1. Idāni maṇḍapeyyaguṇassa ariyamaggassa yuganaddhaguṇaṃ dassentena kathitāya suttantapubbaṅgamāya yuganaddhakathāya apubbatthānuvaṇṇanā.
Now follows the explanation of new meanings in the Yuganaddhakathā, which is preceded by a Suttanta, spoken by the one who shows the yuganaddha quality of the Noble Path, which is the quality of maṇḍapeyya.
Bây giờ là phần giải thích ý nghĩa chưa từng có trong Yuganaddhakathā, được thuyết bởi vị Pháp tướng quân, với suttanta làm tiền đề, trình bày phẩm chất song đối của Thánh đạo, vốn là phẩm chất của Maṇḍapeyya.
Yasmā pana dhammasenāpati dhammarāje dharamāneyeva dhammarājassa parinibbānasaṃvacchare parinibbuto, tasmā dhammarāje dharamāneyeva dhammabhaṇḍāgārikena desitaṃ idaṃ suttantaṃ tasseva sammukhā sutvā evaṃ me sutantiādimāhāti veditabbaṃ.
And since the General of the Dhamma (Dhammasenāpati) attained Parinibbāna in the year of the Dhamma King's (Dhammarāja's) Parinibbāna, while the Dhamma King was still alive, it should be understood that the Dhamma Treasurer (Dhammabhaṇḍāgārika) taught this Suttanta while the Dhamma King was still alive, and having heard it directly from him, said "Evaṃ me sutaṃ" (Thus have I heard), and so on.
Vì Pháp tướng quân đã nhập Niết-bàn ngay trong năm Đức Pháp Vương nhập Niết-bàn, khi Đức Pháp Vương vẫn còn tại thế, nên nên hiểu rằng ngài đã nghe suttanta này được thuyết bởi vị Thủ kho Pháp bảo ngay trước mặt Đức Phật, rồi sau đó nói evaṃ me sutaṃ (như vầy tôi nghe) và các từ tiếp theo.
Tattha āyasmāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissavacanaṃ, āyumāti attho.
Therein, Ayasmā is a loving word, a respectful word, a word accompanied by reverence and deference. The meaning is 'one who has life'.
Trong đó, āyasmā (Đại đức) là lời nói thân ái, lời nói tôn kính, lời nói có lòng tôn trọng và kính nể; nghĩa là người có tuổi thọ.
Ānandoti tassa therassa nāmaṃ.
Ānanda is the name of that Elder.
Ānando là tên của vị Trưởng lão đó.
So hi jāyamānoyeva kule ānandaṃ bhusaṃ tuṭṭhiṃ akāsi.
Indeed, as soon as he was born, that Elder brought great joy to his family.
Ngài đã mang lại niềm vui lớn (ānandaṃ bhusaṃ tuṭṭhiṃ) cho gia đình ngay khi mới sinh.
Tasmāssa ‘‘ānando’’ti nāmaṃ katanti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that the name 'Ānanda' was given to him.
Vì vậy, nên hiểu rằng tên ‘‘Ānando’’ đã được đặt cho ngài.
Kosambiyanti evaṃnāmake nagare.
Kosambī means in a city of such a name.
Kosambiya (ở Kosambī) có nghĩa là ở thành phố có tên như vậy.
Tassa hi nagarassa ārāmapokkharaṇīādīsu tesu tesu ṭhānesu kosambarukkhā ussannā ahesuṃ, tasmā taṃ kosambīti saṅkhaṃ agamāsi.
Indeed, in that city, in various places such as parks and ponds, kosamba trees were abundant, thus it came to be known as Kosambī.
Vì trong các khu vườn, ao hồ và những nơi khác của thành phố đó, có rất nhiều cây Kosamba, nên nó được gọi là Kosambī.
‘‘Kusambassa isino assamato avidūre māpitattā’’ti eke.
Some say it was named so because it was built not far from the hermitage of the sage Kusamba.
Một số người nói rằng nó được đặt tên như vậy vì được xây dựng không xa tu viện của đạo sĩ Kusamba.
Ghositārāmeti ghositaseṭṭhinā kārite ārāme.
Ghositārāma means in the monastery built by the householder Ghosita.
Tại Ghositārāma nghĩa là tại tinh xá do trưởng giả Ghosita xây dựng.
Kosambiyañhi tayo seṭṭhino ahesuṃ ghositaseṭṭhi kukkuṭaseṭṭhi pāvārikaseṭṭhīti.
In Kosambī, there were three householders: Ghosita, Kukkuṭa, and Pāvārika.
Tại Kosambī có ba vị trưởng giả: trưởng giả Ghosita, trưởng giả Kukkuṭa và trưởng giả Pāvārika.
Te tayopi ‘‘loke buddho uppanno’’ti sutvā pañcahi pañcahi sakaṭasatehi dānūpakaraṇāni gāhāpetvā sāvatthiṃ gantvā jetavanasamīpe khandhāvāraṃ bandhitvā satthu santikaṃ gantvā vanditvā paṭisanthāraṃ katvā nisinnā satthu dhammadesanaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhahitvā satthāraṃ nimantetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa aḍḍhamāsamattaṃ mahādānaṃ datvā bhagavato pādamūle nipajjitvā sakajanapadagamanatthaṃ bhagavantaṃ yācitvā ‘‘suññāgāre kho gahapatayo tathāgatā abhiramantī’’ti bhagavatā vutte ‘‘dinnā no bhagavatā paṭiññā’’ti ñatvā ativiya tuṭṭhā dasabalaṃ vanditvā nikkhantā antarāmagge yojane yojane bhagavato nivāsatthaṃ vihāraṃ kārentā anupubbena kosambiṃ patvā attano attano ārāme mahantaṃ dhanapariccāgaṃ katvā bhagavato vihāre kārāpayiṃsu.
All three, having heard, "A Buddha has arisen in the world," took five hundred carts each loaded with requisites for alms-giving, went to Sāvatthī, set up camp near Jetavana, approached the Teacher, paid homage, exchanged greetings, and sat down. Having listened to the Teacher's discourse, they became established in the fruit of stream-entry, invited the Teacher, and offered a great alms-giving for half a month to the Sangha headed by the Buddha. Then, prostrating at the feet of the Fortunate One, they requested the Fortunate One to visit their own country. When the Fortunate One said, "Householders, Tathāgatas delight in secluded dwellings," they understood, "The Fortunate One has granted our request," and were exceedingly pleased. Having paid homage to the Ten-Powered One, they departed. Along the way, they built monasteries at every yojana for the Fortunate One's residence. Gradually, they arrived in Kosambī and, making great donations in their respective parks, had monasteries built for the Fortunate One.
Cả ba vị ấy, khi nghe rằng “Đức Phật đã xuất hiện trên thế gian”, bèn cho chở các vật dụng cúng dường bằng năm trăm cỗ xe mỗi vị, đi đến Sāvatthī, dựng trại gần Jetavana, rồi đến yết kiến Đức Bổn Sư, đảnh lễ, chào hỏi, và ngồi xuống. Sau khi nghe Đức Bổn Sư thuyết pháp, họ an trú vào quả vị Dự Lưu, rồi thỉnh Đức Bổn Sư và cúng dường đại thí cho Tăng chúng do Đức Phật dẫn đầu trong nửa tháng. Sau đó, họ nằm phủ phục dưới chân Đức Thế Tôn, cầu xin Đức Thế Tôn đến thăm quê hương của họ. Khi Đức Thế Tôn nói rằng: “Này các gia chủ, các Như Lai thường an trú trong các trú xứ vắng vẻ”, họ biết rằng “Đức Thế Tôn đã chấp thuận lời hứa của chúng tôi”, nên vô cùng hoan hỷ, đảnh lễ Đức Thập Lực rồi ra về. Trên đường đi, cứ mỗi dojana, họ xây dựng một ngôi tinh xá để Đức Thế Tôn trú ngụ. Dần dần, họ đến Kosambī và mỗi vị đã hiến tặng một số tài sản lớn để xây dựng các tinh xá cho Đức Thế Tôn trong khu vườn của mình.
Tattha ghositaseṭṭhinā kārito ghositārāmo nāma ahosi, kukkuṭaseṭṭhinā kārito kukkuṭārāmo nāma, pāvārikaseṭṭhinā ambavane kārito pāvārikambavanaṃ nāma.
Therein, the one built by the householder Ghosita was named Ghositārāma; the one built by the householder Kukkuṭa was named Kukkuṭārāma; and the one built by the householder Pāvārika in the Mango Grove was named Pāvārikambavana.
Trong số đó, tinh xá do trưởng giả Ghosita xây dựng được gọi là Ghositārāma, tinh xá do trưởng giả Kukkuṭa xây dựng được gọi là Kukkuṭārāma, và tinh xá do trưởng giả Pāvārika xây dựng trong rừng xoài được gọi là Pāvārikambavana.
Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘ghositaseṭṭhinā kārite ārāme’’ti.
It is with reference to that, it is said, "in the monastery built by the householder Ghosita."
Chính vì vậy mà có lời nói: “Tại tinh xá do trưởng giả Ghosita xây dựng”.
Yo hi kocīti aniyamavacanaṃ.
Yo hi koci is an indefinite expression.
Bất cứ ai là một từ không xác định.
Etena tādisānaṃ sabbabhikkhūnaṃ pariyādānaṃ.
By this, all such bhikkhus are encompassed.
Với từ này, tất cả các Tỳ khưu như vậy đều được bao hàm.
Mama santiketi mama samīpe.
Mama santike means near me.
Tại chỗ tôi nghĩa là gần tôi.
Arahattappattanti attanā arahattassa pattaṃ.
Arahattappatta means one who has attained arahatship by oneself.
Arahattappattaṃ nghĩa là tự mình đã đạt đến A-la-hán quả.
Napuṃsake bhāve siddhavacanaṃ.
It is a word established in the sense of state in the neuter gender.
Đây là một từ được hình thành trong thể trung tính chỉ trạng thái.
Arahattaṃ pattanti vā padacchedo, attanā pattaṃ arahattanti attho.
Or, the word division is arahattaṃ pattaṃ, meaning 'one has attained arahatship by oneself'.
Hoặc có thể phân tích từ là arahattaṃ pattaṃ, nghĩa là tự mình đã đạt đến A-la-hán quả.
Arahattappattaṃ attānanti vā pāṭhaseso.
Or, the remaining part of the text is arahattappattaṃ attānaṃ.
Hoặc là phần còn lại của câu là arahattappattaṃ attānaṃ (người đã đạt đến A-la-hán quả).
Catūhi maggehīti upari vuccamānehi catūhi paṭipadāmaggehi, na ariyamaggehi.
Catūhi maggehi means by the four paths of practice mentioned above, not by the Noble Paths.
Bằng bốn con đường là bằng bốn con đường thực hành sẽ được nói đến ở trên, chứ không phải bằng các Thánh đạo.
‘‘Catūhi maggehī’’ti visuñca vuttattā kassaci arahato paṭhamassa ariyamaggassa dhammuddhaccapubbaṅgamo maggo, ekassa ariyamaggassa samathapubbaṅgamo, ekassa vipassanāpubbaṅgamo, ekassa yuganaddhapubbaṅgamoti evaṃ cattāropi paṭipadā maggā hontīti veditabbaṃ.
Since "by the four paths" is stated separately, it should be understood that for some arahat, the path of the first Noble Path is preceded by mental agitation (dhammuddhacca), for one Noble Path it is preceded by calm (samatha), for another it is preceded by insight (vipassanā), and for another it is preceded by union (yuganaddha); thus, all four paths of practice can occur.
Vì đã nói riêng “bằng bốn con đường” nên cần hiểu rằng đối với một vị A-la-hán nào đó, con đường đầu tiên trong các Thánh đạo là con đường có sự phóng dật về pháp dẫn đầu, một Thánh đạo có samatha (chỉ) dẫn đầu, một Thánh đạo có vipassanā (quán) dẫn đầu, và một Thánh đạo có sự phối hợp (yuganaddha) dẫn đầu – như vậy, cả bốn con đường thực hành đều là các đạo lộ.
Etesaṃ vā aññatarenāti etesaṃ catunnaṃ paṭipadānaṃ maggānaṃ ekena vā, paṭipadāmaggena arahattappattaṃ byākarotīti attho.
Etesaṃ vā aññatarena means by one of these four paths of practice, one declares the attainment of arahatship.
Hoặc bằng một trong số đó nghĩa là bằng một trong bốn con đường thực hành ấy, người ấy tuyên bố đã đạt đến A-la-hán quả bằng con đường thực hành.
Sukkhavipassakassa hi arahato dhammuddhaccapubbaṅgamaṃ sotāpattimaggaṃ patvā sesamaggattayampi suddhavipassanāhiyeva pattassa arahattappatti dhammuddhaccapubbaṅgamamaggā hoti.
For an arahat who is a pure insight practitioner (sukkhavipassaka), having attained the stream-entry path preceded by mental agitation, the attainment of arahatship, even if the other three paths are attained solely through pure insight, is preceded by the path of mental agitation.
Đối với một vị A-la-hán là thiền giả thuần túy (sukkhavipassaka), sau khi đạt đến con đường Dự Lưu (Sotāpattimagga) có sự phóng dật về pháp dẫn đầu, ba con đường còn lại cũng được đạt đến chỉ bằng vipassanā thuần túy. Do đó, sự chứng đắc A-la-hán quả của vị ấy là từ con đường có sự phóng dật về pháp dẫn đầu.
Dhammuddhaccaviggahaṃ patvā vā appatvā vā samathapubbaṅgamādīnaṃ tiṇṇaṃ paṭipadānaṃ maggānaṃ ekekassa vasena pattacatumaggassa arahato arahattappatti itaraekekamaggapubbaṅgamā hoti.
Whether having encountered mental agitation or not, for an arahat who has attained the four paths by means of each of the three paths of practice, such as those preceded by calm, the attainment of arahatship is preceded by each of the other paths.
Dù đã vượt qua hay chưa vượt qua sự phóng dật về pháp, sự chứng đắc A-la-hán quả của một vị A-la-hán đã đạt được bốn Thánh đạo bằng cách này hay cách khác trong ba con đường thực hành có samatha dẫn đầu, v.v., thì sự chứng đắc A-la-hán quả của vị ấy là do một trong các con đường còn lại dẫn đầu.
Tasmā āha – ‘‘etesaṃ vā aññatarenā’’ti.
Therefore, it is said, "or by one of these."
Vì vậy, Đức Phật đã nói: “Hoặc bằng một trong số đó”.
Samathapubbaṅgamaṃ vipassanaṃ bhāvetīti samathaṃ pubbaṅgamaṃ purecārikaṃ katvā vipassanaṃ bhāveti, paṭhamaṃ samādhiṃ uppādetvā pacchā vipassanaṃ bhāvetīti attho.
He develops vipassanā preceded by samatha means that, having made samatha the forerunner, he develops vipassanā; that is, having first produced samādhi, he then develops vipassanā.
Tu tập vipassanā có samatha dẫn đầu nghĩa là tu tập vipassanā với samatha làm tiền đề, làm người dẫn đường; tức là trước hết phát sinh định (samādhi), sau đó tu tập vipassanā.
Maggo sañjāyatīti paṭhamo lokuttaramaggo nibbattati.
The path arises means that the first supramundane path comes into being.
Con đường phát sinh nghĩa là Thánh đạo siêu thế đầu tiên phát sinh.
So taṃ maggantiādīsu ekacittakkhaṇikassa maggassa āsevanādīni nāma natthi, dutiyamaggādayo pana uppādento tameva maggaṃ ‘‘āsevati bhāveti bahulīkarotī’’ti vuccati.
In phrases like that path, there is no such thing as repeatedly practicing a path that lasts for a single moment of consciousness. However, when one produces the second path and so on, that very path is said to be practiced, developed, and frequently cultivated.
Trong các câu vị ấy tu tập con đường đó, v.v., không có việc tu tập, thực hành, hay làm cho sung mãn đối với một Thánh đạo chỉ tồn tại trong một sát-na tâm; nhưng khi phát sinh các Thánh đạo thứ hai, v.v., thì Thánh đạo đó được gọi là “tu tập, thực hành, làm cho sung mãn”.
Saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhontīti yāva arahattamaggā kamena sabbe saññojanā pahīyanti, anusayā byantīhonti.
The fetters are abandoned, the latent tendencies are eliminated means that all fetters are gradually abandoned, and the latent tendencies are eliminated, up to the Arahant path.
Các kiết sử được đoạn trừ, các tùy miên được tiêu diệt nghĩa là, tuần tự, tất cả các kiết sử được đoạn trừ và các tùy miên được tiêu diệt cho đến Thánh đạo A-la-hán.
Anusayā byantīhontīti ca puna anuppattiyā vigatantā hontīti attho.
And the latent tendencies are eliminated means that they cease to arise again.
Các tùy miên được tiêu diệt nghĩa là chúng chấm dứt không tái sinh nữa.
Puna caparanti puna ca aparaṃ kāraṇaṃ.
Furthermore refers to another reason.
Hơn nữa là một lý do khác.
Vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāvetīti vipassanaṃ pubbaṅgamaṃ purecārikaṃ katvā samathaṃ bhāveti, paṭhamaṃ vipassanaṃ uppādetvā pacchā samādhiṃ bhāvetīti attho.
He develops samatha preceded by vipassanā means that, having made vipassanā the forerunner, he develops samatha; that is, having first produced vipassanā, he then develops samādhi.
Tu tập samatha có vipassanā dẫn đầu nghĩa là tu tập samatha với vipassanā làm tiền đề, làm người dẫn đường; tức là trước hết phát sinh vipassanā, sau đó tu tập định (samādhi).
Yuganaddhaṃ bhāvetīti yuganaddhaṃ katvā bhāveti.
He develops them in tandem means he develops them yuganaddha (yoked together).
Tu tập phối hợp (yuganaddha) nghĩa là tu tập bằng cách phối hợp.
Ettha teneva cittena samāpattiṃ samāpajjitvā teneva saṅkhāre sammasituṃ na sakkā.
Here, it is not possible to enter into a meditative attainment with the same mind and then discern the formations with that same mind.
Ở đây, không thể nhập định và quán sát các hành (saṅkhāra) bằng cùng một tâm.
Ayaṃ pana yāvatā samāpattiyo samāpajjati, tāvatā saṅkhāre sammasati.
But this person discerns the formations as much as he enters into meditative attainments.
Tuy nhiên, vị này nhập định bao nhiêu lần thì quán sát các hành bấy nhiêu lần.
Yāvatā saṅkhāre sammasati, tāvatā samāpattiyo samāpajjati.
As much as he discerns the formations, so much he enters into meditative attainments.
Vị này quán sát các hành bao nhiêu lần thì nhập định bấy nhiêu lần.
Paṭhamajjhānaṃ samāpajjati, tato vuṭṭhāya saṅkhāre sammasati.
He enters the first jhāna, then rises from it and discerns the formations.
Vị ấy nhập sơ thiền, rồi xuất thiền và quán sát các hành.
Saṅkhāre sammasitvā dutiyajjhānaṃ samāpajjati, tato vuṭṭhāya saṅkhāre sammasati.
Having discerned the formations, he enters the second jhāna, then rises from it and discerns the formations.
Sau khi quán sát các hành, vị ấy nhập nhị thiền, rồi xuất thiền và quán sát các hành.
Saṅkhāre sammasitvā tatiyajjhānaṃ…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ samāpajjati, tato vuṭṭhāya saṅkhāre sammasati.
Having discerned the formations, he enters the third jhāna… and so on… he enters the attainment of neither-perception-nor-non-perception, then rises from it and discerns the formations.
Sau khi quán sát các hành, vị ấy nhập tam thiền… cho đến nhập phi tưởng phi phi tưởng xứ định, rồi xuất định và quán sát các hành.
Evaṃ samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti nāma.
This is called developing samatha and vipassanā in tandem.
Như vậy được gọi là tu tập samatha và vipassanā phối hợp.
Dhammuddhaccaviggahitaṃ mānasaṃ hotīti ettha mandapaññānaṃ vipassakānaṃ upakkilesavatthuttā vipassanupakkilesasaññitesu obhāsādīsu dasasu dhammesu bhantatāvasena uddhaccasahagatacittuppattiyā vikkhepasaṅkhātaṃ uddhaccaṃ dhammuddhaccaṃ, tena dhammuddhaccena viggahitaṃ virūpaggahitaṃ virodhamāpāditaṃ mānasaṃ cittaṃ dhammuddhaccaviggahitaṃ mānasaṃ hoti, tena vā dhammuddhaccena kāraṇabhūtena tammūlakataṇhāmānadiṭṭhuppattiyā viggahitaṃ mānasaṃ hoti.
In the mind is agitated by mental distraction, for vipassanā practitioners of dull wisdom, due to being a cause of defilement, the distraction called uddhacca, which is associated with mental agitation arising from confusion regarding the ten dhammas such as obhāsa (light) that are called vipassanā defilements, causes the mind to be agitated or wrongly grasped or brought into opposition by that mental distraction. Or, the mind is agitated due to the arising of craving, conceit, and wrong view, which have that mental distraction as their root cause.
Trong câu tâm bị phóng dật về pháp chi phối, đối với các thiền giả vipassanā có trí tuệ kém, sự phóng dật (uddhacca) được gọi là phóng dật về pháp (dhammuddhacca), là sự phân tán tâm do các tâm phóng dật đồng hành phát sinh từ sự bối rối trong mười pháp được gọi là các uế nhiễm của vipassanā, như ánh sáng (obhāsa), v.v., vốn là đối tượng của các uế nhiễm. Tâm bị chi phối (viggahitaṃ mānasaṃ) bởi sự phóng dật về pháp đó là tâm bị nắm giữ một cách sai lệch, bị đưa đến sự đối nghịch. Hoặc, tâm bị chi phối là do sự phát sinh của tham ái, kiêu mạn, tà kiến có nguồn gốc từ sự phóng dật về pháp đó làm nguyên nhân.
Dhammuddhaccaviggahitamānasanti vā pāṭho.
Or the reading is dhammuddhaccaviggahitamānasaṃ (mind agitated by mental distraction).
Hoặc có dị bản là dhammuddhaccaviggahitamānasaṃ.
Hoti so āvuso samayoti iminā maggāmaggavavatthānena taṃ dhammuddhaccaṃ paṭibāhitvā puna vipassanāvīthiṃ paṭipannakālaṃ dasseti.
There comes a time, friend indicates the time when that mental distraction is repelled by distinguishing between the path and non-path, and one re-enters the vipassanā course.
Lời nói Này hiền giả, có một thời điểm đó cho thấy thời điểm mà sự phóng dật về pháp đó được đẩy lùi bằng cách phân biệt con đường đúng và sai, và người ấy trở lại con đường vipassanā.
Yaṃ taṃ cittanti yasmiṃ samaye taṃ vipassanāvīthiṃ okkamitvā pavattaṃ cittaṃ.
That mind refers to the mind that proceeds at the time of entering the vipassanā course.
Tâm đó nghĩa là tâm phát sinh khi ấy, sau khi đi vào con đường vipassanā.
Ajjhattameva santiṭṭhatīti vipassanāvīthiṃ paccotaritvā tasmiṃ samaye gocarajjhattasaṅkhāte ārammaṇe santiṭṭhati patiṭṭhāti.
It settles internally means that, having returned to the vipassanā course, it settles and becomes established on the object, which is called the internal sphere of activity, at that time.
An trú bên trong chính mình nghĩa là, sau khi trở lại con đường vipassanā, tâm an trú, thiết lập trên đối tượng được gọi là cảnh giới bên trong của mình.
Sannisīdatīti tattheva pavattivasena sammā nisīdati.
It becomes still means it settles properly by proceeding right there.
An tịnh nghĩa là an trú đúng đắn, ổn định theo cách phát triển trên chính đối tượng đó.
Ekodi hotīti ekaggaṃ hoti.
It becomes unified means it becomes one-pointed.
Nhất tâm nghĩa là tâm an định.
Samādhiyatīti sammā ādhiyati suṭṭhu ṭhitaṃ hotīti.
It becomes concentrated means it is well established, it is firmly fixed.
Được định tĩnh nghĩa là được an trú đúng đắn, được thiết lập vững chắc.
2. Tassa suttantassa niddesakathāya tattha jāte dhammeti tasmiṃ samādhismiṃ jāte cittacetasike dhamme.
2. In the commentary on that Sutta, the dhammas arisen therein refers to the citta and cetasika dhammas arisen in that samādhi.
2. Trong phần trình bày chi tiết của kinh đó, các pháp phát sinh tại đó nghĩa là các pháp tâm và tâm sở phát sinh trong định đó.
Aniccato anupassanaṭṭhenātiādinā vipassanāya bhedaṃ dasseti.
By way of contemplating impermanence and so on, the distinction of vipassanā is shown.
Bằng câu theo cách quán vô thường, v.v., Đức Phật chỉ ra sự phân biệt của vipassanā.
Sammādiṭṭhi maggoti sammādiṭṭhisaṅkhāto maggo.
Right View is the path means the path called Right View.
Con đường Chánh kiến nghĩa là con đường được gọi là Chánh kiến.
Aṭṭhasu maggaṅgesu ekekopi hi maggoti vuccati. Āsevatīti sotāpattimaggavasena.
Indeed, each of the eight path factors is also called a path. He practices refers to the Stream-entry path.
Thật vậy, mỗi chi phần trong tám chi phần của con đường đều được gọi là con đường. Tu tập là theo con đường Dự Lưu (Sotāpattimagga).
Bhāvetīti sakadāgāmimagguppādanena.
He develops refers to producing the Once-returner path.
Thực hành là bằng cách phát sinh con đường Nhất Lai (Sakadāgāmimagga).
Bahulīkarotīti anāgāmiarahattamagguppādanena.
He frequently cultivates refers to producing the Non-returner and Arahant paths.
Làm cho sung mãn là bằng cách phát sinh con đường Bất Lai (Anāgāmimagga) và A-la-hán (Arahattamagga).
Imesaṃ tiṇṇaṃ avatthābhedepi sati āvajjanādīnaṃ sādhāraṇattā sadisameva vissajjanaṃ kataṃ.
Even though there is a difference in the stages of these three, the explanation is given as similar because āvajjana (adverting) and so on are common to them.
Mặc dù có sự khác biệt về trạng thái của ba từ này, nhưng vì sự chú ý, v.v., là chung, nên câu trả lời được đưa ra là giống nhau.
3. Ālokasaññāpaṭinissaggānupassanānaṃ antarāpeyyāle avikkhepādīni ca jhāna samāpattikasiṇānussatiasubhā ca dīghaṃ assāsādīni ca ānantarikasamādhiñāṇaniddese (paṭi. ma. 1.80-81) niddiṭṭhattā saṅkhittāni.
3. The terms ālokasaññā, paṭinissagga, and anupassanā, as well as avikkhepa and so on, jhāna samāpatti, kasiṇa, anussati, asubhā, and dīgha assāsa and so on, are condensed because they have been described in the peyyāla and in the exposition of ānantarikasamādhiñāṇa.
3. Trong phần giữa của đoạn văn về ánh sáng (ālokasaññā), sự từ bỏ (paṭinissagga) và quán sát (anupassanā), các yếu tố như sự không phân tán (avikkhepa), v.v., và các thiền định (jhāna), các thành tựu (samāpatti), các biến xứ (kasiṇa), các niệm (anussati), các bất tịnh (asubhā), và hơi thở dài (dīghaṃ assāsa), v.v., đã được trình bày tóm tắt vì chúng đã được giải thích trong phần trình bày về trí tuệ định liền kề (anantarikasamādhiñāṇa).
Tattha ca avikkhepavasenāti pubbabhāgāvikkhepavasena gahetabbaṃ.
Among those, the term avikkhepavasena should be understood as referring to avikkhepa in the preliminary stage.
Trong đó, theo cách không phân tán nên được hiểu là theo cách không phân tán ở giai đoạn trước.
Aniccānupassī assāsavasenātiādike suddhavipassanāvasena vuttacatukke pana taruṇavipassanākāle vipassanāsampayuttasamādhipubbaṅgamā balavavipassanā veditabbā.
However, in the tetrad beginning with aniccānupassī assāsavasena, which is taught purely in terms of vipassanā, strong vipassanā preceded by samādhi associated with vipassanā should be understood during the period of nascent vipassanā.
Trong bốn phần được nói đến theo cách vipassanā thuần túy, như quán vô thường bằng hơi thở, v.v., vipassanā mạnh mẽ có định đồng hành với vipassanā dẫn đầu nên được hiểu là ở giai đoạn vipassanā non trẻ.
4. Vipassanāpubbaṅgamavāre paṭhamaṃ aniccatotiādinā ārammaṇaṃ aniyametvā vipassanā vuttā, pacchā rūpaṃ aniccatotiādinā ārammaṇaṃ niyametvā vuttā.
4. In the section where vipassanā is primary, vipassanā is first stated without specifying the object, as in aniccatato and so on; afterwards, it is stated with the object specified, as in rūpaṃ aniccato and so on.
4. Trong phần về vipassanā dẫn đầu, trước tiên vipassanā được nói đến mà không xác định đối tượng bằng câu vô thường, v.v.; sau đó, vipassanā được nói đến bằng cách xác định đối tượng bằng câu sắc là vô thường, v.v.
Tattha jātānanti tassā vipassanāya jātānaṃ cittacetasikānaṃ dhammānaṃ.
Tattha jātānaṃ refers to the mental and psychological phenomena that arise in that vipassanā.
Tattha jātāna (những gì sinh khởi ở đó) nghĩa là những pháp tâm và tâm sở (cittacetasika dhammā) đã sinh khởi trong thiền quán (vipassanā) ấy.
Vosaggārammaṇatāti ettha vosaggo nibbānaṃ.
In vosaggārammaṇatā, vosagga is Nibbāna.
Vosaggārammaṇatā (trạng thái có sự từ bỏ làm đối tượng) ở đây, vosagga là Nibbāna.
Nibbānañhi saṅkhatavosaggato pariccāgato ‘‘vosaggo’’ti vutto.
Nibbāna is called "vosagga" because it is the abandonment, the relinquishment, of the conditioned.
Nibbāna được gọi là “vosagga” (sự từ bỏ) vì nó là sự từ bỏ các pháp hữu vi (saṅkhata) và sự xả bỏ.
Vipassanā ca taṃsampayuttadhammā ca nibbānaninnatāya ajjhāsayavasena nibbāne patiṭṭhitattā nibbānapatiṭṭhā nibbānārammaṇā.
And vipassanā and the phenomena associated with it are established in Nibbāna and have Nibbāna as their object, due to their inclination towards Nibbāna and their being established in Nibbāna according to their aspiration.
Thiền quán (vipassanā) và các pháp đồng sanh với nó, do khuynh hướng hướng về Nibbāna (nibbānaninnatā) và do sự an trú trong Nibbāna theo ý hướng (ajjhāsayavasena), nên là nơi an trú của Nibbāna (nibbānapatiṭṭhā) và có Nibbāna làm đối tượng (nibbānārammaṇā).
Patiṭṭhāpi hi ālambīyatīti ārammaṇaṃ nāma hoti, nibbāne patiṭṭhaṭṭheneva nibbānārammaṇā.
Indeed, that which is a support is also an object, because it is clung to; it has Nibbāna as its object simply by being established in Nibbāna.
Vì nơi an trú (patiṭṭhā) cũng được lấy làm đối tượng (ālambīyati) nên được gọi là đối tượng (ārammaṇa); chính vì an trú trong Nibbāna mà nó có Nibbāna làm đối tượng.
Aññattha pāḷiyampi hi patiṭṭhā ‘‘ārammaṇa’’nti vuccanti.
Elsewhere in the Pāḷi, too, supports are called "objects."
Ở chỗ khác trong kinh tạng (pāḷi), nơi an trú cũng được gọi là “đối tượng”.
Yathāha – ‘‘seyyathāpi, āvuso, naḷāgāraṃ vā tiṇāgāraṃ vā sukkhaṃ koḷāpaṃ terovassikaṃ puratthimāya cepi disāya puriso ādittāya tiṇukkāya upasaṅkameyya, labhetha aggi otāraṃ, labhetha aggi ārammaṇa’’ntiādi (saṃ. ni. 4.243).
As it is said: “Suppose, friends, a man were to approach a dry, three-year-old reed-house or grass-house with a blazing grass-torch from the eastern direction; the fire would find an opportunity, the fire would find a support” and so on.
Như đã nói: “Này các bạn, ví như một ngôi nhà tranh hay một ngôi nhà lá khô đã qua ba mùa, nếu một người từ phương đông đến gần với bó đuốc cỏ đang cháy, lửa sẽ có cơ hội bén vào, lửa sẽ có đối tượng” và vân vân.
Tasmā tattha jātānaṃ dhammānaṃ vosaggārammaṇatāya nibbānapatiṭṭhābhāvena hetubhūtena uppādito yo cittassa ekaggatāsaṅkhāto upacārappanābhedo avikkhepo, so samādhīti vipassanāto pacchā uppādito nibbedhabhāgiyo samādhi niddiṭṭho hoti.
Therefore, due to the fact that the phenomena arisen therein have Nibbāna as their object of relinquishment, and due to the fact that they are established in Nibbāna, the avikkhepa (non-distraction) which is of the nature of one-pointedness of mind, produced by this cause and differentiated into access and absorption, is samādhi; thus, the samādhi conducive to penetration, which arises after vipassanā, is expounded.
Do đó, do các pháp sinh khởi ở đó có Nibbāna làm đối tượng (vosaggārammaṇatā) và là nơi an trú của Nibbāna (nibbānapatiṭṭhābhāvena) làm nhân, sự không xao động (avikkhepa) được sinh ra, tức là sự nhất tâm (ekaggatā) của tâm, được phân biệt thành cận định (upacāra) và an chỉ định (appanā), đó chính là samādhi (định). Như vậy, samādhi thuộc phần thấu triệt (nibbedhabhāgiyo samādhi) sinh khởi sau thiền quán (vipassanā) đã được chỉ rõ.
Tasmāyeva hi iti paṭhamaṃ vipassanā, pacchā samathoti vuttaṃ.
For this very reason, it is said: "Thus, first vipassanā, then samatha."
Chính vì vậy mà đã nói: Trước hết là thiền quán (vipassanā), sau đó là sự an tịnh (samatha).
5. Yuganaddhaniddese yasmā heṭṭhā suttantavaṇṇanāyaṃ vutto yuganaddhakkamo purimadvayaniddesanayeneva pākaṭo, maggakkhaṇe yuganaddhakkamo pana na pākaṭo, tasmā pubbabhāge anekantikaṃ yuganaddhabhāvanaṃ avatvā maggakkhaṇe ekantena labbhamānayuganaddhabhāvanameva dassento soḷasahi ākārehītiādimāha.
5. In the exposition of yuganaddha, since the yuganaddha sequence mentioned in the Suttanta commentary below is evident by the method of exposition of the previous two (paths), but the yuganaddha sequence at the moment of the path is not evident, therefore, without stating the uncertain yuganaddha development in the preliminary stage, the text states "by sixteen aspects" and so on, showing only the yuganaddha development that is definitely obtained at the moment of the path.
5. Trong phần trình bày về Yuganaddha (kết hợp), vì tiến trình Yuganaddha đã được nói đến trong phần chú giải kinh tạng (suttantavaṇṇanā) ở trên đã rõ ràng theo cách trình bày của hai cặp trước, nhưng tiến trình Yuganaddha trong sát-na Đạo (maggakkhaṇa) thì chưa rõ ràng, do đó, để chỉ ra sự kết hợp (yuganaddha) chắc chắn đạt được trong sát-na Đạo mà không nói về sự kết hợp không nhất định trong giai đoạn trước, nên đã nói soḷasahi ākārehītiādi (bằng mười sáu phương diện) và vân vân.
Tattha ārammaṇaṭṭhenātiādīsu sattarasasu ākāresu ante uddiṭṭhaṃ yuganaddhaṃ mūlapadena ekaṭṭhattā taṃ vippahāya sesānaṃ vasena ‘‘soḷasahī’’ti vuttaṃ.
Among the seventeen aspects in ārammaṇaṭṭhena and so on, the yuganaddha mentioned at the end is omitted because it has the same meaning as the root word, and thus it is stated "by sixteen" in terms of the remaining ones.
Trong đó, trong mười bảy phương diện được nêu ra trong ārammaṇaṭṭhenātiādi (theo nghĩa đối tượng) và vân vân, từ “yuganaddha” được nêu ở cuối có cùng ý nghĩa với từ gốc, nên bỏ qua từ đó và nói “soḷasahi” (mười sáu) theo các từ còn lại.
Ārammaṇaṭṭhenāti ālambanaṭṭhena, ārammaṇavasenāti attho.
Ārammaṇaṭṭhena means in the sense of an object; that is, by way of an object.
Ārammaṇaṭṭhenāti (theo nghĩa đối tượng) có nghĩa là theo nghĩa là sự nương tựa (ālambanaṭṭhena), tức là theo phương diện đối tượng.
Evaṃ sesesupi.
Similarly for the rest.
Cũng vậy trong các trường hợp còn lại.
Gocaraṭṭhenāti ārammaṇaṭṭhepi sati nissayitabbaṭṭhānaṭṭhena.
Gocaraṭṭhena means in the sense of a resort, even though it is also in the sense of an object.
Gocaraṭṭhenāti (theo nghĩa cảnh giới) là theo nghĩa là nơi cần nương tựa, mặc dù cũng có nghĩa là đối tượng.
Pahānaṭṭhenāti pajahanaṭṭhena.
Pahānaṭṭhena means in the sense of abandoning.
Pahānaṭṭhenāti (theo nghĩa đoạn trừ) là theo nghĩa xả bỏ.
Pariccāgaṭṭhenāti pahānepi sati puna anādiyanena pariccāgaṭṭhena.
Pariccāgaṭṭhena means in the sense of relinquishing by not re-appropriating, even though it is abandonment.
Pariccāgaṭṭhenāti (theo nghĩa từ bỏ) là theo nghĩa từ bỏ bằng cách không chấp thủ lại, mặc dù cũng có nghĩa là đoạn trừ.
Vuṭṭhānaṭṭhenāti uggamanaṭṭhena.
Vuṭṭhānaṭṭhena means in the sense of rising up.
Vuṭṭhānaṭṭhenāti (theo nghĩa xuất ly) là theo nghĩa vượt lên.
Vivaṭṭanaṭṭhenāti uggamanepi sati apunarāvaṭṭanena nivattanaṭṭhena.
Vivaṭṭanaṭṭhena means in the sense of turning away by not returning again, even though it is rising up.
Vivaṭṭanaṭṭhenāti (theo nghĩa chuyển hóa) là theo nghĩa quay lại không tái diễn, mặc dù cũng có nghĩa là vượt lên.
Santaṭṭhenāti nibbutaṭṭhena.
Santaṭṭhena means in the sense of being calmed.
Santaṭṭhenāti (theo nghĩa an tịnh) là theo nghĩa tịch diệt.
Paṇītaṭṭhenāti nibbutaṭṭhepi sati uttamaṭṭhena, atappakaṭṭhena vā.
Paṇītaṭṭhena means in the sense of being excellent, or in the sense of being unsatisfying (to defilements), even though it is in the sense of being calmed.
Paṇītaṭṭhenāti (theo nghĩa thù thắng) là theo nghĩa tối thượng, mặc dù cũng có nghĩa là tịch diệt, hoặc theo nghĩa không làm phiền não.
Vimuttaṭṭhenāti bandhanāpagataṭṭhena.
Vimuttaṭṭhena means in the sense of being freed from bondage.
Vimuttaṭṭhenāti (theo nghĩa giải thoát) là theo nghĩa thoát khỏi sự trói buộc.
Anāsavaṭṭhenāti bandhanamokkhepi sati ārammaṇaṃ katvā pavattamānāsavavirahitaṭṭhena.
Anāsavaṭṭhena means in the sense of being free from āsavas that occur by taking an object, even though it is the release from bondage.
Anāsavaṭṭhenāti (theo nghĩa vô lậu) là theo nghĩa không có các lậu hoặc (āsava) đang vận hành lấy đối tượng làm nhân, mặc dù cũng có nghĩa là giải thoát khỏi sự trói buộc.
Taraṇaṭṭhenāti anosīditvā pilavanaṭṭhena, atikkamanaṭṭhena vā.
Taraṇaṭṭhena means in the sense of floating without sinking, or in the sense of overcoming.
Taraṇaṭṭhenāti (theo nghĩa vượt qua) là theo nghĩa nổi lên không chìm đắm, hoặc theo nghĩa vượt qua.
Animittaṭṭhenāti saṅkhāranimittavirahitaṭṭhena.
Animittaṭṭhena means in the sense of being free from the sign of conditioned phenomena.
Animittaṭṭhenāti (theo nghĩa vô tướng) là theo nghĩa không có tướng hữu vi (saṅkhāranimitta).
Appaṇihitaṭṭhenāti paṇidhivirahitaṭṭhena.
Appaṇihitaṭṭhena means in the sense of being free from aspiration.
Appaṇihitaṭṭhenāti (theo nghĩa vô nguyện) là theo nghĩa không có sự mong cầu.
Suññataṭṭhenāti abhinivesavirahitaṭṭhena.
Suññataṭṭhena means in the sense of being free from attachment.
Suññataṭṭhenāti (theo nghĩa không) là theo nghĩa không có sự chấp thủ.
Ekarasaṭṭhenāti ekakiccaṭṭhena.
Ekarasaṭṭhena means in the sense of having a single taste (function).
Ekarasaṭṭhenāti (theo nghĩa đồng vị) là theo nghĩa có cùng một chức năng.
Anativattanaṭṭhenāti aññamaññaṃ anatikkamanaṭṭhena.
Anativattanaṭṭhena means in the sense of not transgressing one another.
Anativattanaṭṭhenāti (theo nghĩa không vượt qua nhau) là theo nghĩa không vượt quá nhau.
Yuganaddhaṭṭhenāti yugalakaṭṭhena.
Yuganaddhaṭṭhena means in the sense of being paired.
Yuganaddhaṭṭhenāti (theo nghĩa kết hợp) là theo nghĩa cặp đôi.
Uddhaccaṃ pajahato, avijjaṃ pajahatoti yogino tassa tassa paṭipakkhappahānavasena vuttaṃ.
The phrase " abandoning agitation, abandoning ignorance" is stated with reference to the yogi abandoning each of these opposing factors.
Uddhaccaṃ pajahato, avijjaṃ pajahato (đoạn trừ trạo cử, đoạn trừ vô minh) được nói đến theo phương diện đoạn trừ đối nghịch của mỗi loại phiền não của hành giả (yogī).
