1. Cakkhatīti cakkhu, ñāṇaṃ, yathāsabhāvato ārammaṇassa jānanena samavisamaṃ ācikkhantaṃ viya pavattatīti attho.
1. "It sees," therefore cakkhu (eye), refers to knowledge, meaning it functions as if declaring the uniform and uneven nature of the object by knowing it according to its true nature.
“Cakkhu” (mắt) có nghĩa là thấy. Trí tuệ hoạt động như thể chỉ ra sự bình đẳng và bất bình đẳng bằng cách biết đối tượng đúng như bản chất của nó, đó là ý nghĩa.
Tathā maṃsacakkhu.
Similarly, the fleshly eye.
Tương tự, nhục nhãn.
Tampi hi rūpadassane cakkhatīti cakkhu.
For that also sees in the perception of forms, thus it is cakkhu.
Bởi vì nó cũng thấy sắc, nên gọi là “cakkhu”.
Buddhānaṃyeva cakkhūti buddhacakkhu, asādhāraṇato hi sattasantānesu sassatucchedadiṭṭhi anulomikañāṇayathābhūtañāṇānañceva kāmarāgānusayādīnañca yāthāvato vibhāvitañāṇaṃ āsayānusayañāṇaṃ indriyaparopariyattañāṇañca.
The eye of the Buddhas, thus buddhacakkhu, because it is uncommon in the mental continuums of beings; it is the knowledge that truly discerns eternalist and annihilationist views, knowledge conducive to realization, knowledge of things as they are, and knowledge that accurately discerns sensual desire, underlying tendencies, and so forth; it is knowledge of dispositions and latent tendencies, and knowledge of the faculties' superiority and inferiority.
Mắt của chư Phật, nên gọi là “buddhacakkhu” (Phật nhãn). Bởi vì nó là trí tuệ không chung với ai, đã hiển lộ rõ ràng đúng như thật về tà kiến thường kiến và đoạn kiến trong dòng tương tục của chúng sinh, về thuận thứ trí và như thật trí, về các tùy miên dục ái v.v… và là trí tuệ về khuynh hướng và tùy miên, trí tuệ về căn tánh thượng liệt của các căn.
Heṭṭhimā tayo maggā catusaccadhammesu vuttākārena pavattiyā dhamme cakkhūti dhammacakkhu, tathā tesaṃ phalāni taṃtaṃpaṭipakkhesu paṭippassaddhipahānavasena pavattanato.
The lower three paths are dhammacakkhu because they function in the manner stated concerning the Four Noble Truths, and similarly their fruits, due to their functioning by subsidence and abandonment of the respective opposing defilements.
Ba đạo phía dưới hoạt động trong các pháp Tứ Thánh Đế theo cách đã nói, nên gọi là “dhammacakkhu” (Pháp nhãn). Tương tự, các quả của chúng hoạt động theo cách xoa dịu và đoạn trừ các đối thủ tương ứng.
Samantato sabbadhammesu cakkhukiccasādhanato samantacakkhu, sabbaññutaññāṇaṃ.
Samantacakkhu (the all-seeing eye) is omniscience, because it accomplishes the function of an eye in all phenomena completely.
Hoàn thành chức năng của mắt đối với tất cả các pháp một cách toàn diện, nên gọi là “samantacakkhu” (Biến nhãn), tức là Nhất thiết trí.
Dibbavihārasannissayena laddhabbato devānaṃ dibbacakkhu viyāti taṃ dibbacakkhu, abhiññāviseso.
That which is called dibbacakkhu (divine eye) is a special supernormal knowledge (abhiññā), like the divine eye of devas (deities), because it is attained by reliance on divine abodes.
Vì được thành tựu nhờ nương tựa vào các thiền định siêu thế, giống như thiên nhãn của chư thiên, nên gọi là “dibbacakkhu” (Thiên nhãn), tức là một loại thắng trí.
Ālokaṃ vaḍḍhetvā rūpadassanato ‘‘ālokapharaṇenā’’ti vuttaṃ.
The phrase "by suffusing with light" (ālokapharaṇena) is used because it perceives forms by increasing light.
“Álokapharaṇena” (với sự lan tỏa ánh sáng) được nói đến vì thấy sắc bằng cách tăng cường ánh sáng.
‘‘Idaṃ dukkhaṃ ariyasaccanti me, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādī’’tiādinā (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 15) nayena āgatattā catusaccaparicchedakañāṇaṃ ‘‘paññācakkhū’’ti vuttaṃ.
The knowledge that discerns the Four Noble Truths is called paññācakkhu (eye of wisdom), as it is stated in passages like "Monks, concerning phenomena unheard before, the eye arose in me: 'This is the noble truth of suffering'" (Saṃ. Ni. 5.1081; Mahāva. 15).
Trí tuệ phân biệt Tứ Thánh Đế được gọi là “paññācakkhu” (tuệ nhãn) vì đã được nói đến theo cách “Này các tỳ khưu, mắt đã khởi lên nơi ta đối với các pháp chưa từng được nghe trước đây: ‘Đây là Khổ Thánh Đế’” v.v… (Saṃ. Ni. 5.1081; Mahāva. 15).
Tadidaṃ ‘‘vipassanāñāṇa’’nti vadanti, ‘‘vipassanāmaggaphalapaccavekkhaṇañāṇānī’’ti apare.
Some call this "vipassanā knowledge," others "vipassanā, path, fruit, and review knowledges."
Điều này được gọi là “vipassanāñāṇa” (trí tuệ quán), những người khác thì nói là “vipassanāmagga-phala-paccavekkhaṇañāṇāni” (các trí tuệ quán, đạo, quả và quán xét).
Paccayabhūtehi etehi abhisambharīyantīti sambhārā, upatthambhabhūtā catusamuṭṭhānikarūpā.
Those things by which these are brought together are sambhārā (ingredients/constituents), which are the supporting four-originated material phenomena.
Những gì được tập hợp bởi các yếu tố trợ duyên này được gọi là sambhāra (tập hợp, thành phần), tức là các sắc tứ đại hỗ trợ.
Saha sambhārehīti sasambhāraṃ.
Together with the constituents, it is sasambhāraṃ (with constituents).
Cùng với các thành phần, nên gọi là “sasambhāraṃ” (có các thành phần).
Mahābhūtānaṃ upādāya pasīdatīti pasādo.
It becomes clear (or, purified) based on the great elements, thus pasāda (sensitive matter).
Nó trong sạch nhờ nương tựa vào các đại oai, nên gọi là “pasāda” (tịnh sắc).
Akkhikūpake akkhipaṭalehīti ubhohi akkhidalehi.
"In the eye socket, by the eye membranes" (akkhikūpake akkhipaṭalehi) means by both eye layers.
“Akkhikūpake akkhipaṭalehi” (trong hốc mắt với các màng mắt) tức là với cả hai tròng mắt.
Sambhavoti āpodhātumeva sambhavabhūtamāha.
Sambhavo (origin/source) refers to the water element itself as the source.
“Sambhavo” (sự phát sinh) được nói đến như là yếu tố phát sinh chính là thủy đại.
Idha ‘‘terasa sambhārā’’ti vuttaṃ.
Here, "thirteen constituents" (terasa sambhārā) are mentioned.
Ở đây, được nói là “terasa sambhārā” (mười ba thành phần).
Aṭṭhasāliniyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 596) pana saṇṭhānena saddhiṃ ‘‘cuddasa sambhārā’’ti āgataṃ.
In the Aṭṭhasālinī (Dhs. A. 596), however, "fourteen constituents" (cuddasa sambhārā) are mentioned along with shape.
Nhưng trong Aṭṭhasālinī (Dha. Sa. Aṭṭha. 596) thì được nói là “cuddasa sambhārā” (mười bốn thành phần) cùng với hình dáng.
Tattha saṇṭhānanti vaṇṇāyatanameva parimaṇḍalādisaṇṭhānabhūtaṃ.
There, saṇṭhānaṃ (shape) refers to the color constituent itself, which is of spherical or similar shape.
Ở đó, “saṇṭhānaṃ” (hình dáng) chính là sắc xứ có hình dáng tròn v.v…
Visuṃ vacanaṃ pana nesaṃ tathābhūtānaṃ atathābhūtānañca āpodhātuvaṇṇāyatanānaṃ yathāvutte maṃsapiṇḍe vijjamānattā.
The separate mention is due to the presence of the water element and the color constituent, in both their usual and unusual forms, in the aforementioned fleshy lump.
Sự đề cập riêng biệt là do thủy đại và sắc xứ, dù có hình dáng như vậy hay không, đều tồn tại trong khối thịt đã nói.
Sambhavassa catudhātunissitehi saha vuttassa dhātuttayanissitatā yojetabbā.
The dependence of the origin, mentioned together with the four elements, on the three elements should be understood.
Tính nương tựa vào ba đại của sự phát sinh, được nói cùng với các đại nương tựa vào tứ đại, cần được kết hợp.
Diṭṭhimaṇḍaleti abhimukhaṃ ṭhitānaṃ paṭibimbapaññāyanaṭṭhānabhūte cakkhusaññitāya diṭṭhiyā pavattiṭṭhānabhūte maṇḍale.
"In the visual orb" (diṭṭhimaṇḍale) refers to the orb which is the place where reflections of those standing in front appear, and which is the place where the perception called vision functions.
“Diṭṭhimaṇḍale” (trong vòng tròn thấy) tức là trong vòng tròn là nơi hiển thị các hình ảnh phản chiếu của những vật đối diện, và là nơi hoạt động của cái thấy được gọi là mắt.
Sanniviṭṭhanti etena cakkhupasādassa anekakalāpagatabhāvo dassito.
By "sanniviṭṭhaṃ" (interwoven/embedded), the multifaceted nature of the sensitive eye-matter is shown.
“Sanniviṭṭhaṃ” (được thiết lập) điều này cho thấy tịnh sắc nhãn có nhiều phần.
Tathā hi so satta akkhipaṭalāni abhibyāpetvā vattati.
For it functions pervading the seven eye-membranes.
Thật vậy, nó hoạt động bao phủ bảy màng mắt.
Yasmā so satta akkhipaṭalāni byāpetvā ṭhitehi attano nissayabhūtehi katūpakāraṃ taṃnissiteheva āyuvaṇṇādīhi anupālitaparivāritaṃ tisantatirūpasamuṭṭhāpakehi utucittāhārehi upatthambhiyamānaṃ hutvā tiṭṭhati.
Because it exists, pervading the seven eye-membranes, having received help from its supporting factors, being nourished and accompanied by life-force, complexion, and so forth, which are dependent on it, and being sustained by temperature, consciousness, and food, which generate the thirty-two kinds of material phenomena.
Bởi vì nó tồn tại bằng cách được hỗ trợ bởi các yếu tố như tuổi thọ, sắc đẹp v.v… nương tựa vào chính nó, được nuôi dưỡng và bao quanh bởi những yếu tố nương tựa vào nó, và được duy trì bởi thời tiết, tâm và thực phẩm, là những yếu tố phát sinh sắc ba mươi ba loại.
Rūpadassanasamatthanti attānaṃ nissāya pavattaviññāṇassa vasena rūpāyatanadassanasamatthaṃ.
"Capable of seeing forms" (rūpadassanasamatthaṃ) means capable of seeing the form constituent by means of the consciousness that functions dependent on itself.
“Rūpadassanasamatthaṃ” (có khả năng thấy sắc) tức là có khả năng thấy sắc xứ nhờ vào thức hoạt động nương tựa vào chính nó.
Vitthārakathāti tassa cakkhuno sotādīnañca hetupaccayādivasena ceva lakkhaṇādivasena ca vitthārakathā.
"Detailed explanation" (vitthārakathā) refers to the detailed explanation of that eye, and also of the ear and so forth, in terms of their causes and conditions, characteristics, and so forth.
“Vitthārakathā” (lời giải thích chi tiết) tức là lời giải thích chi tiết về mắt, tai v.v… theo cách các nhân duyên và các đặc tính v.v…
Sammasanacāracittanti vipassanāya pavattiṭṭhānabhūtaṃ vipassitabbaṃ cittaṃ.
Sammasanacāracittaṃ (the mind that observes and contemplates) refers to the mind that is to be investigated, which is the ground for the functioning of vipassanā.
“Sammasanacāracittaṃ” (tâm hành tư duy) tức là tâm cần được quán, là nơi hoạt động của vipassanā.
Keci ‘‘vipassanupagatakiriyamayacitta’’nti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ.
Some say "the functional mind conducive to vipassanā," but that is merely their opinion.
Một số người nói là “vipassanupagatakiriyamayacittaṃ” (tâm hành động thuộc về vipassanā), đó chỉ là ý kiến của họ.
Tīṇi lakkhaṇāni dassetvā vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattassa pāpanavasena desanāya pavattattā.
Because the teaching is delivered by showing the three characteristics, inspiring vipassanā, and thereby leading to the attainment of arahantship.
Vì bài giảng được thuyết giảng bằng cách chỉ ra ba đặc tính, thúc đẩy vipassanā và đưa đến A-la-hán quả.
2-3. Dve lakkhaṇānīti dukkhānattalakkhaṇāni.
2-3. "Two characteristics" (dve lakkhaṇāni) refers to the characteristics of suffering and non-self.
“Dve lakkhaṇāni” (hai đặc tính) tức là đặc tính khổ và đặc tính vô ngã.
Ekaṃ lakkhaṇanti anattalakkhaṇaṃ.
"One characteristic" (ekaṃ lakkhaṇaṃ) refers to the characteristic of non-self.
“Ekaṃ lakkhaṇaṃ” (một đặc tính) tức là đặc tính vô ngã.
Sesānīti vuttāvasesāni lakkhaṇāni.
"The remaining ones" (sesānī) refers to the remaining characteristics.
“Sesāni” (những đặc tính còn lại) tức là những đặc tính còn lại đã được nói.
Tehīti yehi dutiyatatiyāni suttāni desitāni, tehi.
"By these" (tehi) refers to those by whom the second and third suttas were taught.
“Tehi” (bởi những người ấy) tức là bởi những người đã thuyết giảng các kinh thứ hai và thứ ba.
Sallakkhitānīti sammadeva upadhāritāni.
"Properly observed" (sallakkhitāni) means properly considered.
“Sallakkhitāni” (đã được nhận biết rõ ràng) tức là đã được nhận biết một cách đúng đắn.
Ettakenāti dvinnaṃ ekasseva vā lakkhaṇassa kathanena.
"By this much" (ettakenā) means by the statement of two or only one characteristic.
“Ettakenā” (chỉ với chừng đó) tức là chỉ với việc nói một hoặc hai đặc tính.
13-16. Dvīsupi suttesu āyatanānaṃ vasena desanā ekarasāvāti ‘‘paṭhamadutiyesū’’ti ekajjhaṃ paduddhāro kato.
13-16. In both suttas, the teaching based on the sense bases is of one flavor, therefore the phrase "in the first and second" (paṭhamadutiyesū) is used collectively.
Trong cả hai kinh, bài giảng về các xứ có cùng một vị, nên “paṭhamadutiyesu” (trong các kinh thứ nhất và thứ hai) được đặt chung.
Āhito ahaṃmāno etthāti attā, attabhāvo.
Where the conceit "I am" is placed, that is the self, the personality.
Cái “ta” được đặt vào đây, nên gọi là “attā” (tự ngã), tức là tự thân.
Attānamadhi ajjhattaṃ, tappariyāpannattā tattha bhavāni ajjhattikāni, tesaṃ ajjhattikānaṃ.
That which is related to the self isajjhatta; that which is born therein, being comprised thereof, is ajjhattika; for ajjhattika (internal).
Cái gì ở trong tự ngã là “ajjhattaṃ” (nội), những gì thuộc về nó là “ajjhattikāni” (nội xứ), “tesaṃ ajjhattikānaṃ” (của những nội xứ ấy).
Ajjhattañca nāma ajjhattajjhattaṃ, niyakajjhattaṃ, gocarajjhattaṃ, visayajjhattanti catubbidhaṃ.
Now, ajjhatta (internal) is fourfold: ajjhattajjhatta (internal to the internal), niyakajjhatta (one's own internal), gocarajjhatta (object-sphere internal), and visayajjhatta (domain-sphere internal).
“Ajjhatta” có bốn loại: ajjhattajjhattaṃ (nội của nội), niyakajjhattaṃ (nội của chính mình), gocarajjhattaṃ (nội của cảnh giới), visayajjhattaṃ (nội của đối tượng).
Tattha ajjhattajjhattaṃ ajjhatte bhavanti ajjhattikanti āha ‘‘ajjhattajjhattavasena ajjhattikāna’’nti.
Among these, ajjhattajjhatta is called ajjhattika (internal) because it exists in the internal, thus he says "ajjhattika by way of being internal to the internal."
Ở đó, “ajjhattajjhattaṃ” là những gì tồn tại trong nội, nên là “ajjhattika”, do đó nói “ajjhattajjhattavasena ajjhattikānaṃ” (nội xứ theo cách nội của nội).
Tesaṃ cakkhādīnaṃ ajjhattesupi ajjhattikabhāvo adhikasinehavatthutāyāti āha ‘‘chandarāgassa adhimattabalavatāyā’’ti.
The state of these sense bases like the eye being internal even among internal things is due to their being objects of excessive affection and attachment, thus he says "due to the excessive strength of attachment and craving."
Tính nội xứ của các mắt v.v… ngay cả trong nội, là do sự mạnh mẽ quá mức của tham ái, nên nói “chandarāgassa adhimattabalavatāyā” (do sự mạnh mẽ quá mức của dục ái).
Idāni tattha tamatthaṃ paṭiyoginā saddhiṃ udāharaṇavasena dassento ‘‘manussānaṃ hī’’tiādimāha.
Now, showing that meaning there by way of example, along with its opposite, he says "for humans," and so forth.
Bây giờ, để chỉ ra ý nghĩa đó bằng ví dụ cùng với đối thủ, nói “manussānaṃ hī” (thật vậy, của con người) v.v…
Taṃ uttānameva.
That is self-evident.
Điều đó đã rõ ràng.
Bāhirānīti ajjhattikato bahi bhavāni.
Bāhirāni (external) refers to those existing outside the internal.
“Bāhirāni” (ngoại xứ) tức là những gì ở bên ngoài nội xứ.
17-18. Nikkhantāti lokato nikkhantā.
17-18. "Gone forth" (nikkhantā) means gone forth from the world.
“Nikkhantā” (đã thoát ly) tức là đã thoát ly khỏi thế gian.
Visaṃyuttā saṃyogahetūnaṃ kilesānaṃ pahīnattā no saṃyuttā.
"Not conjoined" (no saṃyuttā) means disjoined, due to the abandonment of the defilements that are causes of conjunction.
“No saṃyuttā” (không bị trói buộc) tức là không bị trói buộc do các phiền não là nguyên nhân của sự trói buộc đã được đoạn trừ.
No adhimuttāti na ussukkajātā.
"Not excessively devoted" (no adhimuttā) means not eager.
“No adhimuttā” (không bị ràng buộc) tức là không bị thúc đẩy.
Vimariyādī…pe… cetasāti vigatakilesavaṭṭamariyādatāya nimmariyādīkatena cittena.
"Without boundaries… etc. … by the mind" (vimariyādī…pe… cetasā) means by a mind that has transcended the boundaries of the cycle of defilements, a boundless mind.
“Vimariyādī…pe… cetasā” (với tâm không giới hạn) tức là với tâm đã không còn giới hạn do đã vượt qua giới hạn của vòng luân hồi phiền não.
Catusaccameva kathitaṃ cakkhādīnaṃ assādādino kathitattā.
"Only the Four Noble Truths are taught" (catusaccameva kathitaṃ) because the gratification and so forth of the eye and other sense bases are taught.
“Catusaccameva kathitaṃ” (chỉ nói về Tứ Thánh Đế) vì đã nói về sự vị ngọt v.v… của mắt v.v…
23. Sabba-saddo pakaraṇavasena katthaci sappadesepi pavattatīti tato nivattanatthaṃ anavasesavisayena sabba-saddena visesetvā vuttaṃ ‘‘sabbasabba’’nti, sabbameva hutvā sabbanti attho.
23. The word sabba (all), in some contexts, is used with reference to a part due to the specific occasion; therefore, to avert that, it is stated by qualifying the word sabba with the sense of being without residue, as sabbasabba (all-all), meaning everything as it truly is.
23. Từ sabba (tất cả) đôi khi được sử dụng theo nghĩa một phần tùy theo ngữ cảnh; để loại trừ điều đó, nó được đặc tả bằng từ sabba theo nghĩa bao trùm tất cả, nên nói “sabbasabba” (tất cả của tất cả), nghĩa là tất cả đã trở thành tất cả.
Āyatanabhāvaṃ sabbaṃ āyatanasabbaṃ, sesadvayepi eseva nayo.
The all as sense-bases is the all of sense-bases (āyatanasabbaṃ); the same method applies to the other two.
Tất cả các căn là āyatanasabbaṃ (tất cả các căn); hai điều còn lại cũng theo cách này.
Tassa avisayābhāvato na addiṭṭhamidhatthi kiñcīti.
Because there is nothing outside its scope, it is said: "Nothing here is unseen."
Vì không có gì nằm ngoài phạm vi của nó, nên không có gì chưa được thấy ở đây.
Idhāti nipātamattaṃ, idha vā sadevake loke, dassanabhūtena ñāṇena adiṭṭhaṃ nāma kiñci natthīti attho.
Idha (here) is merely a particle, or "here" means in the world with its devas; it means that there is nothing that is not seen by the knowledge that is sight.
Idha (ở đây) chỉ là một giới từ; hoặc ở đây, trong thế giới chư thiên, nghĩa là không có gì chưa được thấy bằng tuệ nhãn.
Yadi evaṃ anumānavisayaṃ nu kho kathanti āha ‘‘atho aviññāta’’nti.
If so, does it speak of what is inferable? It states: "Also not unknown."
Nếu vậy, có phải điều đó được nói đến như một đối tượng của suy luận không? (Kinh) nói: “atho aviññāta” (cũng không có gì chưa được biết).
Aññesaṃ apaccakkhampi aviññātaṃ tassa kiñci natthīti adiṭṭhaṃ aviññātaṃ natthi.
Nothing is unknown to him, not even what is imperceptible to others; thus, nothing is unseen or unknown.
Không có gì chưa được thấy, chưa được biết đối với bậc ấy, ngay cả những điều mà người khác chưa chứng nghiệm.
Paccuppannaṃ atītameva ñeyyaṃ gahitaṃ, anāgataṃ nu kho kathanti āha – ‘‘ajānitabba’’nti, tassa kiñci natthīti ānetvā sambandho.
What is present or past is to be known and grasped; but what about the future? It states: "Not to be known" (ajānitabbaṃ), relating it back to "nothing is to him."
Những gì thuộc hiện tại và quá khứ đã được biết và nắm giữ; còn những gì thuộc vị lai thì sao? (Kinh) nói: “ajānitabba” (chưa được biết đến), có nghĩa là không có gì đối với bậc ấy mà không thể biết được.
Jānituṃ ñātuṃ asakkuṇeyyaṃ nāma tassa kiñci natthīti dassento āha ‘‘sabbaṃ abhiññāsī’’tiādi.
Showing that there is nothing that cannot be known or understood by him, it states: "He comprehended all" (sabbaṃ abhiññāsī), and so on.
Để chỉ ra rằng không có gì đối với bậc ấy mà không thể biết được, (Kinh) nói: “sabbaṃ abhiññāsī” (đã thắng tri tất cả) và những điều tương tự.
Sakalassa sakkāyadhammassa pariggahitattā sakkāyasabbaṃ.
Because all the aggregates pertaining to individuality (sakkāyadhamma) are encompassed, it is the all of individuality (sakkāyasabbaṃ).
Vì tất cả các pháp thuộc thân kiến đã được bao gồm, nên đó là sakkāyasabbaṃ (tất cả thân kiến).
Sabbadhammesūti pañcannaṃ dvārānaṃ ārammaṇabhūtesu sabbesu dhammesu.
In all phenomena (sabbadhammesu) means in all phenomena that are the objects of the five sense-doors.
Trong tất cả các pháp là trong tất cả các pháp làm đối tượng của năm căn.
Yasmā chasupi ārammaṇesu gahitesu padesasabbaṃ nāma na hoti, tasmā ‘‘pañcārammaṇamatta’’nti vuttaṃ.
Since, when the six sense-objects are grasped, there is no such thing as a partial all (padesasabbaṃ), it is stated as "merely the five sense-objects."
