165. Arahattappattiyāti arahattappattiatthāya.
165. For the attainment of Arahantship means for the purpose of attaining Arahantship.
165. Arahattappattiyā (để đạt đến A-la-hán) có nghĩa là vì mục đích đạt đến A-la-hán.
Aññaṃ pariyāyanti arahattādhigamatthāya aññampi kāraṇaṃ.
Another way means another cause for the purpose of realizing Arahantship.
Aññaṃ pariyāyaṃ (một cách khác) có nghĩa là một nguyên nhân khác để chứng đắc A-la-hán.
Ācikkhantoti pasaṃsāpubbakaṃ desento, pasaṃsā ca tattha abhirucijananena ussāhanatthā.
Declaring means explaining, preceded by praise; and that praise is for the purpose of generating interest and encouraging them.
Ācikkhanto (khi thuyết giảng) có nghĩa là khi thuyết giảng với sự tán thán đi trước, và sự tán thán ở đó là để khuyến khích bằng cách tạo ra sự thích thú.
Tañhi sutvā bhikkhū ‘‘bhagavā imaṃ samādhiṃ anekehi ākārehi pasaṃsati, santo kirāyaṃ samādhi paṇīto ca asecanako ca sukho ca vihāro, pāpadhamme ca ṭhānaso antaradhāpetī’’ti sañjātābhirucino ussāhajātā sakkaccaṃ anuyuñjitabbaṃ paṭipajjitabbaṃ maññanti.
For having heard that, the bhikkhus, having developed interest and enthusiasm, think: “The Blessed One praises this concentration in many ways; this concentration is indeed peaceful, refined, unadulterated, a pleasant dwelling, and it instantly dispels evil qualities,” and deem it worthy of diligent inquiry and practice.
Vì khi nghe điều đó, các Tỳ-khưu phát sinh sự thích thú và sự nhiệt tâm, nghĩ rằng: “Đức Thế Tôn tán thán thiền định này bằng nhiều cách, thiền định này thật sự là an tịnh, vi diệu, là một trú xứ an lạc, và nó tiêu diệt các pháp ác một cách triệt để,” nên họ cho rằng cần phải thực hành một cách cẩn trọng.
Idāni yathāvuttamatthaṃ pāḷiyā vibhāvento āha ‘‘vuttañheta’’ntiādi.
Now, explaining the meaning as stated, by means of the Pāḷi, he says: “For it has been said...” and so forth.
Bây giờ, để làm rõ ý nghĩa đã nói bằng lời dạy Pali, Ngài nói “vuttañhetaṃ” (điều này đã được nói) v.v…
Tattha no passāso no assāsoti so soyeva attho paṭisedhena visesetvā vutto.
There, not an out-breath, not an in-breath means that same meaning is stated, distinguished by negation.
Ở đó, no passāso (không phải hơi thở ra) no assāso (không phải hơi thở vào) có nghĩa là ý nghĩa đó được nói rõ bằng cách phân biệt qua sự phủ định.
Assāsavasenāti assāsaṃ ārammaṇaṃ katvāti vuttaṃ hoti.
By way of the in-breath means having made the in-breath the object, so it is said.
Assāsavasena (theo hơi thở vào) có nghĩa là lấy hơi thở vào làm đối tượng.
Passāsavasenāti etthāpi eseva nayo.
By way of the out-breath—here too, the same method applies.
Trong cụm từ passāsavasena (theo hơi thở ra) cũng vậy.
Upaṭṭhānaṃ satīti asammussanatāya tameva assāsaṃ passāsañca upagantvā ṭhānaṃ sati nāmāti attho.
Mindfulness is present means, due to non-forgetfulness, mindfulness is the act of approaching and remaining fixed on that very in-breath and out-breath.
Upaṭṭhānaṃ satī (chánh niệm hiện tiền) có nghĩa là chánh niệm là sự hiện diện gần gũi với hơi thở vào và hơi thở ra đó do không quên lãng.
Ettāvatā ānāpānesu sati ānāpānassatīti ayamattho vutto hoti.
By this much, the meaning of mindfulness of breathing (ānāpānassatī) as mindfulness on the in-breaths and out-breaths is stated.
Cho đến đây, ý nghĩa của ānāpānassatī (chánh niệm hơi thở vào ra) là chánh niệm trên hơi thở vào ra đã được nói đến.
Idāni sativaseneva puggalaṃ niddisitukāmena ‘‘yo assasati, tassupaṭṭhāti, yo passasati, tassupaṭṭhātī’’ti vuttaṃ.
Now, wishing to indicate the individual by way of mindfulness, it is said: “When one breathes in, it is present for him; when one breathes out, it is present for him.”
Bây giờ, với ý muốn chỉ định một người thông qua chánh niệm, đã nói “yo assasati, tassupaṭṭhāti, yo passasati, tassupaṭṭhātī” (người nào thở vào, chánh niệm hiện tiền nơi người ấy; người nào thở ra, chánh niệm hiện tiền nơi người ấy).
Yo assasati, tassa sati assāsaṃ upagantvā tiṭṭhati.
When one breathes in, his mindfulness approaches and remains fixed on the in-breath.
Người nào thở vào, chánh niệm của người ấy hiện tiền nơi hơi thở vào.
Yo passasati, tassa sati passāsaṃ upagantvā tiṭṭhatīti attho.
When one breathes out, his mindfulness approaches and remains fixed on the out-breath—this is the meaning.
Người nào thở ra, chánh niệm của người ấy hiện tiền nơi hơi thở ra, là ý nghĩa.
Yuttoti sampayutto.
Connected means associated.
Yutto (kết hợp) có nghĩa là tương ưng.
Ānāpānassatiyanti ānāpānassatiyaṃ paccayabhūtāyanti attho.
To mindfulness of breathing means conducive to mindfulness of breathing, this is the meaning.
Ānāpānassatiyaṃ (trong chánh niệm hơi thở vào ra) có nghĩa là là nhân duyên cho chánh niệm hơi thở vào ra.
Purimasmiñhi atthe samādhissa satiyā sahajātādipaccayabhāvo vutto sampayuttavacanato, dutiyasmiṃ pana upanissayabhāvopi.
For in the former meaning, the co-arising and other causal relationships of concentration with mindfulness are stated by the word "associated"; in the latter, however, the condition of support is also stated.
Trong ý nghĩa trước, trạng thái nhân duyên đồng sinh, v.v… của thiền định với chánh niệm đã được nói đến từ từ ngữ tương ưng; còn trong ý nghĩa thứ hai, trạng thái y chỉ cũng được nói đến.
Upacārajjhānasahagatā hi sati appanāsamādhissa upanissayo hotīti ubhayathāpi sahajātādīnaṃ sattannampi paccayānaṃ vasena paccayabhāvaṃ dasseti.
For mindfulness accompanied by access jhāna is a support for absorption concentration; thus, in both ways, it shows the causal relationship by way of the seven causes, co-arising and others.
Vì chánh niệm đi kèm với thiền định cận định là y chỉ cho thiền định an định, nên điều này cho thấy trạng thái nhân duyên theo cả hai cách, tức là theo bảy nhân duyên đồng sinh, v.v…
‘‘Puna caparaṃ, udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā, yathāpaṭipannā me sāvakā cattāro satipaṭṭhāne bhāventī’’tiādīsu (ma. ni. 2.247) uppādanavaḍḍhanaṭṭhena bhāvanāti vuccatīti tadubhayavasena atthaṃ dassento ‘‘bhāvitoti uppādito vaḍḍhito cā’’ti āha.
As in "Furthermore, Udāyi, I have declared the path to the disciples, by practicing which my disciples cultivate the four foundations of mindfulness" and so forth, cultivation (bhāvanā) is said to be for the purpose of production and development; showing the meaning by way of both, he says: “Cultivated means produced and developed.”
Trong các câu như “Này Udayi, ta đã thuyết giảng con đường cho các đệ tử của ta, các đệ tử của ta thực hành bốn niệm xứ như thế nào” (Trung Bộ Kinh 2.247) v.v…, bhāvanā (tu tập) được gọi là sự phát sinh và sự tăng trưởng, nên để chỉ ý nghĩa theo cả hai cách đó, Ngài nói “bhāvito’ti uppādito vaḍḍhito cā” (bhāvito nghĩa là đã phát sinh và đã tăng trưởng).
Tattha bhāvaṃ vijjamānataṃ ito gatoti bhāvito, uppādito paṭiladdhamattoti attho.
There, bhāvito means having gone to the state of existing, i.e., produced, meaning just attained.
Ở đó, bhāvito (đã tu tập) là người đã đạt đến trạng thái hiện hữu; có nghĩa là đã phát sinh, đã đạt được.
Uppanno pana laddhāsevano bhāvito, paguṇabhāvaṃ āpādito vaḍḍhitoti attho.
But when it has arisen and is repeatedly practiced, it is cultivated, meaning developed, brought to proficiency.
Khi đã phát sinh và được thực hành, bhāvito (đã tu tập) có nghĩa là đã được tăng trưởng, đã đạt đến trạng thái thuần thục.
Bahulīkatoti bahulaṃ pavattito.
Made much of means repeatedly practiced.
Bahulīkato (đã làm cho sung mãn) có nghĩa là đã được thực hành nhiều lần.
Tena āvajjanādivasībhāvappattimāha.
By this, he refers to the attainment of mastery in advertence and so forth.
Điều này nói đến việc đạt được sự thuần thục trong sự hướng tâm, v.v…
Yo hi vasībhāvaṃ āpādito, so icchiticchitakkhaṇe samāpajjitabbato punappunaṃ pavattissati.
For one who has attained mastery will practice it repeatedly, since it can be entered into at any desired moment.
Vì người đã đạt được sự thuần thục sẽ thực hành nhiều lần, có thể nhập thiền vào bất cứ lúc nào mong muốn.
Tena vuttaṃ ‘‘punappunaṃ kato’’ti.
Therefore, it is said: “done again and again.”
Vì vậy, đã nói “punappunaṃ kato” (đã làm đi làm lại).
Yathā ‘‘idheva, bhikkhave, samaṇo (ma. ni. 1.139; a. ni. 4.241) vivicceva kāmehī’’ti (dī. ni. 1.226; saṃ. ni. 2.152) ca evamādīsu paṭhamapade vutto eva-saddo dutiyādīsupi vuttoyeva hoti, evamidhāpīti āha ‘‘ubhayattha eva-saddena niyamo veditabbo’’ti.
Just as in "Here, monks, the ascetic (monk)" and "quite secluded from sensual pleasures," and so forth, the word "eva" (indeed/only) stated in the first phrase is also implied in the second and subsequent ones, so too here, he says: “The restriction by the word ‘eva’ in both places should be understood.”
Giống như trong các câu “Này các Tỳ-khưu, ở đây, một Sa-môn (Trung Bộ Kinh 1.139; Tăng Chi Bộ Kinh 4.241) hoàn toàn ly dục” (Trường Bộ Kinh 1.226; Tương Ưng Bộ Kinh 2.152) v.v…, từ “eva” (chỉ) đã được nói trong từ đầu tiên cũng được hiểu là đã nói trong các từ thứ hai, v.v…; cũng vậy ở đây, nên Ngài nói “ubhayattha eva-saddena niyamo veditabbo” (cần phải hiểu sự quy định bằng từ “eva” ở cả hai nơi).
Ubhayapadaniyamena laddhaguṇaṃ dassetuṃ ‘‘ayaṃ hī’’tiādi vuttaṃ.
To show the quality gained by the restriction of both phrases, “For this...” and so forth, is stated.
Để chỉ ra phẩm chất đạt được nhờ sự quy định của cả hai từ, đã nói “ayaṃ hī” (vì điều này) v.v…
Asubhakammaṭṭhānanti asubhārammaṇaṃ jhānamāha.
Asubha meditation subject refers to jhāna with an impure object.
Asubhakammaṭṭhānaṃ (đề mục bất tịnh) có nghĩa là thiền định đối tượng bất tịnh.
Tañhi asubhesu yogakammabhāvato yogino sukhavisesānaṃ kāraṇabhāvato ca ‘‘asubhakammaṭṭhāna’’nti vuccati.
For it is called "asubha meditation subject" because it is a yogic practice on impure objects and because it is a cause of special pleasant states for the yogi.
Điều đó được gọi là “asubhakammaṭṭhāna” vì nó là đối tượng thực hành của hành giả trên các bất tịnh, và vì nó là nguyên nhân của các loại an lạc đặc biệt cho hành giả.
Kevalanti iminā ārammaṇaṃ nivatteti.
Purely—by this, he excludes the object.
Với từ kevalaṃ (hoàn toàn), Ngài phủ nhận đối tượng.
Paṭivedhavasenāti jhānapaṭivedhavasena.
By way of penetration means by way of jhāna penetration.
Paṭivedhavasena (theo cách thâm nhập) có nghĩa là theo cách thâm nhập thiền định.
Jhānañhi bhāvanāvisesena ijjhantaṃ attano visayaṃ paṭivijjhantameva pavattati yathāsabhāvato paṭivijjhīyati cāti paṭivedhoti vuccati.
For jhāna, when accomplished through special cultivation, proceeds by penetrating its object, and it is penetrated according to its true nature; thus, it is called penetration.
Vì thiền định, khi thành tựu nhờ sự tu tập đặc biệt, diễn tiến bằng cách thâm nhập đối tượng của nó, và nó được thâm nhập theo bản chất của nó, nên được gọi là paṭivedha (sự thâm nhập).
Oḷārikārammaṇattāti bībhacchārammaṇattā.
Because of the gross object means because of the loathsome object.
Oḷārikārammaṇattā (vì có đối tượng thô thiển) có nghĩa là vì có đối tượng ghê tởm.
Paṭikūlārammaṇattāti jigucchitabbārammaṇattā.
Because of the repulsive object means because of the object to be disgusted by.
Paṭikūlārammaṇattā (vì có đối tượng đáng chán ghét) có nghĩa là vì có đối tượng đáng kinh tởm.
Pariyāyenāti kāraṇena lesantarena vā.
By way of reason means by a cause or by another nuance.
Pariyāyena (một cách gián tiếp) có nghĩa là bằng một nguyên nhân hoặc một cách khác.
Ārammaṇasantatāyapīti anukkamena vicetabbataṃ pattārammaṇassa paramasukhumataṃ sandhāyāha.
Also by the tranquility of the object refers to the extreme subtlety of the object that has attained the state of being progressively discernible.
Ārammaṇasantatāyapī (cũng do sự an tịnh của đối tượng) có nghĩa là đề cập đến sự vi tế tột cùng của đối tượng đã đạt đến trạng thái cần được xem xét theo thứ tự.
Sante hi sannisinne ārammaṇe pavattamāno dhammo sayampi sannisinnova hoti.
When the object is peaceful and tranquil, the dhamma that proceeds with that object is also tranquil.
Vì khi đối tượng đã an tịnh và lắng xuống, pháp diễn tiến trên đó cũng an tịnh và lắng xuống.
Tenāha – ‘‘santo vūpasanto nibbuto’’ti, nibbutasabbapariḷāhoti attho.
Therefore, he says: “Peaceful, calmed, extinguished,” meaning with all afflictions extinguished.
Vì vậy, Ngài nói – “santo vūpasanto nibbuto” (an tịnh, lắng dịu, tịch tịnh), có nghĩa là mọi phiền não đã được tịch tịnh.
Ārammaṇasantatāya tadārammaṇānaṃ dhammānaṃ santatā lokuttaradhammārammaṇāhi paccavekkhaṇāhi dīpetabbā.
The tranquility of the object implies the tranquility of the dhammas whose object it is, to be demonstrated by the supermundane dhammas through moments of retrospection.
Sự an tịnh của các pháp có đối tượng đó do sự an tịnh của đối tượng cần được làm rõ bằng sự quán xét các đối tượng của các pháp siêu thế.
Nāssa santapaṇītabhāvāvahaṃ kiñci secananti asecanako, asecanakattā anāsittako, anāsittakattā eva abbokiṇṇo asammisso parikammādinā, tatoyeva pāṭiyekko, visuṃyeveko āveṇiko asādhāraṇo.
Asecanako means nothing is mixed that contributes to its peaceful and refined nature; because it is unmixed, anāsittako (unadulterated); because it is unadulterated, it is abbokiṇṇo (unmixed), not mixed with preliminary practices and so forth; for that very reason, it is pāṭiyekko (individual), unique, and āveṇiko (exclusive), not common.
Không có gì được thêm vào làm cho nó trở nên an tịnh và vi diệu, nên nó là asecanako (không pha trộn); vì không pha trộn nên là anāsittako (không bị thấm ướt); chính vì không bị thấm ướt nên là abbokiṇṇo (không bị xen lẫn), không bị pha trộn bởi các sự chuẩn bị, v.v…; chính vì thế nên là pāṭiyekko (riêng biệt), chỉ có một mình, āveṇiko (độc đáo), không giống ai.
Sabbametaṃ sarasato eva santabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ, parikammaṃ vā santabhāvanimittaṃ.
All this is stated to show its inherent peaceful nature, or that preliminary practice is a sign of its peaceful nature.
Tất cả điều này được nói ra để chỉ ra trạng thái an tịnh tự thân của nó, hoặc sự chuẩn bị là dấu hiệu của trạng thái an tịnh.
Parikammanti ca kasiṇakaraṇādinimittuppādapariyosānaṃ, tādisaṃ idha natthīti adhippāyo.
Preliminary practice refers to the culmination of generating the sign by making a kasiṇa and so forth; the intention is that such does not exist here.
Và parikammaṃ (sự chuẩn bị) có nghĩa là từ việc làm biến xứ cho đến việc phát sinh và hoàn thành tướng; ý nghĩa là điều đó không có ở đây.
Tadā hi kammaṭṭhānaṃ nirassādattā asantaṃ appaṇītaṃ siyā.
For at that time, the meditation subject, being devoid of flavor, would be unpeaceful and unrefined.
Khi đó, đề mục thiền định sẽ là không an tịnh và không vi diệu do không có vị ngọt.
Upacārena vā natthi ettha santatāti yojanā.
Or, metaphorically, there is no peacefulness here—this is the connection.
Hoặc sự kết nối là không có sự an tịnh ở đây theo cách ẩn dụ.
Yathā upacārakkhaṇe nīvaraṇavigamena aṅgapātubhāvena ca paresaṃ santatā hoti, na evamimassa.
Just as in the moment of access, due to the vanishing of hindrances and the manifestation of factors, there is peacefulness for others, it is not so with this.
Giống như vào khoảnh khắc cận định, sự an tịnh của những người khác xảy ra do sự loại bỏ các triền cái và sự xuất hiện của các chi thiền, thì thiền định này không như vậy.
Ayaṃ pana ādimanasi…pe… paṇīto cāti yojanā.
This, however, is a connection of "at the beginning of attention... refined."
Tuy nhiên, thiền định này là sự tác ý ban đầu…v.v… và là vi diệu, là sự kết nối.
Kecīti uttaravihāravāsike sandhāyāha.
Some refers to those dwelling in the Uttaravihāra.
Kecī (một số người) có nghĩa là đề cập đến những người sống ở Uttaravihāra.
Anāsittakoti upasecanena anāsittako.
Anāsittako means unadulterated by seasoning.
Anāsittako (không bị thấm ướt) có nghĩa là không bị thấm ướt bởi sự thêm vào.
Tenāha ‘‘ojavanto’’ti, ojavantasadisoti attho.
Therefore, he says: “Ojavanto” (full of essence), meaning similar to something full of essence.
Vì vậy, Ngài nói “ojavanto” (có tinh túy), có nghĩa là giống như có tinh túy.
Madhuroti iṭṭho.
Sweet means agreeable.
Madhuro (ngọt ngào) có nghĩa là dễ chịu.
Cetasikasukhappaṭilābhasaṃvattanaṃ tikacatukkajjhānavasena upekkhāya vā santabhāvena sukhagatikattā sabbesampi vasena veditabbaṃ.
The conducive nature of attaining mental happiness, due to the peacefulness of equanimity in the jhāna of three or four factors, should be understood in all respects.
Sự mang lại sự an lạc tâm lý cần được hiểu theo khía cạnh của tất cả, do sự di chuyển an lạc nhờ xả trong các thiền định ba hoặc bốn, hoặc do trạng thái an tịnh.
Jhānasamuṭṭhānapaṇītarūpaphuṭasarīratāvasena pana kāyikasukhappaṭilābhasaṃvattanaṃ daṭṭhabbaṃ, tañca kho jhānato vuṭṭhitakāle.
However, the conducive nature of attaining bodily happiness, due to the body being pervaded by refined form born of jhāna, should be seen, and that too, at the time of emerging from jhāna.
Tuy nhiên, sự mang lại sự an lạc thân thể cần được thấy theo khía cạnh của thân thể được chạm bởi sắc vi diệu phát sinh từ thiền định, và điều đó xảy ra vào lúc xuất thiền.
Imasmiṃ pakkhe appitappitakkhaṇeti idaṃ hetumhi bhummavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
In this view, “in the very moment it is applied” should be understood as the locative case indicating cause.
Trong trường hợp này, appitappitakkhaṇe (vào từng khoảnh khắc an định) cần được hiểu là một từ ngữ chỉ nguyên nhân.
Avikkhambhiteti jhānena sakasantānato anīhaṭe appahīne.
Undispersed means not removed or abandoned from one's own continuum by jhāna.
Avikkhambhite (không bị trấn áp) có nghĩa là không bị loại bỏ, không bị diệt trừ khỏi dòng tâm thức của chính mình bởi thiền định.
Akosallasambhūteti akosallaṃ vuccati avijjā, tato sambhūte.
Born of unskillfulness means born of unskillfulness, which is called ignorance.
Akosallasambhūte (phát sinh từ sự không khéo léo) có nghĩa là sự không khéo léo được gọi là vô minh, phát sinh từ đó.
Avijjāpubbaṅgamā hi sabbe pāpadhammā.
For all evil qualities are preceded by ignorance.
Vì tất cả các pháp ác đều có vô minh làm tiền đề.
Khaṇenevāti attano pavattikkhaṇeneva.
Instantly means in the very moment of its occurrence.
Khaṇenevā (ngay lập tức) có nghĩa là ngay trong khoảnh khắc diễn tiến của chính nó.
Antaradhāpetīti ettha antaradhāpanaṃ vināsanaṃ.
In "dispels," dispelling means destruction.
Antaradhāpetī (làm cho biến mất) ở đây, sự làm cho biến mất là sự hủy diệt.
Taṃ pana jhānakattukassa idhādhippetattā pariyuṭṭhānappahānaṃ hotīti āha ‘‘vikkhambhetī’’ti.
This refers to the abandoning of obsessions, as it is intended here for one who wants to attain jhāna. Therefore, it is said, "dislodges".
Nhưng vì ở đây điều được nhắm đến là người thực hành thiền, nên đó là sự từ bỏ các triền cái, do đó ngài nói “vikkhambheti” (trấn áp).
Vūpasametīti visesena upasameti.
"Calms down" means to calm specifically.
Vūpasameti (làm cho an tịnh) nghĩa là làm cho an tịnh một cách đặc biệt.
Visesena upasamanaṃ pana sammadeva upasamanaṃ hotīti āha ‘‘suṭṭhu upasametī’’ti.
And specific calming is indeed thorough calming. Therefore, it is said, "calms down very well".
Sự an tịnh một cách đặc biệt chính là sự an tịnh hoàn toàn, nên ngài nói “suṭṭhu upasameti” (làm cho an tịnh tốt đẹp).
Nanu ca aññopi samādhi attano pavattikkhaṇeneva paṭipakkhadhamme antaradhāpeti vūpasameti, atha kasmā ayameva samādhi evaṃ visesetvā vuttoti?
Does not other samādhi also make opposing phenomena disappear and calm them down at the very moment of its occurrence? Why then is this samādhi alone spoken of with such distinction?
Chẳng phải các định khác cũng làm cho các pháp đối nghịch biến mất, làm cho lắng dịu ngay trong khoảnh khắc sanh khởi của nó sao, vậy tại sao chỉ riêng định này lại được nói một cách đặc biệt như vậy?
Pubbabhāgato paṭṭhāya nānāvitakkavūpasamanasabbhāvato.
Because there is the calming of various vitakkas (initial applications) starting from the preliminary stage.
Do có bản chất làm lắng dịu các tầm khác nhau bắt đầu từ giai đoạn chuẩn bị.
Vuttañhetaṃ ‘‘ānāpānassati bhāvetabbā vitakkupacchedāyā’’ti (a. ni. 9.1; udā. 31).
For this has been said: "Mindfulness of breathing should be developed for the cutting off of vitakkas."
Điều này đã được nói rằng: “Niệm hơi thở vô-thở ra cần được tu tập để đoạn trừ các tầm.”
Apica tikkhapaññassa ñāṇuttarassetaṃ kammaṭṭhānaṃ, ñāṇuttarassa ca kilesappahānaṃ itarehi sātisayaṃ yathā saddhādhimuttehi diṭṭhippattassa, tasmā imaṃ visesaṃ sandhāya ‘‘ṭhānaso antaradhāpeti vūpasametī’’ti vuttaṃ.
Moreover, this is a meditation subject for one with sharp wisdom and supreme knowledge. And the abandoning of defilements by one with supreme knowledge is superior to that of others, just as for one who has attained right view compared to those devoted through faith. Therefore, with this distinction in mind, it is said, "it makes disappear and calms down thoroughly."
Hơn nữa, đây là đề mục của người có trí tuệ sắc bén, có trí tuệ vượt trội; và sự đoạn trừ phiền não của người có trí tuệ vượt trội thì ưu việt hơn những người khác, giống như vị Diṭṭhippatta (người chứng đạt do kiến) so với những vị Saddhādhimutta (người giải thoát do tín). Do đó, nhắm đến sự đặc biệt này mà câu “làm cho biến mất, làm cho lắng dịu ngay tại chỗ” đã được nói.
Atha vā nimittapātubhāve sati khaṇeneva aṅgapātubhāvasabbhāvato ayameva samādhi ‘‘ṭhānaso antaradhāpeti vūpasametī’’ti vutto yathā taṃ mahato akālameghassa uṭṭhitassa dhārānipāte khaṇeneva pathaviyaṃ rajojallassa vūpasamo.
Alternatively, when the sign appears, the factors appear instantly; thus, this samādhi is called "one that makes disappear and calms down thoroughly," just as when a great unseasonal cloud arises, the dust and mud on the earth are instantly calmed by the downpour.
Hoặc là, do khi tướng (nimitta) xuất hiện, các chi thiền cũng xuất hiện ngay trong khoảnh khắc, nên chính định này được gọi là “làm cho biến mất, làm cho lắng dịu ngay tại chỗ”, giống như khi một đám mây trái mùa lớn nổi lên, các giọt mưa rơi xuống làm cho bụi bặm trên mặt đất lắng dịu ngay trong khoảnh khắc.
Tenevāha ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, mahā akālamegho uṭṭhito’’tiādi.
Therefore, it is said, "Just as, bhikkhus, a great unseasonal cloud has arisen," and so on.
Chính vì vậy, Ngài đã nói: “Này các Tỳ-khưu, ví như một đám mây trái mùa lớn nổi lên” v.v...
Sāsanikassa jhānabhāvanā yebhuyyena nibbedhabhāgiyāva hotīti āha ‘‘nibbedhabhāgiyattā’’ti.
Because the development of jhāna for a disciple is mostly conducive to penetration, it is said "due to being conducive to penetration".
Vì sự tu tập thiền của người trong giáo pháp này phần lớn thuộc về phần thâm nhập (nibbedhabhāgiya), nên ngài nói “do thuộc về phần thâm nhập”.
Buddhānaṃ pana ekaṃsena nibbedhabhāgiyāva hoti.
But for the Buddhas, it is exclusively conducive to penetration.
Còn đối với các vị Phật, nó hoàn toàn thuộc về phần thâm nhập.
Imameva hi kammaṭṭhānaṃ bhāvetvā sabbepi sammāsambuddhā sammāsambodhiṃ adhigacchanti, ariyamaggassa pādakabhūto ayaṃ samādhi anukkamena vaḍḍhitvā ariyamaggabhāvaṃ upagato viya hotīti āha ‘‘anupubbena ariyamaggavuḍḍhippatto’’ti.
For all Sammāsambuddhas, having developed this very meditation subject, attain perfect enlightenment. This samādhi, being the basis for the Noble Path, when progressively developed, is as if it has become the Noble Path itself. Therefore, it is said, "attains growth into the Noble Path in due course".
Vì chính do tu tập đề mục này mà tất cả các vị Chánh Đẳng Giác đã chứng ngộ Chánh Đẳng Giác; định này là nền tảng cho thánh đạo, khi được phát triển tuần tự, nó dường như trở thành chính thánh đạo, nên ngài nói “tuần tự đạt đến sự tăng trưởng của thánh đạo”.
Ayaṃ panattho virāganirodhapaṭinissaggānupassanānaṃ vasena sammadeva yujjati.
This meaning, however, is perfectly applicable in terms of the contemplations of dispassion, cessation, and relinquishment.
Ý nghĩa này hoàn toàn phù hợp theo phương diện của các pháp quán ly tham, đoạn diệt, xả ly.
Kathanti idaṃ pucchanākāravibhāvanapadaṃ, pucchā cettha kathetukamyatāvasena aññesaṃ asambhavato, sā ca upari desanaṃ āruḷhānaṃ sabbesaṃ pakāravisesānaṃ āmasanavasenāti imamatthaṃ dassento ‘‘kathanti…pe… vitthāretukamyatāpucchā’’ti āha.
The word "How" here is an interrogative explanatory term. The question here is due to a desire to explain, as no other reason is possible for others. And since it encompasses all the specific modes of teaching presented above, displaying this meaning, it is said, "How…pe… a question desiring to elaborate".
Thế nào là từ biểu thị hình thức câu hỏi. Ở đây, câu hỏi là do ý muốn trình bày, vì những lý do khác không thể có; và câu hỏi đó là theo phương diện đề cập đến tất cả các cách thức đặc biệt của những người đã đi vào bài thuyết pháp ở trên. Để chỉ ra ý nghĩa này, ngài nói “‘Thế nào’...v.v... câu hỏi do ý muốn trình bày chi tiết”.
Kathaṃ bahulīkatoti etthāpi ānāpānassatisamādhīti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ.
Here too, in "How is it often practiced?", the phrase "mindfulness-of-breathing samādhi" should be inserted and connected.
Trong câu Thế nào là làm cho sung mãn, cũng cần phải liên kết bằng cách đem từ “định niệm hơi thở vô-thở ra” vào.
Tattha kathanti ānāpānassatisamādhibahulīkāraṃ nānappakārato vitthāretukamyatāpucchā.
There, "How" is a question desiring to elaborate on the frequent practice of mindfulness-of-breathing samādhi in various ways.
Trong đó, Thế nào là câu hỏi do ý muốn trình bày chi tiết về sự làm cho sung mãn định niệm hơi thở vô-thở ra theo nhiều cách khác nhau.
Bahulīkato ānāpānassatisamādhīti tathā puṭṭhadhammanidassananti imamatthaṃ ‘‘eseva nayo’’ti imināyeva atidissati.
"The mindfulness-of-breathing samādhi often practiced"—the demonstration of the dhamma thus questioned—this meaning is indicated by "the same method".
Định niệm hơi thở vô-thở ra được làm cho sung mãn là sự chỉ ra pháp đã được hỏi như vậy. Ý nghĩa này được ngài chỉ ra bằng cách nói “cách thức cũng tương tự”.
Heṭṭhā papañcavasena vuttamatthaṃ sukhaggahaṇatthaṃ saṅgahetvā dassento ‘‘ayaṃ panettha saṅkhepattho’’ti āha, piṇḍatthoti vuttaṃ hoti.
Summarizing the meaning explained in detail below for easy comprehension, it is said, "This is the concise meaning here". It is said to be the essence.
Để tóm lược ý nghĩa đã được nói một cách chi tiết ở phần trước nhằm giúp dễ nắm bắt, ngài nói “Đây là ý nghĩa tóm tắt ở đây”, có nghĩa là ý nghĩa tổng hợp.
Tamatthanti taṃ ‘‘kathaṃ bhāvito’’tiādinā pucchāvasena saṅkhepato vuttamatthaṃ.
That meaning—that meaning which was concisely stated by way of the question, "How is it developed?", and so on.
Ý nghĩa ấy là ý nghĩa đã được nói một cách tóm tắt qua câu hỏi bắt đầu bằng “Thế nào là tu tập”.
‘‘Idha tathāgato loke uppajjatī’’tiādīsu (ma. ni. 1.291; a. ni. 3.61) idha-saddo lokaṃ upādāya vutto.
In "Here a Tathāgata arises in the world" and so on, the word idha (here) is stated with reference to the world.
Trong các câu như “Này, Như Lai sanh khởi trong đời này”, từ “này” (idha) được nói liên quan đến thế gian.
‘‘Idheva tiṭṭhamānassā’’tiādīsu (dī. ni. 2.369) okāsaṃ.
In "While standing right here" and so on, it refers to a place.
Trong các câu như “Ngay tại đây, trong khi đang đứng”, nó chỉ nơi chốn.
‘‘Idhāhaṃ, bhikkhave, bhuttāvī assaṃ pavārito’’tiādīsu (ma. ni. 1.30) padapūraṇamattaṃ.
In "Here, bhikkhus, I have eaten and am satisfied" and so on, it is merely a filler word.
Trong các câu như “Này các Tỳ-khưu, ở đây ta đã ăn xong, đã thỏa mãn”, nó chỉ là từ đệm.
‘‘Idha bhikkhu dhammaṃ pariyāpuṇātī’’tiādīsu (a. ni. 5.73) pana sāsanaṃ.
But in "Here a bhikkhu learns the Dhamma" and so on, it refers to the dispensation.
Còn trong các câu như “Này, Tỳ-khưu học hỏi giáo pháp”, nó chỉ giáo pháp.
‘‘Idha, bhikkhave, bhikkhū’’ti idhāpi sāsanamevāti dassento ‘‘bhikkhave, imasmiṃ sāsane bhikkhū’’ti vatvā tamevatthaṃ pākaṭaṃ katvā dassetuṃ ‘‘ayaṃ hī’’tiādimāha.
Here in "Here, bhikkhus, a bhikkhu," it also refers to the dispensation, indicating this by saying "bhikkhus, in this dispensation, a bhikkhu," and then to clarify that very meaning, it says "For this" and so on.
Trong câu “Này các Tỳ-khưu, ở đây Tỳ-khưu”, ở đây cũng chỉ giáo pháp. Để chỉ ra điều này, sau khi nói “Này các Tỳ-khưu, trong giáo pháp này, các Tỳ-khưu”, để làm rõ ý nghĩa đó, ngài nói “Vì đây là” v.v...
Tattha sabbappakāraānāpānassatisamādhinibbattakassāti sabbappakāraggahaṇaṃ soḷasa pakāre sandhāya.
There, "for one who brings forth all kinds of mindfulness-of-breathing samādhi"—the inclusion of "all kinds" refers to the sixteen modes.
Trong đó, của người tạo ra định niệm hơi thở vô-thở ra bằng mọi cách; việc dùng từ “mọi cách” là nhắm đến mười sáu cách.
Te hi imasmiṃyeva sāsane.
For these are found only in this dispensation.
Vì chúng chỉ có trong giáo pháp này.
Bāhirakā hi jānantā ādito catuppakārameva jānanti.
Outsiders, if they know, know only the first four modes.
Những người ngoại đạo, nếu có biết, cũng chỉ biết bốn cách ban đầu mà thôi.
Tenāha ‘‘aññasāsanassa tathābhāvappaṭisedhano’’ti, yathāvuttassa puggalassa nissayabhāvappaṭisedhanoti attho.
Therefore, it is said, "denial of such a state in another dispensation", meaning the denial of a foundation for such a person as described.
Do đó ngài nói “là sự phủ định tình trạng như vậy của giáo pháp khác”, có nghĩa là phủ định việc một người như đã nói lại là nơi nương tựa.
Etena ‘‘idha, bhikkhave’’ti idaṃ antogadhaeva-saddanti dasseti.
By this, it shows that "Here, bhikkhus" implies an inherent eva-sound (only/indeed).
Bằng điều này, ngài chỉ ra rằng câu “Này các Tỳ-khưu, ở đây” bao hàm từ “chỉ”.
Santi hi ekapadānipi avadhāraṇāni yathā vāyubhakkhoti.
For there are single words that convey emphasis, like vāyubhakkhoti (one who feeds on air only).
Vì có những sự xác định chỉ bằng một từ, ví như “người ăn gió” (vāyubhakkhoti).
Tenevāha ‘‘idheva, bhikkhave, samaṇo’’tiādi.
Therefore, it is said, "Right here, bhikkhus, a recluse," and so on.
Chính vì vậy, ngài nói “Này các Tỳ-khưu, chỉ ở đây mới có sa-môn” v.v...
Paripuṇṇasamaṇakaraṇadhammo hi yo, so sabbappakāraānāpānassatisamādhinibbattako.
For he who possesses the qualities that make one a complete recluse is the one who brings forth all kinds of mindfulness-of-breathing samādhi.
Vì pháp làm cho sa-môn hạnh được viên mãn chính là pháp tạo ra định niệm hơi thở vô-thở ra bằng mọi cách.
Parappavādāti paresaṃ aññatitthiyānaṃ nānappakāravādā titthāyatanāni.
"Other doctrines" refers to the various doctrines and views of other sectarians.
Các tà thuyết là các học thuyết, các nền tảng giáo lý khác nhau của những người khác, tức các ngoại đạo.
Araññādikasseva bhāvanānurūpasenāsanataṃ dassetuṃ ‘‘imassa hī’’tiādi vuttaṃ.
To show that only the forest and so on are suitable dwelling places for development, it is said "For this" and so on.
Để chỉ ra rằng chỉ có rừng v.v... mới là trú xứ thích hợp cho việc tu tập, ngài nói “Vì của người này” v.v...
Duddamo damathaṃ anupagato goṇo kūṭagoṇo.
An untamed bull that does not submit to taming is a "stubborn bull".
Bò đực khó thuần hóa, chưa được thuần phục là bò đực hung hãn.
Yathā thanehi sabbaso khīraṃ na paggharati, evaṃ dohapaṭibandhinī kūṭadhenu.
Just as milk does not flow from the udders at all, so is a "stubborn cow" that hinders milking.
Giống như sữa không chảy ra hoàn toàn từ vú, bò cái cản trở việc vắt sữa là bò cái khó vắt sữa.
Assāti gopassa.
"Its" refers to the cowherd's.
Của người ấy là của người chăn bò.
Rūpasaddādike paṭicca uppajjanakaassādo rūpārammaṇādiraso.
The delight that arises in dependence on sights and sounds and so on is "the flavor of visual objects and so on".
Vị ngọt sanh khởi do duyên vào sắc, thanh v.v... là vị của đối tượng sắc v.v...
Pubbe āciṇṇārammaṇanti pabbajitato pubbe, anādimati vā saṃsāre paricitārammaṇaṃ.
"Object previously frequented" means before ordination, or an object familiar from beginningless transmigration (saṃsāra).
Đối tượng đã quen thuộc từ trước là đối tượng đã quen thuộc trước khi xuất gia, hoặc trong vòng luân hồi vô thủy.
Upacāravasena upanisīdati, appanāvasena upanipajjatīti yojetabbaṃ.
It should be construed as "sits close" in the sense of access concentration (upacāra) and "lies down close" in the sense of absorption (appanā).
Cần phải hiểu rằng: theo phương diện cận hành, nó đến gần; theo phương diện an chỉ, nó nằm xuống.
Muddhabhūtanti santatādivisesaguṇavantatāya buddhādīhi ariyehi samāsevitabhāvato ca muddhasadisaṃ, uttamanti attho.
"Pre-eminent" (or head-like) means excellent, like the head, due to possessing special qualities such as continuity, and due to being resorted to by Buddhas and other Noble Ones.
Là tột đỉnh có nghĩa là giống như đỉnh đầu, là tối thượng, do có các phẩm chất đặc biệt như sự an tịnh v.v... và do được các bậc thánh như chư Phật v.v... thường xuyên thực hành.
Visesādhigamadiṭṭhadhammasukhavihārapadaṭṭhānanti sabbesaṃ buddhānaṃ ekaccānaṃ paccekabuddhānaṃ buddhasāvakānañca visesādhigamassa ceva aññakammaṭṭhānena adhigatavisesānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārassa ca padaṭṭhānabhūtaṃ.
"The basis for special attainments and a pleasant abiding in this very life" means the basis for the special attainments of all Buddhas, some Paccekabuddhas, and disciples of the Buddha, as well as for the pleasant abiding in this very life achieved through other meditation subjects.
Là nền tảng cho sự chứng đắc đặc biệt và hiện tại lạc trú là nền tảng cho sự chứng đắc đặc biệt của tất cả chư Phật, một số vị Độc Giác Phật và các vị Phật tử, và cũng là nền tảng cho hiện tại lạc trú của những vị đã chứng đắc các pháp đặc biệt bằng các đề mục khác.
Vatthuvijjācariyo viya bhagavā yogīnaṃ anurūpanivāsaṭṭhānupadissanato.
"The Blessed One is like a teacher of dwelling sites" because he advises yogis on suitable dwelling places.
Đức Thế Tôn giống như vị thầy về khoa học kiến trúc do Ngài chỉ dạy nơi ở thích hợp cho các hành giả.
Bhikkhu dīpisadiso araññe ekako viharitvā paṭipakkhanimmathanena icchitatthasādhanato.
"A bhikkhu is like a leopard" because he dwells alone in the forest and achieves his desired goal by overcoming opponents.
Tỳ-khưu giống như con báo do sống một mình trong rừng và thành tựu được mục đích mong muốn bằng cách khuất phục các pháp đối nghịch.
Phalamuttamanti sāmaññaphalamāha.
"The supreme fruit" refers to the fruits of recluseship in general.
Quả vị tối thượng là ngài nói đến quả vị sa-môn.
Parakkamajavayoggabhūminti bhāvanussāhajavassa yoggakaraṇabhūmibhūtaṃ.
"A ground suitable for the swiftness of effort" means a ground that makes one suitable for the swiftness of diligence in development.
Là mảnh đất thích hợp cho sự tinh tấn và tốc lực là mảnh đất làm nơi thích hợp cho tốc lực của sự nỗ lực tu tập.
Evaṃ vuttalakkhaṇesūti abhidhammapariyāyena suttantapariyāyena vuttalakkhaṇesu.
"In those characterized as stated" means in those characterized as stated by way of the Abhidhamma method and the Suttanta method.
Trong những nơi có đặc tính đã nói như vậy là trong những nơi có đặc tính đã được nói theo cách của Abhidhamma và cách của Suttanta.
Rukkhasamīpanti ‘‘yāvatā majjhanhike kāle samantā chāyā pharati, nivāte paṇṇāni patanti, ettāvatā rukkhamūlanti vuccatī’’ti evaṃ vuttaṃ rukkhassa samīpaṭṭhānaṃ.
"Near a tree" refers to the place near a tree, described thus: "As far as the shadow extends around at midday, and where leaves fall in a windless spot, that is called the root of a tree."
Gần gốc cây là nơi gần gốc cây đã được nói như sau: “Chừng nào bóng cây còn tỏa ra xung quanh vào buổi trưa, và lá cây rơi xuống nơi lặng gió, chừng đó được gọi là gốc cây.”
Avasesasattavidhasenāsananti pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanappatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjanti evaṃ vuttaṃ.
"The remaining seven kinds of dwelling places" are described as a mountain, a cavern, a mountain cave, a charnel ground, a forest grove, the open air, and a haystack.
Bảy loại trú xứ còn lại là những nơi đã được nói như sau: núi, hang, động núi, nghĩa địa, rừng rậm, ngoài trời, và đống rơm.
Ututtayānukūlaṃ dhātucariyānukūlanti gimhādiututtayassa semhādidhātuttayassa mohādicaritattayassa ca anukūlaṃ.
Conducive to the three seasons, conducive to the functioning of the elements means conducive to the three seasons like summer, to the three elements like phlegm, and to the three temperaments like delusion.
Phù hợp với ba mùa, phù hợp với hành vi của các yếu tố nghĩa là phù hợp với ba mùa như mùa hè, v.v., ba yếu tố khí chất như đàm, v.v., và ba tánh hạnh như si, v.v.
Tathā hi gimhakāle araññaṃ anukūlaṃ sommasītalabhāvato, hemante rukkhamūlaṃ himapātanivāraṇato, vassakāle suññāgāraṃ vassanivāraṇagehasambhavato.
Thus, during the summer, a forest is conducive because of its pleasant coolness; in winter, the foot of a tree is conducive because it prevents falling snow; and during the rainy season, a secluded dwelling is conducive because it serves as a shelter preventing rain.
Thật vậy, vào mùa hè, rừng là nơi thích hợp vì có tính chất mát mẻ dễ chịu; vào mùa đông, gốc cây (thích hợp) vì ngăn chặn tuyết rơi; vào mùa mưa, ngôi nhà trống (thích hợp) vì có thể là nơi trú mưa.
Semhadhātukassa semhapakatikassa araññaṃ anukūlaṃ dūraṃ gantvā bhikkhācaraṇena semhassa vūpasamanato, pittadhātukassa rukkhamūlaṃ anukūlaṃ sītavātasamphassasambhavato, vātadhātukassa suññāgāraṃ anukūlaṃ vātanivāraṇato.
For one with a phlegmatic constitution, a forest is conducive because by going far for alms-round, the phlegm is subdued; for one with a bilious constitution, the foot of a tree is conducive because of the presence of cool breezes; for one with a windy constitution, a secluded dwelling is conducive because it wards off wind.
Đối với người có yếu tố đàm, người có tánh đàm, rừng là nơi thích hợp vì đàm được lắng dịu nhờ đi khất thực xa; đối với người có yếu tố mật, gốc cây là nơi thích hợp vì có sự tiếp xúc với gió mát; đối với người có yếu tố phong, ngôi nhà trống là nơi thích hợp vì ngăn chặn gió.
Mohacaritassa araññaṃ anukūlaṃ.
For one of deluded temperament, a forest is conducive.
Đối với người có tánh si, rừng là nơi thích hợp.
Mahāaraññe hi cittaṃ na saṅkucati vivaṭaṅgaṇabhāvato, dosacaritassa rukkhamūlaṃ anukūlaṃ pasādanīyabhāvato, rāgacaritassa suññāgāraṃ anukūlaṃ visabhāgārammaṇānaṃ pavesanivāraṇato.
For in a great forest, the mind does not shrink due to its open spaces; for one of hateful temperament, the foot of a tree is conducive due to its inspiring nature; for one of lustful temperament, a secluded dwelling is conducive because it prevents the entry of inappropriate objects.
Thật vậy, trong khu rừng lớn, tâm không bị co rút vì có không gian rộng mở; đối với người có tánh sân, gốc cây là nơi thích hợp vì có khả năng làm cho tâm an tịnh; đối với người có tánh tham, ngôi nhà trống là nơi thích hợp vì ngăn chặn sự xâm nhập của các đối tượng không thích hợp.
Alīnānuddhaccapakkhikanti asaṅkocāvikkhepapakkhikaṃ.
Not conducive to sluggishness or agitation means not conducive to mental contraction or distraction.
Không buông lơi, không phóng dật nghĩa là không co rút, không tán loạn.
Sayanañhi kosajjapakkhikaṃ, ṭhānacaṅkamanāni uddhaccapakkhikāni, na evaṃ nisajjā.
For lying down is conducive to sluggishness; standing and walking are conducive to agitation; sitting is not so.
Thật vậy, tư thế nằm thuộc về sự biếng nhác; tư thế đứng và đi kinh hành thuộc về sự phóng dật; tư thế ngồi thì không như vậy.
Tato eva tassā santatā.
Therefore, its continuity.
Chính vì thế mà sự liên tục của nó (tư thế ngồi) được duy trì.
Nisajjāya daḷhabhāvaṃ pallaṅkābhujanena, assāsapassāsānaṃ pavattanasukhataṃ uparimakāyassa ujukaṭṭhapanena, ārammaṇapariggahūpāyaṃ parimukhaṃ satiyā ṭhapanena dassento.
By showing the firmness of the sitting posture through embracing the lotus posture, the ease of the occurrence of in-breaths and out-breaths by keeping the upper body straight, and the means of apprehending the object by establishing mindfulness at the forefront.
Khi trình bày sự vững chắc của tư thế ngồi bằng cách ngồi kiết già, sự dễ dàng trong việc duy trì hơi thở vào và hơi thở ra bằng cách giữ thẳng thân trên, phương pháp nắm giữ đối tượng bằng cách an trú chánh niệm trước mặt.
Ūrubaddhāsananti ūrūnamadhobandhanavasena nisajjā.
Lotus posture means sitting by binding the thighs below.
Tư thế ngồi kiết già nghĩa là tư thế ngồi bằng cách buộc các đùi xuống dưới.
Heṭṭhimakāyassa anujukaṃ ṭhapanaṃ nisajjāvacaneneva bodhitanti.
The phrase 'sitting' itself implies keeping the lower body not straight.
Việc giữ thân dưới không thẳng được hiểu qua từ “tư thế ngồi” (nisajjā) vậy.
Ujuṃ kāyanti ettha kāya-saddo uparimakāyavisayoti āha – ‘‘uparimaṃ sarīraṃ ujukaṃ ṭhapetvā’’ti.
Here, regarding straight body, the word body refers to the upper body, thus it states: "keeping the upper body straight."
Ở đây, từ thân trong câu thẳng thân có nghĩa là thân trên, nên đã nói – “giữ thẳng thân trên”.
Taṃ pana ujukaṭṭhapanaṃ sarūpato payojanato ca dassetuṃ ‘‘aṭṭhārasā’’tiādi vuttaṃ.
And to show that straightening in terms of its nature and its purpose, "eighteen" and so forth were stated.
Việc giữ thẳng đó đã được nói đến trong câu “mười tám” v.v. để trình bày về hình thức và mục đích của nó.
Na paṇamantīti na oṇamanti.
Does not bend forward means does not incline.
Không cúi xuống nghĩa là không nghiêng xuống.
Na paripatatīti na vigacchati vīthiṃ na vilaṅgheti, tato eva pubbenāparaṃ visesuppattiyā vuḍḍhiṃ phātiṃ upagacchati.
Does not get scattered means does not wander away, does not transgress the path; therefore, it progresses in growth and prosperity due to the emergence of distinguishing features, one after another.
Không rơi rụng nghĩa là không rời đi, không vượt ra khỏi lộ trình, chính vì thế mà sự tăng trưởng và phát triển đặc biệt từ trước đến sau được đạt đến.
Idha pari-saddo abhi-saddena samānatthoti āha ‘‘kammaṭṭhānābhimukha’’nti, bahiddhā puthuttārammaṇato nivāretvā kammaṭṭhānaṃyeva purakkhatvāti attho.
Here, the prefix pari has the same meaning as the prefix abhi, thus it states "facing the meditation object," which means keeping the meditation object foremost, having restrained the mind from diverse external objects.
Ở đây, tiền tố pari có cùng nghĩa với tiền tố abhi, nên đã nói “hướng về đề mục thiền định”, nghĩa là ngăn tâm khỏi các đối tượng đa tạp bên ngoài và chỉ hướng về đề mục thiền định.
Parīti pariggahaṭṭho ‘‘pariṇāyikā’’tiādīsu (dha. sa. 16, 20) viya.
Pari means apprehension, as in "leader" and so forth.
Pari có nghĩa là nắm giữ như trong “pariṇāyikā” v.v. (Dhs. 16, 20).
Niyyānaṭṭho paṭipakkhato niggamanaṭṭho, tasmā pariggahitaniyyānanti sabbathā gahitāsammosaṃ pariccattasammosaṃ satiṃ katvā, paramaṃ satinepakkaṃ upaṭṭhapetvāti attho.
Means going forth means going out from the opposing side; therefore, apprehended going forth means having made mindfulness completely apprehended and unshakable, having abandoned confusion, which means having established supreme keen mindfulness.
Niyyāna có nghĩa là thoát ly khỏi đối lập, do đó nắm giữ sự thoát ly nghĩa là làm cho chánh niệm được nắm giữ hoàn toàn không lẫn lộn, từ bỏ sự lẫn lộn, thiết lập chánh niệm và trí tuệ tối thượng.
Satovāti satiyā samannāgato eva saranto eva assasati, nāssa kāci sativirahitā assāsappavatti hotīti attho.
Mindfully means endowed with mindfulness, mindfully he breathes in; there is no occurrence of an in-breath devoid of mindfulness, so it means.
Có chánh niệm nghĩa là chỉ có chánh niệm, chỉ có sự ghi nhớ mà thở vào, không có bất kỳ hơi thở vào nào thiếu chánh niệm.
Sato passasatīti etthāpi satova passasatīti eva-saddo ānetvā vattabbo.
Here too, in mindfully he breathes out, the word 'eva' (only/indeed) should be brought in and stated as 'mindfully he breathes out indeed.'
Ở đây, trong câu có chánh niệm thở ra, cũng phải thêm từ “chỉ” (eva) để nói rằng “chỉ có chánh niệm mà thở ra”.
Satokārīti sato eva hutvā satiyā eva vā kātabbassa kattā, karaṇasīlo vā.
One who acts mindfully means one who acts or is accustomed to act mindfully, being mindful.
Người có chánh niệm hành động nghĩa là người làm hoặc có thói quen làm những gì cần làm chỉ với chánh niệm, hoặc chỉ với chánh niệm.
Bāttiṃsāya ākārehīti catūsu catukkesu āgatāni dīgharassādīni soḷasa padāni assāsapassāsavasena dvidhā vibhajitvā vuttehi dīghamassāsaṃ ādiṃ katvā paṭinissaggānupassipassāsapariyantehi bāttiṃsākārehi.
By thirty-two aspects means by the thirty-two aspects that begin with "long in-breath" and end with "out-breath contemplating relinquishment," which are stated by dividing the sixteen terms (long, short, etc.) that appear in the four tetrads into two based on in-breaths and out-breaths.
Bằng ba mươi hai phương cách nghĩa là bằng ba mươi hai phương cách được nói đến, bắt đầu từ hơi thở vào dài cho đến hơi thở ra quán sự xả bỏ, bằng cách chia mười sáu từ như dài, ngắn, v.v. có trong bốn cặp thành hai loại theo hơi thở vào và hơi thở ra.
Yadi ‘‘satova assasati, sato passasatī’’ti etassa vibhaṅge vuttaṃ, atha kasmā ‘‘assasati passasati’’cceva avatvā ‘‘satokārī’’ti vuttaṃ?
If it is stated in the analysis of "mindfully he breathes in, mindfully he breathes out," then why is "one who acts mindfully" stated instead of merely "he breathes in, he breathes out"?
Nếu đã nói trong phần phân tích của “chỉ có chánh niệm mà thở vào, chỉ có chánh niệm mà thở ra”, vậy tại sao không nói “thở vào, thở ra” mà lại nói “người có chánh niệm hành động”?
Ekarasaṃ desanaṃ kātukāmatāya.
Due to the desire to make the teaching uniform.
Vì muốn thuyết giảng một cách nhất quán.
Paṭhamacatukke padadvayameva hi vattamānakālavasena āgataṃ, itarāni anāgatakālavasena, tasmā ekarasaṃ desanaṃ kātukāmatāya sabbattha ‘‘satokāri’’cceva vuttaṃ.
Indeed, only two terms in the first tetrad are in the present tense, while the others are in the future tense; therefore, out of a desire to make the teaching uniform, "one who acts mindfully" is stated everywhere.
Thật vậy, trong cặp đầu tiên, chỉ có hai từ được dùng ở thì hiện tại, còn các từ khác ở thì tương lai, do đó, vì muốn thuyết giảng một cách nhất quán, ở khắp mọi nơi đều nói “người có chánh niệm hành động”.
Dīghaṃassāsavasenāti dīghaassāsavasena, vibhattialopaṃ katvā niddeso.
By means of a long in-breath means by means of a long in-breath, stated by eliding the case ending.
Theo hơi thở vào dài nghĩa là theo hơi thở vào dài, được trình bày bằng cách lược bỏ biến cách.
Dīghanti vā bhagavatā vuttaassāsavasena.
Or by means of a long in-breath as stated by the Blessed One.
Hoặc theo hơi thở vào dài được Đức Phật nói đến.
Cittassa ekaggataṃ avikkhepanti vikkhepassa paṭipakkhabhāvato avikkhepoti laddhanāmaṃ cittassa ekaggabhāvaṃ pajānato sati upaṭṭhitā ārammaṇaṃ upagantvā ṭhitā hoti.
Concentration of mind, non-distraction means that mindfulness, which is known as non-distraction due to its opposition to distraction, stands established, having reached the object for one who understands the mind's concentrated state.
Tâm định tĩnh, không tán loạn nghĩa là chánh niệm được thiết lập, an trú trên đối tượng của người biết trạng thái tâm định tĩnh, không tán loạn, được gọi là không tán loạn vì là đối lập của sự tán loạn.
Tāya satiyā tena ñāṇenāti yathāvuttāya satiyā yathāvuttena ca ñāṇena.
By that mindfulness, by that knowledge means by the aforementioned mindfulness and by the aforementioned knowledge.
Với chánh niệm ấy, với tuệ ấy nghĩa là với chánh niệm đã nói ở trên và với tuệ đã nói ở trên.
Idaṃ vuttaṃ hoti – dīghaṃ assāsaṃ ārammaṇabhūtaṃ avikkhittacittassa asammohato vā sampajānantassa tattha sati upaṭṭhitāva hoti, taṃ sampajānantassa ārammaṇakaraṇavasena asammohavasena vā sampajaññaṃ, tadadhīnasatisampajaññena taṃsamaṅgī yogāvacaro satokārī nāma hotīti.
This is what is meant: for one who is mindful or comprehends without confusion the long in-breath as an object of meditation with an undistracted mind, mindfulness is established there; for one who comprehends that, his comprehension arises through making it an object of meditation or through non-confusion, and the meditator who is endowed with such mindfulness and comprehension is called one who acts mindfully.
Điều này có nghĩa là: khi hơi thở vào dài là đối tượng, chánh niệm được thiết lập nơi người có tâm không tán loạn hoặc người biết rõ không lầm lẫn; sự biết rõ đó là tuệ bằng cách lấy đối tượng làm đối tượng hoặc bằng cách không lầm lẫn; hành giả có chánh niệm và tuệ phụ thuộc vào đó được gọi là người có chánh niệm hành động.
Paṭinissaggānupassī assāsavasenāti paṭinissaggānupassī hutvā assasanassa vasena.
By means of an in-breath contemplating relinquishment means by means of breathing in, having become one who contemplates relinquishment.
Theo hơi thở vào quán sự xả bỏ nghĩa là theo hơi thở vào khi quán sự xả bỏ.
‘‘Paṭinissaggānupassiassāsavasenā’’ti vā pāṭho, tassa paṭinissaggānupassino assāsā paṭinissaggānupassiassāsā, tesaṃ vasenāti attho.
Or the reading is "by means of the in-breath of one contemplating relinquishment," which means by means of the in-breaths of one who contemplates relinquishment.
Hoặc là bản văn “paṭinissaggānupassiassāsavasenā”, nghĩa của nó là hơi thở vào của người quán sự xả bỏ là paṭinissaggānupassiassāsā, theo hơi thở vào đó.
Anto uṭṭhitasasanaṃ assāso, bahi uṭṭhitasasanaṃ passāsoti āha – ‘‘assāsoti bahinikkhamanavāto’’tiādi.
The breath that arises inwardly is an in-breath, the breath that arises outwardly is an out-breath, thus it states: "In-breath means the air moving outwards," and so on.
Hơi thở phát sinh bên trong là hơi thở vào, hơi thở phát sinh bên ngoài là hơi thở ra, nên đã nói – “hơi thở vào là hơi thở ra ngoài” v.v.
Suttantaṭṭhakathāyaṃ pana bahi uṭṭhahitvāpi anto sasanato assāso, anto uṭṭhahitvāpi bahi sasanato passāsoti katvā uppaṭipāṭiyā vuttaṃ.
However, in the Suttanta Commentary, it is stated in reverse order, considering that an in-breath is air that breathes inwards even after having gone out, and an out-breath is air that breathes outwards even after having arisen inwardly.
Tuy nhiên, trong chú giải Suttanta, hơi thở vào được nói là hơi thở từ bên ngoài đi vào bên trong, và hơi thở ra là hơi thở từ bên trong đi ra bên ngoài, do đó đã nói ngược thứ tự.
Atha vā mātukucchiyaṃ bahi nikkhamituṃ aladdhokāso nāsikāvāto mātukucchito nikkhantamatte paṭhamaṃ bahi nikkhamatīti vinayaṭṭhakathāyaṃ uppattikkamena ‘‘ādimhi sāso assāso’’ti bahinikkhamanavāto vutto.
Alternatively, in the mother's womb, the nasal air, being unable to exit, first exits immediately after emerging from the mother's womb, thus in the Vinaya Commentary, in the order of origination, the air moving outwards is called "the initial breath is an in-breath."
Hoặc là, trong bụng mẹ, hơi thở mũi không có cơ hội ra ngoài, ngay khi ra khỏi bụng mẹ, nó lần đầu tiên đi ra ngoài, nên trong chú giải Vinaya, hơi thở ra ngoài được nói là “hơi thở vào lúc ban đầu là hơi thở vào” theo thứ tự phát sinh.
Tenevāha ‘‘sabbesampi gabbhaseyyakāna’’ntiādi.
That is why it states: "for all those who are born in the womb," and so on.
Chính vì thế đã nói “tất cả những chúng sinh nằm trong thai” v.v.
Suttantaṭṭhakathāyaṃ pana pavattiyaṃ bhāvanārambhasamaye paṭhamaṃ nāsikāvātassa anto ākaḍḍhitvā pacchā bahi vissajjanato pavattikkamena ‘‘ādimhi sāso assāso’’ti antopavisanavāto vutto.
However, in the Suttanta Commentary, at the time of commencing meditation practice, the nasal air is first drawn in and then released outwards, thus in the order of occurrence, the air moving inwards is called "the initial breath is an in-breath."
Tuy nhiên, trong chú giải Suttanta, vào thời điểm bắt đầu tu tập, hơi thở mũi trước tiên được hít vào bên trong rồi sau đó mới thở ra bên ngoài, nên hơi thở đi vào bên trong được nói là “hơi thở vào lúc ban đầu là hơi thở vào” theo thứ tự diễn tiến.
Suttantanayoyeva cettha ‘‘assāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchato ajjhattaṃ vikkhepagatena cittena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca, passāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchato bahiddhā vikkhepagatena cittena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā cā’’ti (paṭi. ma. 1.157) imāya pāḷiyā sameti.
Indeed, this aligns with the Suttanta method: "When the body and mind are agitated, disturbed, and aroused by a mind distracted internally while following the beginning, middle, and end of an in-breath with mindfulness, and likewise for an out-breath by a mind distracted externally"
Và cách giải thích của Suttanta ở đây phù hợp với đoạn kinh này: “Khi tâm bị tán loạn bên trong theo dõi hơi thở vào từ đầu, giữa đến cuối bằng chánh niệm, thân và tâm đều trở nên căng thẳng, rung động và chao động; khi tâm bị tán loạn bên ngoài theo dõi hơi thở ra từ đầu, giữa đến cuối bằng chánh niệm, thân và tâm đều trở nên căng thẳng, rung động và chao động” (Paṭisambhidāmagga 1.157).
‘‘Bhāvanārambhe pavattikkamasseva icchitattā sundarataro’’ti vadanti.
They say, "Because the order of occurrence at the commencement of meditation is desired, it is more excellent."
Họ nói rằng “vì trong việc bắt đầu tu tập, thứ tự diễn tiến được mong muốn, nên cách giải thích này là tốt hơn”.
Tāluṃ āhacca nibbāyatīti tāluṃ āhacca nirujjhati.
Striking the palate, it ceases means striking the palate, it stops.
Chạm vào vòm miệng rồi ngừng nghĩa là chạm vào vòm miệng rồi diệt đi.
Tena kira sampatijāto bāladārako khipitaṃ karoti.
It is said that a newborn baby makes a gasping sound by this.
Người ta nói rằng đứa bé sơ sinh vừa chào đời làm động tác này.
Evaṃ tāvātiādi yathāvuttassa atthassa nigamanaṃ.
Thus indeed and so on is the conclusion of the meaning stated.
Như vậy v.v. là sự kết luận của ý nghĩa đã nói.
Keci ‘‘evaṃ tāvāti anena pavattikkamena assāso bahinikkhamanavātoti gahetabbanti adhippāyo’’ti vadanti.
Some say, "'Thus indeed' means that the in-breath should be understood as the outward-moving breath according to this order of occurrence."
Một số người nói rằng “ý nghĩa là với ‘như vậy’ này, hơi thở vào được hiểu là hơi thở ra ngoài theo thứ tự diễn tiến”.
Addhānavasenāti kāladdhānavasena.
By way of period means by way of time.
Theo thời gian nghĩa là theo khoảng thời gian.
Ayañhi addhāna-saddo kālassa desassa ca vācakoti.
For this word 'addhāna' denotes both time and place.
Từ “addhāna” này là từ chỉ thời gian và không gian.
Tattha desaddhānaṃ udāharaṇabhāvena dassetvā kāladdhānassa vasena assāsapassāsānaṃ dīgharassataṃ vibhāvetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ.
There, having shown the example of spatial duration, the passage beginning with "just as" was stated to explain the long or short nature of in-breaths and out-breaths based on temporal duration.
Ở đó, sau khi chỉ ra khoảng cách không gian như một ví dụ, để làm rõ sự dài ngắn của hơi thở vào và hơi thở ra theo khoảng thời gian, câu “như là” v.v. đã được nói.
Tattha okāsaddhānanti okāsabhūtaṃ addhānaṃ.
There, "spatial duration" refers to duration that is space.
Ở đó, okāsaddhāna (khoảng cách không gian) là khoảng cách tồn tại như không gian.
Pharitvāti byāpetvā.
"Having pervaded" means having spread out.
Pharitvā nghĩa là sau khi lan rộng.
Cuṇṇavicuṇṇāpi anekakalāpabhāvena, dīghamaddhānanti dīghaṃ padesaṃ.
"Even shattered into fragments" means in the manner of many units; "long duration" means a long region.
Cuṇṇavicuṇṇāpi (ngay cả khi bị nghiền nát thành nhiều mảnh) là theo cách của nhiều nhóm; dīghamaddhāna (khoảng cách dài) là vùng dài.
Tasmāti saṇikaṃ pavattiyā dīghasantānatāya dīghāti vuccanti.
"Therefore": due to their slow movement and long continuum, they are called long.
Tasmā (Do đó) là chúng được gọi là dài do sự vận hành chậm chạp và sự liên tục dài.
Ettha ca hatthiādisarīre sunakhādisarīre ca assāsapassāsānaṃ desaddhānavisiṭṭhena kāladdhānavaseneva dīgharassatā vuttāti veditabbā ‘‘saṇikaṃ pūretvā saṇikameva nikkhamanti, sīghaṃ pūretvā sīghameva nikkhamantī’’ti vacanato.
Here, it should be understood that the long and short nature of in-breaths and out-breaths in the bodies of elephants and others, and dogs and others, is stated based on temporal duration, distinguished from spatial duration, by the saying: "They fill slowly and leave slowly; they fill quickly and leave quickly."
Và ở đây, sự dài ngắn của hơi thở vào và hơi thở ra trong thân voi v.v. và trong thân chó v.v. được biết là đã được nói theo khoảng thời gian, đặc biệt là khoảng cách không gian, theo câu “chúng lấp đầy chậm rãi và thoát ra cũng chậm rãi; chúng lấp đầy nhanh chóng và thoát ra cũng nhanh chóng.”
Manussesūti samānappamāṇesupi manussasarīresu.
"Among human beings" means even in human bodies of similar size.
Manussesū (Trong loài người) là ngay cả trong những thân người có cùng kích thước.
Dīghaṃ assasantīti dīghaṃ assāsappabandhaṃ pavattentīti attho.
"They breathe in long" means they maintain a long continuum of in-breaths.
Dīghaṃ assasantī (hít vào dài) có nghĩa là họ làm cho chuỗi hơi thở vào dài vận hành.
Passasantīti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to "breathe out."
Trong trường hợp passasantī (thở ra), cũng theo cách tương tự.
Sunakhasasādayo viya rassaṃ assasanti passasanti cāti yojanā.
The connection is: they breathe in short and breathe out short, like dogs and rabbits.
Sự kết nối là: họ hít vào và thở ra ngắn như chó, thỏ v.v.
Idaṃ pana dīghaṃ rassañca assasanaṃ passasanañca tesaṃ sattānaṃ sarīrassa sabhāvoti daṭṭhabbaṃ.
But it should be seen that this long and short in-breathing and out-breathing is the nature of those beings' bodies.
Tuy nhiên, sự hít vào và thở ra dài và ngắn này phải được xem là bản chất của thân các chúng sinh đó.
Tesanti tesaṃ sattānaṃ.
"Their" refers to those beings.
Tesaṃ (của chúng) là của các chúng sinh đó.
Teti assāsapassāsā.
"They" refers to in-breaths and out-breaths.
Te (Chúng) là hơi thở vào và hơi thở ra.
Ittaramaddhānanti appakaṃ kālaṃ.
"A short duration" refers to a brief time.
Ittaramaddhānaṃ (một khoảng thời gian ngắn) là một khoảng thời gian nhỏ.
Navahākārehīti bhāvanamanuyuñjantassa pubbenāparaṃ aladdhavisesassa kevalaṃ addhānavasena ādito vuttā tayo ākārā, te ca kho ekacco assāsaṃ suṭṭhu sallakkheti, ekacco passāsaṃ, ekacco tadubhayanti imesaṃ tiṇṇaṃ puggalānaṃ vasena.
"By nine aspects": for one who practices meditation, who has not attained any distinction successively, the three aspects mentioned initially pertain solely to duration; and they are in terms of three individuals: one observes the in-breath well, another the out-breath, and another both.
Navahākārehī (bằng chín cách) là ba cách được nói ban đầu chỉ theo khoảng thời gian, không đạt được sự đặc biệt nào từ trước đến sau đối với người hành thiền, và đó là theo ba loại người: một người chú ý kỹ hơi thở vào, một người chú ý hơi thở ra, và một người chú ý cả hai.
Keci pana ‘‘assasatipi passasatipīti ekajjhaṃ vacanaṃ bhāvanāya nirantaraṃ pavattidassanattha’’nti vadanti.
Some, however, say, "The phrase 'breathes in and breathes out' together signifies continuous practice in meditation."
Tuy nhiên, một số người nói rằng “câu ‘hít vào và thở ra’ là một câu ghép để chỉ sự vận hành liên tục của thiền định.”
Chandavasena pubbe viya tayo, tathā pāmojjavasenāti imehi navahi ākārehi.
By these nine aspects: the three as before due to zeal (chanda), and likewise due to joy (pāmojja).
Bằng chín cách này: ba cách như trước theo ý muốn, và ba cách theo sự hoan hỷ.
Idāni pāḷivaseneva te nava ākāre bhāvanāvidhiñca dassetuṃ ‘‘yathāhā’’tiādi āraddhaṃ.
Now, to show those nine aspects and the method of meditation according to the Pali text, the passage beginning with "as he said" was commenced.
Bây giờ, để chỉ ra chín cách đó và phương pháp tu tập theo Paḷi, câu “yathāhā” v.v. đã được bắt đầu.
Tattha ‘‘kathaṃ pajānātī’’ti pajānanavidhiṃ kathetukamyatāya pucchati.
There, he asks "how does one understand?" wishing to explain the method of understanding.
Ở đó, “kathaṃ pajānātī” (làm thế nào để hiểu biết?) hỏi với ý muốn nói về phương pháp hiểu biết.
Dīghaṃ assāsanti vuttalakkhaṇaṃ dīghaṃ assāsaṃ.
"Long in-breath" means a long in-breath of the described characteristic.
Dīghaṃ assāsaṃ (hơi thở vào dài) là hơi thở vào dài với đặc tính đã nói.
Addhānasaṅkhāteti addhānanti saṅkhaṃ gate dīghe kāle, dīghaṃ khaṇanti attho.
"Counted as duration" means in a long time regarded as duration, meaning a long moment.
Addhānasaṅkhāte (trong thời gian được gọi là khoảng cách) là trong thời gian dài được gọi là khoảng cách, có nghĩa là một khoảnh khắc dài.
Koṭṭhāsapariyāyo vā saṅkhāta-saddo ‘‘theyyasaṅkhāta’’ntiādīsu viya, tasmā addhānasaṅkhāteti addhānakoṭṭhāse desabhāgeti attho.
Or the word saṅkhāta is a synonym for koṭṭhāsa (portion), as in "theft-like" and so on; therefore, "counted as duration" means a portion of duration, a part of space.
Hoặc từ saṅkhāta là một từ đồng nghĩa với koṭṭhāsa (phần), như trong “theyyasaṅkhāta” (được gọi là trộm cắp) v.v., do đó addhānasaṅkhāte có nghĩa là trong các phần của khoảng cách, chia theo vùng.
Chando uppajjatīti bhāvanāya pubbenāparaṃ visesaṃ āvahantiyā laddhassādattā tattha sātisayo kattukāmatālakkhaṇo kusalacchando uppajjati.
"Zeal arises": because a successively distinguishing meditation brings satisfaction, a wholesome zeal characterized by intense desire to act arises there.
Chando uppajjatī (ý muốn phát sinh) là ý muốn thiện lành, đặc trưng bởi sự khao khát đặc biệt muốn làm, phát sinh ở đó, vì đã đạt được sự hài lòng trong thiền định mang lại sự đặc biệt từ trước đến sau.
Chandavasenāti tathāpavattachandassa vasena visesabhāvanamanuyuñjantassa kammaṭṭhānaṃ vuḍḍhiṃ phātiṃ gamentassa.
"By way of zeal": by means of such arisen zeal, as one applies oneself to a special meditation, his meditation subject goes to growth and prosperity.
Chandavasenā (theo ý muốn) là theo ý muốn vận hành như vậy, đối với người hành thiền đặc biệt, làm cho đề mục thiền tăng trưởng và phát triển.
Tato sukhumataranti yathāvuttachandappavattiyā purimakato sukhumataraṃ.
"Subtler than that" means subtler than the previous one, due to the aforementioned arising of zeal.
Tato sukhumataraṃ (vi tế hơn từ đó) là vi tế hơn so với cái trước đó do sự vận hành của ý muốn đã nói.
Bhāvanābalena hi paṭippassaddhadarathapariḷāhatāya kāyassa assāsapassāsā sukhumatarā hutvā pavattanti.
Indeed, by the power of meditation, in-breaths and out-breaths become subtler and continue, due to the subsiding of agitation and feverishness of the body.
Thật vậy, nhờ sức mạnh của thiền định, hơi thở vào và hơi thở ra trở nên vi tế hơn và vận hành do sự lắng dịu của sự lo lắng và phiền não trong thân.
Pāmojjaṃ uppajjatīti assāsapassāsānaṃ sukhumatarabhāvena ārammaṇassa santataratāya kammaṭṭhānassa ca vīthippaṭipannatāya bhāvanācittasahagato pamodo khuddikādibhedā taruṇapīti uppajjati.
"Joy arises": due to the increasing subtlety of in-breaths and out-breaths, the object becomes calmer, and the meditation subject is on the right path; thus, joy (pamoda) accompanied by the meditation consciousness, such as minor or initial joy (taruṇapīti), arises.
Pāmojjaṃ uppajjatī (sự hoan hỷ phát sinh) là do hơi thở vào và hơi thở ra trở nên vi tế hơn, đối tượng trở nên tĩnh lặng hơn, và đề mục thiền đã đi đúng hướng, nên sự hoan hỷ kèm theo tâm thiền, tức là hỷ non, với các loại như khuddikā (nhỏ), v.v., phát sinh.
Cittaṃ vivattatīti anukkamena assāsapassāsānaṃ ativiya sukhumatarabhāvappattiyā anupaṭṭhahane vicetabbākārappattehi tehi cittaṃ vinivattatīti keci.
"The mind turns away": some say that as in-breaths and out-breaths attain extreme subtlety and become unperceivable, deserving to be contemplated, the mind turns away from them.
Cittaṃ vivattatī (tâm xoay chuyển) là do hơi thở vào và hơi thở ra dần dần đạt đến trạng thái cực kỳ vi tế, không còn hiện hữu rõ ràng, trở nên khó nhận biết, nên tâm xoay chuyển khỏi chúng – một số người nói như vậy.
Bhāvanābalena pana sukhumatarabhāvappattesu assāsapassāsesu tattha paṭibhāganimitte uppanne pakatiassāsapassāsato cittaṃ nivattati.
However, when a counterpart sign (paṭibhāganimitta) arises in the in-breaths and out-breaths that have attained a subtler state through the power of meditation, the mind turns away from the ordinary in-breaths and out-breaths.
Tuy nhiên, nhờ sức mạnh của thiền định, khi hơi thở vào và hơi thở ra đạt đến trạng thái vi tế hơn và tướng đối xứng (paṭibhāganimitta) phát sinh ở đó, tâm xoay chuyển khỏi hơi thở vào và hơi thở ra thông thường.
Upekkhā saṇṭhātīti tasmiṃ paṭibhāganimitte upacārappanābhede samādhimhi uppanne puna jhānanibbattanatthaṃ byāpārābhāvato ajjhupekkhanaṃ hoti, sā panāyaṃ upekkhā tatramajjhattupekkhāti veditabbā.
"Equanimity stands firm": when that concentration (samādhi) of the access and absorption type arises in the counterpart sign, there is no further effort to produce jhāna, so there is observing with indifference. This equanimity is to be understood as equanimity regarding formations (tatramajjhattatā upekkhā).
Upekkhā saṇṭhātī (xả an trú) là khi định đạt đến trạng thái cận định và an định, tướng đối xứng phát sinh, không còn hoạt động để tạo ra thiền nữa, nên có sự thờ ơ; và xả này phải được biết là xả tâm sở (tatramajjhattatā upekkhā).
Imehi navahi ākārehīti imehi yathāvuttehi navahi pakārehi pavattā.
"By these nine aspects" means that which proceeds by these nine ways as stated.
Imehi navahi ākārehī (bằng chín cách này) là sự vận hành bằng chín cách đã nói như vậy.
Dīghaṃ assāsapassāsā kāyoti dīghākārā assāsapassāsā cuṇṇavicuṇṇāpi samūhaṭṭhena kāyo.
"The body of long in-breaths and out-breaths" means long in-breaths and out-breaths, even when shattered into fragments, are a body in the sense of a collection.
Dīghaṃ assāsapassāsā kāyo (thân hơi thở vào và hơi thở ra dài) là hơi thở vào và hơi thở ra có đặc tính dài, ngay cả khi bị nghiền nát thành nhiều mảnh, là một thân theo nghĩa tập hợp.
Assāsapassāse nissāya uppannanimittampi ettha assāsapassāsasāmaññavasena vuttaṃ.
Here, the sign that arises based on in-breaths and out-breaths is also spoken of in the general sense of in-breaths and out-breaths.
Tướng phát sinh dựa vào hơi thở vào và hơi thở ra cũng được nói ở đây theo nghĩa chung của hơi thở vào và hơi thở ra.
Upaṭṭhānaṃ satīti taṃ ārammaṇaṃ upagantvā tiṭṭhatīti sati upaṭṭhānaṃ nāma.
"Mindfulness is a foundation": mindfulness (sati) is called a foundation (upaṭṭhāna) because it approaches and stands by that object.
Upaṭṭhānaṃ satī (niệm là sự hiện hữu) là niệm được gọi là upaṭṭhāna vì nó đến và an trú trên đối tượng đó.
Anupassanā ñāṇanti samathavasena nimittassa anupassanā vipassanāvasena assāsapassāse tannissayañca kāyaṃ ‘‘rūpa’’nti, cittaṃ taṃsampayuttadhamme ca ‘‘arūpa’’nti vavatthapetvā nāmarūpassa anupassanā ca ñāṇaṃ tattha yathābhūtāvabodho.
"Insight is knowledge": the contemplation of the sign in the sense of tranquility (samatha), and the contemplation of in-breaths and out-breaths as "form" (rūpa), and the mind and associated mental states as "non-form" (arūpa) by way of insight (vipassanā), by distinguishing nama-rupa; and knowledge (ñāṇa) there is direct comprehension as it really is.
Anupassanā ñāṇaṃ (tuệ là sự quán xét) là sự quán xét tướng theo nghĩa samatha, và sự quán xét danh sắc (nāmarūpa) theo nghĩa vipassanā, bằng cách phân định hơi thở vào và hơi thở ra và thân dựa vào chúng là “sắc” (rūpa), và tâm cùng các pháp đồng hành với nó là “vô sắc” (arūpa); và tuệ là sự hiểu biết đúng như thật ở đó.
Kāyo upaṭṭhānanti so kāyo ārammaṇakaraṇavasena upagantvā sati ettha tiṭṭhatīti upaṭṭhānaṃ nāma.
"The body is a foundation": that body, serving as an object, is called a foundation because mindfulness stands upon it.
Kāyo upaṭṭhānaṃ (thân là sự hiện hữu) là thân đó được gọi là upaṭṭhāna vì niệm an trú ở đó bằng cách làm cho nó trở thành đối tượng.
Ettha ca ‘‘kāyo upaṭṭhāna’’nti iminā itarakāyassapi saṅgahoti tathā vuttaṃ sammasanacārassapi idha icchitattā.
Here, by "the body is a foundation," the aggregation of the other body is also meant, and so it is stated because the discerning contemplation (sammasanacāra) is also desired here.
Và ở đây, bằng câu “kāyo upaṭṭhānaṃ”, thân khác cũng được bao gồm, và điều đó được nói vì sự quán xét (sammasanacārassa) cũng được mong muốn ở đây.
No satīti so kāyo sati nāma na hoti.
"Not mindfulness": that body is not mindfulness.
No satī (không phải là niệm) là thân đó không phải là niệm.
Sati upaṭṭhānañceva sati ca saraṇaṭṭhena upaṭṭhānaṭṭhena ca.
Mindfulness is both a foundation and mindfulness in the sense of remembering and standing by.
Niệm là upaṭṭhāna và cũng là sati, theo nghĩa ghi nhớ và theo nghĩa hiện hữu.
Tāya satiyāti yathāvuttāya satiyā.
"By that mindfulness" means by the mindfulness as stated.
Tāya satiyā (bằng niệm đó) là bằng niệm đã nói như vậy.
Tena ñāṇenāti yathāvutteneva ñāṇena.
"By that knowledge" means by the knowledge as stated.
Tena ñāṇenā (bằng tuệ đó) là bằng tuệ đã nói như vậy.
Taṃ kāyanti taṃ assāsapassāsakāyañceva tannissayarūpakāyañca.
"That body" means that body of in-breaths and out-breaths and also the physical body supporting them.
Taṃ kāyaṃ (thân đó) là thân hơi thở vào và hơi thở ra đó và thân sắc dựa vào nó.
Anupassatīti jhānasampayuttañāṇena ceva vipassanāñāṇena ca anu anu passati.
"He contemplates" means he contemplates repeatedly (anu anu) with the knowledge associated with jhāna and with insight knowledge.
Anupassatī (quán xét) là quán xét từng chút một bằng tuệ kèm theo thiền và bằng tuệ vipassanā.
Tena vuccati kāye kāyānupassanā satipaṭṭhānabhāvanāti tena anupassanena yathāvutte kāye ayaṃ kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanāti vuccati.
"Therefore, it is called the development of mindfulness based on the contemplation of the body in the body": therefore, by that contemplation, this is called the development of mindfulness based on the contemplation of the body in the body as stated.
Tena vuccati kāye kāyānupassanā satipaṭṭhānabhāvanā (do đó, nó được gọi là sự tu tập niệm xứ quán thân trên thân) là do sự quán xét đó, trên thân đã nói như vậy, đây được gọi là sự tu tập niệm xứ quán thân.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yā ayaṃ yathāvutte assāsapassāsakāye tassa nissayabhūte karajakāye ca kāyasseva anupassanā anudakabhūtāya marīciyā udakānupassanā viya na aniccādisabhāve kāye niccādibhāvānupassanā, atha kho yathārahaṃ aniccadukkhānattā subhabhāvasseva anupassanā.
This is said: The contemplation of the body itself, which is the aforementioned body of breathing in and breathing out, and the physical body that is its support, is not, like the contemplation of water in a mirage that has no water, the contemplation of permanence etc. in a body whose nature is impermanence etc., but rather the contemplation of its nature as impermanent, suffering, non-self, and unattractive, as appropriate.
Điều này có nghĩa là: Sự quán sát thân hơi thở vào ra như đã nói, và thân vật chất là nơi nương tựa của nó, chỉ là sự quán sát thân. Đó không phải là sự quán sát tính thường hằng và những thứ tương tự trên một thân có bản chất vô thường và những thứ tương tự, giống như sự quán sát nước trên ảo ảnh không phải là nước. Mà đúng hơn, đó là sự quán sát tính vô thường, khổ, vô ngã và bất tịnh một cách thích đáng.
Atha vā kāye ‘‘ahanti vā, mamanti vā, itthīti vā, puriso’’ti vā gahetabbassa kassaci abhāvato tādisaṃ ananupassitvā kāyamattasseva anupassanā kāyānupassanā, tāya kāyānupassanāya sampayuttā satiyeva upaṭṭhānaṃ satipaṭṭhānaṃ, tassa bhāvanā vaḍḍhanā kāyānupassanā satipaṭṭhānabhāvanāti.
Or, since there is no one in the body to be taken as "I" or "mine," or "woman" or "man," the contemplation of the body itself, without such a view, is kāyānupassanā (contemplation of the body). The mindfulness associated with that contemplation of the body is upaṭṭhāna (establishment) and satipaṭṭhāna (establishment of mindfulness). The development and increase of that is called kāyānupassanā satipaṭṭhāna bhāvanā (development of the establishment of mindfulness on the body).
Hoặc là, vì không có bất cứ điều gì có thể được nắm giữ trong thân như "ta", "của ta", "phụ nữ" hay "đàn ông", nên sự quán sát chỉ riêng thân, không quán sát những điều như vậy, là quán thân (kāyānupassanā). Chánh niệm (sati) đi kèm với sự quán thân đó chính là sự an trú (upaṭṭhāna), là niệm xứ (satipaṭṭhāna). Sự tu tập (bhāvanā), sự phát triển của nó, là tu tập niệm xứ quán thân (kāyānupassanā satipaṭṭhānabhāvanā).
Eseva nayoti ‘‘navahi ākārehī’’tiādinā vuttavidhiṃ rassa-pade atidissati.
Eseva nayo (This is the method) indicates the method mentioned with "by nine modes" etc. in the short (breathing) phrase.
Cách thức này cũng vậy được áp dụng cho từ "ngắn" (rassa), theo phương pháp đã được nói đến bằng "với chín khía cạnh" và những thứ tương tự.
Etthāti etasmiṃ yathādassite ‘‘kathaṃ dīghaṃ assasanto’’tiādinā āgate pāḷinaye.
Etthā (Here) refers to this method in the Pāḷi, as shown, which begins with "how, breathing in a long breath."
Ở đây là trong cách thức của kinh điển (pāḷi) được trình bày như "thở vào dài như thế nào" và những thứ tương tự, như đã được chỉ ra.
Idhāti imasmiṃ rassapadavasena āgate pāḷinaye.
Idhā (Here) refers to this method in the Pāḷi that occurs in terms of the short phrase.
Ở đây là trong cách thức của kinh điển được trình bày theo từ "ngắn".
Ayanti yogāvacaro.
Ayaṃ (This) refers to the meditator.
Đây là hành giả.
Addhānavasenāti dīghakālavasena.
Addhānavasena (In terms of duration) means in terms of a long period.
Theo thời gian dài là theo thời gian lâu dài.
Ittaravasenāti parittakālavasena.
Ittaravasena (In terms of brevity) means in terms of a short period.
Theo thời gian ngắn là theo thời gian ngắn ngủi.
Imehi ākārehīti imehi navahi ākārehi.
Imehi ākārehi (By these modes) means by these nine modes.
Với những khía cạnh này là với chín khía cạnh này.
Sabbakāyappaṭisaṃvedīti sabbassa kāyassa paṭi paṭi paccekaṃ sammadeva vedanasīlo jānanasīlo, tassa vā paṭi paṭi sammadeva vedo etassa atthi, taṃ vā paṭi paṭi sammadeva vedamānoti attho.
Sabbakāyappaṭisaṃvedī (Experiencing the entire body) means one who feels and knows each and every part of the entire body thoroughly, or one who has this thorough feeling for each part, or one who feels each part thoroughly.
Cảm nhận toàn thân (sabbakāyappaṭisaṃvedī) có nghĩa là người có thói quen cảm nhận, biết rõ từng phần của toàn thân; hoặc người có sự cảm nhận rõ ràng từng phần của nó; hoặc người cảm nhận rõ ràng từng phần của nó.
Tattha tattha sabba-ggahaṇena assāsādikāyassa anavasesapariyādāne siddhepi anekakalāpasamudāyabhāvato tassa sabbesampi bhāgānaṃ saṃvedanadassanatthaṃ paṭi-saddaggahaṇaṃ, tattha sakkaccakāribhāvadassanatthaṃ saṃ-saddaggahaṇanti imamatthaṃ dassento ‘‘sakalassā’’tiādimāha.
Although the complete comprehension of the body of breathing in and so on is established by the word sabba (all) in each instance, the word paṭi (each) is used to show the feeling of all its parts, as it is a collection of many components, and the word saṃ (thoroughly) is used to show diligence in that; to clarify this meaning, he states sakalassā (of the whole body) and so on.
Ở đó, mặc dù việc nắm bắt toàn bộ hơi thở vào ra đã được thiết lập bằng cách dùng từ "toàn bộ" (sabba) ở mỗi chỗ, nhưng việc dùng từ paṭi là để chỉ ra sự cảm nhận tất cả các phần của nó, vì nó là một tập hợp của nhiều nhóm. Và việc dùng từ saṃ là để chỉ ra sự tinh tấn thực hành ở đó. Để chỉ ra ý nghĩa này, Ngài nói "của toàn bộ" và những thứ tương tự.
Tattha yathā samānesupi assāsapassāsesu yogino paṭipattividhāne paccekaṃ sakkaccaṃyeva paṭipajjitabbanti dassetuṃ visuṃ desanā katā, evaṃ tamevatthaṃ dīpetuṃ satipi atthassa samānatāya ‘‘sakalassā’’tiādinā padadvayassa visuṃ visuṃ atthavaṇṇanā katāti veditabbā.
It should be understood that, just as the teaching is made separately to show that the meditator should practice each aspect diligently in the mode of practice, even when the inhalations and exhalations are similar, so too, to clarify this very meaning, the two terms are expounded separately with "of the whole body" and so on, despite their similarity in meaning.
Ở đó, cũng như khi hơi thở vào ra là như nhau, một bài giảng riêng biệt được đưa ra để chỉ ra rằng hành giả phải thực hành một cách siêng năng riêng biệt trong phương pháp thực hành. Tương tự như vậy, để làm rõ cùng một ý nghĩa, mặc dù ý nghĩa là như nhau, nhưng việc giải thích ý nghĩa của hai từ "của toàn bộ" và những thứ tương tự đã được thực hiện riêng biệt.
Pākaṭaṃ karontoti vibhūtaṃ karonto, sabbaso vibhāventoti attho.
Pākaṭaṃ karonto (Making manifest) means making it clear, making it completely evident.
Làm cho rõ ràng là làm cho hiển lộ, có nghĩa là làm cho hoàn toàn rõ ràng.
Pākaṭīkaraṇaṃ vibhāvanaṃ tattha asammuyhanañāṇeneva nesaṃ pavattanena hotīti dassento ‘‘evaṃ viditaṃ karonto’’tiādimāha.
To show that making it manifest or evident occurs through their operation by the knowledge that is free from confusion, he states evaṃ viditaṃ karonto (thus making it known) and so on.
Để chỉ ra rằng việc làm cho rõ ràng, làm cho hiển lộ, xảy ra do sự vận hành của chúng chỉ bằng tuệ không lầm lẫn ở đó, Ngài nói "làm cho biết như vậy" và những thứ tương tự.
Tattha tasmāti yasmā ñāṇasampayuttacitteneva assāsapassāse pavatteti, na vippayuttacittena, tasmā evaṃbhūto sabbakāyappaṭisaṃvedī assasissāmi passasissāmīti sikkhatīti vuccati buddhādīhīti yojanā.
In this, tasmā (therefore) means: inasmuch as one operates the inhalations and exhalations with a mind accompanied by knowledge, not with a dissociated mind, therefore, one who is thus experiencing the entire body trains, "I shall breathe in, I shall breathe out," as said by the Buddhas and others.
Ở đó, do đó (tasmā) có nghĩa là: vì hành giả vận hành hơi thở vào ra chỉ với tâm đi kèm với tuệ, chứ không phải với tâm không đi kèm với tuệ, do đó một người như vậy, cảm nhận toàn thân, được các đức Phật và những vị khác nói là học "tôi sẽ thở vào, tôi sẽ thở ra".
Cuṇṇavicuṇṇavisaṭeti anekakalāpatāya cuṇṇavicuṇṇabhāvena visaṭe.
Cuṇṇavicuṇṇavisaṭe (Dispersed into fine particles) means dispersed in the state of fine particles due to being composed of many components.
Tan rã thành từng mảnh là tan rã thành từng mảnh vì có nhiều nhóm.
Ādi pākaṭo hoti satiyā ñāṇassa ca vasena katapubbābhisaṅkhārassa pavattattā.
Ādi pākaṭo hoti (The beginning is evident) due to the operation of the previously accumulated volitional formations in terms of mindfulness and knowledge.
Sự khởi đầu rõ ràng là do sự vận hành của sự chuẩn bị (pubbābhisaṅkhāra) đã được thực hiện trước đó, nhờ vào chánh niệm và tuệ.
Tādisena bhavitabbanti catutthapuggalasadisena bhavitabbaṃ, pageva satiṃ ñāṇañca paccupaṭṭhapetvā tīsupi ṭhānesu ñāṇasampayuttameva cittaṃ pavattetabbanti adhippāyo.
Tādisena bhavitabbaṃ (One should be such) means one should be like the fourth person; the intention is that one should first establish mindfulness and knowledge and operate the mind accompanied by knowledge in all three instances.
Phải là người như vậy có nghĩa là phải là người giống như người thứ tư, ý nói rằng phải đặt chánh niệm và tuệ lên hàng đầu và vận hành tâm đi kèm với tuệ ở cả ba vị trí.
Evanti vuttappakārena sabbakāyappaṭisaṃvedanavaseneva.
Evaṃ (Thus) means in the manner described, by experiencing the entire body.
Như vậy là chỉ theo cách cảm nhận toàn thân đã nói.
Ghaṭatīti ussahati.
Ghaṭatī (Strives) means exerts effort.
Nỗ lực là cố gắng.
Vāyamatīti vāyāmaṃ karoti, manasikāraṃ pavattetīti attho.
Vāyamatī (Makes effort) means performs effort, operates attention.
Thực hành tinh tấn là thực hành sự tinh tấn, có nghĩa là vận hành sự tác ý.
Tathābhūtassāti ānāpānassatiṃ bhāventassa.
Tathābhūtassā (Of one who is such) means of one who is developing ānāpānassati.
Của người như vậy là của người đang tu tập niệm hơi thở vào ra.
Saṃvaroti sati vīriyampi vā.
Saṃvaro (Restraint) means mindfulness, or also energy.
