11. Dutiyassāti dutiyavaggassa.
11. Dutiyassa means 'of the second vagga'.
11. Dutiyassā (của nhóm thứ hai) có nghĩa là của nhóm thứ hai.
Ekadhammampīti ettha ‘‘ekasabhāvampī’’ti iminā sabhāvatthoyaṃ dhammasaddo ‘‘kusalā dhammā’’tiādīsu viyāti dassitaṃ hoti.
In ekadhammampi, by "ekasabhāvampi" it is shown that this word "dhamma" has the meaning of 'nature,' as in "kusalā dhammā" (wholesome states) and so on.
Trong ekadhammampī (dù chỉ một pháp), bằng từ "ekasabhāvampī" (dù chỉ một bản chất), điều này cho thấy từ "dhamma" ở đây có nghĩa là bản chất, giống như trong các câu "kusalā dhammā" (các pháp thiện), v.v.
Yadaggena ca sabhāvattho, tadaggena nissattattho siddho evāti ‘‘nissattaṭṭhena dhammo veditabbo’’ti vuttaṃ.
And since the meaning of 'nature' is primary, the meaning of 'without a living entity' is also established, thus it is said: "dhamma should be understood in the sense of being without a living entity."
Và vì ý nghĩa bản chất là tối thượng, nên ý nghĩa vô ngã được chứng minh, do đó nói "pháp nên được hiểu theo nghĩa vô ngã".
Subhanimittanti dhammapariyāyena vuttaṃ.
Subhanimittaṃ is stated as a synonym for Dhamma.
Subhanimittaṃ (tướng đáng ưa thích) được nói theo cách khác của pháp.
Tañhi atthato kāmacchando vā siyā.
For in reality, it could be kāmacchanda (sensual desire).
Thật vậy, về mặt ý nghĩa, nó có thể là dục ái.
So hi attano gahaṇākārena subhanti, tenākārena pavattanakassa aññassa kāmacchandassa nimittattā ‘‘subhanimitta’’nti ca vuccati.
For it is beautiful in its mode of apprehension, and because it is the sign for another kāmacchanda that arises in that mode, it is also called "subhanimittaṃ".
Vì nó là đáng ưa thích theo cách nó được nắm giữ, và vì nó là nhân duyên cho sự phát sinh của các dục ái khác theo cách đó, nên nó được gọi là "subhanimittaṃ".
Tassa ārammaṇaṃ vā subhanimittaṃ.
Or its object is subhanimittaṃ.
Hoặc đối tượng của nó là tướng đáng ưa thích.
Iṭṭhañhi iṭṭhākārena vā gayhamānaṃ rūpādiārammaṇaṃ ‘‘subhanimitta’’nti vuccati.
Indeed, a desirable sense object, such as form, when grasped in a desirable way, is called "subhanimittaṃ".
Thật vậy, đối tượng sắc, v.v., đáng ưa thích khi được nắm giữ theo cách đáng ưa thích, được gọi là "subhanimittaṃ".
Ārammaṇameva cettha nimittaṃ.
Here, the object itself is the sign.
Ở đây, chính đối tượng là tướng.
Tathā hi vakkhati – ‘‘subhanimittanti rāgaṭṭhāniyaṃ ārammaṇa’’nti.
Thus, it will be said: "Subhanimittaṃ means an object that is a basis for lust."
Như Ngài sẽ nói: "Subhanimittaṃ có nghĩa là đối tượng là nơi phát sinh tham ái."
Samuccayattho vā-saddo anekatthattā nipātānaṃ.
The word "vā" has the meaning of 'and' or 'also,' as particles have many meanings.
Từ "vā" (hoặc) có nghĩa là tập hợp, vì các tiểu từ có nhiều nghĩa.
Bhiyyobhāvāyāti punappunaṃ bhāvāya.
Bhiyyobhāvāya means for repeated occurrence.
Bhiyyobhāvāyā (để có sự hiện hữu nhiều hơn) có nghĩa là để có sự hiện hữu lặp đi lặp lại.
Vepullāyāti vipulabhāvāya, vaḍḍhiyāti attho.
Vepullāya means for abundance, that is, for growth.
Vepullāyā (để có sự rộng lớn) có nghĩa là để có sự rộng lớn, tức là sự tăng trưởng.
Ajāto nijjāto.
Ajāto means not arisen.
Ajāto (chưa sinh) có nghĩa là chưa sinh ra.
Sesapadāni tasseva vevacanāni.
The remaining words are synonyms for it.
Các từ còn lại là đồng nghĩa của từ đó.
Kāmesūti pañcasu kāmaguṇesu.
Kāmesu means in the five strands of sensuality.
Kāmesu có nghĩa là trong năm dục trần.
Kāmacchandoti kāmasaṅkhāto chando, na kattukamyatāchando na dhammacchando.
Kāmacchando means desire in the sense of sensuality, not desire to act, nor desire for Dhamma.
Kāmacchando là dục được gọi là kāma, không phải là ý muốn làm hay ý muốn về pháp.
Kāmanavasena rajjanavasena ca kāmo eva rāgo kāmarāgo.
Sensuality itself is lust, in the sense of desiring and in the sense of being defiled, hence kāmarāgo.
Do ý muốn và sự ưa thích, dục chính là tham ái, gọi là kāmarāgo (dục tham).
Kāmanavasena nandanavasena ca kāmo eva nandīti kāmanandī.
Sensuality itself is delight, in the sense of desiring and in the sense of delighting, hence kāmanandī.
Do ý muốn và sự hoan hỷ, dục chính là hoan hỷ, gọi là kāmanandī (dục hoan hỷ).
Kāmanavasena taṇhāyanavasena ca kāmataṇhā.
Kāmataṇhā in the sense of desiring and in the sense of craving.
Do ý muốn và sự khát ái, gọi là kāmataṇhā (dục ái).
Ādisaddena ‘‘kāmasneho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosāna’’nti etesaṃ padānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
By the word "ādi" (etc.), the inclusion of the terms "kāmasneho, kāmapariḷāho, kāmamucchā, kāmajjhosānaṃ" should be understood.
Với từ “vân vân” (ādisaddena), cần hiểu là bao gồm các từ kāmasneho (dục luyến), kāmapariḷāho (dục thiêu đốt), kāmamucchā (dục mê mẩn), kāmajjhosānaṃ (dục chấp thủ).
Tattha vuttanayeneva kāmatthaṃ viditvā sinehanaṭṭhena kāmasneho, pariḷāhanaṭṭhena kāmapariḷāho, mucchanaṭṭhena kāmamucchā, gilitvā pariniṭṭhāpanaṭṭhena kāmajjhosānaṃ veditabbaṃ.
There, having understood the meaning of sensuality in the manner stated, kāmasneho should be understood in the sense of clinging, kāmapariḷāho in the sense of burning, kāmamucchā in the sense of infatuation, and kāmajjhosānaṃ in the sense of swallowing and completing.
Ở đây, sau khi biết ý nghĩa của kāma theo cách đã nói, kāmasneho (dục luyến) cần được hiểu theo nghĩa dính mắc; kāmapariḷāho (dục thiêu đốt) theo nghĩa thiêu đốt; kāmamucchā (dục mê mẩn) theo nghĩa mê mẩn; kāmajjhosānaṃ (dục chấp thủ) theo nghĩa nuốt chửng và hoàn tất.
Kāmacchando eva kusalappavattito cittassa nīvaraṇaṭṭhena kāmacchandanīvaraṇaṃ, soti kāmacchando.
Sensual desire itself, by being an obstacle to the mind from the arising of wholesome states, is sensual desire as an impediment. "So" refers to sensual desire.
Dục tham chính là kāmacchandanīvaraṇaṃ (dục tham triền cái) theo nghĩa che chướng tâm khỏi sự phát triển thiện lành; so (nó) là dục tham.
Asamudācāravasenāti asamudācārabhāvena.
"By way of non-manifestation" means by the state of non-manifestation.
Asamudācāravasenā có nghĩa là do không khởi lên.
Ananubhūtārammaṇavasenāti ‘‘idaṃ nāmeta’’nti vatthuvasena utvā tasmiṃ attabhāve ananubhūtassa ārammaṇassa vasena.
"By way of an unexperienced object" means by way of an object that has not been experienced in that existence, having understood it as "this is its name" by way of a thing.
Ananubhūtārammaṇavasenā có nghĩa là do đối tượng chưa từng kinh nghiệm trong kiếp sống đó, theo nghĩa là chưa từng biết “cái này tên là gì” về một đối tượng.
Rūpasaddādibhedaṃ pana ārammaṇaṃ ekasmimpi attabhāve ananubhūtaṃ nāma nattheva, kimaṅgaṃ pana anādimati saṃsāre.
However, there is no object, such as form, sound, etc., that is truly unexperienced even in a single existence, let alone in beginningless saṃsāra.
Tuy nhiên, đối tượng phân biệt thành sắc, thanh, v.v., chưa từng kinh nghiệm trong một kiếp sống nào là không có, huống chi trong vòng luân hồi vô thủy.
Yaṃ vuttaṃ – ‘‘asamudācāravasena cā’’tiādi, taṃ atisaṃkhittanti vitthārato dassetuṃ – ‘‘tatthā’’tiādimāha.
What was stated—"and by way of non-manifestation," etc.—is too concise, so to explain it in detail, he says "therein," etc.
Lời đã nói – “cũng do không khởi lên” (asamudācāravasena cā) v.v., là quá vắn tắt, nên để trình bày chi tiết, Ngài nói “tatthā” (ở đó) v.v.
Tattha bhavaggahaṇena mahaggatabhavo gahito.
Therein, the term "existence" (bhavaggahaṇa) refers to the sublime existence (mahaggatabhava).
Ở đó, sự chấp thủ hữu (bhavaggahaṇena) là chấp thủ hữu đại hành (mahaggatabhavo).
So hi oḷārikakilesasamudācārarahito.
For it is free from the manifestation of gross defilements.
Vì hữu đó không có sự khởi lên của các phiền não thô.
Tajjanīyakammakatādikāle pārivāsikakāle ca caritabbāni dveasīti khuddakavattāni nāma.
The "eighty-two minor observances" are those that must be practiced during the period of a disciplinary action (tajjanīyakamma) or during the period of probation (pārivāsa).
Những gì được gọi là tám mươi hai tiểu hạnh (dveasīti khuddakavattāni) là những hạnh cần phải thực hành trong thời gian bị hình phạt (tajjanīyakammakatādikāle) và trong thời gian thọ pārivāsa (pārivāsikakāle).
Na hi tāni sabbāsu avatthāsu caritabbāni, tasmā tāni na mahāvattesu antogadhānīti ‘‘cuddasa mahāvattānī’’ti vuttaṃ.
For these are not to be practiced in all situations; therefore, they are not included among the major observances, hence it is said "fourteen major observances."
Những hạnh đó không phải lúc nào cũng cần thực hành, do đó chúng không được bao gồm trong các đại hạnh, vì vậy mới nói “mười bốn đại hạnh” (cuddasa mahāvattānī).
Tathā āgantukavattaāvāsikagamika-anumodanabhattagga- piṇḍacārikaāraññakasenāsanajantāgharavaccakuṭiupajjhāya- saddhivihārikaācariya-antevāsikavattānīti etāni cuddasa mahāvattāni nāmāti vuttaṃ.
Thus, it is said that the observances for a newcomer, for a resident, for a departing monk, for expressing appreciation, for the refectory, for an alms-round monk, for a forest dweller, for a lodging, for a hot-bath house, for a latrine, for a preceptor, for a co-resident, for a teacher, and for a pupil—these are the fourteen major observances.
Tương tự, các hạnh của khách tăng, hạnh của trú tăng, hạnh của hành giả, hạnh tùy hỷ, hạnh tại trai đường, hạnh khất thực, hạnh ở rừng, hạnh nơi chỗ ở, hạnh tại phòng tắm, hạnh tại nhà vệ sinh, hạnh đối với thầy bổn sư, hạnh đối với đệ tử, hạnh đối với thầy giáo thọ, hạnh đối với học trò – mười bốn hạnh này được gọi là đại hạnh.
Itarāni pana ‘‘pārivāsikānaṃ bhikkhūnaṃ vattaṃ paññāpessāmī’’ti (cūḷava. 75) ārabhitvā ‘‘na upasampādetabbaṃ, na chamāyaṃ caṅkamante caṅkame caṅkamitabba’’nti (cūḷava. 81) vuttāni pakatatte caritabbavattāni chasaṭṭhi, tato paraṃ ‘‘na, bhikkhave, pārivāsikena bhikkhunā pārivāsikavuḍḍhatarena bhikkhunā saddhiṃ, mūlāyapaṭikassanārahena, mānattārahena, mānattacārikena, abbhānārahena bhikkhunā saddiṃ ekacchanne āvāse vatthabba’’ntiādīni pakatatte caritabbehi anaññattā visuṃ visuṃ agaṇetvā pārivāsikavuḍḍhatarādīsu puggalantaresu caritabbattā tesaṃ vasena sampiṇḍetvā ekekaṃ katvā gaṇitāni pañcāti ekasattativattāni.
The other sixty-six observances, which are to be practiced by an ordinary monk, are stated starting with "I shall lay down the observance for monks on probation" (Cūḷava. 75), such as "one should not confer ordination, one should not walk on a walking path while walking on the ground" (Cūḷava. 81); and thereafter, "Monks, a monk on probation should not dwell in a single-roofed dwelling with a senior monk on probation, with a monk deserving of recommencement from the beginning, with a monk deserving of mānatta, with a monk practicing mānatta, with a monk deserving of rehabilitation" (Cūḷava. 81), etc. These are not different from those to be practiced by an ordinary monk, so they are not counted separately. Instead, they are grouped together as five, based on their application to different individuals such as senior monks on probation, making a total of seventy-one observances.
Còn lại, những hạnh được nói là “Tôi sẽ quy định các hạnh của tỳ khưu đang thọ pārivāsa” (cūḷava. 75) bắt đầu từ “không được thọ cụ túc giới, không được đi kinh hành trên đất khi có người đang kinh hành trên đường kinh hành” (cūḷava. 81) là sáu mươi sáu hạnh cần thực hành đối với người bình thường; và sau đó, “Này các tỳ khưu, tỳ khưu đang thọ pārivāsa không được ở chung một chỗ kín với tỳ khưu thọ pārivāsa lớn tuổi hơn, với tỳ khưu đáng bị trục xuất từ đầu, với tỳ khưu đáng thọ mānatta, với tỳ khưu đang thực hành mānatta, với tỳ khưu đáng được phục quyền” v.v., vì không khác biệt với những hạnh cần thực hành đối với người bình thường, nên không được tính riêng từng cái, mà được tổng hợp lại thành năm hạnh dựa trên việc cần thực hành đối với các cá nhân khác nhau như tỳ khưu thọ pārivāsa lớn tuổi hơn v.v., tổng cộng là bảy mươi mốt hạnh.
Ukkhepanīyakammakatavattesu vattapaññāpanavasena vuttaṃ – ‘‘na pakatattassa bhikkhuno abhivādanaṃ paccuṭṭhānaṃ…pe… piṭṭhiparikammaṃ sāditabba’’nti idaṃ abhivādanādīnaṃ assādiyanaṃ ekaṃ, ‘‘na pakatatto bhikkhu sīlavipattiyā anuddhaṃsetabbo’’tiādīni (cūḷava. 51) ca dasāti evaṃ dvāsīti honti.
Among the observances for those who have undergone the action of suspension (ukkhepanīyakamma), it is stated by way of laying down the observance: "An ordinary monk should not accept salutation, rising to greet... etc. ...or back massage." This non-acceptance of salutation, etc., is one. And "An ordinary monk should not be reviled for a transgression of morality" (Cūḷava. 51), etc., are ten. Thus, there are eighty-two.
Trong các hạnh dành cho người bị hình phạt trục xuất, lời quy định về hạnh nói rằng – “tỳ khưu bình thường không được chấp nhận sự chào hỏi, sự đứng dậy đón… v.v… sự xoa bóp lưng” thì sự chấp nhận chào hỏi v.v. này là một, và “tỳ khưu bình thường không được làm nhục tỳ khưu khác vì sự phạm giới” v.v. (cūḷava. 51) là mười, như vậy tổng cộng là tám mươi hai.
Etesveva pana kānici tajjanīyakammakatādivattāni kānici pārivāsikādivattānīti aggahitaggahaṇena dvāvīsativattanti veditabbaṃ.
However, it should be understood that by taking some of these as observances for those who have undergone disciplinary action, etc., and some as observances for those on probation, etc., there are twenty-two observances by way of including what was not previously included.
Tuy nhiên, trong số này, một số là hạnh của người bị hình phạt trục xuất v.v., một số là hạnh của người thọ pārivāsa v.v., nên cần hiểu là hai mươi hai hạnh theo cách gộp các hạnh chưa được tính.
‘‘Cuddasa mahāvattānī’’ti vatvāpi ‘‘āgantukagamikavattāni cā’’ti imesaṃ visuṃ gahaṇaṃ imāni abhiṇhaṃ sambhavantīti katvā.
Even after stating "fourteen major observances," the separate mention of "observances for newcomers and departing monks" is because these frequently occur.
Mặc dù đã nói “mười bốn đại hạnh”, việc nói riêng “các hạnh của khách tăng và hành giả” là vì những hạnh này thường xuyên xảy ra.
Kileso okāsaṃ na labhati sabbadā vattappaṭipattiyaṃyeva byāvaṭacittatāya.
Defilement finds no opportunity because the mind is always engaged in the practice of observances.
Phiền não không có cơ hội vì tâm luôn bận rộn với việc thực hành các hạnh.
Ayonisomanasikāranti aniccādīsu ‘‘nicca’’ntiādinā pavattaṃ anupāyamanasikāraṃ.
"Unwise attention" refers to the improper attention that arises, for example, by thinking "permanent" regarding impermanent things.
Ayonisomanasikāraṃ là sự tác ý sai lầm, khởi lên theo cách “thường còn” v.v. đối với những điều vô thường v.v.
Sativossagganti satiyā vissajjanaṃ, sativirahanti attho.
"Abandonment of mindfulness" means the letting go of mindfulness, which is to say, the absence of mindfulness.
Sativossaggaṃ là sự buông bỏ chánh niệm, nghĩa là không có chánh niệm.
Evampīti vakkhamānāpekkhāya avuttasampiṇḍanattho pi-saddo.
"Even so": the word "pi" here has the meaning of summarizing what is unstated, with reference to what will be explained.
Evampī là từ pi (cũng) có nghĩa là tổng hợp những điều chưa nói, liên quan đến những gì sẽ được nói.
Anusandhivasenāti pucchānusandhiādianusandhivasena.
"By way of connection" means by way of the connection of questions, etc.
Anusandhivasena có nghĩa là theo sự liên kết của câu hỏi và các liên kết khác.
Pubbāparavasenāti pubbāparaganthasallakkhaṇavasena.
"By way of prior and subsequent" means by way of observing the prior and subsequent texts.
Pubbāparavasena có nghĩa là theo sự xem xét các đoạn văn trước và sau.
Gaṇhantassāti ācariyamukhato gaṇhantassa.
"For one who receives" means for one who receives from the teacher's mouth.
Gaṇhantassā có nghĩa là của người tiếp nhận từ miệng thầy.
Sajjhāyantassāti ācariyamukhato uggahitaganthaṃ sajjhāyantassa.
"For one who recites" means for one who recites the text learned from the teacher's mouth.
Sajjhāyantassā có nghĩa là của người tụng đọc kinh điển đã học từ miệng thầy.
Vācentassāti pāḷiṃ tadatthañca uggaṇhāpanavasena paresaṃ vācentassa.
"For one who teaches" means for one who teaches the Pāḷi and its meaning to others by way of instructing them to learn.
Vācentassā có nghĩa là của người giảng dạy cho người khác theo cách dạy pāḷi và ý nghĩa của nó.
Desentassāti desanāvasena paresaṃ dhammaṃ desentassa.
"For one who expounds" means for one who expounds the Dhamma to others by way of a discourse.
Desentassā có nghĩa là của người thuyết pháp cho người khác theo cách giảng dạy.
Pakāsentassāti attano attano saṃsayaṭṭhāne pucchantānaṃ yāthāvato atthaṃ pakāsentassa.
"For one who explains" means for one who explains the meaning as it truly is to those who ask about their points of doubt.
Pakāsentassā có nghĩa là của người giải thích ý nghĩa đúng đắn cho những ai hỏi về những điểm nghi ngờ của mình.
Kileso okāsaṃ na labhati rattindivaṃ ganthakammesuyeva byāvaṭacittatāya.
Defilement finds no opportunity because the mind is engaged day and night solely in textual work.
Phiền não không có cơ hội vì tâm bận rộn cả ngày lẫn đêm với công việc kinh điển.
Evampīti vuttasampiṇḍanattho pi-saddo.
"Even so": the word "pi" here has the meaning of summarizing what has been stated.
Evampī là từ pi (cũng) có nghĩa là tổng hợp những điều đã nói.
Evaṃ sesesupi.
Similarly in the remaining instances.
Tương tự trong các trường hợp còn lại.
Dhutaṅgadharo hotīti vuttamevatthaṃ pakāseti ‘‘terasa dhutaṅgaguṇe samādāya vattatī’’ti.
"Dhutaṅgadharo hoti" (he observes the dhutaṅgas) clarifies the meaning already stated: "terasa dhutaṅgaguṇe samādāya vattati" (he undertakes and practices the thirteen dhutaṅga qualities).
Dhutaṅgadharo hotī (người giữ hạnh đầu đà) giải thích ý nghĩa đã nói là “thực hành theo mười ba hạnh đầu đà” (terasa dhutaṅgaguṇe samādāya vattatī).
Bāhullāyāti cīvarādipaccayabāhullāya.
"Bāhullāya" (for abundance) means for the abundance of requisites such as robes.
Bāhullāyā có nghĩa là để có nhiều vật dụng như y phục v.v.
Yathā cīvarādayo paccayā bahulaṃ uppajjanti, tathā āvattassa pavattassāti attho.
The meaning is that just as requisites like robes arise abundantly, so too, "āvattassa" (of one who is engaged) means of one who is engaged.
Ý nghĩa là các vật dụng như y phục v.v. phát sinh nhiều, theo cách āvattassa (đã khởi lên).
Parihīnajjhānassāti jhānantarāyakarena visabhāgarūpadassanādinā kenaci nimittena parihīnajjhānassa.
"Parihīnajjhānassa" (of one whose jhāna has declined) means of one whose jhāna has declined due to some sign, such as seeing an unsuitable form, which obstructs jhāna.
Parihīnajjhānassā có nghĩa là của người bị mất thiền do một dấu hiệu nào đó như thấy sắc tướng không tương thích gây cản trở thiền.
Vissaṭṭhajjhānassāti asamāpajjanavasena pariccattajjhānassa.
"Vissaṭṭhajjhānassa" (of one whose jhāna has been abandoned) means of one whose jhāna has been abandoned by way of not attaining it.
Vissaṭṭhajjhānassā có nghĩa là của người đã từ bỏ thiền do không nhập được thiền.
Bhassādīsūti ādi-saddena gaṇasaṅgaṇikaniddānavakammādiṃ saṅgaṇhāti.
"Bhassādīsu" (in idle talk, etc.) — the word "ādi" (etc.) includes association with groups, sleep, and unwholesome deeds.
Trong Bhassādīsu (trong lời nói vô ích v.v.), từ ādi (vân vân) bao gồm sự tụ tập, sự ngủ nghỉ, công việc mới v.v.
Sattasu vā anupassanāsūti ettha satta anupassanā nāma aniccānupassanā dukkhānupassanā anattānupassanā nibbidānupassanā virāgānupassanā nirodhānupassanā paṭinissaggānupassanā khayānupassanā vayānupassanā vipariṇāmānupassanā animittānupassanā appaṇihitānupassanā suññatānupassanā adhipaññādhammavipassanā yathābhūtañāṇadassanaṃ ādīnavānupassanā paṭisaṅkhānupassanā vivaṭṭānupassanāti imāsu aṭṭhārasasu mahāvipassanāsu ādito vuttā aniccānupassanādi-paṭinissaggānupassanāpariyantā satta.
Regarding "sattasu vā anupassanāsu" (or in the seven contemplations), the seven contemplations are: contemplation of impermanence (anicca-anupassanā), contemplation of suffering (dukkha-anupassanā), contemplation of non-self (anatta-anupassanā), contemplation of disenchantment (nibbidā-anupassanā), contemplation of dispassion (virāga-anupassanā), contemplation of cessation (nirodha-anupassanā), and contemplation of relinquishment (paṭinissagga-anupassanā). Among these eighteen great insights (mahāvipassanā) — contemplation of impermanence, contemplation of suffering, contemplation of non-self, contemplation of disenchantment, contemplation of dispassion, contemplation of cessation, contemplation of relinquishment, contemplation of destruction (khaya-anupassanā), contemplation of dissolution (vaya-anupassanā), contemplation of transformation (vipariṇāmā-anupassanā), contemplation of the signless (animittā-anupassanā), contemplation of the desireless (appaṇihitā-anupassanā), contemplation of emptiness (suññatā-anupassanā), insight into phenomena through higher wisdom (adhipaññādhammavipassanā), knowledge and vision as things are (yathābhūtañāṇadassanaṃ), contemplation of danger (ādīnavā-anupassanā), contemplation of reflection (paṭisaṅkhā-anupassanā), and contemplation of turning away (vivaṭṭā-anupassanā) — the first seven, from contemplation of impermanence up to contemplation of relinquishment, are meant.
Trong sattasu vā anupassanāsu (hoặc trong bảy sự quán chiếu), bảy sự quán chiếu này là: quán chiếu vô thường (aniccānupassanā), quán chiếu khổ (dukkhānupassanā), quán chiếu vô ngã (anattānupassanā), quán chiếu nhàm chán (nibbidānupassanā), quán chiếu ly tham (virāgānupassanā), quán chiếu đoạn diệt (nirodhānupassanā), quán chiếu xả bỏ (paṭinissaggānupassanā), quán chiếu hoại diệt (khayānupassanā), quán chiếu biến hoại (vayānupassanā), quán chiếu biến dịch (vipariṇāmānupassanā), quán chiếu vô tướng (animittānupassanā), quán chiếu vô nguyện (appaṇihitānupassanā), quán chiếu không (suññatānupassanā), quán chiếu pháp tuệ thắng trí (adhipaññādhammavipassanā), tri kiến như thật (yathābhūtañāṇadassanaṃ), quán chiếu nguy hiểm (ādīnavānupassanā), quán chiếu suy xét (paṭisaṅkhānupassanā), quán chiếu chuyển hóa (vivaṭṭānupassanā) – trong mười tám đại quán chiếu này, bảy quán chiếu được nói từ đầu đến quán chiếu xả bỏ là bảy quán chiếu.
Ettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ visuddhimaggasaṃvaṇṇanāto (visuddhi. mahāṭī. 2.741) gahetabbaṃ.
What needs to be said here should be taken from the Visuddhimagga Commentary.
Những gì cần nói ở đây, cần lấy từ Visuddhimaggasaṃvaṇṇanā (Chú giải Thanh Tịnh Đạo, Đại Chú Giải 2.741).
Anāsevanatāyāti purimattabhāve jhānena vikkhambhitakilesassa kāmacchandādiāsevanāya abhāvato.
"Anāsevanatāya" (by non-cultivation) means due to the absence of cultivating sensual desire, etc., of defilements that were suppressed by jhāna in a previous existence.
Anāsevanatāyā có nghĩa là do không có sự thực hành dục tham v.v., đối với phiền não đã bị trấn áp bằng thiền trong kiếp sống trước.
Ananubhūtapubbanti tasmiṃ attabhāve ananubhūtapubbaṃ.
"Ananubhūtapubbaṃ" (not previously experienced) means not previously experienced in that existence.
Ananubhūtapubbaṃ có nghĩa là chưa từng kinh nghiệm trước đây trong kiếp sống đó.
Jātoti etasseva vevacanaṃ sañjātotiādi.
"Jāto" (arisen) — "sañjāto" (fully arisen), etc., are synonyms of this.
Jāto (đã sinh) và sañjāto (đã sinh ra) v.v. là những từ đồng nghĩa của nó.
Nanu ca khaṇikattā sabbadhammānaṃ uppannassa kāmacchandassa taṅkhaṇaṃyeva avassaṃ nirodhasambhavato niruddhe ca tasmiṃ puna aññasseva uppajjanato ca kathaṃ tassa punappunabhāvo rāsibhāvo cāti āha – ‘‘tattha sakiṃ uppanno kāmacchando’’tiādi.
"Since all phenomena are momentary, and sensual desire, once arisen, must cease at that very moment, and when it has ceased, another arises, how can there be its recurrence and accumulation?" To this, he says: "tattha sakiṃ uppanno kāmacchando" (sensual desire, once arisen there), etc.
"Chẳng phải vì tất cả các pháp đều là sát-na, nên dục lạc đã sanh nhất định phải diệt ngay trong sát-na đó, và khi nó đã diệt thì một dục lạc khác lại sanh, vậy làm sao nó có thể lặp đi lặp lại và tích tụ thành khối?" – Để trả lời, kinh nói: "Ở đó, dục lạc đã sanh một lần" v.v...
Aṭṭhānametanti akāraṇametaṃ.
"Aṭṭhānametaṃ" (this is not possible) means this is not the cause.
"Điều này không phải là chỗ đứng" (Aṭṭhānametaṃ) nghĩa là điều này không phải là nguyên nhân (akāraṇaṃ).
Yena kāraṇena uppanno kāmacchando na nirujjhati, niruddho ca sveva puna uppajjissati, tādisaṃ kāraṇaṃ natthīti attho.
The meaning is that there is no such cause by which sensual desire, once arisen, would not cease, or that the same ceased desire would arise again.
Có nghĩa là không có nguyên nhân nào khiến dục lạc đã sanh không diệt, và cái đã diệt lại sanh trở lại.
Rāgaṭṭhāniyanti rāgajanakaṃ.
"Rāgaṭṭhāniyaṃ" (a source of lust) means that which generates lust.
"Là chỗ đứng của tham" (Rāgaṭṭhāniyaṃ) nghĩa là phát sanh tham ái.
Aniccādīsu niccādivasena viparītamanasikāro, idha ayonisomanasikāroti āha – ‘‘anicce nicca’’ntiādi.
Regarding impermanence, etc., incorrect attention (ayoniso manasikāra) is the distorted attention as permanence, etc. Here, he says: "anicce nicca" (permanence in the impermanent), etc.
Sự tác ý sai lầm (viparītamanasikāro) đối với vô thường v.v... như thường v.v..., ở đây là sự tác ý không như lý (ayoniso manasikāro). Do đó, kinh nói: "Trong vô thường là thường" v.v...
Ayonisomanasikāroti anupāyamanasikāro, kusaladhammappavattiyā akāraṇabhūto manasikāroti attho.
"Ayonisomanasikāro" (incorrect attention) means improper attention, meaning attention that is not a cause for the arising of wholesome states.
"Tác ý không như lý" (Ayonisomanasikāro) nghĩa là tác ý không đúng phương pháp (anupāyamanasikāro), là tác ý không phải là nguyên nhân cho sự vận hành của các pháp thiện.
Uppathamanasikāroti kusaladhammappavattiyā amaggabhūto manasikāro.
"Uppathamanasikāro" (attention on the wrong path) means attention that is not the path for the arising of wholesome states.
"Tác ý sai đường" (Uppathamanasikāro) nghĩa là tác ý không phải là con đường cho sự vận hành của các pháp thiện.
Saccavippaṭikūlenāti saccābhisamayassa anunulomavasena.
"Saccavippaṭikūlena" (contrary to the truth) means not conducive to the realization of the truths.
"Trái nghịch với sự thật" (Saccavippaṭikūlenā) nghĩa là không thuận theo sự chứng ngộ chân lý.
Āvajjanātiādinā āvajjanāya paccayabhūtā tato purimuppannā manodvārikā akusalajavanappavatti phalavohārena tathā vuttā.
By "āvajjanā" (adverting), etc., the previous unwholesome impulsion (akusala javana) occurring at the mind-door, which is the cause of adverting, is referred to by the term "result" (phala-vohāra).
Với từ "Āvajjanā" v.v..., sự vận hành của các tâm thiện bất thiện thuộc lộ ý môn đã sanh trước đó, vốn là nhân duyên của sự hướng tâm, được nói như vậy bằng cách gọi tên quả.
Tassa hi vasena sā akusalappavattiyā upanissayo hoti.
For it is by means of that that this unwholesome occurrence becomes a strong support.
Vì theo sự vận hành đó, nó là cận y duyên của sự vận hành bất thiện.
Āvajjanāti bhavaṅgacittaṃ āvajjayatīti āvajjanā.
"Āvajjanā" (adverting) means that which adverts the bhavaṅga-consciousness.
"Hướng tâm" (Āvajjanā) nghĩa là làm cho tâm hộ kiếp hướng về đối tượng.
Anu anu āvajjetīti anvāvajjanā.
That which adverts again and again is "anvāvajjanā" (repeated adverting).
Hướng tâm liên tục (anu anu āvajjeti) gọi là "anvāvajjanā" (tác ý liên tục).
Bhavaṅgārammaṇato aññaṃ ābhujatīti ābhogo.
That which turns towards an object other than the bhavaṅga's object is "ābhogo" (turning towards).
Hướng về đối tượng khác với đối tượng của tâm hộ kiếp gọi là "ābhoga" (sự hướng đến).
Samannāharatīti samannāhāro.
That which gathers together is "samannāhāro" (gathering).
Tập hợp lại (samannāharati) gọi là "samannāhāra" (sự tập hợp).
Tadevārammaṇaṃ attānaṃ anubandhitvā uppajjamāno manasi karoti ṭhapetīti manasikāro.
That which, following that very object, arises and attends to it, holds it in mind, is "manasikāro" (attention).
Tâm nương theo đối tượng đó mà sanh khởi, tác ý và giữ lấy đối tượng đó gọi là "manasikāro" (tác ý).
Ayaṃ vuccati ayonisomanasikāroti ayaṃ anupāyauppathamanasikāralakkhaṇo ayonisomanasikāro nāma vuccati.
This improper attention, characterized by being on the wrong path, is called ayoniso manasikāro.
"Đây gọi là tác ý không như lý" (Ayaṃ vuccati ayonisomanasikāro) nghĩa là tác ý có đặc tính không đúng phương pháp, sai đường này được gọi là tác ý không như lý.
13. Tatiye thinatā thinaṃ, sappipiṇḍo viya avipphārikatāya cittassa ghanabhāvo baddhatāti attho.
13. In the third, the state of torpor is thina, meaning the mind's density and boundness, like a ball of ghee, due to its non-expansiveness.
13. Trong phần thứ ba, trạng thái uể oải (thinatā) là "thinaṃ" (hôn trầm), có nghĩa là tâm trở nên nặng nề, dính chặt, không thể mở rộng như cục mỡ.
Medhatīti middhaṃ, akammaññabhāvena hiṃsatīti attho.
It harms (medhati) means middha, meaning it harms by its unsuitability for work.
Làm hại (medhati) nghĩa là "middhaṃ" (thụy miên), có nghĩa là làm hại bằng cách làm cho tâm không hoạt động được.
‘‘Yā tasmiṃ samaye cittassa akalyatā’’tiādinā (dha. sa. 1162) thinassa, ‘‘yā tasmiṃ samaye kāyassa akalyatā’’tiādinā (dha. sa. 1163) ca middhassa abhidhamme niddiṭṭhattā vuttaṃ – ‘‘cittassa akammaññatā thinaṃ, tiṇṇaṃ khandhānaṃ akammaññatā middha’’nti.
Since torpor (thina) is defined in the Abhidhamma by "the unwholesomeness of the mind at that time" and sloth (middha) by "the unwholesomeness of the body at that time", it is said: "The unsuitability of the mind for work is thina; the unsuitability of the three aggregates for work is middha."
Vì trong Vi Diệu Pháp, hôn trầm được định nghĩa là "trạng thái không hoạt động của tâm vào lúc đó" (Dhs. 1162) và thụy miên được định nghĩa là "trạng thái không hoạt động của thân vào lúc đó" (Dhs. 1163), nên kinh nói: "Sự không hoạt động của tâm là hôn trầm, sự không hoạt động của ba uẩn là thụy miên".
Satipi aññamaññāvippayoge cittakāyalahutādīnaṃ viya cittacetasikānaṃ yathākkamaṃ taṃtaṃviseso siyā, yā tesaṃ akalyatādīnaṃ visesapaccayatā, ayametesaṃ sabhāvoti daṭṭhabbaṃ.
Even though they are not separated from each other, just as there is a specific distinction for mind and body lightness, etc., there may be a respective distinction for mind and mental factors. The specific conditionality of their unwholesomeness, etc., should be understood as their inherent nature.
Mặc dù có sự không tách rời lẫn nhau, nhưng cũng có thể có sự khác biệt riêng biệt giữa tâm và các tâm sở, giống như sự nhẹ nhàng của tâm và thân v.v... Điều đó cần được hiểu là bản chất của chúng là sự khác biệt về các nhân duyên của sự không hoạt động v.v...
Kapimiddhassāti vuttamevatthaṃ vibhāveti ‘‘pacalāyikabhāvassā’’ti.
Kapimiddhassa clarifies the meaning already stated as "the state of being nodding."
"Sự buồn ngủ của khỉ" (Kapimiddhassā) giải thích ý nghĩa đã nói là "trạng thái buồn ngủ" (pacalāyikabhāvassā).
Akkhidalānaṃ pacalabhāvaṃ karotīti pacalāyiko, pacalāyikassa bhāvo pacalāyikabhāvo, pacalāyikattanti vuttaṃ hoti.
That which causes the eyelids to waver is pacalāyiko; the state of pacalāyiko is pacalāyikabhāvo, which means pacalāyikatta.
Cái làm cho mí mắt buồn ngủ gọi là pacalāyiko, trạng thái của sự buồn ngủ gọi là "pacalāyikabhāvo", nghĩa là pacalāyikattaṃ (sự buồn ngủ).
Ubhinnanti thinamiddhānaṃ.
Ubhinna means of both, i.e., torpor and sloth.
"Của cả hai" (Ubhinnaṃ) nghĩa là của hôn trầm và thụy miên.
‘‘Vitthāro veditabbo’’ti iminā sambandho veditabbo.
The connection "the expansion should be understood" should be understood with this.
Cần hiểu sự liên hệ với câu "Vitthāro veditabbo" (cần biết chi tiết).
Cittassa akalyatāti cittassa gilānabhāvo.
Cittassa akalyatā means the mind's sickness.
"Sự không khỏe mạnh của tâm" (Cittassa akalyatā) nghĩa là trạng thái bệnh hoạn của tâm.
Gilāno hi akalyakoti vuccati.
For a sick person is called akalyaka.
Người bệnh được gọi là akalyako.
Vinayepi vuttaṃ – ‘‘nāhaṃ, bhante, akalyako’’ti (pārā. 151).
It is also said in the Vinaya: "Venerable Sir, I am not sick."
Trong Luật tạng cũng có nói: "Bạch Thế Tôn, con không khỏe mạnh" (Pārā. 151).
Kālaṃ khamatīti hi kalyaṃ, arogatā, tassaṃ niyutto kalyako, na kalyako akalyako.
That which is suitable for the time is kalya, health; one engaged in it is kalyaka; not kalyaka is akalyako.
Thích hợp với thời gian gọi là kalyaṃ, sự không bệnh tật, người được sắp đặt trong đó gọi là kalyako, không kalyako là akalyako.
Akammaññatāti cittagelaññasaṅkhātova akammaññatākāro.
Akammaññatā is the aspect of unsuitability for work, which is indeed the sickness of the mind.
"Sự không hoạt động" (Akammaññatā) chính là trạng thái không hoạt động, được gọi là bệnh tật của tâm.
Olīyanāti olīyanākāro.
Olīyanā means the aspect of drooping.
"Sự chùng xuống" (Olīyanā) nghĩa là trạng thái chùng xuống.
Iriyāpathūpatthambhitañhi cittaṃ iriyāpathaṃ sandhāretuṃ asakkontaṃ rukkhe vagguli viya khīle laggitaphāṇitavārako viya ca olīyati lambati, tassa taṃ ākāraṃ sandhāya – ‘‘olīyanā’’ti vuttaṃ.
For the mind, being supported by the posture, when it cannot maintain the posture, droops and hangs down like a bat on a tree or a pot of treacle stuck to a peg. Referring to that aspect, it is said "olīyanā."
Tâm được hỗ trợ bởi oai nghi, khi không thể duy trì oai nghi, nó chùng xuống, rũ xuống như con dơi trên cây hoặc như hũ mật ong dính vào cọc. Nói "olīyanā" là để chỉ trạng thái đó.
Dutiyapadaṃ upasaggena vaḍḍhitaṃ.
The second term is augmented by a prefix.
Từ thứ hai được tăng cường bằng tiền tố.
Kāyassāti vedanādikkhandhattayasaṅkhātassa nāmakāyassa.
Kāyassa means the mental body, which consists of the three aggregates starting with feeling.
"Của thân" (Kāyassā) nghĩa là của danh thân, bao gồm ba uẩn như thọ v.v...
Akalyatā akammaññatāti heṭṭhā vuttanayameva.
Akalyatā akammaññatā is in the same manner as stated above.
"Sự không khỏe mạnh, sự không hoạt động" (Akalyatā akammaññatā) giống như cách đã nói ở trên.
Megho viya ākāsaṃ onayhatīti onāho.
That which covers the sky like a cloud is onāho.
Che phủ như mây che phủ bầu trời gọi là "onāho" (sự che phủ).
Onayhatīti ca chādeti avattharati vāti attho.
Onayhatī means it covers, it spreads over.
"Che phủ" (Onayhatī) nghĩa là che đậy, bao trùm.
Sabbatobhāgena onāhoti pariyonāho.
That which covers completely is pariyonāho.
Che phủ khắp mọi phía gọi là "pariyonāho" (sự bao trùm hoàn toàn).
Aratiādīnaṃ attho vibhaṅge (vibha. 856) vuttanayeneva veditabboti tattha vuttapāḷiyā dassetuṃ – ‘‘vuttaṃ heta’’ntiādimāha.
The meaning of arati and so on should be understood in the manner stated in the Vibhaṅga. To show this with the Pāli text stated there, he says: "For it has been said..."
Ý nghĩa của "arati" v.v... cần được hiểu theo cách đã nói trong Phân Tích (Vibh. 856). Do đó, để chỉ ra đoạn kinh đã nói ở đó, kinh nói: "Điều này đã được nói" v.v...
Tattha pantesūti dūresu, vivittesu vā.
There, pantesu means in remote places, or in secluded places.
Ở đó, "ở những nơi xa" (pantesū) nghĩa là ở những nơi xa xôi, hoặc ở những nơi vắng vẻ.
Adhikusalesūti samathavipassanādhammesu.
Adhikusalesu means in the higher wholesome qualities such as samatha and vipassanā.
"Trong các pháp cao thượng" (adhikusalesū) nghĩa là trong các pháp định và tuệ.
Aratīti ratippaṭikkhepo.
Aratī means the rejection of delight.
"Sự không thích thú" (Aratī) nghĩa là sự từ chối thích thú.
Aratitāti aramanākāro.
Aratitā means the aspect of not delighting.
"Trạng thái không thích thú" (Aratitā) nghĩa là trạng thái không thích thú.
Anabhiratīti anabhiratabhāvo.
Anabhiratī means the state of not delighting.
"Sự không hài lòng" (Anabhiratī) nghĩa là trạng thái không hài lòng.
Anabhiramanāti anabhiramanākāro.
Anabhiramanā means the aspect of not delighting.
"Sự không vui thích" (Anabhiramanā) nghĩa là trạng thái không vui thích.
Ukkaṇṭhitāti ukkaṇṭhanākāro.
Ukkaṇṭhitā means the aspect of being wearied.
"Sự chán nản" (Ukkaṇṭhitā) nghĩa là trạng thái chán nản.
Paritassitāti ukkaṇṭhanavaseneva paritassanā, ukkaṇṭhitasseva tattha tattha taṇhāyanāti vuttaṃ hoti.
Paritassitā means agitation due to weariness; it means that one who is wearied craves here and there.
"Sự bồn chồn" (Paritassitā) nghĩa là sự bồn chồn do chán nản, có nghĩa là người chán nản khao khát cái này cái kia.
Paritassitāti vā kampanā.
