh, trong sáng này đến không vô biên xứ, và tu tập tâm tương ứng với nó; điều này là hữu vi.
Imañce ahaṃ upekkhaṃ evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātaṃ viññāṇañcāyatanaṃ upasaṃhareyyaṃ, tadanudhammañca cittaṃ bhāveyyaṃ; saṅkhatametaṃ.
If I were to apply this equanimity, so pure and so cleansed, to the dimension of infinite consciousness, and cultivate a mind in accordance with it, that is conditioned.
Nếu ta đem sự xả thanh tịnh, trong sáng này đến thức vô biên xứ, và tu tập tâm tương ứng với nó; điều này là hữu vi.
Imañce ahaṃ upekkhaṃ evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātaṃ ākiñcaññāyatanaṃ upasaṃhareyyaṃ, tadanudhammañca cittaṃ bhāveyyaṃ; saṅkhatametaṃ.
If I were to apply this equanimity, so pure and so cleansed, to the dimension of nothingness, and cultivate a mind in accordance with it, that is conditioned.
Nếu ta đem sự xả thanh tịnh, trong sáng này đến vô sở hữu xứ, và tu tập tâm tương ứng với nó; điều này là hữu vi.
Imañce ahaṃ upekkhaṃ evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasaṃhareyyaṃ, tadanudhammañca cittaṃ bhāveyyaṃ; saṅkhatameta’’’nti.
If I were to apply this equanimity, so pure and so cleansed, to the dimension of neither perception nor non-perception, and cultivate a mind in accordance with it, that is conditioned.’’’
Nếu ta đem sự xả thanh tịnh, trong sáng này đến phi tưởng phi phi tưởng xứ, và tu tập tâm tương ứng với nó; điều này là hữu vi’.
‘‘So neva taṃ abhisaṅkharoti, na abhisañcetayati bhavāya vā vibhavāya vā.
‘‘He does not form or intend anything for existence or non-existence.
‘‘Vị ấy không tạo tác, không tác ý cho sự hiện hữu hay sự không hiện hữu.
So anabhisaṅkharonto anabhisañcetayanto bhavāya vā vibhavāya vā na kiñci loke upādiyati, anupādiyaṃ na paritassati, aparitassaṃ paccattaṃyeva parinibbāyati.
Not forming or intending for existence or non-existence, he does not cling to anything in the world; not clinging, he is not agitated; being unagitated, he attains parinibbāna within himself.
Không tạo tác, không tác ý cho sự hiện hữu hay sự không hiện hữu, vị ấy không chấp thủ bất cứ điều gì trong thế gian, không chấp thủ nên không lo sợ, không lo sợ nên tự mình chứng Niết-bàn.
‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti.
He understands: ‘Destroyed is birth, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being.’
Vị ấy biết: ‘Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lại trạng thái này nữa’.
363. ‘‘So sukhañce vedanaṃ vedeti, ‘sā aniccā’ti pajānāti, ‘anajjhositā’ti pajānāti, ‘anabhinanditā’ti pajānāti.
363. ‘‘If he experiences a pleasant feeling, he understands, ‘It is impermanent,’ he understands, ‘It is not clung to,’ he understands, ‘It is not delighted in.’
363. ‘‘Nếu vị ấy cảm thọ lạc thọ, vị ấy biết: ‘Nó là vô thường’, vị ấy biết: ‘Nó không bị chấp trước’, vị ấy biết: ‘Nó không bị hoan hỷ’.
Dukkhañce vedanaṃ vedeti, ‘sā aniccā’ti pajānāti, ‘anajjhositā’ti pajānāti, ‘anabhinanditā’ti pajānāti.
If he experiences a painful feeling, he understands, ‘It is impermanent,’ he understands, ‘It is not clung to,’ he understands, ‘It is not delighted in.’
Nếu vị ấy cảm thọ khổ thọ, vị ấy biết: ‘Nó là vô thường’, vị ấy biết: ‘Nó không bị chấp trước’, vị ấy biết: ‘Nó không bị hoan hỷ’.
Adukkhamasukhañce vedanaṃ vedeti, ‘sā aniccā’ti pajānāti, ‘anajjhositā’ti pajānāti, ‘anabhinanditā’ti pajānāti.
If he feels a feeling that is neither painful nor pleasant, he understands: ‘It is impermanent,’ he understands: ‘It is ungrasped,’ he understands: ‘It is uncherished.’
Và nếu vị ấy cảm thọ lạc không khổ, vị ấy biết rằng ‘nó là vô thường’, vị ấy biết rằng ‘nó không bị chấp thủ’, vị ấy biết rằng ‘nó không bị hoan hỷ’.
364. ‘‘So sukhañce vedanaṃ vedeti, visaṃyutto naṃ vedeti; dukkhañce vedanaṃ vedeti, visaṃyutto naṃ vedeti; adukkhamasukhañce vedanaṃ vedeti, visaṃyutto naṃ vedeti.
364. ‘‘If he feels a pleasant feeling, he feels it detached; if he feels a painful feeling, he feels it detached; if he feels a feeling that is neither painful nor pleasant, he feels it detached.
364. ‘‘Vị ấy, nếu cảm thọ lạc thọ, thì cảm thọ nó một cách ly hệ; nếu cảm thọ khổ thọ, thì cảm thọ nó một cách ly hệ; nếu cảm thọ lạc không khổ thọ, thì cảm thọ nó một cách ly hệ.
So kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti, jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti, ‘kāyassa bhedā paraṃ maraṇā uddhaṃ jīvitapariyādānā idheva sabbavedayitāni anabhinanditāni sītībhavissantī’ti pajānāti.
Feeling a feeling limited by the body, he understands: ‘I feel a feeling limited by the body.’ Feeling a feeling limited by life, he understands: ‘I feel a feeling limited by life.’ He understands: ‘With the breaking up of the body, beyond death, after the exhaustion of life, all feelings, being uncherished, will become cool right here.’
Vị ấy, khi cảm thọ thọ tận cùng thân, biết rằng ‘tôi cảm thọ thọ tận cùng thân’; khi cảm thọ thọ tận cùng mạng sống, biết rằng ‘tôi cảm thọ thọ tận cùng mạng sống’; vị ấy biết rằng ‘sau khi thân hoại mạng chung, tất cả các cảm thọ không còn được hoan hỷ này sẽ trở nên tịch tịnh ngay tại đây’.
365. ‘‘Seyyathāpi, bhikkhu, telañca paṭicca vaṭṭiñca paṭicca telappadīpo jhāyati; tasseva telassa ca vaṭṭiyā ca pariyādānā aññassa ca anupahārā* anāhāro nibbāyati; evameva kho, bhikkhu, kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti, jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti, ‘kāyassa bhedā paraṃ maraṇā uddhaṃ jīvitapariyādānā idheva sabbavedayitāni anabhinanditāni sītībhavissantī’ti pajānāti.