Sự chế ngự là chánh niệm, hoặc cũng có thể là tinh tấn.
Tāya satiyāti yā sā ānāpāne ārabbha pavattā sati, tāya.
Tāya satiyā (By that mindfulness) means by that mindfulness that arises concerning ānāpāna.
Với chánh niệm đó là với chánh niệm đã vận hành liên quan đến hơi thở vào ra đó.
Tena manasikārenāti yo so tattha satipubbaṅgamo bhāvanāmanasikāro, tena saddhinti adhippāyo.
Tena manasikārena (By that attention) means by that attention for development, which is preceded by mindfulness; this is the intention.
Với tác ý đó là với tác ý tu tập mà chánh niệm đi trước ở đó, ý nói là với niềm tin.
Āsevatīti ‘‘tisso sikkhāyo’’ti vutte adhikusaladhamme āsevati.
Āsevatī (Practices) means practices the higher wholesome states when the "three trainings" are mentioned.
Thực hành là thực hành các pháp thiện cao hơn khi nói "ba học".
Tadāsevanañhettha sikkhananti adhippetaṃ.
Here, this practice is intended as training.
Ở đây, việc thực hành đó được hiểu là sự học tập.
Purimanayeti purimasmiṃ bhāvanānaye, paṭhamavatthudvayeti adhippāyo.
Purimanaye (In the former method) means in the former method of development, that is, in the first two instances.
Trong phương pháp trước là trong phương pháp tu tập trước, ý nói là hai trường hợp đầu tiên.
Tatthāpi kāmaṃ ñāṇuppādanaṃ labbhateva assāsapassāsānaṃ yāthāvato dīgharassabhāvāvabodhasabbhāvato, tathāpi taṃ na dukkaraṃ yathāpavattānaṃ tesaṃ gahaṇamattabhāvatoti tattha vattamānakālappayogo kato.
Even there, the arising of knowledge is certainly attainable, due to the actual understanding of the long and short nature of the inhalations and exhalations; nevertheless, it is not difficult, as it is merely the grasping of their actual occurrence, and therefore the present tense is used there.
Ở đó, mặc dù sự phát sinh tuệ thực sự có thể đạt được do sự hiểu biết về bản chất dài ngắn thực sự của hơi thở vào ra, nhưng điều đó không khó như việc nắm bắt chúng theo cách chúng vận hành. Do đó, ở đó đã sử dụng thì hiện tại.
Idaṃ pana dukkaraṃ purisassa khuradhārāyaṃ gamanasadisaṃ, tasmā sātisayenettha pubbābhisaṅkhārena bhavitabbanti dīpetuṃ anāgatakālappayogo katoti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘tattha yasmā’’tiādi vuttaṃ.
However, this is difficult, like a man walking on a razor's edge; therefore, to show that there must be exceptional prior volition here, the future tense is used; to show this meaning, tattha yasmā (because there) and so on, is stated.
Nhưng điều này là khó, giống như việc một người đi trên lưỡi dao cạo. Do đó, để chỉ ra rằng ở đây phải có sự chuẩn bị đặc biệt, thì tương lai đã được sử dụng. Để chỉ ra ý nghĩa này, Ngài đã nói "ở đó, vì" và những thứ tương tự.
Tattha ñāṇuppādanādīsūti ādi-saddena kāyasaṅkhārapassambhanapītipaṭisaṃvedanādiṃ saṅgaṇhāti.
In this, ñāṇuppādanādīsū (in the arising of knowledge, etc.); the word ādi (etc.) includes the tranquilizing of the bodily formation, experiencing rapture, and so on.
Ở đó, trong việc phát sinh tuệ và những thứ tương tự thì từ và những thứ tương tự bao gồm việc làm lắng dịu thân hành, cảm nhận hỷ, v.v.
Keci panettha ‘‘saṃvarasamādānānaṃ saṅgaho’’ti vadanti.
Some here say, "It includes restraint and undertaking."
Một số người ở đây nói rằng "đó là sự bao gồm sự chế ngự và sự thọ trì".
Kāyasaṅkhāranti assāsapassāsaṃ.
Kāyasaṅkhāraṃ (Bodily formation) means the inhalations and exhalations.
Thân hành là hơi thở vào ra.
So hi cittasamuṭṭhānopi samāno karajakāyapaṭibaddhavuttitāya tena saṅkharīyatīti kāyasaṅkhāroti vuccati.
Although they arise from the mind, they are called kāyasaṅkhāra because their existence is bound to the physical body, and they are formed by it.
Mặc dù nó phát sinh từ tâm, nhưng vì nó vận hành gắn liền với thân vật chất, nên nó được gọi là thân hành.
Yo pana ‘‘kāyasaṅkhāro vacīsaṅkhāro’’ti (ma. ni. 1.102) evamāgato kāyasaṅkhāro cetanālakkhaṇo satipi dvārantaruppattiyaṃ yebhuyyavuttiyā tabbahulavuttiyā ca kāyadvārena lakkhito, so idha nādhippeto.
However, the kāyasaṅkhāra characterized by volition, as it appears in "bodily formation, verbal formation" (M.I, 102), which is marked by the bodily door due to its prevalent and predominant operation, even when arising through other doors, is not intended here.
Tuy nhiên, thân hành được nói đến như "thân hành, khẩu hành" (Ma. Ni. 1.102), có đặc tính là ý chí (cetanā), mặc dù có sự phát sinh qua các cửa khác, nhưng chủ yếu và thường xuyên vận hành qua cửa thân, thì không được đề cập ở đây.
Passambhentotiādīsu pacchimaṃ pacchimaṃ padaṃ purimassa purimassa atthavacanaṃ.
In passambhento (tranquilizing) and so on, each successive word explains the meaning of the preceding word.
Trong việc làm lắng dịu và những thứ tương tự, từ sau giải thích ý nghĩa của từ trước.
Tasmā passambhanaṃ nāma vūpasamanaṃ, tañca tathāpayoge asati uppajjanārahassa oḷārikassa kāyasaṅkhārassa payogasampattiyā anuppādananti daṭṭhabbaṃ.
Therefore, tranquilizing (passambhana) means calming, and it should be understood as the non-arising of the coarse bodily formation, which would otherwise be liable to arise, due to the successful practice.
Do đó, làm lắng dịu (passambhana) có nghĩa là làm cho yên tĩnh. Và điều đó phải được hiểu là việc không cho thân hành thô tháo đáng lẽ sẽ phát sinh khi không có sự thực hành như vậy, được ngăn chặn không cho phát sinh nhờ sự thành tựu của sự thực hành.
Tatrāti ‘‘oḷārikaṃ kāyasaṅkhāraṃ passambhento’’ti ettha.
Tatrā (There) means in "tranquilizing the coarse bodily formation."
Ở đó là trong câu "làm lắng dịu thân hành thô tháo".
Apariggahitakāleti kammaṭṭhānassa anāraddhakāle, tato eva kāyacittānampi apariggahitakāle.
Apariggahitakāle (At the time when not comprehended) means at the time when the meditation subject has not been commenced, and thus, when the body and mind have not been comprehended.
Trong thời gian chưa được chế ngự là trong thời gian chưa bắt đầu đề mục thiền, và do đó, trong thời gian thân và tâm cũng chưa được chế ngự.
‘‘Nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyā’’ti hi iminā kāyapariggaho, ‘‘parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti iminā cittapariggaho vutto.
Indeed, "having folded his legs crosswise, set his body straight" states the comprehension of the body, and "establishing mindfulness at the front of the mouth" states the comprehension of the mind.
Thật vậy, "ngồi kiết già, giữ thân thẳng" là sự chế ngự thân, và "an trú chánh niệm trước mặt" là sự chế ngự tâm.
Tenevāha – ‘‘kāyopi cittampi pariggahitā hontī’’ti.
Therefore, he says: kāyopi cittampi pariggahitā hontī (the body and also the mind become comprehended).
Do đó, Ngài nói – "thân và tâm được chế ngự".
Kāyoti karajakāyo.
Kāyo (Body) refers to the physical body.
Thân là thân vật chất.
Sadarathāti sapariḷāhā.
Sadarathā (With agitation) means with feverishness.
Có sự khổ sở là có sự nóng bức.
Sā ca nesaṃ sadarathatā garubhāvena viya oḷārikatāya avinābhāvinīti āha ‘‘oḷārikā’’ti.
And their agitated state is inseparably associated with their coarseness, like being heavy, so he says oḷārikā (coarse).
Và sự khổ sở đó của chúng không thể tách rời khỏi tính thô tháo, giống như tính nặng nề. Do đó, Ngài nói "thô tháo".
Balavatarāti sabalā thūlā.
Balavatarā (Very strong) means powerful, thick.
Mạnh mẽ hơn là có sức mạnh, thô kệch.
Santā hontīti cittaṃ tāva bahiddhā vikkhepābhāvena ekaggaṃ hutvā kammaṭṭhānaṃ pariggahetvā pavattamānaṃ santaṃ hoti vūpasantaṃ, tato eva taṃsamuṭṭhānā rūpadhammā lahumudukammaññabhāvappattā, tadanuguṇatāya sesaṃ tisantatirūpanti evaṃ citte kāye ca vūpasante pavattamāne tannissitā assāsapassāsā santasabhāvā anukkamena sukhumasukhumatarasukhumatamā hutvā pavattanti.
They become tranquil: First, the mind, having become one-pointed due to the absence of external distractions, and proceeding after grasping the meditation subject, becomes tranquil, pacified. From that, the material phenomena arisen therefrom attain lightness, pliancy, and adaptability. In accordance with that, the remaining thirty-two kinds of matter—thus, when the mind and body are pacified and proceeding—the in-breaths and out-breaths dependent on them, being tranquil in nature, gradually proceed, becoming subtle, more subtle, and most subtle.
Trở nên an tịnh có nghĩa là tâm, khi đã trở nên định tĩnh do không có sự phân tán ra bên ngoài, nắm giữ đề mục thiền định và vận hành một cách an tịnh, lắng dịu. Từ đó, các pháp sắc do tâm ấy sinh khởi đạt được trạng thái khinh, nhu, nghiệp. Tương ứng với điều đó, phần còn lại của ba mươi hai loại sắc pháp cũng vậy. Khi tâm và thân đã lắng dịu như thế, hơi thở vào và hơi thở ra nương tựa vào đó cũng trở nên an tịnh, tuần tự trở nên vi tế, vi tế hơn, và vi tế nhất.
Tena vuttaṃ ‘‘yadā panassa kāyopī’’tiādi.
Therefore, it is said, "when his body too..." and so on.
Vì lẽ đó, đã nói rằng “Khi thân của vị ấy cũng…” và vân vân.
Passambhemīti paṭhamāvajjanā.
"I shall tranquilize" is the first advertence.
Tôi làm cho lắng dịu là sự tác ý đầu tiên.
Ābhujanaṃ ābhogo, sammā anu anu āharaṇaṃ samannāhāro, tasmiṃyeva atthe aparāparaṃ pavattaāvajjanā tasseva atthassa manasikaraṇaṃ citte ṭhapanaṃ manasikāro, vīmaṃsā paccavekkhaṇā.
Applying the mind is advertence (ābhoga). Proper and repeated bringing to mind is directing the mind (samannāhāra). Repeated advertence concerning that same object, the placement of that object in the mind, is attention (manasikāra). Examination is review (paccavekkhaṇā).
Sự hướng đến là ābhoga (sự tác ý); sự mang đến một cách đúng đắn, từng phần là samannāhāra (sự chú tâm); sự tác ý liên tục vào cùng một đối tượng, sự đặt đối tượng ấy vào tâm là manasikāra (sự tác ý); sự xem xét là paccavekkhaṇā (sự quán xét).
Sāraddheti sadarathe sapariḷāhe.
Troubled (sāraddhe): with agitation, with distress.
Sāraddhe (bị xao động) có nghĩa là có sự sợ hãi, có sự phiền não.
Adhimattanti balavaṃ oḷārikaṃ, liṅgavipallāsena vuttaṃ.
Excessive (adhimattaṃ): strong, gross, spoken with a gender inversion.
Adhimattaṃ (quá mức) có nghĩa là mạnh mẽ, thô tháo; được nói với sự đảo ngược giống.
Kāyasaṅkhāro hi adhippeto.
For the body-condition is intended here.
Thật vậy, ý muốn nói đến thân hành.
‘‘Adhimattaṃ hutvā pavattatī’’ti kiriyāvisesanaṃ vā etaṃ.
Or this is an adverb qualifying the verb, "it proceeds being excessive."
Hoặc đây là trạng từ chỉ hành động: “vận hành một cách quá mức”.
Sukhumanti etthāpi eseva nayo.
Subtle (sukhumanti): here too, the same method applies.
Sukhumaṃ (vi tế) ở đây cũng theo cách tương tự.
Kāyamhīti ettha citte cāti ānetvā sambandhitabbaṃ.
In "in the body" (kāyamhi), it should be connected by inferring "and in the mind."
Trong câu Kāyamhi (trong thân) ở đây, phải thêm “trong tâm” và liên kết lại.
Paṭhamajjhānato vuṭṭhāya kariyamānaṃ dutiyajjhānassa nānāvajjanaṃ parikammaṃ paṭhamajjhānaṃ viya dūrasamussāritapaṭipakkhanti katvā taṃsamuṭṭhāno kāyasaṅkhāro paṭhamajjhāne ca dutiyajjhānūpacāre ca oḷārikoti sadiso vutto.
The advertence for the second jhāna, performed after emerging from the first jhāna, is considered to have put the opposition far away, like the first jhāna. Therefore, the body-condition arisen from it is said to be gross and similar in both the first jhāna and the proximate concentration of the second jhāna.
Sự tác ý khác biệt, sự chuẩn bị cho thiền thứ hai, được thực hiện sau khi xuất khỏi thiền thứ nhất, được xem như đã đẩy lùi đối thủ ra xa như thiền thứ nhất. Do đó, thân hành sinh khởi từ thiền thứ nhất được nói là thô tháo trong cả thiền thứ nhất và cận định của thiền thứ hai, tức là tương đồng.
Esa nayo sesupacāradvayepi.
This method applies to the remaining two proximate concentrations as well.
Cách này cũng tương tự với hai cận định còn lại.
Atha vā dutiyajjhānādīnaṃ adhigamāya paṭipajjato dukkhāpaṭipadādivasena kilamato yogino kāyakilamathacittupaghātādivasena vitakkādisaṅkhobhena saparipphandatāya ca cittappavattiyā dutiyajjhānādiupacāresu kāyasaṅkhārassa oḷārikatā veditabbā.
Alternatively, for a yogi who practices to attain the second jhāna and so on, suffering due to difficult practice and so forth, through bodily fatigue and mental distress and so forth, and whose mind proceeds with agitation due to vexations like initial application of mind, the grossness of the body-condition in the proximate concentrations of the second jhāna and so on should be understood.
Hoặc, đối với hành giả đang thực hành để đạt được thiền thứ hai trở lên, do sự mệt mỏi bởi con đường thực hành khó khăn, v.v., và do sự xao động của tâm bởi sự mệt mỏi về thân, sự tổn hại tâm, v.v., cùng với sự dao động của tầm, v.v., nên sự vận hành của tâm trong các cận định của thiền thứ hai trở lên được biết là thân hành thô tháo.
Atisukhumoti aññattha labbhamāno kāyasaṅkhāro catutthajjhāne atikkantasukhumo.
Extremely subtle (atisukhumo): The body-condition obtainable elsewhere is extremely subtle in the fourth jhāna.
Atisukhumo (cực kỳ vi tế) có nghĩa là thân hành đạt được ở nơi khác thì trong thiền thứ tư là cực kỳ vi tế.
Sukhumabhāvopissa tattha natthi kuto oḷārikatā appavattanato.
Even its subtle nature is absent there; how can there be grossness when it does not occur?
Ngay cả trạng thái vi tế cũng không có ở đó, nói gì đến sự thô tháo, vì nó không vận hành.
Tenāha ‘‘appavattimeva pāpuṇātī’’ti.
Therefore, it is said, "it reaches non-occurrence itself."
Vì thế, đã nói rằng “đạt đến sự không vận hành”.
Lābhissa sato anupubbasamāpattisamāpajjanavelaṃ ekāsaneneva vā sabbesaṃ jhānānaṃ paṭilābhaṃ sandhāya majjhimabhāṇakā heṭṭhimaheṭṭhimajjhānato uparūparijhānūpacārepi sukhumataraṃ icchanti.
Regarding the attainment of the ascending successive attainments for one who has gained them, or the attainment of all jhānas in a single sitting, the Middle Reciters desire that it be more subtle in the proximate concentrations of higher and higher jhānas than in the lower jhānas.
Các Trung Bộ Sư (Majjhimabhāṇaka) mong muốn thân hành vi tế hơn trong các cận định của các tầng thiền cao hơn so với các tầng thiền thấp hơn, dựa trên việc đạt được các tầng thiền liên tiếp theo thứ tự cho người đã đạt được, hoặc dựa trên việc đạt được tất cả các tầng thiền trong một lần ngồi.
Tattha hi sopacārānaṃ jhānānaṃ uparūpari visesavantatā santatā ca sambhaveyya, ekāvajjanūpacāraṃ vā sandhāya evaṃ vuttaṃ.
For there, the increasing excellence and tranquility of jhānas with their proximate concentrations could exist; or it is said thus regarding a single advertence and proximate concentration.
Thật vậy, ở đó, các tầng thiền cùng với cận định của chúng có thể có sự ưu việt và an tịnh hơn ở các tầng cao hơn, hoặc được nói như vậy dựa trên một cận định tác ý duy nhất.
Evañhi heṭṭhā vuttavādena imassa vādassa avirodho siddho bhinnavisayattā.
Thus, the non-contradiction of this doctrine with the doctrine stated below is established, due to their distinct scopes.
Như vậy, sự không mâu thuẫn của luận thuyết này với luận thuyết đã nói ở dưới được chứng minh do có đối tượng khác nhau.
Sabbesaṃyevāti ubhayesampi.
All of them (sabbesaṃyevā): both of them.
Sabbesaṃyeva (của tất cả) có nghĩa là của cả hai.
Yasmā te sabbepi vuccamānena vidhinā passaddhimicchantiyeva.
Because all of them indeed desire tranquility by the method being explained.
Bởi vì tất cả chúng đều mong muốn sự an tịnh theo phương pháp đã nói.
Apariggahitakāle pavattakāyasaṅkhāro pariggahitakāle paṭippassambhatīti idaṃ sadisasantānatāya vuttaṃ.
The body-condition that occurs when not comprehended tranquilizes when comprehended. This is stated in terms of similar continuity.
Thân hành vận hành trong lúc chưa được nắm giữ thì lắng dịu trong lúc được nắm giữ – điều này được nói theo sự tương đồng của dòng tương tục.
Na hi te eva oḷārikā assāsādayo sukhumā honti.
For those gross in-breaths and out-breaths themselves do not become subtle.
Thật vậy, không phải chính những hơi thở thô tháo đó trở nên vi tế.
Passambhanākāro pana tesaṃ heṭṭhā vuttoyeva.
Their manner of tranquilizing has been stated below.
Tuy nhiên, cách làm cho lắng dịu của chúng đã được nói ở dưới.
Mahābhūtapariggahe sukhumoti catudhātumukhena vipassanābhinivesaṃ sandhāya vuttaṃ.
Subtle in comprehending the great elements (mahābhūtapariggahe sukhumo): This is said with reference to the absorption in insight through the four elements.
Vi tế trong việc nắm giữ các đại hiển – điều này được nói dựa trên sự chú tâm vào tuệ quán qua bốn đại.
Sakalarūpapariggahe sukhumo bhāvanāya uparūpari paṇītabhāvato.
Subtle in comprehending all form (sakalarūpapariggahe sukhumo): due to the increasing excellence of the development.
Vi tế trong việc nắm giữ tất cả các sắc pháp là do sự cao quý hơn của sự tu tập ở các tầng cao hơn.
Tenevāha ‘‘rūpārūpapariggahe sukhumo’’ti.
Therefore, it is said, "subtle in comprehending form and formless."
Vì lẽ đó, đã nói rằng “vi tế trong việc nắm giữ sắc và vô sắc”.
Lakkhaṇārammaṇikavipassanāyāti kalāpasammasanamāha.
In insight with characteristics as object (lakkhaṇārammaṇikavipassanāyā): refers to the comprehension of groups.
Lakkhaṇārammaṇikavipassanāya (tuệ quán có đối tượng là các đặc tính) có nghĩa là sự quán xét theo nhóm (kalāpasammasana).
Nibbidānupassanāto paṭṭhāya balavavipassanā, tato oraṃ dubbalavipassanā.
Strong insight (balavavipassanā) starts from the contemplation of disenchantment; prior to that is weak insight (dubbalavipassanā).
Từ quán chiếu nhàm chán trở đi là tuệ quán mạnh mẽ, từ đó trở xuống là tuệ quán yếu ớt.
Pubbe vuttanayenāti ‘‘apariggahitakāle’’tiādinā samathanaye vuttanayena.
By the method stated before (pubbe vuttanayenā): by the method stated in the concentration discourse, beginning with "when not comprehended" and so on.
Theo cách đã nói trước đây có nghĩa là theo cách đã nói trong phương pháp chỉ tịnh, bắt đầu bằng “trong lúc chưa được nắm giữ”.
‘‘Apariggahe pavatto kāyasaṅkhāro mahābhūtapariggahe paṭippassambhatī’’tiādinā vipassanānayepi paṭippassaddhi yojetabbāti vuttaṃ hoti.
It is meant that the tranquilization should be applied even in the insight discourse with "the body-condition occurring when not comprehended tranquilizes when comprehending the great elements" and so on.
Điều đó có nghĩa là sự lắng dịu cũng phải được liên kết trong phương pháp tuệ quán, bắt đầu bằng “thân hành vận hành trong lúc chưa được nắm giữ thì lắng dịu trong việc nắm giữ các đại hiển”.
Assāti imassa ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāra’’nti padassa.
Its (assā): of this phrase, "tranquilizing the body-condition."
Assā (của điều này) có nghĩa là của câu “làm cho thân hành lắng dịu”.
Codanāsodhanāhīti anuyogaparihārehi.
By reproaches and purifications (codanāsodhanāhī): by accusations and remedies.
Codanāsodhanāhi (bằng sự chất vấn và giải đáp) có nghĩa là bằng sự truy vấn và sự giải thích.
Evanti idāni vuccamānākārena.
Thus (evaṃ): in the manner now being stated.
Evaṃ (như thế) có nghĩa là theo cách sẽ được nói bây giờ.
Kathanti yaṃ idaṃ ‘‘passambhayaṃ…pe… sikkhatī’’ti vuttaṃ, taṃ kathaṃ kena pakārena kāyasaṅkhārassa passambhanaṃ yogino ca sikkhanaṃ hotīti kathetukāmatāya pucchitvā kāyasaṅkhāre sarūpato oḷārikasukhumato vūpasamato anuyogaparihārato ca dassetuṃ ‘‘katame kāyasaṅkhārā’’tiādi āraddhaṃ.
How (kathaṃ): that which is said, "tranquilizing... he trains," how does the tranquilizing of the body-condition and the training of the yogi occur, by what means? Desiring to explain this, and to demonstrate the body-condition in terms of its nature, its grossness and subtlety, its pacification, and its accusations and remedies, the phrase "what are the body-conditions?" and so on, was begun.
Kathaṃ (bằng cách nào) – để nói rằng điều đã nói “làm cho lắng dịu… vị ấy học tập” thì thân hành lắng dịu bằng cách nào và sự học tập của hành giả diễn ra bằng cách nào, nên đã hỏi và bắt đầu câu “Kāyasaṅkhārā là gì?” để trình bày thân hành về mặt bản chất, về sự thô tháo và vi tế, về sự lắng dịu, và về sự chất vấn và giải đáp.
Tattha kāyikāti rūpakāye bhavā.
There, bodily (kāyikā): existing in the material body.
Trong đó, kāyikā (thuộc về thân) có nghĩa là tồn tại trong sắc thân.
Kāyappaṭibaddhāti kāyasannissitā.
Bound to the body (kāyappaṭibaddhā): dependent on the body.
Kāyappaṭibaddhā (liên kết với thân) có nghĩa là nương tựa vào thân.
Kāye sati honti, asati na honti, tato eva te akāyasamuṭṭhānāpi kāyena saṅkharīyantīti kāyasaṅkhārā.
They exist when the body is present, and do not exist when it is absent. From that alone, even though they do not arise from the body, they are conditioned by the body, hence body-conditions (kāyasaṅkhārā).
Khi có thân thì chúng tồn tại, khi không có thân thì chúng không tồn tại. Chính vì thế, dù không sinh khởi từ thân, chúng vẫn được thân tạo tác nên gọi là kāyasaṅkhārā (thân hành).
Passambhentoti oḷārikoḷārikaṃ passambhento.
Tranquilizing (passambhento): tranquilizing the grossest, then the grosser.
Passambhento (làm cho lắng dịu) có nghĩa là làm cho các thân hành thô tháo lắng dịu.
Yathārūpehīti yādisehi.
Of such a nature (yathārūpehī): of what kind.
Yathārūpehi (bằng những loại như thế nào) có nghĩa là bằng những loại như thế nào.
Kāyasaṅkhārehīti oḷārikehi kāyasaṅkhārehi.
By body-conditions (kāyasaṅkhārehī): by gross body-conditions.
Kāyasaṅkhārehi (bằng các thân hành) có nghĩa là bằng các thân hành thô tháo.
Ānamanāti abhimukhena kāyassa namanā.
Bending forward (ānamanā): the body bending towards the front.
Ānamanā (sự uốn cong) có nghĩa là sự uốn cong thân về phía trước.
Vinamanāti visuṃ visuṃ passato namanā.
Bending backward (vinamanā): bending in various directions.
Vinamanā (sự nghiêng mình) có nghĩa là sự uốn cong thân về các phía khác nhau.
Sannamanāti sabbato, suṭṭhu vā namanā.
Bending together (sannamanā): bending from all sides, or bending well.
Sannamanā (sự cúi mình) có nghĩa là sự uốn cong thân hoàn toàn, hoặc uốn cong thân một cách đúng đắn.
Paṇamanāti pacchato namanā.
Bending down (paṇamanā): bending towards the back.
Paṇamanā (sự gập mình) có nghĩa là sự uốn cong thân về phía sau.
Iñjanādīni ānamanādīnaṃ vevacanāni, adhimattāni vā abhimukhacalanādīni ānamanādayo, mandāni iñjanādayo.
Shaking (iñjanā) and so on are synonyms of bending forward and so on, or excessive actions like shaking forward and so on are bending forward and so on, while slight ones are shaking and so on.
Iñjanā (sự rung động) và các từ khác là đồng nghĩa của ānamanā và các từ khác, hoặc ānamanā và các từ khác là những chuyển động mạnh mẽ về phía trước, còn iñjanā và các từ khác là những chuyển động nhẹ nhàng.
Passambhayaṃ kāyasaṅkhāranti tathārūpaṃ ānamanādīnaṃ kāraṇabhūtaṃ oḷārikaṃ kāyasaṅkhāraṃ paṭippassambhento.
Tranquilizing the body-condition (passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ): tranquilizing such a gross body-condition that is the cause of bending forward and so on.
Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ (làm cho thân hành lắng dịu) có nghĩa là làm cho thân hành thô tháo, là nguyên nhân của ānamanā và các chuyển động tương tự, lắng dịu.
Tasmiñhi passambhite ānamanādayopi passambhitā eva honti.
For when that is tranquilized, bending forward and so on are also tranquilized.
Khi thân hành này lắng dịu, thì ānamanā và các chuyển động khác cũng lắng dịu.
Santaṃ sukhumanti yathārūpehi kāyasaṅkhārehi kāyassa aparipphandanahetūhi ānamanādayo na honti, tathārūpaṃ darathābhāvato santaṃ, anoḷārikatāya sukhumaṃ.
Tranquil and subtle (santaṃ sukhumaṃ): that by such body-conditions the body does not vibrate, causing no bending forward and so on, due to the absence of agitation, it is tranquil; due to its non-grossness, it is subtle.
Santaṃ sukhumaṃ (an tịnh, vi tế) có nghĩa là thân không bị dao động do các thân hành như thế, các thân hành là nguyên nhân khiến ānamanā và các chuyển động khác không xảy ra; do không có sự phiền não nên an tịnh, do không thô tháo nên vi tế.
Passambhayaṃ kāyasaṅkhāranti sāmaññato ekaṃ katvā vadati.
Tranquilizing the body-condition (passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ): speaks generally, making it one.
Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ (làm cho thân hành lắng dịu) được nói một cách tổng quát.
Atha vā pubbe oḷārikoḷārikaṃ kāyasaṅkhāraṃ paṭippassambhento anukkamena kāyassa aparipphandanahetubhūte sukhumasukhumatare uppādetvā tepi paṭippassambhetvā paramasukhumatāya koṭippattaṃ yaṃ kāyasaṅkhāraṃ paṭippassambheti, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘santaṃ sukhumaṃ passambhayaṃ kāyasaṅkhāra’’nti.
Alternatively, it refers to the body-condition which, having previously tranquilized the grossest and then the grosser body-condition, gradually produces more and more subtle ones, and tranquilizes them, and then tranquilizes the body-condition that has reached the extreme subtlety. This is what is meant by "tranquilizing the tranquil and subtle body-condition."
Hoặc, trước đó, khi làm cho thân hành thô tháo lắng dịu dần dần, hành giả tuần tự sinh khởi các thân hành vi tế hơn, vi tế nhất, là nguyên nhân của sự không dao động của thân, và làm cho chúng lắng dịu. Sau đó, hành giả làm cho thân hành đạt đến đỉnh điểm của sự vi tế lắng dịu. Câu “santaṃ sukhumaṃ passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ” (làm cho thân hành an tịnh, vi tế lắng dịu) được nói dựa trên điều đó.
Itītiādi codakavacanaṃ.
Thus (itī) and so on is the questioner's statement.
Itī và vân vân là lời của người chất vấn.
Tattha itīti pakāratthe nipāto, kirāti arucisūcane, evañceti attho.
There, thus (itī) is a particle in the sense of manner, indeed (kirā) indicates dissatisfaction, and thus is the meaning.
Trong đó, itī là giới từ chỉ cách thức, kirā là biểu thị sự không hài lòng, và cũng có nghĩa là “như vậy”.
Ayañhettha adhippāyo ‘‘vuttappakārena yadi atisukhumampi kāyasaṅkhāraṃ passambhetī’’ti.
The intention here is, "if he tranquilizes even the extremely subtle body-condition in the manner stated."
Ý nghĩa ở đây là: “Nếu thân hành cực kỳ vi tế cũng được làm cho lắng dịu theo cách đã nói”.
Evaṃ santeti evaṃ sati tayā vuttākāre labbhamāne.
If this is so (evaṃ sante): if this is so, if it is obtained in the manner stated by you.
Evaṃ sante (nếu là như vậy) có nghĩa là nếu điều được nói bởi bạn là đúng.
Vātūpaladdhiyāti vātassa upaladdhiyā.
By the perception of wind (vātūpaladdhiyā): by the perception of wind.
Vātūpaladdhiyā (bằng sự nhận biết hơi thở) có nghĩa là bằng sự nhận biết hơi thở.
Ca-saddo samuccayattho, assāsādivātārammaṇassa cittassa pabhāvanā uppādanā pavattanā na hoti, te ca tena passambhetabbāti adhippāyo.
The word ca has the meaning of conjunction; the intention is that there is no production, arising, or occurrence of the mind that has as its object the in-and-out breaths, and that they are to be tranquillized by that.
Từ Ca có nghĩa tập hợp, sự phát triển, sinh khởi, hay sự vận hành của tâm có đối tượng là hơi thở vào ra (và các loại gió khác) không xảy ra, và những điều này phải được làm lắng dịu bởi người ấy—đây là ý nghĩa.
Assāsapassāsānañca pabhāvanāti oḷārike assāsapassāse bhāvanāya paṭippassambhetvā sukhumānaṃ tesaṃ pabhāvanā ca na hoti ubhayesaṃ tesaṃ tena paṭippassambhetabbato.
And the production of the in-and-out breaths means that after having tranquillized the coarse in-and-out breaths through development, there is no production of the subtle ones, because both of them are to be tranquillized by that.
Và sự phát triển của hơi thở vào ra có nghĩa là, sau khi làm lắng dịu các hơi thở vào ra thô thiển bằng sự tu tập, sự phát triển của các hơi thở vi tế cũng không xảy ra, vì cả hai đều phải được người ấy làm lắng dịu.
Ānāpānassatiyāti ānāpānārammaṇāya satiyā ca pavattanaṃ na hoti ānāpānānaṃ abhāvato.
By mindfulness of breathing means that there is no occurrence of mindfulness with the in-and-out breath as its object, due to the absence of the in-and-out breaths.
Của niệm hơi thở vào ra có nghĩa là, sự vận hành của niệm có đối tượng là hơi thở vào ra cũng không xảy ra do sự vắng mặt của hơi thở vào ra.
Tato eva taṃsampayuttassa ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā uppādanāpi na hoti.
Precisely from that, there is also no production or arising of the concentration of mindfulness of breathing associated with it.
Chính vì lý do đó, sự phát triển và sinh khởi của định niệm hơi thở vào ra liên quan đến nó cũng không xảy ra.
Na hi kadāci ārammaṇena vinā sārammaṇā dhammā sambhavanti.
Indeed, dhammas that have an object never arise without an object.
Thật vậy, không bao giờ các pháp có đối tượng lại có thể tồn tại mà không có đối tượng.
Na ca naṃ tanti ettha nanti nipātamattaṃ.
In the phrase Na ca naṃ ta, the word na is just a particle.
Trong cụm từ Na ca naṃ taṃ, từ naṃ chỉ là một giới từ.
Taṃ vuttavidhānaṃ samāpattiṃ paṇḍitā paññavanto na ceva samāpajjantipi tato na vuṭṭhahantipīti yojanā.
The connection is: the wise, the intelligent, neither enter into that attainment described in this way, nor do they emerge from it.
Các bậc hiền trí, những người có trí tuệ, không nhập định như đã nói, cũng không xuất định khỏi đó—đây là cách kết nối câu.
Evaṃ codako sabbena sabbaṃ abhāvūpanayanaṃ passambhananti adhippāyena codeti.
Thus, the questioner raises an objection with the intention that tranquillizing is the presentation of complete non-existence in every respect.
Như vậy, người chất vấn đã chất vấn với ý định rằng sự làm lắng dịu là sự loại bỏ hoàn toàn.
Puna iti kirātiādi yathāvuttāya codanāya vissajjanā.
Again, the passage beginning with iti kira is the answer to the objection as stated.
Tiếp theo, iti kirā và các từ khác là lời giải đáp cho câu hỏi đã nêu.
Tattha kirāti yadīti etassa atthe nipāto.
Therein, kira is a particle in the sense of “if.”
Trong đó, kirā là một giới từ có nghĩa là “nếu”.
Iti kira sikkhati, mayā vuttākārena yadi sikkhatīti attho.
The meaning is: if one trains in this way, if one trains in the manner I have stated.
Iti kira sikkhati có nghĩa là “nếu tu tập theo cách tôi đã nói”.
Evaṃ santeti evaṃ passambhane sati.
This being so means: when there is such tranquillizing.
Evaṃ sante có nghĩa là “khi sự làm lắng dịu này xảy ra”.
Pabhāvanā hotīti yadipi oḷārikā kāyasaṅkhārā paṭippassambhanti, sukhumā pana atthevāti anukkamena paramasukhumabhāvappattassa vasena nimittuppattiyā ānāpānassatiyā ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā ijjhatevāti adhippāyo.
There is production: the intention is that although the coarse bodily formations are tranquillized, the subtle ones still exist. Thus, by way of having attained the state of ultimate subtlety in due course, the production of mindfulness of breathing and the concentration of mindfulness of breathing is indeed accomplished through the arising of the sign.
Pabhāvanā hotī có nghĩa là, mặc dù các hành thân thô thiển được làm lắng dịu, nhưng các hành vi tế vẫn còn tồn tại, và do đó, sự phát triển của niệm hơi thở vào ra và định niệm hơi thở vào ra vẫn thành tựu thông qua sự xuất hiện của tướng (nimitta), theo cách đạt đến trạng thái vi tế tối thượng một cách tuần tự—đây là ý nghĩa.
Yathā kathaṃ viyāti yathāvuttavidhānaṃ taṃ kathaṃ viya daṭṭhabbaṃ, atthi kiñci tadatthasampaṭipādane opammanti adhippāyo.
Like what means: like what should that method as stated be seen? The intention is: is there any simile to illustrate that meaning?
Yathā kathaṃ viyā có nghĩa là “điều đã nói đó nên được hiểu như thế nào, có ví dụ nào để minh họa ý đó không?”—đây là ý nghĩa.
Idāni opammaṃ dassetuṃ ‘‘seyyathāpī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the simile, the passage beginning with seyyathāpi is stated.
Bây giờ, để trình bày ví dụ, cụm từ ‘‘seyyathāpī’’ và các từ khác đã được nói.
Tattha seyyathāpīti opammatthe nipāto.
Therein, seyyathāpi is a particle in the sense of a simile.
Trong đó, seyyathāpī là một giới từ có nghĩa ví dụ.
Kaṃseti kaṃsabhājane.
Kaṃse means in a bronze bowl.
Kaṃse có nghĩa là “trong cái bát bằng đồng”.
Nimittanti nimittassa, tesaṃ saddānaṃ pavattākārassāti attho.
Nimitta means of the sign, the meaning is: of the mode of occurrence of those sounds.
Nimittaṃ có nghĩa là “của tướng, của cách vận hành của những âm thanh đó”.
Sāmiatthe hi idaṃ upayogavacanaṃ.
For this is a genitive case in the sense of ownership.
Thật vậy, đây là cách dùng ở thể sở hữu.
Suggahitattāti suṭṭhu gahitattā.
Suggahitattā means because of being well grasped.
Suggahitattā có nghĩa là “do được nắm giữ tốt”.
Sumanasikatattāti suṭṭhu citte ṭhapitattā.
Sumanasikatattā means because of being well placed in the mind.
Sumanasikatattā có nghĩa là “do được an trú tốt trong tâm”.
Sūpadhāritattāti sammadeva upadhāritattā sallakkhitattā.
Sūpadhāritattā means because of being rightly considered, rightly discerned.
Sūpadhāritattā có nghĩa là “do được quán sát kỹ lưỡng, được nhận biết rõ ràng”.
Sukhumakā saddāti anurave āha, ye appakā.
Sukhumakā saddā refers to the echo, which is slight.
Sukhumakā saddā nói về âm vang, những âm thanh nhỏ.
Appattho hi ayaṃ ka-saddo.
For this particle ka has the meaning of “small.”
Thật vậy, từ ka này có nghĩa là nhỏ.
Sukhumasaddanimittārammaṇatāpīti sukhumo saddova nimittaṃ sukhumasaddanimittaṃ, tadārammaṇatāyapīti vuttaṃ hoti.
Sukhumasaddanimittārammaṇatāpi: the subtle sound itself is the sign, sukhumasaddanimitta; it is said to mean: also the state of having that as its object.
Sukhumasaddanimittārammaṇatāpī có nghĩa là “chính âm thanh vi tế là tướng, và điều đó cũng là đối tượng của nó”—đây là điều đã nói.
Kāmaṃ tadā sukhumāpi saddā niruddhā, saddanimittassa pana suggahitattā sukhumatarasaddanimittārammaṇabhāvenapi cittaṃ pavattati.
Although at that time the subtle sounds have also ceased, because the sound-sign has been well grasped, the mind proceeds also by way of having a still more subtle sound-sign as its object.
Mặc dù lúc đó các âm thanh vi tế cũng đã dừng lại, nhưng do tướng âm thanh được nắm giữ tốt, tâm vẫn vận hành với đối tượng là tướng âm thanh vi tế hơn.
Ādito paṭṭhāya hi tassa tassa niruddhassa saddassa nimittaṃ avikkhittena cittena upadhārentassa anukkamena pariyosāne atisukhumasaddanimittampi ārammaṇaṃ katvā cittaṃ pavattateva.
For one who, from the beginning, with an undistracted mind, considers the sign of each sound that has ceased, in due course at the end, the mind indeed proceeds, even taking the most subtle sound-sign as its object.
Thật vậy, khi một người từ ban đầu quán sát tướng của từng âm thanh đã dừng lại với tâm không tán loạn, thì dần dần, cuối cùng tâm vẫn vận hành, lấy cả tướng âm thanh cực kỳ vi tế làm đối tượng.
Cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati tasmiṃ yathāupaṭṭhite nimitte samādhānasabbhāvato.
The mind does not go to distraction, because of the presence of concentration on that sign as it has arisen.
Cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati (tâm không bị tán loạn) là do có sự định tâm trên tướng đã hiện hữu như vậy.
Evaṃ santetiādi vuttassevatthassa nigamanavasena vuttaṃ.
The passage beginning with evaṃ sante is stated by way of conclusion to the matter already discussed.
Evaṃ sante và các từ khác được nói để kết luận ý nghĩa đã trình bày.
Tattha yassa suttapadassa saddhiṃ codanāsodhanāhi attho vutto, taṃ uddharitvā kāyānupassanāsatipaṭṭhānāni vibhāgato dassetuṃ ‘‘passambhaya’’ntiādi vuttaṃ.
Therein, having extracted the sutta passage whose meaning has been explained along with the objection and refutation, the passage beginning with passambhayaṃ is stated in order to show the foundations of mindfulness of the contemplation of the body by way of classification.
Trong đó, sau khi trích dẫn từ ngữ trong kinh mà ý nghĩa đã được giải thích cùng với các câu hỏi và giải đáp, cụm từ ‘‘passambhaya’’ và các từ khác được nói để trình bày Tứ niệm xứ về thân theo từng phần.
Tattha passambhayaṃ kāyasaṅkhāranti vuttaassāsapassāsā kāyoti yojanā veditabbā.
Therein, it should be understood that the connection is: in tranquillizing the bodily formation, the in-and-out breaths mentioned are the body.
Trong đó, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ phải được hiểu là “hơi thở vào ra được gọi là thân”.
Atha vā passambhayaṃ kāyasaṅkhāranti ettha assāsapassāsā kāyoti evamattho daṭṭhabbo.
Or else, in tranquillizing the bodily formation, the meaning should be seen thus: the in-and-out breaths are the body.
Hoặc, trong cụm từ passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ, ý nghĩa phải được hiểu là “hơi thở vào ra là thân”.
Mahāsatipaṭṭhānasutte (dī. ni. 2.372 ādayo; ma. ni. 1.105 ādayo) kāyānupassanaṃ kathentena paṭhamacatukkasseva vuttattā, ānāpānassatisuttepi ‘‘yasmiṃ samaye, bhikkhave, bhikkhu dīghaṃ vā assasanto dīghaṃ assasāmīti pajānāti…pe… passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmīti sikkhati.
Because in the Mahāsatipaṭṭhāna Sutta, when discussing the contemplation of the body, only the first tetrad is mentioned; and also in the Ānāpānassati Sutta it is said: “At whatever time, monks, a monk, breathing in long, knows, ‘I am breathing in long’ … and so on … he trains himself, ‘I will breathe out tranquillizing the bodily formation.’
Trong Kinh Đại Niệm Xứ (Dī. Ni. 2.372 trở đi; Ma. Ni. 1.105 trở đi) chỉ nói về tứ chi đầu tiên khi giảng về quán thân, và trong Kinh Niệm Hơi Thở Vào Ra cũng nói: ‘‘Này các Tỳ-kheo, khi Tỳ-kheo thở vào dài, vị ấy biết: ‘Tôi thở vào dài’…v.v… vị ấy tu tập: ‘Tôi sẽ thở ra làm lắng dịu hành thân’.
Kāye kāyānupassī, bhikkhave, tasmiṃ samaye bhikkhu viharatī’’ti (ma. ni. 2.149) vuttattā ca ‘‘kāyānupassanāvasena vuttassa paṭhamacatukkassā’’ti vuttaṃ.
At that time, monks, the monk dwells contemplating the body in the body,” therefore it is said, “of the first tetrad spoken by way of the contemplation of the body.”
Này các Tỳ-kheo, lúc đó Tỳ-kheo an trú quán thân trên thân” (Ma. Ni. 2.149), do đó đã nói “của tứ chi đầu tiên được nói theo cách quán thân”.
Ādikammikassa kammaṭṭhānavasenāti samathakammaṭṭhānaṃ sandhāya vuttaṃ, vipassanākammaṭṭhānaṃ pana itaracatukkesupi labbhateva.
By way of the meditation subject for the beginner is said with reference to the serenity meditation subject; but the insight meditation subject is indeed obtained in the other tetrads as well.
Ādikammikassa kammaṭṭhānavasenā được nói để chỉ thiền chỉ (samathakammaṭṭhāna), còn thiền quán (vipassanākammaṭṭhāna) thì cũng có thể đạt được ở các tứ chi khác.
Etthāti paṭhamacatukke.
Here means in the first tetrad.
Etthā có nghĩa là “trong tứ chi đầu tiên”.
Saha paṭisambhidāhīti nidassanamattametaṃ, puññavantānaṃ pana upanissayasampannānaṃ abhiññāpi sijjhatiyeva.
With the analytical knowledges is merely an indication; for the meritorious and those endowed with supporting conditions, the supernormal knowledges are indeed also accomplished.
Saha paṭisambhidāhī chỉ là một ví dụ, đối với những người có phước báu và đầy đủ duyên lành, các thắng trí (abhiññā) cũng thành tựu.
Catubbidhanti pātimokkhasaṃvarādivasena catubbidhaṃ.
Fourfold means fourfold by way of the restraint of the Pātimokkha and so on.
Catubbidhaṃ có nghĩa là “bốn loại” theo cách giữ giới Pātimokkha và các giới khác.
Anāpajjananti sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ aññatarassa anāpajjanaṃ.
Not falling into means not falling into any of the seven classes of offenses.
Anāpajjanaṃ có nghĩa là “không phạm” bất kỳ tội nào trong bảy nhóm tội.
Āpannavuṭṭhānanti āpannasappaṭikammāpattito yathādhammaṃ paṭikammakaraṇena vuṭṭhānaṃ, desanāgāminito desanāya, vuṭṭhānagāminito parivāsādivinayakammakaraṇena vuṭṭhānanti vuttaṃ hoti.
Emerging from what one has fallen into means emerging from a remediable offense one has fallen into by undertaking the remedy according to the Dhamma. It is said to mean: emerging from an offense to be confessed through confession, and emerging from an offense requiring rehabilitation by undertaking the Vinaya procedures of probation and so on.
Āpannavuṭṭhānaṃ có nghĩa là “sự xuất tội” khỏi tội có đối trị đã phạm bằng cách thực hiện đối trị đúng pháp, khỏi tội có thể sám hối bằng cách sám hối, khỏi tội có thể xuất bằng cách thực hiện các hành vi Tỳ-luật như biệt trú (parivāsa) và các hành vi khác—đây là điều đã nói.
Desanāyapi hi āpannāpattito vuṭṭhānaṃ hotīti sāpi vuṭṭhāneneva saṅgahitā.
For by confession too there is emergence from an offense one has fallen into, so that too is included under “emerging.”
Thật vậy, ngay cả từ việc sám hối tội đã phạm cũng có sự xuất tội, nên điều đó cũng được bao gồm trong sự xuất tội.
Kilesehi ca appaṭipīḷananti kodho upanāho makkho palāso issā macchariyaṃ māyā sāṭheyyaṃ thambho sārambho māno atimāno mado pamādoti evamādīhi pāpadhammehi appaṭipīḷanaṃ, tesaṃ anuppādananti vuttaṃ hoti.
And not being oppressed by defilements means not being oppressed by evil states such as anger, hostility, contempt, insolence, envy, stinginess, deceit, fraudulence, obstinacy, presumption, pride, conceit, intoxication, and negligence. It is said to mean: not giving rise to them.
Kilesehi ca appaṭipīḷanaṃ có nghĩa là “không bị phiền não” bởi các ác pháp như sân, oán, lừa dối, giả dối, đố kỵ, keo kiệt, xảo trá, lừa lọc, cứng đầu, tranh chấp, kiêu mạn, quá kiêu mạn, phóng dật, buông lung, v.v., tức là không để chúng sinh khởi—đây là điều đã nói.
Yamidaṃ ābhisamācārikasīlaṃ vuccatīti sambandho.
The connection is: this which is called the virtue pertaining to good conduct.
Yamidaṃ ābhisamācārikasīlaṃ vuccatīti sambandho có nghĩa là “điều này được gọi là giới nghi (ābhisamācārikasīla)”.
Dveasīti khandhakavattāni cuddasavidhaṃ mahāvattanti ettha mahāvattaṃ nāma vattakkhandhake vuttāni āgantukavattaṃ āvāsikagamikaanumodanabhattaggapiṇḍacārikaāraññikasenāsanajantāgharavaccakuṭiupajjhāyasaddhivihārikaācariyaantevāsikavattanti cuddasa vattāni.
In the phrase eighty-two duties from the Khandhakas and the fourteen kinds of major duties, the major duties are the fourteen duties stated in the Vattakkhandhaka: the duty for incoming monks, the duty for resident monks, for those setting out, for acknowledgment of a meal, at the dining hall, on almsround, for forest-dwellers, regarding lodging, at the steam-bath, at the latrine, the duty towards a preceptor, towards a co-resident, towards a teacher, and towards a pupil.
Trong cụm từ Dveasīti khandhakavattāni cuddasavidhaṃ mahāvattaṃ, mahāvattaṃ (đại phận sự) là mười bốn phận sự được nói trong phần Vattakkhandhaka, đó là phận sự của khách, của người cư trú, của người đi đường, của người tán thán, của người đến thọ thực, của người khất thực, của người ở rừng, của chỗ ở, của phòng tắm, của nhà vệ sinh, của vị thầy tế độ, của đệ tử, của vị thầy, của học trò.
Tato aññāni pana kadāci tajjanīyakammakatādikāleyeva caritabbāni dvāsīti khandhakavattāni, na sabbāsu avatthāsu caritabbāni, tasmā mahāvattesu agaṇitāni.
But the other eighty-two duties from the Khandhakas are to be practiced only at certain times, such as when an act of censure has been imposed, and are not to be practiced in all situations; therefore, they are not counted among the major duties.
Còn tám mươi hai phận sự của các khandhaka khác thì chỉ phải thực hiện trong những trường hợp nhất định, chẳng hạn như khi bị hành phạt (tajjanīyakamma), chứ không phải trong mọi trường hợp, do đó chúng không được tính vào các đại phận sự.
Tattha ‘‘pārivāsikānaṃ bhikkhūnaṃ vattaṃ paññapessāmī’’ti ārabhitvā ‘‘na upasampādetabbaṃ…pe… na chamāyaṃ caṅkamante caṅkame caṅkamitabba’’nti (cūḷava. 76) vuttavattāni chasaṭṭhi, tato paraṃ ‘‘na, bhikkhave, pārivāsikena bhikkhunā pārivāsikavuḍḍhatarena bhikkhunā saddhiṃ mūlāyapaṭikassanārahena, mānattārahena, mānattacārikena, abbhānārahena bhikkhunā saddhiṃ ekacchanne āvāse vatthabba’’ntiādinā (cūḷava. 82) vuttāni pakatatte caritabbehi anaññattā visuṃ tāni agaṇetvā pārivāsikavuḍḍhatarādīsu puggalantaresu caritabbattā tesaṃ vasena sampiṇḍetvā ekekaṃ katvā gaṇitāni pañcāti ekasattati vattāni, ukkhepanīyakammakatavattesu vattapaññāpanavasena vuttaṃ ‘‘na pakatattassa bhikkhuno abhivādanaṃ…pe… nahāne piṭṭhiparikammaṃ sāditabba’’nti (cūḷava. 51) idaṃ abhivādanādīnaṃ asādiyanaṃ ekaṃ, ‘‘na pakatatto bhikkhu sīlavipattiyā anuddhaṃsetabbo’’tiādīni (cūḷava. 51) ca dasāti evametāni dvāsīti.
Here, commencing with "I will lay down the observances for monks undergoing parivāsa," sixty-six observances are mentioned, such as "one should not give ordination... one should not walk on a walk in a dirty place." Furthermore, five more observances are mentioned, such as "Monks, a monk undergoing parivāsa should not reside in a secluded dwelling with a more senior monk undergoing parivāsa, nor with one deserving mūlāyapaṭikassana, nor with one deserving mānatta, nor with one observing mānatta, nor with one deserving abbhāna." These five are counted by combining them into single duties for various types of individuals like those undergoing parivāsa and senior monks, as their duties are not distinct from those to be practiced by ordinary monks, thereby totaling seventy-one observances. Among the observances laid down for those against whom an act of suspension has been carried out, there is one related to not accepting salutations, etc., as stated in "a monk who is not an ordinary monk should not accept salutations... nor a back massage during bathing," and ten others beginning with "a monk who is not an ordinary monk should not be reviled for moral transgression." Thus, these are eighty-two (observances).
Trong đó, khởi đầu với câu ‘‘Tôi sẽ ban hành các bổn phận của các tỳ khưu đang trong thời gian biệt trú’’, thì có sáu mươi sáu bổn phận đã được nói như ‘‘không được thọ cụ túc giới… cho đến… không được đi kinh hành trên sàn khi đang đi kinh hành’’. Sau đó, những bổn phận đã được nói như ‘‘Này các tỳ khưu, tỳ khưu đang trong thời gian biệt trú không được ở chung trong một trú xứ có mái che với tỳ khưu biệt trú lớn tuổi hơn, với tỳ khưu đáng bị trục xuất trở lại ban đầu, với tỳ khưu đáng bị xử phạt mānattā, với tỳ khưu đang thực hành mānattā, với tỳ khưu đáng được phục vị’’, v.v… Vì chúng không khác với những điều nên được thực hành bởi người bình thường, nên không đếm riêng chúng. Vì chúng nên được thực hành đối với những cá nhân khác như tỳ khưu biệt trú lớn tuổi hơn, v.v… nên gộp lại thành từng điều và đếm được năm, tổng cộng là bảy mươi mốt bổn phận. Đối với các bổn phận được thực hiện trong nghiệp ukkhepanīya, điều được nói theo cách ban hành bổn phận là ‘‘tỳ khưu bình thường không được chấp nhận sự đảnh lễ… cho đến… sự xoa bóp lưng khi tắm’’ – việc không chấp nhận sự đảnh lễ, v.v… này là một điều, và ‘‘tỳ khưu bình thường không được hạ thấp người khác vì sự suy đồi giới’’ v.v… là mười điều. Như vậy, tổng cộng là tám mươi hai điều.
Etesveva pana kānici tajjanīyakammādivattāni kānici pārivāsikādivattānīti aggahitaggahaṇena dvāsīti eva.
Even among these, some are observances pertaining to the act of admonition, etc., and some are observances pertaining to those undergoing parivāsa, etc.; thus, by including what was not included before, the total is eighty-two.
Tuy nhiên, trong số đó, một số là các bổn phận liên quan đến nghiệp khiển trách (tajjanīyakamma), v.v… và một số là các bổn phận liên quan đến người đang biệt trú (pārivāsika), v.v… nên số lượng vẫn là tám mươi hai, do cách đếm không bao gồm những điều đã được đếm.
Aññattha pana aṭṭhakathāpadese appakaṃ ūnamadhikaṃ vā gaṇanūpagaṃ na hotīti asīti khandhakavattānīti vuccati.
Elsewhere, however, in an Aṭṭhakathā passage, because a small deficiency or excess does not count, it is said to be eighty Khandhaka vattas.
Ở một chỗ khác trong các bản chú giải, vì số lượng không đáng kể là ít hơn hoặc nhiều hơn, nên được gọi là tám mươi giới Khandhaka.
Ābhisamācārikasīlanti ettha abhisamācāroti uttamasamācāro, abhisamācārova ābhisamācārikaṃ, abhisamācāraṃ vā ārabbha paññattaṃ ābhisamācārikaṃ, tadeva sīlanti ābhisamācārikasīlaṃ.
Here, ābhisamācārikasīla means abhisamācāra is excellent conduct; ābhisamācārika is precisely abhisamācāra, or ābhisamācārika is what is laid down concerning abhisamācāra; that very sīla is ābhisamācārikasīla.
Trong cụm từ ābhisamācārikasīla, abhisamācāra có nghĩa là sự ứng xử tối thượng. Ābhisamācārika là chính sự ứng xử tối thượng, hoặc điều được ban hành liên quan đến sự ứng xử tối thượng. Điều đó chính là giới, nên gọi là ābhisamācārikasīla (giới ứng xử tối thượng).
Khandhakavattapariyāpannassa sīlassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the sīla (morality) included in the Khandhaka vattas.
Đây là tên gọi của giới được bao gồm trong các bổn phận của Khandhaka.
Ahaṃ sīlaṃ rakkhāmi, kiṃ ābhisamācārikenātiādīsu sīlanti ubhatovibhaṅgapariyāpannameva gahetabbaṃ khandhakavattapariyāpannassa ābhisamācārikaggahaṇena gahitattā.
In phrases such as "I observe morality, what is ābhisamācārika?", sīla should be understood as that which is included in both sections of the Vibhaṅga, as that which is included in the Khandhaka vattas is already covered by the term ābhisamācārika.
Trong các câu như ‘‘Tôi giữ giới, cần gì giới ứng xử tối thượng?’’, v.v… từ sīla (giới) chỉ nên được hiểu là giới được bao gồm trong cả hai bộ phận của Pāṭimokkha (Ubhatovibhaṅga), vì giới được bao gồm trong các bổn phận của Khandhaka đã được bao gồm bởi thuật ngữ ābhisamācārika.
Paripūreti paripuṇṇe, paripūriteti vā attho.
Paripūre means complete, or the meaning is "having completed."
Paripūre có nghĩa là đầy đủ, hoặc đã hoàn thành.
Tatoti yathāvuttasīlavisodhanato paraṃ.
Tato means after the purification of morality as stated.
Tato có nghĩa là sau khi thanh tịnh hóa giới đã được nói ở trên.
Āvāsoti āvāsapalibodho.
Āvāso refers to the impediment of a dwelling.
Āvāso có nghĩa là sự chướng ngại về trú xứ.
Kulantiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to kula, etc.
Cũng theo cách này đối với kula (gia đình), v.v…
Tattha (visuddhi. 1.41) āvāsoti ekopi ovarako vuccati ekampi pariveṇaṃ sakalopi saṅghārāmo.
Here, āvāso is said to be a single cell, a single cloister, or the entire monastery.
Trong đó, āvāso (trú xứ) được gọi là một phòng riêng, một khu vực riêng, hoặc toàn bộ tu viện.
Svāyaṃ na sabbasseva palibodho hoti, yo panettha navakammādiussukkaṃ vā āpajjati, bahubhaṇḍasannicayo vā hoti, yena kenaci vā kāraṇena apekkhavā paṭibaddhacitto, tasseva palibodho hoti, na itarassa.
This, however, does not become an impediment for everyone; it becomes an impediment only for one who undertakes the zeal for new construction work, or who has accumulated many belongings, or who is attached and has a mind bound by any reason, but not for others.
Điều này không phải là chướng ngại cho tất cả mọi người. Chỉ những ai bận rộn với công việc xây dựng mới, hoặc có nhiều tài sản tích trữ, hoặc vì bất kỳ lý do nào mà có sự gắn bó, có tâm ý ràng buộc, thì đó mới là chướng ngại cho người ấy, chứ không phải cho người khác.
Lābhoti cattāro paccayā.
Lābho refers to the four requisites.
Lābho (lợi lộc) là bốn vật dụng.
Te kathaṃ palibodhā honti?
How do these become impediments?
Chúng trở thành chướng ngại như thế nào?
Puññavantassa hi bhikkhuno gatagataṭṭhāne manussā mahāparivāre paccaye denti, so tesaṃ anumodento dhammaṃ desento samaṇadhammaṃ kātuṃ okāsaṃ na labhati, aruṇuggamanato yāva paṭhamayāmo, tāva manussasaṃsaggo na upacchijjati, puna balavapaccūseyeva bāhullikapiṇḍapātikā āgantvā ‘‘bhante, asuko upaṭṭhāko upāsako upāsikā amacco amaccadhītā tumhākaṃ dassanakāmā’’ti vadanti, so ‘‘gaṇhāvuso pattacīvara’’nti gamanasajjova hoti niccabyāvaṭo, tasseva te paccayā palibodhā honti.
For a monk of merit, people everywhere he goes offer requisites with large retinues; if he approves of them and teaches the Dhamma, he does not find an opportunity to practice the ascetic life. From sunrise until the first watch, contact with people does not cease. Again, very early in the morning, many piṇḍapātika (alms-collecting) monks arrive and say, "Venerable sir, such-and-such a male supporter or female supporter, or minister or minister's daughter, wishes to see you." He is always busy, ready to go, saying, "Take your bowl and robe, friends." To such a one, these requisites become impediments.
Đối với một tỳ khưu có phước báu, ở bất cứ nơi nào ngài đến, mọi người với đoàn tùy tùng đông đảo đều cúng dường vật dụng. Ngài không có cơ hội để thực hành đời sống Sa-môn vì phải tùy hỷ và thuyết pháp cho họ. Từ lúc mặt trời mọc cho đến canh đầu của đêm, sự tiếp xúc với mọi người không bao giờ chấm dứt. Rồi vào lúc rạng đông, những người thọ thực đông đảo lại đến và nói: ‘‘Bạch Đại đức, cư sĩ nam, cư sĩ nữ, quan chức, con gái quan chức kia muốn gặp Đại đức’’. Ngài luôn sẵn sàng lên đường, nói: ‘‘Này hiền giả, hãy cầm bát và y’’, và luôn bận rộn. Đối với người ấy, những vật dụng đó chính là chướng ngại.
Tena gaṇaṃ pahāya yattha naṃ na jānanti, tattha ekakena caritabbaṃ.
Therefore, he should leave the group and wander alone to a place where they do not know him.
Vì vậy, ngài nên rời bỏ đám đông và đi một mình đến nơi không ai biết ngài.
Evaṃ so palibodho upacchijjati.
In this way, that impediment is overcome.
Như vậy, chướng ngại đó sẽ được loại bỏ.
Gaṇoti suttantikagaṇo vā ābhidhammikagaṇo vā.
Gaṇo refers to a Suttanta group or an Abhidhamma group.
Gaṇo (đoàn thể) là đoàn thể học Suttanta hoặc đoàn thể học Abhidhamma.
Yo tassa uddesaṃ vā paripucchaṃ vā dento samaṇadhammassa okāsaṃ na labhati, tassa gaṇo palibodho hoti.
For one who gives them instruction or inquiry, and thereby finds no opportunity for the ascetic life, the group becomes an impediment.
Đối với người nào mà việc dạy học hoặc hỏi đáp cho đoàn thể khiến ngài không có cơ hội thực hành đời sống Sa-môn, thì đoàn thể đó là chướng ngại.
Tena so evaṃ upacchinditabbo – sace tesaṃ bhikkhūnaṃ bahu kataṃ hoti, appaṃ avasiṭṭhaṃ, taṃ niṭṭhapetvā araññaṃ pavisitabbaṃ.
Therefore, he should overcome it in this way: if those monks have done much and little remains, he should finish it and enter the forest.
Vì vậy, ngài nên loại bỏ chướng ngại đó như sau: nếu các tỳ khưu đó đã học được nhiều và còn lại ít, thì nên hoàn thành việc đó rồi vào rừng.
Sace appaṃ kataṃ, bahu avasiṭṭhaṃ, yojanato paraṃ agantvā antoyojanaparicchede aññaṃ gaṇavācakaṃ upasaṅkamitvā ‘‘ime āyasmā uddesādīhi saṅgaṇhatū’’ti vattabbaṃ.
If little has been done and much remains, he should not go beyond the Yojana (a measure of distance), but within the confines of a Yojana, approach another group leader and say, "Venerable Sir, please gather these monks for instruction, etc."
Nếu đã học ít và còn lại nhiều, thì không nên đi xa hơn một yojana, mà nên đến gặp một vị giáo thọ khác trong phạm vi một yojana và nói: ‘‘Xin Đại đức hãy hướng dẫn các vị này về việc học, v.v…’’. (capana: Người đó không nên đi xa hơn một yojana, nhưng nên đến gặp một vị giáo thọ khác trong phạm vi một yojana và nói: ‘‘Xin Đại đức hãy hướng dẫn các vị tỳ khưu này về việc học, v.v…’’).
Evampi alabhamānena ‘‘mayhaṃ, āvuso, ekaṃ kiccaṃ atthi, tumhe yathāphāsukaṭṭhānāni gacchathā’’ti gaṇaṃ pahāya attano kammaṃ kātabbaṃ.
Even if he cannot find such a person, he should say, "Friends, I have a task; you may go to places that are convenient," and leaving the group, he should do his own work.
Ngay cả khi không tìm được người như vậy, ngài nên nói: ‘‘Này chư hiền, tôi có một việc cần làm, các vị hãy đi đến những nơi thuận tiện’’, rồi rời bỏ đoàn thể và tự mình làm công việc của mình.
Kammenāti kammapalibodhena.
Kammena refers to the impediment of work.
Kammena (bởi công việc) là bởi chướng ngại về công việc.
‘‘Kammañca pañcama’’ntipi pāṭho.
"And work is the fifth" is also a reading.
Cũng có bản đọc là ‘‘Kammañca pañcama’’ (và công việc là thứ năm).
Tattha kammanti navakammaṃ.
Here, kamma refers to new construction work.
Trong đó, kamma (công việc) là công việc xây dựng mới.
Taṃ karontena vaḍḍhakīādīhi laddhāladdhaṃ jānitabbaṃ, katākate ussukkaṃ āpajjitabbanti sabbathāpi palibodho hoti.
While doing it, one must ascertain what has been received and what has not been received from carpenters, etc., and exert oneself in what has been done and what has not been done; thus, in every way, it is an impediment.
Khi làm công việc đó, người ta phải biết những gì đã nhận được và chưa nhận được từ thợ mộc, v.v… và phải bận rộn với những gì đã làm và chưa làm. Vì vậy, bằng mọi cách, đó là một chướng ngại.
Sopi evaṃ upacchinditabbo – sace appaṃ avasiṭṭhaṃ hoti, niṭṭhapetabbaṃ.
This also should be overcome in this way: if little remains, it should be finished.
Chướng ngại đó cũng nên được loại bỏ như sau: nếu còn lại ít, thì nên hoàn thành.
Sace bahu, saṅghikaṃ ce, navakammaṃ saṅghassa vā bhārahārakabhikkhūnaṃ vā niyyātetabbaṃ.
If much remains, and if it belongs to the Saṅgha, the new construction work should be handed over to the Saṅgha or to the monks who bear the responsibility.
Nếu còn lại nhiều, và đó là tài sản của Tăng, thì nên giao công việc xây dựng mới cho Tăng hoặc cho các tỳ khưu chịu trách nhiệm.
Attano santakaṃ ce, attano bhārahārakānaṃ niyyātetabbaṃ.
If it belongs to oneself, it should be handed over to one's own responsible individuals.
Nếu đó là tài sản của mình, thì nên giao cho những người chịu trách nhiệm của mình.
Tādisaṃ alabhantena saṅghassa pariccajitvā gantabbaṃ.
If one cannot find such individuals, one should donate it to the Saṅgha and depart.
Nếu không tìm được người như vậy, thì nên từ bỏ cho Tăng và ra đi.
Ñātīti vihāre ācariyupajjhāyasaddhivihārikaantevāsikasamānupajjhāyakasamānācariyakā, ghare mātā pitā bhātāti evamādikā.
Ñātī refers to teachers, preceptors, co-residents, pupils, co-preceptors, and co-teachers in the monastery, and mother, father, brother, etc., at home.
Ñātī (thân quyến) là các vị thầy tế độ (ācariya), thầy y chỉ (upajjhāya), đồng cư sĩ (saddhivihārika), đệ tử (antevāsika), những người có cùng thầy y chỉ (samānupajjhāyaka), những người có cùng thầy tế độ (samānācariyaka) trong tu viện; và cha mẹ, anh chị em, v.v… ở nhà.
Te gilānā imassa palibodhā honti.
If they are ill, they become an impediment for him.
Những người này khi bị bệnh sẽ trở thành chướng ngại cho ngài.
Tasmā so palibodho te upaṭṭhahitvā tesaṃ pākatikakaraṇena upacchinditabbo.
Therefore, that impediment should be overcome by attending to them and restoring them to health.
Vì vậy, chướng ngại đó nên được loại bỏ bằng cách chăm sóc họ và giúp họ trở lại bình thường.
Tattha upajjhāyo tāva gilāno sace lahuṃ na vuṭṭhāti, yāvajīvaṃ paṭijaggitabbo, tathā pabbajjācariyo upasampadācariyo saddhivihāriko upasampāditapabbājitaantevāsikasamānupajjhāyakā ca.
For instance, if the preceptor is ill and does not recover quickly, he must be cared for for life; similarly, the ordination teacher, the ordination giver, the co-resident, the ordained pupil, and co-preceptors.
Trong đó, nếu thầy y chỉ bị bệnh mà không hồi phục nhanh chóng, thì nên chăm sóc suốt đời. Tương tự, thầy xuất gia (pabbajjācariya), thầy thọ giới (upasampadācariya), đồng cư sĩ, đệ tử đã thọ giới và xuất gia, và những người có cùng thầy y chỉ.
Nissayācariyauddesācariyanissayantevāsikauddesantevāsikasamānācariyakā pana yāva nissayauddesā anupacchinnā, tāva paṭijaggitabbā.
Nissaya teachers, Uddesa teachers, Nissaya pupils, Uddesa pupils, and co-teachers, however, must be cared for as long as their nissaya (dependence) and uddesa (instruction) are not severed.
Còn thầy y chỉ (nissayācariya), thầy dạy (uddesācariya), đệ tử y chỉ (nissayantevāsika), đệ tử học (uddesantevāsika), và những người có cùng thầy tế độ (samānācariyaka) thì nên chăm sóc cho đến khi sự y chỉ và việc học chưa chấm dứt.
Pahontena tato uddhampi paṭijaggitabbā eva.
If one is capable, they should be cared for even beyond that.
Nếu có thể, thì nên chăm sóc họ lâu hơn nữa.
Mātāpitūsu upajjhāye viya paṭijaggitabbaṃ.
Parents should be cared for as one would care for a preceptor.
Đối với cha mẹ, nên chăm sóc như đối với thầy y chỉ.
Sacepi hi te rajje ṭhitā honti, puttato ca upaṭṭhānaṃ paccāsīsanti, kātabbameva.
Even if they are kings, and expect support from their son, it must still be done.
Ngay cả khi họ là vua chúa và mong đợi sự chăm sóc từ con trai, thì cũng phải làm như vậy.
Atha tesaṃ bhesajjaṃ natthi, attano santakaṃ dātabbaṃ.
If they have no medicine, one's own should be given.
Nếu không có thuốc cho họ, thì phải cho cái của mình.
Asati, bhikkhācariyāya pariyesitvāpi dātabbameva.
If not, it should be given even after searching for it by alms-round.
Nếu không có, thì dù phải đi khất thực tìm kiếm cũng phải cho.
Bhātubhaginīnaṃ pana tesaṃ santakameva yojetvā dātabbaṃ.
However, for brothers and sisters, their own should be given, having prepared it.
Tuy nhiên, đối với anh chị em, phải sắp xếp để cho cái của chính họ.
Sace natthi, attano santakaṃ tāvakālikaṃ datvā pacchā labhantena gaṇhitabbaṃ, alabhantena na codetabbā.
If there is none, having temporarily given one's own, it should be taken back later when available; if not available, they should not be pressed.
Nếu không có, thì tạm thời cho cái của mình, sau này khi nhận được thì lấy lại; nếu không nhận được thì không nên đòi hỏi.
Aññātakassa bhaginiyā sāmikassa bhesajjaṃ neva kātuṃ, na dātuṃ vaṭṭati, ‘‘tuyhaṃ sāmikassa dehī’’ti vatvā pana bhaginiyā dātabbaṃ.
It is not allowable to prepare or give medicine to the husband of an unknown sister; however, it should be given to the sister, saying, "Give this to your husband."
Đối với thuốc men cho chồng của một người chị em không quen biết, không nên làm cũng không nên cho; tuy nhiên, có thể nói “hãy đưa cho chồng của cô” rồi để người chị em đó tự cho.
Bhātu jāyāyapi eseva nayo, tesaṃ pana puttā imassa ñātakāyevāti tesaṃ kātuṃ vaṭṭati.
The same method applies to a brother's wife; however, since their children are indeed this person's relatives, it is allowable to do so for them.
Đối với vợ của người anh em cũng theo cách này; tuy nhiên, con cái của họ là bà con của vị ấy, nên có thể làm cho chúng.
Iddhiyāti iddhipalibodhena.
By psychic power means by the impediment of psychic power.
Thần thông (Iddhiyā) là chướng ngại thần thông.
‘‘Iddhīti te dasā’’tipi pāṭho.
"Iddhīti te dasā" is also a reading.
Cũng có bài đọc là “thần thông là mười thứ đó”.
Tattha iddhīti pothujjanikā iddhi.
Here, psychic power refers to ordinary psychic power.
Trong đó, thần thông (iddhī) là thần thông phàm phu.
Sā hi uttānaseyyakadārako viya taruṇasassaṃ viya ca dupparihārā hoti, appamattakena ca bhijjati.
For it is difficult to maintain, like a lying-down infant or tender crops, and it breaks at the slightest thing.
Thật vậy, nó khó gìn giữ như đứa trẻ sơ sinh hay như cây non, và dễ bị phá vỡ chỉ với một chút sơ suất.
Sā pana vipassanāya palibodho hoti, na samādhissa samādhiṃ patvā pattabbato, tasmā vipassanātthikena iddhipalibodho upacchinditabbo, itarena avasesāti.
However, that is an impediment to insight (vipassanā), not to concentration (samādhi), because it is attained after reaching concentration; therefore, one who desires insight should remove the impediment of psychic power, and others should remove the remaining ones.
Tuy nhiên, nó là chướng ngại cho tuệ quán (vipassanā), chứ không phải cho định (samādhi), vì định phải đạt được sau khi đã đạt định; do đó, người cầu tuệ quán phải loại bỏ chướng ngại thần thông, còn những người khác thì loại bỏ các chướng ngại còn lại.
Kammaṭṭhānabhāvanaṃ paribundheti uparodheti pavattituṃ na detīti palibodho, ra-kārassa la-kāraṃ katvā vutto, paripanthoti attho.
That which obstructs, impedes, or does not allow the development of meditation practice is called palibodha, stated by changing the 'r' sound to 'l', meaning an obstacle.
Nó ngăn cản, cản trở, không cho sự phát triển của việc tu tập đề mục thiền (kammaṭṭhānabhāvanā) nên gọi là chướng ngại (palibodho), được nói bằng cách đổi âm r thành l; nghĩa là vật cản trở.
Upacchinditabboti samāpanena saṅgahaṇena uparundhitabbo, apalibodho kātabboti attho.
Should be removed means it should be suppressed by completion and inclusion, meaning it should be made unimpeded.
Phải loại bỏ (Upacchinditabbo) nghĩa là phải ngăn chặn bằng cách hoàn tất, bằng cách thu xếp; nghĩa là phải làm cho không còn chướng ngại.
Kammaṭṭhāne niyutto kammaṭṭhāniko, bhāvanamanuyuñjanto.
One appointed to a meditation subject is a meditator (kammaṭṭhānika), one who devotes oneself to development.
Người chuyên tâm vào đề mục thiền gọi là người tu tập đề mục thiền (kammaṭṭhāniko), người tinh tấn tu tập.
Tena kammaṭṭhānikena.
By that meditator.
Bởi người tu tập đề mục thiền đó.
Paricchinditvāti ‘‘imasmiṃ vihāre sabbepi bhikkhū’’ti evaṃ paricchinditvā.
Having defined means having defined thus: "all bhikkhus in this monastery."
Phân định (Paricchinditvā) nghĩa là phân định như “tất cả các tỳ khưu trong tu viện này”.
Sahavāsīnanti sahavāsīnaṃ bhikkhūnaṃ.
Of co-residents means of co-resident bhikkhus.
Của những người sống chung (Sahavāsīnaṃ) nghĩa là của những tỳ khưu sống chung.
Muducittataṃ janetīti attani muducittataṃ uppādeti.
Generates a soft mind means produces a soft mind in oneself.
Làm phát sinh tâm mềm mỏng (Muducittataṃ janetī) nghĩa là làm phát sinh tâm mềm mỏng trong mình.
Ayañca sahavāsīnaṃ cittamaddavajananādiattho ‘‘manussānaṃ piyo hotī’’tiādinayappavattena mettānisaṃsasuttena (a. ni. 8.1) dīpetabbo.
And this meaning of generating a soft mind for co-residents and so on should be explained by the Mettānisamsa Sutta (AN 8.1), which describes it in terms such as "he becomes dear to human beings."
Ý nghĩa về việc làm phát sinh tâm mềm mỏng cho những người sống chung này v.v. phải được giải thích theo Kinh Lợi Ích Của Từ Tâm (Mettānisaṃsasutta) (A.N. 8.1) được trình bày theo cách “trở thành người được chúng sanh yêu mến” v.v.
Anolīnavuttiko hotīti sammāpaṭipattiyaṃ olīnavuttiko hīnavīriyo na hoti, āraddhavīriyo hotīti attho.
Does not behave with slackness means he does not behave with slackness, with weak energy in right practice, but is energetic.
Không có hành vi lười biếng (Anolīnavuttiko hotī) nghĩa là không có hành vi lười biếng, không có tinh tấn kém cỏi trong việc thực hành đúng đắn; nghĩa là có tinh tấn đã được phát khởi.
Dibbesupi ārammaṇesu, pageva itaresūti adhippāyo.
The intention is that this applies even to divine objects, let alone others.
Ý nghĩa là ngay cả trong các đối tượng thiên giới, huống chi là các đối tượng khác.
Sabbatthāti sabbasmiṃ samaṇakaraṇīye, sabbasmiṃ vā kammaṭṭhānānuyoge.
In all things means in all monastic duties, or in all devotion to meditation subjects.
Ở khắp mọi nơi (Sabbatthā) nghĩa là trong tất cả các việc của Sa-môn, hoặc trong tất cả các sự chuyên tâm vào đề mục thiền.
Atthayitabbanti pubbāsevanavasena atthayitabbaṃ.
To be desired means to be desired by way of prior cultivation.
Phải cầu mong (Atthayitabbaṃ) nghĩa là phải cầu mong theo cách đã từng thực hành trước đây.
Yogassa bhāvanāya anuyuñjanaṃ yogānuyogo, tadeva karaṇīyaṭṭhena kammaṃ, tassa yogānuyogakammassa.
Devotion to development is yogānuyoga; that very thing is an action in the sense of a duty, for that action of devotion to development.
Sự chuyên tâm vào việc tu tập là yogānuyoga, chính điều đó là việc làm theo nghĩa là điều phải làm, của việc chuyên tâm tu tập đó (yogānuyogakammassa).
Padaṭṭhānattāti nipphattihetuttā.
Due to being the proximate cause means due to being the cause of accomplishment.
Vì là nguyên nhân (Padaṭṭhānattā) nghĩa là vì là nguyên nhân của sự thành tựu.
Odātakasiṇe ālokakasiṇaṃ, kasiṇugghāṭimākāsakasiṇe paricchinnākāsakasiṇañca antogadhaṃ katvā pāḷiyaṃ pathavīkasiṇādīnaṃ rūpajjhānārammaṇānaṃ aṭṭhannaṃyeva kasiṇānaṃ sarūpato vuttattā ākāsakasiṇaṃ ālokakasiṇañca vajjetvā ‘‘aṭṭhatiṃsārammaṇesū’’ti pāḷiyaṃ āgatanayeneva vuttaṃ.
Including the light kasina within the white kasina, and the bounded space kasina within the space kasina obtained by breaking through kasinas, and since only the eight kasinas, which are the objects of rūpajjhāna, such as the earth kasina, are mentioned literally in the Pāli, the "aṭṭhatiṃsārammaṇesu" (in the thirty-eight objects) is stated in the Pāli in the same way, excluding the space kasina and the light kasina.
Trong kinh tạng, chỉ có tám đề mục biến xứ (kasiṇa) là đối tượng của các thiền sắc giới như đất biến xứ v.v. được nói rõ về bản chất của chúng, bằng cách bao gồm ánh sáng biến xứ (ālokakasiṇa) trong trắng biến xứ (odātakasiṇa), và không gian bị giới hạn biến xứ (paricchinnākāsakasiṇa) trong không gian được mở rộng biến xứ (kasiṇugghāṭimākāsakasiṇa); do đó, bằng cách loại bỏ không gian biến xứ và ánh sáng biến xứ, đã nói theo cách được nêu trong kinh tạng là “trong ba mươi tám đối tượng”.
Aṭṭhakathānayena pana ākāsakasiṇe ālokakasiṇe ca visuṃ gahite cattālīsaṃyeva kammaṭṭhānāni.
However, according to the commentaries, when the space kasina and the light kasina are taken separately, there are exactly forty meditation subjects.
Tuy nhiên, theo cách của chú giải, khi không gian biến xứ và ánh sáng biến xứ được tính riêng, thì có bốn mươi đề mục thiền.
Tatrimāni cattālīsa kammaṭṭhānāni – dasa kasiṇā, dasa asubhā, dasa anussatiyo, cattāro brahmavihārā, cattāro āruppā, ekā saññā, ekaṃ vavatthānanti.
Here are these forty meditation subjects: ten kasinas, ten asubhas, ten recollections, four Brahmavihāras, four āruppas, one perception, and one analysis.
Trong đó, bốn mươi đề mục thiền này là: mười biến xứ, mười bất tịnh, mười tùy niệm, bốn phạm trú, bốn vô sắc, một tưởng, một phân biệt.
Tattha pathavīkasiṇaṃ āpokasiṇaṃ tejokasiṇaṃ vāyokasiṇaṃ nīlakasiṇaṃ pītakasiṇaṃ lohitakasiṇaṃ odātakasiṇaṃ ālokakasiṇaṃ paricchinnākāsakasiṇanti ime dasa kasiṇā.
Among them, the earth kasina, water kasina, fire kasina, wind kasina, blue kasina, yellow kasina, red kasina, white kasina, light kasina, and bounded space kasina – these are the ten kasinas.
Trong đó, đất biến xứ (pathavīkasiṇa), nước biến xứ (āpokasiṇa), lửa biến xứ (tejokasiṇa), gió biến xứ (vāyokasiṇa), xanh biến xứ (nīlakasiṇa), vàng biến xứ (pītakasiṇa), đỏ biến xứ (lohitakasiṇa), trắng biến xứ (odātakasiṇa), ánh sáng biến xứ (ālokakasiṇa), không gian bị giới hạn biến xứ (paricchinnākāsakasiṇa) – đây là mười biến xứ.
Uddhumātakaṃ vinīlakaṃ vipubbakaṃ vicchiddakaṃ vikkhāyitakaṃ vikkhittakaṃ hatavikkhittakaṃ lohitakaṃ puḷavakaṃ aṭṭhikanti ime dasa asubhā.
The bloated, the discoloured, the festering, the cut up, the gnawed, the scattered, the dismembered and scattered, the bloody, the worm-infested, and the skeletal – these are the ten asubhas.
Thi thể trương phồng (uddhumātakaṃ), thi thể xanh bầm (vinīlakaṃ), thi thể có mủ (vipubbakaṃ), thi thể bị cắt xẻ (vicchiddakaṃ), thi thể bị ăn nham nhở (vikkhāyitakaṃ), thi thể bị phân tán (vikkhittakaṃ), thi thể bị phân tán và bị chặt (hatavikkhittakaṃ), thi thể có máu (lohitakaṃ), thi thể có giòi (puḷavakaṃ), bộ xương (aṭṭhikaṃ) – đây là mười bất tịnh.
Buddhānussati dhamma saṅgha sīla cāga devatānussati maraṇassati kāyagatāsati ānāpānassati upasamānussatīti imā dasa anussatiyo.
The recollections of the Buddha, Dhamma, Saṅgha, virtue, generosity, deities, death, the body, breathing, and peace – these are the ten recollections.
Phật tùy niệm (Buddhānussati), Pháp tùy niệm (dhamma), Tăng tùy niệm (saṅgha), Giới tùy niệm (sīla), Thí tùy niệm (cāga), Thiên tùy niệm (devatānussati), Tử tùy niệm (maraṇassati), Quán thân bất tịnh (kāyagatāsati), Quán hơi thở (ānāpānassati), Tùy niệm sự tịch tịnh (upasamānussati) – đây là mười tùy niệm.
Mettā karuṇā muditā upekkhāti ime cattāro brahmavihārā.
Loving-kindness, compassion, appreciative joy, and equanimity – these are the four Brahmavihāras.
Từ (mettā), Bi (karuṇā), Hỷ (muditā), Xả (upekkhā) – đây là bốn phạm trú.
Ākāsānañcāyatanaṃ viññāṇañcāyatanaṃ ākiñcaññāyatanaṃ nevasaññānāsaññāyatananti ime cattāro āruppā.
The base of infinite space, the base of infinite consciousness, the base of nothingness, and the base of neither perception nor non-perception – these are the four āruppas.
Không vô biên xứ (Ākāsānañcāyatanaṃ), Thức vô biên xứ (viññāṇañcāyatanaṃ), Vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatanaṃ), Phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatanaṃ) – đây là bốn vô sắc.
Āhāre paṭikūlasaññā ekā saññā.
The perception of foulness in food is one perception.
Tưởng ghê tởm đối với vật thực (Āhāre paṭikūlasaññā) là một tưởng.
Catudhātuvavatthānaṃ ekaṃ vavatthānanti.
The analysis of the four elements is one analysis.
Phân biệt tứ đại (Catudhātuvavatthānaṃ) là một phân biệt.
Yaṃ yassa caritānukūlanti ettha rāgacaritassa tāva dasa asubhā kāyagatāsatīti ekādasa kammaṭṭhānāni anukūlāni, dosacaritassa cattāro brahmavihārā cattāri vaṇṇakasiṇānīti aṭṭha, mohacaritassa ca vitakkacaritassa ca ekaṃ ānāpānassatikammaṭṭhānameva, saddhācaritassa purimā cha anussatiyo, buddhicaritassa maraṇassati upasamānussati catudhātuvavatthānaṃ āhāre paṭikūlasaññāti cattāri, sesakasiṇāni cattāro ca āruppā sabbacaritānaṃ anukūlāni.
Regarding that which is suitable for one's temperament, for a lustful temperament, the ten asubhas and the recollection of the body—these eleven meditation subjects—are suitable; for a hateful temperament, the four Brahmavihāras and the four colour kasinas—these eight—are suitable; for a deluded temperament and a discursive temperament, only the one meditation subject of mindfulness of breathing is suitable; for a faithful temperament, the first six recollections; for an intelligent temperament, the recollection of death, the recollection of peace, the analysis of the four elements, and the perception of foulness in food—these four; and the remaining kasinas and the four āruppas are suitable for all temperaments.
Trong câu “đề mục thiền nào phù hợp với tánh hạnh nào”, đối với tánh hạnh tham (rāgacarita) thì mười bất tịnh và quán thân bất tịnh – mười một đề mục thiền này là phù hợp; đối với tánh hạnh sân (dosacarita) thì bốn phạm trú và bốn biến xứ màu sắc – tám đề mục thiền này là phù hợp; đối với tánh hạnh si (mohacarita) và tánh hạnh tầm (vitakkacarita) thì chỉ có một đề mục thiền quán hơi thở là phù hợp; đối với tánh hạnh tín (saddhācarita) thì sáu tùy niệm đầu tiên; đối với tánh hạnh trí (buddhicarita) thì tử tùy niệm, tùy niệm sự tịch tịnh, phân biệt tứ đại, tưởng ghê tởm đối với vật thực – bốn đề mục thiền này là phù hợp; các biến xứ còn lại và bốn vô sắc thì phù hợp với tất cả các tánh hạnh.
Kasiṇesu ca yaṃ kiñci parittaṃ vitakkacaritassa, appamāṇaṃ mohacaritassa anukūlanti veditabbaṃ.
And among the kasinas, any small one is suitable for a discursive temperament, and an immeasurable one for a deluded temperament, this should be understood.
Trong các biến xứ, bất kỳ biến xứ nhỏ nào thì phù hợp với tánh hạnh tầm, biến xứ vô lượng thì phù hợp với tánh hạnh si – cần phải hiểu như vậy.
Yathāvutteneva nayenāti ‘‘yogānuyogakammassa padaṭṭhānattā’’ti imamatthaṃ atidisati.
In the manner stated refers to the meaning "due to being the proximate cause for the action of devotion to development."
Theo phương pháp đã nói ở trên (Yathāvutteneva nayenā) là ám chỉ ý nghĩa “vì là nguyên nhân của việc chuyên tâm tu tập”.
Yaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetukāmo hoti, tasseva vasena catukkapañcakajjhānāni nibbattetvā jhānapadaṭṭhānaṃ vipassanaṃ vaḍḍhetvā āsavakkhayappattassa khīṇāsavassa santike gahetabbanti āha – ‘‘imināva kammaṭṭhānena…pe… uggahetabba’’nti.
He says that whatever meditation subject one wishes to take up, one should develop the fourfold or fivefold jhāna based on that very subject, enhance insight (vipassanā) based on jhāna, and receive it from an Arahant who has attained the destruction of defilements (āsavakkhaya) – "By this very meditation subject...pe... should be learned."
Vị ấy nói: “phải học hỏi…pe… bằng chính đề mục thiền này” nghĩa là phải học hỏi từ một vị A-la-hán đã diệt trừ các lậu hoặc, người đã phát triển tuệ quán dựa trên thiền làm nền tảng, sau khi đã thành tựu các thiền tứ thiền, ngũ thiền theo đề mục thiền mà vị ấy muốn thọ trì.
Arahantādayo hītiādi ekaccakhīṇāsavato bahussutova kammaṭṭhānadāne seyyoti dassanatthaṃ āraddhaṃ.
Arahants and so on is begun to show that a very learned person is superior in giving a meditation subject compared to an Arahant who knows only a few things.
Chư A-la-hán v.v. (Arahantādayo hī) v.v. được bắt đầu để chỉ ra rằng một vị đa văn thì tốt hơn trong việc truyền dạy đề mục thiền so với một vị A-la-hán thông thường.
Mahāhatthipathaṃ nīharanto viyāti kammaṭṭhānapathaviṃ mahāhatthipathaṃ katvā dassento viya.
Like one laying out a great elephant path means like one demonstrating the path of meditation as a great elephant path.
Như người vạch ra con đường của voi lớn (Mahāhatthipathaṃ nīharanto viyā) nghĩa là như người vạch ra con đường đề mục thiền thành con đường của voi lớn.
Sappāyāsappāyaṃ paricchinditvāti yassa kammaṭṭhānaṃ ācikkhati, tassa upakārānupakāraṃ yuttimagganena paricchinditvā.
Having distinguished what is suitable and unsuitable means having distinguished what is beneficial and unbeneficial for the person to whom one is explaining the meditation subject, by the appropriate method.
Sau khi phân định sự phù hợp và không phù hợp (Sappāyāsappāyaṃ paricchinditvā) nghĩa là sau khi phân định sự lợi ích hay không lợi ích, bằng cách suy xét đúng đắn, đối với người mà vị ấy đang truyền dạy đề mục thiền.
Idāni kammaṭṭhānadāyakassa santikaṃ gacchantena dhotamakkhitehi pādehi upāhanā āruhitvā chattaṃ gahetvā telanāḷimadhuphāṇitādīni gāhāpetvā antevāsikaparivutena na gantabbaṃ, gamikavattaṃ pana pūretvā attano pattacīvaraṃ sayameva gahetvā antarāmagge yaṃ yaṃ vihāraṃ pavisati, sabbattha paviṭṭhakāle āgantukavattaṃ, nikkhamanakāle gamikavattanti yathārahaṃ taṃ taṃ vattaṃ pūrentena sallahukaparikkhārena paramasallekhavuttinā hutvā gantabbanti imamatthaṃ saṅkhipitvā dassento ‘‘sallahukavuttinā vinayācārasampannenā’’ti āha.
Now, when going to a giver of a meditation subject, one should not go with feet washed and anointed, wearing sandals, holding an umbrella, having had items like a tube of oil, honey, and molasses carried, and surrounded by resident pupils. Rather, having fulfilled the duties of a traveler, taking one’s own bowl and robes by oneself, and in whichever monastery one enters along the way, fulfilling the respective duties—the duties of an incoming monk upon entering and the duties of a departing monk upon leaving—one should go with few possessions, being of an extremely austere livelihood. To show this meaning concisely, he said “with a simple livelihood, endowed with the conduct of the Vinaya.”
Giờ đây, khi đến chỗ vị thầy ban kammaṭṭhāna (đề mục thiền định), không nên đi với đôi chân đã rửa và xoa dầu, mang dép, cầm dù, sai người mang theo bình dầu, mật ong, mật đường, v.v., và được đệ tử vây quanh. Thay vào đó, phải hoàn thành các bổn phận của một người du hành, tự mình mang bát và y, và bất cứ tu viện nào ghé vào trên đường, khi vào thì thực hành bổn phận của một vị khách, khi ra thì thực hành bổn phận của một người du hành, tùy theo trường hợp. Phải đi với các vật dụng nhẹ nhàng, sống theo hạnh đầu đà tối thượng. Nghĩa này được tóm tắt và trình bày bằng câu: " với lối sống nhẹ nhàng, đầy đủ oai nghi giới luật."
Evaṃ pana gantvā taṃ vihāraṃ pavisantena antarāyeva dantakaṭṭhaṃ kappiyaṃ kārāpetvā gahetvā pavisitabbaṃ, na ca muhuttaṃ vissamitvā pādadhovanamakkhanādīni katvā ācariyassa santikaṃ gamissāmīti aññaṃ pariveṇaṃ pavisitabbaṃ.
Having gone in this way, when entering that monastery, one should have a tooth-stick made allowable and take it before entering. And one should not enter another monastic dwelling thinking, “I will rest for a moment, wash and anoint my feet, and then go to the teacher.”
Tuy nhiên, khi đã đi như vậy và vào tu viện đó, phải làm cho tăm xỉa răng trở thành vật hợp lệ và mang theo khi vào, không nên vào một tịnh xá khác với ý nghĩ sẽ nghỉ ngơi một lát, rửa và xoa dầu chân, v.v., rồi sau đó mới đến chỗ thầy.
Sace hissa tatra ācariyassa visabhāgā bhikkhū bhaveyyuṃ, taṃ te āgamanakāraṇaṃ pucchitvā ācariyassa avaṇṇaṃ pakāsetvā ‘‘naṭṭhosi, sace tassa santikaṃ āgato’’ti vippaṭisāraṃ uppādeyyuṃ, yena tatova paṭinivatteyya, tasmā ācariyassa vasanaṭṭhānaṃ pucchitvā ujukaṃ tattheva gantabbaṃ.
For if there should be bhikkhus there who are at variance with his teacher, they, after asking the reason for his coming, might speak ill of the teacher and cause him to have remorse, saying, “You are ruined if you have come to him,” by which he might turn back from that very spot. Therefore, after asking for the teacher’s dwelling place, one should go straight there.
