Tattha paṭisambhidānaṃ maggoti tannāmavisesito cāti vuttattā paṭisambhidāmaggassa paṭisambhidāmaggatā tāva vattabbā.
Here, since it is stated, "It is called the Path of Paṭisambhidā, thus specifically named," the fact that the Paṭisambhidāmagga is the Paṭisambhidāmagga must first be explained.
Trong đó, vì đã nói rằng “ Con đường của các Paṭisambhidā và được gọi bằng tên ấy”, nên trước hết phải nói về tính chất Paṭisambhidāmagga của Paṭisambhidāmagga.
Catasso hi paṭisambhidā – atthapaṭisambhidā, dhammapaṭisambhidā, niruttipaṭisambhidā, paṭibhānapaṭisambhidāti.
For there are four paṭisambhidās: atthapaṭisambhidā, dhammapaṭisambhidā, niruttipaṭisambhidā, and paṭibhānapaṭisambhidā.
Thật vậy, có bốn Paṭisambhidā: Atthapaṭisambhidā (phân tích nghĩa), Dhammapaṭisambhidā (phân tích pháp), Niruttipaṭisambhidā (phân tích ngôn ngữ), Paṭibhānapaṭisambhidā (phân tích biện tài).
Tāsaṃ paṭisambhidānaṃ maggo adhigamūpāyoti paṭisambhidāmaggo, paṭisambhidāpaṭilābhahetūti vuttaṃ hoti.
The path to these paṭisambhidās, the means of attainment, is the Paṭisambhidāmagga; it is said to be the cause for the acquisition of the paṭisambhidās.
Con đường dẫn đến các Paṭisambhidā ấy, tức là phương tiện để đạt được chúng, nên gọi là Paṭisambhidāmagga; nghĩa là nhân để thành tựu các Paṭisambhidā.
Kathamayaṃ tāsaṃ maggo hotīti ce?
If it is asked, "How is this the path to them?"
Nếu hỏi: “Bằng cách nào mà nó trở thành con đường của các Paṭisambhidā ấy?”
Pabhedato desitāya desanāya paṭisambhidāñāṇāvahattā.
It is because the teaching, expounded in detail, brings forth the knowledge of the paṭisambhidās.
Là vì sự thuyết giảng được trình bày theo các phân loại sẽ mang lại trí tuệ Paṭisambhidā.
Nānābhedabhinnānañhi dhammānaṃ nānābhedabhinnā desanā sotūnaṃ ariyapuggalānaṃ paṭisambhidāñāṇappabhedañca sañjaneti, puthujjanānaṃ āyatiṃ paṭisambhidāñāṇappabhedāya ca paccayo hoti.
For a teaching differentiated into various distinctions generates the distinctions of paṭisambhidā-knowledge for noble individuals who listen, and for ordinary people, it is a condition for the distinctions of paṭisambhidā-knowledge in the future.
Thật vậy, sự thuyết giảng các pháp được phân chia theo nhiều loại khác nhau sẽ tạo ra sự phân loại trí tuệ Paṭisambhidā cho các bậc Thánh đệ tử lắng nghe, và là nhân duyên cho sự phân loại trí tuệ Paṭisambhidā trong tương lai cho các phàm nhân.
Vuttañca – ‘‘pabhedato hi desanā ghanavinibbhogapaṭisambhidāñāṇāvahā hotī’’ti (dha. sa. aṭṭha. 1.kāmāvacarakusalapadabhājanīya).
And it has been said: "Indeed, a teaching given in detail brings forth paṭisambhidā-knowledge that penetrates the compact" (Dhammasaṅgaṇī-aṭṭhakathā 1, Kāmāvacarakusalapadabhājanīya).
Và đã nói rằng: “Thật vậy, sự thuyết giảng theo phân loại mang lại trí tuệ Paṭisambhidā về sự phân tích chi tiết.”
Ayañca nānābhedabhinnā desanā, tenassā paṭisambhidānaṃ maggattasiddhi.
And this teaching is differentiated into various distinctions; hence, its success as the path to the paṭisambhidās.
Và đây là sự thuyết giảng được phân chia theo nhiều loại khác nhau, do đó nó thành tựu tính chất là con đường của các Paṭisambhidā.
Tattha catassoti gaṇanaparicchedo.
Here, catasso (four) is a numerical delimitation.
Trong đó, bốn là sự giới hạn về số lượng.
Paṭisambhidāti pabhedā.
Paṭisambhidā means distinctions.
Paṭisambhidā là các phân loại.
‘‘Atthe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, dhamme ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā, ñāṇesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā’’ti (vibha. 718) vuttattā na aññassa kassaci pabhedā, ñāṇasseva pabhedā.
Since it is stated, "Knowledge of meaning is atthapaṭisambhidā; knowledge of phenomena is dhammapaṭisambhidā; knowledge of the declaration of those phenomena is niruttipaṭisambhidā; knowledge of knowledges is paṭibhānapaṭisambhidā," these are not distinctions of anything else, but only distinctions of knowledge.
Vì đã nói: “Trí tuệ về nghĩa là Atthapaṭisambhidā, trí tuệ về pháp là Dhammapaṭisambhidā, trí tuệ về ngôn ngữ diễn đạt các pháp ấy là Niruttipaṭisambhidā, trí tuệ về các trí tuệ là Paṭibhānapaṭisambhidā,” nên chúng không phải là phân loại của bất kỳ điều gì khác, mà chỉ là phân loại của trí tuệ.
Tasmā ‘‘catasso paṭisambhidā’’ti cattāro ñāṇappabhedāti attho.
Therefore, "catasso paṭisambhidā" means four distinctions of knowledge.
Do đó, “bốn Paṭisambhidā” có nghĩa là bốn loại trí tuệ.
Atthappabhedassa sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthaṃ atthe pabhedagataṃ ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā.
Atthapaṭisambhidā is the knowledge pertaining to the distinctions of meaning, capable of accurately discerning, clarifying, and determining the distinctions of meaning.
Trí tuệ có khả năng nhận biết, làm rõ và phân định sự phân loại của nghĩa, là trí tuệ liên quan đến sự phân loại về nghĩa, được gọi là Atthapaṭisambhidā.
Dhammappabhedassa sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthaṃ dhamme pabhedagataṃ ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā.
Dhammapaṭisambhidā is the knowledge pertaining to the distinctions of phenomena, capable of accurately discerning, clarifying, and determining the distinctions of phenomena.
Trí tuệ có khả năng nhận biết, làm rõ và phân định sự phân loại của pháp, là trí tuệ liên quan đến sự phân loại về pháp, được gọi là Dhammapaṭisambhidā.
Niruttippabhedassa sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthaṃ niruttābhilāpe pabhedagataṃ ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā.
Niruttipaṭisambhidā is the knowledge pertaining to the distinctions of expression, capable of accurately discerning, clarifying, and determining the distinctions of expression in terms of verbal declarations.
Trí tuệ có khả năng nhận biết, làm rõ và phân định sự phân loại của ngôn ngữ, là trí tuệ liên quan đến sự phân loại về ngôn ngữ diễn đạt, được gọi là Niruttipaṭisambhidā.
Paṭibhānappabhedassa sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthaṃ paṭibhāne pabhedagataṃ ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā.
Paṭibhānapaṭisambhidā is the knowledge pertaining to the distinctions of perspicuity, capable of accurately discerning, clarifying, and determining the distinctions of perspicuity.