365. ‘‘Just as, bhikkhu, an oil lamp burns dependent on oil and a wick; with the exhaustion of that oil and wick, and with no further fuel, it is extinguished without sustenance. Even so, bhikkhu, feeling a feeling limited by the body, he understands: ‘I feel a feeling limited by the body.’ Feeling a feeling limited by life, he understands: ‘I feel a feeling limited by life.’ He understands: ‘With the breaking up of the body, beyond death, after the exhaustion of life, all feelings, being uncherished, will become cool right here.’
365. ‘‘Này Tỳ-kheo, ví như một ngọn đèn dầu cháy nhờ dầu và bấc; khi dầu và bấc ấy cạn kiệt, và không có vật tiếp tế khác, ngọn đèn ấy sẽ tắt vì không còn nhiên liệu; cũng vậy, này Tỳ-kheo, khi vị ấy cảm thọ thọ tận cùng thân, biết rằng ‘tôi cảm thọ thọ tận cùng thân’; khi cảm thọ thọ tận cùng mạng sống, biết rằng ‘tôi cảm thọ thọ tận cùng mạng sống’; vị ấy biết rằng ‘sau khi thân hoại mạng chung, tất cả các cảm thọ không còn được hoan hỷ này sẽ trở nên tịch tịnh ngay tại đây’.
Tasmā evaṃ samannāgato bhikkhu iminā paramena paññādhiṭṭhānena samannāgato hoti.
Therefore, a bhikkhu endowed in this way is endowed with this supreme foundation of wisdom.
Vì vậy, này Tỳ-kheo, một Tỳ-kheo có đầy đủ như vậy là có đầy đủ sự an trú vào tuệ tối thượng này.
Esā hi, bhikkhu, paramā ariyā paññā yadidaṃ – sabbadukkhakkhaye ñāṇaṃ.
For this, bhikkhu, is the supreme noble wisdom, namely, the knowledge of the destruction of all suffering.
Thật vậy, này Tỳ-kheo, đây là tuệ tối thượng của bậc Thánh, tức là trí tuệ về sự đoạn diệt tất cả khổ đau.
366. ‘‘Tassa sā vimutti sacce ṭhitā akuppā hoti.
366. ‘‘His liberation, established in truth, is unshakeable.
366. ‘‘Sự giải thoát ấy của vị ấy, an trú trong chân lý, là bất động.
Tañhi, bhikkhu, musā yaṃ mosadhammaṃ, taṃ saccaṃ yaṃ amosadhammaṃ nibbānaṃ.
For that, bhikkhu, which is subject to delusion is false; that which is not subject to delusion, Nibbāna, is true.
Thật vậy, này Tỳ-kheo, cái gì có tính chất hư hoại thì là hư dối, cái gì có tính chất không hư hoại là Nibbāna, đó là chân lý.
Tasmā evaṃ samannāgato bhikkhu iminā paramena saccādhiṭṭhānena samannāgato hoti.
Therefore, a bhikkhu endowed in this way is endowed with this supreme foundation of truth.
Vì vậy, này Tỳ-kheo, một Tỳ-kheo có đầy đủ như vậy là có đầy đủ sự an trú vào chân lý tối thượng này.
Etañhi, bhikkhu, paramaṃ ariyasaccaṃ yadidaṃ – amosadhammaṃ nibbānaṃ.
For this, bhikkhu, is the supreme noble truth, namely, Nibbāna, which is not subject to delusion.
Thật vậy, này Tỳ-kheo, đây là Thánh đế tối thượng, tức là Nibbāna có tính chất không hư hoại.
367. ‘‘Tasseva kho pana pubbe aviddasuno upadhī honti samattā samādinnā.
367. ‘‘Moreover, in the past, when he was ignorant, he had clung to and grasped upadhis.
367. ‘‘Trước đây, khi chưa có trí tuệ, vị ấy có những chấp thủ (upadhi) được tích tập và chấp thủ.
Tyāssa pahīnā honti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.
These are now abandoned by him, rooted out, made like a palm stump, brought to non-existence, no longer subject to future arising.
Chúng đã được vị ấy đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm cho như gốc cây thốt nốt bị chặt, không còn tồn tại, không còn khả năng phát sinh trong tương lai.
Tasmā evaṃ samannāgato bhikkhu iminā paramena cāgādhiṭṭhānena samannāgato hoti.
Therefore, a bhikkhu endowed in this way is endowed with this supreme foundation of relinquishment.
Vì vậy, này Tỳ-kheo, một Tỳ-kheo có đầy đủ như vậy là có đầy đủ sự an trú vào sự xả bỏ tối thượng này.
Eso hi, bhikkhu, paramo ariyo cāgo yadidaṃ – sabbūpadhipaṭinissaggo.
For this, bhikkhu, is the supreme noble relinquishment, namely, the complete giving up of all upadhis.
Thật vậy, này Tỳ-kheo, đây là sự xả bỏ tối thượng của bậc Thánh, tức là sự từ bỏ tất cả chấp thủ (upadhi).
368. ‘‘Tasseva kho pana pubbe aviddasuno abhijjhā hoti chando sārāgo.
368. ‘‘Moreover, in the past, when he was ignorant, he had covetousness, desire, and strong attachment.
368. ‘‘Trước đây, khi chưa có trí tuệ, vị ấy có tham ái, dục vọng, và sự đắm nhiễm.
Svāssa pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo.
This is now abandoned by him, rooted out, made like a palm stump, brought to non-existence, no longer subject to future arising.
Chúng đã được vị ấy đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm cho như gốc cây thốt nốt bị chặt, không còn tồn tại, không còn khả năng phát sinh trong tương lai.
Tasseva kho pana pubbe aviddasuno āghāto hoti byāpādo sampadoso.
Moreover, in the past, when he was ignorant, he had malice, ill-will, and resentment.
Trước đây, khi chưa có trí tuệ, vị ấy có sân hận, ác ý, và sự phẫn nộ.
Svāssa pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo.
This is now abandoned by him, rooted out, made like a palm stump, brought to non-existence, no longer subject to future arising.
Chúng đã được vị ấy đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm cho như gốc cây thốt nốt bị chặt, không còn tồn tại, không còn khả năng phát sinh trong tương lai.
Tasseva kho pana pubbe aviddasuno avijjā hoti sammoho.
Moreover, in the past, when he was ignorant, he had ignorance and delusion.
Trước đây, khi chưa có trí tuệ, vị ấy có vô minh, si mê.
Svāssa pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo.
This is now abandoned by him, rooted out, made like a palm stump, brought to non-existence, no longer subject to future arising.