Nếu ở đó có những tỳ khưu bất hòa với vị thầy, họ sẽ hỏi lý do đến của vị ấy, rồi nói xấu về vị thầy và tạo ra sự hối tiếc rằng: "Ông đã tiêu đời rồi, nếu ông đến chỗ vị ấy." Do đó, vị ấy có thể quay trở lại ngay từ đó. Vì vậy, phải hỏi chỗ ở của vị thầy và đi thẳng đến đó.
Evamādinā vuttappakāraṃ saddhādiguṇasamannāgataṃ ekantahitesiṃ vuḍḍhipakkhe ṭhitaṃ kalyāṇamittaṃ ācariyaṃ.
a teacher who is a good friend of this kind described, endowed with qualities such as faith, solely intent on one’s welfare, and established in the cause of one’s growth.
Là người nói những lời sâu sắc, không sai khiến những điều không đúng chỗ.” – như vậy (A.VII.37; Netti.113) – vị thầy là một thiện hữu, có phẩm hạnh như đã nói, đầy đủ niềm tin và các đức tính khác, luôn đứng về phía sự phát triển, luôn mong muốn lợi ích.
Vattapaṭipattiyā ārādhitacittassāti ettha sace ācariyo daharataro hoti, pattacīvarapaṭiggahaṇādīni na sāditabbāni.
In the phrase “of one whose mind has been pleased through the performance of duties,” if the teacher is younger, one should not accept his offer to take one’s bowl and robes and so on.
Trong câu “với tâm được làm hoan hỷ bằng các bổn phận và sự thực hành”, nếu vị thầy còn trẻ, không nên nhận bát và y, v.v.
Sace vuḍḍhataro, gantvā ācariyaṃ vanditvā ṭhātabbaṃ.
If he is older, one should approach, pay homage to the teacher, and stand.
Nếu vị thầy đã lớn tuổi, hãy đến đảnh lễ vị thầy rồi đứng.
‘‘Nikkhipāvuso, pattacīvara’’nti vuttena nikkhipitabbaṃ.
When told, “Friend, put down your bowl and robes,” one should put them down.
Khi được nói: "Này hiền giả, hãy đặt bát và y xuống," thì phải đặt xuống.
‘‘Pānīyaṃ pivā’’ti vuttena sace icchati, pātabbaṃ.
When told, “Drink some water,” if one wishes, one should drink.
Khi được nói: "Hãy uống nước," nếu muốn thì hãy uống.
‘‘Pāde dhovā’’ti vuttena na tāva dhovitabbā.
When told, “Wash your feet,” one should not wash them yet.
Khi được nói: "Hãy rửa chân," thì chưa nên rửa ngay.
Sace hi ācariyena ābhatamudakaṃ bhaveyya, na sāruppaṃ siyā.
For if the water was brought by the teacher, it would not be proper.
Vì nếu nước đó do vị thầy mang đến, thì sẽ không phù hợp.
‘‘Dhovāvuso, na mayā ābhataṃ, aññehi ābhata’’nti vuttena pana yattha ācariyo na passati, evarūpe paṭicchanne vā okāse abbhokāsavihārassapi vā ekamante nisīditvā pādā dhovitabbā.
But when told, “Wash them, friend, I did not bring it, it was brought by others,” one should sit in a secluded place where the teacher does not see, or in a corner even of a monastery in the open air, and wash one's feet.
Tuy nhiên, khi được nói: "Này hiền giả, hãy rửa đi, nước này không phải do tôi mang đến, mà do người khác mang đến," thì phải ngồi ở nơi khuất mà vị thầy không thấy, hoặc ở một nơi riêng biệt trong tịnh xá ngoài trời, rồi rửa chân.
Sace ācariyo telanāḷiṃ āharati, uṭṭhahitvā ubhohi hatthehi sakkaccaṃ gahetabbā.
If the teacher brings a tube of oil, one should rise and receive it respectfully with both hands.
Nếu vị thầy mang bình dầu đến, phải đứng dậy và cung kính nhận lấy bằng cả hai tay.
Sace hi na gaṇheyya, ‘‘ayaṃ bhikkhu ito eva paṭṭhāya sambhogaṃ kopetī’’ti ācariyassa aññathattaṃ bhaveyya.
For if one did not receive it, the teacher might think otherwise, saying, “This bhikkhu is disrupting communion from the very start.”
Vì nếu không nhận, vị thầy có thể nghĩ khác rằng: "Vị tỳ khưu này ngay từ bây giờ đã phá hoại sự chung sống."
Gahetvā pana na āditova pādā makkhetabbā.
Having received it, one should not anoint the feet first.
Tuy nhiên, khi đã nhận, không nên xoa chân ngay từ đầu.
Sace hi taṃ ācariyassa gattabbhañjanatelaṃ bhaveyya, na sāruppaṃ siyā, tasmā paṭhamaṃ sīsaṃ makkhetvā khandhādīni makkhetabbāni.
For if that were the teacher’s oil for massaging his body, it would not be proper. Therefore, one should first anoint the head, then anoint the shoulders and so on.
Vì nếu đó là dầu xoa thân của vị thầy, thì sẽ không phù hợp. Do đó, trước tiên hãy xoa đầu, rồi xoa vai, v.v.
‘‘Sabbapārihāriyatelamidaṃ, āvuso, pādepi makkhehī’’ti vuttena pana pāde makkhetvā ‘‘imaṃ telanāḷiṃ ṭhapemi, bhante’’ti vatvā ācariye gaṇhante dātabbā.
But when told, “Friend, this is all-purpose oil, anoint your feet as well,” one should anoint the feet and say, “Venerable sir, I will put this tube of oil away,” and give it when the teacher takes it.
Tuy nhiên, khi được nói: "Này hiền giả, đây là dầu xoa toàn thân, hãy xoa cả chân đi," thì sau khi xoa chân, hãy nói: "Bạch ngài, con xin đặt bình dầu này xuống," và đưa cho vị thầy khi ngài nhận lấy.
Gatadivasato paṭṭhāya ‘‘kammaṭṭhānaṃ me, bhante, kathetha’’iccevaṃ na vattabbaṃ.
From the day of arrival, one should not say, “Venerable sir, teach me the meditation subject.”
Từ ngày đến, không nên nói: "Bạch ngài, xin ngài hãy giảng kammaṭṭhāna cho con."
Dutiyadivasato pana paṭṭhāya sace ācariyassa pakatiupaṭṭhāko atthi, taṃ yācitvā vattaṃ kātabbaṃ.
But from the second day onwards, if the teacher has a regular attendant, one should ask him and perform the duties.
Tuy nhiên, từ ngày thứ hai trở đi, nếu vị thầy có người thị giả thường xuyên, hãy xin người đó và thực hiện bổn phận.
Sace yācitopi na deti, okāse laddheyeva kātabbaṃ.
If, even when asked, he does not allow it, one should perform them whenever the opportunity arises.
Nếu dù đã xin mà người đó không cho, thì hãy tự làm khi có cơ hội.
Karontena ca khuddakamajjhimamahantāni tīṇi dantakaṭṭhāni upanāmetabbāni.
When doing so, one should offer three tooth-sticks: small, medium, and large.
Khi làm, phải dâng lên ba cây tăm xỉa răng: nhỏ, vừa và lớn.
Sītaṃ uṇhanti duvidhaṃ mukhadhovanudakañca nhānodakañca paṭiyādetabbaṃ.
Both cold and hot water for washing the face and water for bathing should be prepared.
Phải chuẩn bị hai loại nước: nước lạnh và nước nóng để rửa mặt và nước tắm.
Tato yaṃ ācariyo tīṇi divasāni paribhuñjati, tādisameva niccaṃ upaṭṭhāpetabbaṃ, niyamaṃ akatvā yaṃ vā taṃ vā paribhuñjantassa yathāladdhaṃ upanāmetabbaṃ.
Then, whatever the teacher uses for three days, one should always provide the same. If he does not have a fixed habit and uses whatever is available, one should offer whatever is obtained.
Sau đó, những gì vị thầy dùng trong ba ngày, phải luôn luôn chuẩn bị đúng như vậy. Nếu vị thầy không có quy định cố định mà dùng bất cứ thứ gì, thì phải dâng lên những gì có được.
Kiṃ bahunā vuttena, yaṃ taṃ bhagavatā ‘‘antevāsikena, bhikkhave, ācariyamhi sammā vattitabbaṃ.
What is the need for many words? Whatever duties were laid down by the Blessed One in the Khandhaka, saying, “Bhikkhus, a resident pupil should attend properly upon a teacher.
Nói nhiều làm gì, tất cả các bổn phận mà Đức Thế Tôn đã quy định trong phần khandhaka (Mahāvagga 66) rằng: "Này các tỳ khưu, đệ tử phải thực hành đúng đắn đối với thầy. Đây là sự thực hành đúng đắn: dậy sớm, cởi dép, khoác y vai trái, dâng tăm xỉa răng, dâng nước rửa mặt, sắp đặt chỗ ngồi. Nếu có cháo, hãy rửa bát và dâng cháo," v.v., tất cả đều phải được thực hiện.
Tatrāyaṃ sammāvattanā – kālasseva vuṭṭhāya upāhanā omuñcitvā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā dantakaṭṭhaṃ dātabbaṃ, mukhodakaṃ dātabbaṃ, āsanaṃ paññapetabbaṃ.
Herein, this is the proper attendance: having risen early, having taken off one’s sandals, having arranged the upper robe over one shoulder, one should give a tooth-stick, one should give water for the face, one should prepare a seat.
"Này các tỳ khưu, đệ tử phải thực hành đúng đắn đối với thầy. Đây là sự thực hành đúng đắn: dậy sớm, cởi dép, khoác y vai trái, dâng tăm xỉa răng, dâng nước rửa mặt, sắp đặt chỗ ngồi.
Sace yāgu hoti, bhājanaṃ dhovitvā yāgu upanāmetabbā’’tiādikaṃ (mahāva. 66) khandhake vattaṃ paññattaṃ, taṃ sabbampi kātabbaṃ.
If there is gruel, one should wash the bowl and offer the gruel,” and so on, all of that should be done.
Nếu có cháo, hãy rửa bát và dâng cháo," v.v., tất cả đều phải được thực hiện.
Iti iminā yathāvuttena nayena paṭipajjanto vattapaṭipattiyā cittaṃ ārādhetīti daṭṭhabbaṃ.
Thus, it should be understood that by practicing in this way as described, one pleases his mind through the performance of duties.
Như vậy, người thực hành theo phương pháp đã nói sẽ làm hoan hỷ tâm của vị thầy bằng các bổn phận và sự thực hành.
Pañcasandhikanti pañcapabbaṃ, pañcabhāganti attho.
Five-sectioned means having five joints, that is, five parts.
Pañcasandhika nghĩa là có năm phần, có năm bộ phận.
Kammaṭṭhānassa uggaṇhananti kammaṭṭhānaganthassa uggaṇhanaṃ, tadatthaparipucchā kammaṭṭhānassa paripucchanā.
The learning of the meditation subject is the learning of the text of the meditation subject. The inquiry into the meditation subject is the inquiry into its meaning.
Uggaṇhana kammaṭṭhānassa là học thuộc lòng văn bản kammaṭṭhāna, việc hỏi về ý nghĩa của nó là paripucchanā kammaṭṭhānassa.
Atha vā ganthato atthato ca kammaṭṭhānassa uggaṇhanaṃ uggaho, tattha saṃsayaparipucchanā paripucchā.
Or, the learning of the meditation subject in terms of both text and meaning is learning; the inquiry into doubts therein is inquiry.
Hoặc, việc học thuộc kammaṭṭhāna cả về văn bản và ý nghĩa là uggaha, việc hỏi về những điều nghi ngờ ở đó là paripucchā.
Kammaṭṭhānassa upaṭṭhānanti nimittupaṭṭhānaṃ, evaṃ bhāvanamanuyuñjantassa ‘‘evamidaṃ nimittaṃ upaṭṭhātī’’ti upadhāraṇaṃ, tathā kammaṭṭhānappanā ‘‘evaṃ jhānamappetī’’ti.
The appearance of the meditation subject is the appearance of the sign. For one practicing meditation in this way, it is the determining, “Thus this sign appears.” Similarly, the absorption of the meditation subject is “Thus he attains jhāna.”
Upaṭṭhāna kammaṭṭhānassa là sự hiện diện của nimitta (tướng), là sự nhận biết rằng "nimitta này hiện lên như thế này" đối với người đang chuyên tâm tu tập, và appanā kammaṭṭhānassa là "thiền định được an định như thế này."
Kammaṭṭhānassa lakkhaṇanti gaṇanānubandhanāphusanānaṃ vasena bhāvanaṃ ussukkāpetvā ṭhapanāya sampatti, tato parampi vā sallakkhaṇādivasena matthakappattīti kammaṭṭhānasabhāvassa sallakkhaṇaṃ.
The characteristic of the meditation subject is the successful establishment of the meditation by intensifying it through counting, pursuing, and touching. Or, beyond that, it is the full comprehension of the nature of the meditation subject, culminating in its peak through means such as full comprehension.
Lakkhaṇa kammaṭṭhānassa là sự thành tựu của việc thúc đẩy tu tập bằng cách đếm, theo dõi và chạm vào (nimitta), và hơn thế nữa là sự đạt đến đỉnh cao bằng cách quán sát, v.v., tức là sự nhận biết bản chất của kammaṭṭhāna.
Tenāha – ‘‘kammaṭṭhānasabhāvupadhāraṇanti vuttaṃ hotī’’ti.
Therefore, he said: “It means the determination of the nature of the meditation subject.”
Vì vậy, đã nói: "Được gọi là sự nhận biết bản chất của kammaṭṭhāna."
Attanāpi na kilamati odhiso kammaṭṭhānassa uggaṇhanato, tato eva ācariyampi na viheṭheti dhammādhikaraṇampi bhāvanāya matthakaṃ pāpanato.
He himself is not wearied by the limited learning of the meditation subject; for that very reason, he does not trouble the teacher either, and also brings the religious matter to its culmination through meditation.
Attanāpi na kilamati (tự mình cũng không mệt mỏi) vì học kammaṭṭhāna từng phần, và do đó ācariyampi na viheṭheti (cũng không làm phiền vị thầy) vì đã đưa việc tu tập đến đỉnh cao.
Tasmāti taṃnimittaṃ attanoakilamanaācariyāviheṭhanahetu.
Therefore means for that reason, the cause of not wearying oneself and not troubling the teacher.
Tasmā (do đó) là vì lý do tự mình không mệt mỏi và không làm phiền vị thầy.
Thokanti thokaṃ thokaṃ.
A little means a little at a time.
Thoka (ít) nghĩa là từng chút một.
Tatthāti yattha ācariyo vasati, tattha.
There means where the teacher resides, there.
Tatthā (ở đó) nghĩa là ở nơi vị thầy cư ngụ.
Sappāyaṃ hotīti āvāsasappāyādilābhena manasikāraphāsutā bhāvanānukūlatā hoti.
It is suitable means through obtaining a suitable lodging and so on, there is ease in mental application and conduciveness to meditation.
Sappāyaṃ hotī (trở nên thích hợp) nghĩa là sự thuận tiện trong việc tác ý, sự thích hợp cho việc tu tập, nhờ có được sự thích hợp về chỗ ở, v.v.
Yojanaparamanti iminā gāvutaaḍḍhayojanānipi saṅgaṇhāti.
At most a yojana—by this, he includes a gāvuta and half a yojana as well.
Yojanaparama (tối đa một dojana) bao gồm cả gāvuta và nửa dojana.
Yasmā pana mandapañño gāvute aḍḍhayojane yojanamatte vā vasanto kammaṭṭhānassa kismiñcideva ṭhāne sandehe vā satisammose vā jāte kālasseva vihāre vattaṃ katvā antarāmagge piṇḍāya caritvā bhattakiccapariyosāneyeva ācariyassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā taṃ divasaṃ ācariyassa santike kammaṭṭhānaṃ sodhetvā dutiyadivase ācariyaṃ vanditvā nikkhamitvā antarāmagge piṇḍāya caritvā akilamantoyeva attano vasanaṭṭhānaṃ āgantuṃ sakkhissati, tasmā vuttaṃ ‘‘mandapañño yojanaparamaṃ gantvā’’ti.
Because one of slow wisdom, while living at a distance of a gāvuta, half a yojana, or one yojana, if a doubt or confusion arises at any point in the meditation subject, can, after performing his duties in the monastery early in the morning, going for alms along the way, and finishing his meal, go to the teacher’s dwelling place, clarify the meditation subject with the teacher that day, and on the next day, after paying homage to the teacher and departing, go for alms along the way and return to his own dwelling place without becoming weary. Therefore, it was said, “one of slow wisdom, having gone at most a yojana.”
Vì một người kém trí tuệ, nếu ở cách một gāvuta, nửa dojana, hoặc một dojana, khi có nghi ngờ hoặc nhầm lẫn ở một điểm nào đó của kammaṭṭhāna, vị ấy có thể dậy sớm, làm các bổn phận ở tu viện, đi khất thực trên đường, và sau khi dùng bữa xong, đến chỗ ở của vị thầy, làm rõ kammaṭṭhāna với vị thầy trong ngày đó, và vào ngày hôm sau, đảnh lễ vị thầy rồi rời đi, đi khất thực trên đường và trở về chỗ ở của mình mà không mệt mỏi. Vì vậy, đã nói: "Người kém trí tuệ đi tối đa một dojana."
Sace tikkhapañño yojanaparame phāsukaṭṭhānaṃ na labhati, tena kammaṭṭhāne sabbaṃ gaṇṭhiṭṭhānaṃ chinditvā visuddhaṃ āvajjanapaṭibaddhaṃ kammaṭṭhānaṃ katvā yojanaparamato dūrampi gantuṃ vaṭṭatīti āha ‘‘tikkhapañño dūrampi gantvā’’ti.
If one with sharp wisdom does not find a comfortable place within a yojana, it is said that it is proper for him, having cut off all difficult points in the meditation subject and made it pure and connected to reflection, to go even further than a yojana; thus it is said: "one with sharp wisdom, having gone even far."
Nếu người có trí tuệ sắc bén không tìm được nơi thuận lợi trong phạm vi một do-tuần, thì vị ấy nên cắt bỏ mọi chướng ngại trong đề mục thiền định, thực hành đề mục thiền định thanh tịnh, gắn liền với sự quán chiếu, rồi đi xa hơn một do-tuần cũng được, như lời dạy “người có trí tuệ sắc bén đi xa cũng được”.
Aṭṭhārasasenāsanadosavivajjitanti mahattaṃ, navattaṃ, jiṇṇattaṃ, panthanissitattaṃ, soṇḍī, paṇṇaṃ, pupphaṃ, phalaṃ, patthanīyatā, nagarasannissitatā, dārusannissitatā, khettasannissitatā, visabhāgānaṃ puggalānaṃ atthitā, paṭṭanasannissitatā, paccantasannissitatā, rajjasīmasannissitatā, asappāyatā, kalyāṇamittānaṃ alābhoti imehi aṭṭhārasahi senāsanadosehi vivajjitaṃ.
Free from the eighteen faults of a dwelling means free from these eighteen faults of a dwelling: greatness, newness, dilapidation, being near a road, a pond, leaves, flowers, fruit, desirability, being near a city, being near timber, being near fields, the presence of incompatible persons, being near a port, being near a border region, being near a kingdom’s boundary, being unsuitable, and the lack of spiritual friends.
Tránh mười tám lỗi về trú xứ là: quá rộng lớn, mới xây, cũ nát, gần đường đi, có giếng nước, có lá cây, có hoa, có quả, được nhiều người mong muốn, gần thành phố, gần rừng cây, gần ruộng đồng, có những người không hòa hợp, gần cảng sông/biển, gần biên giới, gần ranh giới quốc gia, không thích hợp, không có bạn lành – tránh mười tám lỗi trú xứ này.
Imesañhi aṭṭhārasannaṃ dosānaṃ aññatarena samannāgataṃ senāsanaṃ bhāvanāya ananurūpaṃ.
For a dwelling endowed with any of these eighteen faults is unsuitable for meditation.
Thật vậy, trú xứ nào có một trong mười tám lỗi này thì không phù hợp cho việc tu tập thiền định.
Mahāvihāre (visuddhi. 1.52) tāva bahū nānāchandā sannipatanti, te aññamaññaṃ paṭiviruddhatāya vattaṃ na karonti, bodhiyaṅgaṇādīni asammaṭṭhāneva honti, anupaṭṭhāpitaṃ pānīyaṃ paribhojanīyaṃ.
In a great monastery, for instance, many people of different inclinations gather. Due to mutual opposition, they do not perform their duties; the grounds of the Bodhi-tree and other areas remain unswept, and drinking water and water for use are not supplied.
Trước hết, trong đại tự viện, nhiều người với những ý muốn khác nhau tụ họp lại, họ đối nghịch lẫn nhau nên không thực hiện phận sự; sân Bồ-đề và các nơi khác thì không được quét dọn, nước uống và nước dùng thì không được chuẩn bị.
Tatrāyaṃ ‘‘gocaragāme piṇḍāya carissāmī’’ti pattacīvaramādāya nikkhantopi sace passati vattaṃ akataṃ, pānīyaghaṭaṃ vā rittaṃ, athānena vattaṃ kātabbaṃ hoti, pānīyaṃ upaṭṭhāpetabbaṃ, akaronto vattabhede dukkaṭaṃ āpajjati.
In that case, if this bhikkhu, having taken his bowl and robes and left, thinking, “I will go for alms in the village for alms-food,” sees that the duties have not been done or that the water pot is empty, then he must perform the duties and supply the water. If he does not do so, he commits a dukkaṭa offense for neglecting his duties.
Ở đó, nếu vị ấy mang bát y ra đi với ý định “sẽ khất thực trong làng cư sĩ”, nhưng nếu thấy phận sự chưa được làm, hoặc bình nước uống trống rỗng, thì vị ấy phải làm phận sự, phải chuẩn bị nước uống; nếu không làm thì vị ấy phạm tội dukkaṭa do lỗi phận sự.
Karontassa kālo atikkamati, atidivā paviṭṭho niṭṭhitāya bhikkhāya kiñci na labhati.
While he is doing this, time passes; having entered too late in the day, he gets nothing as the alms-round is over.
Nếu làm thì thời gian trôi qua, vào làng quá trưa thì không còn nhận được gì từ việc khất thực đã xong.
Paṭisallānagatopi sāmaṇeradaharabhikkhūnaṃ uccāsaddena saṅghakammehi ca vikkhipati.
Even when he has gone into seclusion, he is distracted by the loud voices of novices and young bhikkhus and by the activities of the Saṅgha.
Ngay cả khi đang độc cư, vị ấy cũng bị quấy rầy bởi tiếng ồn ào của các Sa-di và Tỳ-kheo trẻ, và bởi các công việc của Tăng-già.
Yattha pana sabbaṃ vattaṃ katameva hoti, avasesāpi ca ghaṭṭanā natthi, evarūpe mahāvihārepi vihātabbaṃ.
But where all duties are performed and there are no other disturbances, one may reside even in such a great monastery.
Tuy nhiên, nếu ở một đại tự viện mà mọi phận sự đều đã được làm, và không có các phiền nhiễu khác, thì có thể trú ngụ ở đó.
Dārusannissaye pana yattha kaṭṭhāni ca dabbupakaraṇarukkhā ca santi, tattha kaṭṭhahārikā pubbe vuttasākapupphahārikā viya aphāsukaṃ karonti.
In a place near timber, where there are trees for firewood and building materials, wood-gatherers cause discomfort, just like the leaf- and flower-gatherers mentioned before.
Còn ở tự viện gần rừng cây, nơi có củi và cây dùng làm vật liệu, những người hái củi gây ra sự bất tiện giống như những người hái rau và hoa đã nói ở trên.
Vihāre rukkhā santi, te ‘‘chinditvā gharāni karissāmā’’ti manussā āgantvā chindanti.
There are trees in the monastery. People come and cut them down, saying, “We will cut these down and build houses.”
Trong tự viện có cây cối, người ta đến chặt để “làm nhà”.
Sace sāyanhasamaye padhānagharā nikkhamitvā vihāramajjhe caṅkamanto te disvā ‘‘kiṃ upāsakā evaṃ karothā’’ti vadati, yathāruci akkosanti, avāsāyapissa parakkamanti.
If, in the evening, having come out of his meditation hut and walking in the middle of the monastery, he sees them and says, “Lay followers, why are you doing this?”, they abuse him as they please and may even try to have him expelled.
Nếu vào buổi chiều, khi vị ấy rời khỏi nơi thiền định và đi kinh hành trong khuôn viên tự viện, thấy họ và nói: “Này các cận sự nam, các vị làm gì vậy?”, thì họ mắng chửi tùy thích, thậm chí còn cố gắng đuổi vị ấy đi.
Yo pana khettasannissito hoti samantā khettehi parivārito, tattha manussā vihāramajjheyeva khalaṃ katvā dhaññaṃ maddanti, pamukhesu sayanti, aññampi bahuṃ aphāsuṃ karonti.
A monastery that is near fields, surrounded by fields on all sides, is where people make a threshing floor right in the middle of the monastery and thresh grain, sleep on the porches, and cause much other discomfort.
Tự viện nào gần ruộng đồng, được bao quanh bởi ruộng đồng, ở đó người ta làm sân đập lúa ngay giữa khuôn viên tự viện, giẫm đạp lúa, ngủ ở lối vào, và gây ra nhiều sự bất tiện khác.
Yatrapi mahāsaṅghabhogo hoti, ārāmikakulānaṃ gāvo rundhanti, udakavāraṃ paṭisedhenti, manussā vīhisīsaṃ gahetvā ‘‘passatha tumhākaṃ ārāmikakulānaṃ kamma’’nti saṅghassa dassenti.
Where there is a large property of the Saṅgha, the monastery attendants' families impound cattle, and block the water supply. People take an ear of paddy and show it to the Saṅgha, saying, “See the work of your monastery attendants’ families!”
Ngay cả khi đó là tài sản lớn của Tăng-già, người ta cũng nhốt bò của các gia đình Ārāmika (người làm vườn cho Tăng-già), ngăn cản việc lấy nước, và mang bông lúa đến cho Tăng-già xem và nói: “Hãy xem việc làm của các gia đình Ārāmika của quý vị”.
Tena tena kāraṇena rājarājamahāmattānaṃ gharadvāraṃ gantabbaṃ hoti, ayampi khettasannissiteneva saṅgahito.
For this or that reason, one has to go to the doors of the houses of kings and royal ministers; this too is included under being near fields.
Vì những lý do đó, vị ấy phải đến cửa nhà của các vua chúa và đại thần; điều này cũng được xếp vào loại tự viện gần ruộng đồng.
Asappāyatāti visabhāgarūpādiārammaṇasamosaraṇena vā amanussapariggahitatāya vā asappāyatā.
Unsuitability means unsuitability due to the convergence of incompatible sense objects such as forms, or due to being possessed by non-human beings.
Không thích hợp là do sự tụ tập của các đối tượng không hòa hợp như sắc tướng, v.v., hoặc do bị phi nhân chiếm giữ.
Tatridaṃ vatthu – eko kira thero araññe vasati.
On this, there is this story: A certain elder lived in the forest.
Về điều này, có một câu chuyện – có một Trưởng lão nọ trú ngụ trong rừng.
Athassa ekā yakkhinī paṇṇasāladvāre ṭhatvā gāyi.
Then a yakkhiṇī stood at the door of his leaf-hut and sang.
Bấy giờ, một nữ Dạ-xoa đứng ở cửa tịnh xá lá mà hát.
So nikkhamitvā dvāre aṭṭhāsi, sā gantvā caṅkamanasīse gāyi.
He came out and stood at the door, and she went and sang at the head of the walking path.
Vị Trưởng lão bước ra đứng ở cửa, cô ta đi đến đầu đường kinh hành mà hát.
Thero caṅkamanasīsaṃ agamāsi, sā sataporise papāte ṭhatvā gāyi.
The elder went to the head of the walking path, and she stood on a precipice a hundred men deep and sang.
Vị Trưởng lão đi đến đầu đường kinh hành, cô ta đứng ở vách núi sâu một trăm người mà hát.
Thero paṭinivatti, atha naṃ sā vegena gantvā gahetvā ‘‘mayā, bhante, na eko, na dve tumhādisā khāditā’’ti āha.
The elder turned back, and she swiftly went, seized him, and said, "Venerable sir, it is not one or two like you that I have eaten."
Vị Trưởng lão quay trở lại, bấy giờ cô ta nhanh chóng đi đến bắt lấy ngài và nói: “Bạch Đại đức, tôi đã ăn thịt không phải một, không phải hai vị như Đại đức đâu.”
‘‘Kathañca, bhikkhave, senāsanaṃ pañcaṅgasamannāgataṃ hoti?
‘And how, bhikkhus, is a dwelling endowed with five qualities?
“Này các Tỳ-khưu, thế nào là một trú xứ có đủ năm yếu tố?
Idha, bhikkhave, senāsanaṃ nātidūraṃ hoti nāccāsannaṃ gamanāgamanasampannaṃ, divā appākiṇṇaṃ rattiṃ appasaddaṃ appanigghosaṃ, appaḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassaṃ, tasmiṃ kho pana senāsane viharantassa appakasirena uppajjanti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārā, tasmiṃ kho pana senāsane therā bhikkhū viharanti bahussutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā mātikādharā, te kālena kālaṃ upasaṅkamitvā paripucchati paripañhati ‘idaṃ, bhante, kathaṃ, imassa ko attho’ti.
Here, bhikkhus, a dwelling is neither too far nor too near, is good for coming and going, is not frequented by people during the day, is not noisy or boisterous at night, is free from annoyance by gnats, mosquitoes, wind, sun, and creeping things. While dwelling in that dwelling, one obtains robes, almsfood, lodging, and medicinal requisites for the sick with little difficulty. Furthermore, in that dwelling there dwell elder bhikkhus who are learned, who have understood the tradition, who uphold the Dhamma, who uphold the Vinaya, who uphold the mātikā. From time to time, one approaches them and questions and inquires: “Venerable sirs, how is this? What is the meaning of this?”
Này các Tỳ-khưu, ở đây, trú xứ không quá xa, không quá gần, thuận tiện cho việc đi lại, ban ngày ít người qua lại, ban đêm ít tiếng động, ít tiếng ồn ào, ít bị muỗi, ruồi, gió, nắng, rắn rết chạm vào; và khi sống ở trú xứ đó, y phục, đồ ăn khất thực, trú xứ, thuốc men trị bệnh, các vật dụng thiết yếu được phát sinh một cách dễ dàng; và ở trú xứ đó, có các Tỳ-khưu Trưởng lão sống, là những bậc đa văn, đã học hỏi kinh điển, nắm giữ Pháp, nắm giữ Luật, nắm giữ Mātika; vị ấy thỉnh thoảng đến gần để hỏi han, để tìm hiểu: ‘Bạch Đại đức, điều này là thế nào? Ý nghĩa của điều này là gì?’
Tassa te āyasmanto avivaṭañceva vivaranti, anuttānīkatañca uttāniṃ karonti, anekavihitesu ca kaṅkhāṭhāniyesu dhammesu kaṅkhaṃ paṭivinodenti.
And those venerable ones disclose what is undisclosed, make clear what is unclear, and resolve doubts in various doubtful matters pertaining to the Dhamma.
Các vị Tôn giả ấy bèn mở ra những điều chưa được mở, làm cho hiển lộ những điều chưa được hiển lộ, và giải tỏa những nghi ngờ trong các pháp đáng nghi ngờ thuộc nhiều loại.
Evaṃ kho, bhikkhave, senāsanaṃ pañcaṅgasamannāgataṃ hotī’’ti (a. ni. 10.11).
Thus, bhikkhus, is a dwelling endowed with five qualities.’
Này các Tỳ-khưu, như vậy là một trú xứ có đủ năm yếu tố.”
Upacchinnakhuddakapalibodhenāti ettha pana khuddakapalibodhe upacchindantena dīghāni kesanakhalomāni chinditabbāni, jiṇṇacīvaresu aggaḷaanuvātaparibhaṇḍadānādinā daḷhīkammaṃ vā tantucchedādīsu tunnakammaṃ vā kātabbaṃ, kiliṭṭhāni vā rajitabbāni.
Having cut off minor impediments: Here, in cutting off minor impediments, one should cut long hair, nails, and bodily hair; one should strengthen old robes by giving a crossbar-like or ventilation-like repair, or mend them where the thread is cut, or dye soiled ones.
Đã cắt bỏ những chướng ngại nhỏ (Upacchinnakhuddakapalibodhena): Ở đây, khi cắt bỏ những chướng ngại nhỏ, cần cắt bỏ tóc, móng tay, lông dài; cần củng cố y cũ bằng cách vá víu, hoặc may lại những chỗ bị sứt chỉ, v.v.; hoặc nhuộm lại những y bị dơ.
Sace patte malaṃ hoti, patto pacitabbo, mañcapīṭhādīni sodhetabbāni.
If the bowl is dirty, the bowl should be boiled; couches and chairs should be cleaned.
Nếu bát có vết bẩn, cần luộc bát; cần dọn dẹp giường, ghế, v.v.
Bhattasammadaṃ paṭivinodetvāti bhojananimittaṃ parissamaṃ vinodetvā.
Having dispelled the fatigue from eating means having dispelled the weariness due to food.
Sau khi xua tan sự mệt mỏi do bữa ăn (Bhattasammadaṃ paṭivinodetvā) là sau khi xua tan sự mệt mỏi do bữa ăn gây ra.
Āhāre hi āsayaṃ paviṭṭhamatte tassa āgantukatāya yebhuyyena siyā sarīrassa koci parissamo, taṃ vūpasametvā.
For as soon as food enters the system, due to its unfamiliarity, the body mostly experiences some weariness; that should be calmed down.
Thật vậy, khi thức ăn vừa vào bụng, do tính chất lạ của nó, cơ thể thường có một chút mệt mỏi, cần làm dịu sự mệt mỏi đó.
Tasmiñhi avūpasante sarīrakhedena cittaṃ ekaggataṃ na labheyyāti.
For if it is not calmed, the mind would not attain one-pointedness due to bodily fatigue.
Vì nếu sự mệt mỏi đó chưa được làm dịu, tâm sẽ không đạt được sự định tĩnh do sự mệt mỏi của cơ thể.
Uggahetabbato uggaho, sabbopi kammaṭṭhānavidhi, na pubbe vuttauggahamattaṃ.
Uggaha means what is grasped, so it is the entire method of meditation, not merely the "grasping" mentioned before.
Uggaho là sự học hỏi, tất cả phương pháp hành thiền, không chỉ là sự học hỏi đã nói trước đây.
Ācariyato uggaho ācariyuggaho, tato.
Grasping from the teacher is teacher-grasping; from that.
Uggaho từ vị thầy là sự học hỏi từ vị thầy (ācariyuggaho), từ đó.
Ekapadampīti ekakoṭṭhāsampi.
Even a single portion means even a single part.
Dù chỉ một phần (Ekapadampi) là dù chỉ một đoạn.
Anubandhanāti assāsapassāsānaṃ anugamanavasena satiyā nirantaraṃ anupavattanā.
Anubandhanā means the continuous following of mindfulness, by following the in-breaths and out-breaths.
Anubandhanā là sự tiếp nối liên tục của chánh niệm theo hơi thở vào và hơi thở ra.
Phusanāti assāsapassāse gaṇentassa gaṇanaṃ paṭisaṃharitvā te satiyā anubandhantassa yathā appanā hoti, tathā cittaṃ ṭhapentassa ca nāsikaggādiṭṭhānassa nesaṃ phusanā.
Phusanā means, for one who is counting in-breaths and out-breaths, withdrawing the counting and continuously following them with mindfulness, it is the touching of the tip of the nose or similar place for one who keeps the mind so that it attains appanā.
Phusanā là sự tiếp xúc của hơi thở vào và hơi thở ra với đầu mũi, v.v., khi hành giả đang đếm hơi thở vào và hơi thở ra, sau khi dừng việc đếm, và giữ tâm ở trạng thái định tĩnh như khi sự định tâm (appanā) xảy ra khi theo dõi chúng bằng chánh niệm.
Yasmā pana gaṇanādivasena viya phusanādivasena visuṃ manasikāro natthi, phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāneyeva gaṇanā kātabbāti dassetuṃ idha phusanāgahaṇanti dīpento ‘‘phusanāti phuṭṭhaṭṭhāna’’nti āha.
However, since there is no separate advertence (manasikāra) by way of touching and so on, as there is by way of counting and so on, he said "Phusanā means the place of contact" to show that here the taking of "touching" is to indicate that counting should be done only at the place where contact occurs.
Tuy nhiên, vì không có sự tác ý riêng biệt theo cách tiếp xúc, v.v., như cách đếm, v.v., để chỉ ra rằng việc đếm cần được thực hiện tại chính nơi tiếp xúc, nên ở đây việc nắm giữ phusanā, và nói “phusanā là nơi tiếp xúc”.
Ṭhapanāti samādhānaṃ.
Ṭhapanā means establishment (samādhi).
Ṭhapanā là sự định tâm.
Tañhi sammadeva ārammaṇe cittassa ādhānaṃ ṭhapanaṃ hoti.
For indeed, the proper establishment of the mind on the object is ṭhapana.
Thật vậy, sự đặt tâm đúng cách vào đối tượng là ṭhapanā.
Tathā hi samādhi ‘‘cittassa ṭhiti saṇṭhitī’’ti niddiṭṭho.
Thus, samādhi is defined as "the stability, the steadfastness of the mind."
Thật vậy, samādhi được định nghĩa là “sự an trú, sự định tĩnh của tâm”.
Samādhippadhānā pana appanāti āha ‘‘ṭhapanāti appanā’’ti.
But since appanā is prominent among samādhi, he says "Ṭhapanā means appanā".
Tuy nhiên, vì appanā là chính yếu của samādhi, nên nói “ṭhapanā là appanā”.
Aniccatādīnaṃ saṃlakkhaṇato sallakkhaṇā vipassanā.
Sallakkhaṇā vipassanā is insight that discerns impermanence and so on.
Sallakkhaṇā vipassanā là sự quán chiếu, do nhận biết vô thường, v.v.
Pavattato nimittato ca vinivaṭṭanato vinivaṭṭanā maggo.
Vinivaṭṭanā maggo is the path that turns away from continuance and from signs.
Vinivaṭṭanā maggo là con đường thoát ly, do thoát ly khỏi sự tiếp diễn và khỏi tướng.
Sakalasaṃkilesapaṭippassaddhibhāvato sabbaso suddhīti pārisuddhi phalaṃ.
Pārisuddhi phalaṃ is the fruit of purification, being completely pure due to the complete calming of all defilements.
Pārisuddhi phalaṃ là quả thanh tịnh, do sự an tịnh hoàn toàn của tất cả phiền não, tức là sự thanh tịnh hoàn toàn.
Tesanti vivaṭṭanāpārisuddhīnaṃ.
Tesaṃ refers to the turning away and the purification.
Tesaṃ là của sự thoát ly và sự thanh tịnh.
Paṭipassanāti pati pati dassanaṃ pekkhanaṃ.
Paṭipassanā means seeing again and again, observing.
Paṭipassanā là sự nhìn lại, sự quan sát lại từng cái một.
Tenāha ‘‘paccavekkhaṇā’’ti.
Therefore he says "paccavekkhaṇā" (reviewing).
Do đó nói “paccavekkhaṇā”.
Khaṇḍanti ekaṃ tīṇi pañcāti evaṃ gaṇanāya khaṇḍanaṃ.
Khaṇḍaṃ means cutting short by counting, such as one, three, five.
Khaṇḍaṃ là sự đếm từng cái một, như một, ba, năm.
Okāseti gaṇanāvidhiṃ sandhāyāha, gaṇanānissitova na kammaṭṭhānanissito.
Okāse is said referring to the counting method; it is associated with counting, not with the meditation subject itself.
Okāse là nói đến phương pháp đếm, chỉ liên quan đến việc đếm chứ không liên quan đến đề mục thiền.
Sikhāppattaṃ nu khoti idaṃ cirataraṃ gaṇanāya manasikarontassa vasena vuttaṃ.
Sikhāppattaṃ nu kho is said in reference to one who for a long time adverts to counting.
Sikhāppattaṃ nu kho là điều này được nói theo nghĩa của người đã tác ý việc đếm trong một thời gian dài.
So hi tathā laddhaṃ avikkhepamattaṃ nissāya evaṃ maññeyya.
For he might think thus, relying on the degree of non-distraction thus obtained.
Thật vậy, người ấy có thể nghĩ như vậy dựa vào sự không xao lãng đã đạt được.
Assāsapassāsesu yo upaṭṭhāti, taṃ gahetvāti idaṃ assāsapassāsesu yassa ekova paṭhamaṃ upaṭṭhāti, taṃ sandhāya vuttaṃ.
Taking that which is present among the in-breaths and out-breaths is said regarding that in-breath or out-breath which is first present to one.
Nắm giữ cái nào xuất hiện trong hơi thở vào và hơi thở ra là điều này được nói đến cái nào xuất hiện trước tiên trong hơi thở vào và hơi thở ra.
Yassa pana ubhopi upaṭṭhahanti, tena ubhayampi gahetvā gaṇetabbaṃ.
But for one to whom both are present, both should be taken and counted.
Tuy nhiên, đối với người mà cả hai đều xuất hiện, người ấy cần nắm giữ cả hai để đếm.
Yo upaṭṭhātīti iminā ca dvīsu nāsāpuṭavātesu yo pākaṭataro upaṭṭhāti, so gahetabboti ayampi attho dīpitoti daṭṭhabbaṃ.
And by "that which is present," this meaning is also indicated: that among the two breaths at the nostrils, the one that is more evident should be taken, so it should be understood.
Và với “cái nào xuất hiện”, ý nghĩa này cũng được chỉ ra rằng trong hai luồng gió ở lỗ mũi, cái nào rõ ràng hơn thì nên nắm giữ.
Pavattamānaṃ pavattamānanti āmeḍitavacanena nirantaraṃ assāsapassāsānaṃ upalakkhaṇaṃ dasseti.
Pavattamānaṃ pavattamānaṃ by the reduplicated word shows the continuous observation of in-breaths and out-breaths.
Pavattamānaṃ pavattamānaṃ với từ lặp lại cho thấy sự nhận biết liên tục của hơi thở vào và hơi thở ra.
Evanti vuttappakārena upalakkhetvāvāti attho.
Evaṃ means "having observed in the manner described."
Evaṃ có nghĩa là sau khi nhận biết theo cách đã nói.
Paṭhamaṃ ekekasmiṃ upaṭṭhitepi upalakkhetvāva gaṇentassa kamena ubhopi pākaṭā hontīti āha – ‘‘assāsapassāsā pākaṭā hontī’’ti.
He says – "the in-breaths and out-breaths become clear" – because for one who counts while observing, even if only one is initially present, gradually both become clear.
Ban đầu, dù chỉ một cái xuất hiện, khi người ấy nhận biết và đếm, dần dần cả hai đều trở nên rõ ràng, nên nói – “hơi thở vào và hơi thở ra trở nên rõ ràng”.
Tena ‘‘upalakkhetvāva gaṇetabba’’nti imassa ‘‘tassevaṃ gaṇayato…pe… pākaṭā hontī’’ti idaṃ kāraṇavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Therefore, "one should count while observing" – for this, "as he thus counts... the in-breaths and out-breaths become clear" should be seen as the reason.
Do đó, câu “cần nhận biết và đếm” và “khi người ấy đếm như vậy… v.v… trở nên rõ ràng” cần được xem là lời giải thích nguyên nhân.
Tattha pākaṭā hontīti gaṇanāvasena bahiddhā vikkhepābhāvato vibhūtā honti.
There, pākaṭā honti means they become distinct (vibhūtā) due to the absence of external distraction by way of counting.
Ở đó, trở nên rõ ràng có nghĩa là trở nên rõ ràng do không có sự xao lãng ra bên ngoài theo cách đếm.
Palighāya parivattanakaṃ yattha nikkhipanti, so palighatthambho.
The palighatthambho is where they place the turning bolt to block the door.
Nơi người ta đặt thanh gỗ để xoay chốt cửa, đó là cột chốt cửa.
Tiyāmarattinti accantasaṃyoge upayogavacanaṃ.
Tiyāmarattiṃ is a locative expression denoting extreme association (throughout the three watches of the night).
Tiyāmarattiṃ là cách dùng từ chỉ sự kết hợp tuyệt đối.
Purimanayenāti sīghagaṇanāya, gopālakagaṇanāyāti attho.
Purimanayena means by the previous method, i.e., by quick counting, by the counting of a herdsman.
Theo cách trước là theo cách đếm nhanh, tức là theo cách đếm của người chăn bò.
Eko dve tīṇi cattāri pañcāti gaṇanāvidhidassanaṃ.
"One, two, three, four, five" is a demonstration of the counting method.
Một, hai, ba, bốn, năm là sự chỉ ra phương pháp đếm.
Tasmā aṭṭhātiādīsupi ekato paṭṭhāyeva paccekaṃ aṭṭhādīni pāpetabbāni.
Therefore, even in "eight" and so on, each of the eights etc. should be reached starting from one.
Do đó, trong các câu bắt đầu bằng tám v.v..., cũng cần phải đạt đến tám v.v... một cách riêng lẻ, bắt đầu từ một.
‘‘Sīghaṃ sīghaṃ gaṇetabbamevā’’ti vatvā tattha kāraṇaṃ nidassanañca dasseti ‘‘gaṇanāpaṭibaddhe hī’’tiādinā.
Having said, "One should count quickly, quickly," the reason and example for it are shown with "for in what is bound up with counting," and so on.
Sau khi nói “phải đếm thật nhanh, thật nhanh”, ngài chỉ ra nguyên nhân và ví dụ cho điều đó bằng câu bắt đầu bằng “Vì khi tâm bị ràng buộc vào việc đếm”.
Tattha arīyati tena nāvāti arittaṃ, pājanadaṇḍo.
There, that by which a boat is driven is an aritta, a rudder.
Ở đó, con thuyền được chèo bởi cái đó, nên gọi là arittaṃ, tức là cây sào chèo.
Arittena upatthambhanaṃ arittupatthambhanaṃ, tassa vasena.
Supporting with a rudder is arittupatthambhanaṃ, by means of that.
Sự chống đỡ bằng mái chèo là arittupatthambhanaṃ, do cách đó.
Nippariyāyato nirantarappavatti nāma ṭhapanāyamevāti āha ‘‘nirantarappavattaṃ viyā’’ti.
He says that direct, continuous occurrence is indeed ṭhapanā (placement/establishment), thus: "as if continuously occurring."
Một cách trực tiếp, sự diễn tiến không gián đoạn chính là sự thiết lập, vì vậy đã nói “như là sự diễn tiến không gián đoạn”.
Anto pavisantaṃ manasikaronto anto cittaṃ paveseti nāma.
One who attends to that which enters inside, as it were, directs the mind inward.
Khi tác ý đến (hơi thở) đang đi vào bên trong, gọi là đưa tâm vào bên trong.
Bahi cittanīharaṇepi eseva nayo.
The same method applies to directing the mind outward.
Đối với việc đưa tâm ra bên ngoài, phương pháp cũng tương tự.
Vātabbhāhatanti abbhantaragatavātaṃ bahulaṃ manasikarontassa vātena taṃ ṭhānaṃ abbhāhataṃ viya medena pūritaṃ viya ca hoti, tathā upaṭṭhāti.
Vātabbhāhataṃ: for one who attends frequently to the internal air, that place becomes as if overwhelmed by air, as if filled with fat, and appears as such.
Vātabbhāhata có nghĩa là, đối với người tác ý nhiều đến gió đi vào bên trong, nơi đó giống như bị gió tác động và giống như được lấp đầy bởi mỡ, nó hiện khởi như vậy.
Nīharatoti phuṭṭhokāsaṃ muñcitvā nīharato.
Nīharato means: for one who withdraws it, abandoning the touched spot.
Nīharato có nghĩa là, khi đưa ra, buông bỏ nơi đã tiếp xúc.
Tathā pana nīharato vātassa gatisamanvesanamukhena nānārammaṇesu cittaṃ vidhāvatīti āha ‘‘puthuttārammaṇe cittaṃ vikkhipatī’’ti.
He says that for one who withdraws it thus, the mind strays to various objects through the investigation of the air's movement, thus: "the mind becomes scattered among diverse objects."
Tuy nhiên, khi đưa ra như vậy, tâm chạy theo nhiều đối tượng khác nhau qua việc truy tìm sự chuyển động của gió, vì vậy đã nói “tâm bị phân tán trong nhiều đối tượng khác nhau”.
Etanti etaṃ assāsapassāsajātaṃ.
Etaṃ: this breathing in and out.
Etaṃ có nghĩa là, cái này, tức là nhóm hơi thở vô, hơi thở ra.
Anugamananti pavattapavattānaṃ assāsapassāsānaṃ ārammaṇakaraṇavasena satiyā anu anu pavattanaṃ anugacchanaṃ.
Anugamanaṃ: the following of continuously occurring inhalations and exhalations, following them with mindfulness by making them the object.
Anugamana có nghĩa là, sự theo dõi, sự đi theo từng chút một của niệm bằng cách lấy các hơi thở vô, hơi thở ra đã diễn tiến làm đối tượng.
Tenevāha – ‘‘tañca kho ādimajjhapariyosānānugamanavasenā’’ti.
That is why he says: "and indeed, by following the beginning, middle, and end."
Chính vì vậy đã nói – “và sự theo dõi đó là theo cách đầu, giữa, và cuối”.
Nābhi ādi tattha paṭhamaṃ uppajjanato.
The navel is the beginning, as it first arises there.
Rốn là đầu, vì nó sanh khởi trước tiên ở đó.
Paṭhamuppattivasena hi idha ādicintā, na uppattimattavasena.
Here, the consideration of the beginning is based on the first arising, not merely on arising.
Thật vậy, ở đây, sự xem xét về điểm đầu là do sự sanh khởi đầu tiên, chứ không phải chỉ do sự sanh khởi đơn thuần.
Tathā hi te nābhito paṭṭhāya yāva nāsikaggā sabbattha uppajjanteva.
For indeed, they arise everywhere from the navel up to the tip of the nose.
Vì thế, chúng sanh khởi ở khắp mọi nơi, từ rốn cho đến chóp mũi.
Yattha yattha ca uppajjanti, tattha tattheva bhijjanti dhammānaṃ gamanābhāvato.
And wherever they arise, they cease right there, as phenomena do not travel.
Và ở nơi nào chúng sanh khởi, chúng hoại diệt ngay tại nơi đó, vì các pháp không có sự di chuyển.
Yathāpaccayaṃ pana desantarappattiyaṃ gatisamaññā.
But the designation of "movement" (gati) refers to reaching another place conditioned by various factors.
Tuy nhiên, tùy theo duyên, có danh xưng là sự chuyển động khi đến một nơi khác.
Hadayaṃ majjhanti hadayasamīpaṃ tassa uparibhāgo majjhaṃ.
Hadayaṃ majjhaṃ: the area near the heart, its upper part is the middle.
Tim là giữa có nghĩa là, vùng gần tim, phần trên của nó là giữa.
Nāsikaggaṃ pariyosānanti nāsikaṭṭhānaṃ tassa pariyosānaṃ assāsapassāsānaṃ samaññāya tadavadhibhāvato.
Nāsikaggaṃ pariyosānaṃ: the tip of the nose is the end of the nose region, as it is the boundary for the designation of inhalations and exhalations.
Chóp mũi là cuối cùng có nghĩa là, vị trí của mũi là điểm cuối cùng của nó, vì danh xưng hơi thở vô, hơi thở ra có giới hạn ở đó.
Tathā hete cittasamuṭṭhānā vuttā, na ca bahiddhā cittasamuṭṭhānānaṃ sambhavo atthi.
For indeed, these are said to arise from mind, and there is no possibility of arising from mind externally.
Thật vậy, chúng được nói là do tâm tạo, và không có sự tồn tại của các pháp do tâm tạo ở bên ngoài.
Tenāha ‘‘abbhantarapavisanavātassa nāsikaggaṃ ādī’’ti.
Therefore, he says: "the tip of the nose is the beginning of the internally entering air."
Do đó đã nói “chóp mũi là điểm đầu của hơi thở đi vào bên trong”.
Pavisananikkhamanapariyāyo pana taṃsadisavaseneva vuttoti veditabbo.
The sequence of entering and exiting, however, should be understood as stated in a similar manner.
Tuy nhiên, cần hiểu rằng trình tự đi vào và đi ra được nói theo cách tương tự như vậy.
Vikkhepagatanti vikkhepaṃ upagataṃ, vikkhittaṃ asamāhitanti attho.
Vikkhepagataṃ: fallen into distraction, scattered, unfocused—that is the meaning.
Vikkhepagataṃ có nghĩa là, đã đi đến sự phân tán, tức là bị phân tán, không định tĩnh.
Sāraddhāyāti sadarathabhāvāya.
Sāraddhāyā: for agitation.
Sāraddhāya có nghĩa là, để có trạng thái bối rối.
Iñjanāyāti kammaṭṭhānamanasikārassa calanāya.
Iñjanāyā: for the shaking of the meditation attention.
Iñjanāya có nghĩa là, để có sự dao động trong việc tác ý đề mục.
Vikkhepagatena cittenāti hetumhi karaṇavacanaṃ, itthambhūtalakkhaṇe vā.
Vikkhepagatena cittenā: the instrumental case signifies a cause or a characteristic of such a state.
Vikkhepagatena cittena là cách dùng công cụ cách trong ý nghĩa nguyên nhân, hoặc trong ý nghĩa chỉ đặc tính.
Sāraddhāti sadarathā.
Sāraddhā: agitated.
Sāraddhā có nghĩa là, bối rối.
Iñjitāti iñjanakā calanakā, tathā phanditā.
Iñjitā: agitating, shaking; similarly, phanditā (trembling).
Iñjitā có nghĩa là, dao động, lay động, tương tự như phanditā.
Ādimajjhapariyosānavasenātiādimajjhapariyosānānugamanavasena na manasi kātabbanti sambandho.
Ādimajjhapariyosānavasenā is connected thus: "one should not attend by way of following the beginning, middle, and end."
Theo cách đầu, giữa, và cuối, có sự liên kết là không nên tác ý theo cách theo dõi đầu, giữa, và cuối.
‘‘Anubandhanāya manasikarontena phusanāvasena ṭhapanāvasena ca manasi kātabba’’nti yena adhippāyena vuttaṃ, taṃ vivarituṃ ‘‘gaṇanānubandhanāvasena viyā’’tiādimāha.
To elaborate on the intention of the statement, "One should attend by way of touching and by way of establishing, when attending by way of binding," he begins by saying: "as if by way of counting and binding," and so on.
Để làm rõ ý định mà theo đó đã nói rằng “người tác ý để theo dõi nên tác ý theo cách tiếp xúc và theo cách thiết lập”, ngài đã nói “như là theo cách đếm và theo dõi” v.v...
Tattha visuṃ manasikāro natthīti gaṇanāya anubandhanāya ca vinā yathākkamaṃ kevalaṃ phusanāvasena ṭhapanāvasena ca kammaṭṭhānamanasikāro natthi.
There, visuṃ manasikāro natthī means that without counting and binding, there is no meditation attention to the meditation object merely by way of touching and establishing, respectively.
Ở đó, không có sự tác ý riêng biệt có nghĩa là, không có sự tác ý đề mục chỉ đơn thuần theo cách tiếp xúc và theo cách thiết lập, mà không có sự đếm và theo dõi theo thứ tự.
Nanu phusanāya vinā ṭhapanāya viya phusanāya vinā gaṇanāyapi manasikāro natthiyevāti?
But is it not true that just as there is no attention by way of establishing without touching, so too there is no attention by way of counting without touching?
Chẳng phải là, giống như không có sự thiết lập mà không có sự tiếp xúc, thì cũng không có sự tác ý đếm mà không có sự tiếp xúc sao?
Yadipi natthi, gaṇanā pana yathā kammaṭṭhānamanasikārassa mūlabhāvato padhānabhāvena gahetabbā, evaṃ anubandhanā ṭhapanāya tāya vinā ṭhapanāya asambhavato.
Even if that is true, counting should be taken as primary due to its foundational nature for meditation attention, just as binding for establishing due to the impossibility of establishing without it.
Mặc dù không có, nhưng việc đếm, vì là nền tảng của việc tác ý đề mục, nên được xem là chính yếu; tương tự, việc theo dõi là nền tảng cho việc thiết lập, vì không có sự thiết lập nếu không có nó.
Tasmā satipi phusanāya nānantarikabhāve gaṇanānubandhanā eva mūlabhāvato padhānabhāvena gahetvā itarāsaṃ tadabhāvaṃ dassento āha – ‘‘gaṇanānubandhanāvasena viya hi phusanāṭhapanāvasena visuṃ manasikāro natthī’’ti.
Therefore, even though touching is present, it is not of immediate consequence. So, emphasizing the foundational and primary nature of counting and binding, and showing the absence of this nature in the others, he says: "Indeed, just as there is no distinct attention by way of counting and binding, so there is no distinct attention by way of touching and establishing."
Do đó, mặc dù có sự liên tục với việc tiếp xúc, nhưng ngài đã lấy việc đếm và theo dõi làm chính yếu vì chúng là nền tảng, và để chỉ ra rằng các pháp khác không có điều đó, ngài đã nói – “giống như theo cách đếm và theo dõi, không có sự tác ý riêng biệt theo cách tiếp xúc và thiết lập”.
Yadi evaṃ tā kasmā uddese visuṃ gahitāti āha ‘‘phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāneyevā’’tiādi.
If so, why were they taken separately in the exposition? He answers, starting with: "only at the very places touched," and so on.
Nếu vậy, tại sao chúng lại được nêu riêng trong phần đề mục? Ngài nói “chỉ tại nơi đã tiếp xúc” v.v...
Tattha phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāneyeva gaṇentoti iminā gaṇanāya phusanā aṅganti dasseti.
There, phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāneyeva gaṇento indicates that touching is a component of counting.
Ở đó, khi đếm chỉ tại nơi đã tiếp xúc, bằng câu này, ngài chỉ ra rằng sự tiếp xúc là một phần của việc đếm.
Tenāha – ‘‘gaṇanāya ca phusanāya ca manasi karotī’’ti.
That is why he says: "one attends by counting and by touching."
Do đó đã nói – “tác ý bằng cả việc đếm và việc tiếp xúc”.
Tatthevāti phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāneyeva.
Tattheva: only at the very places touched.
Tattheva có nghĩa là, chỉ tại nơi đã tiếp xúc.
Teti assāsapassāse.
Te: those inhalations and exhalations.
Te có nghĩa là, các hơi thở vô, hơi thở ra đó.
Satiyā anubandhantoti gaṇanāvidhiṃ anugantvā satiyā nibandhanto, phuṭṭhokāseyeva te nirantaraṃ upadhārentoti attho.
Satiyā anubandhanto: following the counting method and binding them with mindfulness; meaning, continuously fixing them on the spot of contact.
Anubandhanto satiyā có nghĩa là, sau khi theo phương pháp đếm, buộc chặt bằng niệm, tức là liên tục chú tâm vào chúng ngay tại nơi tiếp xúc.
Appanāvasena cittaṃ ṭhapentoti yathā appanā hoti, evaṃ yathāupaṭṭhite nimitte cittaṃ ṭhapento samādahanto.
Appanāvasena cittaṃ ṭhapento: establishing the mind on the appearing sign so that appanā (absorption) occurs, concentrating it.
Appanāvasena cittaṃ ṭhapento có nghĩa là, để an chỉ định sanh khởi, người ấy thiết lập tâm, định tĩnh tâm vào tướng đã hiện khởi.
Anubandhanāya cātiādīsu anubandhanāya ca phusanāya ca ṭhapanāya ca manasi karotīti vuccatīti yojanā.
In Anubandhanāya cā and so on, the construction is: "it is said that one attends by binding, by touching, and by establishing."
Trong các câu như Anubandhanāya cā v.v..., cần hiểu rằng được nói là tác ý bằng cả sự theo dõi, sự tiếp xúc và sự thiết lập.
Svāyamatthoti yvāyaṃ ‘‘phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāneyeva gaṇento tattheva gaṇanaṃ paṭisaṃharitvā te satiyā anubandhanto’’ti vutto, so ayamattho.
Svāyamattho: this meaning is what was stated as "counting at the very places touched, and having ceased counting right there, binding them with mindfulness."
Svāyamattho có nghĩa là, ý nghĩa này, điều đã được nói rằng “khi đếm chỉ tại nơi đã tiếp xúc, sau khi thu nhiếp việc đếm về nơi đó, người ấy theo dõi chúng bằng niệm”.
Yā accantāya na minoti na vinicchinati, sā mānassa samīpeti upamā yathā goṇo viya gavayoti.
That which absolutely does not measure or determine is near to measurement (māna), just as an ox is like a wild ox.
Cái gì hoàn toàn không đo lường, không phân định, nó ở gần với sự đo lường, ví dụ như con bò tót thì giống như con bò nhà.
Paṅguḷoti pīṭhasappī.
Paṅguḷo: one who crawls on their seat.
Paṅguḷo có nghĩa là, người đi bằng ghế lết.
Dolāti peṅkholo.
Dolā: a swing.
Dolā có nghĩa là, xích đu.
Kīḷatanti kīḷantānaṃ.
Kīḷataṃ: of those playing.
Kīḷataṃ có nghĩa là, của những người đang chơi.
Mātāputtānanti attano bhariyāya puttassa ca.
Mātāputtānaṃ: of one's wife and son.
Mātāputtānaṃ có nghĩa là, của con trai của vợ mình.
Ubho koṭiyoti āgacchantassa purimakoṭiṃ, gacchantassa pacchimakoṭinti dvepi koṭiyo.
Ubho koṭiyo: both ends—the front end of what is coming, and the rear end of what is going.
Ubho koṭiyo có nghĩa là, cả hai đầu, tức là đầu trước của người đang đến và đầu sau của người đang đi.
Majjhañcāti dolāphalakasseva majjhaṃ.
Majjhañcā: and the middle, just like the middle of the swing board.
Majjhañcā có nghĩa là, phần giữa của tấm ván xích đu.
Upanibandhanatthambho viyāti upanibandhanatthambho, nāsikaggaṃ mukhanimittaṃ vā, tassa mūle samīpe ṭhatvā.
As if a binding post, upanibandhanatthambho: standing at the root, near the tip of the nose or the mouth mark.
Giống như cột trụ để buộc vào, nên gọi là upanibandhanatthambho, tức là chóp mũi hoặc tướng ở miệng, đứng ở gốc, ở gần nó.
Kathaṃ ṭhatvā?
How does one stand?
Đứng như thế nào?
Satiyā vasena.
By means of mindfulness.
Bằng cách có niệm.
Satiñhi tattha sūpaṭṭhitaṃ karonto yogāvacaro tattha ṭhito nāma hoti avayavadhammena samudāyassa apadisitabbato.
For a meditator, by making mindfulness well-established there, one is said to be "standing there," because the whole is referred to by its part.
Thật vậy, khi hành giả làm cho niệm được thiết lập vững chắc ở đó, thì được gọi là đứng ở đó, vì toàn thể có thể được chỉ định bằng một pháp thành phần.
Nimitteti nāsikaggādinimitte.
Nimitte: on the sign such as the tip of the nose.
Nimitte có nghĩa là, trong tướng như chóp mũi v.v...
Satiyā nisinnoti sativasena nisīdanto.
Satiyā nisinno: sitting by means of mindfulness.
Satiyā nisinno có nghĩa là, ngồi bằng cách có niệm.
‘‘Satiñhi tatthā’’tiādinā ṭhāne viya vattabbaṃ.
What is said in "Satiñhi tatthā" and so on should be understood as referring to the place.
Cần phải nói giống như trong trường hợp đứng, bằng câu “Satiñhi tatthā” v.v...
Tatthāti phuṭṭhaṭṭhāne.
Tatthā: at the place of contact.
Tatthā có nghĩa là, tại nơi tiếp xúc.
Teti nagarassa anto bahi ca gatā manussā tesaṃ saṅgahā ca hatthagatā.
Te: those people who have gone inside and outside the city, and their collections held in hand.
Te có nghĩa là, những người đã đi vào trong và ra ngoài thành phố, và sự thu thập của họ đã được nắm bắt.
Ādito pabhutīti upameyyatthadassanato paṭṭhāya.
Ādito pabhutī: starting from the presentation of the simile.
Ādito pabhutī có nghĩa là, bắt đầu từ việc trình bày ý nghĩa của đối tượng so sánh.
Gāthāyaṃ nimittanti upanibandhananimittaṃ.
In the verse, nimittaṃ refers to the binding sign.
Trong bài kệ, nimitta có nghĩa là, tướng để buộc vào.
Anārammaṇamekacittassāti ekassa cittassa na ārammaṇaṃ, ārammaṇaṃ na hontīti attho.
Anārammaṇamekacittassā: it is not an object for one mind; meaning, they are not objects.
Anārammaṇamekacittassā có nghĩa là, không phải là đối tượng của một tâm, tức là không trở thành đối tượng.
Ajānato ca tayo dhammeti nimittaṃ assāso passāsoti ime nimittādayo tayo dhamme ārammaṇakaraṇavasena avindantassa.
Ajānato ca tayo dhamme: for one who does not find these three phenomena—the sign, inhalation, and exhalation—by making them objects.
Ajānato ca tayo dhamme có nghĩa là, đối với người không biết, không nắm bắt được ba pháp này là tướng, hơi thở vô, và hơi thở ra bằng cách lấy làm đối tượng.
Ca-saddo byatireke.
The word ca implies exclusion.
Từ Ca có nghĩa là, trái lại.
Bhāvanāti ānāpānassatisamādhibhāvanā.
Bhāvanā: the development of mindfulness of breathing concentration (ānāpānassatisamādhibhāvanā).
Bhāvanā có nghĩa là, sự tu tập định niệm hơi thở.
Nupalabbhatīti na upalabbhati na sijjhatīti ayaṃ codanāgāthāya attho.
Nupalabbhatī: is not found, does not succeed. This is the meaning of the interrogative verse.
Nupalabbhatī có nghĩa là, không đạt được, không thành tựu; đây là ý nghĩa của bài kệ chất vấn.
Dutiyā pana parihāragāthā suviññeyyāva.
The second verse, the explanatory one, is easy to understand.
Còn bài kệ thứ hai là bài kệ giải đáp, khá dễ hiểu.
Idāni tamatthaṃ kakacopamāya sādhetuṃ ‘‘seyyathāpī’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to clarify that meaning with the simile of the saw, the passage beginning with " Just as" was stated.
Bây giờ, để chứng minh ý nghĩa đó bằng ví dụ cái cưa, câu “Ví như” và những câu tương tự đã được nói.
Bhūmibhāgassa visamatāya cañcale rukkhe chedanakiriyā na sukarā siyā, tathā ca sati kakacadantagati duviññeyyāti āha – ‘‘same bhūmibhāge’’ti.
The act of cutting a shaky tree on uneven ground would not be easy, and in that case, the movement of the saw's teeth would be difficult to discern, thus it is said: " on level ground."
Vì mặt đất không bằng phẳng, việc cưa cây lung lay sẽ không dễ dàng, và khi đó, sự di chuyển của răng cưa sẽ khó nhận biết, nên đã nói – “trên mặt đất bằng phẳng”.
Kakacenāti khuddakena kharapattena.
" With a saw" means with a small, rough blade.
Bằng cái cưa nghĩa là bằng cái lưỡi cưa nhỏ và sắc.
Tenāha ‘‘puriso’’ti.
Therefore, it says " a man."
Do đó đã nói “người đàn ông”.
Phuṭṭhakakacadantānanti phuṭṭhaphuṭṭhakakacadantānaṃ vasena.
" Of the saw's teeth that make contact" means by means of the saw's teeth that make repeated contact.
Phuṭṭhakakacadantāna có nghĩa là do sự chạm đi chạm lại của các răng cưa.
Tena kakacadantehi phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāneyeva purisassa satiyā upaṭṭhānaṃ dasseti.
Thereby, it shows that the man's mindfulness is established only at the points where the saw's teeth make contact.
Điều đó cho thấy sự chú tâm của người đàn ông chỉ hiện diện ở những chỗ răng cưa chạm đi chạm lại.
Tenāha – ‘‘na āgate vā gate vā kakacadante manasi karotī’’ti.
Therefore, it says: " he does not pay attention to the saw's teeth that have come or gone."
Do đó đã nói – “không tác ý đến các răng cưa đã đến hoặc đã đi”.
Kakacassa ākaḍḍhanakāle purisābhimukhaṃ pavattā āgatā, pellanakāle tato vigatā gatāti vuttā, na ca āgatā vā gatā vā kakacadantā aviditā honti sabbattha satiyā upaṭṭhitattā chinditabbaṭṭhānaṃ aphusitvā gacchantānaṃ āgacchantānañca kakacadantānaṃ abhāvato.
When the saw is pulled, the teeth that move towards the man are said to have "come"; when pushed, they are said to have "gone" from there. However, the saw's teeth, whether "come" or "gone," are not unknown, as mindfulness is established throughout, and there are no saw's teeth that "go" or "come" without touching the place to be cut.
Khi cái cưa được kéo về phía người đàn ông thì gọi là đã đến (āgatā), khi đẩy ra xa thì gọi là đã đi (gatā). Các răng cưa đã đến hoặc đã đi không bị không biết đến vì sự chú tâm (sati) hiện diện khắp nơi, và không có các răng cưa đến hoặc đi mà không chạm vào chỗ cần cưa.
Padhānanti rukkhassa chedanavīriyaṃ.
" Exertion" is the energy for cutting the tree.
Sự tinh tấn (padhāna) là sự tinh tấn cưa cây.
Payoganti tasseva chedanakiriyaṃ.
" Effort" is the very act of cutting.
Sự tinh tấn (payoga) là hành động cưa đó.
Upamāyaṃ ‘‘visesamadhigacchatī’’ti padaṃ pāḷiyaṃ natthi, yojetvā pana dassetabbaṃ.
In the simile, the phrase "attains distinction" is not in the Pāḷi, but it should be connected.
Trong ví dụ, từ “đạt được sự đặc biệt” (visesamadhigacchatī) không có trong kinh điển, nhưng phải được ghép vào.
Teneva visuddhimagge (visuddhi. 1.227) upamāyampi ‘‘visesamadhigacchatī’’ti padaṃ yojetvāva vuttaṃ.
Thus, even in the simile in the Visuddhimagga (Visuddhi. 1.227), the phrase "attains distinction" is connected and stated.
Chính vì vậy, trong Visuddhimagga (Visuddhi. 1.227), từ “đạt được sự đặc biệt” cũng được ghép vào trong ví dụ và đã được nói.
Taṃsaṃvaṇṇanāyañca ‘‘visesanti anekabhāvāpādanaṃ, tena ca sādhetabbaṃ payojanavisesa’’nti attho vutto.
In its commentary, the meaning given is "distinction" means manifold development, and by that, the specific purpose to be achieved.
Trong phần giải thích của nó, ý nghĩa được nói là “sự đặc biệt (visesa) là sự tạo ra nhiều trạng thái, và đó là mục đích đặc biệt (payojanavisesa) cần đạt được”.
Yathā rukkhotiādi upamāsaṃsandanaṃ.
" Just as a tree" and so on is the application of the simile.
Ví như cây và những câu tương tự là sự đối chiếu ví dụ.
Upanibandhati ārammaṇe cittaṃ etāyāti sati upanibandhanā nāma, tassā assāsapassāsānaṃ sallakkhaṇassa nimittanti upanibandhanānimittaṃ, nāsikaggaṃ mukhanimittaṃ vā.
Mindfulness is called upanibandhanā because the mind is tied to the object by it. The sign (nimitta) for discerning the in-breaths and out-breaths is called upanibandhanānimitta, which is the tip of the nose or the mouth-sign.
Sự chú tâm (sati) được gọi là sự ràng buộc (upanibandhanā) vì tâm được ràng buộc vào đối tượng bằng nó. Tướng của sự nhận biết hơi thở vào và hơi thở ra được gọi là tướng ràng buộc (upanibandhanānimitta), tức là chóp mũi hoặc tướng miệng.
Evamevanti yathā so puriso kakacena rukkhaṃ chindanto āgatagate kakacadante amanasikarontopi phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāneyeva satiyā upaṭṭhapanena āgatagate kakacadante jānāti, suttapadañca avirajjhanto atthakiccaṃ sādheti, evamevaṃ.
" Even so" means just as that man, cutting a tree with a saw, even without paying attention to the saw's teeth that have come and gone, knows them by establishing mindfulness only at the points of contact, and accomplishes the task without missing the word of the Sutta, even so.
Cũng vậy, như người đàn ông đó khi cưa cây bằng cái cưa, dù không tác ý đến các răng cưa đã đến và đã đi, nhưng do thiết lập sự chú tâm (sati) ngay tại những chỗ chạm đi chạm lại, anh ta biết các răng cưa đã đến và đã đi, và không vi phạm lời dạy của kinh điển, anh ta hoàn thành công việc; cũng vậy.
Nāsikagge mukhanimitteti dīghanāsiko nāsikagge, itaro mukhaṃ asanaṃ nimīyati chādīyati etenāti mukhanimittanti laddhanāme uttaroṭṭhe.
" At the tip of the nose, at the mouth-sign": for one with a long nose, at the tip of the nose; for others, on the upper lip, which is called the mouth-sign because the mouth is covered and concealed by it.
Tại chóp mũi, tại tướng miệng: người có mũi dài thì tại chóp mũi, người khác thì tại môi trên, nơi được gọi là tướng miệng (mukhanimitta) vì miệng được che đậy bằng nó.
Idaṃ padhānanti yena vīriyārambhena āraddhavīriyassa yogino kāyopi cittampi kammaniyaṃ bhāvanākammakkhamaṃ bhāvanākammayoggaṃ hoti, idaṃ vīriyaṃ padhānanti phalena hetuṃ dasseti.
" This is exertion" – it refers to the cause by the effect. The energy by which the yogi, having aroused energy, has both body and mind fit for action, capable of mental development, suitable for mental development – this energy is exertion.
Đây là sự tinh tấn (idaṃ padhāna) nghĩa là sự tinh tấn mà nhờ đó thân và tâm của hành giả đã bắt đầu tinh tấn trở nên dễ sai khiến (kammaniya), thích hợp cho việc tu tập (bhāvanākamma), phù hợp với việc tu tập (bhāvanākammayogga); sự tinh tấn này là sự tinh tấn (padhāna) – điều này cho thấy nguyên nhân bằng kết quả.
Upakkilesā pahīyantīti cittassa upakkilesabhūtāni nīvaraṇāni vikkhambhanavasena pahīyanti.
" Defilements are abandoned" means the defilements of the mind, the hindrances, are abandoned by way of suppression.
Các phiền não được đoạn trừ (upakkilesā pahīyanti) nghĩa là các triền cái (nīvaraṇa) là những phiền não của tâm được đoạn trừ bằng cách trấn áp.
Vitakkā vūpasammantīti tato eva kāmavitakkādayo micchāvitakkā upasamaṃ gacchanti, nīvaraṇappahānena vā paṭhamajjhānādhigamaṃ dassetvā vitakkavūpasamāpadesena dutiyajjhānādīnamadhigamamāha.
" Thoughts subside" means that from that very point, wrong thoughts such as thoughts of sense-desire subside. Or, by showing the attainment of the first jhāna through the abandonment of hindrances, it speaks of the attainment of the second jhāna and so on through the subsidence of thoughts.
Các tầm được an tịnh (vitakkā vūpasammanti) nghĩa là từ đó các tầm dục (kāmavitakka) và các tầm tà (micchāvitakka) khác được an tịnh. Hoặc, sau khi cho thấy sự chứng đắc sơ thiền bằng sự đoạn trừ triền cái, bằng cách nói về sự an tịnh của tầm, ngài nói về sự chứng đắc nhị thiền và các thiền cao hơn.
Ayaṃ payogoti ayaṃ jhānādhigamassa hetubhūto kammaṭṭhānānuyogo payogo.
" This is the effort" – this practice of the meditation subject, which is the cause of jhāna attainment, is the effort.
Đây là sự tinh tấn (ayaṃ payogo) nghĩa là sự chuyên cần thực hành đề mục thiền (kammaṭṭhānānuyoga) này là nguyên nhân của sự chứng đắc thiền, đó là sự tinh tấn.
Saṃyojanā pahīyantīti dasapi saṃyojanāni maggappaṭipāṭiyā samucchedavasena pahīyanti.
" Fetters are abandoned" means all ten fetters are abandoned by way of eradication, in due order of the paths.
Các kiết sử được đoạn trừ (saṃyojanā pahīyanti) nghĩa là mười kiết sử được đoạn trừ hoàn toàn theo thứ tự của các đạo.
Anusayā byantī hontīti tathā sattapi anusayā anuppattidhammatāpādanena bhaṅgamattassapi anavasesato vigatantā honti.
" Latent tendencies are eradicated" means similarly, all seven latent tendencies become utterly non-existent, leaving not even a trace of breaking up, by attaining the state of non-arising.
Các tùy miên được diệt tận (anusayā byantī hontī) nghĩa là bảy tùy miên cũng trở nên diệt tận mà không còn sót lại chút nào, bằng cách đưa chúng đến trạng thái không còn phát sinh nữa.
Ettha ca saṃyojanappahānaṃ nāma anusayanirodheneva hoti, pahīnesu ca saṃyojanesu anusayānaṃ lesopi na bhavissatīti ca dassanatthaṃ ‘‘saṃyojanā pahīyanti, anusayā byantī hontī’’ti vuttaṃ.
Here, the abandonment of fetters occurs through the cessation of latent tendencies. And to show that there will not be even a trace of latent tendencies when the fetters are abandoned, it is stated: "fetters are abandoned, latent tendencies are eradicated."
Ở đây, sự đoạn trừ kiết sử xảy ra chính là nhờ sự diệt trừ tùy miên; và để cho thấy rằng khi các kiết sử được đoạn trừ thì không còn một chút tùy miên nào nữa, nên đã nói “các kiết sử được đoạn trừ, các tùy miên được diệt tận”.
Ayaṃ visesoti imaṃ samādhiṃ nissāya anukkamena labbhamāno ayaṃ saṃyojanappahānādiko imassa samādhissa visesoti attho.
" This is the distinction" – the meaning is, this abandonment of fetters and so on, attained progressively by relying on this concentration, is the distinction of this concentration.
Đây là sự đặc biệt (ayaṃ viseso) nghĩa là sự đoạn trừ kiết sử và những điều tương tự này, đạt được tuần tự nhờ định này, là sự đặc biệt của định này.
Yassāti yena.
" By which" means by whom.
Yassā nghĩa là bằng cái gì.
Anupubbanti anukkamena.
" Progressively" means in due order.
Tuần tự (anupubba) nghĩa là theo thứ tự.
Paricitāti pariciṇṇā.
" Practiced" means cultivated.
Đã thực hành (paricitā) nghĩa là đã luyện tập.
Ayañhettha saṅkhepattho – ānāpānassati yathā buddhena bhagavatā desitā, tathā yena dīgharassapajaānanādividhinā anupubbaṃ paricitā suṭṭhu bhāvitā, tato eva paripuṇṇā soḷasannaṃ vatthūnaṃ pāripūriyā sabbaso puṇṇā, so bhikkhu imaṃ attano khandhādilokaṃ paññobhāsena pabhāseti.
The brief meaning here is: Just as mindfulness of breathing was taught by the Buddha, the Blessed One, so by whomsoever it has been progressively practiced and well cultivated according to the method of discerning long and short breaths and so on, and therefore perfected, being fully accomplished with the completeness of the sixteen bases, that bhikkhu illumines this world of his aggregates and so forth with the light of wisdom.
Đây là ý nghĩa tóm tắt: như hơi thở vào hơi thở ra được Đức Phật Thế Tôn giảng dạy, nếu một người đã tuần tự thực hành và tu tập kỹ lưỡng theo phương pháp biết hơi thở dài, hơi thở ngắn và các phương pháp khác, do đó đã hoàn thiện, tức là hoàn toàn đầy đủ mười sáu đối tượng, thì vị Tỳ-khưu đó sẽ chiếu sáng thế giới của mình, tức là các uẩn và những thứ tương tự, bằng ánh sáng trí tuệ.
Yathā kiṃ?
Like what?
Ví như cái gì?
Abbhā muttova candimā abbhādiupakkilesavimutto candimā tārakarājā viyāti.
Like the moon released from clouds, like the king of stars, the moon, freed from defilements such as clouds.
Ví như mặt trăng thoát khỏi mây, tức là mặt trăng, vua của các vì sao, thoát khỏi các cấu uế như mây.
‘‘Abbhā muttova candimā’’ti hi padassa niddese mahikādīnampi vuttattā ettha ādi-saddalopo katoti veditabbo.
Indeed, in the explanation of the phrase "like the moon released from clouds," since dust and other impurities are also mentioned, it should be understood that the word ādi (etc.) is elided here.
Vì trong phần giải thích từ “mặt trăng thoát khỏi mây” (abbhā muttova candimā) cũng đã nói về sương mù và những thứ tương tự, nên cần hiểu rằng ở đây có sự lược bỏ từ “vân vân” (ādi-sadda).
Idhāti kakacūpamāya.
" Here" means in the simile of the saw.
Ở đây (idha) nghĩa là trong ví dụ cái cưa.
Assāti yogino.
" Of him" means of the yogi.
Của vị ấy (assā) nghĩa là của hành giả.
Idhāti vā imasmiṃ ṭhāne.
Or " here" means in this place.
Hoặc ở đây (idha) nghĩa là trong chỗ này.
Assāti upamābhūtassa kakacassa.
" Of him" means of the saw, which is the object of the simile.
Của nó (assā) nghĩa là của cái cưa trong ví dụ.
Āgatagatavasena yathā tassa purisassa amanasikāro, evaṃ assāsapassāsānaṃ āgatagatavasena amanasikāramattameva ānayanappayojanaṃ.
Just as the man does not pay attention to the coming and going movements, similarly, the sole purpose of leading the mind is to disregard the coming and going of the in-breaths and out-breaths.
Như người đàn ông đó không tác ý đến sự đến và đi của cái cưa, cũng vậy, mục đích của việc đưa ra ví dụ này chỉ là sự không tác ý đến sự đến và đi của hơi thở vào và hơi thở ra.
Na cirenevāti idaṃ katādhikāraṃ sandhāya vuttaṃ.
" Not long after" is stated with reference to one who has accumulated good deeds.
Không lâu sau (na cirenevā) câu này được nói để chỉ người đã có công đức tích lũy.
Nimittanti paṭibhāganimittaṃ.
" Sign" means the counter-sign (paṭibhāganimitta).
Tướng (nimitta) là tướng đối phần (paṭibhāganimitta).
Avasesajjhānaṅgapaṭimaṇḍitāti vitakkādiavasesajjhānaṅgapaṭimaṇḍitāti vadanti, vicārādīti pana vattabbaṃ nippariyāyena vitakkassa appanābhāvato.
" Adorned with the remaining jhāna factors" – they say "adorned with the remaining jhāna factors such as initial application (vitakka)," but it should be said "such as sustained application (vicāra)" because initial application is unequivocally appanā (fixed attention).
Được trang hoàng bằng các chi thiền còn lại (avasesajjhānaṅgapaṭimaṇḍitā) có người nói là được trang hoàng bằng các chi thiền còn lại như tầm (vitakka) và những thứ tương tự; nhưng đúng ra phải nói là tư (vicāra) và những thứ tương tự, vì tầm (vitakka) không trực tiếp là sự an trú (appanā).
So hi pāḷiyaṃ ‘‘appanā byappanā’’ti niddiṭṭho, taṃsampayogato vā yasmā jhānaṃ appanāti aṭṭhakathāvohāro, jhānaṅgesu ca samādhi padhānaṃ, tasmā taṃ appanāti dassento ‘‘avasesajjhānaṅgapaṭimaṇḍitā appanāsaṅkhātā ṭhapanā ca sampajjatī’’ti āha.
Indeed, it is described in the Pāḷi as "appanā byappanā" (fixed and pervasive attention). Or, since jhāna is conventionally called appanā in the commentaries due to its co-arising with appanā, and concentration is predominant among jhāna factors, therefore, showing it as appanā, it states: " and fixed attention (ṭhapanā), which is called appanā, adorned with the remaining jhāna factors, also arises."
Nó được giải thích trong kinh điển là “sự an trú (appanā), sự phân biệt rõ ràng (byappanā)”. Hoặc vì thiền được gọi là sự an trú (appanā) trong các chú giải do sự tương ưng với nó, và trong các chi thiền, định là chi chính, nên để cho thấy điều đó là sự an trú, ngài nói “sự an trú được trang hoàng bằng các chi thiền còn lại, và sự thiết lập được gọi là an trú (appanā) cũng thành tựu”.
Kassaci pana gaṇanāvaseneva manasikārakālato pabhutīti ettha ‘‘anukkamato…pe… pattaṃ viya hotī’’ti ettakova gantho parihīno, purāṇapotthakesu pana katthaci so gantho likhitoyeva tiṭṭhati.
In the phrase " For some, from the time of mental engagement based on counting" – only the text " progressively... it becomes like a leaf" is missing here, but in some old manuscripts, that text is indeed written.
Đối với câu “đối với một số người, ngay từ lúc tác ý theo cách đếm” (kassaci pana gaṇanāvaseneva manasikārakālato pabhutī), đoạn văn “tuần tự… như đã đạt được” (anukkamato…pe… pattaṃ viya hotī) đã bị thiếu. Tuy nhiên, trong một số bản kinh cổ, đoạn văn đó vẫn còn được ghi chép.
Sāraddhakāyassa kassaci puggalassa.
" Of a disturbed body" refers to a certain individual.
Của một người nào đó có thân thể run rẩy (sāraddhakāyassa).
Onamati vatthikādipalambanena.
" Bends down" due to the hanging of the bladder and so on.
Cúi xuống (onamati) do sự chảy xệ của bàng quang và những thứ tương tự.
Vikūjatīti saddaṃ karoti.
" Makes a noise" means makes a sound.
Kêu rên (vikūjatī) nghĩa là phát ra tiếng động.
Valiṃ gaṇhātīti.
" It gets wrinkles."
Nếp nhăn xuất hiện (valiṃ gaṇhātī).
Tattha tattha valinaṃ hoti.
There are wrinkles here and there.
Ở chỗ đó có nếp nhăn.
Yasmā sāraddhakāyo garuko hotīti.
Because a disturbed body is heavy.
Vì thân thể run rẩy trở nên nặng nề.
Kāyadarathavūpasamena saddhiṃ sijjhamāno oḷārikaassāsapassāsanirodho byatirekamukhena tassa sādhanaṃ viya vutto.
The cessation of gross in-breaths and out-breaths, occurring together with the calming of bodily fatigue, is said to be like the means of achieving that* through the method of exclusion.
Sự đình chỉ hơi thở thô, khi thành tựu cùng với sự lắng dịu của sự mệt mỏi thân thể, được nói như là phương tiện chứng đắc điều đó bằng phương pháp phủ định.
Oḷārikaassāsapassāsanirodhavasenāti anvayavasena tadatthassa sādhanaṃ.
" By means of the cessation of gross in-breaths and out-breaths" refers to the means of achieving that meaning through the method of accordance.
Bằng cách đình chỉ hơi thở thô, là phương tiện để chứng đắc ý nghĩa đó bằng phương pháp khẳng định.
Kāyadarathe vūpasanteti cittajarūpānaṃ lahumudukammaññabhāvena yo sesatisantatirūpānampi lahuādibhāvo, so idha kāyassa lahubhāvoti adhippeto.
" When bodily fatigue is calmed" means that the lightness, pliancy, and adaptability of mind-born material qualities lead to a similar lightness, etc., in the remaining continuous material qualities, which is here intended as the lightness of the body.
Khi sự mệt mỏi thân thể đã lắng dịu, điều được hiểu ở đây là sự nhẹ nhàng của thân, đó là trạng thái nhẹ nhàng v.v. của các sắc thuộc dòng tương tục còn lại, do các sắc do tâm sinh có trạng thái nhẹ nhàng, mềm mại và dễ sử dụng.
Svāyaṃ yasmā cittassa lahuādibhāvena vinā natthi, tasmā vuttaṃ ‘‘kāyopi cittampi lahukaṃ hotī’’ti.
Since this does not exist without the lightness, etc., of the mind, it is said: " The body and mind become light."
Vì điều này không thể có nếu không có trạng thái nhẹ nhàng v.v. của tâm, nên đã nói “thân và tâm đều trở nên nhẹ nhàng”.
‘‘Kattha natthī’’ti ṭhānavasena ‘‘kassa natthī’’ti puggalavasena ca vīmaṃsiyamānamatthaṃ ekajjhaṃ katvā vibhāvetuṃ ‘‘antomātukucchiya’’ntiādi vuttaṃ.
To explain the matter, which is to be investigated in terms of " where it does not exist" (by location) and " for whom it does not exist" (by person), by bringing them together, the phrase " inside the mother's womb" and so on, is stated.
Để giải thích ý nghĩa đang được xem xét về mặt “ở đâu không có” (về mặt vị trí) và “của ai không có” (về mặt cá nhân) bằng cách gộp chúng lại, đã nói “trong bụng mẹ” v.v.
Tattha ‘‘yathā udake nimuggassa niruddhokāsatāya assāsapassāsā na pavattanti, evaṃ antomātukucchiyaṃ.
In that regard, Venerable Acariya Dhammapāla Thera stated: "Just as in-breaths and out-breaths do not occur for one submerged in water due to the lack of space, so too inside the mother's womb.
Trong đó, Trưởng lão Dhammapāla đã nói: “Cũng như đối với người bị chìm trong nước, hơi thở không hoạt động do không gian bị chặn, thì cũng vậy trong bụng mẹ.
Yathā matānaṃ samuṭṭhāpakacittābhāvato, evaṃ asaññībhūtānaṃ mucchāparetānaṃ asaññīsu vā jātānaṃ, tathā nirodhasamāpannāna’’nti ācariyadhammapālattherena vuttaṃ.
Just as for the dead there is no originating consciousness, so too for those who are unconscious, or overcome by fainting, or born among the non-percipient beings, and likewise for those who have attained Nirodha-samāpatti."
Cũng như đối với người chết do không có tâm khởi sinh, thì cũng vậy đối với người vô tưởng, người bị ngất xỉu, hoặc người sinh ra trong cõi vô tưởng, và cũng vậy đối với người nhập Diệt Thọ Tưởng Định.”
Mahāgaṇṭhipade pana ‘‘mucchāparetānaṃ cittappavattiyā dubbalabhāvato’’ti kāraṇaṃ vuttaṃ.
In the Mahāgaṇṭhipada, however, the reason given is "due to the weak state of the mind's activity in those overcome by fainting."
Tuy nhiên, trong Mahāgaṇṭhipada thì nguyên nhân được nói là “do sự hoạt động yếu ớt của tâm đối với người bị ngất xỉu”.
Catutthajjhānasamāpannānaṃ dhammatāvaseneva nesaṃ anuppajjanaṃ, tathā rūpārūpabhavasamaṅgīnaṃ.
For those who have attained the fourth jhāna, their non-occurrence is by the very nature of things; likewise for those possessing existence in the fine-material and immaterial realms.
Đối với người nhập Tứ Thiền, hơi thở không sinh khởi do bản chất của nó, và cũng vậy đối với những ai đang ở trong các cõi Sắc giới và Vô sắc giới.
Keci pana ‘‘anupubbato sukhumabhāvappattiyā catutthajjhānasamāpannassa, rūpabhave rūpānaṃ bhavaṅgassa ca sukhumabhāvato rūpabhavasamaṅgīnaṃ natthī’’ti kāraṇaṃ vadanti.
Some, however, state the reason thus: "For one who has attained the fourth jhāna, due to the gradual attainment of subtler states; for those possessing existence in the fine-material realms, due to the subtle nature of material qualities and the life-continuum (bhavaṅga), they do not exist."
Tuy nhiên, một số người nói rằng nguyên nhân là “đối với người nhập Tứ Thiền do đạt đến trạng thái vi tế dần dần, và đối với những ai đang ở trong các cõi Sắc giới do sự vi tế của các sắc và của tâm hộ kiếp”.
Atthiyeva te assāsapassāsā pārisesatoti adhippāyo yathāvuttasattaṭṭhānavinimuttassa assāsapassāsānaṃ anuppajjanaṭṭhānassa abhāvato.
The intention is that these in-breaths and out-breaths do exist residually, because there is no place for the non-occurrence of in-breaths and out-breaths other than the seven places mentioned.
Ý nghĩa là hơi thở vẫn còn, bởi vì không có vị trí nào mà hơi thở không sinh khởi, ngoại trừ bảy vị trí đã nói ở trên.
Pakatiphuṭṭhavasenāti pakatiyā phusanaṭṭhānavasena.
" By the way of natural contact" means by the location of natural contact.
Theo vị trí tiếp xúc tự nhiên có nghĩa là theo vị trí tiếp xúc bình thường.
Nimittaṃ ṭhapetabbanti satiyā tattha sukhappavattanatthaṃ thirataraṃ saññāṇaṃ pavattetabbaṃ.
" The sign should be established" means a firm recognition should be brought about for the joyful presence of mindfulness there.
Phải thiết lập tướng có nghĩa là phải thiết lập một dấu hiệu vững chắc để niệm có thể hoạt động dễ chịu ở đó.
Thirasaññāpadaṭṭhānā hi sati.
For mindfulness is the basis of firm recognition.
Thật vậy, niệm là chỗ đứng của sự nhận biết vững chắc.
Imamevāti imaṃ eva anupaṭṭhahantassa kāyasaṅkhārassa kaṇṭakuṭṭhāpanañāyena upaṭṭhāpanavidhimeva.
" This very" means this very method of establishing the bodily formation which is not present, like removing a thorn.
Chính điều này có nghĩa là chính phương pháp thiết lập hành thân không hiện diện này theo phương pháp đặt gai nhọn.
Atthavasanti hetuṃ.
" Purpose" means the cause.
Mục đích có nghĩa là nguyên nhân.
Attho hi phalaṃ.
For purpose is the result.
Thật vậy, mục đích là kết quả.
So yassa vasena pavattati, so atthavasoti.
That by virtue of which it occurs is the purpose.
Cái gì hoạt động theo đó, đó là mục đích.
Muṭṭhassatissāti vinaṭṭhassatissa.
" Of one whose mindfulness is lost" means of one whose mindfulness is destroyed.
Của người thất niệm có nghĩa là của người đã mất niệm.
Asampajānassāti sampajaññavirahitassa, bhāventassa anukkamena anupaṭṭhahante assāsapassāse vīmaṃsitvā ‘‘ime te’’ti upadhāretuṃ sammadeva jānituñca samatthāhi satipaññāhi virahitassāti adhippāyo.
" Of one without full awareness" means of one devoid of full awareness; the intention is of one devoid of mindfulness and wisdom capable of fully knowing and determining "these are they" after investigating the in-breaths and out-breaths that are gradually not present for one developing.
Của người không tỉnh giác có nghĩa là của người thiếu tỉnh giác, ý nghĩa là của người thiếu niệm và tuệ có khả năng xem xét hơi thở không hiện diện dần dần khi tu tập, và biết rõ “đây là chúng”.
Ito aññaṃ kammaṭṭhānaṃ.
" Other than this" refers to a meditation object.
Pháp hành khác ngoài cái này.
Garukanti bhāriyaṃ.
" Difficult" means burdensome.
Nặng nề có nghĩa là khó khăn.
Sā cassa garukatā bhāvanāya sudukkarabhāvenāti āha ‘‘garukabhāvana’’nti.
