1. Khandhiyavaggassa paṭhame bhaggesūti evaṃnāmake janapade.
1. In the first discourse of the Khandhiya Vagga, Bhaggesu means in a country thus named.
1. Trong phẩm Khandhiya, tại kinh Nakulapita đầu tiên, Bhaggesu là một vùng đất có tên như vậy.
Susumāragireti susumāragiranagare.
Susumāragire means in the city named Susumāragira.
Susumāragire là thành phố Susumāragira.
Tasmiṃ kira māpiyamāne susumāro saddamakāsi, tenassa ‘‘susumāragira’’ntveva nāmaṃ akaṃsu.
It is said that when that city was being built, a crocodile made a sound, and so they named it "Susumāragira."
Người ta kể rằng, khi thành phố này được xây dựng, một con cá sấu đã phát ra tiếng động, vì vậy họ đặt tên cho nó là Susumāragira.
Bhesakaḷāvaneti bhesakaḷāya nāma yakkhiniyā adhivutthattā evaṃladdhanāme vane.
Bhesakaḷāvane means in the forest named Bhesakaḷā because a yakkhiṇī named Bhesakaḷā dwelt there.
Bhesakaḷāvane là khu rừng có tên như vậy vì nó là nơi cư ngụ của nữ Dạ-xoa tên Bhesakaḷā.
Tadeva migagaṇassa abhayatthāya dinnattā migadāyoti vuccati.
That same forest is called Migadāya because it was given for the safety of deer herds.
Chính khu rừng đó được gọi là Migadāya (Vườn Lộc Uyển) vì đã được hiến tặng để bảo vệ bầy thú khỏi sự sợ hãi.
Bhagavā tasmiṃ janapade taṃ nagaraṃ nissāya tasmiṃ vanasaṇḍe viharati.
The Blessed One dwells in that forest grove, relying on that city in that country.
Đức Thế Tôn cư ngụ trong khu rừng đó, nương tựa vào thành phố đó trong vùng đất đó.
Nakulapitāti nakulassa nāma dārakassa pitā.
Nakulapitā means the father of a young boy named Nakula.
Nakulapitā là cha của một đứa trẻ tên Nakula.
Jiṇṇoti jarājiṇṇo.
Jiṇṇo means decayed by old age.
Jiṇṇo là già yếu.
Vuḍḍhoti vayovuḍḍho.
Vuḍḍho means grown old in years.
Vuḍḍho là lớn tuổi.
Mahallakoti jātimahallako.
Mahallako means old by birth (long-lived).
Mahallako là người già cả do tuổi tác.
Addhagatoti tiyaddhagato.
Addhagato means reached the three stages of life.
Addhagato là đã trải qua ba giai đoạn của cuộc đời.
Vayoanuppattoti tesu tīsu addhesu pacchimavayaṃ anuppatto.
Vayoanuppatto means having reached the last stage of life among those three stages.
Vayoanuppatto là đã đạt đến giai đoạn cuối cùng trong ba giai đoạn đó.
Āturakāyoti gilānakāyo.
Āturakāyo means having a sick body.
Āturakāyo là thân thể ốm yếu.
Idañhi sarīraṃ suvaṇṇavaṇṇampi niccapaggharaṇaṭṭhena āturaṃyeva nāma.
Indeed, this body, even if it is golden-colored, is always called sick due to its constant oozing.
Thật vậy, thân thể này, dù có màu vàng kim, vẫn được gọi là bệnh tật vì nó luôn chảy ra các chất.
Visesena panassa jarāturatā byādhāturatā maraṇāturatāti tisso āturatā honti.
Especially, there are three kinds of sickness for it: sickness of old age, sickness of disease, and sickness of death.
Đặc biệt, nó có ba loại bệnh tật: bệnh tật do già yếu, bệnh tật do bệnh hoạn, và bệnh tật do chết chóc.
Tāsu kiñcāpi eso mahallakattā jarāturova, abhiṇharogatāya panassa byādhāturatā idha adhippetā.
Among these, although he is certainly sick with old age due to being old, here, the sickness of disease is intended for him due to his frequent illness.
Trong số đó, mặc dù ông ấy già yếu do tuổi tác, nhưng ở đây, ý muốn nói đến bệnh tật do thường xuyên mắc bệnh.
Abhikkhaṇātaṅkoti abhiṇharogo nirantararogo.
Abhikkhaṇātaṅko means frequent illness, continuous illness.
Abhikkhaṇātaṅko là bệnh thường xuyên, bệnh liên tục.
Aniccadassāvīti tāya āturatāya icchiticchitakkhaṇe āgantuṃ asakkonto kadācideva daṭṭhuṃ labhāmi, na sabbakālanti attho.
Aniccadassāvī means, due to that sickness, being unable to come whenever he wishes, so he can only see occasionally, not always; this is the meaning.
Aniccadassāvī có nghĩa là do bệnh tật đó, ông không thể đến vào những lúc mình muốn, mà chỉ thỉnh thoảng mới có thể nhìn thấy, chứ không phải lúc nào cũng được.
Manobhāvanīyānanti manavaḍḍhakānaṃ.
Manobhāvanīyānaṃ means those who promote the mind's growth.
Manobhāvanīyānaṃ là những người làm tăng trưởng tâm.
Yesu hi diṭṭhesu kusalavasena cittaṃ vaḍḍhati, te sāriputtamoggallānādayo mahātherā manobhāvanīyā nāma.
Indeed, those great elders like Sāriputta and Moggallāna, upon seeing whom the mind grows in wholesome states, are called Manobhāvanīyā.
Những vị Đại Trưởng lão như Sāriputta và Moggallāna, khi được thấy, tâm thiện tăng trưởng, nên được gọi là manobhāvanīyā.
Anusāsatūti punappunaṃ sāsatu.
Anusāsatū means admonish repeatedly.
Anusāsatū là hãy dạy dỗ lặp đi lặp lại.
Purimañhi vacanaṃ ovādo nāma, aparāparaṃ anusāsanī nāma.
For the first instruction is called an ovāda, while subsequent ones are called anusāsanī.
Lời nói đầu tiên được gọi là ovāda (khuyên bảo), những lời nói sau đó được gọi là anusāsanī (giáo huấn).
Otiṇṇe vā vatthusmiṃ vacanaṃ ovādo nāma, anotiṇṇe tantivasena vā paveṇivasena vā vuttaṃ anusāsanī nāma.
Alternatively, an instruction given when a matter has arisen is an ovāda, while one given by way of a text or tradition, before a matter has arisen, is an anusāsanī.
Hoặc, lời nói khi sự việc đã xảy ra được gọi là ovāda, còn lời nói được dạy theo kinh điển hoặc theo truyền thống khi sự việc chưa xảy ra được gọi là anusāsanī.
Apica ovādoti vā anusāsanīti vā atthato ekameva, byañjanamattameva nānaṃ.
Furthermore, ovāda or anusāsanī are one and the same in meaning; only the expression differs.
Hơn nữa, ovāda hay anusāsanī đều có cùng ý nghĩa, chỉ khác nhau về từ ngữ.
Āturo hāyanti āturo hi ayaṃ, suvaṇṇavaṇṇo piyaṅgusāmopi samāno niccapaggharaṇaṭṭhena āturoyeva.
Āturo hāyaṃ: This is the parsing of the word Āturo hāyaṃ into Āturo hi ayaṃ. This body, even if it is golden-colored or having a pale yellow color like a millet seed, is always only sick due to its constant oozing from the nine orifices, similar to how it constantly discharges impurities, fluid, and pus.
Āturo hāyaṃ có nghĩa là "thật vậy, thân này bệnh tật". Dù có màu vàng kim hay màu đen như quả Piyangu, thân này vẫn là bệnh tật vì luôn chảy ra các chất.
Aṇḍabhūtoti aṇḍaṃ viya bhūto dubbalo.
Aṇḍabhūto means weak, like an egg.
Aṇḍabhūto là yếu đuối như một quả trứng.
Yathā kukkuṭaṇḍaṃ vā mayūraṇḍaṃ vā geṇḍukaṃ viya gahetvā khipantena vā paharantena vā na sakkā kīḷituṃ, tāvadeva bhijjati, evamayampi kāyo kaṇṭakepi khāṇukepi pakkhalitassa bhijjatīti aṇḍaṃ viya bhūtoti aṇḍabhūto.
Just as a chicken egg or a peacock egg cannot be played with by a child, like a ball, by throwing or striking it, but breaks immediately, so too this body breaks if it slips on a thorn or a tree-stump; thus, it is aṇḍabhūto, like an egg.
Cũng như trứng gà hay trứng công, không thể cầm như quả bóng để ném hay đánh mà không vỡ ngay lập tức, thân này cũng vậy, khi trượt ngã vào gai hay gốc cây, nó sẽ vỡ. Vì vậy, nó được gọi là aṇḍabhūto, tức là như một quả trứng.
Pariyonaddhoti sukhumena chavimattena pariyonaddho.
Pariyonaddho means enveloped by a very thin layer of skin.
Pariyonaddho là được bao bọc bởi một lớp da mỏng manh.
Aṇḍañhi sāratacena pariyonaddhaṃ, tena ḍaṃsamakasādayo nilīyitvāpi chaviṃ chinditvā yūsaṃ paggharāpetuṃ na sakkonti.
An egg is enveloped by a hard shell, so even if biting insects like gnats and mosquitoes alight on it, they cannot pierce the shell and cause the liquid inside to flow out.
Quả trứng được bao bọc bởi một lớp vỏ cứng chắc, do đó, ruồi, muỗi, v.v., dù đậu lên cũng không thể xuyên qua vỏ để hút chất lỏng bên trong.
Imasmiṃ pana chaviṃ chinditvā yaṃ icchanti, taṃ karonti.
However, in this body, they can pierce the skin and do whatever they wish.
Còn đối với thân này, chúng có thể xuyên qua da và làm bất cứ điều gì chúng muốn.
Evaṃ sukhumāya chaviyā pariyonaddho.
Thus, it is enveloped by a delicate skin.
Thân này được bao bọc bởi một lớp da mỏng manh như vậy.
Kimaññatra bālyāti bālabhāvato aññaṃ kimatthi?
Kimaññatra bālyā means what else is there apart from foolishness?
Kimaññatra bālyā có nghĩa là "ngoài sự ngu si ra thì còn gì nữa?"
Bāloyeva ayanti attho.
The meaning is that this person is truly a fool.
Ý nói, người này thật sự là kẻ ngu si.
Tasmāti yasmā ayaṃ kāyo evarūpo, tasmā.
Tasmā means because this body is of such a nature (sick, like an egg, enveloped by delicate skin), therefore.
Tasmā có nghĩa là "vì thân này có bản chất như vậy, nên..."
Tenupasaṅkamīti rañño cakkavattissa upaṭṭhānaṃ gantvā anantaraṃ pariṇāyakaratanassa upaṭṭhānaṃ gacchanto rājapuriso viya, saddhammacakkavattissa bhagavato upaṭṭhānaṃ gantvā, anantaraṃ dhammasenāpatissa apacitiṃ kātukāmo yenāyasmā sāriputto, tenupasaṅkami.
Tenupasaṅkamī means, like a royal officer who first attends the Universal Monarch and then proceeds to attend the crown prince, he (Nakulapitā) first went to attend the Blessed One, the Universal Monarch of the Dhamma, and then, desiring to show respect to the Dhammasenāpati, he approached Venerable Sāriputta.
Tenupasaṅkamī có nghĩa là, giống như một người hầu cận của nhà vua, sau khi đến yết kiến vua Chuyển Luân, liền đi đến yết kiến bảo vật quân sư, vị gia chủ này, sau khi đến yết kiến Đức Thế Tôn, bậc Chuyển Luân Vương của Chánh Pháp, với ý muốn tôn kính vị Đại Tướng Quân Pháp, đã đến nơi Tôn giả Sāriputta đang ở.
Vippasannānīti suṭṭhu pasannāni.
Vippasannānī means exceedingly clear.
Vippasannānī là rất trong sáng.
Indriyānīti manacchaṭṭhāni indriyāni.
Indriyānī means the faculties, with mind as the sixth.
Indriyānī là các căn, bao gồm sáu căn bắt đầu từ nhãn căn.
Parisuddhoti niddoso.
Parisuddho means faultless.
Parisuddho là không có lỗi lầm.
Pariyodātoti tasseva vevacanaṃ.
Pariyodāto is a synonym of that (parisuddho).
Pariyodāto là từ đồng nghĩa của từ đó.
Nirupakkilesatāyeva hi esa pariyodātoti vutto, na setabhāvena.
Indeed, it is called pariyodāto due to being free from defilements, not due to being white.
Thật vậy, sự trong sáng này được nói đến do sự không có phiền não, chứ không phải do màu trắng.
Etassa ca pariyodātataṃ disvāva indriyānaṃ vippasannataṃ aññāsi.
And seeing the purity of his countenance, he understood the clarity of his faculties.
Và khi thấy sự trong sáng đó, Trưởng lão đã biết được sự trong sáng của các căn.
Nayaggāhapaññā kiresā therassa.
This, it is said, was the Elder's wisdom of inference.
Thật vậy, đó là tuệ nắm bắt phương pháp của Trưởng lão.
Kathañhi no siyāti kena kāraṇena na laddhā bhavissati?
Kathañhi no siyā means by what reason would it not be obtained? The meaning is that it would certainly be obtained.
Kathañhi no siyā có nghĩa là "làm sao mà không được?"
Laddhāyevāti attho.
What does this reveal?
Ý nói, chắc chắn sẽ được.
Iminā kiṃ dīpeti?
It reveals his intimacy with the Teacher.
Điều này cho thấy điều gì?
Satthuvissāsikabhāvaṃ.
It is said that this householder, from the moment he first saw the Teacher, received a father's love, and his wife, the lay follower, received a mother's love.
Sự thân thiết với Đức Bổn Sư.
Ayaṃ kira satthu diṭṭhakālato paṭṭhāya pitipemaṃ, upāsikā cassa mātipemaṃ paṭilabhati.
Both spoke of the Teacher as "our son."
Kể từ khi gặp Đức Bổn Sư, vị gia chủ này đã có tình yêu thương như cha, và vị nữ cư sĩ có tình yêu thương như mẹ.
Ubhopi ‘‘mama putto’’ti satthāraṃ vadanti.
For their affection for him extended through many existences.
Cả hai đều gọi Đức Bổn Sư là "con trai của chúng tôi".
Bhavantaragato hi nesaṃ sineho.
It is said that the lay follower had been the Tathāgata's mother for five hundred existences, and the householder had been his father.
Thật vậy, tình cảm của họ đã kéo dài qua nhiều kiếp.
Sā kira upāsikā pañca jātisatāni tathāgatassa mātāva, so ca, gahapati, pitāva ahosi.
Then, for another five hundred existences, the lay follower was his great-mother, and the householder his great-father; similarly, for five hundred existences, she was his step-mother and he his step-father.
Kể rằng, vị nữ cư sĩ đó đã làm mẹ của Đức Như Lai trong năm trăm kiếp, và vị gia chủ đó đã làm cha.
Puna pañca jātisatāni upāsikā mahāmātā, upāsako mahāpitā, tathā cūḷāmātā cūḷapitāti.
Thus, the Teacher was raised in their hands for one thousand five hundred existences.