Nirodho cettha nibbānameva.
Here, cessation is indeed Nibbāna.
Và sự diệt trừ (nirodha) ở đây chính là Nibbāna.
Aññamaññaṃ nātivattantīti samatho ce vipassanaṃ ativatteyya, līnapakkhikattā samathassa cittaṃ kosajjāya saṃvatteyya.
The phrase " do not go beyond each other" means that if tranquility (samatha) were to go beyond insight (vipassanā), the mind would incline towards idleness due to tranquility's tendency to be sluggish.
Aññamaññaṃ nātivattantī (không vượt quá nhau). Nếu samatha vượt quá vipassanā, tâm sẽ trở nên lười biếng (kosajja) vì samatha thuộc về trạng thái chìm lắng (līnapakkhika).
Vipassanā ce samathaṃ ativatteyya, uddhaccapakkhikattā vipassanāya cittaṃ uddhaccāya saṃvatteyya.
If insight (vipassanā) were to go beyond tranquility (samatha), the mind would incline towards agitation due to insight's tendency to be agitated.
Nếu vipassanā vượt quá samatha, tâm sẽ trở nên trạo cử (uddhacca) vì vipassanā thuộc về trạng thái phóng dật (uddhaccapakkhika).
Tasmā samatho ca vipassanaṃ anativattamāno kosajjapātaṃ na karoti, vipassanā samathaṃ anativattamānā uddhaccapātaṃ na karoti.
Therefore, tranquility, by not going beyond insight, does not cause a fall into idleness; and insight, by not going beyond tranquility, does not cause a fall into agitation.
Do đó, samatha không vượt quá vipassanā thì không gây ra sự chìm lắng, vipassanā không vượt quá samatha thì không gây ra sự trạo cử.
Samatho samaṃ pavattamāno vipassanaṃ uddhaccapātato rakkhati, vipassanā samaṃ pavattamānā samathaṃ kosajjapātato rakkhati.
Tranquility, proceeding equally with insight, protects it from a fall into agitation; and insight, proceeding equally with tranquility, protects it from a fall into idleness.
Samatha vận hành song song bảo vệ vipassanā khỏi sự trạo cử, vipassanā vận hành song song bảo vệ samatha khỏi sự chìm lắng.
Evamime ubho aññamaññaṃ anativattanakiccena ekakiccā, samā hutvā pavattamānena aññamaññaṃ anativattamānā atthasiddhikarā honti.
Thus, these two, by the action of not going beyond each other, have a single function, and by proceeding in harmony, without going beyond each other, they become conducive to the attainment of their purpose.
Như vậy, hai pháp này, bằng chức năng không vượt quá nhau, có cùng một chức năng (ekakiccā), khi vận hành hài hòa, không vượt quá nhau, sẽ mang lại thành tựu mục đích (atthasiddhikarā).
Tesaṃ maggakkhaṇe yuganaddhattaṃ vuṭṭhānagāminivipassanākkhaṇe yuganaddhattāyeva hoti.
Their being yuganaddha (in conjunction) at the moment of the path is due to their being yuganaddha at the moment of insight leading to emergence.
Sự kết hợp (yuganaddhatta) của chúng trong sát-na Đạo (maggakkhaṇa) chỉ có được là do sự kết hợp trong sát-na vipassanā dẫn đến xuất ly (vuṭṭhānagāminivipassanākkhaṇa).
Pahānapariccāgavuṭṭhānavivaṭṭanakaraṇānaṃ maggakiccavasena vuttattā sakalassa maggakiccassa dassanatthaṃ uddhaccasahagatakilesā ca khandhā ca avijjāsahagatakilesā ca khandhā ca niddiṭṭhā.
Since the actions of abandoning, relinquishing, emerging, and turning away are stated in terms of the path's function, both defilements accompanied by agitation and aggregates, and defilements accompanied by ignorance and aggregates, are indicated to show the entire function of the path.
Vì các hành động đoạn trừ (pahāna), từ bỏ (pariccāga), xuất ly (vuṭṭhāna) và chuyển hóa (vivaṭṭana) được nói đến theo chức năng của Đạo (maggakicca), nên để chỉ ra toàn bộ chức năng của Đạo, các phiền não đồng sanh với trạo cử (uddhaccasahagatakilesā) và các uẩn (khandhā), cũng như các phiền não đồng sanh với vô minh (avijjāsahagatakilesā) và các uẩn đã được chỉ rõ.
Sesānaṃ na tathā vuttattā paṭipakkhadhammamattadassanavasena uddhaccāvijjā eva niddiṭṭhā.
Since the other eleven meanings (such as object-aspect, scope-aspect) are not stated in that way, only agitation and ignorance are indicated to show merely the opposing factors.
Đối với các trường hợp còn lại, vì không được nói đến theo cách đó, nên chỉ có trạo cử (uddhacca) và vô minh (avijjā) được chỉ rõ theo phương diện chỉ ra các pháp đối nghịch.
Vivaṭṭatoti nivattantassa.
" Vivaṭṭato" means for one who turns away.
Vivaṭṭato (đối với người quay lại) nghĩa là đối với người đang quay lại.
Samādhi kāmāsavā vimutto hotīti samādhissa kāmacchandapaṭipakkhattā vuttaṃ.
" Samādhi is freed from the canker of sensuality" is stated because samādhi is the opponent of sensual desire.
Samādhi kāmāsavā vimutto hoti (định thoát khỏi lậu hoặc dục) được nói đến vì samādhi là đối nghịch của dục ái (kāmacchanda).
Rāgavirāgāti rāgassa virāgo samatikkamo etissā atthīti rāgavirāgā, ‘‘rāgavirāgato’’ti nissakkavacanaṃ vā.
" Rāgavirāgā" means that this liberation of mind has the transcendence of passion; or it is the ablative case, "from the fading away of passion."
Rāgavirāgā (thoát ly tham) nghĩa là sự giải thoát tâm này có sự thoát ly, sự vượt qua tham ái (rāga), hoặc là dạng từ ly cách “rāgavirāgato” (từ sự thoát ly tham).
Tathā avijjāvirāgā.
Similarly, " avijjāvirāgā."
Cũng vậy, avijjāvirāgā (thoát ly vô minh).
Cetovimuttīti maggasampayutto samādhi.
" Cetovimutti" means the samādhi connected with the path.
Cetovimuttī (tâm giải thoát) là samādhi đồng sanh với Đạo.
Paññāvimuttīti maggasampayuttā paññā.
" Paññāvimutti" means the wisdom connected with the path.
Paññāvimuttī (tuệ giải thoát) là tuệ đồng sanh với Đạo.
Taratoti tarantassa.
" Tarato" means for one who crosses over.
Tarato (đối với người vượt qua) nghĩa là đối với người đang vượt qua.
Sabbapaṇidhīhīti rāgadosamohapaṇidhīhi, sabbapatthanāhi vā.
" Sabbapaṇidhīhi" means by the aspirations of greed, hatred, and delusion, or by all aspirations.
Sabbapaṇidhīhi (khỏi mọi ước muốn) nghĩa là khỏi các ước muốn tham, sân, si (rāgadosamohapaṇidhīhi), hoặc khỏi mọi sự khát vọng.
Evaṃ cuddasa ākāre vissajjitvā ekarasaṭṭhañca anativattanaṭṭhañca avibhajitvāva imehi soḷasahi ākārehīti āha.
Having thus explained the fourteen modes, he then says, " by these sixteen modes," without yet distinguishing the one-taste aspect and the non-transgression aspect.
Như vậy, sau khi giải thích mười bốn phương diện, và không phân biệt phương diện đồng vị (ekarasaṭṭha) và phương diện không vượt quá nhau (anativattanaṭṭha), Ngài đã nói imehi soḷasahi ākārehīti (bằng mười sáu phương diện này).
Tesaṃ cuddasannaṃ ākārānaṃ ekekassa avasāne ‘‘ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattantī’’ti niddiṭṭhattā te dvepi ākārā niddiṭṭhāva honti.
Because at the end of each of those fourteen modes, it is stated, "they are of one taste, they are yuganaddha, they do not go beyond each other," these two modes are already indicated.
Vì ở cuối mỗi trong mười bốn phương diện đó, đã nói “ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattantī” (chúng đồng vị, chúng kết hợp, chúng không vượt quá nhau), nên hai phương diện đó cũng đã được chỉ rõ.
Tasmā ‘‘soḷasahī’’ti āha.
Therefore, he says, "by sixteen."
Do đó, Ngài nói “soḷasahi” (mười sáu).
Yuganaddhaṭṭho pana uddesepi na bhaṇitoyevāti.
However, the yuganaddha aspect was not mentioned in the summary itself.
Còn phương diện kết hợp (yuganaddhaṭṭha) thì không được đề cập trong phần trình bày.
6. Dhammuddhaccavāre aniccato manasikaroto obhāso uppajjatīti udayabbayānupassanāya ṭhitassa tīhi anupassanāhi punappunaṃ saṅkhāre vipassantassa vipassantassa vipassanāñāṇesu paripākagatesu tadaṅgavasena kilesappahānena parisuddhacittassa aniccato vā dukkhato vā anattato vā manasikārakkhaṇe vipassanāñāṇānubhāvena pakatiyāva obhāso uppajjatīti paṭhamaṃ tāva aniccato manasikaroto obhāso kathito.
In the section on agitation concerning phenomena, the phrase " when one attends to impermanence, a light arises" means that for a yogi established in the contemplation of rise and fall, repeatedly observing the formations with the three contemplations (impermanence, suffering, non-self), when the insight knowledges have matured, a light naturally arises at the moment of attending to impermanence, suffering, or non-self, due to the power of insight knowledge and the purification of mind through the abandonment of defilements by way of tadaṅga-pahāna. Therefore, first, the light arising from attending to impermanence is stated.
6. Trong phần Dhammuddhaccavāra (ngăn chặn trạo cử pháp), aniccato manasikaroto obhāso uppajjati (khi chú tâm vào vô thường, ánh sáng xuất hiện) nghĩa là khi hành giả an trú trong quán chiếu về sự sinh diệt (udayabbayānupassanā), liên tục quán chiếu các pháp hữu vi (saṅkhāra) bằng ba phép quán (anupassanā) – vô thường, khổ, vô ngã – khi các tuệ quán (vipassanāñāṇa) đã chín muồi, tâm đã thanh tịnh nhờ đoạn trừ phiền não theo phương diện tạm thời (tadaṅgavasena), thì ngay trong sát-na chú tâm vào vô thường (aniccato), hoặc khổ (dukkhato), hoặc vô ngã (anattato), do năng lực của tuệ quán, ánh sáng (obhāsa) tự nhiên xuất hiện. Do đó, trước hết, ánh sáng xuất hiện khi chú tâm vào vô thường đã được nói đến.
Akusalo vipassako tasmiṃ obhāse uppanne ‘‘na ca vata me ito pubbe evarūpo obhāso uppannapubbo, addhā maggaṃ pattomhi, phalaṃ pattomhī’’ti amaggaṃyeva ‘‘maggo’’ti, aphalameva ‘‘phala’’nti gaṇhāti.
When that light arises, an unskillful meditator thinks, "Indeed, such a light has never arisen to me before; surely I have attained the path, I have attained the fruit," thus taking what is not the path as the path, and what is not the fruit as the fruit.
Hành giả (vipassaka) chưa thiện xảo, khi ánh sáng đó xuất hiện, nghĩ rằng: “Chưa bao giờ có một ánh sáng như vậy xuất hiện với ta trước đây, chắc chắn ta đã đạt được Đạo (magga), đã đạt được Quả (phala)!” Như vậy, vị ấy chấp nhận cái không phải là Đạo (amagga) là “Đạo” và cái không phải là Quả (aphala) là “Quả”.
Tassa amaggaṃ ‘‘maggo’’ti, aphalaṃ ‘‘phala’’nti gaṇhato vipassanāvīthi ukkantā hoti.
For him who takes what is not the path as the path and what is not the fruit as the fruit, the course of insight is derailed.
Khi vị ấy chấp nhận cái không phải là Đạo là “Đạo” và cái không phải là Quả là “Quả”, con đường thiền quán (vipassanāvīthi) của vị ấy bị lệch lạc.
So attano vipassanāvīthiṃ vissajjetvā vikkhepamāpanno vā obhāsameva taṇhādiṭṭhimaññanāhi maññamāno vā nisīdati.
Having abandoned his course of insight, he either falls into distraction or remains, perceiving the light itself with craving, wrong view, and conceit.
Vị ấy từ bỏ con đường thiền quán của mình và trở nên xao động (vikkhepa), hoặc ngồi xuống và chấp thủ ánh sáng đó bằng tham ái (taṇhā), tà kiến (diṭṭhi), và ngã mạn (maññanā).
So kho panāyaṃ obhāso kassaci bhikkhuno pallaṅkaṭṭhānamattameva obhāsento uppajjati, kassaci antogabbhaṃ, kassaci bahigabbhampi, kassaci sakalavihāraṃ, gāvutaṃ aḍḍhayojanaṃ yojanaṃ dviyojanaṃ…pe… kassaci pathavitalato yāva akaniṭṭhabrahmalokā ekālokaṃ kurumāno.
This light arises for some monks, illuminating only the area of their meditation seat; for others, the interior of the cell; for others, even the exterior of the cell; for others, the entire monastery, a gāvuta, half a yojana, a yojana, two yojanas... and for some, it makes a single illumination from the surface of the earth up to the Akanittha Brahma-world.
Ánh sáng này xuất hiện, đối với một số Tỳ-kheo, chỉ chiếu sáng một khoảng bằng chỗ ngồi (pallaṅkaṭṭhānamattameva); đối với một số khác, chiếu sáng bên trong phòng (antogabbha); đối với một số khác, cả bên ngoài phòng (bahigabbhampi); đối với một số khác, toàn bộ tu viện (sakalavihāra); một gāvuta, nửa dojana, một dojana, hai dojana… và vân vân… đối với một số khác, nó tạo ra một ánh sáng duy nhất từ mặt đất cho đến cõi trời Akaniṭṭha.
Bhagavato pana dasasahassilokadhātuṃ obhāsento udapādi.
For the Blessed One, however, it arose illuminating ten thousand world-systems.
Còn đối với Đức Phật, ánh sáng ấy xuất hiện chiếu sáng mười ngàn thế giới (dasasahassilokadhātu).
Ayañhi obhāso caturaṅgasamannāgatepi andhakāre taṃ taṃ ṭhānaṃ obhāsento uppajjati.
This light arises, illuminating each particular place even in complete darkness.
Ánh sáng này xuất hiện chiếu sáng từng nơi đó ngay cả trong bóng tối hoàn toàn (caturaṅgasamannāgatepi andhakāre).
Obhāso dhammoti obhāsaṃ āvajjatīti ayaṃ obhāso maggadhammo phaladhammoti vā taṃ taṃ obhāsaṃ manasi karoti.
“The light is a phenomenon,” he attends to the light—this means he attends to that light, thinking it is a path-dharma or a fruition-dharma.
Obhāso dhammo’ti obhāsaṃ āvajjatī (ánh sáng là pháp, vị ấy chú tâm vào ánh sáng) nghĩa là vị ấy chú tâm vào ánh sáng đó, nghĩ rằng ánh sáng này là pháp Đạo (maggadhammo) hoặc pháp Quả (phaladhammo).
Tato vikkhepo uddhaccanti tato obhāsato dhammoti āvajjanakaraṇato vā yo uppajjati vikkhepo, so uddhaccaṃ nāmāti attho.
“From that, distraction is agitation”—this means that the distraction that arises from that light, or from attending to it as a phenomenon, is called uddhacca (agitation).
Tato vikkhepo uddhacca (từ đó sự xao động là trạo cử) nghĩa là sự xao động (vikkhepa) sinh khởi từ ánh sáng đó, hoặc từ sự chú tâm (āvajjanakaraṇa) rằng đó là pháp, thì được gọi là trạo cử (uddhacca).
Tena uddhaccena viggahitamānasoti tena evaṃ uppajjamānena uddhaccena virodhitacitto, tena vā uddhaccena kāraṇabhūtena tammūlakakilesuppattiyā virodhitacitto vipassako vipassanāvīthiṃ okkamitvā vikkhepaṃ vā tammūlakakilesesu vā ṭhitattā aniccato dukkhato anattato upaṭṭhānāni yathābhūtaṃ nappajānāti.
“His mind seized by that agitation”—this means that the meditator, whose mind is obstructed by such arising agitation, or whose mind is obstructed by that agitation as the cause for the arising of defilements rooted in it, having entered the path of Vipassanā, cannot truly comprehend the manifestations as impermanent, suffering, and non-self, due to being in distraction or in defilements rooted in it.
Tena uddhaccena viggahitamānaso (tâm bị trạo cử đó làm rối loạn) nghĩa là tâm của hành giả (vipassaka) bị rối loạn bởi trạo cử sinh khởi như vậy, hoặc bị rối loạn bởi sự sinh khởi của các phiền não có nguồn gốc từ trạo cử đó làm nhân. Vị hành giả đó, sau khi đi vào con đường thiền quán (vipassanāvīthi), do bị xao động (vikkhepa) hoặc an trú trong các phiền não có nguồn gốc từ đó, không thể nhận biết đúng bản chất (yathābhūtaṃ) các pháp hiện hữu (upaṭṭhāna) là vô thường, khổ, vô ngã.
‘‘Tena vuccati dhammuddhaccaviggahitamānaso’’ti evaṃ iti-saddo yojetabbo.
The word ‘iti’ should be connected thus: “Therefore, he is called one whose mind is seized by the agitation of phenomena.”
Từ ‘‘Tena vuccati dhammuddhaccaviggahitamānaso’’ (Do đó, tâm bị xao lãng bởi sự phóng dật về pháp được gọi là) cần được kết hợp với từ ‘‘iti’’ như vậy.
Hoti so samayoti evaṃ assādavasena upakkiliṭṭhacittassāpi yogino sace upaparikkhā uppajjati, so evaṃ pajānāti – ‘‘vipassanā nāma saṅkhārārammaṇā, maggaphalāni nibbānārammaṇāni, imāni ca cittāni saṅkhārārammaṇāni, tasmā nāyamobhāso maggo, udayabbayānupassanāyeva nibbānassa lokiko maggo’’ti maggāmaggaṃ vavatthapetvā taṃ vikkhepaṃ parivajjayitvā udayabbayānupassanāya ṭhatvā sādhukaṃ saṅkhāre aniccato dukkhato anattato vipassati.
“There is that time”—this means that if examination arises in such a yogi, even one whose mind is defiled by delight, he understands thus: “Vipassanā has conditioned phenomena as its object; the paths and fruits have Nibbāna as their object. These minds also have conditioned phenomena as their object. Therefore, this light is not the path. Only the contemplation of rise and fall is the mundane path to Nibbāna.” Having thus distinguished between the path and non-path, avoiding that distraction, and remaining in the contemplation of rise and fall, he thoroughly discerns conditioned phenomena as impermanent, suffering, and non-self.
Hoti so samayo (Thời điểm đó có): Nếu sự thẩm sát khởi lên nơi hành giả, dù tâm bị ô nhiễm do sự hoan hỷ như vậy, thì vị ấy biết rõ như thế này: ‘‘Vipassanā là có các hành làm đối tượng, các đạo và quả là có Nibbāna làm đối tượng, và các tâm này là có các hành làm đối tượng, do đó ánh sáng này không phải là đạo, chỉ có tuệ quán sanh diệt là đạo thế gian dẫn đến Nibbāna’’ – sau khi phân định đạo và phi đạo, từ bỏ sự xao lãng đó, an trú nơi tuệ quán sanh diệt, vị ấy quán các hành một cách đúng đắn là vô thường, khổ, vô ngã.
Evaṃ upaparikkhantassa so samayo hoti.
Such a time arises for one who examines in this manner.
Thời điểm đó có đối với vị đang thẩm sát như vậy.
Evaṃ apassanto pana ‘‘maggaphalappattomhī’’ti adhimāniko hoti.
One who does not see in this way becomes conceited, thinking, “I have attained the path and fruition.”
Còn nếu không quán như vậy, vị ấy trở thành người tự mãn rằng ‘‘ta đã chứng đắc đạo quả rồi’’.
Yaṃ taṃ cittanti yaṃ taṃ vipassanācittaṃ.
“That mind” refers to that Vipassanā mind.
Yaṃ taṃ cittaṃ (Tâm ấy là): Là tâm vipassanā ấy.
Ajjhattamevāti aniccānupassanāya ārammaṇe gocarajjhatteyeva.
“Within oneself” means within the sphere of the object of contemplation of impermanence.
Ajjhattamevā (Chỉ ở nội tại): Chỉ ở đối tượng nội tại của sự quán vô thường.
Ñāṇaṃ uppajjatīti tasseva yogāvacarassa rūpārūpadhamme tulayantassa tīrayantassa vissaṭṭhaindavajiramiva avihatavegaṃ tikhiṇaṃ sūramativisadaṃ vipassanāñāṇaṃ uppajjati.
“Knowledge arises”—for that very yogi, as he weighs and determines mind-and-matter phenomena, Vipassanā knowledge arises, sharp, brave, exceedingly clear, with an unhindered momentum, like the vajra released by Sakka.
Ñāṇaṃ uppajjatī (Tuệ khởi lên): Tuệ vipassanā sắc bén, dũng mãnh, vô cùng trong sáng, với tốc độ không bị cản trở như cây chày kim cương được Indra phóng ra, khởi lên nơi hành giả ấy khi vị ấy cân nhắc và quyết định các pháp sắc và vô sắc.
Pīti uppajjatīti tasseva tasmiṃ samaye khuddikā pīti, khaṇikā pīti, okkantikā pīti, ubbegā pīti, pharaṇā pītīti ayaṃ pañcavidhā vipassanāsampayuttā pīti sakalasarīraṃ pūrayamānā uppajjati.
“Pīti arises”—for that very yogi at that time, this fivefold Vipassanā-associated pīti—minor pīti, momentary pīti, showering pīti, uplifting pīti, pervading pīti—arises, filling the entire body.
Pīti uppajjatī (Hỷ khởi lên): Năm loại hỷ này là tiểu hỷ (khuddikā pīti), sát na hỷ (khaṇikā pīti), xung mãn hỷ (okkantikā pīti), khinh an hỷ (ubbegā pīti), biến mãn hỷ (pharaṇā pīti) – hỷ tương ưng với vipassanā này khởi lên, tràn ngập khắp toàn thân của vị ấy vào thời điểm đó.
Passaddhi uppajjatīti tasseva tasmiṃ samaye kāyacittānaṃ neva daratho, na gāravatā, na kakkhaḷatā, na akammaññatā, na gelaññatā, na vaṅkatā hoti.
“Passaddhi arises”—for that very yogi at that time, there is no agitation, no heaviness, no harshness, no unsuitability for work, no sickness, no crookedness of body and mind.
Passaddhi uppajjatī (Khinh an khởi lên): Vào thời điểm đó, thân và tâm của vị ấy không có sự bứt rứt, không có sự nặng nề, không có sự thô cứng, không có sự bất kham nhẫn, không có sự bệnh hoạn, không có sự cong vẹo.
Atha kho panassa kāyacittāni passaddhāni lahūni mudūni kammaññāni paguṇāni suvisadāni ujukāniyeva honti.
Rather, his body and mind become calm, light, pliant, workable, proficient, exceedingly clear, and straight.
Mà thân và tâm của vị ấy trở nên khinh an, nhẹ nhàng, mềm mại, kham nhẫn, thuần thục, vô cùng trong sáng và ngay thẳng.
So imehi passaddhādīhi anuggahitakāyacitto tasmiṃ samaye amānusiṃ nāma ratiṃ anubhavati.
With his body and mind supported by these qualities of passaddhi and so forth, he experiences a superhuman delight at that time.
Với thân tâm được hỗ trợ bởi khinh an và các yếu tố khác này, vị ấy trải nghiệm một niềm hoan hỷ siêu phàm vào thời điểm đó.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ –
In reference to this, it was said:
Điều đó được nói đến trong câu:
Evamassa imaṃ amānusiṃ ratiṃ sādhayamānā lahutādīhi sahitā vipassanāsampayuttā kāyacittapassaddhi uppajjati.
Thus, for him, this Vipassanā-associated passaddhi of body and mind, accompanied by lightness and so forth, arises, bringing about this superhuman delight.
Như vậy, khinh an thân tâm tương ưng với vipassanā, cùng với sự nhẹ nhàng và các yếu tố khác, khởi lên nơi vị ấy, làm phát sinh niềm hoan hỷ siêu phàm này.
Sukhaṃ uppajjatīti tasseva tasmiṃ samaye sakalasarīraṃ abhisandayamānaṃ vipassanāsampayuttaṃ sukhaṃ uppajjati.
“Sukha arises”—for that very yogi at that time, Vipassanā-associated sukha arises, pervading his entire body.
Sukhaṃ uppajjatī (Lạc khởi lên): Lạc tương ưng với vipassanā, tràn ngập khắp toàn thân của vị ấy, khởi lên vào thời điểm đó.
Adhimokkho uppajjatīti tasseva tasmiṃ samaye cittacetasikānaṃ atisayapasādabhūtā vipassanāsampayuttā saddhā uppajjati.
“Adhimokkha arises”—for that very yogi at that time, Vipassanā-associated saddhā arises, which is an exceedingly clear confidence of mind and mental factors.
Adhimokkho uppajjatī (Thắng giải khởi lên): Tín tương ưng với vipassanā, là sự thanh tịnh vượt trội của tâm và các tâm sở, khởi lên nơi vị ấy vào thời điểm đó.
Paggaho uppajjatīti tasseva tasmiṃ samaye asithilamanaccāraddhaṃ supaggahitaṃ vipassanāsampayuttaṃ vīriyaṃ uppajjati.
“Paggaha arises”—for that very yogi at that time, Vipassanā-associated vīriya arises, which is not too lax, not too strenuous, but well-exerted.
Paggaho uppajjatī (Tinh tấn khởi lên): Tinh tấn tương ưng với vipassanā, không lười biếng, không quá căng thẳng, được hỗ trợ tốt, khởi lên nơi vị ấy vào thời điểm đó.
Upaṭṭhānaṃ uppajjatīti tasseva tasmiṃ samaye sūpaṭṭhitā suppatiṭṭhitā nikhātā acalā pabbatarājasadisā vipassanāsampayuttā sati uppajjati.
“Upaṭṭhāna arises”—for that very yogi at that time, Vipassanā-associated sati arises, which is well-established, firmly rooted, unmoving, like the king of mountains.
Upaṭṭhānaṃ uppajjatī (Niệm khởi lên): Niệm tương ưng với vipassanā, được an trú vững chắc, được cắm sâu, không lay chuyển, giống như vua núi, khởi lên nơi vị ấy vào thời điểm đó.
So yaṃ yaṃ ṭhānaṃ āvajjati samannāharati manasi karoti paccavekkhati, taṃ taṃ ṭhānamassa okkantitvā pakkhanditvā dibbacakkhuno paraloko viya satiyā upaṭṭhāti (visuddhi. 2.734).
Whatever aspect he attends to, applies his mind to, considers, or reviews, that aspect appears to his mindfulness, having entered and penetrated it, just as the other world appears to one with the divine eye.
Bất cứ nơi nào vị ấy hướng tâm đến, chú ý, tác ý, quán xét, nơi đó hiện ra rõ ràng cho vị ấy bằng niệm, như cõi khác hiện ra cho người có thiên nhãn thông.
Upekkhāti vipassanupekkhā ceva āvajjanupekkhā ca.
Equanimity (upekkhā) is both vipassanā-upekkhā and āvajjanupekkhā.
Upekkhā (Xả): Là vipassanā-upekkhā (xả vipassanā) và āvajjanā-upekkhā (xả hướng tâm).
Tasmiñhi samaye sabbasaṅkhāresu majjhattabhūtā vipassanupekkhāpi balavatī uppajjati, manodvāre āvajjanupekkhāpi.
Indeed, at that time, vipassanā-upekkhā, which is neutral towards all formations, arises powerfully, and āvajjanupekkhā also arises in the mind-door.
Vào thời điểm đó, vipassanā-upekkhā, là sự trung lập đối với tất cả các hành, cũng khởi lên mạnh mẽ, và āvajjanā-upekkhā cũng khởi lên ở ý môn.
Sā hissa taṃ taṃ ṭhānaṃ āvajjantassa vissaṭṭhaindavajiramiva pattapuṭe pakkhandatattanārāco viya ca sūrā tikhiṇā hutvā vahati.
As he attends to each aspect, that (upekkhā) carries him forth, becoming brave and sharp, like a vajra thrown by Sakka, or like a red-hot arrow shot into a leaf-packet.
Khi vị ấy hướng tâm đến nơi này nơi kia, sự xả ấy trở nên dũng mãnh và sắc bén, như cây chày kim cương được Indra phóng ra, và như mũi tên nóng đỏ xuyên qua một gói lá.
Evañhi visuddhimagge (visuddhi. 2.734) vuttaṃ.
This is stated in the Visuddhimagga.
Điều này được nói trong Visuddhimagga.
Vipassanupekkhāti cettha ‘‘vipassanāsampayuttā tatramajjhattupekkhā’’ti ācariyā vadanti.
Here, regarding vipassanā-upekkhā, the teachers say, "It is tatramajjhattatā (equanimity) associated with vipassanā."
Tại đây, về Vipassanā-upekkhā, các bậc thầy nói rằng đó là ‘‘tatramajjhattatā-upekkhā (xả trung lập) tương ưng với vipassanā’’.
Vipassanāñāṇe hi gayhamāne ‘‘ñāṇaṃ uppajjatī’’ti vipassanāñāṇassa āgatattā punaruttidoso hoti.
For if vipassanā-ñāṇa (insight knowledge) were taken as such, there would be a redundancy, as "knowledge arises" would already imply vipassanā-ñāṇa.
Nếu lấy tuệ vipassanā, thì sẽ có lỗi trùng lặp vì đã nói ‘‘ñāṇaṃ uppajjatī’’ (tuệ khởi lên) là tuệ vipassanā đã được đề cập.
Tatiyajjhānavaṇṇanāyañca ‘‘saṅkhārupekkhāvipassanupekkhānampi atthato ekībhāvo.
And in the description of the third jhāna, it is said, "There is also a substantial identity between saṅkhārupekkhā and vipassanā-upekkhā.
Và trong phần giải thích về thiền thứ ba cũng đã nói rằng ‘‘sự đồng nhất về bản chất của saṅkhārupekkhā (xả hành) và vipassanā-upekkhā.
Paññā eva hi sā, kiccavasena dvidhā bhinnā’’ti vuttaṃ.
Indeed, it is wisdom itself, differentiated into two by function."
Đó chính là tuệ, được phân thành hai theo chức năng’’.
Tasmā vipassanāsampayuttāya tatramajjhattupekkhāya vuccamānāya punaruttidoso ca na hoti, tatiyajjhānavaṇṇanāya ca sameti.
Therefore, by calling it tatramajjhattatā associated with vipassanā, there is no redundancy, and it aligns with the description of the third jhāna.
Do đó, khi nói về tatramajjhattatā-upekkhā tương ưng với vipassanā, không có lỗi trùng lặp, và điều đó cũng phù hợp với phần giải thích về thiền thứ ba.
Yasmā ca pañcasu indriyesu ‘‘ñāṇaṃ adhimokkho paggaho upaṭṭhāna’’nti paññindriyasaddhindriyavīriyindriyasatindriyāni niddiṭṭhāni, samādhindriyaṃ pana aniddiṭṭhaṃ hoti, yuganaddhavasenāpi ca samādhindriyaṃ niddisitabbameva hoti, tasmā samappavatto samādhi puna samādhāne byāpārappahānakaraṇena ‘‘upekkhā’’ti vuttoti veditabbaṃ.
And since among the five faculties, paññindriya (wisdom faculty), saddhindriya (faith faculty), vīriyindriya (energy faculty), and satindriya (mindfulness faculty) are explicitly mentioned as "knowledge, determination, exertion, and establishment," but samādhindriya (concentration faculty) is not explicitly mentioned, and yet samādhindriya must be mentioned in terms of yuganaddha (conjoined development), it should be understood that concentration, which proceeds equally, is called "equanimity" due to its function of abandoning exertion in repeated concentration.
Và vì trong năm căn, paññindriya (tuệ căn), saddhindriya (tín căn), vīriyindriya (tinh tấn căn), satindriya (niệm căn) được chỉ rõ là ‘‘tuệ, thắng giải, tinh tấn, niệm’’, nhưng samādhindriya (định căn) thì không được chỉ rõ; và samādhindriya cũng cần được chỉ rõ theo cách phối hợp (yuganaddha), do đó cần hiểu rằng samādhi (định) khởi lên đồng thời được gọi là ‘‘upekkhā’’ (xả) do việc từ bỏ sự nỗ lực trong việc tái định tâm.
Nikanti uppajjatīti evaṃ obhāsādipaṭimaṇḍitāya vipassanāya ālayaṃ kurumānā sukhumā santākārā nikanti uppajjati, yā kilesoti pariggahetumpi na sakkā hoti.
Attachment arises: Thus, a subtle, calm form of attachment (nikanti) arises, clinging to vipassanā adorned with light and so on, which cannot even be grasped as a defilement.
Nikanti uppajjatī (Sự hoan hỷ khởi lên): Sự hoan hỷ vi tế, thanh tịnh, là sự quyến luyến đối với vipassanā được trang hoàng bằng ánh sáng và các yếu tố khác như vậy, khởi lên; sự hoan hỷ này thậm chí không thể được xem là một phiền não.
Yathā ca obhāse, evaṃ etesupi aññatarasmiṃ uppanne yogāvacaro ‘‘na ca vata me ito pubbe evarūpaṃ ñāṇaṃ uppannapubbaṃ, evarūpā pīti passaddhi sukhaṃ adhimokkho paggaho upaṭṭhānaṃ upekkhā nikanti uppannapubbā, addhā maggaṃ pattomhi, phalaṃ pattomhī’’ti amaggameva ‘‘maggo’’ti, aphalameva ‘‘phala’’nti gaṇhāti.
And just as with light, so too when any of these others arise, the meditator thinks, "Indeed, such knowledge has never arisen in me before, nor such rapture, tranquility, happiness, determination, exertion, mindfulness, equanimity, or attachment. Surely, I have attained the path, I have attained the fruit!" Thus, he takes what is not the path as "the path," and what is not the fruit as "the fruit."
Cũng như đối với ánh sáng, khi một trong những yếu tố này khởi lên, hành giả nghĩ rằng: ‘‘Ôi! Trước đây ta chưa từng có tuệ như vậy, chưa từng có hỷ, khinh an, lạc, thắng giải, tinh tấn, niệm, xả, hoan hỷ như vậy. Chắc chắn ta đã chứng đắc đạo, đã chứng đắc quả rồi’’ – vị ấy nhận lấy điều không phải đạo là ‘‘đạo’’, điều không phải quả là ‘‘quả’’.
Tassa amaggaṃ ‘‘maggo’’ti, aphalañca ‘‘phala’’nti gaṇhato vipassanāvīthi ukkantā hoti.
When he takes what is not the path as "the path" and what is not the fruit as "the fruit," his vipassanā path is derailed.
Khi vị ấy nhận điều không phải đạo là ‘‘đạo’’, điều không phải quả là ‘‘quả’’, con đường vipassanā của vị ấy bị lệch lạc.
So attano mūlakammaṭṭhānaṃ vissajjetvā nikantimeva assādento nisīdati.
He abandons his original meditation subject and sits, merely relishing the attachment.
Vị ấy từ bỏ đề mục thiền ban đầu của mình và ngồi hoan hỷ với sự quyến luyến.
Ettha ca obhāsādayo upakkilesavatthutāya upakkilesāti vuttā, na akusalattā.
Here, the light and so on are called defilements (upakkilesa) because they are objects of defilement, not because they are unwholesome in themselves.
Ở đây, ánh sáng và các yếu tố khác được gọi là upakkilesa (phiền não phụ) vì chúng là đối tượng của phiền não phụ, chứ không phải vì chúng là bất thiện.
Nikanti pana upakkileso ceva upakkilesavatthu ca.
Attachment (nikanti), however, is both a defilement and an object of defilement.
Còn nikanti (sự hoan hỷ) thì vừa là phiền não phụ, vừa là đối tượng của phiền não phụ.
Vatthuvaseneva cete dasa, gāhavasena pana samatiṃsa honti.
These ten are by way of object, but by way of grasping, they become thirty.
Theo đối tượng, có mười loại này, nhưng theo sự chấp thủ, có ba mươi loại.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
‘‘Mama obhāso uppanno’’ti gaṇhato hi diṭṭhiggāho hoti, ‘‘manāpo vata obhāso uppanno’’ti gaṇhato mānaggāho, obhāsaṃ assādayato taṇhāggāho.
When one grasps, "This light has arisen for me," there is the grasping of wrong view (diṭṭhiggāha); when one grasps, "What a pleasant light has arisen!" there is the grasping of conceit (mānaggāha); when one relishes the light, there is the grasping of craving (taṇhāggāha).
Khi chấp thủ ‘‘ánh sáng này khởi lên là của ta’’, đó là tà kiến chấp thủ; khi chấp thủ ‘‘ánh sáng này khởi lên thật là dễ chịu’’, đó là ngã mạn chấp thủ; khi hoan hỷ với ánh sáng, đó là tham ái chấp thủ.
Iti obhāse diṭṭhimānataṇhāvasena tayo gāhā.
Thus, in the light, there are three graspings by way of wrong view, conceit, and craving.
Như vậy, đối với ánh sáng, có ba loại chấp thủ theo tà kiến, ngã mạn và tham ái.
Tathā sesesupīti evaṃ gāhavasena samatiṃsa upakkilesā honti.
Similarly, in the remaining ones, there are thirty defilements by way of grasping.
Tương tự đối với các yếu tố còn lại, như vậy có ba mươi phiền não phụ theo sự chấp thủ.
Dukkhato manasikaroto, anattato manasikarototi vāresupi imināva nayena attho veditabbo.
The meaning of the phrases attending as suffering and attending as not-self should be understood in the same way.
Ý nghĩa cũng cần được hiểu theo cách này trong các trường hợp dukkhato manasikaroto (tác ý là khổ) và anattato manasikaroto (tác ý là vô ngã).
Ekekaanupassanāvasena hettha ekekassa vipassanupakkilesuppatti veditabbā, na ekasseva.
Here, the arising of a vipassanā defilement for each insight knowledge should be understood by way of each anupassanā, not for just one.
Ở đây, sự khởi lên của phiền não phụ vipassanā cần được hiểu là mỗi loại khởi lên theo mỗi loại quán, chứ không phải chỉ một loại.
7. Yasmā pubbe vuttānaṃ samatiṃsāya upakkilesānaṃ vasena akusalo abyatto yogāvacaro obhāsādīsu vikampati, obhāsādīsu ekekaṃ ‘‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ti samanupassati, tasmā tamatthaṃ dassento obhāse ceva ñāṇe cātiādigāthādvayamāha.
7. Since the unskilled and unwise meditator trembles at the light and so on, due to the thirty defilements mentioned earlier, and perceives each of the light and so on as "This is mine, this I am, this is my self," therefore, to show this meaning, he speaks the two verses beginning with in the light and in the knowledge, and so on.
7. Vì hành giả bất thiện, không có trí tuệ, bị dao động bởi ba mươi phiền não phụ đã nói ở trên đối với ánh sáng và các yếu tố khác, và quán xét từng ánh sáng và các yếu tố khác là ‘‘cái này là của ta, ta là cái này, đây là tự ngã của ta’’, do đó để trình bày ý nghĩa đó, hai câu kệ obhāse ceva ñāṇe cā (trong ánh sáng và trong tuệ) và tiếp theo được nói.
Tattha vikampatīti obhāsādike ārammaṇe nānākilesavasena vividhā kampati vedhati.
Therein, vikampatī (trembles) means that, due to various defilements, one trembles and quivers in various ways with regard to objects such as light (obhāsa).
Ở đó, vikampatī (dao động): Hành giả dao động, run rẩy theo nhiều cách khác nhau do các phiền não khác nhau đối với đối tượng như ánh sáng và các yếu tố khác.
Yehi cittaṃ pavedhatīti yehi passaddhisukhehi cittaṃ nānākilesavasena nānappakārena vedhati kampati.
Yehi cittaṃ pavedhatī (by which the mind quivers) means that the mind quivers and trembles in various ways due to various defilements, on account of these tranquilities and happinesses.
Yehi cittaṃ pavedhatī (Do đó tâm run rẩy): Do sự khinh an và lạc mà tâm run rẩy, dao động theo nhiều cách khác nhau do các phiền não khác nhau.
Tasmā passaddhiyā sukhe ceva yogāvacaro vikampatīti sambandho veditabbo.
Therefore, the connection should be understood as: the yogāvacara trembles in tranquility and happiness.
Do đó, cần hiểu là hành giả dao động passaddhiyā sukhe ceva (trong khinh an và trong lạc).
Upekkhāvajjanāya cevāti upekkhāsaṅkhātāya āvajjanāya ceva vikampati, āvajjanupekkhāya ceva vikampatīti attho.
Upekkhāvajjanāya cevā (and due to advertence to equanimity) means that one trembles due to advertence, which is equanimity; this is the meaning.
Upekkhāvajjanāya cevā (Và trong sự hướng tâm xả): Và dao động trong sự hướng tâm xả được gọi là xả, có nghĩa là dao động trong āvajjanā-upekkhā (xả hướng tâm).
Visuddhimagge (visuddhi. 2.736) pana ‘‘upekkhāvajjanāyañcā’’ti vuttaṃ.
However, in the Visuddhimagga, it is stated as ‘‘upekkhāvajjanāyañcā’’.
Tuy nhiên, trong Visuddhimagga, đã nói ‘‘upekkhāvajjanāyañcā’’.
Upekkhāya cāti heṭṭhā vuttappakārāya upekkhāya ca vikampati, nikantiyā ca vikampatīti attho.
Upekkhāya cā (and due to equanimity) means that one trembles due to equanimity of the kind mentioned below, and one trembles due to delight; this is the meaning.
Upekkhāya cā (Và trong xả): Và dao động trong xả đã nói ở dưới, có nghĩa là samādhi-upekkhā (xả định) và cũng dao động trong nikanti (sự hoan hỷ).
