85. Dhātusaṃyuttassa paṭhame nissattaṭṭhasuññataṭṭhasaṅkhātena sabhāvaṭṭhena dhātūti laddhanāmānaṃ dhammānaṃ nānāsabhāvo dhātunānattaṃ.
85. In the first discourse of the Dhātusaṃyutta, the diversity of natures of phenomena which are named 'elements' (dhātu) in the sense of their intrinsic nature—designated as being not a living being and empty—is diversity of elements.
85. Trong bài kinh đầu tiên của Dhātusaṃyutta, dhātunānattaṃ là sự đa dạng của các pháp được gọi là dhātu theo nghĩa tự tánh, tức là vô ngã và trống rỗng.
Cakkhudhātūtiādīsu cakkhupasādo cakkhudhātu, rūpārammaṇaṃ rūpadhātu, cakkhupasādavatthukaṃ cittaṃ cakkhuviññāṇadhātu.
In the phrase the eye-element and so on, the eye-sensitivity is the eye-element, the form-object is the form-element, the consciousness based on the eye-sensitivity is the eye-consciousness-element.
Trong các câu như “cakkhudhātu”, cakkhupasāda (tịnh sắc mắt) là cakkhudhātu (nhãn giới), rūpārammaṇa (sắc cảnh) là rūpadhātu (sắc giới), citta (tâm) dựa trên cakkhupasāda là cakkhuviññāṇadhātu (nhãn thức giới).
Sotapasādo sotadhātu, saddārammaṇaṃ saddadhātu, sotapasādavatthukaṃ cittaṃ sotaviññāṇadhātu.
The ear-sensitivity is the ear-element, the sound-object is the sound-element, the consciousness based on the ear-sensitivity is the ear-consciousness-element.
Sotapasāda (tịnh sắc tai) là sotadhātu (nhĩ giới), saddārammaṇa (thanh cảnh) là saddadhātu (thanh giới), citta dựa trên sotapasāda là sotaviññāṇadhātu (nhĩ thức giới).
Ghānapasādo ghānadhātu, gandhārammaṇaṃ gandhadhātu, ghānapasādavatthukaṃ cittaṃ ghānaviññāṇadhātu.
The nose-sensitivity is the nose-element, the odour-object is the odour-element, the consciousness based on the nose-sensitivity is the nose-consciousness-element.
Ghānapasāda (tịnh sắc mũi) là ghānadhātu (tỷ giới), gandhārammaṇa (hương cảnh) là gandhadhātu (hương giới), citta dựa trên ghānapasāda là ghānaviññāṇadhātu (tỷ thức giới).
Jivhāpasādo jivhādhātu, rasārammaṇaṃ rasadhātu, jivhāpasādavatthukaṃ cittaṃ jivhāviññāṇadhātu.
The tongue-sensitivity is the tongue-element, the taste-object is the taste-element, the consciousness based on the tongue-sensitivity is the tongue-consciousness-element.
Jivhāpasāda (tịnh sắc lưỡi) là jivhādhātu (thiệt giới), rasārammaṇa (vị cảnh) là rasadhātu (vị giới), citta dựa trên jivhāpasāda là jivhāviññāṇadhātu (thiệt thức giới).
Kāyapasādo kāyadhātu, phoṭṭhabbārammaṇaṃ phoṭṭhabbadhātu, kāyapasādavatthukaṃ cittaṃ kāyaviññāṇadhātu.
The body-sensitivity is the body-element, the tangible-object is the tangible-element, the consciousness based on the body-sensitivity is the body-consciousness-element.
Kāyapasāda (tịnh sắc thân) là kāyadhātu (thân giới), phoṭṭhabbārammaṇa (xúc cảnh) là phoṭṭhabbadhātu (xúc giới), citta dựa trên kāyapasāda là kāyaviññāṇadhātu (thân thức giới).
Tisso manodhātuyo manodhātu, vedanādayo tayo khandhā sukhumarūpāni nibbānañca dhammadhātu, sabbampi manoviññāṇaṃ manoviññāṇadhātūti.
The three mind-elements are the mind-element; the three aggregates beginning with feeling, subtle forms, and Nibbāna are the dhamma-element; and all mind-consciousness is the mind-consciousness-element.
Ba manodhātu (ý giới) là manodhātu (ý giới), ba khandha (uẩn) như vedanā (thọ), v.v., các sắc vi tế và Nibbāna là dhammadhātu (pháp giới), và tất cả manoviññāṇa (ý thức) là manoviññāṇadhātu (ý thức giới).
Ettha ca soḷasa dhātuyo kāmāvacarā, avasāne dve catubhūmikāti.
And herein, sixteen elements are of the sense-sphere; the last two are of the four planes.
Trong số này, mười sáu giới là cõi Dục, hai giới cuối cùng là bốn cõi.
Paṭhamaṃ.
The first.
Thứ nhất.
86. Dutiye uppajjati phassanānattanti nānāsabhāvo phasso uppajjati.
86. In the second, diversity of contact arises means contact of diverse natures arises.
86. Trong bài kinh thứ hai, uppajjati phassanānattaṃ có nghĩa là xúc đa dạng phát sinh.
Tattha cakkhusamphassādayo cakkhuviññāṇādisampayuttā, manosamphasso manodvāre paṭhamajavanasampayutto, tasmā.
Therein, eye-contact and so on are associated with eye-consciousness and so on; mind-contact is associated with the first javana at the mind-door. Therefore,
Ở đây, cakkhusamphassa (nhãn xúc), v.v., liên hệ với cakkhuviññāṇa (nhãn thức), v.v. Manosamphassa (ý xúc) liên hệ với javana (tốc hành) đầu tiên trong ý môn, do đó,
Manodhātuṃ paṭiccāti manodvārāvajjanaṃ kiriyāmanoviññāṇadhātuṃ paṭicca paṭhamajavanasamphasso uppajjatīti ayamettha attho.
Dependent on the mind-element: herein, this is the meaning: dependent on the functional mind-consciousness-element, which is mind-door-adverting, the contact of the first javana arises.
Manodhātuṃ paṭiccā có nghĩa là xúc javana đầu tiên phát sinh dựa vào manodvārāvajjanakiriyāmanoviññāṇadhātu (ý môn hướng tâm ý thức giới hành động). Đây là ý nghĩa ở đây.
Dutiyaṃ.
The second.
Thứ hai.
88. Catutthe cakkhusamphassajā vedanāti sampaṭicchanamanodhātuto paṭṭhāya sabbāpi tasmiṃ dvāre vedanā vatteyyuṃ, nibbattiphāsukatthaṃ pana anantaraṃ sampaṭicchanavedanameva gahetuṃ vaṭṭatīti vuttaṃ.
88. In the fourth, feeling born of eye-contact: although all feelings in that door, starting from the receiving mind-element, could be included, it is said that, for ease of generation, it is proper to take only the immediately following receiving-feeling.
88. Trong bài kinh thứ tư, cakkhusamphassajā vedanā (thọ do nhãn xúc sinh) có nghĩa là tất cả các thọ trong môn đó có thể phát sinh từ manodhātu (ý giới) tiếp nhận, nhưng để dễ dàng giải thích sự phát sinh, chỉ nên lấy thọ tiếp nhận ngay sau đó.
Manosamphassaṃ paṭiccāti manodvāre āvajjanasamphassaṃ paṭicca paṭhamajavanavedanā, paṭhamajavanasamphassaṃ paṭicca dutiyajavanavedanāti ayamadhippāyo.
Dependent on mind-contact: this is the intention: dependent on the adverting-contact at the mind-door, the first javana-feeling arises; dependent on the first javana-contact, the second javana-feeling arises.
Manosamphassaṃ paṭiccā có nghĩa là thọ javana đầu tiên phát sinh dựa vào xúc hướng tâm trong ý môn, và thọ javana thứ hai phát sinh dựa vào xúc javana đầu tiên. Đây là ý chính.
Catutthaṃ.
The fourth.
Thứ tư.
89. Pañcame tatiyacatutthesu vuttanayāva ekato katvā desitāti.
89. In the fifth, the methods stated in the third and fourth are taught combined into one.
89. Trong bài kinh thứ năm, các cách đã nói trong bài kinh thứ ba và thứ tư được tổng hợp lại và giảng dạy.
Iti dutiyādīsu catūsu suttesu manodhātuṃ manodhātūti agahetvā manodvārāvajjanaṃ manodhātūti gahitaṃ.
Thus, in the four suttas beginning with the second, the mind-element is not taken as the mind-element (in general), but mind-door-adverting is taken as the mind-element.
Như vậy, trong bốn bài kinh từ thứ hai trở đi, manodhātu không được hiểu là manodhātu (ý giới), mà manodvārāvajjanā (ý môn hướng tâm) được hiểu là manodhātu (ý giới).
Sabbāni cetāni tathā tathā kathite bujjhanakānaṃ ajjhāsayena desitāni.
All these were taught according to the disposition of those who would understand when it was explained in such and such a way.
Tất cả những điều này được giảng dạy theo khuynh hướng của những người có khả năng giác ngộ khi được thuyết giảng theo nhiều cách khác nhau.
Ito paresupi eseva nayo.
Henceforth, this is the same method.
Tương tự cũng áp dụng cho các bài kinh sau này.
Pañcamaṃ.
The fifth.
Thứ năm.
91. Sattame rūpadhātūti āpāthe patitaṃ attano vā parassa vā sāṭakaveṭhanādivatthukaṃ rūpārammaṇaṃ.
91. In the seventh, the form-element means the form-object based on things like one's own or another's cloth or turban, which has come into the range of focus.
91. Trong bài kinh thứ bảy, rūpadhātu là sắc cảnh (rūpārammaṇa) của chính mình hoặc người khác, như một tấm vải quấn, v.v., xuất hiện trong tầm nhìn.
Rūpasaññāti cakkhuviññāṇasampayuttā saññā.
Form-perception means the perception associated with eye-consciousness.
Rūpasaññā là tưởng (saññā) liên hệ với nhãn thức (cakkhuviññāṇa).
Rūpasaṅkappoti sampaṭicchanādīhi tīhi cittehi sampayutto saṅkappo.
Form-thought means the thought associated with the three consciousnesses, beginning with receiving.
Rūpasaṅkappo là tư duy (saṅkappa) liên hệ với ba tâm như sampaṭicchana (tiếp thọ), v.v.
Rūpacchandoti rūpe chandikataṭṭhena chando.
Desire for form means desire in the sense of being desirous of form.
Rūpacchando là dục (chanda) theo nghĩa ham muốn sắc.
Rūpapariḷāhoti rūpe anuḍahanaṭṭhena pariḷāho.
Torment on account of form means torment in the sense of burning on account of form.
Rūpapariḷāho là sự nóng bức (pariḷāha) theo nghĩa bừng cháy trong sắc.
Rūpapariyesanāti pariḷāhe uppanne sandiṭṭhasambhatte gahetvā tassa rūpassa paṭilābhatthāya pariyesanā.
Searching for form means, when torment has arisen, taking those who have been seen and associated with and searching for the attainment of that form.
Rūpapariyesanā là sự tìm kiếm (pariyesanā) để đạt được sắc đó, khi sự nóng bức phát sinh, bằng cách nắm giữ những gì đã thấy và đã tích lũy.
Ettha ca saññāsaṅkappachandā ekajavanavārepi nānājavanavārepi labbhanti, pariḷāhapariyesanā pana nānājavanavāreyeva labbhantīti.
And here, perception, thought, and desire are found both in a single javana-process and in different javana-processes, but torment and searching are found only in different javana-processes.
Ở đây, saññā, saṅkappa và chanda có thể đạt được trong cùng một javana-vāra (lượt tốc hành) hoặc trong các javana-vāra khác nhau, nhưng pariḷāha và pariyesanā chỉ đạt được trong các javana-vāra khác nhau.
Evaṃ kho, bhikkhave, dhātunānattanti ettha ca evaṃ rūpādinānāsabhāvaṃ dhātuṃ paṭicca rūpasaññādinānāsabhāvasaññā uppajjatīti iminā nayena attho veditabbo.
And in the phrase “Thus, monks, the diversity of elements,” the meaning should be understood in this way: thus, dependent on the element having the diverse nature of form and so on, perception having the diverse nature of perception of form and so on arises.
Trong câu “Này các Tỳ-kheo, sự đa dạng của các giới là như vậy”, ý nghĩa cần được hiểu theo cách này: dựa vào giới có tự tánh đa dạng như sắc, v.v., thì tưởng có tự tánh đa dạng như sắc tưởng, v.v., phát sinh.
Sattamaṃ.
The seventh.
Thứ bảy.
93-94. Navame uppajjati rūpasaññāti vuttappakāre ārammaṇe uppajjati saññā.
93-94. In the ninth sutta, “perception of form arises” means that perception arises in the object of the kind mentioned.
93-94. Trong bài kinh thứ chín, rūpasaññā uppajjati có nghĩa là tưởng phát sinh trong đối tượng đã nói.
Rūpasaṅkappoti tasmiṃyeva ārammaṇe tīhi cittehi sampayuttasaṅkappo.
“Thought of form” is the thought associated with the three types of consciousness regarding that same object.
Rūpasaṅkappo là tư duy liên hệ với ba tâm trong cùng đối tượng đó.
Rūpasamphassoti tadevārammaṇaṃ phusamāno phasso.
“Contact with form” is the contact that touches that very object.
Rūpasamphasso là xúc chạm vào chính đối tượng đó.
Vedanāti tadeva ārammaṇaṃ anubhavamānā vedanā.
Feeling is the feeling that experiences that very object.
Vedanā là thọ cảm nhận chính đối tượng đó.
Chandādayo vuttanayāva.
Desire and the others are as explained.
Dục, v.v., theo cách đã nói.
Rūpalābhoti pariyesitvā laddhaṃ saha taṇhāya ārammaṇaṃ ‘‘rūpalābho’’ti vuttaṃ.
“Gain of form” means that the object, sought for and obtained together with craving, is called “gain of form.”
Rūpalābho là đối tượng đã được tìm kiếm và đạt được cùng với ái, được gọi là “rūpalābho” (sự đạt được sắc).
Ayaṃ tāva sabbasaṅgāhikanayo ekasmiṃ yevārammaṇe sabbadhammānaṃ uppattivasena vutto.
This, first of all, is the all-inclusive method, spoken of by way of the arising of all dhammas in a single object.
Đây là phương pháp bao quát tất cả, được nói theo cách phát sinh của tất cả các pháp trên cùng một đối tượng.
Aparo āgantukārammaṇamissako hoti – rūpasaññā rūpasaṅkappo phasso vedanāti ime tāva cattāro dhammā dhuvaparibhoge nibaddhārammaṇe honti.
Another way is mixed with an adventitious object: perception of form, thought of form, contact, and feeling—these four dhammas arise in a constant, regularly enjoyed object.
Một cách khác là sự pha trộn giữa đối tượng khách (āgantuka-ārammaṇa) và đối tượng thường xuyên (nibaddha-ārammaṇa). Bốn pháp này—rūpasaññā (tưởng về sắc), rūpasaṅkappo (tư duy về sắc), phasso (xúc), vedanā (thọ)—trước hết, chúng tồn tại trong đối tượng thường xuyên được sử dụng liên tục.
Nibaddhārammaṇañhi iṭṭhaṃ kantaṃ manāpaṃ piyaṃ yaṃkiñci viya upaṭṭhāti, āgantukārammaṇaṃ pana yaṃkiñci samānampi khobhetvā tiṭṭhati.
A regular object, though it may be desirable, pleasing, agreeable, and dear, presents itself as something ordinary, whereas an adventitious object, even if it is ordinary, causes agitation.
Thật vậy, đối tượng thường xuyên dù là điều mong muốn, đáng yêu, vừa ý, hay thân ái, nó xuất hiện như bất cứ điều gì khác. Nhưng đối tượng khách, dù là bất cứ điều gì, nó khuấy động và tồn tại.
Tatridaṃ vatthu – eko kira amaccaputto gāmiyehi parivārito gāmamajjhe ṭhatvā kammaṃ karoti.
Here is the story: a minister's son, surrounded by villagers, was carrying out his duties in the middle of the village.
Trong trường hợp này, có một câu chuyện: Nghe nói, một người con trai của vị quan đang làm việc ở giữa làng, được bao quanh bởi dân làng.
Tasmiñcassa samaye upāsikā nadiṃ gantvā nhatvā alaṅkatapaṭiyattā dhātigaṇaparivutā gehaṃ gacchati.
At that moment, his wife, having gone to the river, bathed, adorned herself, and was returning home surrounded by her retinue of nurses.
Vào lúc đó, vợ của ông ta là một nữ cư sĩ, sau khi đi đến sông, tắm rửa, trang điểm chỉnh tề, được một nhóm người hầu gái vây quanh, đang đi về nhà.
So dūrato disvā ‘‘āgantukamātugāmo bhavissatī’’ti saññaṃ uppādetvā ‘‘gaccha, bhaṇe jānāhi, kā esā’’ti purisaṃ pesesi.
Seeing her from a distance, he produced the perception, “It must be a visiting woman,” and sent a man, saying, “Go, my man, find out who she is.”
Người con trai của vị quan nhìn thấy từ xa, khởi lên tưởng: “Đây chắc là một người phụ nữ khách lạ”, rồi sai một người: “Này anh, hãy đi tìm hiểu xem cô ấy là ai.”
So gantvā taṃ disvā paccāgato, ‘‘kā esā’’ti puṭṭho yathāsabhāvaṃ ārocesi.
The man went, saw her, and returned. When asked, “Who is she?” he reported what was actually the case.
Người đó đi, nhìn thấy cô ấy, rồi trở về. Khi được hỏi: “Cô ấy là ai?”, người đó đã báo cáo đúng sự thật.
Evaṃ āgantukārammaṇaṃ khobheti.
In this way, an adventitious object causes agitation.
Như vậy, đối tượng khách (āgantuka-ārammaṇa) khuấy động tâm trí.
Tasmiṃ uppanno chando rūpachando nāma, tadeva ārammaṇaṃ katvā uppanno pariḷāho rūpapariḷāho nāma, sahāye gaṇhitvā tassa pariyesanaṃ rūpapariyesanā nāma, pariyesitvā laddhaṃ saha taṇhāya ārammaṇaṃ rūpalābho nāma.
The desire that has arisen in him is called desire for form; the torment that has arisen with that very object as its basis is called torment for form; the searching for it, having gathered his companions, is called searching for form; and the object, sought for and obtained together with craving, is called gain of form.
Khát ái (chanda) khởi lên trong đối tượng đó được gọi là rūpachando (dục về sắc). Sự phiền não (pariḷāho) khởi lên do lấy chính đối tượng đó làm cảnh được gọi là rūpapariḷāho (phiền não về sắc). Việc tìm kiếm đối tượng đó bằng cách tập hợp bạn bè được gọi là rūpapariyesanā (sự tìm kiếm sắc). Đối tượng đã được tìm kiếm và đạt được cùng với tham ái được gọi là rūpalābho (sự đạt được sắc).
Uruvalliyavāsī cūḷatissatthero panāha – ‘‘kiñcāpi bhagavatā phassavedanā pāḷiyā majjhe gahitā, pāḷiṃ pana parivaṭṭetvā vuttappakāre ārammaṇe uppannā saññā rūpasaññā, tasmiṃyeva saṅkappo rūpasaṅkappo tasmiṃ chando rūpacchando, tasmiṃ pariḷāho rūpapariḷāho, tasmiṃ pariyesanā rūpapariyesanā, pariyesitvā laddhaṃ saha taṇhāya ārammaṇaṃ rūpalābho.
However, the Elder Cūḷatissa, a resident of Uruvelā, said: “Although the Blessed One included contact and feeling in the middle of the text, if one rearranges the text, then perception arisen in the aforesaid type of object is perception of form; thought in that same object is thought of form; desire for it is desire for form; torment for it is torment for form; searching for it is searching for form; the object, sought for and obtained together with craving, is gain of form.
Tuy nhiên, Trưởng lão Cūḷatissa trú ở Uruvelā đã nói: “Mặc dù Đức Thế Tôn đã đề cập đến xúc (phassa) và thọ (vedanā) ở giữa bài kinh, nhưng nếu đảo ngược bài kinh, thì tưởng (saññā) khởi lên trong đối tượng đã được nói đến là rūpasaññā (tưởng về sắc), tư duy (saṅkappo) trong chính đối tượng đó là rūpasaṅkappo (tư duy về sắc), dục (chando) trong đối tượng đó là rūpachando (dục về sắc), phiền não (pariḷāho) trong đối tượng đó là rūpapariḷāho (phiền não về sắc), sự tìm kiếm (pariyesanā) trong đối tượng đó là rūpapariyesanā (sự tìm kiếm sắc), đối tượng đã được tìm kiếm và đạt được cùng với tham ái là rūpalābho (sự đạt được sắc).
Evaṃ laddhārammaṇe pana phusanaṃ phasso, anubhavanaṃ vedanā.
Then, in such an obtained object, the touching is contact, and the experiencing is feeling.
Khi đối tượng đã đạt được như vậy, sự tiếp xúc là xúc (phasso), sự trải nghiệm là thọ (vedanā).
Rūpasamphasso rūpasamphassajā vedanāti idaṃ dvayaṃ labbhatī’’ti.
These two are obtained: contact with form and feeling born of contact with form.”
Hai điều này là rūpasamphasso (sắc xúc) và rūpasamphassajā vedanā (thọ do sắc xúc sinh ra) được tìm thấy.”
Aparampi avibhūtavāraṃ nāma gaṇhanti.
They also take up another section, called the section on the indistinct.
Họ cũng chấp nhận một phương pháp khác gọi là avibhūtavāraṃ (phương pháp cảnh không rõ ràng).
Ārammaṇañhi sāṇipākārehi vā parikkhittaṃ tiṇapaṇṇādīhi vā paṭicchannaṃ hoti, taṃ ‘‘upaḍḍhaṃ diṭṭhaṃ me ārammaṇaṃ, suṭṭhu naṃ passissāmī’’ti olokayato tasmiṃ ārammaṇe uppannā saññā rūpasaññā nāma.
An object may be enclosed by a cloth screen or concealed by grass, leaves, and so on. For one who is looking, thinking, “I have seen half of the object, I will see it properly,” the perception arisen in that object is called perception of form.
Thật vậy, đối tượng có thể bị che khuất bởi hàng rào hoặc bị che phủ bởi cỏ, lá, v.v. Đối với người đang quan sát nó với ý nghĩ: “Tôi đã nhìn thấy một nửa đối tượng, tôi sẽ nhìn thấy nó rõ ràng hơn”, tưởng (saññā) khởi lên trong đối tượng đó được gọi là rūpasaññā (tưởng về sắc).
Tasmiṃyeva uppannā saṅkappādayo rūpasaṅkappādayo nāmāti veditabbā.
It should be understood that thought and so on, arisen in that same object, are called thought of form and so on.
Các tư duy (saṅkappādayo) khởi lên trong chính đối tượng đó được biết là rūpasaṅkappādayo (các tư duy về sắc), v.v.
Etthāpi ca saññāsaṅkappaphassavedanāchandā ekajavanavārepi nānājavanavārepi labbhanti, pariḷāhapariyesanālābhā nānājavanavāreyevāti.
And here too, perception, thought, contact, feeling, and desire are found both in a single javana-process and in different javana-processes, whereas torment, searching, and gain are found only in different javana-processes.
Ở đây, tưởng (saññā), tư duy (saṅkappo), xúc (phasso), thọ (vedanā), và dục (chando) có thể được tìm thấy trong cùng một khoảnh khắc javana (ekajavanavāra) hoặc trong các khoảnh khắc javana khác nhau (nānājavanavāra), nhưng phiền não (pariḷāho), sự tìm kiếm (pariyesanā), và sự đạt được (lābho) chỉ được tìm thấy trong các khoảnh khắc javana khác nhau.
Dasamaṃ uttānamevāti.
The tenth is self-evident.
Bài kinh thứ mười là rõ ràng.
Navamadasamāni.
The ninth and tenth.
Thứ chín và thứ mười.
95. Dutiyavaggassa paṭhame ābhādhātūti ālokadhātu.
95. In the first sutta of the second chapter, “the element of light” means the element of brightness.
95. Trong bài kinh đầu tiên của chương thứ hai, ābhādhātu (quang minh giới) là ālokadhātu (giới ánh sáng).
Ālokassapi ālokakasiṇe parikammaṃ katvā uppannajjhānassāpīti sahārammaṇassa jhānassa etaṃ nāmaṃ.
This is the name for the jhāna together with its object, that is, both for the light of the light-kasiṇa and for the jhāna that arises after performing the preliminary work on the light-kasiṇa.
Đây là tên của thiền (jhāna) cùng với đối tượng của nó, tức là ánh sáng (ālokassa) và thiền đã khởi lên sau khi thực hành kasina ánh sáng (ālokakasiṇe parikammaṃ katvā uppannajjhānassāpi).
Subhadhātūti subhakasiṇe uppannajjhānavasena sahārammaṇajjhānameva.