Or paritassitā means trembling.
Hoặc "sự bồn chồn" (Paritassitā) nghĩa là sự run rẩy.
Tandīti jātiālasiyaṃ, pakatiālasiyanti attho.
Tandī means innate laziness, natural laziness.
"Sự lười biếng" (Tandī) nghĩa là sự lười biếng bẩm sinh, có nghĩa là sự lười biếng tự nhiên.
Tathā hi kusalakaraṇe kāyassa avipphārikatā līnatā jātiālasiyaṃ tandī nāma, na rogautujādīhi kāyagelaññaṃ.
For the body's non-expansiveness and sluggishness in performing wholesome deeds is called innate laziness or tandī, not bodily sickness due to disease, weather, etc.
Thật vậy, sự không hoạt động, sự trì trệ của thân khi làm việc thiện là sự lười biếng bẩm sinh gọi là tandī, không phải là sự bệnh tật của thân do bệnh tật hay thời tiết v.v...
Tandiyanāti tandiyanākāro.
Tandiyanā means the aspect of being lazy.
"Trạng thái lười biếng" (Tandiyanā) nghĩa là trạng thái lười biếng.
Tandimanatāti tandiyā abhibhūtacittatā.
Tandimanatā means the mind being overcome by laziness.
"Tâm bị lười biếng chi phối" (Tandimanatā) nghĩa là tâm bị sự lười biếng chi phối.
Alasassa bhāvo ālasyaṃ, ālasyāyanākāro ālasyāyanā.
The state of being lazy is ālasyaṃ; the aspect of being lazy is ālasyāyanā.
Trạng thái của người lười biếng là "ālasyaṃ" (sự lười biếng), trạng thái của sự lười biếng là "ālasyāyanā".
Ālasyāyitassa bhāvo ālasyāyitattaṃ.
The state of having been lazy is ālasyāyitattaṃ.
Trạng thái của sự lười biếng đã được thể hiện là "ālasyāyitattaṃ".
Iti sabbehipi imehi padehi kilesavasena kāyālasiyaṃ kathitaṃ.
Thus, by all these terms, bodily laziness due to defilements is described.
Như vậy, tất cả các từ này đều nói về sự lười biếng của thân do các phiền não.
Thinamiddhakāraṇānañhi rāgādikilesānaṃ vasena nāmakāyassa ālasiyaṃ, tadeva rūpakāyassāpīti daṭṭhabbaṃ.
For the laziness of the mental body is due to defilements such as greed, which are the causes of torpor and sloth; that same applies to the physical body as well.
Sự lười biếng của danh thân là do các phiền não như tham v.v... vốn là nguyên nhân của hôn trầm và thụy miên, và sự lười biếng đó cũng là của sắc thân, cần được hiểu như vậy.
Jambhanāti phandanā.
Jambhanā means stretching.
"Sự ngáp" (Jambhanā) nghĩa là sự rung động.
Punappunaṃ jambhanā vijambhanā.
Repeated stretching is vijambhanā.
Ngáp đi ngáp lại là "vijambhanā" (sự ngáp nhiều).
Ānamanāti purato namanā.
Ānamanā means bending forward.
"Sự cúi xuống" (Ānamanā) nghĩa là sự cúi về phía trước.
Vinamanāti pacchato namanā.
Vinamanā means bending backward.
"Sự nghiêng ngả" (Vinamanā) nghĩa là sự nghiêng về phía sau.
Sannamanāti samantato namanā.
Sannamanā means bending all around.
"Sự gập lại" (Sannamanā) nghĩa là sự gập lại từ mọi phía.
Paṇamanāti yathā tantato uṭṭhitapesakāro kismiñcideva gahetvā ujuṃ kāyaṃ ussāpeti, evaṃ kāyassa uddhaṃ ṭhapanā.
Paṇamanā means holding the body upright, just as a weaver who has risen from the loom, holding onto something, straightens his body.
"Sự dựng thẳng" (Paṇamanā) nghĩa là sự dựng thẳng thân lên, giống như người thợ dệt đã đứng dậy từ khung dệt, nắm lấy cái gì đó và dựng thẳng thân lên.
Byādhiyakanti uppannabyādhitā.
Byādhiyakaṃ means the state of having arisen sickness.
"Bị bệnh" (Byādhiyakaṃ) nghĩa là trạng thái bị bệnh đã sanh.
Iti sabbehipi imehi padehi thinamiddhakāraṇānaṃ rāgādikilesānaṃ vasena kāyabaddhanameva kathitaṃ.
Thus, by all these terms, only the binding of the body is stated in the sense of defilements like lust, etc., which are causes of sloth and torpor.
Như vậy, tất cả các từ này đều nói về sự trì trệ của thân do các phiền não như tham v.v... vốn là nguyên nhân của hôn trầm và thụy miên.
Bhuttāvissāti bhuttavato.
Bhuttāvissā means of one who has eaten.
"Của người đã ăn" (Bhuttāvissā) nghĩa là của người đã dùng bữa.
Bhattamucchāti bhattagelaññaṃ.
Bhattamucchā means food-sickness.
"Sự say sẩm do ăn" (Bhattamucchā) nghĩa là sự bệnh hoạn do ăn.
Balavabhattena hi mucchāpatto viya hoti.
Indeed, by strong food, one becomes as if fallen into a stupor.
Vì người đó giống như bị say sẩm do ăn quá nhiều.
Bhattakilamathoti bhattena kilantabhāvo.
Bhattakilamatha means the state of being weary from food.
"Sự mệt mỏi do ăn" (Bhattakilamathoti) nghĩa là trạng thái mệt mỏi do ăn.
Bhattapariḷāhoti bhattadaratho.
Bhattapariḷāho means heat from food.
"Sự nóng bức do ăn" (Bhattapariḷāhoti) nghĩa là sự khó chịu do ăn.
Tasmiñhi samaye pariḷāhuppattiyā upahatindriyo hoti, kāyo jīratīti.
Indeed, at that time, due to the arising of feverishness, one's faculties are impaired, and the body wastes away.
Trong thời điểm đó, do sự phát sinh của sự bức bách, các căn bị tổn hại, thân thể suy yếu.
Kāyaduṭṭhullanti bhattaṃ nissāya kāyassa akammaññataṃ.
Kāyaduṭṭhullaṃ means the unsuitability of the body dependent on food.
Kāyaduṭṭhulla (thân bất tịnh) là sự không thích hợp của thân thể do bữa ăn.
Akalyatātiādi heṭṭhā vuttanayameva.
Akalyatā and so on are as stated before.
Akalyatā (không khỏe mạnh) v.v. giống như cách đã nói ở trên.
Līnanti avipphārikatāya paṭikuṭitaṃ.
Līnaṃ means shrunken due to lack of expansion.
Līna (chìm xuống) là co rút lại do không lan tỏa.
Itare dve ākārabhāvaniddesā.
The other two are descriptions of the state of being.
Hai cái còn lại là sự chỉ định trạng thái.
Thinanti sappipiṇḍo viya avipphārikatāya ghanabhāvena ṭhitaṃ.
Thinaṃ means standing in a dense state due to lack of expansion, like a lump of ghee.
Thina (hôn trầm) là đứng yên trong trạng thái đặc quánh do không lan tỏa, giống như một cục bơ.
Thiyanāti ākāraniddeso.
Thiyanā is a description of the state.
Thiyanā là sự chỉ định trạng thái.
Thiyibhāvo thiyitattaṃ, avipphāravaseneva baddhatāti attho.
The state of being sluggish is thiyitattaṃ, meaning bound by lack of expansion.
Trạng thái thiyitattaṃ (trạng thái hôn trầm) có nghĩa là bị trói buộc do không lan tỏa.
Imehi pana sabbehipi padehi thinamiddhakāraṇānaṃ rāgādikilesānaṃ vasena cittassa gilānākāro kathitoti veditabbo.
It should be understood that by all these terms, the sick state of mind is stated in the sense of defilements like lust, etc., which are causes of sloth and torpor.
Tuy nhiên, cần hiểu rằng tất cả các từ này đều nói về trạng thái bệnh hoạn của tâm do các phiền não như tham ái, là nguyên nhân của hôn trầm, thụy miên.
Purimā cattāro dhammāti arati, tandī, vijambhitā, bhattasammadoti ete cattāro dhammā.
The former four qualities are discontent, sluggishness, yawning, and food-induced stupor.
Bốn pháp đầu tiên này là bất lạc, uể oải, ngáp, và say thức ăn.
Yadā thinamiddhaṃ uppannaṃ hoti, tadā aratiādīnampi sambhavato ‘‘upanissayakoṭiyā pana hotī’’ti vuttaṃ, upanissayakoṭiyā paccayo hotīti attho.
When sloth and torpor have arisen, since discontent and so on also arise, it is said, "it is, however, in the nature of a strong supporting condition," meaning it is a condition in the nature of a strong supporting condition.
Khi hôn trầm, thụy miên phát sinh, thì bất lạc v.v. cũng có thể phát sinh, do đó đã nói ‘‘nhưng nó là theo cách hỗ trợ’’, có nghĩa là nó là nhân hỗ trợ.
14. Catutthe uddatassa bhāvo uddhaccaṃ.
14. In the fourth, the state of being agitated is uddhaccaṃ (restlessness).
14. Trong phần thứ tư, trạng thái của sự phóng dật là uddhaccaṃ (phóng dật).
Yassa dhammassa vasena uddhataṃ hoti cittaṃ, taṃsampayuttā vā dhammā, so dhammo uddaccaṃ.
The quality by which the mind is agitated, or the qualities associated with it, that quality is uddhaccaṃ.
Pháp mà do đó tâm trở nên phóng dật, hoặc các pháp đồng sinh với nó, pháp đó là uddhaccaṃ.
Kucchitaṃ kataṃ kukataṃ, duccaritaṃ sucaritañca.
That which is done badly is kukataṃ (wrongdoing), both bad conduct and good conduct.
Việc làm xấu xa là kukata (ác nghiệp), tức là ác hạnh và thiện hạnh.
Akatampi hi kukatameva.
Indeed, even that which is not done is kukataṃ.
Ngay cả việc không làm cũng là ác nghiệp.
Evañhi vattāro honti ‘‘yaṃ mayā na kataṃ, taṃ kukata’’nti.
For thus do people say, "What I have not done is kukataṃ."
Những người nói như vậy: ‘‘Điều tôi không làm là ác nghiệp’’.
Evaṃ katākataṃ duccaritaṃ sucaritañca kukataṃ, taṃ ārabbha vippaṭisāravasena pavattaṃ pana cittaṃ idha kukatanti veditabbaṃ.
Thus, both what is done and not done, bad conduct and good conduct, are kukataṃ; but the mind that arises as remorse concerning these is to be understood as kukataṃ here.
Theo cách này, thiện hạnh và ác hạnh đã làm và chưa làm đều là ác nghiệp, nhưng ở đây, tâm phát sinh do sự hối hận về điều đó được hiểu là kukata.
Tassa bhāvo kukkuccaṃ.
Its state is kukkuccaṃ (remorse).
Trạng thái của nó là kukkuccaṃ (hối hận).
Cittassa uddhatākāroti cittassa avūpasamākārova vutto.
The agitated state of mind is simply stated as the unpeaceful state of mind.
Trạng thái phóng dật của tâm được nói là trạng thái không an tịnh của tâm.
Avūpasamalakkhaṇañhi uddhaccaṃ.
For restlessness has the characteristic of unpeacefulness.
Thật vậy, phóng dật có đặc tính là không an tịnh.
Yathāpavattassa katākatākāravisiṭṭhassa duccaritasucaritassa anusocanavasena virūpaṃ paṭisaraṇaṃ vippaṭisāro.
Vippaṭisāro (remorse) is an unseemly recollection, in the sense of regretting bad conduct or good conduct, characterized by what was done or not done, as it occurred.
Sự hồi tưởng méo mó, do sự than vãn về ác hạnh và thiện hạnh đã làm và chưa làm như chúng đã xảy ra, là vippaṭisāro (hối hận).
Kukkuccassapi katākatānusocanavasena cittavikkhepabhāvato avūpasamākāro sambhavatīti āha – ‘‘cetaso avūpasamoti uddhaccakukkuccassevataṃ nāma’’nti.
Since an unpeaceful state can arise in remorse too, in the sense of mental distraction due to regretting what was done or not done, it is said: "the unpeacefulness of mind is indeed a name for restlessness and remorse."
Hối hận cũng có thể phát sinh trạng thái không an tịnh do tâm bị xao lãng bởi sự than vãn về những điều đã làm và chưa làm, nên đã nói – ‘‘sự không an tịnh của tâm là tên của phóng dật và hối hận’’.
Sveva ca cetaso avūpasamoti uddhaccakukkuccameva niddiṭṭhaṃ.
And that very unpeacefulness of mind is indeed designated as restlessness and remorse.
Và sự không an tịnh của tâm đó chính là phóng dật và hối hận đã được chỉ định.
Tañca attanova attanā sahajātaṃ na hotīti āha – ‘‘ayaṃ pana upanissayakoṭiyā paccayo hotī’’ti.
And since that is not co-arisen with itself, it is said: "this, however, is a condition in the nature of a strong supporting condition."
Và nó không đồng sinh với chính nó, nên đã nói – ‘‘nhưng đây là nhân hỗ trợ’’.
Upanissayapaccayatā ca purimuppannavasena veditabbā.
And the nature of a strong supporting condition is to be understood as having arisen previously.
Và nhân hỗ trợ cần được hiểu là đã phát sinh trước đó.
16. Chaṭṭhe hetuṃ vā paccayaṃ vā na labhatīti ettha hetuggahaṇena janakaṃ kāraṇamāha, paccayaggahaṇena anupālanakaṃ kāraṇaṃ.
16. In the sixth, does not obtain a cause or a condition: here, by the term "cause," the generating factor is meant; by the term "condition," the sustaining factor.
16. Trong phần thứ sáu, hetuṃ vā paccayaṃ vā na labhatī (không tìm thấy nhân hay duyên) – ở đây, việc nắm giữ nhân nói về nguyên nhân sinh khởi, việc nắm giữ duyên nói về nguyên nhân duy trì.
Hetunti vā upādānakāraṇaṃ.
Or hetu means the primary cause.
Hoặc hetu (nhân) là nguyên nhân chính yếu.
Paccayanti sahakāraṇaṃ vuttaṃ.
Paccaya means the auxiliary cause.
Paccaya (duyên) được nói là nguyên nhân phụ trợ.
Tanti kilesaṃ.
Taṃ means that defilement.
Ta (nó) là phiền não.
Vivaṭṭetvā arahattaṃ gaṇhātīti vivaṭṭābhimukhaṃ cittaṃ pesetvā vipassanaṃ vaḍḍhento arahattaphalaṃ gaṇhāti.
Vivaṭṭetvā arahattaṃ gaṇhāti means by directing the mind towards freedom, cultivating insight, one attains the fruit of Arahantship.
Vivaṭṭetvā arahattaṃ gaṇhātī (xoay chuyển để đạt A-la-hán) có nghĩa là hướng tâm đến sự xoay chuyển, phát triển thiền quán và đạt được quả vị A-la-hán.
Bhikkhāya caranti etthāti bhikkhācāro, gocaragāmassetaṃ adhivacanaṃ, tasmiṃ bhikkhācāre.
Bhikkhācāro is where one goes for alms, it is a designation for the alms-round village; in that alms-round.
Nơi mà người ta đi khất thực là bhikkhācāro (hành khất), đây là tên gọi khác của làng khất thực, trong sự hành khất đó.
Vayaṃ āgammāti dārabharaṇānurūpaṃ vayaṃ āgamma.
Vayaṃ āgammā means having reached an age suitable for supporting a family.
Vayaṃ āgammā (đến tuổi) có nghĩa là đến tuổi phù hợp với việc nuôi dưỡng gia đình.
Āyūhantoti upacinanto.
Āyūhanto means accumulating.
Āyūhanto (tích lũy) có nghĩa là tích góp.
Aṅgārapakkanti vītaccikaṅgāresu pakkaṃ.
Aṅgārapakkaṃ means cooked on embers without flames.
Aṅgārapakka (nướng trên than) có nghĩa là nướng trên than không lửa.
Kiṃ nāmetanti bhikkhū garahanto āha.
Kiṃ nāmeta is what the bhikkhus said, reproaching him.
Kiṃ nāmeta (cái gì vậy?) – vị tỳ-khưu quở trách và nói.
Jīvamānapetakasattoti jīvamāno hutvā ‘‘teneva attabhāvena petabhāvaṃ pattasatto bhavissatī’’ti parikappavasena vuttaṃ.
Jīvamānapetakasatto is said figuratively, meaning "being alive, he will become a being who has attained the state of a ghost with that very existence."
Jīvamānapetakasatto (chúng sinh ngạ quỷ sống) được nói theo cách giả định rằng ‘‘khi còn sống, với thân thể đó, sẽ trở thành chúng sinh ngạ quỷ’’.
Kuṭanti pānīyaghaṭaṃ.
Kuṭaṃ means a water pot.
Kuṭa (cái chum) là bình đựng nước.
Yāva dāruṇanti ativiya dāruṇaṃ.
Yāva dāruṇaṃ means extremely cruel.
Yāva dāruṇa (đến mức tàn khốc) có nghĩa là cực kỳ tàn khốc.
Vipāko kīdiso bhavissatīti tayā katakammassa āyatiṃ anubhavitabbavipāko kīdiso bhavissati.
Vipāko kīdiso bhavissati means what kind of result will be experienced in the future from the action you have done?
Vipāko kīdiso bhavissatī (quả báo sẽ như thế nào?) có nghĩa là quả báo mà ngươi sẽ phải chịu trong tương lai từ nghiệp đã làm sẽ như thế nào.
Visaṅkharitvāti chedanabhedanādīhi vināsetvā.
Visaṅkharitvā means destroying by cutting, breaking, and so on.
Visaṅkharitvā (phá hủy) có nghĩa là phá hoại bằng cách cắt đứt, đập vỡ, v.v.
Dīpakamigapakkhinoti attano nisinnabhāvassa dīpanato evaṃladdhanāmā migapakkhino, yena araññaṃ netvā nesādo tesaṃ saddena āgatāgate migapakkhino vadhitvā gaṇhāti.
"Dīpakamigapakkhino" refers to deer-birds that have acquired this name from indicating their own sitting places, by means of which a hunter, taking them to the forest, kills and catches the deer and birds that come when they hear their sound.
Dīpakamigapakkhino (thú và chim báo hiệu) là những loài thú và chim có tên như vậy vì chúng báo hiệu sự hiện diện của mình, nhờ đó người thợ săn mang chúng vào rừng và bắt hoặc giết những loài thú và chim đến theo tiếng kêu của chúng.
Theranti cūḷapiṇḍapātikatissattheraṃ.
"Thera" refers to the Elder Cūḷapiṇḍapātikatissa.
Thera (Trưởng lão) là Trưởng lão Cūḷapiṇḍapātikatissatthera.
Iddhiyā abhisaṅkharitvāti adhiṭṭhānādivasena iddhiṃ abhisaṅkharitvā.
"Iddhiyā abhisaṅkharitvā" means having prepared the psychic power by way of determination and so on.
Iddhiyā abhisaṅkharitvā (tạo ra bằng thần thông) có nghĩa là tạo ra thần thông bằng cách quyết định, v.v.
Upayogatthe cetaṃ karaṇavacanaṃ.
And this instrumental case is used in the sense of utility.
Và đây là cách nói về công cụ trong ý nghĩa sử dụng.
Aggipapaṭikanti accikaraṇaṃ, vipphuliṅganti attho.
"Aggipapaṭika" means a flame-spark, which means a flying spark.
Aggipapaṭika (tia lửa) là sự tạo ra lửa, có nghĩa là tia lửa.
Passantassevāti anādare sāmivacanaṃ.
"Passantassevā" is the genitive case used in the sense of disregard.
Passantassevā (khi đang nhìn) là cách nói sở hữu trong ý nghĩa thờ ơ.
Tassa therassāti tassa milakkhatissattherassa.
"Tassa therassā" refers to that Elder Milakkhatissa.
Tassa therassā (của vị Trưởng lão đó) là của vị Trưởng lão Milakkhatissa đó.
Tassāti tassā aggipapaṭikāya.
"Tassā" refers to that flame-spark.
Tassā (của nó) là của tia lửa đó.
Paṭibalassāti uggahaṇasajjhāyādīsu paṭibalassa.
"Paṭibalassā" means capable in learning, reciting, and so on.
Paṭibalassā (có khả năng) là có khả năng trong việc học hỏi, tụng đọc, v.v.
Dukkhaṃ upanisā kāraṇametissāti dukkhūpanisā, dukkhanibandhanā dukkhahetukā saddhāti vuttaṃ hoti.
"Dukkhūpanisā" means suffering is its proximate cause, its reason; it is said to be faith bound by suffering, caused by suffering.
Khổ là nhân duyên, nguyên nhân của nó là dukkhūpanisā (niềm tin dẫn đến khổ), có nghĩa là niềm tin gắn liền với khổ, có nguyên nhân từ khổ.
Vattamukhena kammaṭṭhānassa kathitattā ‘‘vattasīse ṭhatvā’’ti vuttaṃ.
Because the meditation object was spoken of through the aspect of practice, it is said, "having stood at the head of the practice."
Vì đề mục thiền quán được nói theo cách của giới luật, nên đã nói ‘‘đứng trên đỉnh giới luật’’.
Palālavaraṇakanti palālapuñjaṃ.
"Palālavaraṇaka" means a heap of straw.
Palālavaraṇaka (đống rơm) là một đống rơm.
Ārambhathāti samathavipassanādīsu vīriyaṃ karotha.
"Ārambhathā" means exert effort in samatha, vipassanā, and so on.
Ārambhathā (hãy tinh tấn) có nghĩa là hãy tinh tấn trong samatha (chỉ) và vipassanā (quán), v.v.
Nikkamathāti kosajjato nikkhamatha, kāmānaṃ vā panūdanāya nikkhamatha, ubhayenapi vīriyameva vuttaṃ.
"Nikkamathā" means depart from laziness, or depart for the removal of sensual pleasures; in both ways, effort is spoken of.
Nikkamathā (hãy xuất ly) có nghĩa là hãy thoát khỏi sự biếng nhác, hoặc hãy xuất ly để loại bỏ các dục vọng, cả hai đều nói về sự tinh tấn.
Vīriyañhi ārambhanakavasena ārambho, kosajjato nikkhamanavasena ‘‘nikkamo’’ti vuccati.
For effort is called "ārambha" by way of initiating, and "nikkama" by way of departing from laziness.
Tinh tấn được gọi là ārambho (khởi sự) theo cách khởi sự, và được gọi là ‘‘nikkamo’’ (xuất ly) theo cách thoát khỏi sự biếng nhác.
Yuñjatha buddhasāsaneti buddhassa bhagavato pariyattipaṭipattipaṭivedhasaṅkhāte tividhasāsane yuñjatha yogaṃ karotha.
"Yuñjatha buddhasāsane" means apply yourselves to the threefold dispensation of the Buddha, the Blessed One, consisting of pariyatti, paṭipatti, and paṭivedha.
Yuñjatha buddhasāsane (hãy chuyên tâm vào giáo pháp của Đức Phật) có nghĩa là hãy chuyên tâm vào Tam tạng giáo pháp của Đức Phật, bao gồm pariyatti (học hỏi), paṭipatti (thực hành) và paṭivedha (thể nhập).
Evamanuyuñjantā maccuno senaṃ dhunātha viddhaṃsetha.
Thus applying yourselves, "maccuno senaṃ dhunātha" means destroy the army of Death.
Khi chuyên tâm như vậy, maccuno senaṃ dhunātha (hãy đánh tan quân đội của tử thần), hãy tiêu diệt.
Tattha maccuno senanti –
There, "maccuno sena" refers to—
Ở đây, maccuno senaṃ (quân đội của tử thần) –
Evamāgataṃ kāmādibhedaṃ maccuno senaṃ.
Thus, the army of Death, consisting of sensual pleasures and so on, is described.
Quân đội của tử thần với các loại như dục vọng đã được nói như vậy.
Ettha ca yasmā āditova agāriyabhūte satte vatthukāmesu kilesakāmā mosayanti, te abhibhuyya anagāriyabhāvaṃ upagatānaṃ pantesu senāsanesu aññataraññataresu vā adhikusalesu dhammesu arati uppajjati.
Here, since from the very beginning, defiling sensual pleasures deceive beings who are householders regarding material sensual pleasures, and having overcome these, for those who have attained the homeless state, discontent arises in one or another of the remote abodes or in higher wholesome states.
Ở đây, vì ngay từ đầu, các phiền não dục vọng đã lừa dối những chúng sinh còn sống tại gia trong các dục cảnh vật chất, khi họ đã vượt qua chúng và trở thành người xuất gia, thì sự bất lạc phát sinh trong các chỗ ở hẻo lánh hoặc trong các pháp thiện khác.
Vuttañhetaṃ – ‘‘pabbajitena kho, āvuso, abhirati dukkarā’’ti (saṃ. ni. 4.331).
For it has been said, "Indeed, friend, it is difficult for one who has gone forth to be delighted."
Điều này đã được nói: ‘‘Này chư hiền, đối với người xuất gia, sự hoan hỷ là khó khăn’’ (Saṃ. Ni. 4.331).
Tato te parappaṭibaddhajīvikattā khuppipāsā bādhati, tāya bādhitānaṃ pariyesanataṇhā cittaṃ kilamayati.
Then, because their livelihood is dependent on others, hunger and thirst afflict them, and when afflicted by these, the craving for seeking wearies their minds.
Sau đó, vì họ sống dựa vào người khác, đói khát hành hạ họ, và khi bị đói khát hành hạ, tham ái tìm kiếm làm cho tâm mệt mỏi.
Atha nesaṃ kilantacittānaṃ thinamiddhaṃ okkamati, tato visesamanadhigacchantānaṃ durabhisambhavesu araññavanapatthesu pantesu senāsanesu viharataṃ utrāsasaññitā bhīru jāyati.
Then, for those with weary minds, sloth and torpor overcome them; then, for those who do not attain distinction, fear, called terror, arises while dwelling in remote forest thickets and abodes.
Rồi hôn trầm, thụy miên xâm chiếm những người có tâm mệt mỏi đó, sau đó, sợ hãi phát sinh ở những người sống trong các chỗ ở hẻo lánh, rừng núi khó tiếp cận, không đạt được sự đặc biệt nào.
Tesaṃ ussaṅkitaparisaṅkitānaṃ dīgharattaṃ vivekarasamanassādayamānānaṃ viharataṃ ‘‘na siyā nu kho esa maggo’’ti paṭipattiyaṃ vicikicchā uppajjati.
For those who are suspicious and apprehensive, dwelling and enjoying the flavor of seclusion for a long time, doubt arises concerning the practice: "Might this not be the path?"
Khi những vị ấy, đang sống trong sự nghi ngờ và hoài nghi, tận hưởng hương vị của sự ly độc trong một thời gian dài, thì sự hoài nghi phát sinh trong sự thực hành rằng: "Chẳng lẽ đây không phải là con đường sao?"
Taṃ vinodetvā viharataṃ appamattakena visesādhigamena mānamakkhathambhā jāyanti.
Having dispelled that, for those dwelling, conceit, ingratitude, and stubbornness arise from a slight attainment of distinction.
Sau khi loại bỏ điều đó và đang sống, với một chút thành tựu đặc biệt, sự kiêu mạn, sự che giấu lỗi lầm và sự cứng đầu phát sinh.
Tepi vinodetvā viharataṃ tato adhikataraṃ visesādhigamanaṃ nissāya lābhasakkārasilokā uppajjanti.
Having dispelled these too, for those dwelling, gain, honor, and fame arise based on a greater attainment of distinction.
Sau khi loại bỏ cả những điều đó và đang sống, nương vào thành tựu đặc biệt cao hơn nữa, sự lợi lộc, sự cung kính và danh tiếng phát sinh.
Lābhādīhi mucchitvā dhammappatirūpakāni pakāsento micchāyasaṃ adhigantvā tattha ṭhitā jātiādīhi attānaṃ ukkaṃsenti, paraṃ vambhenti, tasmā kāmādīnaṃ paṭhamasenādibhāvo veditabbo.
Being intoxicated by gain and so on, and proclaiming things resembling the Dhamma, having acquired false glory, those established in it exalt themselves by birth and so on, and despise others; therefore, the primary army status of sensual pleasures and so on should be understood.
Bị mê hoặc bởi lợi lộc và những điều tương tự, họ công bố những gì giống như Pháp, đạt được danh tiếng sai lầm, và đứng vững trên đó, họ tự đề cao mình bằng cách nói về sự sinh và những điều tương tự, đồng thời khinh miệt người khác. Do đó, cần phải biết rằng dục lạc và những điều tương tự là đội quân đầu tiên.
Naḷāgāranti naḷehi vinaddhatiṇacchannagehaṃ.
"Naḷāgāra" means a house thatched with reeds, bound with reeds.
Naḷāgāra (nhà tranh) là ngôi nhà được lợp bằng cỏ bện bằng lau.
Tivassabhikkhukāleti upasampadato tīṇi vassāni assāti tivasso, tivasso ca so bhikkhu cāti tivassabhikkhu, tassa, tena vā upalakkhito kālo tivassabhikkhukālo, tasmiṃ.
At the time of a bhikkhu of three years means one who has had three years since his ordination is a tivasso; and that tivasso is a bhikkhu, thus tivassabhikkhu; the time marked by him, or by that, is tivassabhikkhukālo, in that.
Tivassabhikkhukāle (trong thời kỳ Tỳ-kheo ba năm) là vị Tỳ-kheo có ba năm kể từ khi thọ giới Tỳ-kheo, đó là Tỳ-kheo ba năm. Thời kỳ được đánh dấu bởi vị Tỳ-kheo đó là tivassabhikkhukāla, trong thời kỳ đó.
Yadā so tivasso bhikkhu nāma hoti, tadāti vuttaṃ hoti.
It is said to mean when he is called a three-year bhikkhu.
Nghĩa là khi vị ấy được gọi là Tỳ-kheo ba năm.
Kammaṃ karotīti bhāvanākammaṃ karoti.
Performs work means performs meditation work.
Kammaṃ karotī (thực hiện công việc) là thực hiện công việc tu tập.
Ganthakammanti ganthavisayaṃ uggahaṇādikammaṃ.
Study work means work related to study, such as learning.
Ganthakamma (công việc học hỏi) là công việc học hỏi và những điều tương tự liên quan đến kinh điển.
Piṇḍāpacitiṃ katvāti antovasse temāsaṃ dinnapiṇḍassa kilesakkhayakaraṇena apacitiṃ pūjaṃ katvā.
Having honored the alms-food means having honored the alms-food received for three months during the rainy season retreat by eradicating defilements.
Piṇḍāpacitiṃ katvā (sau khi cúng dường vật thực) là sau khi cúng dường vật thực đã nhận được trong ba tháng an cư mùa mưa bằng cách diệt trừ phiền não.
Piṇḍāpacitiṃ karonto hi bhikkhu yehi attano yo piṇḍapāto dinno, tesaṃ tassa mahapphalabhāvaṃ icchanto attano santānameva kilesakkhayakaraṇena visodhetvā arahattaṃ gaṇhāti.
Indeed, a bhikkhu who honors the alms-food, desiring that the alms-food given to him by others should bear great fruit, purifies his own mind-stream by eradicating defilements and attains Arahantship.
Vị Tỳ-kheo thực hiện sự cúng dường vật thực, mong muốn vật thực mà mình nhận được từ những người đã dâng cúng sẽ mang lại quả báo lớn cho họ, nên thanh lọc dòng tâm thức của mình bằng cách diệt trừ phiền não và đạt được A-la-hán quả.
Mahābhūtīti ettha pūjāvacano mahantasaddo, bhūtīti ca nāmekadesena tissabhūtittheraṃ ālapati.
Mahābhūtī: Here, the word mahanta is in the sense of honor, and bhūtī refers to Tissabhūti Thera by a part of his name.
Mahābhūtī (Đại Bhūti): Ở đây, từ "mahanta" (lớn) là từ dùng để cúng dường, và "bhūti" là gọi Trưởng lão Tissabhūti bằng một phần tên.
Bhavati hi nāmekadesenapi vohāro yathā ‘‘devadatto datto’’ti.
Indeed, usage can be by a part of a name, just as "Devadatta is Datta."
Thật vậy, cách gọi bằng một phần tên vẫn được sử dụng, ví dụ như "Devadatta là Datta".
Mahābhūtīti vā piyasamudāhāro, so mahati bhūti vibhūti puññañāṇādisampadā assāti mahābhūti.
Or Mahābhūtī is an endearing address; he has great prosperity, splendor, and accomplishments in merit and wisdom, hence Mahābhūti.
Hoặc Mahābhūtī là cách gọi thân mật, vị ấy có sự thịnh vượng lớn, sự vinh quang, sự thành tựu về phước báu, trí tuệ và những điều tương tự, nên gọi là Mahābhūti.
Channaṃ sepaṇṇigacchamūlanti sākhāpalāsādīhi channaṃ ghanacchāyaṃ sepaṇṇigacchamūlaṃ.
At the root of a dense sepaṇṇi bush means at the root of a sepaṇṇi bush, dense with branches and leaves, providing deep shade.
Channaṃ sepaṇṇigacchamūlaṃ (gốc cây sepaṇṇi rậm rạp) là gốc cây sepaṇṇi có bóng mát dày đặc, che phủ bởi cành lá và những thứ tương tự.
Asubhakammaṭṭhānaṃ pādakaṃ katvāti kesādiasubhakoṭṭhāsabhāvanāya paṭiladdhaṃ upacārasamādhiṃ appanāsamādhiṃ vā pādakaṃ katvā.
Having made the foulness meditation the basis means having made the access concentration or absorption concentration, attained through meditating on the foulness constituents like hair, the basis.
Asubhakammaṭṭhānaṃ pādakaṃ katvā (lấy đề mục bất tịnh làm nền tảng) là lấy định cận hành hoặc định an chỉ đã đạt được nhờ tu tập các phần bất tịnh như tóc làm nền tảng.
Asubhavisayaṃ upacārajjhānādikammamevettha upari pavattetabbabhāvanākammassa kāraṇabhāvato ṭhānanti kammaṭṭhānaṃ.
Here, the meditation on foulness, such as access jhāna, is called kammaṭṭhāna (meditation object) because it is the cause for the meditation work to be continued later.
Ở đây, công việc tu tập thiền cận hành và những điều tương tự liên quan đến bất tịnh được gọi là kammaṭṭhāna (đề mục thiền định) vì nó là nguyên nhân của công việc tu tập thiền định sẽ được tiếp tục ở trên.
Sahassadvisahassasaṅkhāmattattā ‘‘mahāgaṇe’’ti vuttaṃ.
It is called a great assembly because it numbered one thousand or two thousand.
Vì số lượng chỉ là một hoặc hai nghìn, nên được gọi là "mahāgaṇe" (đại chúng).
Attano vasanaṭṭhānato therassa santikaṃ gantvāti attano vasanaṭṭhānato ākāsena gantvā vihārasamīpe otaritvā divāṭṭhāne nisinnattherassa santikaṃ gantvā.
Going from his dwelling place to the Elder means going through the air from his dwelling place, alighting near the monastery, and then going to the Elder who was seated in his day-residence.
Attano vasanaṭṭhānato therassa santikaṃ gantvā (đi từ nơi mình ở đến chỗ của Trưởng lão) là đi bằng đường không từ nơi mình ở, hạ xuống gần tinh xá, rồi đi đến chỗ của Trưởng lão đang ngồi ở nơi trú ngụ ban ngày.
Kiṃ āgatosīti kiṃkāraṇā āgatosi.
Why have you come? means for what reason have you come?
Kiṃ āgatosī (con đến đây làm gì) là con đến đây vì lý do gì.
Sabbesu rattidivasabhāgesu okāsaṃ alabhantoti so kira thero ‘‘tuyhaṃ okāso na bhavissati, āvuso’’ti vuttepi ‘‘vitakkamāḷake ṭhitakāle pucchissāmi, bhante’’ti vatvā ‘‘tasmiṃ ṭhāne aññe pucchissantī’’ti vutte ‘‘bhikkhācāramagge, bhante’’ti vatvā ‘‘tatrāpi aññe pucchantī’’ti vutte dupaṭṭanivāsanaṭṭhāne, saṅghāṭipārupanaṭṭhāne, pattanīharaṇaṭṭhāne, gāme caritvā āsanasālāya yāgupītakāle, bhanteti.
Not finding an opportunity in any part of the day or night: It is said that even when the Elder told him, "There will be no opportunity for you, friend," he said, "I will ask when you are standing in the thought-pavilion, Venerable Sir." When told, "Others will ask in that place," he said, "On the alms-round path, Venerable Sir." When told, "Others ask there too," he said, "At the place of wearing the lower robe, at the place of putting on the outer robe, at the place of taking out the bowl, after wandering in the village, at the time of drinking gruel in the assembly hall, Venerable Sir."
Sabbesu rattidivasabhāgesu okāsaṃ alabhanto (không tìm được cơ hội vào tất cả các thời điểm ngày đêm) là vị Trưởng lão đó, dù được nói rằng "Này hiền giả, ông sẽ không có cơ hội đâu", nhưng vị ấy vẫn nói "Bạch Thế Tôn, con sẽ hỏi khi đứng ở hành lang tư duy", khi được nói "Ở chỗ đó, những người khác sẽ hỏi", vị ấy nói "Bạch Thế Tôn, trên đường khất thực", khi được nói "Ở đó cũng có những người khác hỏi", vị ấy nói "Bạch Thế Tôn, ở chỗ mặc y hai lớp, chỗ đắp y Tăng-già-lê, chỗ mang bát, sau khi đi khất thực trong làng, trong lúc uống cháo ở sảnh ngồi".
Tatthāpi therā attano kaṅkhaṃ vinodenti, āvusoti.
"Even there, Elders resolve their doubts, friend."
Ở đó, các Trưởng lão cũng giải tỏa nghi ngờ của mình, này hiền giả.
Antogāmato nikkhamanakāle pucchissāmi, bhanteti.
"I will ask when leaving the village, Venerable Sir."
Bạch Thế Tôn, con sẽ hỏi khi ra khỏi làng.
Tatrāpi aññe pucchanti, āvusoti.
"Even there, others ask, friend."
Ở đó cũng có những người khác hỏi, này hiền giả.
Antarāmagge, bhanteti.
"On the road between villages, Venerable Sir."
Bạch Thế Tôn, trên đường đi.
Bhojanasālāya bhattakiccapariyosāne, bhante.
"At the end of the meal function in the refectory, Venerable Sir."
Bạch Thế Tôn, khi kết thúc bữa ăn ở sảnh ăn.
Divāṭṭhāne pādadhovanakāle, bhanteti.
"At the time of washing feet in the day-residence, Venerable Sir."
Bạch Thế Tôn, trong lúc rửa chân ở chỗ trú ngụ ban ngày.
Tato paṭṭhāya yāva aruṇā apare pucchanti, āvusoti.
"From that time until dawn, others ask, friend."
Từ đó trở đi, cho đến bình minh, những người khác hỏi, này hiền giả.
Dantakaṭṭhaṃ gahetvā mukhadhovanatthaṃ gamanakāle, bhanteti.
"At the time of taking a tooth-stick and going to wash the mouth, Venerable Sir."
Bạch Thế Tôn, khi cầm tăm xỉa răng đi rửa miệng.
Tadāpi aññe pucchantīti.
"Even then, others ask."
Khi đó cũng có những người khác hỏi.
Mukhaṃ dhovitvā āgamanakāle, bhanteti.
"At the time of returning after washing the mouth, Venerable Sir."
Bạch Thế Tôn, khi rửa miệng xong trở về.
Tatrāpi aññe pucchissantīti.
"Even there, others will ask."
Ở đó cũng có những người khác hỏi.
Senāsanaṃ pavisitvā nisinnakāle, bhanteti.
"At the time of entering the lodging and sitting down, Venerable Sir."
Bạch Thế Tôn, khi vào tịnh xá và ngồi xuống.
Tatrāpi aññe pucchanti, āvusoti.
"Even there, others ask, friend."
Ở đó cũng có những người khác hỏi, này hiền giả.
Evaṃ sabbesu rattidivasabhāgesu yācamāno okāsaṃ na labhi, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘evaṃ okāse asati maraṇassa kathaṃ okāsaṃ labhissathā’’ti.
Thus, he sought an opportunity in all parts of the day and night but did not find one. It is with reference to this that it was said: "If there is no such opportunity, how will you find an opportunity for death?"
Như vậy, vị ấy đã không tìm được cơ hội dù đã cầu xin vào tất cả các thời điểm ngày đêm. Điều này được nói đến khi đề cập rằng: "Nếu không có cơ hội như vậy, làm sao có được cơ hội cho cái chết?"
Bhante, nanu mukhaṃ dhovitvā senāsanaṃ pavisitvā tayo cattāro pallaṅke uṇhāpetvā yonisomanasikārakammaṃ karontānaṃ okāsalābhena bhavitabbaṃ siyāti adhippāyena vadati.
Venerable Sir, it is said with the intention that after washing the mouth, entering the lodging, warming up three or four cross-legged postures, there should be an opportunity for those who perform wisely directed attention.
Bạch Thế Tôn, chẳng phải những người rửa miệng xong, vào tịnh xá, làm ấm ba bốn cái tọa cụ và thực hành tác ý đúng đắn thì phải có được cơ hội sao? Vị ấy nói với ý đó.
Maṇivaṇṇeti indanīlamaṇivaṇṇe.
Like a jewel means like an sapphire gem.
Maṇivaṇṇe (màu ngọc) là màu ngọc Indanīla.
Tadaṅgena, tadaṅgassa pahānaṃ tadaṅgappahānaṃ.
The abandoning of that particular part by that particular part is tadaṅgappahāna.
Sự đoạn trừ các pháp bằng cách đối trị từng phần, sự đoạn trừ của phần đó được gọi là tadaṅgappahānaṃ (đoạn trừ bằng cách đối trị từng phần).
Yañhi rattibhāge samujjalitena dīpena andhakārassa viya tena tena vipassanāya avayavabhūtena ñāṇaṅgena paṭipakkhavaseneva tassa tassa pahātabbadhammassa pahānamidaṃ tadaṅgappahānaṃ nāma.
Just as darkness is dispelled by a brightly burning lamp at night, so too, the abandoning of each particular defilement by means of a particular factor of knowledge, which is a constituent of insight, through its opposing force, is called tadaṅgappahāna.
Thật vậy, đây là sự đoạn trừ bằng cách đối trị từng phần, giống như bóng tối bị xua tan bởi ngọn đèn rực sáng vào ban đêm, mỗi chi phần trí tuệ thuộc về tuệ quán đối trị trực tiếp với mỗi pháp cần đoạn trừ.
Yathā kāmacchandādayo na cittaṃ pariyuṭṭhāya tiṭṭhanti, evaṃ pariyuṭṭhānassa nisedhanaṃ appavattikaraṇaṃ vikkhambhanaṃ vikkhambhanappahānaṃ.
The suppression, the non-occurrence, the removal of defilements like sensual desire so that they do not arise and remain in the mind, is vikkhambhanappahāna.
Sự ngăn chặn sự phát sinh, sự làm cho không hoạt động, sự đẩy lùi sự bao vây của các pháp như tham dục không bao vây tâm, đó là vikkhambhanappahānaṃ (đoạn trừ bằng cách đẩy lùi).
Yañhi sasevāle udake pakkhittena ghaṭena sevālassa viya tena tena lokiyasamādhinā nīvaraṇādīnaṃ paccanīkadhammānaṃ vikkhambhanamidaṃ vikkhambhanappahānaṃ nāma.
Just as algae in water is removed by a pot thrown into it, so too, the suppression of opposing defilements like the hindrances by means of various mundane concentrations is called vikkhambhanappahāna.
Thật vậy, đây là sự đoạn trừ bằng cách đẩy lùi, giống như rong rêu trong nước bị đẩy lùi bởi cái gáo được thả xuống, mỗi loại định thế gian đẩy lùi các pháp đối nghịch như các triền cái.
Sammā upacchijjanti etena kilesāti samucchedo, pahīyanti etena kilesāti pahānaṃ, samucchedasaṅkhātaṃ pahānaṃ niravasesappahānanti samucchedappahānaṃ.