Trí tuệ có khả năng nhận biết, làm rõ và phân định sự phân loại của biện tài, là trí tuệ liên quan đến sự phân loại về biện tài, được gọi là Paṭibhānapaṭisambhidā.
Tattha atthoti saṅkhepato hetuphalaṃ.
Here, attha (meaning) means, in brief, cause and effect.
Trong đó, nghĩa (attha), tóm lại là quả của nhân.
Tañhi yasmā hetuanusārena arīyati adhigamīyati pāpuṇīyati, tasmā atthoti vuccati.
Because it is known, attained, and reached in accordance with the cause, it is therefore called attha.
Vì quả ấy được đạt đến, được thấu hiểu, được thành tựu theo nhân, nên được gọi là attha (nghĩa).
Pabhedato pana yaṃkiñci paccayasamuppannaṃ, nibbānaṃ, bhāsitattho, vipāko, kiriyāti ime pañca dhammā atthoti veditabbā.
However, by division, these five phenomena—namely, whatever arises from conditions, Nibbāna, the meaning of what is spoken, vipāka, and kiriya—should be understood as attha.
Tuy nhiên, theo phân loại, bất cứ điều gì được sinh ra do duyên, Niết Bàn, nghĩa của lời thuyết giảng, quả dị thục (vipāka), và hành (kiriyā) – năm pháp này được biết là attha.
Taṃ atthaṃ paccavekkhantassa tasmiṃ atthe pabhedagataṃ ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā.
The knowledge that has entered into the distinctions of that attha for one who reflects on it is atthapaṭisambhidā.
Trí tuệ liên quan đến sự phân loại về nghĩa ấy, khi quán xét nghĩa ấy, là Atthapaṭisambhidā.
Dhammoti saṅkhepato paccayo.
Dhamma is, in brief, a condition.
Pháp (dhamma), tóm lại là nhân duyên.
So hi yasmā taṃ taṃ vidahati pavatteti ceva pāpeti ca, tasmā dhammoti vuccati.
Because it brings about and leads to various things, it is therefore called dhamma.
Vì nhân duyên ấy tạo tác, vận hành và dẫn đến điều này điều nọ, nên được gọi là dhamma.
Pabhedato pana yo koci phalanibbattako hetu, ariyamaggo, bhāsitaṃ, kusalaṃ, akusalanti ime pañca dhammā dhammoti veditabbā.
However, by division, these five phenomena—namely, any cause that produces a result, the Noble Path, what is spoken, wholesome deeds, and unwholesome deeds—should be understood as dhamma.
Tuy nhiên, theo phân loại, bất kỳ nhân nào sinh ra quả, Bát Chánh Đạo, lời thuyết giảng, thiện (kusala), và bất thiện (akusala) – năm pháp này được biết là dhamma.
Taṃ dhammaṃ paccavekkhantassa tasmiṃ dhamme pabhedagataṃ ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā.
The knowledge that has entered into the distinctions of that dhamma for one who reflects on it is dhammapaṭisambhidā.
Trí tuệ liên quan đến sự phân loại về pháp ấy, khi quán xét pháp ấy, là Dhammapaṭisambhidā.
Ayameva hi attho abhidhamme (vibha. 719-725) –
Indeed, this very meaning is presented in the Abhidhamma:
Chính ý nghĩa này được trình bày trong Vi Diệu Pháp:
‘‘Ye dhammā jātā bhūtā sañjātā nibbattā abhinibbattā pātubhūtā, imesu dhammesu ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, yamhā dhammā te dhammā jātā bhūtā sañjātā nibbattā abhinibbattā pātubhūtā, tesu dhammesu ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā.
“The phenomena that have arisen, come into being, originated, sprung forth, manifested, appeared—knowledge of these phenomena is atthapaṭisambhidā; the phenomena from which those phenomena have arisen, come into being, originated, sprung forth, manifested, appeared—knowledge of those phenomena is dhammapaṭisambhidā.
“Những pháp nào đã sinh, đã hiện hữu, đã phát sinh, đã được tạo ra, đã được hiện khởi, đã hiển lộ, trí tuệ về những pháp này là Atthapaṭisambhidā. Những pháp nào là nhân duyên để những pháp ấy sinh, hiện hữu, phát sinh, được tạo ra, hiện khởi, hiển lộ, trí tuệ về những pháp ấy là Dhammapaṭisambhidā.
‘‘Idha bhikkhu dhammaṃ jānāti – suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ.
“Here, a bhikkhu understands the Dhamma: Sutta, Geyya, Veyyākaraṇa, Gāthā, Udāna, Itivuttaka, Jātaka, Abbhutadhamma, Vedalla.
“Ở đây, một tỳ khưu biết pháp – kinh, kệ, giải thích, thi kệ, cảm hứng ngữ, như thị thuyết, bổn sanh, pháp hy hữu, vấn đáp.
Ayaṃ vuccati dhammapaṭisambhidā.
This is called dhammapaṭisambhidā.
Đây được gọi là Dhammapaṭisambhidā.
So tassa tasseva bhāsitassa atthaṃ jānāti ‘ayaṃ imassa bhāsitassa attho, ayaṃ imassa bhāsitassa attho’ti.
He understands the meaning of each of those spoken words, ‘This is the meaning of this spoken word, this is the meaning of this spoken word.’
Vị ấy biết ý nghĩa của từng lời thuyết giảng ấy: ‘Đây là ý nghĩa của lời thuyết giảng này, đây là ý nghĩa của lời thuyết giảng này’.
Ayaṃ vuccati atthapaṭisambhidā.
This is called atthapaṭisambhidā.
Đây được gọi là Atthapaṭisambhidā.
‘‘Katame dhammā kusalā?
“What phenomena are wholesome?
“Những pháp nào là thiện?
Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti.
When wholesome kāmāvacara consciousness accompanied by joy and associated with knowledge has arisen, having a visible object or… having a mental object, or whatever object it may be, at that time there is contact… there is undistractedness.
Trong khoảnh khắc mà tâm thiện dục giới sinh khởi, đi kèm với hỷ và tương ưng với trí tuệ, lấy sắc làm đối tượng hoặc… (cho đến) …lấy pháp làm đối tượng, hoặc lấy bất cứ đối tượng nào làm duyên, trong khoảnh khắc ấy có xúc… (cho đến) …có sự không xao động (avikkhepa).
Ime dhammā kusalā.
These phenomena are wholesome.
Những pháp này là thiện.
Imesu dhammesu ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, tesaṃ vipāke ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’tiādinā nayena vibhajitvā vibhajitvā dassito.
Knowledge of these phenomena is dhammapaṭisambhidā; knowledge of their results is atthapaṭisambhidā,” and so on, shown by dividing and subdividing.
Trong những pháp này, trí tuệ là Pháp Vô Ngại Giải (Dhammapaṭisambhidā), trí tuệ về quả của chúng là Nghĩa Vô Ngại Giải (Attḥapaṭisambhidā)” – theo cách này, được phân tích và trình bày.
Tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇanti tasmiṃ atthe ca dhamme ca yā sabhāvanirutti abyabhicārivohāro, tassa abhilāpe bhāsane udīraṇe taṃ lapitaṃ bhāsitaṃ udīritaṃ sabhāvaniruttisaddaṃ ārammaṇaṃ katvā paccavekkhantassa tasmiṃ sabhāvaniruttābhilāpe ‘‘ayaṃ sabhāvanirutti, ayaṃ na sabhāvaniruttī’’ti evaṃ tassā dhammaniruttisaññitāya sabhāvaniruttiyā māgadhikāya sabbasattānaṃ mūlabhāsāya pabhedagataṃ ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā.