And its difficulty lies in the extremely arduous nature of its development, hence he says " difficult to develop."
Và sự khó khăn đó là do sự khó khăn trong việc tu tập, nên đã nói “khó tu tập”.
Uparūpari santasukhumabhāvāpattito ‘‘balavatī suvisadā sūrā ca sati paññā ca icchitabbā’’ti vatvā sukhumassa nāma atthassa sādhanenapi sukhumeneva bhavitabbanti dassetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ.
After stating that "strong, exceedingly clear, and courageous mindfulness and wisdom are desirable" due to the attainment of increasingly calm and subtle states, the phrase " just as" and so on, is uttered to show that even the means of achieving a subtle object must itself be subtle.
Sau khi nói rằng “cần phải có niệm và tuệ mạnh mẽ, rất rõ ràng và dũng mãnh” do đạt đến trạng thái an tịnh và vi tế hơn, để chỉ ra rằng sự chứng đắc một ý nghĩa vi tế thì cũng phải bằng phương tiện vi tế, đã nói “cũng như” v.v.
Idāni anupaṭṭhahantānaṃ assāsapassāsānaṃ pariyesanupāyaṃ dassento ‘‘tāhi ca panā’’tiādimāha.
Now, showing the method of searching for the in-breaths and out-breaths that are not present, he says " and indeed with these" and so on.
Bây giờ, để chỉ ra phương pháp tìm kiếm hơi thở không hiện diện, đã nói “và bằng những điều đó” v.v.
Tattha anupadanti padānupadaṃ.
There, " successively" means step by step.
Trong đó, từng bước có nghĩa là từng từ.
Caritvāti gocaraṃ gahetvā.
" Having traversed" means having taken as an object.
Đi theo có nghĩa là lấy đối tượng.
Tasmiṃyeva ṭhāneti upanibandhananimittasaññite ṭhāne.
" In that very place" means in the place called the sign of unification.
Ở chính vị trí đó có nghĩa là ở vị trí được gọi là tướng gắn kết.
Yojetvāti manasikārena yojetvā.
" Having joined" means having joined by attention.
Gắn kết có nghĩa là gắn kết bằng tác ý.
‘‘Satirasmiyā bandhitvā’’ti vā vuttamevatthamāha ‘‘tasmiṃyeva ṭhāne yojetvā’’ti.
Or he says the very same meaning as " having bound with the rope of mindfulness" by stating " having joined in that very place."
Hoặc đã nói cùng một ý nghĩa là “buộc bằng sợi dây niệm” là “gắn kết ở chính vị trí đó”.
Na hi upameyye bandhanayojanaṭṭhānāni visuṃ labbhanti.
For in the simile, the locations of binding and joining are not obtained separately.
Thật vậy, trong ví dụ không có những vị trí buộc và gắn kết riêng biệt.
Nimittanti uggahanimittaṃ paṭibhāganimittaṃ vā.
" The sign" means the learning sign (uggahanimitta) or the counterpart sign (paṭibhāganimitta).
Tướng có nghĩa là tướng nắm giữ hoặc tướng đối chiếu.
Ubhayampi hi idha ekajjhaṃ vuttaṃ.
Indeed, both are spoken of together here.
Thật vậy, cả hai đều được nói chung ở đây.
Tathā hi tūlapicuādi upamattayaṃ uggahe yujjati, sesaṃ ubhayattha.
Thus, the three similes of a cotton tuft, etc., are applicable to the learning sign, while the rest apply to both.
Cũng như vậy, ba ví dụ về sợi bông v.v. được áp dụng cho tướng nắm giữ, phần còn lại cho cả hai.
Ekacceti eke ācariyā.
" Some" means some teachers.
Một số người có nghĩa là một số vị thầy.
Tārakarūpaṃ viyāti tārakāya pabhārūpaṃ viya.
" Like the form of a star" means like the light-form of a star.
Giống như hình dạng của ngôi sao có nghĩa là giống như hình dạng của ánh sáng của ngôi sao.
Maṇiguḷikādiupamā paṭibhāge vaṭṭanti.
The similes of a gem-ball, etc., are applicable to the counterpart sign.
Các ví dụ về viên ngọc v.v. áp dụng cho tướng đối chiếu.
Kathaṃ panetaṃ ekaṃyeva kammaṭṭhānaṃ anekākārato upaṭṭhātīti āha ‘‘tañca paneta’’ntiādi.
But how does this one meditation object appear in various ways? He says " and indeed that" and so on.
Làm thế nào mà một pháp hành này lại hiện diện dưới nhiều hình thức khác nhau? Để trả lời, đã nói “và điều này” v.v.
Suttantanti ekaṃ suttaṃ.
" Sutta" means a single discourse.
Sutta có nghĩa là một bài kinh.
Paguṇappavattibhāvena avicchedaṃ mahāvisayatañca sandhāyāha ‘‘mahatī pabbateyyā nadī viyā’’ti.
He says " like a great mountain river" intending its uninterrupted flow by its fluent course and its vast scope.
Để chỉ sự liên tục không gián đoạn và phạm vi rộng lớn do sự hoạt động thành thạo, đã nói “giống như một con sông lớn trên núi”.
Tattha byañjanasampattiyā samantabhaddakaṃ suttaṃ sabbabhāgamanoharā sabbapāliphullā vanaghaṭā viyāti āha ‘‘ekā vanarāji viyā’’ti.
There, in terms of richness of expression, a delightful discourse is like a forest grove blooming with all its flowers, hence he says " like a single forest range."
Trong đó, để chỉ ra một bài kinh tốt đẹp toàn diện về mặt từ ngữ, giống như một khu rừng cây nở hoa khắp nơi, đã nói “giống như một hàng cây”.
Tenāha bhagavā ‘‘vanappagumbe yatha phussitagge’’ti (khu. pā. 6.13; su. ni. 236) nānānusandhiyaṃ nānāpeyyālaṃ vividhanayanipuṇaṃ bahuvidhakammaṭṭhānamukhaṃ suttantaṃ atthikehi sakkaccaṃ samupapajjitabbanti āha – ‘‘sītacchāyo…pe… rukkho viyā’’ti.
Therefore, the Blessed One said, "As in a thicket, at the tip of a flowering branch" (Khp 6.13; Sn 236), implying that those who seek benefit should earnestly take up a discourse that presents various connections, diverse sets of verses, is skillful in various methods, and offers numerous meditation objects, saying – " like a shady... tree."
Vì vậy, Thế Tôn đã nói “như trong bụi cây, những ngọn cây nở hoa” (Khu. Pā. 6.13; Su. Ni. 236), để chỉ rằng một bài kinh với nhiều cách giải thích, nhiều đoạn lặp lại, khéo léo với nhiều phương pháp khác nhau, và nhiều phương pháp hành thiền, cần phải được những người mong muốn thực hành một cách cẩn thận – “giống như một cái cây có bóng mát mát mẻ… v.v.”.
Saññānānatāyāti nimittupaṭṭhānato pubbe pavattasaññānaṃ nānāvidhabhāvato.
" Due to the diversity of perceptions" means due to the various kinds of perceptions arising before the manifestation of the sign.
Do sự đa dạng của nhận thức có nghĩa là do sự đa dạng của các nhận thức đã hoạt động trước khi tướng hiện diện.
Saññajanti bhāvanāsaññājanitaṃ bhāvanāsaññāya sañjānanamattaṃ.
" Born of perception" means generated by the perception of development, merely cognized by the perception of development.
Do nhận thức sinh ra có nghĩa là do nhận thức tu tập sinh ra, chỉ là sự nhận biết bằng nhận thức tu tập.
Na hi asabhāvassa kutoci samuṭṭhānaṃ atthi.
For there is no origin of what is non-existent from anywhere.
Thật vậy, một điều không có thực chất không thể sinh khởi từ bất cứ đâu.
Tenāha – ‘‘nānato upaṭṭhātī’’ti, upaṭṭhānākāramattanti vuttaṃ hoti.
Therefore he says – " appears in various ways," which means it is merely the manner of manifestation.
Vì vậy, đã nói – “hiện diện khác nhau”, có nghĩa là chỉ là hình thức hiện diện.
Idāni vuttasseva atthassa samatthanatthaṃ kakacūpamāyaṃ āgatā ‘‘nimitta’’ntiādikā gāthā paccānītā.
Now, the verse " sign" and so on, which appeared in the simile of the saw, is brought in again to confirm the meaning that has been stated.
Bây giờ, để xác nhận ý nghĩa đã nói, bài kệ “tướng” v.v. đã được đưa ra trong ví dụ cái cưa, được trích dẫn lại.
Nimitteti yathāvutte paṭibhāganimitte.
" In the sign" means in the counterpart sign as described.
Trong tướng có nghĩa là trong tướng đối chiếu đã nói.
Evaṃ hotīti bhāvanamanuyuttassa evaṃ hoti, tasmā ‘‘punappunaṃ evaṃ manasi karohī’’ti vattabbo.
" It becomes thus" means it becomes thus for one engaged in development, therefore one should say, "Again and again attend thus."
Sẽ là như vậy có nghĩa là đối với người chuyên tâm tu tập sẽ là như vậy, do đó phải nói “hãy tác ý như vậy nhiều lần”.
Vosānaṃ āpajjeyyāti ‘‘nimittaṃ nāma dukkaraṃ uppādetuṃ, tayidaṃ laddhaṃ, handāhaṃ dāni yadā vā tadā vā visesaṃ nibbattessāmī’’ti saṅkocaṃ āpajjeyya.
" He might relax" means he might relax, thinking, "The sign is difficult to produce, but it has been obtained; now I will achieve distinction whenever I wish."
Có thể chùn bước có nghĩa là có thể chùn bước mà nghĩ rằng “tướng thật khó để sinh ra, nay đã có được nó, vậy thì bây giờ ta sẽ tạo ra sự đặc biệt khi nào tùy thích”.
Visīdeyyāti ‘‘ettakaṃ kālaṃ bhāvanamanuyuttassa nimittampi na uppannaṃ, abhabbo maññe visesassā’’ti visādaṃ āpajjeyya.
" He might despair" means he might fall into despair, thinking, "Though engaged in development for such a long time, the sign has not arisen; I must be incapable of distinction."
Có thể thất vọng có nghĩa là có thể thất vọng mà nghĩ rằng “tu tập lâu như vậy mà tướng cũng không sinh ra, chắc là ta không thể đạt được sự đặc biệt”.
‘‘Imāya paṭipadāya jarāmaraṇato muccissāmīti paṭipannassa nimitta’’nti vutte kathaṃ saṅkocāpatti, bhiyyoso mattāya ussāhameva kareyyāti ‘‘nimittamidaṃ…pe… vattabbo’’ti majjhimabhāṇakā āhu.
The Middle Reciters said: "If it is said, 'This is a sign for one who practices thinking, "By this practice I shall be liberated from old age and death,"' how can there be a contraction of offense? One should rather make a greater effort, thinking, 'This is the sign... (etc.) ... to be spoken of.' "
Nếu nói rằng: "Đây là dấu hiệu cho người đã thực hành rằng họ sẽ giải thoát khỏi già chết," thì làm sao có sự suy giảm? Mà phải tăng thêm nỗ lực." Các vị Trung Bộ sư nói: "Đây là dấu hiệu… (nên) nói."
Evanti vuttappakārena paṭibhāganimitteyeva bhāvanācittassa ṭhapanena.
Thus, by establishing the developing mind solely on the counter-sign in the manner described.
Như vậy có nghĩa là bằng cách an trú tâm thiền chỉ trên tướng đối xứng (paṭibhāganimitta) theo cách đã nói.
Ito pabhutīti ito paṭibhāganimittuppattito paṭṭhāya.
From this point onwards means from the arising of this counter-sign.
Từ đây trở đi có nghĩa là từ khi tướng đối xứng (paṭibhāganimitta) khởi lên.
Pubbe yaṃ vuttaṃ ‘‘anubandhanāya phusanāya ṭhapanāya ca manasi karotī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.ānāpānassatisamādhikathā), tattha anubandhanaṃ phusanañca vissajjetvā ṭhapanāvaseneva bhāvetabbanti āha ‘‘ṭhapanāvasena bhāvanā hotī’’ti.
What was previously said, "He attends with following, touching, and establishing," there, having abandoned following and touching, one should develop solely by way of establishing. Therefore, it is said: "Development occurs by way of establishing."
Trước đây đã nói rằng "tâm chú ý bằng cách theo dõi, chạm vào và an trú" (Pārā. Aṭṭha. 2. Ānāpānassatisamādhikathā), trong đó, bỏ qua việc theo dõi và chạm vào, chỉ nên tu tập bằng cách an trú. Do đó, (Vị ấy) nói: "Sự tu tập chỉ là sự an trú."
Porāṇehi vuttovāyamatthoti dassento ‘‘nimitte’’ti gāthamāha.
Showing that this meaning was stated by the ancients, the verse "In the sign" was spoken.
Để chỉ ra rằng ý nghĩa này đã được các vị cổ đức nói, (Vị ấy) đã nói bài kệ "trên tướng."
Tattha nimitteti paṭibhāganimitte.
There, "in the sign" means in the counter-sign.
Trong đó, trên tướng có nghĩa là trên tướng đối xứng (paṭibhāganimitta).
Ṭhapayaṃ cittanti bhāvanācittaṃ ṭhapento, ṭhapanāvasena manasikarontoti attho.
Establishing the mind means establishing the developing mind; that is, attending by way of establishing.
An trú tâm có nghĩa là an trú tâm thiền, tức là chú ý bằng cách an trú.
Nānākāranti ‘‘cattāro vaṇṇā’’ti evaṃ vuttaṃ nānākāraṃ.
Various aspects refers to the various aspects spoken of as "four colors."
Nhiều trạng thái có nghĩa là nhiều trạng thái được nói đến như "bốn màu sắc."
Ākārasāmaññavasena hetaṃ ekavacanaṃ.
This is singular due to the generality of aspects.
Đây là số ít theo nghĩa chung của trạng thái.
Vibhāvayanti vibhāvento antaradhāpento.
Making manifest means making manifest, causing to disappear.
Làm cho biến mất có nghĩa là làm cho biến mất, làm cho ẩn đi.
Nimittuppattito paṭṭhāya hi te ākārā amanasikārato antarahitā viya honti.
From the arising of the sign, those aspects appear as if disappeared due to non-attention.
Thật vậy, từ khi tướng (nimitta) khởi lên, các trạng thái đó dường như biến mất do không chú ý đến chúng.
Assāsapassāseti assāsapassāse yo nānākāro, taṃ vibhāvayaṃ, assāsapassāsasambhūte vā nimitte.
The in-breaths and out-breaths refers to the various aspects of the in-breaths and out-breaths, making them manifest, or in the sign born from the in-breaths and out-breaths.
Hơi thở vào và ra có nghĩa là làm cho biến mất nhiều trạng thái của hơi thở vào và ra, hoặc các tướng (nimitta) sinh ra từ hơi thở vào và ra.
Sakaṃ cittaṃ nibandhatīti tāya eva ṭhapanāya attano cittaṃ upanibandhati, appetīti attho.
He binds his own mind means he binds his own mind by that very establishing, that is, he applies it.
An trú tâm mình có nghĩa là an trú tâm mình vào đó bằng cách an trú, tức là định tâm.
Keci pana ‘‘vibhāvayanti vibhāvento, viditaṃ pākaṭaṃ karonto’’ti atthaṃ vadanti, taṃ pubbabhāgavasena yujjeyya.
Some, however, say, " 'Making manifest' means manifesting, making known and clear," which would be appropriate in the preliminary stage.
Tuy nhiên, một số người giải thích rằng "làm cho biến mất" có nghĩa là "làm cho hiển lộ, làm cho rõ ràng," điều đó có thể hợp lý theo giai đoạn sơ khởi.
Ayañhettha attho – dhitisampannattā dhīro yogī assāsapassāse nānākāraṃ vibhāvento nānākārato te pajānanto vidite pākaṭe karonto nānākāraṃ vā oḷārikoḷārike passambhento vūpasamento tattha yaṃ laddhaṃ nimittaṃ, tasmiṃ cittaṃ ṭhapento anukkamena sakaṃ cittaṃ nibandhati appetīti.
The meaning here is this: The wise meditator, being endowed with energy, making manifest the various aspects in the in-breaths and out-breaths, discerning them from their various aspects, making them known and clear, or calming and pacifying the grossest aspects, then establishes his mind on the sign obtained therein, and progressively binds, that is, applies, his own mind.
Ý nghĩa ở đây là: thiền giả (yogī) có trí tuệ, do có sự kiên trì, làm cho biến mất nhiều trạng thái của hơi thở vào và ra, tức là nhận biết chúng từ nhiều trạng thái, làm cho chúng trở nên rõ ràng, hoặc làm cho các trạng thái thô thiển của hơi thở vào và ra lắng xuống, làm cho chúng an tịnh, và an trú tâm vào tướng (nimitta) đã đạt được ở đó, dần dần an trú tâm mình.
Yadā saddhādīni indriyāni suvisadāni tikkhāni pavattanti, tadā assaddhiyādīnaṃ dūrībhāvena sātisayaṃ thāmappattehi sattahi balehi laddhupatthambhāni vitakkādīni kāmāvacarāneva jhānaṅgāni bahūni hutvā pātubhavanti.
When the faculties such as faith are exceedingly pure and keen, then, with disbelieve and the like far removed, many of the jhāna factors, which are sense-sphere states, arise and become manifest, being supported by the seven powers that have attained extraordinary strength.
Khi các căn như tín (saddhā) trở nên rất thanh tịnh và sắc bén, lúc đó các chi thiền như tầm (vitakka) và tứ (vicāra) thuộc cõi dục, được bảy lực (bala) hỗ trợ mạnh mẽ do sự xa lánh của các pháp như bất tín (assaddhiya), khởi lên nhiều.
Tato eva tesaṃ ujuvipaccanīkabhūtā kāmacchandādayo saddhiṃ tadekaṭṭhehi pāpadhammehi vidūrī bhavanti paṭibhāganimittuppattiyā saddhiṃ, taṃ ārabbha upacārajjhānaṃ uppajjati.
Therefore, sense-desire and other defilements, which are direct opposites to them, along with the evil states associated with them, become far removed with the arising of the counter-sign, and access jhāna arises with respect to that.
Chính vì thế, các pháp đối nghịch trực tiếp với chúng như dục ái (kāmacchanda) và các pháp bất thiện đồng sinh với chúng trở nên rất xa lánh cùng với sự khởi lên của tướng đối xứng (paṭibhāganimitta), và thiền cận định (upacāra-jhāna) khởi lên dựa trên tướng đó.
Tena vuttaṃ ‘‘nimittupaṭṭhānato pabhuti nīvaraṇāni vikkhambhitāneva hontī’’tiādi.
Hence, it is said: "From the manifestation of the sign onwards, the hindrances are indeed suppressed," and so on.
Vì vậy, (Vị ấy) nói: "Từ khi tướng (nimitta) xuất hiện, các triền cái (nīvaraṇa) bị trấn áp hoàn toàn," v.v.
Tattha sannisinnāvāti sammadeva nisīdiṃsu eva, upasantāyevāti attho.
There, "are indeed suppressed" means they are completely calmed, that is, they are pacified.
Trong đó, đã an tịnh hoàn toàn có nghĩa là đã an tịnh một cách đúng đắn, tức là đã hoàn toàn lắng xuống.
Vikkhambhitāneva sannisinnāvāti avadhāraṇena pana tadatthaṃ ussāho kātabboti dasseti.
By the emphasis in "are indeed suppressed," it is shown that effort should be made for that purpose.
Tuy nhiên, với sự nhấn mạnh "đã an tịnh hoàn toàn và bị trấn áp," (Vị ấy) chỉ ra rằng cần phải nỗ lực vì mục đích đó.
Dvīhākārehīti jhānadhammānaṃ paṭipakkhadūrībhāvo thirabhāvappatti cāti imehi dvīhi kāraṇehi.
By two reasons refers to these two reasons: the removal of opponents of jhāna factors and the attainment of stability.
Bằng hai phương diện là: sự xa lánh của các pháp đối nghịch với các chi thiền và sự đạt được trạng thái vững chắc của chúng.
Idāni tāni kāraṇāni avatthāmukhena dassetuṃ ‘‘upacārabhūmiyaṃ vā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show those reasons by way of states, it is said: "Either in the access stage" and so on.
Bây giờ, để chỉ ra các phương diện đó qua các giai đoạn, (Vị ấy) đã nói: "Trong giai đoạn cận định (upacāra-bhūmi) hoặc," v.v.
Tattha upacārabhūmiyanti upacārāvatthāyaṃ.
There, "in the access stage" means in the state of access.
Trong đó, trong giai đoạn cận định có nghĩa là trong trạng thái cận định.
Yadipi hi tadā jhānaṅgāni paṭutarāni mahaggatabhāvappattāni nuppajjanti, tesaṃ pana paṭipakkhadhammānaṃ vikkhambhanena cittaṃ samādhiyati.
For even if the jhāna factors are not very strong or do not attain absorption at that time, the mind becomes concentrated by the suppression of their opposing states.
Mặc dù lúc đó các chi thiền không khởi lên một cách mạnh mẽ và đạt đến trạng thái siêu thế, nhưng tâm được định tĩnh do sự trấn áp các pháp đối nghịch của chúng.
Tenāha ‘‘nīvaraṇappahānenā’’ti.
Hence, it is said: "by the abandoning of hindrances."
Vì vậy, (Vị ấy) nói: "Do sự đoạn trừ các triền cái."
Paṭilābhabhūmiyanti jhānassa adhigamāvatthāyaṃ.
In the attainment stage refers to the state of attaining jhāna.
Trong giai đoạn chứng đắc có nghĩa là trong trạng thái chứng đắc thiền.
Tadā hi appanāppattānaṃ jhānadhammānaṃ uppattiyā cittaṃ samādhiyati.
For at that time, the mind becomes concentrated by the arising of jhāna factors that have attained absorption.
Thật vậy, lúc đó tâm được định tĩnh do sự khởi lên của các chi thiền đã đạt đến định (appanā).
Tenāha ‘‘aṅgapātubhāvenā’’ti.
Hence, it is said: "by the manifestation of factors."
Vì vậy, (Vị ấy) nói: "Do sự xuất hiện của các chi."
Upacāre aṅgāni na thāmajātāni honti aṅgānaṃ athāmajātattā.
In access, the factors are not strong due to their being unripe.
Trong cận định (upacāra), các chi không mạnh mẽ do sự yếu kém của chúng.
Yathā nāma daharo kumārako ukkhipitvā ṭhapiyamāno punappunaṃ bhūmiyaṃ patati, evameva upacāre uppanne cittaṃ kālena nimittaṃ ārammaṇaṃ karoti, kālena bhavaṅgaṃ otarati.
Just as a young child, when lifted and placed, repeatedly falls to the ground, so too, when the mind arises in access, it sometimes makes the sign its object and sometimes sinks into the life-continuum.
Cũng như một đứa trẻ nhỏ, khi được nhấc lên và đặt xuống, lại rơi xuống đất hết lần này đến lần khác, tương tự như vậy, khi tâm khởi lên trong cận định, đôi khi nó lấy tướng (nimitta) làm đối tượng, đôi khi nó chìm vào hữu phần (bhavaṅga).
Tena vuttaṃ ‘‘upacārasamādhi kusalavīthiyaṃ javitvā bhavaṅgaṃ otaratī’’ti.
Hence, it is said: "Access concentration, having run through a wholesome thought-process, sinks into the life-continuum."
Vì vậy, (Vị ấy) nói: "Định cận định (upacāra-samādhi), sau khi chạy trên lộ trình thiện, chìm vào hữu phần."
Appanāyaṃ pana aṅgāni thāmajātāni honti tesaṃ thāmajātattā.
In absorption, however, the factors are strong due to their being mature.
Tuy nhiên, trong định (appanā), các chi trở nên mạnh mẽ do sự mạnh mẽ của chúng.
Yathā nāma balavā puriso āsanā vuṭṭhāya divasampi tiṭṭheyya, evameva appanāsamādhimhi uppanne cittaṃ sakiṃ bhavaṅgavāraṃ chinditvā kevalampi rattiṃ kevalampi divasaṃ tiṭṭhati, kusalajavanapaṭipāṭivaseneva pavattati.
Just as a strong man, having risen from his seat, might stand for a day, so too, when absorption concentration arises, the mind, having once broken the life-continuum, remains for an entire night or an entire day, proceeding solely in a sequence of wholesome javana.
Cũng như một người đàn ông khỏe mạnh, sau khi đứng dậy khỏi chỗ ngồi, có thể đứng suốt cả ngày, tương tự như vậy, khi định (appanā-samādhi) khởi lên, tâm, sau khi cắt đứt vòng hữu phần một lần, có thể duy trì suốt cả đêm hoặc suốt cả ngày, nó tiếp tục vận hành chỉ theo chuỗi tâm thiện tốc hành.
Tenāha – ‘‘appanāsamādhi…pe… na bhavaṅgaṃ otaratī’’ti.
Hence, it is said: "Absorption concentration... (etc.) ... does not sink into the life-continuum."
Vì vậy, (Vị ấy) nói: "Định (appanā-samādhi)… (không) chìm vào hữu phần."
Vaṇṇatoti picupiṇḍatārakarūpādīsu viya upaṭṭhitavaṇṇato.
By its color means by the color that appears, as in a globule of butter or a star-shaped form.
Về màu sắc có nghĩa là từ màu sắc xuất hiện như trong hình dạng của một khối bông hoặc một ngôi sao.
Lakkhaṇatoti kharabhāvādisabhāvato aniccādisabhāvato vā.
By its characteristic means by its inherent nature such as hardness, or by its nature such as impermanence.
Về đặc tính có nghĩa là từ bản chất thô cứng, v.v., hoặc từ bản chất vô thường, v.v.
Rakkhitabbaṃ taṃ nimittanti sambandho.
That sign should be guarded. This is the connection.
Mối liên hệ là tướng (nimitta) đó cần được bảo vệ.
Evaṃ vuttaṃ rakkhaṇavidhiṃ saṅkhepato vibhāveti.
—he briefly explains the method of protection thus stated.
(Vị ấy) giải thích tóm tắt phương pháp bảo vệ đã nói như vậy.
Tatrāyaṃ vitthāro – yasmiṃ āvāse vasantassa anuppannaṃ vā nimittaṃ nuppajjati, uppannaṃ vā vinassati, anupaṭṭhitā ca sati na upaṭṭhāti, asamāhitañca cittaṃ na samādhiyati, ayaṃ asappāyo.
Here is the detailed explanation: Dwelling in which, for one residing, an unarisen sign does not arise, or an arisen sign perishes, and mindfulness that is not present does not become present, and the mind that is not concentrated does not become concentrated—this is unsuitable.
Đây là phần giải thích chi tiết: Chỗ ở nào mà khi sống ở đó, tướng (nimitta) chưa khởi lên thì không khởi lên, hoặc tướng đã khởi lên thì biến mất, chánh niệm chưa hiện tiền thì không hiện tiền, và tâm chưa định tĩnh thì không định tĩnh, đó là chỗ ở không thích hợp.
Yattha nimittaṃ uppajjati ceva thāvarañca hoti, sati upaṭṭhāti, cittaṃ samādhiyati, ayaṃ sappāyo.
Where a sign arises and is stable, mindfulness becomes present, and the mind becomes concentrated—this is suitable.
Nơi nào tướng (nimitta) khởi lên và vững chắc, chánh niệm hiện tiền, tâm định tĩnh, đó là chỗ ở thích hợp.
Tasmā yasmiṃ vihāre bahū āvāsā honti, tattha ekamekasmiṃ tīṇi tīṇi divasāni vasitvā yatthassa cittaṃ ekaggaṃ hoti, tattha vasitabbaṃ.
Therefore, in a monastery where there are many dwellings, one should stay for three days in each, and then reside where one's mind becomes one-pointed.
Vì vậy, trong tu viện nào có nhiều chỗ ở, sau khi sống ba ngày ở mỗi chỗ, nên ở nơi nào tâm của vị ấy nhất tâm.
Puggalopi atiracchānakathiko sīlādiguṇasampanno, yaṃ nissāya asamāhitaṃ vā cittaṃ samādhiyati, samāhitaṃ vā cittaṃ thirataraṃ hoti, evarūpo sappāyo.
A person who does not engage in animal talk, who is endowed with virtues such as morality, and relying on whom an unconcentrated mind becomes concentrated, or a concentrated mind becomes more stable—such a person is suitable.
Con người nào không nói chuyện tầm thường, có đầy đủ các đức tính như giới (sīla), nhờ nương tựa vào người đó mà tâm chưa định tĩnh thì định tĩnh, hoặc tâm đã định tĩnh thì trở nên vững chắc hơn, người như vậy là thích hợp.
Kāyadaḷhībahulo pana tiracchānakathiko asappāyo.
However, a person given to much physical activity and animal talk is unsuitable.
Tuy nhiên, người nói chuyện tầm thường, chú trọng nhiều đến việc củng cố thân thể, là không thích hợp.
So hi taṃ kaddamodakamiva acchaṃ udakaṃ malīnameva karoti, tādisañca āgamma koṭapabbatavāsīdaharasseva samāpatti vinassati, pageva nimittaṃ.
For indeed, it makes that clear water turbid, just like muddy water. And relying on such a thing, one's attainment (samāpatti) is destroyed, just like that young monk dwelling on Koṭapabbata, not to mention the nimitta.
Quả thật, người ấy làm cho nước trong như nước bùn, và do dựa vào người như vậy, sự chứng đắc (samāpatti) của một vị tỳ khưu trẻ sống ở núi Koṭa cũng bị mất đi, huống chi là tướng (nimitta).
Bhojanaṃ pana kassaci madhuraṃ, kassaci ambilaṃ sappāyaṃ hoti.
Food, however, for some, sweet food is suitable, for others, sour food.
Còn về thức ăn, đối với người này thì món ngọt là thích hợp, đối với người kia thì món chua là thích hợp.
Utupi kassaci sīto, kassaci uṇho sappāyo hoti.
Climate, too, for some, cold is suitable, for others, hot.
Về thời tiết thì đối với người này thời tiết lạnh là thích hợp, đối với người kia thì thời tiết nóng là thích hợp.
Tasmā yaṃ bhojanaṃ vā utuṃ vā sevantassa phāsu hoti, asamāhitaṃ vā cittaṃ samādhiyati, samāhitaṃ vā thirataraṃ hoti.
Therefore, whatever food or climate, when partaken of, brings comfort, or causes an unconcentrated mind to become concentrated, or makes a concentrated mind more steadfast—
Do đó, bất cứ thức ăn hay thời tiết nào mà khi thọ dụng thì được thoải mái, hoặc tâm chưa định được thì trở nên định, hoặc tâm đã định thì trở nên vững chắc hơn.
Taṃ bhojanaṃ, so ca utu sappāyo.
that food and that climate are suitable.
Thức ăn đó và thời tiết đó là thích hợp (sappāya).
Itaraṃ bhojanaṃ, itaro ca utu asappāyo.
Other food and other climates are unsuitable.
Thức ăn khác và thời tiết khác là không thích hợp (asappāya).
Iriyāpathesupi kassaci caṅkamo sappāyo hoti, kassaci sayanaṭṭhānanisajjānaṃ aññataro.
Among the postures, too, for some, walking is suitable; for others, one of the following: reclining, sitting, or standing.
Trong oai nghi cũng vậy, đối với người này thì đi kinh hành là thích hợp, đối với người kia thì một trong các oai nghi nằm, đứng, ngồi là thích hợp.
Tasmā taṃ āvāsaṃ viya tīṇi divasāni upaparikkhitvā yasmiṃ iriyāpathe asamāhitaṃ cittaṃ samādhiyati, samāhitaṃ vā thirataraṃ hoti, so sappāyo, itaro asappāyoti veditabbo.
Therefore, having examined it for three days, just like a dwelling, it should be understood that the posture in which an unconcentrated mind becomes concentrated, or a concentrated mind becomes more steadfast, is suitable; the others are unsuitable.
Do đó, sau khi quan sát trong ba ngày như đối với trú xứ, thì oai nghi nào mà khi thực hành thì tâm chưa định được trở nên định, hoặc tâm đã định trở nên vững chắc hơn, thì đó là thích hợp, còn oai nghi khác là không thích hợp, nên được biết như vậy.
Iti imaṃ sattavidhaṃ asappāyaṃ vajjetvā sappāyaṃ sevitabbaṃ.
Thus, by avoiding these seven unsuitable things, one should cultivate the suitable ones.
Như vậy, cần phải tránh bảy điều không thích hợp này và thực hành điều thích hợp.
Evaṃ paṭipannassa hi nimittāsevanabahulassa na cireneva kālena hoti kassaci appanā.
For one who practices in this way, frequently cultivating the nimitta, absorption (appanā) occurs to some not long after.
Quả thật, đối với người thực hành như vậy, thường xuyên chú tâm vào tướng, thì không bao lâu sẽ có sự nhập định (appanā) đối với một số người.
Yassa pana evampi paṭipajjato na hoti, tena dasavidhaṃ appanākosallaṃ sampādetabbanti dassetuṃ ‘‘vatthuvisadakiriyā’’tiādimāha.
But for one for whom it does not occur even when practicing in this way, in order to show that the ten skills for absorption must be perfected, the text begins with “purification of the basis” and so on.
Tuy nhiên, đối với người mà dù thực hành như vậy vẫn không có sự nhập định, thì cần phải thành tựu mười điều khéo léo trong nhập định, để chỉ rõ điều đó, nên nói: “Sự thanh lọc vật thể” v.v...
Tattha (dī. ni. aṭṭha. 2.385; ma. ni. aṭṭha. 1.118; saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.232; a. ni. aṭṭha. 1.1.418) vitthuvisadakiriyā nāma ajjhattikabāhirānaṃ vatthūnaṃ visadabhāvakaraṇaṃ.
Among these, purification of the basis means making the internal and external bases pure.
Trong đó, sự thanh lọc vật thể (vatthuvisadakiriyā) có nghĩa là làm cho các vật thể bên trong và bên ngoài trở nên trong sạch.
Yadā hissa kesanakhalomāni dīghāni honti, sarīraṃ vā sedamalaggahitaṃ, tadā ajjhattikaṃ vatthu avisadaṃ hoti aparisuddhaṃ.
For when one's hair, nails, and body hair are long, or the body is covered with sweat and dirt, then the internal basis is impure and defiled.
Quả thật, khi tóc, móng, lông của người ấy dài, hoặc thân thể dính đầy mồ hôi và cáu bẩn, thì vật thể bên trong trở nên không trong sạch, không thanh tịnh.
Yadā panassa cīvaraṃ jiṇṇaṃ kiliṭṭhaṃ duggandhaṃ hoti, senāsanaṃ vā uklāpaṃ, tadā bāhiraṃ vatthu avisadaṃ hoti aparisuddhaṃ.
But when one's robe is old, soiled, and foul-smelling, or the dwelling is unclean, then the external basis is impure and defiled.
Tuy nhiên, khi y phục của người ấy cũ kỹ, dơ bẩn, hôi thối, hoặc chỗ ở dơ dáy, thì vật thể bên ngoài trở nên không trong sạch, không thanh tịnh.
Ajjhattikabāhire hi vatthumhi avisade uppannesu cittacetasikesu ñāṇampi aparisuddhaṃ hoti aparisuddhāni dīpakapallikavaṭṭitelāni nissāya uppannadīpasikhāya obhāso viya.
For when the internal and external bases are impure, the consciousness and mental factors that arise are also impure, like the light of a lamp flame that arises from impure wicks, casings, and oil.
Quả thật, khi vật thể bên trong và bên ngoài không trong sạch, các tâm và tâm sở phát sinh cũng không trong sạch, giống như ánh sáng của ngọn đèn phát ra từ dầu, bấc và tim đèn không thanh tịnh.
Aparisuddhena ca ñāṇena saṅkhāre sammasato saṅkhārāpi avibhūtā honti, kammaṭṭhānamanuyuñjato kammaṭṭhānampi vuddhiṃ viruḷhiṃ vepullaṃ na gacchati.
And when one contemplates formations (saṅkhārā) with impure knowledge, the formations are also indistinct; and when one applies oneself to the meditation subject (kammaṭṭhāna), the meditation subject does not grow, develop, or expand.
Và khi quán sát các hành với trí tuệ không thanh tịnh, thì các hành cũng không hiển lộ rõ ràng, và khi chuyên tâm vào đề mục thiền, thì đề mục thiền cũng không đạt được sự tăng trưởng, phát triển, viên mãn.
Visade pana ajjhattikabāhire vatthumhi uppannesu cittacetasikesu ñāṇampi visadaṃ hoti parisuddhāni dīpakapallikavaṭṭitelāni nissāya uppannadīpasikhāya obhāso viya.
But when the internal and external bases are pure, the consciousness and mental factors that arise are also pure, like the light of a lamp flame that arises from pure wicks, casings, and oil.
Tuy nhiên, khi vật thể bên trong và bên ngoài trong sạch, các tâm và tâm sở phát sinh cũng trong sạch, giống như ánh sáng của ngọn đèn phát ra từ dầu, bấc và tim đèn thanh tịnh.
Parisuddhena ca ñāṇena saṅkhāre sammasato saṅkhārāpi vibhūtāhonti, kammaṭṭhānamanuyuñjato kammaṭṭhānampi vuddhiṃ viruḷhiṃ vepullaṃ gacchati.
And when one contemplates formations with pure knowledge, the formations are also distinct; and when one applies oneself to the meditation subject, the meditation subject grows, develops, and expands.
Và khi quán sát các hành với trí tuệ thanh tịnh, thì các hành cũng hiển lộ rõ ràng, và khi chuyên tâm vào đề mục thiền, thì đề mục thiền cũng đạt được sự tăng trưởng, phát triển, viên mãn.
Indriyasamattapaṭipādanatā nāma saddhādīnaṃ indriyānaṃ samabhāvakaraṇaṃ.
Bringing the faculties to equipoise means making the faculties such as faith (saddhā) equal.
Sự quân bình các căn (indriyasamattapaṭipādanatā) có nghĩa là làm cho các căn như tín v.v... trở nên quân bình.
Sace hissa saddhindriyaṃ balavaṃ hoti, itarāni mandāni, tato vīriyindriyaṃ paggahakiccaṃ, satindriyaṃ upaṭṭhānakiccaṃ, samādhindriyaṃ avikkhepakiccaṃ, paññindriyaṃ dassanakiccaṃ kātuṃ na sakkoti.
For if one's faculty of faith is strong and the others are weak, then the faculty of energy (vīriya) cannot perform its function of exertion, the faculty of mindfulness (sati) its function of presence, the faculty of concentration (samādhi) its function of non-distraction, or the faculty of wisdom (paññā) its function of seeing.
Quả thật, nếu tín căn của người ấy mạnh, còn các căn khác yếu, thì tinh tấn căn không thể thực hiện chức năng sách tấn, niệm căn không thể thực hiện chức năng thiết lập, định căn không thể thực hiện chức năng không phóng dật, tuệ căn không thể thực hiện chức năng thấy rõ.
Tasmā taṃ dhammasabhāvapaccavekkhaṇena vā yathā vā manasikaroto balavaṃ jātaṃ, tathā amanasikārena hāpetabbaṃ.
Therefore, it should be reduced either by contemplating the nature of phenomena or by not focusing in the way that caused it to become strong.
Do đó, cần phải làm cho nó suy giảm bằng cách quán sát bản chất của pháp hoặc bằng cách không tác ý như đã tác ý khi nó trở nên mạnh mẽ.
Vakkalittheravatthu cettha nidassanaṃ.
Here, the story of Venerable Vakkali is the example.
Câu chuyện về Trưởng lão Vakkali là một ví dụ ở đây.
Sace pana vīriyindriyaṃ balavaṃ hoti, atha neva saddhindriyaṃ adhimokkhakiccaṃ kātuṃ sakkoti, na itarāni itarakiccabhedaṃ.
But if the faculty of energy is strong, then neither can the faculty of faith perform its function of resolve, nor can the others perform their respective functions.
Tuy nhiên, nếu tinh tấn căn mạnh, thì tín căn không thể thực hiện chức năng thắng giải, và các căn khác cũng không thể thực hiện các chức năng khác của chúng.
Tasmā taṃ passaddhādibhāvanāya hāpetabbaṃ.
Therefore, it should be reduced by cultivating tranquility (passaddhi) and so on.
Do đó, cần phải làm cho nó suy giảm bằng cách tu tập sự khinh an v.v...
Tatrāpi soṇattheravatthu dassetabbaṃ.
There, too, the story of Venerable Soṇa should be shown.
Ở đây cũng cần phải kể câu chuyện về Trưởng lão Soṇa.
Evaṃ sesesupi ekassa balavabhāve sati itaresaṃ attano kiccesu asamatthatā veditabbā.
Similarly, regarding the remaining faculties, when one is strong, the inability of the others to perform their own functions should be understood.
Tương tự, trong các trường hợp còn lại, khi một căn mạnh thì cần phải biết rằng các căn khác không thể thực hiện chức năng của chúng.
Visesato panettha saddhāpaññānaṃ samādhivīriyānañca samataṃ pasaṃsanti.
Especially in this regard, they praise the equipoise of faith and wisdom, and of concentration and energy.
Đặc biệt ở đây, họ tán dương sự quân bình của tín và tuệ, cũng như của định và tinh tấn.
Balavasaddho hi mandapañño mudhappasanno hoti, avatthusmiṃ pasīdati.
For one with strong faith but weak wisdom is foolishly confident and has confidence in an unsuitable object.
Quả thật, người có tín mạnh nhưng tuệ yếu thì dễ tin một cách mù quáng, tin vào những điều không có căn cứ.
Balavapañño mandasaddho kerāṭikapakkhaṃ bhajati, bhesajjasamuṭṭhito viya rogo atekiccho hoti.
One with strong wisdom but weak faith inclines to skepticism, like a disease arising from medicine, which becomes incurable.
Người có tuệ mạnh nhưng tín yếu thì thuộc về phe hoài nghi, giống như bệnh phát sinh từ thuốc men mà không thể chữa trị được.
Ubhinnaṃ samatāya vatthusmiṃyeva pasīdati.
Through the equipoise of both, one has confidence only in the proper object.
Khi cả hai quân bình, thì chỉ tin vào những điều có căn cứ.
Balavasamādhiṃ pana mandavīriyaṃ samādhissa kosajjapakkhattā kosajjaṃ abhibhavati, balavavīriyaṃ mandasamādhiṃvīriyassa uddhaccapakkhattā uddhaccaṃ abhibhavati.
But if concentration is strong and energy is weak, sloth (kosajja) overcomes concentration, because concentration is inclined to sloth. If energy is strong and concentration is weak, restlessness (uddhacca) overcomes energy, because energy is inclined to restlessness.
Tuy nhiên, định mạnh mà tinh tấn yếu thì sự biếng nhác sẽ lấn át, vì định thuộc về phe biếng nhác; tinh tấn mạnh mà định yếu thì sự phóng dật sẽ lấn át, vì tinh tấn thuộc về phe phóng dật.
Samādhi pana vīriyena saṃyojito kosajje patituṃ na labhati, vīriyaṃ samādhinā saṃyojitaṃ uddhacce patituṃ na labhati.
But concentration, when conjoined with energy, does not fall into sloth. Energy, when conjoined with concentration, does not fall into restlessness.
Nhưng định được kết hợp với tinh tấn thì không thể rơi vào biếng nhác, tinh tấn được kết hợp với định thì không thể rơi vào phóng dật.
Tasmā tadubhayaṃ samaṃ kātabbaṃ.
Therefore, both should be made equal.
Do đó, cả hai cần phải được làm cho quân bình.
Ubhayasamatāya hi appanā hoti.
For through the equipoise of both, absorption occurs.
Quả thật, khi cả hai quân bình thì có sự nhập định.
Apica samādhikammikassa balavatīpi saddhā vaṭṭati.
Furthermore, for one devoted to concentration (samādhi-kammika), strong faith is appropriate.
Hơn nữa, đối với người chuyên về định, tín mạnh mẽ cũng thích hợp.
Evañhi saddahanto okappento appanaṃ pāpuṇissati, samādhipaññāsu pana samādhikammikassa ekaggatā balavatī vaṭṭati.
For by believing and resolving, one will attain absorption. However, among concentration and wisdom, for one devoted to concentration, strong one-pointedness of mind (ekaggatā) is appropriate.
Quả thật, khi tin tưởng và quyết định như vậy, người ấy sẽ đạt được sự nhập định. Tuy nhiên, trong định và tuệ, đối với người chuyên về định, sự nhất tâm mạnh mẽ là thích hợp.
Evañhi so appanaṃ pāpuṇāti, vipassanākammikassa paññā balavatī vaṭṭati.
For in this way, one attains absorption. For one devoted to insight (vipassanā-kammika), strong wisdom is appropriate.
Quả thật, khi như vậy, người ấy đạt được sự nhập định. Đối với người chuyên về tuệ quán, tuệ mạnh mẽ là thích hợp.
Evañhi so lakkhaṇappaṭivedhaṃ pāpuṇāti, ubhinnaṃ pana samatāyapi appanā hotiyeva.
For in this way, one penetrates the characteristics (lakkhaṇappaṭivedha). However, absorption also occurs through the equipoise of both.
Quả thật, khi như vậy, người ấy đạt được sự thâm nhập các đặc tính. Tuy nhiên, khi cả hai quân bình thì vẫn có sự nhập định.
Sati pana sabbattha balavatī vaṭṭati.
But mindfulness (sati) is appropriate as strong in all situations.
Niệm thì thích hợp mạnh mẽ ở khắp mọi nơi.
Sati hi cittaṃ uddhaccapakkhikānaṃ saddhāvīriyapaññānaṃ vasena uddhaccapātato kosajjapakkhena ca samādhinā kosajjapātato rakkhati.
For mindfulness protects the mind from falling into restlessness due to faith, energy, and wisdom (which are inclined to restlessness), and from falling into sloth due to concentration (which is inclined to sloth).
Quả thật, niệm bảo vệ tâm khỏi rơi vào phóng dật do tín, tinh tấn, tuệ thuộc phe phóng dật, và khỏi rơi vào biếng nhác do định thuộc phe biếng nhác.
Tasmā sā loṇadhūpanaṃ viya sabbabyañjanesu, sabbakammikaamacco viya ca sabbarājakiccesu sabbattha icchitabbā.
Therefore, it is to be desired everywhere, like salt seasoning in all dishes, and like a chief minister who performs all royal duties.
Do đó, niệm được mong muốn ở khắp mọi nơi, giống như muối ướp trong tất cả các món ăn, và giống như vị quan cận thần làm tất cả các việc của vua.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso mahantaṃ aggikkhandhaṃ nibbāpetukāmo assa, so tattha sukkhāni ceva tiṇāni pakkhipeyya, sukkhāni ca gomayāni pakkhipeyya, sukkhāni ca kaṭṭhāni pakkhipeyya, mukhavātañca dadeyya, na ca paṃsukena okireyya, bhabbo nu kho so puriso taṃ mahantaṃ aggikkhandhaṃ nibbāpetunti.
‘‘Monks, suppose a man wishes to extinguish a large mass of fire. Would he throw dry grass into it, throw dry cow-dung into it, throw dry wood into it, and blow into it with his mouth, and not cover it with ashes? Would that man be able to extinguish that large mass of fire?’’
“Này các Tỳ khưu, ví như một người muốn dập tắt một đống lửa lớn, người ấy lại bỏ vào đó cỏ khô, phân bò khô, củi khô, và thổi bằng miệng, mà không rắc đất lên, liệu người ấy có thể dập tắt được đống lửa lớn đó không?”
No hetaṃ, bhante.
‘‘No, Venerable Sir.’’
“Không thể được, bạch Thế Tôn.”
Evameva kho, bhikkhave, yasmiṃ samaye uddhataṃ cittaṃ hoti, akālo tasmiṃ samaye dhammavicayasambojjhaṅgassa bhāvanāya.
‘‘In the same way, monks, when the mind is agitated, it is not the right time for cultivating the factor of awakening that is investigation of phenomena.
“Cũng vậy, này các Tỳ khưu, khi tâm bị phóng dật, thì lúc đó không phải là lúc tu tập trạch pháp giác chi.
Akālo vīriya…pe… akālo pītisambojjhaṅgassa bhāvanāya.
It is not the right time for energy… and so on… it is not the right time for the factor of awakening that is rapture.
Không phải là lúc tu tập tinh tấn… (v.v.)… không phải là lúc tu tập hỷ giác chi.
Taṃ kissa hetu?
Why is that?
Vì sao vậy?
Uddhataṃ, bhikkhave, cittaṃ, taṃ etehi dhammehi duvūpasamayaṃ hoti.
Monks, the mind is agitated, and it is difficult to calm it with these qualities.’’
Này các Tỳ khưu, tâm bị phóng dật, thì rất khó làm cho nó lắng dịu bằng những pháp này.”
‘‘Yasmiṃ kho, bhikkhave, samaye uddhataṃ cittaṃ hoti, kālo tasmiṃ samaye passaddhisambojjhaṅgassa bhāvanāya.
“Indeed, bhikkhus, when the mind is agitated, that is the time for developing the enlightenment factor of tranquility.
“Này các Tỳ-khưu, khi tâm bị phóng dật, đó là lúc tu tập passaddhisambojjhaṅga (giác chi khinh an).
Kālo samādhi…pe… kālo upekkhāsambojjhaṅgassa bhāvanāya.
It is the time for concentration... it is the time for developing the enlightenment factor of equanimity.
Đó là lúc tu tập samādhisambojjhaṅga (giác chi định)…(v.v.)… đó là lúc tu tập upekkhāsambojjhaṅga (giác chi xả).
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì lý do gì?
Uddhataṃ, bhikkhave, cittaṃ, taṃ etehi dhammehi suvūpasamayaṃ hoti.
Bhikkhus, an agitated mind is well subdued by these factors.
Này các Tỳ-khưu, tâm bị phóng dật, nó được an tịnh tốt đẹp nhờ những pháp này.
Seyyathāpi, bhikkhave, puriso mahantaṃ aggikkhandhaṃ nibbāpetukāmo assa, so tattha allāni ceva tiṇāni pakkhipeyya, allāni ca gomayāni pakkhipeyya, allāni ca kaṭṭhāni pakkhipeyya, udakavātañca dadeyya, paṃsukena ca okireyya, bhabbo nu kho so puriso taṃ mahantaṃ aggikkhandhaṃ nibbāpetunti.
Just as, bhikkhus, if a man desired to extinguish a great heap of fire, he would throw wet grasses into it, and wet cow-dung into it, and wet pieces of wood into it, and give it water and wind, and cover it with dust, would that man be able to extinguish that great heap of fire?
Ví như, này các Tỳ-khưu, một người muốn dập tắt một đống lửa lớn, anh ta bỏ vào đó cỏ ướt, phân bò ướt, củi ướt, đổ nước và thổi gió, rồi rắc tro lên, liệu người ấy có thể dập tắt đống lửa lớn đó không?
Evaṃ, bhante’’ti.
Yes, venerable sir.”
Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”
‘‘Atthi, bhikkhave, kāyappassaddhi cittappassaddhi, tattha yonisomanasikārabahulīkāro ayamāhāro anuppannassa vā passaddhisambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā passaddhisambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
“Bhikkhus, there is tranquility of body and tranquility of mind. Therein, the frequent application of wise attention (yonisomanasikāra) is the nutriment for the arising of the unarisen enlightenment factor of tranquility, or for the increase, development, cultivation, and fulfillment of the arisen enlightenment factor of tranquility.
“Này các Tỳ-khưu, có thân khinh an và tâm khinh an. Ở đây, việc thường xuyên tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra) là thức ăn để làm phát sinh giác chi khinh an chưa phát sinh, hoặc để làm tăng trưởng, phát triển, tu tập và viên mãn giác chi khinh an đã phát sinh.
Tathā atthi, bhikkhave, samathanimittaṃ abyagganimittaṃ, tattha yonisomanasikārabahulīkāro ayamāhāro anuppannassa vā samādhisambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā samādhisambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati…pe… tathā atthi, bhikkhave, upekkhāsambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammā, tattha yonisomanasikārabahulīkāro ayamāhāro anuppannassa vā upekkhāsambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā upekkhāsambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattatī’’ti (saṃ. ni. 5.232).
Likewise, bhikkhus, there is the sign of calm (samathanimitta) and the sign of undistractedness (abyagganimitta). Therein, the frequent application of wise attention is the nutriment for the arising of the unarisen enlightenment factor of concentration, or for the increase, development, cultivation, and fulfillment of the arisen enlightenment factor of concentration... Likewise, bhikkhus, there are factors conducive to the enlightenment factor of equanimity. Therein, the frequent application of wise attention is the nutriment for the arising of the unarisen enlightenment factor of equanimity, or for the increase, development, cultivation, and fulfillment of the arisen enlightenment factor of equanimity.”
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, có tướng chỉ tịnh (samathanimitta), tướng không xao động (abyagganimitta). Ở đây, việc thường xuyên tác ý đúng đắn là thức ăn để làm phát sinh giác chi định (samādhisambojjhaṅga) chưa phát sinh, hoặc để làm tăng trưởng, phát triển, tu tập và viên mãn giác chi định đã phát sinh…(v.v.)… Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, có những pháp thuộc vị trí của giác chi xả (upekkhāsambojjhaṅga). Ở đây, việc thường xuyên tác ý đúng đắn là thức ăn để làm phát sinh giác chi xả chưa phát sinh, hoặc để làm tăng trưởng, phát triển, tu tập và viên mãn giác chi xả đã phát sinh.”
Pañca dhammā upekkhāsambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti – sattamajjhattatā, saṅkhāramajjhattatā, sattasaṅkhārakelāyanapuggalaparivajjanatā, sattasaṅkhāramajjhattapuggalasevanatā, tadadhimuttatāti.
Five factors lead to the arising of the enlightenment factor of equanimity: equanimity towards beings, equanimity towards formations, avoiding individuals who are disdainful of beings and formations, associating with individuals who are equanimous towards beings and formations, and devotion to that.
Có năm pháp dẫn đến sự phát sinh của giác chi xả: sự trung dung đối với chúng sinh, sự trung dung đối với các hành (saṅkhāra), tránh xa những người có thái độ chán ghét đối với chúng sinh và các hành, gần gũi những người trung dung đối với chúng sinh và các hành, và sự thiên hướng về điều đó.
Iti imehi ākārehi ete dhamme uppādento passaddhisambojjhaṅgādayo bhāveti nāma.
Thus, by bringing about these factors in these ways, one is said to develop the enlightenment factors of tranquility and so forth.
Như vậy, khi làm phát sinh các pháp này theo những cách thức đó, người ta được gọi là tu tập các giác chi khinh an v.v.
Evaṃ yasmiṃ samaye cittaṃ niggahetabbaṃ, tasmiṃ samaye cittaṃ niggaṇhāti.
Thus, when the mind needs to be restrained, one restrains the mind at that time.
Như vậy, khi tâm cần được kềm chế, người ấy kềm chế tâm vào lúc đó.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso parittaṃ aggiṃ ujjāletukāmo assa, so tattha allāni ceva tiṇāni pakkhipeyya…pe… paṃsukena ca okireyya, bhabbo nu kho so puriso taṃ parittaṃ aggiṃ ujjāletunti.
“Just as, bhikkhus, if a man desired to ignite a small fire, and he would throw wet grasses into it... and cover it with dust, would that man be able to ignite that small fire?”
“Ví như, này các Tỳ-khưu, một người muốn nhóm một đống lửa nhỏ, anh ta bỏ vào đó cỏ ướt…(v.v.)… rắc tro lên, liệu người ấy có thể nhóm đống lửa nhỏ đó không?
No hetaṃ, bhante.
“No, venerable sir.”
Thưa không, bạch Thế Tôn.
Evameva kho, bhikkhave, yasmiṃ samaye līnaṃ cittaṃ hoti.
“In the same way, bhikkhus, when the mind is sluggish,
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi tâm bị chìm đắm.
Akālo tasmiṃ samaye passaddhisambojjhaṅgassa bhāvanāya.
it is not the time for developing the enlightenment factor of tranquility.
Đó không phải là lúc tu tập giác chi khinh an.
Akālo samādhi…pe… akālo upekkhāsambojjhaṅgassa bhāvanāya.
It is not the time for concentration... it is not the time for developing the enlightenment factor of equanimity.
Đó không phải là lúc tu tập giác chi định…(v.v.)… đó không phải là lúc tu tập giác chi xả.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì lý do gì?
Līnaṃ, bhikkhave, cittaṃ, taṃ etehi dhammehi dusamuṭṭhāpayaṃ hoti.
Bhikkhus, a sluggish mind is difficult to arouse with these factors.
Này các Tỳ-khưu, tâm bị chìm đắm, nó khó được vực dậy bởi những pháp này.
‘‘Yasmiñca kho, bhikkhave, samaye līnaṃ cittaṃ hoti, kālo tasmiṃ samaye dhammavicayasambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo vīriya…pe… kālo pītisambojjhaṅgassa bhāvanāya.
But, bhikkhus, when the mind is sluggish, that is the time for developing the enlightenment factor of investigation of phenomena, it is the time for energy... it is the time for developing the enlightenment factor of rapture.
Nhưng, này các Tỳ-khưu, khi tâm bị chìm đắm, đó là lúc tu tập giác chi trạch pháp (dhammavicayasambojjhaṅga), đó là lúc tu tập giác chi tinh tấn (vīriya)…(v.v.)… đó là lúc tu tập giác chi hỷ (pītisambojjhaṅga).
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì lý do gì?
Līnaṃ, bhikkhave, cittaṃ, taṃ etehi dhammehi susamuṭṭhāpayaṃ hoti.
Bhikkhus, a sluggish mind is well aroused by these factors.
Này các Tỳ-khưu, tâm bị chìm đắm, nó dễ được vực dậy bởi những pháp này.
Seyyathāpi, bhikkhave, puriso parittaṃ aggiṃ ujjāletukāmo assa, so tattha sukkhāni ceva tiṇāni pakkhipeyya…pe… na ca paṃsukena okireyya, bhabbo nu kho so puriso taṃ parittaṃ aggiṃ ujjāletunti.
Just as, bhikkhus, if a man desired to ignite a small fire, he would throw dry grasses into it... and would not cover it with dust, would that man be able to ignite that small fire?”
Ví như, này các Tỳ-khưu, một người muốn nhóm một đống lửa nhỏ, anh ta bỏ vào đó cỏ khô…(v.v.)… và không rắc tro lên, liệu người ấy có thể nhóm đống lửa nhỏ đó không?
Evaṃ, bhante’’ti.
“Yes, venerable sir.”
Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”
‘‘Atthi, bhikkhave, kusalākusalā dhammā sāvajjānavajjā dhammā hīnappaṇītā dhammā kaṇhasukkasappaṭibhāgā dhammā, tattha yonisomanasikārabahulīkāro ayamāhāro anuppannassa vā dhammavicayasambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā dhammavicayasambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
“Bhikkhus, there are wholesome and unwholesome factors, blameworthy and blameless factors, inferior and superior factors, dark and bright factors with their counterparts. Therein, the frequent application of wise attention is the nutriment for the arising of the unarisen enlightenment factor of investigation of phenomena, or for the increase, development, cultivation, and fulfillment of the arisen enlightenment factor of investigation of phenomena.
“Này các Tỳ-khưu, có các pháp thiện và bất thiện, các pháp có tội và không tội, các pháp thấp kém và cao thượng, các pháp có phần đen và phần trắng. Ở đây, việc thường xuyên tác ý đúng đắn là thức ăn để làm phát sinh giác chi trạch pháp chưa phát sinh, hoặc để làm tăng trưởng, phát triển, tu tập và viên mãn giác chi trạch pháp đã phát sinh.
Tathā atthi, bhikkhave, ārambhadhātu nikkamadhātu parakkamadhātu, tattha yonisomanasikārabahulīkāro ayamāhāro anuppannassa vā vīriyasambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā vīriyasambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
Likewise, bhikkhus, there is the element of initiative (ārambhadhātu), the element of exertion (nikkamadhātu), the element of endeavor (parakkamadhātu). Therein, the frequent application of wise attention is the nutriment for the arising of the unarisen enlightenment factor of energy, or for the increase, development, cultivation, and fulfillment of the arisen enlightenment factor of energy.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, có giới khởi sự (ārambhadhātu), giới xuất ly (nikkamadhātu), giới tinh tấn (parakkamadhātu). Ở đây, việc thường xuyên tác ý đúng đắn là thức ăn để làm phát sinh giác chi tinh tấn chưa phát sinh, hoặc để làm tăng trưởng, phát triển, tu tập và viên mãn giác chi tinh tấn đã phát sinh.
Tathā atthi, bhikkhave, pītisambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammā, tattha yonisomanasikārabahulīkāro ayamāhāro anuppannassa vā pītisambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā pītisambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattatī’’ti.
Likewise, bhikkhus, there are factors conducive to the enlightenment factor of rapture. Therein, the frequent application of wise attention is the nutriment for the arising of the unarisen enlightenment factor of rapture, or for the increase, development, cultivation, and fulfillment of the arisen enlightenment factor of rapture.”
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, có những pháp thuộc vị trí của giác chi hỷ. Ở đây, việc thường xuyên tác ý đúng đắn là thức ăn để làm phát sinh giác chi hỷ chưa phát sinh, hoặc để làm tăng trưởng, phát triển, tu tập và viên mãn giác chi hỷ đã phát sinh.”
Tattha sabhāvasāmaññalakkhaṇappaṭivedhavasena pavattamanasikāro kusalādīsu yonisomanasikāro nāma.
Therein, the attention that arises by penetrating the characteristic of intrinsic nature and common characteristics in wholesome factors and so forth is called wise attention.
Ở đây, sự tác ý diễn ra thông qua sự thấu hiểu các đặc tính riêng biệt và chung của các pháp thiện v.v. được gọi là yonisomanasikāra (tác ý đúng đắn).
Ārambhadhātuādīnaṃ uppādavasena pavattamanasikāro ārambhadhātuādīsu yonisomanasikāro nāma.
The attention that arises through the arising of the element of initiative and so forth is called wise attention in the element of initiative and so forth.
Sự tác ý diễn ra thông qua sự phát sinh của giới khởi sự v.v. được gọi là yonisomanasikāra đối với giới khởi sự v.v.
Tattha ārambhadhātūti paṭhamavīriyaṃ vuccati.
Therein, element of initiative is said to be the first energy.
Ở đây, ārambhadhātu được gọi là tinh tấn ban đầu.
Nikkamadhātūti kosajjato nikkhantattā tato balavataraṃ.
The element of exertion (Nikkamadhātu) is stronger than laziness because it emerges from it.
Yếu tố xuất ly (Nikkamadhātu) là vì đã thoát ly khỏi sự biếng nhác nên mạnh mẽ hơn điều đó.
Parakkamadhātūti paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanato tatopi balavataraṃ.
The element of striving (Parakkamadhātu) is even stronger than that because it steps onto one stage after another.
Yếu tố tinh cần (Parakkamadhātu) là vì đã tiến tới từng vị trí một nên mạnh mẽ hơn cả điều đó.
Pītisambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammāti pana pītiyā evetaṃ nāmaṃ, tassāpi uppādakamanasikāro yonisomanasikāro nāma.
And states akin to the rapture enlightenment factor (Pītisambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammā) is just another name for rapture, and the mental engagement that produces it is called wise attention (yonisomanasikāro).
Còn các pháp thuộc về chi phần giác ngộ hỷ (Pītisambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammā) thì đây chính là tên gọi của hỷ, và sự tác ý sinh khởi hỷ đó được gọi là chánh tác ý (yonisomanasikāro).
Ekādasa dhammā vīriyasambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti – apāyādibhayapaccavekkhaṇatā, vīriyāyattalokiyalokuttaravisesādhigamānisaṃsadassitā, ‘‘buddhapaccekabuddhamahaāsāvakehi gatamaggo mayā gantabbo, so ca na sakkā kusītena gantu’’nti evaṃ gamanavīthipaccavekkhaṇatā, dāyakānaṃ mahapphalatākaraṇena piṇḍāpacāyanatā, ‘‘vīriyārambhassa vaṇṇavādī me satthā, so ca anatikkamanīyasāsano, amhākañca bahūpakāro, paṭipattiyā ca pūjiyamāno pūjito hoti, na itarathā’’ti evaṃ satthu mahattapaccavekkhaṇatā, ‘‘saddhammasaṅkhātaṃ me mahādāyajjaṃ gahetabbaṃ, tañca na sakkā kusītena gahetu’’nti evaṃ dāyajjamahattapaccavekkhaṇatā, ālokasaññāmanasikārairiyāpathaparivattanaabbhokāsasevanādīhi thinamiddhavinodanatā, kusītapuggalaparivajjanatā, āraddhavīriyapuggalasevanatā, sammappadhānapaccavekkhaṇatā, tadadhimuttatāti.
Eleven states conduce to the arising of the energy enlightenment factor: reflection on the dangers of the woeful states and so forth, seeing the advantage of attaining mundane and supramundane distinctions dependent on energy, reflection on the path of going, such as, "The path traversed by Buddhas, Paccekabuddhas, and great disciples must be traversed by me, and it is not possible to traverse it while lazy," honoring alms-food by making it of great fruit for donors, reflection on the Teacher's greatness, such as, "My Teacher praises the undertaking of energy, and His teaching is not to be transgressed, and He is of great benefit to us, and when He is honored through practice, He is truly honored, not otherwise," reflection on the greatness of the inheritance, such as, "I must grasp the great inheritance of the Good Dhamma, and it is not possible to grasp it while lazy," dispelling sloth and torpor through wise attention to the perception of light, changing postures, and frequenting open spaces, avoidance of lazy persons, association with energetic persons, reflection on the right exertions, and inclination towards it.
Mười một pháp trợ giúp cho sự sinh khởi chi phần giác ngộ tinh tấn (vīriyasambojjhaṅga) là: sự quán xét nỗi sợ hãi về các cõi khổ và những điều tương tự, sự thấy rõ lợi ích của việc thành tựu những đặc thù thế gian và siêu thế phụ thuộc vào tinh tấn, sự quán xét con đường cần đi như: “Con đường mà chư Phật, chư Phật Độc Giác và các bậc Đại Thanh Văn đã đi, tôi cũng phải đi, nhưng không thể đi với sự biếng nhác” như thế này, sự cung kính cúng dường vật thực do làm cho các thí chủ được phước báo lớn, sự quán xét sự vĩ đại của Bậc Đạo Sư như: “Bậc Đạo Sư của tôi là người tán thán sự tinh tấn, và giáo pháp của Ngài không thể bị vượt qua, Ngài là người có nhiều lợi ích cho chúng ta, và khi được cúng dường bằng sự thực hành thì Ngài được cúng dường, không phải cách khác” như thế này, sự quán xét sự vĩ đại của di sản như: “Tôi phải thọ nhận di sản là Chánh Pháp, nhưng không thể thọ nhận với sự biếng nhác” như thế này, sự xua tan hôn trầm thụy miên bằng sự tác ý tưởng ánh sáng, sự thay đổi oai nghi, sự sống ở nơi trống trải và những điều tương tự, sự tránh xa những người biếng nhác, sự thân cận những người đã khởi tinh tấn, sự quán xét chánh tinh tấn, và sự thiên về điều đó.
Ekādasa dhammā pītisambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti – buddhānussati, dhammasaṅghasīlacāgadevatānussati, upasamānussati, lūkhapuggalaparivajjanatā, siniddhapuggalasevanatā, pasādanīyasuttantapaccavekkhaṇatā, tadadhimuttatāti.
Eleven states conduce to the arising of the rapture enlightenment factor: recollection of the Buddha, recollection of the Dhamma, Saṅgha, virtue, generosity, and deities, recollection of peace, avoidance of rough persons, association with gentle persons, reflection on inspiring suttas, and inclination towards it.
Mười một pháp trợ giúp cho sự sinh khởi chi phần giác ngộ hỷ (pītisambojjhaṅga) là: niệm Phật, niệm Pháp, niệm Tăng, niệm Giới, niệm Thí, niệm Thiên, niệm sự an tịnh, sự tránh xa những người thô tháo, sự thân cận những người hiền lành, sự quán xét các kinh điển làm phát sinh sự tịnh tín, và sự thiên về điều đó.
Iti imehi ākārehi ete dhamme uppādento dhammavicayasambojjhaṅgādayo bhāveti nāma.
Thus, by bringing about these states in these ways, one develops the investigation-of-states enlightenment factor and so forth.
Như vậy, khi làm phát sinh những pháp này theo các phương cách ấy, hành giả được gọi là tu tập các chi phần giác ngộ trạch pháp và những điều tương tự.
Evaṃ yasmiṃ samaye cittaṃ paggahetabbaṃ, tasmiṃ samaye cittaṃ paggaṇhāti.
In this way, when the mind needs to be uplifted, one uplifts the mind at that time.
Như thế, khi đến lúc cần nắm giữ tâm, hành giả nắm giữ tâm.
Kathaṃ yasmiṃ samaye cittaṃ sampahaṃsetabbaṃ, tasmiṃ samaye cittaṃ sampahaṃseti?
How does one elate the mind when it needs to be elated?
Làm thế nào khi đến lúc cần làm cho tâm hoan hỷ, hành giả làm cho tâm hoan hỷ?
Yadāssa paññāpayogamandatāya vā upasamasukhānadhigamena vā nirassādaṃ cittaṃ hoti, tadā naṃ aṭṭhasaṃvegavatthupaccavekkhaṇena saṃvejeti.
When one's mind is unenthusiastic due to slowness in applying wisdom or failure to attain the happiness of tranquility, then one stirs it by reflecting on the eight bases for spiritual urgency (saṃvega).
Khi tâm của hành giả trở nên vô vị do sự chậm chạp trong việc ứng dụng trí tuệ hoặc do không đạt được an lạc tịch tịnh, lúc đó hành giả làm cho tâm xúc động bằng cách quán xét tám điều làm phát sinh sự xúc động.
Aṭṭha saṃvegavatthūni nāma jātijarābyādhimaraṇāni cattāri, apāyadukkhaṃ pañcamaṃ, atīte vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ, anāgate vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ, paccuppanne āhārapariyeṭṭhimūlakaṃ dukkhanti.
The eight bases for spiritual urgency are: birth, old age, sickness, and death (four); the suffering of the woeful states (fifth); suffering rooted in the cycle of existence in the past; suffering rooted in the cycle of existence in the future; and suffering rooted in the search for sustenance in the present.
Tám điều làm phát sinh sự xúc động là bốn điều sinh, già, bệnh, chết; nỗi khổ ở các cõi đọa lạc là điều thứ năm; nỗi khổ có gốc rễ từ luân hồi trong quá khứ; nỗi khổ có gốc rễ từ luân hồi trong tương lai; và nỗi khổ có gốc rễ từ việc tìm kiếm thức ăn trong hiện tại.
Buddhadhammasaṅghaguṇānussaraṇena cassa pasādaṃ janeti.
And one generates faith in it by recollecting the virtues of the Buddha, Dhamma, and Saṅgha.
Và hành giả làm phát sinh sự tịnh tín cho tâm bằng cách nhớ nghĩ đến các đức của Phật, Pháp, Tăng.
Evaṃ yasmiṃ samaye cittaṃ sampahaṃsetabbaṃ, tasmiṃ samaye cittaṃ sampahaṃseti.
Thus, when the mind needs to be elated, one elates the mind at that time.
Như thế, khi đến lúc cần làm cho tâm hoan hỷ, hành giả làm cho tâm hoan hỷ.
Kathaṃ yasmiṃ samaye cittaṃ ajjhupekkhitabbaṃ, tasmiṃ samaye cittaṃ ajjhupekkhati?
How does one remain equanimous towards the mind when it needs to be remained equanimous towards?
Làm thế nào khi đến lúc cần xả bỏ tâm, hành giả xả bỏ tâm?
Yadāssa evaṃ paṭipajjato alīnaṃ anuddhataṃ anirassādaṃ ārammaṇe samappavattaṃ samathavīthippaṭipannaṃ cittaṃ hoti, tadā tassa paggahaniggahasampahaṃsanesu abyāpāraṃ āpajjati sārathi viya ca samappavattesu assesu.
When, while practicing thus, one's mind is not sluggish, not agitated, not unenthusiastic, but proceeds evenly in the object, having entered the path of tranquility, then one becomes disengaged from uplifting, restraining, and elating it, just like a charioteer with horses that are proceeding evenly.
Khi tâm của hành giả đang thực hành như vậy mà không bị trì trệ, không bị phóng dật, không bị vô vị, mà vận hành bình đẳng trên đối tượng, đã đi vào con đường chỉ tịnh, lúc đó hành giả trở nên không bận tâm đến việc nắm giữ, chế ngự, làm cho hoan hỷ, giống như người đánh xe đối với những con ngựa đang chạy bình đẳng.
Evaṃ yasmiṃ samaye cittaṃ ajjhupekkhitabbaṃ, tasmiṃ samaye cittaṃ ajjhupekkhati.
Thus, when the mind needs to be remained equanimous towards, one remains equanimous towards the mind at that time.
Như thế, khi đến lúc cần xả bỏ tâm, hành giả xả bỏ tâm.
Asamāhitapuggalaparivajjanā nāma nekkhammapaṭipadaṃ anāruḷhapubbānaṃ anekakiccappasutānaṃ vikkhittahadayānaṃ puggalānaṃ ārakā pariccāgo.
Avoidance of unconcentrated persons refers to keeping at a distance those persons who have not previously embarked on the path of renunciation, who are engrossed in many duties, and whose minds are distracted.
Sự tránh xa những người tâm không định (asamāhitapuggalaparivajjanā) là sự từ bỏ xa lánh những người chưa từng đi vào con đường xuất ly, những người bận rộn với nhiều công việc, những người có tâm tán loạn.
Samāhitapuggalasevanā nāma nekkhammapaṭipadaṃ paṭipannānaṃ samādhilābhīnaṃ puggalānaṃ kālena kālaṃ upasaṅkamanaṃ.
Association with concentrated persons refers to approaching from time to time those persons who have embarked on the path of renunciation and who have attained concentration.
Sự thân cận những người tâm định (samāhitapuggalasevanā) là sự đến gần những người đã đi vào con đường xuất ly, những người đã đạt được định, đúng lúc.
Tadadhimuttatā nāma samādhimuttatā, samādhigarusamādhininnasamādhipoṇasamādhipabbhāratāti attho.
Inclination towards it refers to inclination towards concentration; that is to say, having concentration as one's weight, having concentration as one's direction, having concentration as one's inclination, having concentration as one's tendency.
Sự thiên về điều đó (tadadhimuttatā) là sự thiên về định, nghĩa là sự xem trọng định, hướng về định, nghiêng về định, xuôi về định.
Evametaṃ dasavidhaṃ appanākosallaṃ sampādetabbaṃ.
Thus, this ten-fold skill in absorption (appanākosalla) must be accomplished.
Như vậy, mười loại thiện xảo nhập định này phải được thành tựu.
Tenāha – ‘‘imāni dasa appanākosallāni avijahantenā’’ti.
Therefore it is said: "without abandoning these ten skills in absorption."
Do đó, có lời dạy: “không từ bỏ mười loại thiện xảo nhập định này”.
Tattha yena vidhinā appanāya kusalo hoti, so dasavidhopi vidhi appanākosallaṃ tannibbattaṃ vā ñāṇaṃ, evametaṃ dasavidhaṃ appanākosallaṃ sampādentassa paṭiladdhanimittasmiṃ appanā uppajjati.
Therein, the method by which one is skilled in absorption, that ten-fold method, or the knowledge produced by it, is skill in absorption; thus, when one accomplishes this ten-fold skill in absorption, absorption arises in the acquired sign.
Trong đó, phương pháp mà nhờ đó hành giả thiện xảo trong nhập định, mười loại phương pháp đó là thiện xảo nhập định, hoặc trí tuệ được sinh ra từ đó, như vậy khi hành giả thành tựu mười loại thiện xảo nhập định này, sự nhập định sẽ sinh khởi trên tướng đã đạt được.
Vuttañhetaṃ –
For it has been said:
Điều này đã được nói:
Yathā hi acheko madhukaro ‘‘asukasmiṃ rukkhe pupphaṃ pupphita’’nti ñatvā tikkhena vegena pakkhando taṃ atikkamitvā paṭinivattento khīṇe reṇumhi sampāpuṇāti, aparo acheko mandena javena pakkhando khīṇeyeva sampāpuṇāti, cheko pana samena javena pakkhando sukhena puppharāsiṃ sampatvā yāvadicchakaṃ reṇuṃ ādāya madhuṃ sampādetvā madhuṃ anubhavati, yathā ca sallakattaantevāsikesu udakathālagate uppalapatte satthakammaṃ sikkhantesu eko acheko vegena satthaṃ pātento uppalapattaṃ dvidhā vā chindati, udake vā paveseti, aparo acheko chijjanapavesanabhayā satthakena phusitumpi na visahati, cheko pana samena payogena tattha satthapadaṃ dassetvā pariyodātasippo hutvā tathārūpesu ṭhānesu kammaṃ katvā lābhaṃ labhati, yathā ca ‘‘yo catubyāmappamāṇaṃ makkaṭakasuttaṃ āharati, so cattāri sahassāni labhatī’’ti raññā vutte eko achekapuriso vegena makkaṭakasuttaṃ ākaḍḍhanto tahiṃ tahiṃ chindatiyeva, aparo acheko chedanabhayā hatthena phusitumpi na visahati, cheko pana koṭito paṭṭhāya samena payogena daṇḍake veṭhetvā āharitvā lābhaṃ labhati, yathā ca acheko niyāmako balavavāte laṅkāraṃ pūrento nāvaṃ videsaṃ pakkhandāpeti, aparo acheko mandavāte laṅkāraṃ oropento nāvaṃ tattheva ṭhapeti, cheko pana mandavāte pūretvā balavavāte aḍḍhalaṅkāraṃ katvā sotthinā icchitaṭṭhānaṃ pāpuṇāti, yathā ca ‘‘yo telena achaḍḍento nāḷiṃ pūreti, so lābhaṃ labhatī’’ti ācariyena antevāsikānaṃ vutte eko acheko lābhaluddho vegena pūrento telaṃ chaḍḍeti, aparo acheko telachaḍḍanabhayā āsiñcitumpi na visahati, cheko pana samena payogena pūretvā lābhaṃ labhati, evameva eko bhikkhu uppanne nimitte ‘‘sīghameva appanaṃ pāpuṇissāmī’’ti gāḷhaṃ vīriyaṃ karoti, tassa cittaṃ accāraddhavīriyattā uddhacce patati, so na sakkoti appanaṃ pāpuṇituṃ.
Just as an unskillful bee, knowing that "flowers have blossomed on a certain tree," flies with swift momentum, passes beyond them, and returning, finds the pollen exhausted; another unskillful bee, flying with slow momentum, also arrives when it is exhausted; but a skillful bee, flying with moderate momentum, comfortably reaches the mass of flowers, takes as much pollen as it desires, produces honey, and enjoys the honey. And just as among students of surgery practicing an operation on a lotus leaf placed on water, one unskillful one, forcefully applying the knife, either cuts the lotus leaf in two or immerses it in the water; another unskillful one, fearing cutting or immersion, dares not even touch it with the knife; but a skillful one, with moderate effort, demonstrates the knife-work there, becomes a master of the art, performs the work in such places, and gains profit. And just as when the king declared, "Whoever brings a spider's web measuring four cubits in length will receive four thousand coins," one unskillful person, forcefully pulling the spider's web, cuts it here and there; another unskillful one, fearing cutting, dares not even touch it with his hand; but a skillful one, starting from the end, with moderate effort, winds it onto a stick, brings it, and gains profit. And just as an unskillful helmsman, filling the sail in a strong wind, makes the ship drift abroad; another unskillful one, lowering the sail in a gentle wind, keeps the ship in the same place; but a skillful one, filling the sail in a gentle wind and using a half-sail in a strong wind, safely reaches the desired destination. And just as when a teacher tells his students, "Whoever fills a pipe with oil without spilling it will gain profit," one unskillful person, greedy for profit, pours it forcefully and spills the oil; another unskillful one, fearing spilling the oil, dares not even pour it; but a skillful one, with moderate effort, fills it and gains profit. Just so, a certain bhikkhu, when a sign arises, exerts fierce effort, thinking, "I will quickly attain appanā." Due to his excessive effort, his mind falls into agitation, and he is unable to attain appanā.
Ví như một con ong không khéo léo, khi biết “hoa nở trên cây kia” liền bay đến với tốc độ quá nhanh, vượt qua rồi quay lại thì đến khi phấn hoa đã cạn. Một con ong không khéo léo khác bay đến với tốc độ chậm chạp thì cũng đến khi phấn hoa đã cạn. Nhưng con ong khéo léo bay đến với tốc độ vừa phải, dễ dàng đến được đống hoa, lấy phấn hoa tùy thích, làm mật và thưởng thức mật. Lại nữa, ví như trong số các học viên phẫu thuật đang học cách phẫu thuật trên lá sen đặt trong nước, một người không khéo léo dùng dao quá nhanh, hoặc cắt lá sen làm đôi, hoặc làm nó chìm xuống nước. Một người không khéo léo khác vì sợ cắt hoặc làm chìm nên thậm chí không dám chạm vào bằng dao. Người khéo léo thì với kỹ năng vừa phải, thực hiện vết mổ ở đó, trở thành người có tay nghề tinh xảo, thực hiện công việc ở những nơi như vậy và đạt được lợi ích. Lại nữa, ví như khi nhà vua nói “Ai mang về một sợi tơ nhện dài bốn tầm sẽ được bốn ngàn đồng”, một người không khéo léo vì vội vàng kéo sợi tơ nhện nên làm nó đứt ở chỗ này chỗ kia. Một người không khéo léo khác vì sợ đứt nên thậm chí không dám chạm vào bằng tay. Người khéo léo thì từ đầu sợi, dùng kỹ năng vừa phải, quấn vào cây gậy rồi mang về và đạt được lợi ích. Lại nữa, ví như một người lái thuyền không khéo léo, khi gió mạnh thì căng buồm hết cỡ khiến thuyền trôi dạt ra nước ngoài. Một người không khéo léo khác, khi gió nhẹ thì hạ buồm khiến thuyền đứng yên tại chỗ. Người khéo léo thì khi gió nhẹ thì căng buồm, khi gió mạnh thì căng nửa buồm, rồi an toàn đến được nơi mong muốn. Lại nữa, ví như khi vị thầy nói với các học trò “Ai đổ đầy bình dầu mà không làm đổ ra ngoài sẽ được lợi ích”, một người không khéo léo vì ham lợi nên đổ nhanh khiến dầu bị đổ ra ngoài. Một người không khéo léo khác vì sợ đổ dầu nên thậm chí không dám đổ vào. Người khéo léo thì với kỹ năng vừa phải, đổ đầy và đạt được lợi ích. Cũng vậy, một Tỳ-khưu khi dấu hiệu (nimitta) xuất hiện, nghĩ “Ta sẽ nhanh chóng đạt đến trạng thái nhập định (appanā)”, liền tinh tấn quá mức, tâm của vị ấy do tinh tấn quá độ nên rơi vào trạng thái phóng dật (uddhacca), vị ấy không thể đạt đến nhập định.
Eko accāraddhavīriyatāya dosaṃ disvā ‘‘kiṃ dāni me appanāyā’’ti vīriyaṃ hāpeti, tassa cittaṃ atilīnavīriyattā kosajje patati, sopi na sakkoti appanaṃ pāpuṇituṃ.
Another, seeing the fault in excessive effort, slackens his effort, thinking, "What good is appanā to me now?" Due to his excessively slack effort, his mind falls into idleness, and he too is unable to attain appanā.
Một người khác, sau khi thấy lỗi lầm của sự tinh tấn quá độ, nghĩ “Bây giờ nhập định có ích gì cho ta?”, liền giảm bớt tinh tấn, tâm của vị ấy do tinh tấn quá yếu nên rơi vào trạng thái biếng nhác (kosajja), vị ấy cũng không thể đạt đến nhập định.
Yo pana īsakampi līnaṃ līnabhāvato, uddhataṃ uddhaccato mocetvā samena payogena nimittābhimukhaṃ pavatteti, so appanaṃ pāpuṇāti, tādisena bhavitabbaṃ.
But one who, releasing the slightly slack mind from slackness and the agitated mind from agitation, directs it towards the sign with moderate effort, attains appanā. One should be like that.
Còn người nào giải thoát tâm khỏi trạng thái yếu kém dù chỉ một chút, giải thoát khỏi sự phóng dật, rồi với sự vận dụng vừa phải hướng tâm về dấu hiệu, vị ấy sẽ đạt đến nhập định. Phải là người như vậy.
Idāni evaṃ paṭipannassa appanāpavattiṃ dassento ‘‘tassevaṃ anuyuttassā’’tiādimāha.
Now, showing the occurrence of appanā for one who practices in this way, it is stated, "For one thus diligent," and so on.
Bây giờ, để chỉ ra sự phát sinh của nhập định cho người thực hành như vậy, kinh nói “Khi người ấy tinh tấn như vậy” và tiếp theo.
Tattha paṭhamaṃ parikammantiādi aggahitaggahaṇena vuttaṃ, gahitaggahaṇena pana avisesena sabbesaṃ sabbā samaññā.
Here, "first, preparatory work," and so on, is stated based on what has not yet been grasped; but in a general sense, based on what has already been grasped, all are called by all these names.
Trong đó, “parikamma đầu tiên” được nói theo cách nắm bắt những gì chưa được nắm bắt, còn theo cách nắm bắt những gì đã được nắm bắt thì tất cả đều có cùng tên gọi chung.
Sabbānipi hi appanāya parikammattā paṭisaṅkhārakattā ‘‘parikammānī’’tipi, yathā gāmādīnaṃ āsannappadeso ‘‘gāmūpacāro gharūpacāro’’ti vuccati, evaṃ appanāya āsannattā samīpacārittā vā ‘‘upacārānī’’tipi, ito pubbe parikammānaṃ upari appanāya ca anulomanato ‘‘anulomānī’’tipi vuccanti.
For all of them are called "preparatory works" because they are preparatory for appanā and contribute to its cultivation; and just as the near vicinity of villages and houses is called "village vicinity" or "house vicinity," so too they are called "accesses" (upacārā) because they are close to appanā or move in its vicinity; and they are also called "adaptations" (anulomā) because they are in accord with the preparatory works before this and with appanā.
Tất cả đều là sự chuẩn bị cho nhập định, là sự xem xét lại, nên được gọi là “parikamma”; và cũng như vùng gần làng được gọi là “gāmūpacāra (cận làng)”, “gharūpacāra (cận nhà)”, thì do ở gần nhập định, hoặc do hành động gần gũi, nên được gọi là “upacāra (cận định)”; từ trước đó, do thuận theo các parikamma và nhập định, nên được gọi là “anuloma (thuận thứ)”.
Yañcettha sabbantimaṃ, taṃ parittagottābhibhavanato mahaggatagottabhāvanato ca ‘‘gotrabhū’’tipi vuccati.
And that which is the very last of these is also called "change-of-lineage" (gotrabhū) because it overcomes the mundane lineage and cultivates the supra-mundane lineage.
Và cái cuối cùng trong số này, do vượt qua gotra (chủng tánh) thấp kém và phát triển gotra cao thượng, nên cũng được gọi là “gotrabhū (chuyển tánh)”.
Gaṃ tāyatīti hi gottaṃ, parittanti pavattamānaṃ abhidhānaṃ buddhiñca ekaṃsikavisayatāya rakkhatīti parittagottaṃ.
For "gotta" means that which protects; the mundane lineage (parittagotta) means the existing designation and consciousness which protect the sphere of single-mindedness.
Gotra (chủng tánh) là cái bảo vệ (tāyati) chúng sinh (gaṃ). Parittagotta (chủng tánh thấp kém) là cái bảo vệ sự chỉ định và trí tuệ đang diễn ra trong một đối tượng nhất định.
Yathā hi buddhi ārammaṇabhūtena atthena vinā na vattati, evaṃ abhidhānaṃ abhidheyyabhūtena, tasmā so tāni tāyati rakkhatīti vuccati.
Just as consciousness does not operate without the object as its basis, so too designation without the designated object; therefore, it is said that it protects and guards them.
Ví như trí tuệ không thể hoạt động nếu không có đối tượng, thì sự chỉ định cũng vậy nếu không có cái được chỉ định. Do đó, nó được gọi là bảo vệ chúng.
Taṃ pana mahaggatānuttaravidhuraṃ kāmataṇhāya gocarabhūtaṃ kāmāvacaradhammānaṃ āveṇikarūpaṃ daṭṭhabbaṃ.
That mundane lineage, however, is to be understood as being far removed from the supra-mundane and highest, as being the sphere of craving for sensual pleasures, and as being the exclusive characteristic of sensuous-sphere phenomena.
Cái đó phải được xem là hình thái đặc trưng của các pháp dục giới, là đối tượng của ái dục, xa lìa các cảnh giới cao thượng và vô thượng.
Mahaggatagottepi iminā nayena attho veditabbo.
In the same way, the meaning of the supra-mundane lineage (mahaggatagotta) should be understood.
Trong Mahaggatagotta (chủng tánh cao thượng) cũng phải hiểu nghĩa theo cách này.
Iti evarūpassa parittagottassa abhibhavanato mahaggatagottassa ca bhāvanato uppādanato antimaṃ ‘‘gotrabhū’’tipi vuccati.
Thus, because it overcomes such a mundane lineage and cultivates or produces the supra-mundane lineage, the last is also called "change-of-lineage" (gotrabhū).
Vì vậy, cái cuối cùng cũng được gọi là “gotrabhū” do vượt qua parittagotta như vậy và do sự phát triển, phát sinh của mahaggatagotta.
Catutthameva hi pañcamaṃ vāti khippābhiññadandhābhiññānaṃ vasena vuttaṃ.
"Indeed, the fourth or fifth" is stated with reference to those of swift comprehension and those of slow comprehension.
“Thứ tư hoặc thứ năm” được nói tùy theo người mau chứng ngộ và người chậm chứng ngộ.
Khippābhiññassa hi catutthaṃ appeti, dandhābhiññassa pañcamaṃ.
For one of swift comprehension, the fourth attains appanā; for one of slow comprehension, the fifth.
Đối với người mau chứng ngộ thì tâm thứ tư đạt đến nhập định, đối với người chậm chứng ngộ thì tâm thứ năm.
Kasmā pana catutthaṃ pañcamaṃ vā appeti, na chaṭṭhaṃ vā sattamaṃ vāti āha ‘‘āsannabhavaṅgapātattā’’ti.
Why does it attain appanā at the fourth or fifth, and not the sixth or seventh? It is stated, "because of the proximity of falling into the life-continuum" (bhavaṅga).
Tại sao lại là thứ tư hoặc thứ năm đạt đến nhập định, mà không phải thứ sáu hoặc thứ bảy? Kinh nói “vì gần với sự rơi vào bhavaṅga (hữu phần)”.
Yathā hi puriso chinnapapātābhimukho dhāvanto ṭhātukāmopi pariyante pādaṃ katvā ṭhātuṃ na sakkoti, papāte eva patati, evaṃ chaṭṭhaṃ vā sattamaṃ vā appetuṃ na sakkoti bhavaṅgassa āsannattā.
Just as a man running towards a cliff, even if he wishes to stop, cannot stop by placing his foot at the very edge, but falls into the cliff; so too, one cannot attain appanā at the sixth or seventh because of the proximity of the bhavaṅga.
Ví như một người đang chạy về phía vực thẳm, dù muốn dừng lại nhưng không thể đặt chân ở rìa mà dừng lại được, mà chỉ rơi xuống vực thẳm, cũng vậy, không thể đạt đến nhập định ở tâm thứ sáu hoặc thứ bảy vì gần với bhavaṅga.
Tasmā catutthapañcamesuyeva appanā hotīti veditabbā.
Therefore, it should be understood that appanā occurs only at the fourth or fifth.
Do đó, cần phải hiểu rằng nhập định chỉ xảy ra ở tâm thứ tư hoặc thứ năm.
‘‘Purimā purimā kusalā dhammā pacchimānaṃ pacchimānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ āsevanapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.12) vuttattā ‘‘āsevanapaccayena kusalā dhammā balavanto hontī’’ti āha.
Because it is stated, "Previous wholesome phenomena are a condition for subsequent wholesome phenomena by way of repetition condition (āsevanapaccaya)" (Paṭṭhāna 1.1.12), it is said, "wholesome phenomena become strong by way of repetition condition."
Vì đã nói “Các pháp thiện đi trước là duyên cho các pháp thiện đi sau bằng duyên lặp lại (āsevana-paccaya)” (Paṭṭhāna 1.1.12), nên kinh nói “các pháp thiện trở nên mạnh mẽ nhờ duyên lặp lại”.
Yathā aladdhāsevanaṃ paṭhamaṃ javanaṃ dubbalattā gotrabhuṃ na uppādeti, laddhāsevanaṃ pana balavabhāvato dutiyaṃ vā tatiyaṃ vā gotrabhuṃ uppādeti, evaṃ laddhāsevanatāya balavabhāvato chaṭṭhampi sattamampi appetīti therassa adhippāyo.
Just as the first javana, having not received repetition, is weak and does not produce gotrabhū, but the second or third javana, having received repetition, being strong, produces gotrabhū, so too, due to being strong from having received repetition, it attains appanā even at the sixth or seventh. This is the elder's intention.
Ví như tâm javana đầu tiên không có sự lặp lại nên yếu kém, không thể phát sinh gotrabhū, nhưng tâm thứ hai hoặc thứ ba có sự lặp lại nên mạnh mẽ, phát sinh gotrabhū, cũng vậy, theo ý của vị Trưởng lão, do có sự lặp lại nên mạnh mẽ, tâm thứ sáu và thứ bảy cũng đạt đến nhập định.
Tenāha – ‘‘tasmā chaṭṭhaṃ sattamaṃ vā appetī’’ti.
Therefore, he says – "Thus, it attains appanā at the sixth or seventh."
Do đó, kinh nói – “Vì vậy, tâm thứ sáu hoặc thứ bảy đạt đến nhập định”.
Tanti therassa vacanaṃ.
"That" refers to the elder's statement.
“Điều đó” là lời của vị Trưởng lão.
Paṭikkhittanti suttasuttānulomaācariyavādehi anupatthambhitattā ‘‘attanomatimattaṃ therasseta’’nti vatvā paṭikkhittaṃ.
"Rejected" means it is rejected, saying, "This is merely the elder's personal opinion," because it is not supported by the suttas, the suttānuloma, or the teachings of the ācariyas.
“Bị bác bỏ” là bị bác bỏ bằng cách nói “Đây chỉ là ý kiến riêng của vị Trưởng lão” vì không được hỗ trợ bởi các kinh điển và lời dạy của các vị thầy.
‘‘Purimā purimā kusalā dhammā’’ti pana suttapadamakāraṇaṃ āsevanapaccayalābhassa balavabhāve anekantikattā.
However, the Suttanta phrase "Previous wholesome phenomena" is not the cause, because the strength gained through repetition condition is not invariable.
Tuy nhiên, cụm từ “Các pháp thiện đi trước” không phải là lý do, vì sự mạnh mẽ của duyên lặp lại là không nhất định.
Tathā hi aladdhāsevanāpi paṭhamacetanā diṭṭhadhammavedanīyā hoti, laddhāsevanā dutiyacetanā yāva chaṭṭhacetanā aparāpariyavedanīyā.
