31. ‘‘Chayime, bhikkhave, dhammā sekhassa bhikkhuno parihānāya saṃvattanti.
31. “Bhikkhus, these six things lead to the decline of a trainee bhikkhu.
31. ‘‘Này các Tỳ-khưu, có sáu pháp này dẫn đến sự suy đồi của một Tỳ-khưu hữu học.
Katame cha?
Which six?
Sáu pháp nào?
Kammārāmatā, bhassārāmatā, niddārāmatā, saṅgaṇikārāmatā, indriyesu aguttadvāratā, bhojane amattaññutā – ime kho, bhikkhave, cha dhammā sekhassa bhikkhuno parihānāya saṃvattanti.
Delight in activity, delight in talk, delight in sleep, delight in company, unguarded doors of the senses, and not knowing moderation in food—these six things, bhikkhus, lead to the decline of a trainee bhikkhu.
Thích thú công việc, thích thú nói chuyện, thích thú ngủ nghỉ, thích thú tụ tập, không hộ trì các căn, không tiết độ trong ăn uống – này các Tỳ-khưu, sáu pháp này dẫn đến sự suy đồi của một Tỳ-khưu hữu học.
‘‘Chayime, bhikkhave, dhammā sekhassa bhikkhuno aparihānāya saṃvattanti.
“Bhikkhus, these six things lead to the non-decline of a trainee bhikkhu.
‘‘Này các Tỳ-khưu, có sáu pháp này dẫn đến sự không suy đồi của một Tỳ-khưu hữu học.
Katame cha?
Which six?
Sáu pháp nào?
Na kammārāmatā, na bhassārāmatā, na niddārāmatā, na saṅgaṇikārāmatā, indriyesu guttadvāratā, bhojane mattaññutā – ime kho, bhikkhave, cha dhammā sekhassa bhikkhuno aparihānāya saṃvattantī’’ti.
No delight in activity, no delight in talk, no delight in sleep, no delight in company, guarded doors of the senses, and knowing moderation in food—these six things, bhikkhus, lead to the non-decline of a trainee bhikkhu.”
Không ham thích công việc, không ham thích nói chuyện, không ham thích ngủ nghỉ, không ham thích tụ tập, giữ gìn các căn môn, biết chừng mực trong ăn uống – này các Tỳ-kheo, sáu pháp này dẫn đến sự không suy giảm (tiến bộ) của vị Tỳ-kheo hữu học.”
Paṭhamaṃ.
The First.
Bài kinh thứ nhất.
‘‘Chayime, bhante, dhammā bhikkhuno aparihānāya saṃvattanti.
“Bhante, these six things lead to the non-decline of a bhikkhu.
“Bạch Thế Tôn, có sáu pháp dẫn đến sự không suy giảm của vị Tỳ-kheo.
Katame cha?
Which six?
Sáu pháp ấy là gì?
Satthugāravatā, dhammagāravatā, saṅghagāravatā, sikkhāgāravatā, appamādagāravatā, paṭisanthāragāravatā* – ime kho, bhante, cha dhammā bhikkhuno aparihānāya saṃvattantī’’ti.
Reverence for the Teacher, reverence for the Dhamma, reverence for the Saṅgha, reverence for the training, reverence for diligence, reverence for hospitality—these six things, bhante, lead to the non-decline of a bhikkhu.”
Tôn kính Bậc Đạo Sư, tôn kính Pháp, tôn kính Tăng, tôn kính Giới học, tôn kính sự không phóng dật, tôn kính sự tiếp đãi (paṭisanthāra) – bạch Thế Tôn, sáu pháp này dẫn đến sự không suy giảm của vị Tỳ-kheo.”
Idamavoca sā devatā.
That devatā spoke this.
Vị thiên nhân ấy đã nói như vậy.
Samanuñño satthā ahosi.
The Teacher approved.
Bậc Đạo Sư đã hoan hỷ.
Atha kho sā devatā ‘‘samanuñño me satthā’’ti bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyi.
Then that devatā, thinking, “My Teacher has approved,” paid homage to the Bhagavā, circumambulated him, and vanished right there.
Rồi vị thiên nhân ấy, biết rằng “Bậc Đạo Sư đã hoan hỷ với ta”, đảnh lễ Thế Tôn, đi nhiễu hữu rồi biến mất ngay tại đó.
Atha kho bhagavā tassā rattiyā accayena bhikkhū āmantesi – ‘‘imaṃ, bhikkhave, rattiṃ aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ jetavanaṃ obhāsetvā yenāhaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Then, when that night was over, the Blessed One addressed the bhikkhus: ‘‘This night, bhikkhus, a certain devatā, of resplendent beauty, illuminating the entire Jeta Grove, came to where I was; and having approached me, bowed to me, and stood to one side.
Rồi Thế Tôn, sau khi đêm ấy đã qua, gọi các Tỳ-kheo và nói: “Này các Tỳ-kheo, đêm nay, một vị thiên nhân, khi đêm đã khuya, với dung mạo rực rỡ, chiếu sáng toàn bộ Tịnh Xá Kỳ Viên, đi đến chỗ Ta; sau khi đến, đảnh lễ Ta rồi đứng sang một bên.
Ekamantaṃ ṭhitā kho, bhikkhave, sā devatā maṃ etadavoca – ‘chayime, bhante, dhammā bhikkhuno aparihānāya saṃvattanti.
As she stood to one side, bhikkhus, that devatā said this to me: ‘Venerable sir, these six qualities lead to a bhikkhu’s non-decline.
Này các Tỳ-kheo, đứng sang một bên, vị thiên nhân ấy đã bạch Ta rằng: ‘Bạch Thế Tôn, có sáu pháp này dẫn đến sự không suy giảm của vị Tỳ-kheo.
Katame cha?
Which six?
Sáu pháp ấy là gì?
Satthugāravatā, dhammagāravatā, saṅghagāravatā, sikkhāgāravatā, appamādagāravatā, paṭisanthāragāravatā – ime kho, bhante, cha dhammā bhikkhuno aparihānāya saṃvattantī’ti.
Respect for the Teacher, respect for the Dhamma, respect for the Saṅgha, respect for the training, respect for diligence, respect for hospitality – these six qualities, Venerable sir, lead to a bhikkhu’s non-decline,’ so she said.
Tôn kính Bậc Đạo Sư, tôn kính Pháp, tôn kính Tăng, tôn kính Giới học, tôn kính sự không phóng dật, tôn kính sự tiếp đãi – bạch Thế Tôn, sáu pháp này dẫn đến sự không suy giảm của vị Tỳ-kheo.’
Idamavoca, bhikkhave, sā devatā.
This, bhikkhus, is what that devatā said.
Này các Tỳ-kheo, vị thiên nhân ấy đã nói như vậy.
Idaṃ vatvā maṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyī’’ti.
Having said this, she bowed to me, circumambulated me, and vanished right there.’’
Nói xong điều ấy, vị ấy đảnh lễ Ta, đi nhiễu hữu rồi biến mất ngay tại đó.”
33. ‘‘Imaṃ, bhikkhave, rattiṃ aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ jetavanaṃ obhāsetvā yenāhaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
33. ‘‘This night, bhikkhus, a certain devatā, of resplendent beauty, illuminating the entire Jeta Grove, came to where I was; and having approached me, bowed to me, and stood to one side.
33. “Này các Tỳ-kheo, đêm nay, một vị thiên nhân, khi đêm đã khuya, với dung mạo rực rỡ, chiếu sáng toàn bộ Tịnh Xá Kỳ Viên, đi đến chỗ Ta; sau khi đến, đảnh lễ Ta rồi đứng sang một bên.
Ekamantaṃ ṭhitā kho, bhikkhave, sā devatā maṃ etadavoca – ‘chayime, bhante, dhammā bhikkhuno aparihānāya saṃvattanti.
As she stood to one side, bhikkhus, that devatā said this to me: ‘Venerable sir, these six qualities lead to a bhikkhu’s non-decline.
Này các Tỳ-kheo, đứng sang một bên, vị thiên nhân ấy đã bạch Ta rằng: ‘Bạch Thế Tôn, có sáu pháp này dẫn đến sự không suy giảm của vị Tỳ-kheo.
Katame cha?
Which six?
Sáu pháp ấy là gì?
Satthugāravatā, dhammagāravatā, saṅghagāravatā, sikkhāgāravatā, hirigāravatā, ottappagāravatā – ime kho, bhante, cha dhammā bhikkhuno aparihānāya saṃvattantī’ti.
Respect for the Teacher, respect for the Dhamma, respect for the Saṅgha, respect for the training, respect for moral shame (hiri), respect for moral dread (ottappa) – these six qualities, Venerable sir, lead to a bhikkhu’s non-decline,’ so she said.
Tôn kính Bậc Đạo Sư, tôn kính Pháp, tôn kính Tăng, tôn kính Giới học, tôn kính sự hổ thẹn (hiri), tôn kính sự ghê sợ (ottappa) – bạch Thế Tôn, sáu pháp này dẫn đến sự không suy giảm của vị Tỳ-kheo.’
Idamavoca, bhikkhave, sā devatā.
This, bhikkhus, is what that devatā said.
Này các Tỳ-kheo, vị thiên nhân ấy đã nói như vậy.
Idaṃ vatvā maṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyī’’ti.
Having said this, she bowed to me, circumambulated me, and vanished right there.’’
Nói xong điều ấy, vị ấy đảnh lễ Ta, đi nhiễu hữu rồi biến mất ngay tại đó.”
34. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
34. At one time the Blessed One was staying in Sāvatthī, in Jeta Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery.
34. Một thời, Thế Tôn trú tại Sāvatthī, trong khu vườn Jetavana của ông Anāthapiṇḍika.
Atha kho āyasmato mahāmoggallānassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘‘katamesānaṃ devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti – ‘sotāpannā nāma* avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā’’’ti?
Then, while Venerable Mahāmoggallāna was in seclusion, this thought arose in his mind: ‘‘Which devas have this knowledge: ‘These stream-enterers are incapable of falling into a lower realm, are assured, and are bound for full enlightenment’?”
Rồi Tôn giả Mahāmoggallāna, khi ở một mình và nhập thiền, đã khởi lên ý nghĩ trong tâm rằng: “Loại chư thiên nào có trí tuệ như thế này: ‘Những vị đã nhập lưu (sotāpanna) là những vị không còn bị đọa lạc, chắc chắn sẽ giác ngộ’?”
Tena kho pana samayena tisso nāma bhikkhu adhunākālaṅkato aññataraṃ brahmalokaṃ upapanno hoti.
Now, at that time, a bhikkhu named Tissa had recently passed away and was reborn in a certain Brahma-world.
Vào lúc đó, có một Tỳ-kheo tên là Tissa vừa mới qua đời và tái sinh vào một cõi Phạm thiên.
Tatrapi naṃ evaṃ jānanti – ‘‘tisso brahmā mahiddhiko mahānubhāvo’’ti.
There too, they knew him as: ‘‘Brahmā Tissa, of great power and great might.’’
Ở đó, vị ấy được biết đến là: “Phạm thiên Tissa là vị có đại thần thông, có đại uy lực.”
Atha kho āyasmā mahāmoggallāno – seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ* vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evamevaṃ – jetavane antarahito tasmiṃ brahmaloke pāturahosi.
Then Venerable Mahāmoggallāna, just as a strong man might extend his flexed arm or flex his extended arm, vanished from Jeta Grove and appeared in that Brahma-world.
Rồi Tôn giả Mahāmoggallāna – ví như một người mạnh mẽ co cánh tay đang duỗi ra, hoặc duỗi cánh tay đang co lại – cũng vậy, biến mất ở Jetavana và xuất hiện tại cõi Phạm thiên ấy.
Addasā kho tisso brahmā āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ dūratova āgacchantaṃ.
Brahmā Tissa saw Venerable Mahāmoggallāna coming from afar.
Phạm thiên Tissa đã thấy Tôn giả Mahāmoggallāna đang đến từ xa.
Disvāna āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ etadavoca – ‘‘ehi kho, mārisa moggallāna; svāgataṃ* , mārisa moggallāna; cirassaṃ kho, mārisa moggallāna; imaṃ pariyāyamakāsi, yadidaṃ idhāgamanāya.
Having seen him, he said to Venerable Mahāmoggallāna: ‘‘Come, good sir Moggallāna; welcome, good sir Moggallāna; it has been a long time, good sir Moggallāna, since you made this journey, that is, to come here.
Sau khi thấy, vị ấy nói với Tôn giả Mahāmoggallāna: “Xin mời, hiền giả Moggallāna; chào mừng, hiền giả Moggallāna; đã lâu rồi, hiền giả Moggallāna, hiền giả mới có dịp đến đây.
Nisīda, mārisa moggallāna, idamāsanaṃ paññatta’’nti.
Sit down, good sir Moggallāna, this seat is prepared.’’
Xin mời ngồi, hiền giả Moggallāna, chỗ ngồi này đã được sắp đặt.”
Nisīdi kho āyasmā mahāmoggallāno paññatte āsane.
Venerable Mahāmoggallāna sat down on the prepared seat.
Tôn giả Mahāmoggallāna ngồi xuống chỗ đã được sắp đặt.
Tissopi kho brahmā āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Brahmā Tissa also bowed to Venerable Mahāmoggallāna and sat down to one side.
Phạm thiên Tissa cũng đảnh lễ Tôn giả Mahāmoggallāna rồi ngồi sang một bên.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho tissaṃ brahmānaṃ āyasmā mahāmoggallāno etadavoca –
Venerable Mahāmoggallāna said to Brahmā Tissa, as he sat to one side:
Khi Phạm thiên Tissa đã ngồi sang một bên, Tôn giả Mahāmoggallāna nói với vị ấy:
‘‘Katamesānaṃ kho, tissa, devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti – ‘sotāpannā nāma avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā’’’ti?
‘‘Which devas, Tissa, have this knowledge: ‘These stream-enterers are incapable of falling into a lower realm, are assured, and are bound for full enlightenment’?”
“Này Tissa, loại chư thiên nào có trí tuệ như thế này: ‘Những vị đã nhập lưu là những vị không còn bị đọa lạc, chắc chắn sẽ giác ngộ’?”
‘‘Cātumahārājikānaṃ kho, mārisa moggallāna, devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti – ‘sotāpannā nāma avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā’’’ti.
“Indeed, Venerable Moggallāna, the devas of the Cātumahārājika realm have this knowledge: ‘Stream-enterers are not subject to falling into states of woe, are certain, and are bound for enlightenment.’”
“Này hiền giả Moggallāna, chư thiên Tứ Đại Thiên Vương có trí tuệ như thế này: ‘Những vị đã nhập lưu là những vị không còn bị đọa lạc, chắc chắn sẽ giác ngộ’.”
‘‘Sabbesaññeva nu kho, tissa, cātumahārājikānaṃ devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti – ‘sotāpannā nāma avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā’’’ti?
“Do all the Cātumahārājika devas, Tissa, indeed have this knowledge: ‘Stream-enterers are not subject to falling into states of woe, are certain, and are bound for enlightenment’?”
“Này Tissa, có phải tất cả chư thiên Tứ Đại Thiên Vương đều có trí tuệ như thế này: ‘Những vị đã nhập lưu là những vị không còn bị đọa lạc, chắc chắn sẽ giác ngộ’ không?”
‘‘Na kho, mārisa moggallāna, sabbesaṃ cātumahārājikānaṃ devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti – ‘sotāpannā nāma avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā’ti.
“No, Venerable Moggallāna, not all the Cātumahārājika devas have this knowledge: ‘Stream-enterers are not subject to falling into states of woe, are certain, and are bound for enlightenment.’
“Này hiền giả Moggallāna, không phải tất cả chư thiên Tứ Đại Thiên Vương đều có trí tuệ như thế này: ‘Những vị đã nhập lưu là những vị không còn bị đọa lạc, chắc chắn sẽ giác ngộ’.
Ye kho te, mārisa moggallāna, cātumahārājikā devā buddhe aveccappasādena asamannāgatā dhamme aveccappasādena asamannāgatā saṅghe aveccappasādena asamannāgatā ariyakantehi sīlehi asamannāgatā na tesaṃ devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti – ‘sotāpannā nāma avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā’ti.
Those Cātumahārājika devas, Venerable Moggallāna, who are not endowed with unwavering faith in the Buddha, not endowed with unwavering faith in the Dhamma, not endowed with unwavering faith in the Saṅgha, and not endowed with the virtues cherished by the noble ones—those devas do not have this knowledge: ‘Stream-enterers are not subject to falling into states of woe, are certain, and are bound for enlightenment.’
Này hiền giả Moggallāna, những chư thiên Tứ Đại Thiên Vương nào không có niềm tin bất động nơi Đức Phật, không có niềm tin bất động nơi Pháp, không có niềm tin bất động nơi Tăng, không có giới hạnh được bậc Thánh yêu thích, thì những vị ấy không có trí tuệ như thế này: ‘Những vị đã nhập lưu là những vị không còn bị đọa lạc, chắc chắn sẽ giác ngộ’.
Ye ca kho te, mārisa moggallāna, cātumahārājikā devā buddhe aveccappasādena samannāgatā, dhamme aveccappasādena samannāgatā, saṅghe aveccappasādena samannāgatā ariyakantehi sīlehi samannāgatā, tesaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti – ‘sotāpannā nāma avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā’’’ti.
But those Cātumahārājika devas, Venerable Moggallāna, who are endowed with unwavering faith in the Buddha, endowed with unwavering faith in the Dhamma, endowed with unwavering faith in the Saṅgha, and endowed with the virtues cherished by the noble ones—they have this knowledge: ‘Stream-enterers are not subject to falling into states of woe, are certain, and are bound for enlightenment.’”
Còn những chư thiên Tứ Đại Thiên Vương nào có niềm tin bất động nơi Đức Phật, có niềm tin bất động nơi Pháp, có niềm tin bất động nơi Tăng, có giới hạnh được bậc Thánh yêu thích, thì những vị ấy có trí tuệ như thế này: ‘Những vị đã nhập lưu là những vị không còn bị đọa lạc, chắc chắn sẽ giác ngộ’.”
‘‘Cātumahārājikānaññeva nu kho, tissa, devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti – ‘sotāpannā nāma avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā’ti udāhu tāvatiṃsānampi devānaṃ…pe… yāmānampi devānaṃ… tusitānampi devānaṃ… nimmānaratīnampi devānaṃ… paranimmitavasavattīnampi devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti – ‘sotāpannā nāma avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā’’’ti?
“Is it only the Cātumahārājika devas, Tissa, who have this knowledge: ‘Stream-enterers are not subject to falling into states of woe, are certain, and are bound for enlightenment,’ or do the Tāvatiṃsa devas also… the Yāma devas also… the Tusita devas also… the Nimmānaratī devas also… the Paranimmitavasavattī devas also have this knowledge: ‘Stream-enterers are not subject to falling into states of woe, are certain, and are bound for enlightenment’?”
“Này Tissa, phải chăng chỉ các chư thiên Tứ Đại Thiên Vương mới có tuệ tri như vầy: ‘Những bậc Nhập Lưu (Sotāpanna) là những người không còn rơi vào khổ cảnh, đã được định đoạt, có mục tiêu tối hậu là giác ngộ (sambodhiparāyaṇā)’? Hay là các chư thiên cõi Đao Lợi (Tāvatiṃsa)… vân vân… các chư thiên cõi Dạ Ma (Yāmā)… các chư thiên cõi Đâu Suất (Tusitā)… các chư thiên cõi Hóa Lạc (Nimmānaratī)… các chư thiên cõi Tha Hóa Tự Tại (Paranimmitavasavattī) cũng có tuệ tri như vầy: ‘Những bậc Nhập Lưu là những người không còn rơi vào khổ cảnh, đã được định đoạt, có mục tiêu tối hậu là giác ngộ’?”
‘‘Paranimmitavasavattīnampi kho, mārisa moggallāna, devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti – ‘sotāpannā nāma avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā’’’ti.
“Even the Paranimmitavasavattī devas, Venerable Moggallāna, have this knowledge: ‘Stream-enterers are not subject to falling into states of woe, are certain, and are bound for enlightenment.’”
“Bạch Đại đức Moggallāna, ngay cả các chư thiên cõi Tha Hóa Tự Tại cũng có tuệ tri như vầy: ‘Những bậc Nhập Lưu là những người không còn rơi vào khổ cảnh, đã được định đoạt, có mục tiêu tối hậu là giác ngộ’.”
‘‘Sabbesaññeva nu kho, tissa, paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti – ‘sotāpannā nāma avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā’’’ti?
“Do all the Paranimmitavasavattī devas, Tissa, indeed have this knowledge: ‘Stream-enterers are not subject to falling into states of woe, are certain, and are bound for enlightenment’?”
“Này Tissa, phải chăng tất cả các chư thiên cõi Tha Hóa Tự Tại đều có tuệ tri như vầy: ‘Những bậc Nhập Lưu là những người không còn rơi vào khổ cảnh, đã được định đoạt, có mục tiêu tối hậu là giác ngộ’?”
‘‘Na kho, mārisa moggallāna, sabbesaṃ paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti – ‘sotāpannā nāma avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā’ti.
“No, Venerable Moggallāna, not all the Paranimmitavasavattī devas have this knowledge: ‘Stream-enterers are not subject to falling into states of woe, are certain, and are bound for enlightenment.’
“Bạch Đại đức Moggallāna, không phải tất cả các chư thiên cõi Tha Hóa Tự Tại đều có tuệ tri như vầy: ‘Những bậc Nhập Lưu là những người không còn rơi vào khổ cảnh, đã được định đoạt, có mục tiêu tối hậu là giác ngộ’.
Ye kho te, mārisa moggallāna, paranimmitavasavattī devā buddhe aveccappasādena asamannāgatā, dhamme aveccappasādena asamannāgatā, saṅghe aveccappasādena asamannāgatā, ariyakantehi sīlehi asamannāgatā, na tesaṃ devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti – ‘sotāpannā nāma avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā’ti.
Those Paranimmitavasavattī devas, Venerable Moggallāna, who are not endowed with unwavering faith in the Buddha, not endowed with unwavering faith in the Dhamma, not endowed with unwavering faith in the Saṅgha, and not endowed with the virtues cherished by the noble ones—those devas do not have this knowledge: ‘Stream-enterers are not subject to falling into states of woe, are certain, and are bound for enlightenment.’
Bạch Đại đức Moggallāna, những chư thiên cõi Tha Hóa Tự Tại nào không có bất động tín (aveccappasāda) đối với Đức Phật, không có bất động tín đối với Giáo Pháp, không có bất động tín đối với Tăng Đoàn, không có giới hạnh được bậc Thánh ưa thích, thì các chư thiên ấy không có tuệ tri như vầy: ‘Những bậc Nhập Lưu là những người không còn rơi vào khổ cảnh, đã được định đoạt, có mục tiêu tối hậu là giác ngộ’.
Ye ca kho te, mārisa moggallāna, paranimmitavasavattī devā buddhe aveccappasādena samannāgatā, dhamme aveccappasādena samannāgatā, saṅghe aveccappasādena samannāgatā, ariyakantehi sīlehi samannāgatā tesaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti – ‘sotāpannā nāma avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā’’’ti.
But those Paranimmitavasavattī devas, Venerable Moggallāna, who are endowed with unwavering faith in the Buddha, endowed with unwavering faith in the Dhamma, endowed with unwavering faith in the Saṅgha, and endowed with the virtues cherished by the noble ones—they have this knowledge: ‘Stream-enterers are not subject to falling into states of woe, are certain, and are bound for enlightenment.’”
Còn những chư thiên cõi Tha Hóa Tự Tại nào, bạch Đại đức Moggallāna, có bất động tín đối với Đức Phật, có bất động tín đối với Giáo Pháp, có bất động tín đối với Tăng Đoàn, có giới hạnh được bậc Thánh ưa thích, thì các chư thiên ấy có tuệ tri như vầy: ‘Những bậc Nhập Lưu là những người không còn rơi vào khổ cảnh, đã được định đoạt, có mục tiêu tối hậu là giác ngộ’.”
35. ‘‘Chayime, bhikkhave, dhammā vijjābhāgiyā.
“Monks, there are these six factors conducive to knowledge.
“Này các Tỳ-khưu, có sáu pháp thuộc về phần Minh.
Katame cha?
Which six?
Sáu pháp ấy là gì?
Aniccasaññā, anicce dukkhasaññā, dukkhe anattasaññā, pahānasaññā, virāgasaññā, nirodhasaññā – ime kho, bhikkhave, cha dhammā vijjābhāgiyā’’ti.
The perception of impermanence, the perception of suffering in impermanence, the perception of non-self in suffering, the perception of abandoning, the perception of dispassion, the perception of cessation—these, monks, are the six factors conducive to knowledge.”
Tưởng vô thường (aniccasaññā), tưởng khổ trong vô thường (anicce dukkhasaññā), tưởng vô ngã trong khổ (dukkhe anattasaññā), tưởng đoạn trừ (pahānasaññā), tưởng ly tham (virāgasaññā), tưởng diệt tận (nirodhasaññā) – này các Tỳ-khưu, sáu pháp này thuộc về phần Minh.”
Pañcamaṃ.
The Fifth.
Thứ năm.
36.* ‘‘Chayimāni, bhikkhave, vivādamūlāni.
“Monks, there are these six roots of contention.
“Này các Tỳ-khưu, có sáu căn bản tranh chấp này.
Katamāni cha?
Which six?
Sáu căn bản ấy là gì?
Idha, bhikkhave, bhikkhu kodhano hoti upanāhī.
Here, monks, a bhikkhu is angry and resentful.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu là người hay sân hận (kodhano), hay ôm giữ oán hờn (upanāhī).
Yo so, bhikkhave, bhikkhu kodhano hoti upanāhī so sattharipi agāravo viharati appatisso, dhammepi agāravo viharati appatisso, saṅghepi agāravo viharati appatisso, sikkhāyapi na paripūrakārī hoti.
Monks, that bhikkhu who is angry and resentful dwells without respect or deference for the Teacher, without respect or deference for the Dhamma, without respect or deference for the Saṅgha, and does not fulfill the training.
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu nào hay sân hận, hay ôm giữ oán hờn, thì người ấy sống không tôn kính, không vâng lời đối với Đức Bổn Sư; sống không tôn kính, không vâng lời đối với Giáo Pháp; sống không tôn kính, không vâng lời đối với Tăng Đoàn; và không hoàn thành đầy đủ sự học (sikkhā).
Yo so, bhikkhave, bhikkhu satthari agāravo viharati appatisso, dhamme agāravo viharati appatisso, saṅghe agāravo viharati appatisso, sikkhāya na paripūrakārī so saṅghe vivādaṃ janeti, yo hoti vivādo bahujanāhitāya bahujanāsukhāya bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya devamanussānaṃ.
Monks, that bhikkhu who dwells without respect or deference for the Teacher, without respect or deference for the Dhamma, without respect or deference for the Saṅgha, and does not fulfill the training, he generates dispute in the Saṅgha, a dispute that is for the harm of many people, for the unhappiness of many people, for the detriment, disadvantage, and suffering of many people, of devas and humans.
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu nào sống không tôn kính, không vâng lời đối với Đức Bổn Sư; không tôn kính, không vâng lời đối với Giáo Pháp; không tôn kính, không vâng lời đối với Tăng Đoàn; không hoàn thành đầy đủ sự học, thì người ấy gây ra tranh chấp trong Tăng Đoàn, một sự tranh chấp gây bất lợi cho nhiều người, gây bất hạnh cho nhiều người, gây tổn hại, bất lợi, đau khổ cho chư thiên và loài người.
Evarūpaṃ ce tumhe, bhikkhave, vivādamūlaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā samanupasseyyātha.
If, monks, you should discern such a root of dispute, whether internally or externally.
Nếu các Tỳ-khưu, các ông thấy một căn bản tranh chấp như vậy, dù ở nội bộ hay bên ngoài.
Tatra tumhe, bhikkhave, tasseva pāpakassa vivādamūlassa pahānāya vāyameyyātha.
Then, monks, you should strive for the abandonment of that evil root of dispute.
Thì này các Tỳ-khưu, các ông hãy nỗ lực để đoạn trừ căn bản tranh chấp xấu ác ấy.
Evarūpaṃ ce tumhe, bhikkhave, vivādamūlaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā na samanupasseyyātha, tatra tumhe, bhikkhave, tasseva pāpakassa vivādamūlassa āyatiṃ anavassavāya paṭipajjeyyātha.
If, monks, you should not discern such a root of dispute, whether internally or externally, then, monks, you should practice for the non-arising of that evil root of dispute in the future.
Nếu các Tỳ-khưu, các ông không thấy một căn bản tranh chấp như vậy, dù ở nội bộ hay bên ngoài, thì này các Tỳ-khưu, các ông hãy thực hành để ngăn chặn căn bản tranh chấp xấu ác ấy không phát sinh trong tương lai.