Knowledge of the Dhamma-interpretation-utterance means that for one who reflects by making that utterance, that spoken word, that expressed word, that word of inherent interpretation, which is the non-deviating expression in that attha and dhamma, an object, the knowledge that has entered into the distinctions of that inherent interpretation, that Māgadhī, the fundamental language of all beings, which is designated as Dhamma-interpretation, by knowing, “This is an inherent interpretation, this is not an inherent interpretation,” is niruttipaṭisambhidā.
Trí tuệ về sự diễn đạt ngôn ngữ của các pháp (Dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ) là trí tuệ phân biệt trong việc diễn đạt, phát ngôn, hay tuyên thuyết về ngôn ngữ bản chất (sabhāva-nirutti) – tức là cách diễn đạt không sai lệch – liên quan đến nghĩa và pháp. Khi quán xét lời nói, sự diễn đạt, sự tuyên thuyết đó, coi âm thanh của ngôn ngữ bản chất đó là đối tượng, người ta nhận biết: “Đây là ngôn ngữ bản chất, đây không phải là ngôn ngữ bản chất.” Trí tuệ phân biệt như vậy về ngôn ngữ bản chất, tức là ngôn ngữ của các pháp (dhammanirutti), là tiếng Māgadhī (Pali) – ngôn ngữ gốc của tất cả chúng sinh – được gọi là Từ Vô Ngại Giải (Niruttipaṭisambhidā).
Evamayaṃ niruttipaṭisambhidā saddārammaṇā nāma jātā, na paññattiārammaṇā.
Thus, this niruttipaṭisambhidā is said to have sound as its object, not conceptual designation.
Như vậy, Từ Vô Ngại Giải này được gọi là có âm thanh làm đối tượng, chứ không phải có khái niệm (paññatti) làm đối tượng.
Yasmā saddaṃ sutvā ‘‘ayaṃ sabhāvanirutti, ayaṃ na sabhāvaniruttī’’ti jānāti.
Because, having heard a sound, one knows, “This is an inherent interpretation, this is not an inherent interpretation.”
Vì khi nghe âm thanh, người ta biết: “Đây là ngôn ngữ bản chất, đây không phải là ngôn ngữ bản chất.”
Paṭisambhidāppatto hi ‘‘phasso’’ti vutte ‘‘ayaṃ sabhāvaniruttī’’ti jānāti, ‘‘phassā’’ti vā ‘‘phassa’’nti vā vutte pana ‘‘ayaṃ na sabhāvaniruttī’’ti jānāti.
Indeed, one who has attained paṭisambhidā, when "phasso" is uttered, knows, "This is the natural expression." But when "phassā" or "phassaṃ" is uttered, he knows, "This is not the natural expression."
Thật vậy, người đã đạt Vô Ngại Giải, khi nghe từ “phasso” (xúc) thì biết: “Đây là ngôn ngữ bản chất.” Nhưng khi nghe “phassā” hoặc “phassaṃ” thì biết: “Đây không phải là ngôn ngữ bản chất.”
Vedanādīsupi eseva nayo.
The same method applies to vedanā and so on.
Đối với các từ như vedanā (thọ) v.v., cũng theo cách này.
Aññaṃ panesa nāmākhyātaupasagganipātabyañjanasaddaṃ jānāti na jānātīti?
Does he know other nominal, verbal, prefix, particle, or consonantal words, or not?
Nhưng liệu người này có biết các từ ngữ khác như danh từ, động từ, giới từ, liên từ, phụ âm không?
Yadaggena saddaṃ sutvā ‘‘ayaṃ sabhāvanirutti, ayaṃ na sabhāvaniruttī’’ti jānāti, tadaggena tampi jānissati.
To the extent that he hears a word and knows, "This is the natural expression, this is not the natural expression," to that extent he will also know that.
Với mức độ mà người ấy nghe âm thanh và biết: “Đây là ngôn ngữ bản chất, đây không phải là ngôn ngữ bản chất,” thì người ấy cũng sẽ biết những điều đó.
Taṃ pana nayidaṃ paṭisambhidākiccanti paṭikkhipitvā ‘‘bhāsaṃ nāma sattā uggaṇhantī’’ti vatvā idaṃ kathitaṃ – mātāpitaro hi daharakāle kumārake mañce vā pīṭhe vā nipajjāpetvā taṃ taṃ kathayamānā tāni tāni kiccāni karonti, dārakā tesaṃ taṃ taṃ bhāsaṃ vavatthāpenti ‘‘iminā idaṃ vuttaṃ, iminā idaṃ vutta’’nti.
However, having rejected this as not being the function of paṭisambhidā, and having said, "Beings learn languages," this was stated: Parents, in their childhood, lay their children on a bed or a stool and, speaking various things, perform various actions; the children distinguish those various languages, thinking, "By this, this was said; by this, this was said."
Tuy nhiên, điều đó không phải là chức năng của Vô Ngại Giải. Sau khi bác bỏ điều này và nói rằng “Chúng sinh học ngôn ngữ,” điều này đã được nói: Cha mẹ, khi con còn nhỏ, đặt con nằm trên giường hoặc ghế, vừa nói chuyện này chuyện kia, vừa làm những việc này việc nọ. Trẻ con phân biệt ngôn ngữ của cha mẹ: “Cha mẹ nói cái này là cái này, nói cái kia là cái kia.”
Gacchante gacchante kāle sabbampi bhāsaṃ jānanti.
As time passes, they come to know all languages.
Thời gian trôi qua, chúng biết tất cả các ngôn ngữ.
Mātā damiḷī, pitā andhako.
If the mother is a Tamil, and the father is an Andhaka.
Nếu mẹ là người Tamil, cha là người Andhra.
Tesaṃ jātadārako sace mātu kathaṃ paṭhamaṃ suṇāti, damiḷabhāsaṃ bhāsissati.
If their child first hears the mother's speech, he will speak Tamil.
Đứa con sinh ra của họ, nếu nghe tiếng mẹ trước, sẽ nói tiếng Tamil.
Sace pitu kathaṃ paṭhamaṃ suṇāti, andhakabhāsaṃ bhāsissati.
If he first hears the father's speech, he will speak Andhaka.
Nếu nghe tiếng cha trước, sẽ nói tiếng Andhra.
Ubhinnampi pana kathaṃ asuṇanto māgadhikabhāsaṃ bhāsissati.
But if he hears neither parent's speech, he will speak the Māgadhī language.
Nhưng nếu không nghe tiếng của cả hai, nó sẽ nói tiếng Māgadhī.
Yopi agāmake mahāaraññe nibbatto, tattha añño kathento nāma natthi, sopi attano dhammatāya vacanaṃ samuṭṭhāpento māgadhikabhāsameva bhāsissati.
Even one born in a great wilderness without a village, where there is no one else speaking, will, by his own nature, utter words and speak only the Māgadhī language.
Người nào sinh ra trong một khu rừng lớn không có làng mạc, nơi không có ai nói chuyện, người ấy cũng sẽ tự nhiên phát ra lời nói bằng tiếng Māgadhī.
Niraye tiracchānayoniyaṃ pettivisaye manussaloke devaloketi sabbattha māgadhikabhāsāva ussannā.
