37. Sattame na tumhākanti attani hi sati attaniyaṃ nāma hoti.
37. In the seventh (discourse), na tumhākaṃ (not yours): Indeed, if there were a self (atta), there would be something belonging to a self (attaniya).
Trong kinh thứ bảy, không phải của các ông – khi có tự ngã (atta), thì có cái thuộc về tự ngã (attanīya).
Attāyeva ca natthi, tasmā ‘‘na tumhāka’’nti āha.
But there is no self (atta) itself; therefore, he said, "not yours."
Nhưng tự ngã không hiện hữu, vì vậy Ngài nói: “Không phải của các ông.”
Napi aññesanti añño nāma paresaṃ attā, tasmiṃ sati aññesaṃ nāma siyā, sopi natthi, tasmā ‘‘napi aññesa’’nti āha.
Nāpi aññesaṃ (nor of others): Others' self (añño) would be something belonging to others if it existed; but it also does not exist. Therefore, he said, "nor of others."
Cũng không phải của người khác – tự ngã của người khác là añña (khác); nếu có tự ngã đó thì có thể là của người khác, nhưng tự ngã đó cũng không hiện hữu, vì vậy Ngài nói: “Cũng không phải của người khác.”
Purāṇamidaṃ, bhikkhave, kammanti nayidaṃ purāṇakammameva, purāṇakammanibbatto panesa kāyo, tasmā paccayavohārena evaṃ vutto.
Purāṇamidaṃ, bhikkhave, kamma (This, monks, is old kamma): This body is not old kamma itself, but this body is produced by old kamma. Therefore, it is spoken of in this way by way of cause.
Này các tỳ khưu, đây là nghiệp cũ – đây không phải là chính nghiệp cũ, mà là thân này được sanh ra từ nghiệp cũ, vì vậy được nói như vậy bằng cách dùng danh từ nhân duyên.
Abhisaṅkhatantiādi kammavohārasseva vasena purimaliṅgasabhāgatāya vuttaṃ, ayaṃ panettha attho – abhisaṅkhatanti paccayehi katoti daṭṭhabbo.
Abhisaṅkhata and so on, are spoken of in the feminine gender following the term for kamma; the meaning here is: abhisaṅkhataṃ is to be understood as "made by conditions."
Abhisaṅkhata và những từ khác được nói theo cách dùng danh từ nghiệp, tương tự như hình thái giống trung tính trước đó. Ý nghĩa ở đây là – abhisaṅkhata nên được hiểu là được tạo ra bởi các nhân duyên.
Abhisañcetayitanti cetanāvatthuko cetanāmūlakoti daṭṭhabbo.
Abhisañcetayitaṃ is to be understood as "having volition as its basis, having volition as its root."
Abhisañcetayita nên được hiểu là có căn bản là cetanā (tư), có gốc rễ là cetanā.
Vedaniyanti vedaniyavatthūti daṭṭhabbo.
Vedaniyaṃ is to be understood as "a phenomenon suitable for experience (vedanā), a cause that arises from a phenomenon suitable for experience."
Vedaniya nên được hiểu là đối tượng của vedanā.
Sattamaṃ.
The seventh (discourse commentary) is concluded.
Thứ bảy.
38. Aṭṭhame yañca, bhikkhave, cetetīti yaṃ cetanaṃ ceteti, pavattetīti attho.
38. In the eighth (discourse), yañca, bhikkhave, cetetī means "whatever volition (cetanā) one wills, i.e., causes to arise."
Trong kinh thứ tám, này các tỳ khưu, cái gì được tư niệm – có nghĩa là cetanā (tư) nào được tư niệm, được vận hành.
Yañca pakappetīti yaṃ pakappanaṃ pakappeti, pavatteticceva attho.
Yañca pakappetī means "whatever mental construction (pakappana) one mentally constructs, i.e., causes to arise."
Cái gì được dự định – có nghĩa là sự dự định (pakappana) nào được dự định, cũng có nghĩa là được vận hành.
Yañca anusetīti yañca anusayaṃ anuseti, pavatteticceva attho.
Yañca anusetī means "whatever latent tendency (anusaya) one harbors, i.e., causes to arise."
Cái gì được tiềm ẩn – có nghĩa là anusaya (tiềm miên) nào được tiềm ẩn, cũng có nghĩa là được vận hành.
Ettha ca cetetīti tebhūmakakusalākusalacetanā gahitā, pakappetīti aṭṭhasu lobhasahagatacittesu taṇhādiṭṭhikappā gahitā, anusetīti dvādasannaṃ cetanānaṃ sahajātakoṭiyā ceva upanissayakoṭiyā ca anusayo gahito.
Here, cetetī refers to wholesome and unwholesome volitions of the three realms; pakappetī refers to the mental constructions of craving (taṇhā) and wrong views (diṭṭhi) in the eight minds associated with greed; and anusetī refers to the latent tendency as a conascent condition and as a decisive support condition for the twelve unwholesome volitions.
Ở đây, cetetī (tư niệm) bao gồm tebhūmaka-kusalākusalacetanā (tư thiện và bất thiện thuộc ba cõi); pakappetī (dự định) bao gồm các taṇhā-diṭṭhikappa (sự dự định do tham ái và tà kiến) trong tám tâm lobhasahagata (tương ưng với tham); anusetī (tiềm ẩn) bao gồm anusaya (tiềm miên) đồng sanh và y cứ với mười hai cetanā.
Ārammaṇametaṃ hotīti (cetanādidhammajāte sati kammaviññāṇassa uppattiyā avāritattā) etaṃ cetanādidhammajātaṃ paccayo hoti.
Ārammaṇametaṃ hotī (this becomes an object) means "this aggregate of volitional states, etc., becomes a condition (paccaya) because the arising of kamma-consciousness (kammaviññāṇa) is not prevented when these states are present."
Đó là đối tượng – (vì sự sanh khởi của kamma-viññāṇa (nghiệp thức) không bị ngăn cản khi có các pháp như cetanā này), nên tập hợp các pháp như cetanā này là nhân duyên.
Paccayo hi idha ārammaṇanti adhippetā.
Indeed, a condition (paccaya) is here intended as an object (ārammaṇa).
Thật vậy, nhân duyên ở đây được hiểu là đối tượng.
Viññāṇassa ṭhitiyāti kammaviññāṇassa ṭhitatthaṃ.
Viññāṇassa ṭhitiyā means "for the stability of kamma-consciousness."
Để cho thức tồn tại – để cho kamma-viññāṇa tồn tại.
Ārammaṇe satīti tasmiṃ paccaye sati.
Ārammaṇe satī (when there is an object) means "when that condition is present."
Khi có đối tượng – khi có nhân duyên đó.
Patiṭṭhā viññāṇassa hotīti tassa kammaviññāṇassa patiṭṭhā hoti.
Patiṭṭhā viññāṇassa hotī means "it becomes a footing (support) for that kamma-consciousness."
Là nơi nương tựa của thức – là nơi nương tựa của kamma-viññāṇa đó.
Tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇeti tasmiṃ kammaviññāṇe patiṭṭhite.
Tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe means "when that kamma-consciousness is established."
Khi thức ấy đã được nương tựa – khi kamma-viññāṇa ấy đã được nương tựa.
Virūḷheti kammaṃ javāpetvā paṭisandhiākaḍḍhanasamatthatāya nibbattamūle jāte.
Virūḷhe means "when kamma has been activated and has grown roots, capable of drawing forth rebirth-linking (paṭisandhi)."
Đã phát triển – có nghĩa là nghiệp đã được thúc đẩy, đã sanh ra gốc rễ có khả năng kéo theo paṭisandhi (tái tục).
Punabbhavābhinibbattīti punabbhavasaṅkhātā abhinibbatti.
Punabbhavābhinibbattī means "the arising of new existence, called rebirth."
Sự tái sanh trong đời sau – là sự sanh khởi mới được gọi là tái hữu (punabbhava).
Apicettha asammohatthaṃ ceteti pakappeti anuseti, ceteti na pakappeti anuseti, na ceteti na pakappeti anuseti, na ceteti na pakappeti na anusetīti idampi catukkaṃ veditabbaṃ.
Furthermore, for clarity, four combinations should be understood: one wills, mentally constructs, and harbors latent tendencies; one wills, does not mentally construct, but harbors latent tendencies; one does not will, does not mentally construct, but harbors latent tendencies; and one does not will, does not mentally construct, and does not harbor latent tendencies.
Hơn nữa, ở đây, để tránh nhầm lẫn, cần phải biết bốn trường hợp sau: tư niệm, dự định, tiềm ẩn; tư niệm, không dự định, tiềm ẩn; không tư niệm, không dự định, tiềm ẩn; không tư niệm, không dự định, không tiềm ẩn.
Tattha paṭhamanaye dhammaparicchedo dassito.
In the first method, the division of phenomena is shown.
Trong trường hợp đầu tiên, sự phân loại các pháp đã được trình bày.
Dutiyanaye cetetīti tebhūmakakusalacetanā ceva catasso ca akusalacetanā gahitā.
In the second method, cetetī refers to wholesome volitions of the three realms and the four unwholesome volitions (of ill-will and delusion).
Trong trường hợp thứ hai, tư niệm bao gồm tebhūmaka-kusalacetanā (tư thiện thuộc ba cõi) và bốn akusalacetanā (tư bất thiện).
Na pakappetīti aṭṭhasu cittesu taṇhādiṭṭhiyo nivattā.
Na pakappetī means that craving and wrong views in the eight minds are ceased.
Không dự định có nghĩa là taṇhā-diṭṭhi (tham ái và tà kiến) trong tám tâm đã bị loại bỏ.
Anusetīti tebhūmakakusale upanissayakoṭiyā, catūsu akusalacetanāsu sahajātakoṭiyā ceva upanissayakoṭiyā ca anusayo gahito.
Anusetī refers to the latent tendency as a decisive support condition in the wholesome states of the three realms, and as both a conascent condition and a decisive support condition in the four unwholesome volitions (of ill-will and delusion).
Tiềm ẩn có nghĩa là anusaya (tiềm miên) được chấp theo khía cạnh y cứ trong tebhūmaka-kusala (thiện thuộc ba cõi), và theo khía cạnh đồng sanh và y cứ trong bốn akusalacetanā (tư bất thiện).
Tatiyanaye na cetetīti tebhūmakakusalākusalaṃ nivattaṃ, na pakappetīti aṭṭhasu cittesu taṇhādiṭṭhiyo nivattā, anusetīti sutte āgataṃ vāretvā tebhūmakakusalākusalavipākakiriyārūpesu appahīnakoṭiyā upanissayo gahito.
In the third method, " na cetetīti" implies the cessation of wholesome and unwholesome kamma in the three realms. " na pakappetīti" means craving (taṇhā) and wrong views (diṭṭhiyo) have ceased in the eight types of consciousnesses. " anusetīti", by setting aside what is stated in the Sutta, indicates the underlying defilement (upanissaya) is understood as an unabandoned residue within the wholesome, unwholesome, resultant, functional states, and material phenomena (rūpa) of the three realms.
Trong trường hợp thứ ba, không tư niệm có nghĩa là tebhūmaka-kusalākusalacetanā (tư thiện và bất thiện thuộc ba cõi) đã bị loại bỏ; không dự định có nghĩa là taṇhā-diṭṭhi (tham ái và tà kiến) trong tám tâm đã bị loại bỏ; tiềm ẩn có nghĩa là upanissaya (y cứ) được chấp theo khía cạnh chưa được đoạn trừ trong các vipāka (quả), kiriya (duy tác) và rūpa (sắc) thiện và bất thiện thuộc ba cõi, sau khi đã loại trừ anusaya (tiềm miên) được nói đến trong kinh.
Catutthanayo purimasadisova.
The fourth method is similar to the preceding ones.
Trường hợp thứ tư cũng tương tự như các trường hợp trước.
40. Dasame natīti taṇhā.
In the tenth (Sutta), natīti is craving (taṇhā).
40. Trong kinh thứ mười, nati có nghĩa là ái (taṇhā).
Sā hi piyarūpesu rūpādīsu namanaṭṭhena ‘‘natī’’ti vuccati.
Indeed, it is called "natī" due to its bending towards pleasant objects such as forms (rūpa).
Vì nó có khuynh hướng hướng về các sắc pháp đáng yêu và các đối tượng khác, nên nó được gọi là “nati”.
Āgati gati hotīti āgatimhi gati hoti, āgate paccupaṭṭhite kamme vā kammanimitte vā gahinimitte vā paṭisandhivasena viññāṇassa gati hoti.
Āgati gati hotīti means there is a going (gati) in coming (āgati); when kamma, kamma-sign, or destiny-sign appears, there is a going of consciousness (viññāṇa) in the sense of rebirth-linking (paṭisandhi).
Āgati gati hoti có nghĩa là có sự đi đến trong sự đến, tức là khi nghiệp (kamma), nghiệp tướng (kammanimitta) hoặc thú tướng (gatinimitta) hiện hữu, thì thức (viññāṇa) có sự đi đến dưới hình thức tái tục (paṭisandhi).
Cutūpapātoti evaṃ viññāṇassa āgate paṭisandhivisaye gatiyā sati ito cavanasaṅkhātā cuti, tatthūpapattisaṅkhāto upapātoti ayaṃ cutūpapāto nāma hoti.
Cutūpapātoti: thus, when consciousness proceeds to the realm of rebirth-linking, there is death (cuti), which is departing from this existence, and rebirth (upapāta), which is reappearing in that (new) existence. This is called death and rebirth (cutūpapāta).
Cutūpapāto có nghĩa là, khi thức (viññāṇa) đã đi đến trong lãnh vực tái tục như vậy, thì có sự chết (cuti) là sự chuyển đi khỏi đây, và có sự tái sinh (upapāta) là sự hiện hữu ở đó; đây được gọi là chết và tái sinh (cutūpapāta).
Evaṃ imasmiṃ sutte natiyā ca āgatigatiyā ca antare ekova sandhi kathitoti.
Thus, in this Sutta, only one connection (sandhi) between craving (nati) and the process of coming and going (āgatigati) is taught.
Như vậy, trong kinh này, chỉ có một mối liên kết được nói đến giữa nati (ái) và āgatigati (sự đi đến của tái tục).
Dasamaṃ.
Tenth (Sutta).
Thứ Mười.
41. Gahapativaggassa paṭhame yatoti yadā.
In the first (Sutta) of the Gahapati Vagga, yatoti means 'when'.
41. Trong kinh đầu tiên của Phẩm Gia chủ, yato có nghĩa là khi nào.
Bhayāni verānīti bhayaveracetanāyo.
Bhayāni verānīti refers to volitions of fear and enmity.
Bhayāni verāni có nghĩa là các tư tâm (cetanā) về sợ hãi và thù hằn.
Sotāpattiyaṅgehīti duvidhaṃ sotāpattiyā aṅgaṃ, (sotāpattiyā ca aṅgaṃ,) yaṃ pubbabhāge sotāpattipaṭilābhāya saṃvattati, ‘‘sappurisasaṃsevo saddhammassavanaṃ yonisomanasikāro dhammānudhammappaṭipattī’’ti (dī. ni. 3.311) evaṃ āgataṃ, paṭiladdhaguṇassa ca sotāpattiṃ patvā ṭhitassa aṅgaṃ, yaṃ sotāpannassa aṅgantipi vuccati, buddhe aveccappasādādīnaṃ etaṃ adhivacanaṃ.
Sotāpattiyaṅgehīti: there are two kinds of factors of stream-entry. One kind of factor leads to the attainment of stream-entry in the prior stage, as stated: "association with good people, hearing the True Dhamma, careful attention (yonisomanasikāra), and practicing in accordance with the Dhamma." The other kind is a factor for one who has attained stream-entry, having acquired the virtues, and is called a factor of a stream-enterer. This is an appellation for unshakeable faith (aveccappasāda) in the Buddha, and so on.
Sotāpattiyaṅgehi có hai loại chi phần của quả Nhập Lưu (Sotāpattiyaṅga): một loại là những điều dẫn đến sự chứng đắc quả Nhập Lưu ở giai đoạn trước, như đã được nói đến: “Giao du với thiện tri thức, nghe Chánh pháp, tác ý chân chánh, thực hành pháp tùy pháp” (Dī. Ni. 3.311); và một loại là chi phần của người đã chứng đắc quả Nhập Lưu và an trú trong quả Nhập Lưu, còn được gọi là chi phần của bậc Nhập Lưu (Sotāpanna), đây là tên gọi của sự tịnh tín bất động nơi Đức Phật và các điều khác.
Idamidha adhippetaṃ.
This is what is intended here.
Điều này được đề cập ở đây.
Ariyoti niddoso nirupārambho.
Ariyoti: faultless, irreproachable.
Ariyo có nghĩa là không lỗi lầm, không chỉ trích.
Ñāyoti paṭiccasamuppannaṃ ñatvā ṭhitañāṇampi paṭiccasamuppādopi.
Ñāyoti: it is both the knowledge attained by understanding dependent origination (paṭiccasamuppāda) and dependent origination itself.
Ñāyo có nghĩa là trí tuệ an trú sau khi đã biết về Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda), hoặc chính Duyên khởi.
Yathāha – ‘‘ñāyo vuccati paṭiccasamuppādo, ariyopi aṭṭhaṅgiko maggo ñāyo’’ti.
As it is said: "Dependent origination is called ñāya, and the Noble Eightfold Path is also ñāya."
Như đã nói: “Duyên khởi được gọi là ñāya, Bát chánh đạo cao quý cũng là ñāya”.
Paññāyāti aparāparaṃ uppannāya vipassanāpaññāya.
Paññāyāti: by vipassanā wisdom (paññā) arising repeatedly.
Paññāyā có nghĩa là với tuệ quán (vipassanā-paññā) phát sinh liên tục.
Sudiṭṭho hotīti aparāparaṃ uppajjitvā dassanavasena suṭṭhu diṭṭho.
Sudiṭṭho hotīti: clearly seen by means of the insight arising repeatedly.
Sudiṭṭho hoti có nghĩa là được thấy rõ ràng thông qua sự thấy biết liên tục phát sinh.
Pāṇātipātapaccayāti pāṇātipātakammakāraṇā.
Pāṇātipātapaccayāti: due to the kamma of taking life.
Pāṇātipātapaccayā có nghĩa là do nguyên nhân của hành động sát sinh.
Bhayaṃ veranti atthato ekaṃ.
Bhayaṃ veranti: fear and enmity are one in meaning.
Bhayaṃ veraṃ (sợ hãi và thù hằn) về ý nghĩa là một.
Verañca nāmetaṃ duvidhaṃ hoti bāhiraṃ ajjhattikanti.
And this enmity (vera) is of two kinds: external (bāhira) and internal (ajjhattika).
Thù hằn (vera) có hai loại: bên ngoài (bāhira) và bên trong (ajjhattika).
Ekena hi ekassa pitā mārito hoti, so cintesi ‘‘etena kira me pitā mārito, ahampi taṃyeva māressāmī’’ti nisitaṃ satthaṃ ādāya carati.
For example, one person's father was killed by another. He thinks, "This person killed my father, so I will kill him," and he goes about with a sharpened weapon.
Chẳng hạn, cha của một người bị người khác giết, người đó nghĩ: “Kẻ này đã giết cha ta, ta cũng sẽ giết hắn”, rồi cầm vũ khí sắc bén đi tìm.
Yā tassa abbhantare uppannaveracetanā, idaṃ bāhiraṃ veraṃ nāma.
The volition of enmity that has arisen within him is called external enmity.
Tâm tư thù hằn phát sinh bên trong người đó được gọi là thù hằn bên ngoài (bāhira vera).
Yā pana itarassa ‘‘ayaṃ kira maṃ māressāmīti carati, ahameva naṃ paṭhamataraṃ māressāmī’’ti cetanā uppajjati, idaṃ ajjhattikaṃ veraṃ nāma.
But when another person's volition arises, thinking, "This one is going about intending to kill me; I will kill him first," this is called internal enmity.
Còn tâm tư của người kia nghĩ: “Kẻ này muốn giết ta, ta sẽ giết hắn trước”, tâm tư này phát sinh được gọi là thù hằn bên trong (ajjhattika vera).
Idaṃ tāva ubhayampi diṭṭhadhammikameva.
Both of these are indeed related to this present existence.
Cả hai loại này đều là thù hằn trong hiện tại (diṭṭhadhammika).
Yā pana taṃ niraye uppannaṃ disvā ‘‘etaṃ paharissāmī’’ti jalitaṃ ayamuggaraṃ gaṇhato nirayapālassa cetanā uppajjati, idamassa samparāyikaṃ bāhiraveraṃ.
However, when the guardian of hell, seeing someone reborn there, thinks, "I will strike this one," and takes a glowing iron mace, the volition that arises in him is external enmity in the future existence.
Khi thấy người đó tái sinh trong địa ngục, tâm tư của người canh ngục địa ngục cầm cây chùy sắt đang cháy nghĩ: “Ta sẽ đánh kẻ này”, đó là thù hằn bên ngoài trong tương lai (samparāyika bāhira vera) của người đó.
Yā cassa ‘‘ayaṃ niddosaṃ maṃ paharissāmīti āgacchati, ahameva naṃ paṭhamataraṃ paharissāmī’’ti cetanā uppajjati, idamassa samparāyikaṃ ajjhattaveraṃ.
And when the volition arises in that hell-being, thinking, "This one is coming to strike me, an innocent; I will strike him first," this is internal enmity in the future existence.
Còn tâm tư của người bị đày xuống địa ngục nghĩ: “Kẻ này đến đánh ta, người vô tội, ta sẽ đánh hắn trước”, tâm tư này phát sinh được gọi là thù hằn bên trong trong tương lai (samparāyika ajjhatta vera) của người đó.
Yaṃ panetaṃ bāhiraveraṃ, taṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘puggalavera’’nti vuttaṃ.
That external enmity, however, is called "personal enmity" (puggalavera) in the commentaries.
Thù hằn bên ngoài này được gọi là “thù hằn cá nhân” (puggalavera) trong các chú giải.
Dukkhaṃ domanassanti atthato ekameva.
Dukkhaṃ domanassanti: suffering and mental pain are one and the same in meaning.
Dukkhaṃ domanassaṃ (khổ và ưu) về ý nghĩa là một.
Yathā cettha, evaṃ sesapadesupi ‘‘iminā mama bhaṇḍaṃ haṭaṃ, mayhaṃ dāresu cārittaṃ āpannaṃ, musā vatvā attho bhaggo, surāmadamattena idaṃ nāma kata’’ntiādinā nayena veruppatti veditabbā.
As here, so too in other passages, the arising of enmity should be understood in ways such as: "This one stole my property," "This one committed adultery with my wife," "This one destroyed my livelihood by lying," "This one did such-and-such through drunkenness."
Cũng như ở đây, sự phát sinh của thù hằn cũng nên được hiểu theo cách tương tự trong các trường hợp khác, như: “Kẻ này đã trộm tài sản của ta, đã ngoại tình với vợ ta, đã lừa dối làm mất lợi ích của ta, đã làm điều này do say rượu”, v.v.
Aveccappasādenāti adhigatena acalappasādena.
Aveccappasādenāti: by unshakeable faith (acalappasāda) that has been attained.
Aveccappasādenā có nghĩa là với lòng tịnh tín bất động đã chứng đắc.
Ariyakantehīti pañcahi sīlehi.
Ariyakantehīti: by the five precepts (sīla).
Ariyakantehi có nghĩa là với năm giới (pañca sīla).
Tāni hi ariyānaṃ kantāni piyāni.
For these are dear and beloved to noble ones (ariyā).
Vì chúng được các bậc Thánh yêu thích và quý trọng.
Bhavantaragatāpi ariyā tāni na vijahanti, tasmā ‘‘ariyakantānī’’ti vuccanti.
Even when reborn in other existences, noble ones do not abandon them; therefore, they are called "dear to noble ones."
Ngay cả khi chuyển sinh qua các cõi khác, các bậc Thánh cũng không từ bỏ chúng, do đó chúng được gọi là “ariyakanta” (được các bậc Thánh yêu thích).
Sesamettha yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ visuddhimagge anussatiniddese vuttameva.
Whatever else needs to be said here has already been stated in the section on recollections (anussati niddesa) in the Visuddhimagga.
Những điều khác cần nói ở đây đều đã được trình bày trong phần giải thích về các pháp tùy niệm (anussati niddesa) trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Paṭhamaṃ.
First (Sutta).
Thứ Nhất.
43. Tatiye dukkhassāti vaṭṭadukkhassa.
In the third (Sutta), dukkhassāti means the suffering of saṃsāra (vaṭṭadukkha).
43. Trong kinh thứ ba, dukkhassā có nghĩa là khổ của luân hồi (vaṭṭadukkha).
Samudayanti dve samudayā khaṇikasamudayo ca paccayasamudayo ca.
Samudayanti: there are two kinds of origin (samudaya): momentary origin (khaṇikasamudaya) and causal origin (paccayasamudaya).
Samudayaṃ: có hai loại tập khởi (samudaya): tập khởi sát-na (khaṇikasamudaya) và tập khởi duyên (paccayasamudaya).
Paccayasamudayaṃ passantopi bhikkhu khaṇikasamudayaṃ passati, khaṇikasamudayaṃ passantopi paccayasamudayaṃ passati.
A bhikkhu seeing causal origin also sees momentary origin, and one seeing momentary origin also sees causal origin.
Tỳ-kheo thấy tập khởi duyên cũng thấy tập khởi sát-na, và Tỳ-kheo thấy tập khởi sát-na cũng thấy tập khởi duyên.
Atthaṅgamopi accantatthaṅgamo bhedatthaṅgamoti duvidho.
Cessation (atthaṅgama) is also twofold: absolute cessation (accantatthaṅgama) and cessation through disintegration (bhedatthaṅgama).
Sự diệt (atthaṅgama) cũng có hai loại: sự diệt hoàn toàn (accantatthaṅgama) và sự diệt theo sự tan rã (bhedatthaṅgama).
Accantatthaṅgamaṃ passantopi bhedatthaṅgamaṃ passati, bhedatthaṅgamaṃ passantopi accantatthaṅgamaṃ passati.
One seeing absolute cessation also sees cessation through disintegration, and one seeing cessation through disintegration also sees absolute cessation.
Tỳ-kheo thấy sự diệt hoàn toàn cũng thấy sự diệt theo sự tan rã, và Tỳ-kheo thấy sự diệt theo sự tan rã cũng thấy sự diệt hoàn toàn.
Desessāmīti idaṃ vaṭṭadukkhassa samudayaatthaṅgamaṃ nibbattibhedaṃ nāma desessāmi, taṃ suṇāthāti attho.
Regarding "I will teach," the meaning is: I will teach this, namely the arising and passing away of the suffering of the cycle of existence, which is called the distinction of origination; listen to that.
Desessāmī có nghĩa là: “Ta sẽ thuyết giảng về sự phát sinh và sự diệt tận, tức là sự khởi sinh và sự tan rã của khổ luân hồi này, các con hãy lắng nghe”.
Paṭiccāti nissayavasena ceva ārammaṇavasena ca paccayaṃ katvā.
Having depended on means having made it a condition both by way of support and by way of object.
Paṭiccā có nghĩa là dựa vào như là duyên hỗ trợ (nissaya) và duyên đối tượng (ārammaṇa).
Tiṇṇaṃ saṅgati phassoti tiṇṇaṃ saṅgatiyā phasso.
Contact is the coming together of the three means contact arises from the coming together of the three.
Tiṇṇaṃ saṅgati phasso có nghĩa là xúc (phassa) là sự hội tụ của ba yếu tố.
Ayaṃ kho, bhikkhave, dukkhassa samudayoti ayaṃ vaṭṭadukkhassa nibbatti nāma.
This, monks, is the origin of suffering means this is the origination of the suffering of the cycle of existence.
Ayaṃ kho, bhikkhave, dukkhassa samudayo có nghĩa là ái này là sự phát sinh của khổ luân hồi.
Atthaṅgamoti bhedo.
Passing away means destruction.
Atthaṅgamo có nghĩa là sự tan rã.
Evañhi vaṭṭadukkhaṃ bhinnaṃ hoti appaṭisandhiyaṃ.
For in this way the suffering of the cycle of existence is destroyed, without renewal of existence.
Quả thật, khổ luân hồi tan rã khi không còn tái tục.
Tatiyaṃ.
The third.
Thứ Ba.
45. Pañcame ñātiketi dvinnaṃ ñātakānaṃ gāme.
45. In the fifth, at Ñātika means in the village of the two kinsmen.
45. Trong kinh thứ năm, ñātike có nghĩa là tại làng của hai người thân.
Giñjakāvasatheti iṭṭhakāhi kate mahāpāsāde.
In the brick hall means in the great mansion made of bricks.
Giñjakāvasathe có nghĩa là trong đại lâu đài (mahāpāsāda) được xây bằng gạch.
Dhammapariyāyanti dhammakāraṇaṃ.
A discourse on the Dhamma means a reason for the Dhamma.
Dhammapariyāyaṃ có nghĩa là nguyên nhân của Pháp.
Upassutīti upassutiṭṭhānaṃ, yaṃ ṭhānaṃ upagatena sakkā hoti bhagavato saddaṃ sotuṃ, tattha ṭhitoti attho.
Overhearing means a place for overhearing; the meaning is that he stood in a place where one who had gone there was able to hear the Blessed One's voice.
Upassutī có nghĩa là nơi có thể nghe được, tức là nơi mà khi đến đó có thể nghe được lời của Đức Thế Tôn; có nghĩa là người ấy đã đứng ở đó.
So kira gandhakuṭipariveṇasammajjanatthaṃ āgato attano kammaṃ pahāya bhagavato dhammaghosaṃ suṇanto aṭṭhāsi.
It is said that he had come to sweep the grounds of the fragrant hut, and abandoning his own task, he stood listening to the sound of the Blessed One's Dhamma.
Tỳ-kheo ấy, sau khi đến để quét dọn hương thất (gandhakuṭi) và khu vực xung quanh, đã từ bỏ công việc của mình và đứng lắng nghe tiếng Pháp của Đức Thế Tôn.
Addasāti tadā kira bhagavato āditova paccayākāraṃ manasikarontassa ‘‘idaṃ iminā paccayena hoti, idaṃ iminā’’ti āvajjato yāva bhavaggā ekaṅgaṇaṃ ahosi, satthā manasikāraṃ pahāya vacasā sajjhāyaṃ karonto yathānusandhinā desanaṃ niṭṭhapetvā, ‘‘api nu kho imaṃ dhammapariyāyaṃ koci assosī’’ti āvajjento taṃ bhikkhumaddasa.
He saw: it is said that at that time, as the Blessed One was contemplating the conditional relations from the very beginning, reflecting, "This comes to be through this condition, this comes to be through this," everything up to the peak of existence became like a single courtyard. The Teacher, having set aside his mental contemplation, was reciting aloud, and after finishing the discourse in its proper sequence, he reflected, "I wonder if anyone has heard this discourse on the Dhamma," and saw that monk.
Addasā có nghĩa là: Bấy giờ, Đức Thế Tôn, khi quán tưởng Paticcasamuppāda từ ban đầu, “cái này do duyên này mà có, cái này do duyên này mà có” cho đến Bhavagga (đỉnh hữu) thì trở thành một thể thống nhất. Đức Đạo Sư đã từ bỏ sự tác ý, tụng đọc bằng lời, hoàn tất bài pháp tùy theo mạch lạc, và khi quán xét “có ai đã nghe bài pháp này chưa?”, Ngài đã thấy vị tỳ khưu đó.
Tena vuttaṃ ‘‘addasā kho bhagavā’’ti.
Therefore it was said, "The Blessed One saw."
Vì thế đã nói rằng: “Đức Thế Tôn đã thấy”.
Assosi noti assosi nu.
Did you hear means "Did you hear?"
Assosi no có nghĩa là: đã nghe chăng?
Atha vā assosi noti amhākaṃ bhāsantānaṃ assosīti.
Or else, our...did hear means "Did you hear us speaking?"
Hoặc assosi no có nghĩa là: Nghe lời nói của chúng ta chăng?
Uggaṇhāhītiādīsu sutvā tuṇhībhūtova paguṇaṃ karonto uggaṇhāti nāma.
In the passage beginning with "Grasp it," one who, after hearing, remains silent while making it proficient is said to grasp it.
Trong các từ như uggaṇhāhi, khi nghe xong, chỉ im lặng mà học thuộc lòng thì gọi là uggaṇhāti (học thuộc).
Padānupadaṃ ghaṭetvā vācāya paricitaṃ karonto pariyāpuṇāti nāma.
One who, connecting it word by word, makes it familiar by voice is said to learn it.
Ghép từng từ một và luyện tập bằng lời nói thì gọi là pariyāpuṇāti (học thuộc lòng).
Ubhayathāpi paguṇaṃ ādhārappattaṃ karonto dhāreti nāma.
One who, in both ways, makes it proficient and well-retained is said to bear it in mind.
Trong cả hai cách, khi làm cho điều đã học thuộc lòng trở thành nền tảng vững chắc thì gọi là dhāreti (ghi nhớ).
Atthasaṃhitoti kāraṇanissito.
Connected with the goal means based on the reason.
Atthasaṃhito có nghĩa là: nương tựa vào nguyên nhân.
Ādibrahmacariyakoti maggabrahmacariyassa ādi patiṭṭhānabhūto.
The beginning of the holy life means it is the foundation, the beginning of the holy life of the path.
Ādibrahmacariyako có nghĩa là: là nền tảng ban đầu của Phạm hạnh đạo.
Iti tīsupi imesu suttesu vaṭṭavivaṭṭameva kathitaṃ.
Thus, in all three of these suttas, it is the cycle of existence and the escape from the cycle that are taught.
Như vậy, trong cả ba bài kinh này đều nói về vòng luân hồi (vaṭṭa) và sự thoát ly luân hồi (vivaṭṭa).
Pañcamaṃ.
The fifth.
Bài kinh thứ năm.
48. Aṭṭhame lokāyatikoti vitaṇḍasatthe lokāyate kataparicayo.
48. In the eighth, a sophist means one who is experienced in sophistry, a science of disputation.
48. Trong bài kinh thứ tám, lokāyatiko có nghĩa là: người đã quen thuộc với Lokāyata, một khoa học biện luận.
Jeṭṭhametaṃ lokāyatanti paṭhamaṃ lokāyataṃ.
This is the foremost sophistry means the first sophistry.
Jeṭṭhametaṃ lokāyataṃ có nghĩa là: đây là Lokāyata đầu tiên.
Lokāyatanti ca lokasseva āyataṃ, bālaputhujjanalokassa āyataṃ, mahantaṃ gambhīranti upadhāritabbaṃ parittaṃ bhāvaṃ diṭṭhigataṃ.
And sophistry should be understood as a trifling view, considered profound and vast, that pertains to the world, that pertains to the world of foolish ordinary people.
Và lokāyataṃ có nghĩa là: chỉ là chỗ dựa của thế gian, là chỗ dựa của thế gian phàm phu ngu si, là một tà kiến nhỏ bé nhưng được coi là rộng lớn và sâu xa.
Ekattanti ekasabhāvaṃ, niccasabhāvamevāti pucchati.
Oneness means he asks if it has a single nature, if it has only an eternal nature.
Ekattaṃ có nghĩa là: một bản chất, hỏi rằng có phải là bản chất thường hằng không.
Puthuttanti purimasabhāvena nānāsabhāvaṃ, devamanussādibhāvena paṭhamaṃ hutvā pacchā na hotīti ucchedaṃ sandhāya pucchati.
Difference means he asks, referring to annihilationism, if its nature is different from its previous nature, thinking that after first having been a deva, a human, etc., it later ceases to be.
Puthuttaṃ có nghĩa là: bản chất khác với bản chất trước, hỏi rằng có phải là đoạn diệt, đã từng có rồi sau không còn nữa, theo nghĩa là chư thiên, loài người, v.v.
Evamettha ‘‘sabbamatthi, sabbamekatta’’nti imā dvepi sassatadiṭṭhiyo, ‘‘sabbaṃ natthi, sabbaṃ puthutta’’nti imā dve ucchedadiṭṭhiyoti veditabbā.
Thus, herein, "everything exists" and "everything is a oneness" are both to be understood as eternalist views, while "nothing exists" and "everything is a difference" are both to be understood as annihilationist views.
Như vậy, ở đây, hai tà kiến “sabbamatthi, sabbamekattaṃ” (tất cả đều có, tất cả là một) là thường kiến, và hai tà kiến “sabbaṃ natthi, sabbaṃ puthuttaṃ” (tất cả đều không có, tất cả là khác biệt) là đoạn kiến.
Aṭṭhamaṃ.
The eighth.
Bài kinh thứ tám.
51. Dukkhavaggassa paṭhame parivīmaṃsamānoti upaparikkhamāno.
51. In the first sutta of the Chapter on Suffering, investigating means examining.
51. Trong bài kinh đầu tiên của Phẩm Khổ, parivīmaṃsamāno có nghĩa là: đang quán xét kỹ lưỡng.
Jarāmaraṇanti kasmā jarāmaraṇaṃ ekameva ‘‘anekavidhaṃ nānappakāraka’’nti vatvā gahitanti ce?
Regarding aging and death, if one were to ask why, after saying "manifold and various," only aging and death was taken up?
Nếu hỏi tại sao jarāmaraṇaṃ (già và chết) lại được nói là “nhiều loại, nhiều dạng” nhưng chỉ lấy một (già và chết)?
Tasmiṃ gahite sabbadukkhassa gahitattā.
Because when that is taken up, all suffering is taken up.
Vì khi lấy già và chết, tất cả khổ đều được lấy.
Yathā hi cūḷāya gahite purise so puriso gahitova hoti, evaṃ jarāmaraṇe gahite sabbadukkhaṃ gahitameva hoti.
For just as when a man is seized by his topknot, that man is seized completely, so too, when aging and death is taken up, all suffering is taken up.
Cũng như khi nắm lấy búi tóc thì người đó đã bị nắm lấy, thì khi nắm lấy già và chết, tất cả khổ đều đã bị nắm lấy.
Tasmā ‘‘yaṃ kho idaṃ anekavidhaṃ nānappakārakaṃ dukkhaṃ loke uppajjatī’’ti nhatvā ṭhitaṃ purisaṃ viya sabbadukkhaṃ dassetvā taṃ cūḷāya gaṇhanto viya jarāmaraṇaṃ gaṇhi.
Therefore, after showing all suffering as if it were a man who had bathed and was standing, with the words "this manifold and various suffering that arises in the world," he took up aging and death as if seizing that man by his topknot.
Vì thế, Đức Phật đã trình bày tất cả khổ như một người đàn ông đứng đó sau khi tắm, nói rằng “này đây, cái khổ nhiều loại, nhiều dạng đang phát sinh trên thế gian”, rồi Ngài nắm lấy già và chết như nắm lấy búi tóc của người đó.
Jarāmaraṇanirodhasāruppagāminīti jarāmaraṇanirodhassa sāruppabhāvena nikkilesatāya parisuddhatāya sadisāva hutvā gāminīti attho.
Leading to what is suitable for the cessation of aging and death: the meaning is that it leads by being similar, due to its suitability, its freedom from defilements, and its purity, to the cessation of aging and death.
Jarāmaraṇanirodhasāruppagāminī có nghĩa là: tương ứng với sự diệt trừ già và chết, là con đường dẫn đến sự thanh tịnh, không còn phiền não, tương tự như vậy.
Tathā paṭipanno ca hotīti yathā taṃ paṭipannoti vuccati, evaṃ paṭipanno hoti.
And one has practiced accordingly means one practices in such a way that one is called "one who has practiced that path."
Tathā paṭipanno ca hotī có nghĩa là: người đó thực hành đúng như cách mà người ta nói là đã thực hành.
Anudhammacārīti nibbānadhammaṃ anugataṃ paṭipattidhammaṃ carati, pūretīti attho.
One who fares in accordance with the Dhamma: the meaning is that one practices, one fulfills, the practice-Dhamma that is in conformity with the Dhamma of Nibbāna.
Anudhammacārī có nghĩa là: thực hành, hoàn thành pháp hành tương ứng với pháp Niết Bàn.
Dukkhakkhayāya paṭipannoti sīlaṃ ādiṃ katvā jarāmaraṇadukkhassa nirodhatthāya paṭipanno.
Practicing for the destruction of suffering means practicing, beginning with virtue, for the purpose of the cessation of the suffering of aging and death.
Dukkhakkhayāya paṭipanno có nghĩa là: thực hành để diệt trừ khổ già và chết, bắt đầu từ giới (sīla).
Saṅkhāranirodhāyāti saṅkhāradukkhassa nirodhatthāya.
For the cessation of formations means for the purpose of the cessation of the suffering of formations.
Saṅkhāranirodhāyā có nghĩa là: để diệt trừ khổ hành (saṅkhāra).
Ettāvatā yāva arahattā desanā kathitā.
To this extent, the teaching has been expounded up to Arahantship.
Đến đây, bài pháp đã được giảng cho đến A-la-hán quả.
Idāni arahattaphalapaccavekkhaṇaṃ satatavihārañca dassetvā desanā nivattetabbā siyā, tathā akatvā avijjāgatoti idaṃ kasmā gaṇhātīti?
Now, the discourse should be concluded after showing the reviewing of the fruit of Arahantship and the constant abiding. Without doing so, why did he take up this phrase, "being under the sway of ignorance"?
Bây giờ, lẽ ra bài pháp nên kết thúc bằng việc trình bày sự quán xét A-la-hán quả và sự an trú liên tục, nhưng tại sao lại đề cập đến avijjāgato (chìm đắm trong vô minh)?
Khīṇāsavassa samatikkantavaṭṭadukkhadassanatthaṃ.
To show that the one whose taints are destroyed has transcended the suffering of the cycle of existence.
Để chỉ ra rằng vị A-la-hán đã vượt qua khổ luân hồi.
Apica puna vaṭṭaṃ ārabhitvā vivaṭṭe kathiyamāne bujjhanakasatto cettha atthi, tassa ajjhāsayavasenāpi idaṃ gaṇhātīti veditabbo.
Moreover, it should be understood that when the cycle of existence is taken up again and the escape from it is being explained, there is also a person capable of understanding it, and this is taken up also on account of that person's disposition.