Evametassa pāpakassa vivādamūlassa pahānaṃ hoti.
Thus is the abandonment of that evil root of dispute.
Như vậy là sự đoạn trừ căn bản tranh chấp xấu ác ấy.
Evametassa pāpakassa vivādamūlassa āyatiṃ anavassavo hoti.
Thus is the non-arising of that evil root of dispute in the future.
Như vậy là sự ngăn chặn căn bản tranh chấp xấu ác ấy không phát sinh trong tương lai.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu makkhī hoti paḷāsī…pe… issukī hoti maccharī… saṭho hoti māyāvī… pāpiccho hoti micchādiṭṭhi… sandiṭṭhiparāmāsī hoti ādhānaggāhī duppaṭinissaggī.
“Furthermore, monks, a bhikkhu is contemptuous and envious…pe… jealous and stingy… deceitful and fraudulent… of evil wishes and wrong view… one who wrongly grasps his own view, firmly holding onto it and hard to relinquish.
Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu là người hay phỉ báng (makkī), hay ganh tỵ (paḷāsī)… vân vân… là người hay đố kỵ (issukī), hay keo kiệt (maccharī)… là người hay gian xảo (saṭho), hay lừa dối (māyāvī)… là người có dục vọng xấu ác (pāpiccho), có tà kiến (micchādiṭṭhi)… là người bám chấp vào quan điểm của mình (sandiṭṭhiparāmāsī), hay cố chấp (ādhānaggāhī), khó từ bỏ (duppaṭinissaggī).
Yo so, bhikkhave, bhikkhu sandiṭṭhiparāmāsī hoti ādhānaggāhī duppaṭinissaggī, so sattharipi agāravo viharati appatisso, dhammepi agāravo viharati appatisso, saṅghepi agāravo viharati appatisso, sikkhāyapi na paripūrakārī hoti.
Monks, that bhikkhu who wrongly grasps his own view, firmly holding onto it and hard to relinquish, he dwells without respect or deference for the Teacher, without respect or deference for the Dhamma, without respect or deference for the Saṅgha, and does not fulfill the training.
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu nào bám chấp vào quan điểm của mình, hay cố chấp, khó từ bỏ, thì người ấy sống không tôn kính, không vâng lời đối với Đức Bổn Sư; sống không tôn kính, không vâng lời đối với Giáo Pháp; sống không tôn kính, không vâng lời đối với Tăng Đoàn; và không hoàn thành đầy đủ sự học.
Yo so, bhikkhave, bhikkhu satthari agāravo viharati appatisso, dhamme…pe… saṅghe agāravo viharati appatisso, sikkhāya na paripūrakārī, so saṅghe vivādaṃ janeti, yo hoti vivādo bahujanāhitāya bahujanāsukhāya bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya devamanussānaṃ.
Monks, that bhikkhu who dwells without respect or deference for the Teacher…pe… without respect or deference for the Saṅgha, and does not fulfill the training, he generates dispute in the Saṅgha, a dispute that is for the harm of many people, for the unhappiness of many people, for the detriment, disadvantage, and suffering of many people, of devas and humans.
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu nào sống không tôn kính đối với Đức Bổn Sư; đối với Giáo Pháp… vân vân… không tôn kính đối với Tăng Đoàn; không hoàn thành đầy đủ sự học, thì người ấy gây ra tranh chấp trong Tăng Đoàn, một sự tranh chấp gây bất lợi cho nhiều người, gây bất hạnh cho nhiều người, gây tổn hại, bất lợi, đau khổ cho chư thiên và loài người.
Evarūpaṃ ce tumhe, bhikkhave, vivādamūlaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā samanupasseyyātha.
If, monks, you should discern such a root of dispute, whether internally or externally.
Nếu các Tỳ-khưu, các ông thấy một căn bản tranh chấp như vậy, dù ở nội bộ hay bên ngoài.
Tatra tumhe, bhikkhave, tasseva pāpakassa vivādamūlassa pahānāya vāyameyyātha.
Then, monks, you should strive for the abandonment of that evil root of dispute.
Thì này các Tỳ-khưu, các ông hãy nỗ lực để đoạn trừ căn bản tranh chấp xấu ác ấy.
Evarūpaṃ ce tumhe, bhikkhave, vivādamūlaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā na samanupasseyyātha.
If, monks, you should not discern such a root of dispute, whether internally or externally.
Nếu các Tỳ-khưu, các ông không thấy một căn bản tranh chấp như vậy, dù ở nội bộ hay bên ngoài.
Tatra tumhe, bhikkhave, tasseva pāpakassa vivādamūlassa āyatiṃ anavassavāya paṭipajjeyyātha.
Then, monks, you should practice for the non-arising of that evil root of dispute in the future.
Thì này các Tỳ-khưu, các ông hãy thực hành để ngăn chặn căn bản tranh chấp xấu ác ấy không phát sinh trong tương lai.
Evametassa pāpakassa vivādamūlassa pahānaṃ hoti.
Thus is the abandonment of that evil root of dispute.
Như vậy là sự đoạn trừ căn bản tranh chấp xấu ác ấy.
Evametassa pāpakassa vivādamūlassa āyatiṃ anavassavo hoti.
Thus is the non-arising of that evil root of dispute in the future.
Như vậy là sự ngăn chặn căn bản tranh chấp xấu ác ấy không phát sinh trong tương lai.
Imāni kho, bhikkhave, cha vivādamūlānī’’ti.
These, monks, are the six roots of dispute.”
Này các Tỳ-khưu, đây là sáu căn bản tranh chấp.”
Chaṭṭhaṃ.
The Sixth.
Thứ sáu.
37. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
37. At one time the Buddha was staying at Sāvatthī, in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery.
Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Sāvatthī, trong vườn Jetavana của ông Anāthapiṇḍika.
Tena kho pana samayena veḷukaṇḍakī* nandamātā upāsikā sāriputtamoggallānappamukhe bhikkhusaṅghe chaḷaṅgasamannāgataṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpeti.
Now at that time, the lay follower Nandamātā of Veḷukaṇḍakī established a six-factored offering for the Saṅgha of bhikkhus, with Sāriputta and Moggallāna as its foremost members.
Lúc bấy giờ, nữ cư sĩ Nandamātā ở Veḷukaṇḍakī đã thiết lập một sự bố thí sáu chi phần cho Tăng Đoàn gồm các Tỳ-khưu do Sāriputta và Moggallāna đứng đầu.
Addasā kho bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena veḷukaṇḍakiṃ nandamātaraṃ upāsikaṃ sāriputtamoggallānappamukhe bhikkhusaṅghe chaḷaṅgasamannāgataṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpentiṃ.
The Buddha saw with his divine eye, purified and surpassing that of humans, Nandamātā, the lay follower of Veḷukaṇḍakī, establishing a six-factored offering for the Saṅgha of bhikkhus, with Sāriputta and Moggallāna as its foremost members.
Đức Thế Tôn với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt loài người, đã thấy nữ cư sĩ Nandamātā ở Veḷukaṇḍakī thiết lập sự bố thí sáu chi phần cho Tăng Đoàn gồm các Tỳ-khưu do Sāriputta và Moggallāna đứng đầu.
Disvā bhikkhū āmantesi – ‘‘esā, bhikkhave, veḷukaṇḍakī nandamātā upāsikā sāriputtamoggallānappamukhe bhikkhusaṅghe chaḷaṅgasamannāgataṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpeti’’.
Having seen this, he addressed the bhikkhus: “Monks, this Nandamātā, the lay follower of Veḷukaṇḍakī, establishes a six-factored offering for the Saṅgha of bhikkhus, with Sāriputta and Moggallāna as its foremost members.”
Sau khi thấy, Đức Thế Tôn gọi các Tỳ-khưu và nói: “Này các Tỳ-khưu, nữ cư sĩ Nandamātā ở Veḷukaṇḍakī đang thiết lập sự bố thí sáu chi phần cho Tăng Đoàn gồm các Tỳ-khưu do Sāriputta và Moggallāna đứng đầu.”
‘‘Kathañca, bhikkhave, chaḷaṅgasamannāgatā dakkhiṇā hoti?
“And how, monks, is an offering six-factored?
“Này các Tỳ-khưu, một sự bố thí sáu chi phần là như thế nào?
Idha, bhikkhave, dāyakassa tīṇaṅgāni honti, paṭiggāhakānaṃ tīṇaṅgāni.
Here, monks, there are three factors for the giver, and three factors for the recipients.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, người bố thí có ba chi phần, người thọ nhận có ba chi phần.
Katamāni dāyakassa tīṇaṅgāni?
What are the three factors for the giver?
Ba chi phần của người bố thí là gì?
Idha, bhikkhave, dāyako pubbeva dānā sumano hoti, dadaṃ cittaṃ pasādeti, datvā attamano hoti.
Here, bhikkhus, before giving the donation, the donor is joyful; while giving, he gladdens his mind; having given, he is satisfied.
Này các Tỳ-kheo, ở đây, người thí chủ trước khi bố thí tâm hoan hỷ, khi đang bố thí làm cho tâm thanh tịnh, sau khi bố thí tâm hoan hỷ.
Imāni dāyakassa tīṇaṅgāni.
These are the three factors of the donor.
Đây là ba chi phần của người thí chủ.
‘‘Katamāni paṭiggāhakānaṃ tīṇaṅgāni?
“What are the three factors of the recipients?
“Thế nào là ba chi phần của những người thọ nhận?
Idha, bhikkhave, paṭiggāhakā vītarāgā vā honti rāgavinayāya vā paṭipannā, vītadosā vā honti dosavinayāya vā paṭipannā, vītamohā vā honti mohavinayāya vā paṭipannā.
Here, bhikkhus, the recipients are either free from lust or are practicing for the removal of lust; they are either free from hatred or are practicing for the removal of hatred; they are either free from delusion or are practicing for the removal of delusion.
Này các Tỳ-kheo, ở đây, những người thọ nhận hoặc là những vị đã ly tham, hoặc là những vị đang thực hành để đoạn trừ tham; hoặc là những vị đã ly sân, hoặc là những vị đang thực hành để đoạn trừ sân; hoặc là những vị đã ly si, hoặc là những vị đang thực hành để đoạn trừ si.
Imāni paṭiggāhakānaṃ tīṇaṅgāni.
These are the three factors of the recipients.
Đây là ba chi phần của những người thọ nhận.
Iti dāyakassa tīṇaṅgāni, paṭiggāhakānaṃ tīṇaṅgāni.
Thus, there are three factors of the donor and three factors of the recipients.
Như vậy, ba chi phần của người thí chủ, ba chi phần của những người thọ nhận.
Evaṃ kho, bhikkhave, chaḷaṅgasamannāgatā dakkhiṇā hoti.
It is in this way, bhikkhus, that a dakkhiṇā is endowed with six factors.
Này các Tỳ-kheo, như vậy, một sự cúng dường được đầy đủ sáu chi phần.
‘‘Evaṃ chaḷaṅgasamannāgatāya, bhikkhave, dakkhiṇāya na sukaraṃ puññassa pamāṇaṃ gahetuṃ – ‘ettako puññābhisando kusalābhisando sukhassāhāro sovaggiko sukhavipāko saggasaṃvattaniko iṭṭhāya kantāya manāpāya hitāya sukhāya saṃvattatī’ti.
“When a dakkhiṇā, bhikkhus, is thus endowed with six factors, it is not easy to measure the merit—‘This much is the flow of merit, the flow of wholesome deeds, the nourishment for happiness, conducive to heaven, with a happy result, leading to heaven, conducive to what is desirable, agreeable, pleasing, beneficial, and happiness.’
“Này các Tỳ-kheo, khi một sự cúng dường được đầy đủ sáu chi phần như vậy, thật không dễ để đo lường công đức – ‘Dòng phước này, dòng thiện này, nguồn hạnh phúc này, đưa đến cõi trời, quả dị thục an lạc, đưa đến tái sinh cõi trời, đưa đến điều mong muốn, điều khả ái, điều vừa ý, điều lợi ích, điều an lạc’.
Atha kho asaṅkhyeyyo* appameyyo mahāpuññakkhandhotveva saṅkhaṃ gacchati.
Rather, it is reckoned as an immeasurable, incalculable, great mass of merit.
Mà thật sự, nó được xem là một khối công đức lớn lao không thể đếm được, không thể đo lường được.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, mahāsamudde na sukaraṃ udakassa pamāṇaṃ gahetuṃ – ‘ettakāni udakāḷhakānīti vā ettakāni udakāḷhakasatānīti vā ettakāni udakāḷhakasahassānīti vā ettakāni udakāḷhakasatasahassānī’ti vā.
“Just as, bhikkhus, it is not easy to measure the water in the great ocean—‘There are so many measures of water, or so many hundreds of measures of water, or so many thousands of measures of water, or so many hundreds of thousands of measures of water.’
“Ví như, này các Tỳ-kheo, thật không dễ để đo lường lượng nước trong đại dương – ‘Chừng này đấu nước, hay chừng này trăm đấu nước, hay chừng này ngàn đấu nước, hay chừng này trăm ngàn đấu nước’.
Atha kho asaṅkhyeyyo appameyyo mahāudakakkhandhotveva saṅkhaṃ gacchati.
Rather, it is reckoned as an immeasurable, incalculable, great mass of water.
Mà thật sự, nó được xem là một khối nước lớn lao không thể đếm được, không thể đo lường được.
Evamevaṃ kho, bhikkhave, evaṃ chaḷaṅgasamannāgatāya dakkhiṇāya na sukaraṃ puññassa pamāṇaṃ gahetuṃ – ‘ettako puññābhisando kusalābhisando sukhassāhāro sovaggiko sukhavipāko saggasaṃvattaniko iṭṭhāya kantāya manāpāya hitāya sukhāya saṃvattatī’ti.
Even so, bhikkhus, when a dakkhiṇā is thus endowed with six factors, it is not easy to measure the merit—‘This much is the flow of merit, the flow of wholesome deeds, the nourishment for happiness, conducive to heaven, with a happy result, leading to heaven, conducive to what is desirable, agreeable, pleasing, beneficial, and happiness.’
Cũng vậy, này các Tỳ-kheo, khi một sự cúng dường được đầy đủ sáu chi phần như vậy, thật không dễ để đo lường công đức – ‘Dòng phước này, dòng thiện này, nguồn hạnh phúc này, đưa đến cõi trời, quả dị thục an lạc, đưa đến tái sinh cõi trời, đưa đến điều mong muốn, điều khả ái, điều vừa ý, điều lợi ích, điều an lạc’.
Atha kho asaṅkhyeyyo appameyyo mahāpuññakkhandhotveva saṅkhaṃ gacchatī’’ti.
Rather, it is reckoned as an immeasurable, incalculable, great mass of merit.”
Mà thật sự, nó được xem là một khối công đức lớn lao không thể đếm được, không thể đo lường được.”
38. Atha kho aññataro brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Then a certain brahmin approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
38. Rồi một Bà-la-môn đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, vị ấy chào hỏi Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having concluded the courteous and memorable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, vị ấy ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho so brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘ahañhi, bho gotama, evaṃvādī evaṃdiṭṭhi – ‘natthi attakāro, natthi parakāro’’’ti.
Seated to one side, that brahmin said to the Blessed One: “Indeed, good Gotama, I hold this view, I have this doctrine: ‘There is no self-doer, there is no other-doer.’”
Ngồi xuống một bên, Bà-la-môn ấy bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Tôn giả Gotama, tôi có chủ trương và quan điểm như sau: ‘Không có sự tự làm, không có sự người khác làm’.”
‘‘Māhaṃ, brāhmaṇa, evaṃvādiṃ evaṃdiṭṭhiṃ addasaṃ vā assosiṃ vā.
“Brahmin, I have never seen or heard of anyone holding such a view, such a doctrine.
“Này Bà-la-môn, Ta chưa từng thấy hay nghe ai có chủ trương và quan điểm như vậy.
Kathañhi nāma sayaṃ abhikkamanto, sayaṃ paṭikkamanto evaṃ vakkhati – ‘natthi attakāro, natthi parakāro’’’ti!
How can one, while advancing oneself and retreating oneself, say: ‘There is no self-doer, there is no other-doer’?”
Làm sao một người tự mình tiến lên, tự mình lùi lại, lại có thể nói rằng: ‘Không có sự tự làm, không có sự người khác làm’?”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, brāhmaṇa, atthi ārabbhadhātū’’ti?
“What do you think, brahmin, is there an element of initiative?”
“Này Bà-la-môn, ông nghĩ sao, có yếu tố khởi động (ārabbha-dhātu) không?”
‘‘Evaṃ, bho’’.
“Yes, good sir.”
“Thưa vâng, bạch Tôn giả.”
‘‘Ārabbhadhātuyā sati ārabbhavanto sattā paññāyantī’’ti?
“When there is an element of initiative, are beings with initiative discernible?”
“Khi có yếu tố khởi động, các hữu tình có sự khởi động được nhận biết không?”
‘‘Evaṃ, bho’’.
“Yes, good sir.”
“Thưa vâng, bạch Tôn giả.”
‘‘Yaṃ kho, brāhmaṇa, ārabbhadhātuyā sati ārabbhavanto sattā paññāyanti, ayaṃ sattānaṃ attakāro ayaṃ parakāro’’.
“Brahmin, that by which, when there is an element of initiative, beings with initiative are discernible—this is the self-doing of beings, this is the other-doing.”
“Này Bà-la-môn, khi có yếu tố khởi động, các hữu tình có sự khởi động được nhận biết, đây là sự tự làm của các hữu tình, đây là sự người khác làm.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, brāhmaṇa, atthi nikkamadhātu…pe… atthi parakkamadhātu… atthi thāmadhātu… atthi ṭhitidhātu… atthi upakkamadhātū’’ti?
“What do you think, brahmin, is there an element of exertion… an element of effort… an element of strength… an element of steadfastness… an element of endeavor?”
“Này Bà-la-môn, ông nghĩ sao, có yếu tố thoát ly (nikkama-dhātu) không?... Có yếu tố tinh tấn (parakkama-dhātu) không?... Có yếu tố sức mạnh (thāma-dhātu) không?... Có yếu tố kiên trì (ṭhiti-dhātu) không?... Có yếu tố nỗ lực (upakkama-dhātu) không?”
‘‘Evaṃ, bho’’.
“Yes, good sir.”
“Thưa vâng, bạch Tôn giả.”
‘‘Upakkamadhātuyā sati upakkamavanto sattā paññāyantī’’ti?
“When there is an element of endeavor, are beings with endeavor discernible?”
“Khi có yếu tố nỗ lực, các hữu tình có sự nỗ lực được nhận biết không?”
‘‘Evaṃ, bho’’.
“Yes, good sir.”
“Thưa vâng, bạch Tôn giả.”
‘‘Yaṃ kho, brāhmaṇa, upakkamadhātuyā sati upakkamavanto sattā paññāyanti, ayaṃ sattānaṃ attakāro ayaṃ parakāro’’.
“Brahmin, that by which, when there is an element of endeavor, beings with endeavor are discernible—this is the self-doing of beings, this is the other-doing.”
“Này Bà-la-môn, khi có yếu tố nỗ lực, các hữu tình có sự nỗ lực được nhận biết, đây là sự tự làm của các hữu tình, đây là sự người khác làm.”
39. ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, nidānāni kammānaṃ samudayāya.
“Bhikkhus, these are the three roots for the origin of kamma.
39. “Này các Tỳ-kheo, có ba nguyên nhân cho sự phát sinh của nghiệp.
Katamāni tīṇi?
Which three?
Ba nguyên nhân nào?
Lobho nidānaṃ kammānaṃ samudayāya, doso nidānaṃ kammānaṃ samudayāya, moho nidānaṃ kammānaṃ samudayāya.
Greed is a root for the origin of kamma, hatred is a root for the origin of kamma, delusion is a root for the origin of kamma.
Tham là nguyên nhân cho sự phát sinh của nghiệp, sân là nguyên nhân cho sự phát sinh của nghiệp, si là nguyên nhân cho sự phát sinh của nghiệp.
Na, bhikkhave, lobhā alobho samudeti; atha kho, bhikkhave, lobhā lobhova samudeti.
Bhikkhus, from greed, non-greed does not arise; rather, bhikkhus, from greed, greed itself arises.
Này các Tỳ-kheo, không phải từ tham mà vô tham phát sinh; mà thật sự, này các Tỳ-kheo, từ tham mà tham phát sinh.
Na, bhikkhave, dosā adoso samudeti; atha kho, bhikkhave, dosā dosova samudeti.
Bhikkhus, from hatred, non-hatred does not arise; rather, bhikkhus, from hatred, hatred itself arises.
Này các Tỳ-kheo, không phải từ sân mà vô sân phát sinh; mà thật sự, này các Tỳ-kheo, từ sân mà sân phát sinh.
Na, bhikkhave, mohā amoho samudeti; atha kho, bhikkhave, mohā mohova samudeti.
Bhikkhus, from delusion, non-delusion does not arise; rather, bhikkhus, from delusion, delusion itself arises.
Này các Tỳ-kheo, không phải từ si mà vô si phát sinh; mà thật sự, này các Tỳ-kheo, từ si mà si phát sinh.
Na, bhikkhave, lobhajena kammena dosajena kammena mohajena kammena devā paññāyanti, manussā paññāyanti, yā vā panaññāpi kāci sugatiyo.
Bhikkhus, by kamma born of greed, by kamma born of hatred, by kamma born of delusion, devas do not appear, humans do not appear, nor do any other good destinations.
Này các Tỳ-kheo, không phải do nghiệp phát sinh từ tham, nghiệp phát sinh từ sân, nghiệp phát sinh từ si mà chư thiên được nhận biết, loài người được nhận biết, hay bất kỳ cõi thiện nào khác.
Atha kho, bhikkhave, lobhajena kammena dosajena kammena mohajena kammena nirayo paññāyati tiracchānayoni paññāyati pettivisayo paññāyati, yā vā panaññāpi kāci duggatiyo.
Rather, bhikkhus, by kamma born of greed, by kamma born of hatred, by kamma born of delusion, hell appears, the animal realm appears, the realm of hungry ghosts appears, and any other bad destinations.
Mà thật sự, này các Tỳ-kheo, do nghiệp phát sinh từ tham, nghiệp phát sinh từ sân, nghiệp phát sinh từ si mà địa ngục được nhận biết, loài súc sinh được nhận biết, cõi ngạ quỷ được nhận biết, hay bất kỳ cõi ác nào khác.
Imāni kho, bhikkhave, tīṇi nidānāni kammānaṃ samudayāya.
These, bhikkhus, are the three roots for the origin of kamma.
Này các Tỳ-kheo, đây là ba nguyên nhân cho sự phát sinh của nghiệp.
‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, nidānāni kammānaṃ samudayāya.
“Bhikkhus, these are the three roots for the origin of kamma.
“Này các Tỳ-kheo, có ba nguyên nhân cho sự phát sinh của nghiệp.
Katamāni tīṇi?
Which three?
Ba nguyên nhân nào?
Alobho nidānaṃ kammānaṃ samudayāya, adoso nidānaṃ kammānaṃ samudayāya, amoho nidānaṃ kammānaṃ samudayāya.
Non-greed is a root for the origin of kamma, non-hatred is a root for the origin of kamma, non-delusion is a root for the origin of kamma.
Vô tham là nguyên nhân cho sự phát sinh của nghiệp, vô sân là nguyên nhân cho sự phát sinh của nghiệp, vô si là nguyên nhân cho sự phát sinh của nghiệp.
Na, bhikkhave, alobhā lobho samudeti; atha kho, bhikkhave, alobhā alobhova samudeti.
Bhikkhus, from non-greed, greed does not arise; rather, bhikkhus, from non-greed, non-greed itself arises.
Này các Tỳ-kheo, không phải từ vô tham mà tham phát sinh; mà thật sự, này các Tỳ-kheo, từ vô tham mà vô tham phát sinh.
Na, bhikkhave, adosā doso samudeti; atha kho, bhikkhave, adosā adosova samudeti.
Bhikkhus, from non-hatred, hatred does not arise; rather, bhikkhus, from non-hatred, non-hatred itself arises.
Này các Tỳ-kheo, không phải từ vô sân mà sân phát sinh; mà thật sự, này các Tỳ-kheo, từ vô sân mà vô sân phát sinh.
Na, bhikkhave, amohā moho samudeti; atha kho, bhikkhave, amohā amohova samudeti.
Bhikkhus, from non-delusion, delusion does not arise; rather, bhikkhus, from non-delusion, non-delusion itself arises.
Này các Tỳ-kheo, không phải từ vô si mà si phát sinh; mà thật sự, này các Tỳ-kheo, từ vô si mà vô si phát sinh.
Na, bhikkhave, alobhajena kammena adosajena kammena amohajena kammena nirayo paññāyati tiracchānayoni paññāyati pettivisayo paññāyati, yā vā panaññāpi kāci duggatiyo.
Bhikkhus, by kamma born of non-greed, by kamma born of non-hatred, by kamma born of non-delusion, hell does not appear, the animal realm does not appear, the realm of hungry ghosts does not appear, nor do any other bad destinations.
Này các Tỳ-kheo, không phải do nghiệp phát sinh từ vô tham, nghiệp phát sinh từ vô sân, nghiệp phát sinh từ vô si mà địa ngục được nhận biết, loài súc sinh được nhận biết, cõi ngạ quỷ được nhận biết, hay bất kỳ cõi ác nào khác.
Atha kho, bhikkhave, alobhajena kammena adosajena kammena amohajena kammena devā paññāyanti, manussā paññāyanti, yā vā panaññāpi kāci sugatiyo.
Rather, bhikkhus, by kamma born of non-greed, by kamma born of non-hatred, by kamma born of non-delusion, devas appear, humans appear, and any other good destinations.
Mà thật sự, này các Tỳ-kheo, do nghiệp phát sinh từ vô tham, nghiệp phát sinh từ vô sân, nghiệp phát sinh từ vô si mà chư thiên được nhận biết, loài người được nhận biết, hay bất kỳ cõi thiện nào khác.
Imāni kho, bhikkhave, tīṇi nidānāni kammānaṃ samudayāyā’’ti.
These, bhikkhus, are the three roots for the origin of kamma.”
Này các Tỳ-kheo, đây là ba nguyên nhân cho sự phát sinh của nghiệp.”
Navamaṃ.
The Ninth.
Bài kinh thứ chín.
40. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā kimilāyaṃ viharati niculavane.
Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was dwelling in Kimilā, in the Niculavane.
40. Tôi nghe như vầy: Một thời Thế Tôn trú tại Kimilā, trong rừng Nicula.
Atha kho āyasmā kimilo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then Venerable Kimila approached the Blessed One; having approached and paid homage to the Blessed One, he sat down to one side.
Rồi thì, Tôn giả Kimila đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Đức Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā kimilo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘ko nu kho, bhante, hetu ko paccayo yena tathāgate parinibbute saddhammo na ciraṭṭhitiko hotī’’ti?
Sitting to one side, Venerable Kimila said to the Blessed One: “What, Bhante, is the reason, what is the cause, why the True Dhamma does not last long after the Tathāgata has attained parinibbāna?”
Sau khi ngồi xuống một bên, Tôn giả Kimila bạch Đức Thế Tôn điều này: “Bạch Thế Tôn, nguyên nhân nào, điều kiện nào mà sau khi Như Lai nhập Niết-bàn, Chánh Pháp không tồn tại lâu dài?”
‘‘Idha, kimila, tathāgate parinibbute bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo satthari agāravā viharanti appatissā, dhamme agāravā viharanti appatissā, saṅghe agāravā viharanti appatissā, sikkhāya agāravā viharanti appatissā, appamāde agāravā viharanti appatissā, paṭisanthāre* agāravā viharanti appatissā.
“Here, Kimila, after the Tathāgata has attained parinibbāna, bhikkhus, bhikkhunīs, male lay followers, and female lay followers dwell without respect and without deference for the Teacher; they dwell without respect and without deference for the Dhamma; they dwell without respect and without deference for the Saṅgha; they dwell without respect and without deference for the training; they dwell without respect and without deference for heedfulness; they dwell without respect and without deference for hospitality.
“Này Kimila, ở đây, sau khi Như Lai nhập Niết-bàn, các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu-ni, Ưu-bà-tắc, Ưu-bà-di sống không tôn kính, không cung kính đối với Bậc Đạo Sư; sống không tôn kính, không cung kính đối với Pháp; sống không tôn kính, không cung kính đối với Tăng; sống không tôn kính, không cung kính đối với Giới học; sống không tôn kính, không cung kính đối với sự không phóng dật; sống không tôn kính, không cung kính đối với sự tiếp đón.
Ayaṃ kho, kimila, hetu ayaṃ paccayo yena tathāgate parinibbute saddhammo na ciraṭṭhitiko hoti’’.