Vì khi sáu đối tượng được nắm giữ, thì không phải là padesasabbaṃ (tất cả một phần), nên đã nói “chỉ năm đối tượng”.
Padesasabbaṃ sakkāyasabbaṃ na pāpuṇāti tassa tebhūmakadhammesu ekadesassa asaṅgaṇhanato.
The partial all (padesasabbaṃ) does not attain the all of individuality (sakkāyasabbaṃ) because it does not encompass a part of the phenomena of the three planes of existence.
Padesasabbaṃ không đạt đến sakkāyasabbaṃ vì nó không bao gồm một phần của các pháp tam giới.
Sakkāyasabbaṃ āyatanasabbaṃ na pāpuṇāti lokuttaradhammānaṃ asaṅgaṇhanato.
The all of individuality (sakkāyasabbaṃ) does not attain the all of sense-bases (āyatanasabbaṃ) because it does not encompass supramundane phenomena.
Sakkāyasabbaṃ không đạt đến āyatanasabbaṃ vì nó không bao gồm các pháp siêu thế.
Āyatanasabbaṃ sabbasabbaṃ na pāpuṇāti.
The all of sense-bases (āyatanasabbaṃ) does not attain the all of all (sabbasabbaṃ).
Āyatanasabbaṃ không đạt đến sabbasabbaṃ.
Yasmā āyatanasabbena catubhūmakadhammāva pariggahitā, na lakkhaṇapaññattiyo, yasmā sabbasabbaṃ dassentena buddhañāṇavisayo dassito, tasmā ‘‘sabbasabbaṃ na pāpuṇātī’’ti etthāpi ‘‘kasmā…pe… natthitāyā’’ti sabbaṃ ñātārammaṇeneva pucchāvissajjanaṃ kataṃ.
Because only the phenomena of the four planes of existence are encompassed by the all of sense-bases, not the characteristics or concepts, and because the Buddha's scope of knowledge is shown when demonstrating the all of all, here too in "does not attain the all of all," the questioning and answering, "Why...etc...non-existence," is all done by means of the known object.
Vì āyatanasabbaṃ chỉ bao gồm các pháp tứ giới, không phải các tướng và chế định; và vì bậc đã chỉ ra sabbasabbaṃ đã chỉ ra phạm vi của Phật trí, nên ở đây cũng, câu hỏi và câu trả lời “Tại sao…pe… không có” đã được thực hiện chỉ bằng đối tượng đã biết.
‘‘Āyatanasabbepi idha vipassanupagadhammāva gahetabbā abhiññeyyaniddesavasenapi sammasanacārasseva icchitattā’’ti vadanti.
"In the all of sense-bases (āyatanasabbaṃ) too, only phenomena conducive to insight (vipassanupagadhammā) should be taken, as the intention is for the range of contemplation, even in the exposition of what is to be directly known (abhiññeyyaniddesavasena)," they say.
Họ nói rằng “Ngay cả trong āyatanasabbaṃ, ở đây chỉ nên lấy các pháp thuộc vipassanā (tuệ quán), vì chỉ có sự quán xét được mong muốn theo cách chỉ định những gì cần thắng tri”.
Paṭikkhipitvāti ‘‘idaṃ sabbaṃ nāma na hotī’’ti evaṃ paṭikkhipitvā.
Rejecting (paṭikkhipitvā) means rejecting thus: "This is not called the all."
Paṭikkhipitvā (bác bỏ) là bác bỏ như vậy: “Điều này không phải là tất cả”.
Tassāti ‘‘aññaṃ sabbaṃ paññāpessāmī’’ti vadantassa.
Of him (tassā) means of him who says: "I will declare another 'all'."
Tassā (của người đó) là của người nói: “Tôi sẽ tuyên bố một điều khác là tất cả”.
Vācāya vattabbavatthumattakamevāti vañjhāputtagaganakusumādivācā viya etassa vācāya kevalaṃ vattabbavatthukameva bhaveyya, na attho, vacanamattakamevāti attho.
It would be merely a verbal construct (vācāya vattabbavatthumattakamevā) means that for his speech, it would be merely a verbal construct without meaning, like the words for a barren woman's son or a sky-flower; it means mere words.
Vācāya vattabbavatthumattakamevā (chỉ là đối tượng có thể nói bằng lời) có nghĩa là lời nói của người ấy chỉ là đối tượng có thể nói, không có ý nghĩa thực sự, giống như lời nói về con trai của người phụ nữ hiếm muộn hay hoa trên trời; chỉ là lời nói suông.
Atikkamitvāti anāmasitvā aggahetvā.
Surpassing (atikkamitvā) means not touching, not grasping.
Atikkamitvā (vượt qua) là không chạm đến, không nắm giữ.
Taṃ kissa hetūti vighātāpajjanaṃ kena hetunā.
What is the reason for that? (taṃ kissa hetū) means by what reason is frustration (vighātāpajjanaṃ) reached?
Taṃ kissa hetū (Tại sao lại như vậy?) là do nguyên nhân nào mà dẫn đến sự hủy hoại.
Yathā taṃ avisayasminti yathā aññopi koci avisaye vāyamanto, evanti attho.
Just as in a realm beyond reach (yathā taṃ avisayasmiṃ), it means just as anyone else striving in a realm beyond reach, so it is.
Yathā taṃ avisayasmi (như một người nào đó trong phạm vi không phải của mình) có nghĩa là giống như bất kỳ ai khác cố gắng trong một phạm vi không phải của mình.
Aṭṭhakathāyaṃ pana yasmā pāḷiyaṃ ‘‘taṃ kissa hetū’’ti vuttakāraṇameva upanayanavasena dassetuṃ ‘‘yathā ta’’ntiādi vuttaṃ.
In the commentary, however, because the reason stated in the Pāḷi, "What is the reason for that?" is presented by way of example (upanayanavasena), "just as that" (yathā taṃ) and so on is stated.
Tuy nhiên, trong Chú giải, để chỉ ra nguyên nhân được nói đến trong Pāḷi “taṃ kissa hetū” theo cách suy luận, đã nói “yathā taṃ” và những điều tương tự.
Kāraṇopanayanañca kāraṇamevāti ‘‘yathāti kāraṇavacana’’nti vuttanti daṭṭhabbaṃ.
And since providing a reason is itself a reason, it should be understood that it is stated "yathā means a word indicating reason."
Và sự suy luận về nguyên nhân chính là nguyên nhân, nên cần hiểu rằng đã nói “yathāti kāraṇavacana” (chữ yathā có nghĩa là nguyên nhân).
Tenevāha ‘‘evaṃ imasmimpi avisaye’’tiādi.
That is why it states: "Thus, also in this realm beyond reach," and so on.
Chính vì vậy mà (Chú giải) nói: “evaṃ imasmimpi avisaye” (cũng vậy, trong phạm vi không phải của mình này) và những điều tương tự.
24. Sabbassāti dvārārammaṇehi saddhiṃ dvārappavattassa.
24. Of all (sabbassā) means of what occurs through the doors, along with the doors and objects.
24. Sabbassā (của tất cả) là của những gì phát sinh từ các căn cùng với các căn và đối tượng.
Pahānāyāti tappaṭibaddhachandarāgapahānavasena pajahanāya.
For abandonment (pahānāyā) means for abandoning by way of abandoning the desire-passion connected with it.
Pahānāyā (để đoạn trừ) là để đoạn trừ bằng cách đoạn trừ tham ái liên kết với nó.
Cakkhusamphassanti cakkhusannissitaphassaṃ.
Eye-contact (cakkhusamphassaṃ) means contact conditioned by the eye.
Cakkhusamphassaṃ (xúc giác nhãn) là xúc giác nương tựa vào nhãn căn.
Mūlapaccayanti mūlabhūtaṃ paccayaṃ katvā, sahajātavedanāya cakkhusamphassapaccayabhāve vattabbameva natthi.
As a root condition (mūlapaccayaṃ) means by making it a fundamental condition; there is nothing to be said about eye-contact being a condition for co-arising feeling.
Mūlapaccayaṃ (nhân gốc) là xem nó như nhân gốc; không cần phải nói rằng nhãn xúc là nhân duyên của thọ đồng sinh.
Eseva nayoti apadesena ‘‘sotasamphassaṃ mūlapaccayaṃ katvā’’tiādinā vattabbanti dasseti.
The same method (eseva nayo) indicates that it should be stated by way of inference, "making ear-contact a root condition," and so on.
Eseva nayo (cũng theo cách này) chỉ ra rằng nên nói theo cách suy luận: “lấy thính xúc làm nhân gốc” và những điều tương tự.
Manoti bhavaṅgacittaṃ manodvārassa adhippetattā.
Mind (mano) refers to the bhavanga-consciousness, as the mind-door is intended.
Mano (ý) là ý môn tâm (bhavaṅgacitta) vì ý môn được đề cập.
Ārammaṇanti dhammārammaṇaṃ.
Object (ārammaṇaṃ) refers to a dhamma-object.
Ārammaṇaṃ (đối tượng) là pháp đối tượng.
Sahāvajjanakajavananti sahamanodvārāvajjanakaṃ javanaṃ.
Co-occurring impulsion (sahāvajjanakajavanaṃ) refers to the impulsion that co-occurs with mind-door adverting.
Sahāvajjanakajavanaṃ (tốc hành đồng khởi với khai ý môn) là tốc hành đồng khởi với khai ý môn.
Taṃpubbakattā manoviññāṇaphassavedanānaṃ mūlapaccayabhūtā sabbesveva cakkhudvārādīsu vuttittā tadanurūpato ‘‘bhavaṅgasahajāto samphasso’’ti vuttaṃ.
Because it precedes them, it is stated "contact co-arisen with bhavanga" (bhavaṅgasahajāto samphasso) in accordance with its occurrence in all eye-doors and so on, as a root condition for mind-consciousness, contact, and feeling.
Vì nó là tiền đề của ý thức xúc và thọ, và vì nó được nói đến trong tất cả các nhãn môn và các môn khác, nên “xúc đồng sinh với bhavaṅga” đã được nói đến một cách phù hợp.
Sahāvajjanavedanāya javanavedanā ‘‘vedayita’’nti adhippetā, bhavaṅgasampayuttāya pana vedanāya gahaṇe vattabbameva natthi.
The feeling of impulsion along with adverting is intended by "feeling" (vedayitaṃ), but if feeling associated with bhavanga is taken, there is nothing to be said.
Thọ tốc hành đồng khởi với khai ý môn được hiểu là “thọ”, nhưng nếu lấy thọ liên kết với bhavaṅga, thì không cần phải nói đến.
Bhavaṅgato amocetvā bhavaṅgacittena saddhiṃyeva āvajjanaṃ gahetvā manodvārāvajjanaṃ bhavaṅgaṃ daṭṭhabbaṃ.
Without separating from bhavanga (bhavaṅgato amocetvā), taking adverting along with the bhavanga-consciousness, the mind-door adverting should be understood as bhavanga.
Bhavaṅgato amocetvā (không tách rời khỏi bhavaṅga), lấy khai ý môn cùng với bhavaṅga tâm, thì khai ý môn nên được xem là bhavaṅga.
Yā panettha desanāti yā ettha ‘‘pahānāyā’’tiādinā pavattadesanā satthu anasiṭṭhi āṇā.
Whatever teaching here (yā panettha desanā) refers to the instruction that proceeds here with "for abandonment" and so on, which is the Teacher's command (anasiṭṭhi āṇā).
Yā panettha desanā (Giáo pháp nào ở đây) là giáo pháp được trình bày ở đây bằng cách “để đoạn trừ” và những điều tương tự, là lời dạy và mệnh lệnh của Đức Phật.
Ayaṃ paṇṇatti nāma tassa tassa atthassa pakārato ñāpanato.
This is called a designation (paṇṇatti nāma) because of its specific manner of making each thing known.
Ayaṃ paṇṇatti nāma (Đây được gọi là paṇṇatti) vì nó làm cho ý nghĩa của từng điều được biết đến theo cách đặc biệt.
Ettha sabbaggahaṇena sabbe sabhāvadhammā gahitā, paññatti pana katamāti vicāraṇāya taṃ dassetuṃ ‘‘yā panetthā’’tiādi vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Here, by the grasping of "all," all intrinsic phenomena are grasped; but what about designation? To show that, it should be understood that "whatever here" (yā panetthā) and so on is stated.
Ở đây, bằng cách lấy “tất cả”, tất cả các pháp tự tính đã được nắm giữ; nhưng paññatti là gì? Để chỉ ra điều đó trong câu hỏi, cần hiểu rằng “yā panetthā” và những điều tương tự đã được nói đến.
25. Abhiññāti abhiññāya.
25. By direct knowledge (abhiññā) means by directly knowing.
25. Abhiññā (thắng tri) là bằng sự thắng tri.
Ya-kāralopavasenāyaṃ niddeso ‘‘sayaṃ abhiññā’’tiādīsu (dī. ni. 1.28, 405; ma. ni. 1.154) viya, tathā ‘‘pariññā’’ti etthāpi.
This exposition is by way of eliding the ya particle, as in "having directly known by oneself" (sayaṃ abhiññā) and so on; similarly in pariññā (full understanding).
Sự chỉ định này là do sự biến mất của chữ ya, giống như trong “sayaṃ abhiññā” (tự mình thắng tri) và những điều tương tự (Dī. Ni. 1.28, 405; Ma. Ni. 1.154), và cũng vậy trong “pariññā” (liễu tri).
Sabbanti āyatanasabbaṃ.
All (sabbaṃ) refers to the all of sense-bases (āyatanasabbaṃ).
Sabbaṃ (tất cả) là āyatanasabbaṃ (tất cả các căn).
Tañhi abhiññeyyaṃ.
Indeed, that is what is to be directly known (abhiññeyyaṃ).
Chính điều đó cần được thắng tri.
Abhijānitvāti abhiññāya jānitvā.
Having directly known (abhijānitvā) means having understood by direct knowledge.
Abhijānitvā (sau khi thắng tri) là sau khi biết bằng sự thắng tri.
Parijānitvāti tīraṇapariññāya aniccādito parijānitvā.
Having fully understood (parijānitvā) means having fully understood by discerning comprehension (tīraṇapariññā), as impermanent and so on.
Parijānitvā (sau khi liễu tri) là sau khi liễu tri bằng tīraṇapariññā (liễu tri thẩm sát) từ vô thường và các pháp khác.
Pajahanatthāyāti pahānapariññāya anavasesato pajahanāya.
For the purpose of abandoning (pajahanatthāyā) means for abandoning completely by way of abandonment comprehension (pahānapariññā).
Pajahanatthāyā (vì mục đích đoạn trừ) là để đoạn trừ hoàn toàn bằng pahānapariññā (liễu tri đoạn trừ).
27. Cakkhuviññāṇaviññātabbadhammo nāma rūpāyatanamevāti āha ‘‘heṭṭhā gahitarūpamevā’’ti.
27. The phenomena to be discerned by eye-consciousness are merely the visual objects (rūpāyatanaṃ); thus, it states: "the visual form previously taken."
27. Pháp được nhãn thức nhận biết chính là sắc căn, nên (Kinh) nói: “chính là sắc đã được nắm giữ ở dưới”.
Idha anāpāthagataṃ ‘‘cakkhuviññāṇaviññātabbā dhammā’’ti vuttattā.
Here, what is not within reach is referred to as "phenomena to be discerned by eye-consciousness."
Ở đây không nằm trong tầm với vì đã nói “các pháp được nhãn thức nhận biết”.
Heṭṭhā āpāthagatampi anāpāthagatampi gahitameva ‘‘ye ca rūpā’’ti anavasesato vuttattā.
Both what is within reach and what is not within reach were previously taken, as it was stated exhaustively: "and whatever forms."
Ở dưới, cả những gì nằm trong tầm với và không nằm trong tầm với đều đã được nắm giữ vì đã nói “ye ca rūpā” (và những sắc nào) một cách bao trùm tất cả.
Te hi vedanāsaññāsaṅkhārakkhandhā saha cakkhuviññāṇena viññātabbattā.
For these feelings, perceptions, and volitional formations aggregates are to be discerned together with eye-consciousness.
Chúng là các uẩn thọ, tưởng, hành vì chúng được nhãn thức nhận biết cùng với nhãn thức.
Tathā hi cakkhuviññāṇaṃ tehi ekuppādaṃ ekavatthukaṃ ekanirodhaṃ ekārammaṇameva.
Indeed, eye-consciousness is co-arising with them, having the same basis, the same cessation, and the same object.
Thật vậy, nhãn thức đồng sinh, đồng căn, đồng diệt, đồng đối tượng với chúng.
Sesapadesūti sesesu ‘‘yañca sotaṃ ye ca saddā’’tiādinā āgatesu kaṇhapakkhe pañcasu, sukkapakkhe chasupi padesu.
In the remaining sections means in the remaining five sections of the dark half (kaṇhapakkha) and six sections of the bright half (sukkapakkha) that are mentioned starting with "'and the ear and the sounds'".
Trong các phần còn lại là trong năm phần thuộc phe đen và sáu phần thuộc phe trắng, được đề cập đến bằng câu “cái gì là tai, cái gì là tiếng” và tương tự.
Eseva nayoti yvāyaṃ ‘‘heṭṭhā gahitarūpameva gaṇhitvā’’ti attho vutto.
The same method means this meaning which was stated as "'by taking the same form as previously taken'".
Phương pháp cũng vậy nghĩa là đã được nói đến là “đã nắm lấy chính cái hình thái đã được nắm lấy ở dưới”.
Eso eva tatthapi atthavaṇṇanānayo.
That same method of explaining the meaning applies there too.
Chính đó cũng là phương pháp giải thích ý nghĩa ở đó.
28. Gayānāmikāya nadiyā avidūre pavatto gāmo gayā nāma, tassaṃ gayāyaṃ viharatīti samīpatthe cetaṃ bhummavacanaṃ.
28. The village named Gayā, which developed not far from the river named Gayā, thus "dwells in Gayā"; this is a locative case in the sense of "near".
28. Ngôi làng tên Gayā, nằm không xa sông tên Gayā, tại đó ngài trú tại Gayā, đây là cách dùng từ chỉ địa điểm với nghĩa gần gũi.
Gayāgāmassa hi āsanne gayāsīsanāmake piṭṭhipāsāṇe bhagavā tadā vihāsi.
Indeed, the Blessed One was dwelling at that time on the flat rock called Gayāsīsa, near the village of Gayā.
Vào thời điểm đó, Đức Thế Tôn trú tại tảng đá lớn tên Gayāsīsa, gần làng Gayā.
Tenāha ‘‘bhagavā tattha viharatī’’ti.
Therefore it is said: "The Blessed One was dwelling there."
Vì vậy, đã nói “Đức Thế Tôn trú tại đó”.
Tatrāti ‘‘bhikkhū āmantesī’’ti ye bhikkhū āmantesi, yathā cāyaṃ desanā tesaṃ sappāyā jātā, tatra tasmiṃ atthadvaye vibhāvetabbe ayaṃ anupubbikathā samudāgamato paṭṭhāya anupaṭipāṭikathā.
There: in order to clarify these two meanings—namely, which bhikkhus were addressed when it says "'he addressed the bhikkhus'", and how this teaching became suitable for them— this is a progressive discourse, a sequential discourse from the origin.
Tại đó là để làm rõ hai ý nghĩa: những tỳ khưu mà ngài đã gọi đến và cách bài pháp này trở nên thích hợp với họ, câu chuyện tuần tự này là câu chuyện theo thứ tự từ khi nó phát sinh.
Itoti imasmā kappato.
From this: from this eon.
Từ đây là từ kiếp này.
Kirāti anussavanatthe nipāto.
Indeed (kirā): a particle indicating hearsay.
Kira là một giới từ với nghĩa nghe nói.
Pāramitāparibhāvanāya paripākagate.
Having matured through the cultivation of perfections.
Để tu tập các Ba-la-mật, đã đạt đến sự chín muồi.
Ñāṇeti bodhiñāṇe.
Knowledge (ñāṇe): i.e., enlightenment knowledge (bodhiñāṇa).
Trí tuệ là Bồ-đề trí.
Kaniṭṭhaputto vemātikabhātā bhagavato.
Youngest son means the stepbrother of the Blessed One.
Người con trai út là người anh em cùng cha khác mẹ của Đức Thế Tôn.
Veḷubhittikuṭikāhi parikkhipitvā bahiddhā, anto pana paṭasāṇīhi.
Having surrounded with bamboo fences on the outside, but with cloth screens on the inside.
Đã bao quanh bằng các túp lều tre ở bên ngoài, còn bên trong thì bằng các tấm màn vải.
Sabbesaṃ sattānaṃ.
All beings.
Tất cả các chúng sinh.
Puññacetanaṃ anto abbhantare paveseti.
Enters the meritorious volition within.
Đã đưa ý muốn thiện vào bên trong.
Bhagavāpi tassa puttoti katvā ‘‘aññe tayo puttā’’ti vuttaṃ.
Since the Blessed One was also his son, it is said "other three sons".
Đức Thế Tôn cũng là con trai của ông ấy, nên đã nói “ba người con trai khác”.
Avippakiritvāti parājayena avippakiriya apalāyitvā.
Without being scattered means without being scattered by defeat, without fleeing.
Không phân tán nghĩa là không thua cuộc, không bỏ chạy.
Pidahīti dātuṃ na sakkomīti tathā akāsi.
He closed (pidahī) means he acted so as to say "I cannot give it".
Đã đóng lại nghĩa là đã làm như vậy vì không thể cho.
Saccavāditāya gaṇhiṃsūti rājakulassa saccavāditāya attano varaṃ gaṇhiṃsu.
They took hold of the truth means, due to the truthful nature of the royal family, they took their boon.
Đã chấp nhận vì sự giữ lời nghĩa là đã chấp nhận lời hứa của mình vì sự giữ lời của hoàng gia.
Vinivattitunti paṭiññāya nivattituṃ.
To turn back means to withdraw from the promise.
Để rút lại nghĩa là để rút lại lời hứa.
Antarāti tumhehi paricchinnakālassa antarā eva matā.
In between means they died within the period of time determined by you.
Trong khoảng thời gian nghĩa là đã chết trong khoảng thời gian mà quý vị đã định.
Aṭṭhavīsatihatthaṭṭhānaṃ usabhaṃ nāma.
A place twenty-eight cubits long is called an usabha.
Chỗ có chiều dài hai mươi tám cubit được gọi là usabha.
Usabhe aṭṭhavīsatihatthappamāṇe ṭhāne.
In an usabha: in a place measuring twenty-eight cubits.
Tại usabha là tại chỗ có chiều dài hai mươi tám cubit.
Dānagge byāvaṭoti pasuto.
Engaged in the donation hall means occupied.
Bận rộn tại chỗ bố thí nghĩa là chuyên tâm.
Soti bhagavā.
He means the Blessed One.
Vị ấy là Đức Thế Tôn.
Tathārūpañhi buddhānaṃ desanāpāṭihāriyaṃ, yathā desanāya gahito attho paccakkhato vibhūto hutvā upaṭṭhāti.
Such is indeed the miraculous power of the Buddhas' teaching, that the meaning grasped through the teaching becomes clearly manifest as if seen directly.
Thật vậy, đó là phép lạ thuyết pháp của các vị Phật, đến nỗi ý nghĩa được nắm bắt từ bài pháp trở nên rõ ràng như thể được thấy trực tiếp.
Tenāha ‘‘imesaṃ…pe… desessāmī’’ti.
Therefore he said: "I shall teach... to these..."
Vì vậy, đã nói “ta sẽ thuyết pháp cho những vị này…pe…”.
Sanniṭṭhānanti cirakālaparicitādittaaggikānaṃ ādittapariyāyadesanāva sappāyāti nicchayamakāsi.
Determination means he decided that a teaching on the simile of fire was suitable for those long accustomed to the idea of being 'on fire'.
Sự quyết định nghĩa là đã quyết định rằng chỉ bài pháp về sự bốc cháy, quen thuộc từ lâu với lửa, là phù hợp nhất.
Padittanti padīpitaṃ ekādasahi aggīhi ekajālībhūtaṃ.
Burning means ignited, having become a single flame by the eleven fires.
Bốc cháy nghĩa là được thắp sáng, trở thành một ngọn lửa duy nhất bởi mười một ngọn lửa.
Tenāha ‘‘sampajjalita’’nti.
Therefore it is said: "fully ablaze."
Vì vậy, đã nói “bùng cháy”.
