Idāni ‘‘vivicceva kāmehī’’tiādinayappavattāya pāḷiyā jhānavibhaṅge (vibha. 508) vuttampi atthaṃ aṭṭhakathānayeneva saṃvaṇṇetukāmo vibhaṅgapāḷiyaṃ vuttanayena avacane kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘kiñcāpi tattha katame kāmā’’tiādimāha.
Now, desiring to explain the meaning stated in the Jhānavibhaṅga of the Pāḷi, which proceeds in the manner of "having become secluded from sensual pleasures," etc., by the method of the Aṭṭhakathā, and to show the reason for not stating it in the manner of the Vibhaṅgapāḷi, he says, " although there, what are sensual pleasures?" and so on.
Bây giờ, vì muốn giải thích ý nghĩa đã được nói đến trong phần phân tích thiền (Vibhaṅga 508) theo cách của chú giải, bằng đoạn Pāḷi bắt đầu bằng "vivicceva kāmehī" (ly dục), nên để chỉ ra lý do không nói theo cách đã được nói trong Pāḷi của Vibhaṅga, ngài đã nói đoạn bắt đầu bằng "kiñcāpi tattha katame kāmā" (mặc dù ở đó, những dục nào).
Tattha patthanākārena pavatto dubbalo lobho chandanaṭṭhena chando, tato balavā rañjanaṭṭhena rāgo, tatopi balavataro bahalarāgo chandarāgo.
In that context, the weak greed arising in the manner of wishing is chanda (desire), due to the meaning of wishing for and attachment to; then, a stronger greed, due to the meaning of delighting, is rāga (lust); and even stronger than that, intense rāga, is chandarāga (lustful desire).
Ở đó, lòng tham yếu ớt phát sinh dưới hình thức khao khát, do ý nghĩa của sự mong muốn, được gọi là chanda (dục). Lòng tham mạnh hơn từ đó, do ý nghĩa của sự say mê, được gọi là rāga (tham ái). Lòng tham mạnh mẽ hơn nữa từ đó, là tham ái mãnh liệt, được gọi là chandarāga (dục tham).
Nimittānubyañjanāni saṅkappeti etenāti saṅkappo, tathāpavatto lobho.
One conceptualizes signs and auxiliary characteristics by this, hence saṅkappa (conceptualization); such is the greed that arises.
Người ta suy tư về các tướng và các tướng phụ bằng điều này, nên đó là saṅkappa (tư duy), tức là lòng tham phát sinh theo cách đó.
Tattha nimittasaṅkappanā nāma avayave samodhānetvā ‘‘itthī puriso’’tiādinā ekajjhaṃ katvā uparūpari kilesuppattiyā nimittassa kappanā.
There, nimittasaṅkappanā (conceptualization of signs) means conceptualizing a sign, such as "woman, man," etc., by gathering the parts together and unifying them, causing the arising of defilements repeatedly.
Trong đó, nimittasaṅkappanā (suy tư về tướng) là sự suy tư về tướng bằng cách tổng hợp các bộ phận và xem chúng là một tổng thể, chẳng hạn như "phụ nữ, đàn ông", do sự phát sinh của các phiền não liên tiếp.
Anubyañjanasaṅkappanā pana ‘‘hatthā sobhanā, pādā sobhanā’’ti evaṃ anubyañjanavasena vibhajitvā kappanāti.
Anubyañjanasaṅkappanā (conceptualization of auxiliary characteristics), however, is conceptualizing by dividing them according to auxiliary characteristics, saying, "the hands are beautiful, the feet are beautiful," and so on.
Còn anubyañjanasaṅkappanā (suy tư về tướng phụ) là sự suy tư bằng cách phân tích theo các tướng phụ, chẳng hạn như "tay đẹp, chân đẹp".
Kilesānañhi anu anu byañjanato paribyañjanato paribyattivasena uppattiyā paccayabhāvato anubyañjanaṃ hatthapādādiavayavā vuccanti.
Indeed, the limbs such as hands and feet are called anubyañjana (auxiliary characteristics) because they are factors for the successive, repeated, and distinct arising of defilements.
Thật vậy, các bộ phận như tay, chân được gọi là anubyañjana (tướng phụ) vì chúng là nguyên nhân cho sự phát sinh của các phiền não một cách rõ ràng, từng bước, từng bước một.
Tato balavā rañjanaṭṭhena rāgo, saṅkappavaseneva pavatto tatopi balavataro saṅkapparāgo.
Then, a strong greed, due to the meaning of delighting, is rāga; and even stronger than that, arising solely by means of conceptualization, is saṅkapparāga (conceptual lust).
Từ đó, lòng tham mạnh hơn, do ý nghĩa của sự say mê, là rāga (tham ái). Lòng tham phát sinh chỉ do suy tư, mạnh hơn nữa từ đó, là saṅkapparāga (tư duy tham ái).
Svāyaṃ pabhedo ekasseva lobhassa pavattiākāravasena avatthābhedavasena ca veditabbo yathā ‘‘vaccho dammo balībaddo’’ti.
This classification should be understood as based on the manner of arising and the different stages of one and the same greed, just as "calf, tamed ox, bull."
Sự phân loại này phải được hiểu là sự khác biệt về trạng thái của cùng một lòng tham, tùy theo cách thức phát sinh, giống như "bê con, bò tơ, bò đực".
Kāmāti kilesakāmā, kāmentīti kāmā, kāmenti etehīti vā.
" Kāmā" are defilement-sensual pleasures (kilesakāmā). They desire, hence kāmā, or they are desired by these, hence kāmā.
Kāmā (dục) là các phiền não dục (kilesakāmā). Chúng mong muốn, nên là dục. Hoặc người ta mong muốn bằng chúng.
Seyyathidanti imassa taṃ katamaṃ, taṃ kathanti vā attho.
" Seyyathidaṃ" (namely) has the meaning of "which is that?" or "how is that?"
Seyyathida (nghĩa là) có nghĩa là cái nào, hoặc cái đó như thế nào.
Viviccitvāti visuṃ hutvā.
" Viviccitvā" means having become separate.
Viviccitvā (ly khai) là trở nên riêng biệt.
Tenāha ‘‘vinā hutvā apasakkitvā’’ti, pajahanavasena apakkamitvāti attho.
Therefore, it is said, " having become free, having moved away"; the meaning is, having departed by way of abandonment.
Do đó, đã nói "tách rời, tránh xa", có nghĩa là lìa bỏ bằng cách từ bỏ.
Vivicceva kāmehīti ettha viviccāti iminā vivecanaṃ jhānakkhaṇe kāmānaṃ abhāvamattaṃ vuttaṃ.
In "vivicceva kāmehi" (having become secluded from sensual pleasures), by " vivicca," only the absence of sensual pleasures at the moment of jhāna, their seclusion, is stated.
Trong câu vivicceva kāmehī (ly dục), với từ viviccā (ly khai) này, chỉ nói đến sự vắng mặt của các dục vào thời điểm thiền định.
Viviccevāti pana iminā ekaṃsato kāmānaṃ vivecetabbatādīpanena tappaṭipakkhatā jhānassa kāmavivekappahānassa ca jhānādhigamūpāyatā dassitā hotīti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘paṭhamajjhāna’’ntiādiṃ vatvā tamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘katha’’ntiādi vuttaṃ.
However, by " vivicceva," it is shown that jhāna is the opposite of sensual pleasures and that the abandonment of sensual seclusion is a means to attain jhāna, by emphasizing the absolute necessity of secluding sensual pleasures. To show this meaning, it is said, " the first jhāna," etc., and to make that meaning clearer, " how" etc. is said.
Tuy nhiên, với từ viviccevā (chắc chắn ly khai) này, bằng cách chỉ ra rằng các dục phải được ly khai một cách tuyệt đối, đã cho thấy rằng thiền định là đối lập với các dục và sự từ bỏ các dục là phương tiện để đạt được thiền định. Để chỉ ra ý nghĩa này, sau khi nói "paṭhamajjhāna" (thiền thứ nhất) v.v., để làm rõ hơn ý nghĩa đó, đã nói "katha" (như thế nào) v.v.
Andhakāre sati padīpo viyāti etena yathā padīpābhāvena rattiyaṃ andhakārābhibhavo, evaṃ jhānābhāvena cittasantatiyaṃ kāmābhibhavoti dasseti.
By "as a lamp in the presence of darkness," it shows that just as darkness overwhelms at night in the absence of a lamp, so too sensual pleasures overwhelm the mind-continuum in the absence of jhāna.
Với câu andhakāre sati padīpo viyā (như đèn khi có bóng tối), điều này chỉ ra rằng cũng như sự thiếu vắng đèn vào ban đêm dẫn đến sự bao trùm của bóng tối, thì sự thiếu vắng thiền định trong dòng tâm thức cũng dẫn đến sự bao trùm của các dục.
Etanti pubbapadeyeva avadhāraṇavacanaṃ, na kho pana evaṃ daṭṭhabbaṃ ‘‘kāmehi evā’’ti avadhāraṇassa akatattā.
" Etaṃ" (this) is a definitive word only in the preceding phrase, and it should not be understood as "only from sensual pleasures" because the definitive emphasis "eva" is not made.
Eta (này) là từ nhấn mạnh chỉ ở đoạn trước, không phải hiểu là "chỉ từ các dục", vì sự nhấn mạnh "chỉ" không được thực hiện.
Tannissaraṇatoti nissaranti niggacchanti etena, ettha vāti nissaraṇaṃ.
" Tannissaraṇato" (from the escape therefrom): by this, they escape, they emerge, hence nissaraṇa (escape). Or, in this, they escape, hence nissaraṇa.
Tannissaraṇato (từ sự xuất ly đó) là xuất ly (nissaraṇa) là cái mà nhờ đó các dục thoát ra, hoặc là nơi mà chúng thoát ra.
Ke niggacchanti?
Who escape?
Ai thoát ra?
Kāmā.
Sensual pleasures.
Các dục.
Tesaṃ kāmānaṃ nissaraṇaṃ pahānaṃ tannissaraṇaṃ, tato kāmanissaraṇatoti attho.
The escape of those sensual pleasures is tannissaraṇa (escape from them); the meaning is, from the escape of sensual pleasures.
Sự xuất ly của các dục đó là tannissaraṇaṃ (sự xuất ly đó), có nghĩa là từ sự xuất ly các dục.
Kathaṃ pana samāne vikkhambhane kāmānamevetaṃ nissaraṇaṃ, na byāpādādīnanti codanaṃ yuttito āgamato ca sādhetuṃ ‘‘kāmadhātū’’tiādi vuttaṃ.
To establish the question, "how is this jhāna the escape only from sensual pleasures, and not from ill-will and so on, when there is the same suppression?", by reasoning and tradition, it is said, " kāmadhātu" (sensual realm), etc.
Để chứng minh bằng lý lẽ và truyền thống rằng tại sao sự xuất ly này chỉ dành cho các dục, chứ không phải cho sân hận v.v., khi sự trấn áp là như nhau, đã nói "kāmadhātū" (dục giới) v.v.
Tattha kāmadhātusamatikkamanatoti sakalassapi kāmabhavassa samatikkamapaṭipadābhāvato.
There, " kāmadhātusamatikkamanato" (from the transcendence of the sensual realm) means because it is the path of transcending the entire sensual existence.
Trong đó, kāmadhātusamatikkamanato (do vượt qua dục giới) là do con đường tu tập vượt qua toàn bộ dục hữu.
Tena imassa jhānassa kāmapariññābhāvamāha.
By this, he states the non-comprehension of sensual pleasures by this jhāna.
Do đó, nó nói về sự không có sự liễu tri các dục của thiền định này.
Kāmarāgapaṭipakkhatoti ‘‘chando kāmo’’tiādinā (mahāni. 1) vuttavibhāgassa kilesakāmassa paccatthikabhāvato.
" Kāmarāgapaṭipakkhato" (from being an opponent of sensual lust) means because it is hostile to defilement-sensual pleasure as distinguished by "desire is sensual pleasure," etc.
Kāmarāgapaṭipakkhato (do đối lập với dục tham) là do đối lập với các phiền não dục đã được phân loại như "chanda là dục" v.v.
Tena yathā mettā byāpādassa, karuṇā vihiṃsāya, evamidaṃ jhānaṃ kāmarāgassa ujuvipaccanīkabhūtanti dasseti.
By this, he shows that just as loving-kindness is the direct opposite of ill-will, and compassion of cruelty, so too this jhāna is the direct opposite of sensual lust.
Do đó, điều này chỉ ra rằng thiền định này là đối nghịch trực tiếp với dục tham, giống như từ bi đối với sân hận, và hỷ đối với não hại.
Vipākena cettha kāmadhātusamatikkamo attano pavattikkhaṇe kāmarāgapaṭipakkhatā ca veditabbā.
And here, the transcendence of the sense-sphere realm by its result, and its opposing nature to sensual desire at the moment of its arising, should be understood.
Trong thiền này, sự vượt thoát khỏi Kāmadhātu do quả của nó, và sự đối lập với kāmarāga vào khoảnh khắc phát sinh của nó, cần phải được hiểu.
Evamattano pavattiyā vipākappavattiyā ca kāmarāgato kāmadhātuto ca vinivattasabhāvattā idaṃ jhānaṃ visesato kāmānameva nissaraṇaṃ, svāyamattho pāṭhāgato evāti āha ‘‘yathāhā’’tiādi.
Thus, due to its nature of turning away from sensual desire and from the sense-sphere realm, both through its own arising and through the arising of its result, this jhāna is pre-eminently the escape from sensual pleasures alone. This meaning is as stated in the text, and thus it is said: "as it is stated," and so forth.
Do đó, thiền này, bởi bản chất thoát ly khỏi kāmarāga và Kāmadhātu, cả trong sự phát sinh của tự thân và sự phát sinh của quả, đặc biệt là sự xuất ly khỏi các dục. Ý nghĩa này đã được nêu trong bản văn, nên mới nói “như đã nói” và tiếp theo.
Nekkhammanti paṭhamajjhānaṃ.
"Renunciation" means the first jhāna.
Nekkhamma (xuất ly) là sơ thiền.
Kāmañcettha tamatthaṃ dīpetuṃ purimapadeyeva avadhāraṇaṃ gahitaṃ, uttarapadepi pana taṃ gahetabbameva tathā atthasambhavatoti dassetuṃ ‘‘uttarapadepī’’tiādi vuttaṃ.
Although the emphatic particle (eva) is placed in the preceding word to clarify that meaning, it should also be understood in the subsequent word, and thus, to show that the meaning is thereby rendered possible, the phrase "even in the subsequent word" and so forth was stated.
Mặc dù ở đây, để làm rõ ý nghĩa đó, từ “eva” (chỉ, riêng) đã được dùng trong vế câu trước, nhưng để chỉ ra rằng nó cũng nên được dùng trong vế câu sau vì ý nghĩa có thể có như vậy, nên đã nói “cả trong vế câu sau” và tiếp theo.
Itoti kāmacchandato.
"From this" means from sensual craving.
Từ đây là từ kāmacchanda (dục tham).
Esa daṭṭhabboti esa niyamo daṭṭhabbo.
"This should be understood" means this rule should be understood.
Nên được thấy là quy tắc này nên được thấy.
Sādhāraṇavacanenāti sabbavivekasādhāraṇavacanena.
"By common designation" means by a designation common to all forms of seclusion.
Với lời nói chung là với lời nói chung cho tất cả các loại viễn ly.
Tadaṅgavikkhambhanasamucchedapaṭippassaddhinissaraṇavivekā tadaṅgavivekādayo.
The seclusions by suppression of individual constituents (tadaṅga), by temporary suppression (vikkhambhana), by eradication (samuccheda), by tranquilisation (paṭippassaddhi), and by escape (nissaraṇa) are seclusions by individual constituents and so forth.
Các loại viễn ly như tadaṅga (từng phần), vikkhambhana (đàn áp), samuccheda (đoạn trừ), paṭippassaddhi (tịnh chỉ), nissaraṇa (xuất ly) là tadaṅgavivekādayo (các loại viễn ly từng phần và tiếp theo).
Kāyacittaupadhivivekā kāyavivekādayo.
Seclusion of body (kāyaviveka), seclusion of mind (cittaviveka), and seclusion from requisites (upadhiviveka) are seclusion of body and so forth.
Các loại viễn ly thân, tâm, và upekkhā (xả) là kāyavivekādayo (các loại viễn ly thân và tiếp theo).
Tayo eva idha daṭṭhabbāti tayo eva idha jhānakathāyaṃ daṭṭhabbā samucchedavivekādīnaṃ asambhavato.
"Only three should be understood here" means only these three—seclusion of body, mind, and requisites—should be understood here in the discourse on jhāna, as seclusions by eradication and so forth are not possible.
Ba loại này chỉ nên được thấy ở đây nghĩa là chỉ ba loại này nên được thấy trong bài thuyết về thiền ở đây, vì các loại viễn ly đoạn trừ (samucchedaviveka) và tiếp theo không thể có được.
Niddeseti mahāniddese (mahāni. 1).
"In the Niddesa" refers to the Mahāniddesa.
Trong Niddesa là trong Mahāniddesa.
Tattha hi ‘‘uddānato dve kāmā vatthukāmā kilesakāmā cā’’ti uddisitvā tattha ‘‘katame vatthukāmā manāpiyā rūpā…pe… manāpiyā phoṭṭhabbā’’tiādinā vatthukāmā niddiṭṭhā.
For there, after summarising, "In brief, there are two kinds of sensual pleasures: object-sensual pleasures (vatthukāmā) and defilement-sensual pleasures (kilesakāmā)," the object-sensual pleasures are defined as "what are object-sensual pleasures? Agreeable forms... agreeable tangible objects," and so forth.
Ở đó, sau khi nêu ‘‘tóm tắt có hai loại dục: vatthukāma (dục cảnh) và kilesakāma (phiền não dục)”, thì các vatthukāma được trình bày chi tiết bằng cách nói ‘‘những gì là vatthukāma? Là các sắc pháp khả ái… các xúc pháp khả ái” và tiếp theo.
Te pana kāmīyantīti kāmāti veditabbā.
These are to be understood as sensual pleasures (kāmā) because they are desired.
Những dục cảnh này nên được hiểu là các dục vì chúng được mong muốn.
Tatthevāti niddeseyeva.
"Therein" means in the Niddesa itself.
Cũng ở đó là ngay trong Niddesa.
Vibhaṅgeti jhānavibhaṅge.
"In the Vibhaṅga" refers to the Jhānavibhaṅga.
Trong Vibhaṅga là trong Jhānavibhaṅga.
Evañhi satīti evaṃ ubhayesampi kāmānaṃ saṅgahe sati.
"For if this is so" means if both kinds of sensual pleasures are included thus.
Nếu có như vậy là nếu cả hai loại dục đều được bao gồm.
Vatthukāmehipīti vatthukāmehi viviccevātipi attho yujjatīti evaṃ yujjamānatthantarasamuccayattho pi-saddo, na kilesakāmasamuccayattho.
"Even from object-sensual pleasures" means even from object-sensual pleasures, one is separated; thus, the particle "pi" is for gathering additional suitable meanings, not for gathering defilement-sensual pleasures.
Cũng bởi các vatthukāma nghĩa là cũng bởi sự viễn ly khỏi các vatthukāma. Từ “pi” ở đây có ý nghĩa bao gồm một ý nghĩa khác phù hợp, chứ không phải ý nghĩa bao gồm các kilesakāma.
Imasmiṃ atthe kilesakāmehi vivekassa dutiyapadena vuttattā.
Because in this meaning, separation from defilement-sensual pleasures is stated by the second phrase.
Trong ý nghĩa này, sự viễn ly khỏi các kilesakāma đã được nói đến trong vế câu thứ hai.
Tenāti vatthukāmavivekena.
"Thereby" means by separation from object-sensual pleasures.
Do đó là do sự viễn ly khỏi các vatthukāma.
Kāyaviveko vutto hotīti puttadārādipariggahavivekadīpanato kāyaviveko vutto hoti.
"Seclusion of body is stated" means seclusion of body is stated by demonstrating separation from the attachment to children, wives, and so forth.
Sự viễn ly thân được nói đến nghĩa là sự viễn ly thân được nói đến bằng cách làm sáng tỏ sự viễn ly khỏi sự sở hữu vợ con và các thứ khác.
Purimenāti kāyavivekena.
"By the former" means by seclusion of body.
Bởi cái trước là bởi sự viễn ly thân.
Etthāti ‘‘vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehī’’ti etasmiṃ padadvaye.
"Herein" refers to these two phrases: "quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states."
Ở đây là trong hai vế câu “vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehī” (ly dục, ly pháp bất thiện).
Ito vā niddhārite vivekadvaye, akusalasaddena yadi kilesakāmā, sabbākusalāpi vā gahitā, sabbathā kilesakāmehi viveko vuttoti āha ‘‘dutiyena kilesakāmehi vivekavacanato’’ti.
Or if defilement-sensual pleasures or all unwholesome states are taken by the word "unwholesome" in the two seclusions thus determined, then seclusion from defilement-sensual pleasures is stated in every way, and so it is said: "by the second designating seclusion from defilement-sensual pleasures."
Hoặc, trong hai loại viễn ly được xác định từ đây, nếu từ “akusala” (bất thiện) bao gồm các kilesakāma (phiền não dục) hoặc tất cả các pháp bất thiện, thì trong mọi trường hợp, sự viễn ly khỏi các kilesakāma đã được nói đến, nên mới nói “bởi vế câu thứ hai là lời nói về sự viễn ly khỏi các kilesakāma”.
Dutiyenāti ca cittavivekenāti attho.
And "by the second" means by seclusion of mind.
Bởi cái thứ hai cũng có nghĩa là bởi sự viễn ly tâm.
Etesanti yathāvuttānaṃ dvinnaṃ padānaṃ.
"Of these" means of the two phrases mentioned above.
Của những điều này là của hai vế câu đã nói.
Niddhāraṇe cetaṃ sāmivacanaṃ.
And this word is in the possessive case (sāmivacana) for determination.
Và đây là cách nói sở hữu cách trong ý nghĩa xác định.
Taṇhādisaṃkilesānaṃ vatthuno pahānaṃ saṃkilesavatthuppahānaṃ.
The abandonment of the cause of defilements like craving is the abandonment of the cause of defilements.
Sự đoạn trừ các căn bản ô nhiễm như tham ái là saṃkilesavatthuppahānaṃ (sự đoạn trừ các căn bản ô nhiễm).
Lolabhāvo nāma tattha tattha rūpādīsu taṇhuppādo, tassa hetū vatthukāmā eva veditabbā.
"Frivolity" refers to the arising of craving for forms and so forth here and there; its cause should be understood as object-sensual pleasures themselves.
Lolabhāva (tính ham muốn) là sự phát sinh tham ái đối với các sắc pháp và các thứ khác ở khắp mọi nơi. Căn nguyên của nó nên được hiểu là chính các vatthukāma.
Bālabhāvassa hetupariccāgoti sambandho.
The connection is: relinquishing the cause of folly.
Sự đoạn trừ căn nguyên của bālabhāva (tính ngu si) là mối liên hệ.
Bālabhāvo nāma avijjā, ducintitacintitādi vā, tassa ayonisomanasikāro, sabbepi vā akusalā dhammā hetū.
"Folly" is ignorance, or contemplating what should not be contemplated, etc., or wrong attention, or all unwholesome states are its causes.
Bālabhāva (tính ngu si) là vô minh, hoặc các ý nghĩ không đúng đắn, v.v., căn nguyên của nó là sự tác ý không đúng đắn (ayoniso manasikāra), hoặc tất cả các pháp bất thiện.
Kāmaguṇādhigamahetu pāṇātipātādiasuddhappayogo hotīti tabbivekena payogasuddhi vibhāvitā.
Impure application, such as taking life, arises due to the cause of acquiring sensual qualities; thus, purity of application is demonstrated by seclusion from such.
Do nguyên nhân đạt được các kāmaguṇa (dục lạc), sự thực hành bất tịnh như sát sinh xảy ra. Do đó, thông qua sự viễn ly khỏi điều đó, payogasuddhi (sự thanh tịnh trong thực hành) được làm rõ.
Taṇhāsaṃkilesasodhanena vivaṭṭūpanissayasaṃvaḍḍhanena ca ajjhāsayavisodhanaṃ āsayaposanaṃ.
Purification of intention (ajjhāsayavisodhana) is nourishment of intention (āsayaposana), by purifying the defilements of craving and by fostering the conditions for liberation.
Sự thanh lọc các ô nhiễm tham ái và sự tăng trưởng các điều kiện hỗ trợ cho sự thoát ly khỏi vòng luân hồi là āsayaposanaṃ (sự nuôi dưỡng ý chí).
Āsayaposananti ca jhānabhāvanāya paccayabhūtā pubbayogādivasena siddhā ajjhāsayasampadā, sā pana taṇhupatāpavigamena hoti.
"Nourishment of intention" also refers to the perfection of intention (ajjhāsayasampadā) achieved through previous practice (pubbayoga) and so forth, which serves as a condition for the development of jhāna; this comes about through the cessation of the fever of craving.
Và āsayaposana (sự nuôi dưỡng ý chí) là sự thành tựu của ý chí đã đạt được nhờ các sự thực hành trước đây, v.v., là điều kiện cho sự phát triển thiền, và điều đó xảy ra khi tham ái và sự phiền não chấm dứt.
Tena vuttaṃ ‘‘taṇhāsaṃkilesavisodhanenā’’ti.
Therefore, it is said, "by purifying the defilements of craving."
Do đó, đã nói “bằng sự thanh lọc các ô nhiễm tham ái”.
Kāmesūti niddhāraṇe bhummaṃ.
"Among sensual pleasures" is the locative case for determination.
Trong các dục là sở hữu cách trong ý nghĩa xác định.
Anekabhedoti kāmāsavakāmarāgasaṃyojanādivasena rūpataṇhādivasena ca anekappabhedo.
"Manifold" means manifold by way of sensual cankers (kāmāsava), sensual desire (kāmarāgasaṃyojana), and so forth, and by way of craving for forms (rūpataṇhā) and so forth.
Anekabhedo (nhiều loại) là nhiều loại khác nhau theo kāmasava (lậu hoặc dục), kāmarāgasaṃyojana (kiết sử dục tham), v.v., và theo rūpataṇhā (tham ái sắc), v.v.
Kāmacchandoyevāti kāmasabhāvoyeva chando, na kattukamyatāchando napi kusalacchandoti adhippāyo.
"Sensual craving alone" means craving which is merely of the nature of sensuality, not the desire to act, nor wholesome desire; this is the intention.
Chỉ là kāmacchanda có nghĩa là chỉ là kāmasabhāva (bản chất của dục), không phải là chando (ý muốn) để làm điều gì, cũng không phải là chando thiện (kusalacchando).
Akusalapariyāpannopīti ‘‘vivicca akusalehī’’ti ettha vuttaakusalesu antogadhopi.
"Even though included in the unwholesome" means even though included in the unwholesome states mentioned in "secluded from unwholesome states."
Cũng nằm trong các bất thiện là cũng nằm trong các pháp bất thiện được nói đến trong “vivicca akusalehi” (ly các pháp bất thiện).
Jhānapaṭipakkhatoti jhānassa paṭipakkhabhāvato taṃhetu taṃnimittaṃ visuṃ vutto, akusalabhāvasāmaññena aggahetvā visuṃ sarūpena gahito.
"As an opponent of jhāna" means it is separately stated due to its opposing nature to jhāna, and for that reason and for that purpose, it is taken in its own essence separately, not generally as an unwholesome state.
Do đối lập với thiền nghĩa là do bản chất đối lập với thiền, nên nó được nói riêng biệt như một nguyên nhân, một dấu hiệu cho điều đó, không được xem xét chung như một pháp bất thiện mà được xem xét riêng biệt theo bản chất của nó.
Yadi kilesakāmova purimapade vutto, taṃ kathaṃ bahuvacananti āha ‘‘anekabhedato’’tiādi.
If only defilement-sensual pleasures are mentioned in the first phrase, how can it be in the plural? Thus, it is stated: "due to its manifold nature," and so forth.
Nếu chỉ có kilesakāma (phiền não dục) được nói đến trong vế câu đầu tiên, thì làm sao nó lại là số nhiều? Do đó, đã nói “do có nhiều loại” và tiếp theo.
Aññesampīti diṭṭhimānaahirikānottappādīnaṃ taṃsahitaphassādīnañca.
"Of others also" refers to wrong views (diṭṭhi), conceit (māna), shamelessness (ahirikā), lack of moral dread (anottappa), and so forth, and contact (phassa), etc., associated with them.
Của những cái khác nữa là của tà kiến, ngã mạn, vô tàm, vô quý, v.v., và của các xúc, v.v., đi kèm với chúng.
Uparijhānaṅgapaccanīkapaṭipakkhabhāvadassanatoti ‘‘savitakkaṃ savicāra’’ntiādinā upari vuccamānāni jhānaṅgāni uparijhānaṅgāni, tesaṃ attano paccanīkānaṃ paṭipakkhabhāvadassanato tappaccanīkanīvaraṇavacanaṃ.
"Because the opposing nature of the hindrances to the higher jhāna factors is shown" means the jhāna factors mentioned above by "with initial application, with sustained application" and so forth, are the higher jhāna factors. The statement about the hindrances opposing them is because their opposing nature to these factors is shown.
Do thấy bản chất đối lập với các chi thiền cao hơn nghĩa là các chi thiền cao hơn là những chi thiền sẽ được nói đến ở trên bằng “savitakkaṃ savicāraṃ” (có tầm, có tứ), v.v. Lời nói về các chướng ngại đối lập với chúng là do thấy bản chất đối lập của chúng với các chi thiền đó.
‘‘Uparijhānaṅgānaṃ paccanīkapaṭipakkhabhāvadassanato’’tipi pāṭho.
Another reading is "because the opposing nature of the hindrances to the higher jhāna factors is shown."
Cũng có bản văn “Uparijhānaṅgānaṃ paccanīkapaṭipakkhabhāvadassanatopi” (cũng do thấy bản chất đối lập với các chi thiền cao hơn).
Tattha paccanīkapaṭipakkhabhāvadassanatoti upari vuccamānajhānaṅgānaṃ ujuvipaccanīkavasena paṭipakkhabhāvadassanatoti atthaṃ vadanti.
Therein, "because the opposing nature of the hindrances is shown" means they say the meaning is because the opposing nature to the jhāna factors mentioned above is shown as directly contrary.
Ở đó, do thấy bản chất đối lập có nghĩa là thấy bản chất đối lập của các chi thiền sẽ được nói đến ở trên theo cách đối lập trực tiếp.
Jhānaṅgapaccanīkānīti jhānaṅgānaṃ pavattinivāraṇato jhānaṅgapaccanīkāni.
"Opponents of the jhāna factors" means they are opponents of the jhāna factors because they prevent the arising of the jhāna factors.
Các chướng ngại của chi thiền là các chướng ngại của chi thiền vì chúng ngăn cản sự phát sinh của các chi thiền.
Viddhaṃsakānīti vighātakāni.
"Destroyers" means obstructors.
Các pháp hủy diệt là các pháp phá hoại.
Samādhi kāmacchandassa paṭipakkhoti rāgapaṇidhiyā ujuvipaccanīkabhāvato nānārammaṇehi palobhitassa paribbhamantassa cittassa samādhānato kāmacchandassa samādhi paṭipakkho.
"Concentration is the opponent of sensual craving" means concentration is the opponent of sensual craving because it directly opposes the aspiration for lust, and because it establishes the mind that is enticed and wandering among various objects.
Định là đối lập với kāmacchanda nghĩa là định là đối lập với kāmacchanda vì nó đối lập trực tiếp với sự khao khát tham ái, và vì nó làm cho tâm đang lang thang, bị quyến rũ bởi các đối tượng khác nhau, trở nên an định.
Pīti byāpādassāti pāmojjena samānayogakkhemattā byāpādassa pīti paṭipakkhā.
"Rapture is the opponent of ill will" means rapture is the opponent of ill will because it is equally secure with joy.
Hỷ là đối lập với byāpāda nghĩa là hỷ là đối lập với byāpāda vì nó có sự an toàn và hạnh phúc tương tự như sự hoan hỷ.
Vitakko thinamiddhassāti yoniso saṅkappanavasena savipphārappavattito vitakko thinamiddhassa paṭipakkho.
"Initial application is the opponent of sloth and torpor" means initial application is the opponent of sloth and torpor because of its expansive activity through proper intention.
Tầm là đối lập với thinamiddha nghĩa là tầm là đối lập với thinamiddha vì nó phát sinh với sự lay động thông qua sự tác ý đúng đắn.
Sukhaṃ uddhaccakukkuccassāti sukhaṃ vūpasantasītalasabhāvattā avūpasamānutāpasabhāvassa uddhaccakukkuccassa paṭipakkhaṃ.
"Happiness is the opponent of restlessness and remorse" means happiness is the opponent of restlessness and remorse, which are of the nature of unrest and regret, because it is of a calmed and cool nature.
Lạc là đối lập với uddhaccakukkucca nghĩa là lạc đối lập với uddhaccakukkucca, có bản chất không an tịnh và phiền não, vì lạc có bản chất an tịnh và mát mẻ.
Vicāro vicikicchāyāti vicāro ārammaṇe anumajjanavasena paññāpatirūpasabhāvattā vicikicchāya paṭipakkho.
"Sustained application is the opponent of doubt" means sustained application is the opponent of doubt because it is of the nature of a counterpart to wisdom, through the activity of examining the object.
Tứ là đối lập với vicikicchā nghĩa là tứ là đối lập với vicikicchā vì nó có bản chất giống như trí tuệ thông qua việc xem xét kỹ lưỡng đối tượng.
Mahākaccānattherena desitā piṭakānaṃ saṃvaṇṇanā peṭakaṃ, tasmiṃ peṭake.
The Peṭaka is the exposition of the Piṭakas taught by the Elder Mahākaccāyana.
Sự giải thích các tạng kinh được Đại Trưởng lão Mahākaccāyana thuyết giảng là Peṭaka, trong Peṭaka đó.
Pañcakāmaguṇabhedavisayassāti rūpādipañcakāmaguṇavisesavisayassa.
"Having as its domain the varieties of the five sense-objects" refers to forms and other sense objects, having as its domain the particular five sense-objects.
Của đối tượng được phân loại theo năm dục lạc là của đối tượng đặc biệt được phân loại theo năm dục lạc như sắc, v.v.
Āghātavatthubhedādivisayānanti byāpādavivekavacanena ‘‘anatthaṃ me acarī’’tiādiāghātavatthubhedavisayassa dosassa, mohādhikehi thinamiddhādīhi vivekavacanena paṭicchādanavasena dukkhādipubbantādibhedavisayassa mohassa vikkhambhanaviveko vutto.
"And having as their domains the varieties of grounds for indignation" means that by the statement of seclusion from ill will (byāpāda), anger (dosa) whose domain is the varieties of grounds for indignation such as "he harmed me," etc., is taught; and by the statement of seclusion from sloth and torpor (thinamiddha), etc., which are overcome by delusion (moha), delusion whose domain is the varieties of the past, etc., such as suffering (dukkha), etc., through the nature of covering, is taught as a seclusion by temporary suppression (vikkhambhanaviveka).
Của đối tượng được phân loại theo các căn bản sân hận, v.v. nghĩa là bởi lời nói về sự viễn ly khỏi byāpāda, sự đàn áp sân hận được nói đến, là sân hận có đối tượng được phân loại theo các căn bản sân hận như “ông ấy đã làm hại tôi” và tiếp theo. Bởi lời nói về sự viễn ly khỏi thinamiddha (hôn trầm, thụy miên) và các pháp khác có nhiều si mê, sự đàn áp si mê được nói đến, là si mê có đối tượng được phân loại theo các tiền kiếp đau khổ và các thứ khác, theo cách che giấu.
Kāmarāgabyāpādatadekaṭṭhathinamiddhādivikkhambhakañcetaṃ sabbākusalapaṭipakkhasabhāvattā sabbakusalānaṃ, tena sabhāvena sabbākusalappahāyakaṃ hontampi kāmarāgādivikkhambhanasabhāvameva hoti taṃsabhāvattāti avisesetvā nīvaraṇākusalamūlādīnaṃ vikkhambhanaviveko vutto hotīti āha.
And this jhāna, which effects temporary suppression of sensual desire, ill will, and the associated sloth and torpor, etc., being of the nature of opposing all unwholesome states, and thus being able to abandon all unwholesome states by that nature, is still primarily of the nature of temporarily suppressing sensual desire, etc., due to its inherent nature. Thus, without differentiating, the temporary suppression (vikkhambhanaviveka) of the hindrances, roots of unwholesome states, etc., is stated; so he said.
Và thiền này, có bản chất đàn áp kāmarāga (dục tham), byāpāda (sân hận), thinamiddha (hôn trầm, thụy miên) và các pháp khác cùng loại, mặc dù có bản chất đối lập với tất cả các pháp bất thiện và là pháp đoạn trừ tất cả các pháp bất thiện theo bản chất đó, nhưng nó chỉ có bản chất đàn áp kāmarāga, v.v., vì nó có bản chất đó. Do đó, đã nói rằng sự viễn ly đàn áp các triền cái, các căn bất thiện, v.v., được nói đến mà không phân biệt.
Yathāpaccayaṃ pavattamānānaṃ sabhāvadhammānaṃ natthi kāci vasavattitāti vasavattibhāvanivāraṇatthaṃ ‘‘vitakkanaṃ vitakko’’ti vuttaṃ.
To preclude the state of being subject to one's will—since there is no mastery whatsoever over natural phenomena that proceed according to their conditions—it is said, " thinking is vitakka".
Các pháp tự tánh vận hành theo duyên không có bất kỳ sự tùy thuộc ý muốn nào. Để ngăn chặn sự tùy thuộc ý muốn đó, nên đã nói ‘vitakkanaṃ vitakko’ (sự suy nghĩ là tầm).
Vitakkananti hi vitakkanakiriyā, sā ca vitakkassa attano paccayehi pavattimattamevāti bhāvaniddeso vasavattibhāvanivāraṇāya hoti.
Thinking is the act of thinking, and that is merely the proceeding of vitakka from its own conditions. Thus, the indication of its state is for the preclusion of the state of being subject to one's will.
Thật vậy, vitakkana (sự suy nghĩ) là hành động suy nghĩ, và hành động đó chỉ là sự vận hành của tầm (vitakka) theo các duyên của chính nó. Do đó, sự trình bày về bản chất này là để ngăn chặn sự tùy thuộc ý muốn.
Tayidaṃ vitakkanaṃ ‘‘īdisamida’’nti ārammaṇaparikappananti āha ‘‘ūhananti vuttaṃ hotī’’ti.
This vitakkana is the conceiving of an object as “this is such-and-such,” hence he said, “it means it is called ‘reasoning’” ( ūhana).
Sự suy nghĩ này là sự suy xét đối tượng theo kiểu "nó là thế này", nên đã nói "ūhananti vuttaṃ hotī" (được gọi là sự suy xét).
Yasmā cittaṃ vitakkabalena ārammaṇaṃ abhiniruḷhaṃ viya hoti, tasmā so ārammaṇābhiniropanalakkhaṇo vutto.
Because the mind, by the power of vitakka, seems to have ascended onto the object, it is therefore said to have the characteristic of applying* onto an object.
Vì tâm nhờ sức của tầm mà như thể tiến nhập vào đối tượng, nên tầm được nói là có đặc tính đưa tâm đến đối tượng.
Yathā hi koci rājavallabhaṃ ñātiṃ vā mittaṃ vā nissāya rājagehaṃ ārohati anupavisati, evaṃ vitakkaṃ nissāya cittaṃ ārammaṇaṃ ārohati.
Just as someone, relying on a relative or a friend who is a royal favorite, ascends and enters the king's palace, so too the mind, relying on vitakka, ascends onto the object.
Ví như một người nào đó dựa vào một người thân cận hoặc bạn bè của vua mà đi vào cung vua, thì cũng vậy, tâm nương vào tầm mà tiến nhập vào đối tượng.
Yadi evaṃ kathaṃ avitakkaṃ cittaṃ ārammaṇaṃ ārohatīti?
If so, how does a mind without vitakka ascend onto an object?
Nếu vậy, làm sao tâm không có tầm (avitakka) lại có thể tiến nhập vào đối tượng?
Vitakkabaleneva.
By the power of vitakka itself.
Chính là nhờ sức của tầm.
Yathā hi so puriso paricayena tena vināpi nirāsaṅko rājagehaṃ pavisati, evaṃ paricayena vitakkena vināpi avitakkaṃ cittaṃ ārammaṇaṃ ārohati.
Just as that person, through familiarity, enters the king's palace without hesitation even without that*, so too the mind without vitakka, through familiarity, ascends onto the object even without vitakka.
Ví như người ấy nhờ quen biết mà không chút e dè đi vào cung vua dù không có người kia đi cùng, thì cũng vậy, tâm không có tầm nhờ quen biết mà vẫn tiến nhập vào đối tượng.
Paricayenāti ca santāne pavattavitakkabhāvanāsaṅkhātena paricayena.
And by “through familiarity” is meant through the familiarity known as the development of vitakka that has occurred in the mental continuum.
Và "paricayena" (nhờ quen biết) là nhờ sự quen thuộc được gọi là sự tu tập tầm đã vận hành trong dòng tương tục.
Vitakkassa hi santāne abhiṇhaṃ pavattassa vasena cittassa ārammaṇābhiruhanaṃ ciraparicitaṃ, tena taṃ kadāci vitakkena vināpi tattha pavattateva.
For, by means of the frequent arising of vitakka in the mental continuum, the mind's ascending onto the object becomes long-practiced; therefore, it sometimes arises there even without vitakka.
Thật vậy, sự tiến nhập vào đối tượng của tâm nhờ tầm vận hành liên tục trong dòng tương tục là một sự quen thuộc lâu dài, nên đôi khi tâm vận hành trên đối tượng đó ngay cả khi không có tầm.
Yathā taṃ ñāṇasahitaṃ hutvā sammasanavasena ciraparicitaṃ kadāci ñāṇarahitampi sammasanavasena pavattati, yathā vā kilesasahitaṃ hutvā pavattaṃ sabbaso kilesarahitampi paricayena kilesavāsanāvasena pavattati, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
Just as a mind, having been long-practiced in association with knowledge by way of comprehension, sometimes proceeds by way of comprehension even when devoid of knowledge; or just as a mind that has arisen associated with defilements, even when completely free of defilements, proceeds through familiarity by the power of the latent tendencies of defilements—so should this be understood as an analogy.
Ví như một người có trí tuệ đã quen thuộc lâu ngày với sự suy xét, đôi khi vẫn suy xét ngay cả khi không có trí tuệ; hoặc ví như một tâm đã vận hành cùng với phiền não, đôi khi vẫn vận hành theo thói quen phiền não ngay cả khi hoàn toàn không có phiền não. Điều này nên được hiểu theo cách tương tự.
Āhananapariyāhananarasoti ādito, abhimukhaṃ vā hananaṃ āhananaṃ.
With the function of striking and striking all around: From the beginning or directly facing, the striking is āhanana.
Āhananapariyāhananaraso (vị chạm vào và chạm xung quanh) là: sự chạm từ ban đầu, hoặc sự chạm đối diện là āhanana (sự chạm vào).
Parito, parivattitvā vā āhananaṃ pariyāhananaṃ.
From all around, or striking repeatedly, is pariyāhanana.
Sự chạm xung quanh, hoặc sự chạm xoay vòng là pariyāhanana (sự chạm xung quanh).
‘‘Rūpaṃ rūpaṃ, pathavī pathavī’’ti ākoṭentassa viya pavatti āhananaṃ pariyāhanananti ca veditabbaṃ.
The occurrence like one striking with "form, form," or "earth, earth," should be understood as striking and striking all around.
Sự vận hành như đang gõ "sắc là sắc, đất là đất" nên được hiểu là āhanana và pariyāhanana.
Yasmiñhi ārammaṇe cittaṃ abhiniropeti, taṃ tassa gahaṇayogyaṃ karonto vitakko ākoṭento viya hoti.
For, on whatever object it applies the mind, vitakka, while making it suitable for grasping, is like one striking it.
Thật vậy, tầm như thể đang gõ vào đối tượng mà tâm đang đưa vào, khiến đối tượng đó trở nên thích hợp để nắm giữ.
Yadi evaṃ nāgasenattherena ‘‘ākoṭanalakkhaṇo vitakko.
If so, by the Elder Nāgasena,* " vitakka has the characteristic of striking.
Nếu vậy, tại sao Trưởng lão Nāgasena lại nói tầm có đặc tính gõ vào (ākoṭanalakkhaṇo vitakko)?
Yathā, mahārāja, bherī ākoṭitā atha pacchā anuravati anusaddāyati, evameva kho, mahārāja, yathā ākoṭanā, evaṃ vitakko daṭṭhabbo.
Just as, Your Majesty, when a drum is struck, it afterwards resonates and reverberates, even so, Your Majesty, vitakka should be seen as the striking.
"Thưa Đại vương, ví như khi trống được gõ, sau đó nó vang vọng, thì cũng vậy, thưa Đại vương, tầm nên được xem như sự gõ.
Atha pacchā anuravanā anusaddanā, evaṃ vicāro daṭṭhabbo’’ti ākoṭanalakkhaṇatā vitakkassa kasmā vuttā?
And the subsequent resonating and reverberating should be seen as vicāra." Why was the characteristic of striking stated for vitakka?
Và sau đó, sự vang vọng là sự suy xét (vicāra) nên được xem như vậy." Tại sao đặc tính gõ vào của tầm lại được nói như vậy?
Nāyaṃ virodho.
This is not a contradiction.
Không có sự mâu thuẫn này.
Therena hi kiccasannissitaṃ katvā lakkhaṇaṃ vuttaṃ.
For the Elder stated the characteristic in connection with its function.
Thật vậy, Trưởng lão đã nói đặc tính dựa trên chức năng.
Dhammānañhi sabhāvavinimuttā kāci kiriyā nāma natthi tathā gahetabbākāro ca.
Indeed, for dhammas, there is no activity whatsoever separate from their intrinsic nature, nor is there a mode in which they can be so grasped.
Vì không có hành động nào tách rời khỏi bản chất của các pháp, cũng không có cách nắm giữ nào như vậy.
Bodhaneyyajanānurodhena pana paramatthato ekībhāvopi sabhāvadhammo pariyāyavacanehi viya samāropitarūpehi bahūhi pakārehi pakāsīyati.
However, out of consideration for those to be taught, an intrinsic dhamma, which is in the ultimate sense a single entity, is explained in many ways with superimposed forms, as if with synonyms.
Tuy nhiên, tùy theo những người có thể giác ngộ, một pháp tự tánh có cùng bản chất tối hậu cũng được trình bày theo nhiều cách khác nhau, như thể bằng các từ ngữ gián tiếp và các hình thái được gán ghép.
Evañhi so suṭṭhu pakāsito hoti.
For in this way, it is well explained.
Thật vậy, bằng cách này, pháp đó được trình bày một cách rõ ràng.
Ānayanapaccupaṭṭhānoti ettha ānayanaṃ citte ārammaṇassa upanayanaṃ, ākaḍḍhanaṃ vā.
Manifesting as bringing forward: Here, ānayana is the bringing of the object to the mind, or the drawing of it.
Trong câu "ānayanapaccupaṭṭhāno" (có sự biểu hiện là đưa đến), ānayana (sự đưa đến) là sự đưa đối tượng đến tâm, hoặc sự kéo đến.
Anusañcaraṇaṃ anuparibbhamanaṃ.
Anusañcaraṇa is moving about continuously, wandering around.
Anusañcaraṇaṃ (sự đi theo sau) là sự đi vòng quanh theo sau.
Svāyaṃ viseso santānamhi labbhamāno eva santāne pākaṭo hotīti daṭṭhabbo.
This distinction, being found in the mental continuum, should be understood as becoming manifest in the continuum.
Đặc tính này, khi được tìm thấy trong dòng tương tục, sẽ trở nên rõ ràng trong dòng tương tục, nên cần phải hiểu như vậy.
Sesesupi eseva nayo.
This same method applies to the remaining cases as well.
Đối với các từ còn lại cũng theo cách tương tự.
Anumajjananti ārammaṇe cittassa anumasanaṃ, parimajjananti attho.
Anumajjana is the rubbing of the mind on the object; the meaning is polishing.
Anumajjanaṃ (sự xoa xát) là sự xoa xát tâm trên đối tượng, nghĩa là sự suy xét kỹ lưỡng.
Tathā hi ‘‘vicāro parimajjanahattho viya sañcaraṇahattho viyā’’ti ca vutto.
Thus, it is said that "vicāra is like a hand that polishes and like a hand that moves around."
Thật vậy, nó được nói là "sự suy xét (vicāra) như bàn tay xoa xát, như bàn tay di chuyển".
Tatthāti ārammaṇe.
Therein means on the object.
Tattha (ở đó) là trên đối tượng.
Sahajātānaṃ anuyojanaṃ ārammaṇe anuvicaraṇasaṅkhātaanumajjanavaseneva veditabbaṃ.
The application of co-nascent states should be understood by means of that very anumajjana, which is called scrutinizing the object.
Sự kết hợp của các pháp đồng sinh nên được hiểu chính là sự xoa xát (anumajjana) được gọi là sự suy xét kỹ lưỡng trên đối tượng.
Anuppabandhanaṃ ārammaṇe cittassa avicchinnassa viya pavatti.
Sustaining is the mind's proceeding on the object as if uninterruptedly.
Anuppabandhanaṃ (sự liên tục) là sự vận hành của tâm trên đối tượng như không bị gián đoạn.
Tathā hi so ‘‘anuppabandhanatā’’ti niddiṭṭho.
For it is described as "the state of being sustained."
Thật vậy, nó được định nghĩa là "anuppabandhanatā" (tính liên tục).
Teneva ca ‘‘ghaṇṭānuravo viya, paribbhamanaṃ viyā’’ti ca vutto.
And for that very reason, it is also said to be "like the resonance of a bell" and "like circling around."
Và vì thế, nó được nói là "như tiếng chuông ngân, như sự đi vòng quanh".
Katthacīti paṭhamajjhāne parittacittuppādesu ca.
In some cases means in the first jhāna and in minor mind-moments.
Katthaci (ở một số nơi) là trong thiền thứ nhất và trong các tâm sinh khởi nhỏ (parittacittuppādesu).
Oḷārikaṭṭhenāti vicārato oḷārikaṭṭhena.
Due to its grossness means due to its being grosser than vicāra.
Oḷārikaṭṭhenāti (vì thô thiển) là vì thô thiển hơn sự suy xét (vicāra).
Yathā ghaṇṭābhighātasaddo paṭhamābhinipāto hoti, evaṃ ārammaṇābhimukhaniropanaṭṭhena vitakko cetaso paṭhamābhinipāto viya hotīti āha ‘‘ghaṇṭābhighātasaddo viyā’’tiādi.
Just as the sound of a bell being struck is the first impact, so too, due to its nature of applying* towards the object, vitakka is like the first impact on the mind. Therefore, he said, "like the sound of a bell being struck," and so on.
Ví như tiếng chuông đập là sự va chạm ban đầu, thì cũng vậy, tầm như là sự va chạm ban đầu của tâm vì nó có đặc tính đưa tâm đến đối tượng. Nên đã nói "ghaṇṭābhighātasaddo viyā" (như tiếng chuông đập) v.v.
Vipphāravāti ettha vipphāro nāma vitakkassa thinamiddhapaṭipakkho ārammaṇe anolīnatā asaṅkoco, so pana abhiniropanabhāvena calanaṃ viya hotīti adhippāyenāha ‘‘paripphandanabhāvo cittassā’’ti.
Expansive: Here, vipphāra is vitakka's non-sluggishness, its lack of contraction on the object, which is the opposite of sloth and torpor. But since this occurs through the state of application, it is like a movement. With this intention, he said, "it is the movement of the mind."
Trong câu "vipphāravā" (có sự lan tỏa), vipphāro (sự lan tỏa) là sự không dính mắc, không co rút trên đối tượng, đối nghịch với hôn trầm và thụy miên của tầm. Và điều đó như là sự rung động vì có đặc tính đưa tâm đến đối tượng, nên đã nói "paripphandanabhāvo cittassā" (sự rung động của tâm).
Paribbhamanaṃ viyāti ettha parissayābhāvavīmaṃsanatthaṃ paribbhamananti veditabbaṃ.
Like circling around: Here, it should be understood as circling around to investigate the absence of danger.
Trong câu "paribbhamanaṃ viyā" (như sự đi vòng quanh), sự đi vòng quanh nên được hiểu là để tìm hiểu về sự không có nguy hiểm.
Dukanipātaṭṭhakathāyaṃ pana –
However, in the Commentary to the Dukanipāta:
Tuy nhiên, trong chú giải Dukanipāta thì nói:
Vuttaṃ, taṃ anuppabandhanena pavattiyaṃ yujjati.
This statement is appropriate for its arising with continuity.
Lời đó phù hợp với sự vận hành liên tục.
Tathā hi upacāre vā appanāyaṃ vā santānena pavattiyaṃ vitakko niccalo hutvā ārammaṇaṃ anupavisitvā viya pavattati, na paṭhamābhinipāte pākaṭo hoti.
Indeed, for that very reason, when arising in a continuum in access or appanā concentration, vitakka becomes steady and proceeds as if it has entered the object; it is not manifest as an initial impact.
Thật vậy, trong cận định (upacāra) hoặc nhập định (appanā), khi tầm vận hành liên tục, nó trở nên bất động và như thể đi sâu vào đối tượng, không còn rõ ràng như sự va chạm ban đầu.
Yathā hi apubbārammaṇe paṭhamābhinipātabhūto vitakko vipphāravā hoti, na tathā ekasmiṃyeva ārammaṇe nirantaraṃ anuppabandhavasena pavattiyaṃ, nātivipphāravā pana tattha hoti sannisinnabhāvato.
Just as vitakka, being the initial impact on a new object, is expansive, it is not so when arising uninterruptedly in a continuous manner on one and the same object; rather, it is not very expansive there, due to its settled nature.
Ví như tầm là sự va chạm ban đầu trên một đối tượng mới mẻ thì có sự lan tỏa, nhưng không phải như vậy khi nó vận hành liên tục trên cùng một đối tượng, mà ở đó nó không quá lan tỏa vì đã ổn định.
Paṭhamadutiyajjhānesu pākaṭo hotīti vitakkassa viseso abhiniropanākāro oḷārikattā paṭhamajjhāne pākaṭo hoti, tadabhāvato pañcakanaye dutiyajjhāne vicārassa viseso anumajjanākāro pākaṭo hoti.
Is manifest in the first and second jhānas: The specific characteristic of vitakka, its mode of application, is manifest in the first jhāna due to its grossness. Due to its absence, in the second jhāna of the five-fold system, the specific characteristic of vicāra, its mode of scrutiny, is manifest.
"Paṭhamadutiyajjhānesu pākaṭo hotī" (rõ ràng trong thiền thứ nhất và thứ hai) là: đặc tính riêng biệt của tầm, tức là sự đưa tâm đến đối tượng, rõ ràng trong thiền thứ nhất vì tính thô thiển của nó; do không có tầm, đặc tính riêng biệt của sự suy xét (vicāra), tức là sự xoa xát đối tượng, rõ ràng trong thiền thứ hai theo cách năm bậc.
Ayaṃ panettha aparo nayo – malaggahitaṃ kaṃsabhājanaṃ ekena hatthena daḷhaṃ gahetvā itarena hatthena cuṇṇatelaeḷakalomādikatacumbaṭakena parimajjantassa daḷhaṃ gahaṇahattho viya vitakko, parimajjanahattho viya vicāro.
Here, however, is another method: For one who, holding a soiled bronze bowl firmly with one hand, scrubs it with the other hand using a cloth with powder, oil, goat's hair, and so on, vitakka is like the hand that holds firmly, and vicāra is like the hand that scrubs.
Đây là một cách khác: tầm như bàn tay nắm chặt của người đang dùng một tay giữ chặt một cái bát đồng dơ bẩn và dùng tay kia xoa xát bằng một miếng giẻ có bột, dầu, lông cừu, v.v.; sự suy xét (vicāra) như bàn tay xoa xát.
Tathā kumbhakārassa daṇḍappahārena cakkaṃ bhamayitvā bhājanaṃ karontassa piṇḍassa uppīḷanahattho viya vitakko, tasseva ito cito ca sañcaraṇahattho viya vicāro.
Similarly, for a potter making a vessel after spinning the wheel by striking it with a stick, vitakka is like the hand pressing down on the lump of clay, and vicāra is like the hand moving over that same lump from side to side.
Cũng vậy, tầm như bàn tay nén cục đất sét của người thợ gốm đang làm bát bằng cách quay bánh xe bằng dùi; sự suy xét (vicāra) như bàn tay di chuyển qua lại trên cục đất sét đó.
Tathā kaṃsabhājanādīsu kiñci maṇḍalaṃ vaṭṭalekhaṃ karontassa majjhe sannirumbhitvā ṭhitakaṇṭako viya abhiniropano vitakko, bahi paribbhamanakaṇṭako viya anumajjano vicāroti veditabbaṃ.
Similarly, for one making a circular mark or a round line on a bronze bowl or the like, the application, vitakka, is to be understood as being like the compass point held steady in the center, while the scrutiny, vicāra, is like the compass point circling on the outside.
Cũng vậy, tầm là sự đưa tâm đến đối tượng như cái chốt đứng yên ở giữa của người đang vẽ một vòng tròn hoặc đường tròn trên bát đồng, v.v.; sự suy xét (vicāra) là sự xoa xát như cái chốt quay vòng bên ngoài, nên cần phải hiểu như vậy.
Yathā pupphaphalasākhādiavayavavinimutto avijjamānopi rukkho ‘‘sapuppho saphalo’’ti voharīyati, evaṃ vitakkādiaṅgavinimuttaṃ avijjamānampi jhānaṃ ‘‘savitakkaṃ savicāra’’nti voharīyatīti dassetuṃ ‘‘rukkho viyā’’tiādi vuttaṃ.
Just as a tree, though devoid of flowers, fruits, branches, and other parts, and even if not actually existing, is spoken of as "having flowers, having fruits," so too, to show that jhāna, though devoid of vitakka and other factors, and even if not actually existing, is spoken of as "accompanied by vitakka, accompanied by vicāra," the phrase " like a tree" and so forth was stated.
Để chỉ ra ý nghĩa rằng, giống như một cái cây, mặc dù không hiện hữu rõ ràng khi thoát khỏi các bộ phận như hoa, quả, cành, v.v., vẫn được gọi là "có hoa, có quả", thì tương tự như vậy, thiền, mặc dù không hiện hữu khi thoát khỏi các chi thiền như vitakka (tầm) và các chi khác, vẫn được gọi là "có vitakka, có vicāra", nên cụm từ "rukkho viyā" (như cây) và các từ khác đã được nói đến.
Vibhaṅge panātiādīsu jhānabhāvanāya puggalavasena desetabbattā ‘‘idha bhikkhu vivicceva kāmehī’’tiādinā (vibha. 508) puggalādhiṭṭhānena jhānāni uddiṭṭhānīti.
In the Vibhanga and other texts, because jhāna-bhāvanā is to be taught in terms of persons, the jhānas are indicated by means of a teaching based on persons, as in "here a bhikkhu, quite secluded from sensual pleasures," and so forth.
Trong các phần như "Vibhaṅge panā" (trong Vibhaṅga), vì thiền định cần được giảng dạy theo cá nhân, nên các thiền được nêu ra theo cách đặt nặng về cá nhân với câu "Ở đây, một tỳ khưu tách biệt khỏi các dục lạc..." (Vibha. 508).
Yadipi vibhaṅge puggalādhiṭṭhānā desanā katā, attho pana tatrāpi vibhaṅgepi yathā idha ‘‘iminā ca vitakkenā’’tiādinā dhammavasena vutto, evameva daṭṭhabbo, paramatthato puggalasseva abhāvatoti adhippāyo.
Even if the teaching in the Vibhanga is based on persons, the meaning there, even in the Vibhanga, should be understood as stated here in terms of phenomena by "with this vitakka" and so forth, because in the ultimate sense, there is no person; this is the intention.
Mặc dù trong Vibhaṅga, giáo pháp được trình bày theo cá nhân, nhưng ý nghĩa ở đó, cũng như ở đây, được nói đến theo pháp, ví dụ như "với vitakka này...", thì cũng phải được hiểu như vậy, vì xét về chân đế, cá nhân không tồn tại. Đó là ý nghĩa.
Atha vā jhānasamaṅgino vitakkavicārasamaṅgitādassanena jhānasseva savitakkasavicāratā vuttāti āha ‘‘attho pana tatrāpi evameva daṭṭhabbo’’ti.
Alternatively, the jhāna's quality of being savitakka and savicāra is stated by showing the jhāna-practitioner's possession of vitakka and vicāra; thus, it is said, " the meaning there too should be understood in the same way."
Hoặc, bằng cách chỉ ra sự đầy đủ của vitakka và vicāra ở người thành tựu thiền, trạng thái có vitakka và có vicāra của chính thiền đã được nói đến, nên đã nói "ý nghĩa ở đó cũng phải được hiểu như vậy".
Vivekasaddassa bhāvasādhanataṃ sandhāyāha ‘‘tasmā vivekā’’ti.
Referring to the bhāvasādhana (abstract noun formation) of the word viveka, it is stated, " therefore from seclusion."
Để chỉ ý nghĩa của từ "viveka" (viễn ly) là một danh từ hành động (bhāvasādhana), nên đã nói "tasmā vivekā" (do viễn ly đó).
Hetuatthe cetaṃ nissakkavacanaṃ, tasmā vivekā hetubhūtāti attho.
And this is an ablative case in the sense of cause; therefore, the meaning is: because of seclusion as the cause.
Đây là một từ ở cách ly cách với ý nghĩa nguyên nhân, vậy ý nghĩa là do viễn ly đó làm nhân.
Vivekasaddassa kattusādhanataṃ kammasādhanataṃ vā sandhāyāha ‘‘tasmiṃ vā viveke’’ti.
Referring to the kattusādhana (agent noun formation) or kammasādhana (object noun formation) of the word viveka, it is stated, " or in that seclusion."
Để chỉ ý nghĩa của từ "viveka" là một danh từ chủ động (kattusādhana) hoặc danh từ bị động (kammasādhana), nên đã nói "tasmiṃ vā viveke" (trong viễn ly đó).
‘‘Vivitto’’ti hi iminā nīvaraṇehi vinābhūto tehi vivecitoti ca sādhanadvayampi saṅgahitamevāti.
Indeed, by this "vivitto," both formations are included: "separated from hindrances" and "separated from them by others."
Thật vậy, với từ "vivitto" (đã viễn ly), cả hai cách thành lập danh từ (thoát khỏi các chướng ngại và được các chướng ngại làm cho viễn ly) đều được bao hàm.
Pinayatīti tappeti vaḍḍheti vā.
Pinayatī means "delights" or "increases."
Pinayatī có nghĩa là làm thỏa mãn hoặc làm tăng trưởng.
Sampiyāyanalakkhaṇāti paritussanalakkhaṇā.
Sampiyāyanalakkhaṇā means "having the characteristic of delighting greatly."
Sampiyāyanalakkhaṇā (đặc tính của sự vui thích) có nghĩa là đặc tính của sự hoan hỷ.
Pīnanarasāti paribrūhanarasā.
Pīnanarasā means "having the function of fortifying" (body and mind).
Pīnanarasā (chức năng làm sung mãn) có nghĩa là chức năng làm tăng trưởng thân và tâm.
Pharaṇarasāti paṇītarūpehi kāyassa byāpanarasā.
Pharaṇarasā means "having the function of pervading the body with delightful forms."
Pharaṇarasā (chức năng lan tỏa) có nghĩa là chức năng làm lan tỏa thân thể với những sắc pháp vi diệu.
Udaggabhāvo odagyaṃ.
The state of elation is odagyaṃ.
Trạng thái hân hoan là odagyaṃ (hân hoan).
Sukhayatīti sukhaṃ, attanā sampayuttadhamme laddhassāde karotīti attho.
Sukhaṃ means "it makes happy"; that is, it makes the conjoined phenomena experience delight in oneself.
Làm cho hạnh phúc là sukhaṃ (lạc), nghĩa là làm cho các pháp tương ưng với nó có được sự thỏa mãn.
Svāyaṃ kattuniddeso pariyāyaladdho dhammato aññassa kattunivattanattho, nippariyāyena pana bhāvasādhanameva labbhatīti ‘‘sukhanaṃ sukha’’nti vuttaṃ.
This nominative in the agent sense is obtained indirectly, for the purpose of excluding an agent other than the phenomenon itself; directly, however, only the bhāvasādhana is obtained, hence it is stated, " sukhanaṃ sukhaṃ" (making happy is happiness).
Sự chỉ định chủ thể này được đạt được theo nghĩa gián tiếp, với mục đích loại bỏ một chủ thể khác ngoài pháp. Tuy nhiên, theo nghĩa trực tiếp, chỉ có thể là danh từ hành động, nên đã nói "sukhanaṃ sukha" (sự làm cho hạnh phúc là lạc).
Sātalakkhaṇanti iṭṭhasabhāvattā taṃsamaṅgīpuggalaṃ, sampayuttadhamme vā attani sādayatīti sātaṃ da-kārassa ta-kāraṃ katvā.
Sātalakkhaṇaṃ (having the characteristic of pleasantness) means that, due to its agreeable nature, it delights the person endowed with it or the conjoined phenomena in oneself, by changing the 'da' to 'ta' (i.e., sādayati to sāta).
Sātalakkhaṇaṃ (đặc tính của sự thỏa mãn) là vì có bản chất đáng mong muốn, nên làm cho người thành tựu nó hoặc các pháp tương ưng thỏa mãn trong chính mình, bằng cách đổi chữ 'da' thành 'ta' để thành 'sātaṃ'.
Sātaṃ madhuranti vadanti, sātaṃ lakkhaṇaṃ etassāti sātalakkhaṇaṃ.
They say sāta is pleasant. Sātalakkhaṇaṃ means 'whose characteristic is pleasantness'.
Họ nói 'sātaṃ' là ngọt ngào. Có đặc tính là sự thỏa mãn, nên nó là sātalakkhaṇaṃ.
Upabrūhanarasantiādīsu upabrūhanaṃ sampayuttadhammānaṃ saṃvaddhanaṃ, dukkhaṃ viya avissajjetvā adukkhamasukhā viya anajjhupekkhitvā anu anu gaṇhanaṃ upakāritā vā anuggaho.
In upabrūhanarasaṃ and so forth, upabrūhanaṃ is the increase of conjoined phenomena, or support, a form of assistance, like holding on continually without discarding like suffering or neglecting like neither-painful-nor-pleasant.
Trong các từ như upabrūhanarasaṃ (chức năng tăng trưởng), upabrūhanaṃ là sự tăng trưởng các pháp tương ưng, hoặc sự hỗ trợ, sự giúp đỡ bằng cách nắm giữ liên tục, không từ bỏ như khổ, và không thờ ơ như vô khổ vô lạc.
Katthacīti paṭhamajjhānādike.
Katthaci means "in the first jhāna and so forth."
Katthacī (đôi khi) là trong sơ thiền và các thiền khác.
Paṭilābhatuṭṭhīti paṭilābhavasena uppajjanakatuṭṭhi.
Paṭilābhatuṭṭhī means "delight arising through attainment."
Paṭilābhatuṭṭhī (sự hoan hỷ do thành tựu) là sự hoan hỷ phát sinh do sự thành tựu.
Paṭiladdharasānubhavananti paṭiladdhassa ārammaṇarasassa anubhavanaṃ.
Paṭiladdharasānubhavanaṃ means "the experience of the attained flavor of the object."
Paṭiladdharasānubhavanaṃ (trải nghiệm hương vị của đối tượng đã đạt được) là sự trải nghiệm hương vị của đối tượng đã đạt được.
Etena pītisukhāni sabhāvato vibhajitvā dassitāni.
By this, pīti and sukha are shown as distinct in nature.
Qua đó, pīti và sukha được phân biệt theo bản chất.
Yattha pīti, tattha sukhanti vitakkassa viya vicārena pītiyā sukhena accantasaṃyogamāha.
Where there is pīti, there is sukha speaks of the absolute concomitance of pīti with sukha, just as with vitakka and vicāra.
Yattha pīti, tattha sukhaṃ (ở đâu có pīti, ở đó có sukha) nói về sự kết hợp tuyệt đối của pīti với sukha, giống như vitakka với vicāra.
Yattha sukhaṃ, tattha na niyamato pītīti vicārassa viya vitakkena, sukhassa pītiyā anaccantasaṃyogaṃ.
Where there is sukha, pīti is not necessarily present refers to the non-absolute concomitance of sukha with pīti, just as with vicāra and vitakka.
Yattha sukhaṃ, tattha na niyamato pītī (ở đâu có sukha, ở đó không nhất thiết có pīti) nói về sự không kết hợp tuyệt đối của sukha với pīti, giống như vicāra với vitakka.
Tena accantānaccantasaṃyogitāya pītisukhānaṃ visesaṃ dasseti.
Thereby, it shows the distinction between pīti and sukha through their absolute and non-absolute concomitance.
Qua đó, chỉ ra sự khác biệt của pīti và sukha qua sự kết hợp tuyệt đối và không tuyệt đối.
Kaṃ udakaṃ tārenti etthāti kantāraṃ, nirudakamaruṭṭhānaṃ.
Where they can cross (tārenti) water (kaṃ), that is kantāraṃ, a waterless desert region.
Nơi mà người ta có thể vượt qua nước đó là kantāraṃ (sa mạc), một vùng đất hoang vắng không có nước.
Vanameva vanantaṃ.
A forest itself is vanantaṃ.
Chính khu rừng là vanantaṃ (rìa rừng).
Vanacchāyappavesanaudakaparibhogesu viya sukhanti yathā hi puriso mahākantāramaggaṃ paṭipanno ghammapareto tasito pipāsito paṭipathe purisaṃ disvā ‘‘kattha pānīyaṃ atthī’’ti puccheyya, so ‘‘aṭaviṃ uttaritvāva jātassaravanasaṇḍo atthi, tattha gantvā labhissasī’’ti vadeyya, so tassa kathaṃ sutvāva haṭṭhapahaṭṭho bhaveyya, tato gacchanto bhūmiyaṃ patitāni uppaladalanāḷapattādīni disvā suṭṭhutaraṃ haṭṭhapahaṭṭho hutvā gacchanto allavatthe allakese purise passeyya, vanakukkuṭavanamorādīnaṃ saddaṃ suṇeyya, jātassarapariyante jātamaṇijālasadisaṃ nīlavanasaṇḍaṃ passeyya, sare jātāni uppalapadumakumudāni passeyya, acchaṃ vippasannaṃ udakampi passeyya, so bhiyyo bhiyyo haṭṭhapahaṭṭho hutvā jātassaraṃ otaritvā yathāruci nhatvā ca pivitvā ca passaddhadaratho bhisamuḷālapokkharādīni khāditvā nīluppalādīni piḷandhitvā mandālavamūlāni khandhe khipitvā uttaritvā sāṭakaṃ nivāsetvā udakasāṭakaṃ ātape katvā sītacchāyāya mandamande vāte paharante nipannova ‘‘aho sukhaṃ aho sukha’’nti vadeyya, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
Happiness like entering the shade of a forest and consuming water: Just as a man traveling a great desert path, oppressed by heat, thirsty and craving water, might see a man on the path and ask, "Where is water?" and that man would say, "Having crossed the jungle, there is a forest grove with a natural lake; go there and you will get it." Hearing his words, the first man would become joyful and elated. Then, as he proceeds, seeing fallen lotus petals, stems, and leaves on the ground, he would become even more joyful and elated. As he continues, he would see men with wet clothes and wet hair, hear the calls of jungle fowl and peacocks, see a blue forest grove at the edge of the natural lake resembling a net of jewels, and see lotuses, water lilies, and kumuda flowers growing in the lake, and also see clear, purified water. That man, becoming more and more joyful and elated, would descend into the natural lake, bathe and drink as he wished, and with his distress calmed, he would eat lotus roots and stalks, adorn himself with blue lotuses and the like, throw mandālava roots onto his shoulder, emerge from the lake, put on his outer robe, dry his water-robe in the sun, and lying in the cool shade with gentle breezes blowing, he would exclaim, "Oh, what happiness! Oh, what happiness!" In the same way, this example should be understood.
Vanacchāyappavesanaudakaparibhogesu viya sukhaṃ (hạnh phúc như khi vào bóng cây rừng và dùng nước) có nghĩa là: Giống như một người đàn ông, bị nóng bức, khát nước, đang đi trên một con đường sa mạc lớn, khi thấy một người trên đường, có thể hỏi: "Nước ở đâu?". Người kia có thể trả lời: "Hãy vượt qua khu rừng, có một khu rừng có hồ tự nhiên, đến đó anh sẽ tìm thấy nước." Nghe lời đó, người đàn ông sẽ rất vui mừng. Sau đó, khi đi, anh ta thấy những cánh sen, lá sen, v.v. rơi trên mặt đất, anh ta sẽ càng vui mừng hơn. Khi đi tiếp, anh ta thấy những người đàn ông với quần áo ướt, tóc ướt. Anh ta nghe tiếng gà rừng, công rừng, v.v. Anh ta thấy một khu rừng xanh biếc giống như mạng lưới ngọc quý mọc quanh hồ tự nhiên. Anh ta thấy những bông sen xanh, sen hồng, súng mọc trong hồ, và thấy nước trong sạch, tinh khiết. Người đàn ông đó sẽ càng vui mừng hơn nữa, xuống hồ tự nhiên, tắm và uống tùy thích, với sự lo lắng đã lắng xuống, anh ta ăn củ sen, ngó sen, v.v., đeo những bông sen xanh, v.v., vắt rễ cây mandālava lên vai, lên khỏi hồ, mặc lại y phục, phơi y phục tắm nắng, rồi nằm xuống trong bóng mát lạnh, gió nhẹ thổi qua, và nói: "Ôi hạnh phúc! Ôi hạnh phúc!" Tương tự như vậy, điều này phải được hiểu.
Tassa hi purisassa jātassaravanasaṇḍasavanato paṭṭhāya yāva udakadassanā haṭṭhapahaṭṭhakālo viya pubbabhāgārammaṇe haṭṭhapahaṭṭhākārā pīti, nhāyitvā ca pivitvā ca sītacchāyāya mandamande vāte paharante ‘‘aho sukhaṃ aho sukha’’nti vadanto nipannakālo viya balappattaṃ ārammaṇarasānubhavanākārasaṇṭhitaṃ sukhaṃ.
For that man, the state of being joyful and elated from hearing about the forest grove with the natural lake until seeing the water, is like pīti, the feeling of exhilaration regarding the preliminary object. And the time when he lies down, saying, "Oh, what happiness! Oh, what happiness!" after bathing, drinking, and being fanned by gentle breezes in the cool shade, is like sukha, which is established in the mode of experiencing the strong flavor of the object.
Đối với người đàn ông đó, từ khi nghe về khu rừng có hồ tự nhiên cho đến khi nhìn thấy nước, khoảng thời gian vui mừng hân hoan đó giống như pīti (hỷ) dưới dạng hân hoan trước đối tượng ở giai đoạn đầu. Còn sau khi tắm và uống, nằm xuống trong bóng mát lạnh, gió nhẹ thổi qua, nói "Ôi hạnh phúc! Ôi hạnh phúc!", khoảng thời gian đó giống như sukha (lạc), được hình thành dưới dạng trải nghiệm hương vị đối tượng đã đạt đến sức mạnh.
Tasmiṃ tasmiṃ samayeti iṭṭhārammaṇassa paṭilābhasamaye paṭiladdhassa rasānubhavanasamaye vanacchāyādīnaṃ savanadassanasamaye paribhogasamaye ca.
In that very moment means at the moment of attaining the desired object, and at the moment of experiencing the flavor of the attained object, and at the moment of hearing and seeing the forest shade and so forth, and at the moment of consuming.
Tasmiṃ tasmiṃ samaye (vào từng thời điểm đó) là vào thời điểm đạt được đối tượng mong muốn, vào thời điểm trải nghiệm hương vị đã đạt được, vào thời điểm nghe và thấy bóng cây rừng và các thứ khác, và vào thời điểm sử dụng.
Pākaṭabhāvatoti yathākkamaṃ pītisukhānaṃ vibhūtabhāvato.
Pākaṭabhāvato means due to the manifestation of pīti and sukha in due order.
Pākaṭabhāvato (do sự rõ ràng) là do sự hiển lộ rõ ràng của pīti và sukha theo thứ tự.
Vivekajaṃ pītisukhanti ettha purimasmiṃ atthe vivekajanti jhānaṃ vuttaṃ.
In the phrase vivekajaṃ pītisukhaṃ, in the former sense, jhāna is called vivekajaṃ.
Trong cụm từ vivekajaṃ pītisukhaṃ (hỷ lạc do viễn ly sinh), trong ý nghĩa đầu tiên, thiền được gọi là vivekajaṃ (do viễn ly sinh).
Pītisukhasaddato ca atthiatthavisesavato assa jhānassa, asmiṃ vā jhāneti ettha akāro daṭṭhabbo yathā arisasoti.
And from the word pītisukha and from the specific meaning of atthi (there is), the letter 'a' in " assa jhānassa, asmiṃ vā jhāne" should be understood as in "ariso aso" (a faultless one).
Và từ pītisukha (hỷ lạc), và từ sự đặc biệt về ý nghĩa, chữ 'a' trong assa jhānassa, asmiṃ vā jhāne (của thiền này, hoặc trong thiền này) phải được hiểu, giống như trong 'arisaso'.
Dutiye pītisukhameva vivekajaṃ, vivekajaṃpītisukhanti ca aññapadatthasamāso paccattaniddesassa ca alopo kato, lope vā sati ‘‘vivekajapītisukha’’nti pāṭhoti ayaṃ viseso.
In the second sense, pītisukha itself is vivekajaṃ; vivekajaṃ pītisukhaṃ is a compound referring to another meaning, and the elision of the nominative indicator is made. Alternatively, if there is elision, the reading is "vivekaja pītisukhaṃ"; this is the distinction.
Trong ý nghĩa thứ hai, chính pītisukha là vivekajaṃ. Và vivekajaṃ pītisukhaṃ là một hợp chất aññapadatthasamāso (hợp chất chỉ một ý nghĩa khác), và sự bỏ đi của cách thứ nhất đã được thực hiện. Hoặc, nếu có sự bỏ đi, thì cách đọc là "vivekajapītisukhaṃ" (hỷ lạc do viễn ly sinh). Đó là sự khác biệt.
Gaṇanānupubbato paṭhamanti iminā desanākkamaṃ ulliṅgeti.
By " first in the order of enumeration," the sequence of instruction is indicated.
Với cụm từ gaṇanānupubbato paṭhamaṃ (đầu tiên theo thứ tự đếm), chỉ ra thứ tự giảng dạy.
‘‘Gaṇanānupubbatā paṭhama’’ntipi pāṭho, tatthāpi gaṇanānupubbatāyāti attho, gaṇanānupubbatāmattaṃ vā paṭhamanti idaṃ vacananti attho.
The reading is also "gaṇanānupubbatā paṭhamaṃ"; there too, the meaning is "by the sequential order of enumeration," or "first is merely the sequential order of enumeration," this is the saying.
Cũng có cách đọc là "gaṇanānupubbatā paṭhamaṃ" (đầu tiên theo thứ tự đếm). Ở đó, ý nghĩa là theo thứ tự đếm, hoặc ý nghĩa là chỉ riêng thứ tự đếm là "đầu tiên", đây là lời nói.
Paṭhamaṃ samāpajjatīti paṭhamanti idaṃ pana na ekantalakkhaṇaṃ.
However, this statement, " first, because one attains it first," is not an absolute characteristic.
Tuy nhiên, câu paṭhamaṃ samāpajjatīti paṭhamaṃ (đạt được đầu tiên là đầu tiên) này không phải là một đặc tính tuyệt đối.
Ciṇṇavasībhāvo hi aṭṭhasamāpattilābhī ādito paṭṭhāya matthakaṃ pāpentopi samāpajjituṃ sakkoti, matthakato paṭṭhāya ādiṃ pāpentopi samāpajjituṃ sakkoti, antarantarā okkamantopi sakkoti.
Indeed, a person who has attained the eight attainments and has mastered them can enter them starting from the beginning and reaching the highest, or starting from the highest and reaching the beginning, or even entering them intermittently.
Thật vậy, một người đã thuần thục và đạt được tám thiền định có thể nhập thiền từ ban đầu cho đến đỉnh, hoặc từ đỉnh cho đến ban đầu, hoặc có thể nhập thiền xen kẽ.
Evaṃ pubbuppattiyaṭṭhena pana paṭhamaṃ uppannantipi paṭhamaṃ.
Thus, "first" also means "that which arose first" in the sense of prior occurrence.
Tương tự như vậy, theo nghĩa là sự phát sinh đầu tiên, cái gì phát sinh đầu tiên cũng là đầu tiên.
Teneva visuddhimagge (visuddhi. 1.75) ‘‘gaṇanānupubbatā paṭhamaṃ, paṭhamaṃ uppannantipi paṭhama’’nti ettakameva vuttaṃ.
For this very reason, in the Visuddhimagga, only this much is stated: "first by the order of enumeration, and first also means that which arose first."
Chính vì thế, trong Visuddhimagga (Visuddhi. 1.75) chỉ nói rằng: "Đầu tiên theo thứ tự đếm, và cái gì phát sinh đầu tiên cũng là đầu tiên."
Paccanīkadhamme jhāpetīti nīvaraṇādipaccanīkadhamme dahati, vikkhambhanavasena pajahatīti attho.
Paccanīkadhamme jhāpetī means that it burns up opposing phenomena such as the hindrances, that is, it abandons them by way of suppression.
Paccanīkadhamme jhāpetī có nghĩa là đốt cháy các pháp đối nghịch như các triền cái (nīvaraṇa), tức là từ bỏ chúng bằng cách trấn áp.
Gocaranti kasiṇādiālambanaṃ.
Gocara means the meditation object (ālambana) such as a kasiṇa.
Gocara là đối tượng như kasiṇa (biến xứ) và các loại khác.
Tanti taṃ gocaraṃ.
Taṃ means that gocara.
Taṃ (nó) là đối tượng (gocara) đó.
Upanijjhāyatīti passati.
Upanijjhāyati means sees.
Upanijjhāyatī có nghĩa là quan sát.
Saha upacārenāti saddhiṃ upacārajjhānena.
Saha upacārena means together with access jhāna.
Saha upacārena (cùng với cận định) có nghĩa là cùng với cận định jhāna.
Kasiṇārammaṇūpanijjhāyanatoti pathavīkasiṇādino attano ārammaṇassa rūpaṃ viya cakkhunā upanijjhāyanato.
Kasiṇārammaṇūpanijjhāyanato means from closely contemplating one's own meditation object, such as the earth kasiṇa, as if it were a visible form seen with the eye.
Kasiṇārammaṇūpanijjhāyanato có nghĩa là do quán sát đối tượng của mình như biến xứ đất (pathavīkasiṇa) và các loại khác, giống như nhìn một sắc tướng bằng mắt.
Lakkhaṇūpanijjhāyanatoti yathāsambhavaṃ aniccādilakkhaṇattayassa nibbānadhātuyā tathalakkhaṇassa ca upanijjhāyanato.
Lakkhaṇūpanijjhāyanato means from closely contemplating, as appropriate, the three characteristics of impermanence (anicca) and so forth, and also the true characteristic (tathalakkhaṇa) of the nibbāna-dhātu.
Lakkhaṇūpanijjhāyanato có nghĩa là do quán sát ba tướng vô thường (anicca) và các loại khác tùy theo khả năng, và quán sát tướng chân thật (tathalakkhaṇa) của Niết Bàn giới.
Tenevāha ‘‘ettha hī’’tiādi.
Therefore, he said, "Here, indeed," and so on.
Vì lẽ đó, Ngài đã nói “ettha hi” (ở đây) v.v.
Niccādivipallāsappahānena maggo asammohato aniccādilakkhaṇāni upanijjhāyatīti lakkhaṇūpanijjhānanti āha ‘‘vipassanāya upanijjhāyanakicca’’ntiādi.
The Path, being free from delusion through the abandoning of perversions such as permanence, closely contemplates the characteristics of impermanence (anicca) and so forth; thus, it is contemplation of characteristics (lakkhaṇūpanijjhāna). Therefore, he stated, "the function of contemplating with vipassanā," and so on.
Con đường (magga), do không mê lầm nhờ đoạn trừ các sự đảo lộn về thường (nicca) và các loại khác, quán sát các tướng vô thường (anicca) và các loại khác, nên được gọi là quán sát tướng (lakkhaṇūpanijjhāna). Do đó, Ngài nói “vipassanāya upanijjhāyanakicca” (công việc quán sát của tuệ quán) v.v.
Tathalakkhaṇanti avināsadhammassa nibbānassa anaññathābhāvato aviparītasabhāvo tathalakkhaṇaṃ, maggassapi vā nibbānārammaṇato tathalakkhaṇūpanijjhānatā yojetabbā.
Tathalakkhaṇa means the unperverted nature of Nibbāna, which is imperishable, due to its unchangeable state. Or, it should be connected with the Path's contemplation of the true characteristic due to Nibbāna being its object.
Tathalakkhaṇa là bản chất không thay đổi, không sai khác của Niết Bàn, một pháp không hoại diệt. Hoặc, cũng có thể hiểu rằng con đường (magga) quán sát tướng chân thật (tathalakkhaṇa) là do Niết Bàn là đối tượng của nó.
Visadisodāharaṇaṃ tāva dassento āha ‘‘yathā sadhano’’tiādi.
Then, showing an inappropriate example, he said, "Just as a wealthy person," and so on.
Trước hết, để đưa ra một ví dụ không tương đồng, Ngài nói “yathā sadhano” (ví như người có tài sản) v.v.
Añño apadesāraho hotīti dhanato parijanato ca añño dhanavā parijanavā ca puriso saha dhanena vattati parijanena cāti sadhano saparijanoti apadesaṃ arahatīti apadesāraho hoti, apadisitabbo hotīti vuttaṃ hoti.
Añño apadesāraho hoti means that a wealthy man, or a man with attendants, who is distinct from his wealth and attendants, is called "wealthy" or "with attendants" because he exists with his wealth and attendants. This means he is worthy of being designated, he should be designated.
Añño apadesāraho hoti có nghĩa là một người đàn ông giàu có và có người hầu, khác với tài sản và người hầu, sống cùng với tài sản và người hầu, nên được gọi là người có tài sản, có người hầu. Điều này có nghĩa là anh ta xứng đáng được gọi tên như vậy.
Senaṅgesu eva senāsammutīti rathādisenaṅgavinimuttāya senāya abhāvepi rathehi pattīhi ca saha vattanato sarathā sapatti senāti rathādisenaṅgesuyeva senāvohāroti attho.
Senaṅgesu eva senāsammutī means that the designation "army" (senā) applies only to the army's components, such as chariots, because even in the absence of an army separate from these components, it exists with chariots and infantry; thus, it is called an army with chariots and infantry.
Senaṅgesu eva senāsammutī có nghĩa là ngay cả khi không có quân đội tách rời khỏi các bộ phận quân sự như xe ngựa, thì việc gọi là quân đội có xe ngựa, có bộ binh vẫn chỉ là cách gọi quân đội trong các bộ phận quân sự như xe ngựa, bộ binh mà thôi.
Kasmā panettha jhānapāṭhe aggahitā cittekaggatā gahitāti anuyogaṃ sandhāyāha ‘‘avuttattā’’tiādi.
Addressing the question of why one-pointedness of mind (cittekaggatā), though not mentioned in the jhāna passage, is nevertheless included, he said, "due to its not being stated," and so on.
Để giải đáp câu hỏi tại sao tâm định nhất (cittekaggatā) không được đề cập trong phần jhāna này, Ngài nói “avuttattā” (vì không được nói đến) v.v.
Evaṃ vuttāyevāti evaṃ sarūpato vibhaṅge vuttāyeva.
Evaṃ vuttāyeva means it is already stated in this form in the Vibhaṅga.
Evaṃ vuttāyevā có nghĩa là chỉ những gì đã được nói đến như vậy trong Vibhaṅga.
Sacittekaggatanti idha avuttepīti ‘‘sacittekaggata’’nti evaṃ sarūpato imasmiṃ jhānapāṭhe avuttepīti attho, sāmaññato pana jhānaggahaṇena gahitā eva.
Sacittekaggatanti idha avuttepi means that even though "sacittekaggataṃ" is not explicitly stated in this jhāna passage, it is implicitly included by the general term "jhāna."
Sacittekaggatanti idha avuttepī có nghĩa là mặc dù tâm định nhất (cittekaggatā) không được nói đến một cách rõ ràng trong phần jhāna này, nhưng nó vẫn được bao hàm một cách tổng quát trong khái niệm jhāna.
Tenevāha ‘‘yena hī’’tiādi.
Therefore, he stated, "Because indeed," and so on.
Vì lẽ đó, Ngài đã nói “yena hī” (vì lẽ đó) v.v.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yena vitakkādīhi saha vattabbaṃ, taṃ dhammaṃ dīpetuṃ tassa pakāsanādhippāyena ‘‘savitakkaṃ savicāra’’ntiādinā uddeso kato, so eva adhippāyo tena bhagavatā vibhaṅge (vibha. 569) ‘‘cittassekaggatā’’ti niddisantena pakāsito, tasmā sā jhānapāṭhe aggahitāti na cintetabbanti.
This is what is meant: the enumeration beginning with "savitakkaṃ savicāraṃ" was made with the intention of revealing that phenomenon which should be associated with vitakka and so forth; that very intention was clarified by the Blessed One in the Vibhaṅga by designating it as "cittassekaggatā" (one-pointedness of mind). Therefore, one should not think that it is not included in the jhāna passage.
Điều này có nghĩa là: Để làm sáng tỏ pháp cần được nói đến cùng với tầm (vitakka) và tứ (vicāra) v.v., Đức Thế Tôn đã đưa ra phần tóm tắt bắt đầu bằng “có tầm, có tứ” (savitakkaṃ savicāraṃ) v.v. với ý định làm rõ điều đó. Ý định ấy đã được Đức Thế Tôn làm sáng tỏ trong Vibhaṅga (Vibha. 569) khi Ngài chỉ rõ “tâm định nhất” (cittassekaggatā). Do đó, không nên nghĩ rằng nó không được bao gồm trong phần jhāna này.
Upasampajjāti ettha upa-saṃsaddā ‘‘upalabbhatī’’tiādīsu viya niratthakāti dassetuṃ ‘‘upagantvā’’tiādiṃ vatvā puna tesaṃ sātthakabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘upasampādayitvā’’tiādi vuttaṃ, tasmā upasampajjāti ettha patvā sādhetvāti vā attho.
Regarding upasampajjā, to show that the prefixes upa-saṃ are meaningless, as in "upalabbhati" and so on, he first said "upagantvā" and so on. Then, to show that they do have meaning, he stated "upasampādayitvā" and so on. Therefore, in upasampajjā, the meaning is either having attained or having accomplished.
Tại đây, để chỉ ra rằng các tiền tố upa-saṃ trong upasampajjā là vô nghĩa, giống như trong “upalabbhatī” (được tìm thấy) v.v., Ngài đã nói “upagantvā” (đến gần) v.v. Sau đó, để chỉ ra rằng chúng có nghĩa, Ngài lại nói “upasampādayitvā” (đạt được) v.v. Do đó, upasampajjā ở đây có nghĩa là đạt được hoặc hoàn thành.
Iriyanti kiriyaṃ.
Iriya means action.
Iriya là hành động.
Vuttintiādīni tasseva vevacanāni.
Vutti and so on are synonyms for it.
Vutti và các từ khác là các từ đồng nghĩa của nó.
Ekaṃ iriyāpathabādhanaṃ iriyāpathantarehi rakkhaṇaṃ pālanaṃ.
Restraining one posture and protecting it with other postures is pālanaṃ (maintenance).
Pālanaṃ là sự bảo vệ, bằng cách trấn áp một oai nghi và bảo vệ nó khỏi các oai nghi khác.
Sabbabuddhānaṃ āciṇṇattā ānāpānassatikammaṭṭhānameva vuttaṃ.
The ānāpānassati meditation subject is mentioned because it was practiced by all Buddhas.
Chỉ có đề mục thiền quán niệm hơi thở vào ra (ānāpānassatikammaṭṭhāna) được nói đến vì nó là truyền thống của tất cả chư Phật.
Tañhi sabbabuddhānaṃ āciṇṇanti vadanti.
Indeed, they say that it was practiced by all Buddhas.
Người ta nói rằng đó là truyền thống của tất cả chư Phật.
Vūpasamāti vūpasamahetu.
Vūpasamā means due to cessation.
Vūpasamā có nghĩa là do sự lắng dịu.
Vūpasamoti cettha pahānaṃ adhippetaṃ, tañca vitakkavicārānaṃ atikkamo atthato dutiyajjhānakkhaṇe anuppādoti āha ‘‘samatikkamā’’tiādi.
Here, by vūpasama, abandonment is intended, which is the transcending of vitakka and vicāra, and in essence, their non-arising at the moment of the second jhāna. Thus, he said, "by transcending," and so on.
Ở đây, lắng dịu (vūpasama) được hiểu là sự đoạn trừ, và sự đoạn trừ đó là sự vượt qua tầm (vitakka) và tứ (vicāra), theo nghĩa là chúng không khởi lên trong khoảnh khắc của nhị thiền. Vì vậy, Ngài nói “samatikkamā” (do vượt qua) v.v.
Katamesaṃ panettha vitakkavicārānaṃ vūpasamo adhippeto, kiṃ paṭhamajjhānikānaṃ, udāhu dutiyajjhānikānanti, kiñcettha – yadi paṭhamajjhānikānaṃ, natthi tesaṃ vūpasamo.
Which vitakka and vicāra are here intended by cessation? Is it those of the first jhāna, or those of the second jhāna? And what if it is those of the first jhāna, their cessation does not exist.
Ở đây, sự lắng dịu của tầm và tứ nào được đề cập? Là của tầm và tứ thuộc sơ thiền, hay của tầm và tứ thuộc nhị thiền? Và ở đây, nếu là của tầm và tứ thuộc sơ thiền, thì chúng không có sự lắng dịu.
Na hi kadāci paṭhamajjhānaṃ vitakkavicārarahitaṃ atthi.
Indeed, the first jhāna is never without vitakka and vicāra.
Thật vậy, sơ thiền không bao giờ vắng bóng tầm và tứ.
Atha dutiyajjhānikānaṃ, evampi nattheva vūpasamo sabbena sabbaṃ tesaṃ tattha abhāvatoti imaṃ anuyogaṃ sandhāyāha ‘‘tattha kiñcāpī’’tiādi.
If it is those of the second jhāna, then too cessation does not exist at all, since they are totally absent there. Addressing this query, he said, "There, although," and so on.
Nếu là của tầm và tứ thuộc nhị thiền, thì cũng không có sự lắng dịu, vì chúng hoàn toàn không tồn tại ở đó. Để giải đáp câu hỏi này, Ngài nói “tattha kiñcāpī” (mặc dù ở đó) v.v.
Yasmā diṭṭhādīnavassa taṃtaṃjhānakkhaṇe anuppattidhammatāpādanaṃ vūpasamanaṃ adhippetaṃ, vitakkādayo eva ca jhānaṅgabhūtā tathā karīyanti, na taṃsampayuttā phassādayo, tasmā vitakkādīnaṃyeva vūpasamādhivacanaṃ jhāne āgataṃ.
Since the cessation intended is the non-occurrence of the seen danger (ādīnava) at each jhāna moment, and it is vitakka and so forth, which are factors of jhāna, that are made thus, not the co-arising phenomena like contact (phassa) and so forth, therefore the designation of cessation of vitakka and so forth alone is found in jhāna.
Vì sự lắng dịu được hiểu là việc khiến các pháp có khuyết điểm đã được nhận thấy không khởi lên trong khoảnh khắc của từng jhāna, và chỉ tầm và các pháp tương tự, vốn là các chi thiền, được xử lý như vậy, chứ không phải xúc (phassa) và các pháp tương tự đi kèm với chúng, nên chỉ có từ “vūpasama” (lắng dịu) cho tầm và các pháp tương tự được dùng trong jhāna.
Yasmā pana vitakkādīnaṃ viya taṃsampayuttadhammānampi ‘‘etena etaṃ oḷārika’’nti ādīnavadassanaṃ sutte āgataṃ, tasmā avisesena vitakkādīnaṃ taṃsahagatānañca vūpasamādike vattabbe vitakkādīnaṃyeva vūpasamo vuccamāno adhikavacanaṃ aññamatthaṃ bodhetīti katvā kañci visesaṃ dīpetīti dassento ‘‘oḷārikassa panā’’tiādimāha.
However, since the showing of danger, such as "by this, this is coarse," is found in the Sutta for the co-arising phenomena as well as for vitakka and so forth, when speaking of the cessation and so on of vitakka and so forth and their co-arising phenomena without distinction, the mention of cessation of vitakka and so forth alone signifies something additional and points to a certain distinction. Thus, he said, "but of the coarse," and so on.
Tuy nhiên, vì trong kinh cũng có sự chỉ ra khuyết điểm như “do điều này, điều này là thô thiển” đối với các pháp đi kèm với tầm và các pháp tương tự, giống như đối với tầm và các pháp tương tự, nên khi nói về sự lắng dịu v.v. của tầm và các pháp tương tự cùng với các pháp đi kèm với chúng một cách không phân biệt, việc chỉ nói về sự lắng dịu của riêng tầm và các pháp tương tự ngụ ý một ý nghĩa khác biệt. Do đó, để chỉ ra một số điểm đặc biệt, Ngài nói “oḷārikassa panā” (nhưng của cái thô thiển) v.v.
Ayañhettha adhippāyo – yehi vitakkavicārehi paṭhamajjhānassa oḷārikatā, tesaṃ samatikkamā dutiyajjhānassa samadhigamo, na sabhāvato anoḷārikānaṃ phassādīnaṃ samatikkamāti ayamattho ‘‘vitakkavicārānaṃ vūpasamā’’ti etena dīpito, tasmā ‘‘kiṃ paṭhamajjhānikānaṃ vitakkavicārānaṃ vūpasamo idhādhippeto, udāhu dutiyajjhānikāna’’nti edisī codanā anokāsāva.
This, indeed, is the intention here: the attainment of the second jhāna is due to the transcending of those vitakka and vicāra by which the first jhāna is coarse, and not due to the transcending of phenomena like contact, which are inherently not coarse. This meaning is indicated by "due to the cessation of vitakka and vicāra." Therefore, such a question as "Is the cessation of vitakka and vicāra of the first jhāna intended here, or of the second jhāna?" is indeed out of place.
Ý nghĩa ở đây là: Nhờ sự vượt qua tầm và tứ mà sơ thiền trở nên thô thiển, nhị thiền được thành tựu, chứ không phải do sự vượt qua xúc và các pháp tương tự mà tự bản chất không thô thiển. Ý nghĩa này được làm rõ bởi câu “vitakkavicārānaṃ vūpasamā” (do sự lắng dịu của tầm và tứ). Do đó, những câu hỏi như “sự lắng dịu của tầm và tứ thuộc sơ thiền được đề cập ở đây, hay của tầm và tứ thuộc nhị thiền?” là không có cơ sở.
‘‘Pītiyā ca virāgā’’tiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to "due to the fading away of joy" and so on.
Trong các câu như “pītiyā ca virāgā” (và do ly hỷ) v.v. cũng theo cách tương tự.
Tasmā vitakkavicārapītisukhasamatikkamavacanāni oḷārikoḷārikaṅgasamatikkamā dutiyādiadhigamadīpakānīti tesaṃ ekadesabhūtaṃ vitakkavicārasamatikkamavacanaṃ avayavena samudāyopalakkhaṇanayena taṃ dīpakaṃ vuttaṃ.
Therefore, the statements about transcending vitakka, vicāra, joy, and happiness indicate the attainment of the second and subsequent jhānas by transcending the coarse and coarser factors. The statement about transcending vitakka and vicāra, being a partial aspect of these, is thus stated to indicate the whole by way of indicating a part by the whole.
Do đó, các lời nói về sự vượt qua tầm, tứ, hỷ, lạc được dùng để chỉ sự thành tựu nhị thiền và các thiền cao hơn nhờ sự vượt qua các chi thiền thô thiển. Lời nói về sự vượt qua tầm và tứ, vốn là một phần của chúng, được nói đến theo cách biểu thị toàn bộ bằng một phần.
Visuṃ visuṃ ṭhitepi hi vitakkavicārasamatikkamavacanādike paheyyaṅganiddesatāsāmaññena cittena samūhato gahite vitakkavicāravūpasamavacanassa tadekadesatā hotīti.
For even when statements about transcending vitakka and vicāra and so on are present separately, if they are understood collectively through a mind that generally designates factors to be abandoned, then the statement about the cessation of vitakka and vicāra becomes an integral part of that whole.
Thật vậy, ngay cả khi các lời nói về sự vượt qua tầm và tứ v.v. tồn tại riêng biệt, khi chúng được nắm bắt một cách tổng thể bằng tâm ý chung về việc chỉ định các chi cần đoạn trừ, thì lời nói về sự lắng dịu của tầm và tứ trở thành một phần của toàn bộ đó.
Atha vā vitakkavicāravūpasamavacaneneva taṃsamatikkamā dutiyādiadhigamadīpakena pītivirāgādivacanānaṃ pītiādisamatikkamā tatiyādiadhigamadīpakatā dīpitā hotīti tassa taṃdīpakatā vuttā.
Or alternatively, by the statement about the cessation of vitakka and vicāra, which indicates the attainment of the second and subsequent jhānas through transcending them, the similar function of the statements about the fading away of joy and so on, in their respective domains, indicating the attainment of the third and subsequent jhānas through transcending joy and so on, is also shown.
Hoặc, do lời nói về sự lắng dịu của tầm và tứ, vốn chỉ sự thành tựu nhị thiền và các thiền cao hơn nhờ sự vượt qua chúng, đã làm sáng tỏ khả năng của các lời nói về sự ly hỷ v.v. để chỉ sự thành tựu tam thiền và các thiền cao hơn nhờ sự vượt qua hỷ v.v., nên khả năng chỉ ra điều đó của nó đã được nói đến.
Evañhi avayavena samudāyopalakkhaṇaṃ vinā vitakkavicāravūpasamavacanena pītivirāgādivacanānaṃ savisaye samānabyāpāratā dassitā hoti.
In this way, the similar function of the statements about the fading away of joy and so on, in their respective domains, is demonstrated without resorting to the indication of the whole by a part, but directly by the statement about the cessation of vitakka and vicāra.
Bằng cách này, sự hoạt động tương tự của các lời nói về ly hỷ v.v. trong phạm vi riêng của chúng, mà không cần biểu thị toàn bộ bằng một phần, đã được chỉ ra.
Nīlavaṇṇayogato nīlavatthaṃ viyāti nīlayogato vatthaṃ nīlaṃ viyāti adhippāyo.
Nīlavaṇṇayogato nīlavatthaṃ viyā means, the intention is, just as a cloth is blue due to its association with blue.
Nīlavaṇṇayogato nīlavatthaṃ viyā có nghĩa là, ý muốn nói, giống như một tấm vải trở nên xanh do có màu xanh.
Imasmiñca atthavikappeti ‘‘ceto sampasādayatī’’ti etasmiṃ pakkhe.
Imasmiñca atthavikappe means, in this interpretation of the meaning, "ceto sampasādayati."
Imasmiñca atthavikappe có nghĩa là trong khía cạnh ý nghĩa này của “ceto sampasādayatī” (làm cho tâm thanh tịnh).
Cetasoti ca upayogatthe sāmivacanaṃ.
And cetaso is a genitive case word in the sense of the accusative.
Cetaso là một từ sở hữu cách (sāmivacana) ở nghĩa công dụng (upayogattha).
Purimasminti ‘‘sampasādanayogato jhānampi sampasādana’’nti vuttapakkhe.
Purimasmiṃ means, in the context stated: "Jhāna is also sampasādana because of its quality of sampasādana."
Purimasminti: Trong trường hợp đã nói rằng “Do sự phối hợp của sự thanh tịnh, thiền cũng là sự thanh tịnh”.
Cetasoti sambandhe sāmivacanaṃ.
Cetaso is a genitive case word indicating relation.
Cetasoti: Đây là từ sở hữu cách (sāmivacanaṃ) trong ý nghĩa liên hệ (sambandhe).
‘‘Yāva na pare ekagate karomī’’tiādīsu seṭṭhavacanopi ekasaddo loke dissatīti āha ‘‘seṭṭhopi hi loke ekoti vuccatī’’ti.
Since the word eka is seen in the world, even in the sense of 'best', in phrases like "as long as I do not make others one-pointed", it is said: "Even the best is called 'eka' in the world."