Chúng đã được vị ấy đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm cho như gốc cây thốt nốt bị chặt, không còn tồn tại, không còn khả năng phát sinh trong tương lai.
Tasmā evaṃ samannāgato bhikkhu iminā paramena upasamādhiṭṭhānena samannāgato hoti.
Therefore, a bhikkhu endowed in this way is endowed with this supreme foundation of tranquility.
Vì vậy, này Tỳ-kheo, một Tỳ-kheo có đầy đủ như vậy là có đầy đủ sự an trú vào sự tịch tịnh tối thượng này.
Eso hi, bhikkhu, paramo ariyo upasamo yadidaṃ – rāgadosamohānaṃ upasamo.
For this, bhikkhu, is the supreme noble tranquility, namely, the calming of lust, hatred, and delusion.
Thật vậy, này Tỳ-kheo, đây là sự tịch tịnh tối thượng của bậc Thánh, tức là sự tịch tịnh của tham, sân, si.
‘Paññaṃ nappamajjeyya, saccamanurakkheyya, cāgamanubrūheyya, santimeva so sikkheyyā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘He should not be negligent in wisdom, he should safeguard truth, he should cultivate relinquishment, he should practice calm’—what was said thus, was said with reference to this.
‘Không nên xao nhãng trí tuệ, nên giữ gìn chân lý, nên phát triển sự xả bỏ, và chỉ nên học sự an tịnh’ – điều đã được nói ấy là được nói liên quan đến điều này.
369. ‘‘‘Yattha ṭhitaṃ maññassavā nappavattanti, maññassave kho pana nappavattamāne muni santoti vuccatī’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ.
369. ‘‘‘Where the current of conceiving does not flow, the sage is called tranquil when the current of conceiving does not flow’—this was said.
369. ‘‘‘Nơi nào mà các tưởng niệm (maññassava) không còn khởi lên, khi các tưởng niệm không còn khởi lên, vị ẩn sĩ được gọi là an tịnh’ – điều này đã được nói.
Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
And with reference to what was this said?
Điều này được nói liên quan đến điều gì?
‘Asmī’ti, bhikkhu, maññitametaṃ, ‘ayamahamasmī’ti maññitametaṃ, ‘bhavissa’nti maññitametaṃ, ‘na bhavissa’nti maññitametaṃ, ‘rūpī bhavissa’nti maññitametaṃ, ‘arūpī bhavissa’nti maññitametaṃ, ‘saññī bhavissa’nti maññitametaṃ, ‘asaññī bhavissa’nti maññitametaṃ, ‘nevasaññīnāsaññī bhavissa’nti maññitametaṃ.
‘I am’ is conceiving, bhikkhu, ‘I am this’ is conceiving, ‘I shall be’ is conceiving, ‘I shall not be’ is conceiving, ‘I shall be with form’ is conceiving, ‘I shall be without form’ is conceiving, ‘I shall be percipient’ is conceiving, ‘I shall be non-percipient’ is conceiving, ‘I shall be neither percipient nor non-percipient’ is conceiving.
Này Tỳ-kheo, ‘tôi là’ là một tưởng niệm, ‘tôi là người này’ là một tưởng niệm, ‘tôi sẽ có’ là một tưởng niệm, ‘tôi sẽ không có’ là một tưởng niệm, ‘tôi sẽ có sắc’ là một tưởng niệm, ‘tôi sẽ không có sắc’ là một tưởng niệm, ‘tôi sẽ có tưởng’ là một tưởng niệm, ‘tôi sẽ không có tưởng’ là một tưởng niệm, ‘tôi sẽ không tưởng cũng không phi tưởng’ là một tưởng niệm.
Maññitaṃ, bhikkhu, rogo maññitaṃ gaṇḍo maññitaṃ sallaṃ.
Conceiving, bhikkhu, is a disease; conceiving is a boil; conceiving is a dart.
Này Tỳ-kheo, tưởng niệm là bệnh, tưởng niệm là ung nhọt, tưởng niệm là mũi tên.
Sabbamaññitānaṃ tveva, bhikkhu, samatikkamā muni santoti vuccati.
But a sage, bhikkhu, is called tranquil when all conceiving is transcended.
Chỉ khi vượt qua tất cả các tưởng niệm, này Tỳ-kheo, vị ẩn sĩ mới được gọi là an tịnh.
Muni kho pana, bhikkhu, santo na jāyati, na jīyati, na mīyati, na kuppati, na piheti.
A tranquil sage, bhikkhu, is not born, does not age, does not die, is not agitated, does not crave.
Này Tỳ-kheo, vị ẩn sĩ an tịnh thì không sinh, không già, không chết, không dao động, không ham muốn.
Tañhissa, bhikkhu, natthi yena jāyetha, ajāyamāno kiṃ jīyissati, ajīyamāno kiṃ mīyissati, amīyamāno kiṃ kuppissati, akuppamāno kissa* pihessati?
For him, bhikkhu, there is nothing by which he might be born; not being born, how can he age? Not aging, how can he die? Not dying, how can he be agitated? Not agitated, what would he crave?
Thật vậy, này Tỳ-kheo, đối với vị ấy không có cái gì để sinh, không sinh thì làm sao già, không già thì làm sao chết, không chết thì làm sao dao động, không dao động thì ham muốn cái gì?
‘Yattha ṭhitaṃ maññassavā nappavattanti, maññassave kho pana nappavattamāne muni santoti vuccatī’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘Where the current of conceiving does not flow, the sage is called tranquil when the current of conceiving does not flow’—what was said thus, was said with reference to this.
‘Nơi nào mà các tưởng niệm không còn khởi lên, khi các tưởng niệm không còn khởi lên, vị ẩn sĩ được gọi là an tịnh’ – điều đã được nói ấy là được nói liên quan đến điều này.
Imaṃ kho me tvaṃ, bhikkhu, saṃkhittena chadhātuvibhaṅgaṃ dhārehī’’ti.
‘‘Bhikkhu, you should remember this brief exposition of the six elements.’’
Này Tỳ-kheo, ngươi hãy ghi nhớ sự phân tích lục đại này của Ta một cách tóm tắt.’’
370. Atha kho āyasmā pukkusāti – ‘‘satthā kira me anuppatto, sugato kira me anuppatto sammāsambuddho kira me anuppatto’’ti uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘accayo maṃ, bhante, accagamā yathābālaṃ yathāmūḷhaṃ yathāakusalaṃ, yohaṃ bhagavantaṃ āvusovādena samudācaritabbaṃ amaññissaṃ.