Ettha ca dvinnaṃ upekkhānaṃ niddiṭṭhattā heṭṭhā ‘‘upekkhā uppajjatī’’ti vuttaṭṭhāne ca ubhayathā attho vutto.
Here, since two kinds of equanimity are indicated, the meaning is given in both ways in the place where it was stated below, ‘‘equanimity arises.’’
Ở đây, vì hai loại xả được chỉ rõ, nên ý nghĩa đã được giải thích theo cả hai cách trong phần đã nói ‘‘upekkhā uppajjatī’’ (xả khởi lên).
Aniccānupassanādīsu ca ekekissāyeva āvajjanupekkhāya sabbhāvato ekekāyeva anupassanā aniccaṃ aniccaṃ, dukkhaṃ dukkhaṃ, anattā anattāti punappunaṃ bhāvīyatīti vuttaṃ hoti.
And in the case of anicca-anupassanā (contemplation of impermanence) and so forth, since there is only one advertence-equanimity for each, it is said that each contemplation, such as "impermanent, impermanent," "suffering, suffering," "not-self, not-self," is repeatedly developed.
Và trong các quán vô thường (Aniccānupassanā), v.v., do sự hiện hữu của từng sự chú tâm và xả (āvajjanupekkhā) riêng biệt, mỗi quán niệm (anupassanā) được thực hành lặp đi lặp lại là “vô thường, vô thường”, “khổ, khổ”, “vô ngã, vô ngã”.
Yasmā pana kusalo paṇḍito byatto buddhisampanno yogāvacaro obhāsādīsu uppannesu ‘‘ayaṃ kho me obhāso uppanno, so kho panāyaṃ anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo virāgadhammo nirodhadhammo’’ti iti vā naṃ paññāya paricchindati upaparikkhati.
Because, when light (obhāsa) and so forth arise, the skillful, wise, proficient, and intelligent yogāvacara discerns and examines it with wisdom, thinking: ‘‘This light has arisen for me, and it is impermanent, conditioned, dependently arisen, subject to destruction, subject to vanishing, subject to dispassion, subject to cessation.’’
Nhưng vì hành giả (yogāvacara) thiện xảo, thông thái, sáng suốt, đầy đủ trí tuệ, khi các ánh sáng (obhāsa) v.v., khởi lên, vị ấy dùng trí tuệ để phân biệt và quán sát chúng rằng: “Ánh sáng này đã khởi lên cho ta, và ánh sáng này là vô thường (anicca), hữu vi (saṅkhata), duyên sinh (paṭiccasamuppanna), có bản chất hủy diệt (khayadhamma), có bản chất hoại diệt (vayadhamma), có bản chất ly tham (virāgadhamma), có bản chất đoạn diệt (nirodhadhamma)”.
Atha vā panassa evaṃ hoti – sace obhāso attā bhaveyya, ‘‘attā’’ti gahetuṃ vaṭṭeyya.
Or else, it occurs to him thus: if the light were self, it would be proper to take it as ‘‘self.’’
Hoặc là vị ấy nghĩ như vầy: “Nếu ánh sáng này là tự ngã (attā), thì có thể chấp giữ nó là ‘tự ngã’.
Anattāva panāyaṃ ‘‘attā’’ti gahito.
However, this is non-self, yet it is taken as ‘‘self.’’
Nhưng ánh sáng này là vô ngã (anattā) mà lại bị chấp giữ là ‘tự ngã’.
Tasmāyaṃ avasavattanaṭṭhena anattāti passanto diṭṭhiṃ ugghāṭeti.
Therefore, seeing it as non-self due to its uncontrollable nature, he uproots wrong view.
Vì vậy, khi quán thấy nó là vô ngã bởi bản chất không thể kiểm soát, vị ấy loại bỏ tà kiến (diṭṭhi).
Sace obhāso nicco bhaveyya, ‘‘nicco’’ti gahetuṃ vaṭṭeyya.
If the light were permanent, it would be proper to take it as ‘‘permanent.’’
Nếu ánh sáng này là thường còn (nicca), thì có thể chấp giữ nó là ‘thường còn’.
Aniccova panāyaṃ ‘‘nicco’’ti gahito.
However, this is impermanent, yet it is taken as ‘‘permanent.’’
Nhưng ánh sáng này là vô thường (anicca) mà lại bị chấp giữ là ‘thường còn’.
Tasmāyaṃ hutvā abhāvaṭṭhena aniccoti passanto mānaṃ samugghāṭeti.
Therefore, seeing it as impermanent due to its nature of having existed and then ceased, he uproots conceit.
Vì vậy, khi quán thấy nó là vô thường bởi bản chất sau khi hiện hữu thì không còn, vị ấy loại bỏ kiêu mạn (māna).
Sace obhāso sukho bhaveyya, ‘‘sukho’’ti gahetuṃ vaṭṭeyya.
If the light were pleasant, it would be proper to take it as ‘‘pleasant.’’
Nếu ánh sáng này là lạc (sukha), thì có thể chấp giữ nó là ‘lạc’.
Dukkhova panāyaṃ ‘‘sukho’’ti gahito.
However, this is suffering, yet it is taken as ‘‘pleasant.’’
Nhưng ánh sáng này là khổ (dukkha) mà lại bị chấp giữ là ‘lạc’.
Tasmāyaṃ uppādavayapaṭipīḷanaṭṭhena dukkhoti passanto nikantiṃ pariyādiyati.
Therefore, seeing it as suffering due to its nature of being oppressed by arising and passing away, he completely abandons delight.
Vì vậy, khi quán thấy nó là khổ bởi bản chất bị sự sinh diệt bức bách, vị ấy đoạn trừ sự hoan hỷ (nikanti).
Yathā ca obhāse, evaṃ sesesupi.
And just as with light, so too with the remaining things.
Và như đối với ánh sáng, thì cũng vậy đối với các điều còn lại.
Evaṃ upaparikkhitvā obhāsaṃ ‘‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’’ti samanupassati.
Having thus examined, he contemplates the light (obhāsa), thinking: ‘‘This is not mine, I am not this, this is not my self.’’
Sau khi quán sát như vậy, vị ấy quán niệm ánh sáng rằng: “Cái này không phải của tôi, tôi không phải là cái này, cái này không phải tự ngã của tôi”.
Ñāṇaṃ…pe… nikantiṃ ‘‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’’ti samanupassati.
He contemplates knowledge (ñāṇa)… and delight (nikanti), thinking: ‘‘This is not mine, I am not this, this is not my self.’’
Vị ấy quán niệm trí tuệ (ñāṇa)… cho đến… sự hoan hỷ (nikanti) rằng: “Cái này không phải của tôi, tôi không phải là cái này, cái này không phải tự ngã của tôi”.
Evaṃ samanupassanto obhāsādīsu na kampati na vedhati.
Contemplating thus, he does not tremble or quiver at light and so forth.
Khi quán niệm như vậy, vị ấy không dao động, không run sợ trước các ánh sáng, v.v.
Tasmā tamatthaṃ dassento imāni dasa ṭhānānīti gāthamāha.
Therefore, showing that meaning, he uttered the verse imāni dasa ṭhānānī (these ten bases).
Vì vậy, để chỉ rõ ý nghĩa đó, Ngài đã nói bài kệ “Mười trạng thái này”.
Tattha dasa ṭhānānīti obhāsādīni.
Therein, dasa ṭhānānī (ten bases) refers to light (obhāsa) and so forth.
Trong đó, mười trạng thái là các ánh sáng (obhāsa), v.v.
Paññā yassa pariccitāti yassa upakkilesavimuttāya paññāya paricitāni punappunaṃ phuṭṭhāni paribhāvitāni.
Paññā yassa pariccitā (whose wisdom is well-practiced) means that for that yogāvacara, these ten bases are well-practiced, repeatedly touched, and thoroughly developed by wisdom freed from defilements.
“Người có trí tuệ đã quen thuộc” nghĩa là người có trí tuệ đã quen thuộc, đã chạm đến nhiều lần, đã tu tập nhiều lần với trí tuệ đã thoát khỏi các phiền não phụ.
Dhammuddhaccakusalo hotīti so paññāya paricitadasaṭṭhāno yogāvacaro pubbe vuttappakārassa dhammuddhaccassa yathāsabhāvapaṭivedhena cheko hoti.
Dhammuddhaccakusalo hotī (he is skilled in the agitation of phenomena) means that the yogāvacara, whose ten bases are well-practiced by wisdom, is skilled in perceiving the true nature of the agitation of phenomena (dhammuddhacca) of the kind mentioned before.
“Trở thành thiện xảo trong sự phóng dật về pháp” nghĩa là hành giả có mười trạng thái đã quen thuộc với trí tuệ đó trở nên thiện xảo trong sự thấu hiểu bản chất của sự phóng dật về pháp (dhammuddhacca) đã được nói ở trên.
Na ca sammoha gacchatīti dhammuddhaccakusalattāyeva taṇhāmānadiṭṭhugghāṭavasena sammohañca na gacchati.
Na ca sammoha gacchatī (and does not fall into confusion) means that, being skilled in the agitation of phenomena, he does not fall into confusion by uprooting craving, conceit, and wrong view.
“Và không rơi vào sự mê muội” nghĩa là do thiện xảo trong sự phóng dật về pháp, vị ấy không rơi vào sự mê muội bằng cách loại bỏ tham ái (taṇhā), kiêu mạn (māna) và tà kiến (diṭṭhi).
Idāni pubbe vuttameva vidhiṃ aparena pariyāyena vibhāvetvā dassento vikkhipati ceva kilissati cātiādigāthamāha.
Now, to further clarify the method mentioned before, he uttered the verse beginning with vikkhipati ceva kilissati cā (he is agitated and defiled).
Bây giờ, để trình bày rõ hơn phương pháp đã nói ở trên theo một cách khác, Ngài đã nói bài kệ “Vị ấy phóng dật và bị phiền não”, v.v.
Tattha mandapañño yogāvacaro obhāsādīsu vikkhepañca avasesakilesuppattiñca pāpuṇāti.
Therein, the yogāvacara with dull wisdom experiences agitation (vikkhepa) and the arising of other defilements in regard to light (obhāsa) and so forth.
Trong đó, hành giả có trí tuệ kém (mandapañña) rơi vào sự phóng dật (vikkhepa) và sự khởi sinh của các phiền não còn lại đối với các ánh sáng, v.v.
Majjhimapañño vikkhepameva pāpuṇāti, nāvasesakilesuppattiṃ, so adhimāniko hoti.
The one with moderate wisdom experiences only agitation, not the arising of other defilements; he is conceited.
Hành giả có trí tuệ trung bình (majjhimapañña) chỉ rơi vào sự phóng dật, không rơi vào sự khởi sinh của các phiền não còn lại; vị ấy là người có sự kiêu mạn quá mức (adhimānika).
Tikkhapañño vikkhepaṃ pāpuṇitvāpi taṃ adhimānaṃ pahāya vipassanaṃ ārabhati.
The one with keen wisdom, even if he experiences agitation, abandons that conceit and begins to practice vipassanā.
Hành giả có trí tuệ sắc bén (tikkhapañña), dù rơi vào sự phóng dật, cũng từ bỏ sự kiêu mạn quá mức đó và bắt đầu tu tập thiền quán (vipassanā).
Atitikkhapañño na vikkhepaṃ pāpuṇāti, na cāvasesakilesuppattiṃ.
The one with extremely keen wisdom does not experience agitation, nor the arising of other defilements.
Hành giả có trí tuệ cực kỳ sắc bén (atitikkhapañña) không rơi vào sự phóng dật, cũng không rơi vào sự khởi sinh của các phiền não còn lại.
Vikkhippati cevāti tesu mandapañño dhammuddhaccasaṅkhātaṃ vikkhepañceva pāpuṇīyati.
Vikkhippati cevā (he is agitated) means that among these, the yogāvacara with dull wisdom experiences agitation, which is the agitation of phenomena (dhammuddhacca).
“Và phóng dật” nghĩa là trong số những người đó, hành giả có trí tuệ kém rơi vào sự phóng dật được gọi là sự phóng dật về pháp (dhammuddhacca).
Kilissati cāti taṇhāmānadiṭṭhikilesehi kilesīyati ca, upatāpīyati vibādhīyatīti attho.
Kilissati cā (and is defiled) means that he is defiled by the defilements of craving, conceit, and wrong view; he is tormented and oppressed; this is the meaning.
“Và bị phiền não” nghĩa là bị phiền não bởi các phiền não tham ái, kiêu mạn, tà kiến; tức là bị thiêu đốt, bị bức bách.
Cavati cittabhāvanāti tassa mandapaññassa vipassanācittabhāvanā kilesesuyeva ṭhānato paṭipakkhāvihatattā cavati, paripatatīti attho.
" The development of mind falls away" means that the development of insight-mind of that person with dull wisdom falls away, it perishes, because it is established only in defilements and is not overcome by their opponents.
“Sự tu tập tâm (cittabhāvanā) bị suy thoái” nghĩa là sự tu tập tâm thiền quán của hành giả có trí tuệ kém đó bị suy thoái, bị sa sút bởi vì nó chỉ an trú trong các phiền não và bị đánh bại bởi các đối thủ (của phiền não).
Vikkhipati na kilissatīti majjhimapañño vikkhepena vikkhipati, kilesehi na kilissati.
" It is distracted but not defiled" means that the person with medium wisdom is distracted by distraction, but is not defiled by defilements.
“Phóng dật nhưng không bị phiền não” nghĩa là hành giả có trí tuệ trung bình phóng dật do sự phóng dật, nhưng không bị phiền não bởi các phiền não.
Bhāvanā parihāyatīti tassa majjhimapaññassa adhimānikattā vipassanārambhābhāvena vipassanā parihāyati, nappavattatīti attho.
" The development declines" means that the insight of that person with medium wisdom declines, it does not proceed, due to his conceit (adhimāna) and the absence of the commencement of insight.
“Sự tu tập bị suy thoái” nghĩa là sự tu tập thiền quán của hành giả có trí tuệ trung bình đó bị suy thoái, không diễn ra, do sự kiêu mạn quá mức (adhimānika) và không bắt đầu thiền quán.
Vikkhipati na kilissatīti tikkhapaññopi vikkhepena vikkhipati, kilesehi na kilissati.
" It is distracted but not defiled" means that even the person with keen wisdom is distracted by distraction, but is not defiled by defilements.
“Phóng dật nhưng không bị phiền não” nghĩa là hành giả có trí tuệ sắc bén cũng phóng dật do sự phóng dật, nhưng không bị phiền não bởi các phiền não.
Bhāvanā na parihāyatīti tassa tikkhapaññassa santepi vikkhepe taṃ adhimānavikkhepaṃ pahāya vipassanārambhasabbhāvena vipassanābhāvanā na parihāyati, pavattatīti attho.
" The development does not decline" means that for that person with keen wisdom, even if there is distraction, having abandoned that distraction of conceit, the development of insight does not decline but proceeds, due to the presence of the commencement of insight.
“Sự tu tập không bị suy thoái” nghĩa là dù có sự phóng dật, nhưng do hành giả có trí tuệ sắc bén đó từ bỏ sự phóng dật do kiêu mạn quá mức và bắt đầu thiền quán, nên sự tu tập thiền quán không bị suy thoái, mà tiếp tục diễn ra.
Na ca vikkhipate cittaṃ na kilissatīti atitikkhapaññassa cittaṃ na vikkhepena vikkhipati, na ca kilesehi kilissati.
" The mind is neither distracted nor defiled" means that the mind of the person with extremely keen wisdom is neither distracted by distraction nor defiled by defilements.
“Tâm không phóng dật và không bị phiền não” nghĩa là tâm của hành giả có trí tuệ cực kỳ sắc bén không phóng dật do sự phóng dật, và cũng không bị phiền não bởi các phiền não.
Na cavati cittabhāvanāti tassa vipassanācittabhāvanā na cavati, vikkhepakilesābhāvena yathāṭhāne tiṭṭhatīti attho.
" The development of mind does not fall away" means that the development of insight-mind of that person does not fall away, it remains in its proper state due to the absence of distraction and defilements.
“Sự tu tập tâm không bị suy thoái” nghĩa là sự tu tập tâm thiền quán của vị ấy không bị suy thoái, mà an trú tại chỗ do không có sự phóng dật và phiền não.
Imehi catūhi ṭhānehītiādīsu idāni vuttehi imehi catūhi ṭhānehi hetubhūtehi, karaṇabhūtehi vā obhāsādike dasa ṭhāne cittassa saṅkhepena ca vikkhepena ca viggahitaṃ mānasaṃ vikkhepakilesuppattivirahito catuttho kusalo mahāpañño yogāvacaro mandapaññādīnaṃ tiṇṇaṃ yogāvacarānaṃ mānasaṃ evañca evañca hotīti nānappakārato jānātīti sambandhato atthavaṇṇanā veditabbā.
In phrases like " by these four states", the meaning should be understood in connection with the fact that the fourth yogāvacara, who is skilled and greatly wise, and free from the arising of distraction and defilements, knows in various ways that the mind of the three yogāvacaras, such as those with dull wisdom, is thus and thus, due to these four states mentioned now, which are causes or instruments, concerning the ten states like the light (obhāsa), where the mind is contracted and distracted.
Trong “Với bốn trạng thái này”, v.v., ý nghĩa của lời giải thích nên được hiểu theo mối liên hệ sau: hành giả có trí tuệ lớn, thiện xảo, thứ tư, không có sự khởi sinh của sự phóng dật và phiền não, biết được tâm của ba hành giả có trí tuệ kém, v.v., rằng tâm của họ là như thế này và như thế này, một cách đa dạng, bởi bốn trạng thái vừa được nói đến ở đây là nhân duyên hoặc là công cụ cho mười trạng thái như ánh sáng, v.v., với tâm bị nắm giữ bởi sự co lại và sự phóng dật.
Saṅkhepoti cettha vikkhepassa ceva kilesānañca uppattivasena cittassa līnabhāvo veditabbo.
Here, " contraction" should be understood as the mind's state of being sluggish due to the arising of distraction and defilements.
Ở đây, sự co lại (saṅkhepa) nên được hiểu là trạng thái tâm bị chìm xuống do sự khởi sinh của cả sự phóng dật và các phiền não.
Vikkhepoti ‘‘vikkhipati na kilissatī’’ti dvīsu ṭhānesu vuttavikkhepavasena cittassa uddhatabhāvo veditabboti.
" Distraction" should be understood as the mind's state of being agitated due to the distraction mentioned in the two states: "it is distracted but not defiled."
Và sự phóng dật (vikkhepa) nên được hiểu là trạng thái tâm bị xáo động do sự phóng dật đã được nói đến trong hai trạng thái “phóng dật nhưng không bị phiền não”.
8. Idāni yuganaddhaguṇassa ariyamaggassa vasena saccaṭṭhaṃ saccapaṭivedhavisesaṃ saccalakkhaṇādividhānañca dassentena kathitāya suttantapubbaṅgamāya saccakathāya apubbatthānuvaṇṇanā.
Now, this is an explanation of the new meanings in the discourse on truths, which has the Suttanta as its precursor, taught to show the meaning of truth, the specific nature of the penetration of truths, and the method of defining the characteristics of truths, based on the Noble Path, which possesses the quality of Yuganaddha.
8. Bây giờ là lời giải thích về ý nghĩa chưa từng có của lời thuyết minh về các Chân lý (Saccakathā) đã được nói đến, với kinh điển là phần mở đầu, nhằm chỉ rõ ý nghĩa của Chân lý, sự đặc biệt của sự thâm nhập Chân lý, và phương pháp xác định đặc tính của Chân lý, v.v., theo phẩm chất Yuganaddha (Yuganaddhaguṇa) của Đạo Thánh (ariyamagga).
Tattha suttante tāva tathānīti yathāsabhāvavasena tacchāni.
There, in the Suttanta, " they are such" means they are true according to their own nature.
Trong kinh điển, “là như vậy” (tathāni) nghĩa là chân thật (taccha) theo bản chất thực sự.
Yathāsabhāvabhūtāneva hi dhammajātāni saccaṭṭhena saccāni.
For phenomena that exist according to their own nature are truths in the sense of truth.
Thật vậy, các pháp (dhammajāta) chỉ hiện hữu theo bản chất thực sự mới là các Chân lý theo ý nghĩa của Chân lý.
Saccaṭṭho paṭhamañāṇaniddesavaṇṇanāyaṃ vutto.
The meaning of truth (saccaṭṭha) has been stated in the explanation of the first knowledge (ñāṇa).
Ý nghĩa của Chân lý đã được nói đến trong lời giải thích về sự chỉ rõ trí tuệ thứ nhất.
Avitathānīti vuttasabhāve vipariyāyavirahitāni.
" They are unperverted" means they are free from perversion in their stated nature.
“Không sai khác” (avitathāni) nghĩa là không có sự đảo ngược trong bản chất đã được nói đến.
Na hi saccāni asaccāni nāma honti.
For truths are never untruths.
Vì các Chân lý không bao giờ là không chân thật.
Anaññathānīti aññasabhāvavirahitāni.
" They are not otherwise" means they are free from other natures.
“Không khác” (anaññathāni) nghĩa là không có bản chất khác.
Na hi asaccāni saccāni nāma honti.
For untruths are never truths.
Vì những gì không chân thật không bao giờ là chân thật.
Idaṃ dukkhanti, bhikkhave, tathametanti bhikkhave, idaṃ dukkhanti yaṃ vuccati, etaṃ yathāsabhāvattā tathaṃ.
" This is suffering, bhikkhus, this is true" means, bhikkhus, that which is called "this is suffering" is true because it is according to its own nature.
“Này các Tỷ-kheo, đây là Khổ, điều này là chân thật” nghĩa là, này các Tỷ-kheo, điều được nói là Khổ, điều này là chân thật vì nó có bản chất thực sự.
Dukkhameva hi dukkhaṃ.
Indeed, suffering is just suffering.
Thật vậy, chỉ có Khổ mới là Khổ.
Vuttasabhāve vipariyāyābhāvato avitathaṃ.
" Unperverted" because there is no perversion in its stated nature.
“Không sai khác” vì không có sự đảo ngược trong bản chất đã được nói đến.
Na hi dukkhaṃ adukkhaṃ nāma hoti.
For suffering is never non-suffering.
Thật vậy, Khổ không bao giờ là không Khổ.
Aññasabhāvavirahitattā anaññathaṃ.
" Not otherwise" because it is free from other natures.
“Không khác” vì không có bản chất khác.
Na hi dukkhaṃ samudayādisabhāvaṃ hoti.
For suffering does not have the nature of origin (samudaya) and so on.
Thật vậy, Khổ không có bản chất của Tập (Samudaya), v.v.
Samudayādīsupi eseva nayo.
The same method applies to origin and so on.
Đối với Tập, v.v., cũng vậy.
Saccaṭṭhenāti avisaṃvādakaṭṭhena.
By way of truth means by way of not being deceptive.
“Theo ý nghĩa chân thật” (Saccaṭṭhena) nghĩa là theo ý nghĩa không sai lệch.
Paṭivedhaṭṭhenāti maggakkhaṇe paṭivijjhitabbaṭṭhena.
By way of penetration means by way of being penetrable at the moment of the path.
“Theo ý nghĩa thâm nhập” (Paṭivedhaṭṭhena) nghĩa là theo ý nghĩa cần được thâm nhập vào thời điểm Đạo.
Ekasaṅgahitānīti tathaṭṭhādinā ekekeneva atthena saṅgahitāni, ekagaṇanaṃ gatānīti attho.
Collected as one means collected by each single meaning, such as by way of suchness, that is, they have attained a single count.
“Được bao gồm trong một” (Ekasaṅgahitāni) nghĩa là được bao gồm bởi từng ý nghĩa riêng biệt như ý nghĩa thực tại, v.v., tức là đã đạt đến sự thống nhất về số lượng.
Yaṃ ekasaṅgahitaṃ, taṃ ekattanti yasmā ekena saṅgahitaṃ, tasmā ekattanti attho.
That which is collected as one is oneness means that because it is collected as one, it is oneness.
“Điều gì được bao gồm trong một, điều đó là sự duy nhất” nghĩa là vì điều đó được bao gồm trong một, nên nó là sự duy nhất.
Saccānaṃ bahuttepi ekattamapekkhitvā ekavacanaṃ kataṃ.
Even though the truths are many, the singular form is used, having regard for their oneness.
Mặc dù các Chân lý có nhiều, nhưng từ số ít được sử dụng để chỉ sự duy nhất.
Ekattaṃ ekena ñāṇena paṭivijjhatīti pubbabhāge catunnaṃ saccānaṃ nānattekattaṃ svāvatthitaṃ vavatthapetvā ṭhito maggakkhaṇe ekena maggañāṇena tathaṭṭhāditaṃtaṃekattaṃ paṭivijjhati.
One penetrates the oneness with one knowledge means that a person who has previously distinguished and established the diverse oneness of the four truths penetrates that specific oneness, such as by way of suchness, with one path-knowledge at the moment of the path.
“Thâm nhập sự duy nhất bằng một trí tuệ” nghĩa là hành giả đã xác định rõ ràng sự khác biệt và sự duy nhất của bốn Chân lý trong giai đoạn trước (của Đạo), vào thời điểm Đạo, thâm nhập sự duy nhất đó, tức là ý nghĩa thực tại, v.v., bằng một trí tuệ Đạo.
Kathaṃ?
How?
Thâm nhập như thế nào?
Nirodhasaccassa tathaṭṭhādike ekatte paṭividdhe sesasaccānampi tathaṭṭhādikaṃ ekattaṃ paṭividdhameva hoti.
When the oneness of the truth of cessation, such as by way of suchness, is penetrated, the oneness of the remaining truths, such as by way of suchness, is also penetrated.
Khi sự duy nhất của Diệt đế (Nirodhasacca) theo ý nghĩa thực tại, v.v., đã được thâm nhập, thì sự duy nhất của các Chân lý còn lại theo ý nghĩa thực tại, v.v., cũng đã được thâm nhập.
Yathā pubbabhāge pañcannaṃ khandhānaṃ nānattekattaṃ svāvatthitaṃ vavatthapetvā ṭhitassa maggavuṭṭhānakāle aniccato vā dukkhato vā anattato vā vuṭṭhahantassa ekasmimpi khandhe aniccādito diṭṭhe sesakhandhāpi aniccādito diṭṭhāva honti, evamidanti daṭṭhabbaṃ.
Just as, when one who has previously distinguished and established the diverse oneness of the five aggregates, at the time of emerging from the path, sees even one aggregate as impermanent, suffering, or non-self, the remaining aggregates are also seen as impermanent, and so on; in the same way, this should be understood.
Giống như ở phần trước, khi một người đã xác định rõ ràng sự khác biệt và sự đồng nhất của năm uẩn, và khi người đó thoát khỏi con đường (đạo) bằng cách quán sát sự vô thường, khổ, hoặc vô ngã trong một uẩn, thì các uẩn còn lại cũng được quán sát là vô thường, khổ, vô ngã. Điều này nên được hiểu theo cách tương tự.
Dukkhassa dukkhaṭṭho tathaṭṭhoti dukkhasaccassa pīḷanaṭṭhādiko catubbidho attho sabhāvaṭṭhena tathaṭṭho.
The meaning of suffering as suffering is suchness means that the fourfold meaning of the truth of suffering, such as the meaning of oppression, is suchness by way of its intrinsic nature.
Dukkhaṭṭha (nghĩa là khổ) là tathaṭṭha (nghĩa là chân thật) có nghĩa là bốn ý nghĩa của Khổ đế, như nghĩa bị bức bách (pīḷanaṭṭha), là chân thật theo nghĩa tự tánh (sabhāvaṭṭhena).
Sesasaccesupi eseva nayo.
The same method applies to the other truths.
Đối với các đế còn lại cũng theo cách này.
Soyeva catubbidho attho attābhāvato anattaṭṭho.
That very fourfold meaning is non-self due to the absence of a self.
Chính bốn ý nghĩa đó, do không có tự ngã (attābhāvato), nên là anattaṭṭha (nghĩa là vô ngã).
Vuttasabhāve avisaṃvādakato saccaṭṭho.
It is truth because it is not deceptive in its stated nature.
Do không sai khác với tự tánh đã được nói, nên là saccaṭṭha (nghĩa là chân lý).
Maggakkhaṇe paṭivijjhitabbato paṭivedhaṭṭho vuttoti veditabbaṃ.
It is stated that it is penetration because it is to be penetrated at the moment of the path.
Nên biết rằng paṭivedhaṭṭha (nghĩa là sự thâm nhập) đã được nói là do cần phải thâm nhập vào thời điểm Đạo.
10. Yaṃ aniccantiādi sāmaññalakkhaṇapubbaṅgamaṃ katvā dassitaṃ.
10. That which is impermanent, and so on, is shown by making the common characteristics foremost.
10. Yaṃ aniccaṃ (cái gì vô thường) v.v., được trình bày bằng cách lấy các đặc tính chung làm tiền đề.
Tattha yaṃ aniccaṃ, taṃ dukkhaṃ.
There, that which is impermanent is suffering.
Trong đó, cái gì vô thường, cái đó là khổ. Cái gì là khổ, cái đó là vô thường – ở đây đã bao gồm Khổ, Tập và Đạo đế.
Yaṃ dukkhaṃ, taṃ aniccanti dukkhasamudayamaggā gahitā.
That which is suffering is impermanent refers to the truths of suffering, origin, and path.
Bởi vì ba chân lý đó là vô thường, và do vô thường nên chúng là khổ.
Tāni hi tīṇi saccāni aniccāni ceva aniccattā dukkhāni ca.
For these three truths are both impermanent and, being impermanent, are suffering.
Cái gì vô thường và khổ, cái đó là vô ngã – ở đây cũng bao gồm ba chân lý đó.
Yaṃ aniccañca dukkhañca, taṃ anattāti tāniyeva tīṇi gahitāni.
That which is impermanent and suffering is non-self refers to these same three truths.
Cái gì vô thường, khổ và vô ngã – ở đây bao gồm cả Diệt đế cùng với ba chân lý đó.
Yaṃ aniccañca dukkhañca anattā cāti tehi tīhi saha nirodhasaccañca saṅgahitaṃ.
That which is impermanent, suffering, and non-self includes the truth of cessation along with these three.
Vì cả bốn chân lý đều là vô ngã.
Cattāripi hi anattāyeva.
For all four are non-self.
Taṃ tathaṃ (cái đó chân thật) – tứ đế đó là tự tánh.
Taṃ tathanti taṃ saccacatukkaṃ sabhāvabhūtaṃ.
That is suchness means that this tetrad of truths is truly existent.
Taṃ saccaṃ (cái đó là chân lý) – chính tứ đế đó không sai khác với tự tánh của chúng.
Taṃ saccanti tadeva saccacatukkaṃ yathāsabhāve avisaṃvādakaṃ.
That is truth means that this very tetrad of truths is not deceptive in its intrinsic nature.
Trong các câu như Navahākārehīti (bằng chín phương diện) v.v., nên hiểu rằng ở đây đã được chỉ định bằng nghĩa thắng tri (abhiññaṭṭhena) theo lời dạy “Này các tỳ-khưu, tất cả đều phải được thắng tri”;
Navahākārehītiādīsu ‘‘sabbaṃ, bhikkhave, abhiññeyya’’nti (paṭi. ma. 1.3; saṃ. ni. 4.46) vacanato abhiññaṭṭhena, dukkhassa pariññaṭṭhe, samudayassa pahānaṭṭhe, maggassa bhāvanaṭṭhe, nirodhassa sacchikiriyaṭṭhe āvenikepi idha catūsupi saccesu ñātapariññāsabbhāvato pariññaṭṭhena, catusaccadassanena pahānasabbhāvato pahānaṭṭhena, catusaccabhāvanāsabbhāvato bhāvanaṭṭhena, catunnaṃ saccānaṃ sacchikiriyasabbhāvato sacchikiriyaṭṭhenāti niddiṭṭhanti veditabbaṃ.
In by nine aspects, and so on, it should be understood that it is explained by way of comprehension (abhiññā) as stated in "All, bhikkhus, is to be comprehended", by way of full understanding (pariññā) for the truth of suffering, by way of abandonment (pahāna) for the origin, by way of development (bhāvanā) for the path, and by way of realization (sacchikiriyā) for cessation, and also uniquely in all four truths by way of full understanding due to the presence of known full understanding, by way of abandonment due to the presence of abandonment through seeing the four truths, by way of development due to the presence of development of the four truths, and by way of realization due to the presence of realization of the four truths.
bằng nghĩa liễu tri (pariññaṭṭhena) do có sự liễu tri đã được biết trong cả bốn đế, mặc dù theo cách riêng thì có nghĩa liễu tri đối với Khổ, nghĩa đoạn trừ (pahānaṭṭhe) đối với Tập, nghĩa tu tập (bhāvanaṭṭhe) đối với Đạo, và nghĩa chứng ngộ (sacchikiriyaṭṭhe) đối với Diệt; bằng nghĩa đoạn trừ do có sự đoạn trừ bằng cách thấy tứ đế; bằng nghĩa tu tập do có sự tu tập tứ đế; và bằng nghĩa chứng ngộ do có sự chứng ngộ tứ đế.
Navahākārehi tathaṭṭhenātiādīsu paṭhamaṃ vuttanayeneva yojanā kātabbā.
In by nine aspects, by way of suchness, and so on, the connection should be made in the manner stated previously.
Trong các câu như Navahākārehi tathaṭṭhenāti (bằng chín phương diện theo nghĩa chân thật) v.v., việc kết hợp nên được thực hiện theo cách đã nói ở trên.
12. Saccānaṃ kati lakkhaṇānītiādīsu upari vattabbāni cha lakkhaṇāni saṅkhatāsaṅkhatavasena dvidhā bhinditvā dve lakkhaṇānīti āha.
12. In How many characteristics do the truths have?, and so on, the six characteristics to be mentioned later are divided into two by way of conditioned and unconditioned, and thus he states two characteristics.
12. Trong các câu như Saccānaṃ kati lakkhaṇānīti (các chân lý có bao nhiêu đặc tính) v.v., sáu đặc tính sẽ được nói ở trên đã được chia thành hai loại theo nghĩa hữu vi và vô vi, và được nói là dve lakkhaṇānīti (hai đặc tính).
Tattha saṅkhatalakkhaṇañca asaṅkhatalakkhaṇañcāti ‘‘tīṇimāni, bhikkhave, saṅkhatassa saṅkhatalakkhaṇāni uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati.
There, the characteristic of the conditioned and the characteristic of the unconditioned refers to the characteristic of the conditioned as conditioned and the characteristic of the unconditioned as unconditioned, as stated thus: “Bhikkhus, there are these three characteristics of the conditioned that are evident: appearance is evident, disappearance is evident, and the alteration of that which stands is evident.
Trong đó, saṅkhatalakkhaṇa (đặc tính của hữu vi) và asaṅkhatalakkhaṇa (đặc tính của vô vi) là đặc tính của hữu vi được nói như sau: “Này các tỳ-khưu, có ba đặc tính của hữu vi hữu vi: sự sanh khởi được nhận biết, sự hoại diệt được nhận biết, sự biến đổi của cái đang tồn tại được nhận biết.
Tīṇimāni, bhikkhave, asaṅkhatassa asaṅkhatalakkhaṇāni na uppādo paññāyati, na vayo paññāyati, na ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatī’’ti (a. ni. 3.47-48) evaṃ vuttaṃ saṅkhatassa saṅkhatamiti lakkhaṇañca asaṅkhatassa asaṅkhatamiti lakkhaṇañca.
Bhikkhus, there are these three characteristics of the unconditioned that are not evident: appearance is not evident, disappearance is not evident, and the alteration of that which stands is not evident.”
Này các tỳ-khưu, có ba đặc tính của vô vi vô vi: sự sanh khởi không được nhận biết, sự hoại diệt không được nhận biết, sự biến đổi của cái đang tồn tại không được nhận biết” (A.i.152), và đặc tính của vô vi vô vi.
Saṅkhataṃ pana na lakkhaṇaṃ, lakkhaṇaṃ na saṅkhataṃ.
However, the conditioned is not a characteristic, and a characteristic is not conditioned.
Tuy nhiên, hữu vi không phải là đặc tính, đặc tính không phải là hữu vi.
Na ca saṅkhataṃ vinā lakkhaṇaṃ paññāpetuṃ sakkā, napi lakkhaṇaṃ vinā saṅkhataṃ.
And it is not possible to make known a conditioned phenomenon without a characteristic, nor a characteristic without a conditioned phenomenon.
Không thể trình bày đặc tính mà không có hữu vi, cũng không thể trình bày hữu vi mà không có đặc tính.
Lakkhaṇena pana saṅkhataṃ pākaṭaṃ hoti.
But a conditioned phenomenon becomes manifest by its characteristic.
Tuy nhiên, hữu vi trở nên rõ ràng nhờ đặc tính.
Puna tadeva lakkhaṇadvayaṃ vitthārato dassento cha lakkhaṇānīti āha.
Again, intending to show those two characteristics in detail, he said: " Six characteristics."
Lại nữa, để trình bày chi tiết hai đặc tính đó, Ngài nói cha lakkhaṇānīti (sáu đặc tính).
Saṅkhatānaṃ saccānanti dukkhasamudayamaggasaccānaṃ.
" Of conditioned truths" means of the truths of suffering, origin, and path.
Saṅkhatānaṃ saccānaṃ (của các chân lý hữu vi) là của Khổ đế, Tập đế và Đạo đế.
Tāni hi paccayehi saṅgamma katattā saṅkhatāni.
For these are conditioned because they are made by the convergence of causes.
Bởi vì chúng được tạo thành do sự kết hợp của các duyên, nên chúng là hữu vi.
Uppādoti jāti.
" Arising" means birth.
Uppādo (sự sanh khởi) là jāti (sự sanh).
Paññāyatīti jānīyati.
" Is manifest" means is known.
Paññāyati (được nhận biết) là jānīyati (được biết).
Vayoti bhaṅgo.
" Passing away" means dissolution.
Vayo (sự hoại diệt) là bhaṅgo (sự tan rã).
Ṭhitānaṃ aññathattanti ṭhitippattānaṃ aññathābhāvo jarā.
" The alteration of what is established" means the aging, the altered state, of phenomena that have reached stability.
Ṭhitānaṃ aññathattaṃ (sự biến đổi của cái đang tồn tại) là sự biến đổi của những cái đã đạt đến sự tồn tại, tức là sự già nua.
Tiṇṇaṃ saṅkhatasaccānaṃ nipphannattā uppādavayaññathattaṃ vuttaṃ, tesaṃyeva pana uppādassa, jarāya bhaṅgassa ca anipphannattā uppādavayaññathattaṃ na vattabbaṃ.
The arising, passing away, and alteration are stated because the three conditioned truths are accomplished; but the arising, aging, and passing away of these same truths are not stated because they are not accomplished.
Sự sanh khởi, hoại diệt và biến đổi được nói là của ba chân lý hữu vi đã thành tựu, nhưng sự sanh khởi, già nua và hoại diệt của chính chúng không nên được nói là sự sanh khởi, hoại diệt và biến đổi vì chúng chưa thành tựu.
Saṅkhatanissitattā uppādavayaññathattaṃ na paññāyatīti na vattabbaṃ.
It should not be said that the arising, passing away, and alteration are not manifest because they are dependent on conditioned phenomena.
Không nên nói rằng sự sanh khởi, hoại diệt và biến đổi không được nhận biết vì chúng nương tựa vào hữu vi.
Saṅkhatavikārattā pana saṅkhatanti vattabbaṃ.
But it should be said to be conditioned because it is a modification of conditioned phenomena.
Tuy nhiên, nên nói rằng chúng là hữu vi vì chúng là sự biến đổi của hữu vi.
Dukkhasamudayānaṃ uppādajarābhaṅgā saccapariyāpannā, maggasaccassa uppādajarābhaṅgā na saccapariyāpannāti vadanti.
They say that the arising, aging, and passing away of suffering and origin are included in the truths, but the arising, aging, and passing away of the truth of the path are not included in the truths.
Sự sanh khởi, già nua và hoại diệt của Khổ và Tập đế thuộc vào các chân lý, còn sự sanh khởi, già nua và hoại diệt của Đạo đế thì không thuộc vào các chân lý, đó là điều họ nói.
Tattha ‘‘saṅkhatānaṃ uppādakkhaṇe saṅkhatāpi uppādalakkhaṇampi kālasaṅkhāto tassa khaṇopi paññāyati, uppāde vītivatte saṅkhatāpi jarālakkhaṇampi kālasaṅkhāto tassa khaṇopi paññāyati, bhaṅgakkhaṇe saṅkhatāpi jarāpi bhaṅgalakkhaṇampi kālasaṅkhāto tassa khaṇopi paññāyatī’’ti khandhakavaggaṭṭhakathāyaṃ (saṃ. ni. aṭṭha. 2.3.37-38) vuttaṃ.
In this regard, it is said in the Khandhakavagga Commentary: "At the moment of arising of conditioned phenomena, the conditioned phenomena themselves, the characteristic of arising, and that moment which is reckoned as time, are manifest. When the arising has passed, the conditioned phenomena themselves, the characteristic of aging, and that moment which is reckoned as time, are manifest. At the moment of passing away, the conditioned phenomena themselves, the aging, the characteristic of passing away, and that moment which is reckoned as time, are manifest."
Trong đó, trong Chú giải Khandhakavagga (S.A.ii.3.37-38) đã nói: “Vào thời điểm sanh khởi của các pháp hữu vi, thì các pháp hữu vi cũng được nhận biết, đặc tính sanh khởi cũng được nhận biết, và thời điểm của nó được gọi là thời gian cũng được nhận biết. Khi sự sanh khởi đã qua, thì các pháp hữu vi cũng được nhận biết, đặc tính già nua cũng được nhận biết, và thời điểm của nó được gọi là thời gian cũng được nhận biết. Vào thời điểm hoại diệt, thì các pháp hữu vi cũng được nhận biết, sự già nua cũng được nhận biết, đặc tính hoại diệt cũng được nhận biết, và thời điểm của nó được gọi là thời gian cũng được nhận biết.”
Asaṅkhatassa saccassāti nirodhasaccassa.
" Of the unconditioned truth" means of the truth of cessation.
Asaṅkhatassa saccassa (của chân lý vô vi) là của Diệt đế.
Tañhi paccayehi samāgamma akatattā sayameva nipphannanti asaṅkhataṃ.
For that is unconditioned because it is not made by the convergence of causes, but is accomplished by itself.
Bởi vì nó không được tạo thành do sự kết hợp của các duyên, mà tự nó thành tựu, nên nó là vô vi.