In hell, in the animal realm, in the realm of hungry ghosts, in the human world, and in the deva world—in all these places, the Māgadhī language is prevalent.
Trong địa ngục, cõi súc sinh, cõi ngạ quỷ, cõi người và cõi trời, tiếng Māgadhī đều phổ biến.
Tattha sesā oṭṭakirātaandhakayonakadamiḷabhāsādikā bhāsā parivattanti.
Other languages, such as those of the Oṭṭas, Kirātas, Andhakas, Yonakas, and Tamils, change there.
Các ngôn ngữ khác như Oṭṭa, Kirāta, Andhra, Yonaka, Damiḷa v.v. thì biến đổi.
Ayamevekā yathābhuccabrahmavohāraariyavohārasaṅkhātā māgadhikabhāsā na parivattati.
Only this one Māgadhī language, known as the truly noble and holy language, does not change.
Chỉ có duy nhất tiếng Māgadhī này, được gọi là ngôn ngữ chân thật của Phạm thiên và ngôn ngữ của các bậc Thánh, là không biến đổi.
Sammāsambuddhopi tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ tantiṃ āropento māgadhikabhāsāya eva āropesi.
The Perfectly Enlightened Buddha also set down the Tipiṭaka, the Buddha's word, in the Māgadhī language.
Chính Đức Chánh Đẳng Giác cũng đã đưa Phật ngôn ba tạng vào kinh điển bằng tiếng Māgadhī.
Evañhi atthaṃ āharituṃ sukhaṃ hoti.
Because it is easy to convey the meaning in this way.
Vì như vậy, việc truyền tải ý nghĩa sẽ dễ dàng.
Māgadhikabhāsāya hi tantiṃ āruḷhassa buddhavacanassa paṭisambhidāppattānaṃ sotapathāgamanameva papañco.
For the Buddha's word, when set down in the Māgadhī language, its mere arrival within the range of hearing of those who have attained paṭisambhidā is a proliferation.
Thật vậy, đối với Phật ngôn đã được đưa vào kinh điển bằng tiếng Māgadhī, việc đến tai những người đã đạt Vô Ngại Giải chỉ là sự chậm trễ.
Sote pana saṅghaṭṭitamatteyeva nayasatena nayasahassena attho upaṭṭhāti.
But as soon as it strikes the ear, the meaning arises in a hundred ways, in a thousand ways.
Thế nhưng, chỉ cần chạm vào tai, ý nghĩa đã hiện rõ bằng hàng trăm, hàng ngàn cách.
Aññāya pana bhāsāya tantiṃ āruḷhakaṃ pothetvā pothetvā uggahetabbaṃ hoti.
However, a text set down in another language must be repeatedly analyzed and learned.
Còn đối với kinh điển được đưa vào bằng ngôn ngữ khác, thì phải học thuộc lòng từng chút một.
Bahumpi uggahetvā pana puthujjanassa paṭisambhidāppatti nāma natthi, ariyasāvako no paṭisambhidāppatto nāma natthi.
Even having learned much, an ordinary person does not attain paṭisambhidā, nor is there an Ariyan disciple who has not attained paṭisambhidā.
Dù có học nhiều đi chăng nữa, phàm phu không thể đạt Vô Ngại Giải, và không có vị Thánh đệ tử nào mà không đạt Vô Ngại Giải.
Imā pana catasso paṭisambhidā dvīsu ṭhānesu pabhedaṃ gacchanti, pañcahi kāraṇehi visadā hontīti veditabbā.
It should be understood that these four paṭisambhidās differentiate in two ways and become clear through five causes.
Bốn Vô Ngại Giải này được biết là phân loại thành hai cấp độ và trở nên rõ ràng nhờ năm nguyên nhân.
Katamesu dvīsu ṭhānesu pabhedaṃ gacchanti?
In which two ways do they differentiate?
Chúng phân loại thành hai cấp độ nào?
Sekkhabhūmiyañca asekkhabhūmiyañca.
In the stage of the learner (sekkhabhūmi) and in the stage of the adept (asekkhabhūmi).
Đó là cấp độ Hữu Học (Sekkhabhūmi) và cấp độ Vô Học (Asekkhabhūmi).
Tattha sāriputtattherassa mahāmoggallānattherassa mahākassapattherassa mahākaccāyanattherassa mahākoṭṭhitattherassāti evamādīnaṃ asītiyāpi mahātherānaṃ paṭisambhidā asekkhabhūmiyaṃ pabhedaṃ gatā, ānandattherassa, cittassa gahapatino, dhammikassa upāsakassa, upālissa gahapatino, khujjuttarāya upāsikāyātievamādīnaṃ paṭisambhidā sekkhabhūmiyaṃ pabhedaṃ gatāti imāsu dvīsu bhūmīsu pabhedaṃ gacchanti.
Among these, the paṭisambhidās of the eighty great elders such as the Elder Sāriputta, the Elder Mahāmoggallāna, the Elder Mahākassapa, the Elder Mahākaccāyana, and the Elder Mahākoṭṭhita, have differentiated in the stage of the adept; and the paṭisambhidās of the Elder Ānanda, Citta the householder, Dhammika the lay follower, Upāli the householder, and the laywoman Khujjuttarā, and so on, have differentiated in the stage of the learner—thus they differentiate in these two stages.
Trong đó, Vô Ngại Giải của Trưởng lão Sāriputta, Trưởng lão Mahāmoggallāna, Trưởng lão Mahākassapa, Trưởng lão Mahākaccāyana, Trưởng lão Mahākoṭṭhita v.v., tức là của tám mươi vị Đại Trưởng lão, đã phân loại ở cấp độ Vô Học. Vô Ngại Giải của Trưởng lão Ānanda, gia chủ Citta, cận sự nam Dhammika, gia chủ Upāli, cận sự nữ Khujjuttarā v.v., đã phân loại ở cấp độ Hữu Học. Như vậy, chúng phân loại ở hai cấp độ này.
Katamehi pañcahi kāraṇehi visadā honti?
Through which five causes do they become clear?
Chúng trở nên rõ ràng nhờ năm nguyên nhân nào?
Adhigamena, pariyattiyā, savanena, paripucchāya, pubbayogena.
Through attainment, through learning, through listening, through inquiry, and through past practice.
Nhờ chứng đắc (adhigama), học tập (pariyatti), lắng nghe (savana), hỏi han (paripucchā) và tu tập từ kiếp trước (pubbayoga).
Tattha adhigamo nāma arahattappatti.
Among these, attainment means the realization of Arahantship.
Trong đó, chứng đắc (adhigama) là sự đạt đến A-la-hán quả.
Arahattañhi pattassa paṭisambhidā visadā honti.
For one who has attained Arahantship, the paṭisambhidās become clear.
Thật vậy, Vô Ngại Giải của người đã đạt A-la-hán quả sẽ trở nên rõ ràng.
Pariyatti nāma buddhavacanaṃ.
Learning means the Buddha's word.
Học tập (pariyatti) là Phật ngôn.
Tañhi uggaṇhantassa paṭisambhidā visadā honti.
For one who learns it, the paṭisambhidās become clear.
Thật vậy, Vô Ngại Giải của người đang học Phật ngôn sẽ trở nên rõ ràng.
Savanaṃ nāma saddhammassavanaṃ.
Listening means listening to the Good Dhamma.
Lắng nghe (savana) là lắng nghe Chánh Pháp.