370. Then Venerable Pukkusāti, thinking: ‘‘Surely the Teacher has come to me, surely the Fortunate One has come to me, surely the Perfectly Self-Enlightened One has come to me,’’ rose from his seat, arranged his outer robe over one shoulder, prostrated with his head at the Fortunate One’s feet, and said to the Fortunate One: ‘‘An offense, Bhante, overtook me, like a fool, like one deluded, like one unskillful, in that I thought it proper to address the Fortunate One as ‘friend’ (āvuso).
370. Sau đó, Tôn giả Pukkusāti – ‘‘Thật vậy, Bậc Đạo Sư đã đến với tôi, thật vậy, Thiện Thệ đã đến với tôi, thật vậy, Đức Chánh Đẳng Giác đã đến với tôi’’ – liền đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đắp y một bên vai, cúi đầu lạy dưới chân Đức Thế Tôn và bạch Đức Thế Tôn rằng: ‘‘Bạch Thế Tôn, con đã phạm lỗi lầm, như một kẻ ngu si, như một kẻ mê muội, như một kẻ bất thiện, khi con đã nghĩ rằng con có thể xưng hô Đức Thế Tôn bằng từ ‘Thưa Hiền giả’.
Tassa me, bhante, bhagavā accayaṃ accayato paṭiggaṇhātu āyatiṃ saṃvarāyā’’ti.
May the Fortunate One, Bhante, accept my offense as an offense, for future restraint.’’
Bạch Thế Tôn, xin Đức Thế Tôn chấp nhận lỗi lầm ấy của con như một lỗi lầm, để con có thể giữ giới trong tương lai.’’
‘‘Taggha tvaṃ, bhikkhu, accayo accagamā yathābālaṃ yathāmūḷhaṃ yathāakusalaṃ, yaṃ maṃ tvaṃ āvusovādena samudācaritabbaṃ amaññittha.
‘‘Indeed, bhikkhu, an offense overtook you, like a fool, like one deluded, like one unskillful, in that you thought it proper to address me as ‘friend’ (āvuso).
‘‘Này Tỳ-kheo, thật vậy, ngươi đã phạm lỗi lầm như một kẻ ngu si, như một kẻ mê muội, như một kẻ bất thiện, khi ngươi đã nghĩ rằng ngươi có thể xưng hô Ta bằng từ ‘Thưa Hiền giả’.
Yato ca kho tvaṃ, bhikkhu, accayaṃ accayato disvā yathādhammaṃ paṭikarosi, taṃ te mayaṃ paṭiggaṇhāma.
But since, bhikkhu, you see your offense as an offense and make amends according to the Dhamma, we accept it from you.
Nhưng này Tỳ-kheo, vì ngươi đã thấy lỗi lầm là lỗi lầm và đã sửa chữa theo Pháp, nên chúng ta chấp nhận lỗi ấy của ngươi.
Vuddhihesā, bhikkhu, ariyassa vinaye yo accayaṃ accayato disvā yathādhammaṃ paṭikaroti, āyatiṃ saṃvaraṃ āpajjatī’’ti.
This, bhikkhu, is growth in the Noble Discipline: when one sees one’s offense as an offense, makes amends according to the Dhamma, and undertakes future restraint.’’
Này Tỳ-kheo, đây là sự tiến bộ trong Giới luật của bậc Thánh, khi một người thấy lỗi lầm là lỗi lầm và sửa chữa theo Pháp, và giữ giới trong tương lai.’’
‘‘Labheyyāhaṃ, bhante, bhagavato santike upasampada’’nti.
‘‘May I receive the higher ordination from the Fortunate One, Bhante?’’
‘‘Bạch Thế Tôn, con có thể thọ đại giới (upasampadā) từ Đức Thế Tôn không?’’
‘‘Paripuṇṇaṃ pana te, bhikkhu, pattacīvara’’nti?
‘‘Are your bowl and robes complete, bhikkhu?’’
‘‘Này Tỳ-kheo, y bát của ngươi đã đầy đủ chưa?’’
‘‘Na kho me, bhante, paripuṇṇaṃ pattacīvara’’nti.
‘‘My bowl and robes are not complete, Bhante.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, y bát của con chưa đầy đủ.’’
‘‘Na kho, bhikkhu, tathāgatā aparipuṇṇapattacīvaraṃ upasampādentī’’ti.
‘‘Tathāgatas, bhikkhu, do not grant higher ordination to one whose bowl and robes are incomplete.’’
‘‘Này Tỳ-kheo, các Như Lai không thọ đại giới cho người chưa đầy đủ y bát.’’
Atha kho āyasmā pukkusāti bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pattacīvarapariyesanaṃ pakkāmi.
Then Venerable Pukkusāti, having delighted in and approved of the Fortunate One’s words, rose from his seat, paid homage to the Fortunate One, circumambulated him clockwise, and departed to seek a bowl and robes.
Sau đó, Tôn giả Pukkusāti hoan hỷ và tùy hỷ với lời dạy của Đức Thế Tôn, đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ Đức Thế Tôn, đi nhiễu hữu nhiễu, rồi đi tìm y bát.
Atha kho āyasmantaṃ pukkusātiṃ pattacīvarapariyesanaṃ carantaṃ vibbhantā gāvī* jīvitā voropesi.
Then, while Venerable Pukkusāti was searching for a bowl and robes, a stray cow deprived him of life.
Sau đó, khi Tôn giả Pukkusāti đang đi tìm y bát, một con bò cái đi lạc đã cướp đi mạng sống của vị ấy.
Atha kho sambahulā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Then several bhikkhus approached the Fortunate One; having approached and paid homage to the Fortunate One, they sat down to one side.
Sau đó, nhiều Tỳ-kheo đã đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, họ đảnh lễ Đức Thế Tôn và ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘yo so, bhante, pukkusāti nāma kulaputto bhagavatā saṃkhittena ovādena ovadito so kālaṅkato.
The monks, seated to one side, said to the Blessed One: "Venerable Sir, the young man named Pukkusāti, who was admonished by the Blessed One with a brief instruction, has passed away.
Sau khi ngồi xuống một bên, các Tỳ-khưu ấy bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, thiện nam tử Pukkusāti đã được Thế Tôn giáo huấn một cách vắn tắt, đã qua đời.
Tassa kā gati, ko abhisamparāyo’’ti?
What is his destination? What is his future state?"
Sự tái sinh của vị ấy là gì? Cảnh giới sau khi chết của vị ấy là gì?”
‘‘Paṇḍito, bhikkhave, pukkusāti kulaputto paccapādi dhammassānudhammaṃ, na ca maṃ dhammādhikaraṇaṃ vihesesi* .
"Monks, the young man Pukkusāti was wise; he practiced in accordance with the Dhamma, and he did not trouble me regarding the Dhamma.
“Này các Tỳ-khưu, thiện nam tử Pukkusāti là người trí tuệ, đã thực hành Pháp đúng Pháp, và không làm phiền ta về vấn đề Pháp.