This, Kimila, is the reason, this is the cause, why the True Dhamma does not last long after the Tathāgata has attained parinibbāna.”
Này Kimila, đây là nguyên nhân, đây là điều kiện mà sau khi Như Lai nhập Niết-bàn, Chánh Pháp không tồn tại lâu dài.”
‘‘Ko pana, bhante, hetu ko paccayo yena tathāgate parinibbute saddhammo ciraṭṭhitiko hotī’’ti?
“But what, Bhante, is the reason, what is the cause, why the True Dhamma lasts long after the Tathāgata has attained parinibbāna?”
“Bạch Thế Tôn, vậy nguyên nhân nào, điều kiện nào mà sau khi Như Lai nhập Niết-bàn, Chánh Pháp tồn tại lâu dài?”
‘‘Idha, kimila, tathāgate parinibbute bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo satthari sagāravā viharanti sappatissā, dhamme sagāravā viharanti sappatissā, saṅghe sagāravā viharanti sappatissā, sikkhāya sagāravā viharanti sappatissā, appamāde sagāravā viharanti sappatissā, paṭisanthāre sagāravā viharanti sappatissā.
“Here, Kimila, when the Tathāgata has attained parinibbāna, bhikkhus, bhikkhunīs, male lay followers, and female lay followers dwell respectfully and reverentially towards the Teacher, respectfully and reverentially towards the Dhamma, respectfully and reverentially towards the Saṅgha, respectfully and reverentially towards the training, respectfully and reverentially towards diligence, respectfully and reverentially towards hospitality.
“Này Kimila, ở đây, sau khi Như Lai nhập Niết-bàn, các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu-ni, Ưu-bà-tắc, Ưu-bà-di sống có tôn kính, có cung kính đối với Bậc Đạo Sư; sống có tôn kính, có cung kính đối với Pháp; sống có tôn kính, có cung kính đối với Tăng; sống có tôn kính, có cung kính đối với Giới học; sống có tôn kính, có cung kính đối với sự không phóng dật; sống có tôn kính, có cung kính đối với sự tiếp đón.
Ayaṃ kho, kimila, hetu ayaṃ paccayo yena tathāgate parinibbute saddhammo ciraṭṭhitiko hotī’’ti.
This, Kimila, is the reason, this is the cause, why the True Dhamma endures for a long time after the Tathāgata has attained parinibbāna.”
Này Kimila, đây là nguyên nhân, đây là điều kiện mà sau khi Như Lai nhập Niết-bàn, Chánh Pháp tồn tại lâu dài.”
Dasamaṃ.
The Tenth.
Bài thứ mười.
41. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ āyasmā sāriputto rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate.
Thus have I heard: On one occasion, the Venerable Sāriputta was dwelling near Rājagaha, on Vulture Peak Mountain.
41. Tôi nghe như vầy: Một thời, Tôn giả Sāriputta trú tại Rājagaha, trên núi Gijjhakūṭa.
Atha kho āyasmā sāriputto pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ gijjhakūṭā pabbatā orohanto addasa aññatarasmiṃ padese mahantaṃ dārukkhandhaṃ.
Then, in the forenoon, the Venerable Sāriputta dressed, took his bowl and robes, and together with many bhikkhus, while descending from Vulture Peak Mountain, he saw a large log in a certain place.
Rồi thì, vào buổi sáng, Tôn giả Sāriputta đắp y, mang bát và y, cùng với nhiều Tỳ-khưu đi xuống từ núi Gijjhakūṭa, và thấy một khúc gỗ lớn ở một nơi nào đó.
Disvā bhikkhū āmantesi – ‘‘passatha no, āvuso, tumhe amuṃ mahantaṃ dārukkhandha’’nti?
Having seen it, he addressed the bhikkhus: “Do you see, friends, that large log?”
Sau khi thấy, ngài gọi các Tỳ-khưu: “Này chư Hiền, chư Hiền có thấy khúc gỗ lớn kia không?”
‘‘Evamāvuso’’ti.
“Yes, friend,” they replied.
“Thưa vâng, bạch Hiền giả.”
‘‘Ākaṅkhamāno, āvuso, bhikkhu iddhimā cetovasippatto amuṃ dārukkhandhaṃ pathavītveva adhimucceyya.
“A bhikkhu, friends, who is endowed with psychic power and master of the mind, if he wishes, could perceive that log as earth.
“Này chư Hiền, một Tỳ-khưu có thần thông, đã đạt đến sự thuần thục về tâm, nếu muốn, có thể nhận thức khúc gỗ kia là đất.
Taṃ kissa hetu?
Why is that?
Vì sao vậy?
Atthi, āvuso, amumhi dārukkhandhe pathavīdhātu, yaṃ nissāya bhikkhu iddhimā cetovasippatto amuṃ dārukkhandhaṃ pathavītveva adhimucceyya.
There is, friends, the earth element in that log, relying on which a bhikkhu, endowed with psychic power and master of the mind, could perceive that log as earth.
Này chư Hiền, trong khúc gỗ kia có địa đại, nương vào đó, một Tỳ-khưu có thần thông, đã đạt đến sự thuần thục về tâm, có thể nhận thức khúc gỗ kia là đất.
Ākaṅkhamāno, āvuso, bhikkhu iddhimā cetovasippatto amuṃ dārukkhandhaṃ āpotveva adhimucceyya …pe… tejotveva adhimucceyya… vāyotveva adhimucceyya… subhantveva adhimucceyya… asubhantveva adhimucceyya.
A bhikkhu, friends, who is endowed with psychic power and master of the mind, if he wishes, could perceive that log as water… as fire… as air… as beautiful… as unattractive.
Này chư Hiền, một Tỳ-khưu có thần thông, đã đạt đến sự thuần thục về tâm, nếu muốn, có thể nhận thức khúc gỗ kia là nước… (tương tự như trên)… có thể nhận thức là lửa… có thể nhận thức là gió… có thể nhận thức là đẹp… có thể nhận thức là không đẹp.
Taṃ kissa hetu?
Why is that?
Vì sao vậy?
Atthi, āvuso, amumhi dārukkhandhe asubhadhātu, yaṃ nissāya bhikkhu iddhimā cetovasippatto amuṃ dārukkhandhaṃ asubhantveva adhimucceyyā’’ti.
There is, friends, the unattractive element in that log, relying on which a bhikkhu, endowed with psychic power and master of the mind, could perceive that log as unattractive.”
Này chư Hiền, trong khúc gỗ kia có bất tịnh đại, nương vào đó, một Tỳ-khưu có thần thông, đã đạt đến sự thuần thục về tâm, có thể nhận thức khúc gỗ kia là không đẹp.”
Ekādasamaṃ.
The Eleventh.
Bài thứ mười một.
42. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena icchānaṅgalaṃ nāma kosalānaṃ brāhmaṇagāmo tadavasari.
Thus have I heard: On one occasion, the Blessed One, while wandering through the Kosala country with a large Saṅgha of bhikkhus, arrived at a brahmin village of the Kosalans named Icchānaṅgala.
42. Tôi nghe như vầy: Một thời, Đức Thế Tôn đang du hành trong xứ Kosala cùng với một đại chúng Tỳ-khưu, Ngài đến một làng Bà-la-môn của dân Kosala tên là Icchānaṅgala.
Tatra sudaṃ bhagavā icchānaṅgale viharati icchānaṅgalavanasaṇḍe.
There the Blessed One dwelt in the Icchānaṅgala forest grove.
Ở đó, Đức Thế Tôn trú tại khu rừng Icchānaṅgala.
Assosuṃ kho icchānaṅgalakā brāhmaṇagahapatikā – ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito icchānaṅgalaṃ anuppatto icchānaṅgale viharati icchānaṅgalavanasaṇḍe.
The brahmin householders of Icchānaṅgala heard: “It is said that the recluse Gotama, a son of the Sakyans, who went forth from the Sakyan clan, has arrived at Icchānaṅgala and is dwelling in the Icchānaṅgala forest grove.
Các Bà-la-môn gia chủ ở Icchānaṅgala nghe đồn: “Sa-môn Gotama, con trai của dòng họ Sakya, đã xuất gia từ dòng họ Sakya, đã đến Icchānaṅgala và đang trú tại khu rừng Icchānaṅgala.
Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno…pe… buddho bhagavā’ti.
Indeed, such a good report has spread about that Blessed One Gotama: ‘He is indeed the Blessed One, Arahant, Perfectly Self-Awakened, endowed with knowledge and conduct… Buddha, Blessed One.’
Tiếng lành đồn xa về Đức Gotama ấy như sau: ‘Đó là Đức Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh Hạnh… (tương tự như trên)… Đức Phật, Đức Thế Tôn.’
So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ…pe… arahataṃ dassanaṃ hotī’’ti.
He declares this world with its devas… the vision of Arahants.”
Ngài đã chứng ngộ thế giới này cùng với chư Thiên… (tương tự như trên)… có thể gặp được các bậc A-la-hán.”
Atha kho icchānaṅgalakā brāhmaṇagahapatikā tassā rattiyā accayena pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ ādāya yena icchānaṅgalavanasaṇḍo tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bahidvārakoṭṭhake aṭṭhaṃsu uccāsaddā mahāsaddā.
Then, after that night, the brahmin householders of Icchānaṅgala, taking abundant hard and soft food, went to the Icchānaṅgala forest grove; having arrived, they stood outside the gatehouse, making a loud noise and great din.
Rồi thì, sau đêm đó, các Bà-la-môn gia chủ ở Icchānaṅgala mang theo nhiều đồ ăn thức uống đến khu rừng Icchānaṅgala; sau khi đến, họ đứng bên ngoài cổng, nói năng ồn ào, náo động.
Tena kho pana samayena āyasmā nāgito bhagavato upaṭṭhāko hoti.
Now at that time, the Venerable Nāgita was the Blessed One’s attendant.
Vào lúc ấy, Tôn giả Nāgita là thị giả của Đức Thế Tôn.
Atha kho bhagavā āyasmantaṃ nāgitaṃ āmantesi – ‘‘ke pana te, nāgita, uccāsaddā mahāsaddā kevaṭṭā maññe macchavilope’’ti?
Then the Blessed One addressed the Venerable Nāgita: “Who are those, Nāgita, making such a loud noise and great din? I imagine they are fishermen gutting fish.”
Rồi thì, Đức Thế Tôn gọi Tôn giả Nāgita: “Này Nāgita, những tiếng ồn ào, náo động kia là của ai vậy? Ta nghĩ đó là những người đánh cá.”
‘‘Ete, bhante, icchānaṅgalakā brāhmaṇagahapatikā pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ ādāya bahidvārakoṭṭhake ṭhitā bhagavantaṃyeva uddissa bhikkhusaṅghañcā’’ti.
“Bhante, these are the brahmin householders of Icchānaṅgala, who have brought abundant hard and soft food and are standing outside the gatehouse, for the Blessed One and the Saṅgha of bhikkhus.”
“Bạch Thế Tôn, đó là các Bà-la-môn gia chủ ở Icchānaṅgala, họ mang theo nhiều đồ ăn thức uống, đang đứng bên ngoài cổng, chỉ vì Đức Thế Tôn và Tăng đoàn Tỳ-khưu.”
‘‘Māhaṃ, nāgita, yasena samāgamaṃ, mā ca mayā yaso.
“May I not associate with fame, Nāgita, nor may fame associate with me.
“Này Nāgita, Ta không muốn gặp danh tiếng, và danh tiếng cũng không muốn gặp Ta.
Yo kho, nāgita, nayimassa nekkhammasukhassa pavivekasukhassa upasamasukhassa sambodhasukhassa nikāmalābhī assa akicchalābhī akasiralābhī, yassāhaṃ nekkhammasukhassa pavivekasukhassa upasamasukhassa sambodhasukhassa nikāmalābhī akicchalābhī akasiralābhī, so taṃ mīḷhasukhaṃ middhasukhaṃ lābhasakkārasilokasukhaṃ sādiyeyyā’’ti.
If, Nāgita, one were not easily obtaining, not with difficulty obtaining, not with trouble obtaining this happiness of renunciation, happiness of seclusion, happiness of tranquillity, happiness of awakening, which I easily obtain, not with difficulty obtain, not with trouble obtain, then he might enjoy that foul happiness, sleepy happiness, happiness of gains, honor, and renown.”
Này Nāgita, nếu ai không dễ dàng đạt được, không khó khăn đạt được, không vất vả đạt được sự an lạc của xuất ly, sự an lạc của độc cư, sự an lạc của tịch tịnh, sự an lạc của giác ngộ mà Ta dễ dàng đạt được, không khó khăn đạt được, không vất vả đạt được, thì người ấy mới thích thú sự an lạc của phân uế, sự an lạc của hôn trầm thụy miên, sự an lạc của lợi lộc, cung kính, danh tiếng.”
‘‘Adhivāsetu dāni, bhante, bhagavā; adhivāsetu, sugato; adhivāsanakālo dāni, bhante, bhagavato.
‘‘Now, venerable sir, may the Blessed One consent; may the Sugata consent; now is the time for the Blessed One to consent, venerable sir.
“Bạch Thế Tôn, xin Đức Thế Tôn hoan hỷ chấp nhận; xin Thiện Thệ hoan hỷ chấp nhận; bạch Thế Tôn, bây giờ là thời điểm Đức Thế Tôn chấp nhận.
Yena yeneva dāni, bhante, bhagavā gamissati, tanninnāva bhavissanti brāhmaṇagahapatikā negamā ceva jānapadā ca.
Now, venerable sir, wherever the Blessed One goes, the brahmins and householders, both townspeople and country folk, will incline towards that direction.
Bạch Thế Tôn, Đức Thế Tôn sẽ đi đến bất cứ nơi nào, thì các Bà-la-môn gia chủ, cả dân thành thị lẫn dân thôn quê, sẽ hướng về nơi đó.
Seyyathāpi, bhante, thullaphusitake deve vassante yathāninnaṃ udakāni pavattanti; evamevaṃ kho, bhante, yena yeneva dāni bhagavā gamissati, tanninnāva bhavissanti brāhmaṇagahapatikā negamā ceva jānapadā ca.
Just as, venerable sir, when a heavy rain falls, the waters flow according to the slope; even so, venerable sir, now wherever the Blessed One goes, the brahmins and householders, both townspeople and country folk, will incline towards that direction.
Bạch Thế Tôn, ví như khi trời mưa lớn, nước chảy xuôi theo dòng; cũng vậy, bạch Thế Tôn, Đức Thế Tôn sẽ đi đến bất cứ nơi nào, thì các Bà-la-môn gia chủ, cả dân thành thị lẫn dân thôn quê, sẽ hướng về nơi đó.
Taṃ kissa hetu?
What is the reason for that?
Vì sao vậy?
Tathā hi, bhante, bhagavato sīlapaññāṇa’’nti.
Because, venerable sir, such is the Blessed One's virtue and wisdom."
Bạch Thế Tôn, bởi vì Đức Thế Tôn có giới và tuệ như vậy.”
‘‘Māhaṃ, nāgita, yasena samāgamaṃ, mā ca mayā yaso.
‘‘May I not associate with fame, Nāgita, nor fame with me.
“Này Nāgita, Ta không muốn gặp danh tiếng, và danh tiếng cũng không muốn gặp Ta.
Yo kho, nāgita, nayimassa nekkhammasukhassa pavivekasukhassa upasamasukhassa sambodhasukhassa nikāmalābhī assa akicchalābhī akasiralābhī, yassāhaṃ nekkhammasukhassa pavivekasukhassa upasamasukhassa sambodhasukhassa nikāmalābhī akicchalābhī akasiralābhī, so taṃ mīḷhasukhaṃ middhasukhaṃ lābhasakkārasilokasukhaṃ sādiyeyya.
Indeed, Nāgita, if one were not a willing, unhindered, unburdensome recipient of this happiness of renunciation, happiness of seclusion, happiness of tranquillity, happiness of enlightenment—of which I am a willing, unhindered, unburdensome recipient—then one might enjoy that happiness of excrement, happiness of sluggishness, happiness of gain, honor, and fame.
Này Nāgita, nếu ai không dễ dàng đạt được, không khó khăn đạt được, không vất vả đạt được sự an lạc của xuất ly, sự an lạc của độc cư, sự an lạc của tịch tịnh, sự an lạc của giác ngộ mà Ta dễ dàng đạt được, không khó khăn đạt được, không vất vả đạt được, thì người ấy mới thích thú sự an lạc của phân uế, sự an lạc của hôn trầm thụy miên, sự an lạc của lợi lộc, cung kính, danh tiếng.
‘‘Idhāhaṃ, nāgita, bhikkhuṃ passāmi gāmantavihāriṃ samāhitaṃ nisinnaṃ.
‘‘Here, Nāgita, I see a bhikkhu dwelling near a village, seated in concentration.
“Này Nāgita, ở đây Ta thấy một Tỳ-khưu sống gần làng, đang ngồi thiền định.
Tassa mayhaṃ, nāgita, evaṃ hoti – ‘idānimaṃ āyasmantaṃ* ārāmiko vā upaṭṭhahissati samaṇuddeso vā taṃ tamhā* samādhimhā cāvessatī’ti.
Then, Nāgita, it occurs to me: ‘Now an attendant or a novice will approach this venerable one and distract him from that concentration.’
Này Nāgita, ta nghĩ thế này: ‘Bây giờ, vị Tôn giả này sẽ bị người giữ vườn hoặc sa-di quấy rầy, hoặc người giữ vườn hoặc sa-di sẽ đến gần và làm cho vị ấy rời khỏi samādhi ấy.’
Tenāhaṃ, nāgita, tassa bhikkhuno na attamano homi gāmantavihārena.
Therefore, Nāgita, I am not pleased with that bhikkhu's dwelling near a village.
Vì vậy, này Nāgita, ta không hoan hỷ với việc vị tỳ-khưu ấy sống gần làng.
Idha panāhaṃ, nāgita, bhikkhuṃ passāmi āraññikaṃ araññe pacalāyamānaṃ nisinnaṃ.
But here, Nāgita, I see a forest-dwelling bhikkhu seated in the forest, drowsing.
Nhưng ở đây, này Nāgita, ta thấy một tỳ-khưu sống trong rừng, đang ngồi gật gù trong rừng.
Tassa mayhaṃ, nāgita, evaṃ hoti – ‘idāni ayamāyasmā imaṃ niddākilamathaṃ paṭivinodetvā araññasaññaṃyeva manasi karissati ekatta’nti.
Then, Nāgita, it occurs to me: ‘Now this venerable one will dispel this drowsiness and fatigue and will focus his mind solely on the perception of the forest, on solitude.’
Này Nāgita, ta nghĩ thế này: ‘Bây giờ, vị Tôn giả này sẽ xua tan sự mệt mỏi do buồn ngủ này và chuyên tâm vào tưởng về rừng, về sự độc cư.’
Tenāhaṃ, nāgita, tassa bhikkhuno attamano homi araññavihārena.
Therefore, Nāgita, I am pleased with that bhikkhu's dwelling in the forest.
Vì vậy, này Nāgita, ta hoan hỷ với việc vị tỳ-khưu ấy sống trong rừng.
‘‘Idha panāhaṃ, nāgita, bhikkhuṃ passāmi āraññikaṃ araññe asamāhitaṃ nisinnaṃ.
‘‘But here, Nāgita, I see a forest-dwelling bhikkhu seated in the forest, not concentrated.
Nhưng ở đây, này Nāgita, ta thấy một tỳ-khưu sống trong rừng, đang ngồi mà chưa đạt samādhi.
Tassa mayhaṃ, nāgita, evaṃ hoti – ‘idāni ayamāyasmā asamāhitaṃ vā cittaṃ samādahissati, samāhitaṃ vā cittaṃ anurakkhissatī’ti.
Then, Nāgita, it occurs to me: ‘Now this venerable one will either concentrate his unconcentrated mind or maintain his concentrated mind.’
Này Nāgita, ta nghĩ thế này: ‘Bây giờ, vị Tôn giả này sẽ định tâm chưa định, hoặc sẽ duy trì tâm đã định.’
Tenāhaṃ, nāgita, tassa bhikkhuno attamano homi araññavihārena.
Therefore, Nāgita, I am pleased with that bhikkhu's dwelling in the forest.
Vì vậy, này Nāgita, ta hoan hỷ với việc vị tỳ-khưu ấy sống trong rừng.
‘‘Idha panāhaṃ, nāgita, bhikkhuṃ passāmi āraññikaṃ araññe samāhitaṃ nisinnaṃ.
‘‘But here, Nāgita, I see a forest-dwelling bhikkhu seated in the forest, concentrated.
Nhưng ở đây, này Nāgita, ta thấy một tỳ-khưu sống trong rừng, đang ngồi với tâm đã đạt samādhi.
Tassa mayhaṃ, nāgita, evaṃ hoti – ‘idāni ayamāyasmā avimuttaṃ vā cittaṃ vimocessati, vimuttaṃ vā cittaṃ anurakkhissatī’ti.
Then, Nāgita, it occurs to me: ‘Now this venerable one will either liberate his unliberated mind or maintain his liberated mind.’
Này Nāgita, ta nghĩ thế này: ‘Bây giờ, vị Tôn giả này sẽ giải thoát tâm chưa giải thoát, hoặc sẽ duy trì tâm đã giải thoát.’
Tenāhaṃ, nāgita, tassa bhikkhuno attamano homi araññavihārena.
Therefore, Nāgita, I am pleased with that bhikkhu's dwelling in the forest.
Vì vậy, này Nāgita, ta hoan hỷ với việc vị tỳ-khưu ấy sống trong rừng.
‘‘Idha panāhaṃ, nāgita, bhikkhuṃ passāmi gāmantavihāriṃ lābhiṃ cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārānaṃ.
‘‘Here, Nāgita, I see a bhikkhu dwelling near a village, who obtains robes, almsfood, lodging, and requisites for the sick, including medicine.
Nhưng ở đây, này Nāgita, ta thấy một tỳ-khưu sống gần làng, được lợi lộc về y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men và các vật dụng cần thiết cho người bệnh.
So taṃ lābhasakkārasilokaṃ nikāmayamāno riñcati paṭisallānaṃ riñcati araññavanapatthāni pantāni senāsanāni; gāmanigamarājadhāniṃ osaritvā vāsaṃ kappeti.
Desiring that gain, honor, and fame, he abandons seclusion, he abandons remote forest and jungle hermitages; he settles down to dwell in a town, village, or royal capital.
Vị ấy mong cầu sự lợi lộc, cung kính, danh tiếng đó, từ bỏ sự độc cư, từ bỏ những chỗ ở xa vắng trong rừng sâu; vị ấy đi đến làng, thị trấn, kinh đô và an trú ở đó.
Tenāhaṃ, nāgita, tassa bhikkhuno na attamano homi gāmantavihārena.
Therefore, Nāgita, I am not pleased with that bhikkhu's dwelling near a village.
Vì vậy, này Nāgita, ta không hoan hỷ với việc vị tỳ-khưu ấy sống gần làng.
‘‘Idha panāhaṃ, nāgita, bhikkhuṃ passāmi āraññikaṃ lābhiṃ cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārānaṃ.
‘‘But here, Nāgita, I see a forest-dwelling bhikkhu who obtains robes, almsfood, lodging, and requisites for the sick, including medicine.
Nhưng ở đây, này Nāgita, ta thấy một tỳ-khưu sống trong rừng, được lợi lộc về y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men và các vật dụng cần thiết cho người bệnh.
So taṃ lābhasakkārasilokaṃ paṭipaṇāmetvā na riñcati paṭisallānaṃ na riñcati araññavanapatthāni pantāni senāsanāni.
Rejecting that gain, honor, and fame, he does not abandon seclusion, he does not abandon remote forest and jungle hermitages.
Vị ấy từ bỏ sự lợi lộc, cung kính, danh tiếng đó, không từ bỏ sự độc cư, không từ bỏ những chỗ ở xa vắng trong rừng sâu.
Tenāhaṃ, nāgita, tassa bhikkhuno attamano homi araññavihārena.
Therefore, Nāgita, I am pleased with that bhikkhu's dwelling in the forest.
Vì vậy, này Nāgita, ta hoan hỷ với việc vị tỳ-khưu ấy sống trong rừng.
Yasmāhaṃ, nāgita, samaye addhānamaggappaṭipanno na kañci* passāmi purato vā pacchato vā, phāsu me, nāgita, tasmiṃ samaye hoti antamaso uccārapassāvakammāyā’’ti.
“Because, Nāgita, when I am on a journey, and I see no one in front or behind me, at that time, Nāgita, it is comfortable for me, even for the act of defecation and urination.”
Này Nāgita, vào lúc ta đi trên con đường dài mà không thấy ai ở phía trước hay phía sau, lúc đó, này Nāgita, ta cảm thấy thoải mái, dù chỉ là việc tiểu tiện hay đại tiện.”
Dvādasamaṃ.
The Twelfth.
Bài thứ mười hai.
43. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
43. At one time the Bhagavā was staying in Sāvatthī, in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery.
43. Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Sāvatthī, trong khu vườn Jetavana của ông Anāthapiṇḍika.
Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiyaṃ piṇḍāya pāvisi.
Then, in the forenoon, the Bhagavā dressed, took his bowl and robe, and entered Sāvatthī for alms.
Rồi, vào buổi sáng, Đức Thế Tôn đắp y, mang bát và đi vào Sāvatthī để khất thực.
Sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘āyāmānanda, yena pubbārāmo migāramātupāsādo tenupasaṅkamissāma divāvihārāyā’’ti.
Having wandered for alms in Sāvatthī and returned from his alms round after the meal, he addressed Āyasmā Ānanda: “Come, Ānanda, let us go to the Pubbārāma, Migāra’s Mother’s Palace, for our midday abiding.”
Sau khi khất thực ở Sāvatthī và trở về sau buổi ăn, Đức Thế Tôn gọi Tôn giả Ānanda: “Này Ānanda, chúng ta hãy đi đến Migāramātupāsāda ở Pubbārāma để nghỉ trưa.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi.
“Yes, Bhante,” Āyasmā Ānanda replied to the Bhagavā.
“Vâng, bạch Thế Tôn,” Tôn giả Ānanda đáp lời Đức Thế Tôn.
Atha kho bhagavā āyasmatā ānandena saddhiṃ yena pubbārāmo migāramātupāsādo tenupasaṅkami.
Then the Bhagavā, together with Āyasmā Ānanda, went to the Pubbārāma, Migāra’s Mother’s Palace.
Rồi Đức Thế Tôn cùng với Tôn giả Ānanda đi đến Migāramātupāsāda ở Pubbārāma.
Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘āyāmānanda, yena pubbakoṭṭhako tenupasaṅkamissāma gattāni parisiñcitu’’nti.
Then, in the evening, having risen from seclusion, the Bhagavā addressed Āyasmā Ānanda: “Come, Ānanda, let us go to the Pubbakoṭṭhaka to bathe our limbs.”
Rồi vào buổi chiều, Đức Thế Tôn từ chỗ độc cư đứng dậy, gọi Tôn giả Ānanda: “Này Ānanda, chúng ta hãy đi đến Pubbakoṭṭhaka để tắm rửa thân thể.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi.
“Yes, Bhante,” Āyasmā Ānanda replied to the Bhagavā.
“Vâng, bạch Thế Tôn,” Tôn giả Ānanda đáp lời Đức Thế Tôn.
Atha kho bhagavā āyasmatā ānandena saddhiṃ yena pubbakoṭṭhako tenupasaṅkami gattāni parisiñcituṃ.
Then the Bhagavā, together with Āyasmā Ānanda, went to the Pubbakoṭṭhaka to bathe their limbs.
Rồi Đức Thế Tôn cùng với Tôn giả Ānanda đi đến Pubbakoṭṭhaka để tắm rửa thân thể.
Pubbakoṭṭhake gattāni parisiñcitvā paccuttaritvā ekacīvaro aṭṭhāsi gattāni pubbāpayamāno.
Having bathed his limbs at the Pubbakoṭṭhaka, he came up out of the water and stood clad in a single robe, drying his limbs.
Sau khi tắm rửa thân thể ở Pubbakoṭṭhaka, Ngài bước lên bờ, chỉ với một y, đứng phơi khô thân thể.
Tena kho pana samayena rañño pasenadissa kosalassa seto nāma nāgo mahātūriya* tāḷitavāditena pubbakoṭṭhakā paccuttarati.
At that time, King Pasenadi of Kosala’s elephant, named Seta, was coming up from the Pubbakoṭṭhaka, accompanied by the beating and playing of grand musical instruments.
Vào lúc đó, con voi trắng tên Seta của vua Pasenadi xứ Kosala đang bước lên từ Pubbakoṭṭhaka với tiếng nhạc lớn được tấu lên.
Apissu taṃ jano disvā evamāha – ‘‘abhirūpo vata, bho, rañño nāgo; dassanīyo vata, bho, rañño nāgo; pāsādiko vata, bho, rañño nāgo; kāyupapanno vata, bho, rañño nāgo’’ti!