Sakkaccaṃ aṭṭhiṃ katvā dhammaṃ suṇantassa hi paṭisambhidā visadā honti.
For one who listens to the Dhamma respectfully and attentively, the paṭisambhidās become clear.
Thật vậy, Vô Ngại Giải của người lắng nghe Pháp một cách cung kính và chú tâm sẽ trở nên rõ ràng.
Paripucchā nāma pāḷiaṭṭhakathādīsu gaṇṭhipadaatthapadavinicchayakathā.
Inquiry (paripucchā) means the discourse that resolves difficult words (gaṇṭhipada) and their meanings (atthapada) in the Pāḷi commentaries and similar texts.
Hỏi han (paripucchā) là việc giải thích các từ ngữ khó hiểu (gaṇṭhipada) và các từ ngữ nghĩa lý (atthapada) trong Pāḷi và Chú giải v.v.
Uggahitapāḷiādīsu hi atthaṃ paripucchantassa paṭisambhidā visadā honti.
Indeed, for one who inquires into the meaning of the Pāḷi and other texts that have been learned, the paṭisambhidā become clear.
Thật vậy, Vô Ngại Giải của người hỏi về ý nghĩa trong Pāḷi đã học v.v. sẽ trở nên rõ ràng.
Pubbayogo nāma pubbabuddhānaṃ sāsane yogāvacaratā gatapaccāgatikabhāvena yāva anulomagotrabhusamīpaṃ pattavipassanānuyogo.
Previous practice (pubbayoga) means the diligent practice of insight, reaching up to the proximity of anuloma and gotrabhū, through the practice of going forth and returning (gatapaccāgatikabhāvena) in the Dispensation of previous Buddhas.
Tu tập từ kiếp trước (pubbayoga) là sự chuyên cần tu tập trong giáo pháp của các Đức Phật quá khứ, tức là sự tinh tấn tuệ quán đạt đến gần Anuloma và Gotrabhū, theo cách đi và về.
Pubbayogāvacarassa hi paṭisambhidā visadā honti.
Indeed, for one who has engaged in previous practice, the paṭisambhidā become clear.
Thật vậy, Vô Ngại Giải của người đã chuyên cần tu tập từ kiếp trước sẽ trở nên rõ ràng.
Imehi pañcahi kāraṇehi visadā hontīti.
Thus, by these five causes, they become clear.
Chúng trở nên rõ ràng nhờ năm nguyên nhân này.
Etesu pana kāraṇesu pariyatti savanaṃ paripucchāti imāni tīṇi pabhedasseva balavakāraṇāni.
Among these causes, however, learning (pariyatti), listening (savana), and inquiry (paripucchā)—these three are strong causes for the analytical knowledge (pabheda).
Trong các nguyên nhân này, học tập, lắng nghe và hỏi han là ba nguyên nhân mạnh mẽ cho sự phân loại (pabheda) của Vô Ngại Giải.
Pubbayogo adhigamassa balavapaccayo, pabhedassa hoti na hotīti?
Previous practice (pubbayoga) is a strong condition for attainment (adhigama), but is it a condition for analytical knowledge (pabheda) or not?
Tu tập từ kiếp trước là nhân duyên mạnh mẽ cho sự chứng đắc (adhigama). Liệu nó có phải là nhân duyên cho sự phân loại (pabheda) hay không?
Hoti, na pana tathā.
It is, but not in the same way.
Có, nhưng không mạnh mẽ như vậy.
Pariyattisavanaparipucchā hi pubbe hontu vā mā vā, pubbayogena pana pubbe ceva etarahi ca saṅkhārasammasanaṃ vinā paṭisambhidā nāma natthi.
For whether learning, listening, and inquiry existed previously or not, without the comprehension of phenomena (saṅkhārasammasana) in both the past and the present through previous practice, there is no such thing as paṭisambhidā.
Thật vậy, dù học tập, lắng nghe và hỏi han có xảy ra trong quá khứ hay không, nhưng nếu không có sự quán xét các hành (saṅkhāra-sammasana) nhờ tu tập từ kiếp trước cả trong quá khứ và hiện tại, thì không thể có Vô Ngại Giải.
Ime pana dvepi ekato hutvā paṭisambhidā upatthambhetvā visadā karontīti.
However, these two, coming together, support the paṭisambhidā and make them clear.
Tuy nhiên, hai điều này (tu tập từ kiếp trước và chứng đắc) cùng nhau hỗ trợ và làm cho Vô Ngại Giải trở nên rõ ràng.
Apare āhu –
Others say:
Những người khác nói:
Tattha pubbayogo vuttanayova.
Among these, previous practice (pubbayoga) is as explained.
Trong đó, tu tập từ kiếp trước (pubbayoga) là theo cách đã nói.
Bāhusaccaṃ nāma tesu tesu satthesu ca sippāyatanesu ca kusalatā.
Extensive learning (bāhusaccaṃ) means skill in various sciences and arts.
Đa văn (bāhusaccaṃ) là sự thành thạo trong các bộ luận và các ngành nghề khác nhau.
Desabhāsā nāma ekasatavohārakusalatā, visesena pana māgadhike kosallaṃ.
Local languages (desabhāsā) means skill in a hundred and one dialects, and especially proficiency in Māgadhī.
Ngôn ngữ địa phương (desabhāsā) là sự thành thạo một trăm lẻ một loại ngôn ngữ, đặc biệt là sự tinh thông tiếng Māgadhī.
Āgamo nāma antamaso opammavaggamattassapi buddhavacanassa pariyāpuṇanaṃ.
Tradition (āgamo) means learning at least a chapter of similes (opammavagga) of the Buddha’s teaching.
Āgama (Sự thông thuộc kinh điển) là việc học thuộc lời Phật dạy, ít nhất là chỉ một phẩm ví dụ.
Paripucchā nāma ekagāthāyapi atthavinicchayapucchanaṃ.
Inquiry (paripucchā) means asking for the resolution of the meaning even of a single verse.
Paripucchā (Sự hỏi han) là việc hỏi về sự quyết định ý nghĩa dù chỉ một bài kệ.
Adhigamo nāma sotāpannatā vā sakadāgāmitā vā anāgāmitā vā arahattaṃ vā.
Attainment (adhigamo) means being a Stream-enterer, Once-returner, Non-returner, or Arahant.
Adhigama (Sự chứng đắc) là quả Dự lưu, hoặc quả Nhất lai, hoặc quả Bất hoàn, hoặc quả A-la-hán.
Garusannissayo nāma sutapaṭibhānabahulānaṃ garūnaṃ santike vāso.
Reliance on teachers (garusannissayo) means dwelling with teachers who are rich in learning and spontaneous wisdom.
Garusannissaya (Sự nương tựa bậc thầy) là việc sống gần các bậc thầy có nhiều kinh nghiệm nghe và trí tuệ.
Mittasampatti nāma tathārūpānaṃyeva mittānaṃ paṭilābhoti.
Good friendship (mittasampatti) means the acquisition of friends of such a nature.
Mittasampatti (Sự thành tựu bạn lành) là việc có được những người bạn như vậy.
Tattha buddhā ca paccekabuddhā ca pubbayogañceva adhigamañca nissāya paṭisambhidā pāpuṇanti, sāvakā sabbānipi etāni kāraṇāni.
Among these, Buddhas and Paccekabuddhas attain paṭisambhidā by relying on previous practice and attainment, while disciples rely on all these causes.
