Saṃvaṇṇanārambhe (dī. ni. ṭī. 1.ganthārambhakathāvaṇṇanā; ma. ni. ṭī. 1.1 ganthārambhakathāvaṇṇanā; saṃ. ni. ṭī. 1.1.1 ganthārambhakathāvaṇṇanā) ratanattayavandanā saṃvaṇṇetabbassa dhammassa pabhavanissayavisuddhipaṭivedanatthaṃ, taṃ pana dhammasaṃvaṇṇanāsu viññūnaṃ bahumānuppādanatthaṃ, taṃ sammadeva tesaṃ uggahaṇadhāraṇādikkamaladdhabbāya sammāpaṭipattiyā sabbahitasukhanipphādanatthaṃ.
At the beginning of the commentary, the homage to the Triple Gem is for the purpose of revealing the purity of the origin and support of the Dhamma to be commented upon, and to generate great respect among the wise regarding the commentaries on the Dhamma, and to bring about all welfare and happiness through right practice, which is to be attained by them through proper learning, retention, and so forth.
Khi bắt đầu chú giải, sự đảnh lễ Tam Bảo là để trình bày sự thanh tịnh của nguồn gốc và căn bản của giáo pháp cần được chú giải; và để tạo ra sự tôn kính lớn lao nơi những người trí đối với các chú giải giáo pháp đó; và để đưa đến mọi lợi ích và an lạc thông qua chánh hạnh, mà họ sẽ đạt được bằng cách thọ trì, ghi nhớ v.v… một cách đúng đắn.
Atha vā maṅgalabhāvato, sabbakiriyāsu pubbakiccabhāvato, paṇḍitehi sammācaritabhāvato, āyatiṃ paresaṃ diṭṭhānugatiāpajjanato ca saṃvaṇṇanāyaṃ ratanattayapaṇāmakiriyā.
Alternatively, the act of paying homage to the Triple Gem in the commentary is due to its auspicious nature, its being a preliminary act in all undertakings, its having been rightly practiced by the wise, and its leading others to follow suit in the future.
Hoặc, sự đảnh lễ Tam Bảo trong chú giải là vì tính cát tường, vì là việc cần làm trước tiên trong mọi hành động, vì được các bậc hiền trí thực hành đúng đắn, và vì để người khác noi theo trong tương lai.
Atha vā ratanattayapaṇāmakaraṇaṃ pūjanīyapūjāpuññavisesanibbattanatthaṃ, taṃ attano yathāladdhasampattinimittassa kammassa balānuppadānatthaṃ, antarā ca tassa asaṅkocanatthaṃ, tadubhayaṃ anantarāyena aṭṭhakathāya parisamāpanatthaṃ.
Alternatively, the act of paying homage to the Triple Gem is for the purpose of generating the special merit of honoring those worthy of honor, which is for the purpose of empowering the kamma that is the cause of one's attained prosperity, and for not hindering it in between, and both of these are for the purpose of completing the Aṭṭhakathā without obstacles.
Hoặc, việc đảnh lễ Tam Bảo là để tạo ra công đức đặc biệt từ sự cúng dường bậc đáng cúng dường; để cúng dường sức mạnh cho nghiệp đã tạo ra tài sản hiện có của mình; và để không bị cản trở trong quá trình đó; cả hai điều này là để hoàn thành chú giải mà không gặp trở ngại.
Idameva ca payojanaṃ ācariyena idhādhippetaṃ.
And this very purpose is intended by the Teacher here.
Đây chính là mục đích mà vị luận sư đã nhắm đến ở đây.
Tathā hi vakkhati ‘‘vandanājanitaṃ…pe… tassa tejasā’’ti.
Thus, indeed, he will say: "generated by homage...pe... by its power."
Thật vậy, Ngài sẽ nói: “Do sự đảnh lễ… và do uy lực của điều đó.”
Vatthuttayapūjā hi niratisayapuññakkhettasambuddhiyā aparimeyyappabhāvo puññātisayoti bahuvidhantarāyepi lokasannivāse antarāyanibandhanasakalasaṃkilesaviddhaṃsanāya pahoti, bhayādiupaddavañca nivāreti.
Indeed, the veneration of the Triple Gem, due to the attainment of an unsurpassed field of merit, is an immeasurably potent super-merit, capable of destroying all defilements that cause obstacles in the dwelling place of the world, even amidst many kinds of obstacles, and it wards off dangers and other calamities.
Quả thật, sự cúng dường Ba Ngôi Báu là một công đức phi thường với uy lực vô lượng, do sự thành tựu của phước điền vô song; nó có khả năng tiêu diệt mọi phiền não gây ra chướng ngại, ngay cả trong thế giới đầy rẫy vô vàn chướng ngại, và nó ngăn chặn các tai họa như sợ hãi.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Tattha yassa ratanattayassa vandanaṃ kattukāmo, tassa guṇātisayayogasandassanatthaṃ ‘‘mahākāruṇika’’ntiādinā gāthāttayamāha.
There, in order to show the excellent qualities of the Triple Gem to which one wishes to pay homage, the three verses beginning with "mahākāruṇikaṃ" (the Greatly Compassionate One) are spoken.
Ở đây, để trình bày sự siêu việt về phẩm hạnh của Tam Bảo mà Ngài muốn đảnh lễ, Ngài đã nói ba câu kệ bắt đầu bằng “mahākāruṇikaṃ” (Đấng Đại Bi).
Guṇātisayayogena hi vandanārahabhāvo, vandanārahe ca katā vandanā yathādhippetappayojanaṃ sādhetīti.
For it is by possessing excellent qualities that one is worthy of homage, and homage paid to those worthy of homage achieves the desired purpose.
Vì do sự siêu việt về phẩm hạnh mà có tính cách đáng đảnh lễ, và sự đảnh lễ được thực hiện đối với bậc đáng đảnh lễ sẽ đạt được mục đích đã định.
Tattha yassā saṃvaṇṇanaṃ kattukāmo, sā netti visesato yathānulomasāsanasannissayā, tassa ca vicittākārappavattivibhāvinī.
There, the commentary one wishes to explain is the Netti, which is specifically based on the teachings that are in accordance with the Suttas, and which clarifies its diverse modes of operation.
Ở đây, chú giải mà Ngài muốn thực hiện là Nettippakaraṇa, đặc biệt là phù hợp với giáo pháp thuận theo, và làm sáng tỏ sự diễn tiến đa dạng của giáo pháp đó.
Tathā hi suttantadesanā na vinayadesanā viya karuṇāppadhānā, nāpi abhidhammadesanā viya paññāppadhānā, atha kho karuṇāpaññāppadhānāti tadubhayappadhānadesanāvisesavibhāvanaṃ tāva sammāsambuddhassa thomanaṃ kātuṃ tammūlakattā sesaratanānaṃ ‘‘mahākāruṇikaṃ nātha’’ntiādi vuttaṃ.
Indeed, the Suttanta teaching is not primarily based on compassion like the Vinaya teaching, nor primarily based on wisdom like the Abhidhamma teaching, but rather primarily based on both compassion and wisdom. Therefore, to praise the Perfectly Self-Enlightened One, who is the source of these other jewels, by clarifying this special teaching primarily based on both, the phrase "mahākāruṇikaṃ nāthaṃ" (the Greatly Compassionate Protector) and so forth is stated.
Thật vậy, giáo pháp Suttanta không phải là chủ yếu về lòng bi mẫn như giáo pháp Vinaya, cũng không phải là chủ yếu về trí tuệ như giáo pháp Abhidhamma, mà là chủ yếu về cả lòng bi mẫn và trí tuệ. Do đó, để tán thán Đức Chánh Đẳng Giác, Đấng làm sáng tỏ giáo pháp đặc biệt chủ yếu về cả hai điều đó, và vì các ngôi báu khác đều bắt nguồn từ Ngài, nên đã nói “mahākāruṇikaṃ nātha” (Đấng Đại Bi, Đấng Bảo Hộ) v.v…
Tattha kiratīti (dī. ni. ṭī. 1.ganthārambhakathāvaṇṇanā; ma. ni. ṭī. 1.1; saṃ. ni. ṭī. 1.1.1; a. ni. ṭī. 1.1.1) karuṇā, paradukkhaṃ vikkhipati apanetīti attho.
There, that which scatters (kirati) is karuṇā (compassion); the meaning is that it removes or dispels the suffering of others.
Ở đây, “kiratīti” (xua tan) là karuṇā (bi mẫn), có nghĩa là xua tan, loại bỏ nỗi khổ của người khác.
Atha vā kiṇātīti karuṇā, paradukkhe sati kāruṇikaṃ hiṃsati vibādhatīti attho.
Alternatively, that which harms (kiṇāti) is karuṇā; the meaning is that when there is suffering of others, it harms or afflicts the compassionate one.
Hoặc, “kiṇātīti” (làm tổn hại) là karuṇā, có nghĩa là khi có nỗi khổ của người khác, nó làm tổn hại, làm phiền nhiễu người có lòng bi mẫn.
Kampanaṃ karotīti vā karuṇā, paradukkhe sati sādhūnaṃ hadayakhedaṃ karotīti attho.
Or, that which causes trembling (kampanaṃ karoti) is karuṇā; the meaning is that when there is suffering of others, it causes distress in the hearts of good people.
Hoặc, “kampanaṃ karotīti” (làm rung động) là karuṇā, có nghĩa là khi có nỗi khổ của người khác, nó làm cho trái tim của người thiện lành đau khổ.
Kamiti vā sukhaṃ, taṃ rundhatīti karuṇā.
Or it goes towards happiness, yet obstructs it; thus, karuṇā (compassion).
Hoặc, “kamiti” là an lạc, “taṃ rundhatīti” (ngăn cản điều đó) là karuṇā.
Esā hi paradukkhāpanayanakāmatālakkhaṇā, attasukhanirapekkhatāya kāruṇikānaṃ sukhaṃ rundhati vibandhatīti attho.
Indeed, this has the characteristic of desiring to remove the suffering of others. The meaning is that, being unconcerned with one's own happiness, it obstructs and impedes the happiness of those who are compassionate.
Điều này có đặc tính là mong muốn loại bỏ nỗi khổ của người khác, có nghĩa là nó ngăn cản, cản trở sự an lạc của những người có lòng bi mẫn vì họ không màng đến hạnh phúc của bản thân.
Kiriyati dukkhitesu pasāriyatīti vā karuṇā, karuṇāya niyuttoti kāruṇiko yathā ‘‘dovāriko’’ti (a. ni. 7.67).
Or it is performed, it is extended towards the suffering; thus, karuṇā. One devoted to karuṇā is kāruṇiko (compassionate one), just as "dovāriko" (doorkeeper).
Hoặc, “kiriyati dukkhitesu pasāriyatīti” (được thực hành, được trải rộng đến những người đau khổ) là karuṇā; người được giao phó cho lòng bi mẫn là kāruṇiko (người có lòng bi mẫn), giống như “dovāriko” (người gác cổng).
Yathā hi dvāraṭṭhānato aññattha vattamānopi dvārapaṭibaddhajīviko puriso dvārānativattavuttitāya dvāre niyuttoti ‘‘dovāriko’’ti vuccati, evaṃ bhagavā mettādivasena karuṇāvihārato aññattha vattamānopi karuṇānativattavuttitāya karuṇāya niyuttoti ‘‘kāruṇiko’’ti vuccati.
Just as a person whose livelihood is bound to the door, even if dwelling elsewhere from the door's location, is called "dovāriko" because his conduct does not transgress the door, being devoted to the door; so too the Blessed One, even if dwelling elsewhere than in the abode of karuṇā by way of mettā and so forth, is called "kāruṇiko" because his conduct does not transgress karuṇā, being devoted to karuṇā.
Giống như một người đàn ông sống nhờ vào việc gác cổng, mặc dù hiện diện ở nơi khác ngoài vị trí cổng, vẫn được gọi là “dovāriko” vì không vượt quá nhiệm vụ của người gác cổng; tương tự, Đức Thế Tôn, mặc dù hiện diện ở nơi khác ngoài trạng thái trú ngụ của lòng bi mẫn (như lòng từ v.v…), vẫn được gọi là “kāruṇiko” vì không vượt quá nhiệm vụ của lòng bi mẫn, tức là được giao phó cho lòng bi mẫn.
Mahābhinīhārato paṭṭhāya hi yāva mahāparinibbānā lokahitatthameva lokanāthā tiṭṭhantīti.
For from the great resolution until the great final Nibbāna, the Lords of the world abide solely for the welfare of the world.
Thật vậy, từ lúc phát nguyện đại thệ cho đến Đại Niết-bàn, các Đấng Bảo Hộ thế gian chỉ tồn tại vì lợi ích của thế gian.
Mahanto kāruṇikoti mahākāruṇiko.
A great compassionate one is mahākāruṇiko.
Người có lòng bi mẫn vĩ đại là mahākāruṇiko (Đấng Đại Bi).
Satipi bhagavato tadaññaguṇānampi vasena mahantabhāve kāruṇikasaddasannidhānena vuttattā karuṇāvasenevettha mahantabhāvo veditabbo yathā ‘‘mahāveyyākaraṇo’’ti.
Even though the Blessed One's greatness also exists by virtue of other qualities, here, due to the proximity of the word "kāruṇiko," the greatness should be understood as being by way of karuṇā, just as in "mahāveyyākaraṇo" (great grammarian).
Mặc dù Đức Thế Tôn vĩ đại về các phẩm hạnh khác, nhưng vì được nói kèm với từ “kāruṇika” (người có lòng bi mẫn), nên ở đây cần hiểu sự vĩ đại theo nghĩa lòng bi mẫn, giống như “mahāveyyākaraṇo” (người ngữ pháp vĩ đại).
Evañca katvā ‘‘mahākāruṇiko’’ti iminā padena puggalādhiṭṭhānena satthu mahākaruṇā vuttā hoti.
Having understood it thus, by this word "mahākāruṇiko," the Teacher's great compassion is stated from the perspective of the individual.
Và như vậy, với từ “mahākāruṇiko” này, lòng đại bi của Đức Đạo Sư đã được nói theo cách quy về cá nhân.
Aparo nayo – atthasādhanato karuṇaṃ karuṇāyanaṃ karuṇāsampavattanaṃ arahatīti kāruṇiko.
Another method: He who is worthy of karuṇā, of compassion, of the arising of compassion, by way of accomplishing the goal, is kāruṇiko.
Một cách khác – người xứng đáng với lòng bi mẫn, với sự bi mẫn, với sự phát khởi của lòng bi mẫn do việc thành tựu mục đích là kāruṇiko.
Bhagavato hi sabbaññutāya anavasesato sattānaṃ hitaṃ, hitupāyañca jānato, tattha ca akilāsuno hitesitā satthikā, na tathā aññesanti.
For the Blessed One, due to omniscience, knows the welfare of beings completely and the means to their welfare, and is unwearied in that; his desire for welfare is effective, unlike others.
Vì Đức Thế Tôn, do trí tuệ toàn tri, biết rõ lợi ích của chúng sinh một cách không sót, và biết phương tiện để đạt được lợi ích đó, và không mệt mỏi trong việc mong muốn lợi ích đó, nên sự mong muốn lợi ích của Ngài là có hiệu quả, không như của những người khác.
Atha vā karuṇā karuṇāyanaṃ sīlaṃ pakati sabhāvo etassāti kāruṇiko.
Or, he whose virtue, nature, and essence is karuṇā, compassion, is kāruṇiko.
Hoặc, người có lòng bi mẫn, có sự bi mẫn là bản chất, là tự tánh, là kāruṇiko.
Bhagavā hi pathavīphassādayo viya kakkhaḷaphusanādisabhāvā karuṇāsabhāvo sabhāvabhūtakaruṇoti attho.
For the Blessed One's nature is karuṇā, just as the nature of earth-touch and so forth is hardness; the meaning is that he is karuṇā by nature.
Thật vậy, Đức Thế Tôn có bản chất là lòng bi mẫn, lòng bi mẫn là tự tánh, giống như sự thô cứng là bản chất của sự xúc chạm đất v.v…
Sesaṃ purimasadisameva.
The rest is similar to the former.
Phần còn lại tương tự như trước.
Atha vā mahāvisayatāya, mahānubhāvatāya, mahapphalatāya ca mahatī karuṇāti mahākaruṇā.
Or, karuṇā is great due to its vast scope, great power, and great fruit; thus, mahākaruṇā.
Hoặc, lòng bi mẫn vĩ đại là mahākaruṇā (đại bi), do phạm vi rộng lớn, do uy lực lớn lao, và do quả báo lớn lao.
Bhagavato hi karuṇā niravasesesu sattesu pavattati, pavattamānā ca anaññasādhāraṇā pavattati, diṭṭhadhammikādibhedañca mahantameva sattānaṃ hitasukhaṃ ekantato nipphādeti, mahākaruṇāya niyuttoti mahākāruṇiko, taṃ mahākāruṇikaṃ.
For the Blessed One's karuṇā extends to all beings without remainder, and when it extends, it does so in an unparalleled manner, and it exclusively accomplishes great welfare and happiness for beings, distinguished as pertaining to this life and so forth. One devoted to great karuṇā is mahākāruṇiko; that great compassionate one.
Thật vậy, lòng bi mẫn của Đức Thế Tôn lan tỏa đến tất cả chúng sinh một cách không sót, và khi lan tỏa, nó diễn ra một cách độc đáo, và nó chắc chắn tạo ra lợi ích và an lạc vĩ đại cho chúng sinh, bao gồm cả lợi ích hiện tại v.v… Người được giao phó cho lòng đại bi là mahākāruṇiko (Đấng Đại Bi); vị ấy là Đấng Đại Bi.
Sesaṃ sabbaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
All the rest should be understood according to the explained method.
Tất cả phần còn lại cần được hiểu theo cách đã nói.
Sumāgadhādipadānaṃ viya cettha saddasiddhi veditabbā.
Here, the etymology should be understood as in words like Sumāgadhā and so forth.
Ở đây, cần hiểu sự cấu tạo từ ngữ giống như các từ Sumāgadhā v.v…
Nāthatīti nātho, veneyyānaṃ hitasukhaṃ āsīsati patthetīti attho, mettāyanavasena cettha hitasukhāsīsanaṃ veditabbaṃ, na karuṇāyanavasena paṭhamapadena vuttattā.
He protects, thus nātho (protector); the meaning is that he wishes for, desires, the welfare and happiness of those to be trained. Here, the wishing for welfare and happiness should be understood by way of mettā, not by way of karuṇā, as it was stated in the first word.
Người bảo hộ là nātho, có nghĩa là mong muốn, cầu mong lợi ích và an lạc cho những người có thể được giáo hóa. Ở đây, sự mong muốn lợi ích và an lạc cần được hiểu theo nghĩa từ bi, chứ không phải theo nghĩa bi mẫn vì đã được nói ở từ đầu tiên.
Atha vā nāthati veneyyagataṃ kilesabyasanaṃ upatāpetīti nātho, nāthatīti vā nātho, yācatīti attho.
Or, he oppresses the defilements and afflictions that have befallen those to be trained; thus, nātho. Or he supplicates; thus, nātho; the meaning is that he begs.
Hoặc, “nāthati” (làm phiền não) những phiền não và tai họa đã đến với những người có thể được giáo hóa là nātho; hoặc “nāthati” (cầu xin) là nātho, có nghĩa là cầu xin.
Bhagavā hi ‘‘sādhu, bhikkhave, bhikkhu kālena kālaṃ attasampattiṃ paccavekkhitā’’tiādinā (a. ni. 8.7, 8) sattānaṃ taṃ taṃ hitappaṭipattiṃ yācitvāpi mahākaruṇāya samussāhito te tattha niyojeti.
For the Blessed One, urged by great compassion, even after supplicating beings to practice various beneficial deeds, saying, "It is good, bhikkhus, that a bhikkhu reflects on his own attainments from time to time," and so forth, he enjoins them to those practices.
Đức Thế Tôn, sau khi khẩn cầu các chúng sinh thực hành những điều lợi ích đó (như trong câu “Này các Tỳ-kheo, thật tốt lành thay khi một Tỳ-kheo thỉnh thoảng quán xét thành tựu của chính mình” và các câu khác), được thúc đẩy bởi đại bi, đã an bài họ vào đó.
Paramena vā cittissariyena samannāgato, sabbasatte vā sīlādiguṇehi īsati abhibhavatīti paramissaro bhagavā ‘‘nātho’’ti vuccati, taṃ nāthaṃ.
Or, endowed with supreme mental sovereignty, or he rules over, he overcomes all beings with virtues such as morality; thus, the Blessed One, the supreme sovereign, is called "nātho"; that protector.
Hoặc, vì Ngài thành tựu với quyền năng tâm tối thượng, hoặc vì Ngài chinh phục tất cả chúng sinh bằng các đức tính như giới, nên Đức Thế Tôn là Đấng Tối Thượng (Paramissaro) được gọi là Nātha (Đấng Bảo Hộ), vị Nātha đó.
Ñātabbanti ñeyyaṃ, atītādibhedabhinnaṃ sabbaṃ saṅkhataṃ, asaṅkhatañca.
That which should be known is ñeyyaṃ (the knowable), all conditioned and unconditioned things, differentiated into past and so forth.
Điều cần biết là ñeyyaṃ (đối tượng nhận thức), tức là tất cả các pháp hữu vi và vô vi, được phân loại theo quá khứ, v.v.
Saṅgaraṇaṭṭhena sāgaro, patitapatitānaṃ attano puthulagambhīrabhāvehi saṃsīdanaṃ nimmujjanaṃ karotīti attho.
By the meaning of swallowing, sāgaro (ocean); the meaning is that it causes those who fall into it to sink, to immerse, by its vast and deep nature.
Theo nghĩa saṅgaraṇa (nuốt chửng), nó là sāgaro (đại dương), nghĩa là nó làm cho những ai rơi vào đó bị chìm sâu bởi sự rộng lớn và sâu thẳm của nó.
Saṃ-saddassa cettha ‘‘sābhāvo, sārāgo’’tiādīsu (dha. sa. 389, 391) viya niruttinayena daṭṭhabbo.
Here, the word saṃ should be understood according to the rule of grammar, as in "sābhāvo" (having nature), "sārāgo" (having lust), and so forth.
Ở đây, tiền tố saṃ nên được hiểu theo nguyên tắc ngữ nguyên, như trong các từ “sābhāvo, sārāgo” và các từ khác.
Saṅgaraṇaṭṭhenāti vā saṅgarakaraṇaṭṭhena, ṭhitadhammatāya ‘‘ayaṃ me mariyādā, imaṃ velaṃ nātikkamāmī’’ti lokena saṅgaraṃ saṅketaṃ karonto viya hotīti attho.
Or, by the meaning of making an agreement, saṅgaraṇaṭṭhenāti. The meaning is that by its fixed nature, it is as if it makes an agreement, a convention, with the world, saying, "This is my boundary; I do not transgress this shore."
Hoặc, theo nghĩa saṅgarakaraṇa (tạo ra sự ràng buộc), nghĩa là, do tính chất kiên cố của nó, nó giống như việc thế gian tạo ra một sự ràng buộc, một quy ước, rằng “đây là giới hạn của tôi, tôi sẽ không vượt qua ranh giới này.”
Saṅgaraṇaṃ vā samantato galanaṃ sandanaṃ udakena karotīti sāgaro.
Or, it causes a complete flowing, a gushing forth of water; thus, sāgaro.
Hoặc, sāgaro (đại dương) vì nó tạo ra sự chảy tràn, sự tuôn chảy khắp nơi bằng nước.
Kappavuṭṭhānakāle hi mahāsamuddo ito cito ca paggharitvā sakalaṃ lokadhātuṃ ekoghaṃ karotīti.
For at the time of the world's dissolution, the great ocean flows here and there, making the entire world-system a single flood.
Vào thời kỳ kết thúc kiếp, đại dương lớn chảy tràn từ đây đến đó, làm cho toàn bộ thế giới trở thành một dòng nước.
Lokiyā pana vadanti ‘‘sāgarassa rañño puttehi sāgarehi nibbattito khatoti sāgaro, puratthimo samuddappadeso, taṃsambandhatāya ruḷhivasena sabbopi samuddo tathā voharīyatī’’ti.
But worldly people say, "Because it was brought forth by Sāgara, the sons of King Sāgara, the eastern ocean region is called Sāgara; and by common usage, due to its connection, the entire ocean is referred to in that way."
Nhưng người đời nói rằng “Nó được tạo ra bởi các con trai của vua Sāgara, những Sāgara, nên nó là sāgaro, tức là phần biển phía đông, và do mối liên hệ đó, theo cách dùng thông thường, toàn bộ đại dương cũng được gọi như vậy.”
Sāgarasadisattā sāgaro, ñeyyameva sāgaroti ñeyyasāgaro.
Because it is like an ocean, it is sāgara; the knowable itself is an ocean, thus ñeyyasāgara (ocean of the knowable).
Vì giống như đại dương nên nó là sāgaro, và chính ñeyyaṃ là đại dương, nên ñeyyasāgaro (đại dương của đối tượng nhận thức).
Sadisatā cettha puthuladuttaragambhīrānādikālikatāhi veditabbā, nihīnaṃ cetamopammaṃ.
Here, the likeness should be understood by its vastness, difficulty to cross, profundity, and beginninglessness; however, this simile is inferior.
Ở đây, sự tương đồng nên được hiểu qua sự rộng lớn, khó vượt qua, sâu thẳm và vô thủy của nó; đây là một phép so sánh thấp kém.
Tathā hi ñeyyasseva sātisayā puthulatā aparimāṇalokadhātubyāpanato, sabbaññutaññāṇasseva taraṇīyatāya duttaratā, gambhīratā, ādikoṭirahitā ca pavatti, na itarassa paricchinnadesattā bāhirakavītarāgehipi ittarena khaṇena atikkamitabbattā, parimitagambhīrattā, parimitakālattā ca.
For indeed, the knowable alone possesses exceeding vastness, pervading immeasurable world-systems; omniscience alone possesses the difficulty of being crossed, profundity, and a beginningless continuum; unlike the other (ocean), which is confined to a limited area, can be crossed by external ascetics in a short time, has limited depth, and a limited duration.
Thật vậy, chỉ có ñeyyaṃ mới có sự rộng lớn vượt trội do bao trùm vô số thế giới, chỉ có trí tuệ Toàn Giác mới có sự khó vượt qua, sự sâu thẳm và sự tồn tại vô thủy để vượt qua, chứ không phải cái khác, vì nó bị giới hạn về không gian, có thể bị vượt qua trong một khoảnh khắc bởi ngay cả những người ngoại đạo đã ly tham, bị giới hạn về chiều sâu và bị giới hạn về thời gian.
Ñeyyasāgarassa pāraṃ pariyantaṃ gatoti ñeyyasāgarapāragū, taṃ ñeyyasāgarapāraguṃ.
One who has gone to the far shore, the end, of the ocean of the knowable is ñeyyasāgarapāragū (one who has gone to the far shore of the ocean of the knowable); that ñeyyasāgarapāragū.
Người đã đạt đến bờ bên kia, giới hạn của đại dương ñeyyaṃ, là ñeyyasāgarapāragū (người đã vượt qua đại dương của đối tượng nhận thức), vị ñeyyasāgarapāragū đó.
Gamanañcettha ñāṇagamanameva, na itaraṃ ñeyyaggahaṇato, taṃ pana ñāṇaṃ duvidhaṃ sammasanapaṭivedhabhedato, tathā hetuphalabhedato.
Here, "going" refers to the going of knowledge, not otherwise, due to the apprehension of the knowable. That knowledge is twofold, by way of analytical comprehension (sammasana) and penetration (paṭivedha), and also by way of cause and effect.
Ở đây, sự đi đến là sự đi đến của trí tuệ, chứ không phải sự đi đến khác, vì nó liên quan đến việc nắm bắt ñeyyaṃ, và trí tuệ đó có hai loại: loại quán xét và loại thâm nhập, cũng như loại nhân và loại quả.
Tattha ‘‘kicchaṃ vatāyaṃ loko āpanno’’tiādinā (dī. ni. 2.57; saṃ. ni. 2.4, 10; peṭako. 23) karuṇāyanavaseneva abhinivisitvā anekākāravokāre saṅkhāre sammasantaṃ bhagavato sammasanañāṇaṃ chattiṃsakoṭisatasahassamukhena ñeyyasāgaraṃ ajjhogāhetvā tassa pāraṃ pariyantaṃ agamāsi, yaṃ ‘‘mahāvajirañāṇa’’nti vuccati.
Among these, the Buddha's sammasana-ñāṇa (knowledge of analytical comprehension), which, having entered the ocean of the knowable through thirty-six hundred thousand avenues, by focusing on compassion, thinking "Alas, this world has fallen into distress," and so forth, analytically comprehending the conditioned phenomena in various ways, reached its far shore, its end. This is called "the great diamond knowledge" (mahāvajirañāṇa).
Trong đó, trí tuệ quán xét của Đức Thế Tôn, sau khi khởi tâm bi mẫn với lời “Thật khốn khổ thay cho thế gian này đã rơi vào…” và các lời khác, đã quán xét các pháp hữu vi trong nhiều khía cạnh khác nhau, đã lặn sâu vào đại dương ñeyyaṃ với hàng trăm ngàn vạn cách và đã đạt đến bờ bên kia, giới hạn của nó, trí tuệ đó được gọi là “trí tuệ kim cương vĩ đại.”
Paṭivedhañāṇaṃ pana sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānaṃ āsavakkhayañāṇaṃ, āsavakkhayañāṇapadaṭṭhānañca sabbaññutaññāṇaṃ, yaṃ ‘‘mahābodhī’’ti vuccati.
Paṭivedha-ñāṇa (knowledge of penetration), however, is the knowledge of the destruction of the taints (āsavakkhaya-ñāṇa), which is the proximate cause of omniscience; and omniscience is the proximate cause of the knowledge of the destruction of the taints. This is called "the great enlightenment" (mahābodhī).
Còn trí tuệ thâm nhập là trí tuệ diệt trừ các lậu hoặc (āsavakkhayañāṇa), là nền tảng của trí tuệ Toàn Giác (sabbaññutañāṇa), và trí tuệ Toàn Giác là nền tảng của trí tuệ diệt trừ các lậu hoặc, trí tuệ đó được gọi là “Đại Bồ Đề.”
Pāragamanañca tassa kiccasiddhiyā, samatthatāya ca veditabbaṃ.
The going to the far shore should be understood by the accomplishment of its function and its capability.
Và sự đạt đến bờ bên kia nên được hiểu là sự thành tựu công việc và sự năng lực của nó.
Tathā yathāvuttaṃ sammasanañāṇaṃ hetu, itaraṃ phalaṃ.
Similarly, the aforementioned sammasana-ñāṇa is the cause, and the other is the effect.
Tương tự, trí tuệ quán xét đã nói ở trên là nhân, còn trí tuệ kia là quả.
Saha sammasanañāṇena vā āsavakkhayañāṇaṃ hetu, sabbaññutaññāṇaṃ phalaṃ tadānisaṃsabhāvatoti veditabbaṃ.
Or, the knowledge of the destruction of the taints, together with the sammasana-ñāṇa, is the cause, and omniscience is the effect, as it is a benefit thereof.
Hoặc, trí tuệ diệt trừ các lậu hoặc cùng với trí tuệ quán xét là nhân, và trí tuệ Toàn Giác là quả vì nó là kết quả của điều đó.