“The element of beauty” refers to the jhāna together with its object, by way of the jhāna arisen in the beauty-kasiṇa.
Subhadhātu (tịnh giới) cũng là thiền cùng với đối tượng của nó, theo nghĩa thiền đã khởi lên trong kasina tịnh (subhakasiṇe uppannajjhānavasena).
Ākāsānañcāyatanameva ākāsānañcāyatanadhātu.
The base of the infinity of space itself is “the element of the base of the infinity of space.”
Ākāsānañcāyatana (không vô biên xứ) chính là ākāsānañcāyatanadhātu (không vô biên xứ giới).
Saññāvedayitanirodhova saññāvedayitanirodhadhātu.
The cessation of perception and feeling itself is “the element of the cessation of perception and feeling.”
Sự diệt của tưởng và thọ (saññāvedayitanirodhova) chính là saññāvedayitanirodhadhātu (tưởng thọ diệt giới).
Iti bhagavā anusandhikusalassa bhikkhuno tattha nisīditvā pañhaṃ pucchitukāmassa okāsaṃ dento desanaṃ niṭṭhāpesi.
Thus, the Blessed One concluded the teaching, giving an opportunity to a monk skilled in making connections, who was sitting there and wishing to ask a question.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã kết thúc bài giảng, tạo cơ hội cho vị tỳ khưu thiện xảo trong việc kết nối các ý nghĩa, người muốn ngồi đó và đặt câu hỏi.
Andhakāraṃ paṭiccāti andhakāro hi ālokena paricchinno, ālokopi andhakārena.
“Dependent on darkness”: Darkness is defined by light, and light by darkness.
Andhakāraṃ paṭiccā (nương vào bóng tối): Bóng tối được phân định bởi ánh sáng, và ánh sáng cũng được phân định bởi bóng tối.
Andhakārena hi so pākaṭo hoti.
It is by darkness that light becomes manifest.
Thật vậy, ánh sáng trở nên rõ ràng nhờ bóng tối.
Tasmā ‘‘andhakāraṃ paṭicca paññāyatī’’ti āha.
Therefore, he said, “Dependent on darkness it is cognized.”
Vì vậy, Ngài nói: “Nương vào bóng tối mà nó được nhận biết.”
Asubhaṃ paṭiccāti etthāpi eseva nayo.
“Dependent on the foul”: Here, too, the same principle applies.
Asubhaṃ paṭiccā (nương vào bất tịnh): Ở đây cũng vậy, phương pháp tương tự.
Asubhañhi subhena, subhañca asubhena paricchinnaṃ, asubhe sati subhaṃ paññāyati, tasmā evamāha.
The foul is defined by the beautiful, and the beautiful by the foul; when the foul exists, the beautiful is cognized. Therefore, he spoke thus.
Thật vậy, bất tịnh được phân định bởi tịnh, và tịnh được phân định bởi bất tịnh. Khi có bất tịnh, tịnh được nhận biết, vì vậy Ngài nói như vậy.
Rūpaṃ paṭiccāti rūpāvacarasamāpattiṃ paṭicca.
“Dependent on form” means dependent on the attainment of the fine-material sphere.
Rūpaṃ paṭiccā (nương vào sắc): Nương vào sự nhập định sắc giới (rūpāvacarasamāpatti).
Rūpāvacarasamāpattiyā hi sati ākāsānañcāyatanasamāpatti nāma hoti rūpasamatikkamo vā, tasmā evamāha.
For when the attainment of the fine-material sphere exists, there is the attainment of the base of the infinity of space, or the transcending of form. Therefore, he spoke thus.
Thật vậy, khi có sự nhập định sắc giới, thì có tên là sự nhập định không vô biên xứ (ākāsānañcāyatanasamāpatti) hoặc sự vượt qua sắc (rūpasamatikkamo), vì vậy Ngài nói như vậy.
Viññāṇañcāyatanadhātuādīsupi eseva nayo.
In “the element of the base of the infinity of consciousness” and so on, this same principle applies.
Trong viññāṇañcāyatanadhātu (thức vô biên xứ giới) và các giới khác cũng vậy, phương pháp tương tự.
Nirodhaṃ paṭiccāti catunnaṃ khandhānaṃ paṭisaṅkhāappavattiṃ paṭicca.
“Dependent on cessation” means dependent on the non-occurrence of the four aggregates through careful attention.
Nirodhaṃ paṭiccā (nương vào sự diệt): Nương vào sự không khởi lên của bốn uẩn do sự quán xét.
Khandhanirodhañhi paṭicca nirodhasamāpatti nāma paññāyati, na khandhapavattiṃ, tasmā evamāha.
For it is dependent on the cessation of the aggregates that the attainment of cessation is cognized, not on the occurrence of the aggregates. Therefore, he spoke thus.
Thật vậy, nương vào sự diệt của các uẩn mà sự nhập định diệt (nirodhasamāpatti) được nhận biết, chứ không phải nương vào sự khởi lên của các uẩn, vì vậy Ngài nói như vậy.
Ettha ca catunnaṃ khandhānaṃ nirodhova nirodhasamāpattīti veditabbo.
And here, the cessation of the four aggregates should be understood as the attainment of cessation.
Ở đây, sự diệt của bốn uẩn cần được hiểu là sự nhập định diệt (nirodhasamāpatti).
Kathaṃ samāpatti pattabbāti kathaṃ samāpattiyo kīdisā samāpattiyo nāma hutvā pattabbāti?
“How should the attainment be attained?” means: in what way, as what kind of attainments, should they be attained?
Kathaṃ samāpatti pattabbā (Làm thế nào để đạt được các định này)? Các định này là loại định nào, và cần đạt được chúng như thế nào?
Saññāsamāpatti pattabbāti saññāya atthibhāvena saññāsamāpattiyo saññāsamāpattiyo nāma hutvā pattabbā.
“The attainment with perception should be attained” means: through the existence of perception, the attainments with perception, being what are called attainments with perception, should be attained.
Saññāsamāpatti pattabbā (Cần đạt được định tưởng): Các định tưởng cần được đạt đến như là các định tưởng, do sự hiện hữu của tưởng.
Saṅkhārāvasesasamāpatti pattabbāti sukhumasaṅkhārānaṃ avasiṭṭhatāya saṅkhārāvasesasamāpatti nāma hutvā pattabbā.
“The attainment with residual formations should be attained” means: due to the remainder of subtle formations, being what is called the attainment with residual formations, it should be attained.
Saṅkhārāvasesasamāpatti pattabbā (Cần đạt được định còn sót lại hành): Cần đạt được định còn sót lại hành như là định còn sót lại hành, do sự còn sót lại của các hành vi tế.
Nirodhasamāpatti pattabbāti nirodhova nirodhasamāpatti nirodhasamāpatti nāma hutvā pattabbāti attho.
“The attainment of cessation should be attained” means that cessation itself, being what is called the attainment of cessation, should be attained.
Nirodhasamāpatti pattabbā (Cần đạt được định diệt): Có nghĩa là sự diệt chính là định diệt, cần đạt được nó như là định diệt.
Paṭhamaṃ.
The first.
Bài kinh thứ nhất.
96. Dutiye sanidānanti bhāvanapuṃsakametaṃ, sanidāno sapaccayo hutvā uppajjatīti attho.
96. In the second sutta, “with a cause” is a verbal noun in the neuter gender. The meaning is that it arises having a cause, having a condition.
96. Trong bài kinh thứ hai, sanidānaṃ là một danh từ trung tính chỉ trạng thái, có nghĩa là nó khởi lên có nguyên nhân, có duyên.
Kāmadhātuṃ, bhikkhave, paṭiccāti ettha kāmavitakkopi kāmadhātu kāmāvacaradhammāpi, visesato sabbākusalampi.
Here, in “Dependent on the sensual element, monks,” the sensual element refers to sensual thought, to the dhammas of the sensual sphere, and especially to everything unwholesome.
Kāmadhātuṃ, bhikkhave, paṭiccā (Này các tỳ khưu, nương vào dục giới): Ở đây, kāmavitakka (tầm về dục) cũng là kāmadhātu (dục giới), và các pháp kāma-avacara (thuộc dục giới) cũng vậy, đặc biệt là tất cả các pháp bất thiện.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
‘‘Tattha katamā kāmadhātu?
“Therein, what is the sensual element?
“Ở đó, dục giới là gì?
Kāmapaṭisaṃyutto takko vitakko saṅkappo appanā byappanā cetaso abhiniropanā micchāsaṅkappo, ayaṃ vuccati kāmadhātu.
Thinking connected with sensual pleasure, thought, conception, application, thorough application, mental placement, wrong thought—this is called the sensual element.
Tầm (takko), tư duy (vitakko), ý định (saṅkappo), áp tâm (appanā), biệt áp tâm (byappanā), sự thiết lập tâm (cetaso abhiniropanā), tà tư duy (micchāsaṅkappo) liên quan đến dục, đây được gọi là dục giới.
Heṭṭhato avīcinirayaṃ pariyantaṃ karitvā uparito paranimmitavasavattī deve antokaritvā yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā ettha pariyāpannā khandhadhātuāyatanā rūpā vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ, ayaṃ vuccati kāmadhātu.
Having made the Avīci hell the boundary below and including the Paranimmitavasavattī devas above, whatever aggregates, elements, and bases—form, feeling, perception, formations, and consciousness—that wander and are included within this interval, this is called the sense-sphere element.
Bắt đầu từ địa ngục Avīci ở dưới, bao gồm cả các cõi trời Paranimmittavasavattī ở trên, bất kỳ uẩn (khandha), giới (dhātu), xứ (āyatana), sắc (rūpa), thọ (vedanā), tưởng (saññā), hành (saṅkhāra), thức (viññāṇa) nào khởi lên trong khoảng giữa đó, thuộc về phạm vi đó, bao gồm trong đó, đây được gọi là dục giới.
Sabbepi akusalā dhammā kāmadhātū’’ti (vibha. 182).
All unwholesome states are also called the sense-sphere element.
Tất cả các pháp bất thiện cũng là dục giới” (Vibha. 182).
Ettha sabbasaṅgāhikā asambhinnāti dve kathā honti.
Here, there are two discussions: the all-inclusive and the unmixed.
Ở đây, có hai cách giải thích: sabbasaṅgāhikā (bao gồm tất cả) và asambhinnā (không pha trộn).
Kathaṃ?
How so?
Như thế nào?
Kāmadhātuggahaṇena hi byāpādadhātuvihiṃsādhātuyo gahitā hontīti ayaṃ sabbasaṅgāhikā.
By the term ‘sense-sphere element’, the ill-will element and the cruelty element are included; thus, this is the all-inclusive discussion.
Thật vậy, với sự nắm bắt kāmadhātu (dục giới), byāpādadhātu (sân giới) và vihiṃsādhātu (hại giới) được bao gồm, đây là sabbasaṅgāhikā (bao gồm tất cả).
Tāsaṃ pana dvinnaṃ dhātūnaṃ visuṃ āgatattā sesadhammā kāmadhātūti ayaṃ asambhinnakathā.
However, since those two elements are mentioned separately, the remaining phenomena are the sense-sphere element; thus, this is the unmixed discussion.
Tuy nhiên, do hai giới đó được trình bày riêng biệt, các pháp còn lại là kāmadhātu (dục giới), đây là asambhinnakathā (cách giải thích không pha trộn).
Ayamidha gahetabbā imaṃ kāmadhātuṃ ārammaṇavasena vā sampayogavasena vā paṭicca kāmasaññā nāma uppajjati.
This should be understood here. Dependent on this sense-sphere element, either by way of object or by way of association, what is called sense-perception arises.
Cách giải thích này nên được chấp nhận ở đây: Nương vào dục giới này, hoặc theo cách đối tượng, hoặc theo cách tương ưng, kāmasaññā (tưởng về dục) khởi lên.
Kāmasaññaṃ paṭiccāti kāmasaññaṃ pana sampayogavasena vā upanissayavasena vā paṭicca kāmasaṅkappo nāma uppajjati.
Dependent on sense-perception: dependent on sense-perception, either by way of association or by way of decisive support, what is called a sense-thought arises.
Kāmasaññaṃ paṭiccā (nương vào tưởng về dục): Nương vào kāmasaññā (tưởng về dục), hoặc theo cách tương ưng, hoặc theo cách tăng thượng duyên, kāmasaṅkappo (tư duy về dục) khởi lên.
Iminā nayena sabbapadesu attho veditabbo.
The meaning in all passages should be understood in this way.
Theo cách này, ý nghĩa cần được hiểu trong tất cả các đoạn.
Tīhi ṭhānehīti tīhi kāraṇehi.
By three instances: by three causes.
Tīhi ṭhānehī (bằng ba phương diện): Bằng ba nguyên nhân.
Micchā paṭipajjatīti ayāthāvapaṭipadaṃ aniyyānikapaṭipadaṃ paṭipajjati.
Practices wrongly: practices a wrong practice, a practice that does not lead to release.
Micchā paṭipajjatī (hành sai): Thực hành con đường sai lầm, con đường không dẫn đến giải thoát.
‘‘Tattha katamā byāpādadhātu?
“Therein, what is the element of ill-will?
“Ở đó, sân giới là gì?
Byāpādapaṭisaṃyutto takko vitakko…pe… ayaṃ vuccati byāpādadhātu.
Thought connected with ill-will, thinking… and so on… this is called the element of ill-will.
Tầm (takko), tư duy (vitakko)… liên quan đến sân, đây được gọi là sân giới.
Dasasu āghātavatthūsu cittassa āghāto paṭivirodho kopo pakopo…pe… anattamanatā cittassa, ayaṃ vuccati byāpādadhātū’’ti (vibha. 182).
in the ten grounds for resentment, the mind's resentment, opposition, anger, intense anger... the mind's displeasure, this is called the element of ill will."
Trong mười căn bản của sự thù hận, sự thù hận, sự đối kháng, sự phẫn nộ, sự phẫn nộ mãnh liệt... sự không hài lòng của tâm, đây được gọi là byāpāda-dhātu (tâm giới sân hận).
‘‘Tattha katamā vihiṃsādhātu?
"Therein, what is the element of harmfulness?
“Ở đây, vihiṃsā-dhātu là gì?
Vihiṃsāpaṭisaṃyutto takko vitakko…pe… ayaṃ vuccati vihiṃsādhātu.
Thought connected with harmfulness, thinking... this is called the element of harmfulness.
Sự tư duy, sự tầm cầu liên quan đến sự làm hại… đây được gọi là vihiṃsā-dhātu.
Idhekacco pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā rajjuyā vā aññataraññatarena vā satte viheṭheti.
Here, someone harms beings with their hand, or with a clod, or with a stick, or with a weapon, or with a rope, or with one or another such thing.
Ở đây, có người làm hại chúng sanh bằng tay, bằng cục đất, bằng gậy, bằng dao, bằng dây thừng, hoặc bằng bất cứ thứ gì khác.
Yā evarūpā heṭhanā viheṭhanā hiṃsanā vihiṃsanā rosanā parūpaghāto, ayaṃ vuccati vihiṃsādhātū’’ti (vibha. 182).
Whatever such harming, afflicting, hurting, injuring, vexing, violence towards others, this is called the element of harmfulness."
Sự làm hại, sự tổn thương, sự gây đau đớn, sự gây hại, sự phẫn nộ, sự hủy hoại người khác như vậy, đây được gọi là vihiṃsā-dhātu.”
Tiṇadāyeti tiṇagahane araññe.
In a grass-fire: In a forest thicket of grass.
Tiṇadāye nghĩa là trong rừng cây cỏ rậm rạp.
Anayabyasananti avuḍḍhiṃ vināsaṃ.
To misfortune and ruin: To non-growth and destruction.
Anayabyasanaṃ nghĩa là sự không tăng trưởng, sự hủy hoại.
Evameva khoti ettha sukkhatiṇadāyo viya ārammaṇaṃ daṭṭhabbaṃ, tiṇukkā viya akusalasaññā, tiṇakaṭṭhanissitā pāṇā viya ime sattā.
Just so: Here, the object should be seen as the dry grass-fire; the unwholesome perceptions as the grass-torch; and these beings as the creatures dependent on the grass and wood.
Evameva kho ở đây, khu rừng cỏ khô nên được xem là đối tượng, ngọn đuốc cỏ khô nên được xem là akusala-saññā (tưởng bất thiện), và các loài vật sống nương vào cỏ cây nên được xem là các chúng sanh này.
Yathā sukkhatiṇadāye ṭhapitaṃ tiṇukkaṃ khippaṃ vāyamitvā anibbāpentassa te pāṇā anayabyasanaṃ pāpuṇanti.
Just as when one places a grass-torch in a dry grass-fire and does not quickly strive to extinguish it, those creatures meet with misfortune and ruin.
Cũng như khi một ngọn đuốc cỏ khô được đặt trong khu rừng cỏ khô mà không được dập tắt kịp thời, các loài vật đó sẽ gặp phải sự hủy hoại và tai ương.
Evameva ye samaṇā vā brāhmaṇā vā uppannaṃ akusalasaññaṃ vikkhambhanatadaṅgasamucchedappahānehi nappajahanti, te dukkhaṃ viharanti.
Even so, those ascetics or brahmins who do not abandon an arisen unwholesome perception through suppression, substitution, or eradication, they live in suffering.
Cũng vậy, những vị Sa-môn hoặc Bà-la-môn nào không đoạn trừ akusala-saññā đã sanh khởi bằng cách đoạn trừ tạm thời (vikkhambhana-pahāna), đoạn trừ từng phần (tadaṅga-pahāna), và đoạn trừ tận gốc (samuccheda-pahāna), thì họ sống trong khổ đau.
Visamagatanti rāgavisamādīni anugataṃ akusalasaññaṃ.
Gone to corruption: The unwholesome perception that follows after the corruptions of lust and so on.
Visamagataṃ nghĩa là akusala-saññā (tưởng bất thiện) đã đi vào những điều bất bình đẳng như tham ái bất bình đẳng.
Na khippameva pajahatīti vikkhambhanādivasena sīghaṃ nappajahati.
Does not quickly abandon it: Does not quickly give it up by way of suppression and so on.
Na khippameva pajahatī nghĩa là không đoạn trừ nhanh chóng bằng cách đoạn trừ tạm thời và các cách khác.
Na vinodetīti na nīharati.
Does not dispel it: Does not remove it.
Na vinodetī nghĩa là không loại bỏ.
Na byantīkarotīti bhaṅgamattampi anavasesento na vigatantaṃ karoti.
Does not make an end of it: Does not bring it to an end, leaving not even a fragment remaining.
Na byantīkarotī nghĩa là không làm cho hoàn toàn biến mất, không để lại dù chỉ là một chút tàn dư.
Na anabhāvaṃ gametīti na anuabhāvaṃ gameti.
Does not bring it to non-existence: Does not cause it to come to non-being.
Na anabhāvaṃ gametī nghĩa là không đưa đến sự không hiện hữu.
Evaṃ sabbapadesu na – kāro āharitabbo.
Thus, the particle 'not' should be brought into all these phrases.
Như vậy, chữ “na” (không) nên được thêm vào tất cả các cụm từ.
Pāṭikaṅkhāti pāṭikaṅkhitabbā icchitabbā.
Is to be expected: Is to be expected, is to be wished for.
Pāṭikaṅkhā nghĩa là điều đáng mong đợi, đáng ước muốn.
Idhāpi duvidhā kathā.
Here too, the discourse is twofold.
Ở đây cũng có hai cách giải thích.
Nekkhammadhātuggahaṇena hi itarāpi dve dhātuyo gahaṇaṃ gacchanti kusaladhammapariyāpannattā, ayaṃ sabbasaṅgāhikā.
By the term 'element of renunciation', the other two elements are also included because they are comprised within wholesome states; this is the all-inclusive discourse.
Thật vậy, với việc nắm giữ nekkhammā-dhātu, hai dhātu (tâm giới) kia cũng được bao hàm vì chúng thuộc về các pháp thiện; đây là cách bao hàm tất cả.
Tā pana dhātuyo visuṃ dīpetabbāti tā ṭhapetvā sesā sabbakusalā nekkhammadhātūti ayaṃ asambhinnā.
But since those elements are to be explained separately, setting them aside, all remaining wholesome states are the 'element of renunciation'; this is the unmixed discourse.
Tuy nhiên, những dhātu đó cần được giải thích riêng biệt, vì vậy, ngoài chúng ra, tất cả các pháp thiện còn lại là nekkhammā-dhātu; đây là cách không lẫn lộn.
Imaṃ nekkhammadhātuṃ sahajātādipaccayavasena paṭicca nekkhammasaññā nāma uppajjati.
Dependent on this element of renunciation by way of conascence-condition and so on, what is called the perception of renunciation arises.
Nương vào nekkhammā-dhātu này, theo cách duyên đồng sanh và các duyên khác, nekkhammā-saññā (tưởng xuất ly) được gọi là sanh khởi.
Saññādīni paṭicca vitakkādayo yathānurūpaṃ.
Dependent on perception and so on, thought and so on arise accordingly.
Nương vào saññā (tưởng) và các pháp khác, các vitakka (tầm) và các pháp khác sanh khởi một cách thích hợp.
‘‘Tattha katamā abyāpādadhātu?
"Therein, what is the element of non-ill will?
“Ở đây, abyāpāda-dhātu là gì?
Abyāpādapaṭisaṃyutto takko…pe… ayaṃ vuccati abyāpādadhātu.
Thought connected with non-ill will... this is called the element of non-ill will.
Sự tư duy liên quan đến vô sân… đây được gọi là abyāpāda-dhātu.
Yā sattesu metti mettāyanā mettāyitattaṃ mettācetovimutti, ayaṃ vuccati abyāpādadhātū’’ti (vibha. 182).
Whatever loving-kindness towards beings, the state of being friendly, friendliness, the liberation of mind through loving-kindness, this is called the element of non-ill will."
Sự từ ái, sự biểu hiện từ ái, trạng thái từ ái, sự giải thoát tâm bằng từ ái đối với chúng sanh, đây được gọi là abyāpāda-dhātu.”
‘‘Tattha katamā avihiṃsādhātu?
"Therein, what is the element of non-harmfulness?
“Ở đây, avihiṃsā-dhātu là gì?
Avihiṃsāpaṭisaṃyutto takko…pe… ayaṃ vuccati avihiṃsādhātu.
Thought connected with non-harmfulness... this is called the element of non-harmfulness.
Sự tư duy liên quan đến vô hại… đây được gọi là avihiṃsā-dhātu.
Yā sattesu karuṇā karuṇāyanā karuṇāyitattaṃ karuṇācetovimutti, ayaṃ vuccati avihiṃsādhātū’’ti (vibha. 182).
Whatever compassion towards beings, the state of being compassionate, compassionateness, the liberation of mind through compassion, this is called the element of non-harmfulness."
Sự bi mẫn, sự biểu hiện bi mẫn, trạng thái bi mẫn, sự giải thoát tâm bằng bi mẫn đối với chúng sanh, đây được gọi là avihiṃsā-dhātu.”
97. Tatiye dhātuṃ, bhikkhaveti ito paṭṭhāya ajjhāsayaṃ dhātūti dīpeti.
97. In the third, starting from the element, bhikkhus, he explains that disposition is the element.
97. Trong bài thứ ba, dhātuṃ, bhikkhave (này các Tỳ-khưu, giới) từ đây trở đi, giải thích rằng dhātu là ajjhāsaya (khuynh hướng).
Uppajjati saññāti ajjhāsayaṃ paṭicca saññā uppajjati, diṭṭhi uppajjati, vitakko uppajjatīti.
Perception arises: Means that dependent on the disposition, perception arises, view arises, thought arises.
Uppajjati saññā nghĩa là nương vào ajjhāsaya, saññā (tưởng) sanh khởi, diṭṭhi (tà kiến) sanh khởi, vitakka (tầm) sanh khởi.
Idhāpi ‘‘kaccāno pañhaṃ pucchissatī’’ti tassa okāsadānatthaṃ ettāvatāva desanaṃ niṭṭhāpesi.
Here too, thinking, "Kaccāna will ask a question," he concluded the discourse with just that much in order to give him the opportunity.
Ở đây cũng vậy, vì nghĩ “Kaccāna sẽ hỏi một câu hỏi”, nên Ngài đã kết thúc bài giảng đến đây để tạo cơ hội cho vị ấy.
Asammāsambuddhesūti chasu satthāresu.
Regarding those who are not Perfectly Self-Enlightened Ones: Regarding the six teachers.
Asammāsambuddhesu nghĩa là trong sáu vị Đạo Sư.
Sammāsambuddhāti mayamasma sammāsambuddhāti.
Perfectly Self-Enlightened Ones: Means "We are Perfectly Self-Enlightened Ones."
Sammāsambuddhā nghĩa là “chúng tôi là các bậc Chánh Đẳng Giác”.
Kiṃ paṭicca paññāyatīti kismiṃ sati hotīti?
Dependent on what is it known?: Means, "In the presence of what does it arise?"