Hơn nữa, khi bắt đầu lại với luân hồi và giảng về sự thoát ly luân hồi, có những chúng sinh có thể giác ngộ trong hội chúng này, nên cũng cần hiểu rằng điều này được đề cập theo khuynh hướng của họ.
Tattha avijjāgatoti avijjāya gato upagato samannāgato.
Therein, being under the sway of ignorance means gone to, come to, possessed of ignorance.
Trong đó, avijjāgato có nghĩa là: bị vô minh chi phối, bị vô minh bao phủ, bị vô minh vây bọc.
Purisapuggaloti purisoyeva puggalo.
A man, a person means a person who is simply a man.
Purisapuggalo có nghĩa là: một người đàn ông, một cá nhân.
Ubhayenāpi sammutikathaṃ katheti.
With both terms, he speaks in conventional terms.
Trong cả hai trường hợp, đó là cách nói quy ước.
Buddhānañhi sammutikathā paramatthakathāti dve kathā honti.
For the Buddhas have two kinds of discourse: conventional discourse and ultimate discourse.
Đối với chư Phật, có hai loại lời nói: lời nói quy ước (sammutikathā) và lời nói chân đế (paramatthakathā).
Tattha ‘‘satto naro puriso puggalo tisso nāgo’’ti evaṃ pavattā sammutikathā nāma.
Therein, discourse that proceeds in terms such as "a being, a man, a male, a person, Tissa, Nāga" is called conventional discourse.
Trong đó, lời nói như “chúng sinh, người, đàn ông, cá nhân, Tissa, Nāga” là lời nói quy ước.
‘‘Khandhā dhātuyo āyatanānī’’ti evaṃ pavattā paramatthakathā nāma.
Discourse that proceeds in terms such as "aggregates, elements, sense bases" is called ultimate discourse.
Lời nói như “uẩn, giới, xứ” là lời nói chân đế.
Paramatthaṃ kathentāpi sammutiṃ amuñcitvā kathenti.
Even when they speak in ultimate terms, they speak without abandoning convention.
Ngay cả khi nói về chân đế, các Ngài cũng không bỏ qua quy ước.
Te sammutiṃ kathentāpi paramatthaṃ kathentāpi saccameva kathenti.
Whether they speak in conventional terms or in ultimate terms, they speak only what is true.
Dù nói về quy ước hay chân đế, các Ngài đều nói sự thật.
Teneva vuttaṃ –
Therefore it is said:
Vì thế đã nói rằng:
Puññaṃ ce saṅkhāranti terasacetanābhedaṃ puññābhisaṅkhāraṃ.
If a meritorious formation means a meritorious volitional formation, which is of thirteen kinds of consciousness.
Puññaṃ ce saṅkhāraṃ có nghĩa là: phước hành (puññābhisaṅkhāra) gồm mười ba loại tâm sở thiện.
Abhisaṅkharotīti karoti.
He forms means he creates.
Abhisaṅkharotī có nghĩa là: tạo tác.
Puññūpagaṃ hoti viññāṇanti kammaviññāṇaṃ kammapuññena upagataṃ sampayuttaṃ hoti, vipākaviññāṇaṃ vipākapuññena.
Consciousness becomes associated with the meritorious means kamma-consciousness becomes associated, connected with meritorious kamma, and resultant consciousness with meritorious result.
Puññūpagaṃ hoti viññāṇaṃ có nghĩa là: thức nghiệp (kammaviññāṇa) tương ứng với nghiệp phước (kammapuñña), thức quả (vipākaviññāṇa) tương ứng với quả phước (vipākapuñña).
Apuññaṃ ce saṅkhāranti dvādasacetanābhedaṃ apuññābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti.
Apuññaṃ ce saṅkhāranti: performs the unwholesome kamma-formation (apuññābhisaṅkhāra) which has twelve volitions.
Apuññaṃ ce saṅkhāraṃ có nghĩa là: tạo tác bất thiện hành (apuññābhisaṅkhāra) gồm mười hai loại tâm sở bất thiện.
Āneñjaṃ ce saṅkhāranti catucetanābhedaṃ āneñjābhisaṅkhāraṃ.
Āneñjaṃ ce saṅkhāranti: performs the imperturbable kamma-formation (āneñjābhisaṅkhāra) which has four volitions.
Āneñjaṃ ce saṅkhāraṃ có nghĩa là: tạo tác bất động hành (āneñjābhisaṅkhāra) gồm bốn loại tâm sở vô sắc giới.
Āneñjūpagaṃ hoti viññāṇanti kammāneñjena kammaviññāṇaṃ, vipākāneñjena vipākaviññāṇaṃ upagataṃ hoti.
Āneñjūpagaṃ hoti viññāṇanti: consciousness (viññāṇa) becomes associated with imperturbable kamma (kammāneñja) through the volition of kamma, and resultant consciousness (vipākaviññāṇa) becomes associated with imperturbability (vipākāneñja) through the result.
Āneñjūpagaṃ hoti viññāṇaṃ có nghĩa là: thức nghiệp tương ứng với nghiệp bất động, thức quả tương ứng với quả bất động.
Ettha ca tividhassa kammābhisaṅkhārassa gahitattā dvādasapadiko paccayākāro gahitova hoti.
And here, because the threefold kamma-formation has been included, the twelve-factored dependent origination is indeed included.
Ở đây, vì ba loại hành nghiệp đã được đề cập, nên Paticcasamuppāda mười hai chi cũng đã được đề cập.
Ettāvatā vaṭṭaṃ dassitaṃ.
By this much, the round of existence has been shown.
Đến đây, luân hồi đã được trình bày.
Idāni vivaṭṭaṃ dassento yato kho, bhikkhavetiādimāha.
Now, showing that which is not the round, he said, “From when, bhikkhus,” and so on.
Bây giờ, để trình bày sự thoát ly luân hồi, Đức Phật nói yato kho, bhikkhave (này các tỳ khưu, từ khi...), v.v.
Tattha avijjāti catūsu saccesu aññāṇaṃ.
Therein, ignorance means ignorance concerning the four truths.
Trong đó, avijjā có nghĩa là: sự không biết về bốn Thánh đế.
Vijjāti arahattamaggañāṇaṃ.
Knowledge means the knowledge of the path of arahatship.
Vijjā có nghĩa là: A-la-hán đạo trí.
Ettha ca paṭhamameva avijjāya pahīnāya vijjā uppajjati.
And here, it is only when ignorance has first been abandoned that knowledge arises.
Ở đây, khi vô minh được diệt trừ thì minh phát sinh ngay lập tức.
Yathā pana caturaṅgepi tame rattiṃ padīpujjalena andhakāro pahīyati, evaṃ vijjuppādā avijjāya pahānaṃ veditabbaṃ.
Just as when a lamp is lit in a four-fold darkness at night, the darkness is dispelled, so should the abandoning of ignorance upon the arising of knowledge be understood.
Cũng như bóng tối trong đêm tối tăm bốn phía được diệt trừ cùng lúc với ánh sáng của ngọn đèn, thì sự diệt trừ vô minh cũng cần được hiểu là do sự phát sinh của minh.
Na kiñci loke upādiyatīti loke kiñci dhammaṃ na gaṇhāti na parāmasati.
He does not cling to anything in the world means he does not grasp, does not misapprehend any phenomenon in the world.
Na kiñci loke upādiyatī có nghĩa là: không nắm giữ, không chấp thủ bất kỳ pháp nào trong thế gian.
Anupādiyaṃ na paritassatīti anupādiyanto agaṇhanto neva taṇhāparitassanāya, na bhayaparitassanāya paritassati, na taṇhāyati na bhāyatīti attho.
Not clinging, he is not agitated means not clinging, not grasping, he is agitated neither by the agitation of craving nor by the agitation of fear; the meaning is he does not crave, he does not fear.
Anupādiyaṃ na paritassatī có nghĩa là: không nắm giữ, không chấp thủ thì không hoảng sợ bởi sự hoảng sợ của tham ái, cũng không hoảng sợ bởi sự hoảng sợ của sợ hãi; có nghĩa là không tham ái, không sợ hãi.
Paccattaññevāti sayameva attanāva parinibbāyati, na aññassa ānubhāvena.
By himself alone means he attains parinibbāna by himself, on his own, not through the power of another.
Paccattaññevāti: Tự mình, tự thân chứng Niết-bàn, không nhờ oai lực của người khác.
So sukhaṃ ce vedananti idaṃ kasmā ārabhi?
Why was this, “If he feels a pleasant feeling,” begun?
So sukhaṃ ce vedananti: Tại sao điều này được bắt đầu?
Khīṇāsavassa paccavekkhaṇañāṇaṃ dassetvā satatavihāraṃ dassetuṃ ārabhi.
It was begun to show the constant abiding after having shown the reviewing knowledge of one whose taints are destroyed.
Điều này được bắt đầu để chỉ ra Paccavekkhaṇañāṇa (trí tuệ quán xét) của bậc A-la-hán và chỉ ra sự an trú liên tục (satatavihāra).
Anajjhositāti taṇhāya gilitvā pariniṭṭhapetvā agahitā.
Not settled upon means not grasped after having been swallowed and consumed by craving.
Anajjhositāti: Không bị tham ái nuốt chửng, không bị tham ái hoàn tất và chiếm giữ.
Atha dukkhavedanā kasmā vuttā, kiṃ tampi abhinandanto atthīti?
Then why was painful feeling mentioned? Is there someone who delights in that too?
Vậy tại sao khổ thọ lại được nói đến? Có ai hoan hỷ với điều đó không?
Āma atthi.
Yes, there is.
Vâng, có.
Sukhaṃ abhinandantoyeva hi dukkhaṃ abhinandati nāma dukkhaṃ patvā sukhaṃ patthanato sukhassa ca vipariṇāmadukkhatoti.
Indeed, it is one who delights in pleasure who is said to delight in pain, because upon encountering pain he wishes for pleasure, and because pleasure is suffering due to change.
Chỉ người hoan hỷ với lạc thọ mới là người hoan hỷ với khổ thọ, vì khi gặp khổ thì mong cầu lạc, và lạc cũng là khổ do sự biến hoại.
Kāyapariyantikanti kāyaparicchinnaṃ, yāva pañcadvārakāyo pavattati, tāva pavattaṃ pañcadvārikavedananti attho.
Ending with the body means bounded by the body; the meaning is feeling at the five doors, which occurs as long as the five-door body continues.
Kāyapariyantikanti: Giới hạn bởi thân, tức là thọ phát sinh nơi ngũ môn chừng nào thân ngũ môn còn hoạt động.
Jīvitapariyantikanti jīvitaparicchinnaṃ.
Ending with life means bounded by life.
Jīvitapariyantikanti: Giới hạn bởi mạng sống.
Yāva jīvitaṃ pavattati, tāva pavattaṃ manodvārikavedananti attho.
The meaning is feeling at the mind door, which occurs as long as life continues.
Nghĩa là thọ phát sinh nơi ý môn chừng nào mạng sống còn hoạt động.
Tattha pañcadvārikavedanā pacchā uppajjitvā paṭhamaṃ nirujjhati, manodvārikavedanā paṭhamaṃ uppajjitvā pacchā nirujjhati.
Therein, feeling at the five doors, arising later, ceases first; feeling at the mind door, arising first, ceases later.
Trong đó, thọ ngũ môn phát sinh sau và diệt trước, thọ ý môn phát sinh trước và diệt sau.
Sā hi paṭisandhikkhaṇe vatthurūpasmiṃyeva patiṭṭhāti.
For it is established at the very moment of rebirth-linking in the physical basis.
Thọ ý môn này chỉ an trú nơi sắc pháp căn bản vào khoảnh khắc tái tục.
Pañcadvārikā pavatte pañcadvāravasena pavattamānā paṭhamavaye vīsativassakāle rajjanadussanamuyhanavasena adhimattā balavatī hoti, paṇṇāsavassakāle ṭhitā hoti, saṭṭhivassakālato paṭṭhāya parihāyamānā asītinavutivassakāle mandā hoti.
Feeling at the five doors, occurring in the course of life by way of the five doors, becomes extremely strong and powerful during the first stage of life, at the age of twenty, through lust, hate, and delusion; it is stable at the age of fifty; and from the age of sixty onwards, it declines, becoming weak at the age of eighty or ninety.
Thọ ngũ môn, khi phát sinh trong đời sống, hoạt động qua năm cửa, vào giai đoạn đầu đời, tức khoảng hai mươi tuổi, nó trở nên cực mạnh do sự say đắm, sân hận và si mê; vào khoảng năm mươi tuổi, nó ổn định; từ sáu mươi tuổi trở đi, nó suy yếu dần và trở nên yếu ớt vào khoảng tám mươi, chín mươi tuổi.
Tadā hi sattā ‘‘cirarattaṃ ekato nisīdimhā nipajjimhā’’ti vadantepi ‘‘na sañjānāmā’’ti vadanti.
For at that time, even when beings say, “We sat and lay down together for a long time,” they say, “We do not recognize it.”
Lúc đó, dù chúng sinh nói: “Chúng ta đã ngồi cùng nhau, nằm cùng nhau rất lâu rồi,” nhưng họ lại nói: “Chúng ta không còn nhận biết nữa.”
Adhimattānipi rūpādiārammaṇāni ‘‘na passāma na suṇāma’’, ‘‘sugandhaṃ duggandhaṃ vā sāduṃ asāduṃ vā thaddhaṃ mudukanti vā na jānāmā’’ti vadanti.
Even regarding intense objects such as sights, they say, “We do not see, we do not hear,” and “We do not know whether it is a pleasant or unpleasant smell, sweet or unsweet, hard or soft.”
Dù các đối tượng như sắc v.v. rất mạnh mẽ, họ vẫn nói: “Chúng ta không thấy, không nghe,” “Chúng ta không biết mùi thơm hay mùi hôi, vị ngon hay vị dở, cứng hay mềm.”
Iti nesaṃ pañcadvārikavedanā bhaggā hoti, manodvārikāva pavattati.
Thus, for them, feeling at the five doors is broken, and only feeling at the mind door continues.
Như vậy, thọ ngũ môn của họ bị suy yếu, chỉ còn thọ ý môn hoạt động.
Sāpi anupubbena parihāyamānā maraṇasamaye hadayakoṭiṃyeva nissāya pavattati.
That too, gradually declining, continues at the time of death depending only on the very tip of the heart-base.
Thọ ý môn đó cũng dần dần suy yếu và vào thời điểm chết, nó chỉ hoạt động dựa vào trung tâm của trái tim.
Yāva panesā pavattati, tāva satto jīvatīti vuccati.
And as long as it continues, a being is said to be alive.
Chừng nào nó còn hoạt động, chúng sinh được gọi là còn sống.
Yadā nappavattati, tadā mato niruddhoti vuccati.
When it does not continue, he is said to be dead, to have ceased.
Khi nó không còn hoạt động, chúng sinh được gọi là đã chết, đã diệt.
Paṭhamaṃ deve vassante pañcahi maggehi udake pavisante āvāṭānaṃ pūraṇakālo viya hi paṭhamameva paṭisandhikkhaṇe manodvārikavedanāya vatthurūpe patiṭṭhitakālo, punappunaṃ deve vassante pañcannaṃ maggānaṃ pūritakālo viya pavatte pañcadvārikavedanāya pavattikālo, gāvutaḍḍhayojanamattaṃ ajjhottharaṇaṃ viya paṭhamavaye vīsativassakāle rajjanādivasena tassā adhimattabalavabhāvo, yāva vāpito udakaṃ na niggacchati, tāva pūrāya vāpiyā ṭhitakālo viya paññāsavassakāle tassā ṭhitakālo, niddhamanatumbesu vivaṭesu kammante kariyamāne udakassa nikkhamanakālo viya saṭṭhivassakālato paṭṭhāya tassā parihāni, udake bhaṭṭhe udakamaggesu parittodakassa ṭhitakālo viya asītinavutivassakāle pañcadvārikavedanāya mandakālo, āvāṭesuyeva udakassa patiṭṭhānakālo viya hadayavatthukoṭiṃ nissāya manodvārikavedanāya pavattikālo, āvāṭesu parittepi udake sati ‘‘vāpiyaṃ udakaṃ atthī’’ti vattabbakālo viya yāva sā pavattati, tāva ‘‘satto jīvatī’’ti vuccati.
Just as, when the rain first falls and water enters through the five channels, it is the time of the filling of the pits, so should be understood the time when, at the very first moment of rebirth-linking, the mind-door feeling is established in the physical basis. Just as, when the rain falls again and again, it is the time when the five channels are full, so should be understood the time of the occurrence of five-door feeling in the course of life. Just as the overflowing of a gāvuta or half a yojana, so should be understood the extremely powerful state of that feeling during the first stage of life, at the age of twenty, through lust and so on. Just as the time when the full reservoir stands as long as water does not flow out, so should be understood the stable time of that feeling at the age of fifty. Just as the time of the water flowing out when the sluice gates are opened and work is being done, so should be understood the decline of that feeling from the age of sixty onwards. Just as the time when there is little water in the water channels after the water has receded, so should be understood the weak time of five-door feeling at the age of eighty or ninety. Just as the time when water is established only in the pits, so should be understood the time of the occurrence of mind-door feeling depending on the tip of the heart-base. Just as the time when it can be said, “There is water in the reservoir,” even when there is little water in the pits, so it is said, “the being is alive,” as long as that mind-door feeling continues.
Thời điểm nước chảy vào và làm đầy các hố khi trời mưa lần đầu qua năm lối dẫn, giống như thời điểm thọ ý môn an trú nơi sắc pháp căn bản ngay từ khoảnh khắc tái tục. Thời điểm năm lối dẫn đầy nước khi trời mưa liên tục, giống như thời điểm thọ ngũ môn hoạt động trong đời sống. Việc nước tràn ngập một vùng rộng nửa yojana, giống như sự mạnh mẽ tột độ của thọ ngũ môn vào giai đoạn đầu đời, khoảng hai mươi tuổi, do sự say đắm v.v. Thời điểm cái hồ đầy nước vẫn còn nguyên vẹn cho đến khi nước không chảy ra khỏi hồ, giống như thời điểm thọ ngũ môn ổn định cho đến khoảng năm mươi tuổi. Thời điểm nước chảy ra khi các cống thoát nước được mở và công việc đồng áng được thực hiện, giống như sự suy yếu của thọ ngũ môn từ sáu mươi tuổi trở đi. Thời điểm nước cạn, chỉ còn ít nước trong các lối dẫn, giống như thời điểm thọ ngũ môn yếu ớt vào khoảng tám mươi, chín mươi tuổi. Thời điểm nước chỉ còn đọng lại trong các hố, giống như thời điểm thọ ý môn hoạt động dựa vào trung tâm của căn bản trái tim. Thời điểm dù chỉ còn ít nước trong các hố, người ta vẫn nói: “Cái hồ còn nước,” giống như chừng nào thọ ý môn còn hoạt động, chúng sinh được gọi là “còn sống.”
Yathā pana āvāṭesu udake chinne ‘‘natthi vāpiyaṃ udaka’’nti vuccati, evaṃ manodvārikavedanāya appavattamānāya ‘‘satto mato’’ti vuccati.
But just as when the water in the pits is cut off it is said, “There is no water in the reservoir,” so when the mind-door feeling does not occur, it is said, “the being is dead.”
Nhưng cũng như khi nước trong các hố cạn kiệt, người ta nói: “Cái hồ không còn nước,” thì khi thọ ý môn không còn hoạt động, chúng sinh được gọi là “đã chết.”
Imaṃ vedanaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vediyamāno’’ti.
It was with reference to this feeling that it was said, “experiencing a feeling that ends with life.”
Chính để chỉ thọ này mà đã nói: “Cảm thọ giới hạn bởi mạng sống (jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vediyamāno).”
Kumbhakārapākāti kumbhakārassa bhājanapacanaṭṭhānato.
From the potter’s kiln means from the potter’s place for firing vessels.
Kumbhakārapākāti: Từ lò nung gốm của người thợ gốm.
Paṭisisseyyāti ṭhapeyya.
Would put down means would place.
Paṭisisseyyāti: Sẽ đặt.
Kapallānīti saha mukhavaṭṭiyā ekābaddhāni kumbhakapallāni.
The shards means the pot-shards that are of one piece together with the rim.
Kapallānīti: Các mảnh vỡ của bình gốm dính liền với vành miệng.
Avasisseyyunti tiṭṭheyyuṃ.
Would be left behind means would remain.
Avasisseyyunti: Sẽ còn lại.
Evameva khoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ – ādittakumbhakārapāko viya hi tayo bhavā daṭṭhabbā, kumbhakāro viya yogāvacaro, pākato kumbhakārabhājanānaṃ nīharaṇadaṇḍako viya arahattamaggañāṇaṃ, samo bhūmibhāgo viya asaṅkhataṃ nibbānatalaṃ, daṇḍakena uṇhakumbhaṃ ākaḍḍhitvā same bhūmibhāge kumbhassa ṭhapitakālo viya āraddhavipassakassa rūpasattakaṃ arūpasattakaṃ vipassantassa kammaṭṭhāne ca paguṇe vibhūte upaṭṭhahamāne tathārūpaṃ utusappāyādiṃ labhitvā ekāsane nisinnassa vipassanaṃ vaḍḍhetvā aggaphalaṃ arahattaṃ patvā catūhi apāyehi attabhāvaṃ uddharitvā phalasamāpattivasena asaṅkhate nibbānatale ṭhitakālo daṭṭhabbo.
Evameva kho – in this phrase, this is the comparison of the simile: The three existences are to be understood as like a potter's blazing hot kiln. The meditator is to be understood as like a potter. The knowledge of the Arahant-path is to be understood as like the pole used for drawing out the potter's vessels from the kiln. The unconditioned Nibbāna-plane is to be understood as like a level ground. The time when a hot pot is pulled out with a pole and placed on a level ground is to be understood as the time when a meditator, having initiated vipassanā, contemplating the seven kinds of rūpa and the seven kinds of arūpa, with his meditation object being well-practiced, clear, and present, having obtained suitable climatic conditions and so forth, sitting in one posture, cultivates vipassanā and attains the highest fruit, Arahantship, thereby extricating himself from the four lower realms, and remains on the unconditioned Nibbāna-plane by means of phalasamāpatti.
Evameva khoti: Ở đây, sự so sánh ví dụ này là: Ba cõi nên được xem như lò nung gốm đang cháy; hành giả (yogāvacara) như người thợ gốm; trí tuệ đạo quả A-la-hán như cây gậy lấy bình gốm ra khỏi lò; mặt đất bằng phẳng như cõi Niết-bàn vô vi. Thời điểm người thợ gốm dùng cây gậy kéo bình gốm nóng ra và đặt trên mặt đất bằng phẳng, giống như thời điểm hành giả đã tinh tấn tu tập thiền quán, quán sát bảy loại sắc và bảy loại vô sắc, khi đề mục thiền đã thuần thục và hiển lộ, đã đạt được sự thích hợp về thời tiết v.v., ngồi trên một chỗ, tăng trưởng thiền quán, đạt đến quả vị tối thượng là A-la-hán, giải thoát tự thân khỏi bốn cõi khổ, và an trú trên cõi Niết-bàn vô vi bằng sự nhập quả.
Khīṇāsavo pana uṇhakumbho viya arahattappattadivaseyeva na parinibbāti, sāsanappaveṇiṃ pana ghaṭayamāno paṇṇāsasaṭṭhivassāni ṭhatvā carimakacittappattiyā upādiṇṇakakkhandhabhedā anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāti.
However, an Arahant does not attain final Nibbāna on the very day of attaining Arahantship, like a hot pot. Rather, he remains for fifty or sixty years, upholding the tradition of the Sāsana, and then, at the attainment of the last thought-moment, due to the breaking up of the conditioned aggregates, he attains Parinibbāna into the anupādisesa Nibbāna-dhātu.
Tuy nhiên, bậc A-la-hán không chứng Niết-bàn ngay trong ngày đạt quả A-la-hán như bình gốm nóng, mà còn sống thêm năm mươi, sáu mươi năm để duy trì dòng truyền thừa của giáo pháp, sau đó, với sự đạt đến tâm cuối cùng, do sự tan rã của các uẩn được chấp thủ, vị ấy chứng Niết-bàn với Niết-bàn giới vô dư y.
Athassa kumbhassa viya kapallāni anupādiṇṇakasarīrāneva avasissantīti.
Then, just as the potsherds of the pot remain, so too do his unconditioned relics remain.
Và giống như các mảnh vỡ của bình gốm còn lại, chỉ có di cốt không chấp thủ của vị ấy còn lại.
Sarīrāni avasissantīti pajānātīti idaṃ pana khīṇāsavassa anuyogāropanatthaṃ vuttaṃ.
This phrase, sarīrāni avasissantīti pajānātī (he knows that the relics remain), was stated to inquire of the Arahant.
Sarīrāni avasissantīti pajānātīti: Câu này được nói ra để đặt câu hỏi cho bậc A-la-hán.
52. Dutiye upādāniyesūti catunnaṃ upādānānaṃ paccayesu tebhūmakadhammesu.
52. In the second sutta, upādāniyesu refers to the three-plane dhammas which are the conditions for the four kinds of clinging.
52. Trong kinh thứ hai, upādāniyesūti (trong những pháp là đối tượng của chấp thủ) nghĩa là trong các pháp thuộc ba cõi (tebhūmaka dhamma) là nhân của bốn loại chấp thủ (upādāna).
Assādānupassinoti assādaṃ anupassantassa.
Assādānupassino means one who contemplates the gratification again and again with wrong perception.
Assādānupassinoti (người quán sát vị ngọt) nghĩa là người liên tục quán sát vị ngọt.
Tatrāti tasmiṃ aggikkhandhe.
Tatrā refers to that mass of fire.
Tatrāti (ở đó) nghĩa là trong đống lửa đó.
Tadāhāroti taṃpaccayo.
Tadāhāro means having that fuel as its cause.
Tadāhāroti (lấy đó làm thực phẩm) nghĩa là có cái đó làm nhân.
Tadupādānoti tasseva vevacanaṃ.
Tadupādāno is a synonym for the same term.
Tadupādānoti (lấy đó làm chấp thủ) là một từ đồng nghĩa của từ đó.
Evameva khoti ettha aggikkhandho viya hi tayo bhavā, tebhūmakavaṭṭantipi etadeva, aggijaggakapuriso viya vaṭṭanissito bālaputhujjano, sukkhatiṇagomayādipakkhipanaṃ viya assādānupassino puthujjanassa taṇhādivasena chahi dvārehi kusalākusalakammakaraṇaṃ.
Evameva kho – in this phrase, the three existences are to be seen as like a great mass of fire. The three-plane saṃsāra is also this. The foolish ordinary person, dependent on saṃsāra, is like the person tending the fire. The foolish ordinary person, contemplating gratification again and again with wrong perception, performing wholesome and unwholesome deeds through the six sense-doors by way of craving and so forth, is like adding dry grass and cow dung.
Evameva khoti (Chính là như vậy) ở đây, ba cõi ví như đống lửa lớn; luân hồi ba cõi cũng chính là điều này; phàm phu ngu si nương tựa vào luân hồi ví như người giữ lửa; việc phàm phu quán sát vị ngọt tạo các nghiệp thiện bất thiện qua sáu căn môn do tham ái, v.v., ví như việc bỏ cỏ khô, phân bò, v.v., vào lửa.
Tiṇagomayādīsu khīṇesu punappunaṃ tesaṃ pakkhipanena aggikkhandhassa vaḍḍhanaṃ viya bālaputhujjanassa uṭṭhāya samuṭṭhāya yathāvuttakammāyūhanena aparāparaṃ vaṭṭadukkhanibbattanaṃ.
The continuous production of the suffering of saṃsāra for the foolish ordinary person, by striving and exerting himself to perform the aforementioned deeds again and again, is like the mass of fire growing by repeatedly adding dry grass and cow dung when these fuels are exhausted.
Việc khổ luân hồi liên tục được tạo ra bởi phàm phu ngu si, liên tục trỗi dậy, liên tục nỗ lực tạo các nghiệp đã nói ở trên, ví như việc đống lửa lớn tăng trưởng do liên tục bỏ cỏ, phân bò, v.v., vào khi chúng đã cạn.
Na kālena kālaṃ sukkhāni ceva tiṇāni pakkhipeyyāti tañhi koci atthakāmo evaṃ vadeyya – ‘‘bho kasmā uṭṭhāya samuṭṭhāya kalāpe bandhitvā sukkhatiṇakaṭṭhānaṃ pacchiyañca pūretvā sukkhagomayāni pakkhipanto etaṃ aggiṃ jālesi?
Na kālena kālaṃ sukkhāni ceva tiṇāni pakkhipeyyā (should not from time to time throw in dry grass) – indeed, someone who desired his welfare might say to such a person, “Friend, why do you, having stirred yourself and risen up, bundle together dry grass and wood, fill baskets, and throw in dry cow dung, thereby igniting this fire?
Na kālena kālaṃ sukkhāni ceva tiṇāni pakkhipeyyāti (không thường xuyên bỏ cỏ khô, v.v., vào lửa) thì có người muốn lợi ích có thể nói như vậy: “Này bạn, tại sao bạn lại liên tục trỗi dậy, liên tục nỗ lực bó thành bó, chất đầy giỏ cỏ khô, củi khô và phân bò khô để nhóm lửa này?
Api nu te atthi itonidānaṃ kāci vaḍḍhīti?
Is there any increase for you on account of this?”
Bạn có nhận được lợi ích nào từ việc này không?”
Vaṃsāgatametaṃ bho amhākaṃ, itonidānaṃ pana me avaḍḍhiyeva, kuto vaḍḍhi?
“Friend, this (service to the fire) has come down through our family line. But on account of this, I experience only loss, where is there any gain?
“Này bạn, điều này là truyền thống của gia đình chúng tôi, nhưng từ việc này tôi chỉ có sự bất lợi, làm sao có lợi ích được?
Ahañhi imaṃ aggiṃ jagganto neva nhāyituṃ na bhuñjituṃ na nipajjituṃ labhāmīti.
Indeed, tending this fire, I am unable to bathe, eat, or lie down.”
Vì tôi phải giữ lửa này nên tôi không thể tắm, không thể ăn, không thể nằm nghỉ được.”
Tena hi bho kiṃ te iminā niratthakena aggijālanena?
“Then, friend, what benefit is there for you in this useless fire-tending?
“Vậy thì, này bạn, việc nhóm lửa vô ích này có ích gì cho bạn?
Ehi tvaṃ etāni ābhatāni tiṇādīni ettha nikkhipa, tāni sayameva jhāyissanti, tvaṃ pana asukasmiṃ ṭhāne sītodakā pokkharaṇī atthi, tattha nhatvā, mālāgandhavilepanehi attānaṃ maṇḍetvā sunivattho supārutova pādukāhi nagaraṃ pavisitvā pāsādavaramāruyha vātapānaṃ vivaritvā mahāvīthiyaṃ virocamāno nisīda ekaggo sukhasamappito hutvā, tattha te nisinnassa tiṇādīnaṃ khayena sayameva ayaṃ aggi appaṇṇattibhāvaṃ gamissatī’’ti.
Come, throw these gathered grasses and so forth here, and they will burn by themselves. You, meanwhile, there is a cool water pond in a certain place. Bathe there, adorn yourself with garlands, perfumes, and ointments, well-clothed and well-robed, enter the city with sandals on, ascend a splendid palace, open a window, sit down resplendent on the main thoroughfare, unified in mind, imbued with happiness. As you sit there, due to the exhaustion of the grasses and so forth, this fire will by itself cease to be cognizable.”
Hãy đến đây, bạn hãy bỏ những cỏ, v.v., đã mang đến này xuống đây, chúng sẽ tự cháy hết, còn bạn hãy đến một nơi nào đó có một hồ nước mát lạnh, ở đó bạn hãy tắm rửa, trang điểm thân thể bằng vòng hoa, hương liệu và xức dầu thơm, mặc quần áo chỉnh tề, mang giày dép vào thành phố, lên một cung điện cao quý, mở cửa sổ, ngồi trên con đường lớn một cách rực rỡ, tâm an định và tràn đầy hạnh phúc, khi bạn ngồi đó, lửa này sẽ tự động biến mất khi cỏ, v.v., cạn kiệt.”
So tathā kareyya.
He would do so.
Người đó sẽ làm như vậy.
Tatheva ca tattha nisinnassa so aggi upādānakkhayena appaṇṇattibhāvaṃ gaccheyya.
And indeed, as he sat there, that fire would cease to be cognizable due to the exhaustion of its fuel.
Và khi người đó ngồi ở đó, lửa đó sẽ biến mất do sự cạn kiệt của nhiên liệu.
Idaṃ sandhāyetaṃ ‘‘na kālena kāla’’ntiādi vuttaṃ.
It is with reference to this that na kālena kāla and so forth were said.
Điều này được nói đến trong câu “na kālena kālaṃ” (không thường xuyên), v.v.
Evameva khoti ettha pana idaṃ opammasaṃsandanaṃ – cattālīsāya kaṭṭhavāhānaṃ jalamāno mahāaggikkhandho viya hi tebhūmakavaṭṭaṃ daṭṭhabbaṃ, aggijagganakapuriso viya vaṭṭasannissitako yogāvacaro, atthakāmo puriso viya sammāsambuddho, tena purisena tassa dinnaovādo viya tathāgatena ‘‘ehi tvaṃ, bhikkhu, tebhūmakadhammesu nibbinda, evaṃ vaṭṭadukkhā muccissasī’’ti tassa tebhūmakadhammesu kammaṭṭhānassa kathitakālo, tassa purisassa yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjitvā pāsāde nisinnakālo viya yogino sugatovādaṃ sampaṭicchitvā suññāgāraṃ paviṭṭhassa tebhūmakadhammesu vipassanaṃ paṭṭhapetvā anukkamena yathānurūpaṃ āhārasappāyādiṃ labhitvā, ekāsane nisinnassa aggaphale patiṭṭhitakālo, tassa nhānavilepanādīhi sudhotamaṇḍitakāyattā tasmiṃ nisinnassa ekaggasukhasamappitakālo viya yogino ariyamaggapokkharaṇiyaṃ maggañāṇodakena sunhātasudhotakilesamalassa hirottappasāṭake nivāsetvā sīlavilepanānulittassa arahattamaṇḍanena attabhāvaṃ maṇḍetvā vimuttipupphadāmaṃ piḷandhitvā iddhipādapādukā āruyha nibbānanagaraṃ pavisitvā dhammapāsādaṃ āruyha satipaṭṭhānamahāvīthiyaṃ virocamānassa nibbānārammaṇaṃ phalasamāpattiṃ appetvā nisinnakālo.
Evameva kho – in this phrase, this is the comparison of the simile and the object of comparison: The three-plane saṃsāra is to be seen as like a great mass of fire burning from forty cartloads of wood. The meditator, dependent on saṃsāra, is like the man tending the fire. The Perfectly Awakened One is like the man who desires welfare. The time when the Tathāgata spoke the meditation object concerning the three-plane dhammas to that bhikkhu, saying, “Come, bhikkhu, become dispassionate towards the three-plane dhammas; thus you will be freed from the suffering of saṃsāra,” is like the advice given by that wise man to the fire-tending man. The time when the yogi, having received the Buddha’s instruction, entered a secluded dwelling, established vipassanā concerning the three-plane dhammas, gradually obtained suitable food and so forth, sat in one posture, and was established in the highest fruit, is like the time when that man, having practiced as he was taught by the wise man, sat in the palace. The time when the yogi, having purified himself of the defilement of defilements with the water of path-knowledge in the pond of the Noble Path, having put on the robes of modesty and conscientiousness, having anointed himself with the ointment of morality, having adorned himself with the adornment of Arahantship, having put on the garland of liberation, having mounted the sandals of iddhipāda, entered the city of Nibbāna, ascended the palace of Dhamma, and sat resplendent on the main thoroughfare of satipaṭṭhāna, having immersed himself in the fruit-attainment with Nibbāna as its object, is like the time when that man, with his body well-cleansed and adorned with bathing, anointing, and so forth, sat there unified in mind and imbued with happiness.
Evameva khoti (Chính là như vậy) ở đây, sự so sánh ví dụ này cần được hiểu: ba cõi luân hồi (tebhūmaka vaṭṭa) ví như đống lửa lớn đang cháy với bốn mươi xe củi; hành giả (yogāvacara) nương tựa vào luân hồi ví như người giữ lửa; Đức Chánh Đẳng Giác ví như người muốn lợi ích; thời điểm Đức Như Lai thuyết giảng đề mục thiền (kammaṭṭhāna) về các pháp ba cõi cho vị tỳ khưu, nói rằng: “Này tỳ khưu, hãy chán ghét các pháp ba cõi, như vậy con sẽ thoát khỏi khổ luân hồi,” ví như lời khuyên mà người trí giả đã ban cho người giữ lửa; thời điểm hành giả tiếp nhận lời dạy của Đức Thiện Thệ, đi vào nơi vắng vẻ, thiết lập thiền quán (vipassanā) trên các pháp ba cõi, tuần tự nhận được các yếu tố thuận lợi như thực phẩm thích hợp, v.v., và ngồi một chỗ để an trú vào quả vị tối thượng, ví như thời điểm người giữ lửa đã thực hành theo lời khuyên và ngồi trên cung điện; thời điểm hành giả đã tắm rửa sạch sẽ, tẩy uế cấu uế phiền não bằng nước trí tuệ đạo (maggañāṇa) trong hồ nước thánh đạo (ariyamagga), mặc y phục hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi (hiri-ottappa), xức dầu thơm giới hạnh (sīla), trang điểm thân thể bằng trang sức A-la-hán quả (arahatta), đeo vòng hoa giải thoát (vimutti), mang giày dép thần thông túc (iddhipāda), đi vào thành phố Nibbāna, lên Pháp cung điện (dhamma pāsāda), rực rỡ trên con đường lớn niệm xứ (satipaṭṭhāna), nhập vào quả vị thiền định (phala samāpatti) với Nibbāna làm đối tượng, ví như thời điểm người giữ lửa đã tắm rửa, xức dầu thơm, v.v., thân thể sạch sẽ, trang điểm lộng lẫy, ngồi trên cung điện đó với tâm an định và tràn đầy hạnh phúc.
Tassa pana purisassa tasmiṃ nisinnassa tiṇādīnaṃ khayena aggikkhandhassa appaṇṇattigamanakālo viya khīṇāsavassa yāvatāyukaṃ ṭhatvā upādiṇṇakakkhandhabhedena anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbutassa mahāvaṭṭavūpasamo daṭṭhabbo.
The great cessation of the suffering of saṃsāra for the Arahant, who remained for his full lifespan and then attained Parinibbāna into the anupādisesa Nibbāna-dhātu due to the breaking up of the conditioned aggregates, is to be seen as like the time when that mass of fire ceased to be cognizable due to the exhaustion of the grass and so forth while that man was sitting there.
Thời điểm đống lửa lớn biến mất khi cỏ, v.v., cạn kiệt khi người giữ lửa đó ngồi ở đó, ví như sự chấm dứt hoàn toàn của luân hồi lớn (mahāvaṭṭa) khi vị A-la-hán (khīṇāsava) đã sống trọn tuổi thọ, nhập Niết Bàn (parinibbāna) vào vô dư Niết Bàn giới (anupādisesa Nibbānadhātu) do sự tan rã của các uẩn đã được chấp thủ (upādiṇṇakakkhandha).
Dutiyaṃ.
The second.
Thứ hai.
57-59. Sattame taruṇoti ajātaphalo.
57-59. In the seventh, young means not yet fruit-bearing.
57-59. Trong kinh thứ bảy, taruṇo có nghĩa là cây chưa ra trái.
Palimajjeyyāti sodheyya.
He would clean means he would clear it.
Palimajjeyyā có nghĩa là dọn sạch.
Paṃsuṃ dadeyyāti thaddhapharusapaṃsuṃ haritvā mudugomayacuṇṇamissaṃ madhurapaṃsuṃ pakkhipeyya.
He would give soil means he should remove hard, coarse soil and add sweet soil mixed with soft cow-dung powder.
Paṃsuṃ dadeyyā có nghĩa là loại bỏ đất cứng, thô và thêm đất mềm, màu mỡ trộn với phân bò khô.
Vuddhinti vuddhiṃ āpajjitvā pupphūpago pupphaṃ, phalūpago phalaṃ gaṇheyya.
For growth means that having reached growth, it would bear flowers when ready to flower, and bear fruit when ready to fruit.
Vuddhi có nghĩa là cây phát triển, cây ra hoa thì ra hoa, cây ra trái thì ra trái.
Idaṃ panettha opammasaṃsandanaṃ – taruṇarukkho viya hi tebhūmakavaṭṭaṃ, rukkhajaggako puriso viya vaṭṭanissito puthujjano, mūlaphalasantānādīni viya tīhi dvārehi kusalākusalakammāyūhanaṃ, rukkhassa vuḍḍhiāpajjanaṃ viya puthujjanassa tīhi dvārehi kammaṃ āyūhato aparāparaṃ vaṭṭappavatti.
Herein, this is the connection of the simile: the tebhūmakavaṭṭa is like a young tree; the worldling dependent on the round of existence is like the man tending the tree; the accumulation of wholesome and unwholesome kamma through the three doors is like the continuity of roots and fruits, and so on; the ongoing process of the round of existence for the worldling who continually accumulates kamma through the three doors is like the tree reaching growth.
Đây là sự so sánh ví dụ ở đây: Ba cõi luân hồi (tebhūmakavaṭṭaṃ) được ví như cây non, phàm nhân (puthujjano) nương tựa vào luân hồi được ví như người chăm sóc cây. Rễ, trái và các chồi non được ví như sự tích lũy nghiệp thiện và bất thiện qua ba cửa. Sự phát triển của cây được ví như sự tiếp diễn liên tục của luân hồi (vaṭṭappavatti) do phàm nhân tích lũy nghiệp qua ba cửa.
Vivaṭṭaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
The side of emancipation should be understood in the way already stated.
Sự thoát khỏi luân hồi (vivaṭṭaṃ) cần được hiểu theo cách đã nói.