Kilesas are utterly cut off by this, hence samuccheda; kilesas are abandoned by this, hence pahāna; the abandoning characterized by utter cutting off, the complete abandoning, is samucchedappahāna.
Các phiền não được đoạn trừ hoàn toàn bằng phương tiện này, đó là sự đoạn trừ hoàn toàn (samuccheda), các phiền não được đoạn trừ bằng phương tiện này, đó là sự đoạn trừ (pahāna), sự đoạn trừ được gọi là samuccheda là sự đoạn trừ hoàn toàn không còn sót lại, đó là samucchedappahānaṃ (đoạn trừ hoàn toàn).
Yañhi asanivicakkābhihatassa rukkhassa viya ariyamaggañāṇena saṃyojanādīnaṃ dhammānaṃ yathā na puna vattanti, evaṃ pahānamidaṃ samucchedappahānaṃ nāma.
Just as a tree struck by a thunderbolt, so too, the abandoning of defilements like the fetters by means of the knowledge of the Noble Path, in such a way that they do not arise again, is called samucchedappahāna.
Sự đoạn diệt này được gọi là đoạn diệt tận gốc (samucchedappahāna), giống như một cái cây bị sét đánh, các pháp như kiết sử không còn tái diễn nữa nhờ trí tuệ của Thánh đạo.
Paṭippassambhati vūpasammati kilesadaratho etāyāti paṭippassaddhi, phalaṃ, sāyeva pahānanti paṭippassaddhippahānaṃ.
By this, the distress of defilements subsides and calms down, hence paṭippassaddhi, which is the fruit; that itself is abandoning, hence paṭippassaddhippahāna.
Các phiền não và sự bức bách của chúng được lắng dịu, được an tịnh nhờ đó, nên gọi là paṭippassaddhi (sự an tịnh), tức là quả (của đạo); chính sự an tịnh đó là sự đoạn diệt, nên gọi là đoạn diệt bằng sự an tịnh (paṭippassaddhippahāna).
Sabbe kilesā sabbasaṅkhatā vā nissaranti apagacchanti etenāti nissaraṇaṃ, nibbānaṃ, tadeva pahānanti nissaraṇappahānaṃ.
All defilements, or all conditioned things, escape and depart by this, hence nissaraṇa, which is Nibbāna; that itself is abandoning, hence nissaraṇappahāna.
Tất cả phiền não, hoặc tất cả pháp hữu vi, đều thoát ra, biến mất nhờ đó, nên gọi là nissaraṇa (sự thoát ly), tức là Nibbāna; chính sự thoát ly đó là sự đoạn diệt, nên gọi là đoạn diệt bằng sự thoát ly (nissaraṇappahāna).
Paṭippassambhayamānanti paṭippassambhaṃ kilesavūpasamaṃ kurumānaṃ.
Paṭippassambhayamāna means causing the subsidence of defilements, the calming of defilements.
Paṭippassambhayamāna có nghĩa là làm cho các phiền não lắng dịu, an tịnh.
Lokiyalokuttarehīti tadaṅgavikkhambhanappahānānaṃ lokiyattā, itaresaṃ lokuttarattā vuttaṃ.
Lokiyalokuttarehī is stated because tadaṅgappahāna and vikkhambhanappahāna are mundane, while the others are supramundane.
Lokiyalokuttarehī (bởi các pháp thế gian và siêu thế) được nói đến vì sự đoạn diệt bằng cách trấn áp và đoạn diệt từng phần là thế gian, còn các loại khác là siêu thế.
Nimīyati phalaṃ etena uppajjanaṭṭhāne pakkhipamānaṃ viya hotīti nimittaṃ, kāraṇassetaṃ adhivacanaṃ.
By this, the fruit is implanted, as if placed in the place of its arising, hence nimitta; this is a term for the cause.
Quả được chìm xuống, giống như được đặt vào nơi phát sinh, nên gọi là nimitta (tướng). Đây là tên gọi của nguyên nhân.
Asubhassa nimittaṃ, asubhameva vā nimittanti asubhanimittaṃ.
The sign of the foul, or the foul itself is the sign, hence asubhanimittaṃ.
Tướng của sự bất tịnh, hoặc chính sự bất tịnh là tướng, nên gọi là tướng bất tịnh (asubhanimitta).
Asubhanissitampi hi jhānaṃ nissite nissayavohārena asubhanti voharīyati yathā ‘‘mañcā ukkuṭṭhiṃ karontī’’ti.
For even jhāna based on the foul is referred to as "foul" by way of referring to the basis, like "the beds are making an uproar."
Thiền bất tịnh cũng được gọi là bất tịnh theo cách gọi nương tựa vào cái được nương tựa, giống như câu "Những cái giường đang la hét".
Tenevāha – ‘‘dasasu asubhesu uppannaṃ sārammaṇaṃ paṭhamajjhāna’’nti.
Therefore, it is said: "the first jhāna with an object arisen in the ten foul objects."
Vì vậy, Ngài đã nói – "Sơ thiền có đối tượng phát sinh trong mười pháp bất tịnh".
Anicce aniccantiādinā nayena vuttassāti iminā catubbidhaṃ yonisomanasikāraṃ dasseti.
Anicce aniccantiādinā nayena vuttassā means by this, the fourfold yonisomanasikāra is shown.
Với câu "theo cách đã nói như vô thường là vô thường, v.v.", điều này chỉ ra bốn loại như lý tác ý.
Heṭṭhā cettha idha ca catubbidhassa ayonisomanasikārassa yonisomanasikārassa ca gahaṇaṃ niravasesadassanatthaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that the inclusion of the fourfold ayonisomanasikāra and yonisomanasikāra, both here and above, is for the purpose of showing everything completely.
Ở đây, cần phải hiểu rằng việc nắm bắt bốn loại phi như lý tác ý và như lý tác ý ở phần dưới và ở đây được thực hiện để chỉ ra một cách đầy đủ.
Tesu pana asubhe ‘‘asubha’’nti manasikāro idhādhippeto, tadanukūlattā vā itaresampi gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
Among these, the mental advertence of "foul" in the foul is intended here, or the inclusion of the others should be understood as being conducive to it.
Trong số đó, tác ý "bất tịnh là bất tịnh" trong pháp bất tịnh được đề cập ở đây, hoặc việc nắm bắt các loại khác cũng phải được hiểu là phù hợp với điều đó.
Ekādasasu asubhesu paṭikūlākārassa uggaṇhanaṃ, yathā vā tattha uggahanimittaṃ uppajjati, tathā paṭipatti asubhanimittassa uggaho.
The apprehension of the aspect of repulsiveness in the eleven foul objects, or the practice by which the apprehension-sign arises there, is asubhanimittassa uggaho.
Việc nắm bắt tướng bất tịnh là việc nắm giữ khía cạnh ghê tởm trong mười một pháp bất tịnh, hoặc sự thực hành để tướng nắm giữ phát sinh ở đó.
Upacārappanāvahāya asubhabhāvanāya anuyuñjanaṃ asubhabhāvanānuyogo.
The diligent practice of foul meditation conducive to access and absorption concentration is asubhabhāvanānuyogo.
Việc chuyên tâm vào sự tu tập bất tịnh dẫn đến cận định và an chỉ định được gọi là sự chuyên tâm tu tập bất tịnh (asubhabhāvanānuyogo).
Bhojane mattaññuno thinamiddhābhibhavābhāvā otāraṃ alabhamāno kāmacchando pahīyatīti vadanti.
They say that for one who is moderate in food, sensual desire is abandoned because sloth and torpor do not overcome him, thus finding no opportunity.
Người ta nói rằng do sự không bị lười biếng và hôn trầm chế ngự ở người biết tiết độ trong ăn uống, dục tham không tìm được cơ hội nên bị đoạn trừ.
Bhojananissitaṃ pana āhāre paṭikūlasaññaṃ, tabbipariṇāmassa tadādhārassa tassa ca udariyabhūtassa asubhatādassanaṃ, kāyassa ca āhāraṭṭhitikatādassanaṃ yo uppādeti, so visesato bhojane pamāṇaññū nāma, tassa ca kāmacchando pahīyateva.
However, one who generates the perception of repulsiveness in food, the perception of the foulness of its transformation, its receptacle, and its being in the stomach, and the perception of the body's dependence on food, is truly moderate in food, and his sensual desire is certainly abandoned.
Nhưng người nào phát sinh tưởng ghê tởm trong thức ăn, thấy sự biến đổi của nó, thấy sự bất tịnh của cái chứa đựng nó và của cái đã trở thành chất thải trong bụng, và thấy sự tồn tại của thân thể nhờ thức ăn, thì người đó đặc biệt được gọi là người biết tiết độ trong ăn uống, và dục tham của người đó chắc chắn bị đoạn trừ.
Dasavidhañhi asubhanimittanti pākaṭavasena vuttaṃ.
Dasavidhañhi asubhanimitta is stated in a general sense.
Mười loại tướng bất tịnh được nói theo cách thông thường.
Kāyagatāsatiṃ pana gahetvā ekādasavidhampi asubhanimittaṃ veditabbaṃ.
However, taking mindfulness of the body (kāyagatāsati), the eleven kinds of foulness-sign (asubhanimitta) should be understood.
Tuy nhiên, khi bao gồm niệm thân, mười một loại tướng bất tịnh cần phải được biết đến.
Sattesu mettāyanassa hitūpasaṃhārassa uppādanaṃ pavattanaṃ mettānimittassa uggaho.
The production and cultivation of mettā towards beings, which is the bringing forth of benefit, is the grasping of the sign of mettā (mettānimittassa uggaho).
Việc phát sinh và duy trì sự mong muốn lợi ích cho chúng sinh được gọi là nắm giữ tướng từ ái (mettānimittassa uggaho).
Paṭhamuppanno mettāmanasikāro parato uppajjanakassa kāraṇabhāvato mettāmanasikārova mettānimittaṃ.
The mettā-mental application (mettāmanasikāra) that arises first is the cause for that which arises later; thus, mettā-mental application itself is the sign of mettā (mettānimitta).
Tác ý từ ái phát sinh ban đầu là nguyên nhân cho sự phát sinh sau đó, nên chính tác ý từ ái là tướng từ ái.
Kammaṃyeva sakaṃ etesanti kammassakā, sattā, tabbhāvo kammassakatā, kammadāyādatā.
Beings whose karma is their own possession are kammassakā; their state is kammassakatā, the inheritance of karma.
Nghiệp là của riêng họ, nên gọi là kammassakā (sở hữu nghiệp), tức là chúng sinh; trạng thái đó là kammassakatā (sự sở hữu nghiệp), tức là sự thừa kế nghiệp.
Dosamettāsu yāthāvato ādīnavānisaṃsānaṃ paṭisaṅkhānavīmaṃsā idha paṭisaṅkhānaṃ.
The investigation and examination of the disadvantages and advantages of hatred and mettā as they truly are, is reflection (paṭisaṅkhānaṃ) here.
Việc quán xét và xem xét kỹ lưỡng những hiểm họa và lợi ích thật sự trong sân hận và từ ái ở đây được gọi là quán xét (paṭisaṅkhānaṃ).
Mettāvihārīkalyāṇamittavantatā idha kalyāṇamittatā.
Having noble friends who dwell in mettā is noble friendship (kalyāṇamittatā) here.
Việc có bạn lành ở đây, người sống trong từ ái, được gọi là kalyāṇamittatā (bạn lành).
Odissakaanodissakadisāpharaṇānanti attaatipiyamajjhattaverivasena odissakatā, sīmāsambhede kate anodissakatā, ekādidisāpharaṇavasena disāpharaṇatā mettāya uggahaṇe veditabbā.
Odissaka, anodissaka, and disāpharaṇa (specified, unspecified, and directional pervasion) should be understood in the grasping of mettā as follows: specified by oneself, one's beloved, neutral, and hostile; unspecified when the boundaries are removed; and directional pervasion by pervading one direction and so on.
Odissakaanodissakadisāpharaṇāna (rải theo đối tượng, rải không theo đối tượng và rải theo phương hướng) cần được hiểu trong việc nắm giữ từ ái: rải theo đối tượng là theo cách tự thân, rất thân, trung lập, và kẻ thù; rải không theo đối tượng là khi đã phân định ranh giới; rải theo phương hướng là theo một phương hướng, v.v.
Vihāraracchagāmādivasena vā odissakadisāpharaṇaṃ.
Or, specified directional pervasion is by dwelling, by village, etc.
Hoặc rải theo đối tượng và theo phương hướng là theo cách làng, khu phố, v.v.
Vihārādiuddesarahitaṃ puratthimādidisāvasena anodissakadisāpharaṇaṃ.
Unspecified directional pervasion is by the eastern direction, etc., without reference to a dwelling, etc.
Rải không theo đối tượng và theo phương hướng là theo cách phương Đông, v.v., không chỉ định làng, v.v.
Evaṃ vā dvidhā uggahaṇaṃ sandhāya – ‘‘odissakaanodissakadisāpharaṇa’’nti vuttaṃ.
Or, it is said “odissaka and anodissaka directional pervasion” with reference to these two kinds of grasping.
Hoặc là để chỉ hai loại nắm giữ như vậy mà đã nói "odissakaanodissakadisāpharaṇa".
Uggaho ca yāva upacārā daṭṭhabbo.
And grasping should be seen up to access concentration.
Và sự nắm giữ cần được hiểu cho đến cận định.
Uggahitāya āsevanā bhāvanā.
The repeated practice of what has been grasped is cultivation (bhāvanā).
Sự thực hành lặp đi lặp lại sau khi đã nắm giữ là sự tu tập.
Tattha sabbe sattā, pāṇā, bhūtā, puggalā, attabhāvapariyāpannāti etesaṃ vasena pañcavidhā.
Here, it is fivefold by way of all beings, all living things, all creatures, all persons, and all those comprised in an individual existence.
Ở đó, có năm loại theo cách tất cả chúng sinh, tất cả loài hữu tình, tất cả loài hiện hữu, tất cả cá nhân, và tất cả những gì thuộc về thân.
Ekekasmiṃ averā hontu, abyāpajjhā, anīghā, sukhī attānaṃ pariharantūti catudhā pavattito vīsatividhā anodhisopharaṇā mettā.
Anodhisopharaṇā mettā (unlimited pervasion of mettā) is twentyfold, arising in four ways for each: May they be free from enmity, free from affliction, free from trouble, and may they keep themselves happy.
Từ ái anodhisopharaṇā (rải không giới hạn) có hai mươi loại, được thực hành bốn cách cho mỗi loại: mong cho không có thù hận, không có khổ não, không có phiền muộn, và tự giữ mình được an lạc.
Sabbā itthiyo, purisā, ariyā, anariyā, devā, manussā, vinipātikāti sattādhikaraṇavasena pavattā sattavidhā aṭṭhavīsatividhā vā, dasahi disāhi disādhikaraṇavasena pavattā dasavidhā ca, ekekāya vā disāya sattādiitthādiaverādibhedena asītādhikacatusatappabhedā ca odhisopharaṇā veditabbā.
Odhisopharaṇā mettā (limited pervasion of mettā) should be understood as sevenfold or twenty-eightfold, arising by way of the categories of all females, all males, all noble ones, all ordinary ones, all devas, all humans, all those in states of woe; and tenfold, arising by way of the ten directions; or, for each direction, it has four hundred and eighty sub-divisions by way of categories such as beings, females, and freedom from enmity.
Từ ái odhisopharaṇā (rải có giới hạn) cần được biết là bảy loại hoặc hai mươi tám loại, được thực hành theo đối tượng chúng sinh như tất cả phụ nữ, đàn ông, bậc thánh, phàm phu, chư thiên, loài người, và loài đọa lạc; và mười loại được thực hành theo đối tượng phương hướng là mười phương; hoặc theo mỗi phương hướng, có bốn trăm tám mươi loại được phân biệt theo chúng sinh, phụ nữ, v.v., không thù hận, v.v.
Mettaṃ bhāventassāti mettājhānaṃ bhāventassa.
Mettaṃ bhāventassā (for one cultivating mettā) means for one cultivating mettā-jhāna.
Mettaṃ bhāventassā có nghĩa là của người tu tập thiền từ ái.
Tvaṃ etassa kuddhotiādi paccavekkhaṇāvidhidassanaṃ.
Tvaṃ etassa kuddho (you are angry with him) and so on, is a demonstration of the method of reviewing.
Tvaṃ etassa kuddho (Ngươi giận người này), v.v., là cách chỉ ra phương pháp quán xét.
Appaṭicchitapaheṇakaṃ viyāti asampaṭicchitapaṇṇākāraṃ viya.
Appaṭicchitapaheṇakaṃ viyā (like an unaccepted present) means like an unaccepted gift.
Appaṭicchitapaheṇakaṃ viyā có nghĩa là giống như một món quà không được chấp nhận.
Paṭisaṅkhāneti vīmaṃsāyaṃ.
Paṭisaṅkhāne (in reflection) means in investigation.
Paṭisaṅkhāne có nghĩa là trong sự xem xét kỹ lưỡng.
Vattaniaṭaviyaṃ attaguttattherasadise.
In the Vattani forest, like Attagutta Thera.
Trong rừng Vattani, giống như Trưởng lão Attagutta.
18. Aṭṭhame kusaladhammasampaṭipattiyā paṭṭhapanasabhāvatāya tappaṭipakkhānaṃ visosanasabhāvatāya ca ārambhadhātuādito pavattavīriyanti āha – ‘‘paṭhamārambhavīriya’’nti.
18. In the eighth, it is said “initial exertion” (paṭhamārambhavīriyaṃ) because it is the energy that arises from the element of exertion (ārambhadhātu) and so on, due to its nature of establishing wholesome practices and its nature of drying up their opponents.
18. Trong phần thứ tám, tinh tấn được thực hành từ yếu tố tinh tấn khởi đầu, v.v., do bản chất là sự thiết lập sự thực hành các pháp thiện và bản chất là sự làm khô héo các đối thủ của chúng, nên đã nói – "tinh tấn khởi đầu (paṭhamārambhavīriya)".
Yasmā paṭhamārambhamattassa kosajjavidhamanaṃ thāmagamanañca natthi, tasmā vuttaṃ – ‘‘kosajjato nikkhantattā tato balavatara’’nti.
Since mere initial exertion does not dispel laziness or reach strength, it is said: “stronger than that, due to having emerged from laziness.”
Vì chỉ sự khởi đầu tinh tấn không có sự loại bỏ sự lười biếng và sự vững chắc, nên đã nói – "mạnh mẽ hơn vì đã thoát khỏi sự lười biếng".
Yasmā pana aparāparuppattiyā laddhāsevanaṃ uparūpari visesaṃ āvahantaṃ ativiya thāmagatameva hoti, tasmā vuttaṃ – ‘‘paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanato tatopi balavatara’’nti.
However, since repeated arising, having gained practice, brings increasing distinction and becomes extremely strong, it is said: “stronger than that, due to advancing from one stage to the next.”
Tuy nhiên, vì sự thực hành liên tục, được củng cố bởi sự phát sinh liên tục, mang lại những phẩm chất đặc biệt cao hơn và trở nên cực kỳ vững chắc, nên đã nói – "mạnh mẽ hơn cả điều đó vì đã vượt qua vị trí này đến vị trí khác".
Panūdanāyāti nīharaṇāya.
Panūdanāyā (for removal) means for expelling.
Panūdanāyā có nghĩa là để loại bỏ.
Yathā mahato palighassa ugghāṭakajanassa mahanto ussāho icchitabbo, evamidhāpīti ‘‘nikkamo cetaso palighugghāṭanāyā’’ti vuttaṃ.
Just as great enthusiasm is desired from a person lifting a large crossbar, so too here, therefore it is said: “the mind's exertion for lifting the crossbar.”
Giống như một nỗ lực lớn được mong đợi từ người mở một cánh cổng lớn, ở đây cũng vậy, nên đã nói "sự nỗ lực của tâm để mở cánh cổng".
Mahāparakkamo eva parena kataṃ bandhanaṃ chindeyya, evamidhāpīti vuttaṃ – ‘‘parakkamo cetaso bandhanacchedanāyā’’ti.
Only great effort can break a bond made by another; so too here, therefore it is said: “the mind's effort for cutting off bonds.”
Chỉ một người có sức mạnh lớn mới có thể cắt đứt xiềng xích do người khác tạo ra, ở đây cũng vậy, nên đã nói – "sự nỗ lực của tâm để cắt đứt xiềng xích".
Āraddhaṃ saṃsādhitaṃ paripūritaṃ vīriyaṃ etassāti āraddhavīriyo, nipphannavīriyo, āraddhaṃ paṭṭhapitaṃ vīriyaṃ etassāti āraddhavīriyo. Vīriyārambhappasutoti āha – ‘‘āraddhavīriyassāti paripuṇṇavīriyassaceva paggahitavīriyassa cā’’ti.
One whose energy is aroused, accomplished, and fulfilled is āraddhavīriya (one with aroused energy), one whose energy is brought forth. One whose energy is aroused and established is āraddhavīriya. Being diligent in arousing energy, it is said: “āraddhavīriya means one whose energy is complete and sustained.”
Nghị lực đã được khơi dậy, thành tựu, viên mãn của vị ấy, do đó gọi là āraddhavīriyo (người có tinh tấn đã khơi dậy); người có tinh tấn đã thành tựu; nghị lực đã được khơi dậy, đã thiết lập của vị ấy, do đó gọi là āraddhavīriyo. Về việc tinh tấn được khơi dậy và chuyên cần, kinh nói – “đối với người có tinh tấn đã khơi dậy (āraddhavīriya) tức là người có tinh tấn đầy đủ và tinh tấn được duy trì.”
Catudosāpagatanti atilīnatādīhi catūhi dosehi apagataṃ.
Free from the four faults means free from the four faults such as excessive laxity.
Vượt thoát bốn lỗi (catudosāpagataṃ) tức là thoát khỏi bốn lỗi bắt đầu từ sự quá chùng xuống.
Catudosāpagatattameva vibhāveti ‘‘na ca atilīna’’ntiādinā.
It explains being free from the four faults with “not excessively lax” and so on.
Chính trạng thái vượt thoát bốn lỗi được giải thích bằng câu “không quá chùng xuống” v.v...
Atilīnañhi bhāvanācittaṃ kosajjapakkhikaṃ siyā, atipaggahitañca uddhaccapakkhikaṃ.
Indeed, a mind in meditation that is excessively lax would lean towards idleness, and one that is excessively strained would lean towards restlessness.
Tâm tu tập quá chùng xuống sẽ thuộc về phía biếng nhác, và tâm quá căng thẳng sẽ thuộc về phía phóng dật.
Bhāvanāvīthiṃ anajjhogāhetvā saṅkocāpatti atilīnatā.
Excessive laxity is the fault of shrinking back without fully entering the path of meditation.
Sự co rút không thâm nhập vào con đường tu tập là quá chùng xuống (atilīnatā).
Ajjhogāhetvā antosaṅkoco ajjhattaṃ saṃkhittatā.
Shrinking back internally after entering is internal contraction.
Sự co rút bên trong sau khi đã thâm nhập là sự co rút nội tại (ajjhattaṃ saṃkhittatā).
Atipaggahitatā accāraddhavīriyatā.
Excessive straining is over-aroused energy.
Quá căng thẳng (atipaggahitatā) là tinh tấn quá mức.
Bahiddhā vikkhittatā bahivisaṭavitakkānudhāvanā.
External distraction is the pursuit of external, scattered thoughts.
Sự tán loạn bên ngoài (bahiddhā vikkhittatā) là sự theo đuổi những tư duy lan man bên ngoài.
Tadetaṃ vīriyaṃ caṅkamādikāyikappayogāvahaṃ kāyikaṃ, tadaññaṃ cetasikaṃ.
This energy, which brings about physical application like walking meditation, is physical; other than that, it is mental.
Tinh tấn này, dẫn đến sự thực hành thân như đi kinh hành v.v..., là thân hành (kāyikaṃ); cái khác là tâm hành (cetasikaṃ).
Rattidivassa pañca koṭṭhāseti pubbaṇhasāyanhapaṭhamamajjhimapacchimayāmasaṅkhāte pañca koṭṭhāse.
The five divisions of day and night refers to the five divisions: morning, evening, first, middle, and last watches of the night.
Năm phần của ngày đêm tức là năm phần được gọi là buổi sáng, buổi chiều, canh đầu, canh giữa và canh cuối.
Tadubhayampīti kāyikaṃ cetasikañca vīriyaṃ.
Both of these refers to physical and mental energy.
Cả hai điều đó tức là tinh tấn thân hành và tinh tấn tâm hành.
Milakkhatissattherassa mahāsīvattherassa ca vatthu heṭṭhā dassitameva.
The story of Thera Milakkhatissa and Mahāsīvatthera has already been presented below.
Câu chuyện của Trưởng lão Milakkhatissa và Trưởng lão Mahāsīva đã được trình bày ở dưới.
Pītimallakattherassa vatthu pana evaṃ veditabbaṃ.
The story of Thera Pītimallaka should be understood as follows.
Tuy nhiên, câu chuyện của Trưởng lão Pītimallaka cần được hiểu như sau.
So kira gihikāle mallayuddhāya āhiṇḍanto tīsu rajjesu paṭākaṃ gahetvā tambapaṇṇidīpaṃ āgamma rājānaṃ disvā raññā katānuggaho ekadivasaṃ kilañcakāsanasālādvārena gacchanto ‘‘rūpaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ, taṃ pajahatha, taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissatī’’ti (saṃ. ni. 3.33-34; 4.102; ma. ni. 1.247) natumhākavaggaṃ sutvā cintesi – ‘‘neva kira rūpaṃ attano, na vedanā’’ti.
It is said that during his lay life, he wandered about for wrestling matches, winning banners in three kingdoms. He came to Tambapaṇṇidīpa, saw the king, and was favored by him. One day, as he was passing by the door of the straw-mat hall, he heard the Natumhākavagga (Saṃ. Ni. 3.33-34; 4.102; Ma. Ni. 1.247) which states, “Monks, form is not yours; abandon it. When abandoned, it will be for your long-term welfare and happiness.” He reflected, “Indeed, form is not self, nor is feeling.”
Nghe nói, khi còn là cư sĩ, ông đã đi khắp nơi để đấu vật, sau khi giành cờ chiến thắng ở ba vương quốc, ông đến đảo Tambapaṇṇī, gặp nhà vua và được nhà vua ưu ái. Một ngày nọ, khi đi ngang qua cánh cửa của một hội trường trải chiếu, ông nghe nhóm kinh “Không phải của các ông” (saṃ. ni. 3.33-34; 4.102; ma. ni. 1.247) – “Này các tỳ khưu, sắc không phải của các ông. Hãy từ bỏ nó. Khi nó được từ bỏ, nó sẽ đem lại lợi ích và an lạc lâu dài cho các ông” – và suy nghĩ: “Thật vậy, sắc không phải của ta, thọ cũng không phải.”
So taṃyeva aṅkusaṃ katvā nikkhamitvā mahāvihāraṃ gantvā pabbajjaṃ yācitvā pabbajito upasampanno dvemātikā paguṇaṃ katvā tiṃsa bhikkhū gahetvā avaravāliyaaṅgaṇaṃ gantvā samaṇadhammaṃ akāsi.
Making that very thought his goad, he went forth, proceeded to the Great Monastery, requested ordination, and after being ordained and fully admitted, he mastered the two Mātikas. Taking thirty bhikkhus, he went to Avaravāliyaaṅgaṇa and practiced the ascetic's way.
Ông đã dùng chính điều đó làm động lực, xuất gia, đến Mahāvihāra xin xuất gia, rồi thọ giới tỳ khưu. Sau khi thông thạo hai bộ luật (dvemātikā), ông dẫn ba mươi tỳ khưu đến Avaravāliyaaṅgaṇa và thực hành pháp Sa-môn.
Pādesu avahantesu jaṇṇukehi caṅkamati.
When his feet failed, he walked on his knees.
Khi chân không thể đi được, ông đi kinh hành bằng đầu gối.
Tamenaṃ rattiṃ eko migaluddako ‘‘migo’’ti maññamāno pahari, satti vinivijjhitvā gatā.
At night, a hunter, mistaking him for a deer, struck him; the spear pierced through and exited.
Một đêm, một người thợ săn hươu đã đánh ông, nghĩ rằng đó là một con hươu; cây giáo đã xuyên qua và đi ra.
So taṃ sattiṃ harāpetvā pahāramukhāni tiṇavaṭṭiyā pūrāpetvā pāsāṇapiṭṭhiyaṃ attānaṃ nisīdāpetvā okāsaṃ kāretvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā ukkāsitasaddena āgatānaṃ bhikkhūnaṃ byākaritvā imaṃ udānaṃ udānesi –
He had the spear removed, filled the wound openings with grass wicks, seated himself on a stone slab, created an opportunity, developed insight, and attained Arahantship with the four analytical knowledges. He then explained the situation to the bhikkhus who had arrived upon hearing his cough, and uttered this solemn utterance:
Ông đã nhờ người rút cây giáo ra, lấp miệng vết thương bằng bó cỏ, tự ngồi trên một tảng đá, tạo ra một khoảng trống (trong tâm), phát triển thiền quán, và cùng với các tuệ phân tích, ông đã đạt được A-la-hán. Sau đó, ông tuyên bố cho các tỳ khưu đã đến khi nghe tiếng ho khan của ông, và thốt lên bài kệ cảm hứng này –
Kuṭumbiyaputtatissattherassapi vatthu evaṃ veditabbaṃ.
The story of Thera Kuṭumbiyaputtatissa should also be understood as follows.
Câu chuyện của Trưởng lão Kuṭumbiyaputta Tissa cũng cần được hiểu như sau.
Sāvatthiyaṃ kira tisso nāma kuṭumbiyaputto cattālīsa hiraññakoṭiyo pahāya pabbajitvā agāmake araññe viharati, tassa kaniṭṭhabhātubhariyā ‘‘gacchatha, naṃ jīvitā voropethā’’ti pañcasate core pesesi, te gantvā theraṃ parivāretvā nisīdiṃsu.
It is said that in Sāvatthī, a householder's son named Tissa, abandoning forty crores of wealth, went forth and dwelled in a village-less forest. His younger brother's wife sent five hundred robbers, saying, “Go, take his life.” They went and surrounded the thera.
Nghe nói, ở Sāvatthī, một người con của gia chủ tên Tissa, sau khi từ bỏ bốn mươi triệu đồng tiền vàng, đã xuất gia và sống trong một khu rừng không có làng mạc. Vợ của em trai ông đã sai năm trăm tên cướp đi “giết chết ông ta.” Chúng đã đến, bao vây trưởng lão và ngồi xuống.
Thero āha – ‘‘kasmā āgatattha upāsakā’’ti?
The thera asked, “Why have you come, lay followers?”
Trưởng lão hỏi: “Tại sao các ông đến đây, các nam cư sĩ?”
Taṃ jīvitā voropessāmāti.
“We will take your life.”
“Chúng tôi sẽ giết chết ông.”
Pāṭibhogaṃ me upāsakā gahetvā ajjekarattiṃ jīvitaṃ dethāti.
“Lay followers, take me as your surety and grant me life for this one night.”
“Này các nam cư sĩ, hãy chấp nhận tôi là người bảo lãnh và cho tôi được sống thêm một đêm nay.”
Ko te, samaṇa, imasmiṃ ṭhāne pāṭibhogo bhavissatīti?
“Who will be your surety in this place, ascetic?”
“Này Sa-môn, ai sẽ là người bảo lãnh cho ông ở nơi này?”
Thero mahantaṃ pāsāṇaṃ gahetvā ūruṭṭhīni bhinditvā ‘‘vaṭṭati upāsakā pāṭibhogo’’ti āha.
The elder, taking a large stone, broke his thigh bones and said, "It is proper, lay followers, a guarantee."
Trưởng lão lấy một tảng đá lớn, đập vỡ xương đùi của mình và nói: “Này các nam cư sĩ, đây có phải là người bảo lãnh không?”
Te apakkamitvā caṅkamanasīse aggiṃ katvā nipajjiṃsu.
They departed, made a fire at the head of the walking path, and lay down.
Chúng đã bỏ đi, đốt lửa ở đầu đường kinh hành và nằm xuống.
Therassa vedanaṃ vikkhambhetvā sīlaṃ paccavekkhato parisuddhasīlaṃ nissāya pītipāmojjaṃ uppajji.
For the elder, having suppressed the pain and reflecting on his sīla, joy and rapture arose by relying on his purified sīla.
Khi trưởng lão kiềm chế cơn đau và quán chiếu giới hạnh của mình, niềm hỷ lạc đã sinh khởi nhờ giới hạnh thanh tịnh.
Tato anukkamena vipassanaṃ vaḍḍhento tiyāmarattiṃ samaṇadhammaṃ katvā aruṇuggamane arahattaṃ patto imaṃ udānaṃ udānesi –
Then, gradually developing vipassanā, having practiced the ascetic's duty throughout the three watches of the night, and having attained Arahantship at dawn, he uttered this inspired utterance:
Từ đó, dần dần phát triển thiền quán, ông đã thực hành pháp Sa-môn suốt ba canh đêm và đạt được A-la-hán vào lúc bình minh, rồi thốt lên bài kệ cảm hứng này –
Atibhojane nimittaggāhoti atibhojane thinamiddhassa nimittaggāho, ‘‘ettake bhutte taṃ bhojanaṃ thinamiddhassa kāraṇaṃ hoti, ettake na hotī’’ti thinamiddhassa kāraṇākāraṇaggāho hotīti attho.
Atibhojane nimittaggāho means the grasping of the sign of sloth and torpor in overeating; that is, the grasping of the cause or non-cause of sloth and torpor, "When this much is eaten, that food becomes a cause for sloth and torpor; when this much is not, it does not," is the meaning.
Sự nắm giữ dấu hiệu trong việc ăn uống quá độ tức là sự nắm giữ dấu hiệu của hôn trầm thụy miên trong việc ăn uống quá độ, nghĩa là sự nắm giữ dấu hiệu về nguyên nhân và phi nguyên nhân của hôn trầm thụy miên, “khi ăn chừng này thì món ăn đó là nguyên nhân của hôn trầm thụy miên, khi ăn chừng này thì không phải.”
Byatirekavasena cetaṃ vuttaṃ, tasmā ettake bhutte taṃ bhojanaṃ thinamiddhassa kāraṇaṃ na hotīti bhojane mattaññutāva atthato dassitāti daṭṭhabbaṃ.
This is stated by way of exception; therefore, it should be understood that moderation in food is essentially shown by saying that when this much is eaten, that food does not become a cause for sloth and torpor.
Điều này được nói theo cách phủ định, do đó cần hiểu rằng, về bản chất, nó chỉ ra sự biết đủ trong ăn uống, tức là khi ăn chừng này thì món ăn đó không phải là nguyên nhân của hôn trầm thụy miên.
Tenāha – ‘‘catupañca…pe… taṃ na hotī’’ti.
Therefore, it is said: "catupañca…pe… taṃ na hotī" (four or five…it does not become).
Vì vậy, kinh nói – “bốn hoặc năm… v.v… thì không phải.”
Divā sūriyālokanti divā gahitanimittaṃ sūriyālokaṃ rattiyaṃ manasikarontassapīti evamettha attho veditabbo.
Divā sūriyālokaṃ means that even for one who recollects at night the sign grasped during the day in the sunlight; this is how the meaning here should be understood.
Ánh sáng mặt trời ban ngày tức là khi tâm chú ý đến ánh sáng mặt trời, một dấu hiệu đã được nắm giữ vào ban ngày, ngay cả vào ban đêm, nghĩa là cần hiểu như vậy ở đây.
Dhutaṅgānaṃ vīriyanissitattā vuttaṃ – ‘‘dhutaṅganissitasappāyakathāyapī’’ti.
Because the dhutaṅga practices are based on energy, it is said: "dhutaṅganissitasappāyakathāyapī" (also by suitable talk based on dhutaṅga practices).
Vì các pháp đầu đà dựa vào tinh tấn, nên kinh nói – “cả trong câu chuyện thích hợp liên quan đến các pháp đầu đà.”
19. Navame jhānena vā vipassanāya vā vūpasamitacittassāti jhānena vā vipassanāya vā avūpasamakarakilesavigamanena vūpasamitacittassa.
19. In the ninth, jhānena vā vipassanāya vā vūpasamitacittassa means for one whose mind is calmed by the removal of defilements that are not calmed by jhāna or vipassanā.
19. Trong điều thứ chín, tâm đã được an tịnh bằng thiền định hay thiền quán tức là tâm đã được an tịnh bằng sự đoạn trừ các phiền não không được an tịnh bằng thiền định hay thiền quán.
Kukkuccampi katākatānusocanavasena pavattamānaṃ cetaso avūpasamāvahatāya uddhaccena samānalakkhaṇanti ubhayassa pahānakāraṇaṃ abhinnaṃ katvā vuttaṃ.
Remorse (kukkucca), too, arising through regretting what was done or not done, brings about mental unrest, thus having the same characteristic as restlessness (uddhacca); therefore, the cause for the abandonment of both is stated as undifferentiated.
Sự hối hận (kukkucca) cũng được nói là có cùng đặc tính với phóng dật (uddhacca) vì nó phát sinh do sự hối tiếc về những việc đã làm hoặc chưa làm, dẫn đến sự bất an của tâm; do đó, nguyên nhân loại bỏ cả hai được nói là không khác biệt.
Bahussutassa ganthato atthato ca suttādīni vicārentassa tabbahulavihārino atthavedādippaṭilābhasambhavato vikkhepo na hoti.
For one who is learned, examining suttas and other texts in terms of both text and meaning, and who frequently dwells in such a state, there is no distraction, as the attainment of insight into meaning is possible.
Đối với người đa văn, khi quán chiếu các kinh điển v.v... cả về văn bản lẫn ý nghĩa, và sống nhiều với điều đó, thì sự tán loạn không phát sinh vì có khả năng đạt được sự thấu hiểu ý nghĩa v.v...
Yathā vidhippaṭipattiyā yathānurūpapattikārappavattiyā ca vikkhepo ca katākatānusocanañca na hotīti ‘‘bāhusaccenapi uddhaccakukkuccaṃ pahīyatī’’ti āha.
Just as distraction and regret over what was done or not done do not arise through proper practice and appropriate remedial action, so it is said: "bāhusaccenapi uddhaccakukkuccaṃ pahīyatī" (restlessness and remorse are abandoned even by extensive learning).
Vì sự tán loạn và sự hối tiếc về những việc đã làm hoặc chưa làm không phát sinh do sự thực hành đúng phương pháp và sự thực hành phù hợp với kết quả, nên kinh nói – “sự phóng dật và hối hận cũng được loại bỏ bằng sự đa văn.”
Yadaggena bāhusaccena uddhaccakukkuccaṃ pahīyati, tadaggena paripucchakatāvinayappakataññutāhipi taṃ pahīyatīti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that by the same extensive learning by which restlessness and remorse are abandoned, they are also abandoned by being one who asks questions and by being familiar with the Vinaya.
Cần hiểu rằng, với mức độ mà sự phóng dật và hối hận được loại bỏ bằng sự đa văn, thì chúng cũng được loại bỏ bằng sự thường xuyên hỏi han và sự thông thạo về giới luật.
Vuddhasevitā ca vuddhasīlitaṃ āvahatīti cetaso vūpasamakarattā ‘‘uddhaccakukkuccappahānakārī’’ti vuttaṃ, vuddhataṃ pana anapekkhitvā kukkuccavinodakā vinayadharā kalyāṇamittāti vuttāti daṭṭhabbaṃ.
Association with elders leads to practicing what elders practice; therefore, because it brings about mental calm, it is said to be "a cause for the abandonment of restlessness and remorse." However, it should be understood that Vinaya-holders and noble friends who dispel remorse are spoken of without regard to their elder status.
Và sự phụng sự người lớn tuổi dẫn đến sự học hỏi giới hạnh của người lớn tuổi, do đó, vì nó làm cho tâm an tịnh, nên được nói là “loại bỏ sự phóng dật và hối hận.” Tuy nhiên, cần hiểu rằng những người loại bỏ sự hối hận, không phụ thuộc vào tuổi tác, là những người thông thạo giới luật và là thiện hữu tri thức.
Vikkhepo ca pabbajitānaṃ yebhuyyena kukkuccahetuko hotīti ‘‘kappiyākappiyaparipucchābahulassā’’tiādinā vinayanayeneva paripucchakatādayo niddiṭṭhā.
Since distraction among monastics is mostly caused by remorse, asking questions about what is allowable and not allowable, and so forth, are indicated by the method of Vinaya: "kappiyākappiyaparipucchābahulassā" (for one who frequently asks about what is allowable and not allowable).
Và sự tán loạn ở những người xuất gia thường do sự hối hận gây ra, do đó, các yếu tố như sự thường xuyên hỏi han v.v... được chỉ ra theo phương pháp giới luật bằng câu “người thường xuyên hỏi về những điều hợp pháp và không hợp pháp” v.v...
20. Dasame bahussutānaṃ dhammasabhāvāvabodhasambhavato vicikicchā anavakāsā evāti āha – ‘‘bāhusaccenapi…pe… vicikicchā pahīyatī’’ti.
20. In the tenth, since for the learned, an understanding of the nature of Dhamma is possible, doubt (vicikicchā) has no occasion; thus it is said: "bāhusaccenapi…pe… vicikicchā pahīyatī" (even by extensive learning…doubt is abandoned).
20. Ở điều thứ mười, do sự thấu hiểu bản chất của pháp có thể xảy ra nơi những người đa văn, nên sự hoài nghi không có cơ hội (không có chỗ) như vậy, nên nói – “ngay cả nhờ đa văn… (vân vân)… sự hoài nghi được đoạn trừ.”
Kāmaṃ bāhusaccaparipucchakatāhi sabbāpi aṭṭhavatthukā vicikicchā pahīyati, tathāpi ratanattayavicikicchāmūlikā sesavicikicchāti āha – ‘‘tīṇi ratanāni ārabbha paripucchābahulassapī’’ti.
Indeed, all eight kinds of doubt are abandoned by extensive learning and frequent questioning; nevertheless, other doubts are rooted in doubt concerning the Three Jewels; thus it is said: "tīṇi ratanāni ārabbha paripucchābahulassapī" (also for one who frequently asks questions concerning the Three Jewels).
Mặc dù nhờ sự đa văn và sự chất vấn, tất cả tám loại hoài nghi đều được đoạn trừ, tuy nhiên các hoài nghi còn lại có gốc rễ từ hoài nghi về Tam Bảo, nên nói – “ngay cả đối với người thường xuyên chất vấn về Tam Bảo.”
Ratanattayaguṇāvabodhehi ‘‘satthari kaṅkhatī’’tiādivicikicchāya asambhavoti.
Through understanding the qualities of the Three Jewels, doubt such as "doubts about the Teacher" does not arise.
Do sự thấu hiểu các đức tính của Tam Bảo, nên sự hoài nghi như “nghi ngờ về Bậc Đạo Sư” không thể xảy ra.
Vinaye pakataññutā ‘‘sikkhāya kaṅkhatī’’ti (dha. sa. 1008; vibha. 915) vuttāya vicikicchāya pahānaṃ karotīti āha – ‘‘vinaye ciṇṇavasībhāvassapī’’ti.
Familiarity with the Vinaya brings about the abandonment of doubt referred to as "doubts about the training"; thus it is said: "vinaye ciṇṇavasībhāvassapī" (also for one who has practiced mastery in the Vinaya).
Sự thông thạo về Luật (Vinaya) làm đoạn trừ sự hoài nghi được nói đến là “nghi ngờ về học giới” (dha. sa. 1008; vibha. 915), nên nói – “ngay cả đối với người đã thành thạo về Luật (Vinaya).”
Okappaniyasaddhāsaṅkhātaadhimokkhabahulassāti saddheyyavatthuno anuppavisanasaddhāsaṅkhātaadhimokkhena adhimuccanabahulassa.
Okappaniyasaddhāsaṅkhātaadhimokkhabahulassā means for one who is abundant in determination, which is called conviction-faith, that is, abundant in resolving with determination, which is called faith that penetrates the object of conviction.
“Đối với người có nhiều sự quyết định (adhimokkha) được gọi là niềm tin có khả năng chấp nhận (okappaniya-saddhā)” nghĩa là đối với người có nhiều sự quyết định (adhimokkha), tức là niềm tin đi vào đối tượng đáng tin cậy.
Adhimuccanañca adhimokkhuppādanamevāti daṭṭhabbaṃ.