Kiṃ paṭicca paññāyatī nghĩa là “Khi điều gì hiện hữu thì điều gì sanh khởi?”
Satthārānaṃ uppannaṃ diṭṭhiṃ pucchati.
He asks about the view that has arisen in the teachers.
Hỏi về diṭṭhi (tà kiến) đã sanh khởi trong các vị Đạo Sư.
Asammāsambuddhesu tesu sammāsambuddhā eteti evaṃ uppannaṃ titthiyasāvakānampi diṭṭhiṃ pucchatiyeva.
He is also asking about the view of the disciples of the sectarians that has arisen thus: "These are Perfectly Self-Enlightened Ones," regarding those who are not Perfectly Self-Enlightened Ones.
Ngài cũng hỏi về diṭṭhi đã sanh khởi trong các đệ tử của ngoại đạo, rằng “Trong những vị không phải là Chánh Đẳng Giác đó, những vị này là Chánh Đẳng Giác”.
Idāni yasmā tesaṃ avijjādhātuṃ paṭicca sā diṭṭhi hoti, avijjādhātu ca nāma mahatī dhātu, tasmā mahatiṃ dhātuṃ paṭicca tassā uppattiṃ dīpento mahatī kho esātiādimāha.
Now, because that view arises for them dependent on the element of ignorance, and the element of ignorance is a great element, therefore, showing that it arises dependent on a great element, he said This is a great element and so on.
Bây giờ, vì diṭṭhi đó sanh khởi trong họ nương vào avijjā-dhātu (tâm giới vô minh), và avijjā-dhātu là một dhātu lớn, do đó, để chỉ ra sự sanh khởi của nó nương vào một dhātu lớn, Ngài đã nói mahatī kho esā và các câu tiếp theo.
Hīnaṃ, kaccāna, dhātuṃ paṭiccāti hīnaṃ ajjhāsayaṃ paṭicca.
Dependent on an inferior element, Kaccāna: Means dependent on an inferior disposition.
Hīnaṃ, Kaccāna, dhātuṃ paṭiccā nghĩa là nương vào ajjhāsaya (khuynh hướng) thấp kém.
Paṇidhīti cittaṭṭhapanaṃ.
Aspiration: Means the setting of the mind.
Paṇidhī nghĩa là sự đặt tâm.
Sā panesā itthibhāvaṃ vā makkaṭāditiracchānabhāvaṃ vā patthentassa uppajjati.
And that aspiration arises for one who wishes for the state of a woman or the state of an animal such as a monkey.
Và paṇidhī này sanh khởi ở người mong muốn trở thành phụ nữ hoặc trở thành động vật như loài khỉ.
Hīno puggaloti yassete hīnā dhammā uppajjanti, sabbo so puggalopi hīno nāma.
An inferior person: Any person in whom these inferior states arise is called inferior.
Hīno puggalo nghĩa là người nào mà những pháp thấp kém này sanh khởi, tất cả những người đó đều được gọi là người thấp kém.
Hīnā vācāti yā tassa vācā, sāpi hīnā.
Inferior speech: Whatever speech is his, that too is inferior.
Hīnā vācā nghĩa là lời nói của người đó cũng là lời nói thấp kém.
Hīnaṃ ācikkhatīti so ācikkhantopi hīnameva ācikkhati, desentopi hīnameva desetīti sabbapadāni yojetabbāni.
He declares what is inferior: When that person declares, he declares only what is inferior; when he teaches, he teaches only what is inferior. All the phrases should be connected in this way.
Hīnaṃ ācikkhatī nghĩa là người đó, dù thuyết giảng cũng thuyết giảng những điều thấp kém, dù giảng dạy cũng giảng dạy những điều thấp kém; tất cả các từ nên được kết nối như vậy.
Upapattīti dve upapattiyo paṭilābho ca nibbatti ca.
Existence: Existences are of two kinds: attainment and rebirth.
Upapattī nghĩa là hai loại upapatti (sự tái sanh): sự đạt được (paṭilābha) và sự sanh khởi (nibbatti).
Nibbatti hīnakulādivasena veditabbā, paṭilābho cittuppādakkhaṇe hīnattikavasena.
Rebirth should be understood by way of inferior families and so on; attainment, by way of the inferior triad at the moment of a mind-moment's arising.
Sự sanh khởi (nibbatti) nên được hiểu theo nghĩa sanh vào các gia đình thấp kém, v.v., còn sự đạt được (paṭilābha) nên được hiểu theo nghĩa ba loại thấp kém (hīnattika) vào khoảnh khắc tâm sanh khởi.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Tassa hi pañcasu nīcakulesu uppajjanato hīnā nibbatti, vessasuddakulesu uppajjanato majjhimā, khattiyabrāhmaṇakulesu uppajjanato paṇītā.
For him, rebirth is inferior from being born in the five low-class families; it is middling from being born in the merchant and householder families; it is superior from being born in the khattiya and brahmin families.
Thật vậy, sự sanh khởi của người đó là thấp kém vì sanh vào năm gia đình hạ tiện; là trung bình vì sanh vào các gia đình thương nhân và nông dân; là cao quý vì sanh vào các gia đình Sát-đế-lợi và Bà-la-môn.
Dvādasākusalacittuppādānaṃ pana paṭilābhato hīno paṭilābho, tebhūmakadhammānaṃ paṭilābhato majjhimo, navalokuttaradhammānaṃ paṭilābhato paṇīto.
Furthermore, the attainment is inferior from the attainment of the twelve unwholesome mind-moments; it is middling from the attainment of the states of the three planes; it is superior from the attainment of the nine supramundane states.
Còn sự đạt được là thấp kém vì đạt được mười hai tâm bất thiện; là trung bình vì đạt được các pháp thuộc ba cõi; là cao quý vì đạt được chín pháp siêu thế.
Imasmiṃ pana ṭhāne nibbattiyeva adhippetāti.
In this context, however, only rebirth is intended.
Tuy nhiên, ở đây chỉ có nibbatti (sự sanh khởi) được đề cập đến.
Tatiyaṃ.
The third.
Bài thứ ba.
98. Catutthe saṃsandantīti ekato honti.
98. In the fourth, they converge: Means they become one.
98. Trong bài thứ tư, saṃsandantī nghĩa là trở thành một.
Samentīti samāgacchanti, nirantarā honti.
They come together: Means they meet; they become inseparable.
Samentī nghĩa là đến với nhau, trở nên không có khoảng cách.
Hīnādhimuttikāti hīnajjhāsayā.
Those of inferior disposition: Those with inferior inclinations.
Hīnādhimuttikā nghĩa là những người có khuynh hướng thấp kém.
Kalyāṇādhimuttikāti kalyāṇajjhāsayā.
Those of fine disposition: Those with fine inclinations.
Kalyāṇādhimuttikā nghĩa là những người có khuynh hướng tốt đẹp.
Catutthaṃ.
The fourth.
Bài thứ tư.
99. Pañcame passatha noti passatha nu.
99. In the fifth, Do you see?: Means, "Do you not see?"
99. Trong bài thứ năm, passatha no nghĩa là các ông có thấy không?
Sabbe kho eteti sāriputtatthero bhagavatā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ mahāpaññānaṃ yadidaṃ sāriputto’’ti (a. ni. 1.189) mahāpaññesu etadagge ṭhapito.
All of these: The Elder Sāriputta was placed by the Blessed One in the foremost position among those with great wisdom with the words, "Foremost, bhikkhus, among my bhikkhu disciples of great wisdom is Sāriputta."
Sabbe kho ete nghĩa là Tôn giả Sāriputta đã được Đức Thế Tôn đặt vào vị trí tối thượng trong số những người có đại trí tuệ với lời tuyên bố: “Này các Tỳ-khưu, trong số các Tỳ-khưu đệ tử của Ta, những người có đại trí tuệ, Tôn giả Sāriputta là tối thượng.”
Iti naṃ ‘‘khandhantaraṃ dhātvantaraṃ āyatanantaraṃ satipaṭṭhānabodhipakkhiyadhammantaraṃ tilakkhaṇāhataṃ gambhīraṃ pañhaṃ pucchissāmā’’ti mahāpaññāva parivārenti.
Thus, only those of great wisdom surround him, thinking, "We will ask him profound questions concerning the analysis of the aggregates, the analysis of the elements, the analysis of the bases, the analysis of the foundations of mindfulness and the requisites of enlightenment, all endowed with the three characteristics."
Vì thế, chỉ những bậc đại trí mới vây quanh ngài, nghĩ rằng: “Chúng ta sẽ hỏi ngài những vấn đề sâu xa mang ba đặc tính (vô thường, khổ, vô ngã), về sự phân tích các uẩn, các giới, các xứ, các pháp Tứ Niệm Xứ và Bồ-đề phần.”
Sopi tesaṃ pathaviṃ pattharento viya sinerupādato vālikaṃ uddharanto viya cakkavāḷapabbataṃ bhindanto viya sineruṃ ukkhipanto viya ākāsaṃ vitthārento viya candimasūriye uṭṭhāpento viya ca pucchitapucchitaṃ katheti.
He too, to them, answers every question asked, as if spreading out the earth, as if extracting a heap of jewel-sand from the foot of Mount Sineru, as if splitting the Cakkavāḷa mountain range, as if lifting Mount Sineru, as if expanding the sky, and as if causing the moon and sun to rise.
Ngài cũng trả lời mọi câu hỏi của họ, như thể trải rộng mặt đất, như thể lấy cát từ chân núi Sineru, như thể phá vỡ núi Luân Hồi, như thể nhấc núi Sineru, như thể mở rộng bầu trời, và như thể làm cho mặt trăng và mặt trời mọc lên.
Tena vuttaṃ ‘‘sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū mahāpaññā’’ti.
Therefore it was said, "All these bhikkhus, O bhikkhus, are of great wisdom."
Vì thế, đã được nói: “Này các tỳ-khưu, tất cả những tỳ-khưu ấy đều là bậc đại trí.”
Mahāmoggallānopi bhagavatā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ iddhimantānaṃ yadidaṃ mahāmoggallāno’’ti iddhimantesu etadagge ṭhapito.
Venerable Mahāmoggallāna, too, was placed by the Blessed One in the foremost position among those with psychic powers, with the words: "Foremost, O bhikkhus, among my bhikkhu disciples who are possessors of psychic powers is this Mahāmoggallāna."
Trưởng lão Mahāmoggallāna cũng được Thế Tôn đặt vào vị trí tối thượng trong số các bậc có thần thông, rằng: “Này các tỳ-khưu, trong số các tỳ-khưu đệ tử của Ta, bậc có thần thông nhất chính là Mahāmoggallāna.”
Iti naṃ ‘‘parikammaṃ ānisaṃsaṃ adhiṭṭhānaṃ vikubbanaṃ pucchissāmā’’ti iddhimantova parivārenti.
Thus, only those with psychic powers surround him, thinking, "We will ask about the preliminary practice, the benefits, the determination, and the transformations."
Vì thế, chỉ những bậc có thần thông mới vây quanh ngài, nghĩ rằng: “Chúng ta sẽ hỏi ngài về sự chuẩn bị, lợi ích, sự quyết định và sự biến hóa (của thần thông).”
Sopi tesaṃ vuttanayeneva pucchitapucchitaṃ katheti.
He too, to them, answers every question asked in the way described above.
Ngài cũng trả lời mọi câu hỏi của họ theo cách đã nói.
Tena vuttaṃ ‘‘sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū mahiddhikā’’ti.
Therefore it was said, "All these bhikkhus, O bhikkhus, are of great psychic power."
Vì thế, đã được nói: “Này các tỳ-khưu, tất cả những tỳ-khưu ấy đều là bậc đại thần thông.”
Mahākassapopi bhagavatā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ dhutavādānaṃ yadidaṃ mahākassapo’’ti dhutavādesu etadagge ṭhapito.
Venerable Mahākassapa, too, was placed by the Blessed One in the foremost position among those who speak in praise of the ascetic practices, with the words: "Foremost, O bhikkhus, among my bhikkhu disciples who speak in praise of the ascetic practices is this Mahākassapa."
Trưởng lão Mahākassapa cũng được Thế Tôn đặt vào vị trí tối thượng trong số các bậc thực hành hạnh đầu đà, rằng: “Này các tỳ-khưu, trong số các tỳ-khưu đệ tử của Ta, bậc thực hành hạnh đầu đà nhất chính là Mahākassapa.”
Iti naṃ ‘‘dhutaṅgaparihāraṃ ānisaṃsaṃ samodhānaṃ adhiṭṭhānaṃ bhedaṃ pucchissāmā’’ti dhutavādāva parivārenti.
Thus, only those who speak in praise of the ascetic practices surround him, thinking, "We will ask about the maintenance of the ascetic practices, their benefits, their consolidation, their determination, and their divisions."
Vì thế, chỉ những bậc thực hành hạnh đầu đà mới vây quanh ngài, nghĩ rằng: “Chúng ta sẽ hỏi ngài về cách giữ gìn hạnh đầu đà, lợi ích, sự kết hợp, sự quyết định và sự khác biệt (của chúng).”
Sopi tesaṃ tatheva pucchitapucchitaṃ byākaroti.
He too, to them, answers every question asked in the same way.
Ngài cũng trả lời mọi câu hỏi của họ theo cách đó.
Tena vuttaṃ ‘‘sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū dhutavādā’’ti.
Therefore it was said, "All these bhikkhus, O bhikkhus, speak in praise of the ascetic practices."
Vì thế, đã được nói: “Này các tỳ-khưu, tất cả những tỳ-khưu ấy đều là bậc thực hành hạnh đầu đà.”
Anuruddhattheropi bhagavatā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ dibbacakkhukānaṃ yadidaṃ anuruddho’’ti (a. ni. 1.192) dibbacakkhukesu etadagge ṭhapito.
Venerable Anuruddha, too, was placed by the Blessed One in the foremost position among those with the divine eye, with the words: "Foremost, O bhikkhus, among my bhikkhu disciples who possess the divine eye is this Anuruddha."
Trưởng lão Anuruddha cũng được Thế Tôn đặt vào vị trí tối thượng trong số các bậc có thiên nhãn, rằng: “Này các tỳ-khưu, trong số các tỳ-khưu đệ tử của Ta, bậc có thiên nhãn nhất chính là Anuruddha.”
Iti naṃ ‘‘dibbacakkhussa parikammaṃ ānisaṃsaṃ upakkilesaṃ pucchissāmā’’ti dibbacakkhukāva parivārenti.
Thus, only those with the divine eye surround him, thinking, "We will ask about the preliminary practice for the divine eye, its benefits, and its imperfections."
Vì thế, chỉ những bậc có thiên nhãn mới vây quanh ngài, nghĩ rằng: “Chúng ta sẽ hỏi ngài về sự chuẩn bị, lợi ích và các ô nhiễm (của thiên nhãn).”
Sopi tesaṃ tatheva pucchitapucchitaṃ katheti.
He too, to them, answers every question asked in the same way.
Ngài cũng trả lời mọi câu hỏi của họ theo cách đó.
Tena vuttaṃ ‘‘sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū dibbacakkhukā’’ti.
Therefore it was said, "All these bhikkhus, O bhikkhus, possess the divine eye."
Vì thế, đã được nói: “Này các tỳ-khưu, tất cả những tỳ-khưu ấy đều là bậc có thiên nhãn.”
Puṇṇattheropi bhagavatā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ dhammakathikānaṃ yadidaṃ puṇṇo mantāṇiputto’’ti (a. ni. 1.196) dhammakathikesu etadagge ṭhapito.
Venerable Puṇṇa, too, was placed by the Blessed One in the foremost position among the Dhamma-preachers, with the words: "Foremost, O bhikkhus, among my bhikkhu disciples who are Dhamma-preachers is this Puṇṇa Mantāṇiputta."
Trưởng lão Puṇṇa cũng được Thế Tôn đặt vào vị trí tối thượng trong số các bậc thuyết pháp, rằng: “Này các tỳ-khưu, trong số các tỳ-khưu đệ tử của Ta, bậc thuyết pháp nhất chính là Puṇṇa, con của Mātāṇī.”
Iti naṃ ‘‘dhammakathāya saṅkhepavitthāragambhīruttānavicitrakathādīsu taṃ taṃ ākāraṃ pucchissāmā’’ti dhammakathikāva parivārenti.
Thus, only the Dhamma-preachers surround him, thinking, "We will ask about the various aspects of a Dhamma-talk, such as conciseness, detail, profundity, plainness, and variety."
Vì thế, chỉ những bậc thuyết pháp mới vây quanh ngài, nghĩ rằng: “Chúng ta sẽ hỏi ngài về các phương pháp thuyết pháp khác nhau như tóm tắt, mở rộng, sâu sắc, rõ ràng và đa dạng.”
Sopi tesaṃ ‘‘āvuso, dhammakathikena nāma ādito parisaṃ vaṇṇetuṃ vaṭṭati, majjhe suññataṃ pakāsetuṃ, ante catusaccavasena kūṭaṃ gaṇhitu’’nti evaṃ taṃ taṃ dhammakathānayaṃ ācikkhati.
He too explains to them the various methods of Dhamma-preaching, saying, "Friends, a Dhamma-preacher should praise the audience at the beginning, expound on emptiness in the middle, and bring it to a climax at the end by way of the Four Noble Truths."
Ngài cũng chỉ dạy cho họ những phương pháp thuyết pháp khác nhau như: “Này các hiền giả, một bậc thuyết pháp nên bắt đầu bằng cách ca ngợi hội chúng, ở giữa nên tuyên bố về tánh không, và cuối cùng nên tóm gọn theo Tứ Diệu Đế.”
Tena vuttaṃ ‘‘sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū dhammakathikā’’ti.
Therefore it was said, "All these bhikkhus, O bhikkhus, are Dhamma-preachers."
Vì thế, đã được nói: “Này các tỳ-khưu, tất cả những tỳ-khưu ấy đều là bậc thuyết pháp.”
Upālittheropi bhagavatā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ vinayadharānaṃ yadidaṃ upālī’’ti (a. ni. 1.228) vinayadharesu etadagge ṭhapito.
Venerable Upāli, too, was placed by the Blessed One in the foremost position among the experts in the Vinaya, with the words: "Foremost, O bhikkhus, among my bhikkhu disciples who are experts in the Vinaya is this Upāli."
Trưởng lão Upāli cũng được Thế Tôn đặt vào vị trí tối thượng trong số các bậc giữ gìn giới luật, rằng: “Này các tỳ-khưu, trong số các tỳ-khưu đệ tử của Ta, bậc giữ gìn giới luật nhất chính là Upāli.”
Iti naṃ ‘‘garukalahukaṃ satekicchaatekicchaṃ āpattānāpattiṃ pucchissāmā’’ti vinayadharāva parivārenti.
Thus, only the experts in the Vinaya surround him, thinking, "We will ask about grave and light offenses, curable and incurable offenses, and what constitutes an offense and what does not."
Vì thế, chỉ những bậc giữ gìn giới luật mới vây quanh ngài, nghĩ rằng: “Chúng ta sẽ hỏi ngài về các lỗi nặng, lỗi nhẹ, các lỗi có thể sửa chữa và không thể sửa chữa, và về việc phạm giới hay không phạm giới.”
Sopi tesaṃ pucchitapucchitaṃ tatheva katheti.
He too, to them, answers every question asked in the same way.
Ngài cũng trả lời mọi câu hỏi của họ theo cách đó.
Tena vuttaṃ ‘‘sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū vinayadharā’’ti.
Therefore it was said, "All these bhikkhus, O bhikkhus, are experts in the Vinaya."
Vì thế, đã được nói: “Này các tỳ-khưu, tất cả những tỳ-khưu ấy đều là bậc giữ gìn giới luật.”
Ānandattheropi bhagavatā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ bahussutānaṃ yadidaṃ ānando’’ti (a. ni. 1.223) bahussutesu etadagge ṭhapito.
Venerable Ānanda, too, was placed by the Blessed One in the foremost position among the learned, with the words: "Foremost, O bhikkhus, among my bhikkhu disciples who are learned is this Ānanda."
Trưởng lão Ānanda cũng được Thế Tôn đặt vào vị trí tối thượng trong số các bậc đa văn, rằng: “Này các tỳ-khưu, trong số các tỳ-khưu đệ tử của Ta, bậc đa văn nhất chính là Ānanda.”
Iti naṃ ‘‘dasavidhaṃ byañjanabuddhiṃ aṭṭhuppattiṃ anusandhiṃ pubbāparaṃ pucchissāmā’’ti bahussutāva parivārenti.
Thus, only the learned surround him, thinking, "We will ask about the ten kinds of knowledge of letters, the origin stories, the connections, and the sequence of before and after."
Vì thế, chỉ những bậc đa văn mới vây quanh ngài, nghĩ rằng: “Chúng ta sẽ hỏi ngài về mười loại trí tuệ văn tự, về nguyên nhân phát sinh, về sự liên kết và về mối quan hệ trước sau.”
Sopi tesaṃ ‘‘idaṃ evaṃ vattabbaṃ, idaṃ evaṃ gahetabba’’nti sabbaṃ katheti.
He too explains everything to them, saying, "This should be recited thus; this should be understood thus."
Ngài cũng nói tất cả cho họ, rằng: “Điều này nên được nói như thế này, điều kia nên được hiểu như thế này.”
Tena vuttaṃ ‘‘sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū bahussutā’’ti.
Therefore it was said, "All these bhikkhus, O bhikkhus, are learned."
Vì thế, đã được nói: “Này các tỳ-khưu, tất cả những tỳ-khưu ấy đều là bậc đa văn.”
Devadatto pana pāpiccho icchāpakato, tena naṃ ‘‘kulasaṅgaṇhanaparihāraṃ nānappakārakaṃ kohaññataṃ pucchissāmā’’ti pāpicchāva parivārenti.
Devadatta, however, had evil wishes and was overcome by desire. Therefore, only those with evil wishes surround him, thinking, "We will ask about the method for winning over families and the various kinds of deceit."
Còn Devadatta thì có ý muốn xấu xa, bị lòng tham lam chi phối. Vì thế, chỉ những kẻ có ý muốn xấu xa mới vây quanh hắn, nghĩ rằng: “Chúng ta sẽ hỏi hắn về cách thức thu hút tín đồ và các loại lừa dối khác nhau.”
Sopi tesaṃ taṃ taṃ niyāmaṃ ācikkhati.
He too explains those methods to them.
Hắn cũng chỉ dạy cho họ những quy tắc đó.
Tena vuttaṃ ‘‘sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū pāpicchā’’ti.
Therefore it was said, "All these bhikkhus, O bhikkhus, have evil wishes."
Vì thế, đã được nói: “Này các tỳ-khưu, tất cả những tỳ-khưu ấy đều có ý muốn xấu xa.”
Kasmā panete avidūre caṅkamiṃsūti.
But why did they walk up and down not far away?
Tại sao họ lại đi kinh hành gần đó?
‘‘Devadatto satthari paduṭṭhacitto anatthampi kātuṃ upakkameyyā’’ti ārakkhaggahaṇatthaṃ.
It was to provide protection, thinking, "Devadatta has a corrupt mind towards the Teacher and might even attempt to do him harm."
Để bảo vệ, vì nghĩ rằng: “Devadatta có tâm ác độc đối với Đức Đạo Sư, có thể tìm cách làm hại Ngài.”
Atha devadatto kasmā caṅkamīti?
Then why did Devadatta walk up and down?
Vậy tại sao Devadatta lại đi kinh hành?
‘‘Akārako ayaṃ, yadi kārako bhaveyya, na idha āgaccheyyā’’ti attano katadosapaṭicchādanatthaṃ.
It was to conceal his own wrongdoing, thinking, "This one is not a wrongdoer; if he were a wrongdoer, he would not have come here."
Để che giấu lỗi lầm mình đã gây ra, nghĩ rằng: “Người này không phải là kẻ gây hại; nếu là kẻ gây hại, hắn sẽ không đến đây.”
Kiṃ pana devadatto bhagavato anatthaṃ kātuṃ samattho, bhagavato vā ārakkhakiccaṃ atthīti?
But is Devadatta capable of harming the Blessed One, or does the Blessed One have any need for protection?
Nhưng liệu Devadatta có thể làm hại Thế Tôn không, hay Thế Tôn có cần sự bảo vệ không?
Tena vuttaṃ ‘‘aṭṭhānametaṃ, ānanda, anavakāso, yaṃ tathāgato parūpakkamena parinibbāyeyyā’’ti (cūḷava. 341).
Therefore it was said, "This is impossible, Ānanda, it cannot happen that a Tathāgata would pass into final Nibbāna through the assault of another."
Vì thế, đã được nói: “Này Ānanda, điều đó là không thể, không có cơ hội nào để một Như Lai nhập Niết-bàn do sự tấn công của người khác.”
Bhikkhū pana satthari gāravena āgatā.
The bhikkhus, however, had come out of reverence for the Teacher.
Tuy nhiên, các tỳ-khưu đã đến vì lòng tôn kính Đức Đạo Sư.