Dukkhalakkhaṇaṃ kathitaṃ cakkhādīnaṃ ekādasahi aggīhi ādittabhāvena dukkhamatāya dukkhassa kathitattā.
The characteristic of suffering is taught because of the teaching of suffering through the suffering nature of the eye and so on, as being inflamed by the eleven fires.
Đã nói về đặc tính khổ vì tính chất khổ của mắt và các căn khác khi bốc cháy bởi mười một ngọn lửa, đã nói về khổ.
30. Maññitaṃ nāma taṇhāmānadiṭṭhīhi gahetabbaṃ maññitaṃ.
30. That which is 'conceived' (maññita) is that which is to be grasped by craving (taṇhā), conceit (māna), and wrong views (diṭṭhi).
30. Maññita là sự tưởng tượng cần được nắm giữ bởi tham ái, kiêu mạn và tà kiến.
Sabbasmiṃ maññitanti sabbamaññitaṃ, tassa samugghāto setughāto, tadāvahaṃ sabbamaññitasamugghātasāruppaṃ.
"Conceiving in everything" (sabbasmiṃ maññitaṃ) means all conceiving (sabbamaññitaṃ); its uprooting (samugghāta) is like breaking a bridge; that which leads to it is suitable for the uprooting of all conceiving (sabbamaññitasamugghātasāruppaṃ).
Sabbamaññita là tất cả sự tưởng tượng, samugghāta của nó là sự phá hủy, cái dẫn đến điều đó là sự phù hợp để nhổ bỏ tất cả sự tưởng tượng.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘maññitaṃ nāma cakkhādīsu eva uppajjati, nāññasmi’’nti dutiyanayo vutto.
In the Commentary, however, a second method is stated: "Conceiving arises only in the eye and so on, not in anything else."
Tuy nhiên, trong Chú giải, đã nói đến phương pháp thứ hai: “Maññita chỉ phát sinh ở mắt và các căn khác, không ở nơi nào khác”.
Anucchavikanti anurūpaṃ avilomaṃ.
Anucchavika means appropriate, not contrary.
Phù hợp nghĩa là tương ứng, không trái ngược.
Idhāti idheva sāsane aññattha tadabhāvato.
Here (idha) means only in this Dispensation (sāsana), as it does not exist elsewhere.
Ở đây là ở chính giáo pháp này, vì không có điều đó ở nơi khác.
‘‘Taṇhā-mānadiṭṭhimaññitāna’’nti vuttaṃ maññitattayaṃ saparasantānesu paṭipakkhavasena yojetvā dassetuṃ ‘‘cakkhuṃ ahanti vā’’tiādi vuttaṃ.
The three kinds of conceiving mentioned as "conceiving of craving, conceit, and wrong view" are stated in "I am the eye" and so on, to demonstrate their application in terms of being an opponent to one's own and others' mental continua.
Để chỉ rõ ba loại tưởng tượng (tham ái, kiêu mạn, tà kiến) được nói đến là “sự tưởng tượng của tham ái, kiêu mạn và tà kiến” theo cách đối lập trong tự thân và tha thân, đã nói “mắt là ta” và tương tự.
Tattha ‘‘cakkhuṃ aha’’nti iminā ajjhattavisayaṃ diṭṭhimaññitañca dasseti attābhinivesāhaṃkāradīpanato.
Here, with "I am the eye", it shows the conceiving of wrong view related to the internal sphere, as it highlights self-attachment and ego-conceit.
Trong đó, bằng câu “mắt là ta”, ngài chỉ rõ sự tưởng tượng về tà kiến liên quan đến tự thân, vì nó làm nổi bật sự chấp thủ vào tự ngã và ngã mạn.
‘‘Mama’’nti iminā taṇhāmaññitaṃ mānamaññitampi vā, pariggahamukhenapi seyyādito mānuppajjanato.
With "mine", it shows conceiving of craving, or conceiving of conceit, since conceit arises even from superiority through appropriation.
Bằng câu “của ta”, ngài chỉ rõ sự tưởng tượng về tham ái, hoặc cũng là sự tưởng tượng về kiêu mạn, vì kiêu mạn có thể phát sinh từ sự sở hữu, ví dụ như từ sự ưu việt.
Sesapadadvayepi iminā nayena maññitavibhāgo veditabbo.
In the other two phrases as well, the division of conceiving should be understood by this method.
Trong hai từ còn lại, sự phân chia tưởng tượng cũng nên được hiểu theo cách này.
Ahanti attāva, so ca cakkhusmiṃ tadadhīnavuttittā ‘‘paro’’ti na maññati.
I (ahaṃ) means oneself; and this being, due to its dependent existence in the eye, does not conceive "another".
Ta là chính tự ngã, và tự ngã này không tưởng tượng “người khác” trong mắt vì nó tồn tại phụ thuộc vào mắt.
Mama kiñcanapalibodho cakkhusmiṃ sati labbhanato, asati na maññati tathāmaññitassa paccayaghātato.
My impediment of defilement (mama kiñcanapalibodho) in the eye is obtained when it exists; when it does not exist, one does not conceive thus, because the cause of such conceiving is destroyed.
Sự ràng buộc và chướng ngại của ta trong mắt là vì nó được tìm thấy khi có mắt, khi không có mắt thì không tưởng tượng, vì nguyên nhân của sự tưởng tượng đó đã bị phá hủy.
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two phrases.
Trong hai từ còn lại, phương pháp cũng như vậy.
Ahaṃ cakkhuto niggatoti ‘‘aha’’nti vattabbo ayaṃ satto cakkhuto niggato tattha sukhumākārena upalabbhanato.
I have come forth from the eye means, this being called "I" has come forth from the eye, being subtly perceived therein.
Ta xuất phát từ mắt nghĩa là chúng sinh này, được gọi là “ta”, xuất phát từ mắt vì nó được nhận biết một cách vi tế trong mắt.
Mama kiñcanapalibodho cakkhuto niggato tasmiṃ sati eva upalabbhanato.
My impediment of defilement has come forth from the eye because it is perceived only when it exists therein.
Sự ràng buộc và chướng ngại của ta xuất phát từ mắt vì nó chỉ được nhận biết khi có mắt.
Sesadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two.
Trong hai điều còn lại, phương pháp cũng như vậy.
Tattha paroti paro satto.
Here, another means another being.
Trong đó, người khác là chúng sinh khác.
Mama cakkhūti na maññati yassa taṃ cakkhu, tassa ‘‘aha’’nti vattabbasseva abhāvato.
Does not conceive "my eye" because there is no such being that would be called "I" to whom that eye belongs.
Không tưởng tượng “mắt của ta” vì không có “ta” để nói đến đối với con mắt đó.
Mamattabhūtanti mama kāraṇaṃ.
That which is mine (mamattabhūtaṃ) means my cause.
Là của ta nghĩa là nguyên nhân của ta.
Sesaṃ uttānameva.
The rest is clear.
Phần còn lại là rõ ràng.
Evametasmiṃ sutte cakkhurūpa-cakkhuviññāṇa-cakkhusamphassa-sukhadukkhādukkhamasukhavasena satta vārā cakkhudvāre, tathā sotadvārādīsūti cha sattakā dvecattālīsa.
Thus, in this sutta, there are seven iterations in relation to the eye-door: eye-form, eye-consciousness, eye-contact, pleasant, painful, neither-pleasant-nor-painful; likewise, in the other sense-doors, there are six septads, making forty-two.
Như vậy, trong kinh này, có bảy lần tại cửa mắt theo nghĩa mắt, sắc, nhãn thức, nhãn xúc, lạc, khổ, không khổ không lạc; tương tự tại cửa tai và các cửa khác, tổng cộng sáu lần bảy là bốn mươi hai.
Puna sakkāyavasena ‘‘sabbaṃ na maññatī’’tiādinā vuttaṃ, tena tecattālīsa.
Again, it is stated "does not conceive anything" and so on, in terms of personality (sakkāya), making forty-three.
Lại nữa, đã nói “không tưởng tượng tất cả” theo nghĩa sakkāya, do đó là bốn mươi ba.
Puna tebhūmakavaṭṭaṃ ‘‘loko’’ti gahetvā ‘‘na kiñci loke upādiyatī’’ti vuttaṃ, tena catucattālīsa honti.
Again, taking the three realms of cyclic existence (tebhūmaka vaṭṭa) as "the world" (loka), it is stated "does not cling to anything in the world", making forty-four.
Lại nữa, đã nói “không chấp thủ bất cứ điều gì trong thế gian” khi lấy ba cõi luân hồi là “thế gian”, do đó là bốn mươi bốn.
Evaṃ sabbathāpi catucattālīsāya ṭhānesu arahattaṃ pāpetvā vipassanā kathitāti veditabbā.
Thus, in all respects, insight leading to arahantship is taught in forty-four instances; this should be understood.
Như vậy, cần hiểu rằng quán đã được thuyết giảng để đạt A-la-hán trong bốn mươi bốn trường hợp.
‘‘Catucattālīsādhikasatesū’’ti kesuci potthakesu likhanti, sā ca pamādalekhā.
Some manuscripts write "in one hundred and forty-four", but that is an erroneous writing.
Một số bản kinh viết “hơn một trăm bốn mươi bốn”, đó là một lỗi viết.
31. Upakārabhūtā tadāvahattā.
31. Beneficial because it leads to that.
31. Là hữu ích vì nó dẫn đến điều đó.
Tatoti maññitākārato.
From that means from the aspect of conceiving.
Từ đó là từ trạng thái tưởng tượng.
Tanti maññanāvatthuṃ.
That means the object of conceiving.
Điều đó là đối tượng của sự tưởng tượng.
Aññenākārenāti yathā maññati aniccādiākārato, aññena aniccādinā ākārena hoti.
In another aspect means it becomes in another aspect, like impermanence (anicca), differently from how one conceives it.
Với một trạng thái khác nghĩa là nó tồn tại với một trạng thái khác, ví dụ như trạng thái vô thường, không như cách mà người ta tưởng tượng.
Aññathābhāvaṃ vipariṇāmanti uppādavayatāya aññathābhāvaṃ jarāya maraṇena ca dvedhā vipariṇāmetabbaṃ.
Becoming otherwise, alteration means becoming otherwise through arising and passing away, to be altered in two ways through aging and death.
Sự thay đổi, sự biến đổi nghĩa là sự thay đổi do sự sinh diệt, và sự biến đổi thành hai dạng do sự già nua và cái chết.
Taṃ upagamanena aññathābhāvī, evaṃbhūto hutvāpi jīraṇabhijjanasabhāvesu.
It is subject to becoming otherwise by approaching that; even having become so, in things naturally subject to decay and breaking up.
Điều đó trở thành sự thay đổi do sự tiếp cận, ngay cả khi đã trở thành như vậy trong các trạng thái có bản chất già nua và tan vỡ.
Bhavesu satto loko uparipi bhavaṃyeva abhinandati.
The world of beings above rejoices in existence (bhava) itself.
Thế gian bị ràng buộc trong các cõi vẫn còn hoan hỷ trong sự tồn tại phía trên.
Heṭṭhā gahitameva saṅkaḍḍhitvāti ‘‘cakkhuṃ na maññatī’’tiādinā heṭṭhā gahitameva khandhadhātuāyatanāti khandhādipariyāyena ekato gahetvā punapi maññanāvatthuṃ dasseti.
Having drawn together what was previously grasped means, having taken together what was previously grasped, such as "does not conceive the eye" and so on, in terms of aggregates, elements, and sense-bases—that is, by way of aggregates and so on—it again shows the object of conceiving.
Đã tập hợp lại những gì đã được nắm giữ ở dưới nghĩa là đã tập hợp lại chính những gì đã được nắm giữ ở dưới bằng câu “không tưởng tượng mắt” và tương tự, theo các danh xưng như uẩn, giới, xứ, và lại chỉ rõ đối tượng của sự tưởng tượng.
Avasāne ‘‘tato taṃ hotī’’ti vuttapadena saddhiṃ sabbavāresu aṭṭha aṭṭha hontīti ‘‘aṭṭhacattālīsāya ṭhānesū’’ti vuttaṃ.
At the end, together with the phrase "from that it becomes", there are eight instances in all rounds, thus it is said "in forty-eight instances."
Với từ “tato taṃ hoti” được nói ở cuối, tổng cộng có tám trường hợp trong tất cả các lần, nên đã nói “trong bốn mươi tám trường hợp”.
32. Dassetvāti ettha lakkhaṇe ayaṃ tvā-saddo, hetumhi vā.
32. Having shown: here, this particle tvā is in the sense of a characteristic, or in the sense of a cause.
32. Đã chỉ ra ở đây, từ tvā này có nghĩa là đặc tính, hoặc là nguyên nhân.
Anādisattasantānagatagāhattayalakkhitā hi satthu, tiparivaṭṭadesanā taṃnimittaṃ yāvadeva tappahānāya pavattitabhāvato.
Indeed, the Teacher's teaching of the three turnings, characterized by the three types of grasping present in the beginningless continuum of beings, exists for the sole purpose of abandoning them.
Quả thật, giáo lý tam chuyển của Bậc Đạo Sư được đặc trưng bởi ba loại chấp thủ (gāha) đã đi vào dòng chảy của chúng sinh không có khởi thủy, vì lý do đó, giáo lý ấy đã được thuyết giảng chỉ để loại bỏ chúng.
Arahattaṃ pāpetvā vipassanā kathitāti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ ‘‘saha vipassanāya cattāropi maggā kathitā’’ti.
It is said in the Aṭṭhakathā that vipassanā is taught after reaching Arahantship: “All four paths are taught along with vipassanā.”
Trong chú giải đã nói rằng: “Thiền quán (vipassanā) được thuyết giảng sau khi đạt đến A-la-hán,” và “cả bốn đạo đều được thuyết giảng cùng với thiền quán (vipassanā).”
33-42. Nibbattanasabhāvanti hetupaccayehi uppajjanasabhāvaṃ.
33-42. Nature of arising means the nature of coming into existence due to causes and conditions.
33-42. Bản chất phát sinh có nghĩa là bản chất khởi sinh do các nhân duyên.
Uppādānantaraṃ buddhippattiyā jīraṇasabhāvaṃ.
Nature of decay refers to the nature of ageing immediately after arising, leading to the attainment of old age.
Bản chất lão hóa có nghĩa là sự lão hóa ngay sau khi khởi sinh, do sự đạt đến trí tuệ.
Yattha cakkhādayo, tattheva visabhāgasamuṭṭhānalakkhaṇena byādhino uppattipaccayabhāvena byādhisabhāvaṃ.
Nature of illness means the nature of illness as a condition for its arising, characterized by the heterogeneous origination right where eyes and other sense faculties are present.
Bản chất bệnh tật có nghĩa là trạng thái là nhân duyên cho bệnh tật khởi sinh do đặc tính khởi lên khác biệt tại nơi mắt và các căn khác.
Maraṇasabhāvanti vināsasabhāvaṃ.
Nature of death means the nature of perishing.
Bản chất chết có nghĩa là bản chất hoại diệt.
Sokasabhāvanti ñātibyasanādinā ḍayhamānadukkhasabhāvaṃ.
Nature of sorrow means the nature of suffering that burns due to the loss of relatives and so on.
Bản chất sầu muộn có nghĩa là bản chất khổ đau bị thiêu đốt do tai họa của thân quyến, v.v.
Saṃkilesikasabhāvanti taṇhādivasena saṃkilissanasabhāvaṃ.
Nature of defilement means the nature of being defiled due to craving and so on.
Bản chất nhiễm ô có nghĩa là bản chất bị nhiễm ô do tham ái, v.v.
43-52. Ñātapariññā āgatā visayavasena tabbisayassa dhammassa jotitattā.
43-52. Comprehension by knowing (ñāta-pariññā) has come, because the specific object of the Dhamma is illuminated through its object.
43-52. Ñātapariññā (sự liễu tri bằng hiểu biết) đã được nói đến vì pháp thuộc đối tượng đó được làm sáng tỏ theo đối tượng.
Itarā dve tīraṇapahānapariññāpi āgatā evāti veditabbā, tāsaṃ abhiññeyyadhammavisayattā ñāṇassa ca tīraṇapahānapariññāsambhavato.
The other two also, namely comprehension by investigation (tīraṇa-pariññā) and comprehension by abandonment (pahāna-pariññā), are to be understood as having come, because they pertain to phenomena to be fully understood, and knowledge can relate to comprehension by investigation and abandonment.
Cần phải biết rằng hai loại liễu tri khác là tīraṇapariññā (sự liễu tri bằng thẩm định) và pahānapariññā (sự liễu tri bằng đoạn trừ) cũng đã được nói đến, vì chúng có đối tượng là các pháp cần phải thắng tri, và vì trí tuệ có thể có tīraṇapariññā và pahānapariññā.
Pariññeyyapade tīraṇapariññāva āgatā, pahātabbapade pahānapariññāva āgatāti yojanā.
The phrasing is: comprehension by investigation comes under the category of things to be comprehended, and comprehension by abandonment comes under the category of things to be abandoned.
Sự kết nối là: trong phần các pháp cần phải liễu tri, chỉ có tīraṇapariññā được nói đến; trong phần các pháp cần phải đoạn trừ, chỉ có pahānapariññā được nói đến.
Itarāpi dve gahitāyeva tāhi vinā atthasiddhiyā abhāvato.
The other two are also included, because without them, the purpose cannot be achieved.
Hai loại kia cũng được bao gồm vì không thể thành tựu mục đích nếu không có chúng.
Paccakkhaṃ kātabbaṃ ārammaṇato asammohato paṭivijjhanena.
To be made direct is by penetrating the object without delusion as to the object.
Cần phải thực chứng bằng sự thấu triệt, không bị mê lầm về đối tượng.
Avuttāpi gahitāyeva parijānanassa yāvadeva pahānatthattā.
Even unspoken, they are included, for the purpose of fully understanding is solely for abandonment.
Mặc dù không được nói rõ, chúng vẫn được bao gồm vì sự liễu tri chỉ nhằm mục đích đoạn trừ.
Ekasabhāvena vinābhāvo anekaggaṭṭho.
Not having one aspect (anekaggaṭṭho) is separation from one nature.
Sự thiếu vắng một bản chất là anekaggaṭṭha (không đồng nhất).
Upasaṭṭharogena viya anto eva abhihatasabbatā upahataṭṭho.
Condition of being afflicted (upahataṭṭho) is being struck down internally in all respects, like by an impending disease.
Giống như bị bệnh tật tấn công, sự hủy hoại hoàn toàn từ bên trong là upahataṭṭha (trạng thái bị hủy hoại).
53-62. Catūsu saccesu aññāṇaṃ tappaṭicchādakasammoho.
53-62. Ignorance regarding the four Noble Truths means the delusion that covers them.
53-62. Vô minh về bốn sự thật là sự mê lầm che lấp chúng.
Avindiyaṃ vindati, vindiyaṃ na vindatīti katvā vijjāya paṭipakkhova avijjā.
Ignorance (avijjā) is indeed the opposite of knowledge (vijjā), in that it finds what is not to be found, and does not find what is to be found.
Vô minh (avijjā) là đối nghịch với minh (vijjā) vì nó tìm thấy cái không đáng tìm và không tìm thấy cái đáng tìm.
Vijjāya uppannāya anavasesato avijjā pahīyati, taṃ dassento ‘‘vijjāti arahattamaggavijjā’’ti āha.
Ignorance is abandoned without remainder when knowledge arises, and to show this, it states: “Knowledge refers to the knowledge of the path of Arahantship.”
Khi minh khởi sinh, vô minh được đoạn trừ hoàn toàn. Để chỉ ra điều đó, Ngài nói: “Minh là đạo minh A-la-hán.”
Na kevalaṃ aniccānupassanāvaseneva maggavuṭṭhānaṃ, atha kho itarānupassanāvasenapīti dassento ‘‘dukkhā…pe… pahīyatiyevā’’ti āha.
To show that the emergence from the path is not solely through the contemplation of impermanence, but also through other contemplations, it states: “Dukkha…etc.…is indeed abandoned.”
Để chỉ ra rằng sự xuất khởi của đạo không chỉ do quán vô thường, mà còn do quán các pháp khác, Ngài nói: “Khổ… v.v… được đoạn trừ.”
Sabbatthāti uparisuttante sandhāyāha.
In all places refers to the suttas that follow.
Ở khắp mọi nơi được nói đến khi đề cập đến các kinh suttanta phía trên.
Tato aparepi taṃatthalakkhaṇavasena kathitasuttantepi.
And also in the suttas described afterwards with that meaning and characteristic.
Và cả trong các kinh suttanta khác được thuyết giảng theo đặc tính ý nghĩa đó.
Tānipi hi tathā bujjhanakapuggalānamajjhāsayena vuttānīti.
For those too were spoken according to the disposition of those individuals who understood in such a way.
Vì những điều đó cũng được thuyết giảng theo khuynh hướng của những người có khả năng giác ngộ như vậy.
63. Cakkhuviññāṇaṃ dassanakiccanti vuttacakkhuviññāṇena passitabbanti āha ‘‘iṭṭhārammaṇabhūtā’’ti.
63. The eye-consciousness has the function of seeing, and by this spoken eye-consciousness, one sees. Thus it says: “objects that are agreeable.”
63. Nhãn thức có chức năng thấy. Để nói rằng phải thấy bằng nhãn thức đã được nói đến, Ngài nói: “là đối tượng khả ái.”
Kamanīyāti kāmetabbā.
Delightful means desirable.
Kamanīyā có nghĩa là đáng mong muốn.
Manaṃ appāyantīti manāpāti āha ‘‘manavaḍḍhanakā’’ti.
Pleasant (manāpā) means delighting the mind. Thus it says: “that increase the mind.”
Manāpā có nghĩa là làm hài lòng tâm. Ngài nói: “là những thứ làm tăng trưởng tâm.”
Piyāyitabbasabhāvā piyarūpā.
Pleasing forms are those whose nature is to be endeared.
Piyarūpā là những thứ có bản chất đáng yêu thích.
Kāmūpasaṃhitāti kāmapaṭisaṃyuttā.
Connected with sensual pleasures (kāmūpasaṃhitā) means associated with sensual pleasures.
Kāmūpasaṃhitā có nghĩa là liên quan đến dục.
Ālambitabbatā eva cettha upasaṃhitatāti ‘‘ārammaṇaṃ katvā’’tiādimāha.
Here, being associated means being taken as an object. Thus it states: “making them an object,” and so on.
Ở đây, chỉ có trạng thái là đối tượng được bao gồm. Ngài nói: “lấy làm đối tượng,” v.v.
Taṇhāsaṅkhātā nandī taṇhānandī, na tuṭṭhinandīyeva ‘‘nandiṃ caratī’’tiādīsu viya.
Craving-delight (taṇhānandī) is delight in the sense of craving, not merely delight in the sense of contentment, as in phrases like “one engages in delight.”
Sự hoan hỷ được gọi là tham ái là taṇhānandī (hoan hỷ do tham ái), chứ không phải chỉ là sự hoan hỷ do thỏa mãn như trong các trường hợp “thực hành hoan hỷ,” v.v.
Gāmantanti gāmasamīpaṃ.
Outskirts of the village means near the village.
Gāmanta có nghĩa là gần làng.
‘‘Anupacāraṭṭhāna’’nti vatvā taṃ dasseti ‘‘yatthā’’tiādinā.
Having said “a place of no disturbance,” it clarifies this by saying “where,” and so on.
Sau khi nói “nơi không có sự tiếp cận,” Ngài giải thích điều đó bằng “nơi mà,” v.v.
69. Gahetvāti pārupanassa sithilakaraṇena vīmaṃsato mocetvā.
69. Having taken means having released by loosening the outer robe and investigating.
69. Gahetvā (nắm lấy) có nghĩa là cởi ra bằng cách nới lỏng tấm y để xem xét.
Leṇacchāyāyāti purimadisāya leṇacchāyāyaṃ.
In the cave's shade means in the shade of the cave on the eastern side.
Leṇacchāyāya có nghĩa là trong bóng hang ở phía đông.
Patitvāti leṇacchadanato bhassitvā.
Having fallen means having slipped from the cave's covering.
Patitvā (rơi xuống) có nghĩa là rơi khỏi mái hang.
Phuṭṭhavisoti catūsu āsīvisesu so phuṭṭhaviso.
With diffused venom refers to that with diffused venom among the four kinds of poisonous snakes.
Phuṭṭhaviso (nọc độc lan tỏa) là nọc độc lan tỏa trong số bốn loại rắn độc.
Tenāha ‘‘tasmā’’tiādi.