Sau đó, trong năm trăm kiếp, vị nữ cư sĩ là mẹ lớn, vị gia chủ là cha lớn; rồi trong năm trăm kiếp, vị nữ cư sĩ là dì, vị gia chủ là chú.
Evaṃ satthā diyaḍḍhaattabhāvasahassaṃ tesaṃyeva hatthe vaḍḍhito.
That is why they, sitting before the Teacher, spoke of things that could not be spoken to a son or a father.
Như vậy, Đức Bổn Sư đã được nuôi dưỡng trong tay của họ trong một ngàn năm trăm kiếp.
Teneva te yaṃ neva puttassa, na pitu santike kathetuṃ sakkā, taṃ satthu santike nisinnā kathenti.
And for this very reason, the Blessed One placed them at the forefront, saying, "Foremost among my lay male disciples who are intimate is Nakulapitā the householder; foremost among my lay female disciples is Nakulamātā the lay follower."
Chính vì vậy, những điều mà họ không thể nói với con trai hay cha mình, họ lại ngồi nói với Đức Bổn Sư.
Imināyeva ca kāraṇena bhagavā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ upāsakānaṃ vissāsikānaṃ yadidaṃ nakulapitā gahapati, yadidaṃ nakulamātā gahapatānī’’ti (a. ni. 1.257) te etadagge ṭhapesi.
Thus, expressing this intimacy, he said, kathañhi no siyā?
Cũng chính vì lý do này mà Đức Thế Tôn đã đặt họ vào vị trí tối thượng: "Này các Tỳ-kheo, trong số các nam cư sĩ đệ tử thân thiết của Ta, vị gia chủ Nakulapita là bậc tối thượng, và vị nữ cư sĩ Nakulamātā là bậc tối thượng."
Iti so imaṃ vissāsikabhāvaṃ pakāsento kathañhi no siyāti āha.
Amatena abhisitto: Here, no other jhāna, vipassanā, path, or fruit should be understood as "abhisheka with nectar"; rather, only sweet Dhamma teaching should be known as "abhisheka with nectar."
Vì vậy, khi bày tỏ sự thân thiết này, ông đã nói: Kathañhi no siyā.
Amatena abhisittoti nassidha aññaṃ kiñci jhānaṃ vā vipassanā vā maggo vā phalaṃ vā ‘‘amatābhiseko’’ti daṭṭhabbo, madhuradhammadesanāyeva pana ‘‘amatābhiseko’’ti veditabbo.
Dūratopī means also from other countries and other provinces.
Amatena abhisitto ở đây không có nghĩa là bất kỳ thiền định, tuệ quán, đạo hay quả nào khác là "amatābhiseka" (quán đảnh bất tử), mà chỉ có giáo pháp ngọt ngào mới được hiểu là "amatābhiseka".
Dūratopīti tiroraṭṭhāpi tirojanapadāpi.
Dūratopīti means from a foreign country or a foreign province.
Dūratopī là từ các quốc gia xa xôi hoặc các vùng đất xa xôi.
Assutavā puthujjanoti idaṃ vuttatthameva.
Assutavā puthujjano: This has already been explained.
Assutavā puthujjano – điều này đã được giải thích.
Ariyānaṃ adassāvītiādīsu ariyāti ārakattā kilesehi, anaye na iriyanato, aye iriyanato, sadevakena ca lokena araṇīyato buddhā ca paccekabuddhā ca buddhasāvakā ca vuccanti.
In ariyānaṃ adassāvī and so on, ariyā (Noble Ones) refers to Buddhas, Paccekabuddhas, and disciples of the Buddha, because they are far from defilements, do not engage in unwholesome actions, engage in wholesome actions, and are to be honored by the world with its devas.
Trong các từ như ariyānaṃ adassāvī, ariyā (Thánh) được gọi là chư Phật, chư Độc Giác Phật, và chư Thanh Văn đệ tử Phật, vì họ xa lìa phiền não, không đi vào con đường bất thiện, đi vào con đường thiện, và được chư thiên cùng thế gian tôn kính.
Buddhā eva vā idha ariyā.
Or, here, only Buddhas are Ariyā.
Hoặc, ở đây, chỉ có chư Phật mới là ariyā.
Yathāha – ‘‘sadevake, bhikkhave, loke…pe… tathāgato ariyo’’ti vuccatīti (saṃ. ni. 5.1098).
As it is said: "In the world with its devas, bhikkhus... the Tathāgata is called Ariya."
Như đã nói: "Này các Tỳ-kheo, trong thế gian cùng với chư thiên... Đức Như Lai được gọi là ariyo."
Sappurisānanti ettha pana paccekabuddhā tathāgatasāvakā ca sappurisāti veditabbā.
In sappurisānaṃ, however, Paccekabuddhas and disciples of the Tathāgata are to be understood as Sappurisā.
Trong từ sappurisānaṃ, chư Độc Giác Phật và chư Thanh Văn đệ tử Như Lai được biết là sappurisā (bậc thiện nhân).
Te hi lokuttaraguṇayogena sobhanā purisāti sappurisā.
For they are excellent persons due to their possession of supramundane qualities, hence Sappurisā.
Thật vậy, họ là những người cao quý vì sở hữu các phẩm chất siêu thế.
Sabbeva vā ete dvedhāpi vuttā.
Or all of these are referred to in both ways.
Hoặc, tất cả những vị này đều được gọi bằng cả hai cách.
Buddhāpi hi ariyā ca sappurisā ca, paccekabuddhā buddhasāvakāpi.
For Buddhas are both Ariyā and Sappurisā, and so are Paccekabuddhas and disciples of the Buddha.
Chư Phật cũng là ariyā và sappurisā, chư Độc Giác Phật và chư Thanh Văn đệ tử Phật cũng vậy.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
‘‘Kalyāṇamitto daḷhabhatti ca hotī’’ti ettāvatā hi buddhasāvako vutto, kataññutādīhi paccekabuddhabuddhāti.
Indeed, by "who has good friends and steadfast devotion" is meant a disciple of the Buddha; by "grateful" and so on, Paccekabuddhas and Buddhas.
Chỉ với câu "có bạn lành, có lòng tin kiên cố" là nói về Thanh Văn đệ tử Phật, còn với các phẩm chất như biết ơn, v.v., là nói về Độc Giác Phật và chư Phật.
Idāni yo tesaṃ ariyānaṃ adassanasīlo, na ca dassane sādhukārī, so ‘‘ariyānaṃ adassāvī’’ti veditabbo.
Now, one who does not have the habit of seeing these Noble Ones, and who is not one to show proper respect in seeing them, should be understood as ariyānaṃ adassāvī.
Bây giờ, người nào không có thói quen thấy các bậc Thánh đó, và cũng không tôn kính khi thấy, thì được biết là "ariyānaṃ adassāvī" (người không thấy các bậc Thánh).
So ca cakkhunā adassāvī, ñāṇena adassāvīti duvidho.
And such a person is twofold: one who does not see with the eye and one who does not see with knowledge.
Người đó có hai loại: không thấy bằng mắt và không thấy bằng tuệ.
Tesu ñāṇena adassāvī idha adhippeto.
Among these, "not seeing with wisdom" is intended here.
Trong số đó, ở đây, người không thấy bằng tuệ (ñāṇa) là điều được mong muốn.
Maṃsacakkhunā hi dibbacakkhunā vā ariyā diṭṭhāpi adiṭṭhāva honti tesaṃ cakkhūnaṃ vaṇṇamattaggahaṇato na ariyabhāvagocarato.
For even if the Noble Ones are seen with the physical eye or the divine eye, they are still considered as unseen, because those eyes grasp only their outward appearance and not the sphere of their noble state.
Thật vậy, dù thấy các bậc Thánh (ariyā) bằng nhục nhãn (maṃsacakkhu) hay thiên nhãn (dibbacakkhu) thì cũng như không thấy, vì những nhãn quan ấy chỉ nắm bắt được sắc tướng mà không phải là đối tượng của trạng thái Thánh.
Soṇasiṅgālādayopi cakkhunā ariye passanti, na cete ariyānaṃ dassāvino nāma.
Even dogs and jackals see the Noble Ones with their eyes, but they are not called "seers of the Noble Ones."
Ngay cả chó, sói rừng, v.v. cũng thấy các bậc Thánh bằng mắt thường, nhưng chúng không được gọi là những kẻ thấy các bậc Thánh.
Tatridaṃ vatthu – cittalapabbatavāsino kira khīṇāsavattherassa upaṭṭhāko vuḍḍhapabbajito ekadivasaṃ therena saddhiṃ piṇḍāya caritvā, therassa pattacīvaraṃ gahetvā, piṭṭhito āgacchanto theraṃ pucchi – ‘‘ariyā nāma, bhante, kīdisā’’ti?
In this regard, there is a story: A certain old renunciant, who was an attendant of the Arahant Thera residing on Cittala Mountain, one day went for alms with the Thera. Carrying the Thera’s bowl and robe, he followed behind and asked the Thera, "Bhante, what kind of beings are the Noble Ones?"
Trong trường hợp này, có một câu chuyện như sau: Một vị tỳ khưu cao tuổi, người hầu cận của vị Trưởng lão đã đoạn tận lậu hoặc (khīṇāsava) cư ngụ tại núi Cittalapabbata, một ngày nọ, sau khi đi khất thực cùng với vị Trưởng lão, ông cầm y bát của Trưởng lão và đi theo sau, hỏi Trưởng lão rằng: “Bạch Tôn giả, các bậc Thánh là người như thế nào?”
Thero āha – ‘‘idhekacco mahallako ariyānaṃ pattacīvaraṃ gahetvā vattapaṭivattaṃ katvā sahacarantopi neva ariye jānāti, evaṃ dujjānāvuso, ariyā’’ti.
The Thera replied, "Here, some old man, even though he carries the bowls and robes of Noble Ones, performs duties, and lives with them, still does not know the Noble Ones. Thus, friend, the Noble Ones are difficult to know."
Vị Trưởng lão đáp: “Này hiền hữu, ở đây, có một số người cao tuổi, dù cầm y bát của các bậc Thánh, thực hành các bổn phận và sống cùng với họ, nhưng vẫn không biết các bậc Thánh. Này hiền hữu, các bậc Thánh khó biết như vậy đó.”
Evaṃ vuttepi so neva aññāsi.
Even when told this, he did not understand.
Dù được nói như vậy, ông ta vẫn không hiểu.
Tasmā na cakkhunā dassanaṃ dassanaṃ, ñāṇena dassanameva dassanaṃ.
Therefore, seeing with the eye is not seeing; seeing with wisdom is truly seeing.
Vì vậy, thấy bằng mắt không phải là thấy, chỉ thấy bằng tuệ (ñāṇa) mới là thấy.
Yathāha – ‘‘kiṃ te, vakkali, iminā pūtikāyena diṭṭhena?
As it is said, "What good is there, Vakkali, in seeing this foul body?
Như đã nói: “Này Vakkali, thấy cái thân hôi thối này có ích gì cho ngươi?
Yo kho, vakkali, dhammaṃ passati, so maṃ passati.
Indeed, Vakkali, whoever sees the Dhamma sees me.
Này Vakkali, ai thấy Dhamma, người ấy thấy Ta.
Yo maṃ passati, so dhammaṃ passatī’’ti (saṃ. ni. 3.87).
Whoever sees me sees the Dhamma."
Ai thấy Ta, người ấy thấy Dhamma.”
Tasmā cakkhunā passantopi ñāṇena ariyehi diṭṭhaṃ aniccādilakkhaṇaṃ apassanto, ariyādhigatañca dhammaṃ anadhigacchanto ariyakaradhammānaṃ ariyabhāvassa ca adiṭṭhattā ‘‘ariyānaṃ adassāvī’’ti veditabbo.
Therefore, even one who sees with the eye, but does not perceive the characteristics of impermanence, etc., seen by the Noble Ones, and does not comprehend the Dhamma realized by the Noble Ones, is to be known as "not seeing the Noble Ones," due to not having seen the Noble-making qualities and the state of being Noble.
Do đó, dù thấy bằng mắt, nhưng nếu không thấy các đặc tính vô thường, v.v. mà các bậc Thánh đã thấy, và không chứng đạt Dhamma mà các bậc Thánh đã chứng đạt, thì người ấy được gọi là “không thấy các bậc Thánh” vì không thấy các pháp tạo nên bậc Thánh và trạng thái Thánh.
Ayañhi saṃvaravinayo pahānavinayoti duvidho vinayo.
This discipline (vinaya) is indeed twofold: discipline of restraint (saṃvaravinaya) and discipline of abandonment (pahānavinaya).
Giới luật (vinaya) này có hai loại: Giới luật phòng hộ (saṃvaravinaya) và Giới luật đoạn trừ (pahānavinaya).
Ettha ca duvidhepi vinaye ekameko vinayo pañcadhā bhijjati.
And in both kinds of discipline, each discipline is divided into five parts.
Trong hai loại giới luật này, mỗi loại lại được chia thành năm phần.
Saṃvaravinayopi hi sīlasaṃvaro satisaṃvaro ñāṇasaṃvaro khantisaṃvaro vīriyasaṃvaroti pañcavidho.
The discipline of restraint (Saṃvaravinaya) is fivefold: restraint by sīla, restraint by mindfulness, restraint by wisdom, restraint by patience, and restraint by effort.
Giới luật phòng hộ (Saṃvaravinaya) có năm loại: phòng hộ giới (sīlasaṃvara), phòng hộ niệm (satisaṃvara), phòng hộ tuệ (ñāṇasaṃvara), phòng hộ nhẫn (khantisaṃvara), và phòng hộ tinh tấn (vīriyasaṃvara).
Pahānavinayopi tadaṅgappahānaṃ, vikkhambhanappahānaṃ samucchedappahānaṃ paṭippassaddhippahānaṃ nissaraṇappahānanti pañcavidho.
The discipline of abandonment (Pahānavinaya) is also fivefold: abandonment by substitution of opposites (tadaṅgappahāna), abandonment by suppression (vikkhambhanappahāna), abandonment by extirpation (samucchedappahāna), abandonment by tranquilization (paṭippassaddhippahāna), and abandonment by escape (nissaraṇappahāna).
Giới luật đoạn trừ (Pahānavinaya) cũng có năm loại: đoạn trừ từng phần (tadaṅgappahāna), đoạn trừ bằng cách trấn áp (vikkhambhanappahāna), đoạn trừ tận gốc (samucchedappahāna), đoạn trừ bằng cách làm lắng dịu (paṭippassaddhippahāna), và đoạn trừ bằng cách thoát ly (nissaraṇappahāna).
Ayaṃ ñāṇasaṃvaro.
This is restraint by wisdom (ñāṇasaṃvaro).
Đây là phòng hộ tuệ (ñāṇasaṃvara).
‘‘Khamo hoti sītassa uṇhassā’’ti (ma. ni. 1.24; a. ni. 4.114; 6.58) ayaṃ khantisaṃvaro.
"He is patient with cold and heat" is restraint by patience (khantisaṃvaro).
“Người ấy có thể chịu đựng lạnh và nóng” là phòng hộ nhẫn (khantisaṃvara).
‘‘Uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’ti (ma. ni. 1.26; a. ni. 4.114; 6.58) ayaṃ vīriyasaṃvaro.