Teneva bhagavā evaṃ vatvā ‘‘vissajjehi, ānanda, bhikkhusaṅgha’’nti vissajjāpesi.
For that very reason, after saying this, the Blessed One had them dismissed, saying, "Dismiss the Saṅgha of bhikkhus, Ānanda."
Chính vì thế, Thế Tôn đã nói như vậy và cho phép giải tán Tăng đoàn, rằng: “Này Ānanda, hãy giải tán Tăng đoàn tỳ-khưu.”
Pañcamaṃ.
The Fifth.
Thứ năm.
100. Chaṭṭhe gūtho gūthena saṃsandati sametīti samuddantare janapadantare cakkavāḷantare ṭhitopi vaṇṇenapi gandhenapi rasenapi nānattaṃ anupagacchanto saṃsandati sameti, ekasadisova hoti nirantaro.
In the sixth sutta, "excrement blends and comes together with excrement" means that even if it is on the other side of the ocean, in another country, or in another Cakkavāḷa, without undergoing any difference in color, smell, or taste, it blends and comes together; it becomes identical and without distinction.
Trong bài thứ sáu, về câu gūtho gūthena saṃsandati sametī (phân hòa lẫn với phân, hợp nhất với phân): Dù ở giữa biển, giữa các quốc độ, hay giữa các thế giới, nó vẫn hòa lẫn và hợp nhất (với phân khác) mà không có sự khác biệt về màu sắc, mùi vị hay hương vị; nó hoàn toàn giống nhau, không có sự phân biệt.
Sesesupi eseva nayo.
This same method applies to the remaining cases as well.
Đối với các thứ còn lại (như nước tiểu, nước bọt, v.v.), cũng theo cùng một phương pháp.
Ayaṃ pana aniṭṭhaupamā hīnajjhāsayānaṃ hīnaajjhāsayassa sarikkhabhāvadassanatthaṃ āhaṭā, khīrādivisiṭṭhopamā kalyāṇajjhāsayānaṃ ajjhāsayassa sarikkhabhāvadassanatthaṃ.
This undesirable simile was brought forth to show the similarity of disposition among those with base inclinations, while the superior similes of milk and so on were brought forth to show the similarity of disposition among those with virtuous inclinations.
Tuy nhiên, ví dụ không tốt đẹp này (về phân) được đưa ra để chỉ ra sự tương đồng về ý chí thấp kém của những người có ý chí thấp kém, còn ví dụ tốt đẹp (về sữa, v.v.) được đưa ra để chỉ ra sự tương đồng về ý chí tốt đẹp của những người có ý chí tốt đẹp.
Saṃsaggāti dassanasavanasaṃsaggādivatthukena taṇhāsnehena.
"Through association" means through the glue of craving, which is founded on things like the association of seeing and hearing.
Saṃsaggā (do sự giao thiệp): Do sự dính mắc của ái dục, có đối tượng là sự giao thiệp qua thấy và nghe, v.v.
Vanatho jātoti kilesavanaṃ jātaṃ.
"A thicket has arisen" means a thicket of defilements has arisen.
Vanatho jāto (rừng dục vọng sinh khởi): Rừng phiền não đã sinh khởi.
Asaṃsaggena chijjatīti ekato ṭhānanisajjādīni akarontassa asaṃsaggena adassanena chijjati.
"Through non-association it is cut" means for one who does not engage in activities like standing and sitting together, it is cut through non-association and non-seeing.
Asaṃsaggena chijjatī (do không giao thiệp mà bị đoạn trừ): Bị đoạn trừ do không giao thiệp, tức là không cùng đứng, cùng ngồi, v.v., và không dính mắc.
Sādhujīvīti parisuddhajīvitaṃ jīvamāno.
"One who lives well" means one living a life of pure livelihood.
Sādhujīvī (người sống thiện): Người sống một cuộc sống trong sạch.
Sahāvaseti sahavāsaṃ vaseyya.
"Should live together" means one should dwell in co-residence.
Sahāvase (nên sống chung): Nên sống cùng nhau.
Chaṭṭhaṃ.
The Sixth.
Thứ sáu.
101. Sattame assaddhā assaddhehītiādīsu buddhe vā dhamme vā saṅghe vā saddhāvirahitā nirojā nirasā puggalā samuddassa orimatīre ṭhitā pārimatīrepi ṭhitehi assaddhehi saddhiṃ tāya assaddhatāya ekasadisā nirantarā honti.
In the seventh sutta, in the phrases beginning with "the faithless with the faithless," people who are devoid of faith in the Buddha, the Dhamma, or the Saṅgha, being without spiritual essence and taste, even though they are on this shore of the ocean, become identical and without distinction with the faithless people on the far shore through that very faithlessness.
Trong bài thứ bảy, trong các câu như assaddhā assaddhehī (những người không có đức tin với những người không có đức tin): Những người không có đức tin, không có hương vị hay tinh túy của đức tin đối với Phật, Pháp hay Tăng, dù ở bờ bên này của biển, vẫn giống hệt và không khác gì những người không có đức tin ở bờ bên kia.
Tathā ahirikā bhinnamariyādā alajjipuggalā ahirikehi, anottappino pāpakiriyāya abhāyamānā anottappīhi, appassutā sutavirahitā appassutehi, kusītā ālasiyapuggalā kusītehi, muṭṭhassatino bhattanikkhittakākamaṃsanikkhittasiṅgālasadisā muṭṭhassatīhi, duppaññā khandhādiparicchedikāya paññāya abhāvena nippaññā tādiseheva duppaññehi, saddhāsampannā cetiyavandanādikiccapasutā saddhehi, hirimanā lajjipuggalā hirimanehi, ottappino pāpabhīrukā ottappīhi, bahussutā sutadharā āgamadharā tantipālakā vaṃsānurakkhakā bahussutehi, āraddhavīriyā paripuṇṇaparakkamā āraddhavīriyehi, upaṭṭhitassatī sabbakiccapariggāhikāya satiyā samannāgatā upaṭṭhitassatīhi, paññavanto mahāpaññehi vajirūpamañāṇehi paññavantehi saddhiṃ dūre ṭhitāpi tāya paññāsampattiyā saṃsandanti samenti.
Similarly, the faithless, who have broken the moral boundary and are shameless individuals, associate with the faithless; those without moral dread, who are not afraid of performing evil deeds, associate with those without moral dread; the unlearned, who are without learning, associate with the unlearned; the lazy, idle individuals, associate with the lazy; the unmindful, who are like crows to which rice has been thrown or jackals to which meat has been thrown, associate with the unmindful; the unwise, who lack the wisdom that discerns the aggregates and so on, associate with similarly unwise individuals. Those endowed with faith, who are devoted to duties such as venerating cetiyas, associate with the faithful; the morally scrupulous, who are shameless individuals, associate with the morally scrupulous; those with moral dread, who fear evil, associate with those with moral dread; the very learned, who are bearers of the teachings, bearers of the scriptures, guardians of the textual tradition, and protectors of the lineage, associate with the very learned; those with aroused energy, with fully accomplished effort, associate with those with aroused energy; those with established mindfulness, endowed with mindfulness that encompasses all duties, associate with those with established mindfulness; the wise, with great wisdom and vajra-like knowledge, associate with the wise. Even if they are far apart, they converge and unite through that very accomplishment of wisdom.
Tương tự, những người vô tàm (ahirikā), những người có giới hạn (tàm) bị phá vỡ, những người không biết hổ thẹn (alajjipuggalā), với những người vô tàm; những người vô quý (anottappino), những người không sợ hãi việc làm ác, với những người vô quý; những người ít học (appassutā), thiếu sự nghe biết, với những người ít học; những người lười biếng (kusītā), những người biếng nhác, với những người lười biếng; những người thất niệm (muṭṭhassatino), giống như con quạ bỏ rơi nắm cơm, con chó rừng bỏ rơi miếng thịt, với những người thất niệm; những người kém trí tuệ (duppaññā), không có trí tuệ phân biệt các uẩn, với những người kém trí tuệ như vậy; những người đầy đủ đức tin (saddhāsampannā), những người chuyên tâm vào các việc như đảnh lễ tháp thờ, với những người có đức tin; những người có tàm (hirimanā), những người biết hổ thẹn, với những người có tàm; những người có quý (ottappino), những người sợ hãi điều ác, với những người có quý; những người đa văn (bahussutā), những người ghi nhớ lời dạy, những người giữ gìn giáo pháp, những người bảo vệ truyền thống, với những người đa văn; những người tinh tấn (āraddhavīriyā), những người đầy đủ nỗ lực, với những người tinh tấn; những người có niệm hiện tiền (upaṭṭhitassatī), những người có niệm bao trùm mọi hành động, với những người có niệm hiện tiền; những người có trí tuệ (paññavanto), với những người có đại trí tuệ, có trí tuệ như kim cương, dù ở xa cũng hòa hợp và tương ứng với sự thành tựu trí tuệ đó.
Sattamaṃ.
Seventh.
Thứ bảy.
102-106. Aṭṭhamādīni teyeva assaddhādidhamme tikavasena katvā desitāni.
102-106. The eighth and following suttas were taught by taking those very same states of faithlessness and so on and arranging them into triads.
102-106. Các bài kinh thứ tám trở đi được thuyết giảng bằng cách trình bày các pháp như vô tín (assaddhā), v.v. theo cách tam pháp.
Tattha aṭṭhame assaddhādimūlakā kaṇhapakkhasukkapakkhavasena pañca tikā vuttā, navame ahirikamūlakā cattāro.
Therein, in the eighth sutta, five triads rooted in faithlessness and so on are spoken of in terms of the dark side and the bright side; in the ninth, four rooted in shamelessness.
Trong đó, ở bài kinh thứ tám, năm tam pháp dựa trên vô tín, v.v. được nói đến theo phe đen và phe trắng; ở bài kinh thứ chín, bốn tam pháp dựa trên vô tàm (ahirikā).
Dasame anottappamūlakā tayo, ekādasame appassutamūlakā dve, dvādasame kusītamūlako eko tiko vuttoti sabbepi pañcasu suttantesu pannarasa tikā honti.
In the tenth, three rooted in lack of moral dread; in the eleventh, two rooted in little learning; in the twelfth, one triad rooted in laziness is spoken of. Thus, in all five suttas, there are fifteen triads.
Ở bài kinh thứ mười, ba tam pháp dựa trên vô quý (anottappa); ở bài kinh thứ mười một, hai tam pháp dựa trên ít học (appassuta); ở bài kinh thứ mười hai, một tam pháp dựa trên lười biếng (kusīta) được nói đến. Như vậy, tổng cộng có mười lăm tam pháp trong năm bài kinh.
Pannarasa cete suttantātipi vadanti.
They also say that these fifteen are suttas.
Người ta cũng nói rằng đây là mười lăm bài kinh.
Ayaṃ tikapeyyālo nāma.
This is called the section of triads.
Đây gọi là Tikapeyyāla.
Aṭṭhamādīni.
Eighth and following.
Thứ tám trở đi.
107-108. Ito paresu paṭhamaṃ assaddhādipañcakavasena vuttaṃ, tathā dutiyaṃ.
107-108. Among the following, the first was taught by way of the pentad of faithlessness and so on, and similarly the second.
107-108. Trong các vagga tiếp theo, bài kinh đầu tiên được nói đến theo năm pháp bắt đầu bằng vô tín (assaddhā), bài kinh thứ hai cũng vậy.
Paṭhame pana asamāhitapadaṃ catutthaṃ, dutiye dussīlapadaṃ.
However, in the first, the term ‘unconcentrated’ is fourth, and in the second, the term ‘immoral’ is fourth.
Tuy nhiên, trong bài kinh đầu tiên, từ “asamāhita” (không định tâm) là từ thứ tư; trong bài kinh thứ hai là từ “dussīla” (ác giới).
Evaṃ vuccamāne bujjhanakapuggalānaṃ ajjhāsayena hi etāni vuttāni.
These were taught in this way according to the disposition of the individuals who were to understand.
Khi được nói như vậy, những điều này được thuyết giảng tùy theo khuynh hướng của những người có khả năng giác ngộ.
Ettha asamāhitāti upacārappanāsamādhirahitā.
Herein, unconcentrated means lacking access and absorption concentration.
Ở đây, asamāhitā nghĩa là những người không có cận định và an chỉ định.
Dussīlāti nissīlā.
Immoral means without morality.
Dussīlā nghĩa là những người không có giới.
Paṭhamadutiyāni.
First and second.
Bài kinh thứ nhất và thứ hai.
109-111. Tatiyaṃ pañcakammapathavasena bujjhanakānaṃ ajjhāsayavasena vuttaṃ, catutthaṃ sattakammapathavasena, pañcamaṃ dasakammapathavasena.
109-111. The third was taught by way of the five courses of action, the fourth by way of the seven courses of action, and the fifth by way of the ten courses of action, according to the disposition of those who were to understand.
109-111. Bài kinh thứ ba được nói đến tùy theo khuynh hướng của những người có khả năng giác ngộ theo năm nghiệp đạo (kammapatha); bài kinh thứ tư theo bảy nghiệp đạo; bài kinh thứ năm theo mười nghiệp đạo.
Tattha tatiye surāmerayamajjappamādaṭṭhāyinoti surāmerayasaṅkhātaṃ majjaṃ yāya pamādacetanāya pivanti, sā ‘‘surāmerayamajjappamādo’’ti vuccati, tasmiṃ tiṭṭhantīti surāmerayamajjappamādaṭṭhāyino.
Therein, in the third, those who are given to the intoxicating liquors and spirits that are a basis for negligence means: that cetanā of negligence by which they drink the intoxicating liquor called surā and meraya is called ‘the intoxicating liquors and spirits that are a basis for negligence’; because they abide in that, they are ‘those who are given to the intoxicating liquors and spirits that are a basis for negligence’.
Trong đó, ở bài kinh thứ ba, surāmerayamajjappamādaṭṭhāyino nghĩa là: thứ men say gọi là rượu surā và meraya mà người ta uống với tâm niệm phóng dật (pamāda), được gọi là “surāmerayamajjappamāda”. Những người đứng vững trong sự phóng dật đó được gọi là surāmerayamajjappamādaṭṭhāyino.
Ayaṃ tāvettha asādhāraṇapadassa attho.
This, for now, is the meaning of the uncommon term here.
Đây là ý nghĩa của từ không phổ biến ở đây.
Pañcame pāṇaṃ atipātentīti pāṇātipātino, pāṇaghātikāti attho.
In the fifth, they destroy life, thus they are destroyers of life; the meaning is, killers of living beings.
Trong bài kinh thứ năm, những người sát hại sinh mạng được gọi là pāṇātipātino, nghĩa là những kẻ giết hại sinh vật.
Adinnaṃ ādiyantīti adinnādāyino, parassahārinoti attho.
They take what is not given, thus they are takers of what is not given; the meaning is, they take what belongs to another.
Những người lấy của không cho được gọi là adinnādāyino, nghĩa là những kẻ cướp đoạt của người khác.
Vatthukāmesu kilesakāmena micchā carantīti kāmesumicchācārino.
They engage wrongly in sensual pleasures through defiled sensuality, thus they are those who engage in sexual misconduct.
Những người tà hạnh trong dục lạc vật chất bằng dục ái (kilesakāma) được gọi là kāmesumicchācārino.
Musā vadantīti musāvādino, paresaṃ atthabhañjakaṃ tucchaṃ alikaṃ vācaṃ bhāsitāroti attho.
They speak falsely, thus they are speakers of falsehoods; the meaning is, they speak empty and untrue words that are destructive of others’ welfare.
Những người nói dối được gọi là musāvādino, nghĩa là những kẻ nói lời vô ích, sai trái, làm hại lợi ích của người khác.
Pisuṇā vācā etesanti pisuṇavācā.
Their speech is slanderous, thus they are of slanderous speech.
Những người có lời nói chia rẽ được gọi là pisuṇavācā.
Mammacchedikā pharusā vācā etesanti pharusavācā.
Their speech is harsh, cutting to the quick, thus they are of harsh speech.
Những người có lời nói thô tục, cắt đứt sự thân ái được gọi là pharusavācā.
Samphaṃ niratthakaṃ vacanaṃ palapantīti samphappalāpino.
They chatter frivolous, useless words, thus they are frivolous chatterers.
Những người nói lời vô ích, vô nghĩa được gọi là samphappalāpino.
Abhijjhāyantīti abhijjhāluno, parabhaṇḍe lubbhanasīlāti attho.
They covet, thus they are covetous; the meaning is, they are inclined to be greedy for the belongings of others.
Những người tham lam được gọi là abhijjhāluno, nghĩa là những người có thói quen tham lam tài sản của người khác.
Byāpannaṃ pūtibhūtaṃ cittametesanti byāpannacittā.
Their minds are corrupted and putrid, thus they are of corrupted mind.
Những người có tâm ý độc ác, thối nát được gọi là byāpannacittā.
Micchā pāpikā viññugarahitā etesaṃ diṭṭhīti micchādiṭṭhikā, kammapathapariyāpannāya ‘‘natthi dinna’’ntiādivatthukāya micchattapariyāpannāya aniyyānikadiṭṭhiyā samannāgatāti attho.
Their view is wrong, evil, and censured by the wise, thus they are of wrong view; the meaning is, they are endowed with a non-liberating view that is included in the courses of action, based on things like ‘there is nothing in what is given,’ and is included in wrongness.
Những người có tà kiến, tức là những người có quan điểm sai lầm, đáng bị người trí quở trách, bao gồm tà kiến thuộc nghiệp đạo như “không có sự bố thí”, v.v., và tà kiến không đưa đến giải thoát, được gọi là micchādiṭṭhikā.
Sammā sobhanā viññupasatthā etesaṃ diṭṭhīti sammādiṭṭhikā, kammapathapariyāpannāya ‘‘atthi dinna’’ntiādikāya kammassakatadiṭṭhiyā sammattapariyāpannāya maggadiṭṭhiyā ca samannāgatāti attho.
Their view is right, beautiful, and praised by the wise, thus they are of right view; the meaning is, they are endowed with the view of the ownership of kamma, based on things like ‘there is something in what is given,’ which is included in the courses of action, and with the view of the path, which is included in rightness.
Những người có chánh kiến, tức là những người có quan điểm đúng đắn, tốt đẹp, được người trí tán thán, bao gồm chánh kiến thuộc nghiệp đạo như “có sự bố thí”, v.v., chánh kiến về nghiệp sở hữu, và chánh kiến về Đạo (maggadiṭṭhi), được gọi là sammādiṭṭhikā.
Idaṃ tāvettha anuttānānaṃ padānaṃ padavaṇṇanāmattaṃ.
This, for now, is merely the explanation of the non-obvious terms here.
Đây là phần giải thích các từ ngữ không rõ ràng trong bài kinh này.
Yo pana tesaṃ pāṇātipāto adinnādānaṃ kāmesumicchācāro musāvādo pisuṇavācā pharusavācā samphappalāpo abhijjhā byāpādo micchādiṭṭhīti kaṇhapakkhe dasavidho attho hoti.
Furthermore, there is a tenfold meaning on the dark side: destroying life, taking what is not given, sexual misconduct, false speech, slanderous speech, harsh speech, frivolous chatter, covetousness, ill-will, and wrong view.
Hơn nữa, trong phe đen (kaṇhapakkha), có mười loại ý nghĩa liên quan đến sát sinh (pāṇātipāto), trộm cắp (adinnādānaṃ), tà hạnh trong dục lạc (kāmesumicchācāro), nói dối (musāvādo), nói lời chia rẽ (pisuṇavācā), nói lời thô tục (pharusavācā), nói lời vô ích (samphappalāpo), tham lam (abhijjhā), ác ý (byāpādo), và tà kiến (micchādiṭṭhi).
Tattha pāṇassa atipāto pāṇātipāto, pāṇavadho pāṇaghātoti vuttaṃ hoti.
Therein, the destruction of life is destroying life; it means the killing of life, the slaughter of life.
Trong đó, sự sát hại sinh vật là pāṇātipāto, nghĩa là giết hại sinh vật hoặc làm hại sinh vật.
Pāṇoti cettha vohārato satto, paramatthato jīvitindriyaṃ.
Here, life, in conventional terms, is a being; in ultimate terms, it is the life faculty.
Ở đây, pāṇo theo quy ước là chúng sinh, theo nghĩa tối hậu là sinh mạng quyền (jīvitindriyaṃ).
Tasmiṃ pana pāṇe pāṇasaññino jīvitindriyupacchedakaupakkamasamuṭṭhāpikā kāyavacīdvārānaṃ aññataradvārappavattā vadhakacetanā pāṇātipāto.
Regarding that life, the volition of killing, which occurs through one of the two doors of body or speech and which originates an attempt to sever the life faculty while perceiving it as a living being, is the destroying of life.
Hơn nữa, đối với sinh vật đó, ý muốn sát hại (vadhakacetanā) phát sinh từ một trong hai cửa thân hoặc khẩu, khởi lên nỗ lực cắt đứt sinh mạng quyền, với nhận thức rằng đó là sinh vật, thì đó là pāṇātipāto.
So guṇavirahitesu tiracchānagatādīsu pāṇesu khuddake pāṇe appasāvajjo, mahāsarīre mahāsāvajjo.
In the case of beings devoid of virtues, such as animals, this act is of little blame for a small being, and of great blame for a large-bodied one.
Hành vi sát sinh đó, đối với các sinh vật thấp kém như loài súc sinh, nếu là sinh vật nhỏ thì tội nhẹ, nếu là sinh vật có thân lớn thì tội nặng.
Payogamahantatāya, payogasamattepi vatthumahantatāya.
Because of the greatness of the effort; and even when the effort is equal, because of the greatness of the object.
Vì sự lớn lao của nỗ lực (payoga), và ngay cả khi nỗ lực ngang nhau, thì vì sự lớn lao của đối tượng (vatthu).
Guṇavantesu manussādīsu appaguṇe appasāvajjo, mahāguṇe mahāsāvajjo.
In the case of virtuous beings such as humans, it is of little blame for one of little virtue, and of great blame for one of great virtue.
Đối với các sinh vật có phẩm chất như loài người, nếu phẩm chất thấp thì tội nhẹ, nếu phẩm chất cao thì tội nặng.
Sarīraguṇānaṃ pana samabhāve sati kilesānaṃ upakkamānañca mudutāya appasāvajjo, tibbatāya mahāsāvajjoti veditabbo.
However, when the virtues of the body are equal, it should be understood that it is of little blame when the defilements and the effort are mild, and of great blame when they are intense.
Tuy nhiên, khi phẩm chất thân thể ngang nhau, thì do phiền não và nỗ lực yếu ớt mà tội nhẹ, do phiền não và nỗ lực mãnh liệt mà tội nặng, điều này cần được hiểu như vậy.
Tassa pañca sambhārā honti – pāṇo, pāṇasaññitā, vadhakacittaṃ, upakkamo, tena maraṇanti.
It has five components: a living being, the perception of a living being, the intention to kill, the effort, and the resulting death.
Có năm yếu tố cấu thành (sambhārā) của hành vi đó: sinh vật (pāṇo), nhận thức về sinh vật (pāṇasaññitā), ý định sát hại (vadhakacittaṃ), nỗ lực (upakkamo), và cái chết do nỗ lực đó (tena maraṇaṃ).
Cha payogā sāhatthiko, āṇattiko, nissaggiyo, thāvaro, vijjāmayo, iddhimayoti.
There are six kinds of effort: by one's own hand, by command, by releasing, by fixed means, by magical spells, and by psychic power.
Có sáu phương pháp (payogā): tự tay làm (sāhatthiko), ra lệnh (āṇattiko), bỏ rơi (nissaggiyo), cố định (thāvaro), dùng phép thuật (vijjāmayo), dùng thần thông (iddhimayo).
Imasmiṃ panatthe vitthāriyamāne atippapañco hoti, tasmā taṃ na vitthārayāma, aññañca evarūpaṃ.
However, if this matter were to be elaborated upon here, it would become overly diffuse. Therefore, we will not elaborate on it, nor on other such matters.
Nếu mở rộng giải thích về vấn đề này, sẽ trở nên quá dài dòng; do đó, chúng tôi sẽ không mở rộng nó, cũng như bất kỳ điều gì tương tự.
Atthikehi pana samantapāsādikaṃ vinayaṭṭhakathaṃ (pārā. aṭṭha. 172) oloketvā gahetabbo.
But those who are interested should consult the Samantapāsādikā, the commentary on the Vinaya, to grasp it.
Những người quan tâm nên tham khảo bộ Vinayaṭṭhakathā Samantapāsādikā.
Adinnassa ādānaṃ adinnādānaṃ, parassaharaṇaṃ theyyaṃ corikāti vuttaṃ hoti.
Taking what is not given is adinnādānaṃ, meaning taking another's property, stealing, or thievery.
Việc lấy của không cho là adinnādānaṃ, nghĩa là lấy trộm của người khác, là hành vi trộm cắp.
Tattha adinnanti parapariggahitaṃ, yattha paro yathākāmakāritaṃ āpajjanto adaṇḍāraho anupavajjo hoti.