Pukkusāti, bhikkhave, kulaputto pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātiko tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā’’ti.
Monks, the young man Pukkusāti, with the utter destruction of the five lower fetters, is a spontaneously arisen one, one who will attain final Nibbāna there and is not liable to return from that world."
Này các Tỳ-khưu, thiện nam tử Pukkusāti, do đoạn trừ năm hạ phần kiết sử, đã hóa sinh (ở cõi Tịnh Cư), sẽ nhập Niết-bàn ở đó và không còn trở lại thế giới ấy nữa.”
‘‘Tathāgatena, bhikkhave, arahatā sammāsambuddhena bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ appaṭivattiyaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ, yadidaṃ – catunnaṃ ariyasaccānaṃ ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ.
"In Bārāṇasī, at Isipatana in the Deer Park, the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Awakened One, has set in motion the unsurpassed Wheel of Dhamma, which cannot be stopped by any recluse or brahmin, god or Māra or Brahmā, or anyone in the world; that is, the declaration, teaching, exposition, establishment, disclosure, analysis, and elucidation of the Four Noble Truths.
“Này các Tỳ-khưu, tại Bārāṇasī, Isipatana, Migadāya, Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đã chuyển bánh xe Pháp vô thượng, không thể bị chuyển lại bởi bất cứ Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên, Ma vương, Phạm Thiên, hay bất cứ ai trên thế gian, đó là: sự chỉ rõ, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, khai thị, phân tích, và làm sáng tỏ Bốn Thánh Đế.
Katamesaṃ catunnaṃ?
Of which four?
Bốn Thánh Đế ấy là gì?
Dukkhassa ariyasaccassa ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ, dukkhasamudayassa ariyasaccassa ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ, dukkhanirodhassa ariyasaccassa ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ariyasaccassa ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ.
The declaration, teaching, exposition, establishment, disclosure, analysis, and elucidation of the Noble Truth of Suffering; the declaration, teaching, exposition, establishment, disclosure, analysis, and elucidation of the Noble Truth of the Origin of Suffering; the declaration, teaching, exposition, establishment, disclosure, analysis, and elucidation of the Noble Truth of the Cessation of Suffering; the declaration, teaching, exposition, establishment, disclosure, analysis, and elucidation of the Noble Truth of the Path leading to the Cessation of Suffering.
Đó là sự chỉ rõ, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, khai thị, phân tích, và làm sáng tỏ Khổ Thánh Đế; sự chỉ rõ, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, khai thị, phân tích, và làm sáng tỏ Khổ Tập Thánh Đế; sự chỉ rõ, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, khai thị, phân tích, và làm sáng tỏ Khổ Diệt Thánh Đế; sự chỉ rõ, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, khai thị, phân tích, và làm sáng tỏ Khổ Diệt Đạo Thánh Đế.
Tathāgatena, bhikkhave, arahatā sammāsambuddhena bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ appaṭivattiyaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ, yadidaṃ – imesaṃ catunnaṃ ariyasaccānaṃ ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ.
In Bārāṇasī, at Isipatana in the Deer Park, the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Awakened One, has set in motion the unsurpassed Wheel of Dhamma, which cannot be stopped by any recluse or brahmin, god or Māra or Brahmā, or anyone in the world; that is, the declaration, teaching, exposition, establishment, disclosure, analysis, and elucidation of these Four Noble Truths.
Này các Tỳ-khưu, tại Bārāṇasī, Isipatana, Migadāya, Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đã chuyển bánh xe Pháp vô thượng, không thể bị chuyển lại bởi bất cứ Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên, Ma vương, Phạm Thiên, hay bất cứ ai trên thế gian, đó là: sự chỉ rõ, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, khai thị, phân tích, và làm sáng tỏ Bốn Thánh Đế này.
‘‘Sevatha, bhikkhave, sāriputtamoggallāne; bhajatha, bhikkhave, sāriputtamoggallāne.
"Associate with Sāriputta and Moggallāna, monks; cultivate Sāriputta and Moggallāna, monks.
“Này các Tỳ-khưu, hãy thân cận Sāriputta và Moggallāna; này các Tỳ-khưu, hãy gần gũi Sāriputta và Moggallāna.
Paṇḍitā bhikkhū anuggāhakā sabrahmacārīnaṃ.
They are wise monks, supportive of their fellow practitioners.
Các Tỳ-khưu trí tuệ là những người trợ giúp cho các đồng Phạm hạnh.
Seyyathāpi, bhikkhave, janetā* , evaṃ sāriputto; seyyathāpi jātassa āpādetā, evaṃ moggallāno.
Just as a mother, monks, so is Sāriputta; just as one who raises what is born, so is Moggallāna.
Này các Tỳ-khưu, Sāriputta giống như người mẹ sinh ra; Moggallāna giống như người mẹ nuôi dưỡng đứa con đã sinh.
Sāriputto, bhikkhave, sotāpattiphale vineti, moggallāno uttamatthe.
Sāriputta, monks, trains in the fruit of stream-entry; Moggallāna, in the highest goal.
Này các Tỳ-khưu, Sāriputta hướng dẫn đến quả Dự Lưu; Moggallāna hướng dẫn đến mục đích tối thượng.
Sāriputto, bhikkhave, pahoti cattāri ariyasaccāni vitthārena ācikkhituṃ desetuṃ paññāpetuṃ paṭṭhapetuṃ vivarituṃ vibhajituṃ uttānīkātu’’nti.
Sāriputta, monks, is capable of declaring, teaching, expounding, establishing, disclosing, analyzing, and elucidating the Four Noble Truths in detail."
Này các Tỳ-khưu, Sāriputta có khả năng chỉ rõ, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, khai thị, phân tích, và làm sáng tỏ Bốn Thánh Đế một cách rộng rãi.”
Idamavoca bhagavā.
This is what the Blessed One said.
Thế Tôn đã nói điều này.
Idaṃ vatvāna sugato uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi.
Having said this, the Fortunate One rose from his seat and entered the monastery.
Sau khi nói điều này, Thiện Thệ đứng dậy khỏi chỗ ngồi và đi vào tịnh xá.
‘‘Tathāgatena, āvuso, arahatā sammāsambuddhena bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ appaṭivattiyaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ, yadidaṃ – catunnaṃ ariyasaccānaṃ ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ.
"Friends, in Bārāṇasī, at Isipatana in the Deer Park, the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Awakened One, has set in motion the unsurpassed Wheel of Dhamma, which cannot be stopped by any recluse or brahmin, god or Māra or Brahmā, or anyone in the world; that is, the declaration, teaching, exposition, establishment, disclosure, analysis, and elucidation of the Four Noble Truths.