Aṭṭhamanavamāni uttānatthāneva.
The eighth and ninth have obvious meanings.
Kinh thứ tám và thứ chín chỉ có ý nghĩa rõ ràng.
Sattamādīni.
The Seventh, etc.
Kinh thứ bảy và các kinh tiếp theo.
60. Dasame kurūsu viharatīti kurūti evaṃ bahuvacanavasena laddhavohāre janapade viharati.
60. In the tenth, is dwelling among the Kurus means he is dwelling in the country that has received the designation 'Kurus' in the plural form.
60. Trong kinh thứ mười, kurūsu viharatī có nghĩa là trú ngụ tại vùng đất được gọi bằng số nhiều là Kurū.
Kammāsadhammaṃ nāma kurūnaṃ nigamoti evaṃnāmako kurūnaṃ nigamo, taṃ gocaragāmaṃ katvāti attho.
A market town of the Kurus named Kammāsadhamma means there is a market town of the Kurus with this name; the meaning is: having made it his alms-round village.
Kammāsadhammaṃ nāma kurūnaṃ nigamo có nghĩa là một thị trấn của người Kurū tên là Kammāsadhamma, và ý nghĩa là lấy đó làm nơi khất thực.
Āyasmāti piyavacanametaṃ garuvacanametaṃ.
Venerable is an endearing term, a term of respect.
Āyasmā là lời thân ái, là lời tôn kính.
Ānandoti tassa therassa nāmaṃ.
Ānanda is the name of that Elder.
Ānando là tên của vị trưởng lão đó.
Ekamantaṃ nisīdīti cha nisajjadose vivajjento dakkhiṇajāṇumaṇḍalassa abhimukhaṭṭhāne chabbaṇṇānaṃ buddharasmīnaṃ anto pavisitvā pasannalākhārasaṃ vigāhanto viya suvaṇṇapaṭaṃ pārupanto viya rattakambalavitānamajjhaṃ pavisanto viya dhammabhaṇḍāgāriko āyasmā ānando nisīdi.
Sat down to one side means: avoiding the six faults of sitting, in a place directly in front of the Blessed One's right kneecap, entering into the six-colored Buddha-rays, the Venerable Ānanda, the Treasurer of the Dhamma, sat down as if plunging into clear lac dye, as if donning a golden cloth, as if entering the middle of a red woolen canopy.
Ekamantaṃ nisīdī có nghĩa là Tôn giả Ānanda, vị thủ kho Pháp bảo (Dhammabhaṇḍāgāriko), đã ngồi tránh sáu lỗi ngồi sai, ở vị trí đối diện đầu gối phải của Đức Phật, như thể ngài đang chìm vào dòng nhựa sơn trong suốt của sáu màu hào quang Phật, như thể ngài đang khoác một tấm vải vàng, như thể ngài đang bước vào giữa một tấm màn nhung đỏ.
Tena vuttaṃ ‘‘ekamantaṃ nisīdī’’ti.
Therefore it was said, "sat down to one side."
Vì thế, đã nói rằng: “ngồi một bên.”
Kāya pana velāya kena kāraṇena ayamāyasmā bhagavantaṃ upasaṅkamantoti?
At what time and for what reason did this venerable one approach the Blessed One?
Vậy vào lúc nào và vì lý do gì mà Tôn giả này đến gần Đức Thế Tôn?
Sāyanhavelāya paccayākārapañhaṃ pucchanakāraṇena.
In the evening, for the reason of asking a question about the causal condition.
Vào buổi chiều, vì lý do muốn hỏi về vấn đề duyên khởi.
Taṃ divasaṃ kira ayamāyasmā kulasaṅgahatthāya gharadvāre gharadvāre sahassabhaṇḍikaṃ nikkhipanto viya kammāsadhammaṃ piṇḍāya caritvā piṇḍapātapaṭikkanto satthu vattaṃ dassetvā satthari gandhakuṭiṃ paviṭṭhe satthāraṃ vanditvā attano divāṭṭhānaṃ gantvā antevāsikesu vattaṃ dassetvā paṭikkantesu divāṭṭhānaṃ paṭisammajjitvā cammakkhaṇḍaṃ paññapetvā udakatumbato udakena hatthapāde sītalaṃ katvā pallaṅkaṃ ābhujitvā nisinno sotāpattiphalasamāpattiṃ samāpajjitvā.
It is said that on that day, this venerable one, for the sake of supporting families, went for alms in Kammāsadhamma as if depositing a bag of a thousand coins at each and every door. Having returned from the alms-round and performed his duties to the Teacher, after the Teacher had entered the fragrant chamber, he paid homage to the Teacher and went to his own day-dwelling. When his resident pupils had performed their duties and departed, he swept his day-dwelling, spread out a piece of leather, cooled his hands and feet with water from a water-pot, and sitting with his legs crossed, he entered into the attainment of the fruit of stream-entry.
Nghe nói, vào ngày đó, Tôn giả này, vì muốn giúp đỡ các gia đình, như thể đặt một gói ngàn đồng ở mỗi cửa nhà, đã đi khất thực ở Kammāsadhamma. Sau khi dùng bữa xong, ngài đã thực hiện các bổn phận đối với Đức Bổn Sư. Khi Đức Bổn Sư đã vào hương thất (gandhakuṭi), ngài đảnh lễ Đức Bổn Sư, rồi đi đến chỗ nghỉ ban ngày của mình. Sau khi các đệ tử đã thực hiện xong bổn phận và rời đi, ngài quét dọn chỗ nghỉ ban ngày, trải tấm da thú (cammakkhaṇḍa), làm mát tay chân bằng nước từ bình nước, rồi ngồi kiết già và nhập Sơ quả Tu-đà-hoàn (sotāpattiphalasamāpatti).
Atha paricchinnakālavasena samāpattito vuṭṭhāya paccayākāre ñāṇaṃ otāresi.
Then, having emerged from the attainment after a determined period of time, he directed his knowledge to the causal condition.
Sau đó, theo thời gian đã định, ngài xuất định và hướng trí tuệ của mình vào duyên khởi.
So ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’tiādito paṭṭhāya antaṃ, antato paṭṭhāya ādiṃ, ubhayantato paṭṭhāya majjhaṃ, majjhato paṭṭhāya ubho ante pāpento tikkhattuṃ dvādasapadaṃ paccayākāraṃ sammasi.
He contemplated the twelve-factored causal condition three times, starting from the beginning with "with ignorance as condition, formations," and going to the end; starting from the end and going to the beginning; starting from both ends and going to the middle; and starting from the middle and going to both ends.
Ngài đã quán xét duyên khởi mười hai chi ba lần, từ đầu (“Vô minh duyên hành”) đến cuối, từ cuối đến đầu, từ hai đầu đến giữa, và từ giữa đến hai đầu.
Tassevaṃ sammasantassa paccayākāro vibhūto hutvā uttānakuttānako viya upaṭṭhāsi.
As he was contemplating in this way, the causal condition appeared to him as manifest, as if it were very shallow.
Khi ngài quán xét như vậy, duyên khởi hiện rõ ràng, như thể nó rất nông cạn.
Tato cintesi – ‘‘ayaṃ paccayākāro sabbabuddhehi gambhīro ceva gambhīrāvabhāso cāti kathito, mayhaṃ kho pana padesañāṇe ṭhitassa sāvakassa sato uttāno viya vibhūto pākaṭo hutvā upaṭṭhāti, mayhaṃyeva nu kho esa uttānako viya upaṭṭhāti, udāhu aññesampīti attano upaṭṭhānakāraṇaṃ satthu ārocessāmī’’ti nisinnaṭṭhānato uṭṭhāya cammakkhaṇḍaṃ papphoṭetvā ādāya sāyanhasamaye bhagavantaṃ upasaṅkami.
Then he thought: "This causal condition is said by all Buddhas to be both profound and profound in appearance. But to me, a disciple standing in partial knowledge, it appears as if it were shallow, manifest, and clear. Does it appear as shallow only to me, or to others as well? I will report the reason for its appearance to me to the Teacher." Rising from his seat, he shook out the piece of leather, took it, and in the evening approached the Blessed One.
Rồi ngài suy nghĩ: “Duyên khởi này được tất cả các vị Phật nói là sâu xa và có vẻ sâu xa. Nhưng đối với ta, một đệ tử có trí tuệ hạn chế, nó lại hiện ra rõ ràng như thể rất nông cạn. Phải chăng nó chỉ hiện ra nông cạn đối với ta, hay đối với những người khác cũng vậy? Ta sẽ trình bày lý do hiện hữu của nó với Đức Bổn Sư.” Rồi ngài đứng dậy khỏi chỗ ngồi, phủi tấm da thú, cầm lấy nó và đến gặp Đức Thế Tôn vào buổi chiều.
Tena vuttaṃ – ‘‘sāyanhavelāyaṃ paccayākārapañhaṃ pucchanakāraṇena upasaṅkamanto’’ti.
Therefore it was said: "approaching in the evening for the reason of asking a question about the causal condition."
Vì thế, đã nói: “đến gần vào buổi chiều vì lý do muốn hỏi về vấn đề duyên khởi.”
Yāva gambhīroti ettha yāvasaddo pamāṇātikkame.
Here, in how profound, the word how is in the sense of exceeding measure.
Trong cụm từ Yāva gambhīro (sâu xa chừng nào), từ yāva biểu thị sự vượt quá giới hạn.
Atikkamma pamāṇaṃ gambhīro, atigambhīroti attho.
It is profound beyond measure; the meaning is exceedingly profound.
Ý nghĩa là sâu xa vượt quá giới hạn, tức là cực kỳ sâu xa.
Gambhīrāvabhāsoti gambhīrova hutvā avabhāsati, dissatīti attho.
Profound in appearance means, being itself profound, it appears so; that is the meaning.
Gambhīrāvabhāso có nghĩa là nó hiện ra, xuất hiện như là sâu xa.
Ekañhi uttānameva gambhīrāvabhāsaṃ hoti pūtipaṇṇarasavasena kāḷavaṇṇaṃ purāṇaudakaṃ viya.
For some water, being shallow, has a profound appearance, like old water that is dark-colored due to putrid leaves.
Một loại nước nông cạn nhưng lại có vẻ sâu xa, như nước cũ có màu đen do nhựa lá thối.
Tañhi jāṇuppamāṇampi sataporisaṃ viya dissati.
For though it may be only knee-deep, it appears as if it were a hundred fathoms deep.
Nước đó, dù chỉ sâu đến đầu gối, nhưng lại trông như sâu cả trăm tầm.
Ekaṃ gambhīraṃ uttānāvabhāsaṃ hoti maṇibhāsaṃ vippasannaudakaṃ viya.
Some water, being profound, has a shallow appearance, like crystal-clear water with the sheen of a gem.
Một loại nước sâu nhưng lại có vẻ nông cạn, như nước trong vắt như ánh ngọc.
Tañhi sataporisampi jāṇuppamāṇaṃ viya khāyati.
For though it may be a hundred fathoms deep, it seems as if it were only knee-deep.
Nước đó, dù sâu cả trăm tầm, nhưng lại trông như chỉ sâu đến đầu gối.
Ekaṃ uttānaṃ uttānāvabhāsaṃ hoti pātiādīsu udakaṃ viya.
Some water, being shallow, has a shallow appearance, like water in a bowl and so on.
Một loại nước nông cạn và có vẻ nông cạn, như nước trong chén.
Ekaṃ gambhīraṃ gambhīrāvabhāsaṃ hoti sinerupādakamahāsamudde udakaṃ viya.
Some water is deep and appears deep, like the water in the great ocean at the foot of Mount Sineru.
Một loại nước sâu và có vẻ sâu xa, như nước trong đại dương dưới chân núi Sineru.
Evaṃ udakameva cattāri nāmāni labhati.
Thus, water alone obtains four names (such as shallow, deep, appearing shallow, and appearing deep).
Như vậy, chỉ riêng nước thôi cũng có bốn tên gọi.
Paṭiccasamuppāde panetaṃ natthi.
However, in Dependent Origination, this (distinction into four names) does not exist.
Nhưng trong Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda) thì không có điều này.
Ayañhi gambhīro ca gambhīrāvabhāso cāti ekameva nāmaṃ labhati.
Indeed, this Dependent Origination obtains only one name: it is deep and it appears deep.
Vì Duyên khởi này sâu xa và có vẻ sâu xa, nên nó chỉ có một tên gọi duy nhất.
Evarūpo samānopi atha ca pana me uttānakuttānako viya khāyati, tadidaṃ acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhanteti evaṃ attano vimhayaṃ pakāsento pañhaṃ pucchitvā tuṇhībhūto nisīdi.
Even though it is of such a nature, it seems very shallow to me. This is indeed wonderful, Bhante, and astounding, Bhante! Thus expressing his astonishment, he asked the question and sat down silently.
Dù có tính chất như vậy, nhưng nó lại hiện ra với tôi như thể rất nông cạn. Thật kỳ diệu thay, bạch Thế Tôn! Thật phi thường thay, bạch Thế Tôn! Nói như vậy, ngài bày tỏ sự ngạc nhiên của mình, hỏi vấn đề và rồi im lặng ngồi xuống.
Tattha catasso upamā vadanti – cha māse subhojanarasapuṭṭhassa kira katayogassa mahāmallassa samajjasamaye katamallapāsāṇaparicayassa yuddhabhūmiṃ gacchantassa antarā mallapāsāṇaṃ dassesuṃ.
In this regard, four similes are told: It is said that a great wrestler, who had been nourished for six months with excellent food and delicacies, and who had often practiced wrestling with wrestling stones in preparation for the arena, was on his way to the battlefield when, on the way, they showed him a wrestling stone.
Trong đó, bốn ví dụ được kể: Có một lực sĩ vĩ đại, đã được nuôi dưỡng bằng thức ăn ngon trong sáu tháng, đã luyện tập võ thuật thường xuyên. Vào dịp hội thi, khi đang trên đường ra chiến trường, sau khi đã quen thuộc với các tảng đá của lực sĩ, người ta chỉ cho ông một tảng đá của lực sĩ.
So ‘‘kiṃ eta’’nti āha.
He asked, "What is this?"
Ông hỏi: ‘‘Cái gì đây?’’
Mallapāsāṇoti.
"It is a wrestling stone," they replied.
Người ta đáp: ‘‘Đó là tảng đá của lực sĩ’’. (Mallapāsāṇo).
Āharatha nanti.
"Bring it here!" he said.
Ông nói: ‘‘Mang đến đây!’’
‘‘Ukkhipituṃ na sakkomā’’ti vutte sayaṃ gantvā ‘‘kuhiṃ imassa bhāriyaṭṭhāna’’nti vatvā dvīhi hatthehi dve pāsāṇe ukkhipitvā kīḷāguḷe viya khipitvā agamāsi.
When they said, "We cannot lift it," he went himself, saying, "Where is its heavy part?" and with two hands lifted two stones, threw them like play-balls, and went on.
Khi người ta nói: ‘‘Chúng tôi không thể nhấc nổi’’, ông tự mình đi đến, nói: ‘‘Chỗ nào của tảng đá này nặng vậy?’’, rồi dùng hai tay nhấc hai tảng đá lên, ném chúng như những quả bóng đồ chơi, rồi đi tiếp.
Tattha mallassa mallapāsāṇo lahukoti na aññesampi lahukoti vattabbo.
In that case, if the wrestling stone is light for the wrestler, it should not be said to be light for others too.
Trong trường hợp này, tảng đá của lực sĩ đối với lực sĩ là nhẹ, nhưng không thể nói rằng nó cũng nhẹ đối với những người khác.
Cha māse subhojanarasapuṭṭho mallo viya hi kappasatasahassaṃ abhinīhārasampanno āyasmā ānando.
Indeed, Venerable Ānanda, like a wrestler nourished for six months with excellent food and delicacies, had perfected his aspirations over a hundred thousand aeons.
Tôn giả Ānanda, giống như lực sĩ được nuôi dưỡng bằng thức ăn ngon trong sáu tháng, đã tích lũy ba-la-mật trong một trăm ngàn đại kiếp.
Yathā mallassa mahābalatāya mallapāsāṇo lahuko, evaṃ therassa mahāpaññatāya paṭiccasamuppādo uttānoti vattabbo, so aññesaṃ uttānoti na vattabbo.
Just as the wrestling stone was light for the wrestler due to his great strength, so too, Dependent Origination should be said to be shallow for the Elder due to his great wisdom, but it should not be said to be shallow for others.
Giống như tảng đá của lực sĩ nhẹ đối với lực sĩ do sức mạnh vĩ đại của ông, thì duyên khởi (Paṭiccasamuppāda) đối với Trưởng lão (Ānanda) là nông cạn do trí tuệ vĩ đại của Ngài, nhưng không thể nói nó nông cạn đối với những người khác.
Mahāsamudde ca timi nāma mahāmaccho dviyojanasatiko, timiṅgalo tiyojanasatiko, timirapiṅgalo pañcayojanasatiko, ānando timinando ajjhāroho mahātimīti ime cattāro yojanasahassikā.
Also, in the great ocean, there is a great fish named Timi, two hundred yojanas long; Timiṅgala, three hundred yojanas long; Timirapiṅgala, five hundred yojanas long. Ānanda, Timinanda, Ajjhāroha, and Mahātimi – these four are a thousand yojanas long.
Trong đại dương, có một loài cá lớn tên là Timi dài hai trăm yojana, Timiṅgala dài ba trăm yojana, Timirapiṅgala dài năm trăm yojana, và Ānanda, Timinanda, Ajjhāroha, Mahātimi – bốn loài này dài một ngàn yojana.
Tattha timirapiṅgaleneva dīpenti.
Among these, it is illustrated with Timirapiṅgala.
Trong đó, họ chỉ minh họa bằng loài Timirapiṅgala.
Tassa kira dakkhiṇakaṇṇaṃ cālentassa pañcayojanasate padese udakaṃ calati, tathā vāmakaṇṇaṃ, tathā naṅguṭṭhaṃ, tathā sīsaṃ.
It is said that when it moves its right ear, the water moves in an area five hundred yojanas wide; similarly for its left ear, its tail, and its head.
Người ta kể rằng, khi nó vẫy tai phải, nước trong phạm vi năm trăm yojana sẽ dao động; tương tự với tai trái, vây đuôi và đầu.
Dve pana kaṇṇe cāletvā naṅguṭṭhena paharitvā sīsaṃ aparāparaṃ katvā kīḷituṃ āraddhassa sattaṭṭhayojanasate ṭhāne bhājane pakkhipitvā uddhane āropitaṃ viya udakaṃ pakkuthati.
But when it starts to play, moving both ears, striking with its tail, and moving its head back and forth, the water boils in an area seven or eight hundred yojanas wide, like water placed in a pot and set on a stove.
Khi nó bắt đầu chơi đùa bằng cách vẫy cả hai tai, quất đuôi và lắc đầu qua lại, nước trong phạm vi bảy đến tám trăm yojana sẽ sôi sùng sục như nước được đặt trong nồi trên bếp.
Yojanasatamatte padese udakaṃ piṭṭhiṃ chādetuṃ na sakkoti.
In an area of a hundred yojanas, the water cannot cover its back.
Trong phạm vi một trăm yojana, nước không thể che phủ được lưng nó.
So evaṃ vadeyya – ‘‘ayaṃ mahāsamuddo gambhīroti vadanti, kutassa gambhīratā, mayaṃ piṭṭhimattacchādanampi udakaṃ na labhāmā’’ti.
It might say, "They say this great ocean is deep. Where is its depth? We cannot even find enough water to cover our backs!"
Nó có thể nói: ‘‘Người ta nói đại dương này sâu thẳm, nhưng sự sâu thẳm của nó ở đâu? Chúng ta không tìm thấy đủ nước để che phủ lưng mình’’. (Capana: Tôi không nhận được dù chỉ đủ nước để che lưng).
Tattha kāyūpapannassa timirapiṅgalassa mahāsamuddo uttānoti aññesañca khuddakamacchānaṃ uttānoti na vattabbo, evameva ñāṇūpapannassa therassa paṭiccasamuppādo uttānoti aññesampi uttānoti na vattabbo.
In that case, if the great ocean is shallow for the Timirapiṅgala, endowed with such a body, it should not be said to be shallow for other small fish. Likewise, if Dependent Origination is shallow for the Elder, endowed with such wisdom, it should not be said to be shallow for others.
Trong trường hợp này, đại dương đối với loài cá lớn Timirapiṅgala có thân hình vĩ đại là nông cạn, nhưng không thể nói nó cũng nông cạn đối với những loài cá nhỏ khác. Tương tự như vậy, duyên khởi (Paṭiccasamuppāda) đối với Trưởng lão (Ānanda) có trí tuệ vĩ đại là nông cạn, nhưng không thể nói nó cũng nông cạn đối với những người khác.
Supaṇṇarājā ca diyaḍḍhayojanasatiko hoti.
The King of Garuḷas is one hundred and fifty yojanas long.
Vua chim thần Supaṇṇa (Kim Sí Điểu) dài một trăm năm mươi yojana.
Tassa dakkhiṇapakkho paññāsayojaniko hoti, tathā vāmapakkho, piñchavaṭṭi ca saṭṭhiyojanikā, gīvā tiṃsayojanikā, mukhaṃ navayojanaṃ, pādā dvādasayojanikā, tasmiṃ supaṇṇavātaṃ dassetuṃ āraddhe sattaṭṭhayojanasataṃ ṭhānaṃ nappahoti.
Its right wing is fifty yojanas long, likewise its left wing; its tail-feathers are sixty yojanas, its neck thirty yojanas, its beak nine yojanas, and its feet twelve yojanas. When it starts to demonstrate the Garuḷa-wind, an area of seven or eight hundred yojanas is not enough.
Cánh phải của nó dài năm mươi yojana, cánh trái cũng vậy, lông đuôi dài sáu mươi yojana, cổ dài ba mươi yojana, mỏ dài chín yojana, chân dài mười hai yojana. Khi nó bắt đầu tạo ra gió Supaṇṇa (gió Kim Sí Điểu), không gian bảy đến tám trăm yojana cũng không đủ.
So evaṃ vadeyya – ‘‘ayaṃ ākāso anantoti vadanti, kutassa anantatā, mayaṃ pakkhavātappattharaṇokāsampi na labhāmā’’ti.
It might say, "They say this sky is endless. Where is its endlessness? We cannot even find enough space to spread our wings and generate the wind!"
Nó có thể nói: ‘‘Người ta nói không gian này vô tận, nhưng sự vô tận của nó ở đâu? Chúng ta không tìm thấy đủ không gian để sải cánh tạo gió’’. (Capana: Chúng tôi không tìm thấy đủ không gian để sải cánh tạo gió Supaṇṇa).
Tattha kāyūpapannassa supaṇṇarañño ākāso parittoti aññesañca khuddakapakkhīnaṃ parittoti na vattabbo, evameva ñāṇūpapannassa therassa paṭiccasamuppādo uttānoti aññesampi uttānoti na vattabbo.
In that case, if the sky is small for the King of Garuḷas, endowed with such a body, it should not be said to be small for other small birds. Likewise, if Dependent Origination is shallow for the Elder, endowed with such wisdom, it should not be said to be shallow for others.
Trong trường hợp này, không gian đối với vua chim thần Supaṇṇa có thân hình vĩ đại là nhỏ hẹp, nhưng không thể nói nó cũng nhỏ hẹp đối với những loài chim nhỏ khác. Tương tự như vậy, duyên khởi (Paṭiccasamuppādo) đối với Trưởng lão (Ānanda) có trí tuệ vĩ đại là nông cạn, nhưng không thể nói nó cũng nông cạn đối với những người khác.
Rāhu asurindo pana pādantato yāva kesantā yojanānaṃ cattāri sahassāni aṭṭha ca satāni honti.
Now, Rāhu, the lord of asuras, is four thousand eight hundred yojanas tall from the soles of his feet to the tips of his hair.
Còn chúa A-tu-la Rāhu, từ gót chân đến ngọn tóc, có chiều cao bốn ngàn tám trăm yojana.
Tassa dvinnaṃ bāhānaṃ antare dvādasayojanasatikaṃ, bahalattena chayojanasatikaṃ, hatthapādatalāni tiyojanasatikāni, tathā mukhaṃ, ekaṅgulipabbaṃ paññāsayojanaṃ, tathā bhamukantaraṃ, nalāṭaṃ tiyojanasatikaṃ, sīsaṃ navayojanasatikaṃ.
The distance between his two arms is twelve hundred yojanas, his thickness is six hundred yojanas, his palms and soles are three hundred yojanas each, likewise his mouth, each joint of his finger is fifty yojanas, similarly the space between his eyebrows, his forehead is three hundred yojanas, and his head is nine hundred yojanas.
Khoảng cách giữa hai cánh tay của nó là một ngàn hai trăm yojana, bề dày sáu trăm yojana, lòng bàn tay và bàn chân mỗi cái ba trăm yojana, miệng cũng vậy, mỗi đốt ngón tay năm mươi yojana, khoảng cách giữa hai lông mày cũng vậy, trán ba trăm yojana, đầu chín trăm yojana.
Tassa mahāsamuddaṃ otiṇṇassa gambhīraṃ udakaṃ jāṇuppamāṇaṃ hoti.
When he descends into the great ocean, the deep water only reaches his knees.
Khi nó lội xuống đại dương, nước sâu chỉ đến đầu gối.
So evaṃ vadeyya – ‘‘ayaṃ mahāsamuddo gambhīroti vadanti.
He might say, "They say this great ocean is deep.
Nó có thể nói: ‘‘Người ta nói đại dương này sâu thẳm.
Kutassa gambhīratā?
Where is its depth?
Sự sâu thẳm của nó ở đâu?
Mayaṃ jāṇuppaṭicchādanamattampi udakaṃ na labhāmā’’ti.
We do not even find enough water to cover our knees!"
Chúng ta không tìm thấy đủ nước để che phủ đầu gối mình’’. (Capana: Chúng tôi không tìm thấy dù chỉ đủ nước để ngập đầu gối).
Tattha kāyūpapannassa rāhuno mahāsamuddo uttānoti aññesañca uttānoti na vattabbo.
In that case, if the great ocean is shallow for Rāhu, endowed with such a body, it should not be said to be shallow for others.
Trong trường hợp này, đại dương đối với Rāhu có thân hình vĩ đại là nông cạn, nhưng không thể nói nó cũng nông cạn đối với những người khác.
Evameva ñāṇūpapannassa therassa paṭiccasamuppādo uttānoti aññesampi uttānoti na vattabbo.
Likewise, if Dependent Origination is shallow for the Elder, endowed with such wisdom, it should not be said to be shallow for others.
Tương tự như vậy, duyên khởi (Paṭiccasamuppāda) đối với Trưởng lão (Ānanda) có trí tuệ vĩ đại là nông cạn, nhưng không thể nói nó cũng nông cạn đối với những người khác.
Etamatthaṃ sandhāya bhagavā mā hevaṃ, ānanda, mā hevaṃ, ānandāti āha.
Referring to this meaning, the Blessed One said, "Mā hevaṃ, Ānanda, mā hevaṃ, Ānanda" ("Do not say so, Ānanda, do not say so, Ānanda").
Đức Thế Tôn đã nói Mā hevaṃ, Ānanda, mā hevaṃ, Ānanda (Đừng như vậy, Ānanda, đừng như vậy, Ānanda) để ám chỉ ý nghĩa này.
Ito kira satasahassime kappe padumuttaro nāma satthā loke uppajji.
It is said that a hundred thousand aeons ago from now, a Teacher named Padumuttara arose in the world.
Người ta kể rằng, một trăm ngàn kiếp trước kể từ kiếp này, một vị Đạo sư tên là Padumuttara đã xuất hiện trên thế gian.
Tassa haṃsavatī nāma nagaraṃ ahosi, ānando nāma rājā pitā, sumedhā nāma devī mātā, bodhisatto uttarakumāro nāma ahosi.
His city was named Haṃsavatī, his father was a king named Ānanda, and his mother was a queen named Sumedhā. The Bodhisatta was named Prince Uttara.
Thành phố của Ngài tên là Haṃsavatī, vua Ānanda là cha, hoàng hậu Sumedhā là mẹ, và Bồ Tát là vương tử Uttara.
So puttassa jātadivase mahābhinikkhamanaṃ nikkhamma pabbajitvā padhānamanuyutto anukkamena sabbaññutaṃ patvā, ‘‘anekajātisaṃsāra’’nti udānaṃ udānetvā sattāhaṃ bodhipallaṅke vītināmetvā ‘‘pathaviyaṃ pādaṃ ṭhapessāmī’’ti pādaṃ abhinīhari.
On the day his son was born, he went forth on his Great Renunciation, became an ascetic, and diligently practiced, gradually attaining omniscience. After uttering the solemn utterance "Anekajāti saṃsāraṃ...", and passing seven days under the Bodhi-tree, he brought forth his foot, intending to place it on the earth.
Vào ngày sinh của con trai mình, Ngài đã từ bỏ gia đình, xuất gia, thực hành khổ hạnh, dần dần đạt được quả vị Toàn Giác, rồi thốt lên lời cảm hứng ‘‘Anekajātisaṃsāra’’ (Ta đã lang thang qua nhiều kiếp luân hồi), trải qua bảy ngày trên bồ đoàn giác ngộ, và khi Ngài đặt chân xuống đất với ý nghĩ ‘‘Ta sẽ đặt chân xuống đất’’,
Atha pathaviṃ bhinditvā mahantaṃ padumaṃ uṭṭhāsi.
Then, a great lotus broke through the earth and arose.
bấy giờ, một hoa sen lớn đã mọc lên, xuyên qua mặt đất.
Tassa dhurapattāni navutihatthāni, kesaraṃ tiṃsahatthaṃ, kaṇṇikā dvādasahatthā, navaghaṭappamāṇā reṇu ahosi.
Its outermost petals were ninety cubits, its filaments thirty cubits, its pericarp twelve cubits, and its pollen was the measure of nine water jars.
Những cánh sen bên ngoài của nó dài chín mươi cubit, nhụy hoa dài ba mươi cubit, đài hoa dài mười hai cubit, và phấn hoa có lượng bằng chín chum nước.
Satthā pana ubbedhato aṭṭhapaññāsahattho ahosi, tassa ubhinnaṃ bāhānamantaraṃ aṭṭhārasahatthaṃ, nalāṭaṃ pañcahatthaṃ, hatthapādā ekādasahatthā.
The Teacher, however, was fifty-eight cubits tall; the distance between his two arms was eighteen cubits, his forehead was five cubits, and his hands and feet were eleven cubits each.
Đức Đạo sư (Padumuttara) cao năm mươi tám cubit, khoảng cách giữa hai cánh tay của Ngài là mười tám cubit, trán năm cubit, bàn tay và bàn chân mỗi cái mười một cubit.
Tassa ekādasahatthena pādena dvādasahatthāya kaṇṇikāya akkantamattāya navaghaṭappamāṇā reṇu uṭṭhāya aṭṭhapaññāsahatthaṃ padesaṃ uggantvā okiṇṇamanosilācuṇṇaṃ viya paccokiṇṇaṃ.
As soon as his eleven-cubit foot pressed upon the twelve-cubit pinnacle of the earth, dust equal to nine full water jars rose up, soared to a height of fifty-eight cubits, and became scattered all around like scattered red arsenic powder.
Khi Ngài đặt bàn chân mười một cubit của mình lên đài hoa mười hai cubit, phấn hoa có lượng bằng chín chum nước đã bay lên, bay cao năm mươi tám cubit, rồi rơi xuống như bột đá son được rải ra khắp nơi.
Tadupādāya bhagavā ‘‘padumuttaro’’tveva paññāyittha.
Due to that, the Blessed One became known as Padumuttara.
Do đó, Đức Thế Tôn được biết đến với tên Padumuttara.
Tassa devilo ca sujāto ca dve aggasāvakā ahesuṃ, amitā ca asamā ca dve aggasāvikā, sumano nāma upaṭṭhāko.
He had two chief disciples, Devila and Sujāta; two chief female disciples, Amitā and Asamā; and a personal attendant named Sumana.
Hai vị đệ tử thượng thủ của Ngài là Devila và Sujāta, hai vị nữ đệ tử thượng thủ là Amitā và Asamā, và vị thị giả tên là Sumana.
Padumuttaro bhagavā pitusaṅgahaṃ kurumāno bhikkhusatasahassaparivāro haṃsavatiyā rājadhāniyā vasati.
The Blessed One Padumuttara, while looking after his father, resided in the royal capital of Haṃsavatī, accompanied by a hundred thousand bhikkhus.
Đức Thế Tôn Padumuttara, trong khi chăm sóc cha mình, cư ngụ tại kinh thành Haṃsavatī cùng với một trăm ngàn Tỳ-kheo tùy tùng.
Kaniṭṭhabhātā panassa sumanakumāro nāma.
His younger brother was named Prince Sumana.
Còn người em trai cùng cha khác mẹ của Ngài tên là vương tử Sumana.
Tassa rājā haṃsavatito vīsayojanasate bhogaṃ adāsi.
The king gave him a territory at a distance of one hundred and twenty yojanas from Haṃsavatī.
Vua cha đã ban cho vị hoàng tử đó một vùng đất cách Haṃsāvatī một trăm hai mươi dojana.
So kadāci āgantvā pitarañca satthārañca passati.
He would sometimes return and see his father and the Teacher.
Thỉnh thoảng, ngài trở về thăm vua cha và Đức Phật.
Athekadivasaṃ paccanto kupito.
Then, one day, the border region became turbulent.
Rồi một ngày nọ, vùng biên giới nổi loạn.
Sumano rañño sāsanaṃ pesesi.
Sumana sent a message to the king.
Hoàng tử Sumana gửi thư báo cho vua.
Rājā ‘‘tvaṃ mayā, tāta, kasmā ṭhapito’’ti paṭipesesi.
The king sent back a reply, "My dear son, why have I appointed you?"
Vua cha đáp lại: “Này con, vì sao ta đã đặt con ở đó?”
So core vūpasametvā ‘‘upasanto, deva, janapado’’ti rañño pesesi.
He suppressed the bandits and sent a message to the king, "Your Majesty, the country is now peaceful."
Ngài dẹp yên bọn cướp rồi gửi thư báo cho vua: “Tâu Đại vương, vùng đất đã yên ổn.”
Rājā tuṭṭho ‘‘sīghaṃ mama putto āgacchatū’’ti āha.
The king, pleased, said, "Let my son return quickly!"
Vua hài lòng nói: “Con trai ta hãy mau về đây!”
Tassa sahassamattā amaccā honti.
He had about a thousand ministers.
Ngài có một ngàn vị quan.
So tehi saddhiṃ antarāmagge mantesi – ‘‘mayhaṃ pitā tuṭṭho sace me varaṃ deti, kiṃ gaṇhāmī’’ti?
He consulted with them on the way, "If my father, being pleased, grants me a wish, what should I ask for?"
Trên đường đi, ngài hỏi các vị ấy: “Nếu vua cha hài lòng mà ban cho ta một điều ước, ta nên chọn gì?”
Atha naṃ ekacce ‘‘hatthiṃ gaṇhatha, assaṃ gaṇhatha, janapadaṃ gaṇhatha, sattaratanāni gaṇhathā’’ti āhaṃsu.
Then some told him, "Ask for elephants, ask for horses, ask for territory, ask for the seven treasures!"
Một số vị nói với ngài: “Hãy chọn voi, chọn ngựa, chọn đất nước, chọn bảy loại báu vật.”
Apare ‘‘tumhe pathavissarassa puttā, na tumhākaṃ dhanaṃ dullabhaṃ, laddhampi cetaṃ sabbaṃ pahāya gamanīyaṃ, puññameva ekaṃ ādāya gamanīyaṃ, tasmā deve varaṃ dadamāne temāsaṃ padumuttaraṃ bhagavantaṃ upaṭṭhātuṃ varaṃ gaṇhathā’’ti.
Others said, "You are the son of a lord of the earth; wealth is not hard for you to obtain. Even if obtained, all this must be abandoned. Only merit should be taken along. Therefore, when the king grants a wish, ask for the privilege to attend upon the Blessed One Padumuttara for three months."
Những vị khác nói: “Các ngài là con của bậc chủ tể trái đất, của cải không khó tìm đối với các ngài. Dù có được tất cả những thứ này, các ngài cũng phải từ bỏ mà ra đi. Chỉ có công đức là thứ duy nhất có thể mang theo. Do đó, khi vua cha ban cho điều ước, các ngài hãy chọn điều ước được cúng dường Đức Padumuttara Bhagavā với bốn vật dụng trong ba tháng an cư kiết hạ.”
So ‘‘tumhe mayhaṃ kalyāṇamittā nāma, mametaṃ cittaṃ natthi, tumhehi pana uppāditaṃ, evaṃ karissāmī’’ti, gantvā pitaraṃ vanditvā pitarā āliṅgetvā, matthake cumbitvā ‘‘varaṃ te, putta, demī’’ti vutte ‘‘icchāmahaṃ, mahārāja, bhagavantaṃ temāsaṃ catūhi paccayehi upaṭṭhahanto jīvitaṃ avañjhaṃ kātuṃ, idaṃ me varaṃ dehī’’ti āha.
He said, "You are indeed good friends to me. This thought did not occur to me, but you have inspired it. I will do so." Having gone and paid homage to his father, who embraced him and kissed him on the head, and being told, "I grant you a wish, my son," he replied, "Great King, I wish to make my life fruitful by attending upon the Blessed One for three months with the four requisites. Please grant me this wish."
Ngài nói: “Các vị đúng là bạn lành của ta. Ta không có ý nghĩ này từ trước, nhưng các vị đã gợi ra. Ta sẽ làm như vậy.” Rồi ngài đi đến, đảnh lễ vua cha, được vua cha ôm và hôn lên trán. Khi vua cha nói: “Này con, ta ban cho con một điều ước,” ngài thưa: “Tâu Đại vương, con muốn cúng dường Đức Bhagavā với bốn vật dụng trong ba tháng để cuộc đời con không vô ích. Xin Đại vương ban cho con điều ước này.”
Na sakkā, tāta, aññaṃ varehīti.
"My dear son, that is not possible. Ask for another wish,"*.
“Này con, không thể được, hãy chọn điều khác.”
Deva, khattiyānaṃ nāma dvekathā natthi, etameva me dehi, na mamaññena atthoti.
"Your Majesty, kings do not speak two words. Grant me this very wish; I have no need for anything else,"*.
“Tâu Đại vương, các bậc Sát-đế-lợi không nói hai lời. Xin Đại vương ban cho con điều này, con không cần điều gì khác.”
Tāta, buddhānaṃ nāma cittaṃ dujjānaṃ, sace bhagavā na icchissati, mayā dinnampi kiṃ bhavissatīti?
"My dear son, the mind of Buddhas is hard to know. If the Blessed One does not wish it, what good will my grant be?"*.
“Này con, tâm của các Đức Phật khó hiểu. Nếu Đức Bhagavā không chấp thuận, thì điều ta ban cho có ích gì?”
‘‘Sādhu, deva, ahaṃ bhagavato cittaṃ jānissāmī’’ti vihāraṃ gato.
"Very well, Your Majesty, I will ascertain the Blessed One's wish," he said, and went to the monastery.
“Tâu Đại vương, tốt lắm, con sẽ tìm hiểu tâm ý của Đức Bhagavā.” Rồi ngài đi đến tịnh xá.
Tena ca samayena bhattakiccaṃ niṭṭhāpetvā bhagavā gandhakuṭiṃ paviṭṭho hoti.
At that time, the Blessed One, having finished his meal, had entered the Fragrant Chamber (Gandhakuṭi).
Vào lúc đó, Đức Bhagavā đã dùng bữa xong và vào Gandhakuti (Hương thất).
So maṇḍalamāḷe sannisinnānaṃ bhikkhūnaṃ santikaṃ agamāsi.
He went to the bhikkhus who were seated in the circular hall.
Hoàng tử đi đến chỗ các Tỳ-khưu đang ngồi trong Maṇḍalamāḷa (Đại sảnh hình tròn).
Te naṃ āhaṃsu – ‘‘rājaputta kasmā āgatosī’’ti?
They said to him, "Prince, why have you come?"
Các vị ấy hỏi ngài: “Này Hoàng tử, vì sao ngài đến đây?”
Bhagavantaṃ dassanāya, dassetha me bhagavantanti.
"To see the Blessed One. Please let me see the Blessed One,"*.
“Để được chiêm bái Đức Bhagavā, xin các ngài hãy chỉ cho con Đức Bhagavā.”
‘‘Na mayaṃ, rājaputta, icchiticchitakkhaṇe satthāraṃ daṭṭhuṃ labhāmā’’ti.
"Prince, we cannot see the Teacher whenever we wish,"*.
“Này Hoàng tử, chúng tôi không thể gặp Đức Đạo Sư bất cứ lúc nào chúng tôi muốn.”
Ko pana, bhante, labhatīti?
"Then, Venerable Sirs, who can?"*.
“Vậy thưa các Tôn giả, ai có thể gặp Ngài?”
Sumanatthero nāma rājaputtāti.
"It is the elder named Sumana, Prince,"*.
“Này Hoàng tử, Trưởng lão Sumana.”
So ‘‘kuhiṃ bhante thero’’ti?
"Where is the elder, Venerable Sirs?"*.
Ngài hỏi: “Thưa Tôn giả, Trưởng lão ở đâu?”
Therassa nisinnaṭṭhānaṃ pucchitvā gantvā vanditvā – ‘‘icchāmahaṃ, bhante, bhagavantaṃ passituṃ, dassetha me bhagavanta’’nti āha.
Having asked about the elder's seat, he went and paid homage, saying, "Venerable Sir, I wish to see the Blessed One. Please let me see the Blessed One."
Sau khi hỏi chỗ ngồi của Trưởng lão, ngài đi đến đảnh lễ và thưa: “Thưa Tôn giả, con muốn chiêm bái Đức Bhagavā, xin Tôn giả hãy chỉ cho con Đức Bhagavā.”
Thero ‘‘ehi, rājaputtā’’ti taṃ gahetvā gandhakuṭipariveṇe ṭhapetvā gandhakuṭiṃ āruhi.