Vandeti namāmi, abhitthavāmi vā.
Vande means "I pay homage" or "I praise."
Vande nghĩa là tôi đảnh lễ, hoặc tôi tán thán.
Saṇhaṭṭhena nipuṇā, anupacitañāṇasambhārānaṃ agādhaṭṭhena gambhīrā, ekattādibhedato nandiyāvaṭṭādivibhāgato ca vicitrā visiṭṭhā nānāvidhā nayā etissāti nipuṇagambhīravicitranayā, nipuṇagambhīravicitranayā desanā assāti nipuṇagambhīravicitranayadesano, taṃ nipuṇa…pe… desanaṃ.
Nipuṇā (subtle) in the sense of being refined; gambhīrā (profound) in the sense of being unfathomable to those whose accumulation of knowledge is undeveloped; vicitrā (varied) means it has distinguished, diverse methods (nayā), such as those differentiated by unity and so forth, and by divisions like the Nandiyāvaṭṭa; thus, nipuṇagambhīravicitranayā (subtle, profound, and varied in method). One who has such a subtle, profound, and varied method of teaching is nipuṇagambhīravicitranayadesano; that subtle... varied in method of teaching.
Tinh tế theo nghĩa vi diệu là nipuṇā, sâu sắc theo nghĩa khó thấu hiểu đối với những người không tích lũy đầy đủ trí tuệ là gambhīrā, đa dạng theo sự phân loại như nhất thể, v.v., và theo sự phân chia như nandiyāvaṭṭa, v.v., nên nó là vicitrā, người có những phương pháp (nayā) đặc biệt, đa dạng là nipuṇagambhīravicitranayā, người có giáo pháp (desanā) tinh tế, sâu sắc, đa dạng về phương pháp là nipuṇagambhīravicitranayadesano, vị nipuṇa…pe… desana đó.
Nayatīti vā nayo, pāḷigati, sā ca vuttanayena atthato nipuṇā, atthato byañjanato ca gambhīrā, saṅkhepavitthārānulomādippavattiyā nānāvidhatāya vicitrā.
Or, that which leads is nayo (method/way), the Pali tradition. That (Pali tradition) is nipuṇā (subtle) in meaning as described; gambhīrā (profound) in both meaning and expression; and vicitrā (varied) due to its diverse nature in terms of concise, elaborate, direct, and other modes of presentation.
Hoặc, dẫn dắt nên là nayo (phương pháp), tức là cách diễn đạt trong kinh điển (pāḷigati), và cách diễn đạt đó về nghĩa là nipuṇā (tinh tế), về nghĩa và về văn tự là gambhīrā (sâu sắc), và về sự đa dạng trong cách trình bày như tóm tắt, chi tiết, thuận chiều, v.v., nên nó là vicitrā (đa dạng).
Tathā hi paññattianupaññattiādivasena, saṃkilesabhāgiyādilokiyāditadubhayavomissatādivasena, kusalādikhandhādisaṅgahādisamayavimuttādiṭhapanādikusalamūlāditikapaṭṭhānādivasena ca anekavidhā pāḷigatīti.
For indeed, the Pali tradition is of many kinds, through classifications such as designation (paññatti) and sub-designation (anupaññatti), through categories such as defilement-related (saṃkilesabhāgiyā), mundane (lokiyā), their mixture, and so forth, and through groupings such as wholesome aggregates (kusalādikhandhā), liberation in season (samayavimuttādiṭhapanā), wholesome roots (kusalamūlā), and the Paṭṭhāna (conditional relations).
Thật vậy, cách diễn đạt trong kinh điển có nhiều loại, chẳng hạn như theo sự phân loại của paññatti (khái niệm) và anupaññatti (khái niệm phụ), theo sự pha trộn của các yếu tố ô nhiễm, thế gian, và cả hai, theo sự tập hợp của các uẩn thiện, v.v., và theo các phương pháp như samayavimutta (giải thoát theo thời gian), aṭṭhapanā (không thiết lập), kusalamūla (căn lành), tikapaṭṭhāna (tam đề duyên hệ), v.v.
Tattha (dī. ni. ṭī. 1.ganthārambhakathāvaṇṇanā) dvīhākārehi bhagavato thomanā veditabbā attahitasampattito, parahitappaṭipattito ca.
Here, the praise of the Blessed One should be understood in two ways: from the attainment of his own welfare (attahitasampatti) and from the practice for the welfare of others (parahitappaṭipatti).
Trong đó, sự tán thán Đức Thế Tôn nên được hiểu theo hai phương diện: sự thành tựu lợi ích cho bản thân và sự thực hành lợi ích cho người khác.
Tesu attahitasampatti anāvaraṇañāṇādhigamato, savāsanānaṃ sabbesaṃ kilesānaṃ accantappahānato ca veditabbā, parahitappaṭipatti lābhasakkārādinirapekkhacittassa sabbadukkhaniyyānikadhammadesanato, paṭiviruddhesupi niccaṃ hitajjhāsayañāṇaparipākakālāgamanato ca veditabbā.
Of these, the attainment of one's own welfare should be understood from the acquisition of unhindered knowledge (anāvaraṇañāṇa) and the complete abandonment of all defilements together with their latent tendencies (vāsanā). The practice for the welfare of others should be understood from the teaching of the Dhamma, which leads to the cessation of all suffering, by a mind indifferent to gain and honor, and from the constant intention for the welfare of even those who are hostile, and the arrival of the time for the ripening of their knowledge.
Trong số đó, sự thành tựu lợi ích cho bản thân nên được hiểu là sự đạt được trí tuệ vô ngại và sự đoạn trừ hoàn toàn tất cả các phiền não cùng với các tập khí; sự thực hành lợi ích cho người khác nên được hiểu là sự thuyết pháp dẫn đến thoát khổ cho tất cả chúng sinh với tâm không cầu lợi lộc, danh tiếng, v.v., và sự đến của thời điểm chín muồi của trí tuệ với ý định lợi ích luôn hiện diện ngay cả đối với những người chống đối.
Sā panettha payogato, āsayato ca duvidhā, parahitappaṭipatti, yathāvuttabhedā duvidhā ca attahitasampatti pakāsitā hoti.
Here, that practice for the welfare of others is twofold, by way of exertion (payoga) and intention (āsaya); and the twofold attainment of one's own welfare, as described, is revealed.
Ở đây, sự thực hành lợi ích cho người khác được trình bày theo hai loại: theo phương tiện và theo ý định, và sự thành tựu lợi ích cho bản thân cũng được trình bày theo hai loại đã nói trên.
‘‘Mahākāruṇika’’nti iminā āsayato, ‘‘nipuṇa…pe… desana’’nti iminā payogato, ‘‘nātha’’nti iminā pana ubhayathāpi bhagavato parahitappaṭipatti pakāsitā karuṇākiccadīpanato, ‘‘ñeyyasāgarapāragu’’nti iminā sātisayaṃ attahitasampatti paramukkaṃsagatañāṇakiccadīpanato.
By "Mahākāruṇika," from the perspective of intention; by "skillful... teaching," from the perspective of application; by "Nātha," however, the Blessed One's practice for the welfare of others is revealed in both ways, due to the elucidation of the function of compassion; and by "ñeyyasāgarapāragu," his supreme accomplishment for his own welfare is revealed, due to the elucidation of the function of knowledge that has reached the highest excellence.
Với từ “Mahākāruṇika” (Đại Bi), sự thực hành lợi ích cho người khác của Đức Thế Tôn được trình bày theo ý định; với từ “nipuṇa…pe… desana” (người có giáo pháp tinh tế…), nó được trình bày theo phương tiện; còn với từ “Nātha” (Đấng Bảo Hộ), nó được trình bày theo cả hai cách, vì nó chỉ ra công việc của lòng bi mẫn; và với từ “ñeyyasāgarapāragu” (người đã vượt qua đại dương của đối tượng nhận thức), sự thành tựu lợi ích cho bản thân vượt trội được trình bày, vì nó chỉ ra công việc của trí tuệ đã đạt đến đỉnh cao.
Atha vā tīhākārehi bhagavato thomanā veditabbā hetuto, phalato, upakārato ca.
Alternatively, the praise of the Blessed One should be understood in three ways: from cause, from fruit, and from benefit.
Hoặc, sự tán thán Đức Thế Tôn nên được hiểu theo ba phương diện: nhân, quả và sự giúp đỡ.
Tattha hetu mahākaruṇā, sā pana paṭhamapadena sarūpeneva dassitā.
Among these, the cause is great compassion, which is shown by the first term itself in its essential nature.
Trong đó, nhân là đại bi, và điều đó được thể hiện bằng chính hình thức của nó trong từ đầu tiên.
Phalaṃ catubbidhaṃ ñāṇasampadā pahānasampadā ānubhāvasampadā rūpakāyasampadā cāti.
The fruit is the fourfold accomplishment: accomplishment in knowledge, accomplishment in abandonment, accomplishment in psychic power, and accomplishment in the physical body.
Quả có bốn loại: thành tựu trí tuệ, thành tựu đoạn trừ, thành tựu thần thông và thành tựu sắc thân.
Tāsu padhānabhūtā ñāṇapahānasampadā ‘‘ñeyyasāgarapāragu’’nti iminā padena pakāsitā.
Among these, the predominant accomplishment in knowledge and abandonment is revealed by the term "ñeyyasāgarapāragu."
Trong số đó, thành tựu trí tuệ và đoạn trừ là những điều chủ yếu, được thể hiện bằng từ “ñeyyasāgarapāragu”.
Padhāne hi dassite avinābhāvato itarampi dvayaṃ dassitameva hoti.
For when the predominant is shown, the other two are also shown by their inseparability.
Khi những điều chủ yếu được thể hiện, hai điều còn lại cũng được thể hiện một cách không thể tách rời.
Na hi buddhānaṃ ānubhāvarūpakāyasampattīhi vinā kadācipi dhammakāyasirī vattatīti.
Indeed, the glory of the Dhamma-body never exists without the accomplishments of psychic power and physical body of the Buddhas.
Bởi vì sự vinh quang của Pháp thân không bao giờ tồn tại mà không có thành tựu thần thông và sắc thân của chư Phật.
Upakāro anantaraṃ abāhiraṃ katvā tividhayānamukhena vimuttidhammadesanā, sā ‘‘nāthaṃ, nipuṇa…pe… desana’’nti padadvayena pakāsitāti veditabbaṃ.
The immediate benefit is the teaching of the liberating Dhamma through the three vehicles, without any external means; this should be understood as revealed by the two terms "Nātha" and "skillful... teaching."
Sự giúp đỡ là việc thuyết pháp giải thoát thông qua ba thừa, không có sự gián đoạn hay xa cách, và điều đó nên được hiểu là được thể hiện bằng hai từ “Nātha” và “nipuṇa…pe… desana”.
Tattha (dī. ni. ṭī. 1.ganthārambhakathāvaṇṇanā) ‘‘mahākāruṇika’’nti etena sammāsambodhiyā mūlaṃ dasseti.
Here, by "Mahākāruṇika," the root of Perfect Self-Awakening is shown.
Trong đó, với từ “Mahākāruṇika” (Đại Bi), nó thể hiện cội rễ của Chánh Đẳng Chánh Giác.
Mahākaruṇāsañcoditamānaso hi bhagavā saṃsārapaṅkato sattānaṃ samuddharaṇatthaṃ katābhinīhāro anupubbena pāramiyo pūretvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ adhigatoti karuṇā sammāsambodhiyā mūlaṃ.
For the Blessed One, whose mind was stirred by great compassion, having made a resolute aspiration to rescue beings from the mire of saṃsāra, gradually fulfilled the pāramīs and attained unsurpassed Perfect Self-Awakening; thus, compassion is the root of Perfect Self-Awakening.
Thật vậy, Đức Thế Tôn, với tâm được thúc đẩy bởi đại bi, đã phát nguyện giải thoát chúng sinh khỏi vũng lầy luân hồi, và dần dần viên mãn các Ba-la-mật, đã đạt được Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác; do đó, lòng bi mẫn là cội rễ của Chánh Đẳng Chánh Giác.
‘‘Ñeyyasāgarapāragu’’nti etena pubbabhāgappaṭipattiyā saddhiṃ sammāsambodhiṃ dasseti.
By "ñeyyasāgarapāragu," Perfect Self-Awakening along with the preliminary practice is shown.
Với từ “ñeyyasāgarapāragu” (người đã vượt qua đại dương của đối tượng nhận thức), nó thể hiện Chánh Đẳng Chánh Giác cùng với sự thực hành giai đoạn ban đầu.
Anāvaraṇañāṇapadaṭṭhānañhi maggañāṇaṃ, maggañāṇapadaṭṭhānañca anāvaraṇañāṇaṃ ‘‘sammāsambodhī’’ti vuccati.
For the Path-knowledge, which is the proximate cause of the knowledge of non-obstruction, and the knowledge of non-obstruction, which is the proximate cause of the Path-knowledge, are called "Perfect Self-Awakening."
Quả thật, Đạo trí là nhân gần của Vô chướng trí, và Vô chướng trí là nhân gần của Đạo trí, được gọi là “Chánh Đẳng Giác”.
Vuttappabhedaṃ pana sammasanañāṇaṃ saha paññāpāramiyā tassā pubbabhāgapaṭipadā.
However, the discerning knowledge of the aforementioned categories, together with the perfection of wisdom, is its preliminary practice.
Nhưng quán sát trí với các loại đã nói, cùng với Ba-la-mật về trí tuệ, là con đường thực hành phần trước của sự giác ngộ ấy.
Tassā hi ānubhāvena līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanakāmasukhallikattakilamathānuyogasassatucchedādiantadvayavirahitā ukkaṃsapāramippattā majjhimā paṭipadā bhāvanāpāripūriṃ gatā.
Indeed, by its power, the Middle Way, free from the two extremes of self-indulgence (līna), agitation (uddhacca), attachment (patiṭṭhāna), grasping (āyūhana), sensual pleasures (kāmasukhallika), self-mortification (attakilamatha), eternalism (sassata), and annihilationism (uccheda), having reached the highest perfection, attained the culmination of development.
Thật vậy, nhờ uy lực của nó, Trung đạo, đã đạt đến Ba-la-mật tối thượng, không có hai cực đoan như hôn trầm, trạo cử, bám víu, cố gắng quá mức, hưởng thụ dục lạc, khổ hạnh, thường kiến, đoạn kiến, v.v., đã đạt đến sự viên mãn của sự tu tập.
‘‘Nātha’’nti iminā sammāsambodhiyā phalaṃ dasseti lokattayanāyakabhāvadīpanato.
By "Nātha," the fruit of Perfect Self-Awakening is shown, due to the elucidation of his state as the leader of the three worlds.
Với từ “Nātha” (Bậc Cứu Giúp), Ngài chỉ ra quả của Chánh Đẳng Giác bằng cách tuyên bố Ngài là Bậc lãnh đạo ba cõi.
Tathā hi sabbānatthaparihārapubbaṅgamāya niravasesahitasukhavidhānatapparāya niratisayāya payogasampattiyā, sadevamanussāya pajāya accantupakāritāya aparimitanirupamabhāvaguṇavisesasamaṅgitāya ca sabbasattuttamo bhagavā aparimāṇāsu lokadhātūsu aparimāṇānaṃ sattānaṃ anuttaragāravaṭṭhānabhūtatāya ca ‘‘nātho’’ti vuccatīti.
Thus, the Blessed One is called "Nātha" because of his unsurpassed accomplishment in application, which is preceded by the removal of all harm and dedicated to the provision of complete welfare and happiness; because of his ultimate helpfulness to all beings, gods and humans; because of his possession of immeasurable and incomparable special qualities; and because of his being an object of unsurpassed reverence for immeasurable beings in immeasurable world-systems.
Thật vậy, Thế Tôn được gọi là “Nātha” vì Ngài là bậc tối thượng trong tất cả chúng sanh, do sự thành tựu phương tiện vô song, luôn tận tâm mang lại lợi ích và hạnh phúc vô tận, đi trước mọi sự tránh xa tai họa; do sự giúp đỡ vô cùng lớn lao cho chúng sanh cả trời và người; do sở hữu những phẩm chất đặc biệt vô hạn và vô song; và do là nơi đáng tôn kính tối thượng của vô số chúng sanh trong vô số thế giới.
‘‘Nipuṇa…pe… desana’’nti iminā sammāsambodhiyā payojanaṃ dasseti.
By "skillful... teaching," the purpose of Perfect Self-Awakening is shown.
Với từ “Nipuṇa…pe… desanā” (vi diệu…v.v… giáo pháp), Ngài chỉ ra mục đích của Chánh Đẳng Giác.
Saṃsāramahoghato sattasantāraṇatthañhi bhagavatā sammāsambodhi abhipatthitā, tañca sattasantāraṇaṃ yathāvuttadesanāsampattiyā samijjhati tadavinābhāvato.
For the Blessed One aspired to Perfect Self-Awakening for the purpose of rescuing beings from the great flood of saṃsāra, and that rescue of beings is accomplished by the aforementioned perfection of teaching, due to its inseparability from it.
Thật vậy, Thế Tôn đã mong cầu Chánh Đẳng Giác để cứu độ chúng sanh khỏi biển luân hồi sâu thẳm, và sự cứu độ chúng sanh ấy được thành tựu nhờ sự viên mãn của giáo pháp đã nói, vì chúng không thể tách rời.
Iminā bhagavato sātisayā parahitappaṭipatti dassitā, itarehi attahitasampattīti tadubhayena attahitāya paṭipannādīsu catūsu puggalesu bhagavato catutthapuggalabhāvaṃ dīpeti, tena ca anuttaradakkhiṇeyyabhāvaṃ, uttamavandanīyabhāvaṃ, attano ca vandanakiriyāya khettaṅgatabhāvaṃ dīpeti.
By this, the Blessed One's supreme practice for the welfare of others is shown, and by the others, his accomplishment for his own welfare. By both of these, it reveals the Blessed One's state as the fourth type of person among the four types of individuals who practice for their own welfare and so on. And by that, it reveals his state as an unsurpassed recipient of offerings, his state as supremely worthy of veneration, and his own state as a field for acts of veneration.
Với điều này, sự thực hành lợi tha siêu việt của Thế Tôn được chỉ ra, còn với những điều khác là sự thành tựu lợi ích cho tự thân. Do đó, với cả hai điều này, Ngài chỉ ra rằng trong bốn hạng người như những người thực hành vì lợi ích tự thân, v.v., Thế Tôn là hạng người thứ tư, và nhờ đó, Ngài là bậc đáng cúng dường tối thượng, bậc đáng đảnh lễ tối thượng, và là ruộng phước cho hành động đảnh lễ của chính mình.
Ettha ca yathā ‘‘mahākāruṇika’’nti iminā padena bhagavato mahākaruṇā dassitā, evaṃ ‘‘ñeyyasāgarapāragu’’nti etena mahāpaññā dassitā.
Here, just as the great compassion of the Blessed One is shown by the term "Mahākāruṇika," so too his great wisdom is shown by "ñeyyasāgarapāragu."
Ở đây, cũng như với từ “mahākāruṇika” (Đại Bi), lòng đại bi của Thế Tôn được chỉ ra, thì với từ “ñeyyasāgarapāragu” (Bậc đã vượt qua biển cả tri thức), trí tuệ vĩ đại của Ngài được chỉ ra.
Tesu karuṇāggahaṇena lokiyesu mahaggatabhāvappattāsādhāraṇaguṇadīpanato bhagavato sabbalokiyaguṇasampatti dassitā hoti, paññāggahaṇena sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānamaggañāṇadīpanato sabbalokuttaraguṇasampatti.
Among these, by the mention of compassion, the Blessed One's accomplishment of all mundane qualities is shown, due to the elucidation of his extraordinary quality that has attained a great state among mundane beings; by the mention of wisdom, his accomplishment of all supramundane qualities is shown, due to the elucidation of the Path-knowledge which is the proximate cause of omniscience.
Trong đó, việc nắm giữ lòng bi cho thấy sự thành tựu tất cả các phẩm chất thế gian của Thế Tôn, do chỉ ra phẩm chất đặc biệt đã đạt đến trạng thái cao cả trong thế gian; việc nắm giữ trí tuệ cho thấy sự thành tựu tất cả các phẩm chất siêu thế, do chỉ ra Đạo trí là nhân gần của Nhất thiết trí.
Tadubhayaggahaṇasiddho eva cattho nāthasaddena pakāsīyati.
The meaning confirmed by the mention of both of these is revealed by the term Nātha.
Ý nghĩa “eva” (chính là) được thành tựu nhờ việc nắm giữ cả hai điều đó, được tuyên bố bằng từ Nātha.
Karuṇāvacanena upagamanaṃ nirupakkilesaṃ dasseti, paññāvacanena apagamanaṃ.
The word compassion shows the approach as being without defilements, and the word wisdom shows the departure.
Lời nói về lòng bi chỉ ra sự đến gần không có phiền não, lời nói về trí tuệ chỉ ra sự rời xa.
Tathā karuṇāggahaṇena lokasamaññānurūpaṃ bhagavato pavattiṃ dasseti lokavohāravisayattā karuṇāya, paññāggahaṇena samaññāya anatidhāvanaṃ.
Likewise, by the inclusion of compassion, it shows the Blessed One's conduct in accordance with worldly convention, because compassion is within the scope of worldly usage; by the inclusion of wisdom, it shows the non-transgression of convention.
Tương tự, việc nắm giữ lòng bi chỉ ra sự hành xử của Thế Tôn phù hợp với các danh xưng thế gian, vì lòng bi thuộc phạm vi của sự giao tiếp thế gian; việc nắm giữ trí tuệ chỉ ra sự không vượt quá danh xưng.
Sabhāvānavabodhena hi dhammānaṃ samaññaṃ atidhāvitvā sattādisammasanaṃ hotīti.
For by not understanding the true nature of phenomena, one transgresses convention and perceives beings, etc.
Thật vậy, do không hiểu rõ bản chất của các pháp, sự quán sát về chúng sanh, v.v., sẽ vượt quá danh xưng.
Tathā karuṇāggahaṇena mahākaruṇāsamāpattivihāraṃ dasseti, paññāggahaṇena tīsu kālesu appaṭihatañāṇaṃ, catusaccañāṇaṃ, catupaṭisambhidāñāṇaṃ, catuvesārajjañāṇaṃ.
Thus, by the inclusion of compassion, it shows the dwelling in the attainment of great compassion; by the inclusion of wisdom, it shows unhindered knowledge regarding the three times, knowledge of the Four Noble Truths, knowledge of the four analytical knowledges (paṭisambhidā), and knowledge of the four confidences (vesārajja).
Tương tự, việc nắm giữ lòng bi chỉ ra sự an trú trong Đại bi tam muội; việc nắm giữ trí tuệ chỉ ra trí tuệ không bị chướng ngại trong ba thời, trí tuệ về Tứ Thánh Đế, trí tuệ Tứ Vô Ngại Giải, trí tuệ Tứ Vô Sở Úy.
Karuṇāggahaṇena mahākaruṇāsamāpattiñāṇassa gahitattā sesāsādhāraṇañāṇāni, cha abhiññā, aṭṭhasu parisāsu (ma. ni. 1.151, 178) akampanañāṇāni, dasa balāni, cuddasa buddhañāṇāni, soḷasa ñāṇacariyā, aṭṭhārasa buddhadhammā (mahāni. 69, 156; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85; paṭi. ma. 3.5; dī. ni. aṭṭha. 3.305; vibha. mūlaṭī. suttantabhājanīyavaṇṇanā; dī. ni. ṭī. 3.141), catucattālīsa ñāṇavatthūni sattasattati ñāṇavatthūnīti (saṃ. ni. 2.34) evamādīnaṃ anekesaṃ paññāppabhedānaṃ vasena ñāṇacāraṃ dasseti.
By the inclusion of compassion, since the knowledge of the attainment of great compassion is included, it shows the course of knowledge (ñāṇacāra) by means of other unique knowledges, the six higher knowledges (abhiññā), unshakeable knowledges in the eight assemblies, the ten powers, the fourteen Buddha-knowledges, the sixteen modes of knowledge, the eighteen Buddha-dharmas, the forty-four modes of knowledge, the seventy-seven modes of knowledge, and other such numerous classifications of wisdom.
Do đã nắm giữ trí tuệ Đại bi tam muội bằng việc nắm giữ lòng bi, nên Ngài chỉ ra sự vận hành của trí tuệ theo nhiều loại trí tuệ khác nhau như các trí tuệ đặc biệt còn lại, sáu thắng trí, các trí tuệ không lay chuyển trong tám hội chúng (Ma. Ni. 1.151, 178), mười lực, mười bốn Phật trí, mười sáu hành vi trí tuệ, mười tám Phật pháp (Mahāni. 69, 156; Cūḷani. Mogharājamāṇavapucchāniddesa 85; Paṭi. Ma. 3.5; Dī. Ni. Aṭṭha. 3.305; Vibha. Mūlaṭī. Suttantabhājanīyavaṇṇanā; Dī. Ni. Ṭī. 3.141), bốn mươi bốn căn bản trí tuệ, bảy mươi bảy căn bản trí tuệ (Saṃ. Ni. 2.34), v.v.
Tathā karuṇāggahaṇena caraṇasampatti, paññāggahaṇena vijjāsampatti.
Thus, by the inclusion of compassion, the accomplishment of conduct (caraṇa) is shown; by the inclusion of wisdom, the accomplishment of knowledge (vijjā) is shown.
Tương tự, việc nắm giữ lòng bi là sự thành tựu về hạnh (caraṇa), việc nắm giữ trí tuệ là sự thành tựu về minh (vijjā).
Karuṇāggahaṇena sattādhipatitā, paññāggahaṇena dhammādhipatitā.
By the inclusion of compassion, the dominance over beings (sattādhipatitā) is shown; by the inclusion of wisdom, the dominance over phenomena (dhammādhipatitā) is shown.
Việc nắm giữ lòng bi là sự chi phối chúng sanh (sattādhipatitā), việc nắm giữ trí tuệ là sự chi phối pháp (dhammādhipatitā).
Karuṇāggahaṇena lokanāthabhāvo, paññāggahaṇena attanāthabhāvo.
By the inclusion of compassion, the state of being a protector of the world (lokanāthabhāvo) is shown; by the inclusion of wisdom, the state of being one's own protector (attanāthabhāvo) is shown.
Việc nắm giữ lòng bi là trạng thái Bậc Cứu Giúp thế gian (lokanāthabhāva), việc nắm giữ trí tuệ là trạng thái Bậc Cứu Giúp tự thân (attanāthabhāva).
Tathā karuṇāggahaṇena pubbakāribhāvo, paññāggahaṇena kataññutā.
Thus, by the inclusion of compassion, the state of being a benefactor (pubbakāribhāvo) is shown; by the inclusion of wisdom, gratitude (kataññutā) is shown.
Tương tự, việc nắm giữ lòng bi là trạng thái Bậc đã làm trước (pubbakāribhāva), việc nắm giữ trí tuệ là sự tri ân (kataññutā).
Karuṇāggahaṇena aparantapatā, paññāggahaṇena anattantapatā.
By the inclusion of compassion, concern for others (aparantapatā) is shown; by the inclusion of wisdom, concern for oneself (anattantapatā) is shown.
Việc nắm giữ lòng bi là sự không tự hại mình (aparantapatā), việc nắm giữ trí tuệ là sự không hại người khác (anattantapatā).
Karuṇāggahaṇena vā buddhakaradhammasiddhi, paññāggahaṇena buddhabhāvasiddhi.
Or, by the inclusion of compassion, the achievement of the qualities that make one a Buddha is shown; by the inclusion of wisdom, the achievement of Buddhahood is shown.
Hoặc, việc nắm giữ lòng bi là sự thành tựu các pháp làm Phật (buddhakaradhamma), việc nắm giữ trí tuệ là sự thành tựu Phật quả (buddhabhāvasiddhi).
Tathā karuṇāggahaṇena paresaṃ tāraṇaṃ, paññāggahaṇena sayaṃ tāraṇaṃ.
Thus, by the inclusion of compassion, the liberation of others is shown; by the inclusion of wisdom, one's own liberation is shown.
Tương tự, việc nắm giữ lòng bi là sự cứu độ người khác, việc nắm giữ trí tuệ là sự tự cứu độ.
Tathā karuṇāggahaṇena sabbasattesu anuggahacittatā, paññāggahaṇena sabbadhammesu virattacittatā dassitā hoti.
Thus, by the inclusion of compassion, the state of having a mind of benevolence towards all beings is shown; by the inclusion of wisdom, the state of having a mind detached from all phenomena is shown.
Tương tự, việc nắm giữ lòng bi chỉ ra tâm từ mẫn đối với tất cả chúng sanh, việc nắm giữ trí tuệ chỉ ra tâm ly dục đối với tất cả các pháp.
Sabbesañca buddhaguṇānaṃ karuṇā ādi taṃnidānabhāvato, paññā pariyosānaṃ tato uttari karaṇīyābhāvato, iti ādipariyosānadassanena sabbe buddhaguṇā dassitā honti.
And compassion is the origin of all Buddha-qualities, being their cause; wisdom is the culmination, there being nothing further to be done beyond it. Thus, by showing the origin and culmination, all Buddha-qualities are shown.
Lòng bi là khởi điểm của tất cả các phẩm chất của chư Phật vì nó là nguyên nhân, trí tuệ là kết thúc vì không có gì cần làm hơn thế. Như vậy, bằng cách chỉ ra khởi điểm và kết thúc, tất cả các phẩm chất của chư Phật đều được chỉ ra.
Tathā karuṇāvacanena sīlakkhandhapubbaṅgamo samādhikkhandho dassito hoti.
Thus, by the word "compassion," the aggregate of concentration (samādhikkhandha) preceded by the aggregate of morality (sīlakkhandha) is shown.
Tương tự, lời nói về lòng bi chỉ ra Uẩn Định (samādhikkhandha) có Uẩn Giới (sīlakkhandha) làm tiền đề.
Karuṇānidānañhi sīlaṃ tato pāṇātipātādiviratippavattito, sā ca jhānattayasampayoginīti.
For morality is rooted in compassion, thence proceeding to abstinence from killing, etc., and that is associated with the three jhāna.
Thật vậy, giới là nền tảng của lòng bi, từ đó sự kiêng cữ sát sanh, v.v., phát sinh, và điều đó đi kèm với ba thiền.
Paññāvacanena paññākkhandho.
By the word "wisdom," the aggregate of wisdom (paññākkhandha) is shown.
Lời nói về trí tuệ là Uẩn Tuệ (paññākkhandha).
Sīlañca sabbabuddhaguṇānaṃ ādi, samādhi majjhe, paññā pariyosānanti evampi ādimajjhapariyosānakalyāṇā sabbe buddhaguṇā dassitā honti nayato dassitattā.
And morality is the beginning of all Buddha-qualities, concentration is the middle, and wisdom is the culmination—thus, all Buddha-qualities, beautiful in the beginning, middle, and end, are shown by this method.
Giới là khởi điểm của tất cả các phẩm chất của chư Phật, định là ở giữa, trí tuệ là kết thúc. Như vậy, tất cả các phẩm chất của chư Phật đều được chỉ ra là tốt đẹp ở khởi điểm, giữa và kết thúc, vì đã được chỉ ra theo phương pháp.