Ṭhitassāti niccattā ṭhitassa, na ṭhānappattattā.
" Of that which is established" means of that which is established due to its permanence, not due to having reached a state of stability.
Ṭhitassa (của cái đang tồn tại) là của cái tồn tại vĩnh viễn do tính chất thường hằng, chứ không phải do đạt đến trạng thái tồn tại.
Puna tadeva lakkhaṇadvayaṃ vitthārato dassento dvādasa lakkhaṇānīti āha.
Again, intending to show those two characteristics in detail, he said: " Twelve characteristics."
Lại nữa, để trình bày chi tiết hai đặc tính đó, Ngài nói dvādasa lakkhaṇānīti (mười hai đặc tính).
Catunnaṃ saccānaṃ kati kusalātiādīsu abyākatanti vipākābyākataṃ kiriyābyākataṃ rūpābyākataṃ nibbānābyākatanti catūsu abyākatesu nibbānābyākataṃ.
In passages such as " How many of the four truths are wholesome?", " undetermined" refers to the undetermined Nibbāna among the four undetermined phenomena: result-undetermined, functional-undetermined, form-undetermined, and Nibbāna-undetermined.
Trong các câu như Catunnaṃ saccānaṃ kati kusalāti (trong bốn chân lý, bao nhiêu là thiện) v.v., abyākataṃ (vô ký) là vô ký Niết-bàn trong bốn loại vô ký (vô ký quả, vô ký hành, vô ký sắc, vô ký Niết-bàn).
Cattāripi hi kusalākusalalakkhaṇena na byākatattā abyākatāni.
For all four are undetermined because they are not declared by the characteristic of wholesome or unwholesome.
Bởi vì cả bốn (quả, hành, sắc, Niết-bàn) đều không được phân loại theo đặc tính thiện hay bất thiện, nên chúng là vô ký.
Siyā kusalanti kāmāvacararūpāvacarārūpāvacarakusalānaṃ vasena kusalampi bhaveyya.
" May be wholesome" means it may be wholesome by way of wholesome kāmāvacara, rūpāvacara, and arūpāvacara phenomena.
Siyā kusalaṃ (có thể là thiện) là có thể là thiện theo các loại thiện thuộc dục giới, sắc giới, vô sắc giới.
Siyā akusalanti taṇhaṃ ṭhapetvā sesākusalavasena.
" May be unwholesome" refers to the remaining unwholesome phenomena, excluding craving.
Siyā akusalaṃ (có thể là bất thiện) là theo các bất thiện còn lại, trừ ái (taṇhā).
Siyā abyākatanti kāmāvacararūpāvacarārūpāvacaravipākakiriyānaṃ rūpānañca vasena.
" May be undetermined" refers to kāmāvacara, rūpāvacara, and arūpāvacara results and functional consciousness, and also to forms.
Siyā abyākataṃ (có thể là vô ký) là theo các quả và hành thuộc dục giới, sắc giới, vô sắc giới, và các sắc pháp.
Siyā tīṇi saccānītiādīsu saṅgahitānīti gaṇitāni.
In passages such as " May be three truths", " included" means enumerated.
Trong các câu như Siyā tīṇi saccānīti (có thể là ba chân lý) v.v., saṅgahitāni (được bao gồm) là được tính.
Vatthuvasenāti akusalakusalābyākatadukkhasamudayanirodhamaggasaṅkhātavatthuvasena.
" By way of basis" means by way of the bases known as unwholesome, wholesome, undetermined, suffering, origin, cessation, and path.
Vatthuvasena (theo phương diện đối tượng) là theo phương diện đối tượng được gọi là bất thiện, thiện, vô ký, Khổ đế, Tập đế, Diệt đế, Đạo đế.
Yaṃ dukkhasaccaṃ akusalanti ṭhapetvā taṇhaṃ avasesaṃ akusalaṃ.
" That truth of suffering which is unwholesome" means the remaining unwholesome phenomena, excluding craving.
Yaṃ dukkhasaccaṃ akusalaṃ (Khổ đế nào là bất thiện) là bất thiện còn lại, trừ ái.
Akusalaṭṭhena dve saccāni ekasaccena saṅgahitānīti imāni dve dukkhasamudayasaccāni akusalaṭṭhena ekasaccena saṅgahitāni, akusalasaccaṃ nāma hotīti attho.
" Two truths are included in one truth by way of unwholesomeness" means these two truths of suffering and origin are included in one truth, namely the unwholesome truth, by way of the meaning of unwholesomeness.
Akusalaṭṭhena dve saccāni ekasaccena saṅgahitāni (hai chân lý được bao gồm bởi một chân lý theo nghĩa bất thiện) có nghĩa là hai chân lý Khổ và Tập đế này được bao gồm bởi một chân lý theo nghĩa bất thiện, tức là có một chân lý bất thiện.
Ekasaccaṃ dvīhi saccehi saṅgahitanti ekaṃ akusalasaccaṃ dvīhi dukkhasamudayasaccehi saṅgahitaṃ.
" One truth is included in two truths" means one unwholesome truth is included in the two truths of suffering and origin.
Ekasaccaṃ dvīhi saccehi saṅgahitaṃ (một chân lý được bao gồm bởi hai chân lý) có nghĩa là một chân lý bất thiện được bao gồm bởi hai chân lý Khổ và Tập đế.
Yaṃ dukkhasaccaṃ kusalanti tebhūmakaṃ kusalaṃ.
" That truth of suffering which is wholesome" means the wholesome phenomena of the three planes.
Yaṃ dukkhasaccaṃ kusalaṃ (Khổ đế nào là thiện) là thiện thuộc ba cõi.
Imāni dve dukkhamaggasaccāni kusalaṭṭhena ekasaccena saṅgahitāni, kusalasaccaṃ nāma hoti.
These two truths of suffering and path are included in one truth, namely the wholesome truth, by way of the meaning of wholesomeness.
Hai chân lý Khổ và Đạo đế này được bao gồm bởi một chân lý theo nghĩa thiện, tức là có một chân lý thiện.
Ekaṃ kusalasaccaṃ dvīhi dukkhamaggasaccehi saṅgahitaṃ.
One wholesome truth is included in the two truths of suffering and path.
Một chân lý thiện được bao gồm bởi hai chân lý Khổ và Đạo đế.
Yaṃ dukkhasaccaṃ abyākatanti tebhūmakavipākakiriyā rūpañca.
" That truth of suffering which is undetermined" means the results and functional consciousness of the three planes, and also forms.
Yaṃ dukkhasaccaṃ abyākataṃ (Khổ đế nào là vô ký) là quả và hành thuộc ba cõi, và sắc pháp.
Imāni dve dukkhanirodhasaccāni abyākataṭṭhena ekasaccena saṅgahitāni, ekaṃ abyākatasaccaṃ nāma hoti.
These two truths of suffering and cessation are included in one truth, namely the undetermined truth, by way of the meaning of undeterminedness.
Hai chân lý Khổ và Diệt đế này được bao gồm bởi một chân lý theo nghĩa vô ký, tức là có một chân lý vô ký.
Ekaṃ abyākatasaccaṃ dvīhi dukkhanirodhasaccehi saṅgahitaṃ.
One undetermined truth is included in the two truths of suffering and cessation.
Một chân lý vô ký được bao gồm bởi hai chân lý Khổ và Diệt đế.
Tīṇi saccāni ekasaccena saṅgahitānīti samudayamagganirodhasaccāni ekena akusalakusalābyākatabhūtena dukkhasaccena saṅgahitāni.
" Three truths are included in one truth" means the truths of origin, path, and cessation are included in one truth, namely the truth of suffering, which is unwholesome, wholesome, and undetermined.
Tīṇi saccāni ekasaccena saṅgahitāni (ba chân lý được bao gồm bởi một chân lý) có nghĩa là Tập, Đạo và Diệt đế được bao gồm bởi Khổ đế, vốn là bất thiện, thiện, vô ký.
Ekaṃ saccaṃ tīhi saccehi saṅgahitanti ekaṃ dukkhasaccaṃ visuṃ akusalakusalaabyākatabhūtehi samudayamagganirodhasaccehi saṅgahitaṃ.
" One truth is included in three truths" means one truth of suffering is included separately in the truths of origin, path, and cessation, which are unwholesome, wholesome, and undetermined phenomena.
Ekaṃ saccaṃ tīhi saccehi saṅgahitaṃ (một chân lý được bao gồm bởi ba chân lý) có nghĩa là một Khổ đế được bao gồm riêng bởi Tập, Đạo và Diệt đế, vốn là bất thiện, thiện, vô ký.
Keci pana ‘‘dukkhasamudayasaccāni akusalaṭṭhena samudayasaccena saṅgahitāni, dukkhamaggasaccāni kusalaṭṭhena maggasaccena saṅgahitāni, na dassanaṭṭhena.
However, some explain: ‘The truths of suffering and its origin are included in the truth of origin by way of unwholesomeness; the truths of suffering and the path are included in the truth of the path by way of wholesomeness, not by way of insight.
Tuy nhiên, một số người giải thích rằng: “Khổ và Tập đế được bao gồm bởi Tập đế theo nghĩa bất thiện, chứ không phải theo nghĩa thấy biết.
Dukkhanirodhasaccāni abyākataṭṭhena nirodhasaccena saṅgahitāni, na asaṅkhataṭṭhenā’’ti vaṇṇayanti.
The truths of suffering and cessation are included in the truth of cessation by way of indeterminacy, not by way of the unconditioned,’ so they explain.
Khổ và Đạo đế được bao gồm bởi Đạo đế theo nghĩa thiện, chứ không phải theo nghĩa thấy biết. Khổ và Diệt đế được bao gồm bởi Diệt đế theo nghĩa vô ký, chứ không phải theo nghĩa vô vi.”
13. Puna aññassa suttantassa atthavasena saccappaṭivedhaṃ niddisitukāmo pubbe me, bhikkhavetiādikaṃ suttantaṃ āharitvā dassesi.
Again, wishing to point out the penetration of the truths according to the meaning of another Suttanta, he presented the Suttanta beginning with “Before my enlightenment, bhikkhus.”
13. Lại nữa, muốn chỉ rõ sự thâm nhập chân lý theo ý nghĩa của một kinh khác, Ngài đã trích dẫn và trình bày kinh bắt đầu bằng Pubbe me, bhikkhave (Này các tỳ-khưu, trước khi ta).
Tattha pubbe me, bhikkhave, sambodhāti bhikkhave, mama sambodhito sabbaññutaññāṇato pubbe.
There, “Before my enlightenment, bhikkhus” means, bhikkhus, before my enlightenment, before the knowledge of omniscience.
Trong đó, Pubbe me, bhikkhave, sambodhā (Này các tỳ-khưu, trước khi ta giác ngộ) có nghĩa là trước khi ta đạt được sự giác ngộ, tức là trí tuệ toàn tri.
Anabhisambuddhassāti sabbadhamme appaṭividdhassa.
“Not yet fully enlightened” means one who had not yet penetrated all phenomena.
Anabhisambuddhassa (của người chưa giác ngộ hoàn toàn) có nghĩa là của người chưa thâm nhập tất cả các pháp.
Bodhisattasseva satoti bodhisattabhūtasseva.
“While still a Bodhisatta” means while still being a Bodhisatta.
Bodhisattasseva sato (khi vẫn còn là Bồ-tát) có nghĩa là khi vẫn còn là một vị Bồ-tát.
Etadahosīti bodhipallaṅke nisinnassa etaṃ parivitakkitaṃ ahosi.
“This occurred to me” means this thought occurred to him as he sat on the Bodhi-seat.
Etadahosīti (điều này đã xảy ra) có nghĩa là suy nghĩ này đã khởi lên khi Ngài ngồi dưới cội Bồ-đề.
Assādoti assādīyatīti assādo.
“Gratification” (assādo) means it is enjoyed, thus gratification.
Assādo (vị ngọt) là assādīyati (được thưởng thức), do đó là assādo.
Ādīnavoti doso.
“Danger” (ādīnavo) means fault.
Ādīnavo (sự nguy hiểm) là doso (lỗi lầm).
Nissaraṇanti apagamanaṃ.
“Escape” (nissaraṇaṁ) means departure.
Nissaraṇaṃ (Sự thoát ly): Là sự rời bỏ.
Sukhanti sukhayatīti sukhaṃ, yassuppajjati, taṃ sukhitaṃ karotīti attho.
“Happiness” (sukhaṁ) means it makes one happy, thus happiness; the meaning is that it makes one happy to whom it arises.
Sukhaṃ (Lạc): Là lạc vì nó làm cho người ta hạnh phúc, có nghĩa là nó làm cho người nào khởi lên thì người đó được hạnh phúc.
Somanassanti pītisomanassayogato sobhanaṃ mano assāti sumano, sumanassa bhāvo somanassaṃ, sukhameva pītiyogato visesitaṃ.
“Joy” (somanassaṁ) means, due to being associated with joy and happiness, his mind is beautiful, thus sumano; the state of sumano is somanassaṁ; happiness itself is specified by its association with joy.
Somanassa (hỷ lạc) là vì có tâm ý tốt đẹp (sumana) do sự kết hợp của pīti (hỷ) và somanassa (lạc); trạng thái của người có tâm ý tốt đẹp là somanassa. Đó chính là sukha (lạc) được đặc biệt hóa bởi sự kết hợp với pīti.
Aniccanti addhuvaṃ.
“Impermanent” (aniccaṁ) means unstable.
Anicca (vô thường) là không bền vững.
Dukkhanti dukkhavatthuttā saṅkhāradukkhattā ca dukkhaṃ.
“Suffering” (dukkhaṁ) means suffering due to being a basis for suffering and due to being saṅkhāra-dukkha.
Dukkha (khổ) là khổ vì là đối tượng của khổ và vì là saṅkhāra-dukkha (khổ do hành).
Vipariṇāmadhammanti avasī hutvā jarābhaṅgavasena parivattanapakatikaṃ.
“Subject to change” (vipariṇāmadhammaṁ) means having the nature of changing due to old age and disintegration, not being under control.
Vipariṇāmadhamma (có bản chất biến hoại) là có bản chất thay đổi theo sự lão hóa và tan rã, không theo ý muốn.
Etena anattabhāvo vutto hoti.
By this, the state of non-self is stated.
Với điều này, trạng thái vô ngã (anattabhāva) được nói đến.
Chandarāgavinayoti chandasaṅkhātassa rāgassa saṃvaraṇaṃ, na vaṇṇarāgassa.
“Discipline of desire-passion” (chandarāgavinayo) means the restraint of passion, which is called desire, not the passion for beauty.
Chandarāgavinayo (sự chế ngự dục tham) là sự chế ngự tham ái được gọi là chanda (ý muốn), không phải tham ái sắc tướng.
Chandarāgappahānanti tasseva chandarāgassa pajahanaṃ.
“Abandonment of desire-passion” (chandarāgappahānaṁ) means the abandonment of that very desire-passion.
Chandarāgappahāna (sự đoạn trừ dục tham) là sự từ bỏ chính dục tham đó.
Yāvakīvañcātiādīsu yāva imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ…pe… yathābhūtaṃ nābbhaññāsiṃ na adhikena ñāṇena paṭivijjhiṃ, tāva anuttaraṃ sammāsambodhiṃ anuttaraṃ sabbaññubhāvaṃ abhisambuddho abhisametāvī arahanti nevāhaṃ paccaññāsiṃ neva paṭiññaṃ akāsinti sambandhato attho.
In “As long as I did not…” and so on, the meaning is to be connected thus: “As long as I did not fully understand these five aggregates of clinging… as they really are, I did not declare myself to be fully enlightened with the unsurpassed perfect enlightenment,” that is, I did not make a declaration that I was an Arahant, fully endowed with the unsurpassed omniscience.
Trong các câu như yāvakīvañcā (chừng nào) và tiếp theo, ý nghĩa liên quan là: chừng nào Ta chưa thấy rõ như thật (yathābhūtaṃ nābbhaññāsiṃ) năm uẩn chấp thủ này... (và tiếp theo)... chưa thấu triệt bằng tuệ giác cao hơn, chừng đó Ta chưa tuyên bố (nevāhaṃ paccaññāsiṃ) rằng Ta đã thành tựu Vô Thượng Chánh Đẳng Giác (anuttaraṃ sammāsambodhiṃ), tức là đã đạt được trạng thái Toàn Giác vô thượng, là A-la-hán.
Kīvañcāti nipātamattaṃ.
“Kīvañcā” is merely a particle.
Kīvañcā (chừng nào) chỉ là một giới từ.
Yatoti yasmā, yadā vā.
“Yato” means because, or when.
Yato (khi nào) có nghĩa là "vì lý do đó" hoặc "khi đó".
Athāti anantaraṃ.
“Athā” means immediately after.
Athā (sau đó) có nghĩa là "ngay sau đó".
Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādīti dassanakiccakaraṇena dassanasaṅkhātaṃ paccavekkhaṇañāṇañca me uppajji.
“And there arose in me knowledge and vision” means the knowledge of review, called vision, arose in me, performing the function of seeing.
Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādī (tri kiến và thấy biết khởi lên nơi Ta) có nghĩa là tuệ quán chiếu (paccavekkhaṇañāṇa) được gọi là thấy biết (dassana) đã khởi lên nơi Ta, do thực hiện công việc thấy biết.
Akuppāti kopetuṃ cāletuṃ asakkuṇeyyā.
“Unshakable” (akuppā) means unable to be disturbed or shaken.
Akuppā (bất động) là không thể lay chuyển hay dao động.
Vimuttīti arahattaphalavimutti.
“Liberation” (vimuttī) means the liberation of Arahantship.
Vimuttī (giải thoát) là giải thoát quả vị A-la-hán.
Etāya eva phalapaccavekkhaṇāya magganibbānapaccavekkhaṇāpi vuttāva honti.
By this review of the fruit itself, the review of the path and Nibbāna are also stated.
Với sự quán chiếu quả vị này, việc quán chiếu đạo và Niết Bàn cũng đã được nói đến.
Ayamantimā jātīti ayaṃ pacchimā khandhappavatti.
“This is my last birth” means this is the final occurrence of aggregates.
Ayamantimā jātī (đây là kiếp cuối cùng) là sự tiếp nối của các uẩn này là cuối cùng.
Natthidāni punabbhavoti idāni puna uppatti natthi.
“There is now no more renewed existence” means there is no more rebirth now.
Natthidāni punabbhavo (không còn tái sinh nữa) có nghĩa là bây giờ không còn sự tái sinh nữa.
Etena pahīnakilesapaccavekkhaṇā vuttā.
By this, the review of abandoned defilements is stated.
Với điều này, sự quán chiếu các phiền não đã đoạn trừ được nói đến.
Arahato hi avasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇā na hoti.
For an Arahant, there is no review of remaining defilements.
Vì đối với vị A-la-hán, không có sự quán chiếu các phiền não còn sót lại.
14. Saccappaṭivedhañāṇayojanakkame ca ayaṃ rūpassa assādoti pahānappaṭivedhoti pubbabhāge ‘‘ayaṃ taṇhāsampayutto rūpassa assādo’’ti ñatvā maggakkhaṇe samudayappahānasaṅkhāto samudayasaccappaṭivedho.
And in the sequence of applying the knowledge of truth-penetration, “This is the gratification of form: this is the penetration of abandonment” means, having known in the earlier stage, “This is the gratification of form associated with craving,” at the moment of the path, it is the penetration of the truth of origin, which is the abandonment of origin.
14. Trong trình tự kết hợp tuệ giác thấu triệt các sự thật, "Đây là vị ngọt của sắc" là sự thấu triệt sự từ bỏ (ayaṃ rūpassa assādoti pahānappaṭivedho) có nghĩa là: ở giai đoạn trước, sau khi biết "đây là vị ngọt của sắc đi kèm với tham ái", thì ở khoảnh khắc Đạo, có sự thấu triệt Khổ Đế, được gọi là sự từ bỏ tập khởi.
Samudayasaccanti samudayasaccappaṭivedhañāṇaṃ.
“The truth of origin” means the knowledge of the penetration of the truth of origin.
Samudayasacca (Tập Đế) là tuệ giác thấu triệt Tập Đế.
Ariyasaccārammaṇañāṇampi hi ‘‘ye keci kusalā dhammā, sabbe te catūsu ariyasaccesu saṅgahaṃ gacchantī’’tiādīsu (ma. ni. 1.300) viya ‘‘sacca’’nti vuccati.
Even the knowledge whose object is the Noble Truths is called “truth,” as in “Whatever wholesome phenomena there are, all of them are included in the four Noble Truths.”
Tuệ giác lấy các Thánh Đế làm đối tượng cũng được gọi là "sự thật" (sacca), như trong các câu: "Tất cả những pháp thiện nào, tất cả đều được bao gồm trong Tứ Thánh Đế" và tiếp theo.
Ayaṃ rūpassa ādīnavoti pariññāpaṭivedhoti pubbabhāge ‘‘ayaṃ rūpassa ādīnavo’’ti ñatvā maggakkhaṇe dukkhapariññāsaṅkhāto dukkhasaccappaṭivedho.
“This is the danger of form: this is the penetration of full understanding” means, having known in the earlier stage, “This is the danger of form,” at the moment of the path, it is the penetration of the truth of suffering, which is the full understanding of suffering.
"Đây là sự nguy hiểm của sắc" là sự thấu triệt sự liễu tri (ayaṃ rūpassa ādīnavoti pariññāpaṭivedho) có nghĩa là: ở giai đoạn trước, sau khi biết "đây là sự nguy hiểm của sắc", thì ở khoảnh khắc Đạo, có sự thấu triệt Khổ Đế, được gọi là sự liễu tri khổ.
Dukkhasaccanti dukkhasaccappaṭivedhañāṇaṃ.
“The truth of suffering” means the knowledge of the penetration of the truth of suffering.
Dukkhasacca (Khổ Đế) là tuệ giác thấu triệt Khổ Đế.
Idaṃ rūpassa nissaraṇanti sacchikiriyāpaṭivedhoti pubbabhāge ‘‘idaṃ rūpassa nissaraṇa’’nti ñatvā maggakkhaṇe nirodhasacchikiriyāsaṅkhāto nirodhasaccappaṭivedho.
“This is the escape from form: this is the penetration of realization” means, having known in the earlier stage, “This is the escape from form,” at the moment of the path, it is the penetration of the truth of cessation, which is the realization of cessation.
"Đây là sự xuất ly khỏi sắc" là sự thấu triệt sự chứng ngộ (idaṃ rūpassa nissaraṇanti sacchikiriyāpaṭivedho) có nghĩa là: ở giai đoạn trước, sau khi biết "đây là sự xuất ly khỏi sắc", thì ở khoảnh khắc Đạo, có sự thấu triệt Diệt Đế, được gọi là sự chứng ngộ diệt.
Nirodhasaccanti nirodhasaccārammaṇaṃ nirodhasaccappaṭivedhañāṇaṃ.
“The truth of cessation” means the knowledge of the penetration of the truth of cessation, whose object is the truth of cessation.
Nirodhasacca (Diệt Đế) là tuệ giác thấu triệt Diệt Đế, lấy Diệt Đế làm đối tượng.
Yā imesu tīsu ṭhānesūti imesu yathāvuttesu tīsu samudayadukkhanirodhesu paṭivedhavasena pavattā yā diṭṭhi yo saṅkappoti yojanā.
"That which in these three instances" refers to the connection, "the view" and "the thought" which arise by way of penetration in these three, as stated, namely, the origin, suffering, and cessation.
Yā imesu tīsu ṭhānesū (cái thấy biết và tư duy nào trong ba trường hợp này) là sự kết nối: cái thấy biết (diṭṭhi) và tư duy (saṅkappo) nào khởi lên trong ba sự thật về tập khởi, khổ và diệt đã nói trên, theo cách thấu triệt.
Bhāvanāpaṭivedhoti ayaṃ maggabhāvanāsaṅkhāto maggasaccappaṭivedho.
"Penetration by development" is this penetration of the path truth, which is called the development of the path.
Bhāvanāpaṭivedho (sự thấu triệt sự tu tập) là sự thấu triệt Đạo Đế này, được gọi là sự tu tập Đạo.
Maggasaccanti maggasaccappaṭivedhañāṇaṃ.
"The path truth" is the knowledge of the penetration of the path truth.
Maggasacca (Đạo Đế) là tuệ giác thấu triệt Đạo Đế.
15. Puna aparena pariyāyena saccāni ca saccappaṭivedhañca dassento saccanti katihākārehi saccantiādimāha.
15. Again, in another way, showing the truths and the penetration of the truths, he said, "Truth: in how many ways is it a truth?" and so on.
15. Lại nữa, để chỉ rõ các sự thật (sacca) và sự thấu triệt sự thật (saccappaṭivedha) bằng một cách khác, Đức Phật đã nói "Sự thật là sự thật theo bao nhiêu phương diện?" và tiếp theo.
Tattha yasmā sabbepi sabbaññubodhisattā bodhipallaṅke nisinnā jarāmaraṇādikassa dukkhasaccassa jātiādikaṃ samudayasaccaṃ ‘‘kiṃ nu kho’’ti esanti, tathā esantā ca jarāmaraṇādikassa dukkhasaccassa jātiādikaṃ samudayasaccaṃ ‘‘paccayo’’ti vavatthapento pariggaṇhanti, tasmā sā ca esanā so ca pariggaho saccānaṃ esanattā pariggahattā ca ‘‘sacca’’nti katvā esanaṭṭhena pariggahaṭṭhenāti vuttaṃ.
There, because all omniscient Bodhisattas, seated on the seat of awakening, seek the origin truth, such as birth, for the suffering truth, such as old age and death, thinking, "What indeed is it?"; and seeking thus, they define and comprehend the origin truth, such as birth, as "the condition" for the suffering truth, such as old age and death; therefore, that seeking and that comprehension are called "truth" by reason of being a seeking and a comprehension of the truths, thus it is said, "by way of seeking and by way of comprehension."
Trong đó, vì tất cả các vị Bồ Tát Toàn Giác, khi ngồi trên Bồ Đề tòa, tìm kiếm (esanti) Tập Đế như sanh v.v. của Khổ Đế như già chết v.v. "do đâu mà có?", và khi tìm kiếm như vậy, họ phân biệt (vavatthapento) và nắm giữ (pariggaṇhanti) Tập Đế như sanh v.v. của Khổ Đế như già chết v.v. là "duyên"; do đó, sự tìm kiếm đó và sự nắm giữ đó được gọi là "sự thật" (sacca) vì là sự tìm kiếm và nắm giữ các sự thật, nên được nói là "theo phương diện tìm kiếm và theo phương diện nắm giữ".
Ayañca vidhi paccekabuddhānampi paccayapariggahe labbhatiyeva, sāvakānaṃ pana anussavavasena paccayapariggahe labbhati.
And this method is certainly found in the comprehension of conditions even for Paccekabuddhas, while for disciples, it is found in the comprehension of conditions by way of oral tradition.
Và phương pháp này cũng có thể tìm thấy trong sự nắm giữ các duyên của các vị Phật Độc Giác, nhưng đối với các Thanh Văn thì có thể tìm thấy trong sự nắm giữ các duyên theo cách nghe lại.
Paṭivedhaṭṭhenāti pubbabhāge tathā esitānaṃ pariggahitānañca maggakkhaṇe ekapaṭivedhaṭṭhena.
"By way of penetration" means by way of simultaneous penetration at the moment of the path for those truths thus sought and comprehended in the preceding stage.
Paṭivedhaṭṭhenā (theo phương diện thấu triệt) là theo phương diện thấu triệt đồng thời ở khoảnh khắc Đạo đối với những sự thật đã được tìm kiếm và nắm giữ như vậy ở giai đoạn trước.
Kiṃnidānantiādīsu nidānādīni sabbāni kāraṇavevacanāni.
In "What is its origin?" and so on, nidāna (origin) and the other terms are all synonyms for cause.
Trong các câu như Kiṃnidānaṃ (có nhân gì) và tiếp theo, nidāna (nhân), v.v. tất cả đều là các từ đồng nghĩa của kāraṇa (nguyên nhân).
Kāraṇañhi yasmā phalaṃ nideti ‘‘handa naṃ gaṇhathā’’ti appeti viya, tasmā ‘‘nidāna’’nti vuccati.
For a cause is called nidāna because it leads to the result, as if presenting it, saying, "Here, take it."
Quả được gọi là "nidāna" (nhân) vì nó dẫn đến (nideti) quả, giống như nó trao (appeti) quả và nói "hãy nhận lấy nó".
Yasmā phalaṃ tato samudeti, jāyati, pabhavati; tasmā samudayo, jāti, pabhavoti vuccati.
Because the result arises, is born, and originates from it, it is called samudaya (origin), jāti (birth), pabhava (source).
Vì quả khởi lên (samudeti), sinh ra (jāyati), phát sinh (pabhavati) từ đó, nên nó được gọi là samudaya (tập khởi), jāti (sinh), pabhava (nguồn gốc).
Ayaṃ panettha attho – kiṃ nidānaṃ etassāti kiṃnidānaṃ.
The meaning here is this: "What is its origin?" is kiṃnidānaṃ.
Ý nghĩa ở đây là: Kiṃnidānaṃ (có nhân gì) là "nhân của cái này là gì?"
Ko samudayo etassāti kiṃsamudayaṃ.
"What is its arising?" is kiṃsamudayaṃ.
Kiṃsamudayaṃ (có tập khởi gì) là "tập khởi của cái này là gì?"
Kā jāti etassāti kiṃjātikaṃ.
"What is its birth?" is kiṃjātikaṃ.
Kiṃjātikaṃ (có sự sinh khởi gì) là "sự sinh khởi của cái này là gì?"
Ko pabhavo etassāti kiṃpabhavaṃ.
"What is its source?" is kiṃpabhavaṃ.
Kiṃpabhavaṃ (có nguồn gốc gì) là "nguồn gốc của cái này là gì?"
Yasmā pana tassa jāti yathāvuttena atthena nidānañceva samudayo ca jāti ca pabhavo ca, tasmā jātinidānantiādimāha.
But because its birth is indeed the origin, the arising, the birth, and the source in the sense stated, therefore it is said, jātinidāna (birth as origin) and so on.
Vì sự sinh khởi của nó, theo ý nghĩa đã nói, là nhân, là tập khởi, là sinh, và là nguồn gốc, nên Đức Phật đã nói Jātinidānaṃ (có nhân là sinh) và tiếp theo.
Jarāmaraṇanti dukkhasaccaṃ.
Old age and death is the suffering truth.
Jarāmaraṇa (già chết) là Khổ Đế.
Jarāmaraṇasamudayanti tassa paccayaṃ samudayasaccaṃ.
The origin of old age and death is the origin truth, which is its condition.
Jarāmaraṇasamudaya (tập khởi của già chết) là Tập Đế, tức là duyên của già chết.
Jarāmaraṇanirodhanti nirodhasaccaṃ.
The cessation of old age and death is the cessation truth.
Jarāmaraṇanirodha (sự diệt trừ già chết) là Diệt Đế.
Jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadanti maggasaccaṃ.
The path leading to the cessation of old age and death is the path truth.
Jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipada (con đường dẫn đến sự diệt trừ già chết) là Đạo Đế.
Imināva nayena sabbapadesu attho veditabbo.
In this same way, the meaning should be understood in all passages.
Theo cách này, ý nghĩa phải được hiểu trong tất cả các đoạn.
17. Idāni saccappaṭivedhasiddhaṃ bojjhaṅgavisesaṃ dassentena kathitāya suttantapubbaṅgamāya bojjhaṅgakathāya apubbatthānuvaṇṇanā.
17. Now follows the explanation of the previously unexpounded meanings in the discourse on the factors of awakening, which is preceded by the Suttanta, spoken to show the specific factors of awakening realized through the penetration of the truths.
17. Bây giờ là lời giải thích về ý nghĩa chưa từng có trong phần Bojjhaṅga, được nói đến bởi vị Trưởng lão muốn chỉ rõ sự đặc biệt của các Bojjhaṅga đã được thành tựu qua sự thấu triệt các sự thật, với kinh điển làm tiền đề.
Tattha suttante tāva bojjhaṅgāti bodhiyā, bodhissa vā aṅgāti bojjhaṅgā.
There, in the Suttanta, Bojjhaṅgā means "factors of awakening" as they are the factors of bodhi (awakening) or of one who awakens.
Trong đó, trong kinh điển, Bojjhaṅgā (các giác chi) là các chi phần (aṅga) của sự giác ngộ (bodhi) hoặc của người giác ngộ (bodhi).
Kiṃ vuttaṃ hoti (saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.182) – yā hi ayaṃ dhammasāmaggī, yāya lokuttaramaggakkhaṇe uppajjamānāya līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanakāmasukhattakilamathānuyogaucchedasassatābhinivesādīnaṃ anekesaṃ upaddavānaṃ paṭipakkhabhūtāya satidhammavicayavīriyapītipassaddhisamādhiupekkhāsaṅkhātāya dhammasāmaggiyā ariyasāvako bujjhatīti katvā bodhīti vuccati, bujjhatīti kilesasantānaniddāya vuṭṭhahati, cattāri vā ariyasaccāni paṭivijjhati, nibbānameva vā sacchikarotīti vuttaṃ hoti.
What is meant is this: that collection of qualities, that collection of qualities consisting of mindfulness, investigation of phenomena, energy, rapture, tranquility, concentration, and equanimity, which arises at the moment of the supramundane path, being opposed to many dangers such as sloth-and-torpor, restlessness, clinging, grasping, indulgence in sensual pleasures, self-mortification, and the extreme views of annihilationism and eternalism—because the noble disciple awakens by means of this collection of qualities, it is called bodhi. To "awaken" means to rise from the slumber of the defilements, or to penetrate the Four Noble Truths, or to realize Nibbāna itself.
Ý nghĩa là gì? (Saṃ. Ni. Aṭṭha. 3.5.182) – Cái sự hòa hợp các pháp này, mà do sự khởi lên của nó vào khoảnh khắc Đạo siêu thế, một sự hòa hợp các pháp bao gồm niệm, trạch pháp, tinh tấn, hỷ, khinh an, định, xả, đối nghịch với vô số chướng ngại như hôn trầm, trạo cử, chấp thủ vào sự an lạc dục lạc, sự khổ hạnh, các tà kiến đoạn kiến và thường kiến, v.v., mà nhờ đó vị Thánh đệ tử giác ngộ, nên được gọi là bodhi (giác ngộ). Bujjhati (giác ngộ) có nghĩa là thoát khỏi giấc ngủ của dòng phiền não, hoặc thấu triệt Tứ Thánh Đế, hoặc chứng ngộ Niết Bàn.
Yathāha – ‘‘satta bojjhaṅge bhāvetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho’’ti (saṃ. ni. 5.378; dī. ni. 3.143).
As it is said: "Having developed the seven factors of awakening, he fully awakened to unsurpassed perfect self-awakening."
Như đã nói: "Sau khi tu tập bảy giác chi, Ta đã thành tựu Vô Thượng Chánh Đẳng Giác" (Saṃ. Ni. 5.378; Dī. Ni. 3.143).
Tassā dhammasāmaggīsaṅkhātāya bodhiyā aṅgāti bojjhaṅgā jhānaṅgamaggaṅgādayo viya.
The factors of that bodhi, which is the collection of qualities, are the Bojjhaṅgas, just like the factors of jhāna or the factors of the path.
Các chi phần của sự giác ngộ, tức là sự hòa hợp các pháp, được gọi là Bojjhaṅga, giống như các chi phần của thiền (jhānaṅga) hay các chi phần của đạo (maggaṅga), v.v.
Yopesa yathāvuttappakārāya etāya dhammasāmaggiyā bujjhatīti katvā ariyasāvako bodhīti vuccati, tassa bodhissa aṅgātipi bojjhaṅgā senaṅgarathaṅgādayo viya.
And because that noble disciple awakens by means of this harmony of dhammas of the aforementioned kind, he is called 'bodhi.' The constituents of that bodhi are also bojjhaṅgas, like the constituents of an army or a chariot.
Và vị Thánh đệ tử nào giác ngộ bằng sự hòa hợp các pháp đã nói trên, thì vị đó được gọi là bodhi (người giác ngộ), và các chi phần của người giác ngộ đó cũng được gọi là Bojjhaṅga, giống như các chi phần của quân đội (senaṅga) hay các chi phần của xe (rathaṅga), v.v.
Tenāhu aṭṭhakathācariyā ‘‘bujjhanakassa puggalassa aṅgāti bojjhaṅgā’’ti.
Therefore, the Aṭṭhakathā teachers said: "The constituents of the person who awakens are bojjhaṅgas."
Do đó, các vị Luận sư đã nói: "Các chi phần của người giác ngộ (bujjhanaka puggalassa aṅgā) là Bojjhaṅga."
Satisambojjhaṅgādīnaṃ attho abhiññeyyaniddese vutto.
The meaning of Satisambojjhaṅga and so on has been stated in the Abhiññeyyaniddesa.
Ý nghĩa của niệm giác chi (satisambojjhaṅga) và các giác chi khác đã được nói trong phần giải thích về các pháp cần phải biết (abhiññeyyaniddesa).
Bojjhaṅgatthaniddese bodhāya saṃvattantīti bujjhanatthāya saṃvattanti.
In the explanation of the meaning of bojjhaṅga, 'they lead to awakening' means 'they lead to awakening.'
Trong phần giải thích ý nghĩa của Bojjhaṅga, bodhāya saṃvattantī (dẫn đến giác ngộ) có nghĩa là dẫn đến sự giác ngộ.
Kassa bujjhanatthāya?
Awakening for whom?
Giác ngộ cho ai?
Maggaphalehi nibbānassa paccavekkhaṇāya katakiccassa bujjhanatthāya, maggena vā kilesaniddāto pabujjhanatthāya phalena pabuddhabhāvatthāyāpīti vuttaṃ hoti.
It means they lead to the awakening of a person who has accomplished the task of reviewing Nibbāna through the path and fruition, or to awakening from the slumber of defilements through the path, and to the state of being awakened through fruition.
Nghĩa là, dẫn đến sự giác ngộ của người đã hoàn thành nhiệm vụ quán chiếu Niết Bàn bằng Đạo và Quả, hoặc dẫn đến sự tỉnh thức khỏi giấc ngủ của phiền não bằng Đạo, và dẫn đến trạng thái đã tỉnh thức bằng Quả.
Balavavipassanāyapi bojjhaṅgā bodhāya saṃvattanti.
Also, bojjhaṅgas in strong vipassanā lead to awakening.
Các Bojjhaṅga cũng dẫn đến giác ngộ trong vipassanā (tuệ quán) mạnh mẽ.
Tasmā ayaṃ vipassanāmaggaphalabojjhaṅgānaṃ sādhāraṇattho.
Therefore, this is a common meaning for vipassanā, magga, and phala bojjhaṅgas.
Do đó, đây là ý nghĩa chung cho các Bojjhaṅga của vipassanā, Đạo và Quả.
Tīsupi hi ṭhānesu bodhāya nibbānapaṭivedhāya saṃvattanti.
Indeed, in all three instances, they lead to awakening, to the penetration of Nibbāna.
Vì trong cả ba trường hợp, chúng đều dẫn đến giác ngộ, tức là sự thấu triệt Niết Bàn.
Etena bodhiyā aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hoti.
By this, it is said that they are bojjhaṅgas because they are constituents of bodhi.
Với điều này, có nghĩa là các chi phần của sự giác ngộ là Bojjhaṅga.
Bujjhantīti bojjhaṅgātiādīhi pañcahi catukkehi vuttānaṃ bojjhaṅgānaṃ uppattiṭṭhānaṃ abhiññeyyaniddese vuttaṃ.
The place of origin of the bojjhaṅgas described by the five quatrains, such as 'they awaken, therefore they are bojjhaṅgas,' has been stated in the Abhiññeyyaniddesa.
Nơi khởi sinh của các Bojjhaṅga được nói đến trong năm nhóm bốn từ, bắt đầu bằng Bujjhantīti bojjhaṅgā (chúng giác ngộ nên là Bojjhaṅga), đã được nói trong phần giải thích về các pháp cần phải biết.
Api ca bujjhantīti bojjhaṅgānaṃ sakiccakaraṇe samatthabhāvadassanatthaṃ kattuniddeso.
Furthermore, 'they awaken' is a nominative explanation to show the ability of the bojjhaṅgas to perform their own function.
Hơn nữa, từ bujjhanti (giác ngộ) là một cách diễn đạt chủ ngữ nhằm chỉ ra khả năng của các chi phần giác ngộ (bojjhaṅga) trong việc thực hiện chức năng của chúng.
Bujjhanaṭṭhenāti sakiccakaraṇasamatthattepi sati kattuno abhāvadassanatthaṃ bhāvaniddeso.
'In the sense of awakening' is a verbal noun explanation to show the absence of an agent, even when there is the ability to perform one's own function.
Từ bujjhanaṭṭhena (với ý nghĩa giác ngộ) là một cách diễn đạt trạng thái nhằm chỉ ra sự vắng mặt của chủ thể khác, mặc dù chúng có khả năng thực hiện chức năng của mình.
Bodhentīti bojjhaṅgabhāvanāya bujjhantānaṃ yogīnaṃ payojakattā bojjhaṅgānaṃ hetukattuniddeso.
'They cause to awaken' is a causal agent explanation for the bojjhaṅgas, because they are the instigators for yogis who awaken through the development of bojjhaṅgas.
Từ bodhenti (làm cho giác ngộ) là một cách diễn đạt chủ thể nguyên nhân (hetukattuniddeso) của các chi phần giác ngộ, vì chúng là nguyên nhân thúc đẩy các hành giả (yogī) giác ngộ nhờ sự tu tập các chi phần giác ngộ.
Bodhanaṭṭhenāti paṭhamaṃ vuttanayeneva payojakahetukattunā bhāvaniddeso.
'In the sense of causing to awaken' is a verbal noun explanation by the causal agent, in the manner stated first.
Từ bodhanaṭṭhena (với ý nghĩa làm cho giác ngộ) là một cách diễn đạt trạng thái với chủ thể nguyên nhân thúc đẩy, theo cách đã nói ở trên.
Etehi bodhiyā aṅgā bojjhaṅgāti vuttaṃ hoti.
By these, it is said that they are bojjhaṅgas because they are constituents of bodhi.
Với những điều này, có nghĩa là các chi phần của sự giác ngộ (bodhi) là bojjhaṅga.
Bodhipakkhiyaṭṭhenāti bujjhanaṭṭhena bodhīti laddhanāmassa yogissa pakkhe bhavattā.