And people, seeing it, exclaimed: “Oh, how beautiful is the king’s elephant! Oh, how charming is the king’s elephant! Oh, how pleasing is the king’s elephant! Oh, how well-formed is the king’s elephant!”
Dân chúng thấy con voi đó liền nói: “Ôi chao, con voi của nhà vua thật đẹp! Ôi chao, con voi của nhà vua thật đáng chiêm ngưỡng! Ôi chao, con voi của nhà vua thật đáng kính trọng! Ôi chao, con voi của nhà vua thật có thân hình vĩ đại!”
Evaṃ vutte āyasmā udāyī bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘hatthimeva nu kho, bhante, mahantaṃ brahantaṃ* kāyupapannaṃ jano disvā evamāha – ‘nāgo vata, bho, nāgo’ti, udāhu aññampi kañci* mahantaṃ brahantaṃ kāyupapannaṃ jano disvā evamāha – ‘nāgo vata, bho, nāgo’’’ti?
When this was said, Āyasmā Udāyī said to the Bhagavā: “Bhante, do people, seeing a great, magnificent, well-formed elephant, exclaim: ‘Oh, what a Nāga! Oh, what a Nāga!’ or do they, seeing any other great, magnificent, well-formed being, also exclaim: ‘Oh, what a Nāga! Oh, what a Nāga!’?”
Khi được nói như vậy, Tôn giả Udāyī bạch Đức Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, phải chăng dân chúng chỉ thấy một con voi có thân hình vĩ đại, to lớn, rồi nói: ‘Ôi chao, một nāga! Ôi chao, một nāga!’ Hay là dân chúng thấy một cái gì khác có thân hình vĩ đại, to lớn, rồi cũng nói: ‘Ôi chao, một nāga! Ôi chao, một nāga!’?”
‘‘Hatthimpi kho, udāyi, mahantaṃ brahantaṃ kāyupapannaṃ jano disvā evamāha – ‘nāgo vata, bho, nāgo’ti!
“Indeed, Udāyī, people, seeing a great, magnificent, well-formed elephant, exclaim: ‘Oh, what a Nāga! Oh, what a Nāga!’
“Này Udāyī, dân chúng thấy một con voi có thân hình vĩ đại, to lớn, rồi nói: ‘Ôi chao, một nāga! Ôi chao, một nāga!’
Assampi kho, udāyi, mahantaṃ brahantaṃ…pe… goṇampi kho, udāyi, mahantaṃ brahantaṃ…pe… uragampi* kho, udāyi, mahantaṃ brahantaṃ…pe… rukkhampi kho, udāyi, mahantaṃ brahantaṃ…pe… manussampi kho, udāyi, mahantaṃ brahantaṃ kāyupapannaṃ jano disvā evamāha – ‘nāgo vata, bho, nāgo’ti!
And, Udāyī, people, seeing a great, magnificent… horse… a great, magnificent… ox… a great, magnificent… snake… a great, magnificent… tree… a great, magnificent, well-formed human being, exclaim: ‘Oh, what a Nāga! Oh, what a Nāga!’
Này Udāyī, dân chúng thấy một con ngựa có thân hình vĩ đại, to lớn… Này Udāyī, dân chúng thấy một con bò có thân hình vĩ đại, to lớn… Này Udāyī, dân chúng thấy một con rắn có thân hình vĩ đại, to lớn… Này Udāyī, dân chúng thấy một cái cây có thân hình vĩ đại, to lớn… Này Udāyī, dân chúng thấy một con người có thân hình vĩ đại, to lớn, rồi nói: ‘Ôi chao, một nāga! Ôi chao, một nāga!’
Api ca, udāyi, yo sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya āguṃ na karoti kāyena vācāya manasā, tamahaṃ ‘nāgo’ti brūmī’’ti.
But, Udāyī, whoever in this world with its devas, Māras, and Brahmās, among the generation with its recluses and brahmins, its devas and humans, commits no offense by body, speech, or mind—him I call a ‘Nāga’.”
Tuy nhiên, này Udāyī, người nào trong thế giới này cùng với chư thiên, Māra, Phạm thiên, cùng với chúng Sa-môn, Bà-la-môn, cùng với loài người và chư thiên, không làm điều ác bằng thân, lời, ý, người đó ta gọi là ‘nāga’.”
‘‘Acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante!
“Wonderful, Bhante! Amazing, Bhante!
“Thật kỳ diệu thay, bạch Thế Tôn! Thật hy hữu thay, bạch Thế Tôn!
Yāva subhāsitaṃ cidaṃ, bhante, bhagavatā – api ca, udāyi, yo sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya āguṃ na karoti kāyena vācāya manasā, tamahaṃ ‘nāgo’ti brūmī’’ti.
How well-spoken, Bhante, is this statement by the Bhagavā: ‘But, Udāyī, whoever in this world with its devas, Māras, and Brahmās, among the generation with its recluses and brahmins, its devas and humans, commits no offense by body, speech, or mind—him I call a ‘Nāga’.”
Lời Đức Thế Tôn thật là diệu ngôn – ‘Tuy nhiên, này Udāyī, người nào trong thế giới này cùng với chư thiên, Māra, Phạm thiên, cùng với chúng Sa-môn, Bà-la-môn, cùng với loài người và chư thiên, không làm điều ác bằng thân, lời, ý, người đó ta gọi là “nāga”.’
Idañca panāhaṃ, bhante, bhagavatā subhāsitaṃ imāhi gāthāhi anumodāmi –
And I, Bhante, approve of this well-spoken statement by the Bhagavā with these verses:
Bạch Thế Tôn, con xin tán thán lời diệu ngôn này của Đức Thế Tôn bằng những bài kệ sau:
44. Atha kho āyasmā ānando pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena migasālāya upāsikāya nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi.
Then, in the morning, Venerable Ānanda dressed, took his bowl and robe, and went to the residence of the lay follower Migasālā; having gone there, he sat down on the prepared seat. Then the lay follower Migasālā approached Venerable Ānanda; having approached, she paid homage to Venerable Ānanda and sat down to one side. Sitting to one side, the lay follower Migasālā said to Venerable Ānanda:
44. Rồi, vào buổi sáng, Tôn giả Ānanda đắp y, mang bát và y phục, đi đến nhà của nữ cư sĩ Migasālā; sau khi đến, Ngài ngồi xuống chỗ đã được sắp sẵn.
Atha kho migasālā* upāsikā yenāyasmā ānando tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ ānandaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then the lay follower Migasālā approached Venerable Ānanda; having approached, she paid homage to Venerable Ānanda and sat down to one side.
Rồi, nữ cư sĩ Migasālā đi đến chỗ Tôn giả Ānanda; sau khi đến, cô đảnh lễ Tôn giả Ānanda rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnā kho migasālā upāsikā āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca –
Sitting to one side, the lay follower Migasālā said to Venerable Ānanda:
Khi đã ngồi xuống một bên, nữ cư sĩ Migasālā bạch với Tôn giả Ānanda rằng:
‘‘Kathaṃ kathaṃ nāmāyaṃ, bhante ānanda, bhagavatā dhammo desito aññeyyo, yatra hi nāma brahmacārī ca abrahmacārī ca ubho samasamagatikā bhavissanti abhisamparāyaṃ?
“How, Venerable Ānanda, is the Dhamma taught by the Blessed One to be understood, when both one who observes the holy life and one who does not observe the holy life will have the same destination in the next world?
“Bạch Tôn giả Ānanda, Pháp do Đức Thế Tôn thuyết giảng phải được hiểu như thế nào, mà cả người sống Phạm hạnh lẫn người không sống Phạm hạnh, cả hai đều có cùng một cảnh giới sau khi chết?
Pitā me, bhante, purāṇo brahmacārī ahosi ārācārī virato methunā gāmadhammā.
My father, Venerable Sir, a former observer of the holy life, was one who kept aloof, abstaining from sexual intercourse, the village-dhamma.
Bạch Tôn giả, cha con là Purāṇa, đã sống Phạm hạnh, giữ giới thanh tịnh, tránh xa dâm dục và thói tục làng xã.
So kālaṅkato bhagavatā byākato sakadāgāmisatto* tusitaṃ kāyaṃ upapannoti.
When he passed away, the Blessed One declared that he was a once-returner, reborn in the Tusita realm.
Ông ấy đã qua đời, và Đức Thế Tôn đã thọ ký rằng ông ấy là bậc Nhất Lai, đã tái sinh vào cõi trời Tusita.
Petteyyopi* me, bhante, isidatto abrahmacārī ahosi sadārasantuṭṭho.
And my paternal uncle, Venerable Sir, Isidatta, was not an observer of the holy life, being content with his own wife.
Bạch Tôn giả, chú con là Isidatta, đã không sống Phạm hạnh, chỉ bằng lòng với vợ mình.
Sopi kālaṅkato bhagavatā byākato sakadāgāmipatto tusitaṃ kāyaṃ upapannoti.
When he too passed away, the Blessed One declared that he was a once-returner, reborn in the Tusita realm.
Ông ấy cũng đã qua đời, và Đức Thế Tôn đã thọ ký rằng ông ấy là bậc Nhất Lai, đã tái sinh vào cõi trời Tusita.
Kathaṃ kathaṃ nāmāyaṃ, bhante ānanda, bhagavatā dhammo desito aññeyyo, yatra hi nāma brahmacārī ca abrahmacārī ca ubho samasamagatikā bhavissanti abhisamparāya’’nti?
How, Venerable Ānanda, is the Dhamma taught by the Blessed One to be understood, when both one who observes the holy life and one who does not observe the holy life will have the same destination in the next world?”
Bạch Tôn giả Ānanda, Pháp do Đức Thế Tôn thuyết giảng phải được hiểu như thế nào, mà cả người sống Phạm hạnh lẫn người không sống Phạm hạnh, cả hai đều có cùng một cảnh giới sau khi chết?”
‘‘Evaṃ kho panetaṃ, bhagini, bhagavatā byākata’’nti.
“Indeed, sister, that is what the Blessed One declared.”
“Này chị, Đức Thế Tôn đã thọ ký như vậy đó.”
Atha kho āyasmā ānando migasālāya upāsikāya nivesane piṇḍapātaṃ gahetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.
Then Venerable Ānanda, having received almsfood at the residence of the lay follower Migasālā, rose from his seat and departed.
Rồi, Tôn giả Ānanda sau khi nhận thức ăn khất thực tại nhà nữ cư sĩ Migasālā, đứng dậy khỏi chỗ ngồi và rời đi.
Atha kho āyasmā ānando pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then Venerable Ānanda, after his meal, having returned from his alms round, approached the Blessed One; having approached, he paid homage to the Blessed One and sat down to one side.
Rồi, Tôn giả Ānanda, sau bữa ăn và đã trở về từ cuộc khất thực, đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, Ngài đảnh lễ Đức Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca –
Seated to one side, Venerable Ānanda then said to the Blessed One:
Khi đã ngồi xuống một bên, Tôn giả Ānanda bạch Đức Thế Tôn rằng:
‘‘Idhāhaṃ, bhante, pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena migasālāya upāsikāya nivesanaṃ tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdiṃ.
“Here, Bhante, in the forenoon, having dressed and taken my bowl and robes, I approached the residence of the lay follower Migasālā; having approached, I sat down on the seat prepared.
“Bạch Đức Thế Tôn, vào buổi sáng, con đã đắp y, mang bát và y phục, đi đến nhà của nữ cư sĩ Migasālā; sau khi đến, con ngồi xuống chỗ đã được sắp sẵn.
Atha kho, bhante, migasālā upāsikā yenāhaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then, Bhante, the lay follower Migasālā approached me; having approached, she saluted me and sat down to one side.
Rồi, bạch Đức Thế Tôn, nữ cư sĩ Migasālā đi đến chỗ con; sau khi đến, cô đảnh lễ con rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnā kho, bhante, migasālā upāsikā maṃ etadavoca – ‘kathaṃ kathaṃ nāmāyaṃ, bhante ānanda, bhagavatā dhammo desito aññeyyo, yatra hi nāma brahmacārī ca abrahmacārī ca ubho samasamagatikā bhavissanti abhisamparāyaṃ.
Seated to one side, Bhante, the lay follower Migasālā said to me: ‘How, Venerable Ānanda, is this Dhamma taught by the Blessed One to be understood, where both a celibate and a non-celibate will have the same destination in the next world?
Khi đã ngồi xuống một bên, bạch Đức Thế Tôn, nữ cư sĩ Migasālā bạch con rằng: ‘Bạch Tôn giả Ānanda, Pháp do Đức Thế Tôn thuyết giảng phải được hiểu như thế nào, mà cả người sống Phạm hạnh lẫn người không sống Phạm hạnh, cả hai đều có cùng một cảnh giới sau khi chết?
Pitā me, bhante, purāṇo brahmacārī ahosi ārācārī virato methunā gāmadhammā.
My father, Bhante, Purāṇa, was a celibate, one who practiced aloofness, abstaining from sexual intercourse, the village-dhamma.
Bạch Tôn giả, cha con là Purāṇa, đã sống Phạm hạnh, giữ giới thanh tịnh, tránh xa dâm dục và thói tục làng xã.
So kālaṅkato bhagavatā byākato sakadāgāmipatto tusitaṃ kāyaṃ upapannoti.
He passed away, and the Blessed One declared that he had attained Sakadāgāmī and was reborn in the Tusita realm.
Ông ấy đã qua đời, và Đức Thế Tôn đã thọ ký rằng ông ấy là bậc Nhất Lai, đã tái sinh vào cõi trời Tusita.
Petteyyopi me, bhante, isidatto abrahmacārī ahosi sadārasantuṭṭho.
My paternal uncle, Bhante, Isidatta, was a non-celibate, content with his own wife.
Bạch Tôn giả, chú con là Isidatta, đã không sống Phạm hạnh, chỉ bằng lòng với vợ mình.
Sopi kālaṅkato bhagavatā byākato sakadāgāmipatto tusitaṃ kāyaṃ upapannoti.
He also passed away, and the Blessed One declared that he had attained Sakadāgāmī and was reborn in the Tusita realm.
Ông ấy cũng đã qua đời, và Đức Thế Tôn đã thọ ký rằng ông ấy là bậc Nhất Lai, đã tái sinh vào cõi trời Tusita.
Kathaṃ kathaṃ nāmāyaṃ, bhante ānanda, bhagavatā dhammo desito aññeyyo, yatra hi nāma brahmacārī ca abrahmacārī ca ubho samasamagatikā bhavissanti abhisamparāya’nti?
How, Venerable Ānanda, is this Dhamma taught by the Blessed One to be understood, where both a celibate and a non-celibate will have the same destination in the next world?’
Pháp do Đức Thế Tôn thuyết giảng phải được hiểu như thế nào, mà cả người sống Phạm hạnh lẫn người không sống Phạm hạnh, cả hai đều có cùng một cảnh giới sau khi chết?’
Evaṃ vutte ahaṃ, bhante, migasālaṃ upāsikaṃ etadavocaṃ – ‘evaṃ kho panetaṃ, bhagini, bhagavatā byākata’’’nti.
When this was said, Bhante, I said to the lay follower Migasālā: ‘Indeed, sister, it has been declared thus by the Blessed One.’”
Khi được nói vậy, bạch Đức Thế Tôn, con đã nói với nữ cư sĩ Migasālā rằng: ‘Này chị, Đức Thế Tôn đã thọ ký như vậy đó.’”
‘‘Kā cānanda, migasālā upāsikā bālā abyattā ammakā ammakasaññā* , ke ca purisapuggalaparopariyañāṇe?
“What is the lay follower Migasālā, Ānanda? She is foolish, unskilled, a mere woman, with a woman’s understanding. And who are those with the knowledge of the superiority and inferiority of individuals?
“Này Ānanda, nữ cư sĩ Migasālā là ai mà ngu dốt, không hiểu biết, với những ý nghĩ ấu trĩ, và ai có trí tuệ thấu suốt về những hạng người khác?
Chayime, ānanda, puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ.
There are, Ānanda, six types of individuals existing, found in the world.
Này Ānanda, có sáu hạng người hiện hữu trên đời.
‘‘Katame cha?
“Which six?
“Sáu hạng nào?
Idhānanda, ekacco puggalo sorato hoti sukhasaṃvāso, abhinandanti sabrahmacārī ekattavāsena.
Here, Ānanda, a certain individual is gentle and pleasant to live with; his fellow practitioners delight in living together with him.
Này Ānanda, ở đây có một người hiền lành, dễ sống chung, các vị đồng Phạm hạnh hoan hỷ khi sống cùng.
Tassa savanenapi akataṃ hoti, bāhusaccenapi akataṃ hoti, diṭṭhiyāpi appaṭividdhaṃ hoti, sāmāyikampi vimuttiṃ na labhati.
For him, hearing (the Dhamma) is not accomplished, extensive learning is not accomplished, penetration by view is not accomplished, and he does not attain temporary liberation.
Người ấy chưa từng nghe pháp, chưa từng học rộng, chưa thấu hiểu bằng chánh kiến, cũng không đạt được giải thoát tạm thời.
So kāyassa bhedā paraṃ maraṇā hānāya pareti no visesāya, hānagāmīyeva hoti no visesagāmī.
Upon the breaking up of the body, after death, he goes to decline, not to distinction; he is one who goes to decline, not to distinction.
Sau khi thân hoại mạng chung, người ấy đi đến chỗ suy đồi chứ không phải tiến bộ, chỉ đi đến chỗ suy đồi chứ không phải tiến bộ.
‘‘Idha panānanda, ekacco puggalo sorato hoti sukhasaṃvāso, abhinandanti sabrahmacārī ekattavāsena.
But here, Ānanda, a certain individual is gentle and pleasant to live with; his fellow practitioners delight in living together with him.
“Nhưng này Ānanda, ở đây có một người hiền lành, dễ sống chung, các vị đồng Phạm hạnh hoan hỷ khi sống cùng.
Tassa savanenapi kataṃ hoti, bāhusaccenapi kataṃ hoti, diṭṭhiyāpi paṭividdhaṃ hoti, sāmāyikampi vimuttiṃ labhati.
For him, hearing (the Dhamma) is accomplished, extensive learning is accomplished, penetration by view is accomplished, and he attains temporary liberation.
Người ấy đã từng nghe pháp, đã từng học rộng, đã thấu hiểu bằng chánh kiến, và đạt được giải thoát tạm thời.
So kāyassa bhedā paraṃ maraṇā visesāya pareti no hānāya, visesagāmīyeva hoti no hānagāmī.
Upon the breaking up of the body, after death, he goes to distinction, not to decline; he is one who goes to distinction, not to decline.
Sau khi thân hoại mạng chung, người ấy đi đến chỗ tiến bộ chứ không phải suy đồi, chỉ đi đến chỗ tiến bộ chứ không phải suy đồi.
‘‘Tatrānanda, pamāṇikā pamiṇanti – ‘imassapi teva dhammā aparassapi teva dhammā, kasmā tesaṃ eko hīno eko paṇīto’ti!
Therein, Ānanda, those who make comparisons compare, saying: ‘For this one, there are these same qualities, and for that other one, there are these same qualities. Why is one inferior and one superior?’
“Này Ānanda, ở đây, những người hay so đo sẽ so đo rằng: ‘Người này cũng có những pháp như vậy, người kia cũng có những pháp như vậy, tại sao một người trong số họ lại thấp kém, một người lại cao quý?’
Tañhi tesaṃ, ānanda, hoti dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya.
This, Ānanda, will be for their harm and suffering for a long time.
Này Ānanda, điều đó thật sự sẽ dẫn đến bất lợi và khổ đau lâu dài cho họ.
‘‘Tatrānanda, yvāyaṃ puggalo sorato hoti sukhasaṃvāso, abhinandanti sabrahmacārī ekattavāsena, tassa savanenapi kataṃ hoti, bāhusaccenapi kataṃ hoti, diṭṭhiyāpi paṭividdhaṃ hoti, sāmāyikampi vimuttiṃ labhati.
Therein, Ānanda, this individual who is gentle and pleasant to live with, whom his fellow practitioners delight in living together with, for whom hearing (the Dhamma) is accomplished, extensive learning is accomplished, penetration by view is accomplished, and who attains temporary liberation—
Này Ānanda, ở đây, người nào là người có hành vi tốt đẹp, dễ sống chung, các vị đồng Phạm hạnh hoan hỷ khi sống chung với người ấy; người ấy đã thực hành việc lắng nghe (Pháp), đã thực hành việc học rộng, đã thấu hiểu bằng chánh kiến, và đạt được sự giải thoát tạm thời (sāmāyika vimutti).
Ayaṃ, ānanda, puggalo amunā purimena puggalena abhikkantataro ca paṇītataro ca.
this individual, Ānanda, is more excellent and more sublime than that former individual.
Này Ānanda, người này cao quý và ưu việt hơn người trước.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao vậy?
Imaṃ hānanda, puggalaṃ dhammasoto nibbahati, tadantaraṃ ko jāneyya aññatra tathāgatena!
Because, Ānanda, the stream of Dhamma carries this individual along; who could know the difference except the Tathāgata?
Này Ānanda, dòng Pháp sẽ đưa người này đến đích, ai có thể biết được điều đó ngoài Như Lai!
Tasmātihānanda, mā puggalesu pamāṇikā ahuvattha; mā puggalesu pamāṇaṃ gaṇhittha.
Therefore, Ānanda, do not be one who makes comparisons among individuals; do not make comparisons among individuals.
Do đó, này Ānanda, đừng trở thành những người hay so đo về các cá nhân; đừng lấy thước đo để đánh giá các cá nhân.
Khaññati hānanda, puggalesu pamāṇaṃ gaṇhanto.
For, Ānanda, one who makes comparisons among individuals is flawed.
Này Ānanda, người nào lấy thước đo để đánh giá các cá nhân thì sẽ bị thiệt hại.
Ahaṃ vā, ānanda, puggalesu pamāṇaṃ gaṇheyyaṃ, yo vā panassa mādiso.
Either I, Ānanda, would make comparisons among individuals, or one who is like me.
Này Ānanda, hoặc là ta, hoặc là người nào giống như ta, mới có thể lấy thước đo để đánh giá các cá nhân.
‘‘Idha panānanda, ekaccassa puggalassa kodhamāno adhigato* hoti, samayena samayañcassa lobhadhammā uppajjanti.
But here, Ānanda, a certain individual has not overcome anger and conceit, and covetous states arise in him from time to time.
“Này Ānanda, ở đây, đối với một cá nhân nào đó, sự sân hận và kiêu mạn đã được chế ngự, nhưng thỉnh thoảng các pháp tham ái vẫn khởi lên.
Tassa savanenapi akataṃ hoti, bāhusaccenapi akataṃ hoti, diṭṭhiyāpi appaṭividdhaṃ hoti, sāmāyikampi vimuttiṃ na labhati.
For him, hearing (the Dhamma) is not accomplished, extensive learning is not accomplished, penetration by view is not accomplished, and he does not attain temporary liberation.
Người ấy chưa thực hành việc lắng nghe, chưa thực hành việc học rộng, chưa thấu hiểu bằng chánh kiến, và không đạt được sự giải thoát tạm thời.
So kāyassa bhedā paraṃ maraṇā hānāya pareti no visesāya, hānagāmīyeva hoti no visesagāmī.
After the breaking up of the body, after death, he goes to decline, not to distinction; he is one who goes to decline, not one who goes to distinction.
Sau khi thân hoại mạng chung, người ấy đi đến sự suy đồi chứ không phải sự thăng tiến, người ấy chỉ đi đến sự suy đồi chứ không phải sự thăng tiến.
‘‘Idha, panānanda, ekaccassa puggalassa kodhamāno adhigato hoti, samayena samayañcassa vacīsaṅkhārā uppajjanti.
“Here, Ānanda, a certain individual has acquired anger and conceit, and from time to time, verbal formations arise in him.
“Này Ānanda, ở đây, đối với một cá nhân nào đó, sự sân hận và kiêu mạn đã được chế ngự, nhưng thỉnh thoảng các hành vi lời nói vẫn khởi lên.
Tassa savanenapi akataṃ hoti…pe… sāmāyikampi vimuttiṃ na labhati.
He has not done it by listening...pe... he does not obtain even temporary liberation.
Người ấy chưa thực hành việc lắng nghe… (tương tự như trên)… không đạt được sự giải thoát tạm thời.
So kāyassa bhedā paraṃ maraṇā hānāya pareti no visesāya, hānagāmīyeva hoti no visesagāmī.
After the breaking up of the body, after death, he goes to decline, not to distinction; he is one who goes to decline, not one who goes to distinction.
Sau khi thân hoại mạng chung, người ấy đi đến sự suy đồi chứ không phải sự thăng tiến, người ấy chỉ đi đến sự suy đồi chứ không phải sự thăng tiến.
‘‘Idha panānanda, ekaccassa puggalassa kodhamāno adhigato hoti, samayena samayañcassa vacīsaṅkhārā uppajjanti.
“Here, Ānanda, a certain individual has acquired anger and conceit, and from time to time, verbal formations arise in him.
“Này Ānanda, ở đây, đối với một cá nhân nào đó, sự sân hận và kiêu mạn đã được chế ngự, nhưng thỉnh thoảng các hành vi lời nói vẫn khởi lên.
Tassa savanenapi kataṃ hoti, bāhusaccenapi kataṃ hoti, diṭṭhiyāpi paṭividdhaṃ hoti, sāmāyikampi vimuttiṃ labhati.
He has done it by listening, he has done it by extensive learning, it has been penetrated by view, and he obtains temporary liberation.
Người ấy đã thực hành việc lắng nghe, đã thực hành việc học rộng, đã thấu hiểu bằng chánh kiến, và đạt được sự giải thoát tạm thời.
So kāyassa bhedā paraṃ maraṇā visesāya pareti no hānāya, visesagāmīyeva hoti no hānagāmī.
After the breaking up of the body, after death, he goes to distinction, not to decline; he is one who goes to distinction, not one who goes to decline.
Sau khi thân hoại mạng chung, người ấy đi đến sự thăng tiến chứ không phải sự suy đồi, người ấy chỉ đi đến sự thăng tiến chứ không phải sự suy đồi.
‘‘Tatrānanda, pamāṇikā pamiṇanti – ‘imassapi teva dhammā, aparassapi teva dhammā.
“There, Ānanda, those who measure, measure: ‘This one also has these same qualities, and that other one also has these same qualities.
“Này Ānanda, ở đây, những người hay so đo sẽ so đo rằng: ‘Người này cũng có những pháp như vậy, người kia cũng có những pháp như vậy.
Kasmā tesaṃ eko hīno, eko paṇīto’ti?
Why is one of them inferior, and one superior?’
Tại sao một người trong số họ lại thấp kém, một người lại cao quý?’
Tañhi tesaṃ, ānanda, hoti dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya.
Indeed, Ānanda, that will be for their harm and suffering for a long time.
Này Ānanda, điều đó thật sự sẽ dẫn đến bất lợi và khổ đau lâu dài cho họ.
‘‘Tatrānanda, yassa puggalassa kodhamāno adhigato hoti, samayena samayañcassa vacīsaṅkhārā uppajjanti, tassa savanenapi kataṃ hoti, bāhusaccenapi kataṃ hoti, diṭṭhiyāpi paṭividdhaṃ hoti, sāmāyikampi vimuttiṃ labhati.
“There, Ānanda, the individual in whom anger and conceit have arisen, and from time to time verbal formations arise, has done it by listening, has done it by extensive learning, it has been penetrated by view, and he obtains temporary liberation.
“Này Ānanda, người nào có sự sân hận và kiêu mạn đã được chế ngự, nhưng thỉnh thoảng các hành vi lời nói vẫn khởi lên, người ấy đã thực hành việc lắng nghe, đã thực hành việc học rộng, đã thấu hiểu bằng chánh kiến, và đạt được sự giải thoát tạm thời.
Ayaṃ, ānanda, puggalo amunā purimena puggalena abhikkantataro ca paṇītataro ca.
This individual, Ānanda, is more excellent and more distinguished than that former individual.
Này Ānanda, người này cao quý và ưu việt hơn người trước.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao vậy?
Imaṃ hānanda, puggalaṃ dhammasoto nibbahati.
Because, Ānanda, the stream of Dhamma carries this individual along.
Này Ānanda, dòng Pháp sẽ đưa người này đến đích.
Tadantaraṃ ko jāneyya aññatra tathāgatena!
Who would know that difference apart from the Tathāgata!
Ai có thể biết được điều đó ngoài Như Lai!
Tasmātihānanda, mā puggalesu pamāṇikā ahuvattha; mā puggalesu pamāṇaṃ gaṇhittha.
Therefore, Ānanda, do not be measurers of individuals; do not take measure of individuals.