And resolving is simply the production of determination, it should be understood.
Và sự quyết định nên được hiểu là sự phát sinh quyết định (adhimokkha).
Saddhāya vā taṃninnapoṇatā adhimutti adhimokkho.
Or, determination (adhimutti, adhimokkha) is the inclination and tendency towards faith.
Hoặc sự hướng về, nghiêng về niềm tin đó là adhimutti, adhimokkha.
Nīvaraṇānaṃ paccayassa ceva paccayaghātassa ca vibhāvitattā vuttaṃ – ‘‘vaṭṭavivaṭṭaṃ kathita’’nti.
Because the cause of the hindrances and the destruction of the cause have been explained, it is said: "Saṃsāra and its cessation have been spoken of."
Do đã làm rõ nhân và sự diệt nhân của các triền cái, nên được nói – “luân hồi và thoát ly luân hồi đã được thuyết giảng.”
22. Dutiye vuttavipariyāyena attho veditabbo.
22. In the second*, the meaning should be understood in the opposite way to what was stated.
22. Trong điều thứ hai, ý nghĩa nên được hiểu theo cách ngược lại với điều đã nói.
Paṭhameti tatiyavaggassa paṭhamasutte.
"In the first" refers to the first sutta of the third chapter.
“Trong điều đầu tiên” nghĩa là trong kinh đầu tiên của phẩm thứ ba.
Vaṭṭavasenāti vipākavaṭṭavasena.
"In terms of saṃsāra" refers to the saṃsāra of results.
“Theo phương diện luân hồi (vaṭṭa)” nghĩa là theo phương diện luân hồi của quả (vipāka-vaṭṭa).
Tebhūmakavaṭṭanti tebhūmakavipākavaṭṭaṃ.
"Saṃsāra of the three planes" refers to the saṃsāra of results in the three planes.
“Luân hồi ba cõi (tebhūmaka-vaṭṭa)” nghĩa là luân hồi của quả ba cõi.
Vaṭṭapaṭilābhāya kammanti vipākavaṭṭassa paṭilābhāya upanissayabhūtaṃ kammaṃ, tassa sahāyabhūtaṃ kilesavaṭṭampi kammaggahaṇeneva saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ.
"Kamma for the attainment of saṃsāra" refers to kamma that serves as a proximate cause for the attainment of the saṃsāra of results; it should be understood that the saṃsāra of defilements, which is an assistant to it, is also included by the term "kamma."
“Nghiệp để đạt được luân hồi (vaṭṭapaṭilābhāya kamma)” nghĩa là nghiệp làm nơi nương tựa để đạt được luân hồi của quả; và luân hồi của phiền não (kilesa-vaṭṭa) làm trợ duyên cho nghiệp đó cũng nên được hiểu là bao gồm trong sự nắm giữ nghiệp.
Vivaṭṭapaṭilābhāya kammanti vivaṭṭādhigamassa upanissayabhūtaṃ kammaṃ.
"Kamma for the attainment of cessation" refers to kamma that serves as a proximate cause for the attainment of cessation.
“Nghiệp để đạt được sự thoát ly luân hồi (vivaṭṭapaṭilābhāya kamma)” nghĩa là nghiệp làm nơi nương tựa để chứng đắc sự thoát ly luân hồi.
Yaṃ pana carimabhavanibbattakaṃ kammaṃ, taṃ vivaṭṭappaṭilābhāya kammaṃ hoti, na hotīti?
But is the kamma that produces the final existence kamma for the attainment of cessation, or not?
Vậy, nghiệp sinh ra hữu cuối cùng có phải là nghiệp để đạt được sự thoát ly luân hồi hay không?
Na hoti vaṭṭapādakabhāvato.
It is not, because it is the basis of saṃsāra.
Không phải, vì nó là nhân của luân hồi.
Carimabhavapaṭisandhi viya pana vivaṭṭūpanissayoti sakkā viññātuṃ.
However, the rebirth-linking consciousness of the final existence can be understood as a proximate cause for cessation.
Tuy nhiên, sự tái tục của hữu cuối cùng có thể được hiểu là nơi nương tựa của sự thoát ly luân hồi.
Na hi kadāci tihetukapaṭisandhiyā vinā visesādhigamo sambhavati.
For indeed, without a rebirth-linking consciousness with three roots, the attainment of special qualities is never possible.
Thật vậy, không bao giờ có sự chứng đắc đặc biệt mà không có sự tái tục với ba nhân (tihetuka-paṭisandhi).
Imesu suttesūti imesu pana paṭhamadutiyasuttesu yathākkamaṃ vaṭṭavivaṭṭameva kathitaṃ.
"In these suttas" means that in these first and second suttas, saṃsāra and its cessation, respectively, have been spoken of.
“Trong các kinh này” nghĩa là trong hai kinh đầu tiên này, luân hồi và thoát ly luân hồi đã được thuyết giảng theo thứ tự.
25-26. Pañcamachaṭṭhesu uppannanti avigatuppādādikhaṇattayampi abhāvitaṃ bhāvanārahitaṃ apātubhūtameva paṇḍitasammatassa uppannakiccassa asādhanato yathā ‘‘aputto’’ti.
25-26. In the fifth and sixth*, "arisen" means that even the three moments of non-cessation, arising, and so on, are undeveloped, devoid of development, and not manifest, because they do not accomplish the task of arising as approved by the wise, just as "childless."
25-26. Trong điều thứ năm và thứ sáu, “đã phát sinh” (uppanna) nghĩa là ba sát na như phát sinh không rời rạc cũng chưa được tu tập, không có sự tu tập, chưa biểu lộ, vì nó không hoàn thành công việc đã phát sinh được người trí chấp nhận, giống như “không con.”
So hi samattho hutvā pitu puttakiccaṃ asādhento aputtoti loke vuccati, evaṃ sampadamidaṃ.
For such a person, though capable, is called "childless" in the world when he does not accomplish the duty of a son for his father; this is similar.
Thật vậy, người đó, mặc dù có khả năng, nhưng không hoàn thành công việc của một người con cho cha mẹ, nên được gọi là “không con” trong thế gian; điều này cũng tương tự như vậy.
Tenāha – ‘‘kasmā’’tiādi.
Therefore, he asks: "Why?" and so on.
Vì vậy, nói – “vì sao,” v.v.
Tesu dhammesūti lokuttarapādakajjhānādīsu.
"In those dhammas" refers to the jhāna and so on, which are the basis of the supramundane.
“Trong các pháp đó” nghĩa là trong các thiền làm nền tảng cho siêu thế, v.v.
Thero pana matthakappattameva bhāvitaṃ cittaṃ dassento ‘‘maggacittamevā’’ti āha.
However, the Elder, showing the mind that has reached its peak of development, says: "only the path-mind."
Tuy nhiên, Trưởng lão đã chỉ ra tâm đã được tu tập đạt đến đỉnh cao, nên nói – “chỉ là tâm Đạo.”
41. Pañcamassa paṭhame upamāva opammaṃ, so eva attho, tasmiṃ opammatthe bodhetabbe nipāto.
In the first* of the fifth*, upamā is opamma, it is the same meaning; nipāta is used to convey the meaning of simile.
41. Trong điều đầu tiên của phẩm thứ năm, upamā là opamma (ví dụ), đó là ý nghĩa, trong ý nghĩa ví dụ (opammatthe) cần được hiểu, là một tiểu từ (nipāta).
Seyyathāpīti yathāti attho.
Seyyathāpi means "just as."
“Seyyathāpi” nghĩa là “như là.”
Ettha ca tatra bhagavā katthaci atthena upamaṃ parivāretvā dasseti vatthasutte viya, pāricchattakopama (a. ni. 7.69) aggikkhandhopamādi (a. ni. 7.72) suttesu viya ca.
Here, the Blessed One sometimes presents a simile surrounded by the meaning, as in the Vattha Sutta, and as in the Pāricchattakopama (A.N. 7.69) and Aggikkhandhopamā (A.N. 7.72) suttas and so forth.
Ở đây, Đức Thế Tôn đôi khi thuyết giảng ví dụ bằng cách bao quanh ý nghĩa, như trong kinh Vải (Vattha-sutta), và như trong các kinh ví dụ cây Pāricchattaka (a. ni. 7.69), ví dụ khối lửa, v.v. (a. ni. 7.72).
Katthaci upamāya atthaṃ parivāretvā dasseti loṇambilasutte (a. ni. 3.101) viya, suvaṇṇakārasattasūriyopamādisuttesu (a. ni. 7.66) viya ca.
Sometimes he presents the meaning surrounded by the simile, as in the Loṇambila Sutta (A.N. 3.101), and as in the Suvaṇṇakāra Satta Sūriyopamādi suttas (A.N. 7.66) and so forth.
Đôi khi Ngài thuyết giảng ý nghĩa bằng cách bao quanh ví dụ, như trong kinh Nước Muối Chua (a. ni. 3.101), và như trong các kinh ví dụ thợ vàng, bảy mặt trời, v.v. (a. ni. 7.66).
Imasmiṃ pana sālisūkopame upamāya atthaṃ parivāretvā dassento ‘‘seyyathāpi, bhikkhave’’tiādimāhāti potthakesu likhanti, taṃ majjhimaṭṭhakathāya vatthasuttavaṇṇanāya (ma. ni. aṭṭha. 1.70) na sameti.
However, in this Sālisūkopama, they write in the books that he spoke "Seyyathāpi, bhikkhave," and so forth, presenting the meaning surrounded by the simile, but this does not accord with the commentary on the Vattha Sutta in the Majjhimaṭṭhakathā (M.A. 1.70).
Tuy nhiên, trong ví dụ về hạt lúa này, khi thuyết giảng ý nghĩa bằng cách bao quanh ví dụ, thì viết trong các bản kinh là “Này các Tỳ khưu, như là,” v.v., điều đó không phù hợp với phần giải thích kinh Vải trong Trung Bộ Chú Giải (ma. ni. aṭṭha. 1.70).
Tattha hi idaṃ vuttaṃ –
For there it is stated:
Vì ở đó đã nói điều này –
Seyyathāpi, bhikkhave, vatthanti upamāvacanamevetaṃ.
"Seyyathāpi, bhikkhave, vatthaṃ" is merely a simile-expression.
“Này các Tỳ khưu, như là vải” đây chỉ là lời ví dụ.
Upamaṃ karonto ca bhagavā katthaci paṭhamaṃyeva upamaṃ dassetvā pacchā atthaṃ dasseti, katthaci paṭhamaṃ atthaṃ dassetvā pacchā upamaṃ, katthaci upamāya atthaṃ parivāretvā dasseti, katthaci atthena upamaṃ.
When making a simile, the Blessed One sometimes first presents the simile and then the meaning, sometimes first the meaning and then the simile, sometimes he presents the meaning surrounded by the simile, and sometimes the simile surrounded by the meaning.
Khi đưa ra ví dụ, Đức Thế Tôn đôi khi thuyết giảng ví dụ trước rồi sau đó thuyết giảng ý nghĩa, đôi khi thuyết giảng ý nghĩa trước rồi sau đó thuyết giảng ví dụ, đôi khi thuyết giảng ý nghĩa bằng cách bao quanh ví dụ, đôi khi thuyết giảng ví dụ bằng cách bao quanh ý nghĩa.
Tathā hesa ‘‘seyyathāpissu, bhikkhave, dve agārā sadvārā, tattha cakkhumā puriso majjhe ṭhito passeyyā’’ti sakalampi devadūtasuttaṃ (ma. ni. 3.261 ādayo) upamaṃ paṭhamaṃ dassetvā pacchā atthaṃ dassento āha.
For example, in the entire Devadūta Sutta (M.N. 3.261 onwards), he first presented the simile, saying, "Seyyathāpissu, bhikkhave, dve agārā sadvārā, tattha cakkhumā puriso majjhe ṭhito passeyyā" (Just as, bhikkhus, two houses with doors, where a sighted man standing in the middle might see), and then presented the meaning.
Tương tự, Ngài đã nói trong toàn bộ kinh Sứ Giả Chư Thiên (Devadūtasutta) (Ma. Ni. 3.261 trở đi) rằng: ‘Này các Tỳ-khưu, ví như có hai ngôi nhà có cửa, một người có mắt đứng ở giữa có thể nhìn thấy’, trước hết trình bày ví dụ rồi sau đó trình bày ý nghĩa.
‘‘Tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati, seyyathāpi, ākāse’’tiādinā pana nayena sakalampi iddhividhaṃ atthaṃ paṭhamaṃ dassetvā pacchā upamaṃ dassento āha.
However, in the entire Iddhividha, he first presented the meaning, saying, "Tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati, seyyathāpi, ākāse" (He goes unhindered through a wall, through a rampart, through a mountain, just as in the sky), and so forth, and then presented the simile.
Tuy nhiên, theo cách ‘đi xuyên tường, xuyên thành, xuyên núi mà không bị vướng mắc, ví như trong không gian’ và các cách tương tự, Ngài đã trình bày toàn bộ loại thần thông trước tiên là ý nghĩa, rồi sau đó trình bày ví dụ.
‘‘Seyyathāpi, brāhmaṇapuriso sāratthiko sāragavesī’’tiādinā (ma. ni. 1.314) nayena sakalampi cūḷasāropamasuttaṃ upamāya atthaṃ parivāretvā dassento āha.
In the entire Cūḷasāropama Sutta (M.N. 1.314), he presented the meaning surrounded by the simile, saying, "Seyyathāpi, brāhmaṇapuriso sāratthiko sāragavesī" (Just as, a brahmin man seeking heartwood, searching for heartwood), and so forth.
Theo cách ‘Này các Tỳ-khưu, ví như một người Bà-la-môn tìm kiếm lõi cây, đi tìm lõi cây’ và các cách tương tự, Ngài đã trình bày toàn bộ kinh Ví Dụ Lõi Cây Nhỏ (Cūḷasāropamasutta) bằng cách bao quanh ý nghĩa bằng ví dụ.
‘‘Idha pana, bhikkhave, ekacce kulaputtā dhammaṃ pariyāpuṇanti suttaṃ…pe… seyyathāpi, bhikkhave, puriso alagaddatthiko’’tiādinā nayena sakalampi alagaddasuttaṃ (ma. ni. 1.238) mahāsāropamasuttanti evamādīni suttāni atthena upamaṃ parivāretvā dassento āha.
And in suttas such as the entire Alagaddasutta (M.N. 1.238) and Mahāsāropama Sutta, he presented the simile surrounded by the meaning, saying, "Idha pana, bhikkhave, ekacce kulaputtā dhammaṃ pariyāpuṇanti suttaṃ…pe… seyyathāpi, bhikkhave, puriso alagaddatthiko" (Here, bhikkhus, some young men of good family learn the Dhamma, a sutta… just as, bhikkhus, a man seeking a water-snake), and so forth.
Tuy nhiên, ở đây, theo cách ‘Này các Tỳ-khưu, một số thiện gia nam tử học Pháp, kinh… (v.v.)… Này các Tỳ-khưu, ví như một người tìm rắn độc’ và các cách tương tự, Ngài đã trình bày toàn bộ kinh Ví Dụ Rắn Độc (Alagaddasutta), kinh Ví Dụ Lõi Cây Lớn (Mahāsāropamasutta) và các kinh tương tự bằng cách bao quanh ví dụ bằng ý nghĩa.
Svāyaṃ idha paṭhamaṃ upamaṃ dassetvā pacchā atthaṃ dassetīti.
And here, he first presents the simile and then the meaning.
Và ở đây, điều này trước hết trình bày ví dụ rồi sau đó trình bày ý nghĩa.
Ettha hi cūḷasāropamādīsu (ma. ni. 1.312) paṭhamaṃ upamaṃ vatvā tadanantaraṃ upameyyatthaṃ vatvā puna upamaṃ vadanto upamāya atthaṃ parivāretvā dassetīti vutto.
For here, in the Cūḷasāropama and other suttas (M.N. 1.312), he is said to present the meaning surrounded by the simile by first stating the simile, then stating the meaning to be compared, and then again stating the simile.
Ở đây, trong các kinh như Cūḷasāropama (Ma. Ni. 1.312), sau khi nói ví dụ trước, rồi nói ý nghĩa được ví dụ, rồi lại nói ví dụ, thì được gọi là bao quanh ý nghĩa bằng ví dụ.
Alagaddūpamasuttādīsu pana atthaṃ paṭhamaṃ vatvā tadanantaraṃ upamaṃ vatvā puna atthaṃ vadanto atthena upamaṃ parivāretvā dassetīti vutto.
In the Alagaddūpama Sutta and others, he is said to present the simile surrounded by the meaning by first stating the meaning, then stating the simile, and then again stating the meaning.
Tuy nhiên, trong các kinh như Alagaddasutta, sau khi nói ý nghĩa trước, rồi nói ví dụ, rồi lại nói ý nghĩa, thì được gọi là bao quanh ví dụ bằng ý nghĩa.
Tenevettha līnatthappakāsiniyaṃ vuttaṃ – ‘‘upameyyatthaṃ paṭhamaṃ vatvā tadanantaraṃ atthaṃ vatvā puna upamaṃ vadanto upamāya atthaṃ parivāretvā dassetī’’ti vutto.
Therefore, it is stated in the Līnatthappakāsinī, "He is said to present the meaning surrounded by the simile by first stating the meaning to be compared, then stating the meaning, and then again stating the simile."
Do đó, trong Līnatthappakāsinī đã nói rằng: “Sau khi nói ý nghĩa được ví dụ trước, rồi nói ý nghĩa, rồi lại nói ví dụ, thì được gọi là bao quanh ý nghĩa bằng ví dụ.”
Atthena upamaṃ parivāretvāti etthāpi eseva nayoti.
"Atthena upamaṃ parivāretvā" (the simile surrounded by the meaning) also follows this same method.
Và ở đây, trong “bao quanh ví dụ bằng ý nghĩa” cũng là cách tương tự.
Idha pana katthaci atthena upamaṃ parivāretvā dasseti.
However, here it is said that sometimes he presents the simile surrounded by the meaning.
Tuy nhiên, ở đây, đôi khi bao quanh ví dụ bằng ý nghĩa.
‘‘Vatthasutte viya pāricchattakopamaaggikkhandhopamādisuttesu viya cā’’ti vuttaṃ.
"As in the Vattha Sutta, and as in the Pāricchattakopama and Aggikkhandhopamādisuttas and so forth."
Đã nói rằng: “Như trong kinh Vải (Vatthasutta) và như trong các kinh Ví dụ Cây Pāricchattaka, Ví dụ Khối Lửa, v.v.”
Tattha vatthasutte tāva ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, vatthaṃ saṃkiliṭṭhaṃ malaggahitaṃ, tamenaṃ rajako yasmiṃ yasmiṃ raṅgajāte upasaṃhareyya.
There, in the Vattha Sutta, it is said: "Just as, bhikkhus, a soiled, stained cloth, which a dyer might dip into any dye-stuff."
Ở đó, trong kinh Vải (Vatthasutta), trước hết trình bày ví dụ: “Này các Tỳ-khưu, ví như một tấm vải bị dơ, bị dính bẩn, người thợ nhuộm sẽ nhúng nó vào bất kỳ loại thuốc nhuộm nào.
Yadi nīlakāya, yadi pītakāya, yadi lohitakāya, yadi mañjiṭṭhakāya, durattavaṇṇamevassa aparisuddhavaṇṇamevassa.
If it were blue, if it were yellow, if it were red, if it were madder-coloured, its colour would be poorly dyed, its colour would be impure.
Dù là màu xanh, dù là màu vàng, dù là màu đỏ, dù là màu đỏ thẫm, thì màu sắc đó vẫn sẽ bị nhuộm xấu, màu sắc đó vẫn sẽ không trong sạch.
Taṃ kissa hetu?
Why is that?
Vì sao?
Aparisuddhattā, bhikkhave, vatthassa.
Because of the impurity, bhikkhus, of the cloth.
Này các Tỳ-khưu, vì tấm vải không trong sạch.
Evameva kho, bhikkhave, citte saṃkiliṭṭhe duggati pāṭikaṅkhā’’tiādinā (ma. ni. 1.70) paṭhamaṃ upamaṃ dassetvā pacchā upameyyattho vutto, na pana paṭhamaṃ atthaṃ vatvā tadanantaraṃ upamaṃ dassetvā puna attho vutto.
Even so, bhikkhus, when the mind is defiled, a bad destination is to be expected' – with this and so on, the simile is first shown, and afterwards the meaning of the simile is stated. It is not that the meaning is stated first, then the simile is shown, and then the meaning is stated again.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi tâm bị ô nhiễm, thì ác thú là điều đáng mong đợi” (Ma. Ni. 1.70), rồi sau đó ý nghĩa được ví dụ được nói, chứ không phải trước hết nói ý nghĩa, rồi sau đó trình bày ví dụ, rồi lại nói ý nghĩa.
Yena katthaci atthena upamaṃ parivāretvā dasseti.
By which, in some cases, the simile is presented surrounded by the meaning.
Mà đôi khi bao quanh ví dụ bằng ý nghĩa.
Vatthasutte viyāti vadeyya.
One might say, 'as in the Vatthasutta'.
Nên có thể nói là “như trong kinh Vải (Vatthasutta).”
Tathā pāricchattakopamepi ‘‘yasmiṃ, bhikkhave, samaye devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pāricchattako koviḷāro paṇḍupalāso hoti, attamanā, bhikkhave, devā tāvatiṃsā, tasmiṃ samaye honti paṇḍupalāso dāni pāricchattako koviḷāro, na cirasseva dāni pannapalāso bhavissati…pe… evameva kho, bhikkhave, yasmiṃ samaye ariyasāvako agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya ceteti.
Similarly, in the Pāricchattaka Simile too: 'Bhikkhus, when the Pāricchattaka coral tree of the Tāvatiṃsa devas has yellow leaves, the Tāvatiṃsa devas are pleased at that time: "Now the Pāricchattaka coral tree has yellow leaves; it will not be long before its leaves fall"... Even so, bhikkhus, when a noble disciple intends to go forth from the home life into homelessness.
Tương tự, trong ví dụ Cây Pāricchattaka: “Này các Tỳ-khưu, vào thời điểm cây Koviḷāra Pāricchattaka của chư Thiên cõi Ba mươi ba (Tāvatiṃsa) có lá vàng úa, chư Thiên cõi Ba mươi ba hoan hỷ vào thời điểm đó rằng: ‘Bây giờ cây Koviḷāra Pāricchattaka đã có lá vàng úa, chẳng bao lâu nữa nó sẽ rụng lá’… (v.v.)… Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, vào thời điểm một vị Thánh đệ tử có ý định xuất gia từ bỏ gia đình để sống không gia đình.
Paṇḍupalāso, bhikkhave, ariyasāvako tasmiṃ samaye hotī’’tiādinā (a. ni. 7.69) paṭhamaṃ upamaṃ dassetvā pacchā attho vutto.
Bhikkhus, at that time, the noble disciple has yellow leaves' – with this and so on, the simile is first shown, and afterwards the meaning is stated.
Này các Tỳ-khưu, vào thời điểm đó, vị Thánh đệ tử ấy có lá vàng úa” (A. Ni. 7.69), trước hết trình bày ví dụ rồi sau đó ý nghĩa được nói.
Aggikkhandhopame ‘‘passatha no tumhe, bhikkhave, amuṃ mahantaṃ aggikkhandhaṃ ādittaṃ sampajjalitaṃ sajotibhūtanti.
In the Aggikkhandha Simile: 'Do you see, bhikkhus, that great mass of fire, blazing, glowing, radiant?
Trong ví dụ Khối Lửa: “Này các Tỳ-khưu, các ông có thấy khối lửa lớn kia đang cháy, bùng cháy, rực sáng không?
Evaṃ, bhanteti.
Yes, venerable sir.
Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, katamaṃ nu kho varaṃ yaṃ amuṃ mahantaṃ aggikkhandhaṃ ādittaṃ sampajjalitaṃ sajotibhūtaṃ āliṅgetvā upanisīdeyya vā upanipajjeyya vā, yaṃ khattiyakaññaṃ vā brāhmaṇakaññaṃ vā gahapatikaññaṃ vā mudutalunahatthapādaṃ āliṅgetvā upanisīdeyya vā upanipajjeyya vā’’tiādinā (a. ni. 7.72) paṭhamaṃ upamaṃyeva dassetvā pacchā attho vutto, na pana paṭhamaṃ atthaṃ vatvā tadanantaraṃ upamaṃ dassetvā puna attho vutto, tasmā ‘‘katthaci atthena upamaṃ parivāretvā dasseti vatthasutte viya pāricchattakopamaaggikkhandhopamādisuttesu viya cā’’ti na vattabbaṃ.
What do you think, bhikkhus, which is better: to embrace and sit down or lie down with that great mass of fire, blazing, glowing, radiant, or to embrace and sit down or lie down with a Khattiya maiden, a brahmin maiden, or a householder maiden, whose hands and feet are soft and tender?' – with this and so on, the simile itself is first shown, and afterwards the meaning is stated. It is not that the meaning is stated first, then the simile is shown, and then the meaning is stated again. Therefore, it should not be said, 'in some cases, the simile is presented surrounded by the meaning, as in the Vatthasutta, and as in the Pāricchattaka Simile, Aggikkhandha Simile, and other suttas'.
Này các Tỳ-khưu, các ông nghĩ sao, điều nào tốt hơn, ôm lấy và ngồi hoặc nằm gần khối lửa lớn đang cháy, bùng cháy, rực sáng kia, hay ôm lấy và ngồi hoặc nằm gần một thiếu nữ Sát-đế-lợi, hay thiếu nữ Bà-la-môn, hay thiếu nữ gia chủ với tay chân mềm mại, non tơ?” (A. Ni. 7.72), trước hết chỉ trình bày ví dụ rồi sau đó ý nghĩa được nói, chứ không phải trước hết nói ý nghĩa, rồi sau đó trình bày ví dụ, rồi lại nói ý nghĩa, do đó không nên nói rằng: “đôi khi bao quanh ví dụ bằng ý nghĩa như trong kinh Vải (Vatthasutta) và như trong các kinh Ví dụ Cây Pāricchattaka, Ví dụ Khối Lửa, v.v.”
‘‘Sa kho so, bhikkhave, paṇḍito byatto kusalo sūdo sakassa bhattassa nimittaṃ uggaṇhāti ‘idaṃ vā me ajja bhattasūpeyyaṃ ruccati, imassa vā abhiharati, imassa vā bahuṃ gaṇhāti, imassa vā vaṇṇaṃ bhāsati.
'That wise, skilled, and expert cook, bhikkhus, observes the sign of his food: "Today, this curry pleases me, or he takes a lot of this, or he praises this.
“Này các Tỳ-khưu, người đầu bếp khéo léo, thông minh, tài giỏi đó nhận biết dấu hiệu của bữa ăn của mình: ‘Hôm nay món canh này hợp khẩu vị của ta, hoặc ta thích món này, hoặc ta lấy nhiều món này, hoặc ta khen món này.
Ambilaggaṃ vā me ajja bhattasūpeyyaṃ ruccati, ambilaggassa vā abhiharati, ambilaggassa vā bahuṃ gaṇhāti, ambilaggassa vā vaṇṇaṃ bhāsati…pe… aloṇikassa vā vaṇṇaṃ bhāsatī’ti.
Today, this sour curry pleases me, or he takes a lot of the sour, or he praises the sour... or he praises the unsalty," he thinks.
Hôm nay món canh có vị chua hợp khẩu vị của ta, hoặc ta thích món có vị chua, hoặc ta lấy nhiều món có vị chua, hoặc ta khen món có vị chua… (v.v.)… hoặc ta khen món không muối.’
Sa kho so, bhikkhave, paṇḍito byatto kusalo sūdo lābhī ceva hoti acchādanassa, lābhī vetanassa, lābhī abhihārānaṃ.
That wise, skilled, and expert cook, bhikkhus, obtains clothing, obtains wages, obtains gifts.
Này các Tỳ-khưu, người đầu bếp khéo léo, thông minh, tài giỏi đó được lợi về y phục, được lợi về tiền lương, được lợi về quà tặng.
Taṃ kissa hetu?
Why is that?
Vì sao?
Tathā hi so, bhikkhave, paṇḍito byatto kusalo sūdo sakassa bhattanimittaṃ uggaṇhāti.
Indeed, O bhikkhus, that wise, skilled, and expert cook discerns the signs of his own meal.
Vì, này các Tỳ-khưu, người đầu bếp khéo léo, thông minh, tài giỏi đó nhận biết dấu hiệu bữa ăn của mình.
Evameva kho, bhikkhave, idhekacco paṇḍito byatto kusalo bhikkhu kāye kāyānupassī viharati…pe… vedanāsu…pe… citte…pe… dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
In the same way, O bhikkhus, a certain wise, skilled, and expert bhikkhu here dwells contemplating the body in the body…pe… feelings in feelings…pe… mind in mind…pe… phenomena in phenomena, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and displeasure concerning the world.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, ở đây, một Tỳ-khưu khéo léo, thông minh, tài giỏi sống quán thân trên thân… (v.v.)… trên cảm thọ… (v.v.)… trên tâm… (v.v.)… trên các pháp, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời.
Tassa dhammesu dhammānupassino viharato cittaṃ samādhiyati, upakkilesā pahīyanti, so taṃ nimittaṃ uggaṇhāti.
As he dwells contemplating phenomena in phenomena, his mind becomes concentrated, defilements are abandoned, and he discerns that sign.
Khi vị ấy sống quán pháp trên các pháp, tâm được định tĩnh, các ô nhiễm được đoạn trừ, vị ấy nhận biết dấu hiệu đó.
‘‘Adhicittamanuyuttena, bhikkhave, bhikkhunā tīṇi nimittāni kālena kālaṃ manasi kātabbāni, kālena kālaṃ samādhinimittaṃ manasi kātabbaṃ, kālena kālaṃ paggahanimittaṃ manasi kātabbaṃ, kālena kālaṃ upekkhānimittaṃ manasi kātabbaṃ.
“A bhikkhu devoted to higher consciousness, O bhikkhus, should from time to time attend to three signs: from time to time he should attend to the sign of concentration, from time to time he should attend to the sign of exertion, and from time to time he should attend to the sign of equanimity.
"Này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu chuyên tâm vào tăng thượng tâm cần phải tác ý ba tướng tùy thời: tùy thời cần tác ý tướng định, tùy thời cần tác ý tướng tinh tấn, tùy thời cần tác ý tướng xả.
Sace, bhikkhave, adhicittamanuyutto bhikkhu ekantaṃ samādhinimittaṃyeva manasi kareyya, ṭhānaṃ taṃ cittaṃ kosajjāya saṃvatteyya.
If, O bhikkhus, a bhikkhu devoted to higher consciousness were to attend exclusively to the sign of concentration, it is possible that his mind would incline to idleness.
Này các Tỳ-khưu, nếu vị Tỳ-khưu chuyên tâm vào tăng thượng tâm chỉ tác ý duy nhất tướng định, thì tâm ấy có thể dẫn đến sự lười biếng.
Sace, bhikkhave, adhicittamanuyutto bhikkhu ekantaṃ paggahanimittaṃyeva manasi kareyya, ṭhānaṃ taṃ cittaṃ uddhaccāya saṃvatteyya.
If, O bhikkhus, a bhikkhu devoted to higher consciousness were to attend exclusively to the sign of exertion, it is possible that his mind would incline to agitation.
Này các Tỳ-khưu, nếu vị Tỳ-khưu chuyên tâm vào tăng thượng tâm chỉ tác ý duy nhất tướng tinh tấn, thì tâm ấy có thể dẫn đến sự phóng dật.
Sace, bhikkhave, adhicittamanuyutto bhikkhu ekantaṃ upekkhānimittaṃyeva manasi kareyya, ṭhānaṃ taṃ cittaṃ na sammā samādhiyeyya āsavānaṃ khayāya.
If, O bhikkhus, a bhikkhu devoted to higher consciousness were to attend exclusively to the sign of equanimity, it is possible that his mind would not be rightly concentrated for the destruction of the asavas.
Này các Tỳ-khưu, nếu vị Tỳ-khưu chuyên tâm vào tăng thượng tâm chỉ tác ý duy nhất tướng xả, thì tâm ấy không thể được định đúng đắn để diệt trừ các lậu hoặc.
Yato ca kho, bhikkhave, adhicittamanuyutto bhikkhu kālena kālaṃ samādhinimittaṃ…pe… paggahanimittaṃ…pe… upekkhānimittaṃ manasi karoti, taṃ hoti cittaṃ muduñca kammaniyañca pabhassarañca, na ca pabhaṅgu, sammā samādhiyati āsavānaṃ khayāya.
But when, O bhikkhus, a bhikkhu devoted to higher consciousness from time to time attends to the sign of concentration…pe… the sign of exertion…pe… the sign of equanimity, his mind becomes soft, workable, luminous, and not brittle; it is rightly concentrated for the destruction of the asavas.
Nhưng khi, này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu chuyên tâm vào tăng thượng tâm tùy thời tác ý tướng định... tùy thời tác ý tướng tinh tấn... tùy thời tác ý tướng xả, thì tâm ấy trở nên mềm mại, dễ sử dụng, trong sáng, không bị phá hoại, được định đúng đắn để diệt trừ các lậu hoặc.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā ukkaṃ bandheyya, ukkaṃ bandhitvā ukkāmukhaṃ ālimpeyya, ukkāmukhaṃ ālimpitvā saṇḍāsena jātarūpaṃ gahetvā ukkāmukhe pakkhipeyya, ukkāmukhe pakkhipitvā kālena kālaṃ abhidhamati, kālena kālaṃ udakena paripphoseti, kālena kālaṃ ajjhupekkhati.
“Just as, O bhikkhus, a goldsmith or a goldsmith’s apprentice would set up a furnace, having set up a furnace, would smear the furnace mouth, having smeared the furnace mouth, would take gold with tongs and place it in the furnace mouth, having placed it in the furnace mouth, would from time to time blow on it, from time to time sprinkle it with water, and from time to time observe it.
"Ví như, này các Tỳ-khưu, một người thợ vàng hoặc một học trò của người thợ vàng nhóm lò, sau khi nhóm lò thì trát miệng lò, sau khi trát miệng lò thì dùng kìm gắp vàng đặt vào miệng lò, sau khi đặt vào miệng lò thì tùy thời thổi, tùy thời rưới nước, tùy thời quan sát.
Sace, bhikkhave, suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā taṃ jātarūpaṃ ekantaṃ abhidhameyya, ṭhānaṃ taṃ jātarūpaṃ daheyya.
If, O bhikkhus, that goldsmith or goldsmith’s apprentice were to blow on that gold exclusively, it is possible that the gold would burn.
Này các Tỳ-khưu, nếu người thợ vàng hoặc học trò của người thợ vàng ấy chỉ thổi vàng liên tục, thì vàng ấy có thể bị cháy.
Sace, bhikkhave, suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā taṃ jātarūpaṃ ekantaṃ udakena paripphoseyya, ṭhānaṃ taṃ jātarūpaṃ nibbāpeyya.
If, O bhikkhus, that goldsmith or goldsmith’s apprentice were to sprinkle that gold with water exclusively, it is possible that the gold would cool down.
Này các Tỳ-khưu, nếu người thợ vàng hoặc học trò của người thợ vàng ấy chỉ rưới nước vàng liên tục, thì vàng ấy có thể bị nguội.
Sace, bhikkhave, suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā taṃ jātarūpaṃ ekantaṃ ajjhupekkheyya, ṭhānaṃ taṃ jātarūpaṃ na sammā paripākaṃ gaccheyya.
If, O bhikkhus, that goldsmith or goldsmith’s apprentice were to observe that gold exclusively, it is possible that the gold would not ripen properly.
Này các Tỳ-khưu, nếu người thợ vàng hoặc học trò của người thợ vàng ấy chỉ quan sát vàng liên tục, thì vàng ấy không thể được tôi luyện đúng mức.
Yato ca kho, bhikkhave, suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā taṃ jātarūpaṃ kālena kālaṃ abhidhamati, kālena kālaṃ udakena paripphoseti, kālena kālaṃ ajjhupekkhati, taṃ hoti jātarūpaṃ muduñca kammaniyañca pabhassarañca, na ca pabhaṅgu, sammā upeti kammāya.
But when, O bhikkhus, that goldsmith or goldsmith’s apprentice from time to time blows on that gold, from time to time sprinkles it with water, and from time to time observes it, that gold becomes soft, workable, luminous, and not brittle; it is rightly prepared for work.
Nhưng khi, này các Tỳ-khưu, người thợ vàng hoặc học trò của người thợ vàng ấy tùy thời thổi vàng, tùy thời rưới nước, tùy thời quan sát, thì vàng ấy trở nên mềm mại, dễ sử dụng, trong sáng, không bị phá hoại, được tôi luyện đúng mức để chế tác.
Yassā yassā ca piḷandhanavikatiyā ākaṅkhati, yadi paṭṭikāya yadi kuṇḍalāya yadi gīveyyakena yadi suvaṇṇamālāya, tañcassa atthaṃ anubhoti.
Whatever kind of ornament he desires, whether a headband, earrings, a necklace, or a golden garland, that purpose is achieved for him.
Bất cứ món trang sức nào mà người ấy mong muốn, dù là vòng tay, dù là hoa tai, dù là vòng cổ, dù là chuỗi vàng, thì điều đó đều thành tựu cho người ấy.
‘‘Aniccā, bhikkhave, saṅkhārā, adhuvā, bhikkhave, saṅkhārā, anassāsikā, bhikkhave, saṅkhārā, yāvañcidaṃ, bhikkhave, alameva sabbasaṅkhāresu nibbindituṃ alaṃ virajjituṃ alaṃ vimuccituṃ.
"Monks, all conditioned things (saṅkhārā) are impermanent; monks, all conditioned things are unstable; monks, all conditioned things are without solace. To this extent, monks, it is enough to become disenchanted with all conditioned things, enough to become dispassionate, enough to be liberated.
"Này các Tỳ-khưu, các hành là vô thường; này các Tỳ-khưu, các hành là không bền vững; này các Tỳ-khưu, các hành là không đáng tin cậy. Này các Tỳ-khưu, chừng đó đủ để nhàm chán tất cả các hành, đủ để ly tham, đủ để giải thoát.
Sineru, bhikkhave, pabbatarājā caturāsītiyojanasahassāni āyāmena, caturāsītiyojanasahassāni vitthārena, caturāsītiyojanasahassāni mahāsamudde ajjhogāḷho, caturāsītiyojanasahassāni mahāsamuddā accuggato.
Monks, Sineru, the king of mountains, is eighty-four thousand yojanas in length, eighty-four thousand yojanas in breadth, eighty-four thousand yojanas submerged in the great ocean, and eighty-four thousand yojanas rising above the great ocean.
Này các Tỳ-khưu, vua núi Sineru có chiều dài tám vạn bốn ngàn do tuần, chiều rộng tám vạn bốn ngàn do tuần, chìm sâu trong đại dương tám vạn bốn ngàn do tuần, nhô cao khỏi đại dương tám vạn bốn ngàn do tuần.
Hoti so kho, bhikkhave, samayo, yaṃ kadāci karahaci dīghassa addhuno accayena bahūni vassāni bahūni vassasatāni bahūni vassasahassāni bahūni vassasatasahassāni devo na vassati, deve kho pana, bhikkhave, avassante ye kecime bījagāmabhūtagāmā osadhitiṇavanappatayo, te ussussanti visussanti na bhavanti.
Monks, there comes a time, at some time or other, after a long period, when for many years, many hundreds of years, many thousands of years, many hundreds of thousands of years, the sky does not rain. And when, monks, the sky does not rain, whatever seed-growths, plant-growths, herbs, grasses, and trees there are, they wither, dry up, and cease to exist.
Này các Tỳ-khưu, có một thời điểm, đôi khi, sau một thời gian dài, nhiều năm, nhiều trăm năm, nhiều ngàn năm, nhiều trăm ngàn năm, trời không mưa. Này các Tỳ-khưu, khi trời không mưa, tất cả các loại hạt giống, các loại cây cỏ, thuốc men, cây cối đều khô héo, tàn lụi và không còn nữa.
Evaṃ aniccā, bhikkhave, saṅkhārā, evaṃ adhuvā, bhikkhave, saṅkhārā’’tiādinā (a. ni. 7.66) –
Thus, monks, are conditioned things impermanent; thus, monks, are conditioned things unstable," and so on.
Này các Tỳ-khưu, các hành là vô thường như vậy; này các Tỳ-khưu, các hành là không bền vững như vậy."
Paṭhamaṃ atthaṃ dassetvā tadanantaraṃ upamaṃ vatvā punapi attho vutto.
First explaining the meaning, then stating a simile, and then again the meaning is stated.
Sau khi trình bày ý nghĩa trước, rồi nói ví dụ, rồi lại nói ý nghĩa.
Atha vā ‘‘sūriyassa, bhikkhave, udayato etaṃ pubbaṅgamaṃ etaṃ pubbanimittaṃ, yadidaṃ aruṇuggaṃ.
Or, "Monks, for the rising of the sun, this is the forerunner, this is the prior sign, namely the dawn.
Hoặc giả, "Này các Tỳ-khưu, sự mọc lên của rạng đông là điềm báo trước, là dấu hiệu báo trước cho sự mọc lên của mặt trời.
Evameva kho, bhikkhave, bhikkhuno ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa uppādāya etaṃ pubbaṅgamaṃ etaṃ pubbanimittaṃ, yadidaṃ kalyāṇamittatā’’ti yadetaṃ saṃyuttanikāye (saṃ. ni. 5.49) āgataṃ, taṃ idha sūriyopamasuttanti adhippetaṃ siyā.
Even so, monks, for the arising of the noble eightfold path in a bhikkhu, this is the forerunner, this is the prior sign, namely good friendship (kalyāṇamittatā)" – this passage found in the Saṃyutta Nikāya might be intended here as the Sūriyopama Sutta.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, sự có bạn lành là điềm báo trước, là dấu hiệu báo trước cho sự phát sinh của Bát Chánh Đạo của vị Tỳ-khưu Thánh." Điều này được đề cập trong kinh Tương Ưng Bộ Kinh (Tương Ưng Bộ Kinh 5.49) có thể được hiểu là kinh Ví dụ mặt trời ở đây.
Tampi ‘‘katthaci upamāya atthaṃ parivāretvā dassetī’’ti iminā na sameti paṭhamaṃ upamaṃ vatvā tadanantaraṃ atthaṃ dassetvā puna upamāya avuttattā.
But that too does not accord with "sometimes he illustrates the meaning by surrounding it with a simile," because the simile is not stated first, then the meaning, and then again a simile.
Điều này cũng không phù hợp với câu "đôi khi Đức Thế Tôn trình bày ý nghĩa bao quanh bởi ví dụ", vì ví dụ không được nói lại sau khi ví dụ được trình bày trước và ý nghĩa được nói sau đó.
Paṭhamameva hi tattha upamā dassitā, ‘‘imasmiṃ pana sālisūkopame upamāya atthaṃ parivāretvā dassento seyyathāpi, bhikkhaveti ādimāhā’’ti.
For there, the simile is shown first,* "but in this Sālisūkūpama, illustrating the meaning by surrounding it with a simile, he began with 'Just as, monks,'".
Thật vậy, ở đó, ví dụ được trình bày ngay từ đầu. "Nhưng trong kinh Ví dụ hạt lúa này, khi trình bày ý nghĩa bao quanh bởi ví dụ, Đức Thế Tôn đã bắt đầu bằng 'Ví như, này các Tỳ-khưu'."
Idampi vacanamasaṅgahitaṃ vatthasuttassa imassa ca visesābhāvato.
This statement is also not included, due to the lack of distinction between the Vatthasutta and this one.
Lời nói này cũng không được bao hàm vì không có sự khác biệt giữa kinh Vatthasutta và kinh này.
Ubhayatthāpi hi paṭhamaṃ upamaṃ dassetvā pacchā attho vutto, tasmā evamettha pāṭhena bhavitabbaṃ ‘‘tatra bhagavā katthaci paṭhamaṃyeva upamaṃ dassetvā pacchā atthaṃ dasseti vatthasutte viya pāricchattakopama- (a. ni. 7.69) aggikkhandhopamādisuttesu (a. ni. 7.72) viya ca, katthaci atthena upamaṃ parivāretvā dasseti suvaṇṇakārasattasūriyopamādisuttesu (a. ni. 7.66) viya, imasmiṃ pana sālisūkopame paṭhamaṃ upamaṃ dassetvā pacchā atthaṃ dassento seyyathāpi, bhikkhaveti ādimāhā’’ti.