Eso eva hi niravasesato buddhaguṇānaṃ dassanupāyo, yadidaṃ nayaggāhaṇaṃ, aññathā ko nāma samattho bhagavato guṇe anupadaṃ niravasesato dassetuṃ.
For this is the only way to show the Buddha-qualities completely, namely, by grasping the method; otherwise, who would be capable of showing the Blessed One's qualities completely, step by step?
Đây chính là phương pháp chỉ ra tất cả các phẩm chất của chư Phật một cách trọn vẹn, tức là nắm giữ phương pháp; nếu không, ai có thể mô tả tất cả các phẩm chất của Thế Tôn một cách chi tiết và trọn vẹn?
Tenevāha –
Therefore, it is said:
Vì thế Ngài đã nói –
Evaṃ saṅkhepena sakalasabbaññuguṇehi bhagavantaṃ abhitthavitvā idāni saddhammaṃ thometuṃ ‘‘vijjācaraṇasampannā’’tiādimāha.
Having thus briefly praised the Blessed One with all the qualities of omniscience, now, to praise the True Dhamma, it is said, "endowed with knowledge and conduct" and so on.
Sau khi ca ngợi Thế Tôn bằng tất cả các phẩm chất Nhất thiết trí một cách vắn tắt như vậy, giờ đây để tán thán Chánh Pháp, Ngài bắt đầu với câu “vijjācaraṇasampannā” (viên mãn minh hạnh).
Tattha vijjācaraṇasampannā hutvāti vacanaseso.
Here, the omitted phrase is "having become endowed with knowledge and conduct."
Trong đó, phần còn lại của câu là “đã trở thành người viên mãn minh hạnh”.
Vindiyaṃ dhammānaṃ salakkhaṇaṃ, sāmaññalakkhaṇañca vindatīti vijjā, lobhakkhandhādīni vā vijjhanaṭṭhena vijjā, catunnaṃ vā ariyasaccānaṃ viditakaraṇaṭṭhena vijjāti evaṃ tāvettha vacanatthato vijjā veditabbā.
That which discerns the specific characteristics and the general characteristics of phenomena is knowledge (vijjā); or, that which pierces through the aggregates of greed, etc., is knowledge (vijjā); or, that which makes known the Four Noble Truths is knowledge (vijjā). Thus, in this context, knowledge (vijjā) should be understood from the meaning of the word.
Ở đây, minh (vijjā) cần được hiểu theo nghĩa từ ngữ là: điều cần được biết là tự tướng và cộng tướng của các pháp, và người biết điều đó là minh; hoặc minh theo nghĩa xuyên thấu các uẩn tham, v.v.; hoặc minh theo nghĩa làm cho Tứ Thánh Đế được biết đến.
Pabhedato pana tissopi vijjā vijjā bhayabheravasutte āgataniyāmeneva, aṭṭhapi vijjā vijjā ambaṭṭhasuttādīsu (dī. ni. 1.278 ādayo) āgataniyāmeneva.
However, in terms of classification, the three kinds of knowledge (vijjā) are to be understood in the manner presented in the Bhayabherava Sutta, and the eight kinds of knowledge (vijjā) are to be understood in the manner presented in the Ambaṭṭha Sutta and others.
Tuy nhiên, về mặt phân loại, ba loại minh (vijjā) là theo quy định đã nêu trong kinh Minh về sự sợ hãi và kinh hoàng (Bhayabherava Sutta), và tám loại minh (vijjā) là theo quy định đã nêu trong kinh Ambaṭṭha và các kinh khác.
Caranti tehīti caraṇāni, sīlasaṃvarādayo pañcadasa dhammā, iti imāhi vijjāhi, imehi ca caraṇehi sampannā sampannāgatāti vijjācaraṇasampannā.
Those by which one conducts oneself are conducts (caraṇāni); these are the fifteen qualities, such as restraint in morality. Thus, one who is endowed with these knowledges (vijjā) and these conducts (caraṇāni), one who has attained them, is endowed with knowledge and conduct (vijjācaraṇasampannā).
Những pháp hành (caraṇāni) là những gì người ta thực hành với chúng, tức là mười lăm pháp như giới luật, sự chế ngự, v.v. Vì vậy, người nào đầy đủ hay đã thành tựu với những minh (vijjā) này và những pháp hành (caraṇāni) này thì được gọi là Minh Hạnh Túc (vijjācaraṇasampannā).
Yenāti yena dhammena karaṇabhūtena, hetubhūtena ca.
By which (yena) means by which phenomenon, serving as an instrument and as a cause.
Yenā (nhờ cái gì) nghĩa là nhờ pháp đó làm phương tiện và làm nhân.
Tattha maggadhammassa karaṇattho veditabbo niyyānakiriyāsādhakatamabhāvato, nibbānadhammassa hetuattho ārammaṇapaccayabhāvato.
Here, the instrumental sense of the path-phenomenon should be understood due to its being most effective in the act of deliverance, and the causal sense of the Nibbāna-phenomenon due to its being an object-condition.
Trong đó, ý nghĩa phương tiện của pháp Đạo cần được hiểu vì nó là yếu tố tối thượng để thành tựu hành động xuất ly, và ý nghĩa nhân của pháp Niết Bàn là vì nó là duyên cảnh.
Paccayattho hi ayaṃ hetvattho.
Indeed, this causal sense is a conditional sense.
Thật vậy, ý nghĩa nhân này là ý nghĩa duyên.
Pariyattidhammassapi hetuattho yujjateva paramparāya hetubhāvato.
The causal sense is also appropriate for the study-phenomenon (pariyatti-dhamma) due to its being a cause by way of succession.
Ý nghĩa nhân cũng phù hợp với pháp Pariyatti (giáo pháp) vì nó là nhân theo truyền thống.
Phaladhamme pana ubhayampi sambhavati.
In the case of the fruit-phenomenon, both are possible.
Còn đối với pháp Quả, cả hai đều có thể xảy ra.
‘‘Tāya saddhāya avūpasantāyā’’ti vacanato maggena samucchinnānaṃ kilesānaṃ paṭippassaddhippahānakiccatāya phalassa niyyānānuguṇatā, niyyānapariyosānatā cāti iminā pariyāyena siyā karaṇattho niyyānakiriyāya.
According to the saying "with that unquelled faith," the fruit's suitability for deliverance and its culmination in deliverance, due to its function of appeasing and abandoning defilements eradicated by the path, would in this way be an instrumental sense for the act of deliverance.
Theo câu nói “Do đức tin ấy chưa được an tịnh”, pháp Quả có sự tương thích với sự xuất ly và là sự kết thúc của sự xuất ly, vì nó có nhiệm vụ làm cho các phiền não đã bị Đoạn Đạo đoạn trừ được an tịnh và loại bỏ. Theo cách này, nó có thể là ý nghĩa phương tiện cho hành động xuất ly.
Sakadāgāmimaggavipassanādīnaṃ pana upanissayapaccayabhāvato siyā hetuattho.
However, due to its being a strong supporting condition for the insight leading to the Sakadāgāmi path and so forth, it would be a causal sense.
Tuy nhiên, vì nó là duyên nương tựa mạnh mẽ cho Tuệ quán Đạo Nhất Lai, v.v., nên nó có thể là ý nghĩa nhân.
Evañca katvā aggappasādasuttādīsu (itivu. 90) aggādibhāvena aggahitāpi phalapariyattidhammā chattamāṇavakavimānādīsu (vi. va. 886 ādayo) saraṇīyabhāvena gahitāti tesaṃ magganibbānānaṃ viya mahāaṭṭhakathāyaṃ saraṇabhāvo uddhaṭo.
And having done so, even though the fruit and study phenomena are not taken as supreme in the Aggappasāda Sutta and others due to their being supreme, they are taken as refuges in the Chattamāṇavaka Vimāna and others. Thus, their nature as refuge, like that of the path and Nibbāna, is extracted in the Mahāaṭṭhakathā.
Và như vậy, ngay cả các pháp Quả và Pariyatti, mặc dù không được xem là tối thượng theo nghĩa tối thượng trong các kinh như Aggappasāda Sutta và các kinh khác, nhưng lại được xem là nơi nương tựa trong các kinh như Chattamāṇavaka Vimāna và các kinh khác. Do đó, trong Đại Chú Giải (Mahāaṭṭhakathā), chúng được xem là nơi nương tựa, giống như Đạo và Niết Bàn.
Visesato cettha maggapariyāpannā eva vijjācaraṇadhammā veditabbā.
Specifically here, only the knowledge and conduct phenomena pertaining to the path should be understood.
Đặc biệt ở đây, các pháp Minh và Hạnh chỉ nên được hiểu là những gì thuộc về Đạo.
Te hi nippariyāyena niyyānakiriyāya sādhakatamabhūtā, na itare.
For these are, without qualification, most effective in the act of deliverance, not the others.
Vì chúng là những yếu tố tối thượng để thành tựu hành động xuất ly một cách trực tiếp, chứ không phải các pháp khác.
Itaresaṃ pana niyyānatthatāya niyyānatā.
However, the others are for the purpose of deliverance, hence their deliverative nature.
Còn các pháp khác thì có tính xuất ly theo nghĩa là để xuất ly.
Yadi evaṃ kasmā ‘‘vijjācaraṇasampannā hutvā’’ti vuttaṃ, niyyānasamakālameva hi yathāvuttavijjācaraṇasampattisamadhigamoti?
If so, why is it said "having become endowed with knowledge and conduct," since the attainment of the aforementioned endowment of knowledge and conduct occurs simultaneously with deliverance?
Nếu vậy, tại sao lại nói “đã thành tựu Minh Hạnh Túc”, trong khi sự thành tựu Minh Hạnh Túc như đã nói chỉ đạt được cùng lúc với sự xuất ly?
Nāyaṃ virodho samānakālatāya eva adhippetattā yathā ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇa’’nti (ma. ni. 1.204, 400; 3.421, 425, 426; saṃ. ni. 2.43-45; 4.60; kathā. 465, 467).
There is no contradiction here, as simultaneity is intended, just as in "Eye-consciousness arises dependent on the eye and forms."
Đây không phải là mâu thuẫn, vì ý nghĩa được đề cập là sự đồng thời, giống như “nhãn thức phát sinh do duyên con mắt và sắc pháp”.
Sampannāti vā padassa vattamānakālatthatā veditabbā ‘‘uppannā dhammā’’ti (dha. sa. tikamātikā 17) ettha uppannasaddassa viya.
Or, the present tense meaning of the word sampannā should be understood, like the word uppanna in "phenomena that have arisen."
Hoặc ý nghĩa của từ sampannā (đã thành tựu) cần được hiểu là thì hiện tại, giống như từ uppanna (đã sinh) trong câu “các pháp đã sinh”.
Evañca katvā vacanasesamantareneva padayojanā siddhā hoti.
And having done so, the interpretation of the word is established without the need for additional words.
Và như vậy, sự giải thích từ ngữ được hoàn thành mà không cần thêm phần còn lại của câu.
‘‘Yenā’’ti ca padaṃ ubhayattha sambandhitabbaṃ ‘‘yena dhammena vijjācaraṇasampannā, yena dhammena niyyantī’’ti.
And the word "by which" should be connected in both instances: "by which phenomenon one is endowed with knowledge and conduct, by which phenomenon one is delivered."
Và từ “Yenā” (nhờ cái gì) phải được liên kết với cả hai vế: “nhờ pháp đó mà thành tựu Minh Hạnh Túc, nhờ pháp đó mà xuất ly”.
Lokatoti khandhādilokato, vaṭṭatoti attho.
From the world (lokato) means from the world of aggregates, etc., meaning from saṃsāra.
Lokato (khỏi thế gian) nghĩa là khỏi thế gian các uẩn, v.v., tức là khỏi vòng luân hồi.
Nti taṃ magganibbānaphalapariyattibhedaṃ dhammaṃ.
It (na) refers to that phenomenon comprising path, Nibbāna, fruit, and study.
Nti (mà xuất ly) là pháp gồm Đạo, Niết Bàn, Quả và Pariyatti.
Uttamanti seṭṭhaṃ.
Supreme (uttamaṃ) means excellent.
Uttamaṃ (tối thượng) nghĩa là thù thắng.
Tathā hesa attanā uttaritarassa abhāvena ‘‘anuttaro’’ti vuccati.
Indeed, it is called "unexcelled" because there is nothing superior to itself.
Thật vậy, vì không có gì cao hơn nó, nên nó được gọi là “vô thượng” (anuttaro).
Tattha maggassa niyyānahetuādiatthena, nibbānassa nissaraṇavivekādiatthena, phalassa ariyasantabhāvādiatthena ca seṭṭhatā veditabbā.
Here, the excellence of the path should be understood by its being a cause of deliverance, etc.; that of Nibbāna by its being an escape, detachment, etc.; and that of the fruit by its being the state of a noble one, etc.
Trong đó, tính thù thắng của Đạo cần được hiểu theo nghĩa là nhân xuất ly, v.v.; của Niết Bàn theo nghĩa là sự thoát ly, sự viễn ly, v.v.; và của Quả theo nghĩa là trạng thái thánh thiện, v.v.
Svāyamattho ‘‘yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo tesaṃ aggamakkhāyatī’’ti (itivu. 90; a. ni. 4.34) ādisuttapadānusārena vibhāvetabbo.
This meaning should be elaborated in accordance with such Sutta passages as "As far, monks, as conditioned phenomena go, the Noble Eightfold Path is declared to be the foremost among them."
Ý nghĩa này cần được giải thích theo các đoạn kinh như “Này các Tỳ-kheo, trong số các pháp hữu vi, Bát Chánh Đạo được tuyên bố là tối thượng”.
Dhammanti yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne apāyato, saṃsārato ca apatamāne katvā dhāretīti dhammo.
Phenomenon (dhammaṃ): That which, by making one who practices as instructed not fall into states of woe and saṃsāra, sustains one, is Dhamma.
Dhammaṃ (Pháp) là pháp giữ gìn (dhāreti) người nào thực hành đúng theo lời dạy không rơi (apatamāne) vào các khổ cảnh và luân hồi, nên gọi là Pháp (dhammo).
Sammā, sāmañca sabbadhammānaṃ buddhattā sammāsambuddho, sabbaññutāanāvaraṇañāṇo samantacakkhu bhagavā, tena yathā sammāsambodhisamadhigameneva sabbe buddhaguṇā sampāpuṇīyanti, evaṃ sammadeva āsevanāya bhāvanāya bahulīkiriyāya sammāpaṭipattiyā sammadeva paccavekkhaṇāya sakkaccaṃ dhammadesanāya veneyyasantānesu patiṭṭhāpanena –
Because he awakened to all phenomena correctly and by himself, he is the Perfectly Self-Enlightened One (Sammāsambuddho), the Blessed One, possessing the unobstructed knowledge of omniscience, the all-seeing eye. Just as by the attainment of perfect self-enlightenment, all the qualities of a Buddha are attained, so too, by correctly practicing, developing, and making it abundant, by correct practice, by correct reflection, by diligent teaching of the Dhamma, and by establishing it in the minds of those who are to be trained –
Vì đã giác ngộ đúng đắn và tự mình giác ngộ tất cả các pháp, nên Ngài là Sammāsambuddho (Chánh Đẳng Giác), là Thế Tôn có Nhất Thiết Trí và Vô Ngại Trí, có Mắt Toàn Tri (Samantacakkhu). Do đó, cũng như tất cả các đức Phật được thành tựu chỉ bằng sự chứng đắc Chánh Đẳng Giác, thì bằng sự thực hành đúng đắn, sự tu tập, sự làm cho sung mãn, sự thực hành đúng đắn, sự quán xét đúng đắn, sự giảng pháp một cách cẩn trọng, sự thiết lập trong tâm chúng sinh cần được giáo hóa –
‘‘Ariyaṃ, vo bhikkhave, sammāsamādhiṃ desessāmi (ma. ni. 3.136; peṭako. 24).
“Monks, I will teach you the noble right concentration.
“Này các Tỳ-kheo, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông Chánh Định cao quý.”
Maggānaṭṭhaṅgiko seṭṭho (dha. pa. 273; netti. 170; peṭako. 30).
Of paths, the Eightfold is the best.
“Trong các Đạo, Bát Chánh Đạo là tối thượng.”
Yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā vā asaṅkhatā vā, virāgo tesaṃ aggamakkhāyati (itivu. 90; a. ni. 4.34).
Monks, whatever phenomena there are, whether conditioned or unconditioned, dispassion is declared to be the foremost of them.
“Này các Tỳ-kheo, trong số các pháp hữu vi hay vô vi, sự ly tham được tuyên bố là tối thượng.”
Ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggo sattānaṃ visuddhiyā (dī. ni. 2.373; ma. ni. 1.106; saṃ. ni. 5.367, 384).
Monks, this is the one and only path for the purification of beings.
“Này các Tỳ-kheo, đây là con đường độc nhất để thanh tịnh hóa chúng sinh.”
Dhammaṃ, vo bhikkhave, desessāmi ādikalyāṇa’’nti (ma. ni. 3.420; netti. 5) –
Monks, I will teach you the Dhamma, beautiful in the beginning” –
“Này các Tỳ-kheo, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông Pháp vi diệu ở đoạn đầu” –
Ettha ca ‘‘yena lokato niyyanti, vijjācaraṇasampannā ca hontī’’ti padadvayena yathākkamaṃ dhammassa bhāvetabbabhāvo, sacchikātabbabhāvo ca vutto.
Here, by the two phrases “by which they are liberated from the world, and become endowed with knowledge and conduct,” the aspects of the Dhamma to be developed and to be realized are stated in order.
Ở đây, với hai từ “nhờ đó mà xuất ly khỏi thế gian” và “và thành tựu Minh Hạnh Túc”, lần lượt nói lên tính chất cần được tu tập và tính chất cần được chứng ngộ của Pháp.
Tesu paṭhamena vijjāsampattiyā dhammaṃ thometi, dutiyena vimuttisampattiyā.
By the first, he praises the Dhamma through the accomplishment of knowledge; by the second, through the accomplishment of liberation.
Với vế thứ nhất, tán thán Pháp bằng sự thành tựu Minh, với vế thứ hai, bằng sự thành tựu Giải thoát.
Tathā paṭhamena jhānasampadāya, dutiyena vimokkhasampadāya.
Similarly, by the first, through the accomplishment of jhāna; by the second, through the accomplishment of vimokkha.
Cũng vậy, với vế thứ nhất, bằng sự thành tựu Thiền, với vế thứ hai, bằng sự thành tựu Giải thoát.
Paṭhamena vā samādhisampadāya, dutiyena samāpattisampadāya.
Or, by the first, through the accomplishment of samādhi; by the second, through the accomplishment of samāpatti.
Hoặc với vế thứ nhất, bằng sự thành tựu Định, với vế thứ hai, bằng sự thành tựu Thiền định.
Paṭhamena vā khayañāṇabhāvena, dutiyena anuppādañāṇabhāvena.
Or, by the first, through the aspect of knowledge of destruction; by the second, through the aspect of knowledge of non-arising.
Hoặc với vế thứ nhất, bằng trạng thái Diệt Trí, với vế thứ hai, bằng trạng thái Bất Sinh Trí.
Atha vā purimena vijjūpamatāya, dutiyena vajirūpamatāya.
Alternatively, by the former, through its resemblance to lightning; by the latter, through its resemblance to a diamond.
Hoặc với vế trước, bằng sự giống như tia chớp, với vế sau, bằng sự giống như kim cương.
Purimena vā virāgasampattiyā, dutiyena nirodhasampattiyā.
Or, by the former, through the accomplishment of dispassion; by the latter, through the accomplishment of cessation.
Hoặc với vế trước, bằng sự thành tựu Ly tham, với vế sau, bằng sự thành tựu Diệt trừ.
Tathā paṭhamena niyyānabhāvena, dutiyena nissaraṇabhāvena.
Similarly, by the first, through the aspect of leading out; by the second, through the aspect of escape.
Cũng vậy, với vế thứ nhất, bằng trạng thái xuất ly, với vế thứ hai, bằng trạng thái thoát ly.
Paṭhamena vā hetubhāvena, dutiyena asaṅkhatabhāvena.
Or, by the first, through the aspect of being a cause; by the second, through the aspect of being unconditioned.
Hoặc với vế thứ nhất, bằng trạng thái nhân, với vế thứ hai, bằng trạng thái vô vi.
Paṭhamena vā dassanabhāvena, dutiyena vivekabhāvena.
Or, by the first, through the aspect of vision; by the second, through the aspect of seclusion.
Hoặc với vế thứ nhất, bằng trạng thái thấy, với vế thứ hai, bằng trạng thái viễn ly.
Paṭhamena vā adhipatibhāvena, dutiyena amatabhāvena dhammaṃ thometi.
Or, by the first, through the aspect of being supreme; by the second, through the aspect of being deathless, he praises the Dhamma.
Hoặc với vế thứ nhất, bằng trạng thái chủ tể, với vế thứ hai, bằng trạng thái bất tử, tán thán Pháp.
Atha vā paṭhamena niyyānikabhāvadassanato svākkhātatāya dhammaṃ thometi, dutiyena sacchikātabbabhāvato sandiṭṭhikatāya.
Alternatively, by the first, he praises the Dhamma for its well-proclaimed nature due to its aspect of leading out; by the second, for its visible nature due to its aspect of being realizable.
Hoặc với vế thứ nhất, tán thán Pháp là được thuyết giảng khéo léo do thấy trạng thái xuất ly, với vế thứ hai, là thấy ngay trong hiện tại do trạng thái cần được chứng ngộ.
Tathā purimena akālikatāya, pacchimena ehipassikatāya.
Similarly, by the former, for its timelessness; by the latter, for its inviting-to-come-and-see nature.
Cũng vậy, với vế trước, bằng tính không thời gian, với vế sau, bằng tính khả kiến.
Purimena vā opaneyyikatāya, pacchimena paccattaṃ veditabbatāya dhammaṃ thometi.
Or, by the former, for its leading-onward nature; by the latter, for its being-personally-realizable nature, he praises the Dhamma.
Hoặc với vế trước, bằng tính hướng thượng, với vế sau, bằng tính tự mình chứng ngộ, tán thán Pháp.
‘‘Uttama’’nti ca etena aññassa visiṭṭhassa abhāvadīpanena paripuṇṇatāya dhammaṃ thometi, ‘‘sammāsambuddhapūjita’’nti etena parisuddhatāya.
By “supreme,” he praises the Dhamma for its completeness, indicating the absence of anything more excellent; by “honored by the Perfectly Self-Enlightened One,” for its purity.
Và với từ “Uttamaṃ” (tối thượng), tán thán Pháp là hoàn hảo bằng cách chỉ ra rằng không có gì khác tốt hơn, và với từ “Sammāsambuddhapūjitaṃ” (được Chánh Đẳng Giác tôn kính), tán thán Pháp là thanh tịnh.
Sabbadosāpagamena hissa pūjanīyatā.
Indeed, its worthiness of honor comes from the removal of all defilements.
Thật vậy, sự đáng tôn kính của Pháp là do sự loại bỏ tất cả các lỗi lầm.
Parisuddhatāya cassa pahānasampadā, paripuṇṇatāya pabhavasampadā.
Its purity is its accomplishment of abandonment, and its completeness is its accomplishment of origination.
Sự thanh tịnh của Pháp là sự thành tựu sự đoạn trừ, và sự hoàn hảo của Pháp là sự thành tựu nguồn gốc.
Pahānasampattiyā ca bhāvanāpāripūrī anavasesadosasamugghāṭanato, pabhavasampattiyā sacchikiriyanibbatti tatuttari karaṇīyābhāvato.
The accomplishment of abandonment leads to the perfection of development, due to the eradication of all remaining defilements; the accomplishment of origination leads to the realization of it, due to there being nothing further to be done.
Và do sự thành tựu của sự đoạn trừ, sự viên mãn của sự tu tập là do sự nhổ tận gốc các lỗi lầm không còn sót lại; do sự thành tựu của sự phát sinh, sự chứng ngộ được thành tựu là do không còn việc gì phải làm hơn thế nữa.
Anaññasādhāraṇatāya hi uttamoti.
Indeed, it is supreme because it is unique.
Thật vậy, do sự độc nhất vô nhị nên là tối thượng.
Tathā bhāvetabbabhāvenassa saha pubbabhāgasīlādīhi sekkhā sīlasamādhipaññākkhandhā, sacchikātabbabhāvena saha asaṅkhatāya dhātuyā asekkhā sīlasamādhipaññākkhandhā dassitā hontīti.
Similarly, by its aspect of being developed, the trainee’s aggregates of sīla, samādhi, and paññā, together with preliminary virtuous conduct, are shown; by its aspect of being realized, the arahant’s aggregates of sīla, samādhi, and paññā, together with the unconditioned element, are shown.
Tương tự, với trạng thái cần được tu tập, cùng với các giới v.v. thuộc phần sơ khởi, các uẩn giới, định, tuệ của bậc Hữu học đã được chỉ rõ; với trạng thái cần được chứng ngộ, cùng với yếu tố vô vi (asaṅkhata-dhātu), các uẩn giới, định, tuệ của bậc Vô học đã được chỉ rõ.
Evaṃ saṅkhepena sabbasaddhammaguṇehi saddhammaṃ thometvā idāni ariyasaṅghaṃ thometuṃ ‘‘sīlādiguṇasampanno’’tiādi vuttaṃ.
Having thus briefly praised the Saddhamma with all its qualities, now, to praise the Noble Saṅgha, “endowed with qualities such as sīla” and so on, is stated.
Sau khi tóm tắt tán dương Chánh Pháp bằng tất cả các đức của Chánh Pháp như vậy, bây giờ để tán dương Tăng Đoàn Thánh Hạnh, đã nói ‘‘sīlādiguṇasampanno’’ (đầy đủ các đức giới v.v.) v.v.
Tattha sīlādiguṇasampannoti sīlasamādhipaññāvimuttiyādiguṇehi sampanno samannāgato, sampannasīlādiguṇo vā.
Therein, 'endowed with virtues like sīla' means endowed with, or possessed of, virtues such as morality, concentration, wisdom, and liberation; or one whose virtues like sīla are perfected.
Trong đó, sīlādiguṇasampanno có nghĩa là đầy đủ, có được các đức giới, định, tuệ, giải thoát v.v., hoặc là người có các đức giới v.v. đầy đủ.
Ariyānañhi taṃtaṃmaggavajjhakilesappahānena hatapaṭipakkhā suvisuddhā sīlādayo ‘‘sampannā’’ti vattabbataṃ arahanti, na puthūjjanānaṃ, yato ‘‘suppaṭipanno’’tiādinā (ma. ni. 1.74; a. ni. 6.10; udā. 18) ariyasaṅgho thomīyati.
For the Noble Ones, indeed, virtues like sīla, being thoroughly purified by the abandonment of defilements assailable by each respective path, and whose adversaries are destroyed, are worthy of being called 'perfected', but not so for ordinary people, because the Noble Saṅgha is praised with phrases like 'practicing well'.
Thật vậy, đối với các bậc Thánh, do sự đoạn trừ các phiền não đối nghịch cần được đoạn trừ bằng từng đạo lộ tương ứng, các giới v.v. vô cùng thanh tịnh của các Ngài xứng đáng được gọi là ‘‘đầy đủ’’, chứ không phải của phàm nhân, vì Tăng Đoàn Thánh Hạnh được tán dương bằng ‘‘suppaṭipanno’’ (thực hành tốt đẹp) v.v.
Atha vā sīlādiguṇasampannoti paripuṇṇasīlādiguṇo.
Or else, 'endowed with virtues like sīla' means one whose virtues like sīla are complete.
Hoặc là, sīlādiguṇasampanno có nghĩa là người có các đức giới v.v. viên mãn.
Ariyapuggalānañhi ariyasaccappaṭivedhena saheva yathārahaṃ sekkhāsekkhā sīlādidhammakkhandhā pāripūriṃ gacchantīti.
For the Noble Individuals, indeed, the aggregates of virtues like sīla, whether of trainees (sekkhā) or Arahants (asekkhā), attain completion appropriately, simultaneously with the penetration of the Noble Truths.
Thật vậy, đối với các bậc Thánh nhân, cùng với sự thể nhập các Chân Lý Cao Thượng, các uẩn pháp giới, định, tuệ của bậc Hữu học và Vô học, tùy theo mức độ, đạt đến sự viên mãn.
Ṭhito maggaphalesūti maggesu, phalesu ca ṭhito, maggaṭṭho, phalaṭṭho cāti attho.
'Established in the paths and fruits' means established in the paths and in the fruits; that is, one who is a path-attainer and a fruit-attainer.
Ṭhito maggaphalesu có nghĩa là an trú trong các Đạo và các Quả, tức là bậc an trú Đạo, bậc an trú Quả.
Yoti aniyamato ariyasaṅghaṃ niddisati, tassa ‘‘ta’’nti iminā niyamaṃ veditabbaṃ.
The word 'yo' (who) refers to the Noble Saṅgha in an unspecified manner; its specific reference should be understood by the word 'taṃ' (that).
Yo (người mà) chỉ định Tăng Đoàn Thánh Hạnh một cách không xác định, cần phải hiểu sự xác định của nó bằng ‘‘taṃ’’ (người ấy).
Nanu ca ariyasaṅghe na sabbe ariyapuggalā maggaṭṭhā, nāpi sabbe phalaṭṭhāti?
But are not all Noble Individuals in the Noble Saṅgha path-attainers, nor all fruit-attainers?
Nhưng trong Tăng Đoàn Thánh Hạnh, không phải tất cả các bậc Thánh nhân đều an trú Đạo, cũng không phải tất cả đều an trú Quả, phải vậy không?
Saccametaṃ, avayavadhammena pana samudāyaṃ niddisanto evamāha yathā ‘‘samaṃ cuṇṇa’’nti.
This is true, but in referring to the whole by a part, it is said thus, just as 'powdered uniformly'.
Điều đó là đúng, nhưng khi chỉ định toàn thể bằng một phần, thì nói như vậy, giống như ‘‘bột bằng nhau’’.
Yathā hi yogacuṇṇassa avayavesu labbhamāno samabhāvo samudāye apadisīyati ‘‘samaṃ cuṇṇa’’nti, evaṃ ariyasaṅghassa avayavabhūtesu ariyapuggalesu labbhamāno maggaṭṭhaphalaṭṭhabhāvo samudāyabhūte ariyasaṅghe ṭhito ‘‘maggaphalesū’’ti apadiṭṭhoti veditabbaṃ.
Just as the uniform consistency found in the parts of medicinal powder is attributed to the whole as 'powdered uniformly', so too, the state of being path-attainers and fruit-attainers found in the Noble Individuals, who are parts of the Noble Saṅgha, is attributed to the Noble Saṅgha as a whole, as 'established in the paths and fruits'.
Cũng như sự bằng nhau được tìm thấy trong các phần của bột thuốc được gán cho toàn thể là ‘‘bột bằng nhau’’, tương tự, trạng thái an trú Đạo và an trú Quả được tìm thấy trong các bậc Thánh nhân là thành phần của Tăng Đoàn Thánh Hạnh được gán cho Tăng Đoàn Thánh Hạnh là toàn thể, được gọi là ‘‘an trú trong các Đạo và các Quả’’, cần phải hiểu như vậy.
Ārakattā kilesehi, anaye na iriyanato, aye ca iriyanato, sadevakena ca lokena ‘‘saraṇa’’nti araṇīyato ariyo, diṭṭhisīlasāmaññena saṃhatattā saṅgho, ariyo ca so saṅgho cāti ariyasaṅgho, taṃ ariyasaṅghaṃ.