Trong các câu như “Yāva na pare ekagate karomī” (Chừng nào ta chưa làm cho người khác đạt đến nhất tâm), từ “eka” cũng được thấy dùng với nghĩa tối thượng trong thế gian, nên nói: “Thật vậy, trong thế gian, ‘eka’ cũng được gọi là tối thượng”.
‘‘Ekākīhi khuddakehi jita’’ntiādīsu asahāyatthopi ekasaddo diṭṭhoti āha ‘‘eko asahāyo hutvā’’ti.
Since the word eka is seen in the sense of 'alone' or 'unaccompanied' in phrases like "won by the isolated little ones", it is said: "being alone, unaccompanied."
Trong các câu như “Ekākīhi khuddakehi jita” (Đã chiến thắng bởi những người nhỏ bé một mình), từ “eka” cũng được thấy dùng với nghĩa không có bạn đồng hành, nên nói: “Eko asahāyo hutvā” (một mình, không có bạn đồng hành).
Saddhādayopi kāmaṃ sampayuttadhammānaṃ sādhāraṇato ca asādhāraṇato ca paccayā hontiyeva, samādhi pana jhānakkhaṇe sampayuttadhammānaṃ avikkhepalakkhaṇe indaṭṭhakaraṇena sātisayaṃ paccayo hotīti dassento ‘‘sampayuttadhamme…pe… adhivacana’’nti āha.
Faith (saddhā) and the like certainly become conditions for co-arisen phenomena, both in common and uncommonly; but samādhi, at the moment of jhāna, becomes a superior condition by acting as a master (indaṭṭhakaraṇena) in the characteristic of non-distraction for co-arisen phenomena. To show this, it is said: "sampayuttadhamme...pe... adhivacana."
Mặc dù tín (saddhā) và các pháp khác cũng là nhân duyên chung và không chung cho các pháp đồng sanh, nhưng định (samādhi) vào lúc nhập thiền là nhân duyên đặc biệt cho các pháp đồng sanh bằng cách thực hiện vai trò chủ yếu trong đặc tính không tán loạn. Để chỉ ra điều này, nên nói: “sampayuttadhamme…pe… adhivacana” (các pháp đồng sanh... v.v... là tên gọi).
‘‘Sampasādanaṃ cetaso ekodibhāva’’nti visesanadvayaṃ jhānassa atisayavacanicchāvasena gahitaṃ.
The two epithets "purification of mind (sampasādanaṃ cetaso) and one-pointedness (ekodibhāva)" are used to express the excellence of jhāna.
Hai đặc tính “sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ” (sự thanh tịnh của tâm, sự nhất tâm) được dùng để nhấn mạnh sự siêu việt của thiền.
Svāyamatisayo yathā imasmiṃ jhāne labbhati, na tathā paṭhamajjhāneti imaṃ visesaṃ dassetuṃ ‘‘nanu cā’’tiādi vuttaṃ.
To show that such excellence is attained in this jhāna (the second jhāna), but not in the first jhāna, the phrase "nanu cā" (But isn't it so?) and so on is stated.
Để chỉ ra rằng sự siêu việt này đạt được trong thiền này chứ không phải trong thiền thứ nhất, nên nói: “Nanu cā” (Há chẳng phải…?).
Ārammaṇe āhananapariyāhananavasena anumajjanaanuyujjanavasena ca pavattamānā dhammā satipi nīvaraṇappahānena kilesakālussiyāpagame sampayuttānaṃ kiñci khobhaṃ karontā viya tehi ca te na sannisinnā hontīti vuttaṃ ‘‘vitakkavicārakkhobhena…pe… na suppasanna’’nti.
It is said: "due to the agitation of vitakka and vicāra...pe... not well-purified" because the phenomena (vitakka and vicāra), occurring through striking and repeatedly striking the object, and through analyzing and scrutinizing, appear to cause some disturbance to the co-arisen phenomena even though the defilement-impurity has ceased with the abandonment of hindrances, and the co-arisen phenomena are not fully settled by them.
Các pháp khởi lên do sự tác động và phản tác động vào đối tượng, do sự phân tích và tập trung, mặc dù đã loại bỏ các triền cái và sự xáo trộn của phiền não, dường như vẫn gây ra một chút xáo động cho các pháp đồng sanh, và chúng không hoàn toàn lắng đọng với các pháp đó. Vì vậy, nên nói: “vitakkavicārakkhobhena…pe… na suppasanna” (do sự xáo động của tầm và tứ… v.v… không hoàn toàn thanh tịnh).
Tattha khuddikā ūmiyo vīciyo, mahatiyo taraṅgā.
In that context, small waves are vīciyo, and large ones are taraṅgā.
Trong đó, những làn sóng nhỏ là vīciyo (gợn sóng), những làn sóng lớn là taraṅgā (sóng lớn).
Samādhipi na suṭṭhu pākaṭoti satipi indriyasamatte vīriyasamatāya ca teneva khotena sampasādābhāvena ca bahale viya jale maccho samādhipi na suṭṭhu pākaṭo.
Samādhi is also not very clear because even with equal faculties and equal effort, due to that very agitation and lack of purification, samādhi is not very clear, just like a fish in turbid water.
Samādhipi na suṭṭhu pākaṭoti (Định cũng không rõ ràng lắm): Mặc dù có sự quân bình của các căn và sự quân bình của tinh tấn, nhưng do sự xáo động đó và sự thiếu thanh tịnh, định cũng không rõ ràng lắm, giống như một con cá trong nước đục.
Vitakkavicārapalibodhābhāvenāti ettha yathāvuttakhobho eva palibodho.
In the phrase vitakkavicārapalibodhābhāvenā (due to the absence of the hindrance of vitakka and vicāra), the aforementioned agitation is itself the hindrance (palibodha).
Trong câu Vitakkavicārapalibodhābhāvenāti (do không có chướng ngại của tầm và tứ), sự xáo động đã nói trên chính là chướng ngại (palibodha).
Evaṃ vuttenāti yassā saddhāya vasena sampasādanaṃ, yassā ca cittekaggatāya vasena ekodibhāvanti ca jhānaṃ vuttaṃ, tāsaṃ eva ‘‘saddahanā’’tiādinā (vibha. 574) pavattiākāravisesavibhāvanavasena vuttena tena vibhaṅgapāṭhena.
Evaṃ vuttena refers to that Vibhaṅga passage which, by illustrating the specific modes of occurrence through "faith, believing" (yā saddhā saddahanā) and so on, elaborates on the jhāna described as "purification (sampasādana)" by means of faith, and "one-pointedness (ekodibhāva)" by means of one-pointedness of mind.
Evaṃ vuttenāti: Bằng đoạn kinh Vibhaṅga đã nói đó, theo cách diễn giải chi tiết về sự khởi lên của chúng, tức là sự tin tưởng (saddahanā) v.v., nhờ vào đó thiền được gọi là sự thanh tịnh (sampasādana) do tín (saddhā), và sự nhất tâm (ekodibhāva) do tâm nhất cảnh (cittekaggatā).
Ayaṃ atthavaṇṇanāti ‘‘sampasādanayogato, sampasādanato vā sampasādanaṃ.
Ayaṃ atthavaṇṇanā (this explanation of meaning) refers to this explanation of meaning that proceeds as "jhāna is called 'sampasādana' because of its quality of purification, or because it purifies; and it is called 'ekodibhāva' because it makes one-pointed (ekodiṃ bhāvetīti)."
Ayaṃ atthavaṇṇanāti (Đây là sự giải thích ý nghĩa): Sự giải thích ý nghĩa này khởi lên như vậy, rằng thiền được gọi là “sampasādana” (thanh tịnh) do sự phối hợp với sự thanh tịnh, hoặc do bản chất thanh tịnh.
Ekodiṃ bhāvetīti ekodibhāvanti jhānaṃ vutta’’nti evaṃ pavattā ayaṃ atthavaṇṇanā.
This is how this explanation of meaning operates.
Và thiền được gọi là “ekodibhāva” (nhất tâm) vì nó làm cho tâm trở nên nhất tâm (ekodi).
Aññadatthu saṃsandati ceva sameti ca, evaṃ veditabbāti kathaṃ panāyaṃ atthavaṇṇanā tena vibhaṅgapāṭhena saddhiṃ saṃsandati sameti, nanu jhānavibhaṅge ‘‘sampasādana’’nti padaṃ uddharitvā ‘‘yā saddhā saddahanā’’tiādinā (vibha. 574) saddhāyeva vuttā, ‘‘cetaso ekodibhāva’’nti ca padaṃ uddharitvā ‘‘yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhitī’’tiādinā samādhisseva niddeso kato, aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘sampasādanaṃ ekodibhāva’’nti jhānameva vuttanti aṭṭhakathāya vibhaṅgapāṭhena saddhiṃ virodho āpajjatīti?
Aññadatthu saṃsandati ceva sameti ca, evaṃ veditabbā (It aligns and accords, thus it should be understood): How does this explanation of meaning align and accord with that Vibhaṅga passage? For in the Jhānavibhaṅga, the word "sampasādana" is taken and faith (saddhā) alone is spoken of as "that faith, believing" (yā saddhā saddahanā), and the word "cetaso ekodibhāva" is taken and concentration (samādhi) alone is designated as "that steadfastness, firmness, unwaveringness of mind" (yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti); but in the Aṭṭhakathā, jhāna itself is spoken of as "sampasādana, ekodibhāva." Does this not create a contradiction between the Aṭṭhakathā and the Vibhaṅga passage?
Aññadatthu saṃsandati ceva sameti ca, evaṃ veditabbāti (Hơn nữa, nó phù hợp và hài hòa, nên được hiểu như vậy): Làm thế nào sự giải thích ý nghĩa này lại phù hợp và hài hòa với đoạn kinh Vibhaṅga đó? Chẳng phải trong Jhana-vibhaṅga, từ “sampasādana” được trích dẫn và chỉ đề cập đến tín (saddhā) qua “yā saddhā saddahanā” v.v., và từ “cetaso ekodibhāva” được trích dẫn và chỉ đề cập đến định (samādhi) qua “yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhitī” v.v., trong khi trong Chú Giải lại nói thiền chính là “sampasādanaṃ ekodibhāva”? Vậy có mâu thuẫn giữa Chú Giải và đoạn kinh Vibhaṅga chăng?
Nāpajjati vibhaṅgepi imināva adhippāyena niddesassa katattā.
No, it does not create a contradiction, because the designation in the Vibhaṅga is made with this very intention.
Không có mâu thuẫn, vì trong Vibhaṅga cũng đã được giải thích với cùng ý nghĩa này.
Tathā hi yena sampasādanena yogā jhānaṃ ‘‘sampasādana’’nti vuccati, tasmiṃ ‘‘yā saddhā saddahanā’’tiādinā dassite sampasādanaṃ jhānanti samānādhikaraṇaniddeseneva taṃyogā jhāne taṃsaddappavatti dassitā hoti.
Thus, by directly correlating (samānādhikaraṇaniddesena) "purification (sampasādana) is jhāna" in the jhāna that is called "sampasādana" due to its association with that purification which is shown as "that faith, believing" (yā saddhā saddahanā), the occurrence of that word (sampasādana) in jhāna due to its association with it is indicated.
Thật vậy, thiền được gọi là “sampasādana” do sự phối hợp với sự thanh tịnh đó. Khi sự thanh tịnh được chỉ ra qua “yā saddhā saddahanā” v.v., thì sự khởi lên của từ đó trong thiền do sự phối hợp với nó đã được chỉ ra bằng cách giải thích đồng nhất (samānādhikaraṇaniddesa) rằng sự thanh tịnh là thiền.
‘‘Ekodibhāva’’nti ca padaṃ uddharitvā ekodimhi dassite ekodibhāvaṃ jhānanti samānādhikaraṇaniddeseneva jhānassa ekodivaḍḍhanatā vuttāva hotīti iminā adhippāyena byañjanavicāraṃ akatvā dhammamattameva niddiṭṭhanti avirodho yutto.
And by directly correlating "one-pointedness (ekodibhāva) is jhāna" in the 'one-pointed' (ekodimhi) that is shown by extracting the word "ekodibhāva", the increase of one-pointedness (ekodivaḍḍhanatā) in jhāna is certainly stated. Thus, by not considering the grammatical analysis (byañjanavicāraṃ akatvā) but only the mere phenomena, a non-contradiction is proper.
Và khi từ “ekodibhāva” được trích dẫn và sự nhất tâm (ekodi) được chỉ ra, thì sự tăng trưởng nhất tâm của thiền đã được nói bằng cách giải thích đồng nhất rằng nhất tâm là thiền. Với ý nghĩa này, không phân tích từ ngữ mà chỉ giải thích ý nghĩa, nên sự không mâu thuẫn là hợp lý.
Yaṃ pana vuttaṃ ṭīkākārehi ācariyadhammapālattherādīhi ‘‘yadi ekodīti samādhissa gahaṇaṃ adhippetaṃ, tadā ‘ekodibhāva’nti padaṃ uddharitvā samādhissa niddeso na kattabbo siyā.
However, what the ṭīkā commentators, such as Ācariya Dhammapālatthera, said, "If the meaning of 'ekodi' is intended as 'samādhi', then the word 'ekodibhāva' should not have been extracted to designate samādhi. Therefore, it is proper that the word 'ekodibhāva' occurs in relation to samādhi, just as the word 'sampasādana' occurs in relation to jhāna,"—
Tuy nhiên, điều mà các bậc thầy chú giải (ṭīkākāra) như Tôn giả Dhammapāla và các vị khác đã nói rằng: “Nếu ý định là lấy ‘ekodi’ làm định, thì không nên giải thích định bằng cách trích dẫn từ ‘ekodibhāva’.
Tasmā ekodibhāvasaddo eva samādhimhi pavatto sampasādanasaddo viya jhāne pavattatīti yutta’’nti, taṃ aṭṭhakathāya virujjhati.
—this contradicts the Aṭṭhakathā.
Vì vậy, hợp lý khi nói rằng từ ‘ekodibhāva’ cũng được dùng cho định, giống như từ ‘sampasādana’ được dùng cho thiền”, thì điều đó mâu thuẫn với Chú Giải.
Tasmā so aṭṭhakathānirapekkho visuṃyeveko atthavikappoti gahetabbaṃ.
Therefore, that interpretation, being independent of the Aṭṭhakathā, should be taken as a separate conceptualization of meaning (atthavikappa).
Do đó, điều đó phải được hiểu là một cách giải thích ý nghĩa riêng biệt, không phụ thuộc vào Chú Giải.
Ayañhi nesaṃ adhippāyo – vitakkavicārehi anajjhāruḷhattā ekaṃ udetīti ekodīti tathāvidhasamādhiyuttaṃ jhānacittameva gahetvā ekodissa bhāvo ekodibhāvoti samādhissa gahaṇaṃ sakkā vattunti.
Indeed, their intention is this: since (the mind) is not overwhelmed by vitakka and vicāra, it arises as one (ekaṃ udetīti ekodi), thus, taking jhānacitta itself as endowed with such samādhi, it is possible to say that the state of one-pointedness (ekodibhāva) is the grasping of samādhi.
Ý định của các vị ấy là: “Vì không bị tầm và tứ chi phối, tâm trở nên duy nhất (ekaṃ udeti), nên gọi là ekodi. Bằng cách lấy tâm thiền đã đạt được định như vậy, có thể nói rằng sự nhất tâm (ekodibhāva) là định”.
Yo panāyaṃ tesamabhiniveso ‘‘ekodīti samādhissa gahaṇe sati ‘ekodibhāva’nti padaṃ uddharitvā samādhissa niddeso na kattabbo siyā’’ti, so anekantikattā ayutto.
However, their insistence that "if 'ekodi' means grasping samādhi, then the word 'ekodibhāva' should not have been extracted to designate samādhi" is unsuitable because it is not universally applicable (anekantikattā).
Tuy nhiên, sự cố chấp của các vị ấy rằng “nếu ‘ekodi’ được lấy làm định, thì không nên giải thích định bằng cách trích dẫn từ ‘ekodibhāva’” là không hợp lý vì nó không nhất quán (anekantikatā).
Aññatthapi hi byañjanavicāraṃ akatvā atthamattasseva bāhullena vibhaṅge niddeso dissati.
For in other places too, the designation in the Vibhaṅga is frequently seen to state only the meaning, without grammatical analysis.
Thật vậy, ở những chỗ khác trong Vibhaṅga, cũng thường thấy việc giải thích ý nghĩa mà không phân tích từ ngữ.
Santāti samaṃ nirodhaṃ gatā.
Santā means, reached cessation completely.
Santāti (đã lắng dịu): Đã đạt đến sự chấm dứt hoàn toàn.
Samitāti bhāvanāya samaṃ gamitā nirodhitā.
Samitā means, brought to cessation, annihilated by development.
Samitāti (đã được làm lắng dịu): Đã được đưa đến sự chấm dứt, đã được diệt trừ bằng sự tu tập.
Vūpasantāti tato eva suṭṭhu upasantā.
Vūpasantā means, from that very state, they are thoroughly calmed.
Vūpasantāti (đã hoàn toàn lắng dịu): Do đó, đã hoàn toàn lắng dịu.
Atthaṅgatāti atthaṃ vināsaṃ gatā.
Atthaṅgatā means, gone to destruction, vanished.
Atthaṅgatāti (đã biến mất): Đã đi đến sự hủy diệt.
Abbhatthaṅgatāti upasaggena padaṃ vaḍḍhetvā vuttaṃ.
Abbhatthaṅgatā is said by increasing the word with a prefix.
Abbhatthaṅgatāti (đã hoàn toàn biến mất): Được nói bằng cách thêm tiền tố vào từ.
Appitāti gamitā vināsaṃ gatā.
Appitā means, gone to destruction, vanished.
Appitāti (đã được đưa vào): Đã đi đến sự hủy diệt.
Sositāti pavattisaṅkhātassa santānassa abhāvena sosaṃ sukkhabhāvaṃ gatā.
Sositā means, gone to dryness due to the non-existence of the continuum, which is termed 'occurrence'.
Sositāti (đã khô cạn): Đã đi đến trạng thái khô cạn do không còn sự tiếp nối của sự vận hành.
Byantīkatāti vigatantā katā.
Byantīkatā means, made to have an end removed (made to cease).
Byantīkatāti (đã được chấm dứt): Đã được làm cho không còn giới hạn.
Ayamatthoti bhāvanāya pahīnattā vitakkavicārānaṃ abhāvasaṅkhāto attho.
Ayamattho means the meaning of the non-existence of vitakka and vicāra, due to their abandonment through development.
Ayamatthoti: Ý nghĩa là sự không tồn tại của tầm và tứ do đã được đoạn trừ bằng sự tu tập.
Codakena vuttamatthaṃ sampaṭicchitvā pariharituṃ ‘‘evametaṃ siddhovāyamattho’’ti vatvā ‘‘na paneta’’ntiādi vuttaṃ.
To accept the meaning stated by the interrogator and then to resolve it, it is said: "evametaṃ siddhovāyamattho" (This meaning is thus established), and then "na paneta" and so on is stated.
Để chấp nhận và giải thích ý nghĩa mà người chất vấn đã nói, sau khi nói “evametaṃ siddhovāyamattho” (ý nghĩa này đã được chứng minh như vậy), nên nói “na paneta” v.v.
Tattha etanti ‘‘vitakkavicārānaṃ vūpasamā’’ti etaṃ vacanaṃ.
Here, etaṃ refers to the statement "vitakkavicārānaṃ vūpasamā" (from the subsiding of vitakka and vicāra).
Trong đó, etanti (câu này) là câu “vitakkavicārānaṃ vūpasamā” (do sự lắng dịu của tầm và tứ).
Tadatthadīpakanti tassa vitakkavicārābhāvamattasaṅkhātassa atthassa dīpakaṃ.
Tadatthadīpakaṃ means, indicating the mere absence of vitakka and vicāra.
Tadatthadīpakanti (chỉ ra ý nghĩa đó) là chỉ ra ý nghĩa chỉ là sự không tồn tại của tầm và tứ.
Na kilesakālussiyassāti upacārakkhaṇe viya nīvaraṇasaṅkhātassa kilesasaṅkhobhassa vūpasamā na sampasādananti attho.
Na kilesakālussiyassā means, it is not that purification comes from the subsidence of the defilement's agitation, called hindrances, as in the moment of access concentration.
Na kilesakālussiyassāti: Ý nghĩa là sự lắng dịu của sự xáo trộn phiền não được gọi là các triền cái không phải là sự thanh tịnh, giống như trong giai đoạn cận định (upacāra-khaṇa).
Nanu ca ‘‘purimaṃ vatvāpi vattabbamevā’’ti idaṃ kasmā vuttaṃ.
"Why is it said: "purimaṃ vatvāpi vattabbamevā" (though stated earlier, it must still be said)?"
Há chẳng phải câu “purimaṃ vatvāpi vattabbamevā” (dù đã nói trước, vẫn phải nói thêm) này được nói vì lý do gì?
Tathā hi dutiyajjhānādiadhigamūpāyadīpakena ajjhattaṃ sampasādanatāya cetaso ekodibhāvatāya ca hetudīpakena avitakkaavicārabhāvahetudīpakena ca vitakkavicāravūpasamavacaneneva vitakkavicārābhāvo dīpitoti, kiṃ puna avitakkaavicāravacanena katenāti?
No, because it is not indicated. For, the absence of vitakka and vicāra is indicated by the statement of the subsidence of vitakka and vicāra, which points to the means of attaining the second jhāna and so on, points to the cause in the form of internal purification and one-pointedness of mind, and points to the cause of being without vitakka and vicāra. So, what more is achieved by the statement "without vitakka, without vicāra"?
Thật vậy, lẽ ra sự không tồn tại của tầm và tứ đã được chỉ ra chỉ bằng câu “vitakkavicāravūpasama” (sự lắng dịu của tầm và tứ), bằng cách chỉ ra nguyên nhân của sự thanh tịnh nội tâm và sự nhất tâm của tâm, là nguyên nhân của sự đạt được thiền thứ hai v.v., và bằng cách chỉ ra nguyên nhân của trạng thái vô tầm vô tứ. Vậy tại sao lại cần thêm câu “avitakka avicāra” (không tầm không tứ) nữa?
Na, adīpitattā.
No, because it is not indicated.
Không phải vậy, vì nó chưa được chỉ ra.
Na hi vitakkavicāravūpasamavacanena vitakkavicārānaṃ appavatti vuttā hoti.
For the statement of the subsidence of vitakka and vicāra does not mean the non-occurrence of vitakka and vicāra.
Thật vậy, câu “vitakkavicāravūpasama” không nói đến sự không khởi lên của tầm và tứ.
Vitakkavicāresu hi taṇhāppahānaṃ etesaṃ vūpasamanaṃ.
For the cessation of vitakka and vicāra is the abandonment of craving for them.
Sự đoạn trừ tham ái đối với tầm và tứ chính là sự lắng dịu của chúng.
Oḷārikaṅgamukhena hi taṃtaṃjhānanikantiyā vikkhambhanaṃ vitakkavicāravūpasamavacanādīhi pakāsitaṃ.
Indeed, the suppression of craving for each jhāna, primarily through the gross factors, is made manifest by phrases such as "subsiding of vitakka and vicāra."
Thật vậy, sự trấn áp (vikkhambhana) sự tham đắm vào các thiền tương ứng, thông qua các chi phần thô thiển, đã được làm rõ bằng các từ như “vitakkavicāravūpasama” (sự lắng dịu của tầm và tứ).
Yato vitakkavicāresu virattabhāvadīpakaṃ vitakkavicāravūpasamavacanaṃ, ye ca saṅkhāresu taṇhāppahānaṃ karonti, tesu maggesu pahīnataṇhesu ca phalesu saṅkhārappavatti hoti, evamidhāpi vikkhambhitavitakkavicārataṇhassa dutiyajjhānassa vitakkavicārasampayogo purimena na nivārito siyāti tannivāraṇatthaṃ āvajjitukāmatādiatikkamo ca tesaṃ vūpasamoti dassanatthañca ‘‘avitakkaṃ avicāra’’nti vuttaṃ.
Since the statement of the appeasement of vitakka and vicāra indicates the state of being dispassionate towards vitakka and vicāra, and because formations arise in those paths that abandon craving for formations and in those fruits where craving has been abandoned, so too here, in the second jhāna, where the craving for vitakka and vicāra has been suppressed, the association of vitakka and vicāra might not be prevented by the preceding statement. Therefore, to prevent that, and to show that the transcendence of the desire to reflect, etc., is their appeasement, it is said: "without vitakka, without vicāra."
Bởi vì lời nói về sự an tịnh của tầm và tứ biểu thị trạng thái không còn tham ái đối với tầm và tứ, và bởi vì sự vận hành của các hành (saṅkhāra) xảy ra trong các thiền định mà người ta đoạn trừ tham ái đối với các hành, trong các đạo (magga) mà tham ái đã được đoạn trừ, và trong các quả (phala) mà tham ái đã được đoạn trừ, nên ở đây, sự không tương ưng với tầm và tứ của thiền thứ hai, mà tham ái đối với tầm và tứ đã được trấn áp, sẽ không bị lời nói trước đó ngăn cản. Vì vậy, để ngăn cản điều đó, và để chỉ ra rằng sự vượt qua ý muốn quán sát v.v. chính là sự an tịnh của chúng, nên đã nói “không tầm, không tứ”.
Paṭhamajjhānaṃ dutiyajjhānassa upanissayapaccayena paccayo hotīti āha ‘‘paṭhamajjhānasamādhito’’ti.
"The first jhāna is a condition for the second jhāna by way of proximate support condition (upanissaya-paccaya)," thus it is said: "from the concentration of the first jhāna."
Thiền thứ nhất là duyên cho thiền thứ hai bằng duyên y chỉ (upanissaya-paccaya). Do đó, đã nói “từ định của thiền thứ nhất”.
Paṭhamampīti paṭhamajjhānampi.
Paṭhamampī (also the first) means paṭhamajjhānampi (also the first jhāna).
Paṭhamampī có nghĩa là thiền thứ nhất.
Gaṇanānupubbatotiādi heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
Gaṇanānupubbato and so on should be understood in the manner stated below.
Gaṇanānupubbato v.v. nên được hiểu theo cách đã nói ở dưới.
Etthāpi ‘‘dutiyaṃ uppannantipi dutiya’’nti vattuṃ vaṭṭatiyeva.
Even here, it is proper to say "the second" even if it means "the second having arisen."
Ở đây cũng có thể nói: “Thứ hai đã sanh, cũng là thứ hai.”
Vuttamevatthaṃ vibhaṅgapāṭhena sādhento āha ‘‘yathāhā’’tiādi.
To establish the same meaning stated previously with the text from the Vibhaṅga, it is said: "as it is said..." and so on.
Để chứng minh ý nghĩa đã nói bằng văn bản của Vibhaṅga, đã nói “như đã nói” v.v.
Yaṃ pana vibhaṅge (vibha. 580) ‘‘jhānanti sampasādo pīti sukhaṃ cittassekaggatā’’ti vuttaṃ, taṃ saparikkhāraṃ jhānaṃ dassetuṃ pariyāyena vuttaṃ.
However, what is said in the Vibhaṅga: "Jhāna means placidity, joy, happiness, one-pointedness of mind" is said indirectly to show jhāna with its accessories.
Tuy nhiên, điều đã nói trong Vibhaṅga rằng “thiền là sự thanh tịnh, hỷ, lạc, nhất tâm của tâm” (Vibh. 580) là được nói theo phương tiện, để chỉ ra thiền với các yếu tố phụ trợ của nó.
Rathassa paṇḍukambalaṃ viya hi sampasādo jhānassa parikkhāro, na jhānaṅganti āha ‘‘pariyāyoyeva ceso’’ti.
For placidity is an accessory of jhāna, like a white blanket for a carriage, not a jhāna-factor. Thus, it is said: "and this is merely an indirect statement."
Sự thanh tịnh (sampasāda) giống như tấm thảm trắng của cỗ xe, là yếu tố phụ trợ của thiền, chứ không phải là chi phần của thiền. Do đó, đã nói “đây chỉ là một phương tiện”.
Nippariyāyato pana upanijjhānalakkhaṇappattānaṃ aṅgānaṃ vasena tivaṅgikamevetaṃ hotīti āha ‘‘sampasādanaṃ pana ṭhapetvā’’tiādi.
But directly, it is only three-factored, by means of the factors that have attained the characteristic of close contemplation. Thus, it is said: "excluding placidity" and so on.
Tuy nhiên, theo nghĩa trực tiếp, thiền này chỉ có ba chi phần theo các chi phần đạt đến đặc tính quán sát. Do đó, đã nói “ngoại trừ sự thanh tịnh” v.v.
Virajjanaṃ virāgo.
Virajjanaṃ (dispassion) is virāgo (detachment).
Virajjana là sự ly tham (virāga).
Taṃ pana virajjanaṃ nibbindanamukhena hīḷanaṃ vā tappaṭibaddharāgappahānaṃ vāti dassetuṃ ‘‘tassā pītiyā jigucchanaṃ vā samatikkamo vā’’ti vuttaṃ.
To show that this virajjana (dispassion) is either disgust or the abandonment of the craving connected to it, by way of revulsion, it is said: "disgust with that joy, or its transcendence."
Để chỉ ra rằng sự ly tham đó là sự chán ghét (jigucchana) hoặc sự vượt qua (samatikkama) hỷ đó thông qua sự nhàm chán (nibbindana), hoặc là sự đoạn trừ tham ái gắn liền với hỷ đó, nên đã nói “sự chán ghét hỷ đó hoặc sự vượt qua hỷ đó”.
Ubhinnamantarāti pītiyā virāgāti imesaṃ dvinnaṃ padānaṃ antarā, majjheti attho.
Ubhinnamantarā means between these two words, i.e., between "joy" and "dispassion" — it means in the middle.
Ubhinnamantarā có nghĩa là giữa hai từ này, tức là giữa từ “pītiyā” (của hỷ) và “virāgā” (sự ly tham).
Sampiṇḍanaṃ samuccayo.
Sampiṇḍanaṃ (collection) is samuccayo (accumulation).
Sampiṇḍana là sự tập hợp.
Maggoti upāyo.
Maggo means the means (upāya).
Maggo là phương tiện.
Dutiyajjhānassa hi paṭilābhaṃ vinā tatiyajjhānassa adhigamo na hotīti vitakkavicārānaṃ vūpasamo tatiyajjhānādhigamassa upāyo.
Indeed, without the attainment of the second jhāna, the third jhāna cannot be realized. Therefore, the appeasement of vitakka and vicāra is the means to realizing the third jhāna.
Vì không thể đạt được thiền thứ ba nếu không đạt được thiền thứ hai, nên sự an tịnh của tầm và tứ là phương tiện để đạt được thiền thứ ba.
Tadadhigamāyāti tatiyamaggādhigamāya.
Tadadhigamāyā means for the attainment of the third path.
Tadadhigamāya có nghĩa là để đạt được đạo thứ ba (A-na-hàm đạo).
Upapattitoti samavāhitabhāvena patirūpato jhānupekkhāpi samavāhitameva antonītaṃ katvā pavattatīti āha ‘‘samaṃ passatī’’ti.
Upapattito means by way of fittingness due to being equally borne. Jhāna-equanimity also proceeds by making the equally borne intrinsic. Thus, it is said: "he sees impartially."
Upapattito có nghĩa là do sự thích hợp của trạng thái được phối hợp, tức là trạng thái xả thiền cũng được bao hàm bên trong và vận hành một cách phối hợp. Do đó, đã nói “thấy bình đẳng”.
Visadāyāti saṃkilesavigamena paribyattāya.
Visadāyā means clear, distinct, due to the cessation of defilements.
Visadāyā có nghĩa là do sự rõ ràng nhờ thoát khỏi các phiền não.
Vipulāyāti sātisayaṃ mahaggatabhāvappattito mahatiyā.
Vipulāyā means great, due to having attained a very exalted state.
Vipulāyā có nghĩa là do sự rộng lớn đạt đến trạng thái siêu việt.
Thāmagatāyāti pītivigamena thirabhāvappattāya.
Thāmagatāyā means firm, due to having attained stability through the cessation of joy.
Thāmagatāyā có nghĩa là do sự vững chắc đạt được nhờ thoát khỏi hỷ.
Nanu cettha upekkhāvedanāva na sambhavati, tasmā kathamayaṃ tatiyajjhānasamaṅgī upekkhāya samannāgatattā ‘‘upekkhako’’ti vuccatīti ce?
"But is it not the case that feeling of equanimity (upekkhāvedanā) does not arise here? So how is this person, endowed with the third jhāna, called 'upekkhaka' (one who is equanimous) due to being endowed with equanimity?" If this is asked,
Nếu nói rằng ở đây không thể có xả thọ (upekkhāvedanā), vậy thì tại sao người chứng thiền thứ ba này lại được gọi là “upekkhako” (người có xả) vì đã đầy đủ xả?
Na kevalaṃ vedanupekkhāva upekkhāti vuccati, atha kho aññāpi upekkhā vijjantīti dassento āha ‘‘upekkhā pana dasavidhā hotī’’tiādi.
It is not only the feeling of equanimity (vedanupekkhā) that is called equanimity. Rather, there are other types of equanimity as well. Thus, to show this, it is said: "Now, equanimity is of ten kinds," and so on.
Để chỉ ra rằng không chỉ có xả thọ được gọi là xả, mà còn có những loại xả khác, nên đã nói “xả có mười loại” v.v.
Tattha (dha. sa. aṭṭha. 163; visuddhi. 1.84) ‘‘idha, bhikkhave, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā neva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno’’ti (a. ni. 6.1) evamāgatā khīṇāsavassa chasu dvāresu iṭṭhāniṭṭhachaḷārammaṇāpāthe parisuddhapakatibhāvāvijahanākārabhūtā upekkhā chaḷaṅgupekkhā nāma.
Therein, the equanimity of an Arahant (khīṇāsava), which appears in the six doors, upon seeing pleasant and unpleasant six sense objects (chaḷārammaṇā), characterized by not abandoning the state of pure normalcy, is called chaḷaṅgupekkhā (six-factored equanimity), as stated: "Here, bhikkhus, a bhikkhu, having seen a form with the eye, is neither pleased nor displeased; he dwells in equanimity, mindful and fully aware."
Trong đó, xả được gọi là chaḷaṅgupekkhā (lục chi xả) là trạng thái không từ bỏ bản chất thanh tịnh của vị A-la-hán khi các đối tượng đáng ưa và không đáng ưa xuất hiện ở sáu căn môn, như đã nói: “Ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu thấy sắc bằng mắt, không vui cũng không buồn, sống với tâm xả, chánh niệm và tỉnh giác.”
‘‘Katamā aṭṭha saṅkhārupekkhā samathavasena uppajjanti?
"Which are the eight saṅkhārupekkhā that arise by way of samatha?
Tám hành xả nào sanh khởi theo cách chỉ tịnh?
Paṭhamajjhānapaṭilābhatthāya nīvaraṇe paṭisaṅkhā santiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, dutiyajjhānapaṭilābhatthāya vitakkavicāre paṭisaṅkhā santiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, tatiyajjhānapaṭilābhatthāya pītiṃ paṭisaṅkhā santiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, catutthajjhānapaṭilābhatthāya sukhadukkhe paṭisaṅkhā santiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, ākāsānañcāyatanasamāpattipaṭilābhatthāya rūpasaññaṃ paṭighasaññaṃ nānattasaññaṃ paṭisaṅkhā santiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, viññāṇañcāyatanasamāpattipaṭilābhatthāya ākāsānañcāyatanasaññaṃ paṭisaṅkhā santiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, ākiñcaññāyatanasamāpattipaṭilābhatthāya viññāṇañcāyatanasaññaṃ paṭisaṅkhā santiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, nevasaññānāsaññāyatanasamāpattipaṭilābhatthāya ākiñcaññāyatanasaññaṃ paṭisaṅkhā santiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, imā aṭṭha saṅkhārupekkhā samathavasena uppajjanti.
For the attainment of the first jhāna, the wisdom of discerning the hindrances, reflecting upon them, settling down in equanimity regarding formations, is knowledge. For the attainment of the second jhāna, the wisdom of discerning vitakka and vicāra, reflecting upon them, settling down in equanimity regarding formations, is knowledge. For the attainment of the third jhāna, the wisdom of discerning joy, reflecting upon it, settling down in equanimity regarding formations, is knowledge. For the attainment of the fourth jhāna, the wisdom of discerning happiness and suffering, reflecting upon them, settling down in equanimity regarding formations, is knowledge. For the attainment of the base of infinite space attainment, the wisdom of discerning the perception of form, the perception of resistance, and the perception of diversity, reflecting upon them, settling down in equanimity regarding formations, is knowledge. For the attainment of the base of infinite consciousness attainment, the wisdom of discerning the perception of infinite space, reflecting upon it, settling down in equanimity regarding formations, is knowledge. For the attainment of the base of nothingness attainment, the wisdom of discerning the perception of infinite consciousness, reflecting upon it, settling down in equanimity regarding formations, is knowledge. For the attainment of the base of neither perception nor non-perception attainment, the wisdom of discerning the perception of nothingness, reflecting upon it, settling down in equanimity regarding formations, is knowledge. These eight saṅkhārupekkhā arise by way of samatha.
Để đạt được thiền thứ nhất, trí tuệ là sự quán xét các triền cái, sự an trú, sự hiểu biết về các hành xả. Để đạt được thiền thứ hai, trí tuệ là sự quán xét tầm và tứ, sự an trú, sự hiểu biết về các hành xả. Để đạt được thiền thứ ba, trí tuệ là sự quán xét hỷ, sự an trú, sự hiểu biết về các hành xả. Để đạt được thiền thứ tư, trí tuệ là sự quán xét lạc và khổ, sự an trú, sự hiểu biết về các hành xả. Để đạt được định Không Vô Biên Xứ, trí tuệ là sự quán xét tưởng sắc, tưởng chướng ngại, tưởng dị biệt, sự an trú, sự hiểu biết về các hành xả. Để đạt được định Thức Vô Biên Xứ, trí tuệ là sự quán xét tưởng Không Vô Biên Xứ, sự an trú, sự hiểu biết về các hành xả. Để đạt được định Vô Sở Hữu Xứ, trí tuệ là sự quán xét tưởng Thức Vô Biên Xứ, sự an trú, sự hiểu biết về các hành xả. Để đạt được định Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ, trí tuệ là sự quán xét tưởng Vô Sở Hữu Xứ, sự an trú, sự hiểu biết về các hành xả. Tám hành xả này sanh khởi theo cách chỉ tịnh.
‘‘Katamā dasa saṅkhārupekkhā vipassanāvasena uppajjanti?
"Which are the ten saṅkhārupekkhā that arise by way of vipassanā?
Mười hành xả nào sanh khởi theo cách quán?
Sotāpattimaggapaṭilābhatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ byādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ paṭisaṅkhā santiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, sotāpattiphalasamāpattatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ paṭisaṅkhā santiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, sakadāgāmimaggapaalābhatthāya…pe… sakadāgāmiphalasamāpattatthāya…pe… anāgāmimaggapaṭilābhatthāya…pe… anāgāmiphalasamāpattatthāya…pe… arahattamaggapaṭilābhatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ byādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ paṭisaṅkhā santiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, arahattaphalasamāpattatthāya…pe… suññatavihārasamāpattatthāya…pe… animittavihārasamaāpattatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ paṭisaṅkhā santiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, imā dasa saṅkhārupekkhā vipassanāvasena uppajjantī’’ti (paṭi. ma. 1.57) –
Which are these ten equanimity regarding formations, arising by way of insight? Knowledge in discerning and settling upon equanimity regarding formations, concerning the arising, continuation, sign, accumulation, rebirth, destination, manifestation, re-existence, birth, aging, sickness, death, sorrow, lamentation, and despair for the attainment of the stream-entry path; knowledge in discerning and settling upon equanimity regarding formations, concerning the arising, continuation, sign, accumulation, and rebirth for the attainment of the fruition of stream-entry; ...likewise... for the attainment of the once-returner path; ...likewise... for the attainment of the fruition of once-returner; ...likewise... for the attainment of the non-returner path; ...likewise... for the attainment of the fruition of non-returner; ...likewise... for the attainment of the Arahant path, concerning the arising, continuation, sign, accumulation, rebirth, destination, manifestation, re-existence, birth, aging, sickness, death, sorrow, lamentation, and despair; knowledge in discerning and settling upon equanimity regarding formations, concerning the arising, continuation, sign, accumulation, and rebirth for the attainment of the fruition of Arahantship; ...likewise... for the attainment of the void dwelling attainment; ...likewise... for the attainment of the signless dwelling attainment, concerning the arising, continuation, sign, accumulation, and rebirth, these ten equanimity regarding formations arise by way of insight.
Vì mục đích chứng đắc đạo Tu-đà-hoàn (Sotāpattimagga): sự sinh khởi (uppāda), sự tiếp diễn (pavatta), dấu hiệu (nimitta), sự nỗ lực (āyūhana), sự tái sinh (paṭisandhi), cảnh giới (gati), sự xuất hiện (nibbatti), sự tái tục (upapatti), sự sinh (jāti), sự già (jarā), bệnh tật (byādhi), cái chết (maraṇa), sầu muộn (soka), than vãn (parideva), khổ não (upāyāsa) – trí tuệ quán xét (paṭisaṅkhā), an trú (santiṭṭhanā) và xả ly các hành (saṅkhārupekkhā) là trí tuệ (ñāṇa). Vì mục đích chứng đắc quả Tu-đà-hoàn (Sotāpattiphala): sự sinh khởi, sự tiếp diễn, dấu hiệu, sự nỗ lực, sự tái sinh – trí tuệ quán xét, an trú và xả ly các hành là trí tuệ. Vì mục đích chứng đắc đạo Tư-đà-hàm (Sakadāgāmimagga)…v.v… vì mục đích chứng đắc quả Tư-đà-hàm (Sakadāgāmiphalasamāpatti)…v.v… vì mục đích chứng đắc đạo A-na-hàm (Anāgāmimaggapaṭilābhatthāya)…v.v… vì mục đích chứng đắc quả A-na-hàm (Anāgāmiphalasamāpattatthāya)…v.v… vì mục đích chứng đắc đạo A-la-hán (Arahattamaggapaṭilābhatthāya): sự sinh khởi, sự tiếp diễn, dấu hiệu, sự nỗ lực, sự tái sinh, cảnh giới, sự xuất hiện, sự tái tục, sự sinh, sự già, bệnh tật, cái chết, sầu muộn, than vãn, khổ não – trí tuệ quán xét, an trú và xả ly các hành là trí tuệ. Vì mục đích chứng đắc quả A-la-hán (Arahattaphalasamāpattatthāya)…v.v… vì mục đích chứng đắc Vô tướng trú (Suññatavihārasamāpattatthāya)…v.v… vì mục đích chứng đắc Vô nguyện trú (Animittavihārasamāpattatthāya): sự sinh khởi, sự tiếp diễn, dấu hiệu, sự nỗ lực, sự tái sinh – trí tuệ quán xét, an trú và xả ly các hành là trí tuệ. Mười loại xả ly các hành này sinh khởi theo phương cách quán minh. (Paṭi. Ma. 1.57) –
Tattha nīvaraṇe paṭisaṅkhāti pañca nīvaraṇāni pahātabbabhāvena paṭisaṅkhāya, pariggahetvāti attho.
Among these, "discerning the hindrances" means discerning, or understanding, the five hindrances as needing to be abandoned.
Trong đó, quán xét các triền cái có nghĩa là quán xét năm triền cái như là những thứ cần phải đoạn trừ, tức là nắm giữ chúng.
Santiṭṭhanāti nīvaraṇānaṃ pahānābhimukhībhūtattā tesaṃ pahānepi abyāpārabhāvūpagamanena majjhattatāya santiṭṭhanā.
"Settling upon" means settling with neutrality (equanimity), due to being intent on abandoning the hindrances and having come to a state of non-involvement in their abandonment.
An trú có nghĩa là an trú trong sự trung lập, không bận tâm đến việc đoạn trừ các triền cái vì chúng đã hướng đến sự đoạn trừ.
Saṅkhārupekkhāsūti nīvaraṇappahāne byāpārākaraṇena nīvaraṇasaṅkhātānaṃ saṅkhārānaṃ upekkhanāsūti attho.
"In equanimity regarding formations" means in maintaining equanimity towards formations, referred to as hindrances, by not being involved in their abandonment.
Trong sự xả ly các hành có nghĩa là xả ly các hành được gọi là triền cái bằng cách không bận tâm đến việc đoạn trừ các triền cái.
Esa nayo vitakkavicārādīsu uppādādīsu ca.
The same method applies to "initial application and sustained application" (vitakkavicārā) and so forth, and to "arising" (uppāda) and so forth.
Cũng theo cách này đối với vitakka, vicāra v.v. và sự sinh khởi v.v.
Tattha uppādanti purimakammapaccayā khandhānaṃ idha uppattimāha.
Among these, "arising" refers to the origination of the aggregates here due to past karma.
Trong đó, sự sinh khởi nói về sự sinh khởi của các uẩn trong kiếp này do nghiệp quá khứ làm nhân.
Pavattanti tathāuppannassa pavattiṃ.
"Continuation" refers to the continuity of what has thus arisen.
Sự tiếp diễn nói về sự tiếp diễn của những gì đã sinh khởi như vậy.
Nimittanti sabbampi tebhūmakaṃ saṅkhāragataṃ nimittabhāvena upaṭṭhānato.
"Sign" refers to all formations of the three planes, as they appear as a sign.
Dấu hiệu là vì tất cả các hành thuộc ba cõi đều xuất hiện như một dấu hiệu.
Āyūhananti āyatiṃ paṭisandhihetubhūtaṃ kammaṃ.
"Accumulation" refers to karma that is a cause for rebirth in the future.
Sự nỗ lực là nghiệp tạo nhân tái sinh trong tương lai.
Paṭisandhinti āyatiṃ upapattiṃ.
"Rebirth" refers to re-existence in the future.
Sự tái sinh là sự tái tục trong tương lai.
Gatinti yāya gatiyā sā paṭisandhi hoti.
"Destination" refers to the destination in which that rebirth occurs.
Cảnh giới là cảnh giới mà sự tái sinh đó diễn ra.
Nibbattinti khandhānaṃ nibbattanaṃ.
"Manifestation" refers to the manifestation of the aggregates.
Sự xuất hiện là sự xuất hiện của các uẩn.
Upapattinti vipākappavattiṃ.
"Re-existence" refers to the continuation of results.
Sự tái tục là sự tiếp diễn của quả dị thục.
Jātinti jarādīnaṃ paccayabhūtaṃ bhavapaccayā jātiṃ.
"Birth" refers to birth caused by existence, which is a condition for aging and so forth.
Sự sinh là sự sinh do hữu làm duyên, là nhân của sự già v.v.
Jarāmaraṇādayo pākaṭā eva.
"Aging and death" and so forth are obvious.
Sự già và sự chết v.v. là rõ ràng.
Ettha ca uppādādayo pañceva saṅkhārupekkhāñāṇassa visayavasena vuttā, sesā tesaṃ vevacanavasena.
Here, the five terms such as "arising" (uppāda) are stated as the scope of knowledge of equanimity regarding formations, while the remaining terms are synonyms for these. Indeed, these two, "manifestation" (nibbatti) and "birth" (jāti), are synonyms for "arising" (uppāda) and "rebirth" (paṭisandhi).
Ở đây, năm từ chính "sự sinh khởi" v.v. được nói đến theo đối tượng của trí tuệ xả ly các hành, còn lại là các từ đồng nghĩa của chúng.
Nibbatti jātīti idañhi dvayaṃ uppādassa ceva paṭisandhiyā ca vevacanaṃ.
And these two, "destination" (gati) and "re-existence" (upapatti), are synonyms for "continuation" (pavatta); "aging" (jarā) and so forth are synonyms for "sign" (nimitta): this should be understood.
Thật vậy, hai từ "sự xuất hiện" và "sự sinh" là đồng nghĩa với "sự sinh khởi" và "sự tái sinh".
Gati upapatti cāti idaṃ dvayaṃ pavattassa, jarādayo nimittassāti veditabbaṃ.
It might be asked: in the four instances of the paths (magga), five root terms such as "arising" (uppāda) and ten synonymous terms such as "destination" (gati), making fifteen terms, are mentioned; but in the six instances of fruition attainments (phala-samāpatti), only the five root terms are mentioned. Why is this so?
Hai từ "cảnh giới" và "sự tái tục" là đồng nghĩa với "sự tiếp diễn", và "sự già" v.v. là đồng nghĩa với "dấu hiệu", nên cần phải hiểu như vậy.
Nanu cettha catūsu maggavāresu ‘‘uppāda’’ntiādīni pañca mūlapadāni, ‘‘gatī’’tiādīni dasa vevacanapadānīti pannarasa padāni vuttāni, chasu pana phalasamāpattivāresu pañca mūlapadāneva vuttāni, taṃ kasmāti ce?
Now, in the four path-sections, fifteen terms are mentioned: five root-terms, "arising" and so on, and ten synonyms, "course" and so on. But in the six fruit-attainment sections, only the five root-terms are mentioned. If it is asked why this is so:
Nếu hỏi: "Trong bốn giai đoạn Đạo, năm từ gốc 'sự sinh khởi' v.v. và mười từ đồng nghĩa 'cảnh giới' v.v. – tổng cộng mười lăm từ – đã được nói đến, nhưng trong sáu giai đoạn Quả-định thì chỉ có năm từ gốc được nói đến, tại sao vậy?"
Saṅkhārupekkhāya tikkhabhāve sati kilesappahānasamatthassa maggassa sabbhāvato tassā tikkhabhāvadassanatthaṃ vevacanapadehi saha daḷhaṃ katvā mūlapadāni vuttāni, phalassa nirussāhabhāvena santasabhāvattā maggāyattattā ca mandabhūtāpi saṅkhārupekkhā phalassa paccayo hotīti dassanatthaṃ mūlapadāneva vuttānīti veditabbāni.
When equanimity regarding formations is keen, there is the existence of a path capable of abandoning defilements; to show its keenness, the root terms are stated with the synonymous terms to strengthen the teaching. For the fruition, being free from effort and having a tranquil nature, and being dependent on the path, even a gentle equanimity regarding formations can be a condition for the fruition; to show this, only the root terms are stated. This should be understood.
Khi trí tuệ xả ly các hành sắc bén, có khả năng đoạn trừ các phiền não và có Đạo, thì để chỉ ra sự sắc bén của nó, các từ gốc được nói đến một cách kiên cố cùng với các từ đồng nghĩa. Còn đối với Quả, vì nó ở trạng thái không cần nỗ lực, an tịnh, và phụ thuộc vào Đạo, nên để chỉ ra rằng ngay cả một trí tuệ xả ly các hành yếu kém cũng có thể là nhân của Quả, thì chỉ có các từ gốc được nói đến. Cần phải hiểu như vậy.
Tattha ‘‘sotāpattimaggapaṭilābhatthāyā’’tiādīsu catūsu maggavāresu suññatānimittappaṇihitamaggānaṃ aññataro vutto.
Among these, in the four instances of the paths, such as "for the attainment of the stream-entry path" and so forth, one of the paths—the void, the signless, or the undefiled path—is mentioned.
Trong đó, ở bốn giai đoạn Đạo như "vì mục đích chứng đắc đạo Tu-đà-hoàn" v.v., một trong các đạo Vô không, Vô tướng, Vô nguyện được nói đến.
‘‘Sotāpattiphalasamāpattatthāyā’’tiādīsu catūsu phalavāresu pana appaṇihitaphalasamāpatti veditabbā.
In the four instances of the fruits, such as "for the attainment of the fruition of stream-entry" and so forth, the undefiled fruition attainment (appaṇihita-phala-samāpatti) should be understood.
Còn ở bốn giai đoạn Quả như "vì mục đích chứng đắc Quả Tu-đà-hoàn" v.v., cần phải hiểu là Quả-định Vô nguyện.
Suññatavihārasamāpattatthāya animittavihārasamāpattatthāyāti itarāsaṃ dvinnaṃ phalasamāpattīnaṃ visuṃ vuttattā.
Because the other two fruition attainments—for the attainment of the void dwelling attainment and for the attainment of the signless dwelling attainment—are mentioned separately.
Vì hai Quả-định còn lại là Vô không trú và Vô tướng trú đã được nói riêng, như "vì mục đích chứng đắc Vô không trú" và "vì mục đích chứng đắc Vô tướng trú".
Aniccānupassanāvuṭṭhānavasena hi animittamaggo, tatheva phalasamāpattikāle animittaphalasamāpatti, dukkhānupassanāvuṭṭhānavasena appaṇihitamaggaphalasamāpattiyo, anattānupassanāvuṭṭhānavasaena suññatamaggaphalasamāpattiyo suttantanayena veditabbā.
Indeed, the signless path arises by way of insight into impermanence, and similarly, the signless fruition attainment arises at the time of fruition attainment; the undefiled path and fruition attainments arise by way of insight into suffering; and the void path and fruition attainments arise by way of insight into non-self. This should be understood according to the Sutta method.
Thật vậy, theo phương pháp của kinh tạng, đạo Vô tướng là do sự xuất khởi của quán vô thường (anicca), và quả-định Vô tướng cũng vậy khi nhập quả-định. Đạo và quả-định Vô nguyện là do sự xuất khởi của quán khổ (dukkha), và đạo và quả-định Vô không là do sự xuất khởi của quán vô ngã (anattā). Cần phải hiểu như vậy.
Evañca katvā suññatādivimokkhavasena magguppattihetubhūtā catasso, tathā appaṇihitaphalasamāpattiyā catasso, suññatavihāraanimittavihāravasena dveti dasa saṅkhārupekkhāvipassanāpaññā vuttā, samathasaṅkhārupekkhā pana appanāvīthiyā āsannapubbabhāge balappattaṃ bhāvanāmayañāṇaṃ.
And having done so, four types of wisdom of equanimity regarding formations for insight are taught, which are causes for the arising of the path by way of the void and other liberations; similarly, four for the undefiled fruition attainment; and two by way of the void dwelling and signless dwelling, totaling ten. However, the equanimity regarding formations for tranquility is the developed knowledge that has gained strength in the proximate prior stage of the absorption path.
Và như vậy, bốn trí tuệ quán minh xả ly các hành là nhân sinh khởi Đạo theo phương cách giải thoát Vô không v.v., bốn trí tuệ khác là theo phương cách Quả-định Vô nguyện, và hai trí tuệ là theo phương cách Vô không trú và Vô tướng trú, tổng cộng là mười trí tuệ quán minh xả ly các hành đã được nói đến. Còn trí tuệ xả ly các hành thuộc tịnh chỉ (samatha saṅkhārupekkhā) là trí tuệ do tu tập đã đạt được sức mạnh ở giai đoạn tiền cận của con đường an chỉ (appanā vīthi).
Tattha chaḷaṅgupekkhā ca brahmavihārupekkhā ca bojjhaṅgupekkhā ca tatramajjhattupekkhā ca jhānupekkhā ca pārisuddhupekkhā ca atthato ekā tatramajjhattupekkhāva hoti.
Among these, the six-limbed equanimity (chaḷaṅgupekkhā), the divine abiding equanimity (brahmavihārupekkhā), the awakening factor equanimity (bojjhaṅgupekkhā), the equanimity of impartiality (tatramajjhattupekkhā), the jhāna equanimity (jhānupekkhā), and the purification equanimity (pārisuddhupekkhā) are, in essence, one and the same impartiality equanimity.
Trong đó, xả ly lục chi (chaḷaṅgupekkhā), xả ly phạm trú (brahmavihārupekkhā), xả ly giác chi (bojjhaṅgupekkhā), xả ly bình đẳng sở hữu (tatramajjhattupekkhā), xả ly thiền định (jhānupekkhā), và xả ly thanh tịnh (pārisuddhupekkhā) về mặt ý nghĩa thì chỉ là một loại tatramajjhattupekkhā.
Tena tena avatthābhedena panassā ayaṃ bhedo ekassapi sato sattassa kumārayuvatherasenāpatirājādivasena bhedo viya.
This distinction of it, despite its unity, is like the distinctions of a single being as child, youth, elder, general, king, and so forth, according to different situations.
Tuy nhiên, sự phân biệt này là do sự khác biệt về trạng thái, giống như sự phân biệt một chúng sinh thành trẻ con, thanh niên, trưởng lão, tướng quân, vua v.v.
Tasmā tāsu yattha chaḷaṅgupekkhā, na tattha bojjhaṅgupekkhādayo.
Therefore, among these, where there is six-limbed equanimity, there are no awakening factor equanimity and so forth.
Do đó, nơi nào có xả ly lục chi, nơi đó không có xả ly giác chi v.v.
Yattha vā pana bojjhaṅgupekkhā, na tattha chaḷaṅgupekkhādayo hontīti veditabbā.
And where there is awakening factor equanimity, there are no six-limbed equanimity and so forth. This should be understood.
Hoặc nơi nào có xả ly giác chi, nơi đó không có xả ly lục chi v.v. Cần phải hiểu như vậy.
Yathā cetāsaṃ atthato ekībhāvo, evaṃ saṅkhārupekkhāvipassanupekkhānampi.
Just as these* are one in meaning, so too are saṅkhārupekkhā and vipassanupekkhā.
Cũng như các pháp xả này là một về phương diện ý nghĩa, cũng vậy, xả đối với các hành (saṅkhārupekkhā) và xả trong minh sát (vipassanupekkhā) cũng là một.
Paññā eva hi sā kiccavasena dvidhā bhinnā.
Indeed, that is wisdom itself, divided into two according to its function.
Thật vậy, đó chính là trí tuệ (paññā), được phân chia làm hai theo chức năng.
Yathā hi purisassa sāyaṃ gehaṃ paviṭṭhaṃ sappaṃ ajapadadaṇḍaṃ gahetvā pariyesamānassa taṃ thusakoṭṭhake nipannaṃ disvā ‘‘sappo nu kho, no’’ti avalokentassa sovattikattayaṃ disvā nibbematikassa ‘‘sappo, na sappo’’ti vicinane majjhattatā hoti, evameva yā āraddhavipassakassa vipassanāñāṇena lakkhaṇattaye diṭṭhe saṅkhārānaṃ aniccabhāvādivicinane majjhattatā uppajjati, ayaṃ vipassanupekkhā.
Just as, for a man searching with a curved stick like a goat's leg for a snake that has entered his house in the evening, when he sees it lying in a pile of husks and examines it, saying, ‘‘Is it a snake, or not?’’ and then, seeing its three coils, becomes certain, there arises in him an equanimity in discerning ‘‘it is a snake, it is not a snake’’; in the same way, when a diligent meditator sees the three characteristics with vipassanā knowledge, the equanimity that arises in discerning the impermanent nature of formations is vipassanupekkhā.
Ví như một người đàn ông, vào buổi chiều, cầm gậy có đầu cong như chân dê đi tìm con rắn đã vào nhà, khi thấy nó nằm trong đống trấu, người ấy nhìn xem "có phải rắn không, hay không phải" và khi thấy ba ngấn ở cổ thì hết nghi ngờ, sự trung lập trong việc xem xét "là rắn, không phải rắn" khởi lên; cũng vậy, đối với vị hành giả đã bắt đầu tu tập minh sát, khi ba tướng đã được thấy bằng trí tuệ minh sát, sự trung lập khởi lên trong việc xem xét tính vô thường của các hành, đây là xả trong minh sát (vipassanupekkhā).
Yathā pana tassa purisassa ajapadena daṇḍena gāḷhaṃ sappaṃ gahetvā ‘‘kintāhaṃ imaṃ sappaṃ aviheṭhento attānañca iminā aḍaṃsāpento muñceyya’’nti muñcanākārameva pariyesato gahaṇe majjhattatā hoti, evameva yā lakkhaṇattayassa diṭṭhattā āditte viya tayo bhave passato saṅkhāraggahaṇe majjhattatā, ayaṃ saṅkhārupekkhā.
But just as that man, having firmly caught the snake with the curved stick, seeks only the way to release it, thinking, ‘‘How can I release this snake without harming it and without being bitten by it myself?’’ and there is an equanimity in holding it; in the same way, the equanimity in grasping formations, seeing the three existences as if they were ablaze due to having seen the three characteristics, is saṅkhārupekkhā.
Lại nữa, ví như người đàn ông ấy, sau khi dùng gậy chân dê bắt chặt con rắn, chỉ tìm cách thả nó ra sao cho "làm thế nào ta có thể thả con rắn này mà không làm nó bị thương và cũng không để mình bị nó cắn", sự trung lập trong việc bắt giữ khởi lên; cũng vậy, do đã thấy được ba tướng, vị ấy thấy ba cõi như đang bốc cháy, sự trung lập trong việc nắm bắt các hành khởi lên, đây là xả đối với các hành (saṅkhārupekkhā).
Iti vipassanupekkhāya siddhāya saṅkhārupekkhāpi siddhāva hoti.
Thus, when vipassanupekkhā is perfected, saṅkhārupekkhā is also perfected.
Như vậy, khi xả trong minh sát (vipassanupekkhā) đã thành tựu, xả đối với các hành (saṅkhārupekkhā) cũng được xem là đã thành tựu.
Iminā panesā vicinanagahaṇesu majjhattasaṅkhātena kiccena dvidhā bhinnā.
However, these are divided into two by the function of equanimity in discerning and grasping.
Tuy nhiên, nó được phân chia làm hai bởi chức năng này, được gọi là sự trung lập trong việc xem xét và nắm bắt.
Vīriyupekkhā pana vedanupekkhā ca aññamaññañca avasesāhi ca atthato bhinnā evāti.
Vīriyupekkhā and vedanupekkhā, on the other hand, are different from each other and from the remaining* in meaning.
Còn xả trong tinh tấn (vīriyupekkhā) và xả trong thọ (vedanupekkhā) thì khác nhau về ý nghĩa, cả với nhau và với các loại xả còn lại.
Imāsaṃ pana dasannampi upekkhānaṃ bhūmipuggalādivasena vibhāgo tattha tattha vuttanayeneva veditabboti dassento āha ‘‘evamayaṃ dasavidhāpī’’tiādi.
Now, in order to show that the classification of these ten types of equanimity, according to plane, person, and so forth, is to be understood in the manner stated in each context, he states, ‘‘Thus, this is also tenfold’’, and so on.
Bây giờ, để chỉ ra rằng sự phân loại mười loại xả này theo địa, cá nhân, v.v. cần được hiểu theo phương pháp đã được trình bày ở các nơi khác, ngài nói "evamayaṃ dasavidhāpī" v.v.
Tattha bhūmipuggalacittārammaṇatoti ‘‘chaḷaṅgupekkhā kāmāvacarā, brahmavihārupekkhā rūpāvacarā’’ti evamādinā bhūmito.
Regarding that, according to plane, person, consciousness, and object,* according to plane by expressions such as ‘‘the six-limbed equanimity is kāmāvacara, brahmavihārupekkhā is rūpāvacara.’’
Trong đó, bhūmipuggalacittārammaṇato (theo địa, cá nhân, tâm và đối tượng) có nghĩa là: theo địa (bhūmi), qua các câu như "lục chi xả (chaḷaṅgupekkhā) thuộc cõi dục, xả trong phạm trú (brahmavihārupekkhā) thuộc cõi sắc".
‘‘Chaḷaṅgupekkhā khīṇāsavasseva, brahmavihārupekkhā tiṇṇampi puthujjanasekkhāsekkhāna’’nti evamādinā puggalato.
According to person by expressions such as ‘‘the six-limbed equanimity belongs only to an Arahant, brahmavihārupekkhā to all three: ordinary people, trainees, and perfected ones.’’
Theo cá nhân (puggala), qua các câu như "lục chi xả chỉ có ở bậc lậu tận, xả trong phạm trú có ở cả ba hạng phàm phu, hữu học và vô học".
‘‘Chaḷaṅgupekkhā somanassupekkhāsahagatacittasampayuttā’’tiādinā cittato.
According to consciousness by expressions such as ‘‘the six-limbed equanimity is associated with consciousness accompanied by joy-equanimity,’’ and so on.
Theo tâm (citta), qua các câu như "lục chi xả tương ưng với tâm câu hành thọ hỷ hoặc thọ xả".
‘‘Chaḷaṅgupekkhā chaḷārammaṇā, brahmavihārupekkhā dhammārammaṇā’’tiādinā ārammaṇato.
According to object by expressions such as ‘‘the six-limbed equanimity has six objects, brahmavihārupekkhā has dhamma as its object,’’ and so on.
Theo đối tượng (ārammaṇa), qua các câu như "lục chi xả có sáu đối tượng, xả trong phạm trú có đối tượng là pháp".
Khandhasaṅgahaekakkhaṇakusalattikasaṅkhepavasenāti ‘‘vedanupekkhā vedanākkhandhena saṅgahitā, itarā nava saṅkhārakkhandhenā’’ti khandhasaṅgahavasena.
According to inclusion in aggregates, occurrence at one moment, and analysis into the triple classification of kamma means, according to inclusion in aggregates, that ‘‘vedanupekkhā is included in the feeling aggregate, the other nine in the formation aggregate.’’
Khandhasaṅgahaekakkhaṇakusalattikasaṅkhepavasenā (theo sự phân loại uẩn, cùng một sát-na, tam đề thiện và tóm lược) có nghĩa là: theo sự phân loại uẩn (khandhasaṅgaha), "xả trong thọ (vedanupekkhā) được bao gồm trong thọ uẩn, chín loại còn lại được bao gồm trong hành uẩn".
Chaḷaṅgupekkhā brahmavihārabojjhaṅgajhānapārisuddhitatramajjhattupekkhā ca atthato ekā, tasmā ekakkhaṇe tāsu ekāya sati na itarā, tathā saṅkhārupekkhāvipassanupekkhāpi veditabbā, vedanāvīriyupekkhānaṃ ekakkhaṇe siyā uppattīti evaṃ ekakkhaṇavasena.
Chaḷaṅgupekkhā, brahmavihārupekkhā, bojjhaṅgupekkhā, jhānupekkhā, pārisuddhupekkhā, and tatramajjhattatā-upekkhā are one in meaning; therefore, if one of them exists at a single moment, the others do not. Saṅkhārupekkhā and vipassanupekkhā should be understood similarly. Vedanupekkhā and vīriyupekkhā may arise at a single moment. Thus, this is according to occurrence at one moment.
Lục chi xả, xả trong phạm trú, xả trong giác chi, xả trong thiền, xả trong thanh tịnh và xả trung bình (tatramajjhattupekkhā) về bản chất là một; do đó, trong một sát-na, khi một trong số chúng có mặt thì các loại khác không có. Tương tự, cần hiểu về xả đối với các hành và xả trong minh sát. Xả trong thọ và xả trong tinh tấn có thể sinh khởi trong cùng một sát-na. Như vậy là theo cùng một sát-na (ekakkhaṇa).
Chaḷaṅgupekkhā abyākatā, brahmavihārupekkhā kusalābyākatā, tathā sesā, vedanupekkhā pana siyā akusalāpīti evaṃ kusalattikavasena.
Chaḷaṅgupekkhā is indeterminate (abyākatā); brahmavihārupekkhā is wholesome (kusalā) or indeterminate (abyākatā); the remaining ones are likewise. Vedanupekkhā, however, may also be unwholesome (akusalā). Thus, this is according to the triple classification of kamma.
Lục chi xả là vô ký; xả trong phạm trú là thiện và vô ký; các loại còn lại cũng vậy. Riêng xả trong thọ có thể là bất thiện. Như vậy là theo tam đề thiện (kusalattika).
Dasapetā saṅkhepato cattārova dhammā vīriyavedanātatramajjhattatāñāṇavasenāti evaṃ saṅkhepavasena.
These ten, in brief, are only four dhammas in terms of energy, feeling, impartiality, and knowledge. Thus, this is according to brevity.
Mười loại này, tóm lại, chỉ là bốn pháp theo phương diện tinh tấn, thọ, xả trung bình và trí tuệ. Như vậy là theo sự tóm lược (saṅkhepa).
Idāni idhādhippetāya jhānupekkhāya lakkhaṇādiṃ niddhāretvā dassento āha ‘‘lakkhaṇādito panā’’tiādi.
Now, determining and showing the characteristics of jhānupekkhā, which is intended here, he states, ‘‘From the standpoint of characteristics, moreover’’, and so on.
Bây giờ, để xác định và chỉ ra đặc tính v.v. của xả trong thiền được đề cập ở đây, ngài nói "lakkhaṇādito panā" v.v.
Tattha anābhogarasāti paṇītasukhepi tasmiṃ avanatipaṭipakkhakiccāti attho.
Here, anābhogarasā means that its function is to oppose inclination even towards supreme pleasure.
Trong đó, anābhogarasā (có phận sự là không chú ý) có nghĩa là: có phận sự đối nghịch với việc hướng đến lạc thọ cao tột đó.
Abyāpārapaccupaṭṭhānāti satipi sukhapāramippattiyaṃ tasmiṃ sukhe abyāvaṭā hutvā paccupatiṭṭhati, sampayuttānaṃ vā tattha abyāpāraṃ paccupaṭṭhapetīti attho.
Abyāpārapaccupaṭṭhānā means that, even when the culmination of pleasure is attained, it appears as being unconcerned with that pleasure, or it causes the associated mental factors to appear unconcerned with it.
Abyāpārapaccupaṭṭhānā (có sự biểu hiện là không bận tâm) có nghĩa là: mặc dù đã đạt đến đỉnh cao của lạc, nó biểu hiện như là không bận tâm đến lạc đó, hoặc nó làm cho các pháp tương ưng không bận tâm đến lạc đó.
Sampayuttadhammānaṃ khobhaṃ uppilavañca āvahantehi vitakkādīhi abhibhūtattā aparibyattaṃ tattha tatramajjhattatāya kiccaṃ, tadabhāvato idha paribyattanti āha ‘‘aparibyattakiccato’’ti.
The function of tatramajjhattatā in those* is not distinct, because it is overwhelmed by vitakka and other coarse factors that cause agitation and wavering among the associated mental factors. Here, it is distinct due to the absence of those*. Thus, he says, ‘‘because its function is not indistinct’’.
Do bị các pháp như tầm v.v. vốn mang lại sự xáo trộn và trôi nổi cho các pháp tương ưng áp đảo, nên phận sự của xả trung bình (tatramajjhattatā) ở các tầng thiền đó không rõ ràng. Do không có chúng ở đây, nên nó rõ ràng. Vì vậy, ngài nói "aparibyattakiccato" (do phận sự không rõ ràng).
Tenevāha ‘‘aparibyattaṃ hī’’tiādi.
For that very reason, he says, ‘‘Indeed, indistinct,’’ and so on.
Chính vì thế ngài nói "aparibyattaṃ hī" v.v.
Idāni sato ca sampajānoti ettha ‘‘vuccatī’’ti ajjhāharitabbaṃ.
Now, in the phrase sato ca sampajāno (mindful and clearly comprehending), the word ‘‘is said’’ should be supplied.
Bây giờ, ở đây, trong câu sato ca sampajāno, cần phải thêm vào từ "vuccati" (được gọi là).
Saratīti iminā ‘‘sato’’ti padassa kattusādhanatamāha.
By saratī (remembers), he states the agentive derivation of the word ‘‘sato’’ (mindful).
Với từ saratī (nhớ), ngài chỉ ra rằng từ "sato" được hình thành theo nghĩa chủ động.
Sampajānātīti sammadeva pajānāti.
Sampajānātī (clearly comprehends) means understands thoroughly.
Sampajānāti có nghĩa là biết một cách đúng đắn.
Puggalenāti puggalādhiṭṭhānena.
Puggalenā means by the teaching based on a person.
Puggalenā có nghĩa là theo cách thuyết giảng quy về cá nhân.
Saraṇaṃ cintanaṃ upaṭṭhānaṃ lakkhaṇametissāti saraṇalakkhaṇā.
That which has remembrance, reflection, and presence as its characteristic is saraṇalakkhaṇā (having remembrance as its characteristic).
Sự nhớ, sự suy niệm, sự an trú là đặc tính của nó, nên gọi là saraṇalakkhaṇā (có đặc tính là nhớ).
Sammussanapaṭipakkho asammussanaṃ kiccaṃ etissāti asammussanarasā.
That which has non-forgetfulness, the opposite of forgetfulness, as its function is asammussanarasā (having non-forgetfulness as its essence).
Sự không quên, đối nghịch với sự lãng quên, là phận sự của nó, nên gọi là asammussanarasā (có phận sự là không quên).
Kilesehi ārakkhā hutvā paccupatiṭṭhati, tato vā ārakkhaṃ paccupaṭṭhapetīti ārakkhapaccupaṭṭhānā.
It stands present as a guard against defilements, or it causes protection from them to appear. Thus, it is ārakkhapaccupaṭṭhānā (having protection as its proximate cause).
Nó biểu hiện như là sự bảo vệ khỏi các phiền não, hoặc nó làm cho sự bảo vệ khỏi các phiền não hiện khởi, nên gọi là ārakkhapaccupaṭṭhānā (có sự biểu hiện là sự bảo vệ).
Asammuyhanaṃ sammadeva pajānanaṃ, sammohapaṭipakkho vā asammoho lakkhaṇametassāti asammohalakkhaṇaṃ.
Non-delusion is clear comprehension; or, that which has non-delusion, the opposite of delusion, as its characteristic is asammohalakkhaṇaṃ (having non-delusion as its characteristic).
Sự không mê mờ, tức là biết một cách đúng đắn, hoặc sự không mê mờ, đối nghịch với si mê, là đặc tính của nó, nên gọi là asammohalakkhaṇaṃ (có đặc tính là không mê mờ).
Tīraṇaṃ kiccassa pāragamanaṃ.
Tīraṇaṃ is reaching the conclusion of a task.
Tīraṇaṃ là sự hoàn thành phận sự.
Pavicayo vīmaṃsā.
Pavicayo is investigation.
Pavicayo là sự thẩm sát.
Kāmaṃ upacārajjhānādiṃ upādāya paṭhamadutiyajjhānānipi sukhumāneva, imaṃ pana uparimajjhānaṃ upādāya ‘‘oḷārikattā pana tesaṃ jhānāna’’nti vuttaṃ, sā ca oḷārikatā vitakkādithūlaṅgatāya veditabbā.
Although the first and second jhānas are subtle by virtue of being proximate jhānas, etc., the statement ‘‘because those jhānas are coarse’’ is made with reference to this higher jhāna. And that coarseness should be understood as having gross factors such as vitakka.
Mặc dù so với cận hành thiền v.v., thiền thứ nhất và thứ hai cũng đã là vi tế, nhưng so với tầng thiền cao hơn này, câu "oḷārikattā pana tesaṃ jhānānaṃ" (do sự thô thiển của các tầng thiền đó) đã được nói đến, và sự thô thiển đó cần được hiểu là do các chi thiền thô như tầm v.v.
Keci ‘‘bahucetasikatāyā’’ti ca vadanti.
Some also say, ‘‘because of having many mental factors.’’
Một số vị lại nói "do có nhiều tâm sở".
Bhūmiyaṃ viya purisassāti purisassa bhūmiyaṃ gati viyāti vuttaṃ hoti.
As a man’s movement on the ground means as a man's going on the ground.
Bhūmiyaṃ viya purisassā (như sự đi của người trên mặt đất) có nghĩa là như sự đi của người trên mặt đất.
Gati sukhā hotīti tesu jhānesu gati sukhā hoti.
The movement is comfortable means the movement in those jhānas is comfortable.
Gati sukhā hoti (sự đi lại dễ dàng) có nghĩa là sự đi lại trong các tầng thiền đó dễ dàng.
Abyattaṃ tattha satisampajaññakiccanti ‘‘idaṃ nāma dukkaraṃ karīyatī’’ti vattabbassa abhāvato vuttaṃ.
The function of mindfulness and clear comprehension there is indistinct is said because there is no saying ‘‘this is difficult to do.’’
Abyattaṃ tattha satisampajaññakicca (phận sự của niệm và tỉnh giác ở đó không rõ ràng) được nói đến do không có gì để phải nói rằng "việc khó làm này đang được thực hiện".
Oḷārikaṅgappahānena pana sukhumattāti ayamattho kāmaṃ dutiyajjhānepi sambhavati, tathāpi yebhuyyena avippayogībhāvena vattamānesu pītisukhesu pītisaṅkhātassa oḷārikaṅgassa pahānena sukhumatāya idha sātisayo satipaññābyāpāroti vuttaṃ ‘‘purisassā’’tiādi.
But due to its subtlety through the abandoning of coarse factors – although this meaning is possible even in the second jhāna, it is said that here, in the third jhāna, the activity of mindfulness and wisdom is especially pronounced due to subtlety resulting from the abandoning of the coarse factor called joy among joy and pleasure which mostly occur in an inseparable state. Thus, he states, ‘‘for the man,’’ and so on.
Oḷārikaṅgappahānena pana sukhumattā (nhưng do sự vi tế nhờ từ bỏ các chi thiền thô), ý này tuy có thể có ở thiền thứ hai, nhưng ở đây, do sự từ bỏ chi thiền thô là hỷ trong số hỷ và lạc vốn thường không tách rời nhau, nên sự vi tế làm cho hoạt động của niệm và trí tuệ trở nên vượt trội, do đó đã nói "purisassā" v.v.
Dhenuṃ pivatīti dhenupago, dhenuyā khīraṃ pivantoti vuttaṃ hoti.
He drinks from the cow, thus dhenupago; it means he drinks milk from the cow.
Uống sữa bò mẹ nên gọi là dhenupago, có nghĩa là kẻ đang uống sữa của bò mẹ.
Punadeva pītiṃ upagaccheyyāti hānabhāgiyaṃ jhānaṃ siyā, dutiyajjhānameva sampajjeyyāti attho.
He might again attain joy means the jhāna might be disadvantageous, meaning it might revert to the second jhāna.
Punadeva pītiṃ upagaccheyyā (lại có thể đạt đến hỷ) có nghĩa là thiền có thể trở thành phần thoái thất, tức là chỉ đạt được thiền thứ hai.
Tenāha ‘‘pītisampayuttameva siyā’’ti.
Thus, he says, ‘‘It might be associated with joy.’’
Do đó, ngài nói "pītisampayuttameva siyā" (chỉ có thể tương ưng với hỷ).
Idañca atimadhuraṃ sukhanti tatiyajjhāne sukhaṃ sandhāyāha, atimadhuratā cassa pahāsodagyasabhāvāya pītiyā abhāveneva veditabbā.
And this pleasure is exceedingly sweet – this refers to the pleasure in the third jhāna. Its exceeding sweetness should be understood by the absence of joy, which is of the nature of exuberance and elation.
Idañca atimadhuraṃ sukhaṃ (và lạc này rất ngọt ngào) là nói đến lạc trong thiền thứ ba, và sự rất ngọt ngào của nó cần được hiểu là do không có hỷ, vốn có bản chất là hân hoan và phấn khởi.
Idanti ‘‘sato sampajāno’’ti padadvayaṃ.
Idaṃ refers to the two words ‘‘sato sampajāno’’.
Idaṃ (điều này) là chỉ hai từ "sato sampajāno".
Sukhañca kāyena paṭisaṃvedesinti ettha kathamābhogena vinā sukhapaṭisaṃvedanāti āha ‘‘kiñcāpī’’tiādi.
In the phrase sukhañca kāyena paṭisaṃvedesi (and he felt pleasure with his body), the question arises how pleasure can be felt without advertence. Therefore, he states, ‘‘Although’’, and so on.
Trong câu sukhañca kāyena paṭisaṃvedesi (và cảm nhận lạc bằng thân), làm thế nào có thể cảm nhận lạc mà không có sự chú ý? Để trả lời, ngài nói "kiñcāpī" v.v.
Yasmā tassa nāmakāyena sampayuttaṃ sukhaṃ, tasmā etamatthaṃ dassento ‘‘sukhañca kāyena paṭisaṃvedesi’’nti āhāti yojetabbaṃ.
Since pleasure associated with the mental body belongs to him, it should be connected thus: in order to show this meaning, he said, ‘‘sukhañca kāyena paṭisaṃvedesi.’’
Bởi vì vị ấy có lạc tương ưng với danh thân, nên để chỉ ra ý nghĩa này, ngài nói "sukhañca kāyena paṭisaṃvedesi". Cần phải liên kết như vậy.
Ayaṃ panettha saṅkhepattho – ‘‘sukhaṃ vedayāmī’’ti evamābhoge asatipi nāmakāyena cetasikasukhaṃ, kāyikasukhaheturūpasamuṭṭhāpanena kāyikasukhañca jhānasamaṅgī paṭisaṃvedetīti vuccatīti.
Here is the brief meaning: even without advertence like ‘‘I feel pleasure,’’ a person endowed with jhāna feels mental pleasure through the mental body, and also physical pleasure by giving rise to physical pleasure-causing formations. Thus it is said.
Đây là ý nghĩa tóm tắt ở đây – mặc dù không có sự chú ý rằng "tôi cảm nhận lạc", nhưng người chứng thiền được cho là cảm nhận lạc tâm sở bằng danh thân, và lạc thân bằng cách làm sinh khởi sắc pháp là nhân của lạc thân.
Tassāti jhānasamaṅgino.
Tassā refers to the one endowed with jhāna.
Tassā (của vị ấy) có nghĩa là của người chứng thiền.
Yaṃ vā tanti yaṃ vā taṃ yathāvuttaṃ nāmakāyasampayuttaṃ sukhaṃ.
That which is the happiness conjoined with the mental body, as described.
Yaṃ vā tanti có nghĩa là, bất cứ lạc nào đã được nói đến, tương ưng với danh thân.
Taṃsamuṭṭhānenāti tato samuṭṭhitena atipaṇītena rūpena assa jhānasamaṅgino rūpakāyo yasmā phuṭo, tasmā etamatthaṃ dassentoti sambandhitabbaṃ.
By that arising means: because the physical body of that meditator, endowed with jhāna, is pervaded by the exceedingly refined matter arisen from that (happiness), therefore this meaning should be connected as being shown.
Taṃsamuṭṭhānenāti bởi vì sắc thân của vị thành tựu thiền này được thấm nhuần bởi sắc cực kỳ vi tế khởi sinh từ đó, nên cần được liên kết rằng, ngài trình bày ý nghĩa này.
Yassāti rūpakāyassa.
Whose refers to the physical body.
Yassāti là của sắc thân.
Phuṭattāti byāpitattāti attho.
Being pervaded means being spread throughout.
Phuṭattāti có nghĩa là do đã được lan khắp.
Yathā hi udakena phuṭṭhasarīrassa tādise phoṭṭhabbe phuṭṭhe sukhaṃ uppajjati, evaṃ etehi jhānacittasamuṭṭhitehi rūpehi phuṭṭhasarīrassa.
Just as happiness arises for a body pervaded by water when such a tangible object is touched, so too for a body pervaded by these kinds of matter arisen from the jhāna-consciousness.
Ví như khi thân thể được thấm nhuần bởi nước, lạc khởi sinh khi xúc chạm với đối tượng xúc tương tự; cũng vậy, đối với thân thể được thấm nhuần bởi những sắc do tâm thiền này sanh khởi.
Jhānā vuṭṭhitopīti jhānamhā vuṭṭhitopi.
Even having risen from jhāna means even having risen from the jhāna.
Jhānā vuṭṭhitopīti là ngay cả khi đã xuất thiền.
Sukhaṃ paṭisaṃvedeyyāti cittasamuṭṭhitarūpehi avasesatisamuṭṭhitarūpasaṅghaṭṭanena uppannakāyaviññāṇena kāyikaṃ sukhaṃ paṭisaṃvedeyya.
He would experience happiness means he would experience physical happiness by a body-consciousness arisen from the impingement of matter arisen from consciousness with matter arisen from the remaining three causes.
Sukhaṃ paṭisaṃvedeyyāti là vị ấy có thể cảm thọ thân lạc bằng thân thức sanh khởi do sự va chạm của các sắc do tâm sanh với các sắc do ba nhân sanh còn lại.
Etamatthanti vuttanayena cetasikakāyikasukhapaṭisaṃvedanasaṅkhātaṃ atthaṃ.
This meaning is the meaning referred to as the experiencing of mental and physical happiness in the manner described.
Etamatthanti là ý nghĩa được gọi là sự cảm thọ lạc thuộc tâm và lạc thuộc thân theo phương pháp đã nói.
Yanti hetuatthe nipāto, yasmāti attho.
Yaṃ (what) is a particle in the sense of cause; it means "because".
Yanti là một tiểu từ chỉ nguyên nhân, có nghĩa là bởi vì.
Tenāha ‘‘yaṃjhānahetū’’ti.
Therefore, it says "whatever is the cause of jhāna."
Do đó, ngài nói ‘‘yaṃjhānahetū’’ti.
Ācikkhantītiādīni padāni kittanatthānīti adhippāyenāha ‘‘pasaṃsantīti adhippāyo’’ti.
Ācikkhantī and other words are in the sense of extolling, with the intention of "they praise."
Với ý rằng các từ ācikkhantīti, v.v. có nghĩa là tán thán, ngài nói ‘‘pasaṃsantīti adhippāyo’’ti.
Kintīti pasaṃsanākārapucchā.
Kinti is a question about the manner of praise.
Kintīti là câu hỏi về cách thức tán thán.
Sukhapāramippatteti sukhassa paramaṃ pariyantaṃ patte.
Attained to the extreme of happiness means attained to the supreme limit of happiness.
Sukhapāramippatteti là đã đạt đến giới hạn tối thượng của lạc.
Sukhābhisaṅgenāti sukhasmiṃ ālayena.
By attachment to happiness means by craving for happiness.
Sukhābhisaṅgenāti là do luyến ái trong lạc.
Edisesu ṭhānesu satiggahaṇeneva sampajaññampi gahitaṃ hotīti idha pāḷiyaṃ satiyā eva gahitattā evaṃ upaṭṭhitassatitāya satimā icceva vuttaṃ, sampajānoti heṭṭhā vuttattā vā.
In such instances, by the mere apprehension of mindfulness, clear comprehension is also included, hence, in the Pāḷi here, only mindfulness is mentioned as one who is mindful because of such established mindfulness, or because clear comprehension was mentioned previously.
Trong những trường hợp như vậy, việc nắm bắt niệm cũng bao hàm cả tỉnh giác. Do đó, ở đây trong Chánh tạng, vì chỉ đề cập đến niệm, nên chỉ nói là satimā (có niệm) do niệm đã được an trú. Hoặc là vì sampajāno (tỉnh giác) đã được nói ở dưới.
Asaṃkiliṭṭhanti kilesehi asammissattā asaṃkiliṭṭhaṃ.
Unblemished means unblemished due to not being mixed with defilements.
Asaṃkiliṭṭhanti là không ô nhiễm, vì không bị pha trộn với các phiền não.
Jhānakkhaṇe nippariyāyato cetasikasukhameva labbhatīti ‘‘sukhaṃ nāmakāyena paṭisaṃvedetī’’ti vuttaṃ.
Since mental happiness is obtained directly at the moment of jhāna, it is said, "he experiences happiness with the mental body."
Trong khoảnh khắc thiền, chỉ có lạc thuộc tâm được chứng đắc một cách không qua trung gian, do đó đã nói ‘‘sukhaṃ nāmakāyena paṭisaṃvedetī’’ti.
Tatiyanti gaṇanānupubbato tatiyantiādi heṭṭhā vuttanayānusārena veditabbaṃ.
Third, in the order of enumeration, third, and so forth, should be understood in accordance with the method explained previously.
Tatiyanti gaṇanānupubbato tatiyanti, v.v. cần được hiểu theo phương pháp đã được trình bày ở dưới.
‘‘Pubbevā’’ti vuttattā ‘‘kadā pana nesaṃ pahānaṃ hotī’’ti codanaṃ samuṭṭhāpetvā āha ‘‘catunnaṃ jhānānaṃ upacārakkhaṇe’’ti.
Since it was said "previously," raising the question "when, then, does their abandonment occur?" it is stated, "at the moment of access concentration of the four jhānas."
Vì đã nói ‘‘pubbevā’’ti, ngài nêu lên câu hỏi ‘‘kadā pana nesaṃ pahānaṃ hotī’’ti (khi nào chúng được đoạn trừ?) và trả lời ‘‘catunnaṃ jhānānaṃ upacārakkhaṇe’’ti (trong khoảnh khắc cận định của bốn thiền).
Evaṃ veditabbanti sambandho.
This is the connection to be understood.
Cần được liên kết rằng, nên hiểu như vậy.
Pahānakkamena avuttānanti ettha pahānakkamo nāma pahāyakadhammānaṃ uppattipaṭipāṭi.
In "not spoken in the order of abandonment," the order of abandonment refers to the sequence of the arising of the qualities to be abandoned.
Pahānakkamena avuttānanti ở đây, pahānakamo là thứ tự sanh khởi của các pháp đoạn trừ.
Tena pana vuccamāne ‘‘dukkhaṃ domanassaṃ sukhaṃ somanassa’’nti vattabbaṃ siyā, kasmā ito aññathā vacananti āha ‘‘indriyavibhaṅge’’tiādi.
If it were spoken according to that, it should be said "pain, displeasure, happiness, pleasure." Why is it spoken differently from this? Thus it says "in the analysis of faculties" and so forth.
Tuy nhiên, nếu nói theo thứ tự đó, đáng lẽ phải nói là “khổ, ưu, lạc, hỷ”. Tại sao lại nói khác đi? Ngài trả lời ‘‘indriyavibhaṅge’’ti, v.v.
Uddesakkamenāti ‘‘sukhindriyaṃ dukkhindriyaṃ somanassindriyaṃ domanassindriya’’nti evaṃ pavattauddesakkamena.
In the order of enumeration means in the established order of enumeration, such as "faculty of pleasure, faculty of pain, faculty of mental pleasure, faculty of mental displeasure."
Uddesakkamenāti là theo thứ tự đề mục đã được trình bày là “lạc quyền, khổ quyền, hỷ quyền, ưu quyền”.
Atha kasmā jhānesveva nirodho vuttoti sambandho.
Why, then, is the cessation mentioned only in the jhānas? This is the connection.
Vậy tại sao sự đoạn diệt chỉ được nói đến trong các thiền? Cần được liên kết như vậy.
Kattha cuppannaṃ dukkhindriyanti attano paccayehi uppannaṃ avikkhambhitaṃ dukkhindriyaṃ.
Where does the faculty of pain arise refers to the faculty of pain that has arisen unsuppressed by its own conditions.
Kattha cuppannaṃ dukkhindriyanti là khổ quyền chưa bị chế ngự, đã sanh khởi do các duyên của nó.
Kattha ca aparisesaṃ nirujjhatīti nirodhaṭṭhānaṃ nirodhakāraṇaṃ pucchati.
And where does it cease utterly asks about the place of cessation and the cause of cessation.
Kattha ca aparisesaṃ nirujjhatīti là hỏi về nơi đoạn diệt và nguyên nhân đoạn diệt.
Tena katthāti pucchāya etthāti vissajjanepi hetumhi bhummavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Therefore, in the question "where?" and in the answer "there," the locative case should be understood as referring to the cause.
Do đó, trong câu hỏi katthāti và câu trả lời etthāti, cần hiểu cách dùng biến cách thứ bảy (bhumma) theo nghĩa nguyên nhân.
Jhānānubhāvanimittañhi anuppajjantaṃ dukkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhatīti vuttaṃ.
Indeed, the faculty of pain that does not arise due to the power of jhāna is said to cease utterly.
Vì đã nói rằng khổ quyền không sanh khởi, được đoạn diệt không còn dư sót, là nhờ vào năng lực của thiền.
Atisayanirodho suṭṭhu pahānaṃ ujupaṭipakkhena vūpasamo.
Supreme cessation is excellent abandonment, calming by direct opposition.
Atisayanirodho là sự đoạn trừ hoàn toàn, sự lắng dịu bằng pháp đối trị trực tiếp.
Nirodho pahānamattaṃ.
Cessation is mere abandonment.
Nirodho chỉ là sự đoạn trừ.
Nānāvajjaneti yena āvajjanena appanāvīthi, tato bhinnāvajjane anekāvajjane vā.
In diverse advertising means by that advertising attention which leads to the absorption path, or in different advertising attention, or in multiple advertising attentions.
Nānāvajjaneti là trong sự hướng tâm khác với sự hướng tâm dẫn đến lộ trình an chỉ, hoặc trong nhiều sự hướng tâm.
Appanāvīthiyañhi upacāro ekāvajjano, itaro anekāvajjano anekakkhattuṃ pavattanato.
In the absorption path, access is one advertising attention, while the other is multiple advertising attentions, as it occurs many times.
Trong lộ trình an chỉ, cận định có một sự hướng tâm duy nhất, còn các lộ trình khác có nhiều sự hướng tâm vì chúng diễn ra nhiều lần.
Visamanisajjāya uppannakilamatho visamāsanupatāpo.
Weariness arisen from an uncomfortable posture is the suffering of uncomfortable sitting.
Sự mệt mỏi phát sinh do ngồi không đúng tư thế là visamāsanupatāpo.
Pītipharaṇenāti pītiyā pharaṇarasattā pītisamuṭṭhānānaṃ vā paṇītarūpānaṃ kāyassa byāpanato vuttaṃ.
By the suffusion of joy is said because of the nature of joy to pervade, or because of the pervading of the body by refined matter arisen from joy.
Pītipharaṇenāti được nói do hỷ có tính chất lan tỏa, hoặc do sự lan khắp thân của các sắc vi tế do hỷ sanh khởi.
Tenāha ‘‘sabbo kāyo sukhokkanto hotī’’ti.
Therefore, it says "the entire body is suffused with happiness."
Do đó, ngài nói ‘‘sabbo kāyo sukhokkanto hotī’’ti.
Paṇītarūpaphuṭṭhasarīrassa sukhokkantakāyattā kuto dukkhuppatti visamāsanupatāpādināti āha ‘‘paṭipakkhena avihatattā’’ti.
Since the body pervaded by refined matter is a body suffused with happiness, how can pain, uncomfortable sitting, and so forth arise? It says "because it is not harmed by its opponents."
Đối với người có thân thể được thấm nhuần bởi sắc vi tế, vì thân đã thấm nhuần lạc, làm sao khổ có thể phát sinh do ngồi không đúng tư thế, v.v.? Ngài nói ‘‘paṭipakkhena avihatattā’’ti (vì không bị pháp đối trị ngăn cản).
Vitakkavicārapaccayepīti pi-saddo aṭṭhānappayutto, so ‘‘pahīnassā’’ti ettha ānetvā sambandhitabbo.
Even with vitakka and vicāra as conditions: the word "pi" (even) is used out of place; it should be brought and connected with "of the abandoned" here.
Vitakkavicārapaccayepīti, từ pi ở đây được dùng không đúng chỗ, nên được mang đến và liên kết với từ ‘‘pahīnassā’’ti.
Pahīnassapi domanassindriyassāti idañca ‘‘siyā uppattī’’ti iminā sambandhitabbaṃ.
And the faculty of mental displeasure, even though abandoned—this should be connected with "there might be an arising."
Pahīnassapi domanassindriyassāti, câu này cần được liên kết với ‘‘siyā uppattī’’ti.
Etanti domanassindriyaṃ.
This refers to the faculty of mental displeasure.
Etanti là ưu quyền.
‘‘Uppajjatī’’ti iminā sambandho.
It is connected with "arises."
Cần liên kết với từ ‘‘uppajjatī’’ti.
‘‘Tassa mayhaṃ aticiraṃ vitakkayato vicārayato kāyopi kilami, cittampi ūhaññī’’ti vacanato kāyacittakhedānaṃ vitakkavicārapaccayatā veditabbā.
The weariness of body and mind as a condition for vitakka and vicāra should be understood from the saying: "As I pondered and investigated for a long time, my body became weary, and my mind became agitated."
Nên hiểu rằng sự mệt mỏi của thân và tâm có tầm và tứ làm duyên, dựa vào câu nói: “Đối với ta, người đã tầm và tứ quá lâu, thân cũng mệt mỏi, tâm cũng bị tổn hại”.
Vitakkavicārabhāveti ettha ‘‘uppajjati domanassindriya’’nti ānetvā sambandhitabbaṃ.
In vitakka and vicāra state, "the faculty of mental displeasure arises" should be brought and connected.
Vitakkavicārabhāveti, ở đây cần mang đến và liên kết với câu ‘‘uppajjati domanassindriya’’nti.
Tatthassa siyā uppattīti tattha dutiyajjhānūpacāre assa pahīnassapi domanassindriyassa uppatti bhaveyya.
There might be its arising there means that in the access concentration of the second jhāna, there might be an arising of the faculty of mental displeasure, even though it was abandoned.
Tatthassa siyā uppattīti là ở đó, trong cận định của thiền thứ hai, ưu quyền, dù đã được đoạn trừ, vẫn có thể khởi sinh.
Ettha ca yadeke vadanti ‘‘tatthassa siyā uppattīti vadantena jhānalābhīnampi domanassuppatti atthīti dassitaṃ hoti, tena ca anīvaraṇasabhāvo lobho viya dosopi atthīti dīpeti.
Here, some teachers say: "By stating 'there might be its arising there,' it is shown that even for those who have attained jhāna, mental displeasure can arise, and this indicates that aversion (dosa) exists, similar to greed (lobha), which is not a hindrance. Indeed, mental displeasure does not occur without aversion, and here there should be no thought of a contradiction with the Paṭṭhāna Pāḷi. This is because, in that Pāḷi, mental displeasure occurring with the abandoned jhāna as its object is shown; since mental displeasure cannot arise with unabandoned jhāna as its object, it cannot be said that mental displeasure never arises for those who have attained jhāna, because it has arisen even for those who have attained the eight attainments, and he was certainly not one whose jhāna had declined." This is not proper because there is no mental displeasure that is not a hindrance.
Ở đây, một số vị luận rằng: “Khi nói ‘tatthassa siyā uppattī’ti (ở đó, nó có thể khởi sinh), điều đó cho thấy rằng ngay cả những người đắc thiền cũng có thể khởi sinh ưu. Và điều này chỉ ra rằng, giống như tham có bản chất không phải là triền cái, sân cũng có thể có bản chất không phải là triền cái.
Na hi dosena vinā domanassaṃ pavattati, na cettha paṭṭhānapāḷiyā virodho cintetabbo.
If there were, it would arise even for beings in the rūpāvacara and arūpāvacara realms, but it does not.
Vì ưu không thể tồn tại nếu không có sân, và ở đây không nên nghĩ đến sự mâu thuẫn với Chánh tạng Paṭṭhāna.
Yasmā tattha parihīnajjhānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavattamānaṃ domanassaṃ dassitaṃ, aparihīnajjhānaṃ ārammaṇaṃ katvā uppajjamānassa domanassassa asambhavato jhānalābhīnaṃ sabbaso domanassaṃ nuppajjatīti ca na sakkā vattuṃ aṭṭhasamāpattilābhino api tassa uppannattā, na heva kho so parihīnajjhāno ahosī’’ti, taṃ ayuttaṃ anīvaraṇasabhāvassa domanassassa abhāvato.
Thus, in the arūpa realm, the hindrances of sensual desire, sloth and torpor, restlessness and remorse, and ignorance are not lifted, but the state of non-hindrance here is not just a mere term, as even sensual desire and other non-hindrances are said to be hindrances in the sense of being similar to hindrances.
Bởi vì ở đó, ưu được trình bày là khởi sinh khi lấy thiền đã bị suy thoái làm đối tượng, do ưu không thể khởi sinh khi lấy thiền chưa bị suy thoái làm đối tượng, và cũng không thể nói rằng ưu hoàn toàn không khởi sinh đối với người đắc thiền, vì nó đã khởi sinh ngay cả với người đắc tám thiền chứng, nhưng vị ấy không phải là người đã bị suy thoái thiền.” – Lập luận đó là không hợp lý, vì không có ưu nào có bản chất không phải là triền cái.
Yadi siyā, rūpārūpāvacarasattānampi uppajjeyya, na ca uppajjati.
If it were, it would arise even for beings in the rūpāvacara and arūpāvacara realms, but it does not.
Nếu có, nó cũng sẽ khởi sinh cho các chúng sanh ở cõi Sắc và Vô Sắc, nhưng nó không khởi sinh.
Tathā hi āruppe kāmacchandanīvaraṇaṃ paṭicca thinamiddhanīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇantiādīsu byāpādakukkuccanīvaraṇāni anuddhaṭāni, na cettha anīvaraṇatāpariyāyo kāmacchandādīnampi anīvaraṇānaṃyeva nīvaraṇasadisatāya nīvaraṇapariyāyassa vuttattā.
Thus, in the case of the formless attainments, references to the hindrances of sensual desire, sloth and torpor, restlessness, and ignorance are not omitted, but anger and remorse are not included. There is no implication of non-hindrance here, as even sensual desire, etc., though not hindrances themselves, are spoken of in terms of hindrances due to their similarity to hindrances.
Thật vậy, trong các cõi Vô Sắc, khi đề cập đến dục tham triền cái, hôn trầm thụy miên triền cái, trạo cử triền cái, vô minh triền cái, v.v., thì sân triền cái và hối quá triền cái không được nêu ra. Và ở đây không có trường hợp được gọi là không phải triền cái, vì ngay cả dục tham, v.v., vốn không phải là triền cái, cũng được gọi là triền cái theo nghĩa ẩn dụ do chúng tương tự như triền cái.
Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘aṭṭhasamāpattilābhino api tassa uppannattā’’ti, tampi akāraṇaṃ uppajjamānena ca domanassena jhānato parihāyanato.
What was said, "because it arose even for those who attained the eight attainments," is also incorrect, because by the arising mental displeasure, one falls away from jhāna.
Còn điều đã nói: “vì nó đã khởi sinh ngay cả với người đắc tám thiền chứng”, điều đó cũng không phải là lý do, vì khi ưu khởi sinh thì thiền đã bị suy thoái.
Lahukena pana paccayena parihīnaṃ tādisā naṃ appakasireneva paṭipākatikaṃ karontīti daṭṭhabbaṃ.
However, it should be understood that those who have fallen away due to a slight condition easily restore it to its original state.
Tuy nhiên, cần hiểu rằng những vị như vậy có thể phục hồi thiền đã bị suy thoái do một duyên nhỏ một cách không khó khăn.
‘‘Tatthassa siyā uppattī’’ti idaṃ pana parikappanavacanaṃ upacārakkhaṇe domanassassa appahīnabhāvadassanatthaṃ.
But this statement, "there might be its arising there," is a speculative statement meant to show the unabandoned nature of mental displeasure in the access moment.
Còn câu ‘‘tatthassa siyā uppattī’’ti là một câu giả định, nhằm mục đích cho thấy rằng ưu chưa được đoạn trừ trong khoảnh khắc cận định.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘na tveva antoappanāya’’nti.
Thus, it is said, "but not within absorption."
Thật vậy, đã được nói rằng ‘‘na tveva antoappanāya’’nti (nhưng không phải bên trong an chỉ).
Yadi pana tadā domanassaṃ uppajjeyya, paṭhamajjhānampissa parihīnamevāti daṭṭhabbaṃ.
If mental displeasure were to arise at that time, his first jhāna would certainly have declined, so it should be understood.
Tuy nhiên, nếu ưu khởi sinh vào lúc đó, cần hiểu rằng ngay cả thiền thứ nhất của vị ấy cũng đã bị suy thoái.
Pahīnampi somanassindriyaṃ pīti viya na dūreti katvā ‘‘āsannattā’’ti vuttaṃ.
Even the faculty of mental pleasure, though abandoned, does not remain far off like joy; thus, it is said "due to proximity."
Cho rằng hỷ quyền, dù đã được đoạn trừ, cũng không ở xa như hỷ, nên đã nói ‘‘āsannattā’’ti (vì gần).
Nānāvajjanūpacāre pahīnampi pahānaṅgaṃ paṭipakkhena avihatattā antarantarā uppajjeyya vāti imamatthaṃ dassento ‘‘appanāppattāyā’’tiādimāha.
While the factor of abandonment, even if eliminated in various approach-attentions, might arise intermittently because it is not suppressed by the opponent, he showed this meaning by stating “for attaining appanā” and so on.
Để chỉ rõ ý này, rằng dù chi phần đoạn trừ đã được đoạn trừ trong sự chú ý đa dạng, nó vẫn có thể phát sinh xen kẽ do đối thủ (trí tuệ) chưa hoàn toàn chế ngự, nên Ngài đã nói v.v… “đạt đến appanā”.
Tādisāya āsevanāya icchitabbattā yathā maggavīthito pubbe dve tayo javanavārā sadisānupassanāva pavattanti, evamidhāpi appanāvārato pubbe dve tayo javanavārā upekkhāsahagatāva pavattantīti vadanti.
Because it is desired through such cultivation, just as before the path-sequence, two or three javana moments occur as similar anupassanā, so too here, before the appanā moment, two or three javana moments occur accompanied by upekkhā, so they say.