For example, even the first volition, which has not received repetition, becomes karma experienced in this very life (diṭṭhadhammavedanīya); while the subsequent volitions from the second up to the sixth are karma experienced in subsequent existences (aparāpariyavedanīya).
Thật vậy, tâm sở (cetanā) javana đầu tiên không có sự lặp lại vẫn có thể cảm thọ trong hiện tại (diṭṭhadhammavedanīyā), còn tâm sở javana thứ hai cho đến thứ sáu có sự lặp lại thì cảm thọ trong kiếp sau (aparāpariyavedanīyā).
Yadi chaṭṭhaṃ sattamañca parikkhīṇajavattā dubbalaṃ, na āsevanapaccayena balavaṃ, kathaṃ sattamajavanacetanā upapajjavedanīyā ānantariyā ca hotīti?
If the sixth and seventh are weak due to their javana-process being exhausted, and not strong due to repetition condition, how can the seventh javana-volition be karma experienced in the next existence (upapajjavedanīya) and an immediate karma (ānantariya)?
Nếu tâm javana thứ sáu và thứ bảy yếu kém do đã hết javana, không mạnh mẽ nhờ duyên lặp lại, thì tại sao tâm sở javana thứ bảy lại có thể cảm thọ trong kiếp sau và là vô gián (ānantariya)?
Nāyaṃ viseso āsevanapaccayalābhena balavappattiyā kiñcarahi kiriyāvatthāvisesato.
This distinction is not due to gaining strength from repetition condition, but rather from the specific operational stage.
Sự khác biệt này không phải do sự mạnh mẽ đạt được nhờ duyên lặp lại, mà là do sự khác biệt trong trạng thái hành động.
Kiriyāvatthā hi ādimajjhapariyosānavasena tividhā.
For the operational stage is threefold: initial, middle, and final.
Trạng thái hành động có ba loại: ban đầu, giữa và cuối cùng.
Tattha pariyosānāvatthāya sanniṭṭhāpakacetanābhāvena upapajjavedanīyāditā hoti, na balavabhāvenāti daṭṭhabbaṃ.
Here, in the final stage, due to the nature of the concluding volition, it becomes karma experienced in the next existence and so on, not due to its strength. This should be understood.
Trong đó, trạng thái cuối cùng có sự cảm thọ trong kiếp sau, v.v. do là tâm sở kết thúc, chứ không phải do sự mạnh mẽ.
‘‘Paṭisandhiyā anantarapaccayabhāvino vipākasantānassa anantarapaccayabhāvena tathā abhisaṅkhatattā’’ti ca vadanti, tasmā chaṭṭhasattamānaṃ papātābhimukhatāya parikkhīṇajavatā na sakkā nivāretuṃ.
And they say, "because the resultant continuum, which is an immediately contiguous condition for rebirth-linking, is thus formed as an immediately contiguous condition," therefore, the sixth and seventh impulsion moments, being on the verge of falling (into bhavaṅga) with exhausted impelling force, cannot be prevented.
‘‘Vì dòng quả dị thục (vipāka-santāna), vốn là duyên vô gián (anantarapaccaya) của tái tục (paṭisandhi), cũng được tạo tác như vậy bởi duyên vô gián,’’ họ nói. Do đó, không thể ngăn cản được các sát na tốc hành thứ sáu và thứ bảy, vì chúng đã cạn kiệt năng lực tốc hành và đang hướng về sự rơi rớt.
Pubbabhāgacittānīti tīṇi cattāri vā cittāni.
Preceding consciousnesses (pubbabhāgacittāni) means three or four consciousnesses.
Pubbabhāgacittāni (các tâm phần tiền) là ba hoặc bốn tâm.
Etthāti etissaṃ kāyānupassanāyaṃ.
Here (ettha) means in this contemplation of the body (kāyānupassanā).
Ettha (ở đây) là trong sự quán thân này.
Pārisuddhiṃ pattukāmoti adhigantukāmo samāpajjitukāmo ca.
Desiring to attain purity (pārisuddhiṃ pattukāmo) means desiring to comprehend and desiring to enter (into jhāna).
Pārisuddhiṃ pattukāmo (người mong muốn đạt được sự thanh tịnh) là người mong muốn chứng ngộ và mong muốn nhập định.
Tattha sallakkhaṇāvivaṭṭanāvasena adhigantukāmo, sallakkhaṇavasena samāpajjitukāmoti yojetabbaṃ.
Here, it should be understood that desiring to comprehend is by way of perceiving and non-distraction, and desiring to enter is by way of perceiving.
Ở đây, nên hiểu ‘‘mong muốn chứng ngộ’’ theo cách thức nhận biết và khai mở, và ‘‘mong muốn nhập định’’ theo cách thức nhận biết.
Āvajjanasamāpajjana…pe… vasippattanti ettha evaṃ tāva pañca vasiyo veditabbā – paṭhamajjhānato vuṭṭhāya paṭhamaṃ vitakkaṃ āvajjayato bhavaṅgaṃ upacchinditvā uppannāvajjanānantaraṃ vitakkārammaṇāneva cattāri pañca javanāni javanti, tato dve bhavaṅgāni, tato pana vicārārammaṇaṃ āvajjanaṃ vuttanayeneva javanānīti evaṃ pañcasu jhānaṅgesu yadā nirantaraṃ cittaṃ pesetuṃ sakkoti, athassa āvajjanavasī siddhā hoti.
In mastery in adverting, entering...etc., these five masteries (vasī) should first be understood: when one arises from the first jhāna and adverts to the initial vitakka (initial application), after the adverting consciousness arises, interrupting the life-continuum (bhavaṅga), four or five impulsion (javana) consciousnesses, taking vitakka as their object, arise and impel. Then there are two life-continuum (bhavaṅga) moments. After that, adverting to vicāra (sustained application), the impulsion moments arise in the same way. Thus, when one is able to direct the mind continuously among the five jhāna factors, then their mastery in adverting (āvajjana-vasī) is perfected.
Trong cụm từ Āvajjanasamāpajjana…pe… vasippatta (thành tựu sự tinh thông trong hướng tâm, nhập định…), trước hết nên biết năm loại tinh thông (vasī) như sau: khi một người xuất định sơ thiền và hướng tâm đến tầm (vitakka) lần đầu tiên, sau khi bhavaṅga (tâm hộ kiếp) bị cắt đứt, năm hoặc bốn sát na tốc hành (javana) khởi lên ngay sau sự hướng tâm (āvajjana) khởi lên, chỉ lấy tầm làm đối tượng. Sau đó là hai bhavaṅga. Rồi sau đó, sự hướng tâm đến tứ (vicāra) làm đối tượng, và các sát na tốc hành theo cách đã nói. Cứ như vậy, khi tâm có thể liên tục được hướng đến năm chi thiền, thì āvajjanavasī (tinh thông trong hướng tâm) của vị ấy được thành tựu.
Ayaṃ pana bhavaṅgadvayantaritā matthakappattā vasī bhagavato yamakapāṭihāriye labbhati, aññesaṃ vā dhammasenāpatiādīnaṃ evarūpe uṭṭhāya samuṭṭhāya lahutaraṃ āvajjanavasīnibbattanakāle.
This mastery, however, perfected with an intervening two bhavaṅga moments, is found in the Buddha's Twin Miracle (yamakapāṭihāriya), or in others like the Dhamma-Senāpati, etc., at the time of rapidly developing this kind of adverting mastery by rising and rising (from jhāna).
Tuy nhiên, sự tinh thông này, bị gián đoạn bởi hai bhavaṅga và đạt đến đỉnh cao, được tìm thấy nơi Đức Thế Tôn trong phép song thông (yamakapāṭihāriya), hoặc nơi các vị khác như Dhammasenāpati (Đại tướng Pháp) và những vị tương tự, vào lúc sự tinh thông hướng tâm như vậy được thành tựu một cách nhanh chóng khi họ xuất định và nhập định.
Sā ca kho ittarā parittakālā, na satthu yamakapāṭihāriye viya ciratarappabandhavatī.
And that is a temporary, short-lived mastery, not like the long-lasting continuity in the Buddha's Twin Miracle.
Và sự tinh thông đó chỉ là tạm thời, trong một khoảng thời gian ngắn, không kéo dài liên tục như trong phép song thông của Đức Đạo Sư.
Tathā hi taṃ sāvakehi asādhāraṇaṃ vuttaṃ.
Indeed, it is said to be unique to the Teacher, not shared by disciples.
Thật vậy, điều đó được nói là không phổ biến đối với các đệ tử.
Ito paraṃ sīghatarā āvajjanavasī nāma natthi.
There is no faster adverting mastery than this.
Không có sự tinh thông hướng tâm nào nhanh hơn thế này.
Āyasmato pana mahāmoggallānassa nandopanandanāgarājadamane viya sīghaṃ samāpajjanasamatthatā samāpajjanavasī nāma.
The Venerable Mahāmoggallāna's ability to enter (jhāna) quickly, as in the taming of the Nāga king Nandopananda, is called mastery in entering (samāpajjana-vasī).
Khả năng nhập định nhanh chóng, như Tôn giả Mahāmoggallāna trong việc chế ngự vua rồng Nandopananda, được gọi là samāpajjanavasī (tinh thông trong nhập định).
Ettha ca samāpajjitukāmatānantaraṃ dvīsu bhavaṅgesu uppannesu bhavaṅgaṃ upacchinditvā uppannāvajjanānantaraṃ samāpajjanaṃ sīghaṃ samāpajjanasamatthatā.
Here, the ability to enter quickly means, after the desire to enter, when two bhavaṅga moments have arisen, after the adverting consciousness arises, interrupting the bhavaṅga, then the entering (into jhāna) is quick.
Ở đây, ngay sau ý muốn nhập định, khi hai bhavaṅga khởi lên, sau khi bhavaṅga bị cắt đứt, ngay sau sự hướng tâm khởi lên, khả năng nhập định nhanh chóng chính là sự nhập định.
Ayañca matthakappattā samāpajjanavasī satthu dhammadesanāyaṃ labbhati, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘so kho ahaṃ, aggivessana, tassāyeva kathāya pariyosāne tasmiṃyeva purimasmiṃ samādhinimitte ajjhattameva cittaṃ saṇṭhapemi sannisādemi ekodiṃ karomi samādahāmi, yena sudaṃ niccakappaṃ viharāmī’’ti (ma. ni. 1.387).
And this perfected mastery in entering is found in the Teacher's Dhamma discourse, concerning which it was said, "Indeed, Aggivessana, at the conclusion of that very talk, on that same former meditation-object, I internally establish, settle, unify, and concentrate my mind, by which I constantly dwell" (MN 1.387).
Và sự tinh thông nhập định đạt đến đỉnh cao này được tìm thấy trong bài Pháp của Đức Đạo Sư, được nói đến trong câu: ‘‘Này Aggivessana, ngay khi kết thúc bài pháp đó, tôi đã an trú, làm lắng dịu, làm cho nhất tâm, định tâm nội tại vào cùng một tướng định trước đó, nhờ đó tôi thường an trú’’ (Ma. Ni. 1.387).
Ito sīghatarā hi samāpajjanavasī nāma natthi.
Indeed, there is no faster mastery in entering than this.
Không có sự tinh thông nhập định nào nhanh hơn thế này.
Accharāmattaṃ vā dasaccharāmattaṃ vā khaṇaṃ jhānaṃ ṭhapetuṃ samatthatā adhiṭṭhānavasī nāma.
The ability to sustain jhāna for a moment, whether like a finger-snap or ten finger-snaps, is called mastery in abiding (adhiṭṭhāna-vasī).
Khả năng duy trì thiền định trong một khoảnh khắc bằng thời gian búng ngón tay (accharā) hoặc mười lần búng ngón tay được gọi là adhiṭṭhānavasī (tinh thông trong an trú).
Tatheva accharāmattaṃ vā dasaccharāmattaṃ vā lahukaṃ khaṇaṃ jhānasamaṅgī hutvā jhānato vuṭṭhātuṃ samatthatā vuṭṭhānavasī nāma.
Likewise, the ability to arise from jhāna, having been endowed with jhāna for a brief moment, whether like a finger-snap or ten finger-snaps, is called mastery in rising (vuṭṭhāna-vasī).
Tương tự, khả năng xuất thiền sau khi thành tựu thiền định trong một khoảnh khắc bằng thời gian búng ngón tay hoặc mười lần búng ngón tay được gọi là vuṭṭhānavasī (tinh thông trong xuất định).
Bhavaṅgacittappavattiyeva hettha jhānato vuṭṭhānaṃ nāma.
Here, rising from jhāna simply means the arising of bhavaṅga consciousness.
Ở đây, sự khởi lên của tâm bhavaṅga chính là sự xuất thiền.
Ettha ca yathā ‘‘ettakameva khaṇaṃ jhānaṃ ṭhapessāmī’’ti pubbaparikammavasena adhiṭṭhānasamatthatā adhiṭṭhānavasī, evaṃ ‘‘ettakameva khaṇaṃ jhānasamaṅgī hutvā jhānato vuṭṭhahissāmī’’ti pubbaparikammavasena vuṭṭhānasamatthatā vuṭṭhānavasīti veditabbā, yā samāpattivuṭṭhānakusalatāti vuccati.
Here, just as the ability to resolve by preliminary preparation, "I shall sustain jhāna for just this much time," is mastery in abiding, so too, the ability to rise from jhāna by preliminary preparation, "I shall arise from jhāna after being endowed with jhāna for just this much time," should be understood as mastery in rising, which is called skill in rising from attainments (samāpatti-vuṭṭhāna-kuslatā).
Ở đây, cũng như khả năng an trú thiền định trong một khoảng thời gian nhất định theo sự chuẩn bị trước là adhiṭṭhānavasī, thì khả năng xuất thiền sau khi thành tựu thiền định trong một khoảng thời gian nhất định theo sự chuẩn bị trước là vuṭṭhānavasī. Điều này được gọi là sự khéo léo trong xuất nhập định (samāpattivuṭṭhānakusalatā).
Paccavekkhaṇavasī pana āvajjanavasiyā eva vuttā.
Mastery in reviewing (paccavekkhaṇa-vasī) is described as mastery in adverting itself.
Còn paccavekkhaṇavasī (tinh thông trong quán xét) đã được nói đến trong āvajjanavasī.
Paccavekkhaṇajavanāneva hi tattha āvajjanānantarāni.
Indeed, the reviewing impulsion moments there arise immediately after adverting.
Thật vậy, các sát na tốc hành quán xét ở đó là ngay sau sự hướng tâm.
Yadaggena hi āvajjanavasīsiddhi, tadaggena paccavekkhaṇavasīsiddhi veditabbā.
It should be understood that the ultimate perfection of mastery in adverting is the ultimate perfection of mastery in reviewing.
Nên biết rằng sự thành tựu āvajjanavasī đến mức nào thì sự thành tựu paccavekkhaṇavasī cũng đến mức đó.
Arūpapubbaṅgamaṃ vā…pe… vipassanaṃ paṭṭhapetīti saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘katha’’ntiādi vuttaṃ.
To show in detail the meaning stated briefly as "preceded by the immaterial...etc....establishes insight," the phrase "how" (kathaṃ) and so on, is used.
Để trình bày chi tiết ý nghĩa đã được nói tóm tắt trong Arūpapubbaṅgamaṃ vā…pe… vipassanaṃ paṭṭhapetī (hoặc lấy vô sắc làm tiền đề…pe… thiết lập tuệ quán), cụm từ ‘‘katha’’ (như thế nào) được nói đến.
Tattha jhānaṅgāni pariggahetvāti vitakkādīni jhānaṅgāni taṃsampayutte ca dhamme salakkhaṇarasādivasena pariggahetvā.
Here, having comprehended the jhāna factors (jhānaṅgāni pariggahetvā) means having comprehended the vitakka and other jhāna factors, and the dhammas associated with them, by way of their characteristics, functions, etc.
Ở đó, jhānaṅgāni pariggahetvā (sau khi thâu tóm các chi thiền) có nghĩa là sau khi thâu tóm các chi thiền như tầm (vitakka) và các pháp đồng sanh với chúng theo đặc tính riêng (salakkhaṇa), chức năng (rasa), v.v.
‘‘Jhānaṅgānī’’ti hi idaṃ nidassanamattaṃ, jhānaṅgāni pana passanto taṃsampayutte ca dhamme passati.
For "jhāna factors" (jhānaṅgāni) is merely an example; indeed, one who sees the jhāna factors also sees the dhammas associated with them.
Thật vậy, ‘‘các chi thiền’’ đây chỉ là một ví dụ; khi quán sát các chi thiền, người ấy cũng quán sát các pháp đồng sanh với chúng.
Tesaṃ nissayaṃ hadayavatthunti yathā nāma puriso antogehe sappaṃ disvā anubandhamāno tassa āsayaṃ passati, evameva kho ayampi yogāvacaro te arūpadhamme upaparikkhanto ‘‘ime dhammā kiṃ nissāya pavattantī’’ti pariyesamāno tesaṃ nissayaṃ hadayavatthuṃ passati.
Their basis, the heart-base (tesaṃ nissayaṃ hadayavatthuṃ): just as a person, seeing a snake inside a house, follows it and sees its lair, so too, this meditator, investigating those immaterial dhammas and searching, "What do these dhammas depend on to arise?", sees their basis, the heart-base.
Tesaṃ nissayaṃ hadayavatthu (yếu tố tim là nơi nương tựa của chúng): giống như một người nhìn thấy một con rắn trong nhà và theo dõi nó để tìm nơi trú ẩn của nó, thì hành giả này cũng vậy, khi quán sát các pháp vô sắc đó, vị ấy tìm kiếm ‘‘các pháp này nương tựa vào đâu mà tồn tại?’’ và thấy yếu tố tim là nơi nương tựa của chúng.
Jhānaṅgāni arūpanti ettha taṃsampayuttadhammānampi gahaṇaṃ veditabbaṃ.
In the phrase "jhāna factors are immaterial" (jhānaṅgāni arūpaṃ), the inclusion of the associated dhammas should be understood.
Trong cụm từ Jhānaṅgāni arūpa (các chi thiền là vô sắc), nên hiểu rằng các pháp đồng sanh với chúng cũng được bao gồm.
Arūpapubbaṅgamaṃ rūpapariggahaṃ dassetvā idāni rūpapubbaṅgamaṃ arūpapariggahaṃ dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha.
Having shown the comprehension of materiality preceded by immateriality, now, showing the comprehension of immateriality preceded by materiality, he says "or" (atha vā) and so on.
Sau khi trình bày sự thâu tóm sắc pháp lấy vô sắc làm tiền đề, bây giờ, để trình bày sự thâu tóm vô sắc pháp lấy sắc pháp làm tiền đề, Ngài nói ‘‘atha vā’’ (hoặc là) và tiếp theo.
Kesādīsu koṭṭhāsesu…pe… taṃnissitarūpāni ca pariggahetvāti ettha pana kese tāva thaddhalakkhaṇaṃ pathavīdhātūti pariggahetabbaṃ, tattheva ābandhanalakkhaṇaṃ āpodhātūti, paripācanalakkhaṇaṃ tejodhātūti, vitthambhanalakkhaṇaṃ vāyodhātūti evaṃ sabbakoṭṭhāsesu ekekasmiṃ koṭṭhāse cattāri cattāri mahābhūtāni pariggahetabbāni.
Here, regarding the parts such as hair...etc....and having comprehended the materiality dependent on them, first, the hair should be comprehended as the earth element with its characteristic of hardness. In the same hair, the water element should be comprehended as its characteristic of cohesion; the fire element as its characteristic of ripening; the air element as its characteristic of distension. Thus, in each and every part, the four great primary elements should be comprehended.
Ở đây, trong cụm từ Kesādīsu koṭṭhāsesu…pe… taṃnissitarūpāni ca pariggahetvā (trong các phần như tóc…pe… và thâu tóm các sắc pháp nương tựa vào đó), trước hết, trong tóc, nên thâu tóm đặc tính cứng rắn là địa đại (pathavīdhātu), đặc tính kết dính là thủy đại (āpodhātu), đặc tính làm chín là hỏa đại (tejodhātu), đặc tính trương nở là phong đại (vāyodhātu). Cứ như vậy, trong mỗi phần của tất cả các phần, nên thâu tóm bốn đại chủng.
Athānena yāthāvato sarasalakkhaṇato āvibhūtāsu dhātūsu kammasamuṭṭhānamhi tāva kese vuttalakkhaṇā tā catasso ca dhātuyo taṃnissito ca vaṇṇo gandho raso ojā jīvitaṃ kāyapasādoti evaṃ kāyadasakavasena dasa rūpāni, tattheva bhāvassa atthitāya bhāvadasakavasena dasa rūpāni, āhārasamuṭṭhānaṃ ojaṭṭhamakaṃ, utusamuṭṭhānaṃ cittasamuṭṭhānanti aparānipi catuvīsatīti evaṃ catusamuṭṭhānesu catuvīsatikoṭṭhāsesu catucattālīsa rūpāni pariggahetabbāni.
Then, in the elements that have become manifest through their true essential characteristics, in the hair, which is mind-originated, the four elements described and the colour, smell, taste, nutritive essence, life-faculty, and sensitive-body dependent on them—thus, ten rūpas by way of the body-decad—and in the same, ten rūpas by way of the sex-decad due to the existence of gender, and the eightfold nutritive essence originated from nutriment, and other twenty-four originated from temperature and consciousness—thus, forty-four rūpas should be comprehended in the twenty-four parts originated from the four origins.
Sau đó, trong các đại chủng đã hiển lộ rõ ràng theo đặc tính riêng của chúng, trong tóc, các bốn đại chủng có đặc tính đã nói và các sắc pháp nương tựa vào chúng như sắc, hương, vị, oai, mạng quyền, thân tịnh, v.v., là mười sắc pháp theo nhóm mười thân (kāyadasaka). Ở đó, do sự hiện hữu của giới tính, có mười sắc pháp theo nhóm mười giới tính (bhāvadasaka). Các sắc pháp do thức ăn sinh ra là nhóm tám oai (ojaṭṭhamaka). Các sắc pháp do thời tiết sinh ra và do tâm sinh ra là hai mươi bốn sắc pháp khác. Cứ như vậy, trong bốn mươi bốn phần của bốn nguồn gốc, nên thâu tóm bốn mươi bốn sắc pháp.
Sedo assu kheḷo siṅghāṇikāti ime pana catūsu utucittasamuṭṭhānesu dvinnaṃ ojaṭṭhamakānaṃ vasena soḷasa soḷasa rūpāni.
Sweat, tears, phlegm, and snot: these are sixteen rūpas each by way of two eightfold nutritive essences among the four origins of temperature and consciousness.
Mồ hôi (seda), nước mắt (assu), nước bọt (kheḷa), nước mũi (siṅghāṇikā) này, trong bốn nguồn gốc thời tiết và tâm, mỗi cái có mười sáu sắc pháp theo hai nhóm tám oai.
Udariyaṃ karīsaṃ pubbaṃ muttanti imesu catūsu utusamuṭṭhānesu utusamuṭṭhānasseva ojaṭṭhamakassa vasena aṭṭha aṭṭha rūpāni pariggahetabbāni.
Stomach contents, faeces, pus, and urine: in these four, eight rūpas each should be comprehended by way of the eightfold nutritive essence originated from temperature, which itself is temperature-originated.
Nước tiểu (udariya), phân (karīsa), mủ (pubba), nước tiểu (mutta) này, trong bốn nguồn gốc thời tiết, mỗi cái có tám sắc pháp theo nhóm tám oai chỉ do thời tiết sinh ra.
Esa tāva dvattiṃsākāre nayo.
This is the method for the thirty-two bodily parts.
Đây là phương pháp đối với ba mươi hai thể trược.
Ye pana imasmiṃ dvattiṃsākāre āvibhūte apare cattāro tejokoṭṭhāsā, cha vāyokoṭṭhāsāti dasa ākārā āvi bhavanti, tattha asitādiparipācake tāva kammajatejokoṭṭhāsamhi ojaṭṭhamakañceva jīvitañcāti nava rūpāni, tathā cittaje assāsapassāsakoṭṭhāse ojaṭṭhamakañceva saddo cāti nava, sesesu catusamuṭṭhānesu aṭṭhasu jīvitanavakañceva tīṇi ca ojaṭṭhamakānīti tettiṃsa tettiṃsa rūpāni pariggahetabbāni.
However, in this thirty-two bodily parts, where the other four fire-parts and six air-parts, making ten aspects, become manifest, in the fire-part originated from kamma, which ripens food, etc., there are nine rūpas: the eightfold nutritive essence and the life-faculty. Similarly, in the in-and-out breath part originated from consciousness, there are nine rūpas: the eightfold nutritive essence and sound. In the remaining eight parts from the four origins, thirty-three rūpas each should be comprehended: the ninefold life-faculty and three eightfold nutritive essences.
Tuy nhiên, trong ba mươi hai thể trược này, khi bốn phần hỏa đại và sáu phần phong đại khác, tức là mười phần, hiển lộ, thì trong phần hỏa đại do nghiệp sinh ra làm chín thức ăn, v.v., có chín sắc pháp gồm nhóm tám oai và mạng quyền. Tương tự, trong phần hơi thở do tâm sinh ra, có chín sắc pháp gồm nhóm tám oai và tiếng nói. Trong các phần còn lại của bốn nguồn gốc, tám phần, có ba mươi ba sắc pháp gồm nhóm chín mạng quyền và ba nhóm tám oai.
Evaṃ vitthārato dvācattālīsākāravasena imesu bhūtupādāyarūpesu pākaṭesu jātesu vatthudvāravasena pañca cakkhudasakādayo hadayavatthudasakañcāti aparānipi saṭṭhi rūpāni pariggahetabbāni.
Thus, when these primary and secondary material qualities (bhūtupādāyarūpa) become manifest in detail by way of the forty-two bodily parts, another sixty rūpas should be comprehended by way of the bases and doors, such as the five eye-decads and the heart-base decad.
Cứ như vậy, khi các sắc pháp do đại chủng và sở y đại chủng này hiển lộ rõ ràng theo bốn mươi hai thể trược, thì sáu mươi sắc pháp khác như năm nhóm mười nhãn căn và nhóm mười yếu tố tim theo cửa vật và cửa căn cũng nên được thâu tóm.
Sace panassa tena tena mukhena rūpaṃ pariggahetvā arūpaṃ pariggaṇhato sukhumattā arūpaṃ na upaṭṭhāti, tena dhuranikkhepaṃ akatvā rūpameva punappunaṃ sammasitabbaṃ manasi kātabbaṃ pariggahetabbaṃ vavatthapetabbaṃ.
If, however, when grasping form through various aspects and then trying to grasp the formless, the formless does not become apparent due to its subtlety, then one should not abandon the task, but should repeatedly contemplate, reflect upon, apprehend, and determine form itself.
Nhưng nếu đối với người ấy, khi đã nắm giữ sắc pháp theo cách này cách khác, mà vô sắc pháp không hiện khởi do sự vi tế của nó khi đang nắm giữ vô sắc pháp, thì người ấy không từ bỏ gánh nặng (công việc), mà phải quán xét, tác ý, nắm giữ, phân biệt sắc pháp lặp đi lặp lại.
Yathā yathā hissa rūpaṃ suvikkhālitaṃ hoti nijjaṭaṃ suparisuddhaṃ, tathā tathā tadārammaṇā arūpadhammā sayameva pākaṭā honti.
For the more thoroughly washed, disentangled, and purified one's understanding of form becomes, the more the formless phenomena, which have that as their object, naturally become manifest.
Quả thật, sắc pháp của người ấy càng được rửa sạch, được gỡ rối, được thanh tịnh hoàn toàn bao nhiêu, thì các vô sắc pháp lấy đó làm đối tượng càng tự nhiên hiện rõ bấy nhiêu.
Yathā hi cakkhumato purisassa aparisuddhe ādāse mukhanimittaṃ olokentassa nimittaṃ na paññāyatīti na ādāsaṃ chaḍḍeti, atha kho naṃ punappunaṃ parimajjati, tassa parisuddhe ādāse nimittaṃ sayameva pākaṭaṃ hoti, evameva tena bhikkhunā dhuranikkhepaṃ akatvā rūpameva punappunaṃ sammasitabbaṃ manasi kātabbaṃ pariggahetabbaṃ vavatthapetabbaṃ.
Just as a person with eyesight looking at the image of their face in an unclean mirror does not abandon the mirror when the image is not clear, but repeatedly cleans it, and when the mirror is purified, the image naturally becomes manifest; in the same way, that bhikkhu, without abandoning the task, should repeatedly contemplate, reflect upon, apprehend, and determine form itself.
Ví như người có mắt, khi nhìn hình ảnh khuôn mặt của mình trong tấm gương chưa được lau sạch, nếu hình ảnh không hiện rõ, thì người ấy không vứt bỏ tấm gương, mà lại lau chùi nó lặp đi lặp lại. Khi tấm gương đã được lau sạch, hình ảnh tự nhiên hiện rõ. Cũng vậy, vị tỳ khưu ấy không từ bỏ gánh nặng (công việc), mà phải quán xét, tác ý, nắm giữ, phân biệt sắc pháp lặp đi lặp lại.
Yathā yathā hissa rūpaṃ suvikkhālitaṃ hoti nijjaṭaṃ suparisuddhaṃ, tathā tathā tadārammaṇā arūpadhammā sayameva pākaṭā honti.
For the more thoroughly washed, disentangled, and purified one's understanding of form becomes, the more the formless phenomena, which have that as their object, naturally become manifest.
Quả thật, sắc pháp của người ấy càng được rửa sạch, được gỡ rối, được thanh tịnh hoàn toàn bao nhiêu, thì các vô sắc pháp lấy đó làm đối tượng càng tự nhiên hiện rõ bấy nhiêu.
Evaṃ suvisuddharūpapariggahassa panassa arūpadhammā tīhākārehi upaṭṭhahanti phassavasena vā vedanāvasena vā viññāṇavasena vā.
Moreover, when form is thus thoroughly purified and apprehended, the formless phenomena become manifest to him in three ways: by way of contact (phassa), by way of feeling (vedanā), or by way of consciousness (viññāṇa).
Khi sắc pháp đã được nắm giữ một cách hoàn toàn thanh tịnh như vậy, các vô sắc pháp của người ấy hiện khởi theo ba phương diện: theo phương diện xúc, theo phương diện thọ, hoặc theo phương diện thức.
Ekassa tāva ‘‘kese pathavīdhātu kakkhaḷalakkhaṇā…pe… assāsapassāse pathavīdhātu kakkhaḷalakkhaṇā’’tiādinā nayena dhātuyo pariggaṇhantassa paṭhamābhinipāto phasso, taṃsampayuttā vedanā vedanākkhandho, saññā saññākkhandho, saddhiṃ phassena cetanā saṅkhārakkhandho, cittaṃ viññāṇakkhandhoti upaṭṭhāti.
For one, when grasping the elements by the method beginning with, ‘‘Hair: the earth element, characterized by hardness… and so on… in-breaths and out-breaths: the earth element, characterized by hardness,’’ the initial impingement is contact (phassa); the feeling associated with it is the aggregate of feeling (vedanākkhandha); perception (saññā) is the aggregate of perception (saññākkhandha); volition (cetanā) together with contact is the aggregate of mental formations (saṅkhārakkhandha); and the mind (citta) is the aggregate of consciousness (viññāṇakkhandha)—thus it becomes manifest.
Trước hết, đối với một người đang phân biệt các giới theo cách như: “Tóc là địa đại có đặc tính thô cứng… (v.v.)… hơi thở vào ra là địa đại có đặc tính thô cứng”, thì sự tiếp xúc đầu tiên là xúc (phassa), thọ tương ưng với nó là thọ uẩn, tưởng là tưởng uẩn, tư cùng với xúc là hành uẩn, tâm là thức uẩn. Như vậy, các vô sắc pháp hiện khởi theo phương diện xúc.
Evaṃ arūpadhammā phassavasena upaṭṭhahanti.
In this way, the formless phenomena become manifest by way of contact.
Như vậy, các vô sắc pháp hiện khởi theo phương diện xúc.
Ekassa ‘‘kese pathavīdhātu kakkhaḷalakkhaṇā…pe… assāsapassāse pathavīdhātu kakkhaḷalakkhaṇā’’ti tadārammaṇarasānubhavanakavedanā vedanākkhandho, taṃsampayuttā saññā saññākkhandho, taṃsampayutto phasso ca cetanā ca saṅkhārakkhandho, taṃsampayuttaṃ cittaṃ viññāṇakkhandhoti upaṭṭhāti.
For another, when grasping the elements by the method beginning with, ‘‘Hair: the earth element, characterized by hardness… and so on… in-breaths and out-breaths: the earth element, characterized by hardness,’’ the feeling that experiences the taste of that object is the aggregate of feeling (vedanākkhandha); the perception associated with it is the aggregate of perception (saññākkhandha); the contact and volition associated with it are the aggregate of mental formations (saṅkhārakkhandha); and the consciousness associated with it is the aggregate of consciousness (viññāṇakkhandha)—thus it becomes manifest.
Đối với một người, “tóc là địa đại có đặc tính thô cứng… (v.v.)… hơi thở vào ra là địa đại có đặc tính thô cứng”, thì thọ là thọ uẩn, là sự cảm nhận hương vị của đối tượng đó; tưởng tương ưng với nó là tưởng uẩn; xúc và tư tương ưng với nó là hành uẩn; tâm tương ưng với nó là thức uẩn. Như vậy, các vô sắc pháp hiện khởi.
Evaṃ vedanāvasena arūpadhammā upaṭṭhahanti.
In this way, the formless phenomena become manifest by way of feeling.
Như vậy, các vô sắc pháp hiện khởi theo phương diện thọ.
Aparassa ‘‘kese pathavīdhātu kakkhaḷalakkhaṇā…pe… assāsapassāse pathavīdhātu kakkhaḷalakkhaṇā’’ti ārammaṇapaṭivijānanaṃ viññāṇakkhandho, taṃsampayuttā vedanā vedanākkhandho, saññā saññākkhandho, phasso ca cetanā ca saṅkhārakkhandhoti upaṭṭhāti.
For yet another, when grasping the elements by the method beginning with, ‘‘Hair: the earth element, characterized by hardness… and so on… in-breaths and out-breaths: the earth element, characterized by hardness,’’ the recognition of the object is the aggregate of consciousness (viññāṇakkhandha); the feeling associated with it is the aggregate of feeling (vedanākkhandha); perception is the aggregate of perception (saññākkhandha); and contact and volition are the aggregate of mental formations (saṅkhārakkhandha)—thus it becomes manifest.
Đối với người khác, “tóc là địa đại có đặc tính thô cứng… (v.v.)… hơi thở vào ra là địa đại có đặc tính thô cứng”, thì sự nhận biết đối tượng là thức uẩn; thọ tương ưng với nó là thọ uẩn; tưởng là tưởng uẩn; xúc và tư là hành uẩn. Như vậy, các vô sắc pháp hiện khởi.
Evaṃ viññāṇavasena arūpadhammā upaṭṭhahanti.
In this way, the formless phenomena become manifest by way of consciousness.
Như vậy, các vô sắc pháp hiện khởi theo phương diện thức.
Etenevupāyena ‘‘kammasamuṭṭhāne kese pathavīdhātu kakkhaḷalakkhaṇā’’tiādinā nayena dvācattālīsāya dhātukoṭṭhāsesu catunnaṃ catunnaṃ dhātūnaṃ vasena sesesupi vatthu cakkhādīsu dasakesu manodhātumanoviññāṇadhātūnaṃ nissayalakkhaṇaṃ hadayavatthu rūpābhighātārahabhūtappasādalakkhaṇaṃ cakkhūtiādinā vatthudvāravasena pariggaṇhantassa paṭhamābhinipāto phasso, taṃsampayuttā vedanā vedanākkhandhotiādinā phassādivasena tīhi ākārehi arūpadhammā upaṭṭhahanti.
By this same method, when apprehending, according to the respective four elements, the forty-two bodily constituents—by the method beginning with, ‘‘Hair, arisen from kamma: the earth element, characterized by hardness’’—and also the remaining sense bases such as the eye, and the characteristic of dependence of the mind-element and mind-consciousness-element in the ten sense-doors (manodhātu, manoviññāṇadhātu), and the heart-base (hadayavatthu), which is the physical basis of mind, and the sensitive material form (pasāda rūpa) of the eye, which is capable of impingement by form; for one who is apprehending by way of these bases and doors, the formless phenomena become manifest in three ways: by way of contact, etc., such as the initial impingement being contact, and the feeling associated with it being the aggregate of feeling.
Cũng theo phương pháp này, đối với người đang phân biệt hai mươi hai bộ phận giới, theo cách như: “tóc do nghiệp sinh là địa đại có đặc tính thô cứng”, theo bốn đại trong mỗi bốn đại còn lại, và trong mười vật căn như mắt, v.v., đặc tính nương tựa của ý giới và ý thức giới là ý vật (hadayavatthu), đặc tính của tịnh sắc do đại chủng làm đối tượng là mắt, v.v., theo phương diện vật căn và môn, thì sự tiếp xúc đầu tiên là xúc, thọ tương ưng với nó là thọ uẩn, v.v., các vô sắc pháp hiện khởi theo ba phương diện: xúc, v.v.
Tena vuttaṃ ‘‘yathāpariggahitarūpārammaṇaṃ yathāpariggahitarūpavatthudvārārammaṇaṃ vā sasampayuttadhammaṃ viññāṇañca passatī’’ti.
Therefore it is said: ‘‘He sees consciousness and its associated phenomena, taking as its object either the apprehended form or the apprehended form-base as the door.’’
Vì vậy đã nói: “Vị ấy thấy thức và các pháp tương ưng của nó, lấy sắc pháp đã được nắm giữ làm đối tượng, hoặc lấy vật căn và môn sắc pháp đã được nắm giữ làm đối tượng.”
Idāni aññathāpi rūpapubbaṅgamaṃ arūpapariggahaṃ dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha.
Now, to show the apprehension of the formless with form as its forerunner in another way, it begins with “Or else.”
Bây giờ, để trình bày sự nắm giữ vô sắc pháp có sắc pháp đi trước theo một cách khác, đã nói “Hoặc là”, v.v.
Tattha yathā hītiādi kāyassa cittassa ca assāsapassāsānaṃ samudayabhāvadassanaṃ.
Here, “Just as,” etc., shows the arising of in-breaths and out-breaths dependent on the body and mind.
Ở đây, “Ví như”, v.v., là sự trình bày sự tập khởi của hơi thở vào ra của thân và tâm.
Kammāragaggarīti kammārānaṃ ukkāya aggidhamanabhastā.
Kammāragaggarī means the blacksmith's bellows for blowing a fire.
Kammāragaggarī là ống thổi lửa của thợ rèn.
Dhamamānāyāti dhūmāyantiyā, vātaṃ gāhāpentiyāti attho.
Dhamamānāyā means "smoking," or "drawing in air."
Dhamamānāyā nghĩa là đang thổi, đang làm cho gió vào.
Tajjanti tadanurūpaṃ.
Tajjaṃ means "corresponding to that."
Tajjaṃ là tương ứng với điều đó.
Evamevanti ettha kammāragaggarī viya karajakāyo, vāyāmo viya cittaṃ daṭṭhabbaṃ.
Here, the corruptible body (karajakāya) should be seen as like the blacksmith's bellows, and the mind (citta) as like the effort.
Ở đây, Evamevaṃ (Cũng vậy), ống thổi của thợ rèn ví như thân do nghiệp sinh, và tâm ví như sự nỗ lực.
Kiñcāpi assāsapassāsā cittasamuṭṭhānā, karajakāyaṃ pana vinā tesaṃ appavattanato ‘‘kāyañca cittañca paṭicca assāsapassāsā’’ti vuttaṃ.
Although in-breaths and out-breaths arise from the mind, because they do not occur without the corruptible body (karajakāya), it is said: ‘‘In-breaths and out-breaths arise dependent on the body and mind.’’
Mặc dù hơi thở vào ra do tâm sinh, nhưng vì chúng không hoạt động nếu không có thân do nghiệp sinh, nên đã nói “hơi thở vào ra nương vào thân và tâm”.
Tassāti nāmarūpassa.
Tassā refers to nāmarūpa (mind-and-matter).
Tassa là của danh sắc.
Paccayaṃ pariyesatīti ‘‘avijjāsamudayā rūpasamudayo’’tiādinā avijjādikaṃ paccayaṃ pariyesati vīmaṃsati pariggaṇhāti.
Paccayaṃ pariyesatī means he searches for, examines, and comprehends the conditions, such as ignorance, by the method: ‘‘From the arising of ignorance, there is the arising of form,’’ and so on.
Paccayaṃ pariyesati là tìm kiếm, xem xét, nắm giữ các duyên như vô minh, v.v., theo cách “sắc pháp tập khởi do vô minh tập khởi”, v.v.
Kaṅkhaṃ vitaratīti ‘‘ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhāna’’ntiādinayappavattaṃ soḷasavatthukaṃ vicikicchaṃ atikkamati pajahati.
Kaṅkhaṃ vitaratī means he overcomes and abandons the sixteen-fold doubt (vicikicchā) which arises in ways such as, ‘‘Was I in the past?’’
Kaṅkhaṃ vitarati là vượt qua, từ bỏ sự nghi ngờ mười sáu loại phát sinh theo cách “có phải tôi đã từng tồn tại trong quá khứ”, v.v.
‘‘Yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppanna’’ntiādinayappavattaṃ kalāpasammasanaṃ.
Kalāpasammasanaṃ means the contemplation of groups, which arises in ways such as, ‘‘Whatever form, whether past, future, or present.’’
Kalāpasammasanaṃ (quán xét theo nhóm) phát sinh theo cách “bất cứ sắc pháp nào thuộc quá khứ, vị lai, hiện tại”, v.v.
Pubbabhāgeti paṭipadāñāṇadassanavisuddhipariyāpannāya udayabbayānupassanāya pubbabhāge uppanne.
Pubbabhāge means when they arise in the preliminary stage of the knowledge and vision of the path, which is included in the Purification of Knowledge and Vision (paṭipadāñāṇadassanavisuddhi), specifically, in the contemplation of rise and fall (udayabbayānupassanā).
Pubbabhāge là khi phát sinh trong giai đoạn đầu của tuệ quán sanh diệt, thuộc về thanh tịnh đạo tri kiến.
Obhāsādayoti obhāso ñāṇaṃ pīti passaddhi sukhaṃ adhimokkho paggaho upekkhā upaṭṭhānaṃ nikantīti ime obhāsādayo dasa.
Obhāsādayo means these ten beginning with effulgence (obhāsa), namely: effulgence (obhāsa), knowledge (ñāṇa), rapture (pīti), tranquility (passaddhi), happiness (sukha), resolution (adhimokkha), exertion (paggaha), equanimity (upekkhā), presence (upaṭṭhāna), and attachment (nikanti).
Obhāsādayo là mười điều này: ánh sáng (obhāsa), trí tuệ (ñāṇa), hỷ (pīti), khinh an (passaddhi), lạc (sukha), thắng giải (adhimokkha), tinh tấn (paggaha), xả (upekkhā), sự hiện khởi (upaṭṭhāna), sự ưa thích (nikantī).
Tattha (visuddhi. 2.733; paṭi. ma. aṭṭha. 2.2.6) obhāsoti vipassanobhāso, so ca vipassanācittasamuṭṭhitaṃ santatipatitaṃ utusamuṭṭhānañca pabhassararūpaṃ.
Here (Visuddhimagga 2.733; Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā 2.2.6), obhāso is the effulgence of insight, which is luminous matter arisen from the insight-consciousness, continuously flowing, and also matter arisen from temperature.
Trong đó (Visuddhi. 2.733; Paṭi. Ma. Aṭṭha. 2.2.6) obhāso là ánh sáng của vipassanā, đó là sắc pháp rực rỡ do tâm vipassanā sinh, liên tục phát ra, và cả sắc pháp do thời tiết sinh.
Tattha vipassanācittasamuṭṭhitaṃ yogino sarīraṭṭhameva pabhassaraṃ hutvā tiṭṭhati cittajarūpānaṃ sarīraṃ muñcitvā bahi appavattanato, itaraṃ sarīraṃ muñcitvā ñāṇānubhāvānurūpaṃ samantato pattharati, taṃ tasseva paññāyati.
Here, that which arises from insight-consciousness remains luminous within the yogi’s own body, because mind-born matter (cittajarūpa) does not manifest outside the body; the other* (i.e., arisen from temperature) spreads all around, corresponding to the power of knowledge, outside the body, and is perceived only by that yogi.
Trong đó, sắc pháp rực rỡ do tâm vipassanā sinh chỉ tồn tại trong thân của hành giả, vì các sắc pháp do tâm sinh không thể thoát ra khỏi thân mà hoạt động bên ngoài. Còn sắc pháp kia thoát ra khỏi thân, lan tỏa khắp nơi tương ứng với năng lực của trí tuệ, và chỉ hành giả mới nhận biết được điều đó.
Tena phuṭṭhokāse rūpagatampi passati, passanto ca cakkhuviññāṇena passati, udāhu manoviññāṇenāti vīmaṃsitabbanti vadanti.
Therefore, they say that he also sees matter in the area touched by it, and when he sees, one should consider whether he sees with eye-consciousness or mind-consciousness.
Họ nói rằng, do đó, ở nơi bị ánh sáng đó chạm đến, vị ấy cũng thấy được sắc pháp, và khi thấy, vị ấy thấy bằng nhãn thức hay ý thức thì cần phải xem xét.
Dibbacakkhulābhino viya taṃ manoviññāṇaviññeyyamevāti vattuṃ yuttaṃ viya dissati.
It seems appropriate to say that it is perceptible by mind-consciousness, just like those who have attained the divine eye.
Có vẻ như thích hợp để nói rằng điều đó chỉ có thể được nhận biết bằng ý thức, giống như người có thiên nhãn.
So kho panāyaṃ obhāso kassaci bhikkhuno pallaṅkaṭṭhānamattameva obhāsento uppajjati, kassaci antogabbhaṃ, kassaci bahigabbhampi, kassaci sakalavihāraṃ, gāvutaṃ, aḍḍhayojanaṃ, yojanaṃ, dviyojanaṃ, tiyojanaṃ, kassaci pathavītalato yāva akaniṭṭhabrahmalokā ekālokaṃ kurumāno.
This effulgence arises for some bhikkhus illuminating only the space where they are sitting, for others it illuminates the interior of the dwelling, for some even outside the dwelling, for others the entire monastery, a gāvuta (approx. 1/4 league), half a yojana, a yojana, two yojanas, three yojanas, and for some it makes the entire space from the surface of the earth up to the Akanittha Brahma-world a single illumination.
Ánh sáng này có thể phát sinh đối với một số tỳ khưu chỉ chiếu sáng chỗ ngồi kiết già của họ, đối với một số khác thì chiếu sáng bên trong phòng, đối với một số khác thì cả bên ngoài phòng, đối với một số khác thì toàn bộ tịnh xá, một gāvuta, nửa dojana, một dojana, hai dojana, ba dojana, đối với một số khác thì chiếu sáng từ mặt đất cho đến cõi trời Akanittha Brahmaloka, tạo thành một vùng sáng duy nhất.
Bhagavato pana dasasahassilokadhātuṃ obhāsento udapādi.
For the Blessed One, however, it arose illuminating ten thousand world-systems.
Nhưng đối với Đức Phật, ánh sáng đã phát sinh chiếu sáng mười ngàn thế giới.
Tasmiṃ pana uppanne yogāvacaro ‘‘na vata me ito pubbe evarūpo obhāso uppannapubbo, addhā maggappattosmi phalappattosmī’’ti amaggameva ‘‘maggo’’ti, aphalameva ca ‘‘phala’’nti gaṇhāti.
When this arises, the meditator thinks, ‘‘Indeed, never before has such effulgence arisen for me; surely I have attained the path, I have attained the fruit,’’ and he takes what is not the path as ‘‘the path,’’ and what is not the fruit as ‘‘the fruit.’’
Khi ánh sáng đó phát sinh, hành giả nghĩ: “Trước đây ta chưa từng có ánh sáng như vậy, chắc chắn ta đã đạt được đạo, đã đạt được quả”, và vị ấy chấp nhận cái không phải đạo là “đạo”, và cái không phải quả là “quả”.
Tassa amaggaṃ ‘‘maggo’’ti aphalaṃ vā ‘‘phala’’nti gaṇhato vipassanāvīthi ukkantā nāma hoti.
When he takes what is not the path as ‘‘the path’’ or what is not the fruit as ‘‘the fruit,’’ his insight path is said to have gone astray.
Khi vị ấy chấp nhận cái không phải đạo là “đạo” hoặc cái không phải quả là “quả”, thì dòng vipassanā được gọi là đã bị chệch hướng.
So attano mūlakammaṭṭhānaṃ vissajjetvā obhāsameva assādento nisīdati.
He then abandons his original meditation object and sits delighting in the effulgence itself.
Vị ấy từ bỏ đề mục căn bản của mình và ngồi tận hưởng ánh sáng đó.
Passaddhīti vipassanāpassaddhi.
Tranquility means insight-tranquility.
Khinh an là khinh an của tuệ quán.
Tassa kira tasmiṃ samaye rattiṭṭhāne vā divāṭṭhāne vā nisinnassa kāyacittānaṃ neva daratho, na gāravaṃ, na kakkhaḷatā, na akammaññatā, na gelaññaṃ, na vaṅkatā hoti, atha kho panassa kāyacittāni passaddhāni lahūni mudūni kammaññāni suvisadāni ujukāniyeva honti.
For him, it is said, at that time, while sitting in a place at night or in a place during the day, there is neither distress, nor heaviness, nor rigidity, nor unwieldiness, nor sickness, nor crookedness of body and mind; rather, his body and mind are tranquil, light, malleable, wieldy, lucid, and straight.
Quả thật, vào lúc ấy, khi vị ấy ngồi ở nơi đêm hay nơi ngày, thân và tâm của vị ấy không có sự mệt mỏi, không có sự nặng nề, không có sự thô cứng, không có sự không khéo léo, không có sự bệnh hoạn, không có sự cong vẹo; mà thân và tâm của vị ấy trở nên khinh an, nhẹ nhàng, mềm mại, khéo léo, rất trong sáng và ngay thẳng.
So imehi passaddhādīhi anuggahitakāyacitto tasmiṃ samaye amānusiṃ nāma ratiṃ anubhavati.
At that time, with his body and mind supported by this tranquility and so on, he experiences a superhuman delight.
Với thân và tâm được hỗ trợ bởi khinh an và các yếu tố khác như vậy, vào lúc ấy, vị ấy trải nghiệm một niềm hoan hỷ phi nhân.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ –
In reference to this, it is said:
Liên quan đến điều này, đã được nói:
Yathā ca obhāse, evaṃ etesupi aññatarasmiṃ uppanne yogāvacaro ‘‘na vata me ito pubbe evarūpaṃ ñāṇaṃ uppannapubbaṃ, evarūpā pīti, passaddhi, sukhaṃ, adhimokkho, paggaho, upaṭṭhānaṃ, upekkhā, nikanti uppannapubbā, addhā maggappattosmi phalappattosmī’’ti amaggameva ‘‘maggo’’ti aphalameva ca ‘‘phala’’nti gaṇhāti, tassa amaggaṃ ‘‘maggo’’ti aphalaṃ ‘‘phala’’nti gaṇhato vipassanāvīthi ukkantā nāma hoti.
Just as with illumination, so too when any one of these others arises, the meditator thinks, “Indeed, no such insight has ever arisen in me before, no such rapture, tranquility, happiness, conviction, exertion, establishment, equanimity, or attachment has ever arisen in me before; surely I have attained the path, I have attained the fruit,” and thus he grasps what is not the path as “the path,” and what is not the fruit as “the fruit.” For one who grasps what is not the path as “the path” and what is not the fruit as “the fruit,” the course of insight is said to be off track.
Cũng như đối với ánh sáng, khi bất kỳ một trong những yếu tố này phát sinh, hành giả nghĩ: “Trước đây chưa từng có trí tuệ như thế này phát sinh nơi ta, chưa từng có hỷ, khinh an, lạc, thắng giải, tinh cần, niệm xứ, xả, ưa thích như thế này phát sinh. Chắc chắn ta đã đạt đến đạo, đạt đến quả,” và vị ấy chấp nhận cái không phải đạo là “đạo”, cái không phải quả là “quả”. Khi vị ấy chấp nhận cái không phải đạo là “đạo” và cái không phải quả là “quả”, thì lộ trình tuệ quán của vị ấy bị gián đoạn.
So attano mūlakammaṭṭhānaṃ vissajjetvā nikantimeva assādento nisīdati.
He abandons his original meditation subject and sits savoring only the attachment.
Vị ấy từ bỏ đề mục căn bản của mình và ngồi hưởng thụ sự ưa thích đó.
Ettha ca obhāsādayo upakkilesavatthutāya ‘‘upakkilesā’’ti vuttā, na akusalattā, nikanti pana upakkileso ceva upakkilesavatthu ca.
Herein, illumination and the others are called “corruptions” because they are the basis for corruption, not because they are unwholesome. Attachment, however, is both a corruption and a basis for corruption.
Ở đây, ánh sáng và các yếu tố khác được gọi là “phiền não phụ” vì chúng là đối tượng của phiền não phụ, chứ không phải vì chúng là bất thiện. Còn sự ưa thích thì vừa là phiền não phụ vừa là đối tượng của phiền não phụ.
Vatthuvaseneva cete dasa, gāhavasena pana samatiṃsa honti.
And these are ten by way of their objects, but they become thirty by way of grasping.
Theo đối tượng thì có mười, nhưng theo sự chấp thủ thì có ba mươi.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
‘‘Mama obhāso uppanno’’ti gaṇhato hi diṭṭhiggāho hoti, ‘‘manāpo vata obhāso uppanno’’ti gaṇhato mānaggāho, obhāsaṃ assādayato taṇhāgāho.
When one grasps, “Illumination has arisen for me,” there is the grasp of views. When one grasps, “Ah, a delightful illumination has arisen,” there is the grasp of conceit. When one savors the illumination, there is the grasp of craving.
Khi chấp “ánh sáng này là của ta” thì có chấp kiến; khi chấp “ánh sáng này thật là dễ chịu” thì có chấp mạn; khi hưởng thụ ánh sáng thì có chấp ái.
Iti obhāse diṭṭhimānataṇhāvasena tayo gāhā.
Thus, in regard to illumination, there are three grasps by way of view, conceit, and craving.
Như vậy, đối với ánh sáng, có ba loại chấp thủ theo kiến, mạn, ái.
Tathā sesesupīti evaṃ gāhavasena samatiṃsa upakkilesā honti.
Similarly with the others. Thus, by way of grasping, there are thirty corruptions.
Tương tự đối với các yếu tố còn lại, như vậy theo sự chấp thủ thì có ba mươi phiền não phụ.
Tesaṃ vasena akusalo abyatto yogāvacaro obhāsādīsu kampati vikkhipati, obhāsādīsu ekekaṃ ‘‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ti samanupassati.
Due to them, the unwholesome, inexpert meditator wavers and is distracted by illumination and the others; he regards each of illumination and the others as, “This is mine, this I am, this is my self.”
Vì những điều đó, hành giả không thiện xảo, không minh mẫn, dao động và phân tán trong ánh sáng và các yếu tố khác; vị ấy quán sát từng yếu tố trong ánh sáng và các yếu tố khác là “cái này là của ta, cái này là ta, cái này là tự ngã của ta”.
Tenāhu porāṇā –
Therefore, the ancients said:
Do đó, các bậc cổ đức đã nói:
Kusalo paṇḍito byatto buddhisampanno yogāvacaro obhāsādīsu uppannesu ‘‘ayaṃ kho me obhāso uppanno, so kho panāyaṃ anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo virāgadhammo nirodhadhammo’’ti iti vā taṃ paññāya paricchindati upaparikkhati.
The wholesome, wise, expert meditator endowed with intelligence, when illumination and the others arise, either defines and investigates it with wisdom, thinking: “This illumination has arisen in me, but it is impermanent, conditioned, dependently arisen, of a nature to decay, to vanish, to fade away, to cease.”
Hành giả thiện xảo, thông thái, minh mẫn, đầy trí tuệ, khi ánh sáng và các yếu tố khác phát sinh, vị ấy dùng trí tuệ để phân định và quán xét điều đó: “Ánh sáng này đã phát sinh nơi ta, nhưng ánh sáng này là vô thường, hữu vi, duyên sinh, có tính chất hoại diệt, có tính chất biến mất, có tính chất ly tham, có tính chất đoạn diệt.”
Atha vā panassa evaṃ hoti – sace obhāso attā bhaveyya, attāti gahetuṃ vaṭṭeyya, anattāva panāyaṃ ‘‘attā’’ti gahito.
Or it occurs to him thus: if illumination were self, it would be fit to be grasped as self, but it is not-self that is grasped as “self.”
Hoặc là vị ấy nghĩ như thế này: “Nếu ánh sáng là tự ngã, thì có thể chấp là tự ngã. Nhưng cái này là vô ngã, lại bị chấp là ‘tự ngã’.”
Tasmā so avasavattanaṭṭhena anattā, hutvā abhāvaṭṭhena anicco, uppādavayapaṭipīḷanaṭṭhena dukkhoti upaparikkhati.
Therefore, he investigates it as not-self in the sense of being uncontrollable, as impermanent in the sense of non-existence after having been, and as suffering in the sense of being oppressed by arising and passing away.
Do đó, vị ấy quán xét rằng nó là vô ngã vì không thể làm chủ, là vô thường vì đã có rồi biến mất, là khổ vì bị sự sinh diệt bức bách.
Yathā ca obhāse, evaṃ sesesupi.
And as with illumination, so too with the others.
Cũng như đối với ánh sáng, tương tự đối với các yếu tố còn lại.
So evaṃ upaparikkhitvā obhāsaṃ ‘‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’’ti samanupassati.
Having investigated thus, he regards illumination as, “This is not mine, this I am not, this is not my self.”
Khi quán xét như vậy, vị ấy quán sát ánh sáng là “cái này không phải của ta, cái này không phải là ta, cái này không phải là tự ngã của ta”.
Ñāṇaṃ…pe… nikantiṃ ‘‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’’ti samanupassati.
He regards knowledge… and so on… attachment as, “This is not mine, this I am not, this is not my self.”
Trí tuệ… cho đến… sự ưa thích là “cái này không phải của ta, cái này không phải là ta, cái này không phải là tự ngã của ta”.
Evaṃ samanupassanto obhāsādīsu na kampati na vedhati.
Regarding it thus, he does not waver or become agitated by illumination and the others.
Khi quán sát như vậy, vị ấy không dao động, không run rẩy trong ánh sáng và các yếu tố khác.
Tenāhu porāṇā –
Therefore, the ancients said:
Do đó, các bậc cổ đức đã nói:
So evaṃ vikkhepaṃ agacchanto taṃ samatiṃsavidhaṃ upakkilesajaṭaṃ vijaṭetvā ‘‘obhāsādayo dhammā na maggo, upakkilesavimuttaṃ pana vīthippaṭipannaṃ vipassanāñāṇaṃ maggo’’ti amaggaṃ maggañca vavatthapeti.
Thus, not falling into distraction, he disentangles that thirty-fold tangle of corruptions and determines that “The phenomena of illumination and so on are not the path, but the knowledge of insight that has entered the course free from corruptions is the path,” thus distinguishing the non-path from the path.
Không đi đến sự phân tán như vậy, vị ấy gỡ bỏ mớ phiền não phụ ba mươi loại đó và phân biệt “các pháp như ánh sáng không phải là đạo, nhưng trí tuệ tuệ quán thoát khỏi phiền não phụ và đang đi trên lộ trình mới là đạo”.
Yaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ ‘‘obhāsādayo dasa vipassanupakkilese pahāya upakkilesavimuttaṃ paṭipadāñāṇaṃ maggoti vavatthapetvā’’ti.
In reference to this it was said, “having abandoned the ten corruptions of insight, such as illumination, and having determined that the knowledge of the practice, free from corruptions, is the path.”
Liên quan đến điều này, đã được nói: “Sau khi từ bỏ mười phiền não phụ của tuệ quán như ánh sáng, và phân biệt trí tuệ đạo lộ thoát khỏi phiền não phụ là đạo.”
Udayaṃ pahāyāti udayabbayānupassanāya gahitaṃ saṅkhārānaṃ udayaṃ vissajjetvā tesaṃ bhaṅgasseva anupassanato bhaṅgānupassanāñāṇaṃ patvā ādīnavānupassanāpubbaṅgamāya nibbidānupassanāya nibbindanto muñcitukamyatāpaṭisaṅkhānupassanāsaṅkhārupekkhānulomañāṇānaṃ ciṇṇapariyante uppannagotrabhuñāṇānantaraṃ uppannena maggañāṇena sabbasaṅkhāresu virajjanto vimuccanto.
Having abandoned the arising means having relinquished the arising of formations apprehended by the knowledge of contemplation of rise and fall, and through contemplating only their dissolution, attaining the knowledge of contemplation of dissolution; and by means of the knowledge of contemplation of dispassion, which is preceded by the contemplation of danger, while becoming dispassionate; through the knowledge of change-of-lineage that arises at the culmination of the practices of the knowledge of desire for deliverance, the knowledge of reflection, the knowledge of equanimity towards formations, and conformity knowledge, and immediately following that, by means of the path knowledge that has arisen, while fading away from and being liberated from all formations.
Từ bỏ sự sinh khởi là từ bỏ sự sinh khởi của các hành được nắm bắt trong quán chiếu sự sinh diệt, và chỉ quán chiếu sự hoại diệt của chúng, đạt đến trí tuệ quán chiếu sự hoại diệt, sau khi đạt được trí tuệ quán chiếu sự nhàm chán đi trước bởi quán chiếu sự nguy hiểm, nhàm chán tất cả các hành, ly tham và giải thoát bằng trí tuệ đạo phát sinh ngay sau trí tuệ Gotrabhu (chuyển tộc), được thực hành đến cùng của trí tuệ muốn giải thoát, trí tuệ quán xét lại, trí tuệ xả hành, và trí tuệ thuận thứ.
Maggakkhaṇe hi ariyo virajjati vimuccatīti ca vuccati.
For at the moment of the path, a noble one is said to be fading away and being liberated.
Quả thật, vào khoảnh khắc của đạo, bậc Thánh được gọi là ly tham và giải thoát.
Tenāha – ‘‘yathākkamaṃ cattāro ariyamagge pāpuṇitvā’’ti.
Therefore, he said, “having, in due course, attained the four noble paths.”
Do đó, đã nói: “Sau khi đạt được bốn Thánh Đạo theo thứ tự.”
Maggaphalanibbānapahīnāvasiṭṭhakilesasaṅkhātassa paccavekkhitabbassa pabhedena ekūnavīsatibhedassa.
Of the nineteen kinds by way of the classification of what is to be reviewed, which is categorized as the path, the fruit, Nibbāna, abandoned defilements, and remaining defilements.
Mười chín loại theo sự phân loại của những phiền não còn lại sau khi đã được đoạn trừ bởi đạo, quả và Niết Bàn, cần được quán xét.
Arahato hi avasiṭṭhakilesābhāvena ekūnavīsati paccavekkhaṇañāṇāni.
For an Arahant, indeed, due to the absence of remaining defilements, there are nineteen knowledges of reviewing.
Bởi vì bậc A-la-hán không còn các phiền não sót lại, nên có mười chín tuệ quán xét.
Assāti ānāpānassatikammaṭṭhānikassa.
" Assā (of this)" means of one who practices the meditation subject of mindfulness of breathing.
Từ Assā (của người ấy) là của hành giả tu tập đề mục niệm hơi thở vào ra (ānāpānassati).
Visuṃ kammaṭṭhānabhāvanānayo nāma natthīti paṭhamacatukkavasena adhigatajjhānassa vedanācittadhammānupassanāvasena desitattā vuttaṃ.
" There is no separate method of developing the meditation subject" was said because, for one who has attained jhāna by means of the first tetrad, it was taught by means of the contemplation of feelings, consciousness, and mental phenomena.
Lời nói “ Không có phương pháp tu tập đề mục riêng biệt” là vì thiền đã thành tựu nhờ tứ thiền đầu tiên được giảng dạy theo cách quán xét các thọ, tâm và pháp.
Tesanti tiṇṇaṃ catukkānaṃ.
" Tesaṃ (of these)" refers to the three tetrads.
Tesaṃ (của chúng) là của ba tứ thiền.
Pītippaṭisaṃvedīti pītiyā paṭi paṭi sammadeva vedanasīlo, tassā vā paṭi paṭi sammadeva vedo etassa atthi, taṃ vā paṭi paṭi sammadeva vedayamāno.
" Pītippaṭisaṃvedī (experiencing rapture)" means one who repeatedly and truly experiences rapture, or one for whom such repeated and true experience exists, or one who repeatedly and truly experiences it.
Pītippaṭisaṃvedī (cảm nhận hỷ) là người có thói quen cảm nhận hỷ một cách đúng đắn lặp đi lặp lại, hoặc người có sự cảm nhận đúng đắn lặp đi lặp lại về hỷ, hoặc người cảm nhận hỷ một cách đúng đắn lặp đi lặp lại.
Tattha kāmaṃ saṃvedanaggahaṇeneva pītiyā sakkaccaṃ viditabhāvo bodhito hoti, yehi pana pakārehi tassā saṃvedanaṃ icchitaṃ, taṃ dassetuṃ paṭi-saddaggahaṇaṃ ‘‘paṭi paṭi saṃvedīti paṭisaṃvedī’’ti.
Here, although the apprehension of " saṃvedana (experience)" itself indicates the careful knowing of rapture, the inclusion of the word " paṭi" in "paṭi paṭi saṃvedīti paṭisaṃvedī" is to show the ways in which its experience is desired.
Ở đây, tuy việc nắm giữ từ saṃvedana (cảm nhận) đã biểu thị sự biết rõ hỷ một cách cẩn trọng, nhưng để chỉ ra những cách thức mà sự cảm nhận hỷ được mong muốn, nên có sự nắm giữ từ paṭi (lặp lại) trong câu “paṭi paṭi saṃvedīti paṭisaṃvedī” (cảm nhận lặp đi lặp lại là paṭisaṃvedī).
Tenāha ‘‘dvīhākārehī’’tiādi.
Therefore, it is said: " dvīhākārehī (in two ways)" and so forth.
Vì vậy, có lời nói “dvīhākārehī” (bằng hai cách) v.v.
Tattha kathaṃ ārammaṇato pīti paṭisaṃviditā hotīti pucchāvacanaṃ.
Here, " how is rapture experienced through the object?" is a question.
Ở đây, câu hỏi là “kathaṃ ārammaṇato pīti paṭisaṃviditā hotī” (bằng cách nào hỷ được cảm nhận từ đối tượng?).
Sappītike dve jhāne samāpajjatī’’ti pītisahagatāni dve paṭhamadutiyajjhānāni paṭipāṭiyā samāpajjati.
" Sappītike dve jhāne samāpajjatī (he enters the two jhānas accompanied by rapture)" means he sequentially enters the two first and second jhānas accompanied by rapture.
“Sappītike dve jhāne samāpajjatī” (nhập hai thiền có hỷ) là nhập tuần tự hai thiền sơ thiền và nhị thiền có hỷ.
Tassāti tena.
" Tassā (by that)" means by that.
Tassā (của người ấy) là của người đó.
‘‘Paṭisaṃviditā’’ti hi padaṃ apekkhitvā kattuatthe etaṃ sāmivacanaṃ.
Indeed, this genitive case is in the agentive sense, expecting the word "paṭisaṃviditā (experienced)."
Thật vậy, từ này là sở hữu cách trong ý nghĩa chủ ngữ, vì nó chờ đợi từ “Paṭisaṃviditā” (được cảm nhận).
Samāpattikkhaṇeti samāpannakkhaṇe.
" Samāpattikkhaṇe (at the moment of attainment)" means at the moment of entering.
Samāpattikkhaṇe (vào khoảnh khắc nhập thiền) là vào khoảnh khắc đã nhập thiền.
Jhānapaṭilābhenāti jhānena samaṅgibhāvena.
" Jhānapaṭilābhenā (by the acquisition of jhāna)" means by being endowed with jhāna.
Jhānapaṭilābhenā (do thành tựu thiền) là do có thiền.
Ārammaṇatoti ārammaṇamukhena, tadārammaṇajjhānapariyāpannā pīti paṭisaṃviditā hoti ārammaṇassa paṭisaṃviditattā.
" Ārammaṇato (through the object)" means through the aspect of the object; the rapture included in that object-based jhāna is experienced because the object is experienced.
Ārammaṇato (từ đối tượng) là thông qua đối tượng. Hỷ thuộc về thiền có đối tượng đó được cảm nhận vì đối tượng được cảm nhận.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant by this?
Lời nói này có nghĩa gì?
Yathā nāma sappapariyesanaṃ carantena tassa āsaye paṭisaṃvidite sopi paṭisaṃvidito eva hoti mantāgadabalena tassa gahaṇassa sukarattā, evaṃ pītiyā āsayabhūte ārammaṇe paṭisaṃvidite sā pīti paṭisaṃviditā eva hoti salakkhaṇato sāmaññalakkhaṇato ca tassā gahaṇassa sukarattāti.
Just as for one searching for a snake, when its lair is known, the snake itself is known because its capture is easy through the power of mantras and charms; in the same way, when the object, which is the basis of rapture, is known, that rapture itself is known, because its apprehension is easy both by its own characteristic and by its common characteristics.
Giống như người đi tìm rắn, khi biết được nơi ẩn náu của nó thì con rắn cũng được biết, vì việc bắt nó dễ dàng nhờ sức mạnh của thần chú và thuốc giải độc; tương tự, khi đối tượng là nơi ẩn náu của hỷ được biết, thì hỷ ấy cũng được biết, vì việc nắm bắt nó dễ dàng từ tự tướng và cộng tướng.
Kathaṃ asammohato pīti paṭisaṃviditā hotīti ānetvā sambandhitabbaṃ.
"How is rapture experienced through non-bewilderment?" should be brought and connected here.
Nên hiểu rằng câu “Kathaṃ asammohato pīti paṭisaṃviditā hotī” (bằng cách nào hỷ được cảm nhận từ sự không mê lầm?) được liên kết.
Vipassanākkhaṇeti vipassanāpaññāya tikkhavisadappavattāya visayato dassanakkhaṇe.
" Vipassanākkhaṇe (at the moment of insight)" means at the moment of seeing the object by means of insight-wisdom, which is sharp and clear in its manifestation.
Vipassanākkhaṇe (vào khoảnh khắc tuệ quán) là vào khoảnh khắc thấy đối tượng bằng tuệ quán sắc bén và trong sáng.
Lakkhaṇapaṭivedhenāti pītiyā salakkhaṇassa sāmaññalakkhaṇassa ca paṭivijjhanena.
" Lakkhaṇapaṭivedhenā (by penetrating the characteristics)" means by penetrating both the specific characteristic and the common characteristics of rapture.
Lakkhaṇapaṭivedhenā (do thấu triệt tướng) là do thấu triệt tự tướng và cộng tướng của hỷ.
Yañhi yassa visesato sāmaññato ca lakkhaṇaṃ, tasmiṃ vidite so yāthāvato vidito eva hoti.
Indeed, when the characteristic of something, both specific and common, is known, that thing is truly known as it is.
Thật vậy, khi tướng đặc biệt và tướng chung của một cái gì đó được biết, thì cái đó được biết một cách chân thật.
Tenāha – ‘‘asammohato pīti paṭisaṃviditā hotī’’ti.
Therefore, it is said: " asammohato pīti paṭisaṃviditā hotī (rapture is experienced through non-bewilderment)."
Vì vậy, có lời nói – “asammohato pīti paṭisaṃviditā hotī” (hỷ được cảm nhận từ sự không mê lầm).
Idāni tamatthaṃ pāḷiyā eva vibhāvetuṃ ‘‘vuttañheta’’ntiādimāha.
Now, to elaborate that meaning with the Pāḷi itself, the phrase " vuttañheta (for this has been said)" and so on, is stated.
Bây giờ, để làm rõ ý nghĩa đó bằng chính kinh văn, nên có lời nói “vuttañheta” (điều này đã được nói) v.v.
Tattha dīghaṃassāsavasenātiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.
Here, what needs to be said regarding " dīghaṃassāsavasena (by means of long in-breaths)" and so on, has already been stated below.
Ở đây, những gì cần nói trong dīghaṃassāsavasenā (do hơi thở vào dài) v.v. đã được nói ở dưới.
Tattha pana satokāritādassanavasena pāḷi āgatā, idha pītippaṭisaṃviditāvasena.
However, there the Pāḷi appeared in terms of demonstrating carefulness, whereas here it is in terms of experiencing rapture.
Tuy nhiên, ở đó kinh văn được đưa ra theo cách chỉ ra sự tác ý, còn ở đây theo cách cảm nhận hỷ.
Pītippaṭisaṃviditā ca atthato vibhattā eva.
And the experiencing of rapture has already been explained in detail.
Và sự cảm nhận hỷ đã được phân tích ý nghĩa.
Apica ayamettha saṅkhepattho – dīghaṃassāsavasenāti dīghassa assāsassa ārammaṇabhūtassa vasena pajānato sā pīti paṭisaṃviditā hotīti sambandho.
Furthermore, the concise meaning here is this: "dīghaṃassāsavasena" means by means of the long in-breath as the object, for one who knows, that rapture is experienced – this is the connection.
Hơn nữa, đây là ý nghĩa tóm tắt: “dīghaṃassāsavasenāti” (do hơi thở vào dài) là sự liên kết: khi biết đối tượng là hơi thở vào dài, hỷ ấy được cảm nhận.
Cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānatoti jhānapariyāpannaṃ avikkhepoti laddhanāmaṃ cittassekaggataṃ taṃsampayuttāya paññāya pajānato.
" Cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato (knowing the unification and non-distraction of the mind)" means knowing the unification of the mind, which is called non-distraction, included in jhāna, by means of the wisdom associated with it.
Cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato (biết sự nhất tâm, không tán loạn của tâm) là biết sự nhất tâm của tâm được gọi là không tán loạn, thuộc về thiền, bằng tuệ tương ưng với nó.
Yatheva hi ārammaṇamukhena pīti paṭisaṃviditā hoti, evaṃ taṃsampayuttadhammāpi ārammaṇamukhena paṭisaṃviditā eva hontīti.
Just as rapture is experienced through the object, so too are the phenomena associated with it experienced through the object.
Thật vậy, giống như hỷ được cảm nhận thông qua đối tượng, tương tự, các pháp tương ưng với nó cũng được cảm nhận thông qua đối tượng.
Sati upaṭṭhitā hotīti dīghaṃassāsavasena jhānasampayuttā sati tassa ārammaṇe upaṭṭhitā ārammaṇamukhena jhānepi upaṭṭhitā nāma hoti.
" Sati upaṭṭhitā hotī (mindfulness is established)" means the mindfulness associated with jhāna by means of the long in-breath, being established on its object, is also considered established on jhāna through the object.
Sati upaṭṭhitā hotī (niệm được an trú) là niệm tương ưng với thiền, do hơi thở vào dài, được an trú trên đối tượng của nó, cũng được gọi là an trú trong thiền thông qua đối tượng.
Tāya satiyāti evaṃ upaṭṭhitāya tāya satiyā yathāvuttena tena ñāṇena suppaṭividitattā ārammaṇassa tassa vasena tadārammaṇā sā pīti paṭisaṃviditā hoti.
" Tāya satiyā (by that mindfulness)" means by that mindfulness thus established, by that knowledge as stated, because the object is well-penetrated, by means of that, that rapture, having that as its object, " paṭisaṃviditā hoti (is experienced)."
Tāya satiyā (do niệm ấy) là do niệm ấy đã an trú như vậy, do đối tượng được biết rõ bằng tena ñāṇena (tuệ ấy) đã nói ở trên, nên hỷ ấy có đối tượng đó paṭisaṃviditā hoti (được cảm nhận).
Dīghaṃpassāsavasenātiādīsupi imināva nayena attho veditabbo.
In phrases like " dīghaṃpassāsavasenā (by means of long out-breaths)" and so on, the meaning should be understood in the same way.
Trong dīghaṃpassāsavasenā (do hơi thở ra dài) v.v. cũng nên hiểu ý nghĩa theo cách này.
Evaṃ paṭhamacatukkavasena dassitaṃ pītippaṭisaṃvedanaṃ ārammaṇato asammohato ca vibhāgaso dassetuṃ ‘‘āvajjato’’tiādi vuttaṃ.
Thus, to demonstrate the experiencing of rapture, shown by means of the first tetrad, distinctly through the object and through non-bewilderment, " āvajjato (when one adverts)" and so on, is stated.
Để phân tích sự cảm nhận hỷ đã được trình bày theo tứ thiền đầu tiên, từ đối tượng và từ sự không mê lầm, nên có lời nói “āvajjato” (khi tác ý) v.v.
Tattha āvajjatoti jhānaṃ āvajjentassa.
Here, " āvajjato" means for one who adverts to jhāna.
Ở đây, āvajjato (khi tác ý) là khi tác ý thiền.
Sā pītīti sā jhānapariyāpannā pīti.
" Sā pītī (that rapture)" means that rapture included in jhāna.
Sā pītī (hỷ ấy) là hỷ thuộc về thiền ấy.
Jānatoti samāpannakkhaṇe ārammaṇamukhena jānato.
" Jānato (when one knows)" means for one who knows through the object at the moment of attainment.
Jānato (khi biết) là khi biết thông qua đối tượng vào khoảnh khắc nhập thiền.
Tassa sā pīti paṭisaṃviditā hotīti sambandho.
For him, that rapture is experienced – this is the connection.
Sự liên kết là hỷ ấy của người đó được cảm nhận.
Passatoti dassanabhūtena ñāṇena jhānato vuṭṭhāya passantassa.
" Passato (when one sees)" means for one who, having emerged from jhāna, sees with the knowledge that is seeing.
Passato (khi thấy) là khi xuất khỏi thiền và thấy bằng tuệ là sự thấy.
Paccavekkhatoti jhānaṃ paccavekkhantassa.
" Paccavekkhato (when one reviews)" means for one who reviews jhāna.
Paccavekkhato (khi quán xét) là khi quán xét thiền.
Cittaṃ adhiṭṭhahatoti ‘‘ettakaṃ velaṃ jhānasamaṅgī bhavissāmī’’ti jhānacittaṃ adhiṭṭhahantassa.
" Cittaṃ adhiṭṭhahato (when one determines the mind)" means for one who determines the jhāna-mind, thinking, "I will be endowed with jhāna for this period."
Cittaṃ adhiṭṭhahato (khi quyết định tâm) là khi quyết định tâm thiền rằng “Tôi sẽ an trú trong thiền chừng ấy thời gian”.
Evaṃ pañcannaṃ vasībhāvānaṃ vasena jhānassa pajānanamukhena ārammaṇato pītiyā paṭisaṃvedanā dassitā.
Thus, the experiencing of rapture through the object has been shown by means of knowing jhāna, based on the five masteries.
Như vậy, sự cảm nhận hỷ từ đối tượng được trình bày thông qua việc biết thiền theo năm pháp thành thục (vasībhāva).
Idāni yehi dhammehi jhānaṃ vipassanā ca sijjhanti, tesaṃ jhānapariyāpannānaṃ vipassanāmaggapariyāpannānañca saddhādīnaṃ vasena pītippaṭisaṃvedanaṃ dassetuṃ ‘‘saddhāya adhimuccato’’tiādi vuttaṃ.
Now, to demonstrate the experiencing of rapture by means of faith and so on, which are included in jhāna and in the path of insight—those qualities by which jhāna and insight succeed—the phrase " saddhāya adhimuccato (when one resolves with faith)" and so on, is stated.
Bây giờ, để trình bày sự cảm nhận hỷ theo các pháp như tín v.v. mà nhờ đó thiền và tuệ quán thành tựu, tức là các pháp thuộc về thiền và các pháp thuộc về đạo tuệ quán, nên có lời nói “saddhāya adhimuccato” (khi quyết định bằng tín) v.v.
Tattha adhimuccatoti saddahantassa, samathavipassanāvasenāti adhippāyo.
Here, " adhimuccato" means for one who has faith, meaning by means of samatha and vipassanā.
Ở đây, adhimuccato (khi quyết định) là khi tin tưởng, ý muốn nói theo cách chỉ tịnh và tuệ quán.
Vīriyaṃ paggaṇhatotiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to " vīriyaṃ paggaṇhato (when one exerts effort)" and so on.
Trong Vīriyaṃ paggaṇhato (khi tinh tấn) v.v. cũng theo cách này.
Abhiññeyyanti abhivisiṭṭhāya paññāya jānitabbaṃ.
" Abhiññeyyaṃ (what is to be directly known)" means what is to be known by superior wisdom.
Abhiññeyyaṃ (cần phải thắng tri) là cần phải biết bằng tuệ đặc biệt.
Abhijānatoti vipassanāpaññāpubbaṅgamāya maggapaññāya jānato.
" Abhijānato (when one directly knows)" means for one who knows by path-wisdom, which is preceded by insight-wisdom.
Abhijānato (khi thắng tri) là khi biết bằng tuệ đạo đi trước bởi tuệ quán.
Pariññeyyanti dukkhasaccaṃ tīraṇapariññāya maggapaññāya ca parijānato.
" Pariññeyyaṃ (what is to be fully understood)" means the truth of suffering, to be fully understood by discerning full understanding and by path-wisdom.
Pariññeyyaṃ (cần phải biến tri) là khổ đế, khi biến tri bằng biến tri thẩm xét và bằng tuệ đạo.
Pahātabbanti samudayasaccaṃ pahānapariññāya maggapaññāya ca pajahato.
" Pahātabbaṃ (what is to be abandoned)" means the truth of origination, for one who " pajahato (abandons)" by abandoning full understanding and by path-wisdom.
Pahātabbaṃ (cần phải đoạn trừ) là tập đế, khi pajahato (đoạn trừ) bằng biến tri đoạn trừ và bằng tuệ đạo.
Bhāvayato sacchikaroto bhāvetabbaṃ maggasaccaṃ, sacchikātabbaṃ nirodhasaccaṃ.
" Bhāvayato sacchikaroto bhāvetabbaṃ (cultivating and realizing what is to be cultivated)" refers to the truth of the path; " sacchikātabbaṃ (what is to be realized)" refers to the truth of cessation.
Bhāvayato sacchikaroto bhāvetabbaṃ (khi tu tập, khi chứng ngộ điều cần tu tập) là đạo đế, sacchikātabbaṃ (điều cần chứng ngộ) là diệt đế.
Keci panettha pītiyā eva vasena abhiññeyyādīni uddharanti, taṃ ayuttaṃ jhānādisamudāyaṃ uddharitvā tato pītiyā niddhāraṇassa adhippetattā.
Some here refer to direct knowables etc. only by means of rapture, but that is inappropriate, as it is intended to extract rapture after referring to the jhāna aggregate and so on.
Một số người ở đây chỉ đề cập đến các điều cần thắng tri v.v. theo hỷ, điều đó không hợp lý vì ý định là đề cập đến toàn bộ thiền v.v. rồi từ đó xác định hỷ.
Ettha ca ‘‘dīghaṃassāsavasenā’’tiādinā paṭhamacatukkavasena ārammaṇato pītippaṭisaṃvedanaṃ vuttaṃ, tathā ‘‘āvajjato’’tiādīhi pañcahi padehi.
Here, the experiencing of rapture through the object is stated by "dīghaṃassāsavasenā" and so on, by means of the first tetrad, and similarly by the five terms "āvajjato" and so on.
Ở đây, sự cảm nhận hỷ từ đối tượng được nói đến bằng “dīghaṃassāsavasenā” (do hơi thở vào dài) v.v. theo tứ thiền đầu tiên, và cũng bằng năm từ “āvajjato” (khi tác ý) v.v.
‘‘Abhiññeyyaṃ abhijānato’’tiādīhi pana asammohato, ‘‘saddhāya adhimuccato’’tiādīhi ubhayathāpi saṅkhepato samathavasena ārammaṇato vipassanāvasena asammohato pītippaṭisaṃvedanaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
However, by "Abhiññeyyaṃ abhijānato" and so on, it is stated through non-bewilderment, and by "saddhāya adhimuccato" and so on, the experiencing of rapture is stated concisely in both ways: through the object by means of samatha, and through non-bewilderment by means of vipassanā.
Còn bằng “Abhiññeyyaṃ abhijānato” (khi thắng tri điều cần thắng tri) v.v. là từ sự không mê lầm, và bằng “saddhāya adhimuccato” (khi quyết định bằng tín) v.v. là sự cảm nhận hỷ được nói đến một cách tóm tắt theo cả hai cách: từ đối tượng theo chỉ tịnh và từ sự không mê lầm theo tuệ quán.
Kasmā panettha vedanānupassanāyaṃ pītisīsena vedanā gahitā, na sarūpato evāti?
Why is feeling, in the contemplation of feelings here, taken by way of rapture, and not in its own nature?
Tại sao ở đây, trong quán thọ, thọ được nắm giữ qua hỷ chứ không phải trực tiếp từ tự tướng?
Bhūmivibhāgādivasena vedanaṃ bhinditvā catudhā vedanānupassanaṃ dassetuṃ.
To show the contemplation of feelings in four ways, by distinguishing feelings according to planes of existence and so on.
Để trình bày quán thọ theo bốn cách, phân biệt thọ theo các tầng đất v.v.
Apica vedanākammaṭṭhānaṃ dassento bhagavā pītiyā oḷārikattā taṃsampayuttasukhaṃ sukhaggahaṇatthaṃ pītisīsena dasseti.
Furthermore, when the Blessed One teaches the meditation subject of feeling, because rapture is coarse, he shows the associated pleasure as pleasure, by way of rapture.
Hơn nữa, khi Đức Thế Tôn trình bày đề mục quán thọ, do hỷ là thô, Ngài trình bày lạc tương ưng với nó qua hỷ để nắm giữ lạc.
Eteneva nayena avasesapadānīti sukhappaṭisaṃvedī cittasaṅkhārappaṭisaṃvedīti padāni pītippaṭisaṃvedī-pade āgatanayeneva atthato veditabbāni.
" Eteneva nayena avasesapadānī (the remaining terms by this same method)" means that the terms "experiencing pleasure" and "experiencing mental formations" should be understood in meaning by the same method as occurred in the term "experiencing rapture."
Eteneva nayena avasesapadānī (các từ còn lại theo cách này) là các từ sukhappaṭisaṃvedī (cảm nhận lạc), cittasaṅkhārappaṭisaṃvedī (cảm nhận hành tâm) cần được hiểu ý nghĩa theo cách đã được trình bày trong từ pītippaṭisaṃvedī (cảm nhận hỷ).
Sakkā hi ‘‘dvīhākārehi sukhappaṭisaṃviditā hoti, cittasaṅkhārappaṭisaṃviditā hoti ārammaṇato’’tiādinā pītiṭṭhāne sukhādipadāni pakkhipitvā ‘‘sukhasahagatāni tīṇi jhānāni cattāri vā jhānāni samāpajjatī’’tiādinā atthaṃ viññātuṃ.
It is possible to understand the meaning by inserting words like ‘happiness’ (sukha) in the place of ‘rapture’ (pīti), saying, ‘it is experienced as pleasant in two ways, it is experienced as a mental formation by way of object,’ and by saying, ‘one enters three jhānas or four jhānas accompanied by pleasure.’
Thật vậy, có thể hiểu ý nghĩa bằng cách xen các từ như sukha (lạc) vào vị trí của pīti (hỷ) theo cách “được cảm nhận là lạc theo hai phương diện, được cảm nhận là tâm hành theo đối tượng” và theo cách “nhập ba thiền hoặc bốn thiền tương ưng với lạc.”
Tenāha ‘‘tiṇṇaṃ jhānānaṃ vasenā’’tiādi.
Therefore, it is said, ‘by means of the three jhānas,’ and so on.
Do đó,* đã nói “theo ba thiền” v.v.
Vedanādayoti ādi-saddena saññā gahitā.
By ‘feelings, etc.’ (vedanādayo), perception (saññā) is included by the word ‘etc.’
Với từ “vedanādayo” (thọ, v.v.), “ādi” (v.v.) bao gồm saññā (tưởng).
Tenāha ‘‘dve khandhā’’ti.
Therefore, it is said, ‘two aggregates’.
Do đó,* đã nói “hai uẩn”.
Vipassanābhūmidassanatthanti pakiṇṇakasaṅkhārasammasanavasena vipassanāya bhūmidassanatthaṃ ‘‘sukhanti dve sukhānī’’tiādi vuttaṃ samathe kāyikasukhābhāvato.
‘ For showing the basis of insight’ (vipassanābhūmidassanatthaṃ) means for showing the basis of insight by way of reflecting on various formations; it is said, ‘pleasure (sukha) refers to two kinds of pleasure,’ and so on, because there is no bodily pleasure in samatha.
Vipassanābhūmidassanatthaṃ (để chỉ rõ nền tảng của tuệ quán) – Được nói là “Lạc là hai loại lạc” v.v. để chỉ rõ nền tảng của tuệ quán theo cách suy xét các hành tạp, vì không có lạc thân trong samatha (chỉ tịnh).
Soti so passambhanapariyāyena vutto nirodho.
‘ That’ (so) refers to cessation, which is mentioned by way of tranquilizing.
So (Đó) – sự đoạn diệt đó được nói theo phương tiện an tịnh.
‘‘Imassa hi bhikkhuno apariggahitakāle’’tiādinā vitthārato kāyasaṅkhāre vutto, tasmā tattha vuttanayeneva veditabbo.
It is explained in detail concerning bodily formations (kāyasaṅkhāra) by saying, ‘when this bhikkhu has not yet comprehended,’ and so on. Therefore, it should be understood in the way it is stated there.
Đã được nói chi tiết về thân hành trong “Khi vị tỳ khưu này chưa nắm giữ” v.v., do đó nên hiểu theo cách đã nói ở đó.
Tattha kāyasaṅkhāravasena āgato, idha cittasaṅkhāravasenāti ayameva viseso.
There, it came by way of bodily formations; here, it is by way of mental formations—this is the difference.
Ở đó, nó được đưa ra theo thân hành, ở đây theo tâm hành – đây chính là sự khác biệt.
Evaṃ cittasaṅkhārassa passambhanaṃ atidesena dassetvā yadaññaṃ imasmiṃ catukke vattabbaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the tranquilizing of mental formations by way of analogy, ‘furthermore’ (apicā), and so on, is said to show whatever else needs to be said in this tetrad.
Sau khi trình bày sự an tịnh của tâm hành bằng cách suy rộng, để chỉ rõ những gì khác cần được nói trong tứ pháp này,* đã nói “apicā” (hơn nữa) v.v.
Tattha pītipadeti ‘‘pītippaṭisaṃvedī’’tiādinā desitakoṭṭhāse.
There, ‘in the word rapture’ (pītipade) refers to the section explained as ‘experiencing rapture,’ and so on.
Ở đó, pītipade (trong từ pīti) – trong phần đã được trình bày bằng “cảm nhận pīti” v.v.
Pītisīsena vedanā vuttāti pītiapadesena taṃsampayuttā vedanā vuttā, na pītīti adhippāyo.
‘Feeling is stated under the heading of rapture’ (pītisīsena vedanā vuttā) means that feeling conjoined with rapture is stated under the pretext of rapture, not rapture itself—this is the intention.
Pītisīsena vedanā vuttā (thọ được nói bằng đầu đề pīti) – ý nghĩa là vedanā (thọ) tương ưng với pīti được nói bằng cách gọi pīti, chứ không phải chính pīti.
Tattha kāraṇaṃ heṭṭhā vuttameva.
The reason for that is stated below.
Lý do ở đó đã được nói ở dưới.
Dvīsu cittasaṅkhārapadesūti ‘‘cittasaṅkhārappaṭisaṃvedī passambhayaṃ cittasaṅkhāra’’nti cittasaṅkhārapaṭisaṃyuttesu dvīsu padesu.
‘In the two statements about mental formations’ (dvīsu cittasaṅkhārapadesu) refers to the two statements pertaining to mental formations, ‘experiencing mental formations, tranquilizing mental formations.’
Dvīsu cittasaṅkhārapadesu (trong hai từ tâm hành) – trong hai từ tương ưng với tâm hành, đó là “cảm nhận tâm hành, an tịnh tâm hành”.
‘‘Viññāṇapaccayā nāmarūpa’’nti vacanato cittena paṭibaddhāti cittapaṭibaddhā.
It is ‘bound to the mind’ (cittapaṭibaddhā) because it is connected with the mind, according to the saying, ‘with consciousness as condition, mind-and-matter.’
Vì nó liên kết với tâm theo nguyên tắc “duyên thức sinh danh sắc”, nên gọi là cittapaṭibaddhā (liên kết với tâm).
Tato eva kāmaṃ cittena saṅkharīyantīti cittasaṅkhārā, saññāvedanādayo, idha pana upalakkhaṇamattaṃ, saññāvedanāva adhippetāti āha ‘‘saññāsampayuttā vedanā’’ti.
For this very reason, even though perception, feeling, etc. are produced by the mind, they are ‘mental formations’ (cittasaṅkhārā). Here, however, it is merely an indication; only perception and feeling are intended. Thus, it says, ‘feeling conjoined with perception’.
Vì vậy, saññāvedanādayo (tưởng, thọ, v.v.) được tâm tạo tác một cách tự nhiên, nên gọi là cittasaṅkhārā (tâm hành), nhưng ở đây chỉ là một sự biểu thị, chỉ saññā và vedanā là được đề cập – do đó,* nói “saññāsampayuttā vedanā” (thọ tương ưng với tưởng).
Cittappaṭisaṃvedīti ettha dvīhākārehi cittapaṭisaṃviditā hoti ārammaṇato asammohato ca.
In ‘experiencing the mind’ (cittappaṭisaṃvedī), the mind is experienced in two ways: by way of object and by way of non-confusion.
Ở đây, trong cittappaṭisaṃvedī (cảm nhận tâm), tâm được cảm nhận theo hai phương diện: theo đối tượng và không mê lầm.
Kathaṃ ārammaṇato?
How by way of object?
Làm thế nào theo đối tượng?
Cattāri jhānāni samāpajjati, tassa samāpattikkhaṇe jhānapaṭilābhenātiādinā vuttanayānusārena sabbaṃ suviññeyyanti āha – ‘‘catunnaṃ jhānānaṃ vasena cittapaṭisaṃviditā veditabbā’’ti.
One enters the four jhānas. At the moment of entering, through the attainment of jhāna, and so on—everything is easily understood according to the method stated. Thus, it says, ‘experiencing the mind is to be understood by means of the four jhānas’.
Nhập bốn thiền, vào khoảnh khắc nhập thiền đó, nhờ sự thành tựu thiền, v.v. – tất cả đều dễ hiểu theo cách đã nói, do đó* nói – “cittapaṭisaṃviditā (tâm được cảm nhận) nên hiểu theo bốn thiền”.
Cittaṃ modentoti jhānasampayuttaṃ cittaṃ sampayuttāya pītiyā modayamāno, taṃ vā pītiṃ ārammaṇaṃ katvā pavattaṃ vipassanācittaṃ tāya eva ārammaṇabhūtāya pītiyāmodayamāno.
‘Gladdening the mind’ (cittaṃ modento) means gladdening the jhāna-associated mind with the associated rapture, or gladdening the insight-mind, which is proceeding with that rapture as its object, with that very rapture which has become its object.