Due to being far from defilements, due to not moving in an improper way, and due to moving in a proper way, and due to being sought as a refuge by the world with its devas, one is 'ariya' (noble); due to being united by common views and sīla, it is a 'saṅgha' (assembly); it is noble and it is an assembly, thus 'ariyasaṅgha' (Noble Saṅgha); that Noble Saṅgha.
Do xa lìa các phiền não, do không hành xử theo điều sai trái, và do hành xử theo điều đúng đắn, và do được chư thiên và loài người cần nương tựa là ‘‘nơi nương tựa’’, nên gọi là Ariyo (Thánh); do hợp nhất bằng sự đồng nhất về kiến giải và giới hạnh, nên gọi là Saṅgho (Tăng Đoàn); là Thánh và là Tăng Đoàn, nên gọi là Ariyasaṅgho (Tăng Đoàn Thánh Hạnh), Tăng Đoàn Thánh Hạnh ấy.
Pujjabhavaphalanibbattanato attano santānaṃ punātīti vā puññaṃ, khittaṃ vuttaṃ bījaṃ viruhanaṭṭhānatāya tāyati rakkhatīti khettaṃ kedārādi, khettaṃ viyāti khettaṃ, sattānaṃ puññassa mahapphalabhāvakaraṇena viruhanaṭṭhānatāya khettanti puññakkhettaṃ.
That which purifies one's own continuum by producing a state of veneration and fruit, or that which protects and guards the sown seed, the planted seed, by being a place for growth, is 'puññaṃ' (merit); a rice field, etc., is a 'khettaṃ' (field); like a field, it is a 'khettaṃ'; by making the merit of beings greatly fruitful, it is a place for growth, hence 'puññakkhettaṃ' (field of merit).
Do làm phát sinh các quả báo đáng tôn kính trong dòng tâm thức của mình, hoặc do bảo vệ (tāyati) hạt giống đã gieo trồng để nó nảy mầm, nên gọi là Puññaṃ (phước đức); Khettaṃ (ruộng) là cánh đồng v.v., giống như cánh đồng, nên gọi là Khettaṃ; do làm cho phước đức của chúng sinh có quả báo lớn, là nơi nảy mầm, nên gọi là Puññakkhettaṃ (phước điền).
Anuttaraṃ vandeti sambandho.
The connection is: one venerates the unsurpassed.
Anuttaraṃ (tối thượng) vandeti (đảnh lễ) là sự liên kết.
Ettha ca ‘‘sīlādiguṇasampanno’’ti etena ariyasaṅghassa bhagavato anujātaputtataṃ dasseti, tenassa pabhavasampadā dīpitā hoti.
Here, by 'endowed with virtues like sīla', the Noble Saṅgha's state of being the Buddha's natural sons is shown; thereby, its excellence of origin is illuminated.
Ở đây, bằng ‘‘sīlādiguṇasampanno’’ đã chỉ rõ Tăng Đoàn Thánh Hạnh là con ruột của Đức Thế Tôn, do đó sự thành tựu về nguồn gốc của Ngài đã được chỉ rõ.
‘‘Ṭhito maggaphalesū’’ti etena pahānasampadaṃ, ñāṇasampadañca dasseti kilesānaṃ samucchedappaṭippassaddhippahānadīpanato, maggaphalañāṇādhigamadīpanato ca.
By 'established in the paths and fruits', its excellence of abandonment and excellence of knowledge are shown, as it illuminates the abandonment of defilements through eradication and tranquilization, and illuminates the attainment of path-and-fruit knowledge.
Bằng ‘‘ṭhito maggaphalesu’’ đã chỉ rõ sự thành tựu về đoạn trừ và sự thành tựu về trí tuệ, do đã chỉ rõ sự đoạn trừ phiền não bằng sự đoạn trừ tận gốc và sự an tịnh, và do đã chỉ rõ sự chứng đắc trí tuệ Đạo và Quả.
‘‘Ariyasaṅgha’’nti etena pabhavasampadaṃ sabbasaṅghānaṃ aggabhāvadīpanato, sadevakena ca lokena araṇīyabhāvadīpanato.
By 'Noble Saṅgha', its excellence of origin is shown, as it illuminates its supreme position among all saṅghas, and illuminates its state of being sought as a refuge by the world with its devas.
Bằng ‘‘ariyasaṅghaṃ’’ đã chỉ rõ sự thành tựu về nguồn gốc, do đã chỉ rõ sự tối thượng của tất cả các Tăng Đoàn, và do đã chỉ rõ sự đáng được chư thiên và loài người nương tựa.
‘‘Puññakkhettaṃ anuttara’’nti etena lokassa bahūpakārataṃ dasseti aggadakkhiṇeyyabhāvadīpanato.
By 'unsurpassed field of merit', its great benefit to the world is shown, as it illuminates its state of being the foremost recipient of offerings.
Bằng ‘‘puññakkhettaṃ anuttaraṃ’’ đã chỉ rõ sự lợi ích lớn lao cho thế gian, do đã chỉ rõ sự là bậc đáng thọ nhận lễ vật tối thượng.
Tathā ‘‘sīlādiguṇasampanno’’ti idaṃ ariyasaṅghassa sammāujuñāyasāmīcippaṭipannabhāvadīpanaṃ.
Similarly, 'endowed with virtues like sīla' illuminates the Noble Saṅgha's state of practicing well, uprightly, and properly.
Tương tự, ‘‘sīlādiguṇasampanno’’ này là sự chỉ rõ Tăng Đoàn Thánh Hạnh là bậc thực hành đúng đắn, ngay thẳng, chân chính và hòa hợp.
‘‘Ṭhito maggaphalesū’’ti idaṃ satipi santānavibhāgena anekabhāve catupurisayugaaṭṭhapurisapuggalabhāvadīpanaṃ.
'Established in the paths and fruits' illuminates the state of being four pairs of persons, eight individual persons, even though there are many due to the division of continuums.
‘‘Ṭhito maggaphalesu’’ này là sự chỉ rõ tám bậc Thánh nhân, bốn đôi nam tử, mặc dù có nhiều trạng thái khác nhau theo sự phân chia dòng tâm thức.
‘‘Ariyasaṅgha’’nti idaṃ āhuneyyādibhāvadīpanaṃ.
'Noble Saṅgha' illuminates its state of being worthy of offerings, etc.
‘‘Ariyasaṅghaṃ’’ này là sự chỉ rõ sự là bậc đáng cúng dường v.v.
‘‘Puññakkhettaṃ anuttara’’nti idaṃ lokassa hitasukhāya paṭipannatādīpanaṃ.
'Unsurpassed field of merit' illuminates its state of practicing for the welfare and happiness of the world.
‘‘Puññakkhettaṃ anuttaraṃ’’ này là sự chỉ rõ sự thực hành vì lợi ích và hạnh phúc của thế gian.
Tathā ‘‘ṭhito maggaphalesū’’ti idaṃ ariyasaṅghassa lokuttarasaraṇagamanasabbhāvadīpanaṃ, tenassa bhagavato orasaputtabhāvo dassito hoti.
Similarly, 'established in the paths and fruits' illuminates the Noble Saṅgha's state of having taken refuge in the supramundane; thereby, its state of being the Buddha's natural sons is shown.
Tương tự, ‘‘ṭhito maggaphalesu’’ này là sự chỉ rõ sự tồn tại của Tăng Đoàn Thánh Hạnh là nơi nương tựa siêu thế, do đó đã chỉ rõ sự là con ruột của Đức Thế Tôn.
‘‘Sīlādiguṇasampanno’’ti iminā panassa vihatavidhastakilesā anavasesā sekkhāsekkhā sīlādidhammakkhandhā dassitā.
By 'endowed with virtues like sīla', its aggregates of virtues like sīla, whether of trainees or Arahants, which have completely destroyed and annihilated defilements, are shown.
Bằng ‘‘sīlādiguṇasampanno’’ này đã chỉ rõ các uẩn pháp giới, định, tuệ của bậc Hữu học và Vô học, đã tiêu diệt và phá hủy phiền não một cách không còn sót lại.
‘‘Ariyasaṅghaṃ puññakkhettaṃ anuttara’’nti iminā tesaṃ tesaññeva yathāvuttaguṇavisesānaṃ suparisuddhataṃ dīpeti.
By 'Noble Saṅgha, unsurpassed field of merit', the thorough purity of those very specific qualities mentioned above is illuminated.
Bằng ‘‘ariyasaṅghaṃ puññakkhettaṃ anuttaraṃ’’ này đã chỉ rõ sự thanh tịnh tuyệt đối của các đức tính đặc biệt đã nêu trên.
Tenassa mahānubhāvataṃ, anuttaradakkhiṇeyyabhāvaṃ, vandanārahabhāvaṃ, attano ca vandanākiriyāya khettaṅgatabhāvaṃ dīpeti.
Thereby, its great power, its state of being the unsurpassed recipient of offerings, its worthiness of veneration, and its state of being a field for one's own act of veneration are illuminated.
Do đó đã chỉ rõ sự vĩ đại của Ngài, sự là bậc đáng thọ nhận lễ vật tối thượng, sự là bậc đáng được đảnh lễ, và sự là ruộng phước cho hành động đảnh lễ của chính mình.
Saraṇagamanañca sāvakānaṃ sabbaguṇānaṃ ādi, sapubbabhāgappaṭipadā sekkhā sīlakkhandhādayo majjhe, asekkhā sīlakkhandhādayo pariyosānanti ādimajjhapariyosānakalyāṇā sabbe ariyasaṅghaguṇā imāya gāthāya pakāsitāti veditabbaṃ.
It should be understood that going for refuge is the beginning of all virtues for disciples, the preliminary practices and the training in morality (sīlakkhandha) for those in training (sekkhā) are in the middle, and the morality (sīlakkhandha) of those beyond training (asekkha) are at the end; thus, all the virtues of the Noble Saṅgha, beautiful in the beginning, middle, and end, are revealed by this verse.
Và sự quy y là khởi đầu của tất cả các đức của hàng đệ tử, các uẩn giới v.v. thuộc phần sơ khởi của con đường tu tập là ở giữa, các uẩn giới v.v. của bậc Vô học là ở cuối, do đó cần phải hiểu rằng tất cả các đức của Tăng Đoàn Thánh Hạnh, tốt đẹp ở đầu, giữa và cuối, đã được công bố trong bài kệ này.
Evaṃ gāthāttayena saṅkhepato sakalaguṇasaṃkittanamukhena ratanattayassa paṇāmaṃ katvā idāni taṃ nipaccakāraṃ yathādhippete payojane pariṇāmento ‘‘vandanājanita’’nti gāthamāha.
Thus, having paid homage to the Triple Gem by briefly extolling all its virtues through these three verses, the author now recites the verse beginning with "vandanājanita" (born of veneration), dedicating that reverence to the intended purpose.
Sau khi đảnh lễ Tam Bảo bằng cách tóm tắt tán dương tất cả các đức bằng ba bài kệ như vậy, bây giờ để hướng sự đảnh lễ đó đến mục đích mong muốn, đã nói bài kệ ‘‘vandanājanitaṃ’’ (do sự đảnh lễ phát sinh).
Tattha vandanājanitanti vandanākārena nibbattitaṃ, ratanattayaguṇābhitthavanavasena, nipaccakāravasena vā uppāditanti attho.
There, "vandanājanita" means that which is produced by way of veneration, or generated by extolling the virtues of the Triple Gem, or brought about by way of reverence.
Trong đó, vandanājanitaṃ có nghĩa là được phát sinh do cách đảnh lễ, hoặc được tạo ra do tán dương các đức của Tam Bảo, hoặc do cách đảnh lễ.
Itīti evaṃ ‘‘mahākāruṇika’’ntiādippakārena.
"Iti" (thus) refers to the manner beginning with "mahākāruṇika" (the Greatly Compassionate One).
Iti (như vậy) có nghĩa là theo cách ‘‘Đấng Đại Bi’’ v.v.
Ratijananaṭṭhena ratanaṃ, buddhadhammasaṅghā, cittīkatādibhāvo vā ratanaṭṭho.
That which gives rise to delight is ratana (gem); this refers to the Buddha, Dhamma, and Saṅgha, or the state of being esteemed and so forth is the meaning of ratana.
Do làm phát sinh niềm hoan hỷ, nên gọi là Ratanaṃ (báu vật), là Phật, Pháp, Tăng; hoặc trạng thái được tôn kính v.v. là nghĩa của báu vật.
Vuttañhetaṃ –
For it has been said –
Điều này đã được nói:
Cittīkatabhāvādayo ca anaññasādhāraṇā buddhādīsu eva labbhanti, ratanānaṃ tayaṃ ratanattayaṃ, tasmiṃ ratanattaye.
And the states of being esteemed and so forth are found only in the Buddha and others, being exclusive to them. Ratanattayaṃ (Triple Gem) is the three of these gems; in that Triple Gem.
Và trạng thái được tôn kính v.v. chỉ có thể tìm thấy ở Đức Phật v.v., không phổ biến cho người khác; ba báu vật đó là Ratanattayaṃ (Tam Bảo), trong Tam Bảo ấy.
Hatantarāyoti vidhastaupaddavo hutvāti sambandho, etena attano pasādasampattiyā, ratanattayassa ca khettabhāvasampattiyā tassa puññassa atthasaṃvaṇṇanāya upaghātakaupaddavānaṃ vihanane samatthataṃ dasseti.
Hatantarāyo (having overcome obstacles) is connected with "having become one whose misfortunes are destroyed"; by this, it shows the ability of that merit, due to one's accomplishment of faith and the Triple Gem's accomplishment as a field of merit, to destroy the misfortunes that are detrimental to the exposition of meaning.
Hatantarāyo (đã diệt trừ chướng ngại) có nghĩa là đã trở thành người đã phá tan các chướng ngại, điều này chỉ rõ khả năng của phước đức đó trong việc tiêu diệt các chướng ngại gây hại cho sự giải thích ý nghĩa, do sự thành tựu về niềm tin của chính mình và sự thành tựu về trạng thái ruộng phước của Tam Bảo.
Sabbatthāti sabbasmiṃ anto ceva bahi ca, ajjhattikabāhiravatthūsūti attho.
Sabbatthā (everywhere) means in everything, both inside and outside; that is, in internal and external objects.
Sabbatthā (ở khắp mọi nơi) có nghĩa là ở tất cả mọi thứ, cả bên trong và bên ngoài, tức là trong các đối tượng nội tại và ngoại tại.
Sabbatthāti vā sabbasmiṃ kāle, saṃvaṇṇanāya ādimajjhapariyosānakālesūti vuttaṃ hoti.
Or sabbatthā means at all times; it is said to be at the beginning, middle, and end of the exposition.
Hoặc Sabbatthā có nghĩa là vào mọi lúc, tức là vào các thời điểm ban đầu, giữa và cuối của sự giải thích.
Hutvāti pubbakālakiriyā, tassa ‘‘karissāmatthavaṇṇana’’nti etena sambandho.
Hutvā (having become) is a past participle, and it is connected with "karissāmatthavaṇṇanaṃ" (I shall make an exposition of the meaning).
Hutvā (sau khi trở thành) là một động từ phân từ quá khứ, nó liên kết với ‘‘karissāmatthavaṇṇanaṃ’’ (sẽ giải thích ý nghĩa).
Tassāti yaṃ ratanattaye vandanājanitaṃ puññaṃ, tassa.
Tassā (of that) refers to that merit born of veneration for the Triple Gem, of that.
Tassā (của phước đức ấy) là của phước đức được phát sinh do sự đảnh lễ Tam Bảo.
Tejasāti ānubhāvena balena.
Tejasā (by the power) means by its might, by its strength.
Tejasā (Uy lực) có nghĩa là sức mạnh, năng lực.
Evaṃ ratanattayavandanāya payojanaṃ dassetvā idāni nettippakaraṇassa gambhīratthattā atthasaṃvaṇṇanāya dukkarabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘ṭhiti’’ntiādimāha.
Having thus shown the purpose of venerating the Triple Gem, the author now begins with "ṭhitiṃ" (stability) and so forth, to show the difficulty of expounding the meaning, due to the profound meaning of the Netti-pakaraṇa.
Sau khi đã chỉ ra mục đích của việc đảnh lễ Tam Bảo như vậy, giờ đây, để trình bày sự khó khăn trong việc giải thích ý nghĩa của bộ Netti do có ý nghĩa sâu xa, Ngài bắt đầu với từ "ṭhiti" (sự tồn tại).
Tattha ṭhitinti ṭhānaṃ anantaradhānaṃ avicchedappavattiṃ.
There, "ṭhitiṃ" means stability, non-disappearance, uninterrupted continuation.
Trong đó, ṭhiti (sự tồn tại) có nghĩa là sự đứng vững, không biến mất, sự tiếp diễn không gián đoạn.
Ākaṅkhamānenāti icchamānena patthayantena, ‘‘ahovatāyaṃ saddhammanetti ciraṃ tiṭṭheyyā’’ti evaṃ patthayantenāti vuttaṃ hoti.
Ākaṅkhamānenā (by one desiring) means by one wishing, by one yearning; it is said to be by one yearning thus, "Oh, may this Netti of the True Dhamma endure for a long time."
Ākaṅkhamānena (mong muốn) có nghĩa là người mong muốn, người khao khát, tức là người khao khát rằng: "Ôi, mong sao giáo điển Netti này tồn tại lâu dài!"
Ciranti dīghakālaṃ, pañcavassasahassaparimāṇaṃ kālanti attho.
Ciraṃ (for a long time) means for an extended period; that is, for a period of five thousand years.
Ciraṃ (lâu dài) có nghĩa là một thời gian dài, tức là một khoảng thời gian năm ngàn năm.
Saddhammanettiyāti saddhammasaṅkhātāya nettiyā.
Saddhammanettiyā (of the Netti of the True Dhamma) means of the Netti which is the True Dhamma.
Saddhammanettiyā (của giáo điển Netti của Chánh pháp) có nghĩa là của Netti được gọi là Chánh pháp.
Saddhammo hi veneyyasantānesu ariyaguṇānaṃ nayanato netti, saddhammassa vā netti saddhammanetti, tassā saddhammanettiyā, svāyamattho aṭṭhakathāyaṃ vicārito eva.
Indeed, the True Dhamma is netti (guidance) because it guides beings to noble qualities in their mental continuums; or the Netti of the True Dhamma is saddhammanetti; of that Saddhammanetti. This meaning has already been discussed in the Commentary.
Chánh pháp chính là netti (giáo điển) vì nó dẫn dắt các thiện pháp đến trong dòng tâm thức của những người có thể được giáo hóa, hoặc Netti của Chánh pháp là saddhammanetti. Ý nghĩa này đã được phân tích trong Aṭṭhakathā.
Therenāti thiraguṇayuttena.
Therenā (by the Elder) means by one endowed with firm qualities.
Therena (do vị Trưởng lão) có nghĩa là do vị có những phẩm chất vững chắc.
Abhiyācitoti ādaragāravena yācito.
Abhiyācito (requested) means requested with respect and veneration.
Abhiyācito (được thỉnh cầu) có nghĩa là được thỉnh cầu với lòng tôn kính và cung kính.
Abhimukhaṃ vā yācito, anuttaraṃ katvā yācitoti attho.
Or requested face-to-face; it means requested with utmost importance.
Hoặc được thỉnh cầu trực tiếp, có nghĩa là được thỉnh cầu một cách tối thượng.
Uddissa vā yācito, garutaraṃ katvā yācitoti attho, ‘‘karotu āyasmā nettippakaraṇassa kañci atthasaṃvaṇṇana’’nti evaṃ nettiyā atthasaṃvaṇṇanaṃ pati ajjhesitoti vuttaṃ hoti.
Or requested for a specific purpose; it means requested with great significance. It is said to be an entreaty regarding the exposition of the meaning of the Netti, thus: "May Your Reverence undertake some exposition of the meaning of the Netti-pakaraṇa."
Hoặc được thỉnh cầu với mục đích, có nghĩa là được thỉnh cầu một cách trọng thị, tức là được thỉnh cầu về việc giải thích ý nghĩa của bộ Netti rằng: "Kính thưa Tôn giả, xin hãy thực hiện một số giải thích ý nghĩa của bộ Netti."
Ettha ca saddhammassa ciraṃ ṭhitikāmena ajjhāsayasampannena sāsane thiraguṇayuttena sabrahmacārinā ādaragāravena, abhimukhaṃ vā yācitena me na sakkā tassa abhiyācanaṃ paṭikkhipitunti dasseti ‘‘ṭhitiṃ ākaṅkhamānenā’’ti gāthāya.
Here, the verse "ṭhitiṃ ākaṅkhamānenā" (by one desiring stability) shows that it is not possible for me to reject the request made with respect and veneration, or face-to-face, by a fellow practitioner who desires the long endurance of the True Dhamma, who is endowed with excellent aspiration, and who possesses firm qualities in the Dispensation.
Và ở đây, câu kệ "ṭhitiṃ ākaṅkhamānenā" (do người mong muốn sự tồn tại) cho thấy rằng tôi không thể từ chối lời thỉnh cầu của một vị đồng phạm hạnh có ý chí cao thượng, có phẩm chất vững chắc trong giáo pháp, người mong muốn sự tồn tại lâu dài của Chánh pháp, và đã thỉnh cầu tôi với lòng tôn kính và cung kính, hoặc trực tiếp.
Jhānādīsu sātisayānaṃ āvajjanādivasībhāvānaṃ, ariyiddhivasena paramassa ca cetovasībhāvassa adhigatattā vasippatto.
Having attained mastery over jhāna and other states, such as mastery in advertence, and supreme mastery over the mind by means of psychic power, he is vasippatto (one who has attained mastery).
Do đã đạt được sự thành thạo trong thiền định và các yếu tố khác, sự thành thạo trong việc quán chiếu, v.v., và sự thành thạo tối thượng về tâm nhờ thần thông của bậc Thánh, nên Ngài là vasippatto (bậc đã đạt được sự thành thạo).
Atthādīsu savisesabhedagatapaṭisambhidāñāṇattā pabhinnapaṭisambhido.
Because he possesses the knowledge of analytical discernment (paṭisambhidāñāṇa) with various distinctions regarding meaning and so forth, he is pabhinnapaṭisambhido (one whose analytical discernments are profound).
Do có trí tuệ phân tích (paṭisambhidāñāṇa) với các phân biệt đặc biệt về ý nghĩa, v.v., nên Ngài là pabhinnapaṭisambhido (bậc đã phân tích được các pháp phân tích).
‘‘Paṇḍito, bhikkhave, mahākaccāno, mahāpañño, bhikkhave, mahākaccāno’’tiādinā (ma. ni. 1.205) anekesu ṭhānesu bhagavatā pasaṃsitattā sambuddhena pasaṃsito.
Because he was praised by the Blessed One in many places, saying, "Mahākaccāna, O bhikkhus, is wise; Mahākaccāna, O bhikkhus, is greatly discerning" and so forth, he is sambuddhena pasaṃsito (praised by the Perfectly Awakened One).
Do được Đức Thế Tôn tán thán ở nhiều nơi như: "Này các Tỳ-kheo, Mahākaccāna là bậc hiền trí, này các Tỳ-kheo, Mahākaccāna là bậc đại trí tuệ", v.v., nên Ngài là sambuddhena pasaṃsito (được Đức Chánh Đẳng Giác tán thán).
Tena vuttaṃ ‘‘satthu ceva saṃvaṇṇito saṃbhāvito, viññūnañca sabrahmacārina’’nti.
Therefore, it is said, "He was extolled and honored by the Teacher, and by his discerning fellow practitioners."
Do đó, có lời nói: "Được Bậc Đạo Sư tán thán và tôn kính, và được các vị đồng phạm hạnh có trí tuệ tán thán."
Anumoditāti ‘‘sādhu sādhu, kaccāna, sādhu kho, tvaṃ kaccāna, imaṃ dhammasaṃvaṇṇanaṃ abhāsī’’ti evaṃ anumoditā.
Anumoditā: means thus approved, saying, "Excellent, excellent, Kaccāna! It is indeed excellent, Kaccāna, that you have spoken this exposition of the Dhamma."
Anumoditā (được hoan hỷ) có nghĩa là được hoan hỷ rằng: "Lành thay, lành thay, Kaccāna! Lành thay, này Kaccāna, ông đã thuyết giảng sự giải thích pháp này!"
Ekasmiṃ kira samaye ayaṃ mahāthero jambuvanasaṇḍe viharanto attano santikāvacarānaṃ bhikkhūnaṃ imaṃ hāranayapaṭimaṇḍitaṃ pakaraṇaṃ abhāsi.
It is said that on one occasion, this great Thera, while residing in the Jambu forest grove, spoke this treatise, adorned with methods of exposition, to the bhikkhus under his care.
Người ta nói rằng, một thời gian nọ, vị Đại Trưởng lão này, khi đang an trú trong rừng xoài, đã thuyết giảng bộ kinh được trang hoàng bằng các phương pháp (hāra) này cho các Tỳ-kheo cận sự của mình.
Bhāsitvā ca bhagavato santikaṃ upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisinno yathābhāsitaṃ imaṃ pakaraṇaṃ bhagavato nivedesi.
Having spoken it, he approached the Blessed One, saluted him, and sat down to one side, then reported this treatise to the Blessed One as he had spoken it.
Sau khi thuyết giảng, Ngài đến gần Đức Thế Tôn, đảnh lễ Đức Thế Tôn và ngồi sang một bên, rồi trình bày bộ kinh này cho Đức Thế Tôn như đã thuyết giảng.
Taṃ sutvā bhagavā ‘‘sādhu sādhū’’tiādinā anumoditvā ‘‘tasmātiha, tvaṃ kaccāna, imaṃ dhammasaṃvaṇṇanaṃ dhammanettitveva dhārehī’’ti nāmaggahaṇaṃ akāsīti vadanti.
Hearing it, the Blessed One approved, saying, "Excellent, excellent!" and so forth, and then gave it a name, saying, "Therefore, Kaccāna, you should remember this exposition of the Dhamma as the Dhammanetti."
Nghe xong, Đức Thế Tôn hoan hỷ với lời "Lành thay, lành thay!" v.v., và đặt tên rằng: "Do đó, này Kaccāna, hãy giữ sự giải thích pháp này như là Dhammanetti (giáo điển của Chánh pháp)."
Desanāhārādinandiyāvaṭṭanayādihāranayānusāreneva sabbadhammasaṃvaṇṇanānaṃ gatiyoti āha ‘‘sāsanassa sadāyattā, navaṅgassatthavaṇṇanā’’ti.
All expositions of the Dhamma proceed according to the methods of exposition such as the desanāhāra (method of discourse) and nandiyāvaṭṭanaya (method of turning joy), hence it is said: "The explanation of the meaning of the nine-limbed Dhamma is always dependent on the Dispensation."
Vì tất cả các sự giải thích pháp đều theo các phương pháp (hāra) như Desanāhāra (phương pháp thuyết giảng), Ādinandiyāvaṭṭanahāra (phương pháp xoay chuyển sự hoan hỷ), v.v., nên Ngài nói: "sāsanassa sadāyattā, navaṅgassatthavaṇṇanā" (sự giải thích ý nghĩa của chín chi phần luôn nương tựa vào giáo pháp).
Suvisuddhanti suṭṭhu visuddhaṃ, nikāyantaraladdhidosehi antarantarā anuppavesitehi asammissanti adhippāyo.
Suvisuddhaṃ: means perfectly pure, implying that it is unmixed with the errors of doctrines from other schools, which are not interspersed within it.
Suvisuddhaṃ (rất thanh tịnh) có nghĩa là rất thanh tịnh, ý là không bị pha trộn bởi các lỗi lầm của các tông phái khác xen kẽ vào.
Asaṃkiṇṇanti sanikāyepi padatthantaraparikappanādinā asaṃkiṇṇaṃ tādisasaṅkararahitaṃ anākulaṃ suparicchinnaṃ.
Asaṃkiṇṇaṃ: means unmixed even within its own school, not confused by the fabrication of other meanings for terms, free from such confusion, unperplexed, and clearly defined.
Asaṃkiṇṇaṃ (không lẫn lộn) có nghĩa là không lẫn lộn ngay cả trong tông phái của mình do việc giả định các ý nghĩa khác của từ, không có sự pha trộn như vậy, không rối rắm, được xác định rõ ràng.
Vividhehi ākārehi nicchinotīti vinicchayo.
One who discerns in various ways is vinicchayo (a discernment).
Phân tích theo nhiều cách khác nhau nên gọi là vinicchayo (sự phân tích).
Atthānaṃ vinicchayo atthavinicchayo.
The discernment of meanings is atthavinicchayo (discernment of meaning).
Sự phân tích các ý nghĩa là atthavinicchayo (sự phân tích ý nghĩa).
Gaṇṭhiṭṭhānabhūtesu atthesu khilamaddanākārena pavattā vimaticchedakathā, nipuṇo sukhumo saṇho atthavinicchayo etassāti nipuṇatthavinicchayo.
A discussion that resolves doubts, proceeding in the manner of crushing obstacles regarding meanings that are like knotty points; one who possesses subtle, delicate, and refined discernment of meaning is nipuṇatthavinicchayo (one with subtle discernment of meaning).
Lời giải thích để loại bỏ sự nghi ngờ, được thực hiện dưới hình thức làm tan biến những chướng ngại trong các ý nghĩa khó hiểu, là sự phân tích ý nghĩa tinh tế, vi tế, khéo léo, nên được gọi là nipuṇatthavinicchayo (sự phân tích ý nghĩa tinh tế).
Atha vā atthe vinicchinotīti atthavinicchayo, yathāvuttaatthavisayañāṇaṃ, nipuṇo cheko atthavinicchayo etassāti nipuṇatthavinicchayo, taṃ nipuṇatthavinicchayaṃ.
Alternatively, one who discerns meanings is atthavinicchayo, meaning knowledge concerning the aforementioned meanings; one who possesses subtle and skillful discernment of meaning is nipuṇatthavinicchayo, referring to that subtle discernment of meaning.
Hoặc, phân tích các ý nghĩa nên gọi là atthavinicchayo (sự phân tích ý nghĩa), tức là trí tuệ về các ý nghĩa đã nói, sự phân tích ý nghĩa tinh tế, khéo léo, nên gọi là nipuṇatthavinicchayo (sự phân tích ý nghĩa tinh tế), tức là sự phân tích ý nghĩa tinh tế đó.
Samayanti siddhantaṃ.
Samayaṃ: means doctrine or tenet.
Samayaṃ (giáo lý) có nghĩa là giáo lý, học thuyết.
Idaṃ vuttaṃ hoti – mahāvihāravāsīnaṃ siddhanto vuttanayena suparisuddho, anākulo, saṇhasukhumavinicchayo ca, siddhantaṃ taṃ avilomento anukūlato tattha siddhaṃyeva dhammanettiṃ pakāsayanto nettippakaraṇassa atthasaṃvaṇṇanaṃ karissāmīti.
This is what is meant: The doctrine of the Mahāvihāra dwellers is, as stated, perfectly pure, unconfused, and of subtle and refined determination. Without disturbing that doctrine, but in accordance with it, I will expound the well-established guidance of the Dhamma, thereby providing an explanation of the meaning of the Netti-pakaraṇa.