"He does not tolerate a arisen thought of sensual desire" is restraint by effort (vīriyasaṃvaro).
“Người ấy không chấp nhận những dục tầm đã khởi lên” là phòng hộ tinh tấn (vīriyasaṃvara).
Sabbopi cāyaṃ saṃvaro yathāsakaṃ saṃvaritabbānaṃ vinetabbānañca kāyaduccaritādīnaṃ saṃvaraṇato ‘‘saṃvaro’’ vinayanato ‘‘vinayo’’ti vuccati.
All this restraint is called "restraint" because it restrains the things to be restrained and disciplined, such as bodily misconduct, each in its respective way, and "discipline" because it disciplines.
Tất cả sự phòng hộ này được gọi là “saṃvara” (phòng hộ) vì nó ngăn chặn những điều cần được phòng hộ và những điều cần được điều phục như ác hạnh thân, v.v. tùy theo từng loại; và được gọi là “vinaya” (giới luật) vì nó điều phục.
Evaṃ tāva saṃvaravinayo pañcadhā bhijjatīti veditabbo.
Thus, it should be understood that the discipline of restraint is divided into five parts.
Như vậy, Giới luật phòng hộ (saṃvaravinaya) được biết là chia thành năm phần.
Tathā yaṃ nāmarūpaparicchedādīsu vipassanāñāṇesu paṭipakkhabhāvato dīpālokeneva tamassa, tena tena vipassanāñāṇena tassa tassa anatthassa pahānaṃ.
Similarly, the abandonment of various harms by specific insight-wisdoms, just as darkness is dispelled by the light of a lamp, due to their opposing nature in discerning mind-and-matter, etc.
Tương tự, sự đoạn trừ những điều bất lợi bằng những tuệ quán (vipassanāñāṇa) khác nhau, như sự đoạn trừ bóng tối bằng ánh sáng của ngọn đèn, do chúng đối lập với nhau trong các tuệ quán như phân biệt danh sắc, v.v.
Seyyathidaṃ – nāmarūpavavatthānena sakkāyadiṭṭhiyā, paccayapariggahena ahetuvisamahetudiṭṭhīnaṃ, tasseva aparabhāgena kaṅkhāvitaraṇena kathaṃkathībhāvassa, kalāpasammasanena ‘‘ahaṃ mamā’’ti gāhassa, maggāmaggavavatthānena amagge maggasaññāya, udayadassanena ucchedadiṭṭhiyā, vayadassanena sassatadiṭṭhiyā, bhayadassanena sabhaye abhayasaññāya, ādīnavadassanena assādasaññāya, nibbidānupassanāya abhiratisaññāya, muccitukamyatāñāṇena amuccitukāmatāya.
For example: by discerning mind-and-matter, the abandonment of wrong view of a permanent self (sakkāyadiṭṭhi); by discerning conditions, the abandonment of views holding no cause or wrong causes; by the subsequent aspect of that same (discerning conditions), by overcoming doubt, the abandonment of perplexity; by comprehending aggregates, the abandonment of clinging to "I and mine"; by discerning the right and wrong path, the abandonment of perceiving the wrong path as the right path; by seeing origination, the abandonment of annihilation view; by seeing dissolution, the abandonment of eternalist view; by seeing danger, the abandonment of perceiving safety in what is fearful; by seeing disadvantages, the abandonment of the perception of gratification; by contemplating dispassion, the abandonment of the perception of delight; by the knowledge of desire for liberation, the abandonment of the desire not to be liberated;
Ví dụ: đoạn trừ thân kiến (sakkāyadiṭṭhi) bằng sự xác định danh sắc (nāmarūpavavatthāna); đoạn trừ các tà kiến về vô nhân và tà nhân (ahetuvisamahetudiṭṭhi) bằng sự nắm bắt các duyên (paccayapariggaha); đoạn trừ trạng thái hoài nghi (kathaṃkathībhāva) bằng sự vượt qua nghi ngờ (kaṅkhāvitaraṇa) trong giai đoạn sau của chính sự nắm bắt duyên ấy; đoạn trừ sự chấp thủ “tôi và của tôi” (ahaṃ mamāti gāha) bằng sự quán xét theo nhóm (kalāpasammasana); đoạn trừ sự nhận thức con đường (magga) ở nơi không phải con đường (amagga) bằng sự xác định con đường và phi con đường (maggāmaggavavatthāna); đoạn trừ đoạn kiến (ucchedadiṭṭhi) bằng sự thấy sinh khởi (udayadassana); đoạn trừ thường kiến (sassatadiṭṭhi) bằng sự thấy hoại diệt (vayadassana); đoạn trừ sự nhận thức không sợ hãi (abhayasaññā) nơi có sự sợ hãi (sabhaya) bằng sự thấy sự nguy hiểm (bhayadassana); đoạn trừ sự nhận thức vị ngọt (assādasaññā) bằng sự thấy sự bất lợi (ādīnavadassana); đoạn trừ sự nhận thức hoan hỷ (abhiratisaññā) bằng sự quán chiếu nhàm chán (nibbidānupassanā); đoạn trừ sự không muốn thoát ly (amuccitukāmatā) bằng tuệ muốn thoát ly (muccitukamyatāñāṇa).
Upekkhāñāṇena anupekkhāya, anulomena dhammaṭṭhitiyaṃ nibbāne ca paṭilomabhāvassa, gotrabhunā saṅkhāranimittagāhassa pahānaṃ, etaṃ tadaṅgappahānaṃ nāma.
by the knowledge of equanimity, the abandonment of non-equanimity; by conformity, the abandonment of opposition to the stability of Dhamma and to Nibbāna; by Gotrabhū, the abandonment of clinging to the sign of formations—this is called abandonment by substitution of opposites (tadaṅgappahāna).
Đoạn trừ sự không xả (anupekkhā) bằng tuệ xả (upekkhāñāṇa); đoạn trừ trạng thái đối lập với sự an trú của các pháp và Niết Bàn bằng tuệ thuận thứ (anuloma); đoạn trừ sự chấp thủ tướng các hành (saṅkhāranimittagāha) bằng Gotrabhū (chuyển tộc). Đây được gọi là đoạn trừ từng phần (tadaṅgappahāna).
Yaṃ pana upacārappanābhedena samādhinā pavattibhāvanivāraṇato ghaṭappahāreneva udakapiṭṭhe sevālassa, tesaṃ tesaṃ nīvaraṇādidhammānaṃ pahānaṃ, etaṃ vikkhambhanappahānaṃ nāma.
That abandonment of various hindrances and other unwholesome states by means of concentration (samādhi) in its access and absorption aspects, which prevents their arising, just as moss on water is removed by a blow from a jar, this is called abandonment by suppression (vikkhambhanappahāna).
Còn sự đoạn trừ các pháp như các triền cái (nīvaraṇa), v.v. bằng thiền định (samādhi) thuộc loại cận định (upacāra) và an chỉ (appanā), do ngăn chặn sự sinh khởi của chúng, giống như việc loại bỏ rêu trên mặt nước bằng cách múc nước bằng gáo, đây được gọi là đoạn trừ bằng cách trấn áp (vikkhambhanappahāna).
Yaṃ catunnaṃ ariyamaggānaṃ bhāvitattā taṃtaṃmaggavato attano santāne ‘‘diṭṭhigatānaṃ pahānāyā’’tiādinā nayena (dha. sa. 277; vibha. 628) vuttassa samudayapakkhikassa kilesagaṇassa accantaṃ appavattibhāvena pahānaṃ, idaṃ samucchedappahānaṃ nāma.
That abandonment of the entire mass of defilements belonging to the origin-side of suffering, as stated in phrases such as "for the abandonment of wrong views," achieved by the cultivation of the four noble paths, preventing their absolute reappearance in the stream of being of one who possesses that path—this is called abandonment by extirpation (samucchedappahāna).
Sự đoạn trừ hoàn toàn không tái sinh của khối phiền não thuộc về tập đế (samudayapakkhika kilesagaṇa) đã được nói đến trong các kinh điển như “để đoạn trừ các tà kiến” (diṭṭhigatānaṃ pahānāya), v.v. trong dòng tâm thức của người đã tu tập Tứ Thánh Đạo (ariyamagga) và thành tựu đạo quả tương ứng, đây được gọi là đoạn trừ tận gốc (samucchedappahāna).
Yaṃ pana phalakkhaṇe paṭippassaddhattaṃ kilesānaṃ, etaṃ paṭippassaddhippahānaṃ nāma.
That tranquilization of defilements at the moment of fruition, this is called abandonment by tranquilization (paṭippassaddhippahāna).
Còn sự lắng dịu các phiền não trong khoảnh khắc quả (phalakkhaṇa), đây được gọi là đoạn trừ bằng cách làm lắng dịu (paṭippassaddhippahāna).
Yaṃ sabbasaṅkhatanissaṭattā pahīnasabbasaṅkhataṃ nibbānaṃ, etaṃ nissaraṇappahānaṃ nāma.
That Nibbāna, which is free from all formations because it transcends all conditioned phenomena, this is called abandonment by escape (nissaraṇappahāna).
Niết Bàn (nibbāna) là sự thoát ly khỏi tất cả các pháp hữu vi (saṅkhata), là sự đoạn trừ tất cả các pháp hữu vi, đây được gọi là đoạn trừ bằng cách thoát ly (nissaraṇappahāna).
Sabbampi cetaṃ pahānaṃ yasmā cāgaṭṭhena pahānaṃ, vinayaṭṭhena vinayo, tasmā ‘‘pahānavinayo’’ti vuccati.
All this abandonment is called "discipline of abandonment" because it is abandonment in the sense of relinquishment and discipline in the sense of eradicating.
Tất cả sự đoạn trừ này được gọi là “pahāna” (đoạn trừ) theo nghĩa từ bỏ, và được gọi là “vinaya” (giới luật) theo nghĩa điều phục.
Taṃtaṃpahānavato vā tassa tassa vinayassa sambhavatopetaṃ ‘‘pahānavinayo’’ti vuccati.
Or it is called "discipline of abandonment" because such discipline arises for one who has achieved these respective abandonments.
Hoặc, nó được gọi là “pahānavinaya” vì sự hiện hữu của từng giới luật (vinaya) đó đối với người đã đoạn trừ từng phần.
Evaṃ pahānavinayopi pañcadhā bhijjatīti veditabbo.
Thus, it should be understood that the discipline of abandonment is also divided into five parts.
Như vậy, Giới luật đoạn trừ (pahānavinaya) cũng được biết là chia thành năm phần.
Evamayaṃ saṅkhepato duvidho, bhedato ca dasavidho vinayo bhinnasaṃvarattā pahātabbassa ca appahīnattā yasmā etassa assutavato puthujjanassa natthi, tasmā abhāvato tassa ayaṃ ‘‘avinīto’’ti vuccatīti.
Since this discipline, which is twofold in brief and tenfold in detail, does not exist for the uninstructed ordinary person due to his broken restraint and unabandoned defilements, therefore, because of its absence, he is called "undisciplined."
Như vậy, giới luật (vinaya) này, tóm lại có hai loại và chi tiết có mười loại, vì phàm phu (puthujjana) không có sự phòng hộ bị phá vỡ và các điều cần đoạn trừ chưa được đoạn trừ, nên do sự thiếu vắng của chúng, người này được gọi là “avinīta” (không được huấn luyện).
Esa nayo sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinītoti etthāpi.
The same method applies to the phrases: "not seeing the virtuous, unskilled in the Dhamma of the virtuous, undisciplined in the Dhamma of the virtuous."
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các cụm từ sappurisānaṃ adassāvī, sappurisadhammassa akovido, sappurisadhamme avinīto (không thấy các bậc thiện trí, không thiện xảo trong các pháp của bậc thiện trí, không được huấn luyện trong các pháp của bậc thiện trí).
Ninnānākaraṇañhi etaṃ atthato.
For in meaning, these are not different.
Thật vậy, về ý nghĩa, đây là sự không khác biệt.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
‘‘Yeva te ariyā, teva te sappurisā.
"Those who are Noble Ones, they are the virtuous.
“Những ai là bậc Thánh (ariyā), những người ấy chính là bậc thiện trí (sappurisā).
Yeva te sappurisā, teva te ariyā.
Those who are the virtuous, they are the Noble Ones.
Những ai là bậc thiện trí, những người ấy chính là bậc Thánh.
Yo eva so ariyānaṃ dhammo, so eva so sappurisānaṃ dhammo.
The Dhamma that belongs to the Noble Ones, that same Dhamma belongs to the virtuous.
Pháp nào là pháp của bậc Thánh, pháp ấy chính là pháp của bậc thiện trí.
Yo eva so sappurisānaṃ dhammo, so eva so ariyānaṃ dhammo.
The Dhamma that belongs to the virtuous, that same Dhamma belongs to the Noble Ones.
Pháp nào là pháp của bậc thiện trí, pháp ấy chính là pháp của bậc Thánh.
Yeva te ariyavinayā, teva te sappurisavinayā.
The Vinaya that belongs to the Noble Ones, that same Vinaya belongs to the virtuous.
Giới luật nào là giới luật của bậc Thánh, giới luật ấy chính là giới luật của bậc thiện trí.
Yeva te sappurisavinayā, teva te ariyavinayā.
The Vinaya that belongs to the virtuous, that same Vinaya belongs to the Noble Ones.
Giới luật nào là giới luật của bậc thiện trí, giới luật ấy chính là giới luật của bậc Thánh.
Ariyeti vā sappuriseti vā, ariyadhammeti vā sappurisadhammeti vā, ariyavinayeti vā sappurisavinayeti vā esese eke ekaṭṭhe same samabhāge tajjāte taññevā’’ti.
Whether Noble Ones or virtuous, whether noble Dhamma or Dhamma of the virtuous, whether noble Vinaya or Vinaya of the virtuous—these are all one, identical in meaning, equal, possessing the same aspects, of that nature, that very same."
Dù là bậc Thánh hay bậc thiện trí, dù là pháp của bậc Thánh hay pháp của bậc thiện trí, dù là giới luật của bậc Thánh hay giới luật của bậc thiện trí, tất cả đều là một, cùng ý nghĩa, giống nhau, tương đồng, cùng bản chất, chỉ là một và không hai.”
Rūpaṃ attato samanupassatīti idhekacco rūpaṃ attato samanupassati, ‘‘yaṃ rūpaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ rūpa’’nti rūpañca attañca advayaṃ samanupassati.
Perceives rūpa as self (Rūpaṃ attato samanupassati) means that here, a certain person perceives rūpa as self: "that which is rūpa, that am I; that which is I, that is rūpa." He perceives rūpa and self as non-dual.
Rūpaṃ attato samanupassati (quán sắc là tự ngã) có nghĩa là ở đây, một số người quán sắc là tự ngã, quán sắc và tự ngã là không hai, tức là “sắc là tôi, tôi là sắc”.
Seyyathāpi nāma telappadīpassa jhāyato yā acci, so vaṇṇo.
Just as when an oil lamp burns, the flame is the color.
Ví như ngọn lửa của một cây đèn dầu đang cháy, ngọn lửa ấy chính là màu sắc.
Yo vaṇṇo, sā accīti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati, evameva idhekacco rūpaṃ attato samanupassati…pe… advayaṃ samanupassatīti evaṃ rūpaṃ ‘‘attā’’ti diṭṭhipassanāya passati.