Therefore, it says “hence,” and so on.
Vì vậy, Ngài nói: “Do đó,” v.v.
Pariyādiyamānamevāti khepentameva, vināsentamevāti attho.
While it was consuming means while it was exhausting, while it was destroying, is the meaning.
Pariyādiyamānameva có nghĩa là đang tiêu hao, đang hủy diệt.
Yathāparicchedenāti attano visaparicchedānurūpaṃ.
According to its measure means in accordance with its own measure of venom.
Yathāparicchedenā có nghĩa là theo giới hạn nọc độc của chính nó.
Aññathābhāvanti vaḍḍhabhāvādipakatijahanaṃ.
Becoming otherwise means abandoning the natural state of growth, etc.
Aññathābhāva có nghĩa là từ bỏ trạng thái tự nhiên như trạng thái tăng trưởng, v.v.
Sabhāvavigamoti vināso.
Cessation of nature means destruction.
Sabhāvavigamo có nghĩa là sự hủy diệt.
70. Rūpaṃ paṭisaṃviditaṃ karoti ñātapariññāvasena.
70. He fully understands form in the sense of comprehension by knowing (ñāta-pariññā).
70. Làm cho sắc được liễu tri theo ñātapariññā (sự liễu tri bằng hiểu biết).
Rūparāganti nīlādibhede rūpadhamme rāgaṃ.
Desire for form means craving for form-phenomena in their various aspects, such as blue, etc.
Rūparāga (tham ái sắc) là tham ái đối với các pháp sắc thuộc các loại như xanh, v.v.
Paṭisaṃviditaṃ karoti ‘‘ayaṃ me rāgo appahīno’’ti.
He fully understands “this craving of mine is not abandoned.”
Làm cho liễu tri “tham ái này của tôi chưa được đoạn trừ.”
Etena sekkhānaṃ paccavekkhaṇā kathitā.
By this, the retrospection of trainees (sekkhā) is taught.
Bằng điều này, sự quán xét của các bậc Hữu Học (sekha) được thuyết giảng.
Tena vuttaṃ ‘‘evampi kho, upavāṇa, sandiṭṭhiko dhammo hotī’’tiādi.
Therefore, it is said, “In this way too, Upavāṇa, the Dhamma is immediately visible,” and so on.
Vì vậy, đã nói: “Này Upavāṇa, theo cách này, pháp là thiết thực hiện tại,” v.v.
Rūparāgaṃ paṭisaṃviditaṃ karoti ‘‘natthi me ajjhattaṃ rūpesu rāgo’’ti pajānāti.
He fully understands the desire for form means he knows, “there is no desire for forms within me.”
Làm cho rūparāga được liễu tri có nghĩa là biết rõ “trong nội tâm tôi không có tham ái đối với các sắc.”
Asekkhānaṃ hāyaṃ paccavekkhaṇā.
This is the retrospection of those beyond training (asekkhā).
Đây là sự quán xét của các bậc Vô Học (asekkhā).
71. Phassākarānanti channaṃ phassānaṃ ākarānaṃ uppattiṭṭhānānaṃ, cakkhādīnanti attho.
71. Of the sources of contact means of the sources, the places of arising, of the six contacts; that is, of the eyes and so on.
71. Phassākārānaṃ (các nguồn xúc) có nghĩa là các nguồn gốc, nơi khởi sinh của sáu xúc, tức là mắt, v.v.
Naṭṭho nāma ahanti vadati, yo channaṃ phassāyatanānaṃ samudayādiṃ yathābhūtaṃ pajānāti, so vusitavā, itaro avusitavā ahañca tādisoti.
He says, “I am lost,” meaning, whoever truly understands the origin and so on of the six sense bases, he has lived the holy life; the other has not lived it, and I am such a one.
Nói rằng “tôi đã bị hủy hoại,” người nào biết rõ sự tập khởi, v.v., của sáu xứ xúc như thật, người ấy đã sống Phạm hạnh; người kia chưa sống Phạm hạnh, và tôi là người như vậy.
Ayamevāti ayaṃ cakkhusmiṃ ‘‘netaṃ mamā’’tiādinā tiṇṇaṃ gāhānaṃ abhāvo eva.
This very thing means this absence of the three grasps in the eye, saying “This is not mine,” and so on.
Chính điều này có nghĩa là chính sự không có ba loại chấp thủ (gāha) đối với mắt, v.v., bằng cách nói “cái này không phải của tôi,” v.v.
80. Aniccādivasena abhinivisanaṃ abhiniveso, so eva dhammasabhāvaṃ atikkamitvā parato āmasanato parāmāso, so eva gāho.
The adherence in terms of impermanence, etc., is adherence (abhinivesa); that same (adherence), by surpassing the nature of phenomena and grasping from the outside, is misapprehension (parāmāsa); that same (misapprehension) is grasping (gāha).
80. Sự chấp thủ theo cách vô thường, v.v. là abhinivesa (chấp thủ); chính sự đó, vì vượt qua bản chất của pháp và chạm vào từ bên ngoài, là parāmāsa (chấp trước); chính sự đó là gāha (nắm giữ).
Tena abhinivesaparāmāsaggāhena gaṇhituṃ na yuttā aniccādisabhāvattā.
Due to the nature of impermanence, etc., they are not fit to be grasped by that adherence, misapprehension, and grasping.
Do sự chấp thủ, chấp trước, nắm giữ đó, không nên nắm giữ vì chúng có bản chất vô thường, v.v.
Saṅkhārā eva pavattiyā kāraṇabhāvato saṅkhāranimittāni.
Formations (saṅkhārā) are themselves the cause of continuity, hence they are signs of formations (saṅkhāranimittāni).
Các hành (saṅkhāra) chính là nguyên nhân của sự vận hành, nên là saṅkhāranimitta (tướng của hành).
Yo saṅkhāresu apariññātābhinivesena passitabbo attākāro, so na hotīti añño anattākāro, tato aññato passati.
The aspect of self that is to be seen in formations through adherence to what is not fully understood, that does not exist; therefore, it is another, a non-self aspect; from that, one sees it as other.
Cái tướng ngã (attākāra) cần được thấy trong các hành với sự chấp thủ chưa được liễu tri thì không tồn tại, đó là tướng vô ngã (anattākāra) khác, từ đó thấy khác.
Pariññātābhinivesoti tīraṇapariññāya paricchijja ñātamicchābhiniveso.
Pariññātābhiniveso means adherence to what is known by fully discerning through analytical comprehension (tīraṇapariññā).
Pariññātābhiniveso (sự chấp thủ đã được liễu tri) là sự chấp thủ sai lầm đã được xác định rõ ràng bằng sự liễu tri phân tích.
Pariññātābhinivesoti vā pariññātavipassanābhiniveso.
Or pariññātābhiniveso means adherence to vipassanā that has been fully understood.
Hoặc pariññātābhiniveso là sự chấp thủ của tuệ quán đã được liễu tri.
Vipassanāti arūpasattakavasena vipassanāya parijānitabbā.
Vipassanā is to be understood as vipassanā in terms of the seven formless (jhānas).
Vipassanā (tuệ quán) cần được liễu tri theo cách bảy pháp vô sắc.
83. Taṇhāya pahīnāya diṭṭhimānāpi pahīnā evāti ‘‘taṇhāpapañcassa chinnattā chinnapapañce’’ti vuttaṃ.
83. When craving is abandoned, views and conceit are also abandoned; thus it is said "chinnapapañca (one whose proliferation is cut off) due to the cutting off of the proliferation of craving."
83. Khi ái đã được đoạn trừ, kiến và mạn cũng đã được đoạn trừ, nên đã nói “khi ái hý luận đã bị cắt đứt, người đã cắt đứt hý luận”.
Dutiyapadepi eseva nayo.
The same method applies to the second term.
Trong câu thứ hai cũng vậy.
Idha sattavohāro cakkhādīsu vijjamānesu eva hoti, tasmā parinibbutānañca vohāro cakkhādīsu sannissayeneva, nāññathāti atikkantabuddhehi pariharitāni cakkhusotādīni pucchāmīti pucchati ‘‘atthi nu kho bhante’’tiādinā.
Here, the designation of a being occurs only when eyes, etc., exist; therefore, the designation of those who are fully extinguished (parinibbuta) also occurs only in dependence on eyes, etc., and not otherwise. Thus, he asks, "I ask about the eyes, ears, etc., abandoned by the Buddhas who have transcended" with "Is it so, venerable sir?" and so on.
Ở đây, sự gọi tên chúng sinh chỉ xảy ra khi các căn như mắt, v.v. còn tồn tại; do đó, sự gọi tên những bậc đã nhập Niết Bàn cũng chỉ dựa vào các căn như mắt, v.v., chứ không phải bằng cách khác, nên ông hỏi về các căn mắt, tai, v.v. đã được các bậc Phật quá khứ gìn giữ bằng cách nói “Bạch Thế Tôn, có chăng?” và những câu tương tự.
Cakkhusotādivaṭṭaṃ vaṭṭe pavatteyya.
The cycle of eyes, ears, etc., would lead to the cycle of existence.
Cakkhusotādivaṭṭaṃ (sự luân hồi của mắt, tai, v.v.) sẽ vận hành trong vòng luân hồi.
87. Sabbanimittehi paṭisallīyati etenāti paṭisallānaṃ, phalasamāpatti.
87. By this one completely withdraws from all signs, hence paṭisallānaṃ (seclusion/retreat), which is fruition-attainment.
87. Vì nhờ nó mà ẩn trú khỏi mọi tướng, nên gọi là paṭisallānaṃ (sự ẩn trú), tức là quả định.
Jīvitahārakasatthaṃ jīvitassa haraṇato, sattānañca sasanato hiṃsanato.
Jīvitahārakasatthaṃ (a weapon that takes life) means that which takes away life and harms beings.
Jīvitahārakasatthaṃ (con dao đoạt mạng) là vì nó đoạt mạng sống, và vì nó làm hại, làm tổn thương chúng sinh.
Paricaritoti payirupāsito.
Paricarito means served or attended.
Paricarito (đã được phụng sự) là đã được phục vụ.
Tena yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjinti dīpeti.
This indicates that one practices as instructed.
Điều đó cho thấy rằng ông đã thực hành đúng như đã được dạy.
Anupavajjanti parehi na upavaditabbaṃ.
Anupavajjaṃ means not to be blamed by others.
Anupavajjaṃ (không đáng bị khiển trách) là không đáng bị người khác khiển trách.
Taṃ panettha āyatiṃ appaṭisandhibhāvato hotīti āha ‘‘appavattika’’nti.
This comes about in the future through the absence of renewed existence, thus it is said "appaṭṭika (non-arising)."
Điều đó ở đây là do không có sự tái tục trong tương lai, nên ông nói “không vận hành”.
‘‘Netaṃ mamā’’tiādīni vadanto arahatte pakkhipitvā kathesi.
Saying "This is not mine," etc., he spoke placing it in arahatship.
Khi nói “Cái này không phải của tôi”, v.v., ông đã nói điều đó đặt vào trạng thái A-la-hán.
Puthujjanabhāvameva dīpento vadati akatakiccabhāvadīpanena.
He speaks displaying his state as a common person by showing his unaccomplished state.
Ông nói điều đó để chỉ ra trạng thái phàm phu bằng cách chỉ ra rằng ông chưa hoàn thành công việc.
Kiñcāpi thero pucchitaṃ pañhaṃ arahatte pakkhipitvā kathesi, ‘‘na samanupassāmī’’ti pana vadanto kiñci nipphattiṃ na kathesi, tasmā ‘‘idampi manasi kātabba’’nti idaṃ ānetvā sambandho.
Although the elder spoke the question placing it in arahatship, by saying "I do not find (it)," he did not state any accomplishment. Therefore, "this also is to be borne in mind" is brought in and connected (to the meaning).
Mặc dù vị trưởng lão đã trả lời câu hỏi bằng cách đặt nó vào trạng thái A-la-hán, nhưng khi nói “Tôi không thấy”, ông không tuyên bố bất kỳ sự thành tựu nào; do đó, câu “điều này cũng cần được ghi nhớ” được đưa vào để kết nối.
Kilesapassaddhīti kilesapariḷāhavūpasamo.
Kilesapassaddhī means the calming of the fever of defilements.
Kilesapassaddhī (sự an tịnh phiền não) là sự lắng dịu của sự nung đốt phiền não.
Bhavatthāya puna bhavatthāya.
Bhavatthāya means for rebirth.
Bhavatthāya (vì sự tồn tại) là vì sự tồn tại trở lại.
Ālayanikanti pariyuṭṭhāneti bhavantare apekkhāsaññite ālaye nikantiyā ca pariyuṭṭhānappattiyā.
Ālayanikanti pariyuṭṭhāne means in the attachment (ālaya) aspiring to another existence, and in the state of being beset by craving (nikanti).
Ālayanikanti pariyuṭṭhāne (sự ham muốn và sự khởi lên trong nơi nương tựa) là sự tham ái trong nơi nương tựa, tức là sự mong đợi vào kiếp sau, và sự khởi lên của sự tham ái.
Asati avijjamānāya.
Asati means when it is not present.
Asati (khi không có) là khi không tồn tại.
Paṭisandhivasena aññabhavato idhāgamanaṃ āgati nāma.
Coming here from another existence through rebirth is called āgati (coming).
Sự đến đây từ một kiếp khác theo cách tái tục được gọi là āgati (sự đến).
Cutivasena gamananti cavanavasena ito gati.
Gamanaṃ in the sense of passing away means departing from here in the sense of death.
Sự đi theo cách chết là sự đi từ đây theo cách hoại diệt.
Anurūpagamanaṃ gati nāma tadubhayaṃ na hoti.
Going forth in a corresponding manner is called gati; both of these do not occur.
Sự đi thích hợp được gọi là gati (sự đi), cả hai điều đó đều không xảy ra.
Cutūpapāto aparāparabhavanavasena cuti, upapajjanavasena upapāto, tadubhayampi na hoti.
Cuti (passing away) means passing away in the sense of continuous existence; upapāto (re-arising) means re-arising. Both of these also do not occur.
Sự chết và tái sinh theo cách các kiếp liên tiếp là cuti (sự chết), theo cách tái sinh là upapāto (sự tái sinh), cả hai điều đó cũng không xảy ra.
Evaṃ pana cutūpapāte asati nevidha na idha loke.
But when there is no such passing away and re-arising, nevidha means not in this world.
Khi không có sự chết và tái sinh như vậy, thì nevidha (không ở đây) là không ở thế giới này.
Na huraṃ na paraloke hoti.
Na huraṃ means not in the other world.
Na huraṃ (không ở thế giới khác) là không ở thế giới bên kia.
Tato eva na ubhayattha hoti.
For that very reason, it is not in both places.
Chính vì thế na ubhayattha hoti (không ở cả hai nơi).
Ayameva anto ayaṃ idhaloke paraloke ca abhāvoyeva dukkhassa pariyosānaṃ.
Ayameva anto means this very absence in this world and the other world is the cessation of suffering.
Ayameva anto (chính đây là tận cùng) là chính sự không tồn tại ở thế giới này và thế giới bên kia là sự chấm dứt của khổ.
Ayamevāti yathāvutto eva – ettha etasmiṃ pāṭhe paramparāgato pamāṇabhūto attho.
Ayamevā means exactly as stated— ettha means in this passage, the meaning that has come down through tradition and is authoritative.
Ayamevāti (chính điều này) là chính như đã nói – ettha (ở đây) trong đoạn văn này, attho (ý nghĩa) là ý nghĩa đã được truyền thừa và là căn cứ.
Ye panāti sammavādino sandhāya vadati.
Ye panā refers to those who hold wrong views.
Ye panāti (những ai) là nói đến những người có tà kiến.
Antarābhavaṃ icchanti ‘‘evaṃ bhavena bhavantarasambandho yujjeyyā’’ti.
Antarābhavaṃ icchanti means "May the connection between existences be justified in this way through an intermediate existence."
Antarābhavaṃ icchanti (mong muốn có trung hữu) là “sự liên kết giữa các kiếp sẽ hợp lý theo cách này”.
Niratthakaṃ antarābhavassa nāma kassaci abhāvato.
Niratthakaṃ (meaningless) because there is no such intermediate existence.
Niratthakaṃ (vô nghĩa) là vì không có bất kỳ trung hữu nào.
Cutikkhandhānantarañhi paṭisandhikkhandhānaṃyeva pātubhāvo.
Immediately after the aggregates of death, the aggregates of rebirth arise.
Thật vậy, ngay sau các uẩn của sự chết là sự xuất hiện của các uẩn tái tục.
Tenāha ‘‘antarābhavassa…pe… paṭikkhittoyevā’’ti.
Thus, he says, "antarābhavassa…pe… paṭikkhittoyevā (intermediate existence... is indeed rejected)."
Vì thế ông nói “antarābhavassa…pe… paṭikkhittoyevā” (trung hữu… đã bị bác bỏ).
Tattha bhāvoti atthitā.
There, bhāvo means existence.
Ở đó, bhāvo (sự tồn tại) là sự hiện hữu.
Abhidhamme kathāvatthuppakaraṇe (kathā. 505-507) paṭikkhittoyeva.
It is indeed rejected in the Kathāvatthu treatise of the Abhidhamma.
Abhidhamme kathāvatthuppakaraṇe (trong Abhidhamma, bộ Kathāvatthu) paṭikkhittoyeva (đã bị bác bỏ).
Yadi evaṃ ‘‘antarenā’’ti idaṃ kathanti āha ‘‘antarenā’’tiādi.
If so, how is the word "antarena" explained? Thus, he says, "antarenā" and so on.
Nếu vậy, câu “antarenā” này nói về điều gì? Ông nói “antarenā” và những câu tương tự.
Vikappato aññaṃ vikappantaraṃ, tassa dīpanaṃ ‘‘antarenā’’ti vacanaṃ.
A different alternative by way of variation is vikappantaraṃ, and the word "antarenā" is an explanation of that.
Một sự lựa chọn khác với sự lựa chọn đã có là vikappantaraṃ (sự lựa chọn khác), câu nói “antarenā” là sự chỉ ra điều đó.
Na antarābhavadīpanaṃ tādisassa anupalabbhanato payojanābhāvato ca.
It is not an explanation of an intermediate existence, because such a thing is not found and there is no purpose for it.
Không phải sự chỉ ra trung hữu, vì không tìm thấy điều đó và cũng không có mục đích.
Yattha hi vipākaviññāṇassa paccayo, tatthassa nissayabhūtassa vatthussa sahabhāvīnañca khandhānaṃ sambhavoti saddhiṃ attano nissayena viññāṇaṃ uppajjatevāti nāssa uppattiyā desadūratā veditabbā.
For wherever there is a condition for resultant consciousness, there is the possibility of the base serving as its support and the co-existent aggregates, so consciousness arises together with its support, and therefore, no spatial distance in its arising should be understood.
Nơi nào có duyên cho thức quả, nơi đó có sự hiện hữu của vật chất làm chỗ nương tựa và các uẩn đồng sinh; do đó, thức sinh khởi cùng với chỗ nương tựa của nó, nên không cần biết sự xa cách về nơi chốn của sự sinh khởi của nó.
‘‘Neva idha na hura’’nti vuttadvayato aparaṃ vikappena ‘‘na ubhaya’’nti, tatthapi na hotiyevāti adhippāyo.
"Neva idha na huraṃ" refers to a third alternative by way of variation, "na ubhayaṃ (not in both)"; the intention is that it does not exist even there.
Từ hai điều đã nói là “không ở đây, không ở thế giới khác”, một lựa chọn khác là “không ở cả hai”, ý nghĩa là cũng không tồn tại ở đó.
‘‘Antarenā’’ti vā ‘‘vinā’’ti iminā samānattho nipāto, tasmā nevidha, na huraṃ, ubhayaṃ vināpi nevāti attho.
Or "antarenā" is a particle with the same meaning as "vinā (without)"; therefore, it means neither here, nor hereafter, nor without both.
Hoặc “antarenā” là một giới từ có cùng ý nghĩa với “vinā” (không có), do đó ý nghĩa là không ở đây, không ở thế giới khác, và cũng không có cả hai.
Āharīti chinnavasena gaṇhi.
Āharī means he took it in the sense of cutting.
Āharī (đã mang đến) là đã nắm lấy theo cách cắt đứt.
Tenāha ‘‘kaṇṭhanāḷaṃ chindī’’ti.
Thus, he says, "he cut his throat."
Vì thế ông nói “kaṇṭhanāḷaṃ chindī” (đã cắt đứt cổ họng).
Pariggaṇhantoti sammasanto.
Pariggaṇhanto means discerning.
Pariggaṇhanto (khi nắm giữ hoàn toàn) là khi quán xét.
Parinibbuto dīgharattaṃ vipassanāyaṃ yuttapayuttabhāvato.
Parinibbuto (fully extinguished) means that he was diligent and applied himself to vipassanā for a long time.
Parinibbuto (đã nhập Niết Bàn) là vì đã tinh tấn và nỗ lực trong tuệ quán trong thời gian dài.
‘‘Anupavajjaṃ channena bhikkhunā satthaṃ āharita’’nti, kathesīti asekkhakāle byākaraṇaṃ viya katvā kathesi.
"Anupavajjaṃ channena bhikkhunā satthaṃ āharita (the blameless weapon taken by the bhikkhu Channa)," kathesī means he spoke as if making a declaration at the stage of the Asekha.
“Anupavajjaṃ channena bhikkhunā satthaṃ āharita” (Tỳ khưu Channa đã mang đến con dao không đáng bị khiển trách), kathesī (đã nói) là đã nói như một lời tuyên bố trong thời kỳ A-la-hán.
88-89. Tanti cakkhurūpadvayaṃ.
88-89. Taṃ refers to the pair of eye and form.
88-89. Taṃ (điều đó) là cặp mắt và sắc.
Tenāha ‘‘cakkhuñceva rūpañcā’’ti.
Thus, he says, "the eye and form."
Vì thế ông nói “cakkhuñceva rūpañcā” (mắt và sắc).
Nandisamudayāti nandiyā samudayataṇhāya sesakāraṇehi nandiyā samuditi samodhānaṃ nandisamudayo, tasmā nandisamudayā.
Nandisamudayā means the arising of delight (nandi), the co-occurrence of delight with other causes, the aggregation of delight; therefore, from the arising of delight.
Nandisamudayā (từ sự tập khởi của hỷ) là sự tập khởi của hỷ, sự kết hợp của hỷ với các nguyên nhân còn lại là nandisamudayo (sự tập khởi của hỷ), do đó là nandisamudayā.
Tenāha ‘‘taṇhāya samodhānenā’’ti.
Thus, he says, "by the co-occurrence of craving."
Vì thế ông nói “taṇhāya samodhānenā” (bằng sự kết hợp với ái).
Pañcakkhandhasaṅkhātassa dukkhassa samodhānena samuditi pavattiyevāti saha samudayena dukkhassa dassitattā ‘‘vaṭṭaṃ matthakaṃ pāpetvā’’ti vuttaṃ.
Because suffering, consisting of the five aggregates, is shown to arise with its cause, through the co-occurrence of suffering, it is said "bringing the cycle of existence to its culmination."
Vì khổ, tức là năm uẩn, được chỉ ra cùng với sự tập khởi của nó bằng sự kết hợp, tức là sự vận hành, nên đã nói “đưa sự luân hồi đến đỉnh điểm”.
Nirodhūpāyena saddhiṃ nirodhassa dassitattā ‘‘vivaṭṭaṃ matthakaṃ pāpetvā’’ti.
Because cessation is shown along with the means of cessation, it is said "bringing the reversal of the cycle to its culmination."
Vì sự diệt khổ được chỉ ra cùng với phương pháp diệt khổ, nên đã nói “đưa sự thoát ly luân hồi đến đỉnh điểm”.
Pucchānusandhiādīsu aññataro na hotīti āha – ‘‘pāṭiyekko anusandhī’’ti.
He said that it is not one of the questions, connections, and so forth, but rather " a unique connection."
Nói rằng "pāṭiyekko anusandhī" (sự liên kết riêng biệt) vì nó không phải là một trong số các loại liên kết như liên kết câu hỏi, v.v.
Caṇḍāti kodhanā.
Caṇḍā means wrathful.
Caṇḍā (hung dữ) nghĩa là kodhanā (hay giận).
Duṭṭhāti dosavantoti attho.
Duṭṭhā means having ill-will.
Duṭṭhā (độc ác) có nghĩa là dosavanto (có sân hận).
Kibbisāti pāpā.