Điều này có nghĩa là: Giáo lý của các vị Đại Trụ xứ là rất thanh tịnh, không rối rắm, và có sự phân tích tinh tế như đã nói. Tôi sẽ giải thích ý nghĩa của bộ Netti bằng cách công bố Netti đã được xác lập ở đó một cách phù hợp, không làm sai lệch giáo lý đó.
Pamādalekhanti aparabhāge potthakāruḷhakāle pamajjitvā likhanavasena pavattappamādapāṭhaṃ.
" Careless writing" refers to a careless passage that arose from writing negligently at a later time when it was entered into books.
Pamādalekhaṃ (lỗi do sơ suất khi viết) có nghĩa là những đoạn văn sai sót do sơ suất khi viết vào sách sau này.
Vajjetvāti apanetvā.
" Having avoided" means having removed.
Vajjetvā (tránh xa) có nghĩa là loại bỏ.
Pāḷiṃ sammā niyojayanti taṃ taṃ nettipāḷiṃ tattha tattha udāharaṇabhāvena ānītasutte sammadeva niyojento, atthasaṃvaṇṇanāya vā taṃ taṃ udāharaṇasuttasaṅkhātaṃ pāḷiṃ tasmiṃ tasmiṃ lakkhaṇabhūte nettiganthe sammadeva niyojento.
" Rightly applying the Pāḷi" means rightly applying that particular Netti Pāḷi to the suttas brought in as examples here and there, or, for the purpose of explaining the meaning, rightly applying that particular Pāḷi, which constitutes the example suttas, to that particular Netti text, which serves as the characteristic.
Pāḷiṃ sammā niyojaya (kết nối kinh điển một cách đúng đắn) có nghĩa là kết nối kinh điển Netti đó một cách đúng đắn với các kinh điển được trích dẫn làm ví dụ ở từng chỗ, hoặc kết nối kinh điển được trích dẫn làm ví dụ đó một cách đúng đắn với bản kinh Netti có đặc điểm đó trong việc giải thích ý nghĩa.
Upadesanti nettiupanisaṃ nettihadayaṃ.
" Instruction" refers to the essence of the Netti, the heart of the Netti.
Upadesaṃ (chỉ dẫn) có nghĩa là cốt lõi của Netti, trái tim của Netti.
Yvāyaṃ sapaṭṭhānavibhāgassa tettiṃsavidhassa nettipadatthassa saha nimittavibhāgena asaṅkarato vavatthito visayo, taṃ.
That which is the distinct domain of the thirty-three kinds of Netti terms with their divisions and the division of signs, established without confusion.
Cái phạm vi này, được xác định không lẫn lộn, cùng với sự phân chia các dấu hiệu, của ba mươi ba loại ý nghĩa từ ngữ của Netti, có sự phân chia Paṭṭhāna, đó.
Vibhāvento pakāsento.
" Expounding" means clarifying.
Vibhāvento (Phân tích, làm sáng tỏ) nghĩa là làm cho sáng tỏ.
Tassā nettiyā karissāmi atthavaṇṇananti sambandho.
The connection is: "I will provide an explanation of the meaning of that Netti."
Đây là sự liên kết: “Tôi sẽ làm sự giải thích ý nghĩa của Netti đó.”
Vacanatthajānanena viditappakaraṇatthasāmaññatthassa pakaraṇakathā vuccamānā sobheyyāti nettipadatthaparijānanameva ādimhi yuttarūpanti tadatthaṃ pucchati ‘‘tattha kenaṭṭhena nettī’’ti.
Since the discourse on the treatise's meaning would be beautiful if its general meaning were understood through knowing the meaning of words, the understanding of Netti terms is appropriate at the beginning. Therefore, he asks, " There, by what meaning is it Netti?"
Vì các ý nghĩa của bộ luận được biết đến qua sự hiểu biết về ý nghĩa của các từ ngữ sẽ làm cho lời nói về bộ luận trở nên trang trọng, nên việc hiểu rõ các ý nghĩa từ ngữ của Netti là điều thích hợp ngay từ đầu. Vì vậy, ngài hỏi: ‘‘tattha kenaṭṭhena nettī’’ (Trong đó, Netti có nghĩa gì?).
Tattha tatthāti ‘‘tassā nettiyā karissāmatthavaṇṇana’’nti yadidaṃ vuttaṃ, tasmiṃ; yassā karissāmatthavaṇṇananti paṭiññātaṃ, sā netti kenaṭṭhena nettīti attho.
There, " there" refers to "I will provide an explanation of the meaning of that Netti," which was stated; it means, "that Netti, of which an explanation of the meaning is promised, by what meaning is it Netti?"
Trong đó, tatthā (trong đó) nghĩa là: trong lời đã nói ‘‘tassā nettiyā karissāmatthavaṇṇana’’ (tôi sẽ làm sự giải thích ý nghĩa của Netti đó); Netti mà đã được hứa sẽ giải thích ý nghĩa, có nghĩa gì?
Tatthāti vā ‘‘nettippakaraṇassā’’ti etasmiṃ vacane yā netti vuttā, sā kenaṭṭhena nettīti attho.
Or, " there" means, "that Netti mentioned in the phrase 'of the Netti-pakaraṇa,' by what meaning is it Netti?"
Hoặc tatthā (trong đó) nghĩa là: trong lời ‘‘nettippakaraṇassā’’ (của bộ luận Netti), Netti đã được nói đến, có nghĩa gì?
‘‘Nayanaṭṭhenā’’ti idaṃ kattukaraṇādhikaraṇasādhanānaṃ sādhāraṇavacananti ‘‘ariyadhammaṃ nayatī’’ti kattusādhanavasena tāva nettisaddassa atthaṃ vatvā idāni karaṇādhikaraṇasādhanavasena vattuṃ ‘‘nayanti tāyā’’tiādi vuttaṃ.
The phrase " by the meaning of leading" is a common expression for agent, instrument, and locus. Therefore, having first stated the meaning of the word Netti in the sense of an agent as " it leads to the noble Dhamma," it is now said, " they lead by means of it," and so on, to speak in the sense of instrument and locus.
Từ ‘‘nayanaṭṭhenā’’ (theo nghĩa dẫn dắt) là một từ chung cho các cách thành lập chủ cách, công cụ cách, và vị trí cách. Vì vậy, sau khi nói ý nghĩa của từ Netti theo cách thành lập chủ cách là ‘‘ariyadhammaṃ nayatī’’ (dẫn dắt đến Pháp cao thượng), bây giờ để nói theo cách thành lập công cụ cách và vị trí cách, ngài đã nói ‘‘nayanti tāyā’’ (người ta dẫn dắt bằng cái đó) v.v…
Tathā hi vuttanti nettiupadesādhīnattā eva suttāvabodhassa vuttaṃ.
" Thus it is said" means it is said that the understanding of suttas is dependent on the Netti instructions.
Tathā hi vutta (Thật vậy, đã được nói) nghĩa là đã được nói rằng sự thấu hiểu kinh điển phụ thuộc vào sự chỉ dẫn của Netti.
Peṭake ‘‘tasmā nibbāyitukāmena sutamayena atthā pariyesitabbā, tattha pariyesanāya ayaṃ anupubbī bhavati soḷasa hārā pañca nayā aṭṭhārasa mūlapadānī’’tiādi (peṭako. 3).
In the Peṭaka: "Therefore, one who desires to extinguish (suffering) should seek out meanings by means of listening. In that seeking, this is the sequence: sixteen Hāras, five Nayā, eighteen Mūlapadas," and so on.
Trong Peṭaka (Peṭakopadesa) có nói: ‘‘Vì vậy, người mong muốn đạt đến Niết Bàn nên tìm kiếm các ý nghĩa qua sự học hỏi. Trong việc tìm kiếm đó, đây là thứ tự tuần tự: mười sáu Hāra, năm Naya, mười tám Mūlapada’’ v.v… (Peṭako. 3).
Hāranayavicāraṇā vinimutto atthasaṃvaṇṇanāviseso natthīti āha ‘‘suttassa atthasaṃvaṇṇanā nettiupadesāyattā’’ti.
There is no special explanation of meaning that is free from the consideration of Hāras and Nayā, therefore it is said, " the explanation of the meaning of the sutta is dependent on the Netti instructions."
Ngài nói: ‘‘suttassa atthasaṃvaṇṇanā nettiupadesāyattā’’ (sự giải thích ý nghĩa của kinh điển phụ thuộc vào sự chỉ dẫn của Netti) vì không có sự giải thích ý nghĩa nào mà không liên quan đến việc xem xét Hāra và Naya.
Svāyamattho parato pakiṇṇakakathāyaṃ āvi bhavissati.
This meaning will become clear later in the miscellaneous discourse.
Ý nghĩa này sẽ được làm rõ sau này trong phần Pakiṇṇakakathā.
Evaṃ mahāvisayā cāyaṃ netti kuto pabhavāti āha ‘‘suttappabhavā’’ti, etena nettiyā pamāṇabhūtataṃ dasseti.
Since this Netti is of such a vast scope, from where does it originate? He says, " it originates from the suttas," thereby indicating the authoritative nature of the Netti.
Netti này có phạm vi rộng lớn như vậy xuất phát từ đâu? Ngài nói: ‘‘suttappabhavā’’ (phát xuất từ kinh điển). Điều này cho thấy Netti có tính cách là một chuẩn mực (pamāṇa).
Idañca suttassa nettisannissayatāparidīpanaparaṃ, na therappabhavatāpaṭikkhepaparaṃ.
And this is intended to show the Netti's reliance on the suttas, not to reject its origin from the Elder.
Và điều này nhằm mục đích làm sáng tỏ rằng kinh điển nương tựa vào Netti, chứ không phải để bác bỏ việc Netti phát xuất từ các Trưởng lão.
Thero hi pañca mahānikāye ogāhetvā taṃsannissayeneva tesaṃ saṃvaṇṇanābhūtaṃ imaṃ pakaraṇaṃ abhāsi, tasmā ayameva saṃvaṇṇanādhammo, yadidaṃ saṃvaṇṇetabbadhammasannissayatā.
For the Elder, having delved into the five great Nikāyas, expounded this treatise, which is an explanation of them, precisely by relying on them. Therefore, this very Dhamma of explanation is that which relies on the Dhamma to be explained.
Vì Trưởng lão đã đi sâu vào năm bộ Nikāya và nương tựa vào đó để thuyết giảng bộ luận này, vốn là sự giải thích của chúng. Do đó, đây chính là Pháp giải thích, tức là sự nương tựa vào Pháp cần được giải thích.
‘‘Sabbo hi pakaraṇattho’’tiādinā saṅgahavārassa anvatthasaññataṃ dasseti.
By* beginning with "Indeed, all the meaning of the treatise", he shows the meaningful designation of the section on comprehension.
Với từ ‘‘Sabbo hi pakaraṇattho’’ (Tất cả ý nghĩa của bộ luận) v.v…, ngài chỉ ra rằng Saṅgahavāra (phần tổng hợp) có một tên gọi phù hợp với ý nghĩa.
‘‘Nanu cettha paṭṭhānaṃ asaṅgahita’’nti codako byabhicāramāha.
The objector states the inconsistency,* "Is not the Paṭṭhāna uncomprehended here?"
Người chất vấn nói về sự sai lệch: ‘‘Nanu cettha paṭṭhānaṃ asaṅgahita’’ (Chẳng phải Paṭṭhāna không được tổng hợp ở đây sao?).
Itaro yadipi sarūpato asaṅgahitaṃ, atthato pana saṅgahitanti dassento ‘‘nayidameva’’tiādinā pariharati.
The other (the commentator), showing that even though it is not comprehended in its own form, it is comprehended in meaning, refutes it by* beginning with "Not just this".
Người kia, mặc dù về hình thức thì không được tổng hợp, nhưng về ý nghĩa thì được tổng hợp, và bác bỏ bằng cách nói ‘‘nayidameva’’ (không phải chỉ riêng điều này) v.v…
Puna ‘‘tathā hī’’tiādinā tamevatthaṃ pāḷiyā pākaṭataraṃ karoti.
Again, by* beginning with "For thus", he makes that very meaning clearer through the Pali text.
Lại nữa, với từ ‘‘tathā hī’’ (thật vậy) v.v…, ngài làm cho ý nghĩa đó rõ ràng hơn bằng Pāḷi.
Atthanayā nandiyāvaṭṭādayo.
Ways of meaning are the Nandīvaṭṭa and others.
Atthanayā (Các Naya về ý nghĩa) là Nandiyāvaṭṭa v.v…
Saṅkhārattikā puññābhisaṅkhārādayo, kāyasaṅkhārādayo ca.
Triads of formations are the meritorious formations and others, and the bodily formations and others.
Saṅkhārattikā (Ba nhóm hành) là Puññābhisaṅkhāra v.v…, và Kāyasaṅkhāra v.v…
Tesu atthanayānaṃ aññamaññasaṅgaho parato āvi bhavissati.
Among these, the mutual comprehension of the ways of meaning will become evident later.
Trong đó, sự tổng hợp lẫn nhau của các Atthanaya sẽ được làm rõ sau này.
Itare pana kāmāvacarā, rūpāvacarā ca kusalā cetanā puññābhisaṅkhāro, akusalā cetanā apuññābhisaṅkhāro, arūpāvacarā kusalā cetanā āneñjābhisaṅkhāro.
The other ones, however, are: wholesome volitions belonging to the sense-sphere and fine-material sphere are meritorious formations (puññābhisaṅkhāro); unwholesome volitions are unmeritorious formations (apuññābhisaṅkhāro); wholesome volitions belonging to the immaterial sphere are imperturbable formations (āneñjābhisaṅkhāro).
Còn những điều khác: ý chí thiện thuộc cõi Dục và cõi Sắc là puññābhisaṅkhāro (phước hành); ý chí bất thiện là apuññābhisaṅkhāro (phi phước hành); ý chí thiện thuộc cõi Vô Sắc là āneñjābhisaṅkhāro (bất động hành).
Puññābhisaṅkhāro ca apuññābhisaṅkhāro ca kāyadvārappavatto kāyasaṅkhāro, so eva vacīdvārappavatto vacīsaṅkhāro, manodvārappavatto pana tividhopi cittasaṅkhāro.
Meritorious formations and unmeritorious formations that occur through the body-door are bodily formations (kāyasaṅkhāro); the same, when occurring through the speech-door, are verbal formations (vacīsaṅkhāro); but all three types occurring through the mind-door are mental formations (cittasaṅkhāro).
Puññābhisaṅkhāra và Apuññābhisaṅkhāra được thực hiện qua thân môn là kāyasaṅkhāro (thân hành); chính điều đó được thực hiện qua ngữ môn là vacīsaṅkhāro (ngữ hành); còn tất cả ba loại được thực hiện qua ý môn là cittasaṅkhāro (ý hành).
Iti jātivasena purimattike vuttā eva dhammā dvāravasena dutiyattike vuttā, te eva ca purimattiketi aññamaññasaṅgaho veditabbo.
Thus, the same phenomena mentioned in the former triad in terms of their nature are mentioned in the second triad in terms of their doors, and these are the same as the former triad; thus, their mutual comprehension should be understood.
Như vậy, các pháp được nói trong nhóm ba đầu tiên theo loại, chính là các pháp được nói trong nhóm ba thứ hai theo môn, và chính những điều đó là nhóm ba đầu tiên. Do đó, cần hiểu sự tổng hợp lẫn nhau.
‘‘Na sarūpato’’ti iminā saṅgahavāre viya uddesaniddesavāresupi paṭṭhānassa atthato uddhaṭataṃ dasseti.
By "not in its own form", he shows that the Paṭṭhāna is extracted in meaning even in the sections on enumeration and explanation, just as in the section on comprehension.
Với từ ‘‘Na sarūpato’’ (Không phải về hình thức), ngài chỉ ra rằng Paṭṭhāna được trích ra về ý nghĩa trong Uddesavāra (phần tóm tắt) và Niddesavāra (phần giải thích) cũng như trong Saṅgahavāra.
Mūlapadaggahaṇeneva gahitattā uddesavāre tāva evaṃ hotu, niddesavāre pana kathanti?
It may be so in the section on enumeration, as it is included by the mere grasping of the root terms, but how is it in the section on explanation?
Trong Uddesavāra thì như vậy vì đã được bao gồm bởi việc nắm giữ các Mūlapada, nhưng trong Niddesavāra thì sao?
Tatthāpi nayaggahaṇeneva mūlapadānipi gahitānīti veditabbaṃ.
It should be understood that there too, the root terms are included by the mere grasping of the methods.
Cũng trong đó, cần hiểu rằng các Mūlapada cũng đã được bao gồm bởi việc nắm giữ các Naya.
Na hi mūlapadehi vinā kāci nayayojanā sambhavati.
For no application of methods is possible without root terms.
Vì không có sự áp dụng Naya nào có thể xảy ra mà không có các Mūlapada.
Apare pana ‘‘hāranayā viya paṭṭhānaṃ na suttassa saṃvaṇṇanāviseso, atha kho tasmiṃ tasmiṃ sutte saṃkilesabhāgiyatādilabbhamānavisesamattanti na tassa pakaraṇassa padatthasaṅgaho.
Others, however, say, "The Paṭṭhāna, like the methods of application, is not a specific exposition of the Sutta, but merely a specific quality such as 'conducive to defilement' found in each Sutta; therefore, it is not a comprehension of the meaning of the terms of that treatise.
Những người khác lại nói: ‘‘Paṭṭhāna không phải là một sự giải thích đặc biệt của kinh điển như các Hāra và Naya, mà chỉ là một đặc điểm có được như ‘phần thuộc về sự ô nhiễm’ v.v… trong từng kinh điển. Vì vậy, sự tổng hợp các ý nghĩa từ ngữ của bộ luận đó không bao gồm Paṭṭhāna.
Evañca katvā tettiṃsāya nettipadatthesu paṭṭhānaṃ asaṅgahitaṃ, uddesaniddesavāresu ca anuddhaṭamevā’’ti vadanti.
And having done so, they say, "The Paṭṭhāna is not comprehended in the thirty-three meanings of the Netti terms, and it is not extracted in the sections on enumeration and explanation."
Và như vậy, trong ba mươi ba ý nghĩa từ ngữ của Netti, Paṭṭhāna không được tổng hợp, và trong Uddesavāra và Niddesavāra, nó cũng không được trích ra.’’
‘‘Pāḷito eva viññāyatī’’ti vuttamatthaṃ samatthento ‘‘tathā hi…pe… ābhata’’nti āha, tena therena bhāsitabhāvo viya bhagavatā anumoditabhāvopi pāḷianugato evāti dasseti.
Supporting the statement "it is known from the Pali text itself", he says "for thus... etc. ... brought forth", thereby showing that the fact of it being approved by the Blessed One, as well as being spoken by the Elder, is consistent with the Pali text.
Để chứng minh ý nghĩa đã nói ‘‘Pāḷito eva viññāyatī’’ (được hiểu từ chính Pāḷi), ngài nói ‘‘tathā hi…pe… ābhata’’ (thật vậy…v.v… được mang đến). Điều này cho thấy rằng việc được Đức Phật tán đồng cũng như việc được Trưởng lão thuyết giảng đều phù hợp với Pāḷi.
Sāvakabhāsitattā nidānaṃ na vuttanti na sakkā vattunti codento ‘‘sāvaka…pe… bhāsita’’nti āha.
The objector, suggesting that it cannot be said that the origin was not mentioned because it was spoken by a disciple, says "spoken by a disciple... etc."
Người chất vấn nói: ‘‘sāvaka…pe… bhāsita’’ (do đệ tử…v.v… thuyết giảng) để nói rằng không thể nói rằng lời nói đầu không được đề cập vì nó do đệ tử thuyết giảng.
Nayidaṃ ekantikanti ca sāvakabhāsitabuddhabhāsitabhāvo nidānāvacanassa, nidānavacanassa ca akāraṇaṃ ubhayatthāpi ubhayassa dassanato.
And "this is not absolute" refers to the fact that the origin being spoken by a disciple or by the Buddha is not the cause for the absence of an origin statement, since both are seen in both cases.
Nayidaṃ ekantika (Điều này không phải là tuyệt đối) nghĩa là việc lời nói đầu do đệ tử thuyết giảng hay do Đức Phật thuyết giảng không phải là nguyên nhân của việc không đề cập lời nói đầu, vì cả hai trường hợp đều được tìm thấy ở cả hai nơi.
Tasmā nidānāvacanena nettiyā asāvakabhāsitatā na sijjhatīti dasseti.
Therefore, he shows that the Netti's not being spoken by a disciple is not established by the absence of an origin statement.
Do đó, ngài chỉ ra rằng việc không đề cập lời nói đầu không chứng tỏ Netti không phải do đệ tử thuyết giảng.
Tenāha ‘‘na ca tāvatā tāni appamāṇaṃ, evamidhāpi daṭṭhabba’’nti.
That is why he says, "Nor are they therefore without authority; it should be understood similarly here."
Vì vậy, ngài nói: ‘‘na ca tāvatā tāni appamāṇaṃ, evamidhāpi daṭṭhabba’’ (và vì điều đó, chúng không phải là không có giá trị, ở đây cũng vậy, nên được thấy như thế).
Yeneva kāraṇena nidānāvacanassa pamāṇabhāvasādhanatā, teneva kāraṇena imassa pakaraṇassa pamāṇabhāvasiddhīti dasseti ‘‘nidānañca nāmā’’tiādinā.
He shows that for the same reason that the origin statement is a means of establishing authority, the authority of this treatise is established, by* beginning with "And an origin".
Với từ ‘‘nidānañca nāmā’’ (và lời nói đầu) v.v…, ngài chỉ ra rằng vì lý do mà lời nói đầu là bằng chứng, nên bộ luận này cũng được chứng minh là có giá trị.
Idāni ‘‘atha vā’’tiādinā nettiyā nidānāvacanena abyabhicārahetumāha.
Now, by* beginning with "Or else", he states the reason for the non-inconsistency regarding the absence of an origin statement in the Netti.
Bây giờ, với từ ‘‘atha vā’’ (hoặc là) v.v…, ngài nói về lý do không có sự sai lệch với lời nói đầu của Netti.
Ayañhettha payogo na nettiyā nidānaṃ vattabbaṃ pāḷiyā atthasaṃvaṇṇanābhāvato.
The application here is: an origin should not be stated for the Netti because it is an exposition of the meaning of the Pali text.
Ở đây, cách dùng này không phải là lời tựa cần được nói trong Nettipakaraṇa, vì không có phần giải thích ý nghĩa của kinh tạng (Pali).
Yā hi pāḷiyā atthasaṃvaṇṇanā na tassā nidānavacanaṃ diṭṭhaṃ yathā paṭisambhidāmaggassa, niddesādīnañcāti.
For an origin statement is not seen for an exposition of the meaning of the Pali text, just as for the Paṭisambhidāmagga, and for the Niddesa and so on.
Bởi vì phần giải thích ý nghĩa của kinh tạng thì không có lời tựa được thấy, giống như Paṭisambhidāmagga và các Niddesa, v.v.
Evaṃ ‘‘ya’’ntiādīnaṃ gāthāpadānaṃ kammakattukiriyākattuvisesanādidassanavasena atthaṃ vatvā idāni avayavajotanavasena padatthaṃ dassetuṃ ‘‘lokiyanti etthā’’tiādimāha.
Having thus stated the meaning of the stanzas beginning with " yaṃ" by showing the object, agent, verb, agent-qualifier, and so on, now, to show the word-meaning by illuminating the parts, it says " lokiya (worldly) here," and so on.
Sau khi giải thích ý nghĩa của các đoạn kệ như “yaṃ”, v.v. theo cách trình bày chủ thể, đối tượng, hành động, chủ thể hành động, tính từ, v.v., bây giờ để trình bày ý nghĩa của từ theo cách làm rõ từng phần, Ngài nói “lokiyanti etthā” (ở đây, từ ‘lokiya’) v.v.
Lokasaddo idha sāmatthiyato sattalokavacano daṭṭhabbo.
The word loka here, by its power, should be understood as referring to the world of beings.
Từ “loka” (thế gian) ở đây cần hiểu là chỉ thế gian chúng sinh theo khả năng của nó.
Tenāha ‘‘pūjanakiriyāyogyabhūtatāvasenā’’ti.
Therefore, it is said: "in the sense of being worthy of veneration."
Vì vậy, Ngài nói: “theo nghĩa là trạng thái xứng đáng được tôn kính”.
Sāsanantaradhānato paraṃ pūjanā aññabuddhuppādena veditabbā, yathetarahi vipassīādisammāsambuddhānaṃ.
Veneration after the disappearance of the Dispensation should be understood by the arising of another Buddha, just as it is now for the Perfectly Enlightened Ones such as Vipassī and others.
Sự tôn kính sau khi giáo pháp bị biến mất cần được hiểu là do sự xuất hiện của các vị Phật khác, giống như các vị Chánh Đẳng Giác Vipassī, v.v. hiện nay.
‘‘Dīpaṅkaro’’tiādinā yadipi buddhavaṃsadesanāyaṃ (bu. vaṃ. 2.75) bhagavatāva vuttaṃ, sumedhapaṇḍitattabhāvena pana pavattiṃ sandhāya vuttanti āha ‘‘yathāha bhagavā sumedhabhūto’’ti.
Although it was stated by the Blessed One himself in the Buddha-vaṃsa that "Dīpaṅkara," and so on, it was said with reference to his conduct as the Bodhisatta Sumedha. Therefore, it is said: "as the Blessed One said when he was Sumedha."
Mặc dù trong Buddhavaṃsadesanā (Bu. Vaṃ. 2.75) đã được Đức Thế Tôn nói rằng “Dīpaṅkaro” (Phật Nhiên Đăng), v.v., nhưng điều đó được nói liên quan đến sự kiện khi Ngài còn là Bồ tát Sumedha, nên Ngài nói: “như Đức Thế Tôn đã nói khi Ngài còn là Sumedha”.
Iccassāti iti assa, evaṃ bhagavato aviparītaanantarāyikaniyyānikadhammadesanāya sabbaññutānāvaraṇabhāvadīpanenāti attho.
Iccassā means iti assa, that is, by expounding the Blessed One's Dhamma, which is unerring, free from danger, and leading to liberation, thereby demonstrating his omniscience and unhindered knowledge.
“Iccassā” (vì vậy, của người ấy) là “iti assa” (như vậy, của người ấy), nghĩa là bằng cách chỉ rõ trạng thái Vô Ngại Trí Toàn Tri của Đức Thế Tôn thông qua sự thuyết pháp không sai lầm, không chướng ngại, đưa đến giải thoát.
Tenāti catuvesārajjayogena.
Therefore means by being endowed with the four kinds of self-confidence.
“Tenā” (bởi điều đó) là bởi bốn Vô Úy.
Tadavinābhāvinā dasabala…pe… pakāsitā hoti.
Inseparably connected with that, the ten powers... is expounded.
Điều đó không thể tách rời khỏi “dasabala…pe… pakāsitā hoti” (mười lực… v.v… đã được công bố).
Āveṇikabuddhadhammādī ti ettha ādisaddena tīsu kālesu appaṭihatañāṇāni, catusaccañāṇāni, catupaṭisambhidāñāṇāni, pañcagatiparicchedakañāṇāni, cha abhiññāñāṇāni, satta ariyadhanāni, satta bojjhaṅgā, aṭṭha vijjā, aṭṭhasu parisāsu akampanañāṇāni, aṭṭha vimokkhā, nava samādhicariyā, nava anupubbavihārā, dasa nāthakaraṇā dhammā, dasa ariyavāsā, dvādasa dhammacakkākārā, terasa dhutadhammā, cuddasa buddhañāṇāni, pannarasa caraṇadhammā, soḷasa ñāṇacariyā, soḷasa ānāpānassatī, ekūnavīsati paccavekkhaṇañāṇāni, catuvīsati paccayavibhāvanañāṇāni, catucattārīsa ñāṇavatthūni, sattasattati ñāṇavatthūni, catuvīsatikoṭisatasahassasamāpattisañcārimahāvajirañāṇaṃ, anantanayasamantapaṭṭhānapavicayadesanākārappavattañāṇāni cāti evamādīnaṃ bhagavato guṇavisesānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
Here, by the word 'etc.' in 'exclusive qualities of a Buddha, etc.', one should understand the inclusion of such special qualities of the Blessed One as the unimpeded knowledges concerning the three times, the knowledges of the four Noble Truths, the knowledges of the four analytical knowledges (paṭisambhidā), the knowledges discerning the five destinations, the knowledges of the six supernormal powers (abhiññā), the seven Noble Treasures, the seven factors of awakening (bojjhaṅga), the eight knowledges (vijjā), the unshakable knowledges regarding the eight assemblies, the eight liberations (vimokkha), the nine practices of concentration, the nine successive abidings, the ten qualities that make one a protector, the ten Noble Dwellings, the twelve aspects of the Wheel of Dhamma, the thirteen ascetic practices (dhutadhammā), the fourteen Buddha-knowledges, the fifteen qualities of conduct (caraṇadhammā), the sixteen practices of knowledge, the sixteen mindfulnesses of breathing (ānāpānassatī), the nineteen knowledges of reviewing, the twenty-four knowledges discerning conditions, the forty-four bases of knowledge, the seventy-seven bases of knowledge, the great vajra-knowledge that moves through twenty-four hundred thousand crores of attainments, and the knowledges that arise from the analysis and exposition of the innumerable ways of dependent origination (samantapaṭṭhāna).
Trong “Āveṇikabuddhadhammādī” (các Phật pháp đặc biệt, v.v.), từ “ādi” (v.v.) cần hiểu là bao gồm các đặc tính ưu việt của Đức Thế Tôn như: các trí tuệ không bị chướng ngại trong ba thời, các trí tuệ về Tứ Thánh Đế, các trí tuệ về Tứ Vô Ngại Giải, các trí tuệ phân biệt năm cõi, sáu thắng trí, bảy Thánh tài, bảy giác chi, tám minh, các trí tuệ không rung động trong tám hội chúng, tám giải thoát, chín hành trì thiền định, chín thứ lớp an trú, mười pháp tạo nên nơi nương tựa, mười Thánh trú, mười hai phương diện của bánh xe Pháp, mười ba hạnh đầu đà, mười bốn Phật trí, mười lăm pháp hành, mười sáu hành trì trí tuệ, mười sáu niệm hơi thở, mười chín trí tuệ quán xét, hai mươi bốn trí tuệ phân biệt duyên, bốn mươi bốn đối tượng trí tuệ, bảy mươi bảy đối tượng trí tuệ, trí tuệ kim cương vĩ đại vận hành trong hai mươi bốn vạn ức trăm ngàn định, và các trí tuệ phát sinh từ sự phân tích và thuyết giảng các phương pháp vô tận của Samantapaṭṭhāna, v.v.
Aparo nayo – guṇavisiṭṭhataṃ dīpeti, sā ca guṇavisiṭṭhatā mahākaruṇāmahāpaññāhi veditabbā tāhi satthusampattisiddhito.
Another method – it reveals the distinction of qualities, and this distinction of qualities should be understood through great compassion and great wisdom, as the Teacher's accomplishments are perfected by these.
Một phương pháp khác là chỉ rõ sự ưu việt về phẩm chất, và sự ưu việt về phẩm chất đó cần được hiểu thông qua Đại Bi và Đại Trí, vì sự thành tựu của Bậc Đạo Sư là do chúng.