The elder said, "Come, Prince," and taking him, left him in the monastery compound near the Fragrant Chamber, and then ascended to the Fragrant Chamber.
Trưởng lão nói: “Hãy đến đây, Hoàng tử.” Ngài dẫn Hoàng tử đến đặt ở khu vực quanh Gandhakuti rồi đi vào Gandhakuti.
Atha naṃ bhagavā ‘‘sumana, kasmā āgatosī’’ti āha.
Then the Blessed One said to him, "Sumana, why have you come?"
Rồi Đức Bhagavā hỏi ngài: “Sumana, vì sao con đến đây?”
Rājaputto, bhante, bhagavantaṃ dassanāya āgatoti.
"Venerable Sir, the Prince has come to see the Blessed One,"*.
“Bạch Đức Thế Tôn, Hoàng tử đến để chiêm bái Đức Thế Tôn ạ.”
Tena hi bhikkhu āsanaṃ paññapehīti.
"Then, bhikkhu, prepare a seat,"*.
“Vậy thì này Tỳ-khưu, hãy trải tọa cụ.”
Thero āsanaṃ paññapesi.
The elder prepared a seat.
Trưởng lão trải tọa cụ.
Nisīdi bhagavā paññatte āsane.
The Blessed One sat on the prepared seat.
Đức Bhagavā ngồi xuống tọa cụ đã được trải.
Rājaputto bhagavantaṃ vanditvā paṭisanthāraṃ akāsi, ‘‘kadā āgatosi rājaputtā’’ti?
The Prince paid homage to the Blessed One and offered a greeting, "When did you arrive, Prince?"*.
Hoàng tử đảnh lễ Đức Bhagavā và hỏi thăm: “Này Hoàng tử, ngài đến khi nào?”
Bhante, tumhesu gandhakuṭiṃ paviṭṭhesu, bhikkhū pana ‘‘na mayaṃ icchiticchitakkhaṇe bhagavantaṃ daṭṭhuṃ labhāmā’’ti maṃ therassa santikaṃ pāhesuṃ, thero pana ekavacaneneva dassesi, thero, bhante, tumhākaṃ sāsane vallabho maññeti.
"Venerable Sir, when you had entered the Fragrant Chamber, the bhikkhus sent me to the elder, saying, 'We cannot see the Blessed One whenever we wish.' But the elder showed you to me with just one word. Venerable Sir, I believe the elder is dear to you in your dispensation,"*.
“Bạch Đức Thế Tôn, khi Đức Thế Tôn đã vào Gandhakuti, các Tỳ-khưu nói với con rằng ‘chúng tôi không thể gặp Đức Thế Tôn bất cứ lúc nào chúng tôi muốn’ và đã gửi con đến chỗ Trưởng lão. Trưởng lão chỉ nói một lời đã cho con gặp Ngài. Bạch Đức Thế Tôn, con nghĩ Trưởng lão là người thân cận trong giáo pháp của Đức Thế Tôn.”
Āma, rājakumāra, vallabho esa bhikkhu mayhaṃ sāsaneti.
"Yes, Prince, that bhikkhu is dear to me in my dispensation,"*.
“Phải, này Hoàng tử, vị Tỳ-khưu ấy là người thân cận trong giáo pháp của Như Lai.”
Bhante, buddhānaṃ sāsane kiṃ katvā vallabho hotīti?
"Venerable Sir, how does one become dear in the dispensation of Buddhas?"*.
“Bạch Đức Thế Tôn, làm thế nào để trở thành người thân cận trong giáo pháp của các Đức Phật?”
Dānaṃ datvā sīlaṃ samādiyitvā uposathakammaṃ katvā, kumārāti.
"By giving alms, by undertaking precepts, by performing Uposatha duties, Prince,"*.
“Bằng cách bố thí, giữ giới, và thực hành lễ Bố-tát (Uposatha), này Hoàng tử.”
Bhagavā ahampi thero viya buddhasāsane vallabho hotukāmo, temāsaṃ me vassāvāsaṃ adhivāsethāti.
"Blessed One, I also wish to be dear in the Buddha's dispensation like the elder. Please accept my vassa residence for three months,"*.
“Bạch Đức Thế Tôn, con cũng muốn trở thành người thân cận trong giáo pháp của Đức Phật như Trưởng lão. Xin Ngài hãy chấp thuận cho con an cư kiết hạ ba tháng.”
Bhagavā, ‘‘atthi nu kho gatena attho’’ti oloketvā ‘‘atthī’’ti disvā ‘‘suññāgāre kho, rājakumāra, tathāgatā abhiramantī’’ti āha.
The Blessed One, looking to see if there was any benefit in his going, and seeing that there was, said, "Tathāgatas delight in empty dwellings, Prince."
Đức Bhagavā nhìn xem “việc Ngài đi có lợi ích gì không?” và thấy rằng có lợi ích, nên Ngài nói: “Này Hoàng tử, các Như Lai hoan hỷ ở những nơi vắng vẻ.”
Kumāro ‘‘aññātaṃ bhagavā, aññātaṃ sugatā’’ti vatvā – ‘‘ahaṃ, bhante, purimataraṃ gantvā vihāraṃ kāremi, mayā pesite bhikkhusatasahassena saddhiṃ āgacchathā’’ti paṭiññaṃ gahetvā pitu santikaṃ gantvā, ‘‘dinnā me, deva, bhagavatā paṭiññā, mayā pahite tumhe bhagavantaṃ peseyyāthā’’ti pitaraṃ vanditvā nikkhamitvā yojane yojane vihāraṃ kāretvā vīsayojanasataṃ addhānaṃ gato.
The Prince, saying, "I understand, Blessed One! I understand, Sugata!" then said, "Venerable Sir, I will go ahead and construct a monastery. When I send for you, please come with a hundred thousand bhikkhus." Having received this promise, he went to his father, and after paying homage to his father, said, "Your Majesty, the Blessed One has given me his promise. When I send for him, please dispatch the Blessed One." Then, having left the capital, he constructed a monastery at every yojana, travelling a distance of one hundred and twenty yojanas.
Hoàng tử nói: “Bạch Đức Thế Tôn, con đã hiểu! Bạch Đức Thiện Thệ, con đã hiểu!” rồi thưa: “Bạch Đức Thế Tôn, con sẽ đi trước để xây dựng tịnh xá. Khi con gửi người đến thỉnh, xin Ngài hãy quang lâm cùng một trăm ngàn Tỳ-khưu.” Sau khi nhận lời hứa, ngài trở về gặp vua cha, thưa: “Tâu Đại vương, Đức Bhagavā đã hứa với con rồi. Khi con gửi người đến thỉnh, xin Đại vương hãy cho Đức Bhagavā quang lâm.” Ngài đảnh lễ vua cha, rồi rời đi, xây dựng các tịnh xá cách nhau mỗi dojana, đi được một trăm hai mươi dojana.
Gantvā attano nagare vihāraṭṭhānaṃ vicinanto sobhanassa nāma kuṭumbikassa uyyānaṃ disvā satasahassena kiṇitvā satasahassaṃ vissajjetvā vihāraṃ kāresi.
Having arrived, while searching for a monastery site in his own city, he saw the garden of a householder named Sobhana, bought it for one hundred thousand, spent another hundred thousand, and constructed a monastery.
Đến nơi, ngài tìm địa điểm xây tịnh xá trong thành phố của mình. Thấy khu vườn của một gia chủ tên Sobhana, ngài mua với giá một trăm ngàn (đồng tiền), rồi chi thêm một trăm ngàn nữa để xây dựng tịnh xá.
Tattha bhagavato gandhakuṭiṃ, sesabhikkhūnañca rattiṭṭhānadivāṭṭhānatthāya kuṭileṇamaṇḍape kārāpetvā pākāraparikkhepaṃ dvārakoṭṭhakañca niṭṭhāpetvā pitu santikaṃ pesesi ‘‘niṭṭhitaṃ mayhaṃ kiccaṃ, satthāraṃ pahiṇathā’’ti.
There he had a Fragrant Chamber built for the Blessed One, and huts, caves, and assembly halls for the other bhikkhus for their night and day residences. After completing the fence, wall, and gatehouse, he sent a message to his father, "My task is finished; please send the Teacher."
Tại đó, ngài cho xây Gandhakuti cho Đức Bhagavā, và các túp lều, hang động, sảnh đường cho các Tỳ-khưu còn lại để làm nơi nghỉ đêm và nghỉ ngày. Sau khi hoàn thành tường rào và cổng chính, ngài gửi người báo cho vua cha: “Công việc của con đã hoàn tất, xin Đại vương hãy thỉnh Đức Đạo Sư quang lâm.”
So sumanattherassa vasanaṭṭhānasabhāgeyeva ṭhāne vasanto yaṃ thero bhagavato vattaṃ karoti, taṃ sabbaṃ disvā, ‘‘imasmiṃ ṭhāne ekantavallabho esa thero, etasseva ṭhānantaraṃ patthetuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā, upakaṭṭhāya pavāraṇāya gāmaṃ pavisitvā sattāhaṃ mahādānaṃ datvā sattame divase bhikkhūsatasahassassa pādamūle ticīvaraṃ ṭhapetvā bhagavantaṃ vanditvā, ‘‘bhante, yadetaṃ mayā magge yojanantarikavihārakārāpanato paṭṭhāya puññaṃ kataṃ, taṃ neva sakkasampattiṃ, na mārabrahmasampattiṃ patthayantena, buddhassa pana upaṭṭhākabhāvaṃ patthentena kataṃ.
That prince, dwelling in a place similar to the dwelling place of Thera Sumana, having seen all the duties that the Thera performed for the Blessed One, thought, "This Thera is truly intimate in this matter; it is proper to aspire for this very special position (of being an attendant to the Buddha)." Then, with Pavāraṇā approaching, having entered the village and given a great alms-giving for seven days, on the seventh day, he placed the triple robe at the feet of a hundred thousand bhikkhus, paid homage to the Blessed One, and said, "Venerable Sir, whatever merit I performed, starting from building monasteries at intervals of a yojana on the path, that was not performed desiring the celestial bliss of Sakka, nor the bliss of Māra-Brahmā; but it was performed desiring the state of an attendant to the Buddha.
Ngài ở tại nơi tương tự như chỗ ở của Trưởng lão Sumana, thấy tất cả các phận sự mà Trưởng lão đã thực hiện cho Đức Bhagavā, ngài nghĩ: “Vị Trưởng lão này là người thân cận đặc biệt ở đây. Mình nên ước nguyện đạt được địa vị tương tự.” Rồi, khi ngày Pavāraṇā (Tự tứ) gần đến, ngài vào làng, bố thí lớn trong bảy ngày. Vào ngày thứ bảy, ngài đặt ba y (ticīvara) dưới chân một trăm ngàn Tỳ-khưu, đảnh lễ Đức Bhagavā và thưa: “Bạch Đức Thế Tôn, công đức mà con đã tạo từ khi xây dựng các tịnh xá cách nhau mỗi dojana trên đường đi, con không cầu mong sự giàu sang của chư thiên, cũng không cầu mong sự giàu sang của Ma-vương hay Phạm thiên, mà con tạo ra công đức này chỉ để cầu mong được trở thành thị giả của Đức Phật.
Tasmā ahampi bhagavā anāgate sumanatthero viya ekassa buddhassa upaṭṭhāko homī’’ti pañcapatiṭṭhitena patitvā vanditvā nipanno.
Therefore, may I too, Blessed One, in the future, become an attendant to a Buddha, like Thera Sumana." Having thus submitted, he prostrated himself with the five-point prostration, paid homage, and lay down.
Vì vậy, bạch Thế Tôn, con cũng mong muốn trong tương lai sẽ trở thành thị giả của một vị Phật, giống như Trưởng lão Sumanā." Sau khi thưa thỉnh như vậy, vị hoàng tử đã quỳ lạy với năm điểm chạm đất, đảnh lễ và nằm xuống.
Bhagavā ‘‘mahantaṃ kulaputtassa cittaṃ, ijjhissati nu kho, no’’ti olokento, ‘‘anāgate ito satasahassime kappe gotamo nāma buddho uppajjissati, tasseva upaṭṭhāko bhavissatī’’ti ñatvā –
The Blessed One, observing, "Great is the mind of this young man; will it indeed be fulfilled or not?" understood, "In the future, a hundred thousand aeons from now, a Buddha named Gotama will arise, and he will be his attendant," and then
Thế Tôn đã quán xét: "Tâm nguyện của vị thiện gia nam tử này thật vĩ đại, liệu có thành tựu không, hay không?" Ngài đã biết rằng: "Trong tương lai, sau một trăm ngàn kiếp tính từ kiếp này, một vị Phật tên Gotama sẽ xuất hiện, và vị hoàng tử này sẽ trở thành thị giả của Ngài," rồi Ngài đã nói:
Āha.
He said.
Tất cả ước nguyện sẽ được hoàn thành, như trăng rằm mười lăm.”
Kumāro sutvā ‘‘buddhā nāma advejjhakathā hontī’’ti dutiyadivaseyeva tassa bhagavato pattacīvaraṃ gahetvā piṭṭhito piṭṭhito gacchanto viya ahosi.
Having heard this, the prince, thinking, "Buddhas speak nothing contradictory," on the very next day, took the bowl and robe of that Blessed One and became as if following closely behind him.
Nghe vậy, vị hoàng tử nghĩ: "Chư Phật không bao giờ nói lời hai ý," và ngay ngày hôm sau, ngài đã cầm bát và y của Thế Tôn ấy, đi theo sau Ngài như một thị giả.
So tasmiṃ buddhuppāde vassasatasahassaṃ dānaṃ datvā sagge nibbattitvā kassapabuddhakālepi piṇḍāya carato therassa pattaggahaṇatthaṃ uttarisāṭakaṃ datvā pūjaṃ akāsi.
That Sumana prince, in that Buddha's era, gave alms for a hundred thousand years, was reborn in the heavens, and in the time of Kassapa Buddha, he offered his upper robe to the Thera who was going on alms-round, to hold his hot bowl comfortably, and thereby performed an act of reverence.
Trong thời kỳ Đức Phật Padumuttara, ngài đã bố thí trong một trăm ngàn năm, sau đó tái sinh ở cõi trời. Đến thời Đức Phật Kassapa, ngài đã cúng dường chiếc áo choàng của mình cho một vị Trưởng lão đang khất thực để vị ấy có thể cầm bát một cách thoải mái, và đã thực hiện công đức.
Puna sagge nibbattitvā tato cuto bārāṇasirājā hutvā aṭṭhannaṃ paccekabuddhānaṃ paṇṇasālāyo kāretvā maṇiādhārake upaṭṭhapetvā catūhi paccayehi dasavassasahassāni upaṭṭhānaṃ akāsi.
Again, he was reborn in the heavens, and on falling from there, became the king of Bārāṇasī. He had eight Paccekabuddhas' leaf-huts built, provided them with jewel stands, and served them with the four requisites for ten thousand years.
Sau đó, ngài tái sinh ở cõi trời một lần nữa, rồi từ đó mệnh chung, trở thành vua của Bārāṇasī. Ngài đã xây dựng tám ngôi tịnh xá lá cho các vị Độc Giác Phật, đặt các chân bát bằng ngọc quý, và cúng dường bốn vật dụng thiết yếu trong mười ngàn năm.
Etāni pākaṭaṭṭhānāni.
These are well-known occasions.
Những sự kiện này đều đã được biết đến.
Titthavāsoti pana garūnaṃ santike uggahaṇasavanaparipucchanadhāraṇāni vuccanti.
"Dwelling with the teachers" (titthavāsa) refers to learning, listening, questioning, and memorizing in the presence of venerable ones.
Titthavāso (Trú xứ của Thầy) là sự học hỏi, lắng nghe, vấn đáp và ghi nhớ giáo pháp từ các vị Thầy.
So therassa ativiya parisuddho.
This was exceedingly pure for the Thera.
Sự học hỏi của Trưởng lão (Ānanda) là vô cùng trong sạch.
Tenāpissāyaṃ gambhīropi uttānako viya upaṭṭhāsi.
Therefore, even this profound (Dependent Origination) appeared to him as shallow.
Do đó, ngay cả giáo lý sâu xa này cũng hiện ra trước Ngài như một điều cạn cợt.
Sotāpannānañca nāma paccayākāro uttānako hutvā upaṭṭhāti, ayañca āyasmā sotāpanno.
And for stream-enterers, the causal aspect appears as shallow, and this Venerable One is a stream-enterer.
Đối với các vị Dự Lưu, Duyên Khởi hiện ra như một điều cạn cợt, và Tôn giả này là một vị Dự Lưu.
Bahussutānaṃ catuhatthe ovarake padīpe jalamāne mañcapīṭhaṃ viya nāmarūpaparicchedo pākaṭo hoti, ayañca āyasmā bahussutānaṃ aggo.
For those who are extensively learned, the discernment of nama-rūpa is clear, like a bed or a stool in a four-cubit room with a lamp burning; and this Venerable One is foremost among the extensively learned.
Đối với những người có nhiều kiến thức (bahussuta), sự phân biệt danh sắc hiện rõ ràng như giường ghế trong căn phòng bốn thước đang thắp đèn, và Tôn giả này là bậc đứng đầu trong số những người có nhiều kiến thức.
Iti bāhusaccabhāvenapissa gambhīropi paccayākāro uttānako viya upaṭṭhāsi.
Thus, even the profound causal aspect appeared to him as shallow due to his extensive learning.
Vì vậy, nhờ sự học rộng (bāhusacca) của Ngài, ngay cả Duyên Khởi sâu xa cũng hiện ra trước Ngài như một điều cạn cợt.
Paṭiccasamuppādo catūhi gambhīratāhi gambhīro.
Dependent Origination is profound due to four profundities.
Duyên Khởi sâu xa bởi bốn khía cạnh sâu xa.
Sā panassa gambhīratā visuddhimagge vitthāritāva.
Its profundity has indeed been elaborated in the Visuddhimagga.
Sự sâu xa đó đã được giải thích chi tiết trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Sā sabbāpi therassa uttānakā viya upaṭṭhāsi.
All of it appeared to the Thera as if shallow.
Tất cả những điều đó đều hiện ra trước Trưởng lão như một điều cạn cợt.
Tena bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ ussādento mā hevantiādimāha.
Therefore, the Blessed One, wishing to encourage the Venerable Ānanda, said, " Do not speak thus," and so on.
Do đó, Thế Tôn đã nói lời như: "Mā hevaṃ" (Đừng nói như vậy) và những lời tương tự, để khích lệ Tôn giả Ānanda.
Ayañhettha adhippāyo – ānanda, tvaṃ mahāpañño visadañāṇo, tena te gambhīropi paṭiccasamuppādo uttānako viya khāyati.
The intention here is this: "Ānanda, you are greatly wise, with clear knowledge; therefore, even the profound Dependent Origination appears to you as shallow.
Ý nghĩa ở đây là: "Này Ānanda, con là người có đại trí tuệ, có tuệ giác trong sáng, do đó, ngay cả Duyên Khởi sâu xa cũng hiện ra trước con như một điều cạn cợt.
Tasmā ‘‘mayhameva nu kho esa uttānako viya hutvā upaṭṭhāti, udāhu aññesampī’’ti mā evaṃ avaca.
Therefore, do not say, 'Does it appear shallow only to me, or to others as well?'"
Vì vậy, đừng nói rằng: 'Liệu điều này chỉ hiện ra cạn cợt đối với con, hay đối với những người khác cũng vậy?'"
Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘apasādento’’ti, tatthāyamadhippāyo – ānanda, ‘‘atha ca pana me uttānakuttānako viya khāyatī’’ti mā hevaṃ avaca.
As for what was said, "disparaging him," the intention here is this: "Ānanda, do not speak thus: 'And yet it appears to me as quite shallow.'"
Còn về việc nói "apasādento" (chê bai), ý nghĩa ở đây là: "Này Ānanda, đừng nói rằng: 'Và đối với tôi, nó hiện ra như một điều cạn cợt, cạn cợt.'"
Yadi hi te esa uttānakuttānako viya khāyati, kasmā tvaṃ attano dhammatāya sotāpanno nāhosi, mayā dinnanaye ṭhatvā sotāpattimaggaṃ paṭivijjhi?
If it indeed appears to you as quite shallow, why did you not become a stream-enterer by your own nature, but instead penetrated the path to stream-entry by following the method given by me?
Nếu điều đó hiện ra trước con như một điều cạn cợt, cạn cợt, thì tại sao con không tự mình chứng đắc quả Dự Lưu, mà lại chứng đắc đạo Dự Lưu bằng cách nương theo phương pháp mà Ta đã chỉ dạy?
Ānanda, idaṃ nibbānameva gambhīraṃ, paccayākāro pana uttānako jāto, atha kasmā oḷārikaṃ kāmarāgasaṃyojanaṃ paṭighasaṃyojanaṃ oḷārikaṃ kāmarāgānusayaṃ paṭighānusayanti ime cattāro kilese samugghātetvā sakadāgāmiphalaṃ na sacchikarosi, teyeva aṇusahagate cattāro kilese samugghātetvā anāgāmiphalaṃ na sacchikarosi, rūparāgādīni pañca saṃyojanāni, mānānusayaṃ bhavarāgānusayaṃ avijjānusayanti ime aṭṭha kilese samugghātetvā arahattaṃ na sacchikarosi?
Ānanda, this Nibbāna itself is profound, but the causal aspect has become shallow. Why then do you not realize the fruit of Sakadāgāmī by eradicating these four defilements: gross sensual craving, gross ill-will, gross latent tendency to sensual craving, and gross latent tendency to ill-will? Why do you not realize the fruit of Anāgāmī by eradicating those very four defilements accompanied by subtle latent tendencies? Why do you not realize Arahantship by eradicating these eight defilements: the five fetters such as craving for fine-material existence, the latent tendency to conceit, the latent tendency to craving for existence, and the latent tendency to ignorance?
Này Ānanda, Niết Bàn này mới thật sự sâu xa, còn Duyên Khởi thì đã trở nên cạn cợt. Vậy tại sao con không đoạn trừ bốn phiền não thô thiển này: kiết sử tham dục thô thiển, kiết sử sân hận thô thiển, tùy miên tham dục thô thiển, tùy miên sân hận thô thiển, để chứng đắc quả Nhất Lai? Tại sao con không đoạn trừ bốn phiền não vi tế này để chứng đắc quả Bất Lai? Tại sao con không đoạn trừ năm kiết sử sắc giới và vô sắc giới, tùy miên kiêu mạn, tùy miên tham hữu, tùy miên vô minh, tức tám phiền não này, để chứng đắc quả A-la-hán?
Kasmā vā satasahassakappādhikaṃ ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ pūritapāramino sāriputtamoggallānā viya sāvakapāramīñāṇaṃ na paṭivijjhasi, satasahassakappādhikāni dve asaṅkhyeyyāni pūritapāramino paccekabuddhā viya ca paccekabodhiñāṇaṃ na paṭivijjhasi?
Or why do you not penetrate the knowledge of the Perfections of a Disciple, like Sāriputta and Moggallāna, who fulfilled their perfections for one hundred thousand aeons and one incalculable period (asaṅkheyya)? Why do you not realize the knowledge of a Paccekabuddha, like the Paccekabuddhas who fulfilled their perfections for one hundred thousand aeons and two incalculable periods?
Hoặc tại sao con không chứng đắc trí tuệ Bồ Tát Thanh Văn như Sāriputta và Moggallāna, những vị đã viên mãn ba-la-mật trong một a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp? Và tại sao con không chứng đắc trí tuệ Độc Giác Bồ Đề như các vị Độc Giác Phật, những vị đã viên mãn ba-la-mật trong hai a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp?
Yadi vā te sabbathāva esa uttānako hutvā upaṭṭhāsi.
Or if it truly appeared to you as shallow in all respects,
Hoặc nếu điều đó hoàn toàn hiện ra cạn cợt đối với con,
Atha kasmā satasahassakappādhikāni cattāri aṭṭha soḷasa vā asaṅkhyeyyāni pūritapāramino buddhā viya sabbaññutaññāṇaṃ na sacchikarosi?
then why do you not realize Omniscient Knowledge, like the Buddhas who fulfilled their perfections for four, eight, or sixteen incalculable periods in addition to one hundred thousand aeons?
Vậy tại sao con không chứng đắc Nhất Thiết Trí như chư Phật, những vị đã viên mãn ba-la-mật trong bốn, tám hoặc mười sáu a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp?
Kiṃ anatthikosi etehi visesādhigamehi?
Are you disinterested in these special attainments?
Có phải con không mong cầu những sự chứng đắc đặc biệt này không?
Passa yāva ca te aparaddhaṃ, tvaṃ nāma sāvakapadesañāṇe ṭhito atigambhīraṃ paccayākāraṃ ‘‘uttānako viya me upaṭṭhātī’’ti vadasi.
See how much you have erred: you, standing in the regional knowledge of a disciple, say of the extremely profound causal aspect, 'It appears to me as if shallow.'
Hãy xem con đã sai lầm đến mức nào! Con, một người đang ở trong trí tuệ hạn chế của Thanh Văn, lại nói rằng Duyên Khởi vô cùng sâu xa này "hiện ra cạn cợt đối với tôi."
Tassa te idaṃ vacanaṃ buddhānaṃ kathāya paccanīkaṃ hoti.
This statement of yours contradicts the words of the Buddhas.
Lời nói này của con trái ngược với lời dạy của chư Phật.
Tādisena nāma bhikkhunā buddhānaṃ kathāya paccanīkaṃ kathetabbanti na yuttametaṃ.
It is not proper for a bhikkhu like you to speak in contradiction to the words of the Buddhas.
Một Tỳ-kheo như con mà nói lời trái ngược với lời dạy của chư Phật thì không phù hợp.
Nanu mayhaṃ, ānanda, imaṃ paccayākāraṃ paṭivijjhituṃ vāyamantasseva kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni atikkantāni.
Indeed, Ānanda, while I strove to penetrate this causal aspect, four incalculable periods and a hundred thousand aeons passed for me.
Này Ānanda, phải chăng ta đã trải qua bốn a-tăng-kỳ và một trăm ngàn kiếp chỉ để nỗ lực thấu hiểu Duyên Khởi này?
Paccayākārapaṭivijjhanatthāya ca pana me adinnadānaṃ nāma natthi, apūritapāramī nāma natthi.
And indeed, there was no giving of alms that I did not give, no perfection that I did not fulfill, for the sake of penetrating the causal aspect.
Và để thấu hiểu Duyên Khởi, không có bố thí nào mà ta chưa từng thực hiện, không có ba-la-mật nào mà ta chưa từng viên mãn.
‘‘Ajja paccayākāraṃ paṭivijjhissāmī’’ti pana me nirussāhaṃ viya mārabalaṃ vidhamantassa ayaṃ mahāpathavī dvaṅgulamattampi nākampi, tathā paṭhamayāme pubbenivāsaṃ, majjhimayāme dibbacakkhuṃ sampādentassa.
But when I, as if without effort, dispelled the power of Māra with the thought, 'Today I shall penetrate the causal aspect,' this great earth did not tremble even by two finger-breadths; and similarly, when I attained the recollection of past lives in the first watch of the night, and the divine eye in the middle watch.
Khi ta quyết tâm "Hôm nay ta sẽ thấu hiểu Duyên Khởi," và đang đánh tan quân ma như thể không có chút nỗ lực nào, thì đại địa này đã không rung chuyển dù chỉ hai đốt ngón tay, giống như khi ta thành tựu Túc Mạng Minh trong canh đầu và Thiên Nhãn Minh trong canh giữa.
Pacchimayāme pana me balavapaccūsasamaye, ‘‘avijjā saṅkhārānaṃ navahi ākārehi paccayo hotī’’ti diṭṭhamatteyeva dasasahassilokadhātu ayadaṇḍena ākoṭitakaṃsathālo viya viravasataṃ viravasahassaṃ muñcamānā vātāhate paduminipaṇṇe udakabindu viya pakampittha.
But in the last watch, at the time of the powerful dawn, just upon seeing that "ignorance is a condition for the formations in nine ways," the ten-thousand-world-system, releasing a hundred thousand roars like a bronze bowl struck with an iron rod, trembled like a drop of water on a lotus leaf shaken by the wind.
Nhưng vào canh cuối, vào lúc bình minh mạnh mẽ, ngay khi ta thấy rằng "Vô minh là duyên cho các hành theo chín phương cách," thì mười ngàn thế giới đã rung chuyển như một cái chiêng đồng bị đập bằng dùi sắt, phát ra hàng trăm, hàng ngàn tiếng vang, và đại địa đã rung động như giọt nước trên lá sen bị gió thổi.
Evaṃ gambhīro cāyaṃ, ānanda, paṭiccasamuppādo gambhīrāvabhāso ca, etassa, ānanda, dhammassa ananubodhā…pe… nātivattatīti.
Thus, Ānanda, this dependent origination is profound and has a profound appearance. It is, Ānanda, through not understanding this Dhamma... and so forth... one does not transcend it.
Này Ānanda, Duyên Khởi này sâu xa và có vẻ sâu xa như vậy. Này Ānanda, vì không thấu hiểu giáo pháp này… (còn nữa)… nên không thể vượt thoát.
Etassa dhammassāti etassa paccayadhammassa.
Of this Dhamma means of this conditional Dhamma.
Etassa dhammassa (của giáo pháp này) tức là của giáo pháp duyên khởi này.
Ananubodhāti ñātapariññāvasena ananubujjhanā.
Through not understanding means through not properly understanding by way of the full understanding of what is to be known.
Ananubodhā (vì không thấu hiểu) tức là không thấu hiểu theo cách hiểu biết (ñātapariññā).
Appaṭivedhāti tīraṇappahānapariññāvasena appaṭivijjhanā.
Through not penetrating means through not penetrating by way of the full understanding of scrutinizing and abandoning.
Appaṭivedhā (vì không xuyên thấu) tức là không xuyên thấu theo cách thẩm định và đoạn trừ (tīraṇapahānapariññā).
Tantākulakajātāti tantaṃ viya ākulajātā.
Having become a tangled skein means having become entangled like a skein of thread.
Tantākulakajātā (trở nên rối rắm như mớ chỉ) tức là trở nên rối rắm như mớ chỉ.
Yathā nāma dunnikkhittaṃ mūsikacchinnaṃ pesakārānaṃ tantaṃ tahiṃ tahiṃ ākulaṃ hoti, ‘‘idaṃ aggaṃ, idaṃ mūla’’nti aggena vā aggaṃ, mūlena vā mūlaṃ samānetuṃ dukkaraṃ hoti.
Just as a weaver's skein of thread that has been improperly stored and gnawed by mice becomes tangled here and there, and it is difficult to align end with end or beginning with beginning, saying, "This is the end, this is the beginning."
Ví như mớ chỉ của người thợ dệt bị chuột cắn, bị đặt sai chỗ, trở nên rối tung ở khắp nơi, rất khó để tìm ra đầu và cuối, để nối đầu với đầu hoặc cuối với cuối.
Evameva sattā imasmiṃ paccayākāre khalitā ākulā byākulā honti, na sakkonti paccayākāraṃ ujuṃ kātuṃ.
In the same way, beings, having stumbled in this conditional structure, become tangled and confused; they are unable to straighten out the conditional structure.
Cũng vậy, các chúng sinh trong duyên khởi này bị sai lầm, rối loạn, và hoang mang, không thể làm cho duyên khởi trở nên ngay thẳng.
Tattha tantaṃ paccattapurisakāre ṭhatvā sakkāpi bhaveyya ujuṃ kātuṃ, ṭhapetvā pana dve bodhisatte añño satto attano dhammatāya paccayākāraṃ ujuṃ kātuṃ samattho nāma natthi.
In that analogy, it might be possible to straighten out the skein of thread by applying individual effort, but except for the two Bodhisattas, there is no other being who is capable of straightening out the conditional structure by their own nature.
Trong trường hợp đó, một sợi chỉ bị rối có thể được làm thẳng bằng nỗ lực cá nhân, nhưng ngoài hai vị Bồ tát, không có chúng sinh nào có khả năng làm cho duyên khởi trở nên ngay thẳng theo bản chất của mình.
Yathā pana ākulaṃ tantaṃ kañjiyaṃ datvā kocchena pahaṭaṃ tattha tattha guḷakajātaṃ hoti gaṇṭhibaddhaṃ, evamime sattā paccayesu pakkhalitvā paccaye ujuṃ kātuṃ asakkontā dvāsaṭṭhidiṭṭhigatavasena guḷakajātā honti gaṇṭhibaddhā.
Just as a tangled skein, when sprinkled with rice-gruel and struck with a brush, becomes lumpy and knotted here and there, so these beings, stumbling over conditions and unable to straighten them out, become lumpy and knotted by way of the sixty-two kinds of wrong views.
Giống như một sợi chỉ rối được nhúng vào hồ và bị chải bằng lược, nó sẽ trở thành những cục rối và thắt nút ở khắp nơi, cũng vậy, những chúng sinh này, vì lầm lạc trong các duyên và không thể làm cho các duyên trở nên ngay thẳng, đã trở thành những cục rối và thắt nút theo sáu mươi hai tà kiến.
Ye hi keci diṭṭhiyo sannissitā, sabbe te paccayaṃ ujuṃ kātuṃ asakkontāyeva.
For whoever relies on any wrong views, they are all unable to straighten out conditionality.
Tất cả những ai nương tựa vào các tà kiến đều không thể làm cho duyên trở nên ngay thẳng.
61. Mahāvaggassa paṭhame assutavāti khandhadhātuāyatanapaccayākārasatipaṭṭhānādīsu uggahaparipucchāvinicchayarahito.
61. In the first sutta of the Great Chapter, uninstructed means one who is devoid of learning, questioning, and determining with regard to the aggregates, elements, sense bases, conditional structure, foundations of mindfulness, and so on.
61. Trong bài kinh đầu tiên của Đại Phẩm, assutavā (người phàm phu không học hỏi) là người không có sự nắm bắt, tìm hiểu, và quyết định về các uẩn, giới, xứ, duyên khởi, niệm xứ, v.v.
Puthujjanoti puthūnaṃ nānappakārānaṃ kilesādīnaṃ jananādikāraṇehi puthujjano.
A worldling is a worldling (puthujjana) for reasons such as generating many (puthu) and various kinds of defilements and so on.
Puthujjano (phàm phu) là người phàm phu vì các nguyên nhân như tạo ra nhiều loại phiền não khác nhau.
Vuttañhetaṃ – ‘‘puthu kilese janentīti puthujjanā’’ti sabbaṃ vitthāretabbaṃ.
For it is said: "They generate many defilements, thus they are worldlings." This should be explained in full.
Điều này đã được nói: “Những ai tạo ra nhiều phiền não thì gọi là phàm phu.” Tất cả nên được giải thích rộng rãi.
Apica puthūnaṃ gaṇanapathamatītānaṃ ariyadhammaparammukhānaṃ nīcadhammasamācārānaṃ janānaṃ antogadhattāpi puthujjano, puthu vā ayaṃ visuṃyeva saṅkhaṃ gato, visaṃsaṭṭho sīlasutādiguṇayuttehi ariyehi janoti puthujjano.
Moreover, one is also a worldling because one is included among the many (puthu) people who are beyond count, who are averse to the noble Dhamma, and who practice base conduct. Or, this person stands apart (puthu), separately counted, unassociated with the noble ones endowed with virtues such as moral conduct and learning; thus, a worldling (puthujjana).
Hơn nữa, người phàm phu còn là người thuộc về số đông chúng sinh đã vượt quá con số, quay lưng lại với Pháp của bậc Thánh, và thực hành những pháp thấp kém; hoặc người này riêng biệt, được xem là khác biệt, không hòa hợp với các bậc Thánh có các đức tính như giới, tuệ. Vì vậy, gọi là phàm phu.
Evametehi ‘‘assutavā puthujjano’’ti dvīhipi padehi ye te –
Thus, by both these terms, uninstructed worldling, of those who—
Như vậy, với hai từ “assutavā puthujjano” (phàm phu không học hỏi) này, đã bao gồm
Dve puthujjanā vuttā, tesu andhaputhujjano gahito.
of the two types of worldlings mentioned, the blind worldling is meant.
Trong hai hạng phàm phu được nói đến đó, hạng phàm phu mù quáng đã được đề cập.
Imasminti paccuppannapaccakkhakāyaṃ dasseti.
In this indicates the present, directly visible body.
Imasmiṃ (trong cái này) chỉ thân hiện tại, trực tiếp.
Cātumahābhūtikasminti catumahābhūtakāye catumahābhūtehi nibbatte catumahābhūtamayeti attho.
Composed of the four great elements means in the body made of the four great elements, produced from the four great elements, consisting of the four great elements.
Cātumahābhūtikasmiṃ (trong cái do bốn đại chủng tạo thành) có nghĩa là trong thân do bốn đại chủng tạo thành, thân được làm từ bốn đại chủng.
Nibbindeyyāti ukkaṇṭheyya.
Might become disenchanted means might become disgusted.
Nibbindeyyā (nên chán ghét) là nên chán nản.
Virajjeyyāti na rajjeyya.
Might become dispassionate means might not be attached.
Virajjeyyā (nên ly tham) là không nên tham đắm.
Vimucceyyāti muccitukāmo bhaveyya.
Might be liberated means might wish to be liberated.
Vimucceyyā (nên giải thoát) là nên muốn giải thoát.
Ācayoti vuḍḍhi.
Accumulation means increase.
Ācayo (sự tích lũy) là sự tăng trưởng.
Apacayoti parihāni.
Diminution means decline.
Apacayo (sự tiêu tán) là sự suy giảm.
Ādānanti nibbatti.
Taking up means coming into being.
Ādānaṃ (sự nắm giữ) là sự phát sinh.
Nikkhepananti bhedo.
Laying down means breaking up.
Nikkhepanaṃ (sự từ bỏ) là sự tan rã.
Cittantiādi sabbaṃ manāyatanasseva nāmaṃ.
Mind, etc., are all names for the mind-base itself.
Cittaṃ và các từ khác đều là tên của ý xứ.
Tañhi cittavatthutāya cittagocaratāya sampayuttadhammacittatāya ca cittaṃ, mananaṭṭhena mano, vijānanaṭṭhena viññāṇanti vuccati.
For it is called citta (mind) because it is variegated by its objects, because its domain is variegated, and because of the variegation of its associated states; mano (intellect) because of its function of thinking; and viññāṇa (consciousness) because of its function of cognizing.
Ý xứ đó được gọi là cittaṃ (tâm) vì là đối tượng của tâm, vì có tâm làm đối tượng, và vì các pháp tương ưng có tâm; được gọi là mano (ý) theo nghĩa suy tư; và được gọi là viññāṇaṃ (thức) theo nghĩa nhận biết.
Nālanti na samattho.
Is not able means is not capable.
Nālaṃ (không có khả năng) là không có khả năng.
Ajjhositanti taṇhāya gilitvā pariniṭṭhapetvā gahitaṃ.
Clung to means grasped after having been swallowed and completely overcome by craving.
Ajjhositaṃ (bị chiếm đoạt) là bị tham ái nuốt chửng, hoàn toàn chấp giữ.
Mamāyitanti taṇhāmamattena mama idanti gahitaṃ.
Cherished means grasped with the possessiveness of craving as "this is mine."
Mamāyitaṃ (bị xem là của ta) là bị chấp giữ bởi sự sở hữu của tham ái, xem là “của ta”.
Parāmaṭṭhanti diṭṭhiyā parāmasitvā gahitaṃ.
Misapprehended means grasped after having been misapprehended by wrong view.
Parāmaṭṭhaṃ (bị chấp thủ) là bị tà kiến chấp thủ.
Etaṃ mamāti taṇhāgāho, tena aṭṭhasatataṇhāvicaritaṃ gahitaṃ hoti.
This is mine is grasping through craving; by this, the one hundred and eight elaborations of craving are grasped.
Etaṃ mamā (cái này là của ta) là sự chấp thủ của tham ái, qua đó một trăm lẻ tám loại tham ái đã được nắm giữ.
Esohamasmīti mānagāho, tena nava mānā gahitā honti.
This I am is grasping through conceit; by this, the nine kinds of conceit are grasped.
Esohamasmī (ta là cái này) là sự chấp thủ của kiêu mạn, qua đó chín loại kiêu mạn đã được nắm giữ.
Eso me attāti diṭṭhigāho, tena dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo gahitā honti.
This is my self is grasping through wrong view; by this, the sixty-two wrong views are grasped.
Eso me attā (cái này là tự ngã của ta) là sự chấp thủ của tà kiến, qua đó sáu mươi hai loại tà kiến đã được nắm giữ.
Tasmāti yasmā evaṃ dīgharattaṃ gahitaṃ, tasmā nibbindituṃ na samattho.
Therefore means because it has been grasped in this way for a long time, one is not able to become disenchanted.
Tasmā (do đó) có nghĩa là vì đã chấp giữ như vậy trong một thời gian dài, nên không có khả năng chán ghét.
Varaṃ, bhikkhaveti idaṃ kasmā āha?
Better, bhikkhus—why did he say this?
Varaṃ, bhikkhave (này các Tỳ-kheo, tốt hơn) – tại sao Ngài lại nói điều này?
Paṭhamañhi tena rūpaṃ pariggahetuṃ ayuttarūpaṃ kataṃ, arūpaṃ yuttarūpaṃ, atha ‘‘tesaṃ bhikkhūnaṃ rūpato gāho nikkhamitvā arūpaṃ gato’’ti ñatvā taṃ nikkaḍḍhituṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
For at first, the Blessed One had made the grasping of rūpa unsuitable and the grasping of arūpa suitable. Then, knowing that "the bhikkhus' grasping has departed from rūpa and gone to arūpa," he began this discourse to draw it out.
Trước hết, Ngài đã làm cho sắc không thích hợp để nắm giữ, và phi sắc thích hợp. Sau đó, khi biết rằng “sự chấp thủ của các Tỳ-kheo đó đã thoát khỏi sắc và chuyển sang phi sắc”, Ngài bắt đầu bài pháp này để kéo họ ra khỏi đó.
Tattha attato upagaccheyyāti attāti gaṇheyya.
Therein, "attato upagaccheyya" means one might take it as 'self' (attā).