Các vị thầy nói rằng, do mong muốn sự thực hành như vậy, giống như trước lộ trình đạo, hai hoặc ba sát-na tốc hành chỉ là sự quán chiếu tương tự, thì ở đây cũng vậy, trước sát-na appanā, hai hoặc ba sát-na tốc hành chỉ là sự tốc hành đồng sanh với xả.
Samāharīti samānesi, saṅgahetvā abhāsīti attho.
Samāharī means he gathered, he spoke having collected; that is the meaning.
Samāharī có nghĩa là đã gom lại, đã thu thập và thuyết giảng.
Sukhumāti sukhadukkhāni viya anoḷārikattā avibhūtatāya sukhumā, tato eva anuminitabbasabhāvattā dubbiññeyyā.
Sukhumā means subtle, due to not being coarse like pleasant and painful, and due to not being obvious; for that very reason, dubbiññeyyā (hard to discern) because it is of a nature that must be inferred.
Sukhumā (vi tế) là vi tế do không thô thiển như khổ và lạc, không hiển lộ. Chính vì vậy mà dubbiññeyyā (khó hiểu), do bản chất của nó chỉ có thể được suy ra.
Duṭṭhassāti duṭṭhapayogassa, duddamassāti attho.
Duṭṭhassā means of a bad practice, of one hard to tame; that is the meaning.
Duṭṭhassā (của kẻ xấu) có nghĩa là của kẻ có sự nỗ lực tồi tệ, của kẻ khó điều phục.
Sakkā hoti esā gāhayitunti aññāpohananayena sakkā gāhayitunti adhippāyo.
Sakkā hoti esā gāhayituṃ means it is possible to be grasped by means of taming, like catching a wild ox with a tame one; that is the intention.
Sakkā hoti esā gāhayituṃ: Ý muốn nói rằng có thể nắm bắt được nó bằng cách loại trừ những cái khác.
Adukkhamasukhāya cetovimuttiyāti idameva catutthaṃ jhānaṃ daṭṭhabbaṃ.
Adukkhamasukhāya cetovimuttiyā—this very refers to the fourth jhāna.
Adukkhamasukhāya cetovimuttiyā (với sự giải thoát tâm không khổ không lạc) đây chính là thiền thứ tư.
Paccayadassanatthanti adhigamassa upāyabhūtapaccayadassanatthaṃ.
Paccayadassanatthaṃ means for showing the condition that is the means to attainment.
Paccayadassanatthaṃ (để chỉ ra các duyên) là để chỉ ra các duyên là phương tiện để đạt được.
Tenāha ‘‘dukkhappahānādayo hi tassā paccayā’’ti.
Therefore he said, “for indeed, the abandonment of suffering and so on are its conditions.”
Vì vậy, Ngài nói: “Sự đoạn trừ khổ v.v… là duyên của nó”.
Dukkhappahānādayoti ca sopacārā paṭhamajjhānādayovettha adhippetā.
And by “abandonment of suffering and so on,” the first jhāna and so on, with metaphorical meaning, are intended here.
Và dukkhappahānādayo (sự đoạn trừ khổ v.v…) ở đây có nghĩa là sơ thiền v.v… có ẩn dụ.
Pahīnāti vuttāti ‘‘pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā’’ti (ma. ni. 3.147; saṃ. ni. 5.1021) vuttattā.
Pahīnāti vuttā means “it is said to be abandoned” because it is stated, “due to the complete eradication of the five lower fetters.”
Pahīnāti vuttā (được nói là đã đoạn trừ) là do được nói rằng “do sự đoạn trừ năm hạ phần kiết sử”.
Etāti sukhādayo vedanā.
Etā means feelings such as pleasure.
Etā (những điều này) là các thọ như lạc v.v…
Sukhaṃ somanassassa paccayoti vasanagandhālepanapupphābharaṇasamālepanādinibbattaṃ kāyikasukhaṃ somanassassa paccayo.
Sukhaṃ somanassassa paccayo means bodily pleasure arising from dwelling, perfumes, ointments, flowers, adornments, and equal application is a condition for mental pleasure.
Sukhaṃ somanassassa paccayo (lạc là duyên của hỷ) là lạc thân do y phục, hương, phấn, hoa, trang sức, xoa bóp v.v… sinh ra là duyên của hỷ.
‘‘Sukhāya kho, āvuso visākha vedanāya, rāgānusayo anusetī’’ti (ma. ni. 1.465) vacanato āha ‘‘somanassaṃ rāgassa paccayo’’ti.
Based on the saying, “Friend Visākha, the latent tendency of lust lies dormant in pleasant feeling,” he said, “mental pleasure is a condition for lust.”
Do lời dạy “Này hiền giả Visākha, tùy miên tham ái tùy miên trên thọ lạc”, nên Ngài nói “hỷ là duyên của tham”.
‘‘Dukkhāya kho, āvuso visākha, vedanāya paṭighānusayo anusetī’’ti vacanato vuttaṃ ‘‘domanassaṃ dosassa paccayo’’ti.
Based on the saying, “Friend Visākha, the latent tendency of aversion lies dormant in painful feeling,” he said, “displeasure is a condition for hatred.”
Do lời dạy “Này hiền giả Visākha, tùy miên sân hận tùy miên trên thọ khổ”, nên đã nói “ưu là duyên của sân”.
Sukhādighātenāti sukhādīnaṃ pahānena.
Sukhādighātenā means by the removal of pleasure and so on.
Sukhādighātenā (do sự đoạn trừ lạc v.v…) là do sự đoạn trừ lạc v.v…
Adukkhamasukhanti ettha na dukkhanti adukkhaṃ, dukkhavidūraṃ.
In adukkhamasukhaṃ (neither painful nor pleasant), adukkhaṃ means not painful, far from pain.
Trong từ adukkhamasukhaṃ (không khổ không lạc), adukkhaṃ (không khổ) là không khổ, xa lìa khổ.
Yasmā tattha dukkhaṃ natthi, tasmā vuttaṃ ‘‘dukkhābhāvenā’’ti.
Since there is no pain there, it is said “due to the absence of pain.”
Vì không có khổ ở đó, nên đã nói “do không có khổ”.
Asukhanti etthāpi eseva nayo.
The same reasoning applies to asukhaṃ (not pleasant).
Trong từ asukhaṃ (không lạc) cũng theo cách tương tự.
Etenāti dukkhasukhapaṭikkhepavacanena.
Etenā means by this statement of rejecting pain and pleasure.
Etenā (bằng điều này) là bằng lời phủ nhận khổ lạc.
Paṭipakkhabhūtanti idaṃ idha tatiyavedanāya dukkhādīnaṃ samatikkamavasena pattabbattā vuttaṃ, na kusalākusalānaṃ viya ujuvipaccanīkatāya.
Paṭipakkhabhūtaṃ is stated here because it is to be attained by transcending pain and so on by means of the third feeling, not by direct opposition as in the case of wholesome and unwholesome actions.
Paṭipakkhabhūtaṃ (đối nghịch) ở đây được nói là do sự đạt được bằng cách vượt qua khổ v.v… đối với thọ thứ ba, chứ không phải do sự đối nghịch trực tiếp như thiện và bất thiện.
Iṭṭhāniṭṭhaviparītānubhavanalakkhaṇāti iṭṭhāniṭṭhaviparītassa majjhattārammaṇassa, iṭṭhāniṭṭhaviparītaṃ vā majjhattākārena anubhavanalakkhaṇā.
Iṭṭhāniṭṭhaviparītānubhavanalakkhaṇā means characterized by experiencing the opposite of desirable and undesirable, i.e., an indifferent object, or by experiencing the opposite of desirable and undesirable in an indifferent manner.
Iṭṭhāniṭṭhaviparītānubhavanalakkhaṇā (có đặc tính kinh nghiệm đối lập với điều đáng thích và không đáng thích) có nghĩa là có đặc tính kinh nghiệm đối tượng trung tính đối lập với điều đáng thích và không đáng thích, hoặc kinh nghiệm đối lập với điều đáng thích và không đáng thích dưới dạng trung tính.
Tato eva majjhattarasā.
Therefore, it is majjhattarasā (of indifferent taste).
Chính vì vậy mà majjhattarasā (có vị trung tính).
Avibhūtapaccupaṭṭhānāti sukhadukkhāni viya na vibhūtākārā piṭṭhipāsāṇe migagatamaggo viya tehi anumātabbāvibhūtākāropaṭṭhānā.
Avibhūtapaccupaṭṭhānā means its manifestation is not obvious like pleasure and pain, but subtle, to be inferred like the path of a deer on a rock surface.
Avibhūtapaccupaṭṭhānā (sự hiện hữu không hiển lộ) có nghĩa là sự hiện hữu không hiển lộ cần được suy ra từ chúng, giống như dấu chân hươu trên tảng đá phẳng, không hiển lộ như khổ và lạc.
Sukhanirodho nāma idha catutthajjhānūpacāro, so padaṭṭhānaṃ etissāti sukhanirodhapadaṭṭhānā.
The cessation of pleasure here is the approach-concentration of the fourth jhāna, and since that is its proximate cause, it is sukhanirodhapadaṭṭhānā.
Sự diệt lạc ở đây là cận định của thiền thứ tư, và đó là cận duyên của nó, nên gọi là sukhanirodhapadaṭṭhānā (có sự diệt lạc làm cận duyên).
Upekkhāsatipārisuddhi nti purimapade uttarapadalopenetaṃ samāsapadanti āha ‘‘upekkhāya janitasatipārisuddhi’’nti.
Upekkhāsatipārisuddhiṃ is a compound word with the elision of the latter part in the former word, so he says, “the purity of mindfulness generated by upekkhā.”
Upekkhāsatipārisuddhiṃ (sự thanh tịnh của niệm xả) đây là một từ ghép do sự lược bỏ hậu tố trong từ trước, nên Ngài nói “sự thanh tịnh của niệm do xả sinh ra”.
Sabbapaccanīkadhammaparisuddhāya paccanīkasamanepi abyāvaṭāya pārisuddhupekkhāya vattamānāya catutthajjhāne sati sampahaṃsanapaññā viya suparisuddhā suvisadā ca hotīti āha ‘‘satiyā pārisuddhi, sā upekkhāya katā na aññenā’’ti.
He said, “the purity is of mindfulness, it is made by upekkhā, not by anything else,” meaning that when mindfulness in the fourth jhāna is present, purified by all opposing qualities and undisturbed even by the appeasement of opposing qualities, it becomes supremely pure and clear, like perfectly cheerful wisdom.
Ngài nói: “Sự thanh tịnh của niệm, do xả tạo ra chứ không phải do cái khác”, bởi vì khi niệm hiện hữu trong thiền thứ tư, với sự xả thanh tịnh, không bị xáo trộn ngay cả khi có kẻ thù, thanh tịnh khỏi tất cả các pháp đối nghịch, thì niệm trở nên rất thanh tịnh và rất rõ ràng, giống như tuệ hoan hỷ.
Yadi tatramajjhattatā idha ‘‘upekkhā’’ti adhippetā, kathaṃ satiyeva pārisuddhāti vuttāti āha ‘‘na kevala’’ntiādi.
If Tatramajjhattatā (equanimity) is intended here as "upekkhā," then how is it said that only mindfulness is pure? To this, he said, “not only,” and so on.
Nếu tatramajjhattatā (sự trung tính ở đó) được hiểu là “upekkhā” (xả) ở đây, thì tại sao chỉ có niệm được nói là thanh tịnh? Ngài nói “na kevalaṃ” (không chỉ) v.v…
Satisīsenāti satiṃ uttamaṅgaṃ katvā, padhānaṃ katvāti vuttaṃ hoti.
Satisīsenā means by making mindfulness the highest limb, that is, making it paramount.
Satisīsenā (do niệm là chính) có nghĩa là lấy niệm làm phần chính, làm điều chủ yếu.
Evamapi kasmā idheva sati ‘‘upekkhāsatipārisuddhī’’ti vuttāti anuyogaṃ sandhāya ‘‘tattha kiñcāpī’’tiādi vuttaṃ.
Even so, why is mindfulness here alone called “purity of mindfulness due to upekkhā”? In response to this question, it is said, “tattha kiñcāpī” and so on.
Tuy nhiên, tại sao chỉ ở đây niệm mới được gọi là “upekkhāsatipārisuddhi” (sự thanh tịnh của niệm xả)? Để trả lời câu hỏi này, Ngài đã nói “tattha kiñcāpī” (mặc dù ở đó) v.v…
Tattha heṭṭhā tīsu jhānesu vijjamānāyapi tatramajjhattatāya paccanīkābhibhavanato sahāyapaccayavekallato ca apārisuddhi, tathā taṃsampayuttānaṃ tadabhāvato idha pārisuddhīti imamatthaṃ upamāvasena dassetuṃ ‘‘yathā panā’’tiādi vuttaṃ.
In that statement, although tatramajjhattatā is present in the three lower jhānas, there is impurity due to the overwhelming presence of opposing factors and the lack of supportive conditions. Similarly, because those qualities are absent in the associated phenomena, purity is present here. To illustrate this meaning by way of an analogy, “yathā panā” and so on is stated.
Ở đó, trong ba thiền thấp hơn, mặc dù có tatramajjhattatā (sự trung tính ở đó), nhưng nó không thanh tịnh do bị các pháp đối nghịch lấn át và thiếu các duyên hỗ trợ. Tương tự, do sự vắng mặt của chúng trong các pháp đồng sanh với nó, nên ở đây có sự thanh tịnh của niệm. Để chỉ rõ ý này bằng cách ví dụ, Ngài đã nói “yathā panā” (như là) v.v…
Sūriyappabhābhibhavāti sūriyappabhāya abhibhuyyamānattā.
Sūriyappabhābhibhavā means being overpowered by the sun's radiance.
Sūriyappabhābhibhavā (do bị ánh sáng mặt trời lấn át) là do bị ánh sáng mặt trời lấn át.
Atikkhatāya candalekhā viya rattipi sommasabhāvā sabhāgāya rattiyameva ca candalekhā samujjalatīti sā tassā saṅgayhatīti dassento ‘‘sommabhāvena ca attano upakārakattena vā sabhāgāya rattiyā’’ti āha.
He said, “due to its tranquil nature, or due to its helpfulness to the kindred night,” indicating that just as the moonlight, due to its coolness, is tranquil like the night and shines brightest only during the kindred night, so it is encompassed by it.
Để chỉ ra rằng đêm cũng có bản chất dịu mát như ánh trăng không quá chói chang, và ánh trăng chỉ chiếu sáng rực rỡ trong đêm có cùng bản chất, nên ánh trăng được bao gồm trong đêm, Ngài nói “do bản chất dịu mát hoặc do có lợi cho chính nó, trong đêm có cùng bản chất”.
Sesamettha uttānatthameva.
The rest of this is clear in meaning.
Phần còn lại ở đây chỉ là ý nghĩa rõ ràng.
12. Rūpavirāgabhāvanāvasena pavattaṃ catubbidhampi arūpajjhānaṃ catutthajjhānasaṅgahamevāti āha ‘‘cattāri jhānānī’’ti.
He said, “the four jhānas,” because all four types of immaterial jhānas, which arise through the development of dispassion towards form, are included in the fourth jhāna.
12. Bốn thiền vô sắc, phát sinh do sự tu tập ly tham sắc, cũng được bao gồm trong thiền thứ tư, nên Ngài nói “bốn thiền”.
Yuttaṃ tāva cittekaggatā bhavokkamanatthatā viya vipassanāpādakatāpi catunnaṃ jhānānaṃ sādhāraṇāti tesaṃ vasena ‘‘cattāri jhānānī’’ti vacanaṃ, abhiññāpādakatā pana nirodhapādakatā ca catutthasseva jhānassa āveṇikā, sā kathaṃ catunnaṃ jhānānaṃ sādhāraṇā vuttāti?
It is indeed appropriate to speak of "the four jhānas" when citta-ekaggatā (one-pointedness of mind) and vipassanā-pādakatā (the basis for insight) are common to all four jhānas, just as bhavokkamanatthatā (entry into existence) is. But abhiññā-pādakatā (the basis for supernormal powers) and nirodha-pādakatā (the basis for cessation) are unique to the fourth jhāna. How then are they said to be common to all four jhānas?
Sự tập trung tâm (cittekaggatā) là lợi ích của sự nhập các cõi và cũng là nền tảng của tuệ quán (vipassanā), điều này là chung cho bốn thiền, nên việc nói “bốn thiền” là phù hợp. Nhưng khả năng tạo ra thần thông (abhiññā) và khả năng tạo ra diệt thọ tưởng định (nirodhasamāpatti) là đặc thù của thiền thứ tư, vậy làm sao nó có thể là chung cho bốn thiền?
Paramparādhiṭṭhānabhāvato.
Because of their successive conditionality.
Do là điều kiện hỗ trợ liên tục.
Padaṭṭhānapadaṭṭhānampi hi padaṭṭhānantveva vuccati, kāraṇakāraṇampi kāraṇanti yathā ‘‘tiṇehi bhattaṃ siddha’’nti.
For even a proximate cause of a proximate cause is called a proximate cause, and a cause of a cause is called a cause, just as it is said, "rice is cooked with grass."
Ngay cả một cận duyên của cận duyên cũng được gọi là cận duyên, và một nguyên nhân của nguyên nhân cũng được gọi là nguyên nhân, ví dụ như “cơm được nấu bằng cỏ” (tiṇehi bhattaṃ siddhaṃ).
Evañca katvā payojananiddese aṭṭhasamāpattiggahaṇaṃ samatthitaṃ hoti.
And having done so, the inclusion of the eight attainments in the statement of purpose becomes substantiated.
Và khi làm như vậy, sự bao gồm tám định trong phần chỉ rõ mục đích được chứng minh là hợp lý.
Cittekaggatatthānīti ittasamādhatthāni, diṭṭhadhammasukhavihāratthānīti attho.
Cittekaggatatthānī means having the benefit of mental one-pointedness, or having the benefit of a pleasant dwelling in this very life; that is the meaning.
Cittekaggatatthānī (có mục đích là sự tập trung tâm) có nghĩa là có mục đích là sự định tâm, có mục đích là sự an trú lạc ngay trong hiện tại.
Cittekaggatāsīsena hi diṭṭhadhammasukhavihāro vutto, sukkhavipassakakhīṇāsavavasena cetaṃ vuttaṃ.
For a pleasant dwelling in this very life is spoken of primarily in terms of one-pointedness of mind, and this is said in reference to dry-insight Arahants.
Sự an trú lạc ngay trong hiện tại được nói đến với sự tập trung tâm là chính, và điều này được nói đến theo cách của vị A-la-hán tuệ quán khô khan.
Tenāha ‘‘ekaggacittā sukhaṃ divasaṃ viharissāmā’’ti.
Therefore he said, “With one-pointed mind, we will dwell pleasantly throughout the day.”
Vì vậy, Ngài nói: “Chúng ta sẽ an trú lạc suốt ngày với tâm nhất điểm”.
Bhavokkamanatthānīti bhavesu nibbattiatthāni.
Bhavokkamanatthānī means having the benefit of arising in existences.
Bhavokkamanatthānī (có mục đích là sự nhập các cõi) có nghĩa là có mục đích là sự tái sinh vào các cõi.
Sattāhaṃ nirodhasamāpattiyā samāpajjanato āha ‘‘sattāhaṃ acittakā hutvā’’ti.
Since one enters into the attainment of cessation for seven days, he said, “having been without consciousness for seven days.”
Do nhập diệt thọ tưởng định trong bảy ngày, Ngài nói “trở thành vô tâm trong bảy ngày”.
Kasmā pana sattāhameva nirodhaṃ samāpajjantīti?
But why do they enter into cessation for only seven days?
Tại sao lại nhập diệt thọ tưởng định chỉ trong bảy ngày?
Tathākālaparicchedakaraṇato, tañca yebhuyyena āhārūpajīvīnaṃ sattānaṃ upādinnakappavattassa ekadivasaṃ bhuttāhārassa sattāhameva yāpanato.
Because a time limit is set in that way, and that is mostly because for beings who subsist on food, the food consumed in one day sustains them for seven days.
Do sự quy định thời gian như vậy, và điều đó chủ yếu là do thức ăn đã ăn trong một ngày của chúng sinh sống bằng thức ăn, được duy trì trong bảy ngày.
Kā (visuddhi. 2.867-868) panāyaṃ nirodhasamāpatti nāma, ke taṃ samāpajjanti, ke na samāpajjanti, kattha samāpajjanti, kasmā samāpajjanti, kathañcassā samāpajjanaṃ hotīti?
What is this attainment of cessation, who attains it, who does not attain it, where do they attain it, why do they attain it, and how is it attained? I will explain. In answer to “what is this attainment of cessation?” it is the non-occurrence of mental and psychological phenomena by way of gradual cessation.
Vậy diệt thọ tưởng định là gì? Ai nhập nó? Ai không nhập nó? Nhập ở đâu? Tại sao nhập? Và sự nhập của nó diễn ra như thế nào?
Vuccate – tattha kā panāyaṃ nirodhasamāpatti nāmāti yā anupubbanirodhavasena cittacetasikānaṃ dhammānaṃ appavatti.
It is stated thus: in this regard, what is this attainment of cessation? It is the non-occurrence of citta and cetasikas by way of gradual cessation.
Được trả lời – Ở đó, “diệt thọ tưởng định là gì?” là sự không phát sinh của các pháp tâm và tâm sở theo thứ tự diệt.
Ke taṃ samāpajjanti, ke na samāpajjantīti sabbepi puthujjanasotāpannasakadāgāmino sukkhavipassakā ca anāgāmiarahanto na samāpajjanti, aṭṭhasamāpattilābhino pana anāgāmino khīṇāsavā ca samāpajjanti.
Who attain it? Who do not attain it? All ordinary persons, Stream-winners, and Once-returners, as well as dry-insight non-returners and Arahants, do not attain it. But non-returners and Arahants who have attained the eight attainments do attain it.
Ai nhập định ấy, ai không nhập định ấy? Tất cả phàm phu, Tu-đà-hoàn, Tư-đà-hàm, và các bậc Bất-lai, A-la-hán thuộc hạng thuần quán (sukkhavipassakā) thì không nhập định ấy; còn các bậc Bất-lai và lậu tận A-la-hán đã chứng đắc tám thiền chứng (aṭṭhasamāpatti) thì nhập định ấy.
Kattha samāpajjantīti pañcavokārabhave.
Where do they attain it? In the five-constituent existence.
Nhập định ở đâu? Ở cõi năm uẩn (pañcavokārabhava).
Anupubbasamāpattisabbhāvato.
Because of the existence of the sequential attainments.
Vì có sự tồn tại của các thiền chứng tuần tự.
Catuvokārabhave pana paṭhamajjhānādīnaṃ uppattiyeva natthi, tasmā na sakkā tattha samāpajjituṃ.
But in the four-constituent existence, there is no arising of the first jhāna and so forth. Therefore, it is not possible to attain it there.
Còn ở cõi bốn uẩn (catuvokārabhava), sự sanh khởi của sơ thiền v.v... vốn không có, do đó không thể nhập định ở đó.
Kasmā samāpajjantīti saṅkhārānaṃ pavattibhede ukkaṇṭhitvā ‘‘diṭṭhadhamme acittakā hutvā nirodhaṃ nibbānaṃ patvā sukhaṃ viharissāmā’’ti.
Why do they attain it? Becoming wearied of the various processes of saṅkhāras, thinking: “Having become non-mental in this very life, attaining Nirodha (cessation), Nibbāna, we will dwell in happiness.”
Vì sao nhập định? Vì nhàm chán sự sai khác trong diễn biến của các pháp hữu vi, (vị ấy nghĩ rằng) “trong hiện tại, chúng ta sẽ trở thành người không có tâm, đạt đến diệt tận là Niết-bàn, và an trú trong an lạc”.
Kathañcassā samāpajjanaṃ hotīti samathavipassanāvasena ussakkitvā katapubbakiccassa nevasaññānāsaññāyatanaṃ nirodhayato evamassā samāpajjanaṃ hoti.
How does their attainment occur? After striving with samatha and vipassanā, and having performed the preliminary duties, when one ceases the sphere of neither-perception-nor-non-perception, their attainment occurs in this way.
Sự nhập định ấy diễn ra như thế nào? Đối với vị đã làm xong các tiền sự, sau khi nỗ lực đi lên bằng con đường chỉ và quán, khi diệt trừ phi tưởng phi phi tưởng xứ, sự nhập định ấy diễn ra như vậy.
Yo hi samathavaseneva ussakkati, so nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ patvā tiṭṭhati.
For indeed, one who strives solely through samatha attains and dwells in the attainment of the sphere of neither-perception-nor-non-perception.
Vị nào nỗ lực đi lên chỉ bằng con đường chỉ (samatha), vị ấy đạt đến phi tưởng phi phi tưởng xứ định rồi dừng lại ở đó.
Yopi vipassanāvaseneva ussakkati, so phalasamāpattiṃ patvā tiṭṭhati.
And one who strives solely through vipassanā attains and dwells in the attainment of Fruition.
Vị nào nỗ lực đi lên chỉ bằng con đường quán (vipassanā), vị ấy đạt đến quả định (phalasamāpatti) rồi dừng lại ở đó.
Yo pana ubhayavaseneva ussakkitvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ nirodheti, so taṃ samāpajjatīti ayamettha saṅkhepo.
But one who strives by means of both and ceases the sphere of neither-perception-nor-non-perception, that one attains it—this is the summary here.
Còn vị nào sau khi nỗ lực đi lên bằng cả hai con đường, diệt trừ phi tưởng phi phi tưởng xứ, vị ấy nhập vào định ấy. Đây là phần tóm tắt ở đây.
Ayaṃ pana vitthāro – idha bhikkhu nirodhaṃ samāpajjitukāmo paṭhamajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya tattha saṅkhāre aniccato dukkhato anattato vipassati.
This, however, is the detailed explanation: Here, a monk who wishes to attain Nirodhasamāpatti attains the first jhāna, emerges from it, and then discerns the saṅkhāras therein as impermanent, suffering, and non-self.
Còn đây là phần chi tiết – Ở đây, vị tỳ khưu muốn nhập diệt định, sau khi nhập sơ thiền, xuất thiền, vị ấy quán các pháp hành trong đó là vô thường, khổ, vô ngã.
Vipassanā ca panesā tividhā saṅkhārapariggaṇhanakavipassanā phalasamāpattivipassanā nirodhasamāpattivipassanāti.
This vipassanā is threefold: saṅkhārapariggaṇhanakavipassanā (discerning saṅkhāras), phalasamāpattivipassanā (fruition-attainment vipassanā), and nirodhasamāpattivipassanā (cessation-attainment vipassanā).
Và pháp quán này có ba loại: quán để nắm bắt các pháp hành (saṅkhārapariggaṇhanakavipassanā), quán để nhập quả định (phalasamāpattivipassanā), và quán để nhập diệt định (nirodhasamāpattivipassanā).
Tattha saṅkhārapariggaṇhanakavipassanā mandā vā tikkhā vā maggassa padaṭṭhānaṃ hotiyeva.
Among these, saṅkhārapariggaṇhanakavipassanā, whether dull or sharp, is certainly the proximate cause for the path.
Trong đó, quán để nắm bắt các pháp hành dù chậm hay nhanh, đều là nền tảng của đạo.
Phalasamāpattivipassanā tikkhāva vaṭṭati maggabhāvanāsadisā.
Phalasamāpattivipassanā must be sharp, being similar to the development of the path.
Quán để nhập quả định phải thật nhanh, tương tự như việc tu tập đạo.
Nirodhasamāpattivipassanā pana nātimandanātitikkhā vaṭṭati, tasmā esa nātimandāya nātitikkhāya vipassanāya te saṅkhāre vipassati.
But nirodhasamāpattivipassanā should be neither too dull nor too sharp. Therefore, with vipassanā that is neither too dull nor too sharp, one discerns those saṅkhāras.
Còn quán để nhập diệt định thì phải không quá chậm, không quá nhanh. Do đó, vị ấy quán các pháp hành ấy bằng pháp quán không quá chậm, không quá nhanh.
Tato dutiyajjhānaṃ…pe… tato viññāṇañcāyatanaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya tattha saṅkhāre tatheva vipassati.
Then the second jhāna... (and so on) ... then, having attained the sphere of infinite consciousness and emerged from it, one discerns the saṅkhāras there in the same way.
Từ đó, sau khi nhập nhị thiền... cho đến... từ đó, sau khi nhập thức vô biên xứ, xuất thiền, vị ấy quán các pháp hành trong đó cũng như vậy.
Atha ākiñcaññāyatanaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya catubbidhaṃ pubbakiccaṃ karoti nānābaddhaavikopanaṃ saṅghapatimānanaṃ satthupakkosanaṃ addhānaparicchedanti.
Then, having attained the sphere of nothingness and emerged from it, one performs the four preliminary duties: non-disturbance of unrelated possessions, paying respect to the Saṅgha, calling upon the Teacher, and determining the lifespan.
Sau đó, sau khi nhập vô sở hữu xứ, xuất thiền, vị ấy làm bốn loại tiền sự: sự không hư hoại của các vật dụng không gắn liền, sự chờ đợi của Tăng chúng, sự triệu tập của Bậc Đạo Sư, và sự xác định thời hạn.
Tattha nānābaddhaavikopananti yaṃ iminā bhikkhunā saddhiṃ ekābaddhaṃ na hoti, nānābaddhaṃ hutvā ṭhitaṃ pattacīvaraṃ vā mañcapīṭhaṃ vā nivāsagehaṃ vā aññaṃ vā pana yaṃ kiñci parikkhārajātaṃ, taṃ yathā na vikuppati, aggiudakavātacoraundūrādīnaṃ vasena na vinassati, evaṃ adhiṭṭhātabbaṃ.
Among these, non-disturbance of unrelated possessions means that any bowl, robe, dwelling, or any other requisites that are not attached to this monk, that stand as separate possessions, should be determined so that they are not disturbed—that they are not destroyed by fire, water, wind, thieves, mice, or other such things.
Trong đó, sự không hư hoại của các vật dụng không gắn liền là y bát, giường ghế, nhà ở, hay bất kỳ vật dụng nào khác không gắn liền với vị tỳ khưu này mà ở riêng rẽ, phải được chú nguyện sao cho chúng không bị hư hoại, không bị hủy hoại bởi lửa, nước, gió, trộm cắp, chuột bọ v.v...
Tatridaṃ adhiṭṭhānavidhānaṃ ‘‘idañcidañca imasmiṃ sattāhabbhantare mā agginā jhāyatu, mā udakena vuyhatu, mā vātena viddhaṃsatu, mā corehi harīyatu, mā undūrādīhi khajjatū’’ti.
Here is the method of determination: "May this and that not be burned by fire, not be carried away by water, not be scattered by wind, not be stolen by thieves, not be gnawed by mice or other animals, within these seven days."
Đây là phương pháp chú nguyện: “Cầu mong vật này và vật này trong vòng bảy ngày không bị lửa thiêu, không bị nước cuốn, không bị gió thổi bay, không bị trộm lấy, không bị chuột bọ gặm nhấm”.
Evaṃ adhiṭṭhite taṃ sattāhaṃ tassa na koci parissayo hoti, anadhiṭṭhahato pana aggiādīhi nassati, idaṃ nānābaddhaavikopanaṃ nāma.
When thus determined, no danger whatsoever befalls them for seven days. But if not determined, they are destroyed by fire and so forth. This is called non-disturbance of unrelated possessions.
Khi đã chú nguyện như vậy, trong bảy ngày ấy không có hiểm nguy nào xảy đến với vật đó; còn nếu không chú nguyện, nó sẽ bị hủy hoại bởi lửa v.v... Đây gọi là sự không hư hoại của các vật dụng không gắn liền.
Yaṃ pana ekābaddhaṃ hoti nivāsanapārupanaṃ vā nisinnāsanaṃ vā, tattha visuṃ adhiṭṭhānakiccaṃ natthi, samāpattiyeva naṃ rakkhati.
However, for things that are attached to one, such as the lower robe or upper robe, or the sitting mat, there is no need for a separate act of determination; the attainment itself protects them.
Còn đối với những gì gắn liền như y nội và y vai trái, hoặc chỗ ngồi, thì không cần phải chú nguyện riêng, chính thiền định sẽ bảo vệ chúng.
Saṅghapatimānananti bhikkhusaṅghassa patimānanaṃ udikkhanaṃ, yāva so bhikkhu āgacchati, tāva saṅghakammassa akaraṇanti attho.
Paying respect to the Saṅgha means to respect and wait upon the community of monks, that is, not to perform any Saṅgha-kamma until that monk arrives.
Sự chờ đợi của Tăng chúng là sự trông đợi, sự mong chờ của Tăng chúng. Nghĩa là, Tăng sự sẽ không được tiến hành cho đến khi vị tỳ khưu ấy trở về.
Ettha ca patimānanaṃ etassa na pubbakiccaṃ, patimānanāvajjanaṃ pana pubbakiccaṃ.
And here, paying respect itself is not his preliminary duty, but the mindfulness of the expectation of being respected is the preliminary duty.
Ở đây, sự chờ đợi không phải là tiền sự của vị ấy, mà việc quán niệm về sự chờ đợi mới là tiền sự.
Tasmā evaṃ āvajjitabbaṃ ‘‘sace mayi sattāhaṃ nirodhaṃ samāpajjitvā nisinne saṅgho apalokanakammādīsu kiñcideva kammaṃ kattukāmo hoti, yāva maṃ koci bhikkhu āgantvā na pakkosati, tāvadeva vuṭṭhahissāmī’’ti.
Therefore, one should reflect thus: "If, while I am seated in Nirodhasamāpatti for seven days, the Saṅgha wishes to perform any act, such as an apalokana-kamma (declaration), I will emerge only when some monk comes and calls me."
Do đó, cần phải quán niệm như sau: “Nếu trong khi tôi đang ngồi nhập diệt định trong bảy ngày, Tăng chúng có ý muốn thực hiện bất kỳ Tăng sự nào như yết ma biểu quyết v.v..., tôi sẽ xuất định ngay khi có một vị tỳ khưu nào đó đến gọi tôi”.
Evaṃ katvā samāpanno hi tasmiṃ samaye vuṭṭhahatiyeva.
One who attains samāpatti after reflecting thus will indeed emerge at that time.
Vị nhập định sau khi làm như vậy, chắc chắn sẽ xuất định vào thời điểm đó.
Yo pana evaṃ na karoti, saṅgho ce sannipatitvā taṃ apassanto ‘‘asuko bhikkhu kuhi’’nti pucchitvā ‘‘nirodhaṃ samāpanno’’ti vutte kañci bhikkhuṃ peseti ‘‘taṃ pakkosāhī’’ti, athassa tena bhikkhunā savanūpacāre ṭhatvā ‘‘saṅgho taṃ āvuso patimānetī’’ti vuttamatteyeva vuṭṭhānaṃ hoti.
But if one does not do so, and the Saṅgha convenes and, not seeing him, asks, "Where is so-and-so, the monk?" and when told, "He is in Nirodhasamāpatti," they send a monk saying, "Call him," then upon that monk standing within earshot and saying, "Venerable sir, the Saṅgha expects you," he will immediately emerge.
Còn vị nào không làm như vậy, nếu Tăng chúng tụ họp lại, không thấy vị ấy, hỏi: “Vị tỳ khưu kia ở đâu?”, và khi được trả lời: “Đang nhập diệt định”, Tăng chúng sai một vị tỳ khưu đi: “Hãy đi gọi vị ấy”. Khi đó, ngay khi vị tỳ khưu kia đứng trong tầm nghe và nói: “Thưa hiền giả, Tăng chúng đang chờ đợi ngài”, vị ấy liền xuất định.
Evaṃ garukā hi saṅghassa āṇā nāma, tasmā taṃ āvajjitvā yathā paṭhamameva vuṭṭhāti, evaṃ samāpajjitabbaṃ.
So weighty is the authority of the Saṅgha. Therefore, one should reflect upon this and attain samāpatti in such a way that one emerges immediately.
Mệnh lệnh của Tăng chúng thật trọng đại như vậy, do đó, cần phải quán niệm về điều đó và nhập định sao cho có thể xuất định ngay từ đầu.
Addhānaparicchedoti jīvitaddhānassa paricchedo.
Determining the lifespan means determining the duration of life.
Sự xác định thời hạn là sự xác định thời hạn của mạng sống.
Iminā bhikkhunā addhānaparicchedesu kusalena bhavitabbaṃ, ‘‘attano āyusaṅkhārā sattāhaṃ pavattissanti na pavattissantī’’ti āvajjitvāva samāpajjitabbaṃ.
This monk must be skilled in determining the lifespan; he should attain samāpatti only after reflecting, "Will my life-span continue for seven days or not?"
Vị tỳ khưu này phải thiện xảo trong việc xác định thời hạn, phải nhập định sau khi đã quán niệm: “Mạng hành của ta sẽ tồn tại trong bảy ngày hay không tồn tại?”.
Sace hi sattāhabbhantare nirujjhanake āyusaṅkhāre anāvajjitvāva samāpajjati, tassa nirodhasamāpatti maraṇaṃ paṭibāhituṃ na sakkoti, antonirodhe maraṇassa natthitāya antarāva samāpattito vuṭṭhāti, tasmā etaṃ āvajjitvāva samāpajjitabbaṃ.
For if he attains samāpatti without reflecting on a life-span that will cease within seven days, his Nirodhasamāpatti cannot prevent death, and because there is no death within Nirodhasamāpatti, he emerges from the attainment prematurely. Therefore, one must reflect on this before attaining samāpatti.
Bởi vì nếu vị ấy nhập định mà không quán niệm về mạng hành sẽ chấm dứt trong vòng bảy ngày, thì diệt định không thể ngăn cản cái chết. Do không có cái chết trong lúc nhập diệt định, vị ấy sẽ xuất định giữa chừng. Do đó, phải nhập định sau khi đã quán niệm điều này.
Avasesañhi anāvajjitumpi vaṭṭati, idaṃ pana āvajjitabbamevāti vuttaṃ.
It is permissible not to reflect on the other (preliminary duties), but this one must certainly be reflected upon, so it is said.
Các việc còn lại không quán niệm cũng được, nhưng điều này thì nhất định phải quán niệm, đã được nói như vậy.
So evaṃ ākiñcaññāyatanaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya idaṃ pubbakiccaṃ katvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajjati, athekaṃ vā dve vā cittavāre atikkamitvā acittako hoti, nirodhaṃ phusati.
Having thus attained the sphere of nothingness and emerged, and having performed these preliminary duties, he attains the sphere of neither-perception-nor-non-perception; then, after passing one or two thought-moments, he becomes non-mental and contacts Nirodha.
Vị ấy sau khi nhập vô sở hữu xứ, xuất thiền, làm xong tiền sự này, rồi nhập phi tưởng phi phi tưởng xứ. Sau đó, trải qua một hoặc hai sát-na tâm, vị ấy trở thành vô tâm, chạm đến sự diệt tận.
Kasmā panassa dvinnaṃ cittānaṃ upari cittāni na pavattantīti?
Why do thoughts not continue beyond two thought-moments?
Nhưng tại sao các tâm không khởi lên sau hai tâm ấy?
Nirodhassa payogattā.
Because it is the effort for Nirodha.
Vì đó là sự nỗ lực của diệt định.
Idañhi imassa bhikkhuno dve samathavipassanādhamme yuganaddhe katvā aṭṭhasamāpattiārohanaṃ anupubbanirodhassa payogo, na nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyāti nirodhassa payogattā dvinnaṃ cittānaṃ upari cittāni na pavattantīti.
The simultaneous progression through the eight attainments by this monk, combining samatha and vipassanā, is the effort for anupubbanirodha (sequential cessation), not for the attainment of the sphere of neither-perception-nor-non-perception. Thus, because it is the effort for Nirodha, thoughts do not continue beyond two thought-moments.
Đối với vị tỳ khưu này, việc đi lên qua tám thiền chứng bằng cách kết hợp hai pháp chỉ và quán là sự nỗ lực cho sự diệt tận tuần tự, chứ không phải cho phi tưởng phi phi tưởng xứ định. Do đó, vì sự nỗ lực của diệt định, các tâm không khởi lên sau hai tâm ấy.
Yasmā bodhisattena bodhimaṇḍupasaṅkamanato pubbepi carimabhave catutthajjhānaṃ nibbattitapubbaṃ, tadā pana taṃ nibbattitamattameva ahosi, na vipassanādipādakaṃ.
Because the Bodhisatta, in his last existence, had developed the fourth jhāna even before approaching the Bodhi-maṇḍa, but at that time it was merely developed, not serving as a basis for vipassanā and so forth.
Bởi vì Bồ-tát, ngay cả trước khi đến cội Bồ-đề trong kiếp chót, cũng đã từng chứng đắc đệ tứ thiền. Nhưng lúc đó, thiền ấy chỉ đơn thuần là được chứng đắc, chứ không phải là nền tảng cho minh sát v.v...
Tasmā ‘‘bodhirukkhamūle nibbattita’’nti tato visesetvā vuttaṃ.
Therefore, it is said "developed at the root of the Bodhi-tree" to distinguish it from that.
Do đó, để nêu bật sự khác biệt, đã nói rằng "được chứng đắc dưới cội Bồ-đề".
Vipassanāpādakanti vipassanārambhe vipassanāya pādakaṃ.
Basis for insight means the basis for vipassanā at the commencement of vipassanā.
Nền tảng cho minh sát là nền tảng cho minh sát khi bắt đầu tu tập minh sát.
Abhiññāpādakanti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to basis for supernormal powers.
Nền tảng cho thắng trí ở đây cũng theo cách tương tự.
Buddhānañhi paṭhamārambhe eva pādakajjhānena payojanaṃ ahosi, na tato paraṃ uparimaggādhigamaphalasamāpattiabhiññāvaḷañjanādiatthaṃ.
For the Buddhas, only the foundational jhāna was necessary at the very beginning; thereafter, it was not for the sake of higher path-attainment, fruition-attainment, or the practice of supernormal powers.
Đối với các vị Phật, thiền nền tảng chỉ cần thiết lúc bắt đầu tu tập, chứ không cần cho mục đích chứng đắc các đạo cao hơn, nhập quả định, và sử dụng các thắng trí sau đó.
Abhisambodhisamadhigamato paṭṭhāya hi sabbaṃ ñāṇasamādhikiccaṃ ākaṅkhāmattapaṭibaddhamevāti.
For from the attainment of full enlightenment, all tasks of knowledge and concentration are dependent solely on their mere wish.
Bởi vì kể từ khi chứng đắc Chánh Đẳng Giác, tất cả các công việc liên quan đến trí tuệ và thiền định đều chỉ phụ thuộc vào ý muốn của Ngài.
Sabbakiccasādhakanti anupubbavihārādisabbakiccasādhakaṃ.
Sabbakiccasādhaka means accomplishing all tasks such as dwelling in gradual stages.
Sabbakiccasādhaka (hoàn thành mọi việc) nghĩa là hoàn thành mọi việc như an trú tuần tự, v.v.
Sabbalokiyalokuttaraguṇadāyakanti ettha vipassanābhiññāpādakattā eva catutthassa jhānassa bhagavato sabbalokiyalokuttaraguṇadāyakatā veditabbā.
Here, concerning Sabbalokiyalokuttaraguṇadāyaka (the giver of all mundane and supramundane qualities), it should be understood that the fourth jhāna is the giver of all mundane and supramundane qualities for the Bhagavā solely because it is the basis for insight (vipassanā) and supernormal powers (abhiññā).
Ở đây, cụm từ sabbalokiyalokuttaraguṇadāyaka (ban cho tất cả các phẩm chất thế gian và siêu thế) có nghĩa là thiền thứ tư của Đức Thế Tôn được biết đến là ban cho tất cả các phẩm chất thế gian và siêu thế chỉ vì nó là nền tảng cho vipassanā và các thắng trí (abhiññā).
Sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānañhi maggañāṇaṃ taṃpadaṭṭhānañca sabbaññutaññāṇaṃ abhisambodhi, tadadhigamasamakālameva ca bhagavato sabbe buddhaguṇā hatthagatā ahesuṃ, catutthajjhānasannissayo ca maggādhigamoti.
Indeed, the path-knowledge (maggañāṇa) has omniscience (sabbaññutaññāṇa) as its proximate cause, and omniscience, which has path-knowledge as its proximate cause, is perfect enlightenment (abhisambodhi). At the very moment of attaining it, all the Buddha's qualities became close at hand for the Bhagavā, and the attainment of the path has the fourth jhāna as its support.
Thật vậy, Tuệ Đạo (maggañāṇa) là nền tảng cho Tuệ Toàn Tri (sabbaññutañāṇa), và Tuệ Toàn Tri là nền tảng cho Tuệ Đạo, đó là sự giác ngộ viên mãn (abhisambodhi). Ngay khi đạt được điều đó, tất cả các phẩm chất của chư Phật đã nằm trong tay Đức Thế Tôn, và sự chứng đắc Tuệ Đạo nương tựa vào thiền thứ tư.
‘‘Catutthaṃ jhānaṃ upasampajja vihāsi’’nti vatvā ‘‘so’’ti vuttattā āha ‘‘so aha’’nti.
Having said, "he dwelt having entered the fourth jhāna," because "he" was stated, it says, "that 'I'."
Sau khi nói: “Ngài an trú, chứng đắc thiền thứ tư”, vì đã nói “so” (ngài), nên Ngài nói: “ so ahaṃ (ta)”.
Evaṃ samāhiteti ettha evaṃ-saddo heṭṭhā jhānattayādhigamapaṭipāṭisiddhassa catutthajjhānasamādhānassa nidassanatthoti āha ‘‘evanti catutthajjhānakkamanidassanameta’’nti.
Here, in evaṃ samāhite (thus composed), the word evaṃ (thus) signifies the attainment of the fourth jhāna, which was accomplished in the sequence of attaining the three previous jhānas. Hence it says, "this 'thus' is an indication of the sequence of the fourth jhāna."
Ở đây, từ evaṃ (như vậy) trong evaṃ samāhite (như vậy đã định tâm) là để chỉ ra sự định tâm trong thiền thứ tư, vốn được thành tựu theo trình tự chứng đắc ba thiền trước. Do đó, Ngài nói: “ evanti catutthajjhānakkamanidassanametaṃ (như vậy là sự chỉ dẫn về trình tự thiền thứ tư)”.
Catutthajjhānassa tassa ca adhigamamaggassa nidassanaṃ, yena samādhānānukkamena catutthajjhānasamādhi laddho, tadubhayanidassananti attho.
It is an indication of the fourth jhāna and the path to its attainment, by means of which sequence of concentration the samādhi of the fourth jhāna was attained; it is an indication of both of these, is the meaning.
Nghĩa là, đó là sự chỉ dẫn về thiền thứ tư và con đường chứng đắc thiền đó, tức là sự chỉ dẫn về cả hai điều đó, là trình tự định tâm mà nhờ đó sự định tâm trong thiền thứ tư đã được đạt đến.
Tenāha ‘‘iminā…pe… vuttaṃ hotī’’ti.
Therefore, it says, "by this… (pe)… it is said."
Do đó, Ngài nói: “ iminā…pe… vuttaṃ hotī (bằng cách này…v.v… đã được nói)”.
Tattha iminā kamenāti iminā paṭhamajjhānādhigamādinā kamena.
There, iminā kamenā (by this sequence) means by this sequence beginning with the attainment of the first jhāna.
Ở đó, iminā kamena (bằng trình tự này) nghĩa là bằng trình tự bắt đầu từ sự chứng đắc thiền thứ nhất.
Yadipi ‘‘eva’’nti idaṃ āgamanasamādhinā saddhiṃ catutthajjhānasamādhānaṃ dīpeti, satipārisuddhisamādhi eva pana iddhiyā adhiṭṭhānabhāvato padhānanti āha ‘‘catutthajjhānasamādhinā samāhite’’ti.
Although this word "evaṃ" (thus) indicates the concentration of the fourth jhāna together with the acquired concentration, the concentration of purity of mindfulness (satipārisuddhisamādhi) is primary due to its being the basis for supernormal power (iddhi). Hence it says, "composed with the concentration of the fourth jhāna."
Mặc dù từ “evaṃ” này chỉ ra sự định tâm trong thiền thứ tư cùng với sự định tâm đạt được, nhưng sự định tâm trong sự thanh tịnh của niệm (satipārisuddhisamādhi) là chính yếu vì nó là nền tảng cho thần thông (iddhi). Do đó, Ngài nói: “ catutthajjhānasamādhinā samāhite (đã định tâm bằng định thiền thứ tư)”.
Sabbapaccanīkadhammupakkilesaparisuddhāya paccanīkasamanepi abyāvaṭāya pārisuddhupekkhāya vattamānāya catutthajjhānaṃ taṃsampayuttā ca dhammā suparisuddhā suvisadā ca honti, satisīsena pana tattha desanā katāti āha ‘‘upekkhāsatipārisuddhibhāvena parisuddhe’’ti, upekkhāya janitasatipārisuddhisambhavenāti attho.
When the fourth jhāna and its associated phenomena are exceedingly purified and clear, it is due to equanimity purified from all opposing defilements and impurities, and which is not engaged even with the opposing elements. But the teaching there is given with mindfulness as the primary factor. Hence it says, "purified by the state of purity of equanimity and mindfulness," which means, born of the purity of mindfulness generated by equanimity.
Khi thiền thứ tư và các pháp tương ưng với nó được thanh tịnh tuyệt đối và trong sáng hoàn toàn, nhờ sự xả thanh tịnh (pārisuddhupekkhā) không bị xáo trộn bởi các cấu uế (upakkilesa) đối nghịch và các pháp đối nghịch khác, nhưng vì lời dạy ở đây được đặt trọng tâm vào niệm (sati), nên Ngài nói: “ upekkhāsatipārisuddhibhāvena parisuddhe (thanh tịnh nhờ trạng thái thanh tịnh của xả và niệm)”, nghĩa là nhờ sự phát sinh của niệm thanh tịnh được tạo ra bởi xả.
Parisuddhiyā eva paccayavisesena pavattiviseso pariyodātatā sudhantasuvaṇṇassa nighaṃsanena pabhassaratā viyāti āha ‘‘parisuddhattāyeva pariyodāte, pabhassareti vuttaṃ hotī’’ti.
The special nature of its occurrence, its extreme purity (pariyodātatā), is due to its purity itself, like the luminosity of well-refined gold by polishing. Hence it says, "due to its purity itself, it is extremely pure, it is said to be effulgent."
Chỉ vì sự thanh tịnh mà có một trạng thái đặc biệt của sự vận hành, đó là sự trong sáng (pariyodātatā), giống như sự sáng chói của vàng đã được tinh luyện khi được mài giũa. Do đó, Ngài nói: “ parisuddhattāyeva pariyodāte, pabhassareti vuttaṃ hotī (chỉ vì thanh tịnh mà trong sáng, nghĩa là chói sáng)”.
Sukhādīnaṃ paccayānaṃ ghātenāti sukhasomanassānaṃ dukkhadomanassānañca yathākkamaṃ rāgadosapaccayānaṃ vikkhambhanena.
By the destruction of factors such as sukha means by successively suppressing the factors of joy and happiness (sukha-somanassa), which are causes of greed (rāga), and suffering and displeasure (dukkha-domanassa), which are causes of aversion (dosa).
Sukhādīnaṃ paccayānaṃ ghātenā (do diệt trừ các duyên của lạc, v.v.) nghĩa là do trấn áp các duyên của tham và sân, tương ứng là lạc và hỷ, khổ và ưu.
‘‘Sukhaṃ somanassassa paccayo, somanassaṃ rāgassa, dukkhaṃ domanassassa paccayo, domanassaṃ dosassā’’ti vuttaṃ.
It is said: "Joy is a factor for happiness, happiness for greed; suffering is a factor for displeasure, displeasure for aversion."
Đã được nói rằng: “Lạc là duyên của hỷ, hỷ là duyên của tham; khổ là duyên của ưu, ưu là duyên của sân”.
Yathā rāgādayo cetaso malāsucibhāvena ‘‘aṅgaṇānī’’ti vuccanti, evaṃ upagantvā kilesanaṭṭhena upakkilesāti āha ‘‘anaṅgaṇattā eva ca vigatupakkilese’’ti.
Just as greed and the like are called "stains" (aṅgaṇāni) due to the mind's defiled and impure state, so too, they are called "defilements" (upakkilesā) because they approach and afflict. Hence it says, "and undefiled, truly free from defilements."
Cũng như tham, v.v., được gọi là “aṅgaṇa” (nhơ bẩn) vì trạng thái ô uế của tâm, thì cũng vậy, chúng được gọi là cấu uế (upakkilesa) vì chúng bám víu và làm ô nhiễm. Do đó, Ngài nói: “ anaṅgaṇattā eva ca vigatupakkilese (không nhơ bẩn và đã đoạn trừ các cấu uế)”.
Tenāha ‘‘aṅgaṇena hi cittaṃ upakkilissatī’’ti, vibādhīyati upatāpīyatīti attho.
Therefore, it says, "for the mind is defiled by stain." This means it is afflicted and tormented.
Do đó, Ngài nói: “ aṅgaṇena hi cittaṃ upakkilissatī (tâm bị ô nhiễm bởi sự nhơ bẩn)”, nghĩa là bị quấy nhiễu, bị phiền não.
Subhāvitattāti paguṇabhāvāpādanena suṭṭhu bhāvitattā.
Subhāvitattā means thoroughly cultivated by bringing it to a state of proficiency.
Subhāvitattā (được tu tập tốt) nghĩa là được tu tập tốt đẹp bằng cách đạt đến trạng thái thuần thục.
Tenāha ‘‘vasībhāvappatte’’ti, āvajjanādinā pañcadhā cuddasavidhena vā paridamanena vasaṃ vattituṃ upagateti attho.
Therefore, it says, "attained to mastery." This means it has come to be subservient through the fivefold or fourteenfold training, beginning with adverting (āvajjanā), is the meaning.
Do đó, Ngài nói: “ vasībhāvappatte (đã đạt đến sự thuần thục)”, nghĩa là đã đạt đến trạng thái có thể điều khiển được bằng cách rèn luyện theo năm cách hoặc mười bốn cách, bắt đầu từ sự chú ý (āvajjanā).
Vase vattamānañhi cittaṃ mudūti vuccatīti vase vattamānaṃ cittaṃ paguṇabhāvāpattiyā suparimadditaṃ viya cammaṃ suparikammakatā viya ca lākhā mudūti vuccati.
For a mind that is subject to control is called pliant means a mind that is subject to control, having attained proficiency, is called pliant, like leather that has been well-kneaded or lacquer that has been well-processed.
Vase vattamānañhi cittaṃ mudūti vuccatī (tâm đã được điều khiển được gọi là mềm mại), nghĩa là tâm đã được điều khiển, nhờ đạt đến trạng thái thuần thục, được gọi là mềm mại, giống như da đã được nhào nặn kỹ hoặc sơn mài đã được chế biến tốt.
Kammakkhameti vikubbanādiiddhikammakkhame.
Kammakkhame means capable of acts of supernormal power, such as transformations (vikubbana).
Kammakkhame (có khả năng làm việc) nghĩa là có khả năng thực hiện các phép thần thông như biến hóa.
Tadubhayanti mudutākammaniyadvayaṃ.
Tadubhayaṃ means both pliability and serviceability.
Tadubhayaṃ (cả hai điều đó) nghĩa là cả hai điều mềm mại (mudutā) và có khả năng làm việc (kammaniya).
Nāhantiādīsu (a. ni. aṭṭha. 1.1.1) na-kāro paṭisedhattho.
In nāhaṃ and so on, the particle na has the meaning of negation.
Trong các từ như Nāhaṃ (ta không), v.v., từ na (không) mang nghĩa phủ định.
Ahanti satthā attānaṃ niddisati.
Ahaṃ (I) refers to the Teacher, the Buddha, speaking of himself.
Ahaṃ (ta) là Đức Đạo Sư chỉ chính mình.
Bhikkhaveti bhikkhū ālapati.
Bhikkhave (O monks) addresses the bhikkhus.
Bhikkhave (này các Tỳ-khưu) là lời gọi các Tỳ-khưu.
Aññanti idāni vuccamānacittato aññaṃ.
Aññaṃ (another) means another mind different from the one now being described.
Aññaṃ (khác) nghĩa là một tâm khác với tâm đang được nói đến bây giờ.
Ekadhammampīti ekampi sabhāvadhammaṃ.
Ekadhammampi (even one phenomenon) means even one natural phenomenon.
Ekadhammampī (dù chỉ một pháp) nghĩa là dù chỉ một pháp tự tính.
Na samanupassāmīti sambandho.
The connection is "na samanupassāmi" (I do not perceive).
Sự liên kết là “na samanupassāmi” (ta không thấy).
Ayañhettha attho – ahaṃ, bhikkhave, sabbaññutaññāṇena olokentopi aññaṃ ekadhammampi na samanupassāmi, yaṃ vasībhāvāpādanena bhāvitaṃ tathā punappunaṃ karaṇena bahulīkataṃ evaṃ savisesamudubhāvappattiyā mudu kammakkhamatāya kammaniyañca hoti yathā idaṃ cittanti.
Here is the meaning: "O monks, even while perceiving with omniscience, I do not perceive any other single phenomenon that has been cultivated through bringing it to mastery, and similarly made abundant by repeated practice, so that it becomes pliable due to attaining a specially pliant state and serviceable due to its serviceability, like this mind."
Ở đây, ý nghĩa là: “Này các Tỳ-khưu, dù ta quán sát bằng Tuệ Toàn Tri (sabbaññutañāṇa), ta cũng không thấy một pháp nào khác, mà đã được tu tập bằng cách đạt đến sự thuần thục (vasībhāva), và như vậy, đã được thực hành nhiều lần, đạt đến trạng thái mềm mại đặc biệt, mềm mại và có khả năng làm việc như tâm này”.
Idaṃ cittanti ca attano tesañca paccakkhatāya evamāha.
And idaṃ cittaṃ (this mind) is spoken thus because it is directly perceivable by himself and by them.
Và Ngài nói: “ Idaṃ cittaṃ (tâm này)” như vậy vì nó là trực tiếp đối với Ngài và các vị ấy.
Yathā yathāvuttā parisuddhatādayo na vigacchanti, evaṃ subhāvitaṃ cittaṃ tattha avaṭṭhitaṃ idha ‘‘ṭhitaṃ āneñjappatta’’nti ca vuttanti āha ‘‘etesu parisuddhabhāvādīsu ṭhitattā ṭhite, ṭhitattāyeva āneñjappatte’’ti.
It says, "established in these states of purity and so on, therefore steady; and due to being steady, therefore attained to imperturbability (āneñjappatta)" meaning that the well-cultivated mind, being established in the aforementioned purity and so on, does not disappear, and is here called "steady" (ṭhitaṃ) and "attained to imperturbability" (āneñjappattaṃ).
Để sự thanh tịnh, v.v., đã được nói đến không mất đi, tâm đã được tu tập tốt đẹp, an trú ở đó, được gọi ở đây là “ṭhitaṃ āneñjappattaṃ” (đứng vững, đã đạt đến sự bất động). Do đó, Ngài nói: “ etesu parisuddhabhāvādīsu ṭhitattā ṭhite, ṭhitattāyeva āneñjappatte (đứng vững trong các trạng thái thanh tịnh, v.v., và do đứng vững mà đạt đến sự bất động)”.
Yathā mudukammaññatā vasībhāvappattiyā lakkhīyati, evaṃ vasībhāvappattipi mudukammaññatāhi lakkhīyatīti ‘‘mudukammaññabhāvena vā attano vase ṭhitattā ṭhite’’ti vuttaṃ.
Just as pliability and serviceability are recognized by attaining mastery, so too, attaining mastery is recognized by pliability and serviceability. Hence it is said, "or steady due to its being subject to one's own control through the state of pliability and serviceability."
Cũng như sự mềm mại và khả năng làm việc được nhận biết qua sự đạt đến thuần thục, thì sự đạt đến thuần thục cũng được nhận biết qua sự mềm mại và khả năng làm việc. Do đó, đã được nói: “ mudukammaññabhāvena vā attano vase ṭhitattā ṭhite (hoặc đứng vững vì đã được điều khiển bởi trạng thái mềm mại và khả năng làm việc)”.
Yathā hi kāraṇena phalaṃ niddhārīyati, evaṃ phalenapi kāraṇaṃ niddhārīyatīti niccalabhāvena avaṭṭhānaṃ āneñjappattiyā ca sampayuttadhammesu thirabhāvena paṭipakkhehi akammaniyatāya ca sambhavataṃ saddhādibalānaṃ ānubhāvena hotīti āha ‘‘saddhādīhi pariggahitattā āneñjappatte’’ti.
Just as a result is determined by its cause, so too, a cause is determined by its result. Thus, steadfastness through immobility, and the attainment of imperturbability, and the firmness of associated phenomena, and the unserviceability by opponents, arise due to the power of such faculties as faith. Hence it says, "attained to imperturbability, being encompassed by faith and so on."
Thật vậy, cũng như kết quả được xác định bởi nguyên nhân, thì nguyên nhân cũng được xác định bởi kết quả. Do đó, sự an trú vững chắc (niccalabhāvena avaṭṭhānaṃ), sự đạt đến bất động (āneñjappattiyā), sự kiên cố trong các pháp tương ưng (sampayuttadhammesu thirabhāvena), và sự không thể bị quấy nhiễu bởi các đối nghịch (paṭipakkhehi akammaniyatāya) đều xảy ra nhờ sức mạnh của tín, v.v., đã phát sinh. Do đó, Ngài nói: “ saddhādīhi pariggahitattā āneñjappatte (đã đạt đến bất động vì được tín, v.v., bao bọc)”.
Idāni saṅkhepato vuttamevatthaṃ vivarituṃ ‘‘saddhāpariggahitaṃ hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to elaborate on the meaning stated concisely, "saddhāpariggahitaṃ hī" (for it is encompassed by faith) and so on, is spoken.
Bây giờ, để giải thích ý nghĩa đã được trình bày tóm tắt, Ngài đã nói: “ saddhāpariggahitaṃ hī (thật vậy, được tín bao bọc)”, v.v.
Tattha saddhāpariggahitanti evaṃ subhāvitaṃ vasībhāvappattaṃ cittaṃ ekaṃsena abhiññāsacchikaraṇīyānaṃ dhammānaṃ abhiññāsacchikiriyāya saṃvattatīti evaṃ pavattāya saddhāya pariggahitaṃ yathāvuttasaddhābalena upatthambhitaṃ.
There, saddhāpariggahitaṃ (encompassed by faith) means this well-cultivated mind, having attained mastery, conducive to directly realizing phenomena to be directly realized, is encompassed by such faith, supported by the power of faith as described.
Ở đó, saddhāpariggahitaṃ (được tín bao bọc) nghĩa là tâm đã được tu tập tốt đẹp, đã đạt đến sự thuần thục, được bao bọc bởi tín, tức là được nâng đỡ bởi sức mạnh của tín đã nói trên, để hoàn toàn thực hiện các pháp cần được chứng ngộ bằng thắng trí (abhiññā).
Assaddhiyenāti tappaṭipakkhena assaddhiyena hetunā.
Assaddhiyenā (by lack of faith) means by its opposite, by the cause of lack of faith.
Assaddhiyenā (bởi sự vô tín) nghĩa là bởi sự vô tín, là đối nghịch của tín, làm nguyên nhân.
Na iñjatīti na calati na kampati, aññadatthu uparivisesāvahabhāveneva tiṭṭhati.
Na iñjatī (does not waver) means it does not stir, it does not tremble; it stands firm, bringing forth further distinction.
Na iñjatī (không rung động) nghĩa là không lay động, không rung chuyển, mà chỉ an trú trong trạng thái mang lại những đặc tính siêu việt hơn.
Vīriyapariggahitantiādīsupi imināva nayena attho veditabbo.
Similarly, in vīriyapariggahitaṃ (encompassed by energy) and so on, the meaning should be understood in the same way.
Trong các từ như vīriyapariggahitaṃ (được tinh tấn bao bọc), v.v., ý nghĩa cũng nên được hiểu theo cách này.
Ayaṃ pana viseso – vīriyapariggahitanti vasībhāvāpādanaparidamanasādhanena vīriyena upatthambhitaṃ.
This is the distinction: vīriyapariggahitaṃ means supported by energy, by the means of discipline that leads to the attainment of mastery.
Tuy nhiên, đây là sự khác biệt: vīriyapariggahitaṃ (được tinh tấn bao bọc) nghĩa là được nâng đỡ bởi tinh tấn, vốn là phương tiện để rèn luyện và đạt đến sự thuần thục.
Satipariggahitanti yathāvutte bhāvanābahulīkāre asammosādikāya kusalānañca dhammānaṃ gatiyo samanvesamānāya satiyā upatthambhitaṃ.
Satipariggahitaṃ (encompassed by mindfulness) means supported by mindfulness that is free from confusion and so on, and that investigates the courses of wholesome phenomena, in the aforementioned frequent cultivation.
Satipariggahitaṃ (được niệm bao bọc) nghĩa là được nâng đỡ bởi niệm, vốn không lầm lẫn, v.v., trong sự tu tập và thực hành nhiều lần đã nói trên, và tìm kiếm các con đường của các pháp thiện.
Samādhipariggahitanti tattheva avikkhepasādhanena samādhānena upatthambhitaṃ.
Samādhipariggahitaṃ (encompassed by concentration) means supported by concentration that leads to undistractedness in that very object.
Samādhipariggahitaṃ (được định bao bọc) nghĩa là được nâng đỡ bởi định, vốn là phương tiện để không xao nhãng ở chính đối tượng đó.
Paññāpariggahitanti tassā eva bhāvanāya upakārānupakāradhammānaṃ pajānanalakkhaṇāya paññāya upatthambhitaṃ.
Paññāpariggahitaṃ (encompassed by wisdom) means supported by wisdom, which is characterized by knowing beneficial and non-beneficial phenomena concerning that very cultivation.
Paññāpariggahitaṃ (được tuệ bao bọc) nghĩa là được nâng đỡ bởi tuệ, vốn có đặc tính nhận biết các pháp có ích và không có ích trong sự tu tập đó.
Obhāsagatanti ñāṇobhāsasahagataṃ.
Obhāsagataṃ (gone to light) means accompanied by the light of knowledge.
Obhāsagataṃ (đã đạt đến ánh sáng) nghĩa là đi kèm với ánh sáng của tuệ (ñāṇobhāsa).
Obhāsabhūtena hi yathāvuttasamādhānasaṃvaddhitena ñāṇena saṃkilesapakkhaṃ yāthāvato passanto tato utrāsanto ottappanto taṃ abhibhavati, na tena abhibhuyyati.
Indeed, with knowledge that has become light, enhanced by the aforementioned concentration, one truly sees the defilement-side, and being terrified and ashamed of it, one overcomes it, and is not overcome by it.
Thật vậy, với tuệ đã được phát triển bởi sự định tâm đã nói trên, vốn là ánh sáng, khi thấy rõ ràng phe cấu uế (saṃkilesapakkha), Ngài kinh sợ và hổ thẹn về nó, Ngài vượt qua nó, chứ không bị nó vượt qua.
Tenāha ‘‘kilesandhakārena na iñjatī’’ti.
Therefore, it says, "it does not waver due to the darkness of defilements."
Do đó, Ngài nói: “ kilesandhakārena na iñjatī (không rung động bởi bóng tối của cấu uế)”.
Etena ñāṇapariggahitaṃ hirottappabalaṃ dasseti.
By this, it shows the power of shame and fear of wrongdoing (hirī-ottappa) encompassed by knowledge.
Bằng điều này, Ngài chỉ ra sức mạnh của hổ thẹn và ghê sợ (hirottappabala) được tuệ bao bọc.
Aṭṭhaṅgasamannāgatanti catutthajjhānasamādhinā samāhitatā parisuddhatā pariyodātatā anaṅgaṇatā vigatupakkilesatā mudubhāvo kammaniyatā āneñjappattiyā ṭhitatāti imehi aṭṭhahi aṅgehi samannāgataṃ.
Endowed with Eight Factors means being endowed with these eight factors: collectedness, purity, utter purity, freedom from defilements, freedom from corruptions, malleability, wroughtness (for performing superhuman powers), and steadfastness by attaining imperturbability, due to the samādhi of the fourth jhāna.
Tám chi phần đầy đủ (Aṭṭhaṅgasamannāgata) là sự định tĩnh, sự thanh tịnh, sự trong sạch, sự không ô uế, sự thoát khỏi phiền não, sự mềm mại, sự dễ uốn nắn, và sự an trú trong trạng thái bất động (āneñjappatti) — đầy đủ tám chi phần này nhờ định của Tứ thiền.
Atha vā samāhitassa cittassa imāni aṅgānīti ‘‘samāhite’’ti imaṃ aṅgabhāvena aggahetvā ṭhitiāneñjappattiyo visuṃ gahetvā yathāvuttehi aṭṭhahi aṅgehi samannāgatanti attho daṭṭhabbo.
Alternatively, these are the factors of a concentrated mind, so the meaning should be understood as being endowed with the aforementioned eight factors, without taking "collectedness" as a factor, but taking steadfastness and attainment of imperturbability separately.
Hoặc, những chi phần này là của tâm đã định tĩnh, nhưng không lấy từ "định tĩnh" (samāhite) làm một chi phần, mà lấy sự an trú (ṭhiti) và sự đạt đến bất động (āneñjappatti) một cách riêng biệt, thì ý nghĩa là đầy đủ tám chi phần như đã nói.
Abhinīhārakkhamanti iddhividhādiatthaṃ abhinīhārakkhamaṃ tadabhimukhakaraṇayoggaṃ.
Capable of Directing means capable of directing for the purpose of such as psychic powers, fit for directing towards that.
Có khả năng hướng đến (Abhinīhārakkhama) là có khả năng hướng đến các ý nghĩa như thần thông (iddhividhā), xứng đáng để đạt được chúng.
Tenāha ‘‘abhiññāsacchikaraṇīyānaṃ dhammānaṃ abhiññāsacchikiriyāyā’’ti.
Therefore, it is said: "for the direct knowledge and realization of things to be directly known and realized."
Vì thế, Ngài nói "để chứng ngộ các pháp cần phải chứng ngộ bằng thắng trí".
‘‘Jhānapaṭilābhapaccayānanti jhānapaṭilābhahetukānaṃ jhānapaṭilābhaṃ nissāya uppajjanakānaṃ.
"Jhānapaṭilābhapaccayānaṃ" means born due to the attainment of jhāna, dependent on the attainment of jhāna.
"Các điều kiện cho sự chứng đắc thiền (Jhānapaṭilābhapaccayānaṃ)" là những pháp có nguyên nhân là sự chứng đắc thiền, những pháp sinh khởi nhờ nương vào sự chứng đắc thiền.
Pāpakānanti lāmakānaṃ.
"Pāpakānaṃ" means evil.
"Các pháp ác (pāpakānaṃ)" là những pháp xấu xa.
Icchāvacarānanti icchāya avacarānaṃ icchāvasena otiṇṇānaṃ ‘aho vata mameva satthā paṭipucchitvā bhikkhūnaṃ dhammaṃ deseyyā’tiādinayappavattānaṃ mānamāyāsāṭheyyādīnaṃ.
"Icchāvacarānaṃ" means those that roam about according to desire, those that have descended by way of desire, such as "Oh, if only the Teacher would question me and teach the Dhamma to the bhikkhus!"—and so forth, like conceit, hypocrisy, and cunning.
"Các pháp do dục vọng (icchāvacarānaṃ)" là những pháp hoạt động theo dục vọng, những pháp phát sinh theo ý muốn như "Ôi, ước gì Đức Thế Tôn chỉ hỏi riêng tôi và thuyết pháp cho các Tỳ-khưu", và các pháp như mạn, dối trá, xảo quyệt v.v.
Abhijjhādīnanti ādi-saddenapi tesaṃyeva saṅgaho.
"Abhijjhādīnaṃ"—the ādi (etc.) term here refers to these same things.
Trong từ "tham lam v.v. (abhijjhādīnaṃ)", từ "v.v. (ādi)" cũng bao gồm các pháp đó.
Abhijjhā cettha paṭhamajjhānena avikkhambhaneyyā mānādayo ca tadekaṭṭhā daṭṭhabbā jhānapaṭilābhapaccayānanti anuvattamānattā.
Here, covetousness (abhijjhā) and pride (māna) etc., which are not suppressed by the first jhāna, should be understood as being of the same nature as the hindrances, because they are continuously occurring as conditions for the attainment of jhāna.
Ở đây, tham lam (abhijjhā) là những pháp không bị Sơ thiền trấn áp, và mạn v.v. là những pháp cùng tồn tại với nó, cần được hiểu như vậy vì chúng tiếp nối theo "các điều kiện cho sự chứng đắc thiền".
Vikkhambhaneyyā pana nīvaraṇaggahaṇena gahitā.
But those that are suppressible are included by the term "hindrances."
Còn những pháp có thể bị trấn áp thì đã được bao gồm trong việc đề cập đến các triền cái (nīvaraṇa).
Kathaṃ pana paṭhamajjhānena avikkhambhaneyyā idha vigacchantīti?
How, then, do those that are not suppressible by the first jhāna cease here?
Nhưng làm thế nào mà những pháp không bị Sơ thiền trấn áp lại biến mất ở đây?
‘Sabbe kusalā dhammā sabbākusalānaṃ paṭipakkhā’ti sallekhapaṭipattivasena evaṃ vuttaṃ jhānassa aparāmaṭṭhabhāvadassanato.
"All wholesome states are opposed to all unwholesome states"—this is stated in the sense of the practice of self-effacement (sallekha paṭipattī), to show that the jhāna is not adhered to.
Điều này được nói theo phương pháp thực hành thanh lọc (sallekhapaṭipatti), rằng "tất cả các pháp thiện đều là đối nghịch của tất cả các pháp bất thiện", để chỉ ra rằng thiền không bị chấp thủ.
Ye panettha ‘icchāvacarānaṃ abhijjhādīna’nti imehi padehi kopaappaccayakāmarāgabyāpādādayo gahitāti adhippāyena ‘jhānapaṭilābhapaccayāna’nti pāṭhaṃ paṭikkhipitvā ‘jhānapaṭilābhapaccanīkāna’nti pāṭhoti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ tathā pāṭhasseva abhāvato, jhānapaṭilābhapaccanīkā ca nīvaraṇā ceva tadekaṭṭhā ca, tesaṃ dūrībhāvaṃ vatvā puna tesaṃyeva abhāvavigamacodanāya ayujjamānattā.
As for those who say that by these terms "icchāvacarānaṃ abhijjhādīnaṃ" (covetousness etc. that roam about according to desire) are meant states like anger, displeasure, sensual passion, ill-will, etc., and thus reject the reading "jhānapaṭilābhapaccayānaṃ" (conditions for the attainment of jhāna) and propose the reading "jhānapaṭilābhapaccanīkānaṃ" (inimical to the attainment of jhāna)—that is merely their opinion, as such a reading does not exist, and also because having stated the farness of the hindrances and those of a similar nature, it would be improper to again urge their non-existence and cessation.
Những ai nói rằng các pháp ác thô thiển như sân hận, bất mãn, tham ái dục, sân độc v.v. được bao gồm trong các từ "các pháp do dục vọng và tham lam v.v.", và do đó bác bỏ cách đọc "jhānapaṭilābhapaccayānaṃ" mà thay bằng "jhānapaṭilābhapaccanīkānaṃ", thì đó chỉ là quan điểm riêng của họ, vì cách đọc đó không tồn tại. Nếu đã nói về sự xa lìa của các triền cái và những pháp cùng tồn tại với chúng, thì việc thúc giục loại bỏ chúng một lần nữa là không hợp lý.
Nanu ca anaṅgaṇasuttavatthasuttesu ayamattho labbhati oḷārikānaṃyeva pāpadhammānaṃ tattha adhippetattāti.
Isn't this meaning found in the Anaṅgaṇa Sutta and Vatthu Sutta, since only gross evil states are intended there?
Chẳng phải ý nghĩa này được tìm thấy trong các kinh Anaṅgaṇa Sutta và Vatthūpama Sutta sao, vì ở đó chỉ đề cập đến các pháp ác thô thiển?
Saccametaṃ, idha pana adhigatacatutthajjhānassa vasena vuttattā sukhumāyeva te gahitā, aṅgaṇupakkilesatāsāmaññena panettha suttānaṃ apadisanaṃ.
This is true, but here, because it is stated in the context of one who has attained the fourth jhāna, subtle states are intended; here, the suttas are referred to by way of the common characteristic of defilement and corruption.
Điều này là đúng. Tuy nhiên, ở đây, vì được nói trong bối cảnh của người đã chứng đắc Tứ thiền, nên các pháp đó được hiểu là vi tế. Việc đề cập đến các kinh ở đây là dựa trên sự tương đồng về sự ô uế và phiền não.
Tathā hi ‘suttānusārenā’ti vuttaṃ, na pana suttavasenā’’ti.
Thus, it is said "according to the suttas," not "by way of the suttas."
Vì vậy, Ngài nói "theo các kinh", chứ không phải "theo quyền uy của các kinh".
Avassañcetamevaṃ sampaṭicchitabbaṃ adhigatajjhānānampi kesañci icchāvacarānaṃ pavattisabbhāvatoti.
This must certainly be accepted in this way, because even in some who have attained jhāna, there is a possibility of the occurrence of mental states that roam according to desire.
Điều này nhất định phải được chấp nhận như vậy, vì ngay cả đối với những người đã chứng đắc thiền, đôi khi vẫn có sự phát sinh của các pháp do dục vọng.
Teneva ācariyadhammapālattherena ‘‘jhānapaṭilābhapaccayāna’’nti pāṭhaṃ gahetvā ‘‘jhānapaṭilābhapaccanīkāna’’nti ayaṃ pāṭho paṭikkhitto.
For this very reason, the venerable Ācariya Dhammapāla Thera adopted the reading "jhānapaṭilābhapaccayānaṃ" and rejected the reading "jhānapaṭilābhapaccanīkānaṃ."
Chính vì thế, Trưởng lão Ācariya Dhammapāla đã chấp nhận cách đọc "jhānapaṭilābhapaccayānaṃ" và bác bỏ cách đọc "jhānapaṭilābhapaccanīkānaṃ".
Mahāgaṇṭhipade visuddhimaggassa sīhaḷagaṇṭhipadepi ca ‘‘jhānapaṭilābhapaccayāna’’nti imasseva pāṭhassa attho vutto, tasmā ayameva pāṭho gahetabbo, atthopi cettha yathāvuttanayeneva veditabbo.
In the Mahāgaṇṭhipada and also in the Sīhaḷagaṇṭhipada of the Visuddhimagga, the meaning of this very reading "jhānapaṭilābhapaccayānaṃ" is explained. Therefore, this reading alone should be adopted, and its meaning here should also be understood according to the aforementioned method.
Trong Mahāgaṇṭhipada và Sīhaḷagaṇṭhipada của Visuddhimagga, ý nghĩa của cách đọc "jhānapaṭilābhapaccayānaṃ" đã được giải thích. Do đó, chỉ nên chấp nhận cách đọc này, và ý nghĩa ở đây cũng phải được hiểu theo cách đã nói.
Tena ‘‘icchāvacarānanti icchāya avacarānaṃ icchāvasena otiṇṇānaṃ pavattānaṃ nānappakārānaṃ kopaappaccayānanti attho’’ti ayampi pāṭho ayuttoyevāti gahetabbaṃ, tatoyeva ca visuddhimagge ayaṃ pāṭho sabbena sabbaṃ na dassitoti.
Therefore, the reading "icchāvacarānanti icchāya avacarānaṃ icchāvasena otiṇṇānaṃ pavattānaṃ nānappakārānaṃ kopaappaccayānanti attho" (meaning: "icchāvacarānaṃ" means those that roam about according to desire, those that have descended by way of desire, various kinds of anger, displeasure, etc.) should also be taken as incorrect, and for that very reason, this reading is not found at all in the Visuddhimagga.
Vì vậy, cách đọc "ý nghĩa của icchāvacarānaṃ là các loại sân hận và bất mãn khác nhau phát sinh do dục vọng" cũng không hợp lý, và chính vì thế, cách đọc này hoàn toàn không được trình bày trong Visuddhimagga.
Iddhipādakabhāvūpagamanenāti iddhiyā pādakabhāvassa padaṭṭhānabhāvassa upagamanena.
By reaching the state of being the base for psychic power means by reaching the state of being the base or the proximate cause of psychic power.
Bằng cách trở thành nền tảng của thần thông (Iddhipādakabhāvūpagamanena) là bằng cách đạt đến trạng thái làm nền tảng, làm chỗ đứng cho thần thông.
Bhāvanāpāripūriyāti ito paraṃ kattabbassa abhāvavasena abhinīhārakkhamabhāvanāya paripuṇṇattā.
By the perfection of development means by the completeness of the development that is capable of directing the mind towards psychic powers, due to there being nothing further to be done after this.
Do sự hoàn hảo của sự tu tập (Bhāvanāpāripūriyā) là do sự tu tập có khả năng hướng đến thắng trí đã hoàn mãn, không còn gì phải làm thêm nữa.
Paṇītabhāvūpagamanenāti tato eva padhānabhāvaṃ nītatāya uttamaṭṭhena atittikaraṭṭhena ca paṇītabhāvassa upagamanena.
By reaching the state of excellent quality means by reaching the state of excellent quality due to having been brought to the state of prominence from that very reason, and by the meaning of supreme and insatiable.
Bằng cách đạt đến trạng thái vi diệu (Paṇītabhāvūpagamanena) là bằng cách đạt đến trạng thái vi diệu với ý nghĩa là tối thượng và không bao giờ đủ, do đã đạt đến trạng thái chủ yếu.
Ubhayañcetaṃ bhāvanāya ṭhitiyā kāraṇavacanaṃ, paripuṇṇāya bhāvanāya paṇītabhāvappattiyā ṭhiteti.
Both of these are causal statements for the stability of development: when development is perfected, it stands in the attainment of excellent quality.
Cả hai điều này là lời giải thích về nguyên nhân của sự an trú trong tu tập, rằng nó an trú do sự tu tập đã hoàn mãn và đạt đến trạng thái vi diệu.
Āneñjappatteti idaṃ ṭhitiyā visesanaṃ.
Āneñjappatte (in a state of imperturbability)—this qualifies ṭhitiyā (steadfastness).
Đạt đến bất động (Āneñjappatte) là một tính từ bổ nghĩa cho sự an trú (ṭhiti).
Tenāha ‘‘yathā āneñjappattaṃ hoti, evaṃ ṭhite’’ti.
Therefore, it is said: "steadfast, so that it becomes imperturbable."
Vì thế, Ngài nói "an trú như thể đã đạt đến bất động".
Imasmiṃ pakkhe ‘‘ṭhite āneñjappatte’’ti ubhayamekaṃ aṅgaṃ, ‘‘samāhite’’ti pana idampi ekamaṅgaṃ.
In this interpretation, "ṭhite āneñjappatte" (steadfast, in a state of imperturbability) both together form one factor, while "samāhite" (collected) is also one factor.
Trong trường hợp này, "an trú, đạt đến bất động" (ṭhite āneñjappatte) là một chi phần, và "định tĩnh" (samāhite) cũng là một chi phần.
Tenevassa paṭhamavikappato visesaṃ sandhāyāha ‘‘evampi aṭṭhaṅgasamannāgata’’nti.
For this very reason, referring to a distinction from the first alternative, it is said: "thus also endowed with eight factors."
Chính vì thế, để chỉ sự khác biệt so với cách giải thích đầu tiên, Ngài nói "cũng vậy, đầy đủ tám chi phần".
Pubbenivāsaṃ anussarati, tassa vā anussaraṇaṃ pubbenivāsānussati taṃnissayādipaccayabhūtaṃ paṭicca uppajjanato.
Recalling previous existences, or the recollection of previous existences, is called pubbenivāsānussati because it arises dependent on that previous existence as its basis and other conditions.
Vị ấy hồi tưởng lại các đời sống quá khứ, hoặc sự hồi tưởng đó là túc mạng niệm (pubbenivāsānussati), vì nó sinh khởi nương vào các duyên như chỗ nương tựa đó.
Pubbenivāsānussatimhi yaṃ ñāṇaṃ tadatthāyāti saṅkhepena vuttamatthaṃ vivaranto pubbenivāsaṃ tāva dassetvā tattha satiñāṇāni dassetuṃ ‘‘pubbenivāso’’tiādimāha.
Expounding the meaning stated briefly as " the knowledge that is in the recollection of previous existences, for that purpose," first showing previous existences, then to show mindfulness and knowledge therein, he says " pubbenivāso" and so forth.
Để giải thích ý nghĩa đã được nói tóm tắt là "trí tuệ trong túc mạng niệm đó", Ngài trước hết trình bày về túc mạng (pubbenivāsa), sau đó nói "túc mạng là..." v.v. để trình bày về niệm và trí trong đó.
Tattha ‘‘pubbe’’ti idaṃ padaṃ ‘‘ekampi jāti’’ntiādivacanato atītabhavavisayaṃ idhādhippetanti āha ‘‘atītajātīsū’’ti.
Among those, the word "pubbe" (previously) is intended here to refer to past existences, as in statements like "even one birth," and so forth; thus he says: "in past births."
Trong đó, từ "pubbe" (trước đây) ở đây có ý nghĩa là liên quan đến các kiếp quá khứ, theo lời dạy như "một kiếp" v.v., nên Ngài nói "trong các kiếp quá khứ (atītajātīsu)".
Nivāsasaddo kammasādhano, khandhavinimutto ca nivasitadhammo natthīti āha ‘‘nivutthakkhandhā’’ti.
The word nivāsa (dwelling) is formed by the object case (kamma-sādhana); and there is no dwelled-upon phenomenon separate from the aggregates, thus he says: "the aggregates that were dwelt in."
Từ "nivāsa" (nơi ở) là một danh từ động từ (kammasādhana). Không có pháp nào tồn tại tách rời khỏi các uẩn (khandha) mà lại là pháp đã ở, nên Ngài nói "các uẩn đã ở (nivutthakkhandhā)".
Nivutthatā cettha santāne pavattatā, tathābhūtā ca te anu anu bhūtā jātā pavattā, tattha uppajjitvā vigatā ca hontīti āha ‘‘nivutthāti ajjhāvutthā anubhūtā attano santāne uppajjitvā niruddhā’’ti.
Here, having dwelt in means having occurred in one's own continuum; and being such, they occurred, arose, and after arising in that continuum, they ceased. Thus he says: "Nivutthāti (having dwelt in) means having stayed, having experienced, having arisen in one's own continuum and ceased."
Ở đây, "nivutthatā" là sự tồn tại trong dòng tương tục. Và các uẩn đó đã sinh khởi và tồn tại như vậy, đã sinh khởi và biến mất trong dòng tương tục của chính mình, nên Ngài nói "nivutthā (đã ở) là đã trú ngụ, đã trải nghiệm, đã sinh khởi trong dòng tương tục của chính mình và đã diệt".
Evaṃ sasantatipariyāpannadhammavasena nivāsasaddassa atthaṃ vatvā idāni avisesena vattuṃ ‘‘nivutthadhammā vā nivutthā’’ti vatvā taṃ vivarituṃ ‘‘gocaranivāsenā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus stated the meaning of the word nivāsa in terms of phenomena pertaining to one's own continuum, now, to state it without distinction, having said " nivutthadhammā vā nivutthā" (or phenomena that were dwelt in, or dwelt in), to explain that, it is said " gocaranivāsenā" and so forth.
Sau khi giải thích ý nghĩa của từ "nivāsa" theo các pháp thuộc dòng tương tục của chính mình, bây giờ để nói một cách tổng quát, Ngài nói "hoặc các pháp đã ở (nivutthadhammā vā nivutthā)", và để giải thích điều đó, Ngài nói "bằng cách trú ngụ trong đối tượng (gocaranivāsena)" v.v.
Gocarabhūtāpi hi gocarāsevanāya āsevitā ārammaṇakaraṇavasena anubhūtā nivutthā nāma honti.
Indeed, phenomena that become objects (gocara) are also called "nivutthā" (dwelt in) when they are experienced by way of their being attended to as objects, by attending to them as objects.
Các pháp đã trở thành đối tượng, đã được thực hành bằng cách thực hành đối tượng, đã được trải nghiệm bằng cách biến thành đối tượng, cũng được gọi là "nivutthā" (đã ở).
Te pana duvidhā saparaviññāṇagocaratāyāti ubhayepi te dassetuṃ ‘‘attano’’tiādi vuttaṃ.
These are of two kinds: being objects of one's own consciousness and objects of others' consciousness. To show both of these, it is said: "attano" and so forth.
Các pháp đó có hai loại: đối tượng của thức của chính mình và đối tượng của thức của người khác. Để trình bày cả hai, Ngài nói "của chính mình (attano)" v.v.
Tattha ‘‘attano viññāṇena viññātā’’ti vatvā ‘‘paricchinnā’’ti vacanaṃ ye te gocaranivāsena nivutthadhammā, na te kevalaṃ viññāṇena viññātamattā, atha kho yathā pubbe nāmagottavaṇṇaliṅgāhārādīhi visesehi paricchedakārikāya paññāya paricchijja gahitā, tathevetaṃ ñāṇaṃ paricchijja gaṇhātīti imassa atthassa dīpanatthaṃ vuttaṃ.
There, having said, “known by one’s own consciousness,” the word “discerned” is spoken to illustrate the meaning that those states of existence experienced as objects of consciousness are not merely known by consciousness, but rather, just as in the past they were taken (or grasped) after being discerned by wisdom that makes distinctions through specific qualities like name, clan, appearance, marks, and sustenance, so too does this knowledge discern and grasp them.
Trong đó, việc nói “được biết bằng thức của chính mình” rồi nói “được phân biệt” là để làm sáng tỏ ý nghĩa rằng những pháp đã được an trú bằng sự an trú đối tượng (gocaranivāsa) thì không chỉ đơn thuần là được biết bằng thức, mà còn được nắm giữ bằng trí tuệ phân biệt, qua sự phân biệt bằng những đặc điểm như tên, dòng họ, màu sắc, hình tướng, thức ăn, v.v., như đã nói trước đây; và trí tuệ này cũng nắm giữ bằng cách phân biệt như vậy.
Paraviññāṇaviññātāpi vā nivutthāti sambandho.
Alternatively, the connection is that they were lived (experienced) even when known by others’ consciousness.
Hoặc có sự liên hệ rằng những gì đã được an trú cũng được biết bởi thức của người khác.
Na kevalaṃ attanova viññāṇena, atha kho paresaṃ viññāṇena viññātāpīti attho.
The meaning is that they are known not only by one’s own consciousness, but also by the consciousness of others.
Điều đó có nghĩa là không chỉ được biết bằng thức của chính mình, mà còn được biết bằng thức của người khác.
Idhāpi ‘‘paricchinnā’’ti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ, paresampi vā viññāṇena viññātā paricchinnāti.
Here too, the word “discerned” should be brought in and connected, meaning that they are known and discerned even by the consciousness of others.
Ở đây cũng cần đưa từ “được phân biệt” (paricchinnā) vào để liên hệ, tức là “được biết và được phân biệt bằng thức của người khác”.
Tassa ca gahaṇe payojanaṃ vuttanayeneva vattabbaṃ.
The purpose of grasping that (knowledge) should be stated in the manner already explained.
Mục đích của việc nắm giữ điều đó phải được nói theo cách đã trình bày.
Te ca kho yasmā atītāsu eva jātīsu aññehi viññātā paricchinnā, te ca parinibbutāpi honti, yehi te viññātā, tesaṃ tadā vattamānasantānānusārena tesampi atīte pavatti viññāyatīti sikhāppattaṃ pubbenivāsānussatiñāṇassa visayabhūtaṃ pubbenivāsaṃ dassetuṃ ‘‘chinnavaṭumakānussaraṇādīsū’’ti vuttaṃ.
And because those beings were known and discerned by others in past existences, and those who knew them have attained final Nibbāna, and their past existence is understood in accordance with the continuity of those who knew them at that time, therefore, to show the past existence which is the domain of the highest recollection of past lives, it is said: “in the recollection of those whose path is cut off, etc.”
Và bởi vì những điều đó đã được người khác biết và phân biệt trong những kiếp quá khứ, và những vị đã biết đó cũng đã nhập Niết Bàn (parinibbuta), nên để chỉ ra kiếp sống quá khứ (pubbenivāsa) là đối tượng của tuệ Túc Mạng Minh (pubbenivāsānussatiñāṇa) đã đạt đến đỉnh cao, qua sự hiểu biết về sự tiếp nối hiện tại của những vị đã biết đó trong quá khứ, nên đã nói “trong sự hồi tưởng các vị đã cắt đứt con đường sinh tử, v.v.”.
Chinnavaṭumakā sammāsambuddhā, tesaṃ anussaraṇaṃ chinnavaṭumakānussaraṇaṃ.
The Sammāsambuddhas are those whose path is cut off; their recollection is the recollection of those whose path is cut off.
Chinnavaṭumakānussaraṇaṃ là sự hồi tưởng các vị Chánh Đẳng Giác (sammāsambuddha) đã cắt đứt con đường sinh tử.
‘‘Ādisaddena paccekabuddhabuddhasāvakānussaraṇāni gayhantī’’ti keci vadanti.
Some say that “the recollection of Paccekabuddhas and disciples of the Buddha are included by the word ‘etc.’”
Một số người nói rằng “từ ‘v.v.’ bao gồm sự hồi tưởng các vị Phật Độc Giác (paccekabuddha) và các vị Thanh Văn (buddhasāvaka)”.
Chinnavaṭumakā pana sabbeva anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbutā chinnasaṃsāramaggattā, tesaṃ anussaraṇaṃ nāma tesaṃ paṭipattiyā anussaraṇaṃ.
But all of those whose path is cut off are those Buddhas who have attained final Nibbāna with the element of Nibbāna without any remainder (anupādisesa), due to having cut off the path of saṃsāra; their recollection is the recollection of their practice.
Tuy nhiên, tất cả các vị Chinnavaṭumaka đều đã nhập Niết Bàn (parinibbuta) vào Niết Bàn Giới (nibbānadhātu) vô dư y (anupādisesa), vì đã cắt đứt con đường luân hồi. Sự hồi tưởng các vị ấy là sự hồi tưởng về con đường tu tập của các vị ấy.
Sā pana paṭipatti saṅkhepato chaḷārammaṇaggahaṇalakkhaṇāti tāni idha paraviññāṇaviññātaggahaṇena gahitāni.
And that practice, in brief, is characterized by grasping the six sense objects; those are grasped here by the grasping of what is known by others’ consciousness.
Con đường tu tập đó, tóm lại, có đặc tính là nắm giữ sáu đối tượng (chaḷārammaṇa), và những điều đó ở đây được nắm giữ bằng cách nắm giữ những gì được biết bởi thức của người khác.
Tasmā purimāsu jātīsu attano viññāṇena aviññātānaṃ parinibbutānaṃ sabbesampi buddhapaccekabuddhasāvakānaṃ anussaraṇaṃ chinnavaṭumakānussaraṇanti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that the recollection of all Buddhas, Paccekabuddhas, and disciples who have attained final Nibbāna, and who were not known by one's own consciousness in past lives, is the recollection of those whose path is cut off.
Vì vậy, cần hiểu rằng sự hồi tưởng tất cả các vị Phật, Độc Giác Phật và Thanh Văn đã nhập Niết Bàn, những vị mà thức của chính mình chưa từng biết đến trong các kiếp trước, là Chinnavaṭumakānussaraṇaṃ.
Ādi-saddena panettha purimāsu jātīsu attano viññāṇena aviññātānaṃ aparinibbutānampi vattamānakkhandhapaṭipāṭiyā agantvā sīhokkantikavasena anussaraṇaṃ gahitaṃ, ime pana yathāvuttachinnavaṭumakānussaraṇādayo buddhānaṃyeva labbhanti.
And here, by the word ādi (etc.), is grasped the recollection of those who have not attained final Nibbāna but were unknown by one’s own consciousness in past lives, approaching it in the manner of a lion's pounce, without following the continuity of their present aggregates; however, these recollections of those whose path is cut off, etc., are only attainable by Buddhas.
Ở đây, từ “v.v.” cũng bao gồm sự hồi tưởng về những vị chưa nhập Niết Bàn, mà thức của chính mình chưa từng biết đến trong các kiếp trước, bằng cách đi ngược dòng chảy của các uẩn hiện tại, theo cách thức của sư tử nhảy (sīhokkantika). Tuy nhiên, những điều như Chinnavaṭumakānussaraṇaṃ đã nói trên chỉ có thể đạt được bởi chư Phật.
Na hi atīte buddhā bhagavanto evaṃ vipassiṃsu, evaṃ maggaṃ bhāvesuṃ, phalanibbānāni sacchākaṃsu, evaṃ veneyye vinesunti ettha sabbathā aññesaṃ ñāṇassa gati atthīti.
For, in the past, no other knowledge has the capacity to comprehend how the Buddhas, the Bhagavā, thus saw, thus developed the path, thus realized the fruits and Nibbāna, and thus disciplined those who were to be trained.
Thật vậy, không có trí tuệ nào khác có thể đạt đến việc biết rằng “trong quá khứ, chư Phật Thế Tôn đã quán chiếu như thế này, đã tu tập con đường như thế này, đã chứng đắc quả và Niết Bàn, đã giáo hóa những người đáng giáo hóa như thế này”.
Ye pana purimāsu jātīsu attanova viññāṇena viññātā, te parinibbutepi khandhapaṭibaddhattā sāvakā anussarantiyeva.
But those who were known by their own consciousness in past lives, even if they have attained final Nibbāna, their disciples still recollect them because they are connected to their aggregates.
Tuy nhiên, những vị đã được thức của chính mình biết đến trong các kiếp trước, thì dù đã nhập Niết Bàn, các vị Thanh Văn vẫn hồi tưởng được vì có sự liên hệ với các uẩn.
Yāya satiyā pubbenivāsaṃ anussarati, sā pubbenivāsānussatīti ānetvā sambandhitabbaṃ.
The memory by which one recollects past existences, that is called pubbenivāsānussati (recollection of past lives); this should be brought in and connected.
Cần liên hệ rằng “niệm mà nhờ đó người ta hồi tưởng kiếp sống quá khứ (pubbenivāsa) là Túc Mạng Niệm (pubbenivāsānussati)”.
Abhinīharinti cittaṃ jhānārammaṇato apanetvā pubbenivāsābhimukhaṃ pesesiṃ, pubbenivāsaninnaṃ pubbenivāsapoṇaṃ pubbenivāsapabbhāraṃ akāsinti attho.
Abhinīhariṃ means “I directed my mind away from the jhānic object towards past existences; I made it inclined towards past existences, tending towards past existences, leaning towards past existences.”
Abhinīhariṃ có nghĩa là “ta đã chuyển tâm khỏi đối tượng thiền định và hướng về kiếp sống quá khứ; ta đã làm cho tâm nghiêng về, hướng về, và tập trung vào kiếp sống quá khứ”.
Pāḷiyaṃ ‘‘abhininnāmesi’’nti uttamapurisappayogattā ‘‘so’’ti ettha ahaṃsaddo ānetvā vuccamāno tadattho pākaṭo hotīti ‘‘so aha’’nti vuttaṃ.
In the Pāḷi, since “abhininnāmesi” is used in the first person singular, the word “ahaṃ” (I) is brought in here to clarify its meaning, thus it is said “so ahaṃ” (that I).
Trong Pāli, vì từ “abhininnāmesi” là cách dùng ở ngôi thứ nhất, nên khi thêm từ “ahaṃ” vào sau “so” để nói, ý nghĩa đó sẽ rõ ràng hơn. Vì vậy, đã nói “so ahaṃ”.
Anekavidhanti nānābhavayonigativiññāṇaṭṭhitisattāvāsādivasena bahuvidhaṃ.
Anekavidhaṃ means "of many kinds" in terms of diverse existences, wombs, destinies, stations of consciousness, abodes of beings, and so on.
Anekavidhaṃ có nghĩa là “đa dạng, nhiều loại” theo các khía cạnh như các cõi, chủng loại, cảnh giới, trú xứ của thức, trú xứ của chúng sinh, v.v.
Pakārehīti nāmagottādiākārehi saddhiṃ.
Pakārehi means "together with" aspects such as name, clan, etc.
Pakārehi là “cùng với các hình thức như tên gọi, dòng họ, v.v.”.
Sahayoge cetaṃ karaṇavacanaṃ.
And this is an instrumental case of association.
Đây là cách dùng ở thể công cụ (karaṇavacana) trong ý nghĩa liên kết (sahayoga).
Pavattitanti desanāvasena pavattitaṃ.
Pavattitaṃ means "caused to occur" in the sense of a teaching.
Pavattitaṃ có nghĩa là “được trình bày” theo cách giảng dạy.
Tenāha ‘‘saṃvaṇṇita’’nti, vitthāritanti attho.
Therefore, it is said “saṃvaṇṇitaṃ” which means "elaborated upon, explained in detail."
Vì thế, đã nói “saṃvaṇṇitaṃ”, có nghĩa là “được giải thích chi tiết”.
Nivāsanti antogadhabhedasāmaññavacanametanti te bhede byāpanicchāvasena saṅgahetvā dassento ‘‘tattha tattha nivutthasantāna’’nti āha.
Nivāsaṃ is a generic term encompassing various distinctions; therefore, desiring to broadly include those distinctions, he says “tattha tattha nivutthasantānaṃ” (the continuity of lives lived here and there).
Nivāsaṃ là một từ chung chỉ sự khác biệt bao hàm bên trong. Để bao gồm và chỉ ra những khác biệt đó theo ý muốn mở rộng, đã nói “tattha tattha nivutthasantānaṃ”.
Anugantvā anugantvāti ñāṇagatiyā anugantvā anugantvā.
Anugantvā anugantvā means "following again and again" with the movement of knowledge.
Anugantvā anugantvā có nghĩa là “đi theo, đi theo” bằng sự vận hành của trí tuệ.
Anudevāti anu eva, da-kāro padasandhivasena āgato.
Anudevā is anu eva; the letter da has come for euphonic conjunction of words.
Anudevā là anu eva, âm ‘da’ xuất hiện do sự nối từ.
‘‘Abhininnāmesi’’nti vatvā ‘‘anussarāmī’’ti vuttattā cittassa abhinīhārasamanantarabhāvasaraṇaṃ anusaddo dīpetīti āha ‘‘citte abhininnāmitamatte eva sarāmīti dassetī’’ti.
Since "anussarāmī" is said after "abhininnāmesi," the prefix anu indicates the immediacy of recollection after the mind has been directed; thus, he says “it shows that I recollect immediately upon the mind being directed.”
Việc nói “abhininnāmesi” rồi nói “anussarāmī” cho thấy từ anu chỉ ra sự hồi tưởng ngay sau khi tâm được hướng đến. Vì vậy, đã nói “citte abhininnāmitamatte eva sarāmīti dasseti”.
Parikammaṃ vattabbaṃ siyāti ‘‘pubbenivāsaṃ anussaritukāmena ādikammikena bhikkhunā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantena rahogatena paṭisallīnena paṭipāṭiyā cattāri jhānāni samāpajjitvā abhiññāpādakacatutthajjhānato vuṭṭhāya sabbapacchimā nisajjā āvajjitabbā’’ti evamādinā pubbenivāsañāṇassa parikammabhūtaṃ pubbakaraṇaṃ vattabbaṃ bhaveyya.
Parikammaṃ vattabbaṃ siyā means that the preparatory action, which is the preliminary for pubbenivāsañāṇa, should be stated, such as: “A monk, a beginner, desiring to recollect past lives, after returning from his alms round in the afternoon, having gone to a secluded place and engaged in meditation, should enter the four jhānas in sequence, then emerge from the fourth jhāna which is the basis for higher knowledges (abhiññā), and contemplate his very last sitting.”
Parikammaṃ vattabbaṃ siyā có nghĩa là “một tỳ khưu mới tu (ādikammika) muốn hồi tưởng kiếp sống quá khứ (pubbenivāsa), sau khi thọ trai và trở về từ khất thực, nên ở nơi thanh vắng, độc cư, tuần tự nhập bốn thiền, rồi xuất khỏi thiền thứ tư là thiền cơ sở cho thắng trí (abhiññāpādakacatutthajjhāna), và quán xét tư thế ngồi cuối cùng”. Theo cách này, cần nói về sự chuẩn bị (pubbakaraṇa) là công việc sơ khởi (parikamma) của Túc Mạng Minh (pubbenivāsañāṇa).
Āraddhappakāradassanattheti anussarituṃ āraddhassa pubbenivāsassa pabhedadassanatthe.
Āraddhappakāradassanatthe means "for showing the distinctions of past lives that one has begun to recollect."
Āraddhappakāradassanatthe là để chỉ ra các loại của kiếp sống quá khứ (pubbenivāsa) đã bắt đầu được hồi tưởng.
Ekampi jātinti ekampi bhavaṃ.
Ekampi jātiṃ means "even one existence."
Ekampi jātiṃ có nghĩa là “một kiếp sống” (bhava).