“Này các Hiền giả, tại Bārāṇasī, Isipatana, Migadāya, Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đã chuyển bánh xe Pháp vô thượng, không thể bị chuyển lại bởi bất cứ Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên, Ma vương, Phạm Thiên, hay bất cứ ai trên thế gian, đó là: sự chỉ rõ, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, khai thị, phân tích, và làm sáng tỏ Bốn Thánh Đế.
Katamesaṃ catunnaṃ?
Of which four?
Bốn Thánh Đế ấy là gì?
Dukkhassa ariyasaccassa ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ, dukkhasamudayassa ariyasaccassa ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ, dukkhanirodhassa ariyasaccassa ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ariyasaccassa ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ.
The declaration, teaching, exposition, establishment, disclosure, analysis, and elucidation of the Noble Truth of Suffering; the declaration, teaching, exposition, establishment, disclosure, analysis, and elucidation of the Noble Truth of the Origin of Suffering; the declaration, teaching, exposition, establishment, disclosure, analysis, and elucidation of the Noble Truth of the Cessation of Suffering; the declaration, teaching, exposition, establishment, disclosure, analysis, and elucidation of the Noble Truth of the Path leading to the Cessation of Suffering.
Đó là sự chỉ rõ, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, khai thị, phân tích, và làm sáng tỏ Khổ Thánh Đế; sự chỉ rõ, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, khai thị, phân tích, và làm sáng tỏ Khổ Tập Thánh Đế; sự chỉ rõ, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, khai thị, phân tích, và làm sáng tỏ Khổ Diệt Thánh Đế; sự chỉ rõ, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, khai thị, phân tích, và làm sáng tỏ Khổ Diệt Đạo Thánh Đế.
373. ‘‘Katamañcāvuso, dukkhaṃ ariyasaccaṃ?
373. "And what, friends, is the Noble Truth of Suffering?
373. “Này các Hiền giả, Khổ Thánh Đế là gì?
Jātipi dukkhā, jarāpi dukkhā, maraṇampi dukkhaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāpi dukkhā, yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ; saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā.
Birth is suffering, aging is suffering, death is suffering, sorrow, lamentation, pain, grief, and despair are suffering; not getting what one wants is suffering; in brief, the five aggregates of clinging are suffering.
Sinh cũng là khổ, già cũng là khổ, chết cũng là khổ, sầu bi khổ ưu não cũng là khổ, điều mong muốn mà không đạt được cũng là khổ; tóm lại, năm uẩn chấp thủ là khổ.
‘‘Katamā cāvuso, jarā?
"And what, friends, is aging?
“Này các Hiền giả, già là gì?
Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripāko, ayaṃ vuccatāvuso – ‘jarā’’’.
The aging, decrepitude, broken teeth, graying hair, wrinkled skin, decline of life, and decay of the faculties among the various beings in the various orders of beings, this, friends, is called 'aging.'
Sự già, sự suy yếu, sự răng rụng, sự tóc bạc, sự da nhăn nheo, sự suy giảm tuổi thọ, sự suy yếu của các căn của các loài hữu tình trong các loài hữu tình khác nhau, này các Hiền giả, đây gọi là ‘già’.
‘‘Katamañcāvuso, maraṇaṃ?
"And what, friends, is death?
“Này các Hiền giả, chết là gì?
Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhā tamhā sattanikāyā cuti cavanatā bhedo antaradhānaṃ maccu maraṇaṃ kālaṃkiriyā khandhānaṃ bhedo kaḷevarassa nikkhepo jīvitindriyassupacchedo, idaṃ vuccatāvuso – ‘maraṇaṃ’’’.
The passing away, falling away, breaking up, disappearance, death, demise, dissolution of the aggregates, casting off of the body, and severance of the life faculty among the various beings from the various orders of beings, this, friends, is called 'death.'
Sự chết, sự diệt vong, sự tan rã, sự biến mất, sự tử vong, sự qua đời, sự hủy hoại các uẩn, sự vứt bỏ thân thể, sự cắt đứt mạng căn của các loài hữu tình từ các loài hữu tình khác nhau, này các Hiền giả, đây gọi là ‘chết’.
‘‘Katamo cāvuso, soko?
"And what, friends, is sorrow?
“Này các Hiền giả, sầu là gì?
Yo kho, āvuso, aññataraññatarena byasanena samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena phuṭṭhassa soko socanā socitattaṃ antosoko antoparisoko, ayaṃ vuccatāvuso – ‘soko’’’.
The sorrow, sorrowing, state of being sorrowful, inner sorrow, inner anguish of one afflicted by some misfortune, touched by some painful phenomenon, this, friends, is called 'sorrow.'
Này các Hiền giả, sự sầu muộn, sự buồn rầu, trạng thái buồn rầu, sự sầu muộn bên trong, sự sầu muộn sâu xa của người bị bất hạnh này hay bất hạnh khác, bị chạm đến bởi khổ pháp này hay khổ pháp khác, này các Hiền giả, đây gọi là ‘sầu’.
‘‘Katamo cāvuso, paridevo?
"And what, friends, is lamentation?
“Này các Hiền giả, bi là gì?
Yo kho, āvuso, aññataraññatarena byasanena samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena phuṭṭhassa ādevo paridevo ādevanā paridevanā ādevitattaṃ paridevitattaṃ, ayaṃ vuccatāvuso – ‘paridevo’’’.
The wailing, lamenting, act of wailing, act of lamenting, state of having wailed, state of having lamented of one afflicted by some misfortune, touched by some painful phenomenon, this, friends, is called 'lamentation.'
Này các Hiền giả, sự than khóc, sự than vãn, sự than thở, sự than khóc liên tục, trạng thái than khóc, trạng thái than vãn liên tục của người bị bất hạnh này hay bất hạnh khác, bị chạm đến bởi khổ pháp này hay khổ pháp khác, này các Hiền giả, đây gọi là ‘bi’.
‘‘Katamañcāvuso, dukkhaṃ?
"And what, friends, is pain?
“Này các Hiền giả, khổ là gì?
Yaṃ kho, āvuso, kāyikaṃ dukkhaṃ kāyikaṃ asātaṃ kāyasamphassajaṃ dukkhaṃ asātaṃ vedayitaṃ, idaṃ vuccatāvuso – ‘dukkhaṃ’’’.
What, friends, is bodily pain, bodily unpleasantness, a painful, unpleasant feeling born of bodily contact, this, friends, is called 'pain.'
Này các Hiền giả, sự khổ về thân, sự không thoải mái về thân, cảm giác khổ không thoải mái do xúc chạm thân, này các Hiền giả, đây gọi là ‘khổ’.
‘‘Katamañcāvuso, domanassaṃ?
"And what, friends, is grief?
“Này các Hiền giả, ưu là gì?