Trong đó, chư Phật và chư Độc Giác Phật chứng đắc các tuệ phân tích (Paṭisambhidā) nhờ vào tiền duyên và sự chứng đắc; còn các đệ tử (Sāvaka) thì nhờ vào tất cả các yếu tố này.
Paṭisambhidāppattiyā ca pāṭiyekko kammaṭṭhānabhāvanānuyogo nāma natthi, sekkhānaṃ pana sekkhaphalavimokkhantikā, asekkhānaṃ asekkhaphalavimokkhantikā ca paṭisambhidāppatti hoti.
There is no specific practice of meditation (kammaṭṭhānabhāvanānuyoga) for the attainment of paṭisambhidā; rather, for those in training (sekkhā), the attainment of paṭisambhidā occurs at the culmination of the fruition of training (sekkhaphalavimokkhantika), and for those beyond training (asekkha), at the culmination of the fruition of being beyond training (asekkhaphalavimokkhantika).
Và không có sự chuyên tâm tu tập thiền định (kammaṭṭhānabhāvanānuyoga) riêng biệt nào để chứng đắc các tuệ phân tích; tuy nhiên, đối với các bậc Hữu học (Sekkhā), sự chứng đắc các tuệ phân tích là sự giải thoát cuối cùng của quả vị Hữu học; đối với các bậc Vô học (Asekkhā), là sự giải thoát cuối cùng của quả vị Vô học.
Tathāgatānañhi dasa balāni viya ariyānaṃ ariyaphaleheva paṭisambhidā ijjhantīti.
Just as the ten powers (dasabalāni) of the Tathāgatas are perfected by the Arahantship (ariyaphala), so too are the paṭisambhidā of the Noble Ones (ariyā) perfected by the Noble Fruitions.
Thật vậy, các tuệ phân tích của các bậc Thánh (Ariya) thành tựu chỉ bằng các Thánh quả, giống như mười lực của chư Như Lai.
Imāsaṃ catassannaṃ paṭisambhidānaṃ maggoti paṭisambhidāmaggo, paṭisambhidāmaggo eva pakaraṇaṃ paṭisambhidāmaggappakaraṇaṃ, pakārena karīyante vuccante ettha nānābhedabhinnā gambhīrā atthā iti pakaraṇaṃ.
The Path of paṭisambhidā (paṭisambhidāmagga) is the path to these four paṭisambhidā; the Path of paṭisambhidā itself is a treatise (pakaraṇa), hence the Treatise on the Path of paṭisambhidā (paṭisambhidāmaggappakaraṇa). It is called a treatise (pakaraṇa) because profound meanings, differentiated in various ways, are expounded and discussed therein.
Con đường dẫn đến bốn tuệ phân tích này được gọi là Paṭisambhidāmagga (Đạo Tuệ Phân Tích). Paṭisambhidāmagga chính là một bộ luận (pakaraṇa), nên gọi là Paṭisambhidāmaggappakaraṇa (Bộ Luận Đạo Tuệ Phân Tích). Bộ luận (pakaraṇa) là nơi mà các ý nghĩa sâu xa được chia thành nhiều loại khác nhau được trình bày và giảng giải.
Tadetaṃ paṭisambhidāmaggappakaraṇaṃ atthasampannaṃ byañjanasampannaṃ gambhīraṃ gambhīratthaṃ lokuttarappakāsanaṃ suññatāpaṭisaññuttaṃ paṭipattiphalavisesasādhanaṃ paṭipattipaṭipakkhapaṭisedhanaṃ yogāvacarānaṃ ñāṇavararatanākarabhūtaṃ dhammakathikānaṃ dhammakathāvilāsavisesahetubhūtaṃ saṃsārabhīrukānaṃ dukkhanissaraṇaṃ tadupāyadassanena assāsajananatthaṃ tappaṭipakkhanāsanatthañca gambhīratthānañca anekesaṃ suttantapadānaṃ atthavivaraṇena sujanahadayaparitosajananatthaṃ tathāgatena arahatā sammāsambuddhena sabbattha appaṭihatasabbaññutaññāṇamahāpadīpāvabhāsena sakalajanavitthatamahākaruṇāsinehasiniddhahadayena veneyyajanahadayagatakilesandhakāravidhamanatthamujjalitassa saddhammamahāpadīpassa tadadhippāyavikāsanasinehaparisekena pañcavassasahassamaviratamujjalanamicchatā lokānukampakena satthukappena dhammarājassa dhammasenāpatinā āyasmatā sāriputtattherena bhāsitaṃ sutvā āyasmatā ānandena paṭhamamahāsaṅgītikāle yathāsutameva saṅgītiṃ āropitaṃ.
This Treatise on the Path of paṭisambhidā is replete with meaning, replete with expression, profound, having profound meanings, elucidating the supramundane, connected with emptiness, accomplishing special results of practice, refuting the adversaries of practice, a mine of excellent gems of knowledge for meditators, a cause for the special charm of Dhamma discourses for Dhamma speakers, a means of generating solace by showing the escape from suffering and its means for those fearful of saṃsāra, and for destroying its adversaries, and for generating delight in the hearts of good people by explaining the meanings of many profound suttanta terms. It was spoken by the Venerable Sāriputta Thera, the Dhamma General of the Dhamma King, who was compassionate to the world, desiring the continuous shining of the great lamp of the True Dhamma for five thousand years by sprinkling the oil of developing its intention, a great lamp of the True Dhamma which shone forth to dispel the darkness of defilements in the hearts of those to be trained, by the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, whose heart was tender with the oil of great compassion extended to all beings, illuminated by the great lamp of omniscient knowledge unhindered everywhere, and having heard it, the Venerable Ānanda recited it exactly as he heard it at the time of the First Great Council.
Bộ luận Paṭisambhidāmagga này đầy đủ ý nghĩa, đầy đủ văn tự, sâu sắc, có ý nghĩa sâu xa, hiển bày các pháp siêu thế, liên hệ đến tánh không, thành tựu các quả vị tu tập đặc biệt, ngăn chặn các chướng ngại của sự tu tập, là kho tàng các châu báu trí tuệ tối thượng cho các hành giả (yogāvacara), là nguyên nhân đặc biệt của sự phong phú trong việc thuyết pháp cho các pháp sư (dhammakathika), là sự thoát ly khổ đau cho những ai sợ hãi vòng luân hồi, nhằm tạo sự an ủi bằng cách chỉ ra phương tiện thoát khổ và diệt trừ các chướng ngại của nó, nhằm làm hài lòng trái tim của những người thiện lành bằng cách giải thích ý nghĩa của nhiều từ ngữ kinh điển có ý nghĩa sâu xa; bộ luận này đã được Trưởng lão Sāriputta, vị Tăng thống Pháp, bậc tùy hỷ thế gian, người mong muốn Chánh Pháp vĩ đại đã được Đức Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, với ánh sáng của đại ngọn đèn Toàn Tri Vô Ngại, với trái tim dịu dàng thấm đẫm đại bi mẫn trải rộng đến tất cả chúng sinh, đã thắp sáng để xua tan bóng tối phiền não trong trái tim của những chúng sinh có thể giáo hóa, được chiếu sáng liên tục trong năm ngàn năm bằng cách tưới tẩm dầu của sự khai triển ý nghĩa của nó; sau khi nghe, Trưởng lão Ānanda đã kết tập đúng như đã nghe trong kỳ Đại Kết Tập lần thứ nhất.