'In the sense of being conducive to bodhi' means being on the side of the yogi who has attained the name of bodhi in the sense of awakening.
Từ bodhipakkhiyaṭṭhena (với ý nghĩa thuộc về giác ngộ) là vì chúng nằm trong phe của hành giả (yogī) đã đạt được tên gọi bodhi (giác ngộ) theo nghĩa giác ngộ.
Ayametesaṃ yogino upakārakattaniddeso.
This is an explanation of their helpfulness to the yogi.
Đây là cách diễn đạt về sự hữu ích của chúng đối với hành giả.
Etehi bodhissa aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hoti.
By these, it is said that they are bojjhaṅgas because they are constituents of bodhi.
Với những điều này, có nghĩa là các chi phần của hành giả giác ngộ (bodhi) là bojjhaṅga.
Buddhilabhanaṭṭhenātiādike chakke buddhilabhanaṭṭhenāti yogāvacarena buddhiyā pāpuṇanaṭṭhena.
In the six-fold group beginning with 'in the sense of attaining wisdom,' 'in the sense of attaining wisdom' means in the sense of the yogi attaining wisdom through vipassanā-paññā, or attaining the noble path and fruition.
Trong sáu nhóm bắt đầu bằng buddhilabhanaṭṭhena (với ý nghĩa đạt được trí tuệ), buddhilabhanaṭṭhena có nghĩa là hành giả đạt được trí tuệ (paññā).
Ropanaṭṭhenāti sattānaṃ patiṭṭhāpanaṭṭhena.
'In the sense of establishing' means in the sense of establishing beings in the path and fruition.
Ropanaṭṭhena (với ý nghĩa gieo trồng) có nghĩa là thiết lập chúng sinh.
Pāpanaṭṭhenāti patiṭṭhāpitāya niṭṭhāpanaṭṭhena.
'In the sense of bringing to completion' means in the sense of completing that which has been established.
Pāpanaṭṭhena (với ý nghĩa đạt được) có nghĩa là hoàn thành điều đã được thiết lập.
Ime vipassanābojjhaṅgā pati-abhi-saṃ-iti tīhi upasaggehi visesitā maggaphalabojjhaṅgāti vadanti.
These vipassanā-bojjhaṅgas, when distinguished by the three prefixes pati-, abhi-, and saṃ-, are called magga-phala-bojjhaṅgas, so say the teachers.
Những chi phần giác ngộ của tuệ quán (vipassanābojjhaṅga) này, khi được đặc biệt hóa bởi ba tiền tố pati, abhi, và saṃ, được gọi là chi phần giác ngộ của Đạo và Quả (maggaphalabojjhaṅga).
Sabbesampi dhammavohārena niddiṭṭhānaṃ bojjhaṅgānaṃ bodhiyā aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hotīti veditabbaṃ.
It should be understood that for all bojjhaṅgas designated by the term dhamma, it is said that they are bojjhaṅgas because they are constituents of bodhi.
Cần phải hiểu rằng tất cả các chi phần giác ngộ được chỉ định bằng cách gọi tên pháp (dhammavohāra) đều có nghĩa là các chi phần của sự giác ngộ (bodhi), tức là bojjhaṅga.
18. Mūlaṭṭhenātiādike mūlamūlake dasake mūlaṭṭhenāti vipassanādīsu purimā purimā bojjhaṅgā pacchimānaṃ pacchimānaṃ bojjhaṅgānañca sahajātadhammānañca aññamaññañca mūlaṭṭhena.
In the ten-fold group beginning with 'in the sense of root', 'in the sense of root' refers to the earlier bojjhaṅgas in vipassanā and so on being the root for the later bojjhaṅgas, for co-arisen dhammas, and for each other.
Trong mười nhóm bắt đầu bằng mūlaṭṭhena (với ý nghĩa là gốc rễ), mūlaṭṭhena có nghĩa là các chi phần giác ngộ trước đó trong tuệ quán (vipassanā) và các pháp đồng sinh khác, cũng như giữa chúng với nhau, đều có ý nghĩa là gốc rễ cho các chi phần giác ngộ sau đó.
Mūlacariyaṭṭhenāti mūlaṃ hutvā cariyā pavatti mūlacariyā.
'In the sense of fundamental practice' means the practice that proceeds as a root, a fundamental practice.
Mūlacariyaṭṭhena (với ý nghĩa là hành vi gốc rễ) là hành vi xảy ra như một gốc rễ.
Tena mūlacariyaṭṭhena, mūlaṃ hutvā pavattanaṭṭhenāti attho.
Thus, in the sense of fundamental practice, it means in the sense of proceeding as a root.
Với ý nghĩa đó, mūlacariyaṭṭhena có nghĩa là hành vi xảy ra như một gốc rễ.
Mūlapariggahaṭṭhenāti te eva bojjhaṅgā ādito pabhuti uppādanatthāya parigayhamānattā pariggahā, mūlāniyeva pariggahā mūlapariggahā.
'In the sense of fundamental comprehension' means that those very bojjhaṅgas are comprehended, being taken up from the beginning for their production; the roots themselves are comprehensions, fundamental comprehensions.
Mūlapariggahaṭṭhena (với ý nghĩa là sự nắm giữ gốc rễ) là chính những chi phần giác ngộ đó, vì chúng được nắm giữ để phát sinh ngay từ đầu, nên chúng là sự nắm giữ (pariggaha); chính những gốc rễ đó là sự nắm giữ, là mūlapariggaha.
Tena mūlapariggahaṭṭhena.
Thus, in the sense of fundamental comprehension.
Với ý nghĩa mūlapariggahaṭṭhena đó.
Te eva aññamaññaṃ parivāravasena parivāraṭṭhena.
Those very same bojjhaṅgas, in the sense of being an entourage for each other, are 'in the sense of accompaniment'.
Chính chúng, theo cách vây quanh lẫn nhau, là parivāraṭṭhena (với ý nghĩa là sự vây quanh).
Bhāvanāpāripūrivasena paripūraṇaṭṭhena.
In the sense of the perfection of development, they are 'in the sense of completion'.
Theo cách hoàn thành sự tu tập, là paripūraṇaṭṭhena (với ý nghĩa là sự hoàn thành).
Niṭṭhaṃ pāpuṇanavasena paripākaṭṭhena.
In the sense of reaching completion, they are 'in the sense of maturation'.
Theo cách đạt đến sự viên mãn, là paripākaṭṭhena (với ý nghĩa là sự chín muồi).
Te eva mūlāni ca chabbidhā pabhedabhinnattā paṭisambhidā cāti mūlapaṭisambhidā.
Those very same bojjhaṅgas are both roots and paṭisambhidā, being differentiated into six kinds of distinctions, hence mūlapaṭisambhidā.
Chính chúng vừa là gốc rễ (mūla) vừa là các phân tích (paṭisambhidā) vì chúng có sáu loại phân biệt, nên là mūlapaṭisambhidā.
Tena mūlapaṭisambhidaṭṭhena.
Thus, 'in the sense of fundamental analytical knowledge'.
Với ý nghĩa mūlapaṭisambhidaṭṭhena (với ý nghĩa là phân tích gốc rễ).
Mūlapaṭisambhidāpāpanaṭṭhenāti bojjhaṅgabhāvanānuyuttassa yogino taṃ mūlapaṭisambhidaṃ pāpanaṭṭhena.
'In the sense of leading to fundamental analytical knowledge' means in the sense of leading the yogi engaged in bojjhaṅga development to that fundamental analytical knowledge.
Mūlapaṭisambhidāpāpanaṭṭhenāti (với ý nghĩa là đạt được phân tích gốc rễ) có nghĩa là hành giả chuyên tâm tu tập các chi phần giác ngộ đạt được sự phân tích gốc rễ đó.
Tasseva yogino tassā mūlapaṭisambhidāya vasībhāvaṭṭhena.
And for that very yogi, 'in the sense of mastery' over that fundamental analytical knowledge.
Đối với chính hành giả đó, vasībhāvaṭṭhena (với ý nghĩa là sự thông thạo) đối với mūlapaṭisambhidā đó.
Sesesupi īdisesu puggalavohāresu bodhissa aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hotīti veditabbaṃ.
It should be understood that in other such personal designations, it is said that they are bojjhaṅgas because they are constituents of bodhi.
Trong các cách gọi tên cá nhân tương tự khác, cần phải hiểu rằng các chi phần của sự giác ngộ (bodhi) là bojjhaṅga.
Mūlapaṭisambhidāya vasībhāvappattānampīti īdisesupi niṭṭhāvacanesu phalabojjhaṅgāti veditabbaṃ.
'Even for those who have attained mastery in fundamental analytical knowledge'—in such conclusive statements, they should be understood as phala-bojjhaṅgas.
Trong các cách diễn đạt kết thúc như mūlapaṭisambhidāya vasībhāvappattānampīti (ngay cả những người đã đạt được sự thông thạo trong các phân tích gốc rễ), cần phải hiểu là chi phần giác ngộ của quả (phalabojjhaṅga).
Vasībhāvaṃ pattānantipi pāṭho.
There is also the reading "who have attained mastery."
Cũng có bản đọc là vasībhāvaṃ pattānantipi.
Sesesupi hetumūlakādīsu navasu dasakesu imināva nayena sādhāraṇavacanānaṃ attho veditabbo.
In the remaining nine decads, such as those beginning with "rooted in causes" (hetumūlaka), the meaning of the common terms should be understood in this same way.
Trong chín nhóm mười pháp còn lại, bắt đầu bằng hetumūlaka, ý nghĩa của các từ thông thường nên được hiểu theo cách này.
Asādhāraṇesu pana yathāvuttā eva bojjhaṅgā yathāvuttānaṃ dhammānaṃ janakattā hetū nāma honti.
However, among the uncommon terms, the bojjhaṅgas, being as stated, are called causes (hetū) because they generate the dhammas as stated.
Tuy nhiên, trong các trường hợp không thông thường, các chi phần giác ngộ đã được nói đến là nhân (hetū) vì chúng là nguyên nhân phát sinh của các pháp đã được nói đến.
Upatthambhakattā paccayā nāma.
They are called conditions (paccayā) because they support.
Chúng là duyên (paccayā) vì chúng hỗ trợ.
Te eva tadaṅgasamucchedapaṭippassaddhivisuddhibhūtattā visuddhi nāma.
These very bojjhaṅgas are called purification (visuddhi) because they are purification by way of temporary suppression, eradication, and tranquilization.
Chính chúng là thanh tịnh (visuddhi) vì chúng là sự thanh tịnh do đoạn trừ từng phần (tadaṅgasamuccheda), sự thanh tịnh do an tịnh (paṭippassaddhi).
Vajjavirahitattā anavajjā nāma.
They are called blameless (anavajjā) because they are free from fault.
Chúng là không lỗi (anavajjā) vì chúng không có lỗi.
‘‘Sabbepi kusalā dhammā nekkhamma’’nti vacanato nekkhammaṃ nāma.
They are called renunciation (nekkhammaṃ) by the saying, "All wholesome dhammas are renunciation."
Chúng là xuất ly (nekkhammaṃ) theo câu nói “Tất cả các pháp thiện đều là xuất ly.”
Kilesehi vimuttattā tadaṅgavimuttiādivasena vimutti nāma.
They are called liberation (vimutti) by way of temporary liberation and so on, because they are liberated from defilements.
Chúng là giải thoát (vimutti) theo cách giải thoát từng phần (tadaṅgavimutti) và các cách khác, vì chúng được giải thoát khỏi các phiền não.
Maggaphalabojjhaṅgā visayībhūtehi āsavehi virahitattā anāsavā.
The bojjhaṅgas of the path and fruition are taintless (anāsavā) because they are free from the taints that are the object of their sphere.
Các chi phần giác ngộ của đạo và quả (maggaphalabojjhaṅga) là không lậu (anāsavā) vì chúng không có các lậu hoặc (āsava) là đối tượng.
Tividhāpi bojjhaṅgā kilesehi suññattā tadaṅgavivekādivasena vivekā.
All three kinds of bojjhaṅgas are seclusion (vivekā) by way of temporary seclusion and so on, because they are empty of defilements.
Cả ba loại chi phần giác ngộ đều là viễn ly (vivekā) theo cách viễn ly từng phần (tadaṅgaviveka) và các cách khác, vì chúng trống rỗng khỏi các phiền não.
Vipassanāmaggabojjhaṅgā pariccāgavosaggattā pakkhandanavosaggattā ca vosaggā.
The bojjhaṅgas of insight and the path are relinquishment (vosaggā) because they are relinquishment by way of giving up and by way of plunging forth.
Các chi phần giác ngộ của tuệ quán và đạo (vipassanāmaggabojjhaṅgā) là sự xả ly (vosaggā) vì chúng là sự từ bỏ (pariccāga) và sự xả bỏ (vosagga), và sự xả bỏ sự tiến vào (pakkhandanavosagga).
Phalabojjhaṅgā pakkhandanavosaggattā vosaggā.
The bojjhaṅgas of fruition are relinquishment because they are relinquishment by way of plunging forth.
Các chi phần giác ngộ của quả (phalabojjhaṅgā) là sự xả ly (vosaggā) vì chúng là sự xả bỏ sự tiến vào (pakkhandanavosagga).
20. Puna thero attanā desitaṃ suttantaṃ uddisitvā tassa niddesavasena bojjhaṅgavidhiṃ dassetukāmo ekaṃ samayantiādikaṃ nidānaṃ vatvā suttantaṃ tāva uddisi.
Then, the Elder, wishing to demonstrate the method of the bojjhaṅgas by first briefly stating a Suttanta taught by himself and then explaining it, first stated the introduction beginning with "Ekaṃ samayaṃ" (On one occasion), and then the Suttanta.
20. Sau đó, vị trưởng lão, muốn chỉ ra phương pháp của các chi phần giác ngộ bằng cách đề cập đến bài kinh do chính mình thuyết giảng, đã nói lời dẫn nhập bắt đầu bằng ekaṃ samayaṃ, v.v., rồi đề cập đến bài kinh.
Attanā desitasuttattā eva cettha evaṃ me sutanti na vuttaṃ.
Since this Sutta was taught by himself, "Evaṃ me sutaṃ" (Thus have I heard) is not stated here.
Ở đây, evaṃ me sutaṃ (như vầy tôi nghe) không được nói vì bài kinh này do chính ngài thuyết giảng.
Āyasmā sāriputtoti panettha desakabyattibhāvatthaṃ attānaṃ paraṃ viya katvā vuttaṃ.
In the phrase "Āyasmā Sāriputto" (Venerable Sāriputta), he speaks of himself as if he were another, in order to show the prominence of the teacher.
Trong câu Āyasmā Sāriputto (Tôn giả Sāriputta), ngài tự nói về mình như một người khác để chỉ ra sự rõ ràng của người thuyết giảng.
Īdisañhi vacanaṃ loke ganthesu payujjanti.
Indeed, such expressions are used in texts in the world.
Thật vậy, những cách diễn đạt như vậy được sử dụng trong các tác phẩm trên thế gian.
Pubbaṇhasamayanti sakalaṃ pubbaṇhasamayaṃ.
"Pubbaṇhasamayaṃ" means the entire forenoon.
Pubbaṇhasamayaṃ (suốt buổi sáng) có nghĩa là toàn bộ buổi sáng.
Accantasaṃyogatthe upayogavacanaṃ.
This is a usage of the accusative case to denote continuous connection.
Đây là cách diễn đạt trong ý nghĩa của sự liên tục tuyệt đối.
Sesadvayepi eseva nayo.
The same applies to the other two instances.
Nguyên tắc tương tự cũng áp dụng cho hai phần còn lại.
Satisambojjhaṅgo iti ce me hotīti satisambojjhaṅgoti evañce mayhaṃ hoti.
"Satisambojjhaṅgo iti ce me hotī" means "If it occurs to me, 'This is the mindfulness bojjhaṅga'."
Satisambojjhaṅgo iti ce me hotīti có nghĩa là nếu tôi nghĩ rằng đây là chi phần giác ngộ niệm.
Appamāṇoti me hotīti appamāṇoti evaṃ me hoti.
"Appamāṇoti me hotī" means "It occurs to me, 'This is immeasurable'."
Appamāṇoti me hotīti có nghĩa là tôi nghĩ rằng nó là vô lượng.
Susamāraddhoti me hotīti suṭṭhu paripuṇṇoti evaṃ me hoti.
"Susamāraddhoti me hotī" means "It occurs to me, 'This is well-commenced'."
Susamāraddhoti me hotīti có nghĩa là tôi nghĩ rằng nó đã được tu tập tốt.
Tiṭṭhantanti nibbānārammaṇe pavattivasena tiṭṭhantaṃ.
"Tiṭṭhantaṃ" means "abiding" in the sense of occurring with Nibbāna as its object.
Tiṭṭhantaṃ (đứng vững) có nghĩa là đứng vững theo cách vận hành trong đối tượng Niết Bàn.
Cavatīti nibbānārammaṇato apagacchati.
"Cavatī" means "departs" from Nibbāna as its object.
Cavatīti (rời đi) có nghĩa là rời khỏi đối tượng Niết Bàn.
Sesabojjhaṅgesupi eseva nayo.
The same method applies to the other bojjhaṅgas.
Nguyên tắc tương tự cũng áp dụng cho các chi phần giác ngộ khác.
Rājamahāmattassāti rañño mahāamaccassa, mahatiyā vā bhogamattāya bhogappamāṇena samannāgatassa.
"Rājamahāmattassā" means "to the king's chief minister," or "to one endowed with a great measure of wealth."
Rājamahāmattassāti (của vị đại thần của vua) có nghĩa là của vị đại thần của vua, hoặc của vị có tài sản lớn với tài sản được đo lường bằng bốn mươi triệu.
Nānārattānanti nānāraṅgarattānaṃ, pūraṇatthe sāmivacanaṃ, nānārattehīti attho.
"Nānārattānaṃ" means "with cloths dyed in various colors." The genitive case is used in the sense of completion; the meaning is "with various colored cloths."
Nānārattānaṃ (có nhiều màu sắc khác nhau) là cách diễn đạt sở hữu cách với ý nghĩa để làm đầy, có nghĩa là với nhiều màu sắc khác nhau.
Dussakaraṇḍakoti dussapeḷā.
"Dussakaraṇḍako" means "a cloth basket."
Dussakaraṇḍakoti (hộp đựng vải) là một cái rương đựng vải.
Dussayuganti vatthayugalaṃ.
"Dussayugaṃ" means "a pair of cloths."
Dussayugaṃ (một cặp vải) là một cặp áo quần.
Pārupitunti acchādetuṃ.
"Pārupituṃ" means "to cover" or "to wear."
Pārupituṃ (để che phủ) có nghĩa là để che phủ.
Imasmiṃ suttante therassa phalabojjhaṅgā kathitā.
In this Suttanta, the fruition bojjhaṅgas of the Elder are described.
Trong bài kinh này, các chi phần giác ngộ của quả (phalabojjhaṅga) của vị trưởng lão đã được nói đến.
Yadā hi thero satisambojjhaṅgaṃ sīsaṃ katvā phalasamāpattiṃ samāpajjati, tadā itare tadanvayā honti.
For when the Elder enters fruition-attainment, making the mindfulness bojjhaṅga the chief, the other bojjhaṅgas follow it.
Thật vậy, khi vị trưởng lão nhập vào quả định (phalasamāpatti) với chi phần giác ngộ niệm (satisambojjhaṅga) làm chủ, thì các chi phần khác cũng đi theo.
Yadā dhammavicayādīsu aññataraṃ, tadā sesāpi tadanvayā hontīti evaṃ phalasamāpattiyā attano ciṇṇavasībhāvaṃ dassento thero imaṃ suttantaṃ kathesīti.
And when he makes one of the bojjhaṅgas such as investigation of phenomena the chief, then the remaining ones also follow it. Thus, the Elder taught this Suttanta, showing his mastery in fruition-attainment.
Khi ngài nhập vào bất kỳ chi phần nào trong trạch pháp (dhammavicaya), v.v., thì các chi phần còn lại cũng đi theo. Bằng cách này, vị trưởng lão đã thuyết giảng bài kinh này để chỉ ra sự thông thạo đã đạt được của mình trong quả định.
21. Kathaṃ satisambojjhaṅgo iti ce hotīti bojjhaṅgoti satisambojjhaṅgaṃ sīsaṃ katvā phalasamāpattiṃ samāpajjantassa aññesu bojjhaṅgesu vijjamānesu evaṃ ayaṃ satisambojjhaṅgo hotīti iti ce pavattassa kathaṃ so satisambojjhaṅgo hotīti attho.
"Kathaṃ satisambojjhaṅgo iti ce hotīti bojjhaṅgo" means: "When one enters fruition-attainment, making the mindfulness bojjhaṅga the chief, and the other bojjhaṅgas are present in the preceding moment of fruition-attainment, if it occurs to him, 'This is the mindfulness bojjhaṅga,' then how does that mindfulness bojjhaṅga become the chief?"
Kathaṃ satisambojjhaṅgo iti ce hotīti bojjhaṅgoti có nghĩa là khi một người nhập vào quả định với chi phần giác ngộ niệm làm chủ, và các chi phần giác ngộ khác cũng hiện hữu, thì chi phần giác ngộ niệm này trở nên như thế nào? Nghĩa là, đối với người đang thực hành như vậy, chi phần giác ngộ niệm đó trở nên như thế nào?
Yāvatā nirodhūpaṭṭhātīti yattakena kālena nirodho upaṭṭhāti, yattake kāle ārammaṇato nibbānaṃ upaṭṭhātīti attho.
"Yāvatā nirodhūpaṭṭhātī" means: "To the extent that Nibbāna appears, or to the extent of time that Nibbāna appears as an object."
Yāvatā nirodhūpaṭṭhātīti có nghĩa là trong khoảng thời gian nào, sự diệt trừ (nirodha) xuất hiện, tức là Niết Bàn xuất hiện như một đối tượng.
Yāvatā accīti yattakena parimāṇena jālā.
"Yāvatā accī" means: "To the extent of the flame."
Yāvatā accīti có nghĩa là ngọn lửa có kích thước bao nhiêu.
Kathaṃ appamāṇo iti ce hotīti bojjhaṅgoti na appamāṇepi satisambojjhaṅge vijjamāne evaṃ ayaṃ appamāṇo hotīti iti ce pavattassa so appamāṇo satisambojjhaṅgo kathaṃ hotīti attho.
"Kathaṃ appamāṇo iti ce hotīti bojjhaṅgo" means: "When the mindfulness bojjhaṅga, which is not immeasurable (or which is mundane), is present, if it occurs to him, 'This mindfulness bojjhaṅga is immeasurable,' then how does that immeasurable mindfulness bojjhaṅga become the chief?"
Kathaṃ appamāṇo iti ce hotīti bojjhaṅgoti có nghĩa là, ngay cả khi chi phần giác ngộ niệm không phải là vô lượng, nếu nó trở nên vô lượng như vậy, thì chi phần giác ngộ niệm vô lượng đó trở nên như thế nào đối với người đang thực hành như vậy?
Pamāṇabaddhāti kilesā ca pariyuṭṭhānā ca ponobhavikasaṅkhārā ca pamāṇabaddhā nāma honti.
"Pamāṇabaddhā" means that defilements, obsessions, and volitions leading to renewed existence are called "bound by measure."
Pamāṇabaddhā (bị ràng buộc bởi giới hạn) có nghĩa là các phiền não (kilesā), các chướng ngại (pariyuṭṭhānā), và các hành tạo tái sinh (ponobhavikasaṅkhārā) được gọi là bị ràng buộc bởi giới hạn.
‘‘Rāgopamāṇakaraṇo, doso pamāṇakaraṇo, moho pamāṇakaraṇo’’ti (ma. ni. 1.459) vacanato rāgādayo yassa uppajjanti, ‘‘ayaṃ ettako’’ti tassa pamāṇakaraṇato pamāṇaṃ nāma.
"Lust is a measure-maker, hatred is a measure-maker, delusion is a measure-maker" – because of this statement, that in which lust and so on arise, it is called a measure because it makes a measure of that person, saying, "This one is such and such."
Theo câu nói “Tham ái là giới hạn, sân hận là giới hạn, si mê là giới hạn” (Ma. Ni. 1.459), tham ái, v.v., được gọi là giới hạn vì chúng tạo ra giới hạn cho người nào chúng phát sinh, nói rằng “người này có phẩm chất như vậy.”
Tasmiṃ pamāṇe baddhā paṭibaddhā āyattāti kilesādayo pamāṇabaddhā nāma honti.
Bound, attached, dependent on that measure, thus defilements and so on are called "bound by measure".
Vì bị ràng buộc, bị trói buộc, phụ thuộc vào giới hạn đó, nên các phiền não, v.v., được gọi là bị ràng buộc bởi giới hạn.
Kilesāti anusayabhūtā, pariyuṭṭhānāti samudācārappattakilesā.
Defilements are those in the latent state (anusaya); pervading defilements are those defilements that have reached the stage of active manifestation.
Kilesā (phiền não) là những phiền não tiềm ẩn (anusayabhūtā), pariyuṭṭhānā (chướng ngại) là những phiền não đã phát sinh.
Saṅkhārā ponobhavikāti punappunaṃ bhavakaraṇaṃ punabhavo, punabhavo sīlametesanti ponabhavikā, ponabhavikā eva ponobhavikā.
Saṅkhāras that lead to renewed existence (ponobhavikā) means making existence again and again is renewed existence (punabhava); those whose nature is renewed existence are ponobhavikā; ponobhavikā are indeed ponobhavikā.
Saṅkhārā ponobhavikā (các hành tạo tái sinh) có nghĩa là sự tạo ra sự tồn tại lặp đi lặp lại là tái sinh (punabhava), những gì có thói quen tái sinh được gọi là ponabhavikā, và ponabhavikā chính là ponobhavikā.
Kusalākusalakammasaṅkhātā saṅkhārā.
Saṅkhāras are wholesome and unwholesome kamma.
Các hành (saṅkhārā) được gọi là nghiệp thiện và bất thiện.
Appamāṇoti vuttappakārassa pamāṇassa abhāvena appamāṇo.
Immeasurable (appamāṇo) means immeasurable due to the absence of the aforementioned kind of measure.
Appamāṇo (vô lượng) có nghĩa là vô lượng do không có giới hạn đã nói.
Maggaphalānampi appamāṇattā tato visesanatthaṃ acalaṭṭhena asaṅkhataṭṭhenāti vuttaṃ.
Since paths and fruits are also immeasurable, the phrases "unshakeable" and "unconditioned" are stated to distinguish Nibbāna from them.
Để phân biệt với các đạo và quả cũng là vô lượng, nên nói acalaṭṭhena asaṅkhataṭṭhenāti (với ý nghĩa bất động và không bị tạo tác).
Bhaṅgābhāvato acalo, paccayābhāvato asaṅkhato.
It is unshakeable due to the absence of dissolution, and unconditioned due to the absence of conditions.
Nó bất động vì không có sự tan rã, không bị tạo tác vì không có các duyên.
Yo hi acalo asaṅkhato ca, so ativiya pamāṇavirahito hoti.
Indeed, that which is unshakeable and unconditioned is exceedingly free from measure.
Thật vậy, cái gì bất động và không bị tạo tác thì hoàn toàn không có giới hạn.
Kathaṃ susamāraddho iti ce hotīti bojjhaṅgoti anantaraṃ vuttanayena yojetabbaṃ.
"How is it well-undertaken, if it is a factor of awakening?" – this should be connected in the manner stated immediately before.
Kathaṃ susamāraddho iti ce hotīti bojjhaṅgoti (Chi phần giác ngộ đã được tu tập tốt trở nên như thế nào?) nên được kết hợp theo cách đã nói ngay trước đó.
Visamāti sayañca visamattā, visamassa ca bhāvassa hetuttā visamā.
Uneven (visamā) means uneven because it is itself uneven, and because it is the cause of uneven existence.
Visamā (không đồng đều) có nghĩa là không đồng đều do chính nó không đồng đều, và là nguyên nhân của sự không đồng đều.
Samadhammoti santaṭṭhena paṇītaṭṭhena samo dhammo.
Even Dhamma (samadhammo) is Dhamma that is even by being tranquil and by being sublime.
Samadhammo (Pháp bình đẳng) là pháp bình đẳng do tính chất tịch tịnh và tính chất thù thắng.
Pamāṇābhāvato santo.
Tranquil (santo) due to the absence of measure.
Do không có sự đo lường (tham ái, v.v.) nên gọi là tịch tịnh (santo).
‘‘Yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā vā asaṅkhatā vā, virāgo tesaṃ dhammānaṃ aggamakkhāyatī’’ti (a. ni. 4.34; itivu. 90) vacanato sabbadhammuttamaṭṭhena paṇīto.
Sublime (paṇīto) due to being the highest of all phenomena, as it is said: "Bhikkhus, among all phenomena, whether conditioned or unconditioned, dispassion is declared to be the highest."
Do ý nghĩa tối thượng của tất cả các pháp, theo lời dạy ‘‘Này các Tỳ-kheo, trong tất cả các pháp hữu vi hay vô vi, sự ly tham được tuyên bố là tối thượng’’ nên gọi là thù thắng (paṇīto).
Tasmiṃ samadhammoti vutte susame āraddho susamāraddho.
When it is said "even Dhamma," it means well-undertaken (susamāraddho) in the exceedingly even (Nibbāna).
Khi đã nói “pháp bình đẳng” (samadhammo) là Niết bàn tịch tịnh và thù thắng đó, thì sự tinh tấn được khởi lên một cách tốt đẹp (susamāraddho) trong Niết bàn vô cùng tịch tịnh hay vô cùng thù thắng đó.
Āvajjitattāti phalasamāpattiyā pavattakālaṃ sandhāya vuttaṃ.
Having adverted (āvajjitattā) is stated with reference to the time of the occurrence of fruit-attainment.
Āvajjitattā (đã tác ý) được nói đến để chỉ thời điểm phát sinh của quả định.
Anuppādādisaṅkhāte nibbāne manodvārāvajjanassa uppannattāti vuttaṃ hoti.
It means that advertence at the mind-door has arisen with regard to Nibbāna, which is characterized by non-arising and so on.
Có nghĩa là sự tác ý nơi ý môn đã phát sinh đối với Niết bàn được gọi là vô sinh, v.v.
Tiṭṭhatīti pavattati.
Remains (tiṭṭhatī) means occurs.
Tiṭṭhatī (an trú) là tiếp diễn.
Uppādādīni heṭṭhā vuttatthāni.
Arising (uppādā) and so on have the meanings stated earlier.
Các từ uppādā (sinh) v.v. đã được giải thích ở trên.
Sesabojjhaṅgamūlakesupi vāresu eseva nayo.
The same method applies to the cases based on the other factors of awakening.
Tương tự như vậy đối với các trường hợp khác có gốc là các chi phần giác ngộ còn lại.
22. Idāni bojjhaṅgakathānantaraṃ kathitāya bojjhaṅgakathāgatiyā suttantapubbaṅgamāya mettākathāya apubbatthānuvaṇṇanā.
Now follows the explanation of the previously unexpounded meanings in the discourse on loving-kindness, which is preceded by the Suttanta and follows the method of the discourse on the factors of awakening.
Bây giờ là phần giải thích về những ý nghĩa chưa từng có của Mettākathā (phần giải thích về Từ ái) được đề cập sau Bojjhaṅgakathā (phần giải thích về các chi phần giác ngộ), theo phương pháp của các bản kinh.
Tattha suttante tāva āsevitāyāti ādarena sevitāya.
There, in the Suttanta, 'cultivated' (āsevitāya) means cultivated with respect.
Trong các bản kinh, āsevitāyā (đã thực hành) là đã thực hành một cách tôn kính.
Bhāvitāyāti vaḍḍhitāya.
'Developed' (bhāvitāya) means increased.
Bhāvitāyā (đã phát triển) là đã phát triển.
Bahulīkatāyāti punappunaṃ katāya.
'Made much of' (bahulīkatāyā) means done repeatedly.
Bahulīkatāyā (đã làm cho sung mãn) là đã làm đi làm lại nhiều lần.
Yānīkatāyāti yuttayānasadisāya katāya.
'Made a vehicle' (yānīkatāyā) means made like a suitable vehicle.
Yānīkatāyā (đã lấy làm cỗ xe) là đã làm như một cỗ xe thích hợp.
Vatthukatāyāti patiṭṭhānaṭṭhena vatthu viya katāya.
'Made a basis' (vatthukatāyā) means made like a foundation in the sense of a support.
Vatthukatāyā (đã lấy làm nền tảng) là đã làm như một nền tảng theo ý nghĩa là chỗ nương tựa của tất cả sự viên mãn.
Anuṭṭhitāyāti paccupaṭṭhitāya.
'Established' (anuṭṭhitāyā) means brought to presence.
Anuṭṭhitāyā (đã khởi lên) là đã làm cho hiện tiền.
Paricitāyāti samantato citāya upacitāya.
'Well-familiarized' (paricitāyā) means accumulated and gathered from all sides.
Paricitāyā (đã làm quen) là đã tích lũy từ mọi phía.
Susamāraddhāyāti suṭṭhu samāraddhāya sukatāya.
'Well-undertaken' (susamāraddhāyā) means thoroughly undertaken, well-done.
Susamāraddhāyā (đã tinh tấn tốt đẹp) là đã tinh tấn tốt đẹp, đã làm tốt.
Ānisaṃsāti guṇā.
'Advantages' (ānisaṃsā) are benefits.
Ānisaṃsā (lợi ích) là các công đức.
Pāṭikaṅkhāti paṭikaṅkhitabbā icchitabbā.
'Are to be expected' (pāṭikaṅkhā) means are to be wished for, desired.
Pāṭikaṅkhā (đáng mong đợi) là đáng mong đợi, đáng ước ao.
Sukhaṃ supatīti yathā sesajanā samparivattamānā kākacchamānā dukkhaṃ supanti, evaṃ asupitvā sukhaṃ supati.
'He sleeps peacefully' (sukhaṃ supatī) means he sleeps peacefully, not like other people who toss and turn and groan, sleeping miserably.
Sukhaṃ supatī (ngủ an lạc) có nghĩa là vị ấy ngủ an lạc, không như những người khác lăn lộn, rên rỉ, ngủ khổ sở.
Niddaṃ okkantopi samāpattiṃ samāpanno viya hoti.
Even when he falls asleep, it is as if he has entered into attainment.
Ngay cả khi chìm vào giấc ngủ, vị ấy cũng như người đang nhập định.
Sukhaṃ paṭibujjhatīti yathā aññe nitthunantā vijambhantā samparivattantā dukkhaṃ paṭibujjhanti, evaṃ apaṭibujjhitvā vikasamānamiva padumaṃ sukhaṃ nibbikāraṃ paṭibujjhati.
'He awakes peacefully' (sukhaṃ paṭibujjhatī) means he awakes peacefully, without disturbance, like a lotus blossoming, not like others who awake miserably, groaning, stretching, and tossing.
Sukhaṃ paṭibujjhatī (thức dậy an lạc) có nghĩa là vị ấy thức dậy an lạc, không biến đổi, như hoa sen nở, không như những người khác rên rỉ, vươn vai, lăn lộn, thức dậy khổ sở.
Na pāpakaṃ supinaṃ passatīti supinaṃ passantopi bhaddakameva supinaṃ passati.
'He sees no bad dreams' (na pāpakaṃ supinaṃ passatī) means even if he dreams, he sees only good dreams.
Na pāpakaṃ supinaṃ passatī (không thấy ác mộng) có nghĩa là ngay cả khi mơ, vị ấy cũng chỉ thấy những giấc mơ tốt lành.
Cetiyaṃ vandanto viya pūjaṃ karonto viya dhammaṃ suṇanto viya ca hoti.
It is as if he is paying homage to a cetiya, making an offering, or listening to the Dhamma.
Vị ấy như đang đảnh lễ tháp, đang cúng dường, hay đang nghe pháp.
Yathā panaññe attānaṃ corehi parivāritaṃ viya vāḷehi upaddutaṃ viya papāte patantaṃ viya ca passanti, na evaṃ pāpakaṃ supinaṃ passati.
However, unlike others who dream of being surrounded by thieves, or harassed by wild animals, or falling into a precipice, he does not see such bad dreams.
Vị ấy không thấy ác mộng như những người khác thấy mình bị trộm cướp vây quanh, bị thú dữ quấy phá, hay rơi xuống vực thẳm.
Manussānaṃ piyo hotīti ure āmuttamuttāhāro viya sīse piḷandhamālā viya ca manussānaṃ piyo hoti manāpo.
'He is dear to human beings' (manussānaṃ piyo hotī) means he is dear and pleasing to human beings, like a pearl necklace worn on the chest or a garland adorning the head.
Manussānaṃ piyo hotī (được loài người yêu mến) có nghĩa là vị ấy được loài người yêu mến, dễ chịu, như chuỗi ngọc đeo trên ngực hay vòng hoa cài trên đầu.
Amanussānaṃ piyo hotīti yatheva ca manussānaṃ, evaṃ amanussānampi piyo hoti.
'He is dear to non-human beings' (amanussānaṃ piyo hotī) means just as he is dear to human beings, so too is he dear to non-human beings.
Amanussānaṃ piyo hotī (được phi nhân yêu mến) có nghĩa là vị ấy được phi nhân yêu mến, giống như được loài người yêu mến.
Devatā rakkhantīti puttamiva mātāpitaro devatā rakkhanti.
'Devas protect him' (devatā rakkhantī) means devas protect him like parents protect their child.
Devatā rakkhantī (chư thiên bảo vệ) có nghĩa là chư thiên bảo vệ vị ấy như cha mẹ bảo vệ con cái.
Nāssa aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamatīti mettāvihārissa kāye aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā na kamati na pavisati, nāssa kāyaṃ vikopetīti vuttaṃ hoti.
"Fire, poison, or a weapon does not affect him" means that fire, poison, or a weapon does not enter or penetrate the body of one who dwells in mettā, and it is said that it does not harm his body.
Nāssa aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamatī (lửa, thuốc độc hay binh khí không thể làm hại) có nghĩa là lửa, thuốc độc hay binh khí không thể xâm nhập vào thân thể của người sống trong từ ái, không thể làm tổn hại thân thể vị ấy.
Tuvaṭaṃ cittaṃ samādhiyatīti mettāvihārino khippameva cittaṃ samādhiyati, natthi tassa dandhāyitattaṃ.
"His mind is quickly concentrated" means that the mind of one who dwells in mettā is quickly concentrated; there is no slowness for him.
Tuvaṭaṃ cittaṃ samādhiyatī (tâm mau chóng được định tĩnh) có nghĩa là tâm của người sống trong từ ái mau chóng được định tĩnh, không có sự chậm trễ.
Mukhavaṇṇo vippasīdatīti bandhanā pamuttatālapakkaṃ viya cassa vippasannavaṇṇaṃ mukhaṃ hoti.
"His facial complexion is clear" means that his face is of a clear complexion, like a ripe palm fruit fallen from its stalk.
Mukhavaṇṇo vippasīdatī (sắc mặt trong sáng) có nghĩa là sắc mặt của vị ấy trong sáng như quả cau rụng khỏi cuống.
Asammūḷho kālaṃ karotīti mettāvihārino sammohamaraṇaṃ nāma natthi, asammūḷho niddaṃ okkamanto viya kālaṃ karoti.
"He dies unconfused" means that for one who dwells in mettā, there is no such thing as a death of confusion; he dies unconfused, like one falling into sleep.
Asammūḷho kālaṃ karotī (lâm chung không mê loạn) có nghĩa là người sống trong từ ái không có cái chết mê loạn, vị ấy lâm chung như người chìm vào giấc ngủ mà không mê loạn.
Uttari appaṭivijjhantoti mettāsamāpattito uttariṃ arahattaṃ adhigantuṃ asakkonto ito cavitvā suttappabuddho viya brahmalokūpago hotīti brahmalokaṃ upapajjatīti attho.
"If he does not penetrate further" means that if he is unable to attain Arahantship beyond the mettā-samāpatti, he departs from this realm and "is reborn in the Brahmā world," meaning he is reborn in the Brahmā world, like one waking from sleep.
Uttari appaṭivijjhanto (không thể chứng đắc cao hơn) có nghĩa là người không thể chứng đắc A-la-hán quả cao hơn từ mettā-samāpatti (từ định), sau khi chết từ cõi này, vị ấy như người thức dậy sau giấc ngủ, brahmalokūpago hotī (được sanh lên cõi Phạm thiên), nghĩa là vị ấy tái sanh vào cõi Phạm thiên.
Mettāniddese anodhiso pharaṇāti odhi mariyādā, na odhi anodhi.
In the explanation of mettā, "unlimited pervasion" (anodhiso pharaṇā) means that odhi is a boundary, and anodhi is without boundary.
Trong phần giải thích về Mettā, anodhiso pharaṇā (sự biến mãn vô giới hạn) có nghĩa là odhi (giới hạn) là ranh giới, na odhi (không giới hạn) là vô giới hạn.
Tato anodhiso, anodhitoti attho, nippadesato phusanāti vuttaṃ hoti.
Therefore, anodhitoti means unlimited, signifying pervasion without remainder.
Do đó, anodhitoti (vô giới hạn) là không có giới hạn, có nghĩa là sự biến mãn không còn sót lại bất kỳ phần nào.
Odhisoti padesavasena.
"Limited" (Odhiso) means according to a specific area.
Odhiso (có giới hạn) là theo từng phần.
Disāpharaṇāti disāsu pharaṇā.
"Pervasion in directions" (Disāpharaṇā) means pervasion in the directions.
Disāpharaṇā (biến mãn theo các phương) là sự biến mãn trong các phương hướng.
Sabbeti anavasesapariyādānaṃ.
"All" (Sabbe) means complete and exhaustive inclusion.
Sabbe (tất cả) là sự bao gồm không sót lại.
Sattātipadassa attho ñāṇakathāmātikāvaṇṇanāyaṃ vutto, ruḷhīsaddena pana vītarāgesupi ayaṃ vohāro vattati vilīvamayepi bījanivisese tālavaṇṭavohāro viya.
The meaning of the word "beings" (sattā) has been explained in the commentary on the Mātikā of the Knowledge Discourse; however, this term is also conventionally used for those who are free from defilements, just as the term "palm-leaf fan" is used for a fan made of bamboo strips.