Yaṃ kho, āvuso, cetasikaṃ dukkhaṃ cetasikaṃ asātaṃ manosamphassajaṃ dukkhaṃ asātaṃ vedayitaṃ, idaṃ vuccatāvuso – ‘domanassaṃ’’’.
What, friends, is mental pain, mental unpleasantness, a painful, unpleasant feeling born of mental contact, this, friends, is called 'grief.'
Này các Hiền giả, sự khổ về tâm, sự không thoải mái về tâm, cảm giác khổ không thoải mái do xúc chạm ý, này các Hiền giả, đây gọi là ‘ưu’.
‘‘Katamo cāvuso, upāyāso?
"And what, friends, is despair?
“Này các Hiền giả, não là gì?
Yo kho, āvuso, aññataraññatarena byasanena samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena phuṭṭhassa āyāso upāyāso āyāsitattaṃ upāyāsitattaṃ, ayaṃ vuccatāvuso – ‘upāyāso’’’.
“Friends, when one is afflicted with some misfortune, touched by some painful phenomenon, the distress, the anguish, the state of being distressed, the state of being anguished—this, friends, is called ‘anguish’.”
Này chư Hiền, bất cứ sự phiền muộn, sự khổ não, trạng thái phiền muộn, trạng thái khổ não nào của người bị bất kỳ tai họa nào, bị bất kỳ pháp khổ nào chạm đến, đó được gọi là ‘khổ não’ (upāyāsa), này chư Hiền.”
‘‘Katamañcāvuso, yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ?
“And what, friends, is ‘not getting what one wants is also dukkha’?”
“Này chư Hiền, thế nào là ‘mong cầu mà không đạt được cũng là khổ’?
Jātidhammānaṃ, āvuso, sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati – ‘aho vata, mayaṃ na jātidhammā assāma; na ca, vata, no jāti āgaccheyyā’ti.
“Friends, for beings subject to birth, such a wish arises: ‘Oh, if only we were not subject to birth! If only birth would not come to us!’
Này chư Hiền, đối với các chúng sanh có pháp sanh, ý muốn như sau khởi lên: ‘Ôi, ước gì chúng ta không có pháp sanh; và ước gì sự sanh không đến với chúng ta!’
Na kho panetaṃ icchāya pattabbaṃ.
But this is not to be attained by wishing.
Nhưng điều đó không thể đạt được bằng ý muốn.
Idampi – ‘yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ’.
This, too, is ‘not getting what one wants is also dukkha’.
Đây cũng là ‘mong cầu mà không đạt được cũng là khổ’.
Jarādhammānaṃ, āvuso, sattānaṃ…pe… byādhidhammānaṃ, āvuso, sattānaṃ… maraṇadhammānaṃ, āvuso, sattānaṃ… sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadhammānaṃ, āvuso, sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati – ‘aho vata, mayaṃ na sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadhammā assāma; na ca, vata, no sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā āgaccheyyu’nti.
For beings subject to aging, friends, … For beings subject to illness, friends, … For beings subject to death, friends, … For beings subject to sorrow, lamentation, pain, displeasure, and anguish, friends, such a wish arises: ‘Oh, if only we were not subject to sorrow, lamentation, pain, displeasure, and anguish! If only sorrow, lamentation, pain, displeasure, and anguish would not come to us!’
Này chư Hiền, đối với các chúng sanh có pháp già… (tương tự như trên)… đối với các chúng sanh có pháp bệnh… đối với các chúng sanh có pháp chết… đối với các chúng sanh có pháp sầu, bi, khổ, ưu, não, ý muốn như sau khởi lên: ‘Ôi, ước gì chúng ta không có pháp sầu, bi, khổ, ưu, não; và ước gì sầu, bi, khổ, ưu, não không đến với chúng ta!’
Na kho panetaṃ icchāya pattabbaṃ.
But this is not to be attained by wishing.
Nhưng điều đó không thể đạt được bằng ý muốn.
Idampi – ‘yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ’’’.
This, too, is ‘not getting what one wants is also dukkha’.”
Đây cũng là ‘mong cầu mà không đạt được cũng là khổ’.”
‘‘Katame cāvuso, saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā?
“And what, friends, in brief, are the five aggregates of clinging that are dukkha?”
“Này chư Hiền, thế nào là ‘tóm lại, năm uẩn chấp thủ là khổ’?
Seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho, viññāṇupādānakkhandho.
“That is, the rūpūpādānakkhandha (aggregate of clinging to form), vedanūpādānakkhandha (aggregate of clinging to feeling), saññūpādānakkhandha (aggregate of clinging to perception), saṅkhārūpādānakkhandha (aggregate of clinging to volitional formations), viññāṇūpādānakkhandha (aggregate of clinging to consciousness).
Đó là: sắc uẩn chấp thủ, thọ uẩn chấp thủ, tưởng uẩn chấp thủ, hành uẩn chấp thủ, thức uẩn chấp thủ.
Ime vuccantāvuso – ‘saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā’.
These, friends, are called ‘in brief, the five aggregates of clinging that are dukkha’.
Này chư Hiền, những điều này được gọi là ‘tóm lại, năm uẩn chấp thủ là khổ’.
Idaṃ vuccatāvuso – ‘dukkhaṃ ariyasaccaṃ’’’.
This, friends, is called ‘the Noble Truth of Dukkha’.”
Này chư Hiền, đây được gọi là ‘Khổ Thánh Đế’.”
374. ‘‘Katamañcāvuso, dukkhasamudayaṃ* ariyasaccaṃ?
374. “And what, friends, is the Noble Truth of the Origin of Dukkha?
374. “Này chư Hiền, thế nào là Khổ Tập Thánh Đế?
Yāyaṃ taṇhā ponobbhavikā* nandīrāgasahagatā* tatratatrābhinandinī, seyyathidaṃ – kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā, idaṃ vuccatāvuso – ‘dukkhasamudayaṃ* ariyasaccaṃ’’’.
It is this taṇhā (craving) which leads to renewed existence, accompanied by delight and lust, seeking delight here and there; that is, kāmataṇhā (craving for sensual pleasures), bhavataṇhā (craving for existence), vibhavataṇhā (craving for non-existence). This, friends, is called ‘the Noble Truth of the Origin of Dukkha’.”
Chính là ái này dẫn đến tái sanh, đi kèm với hỷ và tham, tìm cầu sự hoan lạc ở mọi nơi, đó là: dục ái, hữu ái, vô hữu ái. Này chư Hiền, đây được gọi là ‘Khổ Tập Thánh Đế’.”
375. ‘‘Katamañcāvuso, dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ?
375. “And what, friends, is the Noble Truth of the Path Leading to the Cessation of Dukkha?