Tadetaṃ vinayapiṭakaṃ suttantapiṭakaṃ abhidhammapiṭakanti tīsu piṭakesu suttantapiṭakapariyāpannaṃ.
This Paṭisambhidāmagga treatise is included in the Suttantapiṭaka among the three Piṭakas: Vinayapiṭaka, Suttantapiṭaka, and Abhidhammapiṭaka.
Bộ luận này thuộc Tạng Kinh (Suttantapiṭaka) trong ba tạng: Tạng Luật (Vinayapiṭaka), Tạng Kinh (Suttantapiṭaka) và Tạng Vi Diệu Pháp (Abhidhammapiṭaka).
Dīghanikāyo majjhimanikāyo saṃyuttanikāyo aṅguttaranikāyo khuddakanikāyoti pañcasu mahānikāyesu khuddakamahānikāyapariyāpannaṃ.
It is included in the great Khuddaka Nikāya among the five great Nikāyas: Dīgha Nikāya, Majjhima Nikāya, Saṃyutta Nikāya, Aṅguttara Nikāya, and Khuddaka Nikāya.
Bộ luận này thuộc Tiểu Bộ Nikāya (Khuddakanikāya) trong năm Đại Nikāya: Trường Bộ Nikāya (Dīghanikāya), Trung Bộ Nikāya (Majjhimanikāya), Tương Ưng Bộ Nikāya (Saṃyuttanikāya), Tăng Chi Bộ Nikāya (Aṅguttaranikāya) và Tiểu Bộ Nikāya (Khuddakanikāya).
Suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallanti navasu satthu sāsanaṅgesu yathāsambhavaṃ geyyaveyyākaraṇaṅgadvayasaṅgahitaṃ.
It is counted by the two components, geyya and veyyākaraṇa, as appropriate, among the nine components of the Teacher’s Dispensation: sutta, geyya, veyyākaraṇa, gāthā, udāna, itivuttaka, jātaka, abbhutadhamma, and vedalla.
Bộ luận này được bao gồm trong hai chi phần của giáo pháp của Đức Phật là Geyya (Kệ tụng) và Veyyākaraṇa (Diễn giải), tùy theo sự thích hợp, trong chín chi phần của giáo pháp của Bậc Đạo Sư: Sutta (Kinh), Geyya (Kệ tụng), Veyyākaraṇa (Diễn giải), Gāthā (Bài kệ), Udāna (Cảm hứng ngữ), Itivuttaka (Phật thuyết như vậy), Jātaka (Chuyện tiền thân), Abbhutadhamma (Vị tằng hữu pháp) và Vedalla (Hỷ túc luận).
Dhammabhaṇḍāgārikattherena pana pañcasu ṭhānesu etadaggaṃ āropitena paṭiññātānaṃ caturāsītiyā dhammakkhandhasahassānaṃ bhikkhuto gahitesu dvīsu dhammakkhandhasahassesu anekasatadhammakkhandhasaṅgahitaṃ.
This treatise is included in countless Dhammakkhandhas among the two thousand Dhammakkhandhas received from the bhikkhus, out of the eighty-four thousand Dhammakkhandhas acknowledged by the Elder Dhammabhaṇḍāgārika, who was declared foremost in five respects.
Hơn nữa, Trưởng lão Ānanda, vị thủ kho Pháp bảo, người được tuyên bố là đệ nhất trong năm lĩnh vực, đã thọ nhận hai ngàn pháp uẩn từ các Tỳ-kheo trong số tám mươi bốn ngàn pháp uẩn mà ngài đã tuyên bố, và bộ luận này bao gồm nhiều trăm pháp uẩn.
Tassa tayo vaggā – mahāvaggo, majjhimavaggo, cūḷavaggoti.
It has three divisions: the Great Division (Mahāvagga), the Middle Division (Majjhimavagga), and the Lesser Division (Cūḷavagga).
Bộ luận này có ba phẩm: Đại phẩm (Mahāvagga), Trung phẩm (Majjhimavagga) và Tiểu phẩm (Cūḷavagga).
Ekekasmiṃ vaggasmiṃ dasadasakaṃ katvā ñāṇakathādikā mātikākathāpariyosānā samatiṃsa kathā.
In each division, there are thirty discourses, starting with the Discourse on Knowledge (Ñāṇakathā) and ending with the Discourse on the Mātikā, by making ten sections in each.
Trong mỗi phẩm có mười mười bài, tổng cộng ba mươi bài, bắt đầu từ bài về Trí (Ñāṇakathā) và kết thúc bằng bài về Mātika (Đề mục).
Evamanekadhā vavatthāpitassa imassa paṭisambhidāmaggappakaraṇassa anupubbaṃ apubbapadatthavaṇṇanaṃ karissāma.
We shall provide a sequential explanation of the meanings of the words, including new terms, for this Paṭisambhidāmagga treatise, which has been arranged in many ways as described.
Như vậy, chúng tôi sẽ tuần tự giải thích ý nghĩa của các từ ngữ chưa từng được giải thích trước đây trong bộ luận Paṭisambhidāmagga này, vốn đã được phân loại theo nhiều cách khác nhau.
Imañhi pakaraṇaṃ pāṭhato atthato uddisantena ca niddisantena ca sakkaccaṃ uddisitabbaṃ niddisitabbañca, uggaṇhantenāpi sakkaccaṃ uggahetabbaṃ dhāretabbañca.
Indeed, this treatise should be taught and explained diligently, both in its text and meaning, by one who teaches and explains it, and it should be learned and memorized diligently by one who learns it.
Thật vậy, bộ luận này phải được giảng giải và giải thích một cách cẩn trọng, cả về văn bản lẫn ý nghĩa, và người học cũng phải học hỏi và ghi nhớ một cách cẩn trọng.
Taṃ kissahetu?
For what reason?
Vì lý do gì?
Gambhīrattā imassa pakaraṇassa lokahitāya loke ciraṭṭhitatthaṃ.
Because of the profundity of this treatise, for the welfare of the world and for its long-lasting existence in the world.
Vì sự sâu sắc của bộ luận này, vì lợi ích của thế gian và để tồn tại lâu dài trên thế gian.
‘‘Tatra, bhikkhave, sammādiṭṭhi pubbaṅgamā hoti.
“Therein, bhikkhus, right view is the forerunner.
“Ở đây, này các Tỳ-kheo, chánh kiến là đi đầu.
Kathañca, bhikkhave, sammādiṭṭhi pubbaṅgamā hoti?
And how, bhikkhus, is right view the forerunner?
Và này các Tỳ-kheo, chánh kiến đi đầu như thế nào?
Sammādiṭṭhiṃ ‘sammādiṭṭhī’ti pajānāti, micchādiṭṭhiṃ ‘micchādiṭṭhī’ti pajānāti.
One understands right view as ‘right view,’ and wrong view as ‘wrong view.’
Chánh kiến biết ‘đây là chánh kiến’, tà kiến biết ‘đây là tà kiến’.
Sāssa hoti sammādiṭṭhi.
That is one’s right view.
Đó là chánh kiến của vị ấy.
Sammāsaṅkappaṃ ‘sammāsaṅkappo’ti pajānāti, micchāsaṅkappaṃ ‘micchāsaṅkappo’ti pajānāti.
One understands right intention as ‘right intention,’ and wrong intention as ‘wrong intention.’