Trong đó, attato upagaccheyyā (nên xem là tự ngã) là nên chấp giữ là tự ngã.
Bhiyyopīti vassasatato uddhampi.
"Bhiyyopī" means even beyond a hundred years.
Bhiyyopī (hơn nữa) là hơn một trăm năm.
Kasmā pana bhagavā evamāha?
But why did the Blessed One say this?
Nhưng tại sao Đức Thế Tôn lại nói như vậy?
Kiṃ atirekavassasataṃ tiṭṭhamānaṃ rūpaṃ nāma atthi?
Is there such a thing as form that endures for more than a hundred years?
Có phải có một sắc nào đó tồn tại hơn một trăm năm không?
Nanu paṭhamavaye pavattaṃ rūpaṃ majjhimavayaṃ na pāpuṇāti, majjhimavaye pavattaṃ pacchimavayaṃ, purebhatte pavattaṃ pacchābhattaṃ, pacchābhatte pavattaṃ paṭhamayāmaṃ, paṭhamayāme pavattaṃ majjhimayāmaṃ, majjhimayāme pavattaṃ pacchimayāmaṃ na pāpuṇāti?
Does not the form (rūpa) arisen in the first stage of life fail to reach the middle stage of life? Does not the form arisen in the middle stage of life fail to reach the last stage of life? Does not the form arisen before mealtime fail to reach after mealtime? Does not the form arisen after mealtime fail to reach the first watch of the night? Does not the form arisen in the first watch of the night fail to reach the middle watch of the night? Does not the form arisen in the middle watch of the night fail to reach the last watch of the night?
Há chẳng phải sắc tồn tại trong tuổi thơ không đạt đến tuổi trung niên, sắc tồn tại trong tuổi trung niên không đạt đến tuổi già, sắc tồn tại trước bữa ăn không đạt đến sau bữa ăn, sắc tồn tại sau bữa ăn không đạt đến canh đầu, sắc tồn tại trong canh đầu không đạt đến canh giữa, sắc tồn tại trong canh giữa không đạt đến canh cuối sao?
Tathā gamane pavattaṃ ṭhānaṃ, ṭhāne pavattaṃ nisajjaṃ, nisajjāya pavattaṃ sayanaṃ na pāpuṇāti.
Similarly, does not the form arisen during walking fail to reach standing? Does not the form arisen during standing fail to reach sitting? Does not the form arisen during sitting fail to reach lying down?
Cũng vậy, sắc tồn tại khi đi không đạt đến khi đứng, sắc tồn tại khi đứng không đạt đến khi ngồi, sắc tồn tại khi ngồi không đạt đến khi nằm.
Ekairiyāpathepi pādassa uddharaṇe pavattaṃ atiharaṇaṃ, atiharaṇe pavattaṃ vītiharaṇaṃ, vītiharaṇe pavattaṃ vossajjanaṃ, vossajjane pavattaṃ sannikkhepanaṃ, sannikkhepane pavattaṃ sannirujjhanaṃ na pāpuṇāti, tattha tattheva odhi odhi pabbaṃ pabbaṃ hutvā tattakapāle pakkhittatilā viya paṭapaṭāyantā saṅkhārā bhijjantīti?
Even in one posture, does not the form arisen at the lifting of the foot fail to reach the carrying forward, the carrying forward fail to reach the passing over, the passing over fail to reach the lowering, the lowering fail to reach the placing down, the placing down fail to reach the full pressing down? Do not these aggregates (saṅkhārā) shatter, snapping and crackling, each section breaking at its own point, like sesame seeds thrown into a heated pan?
Ngay cả trong một oai nghi, sắc phát sinh khi nhấc chân lên không đạt đến sự đưa tới, sắc phát sinh khi đưa tới không đạt đến sự di chuyển, sắc phát sinh khi di chuyển không đạt đến sự buông xuống, sắc phát sinh khi buông xuống không đạt đến sự đặt xuống, sắc phát sinh khi đặt xuống không đạt đến sự ấn chặt. Ngay tại mỗi nơi ấy, các hành bị tan vỡ, trở thành từng phần, từng đoạn, nổ lách tách như hạt mè được bỏ vào chảo nóng, có phải không?
Saccametaṃ.
This is true.
Điều này là sự thật.
Yathā pana padīpassa jalato jātā taṃ taṃ vaṭṭippadesaṃ anatikkamitvā tattha tattheva bhijjati, atha ca pana paveṇisambandhavasena sabbarattiṃ jalito padīpoti vuccati, evamidhāpi paveṇivasena ayampi kāyo evaṃ ciraṭṭhitiko viya katvā dassito.
However, just as the flame of a burning lamp, although it breaks up at each respective wick-spot without exceeding it, is still spoken of as a lamp that burned all night due to the continuity of its stream, in the same way here, too, this body has been shown as if long-lasting due to its continuity.
Tuy nhiên, cũng như ngọn lửa của cây đèn đang cháy, không vượt qua từng phần của tim đèn mà tan rã ngay tại đó, nhưng do sự liên tục của dòng chảy mà người ta nói rằng "cây đèn đã cháy suốt đêm", ở đây cũng vậy, do dòng chảy tương tục mà thân này được trình bày như thể tồn tại lâu dài.
Rattiyā ca divasassa cāti rattimhi ca divase ca.
Rattiyā ca divasassa cāti means “in the night and in the day.”
Của đêm và của ngày có nghĩa là trong đêm và trong ngày.
Bhummatthe hetaṃ sāmivacanaṃ.
Indeed, this is a genitive case used in the locative sense.
Đây là sở hữu cách được dùng theo nghĩa của địa điểm cách.
Aññadeva uppajjati, aññaṃ nirujjhatīti yaṃ rattiṃ uppajjati ca nirujjhati ca, tato aññadeva divā uppajjati ca nirujjhati cāti attho.
Aññadeva uppajjati, aññaṃ nirujjhatīti means that the mind that arises and ceases at night is different from the mind that arises and ceases during the day.
Cái khác sinh lên, cái khác diệt đi có nghĩa là cái sinh lên và diệt đi trong đêm thì khác với cái sinh lên và diệt đi vào ban ngày.
Aññaṃ uppajjati, anuppannameva aññaṃ nirujjhatīti evaṃ pana attho na gahetabbo.
However, the meaning should not be taken as: "one arises, and another, which has not arisen, ceases."
Tuy nhiên, không nên hiểu theo nghĩa là: cái khác sinh lên, còn cái khác chưa từng sinh lên lại diệt đi.
‘‘Rattiyā ca divasassa cā’’ti idaṃ purimapaveṇito parittakaṃ paveṇiṃ gahetvā paveṇivaseneva vuttaṃ, ekarattiṃ pana ekadivasaṃ vā ekameva cittaṃ ṭhātuṃ samatthaṃ nāma natthi.
The phrase ‘‘Rattiyā ca divasassa cā’’ was stated by taking a small continuity (paveṇi) from the previous continuity, based on the sense of continuity; however, no single citta (mind-moment) is capable of enduring for an entire night or an entire day.
Câu "của đêm và của ngày" được nói theo dòng chảy tương tục, bằng cách lấy một dòng chảy nhỏ từ dòng chảy trước đó; chứ thực ra không có một tâm nào có khả năng tồn tại suốt một đêm hay một ngày.
Ekasmiñhi accharākkhaṇe anekāni cittakoṭisatasahassāni uppajjanti.
Indeed, in a single snap of the fingers (accharākkhaṇa), hundreds of thousands of crores of citta arise.
Vì trong một khoảnh khắc búng ngón tay, hàng trăm ngàn ức tâm sinh khởi.
Vuttampi cetaṃ milindapañhe –
This was also stated in the Milindapañha:
Điều này cũng đã được nói trong Milindapañha –
Evameva khoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ – araññamahāvanaṃ viya hi ārammaṇavanaṃ veditabbaṃ.
Evameva khoti here, this comparison should be understood: the forest of objects (ārammaṇavana) should be known like a great wilderness forest.
Cũng vậy ở đây, sự so sánh ví dụ này nên được hiểu như sau: khu rừng đối tượng nên được biết đến như khu rừng rậm.
Tasmiṃ vane vicaraṇamakkaṭo viya ārammaṇavane uppajjanakacittaṃ.
The citta arising in the forest of objects is like a monkey wandering in that forest.
Tâm khởi lên trong khu rừng đối tượng giống như con khỉ di chuyển trong khu rừng đó.
Sākhāgahaṇaṃ viya ārammaṇe lubbhanaṃ.
Grasping a branch is like clinging to an object (ārammaṇa).
Sự bám víu vào đối tượng giống như việc nắm lấy cành cây.
Yathā so araññe vicaranto makkaṭo taṃ taṃ sākhaṃ pahāya taṃ taṃ sākhaṃ gaṇhāti, evamidaṃ ārammaṇavane vicarantaṃ cittampi kadāci rūpārammaṇaṃ gahetvā uppajjati, kadāci saddādīsu aññataraṃ, kadāci atītaṃ, kadāci anāgataṃ vā paccuppannaṃ vā, tathā kadāci ajjhattaṃ, kadāci bāhiraṃ.
Just as that monkey, wandering in the wilderness, abandons one branch and grasps another, so too this citta, wandering in the forest of objects, sometimes arises by grasping a visual object (rūpārammaṇa), sometimes one of the auditory or other objects, sometimes a past object, sometimes a future or present object, and likewise sometimes an internal object, sometimes an external object.
Giống như con khỉ di chuyển trong rừng, nó buông cành này để nắm lấy cành khác, cũng vậy, tâm này di chuyển trong khu rừng đối tượng, có lúc sinh khởi nắm lấy đối tượng sắc, có lúc nắm lấy một trong các đối tượng như tiếng, v.v., có lúc là quá khứ, có lúc là vị lai hay hiện tại, cũng vậy, có lúc là bên trong, có lúc là bên ngoài.
Yathā ca so araññe vicaranto makkaṭo sākhaṃ alabhitvā oruyha bhūmiyaṃ nisinnoti na vattabbo, ekaṃ pana paṇṇasākhaṃ gahetvāva nisīdati, evameva ārammaṇavane vicarantaṃ cittampi ekaṃ olubbhārammaṇaṃ alabhitvā uppannanti na vattabbaṃ, ekajātiyaṃ pana ārammaṇaṃ gahetvāva uppajjatīti veditabbaṃ.
And just as it should not be said that the monkey wandering in the wilderness, unable to find a branch, descended from the tree and sat on the ground, but rather it always sits having grasped a leafy branch, in the same way, it should not be said that the citta wandering in the forest of objects arose without having leaned upon an object, but rather it should be understood that it always arises by grasping an object of a single type (ekajātiyaṃ ārammaṇa).
Và cũng như không thể nói rằng con khỉ di chuyển trong rừng, vì không tìm được cành cây nên phải leo xuống ngồi trên mặt đất, mà nó chỉ ngồi khi đã nắm chắc một cành lá nào đó; cũng vậy, không thể nói rằng tâm di chuyển trong khu rừng đối tượng lại sinh khởi mà không có một đối tượng để bám víu, mà nên biết rằng trong một đời, nó chỉ sinh khởi khi đã nắm lấy một đối tượng.
Ettāvatā ca pana bhagavatā rūpato nīharitvā arūpe gāho patiṭṭhāpito, arūpato nīharitvā rūpe.
By this much, the Buddha drew forth the clinging from rūpa and established it in arūpa, and drew it forth from arūpa and established it in rūpa.
Với chừng ấy, Đức Thế Tôn đã kéo sự bám chấp ra khỏi sắc để đặt vào phi sắc, và kéo ra khỏi phi sắc để đặt vào sắc.
Idāni taṃ ubhayato nikkaḍḍhitukāmo tatra, bhikkhave, sutavā ariyasāvakoti desanaṃ ārabhi.
Now, desiring to extract it from both, he began the discourse with tatra, bhikkhave, sutavā ariyasāvakoti.
Bây giờ, vì muốn kéo sự bám chấp ấy ra khỏi cả hai, Ngài đã bắt đầu bài pháp: Này các Tỷ-kheo, ở đây, người Thánh đệ tử có nghe nhiều.
Ayaṃ panattho āsīvisadaṭṭhūpamāya dīpetabbo – eko kira puriso āsīvisena daṭṭho, athassa visaṃ harissāmīti cheko bhisakko āgantvā vamanaṃ kāretvā heṭṭhā garuḷo, upari nāgoti mantaṃ parivattetvā visaṃ upari āropesi.
This meaning should be illustrated by the simile of a person bitten by a venomous snake: It is said that a certain man was bitten by a venomous snake, and then a skillful physician came, intending to remove the poison. He made the man vomit, and then, by reciting a mantra such as "Garula below, Nāga above," he caused the poison to rise upwards.
Ý nghĩa này nên được làm sáng tỏ bằng ví dụ người bị rắn độc cắn. Chuyện kể rằng, có một người bị rắn độc cắn. Khi ấy, một thầy thuốc tài giỏi đến và nói: "Tôi sẽ giải độc cho ông." Ông cho người bệnh nôn mửa, rồi niệm chú "Garula ở dưới, Nāga ở trên" để đưa nọc độc lên trên.
So yāva akkhippadesā āruḷhabhāvaṃ ñatvā ‘‘ito paraṃ abhiruhituṃ na dassāmi, daṭṭhaṭṭhāneyeva ṭhapessāmī’’ti upari garuḷo, heṭṭhā nāgoti mantaṃ parivattetvā kaṇṇe dhumetvā daṇḍakena paharitvā visaṃ otāretvā daṭṭhaṭṭhāneyeva ṭhapesi.
Knowing that the poison had ascended as far as the eye region, he thought, "I will not let it ascend further than this; I will keep it right where it was bitten." So, by reciting a mantra such as "Garula above, Nāga below," he fumigated the ears, struck with a stick, caused the poison to descend, and kept it precisely at the bite mark.
Khi biết nọc độc đã lên đến vùng mắt, ông nghĩ: "Ta sẽ không để nó lên cao hơn nữa, ta sẽ giữ nó ở ngay vết cắn." Rồi ông niệm chú "Garula ở trên, Nāga ở dưới", thổi vào tai, dùng một cây gậy nhỏ đập nhẹ để hạ nọc độc xuống và giữ nó lại ngay tại vết cắn.
Tatrassa ṭhitabhāvaṃ ñatvā agadalepena visaṃ nimmathetvā nhāpetvā ‘‘sukhī hohī’’ti vatvā yenakāmaṃ pakkāmi.
Knowing that it remained there, he neutralized the poison with an antidote salve, bathed the man, said, "May you be happy," and then departed as he pleased.
Khi biết nọc độc đã ở yên tại đó, ông dùng thuốc giải độc đắp lên để vô hiệu hóa nọc độc, cho người bệnh tắm rửa, rồi nói: "Hãy được an lành," và đi đến nơi ông muốn.
62. Dutiye sukhavedaniyanti sukhavedanāya paccayaṃ.
62. In the second Sutta, sukhavedaniyanti means a condition for pleasant feeling.
62. Trong kinh thứ hai, cảm thọ lạc là duyên của cảm thọ lạc.
Phassanti cakkhusamphassādiṃ.
Phassanti refers to eye-contact and so on.
Xúc là nhãn xúc, v.v.
Nanu ca cakkhusamphasso sukhavedanāya paccayo na hotīti?
Is not eye-contact a condition for pleasant feeling?
Nhưng chẳng phải nhãn xúc không phải là duyên của cảm thọ lạc sao?
Sahajātapaccayena na hoti, upanissayapaccayena pana javanavedanāya hoti, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
It is not a condition by way of co-nascence (sahajātapaccaya), but it is a condition for javana-feeling by way of decisive support (upanissayapaccaya); this is what is intended here.
Nó không phải là duyên theo tương sinh duyên (sahajātapaccaya), nhưng nó là duyên theo y chỉ duyên (upanissayapaccaya) cho thọ của tâm tốc hành (javanavedanā). Điều này được nói đến với ý đó.
Sotasamphassādīsupi eseva nayo.
The same method applies to ear-contact and so on.
Đối với nhĩ xúc, v.v., cũng theo phương pháp này.
Tajjanti tajjātikaṃ tassāruppaṃ, tassa phassassa anurūpanti attho.
Tajjanti means "of that nature," "suitable to that contact"; that is, "appropriate to that contact."
Tương ứng nghĩa là cùng loại, phù hợp với nó, tức là tương ứng với xúc đó.
Dukkhavedaniyantiādi vuttanayeneva veditabbaṃ.
Dukkhavedaniyantiādi should be understood in the manner already explained.
Cảm thọ khổ v.v... nên được hiểu theo phương pháp đã nói.
Saṅghaṭṭanasamodhānāti saṅghaṭṭanena ceva samodhānena ca, saṅghaṭṭanasampiṇḍanenāti attho.
Saṅghaṭṭanasamodhānāti means by clashing and combining; that is, by clashing and coming together.
Do sự cọ xát và kết hợp nghĩa là do sự cọ xát và do sự kết hợp, tức là do sự va chạm và gom lại.
Usmāti uṇhākāro.
Usmāti means the nature of heat.
Hơi nóng là trạng thái nóng.
Tejo abhinibbattatīti aggicuṇṇo nikkhamatīti na gahetabbaṃ, usmākārasseva pana etaṃ vevacanaṃ.
Tejo abhinibbattatīti should not be taken as "fire-dust comes forth"; rather, this is merely a synonym for "the nature of heat."
Lửa phát sinh không nên hiểu là bụi lửa hay tia lửa bắn ra, mà đây chỉ là một từ đồng nghĩa với trạng thái nóng.
Tattha dvinnaṃ kaṭṭhānanti dvinnaṃ araṇīnaṃ.
Therein, dvinnaṃ kaṭṭhānanti means "of two pieces of wood" (arani).
Trong đó, hai thanh củi là hai thanh củi dùi lửa (araṇī).
Tattha adhoaraṇī viya vatthu, uttarāraṇī viya ārammaṇaṃ, saṅghaṭṭanaṃ viya phasso, usmādhātu viya vedanā.
Therein, the eye-base (vatthu) should be understood as like the lower fire-stick (adhoaraṇī); the object (ārammaṇa) is like the upper fire-stick (uttarāraṇī); contact (phassa) is like the friction; feeling (vedanā) is like the heat element (usmādhātu).
Trong đó, vật chất (vatthu) giống như thanh củi dưới, đối tượng (ārammaṇa) giống như thanh củi trên, xúc (phasso) giống như sự cọ xát, và yếu tố nhiệt (usmādhātu) giống như cảm thọ.
Dutiyaṃ.
The second Sutta.
Kinh thứ hai.
63. Tatiye cattārome, bhikkhave, āhārātiādi vuttanayameva.
In the third sutta, the passage beginning, "Bhikkhus, there are these four foods" is just as explained before.
63. Trong kinh thứ ba, Này các Tỷ-kheo, có bốn loại vật thực này v.v... cũng theo phương pháp đã nói.
Yasmā panassa aṭṭhuppattiko nikkhepo, tasmā taṃ dassetvāvettha anupubbapadavaṇṇanaṃ karissāmi.
However, since its exposition has an origin story (aṭṭhuppatti), I shall explain it and then proceed with the sequential word-by-word commentary here.
Tuy nhiên, vì bài kinh này được trình bày có duyên sự khởi nguồn (aṭṭhuppatti), nên tôi sẽ trình bày điều đó trước rồi mới chú giải tuần tự các từ ở đây.
Katarāya pana idaṃ aṭṭhuppattiyā nikkhittanti?
Now, by what origin story was this sutta set forth?
Vậy, bài kinh này được trình bày do duyên sự khởi nguồn nào?
Lābhasakkārena.
By the occasion of gains and honor.
Do lợi lộc và cung kính (lābhasakkāra).
Bhagavato kira mahālābhasakkāro uppajji, yathā taṃ cattāro asaṅkhyeyye pūritadānapāramīsañcayassa.
Indeed, great gains and honor arose for the Blessed One, who had perfected the accumulation of the perfections (pāramī) of giving (dāna) over four asaṅkhyeyyas, as it were.
Chuyện kể rằng, lợi lộc và cung kính lớn đã khởi lên cho Đức Thế Tôn, như là kết quả của việc Ngài đã tích lũy các ba-la-mật về bố thí trong bốn a-tăng-kỳ.
Sabbadisāsu hissa yamakamahāmegho vuṭṭhahitvā mahoghaṃ viya sabbapāramiyo ‘‘ekasmiṃ attabhāve vipākaṃ dassāmā’’ti sampiṇḍitā viya lābhasakkāramahoghaṃ nibbattayiṃsu.
For just as a mighty double-rain cloud, having risen in all directions, produces a great flood of water, so too did all the perfections of the Blessed One, as if gathered together with the thought, "We shall yield results in this one existence," produce a great flood of gains and honor.
Ở tất cả các phương hướng, đám mây lớn kép nổi lên như làm phát sinh dòng nước lớn, cũng vậy, tất cả các ba-la-mật của Đức Thế Tôn ấy, như được gom góp lại để "sẽ cho quả báo trong một kiếp sống này", đã làm phát sinh dòng nước lớn của lợi lộc và sự cung kính.
Tato tato annapānayānavatthamālāgandhavilepanādihatthā khattiyabrāhmaṇādayo āgantvā, ‘‘kahaṃ buddho, kahaṃ bhagavā, kahaṃ devadevo narāsabho purisasīho’’ti?
From every direction, khattiyas, brahmins, and others, with hands full of food, drinks, vehicles, robes, garlands, perfumes, unguents, and so on, arrived asking, "Where is the Buddha? Where is the Blessed One? Where is the God of gods, the chief of men, the lion among men?"
Từ những nơi ấy, các vị vua, Bà-la-môn, v.v. tay cầm thức ăn, đồ uống, xe cộ, y phục, vòng hoa, hương liệu, dầu thoa, v.v. đến và hỏi: "Đức Phật ở đâu? Đức Thế Tôn ở đâu? Bậc Thầy của chư thiên, Bậc Cao Quý nhất trong loài người, Bậc Sư Tử trong loài người ở đâu?"
Bhagavantaṃ pariyesanti.
They searched for the Blessed One.
Họ tìm kiếm Đức Thế Tôn.
Sakaṭasatehipi paccaye āharitvā okāsaṃ alabhamānā samantā gāvutappamāṇampi sakaṭadhurena sakaṭadhuraṃ āhacca tiṭṭhanti ceva anuppavattanti ca andhakavindabrāhmaṇādayo viya.
Even with hundreds of carts laden with requisites, unable to find space, they stood and continuously followed, cart pole touching cart pole, even up to a gāvuta all around, just like the Brahmins of Andhakavinda and others.
Dù mang đến hàng trăm cỗ xe đầy vật phẩm, họ không tìm được chỗ để dâng cúng, nên họ đứng chen chúc nhau, bánh xe chạm bánh xe, khắp một gāvuta (khoảng 2.5 km), và tiếp tục đi theo, như các Bà-la-môn Andhakavinda và những người khác.
Sabbaṃ khandhake tesu tesu suttesu ca āgatanayena veditabbaṃ.
All this should be understood in the manner found in the Khandhaka and in various suttas.
Tất cả những điều này cần được hiểu theo cách đã được trình bày trong các phần Khandhaka và trong các kinh khác nhau.
So addasa ekacce adhunā pabbajite kulaputte apaccavekkhitvā āhāraṃ paribhuñjamāne.
He saw some newly ordained young men who were consuming food without due reflection.
Ngài thấy một số thiện nam tử mới xuất gia đang thọ dụng thức ăn mà không quán xét.
Disvānassa etadahosi – ‘‘mayā kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni pāramiyo pūrentena na cīvarādihetu pūritā, uttamaphalassa pana arahattassatthāya pūritā.
Upon seeing them, he thought: "My perfections (pāramī), perfected over four asaṅkhyeyyas and one hundred thousand aeons, were not fulfilled for the sake of robes and so on, but for the sake of the supreme fruit of Arahantship.
Khi thấy vậy, Ngài nghĩ: "Ta đã viên mãn các ba-la-mật trong bốn a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp không phải vì y phục, v.v., mà là vì quả tối thượng là A-la-hán.
Imepi bhikkhū mama santike pabbajantā na cīvarādihetu pabbajitā, arahattasseva pana atthāya pabbajitā.
These bhikkhus, too, who ordained in my presence, did not do so for the sake of robes and so on, but for the sake of Arahantship itself.
Những Tỳ-khưu này cũng xuất gia dưới sự chỉ dạy của Ta không phải vì y phục, v.v., mà là vì quả A-la-hán.
Te idāni asārameva sāraṃ anatthameva ca atthaṃ karontī’’ti evamassa dhammasaṃvego udapādi.
Now they are taking what is non-essential as essential, and what is detrimental as beneficial." Thus, a sense of urgency regarding the Dhamma (dhammasaṃvega) arose in him.
Thế mà bây giờ họ lại biến cái không cốt yếu thành cốt yếu, và cái không có lợi thành có lợi." Như vậy, sự xúc động về Pháp đã khởi lên nơi Ngài.
Tato cintesi – ‘‘sace pañcamaṃ pārājikaṃ paññapetuṃ sakkā abhavissa, apaccavekkhitāhāraparibhogo pañcamaṃ pārājikaṃ katvā paññapetabbo bhaveyya.
Then he reflected: "If it were possible to lay down a fifth pārājika, then consuming food without reflection should be laid down as a fifth pārājika.
Rồi Ngài suy nghĩ: "Nếu có thể chế định điều pārājika thứ năm, thì việc thọ dụng thức ăn mà không quán xét đáng lẽ phải được chế định thành pārājika thứ năm.
Na pana sakkā evaṃ kātuṃ, dhuvapaṭisevanaṭṭhānañhetaṃ sattānaṃ.
But it is not possible to do so, for this is a matter of constant use for beings.
Nhưng không thể làm như vậy, vì đây là điều mà chúng sinh thường xuyên thọ dụng.
Yathā pana kathite pañcamaṃ pārājikaṃ viya naṃ passissanti.
However, when spoken of, they will regard it as if it were a fifth pārājika.
Tuy nhiên, khi được giảng giải, họ sẽ xem nó như pārājika thứ năm.
Evaṃ dhammādāsaṃ saṃvaraṃ mariyādaṃ ṭhapessāmi, yaṃ āvajjitvā āvajjitvā anāgate bhikkhū cattāro paccaye paccavekkhitvā paribhuñjissantī’’ti.
In this way, I shall establish a mirror of Dhamma, a restraint, a boundary, reflecting upon which future bhikkhus will consume the four requisites after due reflection."
Ta sẽ thiết lập một giới luật như tấm gương Pháp, mà chư Tỳ-khưu trong tương lai sẽ quán xét đi quán xét lại bốn vật dụng và thọ dụng chúng."
Imāya aṭṭhuppattiyā imaṃ puttamaṃsūpamasuttantaṃ nikkhipi.
With this origin story, he set forth this Suttanta on the simile of the son's flesh.
Với sự kiện phát sinh này, Ngài đã thuyết giảng kinh ví dụ về thịt con trai này.
Tattha cattārome, bhikkhave, āhārātiādi heṭṭhā vuttatthameva.
In that sutta, the passage beginning, "Bhikkhus, there are these four foods" has the same meaning as explained before.
Trong đó, ý nghĩa của câu "Này chư Tỳ-khưu, có bốn loại thức ăn" v.v. đã được nói ở trên.
Cattāro pana āhāre vitthāretvā idāni tesu ādīnavaṃ dassetuṃ kathañca, bhikkhave, kabaḷīkāro āhāro daṭṭhabbotiādimāha?
Having elaborated on the four foods, the Blessed One then spoke the passage beginning, "And how, bhikkhus, should material food be regarded?" to show the danger (ādīnava) in them.
Sau khi đã giải thích rộng rãi về bốn loại thức ăn, bây giờ để chỉ ra những bất lợi trong chúng, Ngài đã nói câu "Này chư Tỳ-khưu, thức ăn đoàn thực cần được quán xét như thế nào?" v.v.
Tattha jāyampatikāti jāyā ceva pati ca.
Here, jāyampatikā means both wife and husband.
Trong đó, jāyampatikā có nghĩa là vợ và chồng.
Parittaṃ sambalanti puṭabhattasattumodakādīnaṃ aññataraṃ appamattakaṃ pātheyyaṃ.
Parittaṃ sambalaṃ means a small amount of provisions for the journey, such as rice in a leaf-packet, flour, or cakes.
Parittaṃ sambalaṃ có nghĩa là một ít lương thực mang theo trên đường, như cơm nắm, bột rang, bánh ngọt, v.v.
Kantāramagganti kantārabhūtaṃ maggaṃ, kantāre vā maggaṃ.
Kantāramaggaṃ means a path that has become a wilderness, or a path in the wilderness.
Kantāramaggaṃ có nghĩa là con đường hoang dã, hay con đường trong vùng hoang dã.
Kantāranti corakantāraṃ vāḷakantāraṃ amanussakantāraṃ nirudakakantāraṃ appabhakkhakantāranti pañcavidhaṃ.
Kantāraṃ (wilderness) is fivefold: a wilderness of robbers, a wilderness of wild animals, a wilderness of non-humans, a waterless wilderness, and a foodless wilderness.
Kantāraṃ có năm loại: vùng hoang dã có cướp, vùng hoang dã có thú dữ, vùng hoang dã có phi nhân, vùng hoang dã không có nước, và vùng hoang dã khan hiếm thức ăn.
Tesu yattha corabhayaṃ atthi, taṃ corakantāraṃ.
Among these, where there is fear of robbers, that is a wilderness of robbers.
Trong số đó, nơi nào có nguy hiểm từ cướp, đó là vùng hoang dã có cướp.
Yattha sīhabyagghādayo vāḷā atthi, taṃ vāḷakantāraṃ.
Where there are wild animals like lions and tigers, that is a wilderness of wild animals.
Nơi nào có thú dữ như sư tử, hổ, v.v., đó là vùng hoang dã có thú dữ.
Yattha balavāmukhayakkhiniādīnaṃ amanussānaṃ vasena bhayaṃ atthi, taṃ amanussakantāraṃ.
Where there is fear due to non-humans like powerful ogresses with voracious mouths, that is a wilderness of non-humans.
Nơi nào có nguy hiểm do phi nhân như quỷ Dạ-xoa miệng rộng mạnh mẽ, v.v., đó là vùng hoang dã có phi nhân.
Yattha pātuṃ vā nhāyituṃ vā udakaṃ natthi, taṃ nirudakakantāraṃ.
Where there is no water to drink or bathe, that is a waterless wilderness.
Nơi nào không có nước để uống hay để tắm, đó là vùng hoang dã không có nước.
Yattha khāditabbaṃ vā bhuñjitabbaṃ vā antamaso kandamūlādimattampi natthi, taṃ appabhakkhakantāraṃ nāma.
Where there is nothing to chew or eat, not even roots or tubers, that is called a foodless wilderness.
Nơi nào không có gì để ăn hay uống, dù chỉ là rễ củ, v.v., đó gọi là vùng hoang dã khan hiếm thức ăn.
Yattha panetaṃ pañcavidhampi bhayaṃ atthi, taṃ kantārameva.
And where all five types of danger exist, that is simply a wilderness.
Nơi nào có cả năm loại nguy hiểm này, đó chính là vùng hoang dã.
Taṃ panetaṃ ekāhadvīhatīhādivasena nittharitabbampi atthi, na taṃ idha adhippetaṃ.
However, there are also wildernesses that can be crossed in one, two, or three days, but these are not intended here.
Tuy nhiên, có những vùng hoang dã có thể vượt qua trong một, hai, ba ngày, v.v., nhưng đó không phải là ý nghĩa được đề cập ở đây.
Idha pana nirudakaṃ appabhakkhaṃ yojanasatikakantāraṃ adhippetaṃ.
Here, what is intended is a waterless, foodless wilderness stretching for a hundred yojanas.
Ở đây, ý nghĩa được đề cập là vùng hoang dã không có nước, khan hiếm thức ăn, dài một trăm do-tuần.
Evarūpe kantāre maggaṃ.
A path in such a wilderness.
Con đường trong vùng hoang dã như vậy.
Paṭipajjeyyunti chātakabhayena ceva rogabhayena ca rājabhayena ca upaddutā paṭipajjeyyuṃ ‘‘etaṃ kantāraṃ nittharitvā dhammikassa rañño nirupaddave raṭṭhe sukhaṃ vasissāmā’’ti maññamānā.
Paṭipajjeyyuṃ means they would proceed, afflicted by the fear of hunger, the fear of disease, and the fear of kings, thinking, "Having crossed this wilderness, we shall live happily in a peaceful kingdom under a righteous king."
Paṭipajjeyyuṃ có nghĩa là họ sẽ đi, bị hành hạ bởi nỗi sợ đói khát, nỗi sợ bệnh tật, và nỗi sợ vua chúa, nghĩ rằng: "Chúng ta sẽ vượt qua vùng hoang dã này và sống an lạc trong một quốc gia không có tai họa của một vị vua công chính."
Ayaṃ panettha bhūtamatthaṃ katvā ādito paṭṭhāya saṅkhepato atthavaṇṇanā – dve kira jāyampatikā puttaṃ gahetvā parittena pātheyyena yojanasatikaṃ kantāramaggaṃ paṭipajjiṃsu.
Herein, making the actual meaning clear from the beginning, is a brief commentary on the meaning: A husband and wife, it is said, taking their child and with scanty provisions, set out on a wilderness path a hundred yojanas long.
Đây là lời giải thích tóm tắt ý nghĩa thực tế, bắt đầu từ đầu: Có một cặp vợ chồng, cùng với đứa con trai của họ, lên đường đi qua một vùng hoang dã dài một trăm do-tuần với một ít lương thực.
Tesaṃ paññāsayojanāni gantvā pātheyyaṃ niṭṭhāsi, te khuppipāsāturā viraḷacchāyāyaṃ nisīdiṃsu.
After they had traveled fifty yojanas, their provisions ran out. Suffering from hunger and thirst, they sat down in sparse shade.
Sau khi đi được năm mươi do-tuần, lương thực của họ đã hết. Họ đói khát, ngồi dưới một bóng cây thưa thớt.
Tato puriso bhariyaṃ āha – ‘‘bhadde ito samantā paññāsayojanāni gāmo vā nigamo vā natthi.
Then the man said to his wife, "My dear, for fifty yojanas all around from here, there is no village or market town.
Bấy giờ, người chồng nói với vợ: "Này hiền thê, từ đây xung quanh năm mươi do-tuần không có làng mạc hay thị trấn nào cả.
Tasmā yaṃ taṃ purisena kātabbaṃ bahumpi kasigorakkhādikammaṃ, na dāni sakkā taṃ mayā kātuṃ, ehi maṃ māretvā upaḍḍhamaṃsaṃ khāditvā upaḍḍhaṃ pātheyyaṃ katvā puttena saddhiṃ kantāraṃ nittharāhī’’ti.
Therefore, that extensive work to be done by a man, such as ploughing and tending cattle—I am now unable to do it. Come, kill me, eat half the flesh, and making the other half into provisions, cross the wilderness with our son.'"
Vì vậy, những công việc nặng nhọc mà một người đàn ông phải làm, như cày cấy, chăn nuôi, v.v., bây giờ tôi không thể làm được. Em hãy giết tôi, ăn một nửa thịt, và dùng một nửa làm lương thực, rồi cùng con trai vượt qua vùng hoang dã này."
Puna sāpi taṃ āha – ‘‘sāmi mayā dāni yaṃ taṃ itthiyā kātabbaṃ bahumpi suttakantanādikammaṃ, taṃ kātuṃ na sakkā, ehi maṃ māretvā upaḍḍhamaṃsaṃ khāditvā upaḍḍhaṃ pātheyyaṃ katvā puttena saddhiṃ kantāraṃ nittharāhī’’ti.
Again, she too said to him, "Husband, that extensive work to be done by a woman, such as spinning thread, I am now unable to do. Come, kill me, eat half the flesh, and making the other half into provisions, cross the wilderness with our son."
Người vợ lại nói với chồng: "Này phu quân, bây giờ những công việc nặng nhọc mà một người phụ nữ phải làm, như xe chỉ, dệt vải, v.v., tôi không thể làm được. Anh hãy giết tôi, ăn một nửa thịt, và dùng một nửa làm lương thực, rồi cùng con trai vượt qua vùng hoang dã này."
Puna sopi taṃ āha – ‘‘bhadde mātugāmamaraṇena dvinnaṃ maraṇaṃ paññāyati.
Again, he too said to her, "Good woman, with the death of the mother, the death of two is foreseen.
Người chồng lại nói với vợ: "Này hiền thê, nếu người mẹ chết, thì hai người sẽ chết.
Na hi mando kumāro mātarā vinā jīvituṃ sakkoti.
The young boy cannot live without his mother.
Vì đứa trẻ còn nhỏ, không thể sống thiếu mẹ.
Yadi pana mayaṃ jīvāma.
But if we live,
Nếu chúng ta sống sót.
Puna dārakaṃ labheyyāma.
we might get another child.
Chúng ta có thể có con lần nữa.
Handa dāni puttakaṃ māretvā, maṃsaṃ gahetvā kantāraṃ nittharāmā’’ti.
Come now, let us kill our son, take his flesh, and cross the wilderness."
Thôi được, bây giờ chúng ta hãy giết đứa con trai, lấy thịt và vượt qua vùng hoang dã."
Tato mātā puttamāha – ‘‘tāta, pitusantikaṃ gacchā’’ti, so agamāsi.
Then the mother said to the son, "Dear boy, go to your father," and so he went.
Bấy giờ, người mẹ nói với con trai: "Con ơi, hãy đến với cha con." Đứa trẻ đã đi.
Athassa pitā, ‘‘mayā ‘puttakaṃ posessāmī’ti kasigorakkhādīhi anappakaṃ dukkhamanubhūtaṃ, na sakkomi ahaṃ puttaṃ māretuṃ, tvaṃyeva tava puttaṃ mārehī’’ti vatvā, ‘‘tāta mātusantikaṃ gacchā’’ti āha.
Then his father, saying, "Thinking, 'I will raise my son,' I have endured immense suffering through ploughing, tending cattle, and so on. I cannot kill my son. You yourself kill your son," said, "Dear boy, go to your mother."
Lúc đó, cha của đứa bé nói: "Ta đã chịu vô vàn khổ sở với việc cày cấy, chăn nuôi, v.v., để nuôi dưỡng con. Ta không thể giết con mình được. Chính con hãy giết con của con đi!" Rồi ông nói: "Con ơi, hãy đi đến chỗ mẹ con."
So agamāsi.
So he went.
Cậu bé liền đi đến chỗ mẹ.
Athassa mātāpi, ‘‘mayā puttaṃ patthentiyā govatakukkuravatadevatāyācanādīhipi tāva anappakaṃ dukkhamanubhūtaṃ, ko pana vādo kucchinā pariharantiyā?
Then his mother too, saying, "When I was wishing for a son, I endured immense suffering even through practices like the cow-vow and dog-vow, making pleas to deities, and so on; what then is to be said of carrying him in my womb?
Lúc đó, mẹ của đứa bé cũng nói: "Khi mong ước có con, ta đã chịu vô vàn khổ sở với các hạnh như hạnh bò, hạnh chó, và việc cầu khẩn chư thiên, v.v., huống chi là nỗi khổ khi mang thai mười tháng?
Na sakkomi ahaṃ puttaṃ māretu’’nti vatvā ‘‘tāta, pitusantikameva gacchā’’ti āha.
I cannot kill my son," said, "Dear boy, go to your father."
Ta không thể giết con mình được!" Rồi bà nói: "Con ơi, hãy đi đến chỗ cha con."
Evaṃ so dvinnamantarā gacchantoyeva mato.
Thus, while going between the two of them, he died.
Cứ như vậy, đứa bé đi đi lại lại giữa hai người rồi chết.
Te taṃ disvā paridevitvā vuttanayena maṃsāni gahetvā khādantā pakkamiṃsu.
Seeing him, they lamented, and in the manner described, they took the flesh and departed, eating as they went.
Họ thấy vậy liền than khóc, rồi theo cách đã nói, lấy thịt (của con) ăn và tiếp tục đi.
Tesaṃ so puttamaṃsāhāro navahi kāraṇehi paṭikūlattā neva davāya hoti, na madāya, na maṇḍanāya, na vibhūsanāya, kevalaṃ kantāranittharaṇatthāyeva hoti.
For them, that meal of their son's flesh, being repulsive for nine reasons, was not for amusement, nor for intoxication, nor for adornment, nor for beautification; it was solely for the purpose of crossing the wilderness.
Món ăn thịt con đó, do chín nguyên nhân mà đáng ghê tởm, nên không phải để vui chơi, không phải để kiêu ngạo, không phải để trang điểm, không phải để làm đẹp, mà chỉ thuần túy là để vượt qua sa mạc mà thôi.
Katamehi navahi kāraṇehi paṭikūloti ce?
If it is asked, "For which nine reasons was it repulsive?"
Do chín nguyên nhân nào mà đáng ghê tởm?
Sajātimaṃsatāya ñātimaṃsatāya puttamaṃsatāya piyaputtamaṃsatāya taruṇamaṃsatāya āmakamaṃsatāya abhogamaṃsatāya aloṇatāya adhūpitatāyāti.
It was because it was the flesh of one's own species, the flesh of a relative, the flesh of a son, the flesh of a beloved son, tender flesh, raw flesh, flesh not fit for consumption, unsalted, and unflavored.
Do là thịt đồng loại, do là thịt bà con, do là thịt con, do là thịt con yêu quý, do là thịt non, do là thịt sống, do là thịt không thể thọ dụng, do không có muối, do không được hun khói.
Evañhi te navahi kāraṇehi paṭikūlaṃ taṃ puttamaṃsaṃ khādantā na sārattā giddhamānasā hutvā khādiṃsu, majjhattabhāveyeva pana nicchandarāgaparibhoge ṭhitā khādiṃsu.
Thus, while eating that son's flesh, which was repulsive for nine reasons, they did not eat with attachment and greedy minds, but ate established in a state of neutral consumption, free from desire and passion.
Quả thật, khi ăn miếng thịt con đáng ghê tởm do chín nguyên nhân này, họ không ăn với tâm tham đắm, với tâm ham muốn mà ăn với tâm xả, không có tham ái.