Ý nghĩa của từ sattā (chúng sanh) đã được nói đến trong phần giải thích về Ñāṇakathāmātikā (Đề cương về trí tuệ); nhưng theo cách dùng thông thường, từ này cũng được dùng cho những người đã ly tham, giống như cách gọi quạt lá cọ cho một loại quạt được làm bằng nan tre.
Averāti verarahitā.
"Without enmity" (Averā) means free from enmity.
Averā (không oán thù) là không có oán thù.
Abyāpajjāti byāpādarahitā.
"Without affliction" (Abyāpajjā) means free from affliction.
Abyāpajjā (không não hại) là không có não hại.
Anīghāti niddukkhā.
"Without distress" (Anīghā) means free from suffering.
Anīghā (không khổ não) là không có khổ đau.
Anigghātipi pāṭho.
The reading anigghā is also found.
Cũng có bản đọc là Anigghā.
Sukhī attānaṃ pariharantūti sukhitā hutvā attabhāvaṃ vattayantu.
"May they maintain themselves happily" (Sukhī attānaṃ pariharantū) means may they live their lives happily.
Sukhī attānaṃ pariharantū (hãy sống an lạc) có nghĩa là hãy sống an lạc, duy trì sự tồn tại của mình.
‘‘Averā’’ti ca sakasantāne ca pare paṭicca, parasantāne ca itare paṭicca verābhāvo dassito, ‘‘abyāpajjā’’tiādīsu verābhāvā tammūlakabyāpādābhāvo, ‘‘anīghā’’ti byāpādābhāvā tammūlakadukkhābhāvo, ‘‘sukhī attānaṃ pariharantū’’ti dukkhābhāvāsukhena attabhāvapariharaṇaṃ dassitanti evamettha vacanasambandho veditabboti.
Here, in the phrases "may they be without enmity" (averā hontū) and so on, in the four phrases, "without enmity" (averā) indicates the absence of enmity both in one's own continuum towards others and in others' continua towards oneself; in "without affliction" (abyāpajjā) and so on, the absence of affliction rooted in the absence of enmity; in "without distress" (anīghā), the absence of suffering rooted in the absence of affliction; and in "may they maintain themselves happily" (sukhī attānaṃ pariharantū), the maintenance of one's existence happily due to the absence of suffering. Thus, the connection of the words here should be understood.
Trong các từ “averā” (không oán thù) v.v., ‘‘averā’’ (không oán thù) chỉ ra sự không oán thù đối với người khác trong dòng tâm thức của mình, và sự không oán thù đối với những người khác trong dòng tâm thức của họ; trong ‘‘abyāpajjā’’ (không não hại) v.v., sự không não hại có gốc từ sự không oán thù; trong ‘‘anīghā’’ (không khổ não), sự không khổ đau có gốc từ sự không não hại; ‘‘sukhī attānaṃ pariharantū’’ (hãy sống an lạc) chỉ ra sự duy trì sự tồn tại với an lạc do không có khổ đau. Như vậy, sự liên kết của các từ trong đây cần được hiểu.
Imesu ca ‘‘averā hontū’’tiādīsu catūsupi vacanesu yaṃ yaṃ pākaṭaṃ hoti, tassa tassa vasena mettāya pharati.
Among these four phrases, "may they be without enmity" and so on, one pervades with mettā according to whichever phrase is prominent.
Trong bốn câu ‘‘averā hontū’’ (hãy không oán thù) v.v. này, mettā (từ ái) biến mãn theo cách thức của từng câu rõ ràng.
Pāṇātiādīsu pāṇanatāya pāṇā, assāsapassāsāyattavuttitāyāti attho.
In "living beings" (pāṇā) and so on, pāṇā means living due to breathing, that is, dependent on inhalation and exhalation.
Trong các từ pāṇā (chúng sanh) v.v., pāṇā là do có hơi thở, nghĩa là do sự tồn tại phụ thuộc vào hơi thở vào và hơi thở ra.
Bhūtattā bhūtā, abhinibbattāti attho.
"Beings" (Bhūtā) means having come into existence, that is, newly arisen.
Bhūtā (hữu tình) là do đã sanh, nghĩa là đã được tạo thành.
Puṃ vuccati nirayo, taṃ puṃ galanti gacchantīti puggalā.
"Puggalā" are those who fall into hell, which is called puṃ.
Địa ngục được gọi là puṃ, những người đi đến puṃ (địa ngục) được gọi là puggalā (cá nhân).
Attabhāvo vuccati sarīraṃ, khandhapañcakameva vā, taṃ upādāya paññattimattasabbhāvato, tasmiṃ attabhāve pariyāpannā paricchinnā antogadhāti attabhāvapariyāpannā.
"Attabhāva" means the body, or simply the five aggregates, and "attabhāvapariyāpannā" means included, encompassed, or contained within that existence, being merely a designation based on it.
Thân thể được gọi là attabhāva (sự tồn tại), hoặc chỉ là năm uẩn, và sự tồn tại chỉ là một khái niệm dựa trên đó, được bao gồm, được giới hạn, được chứa đựng trong attabhāva đó, nên gọi là attabhāvapariyāpannā (những gì được bao gồm trong sự tồn tại).
Yathā ca sattāti vacanaṃ, evaṃ sesānipi ruḷhīvasena āropetvā sabbānetāni sabbasattavevacanānīti veditabbāni.
And just as the word "satta" (being) is to be understood, so too are the other terms, by way of convention, to be understood as synonyms for all beings.
Và như từ ‘‘sattā’’ (chúng sanh), các từ còn lại cũng cần được hiểu là tất cả những từ này là đồng nghĩa với ‘‘tất cả chúng sanh’’ theo cách dùng thông thường.
Kāmañca aññānipi ‘‘sabbe jantū sabbe jīvā’’tiādīni sabbasattavevacanāni atthi, pākaṭavasena pana imāneva pañca gahetvā ‘‘pañcahākārehi anodhiso pharaṇā mettācetovimuttī’’ti vuccati.
Although there are other synonyms for all beings such as "all creatures" (sabbe jantū) and "all living things" (sabbe jīvā), these five terms are taken as prominent, and thus it is said, "mettā cetovimutti (liberation of mind through loving-kindness) pervades unlimitedly in five ways."
Mặc dù có những từ đồng nghĩa khác với ‘‘tất cả chúng sanh’’ như ‘‘sabbe jantū, sabbe jīvā’’ (tất cả loài hữu tình, tất cả loài có sự sống) v.v., nhưng theo cách dùng phổ biến, chỉ năm từ này được lấy và nói rằng ‘‘mettā-cetovimuttī (tâm giải thoát từ ái) biến mãn vô giới hạn theo năm cách này.’’
Ye pana ‘‘sattā pāṇā’’tiādīnaṃ na kevalaṃ vacanamattatova, atha kho atthatopi nānattameva iccheyyuṃ, tesaṃ anodhiso pharaṇā virujjhati.
However, for those who would desire a difference not merely in the words "sattā," "pāṇā," etc., but also in their meanings, unlimited pervasion would be contradictory.
Tuy nhiên, những ai muốn rằng ‘‘sattā, pāṇā’’ (chúng sanh, hữu tình) v.v. không chỉ khác nhau về từ ngữ mà còn khác nhau về ý nghĩa, thì sự biến mãn vô giới hạn sẽ trở nên mâu thuẫn đối với họ.
Tasmā tathā atthaṃ aggahetvā imesu pañcasu ākāresu aññataravasena anodhiso mettāya pharati.
Therefore, without taking the meaning in that way, one pervades with mettā unlimitedly in one of these five aspects.
Vì vậy, không nên hiểu ý nghĩa như vậy, mà mettā (từ ái) biến mãn vô giới hạn theo một trong năm cách này.
Yasmā pana ayaṃ tividhāpi mettāpharaṇā appanāpattacittassa vasena vuttā, tasmā tīsu vāresu appanā gahetabbā.
Since these three kinds of mettā pervasion are described in terms of a mind that has attained absorption (appanā), absorption should be understood in all three instances.
Vì cả ba loại biến mãn từ ái này đều được nói theo tâm đã đạt đến appanā (định), nên trong ba trường hợp này cần phải lấy appanā.
Anodhiso pharaṇe tāva ‘‘sabbe sattā averā hontū’’ti ekā, ‘‘abyāpajjā hontū’’ti ekā ‘‘anīghā hontū’’ti ekā, ‘‘sukhī attānaṃ pariharantū’’ti ekā.
In the boundless pervasion, there is one (appanā): "May all beings be free from enmity," one: "May they be free from affliction," one: "May they be free from trouble," and one: "May they maintain themselves happily."
Trong sự biến mãn vô giới hạn, có một appanā là ‘‘sabbe sattā averā hontū’’ (mong tất cả chúng sanh không oán thù), một là ‘‘abyāpajjā hontū’’ (mong không não hại), một là ‘‘anīghā hontū’’ (mong không khổ não), một là ‘‘sukhī attānaṃ pariharantū’’ (mong sống an lạc).
Tānipi hi cattāri hitopasaṃhāravaseneva vuttāni.
Indeed, those four (phrases) were also stated solely in terms of bringing about welfare.
Bốn điều đó cũng chỉ được nói theo cách mang lại lợi ích.
Hitopasaṃhāralakkhaṇā hi mettā.
For mettā has the characteristic of bringing about welfare.
Thật vậy, mettā (từ ái) có đặc tính là mang lại lợi ích.
Iti ‘‘sattā’’tiādīsu pañcasu ākāresu catassannaṃ catassannaṃ appanānaṃ vasena vīsati appanā honti, odhiso pharaṇe ‘‘sabbā itthiyo’’tiādīsu sattasu ākāresu catassannaṃ catassannaṃ vasena aṭṭhavīsati appanā.
Thus, in the five aspects beginning with "beings," there are twenty appanās due to four appanās each; in the bounded pervasion, there are twenty-eight appanās due to four each in the seven aspects beginning with "all females."
Như vậy, trong năm cách ‘‘sattā’’ (chúng sanh) v.v., có hai mươi appanā theo bốn appanā mỗi loại; trong sự biến mãn có giới hạn, trong bảy cách ‘‘sabbā itthiyo’’ (tất cả nữ giới) v.v., có hai mươi tám appanā theo bốn appanā mỗi loại.
Disāpharaṇe pana ‘‘sabbe puratthimāya disāya sattā’’tiādinā nayena ekamekissā disāya vīsati vīsati katvā dve satāni, ‘‘sabbā puratthimāya disāya itthiyo’’tiādinā nayena ekamekissā disāya aṭṭhavīsati aṭṭhavīsati katvā asīti dve satānīti cattāri satāni asīti ca appanā.
In the directional pervasion, by the method starting with "all beings in the eastern direction," there are two hundred (appanās) by taking twenty for each direction; and by the method starting with "all females in the eastern direction," there are two hundred and eighty (appanās) by taking twenty-eight for each direction, making four hundred and eighty appanās.
Trong sự biến mãn theo các phương, có hai trăm appanā, mỗi phương có hai mươi appanā theo cách ‘‘sabbe puratthimāya disāya sattā’’ (mong tất cả chúng sanh ở phương Đông) v.v., và hai trăm tám mươi appanā, mỗi phương có hai mươi tám appanā theo cách ‘‘sabbā puratthimāya disāya itthiyo’’ (mong tất cả nữ giới ở phương Đông) v.v., tổng cộng là bốn trăm tám mươi appanā.
Iti sabbānipi idha vuttāni aṭṭhavīsādhikāni pañca appanāsatāni honti.
Thus, all the appanās mentioned here amount to five hundred and twenty-eight.
Như vậy, tất cả các appanā được nói đến ở đây là năm trăm hai mươi tám appanā.
Yathā ca mettāya tividhena pharaṇā vuttā, tathā karuṇāmuditāupekkhānampi vuttāva hotīti veditabbaṃ.
Just as the three kinds of pervasion are stated for mettā, so too are they stated for karuṇā, muditā, and upekkhā; this should be understood.
Cũng cần hiểu rằng, như sự biến mãn từ ái được nói đến theo ba cách, thì sự biến mãn của bi, hỷ và xả cũng được nói đến như vậy.
23. Atha mettūpasaṃhārākāraṃ indriyādiparibhāvanañca dassetuṃ sabbesaṃ sattānaṃ pīḷanaṃ vajjetvātiādimāha.
Then, to show the manner of bringing about mettā and the cultivation of the faculties, etc., it states: "avoiding the torment of all beings," etc.
23. Sau đó, để trình bày cách thức thực hành tâm từ và sự tu tập các căn, v.v.,* đã nói: “ tránh làm hại tất cả chúng sinh”, v.v.
Tattha pīḷananti abbhantarato sarīrapīḷanaṃ.
Therein, torment means internal bodily torment.
Trong đó, pīḷana (sự làm hại) là sự làm hại thân thể từ bên trong.
Upaghātanti bāhirato sarīropaghātaṃ.
Injury means external bodily injury.
Upaghāta (sự gây tổn hại) là sự gây tổn hại thân thể từ bên ngoài.
Santāpanti yathā tathā vā cittasantāpanaṃ.
Distress means mental distress, however it may arise.
Santāpa (sự phiền não) là sự phiền não tâm tùy theo cách này hay cách khác.
Pariyādānanti pakatiyā jīvitādiparikkhayaṃ.
Exhaustion means the natural cessation of life, etc.
Pariyādāna (sự tước đoạt) là sự suy giảm tuổi thọ, v.v., một cách tự nhiên.
Vihesanti parato jīvitaviheṭhanaṃ.
Harassment means oppressing life from another.
Vihesa (sự quấy nhiễu) là sự quấy nhiễu mạng sống từ người khác.
Vajjetvāti pīḷanādīsu ekekaṃ attano citteneva apanetvā.
Avoiding means removing each of these torments, etc., with one's own mind.
Vajjetvā (tránh) là tự mình loại bỏ từng điều làm hại, v.v., bằng chính tâm của mình.
Imāni pīḷanādīni pañca padāni mettopasaṃhārassa paṭipakkhavivajjanavasena vuttāni, apīḷanāyātiādīni mettopasaṃhāravasena.
These five terms, torment etc., are stated in terms of avoiding the opposite of bringing about mettā; the terms beginning with apīḷanāya (non-torment) are stated in terms of bringing about mettā.
Năm từ này: pīḷana, v.v., được nói theo cách tránh xa đối nghịch của sự thực hành tâm từ, còn apīḷanā, v.v., được nói theo cách thực hành tâm từ.
Apīḷanāyāti apīḷanākārena, sabbe satte mettāyatīti sambandho.
Apīḷanāya means in the manner of non-torment; the connection is that one loves all beings.
Apīḷanāyā (không làm hại) có nghĩa là theo cách không làm hại, có mối liên hệ là: “yêu thương tất cả chúng sinh”.
Evaṃ sesesupi.
Similarly in the remaining cases.
Tương tự với các từ còn lại.
Mā verino mā dukkhino mā dukkhitattāti imānipi tīṇi mettopasaṃhārassa paṭipakkhapaṭikkhepavacanāni.
These three phrases: Mā verino, mā dukkhino, mā dukkhitattā (May they not be hostile, may they not be sorrowful, may they not be distressed) are also expressions rejecting the opposite of bringing about mettā.
Ba từ này: Mā verino mā dukkhino mā dukkhitattā (chớ thù hận, chớ khổ não, chớ đau khổ về tự ngã) cũng là những lời bác bỏ đối nghịch của sự thực hành tâm từ.
Mā-vacanassa mā hontūti attho.
The meaning of the word mā is "may they not be."
Ý nghĩa của từ mā là “chớ nên có”.
Averino sukhino sukhitattāti imāni tīṇi mettopasaṃhāravacanāni.
These three phrases: Averino, sukhino, sukhitattā (May they be free from enmity, happy, and well-disposed) are expressions of bringing about mettā.
Ba từ này: Averino sukhino sukhitattā (không thù hận, hạnh phúc, hạnh phúc về tự ngã) là những lời thực hành tâm từ.
‘‘Abyāpajjā anīghā’’ti idaṃ dvayaṃ ‘‘sukhino’’ti vacanena saṅgahitanti veditabbaṃ.
It should be understood that the two phrases "abyāpajjā anīghā" (free from affliction, free from trouble) are included in the word "sukhino" (happy).
Cần hiểu rằng hai từ “abyāpajjā anīghā” (không ác ý, không phiền não) được bao hàm trong từ “sukhino” (hạnh phúc).
Sukhitattāti tasseva sukhassa niccappavattidassanaṃ.
Sukhitattā indicates the constant continuation of that happiness.
Sukhitattā (hạnh phúc về tự ngã) là sự biểu thị sự liên tục của chính niềm hạnh phúc đó.
‘‘Sukhitattā’’ti ca ‘‘sukhī attānaṃ pariharantū’’ti ca atthato ekaṃ.
"Sukhitattā" and "sukhī attānaṃ pariharantū" are one in meaning.
“Sukhitattā” và “sukhī attānaṃ pariharantū” (hãy tự duy trì hạnh phúc) có cùng ý nghĩa.
‘‘Apīḷanāyā’’tiādīhi vā abyāpajjānīghavacanāni saṅgahitāni.
Alternatively, the words "abyāpajjā" and "anīghā" are included in "apīḷanāya," etc.
Hoặc các từ abyāpajjā anīghā được bao hàm trong apīḷanā, v.v.
Aṭṭhahākārehīti ‘‘apīḷanāyā’’tiādayo pañca mettopasaṃhārākārā ‘‘averino hontū’’tiādayo tayo mettopasaṃhārākārāti imehi aṭṭhahākārehi.
By eight modes means by these eight modes: the five modes of bringing about mettā, "apīḷanāya" etc., and the three modes of bringing about mettā, "averino hontū" etc.
Aṭṭhahākārehī (bằng tám cách) có nghĩa là bằng năm cách thực hành tâm từ apīḷanā, v.v., và ba cách thực hành tâm từ averino hontū, v.v., tức là bằng tám cách này.
Mettāyatīti siniyhati.
Mettāyati means loves.
Mettāyatī (yêu thương) có nghĩa là siniyhati (thương yêu).
Taṃ dhammaṃ cetayatīti taṃ hitopasaṃhāraṃ cetayati abhisandahati, pavattetīti attho.
Cetayati taṃ dhammaṃ means one intends that welfare, one resolves it, meaning one brings it about.
Taṃ dhammaṃ cetayatī (tác ý pháp ấy) có nghĩa là tác ý, hướng đến sự mang lại lợi ích đó, tức là thực hành.
Sabbabyāpādapariyuṭṭhānehi vimuccatīti mettāya paṭipakkhabhūtehi sabbehi byāpādasamudācārehi vikkhambhanato vimuccati.
Vimuccati sabbabyāpādapariyuṭṭhānehi means one is liberated by suppression from all occurrences of ill-will, which are the opponents of mettā.
Sabbabyāpādapariyuṭṭhānehi vimuccatī (thoát khỏi tất cả các phiền não ác ý) có nghĩa là được giải thoát khỏi tất cả các hành vi ác ý, là đối nghịch của tâm từ, bằng cách trấn áp chúng.
Mettā ca ceto ca vimutti cāti ekāyeva mettā tidhā vaṇṇitā.
Mettā ca ceto ca vimutti ca (mettā, mind, and liberation) — mettā alone is described in three ways.
Mettā ca ceto ca vimutti cā (tâm từ, tâm giải thoát) là một tâm từ được mô tả theo ba cách.
Averino khemino sukhinoti imāni tīṇi padāni pubbe vutte ākāre saṅkhepena saṅgahetvā vuttāni.
These three terms: averino, khemino, sukhino (free from enmity, secure, happy) are stated by briefly summarizing the modes mentioned previously.
Ba từ averino khemino sukhino (không thù hận, an toàn, hạnh phúc) được nói để tóm tắt các cách thức đã nêu trước đó.
Saddhāya adhimuccatītiādinā nayena vuttāni pañcindriyāni mettāya sampayuttāniyeva.
The five faculties mentioned in the manner of "adhimuccati saddhāya" (one resolves with faith), etc., are indeed conjoined with mettā.
Năm căn đã được nói theo cách “saddhāya adhimuccatī” (có sự quyết định bằng niềm tin), v.v., chỉ là những căn đi kèm với tâm từ.
Āsevanātiādīsu chasu vāresu āsevīyati etehi mettāti āsevanā.
Among the six terms starting with āsevanā, āsevanā means that mettā is practiced by these (faculties).
Trong sáu trường hợp āsevanā, v.v., āsevanā (sự thực hành) là tâm từ được thực hành bởi các căn này.
Tathā bhāvanā bahulīkammaṃ.
Similarly, bhāvanā and bahulīkammaṃ.
Tương tự, bhāvanā (sự tu tập) và bahulīkammaṃ (sự làm cho nhiều).
Alaṅkārāti vibhūsanā.
Alaṅkārā means adornments.
Alaṅkārā (sự trang sức) là sự tô điểm.
Svālaṅkatāti suṭṭhu alaṅkatā bhūsitā.
Svālaṅkatā means well-adorned, embellished.
Svālaṅkatā (được trang sức tốt) là được trang sức, tô điểm một cách tốt đẹp.
Parikkhārāti sambhārā.
Parikkhārā means requisites.
Parikkhārā (các phương tiện) là các vật dụng.
Suparikkhatāti suṭṭhu sambhatā.
Suparikkhātā means well-prepared.
Suparikkhātā (được chuẩn bị tốt) là được chuẩn bị một cách tốt đẹp.
Parivārāti rakkhanaṭṭhena.
Parivārā means in the sense of protection.
Parivārā (sự bao quanh) là theo nghĩa bảo vệ.
Puna āsevanādīni aṭṭhavīsati padāni mettāya vaṇṇabhaṇanatthaṃ vuttāni.
Again, the twenty-eight terms beginning with āsevanā are stated for the purpose of describing the qualities of mettā.
Lại nữa, hai mươi tám từ āsevanā, v.v., được nói để tán dương phẩm chất của tâm từ.
Tattha pāripūrīti paripuṇṇabhāvā.
Among these, pāripūrī means completeness.
Trong đó, pāripūrī (sự viên mãn) là trạng thái viên mãn.
Sahagatāti mettāya sahagatā.
Sahagatā means accompanied by mettā.
Sahagatā (đi cùng) là đi cùng với tâm từ.
Tathā sahajātādayo.
Similarly, sahajātā, etc.
Tương tự, sahajātā, v.v.
Pakkhandanāti mettāya pavisanā, pakkhandati etehi mettāti vā pakkhandanā.
Pakkhandanā (penetration) means the entering of mettā, or it is called pakkhandanā because mettā penetrates with these (faculties).
Pakkhandanā (sự thâm nhập) là sự thâm nhập vào tâm từ, hoặc pakkhandanā là tâm từ thâm nhập bởi những điều này.
Tathā saṃsīdanādayo.
Likewise for saṃsīdanā and so on.
Tương tự, saṃsīdanā, v.v.
Etaṃ santanti phassanāti esā mettā santāti etehi phassanā hotīti etaṃ santanti phassanā ‘‘etadagga’’ntiādīsu (a. ni. 1.188 ādayo) viya napuṃsakavacanaṃ.
"This is peaceful" contact means that this mettā is peaceful, and contact occurs through these (faculties). So it is called "this is peaceful" contact, which is a neuter word like in "etadagga" and so on.
Etaṃ santanti phassanā (sự xúc chạm này là an tịnh) là sự xúc chạm này là an tịnh bởi những điều này, như trong “etadaggaṃ”, v.v., (A.N. 1.188, v.v.) là một từ trung tính.
Svādhiṭṭhitāti suṭṭhu patiṭṭhitā.
Well-established means well-founded.
Svādhiṭṭhitā (được an lập tốt) là được an lập một cách tốt đẹp.
Susamuggatāti suṭṭhu samussitā.
Susamuggatā (well-arisen) means well-elevated.
Susamuggatā (được nâng cao tốt) là được nâng cao một cách tốt đẹp.
Suvimuttāti attano attano paccanīkehi suṭṭhu vimuttā.
Suvimuttā (well-liberated) means well-liberated from their respective adversaries.
Suvimuttā (được giải thoát tốt) là được giải thoát một cách tốt đẹp khỏi các đối nghịch của riêng mình.
Nibbattentīti mettāsampayuttā hutvā mettaṃ nibbattenti.
Nibbattentī (producing) means that the faculties, being conjoined with mettā, produce mettā.
Nibbattentī (làm phát sinh) có nghĩa là các căn đi kèm với tâm từ, làm phát sinh tâm từ.
Jotentīti pākaṭaṃ karonti.
Jotentī (illuminating) means making manifest.
Jotentī (làm sáng tỏ) là làm cho rõ ràng.
Patāpentīti virocenti.
Patāpentī (shining forth) means radiating.
Patāpentī (làm rạng rỡ) là làm cho tỏa sáng.
24-27. Indriyavāre vuttanayeneva balavāropi veditabbo.
The section on strengths (balavāra) should be understood in the same way as the method stated in the section on faculties (indriyavāra).
24-27. Phần về các lực (bala) cũng nên được hiểu theo cách đã nói trong phần về các căn (indriya).
Bojjhaṅgamaggaṅgavārā pariyāyena vuttā, na yathālakkhaṇavasena.
The sections on factors of awakening (bojjhaṅga) and path factors (maggaṅga) are stated figuratively, not according to their intrinsic characteristics.
Các phần về các chi giác ngộ (bojjhaṅga) và các chi đạo (maggaṅga) được nói theo cách gián tiếp, không phải theo đặc tính riêng của chúng.
Maggaṅgavāre sammāvācākammantājīvā mettāya pubbabhāgavasena vuttā, na appanāvasena.
In the section on path factors, right speech, right action, and right livelihood are stated in terms of the preliminary stage of mettā, not in terms of absorption (appanā).
Trong phần về các chi đạo, chánh ngữ (sammāvācā), chánh nghiệp (sammākammanta), chánh mạng (sammā-ājīva) được nói theo cách là phần sơ khởi của tâm từ, không phải theo cách an định.
Na hi ete mettāya saha bhavanti.
For these do not exist together with mettā.
Vì những điều này không tồn tại cùng với tâm từ.
Sabbesaṃ pāṇānantiādīnaṃ sesavārānampi sattavāre vuttanayeneva attho veditabbo.
The meaning of the remaining sections, such as "for all beings" and so on, should be understood in the same way as stated in the section on beings (sattavāra).
Ý nghĩa của các phần còn lại, như “sabbesaṃ pāṇānaṃ” (của tất cả chúng sinh), v.v., cũng nên được hiểu theo cách đã nói trong phần về chúng sinh.
Mettābhāvanāvidhānaṃ pana visuddhimaggato (visuddhi. 1.240 ādayo) gahetabbanti.
However, the method of developing mettā should be taken from the Visuddhimagga.
Còn phương pháp tu tập tâm từ thì nên lấy từ Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga 1.240, v.v.).
28. Idāni maggapayojanapariyosānāya mettākathāya anantaraṃ kathitāya virāgasaṅkhātamaggapubbaṅgamāya virāgakathāya apubbatthānuvaṇṇanā.
Now follows an explanation of the previously unexpounded meaning of the discourse on dispassion (virāgakathā), which is a precursor to the path (magga) and was spoken immediately after the discourse on mettā, which culminates in the fruit of the path.
28. Bây giờ là phần giải thích về những ý nghĩa chưa từng được nói đến trong phần về Virāga (ly dục), là phần đi trước con đường (magga) được gọi là Virāga, được nói sau phần về tâm từ, vốn kết thúc bằng mục đích của con đường.
Tattha paṭhamaṃ tāva ‘‘nibbindaṃ virajjati virāgā vimuccatī’’ti (mahāva 23) vuttānaṃ dvinnaṃ suttantapadānaṃ atthaṃ niddisitukāmena virāgo maggo, vimutti phalanti uddeso ṭhapito.
First, wishing to explain the meaning of the two Sutta terms, "discerning, one becomes dispassionate; through dispassion, one is liberated," the statement "dispassion is the path, liberation is the fruit" is set forth.
Trước hết, để trình bày ý nghĩa của hai từ trong kinh đã được nói: “nibbindaṃ virajjati virāgā vimuccatī” (chán ghét, ly dục, do ly dục mà giải thoát) (Mahāvagga 23),* đã đặt ra đề mục: “ Virāga là đạo, Vimutti là quả”.
Tattha paṭhamaṃ vacanatthaṃ tāva niddisitukāmo kathaṃ virāgo maggotiādimāha.
Here, first wishing to explain the meaning of the word, he says, "How is dispassion the path?" and so on.
Trong đó, trước hết, để trình bày ý nghĩa của từ,* đã nói: “ kathaṃ virāgo maggo” (Virāga là đạo như thế nào?), v.v.
Tattha virajjatīti virattā hoti.
There, virajjati means one becomes dispassionate.
Trong đó, virajjatī (ly dục) có nghĩa là trở nên không còn tham ái.
Sesāni maggañāṇaniddese vuttatthāni.
The remaining (terms) have meanings stated in the explanation of path-knowledge.
Các từ còn lại có ý nghĩa đã được nói trong phần trình bày về trí đạo.
Virāgoti yasmā sammādiṭṭhi virajjati, tasmā virāgo nāmāti attho.
Virāga means, since right view becomes dispassionate, therefore it is called virāga—this is the meaning.
Virāgo (ly dục) có nghĩa là vì chánh kiến ly dục, nên gọi là Virāga.
So ca virāgo yasmā virāgārammaṇo…pe… virāge patiṭṭhito, tasmā ca virāgoti evaṃ ‘‘virāgārammaṇo’’tiādīnaṃ pañcannaṃ vacanānaṃ sambandho veditabbo.
And because this dispassion has dispassion as its object... and is established in dispassion, therefore it is dispassion. Thus, the connection of the five terms, "having dispassion as its object" and so on, should be understood.
Và Virāga đó, vì có đối tượng là Virāga… v.v… được an lập trong Virāga, nên cũng gọi là Virāga. Như vậy, cần hiểu mối liên hệ của năm từ virāgārammaṇo, v.v.
Tattha virāgārammaṇoti nibbānārammaṇo.
There, virāgārammaṇo means having Nibbāna as its object.
Trong đó, virāgārammaṇo (có đối tượng là Virāga) là có đối tượng là Nibbāna.
Virāgagocaroti nibbānavisayo.
Virāgagocaro means having Nibbāna as its sphere.
Virāgagocaro (phạm vi của Virāga) là cảnh giới của Nibbāna.
Virāge samudāgatoti nibbāne samuppanno.
Virāge samudāgato means arisen in Nibbāna.
Virāge samudāgato (phát sinh trong Virāga) là phát sinh trong Nibbāna.
Virāge ṭhitoti pavattivasena nibbāne ṭhito.
Virāge ṭhito means established in Nibbāna in the sense of occurrence.
Virāge ṭhito (an trú trong Virāga) là an trú trong Nibbāna theo cách vận hành.
Virāge patiṭṭhitoti anivattanavasena nibbāne patiṭṭhito.
Virāge patiṭṭhito means established in Nibbāna in the sense of non-reversal.
Virāge patiṭṭhito (được an lập trong Virāga) là được an lập trong Nibbāna theo cách không thoái chuyển.
Nibbānañca virāgoti nibbānaṃ virāgahetuttā virāgo.
Nibbāna is also dispassion means Nibbāna is dispassion because it is the cause of dispassion.
Nibbānañca virāgo (Nibbāna cũng là Virāga) có nghĩa là Nibbāna là Virāga vì là nguyên nhân của sự ly dục.
Nibbānārammaṇatājātāti nibbānārammaṇe jātā, nibbānārammaṇabhāvena vā jātā.
Nibbānārammaṇatājātā means arisen in the object of Nibbāna, or arisen by way of having Nibbāna as its object.
Nibbānārammaṇatājātā (phát sinh do có đối tượng là Nibbāna) có nghĩa là phát sinh trong đối tượng Nibbāna, hoặc phát sinh do có trạng thái đối tượng là Nibbāna.
Te maggasampayuttā sabbeva phassādayo dhammā virajjanaṭṭhena virāgā hontīti virāgā nāma honti.
All those phenomena, such as contact, conjoined with the path, are called virāgā (dispassionate) in the sense of becoming dispassionate.
Tất cả các pháp như xúc, v.v., đi kèm với đạo, đều là virāgā hontī (là Virāga) vì có tính chất ly dục.
Sahajātānīti sammādiṭṭhisahajātāni sammāsaṅkappādīni satta maggaṅgāni.
Sahajātāni (co-arisen) refers to the seven path factors, such as right thought, that are co-arisen with right view.
Sahajātānī (đồng sinh) là bảy chi đạo như chánh tư duy, v.v., đồng sinh với chánh kiến.
Virāgaṃ gacchantīti virāgo maggoti virāgaṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā gacchantīti virāgārammaṇattā virāgo nāma, magganaṭṭhena maggo nāma hotīti attho.
"They go to dispassion, therefore dispassion is the path" means they go, making Nibbāna, which is called dispassion, their object. Thus, it is called virāga because it has dispassion as its object, and it is called magga in the sense of searching—this is the meaning.
Virāgaṃ gacchantīti virāgo maggo (đi đến Virāga nên là đạo Virāga) có nghĩa là vì lấy Nibbāna, tức Virāga, làm đối tượng mà đi đến, nên gọi là Virāga vì có đối tượng là Virāga, và gọi là đạo vì có tính chất đi đến.
Ekekampi maggaṅgaṃ maggoti nāmaṃ labhati.
Even each path factor (maggaṅga) obtains the name "path".
Ngay cả từng chi đạo cũng có tên là đạo.
Iti ekekassa aṅgassa maggatte vutte sammādiṭṭhiyāpi maggattaṃ vuttameva hoti.
Thus, when the path-nature of each factor is stated, the path-nature of right view is also stated.
Như vậy, khi nói từng chi là đạo, thì chánh kiến cũng được nói là đạo.
Tasmāyeva ca etena maggenāti aṭṭha maggaṅgāni gahetvā vuttaṃ.
It is for this very reason that "by this path" was stated, referring to the eight path factors.
Chính vì thế mà khi nói “ etena maggenā” (bằng con đường này) là bao gồm tám chi đạo.
Buddhā cāti paccekabuddhāpi saṅgahitā.
Buddhā ca (and the Buddhas) also includes Paccekabuddhas.
Buddhā cā (và các vị Phật) cũng bao gồm các vị Phật độc giác (paccekabuddha).
Tepi hi ‘‘dveme, bhikkhave, buddhā tathāgato ca arahaṃ sammāsambuddho paccekabuddho cā’’ti (a. ni. 2.57) vuttattā buddhāyeva.
For they too are Buddhas, as it is stated, "Bhikkhus, these are the two Buddhas: the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Awakened One, and the Paccekabuddha."
Vì các vị ấy cũng là Phật, như đã nói: “Này các tỳ khưu, có hai loại Phật này: Như Lai, A-la-hán, Chánh Đẳng Giác và Phật độc giác” (A.N. 2.57).
Agatanti anamatagge saṃsāre agatapubbaṃ.
Agataṃ (unreached) means never reached in beginningless saṃsāra.
Agataṃ (chưa từng đến) là chưa từng đến trong luân hồi vô thủy (anamatagge saṃsāre).
Disanti sakalāyapaṭipattiyā dissati apadissati abhisandahīyatīti disā, sabbabuddhehi vā paramaṃ sukhanti dissati apadissati kathīyatīti disā, sabbadukkhaṃ vā dissanti vissajjenti ujjhanti etāyāti disā.
Disaṃ (direction) means that which is seen, pointed out, or referred to by the entire practice, or that which is seen, pointed out, or spoken of as supreme happiness by all Buddhas, or that by which all suffering is seen, abandoned, or discarded—hence, disa.
Disaṃ (phương hướng) là được thấy, được chỉ ra, được hướng đến bằng toàn bộ sự thực hành, nên gọi là disā; hoặc được thấy, được chỉ ra, được nói là hạnh phúc tối thượng bởi tất cả các vị Phật, nên gọi là disā; hoặc bằng điều này mà tất cả khổ đau được thấy, được xả bỏ, được loại trừ, nên gọi là disā.
Taṃ disaṃ.
That direction.
Phương hướng đó.
Aṭṭhaṅgiko maggoti kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant by "the Eightfold Path"?
Aṭṭhaṅgiko maggo (Bát chánh đạo) có nghĩa là gì?
Yo so aṭṭhaṅgiko dhammasamūho, so etena nibbānaṃ gacchantīti gamanaṭṭhena maggo nāmāti vuttaṃ hoti.
That eightfold collection of Dhammas, by which one goes to Nibbāna, is called the "path" in the sense of "going."
Có nghĩa là tập hợp các pháp có tám chi đó, nhờ đó mà đi đến Nibbāna, nên gọi là đạo theo nghĩa đi đến.
Puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ parappavādānanti visuṃ visuṃ samaṇānaṃ brāhmaṇānañca ito aññaladdhikānaṃ.
"Of various recluses and brahmins, of other doctrines" means of recluses and brahmins of other doctrines, each separately.
Puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ parappavādānaṃ (của các quan điểm khác của nhiều sa-môn và bà-la-môn) có nghĩa là của các sa-môn và bà-la-môn thuộc các giáo phái khác nhau ngoài giáo pháp này.
Aggoti tesaṃ sesamaggānaṃ visiṭṭho.
"Chief" means superior to those other paths.
Aggo (tối thượng) là vượt trội hơn các con đường còn lại của họ.
Seṭṭhoti sesamaggato ativiya pasaṃsanīyo.
"Best" means highly praiseworthy compared to other paths.
Seṭṭho (tối thắng) là đáng được tán thán hơn hẳn các con đường còn lại.
Mokkhoti mukhe sādhu, sesamaggānaṃ abhimukhe ayameva sādhūti attho.
"Liberation" means good in front; the meaning is, among other paths, this one alone is good in front.
Mokkho (giải thoát) là tốt đẹp ở phía trước, có nghĩa là chính con đường này là tốt đẹp trước mặt các con đường khác.
Uttamoti sesamagge ativiya uttiṇṇo.
"Highest" means exceedingly transcending other paths.
Uttamo (tối cao) là vượt lên trên các con đường khác.
Pavaroti sesamaggato nānappakārehi saṃbhajanīyo.
"Excellent" means worthy of veneration in various ways compared to other paths.
Pavaro (tối thắng) là đáng được tôn kính bằng nhiều cách hơn các con đường khác.
Itīti kāraṇatthe nipāto.
"Thus" is a particle in the sense of cause.
Itī (như vậy) là một tiểu từ chỉ nguyên nhân.
Tasmā bhagavatā ‘‘maggānaṃ aṭṭhaṅgiko seṭṭho’’ti vuttoti adhippāyo.
Therefore, the meaning is that the Blessed One said: "Among paths, the eightfold is the best."
Ý nghĩa là do đó Đức Thế Tôn đã nói: “Trong các đạo, Bát chánh đạo là tối thắng”.
Vuttañhi bhagavatā –
For it was said by the Blessed One:
Đức Thế Tôn đã nói:
Dassanavirāgotiādīsu dassanasaṅkhāto virāgo dassanavirāgo.
In "dispassion of vision" and so on, dispassion that is called vision is dispassion of vision.
Trong dassanavirāgo, v.v., dassanavirāgo là sự ly dục được gọi là thấy (dassana).
Indriyaṭṭhato balassa visiṭṭhattā idha indriyato balaṃ paṭhamaṃ vuttanti veditabbaṃ.
It should be understood that strength is stated first here before faculty, because strength is superior to faculty in the sense of being an indriya.
Cần phải hiểu rằng ở đây, lực (bala) được nói đến trước căn (indriya) vì lực là ưu việt hơn xét về ý nghĩa của căn.
Ādhipateyyaṭṭhena indriyānītiādi indriyādīnaṃ atthavibhāvanā, na virāgassa.
"Faculties in the sense of dominance" and so on is an explanation of the meaning of faculties and so on, not of dispassion.
“Các căn (indriya) theo nghĩa chủ tể (ādhipateyya)” v.v... là sự giải thích ý nghĩa của các căn v.v..., chứ không phải của sự ly tham (virāga).
Tathaṭṭhena saccāti saccañāṇaṃ veditabbaṃ.
"Truths in that sense" should be understood as knowledge of the truths.
“Các sự thật (sacca) theo nghĩa như vậy” cần phải hiểu là trí tuệ về Tứ Thánh Đế (saccañāṇa).
Sīlavisuddhīti sammāvācākammantājīvā.
"Purity of morality" refers to right speech, right action, and right livelihood.
“Sự thanh tịnh về giới (sīlavisuddhī)” là Chánh ngữ (sammāvācā), Chánh nghiệp (sammākammanta), Chánh mạng (sammā-ājīva).
Cittavisuddhīti sammāsamādhi.
"Purity of mind" refers to right concentration.
“Sự thanh tịnh về tâm (cittavisuddhī)” là Chánh định (sammāsamādhi).
Diṭṭhivisuddhīti sammādiṭṭhisaṅkappā.
"Purity of view" refers to right view and right intention.
“Sự thanh tịnh về kiến (diṭṭhivisuddhī)” là Chánh kiến (sammādiṭṭhi) và Chánh tư duy (sammāsaṅkappa).
Vimuttaṭṭhenāti taṃtaṃmaggavajjhakilesehi muttaṭṭhena.
"In the sense of being liberated" means in the sense of being liberated from the defilements to be abandoned by each respective path.
“Theo nghĩa giải thoát (vimuttaṭṭhena)” là theo nghĩa giải thoát khỏi các phiền não bị đoạn trừ bởi mỗi đạo (maggavajjhakilesa) tương ứng.
Vijjāti sammādiṭṭhi.
"Knowledge" means right view.
“Minh (vijjā)” là Chánh kiến (sammādiṭṭhi).
Vimuttīti samucchedavimutti.
"Liberation" means liberation by eradication.
“Giải thoát (vimutti)” là giải thoát đoạn diệt (samucchedavimutti).
Amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena maggoti maggaphalapaccavekkhaṇāhi maggīyatīti maggo.
"The path that has Nibbāna as its ultimate goal, immersed in the Deathless" means the path is that by which one seeks through the reviewing of path and fruit.
“Đạo (magga) theo nghĩa Niết Bàn (nibbāna) là nơi đến của bất tử (amatogadha) và là mục đích cuối cùng (pariyosānaṭṭhena)” có nghĩa là đạo được tìm cầu (maggīyati) bởi sự quán xét đạo và quả (maggaphalapaccavekkhaṇā).
30. Idāni virāgasaṅkhātamaggavasena siddhaṃ paṭisambhidāpabhedaṃ dassentena kathitāya dhammacakkappavattanasuttantapubbaṅgamāya paṭisambhidākathāya apubbatthānuvaṇṇanā.