Chánh tư duy biết ‘đây là chánh tư duy’, tà tư duy biết ‘đây là tà tư duy’.
Sammāvācaṃ ‘sammāvācā’ti pajānāti, micchāvācaṃ ‘micchāvācā’ti pajānāti.
One understands right speech as ‘right speech,’ and wrong speech as ‘wrong speech.’
Chánh ngữ biết ‘đây là chánh ngữ’, tà ngữ biết ‘đây là tà ngữ’.
Sammākammantaṃ ‘sammākammanto’ti pajānāti, micchākammantaṃ ‘micchākammanto’ti pajānāti.
One understands right action as ‘right action,’ and wrong action as ‘wrong action.’
Chánh nghiệp biết ‘đây là chánh nghiệp’, tà nghiệp biết ‘đây là tà nghiệp’.
Sammāājīvaṃ ‘sammāājīvo’ti pajānāti, micchāājīvaṃ ‘micchāājīvo’ti pajānāti.
One understands right livelihood as ‘right livelihood,’ and wrong livelihood as ‘wrong livelihood.’
Chánh mạng biết ‘đây là chánh mạng’, tà mạng biết ‘đây là tà mạng’.
Sammāvāyāmaṃ ‘sammāvāyāmo’ti pajānāti, micchāvāyāmaṃ ‘micchāvāyāmo’ti pajānāti.
One understands right effort as ‘right effort,’ and wrong effort as ‘wrong effort.’
Chánh tinh tấn biết ‘đây là chánh tinh tấn’, tà tinh tấn biết ‘đây là tà tinh tấn’.
Sammāsatiṃ ‘sammāsatī’ti pajānāti, micchāsatiṃ ‘micchāsatī’ti pajānāti.
One understands right mindfulness as ‘right mindfulness,’ and wrong mindfulness as ‘wrong mindfulness.’
Chánh niệm biết ‘đây là chánh niệm’, tà niệm biết ‘đây là tà niệm’.
Sammāsamādhiṃ ‘sammāsamādhī’ti pajānāti, micchāsamādhiṃ ‘micchāsamādhī’ti pajānāti.
One understands right concentration as ‘right concentration,’ and wrong concentration as ‘wrong concentration.’
Chánh định biết ‘đây là chánh định’, tà định biết ‘đây là tà định’.
Sāssa hoti sammādiṭṭhī’’ti (ma. ni. 3.136 ādayo).
That is one’s right view.”
Đó là chánh kiến của vị ấy.”
‘‘Alaṃ, subhadda, tiṭṭhatetaṃ ‘sabbe te sakāya paṭiññāya abbhaññiṃsu, sabbeva na abbhaññiṃsu, udāhu ekacce abbhaññiṃsu, ekacce na abbhaññiṃsū’ti.
“Enough, Subhadda, let that be: ‘Did all of them acknowledge it by their own assertion, or did none of them acknowledge it, or did some acknowledge it and some not acknowledge it?’
“Thôi đủ rồi, này Subhadda, hãy bỏ qua điều đó: ‘Tất cả họ đều tự nhận biết theo lời tuyên bố của mình, hay tất cả đều không tự nhận biết, hay một số tự nhận biết, một số không tự nhận biết.’
Dhammaṃ te, subhadda, desessāmi, taṃ suṇāhi sādhukaṃ manasikarohi, bhāsissāmī’’ti (dī. ni. 2.213) ca –
"Subhadda, I shall teach you the Dhamma. Listen to it carefully and pay close attention; I shall speak."
Này Subhadda, Ta sẽ thuyết pháp cho ngươi, hãy lắng nghe và chú tâm kỹ lưỡng, Ta sẽ giảng.”
‘‘Saddhājāto upasaṅkamati, upasaṅkamanto payirupāsati, payirupāsanto sotaṃ odahati, ohitasoto dhammaṃ suṇāti, sutvā dhammaṃ dhāreti, dhātānaṃ dhammānaṃ paññāya atthaṃ upaparikkhati, atthaṃ upaparikkhato dhammā nijjhānaṃ khamanti, dhammanijjhānakkhantiyā chando jāyati, chandajāto ussahati, ussahitvā tuleti, tulayitvā padahati, pahitatto kāyena ceva paramatthasaccaṃ sacchikaroti, paññāya ca naṃ paṭivijjha passatī’’ti (ma. ni. 2.183, 432) ca –
"One born of faith approaches; approaching, one attends; attending, one lends ear; lending ear, one hears the Dhamma; having heard, one retains the Dhamma; retaining the Dhamma, one examines the meaning with wisdom; as one examines the meaning, the Dhamma becomes agreeable to one's contemplation; with the agreeableness of the Dhamma to contemplation, desire arises; with desire arisen, one strives; having striven, one weighs; having weighed, one exerts; with a mind exerted, one realizes the ultimate truth with the body and sees it by penetrating with wisdom."
“Do có đức tin mà đến gần; khi đến gần thì phụng sự; khi phụng sự thì lắng tai nghe; khi lắng tai nghe thì thọ trì Pháp; khi thọ trì Pháp thì dùng trí tuệ suy xét ý nghĩa của các Pháp đã thọ trì; khi suy xét ý nghĩa thì các Pháp đó chịu đựng sự quán chiếu; do sự chịu đựng quán chiếu Pháp mà ý muốn phát sinh; do có ý muốn mà nỗ lực; khi nỗ lực thì cân nhắc; khi cân nhắc thì tinh tấn; do tâm tinh tấn mà tự thân chứng ngộ chân lý tối thượng, và với trí tuệ thấy rõ điều đó” –
Sā panāyaṃ ñāṇakathā uddesaniddesavasena dvidhā ṭhitā.
This discourse on knowledge (ñāṇakathā) is presented in two ways: by way of outline (uddesa) and by way of detailed explanation (niddesa).
Bài luận về trí tuệ này được phân thành hai phần theo cách trình bày tóm tắt và giải thích chi tiết.
Uddese ‘‘sotāvadhāne paññā sutamaye ñāṇa’’ntiādinā nayena tesattati ñāṇāni mātikāvasena uddiṭṭhāni.
In the outline, seventy-three knowledges are listed in the form of a matrix, such as "wisdom in attentive listening is knowledge gained by hearing (sutamaye ñāṇa)."
Trong phần tóm tắt, bảy mươi ba loại trí tuệ đã được trình bày dưới dạng đề mục (mātikā) theo cách như “Trí tuệ trong sự lắng nghe là sutamaye ñāṇa”.
Niddese ‘‘kathaṃ sotāvadhāne paññā sutamaye ñāṇaṃ.
In the detailed explanation, it is asked: "How is wisdom in attentive listening knowledge gained by hearing?
Trong phần giải thích chi tiết, theo cách như “Thế nào là trí tuệ trong sự lắng nghe là sutamaye ñāṇa?
‘Ime dhammā abhiññeyyā’ti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇa’’ntiādinā nayena tāniyeva tesattati ñāṇāni vitthāravasena niddiṭṭhānīti.
Attentive listening means 'these phenomena are to be directly known,' and the wisdom that understands them is knowledge gained by hearing (sutamaye ñāṇa)." Thus, these same seventy-three knowledges are explained in detail.
Sự lắng nghe rằng ‘các pháp này cần phải được thắng tri’, trí tuệ hiểu biết điều đó là sutamaye ñāṇa”, chính bảy mươi ba loại trí tuệ đó đã được giải thích rộng rãi.