So hi ekakammanibbatto ādānanikkhepaparicchinno antogadhadhammappabhedo khandhappabandho idha ‘‘jātī’’ti adhippeto jāyatīti jātīti katvā.
For that existence, being produced by a single kamma, delimited by grasping and discarding, and having internal distinctions of phenomena as a continuous series of aggregates, is here intended as “existence” (jāti) because it is that which comes into being.
Kiếp sống đó, được tạo ra bởi một nghiệp, được phân định bởi sự nắm giữ và buông bỏ, bao gồm các loại pháp bên trong, và là sự tiếp nối của các uẩn, ở đây được hiểu là “jāti” (sự sinh) vì nó là cái sinh ra.
Tenāha ‘‘ekampi…pe… khandhasantāna’’nti.
Therefore, he says “even one... (etc.)... continuity of aggregates.”
Vì thế, đã nói “ekampi…pe… khandhasantānaṃ”.
Parihāyamānoti khīyamāno vinassamāno.
Parihāyamāno means "being consumed, being destroyed."
Parihāyamāno có nghĩa là “đang tiêu hoại, đang hủy diệt”.
Kappoti asaṅkhyeyyakappo.
Kappo means "an immeasurable aeon (asaṅkhyeyyakappa)."
Kappo là “đại kiếp vô số” (asaṅkhyeyyakappa).
So pana atthato kālo, tadā pavattamānasaṅkhāravasenassa parihāni veditabbā.
And that kappo is, in essence, time, and its decline should be understood in terms of the conditioned phenomena existing at that time.
Đại kiếp đó, về ý nghĩa, là thời gian (kāla), và sự suy tàn của nó phải được hiểu theo sự vận hành của các hành (saṅkhāra) vào thời điểm đó.
Vaḍḍhamāno vivaṭṭakappoti etthāpi eseva nayo.
The same method applies here to vaḍḍhamāno vivaṭṭakappo (the expanding (developing) aeon).
Trong vaḍḍhamāno vivaṭṭakappo (đại kiếp đang tăng trưởng), cũng áp dụng nguyên tắc tương tự.
Yo pana ‘‘kālaṃ khepeti, kālo ghasati bhūtāni, sabbāneva sahattanā’’ti (jā. 1.2.190) ādīsu kālassapi khayo vuccati, so idha nādhippeto aniṭṭhappasaṅgato.
However, the destruction of time, which is spoken of in passages like “Time expends, time devours beings, all by itself,” is not intended here, due to the undesirable implication.
Tuy nhiên, sự tiêu hoại của thời gian được nói đến trong các câu như “Thời gian tiêu diệt, thời gian nuốt chửng chúng sinh, tất cả đều cùng với tự ngã” (Jā. 1.2.190), thì không được đề cập ở đây, vì điều đó sẽ dẫn đến một kết luận không mong muốn.
Saṃvaṭṭanaṃ vinassanaṃ saṃvaṭṭo, saṃvaṭṭato uddhaṃ tathāṭhāyī saṃvaṭṭaṭṭhāyī.
Saṃvaṭṭaṭṭhāyī means "staying as such" (in existence) after the contraction, which is destruction and perishing, i.e., staying after the period of contraction.
Sự hoại diệt, sự hủy diệt là saṃvaṭṭo; saṃvaṭṭaṭṭhāyī là sự tồn tại sau khi hoại diệt.
Tammūlakattāti taṃpubbakattā.
Tammūlakattā means "because it has that (contraction) as its origin" (i.e., as its precondition).
Tammūlakattā có nghĩa là “có điều đó làm tiền đề”.
Vivaṭṭanaṃ nibbattanaṃ, vaḍḍhanaṃ vā vivaṭṭo.
Vivaṭṭo means "evolution" or "development," or "increase."
Sự sinh khởi, sự phát sinh là vivaṭṭanaṃ; hoặc sự tăng trưởng là vivaṭṭo.
Tejena saṃvaṭṭo tejosaṃvaṭṭo.
Tejosaṃvaṭṭo means "contraction by fire."
Sự hoại diệt do lửa là tejosaṃvaṭṭo.
Saṃvaṭṭasīmāti saṃvaṭṭanamariyādā.
Saṃvaṭṭasīmā means "the boundary of contraction."
Saṃvaṭṭasīmā là “giới hạn của sự hoại diệt”.
Saṃvaṭṭatīti vinassati.
Saṃvaṭṭati means "it perishes."
Saṃvaṭṭatī có nghĩa là “hủy diệt”.
Sadāti sabbakālaṃ, tīsupi saṃvaṭṭakālesūti attho.
Sadā means "always," i.e., in all three periods of contraction.
Sadā có nghĩa là “luôn luôn”, tức là “trong cả ba thời kỳ hoại diệt”.
Ekaṃ buddhakkhettanti idha yaṃ sandhāya vuttaṃ, taṃ niyametvā dassetuṃ ‘‘buddhakkhettaṃ nāma tividha’’ntiādi vuttaṃ.
Ekaṃ buddhakkhettaṃ is stated here to specify what is intended; thus, “Buddhakkhettaṃ nāma tividhaṃ” (The Buddha-field is of three kinds), etc., is said.
Ekaṃ buddhakkhettaṃ (một Phật độ) – Để xác định và chỉ ra điều được nói đến ở đây, đã nói “buddhakkhettaṃ nāma tividhaṃ” (Phật độ có ba loại), v.v.
Yattake ṭhāne tathāgatassa paṭisandhiñāṇādiñāṇānubhāvo puññaphalasamuttejito saraseneva parijambhati, taṃ sabbampi buddhaṅkurassa nibbattanakkhettaṃ nāmāti āha ‘‘jātikkhettaṃ dasasahassacakkavāḷapariyanta’’nti.
In any place where the power of the Tathāgata’s knowledge, such as the knowledge of rebirth-linking, manifests spontaneously, stimulated by the fruit of merit, all of that is called the field of arising for the Buddha-seedling; therefore, it is said, “jātikkhettaṃ dasasahassacakkavāḷapariyantaṃ” (the birth-field extends to ten thousand world-systems).
Tất cả những nơi mà uy lực của trí tuệ như trí tuệ tái sinh của Đức Như Lai, được thúc đẩy bởi quả phúc, tự nhiên lan tỏa, tất cả những nơi đó được gọi là cõi sinh của vị Phật tương lai (buddhaṅkura). Vì vậy, đã nói “jātikkhettaṃ dasasahassacakkavāḷapariyantaṃ” (cõi sinh giới hạn trong mười ngàn thế giới).
Ānubhāvo pavattatīti idha iddhimā cetovasippatto āṇākkhettapariyāpanne yattha katthaci cakkavāḷe ṭhatvā attano atthāya parittaṃ katvā tattheva aññaṃ cakkavāḷaṃ gatopi kataparitto eva hotīti katvā vuttaṃ.
Ānubhāvo pavattatī (the power operates) is said here because one who is endowed with psychic power (iddhimā) and has attained mastery of mind (cetovasippatto), having performed protective chanting (paritta) for their own benefit while standing in any world-system within the sphere of influence (āṇākkhetta), even if they go to another world-system, their protective chanting still remains effective.
Ānubhāvo pavattatī (uy lực vận hành) – Ở đây, điều này được nói đến vì một vị có thần thông, đã đạt đến sự làm chủ tâm (cetovasippatta), dù ở bất cứ thế giới nào thuộc cõi quyền năng (āṇākkhetta) và đã trì tụng kinh Paritta cho lợi ích của mình, thì dù có đến một thế giới khác, kinh Paritta đã trì tụng vẫn có hiệu lực.
Atha vā tattha ekasmiṃ cakkavāḷe ṭhatvā sabbasattānaṃ atthāya paritte kate āṇākkhette sabbasattānaṃ abhisambhuṇātveva parittānubhāvo tattha devatāhi parittānaṃ sampaṭicchitabbatoti vuttaṃ ‘‘ānubhāvo pavattatī’’ti.
Or alternatively, having stayed in one world-system and made a paritta for the benefit of all beings, the power of the paritta reaches all beings within that range of influence, because the devas in that place receive the parittas. Thus it is said, "the power functions."
Hoặc giả, khi đã an trú trong một luân vũ trụ và làm lễ Paritta vì lợi ích của tất cả chúng sinh, năng lực của Paritta chắc chắn sẽ đến với tất cả chúng sinh trong vùng quyền năng (āṇākkhetta) đó, vì các vị chư thiên ở đó phải tiếp nhận các bài Paritta. Do đó đã nói ‘năng lực được vận hành’.
Yaṃ yāvatā vā pana ākaṅkheyyāti vuttanti yaṃ visayakkhettaṃ sandhāya ekasmiṃyeva khaṇe sarena abhiviññāpanaṃ attano rūpadassanañca paṭijānantena bhagavatā ‘‘yāvatā vā pana ākaṅkheyyā’’ti vuttaṃ.
What is meant by ‘as far as one may wish’ is what the Blessed One said, "as far as one may wish," referring to the range of vision where, in a single moment, He is able to make Himself known by voice and seen in His form.
Cái gì đã được nói là ‘nếu muốn đến mức nào’ là cái mà Đức Thế Tôn đã nói ‘nếu muốn đến mức nào’, khi Ngài tuyên bố có thể làm cho tiếng nói được nghe thấy và hình sắc của mình được nhìn thấy trong cùng một khoảnh khắc, nhắm đến phạm vi đối tượng nào.
Yatthāti yasmiṃ padese anantāparimāṇe visayakkhette.
‘Where’ means in which region, in the infinite and boundless realm.
Ở đâu là ở nơi nào, trong phạm vi đối tượng vô biên, vô lượng.
Yaṃ yaṃ ākaṅkhati, taṃ taṃ anussaratīti ākaṅkhamattapaṭibaddhavuttitāya buddhañāṇassa yaṃ yaṃ anussarituṃ icchati, taṃ taṃ anussarati.
‘Whatever one wishes, that one recollects’ means that due to the Buddha-knowledge's function being dependent solely on His wish, whatever He desires to recollect, that He recollects.
Muốn cái gì thì nhớ cái đó là vì trí tuệ của Đức Phật có cách vận hành ràng buộc với ý muốn, nên Ngài muốn nhớ cái gì thì nhớ cái đó.
Ekaṃ āṇākkhettaṃ vinassatīti iminā tiriyato saṃvaṭṭamānaparicchedo vutto.
By ‘one range of influence is destroyed’ is stated the limit of contraction across.
Một vùng quyền năng bị hoại diệt – với điều này, sự phân định về sự biến hoại theo chiều ngang đã được nói đến.
Saṇṭhahantanti vivaṭṭamānaṃ jāyamānaṃ.
‘While existing’ means while expanding, while arising.
Đang hình thành là đang biến chuyển, đang sinh khởi.
Tassa vināso ca saṇṭhahanañca visuddhimagge vuttanti amhehipi heṭṭhā ‘‘lokavidū’’ti imassa atthasaṃvaṇṇanādhikāre pasaṅgato vuttattā idha na vuccati.
That its destruction and its existence are stated in the Visuddhimagga is not mentioned here, as we have already stated it in passing below in the explanation of the meaning of "lokavidū".
Sự hoại diệt và sự hình thành của nó đã được nói trong Thanh Tịnh Đạo – vì chúng tôi cũng đã nói về điều này một cách ngẫu nhiên trong phần giải thích ý nghĩa của từ ‘‘lokavidū’’ (bậc thấu hiểu thế gian) ở dưới, nên không nói lại ở đây.
Evaṃ pasaṅgena saṃvaṭṭādike pakāsetvā idāni yathādhigataṃ tesaṃ anussaraṇākāraṃ dassetuṃ ‘‘ye panete saṃvaṭṭavivaṭṭā vuttā’’tiādimāha.
Having thus explained the saṃvaṭṭa and so on by way of digression, now to show the manner of their recollection as it was attained, he says: ‘‘Those saṃvaṭṭa and vivaṭṭa that have been stated’’ and so on.
Sau khi giải thích về sự biến hoại (saṃvaṭṭa) và sự hình thành (vivaṭṭa) v.v. một cách ngẫu nhiên như vậy, bây giờ để chỉ ra cách thức ghi nhớ của chúng theo những gì đã được chứng đắc, Ngài nói ‘‘Những gì đã được nói về sự biến hoại và sự hình thành này’’ v.v.
Tattha etesūti niddhāraṇe bhummaṃ saṃvaṭṭavivaṭṭakappasamudāyato anekesaṃ saṃvaṭṭakappādīnaṃ niddhāriyamānattā.
Therein, ‘in these’ is the locative case of designation, because many saṃvaṭṭa-kappas etc. are being designated from the aggregate of saṃvaṭṭa-kappas and vivaṭṭa-kappas.
Trong đó, ‘‘etesu’’ (trong những điều này) là từ chỉ định cách sở tại, vì nhiều kiếp biến hoại (saṃvaṭṭakappa) v.v. được chọn ra từ tổng thể các kiếp biến hoại và hình thành.
Amumhi saṃvaṭṭakappeti ettha vā-saddo luttaniddiṭṭho daṭṭhabbo.
In ‘in that saṃvaṭṭa-kappa’, the word vā should be understood as omitted.
Trong câu ‘‘amumhi saṃvaṭṭakappe’’ (trong kiếp biến hoại kia), từ vā phải được hiểu là bị lược bỏ.
Tena ca aniyamatthena itarāsaṃ asaṅkhyeyyānampi saṅgaho siddhoti.
And by that indeterminate meaning, the inclusion of other immeasurable kappas is also established.
Và với ý nghĩa không cố định đó, sự bao gồm cả vô số kiếp khác cũng được thành tựu.
Atha vā amumhi saṃvaṭṭakappeti idaṃ saṃvaṭṭakappassa ādito pāḷiyaṃ gahitattā vuttaṃ.
Or alternatively, ‘in that saṃvaṭṭa-kappa’ is stated because the saṃvaṭṭa-kappa is taken from the beginning in the Pāḷi.
Hoặc giả, câu ‘‘amumhi saṃvaṭṭakappe’’ này được nói vì kiếp biến hoại đã được nêu ở đầu trong bản Pāḷi.
Tatthāpi hi imassa katipayakālaṃ bhavādīsu saṃsaraṇaṃ upalabbhatīti.
Even in that, his wandering in existences and so on for a certain period of time is found.
Vì ngay cả trong đó, sự luân hồi của vị ấy trong các cõi tồn tại (bhava) v.v. trong một khoảng thời gian nhất định cũng được tìm thấy.
Saṃvaṭṭakappe vā vattamāne yesu bhavādīsu imassa upapatti ahosi, taṃdassanametaṃ daṭṭhabbaṃ.
Or it should be understood that this is a vision of the existences in which he was reborn when the saṃvaṭṭa-kappa was current.
Hoặc giả, điều này phải được hiểu là sự thấy biết về những cõi tồn tại (bhava) v.v. mà vị ấy đã tái sinh trong kiếp biến hoại đang diễn ra.
Bhave vātiādīsu kāmādibhave vā aṇḍajādiyoniyā vā devādigatiyā vā nānattakāyanānattasaññīādiviññāṇaṭṭhitiyā vā sattāvāse vā khattiyādisattanikāye vā.
In ‘or in an existence’ and so on means: or in existences such as sense-sphere existences, or in wombs such as egg-born, or in destinies such as devas, or in stations of consciousness such as diverse body and diverse perception, or in abodes of beings, or in classes of beings such as khattiyas.
Trong các câu ‘‘bhave vā’’ (hoặc trong cõi tồn tại) v.v., có nghĩa là hoặc trong các cõi dục (kāma) v.v., hoặc trong các loại sinh (yoni) như noãn sinh (aṇḍaja) v.v., hoặc trong các cảnh giới (gati) như chư thiên (deva) v.v., hoặc trong các trú xứ của thức (viññāṇaṭṭhiti) như thân khác nhau, tưởng khác nhau v.v., hoặc trong các trú xứ của chúng sinh (sattāvāsa), hoặc trong các nhóm chúng sinh như Sát-đế-lợi (khattiya) v.v.
Yasmā idaṃ bhagavato vasena pubbenivāsānussatiñāṇaṃ āgataṃ, tasmā tasseva nāmādivasena atthaṃ yojetvā dassento āha ‘‘evaṃnāmoti vessantaro vā jotipālo vā’’tiādi.
Since this knowledge of recollection of past lives came by way of the Blessed One, he explains its meaning by way of name and clan and so on, saying: ‘‘with such a name, or Vessantara, or Jotipaḷa’’ and so on.
Vì trí tuệ nhớ các đời quá khứ (pubbenivāsānussatiñāṇa) này được nói đến theo Đức Thế Tôn, nên để chỉ ra ý nghĩa bằng cách kết hợp với tên gọi v.v. của Ngài, Ngài nói ‘‘có tên như vậy, là Vessantara hoặc Jotipāla’’ v.v.
Sālimaṃsodanāhāro vāti gihikālaṃ sandhāya vuttaṃ.
‘Or one who eats rice, meat, and broth’ is said with reference to the time as a householder.
Hoặc là người ăn cơm gạo và thịt được nói đến để chỉ thời kỳ tại gia.
Pavattaphalabhojano vāti tāpasādikālaṃ sandhāya.
‘Or one who eats fallen fruits’ refers to the time as an ascetic and so on.
Hoặc là người ăn trái cây tự rụng được nói đến để chỉ thời kỳ tu sĩ khổ hạnh v.v.
Pavattaphalabhojanoti sayampatitaphalāhāro.
‘One who eats fallen fruits’ means one whose food is fruits that have fallen by themselves.
Người ăn trái cây tự rụng là người ăn những trái cây tự rơi xuống.
Sāmisanirāmisādippabhedānanti ettha sāmisā gehassitasomanassādayo, nirāmisā nekkhammassitasomanassādayo.
In ‘of the divisions such as material and immaterial’, sāmisa means pleasures associated with household life and so on, nirāmisa means pleasures associated with renunciation and so on.
Trong câu ‘‘sāmisanirāmisādippabhedānaṃ’’ (các loại có vị dục và không vị dục v.v.), sāmisa là những sự hoan hỷ (somanassa) gắn liền với gia đình v.v., nirāmisa là những sự hoan hỷ gắn liền với sự xuất ly (nekkhamma) v.v.
Ādi-saddena vivekajasamādhijasukhādīnaṃ saṅgaho.
By the word ‘ādi’ (and so on) is included happiness arising from seclusion, happiness arising from concentration, and so on.
Với từ ādi, sự bao gồm các loại hạnh phúc (sukha) phát sinh từ sự viễn ly (viveka), phát sinh từ thiền định (samādhi) v.v. được thực hiện.
Heṭṭhā sāmaññato vuttamevatthaṃ vibhajitvā dassetukāmo ‘‘atha vā’’tiādimāha.
Wishing to explain in detail the meaning already stated in general below, he says ‘‘Or alternatively’’ and so on.
Muốn giải thích ý nghĩa đã được nói chung ở dưới bằng cách phân loại, Ngài nói ‘‘Hoặc giả’’ v.v.
Tattha amutrāsinti sāmaññaniddesoyaṃ, byāpanicchālopo vā, amutra amutra āsinti vuttaṃ hoti.
Therein, ‘I was there’ is a general designation, or it is an elision of spreading; it means, ‘I was in this place and that place’.
Trong đó, ‘‘amutrāsiṃ’’ là một sự chỉ định chung, hoặc là sự lược bỏ của ‘‘byāpanicchālopo’’, có nghĩa là đã từng ở nơi này, nơi kia.
Anupubbena ārohantassa yāvadicchakaṃ anussaraṇanti ettha ārohantassāti paṭilomato ñāṇena pubbenivāsaṃ ārohantassa.
In ‘recollection as much as desired, ascending in sequence’, ‘ascending’ means ascending to past existences with knowledge, in reverse order.
Trong câu ‘‘anupubbena ārohantassa yāvadicchakaṃ anussaraṇaṃ’’ (sự ghi nhớ tùy ý của người đang tiến lên theo thứ tự), ‘‘ārohantassa’’ là của người đang tiến lên các đời quá khứ (pubbenivāsa) bằng trí tuệ theo chiều ngược lại.
Paṭinivattantassāti pubbenivāsaṃ anussaraṇavasena yāvadicchakaṃ gantvā paccāgacchantassa.
‘Returning’ means having gone as far as desired by way of recollecting past lives, and then returning.
Của người đang quay trở lại là của người đã đi xa tùy ý theo cách ghi nhớ các đời quá khứ và đang quay trở lại.
Paccavekkhaṇanti anussaritānussaritassa paccavekkhaṇaṃ.
‘Review’ means the review of what has been recollected again and again.
Sự quán xét là sự quán xét những gì đã được ghi nhớ và ghi nhớ lại.
Tasmāti vuttassevatthassa kāraṇabhāvena paccāmasanaṃ, paṭinivattantassa paccavekkhaṇabhāvatoti vuttaṃ hoti.
‘Therefore’ refers back to the meaning already stated as the cause; it means that it is because it is the review of one who is returning.
Do đó là sự xem xét lại ý nghĩa đã được nói như là nguyên nhân, có nghĩa là vì là sự quán xét của người đang quay trở lại.
Idhūpapattiyāti idha carimabhave upapattiyā.
‘By rebirth here’ means by rebirth in this last existence.
Sự tái sinh ở đây là sự tái sinh trong kiếp cuối cùng này.
Anantaranti atītānantaramāha.
‘Immediately’ refers to the immediate past.
Ngay sau đó là nói về quá khứ liền kề.
Amutrāti amukasmiṃ bhaveti attho.
‘There’ means in that existence.
Ở kia có nghĩa là ở kiếp đó.
Udapādinti uppajjiṃ.
‘Arose’ means I was born.
Đã sinh khởi là đã sinh ra.
Tāhi devatāhīti tusitadevatāhi.
‘By those devas’ means by the Tusita devas.
Bởi các vị chư thiên đó là bởi các vị chư thiên Tusita.
Ekagottoti tusitagottena ekagotto.
‘Of the same clan’ means of the same clan as the Tusita devas.
Cùng dòng họ là cùng dòng họ với dòng họ Tusita.
Mahābodhisattānaṃ santānassa pariyosānāvatthāyaṃ devalokūpapattijanakaṃ nāma akusalena kammunā anupaddutameva hotīti adhippāyena ‘‘dukkhaṃ pana saṅkhāradukkhamattamevā’’ti vuttaṃ.
It is said ‘‘but suffering is merely the suffering of conditioned phenomena’’ with the intention that for great Bodhisattas, the rebirth-generating kamma in the deva realm at the final stage of their lineage is not afflicted by unwholesome kamma.
Với ý nghĩa rằng sự tái sinh vào cõi trời trong giai đoạn cuối cùng của dòng tâm thức của các vị Đại Bồ-tát không bao giờ bị nghiệp bất thiện quấy nhiễu, nên đã nói ‘‘nhưng khổ chỉ là khổ hành (saṅkhāradukkha) mà thôi’’.
Mahāpuññānampi pana devaputtānaṃ pubbanimittuppattikālādīsu aniṭṭhārammaṇasamāyogo hotiyevāti ‘‘kadāci dukkhadukkhassapi sambhavo natthī’’ti na sakkā vattuṃ, dhammānaṃ uppādanirodhasaṅkhāradukkhanti veditabbaṃ.
However, even for devaputtas of great merit, an encounter with unpleasant objects occurs at the time of the arising of पूर्व-निमित्तs and so on, so it cannot be said, "there is no possibility of even duḥkhadukkha (painful suffering) at times"; it should be understood that the suffering of conditioned phenomena refers to the arising and cessation of phenomena.
Tuy nhiên, ngay cả các vị thiên tử có phước báu lớn cũng có sự kết hợp với những đối tượng không mong muốn trong thời điểm xuất hiện các điềm báo trước v.v., nên không thể nói rằng ‘‘đôi khi không có cả khổ khổ (dukkhadukkha)’’, mà phải hiểu là sự sinh diệt của các pháp là khổ hành.
Sattapaññāsa…pe… pariyantoti idaṃ manussavassagaṇanāvasena vuttaṃ.
‘Fifty-seven… and so on… limit’ is stated according to the reckoning of human years.
Năm mươi bảy… v.v… là giới hạn – điều này được nói theo số năm của loài người.
Tattha devānaṃ vassagaṇanāya pana catusahassameva.
However, according to the reckoning of deva years, it is only four thousand.
Trong đó, theo số năm của chư thiên thì chỉ có bốn ngàn năm.
Itīti vuttatthanidassanametaṃ, tañca kho yathārahato, na yathānupubbatoti dassento ‘‘nāmagottavasenā’’tiādimāha.
‘Thus’ is an indication of the meaning stated, and to show that it is according to what is fitting, not in sequential order, he says ‘‘by way of name and clan’’ and so on.
Như vậy là sự chỉ rõ ý nghĩa đã được nói, và để chỉ ra rằng điều đó phù hợp chứ không phải theo thứ tự, Ngài nói ‘‘theo tên gọi và dòng họ’’ v.v.
Uddisīyatīti disvāva aviññeyyattā ‘‘ayaṃ ko nāmo’’ti pucchite ‘‘tisso gotamo’’ti nāmagottena uddisīyati.
‘Is pointed out’ means, since it cannot be known merely by seeing, when asked, "What is his name?", he is pointed out by name and clan, saying, "This is Tissa Gotama."
Được chỉ ra là vì không thể biết được chỉ bằng cách nhìn, nên khi được hỏi ‘‘Người này tên gì?’’, thì được chỉ ra bằng tên gọi và dòng họ là ‘‘người này tên Tissa, người này dòng Gotama’’.
Vaṇṇādīhīti vaṇṇāhāravedayitāyuparicchedehi.
‘By appearance and so on’ means by color, food, feeling, and limit of life-span.
Bằng sắc thái v.v. là bằng sắc thái, thức ăn, cảm thọ và giới hạn tuổi thọ.
Sāmotīti ettha iti-saddo ādiattho, pakārattho vā.
In ‘such’, the word ‘iti’ means ‘beginning’ or ‘kind’.
Trong câu ‘‘sāmoti’’, từ iti có ý nghĩa là ‘‘v.v.’’ hoặc là ‘‘loại’’.
Tena evamādievaṃpakāranānattatoti dassitaṃ hoti.
Thereby it is shown that there are such and such kinds of diversity.
Với điều đó, đã chỉ ra rằng có sự khác biệt về loại và kiểu như vậy.
Nāmagottaṃ uddesoti uddisīyati satto etenāti uddeso nāmagottaṃ.
‘Name and clan are a designation’ means that by which a being is pointed out is a designation, namely name and clan.
Tên gọi và dòng họ là sự chỉ định là tên gọi và dòng họ là sự chỉ định, vì chúng sinh được chỉ ra bằng chúng.
Itare ākārāti ākarīyati disvāva satto viññāyati etehīti itare vaṇṇādayo ākārā.
‘The other characteristics’ means that by which a being is known merely by seeing are the other characteristics such as appearance and so on.
Các đặc điểm khác là các đặc điểm khác như sắc thái v.v., vì chúng sinh được nhận biết chỉ bằng cách nhìn thấy chúng.
‘‘No ca kho avisesenā’’ti saṅkhepato vuttamevatthaṃ vitthārena dassento āha ‘‘titthiyā hī’’tiādi.
To explain in detail the meaning briefly stated in ‘‘but not indiscriminately’’, he says ‘‘for the sectarians’’ and so on.
Để giải thích chi tiết ý nghĩa đã được nói tóm tắt là ‘‘nhưng không phải một cách không phân biệt’’, Ngài nói ‘‘Vì các ngoại đạo’’ v.v.
Tattha titthiyāti aññatitthiyā.
Therein, ‘sectarians’ means other sectarians.
Trong đó, các ngoại đạo là các ngoại đạo khác.
Te pana kammavādino kiriyavādino tāpasādayo.
These are the Kamma-vādins, Kiriya-vādins, ascetics, and so on.
Những người đó là các đạo sĩ khổ hạnh v.v. tin vào nghiệp (kammavādī) và hành động (kiriyavādī).
Yasmā titthiyānaṃ brahmajālādīsu cattālīsāya eva saṃvaṭṭavivaṭṭānaṃ anussaraṇaṃ āgataṃ, tasmā ‘‘na tato para’’nti vatvā tattha kāraṇaṃ vadanto ‘‘dubbalapaññattā’’tiādimāha.
Since in the Brahmajāla Sutta and so on, the sectarians' recollection of saṃvaṭṭa and vivaṭṭa extends only to forty kappas, having said ‘‘not beyond that’’, he states the reason for it, saying ‘‘due to weak wisdom’’ and so on.
Vì trong các kinh như Brahmajāla v.v., sự ghi nhớ về bốn mươi kiếp biến hoại và hình thành của các ngoại đạo đã được nói đến, nên sau khi nói ‘‘không hơn thế nữa’’, để nói về nguyên nhân của điều đó, Ngài nói ‘‘vì trí tuệ yếu kém’’ v.v.
Tena vipassanābhiyogo pubbenivāsānussatiñāṇassa visesakāraṇanti dasseti.
Thereby he shows that the application of vipassanā is a special cause for the knowledge of recollection of past lives.
Với điều đó, Ngài chỉ ra rằng sự tinh tấn tu tập thiền quán (vipassanābhiyogo) là nguyên nhân đặc biệt của trí tuệ nhớ các đời quá khứ (pubbenivāsānussatiñāṇa).
Tatoyeva ca balavapaññattā ṭhapetvā aggasāvakamahāsāvake itare pakatisāvakā kappasatampi kappasahassampi anussarantiyevāti daṭṭhabbaṃ.
And for that very reason, it should be understood that ordinary disciples, excluding the chief disciples and great disciples, recollect for even a hundred kappas or a thousand kappas, due to their strong wisdom.
Và cũng từ đó, phải hiểu rằng vì trí tuệ mạnh mẽ, các vị Thanh văn thông thường (pakatisāvaka) – trừ các vị Đại Thanh văn và Thượng thủ Thanh văn – cũng ghi nhớ được một trăm kiếp hoặc một ngàn kiếp.
Teneva vuttaṃ visuddhimagge (visuddhi. 2.402) ‘‘pakatisāvakā kappasatampi kappasahassampi anussarantiyeva balavapaññattā’’ti.
Thus it is said in the Visuddhimagga: ‘‘Ordinary disciples recollect for even a hundred kappas or a thousand kappas due to their strong wisdom.’’
Chính vì vậy, trong Thanh Tịnh Đạo đã nói (Thanh Tịnh Đạo 2.402) ‘‘Các vị Thanh văn thông thường ghi nhớ được một trăm kiếp hoặc một ngàn kiếp vì trí tuệ mạnh mẽ’’.
Ettako hi tesaṃ abhinīhāroti kappānaṃ satasahassampi tadadhikaṃ ekaṃ dve ca asaṅkhyeyyānīti kālavasena evaṃparimāṇo yathākkamaṃ tesaṃ mahāsāvakaaggasāvakapaccekabuddhānaṃ puññañāṇābhinīhāro, sāvakapaccekabodhipāramitā siddhā.
‘For such is their aspiration’ means that by way of time, their aspiration for merit and knowledge for great disciples, chief disciples, and Paccekabuddhas, respectively, is thus limited: a hundred thousand kappas, or one or two asaṅkheyyas more than that; the perfections for a disciple-bodhi and Paccekabodhi are thus accomplished.
Sự phát nguyện của họ là như vậy là sự tích lũy phước báu và trí tuệ của các vị Đại Thanh văn, Thượng thủ Thanh văn và Độc Giác Phật theo thứ tự là một trăm ngàn kiếp, hoặc hơn thế nữa là một hoặc hai A-tăng-kỳ (asaṅkhyeyya) kiếp, theo thời gian, như vậy là giới hạn; các Ba-la-mật (pāramitā) của Thanh văn và Độc Giác Phật đã được thành tựu.
Yadi bodhisambhārasambharaṇakālaparicchinno tesaṃ tesaṃ ariyānaṃ abhiññāñāṇavibhavo, evaṃ sante buddhānampissa paricchedatā āpannāti āha ‘‘buddhānaṃ pana paricchedo natthī’’ti.
If the potency of the supernormal knowledge of those various noble ones is limited by the period of accumulating the requisites for awakening, then in that case, a limitation would be incurred for the Buddhas as well. Therefore, he said, “But for the Buddhas, there is no limitation.”
Nếu sự phát triển của các thắng trí (abhiññā-ñāṇa) của các bậc Thánh đó bị giới hạn bởi thời gian tích lũy các Ba-la-mật của Bồ-tát, thì khi đó, ngay cả trí tuệ toàn tri của chư Phật cũng sẽ bị giới hạn. Do đó, lời dạy là: “Nhưng chư Phật thì không có sự giới hạn.”
‘‘Yāvatakaṃ ñeyyaṃ, tāvatakaṃ ñāṇa’’nti (paṭi. ma. 3.5) vacanato sabbaññutaññāṇassa viya buddhānaṃ abhiññāñāṇānampi savisaye paricchedo nāma natthīti tattha yaṃ yaṃ ñātuṃ icchanti, taṃ taṃ jānanti eva.
Because of the saying, “As much as is knowable, so much is the knowledge,” just like for the All-Knowing Knowledge, for the abhiññā-knowledges of the Buddhas too there is no limitation in their respective domains; therefore, whatever they wish to know, that they certainly know.
Theo câu nói: “Trí tuệ bao nhiêu thì đối tượng biết được cũng bấy nhiêu” (Paṭisambhidāmagga 3.5), cũng như trí Tuệ Toàn Tri (sabbaññutaññāṇa), các thắng trí (abhiññā-ñāṇa) của chư Phật cũng không có sự giới hạn trong phạm vi đối tượng của chúng. Do đó, bất cứ điều gì chư Phật muốn biết, chư Phật đều biết.
Atha vā satipi kālaparicchede kāraṇūpāyakosallapariggahādinā sātisayattā mahābodhisambhārānaṃ paññāpāramitāya pavattiānubhāvassa paricchedo nāma natthi, kuto taṃnibbattānaṃ abhiññāñāṇānanti āha ‘‘buddhānaṃ pana paricchedo natthī’’ti.
Alternatively, even if there is a limitation of time, because the great requisites for Awakening are exceptional due to skill in causes and means, acquisition, and so on, there is no limitation to the power of the perfection of wisdom in its operation; how could there be a limitation for the abhiññā-knowledges produced from it? Thus, it is said: “But for the Buddhas, there is no limitation.”
Hoặc, dù có sự giới hạn về thời gian, nhưng do sự siêu việt về thiện xảo trong phương tiện và các yếu tố khác của sự tích lũy Ba-la-mật lớn lao, nên không có sự giới hạn nào đối với uy lực phát sinh từ Ba-la-mật Trí tuệ (paññāpāramitā). Huống hồ gì các thắng trí (abhiññā-ñāṇa) được sinh ra từ đó. Do đó, lời dạy là: “Nhưng chư Phật thì không có sự giới hạn.”
Atīte ‘‘ettakānaṃ kappānaṃ asaṅkhyeyyānī’’ti evaṃ kālaparicchedo natthi anāgate anāgataṃsañāṇassa viya.
In the past, there is no time limitation such as “so many incalculable periods of eons,” just as for the knowledge of the future in the future.
Trong quá khứ, không có sự giới hạn thời gian như “vô số kiếp như thế này”. Trong tương lai cũng không có sự giới hạn như trí tuệ về tương lai (anāgataṃsañāṇa).
Tenāha ‘‘yāva icchanti tāva sarantī’’ti.
Therefore, he said, “For as long as they wish, so long do they recollect.”
Do đó, lời dạy là: “Họ nhớ lại bao nhiêu tùy ý muốn.”
Evaṃ pañcannaṃ janānaṃ pubbenivāsānussaraṇaṃ kālavibhāgato dassetvā idāni ārammaṇaggahaṇavasenassa pavattivisesaṃ dassento ‘‘titthiyā cā’’tiādimāha.
Having thus shown the recollection of former existences of the five kinds of persons according to the division of time, he now says “Heretics also…” and so on, to show the specific way it occurs by way of grasping the object.
Sau khi trình bày sự hồi tưởng các đời quá khứ của năm hạng người theo sự phân chia thời gian như vậy, bây giờ, để trình bày sự đặc biệt trong cách thức hoạt động của trí tuệ đó theo sự nắm bắt đối tượng, lời dạy bắt đầu bằng “Và các ngoại đạo”.
Khandhapaṭipāṭimeva sarantīti ettha khandhapaṭipāṭi khandhānaṃ anukkamo, sā ca kho cutito paṭṭhāya uppaṭipāṭivasena.
Here in “they recollect only the sequence of the aggregates,” the sequence of the aggregates is the order of the aggregates, and that is by way of reverse order, starting from the death-moment.
Trong câu “Họ chỉ nhớ theo thứ tự các uẩn”, thứ tự các uẩn (khandhapaṭipāṭi) là sự tuần tự của các uẩn, và sự tuần tự đó là theo chiều ngược lại, bắt đầu từ sự chết (cuti).
Keci panettha ‘‘iriyāpathapaṭipāṭi khandhapaṭipāṭī’’ti vadanti.
Some here say, “The sequence of postures is the sequence of aggregates.”
Một số người ở đây nói rằng: “Thứ tự các oai nghi là thứ tự các uẩn.”
Vuttamevatthaṃ byatirekato vibhāvento āha ‘‘paṭipāṭiṃ muñcitvā’’tiādi.
Clarifying this same point from a negative perspective, he says “Having let go of the sequence…” and so on.
Để làm rõ nghĩa đã nói bằng cách phủ định, lời dạy nói: “buông bỏ thứ tự” và tiếp theo.
Tattha cutipaṭisandhivasenāti attano parassa vā tasmiṃ tasmiṃ attabhāve cutiṃ disvā antarā kiñci anāmasitvā paṭisandhiyā eva gahaṇavasena.
Therein, by way of the death-moment and the linking-consciousness means: by way of seeing one’s own or another’s death-moment in a particular existence, and without considering anything in between, grasping only the linking-consciousness.
Trong đó, “theo cách thức chết và tái sanh” có nghĩa là theo cách thức nắm bắt sự tái sanh sau khi thấy sự chết trong kiếp sống này của chính mình hoặc của người khác, mà không chạm vào bất cứ điều gì ở giữa.
Yathā pana andhā yaṭṭhiṃ amuñcitvā gacchanti, evaṃ te khandhapaṭipāṭiṃ amuñcitvāva sarantīti āha ‘‘tesañhi andhānaṃ viya icchitappadesokkamanaṃ natthī’’ti.
Just as the blind walk without letting go of their staff, so too they recollect without letting go of the sequence of the aggregates. Thus, he says, “For them, like for the blind, there is no leaping to a desired place.”
Và cũng như những người mù đi mà không buông gậy, họ nhớ lại mà không buông bỏ thứ tự các uẩn. Do đó, lời dạy là: “Vì những người đó, giống như người mù, không thể đi đến nơi mình muốn.”
Sāvakāti pakatisāvakāpi mahāsāvakāpi aggasāvakāpi sāmaññato vuttā.
Disciples is said generally for ordinary disciples, great disciples, and chief disciples.
Các đệ tử (sāvakā) được nói chung bao gồm các đệ tử thông thường (pakatisāvaka), các đại đệ tử (mahāsāvaka) và các đệ tử tối thượng (aggasāvaka).
Pakatisāvakāpi hi khandhapaṭipāṭiyāpi anussaranti, cutipaṭisandhivasenapi saṅkamanti balavapaññattā, tathā asītimahāsāvakā.
For even ordinary disciples recollect both by the sequence of the aggregates and move on by way of the death-moment and the linking-consciousness, because their wisdom is strong; so too the eighty great disciples.
Các đệ tử thông thường cũng nhớ theo thứ tự các uẩn, và họ cũng chuyển dịch theo cách thức chết và tái sanh vì có trí tuệ mạnh mẽ. Tám mươi vị đại đệ tử cũng vậy.
Dvinnaṃ pana aggasāvakānaṃ khandhapaṭipāṭikiccaṃ natthi.
But for the two chief disciples, there is no need for the sequence of the aggregates.
Nhưng đối với hai vị đệ tử tối thượng thì không có việc nhớ theo thứ tự các uẩn.
Ekassa attabhāvassa cutiṃ disvā paṭisandhiṃ passanti, puna aparassa cutiṃ disvā paṭisandhinti evaṃ cutipaṭisandhivasenapi saṅkamantā gacchanti.
Seeing the death-moment of one existence, they see the linking-consciousness; again, seeing the death-moment of another, they see the linking-consciousness. Thus, they proceed, moving on by way of the death-moment and the linking-consciousness.
Họ thấy sự chết của một kiếp sống, rồi thấy sự tái sanh; rồi lại thấy sự chết của một kiếp sống khác, rồi thấy sự tái sanh. Cứ như vậy, họ chuyển dịch và đi theo cách thức chết và tái sanh.
Yathā nāma saradasamaye ṭhitamajjhanhikavelāyaṃ caturatanike gehe cakkhumato purisassa rūpagataṃ supākaṭameva hotīti lokasiddhametaṃ.
It is well-established in the world that just as, in the autumn season at midday, a visible form in a four-cornered house is exceedingly clear to a person with sight.
Ví dụ, điều này nổi tiếng trong thế gian rằng vào mùa thu, giữa buổi trưa, trong một ngôi nhà bốn góc, một người có mắt nhìn thấy mọi vật rất rõ ràng.
Siyā pana tassa sukhumataratirokuṭṭādibhedassa rūpagatassa agocaratā, na tveva buddhānaṃ ñātuṃ icchitassa ñeyyassa agocaratā, atha kho taṃ ñāṇālokena obhāsitaṃ hatthatale āmalakaṃ viya supākaṭaṃ suvibhūtameva hoti, tathā ñeyyāvaraṇassa suppahīnattāti āha ‘‘buddhā panā’’tiādi.
However, for that person, a visible form that is very subtle, behind a wall, and so on, may be out of range, but for the Buddhas, a knowable thing they wish to know is never out of range. Rather, illuminated by the light of knowledge, it becomes as exceedingly clear and distinct as a myrobalan fruit on the palm of the hand, because the obstruction to the knowable has been completely abandoned. Thus, he says “But the Buddhas…” and so on.
Có thể có những hình sắc vi tế hơn bị che khuất bởi tường vách, v.v., mà người đó không thể thấy được. Nhưng đối với chư Phật, không có đối tượng nào mà chư Phật muốn biết lại không thấy được. Ngược lại, đối tượng đó được trí tuệ chiếu sáng, trở nên rất rõ ràng và hiển lộ, giống như quả xoài trên lòng bàn tay. Tương tự, vì sự che chướng của đối tượng biết được đã được loại bỏ hoàn toàn, do đó lời dạy là: “Nhưng chư Phật thì…” và tiếp theo.
Tattha sīhokkantavasenāti sīhagatipatanavasena.
Therein, by way of the lion’s leap means by way of the lion’s gait and pounce.
Trong đó, “theo cách thức của sư tử nhảy vọt” có nghĩa là theo cách thức của bước chân sư tử.
Yaṃ yaṃ ṭhānaṃ ākaṅkhantīti yasmiṃ kappe yasmiṃ bhave yaṃ yaṃ ṭhānaṃ jānituṃ icchanti.
Whatever place they desire means whichever eon, whichever existence, whichever place they wish to know.
“Bất cứ nơi nào họ muốn” có nghĩa là bất cứ nơi nào, trong kiếp nào, trong đời nào, họ muốn biết.
Taṃ sabbaṃ sarantiyevāti ñātuṃ icchitaṃ taṃ sabbaṃ sarantiyeva, na na saranti.
They recollect all of that means they recollect all that they wish to know; it is not that they do not recollect.
“Họ nhớ lại tất cả những điều đó” có nghĩa là họ nhớ lại tất cả những điều họ muốn biết, chứ không phải là không nhớ.
Buddhānañhi neva khandhapaṭipāṭikiccaṃ, na ca cutipaṭisandhivasena saṅkamanakiccaṃ atthi.
For the Buddhas, there is neither the need for the sequence of the aggregates nor the need to move on by way of the death-moment and the linking-consciousness.
Đối với chư Phật, không có việc nhớ theo thứ tự các uẩn, cũng không có việc chuyển dịch theo cách thức chết và tái sanh.
Tesañhi anekāsu kappakoṭīsu heṭṭhā vā upari vā yaṃ yaṃ ṭhānaṃ icchanti, taṃ taṃ pākaṭameva hoti.
For them, whatever place they wish, whether below or above, across many crores of eons, becomes manifest.
Đối với chư Phật, bất cứ nơi nào họ muốn trong vô số kiếp, dù ở dưới hay ở trên, nơi đó đều hiển lộ rõ ràng.
Tasmā yathā peyyālapāḷiṃ paṭhantā ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ…pe… pañcamaṃ jhāna’’ntiādipariyosānameva gaṇhantā saṅkhipitvā sajjhāyanti, na anupadaṃ, evaṃ anekāpi kappakoṭiyo peyyālapāḷiṃ viya saṅkhipitvā yaṃ yaṃ icchanti, tattha tattheva ñāṇena okkamantā sīhokkantavasena gacchanti.
Therefore, just as those who recite a text with omissions take only the beginning and the end, such as “the first jhāna…pe…the fifth jhāna,” and recite it in brief, not word by word, so too, abbreviating even many crores of eons like a text with omissions, they proceed by way of the lion’s leap, their knowledge descending upon whatever place they wish.
Do đó, cũng như những người đọc bài kệ peyyāla (rút gọn) chỉ nắm bắt phần đầu và phần cuối như “thiền thứ nhất…pe…thiền thứ năm”, họ đọc rút gọn chứ không đọc từng từ. Tương tự, chư Phật cũng rút gọn vô số kiếp như bài kệ peyyāla, và bất cứ nơi nào họ muốn, họ đều nhập vào đó bằng trí tuệ, đi theo cách thức của sư tử nhảy vọt.
Evaṃ gacchantānañca tesaṃ ñāṇaṃ yathā nāma katavālavedhiparicayassa sarabhaṅgasadisassa dhanuggahassa khitto saro antarantarā rukkhalatādīsu asajjamāno lakkheyeva patati na sajjati na virajjhati, evaṃ antarantarāsu jātīsu na sajjati na virajjhati, asajjamānaṃ avirajjhamānaṃ icchiticchitaṭṭhānaṃyeva gaṇhāti.
And as they proceed thus, their knowledge, just as an arrow shot by an archer like Sarabhaṅga, who is practiced in piercing a hair, does not get stuck on trees, vines, and so on in between, but falls only on the target—it does not get stuck, it does not miss—so too, it does not get stuck, it does not miss among the intervening births; not getting stuck, not missing, it grasps only the very place that is desired.
Và trí tuệ của những vị đi như vậy, giống như mũi tên của một cung thủ thiện xạ, thành thạo việc bắn xuyên qua sợi lông, giống như Sarabhaṅga, mũi tên đã bắn không bị vướng vào cây cối, dây leo, v.v., ở giữa, mà chỉ rơi trúng mục tiêu, không bị mắc kẹt, không bị lệch. Tương tự, trong các kiếp sống ở giữa, trí tuệ không bị mắc kẹt, không bị lệch, mà chỉ nắm bắt được nơi mong muốn.
Atītabhave khandhā tappaṭibaddhanāmagottāni ca sabbaṃ pubbenivāsantveva saṅgahitānīti āha ‘‘kiṃ viditaṃ karoti?
In past existences, the aggregates and the names and clans connected with them are all included under “former existences.” Therefore, he said, “What does it make known? Former existences.”
Trong các kiếp quá khứ, các uẩn và danh tánh liên quan đến chúng đều được bao gồm trong sự hồi tưởng các đời quá khứ (pubbenivāsa).
Pubbenivāsa’’nti.
is 'recollection of past lives'.
Do đó, lời dạy là: “Nó làm cho điều gì được biết? Sự hồi tưởng các đời quá khứ.”
Moho paṭicchādakaṭṭhena tamo viya tamoti āha ‘‘sveva moho’’tiādi.
Ignorance, in the sense of concealing, is like darkness; thus, he said, “That itself is darkness…” and so on.
Sự si mê (moha) giống như bóng tối (tamo) vì nó có tính chất che đậy. Do đó, lời dạy là: “Chính sự si mê đó” và tiếp theo.
Obhāsakaraṇaṭṭhenāti kātabbato karaṇaṃ, obhāsova karaṇaṃ obhāsakaraṇaṃ, attano paccayehi obhāsabhāvena nibbattetabbaṭṭhenāti attho.
In the sense of making light means: making is the action to be done; the making of light is making light. The meaning is: in the sense of having to be produced in the state of light by its own conditions.
“Vì tính chất tạo ra ánh sáng” có nghĩa là sự tạo ra là việc làm, ánh sáng chính là việc làm, việc tạo ra ánh sáng, nghĩa là vì tính chất được tạo ra dưới dạng ánh sáng bởi các điều kiện của chính nó.
Sesaṃ pasaṃsāvacananti paṭipakkhavidhamanapavattivisesānaṃ bodhanato vuttaṃ.
The rest is a statement of praise, spoken because it signifies the particular ways of acting that destroy the opposite.
“Phần còn lại là lời khen ngợi” được nói để chỉ ra các đặc điểm hoạt động đặc biệt của việc tiêu diệt đối thủ.
Avijjā vihatāti etena vijānanaṭṭhena vijjāti ayampi attho dīpitoti daṭṭhabbaṃ.
By “ignorance is dispelled,” it should be understood that this meaning is also shown: that which knows is knowledge, in the sense of knowing.
“Vô minh đã bị diệt trừ” – qua điều này, ý nghĩa rằng “minh (vijjā) là sự hiểu biết” cũng được làm rõ. Điều này nên được hiểu như vậy.
Yasmā vijjā uppannāti etena vijjāpaṭipakkhā avijjā, paṭipakkhatā cassā pahātabbabhāvena vijjāya ca pahāyakabhāvenāti dasseti.
Because knowledge has arisen.” By this, he shows that ignorance is the opposite of knowledge, and its opposition is in the sense that it is to be abandoned, and knowledge is in the sense of that which abandons.
Vì minh đã sanh khởi – qua điều này, lời dạy chỉ ra rằng vô minh là đối nghịch của minh, và sự đối nghịch này là do vô minh cần phải được đoạn trừ và minh có tính chất đoạn trừ.
Esa nayo itarasmimpi padadvayeti iminā tamo vihato vinaṭṭho.
This is the method in the other pair of words as well. By this, he indicates the meaning: darkness is dispelled, destroyed.
“Nguyên tắc này cũng áp dụng cho hai từ còn lại” – qua điều này, lời dạy mở rộng ý nghĩa rằng bóng tối đã bị diệt trừ, đã bị phá hủy.
Yasmā āloko uppannoti imamatthaṃ atidisati.
Because light has arisen.
Vì ánh sáng đã sanh khởi. Lời dạy này mở rộng ý nghĩa đó.
Kilesānaṃ ātāpanaparitāpanaṭṭhena vīriyaṃ ātāpoti āha ‘‘vīriyātāpena ātāpino’’ti, vīriyavatoti attho.
Energy, in the sense of heating and scorching the defilements, is ardor; thus, he said, “ardent with the ardor of energy,” meaning, endowed with energy.
Sự tinh tấn (vīriya) là sự nhiệt tâm (ātāpa) vì nó có tính chất đốt cháy và làm khổ các phiền não (kilesa). Do đó, lời dạy là: “nhiệt tâm với sự tinh tấn”, nghĩa là có sự tinh tấn.
Pesitacittassāti yathādhippetatthasiddhiṃ pativissaṭṭhacittassa.
Of one with a dispatched mind means of one whose mind is released towards the accomplishment of the desired goal.
“Với tâm đã được hướng đến” có nghĩa là với tâm đã được giải thoát để đạt được mục đích mong muốn.
Yathā appamattassa ātāpino pahitattassa viharatoti aññassapi kassaci mādisassāti adhippāyo.
As he dwells diligent, ardent, with a resolved self, means for any other person like myself; that is the intention.
“Như một người không phóng dật, nhiệt tâm, với tâm đã được hướng đến, đang an trú” – ý nghĩa là đối với bất kỳ ai khác giống như tôi.
Padhānānuyogassāti sammappadhānamanuyuttassa.
Of one devoted to the endeavor means of one engaged in the right endeavors.
“Của người chuyên cần tinh tấn” có nghĩa là của người chuyên cần thực hành chánh tinh tấn (sammappadhāna).
Sesamettha uttānattā vuttanayattā ca suviññeyyameva.
The rest here is easily understood because it is plain and follows the method already explained.
Phần còn lại ở đây rất dễ hiểu vì nó rõ ràng và đã được trình bày theo cách tương tự.
13. Cutiyāti cavane.
13. Of the passing away means at the moment of ceasing.
13. “Cái chết” (Cutiyā) có nghĩa là trong lúc chết.
Upapāteti upapajjane.
In the reappearing means at the moment of being reborn.
“Sự tái sanh” (Upapāte) có nghĩa là trong lúc tái sanh.
Samīpatthe cetaṃ bhummavacanaṃ, cutikkhaṇasāmantā upapattikkhaṇasāmantā cāti vuttaṃ hoti.
And this is a locative expression in the sense of proximity; it means near the moment of death and near the moment of rebirth.
Và đây là một từ ở cách sở thuộc (bhummavacana) với ý nghĩa gần kề, nghĩa là gần thời điểm chết và gần thời điểm tái sanh.
Tathā hi vakkhati ‘‘ye pana āsannacutikā’’tiādi.
Indeed, he will say, “But those who are near death…” and so on.
Thật vậy, lời dạy sẽ nói: “Những người sắp chết” và tiếp theo.
Yena ñāṇenāti yena dibbacakkhuñāṇena.
By which knowledge means by which knowledge of the divine eye.
“Bằng trí tuệ nào” có nghĩa là bằng trí tuệ thiên nhãn (dibbacakkhuñāṇa) nào.
Dibbacakkhuñāṇeneva hi sattānaṃ cuti ca upapatti ca ñāyati.
For it is only with the knowledge of the divine eye that the passing away and reappearance of beings is known.
Thật vậy, chỉ bằng trí tuệ thiên nhãn mà sự chết và sự tái sanh của chúng sanh mới được biết đến.
Parikammaṃ vattabbaṃ siyāti ‘‘dibbacakkhuñāṇaṃ uppādetukāmena ādikammikena kulaputtena kasiṇārammaṇaṃ abhiññāpādakajjhānaṃ sabbākārena abhinīhārakkhamaṃ katvā tejokasiṇaṃ odātakasiṇaṃ ālokakasiṇanti imesu tīsu kasiṇesu aññataraṃ āsannaṃ kātabbaṃ, upacārajjhānagocaraṃ katvā vaḍḍhetvā ṭhapetabba’’ntiādinā dibbacakkhuñāṇassa parikammaṃ vattabbaṃ bhaveyya.
Preparation should be spoken of means that the preparation for the divine eye knowledge should be spoken of, beginning with "by a virtuous young man, a beginner who desires to generate the divine eye knowledge, having made the foundation-jhana for higher knowledge with a kasiṇa as its object capable of drawing forth (the higher knowledge) in all respects, one of these three kasiṇas—the fire kasiṇa, the white kasiṇa, or the light kasiṇa—should be made near, and having made it the object of access concentration, it should be developed and established."
Cần phải nói về sự chuẩn bị (Parikammaṃ vattabbaṃ siyā) nghĩa là, cần phải nói về sự chuẩn bị cho thiên nhãn thông (dibbacakkhuñāṇa) theo cách như sau: “Người thiện nam tử mới bắt đầu tu tập, muốn phát sinh thiên nhãn thông, cần phải làm cho thiền nền tảng của thắng trí (abhiññāpādakajjhāna) với đề mục kasiṇa trở nên khả dĩ đưa đến thắng trí bằng mọi phương cách, rồi làm cho một trong ba loại kasiṇa này—hỏa kasiṇa, bạch kasiṇa, quang kasiṇa—trở nên rõ ràng, và phát triển nó để trở thành đối tượng của cận định (upacārajjhāna).”
So ahanti so katacittābhinīhāro ahaṃ.
That I means "that I who have accomplished the aspiration of mind."
So ahaṃ nghĩa là, tôi, người đã hướng tâm đến thắng trí như vậy.
Dibbasadisattāti divi bhavanti dibbaṃ, devānaṃ pasādacakkhu, tena dibbena cakkhunā sadisattāti attho.
Due to being similar to the divine means that which exists in the heavens is divine, the delightful eye of the devas; due to being similar to that divine eye, that is the meaning.
Dibbasadisattā nghĩa là, vì tương tự với thiên nhãn. “Dibba” là cái gì thuộc về chư thiên, là tịnh nhãn của chư thiên. Do đó, nghĩa là vì tương tự với thiên nhãn đó.
Dibbasadisattāti ca hīnūpamādassanaṃ devatānaṃ dibbacakkhutopi imassa mahānubhāvattā.
And due to being similar to the divine is a showing of an inferior simile, because this (divine eye of the Buddha) is more potent than even the divine eye of the devas.
Và Dibbasadisattā cũng là sự trình bày một ví dụ thấp kém, vì năng lực của nhãn này vĩ đại hơn cả thiên nhãn của chư thiên.
Idāni taṃ dibbasadisattaṃ vibhāvetuṃ ‘‘devatānañhī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to illustrate that similarity to the divine, the statement "for of devas" and so on was made.
Bây giờ, để làm rõ sự tương tự với thiên nhãn đó, lời “devatānañhī” và tiếp theo đã được nói.
Tattha sucaritakammanibbattanti saddhābahulatāvisuddhadiṭṭhitāānisaṃsadassāvitādisampattiyā suṭṭhu caritattā sucaritena devūpapattijanakena puññakammena nibbattaṃ.
There, produced by wholesome kamma means produced by wholesome kamma that generates rebirth as a deva, due to being well-practiced with the accomplishment of abundant faith, purified view, and the showing of benefits, and so on.
Trong đó, sucaritakammanibbattaṃ nghĩa là, được tạo ra bởi nghiệp thiện (puññakamma) đã được thực hành tốt đẹp, là nghiệp dẫn đến tái sinh cõi trời, nhờ vào sự thành tựu như có nhiều đức tin (saddhābahulatā), có chánh kiến thanh tịnh (visuddhadiṭṭhitā), và thấy rõ các lợi ích.
Pittasemharuhirādīhīti ādi-saddena vātarogādīnaṃ saṅgaho.
By the word "etc." in "by bile, phlegm, blood, etc.", diseases such as wind disorders are included.
Trong pittasemharuhirādīhi, từ ādi bao gồm các bệnh như phong bệnh (vātaroga).
Apalibuddhanti anupaddutaṃ.
Unobstructed means unimpeded.
Apalibuddhaṃ nghĩa là, không bị chướng ngại.
Pittādīhi anupaddutattā kammassa ca uḷāratāya upakkilesavimutti veditabbā.
Liberation from defilement should be understood as being unimpeded by bile, etc., and due to the exalted nature of kamma.
Vì không bị chướng ngại bởi mật (pitta) và các yếu tố khác, và vì nghiệp là cao thượng, nên cần hiểu rằng nó được giải thoát khỏi các cấu uế (upakkilesa).
Upakkilesadosarahitañhi kammaṃ tiṇādidosarahitaṃ viya sassaṃ uḷāraphalaṃ anupakkiliṭṭhaṃ hoti.
For kamma that is free from defilement is like a crop free from defects such as weeds, possessing excellent fruits and being undefiled.
Thật vậy, nghiệp không bị ô nhiễm bởi các cấu uế sẽ có quả báo cao thượng và không bị ô nhiễm, giống như cây lúa không bị sâu bệnh.
Kāraṇūpacārena cassa phalaṃ tathā voharīyati yathā ‘‘sukkaṃ sukkavipāka’’nti.
And its result is spoken of in that way by figurative use of the cause, as in "white, of white result."
Và quả của nó được gọi như vậy theo cách ẩn dụ về nguyên nhân, giống như câu “trắng có quả trắng”.
Dūrepīti pi-saddena sukhumassapi ārammaṇassa sampaṭicchanasamatthataṃ saṅgaṇhāti.
Even far away, by the word "even", it includes the ability to apprehend even a subtle object.
Trong dūrepi, từ pi bao gồm khả năng tiếp nhận đối tượng dù ở xa hay vi tế.
Pasādacakkhūti catunnaṃ mahābhūtānaṃ pasādalakkhaṇaṃ cakkhu.
The sensitive eye means the eye with the characteristic of sensitivity of the four great elements.
Pasādacakkhu là nhãn có đặc tính trong sáng của bốn đại.
Vīriyabhāvanābalanibbattanti vīriyārambhavaseneva ijjhanato sabbāpi kusalabhāvanā vīriyabhāvanā, padhānasaṅkhārasamannāgatā vā iddhipādabhāvanā visesato vīriyabhāvanā, tassā ānubhāvena nibbattaṃ vīriyabhāvanābalanibbattaṃ.
Produced by the power of exertion-development means all wholesome development is exertion-development, because it is perfected solely through the application of energy; or, the development of the bases of psychic power, endowed with strong effort, is specifically exertion-development. That which is produced by the influence of that (exertion-development) is produced by the power of exertion-development.
Vīriyabhāvanābalanibbattaṃ nghĩa là, được tạo ra bởi sức mạnh của sự tu tập tinh tấn. Tất cả mọi sự tu tập thiện (kusalabhāvanā) đều là sự tu tập tinh tấn (vīriyabhāvanā) vì nó thành tựu chỉ nhờ vào sự khởi xướng tinh tấn (vīriyārambha). Hoặc, sự tu tập các thần túc (iddhipāda bhāvanā) đi kèm với các hành chính (padhānasaṅkhāra) đặc biệt là sự tu tập tinh tấn. Được tạo ra bởi năng lực của sự tu tập đó là vīriyabhāvanābalanibbattaṃ.
Ñāṇamayaṃ cakkhu ñāṇacakkhu.
The eye made of knowledge is the knowledge-eye.
Nhãn được tạo thành từ trí tuệ là ñāṇacakkhu (trí nhãn).
Tādisamevāti upakkilesavimuttatāya dūrepi sukhumassapi ārammaṇassa sampaṭicchanasamatthatāya ca taṃsadisameva.
Exactly similar means exactly similar to that (deva's eye) due to being free from defilements and capable of apprehending even subtle objects even from afar.
Tādisamevā nghĩa là, tương tự như vậy, vì nó được giải thoát khỏi các cấu uế và có khả năng tiếp nhận đối tượng dù ở xa hay vi tế.
Dibbavihāravasena paṭiladdhattāti dibbavihārasaṅkhātānaṃ catunnaṃ jhānānaṃ vasena paṭiladdhattā.
Due to being attained through divine abidings means due to being attained through the four jhānas known as divine abidings.
Dibbavihāravasena paṭiladdhattā nghĩa là, được thành tựu nhờ vào bốn thiền định được gọi là thiên trú (dibbavihāra).
Iminā kāraṇavasenassa dibbabhāvamāha.
By this, he states its divine nature based on the cause.
Qua điều này, Ngài nói về tính chất thiên thượng của nó dựa trên nguyên nhân.
Dibbavihārasannissitattāti aṭṭhaṅgasamannāgamena ukkaṃsagataṃ pādakajjhānasaṅkhātaṃ dibbavihāraṃ sannissāya pavattattā, dibbavihārapariyāpannaṃ vā attanā sampayuttaṃ rūpāvacaracatutthajjhānaṃ nissāya paccayabhūtaṃ sannissitattāti evamettha attho daṭṭhabbo.
Due to relying on a divine abiding means due to operating by relying on the divine abiding, which is the foundational jhāna that has reached its peak, endowed with eight factors; or, the meaning here should be seen as "due to relying on the rūpāvacara fourth jhāna, which is included in the divine abiding and is associated with oneself, and which is a proximate condition."
Dibbavihārasannissitattā nghĩa là, vì nó hoạt động dựa vào thiên trú, tức là thiền nền tảng (pādakajjhāna) đã đạt đến mức tối thượng với tám chi phần; hoặc nghĩa là, nó hoạt động dựa vào thiền thứ tư của sắc giới (rūpāvacaracatutthajjhāna) liên hệ với chính nó và thuộc về thiên trú, làm nhân duyên.
Ālokapariggahena mahājutikattāpi dibbanti kasiṇālokānuggahena pattabbattā sayaṃ ñāṇālokapharaṇabhāvena ca mahājutikabhāvatopi dibbanti attho.
And divine due to being greatly luminous through the apprehension of light means divine due to being attained through the aid of kasiṇa light, and also due to being greatly luminous through the radiation of the light of knowledge itself.
Ālokapariggahena mahājutikattāpi dibbaṃ nghĩa là, nó cũng là “thiên” (dibba) vì được thành tựu nhờ sự hỗ trợ của ánh sáng kasiṇa và vì tự thân nó có ánh sáng trí tuệ lan tỏa, nên có hào quang lớn.
Mahājutikampi hi dibbanti vuccati ‘‘dibbamidaṃ byamha’’ntiādīsu.
For something greatly luminous is also called divine, as in "this divine firmament" and so on.
Thật vậy, cái gì có hào quang lớn cũng được gọi là “dibba” trong các câu như “dibbamidaṃ byamhaṃ” (Đây là cõi trời).
Mahāgatikattāti mahanīyagamanattā, vimhayanīyappavattikattāti attho.
Due to having great movement means having noble movement, or having astonishing activity.
Mahāgatikattā nghĩa là, có sự đi lại cao quý, tức là có sự hoạt động đáng kinh ngạc.
Vimhayanīyā hissa pavatti tirokuṭṭādigatarūpadassanato.
For its activity is astonishing due to seeing forms beyond walls and so on.
Thật vậy, sự hoạt động của nó đáng kinh ngạc vì thấy được các sắc tướng xuyên qua tường vách, v.v.
Taṃ sabbanti ‘‘heṭṭhā vuttaṃ atthapañcakamapekkhitvā vutta’’nti vadanti.
All that – some say that this was stated referring to the five meanings mentioned earlier.
Taṃ sabbaṃ (tất cả điều đó) – một số người nói rằng điều này được nói đến khi xem xét năm ý nghĩa đã được đề cập ở trên.
Keci pana ‘‘jutigatiatthesupi saddavidū divusaddaṃ icchantīti mahājutikattā mahāgatikattāti idameva dvayaṃ sandhāya vuttaṃ, tasmā ‘saddasatthānusārena veditabba’nti idaṃ dibbati jotayatīti dibbaṃ, dibbati gacchati asajjamānaṃ pavattatīti dibbanti imamatthaṃ dassetuṃ vutta’’nti vadanti.
But some say, "Even experts in grammar desire the word 'divu' in the meanings of brilliance and movement, and this refers only to these two (greatly luminous and having great movement). Therefore, 'it should be understood according to grammar' was said to show this meaning: 'divva' means it shines, it glitters; 'divva' means it moves, it proceeds unimpeded."
Tuy nhiên, một số khác nói rằng “ngay cả trong các ý nghĩa về ánh sáng và sự đi lại, các nhà ngữ pháp cũng chấp nhận từ ‘divu’. Do đó, điều này chỉ đề cập đến hai điều này: ‘vì có hào quang lớn’ và ‘vì có sự đi lại lớn’. Vì vậy, câu ‘cần phải hiểu theo ngữ pháp’ được nói ra để chỉ rõ ý nghĩa ‘dibba’ là tỏa sáng (dibbati jotayati) và ‘dibba’ là đi lại không vướng mắc (dibbati gacchati asajjamānaṃ pavattati).”
Ācariyadhammapālatthero pana –
But Acariya Dhammapāla Thera said –
Nhưng Trưởng lão Ācariya Dhammapāla thì –
Dassanaṭṭhenāti rūpadassanabhāvena.
In the sense of seeing means in the sense of seeing forms.
Dassanaṭṭhenā nghĩa là, theo nghĩa thấy sắc.
Cakkhunā hi sattā rūpaṃ passanti.
For beings see forms with the eye.
Thật vậy, chúng sinh thấy sắc bằng mắt.
Yathā maṃsacakkhu viññāṇādhiṭṭhitaṃ samavisamaṃ ācikkhantaṃ viya pavattati, na tathā idaṃ.
Just as the flesh-eye, supported by consciousness, appears as if pointing out what is even or uneven, this is not so.
Giống như nhục nhãn (maṃsacakkhu) được yểm trợ bởi thức (viññāṇa) hoạt động như thể chỉ ra cái bằng phẳng và cái không bằng phẳng, thiên nhãn này không phải như vậy.
Idaṃ pana sayameva tato sātisayaṃ cakkhukiccakārīti āha ‘‘cakkhukiccakaraṇena cakkhumivātipi cakkhū’’ti.
However, this (divine eye) itself performs the function of an eye with excellence, surpassing that (flesh-eye). Thus, he says, "It is also an eye due to performing the function of an eye, as if it were an eye."
Nhưng nhãn này tự thân thực hiện chức năng của mắt một cách vượt trội hơn, nên Ngài nói “cakkhukiccakaraṇena cakkhumivātipi cakkhū” (nó cũng là mắt vì thực hiện chức năng của mắt).
Diṭṭhivisuddhihetuttāti saṅkhepato vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘yo hī’’tiādi vuttaṃ.
Due to being the cause of purification of view, to explain the meaning stated concisely, "for whoever" and so on was said.
Diṭṭhivisuddhihetuttā nghĩa là, để làm rõ ý nghĩa đã được nói tóm tắt, câu “yo hī” và tiếp theo đã được nói.
Ucchedadiṭṭhiṃ gaṇhātīti parato uppattiyā adassanato ‘‘etthe vāyaṃ satto ucchinno, evamitarepī’’ti ucchedadiṭṭhiṃ gaṇhāti.
He adopts the annihilation view means that by not seeing rebirth thereafter, one adopts the annihilation view, thinking, "This being is annihilated right here; similarly, others too."
Ucchedadiṭṭhiṃ gaṇhāti nghĩa là, vì không thấy sự tái sinh sau đó, người ta ôm giữ đoạn kiến (ucchedadiṭṭhi) rằng “chúng sinh này bị đoạn diệt tại đây, và những chúng sinh khác cũng vậy”.
Navasattapātubhāvadiṭṭhiṃ gaṇhātīti jhānalābhī adhiccasamuppanniko viya gaṇhāti.
He adopts the view of the emergence of a new being means that one who has attained jhāna adopts it as if having arisen without cause.
Navasattapātubhāvadiṭṭhiṃ gaṇhāti nghĩa là, người đạt được thiền định ôm giữ tà kiến về sự xuất hiện mới của chúng sinh, như thể nó là sự phát sinh ngẫu nhiên.
Yathā hi so asaññasattā cavitvā idhūpapanno pabbajito samāno abhiññālābhī hutvā pubbenivāsaṃ anussaranto idhūpapattimeva disvā tato paraṃ asaññabhave uppattiṃ anussaritumasakkonto ‘‘ahaṃ adhiccasamuppanno pubbe nāhosiṃ, somhi etarahi ahutvā sattatāya pariṇato, sesāpi sattā tādisāyevā’’ti abhinavasattapātubhāvadiṭṭhiṃ gaṇhāti, evamayampi upapātamattameva disvā cutiṃ apassanto navasattapātubhāvadiṭṭhiṃ gaṇhāti.
Just as such a person, having passed away from the non-percipient realm and being reborn here, becomes a monastic and attains higher knowledge, and recalling past lives, sees only this rebirth and is unable to recall rebirth in the non-percipient realm beyond that, thinks, "I arose without cause; I did not exist before, but now, having not existed, I have become a being; other beings are also like that," and adopts the view of the emergence of a new being. Similarly, this person, seeing only spontaneous rebirth but not seeing death, adopts the view of the emergence of a new being.
Thật vậy, giống như một người có tà kiến về sự phát sinh ngẫu nhiên, sau khi chết từ cõi vô tưởng chúng sinh (asaññasatta), tái sinh ở đây, trở thành tỳ khưu, đạt được thắng trí, và khi hồi tưởng về các đời quá khứ, chỉ thấy sự tái sinh ở đây, không thể hồi tưởng về sự tái sinh ở cõi vô tưởng sau đó, nên ôm giữ tà kiến về sự xuất hiện mới của chúng sinh rằng “ta phát sinh ngẫu nhiên, trước đây ta không tồn tại, bây giờ ta không tồn tại mà trở thành chúng sinh, và các chúng sinh khác cũng vậy”; tương tự như vậy, người này cũng chỉ thấy sự tái sinh tức thời, không thấy sự chết, nên ôm giữ tà kiến về sự xuất hiện mới của chúng sinh.
‘‘Ahampi sudaṃ anuruddhā pubbeva sambodhā anabhisambuddho bodhisattova samāno obhāsañceva sañjānāmi dassanañca rūpānaṃ, so kho pana me obhāso na cirasseva antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ.
"I, too, Anuruddha, before my Enlightenment, while still a Bodhisatta, perceived light and saw forms. But that light and the seeing of forms quickly disappeared.
“Này Anuruddha, trước khi giác ngộ, khi ta vẫn còn là Bồ Tát chưa giác ngộ hoàn toàn, ta đã nhận biết ánh sáng và thấy các sắc tướng, nhưng ánh sáng đó và sự thấy các sắc tướng đó không lâu sau đã biến mất.
Tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi ‘ko nu kho hetu, ko paccayo, yena me obhāso antaradhāyati dassanañca rūpāna’nti.
Then, Anuruddha, this thought occurred to me: 'What is the reason, what is the cause, that the light and the seeing of forms quickly disappear from me?'"
Này Anuruddha, khi đó ta nghĩ: ‘Nguyên nhân nào, duyên nào khiến cho ánh sáng của ta biến mất và sự thấy các sắc tướng cũng biến mất?’”
Tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi ‘vicikicchā kho me udapādi, vicikicchādhikaraṇañca me samādhi cavi, samādhimhi cute obhāso antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ, sohaṃ tathā karissāmi, yathā me puna na vicikicchā uppajjissatī’ti.
Then, Anuruddha, it occurred to me: ‘Doubt has arisen in me, and because of doubt, my concentration has wavered. When concentration wavers, the light vanishes, and the vision of forms disappears. So I will act in such a way that doubt will not arise in me again.’
Này Anuruddha, tôi đã nghĩ thế này: ‘Nghi ngờ đã khởi lên trong tôi, và do nghi ngờ ấy, định của tôi bị suy giảm. Khi định suy giảm, ánh sáng biến mất và sự thấy các sắc cũng biến mất. Tôi sẽ làm sao để nghi ngờ không còn khởi lên nữa.’
‘‘So kho ahaṃ anuruddhā appamatto ātāpī pahitatto viharanto obhāsañceva sañjānāmi dassanañca rūpānaṃ, so kho pana me obhāso na cirasseva antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ.
“So, Anuruddha, dwelling heedful, ardent, and resolute, I perceived the light and the vision of forms, but that light and the vision of forms soon vanished from me.
“Này Anuruddha, khi tôi sống không phóng dật, tinh cần, chuyên tâm, tôi nhận biết ánh sáng và sự thấy các sắc, nhưng ánh sáng ấy và sự thấy các sắc ấy của tôi không lâu sau lại biến mất.
Tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi ‘ko nu kho hetu, ko paccayo, yena me obhāso antaradhāyati dassanañca rūpāna’nti.
Then, Anuruddha, it occurred to me: ‘What now is the cause, what the condition, by which the light vanishes from me and the vision of forms disappears?’
Này Anuruddha, tôi đã nghĩ thế này: ‘Nguyên nhân nào, duyên cớ nào khiến ánh sáng của tôi biến mất và sự thấy các sắc cũng biến mất?’
Tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi ‘amanasikāro kho me udapādi, amanasikārādhikaraṇañca pana me samādhi cavi, samādhimhi cute obhāso antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ, sohaṃ tathā karissāmi, yathā me puna na vicikicchā uppajjissati na amanasikāro’’’ti –
Then, Anuruddha, it occurred to me: ‘Lack of attention has arisen in me, and because of lack of attention, my concentration has wavered. When concentration wavers, the light vanishes, and the vision of forms disappears. So I will act in such a way that neither doubt nor lack of attention will arise in me again.’ –
Này Anuruddha, tôi đã nghĩ thế này: ‘Sự không tác ý đã khởi lên trong tôi, và do sự không tác ý ấy, định của tôi bị suy giảm. Khi định suy giảm, ánh sáng biến mất và sự thấy các sắc cũng biến mất. Tôi sẽ làm sao để nghi ngờ không còn khởi lên nữa, và sự không tác ý cũng không còn nữa.’”
Tattha (ma. ni. aṭṭha. 3.241) vicikicchāti mahāsattassa ālokaṃ vaḍḍhetvā dibbacakkhunā nānāvidhāni rūpāni passantassa ‘‘idaṃ nu kho ki’’nti uppannā vicikicchā.
Therein, doubt refers to the doubt that arose in the Great Being, who, by developing light and seeing various forms with the divine eye, wondered, “What is this (object)?”
Ở đó, vicikicchā (nghi ngờ) là nghi ngờ khởi lên trong Bồ Tát khi Ngài đã tăng cường ánh sáng và dùng thiên nhãn thấy các sắc khác nhau, tự hỏi: “Đây là gì vậy?”
Manasikāravasena pana me rūpāni upaṭṭhahiṃsu, rūpāni passato vicikicchā uppajjati, tasmā idāni kiñci na manasi karissāmīti tuṇhī bhavati, taṃ tuṇhībhāvappattiṃ sandhāyāha ‘‘amanasikāro’’ti.
But for me, forms appeared through attention, and when seeing forms, doubt arises. Therefore, I will not attend to anything now, and I became silent. Referring to that state of silence, it is said “lack of attention.”
Còn amanasikāro (không tác ý) được nói để chỉ trạng thái im lặng, khi Ngài nghĩ: “Các sắc đã hiện ra với ta do tác ý, và nghi ngờ khởi lên khi ta thấy các sắc; vì vậy bây giờ ta sẽ không tác ý bất cứ điều gì.”
Thinamiddhanti kiñci amanasikarontassa uppannaṃ thinamiddhaṃ.
Sloth and torpor refers to the sloth and torpor that arose in one who attends to nothing.
Thinamiddhaṃ (hôn trầm, thụy miên) là hôn trầm, thụy miên khởi lên ở người không tác ý bất cứ điều gì.
Tathābhūtassa hi savipphārikamanasikārassa abhāvato thinamiddhaṃ uppajjati.
Indeed, for such a person, due to the absence of expansive attention, sloth and torpor arise.
Thật vậy, do không có tác ý phân tích, hôn trầm, thụy miên khởi lên ở người như vậy.
Chambhitattanti thinamiddhaṃ vinodetvā yathāraddhamanasikāravasena himavantābhimukhaṃ ālokaṃ vaḍḍhetvā dānavarakkhasaajagarādayo passantassa uppannaṃ chambhitattaṃ.
Fright refers to the fright that arose in one who, having dispelled sloth and torpor, developed light towards the Himalayas according to the attention that had been aroused, and saw ogres, demons, pythons, and so on.
Chambhitattaṃ (sự hoảng sợ) là sự hoảng sợ khởi lên ở người đã loại bỏ hôn trầm, thụy miên, và theo tác ý đã bắt đầu, tăng cường ánh sáng hướng về dãy Himalaya, thấy những loài như quỷ Dạ Xoa, quỷ La Sát, rắn hổ mang khổng lồ, v.v.
Uppilanti ‘‘mayā diṭṭhabhayaṃ pakatiyā cakkhuviññāṇena olokiyamānaṃ na passati, adiṭṭhe parikappitasadise kiṃnāma bhaya’’nti bhayassa vinodanavasena cintentassa attano paccavekkhaṇākosallaṃ nissāya uppannaṃ uppilāvitattaṃ.
Exaltation refers to the state of elation, known as joy, that arose in one who, by considering “The danger that I saw is not seen when viewed with the natural eye; what kind of danger is it that is unseen, merely imagined?”, thus dispelling fear, relying on one’s skill in introspection.
Uppilaṃ (sự phô trương, sự tự mãn) là sự tự mãn khởi lên do sự khéo léo tự quán xét của chính mình, khi Ngài nghĩ để loại bỏ nỗi sợ hãi: “Sự kinh hãi mà ta đã thấy (như quỷ Dạ Xoa, La Sát, v.v.) không được thấy khi được nhìn bằng nhãn thức thông thường. Sợ hãi nào có thể có trong một đối tượng không thấy, chỉ được tưởng tượng ra?”
Duṭṭhullanti kāyālasiyaṃ.
Grossness refers to bodily laziness.
Duṭṭhullaṃ (sự thô tháo) là sự lười biếng của thân.
‘‘Mayā thinamiddhaṃ chambhitattānaṃ vūpasamanatthaṃ gāḷhaṃ vīriyaṃ paggahitaṃ, tena me uppilasaṅkhātā cittasamādhidūsitā gehassitā balavapīti uppannā’’ti vīriyaṃ sithilaṃ karontassa hi kāyaduṭṭhullaṃ kāyadaratho kāyālasiyaṃ udapādi.
Indeed, for one who slackens effort, thinking, “I exerted strong effort to suppress sloth, torpor, and fright, and because of that, a powerful joy, called exaltation, which is corrupted concentration of mind and rooted in household life, has arisen in me,” there arose bodily grossness, bodily fatigue, bodily laziness.
Thật vậy, khi Ngài nới lỏng tinh tấn, nghĩ: “Ta đã nỗ lực mạnh mẽ để làm lắng dịu hôn trầm và hoảng sợ, do đó một hỷ mạnh mẽ, ô nhiễm định tâm, liên quan đến gia đình, được gọi là ‘uppila’ (sự phô trương), đã khởi lên trong ta,” thì sự thô tháo của thân, sự khó chịu của thân, sự lười biếng của thân đã khởi lên.
Accāraddhavīriyanti ‘‘mama vīriyaṃ sithilaṃ karoto duṭṭhullaṃ uppanna’’nti puna vīriyaṃ paggaṇhato uppannaṃ accāraddhavīriyaṃ.
Over-exertion of effort refers to the over-exertion of effort that arose in one who, again exerting effort, thinking, “Grossness arose in me when I slackened my effort.”
Accāraddhavīriyaṃ (tinh tấn quá mức) là tinh tấn quá mức khởi lên khi Ngài lại nỗ lực tinh tấn, nghĩ: “Sự thô tháo đã khởi lên khi ta nới lỏng tinh tấn của mình.”
Atilīnavīriyanti ‘‘mama vīriyaṃ paggaṇhato evaṃ jāta’’nti puna vīriyaṃ sithilayato uppannaṃ atilīnavīriyaṃ.
Under-exertion of effort refers to the under-exertion of effort that arose in one who, again relaxing effort, thinking, “This is what happened to me when I exerted effort.”
Atilīnavīriyaṃ (tinh tấn quá yếu) là tinh tấn quá yếu khởi lên khi Ngài lại nới lỏng tinh tấn, nghĩ: “Điều này đã xảy ra khi ta nỗ lực tinh tấn.”
Abhijappāti devalokābhimukhaṃ ālokaṃ vaḍḍhetvā devasaṅghaṃ passato uppannā taṇhā.
Desire for gain refers to the craving that arose in one who, developing light towards the divine realm, saw the assembly of devas.
Abhijappā (sự khao khát) là tham ái khởi lên khi Ngài tăng cường ánh sáng hướng về cõi trời và thấy chư thiên.
‘‘Evaṃ me hotū’’ti hi abhinivisanavasena jappatīti abhijappā, taṇhā.
Indeed, one yearns, saying, “May it be so for me,” and so it is called abhijappā, craving.
Thật vậy, đó là abhijappā (tham ái) vì nó khao khát theo cách “mong điều này xảy ra với tôi.”
Nānattasaññāti ‘‘mayhaṃ ekajātikaṃ rūpaṃ manasikarontassa abhijappā uppannā, nānāvidhaṃ rūpaṃ manasikāraṃ karissāmī’’ti kālena devalokābhimukhaṃ kālena manussalokābhimukhaṃ vaḍḍhetvā nānāvidhāni rūpāni manasikaroto uppannā nānattasaññā, nānatte nānāsabhāve saññāti nānattasaññā.
Perception of diversity refers to the perception of diversity that arose in one who, thinking, “Desire for gain arose in me when I attended to a single type of form; I will attend to various types of forms,” at times developing light towards the divine realm, at times towards the human realm, attended to various forms. Perception of diversity refers to the perception of diversity in diverse phenomena.
Nānattasaññā (tưởng về các loại khác nhau) là tưởng về các loại khác nhau khởi lên khi Ngài tác ý các sắc khác nhau, lúc hướng về cõi trời, lúc hướng về cõi người, nghĩ: “Tham ái đã khởi lên khi ta tác ý một loại sắc; ta sẽ tác ý nhiều loại sắc khác nhau.” Nānattasaññā là tưởng về các loại khác nhau, các bản chất khác nhau.
Atinijjhāyitattanti ‘‘mayhaṃ nānāvidhāni rūpāni manasikarontassa nānattasaññā udapādi, iṭṭhaṃ vā aniṭṭhaṃ vā ekajātikameva rūpaṃ manasi karissāmī’’ti tathā manasikaroto uppannaṃ rūpānaṃ atinijjhāyitattaṃ, ativiya uttari katvā nijjhānaṃ pekkhanaṃ atinijjhāyitattaṃ.
Excessive scrutiny refers to the excessive scrutiny of forms that arose in one who, thinking, “Perception of diversity arose in me when I attended to various forms; I will attend to only one type of form, whether agreeable or disagreeable,” attended in that way. Excessive scrutiny is looking extremely and excessively.
Atinijjhāyitattaṃ (sự quán sát quá mức) là sự quán sát quá mức các sắc khởi lên khi Ngài tác ý như vậy, nghĩ: “Tưởng về các loại khác nhau đã khởi lên khi ta tác ý các sắc khác nhau; ta sẽ tác ý chỉ một loại sắc, dù là đáng ưa hay không đáng ưa.” Atinijjhāyitattaṃ là sự nhìn, sự quán sát quá mức, vượt trội.
Obhāsanti parikammasamuṭṭhitaṃ obhāsaṃ.
Light refers to the light arisen from preliminary effort.
Obhāsaṃ (ánh sáng) là ánh sáng khởi lên do sự chuẩn bị (parikamma).
Na ca rūpāni passāmīti parikammobhāsamanasikārappasutatāya dibbacakkhunā rūpāni na passāmi.
And I do not see forms means that due to being absorbed in the attention to the light of preliminary effort, I do not see forms with the divine eye.
Na ca rūpāni passāmi (và tôi không thấy các sắc) có nghĩa là tôi không thấy các sắc bằng thiên nhãn do chuyên tâm vào tác ý ánh sáng chuẩn bị.
Rūpāni hi kho passāmīti tena parikammobhāsena pharitvā ṭhitaṭṭhāne dibbacakkhuno visayabhūtāni rūpagatāni passāmi.
But I do see forms means that in the place pervaded by that light of preliminary effort, I see the forms that are objects of the divine eye.
Rūpāni hi kho passāmi (thật vậy, tôi thấy các sắc) có nghĩa là tôi thấy các đối tượng sắc nằm trong phạm vi của thiên nhãn ở nơi được bao phủ bởi ánh sáng chuẩn bị đó.
‘‘Kevalampi rattiṃ kevalampi divaṃ kevalampi rattindivaṃ tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi ‘ko nu kho hetu, ko paccayo, yvāhaṃ obhāsañhi kho sañjānāmi, na ca rūpāni passāmi, rūpāni kho passāmi, na ca obhāsaṃ sañjānāmi kevalampi rattiṃ kevalampi divaṃ kevalampi rattindiva’nti.
“Anuruddha, for me, for a whole night, for a whole day, for a whole night and day, it occurred to me: ‘What now is the cause, what the condition, by which I perceive the light but do not see forms, or I see forms but do not perceive the light, for a whole night, for a whole day, for a whole night and day?’
“Này Anuruddha, suốt đêm, suốt ngày, suốt ngày đêm, tôi đã nghĩ thế này: ‘Nguyên nhân nào, duyên cớ nào khiến tôi nhận biết ánh sáng nhưng không thấy các sắc, hoặc tôi thấy các sắc nhưng không nhận biết ánh sáng, suốt đêm, suốt ngày, suốt ngày đêm?’”
Tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi ‘yasmiñhi kho ahaṃ samaye rūpanimittaṃ amanasikaritvā obhāsanimittaṃ manasi karomi.
Then, Anuruddha, it occurred to me: ‘Indeed, at the time when I do not attend to the form-sign but attend to the light-sign,
Này Anuruddha, tôi đã nghĩ thế này: ‘Khi tôi không tác ý tướng sắc mà tác ý tướng ánh sáng,
Obhāsañhi kho tasmiṃ samaye sañjānāmi, na ca rūpāni passāmi.
at that time I perceive the light but do not see forms.
thì vào lúc đó tôi nhận biết ánh sáng nhưng không thấy các sắc.
Yasmiṃ panāhaṃ samaye obhāsanimittaṃ amanasikaritvā rūpanimittaṃ manasi karomi.
But at the time when I do not attend to the light-sign but attend to the form-sign,
Còn khi tôi không tác ý tướng ánh sáng mà tác ý tướng sắc,
Rūpāni hi kho tasmiṃ samaye passāmi, na ca obhāsaṃ sañjānāmi kevalampi rattiṃ kevalampi divaṃ kevalampi rattindiva’’nti (ma. ni. 3.243) –
at that time I see forms but do not perceive the light, for a whole night, for a whole day, for a whole night and day.’”
thì vào lúc đó tôi thấy các sắc nhưng không nhận biết ánh sáng, suốt đêm, suốt ngày, suốt ngày đêm.’” (Ma. Ni. 3.243)
Manussānaṃ idanti mānusakaṃ, manussānaṃ gocarabhūtaṃ rūpārammaṇaṃ.
That which belongs to humans is human, meaning a visual object that is within the range of humans.
Manussānaṃ idaṃ (của loài người) là đối tượng sắc thuộc về phạm vi của loài người.
Tadaññassa pana dibbatirokuṭṭasukhumādibhedassa rūpassa dassanato atikkantamānusakaṃ.
But the seeing of another form, which is divine, beyond walls, subtle, and so on, is beyond human.
Còn việc thấy các sắc khác, như sắc cõi trời, sắc xuyên tường, sắc vi tế, v.v., thì là atikkantamānusakaṃ (vượt khỏi loài người).
Evarūpaṃ tañca manussūpacāraṃ atikkantaṃ nāma hotīti āha ‘‘manussūpacāraṃ atikkamitvā rūpadassanenā’’ti.
Such a form is said to transcend human reach, thus it is said “by seeing forms that transcend human reach.”
Sắc như vậy được gọi là vượt qua phạm vi của loài người, nên Ngài nói “manussūpacāraṃ atikkamitvā rūpadassanenā” (bằng cách thấy các sắc vượt qua phạm vi của loài người).
Tattha manussūpacāranti manussehi upacaritabbaṭṭhānaṃ, pakatiyā cakkhudvārena gahetabbaṃ visayanti adhippāyo.
Therein, human reach means the place to be perceived by humans, the meaning being an object to be apprehended by the natural eye.
Ở đó, manussūpacāraṃ (phạm vi của loài người) có nghĩa là nơi mà con người có thể tiếp cận, tức là đối tượng mà nhãn căn thông thường có thể nắm bắt.
Evaṃ visayamukhena dassetvā idāni visayimukhena dassetuṃ ‘‘mānusakaṃ vā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus explained through the object, now, to explain through the subject, it is said “or human,” and so on.
Sau khi trình bày theo khía cạnh đối tượng như vậy, bây giờ để trình bày theo khía cạnh chủ thể, “mānusakaṃ vā” (hoặc thuộc về loài người) v.v. đã được nói.
Tatthāpi maṃsacakkhātikkamo tassa kiccātikkameneva daṭṭhabbo.
Even there, the transcendence of the flesh-eye should be understood as the transcendence of its function.
Ở đó, sự vượt qua nhục nhãn cũng nên được hiểu là sự vượt qua chức năng của nó.
Dibbena cakkhunāti dibbacakkhuñāṇenapi daṭṭhuṃ na sakkā khaṇassa atiittaratāya atisukhumatāya kesañci rūpassa, apica dibbacakkhussa paccuppannaṃ rūpārammaṇaṃ, tañca purejātapaccayabhūtaṃ, na ca āvajjanaparikammehi vinā mahaggatassa pavatti atthi, nāpi uppajjamānameva rūpaṃ ārammaṇapaccayo bhavituṃ sakkoti, bhijjamānaṃ vā, tasmā cutūpapātakkhaṇe rūpaṃ dibbacakkhunā daṭṭhuṃ na sakkāti suvuttametaṃ.
With the divine eye means that some forms cannot be seen even with the divine eye knowledge due to their extreme brevity and extreme subtlety. Furthermore, the object of the divine eye is present, and it is a pre-arisen condition. The development of a noble mind does not occur without advertence and preliminary effort, nor can a form that is just arising be a condition for an object, nor one that is ceasing. Therefore, it is well said that a form at the moment of death and rebirth cannot be seen by the divine eye.
Dibbena cakkhunā (bằng thiên nhãn) có nghĩa là ngay cả với thiên nhãn tuệ cũng không thể thấy một số sắc do chúng quá ngắn ngủi và quá vi tế. Hơn nữa, đối tượng sắc của thiên nhãn là hiện tại, và nó là duyên sinh trước. Không có sự tồn tại của pháp đại hành (mahaggata) mà không có sự chú ý và chuẩn bị (āvajjanaparikamma), và sắc đang sinh cũng không thể là duyên đối tượng, hay sắc đang diệt cũng không thể là duyên đối tượng. Do đó, không thể thấy sắc bằng thiên nhãn vào khoảnh khắc chết và tái sinh. Điều này đã được nói rất đúng.
Yadi dibbacakkhuñāṇaṃ rūpārammaṇameva, atha kasmā ‘‘satte passāmī’’ti vuttanti?
If divine eye knowledge is only an object of form, then why is it said, “I see beings”?
Nếu thiên nhãn tuệ chỉ là đối tượng sắc, vậy tại sao lại nói “tôi thấy các chúng sinh”?
Yebhuyyena sattasantānagatarūpadassanato evaṃ vuttaṃ.
Mostly, it is said thus due to seeing the form existing in the mental continuum of beings.
Chủ yếu là do nhìn thấy sắc pháp tồn tại trong dòng tương tục của chúng sinh mà được nói như vậy.
Sattagahaṇassa vā kāraṇabhāvato vohāravasena vuttantipi vadanti.
Or, some also say that it is stated conventionally, due to the reason for referring to 'beings'.
Hoặc cũng có người nói rằng được nói theo cách thông thường vì sự nắm giữ chúng sinh là nguyên nhân.
Te cavamānāti adhippetāti sambandho.
The connection is that 'they are passing away' is intended.
Có nghĩa là “những chúng sinh đang chết” – đó là sự liên kết.
Evarūpeti na cutūpapātakkhaṇasamaṅginoti adhippāyo.
Of such forms means that they are not endowed with the moment of death and rebirth.
Ý nghĩa của từ evarūpe (như vậy) là không phải những chúng sinh đang ở khoảnh khắc chết và tái sinh.
Mohūpanissayaṃ nāma kammaṃ nihīnaṃ nihīnaphalaṃ hotīti āha ‘‘mohanissandayuttattā’’ti.
That kamma which has delusion as its root is inferior and brings inferior results, thus it is stated: "due to being associated with the outflow of delusion".
Nói rằng nghiệp có sự nương tựa vào si mê (mohūpanissayaṃ) là nghiệp thấp kém và cho quả thấp kém, vì vậy Ngài nói “mohanissandayuttattā” (do có sự liên kết với quả tương ứng của si mê).
Mohūpanissayatā ca kusalakammassa pubbabhāge mohappavattibahulatāya veditabbā.
And the condition of having delusion as its root for a wholesome kamma should be understood by the abundance of the arising of delusion in its earlier stage.
Và sự nương tựa vào si mê của nghiệp thiện cần được hiểu là do sự phổ biến của si mê trong giai đoạn trước.
Tāya pana mohappavattiyā saṃkiliṭṭhaṃ kusalakammaṃ nihīnameva jātiādiṃ nipphādetīti nihīnajātiādayo mohassa nissandaphalānīti āha ‘‘hīnānaṃ jātikulabhogādīna’’ntiādi.
Because of that arising of delusion, the wholesome kamma, being defiled, produces only inferior birth and so on; thus, inferior birth and so on are the resultant fruits of delusion, as stated: "of inferior birth, family, possessions, and so on".
Và nghiệp thiện bị ô nhiễm bởi sự phổ biến của si mê đó chỉ tạo ra những sự tái sinh thấp kém, v.v., vì vậy Ngài nói “hīnānaṃ jātikulabhogādīna” (những sự tái sinh, dòng tộc, tài sản thấp kém, v.v.) rằng những sự tái sinh thấp kém, v.v., là quả tương ứng của si mê.
Hīḷiteti garahite.
Hīḷite means reproached.
Hīḷite (bị khinh bỉ) có nghĩa là bị chê bai.
Ohīḷiteti visesato garahite.
Ohīḷite means specially reproached.
Ohīḷite (bị đặc biệt khinh bỉ) có nghĩa là bị đặc biệt chê bai.
Uññāteti lāmakabhāvena ñāte.
Uññāte means known as base.
Uññāte (bị coi thường) có nghĩa là được biết đến với tính chất thấp kém.
Avaññāteti visesato lāmakabhāvena vidite.
Avaññāte means specially known as base.
Avaññāte (bị đặc biệt coi thường) có nghĩa là được biết đến với tính chất đặc biệt thấp kém.
Amohanissandayuttattāti ettha amoho sampayuttavasena pubbabhāgavasena ca pavatto kathito, tena ca tihetukapaṭisandhike dasseti.
In the phrase amohanissandayuttattā, non-delusion is spoken of as arisen through being conjoined and through its earlier stage, and by that, it indicates those with a three-rooted rebirth-linking consciousness (tihetukapaṭisandhika).
Ở đây, từ amohanissandayuttattā (do có sự liên kết với quả tương ứng của vô si) đã nói về vô si xuất hiện do tương ưng và do giai đoạn trước, và nhờ đó nó chỉ ra những chúng sinh tái sinh với ba nhân (tihetukapaṭisandhika).
Tabbiparīteti tassa hīḷitādibhāvassa viparīte, ahīḷite anohīḷite anuññāte anavaññāte cittīkateti attho.
Tabbiparīte means the opposite of that state of being reproached and so on, i.e., not reproached, not specially reproached, not despised, not specially despised, but honored.
Tabbiparīte (ngược lại với điều đó) có nghĩa là ngược lại với trạng thái bị khinh bỉ, v.v., tức là không bị khinh bỉ, không bị đặc biệt khinh bỉ, không bị coi thường, không bị đặc biệt coi thường, được tôn kính.
Suvaṇṇeti sundaravaṇṇe.
Suvaṇṇe means of beautiful complexion.
Suvaṇṇe (có sắc đẹp) có nghĩa là có màu sắc đẹp.
Dubbaṇṇeti asundaravaṇṇe.
Dubbaṇṇe means of ugly complexion.
Dubbaṇṇe (có sắc xấu) có nghĩa là có màu sắc không đẹp.
Sā panāyaṃ suvaṇṇadubbaṇṇatā yathākkamaṃ kammassa adosadosūpanissayatāya hotīti āha ‘‘adosanissandayuttattā’’tiādi.
That state of being of beautiful or ugly complexion arises, respectively, from kamma rooted in non-hatred or hatred, as stated: "due to being associated with the outflow of non-hatred" and so on.
Và trạng thái có sắc đẹp và sắc xấu này lần lượt xảy ra do nghiệp có sự nương tựa vào vô sân và sân, vì vậy Ngài nói “adosanissandayuttattā” (do có sự liên kết với quả tương ứng của vô sân), v.v.
Adosūpanissayatā ca kammassa mettādīhi paribhāvitasantānappavattiyā veditabbā.
The state of kamma being rooted in non-hatred should be understood by the continuity of mind cultivated with loving-kindness and so on.
Và sự nương tựa vào vô sân của nghiệp cần được hiểu là do sự tiếp nối của dòng tâm thức được tu tập bằng lòng từ, v.v.
Abhirūpe virūpeti idaṃ saṇṭhānavasena vuttaṃ.
Abhirūpe virūpe is spoken with reference to bodily shape.
Abhirūpe virūpe (có hình dáng đẹp, có hình dáng xấu) điều này được nói theo khía cạnh hình dáng.
Saṇṭhānavacanopi hi vaṇṇasaddo hoti ‘‘mahantaṃ hatthivaṇṇaṃ abhinimminitvā’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.138) viya.
Indeed, the word vaṇṇa (complexion/form) can also refer to shape, as in "having created a huge elephant's form" and so on.
Thật vậy, từ vaṇṇa (sắc) cũng có nghĩa là hình dáng, như trong “tạo ra hình dáng voi to lớn”, v.v.
Paṭhamaṃ vutto pana attho vaṇṇavaseneva vutto.
However, the meaning mentioned first was expressed only with reference to complexion.
Nhưng ý nghĩa được nói trước đó chỉ được nói theo khía cạnh màu sắc.
Sundaraṃ gatiṃ gatā sugatāti āha ‘‘sugatigate’’ti, sugatiṃ upapanneti attho.
They who have gone to a good destiny are well-gone (sugata), as stated: "gone to a good destiny" (sugatigate), meaning they have been reborn in a good realm.
Đi đến cõi tốt đẹp là sugata (thiện thú), vì vậy Ngài nói “sugatigate” (đã đi đến thiện thú), có nghĩa là đã tái sinh vào thiện thú.
Alobhajjhāsayā sattā vadaññū vigatamaccherā alobhūpanissayena kammunā sugatā samiddhā hontīti āha ‘‘alobhanissandayuttattā vā aḍḍhe mahaddhane’’ti.
Beings with non-greedy intentions, who are generous and free from avarice, become well-destined and prosperous through kamma rooted in non-greed, as stated: "or rich, wealthy, due to being associated with the outflow of non-greed".
Những chúng sinh có khuynh hướng vô tham, biết lắng nghe lời khuyên, không có sự keo kiệt, nhờ nghiệp có sự nương tựa vào vô tham mà trở thành những người có thiện thú, giàu có, đại phú, vì vậy Ngài nói “alobhanissandayuttattā vā aḍḍhe mahaddhane” (hoặc do có sự liên kết với quả tương ứng của vô tham mà trở nên giàu có, đại phú).
Dukkhaṃ gatiṃ gatā duggatāti āha ‘‘duggatigate’’ti.
They who have gone to a miserable destiny are ill-gone (duggata), as stated: "gone to a miserable destiny" (duggatigate).
Đi đến cõi khổ là duggata (ác thú), vì vậy Ngài nói “duggatigate” (đã đi đến ác thú).
Lobhajjhāsayā sattā luddhā maccharino lobhūpanissayena kammunā duggatā durūpā hontīti āha ‘‘lobhanissandayuttattā vā dalidde appannapāne’’ti.
Beings with greedy intentions, who are greedy and avaricious, become ill-destined and unsightly through kamma rooted in greed, as stated: "or poor, with little food and drink, due to being associated with the outflow of greed".
Những chúng sinh có khuynh hướng tham lam, tham lam, keo kiệt, nhờ nghiệp có sự nương tựa vào tham mà trở thành những người có ác thú, xấu xí, vì vậy Ngài nói “lobhanissandayuttattā vā dalidde appannapāne” (hoặc do có sự liên kết với quả tương ứng của tham mà trở nên nghèo khổ, thiếu ăn thiếu uống).
Upacitanti phalāvahabhāvena kataṃ.
Accumulated (upacita) means performed in such a way as to bear fruit.
Upacita (đã tích lũy) có nghĩa là đã làm cho có khả năng mang lại quả.
Yathā katañhi kammaṃ phaladānasamatthaṃ hoti, tathā kataṃ upacitaṃ.
Kamma that is performed in such a way as to be capable of yielding results is said to be accumulated.
Nghiệp đã làm như thế nào để có khả năng mang lại quả, nghiệp đã làm như thế đó là upacita.
Cavamānetiādīhi dibbacakkhukiccaṃ vuttanti visayamukhena visayibyāpāramāha.
Through 'passing away' and so on, the function of the divine eye is stated refers to the activity of the subject through the object.
Cavamānetiādīhi dibbacakkhukiccaṃ vuttaṃ (chức năng của thiên nhãn được nói qua “đang chết”, v.v.) nói về hoạt động của chủ thể thông qua đối tượng.
Purimehīti ‘‘dibbena cakkhunā’’tiādīni padāni sandhāya vuttaṃ.
By the former is said with reference to phrases like "with the divine eye" and so on.
Purimehī (bởi những điều trước) được nói đến để chỉ các từ “bằng thiên nhãn”, v.v.
Ādīhīti ettha ca-saddo luttaniddiṭṭho, tasmā ‘‘dibbena…pe… passāmī’’ti imehi ‘‘cavamāne’’tiādīhi ca dibbacakkhukiccaṃ vuttanti attho.
In the word ādīhi, the word ca is elided; therefore, the meaning is that the function of the divine eye is stated by "with the divine... I see" and by "passing away" and so on.