Na aṭṭhinhārucammanissitaṭṭhānāni apanetvā thūlathūlaṃ varamaṃsameva khādiṃsu, hatthasampattaṃ maṃsameva pana khādiṃsu.
They did not remove the parts attached to bone, sinew, and skin to eat only the best, thick cuts of meat, but ate whatever flesh came to hand.
Họ không bỏ xương, gân, da để chỉ ăn những miếng thịt mập, ngon mà chỉ ăn những miếng thịt vừa tay.
Na yāvadatthaṃ kaṇṭhappamāṇaṃ katvā khādiṃsu, thokaṃ thokaṃ pana ekadivasaṃ yāpanamattameva khādiṃsu.
They did not eat their fill up to their throats as much as they wished, but ate just enough, little by little, to sustain themselves for one day.
Họ không ăn no đến cổ họng mà chỉ ăn từng chút một, vừa đủ để sống qua ngày.
Na aññamaññaṃ maccharāyantā khādiṃsu, vigatamaccheramalena pana parisuddheneva cetasā khādiṃsu.
They did not eat while being envious of one another, but ate with a pure mind, free from the stain of stinginess.
Họ không ăn với tâm ganh tỵ lẫn nhau mà ăn với tâm trong sạch, không có cấu uế ganh tỵ.
Na aññaṃ kiñci migamaṃsaṃ vā moramaṃsādīnaṃ vā aññataraṃ khādāmāti sammūḷhā khādiṃsu, piyaputtamaṃsabhāvaṃ pana jānantāva khādiṃsu.
They did not eat confusedly, thinking, "We are eating some other kind of venison or some other meat like that of a peacock," but ate knowing it to be the flesh of their own dear son.
Họ không ăn với tâm mê muội rằng "Chúng ta đang ăn thịt thú rừng hay thịt công, v.v." mà biết rõ đó là thịt con yêu quý rồi ăn.
Na ‘‘aho vata mayaṃ punapi evarūpaṃ puttamaṃsaṃ khādeyyāmā’’ti patthanaṃ katvā khādiṃsu, patthanaṃ pana vītivattāva hutvā khādiṃsu.
They did not eat making a wish, "Oh, may we eat such son's flesh again!" but ate having overcome such a wish.
Họ không ăn với ước nguyện rằng "Ước gì chúng ta lại được ăn thịt con như thế này nữa!" mà ăn với tâm vượt thoát mọi ước nguyện.
Na ‘‘ettakaṃ kantāre khāditvā avasiṭṭhaṃ kantāraṃ atikkamma loṇambilādīhi yojetvā khādissāmā’’ti sannidhiṃ akaṃsu, kantārapariyosāne pana ‘‘pure mahājano passatī’’ti bhūmiyaṃ vā nikhaṇiṃsu, agginā vā jhāpayiṃsu.
They did not store it up thinking, "After eating this much in the wilderness, we will cross the rest of the wilderness and eat the remainder with salt, sour fruits, and so on," but at the end of the wilderness, thinking, "The townspeople will see it," they either buried it in the ground or burned it in a fire.
Họ không có ý định "Ăn chừng này trong sa mạc, còn lại sẽ vượt qua sa mạc rồi trộn với muối, me, v.v., mà ăn" mà khi đến cuối sa mạc, họ hoặc chôn xuống đất vì sợ "người đời sẽ thấy", hoặc đốt bằng lửa.
Na ‘‘koci añño amhe viya evarūpaṃ puttamaṃsaṃ khādituṃ na labhatī’’ti mānaṃ vā dappaṃ vā akaṃsu, nihatamānā pana nihatadappā hutvā khādiṃsu.
They did not feel pride or arrogance, thinking, "No one else gets to eat such son's flesh as we do," but ate with their pride and arrogance subdued.
Họ không có tâm kiêu mạn hay ngạo mạn rằng "Không ai khác được ăn thịt con như chúng ta" mà ăn với tâm đã loại bỏ kiêu mạn và ngạo mạn.
‘‘Kiṃ iminā aloṇena anambilena adhūpitena duggandhenā’’ti na hīḷetvā khādiṃsu, hīḷanaṃ pana vītivattā hutvā khādiṃsu.
They did not eat while disparaging it, thinking, "What is the use of this unsalted, unsour, unflavored, foul-smelling thing?" but ate having overcome disparagement.
Họ không chê bai rằng "Thịt này không muối, không me, không hun khói, hôi thối thì có ích gì" mà ăn với tâm đã vượt thoát mọi sự chê bai.
Na ‘‘tuyhaṃ bhāgo mayhaṃ bhāgo tava putto mama putto’’ti aññamaññaṃ atimaññiṃsu.
They did not look down on each other, thinking, "This is your portion, this is my portion; your son, my son."
Họ không khinh thường lẫn nhau rằng "Phần của anh, phần của tôi, con của anh, con của tôi."
Samaggā pana sammodamānā hutvā khādiṃsu.
Instead, they ate in harmony and with mutual gladness.
Mà họ ăn với tâm hòa hợp và vui vẻ.
Imaṃ nesaṃ evarūpaṃ nicchandarāgādiparibhogaṃ sampassamāno satthā bhikkhusaṅghampi taṃ kāraṇaṃ anujānāpento taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, api nu te davāya vā āhāraṃ āhāreyyuntiādimāha.
Seeing this kind of consumption of theirs, which was free from desire, passion, and so on, the Teacher, intending to permit that same principle to the community of bhikkhus, said, "What do you think, bhikkhus? Would they eat that food for amusement..." and so on.
Khi thấy cách thọ dụng không có tham ái của họ như vậy, Đức Bổn Sư đã dạy chư Tỳ-khưu Tăng về nguyên nhân đó, bắt đầu bằng câu: "Này các Tỳ-khưu, các ông nghĩ sao, phải chăng họ thọ dụng món ăn đó để vui chơi, v.v.?"
Tattha davāya vātiādīni visuddhimagge (visuddhi. 1.18) vitthāritāneva.
Therein, "for amusement..." and so on has been explained in detail in the Visuddhimagga.
Trong đó, các từ "để vui chơi, v.v." đã được giải thích chi tiết trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhi. 1.18).
Kantārassāti nittiṇṇāvasesassa kantārassa.
Of the wilderness means of the remaining part of the wilderness to be crossed.
"Của sa mạc" nghĩa là của phần sa mạc còn lại đã được vượt qua.
Yathā ca te na aññamaññaṃ maccharāyantā khādiṃsu, vigatamalamaccherena pana parisuddheneva cetasā khādiṃsu, evameva piṇḍapātaṃ labhitvā amaccharāyitvā ‘‘imaṃ sabbaṃ gaṇhantassa sabbaṃ dassāmi, upaḍḍhaṃ gaṇhantassa upaḍḍhaṃ, sace gahitāvaseso bhavissati, attanā paribhuñjissāmī’’ti sāraṇīyadhamme ṭhiteneva paribhuñjitabbo.
Just as they ate without begrudging each other, but with a pure mind free from defilement and stinginess, so too, having received almsfood, one should partake of it, without being stingy, by abiding in the conciliatory (sāraṇīya) principle: "I will give all of this to him who takes all; I will give half to him who takes half; if there is any left after it has been taken, I will consume it myself."
Và cũng như họ không ăn với tâm ganh tỵ lẫn nhau mà ăn với tâm trong sạch, không có cấu uế ganh tỵ. Cũng vậy, khi nhận được vật thực khất thực, không nên ganh tỵ mà nên thọ dụng với tâm an trú trong các pháp hòa kính, nghĩ rằng: "Nếu ai muốn nhận tất cả, ta sẽ cho tất cả; nếu ai muốn nhận một nửa, ta sẽ cho một nửa; nếu còn lại sau khi đã cho, ta sẽ thọ dụng."
Yathā ca te na ‘‘aññaṃ kiñci mayaṃ migamaṃsaṃ vā moramaṃsādīnaṃ vā aññataraṃ khādāmā’’ti sammūḷhā khādiṃsu, piyaputtamaṃsabhāvaṃ pana jānantāva khādiṃsu, evameva piṇḍapātaṃ labhitvā ‘‘ahaṃ khādāmi bhuñjāmī’’ti attūpaladdhisammohaṃ anuppādetvā ‘‘kabaḷīkārāhāro na jānāti ‘cātumahābhūtikakāyaṃ vaḍḍhemī’ti, kāyopi na jānāti ‘kabaḷīkārāhāro maṃ vaḍḍhetī’’’ti, evaṃ sammohaṃ pahāya paribhuñjitabbo.
And just as they did not eat the flesh, bewildered, thinking, "We are eating some other kind of meat, either deer meat or peacock meat, or some other type," but rather ate knowing it was the flesh of their beloved son; in the same way, having received almsfood, one should not produce the delusion of self-perception, thinking, "I eat, I consume," but rather, dismissing such delusion, thinking, "this physical food does not know, 'I make the body consisting of the four great elements grow,' and the body also does not know, 'physical food makes me grow'," one should consume the food, having abandoned such delusion.
Và cũng như họ không ăn với tâm mê muội rằng "Chúng ta đang ăn thịt thú rừng hay thịt công, v.v." mà biết rõ đó là thịt con yêu quý rồi ăn. Cũng vậy, khi nhận được vật thực khất thực, không nên khởi lên sự mê muội chấp ngã rằng "Tôi ăn, tôi thọ dụng" mà nên từ bỏ sự mê muội đó, nghĩ rằng: "Món ăn vật chất không biết 'Ta đang nuôi dưỡng thân tứ đại', và thân cũng không biết 'Món ăn vật chất đang nuôi dưỡng ta'." Món ăn nên được thọ dụng như vậy.
Satisampajaññavasenāpi cesa asammūḷheneva hutvā paribhuñjitabbo.
And this food should be consumed with mindfulness and clear comprehension, without bewilderment.
Và món ăn này nên được thọ dụng với tâm không mê muội, nhờ có chánh niệm và tỉnh giác.
Imaṃ ovādaṃ anussarantena catūsu paccayesu yaṃ yaṃ labhati, tato tato attano yāpanamattaṃ gahetvā, sesaṃ sabrahmacārīnaṃ vissajjetvā sannidhiṃ parivajjantena paribhuñjitabbo.
Recalling this instruction, whatever one receives among the four requisites, one should take only what is sufficient for one's sustenance, distribute the rest to one's fellow renunciants, and consume it, avoiding storage.
Hãy nhớ lời giáo huấn này, bất cứ vật dụng nào trong bốn món vật dụng mà vị ấy nhận được, hãy lấy đủ phần để duy trì sự sống của mình, phần còn lại hãy phân phát cho các vị đồng Phạm hạnh, và hãy thọ dụng bằng cách tránh tích trữ.
Yathā ca te na ‘‘koci añño amhe viya evarūpaṃ puttamaṃsaṃ khādituṃ na labhatī’’ti mānaṃ vā dappaṃ vā akaṃsu, nihatamānā pana nihatadappā hutvā khādiṃsu, evameva paṇītabhojanaṃ labhitvā ‘‘ahamasmi lābhī cīvarapiṇḍapātādīna’’nti na māno vā dappo vā kātabbo.
And just as they did not show conceit or arrogance, thinking, "No one else like us gets to eat such son's flesh," but rather ate having humbled their conceit and arrogance; in the same way, having received delicious food, one should not have conceit or arrogance, thinking, "I am fortunate to receive robes, almsfood, and so forth."
Và cũng như họ, không hề có sự kiêu mạn hay ngạo mạn rằng: "Không ai khác ngoài chúng ta được ăn thịt con như thế này," mà họ đã ăn với tâm khiêm tốn, không ngạo mạn. Cũng vậy, khi nhận được món ăn ngon, không nên có tâm kiêu mạn hay ngạo mạn rằng: "Ta là người có được y phục, đồ ăn khất thực và các thứ khác."
‘‘Nāyaṃ pabbajjā cīvarādihetu, arahattahetu panāyaṃ pabbajjā’’ti paccavekkhitvā nihatamānadappeneva paribhuñjitabbo.
Reflecting, "This holy life is not for the sake of robes and so forth; this holy life is for the sake of Arahantship," one should consume the food with conceit and arrogance eradicated.
Hãy quán xét rằng: "Sự xuất gia này không phải vì y phục hay các thứ khác, mà sự xuất gia này là vì A-la-hán quả," và hãy thọ dụng với tâm khiêm tốn, không ngạo mạn.
Pariññāteti ñātapariññā tīraṇapariññā pahānapariññāti imāhi tīhi pariññāhi pariññāte.
Pariññāte (comprehended) means comprehended by these three types of comprehension: comprehension by knowing, comprehension by scrutinizing, and comprehension by abandoning.
Đã thấu triệt – tức là đã thấu triệt bằng ba sự thấu triệt này: sự thấu triệt bằng tri kiến (ñātapariññā), sự thấu triệt bằng thẩm sát (tīraṇapariññā), và sự thấu triệt bằng đoạn trừ (pahānapariññā).
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Idha bhikkhu ‘‘kabaḷīkārāhāro nāma ayaṃ savatthukavasena ojaṭṭhamakarūpaṃ hoti, ojaṭṭhamakarūpaṃ kattha paṭihaññati?
Here, a bhikkhu understands: “This physical food, kabaḷīkārāhāra, in terms of its supporting substance, is ojaṭṭhamakarūpa (material form having nutritive essence as its eighth component). Where does ojaṭṭhamakarūpa strike?
Ở đây, một Tỳ-kheo nhận biết rằng: "Thức ăn đoàn thực này, xét về phương diện căn bản, là sắc pháp có tám yếu tố (ojaṭṭhamakarūpa), với tinh chất dinh dưỡng (oja) là yếu tố thứ tám. Sắc pháp có tám yếu tố này đụng chạm vào đâu?
Jivhāpasāde, jivhāpasādo kinnissito?
At the tongue-sensitivity (jivhāpasāda). What does tongue-sensitivity depend on?
Vào lưỡi căn (jivhāpasāda). Lưỡi căn nương tựa vào đâu?
Catumahābhūtanissito.
It depends on the four great elements.
Nương tựa vào Tứ đại (catumahābhūta)."
Iti ojaṭṭhamakaṃ jivhāpasādo tassa paccayāni mahābhūtānīti ime dhammā rūpakkhandho nāma, taṃ pariggaṇhato uppannā phassapañcamakā dhammā cattāro arūpakkhandhā.
Thus, the ojaṭṭhamaka, the tongue-sensitivity, and its causal great elements—these phenomena are called the rūpakkhandha (form aggregate). For one who comprehends that, the phenomena with contact (phassa) as the fifth, which arise, are the four arūpakkhandhas (non-form aggregates).
"Như vậy, sắc pháp có tám yếu tố, lưỡi căn, và Tứ đại là các duyên của nó – những pháp này được gọi là sắc uẩn (rūpakkhandha). Khi vị ấy thấu triệt sắc uẩn này, bốn uẩn vô sắc (arūpakkhandha) là các pháp có xúc (phassa) là thứ năm, phát sinh."
Iti sabbepime pañcakkhandhā saṅkhepato nāmarūpamattaṃ hotī’’ti pajānāti.
Thus, all these five aggregates, in brief, are merely nāmarūpa (mind-and-matter),” so he discerns.
"Như vậy, tất cả năm uẩn này, tóm lại, chỉ là danh sắc (nāmarūpa)." Vị ấy nhận biết như thế.
So te dhamme sarasalakkhaṇato vavatthapetvā tesaṃ paccayaṃ pariyesanto anulomapaṭilomaṃ paṭiccasamuppādaṃ passati.
Having delimited these phenomena by their intrinsic characteristics, and seeking their conditions, he sees the dependent origination in both forward and reverse order.
Vị ấy phân định các pháp ấy theo đặc tính riêng của chúng, và khi tìm kiếm duyên của chúng, vị ấy thấy được duyên khởi (paṭiccasamuppāda) theo chiều thuận và nghịch.
Ettāvatānena kabaḷīkārāhāramukhena sappaccayassa nāmarūpassa yāthāvato diṭṭhattā kabaḷīkārāhāro ñātapariññāya pariññāto hoti.
To that extent, by having truly seen nāmarūpa with its conditions through the gateway of physical food, physical food is comprehended by ñātapariññā (comprehension by knowing).
Đến đây, thức ăn đoàn thực đã được thấu triệt bằng sự thấu triệt bằng tri kiến (ñātapariññā) do vị ấy đã thấy danh sắc cùng với các duyên của nó một cách chân thật qua phương tiện thức ăn đoàn thực.
So tadeva sappaccayaṃ nāmarūpaṃ aniccaṃ dukkhaṃ anattāti tīṇi lakkhaṇāni āropetvā sattannaṃ anupassanānaṃ vasena sammasati.
He then applies that very nāmarūpa with its conditions to the three characteristics—impermanent, suffering, and non-self—and contemplates it by means of the seven anupassanās.
Vị ấy quán sát chính danh sắc cùng với các duyên ấy là vô thường (anicca), khổ (dukkha), vô ngã (anattā), bằng cách áp dụng ba đặc tính (tilakkhaṇa) và theo bảy sự quán chiếu (anupassanā).
Ettāvatānena so tilakkhaṇapaṭivedhasammasanañāṇasaṅkhātāya tīraṇapariññāya pariññāto hoti.
To that extent, it is comprehended by him through tīraṇapariññā (comprehension by scrutinizing), which is the knowledge of contemplation that penetrates the three characteristics.
Đến đây, thức ăn đoàn thực đã được thấu triệt bằng sự thấu triệt bằng thẩm sát (tīraṇapariññā), tức là trí tuệ thẩm sát thấu hiểu ba đặc tính.
Tasmiṃyeva nāmarūpe chandarāgāvakaḍḍhanena anāgāmimaggena parijānatā pahānapariññāya pariññāto hotīti.
By knowing that very nāmarūpa through the anāgāmimagga (Non-returner’s Path) by eliminating craving and attachment (chandarāga), it is comprehended by pahānapariññā (comprehension by abandoning).
Và khi vị ấy đoạn trừ tham ái (chandarāga) đối với chính danh sắc ấy bằng A-na-hàm Đạo (anāgāmimagga), thức ăn đoàn thực đã được thấu triệt bằng sự thấu triệt bằng đoạn trừ (pahānapariññā).
Pañcakāmaguṇikoti pañcakāmaguṇasambhavo rāgo pariññāto hoti.
Pañcakāmaguṇiko means that craving (rāga) arising from the five sense-pleasures (pañcakāmaguṇa) is comprehended.
Năm dục lạc – tức là tham ái (rāga) phát sinh từ năm dục lạc đã được thấu triệt.
Ettha pana tisso pariññā ekapariññā sabbapariññā mūlapariññāti.
Here, there are three types of comprehension: single comprehension, total comprehension, and root comprehension.
Ở đây, có ba loại thấu triệt: thấu triệt đơn nhất (ekapariññā), thấu triệt toàn diện (sabbapariññā), và thấu triệt gốc rễ (mūlapariññā).
Katamā ekapariññā?
What is single comprehension?
Thế nào là sự thấu triệt đơn nhất?
Yo bhikkhu jivhādvāre ekarasataṇhaṃ parijānāti, tena pañcakāmaguṇiko rāgo pariññātova hotīti.
The bhikkhu who comprehends the single craving for taste at the tongue-door, for him the craving arising from the five sense-pleasures is comprehended.
Vị Tỳ-kheo nào thấu triệt tham ái vị giác đơn nhất nơi cửa lưỡi, thì tham ái năm dục lạc của vị ấy đã được thấu triệt.
Tassāyeva tattha uppajjanato.
Because it is that very craving that arises there.
Vì chính tham ái đó phát sinh ở đó.
Sāyeva hi taṇhā cakkhudvāre uppannā rūparāgo nāma hoti, sotadvārādīsu uppannā saddarāgādayo.
Indeed, that very craving, when arisen at the eye-door, is called craving for forms (rūparāga); when arisen at the ear-door and so forth, it is called craving for sounds and so forth.
Thật vậy, chính tham ái đó, khi phát sinh ở cửa mắt, được gọi là tham ái sắc (rūparāga); khi phát sinh ở cửa tai và các cửa khác, được gọi là tham ái âm thanh (saddarāga) và các loại khác.
Iti yathā ekasseva corassa pañcamagge hanato ekasmiṃ magge gahetvā sīse chinne pañcapi maggā khemā honti, evaṃ jivhādvāre rasataṇhāya pariññātāya pañcakāmaguṇiko rāgo pariññāto hotīti ayaṃ ekapariññā nāma.
Just as when one robber is executed at the fifth path, by seizing him at one path and cutting off his head, all five paths become safe, so too, when craving for taste at the tongue-door is fully understood, the passion connected with the five sense-pleasures is fully understood. This is called "single full understanding" (ekapariññā).
Như vậy, cũng như khi một tên trộm duy nhất cướp bóc trên năm con đường, nếu bị bắt trên một con đường và bị chém đầu, thì cả năm con đường đều trở nên an toàn. Tương tự, khi tham ái vị giác ở cửa lưỡi đã được thấu triệt, thì tham ái năm dục lạc cũng đã được thấu triệt. Đây được gọi là sự thấu triệt đơn nhất.
Katamā sabbapariññā?
What is complete full understanding (sabbapariññā)?
Thế nào là sự thấu triệt toàn diện?
Patte pakkhittapiṇḍapātasmiñhi ekasmiṃyeva pañcakāmaguṇikarāgo labbhati.
Indeed, the passion associated with the five sense-pleasures can be found even in a single lump of alms food placed in the bowl.
Trong một phần đồ ăn khất thực được đặt vào bát, tham ái năm dục lạc đều được tìm thấy.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Parisuddhaṃ tāvassa vaṇṇaṃ olokayato rūparāgo hoti, uṇhe sappimhi tattha āsiñcante paṭapaṭāti saddo uṭṭhahati, tathārūpaṃ khādanīyaṃ vā khādantassa murumurūti saddo uppajjati, taṃ assādayato saddarāgo.
When one first looks at its pure color, there arises passion for forms. When hot ghee is poured onto it, a sizzling sound (paṭapaṭāti) arises. Or when one eats such edible food, a crunching sound (murumurūti) arises; when one delights in that sound, there is passion for sounds.
Trước hết, khi vị ấy nhìn màu sắc tinh khiết của nó, có tham ái sắc (rūparāga). Khi bơ nóng được rót vào đó, âm thanh "patapaṭā" phát ra; hoặc khi ăn món ăn vặt như vậy, âm thanh "murumurū" phát ra. Khi vị ấy thích thú âm thanh đó, có tham ái âm thanh (saddarāga).
Jīrakādivasagandhaṃ assādentassa gandharāgo, sādurasavasena rasarāgo.
When one delights in the smell of cumin and so on, there is passion for odors; through delightful tastes, there is passion for tastes.
Khi vị ấy thích thú mùi hương của thì là và các loại khác, có tham ái hương (gandharāga); khi vị ấy thích thú vị ngon, có tham ái vị (rasarāga).
Mudubhojanaṃ phassavantanti assādayato phoṭṭhabbarāgo.
When one delights in soft food thinking it has a pleasant touch, there is passion for tangibles.
Khi vị ấy thích thú món ăn mềm mại là có sự xúc chạm dễ chịu, có tham ái xúc (phoṭṭhabbarāga).
Iti imasmiṃ āhāre satisampajaññena pariggahetvā nicchandarāgaparibhogena paribhutte sabbopi so pariññāto hotīti ayaṃ sabbapariññā nāma.
Thus, when this food is partaken of, having been grasped with mindfulness and clear comprehension, and consumed without desire and passion, all of that* is fully understood. This is called "complete full understanding".
Như vậy, khi món ăn này được thấu triệt bằng chánh niệm và tỉnh giác, và được thọ dụng mà không có tham ái, thì tất cả tham ái đó đều được thấu triệt. Đây được gọi là sự thấu triệt toàn diện.
Katamā mūlapariññā?
What is root full understanding (mūlapariññā)?
Thế nào là sự thấu triệt gốc rễ?
Pañcakāmaguṇikarāgassa hi kabaḷīkārāhāro mūlaṃ.
Indeed, nutriment as physical food (kabaḷīkārāhāra) is the root of the passion associated with the five sense-pleasures.
Thức ăn đoàn thực là gốc rễ của tham ái năm dục lạc.
Tasmiṃ sati tassuppattito.
Because it arises when that* is present.
Vì khi có thức ăn đó, tham ái đó mới phát sinh.
Brāhmaṇatissabhaye kira dvādasa vassāni jāyampatikānaṃ upanijjhānacittaṃ nāma nāhosi.
During the famine of Brāhmaṇatissa, it is said that for twelve years, there was no such thing as a "gazing-with-lust mind" between husbands and wives.
Người ta nói rằng, trong nạn đói Brāhmaṇatissa, trong mười hai năm, không hề có tâm ý nhìn nhau với dục vọng giữa vợ chồng.
Āhāramandatāya.
Due to the scarcity of food.
Vì thiếu thốn thực phẩm.
Bhaye pana vūpasante yojanasatiko tambapaṇṇidīpo dārakānaṃ jātamaṅgalehi ekamaṅgalo ahosi.
But when the famine subsided, the island of Tambapaṇṇi, a hundred leagues in extent, became as festive as a single childbirth ceremony for children.
Nhưng khi mối đe dọa đã lắng xuống, đảo Tambapaṇṇī rộng một trăm do-tuần đã trở thành một lễ hội duy nhất với các lễ mừng sinh nhật của trẻ em.
Iti mūlabhūte āhāre pariññāte pañcakāmaguṇiko rāgo pariññātova hotīti ayaṃ mūlapariññā nāma.
Thus, when the food, which is the root, is fully understood, the passion associated with the five sense-pleasures is also fully understood. This is called "root full understanding".
Do đó, khi thực phẩm căn bản đã được hiểu biết viên mãn (pariññāta), thì tham ái đối với năm dục trần cũng được hiểu biết viên mãn. Đây gọi là Mūlapariññā (sự hiểu biết viên mãn về căn bản).
Dutiye niccammāti khurato paṭṭhāya yāva siṅgamūlā sakalasarīrato uddālitacammā kiṃsukarāsivaṇṇā.
In the second, "skinless" means a cow whose hide has been ripped off from the hoofs up to the root of the horns, resembling the color of a heap of palāsa flowers.
Trong phần thứ hai, không có da (niccammā) nghĩa là con bò bị lột da toàn thân từ móng đến gốc sừng, có màu sắc như một đống hoa kiṃsuka.
Kasmā pana aññaṃ hatthiassagoṇādiupamaṃ agahetvā niccammagāvūpamā gahitāti?
Why, then, was the simile of a skinless cow taken, without taking other similes of elephants, horses, oxen, and so on?
Tại sao không lấy ví dụ khác như voi, ngựa, bò đực, mà lại lấy ví dụ con bò cái không có da?
Titikkhituṃ asamatthabhāvadīpanatthaṃ.
To illustrate the inability to endure.
Để chỉ ra sự không có khả năng chịu đựng.
Mātugāmo hi uppannaṃ dukkhavedanaṃ titikkhituṃ adhivāsetuṃ na sakkoti, evameva phassāhāro abalo dubbaloti dassanatthaṃ sadisameva upamaṃ āhari.
Indeed, a woman cannot endure or tolerate an arisen painful feeling; similarly, to show that the nutriment of contact (phassāhāra) is weak and feeble, the simile that is exactly comparable was given.
Thật vậy, một người phụ nữ không thể chịu đựng được cảm thọ khổ đã phát sinh; cũng vậy, để chỉ ra rằng xúc thực là yếu ớt và suy nhược, Đức Phật đã đưa ra một ví dụ tương tự.
Kuṭṭanti silākuṭṭādīnaṃ aññataraṃ.
"Wall" means any of the stone walls, etc.
Tường (kuṭṭaṃ) là một trong các loại tường đá, v.v.
Kuṭṭanissitā pāṇā nāma uṇṇanābhisarabūmūsikādayo.
Creatures "dependent on the wall" are spiders, lizards, house-geckos, mice, and so on.
Các loài sinh vật nương tựa vào tường (kuṭṭanissitā) là nhện, tắc kè, thằn lằn, chuột, v.v.
Rukkhanissitāti uccāliṅgapāṇakādayo.
"Dependent on trees" are small worms and so on.
Nương tựa vào cây (rukkhanissitā) là các loài côn trùng nhỏ như ve sầu, v.v.
Udakanissitāti macchasuṃsumārādayo.
"Dependent on water" are fish, crocodiles, and so on.
Nương tựa vào nước (udakanissitā) là cá, cá sấu, v.v.
Ākāsanissitāti ḍaṃsamakasakākakulalādayo.
"Dependent on space" are gnats, mosquitoes, crows, kites, and so on.
Nương tựa vào không trung (ākāsanissitā) là ruồi, muỗi, quạ, diều hâu, v.v.
Khādeyyunti luñcitvā khādeyyuṃ.
"Would eat" means would pluck out and eat.
Sẽ ăn (khādeyyuṃ) nghĩa là sẽ cắn xé mà ăn.
Sā tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne taṃ taṃṭhānasannissayamūlikaṃ pāṇakhādanabhayaṃ sampassamānā neva attano sakkārasammānaṃ, na piṭṭhiparikammasarīrasambāhanauṇhodakāni icchati, evameva bhikkhu phassāhāramūlakaṃ kilesapāṇakakhādanabhayaṃ sampassamāno tebhūmakaphassena anatthiko hoti.
That cow, seeing the danger of being eaten by insects rooted in the dependency on that specific place in each respective location, desires neither honor and respect for herself, nor back-scratching, body-massage, or warm water. Similarly, a bhikkhu, seeing the danger of being consumed by the insects of defilements rooted in the nutriment of contact, is disinclined towards contact of the three realms.
Con bò cái đó, khi nhìn thấy mối nguy bị các loài côn trùng ăn thịt nương tựa vào các nơi đó, không mong muốn được tôn kính, trọng vọng, cũng không mong muốn được xoa bóp lưng, xoa bóp thân thể, hay nước nóng; cũng vậy, một Tỳ-khưu, khi nhìn thấy mối nguy bị các loài côn trùng phiền não ăn thịt, có cội rễ từ xúc thực, thì không còn ham muốn xúc thực trong ba cõi.
Phasse, bhikkhave, āhāre pariññāteti tīhi pariññāhi pariññāte.
"When the nutriment of contact, bhikkhus, is fully understood" means fully understood by the three full understandings.
Này các Tỳ-khưu, khi xúc thực đã được hiểu biết viên mãn (Phasse, bhikkhave, āhāre pariññāte) nghĩa là đã được hiểu biết viên mãn bằng ba loại hiểu biết viên mãn (pariññā).
Idhāpi tisso pariññā.
Here too, there are three full understandings.
Ở đây cũng có ba loại hiểu biết viên mãn.
Tattha ‘‘phasso saṅkhārakkhandho, taṃsampayuttā vedanā vedanākkhandho, saññā saññākkhandho, cittaṃ viññāṇakkhandho, tesaṃ vatthārammaṇāni rūpakkhandho’’ti evaṃ sappaccayassa nāmarūpassa yāthāvato dassanaṃ ñātapariññā.
Among them, "contact (phassa) is the aggregate of mental formations (saṅkhārakkhandha), feeling (vedanā) associated with that is the aggregate of feeling (vedanākkhandha), perception (saññā) is the aggregate of perception (saññākkhandha), consciousness (citta) is the aggregate of consciousness (viññāṇakkhandha), and their bases and objects are the aggregate of form (rūpakkhandha)"; seeing dependent mind and matter as they truly are in this way is "full understanding through knowledge" (ñātapariññā).
Trong đó, sự thấy biết đúng như thật về danh sắc có duyên, như “xúc là hành uẩn, thọ tương ưng với xúc là thọ uẩn, tưởng là tưởng uẩn, ý là thức uẩn, và vật sở y cùng đối tượng của chúng là sắc uẩn,” đó là Ñātapariññā (sự hiểu biết viên mãn về sự nhận thức).
Tattheva tilakkhaṇaṃ āropetvā sattannaṃ anupassanānaṃ vasena aniccādito tulanaṃ tīraṇapariññā.
Imposing the three characteristics (tilakkhaṇa) on that very mind-and-matter, and weighing it as impermanent and so on, through the seven contemplations, is "full understanding through investigation" (tīraṇapariññā).
Sự cân nhắc theo vô thường, v.v., bằng cách áp dụng ba đặc tính (tilakkhaṇa) vào chính danh sắc đó, theo bảy loại quán chiếu, đó là Tīraṇapariññā (sự hiểu biết viên mãn về sự thẩm định).
Tasmiṃyeva pana nāmarūpe chandarāganikkaḍḍhano arahattamaggo pahānapariññā.
And in that very mind-and-matter, the Arahantship path, which extracts desire and passion, is "full understanding through abandonment" (pahānapariññā).
Còn đạo A-la-hán, đoạn trừ tham ái (chandarāga) trong chính danh sắc đó, đó là Pahānapariññā (sự hiểu biết viên mãn về sự đoạn trừ).
Tisso vedanāti evaṃ phassāhāre tīhi pariññāhi pariññāte tisso vedanā pariññātāva honti tammūlakattā taṃsampayuttattā ca.
"Three feelings" means, when the nutriment of contact is fully understood by these three full understandings, the three feelings are also fully understood, because they are rooted in it and associated with it.
Ba loại cảm thọ (tisso vedanā) nghĩa là khi xúc thực đã được hiểu biết viên mãn bằng ba loại hiểu biết viên mãn như vậy, thì ba loại cảm thọ cũng được hiểu biết viên mãn, vì chúng có cội rễ từ đó và tương ưng với đó.
Iti phassāhāravasena desanā yāva arahattā kathitā.
Thus, the teaching in terms of the nutriment of contact has been spoken up to Arahantship.
Như vậy, bài giảng này, dựa trên xúc thực, đã được thuyết giảng cho đến A-la-hán.
Dutiyāhāro.
Second Nutriment.
Thực phẩm thứ hai.
64. Catutthe rāgotiādīni lobhasseva nāmāni.
64. In the fourth, lust, and so on, are names for greed itself.
64. Trong phần thứ tư, rāgo, v.v., là các tên gọi của tham (lobha).
So hi rañjanavasena rāgo, nandanavasena nandī, taṇhāyanavasena taṇhāti vuccati.
For it is called rāga by way of lusting, nandī by way of delighting, and taṇhā by way of craving.
Thật vậy, nó được gọi là rāga (tham ái) theo nghĩa làm cho dính mắc, nandī (hỷ) theo nghĩa làm cho vui thích, và taṇhā (khát ái) theo nghĩa khao khát.
Patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ virūḷhanti kammaṃ javāpetvā paṭisandhiākaḍḍhanasamatthatāya patiṭṭhitañceva virūḷhañca.
Consciousness is established there and has grown: Having impelled kamma, it is both established and grown through its capacity to draw in rebirth-linking.
Thức đã an trú và tăng trưởng ở đó (patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ virūḷhaṃ) nghĩa là thức đã an trú và tăng trưởng, có khả năng kéo theo sự tái sinh bằng cách khiến nghiệp trổ quả.
Yatthāti tebhūmakavaṭṭe bhummaṃ, sabbattha vā purimapurimapade etaṃ bhummaṃ.
Where: This is the locative case referring to the round of existence in the three planes, or, this locative case applies to each preceding term in all instances.
Ở đâu (yatthā) là trường hợp định sở (bhumma) trong vòng luân hồi ba cõi, hoặc từ này là trường hợp định sở trong mỗi từ trước đó.
Atthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhīti idaṃ imasmiṃ vipākavaṭṭe ṭhitassa āyativaṭṭahetuke saṅkhāre sandhāya vuttaṃ.
There is the growth of formations there: This is said in reference to the formations that are a cause for the future round of existence for one standing in this present resultant round of existence.
Có sự tăng trưởng của các hành ở đó (Atthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhī) câu này được nói để chỉ các hành (saṅkhāra) tạo ra vòng luân hồi trong tương lai, đối với người đang ở trong vòng luân hồi quả báo này.
Yattha atthi āyatiṃ punabbhavābhinibbattīti yasmiṃ ṭhāne āyatiṃ punabbhavābhinibbatti atthi.
Where there is the production of renewed existence in the future: In which place there is the production of renewed existence in the future.
Ở đâu có sự tái sinh trong tương lai (Yattha atthi āyatiṃ punabbhavābhinibbattī) nghĩa là ở nơi nào có sự tái sinh trong tương lai.
Evameva khoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ – rajakacittakārā viya hi sahakammasambhāraṃ kammaṃ, phalakabhittidussapaṭā viya tebhūmakavaṭṭaṃ.
In “Just so…”, this is the connection of the simile: kamma together with its requisites is like the dyer and the painter; the round of existence in the three planes is like the panel, the wall, or the cloth for painting.
Tại đây, với* Evameva kho, sự so sánh này nên được hiểu như sau: Nghiệp cùng với các yếu tố hỗ trợ của nghiệp thì giống như người thợ nhuộm và thợ vẽ; còn ba cõi luân hồi (tebhūmaka-vaṭṭa) thì giống như ván, tường, hoặc vải vẽ.
Yathā rajakacittakārā parisuddhesu phalakādīsu rūpaṃ samuṭṭhāpenti, evameva sasambhārakakammaṃ bhavesu rūpaṃ samuṭṭhāpeti.
Just as dyers and painters produce a form on a clean panel and so on, in the same way, kamma with its requisites produces a material form in the various planes of existence.
Cũng như người thợ nhuộm và thợ vẽ tạo ra hình ảnh trên các tấm ván sạch sẽ, v.v., thì nghiệp cùng với các yếu tố hỗ trợ của nghiệp cũng tạo ra sắc (rūpa) trong các cõi tồn tại (bhava) như vậy.
Tattha yathā akusalena cittakārena samuṭṭhāpitaṃ rūpaṃ virūpaṃ hoti dussaṇṭhitaṃ amanāpaṃ, evameva ekacco kammaṃ karonto ñāṇavippayuttena cittena karoti, taṃ kammaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpentaṃ cakkhādīnaṃ sampattiṃ adatvā dubbaṇṇaṃ dussaṇṭhitaṃ mātāpitūnampi amanāpaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpeti.
In this regard, just as a form produced by an unskilled painter is misshapen, ill-formed, and displeasing, in the same way, a certain person, when performing an action, does so with a mind unassociated with knowledge; that kamma, in producing a material form, does not provide the perfection of the eye-faculty and so on, but produces a material form that is ugly, ill-formed, and displeasing even to its mother and father.
Trong đó, cũng như hình ảnh được tạo ra bởi một người thợ vẽ vụng về thì xấu xí, méo mó, không đẹp mắt, thì cũng vậy, một số người khi tạo nghiệp lại làm bằng tâm không có trí tuệ (ñāṇavippayutta). Nghiệp ấy, khi tạo ra sắc, không mang lại sự hoàn hảo cho mắt, v.v., mà tạo ra một sắc xấu xí, méo mó, không đẹp mắt ngay cả đối với cha mẹ.
Yathā pana kusalena cittakārena samuṭṭhāpitaṃ rūpaṃ surūpaṃ hoti susaṇṭhitaṃ manāpaṃ, evameva ekacco kammaṃ karonto ñāṇasampayuttena cittena karoti, taṃ kammaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpentaṃ cakkhādīnaṃ sampattiṃ datvā suvaṇṇaṃ susaṇṭhitaṃ alaṅkatapaṭiyattaṃ viya rūpaṃ samuṭṭhāpeti.
But just as a form produced by a skilled painter is beautiful, well-formed, and pleasing, in the same way, a certain person, when performing an action, does so with a mind associated with knowledge; that kamma, in producing a material form, provides the perfection of the eye-faculty and so on, and produces a material form that has a beautiful complexion and is well-formed, as if adorned and decorated.
Nhưng cũng như hình ảnh được tạo ra bởi một người thợ vẽ khéo léo thì đẹp đẽ, cân đối, và dễ nhìn, thì cũng vậy, một số người khi tạo nghiệp lại làm bằng tâm có trí tuệ (ñāṇasampayutta). Nghiệp ấy, khi tạo ra sắc, mang lại sự hoàn hảo cho mắt, v.v., mà tạo ra một sắc đẹp đẽ, cân đối, như thể được trang trí và chuẩn bị kỹ lưỡng.
Kūṭāgāranti ekakaṇṇikaṃ gāhāpetvā kataṃ agāraṃ.
A gabled building is a house made with a single pinnacle.
Kūṭāgāra là một ngôi nhà được xây dựng với một mái nhọn (ekakaṇṇika).
Kūṭāgārasālāti dve kaṇṇike gahetvā katasālā.
A gabled hall is a hall made with two pinnacles.
Kūṭāgārasālā là một hội trường được xây dựng với hai mái nhọn.
Evameva khoti ettha khīṇāsavassa kammaṃ sūriyarasmisamaṃ veditabbaṃ.
In “Just so…”, the kamma of one whose taints are destroyed should be understood as being like the rays of the sun.
Trong* Evameva kho này, nghiệp của một vị A-la-hán (khīṇāsava) nên được hiểu là giống như ánh sáng mặt trời.
Sūriyarasmi pana atthi, sā kevalaṃ patiṭṭhāya abhāvena appatiṭṭhā nāma jātā, khīṇāsavassa kammaṃ natthitāya eva appatiṭṭhaṃ.
The sun’s rays exist, but simply because of the absence of a support, they become what is called ‘unestablished’. The kamma of one whose taints are destroyed is unestablished precisely because of its non-existence.
Ánh sáng mặt trời thì có tồn tại, nhưng vì không có nơi nương tựa, nên nó được gọi là không có nơi nương tựa (appatiṭṭhā); nghiệp của một vị A-la-hán cũng không có nơi nương tựa vì nó không tồn tại.
Tassa hi kāyādayo atthi, tehi pana katakammaṃ kusalākusalaṃ nāma na hoti, kiriyamatte ṭhatvā avipākaṃ hoti.
For that person, the body-door and so on exist, but the kamma done through them does not become what is called wholesome or unwholesome; standing as a mere functional action, it is without result.
Thật vậy, vị ấy có thân, v.v., nhưng nghiệp được tạo ra bởi chúng không phải là thiện (kusala) hay bất thiện (akusala), mà chỉ là một hành động (kiriya-matta) và không có quả (avipāka).