Kibbisā means evil.
Kibbisā (tội lỗi) nghĩa là pāpā (ác).
Kakkhaḷāti dāruṇā.
Kakkhaḷā means cruel.
Kakkhaḷā (thô bạo) nghĩa là dāruṇā (hung bạo).
Ghaṭikamuggarenāti ekasmiṃ pakkhe ghaṭikaṃ dassetvā katena rassadaṇḍena.
Ghaṭikamuggarena means with a short stick made by showing a knot on one side.
Ghaṭikamuggarenā (với cây chùy có quả cầu) nghĩa là với một cây gậy ngắn được làm bằng cách gắn một quả cầu vào một bên.
Sattānaṃ sasanato satthaṃ, tato eva jīvitassa haraṇato hārakañcāti satthahārakaṃ.
Satthahārakaṃ (a weapon that takes life) means a weapon because it injures beings, and it takes life from that.
Satthahārakaṃ (kẻ cướp vũ khí) là vũ khí vì nó làm hại chúng sinh, và là kẻ cướp vì nó cướp đi mạng sống.
Indriyasaṃvaro ‘‘damo’’ti vutto manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ damanato.
Restraint of the faculties is called " damo" (taming) because of the taming of the six sense faculties.
Sự phòng hộ các căn được gọi là "damo" (sự chế ngự) vì nó chế ngự sáu căn.
Paññā ‘‘damo’’ti vuttā kilesavisevitānaṃ damanato vūpasamanato.
Wisdom is called " damo" because it tames and pacifies those who are afflicted by defilements.
Trí tuệ được gọi là "damo" vì nó chế ngự và làm lắng dịu các phiền não.
Uposathakammaṃ ‘‘damo’’ti vuttaṃ kāyadvārādīhi uppajjanakaasamassa damanato.
The Uposatha practice is called " damo" because it tames the impurity arising through the bodily door and so forth.
Hành động Uposatha được gọi là "damo" vì nó chế ngự những điều bất thiện phát sinh từ các cửa thân, v.v.
Khanti ‘‘damo’’ti veditabbā akkhantiyā damanato vūpasamanato.
Patience should be understood as " damo" because it tames and pacifies impatience.
Khanti (nhẫn nại) nên được hiểu là "damo" vì nó chế ngự và làm lắng dịu sự bất nhẫn.
Tenāha ‘‘upasamoti tasseva vevacana’’nti.
Therefore, he said, " pacification is synonymous with it."
Do đó, Ngài nói: "upasamoti tasseva vevacana" (sự an tịnh là đồng nghĩa với nó).
Etthāti sunāparantajanapade.
Here means in the Sunāparanta country.
Etthā (ở đây) nghĩa là tại xứ Sunāparanta.
Ete dveti ayaṃ puṇṇatthero tassa kaniṭṭhoti ete dve bhātaro.
These two means this Elder Puṇṇa and his younger brother, so these two are brothers.
Ete dve (hai người này) nghĩa là Trưởng lão Puṇṇa này và em trai của Ngài, vậy là hai anh em.
Āhacca aṭṭhāsi uḷāraṃ buddhārammaṇaṃ pītiṃ uppādetvā.
He stood near means having aroused great joy directed at the Buddha.
Āhacca aṭṭhāsi (Ngài đứng vững) nghĩa là đã phát sinh niềm hoan hỷ cao cả đối với Đức Phật.
Satta sīhanāde naditvāti mammacchedakānampi akkosaparibhāsānaṃ khamane santosābhāvadīpanaṃ, pāṇippahārassa, leḍḍuppahārassa, daṇḍappahārassa, satthappahārassa, jīvitavoropanassa, khamane santosābhāvadīpanañcāti evaṃ satta sīhanāde naditvā.
Having roared seven lion's roars means displaying the absence of contentment in enduring even heart-rending insults and abuse, and displaying the absence of contentment in enduring blows with hands, blows with clods, blows with sticks, blows with weapons, and the taking of life; thus, having roared seven lion's roars.
Satta sīhanāde naditvā (sau khi rống lên bảy tiếng sư tử hống) nghĩa là sau khi rống lên bảy tiếng sư tử hống như vậy: thể hiện sự không có sự hài lòng trong việc chịu đựng những lời nguyền rủa và lăng mạ làm tan nát trái tim, và thể hiện sự không có sự hài lòng trong việc chịu đựng những cú đánh bằng tay, những cú đánh bằng đất, những cú đánh bằng gậy, những cú đánh bằng vũ khí, và sự cướp đi mạng sống.
Catūsu ṭhānesu vasitattā pāḷiyaṃ vasanaṭṭhānaṃ anuddesikaṃ katvā ‘‘sunāparantasmiṃ janapade viharati’’icceva vuttaṃ.
Because he dwelt in four places, the place of dwelling is referred to as unspecific in the Pāḷi, saying only " he dwells in the Sunāparanta country."
Vì Ngài đã trú ngụ ở bốn nơi, nên trong Pāḷi, nơi trú ngụ được nói một cách gián tiếp, chỉ nói "sunāparantasmiṃ janapade viharati" (trú ngụ tại xứ Sunāparanta).
Catūsu ṭhānesūti abbuhatthapabbate, samuddagirivihāre, mātulagirimhi, makuḷakārāmavihāreti imesu catūsu ṭhānesu.
In four places means in these four places: Abbuhattha Mountain, Samuddagiri Monastery, Mātulagiri, and Makuḷakārāma Monastery.
Catūsu ṭhānesū (ở bốn nơi) nghĩa là ở bốn nơi này: trên núi Abbuhattha, tại tu viện Samuddagiri, tại Mātulagiri, và tại tu viện Makuḷakārāma.
Tanti caṅkamaṃ āruyha koci bhikkhu caṅkamituṃ samattho natthi mahatā samuddaparissayena bhāvanāmanasikārassa anabhisambhuṇanato.
That means no monk was able to walk on the walk because of the great disturbance of the sea, making it impossible to achieve development and mental advertence.
Taṃ (điều đó) nghĩa là không có vị tỳ khưu nào có thể đi kinh hành trên lối kinh hành đó vì không thể thực hiện sự chú tâm tu tập do sự xáo động lớn của biển.
Uppātikanti uppātakaraṃ mahāsaṅkhobhaṃ uṭṭhapetvā.
Uppātikaṃ means having caused an uprising, a great commotion.
Uppātikaṃ (sự xáo động) nghĩa là tạo ra một sự xáo động lớn.
Sammukheti anilapadese.
In front means in the direction of the wind.
Sammukhe (phía trước) nghĩa là ở nơi có gió.
Paṭivedesunti pavedesuṃ.
They proclaimed means they made known.
Paṭivedesuṃ (họ đã báo cáo) nghĩa là họ đã công bố.
Tasmiṃ sannipatitā mahājanā keci sotāpannā, keci sakadāgāmino, keci anāgāmino, keci arahanto ahesuṃ.
Among the great multitude gathered there, some were Sotāpannas, some Sakadāgāmins, some Anāgāmins, and some Arahants.
Những người đại chúng tụ tập ở đó, một số là bậc Nhập Lưu, một số là bậc Nhất Lai, một số là bậc Bất Hoàn, một số là bậc A-la-hán.
Tatthāpi keci tevijjā, keci chaḷabhiññā, keci paṭisambhidappattā ahesuṃ.
Among them, some possessed the three knowledges (tevijjā), some the six supernormal powers (chaḷabhiññā), and some had attained the analytical knowledges (paṭisambhidā).
Trong số đó, một số là Tam Minh, một số là Lục Thông, một số là đạt được các phân tích.
Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘mahājanassa bandhanamokkho jāto’’ti.
Referring to this, it was said, " the great multitude was freed from bondage."
Liên quan đến điều đó, đã nói: "mahājanassa bandhanamokkho jāto" (sự giải thoát khỏi trói buộc đã xảy ra cho đại chúng).
Ye pana tattha saraṇagamanapañcasīladasasīlasamādānena laddhānuggahā, tesaṃ devatānañca vasena ‘‘mahantaṃ buddhakolāhalaṃ ahosī’’ti vuttaṃ.
And regarding those who obtained grace by taking refuge, observing the five precepts, and the ten precepts, as well as the devas, it was said, " there was a great noise of the Buddha."
Còn những người đã được lợi lạc ở đó bằng cách quy y Tam Bảo, thọ trì Ngũ giới, Thập giới, và các vị thiên nhân, do đó đã nói: "mahantaṃ buddhakolāhalaṃ ahosī" (đã có một sự huyên náo lớn về Đức Phật).
Aruṇaṃ pana mahāgandhakuṭiyaṃyeva uṭṭhapesi devatānuggahatthañceva kulānudayāya ca.
But he established Aruṇa in the great Perfumed Chamber itself, both for the benefit of devas and for the rise of families.
Aruṇaṃ pana mahāgandhakuṭiyaṃyeva uṭṭhapesi (Ngài đã dựng Aruṇa ngay tại đại Hương thất) vì lợi ích của các vị thiên nhân và vì sự phát triển của các gia tộc.
Apāyamagge otārito ‘‘koci lokassa sajitā atthi, tassa vasena pavattisaṃhārā honti, tenevāyaṃ pajā sanāthā hoti, taṃ yuñjati ca tasmiṃ tasmiṃ kamme’’ti micchāgāhehi.
Led onto the path of woe by those holding wrong views, thinking: "There is someone who creates the world, and by his will, the continuity of existence arises, and thus this populace has a protector, and it is proper for them to engage in various actions in reliance on him."
Apāyamagge otārito (đã bị đưa vào con đường khổ cảnh) bởi những người theo tà kiến: "Có một đấng tạo hóa của thế gian, do Ngài mà các sự việc diễn ra, do đó chúng sinh này có nơi nương tựa, và Ngài phù hợp với các hành động khác nhau đó."
Paricaritabbaṃ yāci ‘‘ettha mayā ciraṃ vasitabba’’nti.
He asked to be attended to, thinking, "I should reside here for a long time."
Paricaritabbaṃ yāci (Ngài đã thỉnh cầu được phục vụ) nghĩa là "Tôi nên trú ngụ lâu dài ở đây."
90-91. Ejati chaḷārammaṇanimittaṃ kampatīti ejā.
90-91. Ejā means it trembles at the sign of the six sense objects.
90-91. Ejati (rung động) nghĩa là rung động theo các tướng của sáu đối tượng giác quan, do đó là ejā (sự rung động).
Tenāha ‘‘calanaṭṭhenā’’ti.
Therefore, he said, " in the sense of trembling."
Do đó, Ngài nói: "calanaṭṭhenā" (theo nghĩa rung động).
Ābādhanaṭṭhena pīḷanaṭṭhena.
In the sense of afflicting means in the sense of tormenting.
Ābādhanaṭṭhena (theo nghĩa làm hại) nghĩa là theo nghĩa gây đau khổ.
Anto dosanaṭṭhenāti antocitte eva padussanaṭṭhena.
In the sense of defiling inwardly means in the sense of defiling the inner mind itself.
Anto dosanaṭṭhenā (theo nghĩa làm ô uế bên trong) nghĩa là theo nghĩa làm ô uế tâm bên trong.
Nikantanaṭṭhenāti chindanaṭṭhena.
In the sense of cutting means in the sense of severing.
Nikantanaṭṭhenā (theo nghĩa cắt đứt) nghĩa là theo nghĩa chặt đứt.
Heṭṭhā gahitamevāti heṭṭhā maññitasamugghātasāruppasutte āgatameva.
It is that which was taken below means it is that which appeared in the Maññitasamugghātasāruppa Sutta below.
Heṭṭhā gahitamevā (đã được lấy ở dưới) nghĩa là đã được đề cập trong kinh Maññitasamugghātasāruppa ở dưới.
Vuttanayameva maññitasamugghātasutte.
It is the method explained in the Maññitasamugghāta Sutta.
Vuttanayameva (cũng theo cách đã nói) trong kinh Maññitasamugghātasutta.
92-93. Dvayanti dukaṃ.
92-93. Dvaya means a pair.
92-93. Dvayaṃ (hai) nghĩa là cặp.
Pāḷiyaṃ āmeḍitalopena niddesoti āha ‘‘dve dve koṭṭhāse’’ti.
He said " two two parts" because of the omission of the reduplication in the Pāḷi.
Trong Pāḷi, là cách diễn đạt bằng cách lược bỏ sự lặp lại, do đó Ngài nói: "dve dve koṭṭhāse" (hai phần, hai phần).
Evametanti evaṃ aniccādibhāvena etaṃ cakkhurūpañcāti dvayaṃ.
Thus this means thus this pair, the eye and forms, in the sense of impermanence and so forth.
Evametaṃ (cái này như vậy) nghĩa là cái cặp này, tức là mắt và sắc, theo nghĩa vô thường, v.v.
Calatīti anavaṭṭhānena pacalati.
It moves means it trembles due to instability.
Calatī (rung động) nghĩa là dao động không ổn định.
Byathatīti jarāya maraṇena ca pavedhati.
It is disturbed means it shakes due to old age and death.
Byathatī (khổ não) nghĩa là run rẩy vì già chết.
Hetu ceva uppattinimittattā.
Both cause because it is the condition for arising.
Hetu ceva (cũng là nhân) vì là nguyên nhân phát sinh.
Sahagatīti sahappavatti, tāya gahetabbattā ‘‘saṅgatī’’ti phasso vutto.
Concomitant means co-arising; saṅgati (contact) is called contact because it is to be grasped by that.
Sahagatī (đi cùng) nghĩa là cùng phát sinh, do đó xúc (phassa) được gọi là "saṅgatī" (sự kết hợp) vì nó được nắm giữ bởi sự cùng phát sinh đó.
Esa nayo sesapadadvayepi.
This method applies to the remaining pairs of words as well.
Điều này cũng áp dụng cho các cặp từ còn lại.
Yasmā ca saṃgacchamānadhammavimuttā saṅgati nāma natthi, tathā sannipātasamavāyā, tesaṃ vasena nibbatto phasso tathā vuccatīti.
And because there is no such thing as contact apart from conjoining phenomena, similarly with meeting and coming together, the contact produced by these is so called.
Và bởi vì không có sự kết hợp (saṅgati) nào không tách rời khỏi các pháp đang kết hợp, cũng như sự tụ hội và tập hợp, nên xúc phát sinh do chúng được gọi như vậy.
Tenāha ‘‘iminā’’tiādi.
Therefore, he said, " by this," and so forth.
Do đó, Ngài nói: "iminā" (bằng điều này), v.v.
Vatthūti cakkhu nissayapaccayādibhāvena.
The base means the eye in the sense of a foundation condition and so forth.
Vatthū (căn cứ) là mắt theo nghĩa nhân duyên nương tựa, v.v.
Ārammaṇanti rūpaṃ ārammaṇapaccayādibhāvena.
The object means form in the sense of an object condition and so forth.
Ārammaṇaṃ (đối tượng) là sắc theo nghĩa nhân duyên đối tượng, v.v.
Sahajātā tayo khandhā vedanādayo, te sahajātādipaccayabhāvena.
The three co-arising aggregates are feeling and so forth; these are in the sense of co-arising and other conditions.
Sahajātā tayo khandhā (ba uẩn đồng sinh) là thọ, v.v., chúng theo nghĩa nhân duyên đồng sinh, v.v.
Ayaṃ hetūti ayaṃ tividho hetū.
This cause means this threefold cause.
Ayaṃ hetū (nhân này) nghĩa là nhân ba loại này.
Phassenātiādīsu ayaṃ saṅkhepattho – yasmā rūpārammaṇe phasse attano phusanakiccaṃ karonte evaṃ vedanā anubhavanakiccaṃ, saññā sañjānanakiccaṃ karoti, tasmā ‘‘phassena phuṭṭhamevā’’tiādivuttameva atthaṃ idāni puggalādhiṭṭhānena dassetuṃ ‘‘phuṭṭho’’tiādi vuttaṃ.
In " by contact," and so forth, this is the summary meaning: because when contact performs its function of touching in relation to a form object, feeling performs its function of experiencing, and perception performs its function of perceiving, therefore, in order to show the meaning expressed by " that which has been touched by contact," and so forth, he now said " touched," and so forth, in terms of a person.
Trong Phassenā (bởi xúc), v.v., đây là ý nghĩa tóm tắt: Bởi vì khi xúc thực hiện chức năng tiếp xúc của chính nó đối với đối tượng sắc, thì thọ thực hiện chức năng cảm nhận, tưởng thực hiện chức năng nhận biết, do đó, để trình bày ý nghĩa đã nói "phassena phuṭṭhamevā" (chỉ là điều được xúc chạm bởi xúc), v.v., bây giờ theo quan điểm của cá nhân, đã nói "phuṭṭho" (người được xúc chạm), v.v.
Pañceva khandhā bhagavatā samatiṃsāya ākārehi vuttā.
The five aggregates were explained by the Buddha in thirty ways.
Đức Thế Tôn đã nói về năm uẩn theo ba mươi cách.
Kasmāti āha ‘‘katha’’ntiādi.
Why? He said, " how," and so forth.
Vì sao? Ngài nói: "katha" (thế nào), v.v.
Rukkhasākhāsu rukkhavohāro viya ekekadhammepi khandhavohāro hotiyeva.
Just as the designation "tree" is applied to the branches of a tree, so too is the designation "aggregate" applied to each individual phenomenon.
Cũng như cách gọi "cây" đối với cành cây, thì cách gọi "uẩn" cũng áp dụng cho từng pháp riêng lẻ.
Tenāha bhagavā – ‘‘viññāṇaṃ viññāṇakkhandho’’ti (yama. khandhayamaka 2).
Therefore, the Buddha said, "'Consciousness is the aggregate of consciousness'."
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: "Viññāṇaṃ viññāṇakkhandho" (Thức là thức uẩn).
94. Adamitāti damaṃ nibbisevanabhāvaṃ anītā.
94. Undisciplined means not brought to the state of non-cultivation of discipline.
94. Adamitā (không được chế ngự) nghĩa là không được đưa đến trạng thái không còn phục vụ sự chế ngự.
Agopitāti satisaṅkhātāya vatiyā na rakkhitā.
Unguarded means not protected by the fence of mindfulness.
Agopitā (không được bảo vệ) nghĩa là không được bảo vệ bằng hàng rào chánh niệm.
Apihitāti satikavāṭena na pihitā.
Unclosed means not closed by the door-bar of mindfulness.
Apihitā (không được che đậy) nghĩa là không được che đậy bằng cánh cửa chánh niệm.
Catūhipi padehi indriyānaṃ anāvaraṇamevāha.
By all four terms, he indicates the non-covering of the sense faculties.
Bằng cả bốn từ này, Ngài chỉ nói về sự không che chắn các căn.
Adhikaṃ vahantīti adhivāhā, dukkhassa adhivāhā dukkhādhivāhā.
Those that bring excessive suffering are dukkhādhivāhā (bearers of suffering).
Mang theo nhiều điều, do đó là adhivāhā (mang theo), mang theo khổ đau, do đó là dukkhādhivāhā (mang theo khổ đau).
Nirayesu uppajjanakaṃ nerayikaṃ.
Nerayikaṃ (hellish) means that which arises in the hells.
Phát sinh trong các địa ngục, do đó là nerayikaṃ (thuộc về địa ngục).
Ādi-saddena sesapāḷiṃ saṅgaṇhāti.
The term ādi (etc.) includes the remaining Pāḷi text.
Với từ ādi (vân vân), Ngài bao gồm phần Pāḷi còn lại.
Assāditanti assādaṃ itaṃ upagataṃ.
Assāditaṃ means it has gone to, it has reached enjoyment.
Assāditaṃ (đã được nếm) nghĩa là đã đạt đến sự thỏa mãn.
Tenāha ‘‘assādavanta’’nti.
Therefore, he said, " having enjoyment."
Do đó, Ngài nói: "assādavanta" (có sự thỏa mãn).
Sukhadukkhanti iṭṭhāniṭṭhaṃ.
Sukha-dukkha means pleasant and unpleasant.
Khổ lạc là những điều ưa thích và không ưa thích.
Anvayatīti anvayo, hetu.
That which follows is anvaya, a cause.
Anvayati (đi theo) là anvaya (sự đi theo), là nguyên nhân.
Phassoti anvayo etassāti phassanvayanti āha – ‘‘phassahetuka’’nti.
Since contact (phassa) is its anvaya, it is called phassanvaya, meaning "rooted in contact."
Xúc là nguyên nhân của điều này, nên nói xúc là nguyên nhân – tức là ‘‘do xúc làm nhân’’.
‘‘Aviruddha’’iti vibhattilopena niddeso.
"Aviruddha" is an explanation by elision of the case ending.
‘‘Không đối lập’’ là sự trình bày bằng cách lược bỏ biến cách.
Papañcasaññāti taṇhādisamadhūpasaṃhatasaññā.
Papañcasaññā means perception bound up with the accumulation of craving and so forth.
Tưởng hý luận là tưởng được kết hợp với sự tích tụ của ái, v.v.
Tenāha ‘‘kilesasaññāya papañcasaññā nāma hutvā’’ti.
Therefore, it is said, "being a papañcasaññā through defilement-perception."
Do đó nói: ‘‘trở thành tưởng hý luận do tưởng phiền não’’.
Papañcasaññā etesaṃ atthīti papañcasaññā, itarītarā narā.
Papañcasaññā means that these (ordinary) people have proliferation-perception.
Tưởng hý luận là những người, nam nữ, có tưởng hý luận này.
Papañcayantāti saṃsāre papañcaṃ cirāyanaṃ karontā.
Papañcayantā means prolonging proliferation in saṃsāra.
Những người hý luận là những người tạo ra sự kéo dài, sự hý luận trong vòng luân hồi.
Saññinoti gehassitasaññāya saññāvanto.
Saññino means having perception, specifically perception rooted in the household life.
Những người có tưởng là những người có tưởng do tưởng dựa vào gia đình.
Manomayaṃ vitakkanti kevalaṃ manasā sambhāvitaṃ micchāvitakkaṃ.
Manomayaṃ vitakka means a wrong thought purely conceived by the mind.
Tầm ý tạo là tà tầm chỉ được tạo ra bởi ý.
Irīyatīti iriyaṃ paṭipattiṃ irīyati paṭipajjati.
Irīyati means to engage in conduct, to practice.
Hành động là tư thế, sự thực hành; hành động, thực hành.
Suṭṭhu bhāvitoti suṭṭhubhāvaṃ subhāvanaṃ ito bhāvitabhāvito.
Suṭṭhu bhāvito means well-developed, a well-development from this well-developed state.
Được tu tập tốt đẹp là đã được tu tập, từ sự tu tập tốt đẹp, sự tu tập tốt.
Phuṭṭhassa cittanti tena yathāvuttaphassena phuṭṭhaṃ assa cittaṃ.
Phuṭṭhassa citta means the mind touched by that contact as described.
Tâm đã xúc chạm là tâm của người ấy đã xúc chạm bởi sự xúc chạm đã nói.
Na vikampate kvacīti kismiñci iṭṭhāniṭṭhārammaṇe na kampati.
Na vikampate kvacī means it does not waver regarding any pleasant or unpleasant object.
Không dao động ở bất cứ đâu là không dao động trước bất cứ đối tượng ưa thích hay không ưa thích nào.
Pāragāti pāragāmino bhavatha.
Pāragā means you shall become those who have gone to the other shore.
Những người đã đến bờ bên kia là hãy trở thành những người đã đến bờ bên kia.
Yatrāti paccattaṃ vacanālaṅkāre.
Yatrā is an embellishment of speech in the sense of the locative case.
Yatra là trang sức cho câu ở cách chia chủ cách.
Nāmāti asambhāvane apasādanapakkhe, ussādanapakkhe pana sambhāvane.
Nāmā in the context of deprecation means improbability, but in the context of exaltation, it means probability.
Nāma là không thể có được trong trường hợp phỉ báng, nhưng là có thể có được trong trường hợp ca ngợi.
Kiṃ jātanti kiṃ tena mahallakabhāvena jātanti mahallakabhāvaṃ tiṇāyapi amaññamāno vadati.
Kiṃ jāta means "what has come about by that seniority?"—said as if not regarding seniority as even a blade of grass.
Sinh ra cái gì là cái gì đã sinh ra bởi sự lớn tuổi đó, nói như vậy vì không coi sự lớn tuổi đó đáng giá một cọng cỏ.
Tenāha ‘‘yadi…pe… anuggaṇhanto’’ti.
Therefore, it is said, "if…pe… not thinking."
Do đó nói: ‘‘nếu…pe… không quan tâm’’.