Ở đây, từ ca (và) trong ādīhi (v.v.) bị lược bỏ, vì vậy ý nghĩa là chức năng của thiên nhãn được nói đến bởi các từ “bằng thiên nhãn...pe... ta thấy” này và bởi các từ “đang chết”, v.v.
Iminā pana padenāti ‘‘yathākammūpage satte pajānāmī’’ti iminā vākyena.
But by this phrase means by this sentence: "I discern beings according to their kamma."
Iminā pana padenā (nhưng bằng từ này) có nghĩa là bằng câu “tôi biết các chúng sinh tùy theo nghiệp của họ” này.
Pajjati ñāyati attho imināti hi padaṃ vākyaṃ.
Indeed, the word pada here means a sentence, as the meaning is understood by it.
Thật vậy, từ (pada) là câu (vākya) mà ý nghĩa được biết (pajjati ñāyati) bởi nó.
Mahantaṃ dukkhamanubhavamāneti ettha dibbacakkhuñāṇena rūpaṃ disvā tesaṃ dukkhānubhavanaṃ kāmāvacaracitteneva jānātīti veditabbaṃ.
In experiencing great suffering, it should be understood that, having seen the forms with the divine eye, one comprehends their suffering with a mind belonging to the sensuous sphere (kāmāvacara).
Ở đây, mahantaṃ dukkhamanubhavamāne (đang trải qua sự khổ lớn) cần được hiểu là sau khi nhìn thấy sắc pháp bằng thiên nhãn, người đó biết sự trải qua khổ của họ chỉ bằng tâm giới dục.
Soti nerayikasatte paccakkhato disvā ṭhito dibbacakkhuñāṇalābhī.
He refers to the one who has attained the divine eye, who stands having seen the beings in hell directly.
So (người đó) là người có được thiên nhãn, đang đứng nhìn trực tiếp các chúng sinh địa ngục.
Evaṃ manasi karotīti tesaṃ nerayikānaṃ nirayasaṃvattanikassa kammassa ñātukāmatāvasena pādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya parikammavasena manasi karoti.
He attends thus means that, desiring to know the kamma leading to the hellish realm of those hell-beings, he enters the basic jhāna, rises from it, and attends by way of preliminary preparation.
Evaṃ manasi karoti (người đó tác ý như vậy) có nghĩa là vì muốn biết nghiệp dẫn đến địa ngục của những chúng sinh địa ngục đó, người đó nhập thiền nền tảng, rồi xuất thiền và tác ý theo cách chuẩn bị.
Kiṃ nu khotiādi manasikāravidhidassanaṃ.
What then...? and so on shows the method of attention.
Kiṃ nu kho (phải chăng) v.v. là sự trình bày phương pháp tác ý.
Evaṃ pana parikammaṃ katvā pādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhitassa taṃ kammaṃ ārammaṇaṃ katvā āvajjanaṃ uppajjati, tasmiṃ niruddhe cattāri pañca vā javanāni javanti.
Having performed such preliminary work, having entered the basic jhāna and risen from it, an adverting consciousness arises, taking that kamma as its object. When that ceases, four or five javana-moments flash by.
Sau khi đã chuẩn bị như vậy, người đã nhập thiền nền tảng và xuất thiền, sự chú ý (āvajjana) khởi lên lấy nghiệp đó làm đối tượng. Khi sự chú ý đó diệt, bốn hoặc năm sát na tâm (javana) chạy.
Yesaṃ purimāni tīṇi cattāri vā parikammaupacārānulomagotrabhunāmakāni kāmāvacarāni, catutthaṃ pañcamaṃ vā appanācittaṃ rūpāvacaraṃ catutthajjhānikaṃ, tattha yaṃ tena appanācittena saddhiṃ uppannaṃ ñāṇaṃ, taṃ yathākammūpagañāṇanti veditabbaṃ.
Of these, the first three or four are sensuous sphere (kāmāvacara) moments of preliminary work (parikamma), access (upacāra), adaptation (anuloma), and change of lineage (gotrabhū); the fourth or fifth is the jhāna-absorption consciousness (appanācitta), which is a fourth jhāna consciousness of the fine-material sphere (rūpāvacara). The knowledge that arises with that jhāna-absorption consciousness is to be understood as the knowledge of beings according to their kamma (yathākammūpage ñāṇa).
Trong đó, ba hoặc bốn sát na tâm đầu tiên là các tâm giới dục mang tên parikamma, upacāra, anuloma, gotrabhū. Sát na tâm thứ tư hoặc thứ năm là tâm nhập định (appanācitta) thuộc giới sắc, tương ứng với thiền thứ tư. Trí tuệ khởi lên cùng với tâm nhập định đó cần được hiểu là trí tuệ tùy nghiệp (yathākammūpagañāṇa).
‘‘Visuṃ parikammaṃ natthī’’ti idaṃ pana dibbacakkhuñāṇena vinā yathākammūpagañāṇassa visuṃ parikammaṃ natthīti adhippāyena vuttaṃ.
But the statement "there is no separate preliminary work" is said with the intention that there is no separate preliminary work for the knowledge of beings according to their kamma without the divine eye.
Nhưng điều ‘‘Visuṃ parikammaṃ natthī’’ (không có sự chuẩn bị riêng biệt) này được nói với ý nghĩa rằng không có sự chuẩn bị riêng biệt cho trí tuệ tùy nghiệp nếu không có thiên nhãn.
Evañcetaṃ icchitabbaṃ, aññathā yathākammūpagañāṇassa mahaggatabhāvo eva na siyā.
And this should be desired thus; otherwise, the supramundane nature of the knowledge of beings according to their kamma would not exist.
Và điều này nên được chấp nhận như vậy, nếu không thì trí tuệ tùy nghiệp sẽ không có tính chất siêu thế (mahaggata).
Devānaṃ dassanepi eseva nayo.
The same method applies to seeing devas.
Đối với việc nhìn thấy các vị trời cũng theo cách tương tự.
Nerayikadevaggahaṇañcettha nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ.
The inclusion of hell-beings and devas here should be understood as merely an example.
Và việc nắm giữ chúng sinh địa ngục và chư thiên ở đây cần được xem là chỉ là một ví dụ.
Ākaṅkhamāno hi dibbacakkhulābhī aññagatikesupi evaṃ paṭipajjatiyeva.
Indeed, a person who has attained the divine eye, if he wishes, can similarly proceed with regard to beings in other destinies as well.
Thật vậy, người có được thiên nhãn, nếu muốn, cũng thực hành như vậy đối với các cõi khác.
Tathā hi vakkhati ‘‘apāyaggahaṇena tiracchānayoniṃ dīpetī’’tiādi, ‘‘sugatiggahaṇena manussagatipi saṅgayhatī’’ti ca.
Thus, it will be said, "by the inclusion of woeful states, the animal realm is indicated" and so on, and "by the inclusion of good destinies, the human destiny is also encompassed."
Như Ngài sẽ nói “bằng cách nắm giữ các ác đạo, Ngài chỉ ra loài súc sinh”, v.v., và “bằng cách nắm giữ các thiện thú, cõi người cũng được bao gồm”.
Taṃ nirayasaṃvattaniyakammaṃ ārammaṇametassāti taṃkammārammaṇaṃ.
That kamma leading to the hellish realm is its object; hence, that kamma is its object (taṃkammārammaṇaṃ).
Nghiệp dẫn đến địa ngục đó là đối tượng của trí tuệ này, vì vậy gọi là taṃkammārammaṇaṃ (có nghiệp đó làm đối tượng).
Phārusakavanādīsū ti ādi-saddena cittalatāvanādīnaṃ saṅgaho.
In Phārusakavana and so on, the word ādi (and so on) includes Cittalatāvana and other forests.
Trong phārusakavanādīsu (trong các khu rừng gai góc, v.v.), từ ādi (v.v.) bao gồm các khu vườn Cittalatā, v.v.
Yathā cimassāti yathā ca imassa yathākammūpagañāṇassa visuṃ parikammaṃ natthi, evaṃ anāgataṃsañāṇassapīti visuṃ parikammābhāvañca nidasseti.
Just as for this, it also indicates the absence of separate preliminary work for the knowledge of future events (anāgataṃsañāṇa), similar to how there is no separate preliminary work for this knowledge of beings according to their kamma.
Yathā cimassā (cũng như của cái này) cũng như trí tuệ tùy nghiệp này không có sự chuẩn bị riêng biệt, trí tuệ biết tương lai cũng vậy, Ngài cũng chỉ ra sự không có sự chuẩn bị riêng biệt.
Tattha kāraṇamāha ‘‘dibbacakkhupādakāneva hi imānī’’ti.
The reason for that is stated: "for these are indeed based on the divine eye".
Ở đó, Ngài nói lý do ‘‘dibbacakkhupādakāneva hi imānī’’ (thật vậy, những điều này chỉ có thiên nhãn làm nền tảng).
Tatrāyamadhippāyo – yathā dibbacakkhulābhī nirayādiabhimukhaṃ ālokaṃ vaḍḍhetvā nerayikādike satte disvā tehi pubbe āyūhitaṃ nirayasaṃvattaniyādikaṃ kammaṃ tādisena samādānena tajjena ca manasikārena parikkhate citte yāthāvato jānāti, evaṃ yassa yassa sattassa samanantaraṃ anāgataṃ attabhāvaṃ ñātukāmo, taṃ taṃ odissa ālokaṃ vaḍḍhetvā tena tena atīte etarahi vā āyūhitaṃ tassa nibbattakaṃ kammaṃ yathākammūpagañāṇena disvā tena tena nibbattetabbaṃ anāgataṃ attabhāvaṃ ñātukāmo tādisena samādānena tajjena ca manasikārena parikkhate citte yāthāvato jānāti.
The intention here is this: just as one who has attained the divine eye, by increasing the light directed towards hell and so on, sees the beings in hell and so forth, and accurately knows the kamma leading to the hellish realm, and so on, previously accumulated by them, in a mind purified by such resolve and corresponding attention; similarly, whoever desires to know the immediate next existence of any being, directs the light towards that being, increases it, and having seen the kamma accumulated by that being in the past or present, which produces that existence, through the knowledge of beings according to their kamma, that person, desiring to know the future existence to be produced by that kamma, accurately knows it in a mind purified by such resolve and corresponding attention.
Ý nghĩa ở đây là: cũng như người có được thiên nhãn, sau khi tăng cường ánh sáng hướng về địa ngục, v.v., và nhìn thấy các chúng sinh địa ngục, v.v., biết rõ nghiệp dẫn đến địa ngục, v.v., mà họ đã tạo ra trước đó, trong tâm đã được thanh lọc bằng sự định tâm như vậy và sự tác ý tương ứng; cũng vậy, người muốn biết kiếp sống kế tiếp của bất kỳ chúng sinh nào, sau khi hướng tâm đến chúng sinh đó và tăng cường ánh sáng, và sau khi nhìn thấy nghiệp tạo ra kiếp sống đó mà chúng sinh đó đã tạo ra trong quá khứ hoặc hiện tại bằng trí tuệ tùy nghiệp, người muốn biết kiếp sống tương lai mà nghiệp đó sẽ tạo ra, biết rõ điều đó trong tâm đã được thanh lọc bằng sự định tâm như vậy và sự tác ý tương ứng.
Esa nayo tato paresupi attabhāvesu.
The same method applies to subsequent existences.
Cách này cũng tương tự đối với các kiếp sống sau đó.
Etaṃ anāgataṃsañāṇaṃ nāma.
This is called the knowledge of future events.
Đây được gọi là trí tuệ biết tương lai (anāgataṃsañāṇa).
Yasmā etaṃ dvayaṃ dibbacakkhuñāṇe sati eva sijjhati, nāsati.
Because these two are perfected only when the divine eye knowledge is present, and not when it is absent.
Vì hai điều này chỉ thành tựu khi có thiên nhãn, chứ không phải khi không có.
Tena vuttaṃ ‘‘imāni dibbacakkhunā saheva ijjhantī’’ti.
Therefore, it is said: "these are perfected together with the divine eye".
Vì vậy, Ngài nói ‘‘imāni dibbacakkhunā saheva ijjhantī’’ (những điều này thành tựu cùng với thiên nhãn).
Kāyena duccaritaṃ, kāyato vā uppannaṃ duccaritanti kāyena duṭṭhu caritaṃ, kāyato vā uppannaṃ kilesapūtikattā duṭṭhu caritaṃ kāyaduccaritanti evaṃ yathākkamaṃ yojetabbaṃ.
Bodily misconduct, or misconduct arisen from the body (kāyena duccaritaṃ, kāyato vā uppannaṃ duccaritaṃ), should be construed respectively as evil conduct by the body, or evil conduct arisen from the body due to its defiled and rotten nature, thus it is bodily misconduct.
Kāyena duccaritaṃ, kāyato vā uppannaṃ duccarita (ác hạnh bằng thân, hoặc ác hạnh khởi lên từ thân) cần được kết nối theo thứ tự như sau: ác hạnh được thực hiện bằng thân, hoặc ác hạnh khởi lên từ thân do bị ô nhiễm bởi các phiền não, được gọi là kāyaduccarita (thân ác hạnh).
Kāyoti cettha copanakāyo adhippeto.
Here, body (kāyo) refers to the inciting body (copenakāya).
Ở đây, kāyo (thân) có nghĩa là thân hành động (copenakāya).
Kāyaviññattivasena pavattaṃ akusalaṃ kāyakammaṃ kāyaduccaritaṃ.
Unwholesome bodily kamma that arises by way of bodily intimation is bodily misconduct.
Nghiệp bất thiện biểu hiện qua thân biểu tri (kāyaviññatti) là thân ác hạnh (kāyaduccarita).
Yasmiṃ santāne kammaṃ katupacitaṃ, asati āhārupacchede vipākārahasabhāvassa avigacchanato so tena sahitoyevāti vattabboti āha ‘‘samannāgatāti samaṅgībhūtā’’ti.
He says: “are endowed with, that is, possessed of” (samannāgatāti samaṅgībhūtā), because in the continuum of existence where kamma has been accumulated, if the condition for its fruit is not suppressed, it does not cease to be capable of producing results; thus, one is said to be accompanied by it.
Trong dòng tâm thức nào mà nghiệp đã được tạo và tích lũy, khi không có sự cắt đứt nhân duyên, thì trạng thái xứng đáng cho quả báo không mất đi. Do đó, nên nói rằng người ấy 'có đầy đủ' (samannāgata) nghiệp đó, tức là 'hòa nhập' (samaṅgībhūta) với nó.
Anatthakāmā hutvāti etena mātāpitaro viya puttānaṃ, ācariyupajjhāyā viya ca nissitakānaṃ atthakāmā hutvā garahakā upavādakā na hontīti dasseti.
With the phrase “not being desirous of their harm”, it shows that parents are not censurers or blamers of their children, nor are teachers and preceptors of their dependants, out of a desire for their good.
Với lời 'không mong muốn điều bất lợi' (anatthakāmā hutvā), điều này cho thấy rằng, giống như cha mẹ mong muốn điều lợi ích cho con cái, và các vị thầy tổ (ācariyupajjhāyā) mong muốn điều lợi ích cho đệ tử (nissitakāna), họ không trở thành những người quở trách hay chỉ trích.
Guṇaparidhaṃsanenāti vijjamānānaṃ guṇānaṃ viddhaṃsanena, vināsanenāti attho.
“By disparaging qualities” means by destroying existing qualities, or by ruining them.
Với lời 'do làm suy giảm phẩm hạnh' (guṇaparidhaṃsanena), nghĩa là do hủy hoại, làm mất đi những phẩm hạnh đang hiện hữu.
Nanu ca antimavatthunāpi upavādo guṇaparidhaṃsanamevāti?
Is it not the case that even with a parajika offense, the disparagement of qualities is still considered such?
Há chẳng phải sự chỉ trích bằng một hành động cuối cùng (antimavatthu) cũng là sự làm suy giảm phẩm hạnh sao?
Saccametaṃ, guṇāti panettha jhānādivisesā uttarimanussadhammā adhippetāti sīlaparidhaṃsanaṃ visuṃ gahitaṃ.
That is true, but here, by “qualities” are intended the special attainments like jhanas, i.e., states superior to human; therefore, disparagement of sīla is taken separately.
Điều này đúng vậy, nhưng ở đây, 'phẩm hạnh' (guṇa) được hiểu là các đặc tính siêu phàm của bậc Thánh (uttarimanussadhamma) như thiền định, v.v. Do đó, sự làm suy giảm giới hạnh (sīlaparidhaṃsana) được đề cập riêng.
Tenāha ‘‘natthi imesaṃ samaṇadhammo’’tiādi.
Hence it is said, “these have no recluse’s conduct”, etc.
Vì thế, có lời nói 'những người này không có pháp Sa-môn' (natthi imesaṃ samaṇadhammo) v.v.
Samaṇadhammoti ca sīlasaṃyamaṃ sandhāya vadati.
And “recluse’s conduct” here refers to sīla and restraint.
Và 'pháp Sa-môn' (samaṇadhammo) ở đây ám chỉ giới luật và sự tự chế (sīlasaṃyama).
Jānaṃ vāti yaṃ upavadati, tassa ariyabhāvaṃ jānanto vā.
“Knowing” means knowing that the person he is reviling is an Arahant.
'Biết rõ' (jānaṃ vā) nghĩa là biết rõ người mà mình chỉ trích là bậc Thánh.
Ajānaṃ vāti ajānanto vā.
“Or not knowing” means not knowing.
'Không biết rõ' (ajānaṃ vā) nghĩa là không biết rõ.
Jānanājānanañcettha appamāṇaṃ, ariyabhāvo eva pamāṇaṃ.
In this case, knowing or not knowing is not the criterion; the Arahant’s state itself is the criterion.
Ở đây, việc biết hay không biết không phải là thước đo, mà trạng thái bậc Thánh mới là thước đo.
Tenāha ‘‘ubhayathāpi ariyūpavādova hotī’’ti.
Hence he said, “in both ways, it is a reviling of a Noble One”.
Vì thế, có lời nói 'dù thế nào thì đó cũng là sự chỉ trích bậc Thánh' (ariyūpavādova hotī).
‘‘Ariyoti pana ajānato aduṭṭhacittasseva tattha ariyaguṇabhāvaṃ pavedentassa guṇaparidhaṃsanaṃ na hotīti tassa ariyūpavādo natthī’’ti vadanti.
However, some say that if one reviles a Noble One unknowingly and with an uncorrupted mind, while making known that the Noble One possesses Noble qualities, then it is not a disparagement of qualities, and thus there is no "reviling of a Noble One" for that person.
Tuy nhiên, một số người nói rằng: "Nếu một người không biết người kia là bậc Thánh và tâm không ác ý, chỉ muốn cho người kia biết về phẩm hạnh của bậc Thánh thì đó không phải là sự làm suy giảm phẩm hạnh, và do đó, người ấy không phạm tội chỉ trích bậc Thánh (ariyūpavāda)."
Bhāriyaṃ kammanti ānantariyasadisattā bhāriyaṃ kammaṃ, satekicchaṃ pana hoti khamāpanena, na ānantariyaṃ viya atekicchaṃ.
“A grave action” is a grave action because it is similar to an anantarika kamma, but it is remediable through asking for forgiveness, unlike an anantarika kamma which is irremediable.
'Nghiệp nặng' (bhāriyaṃ kammaṃ) là nghiệp nặng vì tương tự như nghiệp vô gián (ānantariya). Tuy nhiên, nó có thể được khắc phục bằng cách xin lỗi (khamāpana), không phải là nghiệp không thể khắc phục như nghiệp vô gián.
Tassa ca āvibhāvatthanti bhāriyādisabhāvassa pakāsanatthaṃ.
“And for making that clear” is for making clear its grave nature and so on.
'Để làm rõ điều đó' (tassa ca āvibhāvatthaṃ) nghĩa là để làm rõ bản chất nặng nề của nó.
Taṃ jigucchīti taṃ theraṃ, taṃ vā kiriyaṃ jigucchi.
“He abhorred that” means he abhorred that elder, or that action.
'Ông ta ghê tởm điều đó' (taṃ jigucchī) nghĩa là ông ta ghê tởm vị Trưởng lão đó, hoặc ghê tởm hành động đó.
Aticchātoti ativiya khudābhibhūto.
“Extremely hungry” means severely afflicted by hunger.
'Rất đói' (aticchāto) nghĩa là bị đói khát hành hạ quá mức.
Mahallakoti samaṇānaṃ sāruppamasāruppaṃ, lokasamudācāramattaṃ vā na jānātīti adhippāyena vuttattā guṇaparidhaṃsanena garahatīti veditabbaṃ.
“An old man”: This should be understood as disparaging qualities, as it implies that he does not know what is proper and improper for monastics, or merely worldly customs.
Nên hiểu rằng 'vị già cả' (mahallako) được nói với ý rằng ông ta không biết điều gì phù hợp hay không phù hợp đối với các Sa-môn, hoặc chỉ là phong tục thế gian, và ông ta chỉ trích bằng cách làm suy giảm phẩm hạnh.
Amhākaṃ lajjitabbakaṃ akāsīti ‘‘samaṇena nāma evaṃ kata’’nti vutte mayaṃ sīsaṃ ukkhipituṃ na sakkomāti adhippāyo.
“He made us ashamed”: The meaning is that if it is said, “A monastic did such a thing,” we cannot lift our heads.
'Đã làm chúng tôi phải xấu hổ' (amhākaṃ lajjitabbakaṃ akāsī) có nghĩa là: "Khi người ta nói 'một Sa-môn đã làm điều như vậy', chúng tôi không thể ngẩng đầu lên được."
Jānanto eva thero ‘‘atthi te āvuso imasmiṃ sāsane patiṭṭhā’’ti pucchi.
Knowing this, the elder asked, “Friend, do you have any foundation in this Dispensation?”
Vị Trưởng lão biết rõ điều đó, đã hỏi: 'Này Hiền giả, ông có chỗ đứng vững chắc nào trong giáo pháp này không?' (atthi te āvuso imasmiṃ sāsane patiṭṭhā).
Itaropi saccābhisamayo sāsane patiṭṭhāti āha ‘‘sotāpanno aha’’nti.
The other replied, understanding that the realization of the truth is the foundation in the Dispensation: “I am a Stream-Enterer.”
Vị kia cũng nói rằng sự chứng ngộ chân lý là chỗ đứng vững chắc trong giáo pháp: 'Tôi là bậc Dự Lưu' (sotāpanno ahaṃ).
Thero taṃ karuṇāyamāno ‘‘khīṇāsavo tayā upavadito’’ti attānaṃ āvi akāsi.
The elder, feeling compassion for him, revealed himself, saying, “You have reviled an Arahant.”
Vị Trưởng lão, vì lòng từ bi đối với người đó, đã tự tiết lộ mình: 'Ông đã chỉ trích một vị A-la-hán' (khīṇāsavo tayā upavadito).
Tenassa taṃ pākatikaṃ ahosīti tena assa taṃ kammaṃ maggāvaraṇaṃ nāhosīti adhippāyo.
“Then that became normal for him”: The meaning is that by that act, his kamma did not become an obstruction to the Path.
'Vì thế, điều đó trở nên bình thường đối với ông ta' (tenassa taṃ pākatikaṃ ahosī) có nghĩa là nghiệp đó không còn là chướng ngại cho đạo lộ (maggāvaraṇa) đối với người ấy.
Pubbeva pana sotāpannattā apāyagāmīnaṃ suppahīnabhāvato saggāvaraṇamassa kātumasamatthameva taṃ kammaṃ.
However, since he was already a Stream-Enterer, and states leading to the lower realms are completely eradicated, that kamma was unable to obstruct his path to heaven.
Tuy nhiên, vì người ấy đã là bậc Dự Lưu từ trước, và các nghiệp dẫn đến khổ cảnh đã được đoạn trừ hoàn toàn, nên nghiệp đó không có khả năng tạo thành chướng ngại cho thiên giới (saggāvaraṇa) đối với người ấy.
Attanā vuḍḍhataro hotīti ettha ‘‘ukkuṭikaṃ nisīditvā khamāpetabbo’’ti visuddhimagge vuttaṃ.
Here, in “he is older than oneself”, it is said in the Visuddhimagga that one should ask for forgiveness while squatting.
Ở đây, với lời 'người lớn tuổi hơn mình' (attanā vuḍḍhataro hoti), trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga) có nói rằng 'phải quỳ gối xin lỗi' (ukkuṭikaṃ nisīditvā khamāpetabbo).
Sotāpannasakadāgāmino dosenapi nakkhamanti, sesaariyā vā tassa atthakāmā hutvā āyatiṃ saṃvaraṇatthāya na khamāpeyyunti āha ‘‘sace so nakkhamatī’’ti.
If Stream-Enterers and Once-Returners do not forgive due to anger, or if other Noble Ones, desiring the good of that person, do not forgive for the sake of future restraint, then it is said, “if he does not forgive.”
Các bậc Dự Lưu (Sotāpanna) và Nhất Lai (Sakadāgāmi) không tha thứ ngay cả khi có lỗi lầm, hoặc các bậc Thánh khác, vì mong muốn điều lợi ích cho người đó, sẽ không tha thứ để người ấy có thể tự kiềm chế trong tương lai. Vì thế, có lời nói 'nếu người đó không tha thứ' (sace so nakkhamati).
Attanā vuḍḍhataro hoti, ṭhitakenevāti etthāpi ‘‘ukkuṭikaṃ nisīditvā’’ti visuddhimagge (visuddhi. 2.411) vuttaṃ.
Here too, in “he is older than oneself, while standing”, it is said in the Visuddhimagga (Visuddhi. 2.411):
Ở đây, với lời 'người lớn tuổi hơn mình, đứng yên' (attanā vuḍḍhataro hoti, ṭhitakenevā), trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhi. 2.411) cũng có nói 'phải quỳ gối' (ukkuṭikaṃ nisīditvā).
Evañhi tattha vuttaṃ –
For it is stated there:
Trong đó, điều này được nói như sau:
‘‘Sace disāpakkanto hoti, sayaṃ vā gantvā saddhivihārike vā pesetvā khamāpetabbo.
“If he has gone to another direction, one should go oneself or send one's junior monastics to ask for forgiveness.
“Nếu vị ấy đã đi đến một phương khác, thì phải tự mình đi đến hoặc sai các đệ tử (saddhivihārika) đi đến để xin lỗi.
Sace nāpi gantuṃ, na pesetuṃ sakkā hoti, ye tasmiṃ vihāre bhikkhū vasanti, tesaṃ santikaṃ gantvā sace navakatarā honti, ukkuṭikaṃ nisīditvā, sace vuḍḍhatarā, vuḍḍhesu vuttanayeneva paṭipajjitvā ‘ahaṃ, bhante, asukaṃ nāma āyasmantaṃ idañcidañca avacaṃ, khamatu me so āyasmā’ti vatvā khamāpetabbaṃ.
If one cannot go or send anyone, one should go to the bhikkhus dwelling in that monastery, and if they are younger, sit in a squatting position; if they are older, act according to the method stated for older bhikkhus, saying: ‘Venerable sirs, I said such and such to the Venerable so-and-so; may that Venerable one forgive me.’ Even if they do not forgive in person, the same should be done.”
Nếu không thể đi đến hay sai người đi đến, thì phải đến chỗ các Tỳ-kheo đang trú ở tịnh xá đó, nếu họ là những người trẻ tuổi hơn, thì phải quỳ gối (ukkuṭikaṃ nisīditvā); nếu là những người lớn tuổi hơn, thì phải thực hành theo cách đã nói đối với những người lớn tuổi, và nói: ‘Bạch Đại đức, con đã nói điều này điều nọ với Tôn giả tên là A-tu-ka, xin Tôn giả đó tha thứ cho con’, rồi xin lỗi. Ngay cả khi người đó không tha thứ trực tiếp, thì cũng phải làm như vậy.”
Sammukhā akhamantepi etadeva kātabba’’nti.
Even if they do not grant forgiveness face-to-face, this very thing should be done.”
Ngay cả khi người đó không tha thứ trực tiếp, thì cũng phải làm như vậy.
‘‘Sace ekacārikabhikkhu hoti, nevassa vasanaṭṭhānaṃ, na gataṭṭhānaṃ paññāyati, ekassa paṇḍitassa bhikkhuno santikaṃ gantvā ‘ahaṃ, bhante, asukaṃ nāma āyasmantaṃ idañcidañca avacaṃ, taṃ me anussarato anussarato vippaṭisāro hoti, kiṃ karomī’ti vattabbaṃ.
“If he is a bhikkhu who wanders alone, and his dwelling place or destination is not known, one should go to a wise bhikkhu and say, ‘Venerable sir, I said such and such to the Venerable so-and-so, and as I recall it repeatedly, remorse arises in me. What should I do?’
“Nếu đó là một Tỳ-kheo độc cư, không biết nơi trú ngụ hay nơi đã đi đến của vị ấy, thì phải đến chỗ một Tỳ-kheo trí tuệ và nói: ‘Bạch Đại đức, con đã nói điều này điều nọ với Tôn giả tên là A-tu-ka, mỗi khi con nhớ lại điều đó, con cảm thấy hối hận, con phải làm gì?’.
So vakkhati ‘tumhe mā cintayittha, thero tumhākaṃ khamati, cittaṃ vūpasamethā’ti.
He will say, ‘Do not worry; the elder has forgiven you. Calm your mind.’
Vị ấy sẽ nói: ‘Các ông đừng lo lắng, vị Trưởng lão đã tha thứ cho các ông rồi, hãy làm cho tâm mình được an tịnh’.
Tenapi ariyassa gatadisābhimukhena añjaliṃ paggahetvā ‘khamatū’ti vattabba’’nti.
Then one should raise one’s hands in respectful salutation towards the direction the Noble One went and say, ‘May he forgive me.’”
Khi đó, người ấy cũng phải chắp tay hướng về phía mà bậc Thánh đã đi đến và nói: ‘Xin hãy tha thứ’ (khamatu).”
‘‘Pāramitāparibhāvanasamiddhāhi nānāsamāpattivihāraparipūritāhi sīladiṭṭhisampadāhi susaṅkhatasantāne mahākaruṇādhivāse mahāsatte ariyūpavādakammaabhisapasaṅkhātaṃ pharusavacanaṃ saṃyuttaṃ mahāsattassa khettavisesabhāvato tassa ca ajjhāsayapharusatāya diṭṭhadhammavedanīyaṃ hutvā sace so mahāsattaṃ na khamāpeti, sattame divase vipaccanasabhāvaṃ jātaṃ.
“A harsh word, included in the kamma of reviling a Noble One, uttered against a great being whose continuum of existence is well-disposed by perfections cultivated and fulfilled through various attainments and abidings, and whose mind is imbued with great compassion, becomes one that is experienced in this very life due to the greatness of that being as a 'field' and the harshness of one's own intention, and it is destined to ripen on the seventh day if that great being is not asked for forgiveness.
“Lời nói thô ác (pharusavacana) liên quan đến nghiệp chỉ trích bậc Thánh (ariyūpavādakammaabhisapasaṅkhātaṃ) đối với một Đại Bồ-tát (mahāsatte) có dòng tâm thức (santāna) được tôi luyện kỹ càng bằng sự thành tựu của các Ba-la-mật (pāramitāparibhāvanasamiddhāhi), được viên mãn bởi các trú xứ thiền định (nānāsamāpattivihāraparipūritāhi), và được trang bị đầy đủ giới hạnh và chánh kiến (sīladiṭṭhisampadāhi), là một nghiệp có lòng đại bi (mahākaruṇādhivāse), do bản chất đặc biệt của Đại Bồ-tát (khettavisesabhāvato) và sự thô ác trong ý định của người nói (ajjhāsayapharusatāya), sẽ cho quả báo ngay trong hiện tại (diṭṭhadhammavedanīyaṃ) nếu người đó không xin lỗi Đại Bồ-tát. Nghiệp đó sẽ cho quả báo vào ngày thứ bảy.
Khamāpite pana mahāsatte payogasampattiyā vipākassa paṭibāhitattā avipākadhammataṃ āpajji ahosikammabhāvato.
However, when forgiveness is sought from the great being, the ripening of the kamma is averted by the successful effort, and it enters a state of not yielding any result, becoming an 'ahosikamma'.
Tuy nhiên, khi đã xin lỗi Đại Bồ-tát, do sự thành tựu của nỗ lực (payogasampattiyā), quả báo đã bị ngăn chặn, và nghiệp đó trở thành vô hiệu (ahosikammabhāvato), không còn cho quả báo (avipākadhammataṃ āpajji).
Ayañhi ariyūpavādapāpassa diṭṭhadhammavedanīyassa ca dhammatā’’ti –
This is the nature of the evil of reviling a Noble One, which would otherwise be experienced in this very life.”
Đây chính là bản chất của ác nghiệp chỉ trích bậc Thánh và nghiệp cho quả báo ngay trong hiện tại.”
Viparītaṃ dassanametesanti viparītadassanā.
“Those with perverted views” (viparītadassanā) means those whose views are contrary.
'Những người có tà kiến' (viparītadassanā) là những người có cái thấy sai lệch.
Samādātabbaṭṭhena samādānāni, kammāni samādānāni yesaṃ te kammasamādānā, micchādiṭṭhivasena kammasamādānā micchādiṭṭhikammasamādānā, hetuatthaṃ vā antogadhaṃ katvā micchādiṭṭhivasena pare kammesu samādāpakā micchādiṭṭhikammasamādānā.
"Samādānā" refers to actions because they are to be undertaken. Those whose actions are samādāna are "kammasamādānā". "Micchādiṭṭhikammasamādānā" are those whose actions are samādāna due to wrong view, or, including the meaning of cause, "Micchādiṭṭhikammasamādānā" are those who cause others to undertake actions due to wrong view.
Các hành động được gọi là 'samādāna' vì chúng được thực hiện một cách kiên quyết. Những người có các hành động được thực hiện một cách kiên quyết (kammāni samādānāni) được gọi là 'kammasamādānā'. Hoặc, những người 'kammasamādānā' do tà kiến (micchādiṭṭhivasena) là những người có các hành động được thực hiện một cách kiên quyết do tà kiến. Hoặc, bao gồm ý nghĩa nhân quả, 'micchādiṭṭhikammasamādānā' là những người khiến người khác thực hiện các hành động do tà kiến (micchādiṭṭhivasena pare kammesu samādāpakā).
Tayimaṃ atthaṃ dassento ‘‘micchādiṭṭhivasenā’’tiādimāha.
To show this meaning, he says, “due to wrong view,” and so on.
Để chỉ rõ ý nghĩa này, Ngài đã nói 'do tà kiến' (micchādiṭṭhivasenā) v.v.
Ye ca…pe… samādapenti, tepi micchādiṭṭhikammasamādānāti yojetabbaṃ.
And those who… also cause them to undertake, they too are to be connected as those who undertake actions due to wrong view.
Và những người... v.v... khiến người khác thực hiện (samādapenti), họ cũng được gọi là những người có hành động do tà kiến (micchādiṭṭhikammasamādānā).
Sīlasampannotiādi paripakkindriyassa maggasamaṅgino vasena vuttaṃ, aggamaggaṭṭhe pana vattabbameva natthi.
“Endowed with sīla” and so on, are said in reference to a person whose faculties are fully developed and who is endowed with the Path; there is nothing to be said about one who has attained the highest Path.
Lời 'giới hạnh viên mãn' (sīlasampanno) v.v. được nói theo nghĩa của một người có căn lành đã chín muồi, đã chứng đắc đạo lộ. Đối với người đã chứng đắc A-la-hán đạo, thì không cần phải nói nữa.
Atha vā aggamaggapariyāpannā eva sīlādayo veditabbā.
Alternatively, sīla and other qualities should be understood as being included in the highest Path.
Hoặc, giới hạnh, v.v. cần được hiểu là đã bao gồm trong A-la-hán đạo (aggamagga).
Aggamaggaṭṭhassa hi diṭṭheva dhamme ekaṃsikā aññārādhanā, itaresaṃ anekaṃsikā.
Indeed, for one who has attained the highest Path, the attainment of Nibbāna in this very life is certain, while for others it is uncertain.
Vì đối với người đã chứng đắc A-la-hán đạo, sự chứng ngộ (aññārādhanā) là chắc chắn (ekaṃsikā) ngay trong hiện tại (diṭṭheva dhamme), còn đối với những người khác thì không chắc chắn (anekaṃsikā).
Aññanti arahattaṃ.
“Other” means Arahantship.
'Sự chứng ngộ' (aññaṃ) là A-la-hán quả (arahattaṃ).
Evaṃsampadamidanti ettha sampajjanaṃ sampadā, nipphatti, evaṃ avirajjhanakanipphattikanti attho, yathā taṃ avassambhāvī, evamidampīti vuttaṃ hoti.
In Evaṃsampadamidaṃ, sampadā means accomplishment, completion; the meaning is unfailing completion, just as that (fruit) is certain to be, so is this (stated).
Trong từ Evaṃsampadamida (Thành tựu như vậy), sampajjanaṃ (sự thành tựu) là sampadā (sự thành tựu), nipphatti (sự hoàn thành), nghĩa là sự hoàn thành không sai lệch như vậy. Điều đó có nghĩa là, giống như quả Thánh chắc chắn sẽ sinh khởi ngay sau con đường (Đạo), thì điều này (sự tái sinh vào địa ngục) cũng chắc chắn sẽ xảy ra ngay sau khi người này chết.
Yathā hi maggānantaraṃ avirajjhitvāva phalaṃ nibbattaṃ, evametaṃ imassapi puggalassa cutianantaraṃ avirajjhitvāva niraye paṭisandhi hotīti dasseti.
It shows that just as the fruit arises immediately after the path without fail, so too does rebirth in hell occur immediately after this person's passing away, without fail.
Thật vậy, giống như quả (Thánh) sinh khởi ngay sau con đường (Đạo) mà không sai lệch, thì nghiệp này (tức là lời phỉ báng bậc Thánh) cũng khiến cho sự tái sinh vào địa ngục của người này chắc chắn xảy ra ngay sau khi chết, điều này cho thấy.
Sakalasmiñhi buddhavacane na imāya upamāya gāḷhataraṃ katvā vuttaupamā atthi.
Indeed, in the entire Buddha's teaching, there is no simile more forceful than this one.
Trong toàn bộ lời dạy của Đức Phật, không có ví dụ nào được nêu ra mạnh mẽ hơn ví dụ này.
Taṃ vācaṃ appahāyātiādīsu (ma. ni. aṭṭha. 1.149) ariyūpavādaṃ sandhāya ‘‘puna evarūpiṃ vācaṃ na vakkhāmī’’ti vadanto vācaṃ pajahati nāma, ‘‘puna evarūpaṃ cittaṃ na uppādessāmī’’ti cintento cittaṃ pajahati nāma, ‘‘puna evarūpiṃ diṭṭhiṃ na gaṇhissāmī’’ti pajahanto diṭṭhiṃ pajahati nāma.
In Taṃ vācaṃ appahāyā and so on, referring to slandering Noble Ones: one who says "I will not utter such a speech again" abandons speech; one who thinks "I will not generate such a thought again" abandons thought; one who abandons saying "I will not grasp such a view again" abandons view.
Trong các câu như Taṃ vācaṃ appahāyā (không từ bỏ lời nói đó), v.v., ý muốn nói đến sự phỉ báng bậc Thánh: người nói "Tôi sẽ không nói lời như vậy nữa" là từ bỏ lời nói; người suy nghĩ "Tôi sẽ không khởi tâm như vậy nữa" là từ bỏ tâm; người từ bỏ "Tôi sẽ không chấp thủ tà kiến như vậy nữa" là từ bỏ tà kiến.
Tathā akaronto neva pajahati na paṭinissajjati.
One who does not act thus neither abandons nor relinquishes.
Nếu không làm như vậy, người đó không từ bỏ cũng không xả bỏ.
Yathābhataṃ nikkhitto evaṃ nirayeti yathā nirayapālehi āharitvā niraye ṭhapito, evaṃ niraye ṭhapitoyeva, nāssa nirayūpapattiyā koci vibandho.
Yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye means just as one is carried by the guardians of hell and placed in hell, so too is one placed in hell; there is no hindrance to their rebirth in hell.
Yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye (như bị quăng vào địa ngục) nghĩa là như bị các ngục tốt địa ngục mang đến và đặt vào địa ngục; người đó đã bị đặt vào địa ngục, không có gì ngăn cản việc người đó tái sinh vào địa ngục.
Tatrāyaṃ yutti – nirayūpago ariyūpavādī tadādāyakassa avijahanato seyyathāpi micchādiṭṭhīti.
Here is the reason: a slanderer of Noble Ones is destined for hell due to not abandoning that (wrong view), just like one with wrong view.
Trong trường hợp này, lý lẽ là: kẻ phỉ báng bậc Thánh chắc chắn sẽ đi đến địa ngục, bởi vì người đó không từ bỏ sự chấp thủ đó, giống như một kẻ tà kiến.
Ettha ca ‘‘taṃ vācaṃ appahāyā’’ti evamādivacanena tadādāyakassa appahāneneva ariyūpavādo antarāyiko anatthāvahova, pahānena pana accayaṃ desetvā khamāpanena na antarāyiko anatthāvaho yathā taṃ vuṭṭhitā desitā ca āpattīti dasseti.
And here, by phrases such as "without abandoning that speech," it is shown that slandering Noble Ones, through not abandoning that (wrong view), is indeed an obstruction and leads to harm, but by abandoning (the wrong view), confessing the transgression, and seeking forgiveness, it is not an obstruction nor leads to harm, just as an offense that has arisen and been confessed.
Ở đây, với câu nói “taṃ vācaṃ appahāyā” (không từ bỏ lời nói đó) và những câu tương tự, cho thấy rằng sự phỉ báng bậc Thánh sẽ gây chướng ngại và mang lại tai họa nếu không từ bỏ sự chấp thủ đó; nhưng nếu từ bỏ, tức là sám hối và xin tha thứ, thì nó sẽ không gây chướng ngại và không mang lại tai họa, giống như một lỗi đã phát sinh và đã được sám hối.
Micchādiṭṭhivasena akattabbaṃ nāma pāpaṃ natthi, yato saṃsārakhāṇubhāvopi nāma hotīti āha ‘‘micchādiṭṭhiparamāni, bhikkhave, vajjānī’’ti.
There is no evil deed that should not be done by one with wrong view, because it can even lead to being a stump in saṃsāra, thus it is said: "Wrong views, bhikkhus, are the worst transgressions."
Không có điều ác nào không thể làm bởi tà kiến, vì nó có thể trở thành gốc rễ của luân hồi, do đó Đức Phật nói: “Này các Tỳ-kheo, các tội lỗi tột cùng là tà kiến.”
‘‘Ucchinnabhavanettiko, bhikkhave, tathāgatassa kāyo tiṭṭhati (dī. ni. 1. 147), ayañceva kāyo bahiddhā ca nāmarūpa’’nti ca evamādīsu viya idha kāya-saddo khandhapañcakavisayoti āha ‘‘kāyassa bhedāti upādinnakkhandhapariccāgā’’ti.
Here, like in phrases such as "Bhikkhus, the Tathāgata's body remains, with the net of existence cut off, and this body and name-and-form outside," the word kāya refers to the five aggregates, thus it is said: "By the breaking of the body" means the relinquishing of the aggregates sustained by clinging.
Giống như trong các câu như “Này các Tỳ-kheo, thân của Như Lai vẫn còn tồn tại với dòng tái sinh đã bị cắt đứt; chỉ có thân này và danh sắc bên ngoài” và những câu tương tự, ở đây từ kāya (thân) có nghĩa là năm uẩn. Do đó, Đức Phật nói: “kāyassa bhedāti upādinnakkhandhapariccāgā” (sự tan rã của thân là sự từ bỏ các uẩn bị chấp thủ).
Avītarāgassa maraṇato paraṃ nāma bhavantarūpādānamevāti āha ‘‘paraṃ maraṇāti tadanantaraṃ abhinibbattakkhandhaggahaṇe’’ti.
For one without eradicated defilements, after death means only grasping aggregates in another existence, thus it is said: "After death" means the seizing of the aggregates that arise immediately thereafter.
Sau khi chết, đối với người chưa ly tham, chỉ có sự chấp thủ vào một kiếp sống khác. Do đó, Đức Phật nói: “paraṃ maraṇāti tadanantaraṃ abhinibbattakkhandhaggahaṇe” (sau khi chết là sự chấp thủ vào các uẩn mới sinh khởi ngay sau đó).
Yena tiṭṭhati, tassa upacchedeneva kāyo bhijjatīti āha ‘‘kāyassa bhedāti jīvitindriyassa upacchedā’’ti.
The body breaks through the cessation of that by which it endures, thus it is said: "By the breaking of the body" means the cessation of the life-faculty.
Thân thể tồn tại nhờ vào sinh mạng (jīvitindriya), và sự tan rã của thân thể xảy ra khi sinh mạng bị cắt đứt. Do đó, Đức Phật nói: “kāyassa bhedāti jīvitindriyassa upacchedā” (sự tan rã của thân là sự cắt đứt sinh mạng).
Eti imasmā sukhanti ayo, puññanti āha ‘‘puññasammatā ayā’’ti.
That which comes from this as happiness is aya, merit, thus it is said: "Aya," reckoned as merit.
Từ thiện nghiệp này mà hạnh phúc sinh khởi, đó là phước. Do đó, Đức Phật nói: “puññasammatā ayā” (phước được xem là sự đến).
Āyanti etasmā sukhānīti āyo, puññakammādīnaṃ sukhasādhanaṃ.
That from which happiness comes is āya, the means of happiness for meritorious deeds and so on.
Từ đó mà hạnh phúc sinh khởi, đó là āyo, tức là phương tiện mang lại hạnh phúc của các thiện nghiệp, v.v.
Tenāha ‘‘sukhānaṃ vā āyassa abhāvā’’ti.
Therefore, it is said: "Or from the absence of the source of happiness."
Vì thế, Đức Phật nói: “sukhānaṃ vā āyassa abhāvā” (hoặc do không có sự đến của hạnh phúc).
Vivasāti kammassa vase vattanato attano vase vattituṃ na sakkontīti vigato vaso etesanti vivasā, avasavattinoti attho.
Vivasā means that, being subject to kamma, they cannot act according to their own will, thus vigato vaso etesaṃ means those whose will has departed; the meaning is 'not masters of themselves.'
Vivasā (không tự chủ) nghĩa là không thể tự chủ do bị nghiệp chi phối, tức là những người không có sự tự chủ.
Iyati assādīyatīti ayo, assādoti āha ‘‘assādasaññito ayo’’ti.
That which is enjoyed is aya, enjoyment, thus it is said: "Aya," designated as enjoyment.
Iyati assādīyati (được hưởng thụ) là āyo (sự hưởng thụ), tức là assādo (sự thích thú). Do đó, Đức Phật nói: “assādasaññito ayo” (āyo được gọi là sự thích thú).
Nāgarājādīnanti ādi-saddena supaṇṇādīnaṃ saṅgaho.
In Nāgarājādīnaṃ, the word ādi includes supaṇṇas and so on.
Trong từ Nāgarājādīna (của các vua Nāga, v.v.), từ ādi (v.v.) bao gồm các loài như Supaṇṇa (Kim Sí Điểu), v.v.
Asurasadisanti petāsurasadisaṃ.
Asurasadisaṃ means similar to peta-asuras.
Asurasadisa (giống như Asura) nghĩa là giống như các loài ngạ quỷ Asura.
So hīti so asurakāyo.
So hi means that asura body.
So hī (thật vậy, thân đó) nghĩa là thân Asura đó.
Sabbasamussayehīti sabbehi sampattisamussayehi, sabbasampattirāsitoti vuttaṃ hoti.
Sabbasamussayehi means from all heaps of prosperity, that is, from all accumulations of success.
Sabbasamussayehī (từ tất cả các sự tích lũy) nghĩa là từ tất cả các sự tích lũy của cải, tức là từ tất cả các khối tài sản.
Vuttavipariyāyenāti ‘‘suṭṭhu caritaṃ, sobhanaṃ vā caritaṃ anavajjattāti sucarita’’ntiādinā kāyaduccaritenātiādīnaṃ padānaṃ vuttassa atthassa vipariyāyena.
Vuttavipariyāyena means by the opposite of the meaning stated for terms like "evil conduct of body" and so on, which begin with "well-conducted, or beautiful conduct, being blameless, is sucarita."
Vuttavipariyāyenā (bằng cách ngược lại với những gì đã nói) nghĩa là bằng cách ngược lại với ý nghĩa đã được nói của các từ như kāyaduccarita (ác hạnh thân), v.v., bắt đầu bằng "sucarita (thiện hạnh) là hành động tốt, hoặc hành động đẹp, không có lỗi lầm".
‘‘Ito bho sugatiṃ gacchā’’ti (itivu. 83) vacanato manussagatipi sugatiyevāti āha ‘‘sugatiggahaṇena manussagatipi saṅgayhatī’’ti.
Since human existence is also a good destination according to the saying "Go, sirs, to a good destination from here," it is said: "By the term 'good destination,' human existence is also included."
Theo câu “Này các bạn, từ đây các bạn đi đến thiện thú” (Itivu. 83), cõi người cũng là một thiện thú. Do đó, Đức Phật nói: “sugatiggahaṇena manussagatipi saṅgayhatī” (cõi người cũng được bao gồm trong từ thiện thú).
Sesamettha vuttanayattā uttānatthato ca suviññeyyameva.
The rest here is easily understood, being explained according to the method already stated and having a clear meaning.
Phần còn lại ở đây dễ hiểu vì đã được giải thích theo cách đã nói và ý nghĩa rõ ràng.
14. Vipassanāpādakanti vipassanāya padaṭṭhānabhūtaṃ.
14. Vipassanāpādakaṃ means that which serves as the proximate cause for insight (vipassanā).
14. Vipassanāpādaka (nền tảng của Vipassanā) nghĩa là nền tảng cho Vipassanā.
Vipassanā ca tividhā vipassakapuggalabhedena.
Insight, furthermore, is threefold according to the distinction of the practitioners of insight.
Vipassanā có ba loại tùy theo sự khác biệt của người hành Vipassanā.
Mahābodhisattānañhi paccekabodhisattānañca cintāmayañāṇasaṃvaddhitattā sayambhūñāṇabhūtā, itaresaṃ sutamayañāṇasaṃvaddhitattā paropadesasambhūtā.
For Great Bodhisattas and Paccekabuddha Bodhisattas, it is self-arisen knowledge, cultivated by intellectual knowledge; for others (disciples), it is born of others' instruction, cultivated by knowledge gained through listening.
Đối với các vị Đại Bồ-tát và Độc Giác Bồ-tát, đó là trí tự sinh (sayambhūñāṇa) được phát triển bởi tư duy trí tuệ (cintāmayañāṇa); đối với những người khác, đó là trí tuân theo lời dạy của người khác (paropadesasambhūtā) được phát triển bởi nghe pháp trí tuệ (sutamayañāṇa).
Sā ‘‘ṭhapetvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ avasesarūpārūpajjhānānaṃ aññatarato vuṭṭhāyā’’tiādinā anekadhā arūpamukhavasena catudhātuvavatthāne vuttānaṃ tesaṃ tesaṃ dhātupariggahamukhānaṃ aññataramukhavasena anekadhāva visuddhimagge nānānayato vibhāvitā.
This (insight), in its many varieties, as stated in the analysis of the four elements in the Visuddhimagga in various ways by means of formless states, beginning with "having emerged from one of the rūpa- and arūpa-jhānas, except the sphere of neither-perception-nor-non-perception," and by means of one or another of the aforementioned ways of apprehending the elements, is expounded in manifold ways.
Vipassanā này được giải thích theo nhiều cách khác nhau trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga), thông qua một trong những phương pháp phân tích các yếu tố (dhātupariggahamukha) đã được đề cập trong phần phân loại bốn yếu tố (catudhātuvavatthāna) bằng cách lấy vô sắc làm cửa ngõ, bắt đầu từ “trừ phi từ tầng thiền phi tưởng phi phi tưởng xứ, còn lại là từ một trong các tầng thiền sắc giới hoặc vô sắc giới mà xuất ra”.
Mahābodhisattānaṃ pana catuvīsatikoṭisatasahassamukhena pabhedagamanato nānānayaṃ sabbaññutaññāṇasannissayassa ariyamaggañāṇassa adhiṭṭhānabhūtaṃ pubbabhāgañāṇagabbhaṃ gaṇhāpentaṃ paripākaṃ gacchantaṃ paramagambhīraṃ saṇhasukhumataraṃ anaññasādhāraṇaṃ vipassanāñāṇaṃ hoti.
For Great Bodhisattas, however, there arises a vipassanā-ñāṇa that is extremely profound, subtly refined, and unique to them, developing through 240,000,000 modes of differentiation, forming the basis for the knowledge of the Noble Path, which is dependent on Omniscience, and containing the preliminary knowledge, reaching maturity.
Tuy nhiên, đối với các vị Đại Bồ-tát, có một trí tuệ Vipassanā vô cùng sâu sắc, tinh tế và vi diệu, không thể chia sẻ với người khác, được phát triển đến mức viên mãn, bao gồm trí tuệ tiền phần (pubbabhāgañāṇa) làm nền tảng cho trí tuệ Thánh Đạo (ariyamaggañāṇa), vốn là chỗ nương tựa của trí tuệ Toàn Tri (sabbaññutaññāṇa), thông qua hai trăm bốn mươi triệu một trăm ngàn phương pháp phân loại.
Yaṃ aṭṭhakathāsu mahāvajiraññāṇanti vuccati.
This is called the Great Vajira-ñāṇa in the commentaries.
Trí tuệ này được gọi là Mahāvajiraññāṇa (Đại Kim Cang Trí) trong các bộ chú giải.
Yassa ca pavattivibhāgena catuvīsatikoṭisatasahassapabhedassa pādakabhāvena samāpajjiyamānā catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhyā devasikaṃ satthu vaḷañjanakasamāpattiyo vuccanti, svāyaṃ buddhānaṃ vipassanācāro paramatthamañjusāyaṃ visuddhimaggavaṇṇanāyaṃ uddesato dassito, atthikehi tato gahetabbo.
And the 240,000,000 meditations that the Teacher enters daily, which are called vaḷañjanaka-samāpattiyo, are said to be based on the differentiation of this vipassanā-ñāṇa into 240,000,000 varieties. This practice of insight for the Buddhas is briefly indicated in the Paramatthamañjusā, the commentary to the Visuddhimagga; those who desire it should obtain it from there.
Sự thực hành Vipassanā của chư Phật, mà theo sự phân loại của nó, có hai trăm bốn mươi triệu một trăm ngàn loại, và các loại thiền định mà Đức Phật nhập vào hàng ngày, cũng có số lượng tương ứng là hai trăm bốn mươi triệu một trăm ngàn, được gọi là những thiền định được Đức Phật sử dụng làm nền tảng. Sự thực hành Vipassanā này của chư Phật đã được trình bày tóm tắt trong phần chú giải Thanh Tịnh Đạo của Paramatthamañjusā; những ai có nhu cầu có thể tìm hiểu từ đó.
Āsavānaṃ khepanato samucchindanato āsavakkhayo ariyamaggo, ukkaṭṭhaniddesavasena arahattamaggaggahaṇaṃ.
The destruction of taints (āsavakkhaya) is the Noble Path, by completely eradicating the taints. This is a reference to the Arahantship Path, given by way of supreme designation.
Āsavakkhaya (lậu tận) là Thánh Đạo (ariyamagga), do sự đoạn trừ và diệt tận các lậu hoặc (āsava); theo cách giải thích tối thượng, đó là sự nắm giữ A-la-hán Đạo.
Āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ āsavakkhayañāṇanti dassento ‘‘tatra cetaṃ ñāṇa’’nti vatvā khayeti ca ādhāre bhummaṃ, na visayeti dassento ‘‘tappariyāpannattā’’ti āha.
To show that knowledge concerning the destruction of taints is āsavakkhaya-ñāṇa, having said "And that knowledge therein", it is also said "tappariyāpannattā" to show that khaye is in the locative case indicating basis, not object.
Để chỉ ra rằng trí tuệ về sự diệt tận các lậu hoặc là āsavakkhayañāṇa (lậu tận trí), Đức Phật nói “tatra cetaṃ ñāṇa” (và trí tuệ này ở đó), và để chỉ ra rằng khaye (trong sự diệt tận) là một trường hợp định sở (ādhāra bhūmi), chứ không phải đối tượng (visaya), Đức Phật nói “tappariyāpannattā” (vì nó nằm trong đó).
Idaṃ dukkhanti dukkhassa ariyasaccassa tadā paccakkhato gahitabhāvadassanaṃ.
Idaṃ dukkhaṃ indicates that the Noble Truth of Suffering was directly apprehended at that time.
Idaṃ dukkha (đây là khổ) là sự trình bày rằng Thánh đế Khổ đã được nhận thức trực tiếp vào thời điểm đó.
Ettakaṃ dukkhanti tassa paricchijja gahitabhāvadassanaṃ.
Ettakaṃ dukkhaṃ indicates that it was apprehended by defining it.
Ettakaṃ dukkha (khổ chừng này) là sự trình bày rằng khổ đã được nhận thức một cách giới hạn.
Na ito bhiyyoti anavasesetvā gahitabhāvadassanaṃ.
Na ito bhiyyo indicates that it was apprehended completely, without remainder.
Na ito bhiyyo (không hơn thế nữa) là sự trình bày rằng khổ đã được nhận thức mà không còn sót lại gì.
Tenāha ‘‘sabbampi dukkhasacca’’ntiādi.
Therefore, it is said: "All the Truth of Suffering" and so on.
Do đó, Đức Phật nói: “sabbampi dukkhasacca” (toàn bộ Khổ đế), v.v.
Sarasalakkhaṇapaṭivedhenāti sabhāvasaṅkhātassa lakkhaṇassa asammohato paṭivijjhanena.
Sarasalakkhaṇapaṭivedhena means by realizing the inherent characteristic without confusion.
Sarasalakkhaṇapaṭivedhenā (bằng sự thấu hiểu đặc tính tự thân) nghĩa là bằng sự xuyên thấu không lầm lẫn đặc tính được gọi là bản chất.
Asammohapaṭivedhoti ca yathā tasmiṃ ñāṇe pavatte pacchā dukkhassa sarūpādiparicchede sammoho na hoti, tathā pavatti.
And this realization without confusion occurs in such a way that when that knowledge has arisen, there is no subsequent confusion in distinguishing the nature and so forth of suffering.
Sự thấu hiểu không lầm lẫn (asammohapaṭivedha) là sự phát sinh của trí tuệ đó theo cách mà sau khi trí tuệ đó phát sinh, không còn sự lầm lẫn nào trong việc phân biệt bản chất của khổ, v.v.
Tenāha ‘‘yathābhūtaṃ abbhaññāsi’’nti.
Therefore, it is said: "He truly understood."
Do đó, Đức Phật nói: “yathābhūtaṃ abbhaññāsi” (đã hiểu rõ như thật).
Nibbattikanti nipphādentaṃ.
Nibbattikaṃ means producing.
Nibbattika (sinh khởi) nghĩa là làm cho sinh khởi.
Yaṃ ṭhānaṃ patvāti yaṃ nibbānaṃ maggassa ārammaṇapaccayaṭṭhena kāraṇabhūtaṃ āgamma.
Yaṃ ṭhānaṃ patvā means having attained that Nibbāna, which serves as a cause for the path by being an object condition.
Yaṃ ṭhānaṃ patvā (đã đạt đến trạng thái nào) nghĩa là đã đạt đến Niết Bàn nào, vốn là nguyên nhân theo nghĩa là điều kiện đối tượng của Đạo.
Tadubhayavato hi puggalassa patti tadubhayassa pattīti vuttaṃ.
It is said that the attainment by a person possessing both (path and fruit) is the attainment of both.
Thật vậy, sự đạt được của người có cả hai điều đó được gọi là sự đạt được của cả hai điều đó.
Patvāti vā pāpuṇanahetu.
Or patvā (means) due to attaining.
Hoặc Patvā (đã đạt đến) là nguyên nhân của sự đạt được.
Appavattinti appavattinimittaṃ.
Appavattiṃ means the sign of non-arising.
Appavatti (không sinh khởi) nghĩa là dấu hiệu của sự không sinh khởi.
Te vā na pavattanti etthāti appavatti, nibbānaṃ.
Or in this (Nibbāna) those (suffering and its origin) do not arise, thus it is appavatti, Nibbāna.
Hoặc các điều đó không sinh khởi ở đây, do đó là appavatti (không sinh khởi), tức là Niết Bàn.
Tassāti dukkhanirodhassa.
Tassā means of the cessation of suffering.
Tassā (của sự diệt khổ đó) nghĩa là của sự diệt khổ.
Sampāpakanti sacchikiriyāvasena sammadeva pāpakaṃ.
Sampāpakaṃ means that which leads to (Nibbāna) properly by way of direct realization.
Sampāpaka (đưa đến đúng đắn) nghĩa là đưa đến một cách đúng đắn theo cách chứng ngộ.
Kilesavasenāti āsavasaṅkhātakilesavasena.
Kilesavasenā means by the power of defilements known as āsavas.
Do Kilesavasenā có nghĩa là do quyền năng của các phiền não được gọi là āsava.
Yasmā āsavānaṃ dukkhasaccapariyāyo, tappariyāpannattā, sesasaccānañca taṃsamudayādipariyāyo atthi, tasmā vuttaṃ ‘‘pariyāyato’’ti.
Because the āsavas are an aspect of the Noble Truth of Suffering, being comprised within it, and because for the other Noble Truths there are also aspects such as its origin, therefore it is said "by way of aspect."
Bởi vì các āsava là một phương diện của Khổ đế, do thuộc về Khổ đế, và các đế còn lại cũng là phương diện của tập đế đó, v.v., nên đã nói “pariyāyato” (một cách gián tiếp).
Dassento saccānīti yojanā.
"Showing the Noble Truths" is the construction.
Ý nghĩa là “chỉ ra các sự thật”.
Āsavānaṃyeva cettha gahaṇaṃ ‘‘āsavānaṃ khayañāṇāyā’’ti āraddhattā.
Here, only the āsavas are taken because it was begun with "for the knowledge of the destruction of the āsavas."
Ở đây, chỉ có sự nắm giữ các āsava được đề cập, vì đã bắt đầu với câu “để diệt trừ các āsava”.
Tathā hi āsavavimuttisīseneva sabbasaṃkilesavimutti vuttā.
Thus, liberation from all defilements is spoken of only by way of the head of liberation from āsavas.
Thật vậy, sự giải thoát khỏi mọi phiền não được nói đến chỉ bằng cách lấy sự giải thoát khỏi các āsava làm đầu.
Idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ abbhaññāsintiādinā missakamaggo idha kathitoti ‘‘saha vipassanāya koṭippattaṃ maggaṃ kathetī’’ti vuttaṃ.
Since a mixed path, beginning with "He truly understood 'This is suffering'," is taught here, it is said, "He teaches the path that has reached its culmination with vipassanā."
Vì con đường hỗn hợp được giảng ở đây với câu “Idaṃ dukkhaṃ yathābhūtaṃ abbhaññāsi” (Ta đã như thật biết đây là khổ), v.v., nên đã nói “nói về con đường đã đạt đến đỉnh cao cùng với vipassanā”.
Ettha ca saccappaṭivedhassa tadā atītakālikattā ‘‘yathābhūtaṃ abbhaññāsi’’nti vatvāpi abhisamayakāle tassa paccuppannataṃ upādāya ‘‘evaṃ jānato evaṃ passato’’ti vattamānakālena niddeso kato.
And here, although the comprehension of the Noble Truths was past-tense at that time, by taking its present nature at the time of realization, it is expressed in the present tense as "one who knows thus, one who sees thus."
Ở đây, mặc dù sự thấu hiểu các sự thật lúc đó là thuộc quá khứ, nên đã nói “yathābhūtaṃ abbhaññāsi” (đã như thật biết), nhưng vào thời điểm abhisamaya (thấu hiểu), do tính chất hiện tại của nó, nên đã được trình bày bằng thì hiện tại với câu “evaṃ jānato evaṃ passato” (khi biết như vậy, khi thấy như vậy).
So ca kāmaṃ maggakkhaṇato paraṃ yāvajjatanā atītakāliko eva, sabbapaṭhamaṃ panassa atītakālikattaṃ phalakkhaṇeneva veditabbanti āha ‘‘vimuccitthāti iminā phalakkhaṇaṃ dassetī’’ti.
And that, indeed, is past-tense from the moment of the path up to the present day, but its being initially past-tense should be understood as occurring at the moment of fruition. Therefore, it is said, "By 'was liberated,' he shows the moment of fruition."
Và điều đó, dù cho từ sát-na đạo cho đến ngày nay đều thuộc quá khứ, nhưng trước hết, tính chất quá khứ của nó phải được hiểu bằng sát-na quả, nên đã nói “bằng câu ‘vimuccittha’ (đã giải thoát) chỉ ra sát-na quả”.
Jānato passatoti vā hetuniddesoyaṃ.
Or, "one who knows, one who sees" is an indication of cause.
Hoặc, jānato passato (biết và thấy) là sự chỉ rõ nguyên nhân.
Jānanahetu dassanahetu kāmāsavāpi cittaṃ vimuccitthāti yojanā.
The construction is: "By the cause of knowing, by the cause of seeing, the mind was liberated even from the kāmāsava."
Ý nghĩa là: Do nguyên nhân biết, do nguyên nhân thấy, tâm cũng đã giải thoát khỏi dục āsava.
Bhavāsavaggahaṇeneva cettha bhavarāgassa viya bhavadiṭṭhiyāpi samavarodhoti diṭṭhāsavassapi saṅgaho daṭṭhabbo.
Here, by the inclusion of bhavāsava, the diṭṭhāsava should also be understood as included, just as the bhavarāga is fully encompassed, so is bhavadiṭṭhi.
Ở đây, cần phải hiểu rằng việc nắm giữ bhavāsava (āsava tái sinh) bao gồm cả bhavadiṭṭhi (tà kiến về tái sinh) cũng như bhavarāga (tham ái tái sinh), do đó cũng bao gồm cả diṭṭhāsava (āsava tà kiến).
Yasmā pahīnakilesapaccavekkhaṇena vijjamānassapi kammassa āyatiṃ appaṭisandhikabhāvato ‘‘khīṇā jātī’’ti jānāti, yasmā ca maggapaccavekkhaṇādīhi vusitaṃ brahmacariyantiādiṃ pajānāti, tasmā vuttaṃ ‘‘khīṇā jātīti ādīhi tassa bhūmi’’nti.
Because, by reflecting on the abandoned defilements, one knows "birth is destroyed" due to the non-relinking nature of existing kamma in the future; and because, by reflecting on the path, one understands "the holy life has been lived," etc., therefore it is said, "This is the basis (bhūmi) for 'birth is destroyed,' and so on."
Bởi vì, bằng cách quán xét các phiền não đã được đoạn trừ, biết rằng “sự sinh đã tận diệt” do nghiệp hiện hữu cũng không còn khả năng tái sinh trong tương lai; và bởi vì, bằng cách quán xét đạo lộ, v.v., biết rằng “phạm hạnh đã hoàn mãn”, v.v., nên đã nói “bằng câu ‘khīṇā jāti’ (sự sinh đã tận diệt), v.v., đó là nền tảng của nó”.
Tattha tassāti paccavekkhaṇañāṇassa.
Therein, "tassā" refers to the knowledge of reflection.
Trong đó, tassā là của paccavekkhaṇañāṇa (tuệ quán xét).
Bhūminti pavattiṭṭhānaṃ.
"Bhūmi" means the place of occurrence.
Bhūmi (nền tảng) là nơi phát sinh.
Yenādhippāyena ‘‘katamā panā’’tiādinā codanā katā, taṃ pakāsetvā parihāraṃ vattukāmo āha ‘‘na tāvassā’’tiādi.
Intending to clarify the intent behind the question asked, beginning with "But what is that…?", and to provide a refutation, he says, "It is not yet for him…" and so on.
Muốn làm sáng tỏ ý định đã đặt ra câu hỏi “katamā panā” (vậy thì cái nào), v.v., và muốn đưa ra câu trả lời, đã nói “na tāvassā” (chưa phải là của nó), v.v.
Na tāvassa atītā jāti khīṇāti maggabhāvanāya na khīṇāti adhippāyo.
"His past birth is not yet destroyed" means it is not destroyed by the cultivation of the path.
“Na tāvassa atītā jāti khīṇā” (sự sinh trong quá khứ của vị ấy chưa tận diệt) có ý nghĩa là chưa tận diệt bằng sự tu tập đạo lộ.
Tattha kāraṇamāha ‘‘pubbeva khīṇattā’’ti.
He states the reason for that: "because it was already destroyed previously."
Trong đó, lý do được nói là “pubbeva khīṇattā” (vì đã tận diệt từ trước).
Na anāgatā assa jāti khīṇāti yojanā.
The construction is: "His future birth is not destroyed."
Ý nghĩa là: Sự sinh trong tương lai của vị ấy chưa tận diệt.
Na anāgatāti ca anāgatattasāmaññaṃ gahetvā lesena vadati.
And "not future" is spoken concisely, taking the general meaning of "future."
Và “na anāgatā” (không phải là tương lai) được nói một cách gián tiếp, nắm giữ ý nghĩa chung của tương lai.
Tenāha ‘‘anāgate vāyāmābhāvato’’ti.
Therefore, it is said, "due to the absence of effort in the future."
Vì vậy, đã nói “anāgate vāyāmābhāvato” (vì không có sự nỗ lực trong tương lai).
Vijjamāneyeva hi payogo sambhavati, nāvijjamāneti adhippāyo.
Indeed, effort is possible only in what exists, not in what does not exist—this is the intention.
Ý nghĩa là: Sự cố gắng chỉ có thể xảy ra với những gì đang hiện hữu, không thể xảy ra với những gì không hiện hữu.
Anāgataviseso panettha adhippeto, tassa ca khepane vāyāmopi labbhateva.
Here, a specific future is intended, and effort in destroying it can indeed be attained.
Ở đây, ý định là một loại tương lai đặc biệt, và sự nỗ lực để tiêu diệt nó cũng có thể đạt được.
Tenāha ‘‘yā pana maggassā’’tiādi.
Therefore, it is said, "But that which belongs to the path…" and so on.
Vì vậy, đã nói “yā pana maggassā” (cái nào của đạo lộ), v.v.
‘‘Yā panā’’ti hi ādinā maggabhāvanāya anāgatajātiyā eva hetuvināsanadvārena khīṇabhāvo pakāsīyati.
For by "But that which…" and so on, the destruction of future birth itself, through the elimination of its causes by the cultivation of the path, is revealed.
Thật vậy, bằng cách bắt đầu với “yā panā”, v.v., sự tận diệt của sự sinh trong tương lai được làm sáng tỏ thông qua việc tiêu diệt nguyên nhân của nó bằng sự tu tập đạo lộ.
Ekacatupañcavokārabhavesūti bhavattayaggahaṇaṃ vuttanayena anavasesato jātiyā khīṇabhāvadassanatthaṃ.
"In the single, four-constituent, and five-constituent existences"—the inclusion of the three realms of existence is to show the complete destruction of birth, as explained.
Ekacatupañcavokārabhavesu (trong các cõi một, bốn, năm uẩn) là sự nắm giữ ba cõi tồn tại, theo cách đã nói, để chỉ ra sự tận diệt hoàn toàn của sự sinh.
Tanti yathāvuttajātiṃ.
"That" refers to birth as previously described.
Taṃ (điều đó) là sự sinh đã được nói đến.
Soti bhagavā.
"He" refers to the Blessed One.
So (vị ấy) là Thế Tôn.
Brahmacariyavāso nāma idha maggabrahmacariyassa nibbattanamevāti āha ‘‘niṭṭhita’’nti.
"Living the holy life" here means the bringing about of the noble holy life. Therefore, he says, "completed."
Sự sống phạm hạnh ở đây có nghĩa là sự thành tựu phạm hạnh đạo lộ, nên đã nói “niṭṭhita” (đã hoàn thành).
Sammādiṭṭhiyā catūsu saccesu pariññādikiccasādhanavasena pavattamānāya sammāsaṅkappādīnampi dukkhasacce pariññābhisamayānuguṇā pavatti, itarasaccesu ca nesaṃ pahānābhisamayādivasena pavatti pākaṭā eva.
When right view is present, engaged in accomplishing tasks such as comprehending the four Noble Truths, it is evident that right thought and so on also function in accordance with the comprehension of the Truth of Suffering, and in the other Noble Truths, they function by way of the comprehension of abandonment, and so on.
Khi chánh kiến vận hành bằng cách thực hiện các chức năng như liễu tri trong Tứ Diệu Đế, thì sự vận hành của chánh tư duy, v.v., phù hợp với sự liễu tri và thấu hiểu Khổ đế, và sự vận hành của chúng trong các đế khác bằng cách đoạn trừ và thấu hiểu, v.v., là điều hiển nhiên.
Tena vuttaṃ ‘‘catūhi maggehi pariññāpahānasacchikiriyābhāvanābhisamayavasenā’’ti.
Therefore, it is said, "by way of comprehension, abandonment, realization, and cultivation through the four paths."
Vì vậy, đã nói “bằng bốn đạo lộ, theo cách liễu tri, đoạn trừ, chứng ngộ và tu tập”.
Nāparaṃ itthattāyāti ime pakārā itthaṃ, tabbhāvo itthattaṃ, tadatthanti vuttaṃ hoti.
"No further for this state": these types are ittham, and the state of being such is itthattaṃ. This means "for the sake of that."
“Nāparaṃ itthattāyā” (không có trạng thái này nữa) có nghĩa là các loại này là “itthaṃ” (như vậy), trạng thái của chúng là “itthattaṃ” (trạng thái như vậy), đó là ý nghĩa của “tadatthanti” (vì mục đích đó).
Te pana pakārā ariyamaggabyāpārabhūtā pariññādayo idhādhippetāti āha ‘‘evaṃsoḷasakiccabhāvāyā’’ti.
These types, however, are here intended to be the sixteen functions that are the operations of the Noble Path, such as full comprehension. Therefore, he says, "for the state of these sixteen functions."
Và các loại đó, tức là các chức năng như liễu tri thuộc về hoạt động của Thánh đạo, được hiểu ở đây, nên đã nói “evaṃ soḷasakiccabhāvāyā” (vì sự hiện hữu của mười sáu chức năng như vậy).
Te hi maggaṃ paccavekkhato maggānubhāvena pākaṭā hutvā upaṭṭhahanti, pariññādīsu ca pahānameva padhānaṃ, tadatthattāya itaresanti āha ‘‘kilesakkhayāya vā’’ti.
For indeed, when one reflects on the path, they become evident and appear through the power of the path. And among full comprehension and the others, abandonment is primary, and the others are for its sake. Therefore, he says, "or for the destruction of defilements."
Thật vậy, khi quán xét đạo lộ, chúng hiện ra rõ ràng nhờ uy lực của đạo lộ; và trong các chức năng như liễu tri, sự đoạn trừ là chính yếu, vì các chức năng khác là vì mục đích đó, nên đã nói “kilesakkhayāya vā” (hoặc để diệt trừ các phiền não).
Pahīnakilesapaccavekkhaṇavasena vā etaṃ vuttaṃ.
Or, this is said by way of reflecting on the abandoned defilements.
Hoặc, điều này được nói theo cách quán xét các phiền não đã được đoạn trừ.
‘‘Nāparaṃ itthattāyāti abbhaññāsi’’nti etthāyamaparo nayo – itthattāyāti nissakke sampadānavacanaṃ.
Regarding "Nāparaṃ itthattāyāti abbhaññāsi" (He understood there is no more for this state), there is another explanation here: itthattāya is a dative case in the sense of separation.
Trong câu “Nāparaṃ itthattāyāti abbhaññāsi” (Vị ấy đã biết rằng không còn trạng thái này nữa), đây là một cách giải thích khác: itthattāyā là một từ chỉ định cách cấp cho ý nghĩa không có sở hữu.
Tenāyamattho – itthattāya itthambhāvato imasmā evaṃpakārā idāni vattamānakkhandhasantānā aparaṃ anāgatakkhandhasantānaṃ mayhaṃ natthi, ime pana carimattabhāvasaṅkhātā pañcakkhandhā pariññātā appatiṭṭhā tiṭṭhanti chinnamūlakā rukkhā viya.
Therefore, the meaning is: "For this state, for this mode of being, there is no further future continuum of aggregates for me from this present continuum of aggregates; but these five aggregates, which constitute the final existence, being fully understood, stand without support, like trees with severed roots."
Do đó, ý nghĩa là: Đối với tôi, không còn sự tiếp nối uẩn trong tương lai nào khác ngoài sự tiếp nối uẩn hiện tại theo cách này, từ trạng thái hiện hữu như vậy. Năm uẩn này, được gọi là thân cuối cùng, đã được liễu tri, chúng đứng vững không còn nền tảng, giống như những cây đã bị cắt gốc.
Apariññātamūlakā hi patiṭṭhā.
For, roots not fully understood are a support.
Thật vậy, những gì có gốc rễ chưa được liễu tri mới là nền tảng.
Yathāha ‘‘kabaḷīkāre ce, bhikkhave, āhāre atthi rāgo atthi nandī atthi taṇhā, patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ viruḷha’’ntiādi (saṃ. ni. 2.64; kathā. 296; mahāni. 7).
As it is said, "If, bhikkhus, there is lust, delight, or craving for edible food, then consciousness is established there, grown there," and so on.
Như đã nói: “Này các tỳ-khưu, nếu có tham, có hỷ, có ái trong thức ăn vật thực, thì thức ấy sẽ an trú và tăng trưởng ở đó,” v.v.
Te pana pañcakkhandhā carimakaviññāṇanirodhena anupādāno viya jātavedo nibbāyissantīti abbhaññāsinti.
And he understood that those five aggregates would be extinguished like a fire without fuel, by the cessation of the final consciousness.
Và vị ấy đã biết rằng năm uẩn đó sẽ tịch diệt như ngọn lửa không còn nhiên liệu khi thức cuối cùng diệt đi.
Tikkhattuṃ jātoti iminā pana idaṃ dasseti ‘‘ahaṃ, brāhmaṇa, paṭhamavijjāya jātoyeva purejātassa sahajātassa vā abhāvato sabbesaṃ vuḍḍho mahallako, kimaṅgaṃ pana tīhi vijjāhi tikkhattuṃ jātoti.
"Born three times" — with this he indicates, "Brahmin, by the first knowledge alone, I am already old and venerable, because there is no elder or co-born; how much more so with three knowledges, being born three times!"
Bằng câu “Tikkhattuṃ jāto” (đã sinh ba lần), điều này được chỉ ra: “Này Bà-la-môn, ta đã sinh ra chỉ với tuệ thứ nhất, do không có sự sinh trước hay đồng sinh, ta là người lớn tuổi nhất, trưởng lão của tất cả, huống chi là đã sinh ba lần với ba tuệ.”
Pubbenivāsañāṇena atītaṃsañāṇanti atītārammaṇasabhāgatāya tabbhāvībhāvato ca pubbenivāsañāṇena atītaṃsañāṇaṃ pakāsetvāti yojetabbaṃ.
"Knowledge of the past through the knowledge of previous existences": this should be construed as "having revealed knowledge of the past through the knowledge of previous existences, due to its having the nature of a past object and its being the knowledge of previous existences."
“Pubbenivāsañāṇena atītaṃsañāṇaṃ” (tuệ về phần quá khứ bằng tuệ túc mạng) nên được kết nối như sau: bằng tuệ túc mạng, làm sáng tỏ tuệ về phần quá khứ, do tính chất tương tự của đối tượng quá khứ và do sự hiện hữu của nó như tuệ túc mạng.
Tattha atītaṃsañāṇanti atītakkhandhāyatanadhātusaṅkhāte atītakoṭṭhāse appaṭihatañāṇaṃ.
Therein, "knowledge of the past" means unobstructed knowledge regarding the past aggregates, sense bases, and elements.
Trong đó, atītaṃsañāṇaṃ (tuệ về phần quá khứ) là tuệ không bị cản trở trong phần quá khứ, tức là các uẩn, xứ, giới trong quá khứ.
Dibbacakkhuñāṇassa paccuppannārammaṇattā yathākammūpagañāṇassa anāgataṃsañāṇassa ca dibbacakkhuvaseneva ijjhanato dibbacakkhuno paribhaṇḍañāṇattā dibbacakkhumhiyeva ca ṭhitassa cetopariyañāṇasiddhito vuttaṃ ‘‘dibbacakkhunā paccuppannānāgataṃsañāṇa’’nti.
Because the divine eye knowledge has present objects, and because the knowledge of the destination of beings according to their kamma and the knowledge of the future are perfected only through the divine eye, and because the divine eye is ancillary knowledge, and the knowledge of penetrating the minds of others is perfected only when resting in the divine eye, it is said, "knowledge of the present and future through the divine eye."
Bởi vì tuệ thiên nhãn có đối tượng là hiện tại, và tuệ yathākammūpaga (tuệ biết nghiệp và quả) và tuệ anāgataṃsa (tuệ về phần vị lai) chỉ thành tựu thông qua thiên nhãn, và tuệ cetopariya (tuệ biết tâm người khác) cũng thành tựu ở người có thiên nhãn, nên đã nói “dibbacakkhunā paccuppannānāgataṃsañāṇaṃ” (tuệ về phần hiện tại và vị lai bằng thiên nhãn).
Tattha dibbacakkhunāti saparibhaṇḍena dibbacakkhuñāṇena.
Therein, "through the divine eye" means through the divine eye knowledge together with its ancillary faculties.
Trong đó, dibbacakkhunā (bằng thiên nhãn) là bằng tuệ thiên nhãn cùng với các phẩm chất phụ trợ của nó.
Paccuppannaṃso ca anāgataṃso ca paccuppannānāgataṃsaṃ, tattha ñāṇaṃ paccuppannānāgataṃsañāṇaṃ.
The present aspect and the future aspect are the present and future aspects; knowledge concerning them is knowledge of the present and future aspects.
Paccuppannaṃsa (phần hiện tại) và anāgataṃsa (phần vị lai) là paccuppannānāgataṃsaṃ (phần hiện tại và vị lai), tuệ trong đó là paccuppannānāgataṃsañāṇaṃ (tuệ về phần hiện tại và vị lai).
Āsavakkhayañāṇādhigameneva sabbaññutaññāṇassa viya sesāsādhāraṇañāṇadasabalañāṇaāveṇikabuddhadhammādīnampi anaññasādhāraṇānaṃ buddhaguṇānaṃ ijjhanato vuttaṃ ‘‘āsavakkhayena sakalalokiyalokuttaraguṇa’’nti.
Just as omniscience is perfected only through the attainment of the knowledge of the destruction of āsavas, so too are other unique qualities of the Buddha, such as the ten powers of knowledge and the eighteen unique Buddha-qualities. Therefore, it is said, "all worldly and supramundane qualities by the destruction of āsavas."
Bởi vì, chỉ bằng sự thành tựu tuệ diệt trừ các āsava, các phẩm chất của Phật như sabbaññutaññāṇa (tuệ toàn tri), các ñāṇadasabala (mười lực của Phật) không chung với ai khác, và các aveṇikabuddhadhamma (các pháp đặc biệt của Phật) cũng được thành tựu như sabbaññutaññāṇa, nên đã nói “āsavakkhayena sakalalokiyalokuttaraguṇa” (bằng sự diệt trừ các āsava, các phẩm chất thế gian và siêu thế).
Tenāha ‘‘sabbepi sabbaññuguṇe pakāsetvā’’ti.
Therefore, he says, "having revealed all the qualities of an Omniscient One."
Vì vậy, đã nói “sabbepi sabbaññuguṇe pakāsetvā” (làm sáng tỏ tất cả các phẩm chất của bậc Toàn Tri).
15. Pītivipphāraparipuṇṇagattacittoti pītipharaṇena paripuṇṇakāyacitto.
15. Pītivipphāraparipuṇṇagattacitto means one whose body and mind are completely suffused with joy (pīti).
15. Pītivipphāraparipuṇṇagattacitto có nghĩa là thân và tâm tràn đầy hỷ lạc.
Aññāṇanti aññāṇassāti attho.
To the ignorant means of the ignorant; that is the meaning.
Aññāṇa (vô minh) có nghĩa là sự không biết.
Dhīsaddassa yogato hi sāmiatthe etaṃ upayogavacanaṃ.
For, due to its connection with the word dhī, this is an objective case in the sense of possession.
Quả thật, do sự kết hợp với từ dhī (trí tuệ), đây là một từ ngữ được dùng trong ý nghĩa sở hữu.
Abhikkantāti ettha atikkantā, vigatāti atthoti āha ‘‘khaye dissatī’’ti.
Here in abhikkantā, the meaning is passed, gone; therefore he says, “it appears in the sense of destruction.”
Ở đây, từ abhikkantā (đã qua) có nghĩa là đã vượt qua, đã ra đi, như đã nói “hiện rõ sự chấm dứt.”
Teneva hi ‘‘nikkhanto paṭhamo yāmo’’ti vuttaṃ.
Indeed, for that very reason it is said, “The first watch has passed.”
Do đó, đã nói “canh đầu đã qua.”
Abhikkantataro cāti ativiya kantataro manoramo, tādiso ca sundaro bhaddako nāma hotīti āha ‘‘sundare dissatī’’ti.
And more excellent means exceedingly pleasing, delightful; and such a thing is called beautiful, good. Therefore, he says “it appears in the sense of beautiful.”
Từ abhikkantataro ca (và đẹp đẽ hơn) có nghĩa là rất đáng yêu, rất đẹp lòng; một người như vậy được gọi là tốt đẹp, thanh nhã, như đã nói “hiện rõ sự tốt đẹp.”
Koti devanāgayakkhagandhabbādīsu ko katamo.
Who? means among devas, nāgas, yakkhas, gandhabbas, and so on, which one?
Ko (ai) có nghĩa là ai trong số các vị trời, nāga, yakkha, gandhabba, v.v.
Meti mama.
My means of me.
Me (của tôi) có nghĩa là của tôi.
Pādānīti pāde.
Pādāni means the feet.
Pādāni (bàn chân) có nghĩa là các bàn chân.
Iddhiyāti imāya evarūpāya deviddhiyā.
Iddhiyā means by this kind of divine power.
Iddhiyā (với thần thông) có nghĩa là với thần thông của chư thiên như vậy.
Yasasāti iminā edisena parivārena paricchedena.
Yasasā means by this kind of retinue and domain.
Yasasā (với danh tiếng) có nghĩa là với sự tùy tùng và sự phân biệt như vậy.
Jalanti vijjotamāno.
Jalaṃ means shining.
Jala (tỏa sáng) có nghĩa là đang chiếu sáng.
Abhikkantenāti ativiya kantena kamanīyena abhirūpena.
Abhikkantena means with an exceedingly lovely, pleasing, and very beautiful appearance.
Abhikkantena (với vẻ đẹp) có nghĩa là với vẻ đẹp rất đáng yêu, quyến rũ.
Vaṇṇenāti chavivaṇṇena sarīravaṇṇanibhāya.
Vaṇṇena means with a radiant complexion, by the glow of the body's complexion.
Vaṇṇena (với màu da) có nghĩa là với màu da, vẻ rạng rỡ của thân thể.
Sabbā obhāsayaṃ disāti dasapi disā pabhāsento cando viya sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekālokaṃ karontoti gāthāya attho.
Sabbā obhāsayaṃ disā means illuminating all ten directions, making a single radiance, a single light, like the moon and like the sun; this is the meaning of the verse.
Sabbā obhāsayaṃ disā (chiếu sáng khắp các phương) có nghĩa là chiếu sáng mười phương, tạo ra một ánh sáng, một sự rạng rỡ duy nhất, như mặt trăng hay mặt trời, đó là ý nghĩa của bài kệ.
Abhirūpeti uḷārarūpe sampannarūpe.
Abhirūpe means in a sublime form, in a perfect form.
Abhirūpe (trong vẻ đẹp) có nghĩa là trong vẻ đẹp cao quý, vẻ đẹp hoàn hảo.
Abhikkantaṃ bho gotama, abhikkantaṃ bho gotamāti vacanadvayassa ‘‘sādhu sādhu bho gotamā’’ti āmeḍitavasena atthaṃ dassetvā tassa visayaṃ niddhārento āha ‘‘bhaye kodhe’’tiādi.
After showing the meaning of the two phrases Abhikkantaṃ bho gotama, abhikkantaṃ bho gotama by way of repetition as "Excellent, excellent, Master Gotama," determining its scope, he said, "In fear, in anger," etc.
Giải thích ý nghĩa của hai lời nói “Abhikkantaṃ bho Gotama, abhikkantaṃ bho Gotama” (Tuyệt vời thay, thưa Tôn giả Gotama! Tuyệt vời thay, thưa Tôn giả Gotama!) theo cách lặp lại như “Sādhu sādhu bho Gotama” (Lành thay, lành thay, thưa Tôn giả Gotama!), rồi xác định phạm vi của chúng, ông nói “trong sợ hãi, giận dữ,” v.v.
Tattha ‘‘coro coro, sappo sappo’’tiādīsu bhaye āmeḍitaṃ.
Therein, repetition occurs in fear, as in "Thief, thief! Snake, snake!" and so on.
Trong đó, sự lặp lại được dùng trong sợ hãi trong các trường hợp như “Kẻ cướp! Kẻ cướp!”, “Rắn! Rắn!”
‘‘Vijjha vijjha, pahara paharā’’tiādīsu kodhe.
In anger, as in "Strike, strike! Hit, hit!" and so on.
Trong giận dữ trong các trường hợp như “Đâm! Đâm!”, “Đánh! Đánh!”
‘‘Sādhu sādhū’’tiādīsu pasaṃsāyaṃ.
In praise, as in "Excellent, excellent!" and so on.
Trong tán thán trong các trường hợp như “Lành thay! Lành thay!”
‘‘Gaccha gaccha, lunāhi lunāhī’’tiādīsu turite.
In urgency, as in "Go, go! Cut, cut!" and so on.
Trong vội vã trong các trường hợp như “Đi đi! Đi đi!”, “Cắt đi! Cắt đi!”
‘‘Āgaccha āgacchā’’tiādīsu kotūhale.
In excitement, as in "Come, come!" and so on.
Trong tò mò trong các trường hợp như “Đến đây! Đến đây!”
‘‘Buddho buddhoti cintento’’tiādīsu (bu. vaṃ. 2.44) acchare.
In wonder, as in "The Buddha, the Buddha, reflecting thus," and so on.
Trong ngạc nhiên trong các trường hợp như “Suy nghĩ ‘Phật! Phật!’”
‘‘Abhikkamathāyasmanto, abhikkamathāyasmanto’’tiādīsu (dī. ni. 3.20; a. ni. 9.11) hāse.
In joy, as in "Go forward, venerable ones, go forward, venerable ones," and so on.
Trong vui vẻ trong các trường hợp như “Thưa các Tôn giả, hãy tiến lên! Thưa các Tôn giả, hãy tiến lên!”
‘‘Kahaṃ ekaputtaka, kahaṃ ekaputtakā’’tiādīsu soke.
In sorrow, as in "Where, my only son, where, my only son?" and so on.
Trong đau khổ trong các trường hợp như “Con trai duy nhất của ta ở đâu? Con trai duy nhất của ta ở đâu?”
‘‘Aho sukhaṃ, aho sukha’’ntiādīsu (udā. 20; cūḷava. 332) pasāde.
In serene confidence, as in "Oh, what happiness! Oh, what happiness!" and so on.
Trong thanh tịnh trong các trường hợp như “Ôi hạnh phúc! Ôi hạnh phúc!”
Ca-saddo avuttasamuccayattho.
The particle ca has the meaning of including what has not been said.
Từ ca (và) có nghĩa là bao gồm những điều chưa được nói đến.
Tena garahaasammānādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
By it, the inclusion of censure, disrespect, and so on should be understood.
Do đó, cần hiểu rằng nó bao gồm sự khiển trách, sự thiếu tôn trọng, v.v.
Tattha ‘‘pāpo pāpo’’tiādīsu garahāyaṃ.
Therein, in censure, as in "Wicked, wicked!" and so on.
Trong đó, trong sự khiển trách cần được hiểu trong các trường hợp như “Ác! Ác!”
‘‘Abhirūpaka abhirūpakā’’tiādīsu asammāne daṭṭhabbaṃ.
In disrespect, as in "O handsome one, O handsome one," and so on should be understood.
Trong sự thiếu tôn trọng cần được hiểu trong các trường hợp như “Đẹp trai! Đẹp trai!”
Nayidaṃ āmeḍitavasena dvikkhattuṃ vuttaṃ, atha kho atthadvayavasenāti dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha.
To show that this was not said twice by way of repetition, but rather with two different meanings, he said "Or alternatively," etc.
Để chỉ ra rằng điều này không được nói hai lần theo cách lặp lại, mà là theo hai ý nghĩa, ông nói “hoặc là,” v.v.
Abhikkantanti vacanaṃ apekkhitvā napuṃsakaliṅgavasena vuttaṃ.
The word abhikkantaṃ is stated in the neuter gender with reference to the utterance.
Lời nói abhikkanta (tuyệt vời) được nói theo giống trung tính, dựa vào từ đó.
Taṃ pana bhagavato vacanaṃ dhammassa desanāti katvā vuttaṃ ‘‘yadidaṃ bhoto gotamassa dhammadesanā’’ti.
But that utterance of the Blessed One is a teaching of the Dhamma, and so it is said, "namely, this Dhamma teaching of Master Gotama."
Nhưng lời nói đó của Đức Thế Tôn là sự thuyết giảng giáo pháp, nên đã nói “đó là sự thuyết giảng giáo pháp của Tôn giả Gotama.”
Atthamattadassanaṃ vā etaṃ, tasmā atthavasena liṅgavibhattivipariṇāmo veditabbo.
Or this is just an indication of the meaning; therefore, a change of gender and case according to the meaning should be understood.
Hoặc đây chỉ là sự trình bày ý nghĩa, do đó, sự thay đổi giống và biến cách cần được hiểu theo ý nghĩa.
Dutiyapadepi eseva nayo.
The same method applies to the second term as well.
Tương tự đối với từ thứ hai.
Dosanāsanatoti rāgādikilesaviddhaṃsanato.
Because of dispelling faults means because of destroying defilements such as greed.
Dosanāsanato (do diệt trừ lỗi lầm) có nghĩa là do diệt trừ các phiền não như tham ái.
Guṇādhigamanatoti sīlādiguṇānaṃ sampāpanato.
Because of attaining virtues means because of bringing about virtues such as moral conduct.
Guṇādhigamanato (do đạt được các đức tính) có nghĩa là do đạt được các đức tính như giới hạnh.
Ye guṇe desanā adhigameti, tesu padhānabhūtā guṇā dassetabbāti te padhānabhūte guṇe tāva dassetuṃ ‘‘saddhājananato paññājananato’’ti vuttaṃ.
Among the virtues that the teaching helps one attain, the primary virtues should be shown. Therefore, to show those primary virtues first, it is said, "because it generates faith, because it generates wisdom."
Các đức tính mà sự thuyết giảng đạt được, trong số đó, các đức tính chủ yếu cần được trình bày, nên đã nói “do sinh ra đức tin, do sinh ra trí tuệ” để trình bày các đức tính chủ yếu đó.
Saddhāpamukhā hi lokiyā guṇā, paññāpamukhā lokuttarā.
For worldly virtues are headed by faith, and supramundane virtues are headed by wisdom.
Quả thật, các đức tính thế gian lấy đức tin làm đầu, các đức tính siêu thế lấy trí tuệ làm đầu.
Sātthatotiādīsu sīlādiatthasampattiyā sātthato, sabhāvaniruttisampattiyā sabyañjanato.
In "because it has meaning," etc., it is because it has meaning through the accomplishment of meaning such as moral conduct, and because it has phrasing through the accomplishment of phrasing and grammar.
Trong các trường hợp như sātthato (có ý nghĩa), sātthato (có ý nghĩa) là do sự đầy đủ ý nghĩa như giới hạnh, sabyañjanato (có văn tự) là do sự đầy đủ văn tự tự nhiên.
Suviññeyyasaddappayogatāya uttānapadato, saṇhasukhumabhāvena duviññeyyatthatāya gambhīratthato.
Because it has clear terms due to the use of easily understandable words; because it has profound meaning due to having meaning that is difficult to understand because of its subtle and fine nature.
Uttānapadato (có lời lẽ rõ ràng) là do việc sử dụng từ ngữ dễ hiểu; gambhīratthato (có ý nghĩa sâu xa) là do ý nghĩa khó hiểu vì sự tinh tế, vi diệu.
Siniddhamudumadhurasaddappayogatāya kaṇṇasukhato, vipulavisuddhapemanīyatthatāya hadayaṅgamato.
Because it is pleasant to the ear due to the use of smooth, soft, and sweet words; because it is endearing to the heart due to having meaning that is extensive, pure, and lovely.
Kaṇṇasukhato (dễ chịu tai) là do việc sử dụng từ ngữ dịu dàng, mềm mại, ngọt ngào; hadayaṅgamato (thấm vào lòng) là do ý nghĩa rộng lớn, thanh tịnh, đáng yêu.
Mānātimānavidhamanena anattukkaṃsanato, thambhasārambhanimmaddanena aparavambhanato.
Because it does not exalt oneself by destroying conceit and excessive conceit; because it does not disparage others by crushing stubbornness and contention.
Anattukkaṃsanato (không tự đề cao) là do diệt trừ kiêu mạn, ngã mạn; aparavambhanato (không khinh thường người khác) là do nghiền nát sự cứng nhắc, thô bạo.
Hitādhippāyappavattiyā paresaṃ rāgapariḷāhādivūpasamanena karuṇāsītalato, kilesandhakāravidhamanena paññāvadātato.
Because it is cooled by compassion by calming the fever of greed and so on in others through its proceeding with a beneficial intention; because it is bright with wisdom by dispelling the darkness of defilements.
Karuṇāsītalato (mát mẻ bởi lòng bi mẫn) là do sự khởi lên ý định lợi ích, làm dịu đi sự nung đốt của tham ái, v.v., cho người khác; paññāvadātato (thanh tịnh bởi trí tuệ) là do diệt trừ bóng tối phiền não.
Karavīkarutamañjutāya āpātharamaṇīyato, pubbāparāviruddhasuvisuddhatthatāya vimaddakkhamato.
Because it is delightful on the surface due to its sweetness like the voice of the karavīka bird; because it withstands scrutiny due to having a very pure meaning that is not contradictory between the beginning and the end.
Āpātharamaṇīyato (đẹp đẽ ngay từ đầu) là do sự ngọt ngào, du dương như tiếng chim Karavīka; vimaddakkhamato (chịu đựng được sự phân tích) là do ý nghĩa rất thanh tịnh, không mâu thuẫn trước sau.
Āpātharamaṇīyatāya eva suyyamānasukhato, vimaddakkhamatāya hitajjhāsayappavattitāya ca vīmaṃsiyamānahitatoti evamattho veditabbo.
Because it is pleasant to hear due to its delightfulness on the surface; because it is beneficial when investigated because it withstands scrutiny and proceeds from a beneficial intention. Thus the meaning should be understood.
Cần hiểu ý nghĩa như sau: suyyamānasukhato (dễ chịu khi nghe) là do sự đẹp đẽ ngay từ đầu; và vīmaṃsiyamānahitato (có lợi ích khi suy xét) là do chịu đựng được sự phân tích và khởi lên ý định lợi ích.
Evamādīhīti ādi-saddena saṃsāracakkanivattanato, saddhammacakkappavattanato, micchāvādavidhamanato, sammāvādapatiṭṭhāpanato, akusalamūlasamuddharaṇato, kusalamūlasaṃropanato, apāyadvārapidhānato, saggamaggadvāravivaraṇato, pariyuṭṭhānavūpasamanato, anusayasamugghātanatoti evamādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
By and so on, the inclusion of the following should be understood: because it stops the wheel of saṃsāra, because it sets in motion the wheel of the true Dhamma, because it destroys wrong views, because it establishes right view, because it uproots unwholesome roots, because it plants wholesome roots, because it closes the door to the lower realms, because it opens the door to heaven and the path, because it pacifies obsessions, because it eradicates the underlying tendencies, and so on.
Evamādīhi (và những điều tương tự) – với từ ādi (v.v.), cần hiểu rằng nó bao gồm các điều như: do làm dừng bánh xe luân hồi, do làm chuyển bánh xe Chánh pháp, do diệt trừ tà kiến, do thiết lập chánh kiến, do nhổ tận gốc rễ bất thiện, do gieo trồng gốc rễ thiện, do đóng cửa các cõi khổ, do mở cửa con đường thiên giới và đạo lộ, do làm dịu các tùy miên, do nhổ tận gốc các phiền não tiềm ẩn, v.v.
Adhomukhaṭhapitanti kenaci adhomukhaṃ ṭhapitaṃ.
Placed upside down means placed face down by someone.
Adhomukhaṭhapitaṃ (đặt úp xuống) có nghĩa là bị ai đó đặt úp xuống.
Heṭṭhāmukhajātanti sabhāveneva heṭṭhāmukhaṃ jātaṃ.
Born facing downwards means born naturally facing downwards.
Heṭṭhāmukhajātaṃ (tự nhiên úp xuống) có nghĩa là tự nhiên có mặt úp xuống.
Ugghāṭeyyāti vivaṭaṃ kareyya.
Would uncover means would make open.
Ugghāṭeyyā (sẽ mở ra) có nghĩa là sẽ làm cho mở ra.
Hatthe gahetvāti ‘‘puratthābhimukho uttarābhimukho vā gacchā’’tiādīni avatvā hatthe gahetvā ‘‘nissandehaṃ esa maggo, evaṃ gacchā’’ti dasseyya.
Taking by the hand means that, without saying things like "Go facing east or facing north," he would take him by the hand and show him, saying, "Without a doubt, this is the path; go this way."
Hatthe gahetvā (nắm tay dẫn đi) có nghĩa là không nói “hãy đi về phía đông” hay “hãy đi về phía bắc,” mà nắm tay dẫn đi và chỉ đường “chắc chắn đây là con đường, hãy đi như vậy.”
Kāḷapakkhacātuddasīti kāḷapakkhe cātuddasī kāḷapakkhacātuddasī.
The fourteenth day of the dark fortnight means the fourteenth day in the dark fortnight is the fourteenth day of the dark fortnight.
Kāḷapakkhacātuddasī (ngày mười bốn của kỳ trăng khuyết) là ngày mười bốn của kỳ trăng khuyết.
Nikkujjitaṃ ukkujjeyyāti ādheyyassa anādhārabhūtaṃ bhājanaṃ ādhārabhāvāpādanavasena ukkujjeyya.
Would turn upright what was overturned means he would turn upright a vessel that was not a receptacle for its contents, thus making it a receptacle.
Nikkujjitaṃ ukkujjeyyā (sẽ lật ngửa cái bị úp) có nghĩa là sẽ lật ngửa cái bình không phải là vật chứa cho vật được chứa, để biến nó thành vật chứa.
Heṭṭhāmukhajātatāya saddhammavimukhaṃ adhomukhaṭhapitatāya asaddhamme patiṭṭhitanti evaṃ padadvayaṃ yathārahaṃ yojetabbaṃ, na yathāsaṅkhyaṃ.
The two terms, turned away from the true Dhamma due to being born facing downwards, and established in the false Dhamma due to being placed upside down, should be connected appropriately, not in sequential order.
Vì tự nhiên úp xuống nên saddhammavimukhaṃ (quay lưng lại với Chánh pháp), và vì bị đặt úp xuống nên asaddhamme patiṭṭhitaṃ (an trú trong phi Chánh pháp). Cần kết hợp hai từ này một cách thích hợp, không theo thứ tự số học.
Kāmaṃ kāmacchandādayopi paṭicchādakā nīvaraṇabhāvato, micchādiṭṭhi pana savisesaṃ paṭicchādikā satte micchābhinivesanenāti āha ‘‘micchādiṭṭhigahanapaṭicchanna’’nti.
Although sensual desire and so on are also concealers because they are hindrances, wrong view is a special concealer because it causes beings to adhere wrongly. Thus he said, "concealed by the thicket of wrong view."
Mặc dù tham ái, v.v., cũng là những chướng ngại che lấp, nhưng tà kiến đặc biệt che lấp chúng sinh bằng cách khiến họ bám chấp sai lầm, nên đã nói “micchādiṭṭhigahanapaṭicchannaṃ” (bị che lấp bởi rừng rậm tà kiến).
Tenāha bhagavā – ‘‘micchādiṭṭhiparamāhaṃ, bhikkhave, vajjaṃ vadāmī’’ti.
Therefore, the Blessed One said: "Monks, I declare wrong view to be the greatest fault."
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-kheo, Ta nói tà kiến là tội lỗi tối thượng.”
Sabbo apāyagāmimaggo kummaggo kucchito maggoti katvā, sammādiṭṭhiādīnaṃ ujupaṭipakkhatāya micchādiṭṭhiādayo aṭṭha micchattadhammā micchāmaggo.