Evamassa kammaṃ natthitāya eva appatiṭṭhaṃ nāma jātanti.
In this way, that person’s kamma becomes what is called ‘unestablished’ precisely because of its non-existence.
Vì vậy, nghiệp của vị ấy được gọi là không có nơi nương tựa vì nó không tồn tại.
Catutthaṃ.
The Fourth.
Thứ tư.
Nanu ca avijjāsaṅkhāresu adiṭṭhesu na sakkā buddhena bhavitunti.
But surely, if ignorance and formations are not seen, it is not possible to become a Buddha.
Há chẳng phải không thể thành Phật nếu không thấy vô minh và các hành sao?
Saccaṃ na sakkā, iminā pana te bhavaupādānataṇhāvasena diṭṭhāva.
True, it is not possible. However, they were indeed seen by him by means of seeing existence, clinging, and craving.
Đúng là không thể, nhưng Đại nhân đã thấy chúng qua sự thấy biết về hữu (bhava), chấp thủ (upādāna) và tham ái (taṇhā).
Tasmā yathā nāma godhaṃ anubandhanto puriso taṃ kūpaṃ paviṭṭhaṃ disvā otaritvā paviṭṭhaṭṭhānaṃ khaṇitvā godhaṃ gahetvā pakkameyya, na parabhāgaṃ khaneyya, kasmā?
Therefore, it is like a man who, while tracking an iguana and seeing it enter a hole, would descend, dig at the place of entry, catch the iguana, and then depart; he would not dig in the other parts. Why?
Do đó, giống như một người theo dõi một con kỳ đà, khi thấy nó chui vào một cái giếng, anh ta sẽ xuống giếng, đào nơi nó chui vào, bắt con kỳ đà rồi rời đi, chứ không đào những phần khác.
Kassaci natthitāya.
Because there is nothing there.
Tại sao? Vì không có gì ở đó.
Evaṃ mahāpurisopi godhaṃ anubandhanto puriso viya bodhipallaṅke nisinno jarāmaraṇato paṭṭhāya ‘‘imassa ayaṃ paccayo, imassa ayaṃ paccayo’’ti pariyesanto yāva nāmarūpadhammānaṃ paccayaṃ disvā tassapi paccayaṃ pariyesanto viññāṇameva addasa.
In the same way, the Great Being, like the man tracking the iguana, sitting on the seat of Awakening, starting from aging-and-death and investigating, “this is the condition for this, this is the condition for this,” saw the condition up to mental and material phenomena. Investigating the condition for that as well, he saw only consciousness.
Cũng vậy, Đại nhân, khi ngồi trên bồ đề tòa, giống như người theo dõi con kỳ đà, bắt đầu từ già chết (jarāmaraṇa) và tìm kiếm “Cái này là duyên của cái kia, cái này là duyên của cái kia”, cho đến khi thấy duyên của các pháp danh sắc (nāmarūpa-dhamma), và khi tìm kiếm duyên của chúng, Ngài chỉ thấy thức (viññāṇa).
Tato ‘‘ettako pañcavokārabhavavasena sammasanacāro’’ti vipassanaṃ paṭinivattesi, parato tucchakūpassa abhinnaṭṭhānaṃ viya avijjāsaṅkhāradvayaṃ atthi, tadetaṃ heṭṭhā vipassanāya gahitattā pāṭiyekkaṃ sammasanūpagaṃ na hotīti na aggahesi.
Then, thinking, “This is the extent of the course of contemplation in terms of the five-constituent existence,” he turned back his insight meditation. Further on, like the undug part of an empty hole, the pair of ignorance and formations exists. Because this had already been grasped by insight meditation at a lower stage, it did not become subject to separate contemplation, and so he did not grasp it.
Từ đó, Ngài quay lại tuệ quán,* “Sự quán sát theo cách của năm uẩn hiện tại chỉ đến đây thôi”; còn hai yếu tố vô minh và các hành ở phía sau, giống như phần chưa được đào của một cái giếng rỗng, đã được bao gồm trong tuệ quán ở phía trước, nên chúng không phải là đối tượng quán sát riêng biệt, và Ngài đã không nắm giữ chúng.
Paccudāvattatīti paṭinivattati.
It turns back means it returns.
Paccudāvattati có nghĩa là quay trở lại.
Katamaṃ panettha viññāṇaṃ paccudāvattatīti?
Which consciousness here turns back?
Thức nào ở đây quay trở lại?
Paṭisandhiviññāṇampi vipassanāviññāṇampi.
Both rebirth-linking consciousness and insight consciousness.
Thức tái sinh (paṭisandhi-viññāṇa) và thức tuệ quán (vipassanā-viññāṇa).
Tattha paṭisandhiviññāṇaṃ paccayato paṭinivattati, vipassanāviññāṇaṃ ārammaṇato.
Therein, rebirth-linking consciousness turns back from its condition; insight consciousness turns back from its object.
Trong đó, thức tái sinh quay trở lại từ duyên (paccaya), còn thức tuệ quán quay trở lại từ đối tượng (ārammaṇa).
Ubhayampi nāmarūpaṃ nātikkamati, nāmarūpato paraṃ na gacchati.
Both do not go beyond mentality-materiality; they do not go further than mentality-materiality.
Cả hai đều không vượt quá danh sắc (nāmarūpa), không đi xa hơn danh sắc.
Ettāvatā jāyetha vātiādīsu viññāṇe nāmarūpassa paccaye honte, nāmarūpe viññāṇassa paccaye honte, dvīsupi aññamaññapaccayesu hontesu ettakena jāyetha vā upapajjetha vā.
In the phrases starting with “By this much one may be born…,” when consciousness is the condition for mentality-materiality, when mentality-materiality is the condition for consciousness, when both are mutual conditions for each other, by that much one might be born or come into being.
Trong* Ettāvatā jāyetha vā (Chỉ chừng đó mà sinh ra), v.v., khi thức là duyên của danh sắc, và danh sắc là duyên của thức, khi cả hai đều là duyên của nhau, thì chỉ chừng đó mà sinh ra hoặc tái sinh.
Ito hi paraṃ kimaññaṃ jāyetha vā upapajjetha vā, nanu etadeva jāyati ca upapajjati cāti?
Beyond this, what else would be born or come into being? Is it not just this that is born and comes into being?
Ngoài ra, còn điều gì khác có thể sinh ra hoặc tái sinh nữa? Há chẳng phải chính điều này sinh ra và tái sinh sao?
Añjasanti maggasseva vevacanaṃ.
Path is a synonym for road.
Añjasa là một từ đồng nghĩa với con đường (magga).
Uddhāpavantanti āpato uggatattā uddhāpanti laddhavohārena pākāravatthunā samannāgataṃ.
With ramparts means endowed with a wall foundation that has obtained the designation uddhāpa because it rises up (uggata) from the water (āpato).
Uddhāpavanta có nghĩa là được trang bị một bức tường thành (pākāra-vatthu) được gọi là uddhāpa vì nó nhô lên từ nước (āpa).
Ramaṇīyanti samantā catunnaṃ dvārānaṃ abbhantare ca nānābhaṇḍānaṃ sampattiyā ramaṇīyaṃ.
Delightful means delightful due to the abundance of various goods within the four gates all around.
Ramaṇīya có nghĩa là đẹp đẽ nhờ sự phong phú của nhiều loại hàng hóa bên trong và xung quanh bốn cổng.
Māpehīti mahājanaṃ pesetvā vāsaṃ kārehi.
Should have it populated means, by sending people, you should cause them to live there.
Māpehī có nghĩa là hãy sai người dân đến và xây dựng nơi ở.
Māpeyyāti vāsaṃ kāreyya.
He would have it populated means he would cause them to live there.
Māpeyyā có nghĩa là sẽ xây dựng nơi ở.
Kārento ca paṭhamaṃ aṭṭhārasa manussakoṭiyo pesetvā ‘‘sampuṇṇa’’nti pucchitvā ‘‘na tāva sampuṇṇa’’nti vutte aparāni pañcakulāni peseyya.
And in doing so, he would first send eighteen koṭis of people, and after asking, “Is it full?” and being told, “It is not yet full,” he would send another five families.
Khi xây dựng, đầu tiên ông ấy sẽ cử mười tám triệu người và hỏi "Đã đầy đủ chưa?". Khi được trả lời "Chưa đầy đủ", ông ấy sẽ cử thêm năm gia đình.
Puna pucchitvā ‘‘na tāva sampuṇṇa’’nti vutte aparāni pañcapaññāsakulāni peseyya.
After asking again and being told, “It is not yet full,” he would send another fifty-five families.
Lại hỏi, khi được trả lời "Chưa đầy đủ", ông ấy sẽ cử thêm năm mươi lăm gia đình.
Puna pucchitvā ‘‘na tāva sampuṇṇa’’nti vutte aparāni tiṃsa kulāni peseyya.
After asking again and being told, “It is not yet full,” he would send another thirty families.
Lại hỏi, khi được trả lời "Chưa đầy đủ", ông ấy sẽ cử thêm ba mươi gia đình.
Puna pucchitvā ‘‘na tāva sampuṇṇa’’nti vutte aparaṃ kulasahassaṃ peseyya.
After asking again and being told, “It is not yet full,” he would send another thousand families.
Lại hỏi, khi được trả lời "Chưa đầy đủ", ông ấy sẽ cử thêm một ngàn gia đình.
Puna pucchitvā ‘‘na tāva sampuṇṇa’’nti vutte aparāni ekādasanahutāni kulāni peseyya.
After asking again and being told, “It is not yet full,” he would send another eleven nahutas of families.
Lại hỏi, khi được trả lời "Chưa đầy đủ", ông ấy sẽ cử thêm một trăm mười ngàn gia đình.
Puna pucchitvā ‘‘na tāva sampuṇṇa’’nti vutte aparāni caturāsītikulasahassāni peseyya.
After asking again and being told, “It is not yet full,” he would send another eighty-four thousand families.
Lại hỏi, khi được trả lời "Chưa đầy đủ", ông ấy sẽ cử thêm tám mươi bốn ngàn gia đình.
Puna ‘‘sampuṇṇa’’nti pucchite, ‘‘mahārāja, kiṃ vadesi?
When asked again, “Is it full?” they would say, “Great King, what are you saying?
Khi được hỏi lại "Đã đầy đủ chưa?",* sẽ nói: "Đại vương, ngài nói gì vậy?
Mahantaṃ nagaraṃ asambādhaṃ, iminā nayena kulāni pesetvā na sakkā pūretuṃ, bheriṃ pana carāpetvā ‘amhākaṃ nagaraṃ imāya ca imāya ca sampattiyā sampannaṃ, ye tattha vasitukāmā, yathāsukhaṃ gacchantu, imañcimañca parihāraṃ labhissantī’ti nagarassa ceva vaṇṇaṃ lokassa ca parihāralābhaṃ ghosāpethā’’ti vadeyya.
The city is vast and spacious; it is not possible to fill it by sending families in this manner. Instead, have a drum beaten and proclaim: ‘Our city is endowed with such and such prosperity. Let those who wish to live there go as they please; they will receive such and such benefits,’ thus announcing the city’s qualities and the benefits for the people.”
Thành phố rất rộng lớn và không chật hẹp, không thể lấp đầy bằng cách cử các gia đình như vậy. Thay vào đó, hãy cho đánh trống và thông báo rằng 'Thành phố của chúng ta đầy đủ với những của cải này và những của cải kia. Ai muốn sống ở đó, hãy đến tùy ý, họ sẽ nhận được sự bảo vệ này và sự bảo vệ kia'. Hãy công bố vẻ đẹp của thành phố và lợi ích bảo vệ mà người dân sẽ nhận được."
So evaṃ kareyya.
He would do so.
Vị ấy sẽ làm như vậy.
Tato manussā nagaraguṇañceva parihāralābhañca sutvā sabbadisāhi samosaritvā nagaraṃ pūreyyuṃ.
Then the people, hearing of the city’s virtues and the benefits to be received, would gather from all directions and fill the city.
Sau đó, mọi người, nghe về những phẩm chất của thành phố và lợi ích bảo vệ, sẽ tụ tập từ khắp mọi hướng và lấp đầy thành phố.
Taṃ aparena samayena iddhañceva assa phītañca.
In due course, it would become prosperous and flourishing.
Về sau, thành phố đó sẽ trở nên thịnh vượng và sung túc.
Taṃ sandhāya tadassa nagaraṃ aparena samayena iddhañceva phītañcātiādi vuttaṃ.
Referring to this, the passage beginning “In due course that city would be prosperous and flourishing” was spoken.
Để chỉ điều đó,* đã nói tadassa nagaraṃ aparena samayena iddhañceva phītañcā (thành phố đó về sau sẽ trở nên thịnh vượng và sung túc) và tiếp theo.
Evameva khoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ – araññapavane caramānapuriso viya hi dīpaṅkarapādamūlato paṭṭhāya pāramiyo pūrayamāno mahāpuriso daṭṭhabbo, tassa purisassa pubbakehi manussehi anuyātamaggadassanaṃ viya mahāsattassa anupubbena bodhipallaṅke nisinnassa pubbabhāge aṭṭhaṅgikassa vipassanāmaggassa dassanaṃ, purisassa taṃ ekapadikamaggaṃ anugacchato aparabhāge mahāmaggadassanaṃ viya mahāsattassa uparivipassanāya ciṇṇante lokuttaramaggadassanaṃ, purisassa teneva maggena gacchato purato nagaradassanaṃ viya tathāgatassa nibbānanagaradassanaṃ, bahinagaraṃ panettha aññena diṭṭhaṃ, aññena manussavāsaṃ kataṃ, nibbānanagaraṃ satthā sayameva passi, sayaṃ vāsamakāsi.
In the very same way: Here, this is the correlation of the simile—for the Great Man, fulfilling the perfections from the time of the Buddha Dīpaṅkara, should be seen like the man wandering in the wilderness. Seeing the path trodden by the people of old by that man is like the Great Being, seated on the seat of awakening, sequentially seeing in the preliminary stage the Eightfold Path of insight. The man's seeing of the great path in the later stage as he followed that single-footpath is like the Great Being, at the culmination of his practice of higher insight, seeing the supramundane path. The man's seeing of the city ahead as he went along that very path is like the Tathāgata's seeing of the city of Nibbāna. Here, however, the external city was seen by one and inhabited by another; the city of Nibbāna the Teacher saw by himself, and he himself took up residence.
Evameva kho ở đây có nghĩa là sự so sánh ví dụ này – vị Đại nhân đang hoàn thành các Ba-la-mật từ dưới chân Phật Dīpaṅkara, như một người đang đi trong rừng hoang; việc Ngài nhìn thấy con đường Bát Chánh Đạo của vipassanā ở phần trước, khi Ngài ngồi trên bồ-đề đạo tràng theo thứ tự, giống như người ấy được chỉ dẫn con đường đã được những người đi trước đi qua; việc Ngài nhìn thấy con đường siêu thế ở phần sau khi Ngài đã thực hành vipassanā cao hơn, giống như người ấy đi theo con đường mòn rồi nhìn thấy con đường lớn ở phần sau; việc Ngài nhìn thấy thành Niết-bàn, giống như người ấy đi trên con đường đó rồi nhìn thấy một thành phố ở phía trước; nhưng thành phố bên ngoài này được người khác nhìn thấy và người khác cư trú, còn thành Niết-bàn thì Đức Bổn Sư tự mình nhìn thấy và tự mình cư trú.
Tassa purisassa catunnaṃ dvārānaṃ diṭṭhakālo viya tathāgatassa catunnaṃ maggānaṃ diṭṭhakālo, tassa catūhi dvārehi nagaraṃ paviṭṭhakālo viya tathāgatassa catūhi maggehi nibbānaṃ paviṭṭhakālo, tassa nagarabbhantare bhaṇḍavavatthānakālo viya tathāgatassa paccavekkhaṇañāṇena paropaṇṇāsakusaladhammavavatthānakālo.
The time when that man saw the four gates is like the time when the Tathāgata saw the four paths. The time when he entered the city through the four gates is like the time when the Tathāgata entered Nibbāna through the four paths. The time when he surveyed the goods inside the city is like the time when the Tathāgata, with the knowledge of reviewing, determined the more than fifty wholesome states.
Thời điểm Đức Như Lai nhìn thấy bốn Đạo quả giống như thời điểm người ấy nhìn thấy bốn cánh cổng. Thời điểm Đức Như Lai đi vào Niết-bàn bằng bốn Đạo quả giống như thời điểm người ấy đi vào thành phố bằng bốn cánh cổng. Thời điểm Đức Như Lai phân định năm mươi mấy thiện pháp bằng tuệ quán sát giống như thời điểm người ấy phân loại hàng hóa trong thành phố.
Nagarassa agārakaraṇatthaṃ kulapariyesanakālo viya satthu phalasamāpattito vuṭṭhāya veneyyasatte volokanakālo, tena purisena yācitassa rañño ekaṃ mahākuṭumbikaṃ diṭṭhakālo viya mahābrahmunā yācitassa bhagavato aññāsikoṇḍaññattheraṃ diṭṭhakālo, rañño mahākuṭumbikaṃ pakkosāpetvā ‘‘nagaravāsaṃ karohī’’ti pahitakālo viya bhagavato ekasmiṃ pacchābhatte aṭṭhārasayojanamaggaṃ gantvā āsāḷhipuṇṇamadivase bārāṇasiyaṃ isipatanaṃ pavisitvā theraṃ kāyasakkhiṃ katvā dhammaṃ desitakālo, mahākuṭumbikena aṭṭhārasa purisakoṭiyo gahetvā nagaraṃ ajjhāvuṭṭhakālo viya tathāgatena dhammacakke pavattite therassa aṭṭhārasahi brahmakoṭīhi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhitakālo, evaṃ nibbānanagaraṃ paṭhamaṃ āvāsitaṃ, tato sampuṇṇaṃ nagaranti pucchitvā na tāvāti vutte pañca kulāni ādiṃ katvā yāva caturāsītikulasahassapesanaṃ viya tathāgatassa pañcamadivasato paṭṭhāya anattalakkhaṇasuttādīni desetvā pañcavaggiye ādiṃ katvā yasapamukhā pañcapaṇṇāsa kulaputtā, tiṃsa bhaddavaggiyā, sahassapurāṇajaṭilā, bimbisārapamukhāni ekādasapurisanahutāni, tirokuṭṭānumodane caturāsītisahassānīti ettakassa janassa ariyamaggaṃ otāretvā nibbānanagaraṃ pesitakālo, atha tena nayena nagare apūriyamāne bheriṃ carāpetvā nagarassa vaṇṇaghosanaṃ kulānaṃ parihāralābhaghosanaṃ viya ca māsassa aṭṭha divase tattha tattha nisīditvā dhammakathikānaṃ nibbānavaṇṇassa ceva nibbānappattānaṃ jātikantārādinittharaṇānisaṃsassa ca ghosanaṃ, tato sabbadisāhi āgantvā manussānaṃ nagarasamosaraṇaṃ viya tattha tattha dhammakathaṃ sutvā tato tato nikkhamitvā pabbajjaṃ ādiṃ katvā anulomapaṭipadaṃ paṭipannānaṃ aparimāṇānaṃ kulaputtānaṃ nibbānasamosaraṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
The time of searching for a clan to establish a house in the city is like the time when the Teacher, having emerged from the attainment of fruition, surveyed the beings to be trained. The time when that man, having made a request, saw the one great householder of the king is like the time when the Blessed One, having been requested by the Great Brahmā, saw the Elder Aññāsikoṇḍañña. The time when the king, having summoned the great householder, sent him, saying, “Take up residence in the city,” is like the time when the Blessed One, having traveled a path of eighteen leagues for a single meal, on the full-moon day of Āsāḷhī, entered Isipatana in Bārāṇasī and, making the Elder a personal witness, taught the Dhamma. The time when the great householder took eighteen crores of men and settled in the city is like the time when, the Dhamma Wheel having been set in motion by the Tathāgata, the Elder was established in the fruit of stream-entry along with eighteen crores of brahmas. Thus, the city of Nibbāna was first inhabited. Then, when asked, “Is the city now full?” and the reply was, “Not yet,” the time of sending up to eighty-four thousand clans, beginning with five clans, is like the time when the Tathāgata, starting from the fifth day, taught the Anattalakkhaṇa Sutta and others, and having guided this many people—beginning with the group of five monks, fifty-five clansmen led by Yasa, thirty Bhaddavaggiyā princes, a thousand former matted-hair ascetics, eleven nahutas of men led by Bimbisāra, and eighty-four thousand at the appreciation of the Tirokuṭṭa Sutta—to the noble path, sent them to the city of Nibbāna. Then, when the city was not being filled by that method, the proclamation of the city’s praise and the announcement of the benefits of protection for the clans, after having a drum beaten, is like the proclamation by Dhamma-preachers, sitting in various places on eight days of the month, of both the praise of Nibbāna and the benefit of crossing over the wilderness of birth and so on for those who have attained Nibbāna. Then, the gathering of people from all directions into the city is like the gathering into Nibbāna of innumerable clansmen who, having heard the Dhamma talk in various places, went forth from those places, and having undertaken the practice beginning with going forth, followed the conformable practice.
Thời điểm Đức Bổn Sư xuất định quả và quán sát các chúng sinh có thể giáo hóa giống như thời điểm tìm kiếm gia đình để xây nhà cho thành phố. Thời điểm Đức Thế Tôn nhìn thấy Trưởng lão Aññāsikondañña sau khi được Đại Phạm thiên thỉnh cầu giống như thời điểm vị vua được người ấy thỉnh cầu và nhìn thấy một gia chủ lớn. Thời điểm Đức Thế Tôn đi mười tám do-tuần đường vào buổi chiều, đến Isipatana ở Bārāṇasī vào ngày trăng tròn tháng Āsāḷha, và thuyết pháp trước mặt Trưởng lão, giống như thời điểm vị vua triệu tập gia chủ lớn và sai đi “hãy cư trú trong thành phố”. Thời điểm Trưởng lão đạt được quả Tu-đà-hoàn cùng với mười tám ức Phạm thiên khi Đức Như Lai chuyển Pháp luân, giống như thời điểm gia chủ lớn dẫn mười tám ức người đến cư trú trong thành phố. Như vậy, thành Niết-bàn được an cư lần đầu tiên. Sau đó, khi được hỏi thành phố đã đầy đủ chưa và được trả lời là chưa, thì việc gửi đi từ năm gia đình cho đến tám vạn bốn ngàn gia đình, giống như thời điểm Đức Thế Tôn thuyết giảng Kinh Vô Ngã Tướng (Anattalakkhaṇasutta) và các kinh khác từ ngày thứ năm trở đi, và dẫn dắt năm nhóm tỳ-khưu, năm mươi lăm thiện gia tử do Yasa đứng đầu, ba mươi vị Bhaddavaggī, một ngàn vị ẩn sĩ cổ xưa, mười một vạn người do Vua Bimbisāra đứng đầu, và tám vạn bốn ngàn chúng sinh trong bài kinh Tirokuṭṭānumodana, vào Thánh đạo và gửi họ đến thành Niết-bàn. Sau đó, khi thành phố vẫn chưa đầy đủ theo cách đó, thì việc rao trống và tuyên bố về vẻ đẹp của thành phố và lợi ích của việc bảo vệ gia đình, giống như việc các vị pháp sư ngồi ở nhiều nơi trong tám ngày của tháng để tuyên bố về vẻ đẹp của Niết-bàn và lợi ích của việc thoát khỏi sa mạc sinh tử và các khổ nạn khác của những người đã đạt Niết-bàn. Sau đó, việc vô số thiện gia tử từ khắp mọi nơi đến, nghe pháp thoại ở nhiều nơi, rồi xuất gia và thực hành theo con đường thuận lợi, tập trung về Niết-bàn, giống như việc con người từ khắp mọi nơi đến và tập trung về thành phố.
Purāṇaṃ magganti ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ.
Ancient path: The Noble Eightfold Path.
Purāṇaṃ maggaṃ là Thánh đạo Bát Chánh Đạo.
Ayañhi ariyamaggo pavāraṇasutte (saṃ. ni. 1.215) avattamānakaṭṭhena ‘‘anuppannamaggo’’ti vutto, imasmiṃ sutte avaḷañjanaṭṭhena ‘‘purāṇamaggo’’ti.
This Noble Path, in the Pavāraṇā Sutta, is called the ‘unoriginated path’ because it is not in a state of occurring; in this sutta, it is called the ‘ancient path’ because it was not in use.
Thánh đạo này được gọi là “anuppannamaggo” (đạo chưa sinh) trong kinh Pavāraṇā vì chưa hiện khởi, và trong kinh này được gọi là “purāṇamaggo” (đạo xưa) vì chưa được sử dụng.
Brahmacariyanti sikkhattayasaṅgahaṃ sakalasāsanaṃ.
The holy life: The entire Dispensation, which is a collection of the three trainings.
Brahmacariya là toàn bộ giáo pháp, bao gồm ba học giới.
Iddhanti jhānassādena samiddhaṃ subhikkhaṃ.
Successful: Prosperous and abundant with the bliss of jhāna.
Iddha là thịnh vượng và sung túc với hương vị của thiền định.
Phītanti abhiññābharaṇehi pupphitaṃ.
Flourishing: Blossoming with the ornaments of the higher knowledges.
Phīta là nở hoa với trang sức của thắng trí.
Vitthārikanti vitthiṇṇaṃ.
Widespread: Extensive.
Vitthārika là rộng khắp.
Bāhujaññanti bahujanaviññeyyaṃ.
Known to many: Known to many people.
Bāhujañña là được nhiều người biết đến.
Yāva devamanussehi suppakāsitanti yāva dasasahassacakkavāḷe devamanussehi paricchedo atthi, etasmiṃ antare suppakāsitaṃ sudesitaṃ tathāgatenāti.
Well-proclaimed to devas and humans: Insofar as there is a boundary of devas and humans in the ten-thousand world systems, within that space it has been well-proclaimed, well-taught by the Tathāgata.
Yāva devamanussehi suppakāsita có nghĩa là được Đức Như Lai tuyên bố rõ ràng và giảng dạy tốt đẹp trong phạm vi mà chư thiên và loài người tồn tại trong mười ngàn thế giới.
Pañcamaṃ.
The Fifth.
Thứ năm.
66. Chaṭṭhe āmantesīti kasmā āmantesi?
66. In the sixth, addressed: Why did he address them?
Trong kinh thứ sáu, āmantesīti (Đức Phật gọi) – tại sao Ngài lại gọi?
Yasmāssa sukhumā tilakkhaṇāhatā dhammadesanā upaṭṭhāsi.
Because a subtle exposition of the Dhamma, marked by the three characteristics, had occurred to him.
Bởi vì một bài pháp vi tế, được đánh dấu bằng ba đặc tướng, đã hiện hữu trong tâm Ngài.
Tasmiṃ kira janapade manussā sahetukā paññavanto.
In that district, it is said, the people had the supporting conditions and were wise.
Thật vậy, con người ở vùng đất ấy có nhân duyên và trí tuệ.
Siniddhāni kirettha bhojanāni, tānisevato janassa paññā vaḍḍhati, te gambhīraṃ tilakkhaṇāhataṃ dhammakathaṃ paṭivijjhituṃ samatthā honti.
It is said that the food there is rich; for people who consume it, wisdom grows. They are capable of penetrating the profound Dhamma talk marked by the three characteristics.
Thật vậy, ở đó có những món ăn bổ dưỡng, khi dùng những món ấy, trí tuệ của con người tăng trưởng, và họ có khả năng thấu hiểu bài pháp sâu sắc, được đánh dấu bằng ba đặc tướng.
Teneva bhagavā dīghamajjhimesu mahāsatipaṭṭhānāni (dī. ni. 2.372 ādayo) mahānidānaṃ (dī. ni. 2.95 ādayo), āneñjasappāyaṃ (ma. ni. 3.66 ādayo), saṃyuttake cūḷanidānādisuttanti evamādīni aññāni gambhīrāni suttāni tattheva kathesi.
It was for this reason that the Blessed One taught these and other profound suttas there, such as the Mahāsatipaṭṭhāna Suttas, the Mahānidāna Sutta, the Āneñjasappāya Sutta in the Dīgha and Majjhima Nikāyas, and the Cūḷanidāna Sutta and others in the Saṃyutta Nikāya.
Chính vì thế, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng các kinh sâu sắc khác như Đại Niệm Xứ (Mahāsatipaṭṭhāna) (Dī. Ni. 2.372 trở đi), Đại Nhân Duyên (Mahānidāna) (Dī. Ni. 2.95 trở đi), Āneñjasappāya (Ma. Ni. 3.66 trở đi), và các kinh như Tiểu Nhân Duyên (Cūḷanidāna) trong Tương Ưng Bộ, tại chính nơi đó.
Sammasatha noti sammasatha nu.
Sammasatha no means sammasatha nu (do you reflect?).
Sammasatha no có nghĩa là "quý vị có quán xét không?"
Antaraṃ sammasanti abbhantaraṃ paccayasammasanaṃ.
Antaraṃ sammasanti means reflecting on the causes within oneself.
Antaraṃ sammasa có nghĩa là quán xét các duyên nội tại.
Na so bhikkhu bhagavato cittaṃ ārādhesīti paccayākāravasena byākārāpetukāmassa bhagavato tathā abyākaritvā dvattiṃsākāravasena byākaronto ajjhāsayaṃ gahetuṃ nāsakkhi.
Na so bhikkhu bhagavato cittaṃ ārādhesi means that bhikkhu was unable to grasp the Blessed One's intention because, instead of explaining it in terms of causal conditions as the Blessed One wished to have it explained, he explained it in terms of the thirty-two bodily parts.
Na so bhikkhu bhagavato cittaṃ ārādhesīti có nghĩa là vị tỳ-khưu ấy đã không thể nắm bắt được ý định của Đức Thế Tôn, người muốn được giải thích theo phương pháp duyên khởi, mà lại giải thích theo phương pháp ba mươi hai thể trược.
Niccato addakkhunti niccanti addasaṃsu.
Niccato addakkhuṃ means they saw it as permanent.
“ Niccato addakkhuṃ” có nghĩa là họ thấy là thường hằng.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining clauses.
Đối với các đoạn văn còn lại cũng vậy.
Na parimucciṃsu dukkhasmāti sakalasmāpi vaṭṭadukkhā na parimucciṃsu.
Na parimucciṃsu dukkhasmā means they were not freed from the entirety of the suffering of saṃsāra.
“ Na parimucciṃsu dukkhasmā” có nghĩa là họ không thoát khỏi toàn bộ khổ luân hồi (vaṭṭadukkha).
Dakkhissantīti passissanti.
Dakkhissanti means they will see.
“ Dakkhissanti” có nghĩa là họ sẽ thấy.
Āpānīyakaṃsoti sarakassa nāmaṃ.
Āpānīyakaṃso is the name of a cup.
“ Āpānīyakaṃso” là tên của một loại bình uống rượu (saraka).
Yasmā panettha āpaṃ pivanti, tasmā ‘‘āpānīyo’’ti vuccati.
Because water is drunk from it, it is called "āpānīya."
Vì người ta uống nước trong đó, nên nó được gọi là “āpānīya”.
Āpānīyo ca so kaṃso cāti āpānīyakaṃso.
Since it is āpānīya and it is a bronze bowl (kaṃso), it is an āpānīyakaṃso.
Āpānīya và kaṃsa (bình) nên là āpānīyakaṃso.
Surāmaṇḍasarakassetaṃ nāmaṃ.
This is the name for a cup used for the scum of liquor.
Đây là tên của bình đựng rượu cặn (surāmaṇḍasaraka).
‘‘Vaṇṇasampanno’’tiādivacanato pana kaṃse ṭhitapānameva evaṃ vuttaṃ.
However, from the phrase "Vaṇṇasampanno" (endowed with colour) and so on, it is said that it is the drink itself, placed in the cup.
Tuy nhiên, từ những lời như “có màu sắc tuyệt hảo”, chỉ có thức uống trong bình mới được nói như vậy.
Ghammābhitattoti ghammena abhitatto.
Ghammābhitatto means afflicted by heat.
“ Ghammābhitatto” có nghĩa là bị sức nóng làm cho khổ sở.
Ghammaparetoti ghammena phuṭṭho, anugatoti attho.
Ghammapareto means struck by heat, or overcome by it; that is the meaning.
“ Ghammapareto” có nghĩa là bị sức nóng chạm đến, tức là bị sức nóng xâm nhập.
Pivato hi kho taṃ chādessatīti pivantassa taṃ pānīyaṃ vaṇṇādisampattiyā ruccissati, sakalasarīraṃ vā pharitvā tuṭṭhiṃ uppādayamānaṃ ṭhassati.
Pivato hi kho taṃ chādessati means that drink, with its qualities of colour and so on, will be pleasing to the one who drinks it, or it will spread throughout the entire body and cause contentment.
“ Pivato hi kho taṃ chādessatī” có nghĩa là thức uống đó sẽ làm hài lòng người uống với vẻ đẹp và các đặc tính khác, hoặc nó sẽ lan tỏa khắp cơ thể và tạo ra sự thỏa mãn.
Appaṭisaṅkhāti apaccavekkhitvā.
Appaṭisaṅkhā means without reflecting.
“ Appaṭisaṅkhā” có nghĩa là không quán xét.
Tattha yathā āpānīyakaṃsamhi guṇe ca ādīnave ca ārocite so puriso piyavaṇṇādisampadāyameva sañjātavego ‘‘sace maraṇaṃ bhavissati, pacchā jānissāmī’’ti sahasā appaṭisaṅkhāya taṃ pivitvā maraṇaṃ vā maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ nigacchati, evameva, bhikkhu, ‘‘pañcasu kāmaguṇesu dassanādivasena uppannasomanassamattameva assādo, ādīnavo pana diṭṭhadhammikasamparāyiko bahu nānappakāro, appassādā kāmā bahudukkhā bahupāyāsā’’ti evaṃ ācariyupajjhāyehi ānisaṃsañca ādīnavañca kathetvā – ‘‘samaṇapaṭipadaṃ paṭipajja, indriyesu guttadvāro bhava bhojane mattaññū jāgariyaṃ anuyutto’’ti evaṃ ovaditopi assādabaddhacittatāya ‘‘sace vuttappakāro ādīnavo bhavissati, pacchā jānissāmī’’ti ācariyupajjhāye apasādetvā uddesaparipucchādīni ceva vattapaṭipattiñca pahāya lokāmisakathaṃ kathento kāme paribhuñjitukāmatāya sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.
In this case, just as that man, when the good qualities and the danger of the cup of intoxicant have been explained to him, being agitated by the pleasing colours and so on, thinks, "If death is to come, I will know later," and drinks it impulsively without reflecting, thereby incurring death or suffering equivalent to death, even so, a bhikkhu, though advised by his teachers and preceptors that "only the joy arising from seeing the five sense pleasures and so on is gratification, but the danger is much and varied, both in this life and the next; sense pleasures are of little gratification, much suffering, and much tribulation," and though exhorted with "practise the ascetic's way, be one with guarded sense-doors, be moderate in eating, be devoted to wakefulness," due to his mind being bound by gratification, he thinks, "If the danger as described is to come, I will know later." He then disregards his teachers and preceptors, abandons studies, investigations, and other practices, and talks about worldly matters, and out of a desire to consume sense pleasures, he renounces the training and reverts to a lower state.
Trong đó, cũng như khi những lợi ích và nguy hiểm của bình rượu độc đã được trình bày, người đàn ông đó, bị cuốn hút bởi vẻ đẹp và các đặc tính khác, vội vàng nghĩ: “Nếu cái chết đến, ta sẽ biết sau”, và không quán xét, uống thứ đó, rồi phải chịu cái chết hoặc nỗi khổ tương đương cái chết. Cũng vậy, này các tỳ khưu, khi thầy tổ đã nói về lợi ích và nguy hiểm, rằng “chỉ có sự hoan hỷ phát sinh do thấy v.v... trong năm dục lạc là sự thỏa mãn (assāda), nhưng nguy hiểm thì nhiều và đa dạng, cả trong hiện tại và tương lai; dục lạc ít thỏa mãn, nhiều khổ đau, nhiều phiền não”, và đã khuyên nhủ: “Hãy thực hành hạnh Sa-môn, hãy giữ gìn các căn, hãy biết đủ trong bữa ăn, hãy tinh tấn trong sự tỉnh thức”, nhưng vì tâm bị ràng buộc bởi sự thỏa mãn, vị tỳ khưu đó nghĩ: “Nếu có nguy hiểm như đã nói, ta sẽ biết sau”, rồi khinh thường thầy tổ, từ bỏ việc học hỏi, vấn đáp v.v... và các giới luật, nói chuyện thế tục, vì muốn hưởng thụ dục lạc, vị ấy từ bỏ giới học (sikkhā) và quay về đời sống thấp kém.
Tato duccaritāni pūrento sandhicchedanādikāle ‘‘coro aya’’nti gahetvā rañño dassito idheva hatthapādādichedanaṃ patvā samparāye catūsu apāyesu mahādukkhaṃ anubhoti.
Then, completing evil deeds, at the time of house-breaking and so on, he is seized as "this is a thief" and shown to the king, and here he suffers punishment like the cutting off of hands and feet, and in the hereafter he experiences great suffering in the four lower realms.
Từ đó, vị ấy tích lũy các ác hạnh, vào lúc cắt đứt các mối quan hệ v.v..., bị bắt giữ vì là “kẻ trộm” và bị trình lên vua, ngay trong đời này phải chịu sự cắt tay chân v.v... và trong đời sau phải chịu đại khổ trong bốn cõi đọa lạc.
67. Sattame kinnu kho, āvusoti kasmā pucchati?
In the seventh, kinnu kho, āvuso (what now, friend)—why does he ask?
67. Trong kinh thứ bảy, “ Kinnu kho, āvuso” – tại sao lại hỏi như vậy?
‘‘Evaṃ puṭṭho kathaṃ nu kho byākareyyā’’ti.
"How will he answer when asked in this way?"
“Khi được hỏi như vậy, ông ấy sẽ trả lời như thế nào?”
Therassa ajjhāsayajānanatthaṃ.
To know the Thera's intention.
Để biết được ý định của Trưởng lão.
Apica atīte dve aggasāvakā imaṃ pañhaṃ vinicchayiṃsūti anāgate bhikkhū jānissantītipi pucchati.
Moreover, he asks thinking, "In the past, the two Chief Disciples resolved this question, so in the future, bhikkhus will know it."
Hơn nữa, Trưởng lão hỏi để các tỳ khưu trong tương lai biết rằng hai vị đại đệ tử đã giải quyết vấn đề này trong quá khứ.
Idāneva kho mayanti idaṃ thero yassa nāmarūpassa viññāṇaṃ paccayoti vuttaṃ, tadeva nāmarūpaṃ viññāṇassa paccayoti vuttattā āha.
Idāneva kho mayaṃ—this the Thera said because it was stated that viññāṇa is a condition for nāmarūpa, and that very nāmarūpa is a condition for viññāṇa.
“ Idāneva kho mayaṃ” – Trưởng lão nói điều này vì đã nói rằng danh sắc (nāmarūpa) là duyên cho thức (viññāṇa), và chính danh sắc đó cũng là duyên cho thức.
Naḷakalāpiyoti idha pana ayakalāpādivasena upamaṃ anāharitvā viññāṇanāmarūpānaṃ abaladubbalabhāvadassanatthaṃ ayaṃ upamā ābhatā.
Naḷakalāpiyo—here, however, this simile is introduced not in terms of bundles of iron or other similar analogies, but to show the weakness and frailty of viññāṇa and nāmarūpa.
“ Naḷakalāpiyo” – Ở đây, thay vì dùng ví dụ như bó sắt v.v..., ví dụ về bó sậy này được đưa ra để chỉ ra sự yếu kém và mong manh của thức và danh sắc.
68. Aṭṭhame aññatrevāti ekacco hi parassa saddahitvā yaṃ esa bhaṇati, taṃ bhūtanti gaṇhāti.
68. In the eighth, apart from... indeed, a certain person, having faith in another, accepts, "What this one says, that is true."
68. Trong kinh thứ tám, “ Aññatrevā” – Một số người tin tưởng người khác và chấp nhận điều họ nói là sự thật.
Aparassa nisīditvā cintentassa yaṃ kāraṇaṃ ruccati, so ‘‘atthi eta’’nti ruciyā gaṇhāti.
Another, while sitting and reflecting, prefers a certain reason; he accepts it by preference, thinking, "This exists."
Một người khác, khi ngồi suy nghĩ, chấp nhận điều mình thích là “có thật” theo ý thích của mình.
Eko ‘‘cirakālato paṭṭhāya evaṃ anussavo atthi, bhūtameta’’nti anussavena gaṇhāti.
One accepts through oral tradition, thinking, "From a long time ago there has been such an oral tradition; this is true."
Một người chấp nhận điều gì đó là “có thật” theo truyền thống (anussava), vì “đã có truyền thống như vậy từ lâu, điều này là sự thật”.
Aññassa vitakkayato ekaṃ kāraṇaṃ upaṭṭhāti, so ‘‘attheta’’nti ākāraparivitakkena gaṇhāti.
To another who is reasoning, a certain reason occurs; he accepts it through reasoning about its appearance, thinking, "This exists."
Khi một người khác suy tư, một lý do xuất hiện, và người đó chấp nhận là “có thật” theo suy tư của mình.
Aparassa cintayato ekā diṭṭhi uppajjati, yāyassa taṃ kāraṇaṃ nijjhāyantassa khamati, so ‘‘attheta’’nti diṭṭhinijjhānakkhantiyā gaṇhāti.
To another who is contemplating, a certain view arises which he approves of while reflecting on that reason; he accepts it through approval of reflecting on a view, thinking, "This exists."
Khi một người khác suy nghĩ, một quan điểm phát sinh, và người đó chấp nhận điều đó là “có thật” theo sự chấp thuận của quan điểm đã quán xét kỹ lưỡng.
Thero pana pañcapi etāni kāraṇāni paṭikkhipitvā paccakkhañāṇena paṭividdhabhāvaṃ pucchanto aññatreva, āvuso musila, saddhāyātiādimāha.