Anuggaṇhantoti acintento.
Anuggaṇhanto means not thinking.
Không quan tâm là không suy nghĩ.
Mādisānaṃ bhagavato ovādo upakārāvahoti etarahi ovādañca pasaṃsanto.
The Buddha’s exhortation is beneficial for those like me; therefore, "praising the exhortation" here.
Lời khuyên của Đức Thế Tôn có ích lợi cho những người như tôi, nên bây giờ khen ngợi lời khuyên.
‘‘Adiṭṭhā adiṭṭhapubbā’’tiādinā parikappavasena vuttanidassanaṃ ‘‘yathā etesu chandādayo na honti, evamitaresupi pariññātesū’’ti nayapaṭipajjanatthaṃ, tesampi imehi samānetabbattā.
The example stated by way of supposition, beginning with "Unseen, never seen before," is to illustrate the method, "just as there is no desire in these, so too in others that are fully understood," because these too are to be equated with them.
Sự minh họa được nói theo cách suy diễn bằng câu ‘‘chưa từng thấy, chưa từng thấy trước đây’’, v.v., là để thực hành phương pháp ‘‘cũng như các dục vọng không tồn tại trong những điều này, thì cũng vậy trong những điều khác đã được liễu tri’’, vì chúng cũng cần được so sánh với những điều này.
Tena vuttaṃ ‘‘supinakūpamā kāmā’’ti (ma. ni. 1.234; 2.46; pāci. 417; cūḷava. 65).
Therefore, it is said, "sensual pleasures are like dreams."
Do đó nói: ‘‘các dục vọng ví như giấc mơ’’ (Ma. Ni. 1.234; 2.46; Pāci. 417; Cūḷava. 65).
Cakkhuviññāṇena diṭṭhe diṭṭhamattanti cakkhuviññāṇassa rūpāyatanaṃ yattako gahaṇākāro, tattakaṃ.
Cakkhuviññāṇena diṭṭhe diṭṭhamatta means only as much as the apprehension of the sense object (rūpāyatana) by eye-consciousness.
Trong cái đã thấy chỉ là cái đã thấy bằng nhãn thức là chỉ là mức độ nắm bắt của nhãn thức đối với sắc xứ.
Kittakaṃ pamāṇanti attasaṃvediyaṃ parassa na disitabbaṃ, kappanāmattaṃ rūpaṃ.
What amount? It is self-perceived, not visible to others, a mere mental construction of form.
Mức độ bao nhiêu? Là sắc chỉ là sự tưởng tượng, tự cảm nhận mà người khác không thể thấy được.
Tenāha ‘‘cakkhuviññāṇaṃ hī’’tiādi.
Therefore, it is said, "for eye-consciousness," and so on.
Do đó nói: ‘‘nhãn thức thật sự’’, v.v.
Rūpeti rūpāyatane.
Rūpe means in the form-ayatana.
Trong sắc là trong sắc xứ.
Rūpamattamevāti nīlādibhedaṃ rūpāyatanamattaṃ, na nīlādi.
Rūpamattamevā means merely the form-ayatana, which is divided into blue and so on, but not blue and so on.
Chỉ là sắc là chỉ là sắc xứ có sự phân biệt xanh, v.v., chứ không phải xanh, v.v.
Visesanivattanattho hi ayaṃ matta-saddo.
Indeed, this particle matta (mere) is for the purpose of excluding specific qualities.
Vì từ matta này có ý nghĩa loại trừ đặc tính.
Yadi evaṃ, eva-kāro kimatthiyo?
If so, what is the purpose of the particle eva?
Nếu vậy, từ eva có ý nghĩa gì?
Cakkhuviññāṇañhi rūpāyatane labbhamānampi nīlādivisesaṃ ‘‘idaṃ nīlaṃ nāma, idaṃ pītaṃ nāmā’’ti na gaṇhāti.
Eye-consciousness, even when perceiving the specific qualities like blue and so on in a form-ayatana, does not apprehend them as "this is called blue, this is called yellow."
Vì nhãn thức, mặc dù có được đặc tính xanh, v.v. trong sắc xứ, nhưng không nắm bắt rằng ‘‘cái này tên là xanh, cái này tên là vàng’’.
Kuto niccāniccādisabhāvatthanti saṃhitassapi nivattanatthaṃ evakāraggahaṇaṃ.
How much less (does it apprehend) the nature of permanence or impermanence? The inclusion of eva is for the purpose of excluding even that which is associated.
Làm sao có được trạng thái thường, vô thường, v.v.? Việc sử dụng từ eva là để loại trừ cả cái đã được kết hợp.
Tenāha ‘‘na niccādisabhāva’’nti.
Therefore, it is said, "not the nature of permanence," and so on.
Do đó nói: ‘‘không phải trạng thái thường, v.v.’’.
Sesaviññāṇehipīti javanaviññāṇehipi.
Sesaviññāṇehipi means also by javana-consciousness.
Cũng với các thức khác là cũng với các thức tốc hành.
Diṭṭhaṃ nāma cakkhuviññāṇaṃ rūpāyatanassa dassananti katvā.
Diṭṭhaṃ nāma cakkhuviññāṇaṃ by understanding it as the seeing of the form-ayatana by eye-consciousness.
Cái được thấy tên là nhãn thức là đã coi sự thấy của nhãn thức là sắc xứ.
Tenāha ‘‘rūpe rūpavijānana’’nti.
Therefore, it is said, "knowing form in form."
Do đó nói: ‘‘sự biết sắc trong sắc’’.
Cakkhuviññāṇamattamevāti yattakaṃ cakkhuviññāṇaṃ rūpāyatane gahaṇamattaṃ, taṃmattameva me sabbaṃ cittaṃ bhavissatīti attho.
Cakkhuviññāṇamattamevā means "my whole mind will be merely as much as the apprehension by eye-consciousness in the form-ayatana"—this is the meaning.
Chỉ là nhãn thức là ý nghĩa rằng tất cả tâm của tôi sẽ chỉ là mức độ nắm bắt của nhãn thức đối với sắc xứ.
‘‘Rāgādirahenā’’ti vā pāṭho.
Alternatively, the reading is "due to the absence of greed, etc."
Hoặc là bài đọc ‘‘do không có tham ái, v.v.’’.
Diṭṭhaṃ nāma padatthato cakkhuviññāṇena diṭṭhaṃ rūpaṃ.
Diṭṭhaṃ nāma means, literally, the form seen by eye-consciousness.
Cái được thấy theo nghĩa của từ là sắc được thấy bằng nhãn thức.
Tatthevāti cakkhuviññāṇena diṭṭhamatte rūpe.
Tatthevā means in that merely seen form by eye-consciousness.
Ở đó là trong sắc chỉ được thấy bằng nhãn thức.
Cittattayaṃ diṭṭhamattaṃ nāma cakkhuviññāṇaṃ viya rāgādivirahena pavattanato.
Cittattayaṃ means the triple mind, because it functions free from greed and so on, just like eye-consciousness when it is merely seen.
Ba tâm được gọi là chỉ thấy, giống như nhãn thức, vì chúng vận hành không có tham ái, v.v.
Tenāha ‘‘yathā ta’’nti ādi.
Therefore, it is said, "just as that," and so on.
Do đó nói: ‘‘cũng như điều đó’’, v.v.
Tadāti tasmiṃ kāle, na tato paṭṭhāyāti ayamettha atthoti dasseti.
Tadā means at that time, and the meaning here is "not from then onwards."
Khi đó là vào thời điểm đó, không phải từ đó trở đi, đây là ý nghĩa ở đây, điều này được chỉ ra.
‘‘Diṭṭhamatta’’ntiādinā yesaṃ rāgādīnaṃ nivattanaṃ adhippetaṃ, te ‘‘tenā’’ti ettha ta-saddena paccāmasīyantīti ‘‘tena rāgena vā ratto’’tiādi vuttaṃ.
The passions like greed, etc., whose cessation is intended by "merely seen," etc., are referred to by the particle ta in "tena," which is why "bound by that greed or attachment," etc., is stated.
Những tham ái, v.v. mà sự loại bỏ của chúng có ý nghĩa bằng câu ‘‘chỉ thấy’’, v.v., được ám chỉ bởi từ ta trong ‘‘tena’’; do đó nói ‘‘do tham ái đó hoặc do tham ái’’, v.v.
Tatthāti visaye bhummaṃ, visayabhāvo ca visayinā sambandhavasena icchitabboti vuttaṃ ‘‘paṭibaddho’’tiādi.
Tatthā is in the locative case, referring to the object; and the objective state is to be desired in connection with the subject, which is why "bound," etc., is stated.
Ở đó là cách chia định sở trong đối tượng, và trạng thái đối tượng được mong muốn theo mối quan hệ với chủ thể; do đó nói ‘‘bị ràng buộc’’, v.v.
Abhijjhā ca vihesā cāti karaṇatthe paccattavacananti āha – ‘‘abhijjhāya ca vihesāya cā’’ti.
Abhijjhā ca vihesā cā means the locative case in the instrumental sense, which is why "by covetousness and by malice" is stated.
Tham lam và làm hại là cách chia chủ cách theo nghĩa công cụ, nên nói ‘‘do tham lam và do làm hại’’.
Atthavasena vibhattipariṇāmoti āha – ‘‘abhijjhāvihesāhī’’ti.
By way of meaning, there is a transformation of the case ending, which is why "by covetousness and malice" is stated.
Do sự biến đổi biến cách theo nghĩa, nên nói ‘‘do tham lam và làm hại’’.
Ācinantassāti vaḍḍhentassa.
Ācinantassā means for one who accumulates.
Người tích lũy là người làm tăng trưởng.
Paṭissatoti patissato sabbattha satiyā yutto.
Paṭissato means mindful, endowed with mindfulness everywhere.
Người có chánh niệm là người có chánh niệm, luôn luôn có niệm.
Sevato cāpīti ettha ca-saddo api-saddo ca nipātamattanti ‘‘sevantassa’’icceva attho vutto.
Sevato cāpī —here the particles ca and api are merely expletives, so the meaning given is "for one who cultivates."
Trong ‘‘và người thực hành’’, từ ca và từ api chỉ là tiểu từ, nên ý nghĩa được nói là ‘‘người thực hành’’.
96. Parihānasabhāvanti anavajjadhammehi parihāyanasabhāvaṃ.
96. Parihānasabhāva means the nature of decline from blameless qualities.
96. Bản chất suy đồi là bản chất suy đồi khỏi các pháp không đáng trách.
Abhibhavitānīti abhibhūtāni nibbisevanabhāvākārena.
Abhibhavitānī means overwhelmed, in the sense of a non-cultivated state.
Bị áp đảo là bị chế ngự theo cách không còn được hưởng thụ.
Sarasaṅkappāti tasmiṃ tasmiṃ visaye anavaṭṭhitabhāvena saṅkappā.
Sarasaṅkappā means thoughts that are unsteady regarding various objects.
Các tư duy dao động là các tư duy không ổn định trong từng đối tượng.
Saṃyojaniyāti saṃyojetabbā.
Saṃyojaniyā means that which is to be bound.
Các kiết sử là những điều cần được kiết sử.
Saṃyojanānañhi punappunaṃ uppattiyā okāsaṃ dento kilesajātaṃ adhivāseti nāma.
Indeed, by giving scope for the repeated arising of fetters, one tolerates the mass of defilements.
Vì khi tạo cơ hội cho các kiết sử tái sinh hết lần này đến lần khác, người ta được gọi là chấp nhận các phiền não.
Kileso eva kilesajātaṃ.
Kilesajātaṃ means defilement itself.
Phiền não chính là tập hợp phiền não.
Ārammaṇaṃ pana citte karonto adhivāseti nāma.
And by making the object present in the mind, one tolerates it.
Khi tạo đối tượng trong tâm, người ta được gọi là chấp nhận.
Chandarāgappahānena na pajahati ārammaṇaṃ, kilesaṃ pana anuppattidhammatāpādanena eva.
Chandarāgappahānena na pajahati means one does not abandon the object by abandoning desire and attachment, but only abandons defilement by causing it not to arise.
Không từ bỏ bằng cách đoạn trừ tham ái đối với đối tượng, mà chỉ bằng cách làm cho phiền não không còn khả năng sinh khởi.
Abhibhavitaṃ āyatananti kathitaṃ adhivāsanādinā.
Abhibhavitaṃ āyatananti kathitaṃ means it is called an overpowered sense-sphere by way of toleration, and so on.
Xứ bị áp đảo được nói là do sự chấp nhận, v.v.
‘‘Kathañca, bhikkhave, parihānadhammo hotī’’ti dhammaṃ pucchitvā taṃ vibhajantena bhagavatā ‘‘tañce bhikkhu adhivāsetī’’tiādinā puggalena puggalādhiṭṭhānena dhammo dassito.
The Buddha, having asked about the quality in "And how, bhikkhus, does one come to decline?" and then explaining it, showed the quality through the individual with reference to the individual, as in "If, bhikkhu, he tolerates that," and so on.
‘‘Này các tỳ khưu, và thế nào là pháp suy đồi?’’ Đức Thế Tôn đã hỏi về pháp đó và phân tích nó, ‘‘này tỳ khưu, nếu người ấy chấp nhận điều đó’’, v.v., pháp đã được chỉ ra bởi cá nhân theo cách dựa vào cá nhân.
97. Na pidahitvā cakkhundriyaṃ na pidahitvā sañchāditvā ṭhitassa.
97. Na pidahitvā means for one who remains with the eye-faculty not covered or veiled.
97. Không che đậy là không che đậy nhãn căn, đối với người đang đứng đã che chắn.
Byāsiñcatīti kilesehi visesena āsiñcati.
Byāsiñcatī means he thoroughly saturates with defilements.
Tẩm ướt là đặc biệt tẩm ướt bằng các phiền não.
Kilesatintanti kilesehi avassutaṃ.
Kilesatinta means stained with defilements.
Bị phiền não thấm ướt là bị phiền não làm cho ẩm ướt.
Dubbalapīti taruṇā na balappattā.
Dubbalapīti means weak, not yet fully developed joy.
Niềm hỷ yếu ớt là non trẻ, chưa đạt được sức mạnh.
Balavapīti ubbegā pharaṇappattā ca pīti.
Balavapīti means powerful joy that has reached pervasion due to effervescence.
Niềm hỷ mạnh mẽ là niềm hỷ đã đạt đến sự hưng phấn và lan tỏa.
Darathappassaddhīti kāyacittadarathavūpasamalakkhaṇā passaddhi.
Darathappassaddhī means tranquility characterized by the appeasement of physical and mental agitation.
Sự khinh an làm lắng dịu sự bức bách là sự khinh an có đặc tính làm lắng dịu sự bức bách của thân và tâm.
Na uppajjanti paccayaparamparāya asiddhattā.
Na uppajjanti means they do not arise because of the unbroken sequence of conditions.
Không sinh khởi vì không thành tựu theo chuỗi nhân duyên.
‘‘Kathañca, bhikkhave, pamādavihārī hotī’’tiādinā puggalaṃ pucchitvā ‘‘pāmojjaṃ na hoti, pāmojjaṃ jāyatī’’tiādinā ca, dhammena ‘‘pamādavihārī appamādavihārī’’ti ca puggalo dassito.
"How, bhikkhus, does one abide heedlessly?" etc. having questioned about the individual, and "joy does not arise, joy arises" etc., and by the Dhamma, "abiding heedlessly, abiding heedfully"—thus the individual is shown.
Bắt đầu với câu ‘‘Thế nào, này các Tỳ-khưu, là người sống phóng dật?’’, sau khi hỏi về người, và với câu ‘‘không có hỷ, hỷ sanh’’, v.v., người ‘‘sống phóng dật’’ và ‘‘sống không phóng dật’’ được chỉ rõ bằng Dhamma.
98. Idanti ‘‘kathañca, bhikkhave, asaṃvaro’’ti?
98. This refers to "How, bhikkhus, is there lack of restraint?"
98. Idaṃ (này) là ‘‘Thế nào, này các Tỳ-khưu, là không phòng hộ?’’
Idaṃ vacanaṃ.
This is the statement.
Đây là lời nói.
Pahātabbadhammakkhānavasenāti pahātabbadhammasseva kathanaṃ vuttaṃ.
By way of explaining the things to be abandoned means that only the things to be abandoned are spoken of.
Pahātabbadhammakkhānavasena (theo cách trình bày các pháp cần đoạn trừ) có nghĩa là chỉ nói về sự trình bày các pháp cần đoạn trừ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, asaṃvaro hotī’’ti dhammaṃ pucchitvā ‘‘santi, bhikkhave, cakkhuviññeyyā rūpā’’tiādinā dhammova vibhatto.
"How, bhikkhus, is there lack of restraint?" having questioned about the Dhamma, "Bhikkhus, there are forms cognizable by the eye" etc.—thus the Dhamma itself is analyzed.
Sau khi hỏi về Dhamma với câu ‘‘Thế nào, này các Tỳ-khưu, là không phòng hộ?’’, chính Dhamma đã được phân tích với câu ‘‘Này các Tỳ-khưu, có các sắc khả kiến bằng mắt’’, v.v.
103. Udakoti tassa nāmaṃ.
103. Udaka is his name.
103. Udako (Udaka) là tên của vị ấy.
Vedaṃ ñāṇaṃ.
Knowledge means wisdom.
Vedaṃ là trí tuệ.
Sabbaṃ jitavāti sabbaji.
He conquered all, hence sabbaji (all-conquering).
Đã chiến thắng tất cả nên là sabbaji (người chiến thắng tất cả).
Avakhatanti nikhataṃ.
Avakhata means dug out.
Avakhataṃ (không bị đào) là không bị đào bới.
Ucchādanadhammoti ucchādetabbasabhāvo.
Nature to be scraped off refers to the characteristic of being removed.
Ucchādanadhammo (pháp chà xát) là bản chất cần được chà xát.
Parimaddanadhammoti parimadditabbasabhāvo.
Nature to be rubbed away refers to the characteristic of being rubbed away.
Parimaddanadhammo (pháp nghiền nát) là bản chất cần được nghiền nát.
Parihatoti pariharito.
Parihato means removed.
Parihato (được tránh) là được tránh khỏi.
Odanakummāsūpacayucchādanaparimaddanapadehīti vattabbaṃ.
It should be said: 'the accumulation, scraping off, rubbing away, and yielding of rice porridge'.
Đáng lẽ phải nói là odanakummāsūpacayucchādanaparimaddanapadehī (là người bỏ đi sự tích lũy, chà xát, nghiền nát cơm và cháo).
Ucchādanaṃ vā parimaddanamattamevāti katvā na gahitaṃ.
Or, it is not taken as merely scraping off or rubbing away.
Hoặc vì cho rằng chỉ là chà xát và nghiền nát nên đã không được chấp nhận.
104. Catūhi yogehīti kāmayogādīhi catūhi yogehi.
104. By the four bonds means by the four bonds such as the bond of sensual desire.
104. Catūhi yogehī (bằng bốn ách) là bằng bốn ách như dục ách, v.v.
Kheminoti khemavato kusalino.
Secure from bonds means possessing security, being skillful.
Khemino (an ổn) là người an ổn, thiện xảo.
Kāraṇabhūtanti kattabbaupāyassa kāraṇabhūtaṃ.
Being the cause refers to being the cause of the means to be undertaken.
Kāraṇabhūtaṃ (là nguyên nhân) là nguyên nhân của phương pháp cần thực hiện.
Pariyāyati pavattiṃ nivattiñca ñāpetīti pariyāyo, dhammo ca so pariyattidhammattā pariyāyo cāti dhammapariyāyo, taṃ dhammapariyāyaṃ.
That which makes known progress and cessation is pariyāya. And since it is Dhamma and also a pariyāya as it is Dhamma to be learned, that is dhammapariyāya (exposition of the Dhamma).
Pariyāya là điều cho biết sự sanh khởi và chấm dứt, và Dhamma đó là pariyāya vì là Dhamma được học tập, do đó là dhammapariyāya (bài pháp), tức là dhammapariyāyaṃ.
Yasmā pana so tassādhigamassa kāraṇaṃ hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘dhammakāraṇa’’nti.
And since it is the cause of attaining that, it is said to be "the cause of Dhamma".
Vì điều đó là nguyên nhân để đạt được trạng thái đó, nên đã nói ‘‘dhammakāraṇa’’ (nguyên nhân của Dhamma).
Yuttinti samathavipassanādhammānīti vā catusaccadhammānīti vā.
Rightness means the qualities of serenity and insight, or the qualities of the four Noble Truths.
Yuttiṃ (sự hợp lý) là các pháp samatha-vipassanā, hoặc các pháp Tứ Thánh Đế.
‘‘Tasmā’’ti padaṃ uddharitvā – ‘‘kasmā’’ti kāraṇaṃ pucchanto ‘‘kiṃ akkhātattā, udāhu pahīnattā’’ti vibhajitvā pucchi.
Having removed the word "therefore" – asking for the reason "why?" he questioned by distinguishing: "because it is taught, or because it is abandoned?".
Sau khi bỏ từ ‘‘Tasmā’’ (do đó), hỏi nguyên nhân ‘‘Kasmā’’ (vì sao), Ngài đã chia ra và hỏi ‘‘Kiṃ akkhātattā, udāhu pahīnattā’’ (do đã được thuyết giảng, hay do đã được đoạn trừ).
Yasmā pana chandarāgappahānaṃ yogakkhemibhāvassa kāraṇaṃ, na kathanaṃ, tasmā ‘‘pahīnattā’’tiādi vuttaṃ.
And since the abandonment of lust and desire (chandarāga) is the cause of being secure from bonds (yogakkhemi), not the teaching, therefore "because it is abandoned" etc. is said.
Vì sự đoạn trừ chandarāga (tham ái) là nguyên nhân của trạng thái an ổn (yogakkhemi), chứ không phải sự thuyết giảng, nên đã nói ‘‘pahīnattā’’ (do đã được đoạn trừ), v.v.
105-113. Vedanāsukhadukkhanti vedanāsaṅkhātaṃ sukhañca dukkhañca kathitaṃ.
105-113. Feeling, pleasure, and pain refers to pleasure and pain spoken of as feeling.
105-113. Vedanāsukhadukkhaṃ (khổ và lạc của cảm thọ) là khổ và lạc được gọi là cảm thọ.
‘‘Ajjhattaṃ sukhaṃ dukkha’’nti vuttattā vimuttisukhassa ca saḷāyatanadukkhassa ca kathitattā vivaṭṭasukhaṃ cettha kathitamevāti sakkā viññātuṃ.
Since "internal pleasure and pain" is stated, and the pleasure of liberation and the pain of the six sense bases are spoken of, it can be understood that the pleasure of freedom from the round of rebirth (vivaṭṭa) is also spoken of here.
Vì đã nói ‘‘Ajjhattaṃ sukhaṃ dukkhaṃ’’ (khổ và lạc nội tại), và vì đã nói về lạc giải thoát và khổ của sáu xứ, nên có thể hiểu rằng lạc của sự thoát ly (vivaṭṭa) cũng được nói đến ở đây.
Kāmaṃ khandhiyavagge khandhavasena desanā āgatā, na āyatanavasena.
It is true that in the Khandhiya Vagga, the teaching came by way of aggregates, not by way of sense bases.
Mặc dù trong phẩm Khandhiya, lời dạy được trình bày theo phương diện uẩn, chứ không phải theo phương diện xứ.
Ettha pana vattabbaṃ atthajātaṃ khandhiyavagge vuttanayamevāti.
But here, the meaning to be stated is the same as that explained in the Khandhiya Vagga.
Tuy nhiên, những gì cần nói ở đây cũng giống như cách đã nói trong phẩm Khandhiya.
114-115. Āvasati ettha kilesamāroti āvāso.
The defilement-Māra dwells here, hence āvāsa (dwelling).
Kilesamāra (Ma-la phiền não) cư trú ở đây nên là āvāso (chỗ trú ngụ).
Kāmaguṇaajjhattikabāhirāni āyatanāni.
Sensual pleasures, internal and external sense bases.
Các xứ nội và ngoại là các dục công đức (kāmaguṇa).
Kilesamārassa āvāsaṃ gato vasaṃ gato.
Having gone to the dwelling of the defilement-Māra means fallen under control.
Đã đi vào chỗ trú ngụ của Kilesamāra nên là vasaṃ gato (đã rơi vào quyền lực).
Tividhassāti papañcasaññāsaṅkhātassa tividhassapi mārassa.
Of the threefold refers to the threefold Māra, which is called the proliferation of perceptions.