Which is the color, that is the flame—just as one repeatedly perceives the flame and the color as non-dual; even so, in this world, a certain person repeatedly perceives form as self…pe… repeatedly perceives it as non-dual. Thus, one perceives form as ‘self’ through the perception of wrong view.
“Cái gì là sắc, cái đó là ngọn lửa” — như vậy, người ấy quán sát ngọn lửa và sắc không hai. Cũng thế, ở đây, một số người quán sát sắc là tự ngã…pe… quán sát không hai. Như vậy, người ấy thấy sắc là “tự ngã” bằng cái thấy của tà kiến.
Rūpavantaṃ vā attānanti arūpaṃ ‘‘attā’’ti gahetvā chāyāvantaṃ rukkhaṃ viya taṃ rūpavantaṃ samanupassati.
“ Or the self as having form”—taking arūpa as ‘self’, one repeatedly perceives that self as having form, like a tree with a shadow.
Hoặc tự ngã có sắc nghĩa là lấy phi sắc làm “tự ngã” và quán sát tự ngã đó có sắc, giống như cây có bóng.
Attani vā rūpanti arūpameva ‘‘attā’’ti gahetvā pupphasmiṃ gandhaṃ viya attani rūpaṃ samanupassati.
“ Or form in the self”—taking arūpa as ‘self’, one repeatedly perceives form in the self, like scent in a flower.
Hoặc sắc ở trong tự ngã nghĩa là lấy chính phi sắc làm “tự ngã” và quán sát sắc ở trong tự ngã, giống như hương ở trong hoa.
Rūpasmiṃ vā attānanti arūpameva ‘‘attā’’ti gahetvā karaṇḍake maṇiṃ viya taṃ attānaṃ rūpasmiṃ samanupassati.
“ Or the self in form”—taking arūpa as ‘self’, one repeatedly perceives that self in form, like a jewel in a casket.
Hoặc tự ngã ở trong sắc nghĩa là lấy chính phi sắc làm “tự ngã” và quán sát tự ngã đó ở trong sắc, giống như ngọc ở trong hộp.
Pariyuṭṭhaṭṭhāyīti pariyuṭṭhānākārena abhibhavanākārena ṭhito, ‘‘ahaṃ rūpaṃ, mama rūpa’’nti evaṃ taṇhādiṭṭhīhi gilitvā pariniṭṭhapetvā gaṇhanako nāma hotīti attho.
“ Pariyuṭṭhaṭṭhāyī” means standing in the manner of pervading, in the manner of overpowering; it means that one swallows and establishes with craving and wrong views, saying, “I am form, my form,” and thus takes hold of it.
Pariyuṭṭhaṭṭhāyī nghĩa là tồn tại dưới hình thức chiếm hữu, dưới hình thức áp đảo. Ý nói rằng người ấy nuốt chửng bằng tham ái và tà kiến, hoàn tất và nắm giữ theo kiểu “sắc là của ta, ta là sắc”.
Tassa taṃ rūpanti tassa taṃ evaṃ gahitaṃ rūpaṃ.
“ That form of his” means that form taken by him in that way.
Sắc đó của người ấy nghĩa là sắc mà người ấy đã nắm giữ như vậy.
Vedanādīsupi eseva nayo.
The same method applies to feeling and so on.
Đối với thọ, tưởng, hành, thức cũng theo cách này.
Tattha ‘‘rūpaṃ attato samanupassatī’’ti suddharūpameva attāti kathitaṃ.
Among these, in “one perceives form as self,” only pure form is said to be self.
Trong đó, “quán sát sắc là tự ngã” là nói về sắc thuần túy là tự ngã.
‘‘Rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ, vedanaṃ attato…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassatī’’ti imesu sattasu ṭhānesu arūpaṃ attāti kathitaṃ.
In these seven instances: “or the self as having form, or form in the self, or the self in form, feeling as self…pe… perception… formations… consciousness as self,” arūpa is said to be self.
“Hoặc tự ngã có sắc, hoặc sắc ở trong tự ngã, hoặc tự ngã ở trong sắc, quán sát thọ là tự ngã…pe… tưởng… hành… thức là tự ngã” – trong bảy trường hợp này, phi sắc được nói là tự ngã.
‘‘Vedanāvantaṃ vā attānaṃ, attani vā vedanaṃ, vedanāya vā attāna’’nti evaṃ catūsu khandhesu tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ vasena dvādasasu ṭhānesu rūpārūpamissako attā kathito.
In “or the self as having feeling, or feeling in the self, or the self in feeling”—in these twelve instances, by way of three each in the four aggregates, a self mixed with rūpa and arūpa is stated.
“Hoặc tự ngã có thọ, hoặc thọ ở trong tự ngã, hoặc tự ngã ở trong thọ” – như vậy, trong mười hai trường hợp thuộc bốn uẩn, mỗi uẩn có ba cách nắm giữ, tự ngã hỗn hợp sắc và phi sắc được nói đến.
Tattha ‘‘rūpaṃ attato samanupassati, vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassatī’’ti imesu pañcasu ṭhānesu ucchedadiṭṭhi kathitā, avasesesu sassatadiṭṭhīti evamettha pannarasa bhavadiṭṭhiyo pañca vibhavadiṭṭhiyo honti, tā sabbāpi maggāvaraṇā, na saggāvaraṇā, paṭhamamaggavajjhāti veditabbā.
Among these, in these five instances—“one perceives form as self, feeling… perception… formations… consciousness as self”—the annihilation view (ucchedadiṭṭhi) is stated, while in the remaining fifteen, the eternalist view (sassatadiṭṭhi) is stated. Thus, in this Sutta, there are fifteen bhavadiṭṭhis and five vibhavadiṭṭhis; all of them are obstructions to the path, not obstructions to heaven, and are to be known as eliminable by the first path.
Trong đó, “quán sát sắc là tự ngã, thọ… tưởng… hành… thức là tự ngã” – trong năm trường hợp này, đoạn kiến được nói đến; còn trong các trường hợp còn lại, thường kiến được nói đến. Như vậy, ở đây có mười lăm loại hữu kiến (bhavadiṭṭhi) và năm loại vô hữu kiến (vibhavadiṭṭhi). Tất cả chúng đều là chướng ngại cho đạo, không phải chướng ngại cho cõi trời, và cần phải biết rằng chúng bị đoạn diệt bởi đạo thứ nhất (Sotāpattimagga).
Evaṃ kho, gahapati, āturakāyo ceva hoti āturacitto cāti kāyo nāma buddhānampi āturoyeva.
“ Thus, householder, one is sick in body and sick in mind”—the body is indeed sick even for the Buddhas.
Như vậy, này gia chủ, thân bệnh và tâm cũng bệnh – thân thì ngay cả chư Phật cũng bệnh.
Cittaṃ pana rāgadosamohānugataṃ āturaṃ nāma, taṃ idha dassitaṃ.
But the mind, when associated with greed, hatred, and delusion, is called sick; this is indicated here.
Còn tâm, nếu bị tham, sân, si chi phối thì gọi là bệnh, điều này đã được chỉ ra ở đây.
No ca āturacittoti idha nikkilesatāya cittassa anāturabhāvo dassito.
“ But not sick in mind”—here, the mind’s freedom from sickness due to the absence of defilements is shown.
Không tâm bệnh – ở đây, sự không bệnh của tâm được chỉ ra do không còn phiền não.
Iti imasmiṃ sutte lokiyamahājano āturakāyo ceva āturacitto cāti dassito, khīṇāsavā āturakāyā anāturacittā, satta sekhā neva āturacittā, na anāturacittāti veditabbā.
Thus, in this Sutta, ordinary people are shown to be sick in body and sick in mind. Those who are Arahants are sick in body but not sick in mind. The seven sekhas are neither sick in mind nor not sick in mind.
Như vậy, trong kinh này, đại chúng phàm tục được chỉ ra là thân bệnh và tâm bệnh. Các bậc A-la-hán thì thân bệnh nhưng tâm không bệnh. Bảy bậc Hữu học (sekha) thì tâm không bệnh, cũng không phải không không bệnh.
Bhajamānā pana anāturacittataṃyeva bhajantīti.
But when they follow, they follow only the state of not being sick in mind.
Tuy nhiên, khi thực hành, họ chỉ hướng đến trạng thái tâm không bệnh mà thôi.
Paṭhamaṃ.
The First (Sutta is concluded).
Kinh thứ nhất.
2. Dutiye devadahanti devā vuccanti rājāno, tesaṃ maṅgaladaho, sayaṃjāto vā so dahoti, tasmā ‘‘devadaho’’ti vutto.
2. In the second (Sutta), “ Devadaha”—devas are called kings; a ceremonial pond belonging to them, or it was a pond that arose by itself, therefore it is called “Devadaha”.
2. Trong kinh thứ hai, Devadaha – chư thiên được gọi là các vị vua, và hồ nước cát tường của họ được gọi là Devadaha. Hoặc hồ nước đó tự nhiên mà có, do đó được gọi là “Devadaha”.
Tassa avidūre nigamo devadahantveva napuṃsakaliṅgavasena saṅkhaṃ gato.
A market town not far from it became known as Devadaha, by way of the neuter gender.
Một thị trấn không xa hồ nước đó cũng được gọi là Devadaha theo giống trung tính.
Pacchābhūmagamikāti pacchābhūmaṃ aparadisāyaṃ niviṭṭhaṃ janapadaṃ gantukāmā.
“ Pacchābhūmagamikā” means wishing to go to a country situated in the western direction.
Pacchābhūmagamikā nghĩa là những người muốn đi đến một vùng đất nằm ở phía tây.
Nivāsanti temāsaṃ vassāvāsaṃ.
“ Nivāsa” means the vassa residence for three months.
Nivāsa nghĩa là an cư mùa mưa ba tháng.
Apalokitoti āpucchito.
“ Apalokito” means having been asked permission.
Apalokito nghĩa là đã xin phép.
Apalokethāti āpucchatha.
“ Apalokethā” means ask permission.
Apalokethā nghĩa là hãy xin phép.
Kasmā theraṃ āpucchāpeti?
Why did (the Blessed One) make them ask the Elder?
Tại sao Ngài lại bảo xin phép trưởng lão?
Te sabhāre kātukāmatāya.
Because he wished to make them burdened (with respect).
Để làm cho các vị tỳ-khưu đó có trách nhiệm.
Yo hi ekavihāre vasantopi santikaṃ na gacchati pakkamanto anāpucchā pakkamati, ayaṃ nibbhāro nāma.
For a bhikkhu who, even while dwelling in the same monastery, does not go to the Elder and departs without asking permission, is called unburdened (with respect).
Người nào, dù sống trong cùng một tu viện, nhưng khi ra đi không đến gần trưởng lão để xin phép, thì người đó được gọi là vô trách nhiệm.
Yo ekavihāre vasantopi āgantvā passati, pakkamanto āpucchati, ayaṃ sabhāro nāma.
But a bhikkhu who, even while dwelling in the same monastery, comes and sees (the Elder), and asks permission when departing, is called burdened (with respect).
Người nào, dù sống trong cùng một tu viện, nhưng đến thăm trưởng lão và khi ra đi thì xin phép, người đó được gọi là có trách nhiệm.
Imepi bhikkhū bhagavā ‘‘evamime sīlādīhi vaḍḍhissantī’’ti sabhāre kātukāmo āpucchāpeti.
The Blessed One, wishing to make these bhikkhus also burdened (with respect), thinking, “Thus these (bhikkhus) will grow in morality and so on,” made them ask permission.
Đức Thế Tôn muốn làm cho những vị tỳ-khưu này có trách nhiệm, nghĩ rằng “như vậy, các vị tỳ-khưu này sẽ tăng trưởng về giới và các đức hạnh khác”, nên Ngài bảo họ xin phép.
Paṇḍitoti dhātukosallādinā catubbidhena paṇḍiccena samannāgato.
“ Paṇḍito” means endowed with four kinds of wisdom, such as skill in elements.
Paṇḍito nghĩa là người có trí tuệ đầy đủ bốn loại trí tuệ, như sự khéo léo về các yếu tố (dhātu).
Anuggāhakoti āmisānuggahena ca dhammānuggahena cāti dvīhipi anuggahehi anuggāhako.
“ Anuggāhako” means one who helps with both material assistance and Dhamma assistance.
Anuggāhako nghĩa là người hỗ trợ bằng hai cách: hỗ trợ vật chất (āmisa) và hỗ trợ Pháp (dhamma).
Thero kira aññe bhikkhū viya pātova piṇḍāya agantvā sabbabhikkhūsu gatesu sakalaṃ saṅghārāmaṃ anuvicaranto asammaṭṭhaṭṭhānaṃ sammajjati, achaḍḍitaṃ kacavaraṃ chaḍḍeti, saṅghārāme dunnikkhittāni mañcapīṭhadārubhaṇḍamattikābhaṇḍāni paṭisāmeti.
It is said that the Elder, unlike other bhikkhus, did not go for alms early in the morning, but when all the bhikkhus had left, he walked around the entire monastery, sweeping places that were not swept, discarding rubbish that was not discarded, and putting away beds, chairs, wooden articles, and clay vessels that were improperly placed in the monastery.
Nghe nói rằng, Trưởng lão (Sāriputta) không đi khất thực vào buổi sáng sớm như các tỳ-khưu khác, mà sau khi tất cả các tỳ-khưu đã đi, Ngài đi khắp toàn bộ tịnh xá, quét dọn những nơi chưa được quét, vứt bỏ rác rưởi chưa được vứt, và sắp xếp lại các vật dụng như giường, ghế, đồ gỗ, đồ gốm sứ đã bị đặt sai chỗ trong tịnh xá.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Tại sao Ngài làm như vậy?
‘‘Mā aññatitthiyā vihāraṃ paviṭṭhā disvā paribhavaṃ akaṃsū’’ti.
So that “other sectarians, upon entering the monastery and seeing it, would not disrespect it.”
Để “những người ngoại đạo khi vào tịnh xá không thấy mà khinh thường”.
Tato gilānasālaṃ gantvā gilāne assāsetvā ‘‘kenattho’’ti pucchitvā yena attho hoti, tadatthaṃ tesaṃ daharasāmaṇere ādāya bhikkhācāravattena vā sabhāgaṭṭhāne vā bhesajjaṃ pariyesitvā tesaṃ datvā, ‘‘gilānupaṭṭhānaṃ nāma buddhapaccekabuddhehi vaṇṇitaṃ, gacchatha sappurisā appamattā hothā’’ti te pesetvā sayaṃ piṇḍāya caritvā upaṭṭhākakule vā bhattakiccaṃ katvā vihāraṃ gacchati.
Then, going to the sick ward, he comforted the sick bhikkhus, asked “What is needed?”, and taking junior sāmaṇeras for what was needed, searched for medicine for them either by means of the alms round or in suitable places, gave it to them, and saying, “Attending to the sick is praised by the Buddhas and Paccekabuddhas, go, good sirs, be heedful,” he sent them off. Then he himself went for alms, performed his meal duties either in the house of a supporter or elsewhere, and returned to the monastery.