Tattha mahākaruṇāya pavattibhedo ‘‘bahukehi ākārehi passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamatī’’tiādinā paṭisambhidāmagge (paṭi. ma. 1.117) vuttanayena veditabbo.
Therein, the mode of manifestation of great compassion should be understood according to the method stated in the Paṭisambhidāmagga with "Great compassion arises in the Buddhas, the Blessed Ones, as they observe beings in many ways," etc.
Trong đó, sự phân biệt về sự phát khởi của Đại Bi cần được hiểu theo phương pháp đã được nói trong Paṭisambhidāmagga (Paṭi. Ma. 1.117): “Đại bi phát khởi trong các vị Phật, các Đức Thế Tôn, khi các Ngài nhìn chúng sinh bằng nhiều phương cách”, v.v.
Mahāpaññāya pana pavattibhedo vutto eva.
The mode of manifestation of great wisdom has already been stated.
Còn sự phân biệt về sự phát khởi của Đại Trí thì đã được nói rõ.
Tattha karuṇāya bhagavato caraṇasampatti, paññāya vijjāsampatti.
Therein, through compassion is the Blessed One's accomplishment in conduct, and through wisdom is his accomplishment in knowledge (vijjā).
Trong đó, nhờ Bi mà Đức Thế Tôn có sự thành tựu về hành (caraṇa), nhờ Trí mà có sự thành tựu về minh (vijjā).
Karuṇāya sattādhipatitā, paññāya dhammādhipatitā.
Through compassion is his dominion over beings, through wisdom is his dominion over the Dhamma.
Nhờ Bi mà Ngài là chủ tể của chúng sinh (sattādhipatitā), nhờ Trí mà là chủ tể của Pháp (dhammādhipatitā).
Karuṇāya lokanāthatā, paññāya attanāthatā.
Through compassion is his being a protector of the world, through wisdom is his being a protector of himself.
Nhờ Bi mà Ngài là người bảo hộ thế gian (lokanāthatā), nhờ Trí mà là người tự bảo hộ (attanāthatā).
Karuṇāya pubbakāritā, paññāya kataññutā.
Through compassion is his prior benefaction, through wisdom is his gratitude.
Nhờ Bi mà Ngài là người làm điều thiện trước (pubbakāritā), nhờ Trí mà có lòng tri ân (kataññutā).
Karuṇāya aparantapatā, paññāya anattantapatā.
Through compassion is his protection of others, through wisdom is his non-protection of himself.
Nhờ Bi mà Ngài bảo vệ người khác (aparantapatā), nhờ Trí mà không bảo vệ bản thân (anattantapatā).
Karuṇāya buddhakaradhammasiddhi, paññāya buddhabhāvasiddhi.
Through compassion is the accomplishment of qualities that make one a Buddha, through wisdom is the accomplishment of Buddhahood.
Nhờ Bi mà thành tựu các pháp làm Phật (buddhakaradhammasiddhi), nhờ Trí mà thành tựu Phật quả (buddhabhāvasiddhi).
Karuṇāya paresaṃ tāraṇaṃ, paññāya sayaṃ tāraṇaṃ.
Through compassion is the liberation of others, through wisdom is the liberation of oneself.
Nhờ Bi mà cứu độ người khác (paresaṃ tāraṇaṃ), nhờ Trí mà tự cứu độ (sayaṃ tāraṇaṃ).
Karuṇāya sabbasattesu anuggahacittatā, paññāya sabbadhammesu virattacittatā pakāsitā hotīti anavasesato parahitapaṭipattiyā, attahitasampattiyā ca pāripūrī veditabbā.
Through compassion is revealed the mind of benevolence towards all beings, and through wisdom is revealed the mind of dispassion towards all phenomena; thus, the complete fulfillment of both practice for the welfare of others and accomplishment for one's own welfare should be understood.
Nhờ Bi mà có tâm từ bi đối với tất cả chúng sinh (sabbasattesu anuggahacittatā), nhờ Trí mà có tâm ly tham đối với tất cả các pháp (sabbadhammesu virattacittatā) đã được công bố. Như vậy, sự viên mãn của sự thực hành lợi tha và sự thành tựu lợi mình cần được hiểu một cách trọn vẹn.
Tīsupi avatthāsūti hetuphalasattūpakārāvatthāsu.
In all three states refers to the states of cause, effect, and benefit to beings.
“Tīsupi avatthāsu” (trong cả ba trạng thái) là trong các trạng thái nhân, quả và sự giúp đỡ chúng sinh.
Abhisamayo paṭivedhasāsanassa, manasikaraṇaṃ paṭipattisāsanassa, savanādīhi paricayakaraṇaṃ pariyattisāsanassāti tiṇṇampi vasena yojetabbo.
Penetration is for the Dhamma of realization, mental attention is for the Dhamma of practice, and familiarization through listening, etc., is for the Dhamma of study; thus, it should be connected in terms of all three.
“Abhisamayo” (sự chứng ngộ) là của giáo pháp thể nhập, “manasikaraṇaṃ” (sự tác ý) là của giáo pháp thực hành, “savanādīhi paricayakaraṇaṃ” (sự làm quen bằng cách nghe, v.v.) là của giáo pháp học tập. Như vậy, cần phối hợp theo cả ba phương diện.
Tenāha ‘‘yathāraha’’nti.
Therefore, it is said, "as is appropriate."
Vì vậy, Ngài nói: “yathārahaṃ” (tùy theo sự thích hợp).
‘‘Sakkaccaṃ dhammadesanenā’’ti iminā idha ‘‘sāsana’’nti vuttassa tividhassāpi saddhammassa avisesena desanāpūjaṃ vatvā thomanāpūjanassa vasena taṃ vibhajitvā dassento ‘‘ariyaṃ, vo bhikkhave’’tiādimāha.
By "by teaching the Dhamma respectfully," having stated the worship of the teaching without distinction for all three kinds of Saddhamma mentioned here as "sāsana," he then divides it and shows it in terms of praise and worship, saying, "Noble, O bhikkhus," etc.
Bằng câu “Sakkaccaṃ dhammadesanenā” (bằng cách thuyết pháp một cách cung kính), ở đây, sau khi nói về sự tôn kính thuyết giảng của cả ba loại Chánh Pháp đã được gọi là “giáo pháp” mà không có sự phân biệt, Ngài lại phân loại và trình bày chúng theo phương pháp tôn kính bằng sự tán thán và tôn kính bằng sự cúng dường, nên Ngài nói: “Ariyaṃ, vo bhikkhave” (Này các Tỳ-kheo, Thánh), v.v.
Tattha ‘‘thomanenā’’ti padenāpi ‘‘sakkacca’’nti padaṃ yojetabbaṃ.
Therein, the word "respectfully" should also be connected with the word "by praising."
Trong đó, từ “sakkaccaṃ” cũng cần được phối hợp với từ “thomanenā” (bằng sự tán thán).
Pūjanādvayassāpi vā vasena idhāpi padayojanā veditabbā.
Or, the connection of words here should be understood in terms of the two kinds of worship.
Hoặc, sự phối hợp từ ngữ ở đây cũng cần được hiểu theo phương pháp của hai loại tôn kính.
Ariyabhāvādayoti ariyaseṭṭhaaggabhāvādayo.
Nobility, etc. refers to the states of being noble, excellent, and supreme, etc.
“Ariyabhāvādayo” (trạng thái Thánh, v.v.) là trạng thái Thánh, tối thượng, cao quý, v.v.
Niyyānādayoti niyyānahetudassanādayo.
Deliverance, etc. refers to the showing of the cause of deliverance, etc.
Niyyānādayo là sự thấy nhân của sự xuất ly và các thứ khác.
Svākkhātatādayoti svākkhātasandiṭṭhikatādayo.
Well-expoundedness, etc. refers to well-expoundedness, immediately visible, etc.
Svākkhātatādayo là svākkhāta, sandiṭṭhikatā và các thứ khác.
‘‘Ayañca gāthā’’tiādi kesañci vādo.
"And this verse," etc., is the view of some.
Câu bắt đầu bằng “Ayañca gāthā” là quan điểm của một số người.
Tathā hi apare ‘‘therenevāyaṃ gāthā bhāsitā’’ti vadanti.
Indeed, others say, "This verse was spoken by the Elder himself."
Thật vậy, những người khác nói rằng: “Kệ này đã được chính vị Trưởng lão nói ra”.
Attūpanāyikāpi hi kadāci dhammadesanā hoti eva yathā ‘‘dasabalasamannāgato, bhikkhave, tathāgato catuvesārajjavisārado’’tiādi (saṃ. ni. 2.21-22).
For sometimes, Dhamma teaching can indeed be self-referential, as in "The Tathāgata, O bhikkhus, endowed with the ten powers, is fearless in the four kinds of self-confidence," etc.
Bởi vì đôi khi bài thuyết pháp cũng mang tính tự quy chiếu, như trong câu “Này các Tỳ khưu, Như Lai là bậc thành tựu mười lực, là bậc thành thạo bốn vô sở úy” và các câu khác.
Evañca katvā ‘‘katame soḷasa hārā’’tiādivacanaṃ samatthitaṃ hoti.
And having done thus, the statement beginning with "What are the sixteen hāras?" becomes justified.
Và khi làm như vậy, câu nói bắt đầu bằng “Thế nào là mười sáu hāra?” được xem là hợp lý.
Etthāhāti navaṅgasāsananavavidhasuttantāti etasmiṃ atthavacane āha codako.
Etthāha (here it says) means the questioner says this in the context of the meaning of "the nine-limbed dispensation" and "the nine kinds of Suttanta".
Ở đây, ngài nói là người chất vấn đã nói trong lời giải nghĩa này: “chín chi phần giáo pháp là chín loại kinh”.
Tassāyaṃ adhippāyo – navahi aṅgehi vavatthitehi aññamaññasaṅkararahitehi bhavitabbaṃ, tathā ca sati asuttasabhāvāneva geyyaṅgādīnīti navavidhasuttantavacanaṃ virujjheyya.
His intention is this: the nine limbs must be distinct and free from mutual intermixture; if that is the case, then the Geyya and other limbs, being non-Sutta in nature, would contradict the statement of "nine kinds of Suttanta".
Chủ ý của người ấy là thế này: Chín chi phần phải được phân định, không lẫn lộn với nhau. Nếu vậy, các chi phần như geyya v.v. vốn không có bản chất của kinh, nên câu nói “chín loại kinh” sẽ mâu thuẫn.
Atha suttasabhāvāni geyyaṅgādīni, evaṃ sati ‘‘sutta’’nti visuṃ suttaṅgaṃ na siyā, evaṃ sante aṭṭhaṅgasāsanaṃ āpajjatīti.
But if the Geyya and other limbs are Sutta in nature, then there would be no separate Sutta limb, and in that case, the dispensation would become eight-limbed.
Nếu các chi phần như geyya v.v. có bản chất của kinh, thì sẽ không có chi phần kinh riêng biệt là “sutta”. Như vậy, giáo pháp sẽ trở thành tám chi phần.
Tenāha ‘‘kathaṃ panā’’tiādi.
Therefore, he says "kathaṃ panā" (how then) and so on.
Do đó, người ấy nói câu bắt đầu bằng “kathaṃ panā”.
Geyyaṅgādīsu katipayānampi suttabhāve yathāvuttadosānativatti, pageva sabbesanti dasseti ‘‘yañcā’’tiādinā.
He shows that the aforementioned fault is not avoided even if some of the Geyya and other limbs are Sutta, let alone all of them, by saying "yañcā" (and what) and so on.
Ngài chỉ ra rằng: “Ngay cả khi một vài trong số các chi phần như geyya v.v. có bản chất của kinh, lỗi đã nêu vẫn không thể tránh khỏi, huống hồ là tất cả”, qua câu bắt đầu bằng “yañcā”.
Saṅgahesūti aṭṭhakathāsu.
Saṅgahesu (in the compendiums) means in the commentaries.
Trong các bộ toát yếu là trong các bộ Chú giải.
Porāṇaṭṭhakathānañhi saṅkhepabhūtā idāni aṭṭhakathā ‘‘saṅgahā’’ti vuttā.
Indeed, the present commentaries, being summaries of the ancient commentaries, are called "Saṅgahā".
Vì các bộ Chú giải hiện nay là bản tóm tắt của các bộ Chú giải xưa, nên được gọi là “saṅgahā”.
Suttaṃ nāma sagāthakaṃ vā siyā, niggāthakaṃ vāti aṅgadvayeneva tadubhayaṅgaṃ katanti visuṃ suttaṅgassa asambhavo tadubhayavinimuttassa suttassa abhāvato.
A Sutta may be with verses or without verses; since both these limbs are made up of these two limbs, there is no possibility of a separate Sutta limb, as there is no Sutta apart from these two.
Kinh có thể có kệ hoặc không có kệ. Vì cả hai chi phần đó đã được tạo thành bởi hai chi phần này, nên không thể có chi phần kinh riêng biệt, do không có kinh nào nằm ngoài hai loại đó.
Tena vuttaṃ ‘‘suttaṅgameva na siyā’’ti.
Therefore, it is said "suttaṅgameva na siyā" (there would be no Sutta limb itself).
Do đó, đã nói rằng “sẽ không có cả chi phần kinh”.
Athāpi kathañci.
Athāpi (even if) means somehow.
Dù cho bằng cách nào đó.
Siyāti vakkhamānaṃ sāmaññavidhiṃ sandhāyāha.
Siyā (it might be) refers to the general rule that will be stated.
Siyā, ngài nói điều này khi đề cập đến quy tắc chung sẽ được nói đến.
Evampi ayaṃ dosoti dassento ‘‘maṅgalasuttādīna’’ntiādimāha.
Showing that this fault still exists, he says "maṅgalasuttādīna" (of the Maṅgala Sutta and so on) and so forth.
Khi chỉ ra rằng lỗi này vẫn tồn tại ngay cả như vậy, ngài nói câu bắt đầu bằng “maṅgalasuttādīnaṃ”.
Tabbhāvanimittanti geyyaṅgabhāvanimittaṃ.
Tabbhāvanimittaṃ (the cause of its being that) means the cause of its being the Geyya limb.
Nhân của bản chất đó là nhân của bản chất chi phần geyya.
Veyyākaraṇassa tabbhāvanimittanti sambandho.
The connection is "the cause of its being the Veyyākaraṇa".
Liên kết là: nhân của bản chất đó của veyyākaraṇa.
Codako ‘‘gāthāvirahe’’ti vacanaṃ aggaṇhanto ‘‘pucchāvissajjanaṃ byākaraṇa’’nti vacanamattameva gahetvā ‘‘evaṃ sante’’tiādinā codeti.
The questioner, not taking the statement "without verses" but only taking the statement "explanation is question and answer", questions "evaṃ sante" (if that is the case) and so on.
Người chất vấn, không nắm bắt câu “khi không có kệ”, mà chỉ dựa vào câu “sự hỏi đáp là byākaraṇa”, đã chất vấn bằng câu bắt đầu bằng “evaṃ sante”.
Itaro pana okāsavidhito anokāso vidhi balavāti ñāyaṃ gāthāvirahitaṃyeva veyyākaraṇanti, idhādhippetanti ca dassento ‘‘nāpajjatī’’tiādinā pariharati.
The other, however, showing that the rule of "an exclusive rule is stronger than a non-exclusive rule" means that Veyyākaraṇa is only that which is without verses, and that this is what is intended here, refutes it by saying "nāpajjatī" (it does not follow) and so on.
Còn người kia, dựa trên nguyên tắc rằng quy tắc không có cơ hội thì mạnh hơn quy tắc có cơ hội, đã bác bỏ bằng câu bắt đầu bằng “nāpajjati”, chỉ ra rằng ở đây, veyyākaraṇa được hiểu là pháp không có kệ.
Tathā hīti teneva kāraṇena, satipi saññantaranimittayoge anokāsasaññānaṃ balavabhāvenevāti attho.
Tathā hi (for indeed) means for that very reason, even if there is a connection with another designation, it is due to the strength of the exclusive designations.
Thật vậy là chính vì lý do đó, tức là vì các danh hiệu không có cơ hội thì mạnh hơn, ngay cả khi có sự liên kết với nhân của danh hiệu khác.
1. Vibhāgenāti sarūpavibhāgena.
1. Vibhāgena (by division) means by division of its nature.
1. Bằng sự phân chia là bằng sự phân chia về bản chất.
Adiṭṭhaṃ jotīyati etāyāti adiṭṭhajotanā.
That by which the unseen is illuminated is adiṭṭhajotanā (illumination of the unseen).
Điều chưa thấy được làm sáng tỏ bởi nó, nên gọi là adiṭṭhajotanā.
Diṭṭhaṃ saṃsandīyati etāyāti diṭṭhasaṃsandanā, saṃsandanaṃ cettha sākacchāvasena vinicchayakaraṇaṃ.
That by which the seen is correlated is diṭṭhasaṃsandanā (correlation of the seen), and here correlation means making a decision by way of discussion.
Điều đã thấy được đối chiếu bởi nó, nên gọi là diṭṭhasaṃsandanā, và sự đối chiếu ở đây là việc quyết định thông qua thảo luận.
Vimati chijjati etāyāti vimaticchedanā.
That by which doubt is cut off is vimaticchedanā (cutting off of doubt).
Sự nghi ngờ được cắt đứt bởi nó, nên gọi là vimaticchedanā.
Anumatiyā pucchā anumatipucchā.
A question for approval is anumatipucchā (question for approval).
Sự hỏi về sự đồng thuận là anumatipucchā.
‘‘Taṃ kiṃ maññathā’’ti hi kā tumhākaṃ anumatīti anumati pucchitā.
Indeed, "What do you think?" is a question for approval, meaning "What is your approval?".
Vì trong câu “Taṃ kiṃ maññathā”, sự đồng thuận đã được hỏi: “Sự đồng thuận của các ông là gì?”
Kathetukamyatāti kathetukamyatāya.
Kathetukamyatā (desire to speak) means by the desire to speak.
Kathetukamyatā là do sự muốn nói.
‘‘Harīyanti etehī’’tiādinā karaṇādhikaraṇakattubhāvakammasādhanānaṃ vasena hāra-saddassa atthaṃ vatvā sadisakappanāvasena dassetuṃ ‘‘hārā viyā’’tiādi vuttaṃ.
Having stated the meaning of the word hāra by way of the agent, instrument, location, agentive, and objective cases with "harīyanti etehī" (they are carried by these) and so on, "hārā viyā" (like hāras) and so on is said to show it by way of comparison.
Sau khi nói về ý nghĩa của từ hāra theo nghĩa của công cụ, nơi chốn, chủ thể, hành động và đối tượng qua câu bắt đầu bằng “Harīyanti etehī”, để chỉ ra bằng cách so sánh tương tự, câu bắt đầu bằng “hārā viyā” đã được nói.
Puna ganthakaraṇādiatthena ganthādisaddānaṃ viya hārakaraṇādiatthena hārasaddasiddhiṃ dassetuṃ ‘‘hārayantī’’tiādimāha.
Again, to show the derivation of the word hāra by the meaning of 'carrying' (hārakaraṇādiatthena), similar to the words gantha and so on by the meaning of 'composing' (ganthakaraṇādiatthena), it says "hārayantī" and so on.
Tiếp theo, để chỉ ra sự hình thành của từ hāra theo nghĩa của việc tạo ra hāra v.v., tương tự như các từ gantha v.v. theo nghĩa của việc tạo ra sách v.v., ngài nói câu bắt đầu bằng “hārayantī”.
‘‘Haraṇato, ramaṇato cā’’ti iminā manoharā manoramā cete saṃvaṇṇanāvisesāti dasseti.
By "from carrying and from delighting," it shows that these are special descriptions, charming and delightful.
Bằng câu “Haraṇato, ramaṇato cā”, ngài chỉ ra rằng những giải thích đặc biệt này làm say mê và làm hoan hỷ tâm trí.
2. Sambandhoti hetuphalabhāvayogo.
2. "Sambandho" (relation) means the connection of cause and effect.
2. Sambandho là sự liên kết giữa nhân và quả.
Tathābhūtānañhi dhammānaṃ ekasantānasiddhatā ekattanayo.
For phenomena that are such, their existence in one continuum is the single mode.
Ekattanayo là sự tồn tại trong cùng một dòng tương tục của các pháp như vậy.
Vibhāgo satipi nesaṃ hetuphalabhāve vibhattasabhāvatā.
"Vibhāgo" (distinction) is the distinct nature of cause and effect, even when they are in a cause-and-effect relationship.
Vibhāgo là bản chất riêng biệt của chúng, mặc dù có mối quan hệ nhân quả.
Añño eva hi hetu, aññaṃ phalanti.
Indeed, the cause is one thing, and the effect is another.
Vì nhân là một, quả là một khác.
Byāpāraviraho nirīhatā.
"Byāpāraviraho" (absence of activity) is inertness.
Sự vắng mặt của tác ý là sự không nỗ lực.
Na hi hetuphalānaṃ evaṃ hoti ‘‘ahaṃ imaṃ nibbattemi, imināhaṃ nibbatto’’ti.
For causes and effects, it is not like this: "I produce this," or "I am produced by this."
Vì đối với nhân và quả không có chuyện như thế này: “Ta tạo ra cái này, ta được tạo ra bởi cái này”.
Anurūpaphalatā paccayuppannānaṃ paccayānukūlatā.
"Anurūpaphalatā" (suitability of results) is the conformity of effects to their causes.
Anurūpaphalatā là sự tương ứng của các pháp duyên sinh với các duyên của chúng.
Samūhādiṃ upādāya lokasaṅketasiddhā vohāramattatā sammutisabhāvo.
"Sammutisabhāvo" (conventional nature) is merely a conventional expression established by worldly agreement, based on aggregates and so on.
Sammutisabhāvo là bản chất chỉ là cách nói, được thành lập bởi quy ước của thế gian dựa trên sự tập hợp v.v.
Pathavīphassādīnaṃ kakkhaḷaphusanādilakkhaṇaṃ paramatthasabhāvo.
"Paramatthasabhāvo" (ultimate nature) is the characteristic of hardness, contact, and so on, pertaining to earth-element, contact, and so on.
Paramatthasabhāvo là đặc tính của sự cứng, sự xúc chạm v.v. của đất, xúc v.v.
Ayañhettha saṅkhepo – yasmiṃ bhinne, itarāpohe vā cittena katena tathā buddhi, idaṃ sammutisaccaṃ yathā ghaṭe, sasambhārajale ca, tabbipariyāyena paramatthasaccanti.
This is the summary here: that in which, when divided or when the other is removed, such a perception is formed by the mind, this is "sammutisacca" (conventional truth), as in a pot or water with its constituents; conversely, it is "paramatthasacca" (ultimate truth).
Đây là tóm tắt ở đây – khi một cái gì đó bị phân tích, hoặc khi cái khác bị loại bỏ bởi tâm, và trí tuệ như vậy phát sinh, thì điều này là tục đế (sammutisaccaṃ), như trong trường hợp cái bình, và nước có các thành phần, và ngược lại, là chân đế tối hậu (paramatthasacca).
Paramatthasaccappaṭivedhāyāti nibbānādhigamāya.
"Paramatthasaccappaṭivedhāyā" means for the attainment of Nibbāna.
Để thâm nhập chân đế tối hậu (paramatthasaccappaṭivedhāya) có nghĩa là để chứng đắc Nibbāna.
3. Jātibhedatoti kusalā, akusalāti imasmā visesā.
3. "Jātibhedato" means from the distinction of wholesome and unwholesome.
3. Do sự khác biệt về loại (jātibhedato) có nghĩa là do sự khác biệt này: thiện (kusalā), bất thiện (akusalā).
Yujjantīti ettha hetuattho antonīto veditabboti āha ‘‘yojīyantī’’ti.
In "yujjantī," the meaning of 'cause' should be understood as implied, so it says "yojīyantī" (are joined).
Trong yujjanti, ý nghĩa nhân quả nên được hiểu là đã được bao gồm, nên nói ‘‘yojīyanti’’ (được kết hợp).
Kehi yojīyanti?
By whom are they joined?
Chúng được kết hợp bởi ai?
Saṃvaṇṇanakehīti adhippāyo.
The intention is: by the commentators.
Ý nghĩa là bởi các nhà chú giải.
Yujjantīti vā yuttā honti, tehi samānayogakkhamā taggahaṇeneva gahitā hontīti attho tadekaṭṭhabhāvato.
Or "yujjantī" means they are suitable, meaning they are of equal efficacy and are included by the mere mention of them, due to their identical nature.
Hoặc yujjanti có nghĩa là chúng phù hợp, nghĩa là chúng có cùng sự an toàn của sự kết hợp (yogakkhema) và được bao gồm bởi sự nắm bắt chúng, vì chúng có cùng một ý nghĩa.
Imasmiṃ atthe ‘‘navahi padehī’’ti sahayoge karaṇavacanaṃ, purimasmiṃ karaṇe.
In this sense, "navahi padehī" is an instrumental case for accompaniment; in the former sense, it is for the instrument.
Trong ý nghĩa này, ‘‘navahi padehi’’ là cách dùng công cụ cho sự đồng hành, còn trong ý nghĩa trước là cách dùng công cụ.
‘‘Ete kho’’ti ca pāṭho.
There is also the reading "ete kho."
Và cũng có một bản đọc là ‘‘ete kho’’.
Tattha kho-saddassa padapūraṇatā, avadhāraṇatthatā vā veditabbā.
There, the word "kho" should be understood as a particle filling out the phrase or as having an emphasizing meaning.
Ở đây, ý nghĩa của từ kho nên được hiểu là để làm đầy câu, hoặc để nhấn mạnh.
Ete evāti ete taṇhādayo eva, na ito aññeti attho.
"Ete evā" means these very craving and so on, and not others.
Chỉ những điều này (ete eva) có nghĩa là chỉ những điều này như ái, v.v., chứ không phải điều gì khác ngoài chúng.
Aṭṭhāraseva na tato uddhaṃ, adho vāti.
"Aṭṭhāraseva" means exactly eighteen, not more or less.
Chỉ mười tám chứ không phải hơn hoặc kém.
Purimasmiṃ pakkhe mūlapadantarābhāvo, dutiyasmiṃ tesaṃ anūnādhikatā dīpitā hoti.
In the former case, the absence of other root words is shown; in the latter, their not being deficient or excessive is indicated.
Trong trường hợp đầu tiên, không có các từ gốc khác; trong trường hợp thứ hai, sự không thiếu không thừa của chúng được chỉ ra.
4. Niddesavāre sāmaññatoti sādhāraṇato.
4. In the Elaboration Section, "sāmaññato" means generally.
4. Trong Niddesavāra, sāmaññato có nghĩa là một cách chung.
Visesenāti asādhāraṇato.
"Visesenā" means specifically.
Visesena có nghĩa là một cách đặc biệt.
Padatthoti saddattho.
"Padattho" means the meaning of the word.
Padattho có nghĩa là ý nghĩa của từ.
Lakkhaṇanti sabhāvo.
"Lakkhaṇaṃ" means characteristic.
Lakkhaṇaṃ có nghĩa là bản chất.
Kamoti anupubbī.
"Kamo" means sequence.
Kamo có nghĩa là thứ tự.
Ettāvatāti ettakappamāṇabhāvo.
"Ettāvatā" means this much extent.
Ettāvatā có nghĩa là mức độ như vậy.
Hetvādīti hetuphalabhūmiupanisāsabhāgavisabhāgalakkhaṇanayā.
"Hetvādī" means the modes of cause, effect, stage, proximate cause, similar, dissimilar, and characteristic.
Hetvādī có nghĩa là các phương pháp (naya) về nhân, quả, địa, phương tiện (upanisā), tương đồng và khác biệt về đặc tính.
Visesato pana lakkhaṇanti sambandho.
Specifically, characteristic means relation.
Nhưng đặc biệt, lakkhaṇaṃ là mối quan hệ.
1. Yaṃ, bhikkhaveti ettha yanti paccattavacanaṃ, tañca sukhaṃ, somanassanti dvayena samānādhikaraṇanti katvā ‘‘assādīyatīti assādo, sukhaṃ, somanassañcā’’ti vuttaṃ.
1. In "Yaṃ, bhikkhave" (That, bhikkhus), "yaṃ" is in the nominative case, and taking it as being in apposition with the two words "sukhaṃ" (happiness) and "somanassaṃ" (joy), it is said: "assādīyatīti assādo, sukhaṃ, somanassañcā" (that which is enjoyed is enjoyment, happiness, and joy).
1. Trong Yaṃ, bhikkhave (Này các tỳ khưu, cái gì), yaṃ là một từ ở cách chủ cách, và vì nó đồng cách với hai từ sukhaṃ và somanassaṃ, nên nói ‘‘assādīyatīti assādo, sukhaṃ, somanassañcā’’ (Cái gì được nếm trải là sự nếm trải, là lạc, và là hỷ).
Sukhādivedanā viya manāpiyarūpādipi avītarāgassa assādetabbanti āha ‘‘evaṃ iṭṭhārammaṇampī’’ti.
Just as pleasant feelings, etc., are enjoyed by one not free from craving, so too are agreeable forms, etc." This is what is meant by saying, "Thus, even agreeable objects."
Giống như cảm thọ lạc, v.v., các sắc pháp khả ái, v.v. cũng được người chưa đoạn trừ tham ái nếm trải, nên nói ‘‘evaṃ iṭṭhārammaṇampī’’ (cũng vậy, đối tượng khả ái).
‘‘Assādeti etāyāti vā assādo, taṇhā’’ti etena ‘‘ya’’nti hetuatthe nipātoti dasseti.
By "Assādeti etāyāti vā assādo, taṇhā" (One enjoys by means of this, or enjoyment, craving), it is shown that "yaṃ" is a particle indicating cause.
‘‘Assādeti etāyāti vā assādo, taṇhā’’ (hoặc cái gì được nếm trải bởi điều này là sự nếm trải, là ái) cho thấy rằng ‘‘yaṃ’’ là một tiểu từ mang ý nghĩa nhân quả.
Tatrāyamattho – yena hetunā pañcupādānakkhandhe paṭicca assādanīyabhāvena uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ taṇhāsaṅkhāto assādo assādanakiriyāya kāraṇanti.
The meaning here is: "The pleasure and joy that arise in dependence on the five aggregates of clinging, by which cause they become enjoyable – this enjoyment, which is craving, is the cause of the act of enjoying."
Ở đây, ý nghĩa là – do nhân nào mà lạc và hỷ phát sinh trong năm thủ uẩn dưới dạng được nếm trải, sự nếm trải đó, tức là ái, là nguyên nhân của hành động nếm trải.
Iti katvā ayamattho diṭṭhābhinandanādibhāvato vipallāsesupi sambhavatīti āha ‘‘evaṃ vipallāsāpī’’ti.
Therefore, since this meaning can also occur in perversions due to delighting in views, etc., it is said, "Thus, even perversions."
Do đó, ý nghĩa này cũng có thể xảy ra trong các sự sai lầm như sự hoan hỷ trong quan kiến, v.v., nên nói ‘‘evaṃ vipallāsāpī’’ (cũng vậy, các sự sai lầm).
Aniṭṭhampīti pi-saddena iṭṭhampīti yojetabbaṃ, anavasesā sāsavā dhammā idha ārammaṇaggahaṇena gahitāti āha ‘‘sabbesaṃ tebhūmakasaṅkhārāna’’nti.