Do đó, này Ānanda, đừng trở thành những người hay so đo về các cá nhân; đừng lấy thước đo để đánh giá các cá nhân.
Khaññati hānanda, puggalesu pamāṇaṃ gaṇhanto.
Indeed, Ānanda, one who takes measure of individuals is impaired.
Này Ānanda, người nào lấy thước đo để đánh giá các cá nhân thì sẽ bị thiệt hại.
Ahaṃ vā, ānanda, puggalesu pamāṇaṃ gaṇheyyaṃ, yo vā panassa mādiso.
Either I, Ānanda, would take measure of individuals, or one who is like me.
Này Ānanda, hoặc là ta, hoặc là người nào giống như ta, mới có thể lấy thước đo để đánh giá các cá nhân.
‘‘Kā cānanda, migasālā upāsikā bālā abyattā ammakā ammakasaññā, ke ca purisapuggalaparopariyañāṇe!
“And what, Ānanda, is Migasālā the lay follower? She is foolish, unskilled, a mere woman, with a woman’s understanding. And who are those with knowledge of the superiority and inferiority of male individuals!
“Này Ānanda, cư sĩ Migasālā chỉ là một người nữ ngu si, thiếu hiểu biết, với trí tuệ phụ nữ, còn ai là người có trí tuệ biết được sự sai biệt về căn tánh của các cá nhân nam giới!
Ime kho, ānanda, cha puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ.
These six individuals, Ānanda, exist and are found in the world.
Này Ānanda, sáu hạng người này là có thật, hiện hữu trên thế gian.
‘‘Yathārūpena, ānanda, sīlena purāṇo samannāgato ahosi, tathārūpena sīlena isidatto samannāgato abhavissa.
“If Purāṇa had been endowed with the same kind of virtue as Isidatta was, Isidatta would not have known Purāṇa’s destination.
“Này Ānanda, nếu Purāṇa có giới hạnh như Isidatta, thì Isidatta sẽ không biết được cảnh giới của Purāṇa.
Nayidha purāṇo isidattassa gatimpi aññassa.
Purāṇa would not have known Isidatta’s destination.
Purāṇa không biết cảnh giới của Isidatta.
Yathārūpāya ca, ānanda, paññāya isidatto samannāgato ahosi, tathārūpāya paññāya purāṇo samannāgato abhavissa.
And if Purāṇa had been endowed with the same kind of wisdom as Isidatta was, Isidatta would not have known Purāṇa’s destination.
Và này Ānanda, nếu Purāṇa có trí tuệ như Isidatta, thì Isidatta sẽ không biết được cảnh giới của Purāṇa.
Nayidha isidatto purāṇassa gatimpi aññassa.
Isidatta would not have known Purāṇa’s destination.
Isidatta không biết cảnh giới của Purāṇa.
Iti kho, ānanda, ime puggalā ubho ekaṅgahīnā’’ti.
Thus, Ānanda, these two individuals are both deficient in one aspect.”
Như vậy, này Ānanda, hai cá nhân này đều thiếu một phần.”
Dutiyaṃ.
The Second.
Bài thứ hai.
45. ‘‘Dāliddiyaṃ* , bhikkhave, dukkhaṃ lokasmiṃ kāmabhogino’’ti?
45. “Is poverty, bhikkhus, suffering in the world for one who enjoys sensual pleasures?”
45. “Này các Tỳ-khưu, sự nghèo khó là khổ trên thế gian đối với những người hưởng thụ dục lạc phải không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Bhante.”
“Bạch Thế Tôn, đúng vậy.”
‘‘Yampi, bhikkhave, daliddo* assako anāḷhiko* iṇaṃ ādiyati, iṇādānampi, bhikkhave, dukkhaṃ lokasmiṃ kāmabhogino’’ti?
“That a poor, destitute, and unfortunate person takes a loan—is taking a loan, bhikkhus, suffering in the world for one who enjoys sensual pleasures?”
“Này các Tỳ-khưu, một người nghèo khó, không có tài sản, không có của cải lại đi vay nợ; việc vay nợ cũng là khổ trên thế gian đối với những người hưởng thụ dục lạc phải không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Bhante.”
“Bạch Thế Tôn, đúng vậy.”
‘‘Yampi, bhikkhave, daliddo assako anāḷhiko iṇaṃ ādiyitvā vaḍḍhiṃ paṭissuṇāti, vaḍḍhipi, bhikkhave, dukkhā lokasmiṃ kāmabhogino’’ti?
“That a poor, destitute, and unfortunate person, having taken a loan, agrees to interest—is interest, bhikkhus, suffering in the world for one who enjoys sensual pleasures?”
“Này các Tỳ-khưu, một người nghèo khó, không có tài sản, không có của cải, sau khi vay nợ lại hứa trả lãi; việc trả lãi cũng là khổ trên thế gian đối với những người hưởng thụ dục lạc phải không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Bhante.”
“Bạch Thế Tôn, đúng vậy.”
‘‘Yampi, bhikkhave, daliddo assako anāḷhiko vaḍḍhiṃ paṭissuṇitvā kālābhataṃ* vaḍḍhiṃ na deti, codentipi naṃ; codanāpi, bhikkhave, dukkhā lokasmiṃ kāmabhogino’’ti?
“That a poor, destitute, and unfortunate person, having agreed to interest, does not pay the interest when due, and they press him—is pressing, bhikkhus, suffering in the world for one who enjoys sensual pleasures?”
“Này các Tỳ-khưu, một người nghèo khó, không có tài sản, không có của cải, sau khi hứa trả lãi lại không trả lãi đúng hạn, người ta đến đòi; việc bị đòi nợ cũng là khổ trên thế gian đối với những người hưởng thụ dục lạc phải không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Bhante.”
“Bạch Thế Tôn, đúng vậy.”
‘‘Yampi, bhikkhave, daliddo assako anāḷhiko codiyamāno na deti, anucarantipi naṃ; anucariyāpi, bhikkhave, dukkhā lokasmiṃ kāmabhogino’’ti?
“That a poor, destitute, and unfortunate person, being pressed, does not pay, and they pursue him—is pursuing, bhikkhus, suffering in the world for one who enjoys sensual pleasures?”
“Này các Tỳ-khưu, một người nghèo khó, không có tài sản, không có của cải, bị đòi nợ mà không trả, người ta đến theo dõi; việc bị theo dõi cũng là khổ trên thế gian đối với những người hưởng thụ dục lạc phải không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Bhante.”
“Bạch Thế Tôn, đúng vậy.”
‘‘Yampi, bhikkhave, daliddo assako anāḷhiko anucariyamāno na deti, bandhantipi naṃ; bandhanampi, bhikkhave, dukkhaṃ lokasmiṃ kāmabhogino’’ti?
“And also, bhikkhus, when a poor, propertyless, destitute person, being pursued, does not give, they imprison him; is imprisonment, bhikkhus, suffering in the world for a pleasure-seeker?”
“Này các Tỳ-khưu, một người nghèo khó, không có tài sản, không có của cải, bị theo dõi mà không trả, người ta đến bắt trói; việc bị bắt trói cũng là khổ trên thế gian đối với những người hưởng thụ dục lạc phải không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Venerable Sir.”
“Bạch Thế Tôn, đúng vậy.”
‘‘Iti kho, bhikkhave, dāliddiyampi dukkhaṃ lokasmiṃ kāmabhogino, iṇādānampi dukkhaṃ lokasmiṃ kāmabhogino, vaḍḍhipi dukkhā lokasmiṃ kāmabhogino, codanāpi dukkhā lokasmiṃ kāmabhogino, anucariyāpi dukkhā lokasmiṃ kāmabhogino, bandhanampi dukkhaṃ lokasmiṃ kāmabhogino; evamevaṃ kho, bhikkhave, yassa kassaci saddhā natthi kusalesu dhammesu, hirī natthi kusalesu dhammesu, ottappaṃ natthi kusalesu dhammesu, vīriyaṃ natthi kusalesu dhammesu, paññā natthi kusalesu dhammesu – ayaṃ vuccati, bhikkhave, ariyassa vinaye daliddo assako anāḷhiko.
“Thus, bhikkhus, poverty is suffering in the world for a pleasure-seeker; taking on debt is suffering in the world for a pleasure-seeker; interest is suffering in the world for a pleasure-seeker; dunning is suffering in the world for a pleasure-seeker; pursuit is suffering in the world for a pleasure-seeker; imprisonment is suffering in the world for a pleasure-seeker. In the same way, bhikkhus, whoever has no faith in wholesome states, no shame (hirī) in wholesome states, no dread (ottappa) in wholesome states, no energy in wholesome states, no wisdom in wholesome states—this one, bhikkhus, is called poor, propertyless, and destitute in the Noble One’s Discipline.
“Như vậy, này các Tỳ-khưu, sự nghèo khó cũng là khổ trên thế gian đối với những người hưởng thụ dục lạc, việc vay nợ cũng là khổ trên thế gian đối với những người hưởng thụ dục lạc, việc trả lãi cũng là khổ trên thế gian đối với những người hưởng thụ dục lạc, việc bị đòi nợ cũng là khổ trên thế gian đối với những người hưởng thụ dục lạc, việc bị theo dõi cũng là khổ trên thế gian đối với những người hưởng thụ dục lạc, việc bị bắt trói cũng là khổ trên thế gian đối với những người hưởng thụ dục lạc; cũng như vậy, này các Tỳ-khưu, người nào không có lòng tin vào các pháp thiện, không có hổ thẹn vào các pháp thiện, không có ghê sợ vào các pháp thiện, không có tinh tấn vào các pháp thiện, không có trí tuệ vào các pháp thiện – người này, này các Tỳ-khưu, được gọi là một người nghèo khó, không có tài sản, không có của cải trong Giới luật của bậc Thánh.
‘‘Sa kho so, bhikkhave, daliddo assako anāḷhiko saddhāya asati kusalesu dhammesu, hiriyā asati kusalesu dhammesu, ottappe asati kusalesu dhammesu, vīriye asati kusalesu dhammesu, paññāya asati kusalesu dhammesu, kāyena duccaritaṃ carati, vācāya duccaritaṃ carati, manasā duccaritaṃ carati.
“That poor, propertyless, destitute person, bhikkhus, when faith is absent in wholesome states, when shame (hirī) is absent in wholesome states, when dread (ottappa) is absent in wholesome states, when energy is absent in wholesome states, when wisdom is absent in wholesome states, performs misconduct by body, performs misconduct by speech, performs misconduct by mind.
“Này các Tỳ-khưu, người nghèo khó, không có tài sản, không có của cải ấy, vì không có lòng tin vào các pháp thiện, không có hổ thẹn vào các pháp thiện, không có ghê sợ vào các pháp thiện, không có tinh tấn vào các pháp thiện, không có trí tuệ vào các pháp thiện, nên người ấy thực hành ác hạnh bằng thân, thực hành ác hạnh bằng lời, thực hành ác hạnh bằng ý.
Idamassa iṇādānasmiṃ vadāmi.
This I call his taking on debt.
Điều này, ta gọi là việc vay nợ của người ấy.”
‘‘So tassa kāyaduccaritassa paṭicchādanahetu pāpikaṃ icchaṃ paṇidahati* .
“For the purpose of concealing that bodily misconduct, he forms an evil wish.
Vì muốn che giấu ác hạnh thân ấy, người ấy khởi lên ác dục.
‘Mā maṃ jaññū’ti icchati, ‘mā maṃ jaññū’ti saṅkappati, ‘mā maṃ jaññū’ti vācaṃ bhāsati, ‘mā maṃ jaññū’ti kāyena parakkamati.
‘May they not know me!’ he wishes, ‘May they not know me!’ he resolves, ‘May they not know me!’ he speaks, ‘May they not know me!’ he strives with his body.
Người ấy mong muốn ‘mong rằng người khác đừng biết đến ta’, suy nghĩ ‘mong rằng người khác đừng biết đến ta’, nói lời ‘mong rằng người khác đừng biết đến ta’, và dùng thân để hành động ‘mong rằng người khác đừng biết đến ta’.
So tassa vacīduccaritassa paṭicchādanahetu…pe… so tassa manoduccaritassa paṭicchādanahetu…pe… ‘mā maṃ jaññū’ti kāyena parakkamati.
For the purpose of concealing that verbal misconduct… For the purpose of concealing that mental misconduct… ‘May they not know me!’ he strives with his body.
Người ấy, vì muốn che giấu ác hạnh khẩu ấy… và người ấy, vì muốn che giấu ác hạnh ý ấy… và dùng thân để hành động ‘mong rằng người khác đừng biết đến ta’.
Idamassa vaḍḍhiyā vadāmi.
This I call his interest.
Ta nói điều này về sự gia tăng* của người ấy.
‘‘Sa kho so, bhikkhave, daliddo assako anāḷhiko kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā nirayabandhane vā bajjhati tiracchānayonibandhane vā.
“That poor, propertyless, destitute person, bhikkhus, having performed bodily misconduct, having performed verbal misconduct, having performed mental misconduct, after the breakup of the body, after death, is imprisoned either in the bonds of hell or in the bonds of the animal realm.
Này các Tỷ-kheo, người nghèo khổ, không tài sản, không của cải ấy, sau khi đã hành ác hạnh thân, hành ác hạnh khẩu, hành ác hạnh ý, sau khi thân hoại mạng chung, bị trói buộc trong ngục địa ngục hoặc bị trói buộc trong cõi súc sinh.
Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekabandhanampi samanupassāmi evaṃdāruṇaṃ evaṃkaṭukaṃ* evaṃantarāyakaraṃ anuttarassa yogakkhemassa adhigamāya, yathayidaṃ, bhikkhave, nirayabandhanaṃ vā tiracchānayonibandhanaṃ vā’’ti.
I do not see, bhikkhus, any other single bond so cruel, so bitter, so obstructive to the attainment of the unsurpassed security from bondage (yogakkhema), as this, bhikkhus, bond of hell or bond of the animal realm.”
Này các Tỷ-kheo, ta không thấy có một sự trói buộc nào khác lại khắc nghiệt như vậy, lại cay đắng như vậy, lại gây chướng ngại như vậy cho sự đạt đến an ổn vô thượng khỏi ách buộc, như sự trói buộc trong địa ngục hay sự trói buộc trong cõi súc sinh này, này các Tỷ-kheo’.
46. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ āyasmā mahācundo cetīsu viharati sayaṃjātiyaṃ* .
46. Thus have I heard: On one occasion, the Venerable Mahācunda was staying among the Cetīs, in Sayaṃjāti.
46. Tôi nghe như vầy: Một thời, Tôn giả Mahācunda trú tại Sayaṃjāti, xứ Cetī.
Tatra kho āyasmā mahācundo bhikkhū āmantesi – ‘‘āvuso bhikkhave’’ti.
There, the Venerable Mahācunda addressed the bhikkhus: “Friends, bhikkhus!”
Tại đó, Tôn giả Mahācunda gọi các Tỷ-kheo: “Này chư Hiền Tỷ-kheo!”
‘‘Āvuso’’ti kho te bhikkhū āyasmato mahācundassa paccassosuṃ.
“Friend!” those bhikkhus replied to the Venerable Mahācunda.
“Thưa Hiền giả,” các Tỷ-kheo ấy vâng lời Tôn giả Mahācunda.
Āyasmā mahācundo etadavoca –
The Venerable Mahācunda said this:
Tôn giả Mahācunda nói như sau:
‘‘Idhāvuso, dhammayogā bhikkhū jhāyī bhikkhū apasādenti – ‘ime pana jhāyinomhā, jhāyinomhāti jhāyanti pajjhāyanti nijjhāyanti avajjhāyanti* .
“Here, friends, bhikkhus devoted to Dhamma disparage bhikkhus devoted to jhāna: ‘These meditators, saying “we are meditators, we are meditators,” meditate, ponder, reflect, contemplate.
“Này chư Hiền, ở đây, các Tỷ-kheo chuyên về Pháp (dhammayoga) chê bai các Tỷ-kheo tu thiền (jhāyī): ‘Những người tu thiền này, họ nói ‘chúng tôi tu thiền, chúng tôi tu thiền’ rồi họ tu thiền, họ suy tư, họ quán sát, họ chuyên chú.
Kimime* jhāyanti, kintime jhāyanti, kathaṃ ime jhāyantī’ti?
What do they meditate on? For what do they meditate? How do they meditate?’
Họ tu thiền gì? Họ tu thiền vì mục đích gì? Họ tu thiền như thế nào?’
Tattha dhammayogā ca bhikkhū nappasīdanti, jhāyī ca bhikkhū nappasīdanti, na ca bahujanahitāya paṭipannā honti bahujanasukhāya bahuno janassa atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ.
There, neither the bhikkhus devoted to Dhamma nor the bhikkhus devoted to jhāna are pleased, and they do not practice for the welfare of the many, for the happiness of the many, for the benefit, welfare, and happiness of devas and humans.
Trong trường hợp đó, cả các Tỷ-kheo chuyên về Pháp cũng không hoan hỷ, và các Tỷ-kheo tu thiền cũng không hoan hỷ, và họ không hành động vì lợi ích của số đông, vì hạnh phúc của số đông, vì mục đích, vì lợi ích, vì hạnh phúc của chư thiên và loài người.
‘‘Idha panāvuso, jhāyī bhikkhū dhammayoge bhikkhū apasādenti – ‘ime pana dhammayogamhā, dhammayogamhāti uddhatā unnaḷā capalā mukharā vikiṇṇavācā muṭṭhassatī asampajānā asamāhitā vibbhantacittā pākatindriyā.
“Here again, friends, bhikkhus devoted to jhāna disparage bhikkhus devoted to Dhamma: ‘These Dhamma-devotees, saying “we are Dhamma-devotees, we are Dhamma-devotees,” are arrogant, conceited, restless, talkative, garrulous, unmindful, not fully aware, not concentrated, with scattered minds, with uncontrolled faculties.
“Này chư Hiền, ở đây, các Tỷ-kheo tu thiền chê bai các Tỷ-kheo chuyên về Pháp: ‘Những người chuyên về Pháp này, họ nói ‘chúng tôi chuyên về Pháp, chúng tôi chuyên về Pháp’ rồi họ trở nên kiêu căng, ngạo mạn, xao động, nói nhiều, nói năng lộn xộn, thất niệm, không tỉnh giác, không định tĩnh, tâm tán loạn, các căn phóng túng.
Kimime dhammayogā, kintime dhammayogā, kathaṃ ime dhammayogā’ti?
What are these Dhamma-devotees? For what are these Dhamma-devotees? How are these Dhamma-devotees?’
Họ chuyên về Pháp gì? Họ chuyên về Pháp vì mục đích gì? Họ chuyên về Pháp như thế nào?’
Tattha jhāyī ca bhikkhū nappasīdanti, dhammayogā ca bhikkhū nappasīdanti, na ca bahujanahitāya paṭipannā honti bahujanasukhāya bahuno janassa atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ.
There, neither the bhikkhus devoted to jhāna nor the bhikkhus devoted to Dhamma are pleased, and they do not practice for the welfare of the many, for the happiness of the many, for the benefit, welfare, and happiness of devas and humans.
Trong trường hợp đó, cả các Tỷ-kheo tu thiền cũng không hoan hỷ, và các Tỷ-kheo chuyên về Pháp cũng không hoan hỷ, và họ không hành động vì lợi ích của số đông, vì hạnh phúc của số đông, vì mục đích, vì lợi ích, vì hạnh phúc của chư thiên và loài người.
‘‘Idha panāvuso, dhammayogā bhikkhū dhammayogānaññeva bhikkhūnaṃ vaṇṇaṃ bhāsanti, no jhāyīnaṃ bhikkhūnaṃ vaṇṇaṃ bhāsanti.
“Here again, friends, bhikkhus devoted to Dhamma praise only bhikkhus devoted to Dhamma, and do not praise bhikkhus devoted to jhāna.
“Này chư Hiền, ở đây, các Tỷ-kheo chuyên về Pháp chỉ ca ngợi các Tỷ-kheo chuyên về Pháp, chứ không ca ngợi các Tỷ-kheo tu thiền.
Tattha dhammayogā ca bhikkhū nappasīdanti, jhāyī ca bhikkhū nappasīdanti, na ca bahujanahitāya paṭipannā honti bahujanasukhāya bahuno janassa atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ.
There, neither the bhikkhus devoted to Dhamma nor the bhikkhus devoted to jhāna are pleased, and they do not practice for the welfare of the many, for the happiness of the many, for the benefit, welfare, and happiness of devas and humans.
Trong trường hợp đó, cả các Tỷ-kheo chuyên về Pháp cũng không hoan hỷ, và các Tỷ-kheo tu thiền cũng không hoan hỷ, và họ không hành động vì lợi ích của số đông, vì hạnh phúc của số đông, vì mục đích, vì lợi ích, vì hạnh phúc của chư thiên và loài người.
‘‘Idha panāvuso, jhāyī bhikkhū jhāyīnaññeva bhikkhūnaṃ vaṇṇaṃ bhāsanti, no dhammayogānaṃ bhikkhūnaṃ vaṇṇaṃ bhāsanti.
“Here again, friends, bhikkhus devoted to jhāna praise only bhikkhus devoted to jhāna, and do not praise bhikkhus devoted to Dhamma.
“Này chư Hiền, ở đây, các Tỷ-kheo tu thiền chỉ ca ngợi các Tỷ-kheo tu thiền, chứ không ca ngợi các Tỷ-kheo chuyên về Pháp.
Tattha jhāyī ca bhikkhū nappasīdanti, dhammayogā ca bhikkhū nappasīdanti, na ca bahujanahitāya paṭipannā honti bahujanasukhāya bahuno janassa atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ.
There, neither the bhikkhus devoted to jhāna nor the bhikkhus devoted to Dhamma are pleased, and they do not practice for the welfare of the many, for the happiness of the many, for the benefit, welfare, and happiness of devas and humans.
Trong trường hợp đó, cả các Tỷ-kheo tu thiền cũng không hoan hỷ, và các Tỷ-kheo chuyên về Pháp cũng không hoan hỷ, và họ không hành động vì lợi ích của số đông, vì hạnh phúc của số đông, vì mục đích, vì lợi ích, vì hạnh phúc của chư thiên và loài người.
‘‘Tasmātihāvuso, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘dhammayogā samānā jhāyīnaṃ bhikkhūnaṃ vaṇṇaṃ bhāsissāmā’ti.
“Therefore, friends, you should train yourselves thus: ‘Being Dhamma-devotees, we will praise bhikkhus devoted to jhāna.’
“Vì vậy, này chư Hiền, các vị nên học tập như sau: ‘Chúng ta là những người chuyên về Pháp, sẽ ca ngợi các Tỷ-kheo tu thiền’.
Evañhi vo, āvuso, sikkhitabbaṃ.
Thus, friends, you should train yourselves.
Này chư Hiền, các vị nên học tập như vậy.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì lý do gì?
Acchariyā hete, āvuso, puggalā dullabhā lokasmiṃ, ye amataṃ dhātuṃ kāyena phusitvā viharanti.
Rare indeed are those individuals in the world, friends, who abide having touched the Deathless element with their bodies.
Này chư Hiền, những hạng người ấy thật kỳ diệu, hiếm có trên thế gian, những người chạm đến yếu tố bất tử (amataṃ dhātu) bằng thân.
Tasmātihāvuso, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘jhāyī samānā dhammayogānaṃ bhikkhūnaṃ vaṇṇaṃ bhāsissāmā’ti.
Therefore, friends, you should train yourselves thus: ‘Being jhāna-devotees, we will praise bhikkhus devoted to Dhamma.’
Vì vậy, này chư Hiền, các vị nên học tập như sau: ‘Chúng ta là những người tu thiền, sẽ ca ngợi các Tỷ-kheo chuyên về Pháp’.
Evañhi vo, āvuso, sikkhitabbaṃ.
Thus, friends, you should train yourselves.
Này chư Hiền, các vị nên học tập như vậy.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì lý do gì?
Acchariyā hete, āvuso, puggalā dullabhā lokasmiṃ ye gambhīraṃ atthapadaṃ paññāya ativijjha passantī’’ti.
Rare indeed are those individuals in the world, friends, who penetrate and see a profound meaning with wisdom.”
Này chư Hiền, những hạng người ấy thật kỳ diệu, hiếm có trên thế gian, những người dùng trí tuệ xuyên thấu và thấy rõ ý nghĩa sâu xa của Pháp.
Catutthaṃ.
The Fourth.
Thứ tư.
47. Atha kho moḷiyasīvako* paribbājako yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
47. Then the wanderer Moḷiyasīvaka approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
47. Rồi du sĩ Moḷiyasīvaka đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn và trao đổi những lời chào hỏi thân mật.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having concluded the courteous and amiable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật và đáng ghi nhớ, ông ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho moḷiyasīvako paribbājako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘‘sandiṭṭhiko dhammo, sandiṭṭhiko dhammo’ti, bhante, vuccati.
As he sat to one side, the wanderer Moḷiyasīvaka said to the Blessed One: “‘The Dhamma is visible here and now, the Dhamma is visible here and now,’ it is said, venerable sir.
Ngồi xuống một bên, du sĩ Moḷiyasīvaka bạch Thế Tôn rằng: “‘Pháp thiết thực hiện tại, pháp thiết thực hiện tại’ – bạch Thế Tôn, người ta thường nói như vậy.
Kittāvatā nu kho, bhante, sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhī’’ti?
To what extent, venerable sir, is the Dhamma visible here and now, timeless, inviting inspection, onward-leading, to be personally experienced by the wise?”
Bạch Thế Tôn, đến mức độ nào thì pháp được gọi là thiết thực hiện tại, không có thời gian, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, được người trí tự mình chứng nghiệm?”
‘‘Tena hi, sīvaka, taññevettha paṭipucchāmi.
“Well then, Sīvaka, I will question you on this.
“Này Sīvaka, vậy thì Ta sẽ hỏi lại ông về điều này.
Yathā te khameyya tathā naṃ byākareyyāsi.
You should answer as you see fit.
Ông hãy trả lời theo cách mà ông thấy phù hợp.
Taṃ kiṃ maññasi, sīvaka, santaṃ vā ajjhattaṃ lobhaṃ ‘atthi me ajjhattaṃ lobho’ti pajānāsi, asantaṃ vā ajjhattaṃ lobhaṃ ‘natthi me ajjhattaṃ lobho’ti pajānāsī’’ti?
What do you think, Sīvaka, when there is greed internally, do you discern: ‘There is greed internally in me,’ or when there is no greed internally, do you discern: ‘There is no greed internally in me’?”
Này Sīvaka, ông nghĩ sao, khi có tham dục trong nội tâm, ông có biết ‘có tham dục trong nội tâm tôi’ không? Hay khi không có tham dục trong nội tâm, ông có biết ‘không có tham dục trong nội tâm tôi’ không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, venerable sir.”
“Bạch Thế Tôn, đúng vậy.”
‘‘Yaṃ kho tvaṃ, sīvaka, santaṃ vā ajjhattaṃ lobhaṃ ‘atthi me ajjhattaṃ lobho’ti pajānāsi, asantaṃ vā ajjhattaṃ lobhaṃ ‘natthi me ajjhattaṃ lobho’ti pajānāsi – evampi kho, sīvaka, sandiṭṭhiko dhammo hoti…pe….
“That, Sīvaka, when you discern: ‘There is greed internally in me’ when it is present, or ‘There is no greed internally in me’ when it is absent – in this way, Sīvaka, the Dhamma is visible here and now…pe….
“Này Sīvaka, khi ông biết rằng có tham dục trong nội tâm thì ‘có tham dục trong nội tâm tôi’, hay khi không có tham dục trong nội tâm thì ‘không có tham dục trong nội tâm tôi’ – này Sīvaka, như vậy pháp là thiết thực hiện tại…pe….
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, sīvaka, santaṃ vā ajjhattaṃ dosaṃ…pe… santaṃ vā ajjhattaṃ mohaṃ…pe… santaṃ vā ajjhattaṃ lobhadhammaṃ…pe… santaṃ vā ajjhattaṃ dosadhammaṃ…pe… santaṃ vā ajjhattaṃ mohadhammaṃ ‘atthi me ajjhattaṃ mohadhammo’ti pajānāsi, asantaṃ vā ajjhattaṃ mohadhammaṃ ‘natthi me ajjhattaṃ mohadhammo’ti pajānāsī’’ti?
“What do you think, Sīvaka, when there is hatred internally…pe… when there is delusion internally…pe… when there is a nature of greed internally…pe… when there is a nature of hatred internally…pe… when there is a nature of delusion internally, do you discern: ‘There is a nature of delusion internally in me,’ or when there is no nature of delusion internally, do you discern: ‘There is no nature of delusion internally in me’?”