The Elder, however, having rejected all five of these reasons, and wishing to ask about the state of having penetrated it with direct knowledge, said, “Apart from faith, friend Mūsila…” and so on.
Vị Trưởng lão (Paviṭṭha) thì, sau khi bác bỏ năm nguyên nhân này, muốn hỏi về sự thấu hiểu bằng trực kiến, đã nói lời mở đầu: "Này hiền giả Musila, ngoài niềm tin..."
Tattha aññatrevāti saddhādīni kāraṇāni ṭhapetvā, vinā etehi kāraṇehīti attho.
Therein, “apart from” means setting aside the reasons beginning with faith; the meaning is “without these reasons.”
Trong đó, aññatrevā có nghĩa là "ngoại trừ" các nguyên nhân như niềm tin, tức là không có những nguyên nhân này.
Bhavanirodho nibbānanti pañcakkhandhanirodho nibbānaṃ.
“The cessation of being is nibbāna” means the cessation of the five aggregates is nibbāna.
Bhavanirodho nibbāna (sự diệt tận của hữu là Nibbāna) có nghĩa là sự diệt tận của năm uẩn (pañcakkhandha) chính là Nibbāna.
Sammappaññāya sudiṭṭhanti saha vipassanāya maggapaññāya suṭṭhu diṭṭhaṃ.
“Well seen with right wisdom” means well seen by the wisdom of the path together with insight.
Sammappaññāya sudiṭṭhaṃ (đã thấy rõ bằng chánh trí) có nghĩa là đã thấy rõ bằng tuệ đạo (maggapaññā) cùng với tuệ quán (vipassanā).
Na camhi arahanti anāgāmimagge ṭhitattā arahaṃ na homīti dīpeti.
“But I am not an Arahant”: This shows that because he was established in the path of a non-returner, he was not an Arahant.
Na camhi arahaṃ (tôi không phải là A-la-hán) cho thấy rằng ngài không phải là A-la-hán vì ngài đang ở trên đạo Anāgāmī.
Yaṃ panassa idāni ‘‘bhavanirodho nibbāna’’nti ñāṇaṃ, taṃ ekūnavīsatiyā paccavekkhaṇañāṇehi vimuttaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ.
But the knowledge he now had, “the cessation of being is nibbāna,” was the reviewing knowledge that is distinct from the nineteen reviewing knowledges.
Còn trí tuệ của ngài bây giờ, tức là "sự diệt tận của hữu là Nibbāna", là một trí tuệ quán xét (paccavekkhaṇañāṇa) giải thoát khỏi mười chín trí tuệ quán xét.
Udapānoti vīsatiṃsahatthagambhīro pānīyakūpo.
“A well” means a drinking well twenty or thirty cubits deep.
Udapāno (giếng nước) là một cái giếng nước uống sâu hai mươi hoặc ba mươi cubit.
Udakavārakoti udakaussiñcanavārako.
“A water-drawer” means a bucket for drawing out water.
Udakavārako (cái gàu múc nước) là cái gàu dùng để múc nước.
Udakanti hi kho ñāṇaṃ assāti tīre ṭhitassa olokayato evaṃ ñāṇaṃ bhaveyya.
“He would have the knowledge, ‘There is water’” means one standing on the bank and looking down would have such knowledge.
Udakanti hi kho ñāṇaṃ assā (quả thật, nước chính là trí tuệ) có nghĩa là trí tuệ như vậy có thể xuất hiện đối với người đứng trên bờ mà nhìn xuống.
Na ca kāyena phusitvāti udakaṃ pana nīharitvā kāyena phusitvā viharituṃ na sakkuṇeyya.
“But he would not be touching it with his body”: But he would be unable to draw out the water and dwell touching it with his body.
Na ca kāyena phusitvā (nhưng không thể chạm vào bằng thân thể) có nghĩa là không thể múc nước ra và chạm vào bằng thân thể mà an trú.
Udapāne udakadassanaṃ viya hi anāgāmino nibbānadassanaṃ, ghammābhitattapuriso viya anāgāmī, udakavārako viya arahattamaggo, yathā ghammābhitattapuriso udapāne udakaṃ passati.
For the seeing of nibbāna by a non-returner is like seeing water in a well; the non-returner is like a man afflicted by heat; the path of Arahantship is like the water-drawer. Just as the man afflicted by heat sees the water in the well.
Việc người Anāgāmī thấy Nibbāna giống như việc thấy nước trong giếng; người Anāgāmī giống như người đang bị nóng bức và khát nước; đạo A-la-hán giống như cái gàu múc nước. Giống như người đang bị nóng bức và khát nước nhìn thấy nước trong giếng.
Evaṃ anāgāmī paccavekkhaṇañāṇena ‘‘upari arahattaphalasamayo nāma atthī’’ti jānāti.
So too, a non-returner knows with reviewing knowledge that “above, there is the attainment of the fruit of Arahantship.”
Cũng vậy, người Anāgāmī dùng trí tuệ quán xét để biết rằng "chắc chắn có một thời điểm đạt đến quả vị A-la-hán ở trên."
Yathā pana so puriso udakavārakassa natthitāya udakaṃ nīharitvā kāyena phusituṃ na labhati, evaṃ anāgāmī arahattamaggassa natthitāya nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā arahattaphalasamāpattiṃ appetvā nisīdituṃ na labhati.
But just as that man, due to the absence of a water-drawer, cannot draw out the water and touch it with his body, so too, a non-returner, due to the absence of the path of Arahantship, cannot make nibbāna his object, attain the fruition of Arahantship, and sit down.
Nhưng giống như người ấy không thể múc nước ra và chạm vào bằng thân thể vì không có cái gàu múc nước, người Anāgāmī cũng không thể an trú trong quả vị A-la-hán bằng cách lấy Nibbāna làm đối tượng vì chưa có đạo A-la-hán.
Aṭṭhamaṃ.
The Eighth.
Thứ tám.
69. Navame upayantoti udakavaḍḍhanasamaye upari gacchanto.
69. In the ninth, “rising” means going up at the time of the water’s swelling.
Trong kinh thứ chín, upayanto (tiến lên) có nghĩa là đi lên khi nước dâng cao.
Mahānadiyoti gaṅgāyamunādikā mahāsaritāyo.
“Great rivers” means great rivers like the Ganges, Yamuna, and so on.
Mahānadiyo (các con sông lớn) là các con sông lớn như sông Gaṅgā, Yamunā, v.v.
Upayāpetīti upari yāpeti, vaḍḍheti pūretīti attho.
“Causes to rise” means causes to go up; the meaning is that it increases, it fills.
Upayāpetī (khiến tiến lên) có nghĩa là khiến đi lên, khiến tăng trưởng, khiến đầy đủ.
Avijjā upayantīti avijjā upari gacchantī saṅkhārānaṃ paccayo bhavituṃ sakkuṇantī.
“Ignorance rising” means ignorance, when it goes up, is able to be a condition for formations.
Avijjā upayantī (vô minh tiến lên) có nghĩa là vô minh đi lên, có khả năng trở thành duyên cho các hành (saṅkhāra).
Saṅkhāre upayāpetīti saṅkhāre upari yāpeti vaḍḍheti.
“Causes formations to rise” means it causes formations to go up, it increases them.
Saṅkhāre upayāpetī (khiến các hành tiến lên) có nghĩa là khiến các hành đi lên, tăng trưởng.
Evaṃ sabbapadesu attho veditabbo.
The meaning in all passages should be understood in this way.
Ý nghĩa này nên được hiểu tương tự ở tất cả các đoạn.
Apayantoti apagacchanto osaranto.
“Subsiding” means going away, receding.
Apayanto (lùi lại) có nghĩa là rút lui, giảm xuống.
Avijjā apayantīti avijjā apagacchamānā osaramānā upari saṅkhārānaṃ paccayo bhavituṃ na sakkuṇantīti attho.
“Ignorance subsiding” means when ignorance goes away, recedes, it is not able to be a condition for formations above it.
Avijjā apayantī (vô minh lùi lại) có nghĩa là vô minh rút lui, giảm xuống, không còn khả năng trở thành duyên cho các hành ở trên.
Saṅkhāre apayāpetīti saṅkhāre apagacchāpeti.
“Causes formations to subside” means it causes formations to go away.
Saṅkhāre apayāpetī (khiến các hành lùi lại) có nghĩa là khiến các hành rút lui.
Esa nayo sabbapadesu.
This is the method in all passages.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho tất cả các đoạn.
Navamaṃ.
The Ninth.
Thứ chín.
70. Dasame garukatoti sabbehi devamanussehi pāsāṇacchattaṃ viya cittena garukato.
70. In the tenth, “respected” means respected with the mind by all gods and humans, like a stone umbrella.
Trong kinh thứ mười, garukato (được tôn kính) có nghĩa là được tất cả chư thiên và loài người tôn kính trong tâm như một chiếc lọng đá.
Mānitoti manena piyāyito.
“Honored” means cherished by the mind.
Mānito (được quý trọng) có nghĩa là được yêu mến trong tâm.
Pūjitoti catupaccayapūjāya pūjito.
“Venerated” means venerated with the veneration of the four requisites.
Pūjito (được cúng dường) có nghĩa là được cúng dường bằng bốn vật dụng cúng dường.
Apacitoti nīcavuttikaraṇena apacito.
“Revered” means revered through the act of humble conduct.
Apacito (được kính trọng) có nghĩa là được kính trọng bằng cách thể hiện sự khiêm tốn.
Satthārañhi disvā manussā hatthikkhandhādīhi otaranti maggaṃ denti, aṃsakūṭato sāṭakaṃ apanenti, āsanato vuṭṭhahanti vandanti.
For when they see the Teacher, people dismount from the backs of elephants and so on, they give way on the road, they remove their shawls from their shoulders, they rise from their seats, and they pay homage.
Thật vậy, khi thấy Đức Bổn Sư, mọi người xuống khỏi lưng voi, v.v., nhường đường, cởi bỏ áo choàng khỏi vai, đứng dậy khỏi chỗ ngồi và đảnh lễ.
Evaṃ so tehi apacito nāma hoti.
In this way, he is said to be revered by them.
Như vậy, Ngài được họ kính trọng.
Susimoti evaṃnāmako vedaṅgesu kusalo paṇḍitaparibbājako.
“Susima” refers to a wise wanderer of this name who was skilled in the auxiliary Vedic texts.
Susimo (Susima) là một du sĩ (paribbājaka) tên như vậy, thiện xảo trong các chi phần của kinh Veda, là một người trí tuệ.
Ehi tvanti tesaṃ kira etadahosi – ‘‘samaṇo gotamo na jātigottādīni āgamma lābhaggappatto jāto, kaviseṭṭho panesa uttamakavitāya sāvakānaṃ ganthaṃ bandhitvā deti, taṃ te uggaṇhitvā upaṭṭhākānaṃ upanisinnakathampi anumodanampi sarabhaññampīti evamādīni kathenti, te tesaṃ pasannā lābhaṃ upasaṃharanti.
“Come, you”: It seems this was their thought: “The ascetic Gotama has not attained the highest gain based on his birth, clan, or the like. Rather, he is a chief poet; with supreme poetry he composes a text for his disciples, which they learn and then teach to their supporters through seated talks, blessings, chanting, and so on. Those supporters, being pleased with them, bring them offerings.”
Ehi tvaṃ (hãy đến đây, bạn) – họ đã nghĩ rằng: "Sa-môn Gotama không đạt được sự cao quý về lợi lộc nhờ vào dòng dõi hay gia tộc, mà Ngài là bậc thi sĩ tối thượng, ban tặng các tác phẩm cho các đệ tử của Ngài bằng tài năng thi ca xuất chúng. Các đệ tử đó học thuộc lòng và giảng giải những bài pháp thoại ngồi gần (upanisinnakathā), những lời tùy hỷ (anumodanā), và những bài tụng xướng (sarabhañña) cho các thí chủ (upaṭṭhaka). Những thí chủ đó, với lòng tin, dâng cúng lợi lộc cho họ.
Sace mayaṃ yaṃ samaṇo gotamo jānāti, tato thokaṃ jāneyyāma, attano samayaṃ tattha pakkhipitvā mayampi upaṭṭhākānaṃ katheyyāma, tato etehi lābhitarā bhaveyyāma.
“If we could know a little of what the ascetic Gotama knows, we could insert our own doctrine into it and teach it to our supporters too. Then we would receive more offerings than them.”
Nếu chúng ta biết một chút về những gì Sa-môn Gotama biết, và sau đó thêm vào giáo lý của riêng mình, chúng ta cũng sẽ giảng giải cho các thí chủ, và như vậy chúng ta sẽ có nhiều lợi lộc hơn họ.
Ko nu kho samaṇassa gotamassa santike pabbajitvā khippameva uggaṇhituṃ sakkhissatī’’ti.
“Who now, by going forth in the presence of the ascetic Gotama, would be able to learn it quickly?”
Ai có thể xuất gia với Sa-môn Gotama và học hỏi nhanh chóng?"
Te evaṃ cintetvā ‘‘susimo paṭibalo’’ti disvā taṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu.
Having thought thus, and seeing that “Susima is capable,” they approached him and spoke in this way.
Sau khi suy nghĩ như vậy, họ thấy rằng Susima có khả năng, nên họ đến gặp ngài và nói điều này.
Yenāyasmā ānando tenupasaṅkamīti kasmā upasaṅkami?
“He went to the Venerable Ānanda”: Why did he go?
Yenāyasmā Ānando tenupasaṅkamī (ngài đi đến chỗ Tôn giả Ānanda) – tại sao ngài lại đến đó?
Evaṃ kirassa ahosi, ‘‘kassa nu kho santikaṃ gantvā ahaṃ imaṃ dhammaṃ khippaṃ laddhuṃ sakkhissāmī’’ti?
It seems this was his thought: “In whose presence can I go and quickly obtain this Dhamma?”
Ngài đã nghĩ: "Ta nên đến gặp ai để có thể nhanh chóng học được Pháp này?"
Tato cintesi – ‘‘samaṇo gotamo garu tejussado niyamamanuyutto, na sakkā akāle upasaṅkamituṃ, aññepi bahū khattiyādayo samaṇaṃ gotamaṃ upasaṅkamanti, tasmimpi samaye na sakkā upasaṅkamituṃ.
Then he thought: “The ascetic Gotama is grave, majestic, and follows a strict regimen; it is not possible to approach him at an improper time. Many others, khattiyas and so on, also approach the ascetic Gotama, so it is not possible to approach him at that time either.”
Sau đó, ngài lại nghĩ: "Sa-môn Gotama là bậc đáng kính, uy lực lớn, và luôn bận rộn với các việc thường nhật. Không thể đến gặp Ngài vào những lúc không thích hợp. Nhiều vương tử và những người khác cũng đến gặp Sa-môn Gotama, nên cũng không thể đến gặp Ngài vào những lúc đó.
Sāvakesupissa sāriputto mahāpañño vipassanālakkhaṇamhi etadagge ṭhapito, mahāmoggallāno samādhilakkhaṇasmiṃ etadagge ṭhapito, mahākassapo dhutaṅgadharesu anuruddho dibbacakkhukesu, puṇṇo mantāṇiputto dhammakathikesu, upālitthero vinayadharesu etadagge ṭhapito, ayaṃ pana ānando bahussuto tipiṭakadharo, satthāpissa tattha tattha kathitaṃ dhammaṃ āharitvā katheti, pañcasu ṭhānesu etadagge ṭhapito, aṭṭhannaṃ varānaṃ lābhī, catūhi acchariyabbhutadhammehi samannāgato, tassa samīpaṃ gato khippaṃ dhammaṃ laddhuṃ sakkhissāmī’’ti.
“Among his disciples, Sāriputta is of great wisdom, placed foremost in the characteristic of insight; Mahāmoggallāna is placed foremost in the characteristic of concentration; Mahākassapa among those who uphold the ascetic practices; Anuruddha among those with the divine eye; Puṇṇa Mantāṇiputta among the Dhamma-preachers; the Elder Upāli among the Vinaya-bearers. But this Ānanda is very learned, a bearer of the Tipiṭaka; the Teacher himself brings up the Dhamma spoken by him here and there and teaches it; he is placed foremost in five areas; he is a recipient of eight boons; and he is endowed with four wonderful and marvelous qualities. If I go to him, I will be able to obtain the Dhamma quickly.”
Trong số các đệ tử của Ngài, Sāriputta là bậc đại trí, được xếp hàng đầu về đặc tính tuệ quán (vipassanā). Mahāmoggallāna được xếp hàng đầu về đặc tính thiền định (samādhi). Mahākassapa được xếp hàng đầu trong số những người giữ hạnh đầu đà (dhutaṅga). Anuruddha trong số những người có thiên nhãn (dibba-cakkhu). Puṇṇa Mantāṇiputta trong số những người thuyết pháp (dhammakathika). Trưởng lão Upāli được xếp hàng đầu trong số những người giữ giới luật (vinayadhara). Còn Ānanda này là bậc đa văn, thọ trì Tam tạng (Tipiṭaka), và Đức Bổn Sư cũng đã mang Pháp đã được thuyết ở nhiều nơi để giảng cho ngài. Ngài được xếp hàng đầu ở năm phương diện, là người đạt được tám điều ước nguyện, và có bốn pháp kỳ diệu phi thường. Nếu ta đến gần ngài ấy, ta sẽ có thể nhanh chóng học được Pháp."
Tasmā yenāyasmā ānando tenupasaṅkami.
Therefore, he went to the Venerable Ānanda.
Vì vậy, ngài đã đi đến chỗ Tôn giả Ānanda.
Yena bhagavā tenupasaṅkamīti kasmā sayaṃ apabbājetvā upasaṅkami?
“He went to the Blessed One”: Why did he approach without giving the going forth himself?
Yena Bhagavā tenupasaṅkamī (ngài đi đến chỗ Đức Thế Tôn) – tại sao ngài (Ānanda) không tự mình cho xuất gia mà lại đi đến chỗ Đức Thế Tôn?
Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘ayaṃ titthiyasamaye pāṭiyekko ‘ahaṃ satthā’ti paṭijānanto carati, pabbajitvā sāsanassa alābhāyapi parisakkeyya.
It seems this was his thought: “This man, in the doctrine of the sectarians, wanders about proclaiming, ‘I am a teacher in my own right.’ Having gone forth, he might strive for the disadvantage of the Sāsana.”
Ngài đã nghĩ: "Vị Susima này, trong giáo phái ngoại đạo, tự xưng là 'ta là một vị đạo sư độc lập' và đi khắp nơi. Nếu xuất gia, y có thể cố gắng làm tổn hại giáo pháp.
Na kho panassāhaṃ ajjhāsayaṃ ājānāmi, satthā jānissatī’’ti.
“Indeed, I do not know his disposition, but the Teacher will know it.”
Ta không biết ý định của y, nhưng Đức Bổn Sư sẽ biết."
Tasmā taṃ ādāya yena bhagavā tenupasaṅkami.
Therefore, taking him along, he went to the Blessed One.
Vì vậy, ngài đã dẫn y đến chỗ Đức Thế Tôn.
Tenahānanda, susimaṃ pabbājethāti satthā kira cintesi – ‘‘ayaṃ paribbājako titthiyasamaye ‘ahaṃ pāṭiyekko satthā’ti paṭijānamāno carati, ‘idha maggabrahmacariyaṃ carituṃ icchāmī’ti kira vadati.
“Well then, Ānanda, give the going forth to Susima”: It seems the Teacher thought: “This wanderer, in the doctrine of the sectarians, wanders about proclaiming, ‘I am a teacher in my own right.’ He says, it seems, ‘I wish to live the holy life of the path here.’”
Tenahānanda, Susimaṃ pabbājethā (Vậy thì, Ānanda, hãy cho Susima xuất gia) – Đức Bổn Sư đã suy nghĩ: "Vị du sĩ này, trong giáo phái ngoại đạo, tự xưng là 'ta là một vị đạo sư độc lập' và đi khắp nơi. Y nói rằng y muốn sống phạm hạnh (brahmacariya) của đạo (magga) ở đây.
Kiṃ nu kho mayi pasanno, udāhu mayhaṃ sāvakesu, udāhu mayhaṃ vā mama sāvakānaṃ vā dhammakathāya pasanno’’ti?
“Now, is he pleased with me, or with my disciples, or is he pleased with the Dhamma-talk of myself or my disciples?”
Có phải y có niềm tin vào Ta, hay vào các đệ tử của Ta, hay y có niềm tin vào lời thuyết pháp của Ta hay của các đệ tử của Ta?"
Athassa ekaṭṭhānepi pasādābhāvaṃ ñatvā, ‘‘ayaṃ mama sāsane dhammaṃ thenessāmīti pabbajati.
Then, knowing his lack of confidence in any of these, he thought, “This one is going forth with the intention of stealing the Dhamma in my Sāsana.”
Sau khi biết rằng y không có niềm tin ở bất kỳ điểm nào, Ngài nghĩ: "Y xuất gia để đánh cắp Pháp trong giáo pháp của Ta.
Itissa āgamanaṃ aparisuddhaṃ; nipphatti nu kho kīdisā’’ti?
“Thus, his coming is impure; but what will be his attainment?”
Vì vậy, sự đến của y không thanh tịnh; vậy kết quả sẽ như thế nào?"
Olokento ‘‘kiñcāpi ‘dhammaṃ thenessāmī’ti pabbajati, katipāheneva pana ghaṭetvā arahattaṃ gaṇhissatī’’ti ñatvā ‘‘tenahānanda, susimaṃ pabbājethā’’ti āha.
While observing, he knew, “Although he is going forth thinking, ‘I will steal the Dhamma,’ in just a few days he will strive and attain arahatship,” and so he said, “Well then, Ānanda, give Susima the going forth.”
Đức Phật đã quán xét và biết rằng: "Mặc dù người này xuất gia với ý định 'ta sẽ ăn cắp Dhamma', nhưng chỉ trong vài ngày, sau khi tinh tấn, người ấy sẽ chứng đắc A-la-hán." Vì vậy, Đức Phật nói: "Này Ananda, hãy cho Susima xuất gia."
Aññā byākatā hotīti te kira bhikkhū satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā temāsaṃ vassaṃ vasantā tasmiṃyeva antotemāse ghaṭentā vāyamantā arahattaṃ paṭilabhiṃsu.
Final knowledge was declared: It is said that those monks, having received a meditation subject from the Teacher, spent the three months of the rains retreat, and by striving and making an effort within that very three-month period, they attained arahatship.
Aññā byākatā hoti (Sự chứng ngộ đã được tuyên bố) nghĩa là những Tỳ-kheo ấy đã thọ nhận đề mục thiền quán từ Đức Thế Tôn, an cư kiết hạ trong ba tháng, và trong chính ba tháng ấy, họ đã tinh tấn nỗ lực và chứng đắc A-la-hán.
Te ‘‘paṭiladdhaguṇaṃ satthu ārocessāmā’’ti pavāritapavāraṇā senāsanaṃ saṃsāmetvā satthu santikaṃ āgantvā attano paṭiladdhaguṇaṃ ārocesuṃ.
Thinking, “We will announce the quality we have attained to the Teacher,” after the Pavāraṇā ceremony, they put their lodgings in order, went to the Teacher, and announced the quality they had attained.
Những vị ấy nói: "Chúng tôi sẽ báo cáo thành quả đã đạt được cho Đức Thế Tôn." Sau khi đã làm lễ Tự Tứ, họ sắp xếp chỗ ở, đến yết kiến Đức Thế Tôn và báo cáo thành quả đã đạt được của mình.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This was said in reference to that.
Lời này được nói ra để chỉ điều đó.
Aññāti arahattassa nāmaṃ.
Final knowledge is a name for arahatship.
Aññā là tên gọi của A-la-hán quả.
Byākatāti ārocitā.
Was declared means was announced.
Byākatā là đã được báo cáo.
Assosīti so kira ohitasoto hutvā tesaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ ṭhitaṭṭhānaṃ gacchati taṃ taṃ kathaṃ suṇitukāmo.
He heard: It is said that he, with ears attentive and wishing to hear their various conversations, would go to the places where those monks were.
Assosī (nghe) nghĩa là Tôn giả Susima đã chú tâm lắng nghe và đến chỗ của các Tỳ-kheo ấy, muốn nghe những lời nói đó.
Yena te bhikkhū tenupasaṅkamīti kasmā upasaṅkami?
He went up to those monks: Why did he go up to them?
Yena te bhikkhū tenupasaṅkamī (đến chỗ các Tỳ-kheo ấy): Tại sao Tôn giả Susima lại đến?
Taṃ kirassa pavattiṃ sutvā etadahosi – ‘‘aññā nāma imasmiṃ sāsane paramappamāṇaṃ sārabhūtā ācariyamuṭṭhi maññe bhavissati, pucchitvā naṃ jānissāmī’’ti.
It is said that after hearing the news, this occurred to him: “This thing called ‘final knowledge’ must be the supreme, essential teaching in this Dispensation, a teacher's secret doctrine, I suppose. I will ask about it and find out.”
Nghe tin ấy, Tôn giả Susima đã nghĩ rằng: "Sự chứng ngộ (aññā) trong giáo pháp này chắc hẳn là một giáo pháp cốt yếu, vô cùng cao quý. Ta sẽ hỏi và tìm hiểu về nó."
Tasmā upasaṅkami.
Therefore, he went up to them.
Vì vậy, Tôn giả Susima đã đến.
Anekavihitanti anekavidhaṃ.
Manifold means of many kinds.
Anekavihitaṃ (nhiều loại) là nhiều phương cách.
Iddhividhanti iddhikoṭṭhāsaṃ.
Kinds of psychic power means the category of psychic powers.
Iddhividhaṃ (thần thông) là các loại thần thông.
Āvibhāvaṃ tirobhāvanti āvibhāvaṃ gahetvā tirobhāvaṃ, tirobhāvaṃ gahetvā āvibhāvaṃ kātuṃ sakkothāti pucchati.
Making manifest and making disappear: He asks if they are able to first make manifest and then make disappear, or first make disappear and then make manifest.
Āvibhāvaṃ tirobhāvaṃ (hiện ra rồi biến mất): Tôn giả Susima hỏi: "Các ngài có thể hiện ra rồi biến mất, biến mất rồi hiện ra được không?"
Tirokuṭṭanti parakuṭṭaṃ.
Through a wall means to the other side of a wall.
Tirokuṭṭaṃ (xuyên tường) là xuyên qua bức tường.
Itarapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two phrases.
Tương tự như vậy đối với hai từ tiếp theo.
Ummujjanimujjanti ummujjanañca nimujjanañca.
Diving and surfacing means both diving down and surfacing up.
Ummujjanimujjaṃ (nhô lên và lặn xuống) là nhô lên và lặn xuống.
Pallaṅkenāti pallaṅkabandhanena.
Cross-legged means with legs crossed in a seated posture.
Pallaṅkenā (ngồi kiết già) là với tư thế kiết già.
Kamathāti nisīdituṃ vā gantuṃ vā sakkothāti pucchati?
Do you travel: He asks, are you able to sit or to go?
Kamathā (đi) là Tôn giả Susima hỏi: "Các ngài có thể ngồi hoặc đi được không?"
Pakkhī sakuṇoti pakkhayutto sakuṇo.
A winged bird means a bird endowed with wings.
Pakkhī sakuṇo (chim có cánh) là chim có cánh.
Ayamettha saṅkhepo, vitthārato pana imassa iddhividhassa, ito paresaṃ dibbasotādīnañca vaṇṇanānayo visuddhimagge vuttanayena veditabboti.
This is the summary here, but for a detailed explanation of these kinds of psychic power and the subsequent divine ear and so on, the method should be understood according to what is stated in the Visuddhimagga.
Đây là tóm tắt. Về chi tiết, phương pháp giải thích các loại thần thông này và các loại thần thông khác như thiên nhĩ, v.v., cần được hiểu theo cách đã được trình bày trong Thanh Tịnh Đạo.
Santā vimokkhāti aṅgasantatāya ceva ārammaṇasantatāya ca santā āruppavimokkhā.
Peaceful liberations: The formless liberations are peaceful due to the peacefulness of their factors and the peacefulness of their objects.
Santā vimokkhā (các giải thoát thanh tịnh) là các giải thoát vô sắc giới, thanh tịnh nhờ sự thanh tịnh của các chi thiền và sự thanh tịnh của đối tượng.
Kāyena phusitvāti nāmakāyena phusitvā paṭilabhitvā.
Having touched with the body means having touched with the mental body, having attained.
Kāyena phusitvā (chạm bằng thân) là đạt được bằng cách cảm nhận với danh thân.
Paññāvimuttā kho mayaṃ, āvusoti, āvuso, mayaṃ nijjhānakā sukkhavipassakā paññāmatteneva vimuttāti dasseti.
We, friend, are liberated by wisdom: He shows, “Friend, we are without the basis of jhāna, we are sukkhavipassaka practitioners, liberated by wisdom alone.”
Paññāvimuttā kho mayaṃ, āvuso (Này Hiền giả, chúng tôi là những người được giải thoát bằng tuệ) cho thấy: "Này hiền giả Susima, chúng tôi là những người tu tịnh quán khô (sukkhavipassaka), không có thiền định, và chúng tôi được giải thoát chỉ bằng tuệ."
Ājāneyyāsi vā tvaṃ, āvuso susima, na vā tvaṃ ājāneyyāsīti kasmā evamāhaṃsu?
Whether you understand, friend Susima, or whether you do not understand: Why did they say this?
Ājāneyyāsi vā tvaṃ, āvuso susima, na vā tvaṃ ājāneyyāsī (Này hiền giả Susima, ngài có hiểu hay không hiểu) được nói ra vì sao?
Evaṃ kira nesaṃ ahosi – ‘‘mayaṃ imassa ajjhāsayaṃ gahetvā kathetuṃ na sakkhissāma, dasabalaṃ pana pucchitvā nikkaṅkho bhavissatī’’ti.
It seems this occurred to them: “We will not be able to speak according to this one’s disposition, but if he asks the Possessor of the Ten Powers, he will become free of doubt.”
Bởi vì các vị ấy nghĩ rằng: "Chúng tôi không thể giải thích ý định của Susima. Nhưng sau khi hỏi Đức Thập Lực (Đức Phật), Susima sẽ không còn nghi ngờ gì nữa."
Dhammaṭṭhitiñāṇanti vipassanāñāṇaṃ, taṃ paṭhamataraṃ uppajjati.
Knowledge of the stability of the Dhamma means insight-knowledge; it arises first.
Dhammaṭṭhitiñāṇaṃ (trí tuệ về sự tồn tại của các pháp) là tuệ quán (vipassanāñāṇaṃ), trí tuệ này phát sinh trước tiên.
Nibbāne ñāṇanti vipassanāya ciṇṇante pavattamaggañāṇaṃ, taṃ pacchā uppajjati.
Knowledge in Nibbāna means the path-knowledge that occurs at the culmination of insight practice; it arises later.
Nibbāne ñāṇaṃ (trí tuệ về Nibbāna) là trí tuệ đạo (maggañāṇaṃ) phát sinh sau khi tuệ quán đã được tu tập, trí tuệ này phát sinh sau.
Tasmā bhagavā evamāha.
Therefore, the Blessed One said this.
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói như vậy.
Idānissa paṭivedhabhabbataṃ ñatvā teparivaṭṭaṃ dhammadesanaṃ desento taṃ kiṃ maññasi, susima?
Now, knowing his capacity for realization, he taught the Dhamma in three cycles, saying, “What do you think, Susima?
Bấy giờ, biết được khả năng chứng ngộ của Tôn giả Susima, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng Dhamma ba vòng, bắt đầu bằng câu:
Rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vātiādimāha?
Is form permanent or impermanent?” and so on.
Tad kiṃ maññasi, Susima? Rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā (Này Susima, ngài nghĩ sao? Sắc là thường hay vô thường?).
Te parivaṭṭadesanāvasāne pana thero arahattaṃ patto.
At the end of the teaching in three cycles, the elder attained arahatship.
Sau khi kết thúc bài thuyết pháp ba vòng, Trưởng lão Susima đã chứng đắc A-la-hán.
Idānissa anuyogaṃ āropento jātipaccayā jarāmaraṇanti, susima, passasītiādimāha.
Now, in order to get him to reflect, he said, “Do you see, Susima, that with birth as condition, there is aging and death?” and so on.
Bấy giờ, để khuyến khích Tôn giả Susima, Đức Thế Tôn nói: Jātipaccayā jarāmaraṇanti, Susima, passasī (Này Susima, ngài có thấy rằng già chết do duyên sinh không?), v.v.
Api pana tvaṃ, susimāti idaṃ kasmā ārabhi?
But do you, Susima...: Why was this begun?
Api pana tvaṃ, Susimā (Này Susima, ngài có thấy không?), câu này được bắt đầu vì sao?
Nijjhānakānaṃ sukkhavipassakabhikkhūnaṃ pākaṭakaraṇatthaṃ.
To make it clear about the monks who were sukkhavipassaka, those without the basis of jhāna.
Để làm rõ cho các Tỳ-kheo tu tịnh quán khô (sukkhavipassaka) không có thiền định.
Ayañhettha adhippāyo – na kevalaṃ tvameva nijjhānako sukkhavipassako, etepi bhikkhū evarūpāyevāti.
For this is the intention here: It is not only you, Susima, who is a sukkhavipassaka without the basis of jhāna; these monks are also of the same nature.
Ý nghĩa ở đây là: "Không chỉ riêng ngài là người tu tịnh quán khô không có thiền định, mà các Tỳ-kheo này cũng vậy."
Sesaṃ sabbattha pākaṭamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng.
Dasamaṃ.
Tenth.
Thứ mười.
73. Ito paraṃ ‘‘satthā pariyesitabbo’’tiādinayappavattā dvādasa antarapeyyālavaggā nāma honti.
73. Hereafter, there are twelve chapters called the Intermediate Repetition Series, which proceed in the manner of “A teacher is to be sought,” and so on.
Từ đây trở đi, có mười hai chương gọi là Antarapeyyāla, bắt đầu bằng "satthā pariyesitabbo" (người thầy cần được tìm kiếm), v.v.
Te sabbepi tathā tathā bujjhanakānaṃ veneyyapuggalānaṃ ajjhāsayavasena vuttā.
All of them were taught according to the dispositions of the various individuals to be trained who were capable of understanding.
Tất cả những chương này đều được nói ra tùy theo ý nguyện của những chúng sinh có thể giác ngộ theo những cách khác nhau.
Tattha satthāti buddho vā hotu sāvako vā, yaṃ nissāya maggañāṇaṃ labhati, ayaṃ satthā nāma, so pariyesitabbo.
Therein, teacher refers to a Buddha or a disciple; one who, by relying on whom, one attains path-knowledge is called a teacher. Such a one is to be sought.
Trong đó, satthā (người thầy) nghĩa là dù là Đức Phật hay một vị Thanh Văn, người mà nương tựa vào đó mà đạt được trí tuệ đạo, đó gọi là người thầy, và người ấy cần được tìm kiếm.
Sikkhā karaṇīyāti tividhāpi sikkhā kātabbā.
The training is to be undertaken means the threefold training should be practiced.
Sikkhā karaṇīyā (cần phải thực hành các học giới) nghĩa là ba loại học giới cần được thực hành.
Yogādīsu yogoti payogo.
Among terms like yoga, yogo means application.
Trong Yogādīsu (trong các từ như 'yogi', v.v.), yogo (yogi) là sự tinh tấn.
Chandoti kattukamyatākusalacchando.
Chando means wholesome desire in the sense of wishing to act.
Chando (dục) là thiện dục muốn hành động.
Ussoḷhīti sabbasahaṃ adhimattavīriyaṃ.
Ussoḷhī means supreme effort that can endure all things.
Ussoḷhī (sự nỗ lực) là tinh tấn tột độ có thể chịu đựng mọi thứ.
Appaṭivānīti anivattanā.
Appaṭivānī means non-retreating.
Appaṭivānī (không thoái lui) là không quay lưng lại.
Ātappanti kilesatāpanavīriyameva.
Ātappa is precisely the energy that scorches the defilements.
Ātappaṃ (nhiệt tâm) chính là tinh tấn nung đốt phiền não.
Sātaccanti satatakiriyaṃ.
Sātacca means continuous action.
Sātaccaṃ (liên tục) là hành động liên tục.
Satīti jarāmaraṇādivasena catusaccapariggāhikā sati.
Satī means mindfulness that comprehends the Four Noble Truths in terms of aging and death, and so on.
Satī (niệm) là niệm nắm giữ Tứ Thánh Đế theo cách già chết, v.v.
Sampajaññanti tādisameva ñāṇaṃ.
Sampajañña is knowledge of the same kind.
Sampajaññaṃ (tỉnh giác) là trí tuệ tương tự như vậy.
Appamādoti saccabhāvanāya appamādo.
Appamādo means diligence in the development of the Truths.
Appamādo (không phóng dật) là không phóng dật trong việc tu tập Tứ Thánh Đế.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng.
74. Abhisamayasaṃyuttassa paṭhame nakhasikhāyanti maṃsaṭṭhānena vimutte nakhagge.
74. In the first sutta of the Abhisamaya Saṃyutta, on the tip of the fingernail means on the tip of the nail, free from the area of flesh.
Trong bài kinh đầu tiên của Abhisamayasaṃyutta, nakhasikhāyaṃ (trên đầu móng tay) là trên đầu móng tay, không dính vào phần thịt.
Nakhasikhā ca nāma lokiyānaṃ mahatīpi hoti, satthu pana rattuppalapattakoṭi viya sukhumā.
The tip of a fingernail of worldly people can be large, but the Teacher's was as delicate as the tip of a red lotus petal.
Đầu móng tay của người phàm có thể lớn, nhưng của Đức Thế Tôn thì mềm mại như đầu cánh hoa sen đỏ.
Kathaṃ panettha paṃsu patiṭṭhitoti?
How did the dust stay on it?
Làm thế nào mà bụi đất có thể bám vào đó?
Adhiṭṭhānabalena.
By the power of his resolution.
Nhờ sức mạnh của sự quyết định (adhiṭṭhāna).
Bhagavatā hi atthaṃ ñāpetukāmena adhiṭṭhānabalena tattha patiṭṭhāpito.
For it was placed there by the power of resolution by the Blessed One, who wished to make the meaning known.
Đức Thế Tôn đã đặt bụi đất lên đó bằng sức mạnh của sự quyết định, với ý muốn làm cho ý nghĩa được rõ ràng.
Satimaṃ kalanti mahāpathaviyā paṃsuṃ satakoṭṭhāse katvā tato ekakoṭṭhāsaṃ.
A hundredth part means one part after having made a hundred parts of the dust of the great earth.
Satimaṃ kalaṃ (một phần nhỏ) là một phần trong một trăm phần của bụi đất trên đại địa.
Paratopi eseva nayo.
The same method applies to what follows.
Tương tự như vậy đối với các từ tiếp theo.
Abhisametāvinoti paññāya ariyasaccāni abhisametvā ṭhitassa.
Of one who has realized means of a person who stands having realized the Noble Truths with wisdom.
Abhisametāvino (người đã chứng ngộ) là người đã chứng ngộ Tứ Thánh Đế bằng tuệ.
Purimaṃ dukkhakkhandhaṃ parikkhīṇaṃ pariyādiṇṇaṃ upanidhāyāti etadeva bahutaraṃ dukkhaṃ, yadidaṃ parikkhīṇanti evaṃ paṭhamaṃ vuttaṃ dukkhakkhandhaṃ upanidhāya, ñāṇena taṃ tassa santike ṭhapetvā upaparikkhiyamāneti attho.
In comparison with the former mass of suffering that has been completely destroyed and exhausted: This means, when comparing it with the former mass of suffering spoken of as, "This is the far greater suffering, that which has been destroyed," by placing that before the mind with knowledge, it is being investigated.
Purimaṃ dukkhakkhandhaṃ parikkhīṇaṃ pariyādiṇṇaṃ upanidhāyā (so với khối khổ trước đã được đoạn tận, đã được chấm dứt) có nghĩa là so với khối khổ đã được nói đến trước tiên là "khối khổ này là rất nhiều, đã được đoạn tận", khi được xem xét kỹ lưỡng bằng trí tuệ, tức là đặt khối khổ đó bên cạnh trí tuệ.
Katamaṃ panettha purimadukkhaṃ nāma?
Herein, what is the former suffering?
Khổ trước ở đây là gì?
Yaṃ parikkhīṇaṃ.
That which has been completely destroyed.
Là khổ đã được đoạn tận.
Katamaṃ pana parikkhīṇaṃ?
And what has been completely destroyed?
Vậy khổ nào đã được đoạn tận?
Yaṃ paṭhamamaggassa abhāvitattā uppajjeyya.
Whatever would have arisen due to the first path not having been developed.
Là khối khổ sẽ phát sinh do chưa tu tập Đạo thứ nhất.
Katamaṃ pana upanidhāya?
And in comparison with what?
Vậy nương vào điều gì?
Yaṃ sattasu attabhāvesu apāye aṭṭhamañca paṭisandhiṃ ādiṃ katvā yattha katthaci uppajjeyya, sabbaṃ taṃ parikkhīṇanti veditabbaṃ.
Whatever would have arisen anywhere, beginning with rebirth in the eight existences in the lower realms and in seven more existences—all of that, it should be understood, has been completely destroyed.
Tất cả những khổ sẽ phát sinh trong bảy kiếp sống và trong các cõi đọa lạc, bắt đầu từ kiếp tái sinh thứ tám ở bất cứ nơi nào, đều được hiểu là đã được đoạn tận.
Sattakkhattunti satta vāre, sattasu attabhāvesūti attho.
Seven times means seven times, that is, in seven existences.
Bảy lần có nghĩa là bảy lượt, tức là trong bảy kiếp sống.
Paramatāti idamassa paraṃ pamāṇanti dasseti.
As the utmost shows that this is his final limit.
Cực hạn cho thấy rằng đây là giới hạn tối đa của vị ấy.
Mahatthiyoti mahato atthassa nipphādako.
Of great benefit means a producer of great benefit.
Đại lợi ích có nghĩa là người tạo ra lợi ích lớn lao.
Paṭhamaṃ.
The first.
Thứ nhất.