For in both cases, the simile is shown first, and then the meaning is stated. Therefore, the reading here should be: "There, the Blessed One sometimes first shows the simile and then shows the meaning, as in the Vatthasutta and in suttas like the Pāricchattakopama and Aggikkhandhopama. Sometimes he illustrates the meaning by surrounding it with a simile, as in suttas like the Suvaṇṇakāra and Sattasūriyopama. But in this Sālisūkūpama, first showing the simile and then showing the meaning, he began with 'Just as, monks,'."
Vì trong cả hai trường hợp, ví dụ được trình bày trước, sau đó ý nghĩa được nói. Do đó, đoạn văn ở đây phải là: "Ở đó, Đức Thế Tôn đôi khi trình bày ví dụ ngay từ đầu, sau đó trình bày ý nghĩa, như trong kinh Vatthasutta và như trong các kinh Ví dụ cây Pāricchattaka (Tăng Chi Bộ Kinh 7.69), Ví dụ khối lửa (Tăng Chi Bộ Kinh 7.72) và các kinh khác. Đôi khi, Ngài trình bày ý nghĩa bao quanh bởi ví dụ, như trong các kinh Ví dụ người thợ vàng, Ví dụ bảy mặt trời (Tăng Chi Bộ Kinh 7.66) và các kinh khác. Nhưng trong kinh Ví dụ hạt lúa này, khi trình bày ví dụ trước và ý nghĩa sau, Ngài đã bắt đầu bằng 'Ví như, này các Tỳ-khưu'."
Aññathā majjhimaṭṭhakathāya virujjhati.
Otherwise, it would contradict the Majjhimaṭṭhakathā.
Nếu không, nó sẽ mâu thuẫn với Trung Bộ Chú Giải.
Idhāpi ca pubbenāparaṃ na sameti.
And here too, the former does not accord with the latter.
Và ở đây, phần trước và phần sau cũng không khớp nhau.
Majjhimaṭṭhakathāya vuttanayeneva vā idhāpi pāṭho gahetabbo.
Or, the reading here should be taken in the same way as stated in the Majjhimaṭṭhakathā.
Hoặc ở đây cũng nên hiểu văn bản theo cách đã nói trong Chú giải Trung Bộ.
Kaṇasadiso sāliphalassa tuṇḍe uppajjanakavālo sālisūkaṃ, tathā yavasūkaṃ.
A hair-like growth, resembling a grain, that arises on the husk of a rice grain is sālisūkaṃ (a rice awn); similarly, yavasūkaṃ (a barley awn).
Cái lông nhọn mọc ở đầu hạt lúa, giống như hạt lúa, gọi là sālisūkaṃ (lông lúa), và tương tự là yavasūkaṃ (lông lúa mạch).
Sūkassa tanukabhāvato bhedavato bhedo nātimahā hotīti āha – ‘‘bhindissati, chaviṃ chindissatīti attho’’ti.
Because the awn is fine and has a breaking point, the break is not very large, so it says: "it will pierce, it will cut the skin" means.
Vì lông nhọn mảnh nên sự đâm xuyên không quá lớn, do đó nói – “sẽ đâm xuyên, nghĩa là sẽ cắt da”.
Yathā micchāṭhapitasālisūkādi akkantampi hatthādiṃ na bhindati bhindituṃ ayoggabhāvena ṭhitattā, evaṃ ācayagāmicittaṃ avijjaṃ na bhindati bhindituṃ ayoggabhāvena uppannattāti imamatthaṃ dasseti ‘‘micchāṭhapitenā’’tiādinā.
Just as a rice awn, etc., incorrectly placed, does not pierce a hand, etc., even when stepped on, because it is in a state unfit to pierce, so too the mind tending towards accumulation does not pierce ignorance, because it has arisen in a state unfit to pierce – this meaning is shown by "by incorrectly placed" and so on.
Giống như lông lúa bị đặt sai vị trí, dù bị giẫm đạp cũng không đâm xuyên được tay chân vì nó ở trong trạng thái không thích hợp để đâm xuyên, tương tự, tâm dẫn đến tích tập không đâm xuyên được vô minh vì nó sinh khởi trong trạng thái không thích hợp để đâm xuyên; ý nghĩa này được giải thích bằng cụm từ “do bị đặt sai vị trí” v.v.
Aṭṭhasu ṭhānesūti ‘‘dukkhe aññāṇa’’ntiādinā vuttesu dukkhādīsu catūsu saccesu pubbantādīsu catūsu cāti aṭṭhasu ṭhānesu.
In eight instances means in the eight instances: the four Noble Truths, such as suffering, mentioned starting with "ignorance regarding suffering," and the four instances related to the past, and so on.
Ở tám chỗ là ở bốn sự thật như khổ v.v. được nói trong “không hiểu biết về khổ” v.v., và ở bốn chỗ như quá khứ v.v., tổng cộng là tám chỗ.
Ghanabahalanti cirakālaparibhāvanāya ativiya bahalaṃ.
Dense and thick means extremely thick due to long cultivation.
Dày đặc là rất dày đặc do đã được tu tập trong một thời gian dài.
Mahāvisayatāya mahāpaṭipakkhatāya bahuparivāratāya bahudukkhatāya ca mahatī avijjāti mahāavijjā.
It is great ignorance (mahāavijjā) because of its vast scope, powerful opposition, numerous retinue, and much suffering.
Vô minh lớn là vô minh rộng lớn vì có đối tượng rộng lớn, có đối thủ mạnh mẽ, có nhiều tùy tùng, và có nhiều khổ đau.
Taṃ mahāavijjaṃ.
That great ignorance.
Vô minh lớn đó.
Mahāsaddo hi bahubhāvatthopi hoti ‘‘mahājano’’tiādīsu viya.
Indeed, the word mahā (great) also conveys the meaning of multitude, as in "the great multitude" and so on.
Từ “mahā” (lớn) cũng có nghĩa là nhiều, như trong “mahājano” (đại chúng) v.v.
Taṇhāvānato nikkhantabhāvenāti tattha taṇhāya abhāvameva vadati.
By having come forth from the thicket of craving means it speaks of the absence of craving there.
Do thoát khỏi rừng ái là nói về sự không có ái ở đó.
42. Dutiye pādeneva avamaddite akkantanti vuccamāne hatthena avamadditaṃ akkantaṃ viya akkantanti ruḷhī hesāti āha – ‘‘akkantanteva vutta’’nti.
42. In the second (passage), when "trampled upon" is said, it is a conventional usage (ruḷhī) for "trampled upon" as if trampled upon by hand, even though it is said to be trampled upon by foot. Therefore, it is said: "It is simply said to be trampled upon."
42. Trong đoạn thứ hai, khi nói “bị giẫm đạp bằng chân” thì nó trở thành một thành ngữ (ruḷhī) như “bị giẫm đạp bằng tay”, do đó nói – “chỉ nói là bị giẫm đạp”.
Ariyavohāroti ariyadesavāsīnaṃ vohāro.
Noble usage means the usage of those dwelling in noble lands.
Lời nói của bậc Thánh là lời nói của những người sống ở xứ sở của bậc Thánh.
Mahantaṃ aggahetvā appamattakasseva gahaṇe payojanaṃ dassetuṃ – ‘‘kasmā panā’’tiādi āraddhaṃ.
To show the purpose of taking only a small amount without taking the large, "Why then..." and so on is begun.
Để chỉ ra mục đích của việc nắm bắt cái nhỏ nhặt mà không nắm bắt cái lớn, câu hỏi – “vì sao lại” v.v. được bắt đầu.
Tena ‘‘vivaṭṭūpanissayakusalaṃ nāma yoniso uppāditaṃ appaka’’nti na cintetabbaṃ, anukkamena laddhapaccayaṃ hutvā vaḍḍhamānaṃ khuddakanadī viya pakkhandamahoghā samuddaṃ, anukkamena nibbānamahāsamuddameva purisaṃ pāpetīti dīpeti.
Thereby, it should not be thought that "skill in the conditions for freedom (vivaṭṭūpanissayakusala) is a small thing produced by wise attention (yoniso manasikāra)"; rather, it demonstrates that, having gradually obtained conditions and grown, like a small river that becomes a mighty torrent flowing into the ocean, it gradually leads a person to the great ocean of Nibbāna itself.
Do đó, không nên nghĩ rằng “thiện pháp dẫn đến sự thoát ly là cái nhỏ nhặt được sinh khởi một cách như lý”, mà nó chỉ ra rằng, giống như một con sông nhỏ dần dần có được các điều kiện và lớn lên, đổ vào đại dương của dòng nước lớn, thì nó cũng dần dần đưa con người đến đại dương Niết Bàn vĩ đại.
Paccekabodhiṃ buddhabhūminti ca paccatte upayogavacanaṃ.
Paccekabodhi and Buddhabhūmi are words used in the sense of 'for each'.
Giác Bồ đề và Phật địa là cách dùng từ có nghĩa là riêng biệt.
Vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitanti yathākkamena vuttaṃ.
Saṃsāra and Nibbāna are spoken of means they are mentioned in due order.
Luân hồi và thoát ly luân hồi được nói đến theo thứ tự.
45. Pañcame pariḷāhavūpasamakaro rahado etthāti rahado, udakapuṇṇo rahado udakarahado.
45. In the fifth (passage), a lake (rahado) is where there is a lake that calms feverish heat; udakarahado is a lake full of water.
45. Trong đoạn thứ năm, nơi có hồ nước làm dịu đi sự nóng bức là rahado (hồ), hồ nước đầy nước là udakarahado (hồ nước).
Udakaṃ dahati dhāretīti udakadaho.
Udakadaho is that which holds or contains water.
Cái gì chứa nước, giữ nước là udakadaho (ao nước).
Āviloti kalalabahulatāya ākulo.
Turbid means agitated due to much mud.
Ávilo (vẩn đục) là hỗn loạn vì có nhiều bùn.
Tenāha – ‘‘avippasanno’’ti.
Therefore, it is said: "unclear."
Do đó nói – “không trong sạch”.
Luḷitoti vātena āloḷito.
Stirred up means agitated by the wind.
Luḷito (bị khuấy động) là bị gió khuấy động.
Tenāha – ‘‘aparisaṇṭhito’’ti.
Therefore, it is said: "unsettled."
Do đó nói – “không ổn định”.
Vātābhighātena vīcitaraṅgamalasamākulatāya hi parito na saṇṭhito vā aparisaṇṭhito.
Or unsettled means not settled all around due to the impact of wind and being full of waves, ripples, and dirt.
Hoặc aparisaṇṭhito (không ổn định) là không ổn định xung quanh do bị gió va đập, do sóng và bọt bẩn hỗn loạn.
Vātābhighātena udakassa ca appabhāvena kalalībhūto kaddamabhāvappattoti āha – ‘‘kaddamībhūto’’ti.
It is said: "muddy" because it has become like mud, having reached the state of mire, due to the impact of wind and the small amount of water.
Do bị gió va đập và do ít nước, nó trở thành bùn, đạt đến trạng thái bùn, do đó nói – “trở thành bùn”.
Sippiyo muttasippiādayo.
Oysters are pearl oysters and so on.
Sippiyo là những người thợ làm ngọc trai v.v.
Sambukā saṅkhasalākavisesā.
Conch shells are specific types of conch shells.
Sambukā là những loại vỏ ốc xà cừ đặc biệt.
Carantampi tiṭṭhantampīti yathālābhavacanametaṃ daṭṭhabbaṃ.
Whether moving or standing—this should be understood as a phrase used as appropriate.
Đi lại hay đứng yên là cách nói tùy theo sự có sẵn của chúng.
Tameva hi yathālābhavacanataṃ dassetuṃ – ‘‘etthā’’tiādi āraddhaṃ.
Indeed, to show that it is a phrase used as appropriate, "Here..." and so on is begun.
Để chỉ ra cách nói tùy theo sự có sẵn đó, câu – “ở đây” v.v. được bắt đầu.
Pariyonaddhenāti paṭicchāditena.
Covered means concealed.
Bị bao phủ là bị che đậy.
Tayidaṃ kāraṇena āvilabhāvassa dassanaṃ.
This is a demonstration of the turbid state due to a cause.
Điều này cho thấy trạng thái vẩn đục do nguyên nhân.
Diṭṭhadhamme imasmiṃ attabhāve bhavo diṭṭhadhammiko, so pana lokiyopi hoti lokuttaropīti āha – ‘‘lokiyalokuttaramissako’’ti.
Diṭṭhadhammiko is that which exists in this present existence; and since that can be worldly or transcendent, it is said: "mixed worldly and transcendent."
Cái gì tồn tại trong đời sống hiện tại này là diṭṭhadhammiko (thuộc về đời này); nhưng nó có thể là thế gian hoặc siêu thế, do đó nói – “hỗn hợp thế gian và siêu thế”.
Pecca samparetabbato samparāyo, paraloko.
Samparāyo is the next world, because one must go there after death.
Cái gì sẽ được đi đến sau khi chết là samparāyo (đời sau), tức là thế giới khác.
Tenāha – ‘‘so hi parattha atthoti parattho’’ti.
Therefore, it is said: "It exists in the next world, hence parattha (for the next world)."
Do đó nói – “vì nó tồn tại ở thế giới khác nên gọi là parattho”.
Iti dvidhāpi sakasantatipariyāpanno eva gahitoti itarampi saṅgahetvā dassetuṃ – ‘‘apicā’’tiādimāha.
Thus, since both types are included within one's own continuum, to include and show the other, "Furthermore..." and so on is said.
Như vậy, cả hai đều được bao gồm trong dòng tương tục của chính mình, để bao gồm cả cái khác, nên nói – “hơn nữa” v.v.
Ayanti kusalakammapathasaṅkhāto dasavidho dhammo.
This refers to the ten-fold Dhamma, which is the path of wholesome actions.
Điều này là mười pháp được gọi là đạo nghiệp thiện.
Satthantarakappāvasāneti idaṃ tassa āsannabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ.
"At the end of the interval-eon" – this is said with reference to its proximity.
Vào cuối kiếp trung gian có vũ khí là nói về sự gần kề của nó.
Yassa kassaci antarakappassāvasāneti veditabbaṃ.
It should be understood as "at the end of any interval-eon whatsoever."
Phải hiểu là vào cuối bất kỳ kiếp trung gian nào.
Ariyānaṃ yuttanti ariyānaṃ ariyabhāvāya yuttaṃ, tato eva ariyabhāvaṃ kātuṃ samatthaṃ.
" Fit for noble ones" means fit for the nobility of noble ones; therefore, " capable of making one noble."
Phù hợp với bậc Thánh là phù hợp để trở thành bậc Thánh, do đó có khả năng làm cho trở thành bậc Thánh.
Ñāṇameva ñeyyassa paccakkhakaraṇaṭṭhena dassananti āha – ‘‘ñāṇameva hī’’tiādi.
He says " seeing" (dassana) means knowledge itself, in the sense of directly perceiving the knowable, as in " for it is knowledge itself," and so on.
Trí tuệ chính là sự thấy vì nó làm cho đối tượng được thấy trực tiếp, do đó nói – “trí tuệ chính là” v.v.
Kiṃ pana tanti āha – ‘‘dibbacakkhū’’tiādi.
What is that, then? He says, " the divine eye," and so on.
Vậy đó là gì? Do đó nói – “thiên nhãn” v.v.
46. Chaṭṭhe acchoti tanuko.
46. In the sixth, " accho" means subtle.
46. Trong đoạn thứ sáu, accho (trong suốt) là mỏng.
Tanubhāvameva hi sandhāya ‘‘abahalo’’ti vuttaṃ.
Indeed, it is with reference to its subtlety that " not thick" is said.
Để chỉ sự mỏng manh, nên nói “không dày đặc”.
Yasmā pasanno nāma accho na bahalo, tasmā ‘‘pasannotipi vaṭṭatī’’ti vuttaṃ.
Since that which is clear is subtle and not thick, therefore it is said, " it is also acceptable as 'clear'."
Vì cái gì trong sạch thì trong suốt và không dày đặc, do đó nói “cũng có thể là trong sạch”.
Vippasannoti visesena pasanno.
" Vippasanno" means especially clear.
Vippasanno (rất trong sạch) là đặc biệt trong sạch.
So pana sammā pasanno nāma hotīti āha – ‘‘suṭṭhu pasanno’’ti.
And that is called perfectly clear, so he says, " very clear."
Điều đó có nghĩa là hoàn toàn trong sạch, do đó nói – “hoàn toàn trong sạch”.
Anāviloti akaluso.
" Anāvilo" means unclouded.
Anāvilo (không vẩn đục) là không có tạp chất.
Tenāha – ‘‘parisuddho’’tiādi.
Therefore, he says, " pure," and so on.
Do đó nói – “hoàn toàn thanh tịnh” v.v.
Saṅkhanti khuddakasevālaṃ, yaṃ ‘‘tilabījaka’’nti vuccati.
" Saṅkha" means small algae, which is called "sesame-seed-like."
Saṅkha (rong rêu) là rong rêu nhỏ, được gọi là “hạt mè”.
Sevālanti kaṇṇikasevālaṃ.
" Sevāla" means water-lily algae.
Sevāla (rong rêu) là rong rêu tai bèo.
Paṇakanti udakamalaṃ.
" Paṇaka" means water scum.
Paṇaka (bọt bẩn) là chất bẩn trong nước.
Cittassa āvilabhāvo nīvaraṇahetukoti āha – ‘‘anāvilenāti pañcanīvaraṇavimuttenā’’ti.
He says that the clouded state of the mind is due to the hindrances: " by 'unclouded' is meant 'free from the five hindrances'."
Trạng thái vẩn đục của tâm là do các triền cái, do đó nói – “không vẩn đục nghĩa là thoát khỏi năm triền cái”.
47. Sattame rukkhajātānīti ettha jātasaddena padavaḍḍhanameva kataṃ yathā ‘‘kosajāta’’nti āha – ‘‘rukkhānamevetaṃ adhivacana’’nti.
47. In the seventh, regarding " rukkhajātāni" (various kinds of trees), the word jāta is merely an augmentation of the word, like "kosajāta" (a kind of silk). He says, " this is simply a designation for trees."
47. Trong đoạn thứ bảy, ở đây, từ “jāta” (loại) chỉ là để tăng cường từ, giống như “kosajāta” (loại kho báu), do đó nói – “đây là tên gọi của các loại cây”.
Koci hi rukkho vaṇṇena aggo hoti yathā taṃ rattacandanādi.
For some tree is supreme in color, such as red sandalwood and so on.
Có loại cây tốt nhất về màu sắc, ví dụ như gỗ đàn hương đỏ v.v.
Koci gandhena yathā taṃ gosītacandanaṃ.
Some in fragrance, such as gosīta sandalwood.
Có loại tốt nhất về mùi hương, ví dụ như gỗ đàn hương Gosīta.
Koci rasena khadirādi.
Some in taste, such as khadira (catechu) and so on.
Có loại tốt nhất về vị, ví dụ như cây keo v.v.
Koci thaddhatāya campakādi.
Some in hardness, such as campaka and so on.
Có loại tốt nhất về độ cứng, ví dụ như cây ngọc lan v.v.
Maggaphalāvahatāya vipassanāvasena bhāvitampi gahitaṃ.
" Developed" (bhāvita) is also taken in the sense of insight leading to the paths and fruits.
Đã tu tập cũng được hiểu theo nghĩa là tu tập thiền quán để đưa đến đạo quả.
‘‘Tattha tattheva sakkhibhabbataṃ pāpuṇātī’’ti (a. ni. 3.103) vacanato ‘‘abhiññāpādakacatutthajjhānacittameva, āvuso’’ti phussamittatthero vadati.
According to the saying "Therein one attains the capacity for direct knowledge" (A.I.254), Elder Phussamitta says, " It is indeed, friend, the fourth jhāna consciousness that is the basis for higher knowledge."
Theo lời dạy: “Ở đó, ở đó, đạt được khả năng chứng ngộ” (A.N. 3.103), Trưởng lão Phussamitta nói – “chính là tâm thiền thứ tư làm nền tảng cho thắng trí, thưa hiền giả”.
48. Aṭṭhame cittassa parivattanaṃ uppādanirodhā evāti āha – ‘‘evaṃ lahuṃ uppajjitvā lahuṃ nirujjhanaka’’nti.
48. In the eighth, he says that the alteration of consciousness is simply its arising and ceasing: " thus arising quickly and ceasing quickly."
48. Trong đoạn thứ tám, sự thay đổi của tâm chính là sự sinh diệt, do đó nói – “sinh khởi nhanh chóng và diệt đi nhanh chóng như vậy”.
Adhimattapamāṇattheti atikkantapamāṇatthe, pamāṇātītatāyanti attho.
" In the sense of excessive measure" means in the sense of surpassing measure; that is, being beyond measure.
Trong ý nghĩa vượt quá mức độ có nghĩa là trong ý nghĩa vượt quá mức độ, tức là vượt quá giới hạn.
Tenāha – ‘‘ativiya na sukarā’’ti.
Therefore, he says, " it is not very easy."
Vì vậy, Ngài nói – ‘‘rất không dễ dàng’’.
Cakkhuviññāṇampi adhippetamevāti sabbassapi cittassa samānakhaṇattā vuttaṃ.
" Eye-consciousness is also intended" is said because all consciousnesses have the same moment.
Ngay cả nhãn thức cũng được đề cập được nói vì tất cả các tâm đều có cùng một sát-na.
Cittassa ativiya lahuparivattibhāvaṃ theravādena dīpetuṃ – ‘‘imasmiṃ panatthe’’tiādi vuttaṃ.
To illustrate the extremely rapid alteration of consciousness according to the Elder's tradition, " In this matter," and so on, is said.
Để chỉ rõ trạng thái tâm biến chuyển cực kỳ nhanh chóng bởi vị Trưởng lão, đã nói – ‘‘nhưng trong ý nghĩa này’’ và vân vân.
Cittasaṅkhārāti sasampayuttaṃ cittaṃ vadati.
" Cittasaṅkhārā" refers to consciousness together with its concomitants.
Các tâm hành chỉ tâm cùng với các pháp đồng sanh.
Vāhasatānaṃ kho, mahārāja, vīhīnanti potthakesu likhanti, ‘‘vāhasataṃ kho, mahārāja, vīhīna’’nti pana pāṭhena bhavitabbaṃ.
In the books, they write, " a hundred cartloads of rice, O great king," but the reading should be "a hundred cartloads of rice, O great king."
Thưa Đại vương, hàng trăm gánh lúa được viết trong các sách, nhưng lẽ ra phải là văn bản ‘‘Thưa Đại vương, một trăm gánh lúa’’.
Milindapañhepi (mi. pa. 4.1.2) hi katthaci ayameva pāṭho dissati.
Indeed, in the Milindapañha (Miln. 92), this very reading is seen in some places.
Thật vậy, trong Milindapañha ở một số chỗ cũng thấy văn bản này.
‘‘Vāhasatāna’’nti vā paccatte sāmivacanaṃ byattayena vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Or "vāhasatānaṃ" should be seen as a genitive of individual possession, expressed by ellipsis.
‘‘Vāhasatānaṃ’’ (hàng trăm gánh) nên được hiểu là từ sở hữu cách trong ý nghĩa cá biệt, được nói bằng cách hoán vị.
Aḍḍhacūḷanti thokena ūnaṃ upaḍḍhaṃ.
" Aḍḍhacūḷa" means half, slightly less.
Aḍḍhacūḷaṃ là một nửa thiếu một chút.
Kassa pana upaḍḍhanti?
Half of what, then?
Một nửa của cái gì?
Adhikārato vāhassāti viññāyati.
It is understood from the context that it refers to a cartload (vāha).
Từ ngữ cảnh, được hiểu là của một gánh (vāha).
‘‘Aḍḍhacuddasa’’nti keci.
Some say "thirteen and a half."
Một số người nói ‘‘aḍḍhacuddasaṃ’’ (mười ba rưỡi).
‘‘Aḍḍhacatuttha’’nti apare.
Others say "three and a half."
Một số khác nói ‘‘aḍḍhacatutthaṃ’’ (ba rưỡi).
Sādhikaṃ diyaḍḍhasataṃ vāhāti daḷhaṃ katvā vadanti, vīmaṃsitabbaṃ.
They assert strongly that it is more than one and a half hundred cartloads; it should be investigated.
Họ kiên quyết nói là một trăm rưỡi gánh và hơn nữa, nên cần được xem xét.
Catunāḷiko tumbo.
A tumbo is four nāḷis.
Tumbo là một đấu bốn nàli.
Pucchāya abhāvenā ti ‘‘sakkā pana, bhante, upamaṃ kātu’’nti evaṃ pavattāya pucchāya abhāvena na katā upamā.
" Due to the absence of a question" means that an analogy was not made due to the absence of a question such as, "Is it possible, Venerable Sir, to make an analogy?"
Do không có câu hỏi, tức là do không có câu hỏi được đặt ra như ‘‘Bạch Thế Tôn, có thể làm ví dụ được không?’’, nên ví dụ đã không được đưa ra.
Dhammadesanāpariyosāneti sannipatitaparisāya yathāraddhadhammadesanāya pariyosāne.
" At the conclusion of the Dhamma discourse" means at the conclusion of the Dhamma discourse that was commenced for the assembled audience.
Khi kết thúc bài pháp thoại là khi kết thúc bài pháp thoại đã được thuyết giảng cho hội chúng đang tụ tập.
49. Navame pabhassaranti pariyodātaṃ sabhāvaparisuddhaṭṭhena.
49. In the ninth, " pabhassara" means radiant, in the sense of being inherently pure.
49. Trong bài thứ chín, rực rỡ có nghĩa là trong sạch, do bản chất thanh tịnh.
Tenāha – ‘‘paṇḍaraṃ parisuddha’’nti.
Therefore, he says, " white, pure."
Vì vậy, Ngài nói – ‘‘trắng trong, thanh tịnh’’.
Pabhassaratādayo nāma vaṇṇadhātuyaṃ labbhanakavisesāti āha – ‘‘kiṃ pana cittassa vaṇṇo nāma atthī’’ti?
He asks, " But does consciousness have color?" because radiance and so on are specific qualities found in the color element.
Rực rỡ và các trạng thái khác là những đặc tính có được trong sắc giới, nên Ngài hỏi – ‘‘tâm có sắc không?’’
Itaro arūpatāya ‘‘natthī’’ti paṭikkhipitvā pariyāyakathā ayaṃ tādisassa cittassa parisuddhabhāvanādīpanāyāti dassento ‘‘nīlādīna’’ntiādimāha.
The other, having denied it due to its formlessness, then, showing that this is a conventional way of speaking to indicate the purity of such a consciousness, says, " of blue and so on," and so forth.
Vị kia, bác bỏ bằng cách nói ‘‘không’’ vì tâm là vô sắc, và để chỉ ra rằng đây là một cách nói gián tiếp nhằm làm sáng tỏ sự thanh tịnh của một tâm như vậy, Ngài nói – ‘‘màu xanh và vân vân’’.
Tathā hi ‘‘so evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte’’ti (dī. ni. 1.243-244; ma. ni. 1.384-386, 431-433; pārā. 12-13) vuttaṃ.
For it is said, "When his mind is thus concentrated, purified, and radiant" (D.I.76; M.I.277, 301; Pv.II.1.18).
Thật vậy, đã nói ‘‘Khi tâm ấy đã định tĩnh, trong sạch, thanh tịnh’’ .
Tenevāha – ‘‘idampi nirupakkilesatāya parisuddhanti pabhassara’’nti.
Therefore, it is said – "This too is pure due to being free from defilements, hence it is radiant."
Vì vậy, Ngài nói – ‘‘điều này cũng thanh tịnh do không có phiền não nên rực rỡ’’.
Kiṃ pana bhavaṅgacittaṃ nirupakkilesanti?
But is the bhavaṅga-citta free from defilements?
Tâm hữu phần có phải là không có phiền não không?
Āma sabhāvato nirupakkilesaṃ, āgantukaupakkilesavasena pana siyā upakkiliṭṭhaṃ.
Yes, it is intrinsically free from defilements, but it can be defiled by adventitious defilements.
Vâng, nó không có phiền não theo bản chất, nhưng nó có thể bị phiền não do các phiền não khách trần.
Tenāha – ‘‘tañca kho’’tiādi.
Therefore, it is said – "And that indeed…" and so on.
Vì vậy, Ngài nói – ‘‘và điều đó’’ và vân vân.
Tattha attano tesañca bhikkhūnaṃ paccakkhabhāvato pubbe ‘‘ida’’nti vatvā idāni paccāmasanavasena ‘‘ta’’nti āha.
Here, having previously said "this" due to its direct perception by oneself and those bhikkhus, it now says "that" by way of referring back.
Ở đây, do bản thân Ngài và các vị tỳ khưu đó đã chứng kiến, nên sau khi nói ‘‘điều này’’ trước đó, bây giờ Ngài nói ‘‘điều đó’’ theo cách đề cập lại.
Ca-saddo atthūpanayane.
The word ca is for introducing a meaning.
Từ ‘‘ca’’ (và) là để thêm ý nghĩa.
Kho-saddo vacanālaṅkāre, avadhāraṇe vā.
The word kho is for embellishment of speech, or for emphasis.
Từ ‘‘kho’’ (thật vậy) là để trang sức câu nói, hoặc để nhấn mạnh.
Vakkhamānassa atthassa nicchitabhāvato bhavaṅgacittena sahāvaṭṭhānābhāvato upakkilesānaṃ āgantukatāti āha – ‘‘asahajātehī’’tiādi.
Because the meaning to be stated is certain, and because defilements do not co-exist with the bhavaṅga-citta, indicating their adventitious nature, it is said – "by those not arisen together," and so on.
Do ý nghĩa sắp được nói ra là chắc chắn, và do các phiền não không cùng tồn tại với tâm hữu phần, nên các phiền não là khách trần, Ngài nói – ‘‘do không đồng sanh’’ và vân vân.
Rāgādayo upecca cittasantānaṃ kilissanti vibādhenti upatāpenti cāti āha – ‘‘upakkilesehīti rāgādīhī’’ti.
It is said that "defilements" (upakkilesehi) are greed and so on, which approach, defile, obstruct, and torment the mind-continuum.
Tham và các phiền não khác đến gần, làm ô nhiễm, quấy rầy và nung đốt dòng tâm thức, Ngài nói – ‘‘do các phiền não, tức là tham và vân vân’’.
Bhavaṅgacittassa nippariyāyato upakkilesehi upakkiliṭṭhatā nāma natthi asaṃsaṭṭhabhāvato, ekasantatipariyāpannatāya pana siyā upakkiliṭṭhatāpariyāyoti āha – ‘‘upakkiliṭṭhaṃ nāmāti vuccatī’’ti.
The bhavaṅga-citta is not truly defiled by defilements because it is unassociated with them; however, it can be termed defiled by virtue of being part of the same continuum. Therefore, it is said – "is called defiled."
Thật ra, tâm hữu phần không bị phiền não làm ô nhiễm theo nghĩa trực tiếp vì không hòa trộn, nhưng có thể bị ô nhiễm theo nghĩa gián tiếp do thuộc cùng một dòng tâm thức, Ngài nói – ‘‘được gọi là bị ô nhiễm’’.
Idāni tamatthaṃ upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādimāha.
Now, to clarify that meaning with an analogy, it begins with "Just as…" and so on.
Bây giờ, để làm sáng tỏ ý nghĩa đó bằng ví dụ, Ngài nói – ‘‘ví như’’ và vân vân.
Tena bhinnasantānagatāyapi nāma iriyāya loke gārayhatā dissati, pageva ekasantānagatāya iriyāyāti imaṃ visesaṃ dasseti.
This shows the distinction that even conduct belonging to a different continuum is censured in the world, let alone conduct belonging to the same continuum.
Điều đó chỉ ra sự đặc biệt này: ngay cả trong trường hợp hành vi thuộc về dòng tâm thức khác cũng bị chê trách trong đời, huống chi là hành vi thuộc về cùng một dòng tâm thức.
Tenāha – ‘‘javanakkhaṇe…pe… upakkiliṭṭhaṃ nāma hotī’’ti.
Therefore, it is said – "at the moment of javana…pe… is called defiled."
Vì vậy, Ngài nói – ‘‘trong sát-na tốc hành… và vân vân… được gọi là bị ô nhiễm’’.
Ayañhi akāro ‘‘ahetukā dhammā (dha. sa. 2 dukamātikā), abhikkhuko āvāso’’tiādīsu (pāci. 1047) taṃsamāyoganivattiyaṃ diṭṭho.
This prefix a is seen to indicate the cessation of association, as in "ahetukā dhammā," "abhikkhuko āvāso," and so on.
Chữ ‘‘a’’ này được thấy trong ý nghĩa loại bỏ sự kết hợp với điều đó, như trong các câu ‘‘các pháp vô nhân’’ và ‘‘tu viện không có tỳ khưu’’ .
‘‘Appaccayā dhammā’’ti (dha. sa. 7 dukamātikā) taṃsambandhibhāvanivattiyaṃ.
In "appaccayā dhammā," it indicates the cessation of relationship with that.
Trong ‘‘các pháp vô duyên’’ là loại bỏ mối liên hệ với điều đó.
Paccayuppannañhi paccayasambandhīti apaccayuppannattā ataṃsambandhitā ettha jotitā.
For what is dependently arisen is related to conditions; thus, its non-relation is here indicated by its non-dependent arising.
Thật vậy, cái được duyên sanh có liên hệ với duyên, nên ở đây được chỉ ra là không có liên hệ với duyên do không phải là cái được duyên sanh.
‘‘Anidassanā dhammā’’ti (dha. sa. 9 dukamātikā) taṃsabhāvanivattiyaṃ.
In "anidassanā dhammā," it indicates the cessation of that nature.
Trong ‘‘các pháp vô thị’’ là loại bỏ bản chất của điều đó.
Nidassanañhi ettha daṭṭhabbatā.
Here, nidassana means 'visibility'.
Thật vậy, thị ở đây là khả năng được thấy.
Atha vā passatīti nidassanaṃ, cakkhuviññāṇaṃ.
Alternatively, that which sees is nidassana, i.e., eye-consciousness.
Hoặc, cái thấy là thị, tức là nhãn thức.
Taggahetabbatānivattiyaṃ, tathā ‘‘anāsavā dhammā’’ti (dha. sa. 15 dukamātikā).
It indicates the cessation of its being graspable by that, similarly in "anāsavā dhammā."
Loại bỏ khả năng được nắm bắt bởi điều đó, cũng như trong ‘‘các pháp vô lậu’’ .
‘‘Appaṭighā dhammā (dha. sa. 10 dukamātikā) anārammaṇā dhammā’’ti (dha. sa. 55 dukamātikā) taṃkiccanivattiyaṃ.
In "appaṭighā dhammā" and "anārammaṇā dhammā," it indicates the cessation of that function.
‘‘Các pháp vô đối kháng, các pháp vô sở duyên’’ là loại bỏ chức năng của điều đó.
‘‘Arūpino dhammā acetasikādhammā’’ti taṃsabhāvanivattiyaṃ.
In "arūpino dhammā" and "acetasikā dhammā," it indicates the cessation of that nature.
‘‘Các pháp vô sắc, các pháp vô tâm sở’’ là loại bỏ bản chất của điều đó.
Tadaññatā hi idha pakāsitā.
Indeed, 'otherness' is here expressed.
Thật vậy, sự khác biệt với điều đó được làm sáng tỏ ở đây.
‘‘Amanusso’’ti tabbhāvamattanivattiyaṃ.
In "amanusso," it indicates the cessation of that very state.
‘‘Amanusso’’ (không phải người) là loại bỏ bản chất đơn thuần của điều đó.
Manussattamattaṃ natthi, aññaṃ taṃsadisanti.
There is no mere human state; it is something similar to it.
Không có bản chất con người đơn thuần, mà là một cái gì đó tương tự.
Sadisatā hi ettha sūcitā.
Indeed, similarity is here implied.
Thật vậy, sự tương tự được chỉ ra ở đây.
‘‘Assamaṇo samaṇapaṭiñño abrahmacārī brahmacāripaṭiñño’’ti (a. ni. 3.13) ca taṃsambhāvanīyaguṇanivattiyaṃ.
And* indicates the negation of qualities that would make one worthy of that, as in "not a recluse, but claiming to be a recluse; not a celibate, but claiming to be a celibate."
Và ‘‘assamaṇo samaṇapaṭiñño abrahmacārī brahmacāripaṭiñño’’ (không phải sa-môn mà tự xưng là sa-môn, không phải phạm hạnh mà tự xưng là phạm hạnh) là loại bỏ phẩm chất đáng có của điều đó.
Garahā hi idha ñāyati.
Indeed, here, censure is understood.
Thật vậy, sự chê trách được hiểu ở đây.
‘‘Kacci bhoto anāmayaṃ (jā. 1.15.146; 2.20.129) anudarā kaññā’’ti ca tadanappabhāvanivattiyaṃ.
And* indicates the negation of the possibility of that, as in "Is the lady well, not pregnant?"
Và ‘‘Kacci bhoto anāmayaṃ anudarā kaññā’’ (Thưa ngài, có khỏe không? cô gái không có bụng) là loại bỏ sự không đáng có của điều đó.
‘‘Anuppannā dhammā’’ti (dha. sa. 17 tikamātikā) taṃsadisabhāvanivattiyaṃ.
* indicates the negation of a similar state, as in "unarisen phenomena."
‘‘Các pháp chưa sanh’’ là loại bỏ bản chất tương tự của điều đó.
Atītānañhi uppannapubbattā uppādidhammānañca paccayekadesasiddhiyā āraddhuppādabhāvato kālavinimuttassa ca vijjamānattā uppannānukūlatā, pageva paccuppannānanti tabbidhuratā hettha viññāyati.
For past things, there was indeed prior arising; and for phenomena that are bound to arise, there is the state of having begun to arise due to the partial fulfillment of conditions; and for that which is free from time, there is existence. Thus, the suitability for having arisen, and even more so for present things, their absence, is understood here.
Thật vậy, do các pháp quá khứ đã từng sanh, và các pháp hữu sanh đang bắt đầu sanh do sự thành tựu một phần của duyên, và do sự hiện hữu của cái vượt ngoài thời gian, nên có sự phù hợp với cái đã sanh, huống chi là cái hiện tại; sự thiếu vắng điều đó được hiểu ở đây.
‘‘Asekkhā dhammā’’ti (dha. sa. 11 tikamātikā) tadapariyosānanivattiyaṃ.
* indicates the negation of completion, as in "phenomena of the Asekha."
"Asekkhā dhammā" (Dhs. 11 Tikamātikā) có nghĩa là sự chấm dứt không còn tái diễn.
Tanniṭṭhānañhettha pakāsitanti evaṃ anekesaṃ atthānaṃ jotako.
For here, their completion is revealed, thus it illuminates many meanings.
Và ở đây, sự chấm dứt đó được công bố, như vậy là một sự làm sáng tỏ nhiều ý nghĩa.
Idha pana ‘‘arūpino dhammā (dha. sa. 11 dukamātikā), acetasikā dhammā’’tiādīsu (dha. sa. 57 dukamātikā) viya taṃsabhāvanivattiyaṃ daṭṭhabbo, aññattheti attho.
Here, however, it should be understood as the negation of that nature, as in "formless phenomena," "non-mental phenomena," and so on; meaning, in another sense.
Tuy nhiên, ở đây, nó nên được hiểu là sự chấm dứt của bản chất đó, như trong "arūpino dhammā" (Dhs. 11 Dukamātikā), "acetasikā dhammā" (Dhs. 57 Dukamātikā) v.v., nghĩa là ở những nơi khác.
Etenassa sutādiñāṇavirahaṃ dasseti.
By this, the absence of his knowledge from learning and so forth is shown.
Với điều này, nó chỉ ra sự thiếu vắng trí tuệ do nghe v.v.
Tena vuttaṃ – ‘‘āgamādhigamābhāvā ñeyyo assutavā itī’’ti.
Therefore, it is said: "He is to be known as unlearned due to the absence of āgama and adhigama."
Do đó đã nói: " Do không có học pháp và chứng đắc, nên được biết là người không nghe nhiều."
Idāni tassatthaṃ vivaranto ‘‘yo hī’’tiādimāha.
Now, explaining its meaning, he says "who indeed..." and so on.
Bây giờ, để giải thích ý nghĩa của điều đó, ngài nói bắt đầu bằng " Thật vậy, ai".
Tattha yasmā khandhadhātādikosallenapi upakkilesaupakkiliṭṭhānaṃ jānanahetubhūtaṃ bāhusaccaṃ hoti.
Therein, since extensive learning (bāhusacca) is the cause of knowing defilements and the defiled, even through skill in aggregates, elements, and so forth.
Ở đó, bởi vì sự thông thạo về uẩn, giới v.v. cũng là sự đa văn, là nguyên nhân để biết các phiền não và những gì bị phiền não.
Yathāha – ‘‘kittāvatā nu kho, bhante, bahussuto hoti?
As it is said: "To what extent, venerable sir, is one extensively learned?
Như đã nói: "Bạch Thế Tôn, đến mức độ nào thì một người được gọi là đa văn?
Yato kho, bhikkhu, khandhakusalo hoti.
When, bhikkhu, one is skilled in aggregates.
Này Tỳ-kheo, khi người ấy thông thạo về các uẩn.
Dhātu…pe… āyatana…pe… paṭiccasamuppādakusalo hoti.
In elements... in sense bases... in dependent origination, one is skilled.
Về các giới…pe… về các xứ…pe… về duyên khởi.
Ettāvatā kho, bhikkhu, bahussuto hotī’’ti.
To this extent, bhikkhu, one is extensively learned."
Này Tỳ-kheo, đến mức độ đó thì người ấy được gọi là đa văn."
Tasmā ‘‘yassa ca khandhadhātuāyatanapaccayākārasatipaṭṭhānādīsū’’tiādi vuttaṃ.
Therefore, it is said: "And for whom in aggregates, elements, sense bases, conditions, modes, foundations of mindfulness, etc." and so on.
Do đó đã nói: " Và ai trong các uẩn, giới, xứ, duyên khởi, niệm xứ v.v.".
Tattha vācuggatakaraṇaṃ uggaho.
Therein, making something memorized is uggaha (learning by heart).
Ở đó, việc học thuộc lòng là uggaha (sự thọ trì).
Atthaparipucchanaṃ puripucchā.
Inquiring about the meaning is paripucchā (questioning).
Việc hỏi về ý nghĩa là puripucchā (sự chất vấn).
Kusalehi saha codanāpariharaṇavasena vinicchayakaraṇaṃ vinicchayo.
Making a decision by way of challenging and refuting together with the skilled is vinicchaya (investigation).
Việc quyết định bằng cách tranh luận và giải quyết với những người thiện xảo là vinicchaya (sự phân tích).
Ācariye pana payirupāsitvā atthadhammānaṃ āgamanaṃ sutamayañāṇavasena avabujjhanaṃ āgamo.
But āgama (transmission) is the understanding of meanings and Dhamma by way of knowledge born of learning, having served the teachers.
Tuy nhiên, việc đến gần các bậc Đạo sư để hiểu rõ các pháp và ý nghĩa theo trí tuệ do nghe là āgama (sự học pháp).
Maggaphalanibbānānaṃ sacchikiriyā adhigamo.
Adhigama (realization) is the direct experience of the paths, fruits, and Nibbāna.
Việc chứng ngộ các đạo, quả và Niết Bàn là adhigama (sự chứng đắc).
Bahūnaṃ nānappakārānaṃ sakkāyadiṭṭhādīnaṃ avihatattā tā janenti, tāhi vā janitāti puthujjanā.
They generate many diverse kinds of personality views and so forth because these are not overcome by them, or they are generated by them, hence puthujjanā (ordinary people).
Vì nhiều loại tà kiến thân kiến v.v. không bị diệt trừ, nên chúng sinh ra chúng, hoặc chúng được sinh ra bởi chúng, nên gọi là phàm phu (puthujjanā).
Avighātameva vā jana-saddo vadati.
Or the word 'jana' simply refers to non-overcoming.
Hoặc từ "jana" chỉ sự không bị diệt trừ.
Puthu satthārānaṃ mukhullokikāti ettha puthū janā satthupaṭiññā etesanti puthujjanā.
In "Puthu satthārānaṃ mukhullokikā" (looking to various teachers), 'puthu janā' means those for whom there are many who claim to be teachers, hence puthujjanā.