“Này Sīvaka, ông nghĩ sao, khi có sân hận trong nội tâm…pe… khi có si mê trong nội tâm…pe… khi có pháp tham dục trong nội tâm…pe… khi có pháp sân hận trong nội tâm…pe… khi có pháp si mê trong nội tâm, ông có biết ‘có pháp si mê trong nội tâm tôi’ không? Hay khi không có pháp si mê trong nội tâm, ông có biết ‘không có pháp si mê trong nội tâm tôi’ không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, venerable sir.”
“Bạch Thế Tôn, đúng vậy.”
‘‘Yaṃ kho tvaṃ, sīvaka, santaṃ vā ajjhattaṃ mohadhammaṃ ‘atthi me ajjhattaṃ mohadhammo’ti pajānāsi, asantaṃ vā ajjhattaṃ mohadhammaṃ ‘natthi me ajjhattaṃ mohadhammo’ti pajānāsi – evaṃ kho, sīvaka, sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhī’’ti.
“That, Sīvaka, when you discern: ‘There is a nature of delusion internally in me’ when it is present, or ‘There is no nature of delusion internally in me’ when it is absent – in this way, Sīvaka, the Dhamma is visible here and now, timeless, inviting inspection, onward-leading, to be personally experienced by the wise.”
“Này Sīvaka, khi ông biết rằng có pháp si mê trong nội tâm thì ‘có pháp si mê trong nội tâm tôi’, hay khi không có pháp si mê trong nội tâm thì ‘không có pháp si mê trong nội tâm tôi’ – này Sīvaka, như vậy pháp là thiết thực hiện tại, không có thời gian, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, được người trí tự mình chứng nghiệm.”
48. Atha kho aññataro brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
48. Then a certain brahmin approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
48. Rồi một Bà-la-môn đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn và trao đổi những lời chào hỏi thân mật.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having concluded the courteous and amiable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật và đáng ghi nhớ, ông ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho so brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘‘sandiṭṭhiko dhammo, sandiṭṭhiko dhammo’ti, bho gotama, vuccati.
As he sat to one side, that brahmin said to the Blessed One: “‘The Dhamma is visible here and now, the Dhamma is visible here and now,’ it is said, good Gotama.
Ngồi xuống một bên, Bà-la-môn ấy bạch Thế Tôn rằng: “‘Pháp thiết thực hiện tại, pháp thiết thực hiện tại’ – này Gotama, người ta thường nói như vậy.
Kittāvatā nu kho, bho gotama, sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhī’’ti?
To what extent, good Gotama, is the Dhamma visible here and now, timeless, inviting inspection, onward-leading, to be personally experienced by the wise?”
Này Gotama, đến mức độ nào thì pháp được gọi là thiết thực hiện tại, không có thời gian, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, được người trí tự mình chứng nghiệm?”
‘‘Tena hi, brāhmaṇa, taññevettha paṭipucchissāmi.
“Well then, brahmin, I will question you on this.
“Này Bà-la-môn, vậy thì Ta sẽ hỏi lại ông về điều này.
Yathā te khameyya tathā naṃ byākareyyāsi.
You should answer as you see fit.
Ông hãy trả lời theo cách mà ông thấy phù hợp.
Taṃ kiṃ maññasi, brāhmaṇa, santaṃ vā ajjhattaṃ rāgaṃ ‘atthi me ajjhattaṃ rāgo’ti pajānāsi, asantaṃ vā ajjhattaṃ rāgaṃ ‘natthi me ajjhattaṃ rāgo’ti pajānāsī’’ti?
What do you think, brahmin, when there is lust internally, do you discern: ‘There is lust internally in me,’ or when there is no lust internally, do you discern: ‘There is no lust internally in me’?”
Này Bà-la-môn, ông nghĩ sao, khi có tham ái trong nội tâm, ông có biết ‘có tham ái trong nội tâm tôi’ không? Hay khi không có tham ái trong nội tâm, ông có biết ‘không có tham ái trong nội tâm tôi’ không?”
‘‘Evaṃ, bho’’.
“Yes, good sir.”
“Này Tôn giả, đúng vậy.”
‘‘Yaṃ kho tvaṃ, brāhmaṇa, santaṃ vā ajjhattaṃ rāgaṃ ‘atthi me ajjhattaṃ rāgo’ti pajānāsi, asantaṃ vā ajjhattaṃ rāgaṃ ‘natthi me ajjhattaṃ rāgo’ti pajānāsi – evampi kho, brāhmaṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti…pe….
“That, brahmin, when you discern: ‘There is lust internally in me’ when it is present, or ‘There is no lust internally in me’ when it is absent – in this way, brahmin, the Dhamma is visible here and now…pe….
“Này Bà-la-môn, khi ông biết rằng có tham ái trong nội tâm thì ‘có tham ái trong nội tâm tôi’, hay khi không có tham ái trong nội tâm thì ‘không có tham ái trong nội tâm tôi’ – này Bà-la-môn, như vậy pháp là thiết thực hiện tại…pe….
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, brāhmaṇa, santaṃ vā ajjhattaṃ dosaṃ…pe… santaṃ vā ajjhattaṃ mohaṃ…pe… santaṃ vā ajjhattaṃ kāyasandosaṃ…pe… santaṃ vā ajjhattaṃ vacīsandosaṃ…pe… santaṃ vā ajjhattaṃ manosandosaṃ ‘atthi me ajjhattaṃ manosandoso’ti pajānāsi, asantaṃ vā ajjhattaṃ manosandosaṃ ‘natthi me ajjhattaṃ manosandoso’ti pajānāsī’’ti?
“What do you think, brahmin, when there is hatred internally…pe… when there is delusion internally…pe… when there is bodily defilement internally…pe… when there is verbal defilement internally…pe… when there is mental defilement internally, do you discern: ‘There is mental defilement internally in me,’ or when there is no mental defilement internally, do you discern: ‘There is no mental defilement internally in me’?”
“Này Bà-la-môn, ông nghĩ sao, khi có sân hận trong nội tâm…pe… khi có si mê trong nội tâm…pe… khi có sự nhiễm ô thân trong nội tâm…pe… khi có sự nhiễm ô lời nói trong nội tâm…pe… khi có sự nhiễm ô ý trong nội tâm, ông có biết ‘có sự nhiễm ô ý trong nội tâm tôi’ không? Hay khi không có sự nhiễm ô ý trong nội tâm, ông có biết ‘không có sự nhiễm ô ý trong nội tâm tôi’ không?”
‘‘Evaṃ, bho’’.
“Yes, good sir.”
“Này Tôn giả, đúng vậy.”
‘‘Yaṃ kho tvaṃ, brāhmaṇa, santaṃ vā ajjhattaṃ manosandosaṃ ‘atthi me ajjhattaṃ manosandoso’ti pajānāsi, asantaṃ vā ajjhattaṃ manosandosaṃ ‘natthi me ajjhattaṃ manosandoso’ti pajānāsi – evaṃ kho, brāhmaṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhī’’ti.
“Brahmin, when you know a mental defilement present within yourself, ‘There is a mental defilement within me,’ or when you know a mental defilement absent within yourself, ‘There is no mental defilement within me’—in this way, Brahmin, the Dhamma is directly visible, immediate, inviting one to come and see, onward-leading, to be personally experienced by the wise.”
“Này Bà-la-môn, khi ông biết rằng có sự nhiễm ô ý trong nội tâm thì ‘có sự nhiễm ô ý trong nội tâm tôi’, hay khi không có sự nhiễm ô ý trong nội tâm thì ‘không có sự nhiễm ô ý trong nội tâm tôi’ – này Bà-la-môn, như vậy pháp là thiết thực hiện tại, không có thời gian, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, được người trí tự mình chứng nghiệm.”
49. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
At one time the Bhagavā was staying at Sāvatthī, in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery.
49. Một thời Thế Tôn trú tại Sāvatthī, trong khu vườn Jetavana của ông Anāthapiṇḍika.
Tena kho pana samayena āyasmā ca khemo āyasmā ca sumano sāvatthiyaṃ viharanti andhavanasmiṃ.
Now at that time, Venerable Khema and Venerable Sumana were staying at Sāvatthī, in the Andhavana.
Vào thời ấy, Tôn giả Khema và Tôn giả Sumana trú tại Sāvatthī, trong rừng Andhavana.
Atha kho āyasmā ca khemo āyasmā ca sumano yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Then Venerable Khema and Venerable Sumana approached the Bhagavā; having approached and paid homage to the Bhagavā, they sat down to one side.
Rồi Tôn giả Khema và Tôn giả Sumana đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn và ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā khemo bhagavantaṃ etadavoca –
Seated to one side, Venerable Khema said to the Bhagavā:
Ngồi xuống một bên, Tôn giả Khema bạch Thế Tôn rằng:
‘‘Yo so, bhante, bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaṃyojano sammadaññā vimutto tassa na evaṃ hoti – ‘atthi me seyyoti vā atthi me sadisoti vā atthi me hīnoti vā’’’ti.
“Bhante, for that bhikkhu who is an Arahant, with defilements destroyed, who has lived the holy life, done what had to be done, laid down the burden, attained his own goal, with the fetters of existence utterly destroyed, one who is rightly liberated by perfect knowledge, it does not occur to him: ‘I am superior,’ or ‘I am equal,’ or ‘I am inferior.’”
“Bạch Thế Tôn, vị Tỳ-khưu A-la-hán đã đoạn tận các lậu hoặc, đã sống Phạm hạnh, đã làm những việc cần làm, đã đặt gánh nặng xuống, đã đạt được mục đích của mình, đã đoạn tận các kiết sử hữu, đã giải thoát hoàn toàn nhờ chánh trí, vị ấy không có ý nghĩ rằng: ‘Tôi hơn người’ hoặc ‘Tôi bằng người’ hoặc ‘Tôi kém người’.”
Idamavocāyasmā khemo.
This is what Venerable Khema said.
Tôn giả Khema đã nói lời ấy.
Samanuñño satthā ahosi.
The Teacher assented.
Bậc Đạo Sư đã đồng ý.
Atha kho āyasmā khemo ‘‘samanuñño me satthā’’ti uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
Then Venerable Khema, thinking, “My Teacher has assented,” rose from his seat, paid homage to the Bhagavā, circumambulated him keeping his right side towards him, and departed.
Rồi Tôn giả Khema, với ý nghĩ “Bậc Đạo Sư đã đồng ý với tôi”, liền đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ Thế Tôn, đi nhiễu hữu và rời đi.
Atha kho āyasmā sumano acirapakkante āyasmante kheme bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘yo so, bhante, bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaṃyojano sammadaññā vimutto tassa na evaṃ hoti – ‘natthi me seyyoti vā natthi me sadisoti vā natthi me hīnoti vā’’’ti.
Then, not long after Venerable Khema had departed, Venerable Sumana said to the Bhagavā: “Bhante, for that bhikkhu who is an Arahant, with defilements destroyed, who has lived the holy life, done what had to be done, laid down the burden, attained his own goal, with the fetters of existence utterly destroyed, one who is rightly liberated by perfect knowledge, it does not occur to him: ‘I am not superior,’ or ‘I am not equal,’ or ‘I am not inferior.’”
Rồi Tôn giả Sumana, không lâu sau khi Tôn giả Khema rời đi, bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, vị Tỳ-khưu A-la-hán đã đoạn tận các lậu hoặc, đã sống Phạm hạnh, đã làm những việc cần làm, đã đặt gánh nặng xuống, đã đạt được mục đích của mình, đã đoạn tận các kiết sử hữu, đã giải thoát hoàn toàn nhờ chánh trí, vị ấy không có ý nghĩ rằng: ‘Không có ai hơn tôi’ hoặc ‘Không có ai bằng tôi’ hoặc ‘Không có ai kém tôi’.”
Idamavocāyasmā sumano.
This is what Venerable Sumana said.
Tôn giả Sumana đã nói lời ấy.
Samanuñño satthā ahosi.
The Teacher assented.
Bậc Đạo Sư đã đồng ý.
Atha kho āyasmā sumano ‘‘samanuñño me satthā’’ti uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
Then Venerable Sumana, thinking, “My Teacher has assented,” rose from his seat, paid homage to the Bhagavā, circumambulated him keeping his right side towards him, and departed.
Rồi Tôn giả Sumana, với ý nghĩ “Bậc Đạo Sư đã đồng ý với tôi”, liền đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ Thế Tôn, đi nhiễu hữu và rời đi.
Atha kho bhagavā acirapakkantesu āyasmante ca kheme āyasmante ca sumane bhikkhū āmantesi – ‘‘evaṃ kho, bhikkhave, kulaputtā aññaṃ byākaronti.
Then, not long after Venerable Khema and Venerable Sumana had departed, the Bhagavā addressed the bhikkhus: “It is in this way, bhikkhus, that noble sons declare their knowledge.
Rồi Thế Tôn, không lâu sau khi Tôn giả Khema và Tôn giả Sumana rời đi, gọi các Tỳ-khưu và nói: “Này các Tỳ-khưu, các thiện gia nam tử đã tuyên bố sự chứng ngộ như vậy.
Attho ca vutto attā ca anupanīto.
The meaning has been stated, and the self has not been brought in.
Ý nghĩa đã được nói ra và bản thân không bị đưa vào.
Atha ca pana idhekacce moghapurisā hasamānakā* maññe aññaṃ byākaronti.
But some deluded men here, I imagine, declare their knowledge laughingly.
Nhưng ở đây, một số người đàn ông rỗng tuếch lại tuyên bố sự chứng ngộ một cách vui đùa.
Te pacchā vighātaṃ āpajjantī’’ti.
They later fall into distress.”
Họ sẽ gặp phải sự hối tiếc sau này.”
50.* ‘‘Indriyasaṃvare, bhikkhave, asati indriyasaṃvaravipannassa hatūpanisaṃ hoti sīlaṃ; sīle asati sīlavipannassa hatūpaniso hoti sammāsamādhi; sammāsamādhimhi asati sammāsamādhivipannassa hatūpanisaṃ hoti yathābhūtañāṇadassanaṃ; yathābhūtañāṇadassane asati yathābhūtañāṇadassanavipannassa hatūpaniso hoti nibbidāvirāgo; nibbidāvirāge asati nibbidāvirāgavipannassa hatūpanisaṃ hoti vimuttiñāṇadassanaṃ.
“Bhikkhus, when there is no sense-restraint, for one lacking sense-restraint, morality is without its proximate cause; when there is no morality, for one lacking morality, right concentration is without its proximate cause; when there is no right concentration, for one lacking right concentration, knowledge and vision of things as they are is without its proximate cause; when there is no knowledge and vision of things as they are, for one lacking knowledge and vision of things as they are, revulsion and dispassion are without their proximate cause; when there is no revulsion and dispassion, for one lacking revulsion and dispassion, knowledge and vision of liberation are without their proximate cause.
“Này các Tỳ-khưu, khi không có sự phòng hộ căn, đối với người thất bại trong sự phòng hộ căn, giới hạnh trở thành vô căn cứ; khi không có giới hạnh, đối với người thất bại trong giới hạnh, chánh định trở thành vô căn cứ; khi không có chánh định, đối với người thất bại trong chánh định, sự thấy biết đúng như thật trở thành vô căn cứ; khi không có sự thấy biết đúng như thật, đối với người thất bại trong sự thấy biết đúng như thật, sự nhàm chán và ly tham trở thành vô căn cứ; khi không có sự nhàm chán và ly tham, đối với người thất bại trong sự nhàm chán và ly tham, sự thấy biết giải thoát trở thành vô căn cứ.
Seyyathāpi, bhikkhave, rukkho sākhāpalāsavipanno.
Just as, bhikkhus, a tree whose branches and leaves are gone.
Ví như, này các Tỳ-khưu, một cái cây bị mất cành lá.
Tassa papaṭikāpi na pāripūriṃ gacchati, tacopi na pāripūriṃ gacchati, pheggupi na pāripūriṃ gacchati, sāropi na pāripūriṃ gacchati.
Its outer bark does not reach completion, its inner bark does not reach completion, its sapwood does not reach completion, its heartwood does not reach completion.
Vỏ ngoài của nó cũng không phát triển đầy đủ, vỏ trong cũng không phát triển đầy đủ, dác cũng không phát triển đầy đủ, lõi cũng không phát triển đầy đủ.
Evamevaṃ kho, bhikkhave, indriyasaṃvare asati indriyasaṃvaravipannassa hatūpanisaṃ hoti sīlaṃ…pe… vimuttiñāṇadassanaṃ.
Even so, bhikkhus, when there is no sense-restraint, for one lacking sense-restraint, morality is without its proximate cause…pe… knowledge and vision of liberation.”
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi không có sự phòng hộ căn, đối với người thất bại trong sự phòng hộ căn, giới hạnh trở thành vô căn cứ… cho đến… sự thấy biết giải thoát.
‘‘Indriyasaṃvare, bhikkhave, sati indriyasaṃvarasampannassa upanisasampannaṃ hoti sīlaṃ; sīle sati sīlasampannassa upanisasampanno hoti sammāsamādhi; sammāsamādhimhi sati sammāsamādhisampannassa upanisasampannaṃ hoti yathābhūtañāṇadassanaṃ; yathābhūtañāṇadassane sati yathābhūtañāṇadassanasampannassa upanisasampanno hoti nibbidāvirāgo; nibbidāvirāge sati nibbidāvirāgasampannassa upanisasampannaṃ hoti vimuttiñāṇadassanaṃ.
‘‘Bhikkhus, when there is sense-restraint, the virtue of one endowed with sense-restraint is endowed with a foundation; when there is virtue, the right concentration of one endowed with virtue is endowed with a foundation; when there is right concentration, the knowledge and vision of things as they are of one endowed with right concentration is endowed with a foundation; when there is knowledge and vision of things as they are, the disenchantment and dispassion of one endowed with knowledge and vision of things as they are is endowed with a foundation; when there is disenchantment and dispassion, the knowledge and vision of liberation of one endowed with disenchantment and dispassion is endowed with a foundation.
“Này các Tỳ-khưu, khi có sự phòng hộ căn, đối với người thành tựu sự phòng hộ căn, giới hạnh trở thành có đủ căn cứ; khi có giới hạnh, đối với người thành tựu giới hạnh, chánh định trở thành có đủ căn cứ; khi có chánh định, đối với người thành tựu chánh định, sự thấy biết đúng như thật trở thành có đủ căn cứ; khi có sự thấy biết đúng như thật, đối với người thành tựu sự thấy biết đúng như thật, sự nhàm chán và ly tham trở thành có đủ căn cứ; khi có sự nhàm chán và ly tham, đối với người thành tựu sự nhàm chán và ly tham, sự thấy biết giải thoát trở thành có đủ căn cứ.
Seyyathāpi, bhikkhave, rukkho sākhāpalāsasampanno.
Just as, bhikkhus, a tree is endowed with branches and leaves.
Ví như, này các Tỳ-khưu, một cái cây có đầy đủ cành lá.
Tassa papaṭikāpi pāripūriṃ gacchati, tacopi pāripūriṃ gacchati, pheggupi pāripūriṃ gacchati, sāropi pāripūriṃ gacchati.
Its bark also reaches fullness, its inner bark also reaches fullness, its sapwood also reaches fullness, its heartwood also reaches fullness.
Vỏ ngoài của nó cũng phát triển đầy đủ, vỏ trong cũng phát triển đầy đủ, dác cũng phát triển đầy đủ, lõi cũng phát triển đầy đủ.
Evamevaṃ kho, bhikkhave, indriyasaṃvare sati indriyasaṃvarasampannassa upanisasampannaṃ hoti sīlaṃ…pe… vimuttiñāṇadassana’’nti.
Even so, bhikkhus, when there is sense-restraint, the virtue of one endowed with sense-restraint is endowed with a foundation…pe… knowledge and vision of liberation.”
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi có sự phòng hộ căn, đối với người thành tựu sự phòng hộ căn, giới hạnh trở thành có đủ căn cứ… cho đến… sự thấy biết giải thoát.”
Aṭṭhamaṃ.
The Eighth.
Thứ tám.
‘‘Kittāvatā nu kho, āvuso sāriputta, bhikkhu assutañceva dhammaṃ suṇāti, sutā cassa dhammā na sammosaṃ gacchanti, ye cassa dhammā pubbe cetasā samphuṭṭhapubbā te ca samudācaranti, aviññātañca vijānātī’’ti?
‘‘To what extent, friend Sāriputta, does a bhikkhu hear Dhamma that has not been heard before, and the Dhamma that has been heard does not become confused, and the Dhamma that was previously touched by mind recurs, and what was unknown becomes known?”
“Thưa Hiền giả Sāriputta, một Tỳ-khưu được nghe những Pháp chưa từng được nghe, những Pháp đã được nghe không bị quên lãng, những Pháp mà trước đây vị ấy đã từng chạm đến bằng tâm lại hiện khởi, và vị ấy hiểu rõ những điều chưa từng được hiểu rõ là do những nguyên nhân nào?”
‘‘Āyasmā kho ānando bahussuto.
‘‘Venerable Ānanda is learned.
“Tôn giả Ānanda là bậc đa văn.
Paṭibhātu āyasmantaṃyeva ānanda’’nti.
May Venerable Ānanda himself explain it.”
Xin Tôn giả Ānanda hãy trình bày.”
‘‘Tenahāvuso sāriputta, suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi; bhāsissāmī’’ti.
‘‘Then, friend Sāriputta, listen, attend carefully; I will speak.”
“Vậy thì, thưa Hiền giả Sāriputta, hãy lắng nghe và chú ý kỹ; tôi sẽ nói.”
‘‘Evamāvuso’’ti kho āyasmā sāriputto āyasmato ānandassa paccassosi.
‘‘Yes, friend,” Venerable Sāriputta replied to Venerable Ānanda.
“Vâng, thưa Hiền giả,” Tôn giả Sāriputta đáp lời Tôn giả Ānanda.
Āyasmā ānando etadavoca –
Venerable Ānanda said:
Tôn giả Ānanda thưa:
‘‘Idhāvuso sāriputta, bhikkhu dhammaṃ pariyāpuṇāti – suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ.
‘‘Here, friend Sāriputta, a bhikkhu learns the Dhamma—sutta, geyya, veyyākaraṇa, gāthā, udāna, itivuttaka, jātaka, abbhutadhamma, vedalla.
“Thưa Hiền giả Sāriputta, ở đây, một Tỳ-khưu học thuộc Pháp – Sutta, Geyya, Veyyākaraṇa, Gāthā, Udāna, Itivuttaka, Jātaka, Abbhutadhamma, Vedalla.
So yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ vāceti, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati.
He teaches the Dhamma as heard and as learned in detail to others, he recites the Dhamma as heard and as learned in detail to others, he chants the Dhamma as heard and as learned in detail, he contemplates, reflects upon, and examines the Dhamma as heard and as learned with his mind.
Vị ấy giảng giải rộng rãi Pháp đã được nghe, đã được học cho người khác; vị ấy dạy người khác học thuộc Pháp đã được nghe, đã được học một cách rộng rãi; vị ấy tụng đọc rộng rãi Pháp đã được nghe, đã được học; vị ấy suy tư, quán sát và quán chiếu bằng tâm Pháp đã được nghe, đã được học.
Yasmiṃ āvāse therā bhikkhū viharanti bahussutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā mātikādharā tasmiṃ āvāse vassaṃ upeti.
He takes up residence for the Rains in a monastery where there reside elder bhikkhus who are learned, who have received the traditions, who are upholders of the Dhamma, upholders of the Vinaya, upholders of the mātikā.
Vị ấy an cư mùa mưa tại trú xứ có các Tỳ-khưu trưởng lão, đa văn, thông thạo truyền thống, giữ gìn Pháp, giữ gìn Luật, giữ gìn các Mātikā.
Te kālena kālaṃ upasaṅkamitvā paripucchati paripañhati – ‘idaṃ, bhante, kathaṃ; imassa kvattho’ti?
From time to time he approaches them and questions and inquires: ‘How is this, venerable sirs? What is the meaning of this?’
Định kỳ, vị ấy đến gần các vị ấy để hỏi và thưa hỏi: ‘Bạch Đại đức, điều này là như thế nào? Ý nghĩa của điều này là gì?’
Te tassa āyasmato avivaṭañceva vivaranti, anuttānīkatañca uttānīkaronti, anekavihitesu ca kaṅkhāṭhāniyesu dhammesu kaṅkhaṃ paṭivinodenti.
They reveal what is unrevealed to that venerable one, they make clear what is unclear, and they resolve his doubts in various matters of doubt.
Các vị ấy làm rõ những điều chưa được làm rõ cho Tôn giả đó, làm sáng tỏ những điều chưa được làm sáng tỏ, và giải tỏa những nghi ngờ của vị ấy về các Pháp đáng nghi ngờ thuộc nhiều loại khác nhau.
Ettāvatā kho, āvuso sāriputta, bhikkhu assutañceva dhammaṃ suṇāti, sutā cassa dhammā na sammosaṃ gacchanti, ye cassa dhammā pubbe cetasā samphuṭṭhapubbā te ca samudācaranti, aviññātañca vijānātī’’ti.
To this extent, friend Sāriputta, a bhikkhu hears Dhamma that has not been heard before, and the Dhamma that has been heard does not become confused, and the Dhamma that was previously touched by mind recurs, and what was unknown becomes known.”
Thưa Hiền giả Sāriputta, chính nhờ những điều này mà một Tỳ-khưu được nghe những Pháp chưa từng được nghe, những Pháp đã được nghe không bị quên lãng, những Pháp mà trước đây vị ấy đã từng chạm đến bằng tâm lại hiện khởi, và vị ấy hiểu rõ những điều chưa từng được hiểu rõ.”
‘‘Acchariyaṃ, āvuso, abbhutaṃ, āvuso, yāva subhāsitaṃ cidaṃ āyasmatā ānandena.
‘‘It is wonderful, friend, it is amazing, friend, how well spoken this is by Venerable Ānanda.
“Thật kỳ diệu, thưa Hiền giả! Thật hy hữu, thưa Hiền giả! Lời Tôn giả Ānanda vừa nói thật là tuyệt vời.
Imehi ca mayaṃ chahi dhammehi samannāgataṃ āyasmantaṃ ānandaṃ dhārema.
And we hold Venerable Ānanda to be endowed with these six qualities.
Chúng tôi cũng ghi nhận Tôn giả Ānanda là người thành tựu sáu Pháp này.
Āyasmā hi ānando dhammaṃ pariyāpuṇāti – suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ.
For Venerable Ānanda learns the Dhamma—sutta, geyya, veyyākaraṇa, gāthā, udāna, itivuttaka, jātaka, abbhutadhamma, vedalla.
Tôn giả Ānanda học thuộc Pháp – Sutta, Geyya, Veyyākaraṇa, Gāthā, Udāna, Itivuttaka, Jātaka, Abbhutadhamma, Vedalla.
Āyasmā ānando yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti, āyasmā ānando yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ vāceti, āyasmā ānando yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti, āyasmā ānando yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati.
Venerable Ānanda teaches the Dhamma as heard and as learned in detail to others, Venerable Ānanda recites the Dhamma as heard and as learned in detail to others, Venerable Ānanda chants the Dhamma as heard and as learned in detail, Venerable Ānanda contemplates, reflects upon, and examines the Dhamma as heard and as learned with his mind.
Tôn giả Ānanda giảng giải rộng rãi Pháp đã được nghe, đã được học cho người khác; Tôn giả Ānanda dạy người khác học thuộc Pháp đã được nghe, đã được học một cách rộng rãi; Tôn giả Ānanda tụng đọc rộng rãi Pháp đã được nghe, đã được học; Tôn giả Ānanda suy tư, quán sát và quán chiếu bằng tâm Pháp đã được nghe, đã được học.
Āyasmā ānando yasmiṃ āvāse therā bhikkhū viharanti bahussutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā mātikādharā tasmiṃ āvāse vassaṃ upeti.
The Venerable Ānanda goes to reside for the Rains Retreat in an abode where elder bhikkhus, who are learned, well-versed in the scriptures, knowers of Dhamma, knowers of Vinaya, and knowers of the Mātikā, reside.
Tôn giả Ānanda an cư mùa mưa tại trú xứ có các Tỳ-khưu trưởng lão, đa văn, thông thạo truyền thống, giữ gìn Pháp, giữ gìn Luật, giữ gìn các Mātikā.
Te āyasmā ānando kālena kālaṃ upasaṅkamitvā paripucchati paripañhati – ‘idaṃ, bhante, kathaṃ; imassa kvattho’ti?
From time to time, the Venerable Ānanda approaches them and questions them: ‘Venerables, how is this? What is the meaning of this?’
Định kỳ, Tôn giả Ānanda đến gần các vị ấy để hỏi và thưa hỏi: ‘Bạch Đại đức, điều này là như thế nào? Ý nghĩa của điều này là gì?’
Te āyasmato ānandassa avivaṭañceva vivaranti, anuttānīkatañca uttānīkaronti, anekavihitesu ca kaṅkhāṭhāniyesu dhammesu kaṅkhaṃ paṭivinodentī’’ti.