In that, adinna means property belonging to another, regarding which the owner, acting as they please, is not liable to punishment and not to be reproached.
Ở đây, adinna nghĩa là tài sản thuộc sở hữu của người khác, mà chủ sở hữu có quyền tùy ý sử dụng mà không bị trừng phạt hay khiển trách.
Tasmiṃ pana parapariggahite parapariggahitasaññino tadādāyakaupakkamasamuṭṭhāpikā theyyacetanā adinnādānaṃ.
Furthermore, adinnādānaṃ is the volition of thievery, arisen from an attempt to take what belongs to another, with the perception that it belongs to another.
Đối với tài sản thuộc sở hữu của người khác đó, với nhận thức rằng đó là tài sản của người khác, ý muốn trộm cắp (theyyacetanā) phát sinh từ nỗ lực lấy trộm tài sản đó là adinnādānaṃ.
Taṃ hīne parasantake appasāvajjaṃ, paṇīte mahāsāvajjaṃ.
This is a minor offense when the property of another is inferior, and a major offense when it is excellent.
Hành vi trộm cắp đó, nếu là tài sản thấp kém của người khác thì tội nhẹ, nếu là tài sản quý giá thì tội nặng.
Vatthupaṇītatāya.
Because of the excellence of the object.
Vì sự quý giá của đối tượng (vatthu).
Vatthusamatte sati guṇādhikānaṃ santake vatthusmiṃ mahāsāvajjaṃ, taṃ taṃ guṇādhikaṃ upādāya tato tato hīnaguṇassa santake vatthusmiṃ appasāvajjaṃ.
When the object is of equal value, it is a major offense when the property belongs to those with superior virtues, and a minor offense when the property belongs to those with inferior virtues, relative to those superior in virtue.
Khi đối tượng ngang nhau, thì đối với tài sản của những người có phẩm chất cao hơn thì tội nặng, và tùy theo phẩm chất cao hơn đó, đối với tài sản của những người có phẩm chất thấp hơn thì tội nhẹ.
Tassa pañca sambhārā honti – parapariggahitaṃ, parapariggahitasaññitā, theyyacittaṃ, upakkamo, tena haraṇanti.
It has five constituents: property belonging to another, the perception that it belongs to another, the intention to steal, the effort, and the actual taking by means of that effort.
Có năm yếu tố cấu thành của hành vi đó: tài sản của người khác (parapariggahitaṃ), nhận thức về tài sản của người khác (parapariggahitasaññitā), ý định trộm cắp (theyyacittaṃ), nỗ lực (upakkamo), và việc lấy đi do nỗ lực đó (tena haraṇaṃ).
Cha payogā sāhatthikādayova.
The six methods are only sāhatthika (by oneself) and so forth.
Có sáu phương pháp (payogā) cũng tương tự như sāhatthika, v.v.
Te ca kho yathānurūpaṃ theyyāvahāro, pasayhāvahāro, paṭicchannāvahāro, parikappāvahāro, kusāvahāroti imesaṃ avahārānaṃ vasena pavattāti ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana samantapāsādikāyaṃ (pārā. aṭṭha. 92) vutto.
And these proceed according to the corresponding types of taking: taking by trickery, taking by force, taking by concealment, taking by plotting, and taking by substitution. This is the summary here; the extensive explanation is given in the Samantapāsādikā.
Và những phương pháp đó, tùy theo từng trường hợp, được thực hiện theo các loại trộm cắp như trộm cắp lén lút (theyyāvahāro), trộm cắp bằng vũ lực (pasayhāvahāro), trộm cắp che giấu (paṭicchannāvahāro), trộm cắp bằng mưu kế (parikappāvahāro), trộm cắp bằng cách thay đổi dấu hiệu (kusāvahāro). Đây là tóm tắt ở đây, còn phần giải thích chi tiết được nói đến trong Samantapāsādikā.
Kāmesumicchācāroti ettha pana kāmesūti methunasamācāresu.
Regarding kāmesu micchācāro (sexual misconduct), kāmesu means in sexual acts.
Trong từ Kāmesumicchācāro (tà dâm trong các dục), ở đây, kāmesū (trong các dục) là trong các hành vi giao hợp.
Micchācāroti ekantanindito lāmakācāro.
Micchācāro means an utterly blameworthy, vile conduct.
Micchācāro (tà hạnh) là hành vi xấu xa, hoàn toàn đáng bị khiển trách.
Lakkhaṇato pana asaddhammādhippāyena kāyadvārappavattā agamanīyaṭṭhānavītikkamacetanā kāmesumicchācāro.
However, in terms of characteristic, kāmesu micchācāro is the volition of transgression in unsuitable places, proceeding through the door of the body, with the intention of indulging in ignoble behavior.
Về phương diện đặc tính, tà dâm trong các dục là ý muốn vượt qua những nơi không nên đến, phát sinh từ cửa thân, với ý định thực hành điều bất thiện (asaddhamma).
Tattha agamanīyaṭṭhānaṃ nāma purisānaṃ tāva māturakkhitā piturakkhitā mātāpiturakkhitā bhāturakkhitā bhaginirakkhitā ñātirakkhitā gottarakkhitā dhammarakkhitā sārakkhā saparidaṇḍāti māturakkhitādayo dasa, dhanakkītā chandavāsinī bhogavāsinī paṭavāsinī odapattakinī obhatacumbaṭā dāsī ca bhariyā ca kammakārī ca bhariyā ca dhajāhaṭā muhuttikāti etā dhanakkītādayo dasāti vīsati itthiyo.
Here, unsuitable places (agamanīyaṭṭhāna) for men are twenty women: ten such as a woman protected by her mother, by her father, by both parents, by her brother, by her sister, by her relatives, by her clan, by the Dhamma, a protected woman (sārakkhā), and one subject to punishment (saparidaṇḍā); and ten such as a woman bought with money, one living by mutual consent, one living for wealth, one living for a piece of cloth, one who is a water-pot wife, one with a lowered topknot, a slave-wife, a worker-wife, a banner-brought wife, and a temporary wife.
Trong đó, agamanīyaṭṭhānaṃ (nơi không nên đến) đối với nam giới, trước hết là mười loại phụ nữ như: được mẹ bảo vệ, được cha bảo vệ, được cha mẹ bảo vệ, được anh em bảo vệ, được chị em bảo vệ, được thân quyến bảo vệ, được gia tộc bảo vệ, được Pháp bảo vệ, được bảo hộ, và bị cấm đoán (saparidaṇḍā); và mười loại phụ nữ khác như: được mua bằng tiền, sống theo ý muốn, sống vì tài sản, sống vì y phục, đã làm lễ đổ nước, đã bỏ khăn che đầu, vừa là nô tỳ vừa là vợ, vừa là người làm công vừa là vợ, bị bắt làm tù binh, và chỉ sống tạm thời; tổng cộng là hai mươi loại phụ nữ này.
Itthīsu pana dvinnaṃ sārakkhasaparidaṇḍānaṃ, dasannañca dhanakkītādīnanti dvādasannaṃ itthīnaṃ aññe purisā.
For women, other men are unsuitable places, meaning the two who are protected and subject to punishment, and the ten who are bought with money and so forth—twelve women in all.
Đối với nữ giới, những nam giới khác ngoài chồng của họ là nơi không nên đến, bao gồm hai loại phụ nữ được bảo hộ và bị cấm đoán, và mười loại phụ nữ như được mua bằng tiền, v.v., tổng cộng là mười hai loại phụ nữ này.
Idaṃ agamanīyaṭṭhānaṃ nāma.
This is called an unsuitable place (agamanīyaṭṭhāna).
Đây được gọi là nơi không nên đến (agamanīyaṭṭhānaṃ).
So panesa micchācāro sīlādiguṇarahite agamanīyaṭṭhāne appasāvajjo, sīlādiguṇasampanne mahāsāvajjo.
This misconduct is a minor offense in an unsuitable place devoid of virtues such as morality, and a major offense in an unsuitable place endowed with virtues such as morality.
Hành vi tà dâm này ít tội lỗi nếu xảy ra ở nơi không nên đến mà không có các đức tính như giới (sīla), v.v., nhưng rất tội lỗi nếu xảy ra ở nơi không nên đến mà có đầy đủ các đức tính như giới, v.v.
Tassa cattāro sambhārā – agamanīyavatthu, tasmiṃ sevanacittaṃ, sevanappayogo, maggenamaggapaṭipattiadhivāsananti.
It has four constituents: an unsuitable object, the intention to engage with it, the effort to engage, and the consent to sexual intercourse.
Có bốn yếu tố cấu thành (sambhārā) của nó: đối tượng không nên đến (agamanīyavatthu), ý định giao hợp với đối tượng đó (tasmiṃ sevanacittaṃ), hành vi giao hợp (sevanappayogo), và sự chấp nhận hành vi thực hành đường đạo bằng đường đạo (maggenamaggapaṭipattiadhivāsanaṃ).
Eko payogo sāhatthiko eva.
There is only one method: sāhatthika (by oneself).
Chỉ có một phương pháp thực hành là tự mình làm (sāhatthiko eva).
Musāti visaṃvādanapurekkhārassa atthabhañjanako vacīpayogo kāyappayogo vā, visaṃvādanādhippāyena panassa paravisaṃvādanakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā, musāvādo.
Musā means a verbal or bodily act that destroys another's welfare, arising from the intention to deceive another; the volition that gives rise to the bodily or verbal act of deceiving another is musāvādo (lying).
Trong từ Musā (nói dối), musā là hành động lời nói hoặc hành động thân thể làm tổn hại lợi ích của người khác với ý định lừa dối; hoặc là ý muốn phát sinh hành động thân thể và lời nói lừa dối người khác với ý định lừa dối, đó là nói dối (musāvādo).
Aparo nayo – musāti abhūtaṃ atacchaṃ vatthu.
Another definition: musā means an unreal, untrue matter.
Một cách giải thích khác: Musā là một sự việc không có thật, không đúng.
Vādoti tassa bhūtato tacchato viññāpanaṃ.
Vādo means making it known as real and true.
Vādo là việc làm cho người khác biết sự việc đó như là có thật, đúng.
Lakkhaṇato pana atathaṃ vatthuṃ tathato paraṃ viññāpetukāmassa tathāviññattisamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo.
However, in terms of characteristic, musāvādo is the volition that gives rise to such a declaration, intending to make another person believe an untrue matter as true.
Về phương diện đặc tính, nói dối (musāvādo) là ý muốn làm cho người khác biết một sự việc không có thật như là có thật, và làm phát sinh sự biểu hiện đó.
So yamatthaṃ bhañjati, tassa appatāya appasāvajjo, mahantatāya mahāsāvajjo.
It is a minor offense when the welfare it destroys is small, and a major offense when it is great.
Tùy theo lợi ích bị hủy hoại là nhỏ hay lớn mà tội nói dối là ít hay nhiều.
Api ca gahaṭṭhānaṃ attano santakaṃ adātukāmatāya natthītiādinayappavatto appasāvajjo, sakkhinā hutvā atthabhañjanatthaṃ vutto mahāsāvajjo.
Furthermore, for lay people, a lie uttered with the intention of not giving one's own property, such as saying "There isn't any," is a minor offense; but a lie uttered as a witness with the intention of destroying another's welfare is a major offense.
Hơn nữa, đối với gia chủ, nói dối với ý định không muốn cho tài sản của mình, như nói "không có", là ít tội lỗi; nhưng nói dối với tư cách nhân chứng để hủy hoại lợi ích của người khác thì rất tội lỗi.
Pabbajitānaṃ appakampi telaṃ vā sappiṃ vā labhitvā hasādhippāyena ‘‘ajja gāme telaṃ nadī maññe sandatī’’ti pūraṇakathānayena pavatto appasāvajjo, adiṭṭhaṃyeva pana ‘‘diṭṭha’’ntiādinā nayena vadantānaṃ mahāsāvajjo.
For monastics, taking a small amount of oil or ghee and saying playfully, "Today, in the village, I suppose oil flows like a river," is a minor offense; but for those who say, "I saw" concerning something not seen, and so forth, it is a major offense.
Đối với các vị xuất gia, nói dối với ý định đùa giỡn sau khi nhận được một ít dầu hay bơ, như nói "hôm nay dầu trong làng chảy như sông vậy", là ít tội lỗi; nhưng nói dối về những điều chưa thấy mà nói là "đã thấy", v.v., thì rất tội lỗi.
Tassa cattāro sambhārā honti – atathaṃ vatthu, visaṃvādanacittaṃ, tajjo vāyāmo, parassa tadatthavijānananti.
It has four constituents: an untrue matter, the intention to deceive, the corresponding effort, and the other person's understanding of that matter.
Có bốn yếu tố cấu thành của nó: sự việc không có thật (atathaṃ vatthu), ý định lừa dối (visaṃvādanacittaṃ), nỗ lực tương ứng (tajjo vāyāmo), và việc người khác hiểu được ý đó (parassa tadatthavijānananti).
Eko payogo sāhatthikova.
There is only one method: sāhatthika (by oneself).
Chỉ có một phương pháp thực hành là tự mình làm (sāhatthikova).
So kāyena vā kāyapaṭibaddhena vā vācāya vā paravisaṃvādakakiriyākaraṇe daṭṭhabbo.
This should be understood as performing the act of deceiving another either by body, by something connected to the body, or by speech.
Việc này phải được hiểu là hành động lừa dối người khác bằng thân hoặc bằng vật liên quan đến thân, hoặc bằng lời nói.
Tāya ce kiriyāya paro tamatthaṃ jānāti, ayaṃ kiriyāsamuṭṭhāpikacetanākkhaṇeyeva musāvādakammunā bajjhati.
If the other person understands the matter through that action, then the liar is bound by the Kamma of lying at the very moment the volition giving rise to the action arises.
Nếu người khác hiểu được ý đó qua hành động ấy, thì ngay trong sát na ý muốn phát sinh hành động đó, người ấy đã bị ràng buộc bởi nghiệp nói dối.
Pisuṇavācātiādīsu yāya vācāya, yassa taṃ vācaṃ bhāsati, tassa hadaye attano piyabhāvaṃ, parassa ca suññabhāvaṃ karoti, sā pisuṇavācā.
Among pisuṇavācā (slanderous speech) and so forth: the speech by which one makes oneself beloved in the heart of the person to whom one speaks, and makes the other person absent, that is pisuṇavācā.
Trong các từ như Pisuṇavācā (lời nói đâm thọc), lời nói nào mà khi nói với người khác, làm cho người đó cảm thấy mình được yêu mến và người khác bị xa lánh, đó là pisuṇavācā.
Yāya pana attānampi parampi pharusaṃ karoti, yā vācā sayampi pharusā, neva kaṇṇasukhā na hadayaṅgamā, ayaṃ pharusavācā.
The speech that makes oneself and others harsh, and which is itself harsh, neither pleasant to the ear nor agreeable to the heart, that is pharusavācā (harsh speech).
Còn lời nói nào làm cho cả mình và người khác trở nên thô lỗ, lời nói đó tự thân nó đã thô lỗ, không dễ nghe, không đi vào lòng người, đó là pharusavācā (lời nói thô tục).
Yena pana samphaṃ palapati niratthakaṃ, so samphappalāpo.
And that by which one speaks frivolous and meaningless talk is samphappalāpo (frivolous talk).
Còn lời nói nào mà người ta nói những điều vô nghĩa, đó là samphappalāpo (lời nói vô ích).
Tesaṃ mūlabhūtā cetanāpi pisuṇavācādināmameva labhati.
The underlying volition of these also takes the names pisuṇavācā and so forth.
Ý muốn (cetanā) làm gốc cho những lời nói này cũng mang tên là lời nói đâm thọc, v.v.
Sā eva ca idha adhippetāti.
And it is precisely that volition which is intended here.
Và chính ý muốn đó được đề cập ở đây.
Tattha saṃkiliṭṭhacittassa paresaṃ vā bhedāya, attano piyakamyatāya vā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā pisuṇavācā.
Here, pisuṇavācā is the volition that gives rise to a bodily or verbal act, with a defiled mind, for the purpose of causing division among others or for the sake of being loved by oneself.
Trong đó, pisuṇavācā (lời nói đâm thọc) là ý muốn phát sinh hành động thân thể và lời nói, hoặc để chia rẽ người khác với tâm ô nhiễm, hoặc vì muốn được người khác yêu mến.
Sā yassa bhedaṃ karoti, tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjā.
This is a minor offense if the person it divides is of lesser virtue, and a major offense if of great virtue.
Lời nói đó ít tội lỗi nếu người bị chia rẽ có ít đức tính, và rất tội lỗi nếu người đó có nhiều đức tính.
Tassā cattāro sambhārā – bhinditabbo paro, iti ime nānā bhavissanti, vinā bhavissantīti bhedapurekkhāratā, iti ahaṃ piyo bhavissāmi vissāsikoti piyakamyatā vā, tajjo vāyāmo, tassa tadatthavijānananti.
It has four constituents: a person to be divided, the intention to divide (thinking, "These will be separated, they will be estranged"), or the desire to be loved (thinking, "I will become beloved, I will become trusted"), the corresponding effort, and the other person's understanding of that meaning.
Có bốn yếu tố cấu thành của nó: người cần bị chia rẽ (bhinditabbo paro), ý định chia rẽ để họ trở nên xa cách hoặc tách rời (iti ime nānā bhavissanti, vinā bhavissantīti bhedapurekkhāratā), hoặc ý muốn được yêu mến và tin cậy (iti ahaṃ piyo bhavissāmi vissāsikoti piyakamyatā vā), nỗ lực tương ứng (tajjo vāyāmo), và việc người đó hiểu được ý đó (tassa tadatthavijānananti).
Parassa mammacchedakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā ekantapharusacetanā pharusavācā.
Pharusavācā is the utterly harsh volition that gives rise to a bodily or verbal act that pierces the core of another.
Lời nói thô tục (pharusavācā) là ý muốn thô lỗ hoàn toàn, phát sinh hành động thân thể và lời nói làm tổn thương sâu sắc người khác.
Tassā āvibhāvatthamidaṃ vatthu – eko kira dārako mātu vacanaṃ anādiyitvā araññaṃ gacchati.
To illustrate this, there is a story: Once, a boy went into the forest, disregarding his mother's words.
Để làm rõ điều này, có một câu chuyện như sau: Một đứa trẻ nọ không nghe lời mẹ, đi vào rừng.
Mātā taṃ nivattetuṃ asakkontī, ‘‘caṇḍā taṃ mahiṃsī anubandhatū’’ti akkosi.
Unable to make him turn back, his mother cursed him, "May a fierce buffalo pursue you!"
Người mẹ không thể ngăn được đứa trẻ, liền mắng rằng: "Cầu cho con trâu cái hung dữ đuổi theo con!"
Athassa tatheva araññe mahiṃsī uṭṭhāsi.
Then, just as she said, a buffalo appeared in the forest before him.
Sau đó, quả thật một con trâu cái xuất hiện trong rừng và đuổi theo đứa trẻ.
Dārako, ‘‘yaṃ mama mātā mukhena kathesi, taṃ mā hotu, yaṃ cittena cintesi, taṃ hotū’’ti saccakiriyaṃ akāsi.
The boy made an act of truth, saying, "May what my mother uttered with her mouth not come to pass; may what she thought in her heart come to pass!"
Đứa trẻ liền lập lời thề chân thật rằng: "Điều mẹ con nói bằng miệng, xin đừng xảy ra; điều mẹ con nghĩ trong lòng, xin hãy xảy ra!"
Mahiṃsī tattheva baddhā viya aṭṭhāsi.
The buffalo stood there as if bound.
Con trâu cái liền đứng yên tại chỗ như bị trói.
Evaṃ mammacchedakopi payogo cittasaṇhatāya pharusavācā na hoti.
Thus, even an act that pierces the core does not become harsh speech due to the tenderness of the intention.
Vì vậy, ngay cả một hành động làm tổn thương sâu sắc cũng không phải là lời nói thô tục nếu tâm ý dịu dàng.
Mātāpitaro hi kadāci puttake evaṃ vadanti – ‘‘corā vo khaṇḍākhaṇḍikaṃ karontū’’ti, uppalapattampi ca nesaṃ upari patantaṃ na icchanti.
Parents sometimes say to their children, "May thieves cut you into pieces!" yet they do not wish even a lotus leaf to fall upon them.
Cha mẹ đôi khi nói với con cái rằng: "Cầu cho bọn cướp chặt các con ra từng mảnh!", nhưng họ không hề muốn ngay cả một chiếc lá sen rơi trúng con mình.
Ācariyupajjhāyā ca kadāci nissitake evaṃ vadanti – ‘‘kiṃ ime ahirikā anottappino caranti, niddhamatha ne’’ti.
Teachers and preceptors sometimes say to their dependents, "Why do these shameless and fearless ones behave like this? Drive them out!"
Các vị thầy và thầy tế độ đôi khi nói với các đệ tử của mình rằng: "Sao những kẻ vô liêm sỉ, không biết hổ thẹn này lại đi lang thang? Hãy đuổi chúng đi!"
Atha ca nesaṃ āgamādhigamasampattiṃ icchanti.
Yet they wish for their disciples' attainment of learning and practice.
Tuy nhiên, họ lại mong muốn các đệ tử đạt được thành tựu trong việc học và thực hành Pháp.
Yathā ca cittasaṇhatāya pharusavācā na hoti, evaṃ vacanasaṇhatāya apharusavācāpi na hoti.
Just as harsh speech does not arise from a tender intention, so too unharsh speech does not arise from tender words.
Cũng như lời nói thô tục không phải là thô tục do tâm ý dịu dàng, thì lời nói không thô tục cũng không phải là không thô tục do lời nói dịu dàng.
Na hi mārāpetukāmassa ‘‘imaṃ sukhaṃ sayāpethā’’ti vacanaṃ apharusavācā hoti.
Indeed, saying, "Let this person sleep peacefully," by one who intends to kill, is not unharsh speech.
Thật vậy, lời nói "hãy để người này ngủ yên" của người muốn giết người đó không phải là lời nói không thô tục.
Cittapharusatāya panesā pharusavācāva.
But due to the harshness of the intention, it is harsh speech.
Mà do tâm ý thô lỗ, đây vẫn là lời nói thô tục.
Sā yaṃ sandhāya pavattitā, tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjā.
In reference to whomever it is uttered, due to that person’s lack of virtue it is of little fault; due to their great virtue, it is of great fault.
Lời nói đó ít tội lỗi nếu người bị nhắm đến có ít đức tính, và rất tội lỗi nếu người đó có nhiều đức tính.
Tassā tayo sambhārā – akkositabbo paro, kupitacittaṃ, akkosanāti.
It has three components: another who is to be abused, an angry mind, and the act of abusing.
Có ba yếu tố cấu thành của nó: người bị mắng chửi (akkositabbo paro), tâm sân hận (kupitacittaṃ), và hành động mắng chửi (akkosanāti).
Anatthaviññāpikā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā akusalacetanā samphappalāpo.
Unwholesome volition that makes known what is unbeneficial and originates bodily and verbal application is frivolous speech.
Lời nói vô ích (samphappalāpo) là ý muốn bất thiện phát sinh từ hành động thân thể và lời nói, làm cho người khác hiểu những điều vô nghĩa.
So āsevanamandatāya appasāvajjo, āsevanamahantatāya mahāsāvajjo.
Due to infrequent engagement, it is of little fault; due to frequent engagement, it is of great fault.
Tội của nó ít nếu ít thực hành, và rất tội lỗi nếu thực hành nhiều.
Tassa dve sambhārā – bhāratayuddha-sītāharaṇādi-niratthakakathā-purekkhāratā, tathārūpīkathākathanañcāti.
It has two components: being intent on useless talk such as the Bhārata war, the abduction of Sītā, etc., and the speaking of such talk.
Có hai yếu tố cấu thành của nó: ý định nói những câu chuyện vô ích như trận chiến Bharata, việc Sita bị bắt cóc, v.v., và việc nói những câu chuyện như vậy.
Abhijjhāyatīti abhijjhā.
It covets, thus it is covetousness ( abhijjhā).
Abhijjhāyati (khao khát) nên gọi là abhijjhā (tham lam).
Parabhaṇḍābhimukhī hutvā tanninnatāya pavattatīti attho.
The meaning is that, facing another's property, it proceeds with an inclination towards it.
Có nghĩa là tâm hướng về tài sản của người khác và phát sinh sự khao khát đối với nó.
Sā ‘‘aho vatidaṃ mamassā’’ti evaṃ parabhaṇḍābhijjhāyanalakkhaṇā adinnādānaṃ viya appasāvajjā mahāsāvajjā ca.
It has the characteristic of coveting another’s property in the manner of “Oh, that this might be mine!” and, like taking what is not given, it is of little fault and of great fault.
Tham lam này, có đặc tính là khao khát tài sản của người khác như "Ôi, ước gì cái này là của mình!", cũng có tội ít và tội nhiều như hành vi trộm cắp.
Tassā dve sambhārā parabhaṇḍaṃ attano pariṇāmanañca.