Tividhassā (của ba loại) là của cả ba loại Ma-la được gọi là papañcasaññā (hý luận tưởng).
Tato eva devaputtamārassapi vasaṃ gatoti sakkā viññātuṃ.
From that, it can be understood that he also fell under the control of the deva-son Māra.
Từ đó, có thể hiểu rằng cũng đã rơi vào quyền lực của Devaputtamāra (Ma-la thiên tử).
116. Lokiyanti ettha sattakāyabhūtagāmādīti loko, cakkavāḷo.
116. Here, the world (loka) means beings, villages, etc., as well as the world-system (cakkavāḷa).
116. Ở đây, lokiya (thuộc thế gian) là thân chúng sanh, làng mạc, v.v., tức là loko (thế gian), là cakkavāḷa (thiên hà).
Saṅkhāro pana lujjanapalujjanaṭṭhena loko.
However, formations (saṅkhārā) are called the world (loka) because they perish and are broken down.
Còn saṅkhāra (hành) là loko (thế gian) theo nghĩa là tan rã và hoại diệt.
Antanti osānaṃ.
End refers to termination.
Antaṃ (tận cùng) là sự chấm dứt.
Sabbaññutaññāṇena saṃsanditvāti sabbaññutaññāṇagatiyā samānetvā avirodhetvā.
Having harmonized with omniscience means having equalized and not contradicted the range of omniscience.
Sabbaññutaññāṇena saṃsanditvā (đã đối chiếu với tuệ toàn tri) là đã làm cho phù hợp với sự vận hành của tuệ toàn tri, không mâu thuẫn.
Thomessāmīti pasaṃsissāmi.
I shall praise means I shall extol.
Thomessāmī (tôi sẽ tán thán) là tôi sẽ ca ngợi.
Evaṃsampattikanti evaṃsampajjanakaṃ evaṃpassitabbaṃ idaṃ mama ajjhesanaṃ.
Thus accomplished means this request of mine is thus arising, thus to be seen.
Evaṃsampattikaṃ (đạt được như vậy) là sự thỉnh cầu này của tôi là điều cần được phát sanh như vậy, cần được thấy như vậy.
Tenāha ‘‘īdisanti attho’’ti.
Therefore he says "this is the meaning".
Do đó, Ngài nói ‘‘īdisanti attho’’ (có nghĩa là như vậy).
Jānaṃ jānātīti sabbaññutaññāṇena jānitabbaṃ jānāti eva.
One who knows, knows means one knows what is to be known by omniscience.
Jānaṃ jānātī (biết sự biết) là biết điều cần biết bằng tuệ toàn tri.
Na hi padesaññāṇe ṭhito jānitabbaṃ sabbaṃ jānāti.
For one standing in partial knowledge does not know all that is to be known.
Vì người đứng ở tuệ cục bộ không biết tất cả những điều cần biết.
Ukkaṭṭhaniddesena hi avisesaggahaṇena ca ‘‘jāna’’nti iminā niravasesaṃ ñeyyajātaṃ pariggayhatīti tabbisayāya jānanakiriyāya sabbaññutaññāṇameva karaṇaṃ bhavituṃ yuttaṃ.
By the supreme designation and by the non-grasping of distinctions, the word "knowing" encompasses all that is to be known without remainder; hence, omniscience is fitting to be the means for the act of knowing related to it.
Vì bằng sự chỉ định tối thượng và sự nắm bắt không phân biệt, với từ ‘‘jānaṃ’’ (biết), tất cả những gì thuộc về đối tượng của sự biết đều được bao hàm, nên tuệ toàn tri là phương tiện thích hợp cho hành động biết đó.
Pakaraṇavasena ‘‘bhagavā’’ti padasannidhānena ca ayamattho vibhāvetabbo.
This meaning should be explained by context and by the proximity of the word "Bhagavā".
Ý nghĩa này cần được trình bày theo phương diện ngữ cảnh và sự hiện diện của từ ‘‘Bhagavā’’ (Thế Tôn).
Passitabbameva passatīti dibbacakkhu-paññācakkhu-dhammacakkhu-buddhacakkhu-samantacakkhu-saṅkhātehi ñāṇacakkhūhi passitabbaṃ passati eva.
One who sees, sees what is to be seen means one sees what is to be seen by the wisdom-eyes known as the divine eye, wisdom eye, Dhamma eye, Buddha eye, and all-seeing eye.
Passitabbameva passatī (chỉ thấy điều cần thấy) là Ngài chỉ thấy điều cần thấy bằng các nhãn tuệ được gọi là thiên nhãn, tuệ nhãn, pháp nhãn, Phật nhãn, và samantacakkhu (nhãn toàn diện).
Atha vā jānaṃ jānātīti yathā aññe savipallāsā kāmarūpapariññāvādino jānantāpi vipallāsavasena jānanti, na evaṃ bhagavā.
Alternatively, one who knows, knows means that just as other proponents of knowledge of form and desire, who are deluded, know through delusion, the Bhagavā is not so.
Hoặc, jānaṃ jānātī (biết sự biết) có nghĩa là, như những người khác, những người chủ trương sự hiểu biết về sắc và dục với sự sai lầm, dù biết nhưng biết theo cách sai lầm, Thế Tôn thì không như vậy.
Bhagavā pana pahīnavipallāsattā jānanto jānāti eva, diṭṭhidassanassa abhāvā passanto passati evāti attho.
But the Bhagavā, having abandoned delusion, knows truly, and due to the absence of false view and perception, sees truly—this is the meaning.
Thế Tôn, vì đã đoạn trừ sự sai lầm, nên khi biết thì biết đúng, và vì không có tà kiến, nên khi thấy thì thấy đúng.
Dassanapariṇāyakaṭṭhenāti yathā cakkhu sattānaṃ dassanatthaṃ pariṇeti sādheti, evaṃ lokassa yāthāvadassanasādhanatopi dassanakiccapariṇāyakaṭṭhena cakkhubhūto, paññācakkhumayattā vā sayambhūñāṇena paññācakkhuṃ bhūto pattoti vā cakkhubhūto.
By way of leading to vision means just as the eye leads to and accomplishes vision for beings, so too, from accomplishing the true vision for the world, and by way of leading to the function of seeing, he is the Eye, or having become a wisdom-eye by means of the self-existent knowledge, he has attained the wisdom-eye, hence the Eye.
Dassanapariṇāyakaṭṭhenā (theo nghĩa là người dẫn dắt sự thấy) là, như con mắt dẫn dắt và thành tựu sự thấy cho chúng sanh, tương tự, vì thành tựu sự thấy chân thật cho thế gian, nên là cakkhubhūto (người đã trở thành con mắt), hoặc vì là người có tuệ nhãn, hoặc vì đã đạt được tuệ nhãn bằng tự giác ngộ nên là cakkhubhūto.
Ñāṇabhūtoti etassa ca evameva attho daṭṭhabbo.
The meaning of the Dhamma should be understood in the same way.
Ý nghĩa của ñāṇabhūto (người đã trở thành trí tuệ) cũng cần được hiểu tương tự.
Dhammā vā bodhipakkhiyā, tehi uppannattā lokassa ca taduppādanato anaññasādhāraṇaṃ vā dhammaṃ patto adhigatoti dhammabhūto.
Or the Dhamma refers to the factors of enlightenment (bodhipakkhiyā dhammā), and because he arose from them and caused them to arise in the world, or because he attained and realized the Dhamma that is not shared by others, he is the Dhamma.
Hoặc các pháp là các pháp trợ bồ đề (bodhipakkhiyā), vì được sanh ra từ chúng, và vì làm cho thế gian sanh ra chúng, hoặc vì đã đạt được Dhamma không thể chia sẻ với ai khác nên là dhammabhūto (người đã trở thành Dhamma).
‘‘Brahmā’’vuccati seṭṭhaṭṭhena maggañāṇaṃ, tena uppannattā lokassa ca taduppādanato tañca sayambhūñāṇena pattoti brahmabhūto.
"Brahmā" is called the path-knowledge by way of being supreme; because he arose from it and caused it to arise in the world, and he attained it by self-existent knowledge, he is Brahmā.
‘‘Brahmā’’ (Phạm Thiên) được gọi là đạo tuệ (maggañāṇa) theo nghĩa tối thượng, vì được sanh ra từ đó, và vì làm cho thế gian sanh ra điều đó, và vì đã đạt được điều đó bằng tự giác ngộ nên là brahmabhūto (người đã trở thành Phạm Thiên).
Catusaccadhammaṃ vadatīti vattā.
He speaks the Dhamma of the four Noble Truths, hence the Speaker.
Nói về Tứ Thánh Đế nên là vattā (người nói).
Ciraṃ saccapaṭivedhaṃ pavattento vadatīti pavattā.
He speaks, continuously making the penetration of the Truth prevail, hence the Proclaimer.
Nói trong khi duy trì sự thể nhập chân lý lâu dài nên là pavattā (người duy trì).
Atthaṃ nīharitvāti dukkhādiatthaṃ uddharitvā.
Having extracted the meaning means having revealed the meaning of suffering (dukkha) etc.
Atthaṃ nīharitvā (đã rút ra ý nghĩa) là đã rút ra ý nghĩa khổ, v.v.
Paramatthaṃ vā nibbānaṃ pāpayitā.
Or, one who leads to the ultimate meaning, Nibbāna.
Hoặc là người dẫn dắt đến paramattha (chân đế) là Nibbāna.
Amatasacchikiriyaṃ sattesu uppādento amataṃ dadātīti amatassa dātā.
Generating the realization of the Deathless (amata) in beings, he gives the Deathless, hence the Giver of the Deathless.
Làm cho sự chứng đắc bất tử sanh ra nơi chúng sanh, ban cho bất tử nên là amatassa dātā (người ban cho bất tử).
Bodhipakkhiyadhammānaṃ tadāyattabhāvato dhammassāmī.
Because the factors of enlightenment (bodhipakkhiyā dhammā) are dependent on him, he is the Master of the Dhamma.
Vì các pháp trợ bồ đề phụ thuộc vào Ngài nên là dhammassāmī (chủ nhân của Dhamma).
Punappunaṃ yācāpento bhāriyaṃ karonto garuṃ karoti nāma, tathā duviññeyyaṃ katvā kathentopi.
Making one ask again and again, making it difficult, is called making it weighty, and so is teaching it by making it difficult to understand.
Làm cho người khác thỉnh cầu nhiều lần, làm cho điều đó trở nên khó khăn, thì gọi là garuṃ karoti (làm cho điều đó trở nên trọng yếu), và cũng vậy, khi thuyết giảng điều gì đó một cách khó hiểu.
Cakkhunā vijjamānena lokasaññī hoti, na tasmiṃ asati.
With the eye existing, one perceives the world, not when it is absent.
Bằng mắt, khi nó hiện hữu, có sự nhận thức về thế gian, không phải khi nó không hiện hữu.
Na hi ajjhattikāyatanavirahena lokasamaññā atthi.
Indeed, there is no designation of the world in the absence of the internal sense bases.
Quả thật, không có sự vắng mặt của các nội xứ mà có tên gọi thế giới.
Tenāha ‘‘cakkhuñhi loko’’tiādi.
Therefore, it is said, "Indeed, the eye is the world," and so on.
Do đó, Ngài nói: “Mắt chính là thế giới” v.v.
Appahīnadiṭṭhīti asamūhatasakkāyadiṭṭhiko ghanavinibbhogaṃ kātuṃ asakkonto samudāyaṃ viya avayavaṃ ‘‘loko’’ti sañjānāti ceva maññati ca.
One whose view is not abandoned, one whose personality view (sakkāyadiṭṭhi) is not eradicated, being unable to make a clear analysis, perceives and conceives the aggregate as "world" just like a part.
Người chưa đoạn trừ tà kiến (appahīnadiṭṭhī), tức là người chưa nhổ bật thân kiến (sakkāyadiṭṭhi), không thể phân biệt rành mạch, nhận biết và cho rằng một phần (của tổng thể) là “thế giới”, như một tổng thể.
Tathāti iminā ‘‘lokoti sañjānāti ceva maññati cā’’ti padattayaṃ ākaḍḍhati.
By "thus," it draws in the three words: "perceives and conceives as 'world'."
Với từ “tathā” (như vậy) này, nó kéo theo ba từ “nhận biết và cho rằng đó là thế giới”.
Tassāti puthujjanassa, cakkavāḷalokassa vā.
"Of him" refers to the ordinary person, or of the cakkavāḷa world.
Của người ấy (tassā) có nghĩa là của phàm phu, hoặc của thế giới luân hồi (cakkavāḷa-loka).
Cakkhādimeva hi sahokāsena ‘‘cakkavāḷo’’ti puthujjano sañjānāti.
Indeed, an ordinary person perceives the eye and so on, together with their space, as "cakkavāḷa".
Quả thật, phàm phu nhận biết chính mắt v.v. cùng với không gian là “thế giới luân hồi” (cakkavāḷa).
Gamanenāti padasā gamanena.
"By going" means by going on foot.
Bằng sự đi (gamanena) có nghĩa là bằng sự đi bộ.
Na sakkā tesaṃ anantattā.
"It is not possible" because they are infinite.
Không thể được vì chúng là vô tận.
Lujjanaṭṭhenāti abhisaṅkhāralokavasena lokassa antaṃ dassetuṃ vuttaṃ.
"In the sense of decay" is stated to show the end of the world in terms of the world of formations (abhisaṅkhāraloka).
Với ý nghĩa hoại diệt (lujjanaṭṭhena) được nói ra để chỉ ra cái tận cùng của thế giới theo nghĩa thế giới hữu vi (abhisaṅkhāraloka).
Tassa anto nāma nibbānaṃ.
Its "end" is Nibbāna.
Cái tận cùng của nó chính là Nibbāna.
Taṃ pattuṃ sakkā sammāpaṭipattiyā pattabbattā.
That can be attained, as it is to be attained through right practice.
Có thể đạt được điều đó vì nó có thể đạt được bằng chánh đạo.
Cakkavāḷalokassa pana anto nāma, natthi tassa gamanena appattabbattā.
But there is no end to the cakkavāḷa world, as it cannot be reached by going.
Còn cái tận cùng của thế giới luân hồi (cakkavāḷa-loka) thì không có, vì không thể đạt được bằng sự đi.
Imehi padehīti imehi vākyavibhāgehi padehi.
"By these terms" means by these phrases, these divisions of sentences.
Với những từ này (imehi padehi) có nghĩa là với những phần câu này, những từ này.
Tāni pana akkharasamudāyalakkhaṇānīti āha ‘‘akkharasampiṇḍanehī’’ti.
Since those are characterized by collections of letters, it is said, "by collections of letters."
Tuy nhiên, chúng có đặc tính là tập hợp các chữ cái, do đó Ngài nói: “với các tập hợp chữ cái” (akkharasampiṇḍanehi).
Pāṭiyekkaakkharehīti tasmiṃ tasmiṃ pade paṭiniyatasannivesehi visuṃ visuṃ cittena gayhamānehi akkharehīti attho.
"By individual letters" means by letters that are distinctly grasped by the mind in their specific arrangements within each respective word.
Với các chữ cái riêng biệt (pāṭiyekkaakkharehi) có nghĩa là với các chữ cái được tâm nhận thức riêng biệt, với cách sắp xếp cố định trong từng từ đó.
Gamanaṭṭhena ‘‘paṇḍā’’ vuccati paññā, tāya ito gato pattoti paṇḍito, paññavā.
In the sense of going, "paṇḍā" means wisdom; one who has gone from here by that wisdom, one who has attained, is a "paṇḍita," a wise person.
Với ý nghĩa đi, “paṇḍā” được gọi là trí tuệ (paññā), người đi đến đó bằng trí tuệ, tức là đã đạt được, nên gọi là người trí (paṇḍito), người có trí tuệ.
Mahāpaññatā nāma paṭisambhidāvasena veditabbāti āha ‘‘mahante atthe’’tiādi.
Great wisdom is to be understood in terms of the analytical knowledges (paṭisambhidā), thus it is said, "great meanings," and so on.
Đại trí tuệ được hiểu theo nghĩa phân tích (paṭisambhidā), do đó Ngài nói: “những vấn đề lớn” v.v.
Yathā tanti ettha tanti nipātamattaṃ paṭhamavikappe, dutiyavikappe pana paccāmasananti āha ‘‘taṃ byākata’’nti.
In "yathā taṃ," "taṃ" is merely a particle in the first interpretation, but in the second interpretation, it is a referent, thus it is said, "that which is elucidated."
Trong “yathā taṃ” này, “taṃ” chỉ là một giới từ (nipāta) trong cách giải thích thứ nhất, nhưng trong cách giải thích thứ hai, nó là một đại từ thay thế, do đó Ngài nói: “điều đó đã được giải thích” (taṃ byākataṃ).
117. Cetasoti karaṇe sāmivacanaṃ.
117. "Of the mind" is a genitive case in the sense of an instrument.
117. Của tâm (cetaso) là một sở hữu cách theo nghĩa công cụ.
Cittena saṃphusanaṃ nāma anubhavoti āha ‘‘cittena anubhūtapubbā’’ti.
To experience with the mind is enjoyment, thus it is said, "previously experienced by the mind."
Sự xúc chạm bằng tâm có nghĩa là sự kinh nghiệm, do đó Ngài nói: “đã từng kinh nghiệm bằng tâm” (cittena anubhūtapubbā).
Ututtayānurūpatāvasena pāsādattayaṃ, taṃ vasena tividhanāṭakabhedo.
"Three palaces" according to the suitability of the three seasons; based on that, "three kinds of dramatic performances."
Ba cung điện (pāsādattayaṃ) theo sự phù hợp với ba mùa, theo đó là ba loại hình kịch nghệ (tividhanāṭakabhedo).
Manorammatāmattena kāmaguṇaṃ katvā dassitaṃ, na kāmavasena.
It is shown by making sensory pleasures merely pleasant to the mind, not in terms of craving.
Các dục lạc được trình bày chỉ với ý nghĩa là điều đáng ưa thích, không phải theo nghĩa dục vọng.
Na hi abhinikkhamanato uddhaṃ bodhisattassa kāmavitakkā bhūtapubbā.
Indeed, after the Great Renunciation, thoughts of sensual pleasure had never arisen in the Bodhisatta.
Quả thật, kể từ khi xuất gia, Bồ Tát chưa từng có những tư duy về dục (kāmavitakkā).
Tenāha māro pāpimā –
Therefore, Māra the Evil One said:
Do đó, Ma Vương Ác Ma đã nói:
Metteyyo nāmātiādi anāgatārammaṇadassanamattaṃ, na bodhisattassa evaṃ uppajjatīti.
"Metteyyo by name," and so on, is merely a vision of future objects, not that such a thought would arise in the Bodhisatta.
Metteyyo nāmā (tên là Metteyya) v.v. chỉ là sự thấy biết về tương lai, không phải Bồ Tát đã có những điều này.
Attā piyāyitabbarūpo etassāti attarūpo, uttarapade purimapadalopenāti ‘‘attano hitakāmajātikenā’’ti attho vutto.
"Attarūpo" means one to whom the self is dear; it is said by the elision of the former word in the latter compound, so the meaning is "one who desires what is beneficial for oneself."
Cái tự ngã là đối tượng đáng yêu quý của người này, nên gọi là attarūpo (có hình tướng tự ngã), với sự lược bỏ từ đầu trong hậu tố, nên ý nghĩa được nói là “người có lòng mong muốn lợi ích cho chính mình” (attano hitakāmajātikenā).
Attarūpenāti vā pītisomanassehi gahitasabhāvena tuṭṭhapahaṭṭhena udaggudaggena.
Or "attarūpena" means by a state seized by joy and happiness, being pleased and delighted, exalted and uplifted.
Hoặc attarūpenā có nghĩa là với bản chất được nắm giữ bởi niềm hỷ lạc, với tâm hoan hỷ, phấn khởi.
Appamādoti appamajjanaṃ kusaladhammesu akhaṇḍakāritāti āha ‘‘sātaccakiriyā’’ti.
"Appamādo" is non-negligence, continuous action in wholesome states, thus it is said, "persevering effort."
Không phóng dật (appamādo) có nghĩa là không phóng dật, sự thực hành liên tục các thiện pháp, do đó Ngài nói: “sự thực hành liên tục” (sātaccakiriyā).
Avossaggoti cittassa kāmaguṇesu avossajjanaṃ pakkhandituṃ appadānaṃ.
"Avossaggo" is not abandoning the mind to sensual pleasures, not allowing it to rush forth.
Không buông bỏ (avossaggo) có nghĩa là không buông bỏ tâm vào các dục lạc, không cho phép nó lao vào.
Purimo vikappo kusalānaṃ dhammānaṃ karaṇavasena dassito, pacchimo akusalānaṃ akaraṇavasena.
The former interpretation is shown in terms of performing wholesome states, the latter in terms of not performing unwholesome states.
Cách giải thích trước được trình bày theo nghĩa thực hành các thiện pháp, cách giải thích sau theo nghĩa không thực hành các bất thiện pháp.
Dve dhammāti appamādo satīti dve dhammā.
"Two states" are non-negligence (appamāda) and mindfulness (sati).
Hai pháp (dve dhammā) là không phóng dật và chánh niệm, tức là hai pháp.
Appamādo sati ca tathā pavattā cattāro kusaladhammakkhandhā veditabbā.
Non-negligence and mindfulness, thus arisen, are to be understood as the four aggregates of wholesome states.
Không phóng dật và chánh niệm khi được thực hành như vậy, được hiểu là bốn uẩn thiện pháp.
Kattabbāti pavattetabbā.
"To be performed" means to be set in motion.
Phải làm (kattabbā) có nghĩa là phải thực hành.
Tasmiṃ āyataneti tasmiṃ nibbānasaññite kāraṇe paṭivedhe.
"In that sphere" means in that cause of Nibbāna, in realization.
Trong xứ đó (tasmiṃ āyatane) có nghĩa là trong sự thâm nhập vào nguyên nhân được gọi là Nibbāna đó.
Taṃ kāraṇanti channaṃ āyatanānaṃ kāraṇaṃ.
"That cause" is the cause of the six sense bases.
Nguyên nhân đó (taṃ kāraṇaṃ) là nguyên nhân của sáu xứ.
Saḷāyatanaṃ nirujjhati etthāti saḷāyatananirodho vuccati nibbānaṃ.
Where the six sense bases cease, that is "Nibbāna, the cessation of the six sense bases."
Sáu xứ diệt tận ở nơi đây, nên sự diệt tận của sáu xứ được gọi là Nibbāna.
Tenāha ‘‘nibbānaṃ.
Therefore, it is said, "Nibbāna.
Do đó Ngài nói: “Nibbāna.
Taṃ sandhāyā’’tiādi.
Referring to that," and so on.
Liên quan đến điều đó” v.v.
Nibbānasminti nibbānamhi.
"In Nibbāna" means in Nibbāna.
Trong Nibbāna (nibbānasmiṃ) có nghĩa là tại Nibbāna.
118-119. Diṭṭheti paccakkhabhūte.
118-119. "In the visible" means in that which is directly perceived.
118-119. Trong hiện tại (diṭṭhe) có nghĩa là hiện tiền.
Dhammeti upādānakkhandhadhamme.
"In the Dhamma" means in the Dhamma of the aggregates of clinging.
Pháp (dhamme) có nghĩa là pháp uẩn chấp thủ (upādānakkhandhadhamma).
Tattha hi attāti bhavati saññā diṭṭhi cāti attabhāvasaññā.
Indeed, in that, there is the perception and view of self, hence the perception of self-existence.
Ở đó, có sự nhận thức và tà kiến về tự ngã, tức là nhận thức về tự ngã.
Tenāha – ‘‘diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve’’ti.
Therefore, it is said, "in the visible Dhamma means in this very existence."
Do đó Ngài nói: “trong hiện tại, tức là trong chính tự thân này” (diṭṭheva dhamme ti imasmiṃyeva attabhāve).
‘‘Tannissita’’nti ettha taṃ-saddena heṭṭhā abhinandanādipariyāyena vuttā taṇhā paccāmaṭṭhāti āha – ‘‘taṇhānissita’’nti.
In "tannissitaṃ," the word "taṃ" refers back to craving, which was stated earlier by way of delight and so on, thus it is said, "dependent on craving."
Trong “tannissita” (nương tựa vào điều đó), từ “taṃ” (điều đó) thay thế cho tham ái đã được nói ở trên theo nghĩa hoan hỷ v.v., do đó Ngài nói: “nương tựa vào tham ái” (taṇhānissitaṃ).