And they reveal to the Venerable Ānanda what was unrevealed, make clear what was unclear, and dispel his doubts concerning various doubtful points of Dhamma.”
Các vị ấy làm rõ những điều chưa được làm rõ cho Tôn giả Ānanda, làm sáng tỏ những điều chưa được làm sáng tỏ, và giải tỏa những nghi ngờ của vị ấy về các Pháp đáng nghi ngờ thuộc nhiều loại khác nhau.”
Navamaṃ.
The Ninth.
Thứ chín.
‘‘Khattiyā, bho gotama, kiṃadhippāyā, kiṃupavicārā, kiṃadhiṭṭhānā, kiṃabhinivesā, kiṃpariyosānā’’ti?
“What do khattiyas, good Gotama, have as their aim, what do they contemplate, what do they rely on, what do they immerse themselves in, what is their ultimate goal?”
“Bạch Tôn giả Gotama, các Khattiya có mục đích gì, có sự quán xét gì, có sự an trú gì, có sự cố chấp gì, và có kết thúc gì?”
‘‘Khattiyā kho, brāhmaṇa, bhogādhippāyā paññūpavicārā balādhiṭṭhānā pathavībhinivesā issariyapariyosānā’’ti.
“Khattiyas, brahmin, have wealth as their aim, contemplate wisdom, rely on power, immerse themselves in land, and have sovereignty as their ultimate goal.”
“Này Bà-la-môn, các Khattiya có mục đích là của cải, có sự quán xét là trí tuệ, có sự an trú là sức mạnh, có sự cố chấp là đất đai, và có kết thúc là quyền lực.”
‘‘Brāhmaṇā pana, bho gotama, kiṃadhippāyā, kiṃupavicārā, kiṃadhiṭṭhānā, kiṃabhinivesā, kiṃpariyosānā’’ti?
“But what do brahmins, good Gotama, have as their aim, what do they contemplate, what do they rely on, what do they immerse themselves in, what is their ultimate goal?”
“Vậy còn các Bà-la-môn, bạch Tôn giả Gotama, có mục đích gì, có sự quán xét gì, có sự an trú gì, có sự cố chấp gì, và có kết thúc gì?”
‘‘Brāhmaṇā kho, brāhmaṇa, bhogādhippāyā paññūpavicārā mantādhiṭṭhānā yaññābhinivesā brahmalokapariyosānā’’ti.
“Brahmins, brahmin, have wealth as their aim, contemplate wisdom, rely on mantras, immerse themselves in sacrifices, and have the Brahma-world as their ultimate goal.”
“Này Bà-la-môn, các Bà-la-môn có mục đích là của cải, có sự quán xét là trí tuệ, có sự an trú là thần chú, có sự cố chấp là tế lễ, và có kết thúc là cõi Phạm thiên.”
‘‘Gahapatikā pana, bho gotama, kiṃadhippāyā, kiṃupavicārā, kiṃadhiṭṭhānā, kiṃabhinivesā, kiṃpariyosānā’’ti?
“But what do householders, good Gotama, have as their aim, what do they contemplate, what do they rely on, what do they immerse themselves in, what is their ultimate goal?”
“Thưa Tôn giả Gotama, còn các gia chủ thì có mục đích gì, có sự suy xét gì, có sự nương tựa gì, có sự chấp trước gì, có sự kết thúc gì?”
‘‘Gahapatikā kho, brāhmaṇa, bhogādhippāyā paññūpavicārā sippādhiṭṭhānā kammantābhinivesā niṭṭhitakammantapariyosānā’’ti.
“Householders, brahmin, have wealth as their aim, contemplate wisdom, rely on crafts, immerse themselves in work, and have the completion of work as their ultimate goal.”
“Này Bà-la-môn, các gia chủ có mục đích là tài sản, có sự suy xét là trí tuệ, có sự nương tựa là nghề nghiệp, có sự chấp trước là công việc, có sự kết thúc là hoàn thành công việc.”
‘‘Itthī pana, bho gotama, kiṃadhippāyā, kiṃupavicārā, kiṃadhiṭṭhānā, kiṃabhinivesā, kiṃpariyosānā’’ti?
“But what do women, good Gotama, have as their aim, what do they contemplate, what do they rely on, what do they immerse themselves in, what is their ultimate goal?”
“Thưa Tôn giả Gotama, còn phụ nữ thì có mục đích gì, có sự suy xét gì, có sự nương tựa gì, có sự chấp trước gì, có sự kết thúc gì?”
‘‘Itthī kho, brāhmaṇa, purisādhippāyā alaṅkārūpavicārā puttādhiṭṭhānā asapatībhinivesā issariyapariyosānā’’ti.
“Women, brahmin, have men as their aim, contemplate adornments, rely on children, immerse themselves in being without a rival wife, and have mastery as their ultimate goal.”
“Này Bà-la-môn, phụ nữ có mục đích là đàn ông, có sự suy xét là trang sức, có sự nương tựa là con cái, có sự chấp trước là không có đối thủ (vợ lẽ), có sự kết thúc là quyền uy (trong gia đình).”
‘‘Corā pana, bho gotama, kiṃadhippāyā, kiṃupavicārā, kiṃadhiṭṭhānā, kiṃabhinivesā, kiṃpariyosānā’’ti?
“But what do thieves, good Gotama, have as their aim, what do they contemplate, what do they rely on, what do they immerse themselves in, what is their ultimate goal?”
“Thưa Tôn giả Gotama, còn bọn cướp thì có mục đích gì, có sự suy xét gì, có sự nương tựa gì, có sự chấp trước gì, có sự kết thúc gì?”
‘‘Corā kho, brāhmaṇa, ādānādhippāyā gahanūpavicārā satthādhiṭṭhānā andhakārābhinivesā adassanapariyosānā’’ti.
“Thieves, brahmin, have taking as their aim, contemplate hiding places, rely on weapons, immerse themselves in darkness, and have invisibility as their ultimate goal.”
“Này Bà-la-môn, bọn cướp có mục đích là cướp đoạt, có sự suy xét là nơi ẩn náu, có sự nương tựa là vũ khí, có sự chấp trước là bóng tối, có sự kết thúc là không bị phát hiện.”
‘‘Samaṇā pana, bho gotama, kiṃadhippāyā, kiṃupavicārā, kiṃadhiṭṭhānā, kiṃabhinivesā, kiṃpariyosānā’’ti?
“But what do ascetics, good Gotama, have as their aim, what do they contemplate, what do they rely on, what do they immerse themselves in, what is their ultimate goal?”
“Thưa Tôn giả Gotama, còn các Sa-môn thì có mục đích gì, có sự suy xét gì, có sự nương tựa gì, có sự chấp trước gì, có sự kết thúc gì?”
‘‘Samaṇā kho, brāhmaṇa, khantisoraccādhippāyā paññūpavicārā sīlādhiṭṭhānā ākiñcaññābhinivesā* nibbānapariyosānā’’ti.
“Ascetics, brahmin, have patience and gentleness as their aim, contemplate wisdom, rely on virtue, immerse themselves in nothingness, and have Nibbāna as their ultimate goal.”
“Này Bà-la-môn, các Sa-môn có mục đích là nhẫn nại và ôn hòa, có sự suy xét là trí tuệ, có sự nương tựa là giới luật, có sự chấp trước là vô sở hữu (akiñcañña), có sự kết thúc là Niết-bàn.”
‘‘Acchariyaṃ, bho gotama, abbhutaṃ, bho gotama!
“It is wonderful, good Gotama! It is amazing, good Gotama!
“Thật kỳ diệu thay, thưa Tôn giả Gotama! Thật phi thường thay, thưa Tôn giả Gotama!
Khattiyānampi bhavaṃ gotamo jānāti adhippāyañca upavicārañca adhiṭṭhānañca abhinivesañca pariyosānañca.
The good Gotama knows the aim, contemplation, reliance, immersion, and ultimate goal of khattiyas.
Tôn giả Gotama biết cả mục đích, sự suy xét, sự nương tựa, sự chấp trước và sự kết thúc của các Sát-đế-lợi.
Brāhmaṇānampi bhavaṃ gotamo jānāti…pe… gahapatīnampi bhavaṃ gotamo jānāti… itthīnampi bhavaṃ gotamo jānāti… corānampi bhavaṃ gotamo jānāti … samaṇānampi bhavaṃ gotamo jānāti adhippāyañca upavicārañca adhiṭṭhānañca abhinivesañca pariyosānañca.
The good Gotama also knows that of brahmins… that of householders… that of women… that of thieves… and that of ascetics: their aim, contemplation, reliance, immersion, and ultimate goal.
Tôn giả Gotama cũng biết cả của các Bà-la-môn… của các gia chủ… của phụ nữ… của bọn cướp… của các Sa-môn, tức là mục đích, sự suy xét, sự nương tựa, sự chấp trước và sự kết thúc của họ.
Abhikkantaṃ, bho gotama…pe… upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
Excellent, good Gotama… From today onwards, may the good Gotama remember me as a lay follower who has taken refuge for life.”
Tuyệt vời thay, thưa Tôn giả Gotama… Kính xin Tôn giả Gotama hãy nhận lấy con làm cư sĩ đã quy y từ nay cho đến trọn đời!”
Dasamaṃ.
The Tenth.
Phẩm thứ mười.
‘‘Atthi nu kho, bho gotama, eko dhammo bhāvito bahulīkato yo ubho atthe samadhiggayha tiṭṭhati – diṭṭhadhammikañceva atthaṃ, yo ca attho samparāyiko’’ti?
“Is there, good Gotama, one quality, developed and cultivated, which encompasses both types of welfare—the welfare of this present life and the welfare of the future life?”
“Thưa Tôn giả Gotama, có một pháp nào được tu tập, được làm cho sung mãn, mà có thể thâu tóm cả hai lợi ích, đó là lợi ích hiện tại và lợi ích mai sau chăng?”
‘‘Atthi kho, brāhmaṇa, eko dhammo bhāvito bahulīkato yo ubho atthe samadhiggayha tiṭṭhati – diṭṭhadhammikañceva atthaṃ, yo ca attho samparāyiko’’ti.
“Indeed, brahmin, there is one quality, developed and frequently practiced, which encompasses and stands firm for both benefits—the benefit in this present life and the benefit in the future life.”
“Này Bà-la-môn, có một pháp được tu tập, được làm cho sung mãn, mà có thể thâu tóm cả hai lợi ích, đó là lợi ích hiện tại và lợi ích mai sau.”
‘‘Katamo pana, bho gotama, eko dhammo bhāvito bahulīkato yo ubho atthe samadhiggayha tiṭṭhati – diṭṭhadhammikañceva atthaṃ, yo ca attho samparāyiko’’ti?
“But what, Venerable Gotama, is that one quality, developed and frequently practiced, which encompasses and stands firm for both benefits—the benefit in this present life and the benefit in the future life?”
“Thưa Tôn giả Gotama, vậy pháp nào là một pháp được tu tập, được làm cho sung mãn, mà có thể thâu tóm cả hai lợi ích, đó là lợi ích hiện tại và lợi ích mai sau?”
‘‘Appamādo kho, brāhmaṇa, eko dhammo bhāvito bahulīkato ubho atthe samadhiggayha tiṭṭhati – diṭṭhadhammikañceva atthaṃ, yo ca attho samparāyiko’’.
“Appamāda (heedfulness), brahmin, is that one quality, developed and frequently practiced, which encompasses and stands firm for both benefits—the benefit in this present life and the benefit in the future life.”
“Này Bà-la-môn, không phóng dật (appamāda) là một pháp được tu tập, được làm cho sung mãn, mà có thể thâu tóm cả hai lợi ích, đó là lợi ích hiện tại và lợi ích mai sau.”
‘‘Seyyathāpi, brāhmaṇa, yāni kānici jaṅgalānaṃ* pāṇānaṃ padajātāni, sabbāni tāni hatthipade samodhānaṃ gacchanti; hatthipadaṃ tesaṃ aggamakkhāyati, yadidaṃ mahantattena.
“Just as, brahmin, whatever footprints of jungle-dwelling creatures there may be, all of them are encompassed by the elephant’s footprint; the elephant’s footprint is declared to be the foremost among them, in terms of its great size.
“Này Bà-la-môn, ví như tất cả dấu chân của các loài động vật sống trên đất liền đều được bao gồm trong dấu chân voi; dấu chân voi được xem là tối thượng trong số đó, vì sự vĩ đại của nó.
Evamevaṃ kho, brāhmaṇa, appamādo eko dhammo bhāvito bahulīkato ubho atthe samadhiggayha tiṭṭhati – diṭṭhadhammikañceva atthaṃ, yo ca attho samparāyiko.
Even so, brahmin, appamāda is that one quality, developed and frequently practiced, which encompasses and stands firm for both benefits—the benefit in this present life and the benefit in the future life.”
Cũng vậy, này Bà-la-môn, không phóng dật là một pháp được tu tập, được làm cho sung mãn, mà có thể thâu tóm cả hai lợi ích, đó là lợi ích hiện tại và lợi ích mai sau.
‘‘Seyyathāpi, brāhmaṇa, yā kāci tārakarūpānaṃ pabhā sabbā tā candassa pabhāya kalaṃ nāgghanti soḷasiṃ, candappabhā tāsaṃ aggamakkhāyati.
“Just as, brahmin, whatever radiance of star-forms there may be, all of them are not worth a sixteenth part of the moon’s radiance; the moon’s radiance is declared to be the foremost among them.
“Này Bà-la-môn, ví như tất cả ánh sáng của các vì sao đều không bằng một phần mười sáu ánh sáng của mặt trăng; ánh sáng mặt trăng được xem là tối thượng trong số đó.
Evamevaṃ kho, brāhmaṇa, appamādo eko dhammo bhāvito bahulīkato ubho atthe samadhiggayha tiṭṭhati – diṭṭhadhammikañceva atthaṃ yo ca attho samparāyiko.
Even so, brahmin, appamāda is that one quality, developed and frequently practiced, which encompasses and stands firm for both benefits—the benefit in this present life and the benefit in the future life.”
Cũng vậy, này Bà-la-môn, không phóng dật là một pháp được tu tập, được làm cho sung mãn, mà có thể thâu tóm cả hai lợi ích, đó là lợi ích hiện tại và lợi ích mai sau.”
54. Ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate.
54. At one time the Blessed One was dwelling in Rājagaha, on Gijjhakūṭa Mountain.
54. Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Rājagaha, trên núi Gijjhakūṭa.
Tena kho pana samayena āyasmā dhammiko jātibhūmiyaṃ āvāsiko hoti sabbaso jātibhūmiyaṃ sattasu āvāsesu.
Now at that time, Venerable Dhammika was a resident in Jātibhūmi, in all seven monasteries in Jātibhūmi.
Vào lúc ấy, Tôn giả Dhammika đang trú tại Jātibhūmi, trong bảy trú xứ thuộc Jātibhūmi.
Tatra sudaṃ āyasmā dhammiko āgantuke bhikkhū akkosati paribhāsati vihiṃsati vitudati roseti vācāya.
There, Venerable Dhammika would verbally abuse, revile, torment, harass, and anger visiting bhikkhus.
Tại đó, Tôn giả Dhammika thường mắng nhiếc, phỉ báng, làm hại, châm chọc, và khiến các Tỳ-khưu khách tức giận bằng lời nói.
Te ca āgantukā bhikkhū āyasmatā dhammikena akkosiyamānā paribhāsiyamānā vihesiyamānā vitudiyamānā rosiyamānā vācāya pakkamanti, na saṇṭhanti* , riñcanti āvāsaṃ.
And those visiting bhikkhus, being verbally abused, reviled, tormented, harassed, and angered by Venerable Dhammika, would depart, not staying, abandoning the monastery.
Và các Tỳ-khưu khách ấy, khi bị Tôn giả Dhammika mắng nhiếc, phỉ báng, làm hại, châm chọc, và khiến tức giận bằng lời nói, liền rời đi, không ở lại, bỏ trú xứ.
Atha kho jātibhūmakānaṃ* upāsakānaṃ etadahosi – ‘‘mayaṃ kho bhikkhusaṅghaṃ paccupaṭṭhitā cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārena.
Then it occurred to the lay followers of Jātibhūmi: “We attend to the community of bhikkhus with robes, almsfood, lodging, and requisites for the sick, including medicine.
Bấy giờ, các cư sĩ tại Jātibhūmi suy nghĩ: “Chúng ta đã cúng dường Tăng chúng y phục, đồ ăn khất thực, chỗ ở, thuốc men và các vật dụng cần thiết cho người bệnh.
Atha ca pana āgantukā bhikkhū pakkamanti, na saṇṭhanti, riñcanti āvāsaṃ.
Yet, visiting bhikkhus depart, not staying, abandoning the monastery.
Thế mà các Tỳ-khưu khách lại rời đi, không ở lại, bỏ trú xứ.
Ko nu kho hetu ko paccayo yena āgantukā bhikkhū pakkamanti, na saṇṭhanti, riñcanti āvāsa’’nti?
What, then, is the reason, what is the cause, why visiting bhikkhus depart, not staying, abandoning the monastery?”
Nguyên nhân nào, lý do nào khiến các Tỳ-khưu khách lại rời đi, không ở lại, bỏ trú xứ?”
Atha kho jātibhūmakānaṃ upāsakānaṃ etadahosi – ‘‘ayaṃ kho āyasmā dhammiko āgantuke bhikkhū akkosati paribhāsati vihiṃsati vitudati roseti vācāya.
Then it occurred to the lay followers of Jātibhūmi: "Indeed, this Venerable Dhammika abuses, reviles, harms, assails, and insults visiting bhikkhus with his speech.
Bấy giờ, các cư sĩ tại Jātibhūmi lại suy nghĩ: “Chính Tôn giả Dhammika đã mắng nhiếc, phỉ báng, làm hại, châm chọc, và khiến các Tỳ-khưu khách tức giận bằng lời nói.
Te ca āgantukā bhikkhū āyasmatā dhammikena akkosiyamānā paribhāsiyamānā vihesiyamānā vitudiyamānā rosiyamānā vācāya pakkamanti, na saṇṭhanti, riñcanti āvāsaṃ.
And those visiting bhikkhus, being abused, reviled, harmed, assailed, and insulted by Venerable Dhammika with his speech, depart, do not stay, and abandon the dwelling.
Và những Tỳ-kheo khách ấy, bị Tôn giả Dammika mắng nhiếc, phỉ báng, hành hạ, châm chọc, lăng mạ bằng lời nói, liền bỏ đi, không ở lại, rời bỏ trú xứ.
Yaṃnūna mayaṃ āyasmantaṃ dhammikaṃ pabbājeyyāmā’’ti.
What if we were to expel Venerable Dhammika?'"
“Hay là chúng ta hãy trục xuất Tôn giả Dammika đi!”
Atha kho jātibhūmakā upāsakā yena āyasmā dhammiko tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ dhammikaṃ etadavocuṃ – ‘‘pakkamatu, bhante, āyasmā dhammiko imamhā āvāsā; alaṃ te idha vāsenā’’ti.
Then the lay followers of Jātibhūmi approached Venerable Dhammika; having approached, they said to Venerable Dhammika: "Depart, Venerable Dhammika, from this dwelling; enough of your stay here."
Rồi các cư sĩ tại xứ sở ấy đến chỗ Tôn giả Dammika; sau khi đến, họ nói với Tôn giả Dammika rằng: “Bạch Tôn giả, Tôn giả Dammika hãy rời khỏi trú xứ này; Tôn giả không nên ở đây nữa.”
Atha kho āyasmā dhammiko tamhā āvāsā aññaṃ āvāsaṃ agamāsi.
Then Venerable Dhammika went from that dwelling to another dwelling.
Rồi Tôn giả Dammika từ trú xứ ấy đi đến một trú xứ khác.
Tatrapi sudaṃ āyasmā dhammiko āgantuke bhikkhū akkosati paribhāsati vihiṃsati vitudati roseti vācāya.
There too, Venerable Dhammika abused, reviled, harmed, assailed, and insulted visiting bhikkhus with his speech.
Ở đó, Tôn giả Dammika cũng mắng nhiếc, phỉ báng, hành hạ, châm chọc, lăng mạ các Tỳ-kheo khách bằng lời nói.
Te ca āgantukā bhikkhū āyasmatā dhammikena akkosiyamānā paribhāsiyamānā vihesiyamānā vitudiyamānā rosiyamānā vācāya pakkamanti, na saṇṭhanti, riñcanti āvāsaṃ.
And those visiting bhikkhus, being abused, reviled, harmed, assailed, and insulted by Venerable Dhammika with his speech, depart, do not stay, and abandon the dwelling.
Và những Tỳ-kheo khách ấy, bị Tôn giả Dammika mắng nhiếc, phỉ báng, hành hạ, châm chọc, lăng mạ bằng lời nói, liền bỏ đi, không ở lại, rời bỏ trú xứ.
Atha kho jātibhūmakānaṃ upāsakānaṃ etadahosi – ‘‘mayaṃ kho bhikkhusaṅghaṃ paccupaṭṭhitā cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārena.
Then it occurred to the lay followers of Jātibhūmi: "We provide the Saṅgha of bhikkhus with robes, almsfood, lodgings, and requisites for the sick, including medicine.
Rồi các cư sĩ tại xứ sở ấy nghĩ rằng: “Chúng ta đã cúng dường Tăng-già đầy đủ y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men chữa bệnh cho người bệnh.
Atha ca pana āgantukā bhikkhū pakkamanti, na saṇṭhanti, riñcanti āvāsaṃ.
Yet, the visiting bhikkhus depart, do not stay, and abandon the dwelling.
Thế mà các Tỳ-kheo khách lại bỏ đi, không ở lại, rời bỏ trú xứ.
Ko nu kho hetu ko paccayo yena āgantukā bhikkhū pakkamanti, na saṇṭhanti, riñcanti āvāsa’’nti?
What could be the reason, what could be the cause, for the visiting bhikkhus to depart, not stay, and abandon the dwelling?"
Nguyên nhân nào, lý do nào khiến các Tỳ-kheo khách bỏ đi, không ở lại, rời bỏ trú xứ?”
Atha kho jātibhūmakānaṃ upāsakānaṃ etadahosi – ‘‘ayaṃ kho āyasmā dhammiko āgantuke bhikkhū akkosati paribhāsati vihiṃsati vitudati roseti vācāya.
Then it occurred to the lay followers of Jātibhūmi: "Indeed, this Venerable Dhammika abuses, reviles, harms, assails, and insults visiting bhikkhus with his speech.
Rồi các cư sĩ tại xứ sở ấy lại nghĩ rằng: “Tôn giả Dammika này mắng nhiếc, phỉ báng, hành hạ, châm chọc, lăng mạ các Tỳ-kheo khách bằng lời nói.
Te ca āgantukā bhikkhū āyasmatā dhammikena akkosiyamānā paribhāsiyamānā vihesiyamānā vitudiyamānā rosiyamānā vācāya pakkamanti, na saṇṭhanti, riñcanti āvāsaṃ.
And those visiting bhikkhus, being abused, reviled, harmed, assailed, and insulted by Venerable Dhammika with his speech, depart, do not stay, and abandon the dwelling.
Và những Tỳ-kheo khách ấy, bị Tôn giả Dammika mắng nhiếc, phỉ báng, hành hạ, châm chọc, lăng mạ bằng lời nói, liền bỏ đi, không ở lại, rời bỏ trú xứ.
Yaṃnūna mayaṃ āyasmantaṃ dhammikaṃ pabbājeyyāmā’’ti.
What if we were to expel Venerable Dhammika?'"
Hay là chúng ta hãy trục xuất Tôn giả Dammika đi!”
Atha kho jātibhūmakā upāsakā yenāyasmā dhammiko tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ dhammikaṃ etadavocuṃ – ‘‘pakkamatu, bhante, āyasmā dhammiko imamhāpi āvāsā; alaṃ te idha vāsenā’’ti.
Then the lay followers of Jātibhūmi approached Venerable Dhammika; having approached, they said to Venerable Dhammika: "Depart, Venerable Dhammika, from this dwelling too; enough of your stay here."
Rồi các cư sĩ tại xứ sở ấy đến chỗ Tôn giả Dammika; sau khi đến, họ nói với Tôn giả Dammika rằng: “Bạch Tôn giả, Tôn giả Dammika hãy rời khỏi trú xứ này nữa; Tôn giả không nên ở đây nữa.”
Atha kho āyasmā dhammiko tamhāpi āvāsā aññaṃ āvāsaṃ agamāsi.
Then Venerable Dhammika went from that dwelling too to another dwelling.
Rồi Tôn giả Dammika từ trú xứ ấy nữa đi đến một trú xứ khác.
Tatrapi sudaṃ āyasmā dhammiko āgantuke bhikkhū akkosati paribhāsati vihiṃsati vitudati roseti vācāya.
There too, Venerable Dhammika abused, reviled, harmed, assailed, and insulted visiting bhikkhus with his speech.
Ở đó, Tôn giả Dammika cũng mắng nhiếc, phỉ báng, hành hạ, châm chọc, lăng mạ các Tỳ-kheo khách bằng lời nói.
Te ca āgantukā bhikkhū āyasmatā dhammikena akkosiyamānā paribhāsiyamānā vihesiyamānā vitudiyamānā rosiyamānā vācāya pakkamanti, na saṇṭhanti, riñcanti āvāsaṃ.
And those visiting bhikkhus, being abused, reviled, harmed, assailed, and insulted by Venerable Dhammika with his speech, depart, do not stay, and abandon the dwelling.
Và những Tỳ-kheo khách ấy, bị Tôn giả Dammika mắng nhiếc, phỉ báng, hành hạ, châm chọc, lăng mạ bằng lời nói, liền bỏ đi, không ở lại, rời bỏ trú xứ.
Atha kho jātibhūmakānaṃ upāsakānaṃ etadahosi – ‘‘mayaṃ kho bhikkhusaṅghaṃ paccupaṭṭhitā cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārena.
Then it occurred to the lay followers of Jātibhūmi: "We provide the Saṅgha of bhikkhus with robes, almsfood, lodgings, and requisites for the sick, including medicine.
Rồi các cư sĩ tại xứ sở ấy nghĩ rằng: “Chúng ta đã cúng dường Tăng-già đầy đủ y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men chữa bệnh cho người bệnh.
Atha ca pana āgantukā bhikkhū pakkamanti, na saṇṭhanti, riñcanti āvāsaṃ.
Yet, the visiting bhikkhus depart, do not stay, and abandon the dwelling.
Thế mà các Tỳ-kheo khách lại bỏ đi, không ở lại, rời bỏ trú xứ.
Ko nu kho hetu ko paccayo yena āgantukā bhikkhū pakkamanti, na saṇṭhanti, riñcanti āvāsa’’nti?
What could be the reason, what could be the cause, for the visiting bhikkhus to depart, not stay, and abandon the dwelling?"
Nguyên nhân nào, lý do nào khiến các Tỳ-kheo khách bỏ đi, không ở lại, rời bỏ trú xứ?”
Atha kho jātibhūmakānaṃ upāsakānaṃ etadahosi – ‘‘ayaṃ kho āyasmā dhammiko āgantuke bhikkhū akkosati…pe….
Then it occurred to the lay followers of Jātibhūmi: "Indeed, this Venerable Dhammika abuses… and so on….
Rồi các cư sĩ tại xứ sở ấy lại nghĩ rằng: “Tôn giả Dammika này mắng nhiếc… (văn bản được rút gọn)….
Yaṃnūna mayaṃ āyasmantaṃ dhammikaṃ pabbājeyyāma sabbaso jātibhūmiyaṃ sattahi āvāsehī’’ti.
What if we were to expel Venerable Dhammika from all seven dwellings in Jātibhūmi altogether?'"
Hay là chúng ta hãy trục xuất Tôn giả Dammika khỏi tất cả bảy trú xứ trong toàn xứ sở này!”
Atha kho jātibhūmakā upāsakā yenāyasmā dhammiko tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ dhammikaṃ etadavocuṃ – ‘‘pakkamatu, bhante, āyasmā dhammiko sabbaso jātibhūmiyaṃ sattahi āvāsehī’’ti.
Then the lay followers of Jātibhūmi approached Venerable Dhammika; having approached, they said to Venerable Dhammika: "Depart, Venerable Dhammika, from all seven dwellings in Jātibhūmi altogether."
Rồi các cư sĩ tại xứ sở ấy đến chỗ Tôn giả Dammika; sau khi đến, họ nói với Tôn giả Dammika rằng: “Bạch Tôn giả, Tôn giả Dammika hãy rời khỏi tất cả bảy trú xứ trong toàn xứ sở này!”
Atha kho āyasmato dhammikassa etadahosi – ‘‘pabbājito khomhi jātibhūmakehi upāsakehi sabbaso jātibhūmiyaṃ sattahi āvāsehi.