Cittaṃ modento (làm tâm vui thích) – làm cho tâm tương ưng với thiền vui thích với pīti tương ưng, hoặc làm cho tâm tuệ quán phát sinh sau khi lấy pīti đó làm đối tượng, vui thích với pīti đó là đối tượng.
Pamodentotiādīni padāni tasseva vevacanāni pītipariyāyabhāvato.
‘Delighting’ (pamodento), and so on, are synonyms of that, being alternative terms for rapture.
Pamodento (làm cho rất vui thích) v.v. là những từ đồng nghĩa của chính từ đó, vì chúng là những phương tiện của pīti.
Samaṃ ṭhapentoti yathā īsakampi līnapakkhaṃ uddhaccapakkhañca anupaggamma anonataṃ anunnataṃ yathā indriyānaṃ samattapaṭipattiyā avisamaṃ, samādhissa vā ukkaṃsagamanena āneñjappattiyā sammadeva ṭhitaṃ hoti, evaṃ appanāvasena ṭhapento.
‘Setting it evenly’ (samaṃ ṭhapento) means setting it through absorption (appanā), so that it does not incline even slightly towards either sloth-and-torpor or restlessness, so that it is neither low nor high, so that it is not uneven due to the balanced practice of the faculties, or so that it is perfectly established through the attainment of imperturbability by the increase of concentration.
Samaṃ ṭhapento (thiết lập một cách bình đẳng) – thiết lập theo cách an định, sao cho không nghiêng về phía hôn trầm cũng không nghiêng về phía trạo cử, không thấp không cao, bình đẳng theo sự thực hành bình đẳng của các căn, hoặc tâm được an định đúng đắn nhờ sự đạt đến trạng thái bất động do thiền định tăng trưởng.
Lakkhaṇappaṭivedhenāti aniccādikassa lakkhaṇassa paṭi paṭi vijjhanena khaṇe khaṇe avabodhena.
‘By penetrating the characteristics’ (lakkhaṇappaṭivedhena) means by repeatedly penetrating the characteristic of impermanence (anicca), and so on, by understanding it moment by moment.
Lakkhaṇappaṭivedhenā (bằng sự thấu hiểu đặc tính) – bằng sự thấu hiểu từng khoảnh khắc, sự nhận biết từng khoảnh khắc của đặc tính vô thường v.v.
Khaṇikacittekaggatāti khaṇamattaṭṭhitiko samādhi.
‘Momentary one-pointedness of mind’ (khaṇikacittekaggatā) is concentration that lasts for a single moment.
Khaṇikacittekaggatā (nhất tâm trong khoảnh khắc) – định chỉ tồn tại trong một khoảnh khắc.
Sopi hi ārammaṇe nirantaraṃ ekākārena pavattamāno paṭipakkhena anabhibhūto appito viya cittaṃ niccalaṃ ṭhapeti.
Even that, when proceeding continuously in one way towards an object, not overcome by its opposition, establishes the mind immovably, as if fixed.
Định đó, khi liên tục phát sinh trên đối tượng một cách nhất quán, không bị đối nghịch chế ngự, cũng thiết lập tâm bất động như thể được đặt vững chắc.
Tena vuttaṃ ‘‘evaṃ uppannāyā’’tiādi.
Therefore, it is said, ‘thus, when it has arisen,’ and so on.
Do đó,* đã nói “evaṃ uppannāyā” (khi phát sinh như vậy) v.v.
Mocentoti vikkhambhanavimuttivasena vivecento visuṃ karonto, nīvaraṇāni pajahantoti attho.
‘Liberating’ (mocento) means separating, making distinct by way of liberation through suppression, that is, abandoning the hindrances.
Mocento (giải thoát) – làm cho tách biệt, làm cho riêng rẽ theo cách giải thoát bằng sự trấn áp, nghĩa là đoạn trừ các triền cái.
Vipassanākkhaṇeti bhaṅgānupassanākkhaṇe.
‘At the moment of insight’ (vipassanākkhaṇe) means at the moment of contemplating dissolution.
Vipassanākkhaṇe (vào khoảnh khắc tuệ quán) – vào khoảnh khắc quán bhaṅgānupassanā (sự diệt vong).
Bhaṅgo hi nāma aniccatāya paramā koṭi, tasmā tāya bhaṅgānupassako yogāvacaro cittamukhena sabbaṃ saṅkhāragataṃ aniccato passati, no niccato, aniccassa dukkhattā dukkhassa ca anattattā tadeva dukkhato anupassati, no sukhato, anattato anupassati, no attato.
Dissolution (bhaṅga) is indeed the highest point of impermanence. Therefore, when contemplating dissolution, the meditator, through the mind, sees all conditioned things as impermanent, not permanent; since the impermanent is suffering, and suffering is non-self, he contemplates that very thing as suffering, not as pleasure; as non-self, not as self.
Sự diệt vong (bhaṅga) chính là đỉnh cao của vô thường, do đó, hành giả tu tập quán sự diệt vong đó, thông qua tâm, thấy tất cả các hành là vô thường, không phải thường; vì vô thường là khổ, và khổ là vô ngã, nên quán đó là khổ, không phải lạc; quán đó là vô ngã, không phải ngã.
Yasmā pana yaṃ aniccaṃ dukkhaṃ anattā, na taṃ abhinanditabbaṃ, yañca na abhinanditabbaṃ, na taṃ rañjitabbaṃ, tasmā bhaṅgadassanānusārena ‘‘aniccaṃ dukkhaṃ anattā’’ti saṅkhāragate diṭṭhe tasmiṃ nibbindati, no nandati, virajjati, no rajjati, so evaṃ nibbindanto virajjanto lokiyeneva tāva ñāṇena rāgaṃ nirodheti no samudeti, nāssa samudayaṃ karotīti attho.
Furthermore, since what is impermanent, suffering, and non-self should not be rejoiced in, and what should not be rejoiced in should not be delighted in, therefore, when conditioned things are seen as ‘impermanent, suffering, non-self’ in accordance with the contemplation of dissolution, he feels revulsion for them, not delight; he becomes dispassionate, not passionate. Thus, feeling revulsion and becoming dispassionate, he suppresses attachment with worldly knowledge, not giving rise to it; that is, he does not cause its arising.
Vì cái gì là vô thường, khổ, vô ngã thì không nên hoan hỷ, và cái gì không nên hoan hỷ thì không nên tham đắm, do đó, theo sự quán sự diệt vong, khi các hành được thấy là “vô thường, khổ, vô ngã”, thì chán ghét chúng, không hoan hỷ; ly tham, không tham đắm. Hành giả ly tham và chán ghét như vậy, với trí tuệ thế gian, đoạn trừ tham ái, không làm cho nó phát sinh, nghĩa là không tạo ra sự phát sinh của nó.
Atha vā so evaṃ viratto yathā diṭṭhaṃ saṅkhāragataṃ, taṃ tathā diṭṭhaṃ attano ñāṇena nirodheti no samudeti, nirodhamevassa manasi karoti, no samudayanti attho, so evaṃ paṭipanno paṭinissajjati, no ādiyatīti vuttaṃ hoti.
Alternatively, being thus dispassionate, he suppresses the conditioned thing as he has seen it with his own knowledge, not giving rise to it; he contemplates its cessation, not its arising. Thus, it is said that one who practices in this way relinquishes, not grasps.
Hoặc, hành giả ly tham như vậy, dùng trí tuệ của mình đoạn trừ cái hành đã thấy như vậy, không làm cho nó phát sinh; nghĩa là chỉ tác ý đến sự đoạn diệt của nó, không tác ý đến sự phát sinh. Hành giả thực hành như vậy thì xả bỏ, không chấp thủ – đó là điều đã được nói.
Ayañhi aniccādianupassanā saddhiṃ khandhābhisaṅkhārehi kilesānaṃ pariccajanato saṅkhatadosadassanena tabbiparīte nibbāne tanninnatāya pakkhandanato ca pariccāgapaṭinissaggo ceva pakkhandanapaṭinissaggo cāti vuccati.
Indeed, this contemplation of impermanence, and so on, is called ‘relinquishment of abandonment and relinquishment of rushing forth’ (pariccāgapaṭinissaggo ceva pakkhandanapaṭinissaggo cā) because it involves abandoning defilements along with the aggregates’ formations, seeing the fault in the conditioned, and rushing towards Nibbāna, which is contrary to it, with an inclination towards it.
Vì sự quán vô thường v.v. này, cùng với các hành uẩn, là sự từ bỏ các phiền não, là sự thấy rõ các lỗi lầm của các pháp hữu vi, và là sự hướng tâm đến Niết Bàn đối lập với chúng, nên được gọi là pariccāgapaṭinissaggo (sự xả bỏ bằng cách từ bỏ) và pakkhandanapaṭinissaggo (sự xả bỏ bằng cách hướng đến).
Tasmā tāya samannāgato yogāvacaro vuttanayena kilese ca pariccajati, nibbāne ca pakkhandati.
Therefore, the meditator endowed with that, in the manner stated, abandons defilements and rushes towards Nibbāna.
Do đó, hành giả tu tập thành tựu với điều đó thì từ bỏ các phiền não và hướng đến Niết Bàn theo cách đã nói.
Tena vuttaṃ ‘‘so vipassanākkhaṇe aniccānupassanāya niccasaññāto cittaṃ mocento vimocento…pe… paṭinissaggānupassanāya ādānato cittaṃ mocento vimocento assasati ceva passasati cā’’ti.
Hence it is said, ‘so at the moment of insight, by the contemplation of impermanence, liberating the mind from the perception of permanence, freeing it…pe… by the contemplation of relinquishment, liberating the mind from grasping, freeing it, he breathes in and breathes out’.
Do đó,* đã nói “vào khoảnh khắc tuệ quán, hành giả giải thoát tâm khỏi tưởng thường bằng quán vô thường… v.v… giải thoát tâm khỏi sự chấp thủ bằng quán xả bỏ, thì thở vào và thở ra”.
Tattha aniccassa, aniccanti vā anupassanā aniccānupassanā.
There, the contemplation of impermanence, or ‘impermanent,’ is contemplation of impermanence (aniccānupassanā).
Ở đó, sự quán vô thường, hoặc quán “vô thường”, là aniccānupassanā (quán vô thường).
Tebhūmakadhammānaṃ aniccataṃ gahetvā pavattāya vipassanāya etaṃ nāmaṃ.
This is the name given to insight that proceeds by grasping the impermanence of phenomena in the three realms.
Đây là tên của tuệ quán phát sinh sau khi nắm giữ tính vô thường của các pháp ba cõi.
Niccasaññātoti saṅkhatadhamme ‘‘niccā sassatā’’ti pavattāya micchāsaññāya.
‘From the perception of permanence’ (niccasaññāto) means from the wrong perception that arises in conditioned things as ‘permanent and eternal’.
Niccasaññāto (khỏi tưởng thường) – khỏi tà tưởng phát sinh trong các pháp hữu vi là “thường, vĩnh cửu”.
Saññāsīsena cittadiṭṭhīnampi gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
The inclusion of views pertaining to mind (cittadiṭṭhī) should also be understood under the heading of perception.
Nên hiểu rằng bằng đầu đề tưởng cũng bao gồm tâm và kiến chấp.
Esa nayo sukhasaññādīsupi.
The same method applies to ‘perception of pleasure’ (sukhasaññā), and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho sukhasaññā (tưởng lạc) v.v.
Nibbidānupassanāyāti saṅkhāresu nibbindanākārena pavattāya anupassanāya.
‘By the contemplation of revulsion’ (nibbidānupassanāya) means by the contemplation that proceeds in the manner of feeling revulsion towards conditioned things.
Nibbidānupassanāyā (bằng quán nhàm chán) – bằng sự quán phát sinh theo cách nhàm chán các hành.
Nanditoti sappītikataṇhāto.
‘From delight’ (nandito) refers to craving accompanied by rapture.
Nandito (khỏi sự hoan hỷ) – khỏi ái có pīti.
Virāgānupassanāyāti tathā virajjanākārena pavattāya anupassanāya.
‘By the contemplation of dispassion’ (virāgānupassanāya) means by the contemplation that proceeds in the manner of becoming dispassionate.
Virāgānupassanāyā (bằng quán ly tham) – bằng sự quán phát sinh theo cách ly tham như vậy.
Tena vuttaṃ ‘‘rāgato mocento’’ti.
Hence it is said, ‘liberating from lust’.
Do đó,* đã nói “rāgato mocento” (giải thoát khỏi tham ái).
Nirodhānupassanāyāti saṅkhārānaṃ nirodhassa anupassanāya.
Contemplation of cessation means the contemplation of the cessation of conditioned phenomena.
Quán tưởng sự diệt diệt có nghĩa là quán tưởng sự diệt trừ của các hành.
Yathā saṅkhārā nirujjhantiyeva āyatiṃ punabbhavavasena nuppajjanti, evaṃ vā anupassanā nirodhānupassanā.
Or, it is the contemplation of cessation when, just as conditioned phenomena cease, they do not arise again in the future by way of renewed existence.
Hoặc sự quán tưởng như vậy là quán tưởng sự diệt diệt, tức là như các hành diệt tận, chúng sẽ không tái sinh trong tương lai.
Muñcitukamyatā hi ayaṃ balappattā.
For this is the desire for liberation, having attained strength.
Đây chính là sự đạt đến sức mạnh của mong muốn giải thoát.
Tenāha ‘‘samudayato mocento’’ti.
Therefore, it is said, "liberating from origination."
Do đó, nói “giải thoát khỏi sự tập khởi”.
Paṭinissajjanākārena pavattā anupassanā paṭinissaggānupassanā.
The contemplation that proceeds by way of relinquishing is contemplation of relinquishment.
Sự quán tưởng diễn ra theo cách xả bỏ là quán tưởng sự xả bỏ.
Ādānatoti niccādivasena gahaṇato, paṭisandhiggahaṇato vāti evamettha attho daṭṭhabbo.
From grasping means from grasping by way of permanence, etc., or from grasping renewed existence—such is the meaning to be understood here.
Từ sự chấp thủ có nghĩa là sự chấp giữ theo cách thường hằng, v.v., hoặc sự chấp giữ tái sinh – ý nghĩa này cần được hiểu ở đây.
Aniccanti anupassī, aniccassa vā anupassanasīlo aniccānupassīti ettha kiṃ pana taṃ aniccaṃ, kathaṃ vā aniccaṃ, kā vā aniccānupassanā, kassa vā aniccānupassanāti catukkaṃ vibhāvetabbanti taṃ dassento ‘‘aniccaṃ veditabba’’ntiādimāha.
In contemplating impermanence—one who contemplates impermanence, or one whose habit is the contemplation of impermanence—what is that impermanence, how is it impermanent, what is the contemplation of impermanence, and whose is the contemplation of impermanence? To distinguish this tetrad, he begins by saying, "impermanence is to be known" and so on.
Trong câu “ quán tưởng vô thường” – người quán tưởng vô thường, hoặc người có thói quen quán tưởng vô thường – thì điều gì là vô thường đó, vô thường như thế nào, sự quán tưởng vô thường là gì, hoặc sự quán tưởng vô thường của ai? Bốn điều này cần được phân tích. Để chỉ rõ điều đó, Ngài nói “cần biết vô thường” và tiếp theo.
Tattha niccaṃ nāma dhuvaṃ sassataṃ yathā taṃ nibbānaṃ, na niccanti aniccaṃ, udayabbayavantaṃ, atthato saṅkhatā dhammāti āha aniccanti pañcakkhandhā.
Herein, permanence is that which is enduring, eternal, such as Nibbāna. That which is not permanent is impermanent—that which is subject to arising and vanishing. In essence, conditioned phenomena. Thus, he says, impermanent are the five aggregates.
Ở đây, thường hằng là sự bền vững, vĩnh cửu, như Niết Bàn vậy. Không thường hằng là vô thường, có sự sinh diệt, về mặt ý nghĩa là các pháp hữu vi. Do đó, Ngài nói vô thường là năm uẩn.
Uppādavayaññathattabhāvāti, uppādavayaññathattasabbhāvāti attho.
Because of arising, vanishing, and alteration, meaning, because of the existence of arising, vanishing, and alteration.
Vì có sự sinh, diệt và biến dị, tức là vì có sự hiện hữu của sinh, diệt và biến dị.
Tattha saṅkhatadhammānaṃ hetupaccayehi uppajjanaṃ ahutvā sambhavo attalābho uppādo, uppannānaṃ tesaṃ khaṇanirodho vināso vayo, jarāya aññathābhāvo aññathattaṃ.
Herein, the arising of conditioned phenomena due to causes and conditions is their coming into being, their existence from non-existence, their attainment of selfhood. The momentary cessation and destruction of those that have arisen is vanishing. The alteration by way of decay is alteration.
Ở đây, sự sinh khởi của các pháp hữu vi do các nhân duyên, sự hiện hữu chưa từng có, sự đạt được tự ngã là sự sinh khởi; sự diệt tận từng sát na, sự hoại diệt của những gì đã sinh khởi là sự diệt tận; sự biến đổi do già là sự biến dị.
Yathā hi uppādāvatthāya bhinnāya bhaṅgāvatthāyaṃ vatthubhedo natthi, evaṃ ṭhitisaṅkhātāyaṃ bhaṅgābhimukhāvatthāyampi vatthubhedo natthi.
Just as, when the state of arising has ceased, there is no change in the entity in the state of dissolution, so too, there is no change in the entity even in the state tending towards dissolution, which is called the state of existing.
Thật vậy, khi trạng thái sinh khởi đã bị phá vỡ, không có sự phân biệt đối tượng trong trạng thái hoại diệt; tương tự, ngay cả trong trạng thái hướng đến hoại diệt, được gọi là trạng thái tồn tại, cũng không có sự phân biệt đối tượng.
Yattha jarāvohāro, tasmā ekassapi dhammassa jarā yujjati, yā khaṇikajarāti vuccati.
Wherever the term "decay" is used, therefore, decay is applicable to even a single phenomenon, which is called momentary decay.
Nơi nào có sự nói đến già, do đó, sự già của một pháp cũng hợp lý, đó là sự già sát na.
Ekaṃsena ca uppādabhaṅgāvatthāsu vatthuno abhedo icchitabbo, aññathā ‘‘añño uppajjati, añño bhijjatī’’ti āpajjeyya.
And the non-difference of the entity in the states of arising and dissolution must be unconditionally accepted, otherwise it would imply "one arises, another dissolves."
Và sự không phân biệt đối tượng trong các trạng thái sinh và diệt cần được chấp nhận một cách tuyệt đối, nếu không sẽ dẫn đến việc “cái này sinh, cái kia diệt”.
Tayidaṃ khaṇikajaraṃ sandhāyāha ‘‘aññathatta’’nti.
It is with reference to this momentary decay that it is said "alteration."
Điều này đề cập đến sự già sát na khi nói “biến dị”.
Yassa lakkhaṇattayassa bhāvā khandhesu aniccasamaññā, tasmiṃ lakkhaṇattaye aniccatā samaññāti ‘‘aniccatāti tesaṃyeva uppādavayaññathatta’’nti vatvā visesato dhammānaṃ khaṇikanirodhe aniccatāvohāroti dassento ‘‘hutvā abhāvo vā’’tiādimāha.
The impermanence of the aggregates is due to the presence of these three characteristics. That this impermanence is a characteristic of these three marks is seen when, after saying "impermanence is precisely their arising, vanishing, and alteration," he goes on to show that the term impermanence specifically refers to the momentary cessation of phenomena, saying, "or non-existence after having been" and so on.
Vì sự hiện hữu của ba đặc tính mà các uẩn có tên gọi vô thường, và trong ba đặc tính đó, vô thường là tên gọi. Khi đã nói “vô thường là sự sinh, diệt và biến dị của chính chúng”, để chỉ rõ rằng tên gọi vô thường đặc biệt được dùng cho sự diệt tận sát na của các pháp, Ngài nói “hoặc sự không hiện hữu sau khi đã hiện hữu” và tiếp theo.
Tattha uppādapubbakattā abhāvassa hutvā-gahaṇaṃ.
Here, the phrase "after having been" is used because non-existence is preceded by existence.
Ở đây, việc dùng từ “sau khi đã hiện hữu” là vì sự không hiện hữu xảy ra sau sự hiện hữu.
Tena pākaṭabhāvapubbakattaṃ vināsabhāvassa dasseti.
By this, he shows that the state of destruction is preceded by the state of manifest existence.
Điều đó cho thấy sự hoại diệt xảy ra sau khi đã hiện hữu rõ ràng.
Tenevākārenāti nibbattanākārena.
In that very manner means in the manner of coming into being.
Theo cách thức đó có nghĩa là theo cách thức sinh khởi.
Khaṇabhaṅgenāti khaṇikanirodhena.
By momentary dissolution means by momentary cessation.
Do sự hoại diệt sát na có nghĩa là do sự diệt tận từng sát na.
Tassā aniccatāyāti khaṇikabhaṅgasaṅkhātāya aniccatāya.
Of that impermanence means of the impermanence called momentary dissolution.
Của vô thường đó có nghĩa là của vô thường được gọi là sự hoại diệt sát na.
Tāya anupassanāyāti yathāvuttāya aniccānupassanāya.
By that contemplation means by the aforementioned contemplation of impermanence.
Do sự quán tưởng đó có nghĩa là do sự quán tưởng vô thường đã được nói đến.
Samannāgatoti samaṅgibhūto yogāvacaro.
Endowed means the yogī who possesses it.
Người đầy đủ có nghĩa là hành giả đã thành tựu.
Khayoti saṅkhārānaṃ vināso.
Destruction means the annihilation of conditioned phenomena.
Sự đoạn tận có nghĩa là sự hoại diệt của các hành.
Virajjanaṃ tesaṃyeva vilujjanaṃ virāgo, khayo eva virāgo khayavirāgo, khaṇikanirodho.
The fading away, their very dissolution, is dispassion. Destruction itself is dispassion, which is destruction and dispassion, momentary cessation.
Sự ly tham là sự tan rã của chính chúng. Sự đoạn tận ly tham là sự đoạn tận chính là sự ly tham, tức là sự diệt tận sát na.
Accantamettha etasmiṃ adhigate saṅkhārā virajjanti nirujjhantīti accantavirāgo, nibbānaṃ.
When this is definitively attained, conditioned phenomena fade away and cease—this is absolute dispassion, Nibbāna.
Sự ly tham tuyệt đối là Niết Bàn, vì khi đạt được điều này, các hành trở nên ly tham và diệt tận một cách tuyệt đối.
Tenāha ‘‘khayavirāgoti saṅkhārānaṃ khaṇabhaṅgo.
Therefore, it is said, "destruction and dispassion is the momentary dissolution of conditioned phenomena.
Do đó, Ngài nói “sự đoạn tận ly tham là sự hoại diệt sát na của các hành.”
Accantavirāgoti nibbāna’’nti.
Absolute dispassion is Nibbāna."
“Sự ly tham tuyệt đối là Niết Bàn”.
Tadubhayadassanavasena pavattāti khayavirāgānupassanāvasena vipassanāya, accantavirāgānupassanāvasena maggassa pavatti yojetabbā.
Proceeding by way of seeing both means that the progression of insight (vipassanā) should be understood by way of the contemplation of destruction and dispassion, and the progression of the path (magga) by way of the contemplation of absolute dispassion.
Sự diễn tiến theo cách thấy cả hai điều đó có nghĩa là sự diễn tiến của vipassanā theo cách quán tưởng sự đoạn tận ly tham, và sự diễn tiến của đạo lộ theo cách quán tưởng sự ly tham tuyệt đối cần được kết nối.
Ārammaṇato vā vipassanāya khayavirāgānupassanāvasena pavatti, tanninnabhāvato accantavirāgānupassanāvasena, maggassa pana asammohato khayavirāgānupassanāvasena, ārammaṇato accantavirāgānupassanāvasena pavatti veditabbā.
Alternatively, the progression of insight, as an object, is to be understood by way of the contemplation of destruction and dispassion; and by way of its inclination, by way of the contemplation of absolute dispassion. The progression of the path, however, is to be understood by way of the contemplation of destruction and dispassion through its non-confusion, and by way of the contemplation of absolute dispassion as its object.
Hoặc sự diễn tiến của vipassanā theo cách quán tưởng sự đoạn tận ly tham theo đối tượng, và theo cách quán tưởng sự ly tham tuyệt đối theo sự hướng về đó; còn sự diễn tiến của đạo lộ theo cách quán tưởng sự đoạn tận ly tham theo sự không lầm lẫn, và theo cách quán tưởng sự ly tham tuyệt đối theo đối tượng cần được hiểu.
Eseva nayoti iminā yasmā virāgānupassīpade vuttanayānusārena ‘‘dve nirodhā khayanirodho ca accantanirodho cā’’ti evamādiatthavaṇṇanaṃ atidissati, tasmā virāgaṭṭhāne nirodhapadaṃ pakkhipitvā ‘‘khayo saṅkhārānaṃ vināso’’tiādinā idha vuttanayena tassa atthavaṇṇanā veditabbā.
The same method means that since the explanation of the meaning, such as "there are two cessations: cessation of destruction and absolute cessation," is excessively indicated according to the method stated in the term "contemplating dispassion," therefore, by substituting the word "cessation" in place of "dispassion," its meaning explanation should be understood by the method stated here, beginning with "destruction is the annihilation of conditioned phenomena."
Cũng theo cách này có nghĩa là vì theo cách đã nói trong từ “quán tưởng sự ly tham”, sự giải thích ý nghĩa như “có hai sự diệt tận: sự diệt tận hoại diệt và sự diệt tận tuyệt đối” và tiếp theo được thấy rõ; do đó, cần thay thế từ “ly tham” bằng từ “diệt tận” và giải thích ý nghĩa của nó theo cách đã nói ở đây, bắt đầu bằng “sự đoạn tận là sự hoại diệt của các hành” và tiếp theo.
Paṭinissajjanaṃ pahātabbassa tadaṅgavasena vā samucchedavasena vā pariccajanaṃ pariccāgapaṭinissaggo.
Relinquishment by abandonment is the abandonment of what is to be given up, either by way of its suppression by opposite states (tadaṅga) or by way of its complete eradication (samuccheda).
Sự xả bỏ là sự từ bỏ những gì cần được loại bỏ, hoặc theo cách đoạn trừ từng phần, hoặc theo cách đoạn trừ hoàn toàn, đó là sự xả bỏ từ bỏ.
Tathā sabbupadhīnaṃ paṭinissaggabhūte visaṅkhāre attano nissajjanaṃ tanninnatāya vā tadārammaṇatāya vā tattha pakkhandanaṃ pakkhandanapaṭinissaggo.
Similarly, relinquishment by plunging is the casting of oneself into the unconditioned (visaṅkhāra), which is the relinquishment of all substrata (upadhi), or plunging into it by way of being inclined towards it or by making it an object.
Tương tự, sự đặt mình vào trong sự vô hành, nơi là sự xả bỏ tất cả mọi chấp thủ, hoặc sự hướng về đó, hoặc sự lấy đó làm đối tượng, hoặc sự thâm nhập vào đó, đó là sự xả bỏ thâm nhập.
Tadaṅgavasenāti ettha aniccānupassanā tāva tadaṅgappahānavasena niccasaññaṃ pariccajati, pariccajantī ca tassā tathā appavattiyaṃ ye ‘‘nicca’’nti gahaṇavasena kilesā tammūlakā ca abhisaṅkhārā tadubhayamūlakā ca vipākakkhandhā anāgate uppajjeyyuṃ, te sabbepi appavattikaraṇavasena pariccajati, tathā dukkhasaññādayo.
Here, by way of its suppression by opposite states: The contemplation of impermanence, by way of abandonment by suppression, first relinquishes the perception of permanence; and while relinquishing it, all defilements that would arise in the future due to the perception of "permanent," and the volitional formations (abhisaṅkhārā) rooted in them, and the resultant aggregates rooted in both—all these are relinquished by making them cease to arise, as are the perceptions of suffering, etc.
Ở đây, theo cách đoạn trừ từng phần, quán tưởng vô thường từ bỏ nhận thức thường hằng theo cách đoạn trừ từng phần; và khi từ bỏ, những phiền não và các hành hữu vi do chúng làm gốc, cùng với các uẩn quả báo do cả hai làm gốc, mà có thể sinh khởi trong tương lai nếu nhận thức “thường hằng” không diễn ra như vậy, tất cả những điều đó đều bị từ bỏ theo cách không cho chúng diễn ra; tương tự với nhận thức khổ, v.v.
Tenāha – ‘‘vipassanā hi tadaṅgavasena saddhiṃ khandhābhisaṅkhārehi kilese pariccajatī’’ti.
Therefore, it is said— "insight, indeed, by way of suppression by opposite states, relinquishes defilements together with the volitional formations of aggregates."
Do đó, Ngài nói – “Vipassanā từ bỏ các phiền não cùng với các hành hữu vi của các uẩn theo cách đoạn trừ từng phần”.
Saṅkhatadosadassanenāti saṅkhate tebhūmakasaṅkhāragate aniccatādidosadassanena.
By seeing the fault in the conditioned means by seeing the fault of impermanence, etc., in conditioned phenomena belonging to the three realms of existence.
Do thấy lỗi lầm trong các hành hữu vi có nghĩa là do thấy lỗi lầm của vô thường, v.v., trong các hành hữu vi thuộc ba cõi.
Niccādibhāvena tabbiparīte.
The opposite of that by way of permanence, etc.
Những điều trái ngược với chúng là do có tính thường hằng, v.v.
Tanninnatāyāti tadadhimuttatāya.
By way of inclination towards that means by way of being devoted to that.
Do sự hướng về đó có nghĩa là do sự quyết tâm đối với điều đó.
Pakkhandatīti anupavisati anupavisantaṃ viya hoti.
Plunges means enters or is like entering.
Thâm nhập có nghĩa là đi vào, giống như đang đi vào.
Saddhiṃ khandhābhisaṅkhārehi kilese pariccajatīti maggena kilesesu pariccattesu avipākadhammatāpādanena abhisaṅkhārā tammūlakā ca khandhā anuppattirahabhāvena pariccattā nāma hontīti sabbepi te maggo pariccajatīti vuttaṃ.
Relinquishes defilements together with the volitional formations of aggregates: When defilements are relinquished by the path, the volitional formations (abhisaṅkhārā) and the aggregates (khandhā) rooted in them are said to be relinquished because they are made non-resultant and their non-arising is achieved. Thus, it is said that the path relinquishes all of them.
Từ bỏ các phiền não cùng với các hành hữu vi của các uẩn có nghĩa là khi các phiền não đã được từ bỏ bởi đạo lộ, các hành hữu vi và các uẩn do chúng làm gốc được gọi là đã được từ bỏ theo cách không còn sinh khởi, vì chúng đã trở thành các pháp không có quả báo; do đó, nói rằng đạo lộ từ bỏ tất cả những điều đó.
Ubhayanti vipassanāñāṇaṃ maggañāṇañca.
Both means the knowledge of insight and the knowledge of the path.
Cả hai là tuệ vipassanā và tuệ đạo lộ.
Maggañāṇampi hi gotrabhuñāṇassa anu pacchā nibbānadassanato anupassanāti vuccati.
For even path-knowledge is called contemplation because it sees Nibbāna after the knowledge of family-line (gotrabhūñāṇa).
Tuệ đạo lộ cũng được gọi là quán tưởng vì nó thấy Niết Bàn sau tuệ Gotrabhu.
Idañca catutthacatukkaṃ suddhavipassanāvaseneva vuttaṃ, purimāni pana tīṇi samathavipassanāvasena.
And this fourth tetrad is stated solely by way of pure insight, while the previous three are by way of both tranquility (samatha) and insight (vipassanā).
Tứ cặp này được nói chỉ theo cách vipassanā thuần túy, còn ba cặp trước thì theo cách samatha-vipassanā.
Evaṃ catunnaṃ catukkānaṃ vasena soḷasavatthukāya ānāpānassatiyā bhāvanā veditabbā.
Thus, the cultivation of mindfulness of breathing (ānāpānassati) should be understood as having sixteen aspects, by way of these four tetrads.
Như vậy, sự tu tập niệm hơi thở vào ra có mười sáu đối tượng cần được hiểu theo bốn tứ cặp.
Evaṃ soḷasavatthuvasena ca ayaṃ ānāpānassati bhāvitā mahapphalā hoti mahānisaṃsāti veditabbā.
Thus, mindfulness of breathing, cultivated in these sixteen aspects, yields great fruit and great benefit; this should be understood.
Cũng cần biết rằng, khi niệm hơi thở vào ra được tu tập theo mười sáu đối tượng như vậy, nó sẽ mang lại quả lớn và lợi ích lớn.
‘‘Evaṃ bhāvito kho, bhikkhave, ānāpānassatisamādhī’’tiādinā pana santabhāvādivasena mahānisaṃsatā dassitā.
Its great benefit by way of tranquility, etc., is shown by such statements as, "Bhikkhus, when this concentration by mindfulness of breathing is cultivated thus," and so on.
Tuy nhiên, lợi ích lớn của nó được chỉ ra theo cách an tịnh, v.v., qua câu “Này các tỳ khưu, khi định niệm hơi thở vào ra được tu tập như vậy” và tiếp theo.
Vitakkupacchedasamatthatāyapi cassa mahānisaṃsatā daṭṭhabbā.
Its great benefit should also be seen in its ability to suppress thoughts (vitakka).
Cũng cần thấy lợi ích lớn của nó ở khả năng đoạn trừ các tầm.
Ayañhi santapaṇītaasecanakasukhavihārattā samādhiantarāyakarānaṃ vitakkānaṃ vasena ito cito ca cittassa vidhāvanaṃ upacchinditvā ānāpānārammaṇābhimukhameva cittaṃ karoti.
For this concentration, being tranquil, refined, unadulterated, and a pleasant abiding, suppresses the wandering of the mind here and there due to thoughts that hinder concentration, and directs the mind solely towards the object of mindfulness of breathing.
Thật vậy, định này, do có tính an tịnh, vi diệu, không nhàm chán và là trú xứ an lạc, sẽ đoạn trừ sự tán loạn của tâm từ chỗ này sang chỗ khác do các tầm gây chướng ngại cho định, và làm cho tâm hướng thẳng vào đối tượng hơi thở vào ra.
Teneva vuttaṃ – ‘‘ānāpānassati bhāvetabbā vitakkupacchedāyā’’ti (a. ni. 9.1; udā. 31).
Therefore, it is said—"Mindfulness of breathing should be cultivated for the suppression of thoughts."
Do đó, đã nói: “Niệm hơi thở vào ra cần được tu tập để đoạn trừ các tầm” (A. IX, 1; Ud. 31).
Vijjāvimuttipāripūriyā mūlabhāvenapi cassā mahānisaṃsatā veditabbā.
Its great benefit should also be understood from its role as the root cause for the perfection of knowledge and liberation.
Cũng cần biết lợi ích lớn của nó ở vai trò là căn bản cho sự viên mãn của minh và giải thoát.
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
For it was said by the Blessed One—
Điều này đã được Thế Tôn nói:
Tattha nirodhavasena tayo carimakā bhavacarimakā jhānacarimakā cuticarimakāti.
In this regard, there are three types of “last” in terms of cessation: “last of existence”, “last of jhāna”, and “last of decease”.
Ở đây, có ba loại cuối cùng theo cách diệt đi: cuối cùng của hữu (bhava-carimaka), cuối cùng của thiền (jhāna-carimaka), cuối cùng của chết (cuti-carimaka).
Bhavesu hi kāmabhave assāsapassāsā pavattanti, rūpārūpabhavesu na pavattanti, tasmā te bhavacarimakā.
Indeed, in the realms of existence, in the sense-sphere existence, in-breaths and out-breaths occur. They do not occur in the fine-material and immaterial-sphere existences. Therefore, these are called “last of existence”.
Trong các cõi hữu, hơi thở vào ra chỉ diễn ra trong cõi Dục (kāmabhava), không diễn ra trong cõi Sắc (rūpabhava) và cõi Vô Sắc (arūpabhava), do đó chúng là cuối cùng của hữu.
Jhānesu purime jhānattaye pavattanti, catutthe nappavattanti, tasmā te jhānacarimakā.
In the jhānas, they occur in the first three jhānas, but not in the fourth. Therefore, these are called “last of jhāna”.
Trong các tầng thiền, chúng diễn ra trong ba tầng thiền đầu, không diễn ra trong tầng thiền thứ tư, do đó chúng là cuối cùng của thiền.
Ye pana cuticittassa purato soḷasamena cittena saddhiṃ uppajjitvā cuticittena saha nirujjhanti, ime cuticarimakā nāma.
However, those that arise with the sixteenth consciousness before the decease-consciousness and cease with the decease-consciousness are called “last of decease”.
Còn những hơi thở vào ra sanh lên cùng với tâm thứ mười sáu trước tâm chết (cuticitta) và diệt đi cùng với tâm chết, những hơi thở này được gọi là cuối cùng của chết.
Ime idha carimakāti adhippetā.
These are here intended as the “last”.
Ở đây, những hơi thở này được xem là cuối cùng.
Ime kira imaṃ kammaṭṭhānamanuyuttassa bhikkhuno pākaṭā honti ānāpānārammaṇassa suṭṭhu pariggahitattā.
These become clear to a bhikkhu devoted to this meditation subject, due to the excellent comprehension of the object of mindfulness of breathing.
Những hơi thở này được hiển lộ rõ ràng đối với Tỳ-khưu chuyên tâm thực hành đề mục thiền này, do sự nắm giữ chắc chắn đối với đối tượng hơi thở vào ra.
Cuticittassa hi purato soḷasamacittassa uppādakkhaṇe uppādaṃ āvajjayato uppādopi nesaṃ pākaṭo hoti, ṭhitiṃ āvajjayato ṭhitipi nesaṃ pākaṭā hoti, bhaṅgaṃ āvajjayato bhaṅgopi nesaṃ pākaṭo hoti.
For at the moment of the arising of the sixteenth consciousness before the decease-consciousness, its arising becomes clear to one who attends to its arising. Its abiding becomes clear to one who attends to its abiding. Its dissolution becomes clear to one who attends to its dissolution.
Khi quán xét sự sanh của tâm thứ mười sáu trước tâm chết, sự sanh của chúng cũng hiển lộ rõ ràng; khi quán xét sự tồn tại, sự tồn tại của chúng cũng hiển lộ rõ ràng; khi quán xét sự diệt, sự diệt của chúng cũng hiển lộ rõ ràng.
Ito aññaṃ kammaṭṭhānaṃ bhāvetvā arahattappattassa bhikkhuno hi āyuantaraṃ paricchinnaṃ vā hoti aparicchinnaṃ vā, imaṃ pana soḷasavatthukaṃ ānāpānassatiṃ bhāvetvā arahattappattassa āyuantaraṃ paricchinnameva hoti.
When a bhikkhu attains arahatship by developing another meditation subject, his remaining lifespan may be delimited or not delimited. But for one who attains arahatship by developing this mindfulness of breathing with sixteen bases, his remaining lifespan is certainly delimited.
Đối với Tỳ-khưu đã đạt A-la-hán sau khi tu tập một đề mục thiền khác, tuổi thọ còn lại của vị ấy có thể đã được xác định hoặc chưa được xác định; nhưng đối với vị đã đạt A-la-hán sau khi tu tập niệm hơi thở vào ra với mười sáu khía cạnh này, tuổi thọ còn lại của vị ấy đã được xác định rõ ràng.
So ‘‘ettakaṃ dāni me āyusaṅkhārā pavattissanti, na ito para’’nti ñatvā attano dhammatāya eva sarīrapaṭijaggananivāsanapārupanādīni sabbakiccāni katvā akkhīni nimīleti koṭapabbatavihāravāsitissatthero viya, mahākarañjiyavihāravāsimahātissatthero viya, devaputtaraṭṭhe piṇḍapātikatthero viya, cittalapabbatavihāravāsino dvebhātikattherā viya ca.
Knowing, “My life-formations will now continue for this long, and no further than this,” he, in accordance with his nature, performs all duties such as tending to the body, donning robes, and taking covering, and then closes his eyes, just like Thera Tissa, the resident of Koṭapabbata Vihāra, Thera Mahātissa, the resident of Mahākarañjiya Vihāra, the pindapātika Thera in Devaputta-raṭṭha, and the two brother Theras, residents of Cittala-pabbata Vihāra.
Vị ấy biết: ‘‘Bây giờ, các hành thọ của ta sẽ diễn ra chừng này, không hơn nữa,’’ rồi theo lẽ tự nhiên của mình, vị ấy làm tất cả mọi việc như chăm sóc thân thể, mặc y, đắp y, v.v., và nhắm mắt lại, giống như Trưởng lão Tissa trú tại tịnh xá Koṭapabbata, Trưởng lão Mahātissa trú tại tịnh xá Mahākarañjiya, Trưởng lão Piṇḍapātika ở xứ Devaputta, và hai Trưởng lão anh em trú tại tịnh xá Cittapabbatavihāra.
Tatridaṃ ekavatthuparidīpanaṃ – dvebhātikattherānaṃ kireko puṇṇamuposathadivase pātimokkhaṃ osāretvā bhikkhusaṅghaparivuto attano vasanaṭṭhānaṃ gantvā caṅkame ṭhito juṇhapakkhe padosavelāyaṃ candālokena samantato āsiñcamānakhīradhāraṃ viya gaganatalaṃ rajatapaṭṭasadisaṃ vālikāsanthatañca bhūmibhāgaṃ disvā ‘‘ramaṇīyo vatāyaṃ kālo, deso ca mama ajjhāsayasadiso, kīva ciraṃ nu kho ayaṃ dukkhabhāro vahitabbo’’ti attano āyusaṅkhāre upadhāretvā bhikkhusaṅghaṃ āha – ‘‘tumhehi kathaṃ parinibbāyantā bhikkhū diṭṭhapubbā’’ti.
Here is a single illustrative story: One of the two brother Theras, having recited the Pāṭimokkha on a full-moon Uposatha day, went to his dwelling place surrounded by the Saṅgha of bhikkhus. Standing on the promenade, he saw the sky at dusk during the waxing moon period, illuminated by moonlight, as if streaming milk from all sides, and the ground covered with sand resembling a silver sheet. He thought, “How delightful is this time and place, conforming to my inner disposition. How much longer must this burden of suffering be borne?” Having considered his life-formations, he addressed the Saṅgha of bhikkhus: “Have you ever seen bhikkhus attain final Nibbāna in what manner?”
Trong đó, đây là một câu chuyện minh họa: Vào ngày Uposatha rằm, một trong hai Trưởng lão anh em, sau khi tụng giới Pātimokkha xong, cùng với chúng Tăng đi đến chỗ ở của mình và đứng trên đường kinh hành. Vào buổi tối của nửa tháng trăng sáng, nhìn thấy bầu trời như dòng sữa đang chảy tràn ngập ánh trăng, và mặt đất trải đầy cát trắng như tấm bạc, vị ấy nghĩ: ‘‘Thời gian này thật đáng yêu, và nơi này cũng hợp với ý ta. Ta sẽ phải mang gánh nặng khổ đau này trong bao lâu nữa?’’ Vị ấy quán xét các hành thọ của mình, rồi nói với chúng Tăng: ‘‘Các vị đã từng thấy các Tỳ-khưu nhập Niết-bàn như thế nào?’’
Tatra keci āhaṃsu – ‘‘amhehi āsane nisinnakāva parinibbāyantā diṭṭhapubbā’’ti.
Some replied, “We have seen them attain final Nibbāna while seated.”
Một số vị trả lời: ‘‘Chúng tôi đã từng thấy các vị nhập Niết-bàn khi đang ngồi trên tòa.’’
Keci ‘‘amhehi ākāse pallaṅkaṃ ābhujitvā nisinnakā’’ti.
Some said, “We have seen them seated in a cross-legged posture in the air.”
Một số vị nói: ‘‘Chúng tôi đã từng thấy các vị ngồi kiết già trên không trung.’’
Thero āha – ‘‘ahaṃ dāni vo caṅkamantameva parinibbāyamānaṃ dassayissāmī’’ti.
The Thera said, “Now I will show you one attaining final Nibbāna while walking.”
Vị Trưởng lão nói: ‘‘Bây giờ tôi sẽ cho các vị thấy tôi nhập Niết-bàn khi đang kinh hành.’’
Tato caṅkame tiriyaṃ lekhaṃ katvā ‘‘ahaṃ ito caṅkamakoṭito parakoṭiṃ gantvā nivattamāno imaṃ lekhaṃ patvā parinibbāyissāmī’’ti vatvā caṅkamaṃ oruyha parabhāgaṃ gantvā nivattamāno ekena pādena lekhaṃ akkantakkhaṇeyeva parinibbāyīti.
Then, drawing a transverse line on the promenade, he said, “I will go from this end of the promenade to the other end, and as I return and reach this line, I will attain final Nibbāna.” Having said this, he descended from the promenade, went to the far end, and as he returned, he attained final Nibbāna at the very moment one foot crossed the line.
Sau đó, vị ấy kẻ một đường ngang trên đường kinh hành và nói: ‘‘Tôi sẽ đi từ đầu đường kinh hành này đến cuối rồi quay lại, khi đến đường kẻ này thì tôi sẽ nhập Niết-bàn.’’ Nói xong, vị ấy bước xuống đường kinh hành, đi đến cuối rồi quay lại, và ngay khi một chân chạm đến đường kẻ, vị ấy liền nhập Niết-bàn.
167. Yadipi ariyā neva attanāva attānaṃ jīvitā voropesuṃ, nāññamaññampi jīvitā voropesuṃ, nāpi migalaṇḍikaṃ samaṇakuttakaṃ upasaṅkamitvā samādapesuṃ, tathāpi yathāvuttehi tīhi pakārehi matānaṃ antare ariyānampi sabbhāvato ‘‘ariyapuggalamissakattā’’ti vuttaṃ.
167. Although noble ones did not deprive themselves of life, nor did they deprive each other of life, nor did they approach a novice monk like Migalaṇḍika and incite him, nevertheless, it is said “because of the mingling with noble individuals” due to the existence of noble ones among those who died by the three methods mentioned above.
167. Mặc dù các bậc Thánh không tự mình tước đoạt mạng sống của mình, cũng không tước đoạt mạng sống của nhau, cũng không đến gần những Sa-môn giả mạo như Migalaṇḍika để xúi giục, nhưng vì có sự hiện hữu của các bậc Thánh giữa những người đã chết theo ba cách đã nói trên, nên đã nói ‘‘vì có sự pha trộn của các bậc Thánh’’.
Na hi ariyā pāṇātipātaṃ kariṃsu na samādapesuṃ, nāpi samanuññā ahesuṃ.
For noble ones neither committed the offense of killing, nor incited it, nor approved of it.
Thật vậy, các bậc Thánh không sát sanh, không xúi giục sát sanh, cũng không đồng tình.
Atha vā puthujjanakāle attanāva attānaṃ ghātetvā maraṇasamaye vipassanaṃ vaḍḍhetvā ariyamaggaṃ paṭilabhitvā matānampi ariyānaṃ sabbhāvato imināva nayena attanāva attānaṃ jīvitā voropanassa ariyānampi sabbhāvato ariyapuggalamissakattā ‘‘moghapurisā’’ti na vuttaṃ.
Alternatively, it is said in this same way, “because of the mingling with noble individuals,” without calling them “worthless men,” because there were also noble ones who, having killed themselves in their ordinary personhood, enhanced insight at the time of death, attained the noble path, and then died; and because of the existence of noble ones who deprived themselves of life in this manner.
Hoặc giả, theo cách này, vì có sự hiện hữu của các bậc Thánh đã tự mình giết chết mình khi còn là phàm phu, rồi vào lúc chết đã phát triển thiền quán, đạt được Thánh đạo và qua đời, nên đã nói ‘‘vì có sự pha trộn của các bậc Thánh’’ đối với việc tự mình tước đoạt mạng sống, mà không nói ‘‘những kẻ vô dụng’’.
‘‘Te bhikkhū’’ti vuttanti ‘‘kathañhi nāma te, bhikkhave, bhikkhū attanāpi attānaṃ jīvitā voropessantī’’ti ettha ‘‘moghapurisā’’ti avatvā ‘‘te bhikkhū’’ti vuttaṃ.
“Those bhikkhus” is said—instead of “worthless men,” “those bhikkhus” is said in the passage: “How, monks, could those bhikkhus deprive themselves of life?”
Đã nói ‘‘những Tỳ-khưu ấy’’ là trong câu ‘‘Này các Tỳ-khưu, làm sao mà những Tỳ-khưu ấy lại tự mình tước đoạt mạng sống của mình được?’’ thì không nói ‘‘những kẻ vô dụng’’ mà nói ‘‘những Tỳ-khưu ấy’’.
168. Itthīsu paṭibaddhacittatā nāma chandarāgena sārattatā sāpekkhabhāvoti āha ‘‘sārattā apekkhavanto’’ti.
168. Being attached to women means being infatuated with sensual desire and having affection. Thus, he says “infatuated and affectionate”.
168. ‘‘Tâm bị ràng buộc vào phụ nữ’’ có nghĩa là tham ái, say đắm và quyến luyến, nên đã nói ‘‘say đắm, quyến luyến’’.
Maraṇassa guṇakittanaṃ jīvite ādīnavadassanapubbaṅgamanti āha ‘‘jīvite ādīnavaṃ dassetvā’’ti.
The praise of death is preceded by showing the danger in life. Thus, he says “showing the danger in life”.
‘‘Ca ngợi cái chết’’ là đi trước bằng việc ‘‘chỉ ra những nguy hiểm của sự sống’’, nên đã nói ‘‘chỉ ra những nguy hiểm của sự sống’’.
‘‘Kiṃ tuyhiminā pāpakena dujjīvitenā’’ti idaṃ jīvite ādīnavadassanaṃ.
“What use is this evil, wretched life to you?”—this is showing the danger in life.
‘‘Ngươi có ích gì với cuộc sống xấu xa, tội lỗi này?’’ đây là chỉ ra những nguy hiểm của sự sống.
‘‘Mataṃ te jīvitā seyyo’’tiādi pana maraṇaguṇakittananti daṭṭhabbaṃ.
“Your death is better than life,” and so on, should be understood as praise of death.
Còn ‘‘Chết còn hơn sống’’ v.v., thì phải hiểu là ca ngợi cái chết.
Lobhādīnaṃ ativiya ussannattā anupaparikkhitvā kataṃ sāhasikakammaṃ kibbisanti vuccatīti āha – ‘‘kibbisaṃ sāhasikakammaṃ lobhādikilesussada’’nti.
Due to an excessive abundance of greed and so forth, a reckless act performed without due consideration is called an offense. Thus, he says, “an offense is a reckless act due to an abundance of defilements such as greed.”
Do sự tràn ngập quá mức của tham ái v.v., hành động liều lĩnh được thực hiện mà không suy xét kỹ lưỡng được gọi là tội lỗi (kibbisa), nên đã nói – ‘‘kibbisa là hành động liều lĩnh do sự tràn ngập của các phiền não như tham ái’’.
Kasmā idaṃ vuccatīti chabbaggiyānaṃyevedaṃ vacanaṃ.
Why is this said? This is the statement of the group of six bhikkhus themselves.
Tại sao điều này được nói? Đây là lời nói của nhóm sáu Tỳ-khưu (chabbaggiya) mà thôi.
Mata-saddo ‘‘gata’’ntiādīsu viya bhāvavacanoti āha ‘‘tava maraṇa’’nti.
The word mata (dead) is a word denoting a state, like in gata (gone), and so on. Thus, he says “your death”.
Từ mata (chết) là một từ chỉ trạng thái (bhāva-vacana) giống như ‘‘gata’’ (đi) v.v., nên đã nói ‘‘cái chết của ngươi’’.
Katakāloti katamaraṇakālo.
Katakālo means one whose death has been brought about.
Katakālo có nghĩa là thời điểm đã chết.
Atha vā kāloti maraṇassetaṃ adhivacanaṃ, tasmā katakāloti katamaraṇoti attho.
Alternatively, kālo is a designation for death. Therefore, katakālo means one who has caused death.
Hoặc kālo là một từ đồng nghĩa với cái chết, do đó katakālo có nghĩa là đã chết.
Tenevāha ‘‘kālaṃ katvā, maritvā’’ti.
Thus, he says “having made a time, having died”.
Chính vì thế mà đã nói ‘‘kālaṃ katvā, maritvā’’ (đã làm cái chết, đã chết).
Divi bhavā dibbāti āha ‘‘devaloke uppannehī’’ti.
Existing in the divine realm are divine. Thus, he says “born in the deva world”.
Dibbā (thuộc cõi trời) là những gì có trong cõi trời, nên đã nói ‘‘sanh lên trong cõi trời’’.
Samappitoti yutto.
Samappito means endowed with.
Samappito có nghĩa là phù hợp.
Samaṅgībhūtoti sammadeva ekībhāvaṃ gato.
Samaṅgībhūto means having become completely united.
Samaṅgībhūto có nghĩa là đã hòa nhập hoàn toàn thành một.
172. Ussukkavacananti pubbakālakiriyāvacanaṃ.
172. Ussukkavacana means a word referring to a prior action.
172. Ussukkavacana là từ chỉ hành động trước.
Ayañhi samānakattukesu pubbāparakālakiriyāvacanesu pubbakālakiriyāvacanassa niruttivohāro.
This is indeed the grammatical usage for a word referring to a prior action in cases where the agent is the same for prior and subsequent actions.
Đây là cách dùng ngữ pháp để chỉ hành động trước trong các hành động xảy ra trước và sau có cùng chủ ngữ.
Sañciccāti imassa padassa ‘‘jānitvā sañjānitvā cecca abhivitaritvā’’ti evaṃ pubbakālakiriyāvasena byañjanānurūpaṃ katvā padabhājane vattabbe tathā avatvā ‘‘jānanto sañjānanto’’ti puggalādhiṭṭhānaṃ katvā ‘‘cecca abhivitaritvā vītikkamo’’ti jīvitā voropanassa ca tadatthavasena niddiṭṭhattā vuttaṃ ‘‘byañjane ādaraṃ akatvā’’ti.
In the word analysis of sañciccā (intentionally), it should have been stated in the sense of a prior action, such as “having known, having fully known, having mentally deliberated, having transgressed.” However, it was not stated in that way. Instead, it was based on the person, “knowing, fully knowing,” and the deprivation of life was specified in the sense of its meaning: “having mentally deliberated, it is a transgression.” Therefore, it is said “without regard for the form of the expression”.
Đối với từ Sañciccā, lẽ ra trong phần phân tích từ phải nói theo cách chỉ hành động trước như ‘‘jānitvā sañjānitvā cecca abhivitaritvā’’ (đã biết, đã nhận biết, đã suy xét kỹ lưỡng) theo đúng hình thức ngữ pháp, nhưng thay vào đó lại nói ‘‘jānanto sañjānanto’’ (đang biết, đang nhận biết) theo cách quy chiếu vào chủ thể (puggalādhiṭṭhāna), và ‘‘cecca abhivitaritvā vītikkamo’’ (sự vượt qua do đã suy xét kỹ lưỡng) được chỉ định theo nghĩa của việc tước đoạt mạng sống, nên đã nói ‘‘không chú ý đến hình thức ngữ pháp’’.
‘‘Jānanto’’ti avisesena vuttepi ‘‘sañcicca manussaviggahaṃ jīvitā voropeyyā’’ti vuttattā pāṇavisayamettha jānananti āha ‘‘pāṇoti jānanto’’ti, satto ayanti jānantoti attho.
Although "knowing" is stated without specification, because it is said "should intentionally deprive a human being of life," the knowing here has a living being as its object; thus he said "knowing it is a living being," the meaning of which is, "knowing ‘this is a being’."
Dù từ ‘‘Jānanto’’ (biết) được nói một cách không phân biệt, nhưng vì đã nói ‘‘cố ý đoạt mạng sống của một con người’’, nên ở đây sự biết liên quan đến sinh mạng. Vì vậy, nói ‘‘biết là một sinh mạng’’, nghĩa là biết đây là một chúng sinh.
Pāṇoti hi vohārato satto, paramatthato jīvitindriyaṃ vuccati.
Indeed, pāṇa is conventionally a being; in the ultimate sense, it is called the life-faculty.
Thật vậy, Pāṇa (sinh mạng) theo cách dùng thông thường là chúng sinh, theo nghĩa tối hậu là sinh mạng căn (jīvitindriya).
‘‘Manussaviggahoti jānanto’’ti avatvā ‘‘pāṇoti jānanto’’ti vacanaṃ ‘‘manusso aya’’nti ajānitvā kevalaṃ sattasaññāya ghātentassapi pārājikabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ.
The statement "knowing it is a living being" instead of "knowing it is a human being" was made to show that for one who kills with the mere perception of a being, not knowing "this is a human," it is still a pārājika.
Việc không nói ‘‘biết là một con người’’ mà nói ‘‘biết là một sinh mạng’’ là để chỉ ra rằng ngay cả khi không biết ‘‘đây là một con người’’ mà chỉ với nhận thức về một chúng sinh mà giết hại thì cũng phạm tội Pārājika.
Teneva eḷakacatukke (pārā. aṭṭha. 2.174) eḷakasaññāya manussapāṇaṃ vadhantassa pārājikāpatti dassitā.
For this very reason, in the Four Cases of the Goat, the pārājika offense is shown for one who kills a human being with the perception of it being a goat.
Chính vì thế, trong trường hợp bốn con cừu đã chỉ ra rằng người giết hại sinh mạng con người với nhận thức là con cừu thì phạm tội Pārājika.
Tasmā ‘‘manussaviggaho’’ti avatvā ‘‘pāṇoti jānanto’’ti avisesena vuttaṃ.
Therefore, it was stated without specification as "knowing it is a living being" instead of "it is a human being."
Do đó, không nói ‘‘con người’’ mà nói ‘‘biết là một sinh mạng’’ một cách không phân biệt.
Sañjānantoti ettha saha-saddena samānattho saṃ-saddoti āha – ‘‘teneva pāṇajānanākārena saddhiṃ jānanto’’ti, teneva pāṇajānanākārena saddhiṃ jīvitā voropemīti jānantoti attho.
Here, in the word sañjānanto, the prefix saṃ- has the same meaning as the word saha; thus he said: "knowing together with that very way of knowing it as a living being," the meaning of which is, knowing "I am depriving it of life" along with that very way of knowing it as a living being.
Trong từ Sañjānanto (biết rõ), tiền tố ‘‘saṃ-’’ có cùng nghĩa với từ ‘‘saha-’’ (cùng với), nên nói – ‘‘biết cùng với cách biết về sinh mạng đó’’, nghĩa là biết rằng ‘‘tôi sẽ đoạt mạng sống cùng với cách biết về sinh mạng đó’’.
Yadipi ekasseva cittassa ubhayārammaṇabhāvāsambhavato pāṇoti jānanena saddhiṃ jīvitā voropemīti jānanaṃ ekakkhaṇe na sambhavati, pāṇotisaññaṃ pana avijahitvā māremīti jānanaṃ sandhāya ‘‘teneva…pe… saddhiṃ jānanto’’ti vuttaṃ.
Although, because it is impossible for a single mind to have two objects, knowing "I am depriving it of life" is not possible in the same moment as knowing "it is a living being," it was said "together with that very… knowing" with reference to knowing "I am killing it" without having abandoned the perception "it is a living being."
Mặc dù không thể có hai đối tượng của một tâm trong cùng một khoảnh khắc, nên sự biết ‘‘tôi sẽ đoạt mạng sống cùng với sự biết về sinh mạng’’ không thể xảy ra trong một khoảnh khắc; nhưng từ ‘‘teneva…pe… saddhiṃ jānanto’’ (biết cùng với…) được nói với ý nghĩa là biết ‘‘tôi sẽ giết hại mà không bỏ đi nhận thức về sinh mạng’’.
Tasmā saddhinti avijahitvāti vuttaṃ hoti.
Therefore, saddhiṃ (together with) means "without abandoning."
Do đó, từ saddhiṃ (cùng với) có nghĩa là ‘‘không từ bỏ’’.
Keci pana ‘‘ñātapariññāya diṭṭhasabhāvesu dhammesu tīraṇapariññāya tilakkhaṇaṃ āropetvā ‘rūpaṃ anicca’ntiādinā sabhāvena saddhiṃ ekakkhaṇe aniccādilakkhaṇajānanaṃ viya ‘imaṃ pāṇaṃ māremī’ti attano kiriyāya saddhiṃyeva jānātī’’ti vadanti.
Some, however, say: "Just as with phenomena whose intrinsic nature has been seen by means of knowledge by comprehension, by applying the three characteristics by means of knowledge by judgment, one knows characteristics such as impermanence in the same moment with their intrinsic nature—as in ‘form is impermanent’—so too one knows ‘I am killing this living being’ simultaneously with one’s own action."
Một số người nói rằng ‘‘cũng như sự biết về các đặc tính vô thường, khổ, vô ngã trong cùng một khoảnh khắc cùng với bản chất của các pháp đã được thấy bằng tri kiến, đã được suy xét bằng trí tuệ và đã được áp dụng ba đặc tính; thì ở đây cũng vậy, biết cùng với hành động của chính mình là ‘tôi sẽ giết sinh mạng này’’’.
Apare pana ācariyā tatthāpi evaṃ na kathenti.
Other teachers, however, do not state it in this way even in that case.
Tuy nhiên, các vị đạo sư khác không nói như vậy về trường hợp đó.
Vadhakacetanāvasena cetetvāti ‘‘imaṃ māremī’’ti vadhakacetanāya cintetvā.
Having formed the intention by way of the volition to kill: having thought with the volition to kill, "I will kill this one."
Cetetvā (cố ý) theo ý sát hại nghĩa là nghĩ ‘‘tôi sẽ giết người này’’ với ý sát hại.
Pakappetvāti ‘‘vadhāmi na’’nti evaṃ cittena paricchinditvā.
Having determined: having decided with the mind, "I will kill," "I will not."
Pakappetvā (quyết định) nghĩa là tâm quyết định ‘‘tôi sẽ giết họ’’.
Abhivitaritvāti sanniṭṭhānaṃ katvā.
Having made the resolution: having made a firm decision.
Abhivitaritvā (kiên quyết) nghĩa là đã quyết định dứt khoát.
Tenevāha ‘‘nirāsaṅkacittaṃ pesetvā’’ti.
Therefore he said: "having dispatched a mind free of doubt."
Chính vì thế, nói ‘‘đã gửi đi một tâm không nghi ngờ’’.
Upakkamavasenāti sāhatthikādiupakkamavasena.
By way of an undertaking: by way of an undertaking such as one’s own hand, etc.
Theo phương tiện nghĩa là theo phương tiện tự tay làm, v.v.
Evaṃ pavattassāti evaṃ yathāvuttavidhinā pavattassa.
Of one who has proceeded thus: of one who has proceeded in this way, according to the method described.
Đối với người đã hành động như vậy nghĩa là đã hành động theo cách đã nói ở trên.
Kiñcāpi ‘‘sañciccā’’ti imassa vippakatavacanattā ‘‘jīvitā voropeyyā’’ti imināva aparakālakiriyāvacanena sabbathā pariniṭṭhitavītikkamo vutto, tathāpi ‘‘sañciccā’’ti iminā vuccamānaṃ apariyositavītikkamampi avasānaṃ pāpetvā dassetuṃ ‘‘vītikkamo’’ti padabhājanaṃ vuttaṃ.
Although, because the word "intentionally" is expressed as an incomplete action, the completely finalized transgression is stated by "should deprive of life," which is a word for a subsequent action, nevertheless, the analysis of the word "transgression" was stated in order to show also the uncompleted transgression expressed by "intentionally" as having reached its conclusion.
Mặc dù ‘‘sañcicca’’ (cố ý) là một từ chưa hoàn thành, và ‘‘jīvitā voropeyyā’’ (đoạt mạng sống) là một từ hành động sau đó đã nói về một sự vi phạm hoàn toàn đã kết thúc; nhưng để chỉ ra rằng ngay cả một sự vi phạm chưa hoàn thành được biểu thị bằng ‘‘sañcicca’’ cũng được đưa đến kết thúc, nên đã nói ‘‘vītikkamo’’ (sự vi phạm) trong phần phân tích từ.
Tenevāha ‘‘ayaṃ sañciccasaddassa sikhāppatto atthoti vuttaṃ hotī’’ti.
For this very reason he said: "This is to say that the culminating meaning of the word 'intentionally' is stated."
Chính vì thế, nói ‘‘đây là ý nghĩa cao nhất của từ sañcicca’’.
Ādito paṭṭhāyāti paṭisandhiviññāṇena saddhiṃ uppannakalalarūpato paṭṭhāya.
From the beginning: from the kalala-form that arose together with the relinking-consciousness.
Từ khởi đầu nghĩa là từ hình thái kalala (hợp chất lỏng) xuất hiện cùng với thức tái tục.
Sayanti etthāti seyyā, mātukucchisaṅkhāto gabbho seyyā etesanti gabbhaseyyakā, aṇḍajā jalābujā ca.
That in which they lie is a seyyā; a womb, designated as the mother’s belly, is the seyyā for them, hence they are gabbhaseyyakā (womb-lying beings), both egg-born and womb-born.
Nơi mà chúng nằm là seyyā (chỗ nằm); những gì có bào thai là chỗ nằm thì được gọi là gabbhaseyyakā (nằm trong bào thai), tức là loài noãn sinh và thai sinh.
Tesaṃ gabbhaseyyakānaṃ vasena sabbasukhumattabhāvadassanatthaṃ ‘‘yaṃ mātukucchismi’’ntiādi vuttaṃ, na pārājikavatthuniyamanatthaṃ.
In order to show the subtlest state of existence by way of those womb-lying beings, "which in the mother's womb" and so on was said, not for the purpose of defining the basis for a pārājika.
Để chỉ ra hình thái vi tế nhất của những loài nằm trong bào thai, nên đã nói ‘‘cái trong bụng mẹ’’, v.v., chứ không phải để quy định đối tượng của Pārājika.
Opapātikasaṃsedajāpi hi manussā pārājikavatthumeva.
For spontaneously-born and moisture-born humans are also a basis for a pārājika.
Thật vậy, ngay cả con người thuộc loài hóa sinh và thấp sinh cũng là đối tượng của Pārājika.
Na cevimaṃ sabbapaṭhamaṃ manussaviggahaṃ jīvitā voropetuṃ sakkā.
But it is not possible to deprive this very first human being of life.
Và không thể đoạt mạng sống của con người ở hình thái đầu tiên này.
Paṭisandhicittena hi saddhiṃ tiṃsa kammajarūpāni nibbattanti, tesu pana ṭhitesuyeva soḷasa bhavaṅgacittāni uppajjitvā nirujjhanti.
For, together with the relinking-consciousness, thirty forms arisen from kamma are produced; while they persist, sixteen bhavaṅga-consciousnesses arise and cease.
Thật vậy, ba mươi sắc do nghiệp sinh khởi cùng với tâm tái tục; nhưng trong khi chúng tồn tại, mười sáu tâm bhavaṅga (hộ kiếp) sinh khởi rồi diệt đi.
Etasmiṃ antare gahitapaṭisandhikassa dārakassa vā mātuyā vā panassa antarāyo natthi.
In this interval, there is no harm to the child who has taken relinking, nor to its mother.
Trong khoảng thời gian này, không có sự nguy hiểm nào cho đứa trẻ đã thọ tái tục hoặc cho người mẹ của nó.
Ayañhi maraṇassa anokāso nāma.
This, indeed, is called an occasion where death is impossible.
Đây là điều không có cơ hội cho cái chết.
Ekasmiñhi soḷasacittakkhaṇe kāle dārakassa maraṇaṃ natthi tadā cuticittassa asambhavato, mātuyāpi tattakaṃ kālaṃ anatikkamitvā tadanantareyeva cavanadhammāya gabbhaggahaṇasseva asambhavato.
For in the period of one and sixteen mind-moments, there is no death for the child, because of the impossibility of a death-consciousness at that time; and for the mother, because of the impossibility of conception itself if she were of a nature to die immediately after without that much time having passed.
Trong một khoảnh khắc gồm mười sáu sát na tâm, đứa trẻ không chết vì không thể có tâm tử; và đối với người mẹ, việc thọ thai không thể xảy ra nếu không vượt qua khoảng thời gian đó và chết ngay sau đó.
Cittaggahaṇeneva avinābhāvato sesaarūpadhammānampi gahitattā rūpakāyupatthambhitasseva ca nāmakāyassa pañcavokāre pavattisabbhāvato vuttaṃ ‘‘sakalāpi pañcavokārapaṭisandhi dassitā hotī’’ti.
Because the remaining formless dhammas are also included by the inclusion of consciousness, due to their inseparability, and because the existence of the mental body in the five-constituent existence is supported by the physical body, it was said: "the entire five-constituent relinking is shown."
Vì các pháp vô sắc khác cũng được thọ nhận do sự thọ nhận tâm, và vì danh thân được duy trì bởi sắc thân tồn tại trong cõi ngũ uẩn, nên đã nói ‘‘toàn bộ sự tái tục trong cõi ngũ uẩn đã được chỉ ra’’.
Tattha sakalāpi pañcavokārapaṭisandhīti paripuṇṇā anūnā rūpādipañcakkhandhānaṃ paṭisandhīti evamattho gahetabbo, na pana sakalāpi pañcavokārabhave paṭisandhīti.
Therein, "the entire five-constituent relinking" should be understood in this sense: the complete, not deficient, relinking of the five aggregates of form, etc., and not as "the entire relinking in the five-constituent existence."
Ở đây, sakalāpi pañcavokārapaṭisandhī (toàn bộ sự tái tục trong cõi ngũ uẩn) nên được hiểu là sự tái tục đầy đủ, không thiếu sót của năm uẩn sắc, v.v., chứ không phải là toàn bộ sự tái tục trong các cõi ngũ uẩn.
Tenevāha ‘‘tasmā tañca paṭhamaṃ cittaṃ…pe… kalalarūpanti ayaṃ sabbapaṭhamo manussaviggaho’’ti.
Therefore he said: "Thus, that first consciousness… and the kalala-form, this is the very first human being."
Chính vì thế, nói ‘‘do đó, tâm đầu tiên đó…pe… hình thái kalala này là hình thái con người đầu tiên’’.
‘‘Tadahujātassa eḷakassa lomaṃ jātiuṇṇā’’ti keci.
Some say: "The wool of a goat at the moment of birth is jāti-uṇṇā."
Một số người nói ‘‘lông cừu của con cừu mới sinh là len tự nhiên (jātiuṇṇā)’’.
‘‘Himavantappadese jātimantaeḷakalomaṃ jātiuṇṇā’’ti apare.
Others say: "The wool of a jātimanta-goat in the Himalayan region is jāti-uṇṇā."
Những người khác nói ‘‘lông cừu có sẵn trong tự nhiên ở vùng Hy Mã Lạp Sơn là len tự nhiên’’.
Sukhumajātilomā eva kira keci eḷakā himavante vijjanti.
It seems that certain goats with fine, natural wool exist in the Himalayas.
Có một số loài cừu ở Hy Mã Lạp Sơn có lông rất mịn.
‘‘Gabbhaṃ phāletvā gahitaeḷakalomaṃ jātiuṇṇā’’ti aññe.
Still others say: "Goat wool taken by splitting open the womb is jāti-uṇṇā."
Những người khác nói ‘‘lông cừu lấy ra bằng cách mổ bụng là len tự nhiên’’.
Ekena aṃsunāti khuddakabhāṇakānaṃ matena vuttaṃ.
By one fiber: This is stated according to the view of the Khuddakabhāṇakas.
Bằng một sợi lông được nói theo quan điểm của các vị tiểu bộ sư.
Tathā hi ‘‘gabbhaseyyakasattānaṃ paṭisandhikkhaṇe pañcakkhandhā apacchā apure ekato pātubhavanti.
Thus, having said: "At the moment of relinking for womb-lying beings, the five aggregates arise together, neither before nor after. The continuity of form that has arisen at that moment, designated as kalala, is minute, the size of what can be blown away by a single puff of a small fly,"
Thật vậy, sau khi nói ‘‘năm uẩn của chúng sinh nằm trong bào thai xuất hiện cùng lúc, không trước không sau, vào khoảnh khắc tái tục. Vào khoảnh khắc đó, chuỗi sắc pháp gọi là kalala (hợp chất lỏng) rất nhỏ, chỉ đủ để một con ruồi nhỏ có thể hớp được’’, rồi lại nói ‘‘điều này quá nhiều, nó chỉ bằng một giọt dầu đọng lại ở đầu kim nhọn sau khi nhúng vào dầu rồi nhấc lên’’.
Tasmiṃ khaṇe pātubhūtā kalalasaṅkhātā rūpasantati parittā hoti khuddakamakkhikāya ekavāyāmena pātabbamattā’’ti vatvā puna ‘‘atibahuṃ etaṃ, saṇhasūciyā tele pakkhipitvā ukkhittāya paggharitvā agge ṭhitabindumatta’’nti vuttaṃ.
and again, "This is too large; it is the size of a drop that remains at the tip of a fine needle after it has been dipped in oil and lifted up," it was stated.
Sau khi nói rằng: “Vào khoảnh khắc đó, dòng sắc pháp được gọi là kalala (giọt mỡ) vừa xuất hiện rất nhỏ, chỉ bằng lượng có thể uống được trong một lần vỗ cánh của một con ruồi nhỏ”, lại nói rằng: “Điều đó là quá nhiều, nó chỉ bằng giọt dầu còn lại ở đầu cây kim nhỏ sau khi nhúng vào dầu rồi nhấc lên và để ráo”.
Tampi paṭikkhipitvā ‘‘ekakese telato uddharitvā gahite tassa paggharitvā agge ṭhitabindumatta’’nti vuttaṃ.
Having rejected that too, it was stated: "it is the size of a drop that remains at the tip of a single hair after it has been drawn out of oil and held up."
Bác bỏ điều đó, lại nói ‘‘nó chỉ bằng một giọt dầu đọng lại ở đầu một sợi tóc sau khi nhúng vào dầu rồi nhấc lên’’.
Tampi paṭikkhipitvā ‘‘imasmiṃ janapade manussānaṃ kese aṭṭhadhā phālite tato ekakoṭṭhāsappamāṇo uttarakurukānaṃ keso, tassa pasannatilatelato uddhaṭassa agge ṭhitabindumatta’’nti vuttaṃ.
Having rejected that too, it was stated: "A hair of the humans in this region, when split eightfold, one part of that is the size of a hair of the Northern Kurus; it is the size of a drop that remains at the tip of such a hair when it has been lifted out of clear sesame oil."
Bác bỏ điều đó, lại nói ‘‘một sợi tóc của người dân ở xứ này được chẻ làm tám phần, một phần trong số đó bằng một sợi tóc của người Uttarakuru, và nó chỉ bằng một giọt dầu đọng lại ở đầu sợi tóc đó sau khi nhúng vào dầu mè tinh khiết rồi nhấc lên’’.
Tampi paṭikkhipitvā ‘‘jātiuṇṇā nāma sukhumā, tassā ekaaṃsuno pasannatilatele pakkhipitvā uddhaṭassa paggharitvā agge ṭhitabindumatta’’nti (vibha. aṭṭha. 26) khuddakabhāṇakehi vuttaṃ.
Having rejected that too, it was stated by the Khuddakabhāṇakas: "Jāti-uṇṇā is fine; it is the size of a drop that remains at the tip of a single fiber of it after it has been dipped in clear sesame oil and lifted up."
Bác bỏ điều đó, các vị tiểu bộ sư đã nói ‘‘len tự nhiên (jātiuṇṇā) rất mịn, và nó chỉ bằng một giọt dầu đọng lại ở đầu một sợi lông của nó sau khi nhúng vào dầu mè tinh khiết rồi nhấc lên’’.
Saṃyuttabhāṇakā pana ‘‘tīhi jātiuṇṇaṃsūhi katasuttagge saṇṭhitatelabinduppamāṇaṃ kalalaṃ hotī’’ti (saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.235) vadanti.
The Saṃyuttabhāṇakas, however, say: "The kalala is the size of a drop of oil that has formed on the tip of a thread made from three jāti-uṇṇā fibers."
Tuy nhiên, các vị hợp bộ sư nói rằng ‘‘kalala có kích thước bằng một giọt dầu đọng lại ở đầu sợi chỉ được làm từ ba sợi lông len tự nhiên’’.
‘‘Accha’’nti vuttamatthaṃ pariyāyantarena vibhāveti ‘‘vippasanna’’nti.
He clarifies the meaning of the word "clear" with another term: "very clear."
Giải thích ý nghĩa đã nói là ‘‘Accha’’ (trong suốt) bằng một cách khác là ‘‘vippasanna’’ (rất trong sáng).
Sappimaṇḍoti pasannasappi.
The cream of ghee: clear ghee.
Sappimaṇḍo (bơ trong) nghĩa là bơ tinh khiết.
Yathāti idaṃ ānetvā etthāpi sambandhitabbaṃ, sappimaṇḍopi vuttabinduppamāṇova idha adhippeto.
As: This should be brought in and connected here as well; the cream of ghee is also intended here to be of the stated drop-size.
Từ Yathā (như) nên được mang đến đây để liên kết, bơ trong cũng được hiểu ở đây là có kích thước bằng giọt đã nói.
Evaṃvaṇṇappaṭibhāganti vuttappamāṇasaṇṭhānaparicchinnaṃ.
Of such-like color: delimited by the stated size and shape.
Evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ (tương tự về màu sắc như vậy) nghĩa là được xác định bằng kích thước và hình dạng đã nói.
Atha vā evaṃvaṇṇappaṭibhāganti evaṃvaṇṇaṃ evaṃsaṇṭhānañca.
Alternatively, of such-like color means of such a color and of such a shape.
Hoặc evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ có nghĩa là có màu sắc và hình dạng như vậy.
Paṭibhajanaṃ vā paṭibhāgo, sadisatābhajanaṃ sadisatāpattīti attho.
Or, a division is a paṭibhāga; the meaning is the partaking of similarity, the attainment of similarity.
Hoặc paṭibhāgo là sự tương ứng, nghĩa là sự tương tự, sự giống nhau.
Evaṃvidho vaṇṇappaṭibhāgo rūpato saṇṭhānato ca sadisatāpatti etassāti evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ.
Having such a similar appearance by way of color and form means evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ.
Evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ (có hình dạng tương tự như vậy) là sự giống nhau về hình thái và cấu trúc.
Kalalanti pavuccatīti bhūtupādārūpasaṅkhāto santānavasena pavattamāno attabhāvo kalalaṃ nāmāti kathīyati.
"Kalala is said to be" refers to the individual existence, consisting of primary elements and derived matter, that continues in a stream, which is called kalala.
Kalalaṃ (hợp thể sơ khai) được gọi là (kalalanti pavuccatī) là một hợp thể (attabhāvo) được gọi là kalalaṃ, phát triển theo dòng tương tục (santānavasena) dưới dạng sắc pháp do duyên sinh (bhūtupādārūpasaṅkhāto).
Vīsavassasatāyukassāti nidassanamattaṃ tato ūnādhikāyukamanussānampi sabbhāvato.
"Of one whose lifespan is a hundred years" is merely an illustration, as there are also human beings with shorter or longer lifespans.
Vīsavassasatāyukassa (của người có tuổi thọ hai mươi vạn năm) chỉ là một ví dụ, vì con người có tuổi thọ ít hơn hoặc nhiều hơn cũng tồn tại.
Kalalakālepīti paṭhamasattāhabbhantare yaṃ santativasena pavattamānaṃ kalalasaṅkhātaṃ attabhāvaṃ jīvitā voropetuṃ sakkā, taṃ sandhāya vadati.
"Even in the kalala stage" refers to the individual existence, designated as kalala, which continues in a stream within the first week, and which it is possible to deprive of life.
Kalalakālepi (ngay cả trong thời kỳ kalalaṃ) là nói đến việc có thể tước đoạt sự sống của một hợp thể được gọi là kalalaṃ, đang phát triển theo dòng tương tục trong bảy ngày đầu tiên.
Tato vā uddhanti dutiyasattāhādīsu abbudādibhāvappattaṃ sandhāya vuttaṃ.
"Or after that" is said with reference to (the being) having reached the state of abbuda and so on in the second week and subsequent periods.
Tato vā uddhaṃ (hoặc sau đó) là nói đến việc đã đạt đến trạng thái abbudādi (khối thịt, cục máu đông, v.v.) trong bảy ngày thứ hai trở đi.
Nanu ca uppannānaṃ dhammānaṃ sarasanirodheneva nirujjhanato antarā upacchedo na sakkā kātuṃ, ‘‘tasmā…pe… jīvitindriyaṃ upacchindati uparodhetī’’ti kasmā vuttanti āha – ‘‘jīvitindriyassa paveṇīghaṭanaṃ…pe… uparodhetīti vuccatī’’ti.
Someone might ask, "Since phenomena that have arisen cease by their inherent nature, how can there be an interruption in between? Why is it said, 'Therefore... he cuts off, he destroys the life faculty'?" He replies, "'Cutting off the continuum of the life faculty... is called destroying it.'"
Há chẳng phải các pháp đã sinh đều diệt đi bởi sự diệt tự nhiên của chính chúng, không thể cắt đứt ở giữa sao? Tại sao lại nói “tasmā…pe… jīvitindriyaṃ upacchindati uparodhetī (do đó…pe… cắt đứt, làm đình chỉ sinh mạng căn)” vậy? (Người soạn chú giải) nói: “jīvitindriyassa paveṇīghaṭanaṃ…pe… uparodhetīti vuccati (sự nối tiếp của sinh mạng căn…pe… được gọi là làm đình chỉ)”.
Kathañcāyamattho viññāyatīti āha ‘‘svāyamattho’’tiādi.
And how is this meaning to be understood? He says, "This meaning..." and so on.
Làm sao ý nghĩa này được hiểu vậy? (Người soạn chú giải) nói: “svāyamattho (ý nghĩa này là)” v.v.
Etthāha (sārattha. ṭī. 1.5; itivu. aṭṭha. 74) – khaṇe khaṇe nirujjhanasabhāvesu saṅkhāresu ko hanti, ko vā haññati, yadi cittacetasikasantāno, so arūpatāya na chedanabhedanādivasena vikopanasamattho, napi vikopanīyo.
Here it is said (Sārattha. Ṭī. 1.5; Itivu. Aṭṭha. 74): In formations that are by nature ceasing moment by moment, who kills, and who is killed? If it is the mental and volitional continuum, being formless, it is not capable of disturbance by cutting, breaking, etc., nor is it susceptible to disturbance.
Ở đây, (Sārattha. ṭī. 1.5; Itivu. aṭṭha. 74) nói: Trong các hành có bản chất diệt đi từng sát-na, ai là người giết, và ai là người bị giết? Nếu là dòng tương tục của tâm và sở hữu tâm, thì do vô sắc nên không thể bị phá hoại bằng cách cắt, xé, v.v., cũng không thể bị phá hoại.
Atha rūpasantāno, so acetanatāya kaṭṭhakaliṅgarūpamoti na tattha chedanādinā pāṇātipāto labbhati yathā matasarīre.
If it is the material continuum, being unconscious, it is like a log or a piece of wood, so killing by cutting etc. is not obtained in it, just as in a dead body.
Nếu là dòng tương tục của sắc, thì do vô tri nên giống như khúc gỗ chết, không thể có sự sát sinh bằng cách cắt, v.v., như đối với xác chết.
Payogopi pāṇātipātassa yathāvutto paharaṇappahārādiko atītesu vā saṅkhāresu bhaveyya anāgatesu vā paccuppannesu vā, tattha na tāva atītānāgatesu sambhavati tesaṃ abhāvato, paccuppannesu ca saṅkhārānaṃ khaṇikattā saraseneva nirujjhanasabhāvatāya vināsābhimukhesu nippayojano payogo siyā, vināsassa ca kāraṇarahitattā na paharaṇappahārādippayogahetukaṃ maraṇaṃ, nirīhakatāya ca saṅkhārānaṃ kassa so payogo, khaṇikattā vadhādhippāyasamakālabhijjanakassa kiriyāpariyosānakaālānavaṭṭhānato kassa vā pāṇātipātakammabaddhoti?
The application of taking life, as described (e.g., striking and beating), would apply either to past formations, future formations, or present formations. It cannot apply to past or future formations because they do not exist. As for present formations, since formations are momentary and by nature cease by themselves, an application would be useless when they are already on the verge of destruction. And since destruction is without cause, death is not caused by the application of striking or beating. And since formations are inert, to whom does this application belong? Since formations are momentary, how can one be bound by the kamma of taking life when the agent whose intention is to kill cannot endure until the action is completed?
Và hành vi sát sinh như đã nói là đánh đập, v.v., có thể xảy ra đối với các hành đã qua, hoặc chưa đến, hoặc hiện tại. Ở đó, nó không thể xảy ra đối với các hành đã qua và chưa đến vì chúng không tồn tại. Đối với các hành hiện tại, do các hành là sát-na và có bản chất tự diệt, nên hành vi sẽ vô ích khi chúng đang hướng đến sự diệt vong. Và do sự diệt vong không có nguyên nhân, nên cái chết không phải do hành vi đánh đập, v.v. gây ra. Và do các hành là vô tri, thì hành vi đó là của ai? Do là sát-na, và người bị phá hoại đồng thời với ý định giết hại không tồn tại trong khoảng thời gian hoàn thành hành động, vậy ai là người bị trói buộc bởi nghiệp sát sinh?
Vuccate – vadhakacetanāsahito saṅkhārānaṃ puñjo sattasaṅkhāto hanti.
It is said that the aggregate of formations, referred to as a being, accompanied by the intention to kill, kills.
Được nói: Một nhóm các hành được gọi là chúng sinh, cùng với ý định giết hại, là kẻ giết.
Tena pavattitavadhappayoganimittaṃ apagatusmāviññāṇajīvitindriyo matavohārappavattinibandhano yathāvuttavadhappayogākaraṇe uppajjanāraho rūpārūpadhammasamūho haññati, kevalo vā cittacetasikasantāno vadhappayogāvisayabhāvepi tassa pañcavokārabhave rūpasantānādhīnavuttitāya rūpasantāne parena payojitajīvitindriyupacchedakapayogavasena tannibbattivinibandhakavisadisarūpuppattiyā vihate vicchedo hotīti na pāṇātipātassa asambhavo, napi ahetuko pāṇātipāto, na ca payogo nippayojano paccuppannesu saṅkhāresu katappayogavasena tadanantaraṃ uppajjanārahassa saṅkhārakalāpassa tathā anuppattito.
By that means, the group of material and immaterial phenomena, which are fit to arise but do not arise due to the non-performance of the aforementioned act of killing, and which are deprived of consciousness and the life faculty due to the act of killing, and upon which the designation of a dead person depends, is killed. Or, even though the mental and volitional continuum itself is not the object of the act of killing, in the pañcavokāra existence, because it depends on the material continuum for its functioning, when the material continuum is disturbed by an act intended by another to cut off the life faculty, and by the arising of dissimilar matter caused by that (act), a break occurs. Thus, the impossibility of taking life does not arise, nor is taking life uncaused, nor is the application useless with regard to present formations, because the group of formations that is fit to arise immediately after such an application does not arise in that way.
Vì hành vi giết hại đó đã được thực hiện, một tập hợp các pháp sắc và vô sắc đáng lẽ phải sinh khởi nếu hành vi giết hại như đã nói không được thực hiện, nhưng lại không sinh khởi do sinh mạng căn và thức đã lìa bỏ, là nguyên nhân của sự diễn tiến của khái niệm “chết” – đó là kẻ bị giết. Hoặc chỉ riêng dòng tương tục của tâm và sở hữu tâm, dù không phải là đối tượng của hành vi giết hại, nhưng trong cõi ngũ uẩn, do sự tồn tại phụ thuộc vào dòng tương tục của sắc, nên khi có hành vi cắt đứt sinh mạng căn do người khác thực hiện trên dòng tương tục của sắc, thì sự gián đoạn xảy ra do sự sinh khởi của một sắc pháp bất tương ứng với sự sinh khởi đó bị phá hoại. Do đó, không phải là không thể có sát sinh, cũng không phải sát sinh là vô nhân, và hành vi không phải là vô ích đối với các hành hiện tại, vì do hành vi đã được thực hiện, nhóm các hành đáng lẽ phải sinh khởi sau đó đã không sinh khởi như vậy.
Khaṇikānaṃ saṅkhārānaṃ khaṇikamaraṇassa idha maraṇabhāvena anadhippetattā santatimaraṇassa ca yathāvuttanayena sahetukabhāvato na ahetukaṃ maraṇaṃ, na ca katturahito pāṇātipātappayogo nirīhakesupi saṅkhāresu sannihitatāmattena upakārakesu attano attano anurūpaphaluppādane niyatesu kāraṇesu kattuvohārasiddhito yathā ‘‘padīpo pakāseti, nisākaro candimā’’ti.
Since the momentary cessation of momentary formations is not intended here as death, and since the death of the continuum is caused in the manner described, death is not uncaused. Nor is the application of taking life without an agent, for even in inert formations, the designation of an agent is established in causes that are determined to produce their respective results merely by their presence, just as "the lamp illuminates, the moon shines."
Vì cái chết sát-na của các hành sát-na không được coi là cái chết ở đây, và cái chết của dòng tương tục có nguyên nhân theo cách đã nói, nên cái chết không phải là vô nhân. Và hành vi sát sinh không phải là không có người làm, vì ngay cả trong các hành vô tri, sự thành công của khái niệm “người làm” được thiết lập trong các nguyên nhân chắc chắn tạo ra kết quả tương ứng của riêng chúng chỉ bằng sự hiện diện của chúng như là những yếu tố hỗ trợ, ví dụ như “đèn chiếu sáng, mặt trăng là mặt trăng ban đêm”.
Na ca kevalassa vadhādhippāyasahabhuno cittacetasikakalāpassa pāṇātipāto icchito santānavasena avaṭṭhitasseva paṭijānanato, santānavasena pavattamānānañca padīpādīnaṃ atthakiriyāsiddhi dissatīti attheva pāṇātipātena kammunā baddho.
Nor is taking life desired for merely the mental and volitional group co-arising with the intention to kill, as it is acknowledged only for that which endures in a continuum. And the achievement of a purpose is seen in things like lamps that proceed in a continuum. Thus, one is indeed bound by the kamma of taking life.
Và sát sinh không được mong muốn chỉ là một nhóm tâm và sở hữu tâm đi kèm với ý định giết hại, vì nó được nhận biết là chỉ tồn tại theo dòng tương tục. Và sự thành công của các hành động của đèn, v.v., đang diễn ra theo dòng tương tục được thấy, do đó chắc chắn bị trói buộc bởi nghiệp sát sinh.
Ayañca vicāro adinnādānādīsupi yathāsambhavaṃ vibhāvetabbo.
And this consideration should be expounded similarly, as far as possible, in cases like taking what is not given.
Và sự phân tích này cũng phải được làm rõ trong các trường hợp trộm cắp, v.v., tùy theo khả năng.
Voropetuṃ na sakkāti upakkamena voropetuṃ na sakkā.
"It is not possible to deprive" means it is not possible to deprive by an endeavor.
Voropetuṃ na sakkā (không thể tước đoạt) là không thể tước đoạt bằng cách tác động.
Sattaṭṭhajavanavāramattanti khuddakabhāṇakānaṃ matena vuttaṃ.
"Only seven or eight javana moments" is said according to the view of the Khuddakabhāṇakas.
Sattaṭṭhajavanavāramattaṃ (chỉ bảy hoặc tám sát-na javana) là được nói theo quan điểm của khuddakabhāṇaka (các vị Khuddakabhāṇaka).
Saṃyuttabhāṇakā pana ‘‘rūpasantati arūpasantatī’’ti dve santatiyo vatvā ‘‘udakaṃ akkamitvā gatassa yāva tīre akkantaudakalekhā na vippasīdati, addhānato āgatassa yāva kāye usumabhāvo na vūpasammati, ātapā āgantvā gabbhaṃ paviṭṭhassa yāva andhakārabhāvo na vigacchati, antogabbhe kammaṭṭhānaṃ manasi karitvā divā vātapānaṃ vivaritvā olokentassa yāva akkhīnaṃ phandanabhāvo na vūpasammati, ayaṃ rūpasantati nāma.
The Saṃyuttabhāṇakas, however, having spoken of two continua, the material continuum and the immaterial continuum, say: "For one who has stepped into water and walked, as long as the line of disturbed water on the bank does not clear up; for one who has come from a journey, as long as the warmth in the body does not subside; for one who has come from the sun and entered a chamber, as long as the darkness does not disappear; for one who, while inside the chamber, focuses on a meditation subject and opens a window during the day to look out, as long as the trembling of the eyes does not subside – this is called the material continuum.
Nhưng Saṃyuttabhāṇakā (các vị Saṃyuttabhāṇaka), sau khi nói về hai dòng tương tục là “dòng tương tục của sắc và dòng tương tục của vô sắc”, nói rằng: “Đối với người đi qua nước, cho đến khi vết nước đã đi qua trên bờ không trong suốt trở lại; đối với người đi đường xa, cho đến khi hơi ấm trên cơ thể không lắng xuống; đối với người từ nắng vào phòng, cho đến khi bóng tối không tan biến; đối với người ngồi trong phòng, quán niệm đề mục và mở cửa sổ ban ngày nhìn ra ngoài, cho đến khi sự rung động của mắt không lắng xuống – đây được gọi là dòng tương tục của sắc.
Dve tayo javanavārā arūpasantati nāmā’’ti vatvā ‘‘tadubhayampi santatipaccuppannaṃ nāmā’’ti vadanti.
Two or three javana moments are called the immaterial continuum." And having said so, they declare, "Both of these are called present by continuum."
Hai hoặc ba sát-na javana được gọi là dòng tương tục của vô sắc.” Và họ nói: “Cả hai điều đó được gọi là hiện tại theo dòng tương tục (santatipaccuppanna).”
Majjhimabhāṇakā pana vadanti ‘‘ekadvesantativārapariyāpannaṃ santatipaccuppannaṃ.
The Majjhimabhāṇakas, however, say: "Present by continuum comprises one or two moments of continuum.
Nhưng Majjhimabhāṇakā (các vị Majjhimabhāṇaka) nói: “Hiện tại theo dòng tương tục là bao gồm một hoặc hai sát-na của dòng tương tục.
Tattha andhakāre nisīditvā ālokaṭṭhānaṃ gatassa na ca tāva ārammaṇaṃ pākaṭaṃ hoti.
For example, for one who, having sat in darkness, goes to a place of light, the object is not yet clear.
Ở đó, đối với người ngồi trong bóng tối đi đến nơi có ánh sáng, đối tượng vẫn chưa rõ ràng.
Yāva pana taṃ pākaṭaṃ hoti, etthantare pavattā rūpasantati arūpasantati vā ekadvesantativārā nāmāti veditabbā.
The material or immaterial continuum that occurs during this interval until it becomes clear should be understood as one or two moments of continuum.
Cho đến khi nó trở nên rõ ràng, dòng tương tục của sắc hoặc vô sắc diễn ra trong khoảng thời gian này cần được hiểu là một hoặc hai sát-na của dòng tương tục.
Ālokaṭṭhāne caritvā ovarakaṃ paviṭṭhassapi na tāva sahasā rūpaṃ pākaṭaṃ hoti.
Even for one who, having moved in a place of light, enters a room, the form does not become clear immediately.
Đối với người đã đi lại ở nơi có ánh sáng và vào phòng, sắc pháp cũng chưa ngay lập tức rõ ràng.
Yāva pana taṃ pākaṭaṃ hoti, etthantare pavattā rūpasantati arūpasantati vā ekadvesantativārā veditabbā.