Trong câu " Puthu satthārānaṃ mukhullokikā" (Họ nhìn mặt nhiều vị Đạo sư), "puthū janā satthupaṭiññā etesanti puthujjanā" có nghĩa là những người có nhiều vị Đạo sư tự xưng.
Sabbagatīhi avuṭṭhitā ti ettha janetabbā, jāyanti vā ettha sattāti janā, gatiyo, tā puthū etesanti puthujjanā.
In "Sabbagatīhi avuṭṭhitā" (not risen from all destinations), 'janā' means those to be born, or where beings are born, i.e., destinations; for whom these are many, hence puthujjanā.
Trong câu " Sabbagatīhi avuṭṭhitā" (Không thoát khỏi mọi nẻo luân hồi), "janetabbā, jāyanti vā ettha sattāti janā, gatiyo, tā puthū etesanti puthujjanā" có nghĩa là những nẻo luân hồi mà chúng sinh phải sinh ra hoặc sinh ra ở đó, chúng là nhiều đối với họ, nên gọi là phàm phu.
Ito pare jāyanti etehīti janā, abhisaṅkhārādayo, te etesaṃ puthū vijjantīti puthujjanā.
Beyond this, 'janā' means those by whom these are generated, i.e., volitional formations and so forth; for whom these are many, hence puthujjanā.
"Ito pare jāyanti etehīti janā, abhisaṅkhārādayo, te etesaṃ puthū vijjantīti puthujjanā" có nghĩa là những gì sinh ra từ đó là các pháp như hành (abhisaṅkhāra) v.v., chúng tồn tại nhiều đối với họ, nên gọi là phàm phu.
Abhisaṅkhārādiattho eva vā jana-saddo daṭṭhabbo.
Or the word 'jana' should be understood as having the meaning of volitional formations and so forth.
Hoặc từ "jana" nên được hiểu là có nghĩa là các hành v.v.
Oghā kāmoghādayo.
Oghā are floods of sensuality and so forth.
Ogha là các dòng chảy như dục ái.
Rāgaggiādayo santāpā.
Santāpā are the fires of lust and so forth.
Các ngọn lửa như lửa tham là santāpa (sự nung đốt).
Te eva sabbepi vā kilesā pariḷāhā.
All these defilements are pariḷāhā (feverish distress).
Tất cả các phiền não đó là pariḷāha (sự nóng bức).
Puthu pañcasu kāmaguṇesu rattā ti ettha jāyatīti jano, rāgo gedhoti evamādiko, puthu jano etesanti puthujjanā.
In "Puthu pañcasu kāmaguṇesu rattā" (attached to various sensual pleasures), 'jana' means that which arises, i.e., lust, greed, and so forth; for whom there is much 'jana', hence puthujjanā.
Trong câu " Puthu pañcasu kāmaguṇesu rattā" (Bị tham đắm nhiều vào năm dục lạc), "jāyatīti jano, rāgo gedhoti evamādiko, puthu jano etesanti puthujjanā" có nghĩa là cái gì sinh ra là "jana", như tham ái, tham lam v.v., những "jana" này là nhiều đối với họ, nên gọi là phàm phu.
Puthūsu janā jātā rattāti evaṃ rāgādiattho eva vā jana-saddo daṭṭhabbo.
Or the word 'jana' should be understood as having the meaning of lust and so forth, as in "born among many, attached."
Hoặc từ "jana" nên được hiểu là có nghĩa là tham ái v.v., theo cách hiểu "những người được sinh ra trong nhiều điều tham đắm".
Rattāti vatthaṃ viya raṅgajātena cittassa vipariṇāmakarena chandarāgena rattā sārattā.
Rattā means attached, deeply attached by sensual lust which transforms the mind, like a cloth by dye.
Rattā (bị tham đắm) có nghĩa là bị tham ái làm cho tâm thay đổi như vải bị nhuộm màu, bị tham đắm mãnh liệt.
Giddhāti abhikaṅkhanasabhāvena abhigijjhanena giddhā gedhaṃ āpannā.
Giddhā means greedy, fallen into greed by the nature of longing, by intense craving.
Giddhā (tham lam) có nghĩa là bị tham lam, bị lòng tham chiếm hữu, do bản chất khao khát.
Gadhitāti ganthitā viya dummocanīyabhāvena tattha paṭibaddhā.
Gadhitā means bound there, like entangled, by the nature of being difficult to release.
Gadhitā (bị dính mắc) có nghĩa là bị trói buộc ở đó, khó gỡ bỏ như bị cột chặt.
Mucchitāti kilesavasena visaññibhūtā viya anaññakiccā mohamāpannā.
Mucchitā means fallen into delusion, as if unconscious due to defilements, having no other task.
Mucchitā (mê muội) có nghĩa là bị mê muội, như bị mất ý thức do phiền não, không làm được việc gì khác.
Ajjhopannāti anaññasādhāraṇe viya katvā gilitvā pariniṭṭhāpetvā ṭhitā.
Ajjhopannā means having swallowed and settled, as if making it exclusively their own.
Ajjhopannā (bị chiếm đoạt) có nghĩa là bị nuốt chửng, bị hoàn thành và đứng yên như thể biến thành của riêng, không ai khác có thể có được.
Laggāti vaṅkakaṇṭake viya āsattā, mahāpalipe yāva nāsikaggā palipannapuriso viya uddharituṃ asakkuṇeyyabhāvena nimuggā.
Laggā means stuck, like on a crooked thorn; submerged by the inability to pull oneself out, like a man fallen into a great mud pit up to his nose.
Laggā (bị mắc kẹt) có nghĩa là bị dính mắc như bị mắc vào gai cong, bị chìm sâu không thể rút ra như người bị sa lầy đến mũi trong vũng lầy lớn.
Laggitāti makkaṭālepe ālaggabhāvena sammasito viya makkaṭo pañcannaṃ indriyānaṃ vasena ālaggitā.
Laggitā means attached by way of the five sense faculties, like a monkey caught in birdlime.
Laggitā (bị dính chặt) có nghĩa là bị dính chặt như con khỉ bị dính vào bẫy keo của thợ săn, bị dính chặt bởi năm giác quan.
Palibuddhāti sambaddhā, upaddutā vā.
Palibuddhā means bound, or afflicted.
Palibuddhā (bị trói buộc) có nghĩa là bị trói buộc, hoặc bị quấy nhiễu.
Āvutāti āvaritā.
Āvutā means covered.
Āvutā (bị che phủ) có nghĩa là bị che lấp.
Nivutāti nivāritā.
Nivutā means obstructed.
Nivutā (bị ngăn cản) có nghĩa là bị ngăn chặn.
Ovutāti paliguṇṭhitā, pariyonaddhā vā.
‘Ovutā’ means covered or enveloped.
Ovutā (bị bao bọc) có nghĩa là bị bao bọc, hoặc bị trói buộc.
Pihitāti pidahitā.
‘Pihitā’ means closed.
Pihitā (bị đóng kín) có nghĩa là bị che đậy.
Paṭicchannāti chāditā.
‘Paṭicchannā’ means concealed.
Paṭicchannā (bị che giấu) có nghĩa là bị che giấu.
Paṭikujjitāti heṭṭhāmukhajātā.
‘Paṭikujjitā’ means turned face downwards.
Paṭikujjitā (bị úp mặt) có nghĩa là bị úp mặt xuống.
52. Dutiye sutavāti padassa attho anantarasutte vuttoyeva.
52. In the second sutta, the meaning of the word ‘sutavā’ has already been stated in the preceding sutta.
52. Trong bài thứ hai, ý nghĩa của từ sutavā (nghe nhiều) đã được nói đến trong bài kinh liền trước.
Ariyasāvakoti ettha catukkaṃ sambhavatīti taṃ dassetuṃ – ‘‘atthi ariyo’’tiādi āraddhaṃ.
Here, in ‘ariyasāvako’, four possibilities arise, and to show them, ‘atthi ariyo’ and so on is begun.
Trong từ ariyasāvako (Thánh đệ tử), vì có bốn khả năng nên đã bắt đầu nói – " atthi ariyo" (có bậc Thánh) v.v. để chỉ ra điều đó.
Paccekaṃ saccāni buddhavantoti paccekabuddhā.
Paccekabuddhā are those who have awakened to the truths individually.
Những vị tự mình giác ngộ các sự thật là Độc Giác Phật (paccekabuddhā).
Nanu sabbepi ariyā paccekameva saccāni paṭivijjhanti dhammassa paccattavedanīyabhāvato?
But do not all noble ones realize the truths individually, since the Dhamma is to be experienced by oneself?
Há không phải tất cả các bậc Thánh đều tự mình giác ngộ các sự thật, vì pháp là điều tự chứng?
Nayidamīdisaṃ paṭivedhaṃ sandhāya vuttaṃ.
This is not said with reference to such realization.
Điều này không nói đến sự chứng ngộ như vậy.
Yathā pana sāvakā aññesaṃ nissayena saccāni paṭivijjhanti paratoghosena vinā tesaṃ dassanamaggassa anuppajjanato.
For just as disciples realize the truths by the help of others, since for them the path of vision does not arise without the voice of another.
Tuy nhiên, như các đệ tử giác ngộ các sự thật nhờ sự nương tựa vào người khác, vì con đường thấy pháp của họ không phát sinh nếu không có lời nói từ người khác.
Yathā ca sammāsambuddhā aññesaṃ nissayabhāvena saccāni abhisambujjhanti, na evamete, ete pana aparaneyyā hutvā aparanāyakabhāvena saccāni paṭivijjhanti.
And just as Fully Self-Awakened Ones fully awaken to the truths by being a support for others, these (Paccekabuddhas) are not like that; rather, they realize the truths by being unled and without a leader.
Và như các Chánh Đẳng Giác tự mình giác ngộ các sự thật mà không nương tựa vào người khác, thì những vị này cũng không như vậy, mà họ tự mình giác ngộ các sự thật mà không cần người khác dẫn dắt.
Tena vuttaṃ – ‘‘paccekaṃ saccāni buddhavantoti paccekabuddhā’’ti.
Therefore, it is said: ‘‘Paccekabuddhā are those who have awakened to the truths individually.’’
Do đó đã nói: "Những vị tự mình giác ngộ các sự thật là Độc Giác Phật."
Atthi sāvako na ariyoti ettha pothujjanikāya saddhāya ratanattaye abhippasanno saddhopi gahito eva.
Here, in ‘atthi sāvako na ariyo’, even a faithful person who has firm confidence in the Triple Gem through ordinary faith is included.
Trong câu " Atthi sāvako na ariyo" (Có đệ tử nhưng không phải bậc Thánh), người có niềm tin vào Tam Bảo với lòng tin của phàm phu cũng được bao gồm.
Gihī anāgataphaloti idaṃ pana nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ.
However, ‘a layperson who has not attained a fruit’ should be understood as merely an example.
Tuy nhiên, câu " Gihī anāgataphalo" (gia chủ chưa đạt quả) nên được xem là một ví dụ.
Yathāvuttapuggalo hi saraṇagamanato paṭṭhāya sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannoicceva vattabbataṃ labhati.
For such a person, from the moment of taking refuge, can be said to be one who is practicing for the realization of the fruit of stream-entry.
Thật vậy, người như đã nói, từ khi quy y, được gọi là người đang thực hành để chứng ngộ quả Nhập Lưu.
Svāyamattho dakkhiṇāvisuddhisuttena (ma. ni. 3.376 ādayo) dīpetabbo.
This meaning should be explained by the Dakkhiṇāvisuddhi Sutta (M. III.376 ff.).
Ý nghĩa này nên được làm rõ bằng Kinh Thanh Tịnh Bố Thí (Majjhima Nikāya 3.376 v.v.).
Sutavāti ettha vuttaattho nāma attahitaparahitappaṭipatti, tassa vasena sutasampanno.
The meaning stated here in ‘sutavā’ is the practice for one’s own welfare and the welfare of others, and by virtue of that, one is endowed with learning.
Trong từ sutavā (nghe nhiều), ý nghĩa được nói đến là sự thực hành lợi ích cho mình và lợi ích cho người khác, nhờ đó mà có sự đầy đủ về nghe.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘so ca hoti sutena upapanno, appampi ce sahitaṃ bhāsamāno’’ti ca ādi.
With reference to which it is said: ‘‘And he is endowed with learning, even if he speaks little of the Dhamma,’’ and so on.
Điều này được nói đến trong câu: "Người ấy đầy đủ về nghe, dù nói ít lời có lợi ích" v.v.
Ariyasāvakoti veditabboti ariyassa bhagavato dhammassavanakicce yuttappayuttabhāvato vuttaṃ.
‘Is to be known as a noble disciple’ is said due to being suitably engaged in the task of listening to the Dhamma of the Noble One, the Blessed One.
Ariyasāvako (Thánh đệ tử) được nói đến vì sự thích hợp và nỗ lực trong việc nghe pháp của Đức Thế Tôn, bậc Thánh.
Upakkilesehi vippamutti anupakkiliṭṭhatā, tassā yathāsabhāvajānanaṃ daḷhatarāya eva cittabhāvanāya sati hoti, na aññathāti ‘‘balavavipassanā kathitā’’ti vuttaṃ.
Liberation from defilements, being undefiled, and knowing its true nature occurs only when there is very strong mental development, not otherwise; therefore, ‘strong vipassanā is spoken of’ is said.
Sự giải thoát khỏi phiền não, sự không bị phiền não, sự biết bản chất thực sự của nó chỉ có thể có được với sự tu tập tâm mạnh mẽ hơn, chứ không phải cách khác, nên đã nói " balavavipassanā kathitā" (tuệ quán mạnh mẽ được nói đến).
53. Tatiye aggikkhandhopamasuttantaaṭṭhuppattiyanti aggikkhandhopamasutte (a. ni. 7.72) desanāaṭṭhuppattiyaṃ.
53. In the third sutta, ‘aggikkhandhopamasuttantaaṭṭhuppattiyaṃ’ means in the origin story of the Aggikkhandhopama Sutta (A. IV.72).
53. Trong bài thứ ba, aggikkhandhopamasuttantaaṭṭhuppattiyaṃ (trong sự phát sinh của kinh Ví Dụ Đống Lửa) có nghĩa là trong sự phát sinh của bài giảng trong kinh Ví Dụ Đống Lửa (Aṅguttara Nikāya 7.72).
Taṃdesanāhetukañhi ekaccānaṃ bhikkhūnaṃ micchāpaṭipattiṃ nimittaṃ katvā bhagavā imaṃ suttaṃ desesi.
For the Blessed One taught this sutta by taking as a sign the wrong practice of some bhikkhus, which was caused by that teaching.
Thật vậy, Đức Phật đã thuyết bài kinh này dựa trên sự thực hành sai lầm của một số Tỳ-kheo do bài giảng đó.
Avijahitameva hoti sabbakālaṃ suppatiṭṭhitasatisampajaññattā.
‘It remains unabandoned’ at all times due to being endowed with well-established mindfulness and clear comprehension.
Avijahitameva hoti (luôn luôn không rời bỏ) vì luôn có chánh niệm và tỉnh giác được thiết lập vững chắc.
Yasmā buddhānaṃ rūpakāyo bāhirabbhantarehi malehi anupakkiliṭṭho sudhotajātimaṇisadiso, tasmā vuttaṃ – ‘‘upaṭṭhākānuggahatthaṃ sarīraphāsukatthañcā’’ti.
Because the physical body of the Buddhas is undefiled by external and internal impurities, like a well-washed natural gem, it is said: ‘for the benefit of the attendants and for the comfort of the body’.
Vì thân tướng của chư Phật không bị ô nhiễm bởi các vết bẩn bên trong và bên ngoài, giống như viên ngọc quý đã được rửa sạch, nên đã nói – " để lợi ích cho các vị thị giả và vì sự thoải mái của thân thể".
Vītināmetvāti phalasamāpattīhi vītināmetvā.
‘Having spent time’ means having spent time in fruit attainments.
Vītināmetvā (trải qua) có nghĩa là trải qua bằng các quả thiền định.
Kālaparicchedavasena vivittāsane vītināmanaṃ vivekaninnatāya ceva paresaṃ diṭṭhānugatiāpajjanatthañca.
Spending time in a secluded seat, in terms of a period of time, is for the sake of inclination towards seclusion and for others to follow the example.
Việc ở chỗ thanh vắng theo thời gian quy định là để hướng đến sự viễn ly và để người khác noi theo gương đã thấy.
Nivāsetvāti vihāranivāsanaparivattanavasena nivāsetvā.
‘Having put on robes’ means having put on robes by changing the robes for the monastery.
Sau khi mặc y có nghĩa là sau khi mặc y theo cách thay đổi y cư trú.
Kadāci ekakassa, kadāci bhikkhusaṅghaparivutassa, kadāci pakatiyā, kadāci pāṭihāriyehi vattamānehi ca gāmappaveso tathā tathā vinetabbapuggalavasena.
The entry into the village, sometimes alone, sometimes surrounded by the Saṅgha of bhikkhus, sometimes as usual, sometimes with miracles occurring, is according to the type of person to be trained.
Việc vào làng đôi khi một mình, đôi khi được Tăng đoàn vây quanh, đôi khi bình thường, và đôi khi với những phép màu đang diễn ra, là tùy theo người cần được giáo hóa.
Upasaṃharitvāti himavantādīsu pupphitarukkhādito ānetvā.
‘Having gathered’ means having brought from flowering trees and so on in the Himalayas and other places.
Sau khi mang đến có nghĩa là sau khi mang đến từ cây hoa và những thứ khác ở dãy Hy Mã Lạp Sơn và những nơi khác.
Oṇatuṇṇatāya bhūmiyā satthu padanikkhepasamaye samabhāvāpatti, sukhasamphassavikasitapadumasampaṭicchanañca suppatiṭṭhitapādatāya nissandaphalaṃ, na iddhinimmānaṃ.
The ground becoming level at the time of the Teacher's foot-placement on uneven ground, and the receiving of comfortable-to-the-touch blossoming lotuses, are resultant effects due to his well-established feet, not a creation by psychic power.
Khi Đức Phật đặt chân xuống đất, mặt đất trở nên bằng phẳng, không còn gồ ghề hay lồi lõm; và những đóa sen nở rộ êm ái đón lấy bàn chân Ngài, đó là kết quả tự nhiên của việc bàn chân được đặt vững chắc, không phải là sự tạo tác thần thông.
Nidassanamattañcetaṃ sakkharākaṭhalakaṇṭakasaṅkukalalādiapagamo sucibhāvāpattīti evamādīnampi tadā labbhanato.
And this is merely an example, because the removal of gravel, pebbles, thorns, stakes, mud, etc., and the attainment of purity, and suchlike, were also obtained at that time.
Và đây chỉ là một ví dụ, vì vào lúc đó, những thứ như sỏi đá, gai nhọn, và bùn lầy cũng biến mất, trở nên sạch sẽ.
Indakhīlassa anto ṭhapitamatteti idaṃ yāvadeva veneyyajanavinayatthāya satthu pāṭihāriyaṃ pavattanti katvā vuttaṃ.
The phrase “merely placed inside the Indakhīla” was said, making it out that the Teacher's miracle occurred solely for the taming and discipline of trainable people.
Chỉ đặt bên trong cột trụ Indakhīla – điều này được nói ra là để cho thấy phép màu của Đức Phật diễn ra chỉ vì mục đích giáo hóa những người đáng được hóa độ.
Dakkhiṇapādeti idaṃ buddhānaṃ sabbapadakkhiṇatāya.
The phrase “with the right foot” refers to the Buddha's always proceeding clockwise.
Bàn chân phải – điều này là do chư Phật luôn luôn làm mọi thứ theo chiều thuận (tôn kính).
‘‘Chabbaṇṇarasmiyo’’ti vatvāpi ‘‘suvaṇṇarasapiñjarāni viyā’’ti idaṃ buddhānaṃ sarīre pītābhāya yebhuyyatāya vuttaṃ.
Although it is said “six-colored rays,” the phrase “as if golden-hued” was said due to the predominance of yellow radiance in the Buddha's body.
Mặc dù nói “sáu màu hào quang”, nhưng “như được nhuộm vàng bằng tinh chất vàng” được nói ra là do sắc vàng chiếm ưu thế trong thân chư Phật.
Madhurenākārena saddaṃ karonti daṭṭhabbasārassa diṭṭhatāya.
They make a sound in a sweet manner because the visible essence is seen.
Phát ra âm thanh ngọt ngào là do đối tượng đáng được thấy đã được thấy.
Bheriādīnaṃ pana saddāyanaṃ dhammatāva.
The sounding of drums and the like is, however, natural.
Còn tiếng của trống và các nhạc cụ khác thì là tự nhiên.
Paṭimānentīti ‘‘sudullabhaṃ idaṃ ajja amhehi labbhati, ye mayaṃ īdisena paṇītena āhārena bhagavantaṃ upaṭṭhahāmā’’ti patītamānasā mānenti pūjenti.
“They honor” means they honor and revere with joyful minds, thinking, “This is extremely rare for us to obtain today, that we attend upon the Bhagavā with such exquisite food.”
Tôn kính có nghĩa là với tâm hoan hỷ, họ tôn kính và cúng dường, nghĩ rằng: “Thật hiếm có thay điều mà hôm nay chúng ta được thọ nhận, khi chúng ta được cúng dường Đức Thế Tôn bằng thức ăn cao quý như vậy.”
Tesaṃ santānāni oloketvāti tesaṃ tathā upaṭṭhākānaṃ puggalānaṃ atīte etarahi ca pavattacittasantānāni oloketvā.
“Having observed their mind-streams” means having observed the mind-streams of those attendants, both past and present.
Sau khi quán sát dòng tâm thức của họ có nghĩa là sau khi quán sát dòng tâm thức đã diễn ra trong quá khứ và hiện tại của những người cúng dường như vậy.
Arahatte patiṭṭhahantīti sambandho.
The connection is that they become established in Arahantship.
Liên kết là: họ an trú vào quả A-la-hán.
Tatthāti vihāre.
“There” means in the monastery.
Ở đó có nghĩa là ở tu viện.
Gandhamaṇḍalamāḷeti catujjātiyagandhena kataparibhaṇḍe maṇḍalamāḷe.
“In the perfumed circular hall” means in the circular hall adorned with four kinds of perfume.
Trong sảnh hình tròn hương liệu có nghĩa là trong sảnh hình tròn được trang trí bằng bốn loại hương liệu.
Dullabhā khaṇasampattīti satipi manussattappaṭilābhe patirūpadesavāsaindriyāvekallasaddhāpaṭilābhādayo guṇā dullabhāti attho.
“The attainment of an opportune moment is rare” means that even if one attains human existence, qualities such as dwelling in a suitable country, having unimpaired faculties, and attaining faith are rare.
Sự thành tựu khoảnh khắc thật khó đạt được có nghĩa là ngay cả khi đã đạt được thân người, những phẩm chất như được sống ở xứ sở thích hợp, các căn không bị khiếm khuyết, và đạt được niềm tin vẫn khó có được.
Cātumahārājika…pe… vasavattibhavanaṃ gacchantīti idaṃ tattha suññavimānāni sandhāya vuttaṃ.
The phrase “go to the Cātumahārājika… up to… the Vasavatti realm” was said with reference to the empty celestial mansions there.
Đi đến cõi Tứ Đại Thiên Vương… cho đến cõi Tha Hóa Tự Tại – điều này được nói ra ám chỉ những thiên cung trống rỗng ở đó.
Bhagavā gandhakuṭiṃ pavisitvā pacchābhattaṃ tayo bhāge katvā paṭhamabhāge sace ākaṅkhati, dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappeti.
Having entered the Perfumed Hut, after the meal, the Bhagavā divides the time into three parts; in the first part, if he wishes, he lies down in the lion's posture on his right side.
Sau khi Đức Thế Tôn vào hương thất và chia thời gian sau bữa ăn thành ba phần, nếu Ngài muốn, Ngài sẽ nằm tư thế sư tử nghiêng về bên phải trong phần đầu tiên.
Sace ākaṅkhati, buddhāciṇṇaphalasamāpattiṃ samāpajjati.
If he wishes, he enters the attainment of fruition, which is customary for Buddhas.
Nếu Ngài muốn, Ngài sẽ nhập quả định theo truyền thống của chư Phật.
Atha yathākālaparicchedaṃ tato vuṭṭhahitvā dutiyabhāge pacchimayāme tatiyakoṭṭhāse viya lokaṃ voloketi veneyyānaṃ ñāṇaparipākaṃ passituṃ.
Then, having arisen from that after the determined period, in the second part, during the last watch, as if in the third portion, he surveys the world to see the maturity of the knowledge of trainable beings.
Sau đó, Ngài xuất định theo thời gian quy định, và trong phần thứ hai, giống như phần thứ ba của canh cuối, Ngài quán sát thế gian để thấy sự chín muồi của trí tuệ của những người đáng được hóa độ.
Tenāha – ‘‘sace ākaṅkhatī’’tiādi.
Therefore, it is said – “if he wishes,” and so on.
Vì thế, đã nói: “Nếu Ngài muốn” và vân vân.
Kālayuttanti pattakallaṃ, ‘‘imissā velāya imassa evaṃ vattabba’’nti taṃkālānurūpaṃ.
“Timely” means appropriate, “at this time, this should be said to this person,” suitable for that time.
Phù hợp với thời điểm có nghĩa là đúng lúc, phù hợp với thời điểm đó, chẳng hạn như “vào lúc này, cần nói điều này với người này.”
Samayayuttanti tasseva vevacanaṃ, aṭṭhuppattianurūpaṃ vā.
“Appropriate” is a synonym for the same, or suitable to the occasion.
Phù hợp với hoàn cảnh là từ đồng nghĩa với từ trên, hoặc phù hợp với nguyên nhân phát sinh.
Samayayuttanti vā ariyasamayasaṃyuttaṃ.
Or “appropriate” means connected with the noble way.
Hoặc phù hợp với hoàn cảnh có nghĩa là liên quan đến hoàn cảnh của bậc Thánh.
Desakālānurūpameva hi buddhā bhagavanto dhammaṃ desenti, desentā ca ariyasammataṃ paṭiccasamuppādanayaṃ dīpentāva desenti.
Indeed, the Buddhas, the Bhagavās, teach the Dhamma only according to place and time, and when teaching, they teach by revealing the noble and accepted method of dependent origination.
Chư Phật, các Thế Tôn, chỉ thuyết pháp phù hợp với nơi chốn và thời gian; và khi thuyết pháp, các Ngài luôn thuyết giảng bằng cách trình bày phương pháp duyên khởi được các bậc Thánh công nhận.
Atha vā samayayuttanti hetūdāharaṇasahitaṃ.
Alternatively, “appropriate” means accompanied by reasons and examples.
Hoặc phù hợp với hoàn cảnh có nghĩa là kèm theo lý do và ví dụ.
Kālena sāpadesañhi bhagavā dhammaṃ deseti, kālaṃ viditvā parisaṃ uyyojeti, na yāva samandhakārā dhammaṃ deseti.
For the Bhagavā teaches the Dhamma with reasons at the right time, knowing the time, he dismisses the assembly, he does not teach the Dhamma until it is completely dark.
Đức Thế Tôn thuyết pháp có lý do vào đúng thời điểm, Ngài biết thời điểm và giải tán hội chúng, Ngài không thuyết pháp cho đến khi trời tối đen.
Utuṃ gaṇhāpeti, na pana malaṃ pakkhāletīti adhippāyo.
The intention is that he causes the season to be observed, but does not wash away dirt.
Khiến cho hơi nước đọng lại, chứ không phải rửa sạch bụi bẩn – đó là ý nghĩa.
Na hi bhagavato kāye rajojallaṃ upalimpatīti.
For no dust or grime clings to the Bhagavā's body.
Bởi vì bụi bẩn không bám vào thân Đức Thế Tôn.
Tato tatoti attano attano divāṭṭhānādito.
“From this and that” means from their respective day-rests and so on.
Từ đó đó có nghĩa là từ chỗ ở ban ngày của riêng mình và những nơi khác.
Okāsaṃ labhamānāti purebhattapacchābhattapurimayāmesu okāsaṃ alabhitvā idāni majjhimayāme okāsaṃ labhamānā, bhagavatā vā katokāsatāya okāsaṃ labhamānā.
“Obtaining an opportunity” means having not obtained an opportunity before the meal, after the meal, or during the first watch, they now obtain an opportunity during the middle watch, or they obtain an opportunity because the Bhagavā has made it available.
Được cơ hội có nghĩa là không có cơ hội vào buổi sáng, sau bữa ăn, và trong canh đầu, nhưng bây giờ có cơ hội vào canh giữa, hoặc có cơ hội do Đức Thế Tôn đã tạo điều kiện.
Pacchābhattassa tīsu bhāgesu paṭhamabhāge sīhaseyyakappanaṃ ekantikaṃ na hotīti āha – ‘‘purebhattato paṭṭhāya nisajjāpīḷitassa sarīrassā’’ti.
He states that lying down in the lion's posture during the first of the three parts after the meal is not absolute, saying – “for the body fatigued by sitting from before the meal.”
Việc nằm tư thế sư tử trong phần đầu của ba phần sau bữa ăn không phải là tuyệt đối, vì thế đã nói: “từ buổi sáng, thân thể bị mệt mỏi do ngồi”.
Teneva hi tattha ‘‘sace ākaṅkhatī’’ti tadā sīhaseyyakappanassa anibaddhatā vibhāvitā.
It is precisely for this reason that the non-fixed nature of lying down in the lion's posture at that time was revealed by the phrase “if he wishes.”
Chính vì thế, ở đó đã nói “nếu Ngài muốn”, cho thấy việc nằm tư thế sư tử vào lúc đó không phải là cố định.
Kilāsubhāvo parissamo.
“Fatigue” is weariness.
Sự mệt mỏi là sự kiệt sức.
Sīhaseyyaṃ kappeti sarīrassa kilāsubhāvamocanatthanti yojetabbaṃ.
It should be connected as: he lies down in the lion's posture for the purpose of relieving the body's fatigue.
Nên kết nối là: Ngài nằm tư thế sư tử để giải tỏa sự mệt mỏi của thân thể.
Buddhacakkhunā lokaṃ voloketīti idaṃ pacchimayāme bhagavato bahulaṃ āciṇṇavasena vuttaṃ.
The phrase “he surveys the world with the Buddha-eye” was said with reference to the Bhagavā's frequent practice during the last watch.
Quán sát thế gian bằng Phật nhãn – điều này được nói ra dựa trên thói quen thường xuyên của Đức Thế Tôn vào canh cuối.
Appekadā avasiṭṭhabalañāṇehi sabbaññutaññāṇeneva ca bhagavā tamatthaṃ sādhetīti.
Sometimes the Bhagavā accomplishes that purpose with his remaining strength and knowledge, and with his omniscience itself.
Đôi khi, Đức Thế Tôn cũng hoàn thành mục đích đó bằng những trí tuệ còn lại và bằng trí tuệ Toàn Giác.
Imasmiṃyeva kicceti pacchimayāmakicce.
“In this very duty” means in the duty of the last watch.
Trong công việc này có nghĩa là trong công việc của canh cuối.
Balavatā paccanutāpena saṃvaḍḍhamānena karajakāye mahāpariḷāho uppajjatīti āha – ‘‘nāmakāye santatte karajakāyo santatto’’ti.
He said, "When the mental body is afflicted, the physical body is afflicted," because a great fever arises in the physical body, increasing due to strong remorse.
Do sự hối hận mạnh mẽ tăng trưởng, một sự nóng bức lớn phát sinh trong thân thể do nghiệp, vì thế đã nói: “Khi thân danh bị thiêu đốt, thân do nghiệp cũng bị thiêu đốt”.
Nidhānagatanti sannicitalohitaṃ sandhāya vuttaṃ.
"Nidhānagata" is said with reference to accumulated blood.
Được tích trữ – điều này được nói ra ám chỉ máu đã tích tụ.
Uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggañchīti lohitaṃ uṇhaṃ hutvā mukhato uggañchi.
"Hot blood gushed from the mouth" means the blood became hot and gushed from the mouth.
Máu nóng trào ra từ miệng có nghĩa là máu trở nên nóng và trào ra từ miệng.
Ṭhānanti bhikkhupaṭiññaṃ.
"Ṭhāna" means the monk's declaration.
Vị trí có nghĩa là lời thề nguyện của Tỳ-khưu.
Taṃ pāpaṃ vaḍḍhamānanti bhikkhupaṭiññāya avijahitattā tathā pavaḍḍhamānapāpaṃ.
"That increasing evil" refers to the evil thus increasing because the monk's declaration was not abandoned.
Tội lỗi đó tăng trưởng có nghĩa là tội lỗi tăng trưởng như vậy do không từ bỏ lời thề nguyện của Tỳ-khưu.
Antimavatthuajjhāpannānampi upāyena pavattiyamāno yonisomanasikāro sātthako hotiyevāti dassento ‘‘jātasaṃvegā’’tiādimāha.
Showing that proper attention (yonisomanasikāra), when cultivated skillfully, is beneficial even for those who have committed a grave offense, he said, "jātasaṃvegā" (having arisen with a sense of urgency), and so on.
Để cho thấy rằng sự tác ý chân chánh, dù được thực hành bằng phương tiện, vẫn có ích ngay cả đối với những người đã phạm tội cực trọng, nên đã nói: “Sự xúc động đã phát sinh” và vân vân.
Aho sallekhitanti aho ativiya sallekhena itaṃ pavattaṃ.
"Aho sallekhita" means, "Oh, it was led to extreme austerity!"
Ôi, sự thiểu dục! có nghĩa là ô, điều này đã diễn ra với sự thiểu dục tột độ.
Kāsāvapajjototi bhikkhūnaṃ bahubhāvato ito cito ca vicarantānaṃ tesaṃ kāsāvajutiyā pajjotito.
"Kāsāvapajjoto" means that it was illuminated by the radiance of the saffron robes of the monks, who were numerous and moving here and there.
Ánh sáng y cà-sa có nghĩa là được chiếu sáng bởi ánh sáng của y cà-sa của các Tỳ-khưu đang đi lại đây đó do số lượng đông đảo của họ.
Isivātaparivātoti sīlakkhandhādīnaṃ nibbānassa ca esanato isīnaṃ bhikkhūnaṃ guṇagandhena ceva guṇagandhavāsitena sarīragandhena ca parito samantato vāyito.
"Isivātaparivāto" means it was pervaded all around by the fragrance of the virtues of the sages (monks), who sought the aggregates of virtue and Nibbāna, and by the bodily scent imbued with that fragrance of virtues.
Được bao quanh bởi gió của các bậc Thánh có nghĩa là được thổi từ mọi phía bởi hương đức hạnh của các Tỳ-khưu, những người tìm kiếm giới uẩn và Niết-bàn, và bởi hương cơ thể của họ được ướp hương đức hạnh.
Dhammasaṃvego uppajji anāvajjanena pubbe tassa atthassa asaṃviditattā.
"Dhammasaṃvego uppajji" (a sense of urgency regarding the Dhamma arose) because that matter was not known to him previously due to his inattention.
Sự xúc động về Pháp phát sinh do trước đây chưa từng biết đến ý nghĩa đó, vì chưa tác ý.
Dhammasaṃvegoti ca tādise atthe dhammatāvasena uppajjanakaṃ sahottappañāṇaṃ.
"Dhammasaṃvego" also refers to the knowledge accompanied by a sense of urgency that arises naturally in such a matter.
Và sự xúc động về Pháp là trí tuệ kèm theo sự hổ thẹn, tự nhiên phát sinh trong những trường hợp như vậy.
Assāsaṭṭhānanti cittassāsakāraṇaṃ kammaṭṭhānaṃ.
"Assāsaṭṭhāna" means a meditation subject that causes the mind to be at ease.
Chỗ nương tựa là đề mục thiền định là nguyên nhân làm an tâm.
Sabbesaṃ kiccānaṃ pubbabhāgo sabbapubbabhāgo.
The preliminary part of all actions is "sabbapubbabhāgo" (the entire preliminary part).
Phần đầu của tất cả các công việc là tất cả phần đầu.
‘‘Sabbe sattā averā hontū’’tiādinā hi cittassa paṭṭhānaṃ upaṭṭhānaṃ hitapharaṇaṃ.
"Hitapharaṇaṃ" (pervading with well-being) is the establishment and maintenance of the mind, as in "May all beings be free from enmity," and so on.
Việc thiết lập và duy trì tâm với câu “Nguyện tất cả chúng sanh không có oan trái” và vân vân, là sự trải rộng lòng từ.
Itaraṃ ito thokaṃ mahantanti katvā idaṃ ‘‘cūḷaccharāsaṅghātasutta’’nti vuttaṃ.
This is called "Cūḷaccharāsaṅghātasutta" because it is slightly less or more than that.
So với cái khác, cái này nhỏ hơn, cái kia lớn hơn, nên cái này được gọi là “Tiểu Chỉ Khảy Móng Tay Kinh”.
Accharāsaṅghāto vuccati aṅguliphoṭanakkhaṇo akkhinimisakālo, yo ekassa akkharassa uccāraṇakkhaṇo.
Accharāsaṅghāta is called the snapping of fingers, the blinking of an eye, which is the time taken to utter one syllable.
Khảy móng tay (accharāsaṅghāto) được gọi là khoảnh khắc búng ngón tay, khoảnh khắc nháy mắt, là khoảnh khắc phát âm một chữ cái.
Tenāha – ‘‘dve aṅguliyo paharitvā saddakaraṇamatta’’nti.
Therefore, he said, "dve aṅguliyo paharitvā saddakaraṇamatta" (just the sound made by striking two fingers).
Vì thế đã nói: “chỉ là khoảnh khắc tạo ra âm thanh bằng cách búng hai ngón tay”.
Sabbasattānaṃ hitapharaṇacittanti sabbesampi sattānaṃ sammadeva hitesitavasena pavattacittaṃ.
"Sabbasattānaṃ hitapharaṇacitta" means a mind that is fully engaged in wishing well for all beings.
Tâm trải rộng lòng từ đến tất cả chúng sanh có nghĩa là tâm vận hành với ý muốn lợi ích đúng đắn cho tất cả chúng sanh.
Āvajjento āsevatīti hitesitavasena āvajjento.
"Āvajjento āsevatī" means attending by way of wishing well.
Khi tác ý, người đó thực hành có nghĩa là khi tác ý với ý muốn lợi ích.
Āvajjanena ābhujantopi āsevati nāma ñāṇavippayuttena.
Even one who attends by way of reflection, disconnected from knowledge, is said to cultivate.
Ngay cả khi chú tâm bằng cách tác ý, người đó cũng được gọi là thực hành, nhưng là không liên hệ với trí tuệ.
Jānantoti tathā ñāṇamattaṃ uppādentopi.
"Jānanto" means even one who merely produces such knowledge.
Biết có nghĩa là ngay cả khi chỉ phát sinh trí tuệ như vậy.
Passantoti tathā ñāṇacakkhunā paccakkhato viya vipassantopi.
"Passanto" means even one who sees clearly with the eye of knowledge, as if directly perceiving.
Passanto nghĩa là cũng đang minh sát như thể thấy trực tiếp bằng tuệ nhãn.
Paccavekkhantoti tamatthaṃ pati pati avekkhantopi.
"Paccavekkhanto" means even one who repeatedly reviews that matter.
Paccavekkhanto nghĩa là cũng đang xem xét lại nhiều lần ý nghĩa ấy.
Saddhāya adhimuccantotiādi pañcannaṃ indriyānaṃ vasena vuttaṃ.
"Saddhāya adhimuccanto" and so on, are stated in terms of the five faculties.
Saddhāya adhimuccanto v.v. được nói theo phương diện của năm quyền.
Abhiññeyyantiādi catusaccavasena vuttaṃ.
"Abhiññeyya" and so on, are stated in terms of the Four Noble Truths.
Abhiññeyyaṃ v.v. được nói theo phương diện của Tứ Thánh Đế.
Sabbameva cetaṃ vitthārato, sāmaññena āsevanadassanamevāti idhādhippetameva āsevanatthaṃ dassetuṃ – ‘‘idha panā’’tiādi vuttaṃ.
All of this is in detail, but here, in general, it is merely the practice of seeing. To show the intended meaning of practice here, "idha panā" and so on, is stated.
Tất cả điều này là (nói) một cách chi tiết, còn một cách tổng quát thì chính là sự thấy biết do thực hành; để chỉ ra ý nghĩa thực hành vốn được hàm ý ở đây, câu “idha pana” v.v. đã được nói.
Arittajjhānoti avirahitajjhāno.
"Arittajjhāno" means not devoid of jhāna.
Arittajjhāno nghĩa là người không rời xa thiền.
Atucchajjhānoti jhānena atuccho.
"Atucchajjhāno" means not empty of jhāna.
Atucchajjhāno nghĩa là người không trống rỗng thiền.
Cāgo vā vevacananti āha – ‘‘apariccattajjhāno’’ti.
He said, "apariccattajjhāno" (not abandoned jhāna), as a synonym for relinquishment.
Hoặc là từ đồng nghĩa của cāgo, nên ngài nói: “apariccattajjhāno” (người không từ bỏ thiền).
Viharatīti padassa vibhaṅge (vibha. 540) āgatanayena atthaṃ dassento ‘‘viharatīti iriyatī’’tiādimāha.
Showing the meaning of the word "viharatī" according to the way it appears in the Vibhaṅga, he said, "viharatīti iriyatī" (viharatī means to move), and so on.
Khi chỉ ra ý nghĩa của từ viharatī theo cách đã được nêu trong Vibhaṅga, ngài nói: “viharatīti iriyatī” v.v.
Ayaṃ panettha saddattho – viharatīti ettha vi-saddo vicchedatthajotano.
Here, the literal meaning is this: in "viharatī," the prefix "vi-" denotes separation.
Đây là ngữ nghĩa ở đây: Trong từ viharatī, tiếp đầu ngữ vi có ý nghĩa làm rõ sự gián đoạn.
Haratīti neti, pavattetīti attho, vicchinditvā harati viharatīti vuttaṃ hoti.
"Haratī" means to carry, to maintain; thus, it is said that "viharatī" means to carry by separating.
Haratī có nghĩa là mang đi, duy trì; làm cho gián đoạn rồi mang đi được gọi là viharati.
So hi ekaṃ iriyāpathabādhanaṃ aññena iriyāpathena vicchinditvā aparipatantaṃ attabhāvaṃ harati pavatteti, tasmā ‘‘viharatī’’ti vuccati.
For he carries and maintains his existence, preventing it from collapsing, by separating one bodily posture's discomfort with another bodily posture. Therefore, it is called "viharatī."
Vị ấy làm gián đoạn sự đau mỏi của một oai nghi bằng một oai nghi khác, rồi mang đi, duy trì thân thể không bị sụp đổ, do đó được gọi là “viharatī”.
Iriyatīti ṭhānanisajjādikiriyaṃ karonto pavattati.
"Iriyatī" means to move while performing actions such as standing and sitting.
Iriyatī nghĩa là tồn tại trong khi thực hiện các hành động như đứng, ngồi, v.v.
Pavattatīti ṭhānādisamaṅgī hutvā pavattati.
"Pavattatī" means to proceed by being endowed with standing, etc.
Pavattatī nghĩa là tồn tại trong khi có đủ các (oai nghi) như đứng, v.v.
Pāletīti ekaṃ iriyāpathabādhanaṃ iriyāpathantarehi rakkhanto pāleti.
"Pāletī" means to protect by guarding against the discomfort of one bodily posture with other bodily postures.
Pāletī nghĩa là hộ trì, bảo vệ sự đau mỏi của một oai nghi bằng các oai nghi khác.
Yapeti yāpetīti tasseva vevacanaṃ.
"Yapeti yāpetī" are synonyms for the same.
Yapeti yāpetī là từ đồng nghĩa của chính từ ấy.
Ekañhi iriyāpathabādhanaṃ aññena iriyāpathena vicchinditvā aparipatantaṃ attabhāvaṃ pālento yapeti yāpetīti vuccati.
For one who protects his existence, preventing it from collapsing by separating one bodily posture's discomfort with another bodily posture, is called "yapeti yāpetī."
Vị ấy làm gián đoạn sự đau mỏi của một oai nghi bằng một oai nghi khác, rồi hộ trì thân thể không bị sụp đổ, nên được gọi là yapeti yāpeti.
Caratīti ṭhānanisajjādīsu aññatarasamaṅgī hutvā pavattati.