Taṃ upādānaṃ etassāti tadupādānaṃ.
That clinging belongs to it, hence "tadupādānaṃ" (that-clinging).
Sự chấp thủ đó là của điều này, nên gọi là tadupādānaṃ (sự chấp thủ điều đó).
Tenāha – ‘‘taṃgahaṇa’’ntiādi.
Therefore, it is said, "that grasping," and so on.
Do đó Ngài nói: “sự nắm giữ điều đó” v.v.
Taṇhupādānasaṅkhātaṃ gahaṇaṃ etassāti taṃgahaṇaṃ.
That grasping, consisting of craving and clinging, belongs to it, hence "taṃgahaṇaṃ" (that-grasping).
Sự nắm giữ được gọi là tham ái và chấp thủ là của điều này, nên gọi là taṃgahaṇaṃ (sự nắm giữ điều đó).
Chaṭṭhaṃ uttānameva pañcame vuttanayattā.
The sixth is just an elaboration, being in the same manner as stated in the fifth.
Thứ sáu là rõ ràng vì nó theo cách đã nói trong phần thứ năm.
121. Ye dhammā sammadeva bhāvitā bahulīkatā vimuttiyā arahattassa sacchikiriyāya saṃvattanti, te saddhādayo sambhārā vimuttiparipācaniyāti adhippetā.
121. Those states (dhammā) which, when rightly developed and cultivated, lead to liberation, to the realization of Arahantship—those factors such as faith—are intended as "maturing for liberation."
121. Những pháp nào được tu tập đúng đắn, được làm cho sung mãn, đưa đến sự giải thoát, sự chứng đắc A-la-hán quả, thì những tư lương như tín v.v. đó được hiểu là những pháp làm cho giải thoát chín muồi (vimuttiparipācaniyā).
Paripācentīti paripākaṃ pariṇāmaṃ gamenti.
"Mature" means they bring to maturity, to a state of ripeness.
Làm cho chín muồi (paripācenti) có nghĩa là làm cho đạt đến sự chín muồi, sự trưởng thành.
Dhammāti kāraṇabhūtā dhammā.
"States" means states that are causes.
Các pháp (dhammā) là những pháp làm nhân.
Visuddhikāraṇavasenāti visuddhikāraṇatāvasena, sā pana saddhindriyādīnaṃ kāraṇato visuddhi.
"In terms of the cause of purification" means in terms of being a cause of purification, which purification is due to factors like the faculty of faith and so on.
Theo nghĩa nhân thanh tịnh (visuddhikāraṇavasena) có nghĩa là theo nghĩa là nhân thanh tịnh, sự thanh tịnh đó là do nhân của các căn như tín căn v.v.
Yathā nāma jātisampannassa khattiyakumārassa vipakkhavigamena pakkhasaṅgahena pavattiṭṭhānasampattiyā ca parisuddhi hoti, evamevaṃ daṭṭhabbāti dassento ‘‘vuttaṃ heta’’ntiādimāha.
Just as a high-born Khattiya prince achieves purity by the removal of enemies, by the accumulation of allies, and by favorable circumstances, so too should this be understood. Thus, he says, "For this was said," and so on.
Như một hoàng tử dòng Sát-đế-lợi sinh ra trong dòng dõi cao quý đạt được sự thanh tịnh nhờ sự loại bỏ kẻ thù, sự tập hợp phe cánh và sự thành tựu nơi cư trú, cũng vậy, để chỉ ra điều đó, Ngài nói: “Điều này đã được nói” v.v.
Assaddhādayopi puggalā saddhādīnaṃ yāvadeva parihānāya honti, saddhādayo pāripūriyāva, tathā pasādaniyasuttantādipaccavekkhaṇā, pasādaniyasuttantā nāma sampasādanīyasuttādayo.
Even those without faith and so on lead only to the decline of faith and so on, while faith and so on lead only to their fulfillment; similarly, reflection on suttas that bring clarity and so on—"suttas that bring clarity" are the Sampasādanīya Sutta and others.
Ngay cả những người không có tín v.v. cũng chỉ đưa đến sự suy giảm của tín v.v., còn tín v.v. thì chỉ đưa đến sự viên mãn, cũng như sự quán xét các kinh điển làm cho thanh tịnh v.v., các kinh điển làm cho thanh tịnh (pasādaniyasuttantā) là các kinh Sampasādanīya v.v.
Sammappadhāneti sammappadhānasuttante.
"In the Sammappadhāna" means in the Sammappadhāna Sutta.
Trong Chánh Cần (sammappadhāne) có nghĩa là trong kinh Chánh Cần.
Satipaṭṭhāneti cattāro satipaṭṭhāne.
"In Satipaṭṭhāna" means in the four Satipaṭṭhānas.
Trong Tứ Niệm Xứ (satipaṭṭhāne) có nghĩa là bốn Tứ Niệm Xứ.
Jhānavimokkheti jhānāni ceva vimokkhe ca uddissa pavattasuttante.
"In Jhāna and Vimokkha" means in the suttas dealing with jhānas and vimokkhas.
Trong Thiền và Giải Thoát (jhānavimokkhe) có nghĩa là trong các kinh điển liên quan đến các thiền và các giải thoát.
Gambhīrañāṇacariyeti khandhāyatanadhātupaṭiccasamuppādapaṭisaṃyuttasuttante.
"In profound knowledge and conduct" means in the suttas related to aggregates, sense bases, elements, and dependent origination.
Trong hành vi trí tuệ sâu sắc (gambhīrañāṇacariye) có nghĩa là trong các kinh điển liên quan đến các uẩn, xứ, giới và duyên khởi.
Kalyāṇamittatādayoti kalyāṇamittatā sīlasaṃvaro abhisallekhakathā vīriyārambho nibbedhikapaññāti ime kalyāṇamittādayo pañca dhammā, ye ‘‘idha, meghiya, bhikkhu kalyāṇamitto hotī’’tiādinā udāne (udā. 31) kathitā.
"Good friendship and so on" means these five states: good friendship, restraint in sīla, talk on purification, arousal of energy, and penetrative wisdom, which were taught in the Udāna (Ud. 31) with "Here, Meghiya, a bhikkhu is a good friend," and so on.
Thiện hữu tri thức v.v. (kalyāṇamittatādayo) có nghĩa là năm pháp này: thiện hữu tri thức, giới luật thanh tịnh, pháp thoại về sự từ bỏ, tinh tấn nỗ lực, và tuệ quán thâm sâu, những điều đã được nói trong Udāna (udā. 31) với câu “Ở đây, Meghiya, tỳ khưu có thiện hữu tri thức” v.v.
Lokaṃ volokentassāti āyasmato rāhulassa tāsañca devatānaṃ indriyaparipākaṃ passantassa.
"As he surveyed the world" means as he saw the ripening of the faculties of Venerable Rāhula and those devas.
Khi quán xét thế gian (lokaṃ volokentassā) có nghĩa là khi Tôn giả Rāhula và các vị thiên nhân đó đang quán sát sự chín muồi của các căn.
Tato yena andhavanaṃ, tattha divāvihārāya mahāsamāgamo bhavissatīti.
From there, a great assembly would take place for a day-residence in Andhavana.
Từ đó, sẽ có một cuộc tụ họp lớn để thiền định ban ngày tại khu rừng Andhavana.
Tathā hi vakkhati ‘‘ettakāti gaṇanāvasena paricchedo natthī’’ti.
For he will say, "There is no calculation as to their number."
Quả thật, Ngài sẽ nói “không có sự giới hạn về số lượng”.
127-128. Kāmaṃ aññepi pabbajitā yuttakāle piṇḍaṃ ulamānā carantiyeva, ayaṃ pana odarito, teneva kāraṇena pabbajitoti dassento ‘‘piṇḍaṃ ulamāno’’tiādimāha.
127-128. Indeed, other renunciants also wander seeking alms at the appropriate time, but this one was gluttonous, and showing that it was for this very reason that he renounced, it says "wandering for alms" and so on.
127-128. Mặc dù các vị xuất gia khác cũng đi khất thực vào thời điểm thích hợp, nhưng vị này đã được nuôi dưỡng (tốt), chính vì lý do đó mà ngài xuất gia, do đó đã nói “đi khất thực” và tiếp theo.
Ghaṃsantovāti bhūmiyaṃ ghaṃsanto eva pattaṃ ṭhapeti.
"Rubbing it" means he places the bowl rubbing it on the ground.
Chà xát (trên đất): Ngài đặt bát xuống bằng cách chà xát trên đất.
Parikkhīṇanti samantato parikkhīṇaṃ.
"Completely exhausted" means exhausted all around.
Parikkhīṇam (cạn kiệt): Cạn kiệt hoàn toàn.
Nāḷiko …pe… jātaṃ, atirekapattaṭṭhapanassa paṭikkhittattā aññaṃ na gaṇhāti.
"A nāḷi... etc. ... arisen," since placing an extra bowl is forbidden, he does not take another.
Nāḷiko …pe… jātaṃ (một nāli… đã trở thành): Do việc cấm đặt bát thừa, ngài không nhận thêm gì khác.
‘‘Indriyabhāvananti cakkhādipañcindriyabhāvana’’nti keci vadanti, tathā vipassanābhinivesaṃ katvā uparivipassanaṃ vaḍḍhitvāti adhippāyo.
Some say, "Indriya-bhāvanā means the development of the five faculties, such as the eye-faculty," and the intention is to establish insight meditation and thereby cultivate higher insight.
Một số người nói rằng “Indriyabhāvana (sự tu tập các căn)” là sự tu tập năm căn như nhãn căn, v.v., và ý nghĩa là đã tập trung vào tuệ quán và phát triển tuệ quán cao hơn.
Apare pana ‘‘saddhāpañcamānaṃ indriyānaṃ vasena vipassanābhinivesaṃ katvā tena sukhena abhiññāpahānānaṃ sampādanavasena indriyaṃ bhāvetvā’’ti vadanti.
Others, however, say, "It means cultivating the faculties by establishing insight meditation based on the five faculties, of which faith is the fifth, and thereby achieving the abandonment of defilements through that bliss."
Những người khác lại nói rằng “đã tập trung vào tuệ quán dựa trên năm căn có tín căn là thứ năm, và đã tu tập các căn bằng cách thành tựu các thắng trí và sự đoạn trừ thông qua niềm an lạc đó.”
Upasaṅkamatīti ettha yathā so rājā upasaṅkami, taṃ āgamanato paṭṭhāya dassetuṃ ‘‘thero kirā’’tiādi āraddhaṃ.
In "Upasaṅkamati" (approaches), to show how that king approached, from his arrival onwards, it begins with "It is said that the elder..." and so on.
Upasaṅkamati (đến gần): Ở đây, để cho thấy việc vị vua đó đã đến gần như thế nào, từ lúc ngài đến, đã bắt đầu nói “thưa Tôn giả” và tiếp theo.
Mahāpānaṃ nāma aññaṃ kammaṃ akatvā pānapasuto hutvā sattāhaṃ tadanurūpaparijanassa surāpivanaṃ.
"Mahāpānaṃ" refers to the consumption of alcohol by a king for seven days, without doing any other work, along with his retinue appropriate for the occasion.
Mahāpānaṃ (đại tiệc rượu) là việc uống rượu trong bảy ngày mà không làm bất kỳ công việc nào khác, và những người hầu cận phù hợp cũng uống rượu.
Tenāha ‘‘mahāpānaṃ nāma pivitvā’’ti.
Therefore, it says, "having drunk mahāpānaṃ."
Do đó, đã nói “sau khi uống đại tiệc rượu”.
Sālithusehīti rattasālithusehi.
"With rice husks" means with husks of red rice.
Sālithusehi (bằng vỏ trấu lúa sālī): Bằng vỏ trấu lúa sālī đỏ.
Ḍayhamānaṃ viya kipillikadaṃsanajātāhi dukkhavedanāhi.
"As if burning" from the painful feelings arising from ant bites.
Như bị đốt cháy: Bởi những cảm thọ khổ đau do kiến cắn.
Mukhasattīhi vijjhiṃsu vallabhatāya.
"They pierced him with mouth-spears" out of fondness.
Họ đâm bằng những mũi giáo ở miệng vì sự yêu thích.
Itthilolo hi so rājā.
For that king was given to women.
Vị vua đó là người mê đắm phụ nữ.
Paveṇinti tesaṃ samādānapaveṇiṃ brahmacariyapabandhaṃ.
"Tradition" means their tradition of undertaking, the continuation of the holy life.
Paveṇiṃ (truyền thống): Truyền thống giữ giới, sự liên tục của đời sống phạm hạnh của họ.
Paṭipādentīti sampādenti.
"They accomplish" means they fulfill.
Paṭipādenti (thực hiện): Thành tựu.
Garukārammaṇanti garukātabbaārammaṇaṃ, avītikkamitabbārammaṇanti attho.
"Garukārammaṇaṃ" means an object to be respected, an object not to be transgressed, is the meaning.
Garukārammaṇaṃ (đối tượng đáng tôn kính): Đối tượng đáng tôn kính, ý nghĩa là đối tượng không được vượt qua.
Assāti rañño.
"Of him" refers to the king.
Assā (của ngài): Của vị vua.
Cittaṃ anotarantanti pasādavīthiṃ anotarantaṃ anupagacchantaṃ.
"Mind not entering" means not entering, not approaching the path of clarity.
Cittaṃ anotarantaṃ (tâm không đi vào): Tâm không đi vào con đường tịnh tín, không đạt được.
Viheṭhetunti vibādhituṃ.
"To afflict" means to torment.
Viheṭhetuṃ (làm phiền): Làm khổ.
Lobhassa aparāparuppattiyā bahuvacanavasena ‘‘lobhadhammā’’ti vuttaṃ.
By way of the repeated arising of greed, the plural "lobhadhammā" (greed-states) is used.
Do sự tái sanh liên tục của tham ái, đã được nói “lobhadhammā (các pháp tham ái)” ở số nhiều.
Uppajjantītipi attho yeva, yasmā uppajjamāno lobhadhammo attano hetupaccaye pariggahāpento jānāpento viya sahati pavattatīti.
"Or the meaning is 'they arise'," because the greed-state, when arising, seems to endure as if making its causal conditions known, and thus it persists.
Cũng có nghĩa là khởi sanh, vì khi pháp tham ái khởi sanh, nó duy trì và tiếp diễn như thể nó đang nắm giữ và làm cho biết các nhân duyên của chính nó.
Imameva kāyanti ettha samūhatthe eva kāya-saddo gabbhāsayādiṭṭhānesu uppajjanadhammasamūhavisayattā, itare pana kāyūpalakkhitatāya ‘‘kāyo’’ti veditabbā.
In "this very body" (kāya), the word "kāya" is in the sense of an aggregation, because it refers to the aggregation of phenomena that arise in places like the womb; other bodies are to be understood as "kāya" by means of being characterized by a body.
Imameva kāyaṃ (chính thân này): Ở đây, từ kāya (thân) theo nghĩa tập hợp, vì nó là đối tượng của tập hợp các pháp khởi sanh ở những nơi như tử cung, v.v., còn những cái khác nên được hiểu là “thân” do được nhận biết bằng thân.
Uttānameva heṭṭhā vuttanayattā.
The eighth is clear because the method of explanation has been given below.
Rõ ràng như vậy vì đã được nói theo cách thức ở trên.
129. Rūpā ca manāpāti nīlādibhedā rūpadhammā ca manasā manuññā piyarūpā saṃvijjanti, idañca sukhavedanīyassa phassassa sabhāvadassanatthaṃ.
129. "Forms are pleasing" means that form-phenomena of various kinds, such as blue and so on, are pleasing to the mind, agreeable, and lovely; this is for showing the nature of pleasant feeling contact.
129. Rūpā ca manāpā (các sắc khả ý): Các pháp sắc có các loại như xanh, v.v., và chúng là những đối tượng khả ý, đáng yêu đối với tâm; điều này nhằm mục đích cho thấy bản chất của xúc thọ lạc.
Evaṃ ‘‘rūpā ca manāpā upekkhāvedaniyā’’ti etthāpi yathārahaṃ vattabbaṃ.
Similarly, in "forms are pleasing, yielding indifferent feeling," it should be stated accordingly.
Tương tự, “rūpā ca manāpā upekkhāvedaniyā (các sắc khả ý và cảm thọ xả)” cũng nên được nói một cách thích hợp.
Cakkhuviññāṇa…pe… phassanti vuttaṃ.
"Eye-consciousness... etc. ...contact" is stated.
Cakkhuviññāṇa…pe… phassa (nhãn thức…pe… xúc): Đã được nói.
Upanissayakoṭiyā hi cakkhuviññāṇasampayuttaphasso sukhavedanīyo, na sahajātakoṭiyā.
Indeed, eye-consciousness-associated contact yields pleasant feeling by way of its supporting condition, not by way of its co-arising condition.
Thật vậy, xúc tương ưng với nhãn thức là cảm thọ lạc theo phương diện hỗ trợ mạnh mẽ (upanissaya), chứ không phải theo phương diện đồng sanh (sahajāta).
Tenāha – ‘‘ekaṃ phassaṃ paṭicca javanavasena sukhavedanā uppajjatī’’ti.
Therefore, it says, "pleasant feeling arises by way of javana, conditioned by a single contact."
Do đó, đã nói – “nương vào một xúc, cảm thọ lạc khởi sanh theo phương diện tốc hành”.
Sesapadesūti ‘‘saṃvijjati kho, gahapati, sotadhātū’’ti āgatesu pañcasu koṭṭhāsesu.
"In the remaining passages" means in the five remaining sections where "Gahapati, the ear-element exists" and so on appears.
Ở các phần còn lại: Ở năm phần đã được nói như “Này gia chủ, nhĩ giới có tồn tại”.
130-131. Taṃ itthetanti cakkhunā yaṃ rūpaṃ diṭṭhaṃ, taṃ itthanti attho.
130-131. "That is so" means that what is seen by the eye as form, that is so.
130-131. Taṃ itthetaṃ (cái đó là cái này): Ý nghĩa là cái sắc đã được thấy bằng mắt, cái đó là cái này.
Taṃ sukhavedaniyanti taṃ sukhavedanāya upanissayakoṭiyā paccayabhūtaṃ cakkhuviññāṇañceva, yo ca yathārahaṃ upanissayakoṭiyā vā, anantaro ce anantarakoṭiyā vā, sahajāto ce sampayuttakoṭiyā vā, sukhavedanāya paccayo phasso.
"That yielding pleasant feeling" means that eye-consciousness, which is a condition for pleasant feeling by way of supporting condition, and that contact, which is a condition for pleasant feeling, either by way of supporting condition, or if it is immediately preceding, by way of immediately preceding condition, or if it is co-arising, by way of associated condition, are meant.
Taṃ sukhavedaniyaṃ (cái đó là cảm thọ lạc): Cái đó là nhãn thức vốn là nhân duyên theo phương diện hỗ trợ mạnh mẽ cho cảm thọ lạc, và xúc vốn là nhân duyên cho cảm thọ lạc một cách thích hợp, hoặc theo phương diện hỗ trợ mạnh mẽ, hoặc theo phương diện vô gián nếu là vô gián, hoặc theo phương diện tương ưng nếu là đồng sanh.
Taṃ sukhavedaniyañca phassaṃ paṭicca uppajjati sukhavedanāti yojanā.
The phrasing is: "Conditioned by that contact which yields pleasant feeling, pleasant feeling arises."
Câu nói là: Nương vào xúc cảm thọ lạc đó, cảm thọ lạc khởi sanh.
Esa nayo sabbattha sabbesu sesesu sattasu vāresu.
"This method applies everywhere" in all the remaining seven instances.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả ở tất cả bảy trường hợp còn lại.
Manodhātuyeva vā samānāti abhidhammanayena.
"Or mind-element itself is similar" according to the Abhidhamma method.
Hoặc chính là ý giới theo Abhidhamma.
Suttantanayena pana suññataṭṭhena nissattanijjīvaṭṭhena ca manodhātusamaññaṃ labhateva.
However, according to the Sutta method, it indeed acquires the designation "mind-element" in the sense of emptiness, in the sense of being devoid of a being or life-principle.
Tuy nhiên, theo Suttanta, nó được gọi là ý giới theo nghĩa trống rỗng, vô ngã, vô sinh.
Aṭṭhamaṃ uttānameva heṭṭhā vuttanayattā.
The eighth is clear because the method of explanation has been given below.
Thứ tám rõ ràng như vậy vì đã được nói theo cách thức ở trên.
Upaṭṭhānavasena ibhaṃ harantīti ibbhā, hatthigopakā.
Those who lead elephants for service are ibbhā, elephant-keepers.
Họ mang voi theo cách phục vụ nên gọi là ibbhā (người nuôi voi), tức là người giữ voi.
Te pana nihīnakuṭumbassa bhoggaṃ upādāya gahapatibhāvaṃ upādāya ‘‘gahapatikā’’tipi vuccantīti āha ‘‘gahapatikā’’ti.
They are also called "householders" (gahapatikā) because they belong to a lowly household and maintain their household status by accepting goods; thus, it says, "gahapatikā."
Họ được gọi là “gahapatikā (gia chủ)” vì họ là những người có gia đình thấp kém, sống nhờ vào tài sản và mang thân phận gia chủ.
Kaṇhāti kaṇhābhijātikā.
"Dark-born" means of dark birth.
Kaṇhā (đen): Thuộc dòng dõi đen.
Raṭṭhaṃ bharantīti yasmiṃ raṭṭhe vasanti, tassa raṭṭhassa baliṃ bharaṇena, attano vā kuṭumbassa bharaṇena bharatā.
"Supporting the kingdom" means by bearing the tribute of the kingdom in which they reside, or by supporting their own family, they are supporters.
Raṭṭhaṃ bharanti (họ nuôi dưỡng vương quốc): Bằng cách nộp thuế cho vương quốc nơi họ sinh sống, hoặc bằng cách nuôi dưỡng gia đình của chính họ.
Pariyāyantāti parito saṃcarantā kīḷanti.
"Wandering about" means they play by roaming around.
Pariyāyantā (đi vòng quanh): Họ chơi bằng cách đi lại khắp nơi.
Anāhārakāti kiñci abhuñjanakā.
"Fasting" means not eating anything.
Anāhārakā (không ăn gì): Không ăn bất cứ thứ gì.
Paṅko viya paṅko, malaṃ.
"Filth" is like mud, defilement.
Paṅko (bùn): Giống như bùn, tức là cặn bẩn.
Dantapaṅko purimapadalopena paṅkoti vuttoti ‘‘paṅko nāma dantamala’’nti vuttaṃ.
"Filth means tooth-plaque" is stated, meaning "tooth-plaque" is called "filth" by elision of the first part of the compound.
Đã nói “paṅko nāma dantamala (bùn là dơ bẩn ở răng)” vì từ dantapaṅko (bùn răng) đã bị lược bỏ phần đầu.
Ajehi kātabbakānaṃ akopetvā karaṇaṃ samādānavasena vataṃ.
"Vow" by way of undertaking what should be done by goats without disrupting it.
Vataṃ (giới nguyện): Việc thực hiện các giới nguyện cần phải làm bởi dê mà không làm hỏng.
Esa nayo sesesupi.
This method applies to the rest as well.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các trường hợp còn lại.
Kohaññaṃ nāma attani vijjamānadosaṃ paṭicchādetvā asantaguṇapakāsanāti āha – ‘‘paṭicchanna…pe… kohaññañcevā’’ti.
Kohañña means concealing one's existing faults and proclaiming non-existent virtues; thus it says, "concealed... etc. ...deceit."
Kohaññaṃ (sự lừa dối) là che giấu lỗi lầm của mình và phô trương những phẩm chất không có, do đó đã nói – “paṭicchanna…pe… kohaññañcevā (che giấu…pe… và sự lừa dối)”.
Parikkhārabhaṇḍakavaṇṇāti parikkhārabhaṇḍā kappakāti.
"Descriptions of requisites and goods" means requisites and goods as artifices.
Parikkhārabhaṇḍakavaṇṇā (những đồ dùng và vật phẩm): Những đồ dùng và vật phẩm như thợ cắt tóc.
Te ca kho attano jīvikatthāya āmisakiñjakkhassa attanibandhanatthāya amocanatthāya katā.
And these are made for their livelihood, for the sake of holding onto some gain, so as not to let go.
Và những điều đó được làm để duy trì cuộc sống của chính mình, để ràng buộc một chút lợi lộc, để không buông bỏ.