The material or immaterial continuum that occurs during this interval until it becomes clear should be understood as one or two moments of continuum.
Cho đến khi nó trở nên rõ ràng, dòng tương tục của sắc hoặc vô sắc diễn ra trong khoảng thời gian này cần được hiểu là một hoặc hai sát-na của dòng tương tục.
Dūre ṭhatvā pana rajakānaṃ hatthavikāraṃ ghaṇṭibheriākoṭanavikārañca disvāpi na tāva saddaṃ suṇāti.
Furthermore, standing at a distance and seeing the hand gestures of washermen and the gestures of striking bells and drums, one does not yet hear the sound.
Và đối với người đứng xa nhìn thấy cử chỉ tay của những người giặt giũ và cử chỉ đánh trống, chiêng, nhưng vẫn chưa nghe thấy âm thanh.
Yāva pana taṃ suṇāti, etasmimpi antare ekadvesantativārā veditabbā’’ti.
During this interval, until one hears it, one or two moments of continuum should be understood."
Cho đến khi nghe thấy nó, trong khoảng thời gian này cũng cần được hiểu là một hoặc hai sát-na của dòng tương tục.”
Ettha ca ālokaṭṭhānato ovarakaṃ paviṭṭhassa pageva tattha nisinnassa yāva rūpagataṃ pākaṭaṃ hoti, tattha upaḍḍhavelā avibhūtappāyā, upaḍḍhavelā vibhūtappāyā tadubhayaṃ gahetvā ‘‘dvesantativārā’’ti vuttaṃ, tayidaṃ na sabbasādhāraṇaṃ, ekaccassa sīghampi pākaṭaṃ hotīti ‘‘ekadvesantativārā’’ti ekaggahaṇampi kataṃ.
Here, regarding one who has entered a chamber from a place of light, or one who was already sitting there, until the visible object becomes clear, half the time is mostly indistinct, and half the time is mostly distinct. Taking both, it is said, "two moments of continuum." But this is not universally applicable, as for some, it becomes clear quickly. Thus, "one or two moments of continuum" also includes the mention of "one."
Ở đây, đối với người từ nơi có ánh sáng vào phòng, và đối với người đã ngồi ở đó, cho đến khi sắc pháp trở nên rõ ràng, một nửa thời gian là chưa rõ ràng, một nửa thời gian là đã rõ ràng. Gộp cả hai lại, nói là “hai sát-na của dòng tương tục”. Điều này không phải là phổ biến cho tất cả, vì đối với một số người, nó cũng có thể trở nên rõ ràng nhanh chóng, nên cũng có sự bao gồm “một” (ekaggahaṇampi kataṃ) trong “một hoặc hai sát-na của dòng tương tục”.
Sabhāgasantativasenāti kusalākusalasomanassupekkhādinā sabhāgasantativasena.
"By way of similar continuum" means by way of similar continuum regarding wholesome and unwholesome, pleasant and indifferent feelings, and so on.
Sabhāgasantativasenā (theo dòng tương tục tương đồng) là theo dòng tương tục tương đồng của thiện, bất thiện, hỷ, xả, v.v.
Iminā arūpasantati dassitā.
By this, the immaterial continuum is shown.
Bằng cách này, dòng tương tục của vô sắc được chỉ ra.
Sattaṭṭhajavanavāramattanti ca kāmāvacarajavanavaseneva veditabbaṃ, na itarajavanavasena.
"Only seven or eight javana moments" should be understood as only in the context of kāma-sphere javana, not other types of javana.
Và sattaṭṭhajavanavāramattaṃ (chỉ bảy hoặc tám sát-na javana) cần được hiểu là chỉ theo javana thuộc dục giới, không phải theo javana khác.
Na hi te parimitakālā, antarā pavattabhavaṅgādayopi tadantogadhāti daṭṭhabbā.
Indeed, they are not of limited duration, and bhavanga moments and others occurring in between are also to be understood as included within them.
Thật vậy, chúng không phải là những khoảng thời gian hữu hạn, và các bhavaṅga (hộ kiếp) khác diễn ra ở giữa cũng được bao gồm trong đó.
Yāva vā uṇhato āgantvātiādinā pana rūpasantatiṃ dasseti.
By "Or having come from warmth..." and so on, the material continuum is shown.
Còn yāva vā uṇhato āgantvā (hoặc cho đến khi từ nơi nóng đến), v.v., chỉ ra dòng tương tục của sắc.
Andhakāraṃ hotīti andhakāraṃ na vigacchati.
"It becomes dark" means the darkness does not disappear.
Andhakāraṃ hoti (trở nên tối tăm) là bóng tối không tan biến.
Santatipaccuppannañcettha aṭṭhakathāsu āgataṃ, addhāpaccuppannaṃ sutte.
"Present by continuum" is found in the commentaries, and "present by duration" in the suttas.
Và ở đây, hiện tại theo dòng tương tục (santatipaccuppanna) được đề cập trong các chú giải, còn hiện tại theo thời gian (addhāpaccuppanna) trong các kinh.
Tathā hi bhaddekarattasutte addhāpaccuppannaṃ sandhāya ‘‘yo cāvuso mano, ye ca dhammā, ubhayametaṃ paccuppannaṃ, tasmiṃ ce paccuppanne chandarāgapaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ, chandarāgapaṭibaddhattā viññāṇassa tadabhinandati, tadabhinandanto paccuppannesu dhammesu saṃhīratī’’ti (ma. ni. 3.284) vuttaṃ.
For instance, concerning the Bhaddekaratta Sutta, with reference to the present moment, it is said: ‘‘And, friend, the mind and mental phenomena—both of these are present. If consciousness is bound by desire and lust for that present*, then because consciousness is bound by desire and lust, it delights in that. Delighting in that, it is carried away by present phenomena.’’
Thật vậy, trong kinh Bhaddekaratta (Nhất Dạ Hiền Giả), liên quan đến hiện tại theo thời gian, đã nói: “Này chư hiền, ý và các pháp, cả hai đều là hiện tại. Nếu thức bị trói buộc bởi tham ái đối với cái hiện tại đó, do thức bị trói buộc bởi tham ái nên nó hoan hỷ với điều đó. Khi hoan hỷ với điều đó, nó bị kéo lôi vào các pháp hiện tại.”
Ettha hi manoti sasampayuttaṃ viññāṇamāha.
Here, mano refers to consciousness accompanied by its concomitants.
Ở đây, ý (mano) có nghĩa là thức đi kèm với các pháp tương ưng.
Dhammāti ārammaṇadhammā.
Dhammā refers to objective phenomena.
Các pháp (dhammā) có nghĩa là các pháp đối tượng.
Manoti vā manāyatanaṃ.
Or mano is the mind-base.
Hoặc ý (mano) là ý xứ.
Dhammāti vedanādayo arūpakkhandhā.
Dhammā refers to the immaterial aggregates such as feeling and so on.
Các pháp (dhammā) là các uẩn vô sắc như thọ, v.v.
Ubhayametaṃ paccuppannanti addhāpaccuppannaṃ etaṃ ubhayaṃ hotīti attho.
Ubhayametaṃ paccuppanna means that both of these are present in time.
Cả hai điều này đều là hiện tại có nghĩa là cả hai điều này đều là hiện tại theo thời gian.
Viññāṇanti nikantiviññāṇaṃ.
Viññāṇa is longing-consciousness.
Thức (viññāṇa) là thức bị trói buộc.
Tañhi tasmiṃ paccuppanne chandarāgavasena paṭibaddhaṃ hoti.
For that is bound by desire and lust in that present*.
Thật vậy, nó bị trói buộc bởi tham ái đối với cái hiện tại đó.
Abhinandatīti taṇhādiṭṭhābhinandanāhi abhinandati.
Abhinandati means it delights through delight connected with craving and wrong view.
Hoan hỷ (abhinandati) có nghĩa là hoan hỷ với tham ái và tà kiến.
Tathābhūto ca vatthupariññāya abhāvato tesu paccuppannesu dhammesu saṃhīrati, taṇhādiṭṭhīhi ākaḍḍhīyatīti attho.
And being such, due to the absence of full understanding of the object, he is carried away by those present phenomena, meaning he is drawn by craving and wrong views.
Và do không có sự liễu tri đối tượng, người như vậy bị kéo lôi (saṃhīrati) vào các pháp hiện tại đó, có nghĩa là bị tham ái và tà kiến kéo lôi.
Ettha ca ‘‘dvādasāyatanāni ekaṃ paccuppanna’’nti āgatattā tattha pavatto chandarāgo addhāpaccuppannārammaṇo, na khaṇapaccuppannārammaṇoti viññāyati.
Here, since it is stated that ‘‘the twelve sense-bases are one present*,’’ it is understood that the desire and lust arising there have the present-in-time as their object, not the momentary present as their object.
Ở đây, do có đề cập “mười hai xứ là một cái hiện tại”, nên tham ái phát sinh ở đó là đối tượng của hiện tại theo thời gian, không phải đối tượng của hiện tại sát na.
Sattoti khandhasantāno.
Satto is the continuum of aggregates.
Chúng sanh (satto) là dòng tương tục của các uẩn.
Tattha hi sattapaññatti.
Therein is the designation of a being.
Thật vậy, ở đó có sự chế định chúng sanh.
Jīvitindriyanti rūpārūpajīvitindriyaṃ.
Jīvitindriya is the material and immaterial life-faculty.
Mạng quyền (jīvitindriya) là mạng quyền sắc và mạng quyền vô sắc.
Rūpajīvitindriye hi vikopite itarampi taṃsambandhatāya vinassatīti.
For when the material life-faculty is destroyed, the other also perishes due to its connection with it.
Thật vậy, khi mạng quyền sắc bị phá hoại, cái kia cũng bị hoại diệt do có liên hệ với nó.
Taṃ vuttappakāramevāti taṃ jīvitindriyātipātanavidhānaṃ heṭṭhā vuttappakārameva.
Taṃ vuttappakārameva means that method of destroying the life-faculty is exactly as stated earlier.
Nó có cách thức đã được nói đến có nghĩa là sự quy định về việc đoạt mạng quyền đó đã được nói đến ở phía dưới.
Saraseneva patanasabhāvassa antarā eva atīva pātanaṃ atipāto, saṇikaṃ patituṃ adatvā sīghapātananti attho.
Atipāta is the act of causing a premature fall to something that would naturally fall on its own, meaning not allowing it to fall slowly but causing it to fall quickly.
Sự đoạt mạng (atipāto) là sự làm cho rơi rụng một cách quá mức, ngay cả khi nó có khả năng tự rơi rụng; có nghĩa là làm cho rơi rụng nhanh chóng mà không cho phép rơi rụng từ từ.
Atikkamma vā satthādīhi abhibhavitvā pātanaṃ atipāto, pāṇassa atipāto pāṇātipāto.
Or atipāta is causing to fall by overcoming with a weapon, etc. The bringing to an end of life is pāṇātipāto.
Hoặc sự đoạt mạng (atipāto) là sự làm cho rơi rụng bằng cách vượt qua hoặc áp đảo bằng vũ khí, v.v. Sự đoạt mạng của sinh mạng là sự đoạt mạng sống (pāṇātipāto).
Yāya cetanāya pavattamānassa jīvitindriyassa nissayabhūtesu mahābhūtesu upakkamakaraṇahetu taṃmahābhūtapaccayā uppajjanamahābhūtā nuppajjissanti, sā tādisappayogasamuṭṭhāpikā vadhakacetanā pāṇātipāto.
That killer volition which, by performing an assault on the great elements forming the support of the operating life-faculty, causes the great elements arising from those great elements not to arise—such a volition bringing about that kind of act is pāṇātipāta.
Cái tác ý sát hại, do sự phát sinh của nó mà tác động đến các đại chủng là nơi nương tựa của mạng quyền đang tồn tại, khiến cho các đại chủng phát sinh do duyên các đại chủng đó không phát sinh, cái tác ý đó, khởi lên do sự áp dụng như vậy, là sự đoạt mạng sống.
Tenāha ‘‘yāya cetanāyā’’tiādi.
Therefore, it is said ‘‘yāya cetanāyā’’ and so on.
Vì vậy đã nói “do cái tác ý nào” v.v.
Aṭṭhakathāsu vuttamatthaṃ saṅkhipitvā dassento ‘‘saṅkhepato’’tiādimāha.
Briefly presenting the meaning stated in the commentaries, it says ‘‘saṅkhepato’’ and so on.
Để tóm tắt ý nghĩa đã nói trong các bản Chú giải, đã nói “tóm lại” v.v.
Tattha vijjāparijappananti mantaparijappanaṃ.
There, vijjāparijappana is the incantation of spells.
Ở đây, niệm chú (vijjāparijappana) là niệm thần chú.
Idāni aṭṭhakathāsu vitthāritamatthaṃ dassento āha ‘‘aṭṭhakathāsu panā’’tiādi.
Now, presenting the meaning extensively discussed in the commentaries, it says ‘‘aṭṭhakathāsu panā’’ and so on.
Bây giờ, để trình bày ý nghĩa đã được giải thích chi tiết trong các bản Chú giải, đã nói “tuy nhiên, trong các bản Chú giải” v.v.
Tattha āthabbaṇikāti āthabbaṇavedavedino.
There, āthabbaṇikā are those conversant with the Atharva Veda.
Ở đây, āthabbaṇikā (những người thuộc kinh Atharva) là những người thông thạo kinh Atharvaveda.
Āthabbaṇaṃ payojentīti āthabbaṇavedavihitaṃ mantaṃ tattha vuttavidhinā payojenti.
Āthabbaṇaṃ payojentī means they employ the spell prescribed in the Atharva Veda in the manner described therein.
Áp dụng Atharva (āthabbaṇaṃ payojentī) có nghĩa là áp dụng thần chú được quy định trong kinh Atharvaveda theo cách thức đã nói ở đó.
Āthabbaṇikā hi sattāhaṃ aloṇakaṃ bhuñjitvā dabbe attharitvā pathaviyaṃ sayamānā tapaṃ caritvā sattame divase susānabhūmiṃ sajjetvā sattame pade ṭhatvā hatthaṃ vaṭṭetvā vaṭṭetvā mukhena vijjaṃ parijappanti, atha nesaṃ kammaṃ samijjhati.
Indeed, the Atharvans, after eating unsalted food for seven days, sleeping on darbha grass on the ground, and practicing austerities, on the seventh day prepare a cremation ground, stand on the seventh step, repeatedly wave their hands, and recite spells through their mouths; then their work succeeds.
Thật vậy, những người thuộc kinh Atharva ăn thức ăn không muối trong bảy ngày, nằm trên cỏ trải trên đất, thực hành khổ hạnh, đến ngày thứ bảy, họ chuẩn bị một bãi tha ma, đứng ở bước thứ bảy, xoay tay hết lần này đến lần khác, và niệm chú bằng miệng, sau đó việc làm của họ thành công.
Paṭisenāyāti idaṃ heṭṭhā upari vā padadvayena sambandhamupagacchati.
Paṭisenāyā—this connects with the two words above or below.
Paṭisenāyā (đối với quân đội) từ này liên kết với hai từ ở phía dưới hoặc phía trên.
Ītiṃ uppādentīti ḍaṃsitvā māraṇatthāya vicchikādīnaṃ vissajjanavasena pīḷaṃ uppādenti.
Ītiṃ uppādentī means they cause affliction by releasing scorpions, etc., with the intention of stinging and killing.
Gây ra tai ương (ītiṃ uppādentī) có nghĩa là gây ra sự đau khổ bằng cách thả bọ cạp, v.v. để cắn và giết.
Etīti īti.
It goes, hence īti (calamity).
Cái đến là tai ương (īti).
Upaddavanti tato adhikatarapīḷaṃ.
Upaddava is even greater affliction than that.
Tai họa (upaddava) là sự đau khổ lớn hơn thế.
Pajjarakanti visamajjaraṃ.
Pajjaraka is a violent fever.
Sốt hoang tưởng (pajjaraka) là sốt không đều.
Sūcikanti aṅgapaccaṅgāni sūcīhi viya vijjhitvā pavattamānaṃ sūlaṃ.
Sūcika is a sharp pain that occurs as if the limbs and minor parts of the body are being pierced by needles.
Đau nhói (sūcika) là cơn đau nhói như bị kim châm vào các chi và bộ phận cơ thể.
Visūcikanti sasūlaṃ āmātisāraṃ.
Visūcika is cholera with sharp pains.
Kiết lỵ (visūcika) là bệnh kiết lỵ cấp tính kèm theo đau nhói.
Pakkhandiyanti rattātisāraṃ.
Pakkhandiya is bloody dysentery.
Tiêu chảy ra máu (pakkhandiya) là bệnh kiết lỵ có máu.
Vijjaṃ parivattetvāti gandhāravijjādikaṃ attano vijjaṃ katupacāraṃ parijappitvā mantapaṭhanakkamena paṭhitvā.
Vijjaṃ parivattetvā means reciting one's spell, such as the Gandharva spell, after performing the customary practices, following the order of mantra recitation.
Niệm chú (vijjaṃ parivattetvā) có nghĩa là niệm chú của mình như chú Gandharva, v.v. đã được chuẩn bị, đọc theo thứ tự đọc chú.
Tehīti tehi vatthūhi.
Tehī means by those objects.
Bởi những thứ đó (tehī) là bởi những vật đó.
Payojananti pavattamānaṃ.
Payojana means causing to happen.
Áp dụng (payojana) là đang diễn ra.
Disvātiādi diṭṭhavisādīnaṃ yathākkamena vuttaṃ.
Disvā and so on are said respectively concerning those who have seen poison, etc.
Thấy (disvā) v.v. đã được nói theo thứ tự cho những người thấy chất độc, v.v.
Dvattibyāmasatappamāṇanāguddharaṇeti dvattibyāmasatappamāṇe mahākāye nimminitvā ṭhitānaṃ nāgānaṃ uddharaṇe.
Dvattibyāmasatappamāṇanāguddharaṇe means in the raising up of nāgas that are created and stand with a measure of two or three hundred cubits.
Trong việc nhổ những con rồng có kích thước hai hoặc ba sải tay có nghĩa là trong việc nhổ những con rồng có thân hình to lớn được tạo ra với kích thước hai hoặc ba sải tay.
Kumbhaṇḍānanti kumbhaṇḍadevānaṃ.
Kumbhaṇḍāna refers to Kumbhaṇḍa deities.
Của các Kumbhaṇḍa là của các vị thần Kumbhaṇḍa.
Te kira devā mahodarā honti, rahassaṅgampi ca nesaṃ kumbho viya mahantaṃ hoti, tasmā ‘‘kumbhaṇḍā’’ti vuccanti.
These deities, it is said, have large bellies, and their private parts are also large like a pot; therefore, they are called ‘‘Kumbhaṇḍā.’’
Nghe nói những vị thần đó có bụng rất to, và bộ phận kín của họ cũng to như một cái bình, vì vậy họ được gọi là “Kumbhaṇḍa”.
Vessavaṇassa yakkhādhipatibhāvepi nayanāvudhena kumbhaṇḍānaṃ maraṇassa idha vuttattā tesupi tassa āṇāpavatti veditabbā.
Even though Vessavaṇa is the lord of Yakkhas, it should be understood that his command extends to the Kumbhaṇḍas as well, because their death by his weapon, the eye, is mentioned here.
Mặc dù Vessavaṇa là chúa tể của các dạ xoa, nhưng ở đây có đề cập đến cái chết của các Kumbhaṇḍa bởi vũ khí mắt của ông ta, nên quyền lực của ông ta cũng được biết là có hiệu lực đối với họ.
Kecīti mahāsaṅghikā.
Kecī are the Mahāsaṅghikā.
Một số người (kecī) là các Mahāsaṅghika.
‘‘Aho vata yaṃ taṃ kucchigataṃ gabbhaṃ na sotthinā abhinikkhameyyā’’ti pāṭho sundarataro.
The reading ‘‘Aho vata yaṃ taṃ kucchigataṃ gabbhaṃ na sotthinā abhinikkhameyyā’’ is better.
Câu “Ôi, ước gì cái thai trong bụng đó không ra đời một cách an toàn” là một bản đọc hay hơn.
‘‘Aho vatāyaṃ ta’’ntipi pāṭho.
‘‘Aho vatāyaṃ ta’’ntipi is also a reading.
Cũng có bản đọc “Ôi, ước gì cái đó”.
‘‘Ayaṃ itthī taṃ kucchigataṃ gabbhaṃ na sotthinā abhinikkhāmeyyā’’ti vattabbaṃ.
It should be said: ‘‘Oh, may this woman not give birth safely to that embryo in her womb!’’
Nên nói “Người phụ nữ này ước gì cái thai trong bụng đó không ra đời một cách an toàn.”
Kulumbassāti gabbhassa kulasseva vā, kuṭumbassāti vuttaṃ hoti.
Kulumbassā means of the embryo, or it is said to mean of the family.
Của bào thai (kulumbassā) hoặc của gia đình bào thai, có nghĩa là của gia đình.
Bhāvanāmayiddhiyāti adhiṭṭhāniddhiṃ sandhāya vadanti.
Bhāvanāmayiddhiyā—they speak with reference to the power of resolution.
Bằng thần thông do tu tập (bhāvanāmayiddhiyā) họ nói liên quan đến thần thông quyết định.
Ghaṭabhedanaṃ viya iddhivināso, agginibbāpanaṃ viya parūpaghātoti upamāsaṃsandanaṃ.
The destruction of psychic power is like the breaking of a pot, and harming others is like extinguishing a fire—this is the comparison.
Sự phá hoại thần thông giống như làm vỡ bình, sự làm hại người khác giống như dập tắt lửa – đó là sự so sánh.
Taṃ tesaṃ icchāmattamevāti etthāyaṃ vicāraṇā – tumhe iddhiyā parūpaghātaṃ vadetha, iddhi nāma cesā adhiṭṭhāniddhi vikubbaniddhi manomayiddhi ñāṇavipphāriddhi samādhivipphāriddhi ariyiddhi kammavipākajiddhi puññavatoiddhi vijjāmayiddhi tattha tattha sammāpayogapaccayā ijjhanaṭṭhena iddhīti dasavidhā.
Taṃ tesaṃ icchāmattamevā—here is this investigation: you say that psychic power harms others, and psychic power is of ten kinds: power of resolution, power of transformation, mind-made power, power of knowledge-spread, power of concentration-spread, noble power, power born of kamma-result, power of merit, and power of magic, called power in those various places because of succeeding due to right application.
Điều đó chỉ là ý muốn của họ (taṃ tesaṃ icchāmattamevā) Ở đây có sự xem xét: các vị nói sự làm hại người khác bằng thần thông, nhưng thần thông này có mười loại: thần thông quyết định, thần thông biến hóa, thần thông ý sanh, thần thông quảng đại trí tuệ, thần thông quảng đại định, thần thông bậc thánh, thần thông do quả nghiệp, thần thông của người có phước, thần thông do minh chú. Nó được gọi là thần thông vì nó thành tựu do sự áp dụng đúng đắn ở mỗi trường hợp.
Tattha kataraṃ iddhiṃ vadethāti?
Among these, which psychic power do you mean?
Trong số đó, các vị nói đến thần thông nào?
Bhāvanāmayanti.
Power developed through meditation, they say.
Thần thông do tu tập.
Kiṃ pana bhāvanāmayiddhiyā parūpaghātakammaṃ hotīti?
But does the act of harming others occur through power developed through meditation?
Vậy thì, có phải nghiệp làm hại người khác xảy ra bằng thần thông do tu tập không?
Āma ekavāraṃ hoti.
Yes, it happens once.
Vâng, một lần thì có.
Yathā hi ādittagharassa upari udakabharite ghaṭe khitte ghaṭopi bhijjati, aggipi nibbāyati, evameva bhāvanāmayiddhiyā ekavāraṃ parūpaghātakammaṃ hoti, tato paṭṭhāya pana sā nassatīti.
Just as when a pot full of water is thrown onto a burning house, the pot breaks and the fire is extinguished, so too, the act of harming others occurs once through power developed through meditation, but thereafter, that* perishes.
Thật vậy, giống như khi một cái bình đầy nước được ném vào một ngôi nhà đang cháy, cái bình cũng vỡ và lửa cũng tắt, tương tự như vậy, nghiệp làm hại người khác xảy ra một lần bằng thần thông do tu tập, nhưng sau đó thần thông đó sẽ mất đi.
Atha ne ‘‘bhāvanāmayiddhiyā neva ekavāraṃ, na dve vāre parūpaghātakammaṃ hotī’’ti vatvā saññattiṃ āgacchantā pucchitabbā ‘‘bhāvanāmayiddhi kiṃ kusalā, akusalā, abyākatā, sukhāya vedanāya sampayuttā, dukkhāya, adukkhamasukhāya, savitakkasavicārā, avitakkavicāramattā, avitakkaavicārā, kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā’’ti.
Then, telling them, ‘‘The act of harming others occurs neither once nor twice through power developed through meditation,’’ they should be asked, if they come to agreement: ‘‘Is power developed through meditation wholesome, unwholesome, or indeterminate? Is it accompanied by pleasant feeling, painful feeling, or neither-painful-nor-pleasant feeling? Is it with initial and sustained application, only with sustained application, or without initial and sustained application? Is it of the sense-sphere, fine-material sphere, or immaterial sphere?’’
Sau đó, khi họ đến một thỏa thuận sau khi được nói rằng “nghiệp làm hại người khác không xảy ra một lần, cũng không hai lần bằng thần thông do tu tập”, họ nên được hỏi: “Thần thông do tu tập là thiện, bất thiện, hay vô ký? Nó tương ưng với thọ lạc, thọ khổ, hay thọ xả? Nó có tầm có tứ, chỉ có tứ, hay không tầm không tứ? Nó thuộc dục giới, sắc giới, hay vô sắc giới?”
Imaṃ pana pañhaṃ ye jānanti, te evaṃ vakkhanti ‘‘bhāvanāmayiddhi kusalā vā hoti abyākatā vā, adukkhamasukhavedanīyā eva, avitakkaavicārā eva, rūpāvacarā evā’’ti.
Those who know this question will answer thus: ‘‘Power developed through meditation is either wholesome or indeterminate; it is always accompanied by neither-painful-nor-pleasant feeling; it is always without initial and sustained application; it is always of the fine-material sphere.’’
Những người biết câu hỏi này sẽ trả lời như sau: “Thần thông do tu tập hoặc là thiện hoặc là vô ký, chỉ tương ưng với thọ xả, chỉ không tầm không tứ, chỉ thuộc sắc giới.”
Te vattabbā ‘‘pāṇātipātacetanā kusalākusalādīsu kataraṃ koṭṭhāsaṃ bhajatī’’ti.
They should be told: ‘‘To which category among wholesome, unwholesome, etc., does the volition of killing belong?’’
Họ nên được hỏi: “Tác ý đoạt mạng sống thuộc phần nào trong thiện, bất thiện, v.v.?”
Jānantā vakkhanti ‘‘pāṇātipātacetanā akusalāva, dukkhavedanīyāva, savitakkasavicārāva, kāmāvacarā evā’’ti.
Knowing ones would say, "The volition of taking life is unwholesome, results in painful feeling, is accompanied by thought and reflection, and belongs to the sense-sphere."
Những người biết sẽ nói rằng: "Tâm sở sát sinh là bất thiện, mang lại cảm thọ khổ, có tầm có tứ, và thuộc cõi dục."
Evaṃ sante ‘‘tumhākaṃ kathā neva kusalattikena sameti, na vedanāttikena, na vitakkattikena, na parittattikenā’’ti.
This being the case, "your statement neither accords with the 'wholesome triad', nor with the 'feeling triad', nor with the 'thought triad', nor with the 'minor triad'."
Nếu vậy thì, "Lời nói của các vị không phù hợp với bộ ba thiện, không phù hợp với bộ ba cảm thọ, không phù hợp với bộ ba tầm, cũng không phù hợp với bộ ba hữu hạn."
Kiṃ pana evaṃ mahantaṃ suttaṃ niratthakanti?
But then, is such a great Sutta meaningless?
Vậy thì một bài kinh lớn như vậy có vô nghĩa không?
No niratthakaṃ, tumhe panassa atthaṃ na jānātha.
No, it is not meaningless; but you do not know its meaning.
Không, không vô nghĩa; nhưng các vị không biết ý nghĩa của nó.
Iddhimā cetovasippattoti ettha hi na bhāvanāmayiddhi adhippetā, āthabbaṇiddhi pana adhippetā.
Here, in " endowed with psychic power, having attained mastery over the mind," it is not development-based psychic power that is intended, but rather mystic or magical psychic power.
Ở đây, cụm từ " Iddhimā cetovasippatto (người có thần thông, đạt được sự thuần thục về tâm)" không có ý chỉ thần thông do tu tập mà là thần thông của bùa chú.
Sā hi ettha labbhamānā labbhatīti.
For that is what is to be obtained here, if it is to be obtained.
Vì thần thông đó có thể đạt được ở đây.
Haritabbaṃ upanikkhipitabbanti hāraṃ, hārameva hārakanti āha ‘‘atha vā’’tiādi.
That which should be taken or put down is hāra; he says "hāraka" for hāra itself, with "or alternatively," etc.
Vật cần mang đi, cần cất giấu là hāra, chính hāra được gọi là " hāraka" theo cách nói " atha vā" (hoặc là) v.v.
Jīvitaharaṇakaṃ upanikkhipitabbaṃ vā satthaṃ satthahārakanti vikappadvayenāha.
He states two alternatives, "satthahāraka" meaning a weapon that takes life, or that which is to be deposited.
Vật mang đi để lấy mạng sống, hoặc vũ khí cần cất giấu, được gọi là " satthahāraka" theo hai cách giải thích.
‘‘Hārakasattha’’nti ca vattabbe satthahārakanti visesanassa paranipātaṃ katvā vuttaṃ.
And where "hārakasattha" (deadly weapon) should have been said, "satthahāraka" is spoken by placing the qualifying word last.
Và lẽ ra phải nói là "hārakasattha" nhưng lại nói " satthahāraka" bằng cách đảo ngược vị trí của từ bổ nghĩa.
Yathā labhati, tathā kareyyāti adhippāyatthamāha.
He states the intended meaning of " as one obtains, so one should do."
Giải thích ý nghĩa của " Yathā labhati, tathā kareyyā" (nhận được như thế nào, thì làm như thế ấy).
Upanikkhipeyyāti ‘‘pariyeseyyā’’ti imassa sikhāppattamatthaṃ dasseti.
"Upanikkhipeyyā" shows the ultimate meaning of "pariyeseyyā" (should search for), as "should put down."
Upanikkhipeyyā (cất giấu) thể hiện ý nghĩa cao nhất của từ "pariyeseyyā" (tìm kiếm).
Itarathāti ‘‘pariyeseyyā’’ti imassa upanikkhipeyyāti evamatthaṃ aggahetvā yadi pariyesanamattameva adhippetaṃ siyāti attho.
"Itarathā" means: if merely searching was intended, without taking the meaning of "pariyeseyyā" (should search for) as "should put down."
Itarathā (nếu không) có nghĩa là: nếu không hiểu từ "pariyeseyyā" theo nghĩa "upanikkhipeyyā" (cất giấu) mà chỉ hiểu theo nghĩa tìm kiếm đơn thuần.
Pariyiṭṭhamattenāti pariyesitamattena.
"Pariyiṭṭhamattenā" means by merely searching.
Pariyiṭṭhamattenā (chỉ bằng sự tìm kiếm) có nghĩa là chỉ bằng sự tìm kiếm.
‘‘Satthahārakaṃ vāssa pariyeseyyā’’ti iminā vuccamānassa atthassa byañjanānurūpato paripuṇṇaṃ katvā avuttattā āha ‘‘byañjanaṃ anādiyitvā’’ti.
Because the meaning expressed by "or one should search for a deadly weapon for him" is not fully stated in accordance with the verbal form, he says " without regarding the verbal form."
Vì ý nghĩa được diễn đạt bởi "Satthahārakaṃ vāssa pariyeseyyā" (hoặc tìm kiếm vũ khí cho người ấy) không được trình bày đầy đủ theo đúng hình thức từ ngữ, nên nói " byañjanaṃ anādiyitvā" (không chú ý đến từ ngữ).
Sasati hiṃsatīti satthaṃ, sasanti hiṃsanti tenāti vā satthanti laguḷapāsāṇādīnampi satthasaṅgahitattā āha – ‘‘yaṃ ettha thāvarappayogasaṅgahitaṃ satthaṃ, tadeva dassetu’’nti.
That which harms, injures is a " weapon"; or that by which they harm, injure is a " weapon" – because clubs, stones, etc., are also included in the term sattha (weapon), he says – " let it show only the weapon included here as a fixed instrument."
Vì nó làm hại, gây tổn thương nên gọi là satthaṃ (vũ khí), hoặc vì người ta làm hại, gây tổn thương bằng nó nên gọi là satthaṃ. Vì gậy, đá v.v. cũng được bao gồm trong sattha, nên nói – " yaṃ ettha thāvarappayogasaṅgahitaṃ satthaṃ, tadeva dassetu" (ở đây, chỉ ra loại vũ khí được bao gồm trong việc sử dụng cố định).
Vuttāvasesanti vuttaasiādīhi avasiṭṭhaṃ.
"Vuttāvasesaṃ" means what remains after the mentioned swords, etc.
Vuttāvasesaṃ (phần còn lại của những gì đã nói) là phần còn lại của những gì đã nói như kiếm v.v.
Laguḷanti muggarassetaṃ adhivacanaṃ.
"Laguḷa" is a term for a club.
Laguḷaṃ (gậy) là tên gọi khác của chùy.
Satthasaṅgahoti mātikāyaṃ ‘‘satthahāraka’’nti ettha vuttasatthasaṅgaho.
"Satthasaṅgaho" means the collection of weapons mentioned in the mātikā at "satthahāraka."
Satthasaṅgaho (sự bao gồm của vũ khí) là sự bao gồm của vũ khí được nói đến trong "satthahāraka" trong phần mātikā (đề mục).
Yasmā…pe… tasmā dvidhā bhinditvā padabhājanaṃ vuttanti īdisaṃ heṭṭhā vuttavibhaṅganayabhedadassananti veditabbaṃ.
"Yasmā…pe… tasmā dvidhā bhinditvā padabhājanaṃ vutta" should be understood as an indication of the kind of distinction in the method of analysis mentioned earlier.
Yasmā…pe… tasmā dvidhā bhinditvā padabhājanaṃ vutta (vì… nên sự phân tích từ ngữ được nói đến bằng cách chia làm hai phần) cần được hiểu là sự trình bày về sự khác biệt trong phương pháp phân tích đã nói ở dưới.
Narake vā papatātiādīti ettha ādi-saddena ‘‘papāte vā papatā’’ti parato vuttaṃ avuttañca ‘‘rukkhato vā papatā’’tiādi sabbaṃ maraṇūpāyaṃ saṅgaṇhāti.
In " falls into hell, etc.," the word ādi (etc.) includes all means of death mentioned later such as "or falls from a precipice," and unmentioned ones such as "or falls from a tree," etc.
Narake vā papatātiādī (rơi xuống địa ngục v.v.) ở đây, từ "v.v." bao gồm tất cả các phương tiện dẫn đến cái chết được nói đến sau đó như "papāte vā papatā" (hoặc rơi xuống vực thẳm) và những gì chưa nói đến như "rukkhato vā papatā" (hoặc rơi từ cây xuống) v.v.
Tenevāha ‘‘na hi sakkā sabbaṃ sarūpeneva vattu’’nti.
For that very reason, he says: " For it is not possible to state everything in its exact form."
Vì thế mới nói " na hi sakkā sabbaṃ sarūpeneva vattu" (không thể nói tất cả theo đúng hình thức).
Parato vuttanayattāti parato nigamanavasena vuttassa dutiyapadassa padabhājane vuttanayattā.
"Parato vuttanayattā" means according to the method stated in the analysis of the second word, which is mentioned later by way of conclusion.
Parato vuttanayattā (vì theo phương pháp đã nói sau đó) là vì theo phương pháp đã nói trong phần phân tích từ ngữ của từ thứ hai được nói đến theo cách kết luận.
Atthato vuttamevāti maraṇūpāyassa bahuvidhatānidassanatthaṃ, tato ekadese dassite sabbaṃ vuttameva hotīti adhippāyo.
"Atthato vuttamevā" means that the intention is that since the means of death are of many kinds, when a part of it is shown, everything is as if stated.
Atthato vuttamevā (chỉ nói về ý nghĩa) có ý nghĩa là để minh họa sự đa dạng của các phương tiện dẫn đến cái chết, khi một phần được chỉ ra, tất cả đều được nói đến.
Na hi sakkā…pe… vattunti ‘‘rukkhato vā papatā’’tiādinā sarūpato sabbaṃ maraṇūpāyaṃ pariyosānaṃ pāpetvā na sakkā vattunti attho.
"Na hi sakkā…pe… vattu" means it is not possible to state all means of death in their exact form by saying "or falls from a tree," etc., bringing them to an end.
Na hi sakkā…pe… vattu (không thể… nói) có nghĩa là không thể nói tất cả các phương tiện dẫn đến cái chết một cách đầy đủ theo đúng hình thức bằng cách nói "rukkhato vā papatā" (hoặc rơi từ cây xuống) v.v.
Mataṃ te jīvitā seyyoti ettha vuttamaraṇaṃ yasmā iti-saddo nidasseti, tasmā tattha vuttamaraṇaṃ iti-saddassa atthoti tampi gahetvā atthaṃ dassento āha – ‘‘maraṇacitto maraṇamanoti attho’’ti.
In " death is better for you than life," since the word iti (thus) indicates the death mentioned there, that death mentioned is the meaning of the word iti. Taking this also, he explains the meaning, saying – " the meaning is: with the thought of death, with the mind on death."
Trong câu " Mataṃ te jīvitā seyyoti" (chết tốt hơn sống), vì từ iti (như vậy) chỉ ra cái chết được nói đến, nên cái chết được nói đến ở đó là ý nghĩa của từ iti. Do đó, khi giải thích ý nghĩa, nói – " maraṇacitto maraṇamanoti attho" (có ý nghĩ về cái chết, có tâm về cái chết).
Cittassa atthadīpanatthaṃ vuttoti citta-saddassa vicittādianekatthavisayattā nāyaṃ citta-saddo idha aññasmiṃ atthe vattamāno daṭṭhabbo, api tu viññāṇasmiṃyeva vattamāno veditabboti tassa atthassa niyamanatthaṃ vutto.
"Cittassa atthadīpanatthaṃ vutto" means that since the word citta (mind) covers many meanings such as 'varied,' this word citta should not be seen as functioning in any other meaning here, but should be known as functioning only in the sense of viññāṇa (consciousness); it is stated to specify that meaning.
Cittassa atthadīpanatthaṃ vutto (được nói để làm sáng tỏ ý nghĩa của citta) là vì từ citta có nhiều nghĩa như vicitta (đa dạng) v.v., nên từ citta ở đây không nên được hiểu theo nghĩa khác, mà chỉ nên hiểu theo nghĩa viññāṇa (thức). Nó được nói để xác định ý nghĩa đó.
Iminā punaruttidosassapi idha anavakāsoti dasseti.
By this, it is also shown that there is no room for the fault of repetition here.
Bằng cách này, cũng chỉ ra rằng ở đây không có chỗ cho lỗi lặp lại.
Na tāva attho vuttoti ‘‘iti cittamano’’ti uddharitvāpi iti-saddanidassitassa maraṇassa aparāmaṭṭhabhāvato vuttaṃ.
"Na tāva attho vutto" is stated because the death indicated by the word iti, even when quoted as "iti cittamano" (thus, the mind's intention), has not yet been apprehended.
Na tāva attho vutto (ý nghĩa chưa được nói đến) được nói vì cái chết được chỉ ra bởi từ iti vẫn chưa được đề cập đến, ngay cả khi trích dẫn "iti cittamano" (tâm ý như vậy).
Tāva-saddena pana parato ‘‘cittasaṅkappo’’ti imassa padabhājane ‘‘maraṇasaññī’’tiādinā itisaddatthassa vakkhamānataṃ vibhāveti.
The word tāva (yet) reveals that the meaning of the word iti will be stated later in the analysis of "cittasaṅkappo" (mind's intention) by phrases such as "maraṇasaññī" (perceiving death).
Từ tāva (chưa) làm rõ rằng ý nghĩa của từ iti sẽ được nói đến sau đó trong phần phân tích từ ngữ của "cittasaṅkappo" (ý định của tâm) bằng cách nói "maraṇasaññī" (có nhận thức về cái chết) v.v.
Tattha hi iti-saddanidassitaṃ maraṇasaṅkhātamatthaṃ gahetvā ‘‘maraṇasaññī maraṇacetano maraṇādhippāyo’’ti vuttaṃ.
For there, taking the meaning of death indicated by the word iti, it is said, "perceiving death, intending death, with the purpose of death."
Ở đó, lấy ý nghĩa là cái chết được chỉ ra bởi từ iti, nên nói "maraṇasaññī maraṇacetano maraṇādhippāyo" (có nhận thức về cái chết, có ý muốn về cái chết, có ý định về cái chết).
Tenevāha – ‘‘cittasaṅkappoti imasmiṃ pade adhikāravasena itisaddo āharitabbo’’ti.
For this very reason, he says – " in this term 'cittasaṅkappo', the word iti should be supplied by way of authority."
Vì thế mới nói – " cittasaṅkappoti imasmiṃ pade adhikāravasena itisaddo āharitabbo" (trong từ cittasaṅkappo này, từ iti phải được đưa vào theo quyền hạn).
Kasmā āharitabboti āha ‘‘idañhī’’tiādi.
Why should it be supplied? He says: " for this…," etc.
Tại sao phải đưa vào? Nên nói " idañhī" (vì điều này) v.v.
Kathaṃ panetaṃ viññāyatīti āha ‘‘tathā hissā’’tiādi.
How is this understood? He says: " for thus of it…," etc.
Làm sao để hiểu điều này? Nên nói " tathā hissā" (vì thế của nó) v.v.
Assāti iti-saddassa.
"Assā" means of the word iti.
Assā là của từ iti.
Tameva atthanti maraṇasaṅkhātamatthaṃ.
"Tameva atthaṃ" means that very meaning, death.
Tameva atthaṃ (chính ý nghĩa đó) là ý nghĩa của cái chết.
‘‘Maraṇasaññī’’tiādīsu hi maraṇaṃ iti-saddassa attho, ‘‘saññī’’tiādi saṅkappasaddassa.
For in "maraṇasaññī" (perceiving death), etc., death is the meaning of the word iti, and "saññī" (perceiving), etc., is the meaning of the word saṅkappa (intention).
Trong "maraṇasaññī" v.v., maraṇa là ý nghĩa của từ iti, còn "saññī" v.v. là của từ saṅkappa.
Cittasaddassa panettha vicittavacanatā saṅkappasaddassa saññācetanādhippāyavasena tidhā atthaṃ dassentena vibhāvitāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that the varied meaning of the word citta here is shown by the word saṅkappa indicating meaning in three ways: perception, volition, and purpose.
Ở đây, cần hiểu rằng sự đa dạng của từ citta và sự đa dạng của từ saṅkappa được làm rõ bằng cách giải thích ý nghĩa theo ba cách: saññā (nhận thức), cetanā (ý muốn), và adhippāya (ý định).
Tenevāha – ‘‘citto nānappakārako saṅkappo’’tiādi.
For this very reason, he says – " citto (mind) is a manifold intention," etc.
Vì thế mới nói – " citto nānappakārako saṅkappo" (ý định của tâm là đa dạng) v.v.
Adhippāyasaddena kimettha vuttanti āha – ‘‘adhippāyoti vitakko veditabbo’’ti.
What is meant here by the word adhippāya (purpose)? He says – " adhippāya should be understood as vitakka (initial application)."
Ở đây, từ adhippāya có nghĩa là gì? Nên nói – " adhippāyoti vitakko veditabbo" (adhippāya nên được hiểu là vitakka (tầm)).
Na idaṃ vitakkassa nāmanti idaṃ pana na kevalaṃ vitakkasseva nāmanti dassetuṃ vuttaṃ.
"Na idaṃ vitakkassa nāma" is stated to show that this is not merely a name for vitakka (initial application).
Na idaṃ vitakkassa nāma (đây không phải là tên của vitakka) được nói để chỉ ra rằng đây không chỉ là tên của vitakka.
Pākaṭattā oḷārikattā ca uccākāratā veditabbā, apākaṭattā anoḷārikattā ca avacākāratā.
Highness should be understood from being evident and gross, and lowness from being unevident and subtle.
Do sự hiển nhiên và thô thiển, nên biết đó là trạng thái cao; do sự không hiển nhiên và không thô thiển, nên biết đó là trạng thái thấp.
174. Kāyekadesepi kāya-saddo vattatīti āha ‘‘hatthena vā’’tiādi.
174. The word kāya (body) also applies to a part of the body, so he says " by hand, etc."
174. Từ kāya (thân) cũng có thể dùng cho một phần của thân, nên nói " hatthena vā" (bằng tay) v.v.
Paharaṇenāti satthena.
"Paharaṇenā" means by a weapon.
Paharaṇenā (bằng vật đánh) là bằng vũ khí.
Satthañhi paharanti etenāti paharaṇanti vuccati.
For sattha (weapon) is called paharaṇa (instrument for striking) because one strikes with it.
Vũ khí được gọi là paharaṇa vì người ta đánh bằng nó.
Kammunā bajjhatīti pāṇātipātakammunā bajjhati, pāṇātipātakammassa siddhanti vuttaṃ hoti.
"Kammunā bajjhatī" means one is bound by the act of taking life; it is stated that the act of taking life is accomplished.
Kammunā bajjhatī (bị ràng buộc bởi nghiệp) có nghĩa là bị ràng buộc bởi nghiệp sát sinh, tức là nghiệp sát sinh đã hoàn thành.
Yo koci maratūti ettha yassa kassaci ekasseva jīvitindriyavisayā vadhakacetanā pavattati, na pahārapaccayā marantasseva jīvitindriyavisayā, nāpi samūhassāti veditabbā.
In " whoever may die," it should be understood that the murderous volition occurs regarding the life-faculty of any one individual, and not regarding the life-faculty of only one who dies due to the blow, nor of a group.
Trong câu " Yo koci maratū" (ai đó chết), cần hiểu rằng ý muốn giết người phát sinh đối với sinh mạng của bất kỳ một người nào đó, chứ không phải chỉ đối với sinh mạng của người chết do bị đánh, cũng không phải đối với một nhóm người.
Ubhayathāpīti uddesānuddesānaṃ vasena.
"Ubhayathāpi" means in both ways, i.e., by way of general statement and detailed explanation.
Ubhayathāpī (cả hai cách) là theo cách tóm tắt và chi tiết.
Vadhakacittaṃ paccuppannārammaṇampi jīvitindriyaṃ pabandhavicchedanavasena ārammaṇaṃ katvā pavattatīti āha ‘‘pacchā vā teneva rogenā’’tiādi.
He says, " or later by that very disease," etc., to show that the murderous thought, even with a present object, operates by taking the life-faculty as its object through cutting off its continuity.
Tâm sát sinh, ngay cả khi đối tượng là hiện tại, cũng phát sinh bằng cách lấy sự cắt đứt dòng sinh mạng làm đối tượng, nên nói " pacchā vā teneva rogenā" (hoặc sau đó chết vì chính bệnh đó) v.v.
Yena hi pabandho vicchijjati, tādisaṃ payogaṃ nibbattentaṃ tadā vadhakacittaṃ pavattantaṃ paharitamatteyeva kammunā bajjhati.
For when the murderous thought operates, producing such an action by which continuity is cut off, one is bound by the kamma at the very moment of striking.
Vì khi tâm sát sinh phát sinh để thực hiện một hành động như vậy làm cắt đứt dòng sinh mạng, thì ngay khi đánh trúng, nghiệp đã ràng buộc.
Manussaarahantassa ca puthujjanakāleyeva satthappahāre vā vise vā dinnepi yadi so arahattaṃ patvā teneva marati, arahantaghātako hotiyeva.
And even if a weapon blow or poison is given to a human Arahant while he was still a puthujjana (ordinary person), if he attains Arahantship and then dies from that very thing, he is still a slayer of an Arahant.
Ngay cả khi một vị A-la-hán là người phàm tục bị đánh bằng vũ khí hoặc bị đầu độc, nếu vị ấy đạt được A-la-hán quả rồi chết vì chính vết thương đó, thì kẻ đó vẫn là kẻ giết A-la-hán.
Yaṃ pana puthujjanakāle dinnaṃ dānaṃ arahattaṃ patvā paribhuñjati, puthujjanasseva taṃ dinnaṃ hoti.
However, an offering given while he was a puthujjana, which he consumes after attaining Arahantship, is considered an offering given to a puthujjana.
Nhưng nếu một món quà được dâng khi người đó còn là phàm tục, rồi vị ấy đạt được A-la-hán quả và thọ hưởng món quà đó, thì món quà đó vẫn được coi là dâng cho một người phàm tục.
Nanu ca yathā arahattaṃ patvā paribhuttampi puthujjanakāle dinnaṃ puthujjanadānameva hoti, evaṃ maraṇādhippāyena puthujjanakāle pahāre dinne arahattaṃ patvā teneva pahārena mate kasmā arahantaghātakoyeva hoti, na puthujjanaghātakoti?
Now, just as an offering given during the time of being a puthujjana, even if consumed after attaining Arahantship, remains an offering to a puthujjana, why is it that if a blow is given with the intention to kill during the time of being a puthujjana, and one dies from that same blow after attaining Arahantship, it is considered the slaying of an Arahant, and not the slaying of a puthujjana?
Tại sao, cũng như một món quà được dâng khi người đó còn là phàm tục, dù được thọ hưởng sau khi đạt A-la-hán quả, vẫn là món quà của người phàm tục, thì khi một đòn đánh được ra khi người đó còn là phàm tục với ý định giết người, rồi người đó đạt A-la-hán quả và chết vì chính đòn đánh đó, tại sao kẻ đó lại là kẻ giết A-la-hán mà không phải là kẻ giết người phàm tục?
Visesasabbhāvato.
Because there is a distinction.
Vì có sự khác biệt.
Dānañhi deyyadhammassa pariccāgamattena hoti.
Giving (dāna) is indeed merely the relinquishing of an offering (deyyadhamma).
Bố thí chỉ là sự từ bỏ vật đáng cho.
Tathā hi dānacetanā cajitabbaṃ vatthuṃ ārammaṇaṃ katvā cajanamattameva hoti, aññasantakakaraṇaṃva tassa cajanaṃ, tasmā yassa taṃ santakaṃ kataṃ, tasseva taṃ dinnaṃ hoti, na evaṃ vadho.
For example, the volition of giving (dānacetanā) is merely the act of relinquishing, making the object to be relinquished (cajitabbaṃ vatthu) its object (ārammaṇaṃ), and relinquishing it as if making it another's property. Therefore, to whomever it is made property, to that person it is given. Killing is not like this.
Thật vậy, tư tâm bố thí chỉ là sự từ bỏ, lấy vật đáng từ bỏ làm đối tượng; sự từ bỏ ấy giống như việc biến vật đó thành của người khác, do đó vật đó được cho chính người mà nó được làm thành của người đó. Sự giết hại thì không như vậy.
So hi pāṇo pāṇasaññitā vadhakacetanā upakkamo tena maraṇanti imesaṃ pañcannaṃ aṅgānaṃ pāripūriyāva hoti, na apāripūriyā.
For killing occurs only with the fulfillment of these five factors: a living being (pāṇo), the perception of a living being (pāṇasaññitā), the volition to kill (vadhakacetanā), the effort (upakkamo), and death resulting from it (tena maraṇaṃ), not with their non-fulfillment.
Thật vậy, sự giết hại đó chỉ thành tựu khi đầy đủ năm chi phần này: chúng sinh, nhận biết là chúng sinh, tư tâm muốn giết, phương tiện, và do đó mà chết, chứ không phải do sự không đầy đủ.
Tasmā arahattaṃ pattasseva maraṇanti arahantaghātakoyeva hoti, na puthujjanaghātako.
Therefore, when it is the death of one who has attained arahatta, one becomes a killer of an Arahant (arahantaghātako), not a killer of an ordinary person (puthujjanaghātako).
Do đó, chỉ khi người đó đã đạt A-la-hán thì mới là sự chết (của A-la-hán), nên chỉ là kẻ giết A-la-hán, chứ không phải kẻ giết phàm phu.
Yasmā pana ‘‘imaṃ māremī’’ti yaṃ santānaṃ ārabbha māraṇicchā, tassa puthujjanakhīṇāsavabhāvena payogamaraṇakkhaṇānaṃ vasena satipi santānabhede abhedoyeva, yadā ca atthasiddhi, tadā khīṇāsavabhāvo, tasmā arahantaghātakoyeva hotīti niṭṭhamettha gantabbaṃ.
However, because when the intention to kill arises with reference to a particular individual, saying "I will kill this person," even though there is a difference in the individual's state as an ordinary person or one whose defilements are destroyed (khīṇāsava) in terms of the moments of effort and death, there is indeed no difference. And when the purpose is achieved, it is the state of one whose defilements are destroyed. Therefore, it should be concluded here that one becomes a killer of an Arahant.
Tuy nhiên, vì khi có ý muốn giết (chúng sinh) này, thì dù có sự khác biệt về dòng tâm thức theo trạng thái phàm phu hay A-la-hán của chúng sinh đó, và theo các khoảnh khắc của hành động và sự chết, nhưng vẫn là không khác biệt. Và khi mục đích đã thành tựu, thì đó là trạng thái A-la-hán. Do đó, cần phải kết luận rằng đó là kẻ giết A-la-hán.
Aññacittenāti avadhādhippāyena amāretukāmatācittena.
With another intention means with an intention not to kill, with the thought of not wishing to kill.
Với tâm khác nghĩa là với tâm không có ý muốn giết hại, không muốn làm cho chết.
Natthi pāṇātipātoti amāretukāmatācittena pahaṭattā.
There is no pāṇātipāta because the blow was struck with the intention of not killing.
Không có sát sinh là do đã đả kích với tâm không muốn giết hại.
Kiñcāpi paṭhamappahāro na sayameva sakkoti māretuṃ, dutiyaṃ pana labhitvā sakkonto jīvitavināsanahetu hoti, tasmā ‘‘payogo tena ca maraṇa’’nti iminā saṃsandanato paṭhamappahāreneva kammabaddho yutto, na dutiyena tassa aññacittena dinnattā.
Even if the first blow cannot kill by itself, if it leads to the second blow and is capable of causing death, it becomes a cause for the destruction of life. Therefore, by connecting it with "the effort and death resulting from it," it is proper that one is bound by kamma through the first blow itself, not by the second, as that was given with another intention.
Mặc dù đả kích đầu tiên tự nó không thể giết chết, nhưng khi nhận được đả kích thứ hai thì nó có thể trở thành nguyên nhân gây hủy hoại sinh mạng. Do đó, khi so sánh với câu “phương tiện và do đó mà chết”, thì việc bị ràng buộc bởi nghiệp do đả kích đầu tiên là hợp lý, chứ không phải do đả kích thứ hai vì nó được thực hiện với tâm khác.
Tena vuttaṃ ‘‘ubhayehi matepi paṭhamappahāreneva kammunā baddho’’ti.
Hence it is said: "Even if both die, one is bound by kamma through the first blow."
Do đó đã nói: “Dù cả hai (đả kích) đều dẫn đến chết, nhưng chỉ bị ràng buộc bởi nghiệp do đả kích đầu tiên.”
Kammāpattibyattibhāvatthanti ānantariyādikammavibhāgassa pārājikādiāpattivibhāgassa ca vibhāvanatthaṃ.
For clarifying the nature of kamma and offences means for clarifying the divisions of immediate kamma (ānantariya) and the divisions of offences (āpatti) such as pārājika.
Để làm rõ sự phân loại nghiệp và tội là để làm rõ sự phân loại nghiệp như vô gián nghiệp và sự phân loại tội như ba-la-di.
‘‘Eḷakaṃ māremī’’ti pavattacetanāya pubbabhāgattā ‘‘imaṃ māremī’’ti sanniṭṭhāpakacetanāya tadā sannihitattā yathāvatthukaṃ kammabaddho hotiyevāti āha ‘‘imaṃ vatthuṃ māremīti cetanāya atthibhāvato’’tiādi.
Since the volition to kill, saying "I will kill a ram," is a preliminary part, and the decisive volition, saying "I will kill this one," is present at that time, one is certainly bound by kamma with respect to the actual object. Thus, it says: "because there is the intention, 'I will kill this object'."
Vì tư tâm phát sinh trước với ý “tôi sẽ giết con cừu” là phần trước của tư tâm quyết định “tôi sẽ giết cái này” vào lúc đó, nên nó bị ràng buộc bởi nghiệp theo sự vật như đã nói: “vì có tư tâm ‘tôi sẽ giết vật này’.”
Sabbattha hi purimaṃ abhisandhicittaṃ appamāṇaṃ tena atthasiddhiyā abhāvato, vadhakacittaṃ pana tadārammaṇañca jīvitindriyaṃ anantariyādibhāve pamāṇanti daṭṭhabbaṃ.
Everywhere, the previous intention of purpose is limitless, as the purpose is not achieved by it. However, the killing intention, its object, and the life faculty are the measure for states like immediate kamma (ānantariya); this should be understood.
Ở mọi nơi, tâm ý định ban đầu là vô hạn vì không có sự thành tựu mục đích bởi nó; nhưng tâm sát hại, đối tượng của nó và sinh mạng được xem là thước đo trong việc trở thành vô gián nghiệp, v.v.
Ghātako ca hotīti pāṇaghātako hoti, pāṇātipātakammunāva baddho hotīti attho.
And one is a killer means one is a killer of a living being; it means one is bound by the kamma of pāṇātipāta.
Và là kẻ giết hại nghĩa là là kẻ giết hại sinh mạng, bị ràng buộc bởi nghiệp sát sinh.
Pubbe vuttanayeneva veditabbanti yathākkamaṃ pārājikathullaccayapācittiyāni veditabbāni.
It should be understood in the manner stated earlier means pārājika, thullaccaya, and pācittiya offences should be understood respectively.
Cần phải hiểu theo cách đã nói trước đây nghĩa là cần phải hiểu theo thứ tự là ba-la-di, thô-la-chướng, ba-dật-đề.
‘‘Mātāpituarahantānaṃ aññataraṃ māremī’’ti guṇamahantesu pavattapubbabhāgacetanāya dāruṇabhāvato tathāvidhapubbabhāgacetanāparivārā sanniṭṭhāpakacetanā dāruṇāva hotīti āha – ‘‘idha pana cetanā dāruṇā hotī’’ti.
Since the preliminary volition that arises towards great virtuous beings, saying "I will kill one of my mother, father, or Arahants," is dreadful, the decisive volition accompanied by such a preliminary volition is also dreadful. Thus it says: "Here, however, the volition is dreadful."
Vì tư tâm phát sinh trước với ý “tôi sẽ giết một trong số cha mẹ hoặc A-la-hán” đối với các bậc có đức hạnh lớn là tàn ác, nên tư tâm quyết định được bao quanh bởi tư tâm phát sinh trước như vậy cũng là tàn ác, nên đã nói: “Ở đây, tư tâm là tàn ác.”
Iminā ca ‘‘eḷakaṃ māressāmī’’ti mātāpituādīnaṃ māraṇepi pubbabhāgacetanāya adāruṇattā aññathā pavattaānantariyakammato evaṃ pavattānantariyassa nātidāruṇatā vuttāva hotīti daṭṭhabbā.
By this, it should be understood that even in the case of killing one's mother, father, etc., with the intention of "I will kill a ram," due to the non-dreadfulness of the preliminary volition, the immediate kamma thus arisen is not as dreadful as other types of immediate kamma that arise differently.
Với điều này, cần phải hiểu rằng dù có ý định giết cha mẹ, v.v., với tư tâm “tôi sẽ giết con cừu”, nhưng vì tư tâm phát sinh trước không tàn ác, nên vô gián nghiệp phát sinh như vậy không tàn ác bằng vô gián nghiệp phát sinh theo cách khác.
Lohitakanti lohitamakkhitaṃ.
Bloody means smeared with blood.
Lohitaka nghĩa là dính máu.
Kammaṃ karonteti yuddhakammaṃ karonte.
While performing kamma means while performing combat.
Khi đang thực hiện nghiệp nghĩa là khi đang thực hiện nghiệp chiến đấu.
Yathādhippāyaṃ gateti yodhaṃ vijjhitvā pitari viddhe.
Gone as intended means when the warrior was shot and the father was hit.
Đến đúng ý định nghĩa là khi người lính bắn trúng cha.
Idañca yathādhippāyaṃ tena tathāviddhabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ.
This was said to show that it was hit in that way as intended.
Điều này được nói để chỉ ra rằng người đó đã bị bắn trúng đúng như ý định.
Ayathādhippāyaṃ pana ujukameva gantvā pitari viddhepi maraṇādhippāyena attanāva katappayogattā nevatthi visaṅketoti vadanti.
However, if it went straight without being intended and hit the father, they say there is no doubt because the effort was made by oneself with the intention to kill.
Tuy nhiên, họ nói rằng ngay cả khi mũi tên đi thẳng và bắn trúng cha một cách không đúng ý định, thì cũng không có nghi ngờ gì vì chính người đó đã thực hiện hành động với ý định giết chết.
Ānantariyaṃ pana natthīti pitaraṃ uddissa katappayogābhāvato.
But there is no ānantariya because no effort was made specifically for the father.
Nhưng không có vô gián nghiệp là vì không có hành động được thực hiện với mục đích nhắm vào cha.
Kiñcāpi kiriyaviseso aṭṭhakathāsu anāgato, pāḷiyaṃ pana ‘‘evaṃ vijjha, evaṃ pahara, evaṃ ghātehī’’ti kiriyāvisesassa parāmaṭṭhattā ācariyaparamparāya ābhataṃ kiriyāvisesaṃ pāḷiyā saṃsandanato gahetvā dassento ‘‘aparo nayo’’tiādimāha.
Although the specific acts are not found in the commentaries, since specific acts such as "thus shoot, thus strike, thus kill" are referred to in the Pāḷi, the author introduces "another method" and so on, to explain specific acts brought down through the succession of teachers, by correlating them with the Pāḷi.
Mặc dù các loại hành động không được đề cập trong các bản Chú giải, nhưng trong Pāḷi lại đề cập đến các loại hành động như “hãy bắn như vậy, hãy đánh như vậy, hãy giết như vậy”. Do đó, để lấy và trình bày các loại hành động được truyền lại theo truyền thống của các vị đạo sư bằng cách so sánh với Pāḷi, đã nói “cách khác” v.v.
Chedananti hatthādichedanaṃ.
Cutting means cutting off hands and so on.
Cắt nghĩa là cắt tay, v.v.
Bhedananti kucchiādiphālanaṃ.
Splitting means tearing open the belly and so on.
Xẻ nghĩa là xẻ bụng, v.v.
Atha vā usunā vijjhanaṃ, asinā chedanaṃ, muggarādīhi sīsādi bhedananti evamettha attho daṭṭhabbo.
Alternatively, shooting with an arrow, cutting with a sword, splitting the head and so on with clubs etc.—the meaning should be understood in this way here.
Hoặc, bắn bằng mũi tên, cắt bằng kiếm, đập đầu, v.v., bằng chùy, v.v. Ý nghĩa ở đây cần được hiểu như vậy.
Saṅkhamuṇḍakanti saṅkhamuṇḍakammakāraṇaṃ.
Saṅkhamuṇḍaka means the act of saṅkhamuṇḍaka.
Saṅkhamuṇḍaka nghĩa là hành động saṅkhamuṇḍaka.
Taṃ karontā uttaroṭṭhaubhatokaṇṇacūḷikagalavāṭakaparicchedena cammaṃ chinditvā sabbakese ekato gaṇṭhiṃ katvā daṇḍakena paliveṭhetvā uppāṭenti, saha kesehi cammaṃ uṭṭhahati, tato sīsakaṭāhaṃ thūlasakkharāhi ghaṃsitvā dhovantā saṅkhavaṇṇaṃ karonti.
Those who perform it cut the skin around the upper lip, both earlobes, the topknot, and the throat, gather all the hair into a knot, twist it with a stick, and pull it out. The skin, along with the hair, comes off. Then, they rub the skull with coarse gravel and wash it, making it conch-colored.
Khi thực hiện hành động đó, họ cắt da theo đường viền của môi trên, hai tai, chỏm đầu và cổ họng, buộc tất cả tóc lại thành một nút, quấn quanh một cây gậy và nhổ ra. Da cùng với tóc bật ra. Sau đó, họ chà xát hộp sọ bằng sỏi thô và rửa sạch để làm cho nó có màu vỏ ốc.
Evamādīti ādi-saddena bilaṅgathālikaṃ rāhumukhaṃ jotimālikaṃ hatthapajjotikaṃ erakavattikaṃ cīrakavāsikaṃ eṇeyyakaṃ baḷisamaṃsikaṃ kahāpaṇikaṃ khārāpatacchikaṃ palighaparivattikaṃ palālapīṭhakanti evamādiṃ sabbaṃ kammakāraṇaṃ saṅgaṇhāti.
And so on (evamādi)—the term "ādi" (and so on) includes all such acts of torture as bilaṅgathālika, rāhumukha, jotimālika, hatthapajjotika, erakavattika, cīrakavāsika, eṇeyyaka, baḷisamaṃsika, kahāpaṇika, khārāpatacchika, palighaparivattika, and palālapīṭhaka.
Evamādī (và những thứ tương tự) nghĩa là từ ādi bao gồm tất cả các hành động như bilaṅgathālika, rāhumukha, jotimālika, hatthapajjotika, erakavattika, cīrakavāsika, eṇeyyaka, baḷisamaṃsika, kahāpaṇika, khārāpatacchika, palighaparivattika, palālapīṭhaka.
Tattha (a. ni. aṭṭha. 2.2.1) bilaṅgathālikanti kañjiyaukkhalikakammakāraṇaṃ.
Among these, bilaṅgathālika means the act of a porridge pot (kañjiyaukkhalika kammakāraṇaṃ).
Trong đó, (A. Ni. Aṭṭha. 2.2.1) bilaṅgathālika nghĩa là hành động nồi cháo.
Taṃ kammaṃ karontā sīsakapālaṃ uppāṭetvā tattaṃ ayoguḷaṃ saṇḍāsena gahetvā tattha pakkhipanti, tena matthaluṅgaṃ pakkuthitvā upari uttarati.
Those who perform this act tear open the skull and, taking a red-hot iron ball with tongs, place it inside. By this, the brain boils up and overflows.
Khi thực hiện hành động đó, họ nhổ sọ đầu ra, dùng kẹp lấy một viên sắt nung đỏ đặt vào đó, khiến óc sôi lên và trào ra ngoài.
Rāhumukhanti rāhumukhakammakāraṇaṃ.
Rāhumukha means the act of Rāhu's mouth.
Rāhumukha nghĩa là hành động miệng Rāhu.
Taṃ karonto saṅkunā mukhaṃ vivaritvā antomukhe dīpaṃ jālenti, kaṇṇacūḷikāhi vā paṭṭhāya mukhaṃ nikhādanena khaṇanti, lohitaṃ paggharitvā mukhaṃ pūreti.
Those who perform this open the mouth with a stake and light a lamp inside the mouth, or they dig the mouth open with a pickaxe starting from the earlobes, and blood gushes out, filling the mouth.
Khi thực hiện nó, họ dùng cọc mở miệng và đốt đèn bên trong miệng, hoặc đào miệng từ chỏm tai, máu chảy ra đầy miệng.
Jotimālikanti sakalasarīraṃ telapilotikāya veṭhetvā ālimpenti.
Jotimālika means wrapping the entire body with oil-soaked rags and setting it alight.
Jotimālika nghĩa là quấn toàn thân bằng vải tẩm dầu và đốt.
Hatthapajjotikanti hatthe telapilotikāya veṭhetvā dīpaṃ viya pajjālenti.
Hatthapajjotika means wrapping the hands with oil-soaked rags and lighting them like lamps.
Hatthapajjotika nghĩa là quấn tay bằng vải tẩm dầu và đốt sáng như ngọn đèn.
Erakavattikanti erakavattakammakāraṇaṃ.
Erakavattika means the act of an eraka-creeper scroll.
Erakavattika nghĩa là hành động erakavatta.
Taṃ karontā heṭṭhāgīvato paṭṭhāya cammavaṭṭe kantitvā gopphake pātenti, atha naṃ yottehi bandhitvā kaḍḍhanti, so attanova cammavaṭṭe akkamitvā patati.
Those who perform this cut the skin in strips starting from the base of the neck, letting them fall to the ankles. Then, they bind him with ropes and pull him, and he himself steps on his own skin-strips and falls.
Khi thực hiện nó, họ cắt một dải da từ dưới cổ xuống đến mắt cá chân, sau đó buộc bằng dây thừng và kéo, người đó tự mình giẫm lên dải da của mình mà ngã xuống.
Cīrakavāsikanti cīrakavāsikakammakāraṇaṃ.
Cīrakavāsika means the act of wearing bark-strips.
Cīrakavāsika nghĩa là hành động cīrakavāsika.
Taṃ karontā tatheva cammavaṭṭe kantitvā kaṭiyaṃ ṭhapenti, kaṭito paṭṭhāya kantitvā gopphakesu ṭhapenti, uparimehi heṭṭhimasarīraṃ cīrakanivāsananivatthaṃ viya hoti.
Those who perform this cut the skin in strips in the same way and place them at the waist. Then, cutting from the waist downwards, they place them at the ankles. The lower body appears as if clothed in bark-strips by the upper ones.
Khi thực hiện nó, họ cũng cắt dải da như vậy và đặt ở thắt lưng, cắt từ thắt lưng xuống đến mắt cá chân, phần thân dưới trông như mặc một chiếc áo bằng vải vụn.
Eṇeyyakanti eṇeyyakammakāraṇaṃ.
Eṇeyyaka means the act of a deer.
Eṇeyyaka nghĩa là hành động eṇeyyaka.
Taṃ karontā ubhosu kapparesu ca jaṇṇukesu ca ayavalayāni datvā ayasūlāni koṭṭenti, so catūhi ayasūlehi bhūmiyaṃ patiṭṭhahati, atha naṃ parivāretvā aggiṃ karonti, taṃ kālena kālaṃ sandhito sūlāni apanetvā catūhi aṭṭhikoṭīhiyeva ṭhapenti.
Doing that, they place iron rings on both elbows and knees and drive iron stakes. He stands firm on the ground with four iron stakes. Then they surround him and make a fire. From time to time, they remove the stakes from the joints and leave him resting only on his four bone-tips.
Khi làm điều đó, họ đặt vòng sắt vào cả hai khuỷu tay và đầu gối, rồi đóng những cây cọc sắt vào. Người đó đứng vững trên mặt đất bằng bốn cây cọc sắt. Sau đó, họ vây quanh người đó mà đốt lửa. Thỉnh thoảng, họ rút những cây cọc ra khỏi các khớp và chỉ giữ người đó bằng bốn đầu xương.
Baḷisamaṃsikanti ubhatomukhehi baḷisehi paharitvā cammamaṃsanahārūni uppāṭenti.
"Fish-hook-flesh" means striking with two-headed fish-hooks and tearing out the skin, flesh, and sinews.
Baḷisamaṃsika (Thịt móc câu) là dùng móc câu hai đầu đánh rồi móc lôi da, thịt, gân ra.
Kahāpaṇikanti sakalasarīraṃ tikhiṇāhi vāsīhi koṭito paṭṭhāya kahāpaṇamattaṃ kahāpaṇamattaṃ pātentā koṭṭenti.
"Kahāpaṇa-cutting" means, starting from the crown, striking the whole body with sharp axes, causing pieces the size of a kahāpaṇa to fall.
Kahāpaṇika (Tiền Kahaṇṇa) là bắt đầu từ chỗ bị đánh bằng rìu bén, họ đục từng miếng thịt bằng kích thước một đồng kahaṇṇa trên khắp cơ thể.
Khārāpatacchikanti sarīraṃ tattha tattha āvudhehi paharitvā kocchehi khāraṃ ghaṃsanti, cammamaṃsanahārūni paggharitvā aṭṭhikasaṅkhalikāva tiṭṭhati.
"Alkali-and-axle" means striking the body here and there with weapons and rubbing alkali with bundles of sticks, causing the skin, flesh, and sinews to melt away, leaving only a skeletal frame.
Khārāpatacchika (Tẩy bằng kiềm) là sau khi đánh cơ thể bằng vũ khí ở nhiều chỗ, họ dùng chổi chà kiềm vào, khiến da, thịt và gân chảy rữa ra, chỉ còn lại bộ xương.
Palighaparivattikanti ekena passena nipajjāpetvā kaṇṇachidde ayasūlaṃ koṭṭetvā pathaviyā ekābaddhaṃ karonti, atha naṃ pāde gahetvā āviñchanti.
"Club-and-roller" means making him lie on one side, driving an iron stake through his ear-hole, and fixing him firmly to the ground. Then they grab his feet and drag him around.
Palighaparivattika (Lăn bằng đòn bẩy) là bắt nằm nghiêng một bên, rồi đóng một cây cọc sắt xuyên qua lỗ tai, cố định người đó vào đất, sau đó nắm chân kéo lê.
Palālapīṭhakanti cheko kāraṇiko chavicammaṃ acchinditvā nisadapotehi aṭṭhīni bhinditvā kesesu gahetvā ukkhipati, maṃsarāsiyeva hoti, atha naṃ keseheva pariyonandhitvā gaṇhantā palālavaṭṭiṃ viya katvā paliveṭhenti.
"Straw-mattress" means a skilled executioner, without severing the outer skin, crushes the bones with blunt wooden mallets, grasps him by the hair, and lifts him up; he becomes a mere heap of flesh. Then, holding him by the hair, they bind him up and wrap him like a roll of straw.
Palālapīṭhaka (Bó rơm) là một đao phủ khéo léo không cắt đứt da, mà đập vỡ xương bằng chày giã, rồi nắm tóc nhấc lên, chỉ còn là một đống thịt. Sau đó, họ nắm tóc mà bó lại như một bó rơm.
Vatthuṃ visaṃvādetvā tato aññaṃ māretīti sambandho.
The connection is that if one contradicts the object and kills another.
Liên quan là: làm sai lệch đối tượng rồi giết một người khác.
Purimapassādīnampi vatthusabhāgato vatthuggahaṇeneva gahaṇanti āha ‘‘purato paharitvā’’tiādi.
The phrase "striking from the front" and so on indicates that the object is grasped according to the nature of the object even for the front and other directions.
Cũng vậy, việc nắm bắt đối tượng từ bản chất của đối tượng được nói đến trong các trường hợp như phía trước, v.v., nên được hiểu là “đánh từ phía trước”, v.v.
Cittena ‘‘purato vā’’ti niyamaṃ katvā vā akatvā vā ‘‘purato paharitvā mārehī’’ti vutte sace aññattha paharitvā māreti, lesaṃ oḍḍetvā avuttattā visaṅketova hoti.
If one makes a determination in one's mind, "either from the front" or without making such a determination, and it is said, "strike from the front and kill," and then one strikes elsewhere and kills, it is considered a discrepancy because no loophole was specified.
Nếu một người quyết định trong tâm “từ phía trước” hoặc không quyết định, và được bảo “hãy đánh từ phía trước mà giết”, nếu người đó đánh ở chỗ khác mà giết, vì không nói rõ ý nghĩa ngầm, nên có sự sai lệch.
Cittena pana yattha katthaci paharitvā māraṇaṃ icchantopi sace ‘‘purato paharitvā mārehī’’ti vadati, tassa lesaṃ oḍḍetvā tathā vuttamatthaṃ ṭhapetvā teneva cittena samuṭṭhāpitaviññattikattā manussaviggahapārājikato pariyāyena amuccanato ‘‘aññattha paharitvā māritepi nevatthi visaṅketo’’ti vadanti, keci pana taṃ na icchanti.
However, if one desires to kill by striking anywhere, but says, "strike from the front and kill," some say there is no discrepancy even if killed elsewhere, because the meaning was stated with a loophole, and setting that aside, the act was caused by the same intention, thus one is not indirectly absolved from the pārājika for killing a human being. But some do not agree with this.
Tuy nhiên, nếu một người trong tâm muốn giết bằng cách đánh ở bất cứ đâu, nhưng lại nói “hãy đánh từ phía trước mà giết”, thì vì ý nghĩa đã nói rõ với ý nghĩa ngầm đó đã được thiết lập, và vì đó là một sự truyền đạt được khởi lên bởi chính tâm đó, nên không thể thoát khỏi tội Pārājika về thân người theo cách gián tiếp. Do đó, họ nói rằng “ngay cả khi đánh ở chỗ khác mà giết, cũng không có sự sai lệch”. Một số người không đồng ý với điều này.
Vatthuvisesenāti mātuādivatthuvisesena.
"By distinction of object" refers to the distinction of objects such as mother.
Vatthuvisesena (Do sự đặc biệt của đối tượng) là do sự đặc biệt của đối tượng như mẹ, v.v.
Kammavisesoti ānantariyādikammaviseso.
"Distinction of action" refers to the distinction of actions such as anāntariya-kamma.
Kammaviseso (Sự đặc biệt của nghiệp) là sự đặc biệt của nghiệp như Ānantariya, v.v.
Āpattivisesoti pārājikādiāpattiviseso.
"Distinction of offense" refers to the distinction of offenses such as pārājika.
Āpattiviseso (Sự đặc biệt của tội) là sự đặc biệt của tội như Pārājika, v.v.
‘‘Dīghaṃ mārehī’’ti vuttepi dīghasaṇṭhānānaṃ bahubhāvato itthannāmaṃ evarūpañca dīghanti aññesaṃ asādhāraṇalakkhaṇena aniddiṭṭhattā ‘‘aniyametvā āṇāpetī’’ti vuttaṃ.
Even when "Kill the long one" is said, because there are many long-shaped things, it is said "commands without specifying" as it is not identified by specific, unique characteristics, such as "such and such a long one of this kind."
Mặc dù được bảo “hãy giết một người cao”, nhưng vì có nhiều hình dạng cao và không được chỉ rõ bằng đặc điểm không chung với người khác như “người cao như thế này, hình dạng như thế này”, nên nói “aniyametvā āṇāpetī” (ra lệnh mà không xác định).
Tenevāha ‘‘yaṃ kiñci tādisaṃ māretī’’ti.
Therefore, it is said, "kills any such one."
Do đó, nói “yaṃ kiñci tādisaṃ māretī” (giết bất cứ ai có hình dạng như vậy).
Ettha ca ‘‘cittena bahūsu dīghasaṇṭhānesu ekaṃ niyametvā vuttepi vācāya aniyamitattā aññasmiṃ tādise mārite natthi visaṅketo’’ti vadanti.
And here, some say, "Even if one specifies one among many long-shaped things in one's mind, since it is not specified in speech, there is no discrepancy if another such one is killed."
Ở đây, họ nói rằng “ngay cả khi trong tâm đã xác định một trong nhiều hình dạng cao mà nói ra, nhưng vì lời nói không xác định, nên nếu giết một người khác có hình dạng tương tự, cũng không có sự sai lệch”.
Parapāṇimhi pāṇasaññitālakkhaṇassa aṅgassa abhāvato nevatthi pāṇātipātoti āha ‘‘āṇāpako muccatī’’ti.
It is said, "the commander is absolved," because there is no limb possessing the characteristic of consciousness for life in another's hand, therefore there is no pāṇātipāta.
Vì không có yếu tố của sự nhận thức là chúng sinh trên bàn tay người khác, nên không có tội sát sinh. Do đó, nói “āṇāpako muccatī” (người ra lệnh được miễn tội).
Yadi evaṃ okāsaniyame sati kathaṃ pāṇātipātoti?
If so, if the location is specified, how can there be pāṇātipāta?
Nếu vậy, khi có sự xác định địa điểm, tại sao lại là tội sát sinh?
Okāsaṃ niyamentassa tasmiṃ okāse nisinnassa jīvitindriyaṃ ārammaṇaṃ hotīti gahetabbaṃ.
It should be understood that for one who specifies the location, the life-faculty of the one sitting in that location becomes the object.
Nên hiểu rằng sinh mạng của người đang ngồi ở địa điểm đó là đối tượng của người xác định địa điểm.
Okāsañhi niyametvā niddisanto tasmiṃ okāse nisinnaṃ mārāpetukāmo hoti, sayaṃ pana tadā tattha natthi, tasmā okāsena saha attano jīvitindriyaṃ ārammaṇaṃ na hotīti vadanti.
Indeed, one who specifies and indicates a location intends to have someone sitting in that location killed. But at that time, one is not there oneself. Therefore, they say that one's own life-faculty, along with the location, does not become the object.
Thật vậy, người xác định và chỉ định địa điểm muốn cho người đang ngồi ở địa điểm đó bị giết, nhưng bản thân người đó không có mặt ở đó vào lúc đó. Do đó, họ nói rằng sinh mạng của chính mình không phải là đối tượng cùng với địa điểm.
Evaṃ āṇāpentassa ācariyassa tāva dukkaṭanti sace sā āṇatti yathādhippāyaṃ na gacchati, ācariyassa āṇattikkhaṇe dukkaṭaṃ.
For the teacher who commands thus, a dukkaṭa means if that command does not go according to the intention, there is a dukkaṭa for the teacher at the moment of the command.
Evaṃ āṇāpentassa ācariyassa tāva dukkaṭaṃ (trước hết, người thầy ra lệnh như vậy phạm tội dukkaṭa) – nếu lệnh đó không diễn ra theo ý muốn, người thầy phạm tội dukkaṭa ngay khi ra lệnh.
Sace pana sā āṇatti yathādhippāyaṃ gacchati, yaṃ parato thullaccayaṃ vuttaṃ, āṇattikkhaṇe tadeva hoti.
But if that command does go according to the intention, then the thullaccaya which is stated later occurs at the moment of the command.
Tuy nhiên, nếu lệnh đó diễn ra theo ý muốn, thì tội thullaccaya đã nói ở phần sau sẽ xảy ra ngay khi ra lệnh.
Atha so taṃ avassaṃ ghāteti, yaṃ parato ‘‘sabbesaṃ āpatti pārājikassā’’ti vuttaṃ, tato imassa taṅkhaṇeyeva pārājikaṃ hotīti evamettha attho gahetabbo.
If he then definitely kills that person, the pārājika which is stated later as "pārājika for all" occurs for him at that very moment. This is how the meaning should be understood here.
Sau đó, nếu người đó nhất định giết, thì tội pārājika đã nói ở phần sau “tất cả đều phạm tội pārājika” sẽ xảy ra ngay lập tức cho người này. Ý nghĩa nên được hiểu như vậy ở đây.
Ācariyena pana heṭṭhā adinnādānakathāyaṃ (pārā. 121) vuttanayeneva ayamattho sakkā viññātunti idha na vutto.
However, this meaning could be understood by the method stated in the Adinnādāna story (pārā. 121) below concerning the teacher, so it is not stated here.
Tuy nhiên, ý nghĩa này có thể được hiểu bởi Ācariyena (người thầy) theo cách đã nói trong câu chuyện về việc lấy của không cho ở phần dưới (pārā. 121), nên không được nói ở đây.
Vuttañhi tattha ‘‘āpatti dukkaṭassāti evaṃ āṇāpentassa ācariyassa tāva dukkaṭaṃ.
For it was said there, "There is a dukkaṭa for the teacher who commands thus, 'An offense of dukkaṭa.'
Ở đó đã nói rằng: “āpatti dukkaṭassāti evaṃ āṇāpentassa ācariyassa tāva dukkaṭaṃ (tội dukkaṭa, trước hết, người thầy ra lệnh như vậy phạm tội dukkaṭa).
Sace pana sā āṇatti yathādhippāyaṃ gacchati, yaṃ parato thullaccayaṃ vuttaṃ, āṇattikkhaṇe tadeva hoti.
But if that command goes according to the intention, then the thullaccaya which is stated later occurs at the moment of the command.
Sace pana sā āṇatti yathādhippāyaṃ gacchati, yaṃ parato thullaccayaṃ vuttaṃ, āṇattikkhaṇe tadeva hoti (Tuy nhiên, nếu lệnh đó diễn ra theo ý muốn, thì tội thullaccaya đã nói ở phần sau sẽ xảy ra ngay khi ra lệnh).
Atha taṃ bhaṇḍaṃ avassaṃ hāriyaṃ hoti, yaṃ parato ‘sabbesaṃ āpatti pārājikassā’ti vuttaṃ, tato imassa taṅkhaṇeyeva pārājikaṃ hotīti ayaṃ yutti sabbattha veditabbā’’ti.
If that item is then definitely to be stolen, then the pārājika which is stated later as 'pārājika for all' occurs for him at that very moment. This reasoning should be understood everywhere."
Atha taṃ bhaṇḍaṃ avassaṃ hāriyaṃ hoti, yaṃ parato ‘sabbesaṃ āpatti pārājikassā’ti vuttaṃ, tato imassa taṅkhaṇeyeva pārājikaṃ hotīti ayaṃ yutti sabbattha veditabbā” (Sau đó, nếu vật đó nhất định bị lấy trộm, thì tội pārājika đã nói ở phần sau ‘tất cả đều phạm tội pārājika’ sẽ xảy ra ngay lập tức cho người này. Lập luận này nên được biết ở khắp mọi nơi).
Tesampi dukkaṭanti ārocanapaccayā dukkaṭaṃ.
A dukkaṭa for them too means a dukkaṭa due to the announcement.
Tesampi dukkaṭaṃ (Họ cũng phạm tội dukkaṭa) – tội dukkaṭa do việc báo tin.
Paṭiggahitamatteti ettha avassaṃ ce paṭiggaṇhāti, tato pubbeva ācariyassa thullaccayaṃ, na pana paṭiggahiteti daṭṭhabbaṃ.
In "at the mere acceptance," it should be understood that if he definitely accepts, then the teacher's thullaccaya occurs even before that, not at the acceptance.
Paṭiggahitamatte (Ngay khi chấp nhận) – ở đây, nếu nhất định chấp nhận, thì tội thullaccaya của người thầy đã xảy ra trước đó, không phải ngay khi chấp nhận.
Kasmā panassa thullaccayanti āha ‘‘mahājano hi tena pāpe niyojito’’ti.
Why is it a thullaccaya for him? It is said: "for the great multitude has been enjoined to evil by him."
Tại sao lại là tội thullaccaya của người đó? Nói “mahājano hi tena pāpe niyojito” (vì người đó đã sai khiến đại chúng vào điều ác).
Mūlaṭṭhasseva dukkaṭanti idaṃ mahāaṭṭhakathāyaṃ āgatanayadassanamattaṃ, na pana taṃ ācariyassa adhippetaṃ.
A dukkaṭa for the initiator alone is merely a view from the Mahāaṭṭhakathā, but it is not intended by the ācariya.
Mūlaṭṭhasseva dukkaṭaṃ (Chỉ người gốc phạm tội dukkaṭa) – đây chỉ là cách trình bày theo truyền thống của Mahāaṭṭhakathā, nhưng người thầy không có ý định đó.
Tenāha ‘‘evaṃ sante’’tiādi, evaṃ mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttanayena atthe satīti attho.
Therefore, it is said, "if it were so," and so on, meaning "if the meaning were as stated in the Mahāaṭṭhakathā."
Do đó, nói “evaṃ sante” (nếu là như vậy), v.v., nghĩa là nếu ý nghĩa đúng theo cách đã nói trong Mahāaṭṭhakathā.
Paṭiggahaṇe āpattiyeva na siyāti vadhakassa ‘‘sādhu suṭṭhū’’ti māraṇapaṭiggahaṇe dukkaṭāpatti na siyā, evaṃ anoḷārikavisayepi tāva dukkaṭaṃ hoti, kimaṅgaṃ pana māraṇapaṭiggahaṇeti dassanatthaṃ sañcarittapaṭiggahaṇādi nidassitaṃ.
There would be no offense at acceptance means there would be no dukkaṭa offense for the killer upon accepting the command to kill by saying "Good, excellent." Thus, to show that a dukkaṭa occurs even in a less grave matter, what is called "sañcaritta-acceptance" and so on are cited.
Paṭiggahaṇe āpattiyeva na siyā (Khi chấp nhận thì không có tội) – khi người giết chấp nhận việc giết bằng cách nói “tốt lắm, rất tốt”, thì sẽ không có tội dukkaṭa. Để cho thấy rằng ngay cả trong trường hợp không nghiêm trọng như vậy cũng có tội dukkaṭa, huống chi là chấp nhận việc giết, nên đã nêu ra ví dụ về việc chấp nhận Sañcaritta, v.v.
‘‘Aho vata itthannāmo hato assā’’ti evaṃ maraṇābhinandanepi dukkaṭe sati pageva māraṇapaṭiggahaṇeti adhippāyo.
The intention is that if there is a dukkaṭa even for wishing "Oh, may so-and-so be killed!", how much more so for accepting to kill.
Ngay cả khi hoan hỷ cái chết bằng cách nói “mong sao người kia bị giết”, cũng có tội dukkaṭa, huống chi là chấp nhận việc giết. Đó là ý nghĩa.
Paṭiggaṇhantassevetaṃ dukkaṭanti avadhāraṇena visaṅketattā imassa paṭiggahaṇapaccayā mūlaṭṭhassa nattheva āpattīti dasseti.
This dukkaṭa is only for the acceptor means that by this emphatic statement, it indicates that there is no offense for the initiator due to this acceptance, because of the discrepancy.
Paṭiggaṇhantassevetaṃ dukkaṭaṃ (Dukkaṭa này chỉ dành cho người chấp nhận) – bằng cách nhấn mạnh, điều này cho thấy rằng do sự sai lệch, người gốc hoàn toàn không có tội do việc chấp nhận này.
Keci pana ‘‘idha vuttadukkaṭaṃ paṭiggaṇhantassevāti ettakameva avadhāraṇena dassitaṃ, na pana mūlaṭṭhassa mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttadukkaṭaṃ paṭikkhitta’’nti vadanti.
However, some say, "Here, what is stated by emphasis is only that 'this dukkaṭa is only for the acceptor,' and the dukkaṭa for the initiator mentioned in the Mahāaṭṭhakathā is not refuted."
Tuy nhiên, một số người nói rằng “ở đây, chỉ có tội dukkaṭa được nói đến là chỉ dành cho người chấp nhận, chứ tội dukkaṭa của người gốc đã nói trong Mahāaṭṭhakathā không bị bác bỏ”.
Purimanayeti samanantarātīte avisakkiyadūtaniddese.
In the former method refers to the immediately preceding explanation of the undiscriminating messenger.
Purimanaye (Theo cách trước) là trong phần giải thích về người đưa tin không sai lệch vừa qua.
Etanti dukkaṭaṃ.
"This" means a dukkaṭa.
Điều này là một hành vi tác ác (dukkata).
Yadi evaṃ kasmā pāḷiyaṃ na vuttanti āha ‘‘okāsābhāvenā’’ti.
If so, why was it not stated in the Pāḷi? He says, "Due to lack of opportunity."
Nếu vậy, tại sao không được nói đến trong kinh tạng (Pāḷi)? Người ta nói: “Vì không có cơ hội”.
Tattha mūlaṭṭhassa thullaccayavacanato paṭiggaṇhantassa dukkaṭaṃ vattuṃ okāso natthīti okāsābhāvena na vuttaṃ, na pana abhāvatoti adhippāyo.
Here, since the primary text states a thullaccaya, there is no opportunity to speak of a dukkaṭa for the recipient; thus, it was not stated due to lack of opportunity, not due to its non-existence – this is the intention.
Ở đó, vì lời nói về tội thô (thullaccaya) của người phạm tội gốc, không có cơ hội để nói về hành vi tác ác (dukkata) cho người nhận lệnh. Ý nghĩa là không nói đến vì không có cơ hội, chứ không phải vì không có (tội đó).
175. Sayaṃ saṅghattherattā ‘‘upaṭṭhānakāle’’ti vuttaṃ.
175. Because he himself was the Saṅghatthera, "at the time of attendance" was said.
Vì chính mình là Trưởng lão Tăng-già (Saṅghatthera), nên được nói là “vào lúc hầu hạ”.
Vācāya vācāya dukkaṭanti ‘‘yo koci mama vacanaṃ sutvā imaṃ dhāretū’’ti iminā adhippāyena avatvā kevalaṃ maraṇābhinandanavaseneva vuttattā ‘‘corāpi nāma taṃ na hanantī’’tiādivācāsupi dukkaṭameva vuttaṃ.
"A dukkaṭa for each word" means that it was not said with the intention of "whoever hears my words, let him remember this," but merely with a view to delighting in death, so even in phrases like "even robbers do not kill him," a dukkaṭa is incurred.
Từng lời nói là tác ác (dukkata), bởi vì không nói với ý định “ai nghe lời tôi hãy giữ điều này”, mà chỉ nói với ý định hoan hỷ cái chết, nên ngay cả trong những lời nói như “ngay cả bọn cướp cũng không giết người đó” cũng chỉ là hành vi tác ác (dukkata).
Ayamattho etena vuttoti yathā so jānātīti sambandho.
"This meaning was conveyed by this" – the connection is "as he knows."
Ý nghĩa này được nói bằng điều này, liên quan đến việc người đó hiểu như thế nào.
Vākyabhedanti vacībhedaṃ.
"Separation of sentences" means a breaking of speech.
Phân biệt câu là phân biệt lời nói.
Dvinnaṃ uddissāti dve uddissa, dvinnaṃ vā maraṇaṃ uddissa.
"Intending two" means intending two, or intending the death of two.
Hướng đến hai người là hướng đến hai người, hoặc hướng đến cái chết của hai người.
Ubho uddissa maraṇaṃ saṃvaṇṇentassa cetanāya ekattepi ‘‘dve pāṇātipātā’’ti vattabbabhāvato balavabhāvaṃ āpajjitvā paṭisandhivipākasamanantaraṃ pavattiyaṃ anekāsupi jātīsu aparāpariyacetanāvasena dukkhuppādanato mahāvipākattā ‘‘akusalarāsī’’ti vuttaṃ.
Even though the intention is one when extolling death for both, because it is said that "there are two destructions of life," by having become strong and causing suffering in many births in successive intentions, immediately following rebirth-linking retribution, it is called a "mass of demerit" due to its great retribution.
Mặc dù ý định của người tán thán cái chết hướng đến hai người là một, nhưng vì được nói là “hai tội sát sinh” (pāṇātipāta), nên nó trở nên mạnh mẽ, và do tạo ra khổ đau qua nhiều kiếp trong sự tiếp nối của các ý định liên tiếp sau khi quả tái sinh đã khởi lên, nên được gọi là “khối bất thiện” (akusalarāsi) vì có quả báo lớn.
Bahū uddissa maraṇasaṃvaṇṇanepi eseva nayo.
The same method applies to extolling death for many.
Tương tự như vậy đối với việc tán thán cái chết hướng đến nhiều người.
Evanti ‘‘sīsaṃ vā chinditvā papāte vā papatitvā’’tiādinā.
"Thus" means by "cutting off the head or falling from a precipice," and so on.
Như vậy là “hoặc chặt đầu, hoặc rơi xuống vực thẳm”, v.v.
Ārocitamatteti vuttamatte.
"As soon as informed" means as soon as spoken.
Ngay khi được thông báo là ngay khi được nói.
Yathā ariyamaggakkhaṇe cattāro satipaṭṭhānā cattāro sammappadhānā ca kiccavasena ijjhanti, evaṃ cetanāya ekattepi kiccavasena anekā pāṇātipātā ijjhantīti āha ‘‘tattakā pāṇātipātā’’ti.