In "Aniṭṭhampi" (even disagreeable), the particle "pi" should be connected with "iṭṭhampi" (even agreeable); it is said that all remaining defiled phenomena are included here by the term "object," hence "of all phenomena of the three planes of existence."
Aniṭṭhampī (cũng không khả ái) – với từ pi, nên kết hợp với iṭṭhampī (cũng khả ái), nghĩa là tất cả các pháp hữu lậu không còn sót lại đều được bao gồm ở đây bằng cách nắm giữ đối tượng, nên nói ‘‘sabbesaṃ tebhūmakasaṅkhārāna’’ (của tất cả các hành trong ba cõi).
Dukkhādukkhamasukhavedanānanti ettha dukkhasabhāvā eva adukkhamasukhā vedanā gahitā aniṭṭhārammaṇassa adhippetattā, na sukhasabhāvā.
Here, in "of painful, neither-painful-nor-pleasant feelings," only feelings that are of the nature of suffering are included as neither-painful-nor-pleasant, because disagreeable objects are intended, not those of the nature of pleasure.
Trong Dukkhādukkhamasukhavedanānaṃ (của các cảm thọ khổ, không khổ không lạc), các cảm thọ không khổ không lạc có bản chất khổ được bao gồm, vì đối tượng không khả ái được đề cập, chứ không phải các cảm thọ có bản chất lạc.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘yāyaṃ, bhante, adukkhamasukhā vedanā, santasmiṃ esā paṇīte sukhe vuttā bhagavatā’’ti (ma. ni. 2.88; saṃ. ni. 4.267).
Concerning which it was said, "This neither-painful-nor-pleasant feeling, venerable sir, has been declared by the Blessed One as being included in excellent pleasure."
Liên quan đến điều này, đã được nói: ‘‘Bạch Thế Tôn, cảm thọ không khổ không lạc này, khi nó tồn tại, Đức Thế Tôn đã nói về nó như là lạc cao thượng’’ (Ma. Ni. 2.88; Saṃ. Ni. 4.267).
‘‘Sukhapariyāyasabbhāvato’’ti iminā iṭṭhatāmattatopi lesena sattānaṃ ārammaṇassa assādanīyatā sambhavatīti dasseti.
By "due to being a mode of pleasure," it is shown that the enjoyableness of an object for beings can occur even slightly, merely by its agreeableness.
Với ‘‘sukhapariyāyasabbhāvato’’ (do bản chất là một phương diện của lạc), điều này cho thấy rằng sự nếm trải đối tượng của chúng sinh cũng có thể xảy ra một cách gián tiếp ngay cả từ sự khả ái đơn thuần.
Nissaratīti vivitti, sabbasaṅkhāravivekoti attho.
"Nissarati" means detachment, meaning detachment from all conditioned phenomena.
Nissaratī có nghĩa là sự thoát ly (vivitti), nghĩa là sự thoát ly khỏi tất cả các hành.
Sāmaññaniddesenāti nissaraṇasaddavacanīyatāsāmaññena.
"By general designation" means by the general applicability of the word "nissaraṇa" (escape).
Sāmaññaniddesena có nghĩa là do sự chung chung của ý nghĩa được diễn tả bởi từ nissaraṇa.
Purimānanti assādādīnavatānaṃ.
"Of the former" refers to enjoyment and danger.
Purimānaṃ có nghĩa là của sự nếm trải (assāda) và sự nguy hiểm (ādīnava) trước đó.
Upāyo cātiādīsu ca-saddo padapūraṇamattanti katvā āha ‘‘pacchimānañcā’’ti, phalādīnanti attho.
In "upāyo cā" (and means), the particle "ca" is merely a filler, hence it is said, "and of the latter," meaning of results, etc.
Trong Upāyo cā (và phương tiện), v.v., từ ca chỉ là để làm đầy câu, nên nói ‘‘pacchimānañcā’’ (và của những cái sau), nghĩa là của các quả, v.v.
Tadantogadhabhedānanti ariyamaggapariyāpannavisesānaṃ.
"Of the distinctions included therein" refers to the specific aspects pertaining to the Noble Path.
Tadantogadhabhedānaṃ có nghĩa là của các chi tiết thuộc về Thánh đạo.
Yāvadeva anupādāparinibbānatthā bhagavato desanāti āha ‘‘nanu ca…pe… nipphādīyatī’’ti.
The Blessed One's teaching is solely for the sake of unconditioned nibbāna, hence it is said, "Is it not... and... produced?"
Giáo pháp của Đức Thế Tôn chỉ là để đạt đến Nibbāna không còn thủ, nên nói ‘‘nanu ca…pe… nipphādīyatī’’ (chẳng phải…v.v… được thành tựu).
‘‘Vuttamevā’’ti iminā punaruttidosaṃ codeti.
By "it has been said," a charge of repetition is made.
Với ‘‘Vuttamevā’’ (đã nói rồi), điều này chỉ ra lỗi lặp lại.
Itaro ‘‘saccameta’’nti anujānitvā ‘‘tañca kho’’tiādinā pariharati.
The other, having conceded "this is true," refutes it by "tañca kho" (but that), etc.
Người kia chấp nhận ‘‘saccameta’’ (đúng vậy) và sau đó giải thích bằng ‘‘tañca kho’’ (nhưng điều đó) và tiếp theo.
‘‘Paramparāyā’’ti etena ajjhattaṃ yonisomanasikāro viya na paratoghoso āsannakāraṇaṃ dhammādhigamassa dhammassa paccattaṃ vedanīyattāti dasseti.
By "paramparāyā" (in succession), it is shown that, unlike internal wise attention, external sound is not the immediate cause for the attainment of the Dhamma, because the Dhamma is to be realized by oneself.
Với ‘‘Paramparāyā’’ (một cách kế thừa), điều này cho thấy rằng, giống như sự tác ý đúng đắn bên trong (yonisomanasikāra), lời nói từ người khác (paratoghosa) không phải là nguyên nhân gần của sự chứng đắc pháp, vì pháp là điều phải được tự mình cảm nhận.
Tathā hi ‘‘akkhātāro tathāgatā, paṭipannā pamokkhanti, jhāyino mārabandhanā’’ti (dha. pa. 276) vuttaṃ.
For it is said, "The Tathāgatas are only expounders; those who practice will be liberated, the meditators from Māra's bondage."
Thật vậy, đã được nói: ‘‘Các Như Lai là những người chỉ đường; những người thực hành sẽ được giải thoát, những thiền giả khỏi sự trói buộc của Māra’’ (Dhp. 276).
Tadadhigamakāraṇaṃ ariyamaggādhigamakāraṇaṃ siyā.
"Tadadhigamakāraṇaṃ" (the cause of its attainment) could be the cause of attaining the Noble Path.
Tadadhigamakāraṇaṃ (nguyên nhân chứng đắc điều đó) có thể là nguyên nhân chứng đắc Thánh đạo.
Kiṃ pana tanti āha ‘‘sampattibhavahetū’’ti, tena carimattabhāvahetubhūtaṃ puññasampattiṃ vadati.
What is it then? It is said, "sampattibhavahetū" (the cause of fortunate existence), by which is meant the accumulation of merit that is the cause of one's final existence.
Điều đó là gì? Nên nói ‘‘sampattibhavahetū’’ (nguyên nhân của sự thành tựu tồn tại), điều này nói về sự thành tựu công đức là nguyên nhân của kiếp sống cuối cùng.
‘‘Dhammo have’’ti pana gāthāyaṃ lokiyassa puññaphalassa vuttattā āha ‘‘idaṃ phala’’nti.
Since the fruit of worldly merit is stated in the verse "Dhammo have," it is said, "this is the fruit."
Nhưng vì trong kệ ‘‘Dhammo have’’ (Pháp thật sự), quả của công đức thế gian được nói đến, nên nói ‘‘idaṃ phala’’ (đây là quả).
Yaṃ nibbattetabbaṃ, taṃ phalaṃ.
That which is to be produced is the fruit.
Cái gì được tạo ra là quả (phalaṃ).
Yaṃ nibbattakaṃ, so upāyo.
That which produces is the means.
Cái gì tạo ra là phương tiện (upāyo).
Ayamettha vinicchayo.
This is the determination here.
Đây là sự phân định ở đây.
Tenāha ‘‘etena nayenā’’tiādi.
Therefore, it is said, "etena nayenā" (by this method), etc.
Do đó, đã nói ‘‘etena nayenā’’ (bằng phương pháp này) và tiếp theo.
Upadhisampattīti attabhāvasobhā.
"Upadhisampattī" (perfection of requisites) means the beauty of one's existence.
Upadhisampattī có nghĩa là sự vẻ vang của thân thể.
Sarūpato āgatāni ‘‘yato kho, bhikkhave, bhikkhu pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānātī’’tiādīsu (saṃ. ni. 3.26-28).
Explicitly stated (are passages such as): "When, bhikkhus, a bhikkhu truly understands the origin, disappearance, gratification, danger, and escape from the five clinging-aggregates," and so on.
Sarūpato āgatāni (đến từ bản chất của chúng) trong các câu như ‘‘Này các tỳ khưu, khi một tỳ khưu hiểu rõ như thật về sự tập khởi, sự diệt tận, sự nếm trải, sự nguy hiểm và sự thoát ly của năm thủ uẩn’’ (Saṃ. Ni. 3.26-28).
Ekadesena āgatāni ‘‘saṃyojaniyesu, bhikkhave, dhammesu assādānupassino viharato (saṃ. ni. 2.53), bahudukkhā bahupāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo (ma. ni. 1.117), saṅkhārānametaṃ nissaraṇaṃ, yadidaṃ nibbāna’’ntiādīsu (paṭi. ma. 1.24; 3.41).
Partially stated (are passages such as): "When, bhikkhus, one dwells contemplating gratification in things that lead to fetters," "much suffering, much tribulation, the danger here is greater," "This is the escape from saṅkhāras, namely Nibbāna," and so on.
Được đề cập một phần trong các đoạn như: "Này các Tỳ-kheo, khi sống quán vị ngọt (assāda) trong các pháp trói buộc (saṃyojaniya dhamma), có nhiều khổ đau, nhiều phiền não, sự nguy hiểm ở đây nhiều hơn, đây là sự thoát ly khỏi các hành (saṅkhāra), tức là Nibbāna".
Na sarūpena āgatāni yathā sāmaññaphalasuttādīsu.
Not explicitly stated (are passages such as) in the Sāmaññaphala Sutta and so on.
Không được đề cập nguyên văn như trong các kinh Sa-môn Quả (Sāmaññaphala Sutta) và tương tự.
Atthavasenāti assādetabbādiatthavasena.
By way of meaning means by way of the meaning of what is to be gratified, and so on.
Theo nghĩa là theo nghĩa của vị ngọt (assādetabba) và tương tự.
Na papañcitoti na vitthārito.
Not elaborated means not expanded upon.
Không được triển khai là không được giải thích rộng.
2. Eseva nayoti atidesena viciyamānavacanaseso atidiṭṭho.
2. The same method refers to the remaining statements to be investigated by way of analogy, which are already seen.
2. Cũng cùng phương pháp này (eseva nayo) là phần còn lại của lời nói đang được phân tích được chỉ ra bằng cách so sánh.
Bhāvatthe tohi āha ‘‘vissajjitanti vissajjanā’’ti.
By to in the sense of state, he says "vissajjitaṃ is vissajjanā" (explained is explanation).
Với hậu tố to ở thì hiện tại, nó nói: "Được giải thích là sự giải thích".
Sutte āgataṃ na atthasaṃvaṇṇanāvasena aṭṭhakathāyaṃ āgatanti adhippāyo.
Stated in the Sutta means that it is not stated in the Aṭṭhakathā by way of explaining the meaning; this is the intention.
Được đề cập trong kinh có nghĩa là không được đề cập trong chú giải theo cách giải thích nghĩa.
Pucchānurūpatā idha pubbāparanti catubyūhapubbāparato imaṃ visesetvā dasseti.
The sequence here is in accordance with the question; this is shown by distinguishing it from the fourfold sequence.
Sự tương ứng giữa trước và sau ở đây là theo câu hỏi – điều này được chỉ ra bằng cách phân biệt nó với sự tương ứng trước và sau của Tứ Cụ Túc (catubyūha).
Pucchānusandhīti pucchāya vissajjanena anusandhānaṃ.
Connection of the question means the connection of the question with the explanation.
Sự liên kết của câu hỏi là sự liên kết bằng cách giải thích câu hỏi.
Aṭṭhakathāyaṃ pana heṭṭhimadesanāya pucchānimittapavattauparidesanāya sambandho ‘‘pucchānusandhī’’ti vuttaṃ.
In the Aṭṭhakathā, however, the connection of the subsequent teaching with the preceding teaching, which arose from the occasion of the question, is called "connection of the question."
Tuy nhiên, trong Chú giải, sự liên kết của lời dạy phía trên với lời dạy phía dưới phát sinh từ câu hỏi được gọi là "sự liên kết của câu hỏi".
Pubbāpekkhanti pucchitavissajjitapadāpekkhaṃ.
Anticipation of the preceding means anticipation of the asked and answered words.
Sự mong đợi phía trước là sự mong đợi các từ đã được hỏi và được giải thích.
‘‘Suttassā’’ti vā iminā pucchāvissajjanāanugītiyo ṭhapetvā seso vicayahārapadattho saṅgahitoti padassāpi saṅgaho veditabbo.
Or by "of the Sutta", it should be understood that the meaning of the words of the analytical method, excluding questions, answers, and recitations, is included, so the inclusion of the word is also to be known.
Hoặc với từ "của kinh" (suttassa), phần còn lại của ý nghĩa các từ của phương pháp phân tích (vicayahāra) được bao gồm, ngoại trừ các câu hỏi, giải thích và các bài kệ (anugītiyo); do đó, sự bao gồm của các từ cũng nên được hiểu.
Imasmiṃ pakkhe gāthāyaṃ ca-saddo padapūraṇamatte daṭṭhabbo.
In this case, the word ca in the verse should be seen as merely a metrical filler.
Trong trường hợp này, từ ca trong bài kệ nên được xem là chỉ để lấp đầy từ.
‘‘Cakkhu anicca’’nti puṭṭhe ‘‘āma, cakkhu aniccamevā’’ti ekantato vissajjanaṃ ekaṃsabyākaraṇaṃ.
When asked "Is the eye impermanent?", the categorical answer "Yes, the eye is indeed impermanent" is a categorical answer (ekaṃsabyākaraṇaṃ).
Khi được hỏi "Mắt là vô thường?", sự giải thích dứt khoát "Vâng, mắt chính là vô thường" là giải thích dứt khoát (ekaṃsabyākaraṇa).
‘‘Aññindriyaṃ bhāvetabbaṃ, sacchikātabbañcā’’ti puṭṭhe ‘‘maggapariyāpannaṃ bhāvetabbaṃ, phalapariyāpannaṃ sacchikātabba’’nti vibhajitvā vissajjanaṃ vibhajjabyākaraṇaṃ.
When asked "Should the faculty of insight be developed and realized?", the answer "That which pertains to the path should be developed; that which pertains to the fruit should be realized," by way of distinguishing, is a distinguishing answer (vibhajja-byākaraṇaṃ).
Khi được hỏi "Cần tu tập một căn khác, và cần chứng ngộ nó?", sự giải thích phân tích "Cái thuộc về đạo cần tu tập, cái thuộc về quả cần chứng ngộ" là giải thích phân tích (vibhajjabyākaraṇa).
‘‘Aññindriyaṃ kusala’’nti puṭṭhe ‘‘kiṃ anavajjaṭṭho kusalaṭṭho, udāhu sukhavipākaṭṭho’’ti paṭipucchitvā vissajjanaṃ paṭipucchābyākaraṇaṃ.
When asked "Is the faculty of insight wholesome?", the answer given after counter-questioning "Is it wholesome in the sense of blamelessness, or in the sense of pleasant result?" is a counter-questioning answer (paṭipucchābyākaraṇaṃ).
Khi được hỏi "Một căn khác là thiện?", sự giải thích bằng cách hỏi lại "Có phải là thiện theo nghĩa không đáng trách, hay theo nghĩa có quả báo an lạc?" là giải thích bằng hỏi lại (paṭipucchābyākaraṇa).
‘‘Sassato attā, asassato vā’’ti vutte ‘‘abyākatameta’’ntiādinā avissajjanaṃ ṭhapanaṃ.
When it is said "Is the self eternal or non-eternal?", the non-answer "This is undeclared" and so on, is a setting aside (ṭhapanaṃ).
Khi được nói "Tự ngã là thường còn, hay vô thường?", sự không giải thích bằng cách nói "Điều này là bất khả thuyết (abyākata)" và tương tự là gác lại (ṭhapana).
‘‘Kiṃ panete kusalāti vā dhammāti vā ekatthā, udāhu nānatthā’’ti idaṃ pucchanaṃ sāvasesaṃ.
The question "Are these, then, wholesome or Dhamma, one in meaning or different in meaning?" is incomplete (sāvasesaṃ).
Việc hỏi "Phải chăng những điều này là thiện hay là pháp, có cùng nghĩa hay khác nghĩa?" là có phần còn lại (sāvasesa).
Vissajjanassa pana sāvasesatā veneyyajjhāsayavasena desanāyaṃ veditabbā.
The incompleteness of the explanation, however, should be understood in the teaching according to the disposition of the trainee.
Tuy nhiên, sự có phần còn lại của lời giải thích nên được hiểu trong lời dạy tùy theo ý định của người được giáo hóa.
Appāṭihīrakaṃ sauttaraṃ.
Without a miracle is with a remainder (sauttaraṃ).
Không có phép lạ là có vượt trội (sauttara).
Sappāṭihīrakaṃ niruttaraṃ.
With a miracle is without a remainder (niruttaraṃ).
Có phép lạ là không vượt trội (niruttara).
Sesaṃ vicayahāraniddese suviññeyyameva.
The rest is easily understood in the explanation of the analytical method.
Phần còn lại là dễ hiểu trong phần trình bày phương pháp phân tích (vicayahāra).
Ettha ca assādo assādahetu yāva āṇattihetūti evaṃ hetūnampi assādādayo veditabbā.
Here, gratification, the cause of gratification, and so on, up to the cause of command, should be understood as gratification and so on, even for causes.
Ở đây, vị ngọt (assāda) và các nguyên nhân của nó, cho đến nguyên nhân của mệnh lệnh (āṇatti), cũng nên được hiểu là vị ngọt và các nguyên nhân tương tự.
Tattha saṅkhepato sukhasukhapaccayalakkhaṇo assādo, so visesato saggasampattiyā dīpetabbo.
Among these, gratification is briefly characterized by pleasure and the cause of pleasure; this should be especially illuminated by the prosperity of heaven.
Trong đó, vị ngọt (assāda), tóm lại, có đặc tính là an lạc và nguyên nhân của an lạc; điều này đặc biệt nên được trình bày bằng sự thành tựu cõi trời.
Sā hi tassa ukkaṃso, sesā panettha bhavasampatti tadanvāyikā veditabbā.
For that is its excellence; other worldly prosperities here should be understood as following it.
Vì đó là sự tột đỉnh của nó, còn các thành tựu cõi hữu khác ở đây nên được hiểu là đi theo nó.
Tassa hetu dānamayaṃ, sīlamayañca puññakiriyavatthu.
Its cause is the basis of meritorious deeds consisting of giving and morality.
Nguyên nhân của nó là các căn bản tạo công đức (puññakiriyavatthu) như bố thí (dānamaya) và trì giới (sīlamaya).
Dukkhadukkhapaccayalakkhaṇo ādīnavo.
Danger is characterized by suffering and the cause of suffering.
Sự nguy hiểm (ādīnava) có đặc tính là khổ đau và nguyên nhân của khổ đau.
Vipariṇāmasaṅkhāradukkhatānaṃ tadavarodhato vaṭṭadukkhassāpi ettha saṅgaho.
The suffering of saṃsāra is also included here, as it encompasses the suffering of change and the suffering of formations.
Sự khổ đau của luân hồi (vaṭṭadukkha) cũng được bao gồm ở đây vì nó bao hàm sự biến hoại và khổ đau của các hành (saṅkhāra).
Visesato pana kāmānaṃ okāroti daṭṭhabbo, svāyaṃ saṃkilesavatthunā, ittarapaccupaṭṭhānatādīhi ca vibhāvetabbo, tassa hetu dasa akusalakammapathā.
However, it should be especially seen as the degradation of sensual pleasures; this should be clarified by the defiling nature, its transient manifestation, and so on; its causes are the ten unwholesome courses of action.
Tuy nhiên, đặc biệt nên xem nó là sự thấp kém của các dục (kāma); điều này nên được trình bày bằng các căn bản ô nhiễm (saṃkilesavatthu), sự hiện khởi tạm thời, v.v. Nguyên nhân của nó là mười ác nghiệp đạo.
Nekkhammaṃ nissaraṇaṃ, tassa hetu yathārahaṃ tadanucchavikā pubbabhāgappaṭipadā.
Escape is renunciation; its cause is the preliminary practice suitable for it, as appropriate.
Sự thoát ly (nissaraṇa) là xuất ly (nekkhamma); nguyên nhân của nó là các đạo lộ sơ khởi (pubbabhāgappaṭipadā) phù hợp với nó.
Phalaṃ desanāphalameva, tassa hetu desanā.
Result is the result of the teaching itself; its cause is the teaching.
Quả (phala) chính là quả của lời dạy; nguyên nhân của nó là lời dạy.
Upāyo yathāvuttaupāyova, tassa hetu cattāri cakkāni.
Means is the means as stated; its cause is the four wheels.
Phương tiện (upāya) chính là phương tiện đã nói; nguyên nhân của nó là Tứ Luân (cattāri cakkāni).
Āṇatti upadeso, tassa rāgaggiādīhi lokassa ādittatā, satthu mahākaruṇāyogo ca hetu.
Command is instruction; its causes are the world being aflame with the fire of lust and so on, and the Buddha's great compassion.
Mệnh lệnh (āṇatti) là lời khuyên; nguyên nhân của nó là thế gian bị thiêu đốt bởi lửa tham (rāgaggi) và tương tự, cùng với đại bi của Đức Phật.
Tathā catūsu ariyasaccesu samudayena assādo, dukkhena ādīnavo, magganirodhehi nissaraṇaṃ, maggo vā upāyo, tadupadeso āṇatti, anupādisesā nibbānadhātu phalaṃ.
Likewise, in the Four Noble Truths: gratification with the origin; danger with suffering; escape with the path and cessation; or the path is the means; its instruction is the command; and the Nibbāna-element without residue is the fruit.
Tương tự, trong Tứ Diệu Đế, vị ngọt (assāda) là tập đế (samudaya), sự nguy hiểm (ādīnava) là khổ đế (dukkha), sự thoát ly (nissaraṇa) là đạo đế và diệt đế (magganirodha), hoặc phương tiện (upāya) là đạo đế, mệnh lệnh (āṇatti) là lời khuyên về nó, quả (phala) là Niết Bàn (Nibbāna) không còn dư y (anupādisesā nibbānadhātu).
Iti anupubbakathāya saddhiṃ buddhānaṃ sāmukkaṃsikāya dhammadesanāya niddhāraṇabhāvena vicayo veditabbo.
Thus, the analysis (vicaya) should be understood as the determination of the Buddha's special Dhamma teaching, together with the progressive discourse.
Như vậy, sự phân tích (vicaya) nên được hiểu là sự xác định theo lời dạy về Dhamma đặc biệt của chư Phật cùng với lời dạy tuần tự.
Padassa padatthasambandho hetu.
The connection of the word with its meaning is the reason.
Sự liên hệ ý nghĩa giữa các từ là nguyên nhân (hetu).
So hi tassa pavattinimittaṃ, pañhassa ñātukāmatā, kathekukāmatā ca.
For it is the cause of its occurrence, the desire to know for a question, and the desire to speak.
Vì đó là duyên khởi của nó, là sự mong muốn hiểu câu hỏi và sự mong muốn giải thích.
Adiṭṭhajotanādīnañhi catunnaṃ ñātukāmatā, itarassa itarā.
Indeed, for the four, such as the illumination of the unseen, there is the desire to know; for the other, the other.
Sự mong muốn hiểu là của bốn loại như làm rõ điều chưa thấy, còn cái kia là của cái khác.
Vissajjanassa pañho hetu.
The question is the reason for the answer.
Câu hỏi là nguyên nhân (hetu) của lời giải thích.
Evaṃ sesānampi yathārahaṃ vattabbaṃ.
In this way, the remaining points should also be stated as appropriate.
Tương tự, phần còn lại cũng nên được nói một cách phù hợp.
3. Byañjanatthānaṃ yuttāyuttaparikkhāti byañjanaggahaṇena padaṃ gahitaṃ, atthaggahaṇena pañhādīhi saddhiṃ assādādayo gahitā.
3. Examination of the suitability and unsuitability of expressions and meanings means that by the term expression (byañjana), the word is taken; by the term meaning (attha), gratification and so forth, along with questions, are taken.
3. Sự kiểm tra tính hợp lý và không hợp lý của văn tự và ý nghĩa – bằng cách nắm giữ văn tự (byañjana), từ được nắm giữ; bằng cách nắm giữ ý nghĩa (attha), vị ngọt (assāda) và tương tự cùng với các câu hỏi được nắm giữ.
Vicayahārapadatthā eva hi yuttāyuttādivisesasahitā yuttihārādīnaṃ padatthā.
Indeed, the meanings of the analysis method are themselves the meanings of the suitability method and so forth, when accompanied by distinctions of suitability and unsuitability.
Chính các ý nghĩa từ của phương pháp phân tích (vicayahāra) với các đặc tính hợp lý và không hợp lý, v.v., là các ý nghĩa từ của các phương pháp hợp lý (yuttihāra) và tương tự.
Tathā hi padaṭṭhānapadaṭṭhānikabhāvavisiṭṭhā teyeva padaṭṭhānahārassa padatthā.
Thus, those very meanings, distinguished by the state of being a proximate cause and that which has a proximate cause, are the meanings of the proximate cause method.
Như vậy, chính chúng, với đặc tính của căn bản từ và cái có căn bản từ, là các ý nghĩa từ của phương pháp căn bản từ (padaṭṭhānahāra).
Lakkhaṇalakkhitabbatāvisiṭṭhā, niddhāritā ca lakkhaṇahārassa, nibbacanādivibhāvanāvisiṭṭhā catubyūhahārassa, sabhāgadhammavasena, visabhāgadhammavasena ca āvaṭṭanavisiṭṭhā āvaṭṭahārassa, bhūmivibhāgādivisiṭṭhā vibhattihārassa, paṭipakkhato parivattanavisiṭṭhā parivattanahārassa, pariyāyavevacanavisiṭṭhā vevacanahārassa, pabhavādipaññāpanavisiṭṭhā paññattihārassa, khandhādimukhehi otaraṇavisiṭṭhā otaraṇahārassa, padapadatthapañhārambhasodhanavisiṭṭhā sodhanahārassa, sāmaññavisesaniddhāraṇavisiṭṭhā adhiṭṭhānahārassa, paccayadhammehi parikkharaṇavisiṭṭhā parikkhārahārassa, pahātabbabhāvetabbatāniddhāraṇavisiṭṭhā samāropanahārassa padatthā.
Those distinguished by characteristic and what is characterized, and determined, are the meanings of the characteristic method; those distinguished by the elucidation of definitions and so forth are the meanings of the fourfold arrangement method; those distinguished by rotation according to similar phenomena and dissimilar phenomena are the meanings of the rotation method; those distinguished by divisions of planes and so forth are the meanings of the division method; those distinguished by reversal from the opposite are the meanings of the reversal method; those distinguished by synonyms and alternative terms are the meanings of the synonym method; those distinguished by the explanation of origin and so forth are the meanings of the designation method; those distinguished by descending through the aggregates and so forth are the meanings of the descent method; those distinguished by the purification of the introduction of words, meanings, and questions are the meanings of the purification method; those distinguished by the determination of common and specific characteristics are the meanings of the determination method; those distinguished by the examination with causal phenomena are the meanings of the examination method; those distinguished by the determination of what is to be abandoned and what is to be cultivated are the meanings of the superimposition method.
Với đặc tính của đặc tính và cái được đặc tính hóa, và được xác định, là của phương pháp đặc tính (lakkhaṇahāra); với đặc tính của sự trình bày như giải thích, v.v., là của phương pháp Tứ Cụ Túc (catubyūhahāra); với đặc tính của sự xoay chuyển theo các pháp tương đồng và các pháp không tương đồng, là của phương pháp xoay chuyển (āvaṭṭahāra); với đặc tính của sự phân chia cõi, v.v., là của phương pháp phân chia (vibhattihāra); với đặc tính của sự đảo ngược từ phía đối lập, là của phương pháp đảo ngược (parivattanahāra); với đặc tính của các từ đồng nghĩa và biến thể, là của phương pháp từ đồng nghĩa (vevacanahāra); với đặc tính của sự trình bày như nguồn gốc, v.v., là của phương pháp khái niệm (paññattihāra); với đặc tính của sự đi vào qua các cửa như uẩn (khandha), v.v., là của phương pháp đi vào (otaraṇahāra); với đặc tính của sự thanh lọc sự bắt đầu của các từ, ý nghĩa từ và câu hỏi, là của phương pháp thanh lọc (sodhanahāra); với đặc tính của sự xác định chung và riêng, là của phương pháp kiên định (adhiṭṭhānahāra); với đặc tính của sự trang bị bằng các pháp duyên, là của phương pháp trang bị (parikkhārahāra); với đặc tính của sự xác định những gì cần đoạn trừ và những gì cần tu tập, là các ý nghĩa từ của phương pháp gán ghép (samāropanahāra).
‘‘Byañjanassa sabhāvaniruttitā, atthassa suttādīhi avilomanaṃ yuttabhāvo’’ti iminā asabhāvaniruttitā, suttādīhi vilomanañca ayuttabhāvoti dīpeti, tena yuttāyuttīnaṃ hetuṃ dasseti.
By the statement, "The suitability of an expression is its proper etymology, and the suitability of a meaning is its non-contradiction with suttas and so forth," it indicates that improper etymology and contradiction with suttas and so forth constitute unsuitability, thereby showing the reason for suitability and unsuitability.
"Tính đúng đắn của văn tự là sự đúng đắn về ngôn ngữ, tính đúng đắn của ý nghĩa là sự không trái ngược với kinh điển, v.v." – điều này chỉ ra rằng sự không đúng đắn về ngôn ngữ và sự trái ngược với kinh điển, v.v., là tính không hợp lý, và do đó chỉ ra nguyên nhân của tính hợp lý và không hợp lý.
4. Yonisomanasikārādīti ādisaddena saddhammassavanasappurisūpanissayādisādhāraṇaṃ, asādhāraṇañca deyyapaṭiggāhakādiṃ saṅgaṇhāti.
4. By wise attention and so forth, the term and so forth includes both common factors like listening to the True Dhamma and associating with good people, and uncommon factors like the giver and recipient.
4. Tác ý như lý (yonisomanasikāra) và tương tự – bằng từ "và tương tự", nó bao gồm cả những điều chung như nghe chánh pháp (saddhammassavana), nương tựa bậc thiện hữu (sappurisūpanissaya), và những điều không chung như người cho và người nhận, v.v.
Sambhavatoti yathārahaṃ tassa dhammassa anurūpaṃ.
As far as possible means appropriate to that Dhamma.