"Caratī" means to proceed by being endowed with any of the postures such as standing or sitting.
Caratī nghĩa là tồn tại trong khi có đủ một trong các (oai nghi) như đứng, ngồi, v.v.
Iminā padenāti ‘‘viharatī’’ti iminā padena.
"Iminā padenā" means by this word "viharatī."
Iminā padenā nghĩa là bằng từ “viharatī” này.
Iriyāpathavihāroti ettha iriyanaṃ pavattanaṃ iriyā, kāyappayogo kāyikakiriyā.
In the term Iriyāpathavihāra, iriyā means moving or deportment, the occurrence (of movement), and kāyikakiriyā means bodily action, the application of the body.
Trong iriyāpathavihāro, sự chuyển động, sự tồn tại là iriyā, là sự tác động của thân, là hành động thuộc về thân.
Tassā pavattanūpāyabhāvato iriyāya patho iriyāpatho, ṭhānanisajjādi.
Because it is the means by which deportment occurs, the path of deportment is iriyāpatha, such as standing and sitting.
Vì là phương tiện để tồn tại, con đường của iriyā là iriyāpatho, tức là đứng, ngồi, v.v.
Na hi ṭhānanisajjādīhi avatthāhi vinā kiñci kāyikakiriyaṃ pavattetuṃ sakkā.
Indeed, without states like standing and sitting, it is not possible to perform any bodily action.
Thật vậy, không thể thực hiện bất kỳ hành động nào thuộc về thân nếu không có các trạng thái như đứng, ngồi, v.v.
Ṭhānasamaṅgī vā hi kāyena kiñci kareyya, gamanādīsu aññatarasamaṅgī vā.
For one endowed with standing might do something with the body, or one endowed with any of the states like walking.
Vì người ta có thể làm điều gì đó bằng thân khi đang đứng, hoặc khi đang đi, v.v.
Viharaṇaṃ, viharati etenāti vā vihāro, iriyāpathova vihāro iriyāpathavihāro, so ca atthato ṭhānanisajjādiākārappavatto catusantatirūpappabandho eva.
Viharaṇa (dwelling), or that by which one dwells, is vihāra; the mode of deportment itself is the dwelling, hence iriyāpathavihāra, and that, in essence, is merely the continuous succession of the four forms, manifesting as states like standing and sitting.
Sự an trú, hoặc người ta an trú bằng cái đó, nên gọi là vihāro; oai nghi chính là sự an trú, nên gọi là iriyāpathavihāro, và về mặt ý nghĩa, đó chính là chuỗi bốn dòng tương tục diễn tiến theo các cách thức như đứng, ngồi, v.v.
Ovādānusāsanīnaṃ ekānekavārādivisiṭṭhoyeva bhedo, na pana paramatthato tesaṃ nānākaraṇanti dassetuṃ – ‘‘paramatthato panā’’tiādimāha.
To show that the distinction lies only in the specific differences of instructions and admonitions, such as being given once or many times, and not in any ultimate difference between them, it states: "But in the ultimate sense…" and so on.
Để chỉ ra rằng sự khác biệt của các lời giáo huấn và chỉ dạy chỉ là ở chỗ được lặp lại một lần hay nhiều lần, v.v., chứ về mặt chân đế thì không có sự khác biệt nào, ngài đã nói: “paramatthato panā” v.v.
Tattha ese eke ekaṭṭhetiādīsu eso eko ekatthotiādinā attho veditabbo.
Here, in phrases like "these are one in meaning," the meaning should be understood as "this is one in meaning," and so forth.
Trong đó, ở các câu ese eke ekaṭṭhe v.v., ý nghĩa cần được hiểu là eso eko ekattho, v.v.
Raṭṭhassa, raṭṭhato vā laddho piṇḍo raṭṭhapiṇḍo.
Food received from the country or from the country is raṭṭhapiṇḍa (country-alms).
Vật thực nhận được của quốc độ, hoặc từ quốc độ, là raṭṭhapiṇḍo.
Tenāha – ‘‘ñātiparivaṭṭaṃ pahāyā’’tiādi.
Therefore, it says: "having abandoned the circle of relatives," and so on.
Do đó, ngài nói: “ñātiparivaṭṭaṃ pahāyā” v.v.
Tattha ‘‘amhākamete’’ti viññāyantīti ñātī, pitāmahapituputtādivasena parivaṭṭanaṭṭhena parivaṭṭo, ñātiyeva parivaṭṭo ñātiparivaṭṭo.
Here, ñātī means those who are recognized as "these are ours"; parivaṭṭa means a circle due to revolving in terms of grandfathers, fathers, sons, etc.; ñātiparivaṭṭa is the circle of relatives itself.
Trong đó, những người được nhận biết là “những người này là của chúng ta” là ñātī (thân quyến); vì có ý nghĩa xoay quanh theo dòng dõi ông nội, cha, con, v.v. nên gọi là parivaṭṭo; thân quyến chính là vòng quyến thuộc, nên gọi là ñātiparivaṭṭo.
Theyyaparibhogo nāma anarahassa paribhogo.
Theft-like consumption is consumption by one who is unworthy.
Sự thọ dụng như trộm cắp là sự thọ dụng của người không xứng đáng.
Bhagavatā hi attano sāsane sīlavato paccayā anuññātā, na dussīlassa.
For the Blessed One permitted requisites to the virtuous in his Dispensation, but not to the immoral.
Thật vậy, Đức Thế Tôn đã cho phép các vật dụng cho người có giới trong giáo pháp của Ngài, chứ không phải cho người ác giới.
Dāyakānampi sīlavato eva pariccāgo, na dussīlassa attano kārānaṃ mahapphalabhāvassa paccāsīsanato.
Donors, too, make offerings to the virtuous, not to the immoral, out of expectation of great fruit for their deeds.
Các thí chủ cũng chỉ cúng dường cho người có giới, chứ không phải cho người ác giới, vì họ mong đợi việc làm của mình sẽ có quả lớn.
Iti satthārā ananuññātattā dāyakehi ca apariccattattā saṅghamajjhepi nisīditvā paribhuñjantassa dussīlassa paribhogo theyyāya paribhogo theyyaparibhogo.
Thus, because it is not permitted by the Teacher and not relinquished by the donors, the consumption by an immoral person, even if he sits and consumes it in the midst of the Saṅgha, is consumption as if by theft, theyyaparibhoga.
Như vậy, vì không được Đức Thế Tôn cho phép và không được các thí chủ cúng dường, nên sự thọ dụng của người ác giới, dù ngồi giữa Tăng chúng mà thọ dụng, là sự thọ dụng để trộm cắp, gọi là theyyaparibhogo.
Iṇavasena paribhogo iṇaparibhogo paṭiggāhakato dakkhiṇāvisuddhiyā abhāvato iṇaṃ gahetvā paribhogo viyāti attho.
Consumption as if by debt is iṇaparibhoga; the meaning is that, due to the absence of purity of offering from the recipient, it is like consuming after taking a loan.
Sự thọ dụng theo cách mắc nợ là iṇaparibhogo, có nghĩa là giống như vay nợ rồi thọ dụng, vì không có sự trong sạch của vật cúng dường từ phía người nhận.
Dātabbaṭṭhena dāyaṃ, taṃ ādiyantīti dāyādā, puttānametaṃ adhivacanaṃ, tesaṃ bhāvo dāyajjaṃ, dāyajjavasena paribhogo dāyajjaparibhogo, puttabhāvena paribhogoti vuttaṃ hoti.
That which is to be given is dāya; those who take it are dāyādā, which is a term for sons; their state is dāyajja; consumption by way of inheritance is dāyajjaparibhoga, meaning consumption as a son.
Vật cần được cho là dāyaṃ, những người nhận lấy vật đó là dāyādā, đây là danh xưng của các người con; tình trạng của họ là dāyajjaṃ; sự thọ dụng theo cách thừa kế là dāyajjaparibhogo, có nghĩa là thọ dụng với tư cách là con.
Sekkhā hi bhikkhū bhagavato orasaputtā, te pitu santakānaṃ dāyādā hutvā te paccaye paribhuñjanti.
For the trainees (sekkhā) among bhikkhus are the Buddha's true sons; they, as heirs to their father's possessions, consume those requisites.
Các vị tỳ khưu hữu học là những người con sinh từ miệng của Đức Thế Tôn, các vị ấy trở thành những người thừa kế tài sản của cha mà thọ dụng các vật dụng đó.
Kiṃ pana te bhagavato paccaye paribhuñjanti, udāhu gihīnanti?
But do they consume the Buddha's requisites, or those of householders?
Nhưng các vị ấy thọ dụng vật dụng của Đức Thế Tôn, hay của các gia chủ?
Gihīhi dinnāpi bhagavatā anuññātattā bhagavato santakā ananuññātesu sabbena sabbaṃ paribhogābhāvato, anuññātesuyeva ca paribhogasambhavato.
Even if given by householders, they are the Buddha's possessions because they are permitted by the Buddha, as there is absolutely no consumption of what is not permitted, and consumption is possible only of what is permitted.
Dù được các gia chủ dâng cúng, nhưng vì đã được Đức Thế Tôn cho phép nên chúng là tài sản của Đức Thế Tôn, vì hoàn toàn không có sự thọ dụng đối với những vật không được phép, và chỉ có thể thọ dụng đối với những vật đã được phép.
Dhammadāyādasuttañcettha sādhakaṃ.
The Dhammadāyāda Sutta (Discourse on Heirs of the Dhamma) is also supporting evidence here.
Và Kinh Thừa Tự Pháp (Dhammadāyādasutta) là bằng chứng cho ý nghĩa này.
Vītarāgā eva taṇhāya dāsabyaṃ atītattā sāmino hutvā paribhuñjantīti āha – ‘‘khīṇāsavassa paribhogo sāmiparibhogo nāmā’’ti.
Only those who are free from craving, having transcended the slavery of craving, consume as owners; thus it says: "The consumption of one whose taints are destroyed is called owner's consumption (sāmiparibhoga)."
Chỉ những vị đã ly tham, vì đã vượt qua sự nô lệ cho ái dục, mới trở thành chủ nhân mà thọ dụng, nên ngài nói: “khīṇāsavassa paribhogo sāmiparibhogo nāmā” (sự thọ dụng của bậc lậu tận được gọi là sự thọ dụng của người chủ).
Avītarāgānañhi taṇhāparavasatāya paccayaparibhoge sāmibhāvo natthi, tadabhāvena vītarāgānaṃ tattha sāmibhāvo yathāruciparibhogasambhavato.
For those not free from craving, due to being overpowered by craving, there is no ownership in the consumption of requisites; in the absence of that, there is ownership for those free from craving, as they can consume according to their preference.
Thật vậy, những người chưa ly tham, do bị ái dục chi phối, không có tư cách làm chủ trong việc thọ dụng các vật dụng; do không có điều đó, những vị đã ly tham có tư cách làm chủ ở đó, vì có thể thọ dụng theo ý muốn.
Tathā hi te paṭikūlampi appaṭikūlākārena, appaṭikūlampi paṭikūlākārena, tadubhayampi vajjetvā ajjhupekkhanākārena paccaye paribhuñjanti, dāyakānañca manorathaṃ pūrenti.
Indeed, they consume requisites, even if repulsive, as non-repulsive; even if non-repulsive, as repulsive; and avoiding both, in a state of equanimity, and they fulfill the wishes of the donors.
Thật vậy, các vị ấy thọ dụng các vật dụng theo cách coi vật đáng ghê tởm là không đáng ghê tởm, vật không đáng ghê tởm là đáng ghê tởm, hoặc tránh cả hai và xả bỏ; và các vị ấy cũng làm tròn ước nguyện của các thí chủ.
Yo panāyaṃ sīlavato paccavekkhitaparibhogo, so iṇaparibhogassa paccanīkattā āṇaṇyaparibhogo nāma hoti.
However, this consumption by a virtuous person, after reflection, is called āṇaṇyaparibhoga (debt-free consumption) because it is the opposite of iṇaparibhoga (debt-like consumption).
Còn sự thọ dụng có quán xét của người có giới, vì đối nghịch với sự thọ dụng mắc nợ, nên được gọi là sự thọ dụng không mắc nợ.
Yathā hi iṇāyiko attano ruciyā icchitaṃ desaṃ gantuṃ na labhati, evaṃ iṇaparibhogayutto lokato nissarituṃ na labhatīti tappaṭipakkhattā sīlavato paccavekkhitaparibhogo ‘‘āṇaṇyaparibhogo’’ti vuccati, tasmā nippariyāyato catuparibhogavinimutto visuṃyevāyaṃ paribhogoti veditabbo.
Just as a debtor cannot go to the place he desires according to his wish, so too one engaged in iṇaparibhoga cannot escape from the world; therefore, because it is its opposite, the consumption by a virtuous person after reflection is called "debt-free consumption." Hence, this consumption should be understood as distinct, apart from the four types of consumption in a non-figurative sense.
Giống như người mắc nợ không thể đi đến nơi mình muốn theo ý thích, cũng vậy, người có sự thọ dụng mắc nợ không thể thoát khỏi thế gian; vì đối nghịch với điều đó, sự thọ dụng có quán xét của người có giới được gọi là “sự thọ dụng không mắc nợ”; do đó, cần hiểu rằng sự thọ dụng này hoàn toàn riêng biệt, không nằm trong bốn loại thọ dụng theo nghĩa tuyệt đối.
So idha visuṃ na vutto, dāyajjaparibhogeyeva vā saṅgahaṃ gacchati.
It is not mentioned separately here, or it is included in dāyajjaparibhoga.
Ở đây, nó không được nói riêng, hoặc nó được bao gồm trong sự thọ dụng thừa kế.
Sīlavāpi hi imāya sikkhāya samannāgatattā ‘‘sekho’’tveva vuccati.
For a virtuous person, too, is called a "trainee" (sekha) because he is endowed with this training.
Vì người có giới, do có đủ học giới này, cũng được gọi là “hữu học”.
Imesu paribhogesu sāmiparibhogo dāyajjaparibhogo ca ariyānaṃ puthujjanānañca vaṭṭati, iṇaparibhogo na vaṭṭati.
Among these types of consumption, sāmiparibhoga and dāyajjaparibhoga are appropriate for both noble ones (ariyā) and ordinary people (puthujjanā); iṇaparibhoga is not appropriate.
Trong các loại thọ dụng này, sự thọ dụng của người chủ và sự thọ dụng thừa kế là thích hợp cho các bậc Thánh và phàm phu, còn sự thọ dụng mắc nợ thì không thích hợp.
Theyyaparibhoge kathāyeva natthi.
Of theyyaparibhoga, there is no question at all.
Về sự thọ dụng như trộm cắp thì không cần phải bàn.
Kathaṃ panettha sāmiparibhogo dāyajjaparibhogo ca puthujjanānaṃ sambhavati?
How then can the enjoyment of an owner and the enjoyment of an heir occur for ordinary people?
Làm thế nào mà sự thọ dụng của người chủ và sự thọ dụng thừa kế có thể có đối với phàm phu?
Upacāravasena.
By way of analogy.
Theo cách nói ẩn dụ.
Yo hi puthujjanassapi sallekhappaṭipattiyaṃ ṭhitassa paccayagedhaṃ pahāya tattha anupalittena cittena paribhogo, so sāmiparibhogo viya hoti.
For when an ordinary person, established in the practice of austerity, abandons craving for requisites and enjoys them with an unattached mind, that enjoyment is like the enjoyment of an owner.
Sự thọ dụng của người phàm phu, khi đã từ bỏ sự tham đắm vật dụng và an trú trong pháp hành khắc khổ, với tâm không bị dính mắc, thì giống như sự thọ dụng của người chủ.
Sīlavato pana paccavekkhitaparibhogo dāyajjaparibhogo viya hoti dāyakānaṃ manorathassa avirādhanato.
But for one endowed with sīla, the enjoyment after reflection is like the enjoyment of an heir, because it does not disappoint the donors' wishes.
Còn sự thọ dụng có quán xét của người có giới thì giống như sự thọ dụng thừa kế, vì không làm trái với ước nguyện của các thí chủ.
Kalyāṇaputhujjanassa paribhoge vattabbameva natthi tassa sekkhasaṅgahato.
Regarding the enjoyment of a virtuous ordinary person, there is nothing to say, as he is included among the trainees (sekkhā).
Về sự thọ dụng của bậc thiện phàm phu thì không cần phải nói, vì vị ấy được xếp vào hàng hữu học.
Sekkhasuttaṃ (saṃ. ni. 5.13) hetassa atthassa sādhakaṃ.
The Sekkha Sutta is a proof of this meaning.
Kinh Hữu Học (Sekkhasutta) là bằng chứng cho ý nghĩa này.
Imassa bhikkhunoti accharāsaṅghātamattampi kālaṃ mettacittaṃ āsevantassa bhikkhuno.
"This bhikkhu" means a bhikkhu who cultivates a mind of loving-kindness even for the duration of a finger-snap.
Imassa bhikkhuno nghĩa là của vị tỳ khưu thực hành tâm từ dù chỉ trong một khoảnh khắc búng ngón tay.
Amogho raṭṭhapiṇḍaparibhogoti ‘‘ayaṃ pabbajito samaṇo bhikkhūti āmisaṃ dentānaṃ tāya mettāsevanāya attano santāne dosamalassa vā tadekaṭṭhānañca pāpadhammānaṃ pabbājanato vūpasamanato saṃsāre ca bhayassa sammāva ikkhaṇato ajjhāsayassa avisaṃvādanenassa amogho raṭṭhapiṇḍaparibhogo.
"His enjoyment of the country's alms-food is not in vain" means that for those who offer material things, thinking "This is a recluse, a bhikkhu," his enjoyment of the country's alms-food is not in vain because, by cultivating that loving-kindness, he expels or pacifies the defilement of hatred and other unwholesome states in his own mind-stream, and he rightly perceives the danger in saṃsāra, thus not betraying their intention.
Sự thọ dụng vật thực cúng dường từ quốc độ không vô ích có nghĩa là: “Vị xuất gia này, là sa-môn, là tỳ-khưu, đối với những người cúng dường vật thực, nhờ sự thực hành tâm từ đó, sự thọ dụng vật thực cúng dường từ quốc độ của vị ấy không vô ích vì đã trục xuất được cấu uế sân hận hoặc các pháp ác nằm cùng chỗ với nó ra khỏi tự thân, vì đã làm cho chúng lắng dịu, và vì đã quán sát đúng đắn sự nguy hiểm trong vòng luân hồi, không làm trái với ý muốn.”
Mahaṭṭhiyanti mahatthikaṃ mahāpayojanaṃ.
"Of great value" means of great purpose.
Mahaṭṭhiya (có giá trị lớn) có nghĩa là có giá trị lớn, có lợi ích lớn.
Mahapphalanti vipulapphalaṃ.
"Of great fruit" means of abundant fruit.
Mahapphala (có quả lớn) có nghĩa là có quả rộng lớn.
Mahānisaṃsanti mahānissandapphalaṃ.
"Of great benefit" means of great resultant fruit.
Mahānisaṃsa (có lợi ích lớn) có nghĩa là có quả tương ứng lớn.
Mahājutikanti mahānubhāvaṃ.
"Of great splendor" means of great power.
Mahājutika (có uy lực lớn) có nghĩa là có uy lực lớn.
Mahāvipphāranti mahāvitthāraṃ.
"Of great pervasiveness" means of great extension.
Mahāvipphāra (rộng lớn) có nghĩa là rộng lớn.
Ettha ca paṭhamaṃ kāraṇaṃ mettāsevanāya tassa bhikkhuno sāmiādibhāvena raṭṭhapiṇḍaparibhogārahatā, dutiyaṃ parehi dinnassa dānassa mahaṭṭhiyabhāvakaraṇaṃ.
Here, the first reason is that by cultivating loving-kindness, that bhikkhu is worthy of enjoying the country's alms-food as an owner and so on; the second is that it makes the gift given by others of great value.
Ở đây, nguyên nhân thứ nhất là do sự thực hành tâm từ, vị tỳ-khưu ấy xứng đáng thọ dụng vật thực cúng dường từ quốc độ với tư cách là chủ nhân, v.v., nguyên nhân thứ hai là làm cho sự cúng dường do người khác dâng tặng trở nên có giá trị lớn.
Ko pana vādoti mettāya āsevanamattampi evaṃmahānubhāvaṃ, ko pana vādo bahulīkāre, ettha vattabbameva natthī’’ti attho.
"What need is there to speak" means that even the mere cultivation of loving-kindness is of such great power, what need is there to speak of its frequent practice? There is nothing to say about it.
Ko pana vādo (huống hồ gì) có nghĩa là: “Chỉ riêng sự thực hành tâm từ đã có uy lực lớn như vậy, huống hồ gì là sự tu tập nhiều, không có gì để nói về điều này nữa.”
55. Pañcame imesu dvīsūti catutthapañcamesu.
55. In the fifth (sutta), "in these two" refers to the fourth and fifth (suttas).
55. Trong đoạn thứ năm, imesu dvīsū (trong hai điều này) là trong đoạn thứ tư và thứ năm.
‘‘Tatiye vuttanayeneva veditabba’’nti vatvā tathā veditabbataṃ dassetuṃ – ‘‘yo hi āsevatī’’tiādi vuttaṃ.
Having said, "It should be understood in the same way as stated in the third," "For whoever cultivates" and so on was stated to show how it should be understood.
Sau khi nói: “Nên hiểu theo cách đã nói trong đoạn thứ ba,” để chỉ ra cách hiểu như vậy, đã nói: “yo hi āsevatī” (người nào thực hành), v.v.
Tena āsevanābhāvanāmanasikārānaṃ atthavisesābhāvamāha.
By this, it states that there is no difference in meaning between āsevanā, bhāvanā, and manasikāra.
Điều đó nói lên không có sự khác biệt về ý nghĩa giữa āsevanā (thực hành), bhāvanā (tu tập) và manasikāra (tác ý).
Yadi evaṃ suttantassa desanā kathanti āha – ‘‘sammāsambuddho panā’’tiādi.
If so, how is the discourse of the Suttanta taught? It states, "But the Perfectly Enlightened One" and so on.
Nếu vậy, làm thế nào mà bài kinh được thuyết giảng? Điều đó được nói: “sammāsambuddho panā” (Đức Chánh Đẳng Giác thì), v.v.
Yāya dhammadhātuyāti sabbaññutaññāṇamāha.
"By which Dhamma-element" refers to omniscience.
Yāya dhammadhātuyā (với pháp giới nào) nói về Tuệ Toàn Tri.
Tena hi dhammānaṃ ākārabhedaṃ ñatvā tadanurūpaṃ ekampi dhammaṃ tathā vibhajitvā bhagavā dasseti.
For by knowing the different aspects of phenomena, the Blessed One teaches even one phenomenon, dividing it accordingly.
Vì thế, sau khi biết sự khác biệt về hình thái của các pháp, Đức Thế Tôn đã phân tích và giảng giải dù chỉ một pháp theo cách phù hợp với nó.
Tīhi koṭṭhāsehīti āsevanābhāvanāmanasikārabhāgehi.
"By three parts" refers to the parts of āsevanā, bhāvanā, and manasikāra.
Tīhi koṭṭhāsehī (bằng ba phần) là bằng các phần āsevanā (thực hành), bhāvanā (tu tập) và manasikāra (tác ý).
Mettā hi sabbavatthuno mettāyanavasena ānītā sevanā āsevanā, tassā vaḍḍhanā bhāvanā, avissajjetvā manasi ṭhapanaṃ manasikāro.
Loving-kindness, when brought forth by wishing well towards all beings, is cultivation (āsevanā); its increase is development (bhāvanā); and holding it in mind without letting go is attention (manasikāra).
Thật vậy, tâm từ được mang đến bằng cách khởi tâm từ đối với tất cả mọi đối tượng là āsevanā (thực hành); sự tăng trưởng của nó là bhāvanā (tu tập); sự giữ trong tâm không buông bỏ là manasikāra (tác ý).
56. Chaṭṭhe aniyamitavacanaṃ ‘‘ime nāmā’’ti niyametvā avuttattā.
56. In the sixth (sutta), "unspecified statement" means not stated by specifying "these are such and such."
56. Trong đoạn thứ sáu, aniyamitavacanaṃ (lời không xác định) là do không được nói một cách xác định rằng “chúng là những điều này.”
Niyamitavacanaṃ ‘‘akusalā’’ti sarūpeneva vuttattā.
"Specified statement" means stated directly as "unwholesome."
Niyamitavacanaṃ (lời xác định) là do được nói rõ ràng là “các điều bất thiện.”
Asesato pariyādinnā honti appakassapi akusalabhāgassa aggahitassa abhāvato.
"Completely exhausted" means that there is not even a small portion of unwholesome states left ungrasped.
Asesato pariyādinnā honti (hoàn toàn bị bao trùm) là do không có bất kỳ phần bất thiện nhỏ nào chưa được nắm bắt.
Akusalaṃ bhajantīti akusalabhāgiyā.
"Belonging to the unwholesome side" (akusalabhāgiyā) means that which pertains to unwholesome states.
Thực hành bất thiện nên gọi là akusalabhāgiyā (thuộc phần bất thiện).
Akusalapakkhe bhavāti akusalapakkhikā.
"Pertaining to the unwholesome side" (akusalapakkhikā) means that which exists on the side of unwholesome states.
Thuộc phe bất thiện nên gọi là akusalapakkhikā (thuộc phe bất thiện).
Tenāha – ‘‘akusalāyevā’’tiādi.
Therefore, it is said, "only unwholesome" and so on.
Vì thế, đã nói: “akusalāyevā” (chỉ là bất thiện), v.v.
Paṭhamataraṃ gacchatīti paṭhamataraṃ pavattati, paṭhamo padhāno hutvā vattatīti attho.
"Goes first" means occurs first, meaning it acts as the primary and dominant factor.
Paṭhamataraṃ gacchatī (đi trước tiên) có nghĩa là vận hành trước tiên, có nghĩa là vận hành như là điều đầu tiên, chủ yếu.
Ekuppādādivasena hi ekajjhaṃ pavattamānesu catūsu arūpakkhandhesu ayameva paṭhamaṃ uppajjatīti idaṃ natthi, lokuttaramaggesu viya pana paññindriyassa, lokiyadhammesu manindriyassa puretarassa bhāvo sātisayoti ‘‘sabbete manopubbaṅgamā’’ti vuttaṃ.
For, regarding the four immaterial aggregates occurring together due to simultaneous arising, it is not the case that this one arises first. But just as the faculty of wisdom is foremost in supramundane paths, and the faculty of mind is foremost in mundane states, this pre-eminence is exceptional, thus it is said, "All these are mind-preceded."
Thật vậy, không có điều này là trong bốn uẩn vô sắc vận hành cùng lúc theo cách đồng khởi, v.v., thì uẩn này khởi lên trước tiên; nhưng như trong các đạo siêu thế, sự hiện hữu của tuệ căn là trước tiên, và trong các pháp thế gian, sự hiện hữu của ý căn là vượt trội, nên đã nói: “sabbete manopubbaṅgamā” (tất cả chúng đều lấy ý làm tiên đạo).
Tathā hi abhidhammepi (dha. sa. 1) ‘‘yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hotī’’ti cittaṃ pubbaṅgamaṃ jeṭṭhaṃ katvā desanā pavattā.
Similarly, in the Abhidhamma, the teaching proceeds by making consciousness primary and chief, as in "At the time when wholesome consciousness of the sensuous sphere has arisen."
Thật vậy, trong Vi Diệu Pháp (Dhs. 1) cũng đã nói: “Vào thời điểm nào tâm thiện dục giới khởi lên,” thì sự thuyết giảng được tiến hành lấy tâm làm tiên đạo, làm chủ yếu.
Suttesupi vuttaṃ – ‘‘manopubbaṅgamā dhammā (dha. pa. 1, 2), chadvārādhipati rājā’’ti (dha. pa. aṭṭha. 2.buddhavaggo, erakapattanāgarājavatthu).
It is also said in the Suttas: "Mind is the forerunner of all mental states; the king is the ruler of the six doors."
Trong các kinh cũng đã nói: “Các pháp do ý dẫn đầu” (Dhp. 1, 2), “ý là vua, là chủ của sáu căn” (Dhp. A. 2. Buddhvaggo, Erkapattanāgarājavatthu).
Tenāha – ‘‘ete hī’’tiādi.
Therefore, it is said, "For these" and so on.
Vì thế, đã nói: “ete hī” (chúng thật vậy), v.v.
Tesaṃ mano uppādakoti ca yadaggena mano sampayuttadhammānaṃ jeṭṭhako hutvā pavattati, tadaggena te attānaṃ anuvattāpento te tathā uppādento nāma hotīti katvā vuttaṃ.
"Mind is the producer of these" is said because the mind, being the chief of the associated phenomena, operates, and by that very fact, making them follow itself, it thus produces them.
Tesaṃ mano uppādako (ý là người tạo ra chúng) đã được nói vì ý vận hành như là điều chủ yếu trong các pháp tương ưng, thì nó làm cho chúng đi theo mình, như thể tạo ra chúng.
Aṭṭhakathāyaṃ pana cittassa jeṭṭhakabhāvameva sandhāya rājagamanaññāyena sahuppattipi paṭhamuppatti viya katvā vuttāti ayamattho dassito.
In the Commentary, however, referring only to the mind's chief status, this meaning is shown, that even co-arising is spoken of as if it were initial arising, by way of the analogy of a king's departure.
Trong Chú Giải, ý nghĩa này được chỉ ra rằng, chỉ dựa vào sự chủ yếu của tâm, sự đồng khởi cũng được nói như là sự khởi đầu theo cách ví dụ về sự đi của vua.
Anvadevāti eteneva cittassa khaṇavasena paṭhamuppattiyā abhāvo dīpitoti daṭṭhabbo.
By "following after," it should be understood that the absence of the mind's initial arising in terms of moments is indicated.
Anvadevā (theo sau) nên được hiểu là điều này đã chỉ ra sự không hiện hữu của sự khởi đầu của tâm theo từng sát na.
Tenevāha – ‘‘ekatoyevāti attho’’ti.
Therefore, it is said: "The meaning is 'from one source only'."
Vì thế, đã nói: “ekatoyevāti attho” (có nghĩa là chỉ từ một nơi).
58. Aṭṭhame idanti liṅgavipallāsena niddeso, nipātapadaṃ vā etaṃ ‘‘yadida’’ntiādīsu viyāti āha – ‘‘ayaṃ pamādoti attho’’ti.
58. In the eighth (passage), "this" is a designation with a gender inversion, or it is a particle, as in "yadidaṃ" and so on, therefore it says: "The meaning is 'this is heedlessness'."
58. Trong đoạn thứ tám, idaṃ (điều này) là một sự chỉ định với sự đảo ngược giống, hoặc đây là một từ ngữ phụ như trong “yadidaṃ” (điều mà), v.v., nên đã nói: “ayaṃ pamādoti attho” (có nghĩa là sự phóng dật này).
Pamajjanākāroti pamādāpatti.
"Manner of heedlessness" means an offense of heedlessness.
Pamajjanākāro (trạng thái phóng dật) là phạm tội phóng dật.
Cittassa vossaggoti imesu ettakesu ṭhānesu satiyā aniggaṇhitvā cittassa vossajjanaṃ sativiraho.
"Abandonment of the mind" means the absence of mindfulness, letting go of the mind without restraining it with mindfulness in these various instances.
Cittassa vossaggo (sự buông thả tâm) là sự buông thả tâm không giữ gìn bằng chánh niệm ở những chỗ như vậy, là sự thiếu chánh niệm.
Vossaggānuppadānanti vossaggassa anu anu padānaṃ punappunaṃ vissajjanaṃ.
"Repeated abandonment" means giving up again and again.
Vossaggānuppadānaṃ (sự tiếp tục buông thả) là sự buông thả liên tục, sự buông bỏ lặp đi lặp lại.
Asakkaccakiriyatāti etesaṃ dānādīnaṃ kusaladhammānaṃ pavattane puggalassa vā deyyadhammassa vā asakkaccakiriyā.
"Lack of respectful performance" means the lack of respectful performance by the person or of the offering when performing these wholesome phenomena such as giving.
Asakkaccakiriyatā (sự không làm một cách cung kính) là sự không làm một cách cung kính đối với người hoặc đối với pháp cúng dường, v.v., trong việc thực hành các pháp thiện này.
Satatabhāvo sātaccaṃ, sātaccena kiriyā sātaccakiriyā, sāyeva sātaccakiriyatā, na sātaccakiriyatā asātaccakiriyatā.
Continuity is persistence; performance with persistence is persistent performance, that itself is persistent performance; not persistent performance is "lack of persistent performance."
Sự thường xuyên là sātaccaṃ, hành động thường xuyên là sātaccakiriyā, chính nó là sātaccakiriyatā, không thường xuyên là asātaccakiriyatā (sự không làm một cách thường xuyên).
Anaṭṭhitakiriyatāti aniṭṭhitakiriyatā nirantaraṃ na anuṭṭhitakiriyatā ca.
"Lack of completion" means not completing and not continuously performing.
Anaṭṭhitakiriyatā (sự không hoàn thành hành động) là sự không hoàn thành hành động, và sự không thực hiện liên tục.
Olīnavuttitāti nirantarakaraṇasaṅkhātassa vipphārassa abhāvena olīnavuttitā.
"Sluggish conduct" means sluggish conduct due to the absence of the expansive effort that constitutes continuous action.
Olīnavuttitā (trạng thái hoạt động trì trệ) là trạng thái hoạt động trì trệ do thiếu sự lan tỏa, tức là sự thực hiện liên tục.
Nikkhittachandatāti kusalakiriyāya vīriyachandassa nikkhittabhāvo.
"Discarded zeal" means the state of having discarded the zeal for effort in wholesome actions.
Nikkhittachandatā (sự từ bỏ ý muốn) là trạng thái từ bỏ ý muốn tinh tấn trong hành động thiện.
Nikkhittadhuratāti vīriyadhurassa oropanaṃ, osakkitamānasatāti attho.
"Discarded burden" means the laying down of the burden of effort; the meaning is a mind that has retreated.
Nikkhittadhuratā (sự từ bỏ gánh nặng) là sự buông bỏ gánh nặng tinh tấn, có nghĩa là tâm bị chùn bước.
Anadhiṭṭhānanti kusalakaraṇe appatiṭṭhitabhāvo.
"Lack of determination" means not being established in performing wholesome deeds.
Anadhiṭṭhānaṃ (sự không kiên định) là trạng thái không kiên định trong việc làm điều thiện.
Ananuyogoti ananuyuñjanaṃ.
"Lack of application" means not applying oneself.
Ananuyogo (sự không theo đuổi) là sự không theo đuổi.
Kusaladhammesu āsevanādīnaṃ abhāvo anāsevanādayo.
"Lack of frequent practice" and so on, means the absence of frequent practice and so forth in wholesome phenomena.
Sự thiếu āsevanā, v.v., trong các pháp thiện là anāsevanādayo (sự không thực hành, v.v.).
Pamādoti sarūpaniddeso.
"Heedlessness" is a description of its nature.
Pamādo (phóng dật) là định nghĩa về bản chất.
Pamajjanāti ākāraniddeso.
"Being heedless" is a description of its manner.
Pamajjanā (sự phóng dật) là định nghĩa về trạng thái.
Pamajjitattanti bhāvaniddeso.
"The state of being heedless" is a description of its characteristic.
Pamajjitattaṃ (trạng thái phóng dật) là định nghĩa về tính chất.
Parihāyantīti iminā pamādassa sāvajjataṃ dasseti.
By "decline," it shows the blameworthiness of heedlessness.
Parihāyantī (suy giảm) điều này chỉ ra tính đáng trách của sự phóng dật.
Tayidaṃ lokiyānaṃ vasena, na lokuttarānanti āha – ‘‘uppannā…pe… ida’’ntiādi.
This is in terms of the mundane, not the supramundane, therefore it says: "arisen... etc. ...this," and so on.
Điều đó là theo nghĩa thế gian, không phải siêu thế, nên đã nói: “uppannā…pe… ida” (khởi lên…v.v… điều này), v.v.
62. Dutiye mahatī icchā etassāti mahiccho, tassa bhāvo mahicchatā.
62. In the second (passage), one who has great desire is mahiccha (of great desires); its characteristic is mahicchatā (great desire).
62. Trong đoạn thứ hai, người có ý muốn lớn là mahiccho (người có nhiều ước muốn), tính chất của người đó là mahicchatā (sự có nhiều ước muốn).
Mahāvisayo lobho mahālobho mahantānaṃ vatthūnaṃ bahūnañca abhigijjhanato.
Great scope of greed is mahālobha (great greed), due to coveting many great things.
Tham ái có phạm vi lớn là đại tham (mahālobha) vì nó ham muốn mãnh liệt nhiều vật lớn lao.
Itarītarātiādinā pabbajitānaṃ uppajjanamahicchatā vuttā.
By "various kinds" and so on, the great desire that arises in monastics is spoken of.
Bằng " Itarītarā" (những thứ này thứ nọ) v.v., sự đại dục phát sanh nơi các vị xuất gia được nói đến.
Pañcahi kāmaguṇehītiādi gahaṭṭhānaṃ vasena vuttaṃ.
"With the five cords of sensual pleasure" and so on, is said in terms of householders.
Bằng " Pañcahi kāmaguṇehī" (với năm dục lạc) v.v., được nói đến theo nghĩa của hàng gia chủ.
Icchāti sabhāvaniddeso.
"Desire" is a description of its nature.
" Icchā" (dục) là sự mô tả bản chất.
Icchāgatāti icchāpavattā.
"Desire-born" means arisen from desire.
" Icchāgatā" (do dục mà đến) nghĩa là do dục mà phát sanh.
Mahicchatāti mahāicchatā.
"Great desire" means intense desire.
" Mahicchatā" (đại dục) nghĩa là đại dục.
Atthato panāyaṃ rāgo evāti vuttaṃ – ‘‘rāgo sārāgo’’tiādi.
In meaning, however, this is simply lust, therefore it is said: "lust, attachment," and so on.
Nhưng về mặt ý nghĩa, đây chính là rāga (tham ái), như đã nói: " Rāga, sārāga" (tham ái, mãnh liệt tham ái) v.v.
63. Tatiye appicchassāti ettha appa-saddo abhāvattho ‘‘appābādho hoti appātaṅko’’tiādīsu (ma. ni. 2.304) viyāti āha – ‘‘anicchassā’’ti.
In the third*, regarding appicchassa (one with few wishes), the word appa here means 'absence', as in phrases like "he is free from illness, free from affliction," thus it means "one without desires."
63. Trong phần thứ ba, ở đây, từ " appa" trong " appicchassā" (của người ít dục) có nghĩa là sự vắng mặt, như trong "appābādho hoti appātaṅko" (ít bệnh tật, ít phiền não) v.v., nên nói là " anicchassā" (của người không có dục).
Loke pākaṭassa hi akkhirogakucchirogādibhedassa ābādhassa abhāvaṃ sandhāya ‘‘appābādho’’ti vuttaṃ.
Indeed, in the world, "free from illness" is said with reference to the absence of well-known afflictions such as eye diseases, stomach ailments, and so on.
Thật vậy, từ "appābādho" (ít bệnh tật) được nói đến để chỉ sự không có các loại bệnh tật phổ biến trong thế gian như bệnh mắt, bệnh bụng v.v.
Idāni vuttamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘ettha hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to make the stated meaning clearer, the phrase "for here" and so on is stated.
Bây giờ, để làm rõ hơn ý nghĩa đã nói, " ettha hī" (thật vậy, ở đây) v.v. đã được nói đến.
Byañjanaṃ sāvasesaṃ viya parittakepi appasaddassa dissamānattā.
The expression appears to be incomplete, as appa is seen even in a small quantity.
Vì từ "appa" (ít) được thấy trong cả trường hợp còn lại một phần (sāvasesa) và rất ít (parittaka).
Attho pana niravaseso sabbaso paccayicchāya abhāvassa adhippetattā.
However, the meaning is complete, as it implies the complete absence of desire for requisites.
Nhưng ý nghĩa thì hoàn toàn không còn lại (niravasesa) vì ý nghĩa được đề cập là hoàn toàn không có sự mong muốn về các vật dụng.
Tenāha – ‘‘na hī’’tiādi.
Therefore, it is said – "for not" and so on.
Vì thế, Ngài nói: " Na hī" (thật vậy, không) v.v.
Icchāya abhāveneva appiccho nāma hotīti imamatthaṃ pakārantarena dīpetuṃ – ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
To illustrate this meaning—that one is called appiccha simply by the absence of desire—in another way, the phrase "furthermore" and so on is stated.
Để làm sáng tỏ ý nghĩa rằng một người được gọi là "appiccho" (ít dục) chỉ vì không có dục, một cách khác đã được nói đến: " apicā" (hơn nữa) v.v.
Atricchatā nāma atra atra icchā.
Atricchatā means desire here and there.
" Atricchatā" (quá dục) nghĩa là dục ở đây và ở kia.
Asantaguṇasambhāvanatāya pāpā lāmikā nihīnā icchā pāpicchatā.
Pāpicchatā is evil, base, ignoble desire, arising from the imagination of non-existent qualities.
Dục xấu xa, thấp hèn, đê tiện do sự tưởng tượng về những phẩm chất không có là pāpicchatā (ác dục).
Yāya paccayuppādanatthaṃ attani vijjamānaguṇe sambhāveti, paccayānaṃ paṭiggahaṇe ca na mattaṃ jānāti, ayaṃ mahicchatā.
Mahicchatā is that by which one imagines qualities existing in oneself for the purpose of obtaining requisites, and does not know moderation in accepting requisites.
Dục mà do đó người ta tưởng tượng những phẩm chất hiện có trong mình để tạo ra vật dụng, và khi thọ nhận vật dụng thì không biết đủ, đây là mahicchatā (đại dục).
Asantaguṇasambhāvanatāti attani avijjamānānaṃ guṇānaṃ vijjamānānaṃ viya paresaṃ pakāsanā.
Asantaguṇasambhāvanatā means the manifestation to others of non-existent qualities in oneself as if they were existent.
" Asantaguṇasambhāvanatā" (sự tưởng tượng về những phẩm chất không có) nghĩa là phô bày cho người khác những phẩm chất không có trong mình như thể chúng hiện hữu.
Santaguṇasambhāvanatāti icchācāre ṭhatvā attani vijjamānasīladhutadhammādiguṇavibhāvanā.
Santaguṇasambhāvanatā means, while engaging in desiring conduct, the manifestation of one's own existing qualities such as virtue and dhutaṅga practices.
" Santaguṇasambhāvanatā" (sự tưởng tượng về những phẩm chất hiện có) nghĩa là đứng trên hành vi dục mà phô bày những phẩm chất như giới, hạnh đầu đà (dhutaṅga) v.v. hiện có trong mình.
Tādisassapi paṭiggahaṇe amattaññutāpi hoti, sāpi abhidhamme āgatāyevāti sambandho.
Even when accepting such things, there can be immoderation; that too is mentioned in the Abhidhamma, thus is the connection.
Ngay cả đối với người như vậy, cũng có sự không biết đủ trong việc thọ nhận (vật dụng), điều đó cũng đã được đề cập trong Abhidhamma, đó là sự liên kết.
Dussantappayoti duttappayo.
Dussantappayo means difficult to satisfy.
" Dussantappayo" (khó làm cho hài lòng) nghĩa là khó làm cho thỏa mãn.
Appicchatāpadhānaṃ puggalādhiṭṭhānaṃ catubbidhaicchāpabhedaṃ dassetvā punapi puggalādhiṭṭhānena catubbidhaṃ icchābhedaṃ dassento ‘‘aparopi catubbidho appiccho’’tiādimāha.
Having shown the four types of desire, based on individuals, with appicchatā as the primary quality, it then again states "another fourfold appiccha" and so on, showing another fourfold division of desire based on individuals.
Sau khi trình bày bốn loại dục khác nhau dựa trên cá nhân, với sự ít dục là chính, lại trình bày bốn loại dục khác nhau dựa trên cá nhân, nên nói " aparopi catubbidho appiccho" (lại có bốn loại ít dục khác) v.v.
Paccayaappicchoti paccayesu icchārahito.
Paccayaappiccho is one who is free from desire for requisites.
" Paccayaappiccho" (ít dục về vật dụng) nghĩa là không có dục đối với các vật dụng.
Dhutaṅgaappicchoti dhutaguṇasambhāvanāya icchārahito.