Sau đó, Ngài đến bệnh xá, an ủi các tỳ-khưu bệnh, hỏi “cần gì?”, rồi dẫn các sa-di trẻ của họ đi tìm thuốc men theo hạnh khất thực hoặc ở những nơi thích hợp, trao thuốc cho họ, và nói “việc chăm sóc người bệnh đã được chư Phật và chư Độc Giác Phật ca ngợi, này các thiện sĩ, hãy đi và đừng phóng dật”, rồi Ngài sai họ đi. Sau đó, Ngài tự mình đi khất thực, dùng bữa tại nhà thí chủ hoặc nơi khác, rồi trở về tịnh xá.
Idaṃ tāvassa nibaddhavāsaṭṭhāne āciṇṇaṃ.
This, for a start, was his regular practice in his permanent residence.
Đây là thói quen của Ngài ở nơi Ngài thường trú.
Bhagavati pana cārikaṃ caramāne ‘‘ahaṃ aggasāvako’’ti upāhanaṃ āruyha chattaṃ gahetvā purato purato na gacchati.
When the Blessed One was wandering, he would not put on sandals, take an umbrella, and go ahead, thinking, “I am the chief disciple.”
Khi Đức Thế Tôn du hành, Ngài (Sāriputta) không mang giày, cầm dù mà đi trước Đức Thế Tôn, nghĩ rằng “ta là đệ tử tối thượng”.
Ye pana tattha mahallakā vā ābādhikā vā atidaharā vā, tesaṃ rujjanaṭṭhānāni telena makkhāpetvā pattacīvaraṃ attano daharasāmaṇerehi gāhāpetvā taṃdivasaṃ vā dutiyadivasaṃ vā te gaṇhitvāva gacchati.
But those among the assembly who were elderly, sick, or very young, he would have their aching spots smeared with oil, have his junior sāmaṇeras carry their bowls and robes, and then he would go, taking them either on that day or the next.
Mà Ngài xoa dầu vào những chỗ đau của các vị tỳ-khưu già yếu, bệnh tật hoặc rất trẻ ở đó, bảo các sa-di trẻ của mình mang bát và y, rồi cùng đi với họ trong ngày đó hoặc ngày hôm sau.
Ekadivasañhi taññeva āyasmantaṃ ativikāle sampattattā senāsanaṃ alabhitvā, cīvarakuṭiyaṃ nisinnaṃ disvā, satthā punadivase bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā, hatthivānaratittiravatthuṃ kathetvā, ‘‘yathāvuḍḍhaṃ senāsanaṃ dātabba’’nti sikkhāpadaṃ paññāpesi.
For one day, because that venerable one arrived very late and could not find a lodging, the Teacher, seeing him seated in a robe-hut, on the next day assembled the community of bhikkhus, related the story of the elephant, monkey, and partridge, and then enjoined the training rule that “lodgings should be given according to seniority.”
Một ngày nọ, chính vị Tôn giả ấy đã đến quá muộn, không tìm được chỗ ngủ, phải ngồi trong lều y. Thấy vậy, Đức Đạo Sư vào ngày hôm sau đã tập hợp Tăng đoàn, kể câu chuyện về voi, khỉ và chim đa đa, rồi chế định giới luật rằng “nên phân chỗ ở theo thứ tự tuổi tác”.
Evaṃ tāvesa āmisānuggahena anuggaṇhāti.
Thus, in this way, he first provided material assistance.
Như vậy, Ngài đã hỗ trợ bằng vật chất.
Ovadanto panesa satavārampi sahassavārampi tāva ovadati, yāva so puggalo sotāpattiphale patiṭṭhāti, atha naṃ vissajjetvā aññaṃ ovadati.
When admonishing, he would admonish a hundred times, even a thousand times, until that person was established in the fruit of stream-entry; then he would release that person and admonish another.
Khi giáo huấn, Ngài giáo huấn một trăm lần, thậm chí một ngàn lần, cho đến khi người đó an trú vào quả vị Nhập Lưu, rồi Ngài cho phép người đó đi và giáo huấn người khác.
Iminā nayena ovadato cassa ovāde ṭhatvā arahattaṃ pattā gaṇanapathaṃ atikkantā.
By this method, those who stood by his admonition and attained Arahantship were innumerable.
Theo cách này, số người đạt được A-la-hán quả nhờ an trú trong lời giáo huấn của Ngài đã vượt quá sự đếm được.
Evaṃ dhammānuggahena anuggaṇhāti.
Thus, he also provided Dhamma assistance.
Như vậy, Ngài đã hỗ trợ bằng Pháp.
Paccassosunti te bhikkhū ‘‘amhākaṃ neva upajjhāyo, na ācariyo na sandiṭṭhasambhatto.
“ Paccassosuṃ”—those bhikkhus did not remain silent, thinking, “He is neither our upajjhāya, nor our ācariya, nor a familiar companion.
Paccassosuṃ nghĩa là các vị tỳ-khưu đó đã chấp nhận lời của Đức Đạo Sư, không im lặng mà nói “Thưa Ngài, vâng”, mặc dù họ nghĩ “Ngài ấy không phải là thầy tế độ của chúng ta, cũng không phải là thầy giáo thọ, cũng không phải là bạn bè thân thiết. Chúng ta sẽ làm gì ở chỗ Ngài ấy?”
Kiṃ tassa santike karissāmā’’ti?
What shall we do in his presence?”
Chúng ta sẽ làm gì ở gần vị ấy?”
Tuṇhībhāvaṃ anāpajjitvā ‘‘evaṃ, bhante’’ti satthu vacanaṃ sampaṭicchiṃsu.
But they respectfully accepted the Buddha’s word, saying, “Yes, Venerable Sir.”
Không giữ im lặng, họ đã chấp nhận lời của Bậc Đạo Sư rằng: “Vâng, bạch ngài”.
Eḷagalāgumbeti gacchamaṇḍapake.
“ Eḷagalāgumbe” means in the Elagalā thicket-pavilion.
Eḷagalāgumbe nghĩa là trong lùm cây Eḷagalā làm thành mái che.
So kira eḷagalāgumbo dhuvasalilaṭṭhāne jāto.
It is said that this Elagalā thicket grew in a place with permanent water.
Nghe nói rằng, lùm cây Eḷagalā đó mọc ở nơi có nước chảy thường xuyên.
Athettha catūhi pādehi maṇḍapaṃ katvā tassa upari taṃ gumbaṃ āropesuṃ, so taṃ maṇḍapaṃ chādesi.
Then they built a pavilion there with four posts, and placed that thicket on top of it, and it shaded the pavilion.
Sau đó, người ta dựng một cái mái che bốn cột ở đó và đặt lùm cây đó lên trên, nó che phủ cái mái che.
Athassa heṭṭhā iṭṭhakāhi paricinitvā vālikaṃ okiritvā āsanaṃ paññāpayiṃsu.
Then, underneath it, they arranged bricks, spread sand, and prepared a seat.
Rồi người ta xây gạch xung quanh phía dưới, rải cát và sắp đặt chỗ ngồi.
Sītalaṃ divāṭṭhānaṃ udakavāto vāyati.
A cool breeze from the water blew into that daytime resting place.
Gió từ nước thổi mát lạnh vào nơi nghỉ trưa.
Thero tasmiṃ nisīdi.
The Elder sat there.
Trưởng lão ngồi ở đó.
Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘eḷagalāgumbe’’ti.
Referring to that, it is said “Eḷagalāgumbe”.
Do đó, mới nói “trong lùm cây Eḷagalā”.
Nānāverajjagatanti ekassa rañño rajjato nānāvidhaṃ rajjagataṃ.
“ Nānāverajjagata” means having gone to various other kingdoms, different from one’s own king’s realm.
Nānāverajjagataṃ nghĩa là đã đi đến các vương quốc khác nhau từ vương quốc của một vị vua.
Virajjanti aññaṃ rajjaṃ.
“ Virajja” means another kingdom.
Virajjaṃ nghĩa là một vương quốc khác.
Yathā hi sadesato añño videso, evaṃ nivuttharajjato aññaṃ rajjaṃ virajjaṃ nāma, taṃ verajjanti vuttaṃ.
Just as a foreign land is different from one's own country, so too a different kingdom from one's settled kingdom is called virajjaṃ, and that is referred to as verajjaṃ.
Giống như một xứ sở khác với xứ sở của mình thì gọi là xứ sở xa lạ, cũng vậy, một quốc độ khác với quốc độ mà mình thường trú thì gọi là virajja, và điều đó được gọi là verajja.
Khattiyapaṇḍitāti bimbisārakosalarājādayo paṇḍitarājāno.
Khattiyapaṇḍitā means wise kings such as King Bimbisāra and King Kosala.
Khattiyapaṇḍitā (các bậc hiền vương) là các vị vua trí tuệ như vua Bimbisāra, vua Kosala, v.v.
Brāhmaṇapaṇḍitāti caṅkītārukkhādayo paṇḍitabrāhmaṇā.
Brāhmaṇapaṇḍitā means wise brahmins such as Caṅkī and Tārukkhā.
Brāhmaṇapaṇḍitā (các bậc hiền sĩ Bà-la-môn) là các vị Bà-la-môn trí tuệ như Cankī, Tārukkha, v.v.
Gahapatipaṇḍitāti cittasudattādayo paṇḍitagahapatayo.
Gahapatipaṇḍitā means wise householders such as Citta and Sudatta.
Gahapatipaṇḍitā (các bậc hiền gia chủ) là các gia chủ trí tuệ như Citta, Sudatta, v.v.
Samaṇapaṇḍitāti sabhiyapilotikādayo paṇḍitaparibbājakā.
Samaṇapaṇḍitā means wise ascetics such as Sabhiya and Pilotika.
Samaṇapaṇḍitā (các bậc hiền Sa-môn) là các du sĩ trí tuệ như Sabhiya, Pilotika, v.v.
Vīmaṃsakāti atthagavesino.
Vīmaṃsakā means those who investigate meaning.
Vīmaṃsakā (những người khảo sát) là những người tìm kiếm ý nghĩa.
Kiṃvādīti kiṃ attano dassanaṃ vadati, kiṃ laddhikoti attho.
Kiṃvādī means, "What view does he hold for himself, what doctrine does he have?" is the meaning.
Kiṃvādī (nói gì) có nghĩa là: vị thầy của các vị nói về quan điểm nào của mình, có tà kiến gì?
Kimakkhāyīti kiṃ sāvakānaṃ ovādānusāsaniṃ ācikkhati?
Kimakkhāyī means, "What counsel and instruction does he teach his disciples?"
Kimakkhāyī (giảng dạy gì) là: vị ấy giảng dạy những lời khuyên và giáo huấn nào cho các đệ tử?
Dhammassa cānudhammanti bhagavatā vuttabyākaraṇassa anubyākaraṇaṃ.
Dhammassa cānudhammanti means the explanation (anubyākaraṇaṃ) of the exposition (vyākaraṇassa) spoken by the Blessed One.
Dhammassa cānudhammaṃ (và pháp tùy thuận pháp) là pháp được giảng dạy phù hợp với pháp đã được Thế Tôn thuyết giảng.
Sahadhammikoti sakāraṇo.
Sahadhammiko means having a cause.
Sahadhammiko (có pháp) là có lý do.
Vādānuvādoti bhagavatā vuttavādassa anuvādo.
Vādānuvādo means a suitable statement (anuvādo) in accordance with the doctrine (vādassa) spoken by the Blessed One.
Vādānuvādo (lời nói tùy thuận lời nói) là lời nói phù hợp với lời nói đã được Thế Tôn thuyết giảng.
‘‘Vādānupāto’’tipi pāṭho, satthu vādassa anupāto anupatanaṃ, anugamananti attho.
There is also the reading ‘‘Vādānupāto’’, meaning following the Teacher's doctrine, conforming to it, going along with it.
Cũng có bản đọc là ‘‘Vādānupāto’’ (sự theo sau lời nói); có nghĩa là sự theo sau, sự tuân theo lời nói của Bậc Đạo Sư.
Imināpi vādaṃ anugato vādoyeva dīpito hoti.
By this also, a doctrine that follows the doctrine is demonstrated.
Với cách này, cũng được chỉ ra rằng đó là lời nói đã theo lời nói.
Avigatarāgassātiādīsu taṇhāvaseneva attho veditabbo.
In Avigatarāgassāti and so on, the meaning should be understood in terms of craving.
Trong các từ ngữ như avigatarāgassa (người chưa đoạn trừ tham ái), ý nghĩa phải được hiểu theo sự chi phối của tham ái.
Taṇhā hi rajjanato rāgo, chandiyanato chando, piyāyanaṭṭhena pemaṃ, pivitukāmaṭṭhena pipāsā, anudahanaṭṭhena pariḷāhoti vuccati.
Craving is called rāgo because it clings, chando because it desires, pemaṃ in the sense of cherishing, pipāsā in the sense of wishing to drink (experience objects), and pariḷāho in the sense of burning repeatedly.
Tham ái được gọi là rāga (tham ái) vì nó làm cho người ta dính mắc, là chanda (ý muốn) vì nó làm cho người ta mong muốn, là pema (yêu thương) theo nghĩa yêu mến, là pipāsā (khát khao) theo nghĩa muốn uống, và là pariḷāha (nhiệt não) theo nghĩa thiêu đốt liên tục.
Akusale cāvuso, dhammetiādi kasmā āraddhaṃ?
Why was Akusale cāvuso, dhammetiādi initiated?
Vì sao lời nói Akusale cāvuso, dhamme (Này chư hiền, các pháp bất thiện) v.v. lại được bắt đầu?
Pañcasu khandhesu avītarāgassa ādīnavaṃ, vītarāgassa ca ānisaṃsaṃ dassetuṃ.
To show the danger for one who is not dispassionate towards the five aggregates, and the benefit for one who is dispassionate.
Để chỉ ra tai họa của người chưa đoạn trừ tham ái và lợi ích của người đã đoạn trừ tham ái đối với năm uẩn.
Tatra avighātoti niddukkho.
There, avighāto means free from suffering.
Trong đó, avighāto (không chướng ngại) có nghĩa là không khổ đau.
Anupāyāsoti nirupatāpo.
Anupāyāso means free from distress.
Anupāyāso (không phiền não) có nghĩa là không phiền não dữ dội.
Apariḷāhoti niddāho.
Apariḷāho means free from burning.
Apariḷāho (không nhiệt não) có nghĩa là không bị thiêu đốt khắp nơi.
Evaṃ sabbattha attho veditabbo.
In this way, the meaning should be understood everywhere.
Ý nghĩa phải được hiểu theo cách này ở khắp mọi nơi.
Dutiyaṃ.
The second.
Kinh thứ hai.
3. Tatiye avantīsūti avantidakkhiṇāpathasaṅkhāte avantiraṭṭhe.
3. In the third, avantīsūti means in the Avanti country, which is called Avantidakṣināpatha.
3. Trong kinh thứ ba, avantīsu (ở Avanti) là ở xứ Avanti, được gọi là Avantidakkhiṇāpatha.
Kuraraghareti evaṃnāmake nagare.
Kuraraghareti means in the town of that name.
Kuraraghare (ở Kuraraghara) là ở thành phố có tên như vậy.
Papāteti ekato papāte.
Papāteti means on a cliff on one side.
Papāte (ở vách núi) là ở vách núi một bên.
Tassa kira pabbatassa ekaṃ passaṃ chinditvā pātitaṃ viya ahosi.