Then it occurred to Venerable Dhammika: "I have been expelled by the lay followers of Jātibhūmi from all seven dwellings in Jātibhūmi altogether.
Rồi Tôn giả Dammika nghĩ rằng: “Ta đã bị các cư sĩ tại xứ sở này trục xuất khỏi tất cả bảy trú xứ trong toàn xứ sở.
Kahaṃ nu kho dāni gacchāmī’’ti?
Where shall I go now?"
Giờ đây ta nên đi đâu?”
Atha kho āyasmato dhammikassa etadahosi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ yena bhagavā tenupasaṅkameyya’’nti.
Then it occurred to Venerable Dhammika: "What if I were to approach the Blessed One?"
Rồi Tôn giả Dammika nghĩ rằng: “Hay là ta nên đến chỗ Thế Tôn?”
Atha kho āyasmā dhammiko pattacīvaramādāya yena rājagahaṃ tena pakkāmi.
Then indeed, Venerable Dhammika, taking his bowl and robe, departed for Rājagaha.
Rồi Tôn giả Dammika mang y bát đi đến Rājagaha.
Anupubbena yena rājagahaṃ gijjhakūṭo pabbato yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
In due course, he approached the Buddha on Gijjhakūṭa Mountain in Rājagaha; having approached, he paid homage to the Buddha and sat down to one side.
Dần dần, Ngài đến Rājagaha, núi Gijjhakūṭa, đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, Ngài đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ dhammikaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘handa kuto nu tvaṃ, brāhmaṇa dhammika, āgacchasī’’ti?
The Buddha then said to Venerable Dhammika, who was sitting to one side: "Well, where have you come from, brahmin Dhammika?"
Khi Tôn giả Dammika đã ngồi xuống một bên, Thế Tôn nói với Ngài rằng: “Này Bà-la-môn Dammika, ngươi từ đâu đến vậy?”
‘‘Pabbājito ahaṃ, bhante, jātibhūmakehi upāsakehi sabbaso jātibhūmiyaṃ sattahi āvāsehī’’ti.
"Bhante, I have been expelled from all seven residences in my native land by the lay followers of my native land."
“Bạch Thế Tôn, con đã bị các cư sĩ tại xứ sở trục xuất khỏi tất cả bảy trú xứ trong toàn xứ sở.”
‘‘Alaṃ, brāhmaṇa dhammika, kiṃ te iminā, yaṃ taṃ tato tato pabbājenti, so tvaṃ tato tato pabbājito mameva santike āgacchasi’’.
"Enough, brahmin Dhammika, what is this to you, that they expel you from here and there? You, having been expelled from here and there, come to me."
“Thôi, này Bà-la-môn Dammika, việc đó có gì đâu, khi ngươi bị trục xuất từ chỗ này chỗ kia, thì ngươi, bị trục xuất từ chỗ này chỗ kia, lại đến chỗ Ta.”
‘‘Bhūtapubbaṃ, brāhmaṇa dhammika, sāmuddikā vāṇijā tīradassiṃ sakuṇaṃ gahetvā nāvāya samuddaṃ ajjhogāhanti.
"Formerly, brahmin Dhammika, sea-faring merchants would take a shore-sighting bird and launch their ship into the ocean.
“Này Bà-la-môn Dammika, thuở xưa, các thương nhân đi biển mang theo một con chim nhìn bờ xuống biển.
Te atīradakkhiṇiyā* nāvāya tīradassiṃ sakuṇaṃ muñcanti.
When the ship was out of sight of land, they would release the shore-sighting bird.
Khi thuyền không còn thấy bờ, họ thả con chim nhìn bờ ra.
So gacchateva puratthimaṃ disaṃ, gacchati pacchimaṃ disaṃ, gacchati uttaraṃ disaṃ, gacchati dakkhiṇaṃ disaṃ, gacchati uddhaṃ, gacchati anudisaṃ.
It would go to the east, it would go to the west, it would go to the north, it would go to the south, it would go upwards, it would go to the intermediate directions.
Nó bay về hướng đông, bay về hướng tây, bay về hướng bắc, bay về hướng nam, bay lên trên, bay về các hướng phụ.
Sace so samantā tīraṃ passati, tathāgatakova* hoti.
If it saw land all around, it would remain there.
Nếu nó thấy bờ ở khắp nơi, thì nó trở về.
Sace pana so samantā tīraṃ na passati tameva nāvaṃ paccāgacchati.
But if it did not see land all around, it would return to that very ship.
Nếu nó không thấy bờ ở khắp nơi, thì nó lại trở về chính con thuyền ấy.
Evamevaṃ kho, brāhmaṇa dhammika, yaṃ taṃ tato tato pabbājenti so tvaṃ tato tato pabbājito mameva santike āgacchasi.
Just so, brahmin Dhammika, they expel you from here and there, and you, having been expelled from here and there, come to me.
Cũng vậy, này Bà-la-môn Dammika, khi ngươi bị trục xuất từ chỗ này chỗ kia, thì ngươi, bị trục xuất từ chỗ này chỗ kia, lại đến chỗ Ta.
‘‘Bhūtapubbaṃ, brāhmaṇa dhammika, rañño korabyassa suppatiṭṭho nāma nigrodharājā ahosi pañcasākho sītacchāyo manoramo.
"Formerly, brahmin Dhammika, King Korabya had a fig tree king named Suppatiṭṭha, with five branches, cool shade, and delightful.
“Này Bà-la-môn Dammika, thuở xưa, có một cây đa vương tên là Suppatiṭṭha của vua Korabya, có năm cành, bóng mát lạnh lẽo, đáng yêu.
Suppatiṭṭhassa kho pana, brāhmaṇa dhammika, nigrodharājassa dvādasayojanāni abhiniveso ahosi, pañca yojanāni mūlasantānakānaṃ.
And brahmin Dhammika, the fig tree king Suppatiṭṭha had an expanse of twelve yojanas, and its root network extended for five yojanas.
Này Bà-la-môn Dammika, cây đa vương Suppatiṭṭha ấy có chu vi mười hai dojana, rễ lan rộng năm dojana.
Suppatiṭṭhassa kho pana, brāhmaṇa dhammika, nigrodharājassa tāva mahantāni phalāni ahesuṃ; seyyathāpi nāma āḷhakathālikā.
And brahmin Dhammika, the fig tree king Suppatiṭṭha bore fruits as large as a measure-pot.
Này Bà-la-môn Dammika, cây đa vương Suppatiṭṭha ấy có những quả to như một cái nồi đựng một đấu.
Evamassa sādūni phalāni ahesuṃ; seyyathāpi nāma khuddaṃ madhuṃ anelakaṃ.
And its fruits were as sweet as unadulterated wild honey.
Và quả của nó ngọt như mật ong không lẫn tạp chất.
Suppatiṭṭhassa kho pana, brāhmaṇa dhammika, nigrodharājassa ekaṃ khandhaṃ rājā paribhuñjati saddhiṃ itthāgārena, ekaṃ khandhaṃ balakāyo paribhuñjati, ekaṃ khandhaṃ negamajānapadā paribhuñjanti, ekaṃ khandhaṃ samaṇabrāhmaṇā paribhuñjanti, ekaṃ khandhaṃ migā* paribhuñjanti.
And brahmin Dhammika, one branch of the fig tree king Suppatiṭṭha was enjoyed by the king with his harem, one branch by the army, one branch by the townspeople and country dwellers, one branch by ascetics and brahmins, and one branch by animals.
Này Bà-la-môn Dammika, một cành của cây đa vương Suppatiṭṭha ấy do nhà vua cùng với hậu cung thụ hưởng, một cành do quân đội thụ hưởng, một cành do cư dân thành thị và nông thôn thụ hưởng, một cành do các Sa-môn và Bà-la-môn thụ hưởng, một cành do các loài thú thụ hưởng.
Suppatiṭṭhassa kho pana, brāhmaṇa dhammika, nigrodharājassa na koci phalāni rakkhati, na ca sudaṃ* aññamaññassa phalāni hiṃsanti.
And brahmin Dhammika, no one guarded the fruits of the fig tree king Suppatiṭṭha, nor did they harm each other's fruits.
Này Bà-la-môn Dammika, không ai canh giữ quả của cây đa vương Suppatiṭṭha ấy, và họ cũng không làm hại quả của nhau.
‘‘Atha kho, brāhmaṇa dhammika, aññataro puriso suppatiṭṭhassa nigrodharājassa yāvadatthaṃ phalāni bhakkhitvā sākhaṃ bhañjitvā pakkāmi.
"Then indeed, brahmin Dhammika, a certain man, having eaten his fill of the fruits of the fig tree king Suppatiṭṭha, broke a branch and departed.
“Này Bà-la-môn Dhammika, một người nào đó đã ăn thỏa thích trái cây của cây bàng vương Suppatiṭṭha, rồi bẻ cành và bỏ đi.
Atha kho, brāhmaṇa dhammika, suppatiṭṭhe nigrodharāje adhivatthāya devatāya etadahosi – ‘acchariyaṃ vata, bho, abbhutaṃ vata, bho!
Then indeed, brahmin Dhammika, the deity dwelling in the fig tree king Suppatiṭṭha thought: 'Oh, how amazing, how wonderful!
Này Bà-la-môn Dhammika, lúc ấy, vị thiên nhân trú ngụ trong cây bàng vương Suppatiṭṭha nghĩ rằng: ‘Ôi, thật kỳ lạ! Thật phi thường!
Yāva pāpo manusso* , yatra hi nāma suppatiṭṭhassa nigrodharājassa yāvadatthaṃ phalāni bhakkhitvā sākhaṃ bhañjitvā pakkamissati, yaṃnūna suppatiṭṭho nigrodharājā āyatiṃ phalaṃ na dadeyyā’ti.
How wicked this man is, that he, having eaten his fill of the fruits of the fig tree king Suppatiṭṭha, broke a branch and departed! What if the fig tree king Suppatiṭṭha were not to bear fruit in the future?'
Thật là một người xấu xa, dám ăn thỏa thích trái cây của cây bàng vương Suppatiṭṭha, rồi bẻ cành và bỏ đi. Ước gì cây bàng vương Suppatiṭṭha sẽ không ra trái nữa trong tương lai!’
Atha kho, brāhmaṇa dhammika, suppatiṭṭho nigrodharājā āyatiṃ phalaṃ na adāsi.
Then indeed, brahmin Dhammika, the fig tree king Suppatiṭṭha bore no fruit in the future.
Này Bà-la-môn Dhammika, lúc ấy, cây bàng vương Suppatiṭṭha đã không ra trái nữa trong tương lai.
‘‘Atha kho, brāhmaṇa dhammika, rājā korabyo yena sakko devānamindo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā sakkaṃ devānamindaṃ etadavoca – ‘yagghe, mārisa, jāneyyāsi suppatiṭṭho nigrodharājā phalaṃ na detī’ti?
"Then indeed, brahmin Dhammika, King Korabya approached Sakka, lord of devas; having approached, he said to Sakka, lord of devas: 'May it please you, good sir, to know that the fig tree king Suppatiṭṭha bears no fruit.'"
Này Bà-la-môn Dhammika, vua Korabya đi đến chỗ Sakka, chúa tể của các vị trời; sau khi đến, vua nói với Sakka, chúa tể của các vị trời rằng: ‘Thưa ngài, xin ngài biết cho, cây bàng vương Suppatiṭṭha không ra trái nữa’.
Atha kho, brāhmaṇa dhammika, sakko devānamindo tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsi* , yathā bhusā vātavuṭṭhi āgantvā suppatiṭṭhaṃ nigrodharājaṃ pavattesi* ummūlamakāsi.
Then, Brāhmaṇa Dhammika, Sakka, king of the devas, performed such a feat of psychic power that a fierce storm came and uprooted the well-established royal banyan tree.
Này Bà-la-môn Dhammika, lúc ấy, Sakka, chúa tể của các vị trời, đã tạo tác một thần thông như vậy, khiến một trận gió bão dữ dội nổi lên, làm đổ cây bàng vương Suppatiṭṭha, và nhổ bật gốc nó lên.
Atha kho, brāhmaṇa dhammika, suppatiṭṭhe nigrodharāje adhivatthā devatā dukkhī dummanā assumukhī rudamānā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Then, Brāhmaṇa Dhammika, the deity dwelling in the well-established royal banyan tree, distressed, dejected, with tearful face, weeping, stood to one side.
Này Bà-la-môn Dhammika, lúc ấy, vị thiên nhân trú ngụ trong cây bàng vương Suppatiṭṭha đau khổ, buồn bã, mặt đẫm lệ, khóc lóc, đứng sang một bên.
‘‘Atha kho, brāhmaṇa dhammika, sakko devānamindo yena suppatiṭṭhe nigrodharāje adhivatthā devatā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā suppatiṭṭhe nigrodharāje adhivatthaṃ devataṃ etadavoca – ‘kiṃ nu tvaṃ, devate, dukkhī dummanā assumukhī rudamānā ekamantaṃ ṭhitā’ti?
“Then, Brāhmaṇa Dhammika, Sakka, king of the devas, approached the deity dwelling in the well-established royal banyan tree; having approached, he said to the deity dwelling in the well-established royal banyan tree: ‘Why are you, deity, distressed, dejected, with tearful face, weeping, standing to one side?’
Này Bà-la-môn Dhammika, lúc ấy, Sakka, chúa tể của các vị trời, đi đến chỗ vị thiên nhân trú ngụ trong cây bàng vương Suppatiṭṭha; sau khi đến, ngài nói với vị thiên nhân trú ngụ trong cây bàng vương Suppatiṭṭha rằng: ‘Này thiên nhân, sao ngươi lại đau khổ, buồn bã, mặt đẫm lệ, khóc lóc, đứng sang một bên vậy?’
‘Tathā hi pana me, mārisa, bhusā vātavuṭṭhi āgantvā bhavanaṃ pavattesi ummūlamakāsī’ti.
‘Because, good sir, a fierce storm came and uprooted my dwelling.’
‘Thưa ngài, bởi vì một trận gió bão dữ dội đã nổi lên, làm đổ nơi ở của tôi và nhổ bật gốc nó lên’.
‘Api nu tvaṃ, devate, rukkhadhamme ṭhitāya bhusā vātavuṭṭhi āgantvā bhavanaṃ pavattesi ummūlamakāsī’ti?
‘Were you, deity, abiding in the nature of a tree when a fierce storm came and uprooted your dwelling?’
‘Này thiên nhân, có phải khi ngươi giữ phận cây (rukkhadhamma), một trận gió bão dữ dội đã nổi lên, làm đổ nơi ở của ngươi và nhổ bật gốc nó lên không?’
‘Kathaṃ pana, mārisa, rukkho rukkhadhamme ṭhito hotī’ti?
‘But how, good sir, does a tree abide in the nature of a tree?’
‘Thưa ngài, làm sao một cái cây lại giữ phận cây được?’
‘Idha, devate, rukkhassa mūlaṃ mūlatthikā haranti, tacaṃ tacatthikā haranti, pattaṃ pattatthikā haranti, pupphaṃ pupphatthikā haranti, phalaṃ phalatthikā haranti.
‘Here, deity, those who need roots take its roots, those who need bark take its bark, those who need leaves take its leaves, those who need flowers take its flowers, those who need fruit take its fruit.
‘Này thiên nhân, ở đây, những người cần rễ thì lấy rễ của cây, những người cần vỏ thì lấy vỏ, những người cần lá thì lấy lá, những người cần hoa thì lấy hoa, những người cần trái thì lấy trái.
Na ca tena devatāya anattamanatā vā anabhinandi* vā karaṇīyā.
And the deity should not be displeased or unhappy because of that.
Và thiên nhân không nên có sự không hài lòng hay không hoan hỷ vì điều đó.
Evaṃ kho, devate, rukkho rukkhadhamme ṭhito hotī’ti.
That is how, deity, a tree abides in the nature of a tree.’
Này thiên nhân, một cái cây giữ phận cây là như vậy đó’.
‘Aṭṭhitāyeva kho me, mārisa, rukkhadhamme bhusā vātavuṭṭhi āgantvā bhavanaṃ pavattesi ummūlamakāsī’ti.
‘I was not, good sir, abiding in the nature of a tree when a fierce storm came and uprooted my dwelling.’
‘Thưa ngài, khi tôi không giữ phận cây, một trận gió bão dữ dội đã nổi lên, làm đổ nơi ở của tôi và nhổ bật gốc nó lên’.
‘Sace kho tvaṃ, devate, rukkhadhamme tiṭṭheyyāsi, siyā* te bhavanaṃ yathāpure’ti?
‘If you, deity, were to abide in the nature of a tree, your dwelling would be as before, would it not?’
‘Này thiên nhân, nếu ngươi giữ phận cây, thì nơi ở của ngươi sẽ trở lại như xưa được không?’
‘Ṭhassāmahaṃ,* mārisa, rukkhadhamme, hotu me bhavanaṃ yathāpure’’’ti.
‘I will abide, good sir, in the nature of a tree; let my dwelling be as before.’”
‘Thưa ngài, tôi sẽ giữ phận cây, xin cho nơi ở của tôi trở lại như xưa’”.
‘‘Atha kho, brāhmaṇa dhammika, sakko devānamindo tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsi* , yathā bhusā vātavuṭṭhi āgantvā suppatiṭṭhaṃ nigrodharājaṃ ussāpesi, sacchavīni mūlāni ahesuṃ.
“Then, Brāhmaṇa Dhammika, Sakka, king of the devas, performed such a feat of psychic power that a fierce storm came and raised up the well-established royal banyan tree, and its roots became intact.
Này Bà-la-môn Dhammika, lúc ấy, Sakka, chúa tể của các vị trời, đã tạo tác một thần thông như vậy, khiến một trận gió bão dữ dội nổi lên, dựng đứng cây bàng vương Suppatiṭṭha lên, và rễ của nó trở lại như da thịt.
Evamevaṃ kho, brāhmaṇa dhammika, api nu taṃ samaṇadhamme ṭhitaṃ jātibhūmakā upāsakā pabbājesuṃ sabbaso jātibhūmiyaṃ sattahi āvāsehī’’ti?
“Even so, Brāhmaṇa Dhammika, were you, abiding in the nature of a recluse, expelled by the lay followers of your native land, from all seven monasteries in your native land?”
Này Bà-la-môn Dhammika, có phải khi ông giữ phận Sa-môn (samaṇadhamma), các cận sự nam ở vùng đất quê hương đã trục xuất ông khỏi tất cả bảy trú xứ trong vùng đất quê hương không?”
‘‘Kathaṃ pana, bhante, samaṇo samaṇadhamme ṭhito hotī’’ti?
“But how, Venerable Sir, does a recluse abide in the nature of a recluse?”
“Bạch Thế Tôn, làm sao một Sa-môn giữ phận Sa-môn được?”
‘‘Idha, brāhmaṇa dhammika, samaṇo akkosantaṃ na paccakkosati, rosantaṃ na paṭirosati, bhaṇḍantaṃ na paṭibhaṇḍati.
“Here, Brāhmaṇa Dhammika, a recluse does not retort to one who insults, does not retaliate to one who is angry, does not quarrel with one who quarrels.
“Này Bà-la-môn Dhammika, ở đây, một Sa-môn không mắng lại người mắng, không giận lại người giận, không tranh cãi lại người tranh cãi.
Evaṃ kho, brāhmaṇa dhammika, samaṇo samaṇadhamme ṭhito hotī’’ti.
That is how, Brāhmaṇa Dhammika, a recluse abides in the nature of a recluse.”
Này Bà-la-môn Dhammika, một Sa-môn giữ phận Sa-môn là như vậy đó”
‘‘Aṭṭhitaṃyeva maṃ, bhante, samaṇadhamme jātibhūmakā upāsakā pabbājesuṃ sabbaso jātibhūmiyaṃ sattahi āvāsehī’’ti.
“I was not, Venerable Sir, abiding in the nature of a recluse when the lay followers of my native land expelled me from all seven monasteries in my native land.”
“Bạch Thế Tôn, khi con không giữ phận Sa-môn, các cận sự nam ở vùng đất quê hương đã trục xuất con khỏi tất cả bảy trú xứ trong vùng đất quê hương”
* ‘‘Bhūtapubbaṃ, brāhmaṇa dhammika, sunetto nāma satthā ahosi titthakaro kāmesu vītarāgo.
“Formerly, Brāhmaṇa Dhammika, there was a teacher named Sunetta, a founder of a sect, dispassionate concerning sensual pleasures.
“Này Bà-la-môn Dhammika, thuở xưa, có một vị Đạo Sư tên là Sunetta, một vị giáo chủ, đã ly tham dục.
Sunettassa kho pana, brāhmaṇa dhammika, satthuno anekāni sāvakasatāni ahesuṃ.
Now, Brāhmaṇa Dhammika, that teacher Sunetta had many hundreds of disciples.
Này Bà-la-môn Dhammika, vị Đạo Sư Sunetta có hàng trăm đệ tử.
Sunetto satthā sāvakānaṃ brahmalokasahabyatāya dhammaṃ desesi.
Teacher Sunetta taught the Dhamma to his disciples for companionship in the Brahma-world.
Đạo Sư Sunetta đã thuyết pháp cho các đệ tử để họ được đồng sanh cõi Phạm thiên.
Ye kho pana, brāhmaṇa dhammika, sunettassa satthuno brahmalokasahabyatāya dhammaṃ desentassa cittāni na pasādesuṃ te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjiṃsu.
Those, Brāhmaṇa Dhammika, who did not gladden their minds when Teacher Sunetta taught the Dhamma for companionship in the Brahma-world, upon the breaking up of the body, after death, reappeared in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.
Này Bà-la-môn Dhammika, những ai không hoan hỷ với tâm khi Đạo Sư Sunetta thuyết pháp để được đồng sanh cõi Phạm thiên, sau khi thân hoại mạng chung, họ sanh vào cõi đọa xứ, ác thú, đường khổ, địa ngục.
Ye kho pana, brāhmaṇa dhammika, sunettassa satthuno brahmalokasahabyatāya dhammaṃ desentassa cittāni pasādesuṃ te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjiṃsu.
Those, Brāhmaṇa Dhammika, who gladdened their minds when Teacher Sunetta taught the Dhamma for companionship in the Brahma-world, upon the breaking up of the body, after death, reappeared in a good destination, in the heavenly world.
Này Bà-la-môn Dhammika, những ai hoan hỷ với tâm khi Đạo Sư Sunetta thuyết pháp để được đồng sanh cõi Phạm thiên, sau khi thân hoại mạng chung, họ sanh vào cõi thiện thú, thiên giới.
‘‘Bhūtapubbaṃ, brāhmaṇa dhammika, mūgapakkho nāma satthā ahosi…pe… aranemi nāma satthā ahosi… kuddālako nāma satthā ahosi… hatthipālo nāma satthā ahosi… jotipālo nāma satthā ahosi titthakaro kāmesu vītarāgo.
“Formerly, Brāhmaṇa Dhammika, there was a teacher named Mūgapakkha… There was a teacher named Araṇemi… There was a teacher named Kuddālaka… There was a teacher named Hatthipāla… There was a teacher named Jotīpāla, a founder of a sect, dispassionate concerning sensual pleasures.
Này Bà-la-môn Dhammika, thuở xưa, có một vị Đạo Sư tên là Mūgapakkha... (tương tự như trên)... có một vị Đạo Sư tên là Aranemi... có một vị Đạo Sư tên là Kuddālaka... có một vị Đạo Sư tên là Hatthipāla... có một vị Đạo Sư tên là Jotīpāla, một vị giáo chủ, đã ly tham dục.
Jotipālassa kho pana, brāhmaṇa dhammika, satthuno anekāni sāvakasatāni ahesuṃ.
And indeed, O righteous brahmin, Jotipāla the teacher had many hundreds of disciples.
Này Bà-la-môn Dhammika, vị Đạo Sư Jotīpāla có hàng trăm đệ tử.
Jotipālo satthā sāvakānaṃ brahmalokasahabyatāya dhammaṃ desesi.
Jotipāla the teacher taught the Dhamma to his disciples for companionship in the Brahma-world.
Đạo Sư Jotīpāla đã thuyết pháp cho các đệ tử để họ được đồng sanh cõi Phạm thiên.
Ye kho pana, brāhmaṇa dhammika, jotipālassa satthuno brahmalokasahabyatāya dhammaṃ desentassa cittāni na pasādesuṃ te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjiṃsu.
And indeed, O righteous brahmin, those who did not gladden their minds when Jotipāla the teacher taught the Dhamma for companionship in the Brahma-world, they, at the breaking up of the body, after death, reappeared in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.
Này Bà-la-môn Dhammika, những ai không hoan hỷ với tâm khi Đạo Sư Jotīpāla thuyết pháp để được đồng sanh cõi Phạm thiên, sau khi thân hoại mạng chung, họ sanh vào cõi đọa xứ, ác thú, đường khổ, địa ngục.
Ye kho pana, brāhmaṇa dhammika, jotipālassa satthuno brahmalokasahabyatāya dhammaṃ desentassa cittāni pasādesuṃ te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjiṃsu.
And indeed, O righteous brahmin, those who gladdened their minds when Jotipāla the teacher taught the Dhamma for companionship in the Brahma-world, they, at the breaking up of the body, after death, reappeared in a good destination, in the heavenly world.
Này Bà-la-môn Dhammika, những ai hoan hỷ với tâm khi Đạo Sư Jotīpāla thuyết pháp để được đồng sanh cõi Phạm thiên, sau khi thân hoại mạng chung, họ sanh vào cõi thiện thú, thiên giới.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, brāhmaṇa dhammika, yo ime cha satthāre titthakare kāmesu vītarāge, anekasataparivāre sasāvakasaṅghe paduṭṭhacitto akkoseyya paribhāseyya, bahuṃ so apuññaṃ pasaveyyā’’ti?
“What do you think, O righteous brahmin? If someone, with a corrupted mind, were to insult and revile these six teachers, founders of sects, who are dispassionate towards sensual pleasures, surrounded by many hundreds of disciples, would he generate much demerit?”
“Này Bà-la-môn Dhammika, ông nghĩ sao, người nào với tâm ác ý mà mắng nhiếc, phỉ báng sáu vị Đạo Sư giáo chủ này, đã ly tham dục, với hàng trăm đệ tử và chúng đệ tử, người đó có tạo nhiều bất thiện nghiệp không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, venerable sir.”
“Bạch Thế Tôn, đúng vậy.”
‘‘Yo kho, brāhmaṇa dhammika, ime cha satthāre titthakare kāmesu vītarāge anekasataparivāre sasāvakasaṅghe paduṭṭhacitto akkoseyya paribhāseyya, bahuṃ so apuññaṃ pasaveyya.
“Indeed, O righteous brahmin, if someone, with a corrupted mind, were to insult and revile these six teachers, founders of sects, who are dispassionate towards sensual pleasures, surrounded by many hundreds of disciples, he would generate much demerit.
“Này Bà-la-môn Dhammika, người nào với tâm ác ý mà mắng nhiếc, phỉ báng sáu vị Đạo Sư giáo chủ này, đã ly tham dục, với hàng trăm đệ tử và chúng đệ tử, người đó sẽ tạo nhiều bất thiện nghiệp.
Yo ekaṃ diṭṭhisampannaṃ puggalaṃ paduṭṭhacitto akkosati paribhāsati, ayaṃ tato bahutaraṃ apuññaṃ pasavati.
If someone, with a corrupted mind, insults and reviles a single individual endowed with right view, that person generates far more demerit than the former.
Người nào với tâm ác ý mà mắng nhiếc, phỉ báng một người có chánh kiến (diṭṭhisampanna), người đó sẽ tạo nhiều bất thiện nghiệp hơn thế nữa.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao vậy?
Nāhaṃ, brāhmaṇa dhammika, ito bahiddhā evarūpiṃ khantiṃ* vadāmi, yathāmaṃ sabrahmacārīsu.
I do not declare such forbearance outside of this teaching, O righteous brahmin, as I do among my fellow practitioners.
Này Bà-la-môn Dhammika, Ta không nói rằng có sự nhẫn nại nào bên ngoài (Phật giáo) có thể sánh bằng sự nhẫn nại của Ta đối với các vị đồng Phạm hạnh.”
Tasmātiha, brāhmaṇa dhammika, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na no samasabrahmacārīsu* cittāni paduṭṭhāni bhavissantī’’’ti.
Therefore, O righteous brahmin, you should train yourselves thus: ‘Our minds will not be corrupted towards our fellow practitioners.’”
Này Bà-la-môn Dhammika, do đó, ở đây, ngươi phải học tập như vầy: ‘Tâm của chúng ta sẽ không bị ô nhiễm đối với các vị đồng Phạm hạnh (sabrahmacārī) của chúng ta.’”
Evañhi te, brāhmaṇa dhammika, sikkhitabbanti.
“Thus, O righteous brahmin, you should train yourselves.”
Này Bà-la-môn Dhammika, ngươi phải học tập như vậy.