Dhutaṅgaappiccho is one who is free from desire for the manifestation of dhuta qualities.
" Dhutaṅgaappiccho" (ít dục về hạnh đầu đà) nghĩa là không có dục đối với sự phô bày các phẩm chất của hạnh đầu đà.
Pariyattiappicchoti bahussutasambhāvanāya icchārahito.
Pariyattiappiccho is one who is free from desire for the manifestation of being learned.
" Pariyattiappiccho" (ít dục về học vấn) nghĩa là không có dục đối với sự phô bày là người đa văn.
Adhigamaappicchoti ‘‘ariyo’’ti sambhāvanāya icchārahito.
Adhigamaappiccho is one who is free from desire for the manifestation of being an ariya.
" Adhigamaappiccho" (ít dục về chứng đắc) nghĩa là không có dục đối với sự phô bày là bậc thánh.
Dāyakassa vasanti appaṃ vā yaṃ dātukāmo bahuṃ vāti dāyakassa cittassa vasaṃ, ajjhāsayanti attho.
Dāyakassa vasaṃ means the will or intention of the donor, whether he wishes to give little or much.
" Dāyakassa vasaṃ" (theo ý người thí chủ) nghĩa là theo ý muốn, ý định của người thí chủ, dù muốn cho ít hay nhiều.
Deyyadhammassa vasanti deyyadhammassa abahubhāvaṃ.
Deyyadhammassa vasaṃ means the small quantity of the offering.
" Deyyadhammassa vasaṃ" (theo sự ít ỏi của vật cúng dường) nghĩa là sự không nhiều của vật cúng dường.
Attano thāmanti attano pamāṇaṃ.
Attano thāmaṃ means one's own measure.
" Attano thāmaṃ" (khả năng của mình) nghĩa là giới hạn của mình.
Yattakena attā yāpeti, tattakasseva gahaṇaṃ.
Accepting only as much as one needs to sustain oneself.
Chỉ thọ nhận đủ để mình duy trì sự sống.
Yadi hītiādi saṅkhepato vuttassa atthassa vivaraṇaṃ.
Yadi hī and so on is an elaboration of the meaning stated concisely.
" Yadi hī" (thật vậy, nếu) v.v. là sự giải thích ý nghĩa đã được nói tóm tắt.
Pamāṇenevāti yāpanappamāṇeneva.
Pamāṇenevā means only by the measure for sustenance.
" Pamāṇenevā" (chỉ với mức độ) nghĩa là chỉ với mức độ duy trì sự sống.
Ekabhikkhupi nāññāsīti sosānikavatte sammadeva vattitattā ekopi bhikkhu na aññāsi.
Ekabhikkhupi nāññāsī (not even one bhikkhu knew) means not even one bhikkhu knew, because he practiced the cemetery dwelling perfectly.
" Ekabhikkhupi nāññāsī" (ngay cả một tỳ khưu cũng không biết) nghĩa là vì đã thực hành hạnh sống ở nghĩa địa một cách hoàn hảo, nên không một tỳ khưu nào biết được.
Abbokiṇṇanti avicchedaṃ.
Abbokiṇṇaṃ means without interruption.
" Abbokiṇṇaṃ" (liên tục) nghĩa là không gián đoạn.
Dutiyo maṃ jāneyyāti dutiyo sahāyabhūtopi yathā maṃ jānituṃ na sakkuṇeyya, tathā saṭṭhi vassāni nirantaraṃ susāne vasāmi, tasmā ahaṃ aho sosānikuttamo.
Dutiyo maṃ jāneyyā (a second person should know me) means that not even a second person, a companion, should be able to know me; thus, I have continuously resided in the charnel ground for sixty years. Therefore, "I am indeed the foremost among cemetery dwellers."
" Dutiyo maṃ jāneyyā" (người thứ hai biết ta) nghĩa là ngay cả người bạn thứ hai cũng không thể biết ta, ta đã sống liên tục sáu mươi năm ở nghĩa địa như vậy, do đó ta là bậc tối thượng trong những người sống ở nghĩa địa.
Upakāro hutvāti uggahaparipucchādīhi pariyattidhammavasena upakāro hutvā.
Upakāro hutvā (having been helpful) means having been helpful in terms of the Dhamma of learning, through teaching and questioning.
" Upakāro hutvā" (trở thành người giúp đỡ) nghĩa là trở thành người giúp đỡ về phương diện Pháp học qua việc học hỏi, hỏi han v.v.
Dhammakathāya janapadaṃ khobhetvāti lomahaṃsanasādhukāradānacelukkhepādivasena sannipatitaṃ itarañca ‘‘kathaṃ nu kho appaṃ ayyassa santike dhammaṃ sossāmā’’ti kolāhalavasena mahājanaṃ khobhetvā?
Dhammakathāya janapadaṃ khobhetvā (having stirred up the populace with a Dhamma talk) means having stirred up the assembled and other great crowds with a clamor like "How can we hear a little Dhamma from the venerable one?" through hair-raising applause, shouts of approval, and throwing up cloths?
" Dhammakathāya janapadaṃ khobhetvā" (khuấy động cả vùng đất bằng pháp thoại) nghĩa là khuấy động đại chúng đang tụ tập và những người khác bằng sự rùng mình, tán thán, tung y v.v., và bằng tiếng ồn ào "làm sao chúng ta có thể nghe Pháp từ Tôn giả một chút đây?"
Yadi thero bahussutabhāvaṃ jānāpetuṃ iccheyya, pubbeva janapadaṃ khobhento dhammaṃ katheyya.
If the Elder had wished to make known his great learning, he would have delivered the Dhamma talk, stirring up the populace beforehand.
Nếu vị Trưởng lão muốn cho người khác biết mình là người đa văn, thì trước đó vị ấy đã khuấy động cả vùng đất bằng cách thuyết Pháp.
Gatoti ‘‘ayaṃ so, yena rattiyaṃ dhammakathā katā’’ti jānanabhāvena pariyattiappicchatāya purāruṇāva gato.
Gato (he went) means he went before dawn, due to his pariyattiappicchatā (lack of desire for recognition of learning), so that people would not know, "This is the one who delivered the Dhamma talk at night."
" Gato" (đã đi) nghĩa là đã đi trước bình minh vì sự ít dục về học vấn, để không bị biết đến là "đây là vị đã thuyết Pháp vào ban đêm".
Tayo kulaputtā viyāti pācīnavaṃsadāye sāmaggivāsaṃvuṭṭhā anuruddho, nandiyo, kimiloti ime tayo kulaputtā viya.
Like the three noble sons means like these three noble sons—Anuruddha, Nandiya, and Kimila—who had settled in harmonious dwelling in the Eastern Bamboo Grove.
" Tayo kulaputtā viyā" (như ba thiện gia nam tử) nghĩa là như ba thiện gia nam tử này: Anuruddha, Nandiya và Kimila, những người đã sống hòa hợp trong rừng Pācīnavaṃsadāya.
Etesupi hi anuruddhattherena bhagavatā ‘‘atthi pana vo anuruddhā evaṃ appamattānaṃ ātāpīnaṃ pahitattānaṃ viharantānaṃ uttarimanussadhammo alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāro’’ti (ma. ni. 1.328) puṭṭhena ‘‘idha pana mayaṃ, bhante, yāvadeva ākaṅkhāma, vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmā’’tiādinā (ma. ni. 1.328) anupubbavihārasamāpattīsu ārocitāsu itare therā na icchiṃsu.
Indeed, even among these, when the Venerable Anuruddha was asked by the Blessed One, "Is there, Anuruddha, any superhuman Dhamma, a distinction of noble knowledge and vision, a comfortable dwelling attained by you who thus dwell heedfully, ardently, and resolutely?" and he reported the attainments of gradual dwellings, beginning with, "Here, Venerable Sir, whenever we wish, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, we enter upon and abide in the first jhāna, which is accompanied by thought and examination, with rapture and pleasure born of seclusion," the other elders did not wish for it.
Ngay cả đối với họ, khi Tôn giả Anuruddha được Đức Phật hỏi: "Này Anuruddha, khi các con sống không phóng dật, tinh tấn, chuyên cần như vậy, các con có chứng đắc được pháp thượng nhân, sự hiểu biết và thấy biết đặc biệt của bậc thánh, một sự an lạc nào không?" (Trung Bộ Kinh 1.328), và khi Ngài đã trình bày các thiền chứng tuần tự bằng cách nói: "Bạch Thế Tôn, ở đây, khi nào chúng con muốn, chúng con ly dục, ly pháp bất thiện, chứng và trú thiền thứ nhất có tầm có tứ, do ly sanh hỷ lạc" (Trung Bộ Kinh 1.328) v.v., thì các vị Trưởng lão khác lại không muốn (phô bày).
Tathā hi te pakkante bhagavati āyasmantaṃ anuruddhaṃ etadavocuṃ – ‘‘kinnu mayaṃ āyasmato anuruddhassa evamārocimha ‘imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ mayaṃ lābhino’ti?
For when the Blessed One had departed, they said to Venerable Anuruddha, "Why did we report to Venerable Anuruddha in this way: 'We are gainers of these and these attainments of dwelling'?
Thật vậy, khi Đức Phật đã rời đi, các vị ấy nói với Tôn giả Anuruddha rằng: "Tại sao chúng ta lại nói với Tôn giả Anuruddha rằng 'chúng ta là những người có được những thiền chứng này và những thiền chứng này'?
Yaṃ no āyasmā anuruddho bhagavato sammukhāpi āsavānaṃ khayaṃ pakāsetī’’ti?
For Venerable Anuruddha declared the destruction of the asavas even in the presence of the Blessed One?"
Trong khi Tôn giả Anuruddha đã tuyên bố sự diệt tận các lậu hoặc ngay trước mặt Đức Phật?"
Ghaṭīkāropi attano ariyabhāve kikissa rañño bhagavatā ārocite na attamano ahosi?
Did not Ghaṭīkāra also, when his noble state was reported by the Blessed One to King Kikī, not become pleased?
Ngay cả người thợ gốm Ghaṭīkāra cũng không vui vẻ khi Đức Phật nói với Vua Kikissa về sự chứng đắc A-la-hán của mình sao?
Tenāha – ‘‘ghaṭīkārakumbhakāro viyā’’ti.
Therefore, it is said: "like Ghaṭīkāra the potter."
Vì thế, Ngài nói: " Ghaṭīkārakumbhakāro viyā" (như người thợ gốm Ghaṭīkāra).
Imasmiṃ panattheti ‘‘yathayidaṃ, bhikkhave, appicchatā’’ti vutte appicchatāsaṅkhāte atthe.
In this matter means in the matter referred to as "how, bhikkhus, there is little-wishing," i.e., in the matter of little-wishing.
" Imasmiṃ panatthe" (nhưng trong ý nghĩa này) nghĩa là trong ý nghĩa được gọi là ít dục, khi nói "Này các Tỳ khưu, như thế này, sự ít dục".
Balavaalobhenāti daḷhatarappavattikena alobhena.
By strong non-greed means by non-greed that is firmly established.
" Balavaalobhenā" (bằng sự vô tham mạnh mẽ) nghĩa là bằng sự vô tham phát sanh mạnh mẽ hơn.
65-67. Pañcame tussanaṃ tuṭṭhi, samaṃ, sakena, santena vā tuṭṭhi etassāti santuṭṭhi, tassa bhāvo santuṭṭhitā.
65-67. In the fifth, being pleased is contentment; contentment with what is equal, with one's own, or with what is peaceful is contentment; its state is contentment.
65-67. Trong phần thứ năm, sự hài lòng là biết đủ (tuṭṭhi), biết đủ một cách bình đẳng, với cái của mình, với cái thanh tịnh là santuṭṭhi, trạng thái đó là santuṭṭhitā (sự biết đủ).
Yassa santosassa atthitāya bhikkhu ‘‘santuṭṭho’’ti vuccati, taṃ dassento ‘‘itarītarapaccayasantosena samannāgatassā’’ti āha – cīvarādike yattha katthaci kappiye paccaye santussanena samaṅgībhūtassāti attho.
Showing that by the existence of which contentment a bhikkhu is called "contented," he says: "endowed with contentment with any kind of requisites"—meaning, endowed with the ability to be content with any suitable requisite such as robes.
Để trình bày sự biết đủ mà nhờ đó một tỳ khưu được gọi là "santuṭṭho" (người biết đủ), Ngài nói: " itarītarapaccayasantosena samannāgatassā" (của người đầy đủ sự biết đủ với các vật dụng này nọ) – nghĩa là của người đầy đủ sự biết đủ với bất kỳ vật dụng hợp pháp nào như y bát v.v.
Atha vā itaraṃ vuccati hīnaṃ paṇītato aññattā, tathā paṇītampi itaraṃ hīnato aññattā.
Alternatively, "itara" (other) refers to what is inferior, being different from what is excellent; similarly, what is excellent is also "itara," being different from what is inferior.
Hoặc, cái này được gọi là thấp kém vì khác với cái cao thượng; tương tự, cái cao thượng cũng là cái này vì khác với cái thấp kém.
Apekkhāsiddhā hi itaratā.
Indeed, "otherness" is established by comparison.
Quả thật, tính cái này hay cái kia được xác lập bởi sự so sánh.
Iti yena dhammena hīnena vā paṇītena vā cīvarādipaccayena santussati, so tathā pavatto alobho itarītarapaccayasantoso, tena samannāgatassa.
Thus, the non-greed that manifests as contentment with any kind of requisite, whether inferior or excellent, is contentment with any kind of requisites, and one endowed with it.
Như vậy, lòng không tham được diễn tiến như thế nào—với pháp nào, dù là vật dụng y phục thấp kém hay cao thượng—mà người ấy hài lòng, đó chính là sự hài lòng với vật dụng này hay vật dụng kia, của người được trang bị điều đó.
Yathālābhaṃ attano lābhānurūpaṃ santoso yathālābhasantoso.
Contentment in accordance with what is obtained, suitable to one's gains, is contentment with what is obtained.
Sự hài lòng tùy theo vật đã được, tùy theo vật mình đã có, là sự hài lòng tùy theo vật đã được.
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the remaining two terms.
Tương tự đối với hai từ còn lại.
Labbhatīti vā lābho, yo yo lābho yathālābho, tena santoso yathālābhasantoso.
Or, that which is obtained is a gain; whatever gain, that is yathālābha (as obtained); contentment with that is yathālābhasantosa (contentment with what is obtained).
Hoặc, cái gì được nhận thì là vật đã được (lābho); vật đã được nào tùy theo vật đã được đó (yathālābho), sự hài lòng với nó là sự hài lòng tùy theo vật đã được.
Balanti kāyabalaṃ.
Strength means bodily strength.
Sức mạnh là sức mạnh của thân.
Sāruppanti bhikkhuno anucchavikatā.
Suitability means what is appropriate for a bhikkhu.
Sự phù hợp là sự thích hợp của một tỳ khưu.
Yathāladdhato aññassa apatthanā nāma siyā appicchatāpi pavattiākāroti tato vinivecitameva santosassa sarūpaṃ dassento ‘‘labhantopi na gaṇhātī’’ti āha.
Showing the nature of contentment, which is distinct from little-wishing (which could also be a mode of conduct, namely, not desiring anything other than what is obtained), he says: "even if he obtains, he does not take it."
Sự không mong muốn những thứ khác ngoài những gì đã có có thể là trạng thái của sự ít dục, vì vậy, để chỉ rõ bản chất của sự hài lòng một cách tách biệt khỏi điều đó, kinh nói: “Dù nhận được cũng không lấy.”
Taṃ parivattetvā pakatidubbalādīnaṃ garucīvaraṃ aphāsubhāvāvahaṃ sarīrakhedāvahañca hotīti payojanavasena na atricchatādivasena taṃ parivattetvā lahukacīvaraparibhogo santosavirodhi na hotīti āha – ‘‘lahukena yāpentopi santuṭṭhova hotī’’ti.
Reversing this, he says that for those who are naturally weak, etc., heavy robes cause discomfort and bodily fatigue; therefore, using light robes by reversing the situation, not out of excessive desire, etc., is not contrary to contentment: "even if he subsists on light robes, he is content."
Kinh nói: “ Dù sống với y phục nhẹ nhàng cũng là người biết đủ” để chỉ ra rằng việc từ chối những y phục nặng nề gây khó chịu và mệt mỏi cho thân thể của những người yếu đuối bẩm sinh, v.v., và việc sử dụng y phục nhẹ nhàng thay thế, là dựa trên mục đích sử dụng chứ không phải do quá tham lam, v.v., và điều đó không mâu thuẫn với sự hài lòng.
Mahagghacīvaraṃ bahūni vā cīvarāni labhitvā tāni vissajjetvā tadaññassa gahaṇaṃ yathāsāruppanaye ṭhitattā na santosavirodhīti āha – ‘‘tesaṃ…pe… dhārentopi santuṭṭhova hotī’’ti.
Having obtained expensive robes or many robes, discarding them and taking other robes is not contrary to contentment, being in accordance with the principle of suitability: "even if he wears those... he is content."
Kinh nói: “ Dù mặc chúng…v.v… cũng là người biết đủ” để chỉ ra rằng việc nhận được y phục đắt tiền hoặc nhiều y phục, rồi từ bỏ chúng để lấy những thứ khác, là phù hợp với nguyên tắc thích hợp, và không mâu thuẫn với sự hài lòng.
Evaṃ sesapaccayesupi yathāsāruppaniddese api-saddaggahaṇe adhippāyo veditabbo.
Similarly, in the explanation of suitability for the remaining requisites, the intention behind the use of the word "api" (also) should be understood.
Tương tự, trong các vật dụng còn lại, ý nghĩa của việc dùng từ “api” (cũng) trong phần giải thích về sự phù hợp cũng cần được hiểu.
Muttaharītakanti gomuttaparibhāvitaṃ, pūtibhāvena vā chaḍḍitaṃ harītakaṃ.
Muttaharītaka means harītaka (chebulic myrobalan) soaked in cow urine, or discarded due to putrefaction.
Muttaharītakaṃ là harītaka (một loại thảo dược) đã được ngâm trong nước tiểu bò, hoặc harītaka đã bị bỏ đi vì thối rữa.
Buddhādīhi vaṇṇitanti appicchatāsantuṭṭhīsu bhikkhū niyojetuṃ ‘‘pūtimuttabhesajjaṃ nissāya pabbajjā’’tiādinā (mahāva. 73, 128) buddhādīhi pasatthaṃ.
Praised by the Buddhas, etc. means praised by the Buddhas, etc., to enjoin bhikkhus in little-wishing and contentment, as in "the going forth is dependent on putrid urine as medicine" and so forth.
Được chư Phật, v.v., tán thán là được chư Phật, v.v., ca ngợi để khuyến khích các tỳ khưu thực hành ít dục và biết đủ, như trong câu “Xuất gia nương vào thuốc nước tiểu thối,” v.v. (Mahāva. 73, 128).
Paramasantuṭṭhova hoti paramena ukkaṃsagatena santosena samannāgatattā.
He is supremely content because he is endowed with supreme, excellent contentment.
Là người vô cùng biết đủ vì được trang bị sự hài lòng đạt đến mức tột cùng, tối thượng.
Yathāsāruppasantosova aggoti tattha tattha bhikkhu sāruppaṃyeva nissāya santussanavasena pavattanato aggo.
Contentment suitable for the occasion is supreme because in each case, a bhikkhu practices contentment by relying solely on what is suitable.
Sự biết đủ phù hợp là tối thượng vì nó được diễn tiến dựa trên sự hài lòng phù hợp với tỳ khưu trong từng trường hợp.
Chaṭṭhasattamesu natthi vattabbaṃ.
In the sixth and seventh, there is nothing to say.
Không có gì để nói trong phần thứ sáu và thứ bảy.
70. Dasame pāpamittā devadattasadisā.
70. In the tenth, evil companions are like Devadatta.
70. Trong phần thứ mười, bạn ác là những người giống như Devadatta.
Te hi hīnācāratāya, dukkhassa vā sampāpakatāya ‘‘pāpā’’ti vuccanti.
Indeed, they are called "evil" because of their inferior conduct or because they lead to suffering.
Quả thật, họ được gọi là “ác” vì có hành vi thấp kém, hoặc vì dẫn đến đau khổ.
Tenākārena pavattānanti yo pāpamittassa khanti ruci adhimutti tanninnatātaṃsampavaṅkatādiākāro, tenākārena pavattānaṃ.
Those who proceed in that manner means those who proceed in the manner of an evil companion's patience, inclination, determination, tendency, and bent.
Diễn tiến theo cách đó là diễn tiến theo cách mà kẻ ác có sự kiên nhẫn, sự ưa thích, sự quyết tâm, sự nghiêng về, sự thiên lệch, v.v.
Catunnaṃ khandhānamevetaṃ nāmanti catunnaṃ arūpakkhandhānaṃ ‘‘pāpamittatā’’ti etaṃ nāmaṃ.
This is the name for the four aggregates means this is the name "evil companionship" for the four immaterial aggregates.
Đây là tên của bốn uẩn là đây là tên “bạn ác” của bốn uẩn vô sắc.
Yasmā assaddhiyādipāpadhammasamannāgatā puggalā visesato pāpā puññadhammavimokkhatāya, te yassa mittā sahāyā, so pāpamitto, tassa bhāvo pāpamittatā.
Since individuals endowed with evil qualities such as lack of faith are especially evil due to their lack of wholesome qualities and liberation, and those whose friends and companions are such are evil companions, the state of being such is evil companionship.
Vì những người được trang bị các pháp ác như vô tín, v.v., đặc biệt là ác vì thiếu các pháp lành và sự giải thoát, nên người nào có họ làm bạn, làm đồng hành, người đó là bạn ác, trạng thái đó là pāpamittatā (tính bạn ác).
Tenāha – ‘‘ye te puggalā assaddhā’’tiādi.
Therefore, it is said: "Those individuals who are faithless," and so on.
Vì vậy kinh nói: “Những người đó vô tín,” v.v.
74. Catutthe bujjhanakasattassāti catunnaṃ ariyasaccānaṃ paṭivijjhanakapuggalassa.
74. In the fourth, for the comprehending being means for the individual who penetrates the four Noble Truths.
74. Trong phần thứ tư, của chúng sinh giác ngộ là của người thấu hiểu bốn Thánh Đế.
Aṅgabhūtāti tasseva paṭivedhassa kāraṇabhūtā.
Factors means causes of that very penetration.
Là các chi phần là là nguyên nhân của sự thấu hiểu đó.
Ettha ca cattāri ariyasaccāni bujjhati, aññāṇaniddāya vāpi bujjhatīti bodhīti laddhanāmo ariyasāvako bujjhanakasatto, tassa bujjhanakasattassa.
Here, one comprehends the four Noble Truths, or one awakens from the sleep of ignorance, hence the Noble Disciple is called bodhi, the comprehending being; for that comprehending being.
Ở đây, vị Thánh đệ tử được gọi là bujjhanakasatto (chúng sinh giác ngộ) vì giác ngộ bốn Thánh Đế, hoặc vì giác ngộ khỏi giấc ngủ của vô minh; của chúng sinh giác ngộ đó.
Bodhiyāti tassā dhammasāmaggisaṅkhātāya bodhiyā.
Of enlightenment means of that enlightenment, which is a collection of qualities.
Của sự giác ngộ là của sự giác ngộ đó, tức là sự tập hợp các pháp.
Bujjhanaṭṭhena bodhiyo, bodhiyo eva saccasampaṭibodhassa aṅgāti vuttaṃ.
They are bodhi in the sense of comprehending, and bodhi are indeed factors of the comprehension of truths, as stated.
Chúng là bodhi (giác ngộ) theo nghĩa giác ngộ, và chính các bodhi đó là các chi phần của sự thấu hiểu chân lý, vì vậy kinh nói:
‘‘Bujjhantīti bojjhaṅgā’’ti.
"They comprehend, therefore they are factors of enlightenment (bojjhaṅgā)."
“Vì chúng giác ngộ nên là bojjhaṅgā (các chi phần giác ngộ).”
Vipassanādīnaṃ kāraṇānaṃ bujjhitabbānañca saccānaṃ anurūpaṃ bujjhanato anubujjhantīti bojjhaṅgā, paṭimukhaṃ paccakkhabhāvena abhimukhaṃ bujjhanato paṭibujjhantīti bojjhaṅgā, sammā aviparītato bujjhanato sambujjhantīti bojjhaṅgāti evaṃ atthavisesadīpakehi upasaggehi anubujjhantītiādi vuttaṃ.
Because they comprehend in accordance with the causes of insight and the truths to be comprehended, they comprehend subsequently, therefore they are bojjhaṅgā; because they comprehend directly, in a face-to-face manner, they comprehend directly, therefore they are bojjhaṅgā; because they comprehend correctly, without distortion, they comprehend perfectly, therefore they are bojjhaṅgā; thus, they comprehend subsequently, and so on, is stated with prefixes indicating specific meanings.
Vì chúng giác ngộ một cách phù hợp với các nguyên nhân như tuệ quán, v.v., và với các chân lý cần được giác ngộ, nên anubujjhantīti bojjhaṅgā (chúng giác ngộ theo sau nên là các chi phần giác ngộ); vì chúng giác ngộ trực tiếp, đối diện một cách rõ ràng, nên paṭibujjhantīti bojjhaṅgā (chúng giác ngộ đối diện nên là các chi phần giác ngộ); vì chúng giác ngộ đúng đắn, không sai lệch, nên sambujjhantīti bojjhaṅgā (chúng giác ngộ hoàn toàn nên là các chi phần giác ngộ). Như vậy, với các tiền tố làm rõ nghĩa đặc biệt, anubujjhantī v.v., đã được nói.
Bodhisaddo sabbavisesayuttaṃ bujjhanasāmaññena saṅgaṇhāti.
The word bodhi encompasses general comprehension with all its specific aspects.
Từ “bodhi” bao gồm sự giác ngộ nói chung với tất cả các đặc điểm.
Bodhāya saṃvattantīti iminā tassā dhammasāmaggiyā bujjhanassa ekantakāraṇataṃ dasseti.
They lead to enlightenment—by this, it shows that that collection of qualities is the exclusive cause of comprehension.
Với câu “dẫn đến sự giác ngộ,” kinh chỉ ra rằng sự tập hợp các pháp đó là nguyên nhân tuyệt đối của sự giác ngộ.
Evaṃ panetaṃ padaṃ vibhattamevāti vuttappakārena etaṃ ‘‘bojjhaṅgā’’ti (paṭi. ma. 2.17) padaṃ niddese paṭisambhidāmagge vibhattameva.
Thus, this term is indeed analyzed means this term "factors of enlightenment" is indeed analyzed in the Paṭisambhidāmagga in the manner stated.
Như vậy, từ này đã được phân tích là từ “bojjhaṅgā” (Paṭi. Ma. 2.17) này đã được phân tích như đã nói trong phần giải thích của Paṭisambhidāmagga.
76. Chaṭṭhe tesaṃ antareti tesaṃ bhikkhūnaṃ antare.
76. In the sixth, among them means among those bhikkhus.
76. Trong phần thứ sáu, giữa họ là giữa những tỳ khưu đó.
Kāmaṃ saṅgītiāruḷhavasena appakamidaṃ suttapadaṃ, bhagavā panettha sannipatitaparisāya ajjhāsayānurūpaṃ vitthārikaṃ karotīti katvā idaṃ vuttaṃ – ‘‘mahatī desanā bhavissatī’’ti.
Although this Sutta passage is brief by way of being included in the recitations, the Blessed One makes it extensive in accordance with the disposition of the assembled audience, and therefore it is said: "There will be a great teaching."
Mặc dù bài kinh này ngắn gọn theo cách tụng tập, nhưng Đức Thế Tôn đã mở rộng nó phù hợp với ý định của hội chúng đang tụ họp ở đây, vì vậy kinh nói: “Sẽ có một bài thuyết pháp vĩ đại.”
Gāmanigamādikathā natthīti tassā kathāya atiracchānakathābhāvamāhu.
There is no talk of villages, towns, etc. means they say that such talk is not unbeneficial talk.
Không có những câu chuyện về làng mạc, thị trấn, v.v., họ nói rằng những câu chuyện đó không phải là những câu chuyện không phù hợp.
Tathā hi sā pubbe bahuñātikaṃ ahosi bahupakkhaṃ, idāni appañātikaṃ appapakkhanti aniccatāmukhena niyyānikapakkhikā jātā.
Indeed, formerly it had many relatives and many supporters, but now it has few relatives and few supporters. Thus, through the aspect of impermanence, it has become one leading to release.
Quả thật, trước đây nó có nhiều người thân, nhiều phe phái; bây giờ nó có ít người thân, ít phe phái, nên nó đã trở thành một phần của sự giải thoát thông qua khía cạnh vô thường.
Etāyāti yathāvuttāya parihāniyā.
Etāya means by the decline as stated.
Do điều này là do sự suy thoái đã nói.
Patikiṭṭhanti nihīnaṃ.
Patikiṭṭhaṃ means low.
Patikiṭṭhaṃ là thấp kém.
Mama sāsaneti idaṃ kammassakatajjhānapaññānampi visesanameva.
In my Dispensation: This is indeed a specific quality even for the knowledge of kamma-ownership and jhāna.
Trong giáo pháp của Ta là đây cũng là một đặc điểm của tuệ quán về nghiệp và thiền định.
Tadubhayampi hi bāhirakānaṃ tappaññādvayato sātisayameva sabbaññubuddhānaṃ desanāya laddhavisesato vivaṭṭūpanissayato ca.
Indeed, both of these are superior to the two kinds of knowledge of outsiders, due to having received distinction from the teaching of the Omniscient Buddhas and due to being a support for liberation.
Cả hai điều đó đều vượt trội so với hai loại tuệ quán của những người ngoại đạo, vì chúng có đặc điểm được ban cho bởi giáo pháp của chư Phật Toàn Tri và có sự hỗ trợ của sự giải thoát.
130. Suttantanaye yathācodanā saṃkilesadhammānaṃ vipariyesanaṃ, taṃtaṃdhammakoṭṭhāsānañca ūnato adhikato ca pavedanaṃ adhammaṃ dhammoti dīpanaṃ.
130. In the Suttanta method, the investigation of defiling phenomena according to the injunction, and the declaration of those respective parts of phenomena as less or more, is declaring non-Dhamma as Dhamma.
130. Theo phương pháp kinh tạng, việc tìm kiếm các pháp ô nhiễm theo sự thúc giục và việc trình bày các phần của pháp đó từ ít đến nhiều là chỉ rõ phi pháp là pháp.
Tesaṃyeva pana aviparītato anūnādhikato ca pavedanaṃ dhammaṃ dhammoti dīpanaṃ.
However, the declaration of those very things as unperverted, neither less nor more, is declaring Dhamma as Dhamma.
Còn việc trình bày chúng một cách không sai lệch, không thiếu không thừa là chỉ rõ pháp là pháp.
Evaṃ vinayappaṭipattiyā ayathāvidhippavedanaṃ adhammaṃ dhammoti dīpanaṃ.
Similarly, the declaration of the Vinaya practice in an improper manner is declaring non-Dhamma as Dhamma.
Tương tự, việc trình bày sự thực hành giới luật một cách không đúng quy định là chỉ rõ phi pháp là pháp.
Yathāvidhippavedanaṃ dhammaṃ dhammoti dīpanaṃ.
The declaration in a proper manner is declaring Dhamma as Dhamma.
Việc trình bày đúng quy định là chỉ rõ pháp là pháp.
Suttantanayena pañcavidho saṃvaravinayo pahānavinayo ca vinayo, tappaṭipakkhena avinayo.
According to the Suttanta method, the fivefold restraint-Vinaya and the abandonment-Vinaya are Vinaya, and their opposite is Avinaya.
Theo phương pháp kinh tạng, giới luật phòng hộ năm loại và giới luật đoạn trừ là giới luật (vinaya), còn điều đối lập với nó là phi giới luật (avinaya).
Vinayanayena vatthusampadādinā yathāvidhippaṭipatti eva vinayo, tabbipariyāyena avinayo veditabbo.
According to the Vinaya method, the practice in a proper manner, such as the perfection of the basis, is itself Vinaya; its opposite should be understood as Avinaya.
Theo phương pháp giới luật, sự thực hành đúng quy định với sự đầy đủ về sự vật v.v... chính là giới luật, còn điều ngược lại phải được hiểu là phi giới luật.
Tiṃsa nissaggiyā pācittiyāti ettha iti-saddo ādyattho.
In thirty Nissaggiya Pācittiya (offences), the word iti (thus) has the meaning of 'etcetera'.
Trong cụm từ ba mươi giới Ba-dật-đề ưng xả (tiṃsa nissaggiyā pācittiyā), từ iti mang ý nghĩa khởi đầu.
Tena dvenavuti pācittiyā, cattāro pāṭidesaniyā, satta adhikaraṇasamathāti imesaṃ saṅgaho.
By this, it includes the ninety-two Pācittiya, the four Pāṭidesaniya, and the seven Adhikaraṇasamatha.
Do đó, nó bao gồm chín mươi hai giới Ba-dật-đề, bốn giới Ba-la-đề-đề-xá-ni, và bảy pháp diệt tránh.
Ekatiṃsa nissaggiyāti ettha ‘‘tenavuti pācittiyā’’tiādinā vattabbaṃ.
In thirty-one Nissaggiya (offences), it should be said "ninety-two Pācittiya," and so on.
Trong cụm từ ba mươi mốt giới ưng xả (ekatiṃsa nissaggiyā), phải nói là ‘‘chín mươi hai giới Ba-dật-đề’’ v.v...
Sesamettha suviññeyyameva.
The rest here is easily understandable.
Phần còn lại ở đây rất dễ hiểu.
Adhigantabbato adhigamo, maggaphalāni.
Adhigama (attainment) means what is to be attained: the paths and fruits.
Vì có thể đạt được, nên gọi là thành tựu (adhigama), tức các đạo và quả.
Nibbānaṃ pana antaradhānābhāvato idha na gayhati.
Nibbāna, however, is not included here due to its non-disappearance.
Còn Niết-bàn thì không bị biến mất, nên không được bao gồm ở đây.
Paṭipajjanaṃ paṭipatti, sikkhattayasamāyogo.
Paṭipatti (practice) means the act of practicing: the combination of the three trainings.
Việc thực hành là sự thực hành (paṭipatti), tức sự kết hợp của ba học (giới, định, tuệ).
Paṭipajjitabbato vā paṭipatti.
Or Paṭipatti because it is to be practiced.
Hoặc vì có thể thực hành, nên gọi là sự thực hành.
Pariyāpuṇitabbato pariyatti, piṭakattayaṃ.
Pariyatti (learning) means what is to be learned: the three Piṭakas.
Vì có thể học hỏi, nên gọi là giáo học (pariyatti), tức ba tạng kinh điển.
Maggaggahaṇena gahitāpi tatiyavijjāchaṭṭhābhiññā vijjābhiññāsāmaññato ‘‘tisso vijjā cha abhiññā’’ti punapi gahitā.
Although the third knowledge and the sixth supernormal power are included by the mention of the path, they are mentioned again as "the three knowledges and the six supernormal powers" due to being common to both knowledge and supernormal powers.
Mặc dù đã được bao gồm bởi sự nắm giữ đạo, nhưng tam minh và lục thông lại được bao gồm lại lần nữa dưới tên ‘‘tam minh và lục thông’’ vì tính chung của minh và thắng trí.
Tato paraṃ cha abhiññāti vassasahassato paraṃ cha abhiññā nibbattetuṃ sakkonti, na paṭisambhidāti adhippāyo.
Tato paraṃ cha abhiññā (thereafter the six supernormal powers) means that after a thousand years, the six supernormal powers can arise, but not the Paṭisambhidā; this is the intention.
Sau đó, lục thông có ý nghĩa là sau hàng ngàn năm, lục thông có thể phát sinh, nhưng không phải là các phân tích.
Tatoti abhiññākālato pacchā.
Tato (thereafter) means after the time of the supernormal powers.
Tato có nghĩa là sau thời gian của thắng trí.
Tāti abhiññāyo.
Tā (they) refers to the supernormal powers.
Tā có nghĩa là các thắng trí.
Pubbabhāge jhānasinehābhāvena kevalāya vipassanāya ṭhatvā aggaphalappattā sukkhavipassakā nāma, maggakkhaṇe pana ‘‘jhānasineho natthī’’ti na vattabbo ‘‘samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvetī’’ti (a. ni. 4.170) vacanato.
Those who attain the highest fruit by remaining purely in insight due to the absence of jhāna-support in the earlier stage are called sukkhavipassakā (dry-insight practitioners); however, at the moment of the path, it should not be said "there is no jhāna-support" because of the saying "one develops serenity and insight yoked together" (A.N. 4.170).
Những vị đạt được quả vị tối thượng bằng cách chỉ đứng trên tuệ quán mà không có sự say mê thiền định ở giai đoạn trước được gọi là những vị tuệ quán thuần túy (sukkhavipassakā); tuy nhiên, vào lúc đạo, không nên nói rằng ‘‘không có sự say mê thiền định’’ theo lời dạy ‘‘vị ấy tu tập thiền định và tuệ quán song hành’’ (A.IV,170).
Pacchimakassāti sabbapacchimassa.
Pacchimakassa means of the very last.
Của người cuối cùng (pacchimakassa) có nghĩa là của người cuối cùng nhất.
Kiñcāpi ariyo aparihānadhammo, sotāpannassa pana uddhaṃ jīvitapariyādānā adhigatadhammo uppanno nāma natthi, paccayasāmaggiyā asati yāva uparivisesaṃ nibbattetuṃ na sakkonti, tāva adhigamassa asambhavo evāti āha – ‘‘sotāpannassa…pe… nāma hotī’’ti.
Although the noble one possesses the quality of not falling away, for a stream-enterer, after the cessation of life, there is no arising of an attained Dhamma. As long as the conditions are not complete, they cannot bring forth higher distinctions, and thus attainment is impossible. Therefore, it is said: "For a stream-enterer... (etc.)... it is so."
Mặc dù bậc Thánh là người không bị thoái hóa pháp, nhưng đối với một vị Nhập lưu, sau khi mạng sống chấm dứt, không có pháp thành tựu nào phát sinh; khi không có đầy đủ các duyên, chừng nào chưa thể phát sinh sự đặc biệt cao hơn, chừng đó sự thành tựu không thể có được, nên đã nói – ‘‘của vị Nhập lưu…pe… có tên’’.
Tassidaṃ manussalokavasena vuttanti daṭṭhabbaṃ.
This should be understood as having been said with reference to the human realm.
Điều này phải được hiểu là đã nói theo cách của cõi người.
Oṭṭhaṭṭhivaṇṇanti oṭṭhānaṃ aṭṭhivaṇṇaṃ, dantakasāvaṃ ekaṃ vā dve vā vāre rajitvā dantavaṇṇaṃ katvā dhārentīti vuttaṃ hoti.
Lip-bone color: The bone color of the lips. It is said that they dye their teeth once or twice with tooth-dye and wear it, making their teeth that color.
Màu xương môi (oṭṭhaṭṭhivaṇṇaṃ) có nghĩa là màu xương của môi, tức là màu men răng; đã nói rằng họ nhuộm một hoặc hai lần để tạo màu răng rồi giữ nó.
Kesesu vā allīyāpentīti tena kāsāvakhaṇḍena kese bandhantā allīyāpenti.
Or they stick it to their hair: They tie their hair with that piece of kāṣāya cloth, making it stick.
Hoặc dán vào tóc (kesesu vā allīyāpentī) có nghĩa là họ buộc tóc bằng mảnh vải cà-sa đó và dán vào.
Bhikkhugottassa abhibhavanato vināsanato gotrabhuno.
Gotrabhuno: Because of the suppression and destruction of the lineage of bhikkhus.
Vì dòng dõi Tỳ-khưu bị áp đảo, bị hủy hoại, nên gọi là kẻ hủy hoại dòng dõi (gotrabhuno).
Atha vā gottaṃ vuccati sādhāraṇaṃ nāmaṃ, mattasaddo luttaniddiṭṭho, tasmā ‘‘samaṇā’’ti gottamattaṃ anubhavanti dhārentīti gotrabhuno, nāmamattasamaṇāti attho.
Alternatively, gotta means a common name, and the word matta is implicitly omitted. Therefore, gotrabhuno means they experience and bear only the name "samaṇa," meaning they are samaṇas in name only.
Hoặc, gotta được gọi là tên chung, từ mattasaddo bị lược bỏ; do đó, họ trải nghiệm và duy trì chỉ danh xưng ‘‘sa-môn’’ (gotramattaṃ anubhavanti dhārentīti gotrabhuno), có nghĩa là chỉ là sa-môn trên danh nghĩa.
Kāsāvagatakaṇṭhatāya, kāsāvaggahaṇahetuuppajjanakasokatāya vā kāsāvakaṇṭhā.
Kāsāvakaṇṭhā: Due to their throats being covered by the kāṣāya, or due to the sorrow arising from wearing the kāṣāya.
Vì cổ bị cà-sa thắt, hoặc vì sự sầu khổ phát sinh do việc nắm giữ cà-sa, nên gọi là cổ cà-sa (kāsāvakaṇṭhā).
Saṅghagatanti saṅghaṃ uddissa dinnattā saṅghagataṃ.
Belonging to the Saṅgha: Given for the Saṅgha, thus belonging to the Saṅgha.
Đã thuộc về Tăng-già (saṅghagataṃ) có nghĩa là đã được dâng cho Tăng-già.
Taṃ sarīranti taṃ dhātusarīraṃ.
That body: That relic-body.
Thân thể đó (taṃ sarīraṃ) có nghĩa là thân thể xá-lợi đó.
Tenevāti pariyattiantaradhānamūlakattā eva itaraantaradhānassa.
Therefore: Because the disappearance of the Pariyatti is the root cause of the other disappearances.
Chính vì thế (tenevā), vì sự biến mất của giáo học là gốc rễ của sự biến mất khác.
Sakko devarājā chātakabhaye paratīragamanāya bhikkhū ussukkamakāsīti adhippāyo.
The intention is that Sakka, the king of devas, made an effort for the bhikkhus to cross over to the other shore during a famine.
Có ý nghĩa là Sakka, vua các vị trời, đã cố gắng giúp các Tỳ-khưu vượt sông để tránh nạn đói.
Neti ubhayepi paṃsukūlikatthere dhammakathikatthere ca.
Them: Both the Paṃsukūlika Theras and the Dhammakathika Theras.
Ne có nghĩa là cả hai vị Trưởng lão mặc y phấn tảo và các vị Trưởng lão thuyết pháp.
Therāti tattha ṭhitā sakkhibhūtā therā.
Theras: The theras who were present there as witnesses.
Các vị Trưởng lão (therā) có nghĩa là các vị Trưởng lão đang ở đó làm chứng.
Dhammakathikattherā ‘‘yāva tiṭṭhanti suttantā…pe… yogakkhemā na dhaṃsatī’’ti idaṃ suttaṃ āharitvā ‘‘suttante rakkhite sante, paṭipatti hoti rakkhitā’’ti iminā vacanena paṃsukūlikatthere appaṭibhāne akaṃsu.
The Dhammakathika Theras, by quoting the Sutta: "As long as the Suttas remain... (etc.)... the security from bondage does not perish," and with the statement: "When the Suttas are protected, the practice is protected," rendered the Paṃsukūlika Theras speechless.
Các vị Trưởng lão thuyết pháp đã trích dẫn kinh ‘‘Chừng nào các kinh còn tồn tại…pe… sự an ổn khỏi ách nạn không bị hủy hoại’’ và bằng lời nói ‘‘Khi các kinh được giữ gìn, sự thực hành cũng được giữ gìn’’, đã khiến các vị Trưởng lão mặc y phấn tảo không thể phản bác.
Idāni pariyattiyā anantaradhānameva itaresaṃ anantaradhānahetūti imamatthaṃ byatirekato anvayato ca upamāhi vibhāvetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to illustrate the meaning that the non-disappearance of the Pariyatti is the cause of the non-disappearance of the others, both by negative and positive examples, "Just as..." and so on, was said.
Giờ đây, để làm rõ ý nghĩa rằng sự không biến mất của giáo học là nguyên nhân của sự không biến mất của các điều khác, bằng cách so sánh theo cả phương pháp loại suy và phương pháp đồng thuận, đã nói ‘‘ví như (yathā hī)’’ v.v...
Taṃ suviññeyyameva.
That is easily understood.
Điều đó rất dễ hiểu.