Indeed, one side of that mountain was as if it had been broken off and dropped.
Người ta kể rằng một bên của ngọn núi đó như thể bị đập vỡ và rơi xuống.
‘‘Pavatte’’tipi pāṭho, nānātitthiyānaṃ laddhipavattaṭṭhāneti attho.
‘‘Pavatte’’ is also a reading, meaning a place where various doctrines of sectarians arise.
Cũng có bản đọc là ‘‘Pavatte’’ (ở nơi phát sinh), có nghĩa là ở nơi phát sinh các tà kiến của các ngoại đạo khác nhau.
Iti thero tasmiṃ raṭṭhe taṃ nagaraṃ nissāya tasmiṃ pabbate viharati.
Thus, the Elder (Mahākaccāna) resided in that country, relying on that town, on that mountain.
Vì vậy, vị Trưởng lão trú ngụ trên ngọn núi đó, nương tựa vào thành phố đó trong xứ ấy.
Hāliddikānīti evaṃnāmako.
Hāliddikānīti means of this name (feminine).
Hāliddikānī (Hāliddikāni) là tên gọi như vậy.
Aṭṭhakavaggiye māgaṇḍiyapañheti aṭṭhakavaggikamhi māgaṇḍiyapañho nāma atthi, tasmiṃ pañhe.
Aṭṭhakavaggiye māgaṇḍiyapañheti means in the Māgaṇḍiya-pañha, which is in the Aṭṭhakavagga.
Aṭṭhakavaggiye māgaṇḍiyapañhe (trong câu hỏi Māgaṇḍiya trong Aṭṭhakavagga) là trong câu hỏi tên là Māgaṇḍiya Pañha, có trong Aṭṭhakavagga.
Rūpadhātūti rūpakkhandho adhippeto.
Rūpadhātūti here refers to the rūpakkhandha (form aggregate).
Rūpadhātu (sắc giới) ở đây được hiểu là sắc uẩn.
Rūpadhāturāgavinibaddhanti rūpadhātumhi rāgena vinibaddhaṃ.
Rūpadhāturāgavinibaddhanti means bound by passion to the rūpadhātu.
Rūpadhāturāgavinibaddhaṃ (bị trói buộc bởi tham ái đối với sắc giới) là bị tham ái trói buộc vào sắc giới.
Viññāṇanti kammaviññāṇaṃ.
Viññāṇanti refers to kammaviññāṇa (karmic consciousness).
Viññāṇa (thức) là nghiệp thức.
Okasārīti gehasārī ālayasārī.
Okasārīti means one who resorts to a home, one who resorts to attachment.
Okasārī (người sống trong nhà) là người sống trong nhà, người sống trong sự dính mắc.
Kasmā panettha ‘‘viññāṇadhātu kho, gahapatī’’ti na vuttanti?
Why, then, was it not said here, ‘‘Viññāṇadhātu kho, gahapatī’’ (Indeed, householder, the consciousness-element)?
Vì sao ở đây không nói “Này gia chủ, thức giới là…?”
Sammohavighātatthaṃ.
To prevent confusion.
Để loại bỏ sự hoang mang.
‘‘Oko’’ti hi atthato paccayo vuccati, purejātañca kammaviññāṇaṃ pacchājātassa kammaviññāṇassapi vipākaviññāṇassapi vipākaviññāṇañca vipākaviññāṇassapi kammaviññāṇassapi paccayo hoti, tasmā ‘‘kataraṃ nu kho idha viññāṇa’’nti?
For oko (home) in essence refers to a condition (paccayo), and pre-arisen kammic consciousness can be a condition for post-arisen kammic consciousness or resultant consciousness, and resultant consciousness can be a condition for resultant consciousness or kammic consciousness. Therefore, confusion might arise as to "which consciousness is meant here?". To prevent that confusion, the teaching was made distinctly, without including that (consciousness).
Vì oko (nhà) theo nghĩa thực chất được gọi là duyên. Nghiệp thức đã sinh trước là duyên cho nghiệp thức đã sinh sau và cũng là duyên cho dị thục thức. Dị thục thức cũng là duyên cho dị thục thức và cũng là duyên cho nghiệp thức. Vì vậy, nếu nói “Vậy thức nào ở đây?”
Sammoho bhaveyya, tassa vighātatthaṃ taṃ agahetvā asambhinnāva desanā katā.
Confusion might arise. For the elimination of that, without taking that*, the discourse was given unmixed.
Sẽ có sự hoang mang, để loại bỏ điều đó, không lấy thức đó mà thuyết giảng một cách rõ ràng.
Apica ārammaṇavasena catasso abhisaṅkhāraviññāṇaṭṭhitiyo vuttāti tā dassetumpi idha viññāṇaṃ na gahitaṃ.
Moreover, the four stations of consciousness based on the object (ārammaṇa) have been stated, so to show those (stations), consciousness was not included here.
Hơn nữa, để chỉ ra bốn trú xứ của thức hành đã được nói đến theo khía cạnh cảnh, thức ở đây cũng không được lấy.
Upayupādānāti taṇhūpayadiṭṭhūpayavasena dve upayā, kāmupādānādīni cattāri upādānāni ca.
Upayupādānāti means the two clinging-bases (upaya) according to craving-clinging and wrong-view-clinging, and the four clingings (upādāna) beginning with sense-desire-clinging.
Upayupādānā (các upaya và upādāna) là hai upaya theo khía cạnh taṇhūpaya (sự dính mắc do tham ái) và diṭṭhūpaya (sự dính mắc do tà kiến), và bốn upādāna (chấp thủ) như kāmupādāna (chấp thủ dục), v.v.
Cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayāti akusalacittassa adhiṭṭhānabhūtā ceva abhinivesabhūtā ca anusayabhūtā ca.
Cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayāti means those that are the foundation, the clinging, and the latent tendencies of unwholesome states of mind.
Cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā (các khuynh hướng tiềm ẩn, sự chấp chặt và sự cố chấp của tâm) là những gì là nền tảng, là sự chấp chặt và là khuynh hướng tiềm ẩn của tâm bất thiện.
Tathāgatassāti sammāsambuddhassa.
Tathāgatassāti means of the Perfectly Self-Awakened One.
Tathāgatassa (của Như Lai) là của bậc Chánh Đẳng Giác.
Sabbesampi hi khīṇāsavānaṃ ete pahīnāva, satthu pana khīṇāsavabhāvo loke atipākaṭoti uparimakoṭiyā evaṃ vuttaṃ.
Indeed, these (desires and passions) are abandoned for all arahants, but the arahantship of the Teacher is most manifest in the world, so it is stated in terms of the highest pinnacle.
Thật vậy, đối với tất cả các bậc A-la-hán, những điều này đều đã được đoạn trừ; nhưng vì sự đoạn trừ phiền não của Bậc Đạo Sư rất nổi bật trong thế gian, nên đã được nói như vậy ở mức độ cao nhất.
Viññāṇadhātuyāti idha viññāṇaṃ kasmā gahitaṃ?
Viññāṇadhātuyāti, why is consciousness included here?
Vì sao ở đây lại lấy viññāṇadhātuyā (thức giới)?
Kilesappahānadassanatthaṃ.
To show the abandonment of defilements.
Để chỉ ra sự đoạn trừ các phiền não.
Kilesā hi na kevalaṃ catūsuyeva khandhesu pahīnā pahīyanti, pañcasupi pahīyantiyevāti kilesappahānadassanatthaṃ gahitaṃ.
For defilements are not abandoned only in the four aggregates, but are abandoned in all five aggregates, so it is included to show the abandonment of defilements.
Thật vậy, các phiền não không chỉ được đoạn trừ trong bốn uẩn mà còn được đoạn trừ trong cả năm uẩn; vì vậy, để chỉ ra sự đoạn trừ phiền não, thức đã được lấy.
Evaṃ kho, gahapati, anokasārī hotīti evaṃ kammaviññāṇena okaṃ asarantena anokasārī nāma hoti.
Evaṃ kho, gahapati, anokasārī hotīti means that by not resorting to a home (okaṃ) with kammic consciousness, one is called anokasārī.
Evaṃ kho, gahapati, anokasārī hotī (Này gia chủ, như vậy là người không sống trong nhà) có nghĩa là: như vậy, người đó là người không sống trong nhà vì nghiệp thức không dính mắc vào nhà (tức năm uẩn).
Rūpanimittaniketavisāravinibandhāti rūpameva kilesānaṃ paccayaṭṭhena nimittaṃ, ārammaṇakiriyasaṅkhātanivāsanaṭṭhānaṭṭhena niketanti rūpanimittaniketaṃ.
Rūpanimittaniketavisāravinibandhāti means form itself is the cause (nimittaṃ) of defilements in the sense of being a condition, and it is a dwelling (niketaṃ) in the sense of being a place of abiding, which is defined as the act of making it an object. Thus, rūpanimittaniketaṃ.
Rūpanimittaniketavisāravinibandhā (sự lan tràn và sự trói buộc của các phiền não do sắc làm dấu hiệu và nơi trú ngụ) có nghĩa là: chính sắc là dấu hiệu (nimitta) theo nghĩa là duyên cho các phiền não, và là nơi trú ngụ (niketa) theo nghĩa là nơi cư ngụ, là hành vi tạo tác cảnh. Như vậy là rūpanimittaniketaṃ.
Visāro ca vinibandho ca visāravinibandhā.
Both visāro (proliferation) and vinibandho (bondage) are visāravinibandhā (proliferation and bondage).
Sự lan tràn (visāra) và sự trói buộc (vinibandha) là visāravinibandhā.
Ubhayenapi hi kilesānaṃ patthaṭabhāvo ca vinibandhanabhāvo ca vutto, rūpanimittanikete visāravinibandhāti rūpanimittaniketavisāravinibandhā, tasmā rūpanimittaniketamhi uppannena kilesavisārena ceva kilesabandhanena cāti attho.
By both, the pervading and binding nature of defilements is stated. Rūpanimittanikete visāravinibandhā means the proliferation and bondage of defilements in the rūpanimittaniketa; therefore, it means by the proliferation of defilements and the bondage of defilements that have arisen in the rūpanimittaniketa.
Với cả hai từ này, đều nói lên sự lan tràn và sự trói buộc của các phiền não. Rūpanimittanikete visāravinibandhā là rūpanimittaniketavisāravinibandhā, có nghĩa là do sự lan tràn của các phiền não và sự trói buộc của các phiền não phát sinh trong rūpanimittaniketa.
Niketasārīti vuccatīti ārammaṇakaraṇavasena nivāsanaṭṭhānaṃ sārīti vuccati.
Niketasārīti vuccatīti means resorting to a temporary dwelling place in the sense of making it an object.
Niketasārīti vuccatī (được gọi là người sống trong nơi trú ngụ) có nghĩa là: người sống trong nơi trú ngụ được gọi là người sống trong nơi cư ngụ theo cách tạo tác cảnh.
Pahīnāti te rūpanimittaniketakilesavisāravinibandhā pahīnā.
Pahīnāti means those rūpanimittaniketa-kilesa-visāravinibandhā are abandoned.
Pahīnā (đã đoạn trừ) là những rūpanimittaniketakilesavisāravinibandha (sự lan tràn và sự trói buộc của các phiền não do sắc làm dấu hiệu và nơi trú ngụ) đó đã được đoạn trừ.
Kasmā panettha pañcakkhandhā ‘‘okā’’ti vuttā, cha ārammaṇāni ‘‘niketa’’nti?
Why are the five aggregates here called ‘‘oka’’ (home), and the six sense objects ‘‘niketa’’ (temporary dwelling)?
Vì sao ở đây năm uẩn được gọi là ‘‘oka’’ (nhà), và sáu cảnh được gọi là ‘‘niketa’’ (nơi trú ngụ)?
Chandarāgassa balavadubbalatāya.
Due to the strength and weakness of chandarāga (passionate desire).
Do sức mạnh và sự yếu kém của chandarāga (dục tham).
Samānepi hi etesaṃ ālayaṭṭhena visayabhāve okoti niccanivāsanaṭṭhānagehameva vuccati, niketanti ‘‘ajja asukaṭṭhāne kīḷissāmā’’ti katasaṅketaṭṭhānaṃ nivāsaṭṭhānaṃ uyyānādi.
Even though they are equally objects in the sense of being resorts, oka refers only to a permanent dwelling place, a home; niketa refers to a temporary dwelling place, such as a park, designated by an agreement like "Today we will play in such and such a place."
Mặc dù chúng đều là đối tượng theo nghĩa là nơi nương tựa, nhưng oka (nhà) chỉ được gọi là ngôi nhà thường trú, nơi ở vĩnh viễn, còn niketa (nơi trú ngụ) là nơi ở tạm thời như công viên, v.v., nơi đã được định trước rằng “hôm nay chúng ta sẽ vui chơi ở nơi đó”.
Tattha yathā puttadāradhanadhaññapuṇṇagehe chandarāgo balavā hoti, evaṃ ajjhattikesu khandhesu.
Just as chandarāga is strong in a home full of children, spouses, wealth, and grain, so it is with the internal aggregates.
Trong đó, giống như chandarāga mạnh mẽ trong ngôi nhà đầy con cái, vợ con, tài sản và lúa gạo, thì cũng vậy đối với các uẩn bên trong.
Yathā pana uyyānaṭṭhānādīsu tato dubbalataro hoti, evaṃ bāhiresu chasu ārammaṇesūti chandarāgassa balavadubbalatāya evaṃ desanā katāti veditabbo.
But just as it is weaker in parks and similar places, so it is with the six external sense objects. Therefore, it should be understood that this teaching was given due to the strength and weakness of chandarāga.
Còn như chandarāga yếu hơn ở các nơi như công viên, v.v., thì cũng vậy đối với sáu cảnh bên ngoài. Vì vậy, phải hiểu rằng lời thuyết giảng đã được thực hiện như vậy do sức mạnh và sự yếu kém của chandarāga.
Sukhitesu sukhitoti upaṭṭhākesu dhanadhaññalābhādivasena sukhitesu ‘‘idānāhaṃ manāpaṃ bhojanaṃ labhissāmī’’ti gehasitasukhena sukhito hoti, tehi pattasampattiṃ anubhavamāno viya carati.
Sukhitesu sukhitoti means when the attendants are happy due to gains of wealth, grain, etc., he is happy with the mental pleasure based on craving, thinking, "Now I shall receive pleasant food," and he acts as if experiencing the prosperity they have attained.
Sukhitesu sukhito (vui với người vui) là khi những người phục vụ được an lạc nhờ tài sản, lúa gạo, lợi lộc, v.v., thì người ấy cũng vui vẻ với niềm vui dựa vào nhà cửa, nghĩ rằng: “Bây giờ ta sẽ có được món ăn ngon”, và hành xử như thể mình đang hưởng thụ sự thịnh vượng mà họ đạt được.
Dukkhitesu dukkhitoti tesaṃ kenacideva kāraṇena dukkhe uppanne sayaṃ dviguṇena dukkhena dukkhito hoti.
Dukkhitesu dukkhitoti means when suffering arises for them due to some cause, he himself becomes unhappy with double the mental suffering.
Dukkhitesu dukkhito (khổ với người khổ) là khi họ gặp khổ đau vì một lý do nào đó, bản thân người ấy cũng khổ đau gấp đôi.