It has two components: another’s property and making it one’s own.
Có hai yếu tố cấu thành của nó: tài sản của người khác và việc biến nó thành của mình.
Parabhaṇḍavatthuke hi lobhe uppannepi na tāva kammapathabhedo hoti, yāva na ‘‘aho vatidaṃ mamassā’’ti attano pariṇāmetīti.
For even when greed based on another’s property has arisen, the course of action is not yet broken as long as one does not make it one's own by thinking, "Oh, that this might be mine!"
Thật vậy, dù lòng tham phát sinh đối với tài sản của người khác, thì sự vi phạm giới nghiệp (kammapatha) vẫn chưa xảy ra cho đến khi người đó chưa có ý định biến nó thành của mình, như "Ôi, ước gì cái này là của mình!".
Hitasukhaṃ byāpādayatīti, byāpādo.
It destroys welfare and happiness, thus it is ill will ( byāpādo).
Byāpādayati (làm hại) lợi ích và hạnh phúc nên gọi là byāpādo (sân hận).
So paravināsāya manopadosalakkhaṇo.
It has the characteristic of malevolence of mind for the destruction of others.
Sân hận này có đặc tính là tâm ác ý muốn hủy hoại người khác.
Pharusavācā viya appasāvajjo mahāsāvajjo ca.
Like harsh speech, it is of little fault and of great fault.
Nó có tội ít và tội nhiều như lời nói thô tục.
Tassa dve sambhārā parasatto ca, tassa ca vināsacintā.
It has two components: another being, and the thought of their destruction.
Có hai yếu tố cấu thành của nó: chúng sinh khác, và ý nghĩ hủy hoại chúng sinh đó.
Parasattavatthuke hi kodhe uppannepi na tāva kammapathabhedo hoti, yāva na ‘‘aho vatāyaṃ ucchijjeyya vinasseyyā’’ti tassa vināsaṃ cinteti.
For even when anger based on another being has arisen, the course of action is not yet broken as long as one does not think of their destruction, saying, "Oh, may this one be annihilated, may they be destroyed!"
Thật vậy, dù sân hận phát sinh đối với chúng sinh khác, thì sự vi phạm giới nghiệp (kammapatha) vẫn chưa xảy ra cho đến khi người đó chưa nghĩ đến sự hủy hoại của chúng sinh đó, như "Ôi, ước gì người này bị tiêu diệt, bị phá hủy!".
Yathābhuccagahaṇābhāvena micchā passatīti micchādiṭṭhi.
It sees wrongly due to a lack of grasping things as they are, thus it is wrong view ( micchādiṭṭhi).
Micchā passati (thấy sai) do không nắm bắt được sự thật nên gọi là micchādiṭṭhi (tà kiến).
Sā ‘‘natthi dinna’’ntiādinā nayena viparītadassanalakkhaṇā samphappalāpo viya appasāvajjā mahāsāvajjā ca.
It has the characteristic of perverse seeing according to the method of “there is nothing given,” etc., and like frivolous speech, it is of little fault and of great fault.
Nó, với đặc tính thấy sai lệch theo cách như “không có sự bố thí” v.v., giống như lời nói vô ích (samphappalāpa), có tội nhẹ và có tội nặng.
Api ca aniyatā appasāvajjā, niyatā mahāsāvajjā.
Moreover, the unfixed view is of little fault; the fixed view is of great fault.
Hơn nữa, tà kiến bất định (aniyatā) có tội nhẹ, tà kiến cố định (niyatā) có tội nặng.
Tassā dve sambhārā – vatthuno ca gahitākāraviparītatā yathā ca naṃ gaṇhāti, tathābhāvena tassā upaṭṭhānanti.
It has two components: the perversion of the mode in which the object is grasped, and the presentation of that view in the way one grasps it.
Tà kiến ấy có hai yếu tố: sự sai lệch của đối tượng được nắm giữ và sự hiện diện của nó theo cách mà nó nắm giữ.
Imesaṃ pana dasannaṃ akusalakammapathānaṃ dhammato koṭṭhāsato ārammaṇato vedanāto mūlatoti pañcahākārehi vinicchayo veditabbo.
The analysis of these ten unwholesome courses of action should be understood in five ways: as to their nature, as to their category, as to their object, as to their feeling, and as to their root.
Tuy nhiên, sự phân định mười nghiệp đạo bất thiện này cần được hiểu theo năm phương diện: về pháp (dhammato), về phần (koṭṭhāsato), về đối tượng (ārammaṇato), về cảm thọ (vedanāto) và về căn bản (mūlato).
Tattha dhammatoti etesu hi paṭipāṭiyā satta cetanādhammāva honti, abhijjhādayo tisso cetanāsampayuttā.
Therein, as to their nature: among these, seven are in sequence just states of volition, while the three beginning with covetousness are associated with volition.
Trong đó, về pháp, bảy nghiệp đạo đầu tiên theo thứ tự chỉ là các pháp tư (cetanā), ba nghiệp đạo sau là các pháp tương ưng với tư.
Koṭṭhāsatoti paṭipāṭiyā satta, micchādiṭṭhi cāti ime aṭṭha kammapathā eva honti, no mūlāni, abhijjhābyāpādā kammapathā ceva mūlāni ca.
As to their category: in sequence, seven, and wrong view—these eight are only courses of action, not roots; covetousness and ill will are both courses of action and roots.
Về phần, bảy nghiệp đạo đầu tiên theo thứ tự và tà kiến (micchādiṭṭhi) là tám nghiệp đạo, không phải là căn bản; còn tham lam (abhijjhā) và sân hận (byāpāda) vừa là nghiệp đạo vừa là căn bản.
Abhijjhā hi mūlaṃ patvā lobho akusalamūlaṃ hoti, byāpādo doso akusalamūlaṃ.
Covetousness, on reaching the status of a root, becomes the unwholesome root of greed; ill will, the unwholesome root of hatred.
Thật vậy, khi tham lam (abhijjhā) đạt đến mức căn bản, nó trở thành căn bản bất thiện là tham (lobha); khi sân hận (byāpāda) đạt đến mức căn bản, nó trở thành căn bản bất thiện là sân (dosa).
Ārammaṇatoti pāṇātipāto jīvitindriyārammaṇato saṅkhārārammaṇo hoti, adinnādānaṃ sattārammaṇaṃ vā saṅkhārārammaṇaṃ vā, micchācāro phoṭṭhabbavasena saṅkhārārammaṇova, sattārammaṇotipi eke.
As to their object: killing has a formation as its object, due to its object being the life faculty; taking what is not given has either a being or a formation as its object; sexual misconduct, by way of the tangible, has a formation as its object; some say it has a being as its object.
Về đối tượng, sát sinh (pāṇātipāta) là đối tượng của sinh mạng (jīvitindriya), do đó là đối tượng của các hành (saṅkhāra); trộm cắp (adinnādāna) có thể là đối tượng của chúng sinh (sattārammaṇa) hoặc đối tượng của các hành; tà dâm (micchācāra) chỉ là đối tượng của các hành dưới dạng xúc chạm (phoṭṭhabba), một số người nói rằng nó cũng là đối tượng của chúng sinh.
Musāvādo sattārammaṇo vā saṅkhārārammaṇo vā, tathā pisuṇavācā.
Lying has either a being or a formation as its object; likewise slanderous speech.
Nói dối (musāvāda) có thể là đối tượng của chúng sinh hoặc đối tượng của các hành; nói lời chia rẽ (pisuṇavācā) cũng vậy.
Pharusavācā sattārammaṇāva.
Harsh speech has only a being as its object.
Nói lời thô tục (pharusavācā) chỉ là đối tượng của chúng sinh.
Samphappalāpo diṭṭhasutamutaviññātavasena sattārammaṇo vā saṅkhārārammaṇo vā, tathā abhijjhā.
Frivolous speech, by way of the seen, heard, sensed, and cognized, has either a being or a formation as its object; likewise covetousness.
Nói lời vô ích (samphappalāpa) có thể là đối tượng của chúng sinh hoặc đối tượng của các hành, tùy theo những gì đã thấy, đã nghe, đã cảm nhận (bằng thân) và đã biết (bằng ý); tham lam (abhijjhā) cũng vậy.
Byāpādo sattārammaṇova.
Ill will has only a being as its object.
Sân hận (byāpāda) chỉ là đối tượng của chúng sinh.
Micchādiṭṭhi tebhūmakadhammavasena saṅkhārārammaṇā.
Wrong view has formations as its object by way of the phenomena of the three planes of existence.
Tà kiến (micchādiṭṭhi) là đối tượng của các hành dưới dạng các pháp thuộc ba cõi (tebhūmaka dhamma).
Vedanātoti pāṇātipāto dukkhavedano hoti.
As to their feeling: killing is accompanied by painful feeling.
Về cảm thọ, sát sinh (pāṇātipāta) có cảm thọ khổ.
Kiñcāpi hi rājāno coraṃ disvā hasamānāpi ‘‘gacchatha naṃ ghātethā’’ti vadanti, sanniṭṭhāpakacetanā pana nesaṃ dukkhasampayuttāva hoti.
For although kings, upon seeing a thief, might even laugh and say, "Go, execute him," their decisive volition is still associated with pain.
Mặc dù các vị vua khi thấy kẻ trộm có thể cười và nói: “Hãy đi giết hắn!”, nhưng tư quyết định (sanniṭṭhāpakacetanā) của họ vẫn luôn tương ưng với khổ thọ.
Adinnādānaṃ tivedanaṃ, micchācāro sukhamajjhattavasena dvivedano, sanniṭṭhāpakacitte pana majjhattavedano na hoti.
Taking what is not given has three kinds of feeling; sexual misconduct has two kinds of feeling, by way of pleasure and neutrality, but in the decisive consciousness, there is no neutral feeling.
Trộm cắp (adinnādāna) có ba cảm thọ; tà dâm (micchācāra) có hai cảm thọ là lạc và xả, nhưng trong tâm quyết định thì không có cảm thọ xả.
Musāvādo tivedano, tathā pisuṇavācā pharusavācā dukkhavedanā, samphappalāpo tivedano, abhijjhā sukhamajjhattavasena dvivedanā, tathā micchādiṭṭhi.
Lying has three kinds of feeling, as does slanderous speech; harsh speech is accompanied by painful feeling; frivolous speech has three kinds of feeling; covetousness has two kinds of feeling, by way of pleasure and neutrality, as does wrong view.
Nói dối (musāvāda) có ba cảm thọ; nói lời chia rẽ (pisuṇavācā) cũng vậy; nói lời thô tục (pharusavācā) có cảm thọ khổ; nói lời vô ích (samphappalāpa) có ba cảm thọ; tham lam (abhijjhā) có hai cảm thọ là lạc và xả; tà kiến (micchādiṭṭhi) cũng vậy.
Byāpādo dukkhavedano.
Ill will is accompanied by painful feeling.
Sân hận (byāpāda) có cảm thọ khổ.
Mūlatoti pāṇātipāto dosamohavasena dvimūlako hoti, adinnādānaṃ dosamohavasena vā lobhamohavasena vā, micchācāro lobhamohavasena.
As to their root: killing has two roots, by way of hatred and delusion; taking what is not given, either by way of hatred and delusion, or by way of greed and delusion; sexual misconduct, by way of greed and delusion.
Về căn bản, sát sinh (pāṇātipāta) có hai căn bản là sân và si (dosa-moha); trộm cắp (adinnādāna) có thể là sân và si, hoặc tham và si (lobha-moha); tà dâm (micchācāra) có hai căn bản là tham và si.
Musāvādo dosamohavasena vā lobhamohavasena vā, tathā pisuṇavācā samphappalāpo ca.
Lying has two roots, either by way of hatred and delusion, or by way of greed and delusion; likewise slanderous speech and frivolous speech.
Nói dối (musāvāda) có thể là sân và si, hoặc tham và si; nói lời chia rẽ (pisuṇavācā) và nói lời vô ích (samphappalāpa) cũng vậy.
Pharusavācā dosamohavasena, abhijjhā mohavasena ekamūlā, tathā byāpādo.
Harsh speech is rooted in hatred and delusion; covetousness has one root, by way of delusion; likewise ill will.
Nói lời thô tục (pharusavācā) có hai căn bản là sân và si; tham lam (abhijjhā) có một căn bản là si (moha); sân hận (byāpāda) cũng vậy.
Micchādiṭṭhi lobhamohavasena dvimūlāti.
Wrong view has two roots, by way of greed and delusion.
Tà kiến (micchādiṭṭhi) có hai căn bản là tham và si.
Pāṇātipātā paṭiviratātiādīsu pāṇātipātādayo vuttatthā eva.
In such phrases as “abstains from killing living beings,” the terms killing, etc., have the meanings already stated.
Trong các cụm từ như "tránh xa sát sinh" v.v., các từ sát sinh (pāṇātipāta) v.v. đã được giải thích ý nghĩa.
Yāya pana viratiyā ete paṭiviratā nāma honti, sā bhedato tividhā hoti sampattavirati samādānavirati samucchedaviratīti.
But the abstinence by which they are called 'abstainers' is of three kinds by division: abstinence on encountering an occasion, abstinence by undertaking, and abstinence by eradication.
Tuy nhiên, sự kiêng cữ (virati) mà nhờ đó những người này được gọi là tránh xa (paṭivirata) thì có ba loại khác nhau: kiêng cữ do tình cờ (sampattavirati), kiêng cữ do thọ trì (samādānavirati), và kiêng cữ do đoạn trừ (samucchedavirati).
Tattha asamādinnasikkhāpadānaṃ attano jātivayabāhusaccādīni paccavekkhitvā ‘‘ayuttaṃ amhākaṃ evarūpaṃ kātu’’nti sampattaṃ vatthuṃ avītikkamantānaṃ uppajjamānā virati sampattaviratīti veditabbā sīhaḷadīpe cakkanaupāsakassa viya.
Therein, the abstinence that arises in those who have not undertaken the training rules, who, upon reflecting on their own birth, age, learning, etc., do not transgress when an object presents itself, thinking, “It is not proper for us to do such a thing,” should be known as abstinence on encountering an occasion; like that of the lay follower Cakkana in the island of Sīhaḷa.
Trong đó, sự kiêng cữ phát sinh ở những người chưa thọ trì giới luật, nhưng sau khi quán xét về dòng dõi, tuổi tác, sự hiểu biết rộng rãi của mình v.v., họ nghĩ rằng "việc làm như vậy không phù hợp với chúng ta", và không vượt phạm đối tượng đã đến với họ, thì được gọi là kiêng cữ do tình cờ (sampattavirati), giống như trường hợp của cư sĩ Cakkana ở đảo Sīhaḷa.
Tassa kira daharakāleyeva mātu rogo uppajji.
It is said that in his youth, his mother fell ill.
Người ta kể rằng, khi còn nhỏ, mẹ của ông bị bệnh.
Vejjena ca ‘‘allasasakamaṃsaṃ laddhuṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ.
And the physician said, “It is necessary to get fresh hare meat.”
Thầy thuốc nói rằng: “Cần phải có thịt thỏ tươi sống.”
Tato cakkanassa bhātā ‘‘gaccha tāta khettaṃ āhiṇḍāhī’’ti cakkanaṃ pesesi.
Then Cakkana’s brother sent Cakkana, saying, “Go, my dear, and search the field.”
Thế là, anh trai của Cakkana sai Cakkana đi: “Này em, hãy đi tìm trong cánh đồng.”
So tattha gato.
He went there.
Cậu bé đã đi đến đó.
Tasmiñca samaye eko saso taruṇasassaṃ khādituṃ āgato hoti.
At that time, a hare had come to eat the young crops.
Vào lúc đó, một con thỏ đang đến ăn mạ non.
So taṃ disvā vegena dhāvanto valliyā baddho ‘‘kiri kirī’’ti saddamakāsi.
Seeing him, it ran with speed, got entangled in a vine, and made a ‘kiri kiri’ sound.
Khi thấy Cakkana, nó vội vàng chạy trốn, nhưng bị mắc vào một sợi dây leo và kêu “kiri kiri”.
Cakkano tena saddena gantvā taṃ gahetvā cintesi ‘‘mātu bhesajjaṃ karomī’’ti.
Cakkana, hearing that sound, went and caught it, thinking, “I will make medicine for my mother.”
Cakkana nghe tiếng kêu, chạy đến bắt nó và nghĩ: “Mình sẽ làm thuốc cho mẹ.”
Puna cintesi – ‘‘na metaṃ patirūpaṃ, yvāhaṃ mātu jīvitakāraṇā paraṃ jīvitā voropeyya’’nti.
He thought again: “It is not proper for me that I should deprive another of life for the sake of my mother’s life.”
Sau đó, cậu bé lại nghĩ: “Việc mình vì mạng sống của mẹ mà tước đoạt mạng sống của người khác là không xứng đáng.”
Atha naṃ ‘‘gaccha araññe sasehi saddhiṃ tiṇodakaṃ paribhuñjā’’ti muñci.
Then he released it, saying, “Go and enjoy grass and water with the hares in the forest.”
Rồi cậu bé thả con thỏ đi và nói: “Hãy đi vào rừng và ăn cỏ uống nước với những con thỏ khác.”
Bhātarā ca ‘‘kiṃ tāta saso laddho’’ti?
And his brother asked, “My dear, did you get a hare?”
Khi anh trai hỏi: “Này em, em có bắt được con thỏ nào không?”
Pucchito taṃ pavattiṃ ācikkhi.
When asked, he related what had happened.
Cậu bé kể lại sự việc.
Tato naṃ bhātā paribhāsi.
Then his brother scolded him.
Thế là, anh trai mắng cậu bé.
So mātu santikaṃ gantvā, ‘‘yatohaṃ jāto, nābhijānāmi sañcicca pāṇaṃ jīvitā voropetā’’ti saccaṃ vatvā aṭṭhāsi, tāvadeva cassa mātā arogā ahosi.
He went to his mother and, making a statement of truth, stood and said, “From the time I was born, I am not aware of ever intentionally depriving a living being of life.” At that very moment, his mother became well.
Cậu bé đến chỗ mẹ, nói lời chân thật rằng: “Từ khi con sinh ra, con chưa từng cố ý tước đoạt mạng sống của chúng sinh nào,” và đứng đó. Ngay lập tức, mẹ cậu bé khỏi bệnh.
Samādinnasikkhāpadānaṃ pana sikkhāpadasamādāne ca tatuttari ca attano jīvitaṃ pariccajitvā vatthuṃ avītikkamantānaṃ uppajjamānā virati samādānaviratīti veditabbā, uttaravaḍḍhamānapabbatavāsīupāsakassa viya.
However, for those who have undertaken the training rules, the abstinence that arises when they, both at the time of undertaking the rules and thereafter, do not transgress when an object presents itself, even if it means giving up their own life, should be known as abstinence by undertaking, like that of the lay follower who lived at Uttaravaḍḍhamāna mountain.
Còn sự kiêng cữ phát sinh ở những người đã thọ trì giới luật, và khi thọ trì giới luật cũng như sau đó, họ hy sinh mạng sống của mình nhưng không vượt phạm đối tượng, thì được gọi là kiêng cữ do thọ trì (samādānavirati), giống như trường hợp của cư sĩ sống ở núi Uttaravaḍḍhamāna.
So kira ambariyavihāravāsīpiṅgalabuddharakkhitattherassa santike sikkhāpadāni gahetvā khettaṃ kasati.
It is said that he, having undertaken the training rules from the Elder Piṅgalabuddharakkhita who resided at Ambariya monastery, was plowing his field.
Người ta kể rằng, ông đã thọ trì giới luật từ Trưởng lão Piṅgalabuddharakkhita, người cư ngụ tại tu viện Ambariya, và đang cày ruộng.
Athassa goṇo naṭṭho, so taṃ gavesanto uttaravaḍḍhamānapabbataṃ āruhi, tatra naṃ mahāsappo aggahesi.
Then his ox was lost. Searching for it, he climbed Uttaravaḍḍhamāna mountain. There, a great serpent seized him.
Bấy giờ, con bò của ông bị mất, ông đi tìm nó và leo lên núi Uttaravaḍḍhamāna. Ở đó, một con rắn lớn đã bắt lấy ông.
So cintesi – ‘‘imāya tikhiṇāya vāsiyā sīsaṃ chindāmī’’ti.
He thought, “I shall cut off its head with this sharp adze.”
Ông nghĩ: “Mình sẽ chặt đầu nó bằng cái rìu sắc bén này.”
Puna cintesi – ‘‘na metaṃ patirūpaṃ, yvāhaṃ bhāvanīyassa garuno santike sikkhāpadaṃ gahetvā bhindeyya’’nti.
He thought again, “It is not proper for me that I, having undertaken a training rule from a venerable teacher, should break it.”
Sau đó, ông lại nghĩ: “Việc mình đã thọ trì giới luật từ một vị thầy đáng kính mà lại phá giới là không xứng đáng.”
Evaṃ yāvatatiyaṃ cintetvā – ‘‘jīvitaṃ pariccajāmi, na sikkhāpada’’nti aṃse ṭhapitaṃ tikhiṇadaṇḍavāsiṃ araññe chaḍḍesi.
Having thought thus for a third time, he thought, “I will give up my life, but not the training rule,” and threw the sharp-handled adze that was on his shoulder into the forest.
Cứ thế, ông suy nghĩ đến ba lần: “Mình sẽ hy sinh mạng sống, chứ không phá giới,” rồi vứt cái rìu sắc bén có cán đang đặt trên vai xuống bụi cây.
Tāvadeva mahāvāḷo naṃ muñcitvā agamāsīti.
Immediately, the great serpent released him and departed.
Ngay lập tức, con rắn lớn buông ông ra và bỏ đi.
Yathā ca akusalānaṃ, evaṃ imesampi kusalakammapathānaṃ dhammato koṭṭhāsato ārammaṇato vedanāto mūlatoti pañcahākārehi vinicchayo veditabbo.
And just as for the unwholesome courses of action, so too for these wholesome courses of action, the determination should be understood in five aspects: by way of its nature, by way of its component, by way of its object, by way of its feeling, and by way of its root.
Cũng như đối với các nghiệp đạo bất thiện, sự phân định các nghiệp đạo thiện này cũng cần được hiểu theo năm phương diện: về pháp, về phần, về đối tượng, về cảm thọ và về căn bản.
Tattha dhammatoti etesu hi paṭipāṭiyā satta cetanāpi vaṭṭanti viratiyopi, ante tayo cetanāsampayuttāva.
Therein, by way of its nature means that among these, in sequence, the first seven can be volitions or abstinences; the final three are only mental states associated with volition.
Trong đó, về pháp, bảy nghiệp đạo đầu tiên theo thứ tự có thể là tư (cetanā) hoặc kiêng cữ (virati); ba nghiệp đạo cuối cùng chỉ là các pháp tương ưng với tư.
Koṭṭhāsatoti paṭipāṭiyā satta kammapathā eva, na mūlāni, ante tayo kammapathā ceva mūlāni ca.
By way of its component means that, in sequence, the first seven are only courses of action, not roots; the final three are both courses of action and roots.
Về phần, bảy nghiệp đạo đầu tiên theo thứ tự chỉ là các nghiệp đạo, không phải là căn bản; ba nghiệp đạo cuối cùng vừa là nghiệp đạo vừa là căn bản.
Anabhijjhā hi mūlaṃ patvā alobho kusalamūlaṃ hoti, abyāpādo adoso kusalamūlaṃ, sammādiṭṭhi amoho kusalamūlaṃ.
For when it comes to the path of action, non-covetousness is non-greed, a wholesome root; non-ill will is non-hatred, a wholesome root; and right view is non-delusion, a wholesome root.
Thật vậy, khi không tham lam (anabhijjhā) đạt đến mức căn bản, nó trở thành căn bản thiện là vô tham (alobha); khi không sân hận (abyāpāda) đạt đến mức căn bản, nó trở thành căn bản thiện là vô sân (adosa); khi chánh kiến (sammādiṭṭhi) đạt đến mức căn bản, nó trở thành căn bản thiện là vô si (amoha).
Ārammaṇatoti pāṇātipātādīnaṃ.
By way of its object means: of killing living beings and so on.
Về đối tượng, các đối tượng của sát sinh v.v.
Ārammaṇāneva etesaṃ ārammaṇāni.
Their objects are precisely the objects for these.
chính là đối tượng của các nghiệp đạo này.
Vītikkamitabbavatthutoyeva hi virati nāma hoti.
For abstinence occurs in relation to the very object that is to be transgressed.
Thật vậy, sự kiêng cữ chỉ phát sinh từ những đối tượng cần phải vượt phạm.
Yathā pana nibbānārammaṇo ariyamaggo kilese pajahati, evaṃ jīvitindriyādiārammaṇāpete kammapathā pāṇātipātādīni dussīlyāni pajahantīti veditabbā.
Just as the noble path with Nibbāna as its object abandons defilements, so it should be understood that these courses of action, having the life-faculty and so on as their objects, abandon immoralities such as the killing of living beings.
Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng, cũng như Thánh đạo với Niết Bàn làm đối tượng đoạn trừ các phiền não, thì các nghiệp đạo này với sinh mạng (jīvitindriya) v.v. làm đối tượng đoạn trừ các ác hạnh như sát sinh v.v.
Mūlatoti paṭipāṭiyā satta ñāṇasampayuttacittena viramantassa alobhaadosaamohavasena timūlā honti, ñāṇavippayuttacittena viramantassa dvimūlā.
By way of its root means that, in sequence, for one who abstains with a mind associated with knowledge, the seven courses of action have three roots, by way of non-greed, non-hatred, and non-delusion; for one who abstains with a mind dissociated from knowledge, they have two roots.
Về căn bản, bảy nghiệp đạo đầu tiên theo thứ tự, đối với người kiêng cữ với tâm tương ưng với trí tuệ, thì có ba căn bản là vô tham, vô sân, vô si (alobha-adosa-amoha); đối với người kiêng cữ với tâm không tương ưng với trí tuệ, thì có hai căn bản.
Anabhijjhā ñāṇasampayuttacittena viramantassa dvimūlā hoti, ñāṇavippayuttacittena ekamūlā.
For one who abstains with a mind associated with knowledge, non-covetousness has two roots; for one who abstains with a mind dissociated from knowledge, it has one root.
Vô tham (anabhijjhā) khi được thực hành bởi tâm tương ưng với tuệ (ñāṇasampayuttacittena) thì có hai căn (dvimūlā), khi được thực hành bởi tâm không tương ưng với tuệ (ñāṇavippayuttacittena) thì có một căn (ekamūlā).
Alobho pana attanāva attano mūlaṃ na hoti.
However, non-greed itself is not its own root.
Còn vô tham (alobho) tự thân nó không phải là căn của chính nó.
Abyāpādepi eseva nayo.
This same method applies to non-ill will.
Tương tự như vậy đối với vô sân (abyāpāda).
Sammādiṭṭhi alobhaadosavasena dvimūlāvāti.
Right view has two roots, by way of non-greed and non-hatred.
Chánh kiến (sammādiṭṭhi) thì có hai căn do vô tham (alobha) và vô sân (adosa).
Tatiyādīni.
The third and following suttas.
Các bài kinh thứ ba trở đi.
113. Sattamaṃ dasamicchattasammattavasena.
113. The seventh is by way of the ten wrongnesses and rightnesses.
113. Bài kinh thứ bảy dựa trên mười tà và mười chánh.
Tattha micchāñāṇinoti micchāpaccavekkhaṇena samannāgatāti attho.
Therein, of one with wrong knowledge means endowed with wrong reviewing.
Trong đó, micchāñāṇino có nghĩa là những người có sự quán xét sai lầm.
Micchāvimuttinoti aniyyānikavimuttino kusalavimuttīti gahetvā ṭhitā.
Of one with wrong liberation means those with a liberation that does not lead out of saṃsāra, who have grasped it as being a wholesome liberation.
Micchāvimuttino có nghĩa là những người đạt được sự giải thoát không dẫn đến Niết Bàn, xem đó là sự giải thoát bất thiện.
Sammāñāṇinoti sammāpaccavekkhaṇā.
Of one with right knowledge means right reviewing.
Sammāñāṇino có nghĩa là sự quán xét đúng đắn.
Sammāvimuttinoti niyyānikāya phalavimuttiyā samannāgatāti.
Of one with right liberation means endowed with the liberation of the fruit, which leads out of saṃsāra.
Sammāvimuttino có nghĩa là những người đạt được sự giải thoát quả (phalavimutti) dẫn đến Niết Bàn (niyyānika).
Sattamaṃ.
The seventh.
Thứ bảy.
114. Catutthavaggassa paṭhame pathavīdhātūti patiṭṭhādhātu.
114. In the first sutta of the fourth chapter, the earth element means the element of support.
114. Trong bài kinh đầu tiên của phẩm thứ tư, pathavīdhātu là địa đại, tức là yếu tố nền tảng.
Āpodhātūti ābandhanadhātu.
The water element means the element of cohesion.
Āpodhātu là thủy đại, tức là yếu tố kết dính.
Tejodhātūti paripācanadhātu.
The fire element means the element of maturing.
Tejodhātu là hỏa đại, tức là yếu tố làm chín.
Vāyodhātūti vitthambhanadhātu.
The wind element means the element of distension.
Vāyodhātu là phong đại, tức là yếu tố duy trì.
Ayamettha saṅkhepo, vitthārato pana vīsatikoṭṭhāsādivasena etā kathetabbā.
This is the summary here; but in detail, they should be spoken of by way of the twenty parts and so on.
Đây là tóm tắt; nói rộng ra, các đại này cần được giải thích theo hai mươi phần, v.v.
Paṭhamaṃ.
The first.
Thứ nhất.
115. Dutiye ayaṃ pathavīdhātuyā assādoti ayaṃ pathavīdhātunissayo assādo.
115. In the second sutta, this is the gratification in the earth element means this is the gratification dependent on the earth element.
115. Trong bài kinh thứ hai, ayaṃ pathavīdhātuyā assādo có nghĩa là sự vị ngọt (assāda) này phát sinh dựa trên địa đại (pathavīdhātu).
Svāyaṃ kāyaṃ abbhunnāmetvā udaraṃ pasāretvā, ‘‘idha me aṅgulaṃ pavesituṃ vāyamathā’’ti vā hatthaṃ pasāretvā, ‘‘imaṃ nāmetuṃ vāyamathā’’ti vā vadati, evaṃ pavattānaṃ vasena veditabbo.
This should be understood by way of those who, having puffed up their body and extended their stomach, say, “Try to insert a finger here in me,” or having stretched out their arm, say, “Try to bend this.”
Sự vị ngọt này cần được hiểu dựa trên những người nói: “Hãy cố gắng đưa ngón tay vào đây” khi ưỡn người và căng bụng, hoặc “Hãy cố gắng uốn cong cánh tay này” khi duỗi tay.
Aniccātiādīsu hutvā abhāvākārena aniccā, paṭipīḷanākārena dukkhā, sabhāvavigamākārena vipariṇāmadhammā.
In the phrase impermanent, and so on: it is impermanent in the sense of not existing after having been; it is suffering in the sense of being oppressed; it is of a nature to change in the sense of deviating from its own nature.
Trong các từ aniccā v.v., vô thường (aniccā) là do sự không tồn tại sau khi đã hiện hữu, khổ (dukkhā) là do sự bức bách liên tục, và biến hoại (vipariṇāmadhammā) là do sự mất đi bản chất tự thân.
Ayaṃ pathavīdhātuyā ādīnavoti yena ākārena sā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā, ayamākāro pathavīdhātuyā ādīnavoti attho.
This is the danger in the earth element means that the way in which it is impermanent, suffering, and of a nature to change—this very way is the danger in the earth element.
Ayaṃ pathavīdhātuyā ādīnavo có nghĩa là khía cạnh mà địa đại là vô thường, khổ, và biến hoại, chính khía cạnh đó là sự nguy hiểm (ādīnava) của địa đại.
Chandarāgavinayo chandarāgappahānanti nibbānaṃ āgamma pathavīdhātuyā chandarāgo vinīyati ceva pahīyati ca, tasmā nibbānamassā nissaraṇaṃ.
The removal of desire and lust, the abandoning of desire and lust means that, with regard to Nibbāna, desire and lust for the earth element are both removed and abandoned. Therefore, Nibbāna is its escape.
Chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ có nghĩa là dựa vào Niết Bàn, dục tham (chandarāga) đối với địa đại được đoạn trừ và từ bỏ; do đó, Niết Bàn là sự thoát ly (nissaraṇa) của nó.
Ayaṃ āpodhātuyā assādoti ayaṃ āpodhātunissayo assādo.
This is the gratification in the water element means this is the gratification dependent on the water element.
Ayaṃ āpodhātuyā assādo có nghĩa là sự vị ngọt này phát sinh dựa trên thủy đại.
Svāyaṃ aññaṃ āpodhātuyā upaddutaṃ disvā, ‘‘kiṃ ayaṃ nipannakālato paṭṭhāya passāvaṭṭhānābhimukho nikkhamati ceva pavisati ca, appamattakampissa kammaṃ karontassa sedatintaṃ vatthaṃ pīḷetabbatākāraṃ pāpuṇāti, anumodanamattampi kathentassa tālavaṇṭaṃ gaṇhitabbaṃ hoti, mayaṃ pana sāyaṃ nipannā pātova uṭṭhahāma, māsapuṇṇaghaṭo viya no sarīraṃ, mahākammaṃ karontānaṃ sedamattampi no na uppajjati, asanisaddena viya dhammaṃ kathentānaṃ sarīre usumākāramattampi no natthī’’ti evaṃ pavattānaṃ vasena veditabbo.
This should be understood by way of those who, seeing another afflicted by the water element, say, “Why is it that this person, from the time he lies down, has to go back and forth to the urinal? When he does even a small amount of work, his sweat-soaked cloth has to be wrung out. When he speaks even a word of appreciation, he needs to be fanned. But as for us, we lie down in the evening and get up only in the morning. Our bodies are like a pot full to the brim. When we do a great deal of work, not even a drop of sweat appears. When we preach the Dhamma like the sound of thunder, not even a trace of heat appears in our bodies.”
Sự vị ngọt này cần được hiểu dựa trên những người khi thấy người khác bị thủy đại quấy nhiễu, nói rằng: “Tại sao người này cứ ra vào nhà vệ sinh từ lúc nằm xuống? Ngay cả khi làm một chút việc, quần áo của anh ta cũng ướt đẫm mồ hôi đến mức phải vắt. Ngay cả khi chỉ thuyết giảng một chút, anh ta cũng phải cầm quạt. Còn chúng ta, nằm xuống vào buổi tối và thức dậy vào buổi sáng, cơ thể chúng ta như một chum nước đầy, không một giọt mồ hôi nào xuất hiện ngay cả khi làm việc nặng nhọc, và không có một chút cảm giác nóng bức nào trong cơ thể khi chúng ta thuyết pháp như tiếng sấm sét.”
Ayaṃ tejodhātuyā assādoti ayaṃ tejodhātunissayo assādo.
This is the gratification in the fire element means this is the gratification dependent on the fire element.
Ayaṃ tejodhātuyā assādo có nghĩa là sự vị ngọt này phát sinh dựa trên hỏa đại.
Svāyaṃ sītagahaṇike disvā, ‘‘kiṃ ime kiñcideva yāgubhattakhajjamattaṃ ajjhoharitvā thaddhakucchino nisīditvā sabbarattiṃ aṅgārakaṭāhaṃ pariyesanti, phusitamattesupi sarīre patitesu aṅgārakaṭāhaṃ ottharitvā pārupitvāva nipajjanti?
This should be understood by way of those who, seeing people with weak digestion, say, “Why do these people, after eating just a little gruel, rice, or snacks, sit with a stiff stomach and search for a brazier all night long? And when even a few drops of water fall on their bodies, they have to lie down covered with a blanket over a brazier?
Sự vị ngọt này cần được hiểu dựa trên những người khi thấy những người bị lạnh, nói rằng: “Tại sao những người này chỉ ăn một chút cháo, cơm hoặc thức ăn nhẹ, rồi ngồi với bụng căng cứng, tìm kiếm lò than suốt đêm, và ngay cả khi một vài giọt nước rơi vào người, họ cũng phải đắp chăn và nằm xuống bên lò than?
Mayaṃ pana atithaddhampi maṃsaṃ vā pūvaṃ vā khādāma, kucchipūraṃ bhattaṃ bhuñjāma, tāvadeva no sabbaṃ pheṇapiṇḍo viya vilīyati, sattāhavaddalikāya vattamānāya sarīre sītānudahanamattampi no natthī’’ti evaṃ pavattānaṃ vasena veditabbo.
But as for us, we can eat very tough meat or cakes, and we eat rice until our bellies are full, and it all dissolves for us instantly like a ball of foam. When it rains for seven days straight, not even a trace of cold penetrates our bodies.”
Còn chúng ta, ăn thịt hoặc bánh rất cứng, ăn no bụng, tất cả đều tan biến như bọt nước ngay lập tức. Ngay cả khi trời mưa bảy ngày liên tục, cơ thể chúng ta cũng không có một chút cảm giác lạnh nào.”
Ayaṃ vāyodhātuyā assādoti ayaṃ vāyodhātunissayo assādo.
This is the gratification in the wind element means this is the gratification dependent on the wind element.
Ayaṃ vāyodhātuyā assādo có nghĩa là sự vị ngọt này phát sinh dựa trên phong đại.
Svāyaṃ aññe vātabhīruke disvā, ‘‘imesaṃ appamattakampi kammaṃ karontānaṃ anumodanamattampi kathentānaṃ sarīraṃ vāto vijjhati, gāvutamattampi addhānaṃ gatānaṃ hatthapādā sīdanti, piṭṭhi rujjati, kucchivātasīsavātakaṇṇavātādīhi niccupaddutā telaphāṇitādīni vātabhesajjāneva karontā atināmenti, amhākaṃ pana mahākammaṃ karontānampi tiyāmarattiṃ dhammaṃ kathentānampi ekadivaseneva dasa yojanāni gacchantānampi hatthapādasaṃsīdanamattaṃ vā piṭṭhirujjanamattaṃ vā na hotī’’ti, evaṃ pavattānaṃ vasena veditabbo.
This should be understood by way of those who, seeing others afflicted by wind, say, “When these people do even a small amount of work or speak even a word of appreciation, wind pierces their bodies. After travelling just a gāvuta, their hands and feet grow tired, their backs ache, and they are constantly afflicted by wind in the stomach, head, ears, and so on, spending their time making wind remedies like oil and molasses. But as for us, even when doing a great deal of work, or preaching the Dhamma for all three watches of the night, or travelling ten yojanas in a single day, there is not even a trace of tiredness in our hands and feet or an ache in our backs.”
Sự vị ngọt này cần được hiểu dựa trên những người khi thấy những người sợ gió, nói rằng: “Ngay cả khi làm một chút việc hoặc thuyết giảng một chút, gió cũng xuyên qua cơ thể họ. Khi đi bộ chỉ một gāvuta, tay chân họ mỏi nhừ, lưng đau nhức. Họ luôn bị quấy nhiễu bởi các bệnh như đau bụng gió, đau đầu gió, đau tai gió, và cứ phải dùng các loại thuốc trị gió như dầu, đường phèn, v.v., để sống qua ngày. Còn chúng ta, ngay cả khi làm việc nặng nhọc, thuyết pháp suốt ba canh đêm, hoặc đi mười dojana trong một ngày, tay chân cũng không mỏi nhừ, lưng cũng không đau nhức.”
Evaṃ pavattā hi etā dhātuyo assādenti nāma.
For those who are thus disposed are said to gratify these elements.
Thật vậy, những người hành xử như vậy được gọi là thưởng thức các đại này.
Abbhaññāsinti abhivisiṭṭhena ñāṇena aññāsiṃ.
I directly knew means: I knew with a superior knowledge.
Abbhaññāsiṃ có nghĩa là tôi đã biết bằng trí tuệ siêu việt.
Anuttaraṃ sammāsambodhinti uttaravirahitaṃ sabbaseṭṭhaṃ sammā sāmañca bodhiṃ, atha vā pasatthaṃ sundarañca bodhiṃ.
The unsurpassed perfect enlightenment means the supreme, highest enlightenment, correctly and by myself; or, the praised and beautiful enlightenment.
Anuttaraṃ sammāsambodhiṃ có nghĩa là sự giác ngộ (bodhi) tối thượng, vô song, cao quý nhất; hoặc là sự giác ngộ đáng ca ngợi và tốt đẹp.
Bodhīti rukkhopi maggopi sabbaññutaññāṇampi nibbānampi.
Enlightenment can mean a tree, the path, the knowledge of omniscience, or Nibbāna.
Bodhi có thể là cây, là đạo, là trí tuệ toàn tri, hoặc là Niết Bàn.
‘‘Bodhirukkhamūle paṭhamābhisambuddho’’ti (mahāva. 1; udā. 1) ca ‘‘antarā ca bodhiṃ antarā ca gaya’’nti (mahāva. 11; ma.ni. 1.285) ca āgataṭṭhānesu hi rukkho bodhīti vuccati.
For in passages such as “He first became perfectly enlightened at the root of the Bodhi-tree” and “between the Bodhi-tree and Gayā,” the tree is called Bodhi.
Trong các đoạn như “Bodhirukkhamūle paṭhamābhisambuddho” và “antarā ca bodhiṃ antarā ca gayaṃ”, cây được gọi là bodhi.
‘‘Bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇa’’nti (cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddesa 121) āgataṭṭhāne maggo.
In the passage “Enlightenment is called the knowledge in the four paths,” it means the path.
Trong đoạn “Bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇaṃ”, đạo được gọi là bodhi.
‘‘Pappoti bodhiṃ varabhūrimedhaso’’ti (dī. ni. 3.217) āgataṭṭhāne sabbaññutaññāṇaṃ.
In the passage “He of excellent and vast wisdom attains enlightenment,” it means the knowledge of omniscience.
Trong đoạn “Pappoti bodhiṃ varabhūrimedhaso”, trí tuệ toàn tri được gọi là bodhi.
‘‘Patvāna bodhiṃ amataṃ asaṅkhata’’nti āgataṭṭhāne nibbānaṃ.
In the passage “Having attained enlightenment, the deathless, the unconditioned,” it means Nibbāna.
Trong đoạn “Patvāna bodhiṃ amataṃ asaṅkhataṃ”, Niết Bàn được gọi là bodhi.
Idha pana bhagavato arahattamaggo adhippeto.
Here, however, the path of Arahantship of the Blessed One is intended.
Ở đây, ý muốn nói đến đạo A-la-hán của Đức Thế Tôn.
Sāvakānaṃ arahattamaggo anuttarā bodhi hoti, na hotīti?
For disciples, is the path of Arahantship the unsurpassed enlightenment, or is it not?
Đạo A-la-hán của các vị Thanh Văn có phải là anuttarā bodhi (vô thượng bồ đề) hay không?
Na hoti.
It is not.
Không phải.
Asabbaguṇadāyakattā.
Because it does not bestow all qualities.
Vì nó không ban cho tất cả các phẩm chất.
Tesañhi kassaci arahattamaggo arahattaphalameva deti, kassaci tisso vijjā, kassaci cha abhiññā, kassaci catasso paṭisambhidā, kassaci sāvakapāramīñāṇaṃ.
For to some, the path of Arahantship gives only the fruit of Arahantship; to some, the three kinds of knowledge; to some, the six supernormal powers; to some, the four analytical knowledges; to some, the knowledge of a disciple’s perfections.
Thật vậy, đạo A-la-hán của một số vị chỉ ban quả A-la-hán, của một số vị ban ba minh (tisso vijjā), của một số vị ban sáu thần thông (cha abhiññā), của một số vị ban bốn biện tài (catasso paṭisambhidā), của một số vị ban trí tuệ ba-la-mật của Thanh Văn (sāvakapāramīñāṇaṃ).
Paccekabuddhānampi paccekabodhiñāṇameva deti.
Even for Paccekabuddhas, it gives only the knowledge of a Paccekabuddha’s enlightenment.
Ngay cả đạo A-la-hán của các vị Độc Giác Phật cũng chỉ ban trí tuệ Độc Giác Phật (paccekabodhiñāṇaṃ).
Buddhānaṃ pana sabbaguṇasampattiṃ deti abhiseko viya rañño sabbalokissariyabhāvaṃ.
For Buddhas, however, it gives the attainment of all qualities, just as the consecration gives a king sovereignty over the whole world.
Nhưng đạo A-la-hán của chư Phật thì ban cho sự viên mãn của tất cả các phẩm chất, giống như lễ quán đảnh của một vị vua ban cho sự thống trị toàn cõi thế gian.
Tasmā aññassa kassacipi anuttarā bodhi na hoti.
Therefore, for anyone else, it is not the unsurpassed enlightenment.
Do đó, anuttarā bodhi không thuộc về bất kỳ ai khác.
Abhisambuddhoti paccaññāsinti ‘‘abhisambuddho ahaṃ patto paṭivijjhitvā ṭhito’’ti evaṃ paṭijāniṃ.
I have fully awakened, I acknowledged means: I acknowledged thus: "I am fully awakened, having attained and penetrated it."
Abhisambuddho ti paccaññāsiṃ có nghĩa là tôi đã tuyên bố rằng: “Tôi đã giác ngộ hoàn toàn, đã đạt được và đã thấu triệt.”
Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādīti adhigataguṇadassanasamatthaṃ paccavekkhaṇañāṇañca me udapādi.
And knowledge and vision arose in me means: And the reviewing knowledge, capable of seeing the qualities I had attained, arose in me.
Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi có nghĩa là trí tuệ quán xét (paccavekkhaṇañāṇa) có khả năng thấy được các phẩm chất đã đạt được cũng đã phát sinh nơi tôi.
Akuppā me vimuttīti ‘‘ayaṃ mayhaṃ arahattaphalavimutti akuppā’’ti evaṃ ñāṇaṃ udapādi.
My liberation is unshakable means: The knowledge arose thus: "This liberation of mine, the fruit of Arahantship, is unshakable."
Akuppā me vimutti có nghĩa là trí tuệ đã phát sinh nơi tôi rằng: “Sự giải thoát quả A-la-hán này của tôi là bất động (akuppā).”
Tattha dvīhākārehi akuppatā veditabbā kāraṇato ca ārammaṇato ca.
Therein, the unshakable nature should be understood in two ways: by way of cause and by way of object.
Trong đó, sự bất động cần được hiểu theo hai phương diện: nguyên nhân và đối tượng.
Sā hi catūhi maggehi samucchinnakilesānaṃ puna anivattanatāya kāraṇatopi akuppā, akuppadhammaṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavattatāya ārammaṇatopi akuppā.
For it is unshakable by way of cause because the defilements, cut off by the four paths, do not arise again; and it is unshakable by way of object because it arises by taking as its object Nibbāna, which is an unshakable state.
Thật vậy, sự giải thoát đó là bất động theo phương diện nguyên nhân vì các phiền não đã bị đoạn trừ hoàn toàn bởi bốn đạo, không bao giờ tái phát; và cũng là bất động theo phương diện đối tượng vì nó phát sinh dựa trên Niết Bàn, một pháp bất động.
Antimāti pacchimā.
Final means last.
Antimā có nghĩa là cuối cùng.
Natthi dāni punabbhavoti idāni puna añño bhavo nāma natthīti.
Now there is no further state of becoming means: Now there is no other state of becoming whatsoever.
“Không còn tái sinh nữa” nghĩa là bây giờ không còn một sự tồn tại khác nữa.
Imasmiṃ sutte cattāri saccāni kathitāni.
In this sutta, the four truths are taught.
Trong bài kinh này, bốn chân lý đã được thuyết giảng.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Catūsu hi dhātūsu assādo samudayasaccaṃ, ādīnavo dukkhasaccaṃ, nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ, nirodhappajānano maggo maggasaccaṃ.
In the four elements, gratification is the truth of the origin, danger is the truth of suffering, escape is the truth of cessation, and the path that understands cessation is the truth of the path.
Thật vậy, trong bốn giới (dhātu), sự vị ngọt (assāda) là tập đế (samudayasacca), sự nguy hiểm (ādīnava) là khổ đế (dukkhasacca), sự thoát ly (nissaraṇa) là diệt đế (nirodhasacca), con đường dẫn đến sự hiểu biết về sự diệt trừ (nirodhappajānano maggo) là đạo đế (maggasacca).
Vitthāravasenapi kathetuṃ vaṭṭatiyeva.
It is also proper to speak of it in an expanded way.
Cũng có thể giải thích chi tiết.
Ettha hi yaṃ pathavīdhātuṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ pathavīdhātuyā assādoti pahānapaṭivedho samudayasaccaṃ.
Herein, whatever pleasure and joy arise in dependence on the earth element, this is the gratification in the earth element; this is the truth of the origin as the penetration of abandoning.
Ở đây, niềm vui và sự hoan hỷ phát sinh do duyên với địa giới (pathavīdhātu) là vị ngọt của địa giới, sự chứng đạt sự đoạn trừ là tập đế.
Yā pathavīdhātu aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā, ayaṃ pathavīdhātuyā, ādīnavoti pariññāpaṭivedho dukkhasaccaṃ.
That the earth element is impermanent, suffering, and subject to change, this is the danger in the earth element; this is the truth of suffering as the penetration of full understanding.
Địa giới là vô thường, khổ, có bản chất biến hoại, đây là sự nguy hiểm của địa giới, sự chứng đạt sự hiểu biết toàn diện là khổ đế.
Yo pathavīdhātuyā chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ, idaṃ pathavīdhātuyā nissaraṇanti sacchikiriyāpaṭivedho nirodhasaccaṃ.
Whatever is the dispelling of desire and lust for the earth element, the abandoning of desire and lust, this is the escape from the earth element; this is the truth of cessation as the penetration of realization.