375. “Này chư Hiền, thế nào là Khổ Diệt Đạo Thánh Đế?
Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvācā, sammākammanto, sammāājīvo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi.
It is this Noble Eightfold Path itself, namely: Right View, Right Intention, Right Speech, Right Action, Right Livelihood, Right Effort, Right Mindfulness, Right Concentration.”
Chính là Bát Chánh Đạo này, đó là: chánh kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định.
‘‘Katamācāvuso, sammādiṭṭhi?
“And what, friends, is Right View?
“Này chư Hiền, thế nào là chánh kiến?
Yaṃ kho, āvuso, dukkhe ñāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ, dukkhanirodhe ñāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ, ayaṃ vuccatāvuso – ‘sammādiṭṭhi’’’.
That, friends, which is knowledge of dukkha, knowledge of the origin of dukkha, knowledge of the cessation of dukkha, knowledge of the path leading to the cessation of dukkha—this, friends, is called ‘Right View’.”
Này chư Hiền, trí tuệ về khổ, trí tuệ về khổ tập, trí tuệ về khổ diệt, trí tuệ về con đường đưa đến khổ diệt, đây được gọi là ‘chánh kiến’, này chư Hiền.”
‘‘Katamo cāvuso, sammāvāyāmo?
“And what, friends, is Right Effort?
“Này chư Hiền, thế nào là chánh tinh tấn?
Idhāvuso, bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, ayaṃ vuccatāvuso – ‘sammāvāyāmo’’’.
Here, friends, a bhikkhu generates desire for the non-arising of unarisen evil unwholesome states; he makes an effort, arouses energy, exerts his mind, and strives. He generates desire for the abandonment of arisen evil unwholesome states; he makes an effort, arouses energy, exerts his mind, and strives. He generates desire for the arising of unarisen wholesome states; he makes an effort, arouses energy, exerts his mind, and strives. He generates desire for the maintenance, non-disappearance, increase, development, cultivation, and perfection of arisen wholesome states; he makes an effort, arouses energy, exerts his mind, and strives. This, friends, is called ‘Right Effort’.”
Này chư Hiền, ở đây, vị Tỳ-kheo phát sanh ý muốn, tinh tấn, khởi lên nỗ lực, nắm giữ tâm, cố gắng để các pháp bất thiện ác chưa sanh không sanh khởi; phát sanh ý muốn, tinh tấn, khởi lên nỗ lực, nắm giữ tâm, cố gắng để các pháp bất thiện ác đã sanh được đoạn trừ; phát sanh ý muốn, tinh tấn, khởi lên nỗ lực, nắm giữ tâm, cố gắng để các pháp thiện chưa sanh được sanh khởi; phát sanh ý muốn, tinh tấn, khởi lên nỗ lực, nắm giữ tâm, cố gắng để các pháp thiện đã sanh được tồn tại, không bị quên lãng, được tăng trưởng, được phát triển, được tu tập, được viên mãn. Đây được gọi là ‘chánh tinh tấn’, này chư Hiền.”
‘‘Katamā cāvuso, sammāsati?
“And what, friends, is Right Mindfulness?
“Này chư Hiền, thế nào là chánh niệm?
Idhāvuso, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
Here, friends, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body, ardent, clearly comprehending, mindful, having overcome covetousness and displeasure concerning the world.
Này chư Hiền, ở đây, vị Tỳ-kheo sống quán thân trên thân, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời.
Vedanāsu vedanānupassī viharati…pe… citte cittānupassī viharati… dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ, ayaṃ vuccatāvuso – ‘sammāsati’’’.
He dwells contemplating feelings in feelings… he dwells contemplating the mind in the mind… he dwells contemplating phenomena in phenomena, ardent, clearly comprehending, mindful, having overcome covetousness and displeasure concerning the world. This, friends, is called ‘Right Mindfulness’.”
Sống quán thọ trên các thọ… (tương tự như trên)… sống quán tâm trên tâm… sống quán pháp trên các pháp, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời. Đây được gọi là ‘chánh niệm’, này chư Hiền.”
‘‘Katamo cāvuso, sammāsamādhi?
“And what, friends, is Right Concentration?
“Này chư Hiền, thế nào là chánh định?
Idhāvuso, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati…pe… tatiyaṃ jhānaṃ… viharati, ayaṃ vuccatāvuso – ‘sammāsamādhi’.
Here, friends, a bhikkhu, secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, enters and dwells in the first jhāna, which is accompanied by vitakka (directed thought) and vicāra (evaluation), with piti (rapture) and sukha (happiness) born of seclusion. With the subsiding of vitakka and vicāra, with the internal assurance and unification of mind, he enters and dwells in the second jhāna, which is without vitakka and vicāra, with piti and sukha born of concentration. With the fading of piti as well, he dwells equanimous… he enters and dwells in the third jhāna… This, friends, is called ‘Right Concentration’.
Này chư Hiền, ở đây, vị Tỳ-kheo ly dục, ly các pháp bất thiện, chứng và trú Sơ thiền, một trạng thái hỷ lạc do ly dục sanh, có tầm có tứ; làm lắng dịu tầm và tứ, nội tâm thanh tịnh, tâm chuyên nhất, chứng và trú Nhị thiền, một trạng thái hỷ lạc do định sanh, không tầm không tứ; ly hỷ, trú xả… (tương tự như trên)… Tam thiền… trú. Đây được gọi là ‘chánh định’.
Idaṃ vuccatāvuso – ‘dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ’’’.
This, friends, is called ‘the Noble Truth of the Path Leading to the Cessation of Dukkha’.”
Này chư Hiền, đây được gọi là ‘Khổ Diệt Đạo Thánh Đế’.”
‘‘Tathāgatenāvuso, arahatā sammāsambuddhena bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ appaṭivattiyaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ, yadidaṃ – imesaṃ catunnaṃ ariyasaccānaṃ ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkamma’’nti.
“Friends, by the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, in Isipatana at Bārāṇasi, in Migadāya, the unsurpassed Wheel of Dhamma was set in motion, not to be turned back by any recluse or brahmin or deva or Māra or Brahmā or anyone in the world—that is, the declaration, teaching, proclamation, establishment, disclosure, analysis, and elucidation of these Four Noble Truths.”
“Này chư Hiền, bởi Đức Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, tại Isipatana, Migadāya, Bārāṇasī, đã chuyển bánh xe Pháp vô thượng, không thể bị chuyển bởi bất kỳ Sa-môn, Bà-la-môn, chư thiên, Ma vương, Phạm thiên, hay bất kỳ ai khác trên thế gian, đó chính là sự chỉ bày, sự thuyết giảng, sự thiết lập, sự xác định, sự khai mở, sự phân tích, sự làm rõ của bốn Thánh Đế này.”