The entire path leading to the lower realms is the wrong path because it is a despicable path. The eight states of wrongness, such as wrong view, are the mistaken path because they are the direct opposite of right view and so on.
Tất cả con đường dẫn đến cõi khổ là kummaggo (con đường xấu) vì đó là con đường đáng chê trách; tám pháp tà kiến như tà kiến, v.v., là micchāmaggo (con đường sai lầm) vì chúng đối nghịch trực tiếp với chánh kiến, v.v.
Teneva hi tadubhayapaṭipakkhataṃ sandhāya ‘‘saggamokkhamaggaṃ ācikkhantenā’’ti vuttaṃ.
Indeed, for that very reason, referring to the opposition to both, it was said "by one who explains the path to heaven and liberation."
Do đó, để chỉ sự đối nghịch với cả hai, đã nói “saggamokkhamaggaṃ ācikkhantena” (bằng cách chỉ ra con đường đến thiên giới và giải thoát).
Sappiādisannissayo padīpo na tathā, ujjalo yathā telasannissayoti telapajjotaggahaṇaṃ.
A lamp fueled by ghee and so on is not as bright as one fueled by oil; thus, an oil lamp is mentioned.
Ngọn đèn dựa vào bơ, v.v., không sáng rực như ngọn đèn dựa vào dầu, do đó, đã dùng từ “ngọn đèn dầu.”
Etehi pariyāyehīti etehi nikkujjitukkujjanapaṭicchannavivaraṇādiupamopamitabbappakārehi, etehi vā yathāvuttehi arasarūpatādīnaṃ attani aññathā paṭipādanapariyāyehi attano dibbavihāravibhāvanapariyāyehi vijjattayavibhāvanāpadesena attano sabbaññuguṇavibhāvanapariyāyehi ca.
By these methods means by these various similes and subjects of similes, such as overturning and righting, concealing and revealing; or by these aforementioned methods of presenting the tasteless and so on in oneself in a different way, by the methods of revealing his own divine abiding, by the indication of revealing the three knowledges, and by the methods of revealing his quality of omniscience.
Etehi pariyāyehi (bằng những cách này) có nghĩa là bằng những cách ví dụ và được ví dụ như lật úp, lật ngửa, che đậy, mở ra, v.v.; hoặc bằng những cách đã nói ở trên về việc thể hiện các yếu tố như hương vị, hình sắc, v.v., một cách khác trong bản thân; bằng những cách thể hiện sự an trú thiêng liêng của mình; bằng cách thể hiện ba minh; và bằng những cách thể hiện các đức tính toàn tri của mình.
Tenāha ‘‘anekapariyāyena dhammo pakāsito’’ti.
Therefore he said, "the Dhamma has been clarified in many ways."
Do đó, đã nói “anekapariyāyena dhammo pakāsito” (giáo pháp đã được tuyên bố bằng nhiều cách).
Pasannākāranti pasannehi kātabbaṃ sakkāraṃ.
The mode of devotion means the veneration to be done by the devoted.
Pasannākāraṃ (sự tôn kính của người có niềm tin) có nghĩa là sự tôn kính được thực hiện bởi những người có niềm tin.
Saraṇaṃ gacchāmīti ettha iti-saddo luttaniddiṭṭhoti āha ‘‘saraṇanti gacchāmī’’ti.
In " Saraṇaṃ gacchāmī" (I go for refuge), the word iti is implicitly indicated, and thus it says " saraṇaṃ ti gacchāmī".
Trong cụm từ Saraṇaṃ gacchāmī, từ "iti" được chỉ ra là bị lược bỏ, do đó người ta nói ‘‘saraṇanti gacchāmī’’.
Ettha hi nāyaṃ gamisaddo nīsaddādayo viya dvikammako, tasmā yathā ajaṃ gāmaṃ netīti vuccati, evaṃ ‘‘gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmī’’ti vattuṃ na sakkā, ‘‘saraṇanti gacchāmī’’ti pana vattabbaṃ, tasmā ettha iti-saddo luttaniddiṭṭhoti veditabbaṃ.
For here, this verb gami (to go) is not ditransitive like nī (to lead) and others. Therefore, just as it is said, "He leads the goat to the village," so too, it is not possible to say "Gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmī" (I go to Gotama for refuge). Rather, it should be said, "Saraṇaṃ ti gacchāmī" (I go as refuge). Thus, it should be understood that here the word iti is implicitly indicated.
Thật vậy, ở đây, động từ gami này không phải là động từ hai tân ngữ như nī và các từ khác. Do đó, không thể nói ‘‘gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmī’’ như cách nói ‘‘ajaṃ gāmaṃ netī’’ (dẫn dê đến làng). Mà phải nói ‘‘saraṇanti gacchāmī’’. Vì vậy, ở đây, từ "iti" được hiểu là bị lược bỏ.
Saraṇanti paṭisaraṇaṃ.
Saraṇa means refuge.
Saraṇaṃ nghĩa là nơi nương tựa.
Tenāha ‘‘parāyaṇa’’nti.
Therefore, it says " parāyaṇa" (supreme resort).
Vì thế, người ta nói ‘‘parāyaṇa’’ (chỗ nương tựa tối thượng).
Parāyaṇabhāvo ca anatthanisedhanena atthasampaṭipādanena ca hotīti āha ‘‘aghassa tātā hitassa ca vidhātā’’ti.
And the state of being a supreme resort comes about through preventing harm and bringing about welfare, so it says " aghassa tātā hitassa ca vidhātā" (rescuer from evil and dispenser of welfare).
Và trạng thái là chỗ nương tựa tối thượng có được nhờ ngăn chặn điều bất lợi và thành tựu điều lợi ích, vì vậy người ta nói ‘‘aghassa tātā hitassa ca vidhātā’’ (Đấng bảo hộ khỏi tai ương và ban phước lành).
Aghassāti dukkhatoti vadanti, pāpatoti pana attho yutto, nissakke cetaṃ sāmivacanaṃ.
Regarding " Aghassā," some say it means 'from suffering,' but 'from evil' is a more suitable meaning. And this is a possessive case in the sense of the ablative.
Aghassā một số người nói là từ khổ, nhưng nghĩa là từ ác nghiệp thì hợp lý hơn. Và đây là cách dùng sở thuộc cách (sāmivacana) trong nghĩa ly cách (nissakke).
Saraṇanti gamanañcettha tadadhippāyena bhajanaṃ tathā jānanaṃ vāti dassento ‘‘iti iminā adhippāyenā’’tiādimāha.
To show that 'going for refuge' here means resort with that intention, or knowing in that way, he says, " iti iminā adhippāyenā" (Thus, with this intention, etc.).
Để chỉ ra rằng việc đi đến nương tựa (saraṇaṃ gamanaṃ) ở đây là sự phụng sự với ý định đó, hoặc sự hiểu biết theo cách đó, người ta nói ‘‘iti iminā adhippāyenā’’ (với ý định này), v.v.
Tattha gacchāmītiādīsu purimassa purimassa pacchimaṃ pacchimaṃ atthavacanaṃ.
Among these, gacchāmī (I go) and so forth, the later term is the semantic explanation of the former term.
Trong đó, đối với các từ như gacchāmī, v.v., từ sau là nghĩa của từ trước.
Bhajanaṃ vā saraṇādhippāyena upasaṅkamanaṃ, sevanā santikāvacaratā, payirupāsanaṃ vattappaṭivattakaraṇena upaṭṭhānanti evaṃ sabbathāpi anaññasaraṇataṃyeva dīpeti.
Or bhajana (resorting) is approaching with the intention of refuge, sevanā (serving) is being close by, payirupāsanaṃ (attending) is attending by performing duties and counter-duties, thus in every way, it indicates only non-reliance on others.
Hoặc bhajanaṃ (phụng sự) là sự đến gần với ý định nương tựa, sevanā (thân cận) là sự ở gần, payirupāsanaṃ (cung kính phụng sự) là sự phục vụ bằng cách làm các bổn phận lớn nhỏ. Như vậy, trong mọi trường hợp, nó đều chỉ ra sự không nương tựa vào bất cứ ai khác.
Gacchāmīti padassa kathaṃ bujjhāmīti ayamattho labbhatīti āha ‘‘yesaṃ hī’’tiādi.
To the question of how the meaning 'I understand' is obtained for the word gacchāmī, he says, " yesaṃ hī" (for those who...), etc.
Để giải thích làm thế nào mà từ Gacchāmī lại có nghĩa là bujjāmī (tôi hiểu), người ta nói ‘‘yesaṃ hī’’ (Thật vậy, những ai), v.v.
Adhigatamagge sacchikatanirodheti padadvayenapi phalaṭṭhā eva dassitā, na maggaṭṭhāti te dassento ‘‘yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne cā’’ti āha.
By the two terms " adhigatamagge sacchikatanirodhe" (who have attained the Path and realized Nibbāna), only those established in the Fruit are indicated, not those established in the Path. To show them, he says, " yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne cā" (and those practicing according to the instructions).
Với hai từ adhigatamagge sacchikatanirodhe (đã đạt Đạo, đã chứng Niết Bàn), chỉ có những người đã chứng quả được chỉ ra, chứ không phải những người đang ở trên Đạo. Để chỉ ra những người đang ở trên Đạo, người ta nói ‘‘yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne cā’’ (và những ai thực hành theo lời giáo huấn).
Nanu ca kalyāṇaputhujjanopi yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjatīti vuccatīti?
But is it not said that even an ordinary virtuous person practices according to the instructions?
Há không phải người phàm thiện cũng được gọi là thực hành theo lời giáo huấn sao?
Kiñcāpi vuccati, nippariyāyena pana maggaṭṭhā eva tathā vattabbā, na itare niyāmokkamanābhāvato.
Although it is said, properly speaking, only those established in the Path should be spoken of in that way, not others, due to the absence of their entry into the definite course (niyāma).
Mặc dù có thể nói như vậy, nhưng một cách trực tiếp, chỉ những người đang ở trên Đạo mới được gọi như vậy, chứ không phải những người khác, vì họ chưa bước vào sự chắc chắn (niyāma).
Tathā hi te eva ‘‘apāyesu apatamāne dhāretī’’ti vuttā.
Thus, only they are spoken of as " apāyesu apatamāne dhāretī" (sustaining those who do not fall into the lower realms).
Thật vậy, chỉ những người đó mới được nói là ‘‘apāyesu apatamāne dhāretī’’ (giữ cho không rơi vào các cõi khổ).
Sammattaniyāmokkamanena hi apāyavinimuttasambhavo.
For liberation from the lower realms is possible through entry into the definite course of rightness (sammattaniyāma).
Vì sự giải thoát khỏi các cõi khổ chỉ có thể xảy ra khi bước vào sự chắc chắn của Chánh Đạo (sammattaniyāma).
Akkhāyatīti ettha iti-saddo ādiattho, pakārattho vā.
In " akkhāyatī" (is declared), the word iti signifies 'and so on' or 'type'.
Trong từ Akkhāyatīti, từ iti có nghĩa là "v.v." hoặc "cách thức".
Tena ‘‘yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā vā asaṅkhatā vā, virāgo tesaṃ aggamakkhāyatī’’ti (itivu. 90; a. ni. 4.34) suttapadaṃ saṅgaṇhāti, ‘‘vitthāro’’ti vā iminā.
By this, it includes the phrase, "Whatever dhammas there are, monks, whether conditioned or unconditioned, dispassion is declared to be the best of them," or it is included by the word " vitthāro" (elaboration).
Do đó, nó bao gồm suttapadaṃ (câu kinh) ‘‘Này các Tỳ-kheo, trong số tất cả các pháp hữu vi hay vô vi, sự ly tham (virāga) được tuyên bố là tối thượng’’ (Itivu. 90; A.IV.34), hoặc với từ ‘‘vitthāro’’ (sự mở rộng).
Ettha ca ariyamaggo niyyānikatāya, nibbānaṃ tassa tadatthasiddhihetutāyāti ubhayameva nippariyāyena dhammoti vutto.
Here, the Noble Path is called Dhamma in an ultimate sense due to its emancipating nature, and Nibbāna, due to its being the cause for the accomplishment of that goal.
Ở đây, Bát Chánh Đạo được gọi là Pháp một cách trực tiếp vì nó dẫn đến sự giải thoát (niyyānikatā), và Niết Bàn cũng vậy vì nó là nguyên nhân thành tựu mục đích của Bát Chánh Đạo.
Nibbānañhi ārammaṇapaccayabhūtaṃ labhitvā ariyamaggassa tadatthasiddhi, tathāpi ariyaphalānaṃ ‘‘yasmā tāya saddhāya avūpasantāyā’’tiādivacanato maggena samucchinnānaṃ kilesānaṃ paṭippassaddhippahānakiccatāya niyyānānuguṇatāya niyyānapariyosānatāya ca.
For the Noble Path achieves its goal by taking Nibbāna as its object-condition. And also for the Noble Fruits, because of expressions like "since that faith is not subsided," and because of the task of tranquillizing and abandoning defilements utterly eradicated by the path, and because of its suitability for emancipation, and because its culmination is emancipation.
Thật vậy, sau khi đạt được Niết Bàn là đối tượng duyên, mục đích của Bát Chánh Đạo được thành tựu. Hơn nữa, các quả Thánh (ariyaphala) cũng có liên quan đến sự giải thoát, vì chúng có chức năng làm lắng dịu và đoạn trừ các phiền não đã bị Đạo đoạn diệt, phù hợp với sự giải thoát và kết thúc bằng sự giải thoát, như lời dạy ‘‘yasmā tāya saddhāya avūpasantāyā’’ti (vì niềm tin đó chưa được an tịnh), v.v.
Pariyattidhammassa pana niyyānadhammasamadhigamahetutāyāti iminā pariyāyena vuttanayena dhammabhāvo labbhati eva, svāyamattho pāṭhāruḷho evāti dassento ‘‘na kevala’’ntiādimāha.
The Dhamma of learning, however, is attained by this method as Dhamma by way of being the cause for the realization of the Dhamma of emancipation. To show that this meaning is clearly stated in the text, he says, " na kevala" (not only), etc.
Còn đối với Pháp học (pariyattidhamma), nó có thể được xem là Pháp một cách gián tiếp, theo cách đã nói, vì nó là nguyên nhân để đạt được Pháp giải thoát (niyyānadhamma). Để chỉ ra rằng ý nghĩa này đã có sẵn trong kinh điển, người ta nói ‘‘na kevala’’ (không chỉ), v.v.
Rāgavirāgoti maggo kathitoti kāmarāgo bhavarāgoti evamādibhedo sabbopi rāgo virajjati pahīyati etenāti rāgavirāgoti maggo kathito.
" Rāgavirāgo ti maggo kathito" means that the Path is called Rāgavirāga because all craving, such as sensual craving and craving for existence, is abandoned and eliminated by it.
Rāgavirāgoti maggo kathito (Đạo được gọi là Rāgavirāga - sự ly tham): Tất cả mọi tham ái, như dục tham (kāmarāga), hữu tham (bhavarāga), v.v., đều được đoạn trừ bởi Đạo này. Vì vậy, Đạo được gọi là Rāgavirāga.
Anejamasokanti phalanti ejāsaṅkhātāya taṇhāya antonijjhānalakkhaṇassa sokassa ca taduppattiyaṃ sabbaso parikkhīṇattā anejamasokanti phalaṃ kathitaṃ.
" Anejamasokaṃ ti phalaṃ" means that the Fruit is called Anejamasokaṃ (free from agitation and sorrow) because agitation, which is craving, and sorrow, which is characterized by internal burning, are completely eradicated when they arise.
Anejamasokanti phala (Quả được gọi là Anejamasoka - không dao động, không sầu muộn): Quả được gọi là Anejamasoka vì tham ái (ejā) và sầu muộn (soka), vốn có đặc tính là sự thiêu đốt bên trong, đã hoàn toàn bị diệt tận khi chúng sinh khởi.
Appaṭikūlanti avirodhadīpanato kenaci aviruddhaṃ, iṭṭhaṃ paṇītanti vā attho.
" Appaṭikūlaṃ" (not repulsive) means not in conflict with anything, showing non-opposition, or it means desirable and excellent.
Appaṭikūlaṃ (không đối nghịch) nghĩa là không mâu thuẫn với bất kỳ điều gì, vì nó chỉ ra sự không đối kháng, hoặc nghĩa là điều mong muốn và cao quý.
Paguṇarūpena pavattitattā, pakaṭṭhaguṇavibhāvanato vā paguṇaṃ.
" Paguṇaṃ" (familiar, well-versed) means being well-practiced, or due to revealing excellent qualities.
Paguṇaṃ (tinh thông) là vì nó được thực hành một cách thuần thục, hoặc vì nó biểu lộ những phẩm chất ưu việt.
Yathāha ‘‘vihiṃsasaññī paguṇaṃ nabhāsiṃ, dhammaṃ paṇītaṃ manujesu brahme’’ti (ma. ni. 1.283; mahāva. 9).
As it is said: "I, who am inclined to non-harming, spoke well, O Brahmin, of the excellent Dhamma among humans."
Như đã nói: ‘‘Vihiṃsasaññī paguṇaṃ nabhāsiṃ, dhammaṃ paṇītaṃ manujesu brahme’’ (Với tâm không hại, tôi đã tuyên bố Pháp cao quý giữa loài người, hỡi Bà-la-môn) (M.I.283; Mahāva. 9).
Sabbadhammakkhandhā kathitāti yojanā.
The connection is: "all the Dhammakkhandhas are described."
Tất cả các pháp uẩn đã được nói đến là sự kết nối.
Diṭṭhisīlasaṅghātenāti ‘‘yāyaṃ diṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāya, tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhisāmaññagato viharatī’’ti (dī. ni. 3.324, 356; ma. ni. 1.492; 3.54) evaṃ vuttāya diṭṭhiyā ‘‘yāni tāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhujissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni, tathārūpehi sīlehi sīlasāmaññagato viharatī’’ti (dī. ni. 3.324, 356; ma. ni. 1.492; 3.54; a. ni. 6.12) evaṃ vuttānaṃ sīlānañca saṃhatabhāvena, diṭṭhisīlasāmaññenāti attho.
" Diṭṭhisīlasaṅghātena" (by the combination of view and virtue) means by the unified state of such view as, "This Noble View leads out, leading to the utter destruction of suffering for one who practices it rightly," and such virtues as, "these virtues are unbroken, untorn, unblemished, unblotted, liberating, praised by the wise, ungrasped, conducive to concentration," or it means by the sameness of view and virtue.
Diṭṭhisīlasaṅghātenā (bằng sự kết hợp của chánh kiến và giới hạnh): Nghĩa là bằng sự hợp nhất của chánh kiến (diṭṭhi) được nói đến như ‘‘yāyaṃ diṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāya, tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhisāmaññagato viharatī’’ (chánh kiến này là Thánh, đưa đến giải thoát, dẫn người thực hành nó đến sự diệt khổ hoàn toàn; người sống với chánh kiến như vậy sẽ có sự đồng nhất về chánh kiến), và giới hạnh (sīla) được nói đến như ‘‘yāni tāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhujissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni, tathārūpehi sīlehi sīlasāmaññagato viharatī’’ (những giới hạnh không bị phá vỡ, không bị lỗi lầm, không bị vết nhơ, không bị ô uế, tự do, được người trí khen ngợi, không bị chấp thủ, đưa đến định; người sống với giới hạnh như vậy sẽ có sự đồng nhất về giới hạnh); nghĩa là bằng sự đồng nhất về chánh kiến và giới hạnh.
Saṃhatoti ghaṭito, sametoti attho.
" Saṃhato" means united, joined together.
Saṃhato (hợp nhất) nghĩa là được kết hợp, được hòa hợp.
Ariyapuggalā hi yattha katthaci dūre ṭhitāpi attano guṇasāmaggiyā saṃhatā eva.
For Noble Persons, even if they are far apart, they are united by the totality of their qualities.
Thật vậy, các bậc Thánh nhân, dù ở xa cách nhau, vẫn luôn hợp nhất nhờ sự toàn vẹn của phẩm hạnh của mình.
Aṭṭha ca puggalā dhammadasā teti purisayugaḷavasena cattāropi puggalavasena aṭṭheva ariyadhammassa paccakkhadassāvitāya dhammadasā.
" Aṭṭha ca puggalā dhammadasā te" (and these eight persons see the Dhamma) refers to the four pairs of individuals, or eight individuals in terms of persons, who are dhammadasā because they directly see the Noble Dhamma.
Aṭṭha ca puggalā dhammadasā te (và tám hạng người đó là những người thấy Pháp): Tám hạng người, tức là bốn cặp người hoặc tám cá nhân, là những người thấy Pháp (dhammadasā) vì họ trực tiếp thấy được Thánh Pháp (ariyadhamma).
Tīṇi vatthūni saraṇanti gamanena tikkhattuṃ gamanena ca tīṇi saraṇagamanāni.
Tīṇi saraṇagamanāni are the three acts of going for refuge, by going for refuge to the three objects, and by going three times.
Ba đối tượng nương tựa và việc đi đến nương tựa ba lần được gọi là tīṇi saraṇagamanāni (ba lần quy y).
Paṭivedesīti attano hadayaṅgataṃ vācāya pavedesi.
Paṭivedesī means he declared by word what was in his heart.
Paṭivedesī (tuyên bố) nghĩa là tuyên bố bằng lời nói điều đã thấm sâu vào lòng mình.
Saraṇagamanassa visayappabhedaphalasaṃkilesabhedānaṃ viya kattu ca vibhāvanā tattha kosallāya hotīti ‘‘saraṇagamanesu kosallatthaṃ saraṇaṃ…pe… veditabbo’’ti vuttaṃ tena vinā saraṇagamanasseva asambhavato.
The exposition of the agent of going for refuge, similar to the distinctions of its object, divisions, fruits, and defilements, is for skill in it. Thus, it is said " saraṇagamanesu kosallatthaṃ saraṇaṃ…pe… veditabbo" (for skill in going for refuge, refuge…to be understood), because without it, the very act of going for refuge is impossible.
Việc làm rõ người hành trì (kattu) cũng như đối tượng, sự phân loại, quả và sự nhiễm ô của sự quy y (saraṇagamana) là hữu ích cho sự tinh thông về nó, vì vậy người ta nói ‘‘saraṇagamanesu kosallatthaṃ saraṇaṃ…pe… veditabbo’’ (để tinh thông về sự quy y, sự quy y…v.v… cần được hiểu), vì nếu không có người hành trì thì sự quy y không thể tồn tại.
Tattha saraṇanti padatthato tāva hiṃsatīti saraṇaṃ.
Here, saraṇaṃ, from the meaning of the word itself, is that which harms.
Trong đó, saraṇaṃ theo nghĩa từ nguyên, trước hết là "làm hại" (hiṃsati), nên được gọi là saraṇaṃ.
Hiṃsatthassa hi sarasaddassa vasenetaṃ padaṃ daṭṭhabbaṃ, tasmā saraṇagatānaṃ teneva saraṇagamanena vaṭṭabhayaṃ cittutrāsaṃ kāyikaṃ dukkhaṃ duggatipariyāpannaṃ sabbampi dukkhaṃ hanati, vināsetīti attho.
Indeed, this word should be seen in the sense of the root sar (to harm). Therefore, it means that for those who have gone for refuge, by that very act of going for refuge, it destroys and eliminates all suffering, such as the fear of Saṃsāra, mental terror, bodily pain, and all suffering included in the lower realms.
Thật vậy, từ này phải được hiểu theo gốc từ sar có nghĩa là làm hại. Do đó, đối với những người đã quy y, chính sự quy y đó sẽ tiêu diệt, làm chấm dứt mọi khổ đau như nỗi sợ hãi luân hồi (vaṭṭabhayaṃ), sự lo âu trong tâm (cittutrāsaṃ), khổ đau thể chất (kāyikaṃ dukkhaṃ), và tất cả những khổ đau thuộc về các cõi xấu (duggatipariyāpannaṃ).
Ratanattayassevetaṃ adhivacanaṃ.
This is an appellation for the Triple Gem.
Đây là một tên gọi khác của Tam Bảo (Ratanattaya).
Atha vā hite pavattanena ‘‘sampannasīlā, bhikkhave, viharathā’’tiādinā (ma. ni. 1.64) atthe niyojanena ahitā ca nivattanena ‘‘pāṇātipātassa kho pana pāpako vipāko, pāpakaṃ abhisamparāya’’ntiādinā ādīnavadassanādimukhena anatthato nivattanena sattānaṃ bhayaṃ hiṃsati, hitāhitesu appavattipavattihetukaṃ byasanaṃ apavattikaraṇena vināseti buddho.
Alternatively, the Buddha harms (destroys) the fear of beings by guiding them towards welfare, by applying them to benefits as in "Monks, dwell with accomplished virtue," and by deterring them from harm, by causing them to desist from what is not beneficial through showing danger, as in "Indeed, the result of the destruction of life is evil, an evil future existence." He removes the calamity caused by acting or not acting with respect to welfare and harm, by causing non-occurrence.
Hoặc, Đức Phật tiêu diệt nỗi sợ hãi của chúng sinh bằng cách hướng họ đến điều lợi ích qua lời dạy ‘‘Này các Tỳ-kheo, hãy sống với giới hạnh đầy đủ’’ (M.I.64), v.v., và ngăn cản họ khỏi điều bất lợi bằng cách chỉ ra những nguy hại qua lời dạy ‘‘Quả báo của việc sát sinh là ác, hậu quả sau khi chết là ác’’, v.v., tức là ngăn chặn chúng sinh khỏi điều bất lợi bằng cách chỉ ra những nguy hại; Ngài tiêu diệt sự hủy hoại do sự không hành động hoặc hành động trong điều lợi ích và bất lợi bằng cách làm cho chúng không xảy ra.
Bhavakantārauttaraṇena maggasaṅkhāto dhammo sattānaṃ bhayaṃ hiṃsati, itaro assāsadānena.
The Dhamma, called the Path, harms the fear of beings by crossing the wilderness of existence; the other Dhamma (of learning) by giving solace.
Pháp, tức là Đạo (magga), tiêu diệt nỗi sợ hãi của chúng sinh bằng cách giúp họ vượt qua sa mạc sinh tử (bhavakantāra); Pháp khác (tức Pháp học) thì bằng cách ban sự an ủi.
Appakānampi dānavasena pūjāvasena ca upanītānaṃ sakkārānaṃ vipulaphalapaṭilābhakaraṇena sattānaṃ bhayaṃ hiṃsati saṅgho anuttaradakkhiṇeyyabhāvato, tasmā imināpi vibhajitvā vuttapariyāyena ratanattayaṃ saraṇaṃ.
The Saṅgha harms the fear of beings by causing the attainment of abundant fruits from even small offerings brought as gifts and homage, because of being the unsurpassed field of merit. Therefore, by this method of distinction, the Triple Gem is saraṇa (refuge).
Tăng đoàn tiêu diệt nỗi sợ hãi của chúng sinh bằng cách làm cho những sự cúng dường nhỏ bé, dù là dâng cúng hay tôn kính, đều mang lại quả báo lớn lao, vì Tăng đoàn là ruộng phước vô thượng (anuttaradakkhiṇeyyabhāva). Do đó, theo cách phân loại và giải thích này, Tam Bảo cũng là nơi nương tựa.
‘‘Sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho’’ti evaṃ pavattaratanattayapasaādataggarukatāhi vidhutadiṭṭhivicikicchāsammohaassaddhiyāditāya vihatakileso tadeva ratanattayaṃ saraṇaṃ parāyaṇaṃ gati tāṇaṃ leṇanti evaṃ pavattiyā tapparāyaṇatākārappavatto cittuppādo saraṇagamanaṃ saraṇanti gacchati etenāti katvā.
The mind-moment that arises in the manner of having the Triple Gem as one's resort, by which one has destroyed defilements due to the elimination of wrong view, doubt, delusion, lack of faith, etc., through veneration and high esteem for the Triple Gem — saying, "The Blessed One is perfectly enlightened, the Dhamma is well-expounded, the Saṅgha is well-practiced" — and takes that very Triple Gem as refuge, as resort, as destination, as protection, as shelter; this is called saraṇagamana because one goes to refuge with it.
Với sự thanh tịnh và lòng tôn kính Tam Bảo đã phát sinh như vậy: “Đức Thế Tôn là bậc Chánh Đẳng Giác, Pháp đã được thuyết giảng khéo léo, Tăng chúng là những bậc tu hành chân chánh”, nhờ đó mà các tà kiến, hoài nghi, si mê, vô tín, v.v., đã được loại bỏ, phiền não đã được tiêu diệt; chính Tam Bảo ấy là nơi nương tựa (saraṇa), là nơi quy hướng (parāyaṇa), là nơi đến (gati), là nơi che chở (tāṇa), là nơi ẩn náu (leṇa). Tâm sở phát sinh với hình thái quy hướng về Tam Bảo ấy, được gọi là quy y (saraṇagamana), vì nhờ đó mà người ta đi đến chỗ nương tựa.
Tena yathāvuttacittuppādena samannāgato satto saraṇanti gacchati, vuttappakārena cittuppādena ‘‘etāni me tīṇi ratanāni saraṇaṃ, etāni parāyaṇa’’nti evaṃ upeti bhajati sevati payirupāsati, evaṃ vā jānāti, bujjhatīti attho.
A being endowed with that aforementioned mind-moment goes to refuge, or, by means of the mind-moment described, approaches, resorts to, attends upon, or reveres, saying, "These three jewels are my refuge, these are my resort." This is the meaning, or one understands or comprehends thus.
Chúng sinh nào đầy đủ tâm sở vừa nêu, thì đi đến chỗ nương tựa. Với tâm sở đã nói, người ấy đến gần, phụng sự, thân cận, cung kính, hoặc hiểu biết như vậy: “Ba ngôi báu này là nơi nương tựa của tôi, ba ngôi báu này là nơi quy hướng của tôi”, đó là ý nghĩa.
Evaṃ tāva saraṇaṃ, saraṇagamanaṃ, yo ca saraṇaṃ gacchati, idaṃ tayaṃ veditabbaṃ.
Thus, refuge (saraṇa), going for refuge (saraṇagamana), and the one who goes for refuge—these three should be understood.
Như vậy, cần phải biết ba điều này: nơi nương tựa (saraṇa), sự quy y (saraṇagamana), và người quy y.
Saraṇagamanappabhede pana duvidhaṃ saraṇagamanaṃ lokuttaraṃ lokiyañca.
In the classification of going for refuge, there are two kinds of going for refuge: supramundane (lokuttara) and mundane (lokiya).
Tuy nhiên, trong các loại quy y (saraṇagamanappabhede), quy y có hai loại: siêu thế và thế gian.
Tattha lokuttaraṃ diṭṭhasaccānaṃ maggakkhaṇe saraṇagamanupakkilesasamucchedanena ārammaṇato nibbānārammaṇaṃ hutvā kiccato sakalepi ratanattaye ijjhati.
Among these, the supramundane going for refuge, for those who have seen the truths, at the moment of the path, by the complete eradication of defilements that corrupt going for refuge, becomes nibbāna as its object and is accomplished in the entire Triple Gem in terms of its function.
Trong đó, quy y siêu thế của các bậc đã chứng ngộ chân lý, vào sát-na đạo, thành tựu do sự đoạn trừ hoàn toàn các cấu uế của quy y, và về mặt đối tượng, là lấy Nibbāna làm đối tượng, về mặt công năng, nó thành tựu trong toàn bộ Tam Bảo.
Atthato catusaccādhigamo eva hi lokuttarasaraṇagamanaṃ.
For, in essence, the attainment of the Four Noble Truths is indeed supramundane going for refuge.
Thật vậy, về mặt ý nghĩa, sự chứng đắc Tứ Diệu Đế chính là quy y siêu thế.
Tattha hi nibbānadhammo sacchikiriyābhisamayavasena, maggadhammo bhāvanābhisamayavasena paṭivijjhiyamānoyeva saraṇagamanatthaṃ sādheti, buddhaguṇā pana sāvakagocarabhūtā pariññābhisamayavasena, tathā ariyasaṅghaguṇā.
For here, the Dhamma of Nibbāna, when penetrated by way of realization-abhisamaya, and the Dhamma of the path, when penetrated by way of development-abhisamaya, accomplish the meaning of going for refuge; and the qualities of the Buddha, which are within the range of disciples, and likewise the qualities of the Noble Saṅgha, are penetrated by way of full-understanding-abhisamaya.
Ở đó, Pháp Nibbāna được chứng đắc thông qua sự chứng ngộ bằng cách thực chứng, Pháp đạo được chứng đắc thông qua sự chứng ngộ bằng cách tu tập, thì mới thành tựu ý nghĩa của quy y. Còn các đức Phật, là đối tượng của chư vị Thanh văn, được chứng đắc thông qua sự chứng ngộ bằng cách liễu tri; và các đức của Tăng đoàn Thánh cũng vậy.
Tena vuttaṃ ‘‘kiccato sakalepi ratanattaye ijjhatī’’ti.
Therefore it is said, "it is accomplished in the entire Triple Gem in terms of its function."
Do đó, có lời dạy: “về mặt công năng, nó thành tựu trong toàn bộ Tam Bảo”.
Ijjhantañca saheva ijjhati, na lokiyaṃ viya paṭipāṭiyā asammohapaṭivedhena paṭividdhattā.
And when it is accomplished, it is accomplished simultaneously, not in succession like the mundane, because it is penetrated through undeluded penetration.
Và khi thành tựu, nó thành tựu đồng thời, không như quy y thế gian, thành tựu theo thứ tự, vì nó được thấu triệt bằng sự thấu triệt không lầm lẫn.
Ye pana vadanti ‘‘na saraṇagamanaṃ nibbānārammaṇaṃ hutvā pavattati, maggassa adhigatattā pana adhigatameva hoti ekaccānaṃ tevijjādīnaṃ lokiyavijjādayo viyā’’ti, tesaṃ lokiyameva saraṇagamanaṃ siyā, na lokuttaraṃ.
But those who say, "Going for refuge does not arise with Nibbāna as its object; rather, because the path has been attained, it is already attained for some, such as those with the three knowledges, like mundane knowledges, etc.," for them, going for refuge would be merely mundane, not supramundane.
Nhưng những ai nói rằng: “Sự quy y không phát sinh lấy Nibbāna làm đối tượng, mà do đã chứng đắc đạo, nên nó đã được chứng đắc đối với một số người có Tam Minh, v.v., giống như các loại minh thế gian”, thì đối với họ, quy y ấy chỉ là quy y thế gian, không phải siêu thế.
Tañca ayuttaṃ duvidhassapi icchitabbattā.
And that is improper, because both types are desired.
Và điều đó không hợp lý, vì cả hai loại đều được mong muốn.
Lokiyaṃ pana saraṇagamanaṃ puthujjanānaṃ saraṇagamanupakkilesavikkhambhanena ārammaṇato buddhādiguṇārammaṇaṃ hutvā ijjhati.
Mundane going for refuge, however, for ordinary people, is accomplished by overcoming the defilements that corrupt going for refuge, having the qualities of the Buddha and so forth as its object.
Còn quy y thế gian của phàm phu, thành tựu do sự trấn áp các cấu uế của quy y, và về mặt đối tượng, là lấy các đức của Phật, v.v., làm đối tượng.
Taṃ atthato buddhādīsu vatthūsu ‘‘sammāsambuddho bhagavā’’tiādinā saddhāpaṭilābho yathāvuttasaddhāpubbaṅgamā ca sammādiṭṭhi, dasasu puññakiriyavatthūsu diṭṭhijukammanti vuccati.
This, in essence, is called the attainment of faith in the objects of the Buddha and so forth, saying "The Blessed One is the Perfectly Enlightened One" and so on, and the right view preceded by such faith, and the rectification of views among the ten bases of meritorious action.
Về mặt ý nghĩa, đó là sự chứng đắc niềm tin vào các đối tượng như Phật, v.v., qua lời nói “Đức Thế Tôn là bậc Chánh Đẳng Giác”, v.v., và Chánh kiến có niềm tin như đã nói làm tiền đề, được gọi là sự làm cho kiến chấp ngay thẳng trong mười nghiệp thiện xứ.
Ettha ca ‘‘saddhāpaṭilābho’’ti iminā mātādīhi ussāhitadārakādīnaṃ viya ñāṇavippayuttasaraṇagamanaṃ dassitanti veditabbaṃ.
Here, by "attainment of faith," going for refuge dissociated from knowledge, like that of children exhorted by mothers and so forth, should be understood as shown.
Và ở đây, qua từ “saddhāpaṭilābho” (chứng đắc niềm tin), cần phải hiểu rằng quy y không kèm trí tuệ được chỉ ra, giống như đối với trẻ em được cha mẹ, v.v., khuyến khích.
‘‘Sammādiṭṭhī’’ti iminā pana ñāṇasampayuttaṃ saraṇagamanaṃ dassitaṃ buddhasubuddhataṃ dhammasudhammataṃ saṅghasuppaṭipattiñca lokiyāvabodhavaseneva sammā ñāyena dassanato.
By "right view," however, going for refuge associated with knowledge is shown, because the perfect enlightenment of the Buddha, the perfect exposition of the Dhamma, and the perfect practice of the Saṅgha are rightly understood only by way of mundane comprehension.
Còn qua từ “sammādiṭṭhī” (chánh kiến), quy y kèm trí tuệ được chỉ ra, vì sự toàn giác của Đức Phật, sự diệu pháp của Giáo Pháp, và sự tu hành chân chánh của Tăng đoàn được hiểu một cách đúng đắn chỉ thông qua sự giác ngộ thế gian.
Tayidaṃ lokiyasaraṇagamanaṃ catudhā pavattati attasanniyyātanena tapparāyaṇatāya sissabhāvūpagamanena paṇipātenāti.
This mundane going for refuge manifests in four ways: by self-surrender, by taking them as one's resort, by assuming the state of a disciple, and by prostration.
Sự quy y thế gian này phát sinh theo bốn cách: dâng hiến tự thân, quy hướng, trở thành đệ tử, và đảnh lễ.
Tattha attasanniyyātanaṃ nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ attānaṃ buddhassa niyyātemi, dhammassa, saṅghassā’’ti evaṃ buddhādīnaṃyeva saṃsāradukkhanittharaṇatthaṃ attano attabhāvassa pariccajanaṃ.
Among these, self-surrender means offering one's existence to the Buddha, the Dhamma, and the Saṅgha for the purpose of escaping the suffering of saṃsāra, as in "Beginning from today, I surrender myself to the Buddha, to the Dhamma, to the Saṅgha."
Trong đó, dâng hiến tự thân (attasanniyyātanaṃ) có nghĩa là từ nay trở đi, tôi dâng hiến thân mình cho Đức Phật, cho Giáo Pháp, cho Tăng đoàn; tức là sự từ bỏ thân mạng của mình vì mục đích thoát khỏi khổ đau luân hồi, chỉ dành riêng cho Đức Phật, v.v.
Tapparāyaṇatā nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ buddhaparāyaṇo dhammaparāyaṇo saṅghaparāyaṇoti maṃ dhārethā’’ti evaṃ tapparāyaṇabhāvo.
Taking them as one's resort means having the Triple Gem as one's resort, as in, "Beginning from today, may you remember me as one whose resort is the Buddha, whose resort is the Dhamma, whose resort is the Saṅgha."
Quy hướng (tapparāyaṇatā) có nghĩa là từ nay trở đi, hãy ghi nhận tôi là người quy hướng về Đức Phật, quy hướng về Giáo Pháp, quy hướng về Tăng đoàn; tức là trạng thái quy hướng về các bậc đó.
Sissabhāvūpagamanaṃ nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ‘ahaṃ buddhassa antevāsiko, dhammassa, saṅghassā’ti maṃ dhārethā’’ti evaṃ sissabhāvūpagamo.
Assuming the state of a disciple means becoming a disciple, as in, "Beginning from today, may you remember me as a resident-disciple of the Buddha, of the Dhamma, of the Saṅgha."
Trở thành đệ tử (sissabhāvūpagamanaṃ) có nghĩa là từ nay trở đi, hãy ghi nhận tôi là đệ tử của Đức Phật, của Giáo Pháp, của Tăng đoàn; tức là sự trở thành đệ tử.
Paṇipāto nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ‘ahaṃ abhivādanaṃ paccuṭṭhānaṃ añjalikammaṃ sāmīcikammaṃ buddhādīnaṃyeva tiṇṇaṃ vatthūnaṃ karomī’ti maṃ dhārethā’’ti evaṃ buddhādīsu paramanipaccakāro.
Prostration means showing the utmost reverence to the Buddha and so forth, as in, "Beginning from today, may you remember me as one who performs salutation, rising to meet, anjali, and proper conduct only to the three objects, the Buddha and so forth."
Đảnh lễ (paṇipāto) có nghĩa là từ nay trở đi, hãy ghi nhận tôi sẽ thực hiện sự đảnh lễ, đứng dậy chào đón, chắp tay, và những hành động cung kính chỉ dành cho ba ngôi báu là Đức Phật, v.v.; tức là sự tôn kính tối thượng đối với Đức Phật, v.v.
Imesañhi catunnaṃ ākārānaṃ aññatarampi karontena gahitaṃyeva hoti saraṇagamanaṃ.
Indeed, by performing any one of these four modes, going for refuge is considered to have been taken.
Thật vậy, khi thực hiện bất kỳ một trong bốn hình thái này, sự quy y đã được thọ trì.
Apica ‘‘bhagavato attānaṃ pariccajāmi, dhammassa saṅghassa attānaṃ pariccajāmi, jīvitaṃ pariccajāmi, pariccattoyeva me attā, pariccattaṃyeva me jīvitaṃ, jīvitapariyantikaṃ buddhaṃ saraṇaṃ gacchāmi, buddho me saraṇaṃ leṇaṃ tāṇa’’nti evampi attasanniyyātanaṃ veditabbaṃ.
Furthermore, self-surrender should be understood thus: "I offer myself to the Blessed One, I offer myself to the Dhamma, to the Saṅgha, I offer my life, my self is indeed offered, my life is indeed offered, I go for refuge to the Buddha for as long as life lasts, the Buddha is my refuge, my shelter, my protection."
Hơn nữa, dâng hiến tự thân (attasanniyyātanaṃ) cũng cần được hiểu như sau: “Tôi dâng hiến thân mình cho Đức Thế Tôn, tôi dâng hiến thân mình cho Giáo Pháp, cho Tăng đoàn, tôi dâng hiến mạng sống của mình, thân tôi đã được dâng hiến, mạng sống tôi đã được dâng hiến, tôi quy y Đức Phật cho đến trọn đời, Đức Phật là nơi nương tựa, nơi ẩn náu, nơi che chở của tôi”.
‘‘Satthārañca vatāhaṃ passāmi, bhagavantameva passāmi, sugatañca vatāhaṃ passāmi, bhagavantameva passāmi, sammāsambuddhañca vatāhaṃ passāmi, bhagavantameva passāmī’’ti (saṃ. ni. 2.154) evaṃ mahākassapattherassa saraṇagamanaṃ viya sissabhāvūpagamanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Assuming the state of a disciple should be seen like the going for refuge of Mahākassapa Thera, as in, "Indeed I see the Teacher, indeed I see the Blessed One, indeed I see the Sugata, indeed I see the Blessed One, indeed I see the Perfectly Enlightened One, indeed I see the Blessed One."
Sự quy y của Tôn giả Mahākassapa, như: “Thật vậy, tôi thấy Đức Đạo Sư, tôi thấy Đức Thế Tôn. Thật vậy, tôi thấy Đức Thiện Thệ, tôi thấy Đức Thế Tôn. Thật vậy, tôi thấy Đức Chánh Đẳng Giác, tôi thấy Đức Thế Tôn” cần được xem là trở thành đệ tử (sissabhāvūpagamanaṃ).
Evampi āḷavakasātāgirahemavatādīnaṃ saraṇagamanaṃ viya tapparāyaṇatā veditabbā.
Taking them as one's resort should be understood like the going for refuge of Āḷavaka, Sātāgira, Hemavata, and others in this way.
Sự quy y của Āḷavaka, Sātāgira, Hemavata, v.v., như vậy, cần được hiểu là quy hướng (tapparāyaṇatā).
Nanu cete āḷavakādayo maggeneva āgatasaraṇagamanā, kathaṃ tesaṃ tapparāyaṇatāsaraṇagamanaṃ vuttanti?
But are not these Āḷavaka and others those whose going for refuge came by way of the path? How then is their going for refuge described as taking them as their resort?
Há chẳng phải Āḷavaka, v.v., là những người đã quy y bằng đạo sao? Tại sao lại nói sự quy y quy hướng của họ?
Maggenāgatasaraṇagamanehipi ‘‘sohaṃ vicarissāmi gāmā gāma’’ntiādinā (saṃ. ni. 1.246; su. ni. 194) tehi tapparāyaṇatākārassa paveditattā tathā vuttaṃ.
It is stated thus because even though their going for refuge came by way of the path, they expressed the mode of taking them as their resort with phrases such as "So I shall wander from village to village," etc.
Mặc dù họ đã quy y bằng đạo, nhưng vì họ đã tuyên bố hình thái quy hướng qua câu “Vậy tôi sẽ du hành từ làng này đến làng khác”, v.v., nên đã được nói như vậy.
Atha kho brahmāyu brāhmaṇo uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavato pādāni mukhena ca paricumbati, pāṇīhi ca parisambāhati, nāmañca sāveti ‘‘brahmāyu ahaṃ, bho gotama, brāhmaṇo, brahmāyu ahaṃ, bho gotama, brāhmaṇo’’ti (ma. ni. 2.394) evampi paṇipāto daṭṭhabbo.
And furthermore, when the brahmin Brahmāyu rose from his seat, arranged his upper robe over one shoulder, prostrated his head at the Blessed One's feet, kissed the Blessed One's feet with his mouth, stroked them with his hands, and announced his name, saying, "I am Brahmāyu, good Gotama, I am the brahmin Brahmāyu, good Gotama" – this should be seen as prostration.
Hơn nữa, Bà-la-môn Brahmāyu đã đứng dậy khỏi chỗ ngồi, vắt y vai trái, cúi đầu đảnh lễ dưới chân Đức Thế Tôn, dùng miệng hôn chân Ngài, dùng tay xoa bóp chân Ngài, và xướng tên mình: “Bạch Đức Gotama, tôi là Bà-la-môn Brahmāyu, bạch Đức Gotama, tôi là Bà-la-môn Brahmāyu”. Đây cũng cần được xem là đảnh lễ (paṇipāto).
So panesa ñātibhayācariyadakkhiṇeyyatāvasena catubbidho hoti.
This prostration is of four kinds: by reason of kinship, fear, respect for a teacher, and worthiness of offerings (dakkhiṇeyyatā).
Sự đảnh lễ này có bốn loại tùy theo thân quyến, sợ hãi, thầy giáo, và đáng cúng dường.
Tattha dakkhiṇeyyatāhetukena paṇipātena saraṇagamanaṃ hoti, na itarehi ñātibhayādivasappavattehi tīhi paṇipātehi.
Among these, going for refuge arises from prostration that is due to worthiness of offerings, not from the other three prostrations that arise due to kinship, fear, etc.
Trong đó, quy y chỉ thành tựu bằng sự đảnh lễ do lý do đáng cúng dường, chứ không phải bằng ba loại đảnh lễ kia phát sinh do thân quyến, sợ hãi, v.v.
Seṭṭhavaseneva hi saraṇaṃ gayhati, seṭṭhavasena bhijjati, tasmā yo sākiyo vā koliyo vā ‘‘buddho amhākaṃ ñātako’’ti vandati, aggahitameva hoti saraṇaṃ.
For refuge is taken by way of superiority, and it is broken by way of superiority. Therefore, if a Sakya or a Koliya bows, thinking, "The Buddha is our relative," refuge is not considered to have been taken.
Thật vậy, quy y được thọ trì bằng cách tối thượng, và bị phá vỡ bằng cách tối thượng. Do đó, nếu một người Sākiya hay Koliya đảnh lễ vì nghĩ “Đức Phật là thân quyến của chúng ta”, thì sự quy y vẫn chưa được thọ trì.
Yo vā ‘‘samaṇo gotamo rājapūjito mahānubhāvo avandiyamāno anatthampi kareyyā’’ti bhayena vandati, aggahitameva hoti saraṇaṃ.
Or if one bows out of fear, thinking, "The ascetic Gotama is honored by kings, possesses great power, and if not honored, might cause harm," refuge is not considered to have been taken.
Nếu một người đảnh lễ vì sợ hãi rằng “Sa-môn Gotama được các vị vua tôn kính, có uy lực lớn, nếu không đảnh lễ có thể gây ra tai họa”, thì sự quy y vẫn chưa được thọ trì.
Yopi bodhisattakāle bhagavato santike kiñci uggahitaṃ saramāno buddhakāle vā –
And if someone, remembering something he had learned from the Blessed One during the time of the Bodhisatta, or during the time of the Buddha –
Và nếu một người, nhớ lại điều gì đã học được từ Đức Thế Tôn vào thời Bồ-tát, hoặc vào thời Đức Phật –
Evaṃ gahitasaraṇassa ca upāsakassa vā upāsikāya vā aññatitthiyesu pabbajitampi ñātiṃ ‘‘ñātako me aya’’nti vandatopi saraṇagamanaṃ na bhijjati, pageva apabbajitaṃ.
For a male or female lay follower who has thus taken refuge, if they bow down to a relative who has gone forth among other sects, thinking, "'This is my relative'," their taking of refuge is not broken, much less if they bow down to an unordained relative.
Đối với một nam cư sĩ hoặc nữ cư sĩ đã thọ trì quy y như vậy, ngay cả khi người ấy lạy một người thân đã xuất gia theo ngoại đạo với ý nghĩ ‘vị này là người thân của tôi’, thì sự quy y vẫn không bị phá vỡ, huống hồ là lạy một người chưa xuất gia.
Tathā rājānaṃ bhayavasena vandato.
Similarly, if one bows down to a king out of fear.
Cũng vậy, khi lạy một vị vua vì sợ hãi.
So hi raṭṭhapūjitattā avandiyamāno anatthampi kareyyāti.
For if he, being honored by the state, is not bowed to, he might cause harm.
Vì nếu không lạy vị vua được quốc dân tôn kính, vị ấy có thể gây ra tai họa.
Tathā yaṃ kiñci sippasikkhāpakaṃ titthiyampi ‘‘ācariyo me aya’’nti vandatopi na bhijjati.
Similarly, if one bows down to any non-Buddhist teacher of a craft, thinking, "'This is my teacher'," it is not broken.
Cũng vậy, khi lạy một người ngoại đạo dạy bất kỳ nghề thủ công nào với ý nghĩ ‘vị này là thầy của tôi’, thì sự quy y cũng không bị phá vỡ.
Evaṃ saraṇagamanassa pabhedo veditabbo.
Thus, the distinctions of taking refuge should be understood.
Như vậy, cần phải hiểu sự phân loại của quy y.
‘‘Atha kho sakko devānamindo asītiyā devatāsahassehi saddhiṃ yenāyasmā mahāmoggallāno tenupasaṅkami…pe… ekamantaṃ ṭhitaṃ kho sakkaṃ devānamindaṃ āyasmā mahāmoggallāno etadavoca ‘sādhu kho, devānaminda, buddhasaraṇagamanaṃ hoti, buddhasaraṇagamanahetu kho, devānaminda, evamidhekacce sattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti.
“Then Sakka, king of the devas, together with eighty thousand devas, approached the Venerable Mahāmoggallāna… and standing to one side, Sakka, king of the devas, was addressed by the Venerable Mahāmoggallāna thus: ‘Good indeed, king of the devas, is going for refuge to the Buddha; because of going for refuge to the Buddha, king of the devas, some beings here, at the breaking up of the body, after death, are reborn in a good destination, a heavenly world. They surpass other devas in ten ways: in divine lifespan, divine beauty, divine happiness, divine glory, divine supremacy, and in divine sights, sounds, smells, tastes, and tactile objects.’”
“Rồi Sakka, Thiên chủ, cùng tám vạn thiên nhân, đến gần Tôn giả Mahāmoggallāna… (lược)… Tôn giả Mahāmoggallāna nói với Sakka, Thiên chủ, đang đứng một bên: ‘Lành thay, Thiên chủ, sự quy y Phật là tốt đẹp. Này Thiên chủ, chính vì lý do quy y Phật mà một số chúng sanh, sau khi thân hoại mạng chung, được tái sanh vào cõi thiện, cõi trời. Họ vượt trội hơn các vị trời khác ở mười phương diện: tuổi thọ, sắc đẹp, an lạc, danh tiếng, quyền uy, các cảnh sắc, âm thanh, hương vị, xúc chạm của chư thiên.’”
Te aññe deve dasahi ṭhānehi adhigaṇhanti dibbena āyunā dibbena vaṇṇena sukhena yasena ādhipateyyena dibbehi rūpehi saddehi gandhehi rasehi phoṭṭhabbehī’’’ti (saṃ. ni. 4.341).
This method applies to the Dhamma and the Saṅgha as well.
“Họ vượt trội hơn các vị trời khác ở mười phương diện: tuổi thọ, sắc đẹp, an lạc, danh tiếng, quyền uy, các cảnh sắc, âm thanh, hương vị, xúc chạm của chư thiên.’”
Apica velāmasuttādivasenapi saraṇagamanassa phalaviseso veditabbo.
Furthermore, the special fruits of taking refuge should be understood from the Velāmasutta and other suttas.
Hơn nữa, cần phải hiểu sự đặc biệt về quả báo của quy y qua Velāmasutta, v.v.
Tathā hi velāmasutte (a. ni. 9.20) ‘‘karīsassa catutthabhāgappamāṇānaṃ caturāsītisahassasaṅkhyānaṃ suvaṇṇapātirūpiyapātikaṃsapātīnaṃ yathākkamaṃ rūpiyasuvaṇṇahiraññapūrānaṃ sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitānaṃ caturāsītiyā hatthisahassānaṃ caturāsītiyā assasahassānaṃ caturāsītiyā rathasahassānaṃ caturāsītiyā dhenusahassānaṃ caturāsītiyā kaññāsahassānaṃ caturāsītiyā pallaṅkasahassānaṃ caturāsītiyā vatthakoṭisahassānaṃ aparimāṇassa ca khajjabhojjādibhedassa āhārassa pariccajanavasena sattamāsādhikāni satta saṃvaccharāni nirantaraṃ pavattavelāmamahādānato ekassa sotāpannassa dinnaṃ mahapphalataraṃ, tato sataṃ sotāpannānaṃ dinnadānato ekassa sakadāgāmino, tato ekassa anāgāmino, tato ekassa arahato, tato ekassa paccekasambuddhassa, tato sammāsambuddhassa, tato buddhappamukhassa saṅghassa dinnadānaṃ mahapphalataraṃ, tato cātuddisaṃ saṅghaṃ uddissa vihārakaraṇaṃ, tato saraṇagamanaṃ mahapphalatara’’nti pakāsitaṃ.
Thus, in the Velāmasutta, it is declared that a gift given to one stream-enterer (sotāpanna) is more fruitful than the great donation given continuously for seven years and seven months by the brahmin Velāma—which consisted of eighty-four thousand gold, silver, and bronze bowls each filled with silver, gold, and jewels respectively; eighty-four thousand elephants adorned with all ornaments; eighty-four thousand horses; eighty-four thousand chariots; eighty-four thousand milch cows; eighty-four thousand maidens; eighty-four thousand couches; eighty-four million pieces of cloth; and immeasurable food of various kinds such as hard and soft foods. More fruitful than a gift given to one hundred stream-enterers is a gift given to one once-returner (sakadāgāmi); more fruitful than that is a gift given to one non-returner (anāgāmi); more fruitful than that is a gift given to one Arahant; more fruitful than that is a gift given to one Paccekabuddha; more fruitful than that is a gift given to a Sammāsambuddha; more fruitful than that is a gift given to the Saṅgha led by the Buddha; more fruitful than that is building a monastery dedicated to the Saṅgha of the four directions; more fruitful than that is taking refuge.
Thật vậy, trong Velāmasutta, đã được công bố rằng: “So với đại thí của Bà-la-môn Velāma đã thực hiện liên tục trong bảy năm và hơn bảy tháng, với việc bố thí 84.000 cái chén vàng, bạc, đồng đầy vàng, bạc, châu báu; 84.000 con voi được trang sức đầy đủ; 84.000 con ngựa; 84.000 cỗ xe; 84.000 con bò sữa; 84.000 thiếu nữ; 84.000 cái giường; 84.000 vạn bộ y phục; và vô số thức ăn như khajjabhojja, v.v., thì việc cúng dường cho một vị Nhập Lưu có quả báo lớn hơn. So với việc cúng dường cho một trăm vị Nhập Lưu, thì việc cúng dường cho một vị Nhất Lai có quả báo lớn hơn. So với việc cúng dường cho một vị Nhất Lai, thì việc cúng dường cho một vị Bất Hoàn có quả báo lớn hơn. So với việc cúng dường cho một vị Bất Hoàn, thì việc cúng dường cho một vị A-la-hán có quả báo lớn hơn. So với việc cúng dường cho một vị A-la-hán, thì việc cúng dường cho một vị Độc Giác Phật có quả báo lớn hơn. So với việc cúng dường cho một vị Độc Giác Phật, thì việc cúng dường cho một vị Chánh Đẳng Giác có quả báo lớn hơn. So với việc cúng dường cho một vị Chánh Đẳng Giác, thì việc cúng dường cho Tăng-già do Đức Phật dẫn đầu có quả báo lớn hơn. So với việc cúng dường cho Tăng-già do Đức Phật dẫn đầu, thì việc xây dựng tinh xá dâng cúng cho Tăng-già bốn phương có quả báo lớn hơn. So với việc xây dựng tinh xá dâng cúng cho Tăng-già bốn phương, thì sự quy y có quả báo lớn hơn.”
Vuttañhetaṃ –
For it has been said:
Điều này đã được nói:
Tattha ca lokiyasaraṇagamanaṃ tīsu vatthūsu aññāṇasaṃsayamicchāñāṇādīhi saṃkilissati, na mahājutikaṃ, na ujjalaṃ aparisuddhaṃ apariyodātaṃ hoti, na mahāvipphāraṃ anuḷāraṃ.
Here, mundane refuge (lokiya saraṇagamana) becomes defiled in the three objects (Buddha, Dhamma, Saṅgha) by ignorance (aññāṇa), doubt (saṃsaya), wrong knowledge (micchāñāṇa), and so forth; it is not greatly radiant, not brilliant, impure, unclear, not greatly pervasive, and not noble.
Trong đó, quy y thế gian bị ô nhiễm bởi sự vô minh, nghi ngờ, tà kiến, v.v., đối với ba đối tượng (Phật, Pháp, Tăng), nên nó không có hào quang lớn, không rực rỡ, không thanh tịnh, không trong sáng, không lan tỏa rộng lớn, không cao thượng.
Ettha ca aññāṇaṃ nāma vatthuttayassa guṇānaṃ ajānanaṃ tattha sammoho.
Here, ignorance (aññāṇa) means not knowing the qualities of the Triple Gem (vatthuttaya), or confusion regarding them.
Ở đây, vô minh (aññāṇa) là không biết các phẩm chất của ba đối tượng, là sự si mê đối với chúng.
‘‘Buddho nu kho, na nu kho’’tiādinā vicikicchā saṃsayo.
Doubt (saṃsaya) is perplexity, thinking, "Is he a Buddha, or not?" and so on.
Nghi ngờ (saṃsayo) là sự hoài nghi như ‘có phải là Phật không, hay không phải là Phật?’
Micchāñāṇaṃ nāma tassa guṇānaṃ aguṇabhāvaparikappanena viparītaggāhoti veditabbaṃ.
Wrong knowledge (micchāñāṇa) should be understood as a perverse grasping, imagining that their qualities are not qualities.
Tà kiến (micchāñāṇaṃ) cần được hiểu là sự chấp thủ sai lầm bằng cách suy nghĩ rằng các phẩm chất của chúng không phải là phẩm chất.
Lokuttarassa pana saraṇagamanassa natthi saṃkileso.
However, there is no defilement (saṃkilesa) for supramundane refuge (lokuttara saraṇagamana).
Tuy nhiên, quy y siêu thế thì không có sự ô nhiễm.
Lokiyassa ca saraṇagamanassa duvidho bhedo sāvajjo anavajjo ca.
And for mundane refuge (lokiya saraṇagamana), there are two kinds of breaking: blameworthy (sāvajja) and blameless (anavajja).
Còn quy y thế gian có hai loại bị phá vỡ: có tội và không có tội.
Tattha sāvajjo aññasatthārādīsu attaniyyātanādīhi hoti, so aniṭṭhaphalo.
Among these, blameworthy (sāvajja) occurs through surrendering oneself to other teachers, and so forth; that results in undesirable fruit.
Trong đó, có tội (sāvajjo) là do việc tự hiến mình cho các vị đạo sư khác, v.v., và điều đó mang lại quả báo không mong muốn.
Anavajjo pana kālakiriyāya hoti.
Blameless (anavajja), however, occurs through death.
Còn không có tội (anavajjo) là do sự chết.
Lokiyañhi saraṇagamanaṃ sikkhāpadasamādānaṃ viya aggahitakālaparicchedakaṃ jīvitapariyantameva hoti, tasmā tassa khandhabhedena bhedo, so avipākattā aphalo.
For mundane refuge, like the undertaking of training rules (sikkhāpada), is limited in time (aggahitakālaparicchedaka) and lasts only until the end of life; therefore, its breaking occurs with the breaking of the aggregates (khandhabhedena), and it is fruitless because it does not yield any result (avipākattā).
Vì quy y thế gian, giống như việc thọ trì giới luật, có thời hạn không được thọ trì và chỉ kéo dài đến cuối đời. Do đó, nó bị phá vỡ khi các uẩn tan rã, và vì không có quả báo (trực tiếp), nên nó là vô hiệu.
Lokuttarassa pana nevatthi bhedo.
However, there is no breaking of supramundane refuge.
Tuy nhiên, quy y siêu thế thì không có sự phá vỡ.
Bhavantarepi hi ariyasāvako aññaṃ satthāraṃ na uddisatīti.
For even in other existences, a Noble Disciple (ariyasāvaka) does not declare another as teacher.
Vì ngay cả trong các kiếp sống khác, một Thánh đệ tử cũng không chỉ định một vị đạo sư khác.
Evaṃ saraṇagamanassa saṃkileso ca bhedo ca veditabbo.
Thus, the defilement (saṃkilesa) and breaking (bheda) of taking refuge should be understood.
Như vậy, cần phải hiểu sự ô nhiễm và sự phá vỡ của quy y.
Kasmā panettha vodānaṃ na gahitaṃ, nanu vodānavibhāvanāpi tattha kosallāya hotīti?
Why is purification (vodāna) not included here? Is not the explanation of purification also helpful for proficiency in it?
Tại sao ở đây không đề cập đến sự thanh tịnh? Chẳng lẽ việc làm rõ sự thanh tịnh không giúp ích cho sự khéo léo trong đó sao?
Saccametaṃ, taṃ pana saṃkilesaggahaṇena atthato dīpitaṃ hotīti na gahitaṃ.
This is true, but it is implied by the inclusion of defilement, so it has not been specifically mentioned.
Điều đó là đúng, nhưng sự thanh tịnh đã được ngụ ý về mặt ý nghĩa thông qua việc đề cập đến sự ô nhiễm, nên nó không được đề cập (riêng).
Yāni hi tesaṃ saṃkilesakāraṇāni aññāṇādīni, tesaṃ sabbena sabbaṃ anuppādanena uppannānañca pahānena vodānaṃ hotīti.
For purification comes about by the complete non-arising of those causes of defilement, such as ignorance, and by the abandonment of those that have arisen.
Vì sự thanh tịnh là do hoàn toàn không phát sinh các nguyên nhân ô nhiễm như vô minh, v.v., và do sự đoạn trừ những gì đã phát sinh.
Evamettha ‘‘saraṇaṃ saraṇagamana’’ntiādīnaṃ papañco veditabbo.
Thus, here the elaboration of "refuge, taking refuge," and so forth, should be understood.
Như vậy, ở đây cần phải hiểu sự phân loại chi tiết của “nơi nương tựa, sự quy y”, v.v.
Imassa pana yathāvuttapapañcassa idha avacane kāraṇaṃ dassento āha ‘‘so pana idha vuccamāno’’tiādi.
Showing the reason for not stating the aforementioned elaboration here, he said: “If it were to be stated here…” and so on.
Để chỉ ra lý do không nói rộng về sự diễn giải đã nêu ở đây,* nói: "Nếu điều đó được nói ở đây..." và tiếp theo.
Tattha saraṇavaṇṇanatoti sāmaññaphalasutte vuttasaraṇavaṇṇanato.
Therein, saraṇavaṇṇanato means from the exposition of the refuge (saraṇa) stated in the Sāmaññaphala Sutta.
Trong đó, "saraṇavaṇṇanato" có nghĩa là từ sự giải thích về nơi nương tựa đã được nói trong kinh Sāmaññaphala.
Evaṃ dhāretūti evaṃ jānātūti attho.
“Evaṃ dhāretū” means “let him know thus.”
"Evaṃ dhāretū" có nghĩa là "hãy biết như vậy".
Ettha ko upāsakoti sarūpapucchā, tasmā kiṃlakkhaṇo upāsakoti vuttaṃ hoti.
Here, “Who is an upāsaka?” is a question about the nature; therefore, it means “what are the characteristics of an upāsaka?”
Ở đây, "ko upāsako" là câu hỏi về bản chất, do đó có nghĩa là "upāsaka có đặc điểm gì?".
Kasmāti hetupucchā.
“Why?” is a question about the cause.
"Kasmā" là câu hỏi về nguyên nhân.
Tena kena pavattinimittena upāsakasaddo tasmiṃ puggale niruḷhoti dasseti.
Thereby, it shows by what cause or condition the term upāsaka is applied to that person.
Nó chỉ ra bởi dấu hiệu phát sinh nào mà từ "upāsaka" được áp dụng cho người đó.
Tenāha ‘‘kasmā upāsakoti vuccatī’’ti.
That is why he said: “Why is he called an upāsaka?”
Vì vậy,* nói: "Tại sao được gọi là upāsaka?".
Saddassa hi abhidheyyapavattinimittaṃ tadatthassa tabbhāvakāraṇaṃ.
Indeed, the condition for the arising of the meaning of a word is the cause of that meaning’s existence.
Thật vậy, dấu hiệu phát sinh của ý nghĩa được chỉ định của một từ là nguyên nhân cho sự hiện hữu của ý nghĩa đó.
Kimassa sīlanti kīdisaṃ assa upāsakassa sīlaṃ, kittakena sīlenāyaṃ sīlasampanno nāma hotīti attho.
“What is his sīla?” means “what kind of sīla does this upāsaka have, and by how much sīla is he said to be accomplished in sīla?”
"Kimassa sīlaṃ" có nghĩa là "Giới của upāsaka này là gì? Với bao nhiêu giới thì người này được gọi là người đầy đủ giới?".
Ko ājīvoti ko assa sammāājīvo.
“What is his livelihood?” means “what is his right livelihood (sammā-ājīva)?”
"Ko ājīvo" có nghĩa là "Sanh kế chân chánh của người này là gì?".
So pana micchājīvassa parivajjanena hotīti sopi vibhajīyati.
That, moreover, comes about by avoiding wrong livelihood (micchā-ājīva); therefore, it too is explained.
Điều đó được phân loại bằng cách tránh tà mạng.
Kā vipattīti kassa sīlassa ājīvassa vā vipatti.
“What is his failure?” means “what is the failure (vipatti) of his sīla or livelihood?”
"Kā vipattī" có nghĩa là "Sự thất bại của giới hay sanh kế nào?".
Anantarassa hi vidhi vā paṭisedho vā.
For indeed, the instruction or prohibition pertains to the immediate subject.
Thật vậy, điều được quy định hoặc bị cấm là của điều liền trước.
Sampattīti etthāpi eseva nayo.
“Accomplishment” – here too, the same method applies.
Về "sampattī" cũng vậy.
Idaṃ pakiṇṇakaṃ veditabbanti kathaṃ veditabbaṃ?
“This miscellaneous matter should be known.” How should it be known?
"Idaṃ pakiṇṇakaṃ veditabbaṃ" (Điều lặt vặt này cần được biết) – cần được biết như thế nào?
Vuccate – ko upāsakoti khattiyādīsu yo koci tisaraṇaṃ gato gahaṭṭho.
It is said: “Who is an upāsaka?” Any householder (gahaṭṭha) from among Khattiyas and so on, who has gone for the Three Refuges (tisaraṇa).
Được nói rằng – "ko upāsako" (ai là upāsaka?) là bất kỳ cư sĩ nào thuộc dòng Sát-đế-lợi hoặc các dòng khác đã quy y Tam Bảo.
Saraṇagamanameva hettha kāraṇaṃ, na jātiādiviseso.
Here, taking refuge (saraṇagamana) itself is the cause, not any distinction of caste or other factors.
Ở đây, chỉ có sự quy y là nguyên nhân, không phải sự khác biệt về giai cấp, v.v.
Vuttañhetaṃ ‘‘yato kho, mahānāma, buddhaṃ saraṇaṃ gato hoti, dhammaṃ, saṅghaṃ saraṇaṃ gato hoti.
For this was said: “When, Mahānāma, one has gone for refuge to the Buddha, to the Dhamma, to the Saṅgha.
Điều này đã được nói: "Này Mahānāma, khi một upāsaka đã quy y Phật, quy y Pháp, quy y Tăng.
Ettāvatā kho, mahānāma, upāsako hotī’’ti (saṃ. ni. 5.1033).
To this extent, Mahānāma, one is an upāsaka.”
Chừng đó, này Mahānāma, người ấy là một upāsaka."
Kimassa sīlanti pañca veramaṇiyo.
“What is his sīla?” The five abstinences (veramaṇiyo).
"Kimassa sīlaṃ" (Giới của người ấy là gì?) là năm điều kiêng cữ.
Veramaṇiyoti cettha veraṃ vuccati pāṇātipātādīsu dussīlyaṃ, tassa mananato hananato vināsanato veramaṇiyo pañca viratiyo viratippadhānattā tassa sīlassa.
And here, veramaṇiyo refers to the vice of killing living beings and so forth (pāṇātipātādīsu dussīlyaṃ); the five abstinences (viratiyo) are called veramaṇiyo because they repress (mananato), eliminate (hananato), and destroy (vināsanato) that vice, due to the predominance of abstinence in that sīla.
Ở đây, "veramaṇiyo" (các điều kiêng cữ) có nghĩa là sự bất thiện như sát sanh, v.v., được gọi là "vera" (ác nghiệp), và năm sự kiêng cữ là "veramaṇiyo" vì chúng ngăn chặn, tiêu diệt ác nghiệp đó, do sự kiêng cữ là chính yếu trong giới đó.
Vuttañhetaṃ ‘‘yato kho, mahānāma, upāsako pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā, kāmesumicchācārā, musāvādā, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti.
For this was said: “When, Mahānāma, an upāsaka abstains from killing living beings, from taking what is not given, from sexual misconduct, from false speech, from indulging in fermented and distilled intoxicants that lead to heedlessness.
Điều này đã được nói: "Này Mahānāma, khi một upāsaka đã tránh xa sự sát sanh, tránh xa sự trộm cắp, tránh xa tà hạnh trong các dục, tránh xa sự nói dối, tránh xa sự say sưa do rượu và các chất men say.
Ettāvatā kho, mahānāma, upāsako sīlavā hotī’’ti (saṃ. ni. 5.1033).
To this extent, Mahānāma, an upāsaka is virtuous (sīlavā).”
Chừng đó, này Mahānāma, upāsaka đó là người có giới."
Ettha ca satthavaṇijjāti āvudhabhaṇḍaṃ katvā vā kāretvā vā yathākataṃ vā paṭilabhitvā tassa vikkayo.
Here, satthavaṇijjā means selling weapons, whether one has made them oneself, had them made, or acquired ready-made ones.
Ở đây, "satthavaṇijjā" là việc chế tạo, hoặc thuê chế tạo, hoặc nhận vũ khí đã chế tạo rồi đem bán.
Sattavaṇijjāti manussavikkayo.
Sattavaṇijjā means selling human beings.
"Sattavaṇijjā" là việc buôn bán người.
Maṃsavaṇijjāti sūnakārādayo viya migasūkarādike posetvā maṃsaṃ sampādetvā vikkayo.
Maṃsavaṇijjā means, like butchers and others, raising deer, pigs, and so forth, preparing their meat, and selling it.
"Maṃsavaṇijjā" là việc nuôi dưỡng thú rừng, heo, v.v., như những người bán thịt, rồi chuẩn bị thịt và bán.
Majjavaṇijjāti yaṃ kiñci majjaṃ yojetvā tassa vikkayo.
Majjavaṇijjā means preparing any kind of intoxicant and selling it.
"Majjavaṇijjā" là việc pha chế bất kỳ loại rượu nào rồi đem bán.
Visavaṇijjāti visaṃ yojetvā saṅgahetvā vā tassa vikkayo.
Visavaṇijjā means preparing poison or collecting it and selling it.
"Visavaṇijjā" là việc pha chế hoặc thu thập chất độc rồi đem bán.
Tattha satthavaṇijjā paroparodhanimittatāya akaraṇīyā vuttā, sattavaṇijjā abhujissabhāvakaraṇato, maṃsavisavaṇijjā vadhahetuto, majjavaṇijjā pamādaṭṭhānatoti veditabbā.
Among these, trade in weapons is said to be prohibited because it causes harm to others; trade in living beings because it leads to lack of freedom; trade in meat and poison because it is a cause of killing; and trade in intoxicants because it is a cause of heedlessness. This should be understood.
Trong đó, buôn bán vũ khí được nói là không nên làm vì nó là nguyên nhân gây hại cho người khác; buôn bán chúng sanh vì nó biến người khác thành nô lệ; buôn bán thịt và chất độc vì chúng là nguyên nhân của sự giết chóc; buôn bán rượu vì nó là nguyên nhân của sự phóng dật.
Ettha ca upāsakapaṭikuṭṭhoti upāsakanihīno.
Here, upāsakapaṭikuṭṭho means an inferior upāsaka.
Ở đây, "upāsakapaṭikuṭṭho" có nghĩa là upāsaka thấp kém.
Buddhādīsu kammakammaphalesu ca saddhāvipariyāyo assaddhiyaṃ micchādhimokkho, yathāvuttena assaddhiyena samannāgato assaddho.
Assaddho is one who is endowed with the aforementioned lack of faith (assaddhiyaṃ), which is a perversion of faith (saddhāvipariyāyo) and wrong inclination (micchādhimokkho) concerning the Buddha and other noble ones, and kamma and its results.
Sự vô tín là sự sai lệch về niềm tin vào Đức Phật, v.v., và vào nghiệp cùng quả của nghiệp; người đầy đủ sự vô tín như đã nói thì là "assaddho" (vô tín).
Yathāvuttasīlavipattiājīvavipattivasena dussīlo.
Dussīlo is one who is immoral due to the aforementioned failure of sīla and failure of livelihood.
"Dussīlo" (phá giới) là do sự thất bại về giới và sự thất bại về sanh kế như đã nói.
‘‘Iminā diṭṭhādinā idaṃ nāma maṅgalaṃ hotī’’ti evaṃ bālajanaparikappitakotūhalasaṅkhātena diṭṭhasutamutamaṅgalena samannāgato kotūhalamaṅgaliko.
Kotūhalamaṅgaliko is one who is given to superstitious rites and ceremonies (kotūhalasaṅkhātena diṭṭhasutamutamaṅgalena), such as those seen, heard, or perceived, which are conceived by fools, believing “by this sight or other observation, such and such a blessing will occur.”
Người đầy đủ những điềm lành được thấy, được nghe, được biết, được tưởng tượng bởi những người ngu si như "do thấy điều này, điềm lành này sẽ xảy ra", thì là "kotūhalamaṅgaliko" (tin vào điềm lành một cách tò mò).
Maṅgalaṃ paccetīti diṭṭhamaṅgalādibhedaṃ maṅgalameva pattiyāyati.
Maṅgalaṃ paccetī means he believes only in rites and ceremonies (maṅgalaṃ), such as those based on seeing a good omen (diṭṭhamaṅgalādibhedaṃ).
"Maṅgalaṃ paccetī" có nghĩa là người ấy chỉ tin vào điềm lành, bao gồm điềm lành được thấy, v.v.
No kammanti kammassakataṃ no pattiyāyati.
No kamma means he does not believe that kamma is one's own possession (kammassakataṃ).
"No kammaṃ" có nghĩa là người ấy không tin vào sự sở hữu nghiệp.
Itobahiddhāti ito sabbaññubuddhasāsanato bahiddhā bāhirakasamaye.
Itobahiddhā means outside this Dispensation of the All-Enlightened Buddha, in external systems (bāhirakasamaye).
"Itobahiddhā" có nghĩa là bên ngoài giáo pháp của Đức Phật Toàn Giác này, trong các giáo phái ngoại đạo.
Dakkhiṇeyyaṃ pariyesatīti duppaṭipannaṃ dakkhiṇārahasaññī gavesati.
Dakkhiṇeyyaṃ pariyesatī means he seeks out those of wrong conduct (duppaṭipannaṃ), considering them worthy of offerings (dakkhiṇārahasaññī).
"Dakkhiṇeyyaṃ pariyesatī" có nghĩa là người ấy tìm kiếm những người có hành vi sai trái mà người ấy cho là xứng đáng được cúng dường.
Pubbakāraṃ karotīti dānamānanādikaṃ kusalakiriyaṃ paṭhamataraṃ karoti.
Pubbakāraṃ karotī means he performs acts of merit (kusalakiriyaṃ), such as giving and honoring, as the primary deed.
"Pubbakāraṃ karotī" có nghĩa là người ấy thực hiện các hành động thiện lành như bố thí, tôn kính, v.v., trước tiên.
Ettha ca dakkhiṇeyyapaayesanapubbakāre ekaṃ katvā pañca dhammā veditabbā.
Here, seeking worthy recipients and performing the primary offering should be taken as one, making five qualities to be understood.
Ở đây, năm pháp cần được hiểu bằng cách gộp việc tìm kiếm người đáng cúng dường và việc thực hiện sự cúng dường đầu tiên thành một.
Ettha ca catunnampi parisānaṃ ratijananaṭṭhena upāsakova ratanaṃ upāsakaratanaṃ, guṇasobhākittisaddasugandhatāhi upāsakova padumaṃ upāsakapadumaṃ, tathā upāsakapuṇḍarīko ca veditabbo.
Here, the upāsaka himself is a gem, upāsakaratanaṃ, because he delights all four assemblies; the upāsaka himself is a lotus, upāsakapadumaṃ, because of his beauty of qualities, fame, and good fragrance; similarly, he should be understood as upāsakapuṇḍarīko.
Ở đây, upāsaka được biết là một viên ngọc quý (upāsakaratanaṃ) vì người ấy mang lại niềm vui cho cả bốn hội chúng; upāsaka được biết là một hoa sen (upāsakapadumaṃ) vì người ấy có vẻ đẹp phẩm hạnh, danh tiếng và hương thơm; và cũng vậy, upāsakapuṇḍarīko (hoa sen trắng).
Sesamettha vipattiyaṃ vuttavipariyāyena viññeyyaṃ.
The rest here should be understood by the opposite of what was stated under failure.
Phần còn lại ở đây cần được hiểu ngược lại với những gì đã nói trong phần thất bại.
Evamidaṃ ‘‘ko upāsako’’tiādikaṃ pakiṇṇakaṃ vitthārato veditabbaṃ.
Thus, this miscellaneous matter beginning with “Who is an upāsaka?” should be understood in detail.
Như vậy, điều lặt vặt này bắt đầu bằng "ko upāsako" cần được biết một cách chi tiết.
Imassa pana pakiṇṇakassa idha vitthāretvā avacane kāraṇaṃ dassento āha ‘‘taṃ atibhāriyakaraṇato’’tiādi.
Showing the reason for not elaborating on this miscellaneous matter here, he said: “Because it would make it too burdensome,” and so on.
Để chỉ ra lý do không giải thích chi tiết điều lặt vặt này ở đây,* nói: "taṃ atibhāriyakaraṇato" (vì điều đó quá nặng nề) và tiếp theo.
Ādimhīti ādiatthe.
Ādimhī means “in the beginning.”
"Ādimhī" có nghĩa là ở phần đầu.
Koṭiyanti pariyantakoṭiyaṃ.
Koṭiya means “at the very end.”
"Koṭiyaṃ" có nghĩa là ở điểm cuối cùng.
Vihāraggenāti ovarakakoṭṭhāsena, ‘‘imasmiṃ gabbhe vasantānaṃ idaṃ panasaphalaṃ pāpuṇātī’’tiādinā taṃtaṃvasanaṭṭhānakoṭṭhāsenāti attho.
Vihāraggenā means “by a section of the dwelling,” meaning “by the portion of the dwelling where one lives, such as ‘this jackfruit belongs to those dwelling in this chamber,’ and so forth.”
"Vihāraggenā" có nghĩa là bằng phần của phòng, tức là bằng phần của nơi ở cụ thể như "quả mít này thuộc về những người sống trong căn phòng này", v.v.
Ajjatanti ajja icceva attho.
The meaning of ajjata is simply "today".
Ajjata có nghĩa là hôm nay.
Pāṇehi upetanti iminā tassa saraṇagamanassa āpāṇakoṭikataṃ dassento ‘‘yāva me jīvitaṃ pavattatī’’tiādīni vatvā puna jīvitenapahaṃ vatthuttayaṃ paṭipūjento saraṇagamanañca rakkhāmīti uppannaṃ tassa brāhmaṇassa adhippāyaṃ vibhāvento ‘‘ahañhī’’tiādimāha.
By this phrase, "pāṇehi upetaṃ", showing that his going for refuge is life-long, he (the commentator) says, "having said 'as long as my life continues', and then again intending to revere the Triple Gem with his life and protect the going for refuge," thereby revealing the intention that arose in that brahmin, he (the text) says, " ahañhi" and so on.
Với câu Pāṇehi upeta (cùng với sinh mạng), để chỉ ra rằng sự quy y của người ấy là cho đến cuối đời, sau khi nói "chừng nào mạng sống của tôi còn tiếp diễn", v.v., và để làm rõ ý định của vị Bà-la-môn ấy rằng "Tôi sẽ cúng dường Tam Bảo bằng mạng sống và giữ gìn sự quy y", ông ấy đã nói "ahañhi" (quả thật tôi) v.v.
Pāṇehi upetanti hi yāva me pāṇā dharanti, tāva saraṇaṃ upetaṃ, upento na vācāmattena na ekavāraṃ cittuppādanamattena, atha kho pāṇānaṃ pariccajanavasena yāvajīvaṃ upetanti evamettha attho veditabbo.
Indeed, the meaning of "pāṇehi upetaṃ" here should be understood as: "As long as my life persists, I have gone for refuge; and when going for refuge, it is not merely by words, nor by a single arising of thought, but rather by way of sacrificing life, one goes for refuge for as long as life lasts."
Quả thật, Pāṇehi upeta (cùng với sinh mạng) có nghĩa là: chừng nào mạng sống của tôi còn duy trì, chừng đó tôi quy y. Sự quy y không phải chỉ bằng lời nói suông, không phải chỉ bằng một lần khởi tâm, mà là quy y suốt đời bằng cách hiến dâng sinh mạng. Ý nghĩa ở đây cần được hiểu như vậy.
Adhivāsetūti sādiyatu, taṃ pana sādiyanaṃ manasā sampaṭiggaho hotīti āha ‘‘sampaṭicchatū’’ti.
Adhivāsetū means "may he consent". Since that consent is an acceptance in mind, he says, " sampaṭicchatū" (may he receive it).
Adhivāsetū có nghĩa là hãy chấp thuận. Sự chấp thuận đó là sự chấp nhận trong tâm, nên ông ấy nói "sampaṭicchatū" (hãy chấp nhận).
Kāyaṅganti kāyameva aṅganti vadanti, kāyassa vā aṅgaṃ sīsādi kāyaṅgaṃ, sīsādi sarīrāvayavanti vuttaṃ hoti.
Kāyaṅga means "the body itself is an limb," or "an limb of the body, such as the head, is aāyaṅga"; that is to say, parts of the body such as the head.
Kāyaṅga nghĩa là họ nói chính thân là một chi phần, hoặc đầu, v.v., là chi phần của thân, tức là các bộ phận của cơ thể như đầu, v.v.
Vācaṅganti ‘‘hotu sādhū’’ti evamādivācāya aṅgaṃ avayavaṃ.
Vācaṅga means "a limb or part of speech," such as "may it be good, excellent."
Vācaṅga là một chi phần của lời nói như "hotu sādhu" (tốt lành thay), v.v.
Vācaṅgassa copanaṃ vācāya pavattanamevāti veditabbaṃ.
The operation of the vocal limb should be understood as the mere utterance of speech.
Sự khởi động của chi phần lời nói cần được hiểu là sự phát ra lời nói.
Abbhantareyevāti attano cittasantāneyeva.
Abbhantareyevā means "within one's own mental continuum."
Abbhantareyevā có nghĩa là chỉ trong dòng tâm thức của mình.
Khantiṃ cāretvāti khantiṃ pavattetvā, ruciṃ uppādetvāti vuttaṃ hoti.
Khantiṃ cāretvā means "having exercised patience," which is to say, "having generated a liking."
Khantiṃ cāretvā có nghĩa là thực hành sự nhẫn nại, tức là làm phát sinh sự ưa thích.
‘‘Khantiṃ dhāretvā’’tipi pāṭho, uppannaṃ ruciṃ abbhantareyeva dhāretvā vacībhedena apakāsetvāti vuttaṃ hoti.
"Khantiṃ dhāretvā" is also a reading, meaning "having maintained the arisen liking within oneself and not disclosed it through verbal expression."
Cũng có bản đọc là khantiṃ dhāretvā (duy trì sự nhẫn nại), có nghĩa là giữ gìn sự ưa thích đã phát sinh chỉ trong nội tâm, không biểu lộ ra bằng lời nói.
Kathaṃ pana verañjo brāhmaṇo bhagavato adhivāsanaṃ aññāsi.
How did the brahmin Verañja know of the Buddha’s acceptance?
Nhưng làm sao Bà-la-môn Verañja biết được sự chấp thuận của Đức Thế Tôn?
Na hi tena sakkā bhagavato cittappavatti paccakkhato viññātuṃ, tasmā ‘‘bhagavato adhivāsanaṃ viditvā’’ti kasmā vuttanti ce?
For he could not directly discern the Buddha’s mental process. So, if one asks, "Why is it said, 'having known the Buddha’s acceptance'?"
Quả thật, ông ta không thể trực tiếp nhận biết sự vận hành của tâm Đức Thế Tôn. Vậy tại sao lại nói "biết được sự chấp thuận của Đức Thế Tôn"?
Kiñcāpi tena na sakkā cittappavatti paccakkhato viññātuṃ, tathāpi ākārasallakkhaṇakusalatāya anvayabyatirekavasena anumānato aññāsīti dassento āha ‘‘sace me samaṇo gotamo’’tiādi.
Although he could not directly discern the mental process, yet, showing that he knew it by inference, through agreement and disagreement, due to his skill in observing signs, he (the text) says, " sace me samaṇo gotamo" and so on.
Mặc dù ông ta không thể trực tiếp nhận biết sự vận hành của tâm, nhưng để chỉ ra rằng ông ta đã biết bằng cách suy luận theo phương pháp thuận nghịch, nhờ sự khéo léo trong việc nhận biết các dấu hiệu, ông ấy đã nói "sace me samaṇo gotamo" (nếu Sa-môn Gotama của tôi), v.v.
Ākārasallakkhaṇakusalatāyāti cittappavattiākāravijānane chekatāya, adhippāyavijānane kusalatāyāti vuttaṃ hoti.
Ākārasallakkhaṇakusalatāya means "due to skill in discerning the indications of mental processes," that is to say, "skill in discerning intentions."
Ākārasallakkhaṇakusalatāyā có nghĩa là nhờ sự khéo léo trong việc nhận biết các dấu hiệu của sự vận hành của tâm, tức là sự khéo léo trong việc nhận biết ý định.
Dasanakhasamodhānasamujjalanti dvīsu hatthesu dasannaṃ nakhānaṃ samodhānena ekībhāvena samujjalantaṃ.
Dasanakhasamodhānasamujjala means "shining brightly with the joining of the ten fingernails of both hands into one."
Dasanakhasamodhānasamujjala có nghĩa là chắp mười móng tay của hai bàn tay lại với nhau, tỏa sáng rực rỡ.
Añjalinti hatthapuṭaṃ.
Añjali means "palms joined in reverence."
Añjali có nghĩa là chắp tay.
Paṭimukhoyevāti abhimukhoyeva, na bhagavato piṭṭhiṃ dassetvāti attho.
Paṭimukhoyevā means "facing directly," that is to say, "not showing one’s back to the Blessed One."
Paṭimukhoyevā có nghĩa là chỉ đối mặt, không quay lưng lại với Đức Thế Tôn.
Vanditvāti pañcapatiṭṭhitena vanditvā.
Vanditvā means "having paid homage with the five-point prostration."
Vanditvā có nghĩa là đảnh lễ bằng năm chi chạm đất.
16. Susassakālepīti sampannasassakālepi.
16. Susassakālepī means "even during a time of abundant harvest."
16. Susassakālepī có nghĩa là ngay cả trong thời kỳ mùa màng bội thu.
Atisamagghepīti atisayena appagghepi, yadā kiñcideva datvā bahuṃ pubbaṇṇāparaṇṇaṃ gaṇhanti, tādise kālepīti attho.
Atisamagghepī means "even when prices are extremely low," that is to say, "during a time when one can give only a little and receive much grain and pulses."
Atisamagghepī có nghĩa là ngay cả khi giá cả cực kỳ rẻ mạt, tức là trong thời kỳ mà người ta có thể đổi một chút gì đó để lấy nhiều ngũ cốc và đậu.
Sāliādi dhaññaṃ pubbaṇṇaṃ, muggamāsādi aparaṇṇaṃ.
Grain like rice is pubbaṇṇaṃ (early harvest), and mung beans, black lentils, etc., are aparaṇṇaṃ (late harvest).
Lúa gạo, v.v., là pubbaññaṃ (ngũ cốc chính); đậu xanh, đậu đen, v.v., là aparaññaṃ (ngũ cốc phụ).
Dvidhā pavattaṃ īhitaṃ etthāti dvīhitikāti majjhapadalopībāhiratthasamāsoyamīti dassento āha ‘‘dvidhā pavattaīhitikā’’ti.
"There is activity in two ways here," thus it is dvīhitikā. This is an external compound (bahiratthasamāsa) with the elision of the middle term (majjhapadalopa). Thus, he says, " dvidhā pavattaīhitikā" (activity proceeding in two ways).
Ở đây, sự cố gắng diễn ra theo hai cách, nên gọi là dvīhitikā. Để chỉ ra rằng đây là một hợp chất bahiratthasamāsa với sự lược bỏ trung từ, ông ấy nói "dvidhā pavattaīhitikā" (sự cố gắng diễn ra theo hai cách).
Īhanaṃ īhitanti īhitasaddoyaṃ bhāvasādhanoti āha ‘‘īhitaṃ nāma iriyā’’ti.
" Īhanaṃ īhitanti" (the act of striving is striving); this word īhita is an agent noun (bhāvasādhana). Thus, he says, " īhitaṃ nāma iriyā" (striving is indeed an action).
Īhanaṃ là īhitaṃ, nên từ īhita này là một bhāvasādhana (danh từ chỉ hành động), nên ông ấy nói "īhitaṃ nāma iriyā" (īhita là hành động).
Tattha iriyāti kiriyā.
Therein, iriyā means "action."
Ở đó, iriyā có nghĩa là hành động.
Kassa panesā kiriyāti āha ‘‘cittairiyā’’ti, cittakiriyā cittappayogoti attho.
And whose action is this? He says, " cittairiyā," meaning "mental action," that is, "mental effort."
Vậy hành động này là của ai? Ông ấy nói "cittairiyā" (hành động của tâm), tức là sự hoạt động của tâm, sự cố gắng của tâm.
Tenevāha ‘‘cittaīhā’’ti.
Therefore, he says, " cittaīhā" (mental striving).
Chính vì vậy, ông ấy nói "cittaīhā" (sự cố gắng của tâm).
Kathaṃ panettha īhitassa dvidhā pavattīti āha ‘‘lacchāma nu kho’’tiādi.
How does striving proceed in two ways here? He says, " lacchāma nu kho" and so on.
Vậy sự cố gắng ở đây diễn ra theo hai cách như thế nào? Ông ấy nói "lacchāma nu kho" (chúng ta có nhận được không), v.v.
Tattha lacchāma nu khoti idaṃ duggatānaṃ vasena vuttaṃ.
Therein, lacchāma nu kho (shall we obtain it?) is said with reference to the poor.
Ở đó, câu lacchāma nu kho này được nói theo cách của những người nghèo khổ.
Jīvituṃ vā sakkhissāma nu kho, noti idaṃ pana issarānaṃ vasena vuttanti veditabbaṃ.
Jīvituṃ vā sakkhissāma nu kho, no (shall we be able to live, or not?) should be understood as having been said with reference to the wealthy.
Còn câu Jīvituṃ vā sakkhissāma nu kho, no (chúng ta có thể sống sót không, không) này cần được hiểu là được nói theo cách của những người quyền quý.
Bhikkhamānāti yācamānā.
Bhikkhamānā means "begging."
Bhikkhamānā có nghĩa là đang xin ăn.
‘‘Duhitikā’’tipi pāṭho.
"Duhitikā" is also a reading.
Cũng có bản đọc là duhitikā.
Tatthāpi vuttanayenevattho veditabbo.
In that case too, the meaning should be understood in the manner already explained.
Ở đó, ý nghĩa cũng cần được hiểu theo cách đã nói.
Dvi-saddassa hi du-saddādesenāyaṃ niddeso hoti.
For this designation arises from the substitution of du- for the word dvi-.
Thật vậy, sự diễn giải này là do sự thay thế từ dvi bằng từ du.
Dukkhaṃ vā īhitaṃ ettha na sakkā koci payogo sukhena kātunti duhitikā, dukkarajīvitappayogāti attho.
Or, striving is difficult here; no effort can be made with ease, thus duhitikā, meaning "effort for a difficult livelihood."
Hoặc, ở đây có sự cố gắng đau khổ, không ai có thể thực hiện bất kỳ sự cố gắng nào một cách dễ dàng, nên gọi là duhitikā, tức là sự cố gắng sống sót khó khăn.
Du-sadde vā ukārassa vakāraṃ katvā dvīhitikāti ayaṃ niddesoti āha ‘‘atha vā’’tiādi.
Or, having changed the u of du- to v, this designation is dvīhitikā. Thus, he says, " atha vā" and so on.
Hoặc, sau khi biến âm u của từ du thành v, đây là sự diễn giải dvīhitikā, nên ông ấy nói "atha vā" (hoặc là), v.v.
Byādhi rogoti etāni ‘‘āturatā’’ti imassa vevacanāni.
Byādhi rogo these are synonyms for "āturatā" (affliction).
Byādhi rogo (bệnh tật, bệnh hoạn) là những từ đồng nghĩa của āturatā (ốm yếu).
Tena setaṭṭikā nāma ekā rogajātīti dasseti.
Thereby, he shows that setaṭṭikā is a type of disease.
Qua đó, ông ấy chỉ ra rằng setaṭṭikā là một loại bệnh.
So pana rogo pāṇakadosena sambhavati.
That disease arises from the defect of insects.
Bệnh đó phát sinh do lỗi của côn trùng.
Eko kira pāṇako nāḷamajjhagataṃ gaṇṭhiṃ vijjhati, yena viddhattā nikkhantampi sālisīsaṃ khīraṃ gahetuṃ na sakkoti.
It is said that a certain insect pierces the knot within the stalk, and because it is pierced, even the rice ears that emerge cannot hold milk (sap).
Có một loại côn trùng đục vào cái nút nằm giữa thân cây, do bị đục nên ngay cả khi bông lúa đã trổ ra, nó cũng không thể chứa sữa.
Tenāha ‘‘pacchinnakhīra’’ntiādi.
Therefore, he says, " pacchinnakhīra" and so on.
Vì vậy, ông ấy nói "pacchinnakhīra" (mất sữa), v.v.
Vuttasassanti vapitasassaṃ.
Vuttasassa means "sown grain."
Vuttasassa có nghĩa là lúa đã gieo.
Tatthāti verañjāyaṃ.
Tatthā means "in Verañjā."
Tatthā có nghĩa là ở Verañja.
Salākāmattaṃ vuttaṃ etthāti salākāvuttā, purimapade uttarapadalopenāyaṃ niddeso.
Only sticks were sown there, thus salākāvuttā; this designation is made by the elision of the latter word in the former compound.
Ở đây, chỉ có những cành cây được gieo, nên gọi là salākāvuttā (gieo cành). Sự diễn giải này là do sự lược bỏ hậu tố trong từ trước.
Tenāha ‘‘salākā eva sampajjatī’’ti.
Therefore, he says, " salākā eva sampajjatī" (it became mere sticks).
Vì vậy, ông ấy nói "salākā eva sampajjatī" (chỉ thành cành cây).
Yaṃ tattha vuttaṃ vāpitaṃ, taṃ salākāmattameva ahosi, phalaṃ na jāyatīti attho.
What was sown or planted there became mere sticks; fruit did not arise, is the meaning.
Có nghĩa là, những gì được gieo ở đó chỉ là cành cây, không có quả.
Sampajjatīti ca iminā ‘‘salākāvuttā’’ti etthāyaṃ vuttasaddo nipphattiatthoti dasseti.
And by this word sampajjatī, he shows that the word vutta in "salākāvuttā" here means "to come to fruition."
Và với từ sampajjatī (thành), ông ấy chỉ ra rằng từ vutta ở đây trong salākāvuttā có nghĩa là hoàn thành.
Salākāyāti veḷuvilīvatālapaṇṇādīhi katasalākāya.
Salākāyā means "with sticks made from bamboo splints, palm leaves, etc."
Salākāyā có nghĩa là bằng những que được làm từ tre, mây, lá cọ, v.v.
Dhaññavikkayakānaṃ santikanti dhaññaṃ vikkiṇantīti dhaññavikkayakā, tesaṃ samīpanti attho.
Dhaññavikkayakānaṃ santika means "near those who sell grain," that is, "grain merchants."
Dhaññavikkayakānaṃ santika có nghĩa là những người bán ngũ cốc, tức là gần những người bán ngũ cốc.
Kayakesūti dhaññagaṇhanakesu.
Kayakesū means "among those who purchase grain."
Kayakesū có nghĩa là những người mua ngũ cốc.
Kiṇitvāti gahetvā.
Kiṇitvā means "having taken."
Kiṇitvā có nghĩa là sau khi lấy.
Dhaññakaraṇaṭṭhāneti koṭṭhāgārassa samīpaṭṭhāne, dhaññaminanaṭṭhāneti vuttaṃ hoti.
Dhaññakaraṇaṭṭhāne means "near the granary," that is, "at the place where grain is measured."
Dhaññakaraṇaṭṭhāne có nghĩa là gần kho thóc, tức là nơi đong đếm ngũ cốc.
Vaṇṇajjhakkhanti kahāpaṇaparikkhakaṃ.
Vaṇṇajjhakkha means "a coin examiner."
Vaṇṇajjhakkha có nghĩa là người kiểm tra tiền xu.
Nasukarā uñchena paggahena yāpetunti paggayhatīti paggaho, patto.
Nasukarā uñchena paggahena yāpetu (it is not easy to sustain oneself by gleaning with a bowl); paggaho means "that which is taken or held," that is, "a bowl."
Nasukarā uñchena paggahena yāpetuṃ có nghĩa là paggaho là sự nắm giữ, tức là bát khất thực.
Tena paggahena pattenāti attho, pattaṃ gahetvā bhikkhācariyāya yāpetuṃ na sakkāti vuttaṃ hoti.
Therefore, paggahena means "with that bowl"; it means "it is not possible to sustain oneself by going for alms, holding a bowl."
Có nghĩa là, không thể duy trì cuộc sống bằng cách khất thực với bát nắm giữ, tức là không thể duy trì cuộc sống bằng cách đi khất thực với bát.
Tenevāha ‘‘paggahena yo uñcho’’tiādi.
Therefore, he says, " paggahena yo uñcho" and so on.
Chính vì vậy, ông ấy nói "paggahena yo uñcho" (sự khất thực bằng bát), v.v.
Nasukarāti sukarabhāvo ettha natthīti nasukarā.
Nasukarā means "there is no ease here," hence nasukarā.
Nasukarā có nghĩa là ở đây không có sự dễ dàng, nên gọi là nasukarā (không dễ dàng).
Piṇḍāya caritvāti piṇḍāya caraṇahetu.
Piṇḍāya caritvā means "due to having gone for alms."
Piṇḍāya caritvā có nghĩa là vì lý do đi khất thực.
Hetuatthepi hi tvāsaddameke icchanti.
Indeed, some consider the word tvā to also signify a cause.
Thật vậy, một số người cũng muốn từ tvā ở nghĩa nguyên nhân.
Uttarāpathato āgatā, uttarāpatho vā nivāso etesanti uttarāpathakāti vattabbe niruttinayena ‘‘uttarāhakā’’ti vuttaṃ.
They came from Uttarāpatha, or Uttarāpatha is their dwelling place; thus, where it should be "uttarāpathakā," by the rule of etymology (nirutti-naya), it is said "uttarāhakā."
Đến từ Uttarāpatha, hoặc Uttarāpatha là nơi cư trú của những người này, nên đáng lẽ phải nói là uttarāpathakā, nhưng theo quy tắc ngữ pháp đã nói là "uttarāhakā".
Tenāha ‘‘uttarāpathavāsikā’’tiādi.
Therefore, he says, " uttarāpathavāsikā" (residents of Uttarāpatha) and so on.
Vì vậy, ông ấy nói "uttarāpathavāsikā" (cư dân của Uttarāpatha), v.v.
‘‘Uttarāpathakā’’icceva vā pāḷipāṭho veditabbo.
Or, "uttarāpathakā" itself should be understood as the Pali reading.
Hoặc, bản đọc Pali nên được hiểu là uttarāpathakā.
Keci pana ‘‘uttaraṃ visiṭṭhaṃ bhaṇḍaṃ āharantīti uttarāhakā, uttaraṃ vā adhikaṃ agghaṃ nentīti uttarāhakā’’tiādinā aññena pakārena atthaṃ vaṇṇayanti.
However, some explain the meaning in another way, saying, "They bring superior goods, hence uttarāhakā; or they bring a higher price, hence uttarāhakā."
Tuy nhiên, một số người diễn giải ý nghĩa theo cách khác, nói rằng "uttaraṃ visiṭṭhaṃ bhaṇḍaṃ āharantīti uttarāhakā" (họ mang đến những hàng hóa đặc biệt, nên gọi là uttarāhakā), hoặc "uttaraṃ vā adhikaṃ agghaṃ nentīti uttarāhakā" (họ mang đến giá cao hơn, nên gọi là uttarāhakā), v.v.
Assānaṃ uṭṭhānaṭṭhāneti assānaṃ ākaraṭṭhāne.
Assānaṃ uṭṭhānaṭṭhāne means "at the birthplace of horses."
Assānaṃ uṭṭhānaṭṭhāne có nghĩa là nơi xuất xứ của ngựa.
Verañjanti verañjāyaṃ.
Verañja means "in Verañjā."
Verañja có nghĩa là ở Verañja.
Bhummatthe hetaṃ upayogavacanaṃ.
Indeed, this is a locative case word used in the sense of "in."
Thật vậy, đây là một từ chỉ công dụng ở nghĩa định xứ.
Mandiranti assasālaṃ.
Mandira means "horse stable."
Mandira có nghĩa là chuồng ngựa.
Assamaṇḍalikāyoti paññāyiṃsūti parimaṇḍalākārena katattā assamaṇḍalikāyoti pākaṭā ahesuṃ.
Assamaṇḍalikāyoti paññāyiṃsū means "they were known as horse enclosures because they were made in a circular shape."
Assamaṇḍalikāyoti paññāyiṃsū có nghĩa là chúng trở nên nổi tiếng là assamaṇḍalikā (chuồng ngựa tròn) vì được xây dựng theo hình tròn.
Evaṃ katānañca assasālānaṃ bahuttā bahuvacananiddeso kato.
And because there were many such stables, the plural form is used.
Và vì có nhiều chuồng ngựa được xây dựng như vậy, nên đã sử dụng số nhiều.
Dasannaṃ dasannaṃ assānaṃ vasanokāso ekekā assamaṇḍalikātipi vadanti.
Some also say that the dwelling place for ten horses each is one horse enclosure.
Họ cũng nói rằng nơi ở của mười con ngựa là một assamaṇḍalikā (chuồng ngựa tròn).