Kiccakaraṇīyesūti kiccasaṅkhātesu karaṇīyesu.
Kiccakaraṇīyesūti means in duties called tasks.
Kiccakaraṇīyesū (trong các việc cần làm) là trong các việc cần làm, được gọi là các việc cần thực hiện.
Tesu yogaṃ āpajjatīti upayogaṃ sayaṃ tesaṃ kiccānaṃ kattabbataṃ āpajjati.
Tesu yogaṃ āpajjatīti means he applies himself with great effort, personally undertaking those duties to be performed by the attendants.
Tesu yogaṃ āpajjatī (người ấy dấn thân vào đó) là tự mình dấn thân vào việc phải làm các công việc của họ.
Kāmesūti vatthukāmesu.
Kāmesūti means in material sense-objects.
Kāmesū (trong các dục) là trong các dục vật.
Evaṃ kho, gahapati, kāmehi aritto hotīti evaṃ kilesakāmehi aritto hoti anto kāmānaṃ bhāvena atuccho.
Evaṃ kho, gahapati, kāmehi aritto hotīti means thus he is not empty of defilement-kāmas; he is not empty because defilement-kāmas are present within him.
Evaṃ kho, gahapati, kāmehi aritto hotī (Này gia chủ, như vậy là người không trống rỗng đối với các dục) có nghĩa là: như vậy, người ấy không trống rỗng đối với các dục phiền não, không trống rỗng vì có các dục bên trong.
Sukkapakkho tesaṃ abhāvena ritto tucchoti veditabbo.
The pure side is understood as "empty" (ritto), "void" (tuccho) due to the absence of those (defilements).
Phía thiện được hiểu là ritto (trống rỗng), tuccho (trống không) do không có những điều đó.
Purakkharānoti vaṭṭaṃ purato kurumāno.
Purakkharānoti means placing the cycle (of existence) in front.
Purakkharāno (đặt lên trước) là đặt vòng luân hồi lên trước.
Evaṃrūpo siyantiādīsu dīgharassakāḷodātādīsu rūpesu ‘‘evaṃrūpo nāma bhaveyya’’nti pattheti.
In ‘‘Evaṃrūpo siya’’ntiādi, he wishes for forms (rūpesu) such as long, short, dark, or fair, saying, "May I be of such a form."
Trong các từ ngữ như evaṃrūpo siya (có hình dạng như vậy), người ấy mong muốn có hình dạng như vậy trong các sắc tướng cao, thấp, đen, trắng, v.v.
Sukhādīsu vedanāsu evaṃvedano nāma; nīlasaññādīsu saññāsu evaṃ sañño nāma; puññābhisaṅkhārādīsu saṅkhāresu evaṃsaṅkhāro nāma; cakkhuviññāṇādīsu viññāṇesu ‘‘evaṃ viññāṇo nāma bhaveyya’’nti pattheti.
In feelings such as happiness, one is of such a feeling; in perceptions such as blue perception, one is of such a perception; in formations such as meritorious formations, one is of such a formation; in consciousnesses such as eye-consciousness, one wishes, “May I be of such a consciousness.”
Trong các cảm thọ (vedanā) như lạc thọ v.v...* "cầu cho tôi có cảm thọ như thế này"; trong các tưởng (saññā) như tưởng màu xanh v.v...* "cầu cho tôi có tưởng như thế này"; trong các hành (saṅkhāra) như phước hành v.v...* "cầu cho tôi có hành như thế này"; trong các thức (viññāṇa) như nhãn thức v.v...* "cầu cho tôi có thức như thế này".
Apurakkharānoti vaṭṭaṃ purato akurumāno.
Apurakkharāno means not putting saṃsāra (the round of rebirths) in front.
Apurakkharāno có nghĩa là không đặt vòng luân hồi (vaṭṭa) lên hàng đầu.
Sahitaṃ me, asahitaṃ teti tuyhaṃ vacanaṃ asahitaṃ asiliṭṭhaṃ, mayhaṃ sahitaṃ siliṭṭhaṃ madhurapānasadisaṃ.
“My statement is consistent, yours is inconsistent” means your words are inconsistent, disjointed, not smooth, while mine are consistent, smooth, like sweet drink.
Sahitaṃ me, asahitaṃ te có nghĩa là lời của ông không hợp lý, không trôi chảy, còn lời của tôi thì hợp lý, trôi chảy, giống như mật ngọt.
Adhiciṇṇaṃ te viparāvattanti yaṃ tuyhaṃ dīghena kālena paricitaṃ suppaguṇaṃ, taṃ mama vādaṃ āgamma sabbaṃ khaṇena viparāvattaṃ nivattaṃ.
“What you have long practiced has turned around completely” means that which you have practiced well and thoroughly for a long time, having come into contact with my teaching, has all completely reversed and turned back in an instant.
Adhiciṇṇaṃ te viparāvattaṃ có nghĩa là những gì ông đã thực hành lâu ngày, đã thuần thục, tất cả đều bị đảo ngược, bị loại bỏ ngay lập tức khi đối diện với lời tranh luận của tôi.
Āropito te vādoti tuyhaṃ doso mayā āropito.
“Your fault has been laid upon you” means I have imputed the fault to you.
Āropito te vādo có nghĩa là lỗi lầm của ông đã bị tôi vạch trần.
Cara vādappamokkhāyāti taṃ taṃ ācariyaṃ upasaṅkamitvā uttari pariyesanto imassa vādassa mokkhāya cara āhiṇḍāhi.
“Go for the release from the debate” means approach various teachers and wander about seeking further for release from this debate.
Cara vādappamokkhāyā có nghĩa là hãy đi tìm kiếm thêm, đến gặp các vị thầy khác để thoát khỏi lời buộc tội này.
Nibbeṭhehi vā sace pahosīti atha sayameva pahosi, idheva nibbeṭhehīti.
“Or unravel it if you are able” means if you are able, unravel it right here.
Nibbeṭhehi vā sace pahosī có nghĩa là nếu ông có khả năng, hãy tự mình giải quyết ngay tại đây.
Tatiyaṃ.
The third discourse.
Thứ ba.
4. Catutthe sakkapañheti cūḷasakkapañhe, mahāsakkapañhepetaṃ vuttameva.
4. In the fourth discourse, sakkapañhe (Sakka's question) refers to the Cūḷasakkapañha Sutta; it has also been stated in the Mahāsakkapañha Sutta.
4. Trong kinh thứ tư, Sakkapañhe có nghĩa là trong kinh Cūḷasakkapañha (Tiểu Vấn Đề của Sakka), điều này cũng đã được nói đến trong kinh Mahāsakkapañha (Đại Vấn Đề của Sakka).
Taṇhāsaṅkhayavimuttāti taṇhāsaṅkhaye nibbāne tadārammaṇāya phalavimuttiyā vimuttā.
Taṇhāsaṅkhayavimuttā means liberated by the fruit-liberation, which has Nibbāna—the cessation of craving—as its object.
Taṇhāsaṅkhayavimuttā có nghĩa là giải thoát khỏi sự diệt tận của ái (taṇhāsaṅkhaya), tức là Niết Bàn, và giải thoát quả (phalavimutti) có Niết Bàn làm đối tượng.
Accantaniṭṭhāti antaṃ atikkantaniṭṭhā satataniṭṭhā.
Accantaniṭṭhā means having gone beyond the end, having attained an eternal completion.
Accantaniṭṭhā có nghĩa là đã vượt qua điểm kết thúc, tức là đã đạt đến sự hoàn toàn.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Nguyên tắc tương tự áp dụng cho các từ ngữ còn lại.
Catutthaṃ.
The fourth discourse.
Thứ tư.
5. Pañcame samādhinti idaṃ bhagavā te bhikkhū cittekaggatāya parihāyante disvā, ‘‘cittekaggataṃ labhantānaṃ imesaṃ kammaṭṭhānaṃ phātiṃ gamissatī’’ti ñatvā āha.
5. In the fifth discourse, the Blessed One, seeing those monks losing their one-pointedness of mind, knew that “for these who attain one-pointedness of mind, their meditation object will prosper,” and therefore spoke samādhi (concentration).
5. Trong kinh thứ năm, samādhiṃ (định) này, Đức Bhagavā đã thấy các Tỳ-kheo đó đang suy yếu trong sự nhất tâm, và Ngài đã nói điều này khi biết rằng "nếu các vị này đạt được sự nhất tâm, đề mục thiền (kammaṭṭhāna) của họ sẽ phát triển".
Abhinandatīti pattheti.
Abhinandati means wishes for.
Abhinandatī có nghĩa là cầu mong.
Abhivadatīti tāya abhinandanāya ‘‘aho piyaṃ iṭṭhaṃ kantaṃ manāpa’’nti vadati.
Abhivadati means, with that delight, one speaks, “Oh, how beloved, desired, charming, and pleasing!”
Abhivadatī có nghĩa là do sự hoan hỷ đó, người ấy nói: "Ôi, thật dễ chịu, thật đáng yêu, thật đáng mến, thật vừa lòng!"
Vācaṃ abhinandantopi ca taṃ ārammaṇaṃ nissāya evaṃ lobhaṃ uppādento abhivadatiyeva nāma.
Even one who does not speak, but generates such craving as "Oh, beloved, oh, desired, oh, charming, oh, pleasing," relying on that object, is indeed said to be speaking.
Dù không nói ra miệng lời như "Ôi, thật dễ chịu" v.v... nhưng nếu nương vào đối tượng đó mà khởi lên lòng tham ái như vậy, người ấy vẫn được xem là đang nói ra.
Ajjhosāya tiṭṭhatīti gilitvā pariniṭṭhapetvā gaṇhāti.
Ajjhosāya tiṭṭhati means swallows it, settles it completely, and grasps it.
Ajjhosāya tiṭṭhatī có nghĩa là nuốt chửng, hoàn tất và nắm giữ.
Yā rūpe nandīti yā sā rūpe balavapatthanāsaṅkhātā nandī.
Yā rūpe nandī means that delight which is designated as strong wishing for rūpa.
Yā rūpe nandī có nghĩa là sự hoan hỷ đó trong sắc (rūpa), tức là sự hoan hỷ được gọi là sự khao khát mãnh liệt.
Tadupādānanti taṃ gahaṇaṭṭhena upādānaṃ.
Tadupādānaṃ means that is upādāna (clinging) in the sense of grasping.
Tadupādānaṃ có nghĩa là sự nắm giữ (upādāna) đó theo nghĩa chấp thủ.
Nābhinandatīti na pattheti.
Nābhinandati means does not wish for.
Nābhinandatī có nghĩa là không cầu mong.
Nābhivadatīti patthanāvasena na ‘‘iṭṭhaṃ kanta’’nti vadati.
Nābhivadati means, by way of wishing, one does not say, “It is desired, it is charming.”
Nābhivadatī có nghĩa là không nói "dễ chịu, đáng mến" theo cách khao khát.
Vipassanācittena cetasā ‘‘aniccaṃ dukkha’’nti vacībhedaṃ karontopi nābhivadatiyeva.
Even one who expresses vocally, “Impermanent, suffering,” with a vipassanā-citta, is indeed not said to be speaking in terms of craving.
Dù dùng tâm quán (vipassanācitta) để nói ra lời "vô thường, khổ" thì cũng không được gọi là hoan hỷ.
Pañcamaṃ.
The fifth discourse.
Thứ năm.
7. Sattame upādāparitassananti gahaṇena uppannaṃ paritassanaṃ.
7. In the seventh discourse, upādāparitassanaṃ means agitation arising from grasping.
7. Trong kinh thứ bảy, upādāparitassanaṃ có nghĩa là sự lo âu (paritassana) phát sinh do sự chấp thủ (gahaṇa).
Anupādāaparitassananti aggahaṇena aparitassanaṃ.
Anupādāaparitassanaṃ means non-agitation due to non-grasping.
Anupādāaparitassanaṃ có nghĩa là sự không lo âu do không chấp thủ.
Rūpavipariṇāmānuparivattiviññāṇaṃ hotīti ‘‘mama rūpaṃ vipariṇata’’nti vā ‘‘ahu vata metaṃ, dāni vata me natthī’’ti vā ādinā nayena kammaviññāṇaṃ rūpassa bhedānuparivatti hoti.
Rūpavipariṇāmānuparivattiviññāṇaṃ hoti means one’s consciousness follows the alteration of rūpa, thinking, “My rūpa has changed,” or “Alas, I had this, but now I don’t,” and so on, by way of karmic consciousness following the dissolution of rūpa.
Rūpavipariṇāmānuparivattiviññāṇaṃ hotī có nghĩa là thức (viññāṇa) do nghiệp (kamma) trở thành sự theo dõi sự biến đổi của sắc, theo cách như "sắc của tôi đã biến đổi" hoặc "trước kia tôi có cái này, bây giờ tôi không có cái này nữa" v.v...
Vipariṇāmānuparivattijāti vipariṇāmassa anuparivattito vipariṇāmārammaṇacittato jātā.
Vipariṇāmānuparivattijā means arisen from the mind that follows the alteration, from the mind whose object is alteration.
Vipariṇāmānuparivattijā có nghĩa là phát sinh từ sự theo dõi sự biến đổi, từ tâm có sự biến đổi làm đối tượng.
Paritassanā dhammasamuppādāti taṇhāparitassanā ca akusaladhammasamuppādā ca.
Paritassanā dhammasamuppādā means agitation of craving and the arising of unwholesome phenomena.
Paritassanā dhammasamuppādā có nghĩa là sự lo âu do ái (taṇhāparitassanā) và sự phát sinh của các pháp bất thiện (akusaladhammasamuppādā).
Cittanti kusalacittaṃ.
Cittaṃ refers to wholesome mind.
Cittaṃ có nghĩa là tâm thiện (kusalacitta).
Pariyādāya tiṭṭhantīti pariyādiyitvā tiṭṭhanti.
Pariyādāya tiṭṭhanti means having consumed, they remain.
Pariyādāya tiṭṭhantī có nghĩa là chúng đứng vững bằng cách bao trùm.
Uttāsavāti sauttāso.
Uttāsavā means fearful, endowed with dread.
Uttāsavā có nghĩa là có sự sợ hãi.
Vighātavāti savighāto sadukkho.
Vighātavā means afflicted, endowed with suffering.
Vighātavā có nghĩa là có sự đau khổ, có sự bất hạnh.
Apekkhavāti sālayo.
Apekkhavā means attached, endowed with longing.
Apekkhavā có nghĩa là có sự gắn bó.
Upādāya ca paritassatīti gaṇhitvā paritassako nāma hoti.
Upādāya ca paritassati means grasping, one becomes agitated.
Upādāya ca paritassatī có nghĩa là người ấy trở thành người lo âu do chấp thủ.
Na rūpavipariṇāmānuparivattīti khīṇāsavassa kammaviññāṇameva natthi, tasmā rūpabhedānuparivatti na hotīti vattuṃ vaṭṭati.
Na rūpavipariṇāmānuparivattī means an arahant has no karmic consciousness at all; therefore, it is proper to say that consciousness does not follow the dissolution of rūpa.
Na rūpavipariṇāmānuparivattī có nghĩa là đối với bậc A-la-hán (khīṇāsava), không có thức do nghiệp (kammaviññāṇa) nào cả, do đó có thể nói rằng không có sự theo dõi sự biến đổi của sắc.