Now, this is an explanation of the new meanings in the discourse on Paṭisambhidā, which is preceded by the Suttanta on the Turning of the Wheel of Dhamma, presented by the one who shows the divisions of Paṭisambhidā, achieved through the path called dispassion.
30. Bây giờ, đây là phần chú giải về những ý nghĩa chưa từng được nói đến trong Chú giải về Phân Tích Trí (Paṭisambhidākathā), vốn là phần mở đầu của Kinh Chuyển Pháp Luân (Dhammacakkappavattanasutta), được thuyết giảng để chỉ ra sự phân loại của Phân Tích Trí đã thành tựu nhờ vào đạo được gọi là ly tham.
Suttante tāva bārāṇasiyanti bārāṇasā nāma nadī, bārāṇasāya avidūre bhavā nagarī bārāṇasī.
In the Suttanta, "in Bārāṇasī": Bārāṇasā is the name of a river; Bārāṇasī is the city near Bārāṇasā.
Trong Kinh, Bārāṇasiyaṃ có nghĩa là sông Bārāṇasī, thành phố Bārāṇasī là thành phố không xa sông Bārāṇasī.
Tassaṃ bārāṇasiyaṃ.
In that Bārāṇasī.
Trong thành phố Bārāṇasī đó.
Isipatane migadāyeti isīnaṃ patanuppatanavasena evaṃladdhanāme migānaṃ abhayadānadinnaṭṭhānattā migadāyasaṅkhāte ārāme.
"In Isipatana, the Deer Park" refers to the monastery named thus because of the falling and arising of sages, and called the Deer Park because it is the place where fearlessness was granted to deer.
Isipatane migadāye có nghĩa là trong khu vườn được gọi là Migadāya, nơi được đặt tên như vậy do sự đến và đi của các vị ẩn sĩ, và là nơi ban bố sự vô úy cho các loài thú.
Tattha hi uppannuppannā sabbaññuisayo patanti, dhammacakkappavattanatthaṃ nisīdantīti attho.
For there, all the Buddhas who have arisen fall, and they sit down to turn the Wheel of Dhamma; this is the meaning.
Ở đó, tất cả các vị ẩn sĩ Toàn Giác (Sabbaññuisayo) đã xuất hiện đều đến đó, và ngồi xuống để chuyển Pháp Luân, đó là ý nghĩa.
Nandamūlakapabbhārato sattāhaccayena nirodhasamāpattito vuṭṭhitā anotattadahe katamukhadhovanakiccā ākāsena āgantvā paccekabuddhaisayopettha samosaraṇavasena patanti, uposathatthañca anuposathatthañca sannipatanti, gandhamādanaṃ paṭigacchantā ca tato ca uppatantītipi iminā isīnaṃ patanuppatanavasena taṃ ‘‘isipatana’’nti vuccati.
Also, Paccekabuddha sages, having emerged from the attainment of cessation seven days after leaving the Nandamūlaka Cave, having performed the ritual of washing their faces in Lake Anotatta, come through the air and descend here by way of gathering; they gather for Uposatha and non-Uposatha, and they fly back to Gandhamādana and also fly up from there; for this reason, it is called "Isipatana" because of the falling and arising of sages.
Các vị Độc Giác Phật (Paccekabuddha) cũng đến đây bằng đường không, sau khi xuất khỏi Diệt Thọ Tưởng Định (nirodhasamāpatti) bảy ngày sau khi rời hang Nandamūlaka, và đã hoàn thành việc rửa mặt tại hồ Anotatta, rồi tụ họp ở đây để làm lễ Uposatha hoặc không làm lễ Uposatha, và cũng bay từ đó trở về Gandhamādana. Vì vậy, nơi đó được gọi là “Isipatana” do sự đến và đi của các vị ẩn sĩ.
‘‘Isipadana’’ntipi pāṭho.
"Isipadana" is also a reading.
Cũng có bản đọc là “Isipadana”.
Pañcavaggiyeti –
"The group of five":—
Pañcavaggiye là –
Evaṃ vuttānaṃ pañcannaṃ bhikkhūnaṃ vaggo pañcavaggo.
The group of five bhikkhus thus spoken of is the Pañcavagga.
Nhóm của năm vị Tỳ Khưu đã được nói đến như vậy là Pañcavagga (nhóm năm).
Tasmiṃ pañcavagge bhavā taṃpariyāpannattāti pañcavaggiyā, te pañcavaggiye.
Those who belong to that group of five are called Pañcavaggiyā, these Pañcavaggiyā.
Vì thuộc về nhóm năm đó, nên họ được gọi là Pañcavaggiya, tức là năm vị Tỳ Khưu thuộc nhóm năm.
Bhikkhū āmantesīti dīpaṅkaradasabalassa pādamūle katābhinīhārato paṭṭhāya pāramiyo pūrento anupubbena pacchimabhavaṃ patvā pacchimabhave ca katābhinikkhamano anupubbena bodhimaṇḍaṃ patvā tattha aparājitapallaṅke nisinno mārabalaṃ bhinditvā paṭhamayāme pubbenivāsaṃ anussaritvā majjhimayāme dibbacakkhuṃ visodhetvā pacchimayāmāvasāne dasasahassilokadhātuṃ unnādento sampakampento sabbaññutaṃ patvā satta sattāhāni bodhimaṇḍe vītināmetvā mahābrahmunā āyācitadhammadesanā buddhacakkhunā lokaṃ voloketvā lokānuggahena bārāṇasiṃ gantvā pañcavaggiye bhikkhū saññāpetvā dhammacakkaṃ pavattetukāmo āmantesi.
He addressed the bhikkhus because, having made his aspiration at the feet of Dīpaṅkara, the Ten-Powered One, and having fulfilled the Pāramīs, he gradually attained his final existence, and in that final existence, having made his great renunciation, he gradually reached the Bodhi-maṇḍa. Sitting there on the unconquered throne, he shattered Māra's army, recollected his past lives in the first watch of the night, purified the divine eye in the middle watch, and at the end of the last watch, having attained omniscience, causing the ten-thousand-world system to roar and tremble, and having spent seven weeks at the Bodhi-maṇḍa, he was entreated by Mahābrahmā to teach the Dhamma. Looking upon the world with his Buddha-eye, out of compassion for the world, he went to Bārāṇasī and, desiring to set in motion the Wheel of Dhamma by instructing the Pañcavaggiyā bhikkhus, he addressed them.
Bhikkhū āmantesī có nghĩa là Đức Phật, sau khi đã thành tựu nguyện ước dưới chân Đức Phật Dīpaṅkara, hoàn mãn các Ba-la-mật, tuần tự đạt đến kiếp cuối cùng, rồi xuất gia trong kiếp cuối cùng đó, tuần tự đạt đến Bồ Đề Đạo Tràng, ngồi trên Kim Cang Tòa (aparājitapallaṅka) bất bại, phá tan quân ma, trong canh đầu nhớ lại các kiếp quá khứ, trong canh giữa thanh tịnh thiên nhãn, vào cuối canh cuối cùng, làm chấn động mười ngàn thế giới, đạt đến Nhất Thiết Trí, an trú bảy tuần lễ tại Bồ Đề Đạo Tràng, được Đại Phạm Thiên thỉnh cầu thuyết pháp, dùng Phật nhãn quán sát thế gian, vì lòng từ bi đối với chúng sinh, đã đến Bārāṇasī, giác ngộ năm vị Tỳ Khưu, và muốn chuyển Pháp Luân, nên đã gọi họ đến.
Dveme, bhikkhave, antāti dveme, bhikkhave, koṭṭhāsā.
"These two extremes, bhikkhus" means, bhikkhus, these two parts.
Dveme, bhikkhave, antā nghĩa là “Này các Tỳ Khưu, có hai cực đoan này.”
Imassa pana vacanassa samudāhārena samudāhāranigghoso heṭṭhā avīciṃ upari bhavaggaṃ patvā dasasahassiṃ lokadhātuṃ pattharitvā aṭṭhāsi, tasmiṃyeva samaye aṭṭhārasakoṭisaṅkhā brahmāno samāgacchiṃsu.
The resounding proclamation of this statement reached Avīci below and the Bhavagga above, spreading throughout the ten-thousand-world system and remaining there. At that very moment, eighteen koṭis of Brahmās assembled.
Tiếng vang của lời dạy này đã lan rộng từ địa ngục Avīci ở dưới lên đến cõi Bhavagga ở trên, bao trùm mười ngàn thế giới, và vào lúc đó, mười tám ức Phạm Thiên đã cùng nhau hội tụ.
Pacchimadisāya sūriyo atthaṅgameti, puratthimāya disāya uttarāsāḷhanakkhattena yutto puṇṇacando uggacchati.
In the western direction, the sun was setting; in the eastern direction, a full moon, conjoined with the Uttarāsāḷha constellation, was rising.
Mặt trời lặn ở hướng Tây, trăng tròn với chòm sao Uttarāsāḷha mọc ở hướng Đông.
Tasmiṃ samaye bhagavā dhammacakkappavattanasuttantaṃ ārabhanto ‘‘dveme, bhikkhave, antā’’tiādimāha.
At that time, the Blessed One, intending to set forth the Dhammacakkappavattana Sutta, spoke, beginning with "These two extremes, bhikkhus."
Vào lúc đó, Đức Thế Tôn bắt đầu thuyết Kinh Chuyển Pháp Luân, đã nói “Dveme, bhikkhave, antā” (Này các Tỳ Khưu, có hai cực đoan này) v.v...
Tattha pabbajitenāti gihisaṃyojanaṃ vatthukāmaṃ chetvā pabbajitena.
There, by one who has gone forth means by one who has gone forth, having cut off the fetter of household life, which is sensual pleasure in objects.
Trong đó, pabbajitena nghĩa là người đã xuất gia, đã cắt đứt những ràng buộc của đời sống gia đình và dục lạc vật chất.
Na sevitabbāti na valañjetabbā.
Should not be indulged in means should not be practiced.
Na sevitabbā nghĩa là không nên thực hành.
Pabbajitānaṃyeva visesato paṭipattiyā bhājanabhūtattā ‘‘pabbajitena na sevitabbā’’ti vuttaṃ.
It is said, "Should not be indulged in by one who has gone forth," because it is especially a receptacle for the practice of those who have gone forth.
Vì các Tỳ Khưu là đối tượng đặc biệt của sự thực hành, nên đã nói “pabbajitena na sevitabbā” (người xuất gia không nên thực hành).
Yo cāyaṃ kāmesu kāmasukhallikānuyogoti yo ca ayaṃ vatthukāmesu kilesakāmasukhassa, kilesakāmasukhanissayassa vā anuyogo.
"And this devotion to sensual pleasures, to indulgence in sensual desires" means this devotion to the pleasure of defilement-born sensual desire, or to the basis of defilement-born sensual pleasure, in the objects of sensual desire.
Yo cāyaṃ kāmesu kāmasukhallikānuyogo nghĩa là sự thực hành theo dục lạc của các đối tượng dục vọng, hoặc sự nương tựa vào dục lạc phiền não.
Hīnoti lāmako.
Low means base.
Hīno nghĩa là thấp kém.
Gammoti gāmavāsīnaṃ santako.
Vulgar means belonging to villagers.
Gammo nghĩa là của người làng.
Pothujjanikoti puthujjanena andhabālajanena āciṇṇo.
Of the common folk means practiced by ordinary, blind, foolish people.
Pothujjaniko nghĩa là được thực hành bởi phàm phu, những người ngu muội.
Anariyoti na ariyo.
Not noble means not noble.
Anariyo nghĩa là không cao thượng.
Atha vā na visuddhānaṃ uttamānaṃ ariyānaṃ santako.
Alternatively, it means not belonging to the pure, supreme noble ones.
Hoặc không phải của các bậc Thánh cao thượng, thanh tịnh.
Anatthasaṃhitoti na atthasaṃhito, sukhāvahakāraṇaṃ anissitoti attho.
Not connected with benefit means not connected with benefit; the meaning is that it does not lead to happiness.
Anatthasaṃhito nghĩa là không liên quan đến lợi ích, tức là không nương tựa vào nguyên nhân mang lại hạnh phúc.
Attakilamathānuyogoti attano kilamathassa anuyogo, attano dukkhakaraṇanti attho.
"Devotion to self-mortification" means devotion to one's own weariness; the meaning is causing suffering to oneself.
Attakilamathānuyogo nghĩa là sự thực hành tự hành hạ, tức là tự làm khổ mình.
Dukkhoti kaṇṭakāpassayaseyyādīhi attamāraṇehi dukkhāvaho.
Painful means bringing suffering through self-killing practices such as sleeping on a bed of thorns.
Dukkho nghĩa là đau khổ, mang lại đau khổ bằng cách tự hủy hoại bản thân với những hành động như nằm trên giường gai v.v...
Tapassīhi ‘‘uttamaṃ tapo’’ti gahitattā tesaṃ cittānurakkhanatthaṃ idha ‘‘hīno’’ti na vuttaṃ, pabbajitānaṃ dhammattā ‘‘gammo’’ti ca, gihīhi asādhāraṇattā ‘‘pothujjaniko’’ti ca na vuttaṃ.
Here, it is not called "low" to protect the minds of ascetics who consider it "supreme asceticism"; nor is it called "vulgar" because it is a practice for those who have gone forth; nor is it called "of the common folk" because it is not common to householders.
Các vị khổ hạnh (tapassī) đã chấp nhận đó là “khổ hạnh tối thượng” (uttamaṃ tapo), nên để bảo vệ tâm của họ, ở đây không nói “thấp kém” (hīno), và cũng không nói “của người làng” (gammo) vì đó là pháp của người xuất gia, cũng không nói “của phàm phu” (pothujjaniko) vì không phổ biến với người cư sĩ.
Tattha pana kehici pabbajitapaṭiññehi diṭṭhadhammanibbānavādehi ‘‘yato kho, bho, ayaṃ attā pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgibhūto paricāreti, ettāvatā kho, bho, ayaṃ attā diṭṭhadhammanibbānappatto hotī’’ti (dī. ni. 1.94) gahitattā tesaṃ cittānurakkhanatthañca paccuppanne sukhattā ca tassa dhammasamādānassa ‘‘dukkho’’ti na vuttaṃ.
However, it is not called "painful" because some who profess to be renunciants, holding the view of Nibbāna in this very life, have taken it to mean: "When, friends, this self is fully endowed and possessed of the five strands of sensual pleasure, and enjoys them, to that extent, friends, this self has attained Nibbāna in this very life." This is to protect their minds, and because that adoption of a practice is pleasant in the present.
Tuy nhiên, một số người tự xưng là Tỳ Khưu, những người chủ trương Niết Bàn ngay trong đời này, đã chấp nhận rằng “Này các bạn, khi tự ngã này được trang bị và đầy đủ năm dục lạc, và được hưởng thụ, thì tự ngã này đã đạt đến Niết Bàn ngay trong đời này” (Dī. Ni. 1.94). Vì vậy, để bảo vệ tâm của họ và vì sự thực hành pháp đó mang lại hạnh phúc trong hiện tại, nên không nói “đau khổ” (dukkho).
Kāmasukhallikānuyogo paccuppanne taṇhādiṭṭhisaṃkiliṭṭhasukhattā āyatiñca dukkhavipākattā tadanuyuttānaṃ taṇhādiṭṭhibandhanabaddhattā ca na sevitabbo, attakilamathānuyogo paccuppanne diṭṭhisaṃkiliṭṭhadukkhattā āyatiñca dukkhavipākattā tadanuyuttānaṃ diṭṭhibandhanabaddhattā ca na sevitabbo, ete khoti te ete.
Devotion to indulgence in sensual pleasures should not be indulged in because it is a pleasure defiled by craving and wrong view in the present, and it has a painful result in the future, and those devoted to it are bound by the fetters of craving and wrong view. Devotion to self-mortification should not be indulged in because it is a suffering defiled by wrong view in the present, and it has a painful result in the future, and those devoted to it are bound by the fetter of wrong view. "These, indeed" means these two such base practices.
Sự thực hành theo dục lạc (kāmasukhallikānuyoga) không nên thực hành vì nó là hạnh phúc bị ô nhiễm bởi tham ái và tà kiến trong hiện tại, và mang lại quả khổ trong tương lai, và những người thực hành theo nó bị ràng buộc bởi xiềng xích tham ái và tà kiến. Sự thực hành tự hành hạ (attakilamathānuyoga) không nên thực hành vì nó là đau khổ bị ô nhiễm bởi tà kiến trong hiện tại, và mang lại quả khổ trong tương lai, và những người thực hành theo nó bị ràng buộc bởi xiềng xích tà kiến. Ete kho là “những điều này”.
Anupagammāti na upagantvā.
Without approaching means without resorting to.
Anupagammā nghĩa là không tiếp cận.
Majjhimāti saṃkiliṭṭhasukhadukkhānaṃ abhāvā majjhe bhavāti majjhimā.
Middle means middle because it exists in the middle due to the absence of defiled pleasure and pain.
Majjhimā nghĩa là trung đạo (majjhe bhavā) vì không có hạnh phúc và đau khổ bị ô nhiễm.
Sā eva nibbānaṃ paṭipajjanti etāyāti paṭipadā.
That very path leads to Nibbāna; therefore, it is the path.
Chính con đường đó dẫn đến Niết Bàn, nên được gọi là paṭipadā (đạo lộ).
Abhisambuddhāti paṭividdhā.
Fully awakened means thoroughly penetrated.
Abhisambuddhā nghĩa là đã chứng ngộ.
Cakkhukaraṇītiādīsu paññācakkhuṃ karotīti cakkhukaraṇī.
Among "causing vision" and so on, it is "causing vision" because it produces the eye of wisdom.
Trong cakkhukaraṇī v.v..., cakkhukaraṇī nghĩa là làm phát sinh nhãn tuệ (paññācakkhu).
Ñāṇakaraṇīti tasseva vevacanaṃ.
Ñāṇakaraṇī is merely a synonym for that*.
Ñāṇakaraṇī là từ đồng nghĩa của chính từ đó.
Upasamāyāti kilesūpasamāya.
Upasamāyā means for the appeasement of defilements.
Upasamāya nghĩa là để làm lắng dịu các phiền não (kilesūpasamāya).
Abhiññāyāti catunnaṃ saccānaṃ abhijānanatthāya.
Abhiññāyā means for the full understanding of the four Noble Truths.
Abhiññāyā nghĩa là để biết rõ Tứ Thánh Đế.
Sambodhāyāti tesaṃyeva sambujjhanatthāya.
Sambodhāyā means for the perfect enlightenment regarding those same*.
Sambodhāyā nghĩa là để giác ngộ chính những điều đó.
Nibbānāyāti nibbānasacchikiriyatthāya.
Nibbānāyā means for the realization of Nibbāna.
Nibbānāyā nghĩa là để chứng ngộ Niết Bàn (nibbānasacchikiriyatthāya).
Atha vā dassanamaggañāṇaṃ karotīti cakkhukaraṇī.
Alternatively, because it produces the knowledge of the path of seeing, it is cakkhukaraṇī.
Hoặc cakkhukaraṇī nghĩa là làm phát sinh trí tuệ của đạo thấy (dassanamaggañāṇa).
Bhāvanāmaggañāṇaṃ karotīti ñāṇakaraṇī.
Because it produces the knowledge of the path of development, it is ñāṇakaraṇī.
Ñāṇakaraṇī nghĩa là làm phát sinh trí tuệ của đạo tu (bhāvanāmaggañāṇa).
Sabbakilesānaṃ upasamāya.
For the appeasement of all defilements.
Để upasamāya (lắng dịu) tất cả các phiền não.
Sabbadhammānaṃ abhiññāya.
For the full understanding of all phenomena.
Để abhiññāya (thắng tri) tất cả các pháp.
Arahattaphala sambodhāya.
For the perfect enlightenment of Arahantship.
Để sambodhāya (giác ngộ) quả A-la-hán.
Kilesānañca khandhānañca nibbānāya.
For the Nibbāna of both defilements and aggregates.
Để nibbānāya (diệt tận) các phiền não và các uẩn.
Saccakathā abhiññeyyaniddese vuttā.
The discourse on the Truths was stated in the exposition of what is to be fully understood.
Câu chuyện về Tứ Thánh Đế đã được giải thích trong phần giải thích về các pháp cần được thắng tri (abhiññeyyaniddesa).
Evaṃ bhagavā saccāni pakāsetvā attani katabahumānānaṃ tesaṃ attano paṭivedhakkamaṃ sutvā paṭipattiyā bahumānāropanena paṭipattiyaṃ ṭhatvā saccappaṭivedhaṃ passanto idaṃ dukkhaṃ ariyasaccanti me, bhikkhavetiādinā attano paṭivedhakkamaṃ dassesi.
Having thus expounded the Truths, the Blessed One, seeing their penetration of the Truths by instilling great respect for the practice in those who had shown great respect for him upon hearing his sequence of penetration, demonstrated his own sequence of penetration, saying: " This is the Noble Truth of Suffering, monks," and so on.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng Tứ Thánh Đế, và để làm tăng thêm lòng tôn kính của họ đối với Ngài, sau khi nghe về quá trình chứng ngộ của Ngài, và để họ có lòng tôn kính đối với sự thực hành, Ngài đã chỉ ra quá trình chứng ngộ của chính Ngài bằng cách nói “Này các Tỳ Khưu, đây là Khổ Thánh Đế” (idaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ) v.v...
Tattha ananussutesūti na anussutesu, paraṃ anugantvā assutesūti attho.
Therein, ananussutesu means not heard before, that is, not heard by following others.
Trong đó, ananussutesu nghĩa là chưa từng nghe, tức là chưa từng nghe từ người khác.
Cakkhūtiādīnaṃ attho parato āvi bhavissati.
The meaning of cakkhū and so on will become clear later.
Ý nghĩa của cakkhū v.v... sẽ được làm rõ sau.
Idaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ, idaṃ dukkhasamudayaṃ, idaṃ dukkhanirodhaṃ, idaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccanti catunnaṃ saccānaṃ dassanapaṭivedho sekhabhūmiyaṃ.
The penetration of insight into the four truths, namely, " This is the Noble Truth of Suffering, this is the origin of suffering, this is the cessation of suffering, this is the path leading to the cessation of suffering," occurs in the stage of the learner (sekha-bhūmi).
Việc thấy và chứng ngộ bốn chân lý ‘‘đây là Khổ Thánh đế, đây là Khổ tập Thánh đế, đây là Khổ diệt Thánh đế, đây là Khổ diệt đạo Thánh đế’’ là ở trong địa vị Hữu học.
Pariññeyyaṃ pahātabbaṃ sacchikātabbaṃ bhāvetabbanti catunnaṃ saccānaṃ bhāvanāpaṭivedho sekhabhūmiyaṃyeva.
The penetration of development of the four truths, namely, " to be fully understood, to be abandoned, to be realized, to be developed," also occurs in the stage of the learner.
Cần phải liễu tri, cần phải đoạn trừ, cần phải chứng ngộ, cần phải tu tập là sự thâm nhập bằng tu tập Tứ Thánh Đế chỉ ở cõi Hữu học.
Pariññātaṃ pahīnaṃ sacchikataṃ bhāvitanti catunnaṃ saccānaṃ paccavekkhaṇā asekhabhūmiyaṃ.
The reviewing of the four truths, namely, " fully understood, abandoned, realized, developed," occurs in the stage of the non-learner (asekkhabhūmi).
Đã liễu tri, đã đoạn trừ, đã chứng ngộ, đã tu tập là sự quán xét Tứ Thánh Đế ở cõi Vô học.
Tiparivaṭṭanti saccañāṇakiccañāṇakatañāṇasaṅkhātānaṃ tiṇṇaṃ parivaṭṭānaṃ vasena tayo parivaṭṭā assāti tiparivaṭṭaṃ.
Tiparivaṭṭa means having three revolutions, due to the three revolutions consisting of knowledge of the truth, knowledge of the task, and knowledge of accomplishment.
Tiparivaṭṭa (Ba vòng) là có ba vòng theo cách của ba vòng được gọi là tri kiến về sự thật (saccañāṇa), tri kiến về phận sự (kiccañāṇa) và tri kiến về việc đã làm xong (katañāṇa).
Ettha hi ‘‘idaṃ dukkhaṃ, idaṃ dukkhasamudayaṃ, idaṃ dukkhanirodhaṃ, idaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasacca’’nti evaṃ catūsu saccesu yathābhūtañāṇaṃ saccañāṇaṃ nāma.
Here, the knowledge of reality regarding the four truths, such as "This is the Noble Truth of Suffering, this is the origin of suffering, this is the cessation of suffering, this is the path leading to the cessation of suffering," is called saccañāṇa (knowledge of the truth).
Ở đây, tri kiến như thật về Tứ Thánh Đế rằng: “Đây là Khổ, đây là Khổ tập, đây là Khổ diệt, đây là con đường đưa đến Khổ diệt” được gọi là tri kiến về sự thật (saccañāṇa).
Tesuyeva ‘‘pariññeyyaṃ pahātabbaṃ sacchikātabbaṃ bhāvetabba’’nti evaṃ kattabbakiccajānanañāṇaṃ kiccañāṇaṃ nāma.
The knowledge of knowing the task to be done regarding those same*, such as "to be fully understood, to be abandoned, to be realized, to be developed," is called kiccañāṇa (knowledge of the task).
Tri kiến biết về phận sự cần phải làm đối với các sự thật ấy rằng: “Cần phải liễu tri, cần phải đoạn trừ, cần phải chứng ngộ, cần phải tu tập” được gọi là tri kiến về phận sự (kiccañāṇa).
‘‘Pariññātaṃ pahīnaṃ sacchikataṃ bhāvita’’nti evaṃ tassa kiccassa katabhāvajānanañāṇaṃ katañāṇaṃ nāma.
The knowledge of knowing that the task has been accomplished, such as "fully understood, abandoned, realized, developed," is called katañāṇa (knowledge of accomplishment).
Tri kiến biết về việc đã làm xong phận sự ấy rằng: “Đã liễu tri, đã đoạn trừ, đã chứng ngộ, đã tu tập” được gọi là tri kiến về việc đã làm xong (katañāṇa).
Dvādasākāranti tesaṃyeva ekekasmiṃ sacce tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ ākārānaṃ vasena dvādasa ākārā assāti dvādasākāraṃ.
Dvādasākāra means having twelve aspects, due to the three aspects for each of those same truths.
Dvādasākāra (Mười hai phương diện) là có mười hai phương diện theo cách của ba phương diện đối với mỗi Thánh Đế.
Ñāṇadassananti etesaṃ tiparivaṭṭānaṃ dvādasannaṃ ākārānaṃ vasena uppannaṃ ñāṇasaṅkhātaṃ dassanaṃ.
Ñāṇadassana means the vision, which is knowledge, arisen through these three revolutions and twelve aspects.
Ñāṇadassana (Tri kiến) là sự thấy biết được sinh khởi theo cách của ba vòng và mười hai phương diện ấy.
Attamanāti sakamanā.
Attamanā means with pleased minds.
Attamanā nghĩa là có tâm của mình.
Sattānañhi sukhakāmattā dukkhapaṭikūlattā pītisomanassayuttamano sakamano nāma, pītisomanassehi attamanā gahitamanā byāpitamanāti vā attho.
Indeed, because beings desire happiness and dislike suffering, a mind endowed with joy and gladness is called a pleased mind, or it means minds seized or pervaded by joy and gladness.
Vì chúng sanh ưa thích hạnh phúc và chán ghét khổ đau, nên tâm được hợp với hỷ và lạc được gọi là tâm của mình. Hoặc có nghĩa là tâm được hỷ lạc, tâm được nắm giữ, tâm được lan tỏa.
Abhinandunti abhimukhā hutvā nandiṃsu.
Abhinandu means they rejoiced facing forward.
Abhinandu nghĩa là hoan hỷ hướng về.
Veyyākaraṇeti suttante.
Veyyākaraṇe means in the suttas.
Veyyākaraṇe nghĩa là trong các kinh Sutta.
Niggāthako hi suttanto kevalaṃ atthassa byākaraṇato veyyākaraṇaṃ nāma.
A sutta without verses is called veyyākaraṇa because it is purely an exposition of meaning.
Kinh Sutta không có kệ tụng được gọi là Veyyākaraṇa (kinh văn xuôi) chỉ vì nó giải thích ý nghĩa.
Bhaññamāneti kathiyamāne.
Bhaññamāne means while being spoken.
Bhaññamāne nghĩa là khi được thuyết giảng.
Vattamānasamīpe vattamānavacanaṃ kataṃ, bhaṇiteti attho.
The present tense word is used in the sense of the near past; it means "was spoken."
Từ ngữ ở thì hiện tại được dùng cho thì quá khứ gần hiện tại, nghĩa là đã được thuyết giảng.
Virajanti vigatarāgādirajaṃ.
Viraja means free from the dust of defilements like lust.
Virajaṃ nghĩa là đã loại bỏ bụi trần tham ái, v.v.
Vītamalanti vigatarāgādimalaṃ.
Vītamala means free from the stain of defilements like lust.
Vītamalaṃ nghĩa là đã loại bỏ cấu uế tham ái, v.v.
Rāgādayo hi ajjhottharaṇaṭṭhena rajo nāma, dūsanaṭṭhena malaṃ nāma.
Indeed, lust and other defilements are called "dust" in the sense of overwhelming, and "stain" in the sense of corrupting.
Tham ái, v.v. được gọi là bụi trần (rajo) vì chúng che lấp; được gọi là cấu uế (malaṃ) vì chúng làm ô nhiễm.
Dhammacakkhunti katthaci paṭhamamaggañāṇaṃ, katthaci ādīni tīṇi maggañāṇāni, katthaci catutthamaggañāṇampi.
Dhammacakkhu is in some places the knowledge of the first path, in some places the first three path-knowledges, and in some places even the knowledge of the fourth path.
Dhammacakkhu (Pháp nhãn) đôi khi là Sơ đạo trí, đôi khi là ba đạo trí đầu tiên, đôi khi cũng là Tứ đạo trí.
Idha pana paṭhamamaggañāṇameva.
Here, however, it is only the knowledge of the first path.
Nhưng ở đây, nó chỉ là Sơ đạo trí.
Yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhammanti vipassanāvasena evaṃ pavattassa dhammacakkhuṃ udapādīti attho.
The meaning is that the Dhamma-eye arose for one who thus proceeded by way of insight: " Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease."
Phàm cái gì có pháp tập khởi, tất cả cái đó có pháp đoạn diệt – Pháp nhãn sinh khởi theo cách quán sát như vậy, đó là ý nghĩa.
Dhammacakketi paṭivedhañāṇe ca desanāñāṇe ca.
Dhammacakke means in the knowledge of penetration and the knowledge of exposition.
Dhammacakke (Pháp luân) là về tuệ thâm nhập và tuệ thuyết giảng.
Bodhipallaṅke nisinnassa hi bhagavato catūsu saccesu dvādasākāraṃ paṭivedhañāṇampi isipatane nisinnassa dvādasākārameva saccadesanāya pavattakadesanāñāṇampi dhammacakkaṃ nāma.
For the Blessed One seated on the Bodhi-seat, the twelve-aspected knowledge of penetration into the four Noble Truths is called the Dhammacakka; and for the Blessed One seated in Isipatana, the twelve-aspected knowledge of exposition that sets forth the teaching of the Truths is also called the Dhammacakka.
Tuệ thâm nhập mười hai phương diện về Tứ Thánh Đế của Đức Thế Tôn khi Ngài ngồi trên bồ đoàn giác ngộ, và tuệ thuyết giảng khởi lên từ sự thuyết giảng Tứ Thánh Đế cũng mười hai phương diện của Ngài khi Ngài ngồi tại Isipatana, cả hai đều được gọi là Pháp luân (Dhammacakka).
Ubhayampi hetaṃ dasabalassa pavattañāṇameva.
Both of these are indeed the knowledge set in motion by the Ten-Powered One.
Cả hai tuệ này đều là tuệ khởi lên của Bậc Thập Lực.
Taṃ imāya desanāya pakāsentena bhagavatā dhammacakkaṃ pavattitaṃ nāma.
By the Blessed One, revealing that Dhamma-cakka through this discourse, the Dhamma-cakka is said to have been set in motion.
Đức Thế Tôn đã chuyển Pháp luân bằng cách thuyết giảng tuệ này.
Taṃ panetaṃ dhammacakkaṃ yāva aññātakoṇḍaññatthero aṭṭhārasahi brahmakoṭīhi saddhiṃ sotāpattiphale na patiṭṭhāti, tāva bhagavā pavatteti nāma, patiṭṭhite pana pavattitaṃ nāma.
Furthermore, the Blessed One is said to set that Dhamma-cakka in motion until Aññātakondañña Thera, together with eighteen crores of brahmas, is established in the fruit of stream-entry; but when it is established, it is called "set in motion."
Pháp luân này, cho đến khi Tôn giả Aññāta-Koṇḍañña cùng với mười tám ức chư thiên Phạm thiên chưa an trú vào quả vị Dự lưu, thì Đức Thế Tôn được gọi là đang chuyển, nhưng khi đã an trú thì được gọi là đã chuyển.
Taṃ sandhāya ‘‘pavattite ca bhagavatā dhammacakke’’ti vuttaṃ.
It is with reference to this that it is said, ‘‘when the Dhamma-cakka was set in motion by the Blessed One.’’
Vì lẽ đó, câu “Sau khi Pháp luân được Đức Thế Tôn chuyển” đã được nói.
Bhummā devāti bhūmaṭṭhakā devā.
Bhummā devā means earth-dwelling devas.
Bhummā devā nghĩa là chư thiên ở cõi đất (bhūmaṭṭhakā devā).
Saddamanussāvesunti ekappahāreneva sādhukāraṃ datvā etaṃ bhagavatātiādīni vadantā saddaṃ anussāvayiṃsu.
Saddamanussāvesuṃ means they made a sound, uttering words such as, ‘‘This Dhamma-cakka by the Blessed One,’’ having applauded all at once.
Saddamanussāvesu nghĩa là cùng một lúc, sau khi tán thán, họ đã làm cho âm thanh vang vọng bằng cách nói: “ Đây là Pháp luân do Đức Thế Tôn chuyển…”, v.v.
Appaṭivattiyanti ‘‘nayidaṃ tathā’’ti paṭilomaṃ vattetuṃ asakkuṇeyyaṃ.
Appaṭivattiyaṃ means it cannot be turned back, saying, ‘‘This is not so.’’
Appaṭivattiyaṃ nghĩa là không thể chuyển ngược lại rằng: “Điều này không phải như vậy”.
Sannipatitā cettha devabrahmāno desanāpariyosāne ekappahāreneva sādhukāraṃ adaṃsu, sannipātaṃ anāgatā pana bhummadevādayo tesaṃ tesaṃ saddaṃ sutvā sādhukāramadaṃsūti veditabbaṃ.
Here, the devas and brahmas who had gathered applauded all at once at the end of the discourse; but it should be understood that the earth-dwelling devas and others who had not gathered, having heard their sounds, applauded.
Chư thiên và Phạm thiên đã hội họp ở đây đã cùng một lúc tán thán khi bài pháp kết thúc. Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng chư thiên ở cõi đất, v.v. chưa đến cuộc hội họp đã tán thán sau khi nghe tiếng của những vị ấy.
Tesu pana pabbatarukkhādīsu nibbattā bhummadevā.
Among them, the earth-dwelling devas are those born in mountains, trees, and so forth.
Trong số đó, chư thiên ở cõi đất là những vị sinh ra ở núi, cây, v.v.
Te cātumahārājikapariyāpannā hontāpi idha visuṃ katvā vuttā.
Although they belong to the Cātumahārājika realm, they are mentioned separately here.
Mặc dù những vị ấy thuộc về Tứ Đại Thiên Vương, nhưng ở đây được nói riêng.
Cātumahārājikāti ca dhataraṭṭhavirūḷhakavirūpakkhakuverasaṅkhātā catumahārājā devatā etesanti cātumahārājikā.
Cātumahārājikā means those devas who have the Four Great Kings, namely Dhataraṭṭha, Virūḷhaka, Virūpakkha, and Kuvera, as their devatās.
Cātumahārājikā nghĩa là những vị có bốn vị đại vương là Dhataraṭṭha, Virūḷhaka, Virūpakkha, và Kuvera làm chủ các vị thiên ấy.
Te sineruvemajjhe honti.
They dwell in the middle of Mount Sineru.
Những vị ấy ở giữa núi Sineru.
Tesu pabbataṭṭhakāpi atthi ākāsaṭṭhakāpi.
Among them, some dwell on mountains, and some dwell in the sky.
Trong số đó, có những vị ở núi và có những vị ở không gian.
Tesaṃ paramparā cakkavāḷapabbataṃ pattā.
Their lineage extends to the Cakkavāḷa mountain.
Dòng dõi của họ đã đến núi Cakkavāḷa.
Khiḍḍāpadosikā manopadosikā sītavalāhakā uṇhavalāhakā candimā devaputto sūriyo devaputtoti ete sabbepi cātumahārājikadevalokaṭṭhā eva.
The Khiḍḍāpadosikā, Manopadosikā, Sītavalāhakā, Uṇhavalāhakā, the deva-son Candimā, and the deva-son Sūriya—all these dwell in the Cātumahārājika deva-world.
Chư thiên Khiḍḍāpadosikā, Manopadosikā, Sītavalāhakā, Uṇhavalāhakā, thiên tử Candimā, thiên tử Sūriyo, tất cả những vị này đều ở cõi trời Tứ Đại Thiên Vương.
Tettiṃsa janā tattha uppannāti tāvatiṃsā.
Thirty-three beings are born there, hence Tāvatiṃsā.
Ba mươi ba vị đã sinh ra ở đó, nên gọi là Tāvatiṃsā.
Apica ‘‘tāvatiṃsā’’ti tesaṃ devānaṃ nāmamevātipi vuttaṃ.
Moreover, it is also said that ‘‘Tāvatiṃsā’’ is simply the name of those devas.
Hơn nữa, cũng có nói rằng “Tāvatiṃsā” là tên của chư thiên ấy.
Tepi atthi pabbataṭṭhakā atthi ākāsaṭṭhakā.
Among them, too, some dwell on mountains, and some dwell in the sky.
Trong số đó, cũng có những vị ở núi và có những vị ở không gian.
Tesaṃ paramparā cakkavāḷapabbataṃ pattā, tathā yāmādīnaṃ.
Their lineage extends to the Cakkavāḷa mountain, and similarly for the Yāmā and others.
Dòng dõi của họ đã đến núi Cakkavāḷa, cũng như của chư thiên Yāmā, v.v.
Ekadevalokepi hi devānaṃ paramparā cakkavāḷapabbataṃ appattā nāma natthi.
Indeed, in no single deva-world is there a lineage of devas that does not reach the Cakkavāḷa mountain.
Trong một cõi trời, không có dòng dõi chư thiên nào chưa đến núi Cakkavāḷa.
Dibbaṃ sukhaṃ yātā payātā sampattāti yāmā.
They have gone, departed, attained divine happiness, hence Yāmā.
Yāmā là những vị đã đi, đã đến, đã đạt được hạnh phúc của chư thiên.
Tuṭṭhā pahaṭṭhāti tusitā.
They are delighted and overjoyed, hence Tusitā.
Tusitā là những vị hoan hỷ, vui mừng.
Pakatipaṭiyattārammaṇato atirekena ramitukāmakāle yathārucite bhoge nimminitvā nimminitvā ramantīti nimmānaratī.
They create and enjoy pleasures as they wish when they desire to delight beyond the usual prepared objects, hence Nimmānaratī.
Nimmānaratī là những vị khi muốn vui hưởng hơn những đối tượng đã được chuẩn bị sẵn, họ tạo ra và vui hưởng những vật dụng tùy thích.
Cittācāraṃ ñatvā paranimmitesu bhogesu vasaṃ vattentīti paranimmitavasavattī.
They know the course of mind and control the pleasures created by others, hence Paranimmitavasavattī.
Paranimmitavasavattī là những vị biết được ý muốn của tâm và điều khiển các vật dụng do người khác tạo ra.
Brahmakāye brahmaghaṭāya niyuttāti brahmakāyikā.
They are engaged in the Brahma-assembly, in the Brahma-group, hence Brahmakāyikā.
Brahmakāyikā là những vị thuộc về chúng Phạm thiên.
Sabbepi pañcavokārabrahmāno gahitā.
All pañcavokāra brahmas are included.
Tất cả chư Phạm thiên của ngũ uẩn đều được bao gồm.
Tena khaṇenāti vacanaṃ visesetvā tena muhuttenāti vuttaṃ.
The word tena khaṇena is specified as tena muhuttena.
Từ tena khaṇena (lúc ấy) được nói rõ hơn là tena muhuttena (khoảnh khắc ấy).
Muhuttasaṅkhātena khaṇena, na paramatthakhaṇenāti vuttaṃ hoti.
It means by a moment reckoned as a muhutta, not by a paramattha moment.
Có nghĩa là vào khoảnh khắc được gọi là muhutta, chứ không phải khoảnh khắc tối thượng (paramatthakhaṇena).
Yāva brahmalokāti brahmalokaṃ antokatvā.
Yāva brahmalokā means including the Brahma-world.
Yāva brahmalokā nghĩa là bao gồm cả cõi Phạm thiên.
Saddoti sādhukārasaddo.
Saddo means the sound of applause.
Saddo nghĩa là tiếng tán thán.
Dasasahassīti dasasahassacakkavāḷavatī.
Dasasahassī means comprising ten thousand world-systems.
Dasasahassī nghĩa là mười ngàn thế giới.
Saṅkampīti uddhaṃ uggacchantī suṭṭhu kampi.
Saṅkampī means it trembled greatly, rising upwards.
Saṅkampī nghĩa là rung động mạnh mẽ khi bay lên cao.
Sampakampīti uddhaṃ uggacchantī adho okkamantī suṭṭhu pakampi.
Sampakampī means it greatly quaked, rising upwards and descending downwards.
Sampakampī nghĩa là rung động mạnh mẽ khi bay lên và hạ xuống.
Sampavedhīti catudisā gacchantī suṭṭhu pavedhi.
Sampavedhī means it greatly vibrated, going in the four directions.
Sampavedhī nghĩa là rung chuyển mạnh mẽ khi di chuyển về bốn phương.
Sambuddhabhāvāya mātukucchiṃ okkamante ca bodhisatte tato nikkhamante ca mahāpathavī puññatejena akampittha, abhisambodhiyaṃ paṭivedhañāṇatejena.