Addhānakkhamā na hontīti dīghakālaṃ pavattetuṃ khamā na honti, na cirakālappavattinoti vuttaṃ hoti.
Addhānakkhamā na hontī means that they are not capable of continuing for a long time, they do not last for a long period.
Addhānakkhamā na hontī có nghĩa là không có khả năng duy trì trong thời gian dài, không phải là thứ tồn tại lâu dài.
Gaṅgāya dakkhiṇā disā appatirūpadeso, uttarā disā patirūpadesoti adhippāyenāha ‘‘na hi te’’tiādi.
With the intention that the southern direction of the Gaṅgā is an unsuitable region, and the northern direction is a suitable region, it is said, “na hi te” and so forth.
Với ý định rằng phía nam sông Hằng là vùng đất không thích hợp, còn phía bắc là vùng đất thích hợp, nên đã nói “na hi te” và tiếp theo.
Gaṅgāya dakkhiṇatīrajātā dakkhiṇāpathamanussā.
Those born on the southern bank of the Gaṅgā are dakkhiṇāpathamanussā (people of the Southern region).
Những người sinh ra ở bờ phía nam sông Hằng là dakkhiṇāpathamanussā (những người từ phương nam).
‘‘Amhākaṃ buddho’’ti evaṃ buddhaṃ mamāyantīti buddhamāmakā.
Those who cherish the Buddha, saying, “Our Buddha,” are buddhamāmakā.
Những người xem Đức Phật là “Đức Phật của chúng ta” như vậy được gọi là buddhamāmakā (những người quy y Phật).
Evaṃ sesesupi.
And so too for the rest.
Tương tự với các trường hợp còn lại.
Paṭiyādetunti sampādetuṃ.
Paṭiyādetuṃ means to prepare.
Paṭiyādetu có nghĩa là chuẩn bị, hoàn thành.
Niccabhattasaṅkhepenāti niccabhattākārena.
Niccabhattasaṅkhepenā means in the manner of regular almsfood.
Niccabhattasaṅkhepenā có nghĩa là theo cách cúng dường bữa ăn thường xuyên.
Pubbaṇhasamayanti idaṃ bhummatthe upayogavacananti āha ‘‘pubbaṇhasamayeti attho’’ti.
Pubbaṇhasamayaṃ – this word is used in the sense of the locative case, so it is said: “pubbaṇhasamaye is the meaning.”
Pubbaṇhasamaya là một từ chỉ công dụng ở nghĩa sở thuộc, nên đã nói “pubbaṇhasamayeti atthoti” (có nghĩa là vào buổi sáng).
Accantasaṃyoge vā idaṃ upayogavacananti dassetuṃ yathā accantasaṃyogattho sambhavati, tathā atthaṃ dassento āha ‘‘pubbaṇhe vā samaya’’ntiādi.
Or, to show that this word is used in the sense of constant association, it explains the meaning in such a way that the sense of constant association is possible, saying, “or in the forenoon” and so forth.
Để chỉ ra rằng đây là một từ chỉ công dụng ở nghĩa liên tục tuyệt đối, và để cho thấy nghĩa liên tục tuyệt đối có thể xảy ra như thế nào, đã nói “pubbaṇhe vā samaya” và tiếp theo.
Evanti evaṃ pacchā vuttanayena atthe vuccamāne.
Evaṃ means, when the meaning is explained in the manner stated later.
Eva có nghĩa là khi nghĩa được nói theo cách đã nêu ở sau.
Nanu ca vihāre nisīdantāpi antaravāsakaṃ nivāsetvāva nisīdanti, tasmā ‘‘nivāsetvā’’ti idaṃ kasmā vuttanti āha ‘‘vihāranivāsanaparivattanavasenā’’tiādi.
“But surely, even when sitting in the monastery, they sit having already worn the inner robe. So why is ‘having worn’ stated?” To this, it is said, “in terms of changing the wearing of robes in the monastery” and so forth.
Chẳng phải các Tỳ-khưu khi ngồi trong tinh xá cũng mặc y nội sao? Vậy tại sao lại nói “nivāsetvā” (đã mặc)? Để trả lời câu hỏi đó, đã nói “vihāranivāsanaparivattanavasenā” và tiếp theo.
Vihāranivāsanaparivattanañca vihāre nisinnakāle nivatthampi puna gāmappavesanasamaye cāletvā ito cito ca saṇṭhapetvā sakkaccaṃ nivāsanamevāti veditabbaṃ.
The changing of robes in the monastery, even if worn while sitting in the monastery, should be understood as carefully wearing it again, adjusting it here and there when entering the village.
Sự thay đổi y nội trong tinh xá cần được hiểu là việc mặc y một cách cẩn trọng sau khi đã chỉnh sửa y đang mặc khi ngồi trong tinh xá, bằng cách di chuyển y từ chỗ này sang chỗ khác vào lúc vào làng.
Tenevāha ‘‘na hi te tato pubbe anivatthā ahesu’’nti.
That is why it is said, “Indeed, they were not unworn before that.”
Chính vì thế mà đã nói “na hi te tato pubbe anivatthā ahesu” (chúng không phải là chưa mặc trước đó).
Pattacīvaramādāyāti pattañca cīvarañca gahetvā.
Pattacīvaramādāya means taking the bowl and robes.
Pattacīvaramādāyā có nghĩa là cầm lấy bát và y.
Gahaṇañcettha na kevalaṃ hattheneva, atha kho yena kenaci ākārena dhāraṇamevāti dassento yathāsambhavamatthayojanaṃ karoti ‘‘pattaṃ hatthehī’’tiādinā.
And here, taking does not mean merely by hand, but holding it in any possible way, as shown by the explanation “the bowl with the hands” and so forth.
Việc cầm ở đây không chỉ bằng tay, mà còn là việc mang theo bằng bất kỳ cách nào có thể, nên đã giải thích nghĩa theo khả năng có thể, bắt đầu bằng “pattaṃ hatthehī” (bát bằng tay) và tiếp theo.
Gatagataṭṭhāneti assamaṇḍalikāsu sampattasampattaṭṭhāne.
Gatagataṭṭhāne means at every place they arrived, within the horse-stalls.
Gatagataṭṭhāne có nghĩa là ở bất cứ nơi nào đã đến trong các chuồng ngựa.
Udukkhale koṭṭetvā koṭṭetvā paribhuñjantīti ettha kasmā pana te bhikkhū sayameva evaṃ katvā paribhuñjanti, kimevaṃ laddhaṃ kappiyakārakehi yāguṃ vā bhattaṃ vā pacāpetvā sayaṃ vā pacitvā paribhuñjituṃ na vaṭṭatīti āha ‘‘therānaṃ koci kappiyakārako natthī’’tiādi.
Udukkhale koṭṭetvā koṭṭetvā paribhuñjantīti – Here, why do those bhikkhus themselves eat after doing so? Is it not permissible for them to have gruel or food cooked by stewards, or to cook it themselves and eat it? To this question, it is said, “The elders have no stewards” and so forth.
Về câu Udukkhale koṭṭetvā koṭṭetvā paribhuñjantī (giã đi giã lại trong cối rồi ăn), tại sao các Tỳ-khưu đó lại tự mình làm như vậy rồi ăn? Chẳng lẽ không được phép nhờ người làm việc hợp pháp nấu cháo hoặc cơm rồi ăn, hay tự mình nấu rồi ăn sao? Để trả lời câu hỏi đó, đã nói “therānaṃ koci kappiyakārako natthī” (không có người làm việc hợp pháp nào cho các Trưởng lão) và tiếp theo.
Kappiyākappiyabhāvaṃ anapekkhitvā bhikkhūnaṃ evaṃ kātuṃ sāruppaṃ na hotīti vatvā puna akappiyabhāvampi dassento āha ‘‘na ca vaṭṭatī’’ti.
Having said that it is not proper for bhikkhus to act in this manner without considering what is allowable and what is not, it then further shows the unallowable nature, saying, “nor is it permissible.”
Sau khi nói rằng việc các Tỳ-khưu làm như vậy là không thích hợp, bất kể là hợp pháp hay không hợp pháp, lại nói “na ca vaṭṭatī” (và cũng không được phép) để chỉ ra rằng đó là điều không hợp pháp.
Bhājanādipariharaṇavasena bahubhaṇḍikatāya abhāvato vuttaṃ ‘‘sallahukavuttitā’’ti.
Sallahukavuttitā is said due to the absence of much baggage, in terms of carrying utensils and so forth.
Sallahukavuttitā (lối sống giản dị) được nói đến vì không có nhiều đồ đạc do việc mang theo bát đĩa và các vật dụng khác.
Sakaṃ sakaṃ paṭivīsanti attano attano koṭṭhāsaṃ.
Sakaṃ sakaṃ paṭivīsaṃ means their own respective share.
Sakaṃ sakaṃ paṭivīsa có nghĩa là phần của mỗi người.
Appossukkāti samaṇadhammato aññattha nirussāhā.
Appossukkā means those who are without zeal for anything other than the ascetic's duty.
Appossukkā có nghĩa là không có nhiệt huyết đối với những việc khác ngoài pháp Sa-môn.
Tadupiyanti tadanurūpaṃ.
Tadupiyaṃ means suitable for that (barley groats).
Tadupiya có nghĩa là phù hợp với điều đó.
Pisatīti cuṇṇeti.
Pisatī means to grind.
Pisatī có nghĩa là nghiền nát.
Puññañāṇavisesehi kattabbakammassa manāpatā hotīti āha ‘‘puññavatā’’tiādi.
That an action to be done by those endowed with special merit and wisdom is pleasing, is why it is said, “by those with merit” and so forth.
Đã nói “puññavatā” (người có công đức) và tiếp theo, vì công việc cần được thực hiện bởi những người có công đức và trí tuệ đặc biệt là điều đáng hài lòng.
Nanti naṃ patthapulakaṃ.
Naṃ means that portion of barley groats.
Na có nghĩa là cái bột lúa mạch đó.
‘‘Na tato paṭṭhāyā’’ti vacanato tato pubbe bhagavato piṇḍāya caraṇampi dassitanti veditabbaṃ.
It should be understood that, by the saying “not from that time onwards,” the Buddha’s going for alms before that time is also indicated.
Cần hiểu rằng từ câu “Na tato paṭṭhāyā” (không từ đó trở đi) cũng chỉ ra rằng Đức Thế Tôn đã đi khất thực trước đó.
Laddhāti labhitvā.
Laddhā means having obtained.
Laddhā có nghĩa là đã nhận được.
‘‘Laddho’’ti vā pāṭho, upaṭṭhākaṭṭhānaṃ neva laddhoti attho.
Or the reading is “laddho,” meaning that the position of attendant was not obtained.
Hoặc cũng có bản đọc là “laddho”, nghĩa là không nhận được vị trí thị giả.
Kadā pana thero upaṭṭhākaṭṭhānaṃ laddhoti?
When, then, did the elder obtain the position of attendant?
Vậy khi nào Trưởng lão mới nhận được vị trí thị giả?
Vuccate (dī. ni. aṭṭha. 2.11; a. ni. aṭṭha. 1.1.219-223) – ekadā kira bhagavā nāgasamālattherena saddhiṃ addhānamaggappaṭipanno dvedhāpathaṃ patto.
It is said: Once, indeed, the Blessed One, traveling with the Elder Nāgasamāla on a journey, came to a fork in the road.
Được kể rằng (Dī. Ni. Aṭṭha. 2.11; A. Ni. Aṭṭha. 1.1.219-223) – Một lần nọ, Đức Thế Tôn cùng với Trưởng lão Nāgasamāla đang đi trên đường thì đến một ngã ba.
Thero maggā ukkamma ‘‘bhagavā ahaṃ iminā maggena gacchāmī’’ti āha.
The elder deviated from the path and said, “Venerable Sir, I will go by this road.”
Trưởng lão rời khỏi con đường và nói: “Bạch Đức Thế Tôn, con sẽ đi con đường này.”
Atha naṃ bhagavā ‘‘ehi bhikkhu, iminā gacchāmā’’ti āha.
Then the Blessed One said to him, “Come, bhikkhu, let us go by this road.”
Khi đó, Đức Thế Tôn nói với ông: “Này Tỳ-khưu, hãy đến đây, chúng ta hãy đi con đường này.”
So ‘‘handa bhagavā tumhākaṃ pattacīvaraṃ gaṇhatha, ahaṃ iminā gacchāmī’’ti vatvā pattacīvaraṃ chamāyaṃ ṭhapetuṃ āraddho.
He, saying, “Please, Blessed One, take your bowl and robes; I will go by this road,” began to place the bowl and robes on the ground.
Ông ấy nói: “Bạch Đức Thế Tôn, xin Ngài hãy cầm lấy bát và y của con, con sẽ đi con đường này,” rồi bắt đầu đặt bát và y xuống đất.
Atha bhagavā ‘‘āhara bhikkhū’’ti vatvā pattacīvaraṃ gahetvā gato.
Then the Blessed One, saying, “Bring them, bhikkhu,” took the bowl and robes and went.
Khi đó, Đức Thế Tôn nói: “Này Tỳ-khưu, hãy mang đến đây,” rồi cầm lấy bát và y đi.
Tassapi bhikkhuno itarena maggena gacchato corā pattacīvarañceva hariṃsu, sīsañca bhindiṃsu.
And as that bhikkhu was going by the other road, robbers stole his bowl and robes and also wounded his head.
Khi Tỳ-khưu đó đi con đường khác, những tên cướp đã cướp lấy bát và y của ông, và đập vỡ đầu ông.
So ‘‘bhagavā dāni me paṭisaraṇaṃ, na añño’’ti cintetvā lohitena gaḷantena bhagavato santikaṃ āgami.
He, thinking, “Now the Blessed One is my refuge, no one else,” came to the Blessed One, with blood streaming.
Ông ấy nghĩ: “Bây giờ Đức Thế Tôn là nơi nương tựa của ta, không ai khác,” rồi với máu chảy ròng, ông đến gặp Đức Thế Tôn.
‘‘Kimidaṃ bhikkhū’’ti ca vutte taṃ pavattiṃ ārocesi.
When asked, “What is this, bhikkhu?”, he related that incident.
Khi được hỏi: “Này Tỳ-khưu, chuyện gì vậy?” ông đã kể lại sự việc đó.
Atha naṃ bhagavā ‘‘mā cintayi bhikkhu, etaṃ kāraṇaṃyeva te nivārayimhā’’ti vatvā samassāsesi.
Then the Blessed One, saying, “Do not worry, bhikkhu, it was for this very reason that we prevented you,” consoled him.
Khi đó, Đức Thế Tôn nói với ông: “Này Tỳ-khưu, đừng lo lắng, chúng ta đã ngăn cản con vì chính lý do này,” rồi an ủi ông.
Ekadā pana bhagavā meghiyattherena saddhiṃ pācīnavaṃsamigadāye jantugāmaṃ agamāsi.
Once, however, the Blessed One, accompanied by the Elder Meghiya, went to the village of Jantu in Pācīnavaṃsamigadāya.
Một lần nọ, Đức Thế Tôn cùng với Trưởng lão Meghiya đã đến làng Jantu trong khu rừng nai Pācīnavamsa.
Tatrāpi meghiyo jantugāme piṇḍāya caritvā nadītīre pāsādikaṃ ambavanaṃ disvā ‘‘bhagavā tumhākaṃ pattacīvaraṃ gaṇhatha, ahaṃ etasmiṃ ambavane samaṇadhammaṃ karomī’’ti vatvā bhagavatā tikkhattuṃ nivāriyamānopi gantvā akusalavitakkehi anvāsatto paccāgantvā taṃ pavattiṃ ārocesi.
There too, Meghiya, having gone for alms in Jantugāma, saw a beautiful mango grove on the riverbank, and said, “Venerable Sir, please take your bowl and robes; I will perform the ascetic’s practice in this mango grove.” Even though the Blessed One prevented him three times, he went, and being overcome by unwholesome thoughts, he returned and related the incident.
Tại đó, Trưởng lão Meghiya sau khi khất thực ở làng Jantu, thấy một khu vườn xoài đẹp đẽ bên bờ sông, liền nói: “Bạch Đức Thế Tôn, xin Ngài hãy cầm lấy bát và y của con, con sẽ thực hành pháp Sa-môn trong khu vườn xoài này.” Mặc dù Đức Thế Tôn đã ngăn cản ba lần, ông vẫn đi, rồi bị những tư duy bất thiện quấy nhiễu, ông quay trở lại và kể lại sự việc đó.
Tampi bhagavā ‘‘idameva te kāraṇaṃ sallakkhayitvā nivārayimhā’’ti vatvā anupubbena sāvatthiṃ agamāsi.
The Blessed One, saying to him, “It was precisely by discerning this reason that we prevented you,” gradually proceeded to Sāvatthī.
Đức Thế Tôn cũng nói với ông: “Chúng ta đã nhận ra chính lý do này mà ngăn cản con,” rồi tuần tự đến Sāvatthī.
Tattha gandhakuṭipariveṇe paññattavarabuddhāsane nisinno bhikkhusaṅghaparivuto bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhave, idānimhi mahallako, ekacce bhikkhū ‘iminā maggena gacchāmā’ti vutte aññena gacchanti, ekacce mayhaṃ pattacīvaraṃ bhūmiyaṃ nikkhipanti, mayhaṃ nibaddhupaṭṭhākaṃ bhikkhuṃ jānāthā’’ti.
There, seated on the excellent Buddha-seat prepared in the Gandhakuṭi-pariveṇa, surrounded by the assembly of bhikkhus, he addressed the bhikkhus: “Bhikkhus, I am now old. Some bhikkhus, when told ‘Let us go by this path,’ go by another; some place my bowl and robes on the ground. You should appoint a permanent attendant bhikkhu for me.”
Tại đó, Ngài ngồi trên tòa Phật bảo cao quý đã được sắp đặt trong khu vực Gandhakuti, được bao quanh bởi Tăng đoàn, và gọi các Tỳ-khưu: “Này các Tỳ-khưu, bây giờ Như Lai đã già, một số Tỳ-khưu khi được bảo ‘chúng ta hãy đi con đường này’ thì lại đi con đường khác, một số lại đặt bát và y của Như Lai xuống đất. Các con hãy biết một Tỳ-khưu thị giả thường xuyên của Như Lai.”
Bhikkhūnaṃ dhammasaṃvego udapādi.
A sense of spiritual urgency arose among the bhikkhus.
Sự xúc động về Pháp đã khởi lên trong các Tỳ-khưu.
Athāyasmā sāriputto uṭṭhāya bhagavantaṃ vanditvā ‘‘ahaṃ, bhante, tumheyeva patthayamāno satasahassakappādhikaṃ asaṅkhyeyyaṃ pāramiyo pūresiṃ, nanu mādiso mahāpañño upaṭṭhāko nāma vaṭṭati, ahaṃ upaṭṭhahissāmī’’ti āha.
Then, the Venerable Sāriputta rose, bowed to the Blessed One, and said, “Venerable Sir, desiring you alone, I fulfilled perfections for an incalculable period exceeding a hundred thousand aeons. Is it not fitting that an attendant like me, possessed of great wisdom, should attend to you? I will attend.”
Khi đó, Tôn giả Sāriputta đứng dậy, đảnh lễ Đức Thế Tôn và nói: “Bạch Đức Thế Tôn, con đã hoàn thành các Ba-la-mật trong một A-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp, chỉ vì mong muốn được phụng sự Ngài. Chẳng lẽ một thị giả có đại trí tuệ như con lại không thích hợp sao? Con sẽ phụng sự Ngài.”
Taṃ bhagavā ‘‘alaṃ, sāriputta, yassaṃ disāyaṃ tvaṃ viharasi, asuññāyeva sā disā, tava ovādo buddhānaṃ ovādasadiso, na me tayā upaṭṭhākakiccaṃ atthī’’ti paṭikkhipi.
The Blessed One rejected him, saying, “Enough, Sāriputta, the direction in which you dwell is not empty. Your advice is like the advice of the Buddhas. I have no need for your service as an attendant.”
Đức Thế Tôn đã từ chối ông, nói: “Thôi Sāriputta, phương hướng nào con an trú thì phương hướng đó không trống vắng. Lời khuyên của con giống như lời khuyên của các Đức Phật. Như Lai không cần con làm công việc thị giả.”
Etenevupāyena mahāmoggallānaṃ ādiṃ katvā asītimahāsāvakā uṭṭhahiṃsu.
By the same method, the eighty great disciples, beginning with Mahāmoggallāna, rose up.
Bằng cách tương tự, tám mươi vị đại đệ tử, bắt đầu từ Ngài Mahāmoggallāna, đã đứng dậy.
Sabbe bhagavā paṭikkhipi.
The Blessed One rejected all of them.
Đức Thế Tôn đã từ chối tất cả.
Ānandatthero pana tuṇhīyeva nisīdi.
However, the Elder Ānanda remained silent.
Tuy nhiên, Trưởng lão Ānanda vẫn ngồi yên lặng.
Atha naṃ bhikkhū āhaṃsu ‘‘āvuso, bhikkhusaṅgho upaṭṭhākaṭṭhānaṃ yācati, tvampi yācāhī’’ti.
Then the bhikkhus said to him, “Friend Ānanda, the assembly of bhikkhus is asking for the position of attendant; you too should ask.”
Khi đó, các Tỳ-khưu nói với ông: “Này Hiền giả, Tăng đoàn đang cầu xin vị trí thị giả, Hiền giả cũng hãy cầu xin đi.”
Yācitvā laddhaṭṭhānaṃ nāma āvuso kīdisaṃ hoti, kiṃ maṃ satthā na passati, sace rocessati, ‘‘ānando maṃ upaṭṭhātū’’ti vakkhatīti.
He said, “Friends, what kind of position is one that is asked for and then obtained? Does the Teacher not see me? If he approves, he will say, ‘Let Ānanda attend to me.’ ”
Ông ấy nói: “Này Hiền giả, một vị trí đã cầu xin mà có được thì có ý nghĩa gì? Chẳng lẽ Đức Đạo Sư không thấy ta sao? Nếu Ngài hài lòng, Ngài sẽ nói: ‘Ānanda hãy làm thị giả cho ta’.”
Atha bhagavā ‘‘na, bhikkhave, ānando aññena ussāhetabbo, sayameva jānitvā maṃ upaṭṭhahissatī’’ti āha.
Then the Blessed One said, “Bhikkhus, Ānanda need not be encouraged by anyone else; he will know by himself and attend to me.”
Khi đó, Đức Thế Tôn nói: “Này các Tỳ-khưu, Ānanda không cần ai khác thúc đẩy, tự mình sẽ biết mà làm thị giả cho Như Lai.”
Tato bhikkhū ‘‘uṭṭhehi āvuso ānanda, uṭṭhehi, āvuso ānanda, dasabalaṃ upaṭṭhākaṭṭhānaṃ yācāhī’’ti āhaṃsu.
Thereupon the bhikkhus said, “Rise, friend Ānanda! Rise, friend Ānanda! Ask the Dasabala for the position of attendant!”
Sau đó, các Tỳ-khưu nói: “Hãy đứng dậy, Hiền giả Ānanda, hãy đứng dậy, Hiền giả Ānanda, hãy cầu xin vị trí thị giả của Đức Thập Lực.”
Thero uṭṭhahitvā cattāro paṭikkhepe ca catasso ca āyācanāti aṭṭha vare yāci.
The Elder rose and requested eight boons: four rejections and four requests.
Trưởng lão đứng dậy và cầu xin tám điều ân huệ: bốn điều từ chối và bốn điều thỉnh cầu.
Cattāro paṭikkhepā nāma ‘‘sace me, bhante bhagavā, attanā laddhaṃ paṇītaṃ cīvaraṃ na dassati, piṇḍapātaṃ na dassati, ekagandhakuṭiyaṃ vasituṃ na dassati, nimantanaṃ gahetvā na gamissati, evāhaṃ bhagavantaṃ upaṭṭhahissāmī’’ti vatvā ‘‘kaṃ panettha, ānanda, ādīnavaṃ addasā’’ti vutte āha ‘‘sacāhaṃ, bhante, imāni vatthūni labhissāmi, bhavissanti vattāro ‘ānando dasabalena laddhaṃ paṇītaṃ cīvaraṃ paribhuñjati, piṇḍapātaṃ paribhuñjati, ekagandhakuṭiyaṃ vasati, ekanimantanaṃ gacchati, etaṃ lābhaṃ labhanto tathāgataṃ upaṭṭhāti, ko evaṃ upaṭṭhahato bhāro’’’ti.
The four refusals are: "If, venerable sir, the Blessed One does not give me the exquisite robe he has received, if he does not give me almsfood, if he does not allow me to dwell in a private Perfumed Hut, if he does not go after accepting an invitation, then I will attend upon the Blessed One." When it was said, "What danger did you see in this, Ananda?" he said, "Venerable sir, if I receive these things, there will be those who say, 'Ananda enjoys the exquisite robe received by the Dasabala, enjoys almsfood, dwells in a private Perfumed Hut, and goes to a single invitation. What burden is it to attend upon the Tathāgata receiving such gains?'"
Bốn điều từ chối là: Sau khi nói: “Bạch Thế Tôn, nếu Thế Tôn không ban cho con y phục thượng hạng do Thế Tôn tự mình thọ nhận, không ban cho con thực phẩm khất thực, không cho con ở trong một hương thất, và không đi nhận lời mời mà con đã nhận, thì con sẽ hầu hạ Thế Tôn như vậy.” Khi được hỏi: “Này Ānanda, ông đã thấy mối nguy hại nào trong điều đó?” Vị ấy thưa: “Bạch Thế Tôn, nếu con thọ nhận những vật này, sẽ có người nói: ‘Ānanda thọ dụng y phục thượng hạng do Đấng Thập Lực thọ nhận, thọ dụng thực phẩm khất thực, ở trong một hương thất, đi nhận một lời mời. Khi thọ nhận lợi lộc này, ông ấy hầu hạ Như Lai. Ai hầu hạ như vậy thì có gì khó khăn đâu?’.
Ime cattāro paṭikkhepe yāci.
He requested these four refusals.
Vị ấy đã cầu xin bốn điều từ chối này.
Catasso āyācanā nāma ‘‘sace, bhante bhagavā, mayā gahitaṃ nimantanaṃ gamissati, sacāhaṃ tiroraṭṭhā tirojanapadā bhagavantaṃ daṭṭhuṃ āgataparisaṃ āgatakkhaṇe eva bhagavantaṃ dassetuṃ lacchāmi, yadā me kaṅkhā uppajjati, tasmiṃyeva khaṇe bhagavantaṃ upasaṅkamituṃ lacchāmi, tathā yaṃ bhagavā mayhaṃ parammukhaṃ dhammaṃ deseti, taṃ āgantvā mayhaṃ kathessati, evāhaṃ bhagavantaṃ upaṭṭhahissāmī’’ti vatvā ‘‘kaṃ panettha, ānanda, ānisaṃsaṃ passasī’’ti vutte āha ‘‘idha, bhante, saddhā kulaputtā bhagavato okāsaṃ alabhantā maṃ evaṃ vadanti ‘sveva, bhante ānanda, bhagavatā saddhiṃ amhākaṃ ghare bhikkhaṃ gaṇheyyāthā’ti.
The four requests are: "If, venerable sir, the Blessed One goes to an invitation accepted by me, if I, when an assembly arrives from distant lands and provinces to see the Blessed One, can show the Blessed One to them immediately upon their arrival, if, when doubt arises in me, I can approach the Blessed One at that very moment, and if, whatever Dhamma the Blessed One teaches in my absence, he will come and tell me that, then I will attend upon the Blessed One." When it was said, "What advantage do you see in this, Ananda?" he said, "Venerable sir, here devout young men of good family, not finding an opportunity with the Blessed One, say to me, 'Venerable Ananda, may you and the Blessed One indeed accept almsfood at our house tomorrow.'
Bốn điều thỉnh cầu là: Sau khi nói: “Bạch Thế Tôn, nếu Thế Tôn đi nhận lời mời do con đã nhận, nếu con có thể cho hội chúng từ các vương quốc và lãnh thổ khác đến yết kiến Thế Tôn ngay khi họ vừa đến, nếu con có thể đến gặp Thế Tôn ngay khi con có nghi ngờ, và nếu Thế Tôn sẽ đến nói lại với con những pháp mà Thế Tôn đã thuyết giảng khi con vắng mặt, thì con sẽ hầu hạ Thế Tôn như vậy.” Khi được hỏi: “Này Ānanda, ông thấy lợi ích nào trong điều đó?” Vị ấy thưa: “Bạch Thế Tôn, ở đây, các thiện nam tín nữ không có cơ hội gặp Thế Tôn thường nói với con: ‘Bạch Tôn giả Ānanda, ngày mai xin ngài cùng với Thế Tôn thọ thực tại nhà chúng con.’.
Sace bhagavā tattha na gamissati, icchitakkhaṇeyeva parisaṃ dassetuṃ kaṅkhañca vinodetuṃ okāsaṃ na lacchāmi, bhavissanti vattāro ‘kiṃ ānando dasabalaṃ upaṭṭhāti, ettakampissa anuggahaṃ bhagavā na karotī’ti.
If the Blessed One does not go there, if I do not get the opportunity to show the assembly and dispel their doubts at the desired moment, there will be those who say, 'Why does Ananda attend upon the Dasabala? The Blessed One does not even show him such a favour.'
Nếu Thế Tôn không đến đó, con sẽ không có cơ hội để cho hội chúng yết kiến vào lúc họ mong muốn, cũng như không thể giải tỏa nghi ngờ của họ. Sẽ có người nói: ‘Ānanda hầu hạ Đấng Thập Lực làm gì, Thế Tôn còn không ban cho ông ấy sự giúp đỡ nhỏ nhoi như vậy sao?’.
Bhagavato ca parammukhā maṃ pucchissanti ‘ayaṃ, āvuso ānanda, gāthā idaṃ suttaṃ idaṃ jātakaṃ kattha desita’nti.
And people will ask me in the Blessed One's absence, 'Friend Ananda, where was this verse, this sutta, this Jātaka taught?'
Và khi Thế Tôn vắng mặt, họ sẽ hỏi con: ‘Này Hiền giả Ānanda, bài kệ này, bài kinh này, câu chuyện Jātaka này được thuyết ở đâu?’.
Sacāhaṃ taṃ na sampāyissāmi, bhavissanti vattāro ‘ettakampi, āvuso, na jānāsi, kasmā tvaṃ chāyā viya bhagavantaṃ na vijahanto dīgharattaṃ ciraṃ vicarī’ti.
If I cannot provide that, there will be those who say, 'Friend, you don't even know this much. Why did you wander for a long, long time, never leaving the Blessed One like a shadow?'
Nếu con không đáp ứng được điều đó, sẽ có người nói: ‘Này Hiền giả, ông còn không biết điều nhỏ nhặt như vậy sao? Tại sao ông lại đi theo Thế Tôn lâu ngày như bóng với hình mà không rời bỏ?’.
Tenāhaṃ parammukhā desitassapi dhammassa puna kathanaṃ icchāmī’’ti.
Therefore, I desire to be told again even the Dhamma taught in my absence."
Vì vậy, con mong muốn được nghe lại những pháp mà Thế Tôn đã thuyết giảng khi con vắng mặt.”.
Imā catasso āyācanā yāci.
He requested these four requests.
Vị ấy đã cầu xin bốn điều thỉnh cầu này.
Bhagavāpissa adāsi.
The Blessed One granted them to him.
Thế Tôn cũng đã ban cho vị ấy.
Evaṃ ime aṭṭha vare gahetvā nibaddhupaṭṭhāko ahosi.
Thus, having received these eight boons, he became a constant attendant.
Như vậy, sau khi thọ nhận tám điều ân huệ này, vị ấy đã trở thành người thị giả thường trực.
Tasseva ṭhānantarassa atthāya kappasatasahassaṃ pūritānaṃ pāramīnaṃ phalaṃ pāpuṇi, pāpuṇitvā ca upaṭṭhākānaṃ aggo hutvā bhagavantaṃ upaṭṭhahi.
He attained the fruit of perfections accumulated for one hundred thousand aeons for the sake of that very attendance, and having attained it, he became foremost among attendants and attended upon the Blessed One.
Để đạt được vị trí thị giả đó, vị ấy đã thành tựu quả vị của các pāramī đã được viên mãn trong một trăm ngàn đại kiếp, và sau khi thành tựu, vị ấy đã hầu hạ Thế Tôn, trở thành người thị giả tối thượng.
Thero hi upaṭṭhākaṭṭhānaṃ laddhakālato paṭṭhāya bhagavantaṃ duvidhena udakena tividhena dantakaṭṭhena pādaparikammena piṭṭhiparikammena gandhakuṭipariveṇasammajjanenāti evamādīhi kiccehi upaṭṭhahanto ‘‘imāya nāma velāya satthu idaṃ nāma laddhuṃ vaṭṭati, idaṃ nāma kātuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā taṃ taṃ nipphādento mahatiṃ daṇḍadīpikaṃ gahetvā ekarattiṃ gandhakuṭipariveṇaṃ nava vāre anupariyāyati.
Indeed, from the time he received the position of attendant, the Elder, while attending upon the Blessed One with two kinds of water, three kinds of tooth-sticks, foot massage, back massage, sweeping the Perfumed Hut and its precincts, and so on, would think, "At this time, it is proper for the Teacher to receive this thing, it is proper to do this action," and bringing about these various things, he would take a large staff-lamp and circumambulate the Perfumed Hut and its precincts nine times during the night.
Quả thật, từ khi đạt được vị trí thị giả, Trưởng lão đã hầu hạ Thế Tôn bằng hai loại nước, ba loại tăm xỉa răng, xoa bóp chân, xoa bóp lưng, quét dọn hương thất và các khu vực xung quanh, v.v. Vị ấy nghĩ: “Vào giờ này, Bậc Đạo Sư nên thọ nhận điều này, nên làm điều này,” rồi thực hiện từng việc đó. Vị ấy cầm một cây đèn lớn đi vòng quanh hương thất và các khu vực xung quanh chín lần trong một đêm.
Evañhissa ahosi ‘‘sace me thinamiddhaṃ okkameyya, bhagavati pakkosante paṭivacanaṃ dātuṃ nāhaṃ sakkuṇeyya’’nti.
It was thus for him: "If sloth and torpor were to overcome me, I would not be able to reply when the Blessed One called."
Vị ấy đã nghĩ như vậy: “Nếu sự hôn trầm, thụy miên ập đến với ta, ta sẽ không thể đáp lời khi Thế Tôn gọi.”.
Tasmā sabbarattiṃ daṇḍadīpikaṃ hatthena na muñcati, evametassa nibaddhupaṭṭhākaṭṭhānassa aladdhabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘no ca kho upaṭṭhākaṭṭhānaṃ laddhā’’ti.
Therefore, he did not release the staff-lamp from his hand all night. It is with reference to his not having attained this state of constant attendance that it is said, " but did not attain the state of constant attendant."
Vì vậy, vị ấy không bao giờ buông cây đèn khỏi tay suốt đêm. Điều này được nói đến khi đề cập đến việc vị ấy đã không đạt được vị trí thị giả thường trực: “nhưng không phải là đã đạt được vị trí thị giả thường trực”.
Nibaddhupaṭṭhāko nāma natthīti niyatupaṭṭhāko nāma natthi.
There is no such thing as a constant attendant means there is no fixed attendant.
“Không có người thị giả thường trực” có nghĩa là không có người thị giả cố định.
Aniyatupaṭṭhākā pana bhagavato paṭhamabodhiyaṃ bahū ahesuṃ, te dassento āha ‘‘kadāci nāgasamālatthero’’tiādi.
However, there were many non-constant attendants of the Blessed One during his first enlightenment. Showing them, it is said, " sometimes the Elder Nāgasamāla," and so on.
Để chỉ ra rằng có nhiều người thị giả không cố định của Thế Tôn vào thời kỳ giác ngộ đầu tiên, vị ấy nói: “Đôi khi là Trưởng lão Nāgasamāla” v.v.
Ñāti ca so pasatthatamaguṇayogato seṭṭho cāti ñātiseṭṭho.
He was a relative and was excellent due to his association with highly praised qualities, hence ñātiseṭṭho (foremost relative).
Vị ấy là bà con và là người tối thượng vì có phẩm hạnh cao quý nhất, nên gọi là “bà con tối thượng”.
Evarūpesu ṭhānesu ayameva patirūpoti āpadāsu āmisassa abhisaṅkharitvā dānaṃ nāma ñātakeneva kātuṃ yuttataranti adhippāyo.
In such circumstances, this one is suitable means that in times of distress, it is more fitting for a relative to prepare and give alms; this is the intention.
“Trong những trường hợp như vậy, chỉ có người này là thích hợp” có nghĩa là, khi gặp hoạn nạn, việc chuẩn bị và cúng dường vật thực chỉ thích hợp do người thân làm.
Pariyuṭṭhitacittoti pariyonaddhacitto, abhibhūtacittoti attho.
Pariyuṭṭhitacitto means one whose mind is enveloped, whose mind is overpowered.
“Tâm bị bao vây” có nghĩa là tâm bị che lấp, tâm bị áp đảo.
Āvaṭṭitapariyosāne āgamiṃsūti mārena āvaṭṭetvā gate pacchā āgamiṃsu.
They came at the end of the manipulation means they came afterwards, when Māra had manipulated and departed.
“Đến sau khi bị xoay chuyển” có nghĩa là họ đã đến sau khi bị Māra xoay chuyển và bỏ đi.
Avisahatāyāti asakkuṇeyyatāya.
Avisahatāyā means due to incapability.
“Do không thể” có nghĩa là do không có khả năng.
Abhihaṭabhikkhāyāti pacitvā abhihariyamānabhikkhāya.
Abhihaṭabhikkhāyā means almsfood brought forth after being cooked.
“Do thực phẩm khất thực được mang đến” có nghĩa là do thực phẩm khất thực được nấu chín và mang đến.
Nibaddhadānassāti ‘‘ettakaṃ kālaṃ bhagavato dassāmā’’ti niccabhattavasena paricchinditvā ṭhapitadānassa.
Nibaddhadānassā means an offering set aside with a fixed period, like "we will give to the Blessed One for this long" as a regular meal.
“Do sự cúng dường thường xuyên” có nghĩa là do sự cúng dường đã được ấn định theo kiểu cơm thường xuyên, rằng: “Chúng tôi sẽ cúng dường Thế Tôn trong khoảng thời gian này.”.
Appitavatthassāti ‘‘idaṃ buddhassa catupaccayaparibhogattha’’nti vihāraṃ netvā dinnavatthuno.
Appitavatthassā means an article offered by taking it to the monastery with the intention, "this is for the enjoyment of the four requisites by the Buddha."
“Do vật đã được dâng” có nghĩa là do vật đã được mang đến tu viện và dâng cúng với ý nghĩ: “Cái này là để Đức Phật thọ dụng tứ vật dụng.”.
Na visahatīti na sakkoti.
Na visahatī means is not able.
“Không thể” có nghĩa là không có khả năng.
Abhihaṭabhikkhāsaṅkhepenāti abhihaṭabhikkhānīhārena.
Abhihaṭabhikkhāsaṅkhepenā means by way of the semblance of almsfood brought forth.
“Do sự thu hẹp thực phẩm khất thực được mang đến” có nghĩa là do sự thiếu hụt thực phẩm khất thực được mang đến.
Byāmappabhāyāti samantato byāmamattāya pabhāya.
Byāmappabhāyā means by the radiance measuring one fathom all around.
“Do ánh sáng một sải tay” có nghĩa là do ánh sáng tỏa ra một sải tay xung quanh.
Ettha ca anubyañjanānaṃ byāmappabhāya ca nippabhākaraṇaṃ antarāyoti daṭṭhabbaṃ.
Here, it should be understood that making the minor characteristics and the one-fathom radiance appear dim is an obstruction.
Ở đây, cần hiểu rằng việc làm cho các tiểu tướng và ánh sáng một sải tay không còn rực rỡ là một chướng ngại.
Tenevāha ‘‘candimasūriyadevabrahmānampi hī’’tiādi.
Therefore, it is said, " even of the sun, moon, devas, and Brahmās," and so on.
Vì vậy, vị ấy nói: “ngay cả mặt trăng, mặt trời, chư thiên và Phạm thiên” v.v.
Anubyañjanānaṃ byāmappabhāya ekābaddhattā vuttaṃ ‘‘anubyañjanabyāmappabhāppadesaṃ patvā’’ti.
Because the minor characteristics and the one-fathom radiance are intertwined, it is said, " reaching the area of the minor characteristics and the one-fathom radiance."
Vì các tiểu tướng và ánh sáng một sải tay gắn liền với nhau, nên được nói là: “đến chỗ ánh sáng một sải tay của các tiểu tướng”.
Sabbaññutaññāṇassa antarāyo nāma ñeyyadhammesu āvaraṇaṃ.
Sabbaññutaññāṇassa antarāyo means an obstruction to the omniscient knowledge, a covering over the knowable phenomena.
“Chướng ngại đối với Tuệ Toàn Tri” có nghĩa là sự che chướng đối với các pháp cần được biết.
Assosi kho bhagavā udukkhalasaddanti kiṃ sayameva uppannaṃ udukkhalasaddaṃ assosīti ceti āha ‘‘patthapatthapulakaṃ koṭṭentāna’’ntiādi.
The Blessed One heard the sound of the mortar, so if one asks, "Did he hear the sound of the mortar that arose by itself?", it is said, " of those pounding rice husks," and so on.
“Thế Tôn đã nghe tiếng chày giã cối” – Nếu có ai hỏi: “Có phải Thế Tôn đã nghe tiếng chày giã cối tự phát sinh không?”, thì vị ấy nói: “của những người giã trấu và hạt gạo” v.v.
Atthasañhitanti payojanasādhakaṃ.
Atthasañhitaṃ means serving a purpose.
“Có lợi ích” có nghĩa là có thể mang lại mục đích.
Anatthasañhiteti anatthanissite vacane.
Anatthasañhite refers to words associated with what is not beneficial.
“Không có lợi ích” có nghĩa là lời nói không dựa trên lợi ích.
Ghātāpekkhaṃ bhummavacanaṃ.
This is a locative case (bhummavacana) expressing the sense of destruction.
Đây là từ ở thể sở thuộc (bhummavacana) mang ý nghĩa tiêu diệt (ghātāpekkhaṃ).
Yasmiñca yena ghāto nipphādīyati, tasseva tena ghāto kato nāma hotīti āha ‘‘maggeneva tādisassa vacanassa ghāto samucchedoti vuttaṃ hotī’’ti.
And indeed, when destruction is brought about in something and by something, then destruction is said to have been made of that very thing by that very thing, and so it is said, " it means that such a statement is destroyed, cut off, by the path itself."
Và vì sự tiêu diệt được thực hiện bởi con đường mà qua đó sự tiêu diệt được hoàn thành, nên vị ấy nói: “có nghĩa là sự tiêu diệt hoàn toàn của lời nói như vậy là do con đường”.
Sāmiatthe vā bhummavacananti maññamāno evamāhāti daṭṭhabbaṃ.
Or it should be understood that he spoke thus, considering it to be a locative case in the sense of possession (sāmī-attha).
Hoặc, có thể hiểu rằng vị ấy nói như vậy vì cho rằng đó là từ ở thể sở thuộc (bhummavacana) mang ý nghĩa sở hữu (sāmiatthe).
Vacanassa ca samugghāto tammūlakilesānaṃ samugghātenāti veditabbaṃ.
And the uprooting of speech should be known as the uprooting of the defilements that are its root.
Và cần biết rằng sự tiêu trừ lời nói là do sự tiêu trừ các phiền não gốc rễ của nó.
Natthi kiñci vattabbanti pubbe vuttanayattā na kiñci ettha apubbaṃ vattabbamatthīti dasseti.
“There is nothing to be said” shows that, because of having been stated previously, there is nothing new to be said here.
“Natthi kiñci vattabbaṃ” (không có gì để nói) chỉ ra rằng không có điều gì mới mẻ cần phải nói ở đây, vì đã được nói theo cách đã trình bày trước đó.
Tenāha ‘‘pubbe vuttameva hī’’tiādi.
Therefore, it says, “It is indeed what was said before,” and so on.
Do đó, nói “pubbe vuttameva hī” (quảng diễn điều đã nói trước đó) và tiếp tục.
Sādhu sādhūti idaṃ pasaṃsāyaṃ āmeḍitavacananti āha ‘‘āyasmantaṃ ānandaṃ sampahaṃsento’’ti.
“Excellent, excellent” is a word of reduplication for praise; thus, it is said, “exhilarating the Venerable Ānanda.”
“Sādhu sādhu” (lành thay, lành thay) là lời lặp lại để tán thán, do đó nói “āyasmantaṃ ānandaṃ sampahaṃsento” (làm cho Tôn giả Ānanda hoan hỷ).
Dvīsu ākāresūti dhammadesanasikkhāpadapaññattisaṅkhātesu dvīsu kāraṇesu.
“In two reasons” refers to the two reasons, namely, the teaching of the Dhamma and the promulgation of the training rule.
“Dvīsu ākāresu” (trong hai thái độ) là trong hai nguyên nhân được gọi là chế định giới điều thuyết pháp.
Ekaṃ gahetvāti dhammaṃ vā desessāmāti evaṃ vuttakāraṇaṃ gahetvā.
“Having taken one” means having taken the reason expressed as “I will teach the Dhamma.”
“Ekaṃ gahetvā” (nắm giữ một điều) là nắm giữ nguyên nhân đã được nói như vậy, rằng “chúng ta sẽ thuyết pháp”.
Evaṃdubbhikkheti evaṃ dukkhena labhitabbā bhikkhā etthāti evaṃdubbhikkhe kāle, dese vā.
“In such a famine” refers to a time or a region where alms food is hard to obtain, that is, in such a famine-stricken time or region.
“Evaṃdubbhikkhe” (trong nạn đói như vậy) là trong thời kỳ hoặc xứ sở mà việc khất thực khó khăn như vậy.
Dullabhapiṇḍeti etasseva atthadīpanaṃ.
“Alms food being hard to obtain” is an elucidation of the meaning of this very term.
“Dullabhapiṇḍe” (khó kiếm thức ăn) là sự làm rõ ý nghĩa của từ đó.
Bhājanādipariharaṇavasena bahubhaṇḍikatāya abhāvato vuttaṃ ‘‘imāya sallahukavuttitāyā’’ti.
“By such light living” is stated due to the absence of being burdened with many possessions, such as carrying bowls.
Do không có nhiều vật dụng do phải mang bát đĩa và các vật dụng khác, nên nói “imāya sallahukavuttitāyā” (với lối sống thanh đạm này).
Ettakameva alaṃ yāpetunti uttari patthanābhāvato pana ‘‘iminā ca sallekhenā’’ti vuttaṃ.
“And by such austerity” is stated due to the absence of further longing, as this much is sufficient to sustain life.
Vì không có sự mong muốn thêm nữa, nên nói “iminā ca sallekhenā” (và với sự khắc kỷ này), rằng chỉ cần chừng đó là đủ để sống qua ngày.
Dubbhikkhaṃ vijitanti ettha hi bhikkhānaṃ abhāvo dubbhikkhaṃ ‘‘nimmakkhika’’ntiādīsu viya.
In the phrase “the famine was overcome,” “famine” refers to the absence of bhikkhus, as in* “without flies.”
Trong câu “dubbhikkhaṃ vijita” (nạn đói đã được chinh phục) ở đây, “dubbhikkhaṃ” (nạn đói) có nghĩa là sự thiếu vắng Tỳ-khưu, giống như trong các từ “nimmakkhika” (không có ruồi) và tương tự.
Bhikkhābhāvoyeva hi taṃnimittacittavighātānaṃ abhāvato bhikkhūhi vijito vase vattito.
It is indeed the absence of alms food that was overcome and controlled by the bhikkhus, due to the absence of mental distress caused by that lack.
Thật vậy, sự thiếu vắng thức ăn đã được các Tỳ-khưu chinh phục, được làm cho nằm dưới sự kiểm soát của họ, do không có sự phiền não trong tâm do nguyên nhân đó.
Lobho vijitoti āmisahetu ratticchedavassacchedasamuṭṭhāpako loluppādopi tesaṃ nāhosīti āmisalolatāsaṅkhāto lobho vijito.
“Greed was overcome” means that craving for gain, which causes the breaking of the night’s retreat and the breaking of the Rains residence, did not arise for them; thus, greed, in the sense of attachment to gain, was overcome.
“Lobho vijito” (tham ái đã được chinh phục) có nghĩa là sự tham ái được gọi là sự thèm muốn vật thực đã được chinh phục, vì sự ham muốn vật thực gây ra sự cắt đêm (ratticcheda) và cắt an cư (vassaccheda) cũng không xảy ra đối với họ.
Icchācāro vijitoti ‘‘āmisahetu aññamaññassa uttarimanussadhammappakāsanavasena guṇavaṇijjaṃ katvā jīvikaṃ kappessāmā’’ti evaṃ pavattaicchācārassa abhāvato yathāvutto icchācāro vijito.
“Improper conduct was overcome” refers to the overcoming of improper conduct, such as “for the sake of gain, we will earn our livelihood by trading in qualities, proclaiming superhuman states to one another,” because such improper conduct did not arise.
“Icchācāro vijito” (hành vi tùy tiện đã được chinh phục) có nghĩa là hành vi tùy tiện đã nói trên đã được chinh phục, vì không có hành vi tùy tiện phát sinh như “chúng ta sẽ sống bằng cách buôn bán phẩm chất, bằng cách tuyên bố pháp thượng nhân của nhau vì vật thực”.
Cittuppādamattassapi anuppannabhāvaṃ sandhāya ‘‘cintā vā’’ti vuttaṃ.
“Or concern” is stated with reference to the non-arising of even a mere thought.
“Cintā vā” (hay sự lo lắng) được nói đến để chỉ trạng thái ngay cả một ý nghĩ cũng không phát sinh.
Punappunānusocanavasena pana cittapīḷāpi nāhosīti dassanatthaṃ ‘‘vighāto vā’’ti vuttaṃ.
“Or distress” is stated to show that there was no mental anguish either, due to repeated sorrowing.
“Vighāto vā” (hay sự phiền não) được nói đến để chỉ rằng ngay cả sự phiền não trong tâm do lo âu lặp đi lặp lại cũng không xảy ra.
Ratticchedo vāti sattāhakaraṇīyavasena gantvā bahi aruṇuṭṭhāpanavasena ratticchedo vā na kato sattāhakiccavasenapi katthaci agatattā.
“Or breaking of the night’s retreat” means that no breaking of the night’s retreat was made by going outside for a seven-day commitment and letting the dawn break, because they did not go anywhere even for a seven-day commitment.
“Ratticchedo vā” (hay sự cắt đêm) có nghĩa là không có sự cắt đêm bằng cách đi ra ngoài và để bình minh ló dạng, vì không đi đến bất cứ nơi nào vì công việc bảy ngày.
Sattāhakiccavasena vippavāsañhi sandhāya ratticchedoti aṭṭhakathāvohāro, tatoyeva ca vassūpanāyikakkhandhakavaṇṇanāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 199) ‘‘ayaṃ panettha pāḷimuttakaratticchedavinicchayo’’ti vatvā ‘‘dhammassavanatthāya animantitena gantuṃ na vaṭṭatī’’tiādinā sattāhakaraṇīyameva vibhattaṃ.
The term ‘breaking of the night’s retreat’ in the commentaries refers to dwelling away* for a seven-day commitment. And it is in the Commentary on the Khandhaka on Entering the Rains Residence that, after stating “This is the Vinaya decision on breaking of the night’s retreat outside the Pāli,” the seven-day commitment is explained by “it is not allowable to go without an invitation to hear the Dhamma,” and so on.
Thật vậy, thuật ngữ “ratticcheda” (cắt đêm) trong các bộ chú giải là để chỉ sự vắng mặt qua đêm vì công việc bảy ngày, và chính từ đó, trong Vassūpanāyikakkhandhakavaṇṇanā (Chú giải về phẩm An cư mùa mưa), sau khi nói “Đây là sự phân định về ratticcheda không có trong Pāḷi”, đã phân loại công việc bảy ngày bằng cách nói “không nên đi để nghe pháp nếu không được mời” và tương tự.
Mahāaṭṭhakathāyampi vuttaṃ ‘‘sattāhakiccena gantvā ekabhikkhunāpi ratticchedo vā na kato’’ti.
It is also stated in the Mahāaṭṭhakathā: “Not even one bhikkhu broke the night’s retreat or the Rains residence by going for a seven-day commitment.”
Trong Mahāaṭṭhakathā (Đại Chú giải) cũng nói: “Ngay cả một Tỳ-khưu cũng không cắt đêm hay cắt an cư vì công việc bảy ngày”.
Evañca katvā ratticchedo nāma sattāhakaraṇīyavasena hoti, na aññathāti ratticchedalakkhaṇañca kathitanti daṭṭhabbaṃ.
Having established this, it should be understood that the characteristic of breaking the night’s retreat is by way of a seven-day commitment, and not otherwise; thus, the definition of breaking the night’s retreat is also stated.
Và như vậy, ratticcheda chỉ xảy ra vì công việc bảy ngày, không phải vì lý do khác, và đặc điểm của ratticcheda cũng đã được nói đến, nên cần phải hiểu như vậy.
Ettha ca paccayavekallasaṅkhāte vassacchedakāraṇe sati ratticchedassapi vuttattā yattha vassacchedakāraṇaṃ labbhati, tattha sattāhakiccena gantumpi vaṭṭatīti siddhanti cūḷagaṇṭhipade majjhimagaṇṭhipade ca vuttaṃ, taṃ suvuttaṃ vassūpanāyikakkhandhake vassacchedādhikāre –
And here, since the breaking of the night’s retreat is also mentioned when there is a reason for breaking the Rains residence (namely, the lack of requisites), it is established that it is allowable to go for a seven-day commitment where there is a reason for breaking the Rains residence, as stated in the Cūḷagaṇṭhipada and Majjhimagaṇṭhipada, and this is well-said in the section on breaking the Rains residence in the Vassūpanāyika-khandhaka—
Và ở đây, vì ratticcheda cũng được nói đến khi có nguyên nhân cắt an cư (vassaccheda) được gọi là sự thiếu thốn vật chất, nên điều này được chứng minh là được phép đi làm công việc bảy ngày khi có nguyên nhân cắt an cư, như đã nói trong Cūḷagaṇṭhipada và Majjhimagaṇṭhipada, điều đó đã được nói rất đúng trong phần về cắt an cư của Vassūpanāyikakkhandhaka:
Ettha ‘‘sace gāmo avidūragato hoti, tattha piṇḍāya caritvā vihārameva āgantvā vasitabbaṃ.
—this is corroborated by the commentary’s statement: “If the village is not far, one should go there for alms, return to the monastery, and reside. If it is far, one should let dawn break for a seven-day period. If that is not possible, one should reside in a suitable place there.”
Điều này cũng phù hợp với lời chú giải: “Nếu ngôi làng không quá xa, thì nên đi khất thực ở đó và trở về trú xứ để ở.
Sace dūragato, sattāhavārena aruṇo uṭṭhāpetabbo.
If it is far away, the dawn should be made to rise by means of the seven-day rule.
Nếu xa, thì nên để bình minh ló dạng sau bảy ngày.
Na sakkā ce hoti, tattheva sabhāgaṭṭhāne vasitabba’’nti (mahāva. aṭṭha. 201) iminā aṭṭhakathāvacanenapi saṃsandanato.
If this is not possible, one should stay right there in a suitable place," because it is consistent also with this statement from the commentary.
Nếu không thể, thì nên ở tại một nơi thích hợp ở đó” (Mahāva. aṭṭha. 201).
Tathā hi gāme vuṭṭhite bhikkhāya abhāvato vassacchedepi anāpattiṃ vadantena bhagavatā ‘‘anujānāmi, bhikkhave, yena gāmo tena gantu’’nti (mahāva. 201) vuttattā bhikkhāya abhāvo vassacchedakāraṇaṃ.
Indeed, when a village is pillaged, due to the lack of alms food, the Blessed One, in declaring non-offence even in the case of breaking the Rains residence, stated: “I allow, bhikkhus, to go to that village.” Thus, the lack of alms food is a reason for breaking the Rains residence.
Thật vậy, vì Đức Thế Tôn đã nói “Này các Tỳ-khưu, Ta cho phép các ông đi đến ngôi làng đó” (Mahāva. 201) khi nói về việc không phạm lỗi ngay cả khi cắt an cư do thiếu thức ăn khi làng bị cướp phá, nên sự thiếu vắng thức ăn là nguyên nhân của việc cắt an cư.
Tattha ‘‘sace dūragato, sattāhavārena aruṇo uṭṭhāpetabbo’’ti (mahāva. aṭṭha. 201) idaṃ aṭṭhakathāvacanaṃ vassacchedakāraṇe sati sattāhakiccena gantumpi vaṭṭatīti imamatthaṃ sādheti.
The commentary’s statement, “If it is far, one should let dawn break for a seven-day period,” in that context, proves that it is allowable to go for a seven-day commitment even when there is a reason for breaking the Rains residence.
Ở đó, lời chú giải “Nếu xa, thì nên để bình minh ló dạng sau bảy ngày” (Mahāva. aṭṭha. 201) chứng minh rằng khi có nguyên nhân cắt an cư, thì cũng được phép đi làm công việc bảy ngày.
Taṃ pana sayaṃ sammūḷhassa paresaṃ mohuppādanamattaṃ.
—that statement, however, is merely to confuse others, coming from one who is himself confused.
Điều đó chỉ là sự gây hoang mang cho người khác của một người tự mình đã hoang mang.
Na hi vinayadharānaṃ anicchāya kāraṇaṃ dissati aṭṭhakathāya virujjhanato yuttiabhāvato ca.
Indeed, no reason is apparent for the disagreement of the Vinaya-holders, as it contradicts the commentaries and lacks justification.
Thật vậy, không thấy có lý do gì cho sự không chấp nhận của các bậc trì luật, vì nó mâu thuẫn với chú giải và thiếu tính hợp lý.
Yañhi kāraṇaṃ vassacchedepi anāpattiṃ sādheti, tasmiṃ sati vinā vassacchedaṃ sattāhakiccena gantuṃ na vaṭṭatīti kā nāma yutti.
For what justification is there to say that when a reason exists that justifies non-offence even in the case of breaking the Rains residence, it is not allowable to go for a seven-day commitment without breaking the Rains residence?
Thật vậy, khi có nguyên nhân biện minh cho việc không phạm lỗi ngay cả khi cắt an cư, thì có lý do gì để nói rằng không được phép đi làm công việc bảy ngày mà không cắt an cư?
‘‘Pacchimikāya tattha vassaṃ upagacchāmā’’ti idaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ anurūpaparivitakkanapaadīpanaṃ, na pana visesatthaparidīpanaṃ.
“We will enter the Rains residence there in the later period”—this is a clarification of their appropriate reflection, not a clarification of a special meaning.
Lời nói “chúng ta sẽ an cư mùa mưa ở đó vào mùa sau” là để chỉ sự suy tư phù hợp của các Tỳ-khưu đó, chứ không phải để làm rõ một ý nghĩa đặc biệt.
Tathā hi dubbhikkhatāya vassacchedakaraṇasabbhāvato purimikāya tāva vassacchedepi anāpatti.
Indeed, due to the existence of a reason for breaking the Rains residence (due to famine), there is no offence for breaking the Rains residence during the early period.
Thật vậy, do có nguyên nhân cắt an cư vì nạn đói, nên không phạm lỗi ngay cả khi cắt an cư vào mùa trước.
Pacchimikāyaṃ anupagantukāmatāya gamanepi natthi doso pacchimikāya vassūpanāyikadivasassa asampattabhāvato.
Even if one goes with the intention of not entering the Rains residence in the later period, there is no fault, because the day for entering the Rains residence in the later period has not yet arrived.
Cũng không có lỗi khi đi vào mùa sau do không muốn an cư vào mùa sau, vì ngày an cư mùa mưa của mùa sau chưa đến.
Kiṃ idanti garahaṇavasena vuttaṃ.
“What is this?” is said by way of reproach.
“Kiṃ idaṃ” (điều gì đây?) được nói ra với ý nghĩa khiển trách.
Sālitaṇḍulehi sampāditaṃ maṃsena upasittaṃ odanaṃ sālimaṃsodanaṃ.
Rice prepared with Sāli grains and mixed with meat is Sālimaṃsodana (rice with Sāli grains and meat).
Cơm được làm từ gạo lúa sāli, trộn với thịt, được gọi là sālimaṃsodanaṃ (cơm thịt lúa sāli).
Atimaññissatīti avaññātakaraṇavasena atikkamitvā maññissati, lāmakaṃ nihīnaṃ katvā maññissatīti vuttaṃ hoti.
“Will despise” means will think of it as inferior by way of disrespect; it means will consider it poor and lowly.
“Atimaññissati” (sẽ coi thường) có nghĩa là sẽ coi thường, sẽ vượt qua bằng cách làm cho nó trở nên thấp kém, hạ tiện.
Tenāha ‘‘oññātaṃ avaññātaṃ karissatī’’ti.
Therefore, he said, "he will treat it as something known contemptuously, with disdain."
Vì vậy,* đã nói: ‘‘sẽ làm cho bị khinh miệt, bị coi thường’’.
Heṭṭhā katvā nihīnaṃ katvā ñātaṃ oññātaṃ.
Something known by making it lower, by making it inferior, is oññātaṃ.
Khi hạ thấp, làm cho thấp kém rồi được biết đến, đó là oññātaṃ (bị khinh miệt).
Avaññātanti tasseva vevacanaṃ.
Avaññātaṃ is a synonym for that very word.
Avaññātaṃ là từ đồng nghĩa của từ đó.
Svāyanti so ayaṃ janapado.
Svāyaṃ means this very country.
Svāyaṃ có nghĩa là xứ sở này.
Imāya paṭipattiyāti verañjāyaṃ pūritāya sudukkarāya paṭipattiyā.
By this practice means by the very difficult practice fulfilled in Verañjā.
Imāya paṭipattiyā có nghĩa là với sự thực hành vô cùng khó khăn đã được hoàn thành ở Verāñjā.
Tumhe nissāyāti tumhākaṃ imaṃ appicchapaṭipadaṃ nissāya.
Depending on you means: depending on this, your practice of having few wishes.
Tumhe nissāya có nghĩa là nương tựa vào sự thực hành ít dục vọng này của quý vị.
Sabrahmacārīsaṅkhātāti chabbaggiyādayo vuttā.
Designated as fellow-monks: the group-of-six monks and others are spoken of.
Sabrahmacārīsaṅkhātā là chỉ cho nhóm sáu Tỳ-kheo (Chabbaggiyā) và những người khác.
Tumhākaṃ antare nisīditvāti tumhākaṃ majjhe nisīditvā, tumhehi saddhiṃ nisīditvāti vuttaṃ hoti.
Having sat in your midst means: having sat in the middle of you; it means having sat together with you.
Tumhākaṃ antare nisīditvā có nghĩa là ngồi giữa quý vị, tức là ngồi cùng với quý vị.
Omānanti atimānaṃ.
Omāna means: conceit.
Omānaṃ có nghĩa là atimānaṃ (kiêu mạn quá mức).
Atimānoyeva hettha nihīnatāya ‘‘omāna’’nti vutto, na pana hīḷetvā maññanaṃ.
Herein, it is only conceit due to inferiority that is called "omāna," not the thinking that belittles.
Ở đây, kiêu mạn quá mức được gọi là ‘‘omānaṃ’’ vì sự thấp kém, chứ không phải là sự coi thường.
Tumhehi, ānanda, sappurisehi vijitaṃ sālimaṃsodanaṃ pacchimā janatā atimaññissatīti evamettha pāḷiṃ yojetvā atthaṃ vaṇṇayanti.
They explain the meaning by connecting the Pali text here in this way: "O Ānanda, the future generation will look down on the sālimaṃsodana conquered by you, the good men."
Ở đây, họ giải thích ý nghĩa bằng cách sắp xếp câu Pāḷi như sau: “Hỡi Ānanda, những người cuối cùng sẽ coi thường món cơm với thịt lúa sāli mà quý vị, những bậc thiện nhân, đã chiến thắng.”
Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ laddhaṃ, teneva tussitvā sālimaṃsodanapatthanāya chinnattā ca tumhehi vijitaṃ abhibhūtaṃ sālimaṃsodanaṃ pacchimā janatā tattha patthanaṃ chindituṃ asamatthatāya atimaññissatīti.
This is what is meant: The sālimaṃsodana which was conquered and overcome by you—because you were content with whatever was received and had cut off the desire for sālimaṃsodana—the future generation, due to their inability to cut off that desire, will hold it in high esteem.
Ý nghĩa của câu này là: “Vì quý vị đã hài lòng với những gì đã nhận được và đã từ bỏ sự mong cầu cơm với thịt lúa sāli, nên những người cuối cùng sẽ coi thường món cơm với thịt lúa sāli mà quý vị đã chiến thắng, vì họ không thể từ bỏ sự mong cầu đó.”
17. Āyasmāti vā devānaṃpiyāti vā bhadrabhavanti vā piyasamudācāro esoti āha ‘‘āyasmāti piyavacanameta’’nti.
17. "Venerable sir," "beloved of the devas," or "good sir"—this is a term of endearment. Therefore, he said: "Venerable sir" is a term of endearment.
Vì ‘‘Āyasmā’’ (Đại đức), ‘‘devānaṃpiya’’ (được chư thiên yêu mến) hay ‘‘bhadrabhava’’ (ngài đáng kính) là những cách xưng hô thân mật, nên* nói: ‘‘Āyasmā là lời thân ái’’.
Viññujātikā hi paraṃ piyena samudācarantā ‘‘bhava’’nti vā ‘‘devānaṃpiyā’’ti vā ‘‘āyasmā’’ti vā samudācaranti, tasmā sammukhā sambodhanavasena āvusoti, tirokkhaṃ āyasmāti ayampi samudācāro.
Indeed, those of a wise nature, when addressing another with affection, address them as "good sir," "beloved of the devas," or "venerable sir." Therefore, this is also the mode of address: "friend" when addressing someone present, and "venerable sir" when referring to someone absent.
Quả thật, những người có trí khi xưng hô với người khác một cách thân ái, họ xưng hô là ‘‘bhava’’ (ngài), ‘‘devānaṃpiyā’’ (được chư thiên yêu mến) hoặc ‘‘Āyasmā’’ (Đại đức). Vì vậy, cách xưng hô trực tiếp là ‘‘āvuso’’ (này hiền giả), còn cách xưng hô gián tiếp là ‘‘Āyasmā’’ (Đại đức) cũng là một cách xưng hô thân ái.
Tayidaṃ piyavacanaṃ garugāravasappatissavasena vuccatīti āha ‘‘garugāravasappatissādhivacanameta’’nti.
This term of endearment is spoken with esteem, reverence, and deference. Therefore, he said: This is a term of esteem, reverence, and deference.
Vì lời thân ái này được nói với thái độ tôn kính và kính trọng, nên* nói: ‘‘Đó là một từ biểu thị sự tôn kính và kính trọng’’.
Guṇamahattatāya mahāmoggallāno, na cūḷamoggallānassa atthitāyāti āha ‘‘mahā ca so guṇamahantatāyā’’ti.
He is Mahāmoggallāna due to the greatness of his qualities, not because there was a Cūḷamoggallāna. Therefore, he said: He is great due to the greatness of his qualities.
Vì Đại Mục-kiền-liên vĩ đại do có nhiều đức hạnh, chứ không phải do có Tiểu Mục-kiền-liên, nên* nói: ‘‘Ngài vĩ đại do có nhiều đức hạnh’’.
Pappaṭakojanti pathavīsandhārakaṃ udakaṃ āhacca ṭhite mahāpathaviyā heṭṭhimatale samuṭṭhitaṃ udakoghena ajjhotthaṭe bhūmippadese sañjātakaddamapaṭalasadisaṃ atimadhurapathavīmaṇḍaṃ.
Pappaṭakoja means: the exceedingly sweet earth-essence that arises on the lowest level of the great earth, which stands touching the water that supports the earth, similar to a layer of mud formed in a land-area inundated by a flood of water.
Pappaṭakojaṃ là lớp đất mặt rất ngọt, giống như lớp bùn được hình thành trên vùng đất bị dòng nước lũ bao phủ, phát sinh ở tầng dưới cùng của đại địa, nơi nước giữ đất đã chạm đến và đứng yên.
Na me taṃ assa patirūpanti taṃ anāpucchā karaṇaṃ na me anucchavikaṃ bhaveyyāti attho.
That would not be proper for me means: that act of not asking would not be suitable for me.
Na me taṃ assa patirūpaṃ có nghĩa là việc làm mà không hỏi ý kiến đó không phù hợp với tôi.
Anāpucchā karontena ca yathā bhagavā icchiticchitaṃ kiñci anāpucchā karoti, evamahampīti bhagavatā samānaṃ katvā attānaṃ mānena kataṃ viya bhavissatīti āha ‘‘yugaggāho viya bhagavatā saddhiṃ kato bhaveyyā’’ti.
And by acting without asking, it would be as if I acted out of pride, making myself equal to the Blessed One, thinking, "Just as the Blessed One does whatever he wishes without asking, so too will I." Therefore, he said: It would be as if I had engaged in putting myself on a par with the Blessed One.
Vì khi làm mà không hỏi ý kiến, thì sẽ giống như việc tự cho mình ngang hàng với Đức Phật, rằng: “Như Đức Phật làm bất cứ điều gì Ngài muốn mà không cần hỏi ý kiến, thì tôi cũng vậy”, điều này được thực hiện với sự kiêu mạn, nên* nói: ‘‘Sẽ giống như đã đặt mình ngang hàng với Đức Phật’’.
Parena hi saddhiṃ attānaṃ yugaṃ yugaḷaṃ samānaṃ katvā gāho, tassa mama vā ko visesoti gahaṇaṃ yugaggāho.
The act of making oneself equal—a yoke, a pair—with another is a yugaggāha; the grasping of "what is the difference between him and me?" is a yugaggāha.
Yugaggāho là việc tự cho mình ngang hàng, tương đương với người khác, tức là chấp nhận rằng: “Người đó và tôi có gì khác nhau?”
Idaṃ paripuṇṇasampannaṃ nāma.
This is called complete-endowment.
Đây được gọi là hoàn toàn đầy đủ (paripuṇṇasampannaṃ).
Paripuṇṇampi hi samantato pannaṃ pattanti sampannanti vuccati.
For what is complete (paripuṇṇa) is also said to be endowed (sampanna) because it has come to be (pannaṃ), has been attained (pattaṃ), on all sides.
Quả thật, cái gì đã hoàn toàn đạt được từ mọi phía cũng được gọi là sampannaṃ (đầy đủ).
‘‘Iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti samupeto upagato samupagato sampanno samannāgato’’ti (vibha. 511) idaṃ samaṅgīsampannaṃ nāma.
“He is endowed (upeto), possessed (samupeto), has come to be (upagato), attained (samupagato), perfected (sampanno), furnished (samannāgato) with this restraint of the Pātimokkha” – this is called possessed-endowment.
‘‘Vị ấy được trang bị, được trang bị đầy đủ, được đạt đến, được đạt đến đầy đủ, được đầy đủ, được sở hữu với giới luật Pātimokkha này’’ – đây được gọi là đầy đủ hài hòa (samaṅgīsampannaṃ).
Samaṅgīpi hi sammadeva panno gato upagatoti sampannoti vuccati.
For what one is possessed of (samaṅgī) is also said to be endowed (sampanno) because it has rightly come to be (panno), been attained (gato, upagato).
Quả thật, cái gì đã đạt được, đã đi đến, đã đến một cách hài hòa cũng được gọi là sampannaṃ (đầy đủ).
‘‘Tatrassa rukkho sampannaphalo ca upapannaphalo cā’’ti (ma. ni. 2.48) idaṃ madhurasampannaṃ nāma.
“Therein the tree would have endowed fruit and would have abundant fruit” – this is called sweet-endowment.
‘‘Ở đó, cây có quả ngọt ngào và có nhiều quả’’ – đây được gọi là đầy đủ ngọt ngào (madhurasampannaṃ).
Tattha madhurasampannaṃ idhādhippetanti veditabbaṃ.
Therein, it should be understood that sweet-endowment is intended here.
Trong đó, cần hiểu rằng ở đây ý muốn nói đến sự đầy đủ ngọt ngào.
Upapannaphaloti bahuphalo.
Abundant fruit means: much fruit.
Upapannaphalo có nghĩa là có nhiều quả.
Assāti pathaviyā heṭṭhimatalassa.
Its means: of the earth's lowest level.
Assā có nghĩa là của tầng dưới cùng của mặt đất.
Opammanidassanatthanti upamāya nidassanatthaṃ.
For the purpose of showing a comparison means: for showing by way of comparison.
Opammanidassanatthaṃ có nghĩa là để minh họa bằng ví dụ.
Anīḷakanti niddosaṃ.
Faultless means: without defect.
Anīḷakaṃ có nghĩa là không có lỗi.
Niddosatā cettha makkhikādirahitatāyāti āha ‘‘nimmakkhika’’ntiādi.
And here, faultlessness is due to the absence of flies and so on. Therefore, he said: Free from flies, and so on.
Và ở đây, sự không có lỗi là do không có ruồi, v.v., nên* nói: ‘‘nimmakkhikaṃ’’ (không có ruồi) v.v.
Natthi ettha makkhikāti nimmakkhikaṃ.
There are no flies in it, thus it is free from flies.
Không có ruồi ở đây, nên gọi là nimmakkhikaṃ (không ruồi).
Makkhikāsaddena cettha makkhikaṇḍakampi sāmaññato gahitanti vadanti.
And they say that by the word "fly," fly-eggs are also generally included.
Họ nói rằng ở đây, từ makkhikā (ruồi) cũng được hiểu chung là bao gồm cả trứng ruồi (makkhikaṇḍakaṃ).
Teneva tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ ‘‘nimmakkhikanti imassevatthaṃ pakāsetuṃ nimmakkhikaṇḍakanti vuttaṃ, makkhikāhi tāsaṃ aṇḍakehi ca virahitanti attho’’ti.
For that very reason, it is said in all three texts: "To clarify the meaning of 'free from flies,' 'free from fly-eggs' is said; the meaning is: devoid of flies and their eggs."
Vì vậy, trong ba vị trí nút thắt cũng đã nói: ‘‘Nimmakkhikaṇḍakaṃ được nói để làm rõ ý nghĩa của từ nimmakkhikaṃ, có nghĩa là không có ruồi và trứng của chúng’’.
Ayaṃ panettha amhākaṃ khanti ‘‘makkhikānaṃ aṇḍāni makkhikaṇḍāni, natthi ettha makkhikaṇḍānīti nimmakkhikaṇḍanti.
Herein, this is our opinion: "The eggs of flies are fly-eggs; there are no fly-eggs in it, thus it is free from fly-eggs."
Đây là quan điểm của chúng tôi về vấn đề này: ‘‘Trứng của ruồi là makkhikaṇḍāni (trứng ruồi). Không có trứng ruồi ở đây, nên gọi là nimmakkhikaṇḍaṃ (không trứng ruồi).’’
Iminā makkhikānaṃ aṇḍehi rahitatā vuttā, ‘nimmakkhika’nti iminā pana makkhikānaṃyeva abhāvo vutto’’ti.
By this, the absence of flies' eggs is stated; but by 'free from flies,' the absence of the flies themselves is stated.
Với điều này, sự không có trứng ruồi được nói đến, còn với ‘‘nimmakkhikaṃ’’, sự không có ruồi được nói đến.
Etaṃ kira madhūti khuddakamakkhikāhi katamadhu.
This honey, it seems, means: honey made by small bees.
Etaṃ kira madhu có nghĩa là mật ong do những con ong nhỏ làm ra.
Sabbamadhūhīti mahāmakkhikabhamaramakkhikādikatehi.
Than all honeys means: than those made by large bees, bumblebees, and so on.
Sabbamadhūhi có nghĩa là hơn tất cả các loại mật ong do ong lớn, ong vò vẽ, v.v., làm ra.
Agganti uttamaṃ.
Highest means: supreme.
Aggaṃ có nghĩa là tối thượng.
Seṭṭhanti pasatthatamaṃ.
Best means: most excellent.
Seṭṭhaṃ có nghĩa là đáng ca ngợi nhất.
Surasanti sobhanarasaṃ.
Delicious means: of excellent taste.
Surasaṃ có nghĩa là có hương vị tốt.
Ojavantanti accantamojasampannaṃ.
Nutritious means: possessed of extreme nutritional essence.
Ojavantaṃ có nghĩa là vô cùng bổ dưỡng.
Āyācanavacanametanti iminā sampaṭicchanasampahaṃsanādiatthaṃ nivatteti.
This is a statement of request: by this, he negates the meaning of acceptance, praise, and so on.
Với điều này,* bác bỏ ý nghĩa của sự chấp thuận, sự hoan hỷ, v.v., khi nói: ‘‘Đây là lời cầu xin’’.
Ekaṃ hatthanti ekaṃ pāṇitalaṃ.
One hand means: one palm.
Ekaṃ hatthaṃ có nghĩa là một lòng bàn tay.
‘‘Abhinimminissāmī’’ti vuttamatthaṃ pakāsetuṃ ‘‘pathavīsadisaṃ karissāmī’’ti vuttaṃ.
To clarify the meaning of what was said by "I will create", it was said: "I will make it like the earth."
Để làm rõ ý nghĩa của câu ‘‘Abhinimminissāmī’’ (Tôi sẽ tạo ra),* đã nói: ‘‘pathavīsadisaṃ karissāmī’’ (Tôi sẽ làm cho nó giống như đất).
Ayaṃ nu kho pathavī, udāhu na ayanti iminā nimmitapathaviyā pakatipathaviyā ca sandissamānattā ‘‘esā nu kho amhākaṃ pathavī, udāhu aññā’’ti uppajjamānakukkuccaṃ dasseti.
Is this the earth, or is it not? By this, he shows the doubt that would arise, "Is this our earth, or is it another?", because the created earth and the natural earth would look alike.
Với câu ‘‘Ayaṃ nu kho pathavī, udāhu na ayaṃ’’ (Đây có phải là đất không, hay không phải là đất này?),* chỉ ra sự nghi ngờ phát sinh khi đất được tạo ra và đất tự nhiên cùng xuất hiện, khiến họ tự hỏi: ‘‘Đây có phải là đất của chúng ta, hay là một loại đất khác?’’
Nibaddhavipulāgamo gāmo nigamo, pavattitamahāāyo mahāgāmoti vuttaṃ hoti.
A village with constant, abundant coming and going is a market town; it means a large village with great and continuous revenue.
Một ngôi làng có sự phát triển rộng lớn liên tục được gọi là nigamo (thị trấn); tức là một ngôi làng lớn có nhiều thu nhập được tạo ra.
Na vā esa vipallāsoti pubbapakkhaṃ nidasseti.
Or is this no delusion? indicates the first position.
Na vā esa vipallāso (Hay sự sai lệch đó không có?) là để chỉ ra mặt trước của vấn đề.
Kasmā panesa vipallāso na hotīti āha ‘‘acinteyyo hi iddhimato iddhivisayo’’ti.
But why would this not be a delusion? He said: For the domain of psychic power of one with psychic power is inconceivable.
Vì sao sự sai lệch này không xảy ra?* nói: ‘‘Phạm vi thần thông của bậc có thần thông là không thể nghĩ bàn’’.
Iddhibaleneva tesaṃ sattānaṃ tādiso vipallāso na bhavissatīti adhippāyo.
The intention is that, through the power of psychic ability itself, such a delusion would not occur for those beings.
Ý nghĩa là: do năng lực thần thông, sự sai lệch như vậy sẽ không xảy ra đối với những chúng sinh đó.
Idāni aññathā vipallāsappaṭilābhaṃ dassento āha ‘‘evaṃ panā’’tiādi.
Now, showing the acquisition of delusion in another way, he said: However, in this way, and so on.
Bây giờ, để chỉ ra sự nhận thức sai lệch theo cách khác,* nói: ‘‘evaṃ panā’’ (và như vậy) v.v.
Garahantāti sammukhā garahantā.
Reproaching means: reproaching in their presence.
Garahantā có nghĩa là quở trách trực tiếp.
Upavadantāti parammukhā akkosantā.
Speaking against means: reviling in their absence.
Upavadantā có nghĩa là chửi rủa sau lưng.
Nanu ca uttarakuruṃ piṇḍāya gamanaṃ paṭisedhetvā vipallāsampi sattā paṭilabheyyunti kāraṇaṃ na vuttaṃ, tasmā kimettha kāraṇanti āha ‘‘tattha kiñcāpī’’tiādi.
But was not the reason given for why, after prohibiting going to Uttarakuru for alms, beings might still acquire a delusion? Therefore, what is the reason here? He said: Therein, although, and so on.
Chẳng phải đã không nói lý do vì sao việc đi khất thực đến Uttarakuru bị cấm và chúng sinh có thể nhận được sự sai lệch sao? Vì vậy, lý do ở đây là gì?* nói: ‘‘Tattha kiñcāpī’’ (Mặc dù ở đó) v.v.
Yadipi na vuttaṃ, tathāpi ‘‘vipallāsampi sattā paṭilabheyyu’’nti pubbe adhikatattā teneva kāraṇena piṇḍāya uttarakurugamanampi bhagavatā paṭisiddhanti viññāyati, tasmā tadeva kāraṇaṃ idhāpi gahetabbanti dassento āha ‘‘pubbe vuttanayeneva gahetabba’’nti.
Although it was not stated, nevertheless, because it was mentioned before that "beings might acquire a delusion," it is understood that for that same reason, going to Uttarakuru for alms was also prohibited by the Blessed One. Therefore, showing that the same reason should be taken here as well, he said: It should be understood in the same way as stated before.
Mặc dù không được nói rõ, nhưng vì trước đó đã đề cập rằng ‘‘chúng sinh có thể nhận được sự sai lệch’’, nên người ta hiểu rằng chính vì lý do đó mà Đức Phật đã cấm việc đi khất thực đến Uttarakuru. Vì vậy, để chỉ ra rằng chính lý do đó cũng cần được chấp nhận ở đây,* nói: ‘‘Nên được chấp nhận theo cách đã nói trước đó’’.
Vipallāsampi sattā paṭilabheyyunti idaṃ idha avuttampi ānetvā sambandhitabbanti adhippāyo.
The intention is that this phrase, "beings might acquire a delusion", though not stated here, should be brought in and connected.
Ý muốn nói rằng, câu " Vipallāsampi sattā paṭilabheyyu" (ngay cả chúng sinh cũng có thể bị sai lệch) này, dù không được nói đến ở đây, cũng nên được đưa vào và liên kết. Đó là ý nghĩa.
Atthopi cassa vuttasadisameva veditabboti.
And its meaning should be understood as similar to what was said.
Và ý nghĩa của nó cũng nên được hiểu tương tự như những gì đã được nói.
‘‘Evaṃ pana vipallāsaṃ paṭilabheyyu’’ntiādinā pacchā vuttameva atthavikappaṃ sandhāya vadati.
He speaks with reference to the alternative meaning stated later by "However, in this way they would acquire a delusion," and so on.
Nó đề cập đến một ý nghĩa khác đã được nói đến sau này, bắt đầu bằng câu "Như vậy, họ có thể bị sai lệch."
Yaṃ pana tattha vuttaṃ ‘‘te guṇe nibbattetvā dubbhikkhakāle pathaviṃ parivattetvā pappaṭakojaṃ paribhuñjiṃsū’’ti, taṃ apanetvā te guṇe nibbattetvā dubbhikkhakāle uttarakuruṃ gantvā piṇḍāya caritvā paribhuñjiṃsūti evamettha yojanā kātabbā.
As for the statement made there, “Having produced those qualities, in a time of famine, they transformed the earth and consumed the essence of the soil,” having set that aside, the construction here should be made thus: “Having produced those qualities, in a time of famine, they went to Uttarakuru, wandered for alms, and consumed.”
Tuy nhiên, câu đã được nói ở đó là "họ đã tạo ra những phẩm chất đó, rồi trong thời kỳ đói kém, họ đã đảo lộn đất đai và ăn chất bọt từ đất," thì nên loại bỏ câu đó và thay vào đó, nên giải thích ở đây rằng "họ đã tạo ra những phẩm chất đó, rồi trong thời kỳ đói kém, họ đã đi đến Uttarakuru, khất thực và thọ dụng."
Ekena padavītihārenāti ettha padassa vītiharaṇaṃ nikkhipanaṃ padavītihāro, padanikkhepo, tasmā ekena padanikkhepenāti vuttaṃ hoti.
Here, in the phrase by one step, the carrying forward or placing of the foot is padavītihāro, the placing of the foot. Therefore, it means by one placing of the foot.
Trong cụm từ " Ekena padavītihārenā" (bằng một bước chân), padavītihāro có nghĩa là nikkhipanaṃ (đặt xuống) một bước chân, tức là padanikkhepo (bước chân). Do đó, có nghĩa là "bằng một bước chân."
Ekena padavītihārena atikkamitabbaṭṭhānañca samagamanena dvinnaṃ padānaṃ antare muṭṭhiratanamattaṃ, tasmā.
By one step to be crossed and by walking in unison, the space between two feet is the measure of a fist-span, therefore.
Và nơi cần vượt qua bằng một bước chân là khoảng cách bằng một nắm ngọc giữa hai bước chân khi đi đều, do đó.
Mātikāmattaṃ adhiṭṭhahitvāti muṭṭhiratanappamāṇaṃ mātikāmattaṃ adhiṭṭhāyāti attho.
Having determined the measure of a small channel means having determined the measure of a small channel, which is the size of a fist-span.
" Mātikāmattaṃ adhiṭṭhahitvā" có nghĩa là "sau khi xác định một rãnh nhỏ có kích thước bằng một nắm ngọc."
‘‘Ko nu kho, bhante, hetu, ko paccayo, yena pubbe appatarāni ceva sikkhāpadāni ahesuṃ, bahutarā ca bhikkhū aññāya saṇṭhahiṃsu.
“What, venerable sir, is the reason, what is the cause, why formerly there were fewer training rules, yet more bhikkhus were established in final knowledge?
"Bạch Thế Tôn, nguyên nhân nào, duyên cớ nào mà trước đây các giới luật ít hơn, và các Tỷ-kheo thành tựu chánh trí nhiều hơn?
Ko pana, bhante, hetu, ko paccayo, yena etarahi bahutarāni ceva sikkhāpadāni honti, appatarā ca bhikkhū aññāya saṇṭhahantīti.
What, venerable sir, is the reason, what is the cause, why now there are more training rules, yet fewer bhikkhus are established in final knowledge?
Bạch Thế Tôn, nguyên nhân nào, duyên cớ nào mà bây giờ các giới luật nhiều hơn, và các Tỷ-kheo thành tựu chánh trí ít hơn?"
Evametaṃ, bhaddāli, hoti, sattesu hāyamānesu saddhamme antaradhāyamāne bahutarāni ceva sikkhāpadāni honti, appatarā ca bhikkhū aññāya saṇṭhahantīti.
It is just so, Bhaddāli. When beings are degenerating and the true Dhamma is disappearing, there are more training rules, and fewer bhikkhus are established in final knowledge.
"Này Bhaddāli, đúng là như vậy. Khi chúng sinh suy đồi, khi Chánh Pháp biến mất, các giới luật sẽ nhiều hơn, và các Tỷ-kheo thành tựu chánh trí sẽ ít hơn."
Na tāva, bhaddāli, satthā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapeti, yāva na idhekacce āsavaṭṭhānīyā dhammā saṅghe pātubhavantī’’ti –
The Teacher does not, Bhaddāli, lay down a training rule for the disciples so long as certain states liable to the corruptions do not appear in the Saṅgha”—
"Này Bhaddāli, Như Lai chưa chế định giới luật cho các đệ tử cho đến khi một số pháp là nguyên nhân của các lậu hoặc xuất hiện trong Tăng đoàn."
Imasmiṃ bhaddālisutte (ma. ni. 2.145) viya ekaccesu paññattesupi tato paraṃ paññapetabbāni sandhāya ‘‘na tāva, sāriputta, satthā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapetī’’ti vuttaṃ.
In this Bhaddālisutta, just as some have been laid down, yet with reference to those to be laid down thereafter, it was said, “The Teacher does not, Sāriputta, lay down a training rule for the disciples.”
Trong kinh Bhaddāli (Ma. Ni. 2.145) này, cũng tương tự như vậy, dù một số giới luật đã được chế định, nhưng sau đó, đề cập đến những giới luật cần được chế định, Ngài đã nói: "Này Sāriputta, Như Lai chưa chế định giới luật cho các đệ tử."
Idheva ca aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sāmampi pacanaṃ samaṇasāruppaṃ na hoti, na ca vaṭṭatī’’ti vacanaṃ ‘‘ratticchedo vā vassacchedo vā na kato’’ti vacanañca pubbe paññattasikkhāpadānaṃ sabbhāve pamāṇanti daṭṭhabbaṃ.
And right here in the commentary, the statement, “Cooking for oneself is not befitting a recluse, nor is it allowable,” and the statement, “The time of night or the time of the rains-retreat was not broken,” should be seen as proof for the existence of training rules laid down before.
Và ở đây, trong Chú giải, câu "ngay cả việc tự nấu ăn cũng không phù hợp với Sa-môn, và không được phép" và câu "chưa có quy định về việc cắt đêm hay cắt mùa mưa" nên được xem là bằng chứng về sự tồn tại của các giới luật đã được chế định trước đó.
Sesasikkhāpadānañceva pātimokkhuddesassa ca therassa āyācanena paññattattā ‘‘mūlato pabhuti nidānaṃ dassetu’’nti āha.
Because the remaining training rules and the recitation of the Pātimokkha were laid down through the Elder’s request, he said, “to show the reason from the beginning.”
Vì các giới luật còn lại và việc tụng đọc Pātimokkha đã được chế định theo lời thỉnh cầu của vị Trưởng lão, nên Ngài nói " mūlato pabhuti nidānaṃ dassetu" (hãy trình bày nhân duyên từ khởi thủy).
Rahogatassāti raho janavivittaṃ ṭhānaṃ upagatassa.
Of one gone to a secluded place means of one who has approached a place secluded from people.
" Rahogatassā" có nghĩa là "đã đến một nơi vắng vẻ, không có người."
Tena gaṇasaṅgaṇikābhāvena therassa kāyavivekamāha.
By this, through the absence of association with a group, he indicates the Elder’s physical seclusion.
Bằng cách đó, Ngài nói về sự độc cư thân của vị Trưởng lão, do không có sự tụ tập của đoàn thể.
Paṭisallīnassāti nānārammaṇacārato cittassa nivattiyā paṭi sammadeva nilīnassa tattha avisaṭacittassa.
Of one in solitude means of one whose mind, having turned away from ranging in various objects, is well and truly settled, of one whose mind is not scattered there.
" Paṭisallīnassā" có nghĩa là "tâm đã hoàn toàn rút lui khỏi việc rong ruổi theo các đối tượng khác nhau, tâm an trú ở đó mà không bị phân tán."
Tena cittasaṅgaṇikābhāvenassa pubbabhāgiyaṃ cittavivekamāha.
By this, through the absence of mental association, he indicates his preliminary mental seclusion.
Bằng cách đó, Ngài nói về sự độc cư tâm sơ khởi của vị ấy, do không có sự tụ tập của tâm.
Ciranti kālāpekkhaṃ accantasaṃyoge upayogavacanaṃ.
Ciraṁ is an expression of usage in the sense of absolute connection with respect to time.
" Cira" là một từ chỉ sự sử dụng trong trường hợp liên kết tuyệt đối, liên quan đến thời gian.
Cirāti cirakālayuttā ṭhiti abhedena vuttā.
Cirā is said undifferentiatedly for a state endowed with a long time.
" Cirā" được nói đến một cách không phân biệt, chỉ sự an trú kéo dài trong một thời gian dài.
Kasmā panettha bhagavā vipassīādīnaṃ sattannaṃyeva buddhānaṃ brahmacariyassa ciraṭṭhitikāciraṭṭhitikabhāvaṃ kathesi, na buddhavaṃsadesanāyaṃ viya pañcavīsatiyā buddhānaṃ, tato vā pana bhiyyoti?
Why did the Blessed One here speak only of the long-lasting and not-long-lasting nature of the brahmacariya of the seven Buddhas, namely Vipassī and others, and not of the twenty-five Buddhas as in the Buddhavaṃsa discourse, or even more than that?
Tại sao ở đây Đức Thế Tôn chỉ nói về sự trường tồn và không trường tồn của Phạm hạnh của bảy vị Phật như Vipassī v.v., mà không nói về hai mươi lăm vị Phật hay nhiều hơn nữa như trong kinh Phật Sử (Buddhavaṃsa)?
Yesaṃ sammāsambuddhānaṃ paṭivedhasāsanaṃ ekaṃsato nicchayena ajjāpi dharati, na antarahitaṃ, te eva kittento vipassīādīnaṃyeva bhagavantānaṃ brahmacariyassa ciraṭṭhitikāciraṭṭhitikabhāvaṃ idha kathesi.
Desiring to proclaim only those Perfectly Enlightened Buddhas whose teaching of penetration definitely exists even today and has not disappeared, he spoke here only of the long-lasting and not-long-lasting nature of the brahmacariya of the Blessed Ones, Vipassī and others.
Chỉ khi ca ngợi những vị Chánh Đẳng Giác mà giáo pháp chứng ngộ của các Ngài vẫn còn tồn tại một cách chắc chắn và không bị biến mất cho đến ngày nay, Ngài mới nói về sự trường tồn và không trường tồn của Phạm hạnh của các vị Thế Tôn như Vipassī v.v. ở đây.
Tesaṃyeva hi sāvakā tadā ceva etarahi ca suddhāvāsabhūmiyaṃ ṭhitā, na aññesaṃ parinibbutattā.
For their disciples alone existed then and exist now in the Pure Abodes, not those of others, because they have attained final Nibbāna.
Vì các đệ tử của các Ngài vẫn còn an trú ở cõi Tịnh Cư (Suddhāvāsa) vào thời đó và cả bây giờ, chứ không phải của các vị Phật khác đã nhập Niết-bàn.
Siddhatthatissaphussānaṃ kira buddhānaṃ sāvakā suddhāvāsesu uppannā uppattisamanantarameva imasmiṃ sāsane upakādayo viya arahattaṃ adhigantvā na cirasseva parinibbāyiṃsu, na tattha tattha sāvakā yāvatāyukaṃ aṭṭhaṃsūti vadanti.
It is said that the disciples of the Buddhas Siddhattha, Tissa, and Phussa, having been born in the Pure Abodes, attained arahatship immediately after birth in this dispensation, like Upaka and others, and attained final Nibbāna not long after; their disciples did not remain for their full lifespan in those various places.
Người ta nói rằng các đệ tử của các vị Phật Siddhattha, Tissa, và Phussa đã tái sinh ở cõi Tịnh Cư, và ngay sau khi tái sinh, họ đã chứng đắc A-la-hán trong giáo pháp này, giống như Upaka và những người khác, rồi không lâu sau đó đã nhập Niết-bàn. Các đệ tử ở những nơi đó đã không sống hết tuổi thọ của mình.
Apubbācarimaniyamo pana aparāparaṃ saṃsaraṇakasattāvāsavasena ekissā lokadhātuyā icchitoti na tenetaṃ virujjhatīti daṭṭhabbaṃ.
Moreover, the rule of no-earlier-and-no-later is intended for one world-system by way of the dwelling of beings who wander on through successive existences, so it should be seen that this does not conflict with that.
Tuy nhiên, quy định về "không trước không sau" (apubbācarimaniyamo) được mong muốn trong một thế giới theo cách chúng sinh luân hồi từ đời này sang đời khác, nên điều này không mâu thuẫn với quy định đó. Điều này nên được hiểu.
19. Asādhāraṇo hetu, sādhāraṇo paccayoti evamādivibhāgena idha payojanaṃ natthi, vipassīādīnaṃ pana brahmacariyassa aciraṭṭhitikatāya ciraṭṭhitikatāya ca kāraṇapucchāparattā codanāyāti āha ‘‘hetu paccayoti ubhayametaṃ kāraṇādhivacana’’nti.
19. There is no purpose here in a division such as, “an uncommon cause is a hetu, a common one is a paccaya”; because the question is concerned with asking the reason for the brahmacariya of Vipassī and the others being not-long-lasting and long-lasting, he says, “hetu and paccaya—both of these are synonyms for cause.”
19. Ở đây không có mục đích để phân biệt theo cách "nguyên nhân là bất thường, duyên cớ là thông thường" v.v., mà là vì câu hỏi về nguyên nhân cho sự không trường tồn và trường tồn của Phạm hạnh của các vị Phật như Vipassī v.v. là một sự chất vấn. Do đó, Ngài nói " hetu paccayoti ubhayametaṃ kāraṇādhivacana" (cả hetu và paccaya đều là từ chỉ nguyên nhân).
Hinoti tena phalanti hetūti karaṇasādhanoyaṃ hetusaddoti āha ‘‘tena tassa phala’’ntiādi.
Because the result proceeds from it, it is a hetu; this word hetu has the instrumental derivation. Therefore he says, “By that, its result,” and so on.
Từ hetu này là một danh từ chỉ công cụ (karaṇasādhana), vì "kết quả được tạo ra bởi nó," do đó là hetu. Do đó, Ngài nói " tena tassa phala" (bởi nó, quả của nó) v.v.
Kattusādhanopi hetusaddo no na yujjati hinoti phalassa hetubhāvaṃ upagacchatīti hetūti.
The word hetu with the agent derivation is also not unsuitable, as in: it proceeds towards the state of being a cause for the result, therefore it is a hetu.
Và từ hetu là một danh từ chỉ chủ thể (kattusādhana) cũng không phải là không phù hợp, vì "nó đạt đến trạng thái là nguyên nhân của kết quả," do đó là hetu.
Taṃ paṭicca eti pavattatīti taṃ kāraṇaṃ paṭicca tassa phalaṃ eti pavattati nibbattatīti attho.
Dependent on that, it arises and proceeds; the meaning is that dependent on that cause, its result arises, proceeds, and is produced.
"Taṃ paṭicca eti pavattati" có nghĩa là "kết quả của nguyên nhân đó phát sinh, tiếp diễn, và được tạo ra do dựa vào nguyên nhân đó."
Kilāsuno ahesunti appossukkā ahesuṃ, nirussāhā ahesunti attho.
Were weary means they were unenthusiastic, they were without effort.
" Kilāsuno ahesu" có nghĩa là "họ không có nhiệt huyết, họ không có tinh tấn."
Sā pana nirussāhatā na ālasiyavasenāti āha ‘‘na ālasiyakilāsuno’’ti, ālasiyavasena kilāsuno nāhesunti attho.
But that lack of effort was not due to laziness, so he says, “not weary with laziness,” meaning they were not weary through laziness.
Tuy nhiên, sự thiếu tinh tấn đó không phải do lười biếng. Do đó, Ngài nói " na ālasiyakilāsuno" (không phải là sự mệt mỏi do lười biếng), có nghĩa là "họ không mệt mỏi do lười biếng."
Tattha kāraṇamāha ‘‘na hī’’tiādi.
He states the reason for that, saying “For not,” and so on.
Ngài nói về nguyên nhân ở đó, bắt đầu bằng " na hī" (không phải vậy).
Ālasiyaṃ vāti iminā thinamiddhavasappavattānaṃ akusalānaṃ abhāvamāha.
By “laziness,” he indicates the absence of unwholesome states that arise under the influence of sloth and torpor.
Bằng từ " ālasiyaṃ vā" (hay sự lười biếng), Ngài nói về sự không tồn tại của các pháp bất thiện phát sinh do sự hôn trầm và thụy miên.
Osannavīriyatā vāti iminā pana ‘‘ālasiyābhāvepi antamaso annabhāranesādānampi sakkaccaṃyeva dhammaṃ desetī’’ti vacanato yassa kassacipi dhammadesanāya nirussāhatā natthīti dīpeti sabbesaṃ samakeneva ussāhena dhammadesanāya pavattanato.
And by “languid energy,” he shows that even in the absence of laziness, there is no lack of effort in teaching the Dhamma to anyone at all—as stated in the saying, “he teaches the Dhamma earnestly, even if it is just carrying a load of food”—because the teaching of the Dhamma proceeded for all with equal effort.
Hoặc là sự suy giảm tinh tấn – với cụm từ này, ý muốn nói rằng, “ngay cả khi không có sự lười biếng, vị ấy vẫn nhiệt thành giảng Dhamma cho bất cứ ai, thậm chí cho cả những người gánh thức ăn,” bởi vì việc giảng Dhamma được thực hiện với cùng một sự nhiệt thành đối với tất cả, nên điều này cho thấy không có sự thiếu nhiệt tình trong việc giảng Dhamma cho bất cứ ai.
Tenāha ‘‘buddhā hī’’tiādi.
Therefore, it is said, " buddhā hī," etc.
Do đó,* nói “chư Phật quả thật…” v.v.
Osannavīriyāti ohīnavīriyā, appossukkāti attho.
Osannavīriyā means with diminished effort; the meaning is with little exertion.
Osannavīriyā nghĩa là những người có tinh tấn suy giảm, tức là những người không có nhiệt tâm.
Ussannavīriyāti adhikavīriyā, mahussāhāti attho.
Ussannavīriyā means with abundant effort; the meaning is with great exertion.
Ussannavīriyā nghĩa là những người có tinh tấn vượt trội, tức là những người có nhiệt tâm lớn.
Vegenāti javena.
Vegenā means with speed.
Vegenā nghĩa là nhanh chóng.
Dhamme garu etesanti dhammagaruno.
The Dhamma is revered by them, thus they are dhammagaruno.
Những ai xem Pháp là trọng yếu thì được gọi là dhammagaruno (tôn trọng Pháp).
Dhamme gāravametesanti dhammagāravā.
There is respect for the Dhamma in them, thus they are dhammagāravā.
Những ai có sự kính trọng Pháp thì được gọi là dhammagāravā (kính trọng Pháp).
Vipassissa bhagavato kāle asīti vassasahassāni āyuppamāṇaṃ sikhissa sattati vassasahassāni, vessabhussa saṭṭhivassasahassāni āyuppamāṇanti āha ‘‘tesaṃ kira kāle dīghāyukā sattā’’ti.
In the time of the Blessed One Vipassī, the lifespan was eighty thousand years; for Sikhī, seventy thousand years; for Vessabhū, the lifespan was sixty thousand years. Thus, it is said: "In their time, indeed, beings were long-lived."
Trong thời của Đức Thế Tôn Vipassī, thọ mạng là tám mươi ngàn năm; trong thời của Sikhī, thọ mạng là bảy mươi ngàn năm; trong thời của Vessabhū, thọ mạng là sáu mươi ngàn năm. Do đó,* nói “vào thời của các vị ấy, chúng sanh có thọ mạng dài”.
Abhisamentīti paṭivijjhanti.
Abhisamenti means they thoroughly understand.
Abhisamentī nghĩa là thấu triệt.
Niddosatāyāti vītikkamadosassa abhāvato.
Niddosatāya means due to the absence of the fault of transgression.
Niddosatāyā nghĩa là do không có lỗi vi phạm.
‘‘Imasmiṃ vītikkame ayaṃ nāma āpattī’’ti evaṃ āpattivasena apaññapetvā ‘‘pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hotī’’tiādinā (dī. ni. 1.8, 194) dhammadesanāvasena ovādasikkhāpadānaṃyeva paññattattā vuttaṃ ‘‘sattāpattikkhandhavasena āṇāsikkhāpadaṃ apaññatta’’nti.
Because the training rules of admonition were laid down only by way of Dhamma teaching, beginning with "having abandoned the destruction of life, one is abstinent from the destruction of life," without laying them down by way of offenses, such as, "In this transgression, there is such-and-such an offense," it is said: "A training rule as a command was not laid down by way of the seven groups of offenses."
Vì không chế định giới luật theo hình thức tội lỗi, ví dụ: “Trong sự vi phạm này, có tội này,” mà chỉ chế định các giới luật khuyên răn theo hình thức thuyết pháp, ví dụ: “Từ bỏ sát sanh, vị ấy tránh xa sát sanh” v.v., nên đã nói “giới luật theo hình thức mệnh lệnh với bảy nhóm tội lỗi đã không được chế định”.
Channaṃ channaṃ vassānaṃ accayenāti pāṭhaseso daṭṭhabbo.
The remainder of the text "after the passing of every six years" should be seen.
Phần còn lại của đoạn văn cần được hiểu là “sau mỗi sáu năm”.
Atha vā channaṃ channaṃ vassānaṃ osānadivasaṃ apekkhitvā ‘‘sakiṃ saki’’nti vuttattā tadapekkhamidaṃ sāmivacanaṃ.
Or, because it is said "once, once" with reference to the final day of every six years, this is a genitive case referring to that.
Hoặc, vì đã nói “mỗi lần” khi đề cập đến ngày cuối cùng của mỗi sáu năm, nên đây là cách dùng từ sở hữu để chỉ sự đề cập đó.