Sattamaṃ.
The seventh discourse.
Thứ bảy.
9. Navame ko pana vādo paccuppannassāti paccuppannamhi kathāva kā, aniccameva taṃ.
9. In the ninth discourse, ko pana vādo paccuppannassā means what need is there to speak of the present? It too is impermanent.
9. Trong kinh thứ chín, ko pana vādo paccuppannassā có nghĩa là cần gì phải nói về hiện tại, nó cũng vô thường.
Te kira bhikkhū atītānāgataṃ aniccanti sallakkhetvā paccuppanne kilamiṃsu, atha nesaṃ ito atītānāgatepi ‘‘paccuppannaṃ anicca’’nti vuccamāne bujjhissantīti ajjhāsayaṃ viditvā satthā puggalajjhāsayena imaṃ desanaṃ desesi.
It seems those monks, having contemplated the past and future as impermanent, struggled with the present. The Teacher, knowing their intention that they would understand if the present were also declared impermanent, taught this discourse according to the inclination of the individuals.
Các Tỳ-kheo đó đã nhận ra quá khứ và vị lai là vô thường, nhưng lại gặp khó khăn với hiện tại. Sau đó, Đức Đạo Sư biết được ý định của họ rằng họ sẽ hiểu nếu được nói rằng "hiện tại là vô thường" hơn cả quá khứ và vị lai, nên Ngài đã thuyết giảng bài kinh này theo ý muốn của từng cá nhân.
Navamaṃ.
The ninth discourse.
Thứ chín.
22. Bhāravaggassa paṭhame pañcupādānakkhandhātissa vacanīyanti pañcupādānakkhandhā iti assa vacanīyaṃ, evaṃ vattabbaṃ bhaveyyāti attho.
22. In the first discourse of the Bhāra Vagga, pañcupādānakkhandhātissa vacanīyaṃ means it should be called the five aggregates of clinging; this is the meaning of what should be said.
22. Trong kinh đầu tiên của phẩm Bhāra, pañcupādānakkhandhātissa vacanīyaṃ có nghĩa là "năm uẩn chấp thủ" nên được nói như vậy, tức là nên nói như thế.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhāroti ye ime pañcupādānakkhandhā, ayaṃ bhāroti vuccati.
“This, bhikkhus, is called the burden” means these five aggregates of clinging are called the burden.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhāro có nghĩa là năm uẩn chấp thủ này được gọi là gánh nặng.
Kenaṭṭhenāti?
For what reason?
Theo nghĩa nào?
Parihārabhāriyaṭṭhena.
Due to the heaviness of maintenance.
Theo nghĩa nặng nề của sự chăm sóc.
Etesañhi ṭhāpanagamananisīdāpananipajjāpananhāpanamaṇḍanakhādāpanabhuñjāpanādiparihāro bhāriyoti parihārabhāriyaṭṭhena bhāroti vuccati.
For the maintenance of these—making them stand, walk, sit, lie down, bathe, adorn, eat solid food, and eat soft food—is heavy; thus, it is called a burden due to the heaviness of maintenance.
Việc chăm sóc các uẩn này như cho đứng, cho đi, cho ngồi, cho nằm, cho tắm, cho trang điểm, cho ăn, cho uống v.v... là nặng nề, do đó được gọi là gánh nặng theo nghĩa nặng nề của sự chăm sóc.
Evaṃnāmoti tisso dattotiādināmo.
Evaṃnāmo means having such a name as Tissa, Datta, and so on.
Evaṃnāmo có nghĩa là có tên như Tissa, Datta v.v...
Evaṃgottoti kaṇhāyano vacchāyanotiādigotto.
Evaṃgotto means having such a clan as Kaṇhāyana, Vacchāyana, and so on.
Evaṃgotto có nghĩa là có dòng họ như Kaṇhāyana, Vacchāyana v.v...
Iti vohāramattasiddhaṃ puggalaṃ ‘‘bhārahāro’’ti katvā dasseti.
Thus, the Buddha presents a person as a “burden-bearer,” one established merely by conventional designation.
Như vậy, Ngài chỉ ra một người chỉ có tên gọi thông thường là "người gánh nặng".
Puggalo hi paṭisandhikkhaṇeyeva khandhabhāraṃ ukkhipitvā dasapi vassāni vīsatipi vassasatampīti yāvajīvaṃ imaṃ khandhabhāraṃ nhāpento bhojento mudusamphassamañcapīṭhesu nisīdāpento nipajjāpento pariharitvā cutikkhaṇe chaḍḍetvā puna paṭisandhikkhaṇe aparaṃ khandhabhāraṃ ādiyati, tasmā bhārahāroti jāto.
For a person, at the very moment of rebirth-linking, takes up the burden of the aggregates, and for ten years, twenty years, even a hundred years—for as long as he lives—he maintains this burden of aggregates by making it bathe, eat, sit and lie on soft couches and seats, and then at the moment of death, he discards it. Again, at the moment of rebirth-linking, he takes up another burden of aggregates. Therefore, he is born as a burden-bearer.
Thật vậy, ngay khi tái sinh (paṭisandhi), một người đã gánh lấy gánh nặng của các uẩn, và chăm sóc gánh nặng uẩn này suốt đời, có thể là mười năm, hai mươi năm, hoặc một trăm năm, bằng cách cho tắm, cho ăn, cho ngồi, cho nằm trên giường ghế êm ái, rồi khi chết thì vứt bỏ, và lại gánh lấy một gánh nặng uẩn khác ngay khi tái sinh. Do đó, người ấy được gọi là người gánh nặng.
Ponobhavikāti punabbhavanibbattikā.
Ponobhavikā means tending to new existence (rebirth).
Ponobhavikā có nghĩa là tạo ra sự tái sinh.
Nandīrāgasahagatāti nandirāgena saha ekattameva gatā.
Nandīrāgasahagatā means having gone together with delight and passion, becoming one with it.
Nandīrāgasahagatā có nghĩa là đi cùng với sự hoan hỷ và tham ái (nandīrāga), trở thành một với nó.
Tabbhāvasahagatañhi idha adhippetaṃ.
For here, being together with that state is intended.
Ở đây, ý muốn nói đến sự đi kèm với bản chất đó.
Tatra tatrābhinandinīti upapattiṭṭhāne vā rūpādīsu vā ārammaṇesu tattha tattha abhinandanasīlāva.
Tatra tatrābhinandinī means habitually delighting here and there, either in the place of rebirth or in objects such as rūpa, etc.
Tatra tatrābhinandinī có nghĩa là có thói quen hoan hỷ ở mọi nơi, dù là ở nơi tái sinh hay trong các đối tượng như sắc v.v...
Kāmataṇhādīsu pañcakāmaguṇiko rāgo kāmataṇhā nāma, rūpārūpabhavarāgo jhānanikanti sassatadiṭṭhisahagato rāgoti ayaṃ bhavataṇhā nāma, ucchedadiṭṭhisahagato rāgo vibhavataṇhā nāma.
Among the cravings for sensuality, the lust that has the five strands of sensual pleasure as its object is called kāmataṇhā (craving for sensuality). The lust for existence in the rūpa and arūpa realms, the delight in jhānas, and the lust accompanied by the eternalist view is called bhavataṇhā (craving for existence). The lust accompanied by the annihilationist view is called vibhavataṇhā (craving for non-existence).
Trong số các loại kāmataṇhā (ái dục) và các loại khác, rāga (tham ái) có năm đối tượng dục lạc (pañcakāmaguṇa) được gọi là kāmataṇhā. Rāga chấp thủ vào các cõi sắc (rūpabhava) và vô sắc (arūpabhava), sự hoan hỷ trong thiền định (jhānanikanti), và rāga đi kèm với tà kiến thường còn (sassatadiṭṭhi) được gọi là bhavataṇhā (hữu ái). Rāga đi kèm với tà kiến đoạn diệt (ucchedadiṭṭhi) được gọi là vibhavataṇhā (phi hữu ái).
Bhārādānanti bhāragahaṇaṃ.
Taking up the burden means the taking up of the aggregates.
Bhārādāna (sự gánh vác gánh nặng) có nghĩa là sự chấp thủ gánh nặng (bhāragahaṇa).
Taṇhāya hi esa bhāraṃ ādiyati.
For indeed, it is by craving that one takes up the burden.
Quả thật, người ấy chấp thủ gánh nặng bởi taṇhā (ái dục).
Asesavirāganirodhotiādi sabbaṃ nibbānasseva vevacanaṃ.
Cessation through complete dispassion, and so forth—all these are simply synonyms for Nibbāna.
Asesavirāganirodho (sự diệt tận không còn dư sót) và các từ khác đều là những từ đồng nghĩa của Nibbāna.
Tañhi āgamma taṇhā asesato virajjati nirujjhati cajiyati paṭinissajjiyati vimuccati, natthi cettha kāmālayo vā diṭṭhālayo vāti nibbānaṃ etāni nāmāni labhati.
For having reached it, craving completely loses its passion, ceases, is relinquished, is abandoned, and is released; and since there is no clinging to sensuality or clinging to views there, Nibbāna obtains these names.
Vì khi đạt đến Nibbāna, taṇhā hoàn toàn ly tham, diệt tận, được từ bỏ, được xả ly, được giải thoát; và ở đó không có sự chấp thủ dục lạc (kāmālayo) hay sự chấp thủ tà kiến (diṭṭhālayo), nên Nibbāna có những tên gọi này.
Samūlaṃ taṇhanti taṇhāya avijjā mūlaṃ nāma.
Craving with its root means that ignorance (avijjā) is the root of craving.
Samūlaṃ taṇha (ái dục tận gốc) có nghĩa là vô minh (avijjā) là gốc rễ của taṇhā.
Abbuyhāti arahattamaggena taṃ samūlakaṃ uddharitvā.
Having uprooted means having uprooted it with its root by means of the path of Arahantship.
Abbuyhā (nhổ lên) có nghĩa là nhổ tận gốc rễ ấy bằng con đường A-la-hán (arahattamagga).
Nicchāto parinibbutoti nittaṇho parinibbuto nāmāti vattuṃ vaṭṭatīti.
Free from craving, completely unburdened—it is fitting to say that this means being free from craving and completely unburdened.
Nicchāto parinibbuto (không còn khát ái, hoàn toàn tịch diệt) có nghĩa là không còn ái dục (nittaṇho) và đã hoàn toàn tịch diệt (parinibbuto).
Paṭhamaṃ.
The First (Discourse).
Thứ nhất.
23. Dutiye pariññeyyeti parijānitabbe, samatikkamitabbeti attho.
In the second, to be fully understood means to be thoroughly known, to be transcended.
23. Trong kinh thứ hai, pariññeyye (cần phải liễu tri) có nghĩa là cần phải được liễu tri, cần phải vượt qua.
Pariññanti accantapariññaṃ, samatikkamanti attho.
Full understanding means ultimate full understanding, the meaning being transcendence.
Pariñña (liễu tri) có nghĩa là sự liễu tri tuyệt đối, tức là sự vượt qua tuyệt đối.
Rāgakkhayotiādi nibbānassa nāmaṃ.
The destruction of lust, and so forth, are names for Nibbāna.
Rāgakkhayo (sự diệt tận tham ái) và các từ khác là tên gọi của Nibbāna.
Tañhi accantapariññā nāma.
Indeed, that is called ultimate full understanding.
Nó chính là sự liễu tri tuyệt đối.
Dutiyaṃ.
The Second (Discourse).
Thứ hai.
24. Tatiye abhijānanti abhijānanto.
In the third, fully understanding means understanding with special knowledge.
24. Trong kinh thứ ba, abhijāna (biết rõ) có nghĩa là đang biết rõ.
Iminā ñātapariññā kathitā, dutiyapadena tīraṇapariññā, tatiyacatutthehi pahānapariññāti imasmiṃ sutte tisso pariññā kathitāti.
By this, the understanding of knowledge (ñātapariññā) is stated; by the second phrase, the understanding of investigation (tīraṇapariññā); and by the third and fourth phrases, the understanding of abandonment (pahānapariññā). Thus, in this discourse, the three understandings are stated.
Bằng từ này, sự liễu tri bằng trí tuệ (ñātapariññā) đã được nói đến; bằng từ thứ hai, sự liễu tri bằng sự thẩm định (tīraṇapariññā); và bằng từ thứ ba, thứ tư, sự liễu tri bằng sự đoạn trừ (pahānapariññā). Như vậy, trong kinh này, ba loại liễu tri đã được nói đến.
Tatiyaṃ.
The Third (Discourse).
Thứ ba.
25-30. Catutthādīni dhātusaṃyutte vuttanayeneva veditabbāni.
The fourth and subsequent discourses should be understood in the same way as stated in the Dhātu-saṃyutta.
25-30. Các kinh từ thứ tư trở đi cần được hiểu theo cách đã nói trong Dhātusaṃyutta.
Paṭipāṭiyā panettha pañcamachaṭṭhasattamesu cattāri saccāni kathitāni, aṭṭhamanavamesu vaṭṭavivaṭṭaṃ.
In proper sequence, the four Noble Truths are taught in the fifth, sixth, and seventh discourses, and the round of existence (vaṭṭa) and its cessation (vivaṭṭa) in the eighth and ninth.
Ở đây, theo thứ tự, bốn chân lý được nói đến trong các kinh thứ năm, thứ sáu, thứ bảy; và luân hồi (vaṭṭa) cùng sự thoát ly luân hồi (vivaṭṭa) được nói đến trong các kinh thứ tám, thứ chín.
Catutthādīni.
The Fourth and subsequent (Discourses).
Các kinh từ thứ tư trở đi.
33. Natumhākavaggassa paṭhame pajahathāti chandarāgappahānena pajahatha.
In the first discourse of the Natumhāka Vagga, abandon means abandon by forsaking sensual desire.
33. Trong kinh đầu tiên của chương Natumhāka, pajahathā (hãy từ bỏ) có nghĩa là hãy từ bỏ bằng cách đoạn trừ tham ái (chandarāga).
Tiṇādīsu tiṇaṃ nāma antopheggu bahisāraṃ tālanāḷikerādi.
Among grass and so forth, grass refers to date palms, coconut palms, and the like, which are hollow inside and solid outside.
Trong số các loại cỏ và các loại khác, tiṇaṃ (cỏ) là cây có lõi mềm bên trong và vỏ cứng bên ngoài, như cây thốt nốt, dừa, v.v.
Kaṭṭhaṃ nāma antosāraṃ bahipheggu khadirasālasākapanasādi.
Wood refers to acacia, sal, sākapaṇasa, and the like, which are solid inside and hollow outside.
Kaṭṭhaṃ (gỗ) là cây có lõi cứng bên trong và vỏ mềm bên ngoài, như cây keo, cây dầu, cây mít, v.v.
Sākhā nāma rukkhassa bāhā viya nikkhantā.
Branches are those that extend from the tree like arms.
Sākhā (cành) là những gì mọc ra từ thân cây như cánh tay.
Palāsaṃ nāma tālanāḷikerapaṇṇādi.
Leaves refers to the leaves of date palms, coconut palms, and so forth.
Palāsaṃ (lá) là lá của cây thốt nốt, dừa, v.v.
Paṭhamaṃ.
The First (Discourse).
Thứ nhất.