Theo khả năng xảy ra là phù hợp với pháp đó.
Yāva sabbadhammāti ettha sabbaṃ nāma padesasabbaṃ, na sabbasabbanti.
In as far as all phenomena, all refers to a partial all, not an absolute all.
Cho đến tất cả các pháp – ở đây, tất cả (sabbaṃ) có nghĩa là tất cả một phần, không phải tất cả mọi thứ.
Ayañhi sabbasaddo yathā paṭhamavikappe sutte āgatadhammavasena padesavisayo, evaṃ dutiyavikappe padaṭṭhānapadaṭṭhānikaniddhāraṇena taṃtaṃpakaraṇaparicchinnadhammaggahaṇato padesavisayo eva, na anavasesadhammavisayoti.
Indeed, just as this word all refers to a partial scope based on the phenomena mentioned in the sutta in the first alternative, so too in the second alternative, it refers to a partial scope, not an exhaustive scope of all phenomena, due to the apprehension of phenomena delimited by each respective treatise through the determination of proximate causes and that which has proximate causes.
Vì từ "tất cả" này, giống như trong lựa chọn đầu tiên, là một phạm vi cục bộ theo các pháp được đề cập trong kinh, thì trong lựa chọn thứ hai, nó cũng là một phạm vi cục bộ do việc nắm giữ các pháp được giới hạn trong từng trường hợp cụ thể bằng cách xác định căn bản từ và cái có căn bản từ, chứ không phải là một phạm vi bao gồm tất cả các pháp không sót lại.
Suttāgatadhammānaṃ yāni padaṭṭhānāni, tesañca yānīti evaṃ kāraṇaparamparāniddhāraṇalakkhaṇo padaṭṭhānahāro, parikkhārahāro pana suttāgatadhammānaṃ taṃtaṃpaccayuppannānaṃ paṭihetupaccayatāvisesavibhāvanalakkhaṇoti satipi kāraṇavicāraṇabhāve ayaṃ padaṭṭhānahāraparikkhārahārānaṃ viseso.
The proximate cause method is characterized by the determination of a causal sequence, such as the proximate causes of the phenomena mentioned in the suttas, and those of these proximate causes; the examination method, however, is characterized by the elucidation of the specific conditionality of the respective causally arisen phenomena mentioned in the suttas. Thus, even though both involve the investigation of causes, this is the distinction between the proximate cause method and the examination method.
Phương pháp padaṭṭhāna (căn bản) được đặc trưng bởi việc xác định chuỗi nhân duyên của các pháp được trình bày trong kinh, tức là những gì là căn bản của chúng. Còn phương pháp parikkhāra (phụ thuộc) được đặc trưng bởi việc làm rõ tính đặc thù của các nhân duyên đối với các pháp được trình bày trong kinh, những pháp sinh khởi tùy theo duyên đó. Mặc dù cả hai đều có sự xem xét nhân duyên, đây là sự khác biệt giữa phương pháp padaṭṭhāna và parikkhāra.
5. Yathā ‘‘samānādhikaraṇasamānapade’’tiādīsu ekasaddassa attho samānasaddo, evaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā ‘‘ekuppādā’’tiādīsu (kathā. 473) viya ekalakkhaṇāti ettha ekasaddo samānatthoti āha ‘‘samānalakkhaṇā’’ti.
5. Just as the word eka (one) means same in expressions like "in words of the same grammatical relation and the same word," so too, the word eka in ekalakkhaṇā (having the same characteristic), as in "of one taste" or "of one arising" (Kathā. 473), means same; therefore, it says "having the same characteristic".
5. Giống như trong các câu như ‘‘samānādhikaraṇasamānapade’’ (trong cùng một chủ cách, cùng một từ), từ samāna (giống nhau) có nghĩa là ‘giống nhau’ đối với một từ; tương tự, trong ‘‘ekalakkhaṇā’’ (có cùng một đặc tính) này, từ eka (một) có nghĩa là ‘giống nhau’ theo nghĩa là sự tu tập có cùng một hương vị, như trong các câu như ‘‘ekuppādā’’ (có cùng sự sinh khởi). Do đó, có câu ‘‘samānalakkhaṇā’’ (có cùng một đặc tính).
Saṃvaṇṇanāvasenāti ettha kammatthe ana-saddo, saṃvaṇṇetabbatāvasenāti attho.
In by way of explanation, the suffix ana is in the sense of the object, meaning "by way of what is to be explained."
Ở đây, trong Saṃvaṇṇanāvasenā (theo cách giải thích), từ ana mang nghĩa nghiệp, tức là ‘theo cách cần được giải thích’.
Lakkhaṇāti upalakkhaṇā.
Characteristic means a distinguishing mark.
Lakkhaṇā (đặc tính) là sự nhận biết.
‘‘Nānattakāyanānattasaññino (dī. ni. 3.341, 357, 359; a. ni. 9.24), nānattasaññānaṃ amanasikārā’’tiādīsu sahacāritā daṭṭhabbā.
Association should be understood in phrases such as "those with diverse bodies and diverse perceptions" and "non-attention to diverse perceptions".
Trong các câu như ‘‘nānattakāyanānattasaññino (những người có thân khác nhau, tưởng khác nhau), nānattasaññānaṃ amanasikārā’’ (do không tác ý đến những tưởng khác nhau), cần thấy sahacāritā (sự đồng hành).
Saññāsahagatā hi dhammā tattha saññāggahaṇena gahitā.
Indeed, phenomena accompanied by perception are taken there by the term "perception."
Quả thật, các pháp đồng hành với tưởng được bao hàm ở đó bằng cách nắm giữ tưởng.
‘‘Dadaṃ mittāni ganthatī’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.246; su. ni. 189) samānakiccatā.
samānakiccatā (similarity of function) in phrases like "Giving binds friends."
Trong các câu như ‘‘Dadaṃ mittāni ganthatī’’ (người bố thí kết bạn), là samānakiccatā (có cùng chức năng).
Piyavacanatthacariyā samānattatāpi hi tattha mittaganthanakiccena samānakiccā gayhanti saṅgahavatthubhāvato.
For pleasant speech, beneficial conduct, and impartiality are also understood there as having a similar function to the act of binding friends, due to their nature as bases of integration.
Quả thật, lời nói dễ thương và hành động lợi ích, cũng như sự đồng nhất, được bao hàm ở đó vì có cùng chức năng với chức năng kết bạn, do chúng là những pháp tập hợp.
‘‘Phassapaccayā vedanā’’tiādīsu (ma. ni. 3.126; saṃ. ni. 2.1, 39; mahāva. 1; vibha. 225; udā. 1; netti. 24) samānahetutā.
samānahetutā (similarity of cause) in phrases like "Feeling arises dependent on contact."
Trong các câu như ‘‘Phassapaccayā vedanā’’ (do xúc mà có thọ), là samānahetutā (có cùng nhân).
Yathā hi phasso vedanāya, evaṃ saññādīnampi sahajātādinā paccayo hoti evāti tepi samānahetutāya vuttā eva honti.
Just as contact is a condition for feeling, so too it is a condition for perception and so on, by way of conascence and other modes; thus, these too are stated as having a similarity of cause.
Quả thật, giống như xúc là duyên cho thọ, tương tự, xúc cũng là duyên cho tưởng v.v. theo cách đồng sinh v.v. Do đó, chúng cũng được nói là có cùng nhân.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘tajjāmanoviññāṇadhātusamphassajā cetanā’’ti (dha. sa. 5), ‘‘phuṭṭho sañjānāti, phuṭṭho cetetī’’tiādi (saṃ. ni. 4.93).
For it is said: "Volition born of contact with the corresponding mind-consciousness element," and "Having been contacted, one perceives; having been contacted, one wills," and so on.
Quả thật, đã được nói như vậy: ‘‘tajjāmanoviññāṇadhātusamphassajā cetanā’’ (tư do xúc của ý thức giới tương ứng sinh ra), ‘‘phuṭṭho sañjānāti, phuṭṭho cetetī’’ (khi xúc chạm thì nhận biết, khi xúc chạm thì tư duy) v.v.
Evaṃ ‘‘taṇhāpaccayā upādāna’’nti (ma. ni. 3.126; saṃ. ni. 2.1, 39; mahāva. 1; vibha. 225; udā. 1; netti. 24) evamādipi udāharitabbaṃ.
Similarly, phrases like "Clinging arises dependent on craving" should also be cited as examples.
Tương tự, các ví dụ như ‘‘taṇhāpaccayā upādāna’’ (do ái mà có thủ) v.v. cũng cần được nêu ra.
‘‘Avijjāpaccayā saṅkhārā’’tiādīsu (ma. ni. 3.126; saṃ. ni. 2.1, 39; mahāva. 1; vibha. 225; udā. 1; netti. 24) samānaphalatā daṭṭhabbā.
samānaphalatā (similarity of result) should be seen in phrases like "Fabrications arise dependent on ignorance."
Trong các câu như ‘‘Avijjāpaccayā saṅkhārā’’ (do vô minh mà có hành), cần thấy samānaphalatā (có cùng quả).
Yathā hi saṅkhārā avijjāya phalaṃ, evaṃ taṇhupādādīnampīti tepi tattha gahitāva honti.
Just as fabrications are the result of ignorance, so too they are of craving, clinging, and so on; thus, these too are included there.
Quả thật, giống như hành là quả của vô minh, tương tự, chúng cũng là quả của ái, thủ v.v. Do đó, chúng cũng được bao hàm ở đó.
Tenāha ‘‘purimakammabhavasmiṃ moho avijjā āyūhanā saṅkhārā nikanti taṇhā upagamanaṃ upādāna’’nti.
Therefore, it is said: "In the previous kammic existence, delusion is ignorance, accumulation is fabrications, delight is craving, approach is clinging."
Vì vậy, đã nói: ‘‘purimakammabhavasmiṃ moho avijjā āyūhanā saṅkhārā nikanti taṇhā upagamanaṃ upādāna’’ (trong kiếp hành nghiệp trước, si mê là vô minh, tích lũy là hành, ưa thích là ái, chấp thủ là thủ).
‘‘Rūpaṃ assādeti abhinandati, taṃ ārabbha rāgo uppajjatī’’ti (paṭṭhā. 1.1.424) vutte taṃsampayuttā vedanādayo vuttā eva honti samānārammaṇabhāvato.
When it is said: "One relishes and delights in form, and craving arises with regard to that," feelings and so on associated with that are understood, due to their having the same object.
Khi nói ‘‘Rūpaṃ assādeti abhinandati, taṃ ārabbha rāgo uppajjatī’’ (thưởng thức sắc, hoan hỷ sắc, do đó tham ái sinh khởi), các thọ v.v. đồng hành với nó cũng được nói đến, vì chúng có cùng đối tượng.
Na hi tehi vinā tassa uppatti atthi.
For their arising is not possible without them.
Quả thật, không có sự sinh khởi của nó mà không có chúng.
Evamādīhīti ettha ādisaddena atthappakaraṇaliṅgasaddantarasannidhānasāmatthiyādīnampi saṅgaho daṭṭhabbo.
In Evamādīhi (and so on), the word ādi (and so on) should be understood to include meaning, context, gender, other words, capacity, and so on.
Ở đây, trong Evamādīhi (v.v. như vậy), cần thấy sự bao hàm của các từ như ý nghĩa, ngữ cảnh, giới tính, từ khác, sự gần gũi, năng lực v.v. bằng từ ādi.
Atthādivasenapi hi sutte avuttānampi vuttānaṃ viya niddhāraṇaṃ sambhavatīti.
For even what is not stated in the Sutta can be determined, as if it were stated, by way of meaning and so on.
Quả thật, ngay cả những điều không được nói trong kinh cũng có thể được xác định như những điều đã được nói, dựa trên ý nghĩa v.v.
Vuttappakārenāti ‘‘vadhakaṭṭhena ekalakkhaṇānī’’tiādinā pāḷiyaṃ, ‘‘sahacāritā’’tiādinā aṭṭhakathāyañca vuttena pakārena.
Vuttappakārena (in the manner stated) means in the manner stated in the Pali text by "having the single characteristic of being a killer," and so on, and in the commentary by "concomitance," and so on.
Vuttappakārena (theo cách đã nói) là theo cách đã được nói trong Pāḷi qua các câu như ‘‘vadhakaṭṭhena ekalakkhaṇānī’’ (có cùng một đặc tính theo nghĩa sát hại), và trong Chú giải qua các câu như ‘‘sahacāritā’’ (sự đồng hành) v.v.
7. ‘‘Padaṭṭhāne’’ti idaṃ sutte āgatadhammānaṃ kāraṇabhūtepi dhamme niddhāretvā sabhāgato, visabhāgato ca āvaṭṭanaṃ kātabbanti dassanatthaṃ vuttaṃ, na tantivasena.
7. "Padaṭṭhāne" (proximate cause) is stated to show that the conditions for phenomena mentioned in the Sutta should also be determined, and a comparison should be made with similar and dissimilar phenomena, not in a doctrinal sense.
‘‘Padaṭṭhāne’’ (trong căn bản) được nói ra để chỉ rằng các pháp là nhân duyên của các pháp được trình bày trong kinh cần được xác định và xem xét theo cả hai cách tương đồng và không tương đồng, chứ không phải theo hệ thống.
Tasmā padaṭṭhānaniddhāraṇāya vināpi āvaṭṭanaṃ yuttamevāti siddhaṃ hoti.
Therefore, it is established that determining the padaṭṭhāna is appropriate even without such a comparison.
Do đó, việc xác định căn bản mà không cần xem xét cũng là hợp lý.
Padassa vā saddapavattiṭṭhānaṃ padaṭṭhānaṃ padattho.
Padaṭṭhāna is the basis for the occurrence of a word, i.e., the meaning of the word.
Padaṭṭhānaṃ (căn bản) là nơi sinh khởi của từ hoặc ý nghĩa của từ.
Etasmiṃ pakkhe ‘‘ārambhatha nikkamathāti (saṃ. ni. 1.185; netti. 29; peṭako. 38; mi. pa. 5.1.4) vīriyassa padaṭṭhāna’’nti (netti. 29) ettha yvāyamārambhadhātuādiko attho vutto, taṃ vīriyasaddassa pavattiṭṭhānaṃ vīriyasaddābhidheyyo atthoti evamattho veditabbo.
In this interpretation, in the phrase "the proximate cause of energy is 'Arise, strive!'" the meaning stated, such as the element of striving, should be understood as the basis for the occurrence of the word 'energy,' that is, the meaning denoted by the word 'energy.'
Theo quan điểm này, trong câu ‘‘ārambhatha nikkamathāti vīriyassa padaṭṭhāna’’ (hãy bắt đầu, hãy nỗ lực, đó là căn bản của tinh tấn), ý nghĩa được nói đến như yếu tố khởi đầu v.v. cần được hiểu là ý nghĩa mà từ tinh tấn biểu thị, tức là nơi sinh khởi của từ tinh tấn.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining instances.
Trong các trường hợp còn lại cũng theo cách tương tự.
Sesakaṃ nāmagahitato itaraṃ, taṃ pana tassa paṭipakkhabhūtaṃ vā siyā, aññaṃ vāti āha ‘‘visabhāgatāya aggahaṇena vā’’ti.
Sesakaṃ (the remainder) is that which is other than what has been named, and this could be its opposite or something else, thus it says "visabhāgatāya aggahaṇena vā" (or by not grasping the dissimilar).
Sesakaṃ (phần còn lại) là cái khác với cái đã được nêu tên, cái đó có thể là đối lập với nó hoặc là cái khác. Do đó, có câu ‘‘visabhāgatāya aggahaṇena vā’’ (hoặc do không nắm giữ sự không tương đồng).
Saṃvaṇṇanāya yojentoti yathāvuttavisabhāgadhammaniddhāraṇabhūtena atthakathanena pāḷiyaṃ yojento.
Saṃvaṇṇanāya yojento (connecting with the explanation) means connecting with the Pali text through an explanation of meaning that determines the aforementioned dissimilar phenomena.
Saṃvaṇṇanāya yojento (khi kết nối với giải thích) là khi kết nối với Pāḷi bằng cách giải thích ý nghĩa, là sự xác định các pháp không tương đồng đã nói.
Tenāha ‘‘desana’’nti.
Therefore, it says "desana" (discourse).
Do đó, có câu ‘‘desana’’ (giảng dạy).
‘‘Paṭipakkhe’’ti idaṃ nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ sabhāgadhammavasenapi āvaṭṭanassa icchitattā.
"Paṭipakkhe" (in the opposite) should be seen as merely an example, as comparison with similar phenomena is also desired.
‘‘Paṭipakkhe’’ (trong đối lập) cần được xem là một ví dụ, vì sự xem xét theo các pháp tương đồng cũng được mong muốn.
8. Nāmavasenāti sādhāraṇanāmavasena.
8. Nāmavasenā (by way of name) means by way of common names.
Nāmavasenā (theo tên) là theo tên chung.
Pāḷiyaṃ pana ‘‘micchattaniyatānaṃ sattānaṃ, aniyatānañca sattānaṃ dassanapahātabbā kilesā sādhāraṇā’’tiāgatattā (netti. 34) ‘‘dassanapahātabbādināmavasenā’’ti vuttaṃ.
However, in the Pali text, it is stated: "The defilements to be abandoned by insight for beings fixed in wrong view and for indeterminate beings are common," therefore it is said "dassanapahātabbādināmavasenā" (by way of names like "to be abandoned by insight" and so on).
Tuy nhiên, trong Pāḷi, vì đã nói ‘‘micchattaniyatānaṃ sattānaṃ, aniyatānañca sattānaṃ dassanapahātabbā kilesā sādhāraṇā’’ (các phiền não cần đoạn trừ bằng kiến đối với chúng sinh cố định trong tà kiến và chúng sinh bất định là chung), nên có câu ‘‘dassanapahātabbādināmavasenā’’ (theo tên cần đoạn trừ bằng kiến v.v.).
Vatthuvasenāti sattasantānavasena.
By way of basis means by way of the continuum of beings.
Vatthuvasenā (theo đối tượng) là theo dòng tương tục của chúng sinh.
So hi dhammānaṃ pavattiṭṭhānatāya idha ‘‘vatthū’’ti adhippeto.
For it is intended here as "basis" because it is the place of occurrence for phenomena.
Quả thật, nó được hiểu ở đây là ‘‘vatthu’’ (đối tượng) vì nó là nơi sinh khởi của các pháp.
Tenāha – ‘‘puthujjanassa, sotāpannassa ca kāmarāgabyāpādā sādhāraṇā’’tiādi (netti. 34).
Therefore, it is said: "Sensual desire and ill-will are common to both the ordinary person and the stream-enterer," and so on.
Do đó, đã nói: ‘‘puthujjanassa, sotāpannassa ca kāmarāgabyāpādā sādhāraṇā’’ (tham dục và sân hận là chung cho phàm phu và bậc Dự Lưu) v.v.
Vuttavipariyāyenāti nāmato, vatthuto ca āveṇikatāya.
By way of the opposite of what was said means by name and by basis, due to their exclusiveness.
Vuttavipariyāyena (theo cách ngược lại với đã nói) là theo tính độc đáo về tên và đối tượng.
Taṃtaṃmaggaphalaṭṭhānañhi taṃtaṃmaggaphalaṭṭhatā, bhabbānaṃ bhabbatā, abhabbānaṃ abhabbatā asādhāraṇā.
For the state of being established in each path and fruit, the state of being established in each path and fruit, the capability of the capable, and the incapability of the incapable are exclusive.
Quả thật, trạng thái của quả Đạo tương ứng, khả năng của những người có khả năng, và sự bất khả năng của những người bất khả năng là không chung.
13. ‘‘Gāthāruḷhe’’ti iminā pāḷiāgatova pañho veditabbo, na itaroti dasseti.
13. "Included in a verse"—by this, it shows that the question should be understood as one that comes from the Pāḷi, not otherwise.
‘‘Gāthāruḷhe’’ (trong câu kệ) cho thấy rằng vấn đề cần được hiểu là vấn đề được trình bày trong Pāḷi, chứ không phải vấn đề khác.
Tenāha ‘‘buddhādīhi byākate’’ti.
Therefore, it says "explained by the Buddhas and others."
Do đó, có câu ‘‘buddhādīhi byākate’’ (được chư Phật v.v. giải thích).
Tassa atthassāti āraddhassa atthassa, tena ārambhasodhanassa visayamāha.
Of that meaning means of the meaning that was begun; thereby it states the subject of the purification of the commencement.
Tassa atthassa (của ý nghĩa đó) là của ý nghĩa đã được khởi xướng, qua đó chỉ ra đối tượng của sự thanh lọc khởi đầu.
Ettha ca atthadvāreneva padapucchāsodhanampi karīyatīti puna ‘‘tassa atthassā’’ti vuttaṃ.
And here, the purification of the question of words is also done through the meaning, so it is again said "of that meaning."
Ở đây, việc thanh lọc câu hỏi về từ cũng được thực hiện qua ý nghĩa. Do đó, lại nói ‘‘tassa atthassā’’ (của ý nghĩa đó).
Atha vā vissajjitamhīti vissajjane.
Alternatively, in the explanation means in the act of explaining.
Hoặc vissajjitamhī (trong sự giải đáp) là trong sự giải đáp.
Vissajjanasodhanena hi pañhāsodhanaṃ.
For the purification of the question is through the purification of the explanation.
Việc thanh lọc câu hỏi được thực hiện bằng cách thanh lọc câu trả lời.
Pañheti pucchāyaṃ.
In the question means in the inquiry.
Pañhe (trong vấn đề) là trong câu hỏi.
Gāthāyanti upalakkhaṇaṃ, tena gāthāyaṃ, suttageyyādīsu cāti vuttaṃ hoti.
In the verse is an indication; thereby it is said to be in a verse, in suttas, in geyya, and so on.
Gāthāya là một dấu hiệu, do đó được nói là trong các bài kệ (gāthā), các bài kinh (sutta), các bài tụng (geyya) v.v.
Yamārabbhāti yaṃ sīlādimārabbha gāthādīsu desitaṃ, tasmiṃ ārambheti attho.
Concerning which means concerning which morality, etc., it was taught in verses, etc.; the meaning is "concerning that basis."
Yamārabbhā có nghĩa là khởi đầu từ giới (sīla) v.v. được thuyết giảng trong các bài kệ (gāthā) v.v., với ý nghĩa là khởi đầu từ đó.
Pucchitāti pucchākārinī, ‘‘kā ettha padasuddhi, kā pañhāsuddhi, kā ārambhasuddhī’’ti evaṃ pucchākārinī pucchaṃ katvā pavattitā suddhāsuddhaparikkhāti yojanā.
Asked means the one who asks; the purification of what is pure and impure, which proceeds after asking "What is the purity of words here, what is the purity of the question, what is the purity of the commencement?" is the connection.
Pucchitā là người đặt câu hỏi, nghĩa là một sự xem xét về sự thanh tịnh hay không thanh tịnh được tiến hành sau khi đặt câu hỏi như: “Ở đây, đâu là sự thanh tịnh của từ ngữ (padasuddhi), đâu là sự thanh tịnh của vấn đề (pañhāsuddhi), đâu là sự thanh tịnh của sự khởi đầu (ārambhasuddhi)?”
14. Na vikappayitabbāti yathā loke ‘‘jāti sāmaññaṃ, bhedo sāmaññaṃ, sambandho sāmañña’’ntiādinā sāmaññaṃ jātiādiṃ, tabbidhurañca visesaṃ vikappenti parikappenti, evaṃ na vikappayitabbāti attho.
14. Should not be discriminated means just as in the world people discriminate and conceptualize commonality (sāmañña) as genus (jāti), difference (bheda), relation (sambandha), and so on, and particularity (visesa) as being devoid of these, so it should not be discriminated, that is the meaning.
14. Không nên phân biệt có nghĩa là không nên phân biệt hay giả định như người đời phân biệt sự đồng nhất (sāmañña) thành chủng loại đồng nhất (jāti sāmañña), sai biệt đồng nhất (bhedo sāmañña), quan hệ đồng nhất (sambandho sāmañña) v.v., và sự sai biệt đối lập với điều đó.
Yadā yo kālaviseso ‘‘sve’’ti laddhavohāro, tadā so taṃdivasātikkame ‘‘ajjā’’ti, puna taṃdivasātikkame ‘‘hiyyo’’ti voharīyatīti anavaṭṭhitasabhāvā ete kālavisesā.
When a particular time is known as "tomorrow," then after that day passes, it is referred to as "today," and again after that day passes, it is referred to as "yesterday"; thus, these particular times are of an impermanent nature.
Khi một thời điểm cụ thể được gọi là “ngày mai”, thì sau khi ngày đó trôi qua, nó được gọi là “hôm nay”, và sau khi ngày đó lại trôi qua, nó được gọi là “hôm qua”; do đó, những thời điểm cụ thể này có bản chất không ổn định.
Disāyapi ‘‘ekaṃ avadhiṃ apekkhitvā puratthimā disā, tato aññaṃ apekkhitvā pacchimā nāma hotī’’tiādinā anavaṭṭhitasabhāvatā veditabbā.
The impermanent nature of direction should also be understood in the same way: "Relative to one boundary, it is the eastern direction; relative to another, it is called the western direction," and so on.
Đối với phương hướng cũng vậy, cần hiểu rằng nó có bản chất không ổn định, như “so với một giới hạn, đó là hướng đông, nhưng so với một giới hạn khác, nó lại là hướng tây” v.v.
Jātiādiapekkhāyāti jātiādidukkhavisesāpekkhāya.
Relative to genus, etc. means relative to particular sufferings such as genus, etc.
Theo sự mong đợi về chủng loại v.v. có nghĩa là theo sự mong đợi về các loại khổ như chủng loại v.v.
Saccāpekkhāyāti saccasāmaññāpekkhāya.
Relative to truth means relative to the commonality of truths.
Theo sự mong đợi về chân lý có nghĩa là theo sự mong đợi về chân lý chung (saccasāmañña).
‘‘Taṇhā’’ti vuccamānaṃ kāmataṇhādiapekkhāya sāmaññampi samānaṃ saccāpekkhāya viseso hotīti evamādiṃ sandhāyāha ‘‘esa nayo samudayādīsupī’’ti.
Referring to "craving" (taṇhā) as commonality relative to sensual craving, etc., also becomes particularity relative to truth; having this in mind, it says "the same method applies to origination, etc."
Khi nói “ái (taṇhā)”, thì theo sự mong đợi về dục ái (kāmataṇhā) v.v., nó là chung (sāmañña), nhưng theo sự mong đợi về chân lý, nó là đặc biệt (visesa); với ý nghĩa này, Ngài nói “nguyên tắc này cũng tương tự đối với tập đế v.v.”.
16. Etthāti etasmiṃ buddhavacane.
16. Here means in this word of the Buddha.
16. Ở đây có nghĩa là trong lời dạy của Đức Phật này.
Tenāha ‘‘sikkhattayasaṅkhātassā’’tiādi.
Therefore, it says "of what is comprised of the three trainings," and so on.
Do đó, Ngài nói “của tam học” v.v.
Yathārutaṃ yathākathitaṃ saddato adhigataṃ niddhāritaṃ, na atthappakaraṇaliṅgasaddantarasannidhānādippamāṇantarādhigataṃ.
Yathārutaṃ (as heard) means what is understood and determined literally as stated, not what is understood by other means of proof such as meaning, context, gender, other words, or proximity.
Yathārutaṃ (theo nghĩa đen) là điều đã được hiểu và xác định từ âm thanh như đã được nói, không phải điều đã được hiểu từ các bằng chứng khác như ý nghĩa, văn cảnh, giống, số, hoặc sự gần gũi của các từ khác.
‘‘Atthato dassitā’’ti idaṃ yasmiṃ sutte bhāvanāva kathitā, na pahānaṃ, taṃ sandhāya vuttaṃ.
"Shown by way of meaning"—this is stated with reference to a Sutta where only development is taught, not abandonment.
“Được chỉ ra theo ý nghĩa” là điều được nói đến trong trường hợp một bài kinh chỉ nói về sự tu tập (bhāvanā) chứ không nói về sự đoạn trừ (pahāna).
17. Taṇhāvijjāhi karaṇabhūtāhi.
17. By craving and ignorance as instrumental causes.
17. Bởi ái và vô minh là những nhân tố.
Saṃkileso pakkho etassāti saṃkilesapakkho, saṃkilesapakkhiko suttattho, tassa nayanalakkhaṇoti yojanā.
The defilement-side means that which has defilement as its side; it is the Sutta meaning pertaining to the defilement-side, and its characteristic is the method of leading, thus the connection.
Saṃkilesapakkho là mặt ô nhiễm, là ý nghĩa của bài kinh thuộc về mặt ô nhiễm, và là đặc tính của phương pháp dẫn dắt.
Vodānapakkhassa suttatthassāti sambandho.
The connection is "of the Sutta meaning of the purification-side."
Có mối liên hệ với ý nghĩa của bài kinh thuộc về mặt thanh tịnh (vodānapakkhassa suttatthassa).
Vuṭṭhānagāminiyā, balavavipassanāya ca dukkhādīsu pariññeyyatādīni maggānuguṇo gahaṇākāro anugāhaṇanayo.
The manner of grasping, conducive to the path, such as the knowability of suffering, etc., by means of the insight leading to emergence and strong insight, is the method of comprehension (anugāhaṇanaya).
Phương pháp nắm bắt phù hợp với con đường (magga), như sự hiểu biết về khổ v.v. là cần phải được hiểu, thông qua tuệ quán mạnh mẽ dẫn đến sự thoát ly, được gọi là anugāhaṇanayo (phương pháp hỗ trợ).
Yadi evaṃ kathaṃ nayoti āha ‘‘tassa panā’’tiādi.
If so, how is it a method? It says "but of that," and so on.
Nếu vậy, tại sao lại là phương pháp (naya)? Ngài nói “Nhưng của điều đó” v.v.
Tattha ‘‘nayavohāro’’ti iminā nayādhiṭṭhānaṃ nayoti vuttanti dasseti.
Here, "the term naya" shows that the basis of the method is called naya.
Ở đó, với từ “nayavohāro”, Ngài chỉ ra rằng đối tượng của phương pháp được gọi là phương pháp.
18. Bādhakādibhāvatoti bādhakapabhavasantiniyyānabhāvato.
By being obstructive, etc., means by being obstructive, originating, tranquilizing, and leading to deliverance.
18. Do tính chất chướng ngại v.v. có nghĩa là do tính chất chướng ngại, khởi sinh, an tịnh, thoát ly.
Aññathābhāvābhāvenāti abādhakaappabhavaasanti aniyyānabhāvābhāvena.
By the absence of being otherwise means by the absence of being non-obstructive, non-originating, non-tranquilizing, and non-leading to deliverance.
Do không có tính chất khác có nghĩa là do không có tính chất không chướng ngại, không khởi sinh, không an tịnh, không thoát ly.
Saccasabhāvattāti amusāsabhāvattā.
By having the nature of truth means by having the nature of not being false.
Do bản chất chân lý có nghĩa là do bản chất không dối trá.
Avisaṃvādanatoti ariyasabhāvādibhāvassa na visaṃvādanato ekantikattāti attho.
By not deceiving means by not deceiving as to the nature of the noble, etc., thus it is conclusive.
Do không sai lệch có nghĩa là do không sai lệch với bản chất cao quý v.v., tức là tính tuyệt đối.