Sakalajambudīpe sabbopi bhikkhusaṅgho ekasmiṃyeva ṭhāne uposathaṃ akāsīti sambandho.
The connection is that the entire Saṅgha of bhikkhus in all of Jambudīpa performed the uposatha in one single place.
Tất cả Tăng đoàn trên toàn cõi Jambudīpa đã làm lễ Uposatha tại cùng một địa điểm – đó là sự liên kết.
Katamaṃ taṃ ṭhānanti āha ‘‘bandhumatiyā rājadhāniyā’’tiādi.
To answer the question, "What was that place?" he said, "In the royal city of Bandhumatī," etc.
Địa điểm đó là gì?* nói “tại kinh đô Bandhumatī” v.v.
Isipatanaṃ tena samayena khemaṃ nāma uyyānaṃ hoti, migānaṃ pana abhayavāsatthāya dinnattā migadāyoti vuccati.
At that time, Isipatana was a park named Khema, but because it was given for the safe dwelling of deer, it is called Migadāya.
Vào thời đó, Isipatana là một khu vườn tên là Khema, nhưng vì được ban tặng để các loài thú sống không sợ hãi, nên nó được gọi là Migadāya.
Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘kheme migadāye’’ti.
Referring to that, it is said: "in Khema, at Migadāya."
Liên quan đến điều đó, đã nói “tại Migadāya Khema”.
Abbokiṇṇāni dasapi vīsatipi bhikkhusahassāni vasantīti visabhāgapuggalehi asaṃsaṭṭhāni dasapi vīsatipi bhikkhūnaṃ sahassāni vasanti.
Ten or even twenty thousand bhikkhus reside unmixed means ten or even twenty thousand bhikkhus reside unmingled with dissimilar persons.
Hai mươi ngàn, thậm chí mười ngàn Tỳ-khưu sống không bị gián đoạn nghĩa là mười ngàn hoặc hai mươi ngàn Tỳ-khưu sống không bị trộn lẫn với những người không cùng chủng loại.
Dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘te sabbepi dvādasasahassabhikkhugaṇhanakā mahāvihārā abhayagiricetiyapabbatacittalapabbatavihārasadisā ca ahesu’’nti vuttaṃ.
However, in the Dīghanikāyaṭṭhakathā it is said: "All those were like the Mahāvihāra, Abhayagiri, Cetiyapabbata, and Cittalapabbata monasteries, which could hold twelve thousand bhikkhus."
Tuy nhiên, trong Chú giải Dīghanikāya, đã nói rằng “tất cả mười hai ngàn Tỳ-khưu sống trong các đại tinh xá giống như Abhayagiri, Cetiyapabbata, và Cittalapabbata Vihāra.”
Uposathārocikāti uposathārocanakā.
Uposathārocikā means announcers of the uposatha.
Uposathārocikā nghĩa là những người báo tin Uposatha.
Tā kira devatā ekamhi vasse nikkhante tattha tattha gantvā ārocenti ‘‘nikkhantaṃ kho, mārisā, ekaṃ vassaṃ, pañca dāni vassāni sesāni, pañcannaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā’’ti.
Indeed, when one year had passed, those devatās would go here and there and announce: "Venerable sirs, one year has passed. Five years now remain. After the passing of five years, the royal city of Bandhumatī should be approached for the recitation of the Pātimokkha."
Những vị thiên nhân đó, sau khi một năm đã trôi qua, đã đi khắp nơi để thông báo: “Thưa chư vị, một năm đã trôi qua, còn lại năm năm nữa, sau năm năm, cần đến kinh đô Bandhumatī để tụng đọc Pātimokkha.”
Tathā dvīsu vassesu nikkhantesu ‘‘nikkhantāni kho, mārisā, dve vassāni, cattāri vassāni sesāni, catunnaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā’’ti ārocenti.
Similarly, when two years had passed, they announced: "Venerable sirs, two years have passed. Four years remain. After the passing of four years, the royal city of Bandhumatī should be approached for the recitation of the Pātimokkha."
Tương tự, khi hai năm đã trôi qua, họ thông báo: “Thưa chư vị, hai năm đã trôi qua, còn lại bốn năm nữa, sau bốn năm, cần đến kinh đô Bandhumatī để tụng đọc Pātimokkha.”
Imināva nayena tīsu catūsu pañcasu vassesu atikkantesu ārocenti.
By this same method, they announced when three, four, and five years had passed.
Theo cách này, khi ba, bốn, năm năm đã trôi qua, họ cũng thông báo.
Tena vuttaṃ ‘‘mārisā ekaṃ vassaṃ atikkanta’’ntiādi.
Therefore, it is said: "Venerable sirs, one year has passed," etc.
Do đó, đã nói “Thưa chư vị, một năm đã trôi qua” v.v.
Sānubhāvāti iddhānubhāvena sānubhāvā.
Sānubhāvā means endowed with power through the might of supernormal ability.
Sānubhāvā nghĩa là những người có uy lực thông qua thần thông.
Te kira bhikkhūti ye devatānubhāvena gacchanti, te sandhāya vadati.
"Those bhikkhus, it seems"—this is said with reference to those who go by the power of the devatās.
Những Tỳ-khưu đó – điều này nói về những vị đi bằng thần thông của các vị thiên nhân.
Pācīnasamuddanteti pācīnasamuddassa samīpadese.
Pācīnasamuddante means in the region near the eastern ocean.
Pācīnasamuddante nghĩa là ở vùng gần biển phía đông.
Gamiyavattanti gamikehi kātabbaṃ senāsanapaṭijagganādivattaṃ.
Gamiyavatta means the duties, such as looking after the lodging, to be done by traveling bhikkhus.
Gamiyavatta nghĩa là bổn phận của những người du hành, như việc sắp xếp chỗ ở.
Uposathagganti uposathakaraṇaṭṭhānaṃ.
Uposathagga means the place for performing the uposatha.
Uposathagga nghĩa là nơi thực hiện Uposatha.
Gatāva hontīti devatānubhāvena gatā eva honti.
Have already gone means they have already gone by the power of the devatās.
Gatāva hontī nghĩa là họ đã đến bằng thần thông của các vị thiên nhân.
Teti attano attano ānubhāvena devatānubhāvena ca gatā sabbepi.
Te means all those who have gone by their own power and by the power of the devatās.
Te nghĩa là tất cả những vị đã đến bằng thần thông của riêng mình và thần thông của các vị thiên nhân.
Khantī paramantiādīsu (dī. ni. aṭṭha. 2.90; dha. pa. aṭṭha. 2.185) parūpavādaṃ parāpakāraṃ sītuṇhādibhedañca guṇoparodhaṃ khamati sahati adhivāsetīti khanti.
In such passages as "Khantī paramaṃ," khanti is that which forbears, endures, and tolerates the violation of virtue, which is of different kinds such as the criticism of others, harm from others, and cold and heat.
Trong các đoạn như Khantī paramaṃ v.v., khanti (nhẫn nại) là sự chịu đựng, nhẫn chịu, chấp nhận những lời phỉ báng, sự hãm hại từ người khác, và những phiền toái như nóng lạnh, cũng như sự suy giảm phẩm hạnh.
Sā pana sīlādīnaṃ paṭipakkhadhamme savisesaṃ tapati santapati vidhamatīti paramaṃ uttamaṃ tapo.
Because it especially burns, scorches, and dispels the states that are contrary to virtue and so on, it is the paramaṃ (supreme) tapo (ascetic practice).
Sự nhẫn nại đó là tapo (khổ hạnh) tối thượng, vì nó đặc biệt thiêu đốt, làm tiêu tan, và loại bỏ các pháp đối nghịch với giới hạnh v.v.
Titikkhanaṃ khamanaṃ titikkhā.
Titikkhā is forbearance, endurance.
Sự chịu đựng, nhẫn chịu là titikkhā.
Khantiyāyevetaṃ vevacanaṃ.
This is a synonym for khanti itself.
Đây là từ đồng nghĩa với khanti.
Akkharacintakā hi khamāyaṃ titikkhāsaddaṃ vaṇṇenti, tasmā evamettha attho daṭṭhabbo ‘‘titikkhāsaṅkhātā adhivāsanakhanti nāma uttamaṃ tapo’’ti.
For grammarians explain the word titikkhā in the sense of khamā (forbearance); therefore, the meaning should be understood here thus: "The supreme ascetic practice is called forbearance as endurance."
Các nhà ngữ pháp giải thích từ titikkhā trong nghĩa nhẫn nại, do đó, ý nghĩa ở đây nên được hiểu là “sự nhẫn nại chấp nhận, tức là titikkhā, là khổ hạnh tối thượng”.
Nibbānaṃ paramaṃ vadanti buddhāti bhavena bhavantaraṃ vināti bhavanikantibhāvena saṃsibbati, sataṇhasseva vā āyatiṃ punabbhavabhāvato phalena saddhiṃ kammaṃ vināti saṃsibbatīti vānanti saṅkhyaṃ gatāya taṇhāya nikkhantaṃ nibbānaṃ tattha tassā sabbaso abhāvato.
"The Buddhas say Nibbāna is supreme": Because of the state of delighting in existence, it sews one existence to another; or, because for one with craving, there is a cause for future rebirth, it stitches kamma together with its result; thus, Nibbāna is that which has departed from craving, which is known as vāna, because of its complete absence there.
Chư Phật nói Nibbāna là tối thượng – Nibbāna là sự thoát ly khỏi ái dục (vāṇa), là sự kết nối từ kiếp này sang kiếp khác do sự ham muốn tồn tại, hoặc là sự kết nối nghiệp với quả báo do sự tái sanh trong tương lai của người có ái dục. Nibbāna là sự thoát ly khỏi ái dục vì ái dục hoàn toàn không còn ở đó.
Taṃ nibbānaṃ pana santapaṇītanipuṇasivakhemādinā sabbākārena paramanti vadanti buddhā.
The Buddhas say that Nibbāna is supreme in all aspects, being peaceful, sublime, subtle, blissful, secure, and so on.
Chư Phật nói Nibbāna đó là tối thượng về mọi mặt, như sự an tịnh, vi diệu, tinh tế, an lành, và vô sự.
Na hi pabbajito parūpaghātīti yo adhivāsanakhantirahitattā paraṃ upaghāteti bādhati vihiṃsati, so pabbajito nāma na hoti pabbājetabbadhammassa apabbājanato.
Na hi pabbajito parūpaghātī: One who, being devoid of enduring patience, harms, afflicts, or hurts another is not called a pabbajita (one who has gone forth), because he has not banished the state that ought to be banished.
Vì người xuất gia không làm hại người khác – người nào do không có sự nhẫn nại chịu đựng mà làm hại, gây tổn thương, hoặc gây đau khổ cho người khác, thì người đó không phải là người xuất gia, vì người đó đã không từ bỏ pháp đáng từ bỏ.
Catutthapādo pana tatiyapādasseva vevacanaṃ anatthantarattā.
The fourth line, however, is a synonym of the third line, as there is no difference in meaning.
Chân thứ tư là từ đồng nghĩa với chân thứ ba, vì không có sự khác biệt về ý nghĩa.
‘‘Na hi pabbajito’’ti etassa hi ‘‘na samaṇo hotī’’ti vevacanaṃ.
"Na samaṇo hoti" is a synonym for "na hi pabbajito."
“Na samaṇo hoti” là từ đồng nghĩa với “Na hi pabbajito”.
‘‘Parūpaghātī’’ti etassa ‘‘paraṃ viheṭhayanto’’ti vevacanaṃ.
"Paraṃ viheṭhayanto" is a synonym for "parūpaghātī."
“Paraṃ viheṭhayanto” là từ đồng nghĩa với “parūpaghātī”.
Atha vā parūpaghātīti sīlūpaghātī.
Alternatively, parūpaghātī means one who destroys virtue.
Hoặc, parūpaghātī là người hủy hoại giới hạnh (sīlūpaghātī).
Sīlañhi uttamaṭṭhena ‘‘para’’nti vuccati parasaddassa seṭṭhavācakattā ‘‘puggalaparoparaññū’’tiādīsu viya.
Virtue is called "para" in the sense of being supreme, because the word "para" has the meaning of "excellent," as in "one who knows superior and inferior persons," and so on.
Giới hạnh được gọi là “para” (tối thượng) theo nghĩa tối thượng, giống như trong các trường hợp như “puggalaparoparaññū” (người hiểu biết về các loại người cao thấp) v.v., vì từ “para” có nghĩa là tối thượng.
Yo ca samaṇo paraṃ yaṃ kañci sattaṃ viheṭhayanto parūpaghātī hoti attano sīlavināsako, so pabbajito nāma na hotīti attho.
The meaning is that a samaṇa who harms any other being and is a parūpaghātī, a destroyer of his own virtue, is not called a pabbajita.
Và ý nghĩa là, Tỳ-khưu nào làm hại bất cứ chúng sanh nào, trở thành người hủy hoại người khác, hủy hoại giới hạnh của chính mình, thì người đó không phải là người xuất gia.
Atha vā yo adhivāsanakhantiyā abhāvā parūpaghātī hoti, paraṃ antamaso ḍaṃsamakasampi jīvitā voropeti, so na hi pabbajito.
Alternatively, one who, due to a lack of enduring patience, is a parūpaghātī, who deprives another being—even down to a gadfly or a mosquito—of life, is not a pabbajita.
Hoặc, người nào do không có sự nhẫn nại chịu đựng mà làm hại người khác, thậm chí giết chết một con ruồi, muỗi, thì người đó không phải là người xuất gia.
Kiṃ kāraṇā?
What is the reason?
Vì lý do gì?
Pāpamalassa apabbājitattā anīhaṭattā.
Because the defilement of evil has not been banished, not been expelled.
Vì người đó chưa từ bỏ, chưa loại bỏ ô uế của ác nghiệp.
‘‘Pabbājayamattano malaṃ, tasmā pabbajitoti vuccatī’’ti (dha. pa. 388) idañhi pabbajitalakkhaṇaṃ.
For this is the characteristic of a pabbajita: "Because he has caused his own defilements to be banished, he is therefore called a pabbajita."
Bởi vì đặc điểm của người xuất gia là “người nào loại bỏ ô uế của chính mình, người đó được gọi là pabbajita (người xuất gia)”.
Yopi naheva kho upaghāteti na māreti, apica daṇḍādīhi viheṭheti, sopi paraṃ viheṭhayanto samaṇo na hoti.
And one who does not actually harm or kill, but harasses with sticks and so on, he too, while harassing another, is not a samaṇa.
Và người nào không giết hại, không làm hại, mà chỉ làm phiền người khác bằng gậy gộc v.v., thì người đó cũng không phải là Sa-môn.
Kiṃkāraṇā?
What is the reason?
Vì lý do gì?
Vihesāya asamitattā.
Because he has not been calmed with regard to harassment.
Vì sự làm phiền chưa được dập tắt.
Samitattā samaṇoti vuccatīti idañhi samaṇalakkhaṇaṃ.
For this is the characteristic of a samaṇa: he is called a samaṇa because he is calmed.
Bởi vì đặc điểm của Sa-môn là “người nào dập tắt được sự làm phiền, người đó được gọi là Sa-môn”.
‘‘Samitattā hi pāpānaṃ, samaṇoti pavuccatī’’ti (dha. pa. 265) hi vuttaṃ.
For it is said: "Because of the calming of evils, he is called a 'samaṇa'."
Quả thật, đã nói rằng “do dập tắt được các ác nghiệp, người đó được gọi là Sa-môn”.
Apica bhagavā bhikkhūnaṃ pātimokkhaṃ uddisanto pātimokkhakathāya ca sīlappadhānattā sīlassa ca visesato doso paṭipakkhoti tassa niggaṇhanavidhiṃ dassetuṃ ādito ‘‘khantī paramaṃ tapo’’ti āha.
Furthermore, the Blessed One, while reciting the Pātimokkha to the bhikkhus, said at the outset "Khantī paramaṃ tapo" to show the method for restraining anger, since virtue is predominant in the Pātimokkha discourse, and anger is especially its opponent.
Hơn nữa, khi Đức Thế Tôn tụng đọc Pātimokkha cho các Tỳ-khưu, vì câu chuyện Pātimokkha lấy giới hạnh làm chính, và đặc biệt là lỗi lầm là đối nghịch với giới hạnh, nên để chỉ ra phương pháp chế ngự lỗi lầm đó, Ngài đã bắt đầu bằng câu “Khantī paramaṃ tapo” (Nhẫn nại là khổ hạnh tối thượng).
Tena aniṭṭhassa paṭihananūpāyo vutto, titikkhāggahaṇena pana iṭṭhassa, tadubhayenapi uppannaṃ aratiṃ uppannaṃ ratiṃ abhibhuyya viharatīti ayamattho dassito.
By that, the means of dispelling the undesirable is stated; by the inclusion of titikkhā, the means of dispelling the desirable is stated. By both of these, this meaning is shown: he dwells overcoming arisen discontent and arisen delight.
Với câu đó, phương tiện để đẩy lùi những gì không mong muốn đã được nói đến; còn với việc nắm giữ sự nhẫn nại (titikkhā), phương tiện để đẩy lùi những gì mong muốn đã được nói đến. Và với cả hai điều này, ý nghĩa được chỉ ra là vị ấy an trú bằng cách chế ngự sự bất mãn (arati) và sự mãn nguyện (rati) đã khởi lên.
Taṇhāvānassa vūpasamanato nibbānaṃ paramaṃ vadanti buddhā.
Because it is the calming of craving, which is vāna, the Buddhas say Nibbāna is supreme.
Các vị Phật nói rằng Nibbāna là tối thượng vì sự lắng dịu của ái dục (taṇhā-vāna).
Tattha khantiggahaṇena payogavipattiyā abhāvo dassito, titikkhāggahaṇena āsayavipattiyā abhāvo.
Therein, by the inclusion of khanti, the absence of wrong application is shown; by the inclusion of titikkhā, the absence of wrong intention is shown.
Trong đó, với việc nắm giữ sự kham nhẫn (khanti), sự không có sự thất bại trong thực hành (payogavipatti) đã được chỉ ra; với việc nắm giữ sự nhẫn nại (titikkhā), sự không có sự thất bại trong ý định (āsayavipatti) đã được chỉ ra.
Tathā khantiggahaṇena parāparādhasahatā, titikkhāggahaṇena paresu anaparajjhanā dassitā.
Likewise, by the term ‘khantī,’ endurance of others’ offenses is shown; by the term ‘titikkhā,’ not offending others is shown.
Tương tự, với việc nắm giữ sự kham nhẫn (khanti), sự chịu đựng lỗi lầm của người khác đã được chỉ ra; với việc nắm giữ sự nhẫn nại (titikkhā), sự không phạm lỗi với người khác đã được chỉ ra.
Evaṃ kāraṇamukhena anvayato pātimokkhaṃ dassetvā idāni byatirekato taṃ dassetuṃ ‘‘na hī’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the Pātimokkha by the positive method by way of its cause, now, to show it by the negative method, ‘ na hī’ and so on was said.
Như vậy, sau khi chỉ ra Pātimokkha theo phương pháp nhân quả (kāraṇamukhena) và theo cách thuận (anvayato), bây giờ để chỉ ra nó theo cách nghịch (byatirekato), câu “Na hī” (Không phải vậy) v.v. đã được nói đến.
Tena yathā sattānaṃ jīvitā voropanaṃ paraṃ pāṇileḍḍudaṇḍādīhi viheṭhanañca ‘‘parūpaghāto paraṃ viheṭhana’’nti vuccati, evaṃ tesaṃ sāpateyyāvaharaṇaṃ parāmasanaṃ visaṃvādanaṃ aññamaññabhedanaṃ pharusavacanena mammaghaṭṭanaṃ niratthakavippalāpo parasantakābhijjhānaṃ ucchedacintanaṃ micchābhinivesanañca upaghāto paraviheṭhanañca hotīti yassa kassaci akusalassa kammapathassa kammassa ca karaṇena pabbajito samaṇo ca na hotīti dasseti.
By this, it is shown that just as depriving beings of life and harming others with the hand, clods, sticks, etc., is called ‘harming others, harming another,’ so too, stealing their property, molesting*, deceiving, causing division among them, striking at their vital spots with harsh speech, useless chatter, coveting others’ possessions, thinking of annihilation, and wrong adherence are also harming and harming another. Therefore, by doing any unwholesome course of action or kamma, one is not a renunciant or an ascetic.
Với câu đó, điều được chỉ ra là: cũng như việc tước đoạt mạng sống của chúng sinh, và việc làm hại người khác bằng gậy, đá, v.v. được gọi là “làm hại người khác, gây đau khổ cho người khác”, thì tương tự, việc chiếm đoạt tài sản của họ, việc xâm phạm, việc lừa dối, việc chia rẽ lẫn nhau, việc chạm vào chỗ nhạy cảm bằng lời nói thô tục, việc nói chuyện vô ích, việc tham lam tài sản của người khác, việc suy nghĩ hủy diệt, và việc chấp thủ sai lầm cũng là sự làm hại và gây đau khổ cho người khác. Do đó, một người xuất gia và một Sa-môn không thể là người thực hiện bất kỳ ác nghiệp đạo hay ác nghiệp nào.
Dutiyagāthāya sabbapāpassāti sabbākusalassa sabbassapi dvādasākusalassa sabbacittuppādasaṅgahitassa sāvajjadhammassa.
In the second verse, sabbapāpassa refers to all that is unwholesome, all the twelve unwholesome types of consciousness, all blameworthy states included within all arisings of consciousness.
Trong kệ thứ hai, sabbapāpassā (của tất cả các điều ác) có nghĩa là của tất cả các điều bất thiện, của tất cả mười hai điều bất thiện, của tất cả các pháp có tội được bao gồm trong các tâm sinh khởi.
Akaraṇanti anuppādanaṃ.
Akaraṇaṁ means not producing it.
Akaraṇaṃ (không làm) có nghĩa là không làm cho phát sinh.
Karaṇañhi nāma tassa attano santāne uppādananti tappaṭikkhepato akaraṇaṃ anuppādanaṃ.
For 'doing' means producing it in one's own continuity; by rejecting that, 'not doing' becomes 'not producing'.
Vì việc làm phát sinh điều đó trong dòng tâm thức của mình được gọi là ‘làm’, nên ‘không làm’ là không làm cho phát sinh, bằng cách từ bỏ điều đó.
Kusalassāti catubhūmikakusalassa.
Kusalassa refers to wholesome states of the four planes.
Kusalassā (của điều thiện) có nghĩa là của điều thiện thuộc bốn cõi.
‘‘Kusalassā’’ti hi idaṃ ‘‘etaṃ buddhāna sāsana’’nti vakkhamānattā ariyamaggadhamme tesañca sambhārabhūte tebhūmikakusale dhamme bodheti.
Indeed, the phrase ‘kusalassa,’ because it will be stated ‘this is the teaching of the Buddhas,’ indicates the Dhammas of the noble path and also the wholesome Dhammas of the three planes that are the supporting conditions for them.
Vì câu “Kusalassā” này được nói đến trong ngữ cảnh “etaṃ buddhāna sāsanaṃ” (đây là giáo huấn của các đức Phật), nên nó chỉ ra các pháp Thánh đạo và các pháp thiện thuộc ba cõi là những yếu tố cần thiết cho chúng.
Upasampadāti upasampādanaṃ.
Upasampadā means accomplishment.
Upasampadā (thành tựu) có nghĩa là sự thành tựu.
Taṃ pana atthato tassa kusalassa samadhigamo paṭilābho.
In terms of meaning, that is the attainment and acquisition of that wholesome state.
Tuy nhiên, về mặt ý nghĩa, đó là sự đạt được, sự thâu hoạch điều thiện đó.
Sacittapariyodapananti attano cittassa jotanaṃ cittassa pabhassarabhāvakaraṇaṃ sabbaso parisodhanaṃ.
Sacittapariyodapanaṁ means the brightening of one's own mind, making the mind radiant, the complete purification.
Sacittapariyodapanaṃ (làm trong sạch tâm mình) có nghĩa là làm cho tâm mình sáng chói, làm cho tâm trở nên rực rỡ, hoàn toàn thanh tịnh.
Taṃ pana arahattena hoti.
That, however, is accomplished through Arahatship.
Tuy nhiên, điều đó đạt được bằng quả A-la-hán.
Ettha ca yasmā aggamaggasamaṅgino cittaṃ sabbaso pariyodapīyati nāma, aggaphalakkhaṇe pana pariyodapitaṃ hoti puna pariyodapetabbatāya abhāvato, tasmā pariniṭṭhitapariyodapanataṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘taṃ pana arahattena hotī’’ti.
Herein, because the mind of one endowed with the highest path is called ‘completely purified,’ whereas at the moment of the highest fruit it has been purified and there is nothing further to be purified, it was said with reference to the state of completed purification, “That, however, is accomplished through Arahatship.”
Ở đây, vì tâm của người thành tựu Thánh đạo tối thượng được gọi là hoàn toàn thanh tịnh, nhưng tại thời điểm quả tối thượng, nó đã được thanh tịnh và không còn gì để thanh tịnh nữa, nên câu “taṃ pana arahattena hotī” (điều đó đạt được bằng quả A-la-hán) được nói đến để chỉ sự thanh tịnh hoàn hảo.
Iti sīlasaṃvarena sabbapāpaṃ pahāya lokiyalokuttarāhi samathavipassanāhi kusalaṃ sampādetvā arahattaphalena cittaṃ pariyodapetabbanti etaṃ buddhānaṃ sāsanaṃ ovādo anusiṭṭhi.
Thus, having abandoned all evil through restraint in sīla, having accomplished the wholesome through mundane and supramundane serenity and insight, one purifies the mind through the fruit of Arahatship—this is the teaching, the exhortation, the instruction of the Buddhas.
Như vậy, sau khi từ bỏ mọi điều ác bằng sự phòng hộ giới, thành tựu điều thiện bằng samatha và vipassanā thuộc thế gian và siêu thế, và làm cho tâm thanh tịnh bằng quả A-la-hán—đây là giáo huấn, lời khuyên, lời chỉ dạy của các đức Phật.
Tatiyagāthāya anupavādoti vācāya kassaci anupavadanaṃ.
In the third verse, anupavādo means not speaking ill of anyone by speech.
Trong kệ thứ ba, anupavādo (không chỉ trích) có nghĩa là không chỉ trích bất cứ ai bằng lời nói.
Anupaghātoti kāyena manasā ca kassaci upaghātākaraṇaṃ manasāpi paresaṃ anatthacintanādivasena upaghātakaraṇassa vajjetabbattā.
Anupaghāto means not harming anyone by body or by mind, because harming by mind, by way of thinking ill of others and so forth, is also to be avoided.
Anupaghāto (không làm hại) có nghĩa là không làm hại bất cứ ai bằng thân và ý, vì việc làm hại người khác bằng ý, như suy nghĩ điều bất lợi cho họ, v.v., cần phải tránh.
Pātimokkheti yaṃ taṃ paatimokkhaṃ atipamokkhaṃ uttamaṃ sīlaṃ, pāti vā sugatibhayehi mokkheti duggatibhayehi, yo vā naṃ pāti, taṃ mokkhetīti pātimokkhanti vuccati, tasmiṃ pātimokkhe ca.
Pātimokkhe: That which is called the Pātimokkha is the most excellent, supreme sīla. Or, it protects (pāti) from the dangers of good destinations and liberates (mokkheti) from the dangers of bad destinations. Or, one who protects (pāti) it, it liberates (mokkheti) them, thus it is called Pātimokkha. In that Pātimokkha, and—
Pātimokkhe (trong Pātimokkha) có nghĩa là trong Pātimokkha đó, tức là giới tối thượng, hay giới giải thoát khỏi các nỗi sợ tái sinh thiện lành và giải thoát khỏi các nỗi sợ tái sinh ác lành, hoặc giải thoát người giữ giới khỏi các nỗi sợ đó, nên được gọi là Pātimokkha; và trong Pātimokkha đó.
Saṃvaroti sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ avītikkamalakkhaṇo saṃvaro.
Saṁvaro means the restraint characterized by not transgressing the seven classes of offenses.
Saṃvaro (sự phòng hộ) có nghĩa là sự phòng hộ có đặc tính không vi phạm bảy nhóm tội (āpattikkhandha).
Mattaññutāti bhojane mattaññutā paṭiggahaṇaparibhogavasena pamāṇaññutā.
Mattaññutā means knowing the measure in food, knowing the proper amount with respect to receiving and using.
Mattaññutā (biết đủ) có nghĩa là biết đủ trong việc ăn uống, tức là biết chừng mực trong việc thọ nhận và sử dụng.
Pantañca sayanāsananti janasaṅghaṭṭavirahitaṃ nijjanasambādhaṃ vivittaṃ senāsanañca.
Pantañca sayanāsanaṁ means a dwelling that is secluded, free from the jostling of people, uncrowded by people, and remote.
Pantañca sayanāsanaṃ (chỗ nằm ngồi thanh vắng) có nghĩa là chỗ nằm ngồi vắng vẻ, không có sự tụ tập của người, không bị chen chúc bởi người.
Ettha dvīhiyeva paccayehi catupaccayasantoso dīpitoti veditabbo paccayasantosasāmaññena itaradvayassapi lakkhaṇahāranayena jotitabhāvato.
Here, contentment with the four requisites is indicated by just two of them; it should be understood that due to the general nature of contentment with requisites, the other two are also illuminated by the method of characteristic application.
Ở đây, cần hiểu rằng sự biết đủ về bốn vật dụng (catupaccayasantosa) đã được chỉ ra chỉ bằng hai vật dụng, vì hai vật dụng còn lại cũng được làm sáng tỏ theo phương pháp suy luận từ đặc tính chung của sự biết đủ về vật dụng.
Adhicitte ca āyogoti vipassanāpādakaṃ aṭṭhasamāpatticittaṃ adhicittaṃ, tatopi ca maggaphalacittameva adhicittaṃ, tasmiṃ yathāvutte adhicitte āyogo ca, anuyogoti attho.
Adhicitte ca āyogo: The mind of the eight attainments, which is the foundation for insight, is adhicitta. And even beyond that, the mind of the path and fruit itself is adhicitta. In that aforementioned adhicitta, there is also āyogo, application—that is the meaning.
Adhicitte ca āyogo (và sự chuyên tâm vào tâm tối thượng) có nghĩa là tâm của tám thiền định (aṭṭhasamāpatti) là adhicitta (tâm tối thượng) làm nền tảng cho thiền quán (vipassanā); và hơn thế nữa, chính tâm Đạo và tâm Quả là adhicitta. Và sự chuyên tâm vào adhicitta đã được nói đến như vậy, tức là sự tinh tấn (anuyoga).
Etaṃ buddhāna sāsananti etaṃ parassa anupavadanaṃ anupaghātanaṃ pātimokkhe saṃvaro paṭiggahaṇaparibhogesu mattaññutā vivittasenāsanasevanaṃ adhicittānuyogo ca buddhānaṃ sāsanaṃ ovādo anusiṭṭhi.
Etaṁ buddhāna sāsanaṁ: This—not speaking ill of another, not harming another, restraint in the Pātimokkha, knowing the measure in receiving and using, frequenting a secluded dwelling, and application to the higher mind—is the teaching, the exhortation, the instruction of the Buddhas.
Etaṃ buddhāna sāsanaṃ (đây là giáo huấn của các đức Phật) có nghĩa là: không chỉ trích người khác, không làm hại người khác, sự phòng hộ trong Pātimokkha, sự biết đủ trong việc thọ nhận và sử dụng, việc sống nơi chỗ nằm ngồi thanh vắng, và sự chuyên tâm vào tâm tối thượng—đây là giáo huấn, lời khuyên, lời chỉ dạy của các đức Phật.
Imā pana sabbabuddhānaṃ pātimokkhuddesagāthā hontīti veditabbā.
It should be known that these are the Pātimokkha recitation verses of all Buddhas.
Cần phải biết rằng những bài kệ này là các bài kệ Pātimokkha-uddesa của tất cả các đức Phật.
Tenāha ‘‘eteneva upāyenā’’tiādi.
Therefore, it says ‘eteneva upāyenā’ and so forth.
Do đó, Ngài đã nói “eteneva upāyenā” (bằng phương pháp này) v.v.
Yāva sāsanapariyantāti dharamānakabuddhānaṃ anusāsanapariyantaṃ sandhāya vuttaṃ, yāva buddhā dharanti, tāva uddisitabbataṃ āgacchantīti vuttaṃ hoti.
Yāva sāsanapariyantā is said with reference to the end of the instruction of the living Buddhas; it means that as long as the Buddhas are present, these verses are to be recited.
Yāva sāsanapariyantā (cho đến khi giáo pháp kết thúc) được nói đến để chỉ sự kết thúc của giáo huấn của các đức Phật đang hiện hữu. Điều đó có nghĩa là chừng nào các đức Phật còn hiện hữu, chừng đó chúng vẫn được tụng đọc.
Ovādapātimokkhañhi buddhāyeva uddisanti, na sāvakā.
Indeed, only Buddhas recite the Ovāda-pātimokkha, not the disciples.
Vì chỉ có các đức Phật mới tụng đọc Ovāda-Pātimokkha, chứ không phải các vị Thanh văn.
Paṭhamabodhiyaṃyeva uddesamāgacchantīti sambandho.
The connection is that they are to be recited only in the first period of awakening.
Sự liên kết là: chúng được tụng đọc ngay trong thời kỳ giác ngộ đầu tiên.
Paṭhamabodhi cettha vīsativassaparicchinnāti mahāgaṇṭhipade vuttaṃ.
And here, the first period of awakening is defined as twenty years, as stated in the Mahāgaṇṭhipada.
Và ở đây, thời kỳ giác ngộ đầu tiên được giới hạn trong hai mươi năm, như đã nói trong Mahāgaṇṭhipada.
Tañca heṭṭhā aṭṭhakathāyameva ‘‘bhagavato hi paṭhamabodhiyaṃ vīsativassantare nibaddhupaṭṭhāko nāma natthī’’ti kathitattā ‘‘paṭhamabodhi nāma vīsativassānī’’ti gahetvā vuttaṃ.
And this was stated based on the statement made below in the commentary itself, “For the Blessed One, within the twenty years of the first period of awakening, there was no one who was a fixed attendant,” thereby taking ‘the first period of awakening’ to mean twenty years.
Và điều đó được nói đến bằng cách hiểu rằng “thời kỳ giác ngộ đầu tiên là hai mươi năm”, vì chính trong Chú giải bên dưới đã nói rằng “trong hai mươi năm đầu của thời kỳ giác ngộ đầu tiên của Đức Thế Tôn không có người thị giả cố định”.
Ācariyadhammapālattherena pana ‘‘pañcacattālīsāya vassesu ādito pannarasa vassāni paṭhamabodhī’’ti vuttaṃ.
However, by the Elder Ācariyadhammapāla it was said, “Of the forty-five years, the first fifteen years from the beginning are the first period of awakening.”
Tuy nhiên, Đại Trưởng lão Dhammapāla đã nói rằng “trong bốn mươi lăm năm, mười lăm năm đầu là thời kỳ giác ngộ đầu tiên”.
Evañca sati majjhe pannarasa vassāni majjhimabodhi, ante pannarasa vassāni pacchimabodhīti tiṇṇaṃ bodhīnaṃ samappamāṇatā siyāti tampi yuttaṃ.
This being so, the middle fifteen years would be the middle period of awakening, and the final fifteen years would be the last period of awakening; thus, the three periods of awakening would be of equal duration, so that is also reasonable.
Và nếu vậy, mười lăm năm giữa là thời kỳ giác ngộ trung gian, và mười lăm năm cuối là thời kỳ giác ngộ cuối cùng, thì ba thời kỳ giác ngộ này sẽ có cùng thời lượng, điều đó cũng hợp lý.
Pannarasattikena hi pañcacattālīsa vassāni pūrenti.
Indeed, three sets of fifteen years complete forty-five years.
Vì ba lần mười lăm năm là bốn mươi lăm năm.
Aṭṭhakathāyaṃ pana pannarasavassappamāṇāya paṭhamabodhiyā vīsativassesuyeva antogadhattā ‘‘paṭhamabodhiyaṃ vīsativassantare’’ti vuttanti evampi sakkā viññātuṃ.
In the commentary, however, since the first period of awakening, which has a duration of fifteen years, is included within the twenty years, it can also be understood that this is why it was said, “within the twenty years of the first period of awakening.”
Tuy nhiên, trong Chú giải, vì thời kỳ giác ngộ đầu tiên có thời lượng mười lăm năm đã được bao gồm trong hai mươi năm, nên đã nói “trong hai mươi năm của thời kỳ giác ngộ đầu tiên”. Như vậy cũng có thể hiểu được.
Nanu ca kānici sikkhāpadāni paññapetvāpi na tāva āṇāpātimokkhaṃ anuññātaṃ pacchā therassa āyācanena anuññātattā, tasmā kathametaṃ vuttaṃ ‘‘sikkhāpadapaññattikālato pana pabhuti āṇāpātimokkhameva uddisīyatī’’ti, yadipi kānici sikkhāpadāni paññapetvāva āṇāpātimokkhaṃ na anuññātaṃ, tathāpi apaññatte sikkhāpade āṇāpātimokkhaṃ natthi, kintu paññatteyevāti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘sikkhāpadapaññattikālato pana pabhutī’’ti vuttaṃ.
But surely, even after laying down some training rules, the Āṇā-pātimokkha was not yet permitted, as it was permitted later at the request of the elder. Therefore, how can it be said, “But from the time of the laying down of the training rules, only the Āṇā-pātimokkha was recited”? Although the Āṇā-pātimokkha was not permitted just by laying down some training rules, nevertheless, when no training rule has been laid down, there is no Āṇā-pātimokkha; it exists only when they have been laid down. To show this meaning, it was said, ‘But from the time of the laying down of the training rules…’
Chẳng phải, dù đã chế định một số giới luật, Pātimokkha theo lệnh (āṇāpātimokkha) vẫn chưa được cho phép, vì sau đó nó mới được cho phép theo lời thỉnh cầu của Trưởng lão, vậy thì làm sao có thể nói “kể từ thời điểm chế định giới luật, chỉ có Āṇāpātimokkha được tụng đọc”? Dù Āṇāpātimokkha chưa được cho phép ngay cả sau khi một số giới luật đã được chế định, nhưng không có Āṇāpātimokkha khi giới luật chưa được chế định, mà chỉ khi giới luật đã được chế định. Để chỉ ra ý nghĩa này, câu “sikkhāpadapaññattikālato pana pabhutī” (kể từ thời điểm chế định giới luật) đã được nói đến.
Pubbārāmeti sāvatthiyā pācīnadisābhāge katattā evaṃladdhavohāre mahāvihāre.
Pubbārāme: in the great monastery that received this name because it was built in the eastern part of Sāvatthī.
Pubbārāme (trong tu viện Đông) có nghĩa là trong đại tu viện được gọi như vậy vì nó được xây dựng ở phía đông của Sāvatthī.
Migāramātupāsādeti migāraseṭṭhino mātuṭṭhāniyattā migāramātāti saṅkhyaṃ gatāya visākhāmahāupāsikāya kārite pāsāde.
Migāramātupāsāde: in the storied building constructed by the great laywoman Visākhā, who was given the designation Migāramātā because she stood in the position of mother to the wealthy merchant Migāra.
Migāramātupāsāde (trong cung điện của mẹ Migāra) có nghĩa là trong cung điện được xây dựng bởi Đại Ưu-bà-tắc Visākhā, người được gọi là Migāramātā (mẹ của Migāra) vì bà ở vị trí mẹ của trưởng giả Migāra.
Aṭṭhānanti hetupaṭikkhepo.
Aṭṭhānaṁ is a rejection of the cause (hetu).
Aṭṭhānaṃ (không có lý do) là sự phủ nhận nguyên nhân (hetu).
Anavakāsoti paccayapaṭikkhepo.
Anavakāso is a rejection of the condition (paccaya).
Anavakāso (không có cơ hội) là sự phủ nhận điều kiện (paccaya).
Ubhayenapi kāraṇameva paṭikkhipati.
By both, the reason itself is rejected.
Cả hai đều phủ nhận nguyên nhân.
Yanti yena kāraṇena.
Yaṁ means for which reason.
Yaṃ (điều mà) có nghĩa là bằng nguyên nhân nào.
Tesanti bhikkhūnaṃ.
Tesaṁ means of those bhikkhus.
Tesaṃ (của các vị đó) có nghĩa là của các Tỳ-khưu.
Sammukhasāvakānaṃ santike pabbajitāti sabbantimānaṃ subhaddasadisānaṃ sammukhasāvakānaṃ santike pabbajite sandhāya vadati.
Sammukhasāvakānaṁ santike pabbajitā is said with reference to those who went forth in the presence of the very last disciples who were like Subhadda.
Cụm từ sammukhasāvakānaṃ santike pabbajitā (xuất gia trước các đệ tử trực tiếp) được nói đến để chỉ những người đã xuất gia trước các đệ tử trực tiếp cuối cùng, giống như Tôn giả Subhadda.
Khattiyakulādivaseneva vividhā kulāti sambandho.
The connection is: from various families, by way of the khattiya family, and so on.
Sự liên hệ là họ đến từ nhiều gia tộc khác nhau, như gia tộc Sát-đế-lợi (khattiyakula) v.v..
Uccanīcauḷāruḷārabhogādikulavasena vāti uccanīcakulavasena uḷāruḷārabhogādikulavasena vāti yojetabbaṃ.
Uccanīcauḷāruḷārabhogādikulavasena vā: This should be construed as: by way of high and low families, or by way of families with grand and even grander wealth, and so on.
Cụm từ uccanīcauḷāruḷārabhogādikulavasena vā (hoặc do gia tộc cao thấp, hoặc do gia tộc có tài sản dồi dào và xuất chúng, v.v.) nên được phối hợp như sau: do gia tộc cao thấp, hoặc do gia tộc có tài sản dồi dào và xuất chúng, v.v..
Tattha khattiyabrāhmaṇavasena vā khattiyabrāhmaṇagahapatikānaṃ vasena vā uccakulatā veditabbā, sesānaṃ vasena nīcakulatā.
Therein, high birth should be understood by way of khattiyas and brāhmaṇas, or by way of khattiyas, brāhmaṇas, and householders; low birth by way of the remaining ones.
Trong đó, gia tộc cao quý (uccakulatā) nên được hiểu là do gia tộc Sát-đế-lợi (khattiya) và Bà-la-môn (brāhmaṇa), hoặc do gia tộc Sát-đế-lợi, Bà-la-môn và gia chủ (gahapati); còn gia tộc thấp kém (nīcakulatā) là do các gia tộc còn lại.
Uḷāruḷārabhogādikulavasena vāti uḷārataratamaupabhogavantādikulavasena.
Or by way of families with increasingly great wealth, etc. means by way of families possessing exceedingly great enjoyments, etc.
Cụm từ uḷāruḷārabhogādikulavasena vā (hoặc do gia tộc có tài sản dồi dào và xuất chúng, v.v.) có nghĩa là do gia tộc có tài sản thù thắng và tối thượng, v.v..
Uḷārātisayajotanatthañhi puna uḷāraggahaṇaṃ ‘‘dukkhadukkha’’ntiādīsu viya.
For the word uḷāra is repeated to indicate an exceptional degree of greatness, like in such cases as “dukkha, dukkha.”
Quả thật, việc lặp lại từ uḷāra (dồi dào) là để nhấn mạnh sự dồi dào tột bậc, giống như trong các trường hợp như “dukkhadukkha” (khổ khổ) v.v..
Ādi-saddena uḷārānuḷārānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ.
By the word etc., the inclusion of great and not-great should be understood.
Với từ v.v. (ādi), nên hiểu là bao gồm cả những tài sản dồi dào và không dồi dào.
Brahmacariyaṃ rakkhantīti vuttamevatthaṃ pakāsetvā dassento āha ‘‘ciraṃ pariyattidhammaṃ pariharantī’’ti.
To clarify and show the very meaning stated in the phrase protecting the holy life, he said, “they maintain the Dhamma of the scriptures for a long time.”
Giải thích ý nghĩa đã được nói đến trong cụm từ brahmacariyaṃ rakkhantī (họ gìn giữ Phạm hạnh), rồi trình bày: “ciraṃ pariyattidhammaṃ pariharantī” (họ gìn giữ Pháp học lâu dài).
Apaññattepi sikkhāpade yadi samānajātiādikā siyuṃ, attano attano kulānugataganthaṃ viya na nāseyyuṃ.
Even though a training rule has not been laid down, if they were of similar birth and so on, they would not destroy it, just as they would not destroy the texts handed down in their own families.
Ngay cả khi giới luật chưa được chế định, nếu họ cùng chủng tộc, v.v., thì họ sẽ không làm hư hoại Pháp học như thể đó là bộ kinh được truyền thừa trong gia tộc của mình.
Yasmā pana sikkhāpadampi apaññattaṃ, ime ca bhikkhū na samānajātiādikā, tasmā vināsesunti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘yasmā ekanāmā…pe… tasmā aññamaññaṃ viheṭhentā’’tiādi vuttaṃ.
To show this meaning—"Because a training rule has not been laid down, and these bhikkhus are not of similar birth and so on, therefore they will destroy it"—the passage beginning with “because they have the same name… therefore, harassing one another” was stated.
Nhưng vì giới luật chưa được chế định, và những vị Tỳ-khưu này không cùng chủng tộc, v.v., nên để chỉ ra rằng họ sẽ làm hư hoại Pháp học, đã nói “yasmā ekanāmā…pe… tasmā aññamaññaṃ viheṭhentā” (vì họ có tên khác nhau… v.v… nên họ quấy nhiễu lẫn nhau).
Yadi evaṃ kasmā ciraṭṭhitikavārepi ‘‘nānānāmā’’tiādi vuttanti?
If this is so, why was the passage beginning with “having different names” also stated in the section on long-lastingness?
Nếu vậy, tại sao trong phần về sự tồn tại lâu dài (ciraṭṭhitikavāra) cũng nói “nānānāmā” (có tên khác nhau) v.v. vậy?
Satipi tesaṃ nānājaccādibhāve sikkhāpadapaññattiyā eva sāsanassa cirappavattīti dassanatthaṃ vuttaṃ.
It was stated to show that even though they have different births and so on, the Dispensation endures for a long time only through the laying down of training rules.
Điều đó được nói ra để chỉ rằng, ngay cả khi họ có chủng tộc khác nhau, v.v., thì sự tồn tại lâu dài của giáo pháp chỉ là do sự chế định giới luật.
Sikkhāpadapaññattivaseneva sāsanassa cirappavatti.
The Dispensation endures for a long time only by the power of laying down training rules.
Sự tồn tại lâu dài của giáo pháp là do sự chế định giới luật.
Yasmā buddhā attano parinibbānato uddhampi vinetabbasattasambhave sati sikkhāpadaṃ paññapenti, asati na paññapenti, tasmāti veditabbo.
This should be understood as follows: Because Buddhas lay down a training rule if there is a possibility of beings to be disciplined even after their final Nibbāna, and do not lay one down if there is no such possibility.
Nên hiểu rằng, chư Phật chế định giới luật khi có những chúng sanh cần được giáo hóa sau khi Ngài nhập Niết-bàn, nếu không có thì Ngài không chế định.
Yathā kāyavacīdvārasaṅkhātaṃ viññattiṃ samuṭṭhāpetvā pavattamānampi cittaṃ tassāyeva viññattiyā vasena pavattanato ‘‘kāyavacīdvārehi pavatta’’nti vuccati, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
Just as the mind, although arising by generating a bodily or verbal intimation, is said to “arise through the doors of body and speech” because it proceeds by way of that very intimation, so should this example be seen as complete in this way.
Cũng như tâm thức khởi lên và vận hành thông qua sự biểu hiện (viññatti) được gọi là cửa thân và cửa khẩu, nhưng vì nó vận hành theo chính sự biểu hiện đó, nên được gọi là “vận hành qua cửa thân và cửa khẩu”. Điều này cũng nên được hiểu tương tự.
Yathā tanti ettha tanti nipātamattaṃ.
Here in Yathā ta, ta is just a particle.
Trong cụm từ yathā taṃ, từ taṃ chỉ là một tiểu từ.
Vaggasaṅgahapaṇṇāsasaṅgahādīhīti sīlakkhandhavaggamahāvaggādivaggasaṅgahavasena mūlapaṇṇāsamaajhamapaṇṇāsādipaṇṇāsasaṅgahavasena.
Through the collections of divisions, collections of fifties, etc. means by way of the collections of divisions such as the Sīlakkhandhavagga and Mahāvagga, and by way of the collections of fifties such as the Mūlapaṇṇāsa and Majjhimapaṇṇāsa.
Cụm từ vaggasaṅgahapaṇṇāsasaṅgahādīhi (bằng cách tập hợp các phẩm, tập hợp các bộ năm mươi, v.v.) có nghĩa là bằng cách tập hợp các phẩm như phẩm Giới uẩn (Sīlakkhandhavagga), phẩm Đại (Mahāvagga), v.v., và bằng cách tập hợp các bộ năm mươi như bộ năm mươi đầu (Mūlapaṇṇāsa), bộ năm mươi giữa (Majjhimapaṇṇāsa), v.v..
Ādi-saddena saṃyuttādisaṅgaho veditabbo.
By the word etc., the collections of the Saṃyutta Nikāya and so on should be understood.
Với từ v.v. (ādi), nên hiểu là bao gồm cả việc tập hợp các bộ Tương ưng (Saṃyutta), v.v..
Evaṃ vitakketha, mā evaṃ vitakkayitthāti ettha evanti yathānusiṭṭhāya anusāsaniyā vidhivasena paṭisedhanavasena ca pavattitākāraparāmasanaṃ, sā ca sammāvitakkānaṃ micchāvitakkānañca pavattiākāradassanavasena pavattati atthaānisaṃsassa ādīnavassa ca vibhāvanatthaṃ.
Herein, in the phrase “Think thus, do not think thus,” thus refers to the mode of proceeding by way of permission and by way of prohibition in accordance with the given instruction; and that instruction proceeds by way of showing the mode of occurrence of right thoughts and wrong thoughts, in order to explain the benefit and the danger.
Trong cụm từ evaṃ vitakketha, mā evaṃ vitakkayitthā (hãy suy tư như vậy, đừng suy tư như vậy), từ evaṃ (như vậy) là để chỉ sự quán chiếu về cách thức vận hành theo quy định và theo sự ngăn cấm của lời giáo huấn đã được dạy, và lời giáo huấn đó được vận hành bằng cách chỉ ra cách thức vận hành của chánh tư duy và tà tư duy để làm rõ lợi ích và sự nguy hiểm.
Tenāha ‘‘nekkhammavitakkādayo tayo vitakke vitakkethā’’tiādi.
Therefore, he said, “You should think the three thoughts, such as the thought of renunciation,” etc.
Vì vậy, Ngài nói “nekkhammavitakkādayo tayo vitakke vitakkethā” (hãy suy tư ba loại tư duy như tư duy ly dục, v.v.).
Ettha ādi-saddena abyāpādavitakkaavihiṃsāvitakkānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ.
Here, by the word etc., the inclusion of the thought of non-ill-will and the thought of non-harming should be understood.
Ở đây, với từ v.v. (ādi), nên hiểu là bao gồm tư duy không sân (abyāpādavitakka) và tư duy không hại (avihiṃsāvitakka).
Tattha nekkhammaṃ vuccati lobhato nikkhantattā alobho, nīvaraṇehi nikkhantattā paṭhamajjhānaṃ, sabbākusalehi nikkhantattā sabbo kusalo dhammo, sabbasaṅkhatehi nikkhantattā nibbānaṃ, upanissayato sampayogato ārammaṇakaraṇato ca nekkhammena paṭisaṃyutto vitakko nekkhammavitakko, sammāsaṅkappo.
Therein, nekkhamma is said to be non-greed because it has departed from greed; the first jhāna because it has departed from the hindrances; all wholesome dhammas because they have departed from all unwholesome states; and Nibbāna because it has departed from all conditioned things. The thought associated with nekkhamma—by way of prerequisite condition, by way of association, and by way of taking as object—is the thought of renunciation, which is right intention.
Trong đó, ly dục (nekkhammavitakka) được gọi là vô tham (alobha) vì thoát khỏi tham ái; là sơ thiền vì thoát khỏi các triền cái (nīvaraṇa); là tất cả các pháp thiện vì thoát khỏi tất cả các pháp bất thiện; là Niết-bàn vì thoát khỏi tất cả các pháp hữu vi (saṅkhata). Tư duy liên hệ với ly dục (nekkhammavitakka) do duyên y chỉ, do tương ưng, và do làm đối tượng là tư duy ly dục (nekkhammavitakka), tức là chánh tư duy (sammāsaṅkappa).
So asubhajjhānassa pubbabhāge kāmāvacaro hoti, asubhajjhāne rūpāvacaro, taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā uppannamaggaphalakāle lokuttaro.
It is of the sensual sphere in the preliminary stage of the meditation on foulness; of the fine-material sphere in the meditation on foulness; and supramundane during the time of the path and fruition that arise having made that jhāna a basis.
Tư duy ly dục này thuộc cõi dục (kāmāvacara) ở giai đoạn trước thiền bất tịnh (asubhajjhāna), thuộc cõi sắc (rūpāvacara) trong thiền bất tịnh, và là siêu thế (lokuttara) khi quả và đạo khởi lên sau khi lấy thiền đó làm nền tảng.
Byāpādassa paṭipakkho abyāpādo, kañcipi na byāpādenti etenāti vā abyāpādo, mettā.
The opposite of ill-will is non-ill-will; or, because one does not bear ill-will towards anyone by means of it, it is non-ill-will, which is loving-kindness.
Đối nghịch với sân hận (byāpāda) là vô sân (abyāpāda), hoặc vô sân là từ bi (mettā) vì không làm hại bất cứ ai bằng nó.
Yathāvuttena abyāpādena paṭisaṃyutto vitakko abyāpādavitakko.
The thought associated with non-ill-will, as explained, is the thought of non-ill-will.
Tư duy liên hệ với vô sân đã nói trên là tư duy vô sân (abyāpādavitakka).
So mettājhānassa pubbabhāge kāmāvacaro hoti, mettābhāvanāvasena adhigate paṭhamajjhāne rūpāvacaro, taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā uppannamaggaphalakāle lokuttaro.
It is of the sensual sphere in the preliminary stage of the meditation on loving-kindness; of the fine-material sphere in the first jhāna attained through the development of loving-kindness; and supramundane during the time of the path and fruition that arise having made that jhāna a basis.
Tư duy vô sân này thuộc cõi dục ở giai đoạn trước thiền từ (mettājjhāna), thuộc cõi sắc khi đạt được sơ thiền nhờ tu tập từ bi, và là siêu thế khi quả và đạo khởi lên sau khi lấy thiền đó làm nền tảng.
Vihiṃsāya paṭipakkhā, na vihiṃsanti vā etāya satteti avihiṃsā, karuṇā.
The opposite of harming, or because one does not harm beings by means of it, is non-harming, which is compassion.
Đối nghịch với sự làm hại (vihiṃsā) là không làm hại (avihiṃsā), hoặc không làm hại là bi (karuṇā) vì không làm hại chúng sanh bằng nó.
Tāya paṭisaṃyutto vitakko avihiṃsāvitakko.
The thought associated with it is the thought of non-harming.
Tư duy liên hệ với bi đó là tư duy không hại (avihiṃsāvitakka).
So karuṇājhānassa pubbabhāge kāmāvacaro, karuṇābhāvanāvasena adhigate paṭhamajjhāne rūpāvacaro, taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā uppannamaggaphalakāle lokuttaro.
It is of the sensual sphere in the preliminary stage of the meditation on compassion; of the fine-material sphere in the first jhāna attained through the development of compassion; and supramundane during the time of the path and fruition that arise having made that jhāna a basis.
Tư duy không hại này thuộc cõi dục ở giai đoạn trước thiền bi (karuṇājjhāna), thuộc cõi sắc khi đạt được sơ thiền nhờ tu tập bi, và là siêu thế khi quả và đạo khởi lên sau khi lấy thiền đó làm nền tảng.
Nanu ca alobhādosāmohānaṃ aññamaññāvirahato nesaṃ vasena uppajjanakānaṃ imesaṃ nekkhammavitakkādīnaṃ aññamaññaṃ asaṅkarato vavatthānaṃ na hotīti?
Is it not the case that because non-greed, non-hatred, and non-delusion are inseparable from one another, there is no distinct classification, unmixed with one another, for these thoughts of renunciation and so on, which arise through them?
Há chẳng phải vì vô tham, vô sân, vô si không tách rời nhau, nên các tư duy ly dục, v.v., khởi lên từ chúng cũng không thể phân biệt rạch ròi với nhau sao?
No na hoti.
It is not that there is none.
Không, không phải vậy.
Yadā hi alobho padhāno hoti niyamitapariṇatasamudācārādivasena, tadā itare dve tadanvāyikā bhavanti.
For when non-greed is predominant—by way of determined, inclined, and habitual practice, etc.—then the other two follow it.
Khi vô tham là chính yếu, do sự định hướng, sự chín muồi, sự thực hành liên tục, v.v., thì hai pháp kia (vô sân, vô si) trở thành tùy thuộc.
Tathā hi yadā alobhappadhāno nekkhammagaruko cittuppādo hoti, tadā laddhāvasaro nekkhammavitakko patiṭṭhahati.
Indeed, when a state of mind arises that is predominated by non-greed and gives weight to renunciation, then the thought of renunciation, having found its opportunity, becomes established.
Thật vậy, khi tâm sở hữu vô tham là chính yếu và sự khởi tâm chú trọng đến ly dục, thì tư duy ly dục có cơ hội và được thiết lập.
Taṃsampayuttassa pana adosalakkhaṇassa abyāpādassa vasena yo tasseva abyāpādavitakkabhāvo sambhaveyya, sati ca abyāpādavitakkabhāve kassacipi aviheṭhanajātikatāya avihiṃsāvitakkabhāvo ca sambhaveyya.
Moreover, the state of being a thought of non-ill-will could arise by way of the non-hatred which has the characteristic of non-ill-will and is associated with it; and if the state of being a thought of non-ill-will exists, the state of being a thought of non-harming could also arise, due to its nature of not oppressing anyone at all.
Tuy nhiên, do đặc tính vô sân của tâm tương ưng với nó, có thể có trạng thái tư duy vô sân của chính nó, và khi có trạng thái tư duy vô sân, cũng có thể có trạng thái tư duy vô hại do bản chất không làm hại bất cứ ai.
Te itare dve tasseva nekkhammavitakkassa anugāmino sarūpato adissanato tasmiṃ sati honti, asati na hontīti anumāneyyā bhavanti.
Those other two follow that very thought of renunciation; they are to be inferred as existing when it exists and not existing when it is absent, since they are not seen in their own form.
Hai pháp kia (tư duy vô sân và tư duy vô hại) là tùy thuộc vào tư duy ly dục đó, chúng hiện hữu khi tư duy ly dục có mặt và không hiện hữu khi tư duy ly dục không có mặt, do đó chúng được suy luận là có mặt chứ không hiển lộ rõ ràng.
Evameva yadā mettāpadhāno cittuppādo hoti, tadā itare dve tadanvāyikā bhavanti.
In the very same way, when a state of mind arises that is predominated by loving-kindness, then the other two follow it.
Tương tự như vậy, khi sự khởi tâm chú trọng đến từ bi là chính yếu, thì hai pháp kia trở thành tùy thuộc.
Yadā karuṇāpadhāno cittuppādo hoti, tadā itare dve tadanvāyikā bhavanti.
When a state of mind arises that is predominated by compassion, then the other two follow it.
Khi sự khởi tâm chú trọng đến bi là chính yếu, thì hai pháp kia trở thành tùy thuộc.
Kāmavitakkādayoti ettha ādi-saddena byāpādavitakkavihiṃsāvitakkānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ.
In thoughts of sensuality, etc., by the word etc., the inclusion of the thought of ill-will and the thought of harming should be understood.
Trong cụm từ kāmavitakkādayo (các tư duy dục, v.v.), với từ v.v. (ādi), nên hiểu là bao gồm tư duy sân hận (byāpādavitakka) và tư duy làm hại (vihiṃsāvitakka).
Tattha kāmapaṭisaṃyutto vitakko kāmavitakko.
Therein, a thought associated with sensuality is the thought of sensuality.
Trong đó, tư duy liên hệ với dục là tư duy dục (kāmavitakka).
Ettha hi dve kāmā vatthukāmo ca kilesakāmo ca.
Here there are two kinds of sensuality: sensuality as object and sensuality as defilement.
Ở đây có hai loại dục: dục cảnh (vatthukāma) và dục phiền não (kilesakāma).
Tattha vatthukāmapakkhe ārammaṇavasena kāmehi paṭisaṃyutto vitakko kāmavitakko, kilesakāmapakkhe pana sampayogavasena kāmena paṭisaṃyuttoti yojetabbaṃ.
Therein, on the side of sensuality as object, a thought associated with sensual objects by way of object is a thought of sensuality; whereas on the side of sensuality as defilement, it should be connected as a thought associated with sensuality by way of association.
Trong đó, đối với dục cảnh, tư duy liên hệ với dục theo phương diện đối tượng là tư duy dục; còn đối với dục phiền não, nên phối hợp là tư duy liên hệ với dục theo phương diện tương ưng.
Byāpādapaṭisaṃyutto vitakko byāpādavitakko.
A thought associated with ill-will is the thought of ill-will.
Tư duy liên hệ với sân hận là tư duy sân hận (byāpādavitakka).
Vihiṃsāpaṭisaṃyutto vitakko vihiṃsāvitakko.
A thought associated with harming is the thought of harming.
Tư duy liên hệ với sự làm hại là tư duy làm hại (vihiṃsāvitakka).
Tesu dve sattesupi saṅkhāresupi uppajjanti.
Among them, two arise in relation to both beings and formations.
Trong số đó, hai loại (tư duy dục và tư duy sân hận) khởi lên đối với cả chúng sanh và các pháp hữu vi.
Kāmavitakko hi piye manāpe satte vā saṅkhāre vā vitakkentassa uppajjati, byāpādavitakko appiye amanāpe satte vā saṅkhāre vā kujjhitvā olokanakālato paṭṭhāya yāva vināsanā uppajjati, vihiṃsāvitakko saṅkhāresu nuppajjati.
For the thought of sensuality arises for one thinking about dear and agreeable beings or formations; the thought of ill-will arises with anger from the moment of seeing up to their destruction, in relation to disagreeable and unagreeable beings or formations; the thought of harming does not arise in relation to formations.
Tư duy dục khởi lên khi một người suy tư về chúng sanh hoặc các pháp hữu vi đáng yêu, dễ chịu. Tư duy sân hận khởi lên từ lúc nhìn chúng sanh hoặc các pháp hữu vi không đáng yêu, không dễ chịu với sự tức giận cho đến khi chúng bị hủy diệt. Tư duy làm hại không khởi lên đối với các pháp hữu vi.
Saṅkhāro hi dukkhāpetabbo nāma natthi, ‘‘ime sattā haññantu vā ucchijjantu vā vinassantu vā mā vā ahesu’’nti cintanakāle pana sattesu uppajjati.
For there is no such thing as a formation that can be afflicted with suffering; but it arises in relation to beings at the time of thinking, “May these beings be struck down or cut off or destroyed or cease to be.”
Thật vậy, không có pháp hữu vi nào có thể bị làm cho đau khổ. Nhưng khi tâm nghĩ: “Mong cho những chúng sanh này bị giết, bị diệt vong, bị hủy hoại, hoặc không tồn tại”, thì tư duy này khởi lên đối với chúng sanh.
Atha kasmā vuttaṃ ‘‘saṅkhāro dukkhāpetabbo nāma natthī’’ti, nanu ye dukkhāpetabbāti icchitā sattasaññitā, tepi atthato saṅkhārā evāti?
Then why was it said, “There is no such thing as a formation that can be afflicted with suffering”? Are not those which are intended to be afflicted with suffering, being designated as beings, also formations in reality?
Vậy tại sao lại nói: “Không có pháp hữu vi nào có thể bị làm cho đau khổ”? Há chẳng phải những gì được mong muốn làm cho đau khổ, được gọi là chúng sanh, thì về bản chất cũng chỉ là các pháp hữu vi sao?
Saccametaṃ, te pana indriyabaddhā saviññāṇakatāya dukkhaṃ paṭisaṃvedenti, tasmā te vihiṃsāvitakkassa visayā icchitā sattasaññitā.
That is true. But since they are bound to sense faculties and possess consciousness, they feel suffering; therefore, they are intended as the objects of the thought of harming and are designated as beings.
Điều đó là đúng. Nhưng những chúng sinh bị ràng buộc bởi các căn (indriya) ấy, vì có thức (saviññāṇakatā), nên cảm nhận khổ (dukkha). Do đó, những đối tượng của tà tư duy làm hại (vihiṃsāvitakka) được mong muốn ấy được gọi là chúng sinh (sattasaññitā).
Ye pana na dukkhaṃ paṭisaṃvedenti vuttalakkhaṇāyogato, te sandhāya ‘‘vihiṃsāvitakko saṅkhāresu nuppajjatī’’ti vuttaṃ.
Referring to those which do not feel suffering because they lack the aforementioned characteristic, it was said, “The thought of harming does not arise in relation to formations.”
Còn những ai không cảm nhận khổ (dukkha) do không có các đặc tính đã nêu, thì lời nói ‘‘tà tư duy làm hại (vihiṃsāvitakka) không khởi lên trong các hành (saṅkhāra)’’ là để ám chỉ đến họ.
Anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsūti ettha āsavehīti katthuatthe karaṇaniddeso, cittānīti paccattabahuvacanaṃ, vimucciṃsūti kammasādhanaṃ, tasmā āsavehi kattubhūtehi anupādāya ārammaṇavasena aggahetvā cittāni vimuccitānīti evamettha attho gahetabboti āha ‘‘tesañhi cittānī’’tiādi.
In the phrase “Anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsū” (without clinging, their minds were liberated from the corruptions), the word “āsavehi” is an instrumental case in the sense of the agent; “cittāni” is a nominative plural; “vimucciṃsū” is a passive construction. Therefore, the meaning here should be understood as: “The minds were liberated by the āsavas acting as agents, without being grasped as objects.” Thus, he says “tesañhi cittānī,” etc.
Trong câu Anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsū (tâm của họ được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không chấp thủ), ở đây, từ āsavehi là một chỉ định cách (karaṇaniddesa) theo nghĩa chủ cách (kattu-attha), cittāni là số nhiều của chủ cách (paccatta-bahuvacana), và vimucciṃsū là bị động (kamma-sādhana). Do đó, nghĩa ở đây phải được hiểu là: các tâm (citta) đã được giải thoát bởi các lậu hoặc (āsava) với tư cách là chủ thể, mà không chấp thủ theo nghĩa đối tượng (ārammaṇa). Vì vậy, lời này đã được nói: ‘‘tesañhi cittānī’’ (tâm của họ) và tiếp theo.
Yehi āsavehīti etthāpi kattuatthe eva karaṇaniddeso.
Also in the phrase “Yehi āsavehī” (by which corruptions), the instrumental case is in the sense of the agent.
Ở đây, trong câu Yehi āsavehī (bởi những lậu hoặc nào), cũng là một chỉ định cách (karaṇaniddesa) theo nghĩa chủ cách (kattu-attha).
Vimucciṃsūti kammasādhanaṃ.
“Vimucciṃsū” is a passive construction.
Vimucciṃsū là bị động (kamma-sādhana).
Na te tāni gahetvā vimucciṃsūti te āsavā tāni cittāni ārammaṇavasena na gahetvā vimucciṃsu vimocesuṃ.
“Na te tāni gahetvā vimucciṃsū” means: Those āsavas, without grasping those minds as objects, were released, they released them.
Na te tāni gahetvā vimucciṃsū có nghĩa là: những lậu hoặc (āsava) ấy không chấp thủ những tâm (citta) ấy theo nghĩa đối tượng (ārammaṇa), mà giải thoát chúng.
Ettha hi cittānīti upayogabahuvacanaṃ, vimucciṃsūti kattusādhanaṃ.
Herein, “cittāni” is a plural of application, and “vimucciṃsū” is an active construction.
Ở đây, cittānī là số nhiều của đối cách (upayoga-bahuvacana), và vimucciṃsū là chủ động (kattu-sādhana).
Anuppādanirodhena nirujjhamānāti āyatiṃ anuppattisaṅkhātena nirodhena nirujjhamānā āsavā.
“Anuppādanirodhena nirujjhamānā” means: the āsavas ceasing through the cessation known as non-arising in the future.
Anuppādanirodhena nirujjhamānā có nghĩa là: các lậu hoặc (āsava) đang diệt đi bằng sự đoạn diệt (nirodha) được gọi là không tái sinh (anuppatti) trong tương lai.
Aggahetvā vimucciṃsūti ārammaṇakaraṇavasena aggahetvā cittāni vimocesuṃ.
“Aggahetvā vimucciṃsū” means: without grasping them by way of making them an object, they liberated the minds.
Aggahetvā vimucciṃsū có nghĩa là: các tâm (citta) đã được giải thoát mà không chấp thủ theo nghĩa đối tượng (ārammaṇa) và công cụ (karaṇa).
Vikasitacittā ahesunti sātisayañāṇarasmisamphassena samphullacittā ahesuṃ.
“Vikasitacittā ahesuṃ” means: their minds blossomed through contact with the rays of exceptional knowledge.
Vikasitacittā ahesuṃ có nghĩa là: tâm của họ đã nở rộ (samphulla-citta) do tiếp xúc với ánh sáng trí tuệ (ñāṇa-rasmi) siêu việt (sātisaya).
Purimavacanāpekkhanti ‘‘aññatarasmiṃ bhiṃsanake vanasaṇḍe’’ti vuttavacanāpekkhaṃ.
“Purimavacanāpekkhaṃ” means: it is in reference to the previous statement, namely, "in a certain terrifying forest grove."
Purimavacanāpekkhaṃ có nghĩa là: ám chỉ đến lời đã nói ‘‘trong một khu rừng đáng sợ (bhiṃsanaka vanasaṇḍa)’’.
Tenāha ‘‘yaṃ vuttaṃ aññatarasmiṃ bhiṃsanake vanasaṇḍeti, tatrā’’ti.
Therefore, he said, “That which was said, ‘in a certain terrifying forest grove,’—there.”
Do đó, lời này đã được nói: ‘‘yaṃ vuttaṃ aññatarasmiṃ bhiṃsanake vanasaṇḍeti, tatrā’’ (điều đã nói ‘trong một khu rừng đáng sợ nào đó’, ở đó).
Katanti bhāvasādhanavāci idaṃ padanti āha ‘‘bhiṃsanakatasmiṃ hoti, bhiṃsanakakiriyāyā’’ti.
This word “kata” is a term formed in the sense of a state (bhāva). Therefore, he said, “it means ‘in the state of being terrifying,’ ‘of the action of terrifying’.”
Kataṃ là một từ chỉ trạng thái (bhāva-sādhana). Do đó, lời này đã được nói: ‘‘bhiṃsanakatasmiṃ hoti, bhiṃsanakakiriyāyā’’ (nó ở trong trạng thái đáng sợ, trong hành động đáng sợ).
Bhiṃsanassa karaṇaṃ kiriyā bhiṃsanakataṃ, tasmiṃ bhiṃsanakatasmiṃ.
The act or action of terrifying is bhiṃsanakataṃ. In that, is “bhiṃsanakatasmiṃ”.
Hành động tạo ra sự đáng sợ (bhiṃsanā) là bhiṃsanakataṃ. Ở đó, trong bhiṃsanakatasmiṃ (trong trạng thái đáng sợ).
Idāni aññathāpi atthayojanaṃ dassento āha ‘‘atha vā’’tiādi.
Now, showing another way of construing the meaning, he says, “Or alternatively,” and so on.
Bây giờ, để trình bày một cách giải thích khác, lời này đã được nói: ‘‘atha vā’’ (hoặc là) và tiếp theo.
Imasmiṃ atthavikappe bhiṃsayatīti bhiṃsano, bhiṃsano eva bhiṃsanako, tassa bhāvo bhiṃsanakattanti vattabbe ta-kārassa lopaṃ katvā ‘‘bhiṃsanakata’’nti vuttanti dassento āha ‘‘bhiṃsanakatasminti bhiṃsanakabhāveti attho’’tiādi.
In this alternative meaning, showing that it is said as “bhiṃsanakata” by dropping the letter ‘t’ when it should be said as “bhiṃsanakattaṃ”—the state of one who terrifies (bhiṃsano), since one who terrifies (bhiṃsayati) is bhiṃsano, and bhiṃsano itself is bhiṃsanako—he says, “‘bhiṃsanakatasmiṃ’ means ‘in the state of being terrifying’,” and so on.
Trong cách giải thích này, bhiṃsayati (làm cho sợ hãi) nên được gọi là bhiṃsano (người đáng sợ), cũng chính là bhiṃsanako (người đáng sợ). Trạng thái của điều đó là bhiṃsanakattaṃ (sự đáng sợ). Để chỉ ra rằng chữ ‘ta’ đã bị lược bỏ và nói là ‘‘bhiṃsanakataṃ’’, lời này đã được nói: ‘‘bhiṃsanakatasminti bhiṃsanakabhāveti attho’’ (bhiṃsanakatasmiṃ có nghĩa là trạng thái đáng sợ) và tiếp theo.
Yebhuyyaggahaṇaṃ lomavantavasenapi yojetabbaṃ, na lomavasenevāti āha ‘‘bahutarānaṃ vā’’tiādi.
Saying that the taking of the majority should also be applied by way of those with bristling body hair, not just by way of the body hair alone, he says, “Or of the greater number,” etc.
Sự chấp thủ phần lớn (yebhuyyaggahaṇaṃ) cũng nên được kết hợp theo cách của người có lông (lomavanta), chứ không chỉ theo cách của lông (loma). Do đó, lời này đã được nói: ‘‘bahutarānaṃ vā’’ (hoặc của đa số) và tiếp theo.
Purisayugavasenāti purisakālavasena, purisānaṃ āyuppamāṇavasenāti vuttaṃ hoti.
“Purisayugavasena” means: by way of a human time-period, that is to say, by way of the measure of human lifespans.
Purisayugavasenā có nghĩa là: theo thời gian của con người, tức là theo tuổi thọ của con người.
‘‘Sabbapacchimako subhaddasadiso’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
"The very last one is like Subhadda"—this is stated in all three gaṇṭhipada texts.
‘‘Người cuối cùng giống như Subhadda’’ đã được nói trong cả ba chỗ khó (gaṇṭhipada).
Tasmiṃ kāle vijjamānānaṃ dvinnaṃ purisānaṃ āyuparicchedaṃ sakalameva gahetvā ‘‘satasahassaṃ…pe… aṭṭhāsī’’ti vuttaṃ.
Taking the entire lifespan-limit of the two persons existing at that time, it was said “one hundred thousand... lasted for eighty.”
Vào thời điểm đó, tuổi thọ của hai người đang sống đã được tính toàn bộ và nói là ‘‘một trăm ngàn…pe… tám mươi’’.
Dveyeva purisayugānīti ettha purisānaṃ yugappavattikālo purisayugaṃ.
Here, in “dveyeva purisayugāni” (only two human generations), the period of a pair of humans' occurrence is purisayugaṃ.
Trong câu Dveyeva purisayugānī (chỉ có hai cặp người), purisayugaṃ là thời gian mà các cặp người xuất hiện.
Abhilāpamattameva cetaṃ, atthato pana purisova purisayugaṃ.
And this is merely a term of expression; in terms of meaning, however, a person is a purisayugaṃ.
Điều này chỉ là một cách diễn đạt, nhưng về mặt ý nghĩa, chính con người là purisayugaṃ.
Dharamāne bhagavati ekaṃ purisayugaṃ, parinibbute ekanti katvā ‘‘dveyeva purisayugānī’’ti vuttaṃ.
It was said “dveyeva purisayugāni” counting one human generation while the Blessed One was alive, and one after he had attained Parinibbāna.
Khi Đức Phật còn tại thế là một cặp người (purisayugaṃ), khi Ngài nhập Niết-bàn là một cặp người, nên đã nói ‘‘chỉ có hai cặp người (purisayugānī)’’.
Parinibbute pana bhagavati ekameva purisayugaṃ asītiyeva vassasahassāni brahmacariyaṃ aṭṭhāsīti veditabbaṃ.
However, it should be understood that after the Blessed One's Parinibbāna, it was only one human generation, and the holy life lasted for just eighty thousand years.
Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng khi Đức Phật đã nhập Niết-bàn, chỉ có một cặp người, và đời sống Phạm hạnh (brahmacariya) tồn tại trong tám mươi ngàn năm.
21. Ko anusandhīti pubbāparakathānaṃ kiṃ anusandhānaṃ, ko sambandhoti attho.
21. “Ko anusandhī” means: What is the connection of the preceding and subsequent accounts? What is the relation?
21. Ko anusandhī có nghĩa là: sự liên kết (anusandhāna) hay mối quan hệ (sambandha) giữa các câu chuyện trước và sau là gì.
Sikkhāpadapaññattiyācanāpekkhanti yācīyatīti yācanā, sikkhāpadapaññattiyeva yācanā sikkhāpadapaññattiyācanā, taṃ apekkhatīti sikkhāpadapaññattiyācanāpekkhaṃ bhummavacanaṃ, yāciyamānasikkhāpadapaññattiapekkhaṃ bhummavacananti vuttaṃ hoti.
“Sikkhāpadapaññattiyācanāpekkhaṃ”: "It is requested" (yācīyati), thus it is a request (yācanā); the laying down of a training rule itself is the request (yācanā), a sikkhāpadapaññattiyācanā. It refers to that, hence it is a locative expression (bhummavacanaṃ) which is relative to the request for the laying down of a training rule. It is said to be a locative expression relative to the requested laying down of a training rule.
Sikkhāpadapaññattiyācanāpekkhaṃ có nghĩa là: yācanā là điều được thỉnh cầu (yācīyati), sikkhāpada-paññatti (sự chế định giới học) chính là yācanā (sự thỉnh cầu), điều đó mong đợi (apekkhāti) sự thỉnh cầu chế định giới học là sikkhāpada-paññatti-yācanāpekkhaṃ, đó là một từ chỉ địa điểm (bhummavacana). Điều đó có nghĩa là một từ chỉ địa điểm mong đợi sự thỉnh cầu chế định giới học.
Yācanavisiṭṭhā sikkhāpadapaññattiyeva hi ‘‘tatthā’’ti iminā parāmaṭṭhā, teneva vakkhati ‘‘tattha tassā sikkhāpadapaññattiyā’’ti.
Indeed, it is the laying down of a training rule qualified by the request that is referred to by "therein"; for that very reason, he will say "therein, of that laying down of a training rule".
Thật vậy, chính sự chế định giới học (sikkhāpada-paññatti) được đặc trưng bởi sự thỉnh cầu đã được đề cập (parāmaṭṭhā) bởi từ ‘‘tatthā’’ (ở đó), và vì lý do đó, sẽ nói ‘‘tattha tassā sikkhāpadapaññattiyā’’ (ở đó, của sự chế định giới học đó).
Yaṃ vuttanti ‘‘sikkhāpadaṃ paññapeyyā’’ti iminā yaṃ sikkhāpadapaññapanaṃ vuttaṃ, yācitanti attho.
“Yaṃ vuttaṃ” means: the laying down of a training rule which was stated by “one should lay down a training rule,” meaning, what was requested.
Yaṃ vuttaṃ có nghĩa là: điều đã được nói bằng câu ‘‘sikkhāpadaṃ paññapeyyā’’ (nên chế định giới học), có nghĩa là đã được thỉnh cầu.
Tattha tassā sikkhāpadapaññattiyāti tassaṃ yāciyamānasikkhāpadapaññattiyanti attho.
“Tattha tassā sikkhāpadapaññattiyā” means: therein, regarding that requested laying down of a training rule.
Tattha tassā sikkhāpadapaññattiyā có nghĩa là: trong sự chế định giới học đang được thỉnh cầu đó.
Akālanti sikkhāpadapaññattiyā akālaṃ.
“Akālaṃ” means: not the right time for laying down a training rule.
Akālaṃ có nghĩa là: thời điểm không thích hợp để chế định giới học.
Āsavaṭṭhānīyāti ettha adhikaraṇe anīyasaddoti āha ‘‘āsavā tiṭṭhanti etesū’’tiādi.
Here in “āsavaṭṭhānīyā,” because the suffix -anīya is in the sense of the locative, he says “āsavā tiṭṭhanti etesū” (corruptions stand in these), etc.
Trong câu Āsavaṭṭhānīyā, từ anīya là một hậu tố chỉ địa điểm (adhikaraṇa). Do đó, lời này đã được nói: ‘‘āsavā tiṭṭhanti etesū’’ (các lậu hoặc (āsava) tồn tại trong những điều này) và tiếp theo.
Ke pana te āsavā, ke ca dhammā tadadhikaraṇabhūtāti āha ‘‘yesu diṭṭhadhammikasamparāyikā’’tiādi.
But what are those corruptions, and what are the dhammas that are their basis? He says, “Yesu diṭṭhadhammikasamparāyikā” (In which things seen in this life and in the next life), etc.
Những lậu hoặc (āsava) ấy là gì, và những pháp (dhamma) nào là nền tảng (adhikaraṇa) của chúng? Lời này đã được nói: ‘‘yesu diṭṭhadhammikasamparāyikā’’ (trong đó có những điều thuộc hiện tại và tương lai) và tiếp theo.
Diṭṭhadhammikā parūpavādādayo, samparāyikā āpāyikā apāyadukkhavisesā.
“Diṭṭhadhammikā” are censure by others and so on; “samparāyikā” are the particular sufferings of the states of woe, which occur in those states.
Diṭṭhadhammikā là những lời chỉ trích từ người khác (parūpavāda) và những điều tương tự; samparāyikā là những loại khổ đau đặc biệt ở các cảnh giới thấp (apāya) phát sinh trong các cảnh giới thấp (apāyika).
Te āsavanti tena tena paccayavasena pavattantīti āsavā.
Because they flow on (āsavanti) through various conditions, they are “āsavā” (corruptions).
Những điều ấy phát sinh (pavattanti) theo các duyên (paccaya) khác nhau, nên được gọi là āsavā (lậu hoặc).
Nesanti parūpavādādiāsavānaṃ.
“Nesaṃ” means: of those corruptions such as censure by others.
Nesaṃ là của các lậu hoặc (āsava) như lời chỉ trích từ người khác (parūpavāda) và những điều tương tự.
Teti vītikkamadhammā.
“Te” means: the transgressive dhammas.
Te là các pháp (dhamma) vi phạm.
Asati āsavaṭṭhānīye dhamme sikkhāpadapaññattiyaṃ ko doso, yenevaṃ vuttanti āha ‘‘yadi hi paññapeyyā’’tiādi, vītikkamadosaṃ adisvā yadi paññapeyyāti adhippāyo.
What is the fault in laying down a training rule when there is no dhamma that is a basis for corruption, such that it was said in this way? He says, “yadi hi paññapeyyā” (for if one were to lay it down), etc. The intention is: if one were to lay it down without seeing the fault of transgression.
Nếu không có pháp (dhamma) là nền tảng của lậu hoặc (āsavaṭṭhānīya), thì việc chế định giới học (sikkhāpada-paññatti) có lỗi gì mà lại nói như vậy? Lời này đã được nói: ‘‘yadi hi paññapeyyā’’ (nếu chế định) và tiếp theo. Ý nghĩa là: nếu chế định mà không thấy lỗi vi phạm.
Parammukhā akkosanaṃ parūpavādo, parehi vacanesu dosāropanaṃ parūpārambho, sammukhā garahanaṃ garahadoso.
Abuse behind one's back is “parūpavādo”; attributing faults in the speech of others is “parūpārambho”; criticizing face-to-face is “garahadoso”.
Sự mắng nhiếc sau lưng là parūpavādo (lời chỉ trích từ người khác); sự đổ lỗi cho người khác trong lời nói là parūpārambho (sự trách móc từ người khác); sự quở trách trực tiếp là garahadoso (lỗi quở trách).
Kathañhi nāma paliveṭhessatīti sambandho, kathaṃ-saddayoge anāgatappayogo daṭṭhabbo.
The connection is: “How indeed could it beset him?” In conjunction with the word kathaṃ, the future tense should be noted.
Làm sao mà nó lại quấn lấy được? Đây là mối liên hệ. Cần phải hiểu rằng khi sử dụng từ kathaṃ (làm sao), thì động từ ở thì tương lai (anāgata-ppayoga) được sử dụng.
Anvāyikoti anuvattako.
“Anvāyiko” means: a follower.
Anvāyiko có nghĩa là: người theo sau.
Bhogakkhandhanti bhogarāsiṃ.
“Bhogakkhandhaṃ” means: a mass of wealth.
Bhogakkhandhaṃ có nghĩa là: khối tài sản (bhoga-rāsi).
‘‘Amhākamete’’ti ñāyantīti ñātī, pitāmahapituputtādivasena parivaṭṭanaṭṭhena parivaṭṭo, ñātīyeva parivaṭṭo ñātiparivaṭṭo.
They are known (ñāyanti) as "ours", hence they are relatives (ñātī). Due to the sense of revolving through grandfather, father, son, and so on, it is a circle (parivaṭṭo). The relatives themselves are the circle, “ñātiparivaṭṭo”.
Họ được biết là ‘‘những người này là của chúng ta’’, nên họ là ñātī (thân quyến). Do sự luân chuyển theo ông nội, cha, con, v.v., nên đó là parivaṭṭo (sự luân chuyển). Chính thân quyến là ñātiparivaṭṭo (sự luân chuyển của thân quyến).
Ghāsacchādanaparamatāya santuṭṭhāti ghāsacchādane paramatāya uttamatāya santuṭṭhā, ghāsacchādanapariyesane sallekhavasena paramatāya ukkaṭṭhabhāve saṇṭhitāti attho.
“Ghāsacchādanaparamatāya santuṭṭhā” means: contented with the supreme state regarding simple food and clothing. The meaning is: established in the highest state, excellence, through austerity in the search for simple food and clothing.
Ghāsacchādanaparamatāya santuṭṭhā có nghĩa là: hài lòng với sự tối thượng của thức ăn và y phục, tức là hài lòng với sự tối thượng trong việc tìm kiếm thức ăn và y phục theo cách làm sạch phiền não (sallekha).
Ghāsacchādanameva vā paramaṃ paramā koṭi etesaṃ na tato paraṃ kiñci asāmisajātaṃ pariyesanti paccāsīsanti cāti ghāsacchādanaparamā, tesaṃ bhāvo ghāsacchādanaparamatā, tassaṃ ghāsacchādanaparamatāya santuṭṭhā.
Or, for them, simple food and clothing is the ultimate (paramaṃ), the final limit (paramā koṭi); beyond that they do not seek or hope for anything that is not worldly. Hence, they are ghāsacchādanaparamā. Their state is ghāsacchādanaparamatā. In that “ghāsacchādanaparamatāya santuṭṭhā” (contented with having simple food and clothing as the highest).
Hoặc, thức ăn và y phục là tối thượng, là điểm cao nhất của họ, họ không tìm kiếm hay mong muốn bất cứ điều gì khác không phải là vật chất sau đó. Do đó, họ là ghāsacchādanaparamā (những người xem thức ăn và y phục là tối thượng). Trạng thái của họ là ghāsacchādanaparamatā (sự tối thượng của thức ăn và y phục). Trong trạng thái đó, họ là ghāsacchādanaparamatāya santuṭṭhā (hài lòng với sự tối thượng của thức ăn và y phục).
Tesu nāma koti yathāvuttaguṇavisiṭṭhesu tesu bhikkhūsu ko nāma.
“Tesu nāma ko” means: who indeed among those monks endowed with the aforementioned qualities.
Tesu nāma ko có nghĩa là: trong những Tỳ-kheo có những đức tính như đã nói, ai là người?
Lokāmisabhūtanti lokapariyāpannaṃ hutvā kilesehi āmasitabbattā lokāmisabhūtaṃ.
“Lokāmisabhūtaṃ” means: being included in the world, it is called worldly gain (lokāmisa) because it is to be tainted by defilements.
Lokāmisabhūtaṃ có nghĩa là: vì nó nằm trong thế gian và bị các phiền não (kilesa) chạm đến, nên nó là lokāmisa-bhūtaṃ (vật chất thế gian).
Pabbajjāsaṅkhepenevāti ‘‘pāṇātipātā veramaṇī’’tiādinā pabbajjāmukheneva.
“Pabbajjāsaṅkhepeneva” means: simply through the gateway of ordination, with such phrases as "abstinence from killing living beings".
Pabbajjāsaṅkhepenevā có nghĩa là: chỉ bằng cách xuất gia (pabbajjā-mukha) như ‘‘pāṇātipātā veramaṇī’’ (tránh sát sinh) và những điều tương tự.
Etanti methunādīnaṃ akaraṇaṃ.
“Etaṃ” means: the not doing of sexual intercourse and so on.
Etaṃ có nghĩa là: việc không làm những điều như tà dâm (methuna) và những điều tương tự.
Thāmanti sikkhāpadānaṃ paññāpanakiriyāya sāmatthiyaṃ.
“Thāmaṃ” means: the capability for the act of laying down the training rules.
Thāmaṃ có nghĩa là: năng lực (sāmatthiya) để chế định các giới học (sikkhāpada).
Balanti yāthāvato sabbadhammānaṃ paṭivedhasamatthaṃ ñāṇabalaṃ.
“Balaṃ” means: the power of knowledge, which is capable of penetrating all dhammas as they really are.
Balaṃ có nghĩa là: sức mạnh trí tuệ (ñāṇa-bala) có khả năng thấu hiểu (paṭivedha) tất cả các pháp (dhamma) một cách chân thật (yāthāvato).
Kuppeyyāti kuppaṃ bhaveyya.
“Kuppeyyā” means: it would become unstable.
Kuppeyyā có nghĩa là: sẽ bị lung lay (kuppaṃ bhaveyya).
Etassevatthassa pākaṭakaraṇaṃ na yathāṭhāne tiṭṭheyyāti, paññattiṭṭhāne na tiṭṭheyyāti attho.
The clarification of this very meaning is “na yathāṭhāne tiṭṭheyyā” (it would not stand in its proper place). The meaning is: it would not stand in the place of the regulation.
Việc làm rõ ý nghĩa này là nó không nên đứng đúng chỗ, nghĩa là nó không nên đứng ở vị trí đã được chế định.
Akusaloti tikicchituṃ yuttakālassa aparijānanato akusalo acheko.
“Akusalo” means: unskilled, inept, from not knowing the proper time for treatment.
Akusalo (bất thiện) là do không biết thời điểm thích hợp để chữa trị, là người không khéo léo.
Avuddhi anayo, byasanaṃ dukkhaṃ.
Non-growth is “anayo” (misfortune); “byasanaṃ” is suffering.
Sự không tăng trưởng là anayo (sự bất lợi), byasanaṃ (sự phá hoại) là khổ.
Paṭikaccevāti gaṇḍuppādanato paṭhamameva.
“Paṭikacceva” means: right at the very beginning, before the boil has formed.
Paṭikaccevā (trước khi) là ngay trước khi vết thương sưng mủ.
Sañchaviṃ katvāti sobhanacchaviṃ katvā.
“Sañchaviṃ katvā” means: making the skin appear good.
Sañchaviṃ katvā (làm cho có da thịt) là làm cho có da thịt đẹp.
Bālavejjoti apaṇḍitavejjo.
A foolish physician means: an unwise physician.
Bālavejjo (lang băm) là người thầy thuốc không có trí tuệ.
Lohitakkhayañca maṃ pāpetīti vibhattivipariṇāmaṃ katvā yojetabbaṃ.
It should be connected by changing the case ending thus: 'and it causes me to reach the exhaustion of blood.'
Lohitakkhayañca maṃ pāpetī (khiến ta mất máu) phải được kết nối bằng cách thay đổi cách chia.
Lābhaggamahattanti cīvarādilabhitabbapaccayo lābho, tassa aggaṃ mahattaṃ paṇītatā bahubhāvo vā.
The greatness of the highest gain means: the requisite to be received, such as robes, is gain; its excellence, greatness, is its sublimity or its abundance.
Lābhaggamahattaṃ (sự vĩ đại của các lợi lộc cao nhất) là lợi lộc (lābha) là các vật dụng như y phục, v.v., cần được thọ nhận; sự cao tột (aggaṃ mahattaṃ) của nó là sự thù thắng (paṇītatā) hoặc sự phong phú (bahubhāvo).
Bahussutassa bhāvo bāhusaccaṃ.
The state of one who is learned is great learning.
Trạng thái của người đa văn là bāhusaccaṃ (đa văn).
Ayoniso ummujjamānāti anupāyena abhinivisamānā, viparītato jānamānāti attho.
Emerging unwisely means: applying the mind in an improper way; the meaning is, knowing in a contrary way.
Ayoniso ummujjamānā (những người nổi lên một cách không khéo léo) là những người suy xét một cách không đúng đắn, nghĩa là những người hiểu biết một cách sai lệch.
Rasena rasaṃ saṃsanditvāti sabhāvena sabhāvaṃ saṃsanditvā, anuññātapaccattharaṇādīsu sukhasamphassasāmaññato upādinnaphassarasepi anavajjasaññitāya anupādinnaphassarasena upādinnaphassarasaṃ saṃsanditvā, samānabhāvaṃ upanetvāti attho.
Having compared one flavor with another means: having compared one nature with another nature; because of the commonality of pleasant contact in what is allowed, such as bed-coverings, having a perception of faultlessness even in the flavor of contact with what is animate, having compared the flavor of contact with what is animate with the flavor of contact with what is inanimate, the meaning is, having brought it to a state of similarity.
Rasena rasaṃ saṃsanditvā (so sánh cái vị với cái vị) là so sánh tự tánh với tự tánh, tức là, do sự đồng nhất của xúc lạc trong các vật trải giường được cho phép, v.v., và do sự không đáng chê trách trong xúc vị do sự chấp thủ, nên so sánh xúc vị không chấp thủ với xúc vị chấp thủ, làm cho chúng trở nên tương đồng.
Uddhammaṃ ubbinayaṃ satthusāsanaṃ dīpentīti ‘‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmī’’tiādinā (pāci. 418) satthusāsanaṃ uddhammaṃ ubbinayaṃ katvā dīpenti.
They explain the Teacher's Sāsana as being against the Dhamma and against the Vinaya means: by saying "Thus do I understand the Dhamma taught by the Blessed One," and so on, they explain the Teacher's Sāsana, making it against the Dhamma and against the Vinaya.
Uddhammaṃ ubbinayaṃ satthusāsanaṃ dīpentī (làm cho giáo pháp của Bậc Đạo Sư trở thành phi pháp, phi luật) là làm cho giáo pháp của Bậc Đạo Sư trở thành phi pháp, phi luật, bằng cách nói "Ta hiểu pháp được Đức Thế Tôn thuyết như vậy" và những điều tương tự.
Imasmiṃ attheti ‘‘nirabbudo hi, sāriputta, bhikkhusaṅgho’’ti (pārā. 21) evaṃ vuttabhikkhusaṅghasaññite atthe.
In this matter means: in the matter designated as the community of bhikkhus, as stated thus, "The community of bhikkhus, Sāriputta, is free of blemishes."
Imasmiṃ atthe (trong ý nghĩa này) là trong ý nghĩa của Tăng đoàn được gọi là "Tăng đoàn không có mụn nhọt, Sāriputta" như đã nói.
Kathaṃ pana dussīlānaṃ corabhāvoti āha ‘‘te hi assamaṇāva hutvā’’tiādi.
But how is it that the immoral have the nature of thieves? He says: "For they, being non-ascetics," and so on.
Vậy thì, tại sao những người ác giới lại là kẻ trộm? Vị ấy nói: "Vì họ đã trở thành những người không phải Sa-môn" và những điều tương tự.
Kāḷakadhammayogāti dussīlatāsaṅkhātapāpadhammayogato.
Because of connection with dark states means: because of connection with evil states, which are designated as immorality.
Kāḷakadhammayogā (do sự kết hợp với pháp đen tối) là do sự kết hợp với pháp ác, tức là sự ác giới.
Pabhassaroti pabhassarasīlo.
Luminous means: of luminous virtue.
Pabhassaro (rực rỡ) là người có giới hạnh rực rỡ.
Sāroti vuccantīti sāsanabrahmacariyassa sārabhūtattā sīlādayo guṇā ‘‘sāro’’ti vuccanti.
Are called the essence means: because they are the essence of the holy life in the Sāsana, the qualities of virtue and so on are called "the essence."
Sāroti vuccanti (được gọi là tinh túy), các phẩm chất như giới, v.v., được gọi là "tinh túy" vì chúng là tinh túy của phạm hạnh trong giáo pháp.
Sabbaparittaguṇoti sabbehi nihīnaguṇo, appaguṇo vā.
The quality of utmost inferiority means: of inferior quality to all others, or of little quality.
Sabbaparittaguṇo (phẩm chất thấp kém nhất) là phẩm chất thấp kém hơn tất cả, hoặc phẩm chất ít ỏi.
So sotāpannoti ānandattheraṃ sandhāya vadati.
He is a stream-enterer: he says this with reference to the Elder Ānanda.
So sotāpanno (người nhập lưu đó) là nói về Trưởng lão Ānanda.
Sotaṃ āpannoti maggasotaṃ āpanno.
Having entered the stream means: having entered the stream of the path.
Sotaṃ āpanno (người đã nhập vào dòng) là người đã nhập vào dòng Đạo (magga).
Paṭipakkhadhammānaṃ anavasesato savanato pellanato soto ariyamaggoti āha ‘‘sototi ca maggassetaṃ adhivacana’’nti.
Because it completely flows against and crushes opposing states, the noble path is the stream; thus, he said: "And 'stream' is a designation for the path."
Vì Đạo Thánh (ariyamagga) là dòng (sota) do nó loại bỏ (savana) và đè bẹp (pellana) các pháp đối nghịch một cách không còn sót lại, nên nói: "Dòng (sota) là một tên gọi khác của Đạo (magga)".
Sotāpannoti tena samannāgatassa puggalassāti iminā maggasamaṅgī sotāpannoti vatvā tamevatthaṃ udāharaṇena sādhetvā idāni idhādhippetapuggalaṃ niddhāretvā dassento āha ‘‘idha panā’’tiādi.
Of the person endowed with that, a stream-enterer: by this, having said that one endowed with the path is a stream-enterer, and having established that same meaning with an example, he now, determining and showing the person intended here, says: "But here," and so on.
Sotāpannoti tena samannāgatassa puggalassā (người nhập lưu là người có được điều đó), sau khi nói rằng người nhập lưu là người có được Đạo (magga), và chứng minh ý nghĩa đó bằng ví dụ, bây giờ để xác định người được đề cập ở đây, vị ấy nói: "idha panā" (nhưng ở đây) và những điều tương tự.
Idha āpannasaddo ‘‘phalasacchikiriyāya paṭipanno’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.488) viya vattamānakālikoti āha ‘‘maggena phalassa nāmaṃ dinna’’nti.
Here, the word āpanna is in the present tense, as in "practicing for the realization of the fruit," and so on; thus, he said: "the name has been given to the fruit by the path."
Ở đây, từ āpanna (đã nhập) là thuộc thì hiện tại, như trong "phalasacchikiriyāya paṭipanno" (đã thực hành để chứng ngộ quả), nên nói: "Đạo được đặt tên là quả".
Maggena hi attanā sadisassa aṭṭhaṅgikassa vā sattaṅgikassa vā phalassa sototi nāmaṃ dinnaṃ, atītakālikatte pana sarasatova nāmalābho siyā.
For by the path, the name "stream" has been given to the fruit that is similar to itself, whether eightfold or sevenfold; but if it were in the past tense, the name would be obtained from its own function.
Thật vậy, Đạo được đặt tên là dòng (sota) cho quả tương tự với nó, hoặc quả có tám chi, hoặc quả có bảy chi; nhưng nếu là thì quá khứ, thì tên gọi sẽ tự nhiên mà có.
Maggakkhaṇe hi maggasotaṃ āpajjati nāma, phalakkhaṇe āpanno.
For, at the moment of the path, one is said to be entering the stream of the path; at the moment of the fruit, one has entered.
Trong khoảnh khắc của Đạo, nó được gọi là nhập vào dòng Đạo, trong khoảnh khắc của quả, nó là đã nhập.
Virūpaṃ sadukkhaṃ saupāyāsaṃ nipātetīti vinipāto, apāyadukkhe khipanako.
It causes one to fall in a perverted, painful, and distressing way, thus it is a downfall; it is that which throws one into the suffering of the lower realms.
Làm cho rơi vào trạng thái xấu xí, đau khổ, phiền não là vinipāto (sự đọa lạc), kẻ ném vào khổ cảnh.
Dhammoti sabhāvo.
State means nature.
Dhammo (pháp) là tự tánh.
Tenāha ‘‘na attānaṃ apāyesu vinipātanasabhāvo’’ti.
Therefore, he said: "it is not of a nature to cause oneself to fall into the lower realms."
Vì vậy, nói: "Không có tự tánh đọa lạc vào các khổ cảnh".
Atha vā dhammoti apāyesu khipanako sakkāyadiṭṭhiādiko akusaladhammo.
Or else, state means an unwholesome state, such as identity-view, which throws one into the lower realms.
Hoặc dhammo (pháp) là pháp bất thiện như tà kiến về thân (sakkāyadiṭṭhi), v.v., kẻ ném vào các khổ cảnh.
Yassa pana so akusaladhammo natthi sabbaso pahīnattā, so yasmā apāyesu attānaṃ vinipātanasabhāvo na hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘na attānaṃ apāyesu vinipātanasabhāvoti vuttaṃ hotī’’ti.
But for whom that unwholesome state does not exist because it has been completely abandoned, since he is not of a nature to cause himself to fall into the lower realms, it is therefore said: "it is said to be not of a nature to cause oneself to fall into the lower realms."
Nhưng đối với người mà pháp bất thiện đó không còn nữa do đã được đoạn trừ hoàn toàn, người đó không có tự tánh đọa lạc vào các khổ cảnh, vì vậy đã nói: "Được nói là không có tự tánh đọa lạc vào các khổ cảnh".
Kasmāti avinipātanadhammatāya kāraṇaṃ pucchati.
Why? He asks for the reason for its quality of not leading to downfall.
Kasmā (tại sao) là hỏi về nguyên nhân của trạng thái không đọa lạc.
Apāyaṃ gamentīti apāyagamanīyā.
They lead to the lower realms, thus they are leading to the lower realms.
Những gì dẫn đến khổ cảnh là apāyagamanīyā (những gì dẫn đến khổ cảnh).
Vinipātanasabhāvoti uppajjanasabhāvo.
Of a nature to cause falling means: of a nature to arise.
Vinipātanasabhāvo (có tự tánh đọa lạc) là có tự tánh phát sinh.
Sammattaniyāmena maggenāti sammā bhavaniyāmakena paṭiladdhamaggena.
By the path which is the certainty of rightness means: by the path that has been attained, which is the determinant of the right state.
Sammattaniyāmena maggenā (bằng Đạo được xác định đúng đắn) là bằng Đạo đã đạt được, được xác định đúng đắn.
Niyatoti vā heṭṭhimantato sattamabhavato upari anuppajjanadhammatāya niyato.
Or certain means: certain by nature not to arise above the seventh existence at the lower limit.
Hoặc niyato (đã được xác định) là đã được xác định do không phát sinh trở lại trên bảy kiếp từ kiếp thấp nhất.
Sambodhīti uparimaggattayasaṅkhātā sambodhi.
Enlightenment means: the enlightenment designated as the three higher paths.
Sambodhī (sự giác ngộ hoàn toàn) là sự giác ngộ hoàn toàn được gọi là ba Đạo trên.
Sambujjhatīti hi sambodhi, ariyamaggo.
For one rightly awakens, thus it is enlightenment; the noble path.
Thật vậy, sự giác ngộ hoàn toàn (sambujjhati) là Đạo Thánh (ariyamagga).
So ca idha paṭhamamaggassa adhigatattā avasiṭṭho eva adhigantabbabhāvena icchitabboti.
And here, since the first path has been attained, only what remains is to be desired as that which is to be attained.
Và ở đây, do Đạo thứ nhất đã được thành tựu, nên phần còn lại cần phải được thành tựu và mong muốn.
Tenāha ‘‘uparimaggattayaṃ avassaṃ sampāpako’’ti.
Therefore, he said: "one who will certainly attain the three higher paths."
Vì vậy, nói: "Người chắc chắn sẽ đạt được ba Đạo trên".
Uparimaggattayaṃ avassaṃ sampāpuṇātīti sampāpako, sotāpanno.
One who will certainly attain the three higher paths is one who will attain; a stream-enterer.
Người chắc chắn sẽ đạt được ba Đạo trên là sampāpako (người đạt được), tức là người nhập lưu (sotāpanno).