Sự chế ngự dục ái, sự đoạn trừ dục ái đối với địa giới, đây là sự thoát ly khỏi địa giới, sự chứng đạt sự hiện thực hóa là diệt đế.
Yā imesu tīsu ṭhānesu diṭṭhi saṅkappo vācā kammanto ājīvo vāyāmo sati samādhi, ayaṃ bhāvanāpaṭivedho maggasaccanti.
Whatever view, thought, speech, action, livelihood, effort, mindfulness, and concentration exist in these three instances, this is the truth of the path as the penetration of development.
Tà kiến, tà tư duy, tà ngữ, tà nghiệp, tà mạng, tà tinh tấn, tà niệm, tà định trong ba phương diện này là sự chứng đạt sự tu tập, là đạo đế.
Dutiyaṃ.
The second.
Bài kinh thứ hai.
117. Catutthe nissaṭātiādīni ādito vuttapaṭisedhena yojetvā ‘‘na nissaṭā, na visaṃyuttā, na vippamuttā, na vimariyādikatena cetasā vihariṃsū’’ti evaṃ veditabbāni.
117. In the fourth sutta, the terms beginning with escaped should be understood by connecting them with the negation stated at the beginning, thus: "they had not escaped, were not disjoined, were not liberated, and did not dwell with a mind that had transcended boundaries."
117. Trong bài kinh thứ tư, các từ như nissaṭā cần được kết hợp với sự phủ định đã nêu từ đầu, để hiểu là “không thoát ly, không tách rời, không giải thoát, không an trú với tâm không bị giới hạn.”
Dutiyanaye vimariyādikatenāti nimmariyādikatena.
In the second method, with one that had transcended boundaries means with one made boundless.
Trong cách thứ hai, vimariyādikatena nghĩa là không có giới hạn.
Tattha duvidhā mariyādā kilesamariyādā vaṭṭamariyādāti.
Therein, boundary is twofold: the boundary of defilements and the boundary of the round of existence.
Ở đây có hai loại giới hạn: giới hạn phiền não (kilesamariyādā) và giới hạn luân hồi (vaṭṭamariyādā).
Tattha ca yassa upaḍḍhā kilesā pahīnā, upaḍḍhā appahīnā, vaṭṭaṃ vā pana upaḍḍhaṃ pahīnaṃ, upaḍḍhaṃ appahīnaṃ, tassa cittaṃ pahīnakilese vā vaṭṭaṃ vā sandhāya vimariyādikataṃ, appahīnakilese vā vaṭṭaṃ vā sandhāya na vimariyādikataṃ.
And therein, for one by whom half the defilements are abandoned and half are not, or by whom half the round of existence is abandoned and half is not, their mind is considered to have transcended boundaries with reference to the abandoned defilements or the abandoned round of existence, and not to have transcended boundaries with reference to the unabandoned defilements or the unabandoned round of existence.
Trong đó, nếu một người đã đoạn trừ một nửa phiền não và một nửa chưa đoạn trừ, hoặc đã đoạn trừ một nửa luân hồi và một nửa chưa đoạn trừ, thì tâm của người đó được gọi là có giới hạn khi xét đến phiền não hoặc luân hồi đã đoạn trừ, và không có giới hạn khi xét đến phiền não hoặc luân hồi chưa đoạn trừ.
Idha pana ubhayassāpi pahīnattā ‘‘vimariyādikatena cetasā’’ti vuttaṃ, mariyādaṃ akatvā ṭhitena atikkantamariyādena cetasāti attho.
Here, however, since both have been abandoned, it is said, with a mind that had transcended boundaries, meaning with a mind that stands without making a boundary, that has gone beyond the boundary.
Tuy nhiên, ở đây, vì cả hai đều đã được đoạn trừ, nên nói “với tâm không bị giới hạn” (vimariyādikatena cetasā), nghĩa là với tâm đã vượt qua giới hạn, không còn bị giới hạn.
Iti tīsupi imesu suttesu catusaccameva kathitaṃ.
Thus, in all three of these suttas, it is the four truths that are taught.
Như vậy, trong cả ba bài kinh này, chỉ có Tứ Thánh Đế được thuyết giảng.
Catutthaṃ.
The fourth.
Bài kinh thứ tư.
118. Pañcame ekantadukkhāti atikkamitvā ṭhitassa tattakāro viya ekanteneva dukkhā.
118. In the fifth sutta, exclusively suffering means it is exclusively suffering, like the red-hot state of embers that have passed beyond flames.
118. Trong bài kinh thứ năm, ekantadukkhā nghĩa là hoàn toàn khổ, giống như than hồng cháy rực sau khi ngọn lửa đã tắt.
Dukkhānupatitāti dukkhena anupatitā.
Involved in suffering means followed by suffering.
Dukkhānupatitā nghĩa là bị khổ theo đuổi.
Dukkhāvakkantāti dukkhena okkantā otiṇṇā.
Immersed in suffering means entered into and steeped in suffering.
Dukkhāvakkantā nghĩa là bị khổ xâm chiếm, chìm đắm trong khổ.
Sukhāti sukhavedanāya paccayabhūtā.
Pleasurable means being a condition for pleasant feeling.
Sukhā nghĩa là nguyên nhân của cảm thọ lạc (sukhavedanā).
Evaṃ sabbattha attho veditabbo.
The meaning should be understood in this way everywhere.
Ý nghĩa này cần được hiểu tương tự ở khắp mọi nơi.
Imasmiṃ sutte dukkhalakkhaṇaṃ kathitaṃ.
In this sutta, the characteristic of suffering is taught.
Trong bài kinh này, đặc tính của khổ đã được thuyết giảng.
Pañcamaṃ.
The fifth.
Bài kinh thứ năm.
124. Anamataggasaṃyuttassa paṭhame anamataggoti anu amataggo, vassasataṃ vassasahassaṃ ñāṇena anugantvāpi amataggo aviditaggo, nāssa sakkā ito vā etto vā aggaṃ jānituṃ, aparicchinnapubbāparakoṭikoti attho.
124. In the first sutta of the Anamataggasaṃyutta, anamatagga means having a beginning that is not discerned (a-mata-agga) even after following it with knowledge for a hundred or a thousand years (anu); its beginning is unknown. It is not possible to know its beginning from this point or that. The meaning is that its former and latter ends are undetermined.
124. Trong bài kinh đầu tiên của Anamataggasaṃyutta, anamataggo nghĩa là không thể biết được khởi điểm, dù có theo dõi bằng trí tuệ trong một trăm năm, một ngàn năm, thì khởi điểm vẫn không thể biết được, không thể nhận ra, có nghĩa là không có khởi điểm và kết thúc được xác định.
Saṃsāroti khandhādīnaṃ avicchinnappavattā paṭipāṭi.
Saṃsāra is the uninterrupted sequence of the aggregates and so forth.
Saṃsāro nghĩa là sự tiếp nối không ngừng của các uẩn (khandha) và các yếu tố khác.
Pubbā koṭi na paññāyatīti purimamariyādā na dissati.
A first point is not discerned means the former limit is not seen.
Pubbā koṭi na paññāyatī nghĩa là giới hạn phía trước không được nhìn thấy.
Yadaggena cassa purimā koṭi na paññāyati, pacchimāpi tadaggeneva na paññāyati, vemajjheyeva pana sattā saṃsaranti.
And by whatever beginning its first point is not discerned, by that same beginning its last point is also not discerned; beings just wander on in the very middle.
Nếu khởi điểm của nó không thể được nhận ra, thì kết thúc của nó cũng không thể được nhận ra, và các chúng sinh chỉ luân hồi ở giữa.
Pariyādānaṃ gaccheyyāti idaṃ upamāya khuddakattā vuttaṃ.
Would be used up: this is stated because the simile is small.
Pariyādānaṃ gaccheyyā được nói là do sự nhỏ bé của ví dụ.
Bāhirasamayasmiñhi attho paritto hoti, upamā mahatī.
In worldly conventions, the meaning is insignificant, but the simile is grand.
Thật vậy, trong các giáo phái bên ngoài, ý nghĩa thì nhỏ bé, nhưng ví dụ thì vĩ đại.
‘‘Hatthī viya ayaṃ goṇo, goṇo viya sūkaro, samuddo viya taḷāka’’nti hi vutte na tesaṃ tādisaṃ pamāṇaṃ hoti.
For when it is said, "This ox is like an elephant, the pig is like an ox, the pond is like the ocean," their size is not like that.
Khi nói “con bò này như con voi, con heo như con bò, cái ao như biển cả,” thì chúng không có kích thước tương tự.
Buddhasamaye pana upamā parittā, attho mahā.
In the Buddha's dispensation, however, the simile is insignificant, but the meaning is grand.
Nhưng trong giáo pháp của Đức Phật, ví dụ thì nhỏ bé, nhưng ý nghĩa thì vĩ đại.
Pāḷiyañhi eko jambudīpo gahito, evarūpānaṃ pana jambudīpānaṃ satepi sahassepi satasahassepi tiṇādīni tena upakkamena pariyādānaṃ gaccheyyuṃ, na tveva purisassa mātu mātaroti.
In the Pāli, only one Jambudīpa is taken. But even if there were a hundred, a thousand, or a hundred thousand such Jambudīpas, the grass and so on would be used up by that method, but not the mothers of a person's mother.
Trong Pāḷi, chỉ một Jambudīpa được lấy làm ví dụ, nhưng ngay cả khi có hàng trăm, hàng ngàn, hàng trăm ngàn Jambudīpa như vậy, cỏ cây và củi sẽ cạn kiệt bằng phương pháp đó, nhưng những người mẹ của người mẹ của một người thì không bao giờ cạn kiệt.
Dukkhaṃ paccanubhūtanti tumhehi dukkhaṃ anubhūtaṃ.
Suffering has been experienced means you have experienced suffering.
Dukkhaṃ paccanubhūtaṃ nghĩa là các con đã trải nghiệm khổ đau.
Tibbanti tasseva vevacanaṃ.
Severe is a synonym for that same thing.
Tibbaṃ là một từ đồng nghĩa với từ đó.
Byasananti ñātibyasanādianekavidhaṃ.
Misfortune means the many kinds, such as the misfortune of losing relatives.
Byasanaṃ nghĩa là nhiều loại tai họa như tai họa người thân.
Kaṭasīti susānaṃ, pathavīyeva vā.
Kaṭasī means a charnel ground, or just the earth.
Kaṭasī nghĩa là nghĩa địa, hoặc chỉ là đất.
Sā hi punappunaṃ marantehi sarīranikkhepena vaḍḍhitā.
For it has been built up by the depositing of bodies by those who die again and again.
Thật vậy, nó đã được chất chồng bởi việc chôn cất thi thể của những người chết đi sống lại nhiều lần.
Alamevāti yuttameva.
It is enough means it is truly fitting.
Alamevā nghĩa là thật đáng.
Paṭhamaṃ.
The first.
Bài kinh thứ nhất.
126. Tatiye kandantānanti sasaddaṃ rudamānānaṃ.
126. In the third sutta, of those weeping means of those crying out loud.
126. Trong bài kinh thứ ba, kandantānaṃ nghĩa là những người đang khóc than có tiếng.
Passannanti sanditaṃ pavattaṃ.
Shed means that has flowed forth and streamed.
Passannaṃ nghĩa là nước mắt tuôn chảy.
Catūsu mahāsamuddesūti sinerurasmīhi paricchinnesu catūsu mahāsamuddesu.
In the four great oceans means in the four great oceans demarcated by the rays of Mount Sineru.
Catūsu mahāsamuddesu nghĩa là trong bốn đại dương lớn được phân định bởi các tia sáng của núi Sineru.
Sinerussa hi pācīnapassaṃ rajatamayaṃ, dakkhiṇapassaṃ maṇimayaṃ, pacchimapassaṃ phalikamayaṃ, uttarapassaṃ suvaṇṇamayaṃ.
For the eastern side of Sineru is made of silver, the southern side of jewels, the western side of crystal, and the northern side of gold.
Thật vậy, phía đông của núi Sineru làm bằng bạc, phía nam làm bằng ngọc, phía tây làm bằng pha lê, phía bắc làm bằng vàng.
Pubbadakkhiṇapassehi nikkhantā rajatamaṇirasmiyo ekato hutvā mahāsamuddapiṭṭhena gantvā cakkavāḷapabbataṃ āhacca tiṭṭhanti, dakkhiṇapacchimapassehi nikkhantā maṇiphalikarasmiyo, pacchimuttarapassehi nikkhantā phalikasuvaṇṇarasmiyo, uttarapācīnapassehi nikkhantā suvaṇṇarajatarasmiyo ekato hutvā mahāsamuddapiṭṭhena gantvā cakkavāḷapabbataṃ āhacca tiṭṭhanti.
The silver and jewel rays emerging from the south-east and south-west sides combine and travel over the surface of the great ocean, striking the Cakkavāḷa mountain. The jewel and crystal rays emerging from the south-west and west-north sides, the crystal and gold rays emerging from the west-north and north-east sides, and the gold and silver rays emerging from the north-east and south-east sides combine and travel over the surface of the great ocean, striking the Cakkavāḷa mountain.
Các tia sáng bạc và ngọc phát ra từ phía đông và phía nam hợp lại, đi trên mặt đại dương và chạm vào dãy núi Cakkavāḷa; các tia sáng ngọc và pha lê phát ra từ phía nam và phía tây; các tia sáng pha lê và vàng phát ra từ phía tây và phía bắc; các tia sáng vàng và bạc phát ra từ phía bắc và phía đông hợp lại, đi trên mặt đại dương và chạm vào dãy núi Cakkavāḷa.
Tāsaṃ rasmīnaṃ antaresu cattāro mahāsamuddā honti.
Within those rays, there are four great oceans.
Trong khoảng giữa các tia sáng đó có bốn đại dương lớn.
Te sandhāya vuttaṃ ‘‘catūsu mahāsamuddesū’’ti.
Referring to these, it was said: "in the four great oceans."
Nói “trong bốn đại dương lớn” là để chỉ những đại dương đó.
Ñātibyasanantiādīsu byasananti viasanaṃ, vināsoti attho.
In ñātibyasana and so forth, byasana means ruin, that is, destruction.
Trong ñātibyasananti và các từ khác, byasanaṃ nghĩa là sự hủy diệt, sự tan biến.
Ñātīnaṃ byasanaṃ ñātibyasanaṃ, bhogānaṃ byasanaṃ bhogabyasanaṃ.
The ruin of relatives is ñātibyasana; the ruin of possessions is bhogabyasana.
Sự hủy diệt của người thân là ñātibyasanaṃ, sự hủy diệt của tài sản là bhogabyasanaṃ.
Rogo pana sayameva ārogyaṃ viyasati vināsetīti byasanaṃ, rogova byasanaṃ rogabyasanaṃ.
But disease itself ruins, destroys health, hence it is byasana; disease itself is ruin, rogabyasana.
Còn bệnh tật tự nó hủy hoại sức khỏe nên gọi là byasanaṃ, bệnh tật chính là byasanaṃ, rogabyasanaṃ.
Tatiyaṃ.
The third.
Bài kinh thứ ba.
127. Catutthe mātuthaññanti ekanāmikāya manussamātu khīraṃ.
In the fourth, mātuthañña means the milk of a human mother with the same name.
127. Trong bài kinh thứ tư, mātuthaññaṃ nghĩa là sữa của người mẹ có cùng tên.
Imesañhi sattānaṃ gaṇḍuppādakipillikādīsu vā macchakacchapādīsu vā pakkhijātesu vā nibbattakāle mātukhīrameva natthi, ajapasumahiṃsādīsu nibbattakāle khīraṃ atthi, tathā manussesu.
For these beings, when they are born as worms, ants, or similar creatures, or as fish, turtles, or birds, there is no mother's milk; but when they are born as goats, cattle, buffaloes, or humans, there is milk.
Thật vậy, đối với những chúng sinh như giun, kiến, hoặc cá, rùa, hoặc các loài chim, khi chúng sinh ra, không có sữa mẹ; nhưng đối với dê, bò, trâu và các loài khác, khi chúng sinh ra, có sữa, và cũng vậy đối với con người.
Tattha ajādikāle ca manussesu cāpi ‘‘devī sumanā tissā’’ti evaṃ nānānāmikānaṃ kucchiyaṃ nibbattakāle aggahetvā tissāti ekanāmikāya eva mātu kucchiyaṃ nibbattakāle pītaṃ thaññaṃ catūsu mahāsamuddesu udakato bahutaranti veditabbaṃ.
In that regard, it should be understood that the milk drunk when born in the womb of a mother named Tissa (thus, a mother of the same name), without considering those born in the wombs of mothers with various names such as Devī, Sumanā, Tissā, in the case of goats and so forth, or humans, is greater than the water in the four great oceans.
Trong đó, cần hiểu rằng sữa đã uống khi sinh ra trong bụng của một người mẹ có cùng tên, ví dụ như Tissā, mà không tính đến khi sinh ra trong bụng của những người mẹ có tên khác nhau như Devī, Sumanā, Tissā, thì nhiều hơn nước trong bốn đại dương lớn.
Catutthaṃ.
The fourth.
Bài kinh thứ tư.
128. Pañcame sakkā pana, bhanteti so kira bhikkhu cintesi – ‘‘satthā anamataggassa saṃsārassa dīghatamattā ‘na sukaraṃ na sukara’nti kathetiyeva, kathaṃ nacchindati, sakkā nu kho upamaṃ kārāpetu’’nti.
In the fifth, "Is it possible, Venerable Sir?" That bhikkhu, it seems, thought: "The Teacher always says 'it is not easy, it is not easy' regarding the long duration of beginningless saṃsāra. Why does he not make an end of it? Is it possible to have a simile made?"
128. Trong kinh thứ năm, về câu "Bạch Thế Tôn, có thể chăng?" vị Tỳ-khưu đó đã suy nghĩ rằng: “Đức Thế Tôn đã thuyết giảng rằng luân hồi không có khởi điểm là ‘không dễ, không dễ’, làm sao không thể cắt đứt được? Có thể chăng để làm một ví dụ?”
Tasmā evamāha.
Therefore, he spoke thus.
Vì thế, vị ấy nói như vậy.
Kāsikenāti tayo kappāsaṃsū ekato gahetvā kantitasuttamayena atisukhumavatthena.
By a Kāsika cloth means with an exceedingly fine cloth woven from thread spun by taking three strands of cotton together.
Về câu "bằng vải Kāsika" nghĩa là bằng loại vải rất mịn được dệt từ sợi chỉ xe ba sợi bông lại với nhau.
Tena pana parimaṭṭhe kittakaṃ khīyeyyāti.
How much would be worn away by rubbing with it?
Nếu dùng vải đó để chà xát thì sẽ hao mòn bao nhiêu?
Sāsapamattaṃ.
A mustard seed's worth.
Chỉ bằng hạt cải.
Pañcamaṃ.
The fifth.
Kinh thứ năm.
133. Dasame aṭṭhikaṅkalotiādīni tīṇipi rāsivevacanāneva.
In the tenth, a heap of bones and so forth, all three are synonyms for a heap.
133. Trong kinh thứ mười, các từ "aṭṭhikaṅkalo" và hai từ tiếp theo đều là đồng nghĩa với "đống" (rāsi).
Imesaṃ pana sattānaṃ saaṭṭhikālato anaṭṭhikālova bahutaro.
However, for these beings, the time without bones is much longer than the time with bones.
Tuy nhiên, trong số các chúng sinh này, thời gian không có xương còn nhiều hơn thời gian có xương.
Gaṇḍuppādakādipāṇabhūtānañhi etesaṃ aṭṭhimeva natthi, macchakacchapādibhūtānaṃ pana aṭṭhimeva bahutaraṃ, tasmā anaṭṭhikālañca bahuaṭṭhikālañca aggahetvā samaṭṭhikālova gahetabbo.
Indeed, for beings born as worms and so forth, there are no bones at all; but for beings born as fish, turtles, and so forth, there are many bones; therefore, not taking into account the time without bones or the time with many bones, only the time with bones in due measure should be taken.
Thật vậy, đối với các chúng sinh như giun đất, v.v., xương không có, nhưng đối với các chúng sinh như cá, rùa, v.v., xương lại rất nhiều. Vì vậy, không lấy thời gian không có xương và thời gian có nhiều xương, mà chỉ lấy thời gian có xương một cách cân đối.
Uttaro gijjhakūṭassāti gijjhakūṭassa uttarapasse ṭhito.
North of Gijjhakūṭa means located on the northern side of Gijjhakūṭa.
"Ở phía bắc của Gijjhakūṭa" nghĩa là nằm ở phía bắc của núi Gijjhakūṭa.
Magadhānaṃ giribbajeti magadharaṭṭhassa giribbaje, giriparikkhepe ṭhitoti attho.
In the mountainous region of Magadha means located in the mountainous region of the Magadha country, that is, within the range of mountains.
"Trong vùng núi của Magadha" nghĩa là nằm trong vùng núi của xứ Magadha, tức là trong vùng được bao quanh bởi núi.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
Dasamaṃ.
The tenth.
Kinh thứ mười.
136. Tatiye pāveyyakāti pāveyyadesavāsino.
In the third, Pāveyyakas means residents of the Pāveyya country.
136. Trong kinh thứ ba, "Pāveyyaka" nghĩa là những người dân sống ở xứ Pāveyya.
Sabbe āraññikātiādīsu dhutaṅgasamādānavasena tesaṃ āraññikādibhāvo veditabbo.
In all are forest-dwellers and so forth, their state as forest-dwellers should be understood in terms of their undertaking dhutaṅga practices.
Về các câu "tất cả đều sống trong rừng", v.v., nên hiểu rằng việc họ sống trong rừng, v.v., là do họ thực hành các pháp đầu đà (dhutaṅga).
Sabbe sasaṃyojanāti sabbe sabandhanā, keci sotāpannā, keci sakadāgāmino, keci anāgāmino.
All are with fetters means all are bound; some are stream-winners, some are once-returners, some are non-returners.
"Tất cả đều còn kiết sử" nghĩa là tất cả đều còn bị trói buộc; một số là Dự Lưu (sotāpanna), một số là Nhất Lai (sakadāgāmin), một số là Bất Hoàn (anāgāmin).
Tesu hi puthujjano vā khīṇāsavo vā natthi.
Among them, there is no ordinary person (puthujjana) or Arahant (khīṇāsava).
Trong số họ, không có phàm nhân (puthujjana) hay A-la-hán (khīṇāsava).
Gunnantiādīsu setakāḷādivaṇṇesu ekekavaṇṇakālova gahetabbo.
In of cattle and so forth, only a period of a single color, such as white or black, should be taken.
Về các từ "gunna", v.v., nên hiểu là chỉ lấy thời gian của từng màu sắc riêng biệt, như màu trắng, màu đen, v.v.
Pāripanthakāti paripanthe tiṭṭhanakā panthaghātacorā.
Highwaymen means robbers who stand on the highway and attack travelers.
"Pāripanthakā" nghĩa là những tên cướp chặn đường, những kẻ sát hại người đi đường.
Pāradārikāti paradāracārittaṃ āpajjanakā.
Adulterers means those who commit adultery with others' wives.
"Pāradārikā" nghĩa là những kẻ phạm hạnh bất chính với vợ người khác.
Tatiyaṃ.
The third.
Kinh thứ ba.
137-142. Catutthādīsu liṅganiyamena ceva cakkavāḷaniyamena ca attho veditabbo.
In the fourth and so forth, the meaning should be understood in terms of gender determination and world-system determination.
137-142. Trong các kinh từ thứ tư trở đi, ý nghĩa nên được hiểu theo quy luật về giới tính và quy luật về thế giới (cakkavāḷa).
Purisānañhi mātugāmakālo, mātugāmānañca purisakāloti evamettha liṅganiyamo.
For men, there is a time when they were women, and for women, there is a time when they were men; thus, here is the determination of gender.
Thật vậy, đối với đàn ông, có lúc họ là phụ nữ, và đối với phụ nữ, có lúc họ là đàn ông; đây là quy luật về giới tính ở đây.
Imamhā cakkavāḷā sattā paracakkavāḷaṃ, paracakkavāḷā ca imaṃ cakkavāḷaṃ saṃsaranti.
Beings transmigrate from this world-system to another world-system, and from another world-system to this world-system.
Các chúng sinh từ thế giới này luân hồi sang thế giới khác, và từ thế giới khác luân hồi sang thế giới này.
Tesu imasmiṃ cakkavāḷe mātugāmakāle mātubhūtaññeva dassento yo namātābhūtapubboti āha.
Among these, in this world-system, showing only the state of being a mother during the time of being a woman, it is said: "who has not formerly been a mother."
Trong số đó, để chỉ ra rằng chúng sinh trong thế giới này đã từng là mẹ trong thời kỳ là phụ nữ, Ngài đã nói "ai chưa từng là mẹ".
Yo napitābhūtapubbotiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to "who has not formerly been a father," and so forth.
Nguyên tắc tương tự cũng áp dụng cho các câu "ai chưa từng là cha", v.v.
Catutthādīni.
The fourth and so forth.
Các kinh từ thứ tư trở đi.