When the Bodhisatta entered his mother’s womb to attain Buddhahood, and when he emerged from it, the great earth trembled due to the power of merit; at his full enlightenment, due to the power of the knowledge of penetration.
Khi Bồ Tát nhập vào thai mẹ và khi Ngài xuất thai để thành Phật, đại địa đã rung chuyển do năng lực phước báu; khi Ngài chứng đắc Vô thượng Chánh đẳng Giác, do năng lực của tuệ thâm nhập.
Dhammacakkappavattane desanāñāṇatejena sādhukāraṃ dātukāmā viya pathavī devatānubhāvena akampittha, āyusaṅkhārossajjane mahāparinibbāne ca kāruññena cittasaṅkhobhaṃ asahamānā viya pathavī devatānubhāvena akampittha.
At the setting in motion of the Dhamma-cakka, the earth trembled as if desirous of applauding, due to the power of the devas, and at the relinquishing of the life-span and at the Mahāparinibbāna, the earth trembled due to the power of the devas, as if unable to bear the agitation of mind out of compassion.
Khi Pháp luân được chuyển, đại địa đã rung chuyển do năng lực của tuệ thuyết giảng và do năng lực của chư thiên, như thể muốn tán thán. Khi Ngài xả thọ hành và khi Ngài nhập Đại Niết Bàn, đại địa đã rung chuyển do năng lực của chư thiên, như thể không thể chịu đựng được sự xao động của tâm từ bi.
Appamāṇoti vuddhappamāṇo.
Appamāṇo means immense in growth.
Appamāṇo nghĩa là vô lượng về sự tăng trưởng.
Uḷāroti ettha ‘‘uḷārāni uḷārāni khādanīyāni khādantī’’tiādīsu (ma. ni. 1.366) madhuraṃ uḷāranti vuttaṃ.
Regarding uḷāro, in phrases like ‘‘eating excellent and excellent foods’’ (MN 1.366), uḷāra is said to mean sweet.
Uḷāro ở đây, trong các câu như ‘‘uḷārāni uḷārāni khādanīyāni khādantī’’ (Trung Bộ Kinh 1.366), uḷāra được nói là ngọt ngào.
‘‘Uḷārāya vatthabhogāya cittaṃ na namatī’’tiādīsu (a. ni. 9.20) paṇītaṃ uḷāranti vuttaṃ.
In phrases like ‘‘the mind does not incline to excellent clothing and possessions’’ (AN 9.20), uḷāra is said to mean refined.
Trong các câu như ‘‘Uḷārāya vatthabhogāya cittaṃ na namatī’’ (Tăng Chi Bộ Kinh 9.20), uḷāra được nói là cao quý.
‘‘Uḷārāya khalu bhavaṃ vacchāyano samaṇaṃ gotamaṃ pasaṃsāya pasaṃsatī’’tiādīsu seṭṭhaṃ uḷāranti vuttaṃ.
In phrases like ‘‘Vacchāyana praises the recluse Gotama with excellent praise,’’ uḷāra is said to mean supreme.
Trong các câu như ‘‘Uḷārāya khalu bhavaṃ vacchāyano samaṇaṃ gotamaṃ pasaṃsāya pasaṃsatī’’ (Trung Bộ Kinh 1.366), uḷāra được nói là tối thượng.
Idha pana ‘‘vipulo uḷāro’’ti vutto.
Here, however, it is said to mean extensive and excellent.
Nhưng ở đây, nó được nói là rộng lớn (vipulo) và vĩ đại (uḷāro).
Obhāsoti desanāñāṇānubhāvena ca devatānubhāvena ca jātaobhāso.
Obhāso means the radiance that arose due to the power of the knowledge of the discourse and the power of the devas.
Obhāso nghĩa là ánh sáng được sinh ra do năng lực của tuệ thuyết giảng và năng lực của chư thiên.
Loketi cakkavāḷassa dasasahassiyaṃyeva.
“In the world” means only in the ten-thousandfold world-system.
Loke nghĩa là chỉ trong mười ngàn thế giới.
Atikkammeva devānaṃ devānubhāvanti devānaṃ ayamānubhāvo – nivatthavatthappabhā dvādasa yojanāni pharati, tathā sarīrassa alaṅkārassa vimānassa ca.
“Surpassing the power of the devas” means this is the power of the devas: the radiance of their robes extends for twelve yojanas, and similarly, the radiance of their bodies, ornaments, and mansions extends for twelve yojanas.
Atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ nghĩa là vượt qua thần thông của chư thiên. Thần thông của chư thiên là: ánh sáng của y phục tỏa ra mười hai dojana, cũng như ánh sáng của thân, trang sức và cung điện.
Taṃ devānaṃ devānubhāvaṃ atikkamitvāyevāti attho.
The meaning is: having surpassed that power of the devas.
Đó là ý nghĩa của việc vượt qua thần thông của chư thiên.
Udānanti somanassañāṇamayikaṃ udāhāraṃ.
“Udāna” means an utterance born of joyful knowledge.
Udānaṃ nghĩa là lời cảm hứng (udāhāraṃ) phát ra từ tuệ hỷ lạc (somanassañāṇamayikaṃ).
Udānesīti udāhari.
“Udānesī” means uttered.
Udānesī nghĩa là đã thốt lên lời cảm hứng.
Aññāsi vata, bho koṇḍaññoti imassapi udānassa udāharaṇaghoso dasasahassilokadhātuṃ pharitvā aṭṭhāsi.
The sound of this utterance, “Indeed, Venerable Koṇḍañña has understood!”, spread throughout the ten-thousandfold world-system and stood firm.
Tiếng thốt lên lời cảm hứng này: “ Thật vậy, này Koṇḍañña đã hiểu!” cũng đã vang khắp mười ngàn thế giới.
Aññāsikoṇḍaññoti bhusaṃ ñātakoṇḍaññoti attho.
“Aññāsikoṇḍañño” means Koṇḍañña who has thoroughly understood.
Aññāsikoṇḍañño nghĩa là Tôn giả Koṇḍañña đã hiểu rõ ràng.
Cakkhuādīnaṃ niddese dassanaṭṭhenātiādīsu ekameva ñāṇaṃ yathāvuttassa neyyassa cakkhu viya dassanakiccakaraṇena cakkhu.
In the explanation of "eye" and so on, in phrases like “in the sense of seeing”, the single knowledge is called eye (cakkhu) because it performs the function of seeing, like a physical eye, with respect to the knowable as described.
Trong phần giải thích về cakkhu, v.v., trong các câu như dassanaṭṭhenā, v.v., một tuệ duy nhất được gọi là cakkhu (mắt) vì nó thực hiện chức năng thấy như con mắt đối với những gì cần được thấy như đã nói.
Ñāṇakiccakaraṇena ñāṇaṃ.
It is called knowledge (ñāṇaṃ) because it performs the function of knowing.
Được gọi là ñāṇaṃ (tuệ) vì nó thực hiện chức năng biết.
Nānappakārato jānanakiccakaraṇena paññā.
It is called wisdom (paññā) because it performs the function of knowing in various ways.
Được gọi là paññā (trí tuệ) vì nó thực hiện chức năng biết theo nhiều cách khác nhau.
Anavasesapaṭivedhakaraṇena vijjā.
It is called true knowledge (vijjā) because it performs the function of complete penetration.
Được gọi là vijjā (minh) vì nó thực hiện sự thâm nhập hoàn toàn.
Sabbathā obhāsakiccakaraṇena āloko nāmāti attho.
It is called light (āloko) because it performs the function of illuminating in every way—this is the meaning.
Được gọi là āloko (ánh sáng) vì nó thực hiện chức năng chiếu sáng hoàn toàn, đó là ý nghĩa.
Cakkhuṃ dhammotiādīsupi ekaṃyeva ñāṇaṃ kiccanānattena pañcadhā vaṇṇitaṃ.
Even in phrases like “the Dhamma is the eye”, the same single knowledge is described in five ways due to the diversity of its functions.
Ngay cả trong các câu như Cakkhuṃ dhammo, v.v., một tuệ duy nhất cũng được mô tả theo năm cách do sự khác biệt về chức năng.
Ārammaṇāti upatthambhanaṭṭhena.
“Objects (ārammaṇā)” means in the sense of supporting.
Đối tượng (Ārammaṇā) là theo nghĩa hỗ trợ.
Gocarāti visayaṭṭhena.
“Domains (gocarā)” means in the sense of sphere.
Phạm vi (Gocarā) là theo nghĩa đối tượng.
Dassanaṭṭhenātiādīsu ñāṇakiccaṃ pañcadhā vuttaṃ.
In phrases like “in the sense of seeing”, the function of knowledge is stated in five ways.
Trong các câu như "theo nghĩa thấy" (dassanaṭṭhena) và các câu khác, chức năng của tuệ (ñāṇakicca) được nói đến theo năm cách.
Iminā nayena tīsu vāresu ekekasmiṃ pañca pañca katvā pannarasa dhammā, pannarasa atthā, dvīsu pannarasakesu tiṃsa niruttiyo, pannarasasu dhammesu pannarasasu atthesu tiṃsāya niruttīsūti saṭṭhi ñāṇāni veditabbāni.
In this manner, in each of the three rounds, by taking five for each, there are fifteen dhammas, fifteen meanings, thirty expressions in the two sets of fifteen, and in the fifteen dhammas, fifteen meanings, and thirty expressions, sixty knowledges are to be understood.
Theo cách này, trong ba vòng, mỗi vòng có năm năm, tạo thành mười lăm pháp (dhammā), mười lăm ý nghĩa (atthā); trong hai mươi lăm pháp và mười lăm ý nghĩa đó có ba mươi cách diễn đạt (niruttiyo); và sáu mươi loại tuệ (ñāṇāni) cần được hiểu trong mười lăm pháp, mười lăm ý nghĩa và ba mươi cách diễn đạt đó.
Sesaariyasaccesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining Noble Truths.
Đối với các Thánh đế (ariyasacca) còn lại cũng theo cùng một phương pháp.
Catūsu ariyasaccesu ekekasmiṃ ariyasacce pannarasannaṃ pannarasannaṃ dhammānaṃ atthānañca vasena saṭṭhi dhammā, saṭṭhi atthā, saṭṭhiyā dhammesu saṭṭhiyā atthesu ca vīsasataṃ niruttiyo, vīsādhikaṃ satanti attho.
In each of the four Noble Truths, there are sixty dhammas and sixty meanings, by way of fifteen dhammas and fifteen meanings for each Noble Truth; and in the sixty dhammas and sixty meanings, there are one hundred and twenty expressions, meaning one hundred and twenty.
Trong bốn Thánh đế, mỗi Thánh đế có mười lăm mười lăm pháp và ý nghĩa, tổng cộng sáu mươi pháp (dhammā), sáu mươi ý nghĩa (atthā); trong sáu mươi pháp và sáu mươi ý nghĩa đó có một trăm hai mươi cách diễn đạt (niruttiyo), nghĩa là một trăm cộng hai mươi.
Saṭṭhiyā dhammesu saṭṭhiyā atthesu vīsuttarasate niruttīsūti evaṃ cattārīsañca dve ca ñāṇasatāni.
In the sixty dhammas, sixty meanings, and one hundred and twenty expressions, there are thus two hundred and forty knowledges.
Như vậy, trong sáu mươi pháp, sáu mươi ý nghĩa và một trăm hai mươi cách diễn đạt, có bốn trăm hai mươi loại tuệ.
33-37. Sattannaṃ bodhisattānaṃ suttantesu ekekasmiṃyeva samudaye cakkhādayo pañca, nirodhe pañcāti dasa dhammā, samudaye dassanaṭṭhādayo pañca, nirodhe pañcāti dasa atthā, tesaṃ vasena vīsati niruttiyo cattārīsaṃ ñāṇāni.
In the suttas concerning the seven Bodhisattas, in each arising, there are five (such as eye), and in cessation, five, making ten dhammas. In arising, there are five (such as the sense of seeing), and in cessation, five, making ten meanings. By way of these, there are twenty expressions and forty knowledges.
Trong các kinh về bảy vị Bồ Tát (bodhisatta), mỗi tập hợp có năm (pháp) như mắt (cakkhu) và các pháp khác trong sự tập khởi (samudaya), và năm trong sự diệt trừ (nirodha), tổng cộng mười pháp; năm ý nghĩa như thấy (dassanaṭṭha) và các ý nghĩa khác trong sự tập khởi, và năm trong sự diệt trừ, tổng cộng mười ý nghĩa; do đó có hai mươi cách diễn đạt (niruttiyo) và bốn mươi loại tuệ (ñāṇāni).
Satta ekato katvā vuttagaṇanā suviññeyyā eva.
The calculation stated by combining the seven is easily understood.
Cách tính toán khi gộp bảy vị lại với nhau thì rất dễ hiểu.
Sabbaññutaññāṇavasena vuttapaṭisambhidāniddese ekekamūlakesu ‘‘ñāto diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāyā’’ti (paṭi. ma. 1.121) imesu pañcasu vacanesu ekekasmiṃyeva cakkhādayo pañca, dassanaṭṭhādayo pañcāti pañcapañcakānaṃ vasena pañcavīsati dhammā, pañcavīsati atthā, taddiguṇā niruttiyo, taddiguṇāni ñāṇāni ñeyyāni.
In the explanation of the Paṭisambhidā given according to the omniscience knowledge, in each of the basic sections, for each of these five words: “known, seen, understood, realized, experienced by wisdom”, there are five (such as eye) and five (such as the sense of seeing), making twenty-five dhammas, twenty-five meanings, twice that number of expressions, and twice that number of knowledges to be understood.
Trong phần giải thích về Phân Tích Vô Ngại (Paṭisambhidāniddesa) được nói theo tuệ Toàn Tri (Sabbaññutaññāṇa), trong mỗi gốc có năm lời này: ‘‘đã biết, đã thấy, đã hiểu, đã chứng nghiệm, đã xúc chạm bằng tuệ’’ (ñāto diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāyā), mỗi lời có năm (pháp) như mắt (cakkhu) và các pháp khác, và năm ý nghĩa như thấy (dassanaṭṭha) và các ý nghĩa khác, theo cách năm lần năm thì có hai mươi lăm pháp (dhammā), hai mươi lăm ý nghĩa (atthā), số cách diễn đạt (niruttiyo) gấp đôi số đó, và số tuệ (ñāṇāni) cũng gấp đôi số đó cần được hiểu.
Pañca ekato katvā vuttavārepi pañcakkhattuṃ pañca pañcavīsati katvā pañcavīsasataṃ dhammā, pañcavīsasataṃ atthā, taddiguṇā niruttiyo, taddiguṇāni ñāṇāni ñeyyāni.
In the section stated by combining the five, by taking five times twenty-five, there are one hundred and twenty-five dhammas, one hundred and twenty-five meanings, twice that number of expressions, and twice that number of knowledges to be understood.
Trong vòng được nói khi gộp năm lại với nhau, năm lần hai mươi lăm thì có một trăm hai mươi lăm pháp (dhammā), một trăm hai mươi lăm ý nghĩa (atthā), số cách diễn đạt (niruttiyo) gấp đôi số đó, và số tuệ (ñāṇāni) cũng gấp đôi số đó cần được hiểu.
Aḍḍhateyyānīti cettha dve satāni ca paññāsañca.
Here, “aḍḍhateyyāni” means two hundred and fifty.
Ở đây, aḍḍhateyyāni nghĩa là hai trăm năm mươi.
Khandhādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the aggregates (khandhas) and so on.
Trong các uẩn (khandha) và các pháp khác cũng theo cùng một phương pháp.
Imināva nayena saccavārapaṭisambhidāvāre ca dhammādigaṇanā veditabbā.
In this same manner, the calculation of dhammas and so on in the sections on Truths and Paṭisambhidās is to be understood.
Theo cách này, cách tính toán các pháp và các pháp khác trong vòng Chân lý (Saccavāra) và vòng Phân Tích Vô Ngại (Paṭisambhidāvāra) cần được hiểu.
38. Buddhadhammavāre diyaḍḍhasatanti chakkhattuṃ pañcavīsati satañca paññāsañca honti, taddiguṇā niruttiyo taddiguṇāni ñāṇāni.
In the Buddhadhamma section, “one hundred and fifty” means six times twenty-five makes one hundred and fifty; twice that number of expressions and twice that number of knowledges.
Trong vòng Phật pháp (Buddhadhammavāra), một trăm rưỡi (diyaḍḍhasataṃ) là sáu lần hai mươi lăm, tức là một trăm năm mươi; số cách diễn đạt (niruttiyo) gấp đôi số đó, số tuệ (ñāṇāni) cũng gấp đôi số đó.
Paṭisambhidādhikaraṇeti paṭisambhidādhikāre.
“Paṭisambhidādhikaraṇe” means in the context of Paṭisambhidā.
Paṭisambhidādhikaraṇe nghĩa là trong phạm vi của Paṭisambhidā.
Aḍḍhanavadhammasatānīti paṭhamaṃ vuttesu catūsu saccesu saṭṭhi, catūsu satipaṭṭhānesu saṭṭhi, catūsu sammappadhānesu saṭṭhi, sattabodhisattaveyyākaraṇesu sattati, abhiññaṭṭhādīsu pañcasu pañcavīsasataṃ, khandhaṭṭhādīsu pañcasu pañcavīsasataṃ, puna catūsu ariyasaccesu sataṃ, catūsu paṭisambhidāsu sataṃ, chasu buddhadhammesu diyaḍḍhasatanti evaṃ aṭṭhasatāni ca paññāsañca dhammā honti.
Aḍḍhanavadhammasatāni (eight hundred and ninety-nine dhammas) means sixty in the four truths mentioned first, sixty in the four foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna), sixty in the four right exertions (sammappadhāna), seventy in the seven explanations of Bodhisattas (bodhisattaveyyākaraṇa), one hundred and twenty-five in the five such as abhiññaṭṭha, one hundred and twenty-five in the five such as khandhaṭṭha, again one hundred in the four Noble Truths (ariyasacca), one hundred in the four paṭisambhidās, and one hundred and fifty in the six Buddha-dhamma. Thus, there are eight hundred and fifty dhammas.
Tám trăm năm mươi pháp (aḍḍhanavadhammasatāni) là: sáu mươi trong bốn Thánh đế (sacca) đã nói trước, sáu mươi trong bốn Niệm xứ (satipaṭṭhāna), sáu mươi trong bốn Chánh cần (sammappadhāna), bảy mươi trong bảy lời giải thích về Bồ Tát (bodhisattaveyyākaraṇa), một trăm hai mươi lăm trong năm điều như nghĩa Abhiññā (abhiññaṭṭha), một trăm hai mươi lăm trong năm điều như nghĩa Uẩn (khandhaṭṭha), sau đó một trăm trong bốn Thánh đế, một trăm trong bốn Phân Tích Vô Ngại (paṭisambhidā), và một trăm năm mươi trong sáu Phật pháp (buddhadhamma). Như vậy tổng cộng có tám trăm năm mươi pháp.
Evaṃ atthāpi tattakā eva honti.
Likewise, there are exactly that many meanings (attha).
Tương tự, số ý nghĩa cũng bằng số đó.
Evameva saccādīsu tīsu ṭhānesu vīsasataṃ niruttiyo, sattasu veyyākaraṇesu cattārīsasataṃ niruttiyo, abhiññaṭṭhādīsu khandhaṭṭhādīsu ca aḍḍhateyyāni aḍḍhateyyāni niruttisatāni, ariyasaccesu paṭisambhidāsu ca dve dve niruttisatāni, buddhadhammesu tīṇi niruttisatānīti evaṃ niruttisahassañca sattaniruttisatāni ca honti.
In the same way, there are one hundred and twenty niruttis in each of the three categories such as the truths, four hundred niruttis in the seven explanations, two hundred and fifty niruttis each in abhiññaṭṭha and khandhaṭṭha and so on, two hundred niruttis each in the Noble Truths and paṭisambhidās, and three hundred niruttis in the Buddha-dhamma. Thus, there are one thousand and seven hundred niruttis.
Cũng vậy, trong ba chỗ như Thánh đế có một trăm hai mươi cách diễn đạt (niruttiyo), trong bảy lời giải thích có bốn trăm cách diễn đạt, trong các nghĩa Abhiññā và các nghĩa Uẩn có hai trăm năm mươi cách diễn đạt mỗi loại, trong các Thánh đế và Phân Tích Vô Ngại có hai trăm cách diễn đạt mỗi loại, và trong các Phật pháp có ba trăm cách diễn đạt. Như vậy tổng cộng có một ngàn bảy trăm cách diễn đạt.
Evameva saccādīsu tīsu ṭhānesu cattārīsādhikāni dve dve ñāṇasatāni, sattasu veyyākaraṇesu asītiadhikāni dve ñāṇasatāni, abhiññaṭṭhādīsu khandhaṭṭhādīsu ca pañcapañcañāṇasatāni, saccesu paṭisambhidāsu ca cattāri cattāri ñāṇasatāni, buddhadhammesu cha ñāṇasatānīti evaṃ tīṇi ca ñāṇasahassāni cattāri ca ñāṇasatāni hontīti.
Similarly, in the three categories such as the truths, there are two hundred and forty knowledges (ñāṇa) in each; in the seven explanations, there are two hundred and eighty knowledges; in abhiññaṭṭha and khandhaṭṭha and so on, there are five hundred knowledges in each; in the truths and paṭisambhidās, there are four hundred knowledges in each; and in the Buddha-dhamma, there are six hundred knowledges. Thus, there are three thousand and four hundred knowledges.
Cũng vậy, trong ba chỗ như Thánh đế có hai trăm bốn mươi loại tuệ mỗi loại, trong bảy lời giải thích có hai trăm tám mươi loại tuệ, trong các nghĩa Abhiññā và các nghĩa Uẩn có năm trăm loại tuệ mỗi loại, trong các Thánh đế và Phân Tích Vô Ngại có bốn trăm loại tuệ mỗi loại, và trong các Phật pháp có sáu trăm loại tuệ. Như vậy tổng cộng có ba ngàn bốn trăm loại tuệ.
39. Puna dhammacakkappavattanasuttantameva pubbaṅgamaṃ katvā kathitāya dhammacakkakathāya apubbatthānuvaṇṇanā.
39. This is a commentary on the Dhammacakka-kathā, which is based on the Dhammacakkappavattana Sutta, explaining meanings not previously elucidated.
39. Đây là lời giải thích về ý nghĩa chưa từng có trong câu chuyện về Bánh xe Pháp (Dhammacakkakathā), được kể với kinh Chuyển Pháp Luân (Dhammacakkappavattanasuttanta) làm phần mở đầu.
Tattha dukkhavatthukāti ekābhisamayavasena dukkhaṃ vatthu etesanti dukkhavatthukā.
Here, dukkhavatthukā means that suffering (dukkha) is their basis by way of simultaneous comprehension (ekābhisamaya).
Ở đó, có đối tượng là Khổ (dukkhavatthukā) có nghĩa là Khổ là đối tượng của chúng theo nghĩa chứng ngộ đồng thời.
Tadeva dukkhaṃ visesetvā saccavatthukātiādimāha.
Having specified that very suffering, it states saccavatthukā and so on.
Để đặc tả Khổ ấy, Ngài nói "có đối tượng là Chân lý" (saccavatthukā) và các câu khác.
Tattha saccaṃ ārammaṇaṃ upatthambho etesanti saccārammaṇā.
Here, saccārammaṇā means that truth (sacca) is their object and support.
Ở đó, có đối tượng là Chân lý (saccārammaṇā) nghĩa là Chân lý là đối tượng và sự hỗ trợ của chúng.
Saccaṃ gocaro visayo etesanti saccagocarā.
Saccagocarā means that truth is their range and domain.
Có phạm vi là Chân lý (saccagocarā) nghĩa là Chân lý là phạm vi và đối tượng của chúng.
Saccasaṅgahitāti maggasaccena saṅgahitā.
Saccasaṅgahitā means included in the path truth (maggasacca).
Được bao gồm bởi Chân lý (saccasaṅgahitā) nghĩa là được bao gồm bởi Chân lý Đạo (maggasacca).
Saccapariyāpannāti maggasaccāyattā.
Saccapariyāpannā means dependent on the path truth.
Thuộc về Chân lý (saccapariyāpannā) nghĩa là phụ thuộc vào Chân lý Đạo.
Sacce samudāgatāti dukkhaparijānanena dukkhasacce samuppannā.
Sacce samudāgatā means arisen in the truth of suffering (dukkhasacca) by comprehending suffering.
Phát sinh trong Chân lý (sacce samudāgatā) nghĩa là phát sinh trong Chân lý Khổ (dukkhasacca) do sự hiểu biết về Khổ.
Tathā tattheva ṭhitā patiṭṭhitā ca.
Likewise, ṭhitā patiṭṭhitā means established and firmly established therein.
Cũng vậy, đã an trú và đã được thiết lập (ṭhitā patiṭṭhitā) ở chính nơi đó.
40. Idāni ‘‘pavattite ca bhagavatā dhammacakke’’ti vuttaṃ dhammacakkaṃ niddisitukāmo dhammacakkantiādimāha.
40. Now, wishing to define the Dhammacakka mentioned in "when the Dhammacakka was set rolling by the Blessed One," it states dhammacakka and so on.
40. Bây giờ, muốn chỉ rõ Bánh xe Pháp (Dhammacakka) được nói đến trong câu "Khi Bánh xe Pháp đã được Thế Tôn chuyển vận", Ngài nói "Bánh xe Pháp" (dhammacakkaṃ) và các câu khác.
Tattha duvidhaṃ dhammacakkaṃ paṭivedhadhammacakkaṃ desanādhammacakkañca.
There are two kinds of Dhammacakka: the Dhammacakka of penetration (paṭivedha) and the Dhammacakka of teaching (desanā).
Ở đó, Bánh xe Pháp có hai loại: Bánh xe Pháp chứng ngộ (paṭivedhadhammacakka) và Bánh xe Pháp thuyết giảng (desanādhammacakka).
Paṭivedhadhammacakkaṃ bodhipallaṅke, desanādhammacakkaṃ isipatane.
The Dhammacakka of penetration is at the Bodhi-seat, and the Dhammacakka of teaching is at Isipatana.
Bánh xe Pháp chứng ngộ (Paṭivedhadhammacakkaṃ) là ở Bồ Đề Đạo Tràng, Bánh xe Pháp thuyết giảng (desanādhammacakkaṃ) là ở Isipatana.
Dhammañca pavatteti cakkañcāti paṭivedhadhammacakkaṃ vuttaṃ, cakkañca pavatteti dhammañcāti desanādhammacakkaṃ.
The Dhammacakka of penetration is referred to by "He sets the Dhamma rolling and the Wheel rolling," and the Dhammacakka of teaching by "He sets the Wheel rolling and the Dhamma rolling."
"Chuyển vận Pháp và Bánh xe" (Dhammañca pavatteti cakkañcā) là nói về Bánh xe Pháp chứng ngộ, "Chuyển vận Bánh xe và Pháp" (cakkañca pavatteti dhammañcā) là nói về Bánh xe Pháp thuyết giảng.
Bhagavā hi bodhipallaṅke nisinno maggakkhaṇe indriyabalabojjhaṅgamaggaṅgādibhedaṃ dhammañca pavatteti, soyeva ca dhammo kilesasattughātāya pavattanato paharaṇacakkaṃ viyāti cakkañca.
For the Blessed One, seated at the Bodhi-seat, at the moment of the path, sets the Dhamma rolling, which is distinguished by faculties (indriya), powers (bala), factors of awakening (bojjhaṅga), and path factors (maggaṅga), and that very Dhamma is also a Wheel, like a weapon-wheel, because it rolls for the destruction of the enemy defilements.
Thế Tôn, khi an tọa dưới cội Bồ Đề, vào khoảnh khắc Đạo, chuyển vận Pháp (dhamma) bao gồm các căn (indriya), các lực (bala), các chi giác ngộ (bojjhaṅga), các chi đạo (maggaṅga) và các pháp khác; và chính Pháp ấy, vì được chuyển vận để diệt trừ kẻ thù phiền não, nên giống như bánh xe vũ khí, do đó cũng là Bánh xe (cakka).
Dhammaṃ pavattentoyeva bhagavā taṃ cakkaṃ pavatteti nāma.
The Blessed One, by setting the Dhamma rolling, is said to set that Wheel rolling.
Thế Tôn, khi chuyển vận Pháp, được gọi là chuyển vận Bánh xe ấy.
Etena dhammoyeva cakkanti kammadhārayasamāsatā vuttā hoti.
By this, the nature of a Kammadhāraya compound is stated, meaning that the Dhamma itself is the Wheel.
Với điều này, sự kết hợp đẳng vị (kammadhārayasamāsa) "Pháp chính là Bánh xe" đã được nói đến.
Isipatane nisinno bhagavā dhammadesanakkhaṇe veneyyasantāne kilesasattughātāya pavattanato paharaṇacakkasadisaṃ desanācakkañca pavatteti, veneyyasantāne indriyabalabojjhaṅgamaggaṅgādibhedaṃ dhammacakkañca pavatteti.
The Blessed One, seated at Isipatana, at the moment of teaching the Dhamma, sets rolling the wheel of teaching (desanācakka), which is like a weapon-wheel because it rolls for the destruction of the enemy defilements in the mental continuum of those to be trained, and also sets rolling the Dhamma-wheel, which is distinguished by faculties, powers, factors of awakening, and path factors in the mental continuum of those to be trained.
Thế Tôn, khi an tọa tại Isipatana, vào khoảnh khắc thuyết giảng Pháp, chuyển vận Bánh xe thuyết giảng (desanācakka) giống như bánh xe vũ khí, vì được chuyển vận để diệt trừ kẻ thù phiền não trong tâm thức của những người có thể giáo hóa; và Ngài cũng chuyển vận Bánh xe Pháp (dhammacakka) bao gồm các căn, các lực, các chi giác ngộ, các chi đạo và các pháp khác trong tâm thức của những người có thể giáo hóa.
Etena dhammo ca cakkañca dhammacakkanti dvandasamāsatā vuttā hoti.
By this, the nature of a Dvanda compound is stated, meaning that the Dhamma and the Wheel together constitute the Dhammacakka.
Với điều này, sự kết hợp đối đẳng (dvandasamāsa) "Pháp và Bánh xe là Bánh xe Pháp" đã được nói đến.
Yasmā pana pavattake sati pavattanā nāma hoti, tasmā sabbatthāpi ‘‘pavattetī’’ti vuttaṃ, pavattanaṭṭhena pana ‘‘cakka’’nti vuttaṃ hotīti veditabbaṃ.
However, since a rolling (pavattanā) exists when there is a roller (pavattaka), it is said "sets rolling" everywhere, but it should be understood that "wheel" (cakka) is said in the sense of rolling.
Tuy nhiên, vì có người chuyển vận thì mới có sự chuyển vận, nên ở khắp mọi nơi đều nói "chuyển vận" (pavattetīti), nhưng cần hiểu rằng "Bánh xe" (cakka) được nói đến theo nghĩa sự chuyển vận.
Dhammena pavattetīti dhammacakkantiādīni desanādhammacakkameva sandhāya vuttānīti veditabbāni.
It should be understood that phrases such as dhammena pavattetīti dhammacakka (the Dhamma-wheel is that which is set rolling by the Dhamma) are stated with reference to the Dhammacakka of teaching.
Các câu như "Chuyển vận Pháp bằng Pháp, nên là Bánh xe Pháp" (Dhammena pavattetīti dhammacakka) cần được hiểu là chỉ đề cập đến Bánh xe Pháp thuyết giảng.
Tattha dhammena pavattetīti yathāsabhāvattā dhammena pavattaṃ cakkanti dhammacakkanti vuttaṃ hoti.
Here, dhammena pavattetī means that the Dhamma-wheel is that which rolls according to its true nature, by the Dhamma.
Ở đó, "chuyển vận bằng Pháp" (dhammena pavattetīti) có nghĩa là Bánh xe Pháp được chuyển vận theo bản chất tự nhiên, nên được gọi là Bánh xe Pháp.
Dhammacariyāya pavattetīti veneyyasantāne dhammatthāya pavattaṃ cakkanti dhammacakkanti vuttaṃ hoti.
The phrase " Dhammacariyāya pavattetī" (He sets in motion the Wheel of Dhamma) means that the Wheel (cakka) that rolls for the sake of the Dhamma (dhammatthāya) in the minds of those to be trained (veneyyasantāne) is called the Dhamma-wheel (dhammacakka).
"Chuyển vận bằng sự thực hành Pháp" (dhammacariyāya pavattetīti) có nghĩa là Bánh xe được chuyển vận vì lợi ích của Pháp trong tâm thức của những người có thể giáo hóa, nên được gọi là Bánh xe Pháp.
Dhamme ṭhitotiādīhi bhagavato dhammabhūtatā dhammassāmitā ca vuttā hoti.
By phrases such as " Dhamme ṭhito" (established in the Dhamma), the Buddha's being the Dhamma (dhammabhūtatā) and being the master of the Dhamma (dhammassāmitā) are stated.
Với các câu "an trú trong Pháp" (Dhamme ṭhito) và các câu khác, sự là Pháp (dhammabhūtatā) và sự làm chủ Pháp (dhammassāmitā) của Thế Tôn đã được nói đến.
Yathāha – ‘‘so hāvuso, bhagavā jānaṃ jānāti passaṃ passati cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī tathāgato’’ti (ma. ni. 1.203).
As it is said: "Friends, the Blessed One, knowing, knows; seeing, sees. He is the Eye, He is Knowledge, He is the Dhamma, He is Brahmā. He is the expounder, the proclaimer, the bringer of the meaning, the giver of the Deathless, the Lord of the Dhamma, the Tathāgata."
Như đã nói: "Này hiền giả, Thế Tôn ấy biết điều cần biết, thấy điều cần thấy, là mắt, là tuệ, là Pháp, là Phạm thiên, là người nói, là người chuyển vận, là người dẫn dắt ý nghĩa, là người ban cho sự bất tử, là bậc chủ Pháp, là Như Lai" (Ma. Ni. 1.203).
Tasmā tehi dhammassa cakkanti dhammacakkanti vuttaṃ hoti.
Therefore, by these, it is said to be the Wheel of the Dhamma, hence Dhamma-wheel.
Vì vậy, Bánh xe Pháp được nói đến bởi những câu đó là Bánh xe của Pháp.
Ṭhitoti visayībhāvena ṭhito.
" Ṭhito" means established as the subject.
An trú (Ṭhito) nghĩa là an trú theo nghĩa là đối tượng.
Patiṭṭhitoti acalabhāvena patiṭṭhito.
" Patiṭṭhito" means firmly established, unmoving.
Được thiết lập (Patiṭṭhito) nghĩa là được thiết lập vững chắc.
Vasippattoti issarabhāvaṃ patto.
" Vasippatto" means attained to mastery.
Đạt được quyền năng (Vasippatto) nghĩa là đạt được quyền uy.
Pāramippattoti koṭippatto.
" Pāramippatto" means reached the utmost limit.
Đạt đến bờ kia (Pāramippatto) nghĩa là đạt đến đỉnh cao.
Vesārajjappattoti visāradabhāvaṃ patto.
" Vesārajjappatto" means attained to fearlessness.
Đạt được sự tự tin (Vesārajjappatto) nghĩa là đạt được sự tự tin.
Dhamme patiṭṭhāpentotiādīhi veneyyasantānamapekkhitvā vuttehi pana vacanehi dhammassāmitāya ca dhammatthāya cakkanti vuttaṃ hoti.
However, by the phrases beginning with " Dhamme patiṭṭhāpento" (establishing in the Dhamma), spoken with reference to the minds of those to be trained, it is said to be the Wheel for the sake of the Dhamma and by being the master of the Dhamma.
Với các câu "thiết lập trong Pháp" (Dhamme patiṭṭhāpento) và các câu khác, được nói đến khi xét đến tâm thức của những người có thể giáo hóa, thì Bánh xe Pháp được nói đến theo nghĩa là của bậc chủ Pháp và vì lợi ích của Pháp.
Dhammaṃ sakkarontotihaādīhi dhammatthāya cakkanti vuttaṃ hoti.
By phrases beginning with " Dhammaṃ sakkaronto" (honoring the Dhamma), it is said to be the Wheel for the sake of the Dhamma.
Với các câu "tôn trọng Pháp" (Dhammaṃ sakkaronto) và các câu khác, Bánh xe Pháp được nói đến vì lợi ích của Pháp.
Yo hi dhammaṃ sakkārādivasena pavatteti, so dhammatthaṃ pavatteti.
For whoever sets the Dhamma in motion by way of honoring it, etc., sets it in motion for the sake of the Dhamma.
Người nào chuyển vận Pháp bằng cách tôn trọng Pháp, người ấy chuyển vận vì lợi ích của Pháp.
Dhammaṃ sakkarontoti yathā kato so dhammo sukato hoti, evameva naṃ karonto.
" Dhammaṃ sakkaronto" means making that Dhamma well-made, just as it is made.
Tôn trọng Pháp (Dhammaṃ sakkaronto) nghĩa là làm cho Pháp ấy được thực hành tốt đẹp.
Dhammaṃ garuṃ karontoti tasmiṃ gāravuppattiyā taṃ garuṃ karonto.
" Dhammaṃ garuṃ karonto" means making it weighty by the arising of respect for it.
Dhammaṃ garuṃ karonto nghĩa là tôn trọng Pháp bằng cách phát sinh sự kính trọng đối với Pháp.
Dhammaṃ mānentoti dhammaṃ piyañca bhāvanīyañca katvā viharanto.
" Dhammaṃ mānento" means dwelling, having made the Dhamma dear and worthy of cultivation.
Dhammaṃ mānento nghĩa là sống bằng cách xem Pháp là đáng yêu và đáng tôn kính.
Dhammaṃ pūjentoti taṃ apadisitvā desanāpaṭipattipūjāya pūjaṃ karonto.
" Dhammaṃ pūjento" means performing veneration by means of the veneration of teaching and practice, referring to it.
Tôn kính Pháp (Dhammaṃ pūjento) có nghĩa là, lấy Pháp ấy làm đối tượng, thực hành sự cúng dường bằng cách cúng dường giáo pháp và cúng dường sự thực hành.
Dhammaṃ apacāyamānoti tasseva dhammassa sakkāragarukārehi nīcavuttitaṃ karonto.
" Dhammaṃ apacāyamāno" means acting with humility towards that very Dhamma through honor and respect.
Kính trọng Pháp (Dhammaṃ apacāyamāno) có nghĩa là, đối với chính Pháp ấy, thực hiện sự cung kính bằng những sự tôn trọng và cung kính.
Dhammaddhajo dhammaketūti taṃ dhammaṃ dhajamiva purakkhatvā ketumiva ca ukkhipitvā pavattiyā dhammaddhajo dhammaketu ca hutvāti attho.
" Dhammaddhajo dhammaketū" means having made that Dhamma a banner (dhaja) and having hoisted it like a standard (ketu), by its rolling, he becomes a Dhamma-banner and a Dhamma-standard; this is the meaning.
Pháp là cờ, Pháp là ngọn cờ (Dhammaddhajo dhammaketū) có nghĩa là, lấy Pháp ấy làm cờ hiệu, giương cao như ngọn cờ, và hành động như người có cờ Pháp, có ngọn cờ Pháp.
Dhammādhipateyyoti dhammādhipatito āgato bhāvanādhammavaseneva ca sabbakiriyānaṃ karaṇena dhammādhipateyyo hutvā.
" Dhammādhipateyyo" means having come from the supremacy of the Dhamma, and by performing all actions solely by means of the Dhamma of cultivation, he becomes one whose supremacy is the Dhamma.
Pháp là tối thượng (Dhammādhipateyyo) có nghĩa là, xuất phát từ Pháp tối thượng, và thực hiện mọi hành động chỉ dựa trên Pháp tu tập, do đó là người có Pháp tối thượng.
Taṃ kho pana dhammacakkaṃ appaṭivattiyanti kenaci nivattetuṃ asakkuṇeyyatāya appaṭihatapavattitā vuttā.
" Taṃ kho pana dhammacakkaṃ appaṭivattiyaṃ" (That Dhamma-wheel cannot be turned back) states its unhindered rolling due to its inability to be turned back by anyone.
Bánh xe Pháp ấy không thể bị lật ngược (Taṃ kho pana dhammacakkaṃ appaṭivattiyaṃ) được nói đến để chỉ sự vận hành không bị cản trở, không thể bị bất cứ ai lật ngược.
Tasmā so dhammo pavattanaṭṭhena cakkanti vuttaṃ hoti.
Therefore, that Dhamma is called a Wheel because of its rolling forth.
Do đó, Pháp ấy được gọi là bánh xe theo nghĩa vận hành.
Saddhindriyaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti veneyyasantāne maggasampayuttasaddhindriyuppādanena taṃ saddhindriyaṃ dhammaṃ pavattetīti attho.
" Saddhindriyaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetī" means that he sets that Dhamma, the faculty of faith (saddhindriya), in motion by producing the faculty of faith associated with the path in the minds of those to be trained.
Tín căn là Pháp, vận hành Pháp ấy (Saddhindriyaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetī) có nghĩa là, bằng cách làm phát sinh tín căn tương ưng với đạo trong dòng tâm thức của người có thể được giáo hóa, vị ấy vận hành Pháp là tín căn ấy.
Eseva nayo sesesupi.
The same method applies to the remaining ones.
Các trường hợp còn lại cũng tương tự như vậy.
Saccāti saccañāṇāni.
" Saccā" refers to the knowledges of the truths.
Các sự thật (Saccā) có nghĩa là các trí tuệ về sự thật.
Vipassanā ca vijjā ca maggañāṇameva.
Vipassanā and vijjā are indeed path-knowledge.
Tuệ quán (vipassanā) và minh (vijjā) chính là trí tuệ đạo.
Anuppāde ñāṇanti arahattaphale ñāṇaṃ.
" Anuppāde ñāṇaṃ" is the knowledge in the fruit of arahantship.
Trí tuệ về sự không tái sinh (Anuppāde ñāṇaṃ) là trí tuệ trong quả A-la-hán.
Tampi veneyyasantāne pavattetiyeva, nibbānañca paṭivedhaṃ karonto pavattetiyeva nāma.
That too he sets in motion in the minds of those to be trained; indeed, by realizing Nibbāna, he sets it in motion.
Trí tuệ ấy cũng được vận hành trong dòng tâm thức của người có thể được giáo hóa, và khi thực hiện sự thể nhập Nibbāna, cũng được gọi là vận hành.