Just as the four foundations of mindfulness and the four right exertions are accomplished in terms of their function at the moment of the Arahant path, so too, even if the intention is one, many destructions of life are accomplished in terms of their function; therefore, it says, "so many destructions of life."
Cũng như vào thời điểm đạo thánh (ariyamagga), bốn niệm xứ (satipaṭṭhāna) và bốn chánh cần (sammappadhāna) được thành tựu theo chức năng, thì mặc dù ý định là một, nhưng nhiều tội sát sinh (pāṇātipāta) được thành tựu theo chức năng, nên được nói là “bấy nhiêu tội sát sinh”.
Yathā hi attānaṃ sataṃ katvā dassetukāmassa ‘‘sataṃ homi sataṃ homī’’ti kataparikammavasena laddhapaccuppannaparittārammaṇaṃ abhiññācittaṃ satantogadhānaṃ vaṇṇesu ekassa vaṇṇaṃ ārammaṇaṃ katvāpi sataṃ nipphādeti, yathā ca ekassa maraṇe pavattamānāpi vadhakacetanā sakalasarīre uppajjamānaṃ nirujjhamānañca sakalampi jīvitindriyaṃ ekappahāreneva ālambitumasakkuṇeyyattā ṭhānappattaṃ ekadesappavattaṃ jīvitindriyaṃ ārammaṇaṃ katvā ārammaṇabhūtaṃ sakalampi jīvitindriyaṃ vināseti, evameva paccuppannaparittārammaṇāya vadhakacetanāya māretukāmatāya pariggahitasattesu ekasseva jīvitindriye ārammaṇe katepi kiccanipphattivasena sabbepi māritāva honti.
Just as a supernormal consciousness, which has a present limited object, obtained through preparatory work by one who wishes to present himself as a hundred, saying "I am a hundred, I am a hundred," creates a hundred by making one of the colors included in the hundred its object; and just as a killer's intention, even when arising for the death of one, is unable to grasp the entire life faculty, which arises and ceases throughout the body, with a single blow, and thus makes the life faculty present in a specific location or partially occurring its object, and thereby destroys the entire life faculty that became its object; similarly, even when the life faculty of only one of the beings intended for death by a killer's intention with a present limited object is made the object, all are considered killed by way of the accomplishment of the deed.
Cũng như một người muốn thể hiện mình là một trăm người, tâm Abhiññā (thắng trí) với đối tượng nhỏ bé hiện tại đã đạt được do sự chuẩn bị lặp đi lặp lại “tôi là một trăm, tôi là một trăm”, cũng có thể tạo ra một trăm bằng cách lấy một trong các màu sắc nằm trong một trăm làm đối tượng; và cũng như ý định giết người, mặc dù khởi lên khi một người chết, nhưng không thể nắm bắt toàn bộ sinh mạng (jīvitindriya) đang sinh và diệt trong toàn bộ cơ thể chỉ bằng một đòn duy nhất, nên nó lấy sinh mạng (jīvitindriya) ở một phần cụ thể đã đạt đến làm đối tượng và hủy diệt toàn bộ sinh mạng (jīvitindriya) là đối tượng đó; tương tự như vậy, mặc dù chỉ có sinh mạng (jīvitindriya) của một trong số các chúng sinh bị nắm giữ bởi ý muốn giết người với ý định giết người có đối tượng nhỏ bé hiện tại được lấy làm đối tượng, nhưng tất cả đều được coi là đã bị giết theo sự thành tựu của chức năng.
176. Yesaṃ hatthatoti yesaṃ ñātakapavāritānaṃ hatthato.
"From whose hands" means from the hands of whose relatives or those under one's care.
Từ tay của những người là từ tay của những người thân thuộc đã được mời.
Tesaṃ mūlaṃ datvā muccatīti idaṃ tena katapayogassa puna pākatikabhāvāpādanaṃ avasānaṃ pāpetvā dassetuṃ vuttaṃ.
"By giving their money, he is freed" – this was stated to show that the effort made by him leads to its ultimate conclusion, returning to a normal state.
Trả lại tiền gốc và được giải thoát – điều này được nói để chỉ ra rằng hành vi đã được thực hiện bởi người đó đã đạt đến sự kết thúc, trở lại trạng thái bình thường.
‘‘Mūlena kītaṃ pana potthakaṃ potthakasāmikānaṃ datvā muccatiyevā’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
"However, if a book is bought with money, one is freed by giving the book to the owners of the book" – this is stated in all three Gaṇṭhipadas.
“Tuy nhiên, nếu một cuốn sách được mua bằng tiền, thì người đó được giải thoát bằng cách trả lại cuốn sách cho chủ sách” – điều này được nói trong cả ba Gaṇṭhipada.
Kenaci pana ‘‘sace potthakaṃ sāmikānaṃ datvā mūlaṃ na gaṇhāti, na muccati attaniyabhāvato amocitattā’’ti vatvā bahudhā papañcitaṃ, na taṃ sārato paccetabbaṃ.
But someone has "elaborated in many ways, saying that if one does not take money after giving the book to its owners, one is not freed because one has not freed it from one's ownership"; that should not be accepted as essential.
Tuy nhiên, một số người đã nói và giải thích nhiều cách rằng: “Nếu người đó không lấy tiền gốc sau khi trả lại cuốn sách cho chủ sách, thì người đó không được giải thoát vì chưa từ bỏ quyền sở hữu của mình”, nhưng điều đó không nên được coi là cốt yếu.
Potthakasāmikānañhi potthake dinne aññena kataṃ paṭilabhitvā attanā katapayogassa nāsitattā kathaṃ so na mucceyya, na ca pariccattassa attaniyabhāvo diṭṭhoti.
For when the book is given to its owners, and one has undone the effort made by oneself by receiving something else, how could he not be freed? And ownership of something renounced has not been seen.
Vì khi cuốn sách được trả lại cho chủ sách, và người đó đã nhận được cái đã được người khác làm, và cái đã được mình làm đã bị hủy hoại, thì làm sao người đó lại không được giải thoát? Và quyền sở hữu đối với cái đã được từ bỏ cũng không được thấy.
Gaṇṭhipade pana ‘‘sace mūlena kīto hoti, potthakasāmikānaṃ potthakaṃ, yesaṃ hatthato mūlaṃ gahitaṃ, tesaṃ mūlaṃ datvā muccatīti kasmā vuttaṃ.
In the Gaṇṭhipada, however, it is stated: "If it was bought with money, why is it said that one is freed by giving the book to its owners and the money to those from whom the money was taken?"
Tuy nhiên, trong Gaṇṭhipada có nói: “Nếu được mua bằng tiền, tại sao lại nói rằng người đó được giải thoát bằng cách trả lại cuốn sách cho chủ sách, và trả lại tiền gốc cho những người đã nhận tiền gốc từ tay họ?
Potthakanimittaṃ mūlassa gahitattā akappiyametaṃ.
This is improper, as the money was taken for the sake of the book.
Điều này là không thích hợp vì tiền gốc đã được nhận vì cuốn sách.
Yadi hi potthakasāmikassa potthakaṃ datvā sayameva mūlaṃ gaṇheyya, akappiyameva taṃ.
If one were to give the book to its owner and take the money oneself, that would indeed be improper.
Nếu người đó tự mình nhận tiền gốc sau khi trả lại cuốn sách cho chủ sách, thì điều đó là không thích hợp.
Athāpi potthakasāmikassa santikā mūlaṃ aggahetvā sayameva taṃ potthakaṃ jhāpeyya, tathāpi aññā yena saddhādeyyavinipātane āpatti, tasmā evamāhā’’ti vuttaṃ, tampi na sārato paccetabbaṃ.
Or even if one were to burn that book oneself without taking money from the owner, there would still be an offense of destroying a gift of faith by another; therefore, it was said thus. But this too should not be accepted as essential.
Hoặc nếu người đó tự mình đốt cuốn sách đó mà không nhận tiền gốc từ chủ sách, thì vẫn có tội phá hoại vật cúng dường của người khác. Do đó, người ta đã nói như vậy”, nhưng điều đó cũng không nên được coi là cốt yếu.
Tasmā gaṇṭhipadesu vuttanayovettha sārato daṭṭhabbo.
Therefore, the method stated in the Gaṇṭhipadas should be regarded as essential here.
Do đó, cách nói trong Gaṇṭhipada ở đây nên được coi là cốt yếu.
‘‘Maraṇavaṇṇaṃ likhissāmā’’ti ekajjhāsayā hutvāti idaṃ tathā karonte sandhāya vuttaṃ, evaṃ pana asaṃvidahitvāpi maraṇādhippāyena tasmiṃ potthake vuttavidhiṃ karontassa pārājikameva.
"Having become of one mind, 'we shall write about death'" – this was stated with reference to those acting in such a way, but even if one does not arrange it thus, a pārājika is incurred by one who performs the described act in that book with the intention of death.
Với cùng một ý định “chúng ta sẽ viết mô tả về cái chết” – điều này được nói liên quan đến những người làm như vậy. Tuy nhiên, ngay cả khi không sắp đặt như vậy, người đó vẫn phạm tội Pārājika nếu thực hiện phương pháp được nói trong cuốn sách đó với ý định cái chết.
Pamāṇeti attanā sallakkhite pamāṇe.
"At the measure" means at the measure he himself has observed.
Ở mức độ là ở mức độ mà người đó đã nhận biết.
Tacchetvāti unnatappadesaṃ tacchetvā.
"By leveling" means by leveling the raised part.
Gọt phẳng là gọt phẳng phần nhô lên.
Paṃsupacchinti sabbantimaṃ paṃsupacchiṃ.
"The last basket of earth" means the very last basket of earth.
Thùng đất cuối cùng là thùng đất cuối cùng.
‘‘Ettakaṃ ala’’nti niṭṭhāpetukāmatāya sabbantimapayogasādhikā cetanā sanniṭṭhāpakacetanā.
The intention that effectively accomplishes the final action, with the desire to conclude, "this is enough," is the concluding intention.
Ý định tác thành việc sử dụng cuối cùng với mong muốn hoàn thành “chừng này là đủ” là ý định hoàn thành.
Suttantikattherāti vinaye apakataññuno suttantabhāṇakā.
"Suttantika Elders" means those who recite the Suttantas and are unversed in the Vinaya.
Các vị Trưởng lão Suttantika là những người giảng Suttanta (kinh tạng) không chuyên về Vinaya (luật tạng).
Mahāaṭṭhakathācariyatthereyeva sandhāya ‘‘vinayaṃ te na jānantīti upahāsavasena suttantikattherāti vutta’’ntipi vadanti.
Referring to the Mahāaṭṭhakathā teachers, some say, "They were called Suttantika Elders in derision, meaning 'they do not know the Vinaya'."
Một số người cũng nói rằng: “Liên quan đến chính các vị Trưởng lão của Đại Chú giải (Mahāaṭṭhakathācariya), người ta nói ‘các vị Trưởng lão Suttantika’ với ý châm biếm rằng ‘họ không biết Vinaya’.”
Ettha ca mahāaṭṭhakathāyaṃ ‘‘āvāṭe niṭṭhite patitvā marantu, aniṭṭhite mā marantū’’ti iminā adhippāyena karontaṃ sandhāya sabbantimā sanniṭṭhāpakacetanā vuttā, mahāpaccarisaṅkhepaṭṭhakathāsu pana paṭhamappahārato paṭṭhāya ‘‘imasmiṃ āvāṭe patitvā marantū’’ti iminā adhippāyena karontassa yasmiṃ yasmiṃ payoge kate tattha patitā maranti, taṃtaṃpayogasādhikaṃ sanniṭṭhāpakacetanaṃ sandhāya ‘‘ekasmimpi kudālappahāre dinne’’tiādi vuttanti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
Here, in the Mahāaṭṭhakathā, the concluding intention is stated with reference to one who acts with the intention, "Let them fall into the pit and die when it is finished, but not if it is unfinished"; in the Mahāpaccari and Saṅkhepaṭṭhakathās, however, it is stated in all three Gaṇṭhipadas that from the very first blow, when one acts with the intention, "Let them fall into this pit and die," for whatever action is performed, and they fall and die there, it refers to the concluding intention that accomplishes that particular action when it is said, "even if one blow of the spade is given," and so on.
Ở đây, trong Mahāaṭṭhakathā, ý định hoàn thành cuối cùng được nói liên quan đến người làm với ý định “họ sẽ chết nếu rơi xuống hố đã hoàn thành, họ sẽ không chết nếu chưa hoàn thành”, nhưng trong Mahāpaccarisaṅkhepaṭṭhakathā, từ cú đánh đầu tiên trở đi, ý định hoàn thành được nói liên quan đến người làm với ý định “họ sẽ chết nếu rơi xuống hố này”, và ở đó, đối với mỗi hành vi đã thực hiện mà họ rơi xuống và chết, ý định hoàn thành tác thành hành vi đó được nói liên quan đến “ngay cả khi chỉ một cú cuốc đã được thực hiện”, v.v., điều này được nói trong cả ba Gaṇṭhipada.
Tasmā tena tena pariyāyena aṭṭhakathāvādānaṃ aññamaññāvirodho yutto.
Therefore, the non-contradiction of the Aṭṭhakathā traditions through these respective ways is appropriate.
Do đó, sự không mâu thuẫn giữa các luận giải theo từng cách giải thích là hợp lý.
Atha vā mahāaṭṭhakathāyaṃ ekasmiṃyeva divase avūpasanteneva payogena khaṇitvā niṭṭhāpentaṃ sandhāya sabbantimā sanniṭṭhāpakacetanā vuttā, itarāsu pana ‘‘imasmiṃ patitvā marantū’’ti adhippāyena ekasmiṃ divase kiñci khaṇitvā aparasmimpi divase tatheva kiñci kiñci khaṇitvā niṭṭhāpentaṃ sandhāya vuttanti.
Alternatively, in the Mahāaṭṭhakathā, the concluding intention is stated with reference to one who digs and finishes it in a single day with unceasing effort, while in the others, it is stated with reference to one who digs a little on one day with the intention, "Let them fall into this and die," and similarly digs a little on another day and finishes it.
Hoặc, trong Mahāaṭṭhakathā, ý định hoàn thành cuối cùng được nói liên quan đến người đào và hoàn thành trong cùng một ngày với hành vi không ngừng nghỉ, nhưng trong các luận giải khác, nó được nói liên quan đến người đào một ít trong một ngày và cũng đào một ít trong ngày khác với ý định “họ sẽ chết nếu rơi vào đây” và hoàn thành.
Evampi aṭṭhakathānaṃ aññamaññāvirodho yuttoti amhākaṃ khanti.
Even so, the non-contradiction of the Aṭṭhakathās is appropriate, according to our understanding.
Như vậy, sự không mâu thuẫn giữa các luận giải cũng hợp lý, đó là sự chấp nhận của chúng tôi.
Attano dhammatāyāti ajānitvā pakkhalitvā vā.
"By one's own nature" means unknowingly or by mistake.
Do bản chất của chính mình là do không biết hoặc do vấp ngã.
Arahantāpi saṅgahaṃ gacchantīti aññehi pātiyamānānaṃ amaritukāmānampi arahantānaṃ maraṇaṃ sambhavatīti vuttaṃ.
"Even Arahants are included" means that the death of Arahants, even those who do not wish to die, when assaulted by others, is possible – this is what is meant.
Ngay cả các bậc A-la-hán cũng bị bao gồm – điều này được nói rằng cái chết của các bậc A-la-hán, ngay cả những người không muốn chết khi bị người khác tấn công, cũng có thể xảy ra.
Purimanayeti ‘‘maritukāmā idha marissantī’’ti vuttanaye.
"In the former method" means in the method stated as "those who wish to die will die here."
Theo cách trước là theo cách đã nói “những người muốn chết sẽ chết ở đây”.
Tattha patitaṃ bahi nīharitvāti ettha ‘‘imasmiṃ āvāṭeyeva marantūti niyamābhāvato bahi nīharitvā māritepi pārājikaṃ vuttaṃ.
"Having taken out one who fell there" – here, because there is no restriction that "they must die in this very pit," a pārājika is incurred even if one is taken out and killed elsewhere.
Kéo người đã rơi ra ngoài – ở đây, vì không có quy định “chỉ chết trong hố này”, nên ngay cả khi bị giết sau khi kéo ra ngoài, tội Pārājika vẫn được nói đến.
Āvāṭe patitvā thokaṃ cirāyitvā gacchantaṃ gahetvā mārite āvāṭasmiṃyeva aggahitattā pārājikaṃ na hotī’’ti vadanti, taṃ pana aṭṭhakathāyaṃ ‘‘patitappayogena gahitattā’’ti vuttahetussa idhāpi sambhavato vīmaṃsitvā gahetabbaṃ.
They say that if someone falls into a pit, lingers there for a while, and is then caught and killed, it is not a pārājika because they were not caught in the pit itself. However, in the Aṭṭhakathā, it is stated, "because they were caught by the act of falling," and since this reason is applicable here too, it should be examined and accepted.
Họ nói rằng nếu (người đó) rơi xuống hố, nán lại một lúc rồi bị bắt và giết chết khi đang đi, thì không phải là tội Pārājika vì chưa bị bắt trong hố. Tuy nhiên, trong chú giải (aṭṭhakathā) đã nói rằng “vì bị bắt bởi hành động rơi xuống”, và vì lý do này cũng có thể xảy ra ở đây, nên cần phải suy xét kỹ lưỡng.
Amaritukāmā vātipi adhippāyassa sambhavato opapātike uttarituṃ asakkuṇitvā matepi pārājikaṃ vuttaṃ.
Even if it is "not wishing to die," due to the possibility of that intention, a pārājika is declared even for one who dies, unable to escape, having been reborn spontaneously (opapātika).
Hoặc giả không muốn chết (amaritukāmā vā) – vì ý định này có thể xảy ra, nên ngay cả khi một chúng sinh hóa sinh (opapātika) chết mà không thể thoát ra, cũng được cho là phạm Pārājika.
Nibbattitvāti vuttattā patanaṃ na dissatīti ce?
If it is said, "Since it is stated as 'having been reborn,' falling is not seen'?"
Nếu nói “đã hóa sinh” (nibbattitvā) thì sự rơi xuống không được thấy, phải vậy không?
Opapātikassa tattha nibbattiyeva patananti natthi virodho.
For a spontaneously reborn being (opapātika), rebirth there is itself falling; there is no contradiction.
Đối với chúng sinh hóa sinh, sự hóa sinh tại đó chính là sự rơi xuống, nên không có mâu thuẫn.
Yasmā mātuyā patitvā parivattitaliṅgāya matāya so mātughātako hoti, na kevalaṃ manussapurisaghātako, tasmā patitasseva vasena āpattīti adhippāyena ‘‘patanarūpaṃ pamāṇa’’nti vuttaṃ.
Because if one falls on one's mother and she dies after her sex changes, that person is a matricide, not merely a killer of a human male. Therefore, with the intention that the offense arises based on the one who fell, it is stated, "the form of falling is the criterion."
Vì khi người mẹ rơi xuống và chết sau khi đã chuyển đổi giới tính, người con trở thành kẻ giết mẹ, không chỉ là kẻ giết người đàn ông, nên với ý nghĩa là tội lỗi dựa trên sự rơi xuống, đã nói “hình thức rơi xuống là tiêu chuẩn” (patanarūpaṃ pamāṇaṃ).
Idaṃ pana akāraṇaṃ.
However, this is not the reason.
Tuy nhiên, điều này là không có lý do.
‘‘Manussabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā api parivattaliṅgaṃ jīvitā voropentassa kammaṃ ānantariyaṃ hotī’’ti ettakameva hi aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
For in the Aṭṭhakathā, only this much is stated: "For one who deprives of life a human mother or father, even if their sex has changed, the action is an anantarīya kamma (action with immediate result)."
Trong chú giải chỉ nói rằng: “Kẻ nào tước đoạt sinh mạng của người mẹ hay người cha đã là con người, dù đã chuyển đổi giới tính, thì nghiệp đó là vô gián nghiệp (ānantariya kamma).”
Tattha ca liṅge parivattepi so eva ekakammanibbatto bhavaṅgappabandho jīvitindriyappabandho ca, na aññoti ‘‘api parivattaliṅga’’nti vuttaṃ.
And there, even if the sex changes, that same bhavaṅga-continuum and jīvitindriya-continuum were born from one action, not another; therefore it is said, "even if the sex has changed."
Ở đó, ngay cả khi giới tính thay đổi, chuỗi bhavaṅga (hữu phần) và chuỗi jīvitindriya (mạng quyền) được sinh ra từ cùng một nghiệp vẫn là một, không phải là khác, nên đã nói “dù đã chuyển đổi giới tính”.
Yo hi liṅge aparivatte tasmiṃ attabhāve bhavaṅgajīvitindriyappabandho, so eva parivattepi liṅge taṃyeva ca upādāya ekajātisamaññā.
For indeed, the bhavaṅga and jīvitindriya continuum that existed in that existence before the sex changed is the same even after the sex changed, and on account of that, there is the designation of one birth.
Quả thật, chuỗi bhavaṅga và jīvitindriya trong kiếp sống đó, khi giới tính chưa thay đổi, vẫn là chính nó khi giới tính đã thay đổi, và dựa vào đó mà có tên gọi là cùng một chủng loại.
Na cettha bhāvakalāpagatajīvitindriyassa vasena codanā kātabbā tadaññasseva adhippetattā.
And here, the charge should not be made based on the jīvitindriya (life faculty) in the bhāva-kalāpa (life-group), as something else entirely is intended.
Và ở đây, không nên đặt câu hỏi dựa trên jīvitindriya (mạng quyền) thuộc về nhóm trạng thái (bhāvakalāpa), vì ý nghĩa được đề cập là cái khác.
Tañhi tattha avicchedavuttiyā pabandhavohāraṃ labhati, itarampi vā bhāvānupālatāsāmaññenāti anokāsāva codanā.
For that obtains the designation of a continuum by its continuous function there; or the other obtains it by the commonality of maintaining the state, so the charge is indeed without basis.
Thật vậy, ở đó, nó đạt được danh xưng là chuỗi liên tục không gián đoạn, hoặc cái khác cũng đạt được danh xưng chung là sự duy trì các trạng thái, nên câu hỏi là không có chỗ.
Tasmā parivattepi liṅge tasseva ekakammanibbattassa santānassa jīvitā voropanato vohārabhedato so itthighātako vā hotu purisaghātako vā, ānantariyakammato na muccatīti ettakameva tattha vattabbaṃ.
Therefore, even if the sex changes, by depriving of life the continuum of the same person born from one action, whether that person is a killer of a female or a killer of a male due to the difference in designation, they are not freed from the anantarīya kamma—only this much should be stated there.
Vì vậy, ngay cả khi giới tính thay đổi, do việc tước đoạt sinh mạng của chuỗi sinh vật được tạo ra bởi cùng một nghiệp đó, và do sự khác biệt trong cách gọi, người đó có thể là kẻ giết phụ nữ hay giết đàn ông, nhưng không thoát khỏi vô gián nghiệp – đó là điều cần nói ở đây.
Idha pana yaṃyaṃjātikā sattā honti, te maraṇasamaye attano attano jātirūpeneva maranti, nāññarūpena, jātivaseneva ca pācittiyathullaccayapārājikehi bhavitabbaṃ.
Here, however, whatever species beings are, they die in their own species-form at the time of death, not in another form, and the offenses of pācittiya, thullaccaya, and pārājika must occur according to the species.
Ở đây, các chúng sinh thuộc loại nào thì khi chết, họ chết với hình dạng của loại đó, không phải với hình dạng khác, và tội pācittiya, thullaccaya, pārājika phải được xác định dựa trên loại (chủng loại) đó.
Tasmā nāgo vā supaṇṇo vā yakkharūpena vā petarūpena vā patitvā attano tiracchānarūpena marati, tattha pācittiyameva yuttaṃ, na thullaccayaṃ tiracchānagatasseva matattā.
Therefore, whether a nāga or a supaṇṇa or a yakkha-form or a peta-form, if they fall and die in their own animal form, only a pācittiya is appropriate there, not a thullaccaya, because they died as an animal.
Vì vậy, nếu một con rồng (nāga) hay chim kim sí điểu (supaṇṇa) rơi xuống với hình dạng dạ xoa (yakkha) hay ngạ quỷ (peta) và chết với hình dạng loài súc sinh của mình, thì chỉ nên là pācittiya, không phải thullaccaya, vì nó đã chết với tư cách là một loài súc sinh.
Teneva dutiyattheravāde maraṇarūpaṃ pamāṇaṃ, tasmā pācittiyanti vuttaṃ.
Hence, in the second elder's view, the form of dying is the criterion, therefore it is a pācittiya, so it is stated.
Do đó, trong luận điểm của trưởng lão thứ hai, đã nói rằng hình dạng khi chết là tiêu chuẩn, nên là pācittiya.
Ayameva ca vādo yuttataro, teneva so pacchā vutto.
And this view is more appropriate, therefore it was stated later.
Và luận điểm này hợp lý hơn, nên nó được đề cập sau.
Imināva nayena manussaviggahe nāgasupaṇṇasadise tiracchānagate patitvā attano rūpena mate pācittiyena bhavitabbaṃ.
In this same way, if one falls upon an animal in human form, like a nāga or supaṇṇa, and it dies in its own form, it should be a pācittiya.
Theo cùng một cách này, nếu một chúng sinh súc sinh mang hình dạng con người, tương tự như nāga và supaṇṇa, rơi xuống và chết với hình dạng của mình, thì nên là pācittiya.
Evaṃ sante pāḷiyaṃ ‘‘yakkho vā peto vā tiracchānagatamanussaviggaho vā tasmiṃ patati, āpatti dukkaṭassa.
If that is so, why is it stated in the Pāḷi: "If a yakkha or a peta or an animal in human form falls on it, there is an offense of dukkaṭa.
Nếu vậy, tại sao trong Pāḷi lại nói: “Nếu một dạ xoa (yakkha) hay ngạ quỷ (peta) hoặc một súc sinh mang hình dạng con người rơi vào đó, thì phạm tội dukkaṭa.
Patite dukkhā vedanā uppajjati, āpatti dukkaṭassa.
If painful feelings arise upon falling, there is an offense of dukkaṭa.
Nếu khi rơi xuống, cảm giác đau khổ (dukkhā vedanā) phát sinh, thì phạm tội dukkaṭa.
Marati, āpatti thullaccayassā’’ti kasmā vuttanti ce?
If it dies, there is an offense of thullaccaya"?"
Nếu chết, thì phạm tội thullaccaya”?
Tattha keci vadanti – yakkho vā peto vāti paṭhamaṃ sakarūpeneva ṭhite yakkhapete dassetvā puna aññarūpenapi ṭhite teyeva yakkhapete dassetuṃ ‘‘tiracchānagatamanussaviggaho vā’’ti vuttaṃ, na pana tādisaṃ tiracchānagataṃ visuṃ dassetuṃ.
Regarding this, some say that "a yakkha or a peta," first shows yakkhas and petas standing in their own form, and then "or an animal in human form" is stated to show those same yakkhas and petas standing in another form, not to specifically show such an animal.
Về điều đó, một số người nói rằng: “Dạ xoa hay ngạ quỷ” (yakkho vā peto vā) ban đầu chỉ những dạ xoa, ngạ quỷ đang ở trong hình dạng của chính chúng, rồi sau đó, để chỉ chính những dạ xoa, ngạ quỷ đó khi chúng ở trong hình dạng khác, đã nói “hoặc một súc sinh mang hình dạng con người” (tiracchānagatamanussaviggaho vā), chứ không phải để chỉ riêng một súc sinh như vậy.
Tasmā tiracchānagataviggaho vā manussaviggaho vā yakkho vā peto vāti evamettha yojanā kātabbāti.
Therefore, the construction here should be: "whether a yakkha or a peta, or an animal in human form, or a human form."
Vì vậy, ở đây, cách sắp xếp câu phải là: “hoặc một súc sinh mang hình dạng con người, hoặc một dạ xoa, hoặc một ngạ quỷ”.
Gaṇṭhipadesu pana tīsupi ‘‘pāḷiyaṃ manussaviggahena ṭhitatiracchānagatānaṃ āveṇikaṃ katvā thullaccayaṃ vuttaṃ viya dissatī’’ti kathitaṃ.
However, in all three Gaṇṭhipadas, it is stated: "In the Pāḷi, it appears as if a thullaccaya is declared specifically for animals standing in human form."
Tuy nhiên, trong cả ba Gaṇṭhipada đều nói rằng: “Trong Pāḷi, dường như tội thullaccaya được nói riêng cho các súc sinh đang ở trong hình dạng con người.”
Yakkharūpapetarūpena matepi eseva nayoti iminā maraṇarūpasseva pamāṇattā thullaccayaṃ atidissati.
"The same rule applies if it dies in yakkha-form or peta-form," by this, due to the form of dying being the criterion, a thullaccaya is implied.
Với câu “ngay cả khi chết trong hình dạng dạ xoa hay ngạ quỷ thì cũng theo cách này” (yakkharūpapetarūpena matepi eseva nayo), tội thullaccaya được chỉ ra là tiêu chuẩn chính là hình dạng khi chết.
Mudhāti amūlena, kiñci mūlaṃ aggahetvāti vuttaṃ hoti.
Mudhā means without cost, meaning without taking any payment.
Mudhā (vô cớ) tức là không có giá trị, không lấy bất kỳ giá trị nào.
So niddosoti tena tattha katapayogassa abhāvato.
He is blameless because he did not make any effort there.
So niddoso (người đó vô tội) là vì không có hành động nào được thực hiện bởi người đó ở đó.
Yadi pana sopi tattha kiñci kiñci karoti, na muccatiyevāti dassento āha ‘‘evaṃ patitā’’tiādi.
If, however, he too does something there, he is not freed, indicating this, he says "thus fallen" and so on.
Tuy nhiên, nếu người đó cũng làm một điều gì đó ở đó, thì không thoát tội – để chỉ điều đó, đã nói “evaṃ patitā” (những người rơi xuống như vậy), v.v.
Tattha evanti evaṃ mayā kateti attho.
There, evaṃ means "thus done by me."
Ở đó, evaṃ (như vậy) có nghĩa là “tôi đã làm như vậy”.
Na nassissantīti adassanaṃ na gamissanti, na palāyissantīti adhippāyo.
Na nassissantī means "they will not disappear," "they will not flee" – this is the intention.
Na nassissantī (sẽ không biến mất) có nghĩa là sẽ không trở nên vô hình, sẽ không chạy trốn.
Vippaṭisāre uppanneti mūlaṭṭhaṃ sandhāya vuttaṃ.
When remorse arises is stated with reference to the original person.
Vippaṭisāre uppanne (khi sự hối tiếc phát sinh) được nói với ý nghĩa là người ban đầu.
Yadi pana pacchimopi labhitvā tattha vuttappakāraṃ kiñci katvā puna vippaṭisāre uppanne evaṃ karoti, tassapi eseva nayo.
If, however, the later person also obtains something, performs some act as stated there, and then remorse arises, the same rule applies to him.
Tuy nhiên, nếu người đến sau cũng nhận được và làm điều gì đó như đã nói ở đó, rồi sau đó sự hối tiếc phát sinh, thì người đó cũng theo cách này.
Paṃsumhi patitvā maratīti abhinavapūrite paṃsumhi pāde pavesetvā uddharituṃ asakkonto tattheva patitvā marati.
Falls into sand and dies means one sinks their feet into newly filled sand, is unable to pull them out, falls there and dies.
Paṃsumhi patitvā maratī (rơi vào đất cát và chết) là khi người đó lún chân vào đất cát mới lấp, không thể rút ra được, rồi ngã chết ngay tại đó.
Jātapathavī jātāti idaṃ sabbathā matthakappattaṃ thirabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ.
Jātā pathavī jātā is stated to indicate the utmost firmness that has been achieved.
Jātapathavī jātā (trở thành đất đã hình thành) được nói để chỉ sự vững chắc đã đạt đến mức hoàn hảo nhất.
Paṃsunā pūrentena pana pādadaṇḍādīhi maddanatāḷanādinā suṭṭhutaraṃ thirabhāvaṃ āpādetvā pakatipathaviyā nibbisese kate jātapathavīlakkhaṇaṃ appattepi muccatiyeva.
However, if by filling with sand and treading or pressing with foot-sticks, etc., it is made firmer and is rendered indistinguishable from natural earth, even if it has not yet attained the characteristic of natural earth, one is still freed.
Tuy nhiên, khi người lấp đất đã nén chặt bằng chân, gậy, v.v., để làm cho nó vững chắc hơn và trở nên không khác gì đất tự nhiên, thì ngay cả khi nó chưa đạt đến đặc tính của đất đã hình thành, người đó vẫn thoát tội.
Opātaṃ haratīti ettha pokkharaṇīsadisattā muccati.
Opātaṃ haratī – in this case, due to its similarity to a pond, one is freed.
Trong trường hợp opātaṃ haratī (mang đến một cái hố), người đó thoát tội vì nó giống như một cái ao.
Hatthā muttamatteti oḍḍetvā hatthato muttamatte.
Hatthā muttamatte means as soon as it is thrown from the hand.
Hatthā muttamatte (ngay khi vừa rời tay) là ngay khi vừa buông ra khỏi tay sau khi đã giăng.
Vatiṃ katvāti ettha yadi so pāse vuttappakāraṃ kañci visesaṃ na karoti, attanā katavatiyā viddhaṃsitāya muccati.
Vatiṃ katvā – in this case, if he does not do any special act as stated in relation to the snare, he is freed by destroying the boundary he himself made.
Vatiṃ katvā (làm hàng rào) – ở đây, nếu người đó không làm bất kỳ điều đặc biệt nào như đã nói về cái bẫy, thì người đó thoát tội khi hàng rào do mình làm bị phá hủy.
Thaddhataraṃ vā pāsayaṭṭhiṃ ṭhapetīti thirabhāvatthaṃ aparāya pāsayaṭṭhiyā saddhiṃ bandhitvā vā tameva vā sithilabhūtaṃ thaddhataraṃ bandhitvā ṭhapeti.
Or he places the snare-stick more firmly means he binds it with another snare-stick to make it firm, or he ties the loose one more firmly.
Thaddhataraṃ vā pāsayaṭṭhiṃ ṭhapetī (hoặc đặt cọc bẫy vững chắc hơn) là buộc chặt nó với một cọc bẫy khác hoặc buộc chặt hơn chính cái cọc bẫy đã lỏng lẻo để làm cho nó vững chắc.
Daḷhataraṃ vā thirataraṃ vāti etthāpi eseva nayo.
Daḷhataraṃ vā thirataraṃ vā – the same applies here.
Trong trường hợp daḷhataraṃ vā thirataraṃ vā (hoặc chắc chắn hơn hoặc vững vàng hơn) cũng theo cách này.
Khāṇukanti pāsayaṭṭhibandhanakhāṇukaṃ.
Khāṇukaṃ means the peg for binding the snare-stick.
Khāṇukaṃ (cọc) là cọc để buộc cọc bẫy.
Sabbattheva māraṇatthāya katappayogattā na muccati.
In all cases, because the effort was made for the purpose of killing, one is not freed.
Trong mọi trường hợp, vì đã thực hiện hành động với ý định giết hại, nên không thoát tội.
Vippaṭisāre uppanneti mūlaṭṭhasseva vippaṭisāre uppanne.
When remorse arises means when remorse arises in the original person.
Vippaṭisāre uppanne (khi sự hối tiếc phát sinh) là khi sự hối tiếc phát sinh ở người ban đầu.
Tena alātena…pe… na muccatīti ettha ‘‘pubbe katappayogaṃ vināsetvā pacchā kusalacittena payoge katepi na muccatīti idaṃ sandhāya gantabba’’nti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
Regarding tena alātena…pe… na muccatī, it is stated in all three Gaṇṭhipadas: "This should be understood to mean that even if one destroys the previously made effort and later makes an effort with wholesome thoughts, one is not freed."
Trong trường hợp tena alātena…pe… na muccatī (bằng cây đuốc đó…v.v… không thoát tội), trong cả ba Gaṇṭhipada đều nói rằng: “Điều này nên được hiểu là ngay cả khi đã phá hủy hành động đã làm trước đó và sau đó thực hiện hành động với tâm thiện, người đó vẫn không thoát tội.”
Ayaṃ panettha adhippāyo yutto siyā – āditoyeva māraṇatthāya katappayogattā katapariyositāya pāsayaṭṭhiyā tappaccayā ye ye sattā marissanti, tesaṃ tesaṃ vasena paṭhamataraṃyeva pāṇātipātakammasiddhito pacchā kusalacittena aññathā katepi na muccatīti.
This is the appropriate intention here: since the effort was initially made for the purpose of killing, and the snare-stick was completed as a result of that, whatever beings die due to it, for each of them the act of pāṇātipāta (taking life) is established from the very first, so even if it is altered later with wholesome thoughts, one is not freed.
Ý nghĩa hợp lý ở đây có thể là: vì ngay từ đầu đã thực hiện hành động với ý định giết hại, nên đối với những chúng sinh nào sẽ chết do cái cọc bẫy đã hoàn thành đó, tội sát sinh đã được xác lập ngay từ đầu, nên ngay cả khi sau đó làm khác đi với tâm thiện, người đó vẫn không thoát tội.
Rajjuketi khuddakarajjuke.
Rajjuke means small ropes.
Rajjuke (dây thừng) là dây thừng nhỏ.
Sayaṃ vaṭṭitanti bahurajjuke ekato katvā attanā vaṭṭitaṃ.
Sayaṃ vaṭṭitaṃ means woven by oneself, by gathering many ropes together.
Sayaṃ vaṭṭitaṃ (tự mình xoắn) là tự mình xoắn nhiều sợi dây thừng lại với nhau.
Ubbaṭṭetvāti te rajjuke visuṃ visuṃ katvā.
Ubbaṭṭetvā means separating those ropes individually.
Ubbaṭṭetvā (tháo rời) là tách riêng từng sợi dây thừng đó ra.
Garukataraṃ karotīti atibhāriyaṃ karoti.
Garukataraṃ karoti means makes it more grievous.
Garukataraṃ karotī (làm cho nặng hơn) là làm cho rất nặng.
Pariyesitvā katanti araññaṃ gantvā rukkhaṃ chinditvā tacchetvā kataṃ.
Pariyesitvā kataṃ means gone to the forest, cut down a tree, peeled it, and made it.
Pariyesitvā kataṃ (tìm kiếm và làm) là đi vào rừng, chặt cây, đẽo gọt và làm.
177. Ālambanarukkho vāti tatthajātakaṃ sandhāya vuttaṃ.
177. Ālambanarukkho vā is stated with reference to a tree growing there.
177. Ālambanarukkho vā (hoặc cây để treo) được nói với ý nghĩa là cây mọc ở đó.
Tadatthamevāti māraṇatthameva.
Tadatthamevā means solely for that purpose of killing.
Tadatthamevā (chỉ vì mục đích đó) là chỉ vì mục đích giết hại.
Visamaṇḍalanti mañcapīṭhādīsu ālittaṃ visamaṇḍalaṃ.
Visamaṇḍala means an uneven circle drawn on couches, seats, and so on.
Vòng tròn độc có nghĩa là một vòng tròn độc được bôi lên giường, ghế, v.v.
Vatvā asiṃ upanikkhipatīti ettha mukhena avatvā vuttappakāraṃ manasā cintetvā upanikkhipanepi eseva nayo.
Regarding "having spoken, he places the sword nearby," here, even if he does not speak verbally but thinks in his mind in the aforementioned manner and places it nearby, the same rule applies.
Nói rồi đặt kiếm xuống – ở đây, ngay cả khi không nói bằng miệng mà chỉ suy nghĩ trong tâm theo cách đã nói rồi đặt xuống, thì cũng cùng một phương pháp.
Purimanayenāti ‘‘yesaṃ hatthato mūlaṃ gahita’’ntiādinā.
"By the previous method" refers to "from whose hand the root was taken," and so on.
Theo phương pháp trước có nghĩa là theo cách “từ tay của những người đã nhận tiền,” v.v.
Sarīrassa virūpabhāvakaraṇato kuṭṭhādi visabhāgarogo nāma, jīvitappavattiyā vā asabhāgattā ananukūlattā gaṇḍapiḷakādi yo koci jīvitappavattipaccanīko visabhāgarogo.
Diseases like leprosy, which cause the body to be disfigured, are called visabhāgaroga (discordant disease); or, any boil, ulcer, and so on, which is an adversary to the continuation of life due to its discordance or unsuitability for the continuation of life, is a visabhāgaroga.
Vì làm cho thân thể biến dạng nên bệnh phong, v.v., được gọi là bệnh không tương hợp (visabhāgaroga); hoặc vì không tương hợp, không thích hợp với sự tiếp nối của sự sống, nên bất kỳ bệnh nào như nhọt, mụn, v.v., đối nghịch với sự tiếp nối của sự sống, đều là bệnh không tương hợp.
Alaṅkaritvā upasaṃharatīti ‘‘alābhakena sussitvā maratū’’ti iminā adhippāyena upasaṃharati.
"Having adorned himself, he presents himself" means he presents himself with the intention, "May she waste away and die from loss (of me)."
Trang điểm rồi dâng cúng có nghĩa là dâng cúng với ý định “ước gì người này chết vì không có được lợi lộc.”
Teneva ‘‘sace uttasitvā marati, visaṅketo’’ti vuttaṃ.
Thus it is said, " If she dies from fright, it is of mixed intent."
Chính vì thế đã nói “nếu người đó sợ hãi mà chết, thì có tội Pārājika”.
Alābhakena sussitvā maratīti ettha ca pārājikanti pāṭhaseso daṭṭhabbo.
And here, in "may she waste away and die from loss," the remainder of the text to be understood is "it is a pārājika."
Và ở đây, trong câu chết vì không có được lợi lộc mà héo mòn, nên hiểu phần còn lại của văn bản là Pārājika.
Kuṇapagandhā cāti ahiādikuṇapānaṃ gandhā.
"And the smell of corpses" refers to the smell of corpses of snakes and so on.
Và mùi xác chết có nghĩa là mùi xác chết của rắn, v.v.
Haṃsapupphanti haṃsādīnaṃ pakkhalomaṃ sandhāya vadati.
"Haṃsapuppha" (swan-flower) refers to the feathers of swans and so on.
Lông ngỗng có nghĩa là nói đến lông cánh của ngỗng, v.v.
Domanassacitteneva bhaṇatīti iminā sanniṭṭhāpakacetanā dukkhavedanāya sampayuttā evāti dasseti.
"He speaks with a sorrowful mind" indicates that the determinative volition is indeed associated with painful feeling.
Nói với tâm ưu phiền – điều này cho thấy rằng ý định quyết định luôn đi kèm với cảm thọ khổ.
Sukhabahulatāya hi rājāno hasamānāpi ‘‘ghātethā’’ti vadanti, hāso pana nesaṃ anatthavūpasamādiaññavisayoti sanniṭṭhāpakacetanā dukkhavedanāya sampayuttā eva.
Indeed, kings, even laughing, say "execute them" due to their abundant happiness; but their laughter is concerned with other matters such as the cessation of trouble, so the determinative volition is indeed associated with painful feeling.
Vì sự sung túc của hạnh phúc, các vị vua dù đang cười cũng nói “hãy giết chúng đi.” Tuy nhiên, tiếng cười của họ liên quan đến việc chấm dứt những điều không mong muốn, v.v., nên ý định quyết định vẫn đi kèm với cảm thọ khổ.
Sati pana domanasse kathaṃ taṃ nappakāsatīti āha ‘‘sukhavokiṇṇattā’’tiādi, pubbāpariyavasena ubhosu passesu uppajjanakasukhehi ākiṇṇattā uppannassa ca domanassassa anuppabandhanena pavattiyā abhāvato tadā uppannampi domanassaṃ nappakāsatīti attho.
If there is sorrow, how does it not manifest? He says, "because it is mixed with happiness," and so on. The meaning is that even though sorrow arises at that time, it does not manifest because it is mixed with the happiness arising on both sides in the anterior and posterior sequence, and because the arisen sorrow does not continue to persist.
Nếu có ưu phiền, tại sao nó không biểu lộ? Điều đó được giải thích bằng “vì bị lẫn lộn với hạnh phúc,” v.v. Có nghĩa là, vì bị lẫn lộn với những hạnh phúc phát sinh ở cả hai phía theo trình tự trước sau, và vì ưu phiền đã phát sinh không kéo dài liên tục, nên ngay cả khi ưu phiền phát sinh vào lúc đó cũng không biểu lộ.
180. Maraṇatthikāva hutvāti imassa kāyassa bhedena saggapāpanādhippāyattā atthato maraṇatthikāva hutvā.
180. "Having indeed wished for death" means, in essence, having indeed wished for death due to the intention of reaching heaven through the breaking of this body.
180. Thực sự có ý muốn chết có nghĩa là thực sự có ý muốn chết, vì có ý định đạt được cõi trời bằng cách phá hủy thân thể này.
Maraṇatthikabhāvaṃ ajānantāti evaṃ adhippāyino maraṇatthikā nāma hontīti attano maraṇatthikabhāvaṃ ajānantā.
"Not knowing the state of wishing for death" means not knowing one's own state of wishing for death, in the sense that those with such intentions are called "wishers for death."
Không biết trạng thái có ý muốn chết có nghĩa là không biết trạng thái có ý muốn chết của chính mình, vì những người có ý định như vậy được gọi là có ý muốn chết.
Na hi te attano cittappavattiṃ na jānanti.
For they do not know their own mental occurrences.
Họ không phải là không biết sự vận hành của tâm mình.
Vohāravasenāti pubbabhāgavohāravasena, maraṇādhippāyassa sanniṭṭhāpakacetanākkhaṇe karuṇāya abhāvato kāruññena pāse baddhasūkaramocanaṃ viya na hotīti adhippāyo.
"By way of conventional usage" means by way of preliminary conventional usage. The intention is that since there is no compassion at the moment of the determinative volition of the intention for death, it is not like the release of a pig caught in a snare out of compassion.
Theo cách nói thông thường có nghĩa là theo cách nói thông thường về phần trước. Ý nghĩa là, vào khoảnh khắc của ý định quyết định cái chết, không có lòng bi mẫn, nên không giống như việc giải thoát con heo bị cột vào dây thòng lọng với lòng bi mẫn.
Yathāyunāti vuttamevatthaṃ yathānusandhināti pariyāyantarena vuttaṃ, yathānusandhinā yathāyuparicchedenāti vuttaṃ hoti.
"According to one's life span" means that the same point is stated by a different phrase, "according to continuity," meaning according to the limit of one's life span.
Theo tuổi thọ – ý nghĩa đã nói ở đây được diễn đạt bằng một cách khác là theo sự liên tục, có nghĩa là theo sự giới hạn của tuổi thọ.
Atha vā yathānusandhināti yathānuppabandhena, yāva tasmiṃ bhave santānassa anuppabandho avicchinnappavatti hoti, tāva ṭhatvāti vuttaṃ hoti.
Alternatively, "according to continuity" means according to continuation, i.e., having remained as long as the continuation of the stream of being in that existence is unbroken and continuous.
Hoặc theo sự liên tục có nghĩa là theo sự tiếp nối, có nghĩa là tồn tại chừng nào dòng tâm thức trong kiếp đó còn tiếp nối không gián đoạn.
182-183. Daṇḍamuggaranti nikhādanamuggaraṃ.
182-183. "Club-pestle" refers to a digging pestle.
182-183. Chày đập có nghĩa là chày dùng để đào.
Vibhattibyattayenāti vibhattivipariṇāmena.
"By alteration of inflection" means by permutation of inflection.
Do sự thay đổi cách chia có nghĩa là do sự biến đổi của cách chia.
Visesādhigamoti samādhi vipassanā ca ativiya pākaṭattā ‘‘hatthappatto viya dissatī’’ti vuttaṃ.
"Attainment of distinction" means samādhi and vipassanā, being exceedingly manifest, it is said, "appears as if it has been attained."
Sự chứng đắc đặc biệt có nghĩa là định và tuệ rất rõ ràng, nên đã nói “như thể nằm trong tầm tay”.
Upacchindatīti ‘‘visesādhigamassa vikkhepo mā hotū’’ti āhāraṃ upacchindati.
"He cuts off" means he cuts off food so that there may be no distraction from the attainment of distinction.
Cắt đứt có nghĩa là cắt đứt thức ăn để “không có sự xao lãng đối với sự chứng đắc đặc biệt.”
Visesādhigamanti lokuttaradhammapaṭilābhaṃ.
"Attainment of distinction" refers to the attainment of supramundane qualities.
Sự chứng đắc đặc biệt có nghĩa là sự đạt được các pháp siêu thế.
Byākaritvāti ārocetvā.
"Having explained" means having announced.
Tuyên bố có nghĩa là thông báo.
Upacchindati, na vaṭṭatīti yasmā sabhāgānaṃ lajjibhikkhūnaṃyeva ariyā attanā adhigatavisesaṃ tādise kāraṇe sati ārocenti, te ca bhikkhū appatirūpāya anesanāya paccayaṃ na pariyesanti, tasmā tehi pariyesitapaccaye kukkuccaṃ uppādetvā āhāraṃ upacchindituṃ na vaṭṭatīti attho.
"He cuts off, it is not proper." The meaning is that since only modest bhikkhus of the same sect announce their attained distinction in such a situation, and those bhikkhus do not seek requisites by improper means, it is not proper to arouse remorse regarding requisites sought by them and to cut off food.
Cắt đứt, không được phép – vì chỉ có các vị Tỳ-kheo tàm quý cùng hội mới tuyên bố sự chứng đắc đặc biệt của mình trong những trường hợp như vậy, và các vị Tỳ-kheo đó không tìm kiếm vật dụng bằng cách kiếm sống không phù hợp, nên không được phép cắt đứt thức ăn bằng cách tạo ra sự hối tiếc về các vật dụng do họ tìm kiếm. Đó là ý nghĩa.
Sabhāgānañhi byākatattā upacchindituṃ na labhati.
For, because it has been explained to those of the same sect, one is not allowed to cut it off.
Vì đã được tuyên bố cho những người cùng hội, nên không được phép cắt đứt.
Te hi kappiyakhettaṃ.
For they are a proper field.
Họ là ruộng phước thích hợp.
Teneva ‘‘sabhāgānañhi lajjibhikkhūnaṃ kathetuṃ vaṭṭatī’’ti idaṃ ‘‘upacchindati, na vaṭṭatī’’ti imassa kāraṇaṃ dassentena vuttanti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
Thus, "it is proper to tell modest bhikkhus of the same sect" is stated in all three Gaṇṭhipadas as the reason for "he cuts off, it is not proper."
Chính vì thế, câu “được phép nói cho các vị Tỳ-kheo tàm quý cùng hội” đã được nói để chỉ ra nguyên nhân của “cắt đứt, không được phép” trong cả ba chú giải.
Atha vā visesādhigamaṃ byākaritvāti idaṃ visesassa adhigatabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ.
Alternatively, "having explained the attainment of distinction" is stated to show that distinction has been attained.
Hoặc tuyên bố sự chứng đắc đặc biệt – điều này được nói để chỉ ra sự chứng đắc đặc biệt.
Adhigamantarāyaṃ asaṅkanteneva ca āhārupacchedo kātabboti anuññātattā adhigatena na kātabboti dassetuṃ ‘‘visesādhigamaṃ byākaritvā āhāraṃ upacchindati, na vaṭṭatī’’ti vuttaṃ.
And because it was permitted that the cutting off of food should be done without causing an obstacle to attainment, it was said, “If, having declared a special attainment, he cuts off food, it is not allowable,” to show that it should not be done with an attainment.
Vì đã được cho phép rằng việc cắt đứt thức ăn phải được thực hiện mà không nghi ngờ về chướng ngại thành tựu, nên để chỉ ra rằng không nên làm điều đó với những gì đã thành tựu, đã nói: “Tuyên bố thành tựu đặc biệt rồi cắt đứt thức ăn, điều đó không hợp pháp.”
Kiṃ pana ariyā attanā adhigatavisesaṃ aññesaṃ ārocentīti imissā codanāya ‘‘sabhāgānañhi lajjibhikkhūnaṃ kathetuṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ.
In response to the question, "Do noble ones declare their special attainments to others?" it was said, "Indeed, it is allowable to tell modest bhikkhus of similar disposition."
Đối với câu hỏi: “Vậy các bậc Thánh có công bố những thành tựu đặc biệt của mình cho người khác không?”, đã nói: “Thật vậy, hợp pháp để nói cho các Tỳ-khưu có cùng phẩm hạnh và biết hổ thẹn.”
Ayamettha yuttataroti amhākaṃ khanti, gaṇṭhipadepi ayamattho dassitoyevāti.
This is more suitable here, which is our conviction, and this meaning has also been shown in the Gaṇṭhipada.
Đây là điều hợp lý hơn theo sự chấp nhận của chúng tôi, ý nghĩa này cũng đã được trình bày trong Gaṇṭhipada.
Bhaṇḍakaṃ dhovantāti cīvaraṃ dhovantā.
"Washing clothes" means washing robes.
Bhaṇḍakaṃ dhovantā nghĩa là giặt y.
Dhovanadaṇḍakanti bhaṇḍadhovanadaṇḍaṃ.
"Washing-stick" refers to a clothes-washing stick.
Dhovanadaṇḍaka nghĩa là cây gậy giặt đồ.
Gabbhaṃ na gaṇhātīti gabbhaṃ na dhāreti.
"Does not conceive" means does not carry a foetus.
Gabbhaṃ na gaṇhātī nghĩa là không giữ thai.
Vātena pāṇakehi vā gabbho vinassanto kammaṃ vinā na nassatīti adhippāyena ‘‘dvīhākārehī’’ti vuttaṃ.
When a foetus perishes due to wind or creatures, it does not perish without kamma; with this intention, "by two factors" was stated.
Với ý nghĩa rằng thai nhi bị hủy hoại do gió hoặc do côn trùng thì không thể bị hủy hoại nếu không có nghiệp, nên đã nói: “dvīhākārehī” (bằng hai cách).
Dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 1.26) pana ‘‘gabbho hi vātena pāṇakehi kammunā cāti tīhi kāraṇehi vinassatī’’ti vatvā ‘‘kammunā vinassante pana buddhāpi paṭibāhituṃ na sakkontī’’ti vuttaṃ.
However, in the Dīghanikāyaṭṭhakathā (Dī. Nī. Aṭṭha. 1.26), it is stated, "Indeed, a foetus perishes by three causes: by wind, by creatures, and by kamma," and then, "but when it perishes by kamma, even Buddhas cannot prevent it."
Tuy nhiên, trong Dīghanikāyaṭṭhakathā (Dī. Ni. Aṭṭha. 1.26), sau khi nói “thai nhi bị hủy hoại do gió, do côn trùng và do nghiệp, tức là bằng ba nguyên nhân”, đã nói: “Nhưng khi thai nhi bị hủy hoại do nghiệp, ngay cả các vị Phật cũng không thể ngăn cản.”
Tattha vātena pāṇakehi vā gabbhe vinassante na purimakammunā okāso kato, apica tappaccayā kammaṃ vipaccati, sayameva pana kammunā okāse kate na ekantena vāto pāṇakā vā apekkhitabbāti iminā adhippāyena kammassa visuṃ kāraṇabhāvo vuttoti daṭṭhabbaṃ.
In that context, it should be understood that when a foetus perishes due to wind or creatures, it is not that previous kamma made the opportunity; rather, kamma ripens due to that cause. But when kamma itself makes the opportunity, wind or creatures are not absolutely necessary. It is with this intention that the distinct causal nature of kamma is stated.
Ở đó, khi thai nhi bị hủy hoại do gió hoặc do côn trùng, thì không phải do nghiệp quá khứ đã tạo cơ hội, mà do nguyên nhân đó mà nghiệp chín muồi. Nhưng khi nghiệp tự tạo cơ hội, thì không nhất thiết phải chờ đợi gió hoặc côn trùng. Với ý nghĩa này, cần hiểu rằng nghiệp được nói là một nguyên nhân riêng biệt.
Pāṇakā khāditvā antaradhāpentīti yojetabbaṃ.
It should be connected as: "creatures eat and make it disappear."
Cần phối hợp rằng côn trùng ăn rồi biến mất.
Avijāyanatthāya bhesajjaṃ dentassa kucchiyaṃ uppajjitvā vinassissantīti iminā adhippāyena dinne opātakkhaṇanādīsu viya kammabaddho, kucchiyaṃ na uppajjissantīti iminā pana adhippāyena dinne nevatthi kammabaddho.
When given with the intention that foetuses will arise in the womb and then perish, for the purpose of not giving birth, it is bound by kamma, as in cases like the moment of rebirth. But when given with the intention that they will not arise in the womb, there is no binding by kamma.
Nếu cho thuốc với ý định rằng thai nhi sẽ phát sinh trong bụng rồi bị hủy hoại để không sinh ra, thì có sự ràng buộc nghiệp như trong trường hợp opātakkhaṇa (sát sinh ngẫu nhiên) v.v. Nhưng nếu cho với ý định rằng thai nhi sẽ không phát sinh trong bụng, thì không có sự ràng buộc nghiệp.
Sahadhammikānanti ekassa satthuno sāsane sahasikkhamānadhammānaṃ.
"To fellow Dhamma-followers" means to those who practice the Dhamma together in the dispensation of one Teacher.
Sahadhammikāna nghĩa là những người cùng tu học Pháp trong giáo pháp của một vị Đạo Sư.
Pañcannampi vivaṭṭanissitasīlattā ‘‘samasīlasaddhāpaññāna’’nti vuttaṃ.
Because all five have virtues conducive to liberation, it is said, "who are equal in virtue, faith, and wisdom."
Vì cả năm vị đều có giới hạnh hướng đến sự thoát ly, nên đã nói: “samasīlasaddhāpaññānaṃ” (những người có giới, tín, tuệ tương đương).
Ñātakapavāritaṭṭhānatoti attano tesaṃ vā ñātakapavāritaṭṭhānato.
"From a place declared by relatives" means from a place declared by one's own relatives or their relatives.
Ñātakapavāritaṭṭhānato nghĩa là từ nơi đã được người thân của mình hoặc của họ mời.
Gilānassatthāya appavāritaṭṭhānatopi viññattiyā anuññātattā katāpi akatā viyāti akataviññatti, ‘‘vada, bhante, paccayenā’’ti evaṃ akatapavāraṇaṭṭhāne ca viññatti akataviññatti.
Because it is permitted to give medicine for the sick even from an undeclared place by request, it is as if it were not done, hence "undeclared request." And a request made in an undeclared place, such as, "Venerable sir, speak about the requisites," is also "an undeclared request."
Vì đã được cho phép thỉnh cầu cho người bệnh ngay cả từ nơi chưa được mời, nên việc làm đó giống như chưa làm, tức là akataviññatti (sự thỉnh cầu chưa được làm). Và sự thỉnh cầu tại nơi chưa được mời như “Bạch Đại đức, xin hãy cho con nhân duyên” cũng là akataviññatti.
Paṭiyādiyatīti sampādeti.
"Prepares" means procures.
Paṭiyādiyatī nghĩa là chuẩn bị.
Akātuṃ na vaṭṭatīti ettha dukkaṭaṃ vadanti.
Regarding "it is not allowable not to do," they speak of a dukkaṭa.
Trong Akātuṃ na vaṭṭatī (Không được phép không làm), các vị ấy nói là tội Dukkaṭa.
Sahadhammikesu vuttanayenevāti ‘‘imesampi pañcannaṃ akataviññattiyāpi bhesajjaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti kurundaṭṭhakathāyaṃ vuttattā kathitaṃ.
"In the manner stated concerning fellow Dhamma-followers" means it is stated because it is said in the Kurundaṭṭhakathā, "It is allowable to give medicine to these five also by an undeclared request."
Sahadhammikesu vuttanayenevā (Cũng theo cách đã nói về những người cùng tu học Pháp) đã được nói vì trong Kurundaṭṭhakathā đã nói: “Cũng hợp pháp để làm thuốc cho năm vị này ngay cả khi chưa có sự thỉnh cầu.”
Yāva ñātakā passantīti yāva tassa ñātakā passanti.
"As long as the relatives see" means as long as his relatives see.
Yāva ñātakā passantī nghĩa là cho đến khi người thân của người đó nhìn thấy.
Pitu bhaginī pitucchā.
A father's sister is a paternal aunt.
Chị của cha là pitucchā (cô ruột).
Mātu bhātā mātulo.
A mother's brother is a maternal uncle.
Anh em của mẹ là mātulo (cậu ruột).
Nappahontīti kātuṃ na sakkonti.
"They are unable" means they cannot do it.
Nappahontī nghĩa là không thể làm được.
Sacepi na yācantīti ‘‘yācituṃ dukkha’’nti adhippāyena yadi na yācanti.
"Even if they do not ask" means if they do not ask, with the intention that "asking is difficult."
Sacepi na yācantī nghĩa là nếu họ không thỉnh cầu với ý định “thỉnh cầu thì khó khăn”.
Ābhogaṃ katvāti idaṃ kattabbatādassanavasena vuttaṃ, ‘‘ābhogaṃ pana akatvāpi dātuṃ vaṭṭatī’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu likhitaṃ.
"Having intended" is stated to show what should be done. However, it is written in all three Gaṇṭhipadas that "it is allowable to give even without intending."
Ābhogaṃ katvā (Với ý định) điều này được nói để chỉ ra điều nên làm, nhưng trong cả ba Gaṇṭhipada đều viết: “Cũng hợp pháp để cho mà không cần ý định.”
Ete dasa ñātake ṭhapetvāti tesaṃ puttanattādayopi tappaṭibaddhattā ñātakā evāti tepi ettheva saṅgahitā.
"Excluding these ten relatives" means that their children, grandchildren, etc., being connected to them, are also relatives and are included here.
Ete dasa ñātake ṭhapetvā (Trừ mười người thân này) con cháu của họ cũng là người thân vì có liên quan đến họ, nên họ cũng được bao gồm ở đây.
Tena aññesanti iminā aññātakānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ.
Therefore, "to others" should be understood as referring to non-relatives.
Vì vậy, cần hiểu rằng aññesaṃ (những người khác) là chỉ những người không phải bà con.
Tenevāha ‘‘etesaṃ puttaparamparāyā’’tiādi.
Thus it is said, "of these, through the lineage of children," and so on.
Vì vậy, đã nói: “etesaṃ puttaparamparāyā” (con cháu của những người này) v.v.
Kulaparivaṭṭoti kulānaṃ paṭipāṭi, kulaparamparāti vuttaṃ hoti.
"Family succession" means the sequence of families; it means family lineage.
Kulaparivaṭṭo nghĩa là dòng dõi các gia đình, tức là dòng họ.
‘‘Mayhaṃ dassanti karissantī’’ti paccāsāya karontassapi yācitvāpi gahetabbaṭṭhānatāya ñātakesu vejjakammaṃ vā kuladūsakāpatti vā na hotīti vadanti.
They say that for one who acts with the expectation, "They will give to me, they will do for me," or even if they ask and receive, there is no offense of medical practice or defiling the family among relatives.
Các vị ấy nói rằng ngay cả khi làm với hy vọng “họ sẽ cho mình, họ sẽ làm cho mình”, thì việc làm thầy thuốc cho người thân hoặc tội làm ô uế gia đình (kuladūsaka) không xảy ra vì đó là nơi có thể nhận được ngay cả khi thỉnh cầu.
Sabbapadesupi vinicchayo veditabboti cūḷamātuyātiādīsu sabbapadesu ‘‘cūḷamātuyā sāmiko’’tiādinā yojetvā heṭṭhā vuttanayena vinicchayo veditabbo.
"The decision should be understood in all passages" means that in all passages like "to the youngest mother," and so on, the decision should be understood by connecting it as "the husband of the youngest mother," and so on, in the manner stated above.
Sabbapadesupi vinicchayo veditabbo (Cần hiểu phán quyết trong tất cả các trường hợp) trong tất cả các trường hợp như cūḷamātuyā (của dì út) v.v., cần phối hợp với “chồng của dì út” v.v., và hiểu phán quyết theo cách đã nói ở trên.
Vuttanayena pariyesitvāti iminā ‘‘ñātisāmaṇerehi vā’’tiādinā vuttamatthaṃ atidissati.
"Having sought in the stated manner" implies the meaning stated by "or by relatives and novices," and so on.
Vuttanayena pariyesitvā (Sau khi tìm kiếm theo cách đã nói) điều này ám chỉ ý nghĩa đã nói bằng “ñātisāmaṇerehi vā” (hoặc bởi người thân, Sa-di) v.v.
Apaccāsīsantenāti ‘‘mayhaṃ dassanti karissantī’’ti evaṃ attano atthāya apaccāsīsantena.
"Without expecting in return" means without expecting for oneself, thinking, "They will give to me, they will do for me."
Apaccāsīsantenā (Không mong đợi) nghĩa là không mong đợi cho lợi ích của mình như “họ sẽ cho mình, họ sẽ làm cho mình”.
Bhikkhusaṅghassa pana upakārakattaṃ paccāsīsantena kātuṃ vaṭṭati.
However, it is allowable to do so with the expectation of being helpful to the Bhikkhu Saṅgha.
Tuy nhiên, hợp pháp để làm với mong đợi sự giúp đỡ cho Tăng đoàn.
‘‘Bhesajjaṃ ācikkhathā’’ti vuttepi yathā ‘‘aññamaññaṃ pana kathā kātabbā’’ti idaṃ pariyāyattā vaṭṭati, evaṃ heṭṭhā vuttanayena ‘‘idañcidañca gahetvā karontī’’ti iminā pariyāyena kathentassapi nevatthi dosoti ācariyā.
The teachers say that just as when it is said, "Recite a protection," it is allowable to do so because "conversation should be had with one another" is an indirect means, so too, there is no fault for one who speaks by this indirect means "taking this and that and doing it" in the manner stated above.
Các vị A-xà-lê nói rằng ngay cả khi được nói “Hãy chỉ dẫn thuốc”, cũng như “aññamaññaṃ pana kathā kātabbā” (nhưng nên nói chuyện với nhau) điều này hợp pháp vì là cách gián tiếp, thì cũng không có lỗi khi nói theo cách gián tiếp như “idañcidañca gahetvā karontī” (lấy cái này và cái kia để làm) theo cách đã nói ở trên.
Yadi ‘‘parittaṃ karothā’’ti vutte karonti, gihiveyyāvaccakaraṇaṭṭhāne tiṭṭhatīti ‘‘parittaṃ karotha, bhanteti vutte na kātabba’’nti vuttaṃ, ‘‘bhaṇathā’’ti vutte pana dhammakathāya ajjhesanaṭṭhāne ṭhitattā ‘‘kātabba’’nti vuttaṃ.
If they do so when asked, "Perform a paritta," it falls under the category of lay service, hence it is said, "when asked, 'Venerable sir, perform a paritta,' it should not be done." But when asked, "Recite," it is allowable because it falls under the category of inviting a Dhamma talk.
Nếu khi được nói “Hãy làm paritta” mà làm, thì điều đó thuộc về việc làm công việc của gia chủ, nên đã nói: “parittaṃ karotha, bhanteti vutte na kātabba” (Khi được nói ‘Bạch Đại đức, hãy làm paritta’, thì không nên làm). Nhưng khi được nói “bhaṇathā” (Hãy thuyết pháp), thì hợp pháp “kātabba” (nên làm) vì điều đó thuộc về việc thỉnh cầu thuyết pháp.
Dhammañhi anajjhiṭṭhenapi kathetuṃ vaṭṭati, pageva ajjhiṭṭhena.
Indeed, it is allowable to teach the Dhamma even when not invited, how much more so when invited.
Thật vậy, hợp pháp để thuyết pháp ngay cả khi không được thỉnh cầu, huống chi là khi đã được thỉnh cầu.
Cāletvā suttaṃ parimajjitvāti parittaṃ karontena kātabbavidhiṃ dasseti.
"Having shaken and tidied the thread" shows the procedure to be followed by one performing a paritta.
Cāletvā suttaṃ parimajjitvā (Sau khi lắc sợi chỉ và lau sạch) điều này chỉ ra nghi thức nên làm khi làm paritta.
Vihārato…pe… dukkaṭanti aññātakānaṃyeva dadato dukkaṭaṃ.
"From the monastery...a dukkaṭa" refers to a dukkaṭa when giving only to non-relatives.
Vihārato…pe… dukkaṭa (Từ tinh xá… v.v… Dukkaṭa) là tội Dukkaṭa khi cho những người không phải bà con.
No ce jānantīti yadi evaṃ vattuṃ na jānanti.
"If they do not know" means if they do not know how to speak in this way.
No ce jānantī nghĩa là nếu họ không biết nói như vậy.
Udakanti dakkhiṇodakaṃ.
"Water" means dedication water.
Udaka nghĩa là nước cúng dường (dakkhiṇodaka).
Pādesu apanītesu avamaṅgalasaññino hontīti āha ‘‘na pādā apanetabbā’’ti.
They consider it inauspicious when the feet are removed, so it is said, "feet should not be removed."
Các vị ấy nói rằng họ sẽ có cảm giác không may mắn khi chân bị kéo ra, nên đã nói: “na pādā apanetabbā” (không nên kéo chân ra).
Gantuṃ vaṭṭatīti ‘‘parivāratthāya āgacchantū’’ti vuttepi evaṃ sallakkhetvā gantuṃ vaṭṭati.
"It is allowable to go" means that even when asked, "Let them come to attend," it is allowable to go, understanding it this way.
Gantuṃ vaṭṭatī nghĩa là hợp pháp để đi, ngay cả khi được nói “hãy đến để hộ tống”, thì cũng hợp pháp để đi sau khi suy xét như vậy.
Anāmaṭṭhapiṇḍapātoti apabbajitassa hatthato laddho attanā aññena vā pabbajitena aggahitaaggo piṇḍapāto.
"Untouched almsfood" means almsfood received from a layperson's hand, the best portion of which has not been taken by oneself or another monastic.
Anāmaṭṭhapiṇḍapāto nghĩa là thức ăn khất thực chưa bị chạm vào, tức là thức ăn khất thực nhận được từ tay của người không xuất gia mà chưa bị chạm vào bởi chính mình hoặc bởi một người xuất gia khác.
Thālaketi iminā pattopi gahitoyevāti daṭṭhabbaṃ.
Thālake: It should be understood that by this, even the bowl is included.
Thālaka – nên hiểu rằng cả bát (pātra) cũng được bao gồm trong từ này.
Dāmarikacorassāti rajjaṃ patthayamānassa pākaṭacorassa.
Dāmarikacorassa: meaning a notorious robber who aspires to kingship.
Dāmarikacorassa – chỉ tên cướp khét tiếng đang khao khát vương quốc.
Coranāgavatthūti ettha ‘‘coranāgassa kira āmaṭṭhaṃ dento kujjhissati, anāmaṭṭhaṃ na vaṭṭatīti thero pattaggahaṇahattheneva aggaṃ gahetvā patte bhattaṃ sabbamadāsi, so tena tussi.
Coranāgavatthū: In this context, it is said that the elephant-robber would get angry if given food that had been touched, and untouched food was not suitable. So the elder, with the hand holding the bowl, took a portion and gave all the rice in the bowl; he was pleased by that.
Coranāgavatthū – ở đây, câu chuyện kể rằng: “Nếu đưa cho Coranāga thức ăn đã chạm vào, hắn sẽ nổi giận; nếu không chạm vào thì không được.” Vì vậy, vị trưởng lão đã dùng tay cầm bát, lấy phần trên cùng và cho tất cả cơm trong bát, và hắn đã hài lòng với điều đó.
‘Ettakaṃ mayha’nti bhattassa ekapasseyeva thokaṃ ṭhapetvāpi puna tena saddhiṃ sabbampi dātuṃ vaṭṭatī’’ti cūḷagaṇṭhipade vuttaṃ.
‘‘It is permissible to leave a small portion of rice on one side for oneself and then give all of it along with that’’—this is stated in the Cūḷagaṇṭhipada.
“Ngay cả khi chỉ giữ lại một ít cơm ở một bên với ý nghĩ ‘chừng này là của tôi’, rồi sau đó lại cho tất cả cùng với phần đó, thì điều đó cũng được phép” – điều này được nói trong Cūḷagaṇṭhipada.
Āmisassa dhammassa ca alābhena attano parassa ca antare sambhavantassa chiddassa vivarassa bhedassa paṭisantharaṇaṃ pidahanaṃ gaṇhanaṃ paṭisanthāro.
Paṭisanthāro is the covering, concealing, or taking up of the fissure, opening, or division that arises between oneself and another due to the non-receipt of material things (āmisa) and Dhamma.
Sự che đậy, đóng kín, nắm giữ paṭisanthāra là việc hàn gắn, che lấp, nắm giữ những lỗ hổng, những khoảng trống, những sự chia rẽ có thể phát sinh giữa mình và người khác do không có được những lợi lộc vật chất (āmisa) và giáo pháp (dhamma).
Ayañhi lokasannivāso alabbhamānena āmisena ca dhammena cāti dvīhi chiddo, tassa taṃ chiddaṃ yathā na paññāyati, evaṃ pīṭhassa viya paccattharaṇena āmisena ca dhammena ca paṭisantharaṇaṃ āmisapaṭisanthāro dhammapaṭisanthāro cāti vuccati.
This worldly society is fissured in two ways: by not obtaining material things and by not obtaining Dhamma. The covering of that fissure, so that it is not apparent—like covering a stool with a rug—by means of material things and Dhamma, is called material welcome (āmisapaṭisanthāro) and Dhamma welcome (dhammapaṭisanthāro).
Thật vậy, sự chung sống của thế gian này bị rạn nứt bởi hai điều: không có được lợi lộc vật chất và giáo pháp. Do đó, việc che đậy những rạn nứt đó bằng lợi lộc vật chất và giáo pháp, giống như việc trải một tấm thảm lên một chiếc ghế, được gọi là āmisa-paṭisanthāra (sự tiếp đãi bằng vật chất) và dhamma-paṭisanthāra (sự tiếp đãi bằng giáo pháp).
Tattha dhammapaṭisanthāro kassaci na kātabbo natthi.
Among these, a Dhamma welcome should always be offered to everyone.
Trong đó, không có ai mà không cần phải thực hiện dhamma-paṭisanthāra.
Yassa kassaci hi gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vā dhammena saṅgaho kātabboyeva.
Indeed, kindness by way of Dhamma should be shown to any householder or monastic.
Thật vậy, bất kỳ cư sĩ hay người xuất gia nào cũng cần phải được tiếp đãi bằng giáo pháp.
‘‘Paṭisanthāro pana kassa kātabbo, kassa na kātabbo’’ti idaṃ pana āmisapaṭisanthāraṃ sandhāya vuttaṃ.
However, the question, “To whom should a welcome be given, and to whom should it not be given?” refers to a material welcome.
Câu hỏi “Paṭisanthāra nên được thực hiện với ai, và không nên thực hiện với ai?” – điều này được nói đến khi đề cập đến āmisa-paṭisanthāra.
Ubbāsetvāti samantato tiyojanaṃ vilumpanto manusse palāpetvā aññesaṃ avāsaṃ katvā.
Ubbāsetvā: having ravaged for three yojanas all around, driven away the people, and made it uninhabitable for others.
Ubbāsetvā – nghĩa là cướp phá trong phạm vi ba dojana (khoảng 36 km) xung quanh, khiến mọi người phải bỏ chạy, biến nơi đó thành nơi không ai ở được.
Saṅghassatthāya āhaṭāti pākavaṭṭato taṃdivasassatthāya āhaṭā.
Saṅghassatthāya āhaṭā: brought for that day for the purpose of cooking.
Saṅghassatthāya āhaṭā – nghĩa là được mang đến từ phần thức ăn đã nấu chín, dùng cho ngày hôm đó.
Varapotthacittattharaṇanti anekappakārauttamarūpavicittattharaṇaṃ.
Varapotthacittattharaṇa: a superior and variegated covering of many kinds of patterns.
Varapotthacittattharaṇa – là tấm trải sàn được thêu dệt nhiều loại hình ảnh tuyệt đẹp.
‘‘Manussaviggahapārājikavaṇṇanāyaṃ pana sabbaaṭṭhakathāsu ‘sace bhikkhu rukkhena vā ajjhotthato hoti opāte vā patito, sakkā ca hoti ekena passena rukkhaṃ chinditvā bhūmiṃ vā khaṇitvā nikkhamituṃ, jīvitahetupi attanā na kātabbaṃ, aññena pana bhikkhunā bhūmiṃ vā khaṇitvā rukkhaṃ vā chinditvā allarukkhato vā daṇḍakaṃ chinditvā taṃ rukkhaṃ pavaṭṭetvā nikkhamāpetuṃ vaṭṭati, anāpattī’ti vuttaṃ.
In the Manussaviggahapārājikavaṇṇanā, it is stated in all commentaries: ‘If a bhikkhu is crushed by a tree or has fallen into a pit, and it is possible to cut the tree from one side or dig the ground to get out, he himself should not do it even for the sake of life. However, another bhikkhu may dig the ground or cut the tree or cut a branch from a wet tree and roll that tree away to help him out; there is no offense.’
“Tuy nhiên, trong Manussaviggahapārājikavaṇṇanā, tất cả các bản Aṭṭhakathā đều nói: ‘Nếu một tỳ khưu bị cây đè hoặc rơi xuống hố, và có thể thoát ra bằng cách chặt một bên cây hoặc đào đất, thì vì mạng sống cũng không được tự mình làm điều đó. Nhưng một tỳ khưu khác được phép đào đất, chặt cây, hoặc chặt một cành cây tươi và đẩy cây đó ra để cứu người đó thoát ra, không phạm tội.’
Tattha kāraṇaṃ na dissati, ‘anujānāmi, bhikkhave, davaḍāhe ḍayhamāne paṭaggiṃ dātuṃ parittaṃ kātu’nti (cūḷava. 283) idaṃ pana ekameva suttaṃ dissati.
The reason for this is not apparent there; only this one Sutta is found: ‘I allow, O bhikkhus, to start a counter-fire when a forest fire is burning, to perform a protection ritual’.
Ở đó, lý do không được thấy, nhưng chỉ có một kinh duy nhất nói: ‘Này các Tỳ khưu, Ta cho phép đốt lửa đối phó khi bị cháy rừng, để làm sự bảo hộ’ (Cūḷava. 283).
Sace etassa anulomaṃ, attano na vaṭṭati, aññassa vaṭṭatīti idaṃ nānākaraṇaṃ na sakkā laddhuṃ.
If this is in conformity, it is not permissible for oneself, but permissible for another—this distinction cannot be established.
Nếu điều này là thuận theo, thì sự phân biệt rằng ‘không được phép tự mình làm, nhưng được phép cho người khác làm’ thì không thể chấp nhận được.
Attano atthāya karonto attasinehena akusalacitteneva karoti, paro pana kāruññena.
If it is argued that when one acts for oneself, one does so with unwholesome thoughts due to self-love, but another acts out of compassion.
Nếu nói rằng ‘người tự mình làm vì lợi ích của mình thì làm với tâm bất thiện do lòng yêu bản thân, còn người khác làm thì do lòng từ bi.
Tasmā anāpattīti ce, etampi akāraṇaṃ.
Therefore, there is no offense—even this is not a valid reason.
Vì vậy không phạm tội’, thì điều này cũng không phải là lý do.
Kusalacittenapi hi imaṃ āpattiṃ āpajjati, sabbaṭṭhakathāsu pana vuttattā na sakkā paṭisedhetuṃ, gavesitabbā ettha yutti, aṭṭhakathācariyānaṃ vā saddhāya gantabba’’nti.
For one commits this offense even with wholesome thoughts. However, since it is stated in all commentaries, it cannot be rejected. The reasoning here must be sought, or one must proceed with faith in the Aṭṭhakathā teachers.
Thật vậy, người ta cũng phạm tội này với tâm thiện. Nhưng vì điều này đã được nói trong tất cả các bản Aṭṭhakathā, nên không thể bác bỏ. Cần phải tìm kiếm lý lẽ ở đây, hoặc phải tin tưởng vào các vị Aṭṭhakathācariya.”
190. Alla…pe… pācittiyanti sukkhaṭṭhānepi aggiṃ pātetvā iminā adhippāyena ālimpentassa pācittiyameva.
190. Alla…pe… pācittiya: Even in a dry place, if one lights a fire with this intention and sets it ablaze, it is still a Pācittiya offense.
190. Alla…pe… pācittiya – ngay cả ở nơi khô ráo, nếu đốt lửa với ý định này để đốt cháy, thì vẫn phạm Pācittiya.
Dukkaṭanti sukkhaṭṭhāne vā sukkhaṃ ‘‘asukkha’’nti avavatthapetvā vā aggiṃ pātentassa dukkaṭaṃ.
Dukkaṭa: It is a Dukkaṭa offense for one who lights a fire in a dry place, or without distinguishing a dry place as ‘not dry’.
Dukkaṭa – nếu đốt lửa ở nơi khô ráo hoặc đốt lửa mà không phân biệt nơi khô ráo là “không khô ráo”, thì phạm Dukkaṭa.
Kīḷādhippāyepi eseva nayo.
The same principle applies to the intention of playing.
Đối với ý định vui đùa cũng theo cách tương tự.
Kīḷādhippāyo ca paṭapaṭāyamānasaddassādavaseneva veditabbo.
The intention of playing should be understood by the sound of crackling and so forth.
Ý định vui đùa cần được hiểu qua âm thanh lách tách v.v…
Paṭipakkhabhūto aggi paṭaggi.
A counter-fire is a fire that is Paṭaggi (opposite to) another fire.
Lửa đối nghịch là paṭaggi.
Parittakaraṇanti ārakkhakaraṇaṃ.
Parittakaraṇa: making protection.
Parittakaraṇa – là việc làm sự bảo hộ.
Sayaṃ vā uṭṭhitanti vāteritānaṃ veḷuādīnaṃ aññamaññasaṅghaṭṭanena samuṭṭhitaṃ.
Sayaṃ vā uṭṭhita: arisen by the mutual friction of wind-blown bamboos and so forth.
Sayaṃ vā uṭṭhita – là lửa tự phát sinh do sự va chạm lẫn nhau của tre v.v… bị gió thổi.
Nirupādānoti indhanarahito.
Nirupādāno: without fuel.
Nirupādāno – là không có nhiên liệu.
191-192. Khettameva otiṇṇattā pārājikanti ‘‘dvīhī’’ti vutte dvīhipi pahārehi maraṇassa paccāsīsanato ekena vinā dvinnaṃ abhāvato ca pārājikaṃ.
191-192. Khettameva otiṇṇattā pārājika: When it is said “by two,” it is a Pārājika offense because death is anticipated from both blows, and the second blow cannot occur without the first.
191-192. Khettameva otiṇṇattā pārājika – khi nói “dvīhi” (bằng hai), do sự gần kề cái chết bởi hai cú đánh, và do không có hai cú đánh nếu thiếu một, nên phạm pārājika.
‘‘Dvīhiyevāti niyamite pana ekena pahārena mārite natthi pārājika’’nti vadanti.
However, if it is stipulated "only by two," then some say there is no Pārājika offense if killed by one blow.
Tuy nhiên, họ nói rằng “nếu bị giết bằng một cú đánh khi đã quy định ‘chỉ bằng hai cú đánh’, thì không phạm pārājika.”
Paṭhamaṃ āhitabalavegassa pubbānuciṇṇavasena dhammānaṃ desantaruppattiyā gamanamattaṃ ṭhapetvā jīvitindriyassa tattha avijjamānattā ‘‘sīsacchedakassā’’ti vuttaṃ.
It is stated “sīsacchedakassā” (of the one whose head is cut off) because the faculty of life is not present there, apart from the mere going of states (dhammā) to another location, in accordance with previous practice and the initial force of momentum.
Sīsacchedakassa – được nói đến vì sinh mạng không còn tồn tại ở đó, ngoại trừ việc di chuyển của các pháp đến một nơi khác theo thói quen cũ của một người đã tích lũy sức mạnh và tốc độ ban đầu.
Imassa vatthussāti āghātanavatthussa.
Imassa vatthussā: of this incident of killing.
Imassa vatthussa – của câu chuyện về sự giết hại này.
‘‘Pānaparibhogenāti vuttattā loṇasovīrakaṃ yāmakālika’’nti vadanti.
‘‘Because it is stated ‘Pānaparibhogenā’, they say that a salty gruel is suitable for the proper time.”
“Vì nói pānaparibhogenā (bằng cách sử dụng thức uống), nên họ nói rằng nước muối và sovīraka là yāmakālika (thức uống được phép dùng trong một khoảng thời gian nhất định).”
193. Adhiṭṭhemāti saṃvidahāma.
193. Adhiṭṭhemā: We arrange.
193. Adhiṭṭhemā – chúng tôi sắp đặt.
Dūtakammanti gihīnaṃ paṇṇaṃ vā sāsanaṃ vā gahetvā tattha tattha gamanaṃ.
Dūtakamma: taking letters or messages from householders and going here and there.
Dūtakamma – là việc nhận thư hoặc tin nhắn từ cư sĩ và đi đến các nơi.
Iriyāpathaṃ saṇṭhapetvāti padhānānurūpaṃ katvā.
Iriyāpathaṃ saṇṭhapetvā: having made their deportment appropriate for meditation.
Iriyāpathaṃ saṇṭhapetvā – là giữ oai nghi phù hợp với sự tu tập.
Pucchantānaṃ vāti ‘‘ayyā santairiyāpathā ativiya upasantā, kataraṃ visesamadhigacchiṃsū’’ti pucchantānaṃ.
Pucchantānaṃ vā: for those asking, ‘‘Venerable sirs have tranquil deportment and are exceedingly peaceful; what special attainment have they achieved?’’
Pucchantānaṃ vā – đối với những người hỏi rằng: “Bạch các ngài, oai nghi của các ngài rất an tịnh, rất thanh tịnh, các ngài đã đạt được sự thù thắng nào?”
Anāgatasambandhe pana asatīti ‘‘bhāsito bhavissatī’’ti pāṭhasesaṃ katvā anāgatasambandhe asati.
Anāgatasambandhe pana asatī: When there is no connection to the future tense, by making the remainder of the sentence ‘‘will have been spoken’’.
Anāgatasambandhe pana asatī – khi không có mối liên hệ với tương lai, bằng cách thêm vào “sẽ được nói” (bhāsito bhavissati).
‘‘Bhāsito’’ti atītavacanaṃ kathaṃ anāgatavacanena sambandhamupagacchatīti āha ‘‘lakkhaṇaṃ pana saddasatthato pariyesitabba’’nti.
How can the past tense word ‘‘bhāsito’’ be connected with a future tense word? Therefore, he says, ‘‘lakkhaṇaṃ pana saddasatthato pariyesitabba’’: the grammatical rule should be sought from grammar.
Làm thế nào mà một từ quá khứ “bhāsito” lại có thể liên hệ với một từ tương lai? – câu trả lời là “cần tìm kiếm đặc điểm trong ngữ pháp”.
Īdise hi ṭhāne ‘‘dhātusambandhe paccayā’’ti iminā lakkhaṇena dhātvatthasambandhe sati ayathākālavihitāpi paccayā sādhavo bhavantīti saddasatthavidū vadanti.
For in such instances, grammarians say that when there is a connection in the meaning of the root according to the rule “dhātusambandhe paccayā” (affixes in connection with verbal roots), even affixes formed inappropriately in terms of time become valid.
Thật vậy, trong trường hợp như vậy, các nhà ngữ pháp học nói rằng “khi có mối liên hệ về ý nghĩa của động từ theo đặc điểm ‘các hậu tố trong mối liên hệ của động từ’, thì các hậu tố được đặt không đúng thời cũng trở nên hợp lệ.”
194. Vaṇṇavāti iminā sakalasarīrānugatavaṇṇassa manāpatā vuttā.
194. By " Vaṇṇavā" (endowed with good complexion) is meant the pleasantness of the bodily complexion throughout the entire body.
194. Với từ Vaṇṇavā (có dung mạo đẹp), sự ưa nhìn của dung mạo toàn thân được nói đến.
Pasannamukhavaṇṇāti iminā sakalasarīravaṇṇatopi adhikataraṃ mukhavaṇṇassa manāpatā vuttā.
By " Pasannamukhavaṇṇā" (with a bright facial complexion) is meant the pleasantness of the facial complexion, which is even greater than that of the entire bodily complexion.
Với từ Pasannamukhavaṇṇā (có dung mạo mặt tươi sáng), sự ưa nhìn của dung mạo mặt, còn hơn cả dung mạo toàn thân, được nói đến.
Vippasannachavivaṇṇāti iminā pana vijjamānasseva sarīravaṇṇassa ativiya pasannatā vuttā.
However, by " Vippasannachavivaṇṇā" (with very clear skin complexion) is meant the extreme clarity of the existing bodily complexion.
Còn với từ Vippasannachavivaṇṇā (có dung mạo da rất tươi sáng), sự tươi sáng tột độ của dung mạo thân thể đang hiện hữu được nói đến.
Yasmā indriyānaṃ ūnattaṃ vā pūraṇattaṃ vā natthi, tasmā ‘‘abhiniviṭṭhokāsassa paripuṇṇattā’’ti vuttaṃ.
Since there is neither deficiency nor excess in the faculties, therefore it is said, "due to the completeness of the occupied space."
Vì các căn không có sự thiếu hụt hay đầy đủ, nên được nói là “do sự đầy đủ của chỗ an trú”.
Chaṭṭhassa abhiniviṭṭhokāso hadayavatthu, pañcapasādānaṃ abhiniviṭṭhokāsassa paripuṇṇatāvacaneneva hadayavatthuādisakalasarīrassa paripuṇṇatā dassitāyeva hotīti āha – ‘‘manacchaṭṭhānaṃ indriyāna’’nti.
The occupied space of the sixth (faculty) is the heart-base; by merely stating the completeness of the occupied space of the five sense-faculties, the completeness of the entire body, beginning with the heart-base, is already shown, thus it is said – "of the mind-sixth faculties."
Chỗ an trú của căn thứ sáu là y cứ tim. Chỉ bằng cách nói về sự đầy đủ của chỗ an trú của năm căn tịnh sắc, sự đầy đủ của toàn thân thể bao gồm y cứ tim đã được chỉ rõ, nên Đức Phật đã nói: “của sáu căn”.
Yathā tanti ettha tanti nipātamattaṃ.
In " Yathā taṃ," the word taṃ is merely a particle.
Trong câu Yathā ta (như vậy), từ ta chỉ là một giới từ.
Bhantamigappaṭibhāgāti kattabbākattabbassa ajānanato bhantamigasadisā.
" Bhantamigappaṭibhāgā" (resembling a bewildered deer) means like a bewildered deer due to not knowing what should and should not be done.
Bhantamigappaṭibhāgā (giống như con nai hoảng loạn) là giống như con nai hoảng loạn do không biết việc nên làm và không nên làm.
Catucakkanti catuiriyāpathaṃ.
" Catucakkaṃ" (four-wheeled) refers to the four postures.
Catucakka (bốn bánh xe) là bốn oai nghi.
Iriyāpatho hi idha pavattanaṭṭhena ‘‘cakka’’nti adhippeto.
For here, iriyāpatha (posture) is intended as "wheel" in the sense of functioning.
Ở đây, oai nghi được hiểu là “bánh xe” theo nghĩa là sự vận hành.
Navadvāranti navahi vaṇamukhehi navadvāraṃ.
" Navadvāraṃ" (nine-doored) refers to the nine doors, which are the nine wound-mouths.
Navadvāra (chín cửa) là chín cửa bằng chín lỗ vết thương.
Dukkhanti sīsarogādidukkhaṃ.
" Dukkhaṃ" (suffering) refers to suffering such as headaches.
Dukkha (khổ) là sự khổ do bệnh đầu v.v…
Sabbakiccesūti pattapacanacīvararajanayogaṭṭhānādikiccesu.
" Sabbakiccesu" (in all duties) refers to duties such as cooking rice, dyeing robes, and attending to the sick.
Sabbakiccesu (trong mọi công việc) là trong các công việc như nấu bát, nhuộm y, nơi thực hành thiền định v.v…
Yāpetunti vahituṃ pavattetuṃ.
" Yāpetuṃ" (to maintain) means to carry on, to continue.
Yāpetuṃ (để duy trì) là để mang vác, để vận hành.
Tenāha ‘‘gametu’’nti.
Therefore, it is said, " gametuṃ" (to continue).
Do đó, Đức Phật đã nói “gametuṃ” (để đi).
195. Santoti iminā tesaṃ vijjamānataṃ dasseti, saṃvijjamānāti iminā pana tesaṃ upalabbhamānataṃ dasseti.
195. By " Santo" (existing) is shown their presence, and by " saṃvijjamānā" (being found) is shown their discoverability.
Với từ Santo (có), Đức Phật chỉ rõ sự hiện hữu của chúng, còn với từ Saṃvijjamānā (đang hiện hữu), Đức Phật chỉ rõ sự có mặt của chúng.
Tenāha – ‘‘atthi ceva upalabbhanti cā’’ti.
Therefore, it is said, "they exist and are found."
Do đó, Đức Phật đã nói: “vừa có vừa hiện hữu”.
Upalabbhantīti dissanti, ñāyantīti attho.
" Upalabbhanti" means they are seen, they are known.
Upalabbhantī (hiện hữu) có nghĩa là được thấy, được biết.
Panthadūhanakammanti panthaghātanakammaṃ.
" Panthadūhanakammaṃ" (act of waylaying) means the act of harming travelers.
Panthadūhanakamma (hành vi làm hại đường) là hành vi giết hại trên đường.
Hanantoti mārento.
" Hananto" (killing) means slaying.
Hananto (giết) là giết chết.
Ghātentoti mārāpento.
" Ghātento" (causing to be killed) means causing to slay.
Ghātento (sai giết) là sai người giết.
Atha vā hanantoti bandhanatāḷanādīhi hiṃsanto.
Alternatively, " hananto" means harming by means of binding, beating, etc.
Hoặc Hananto (làm hại) là làm hại bằng cách trói buộc, đánh đập v.v…
Ghātentoti mārento.
" Ghātento" means killing.
Ghātento (giết) là giết chết.
Chindantoti paresaṃ hatthādīni chindanto.
" Chindanto" (cutting) means cutting off the hands, etc., of others.
Chindanto (cắt) là cắt tay chân của người khác.
Pacantoti daṇḍena uppīḷento.
" Pacanto" (burning) means oppressing with a stick.
Pacanto (đốt) là làm khổ bằng gậy.
Pacanañhettha dahanaṃ vibādhanaṃ adhippetaṃ.
Here, pacanaṃ is intended as burning or tormenting.
Ở đây, “pacana” được hiểu là đốt cháy, làm tổn hại.
Pacantoti vā tajjento tāsento.
Or, " pacanto" means threatening, terrifying.
Hoặc Pacanto (đe dọa) là đe dọa, làm khiếp sợ.
Atha vā pacantoti gāmesu aggipātanavasena gehādīni jhāpetvā tattha ajeḷakādīni pacanto.
Alternatively, " pacanto" means setting fire to houses, etc., in villages, and then cooking goats, sheep, etc., there.
Hoặc Pacanto (nấu) là đốt nhà cửa v.v… bằng cách phóng hỏa trong các làng mạc, rồi nấu dê, cừu v.v… ở đó.
Ye sikkhāpadesu bahulagāravā na honti āpattivītikkamabahulā, te sikkhāpadesu atibbagāravā.
Those who do not have much respect for the training rules and are abundant in transgressions, they are " atibbagāravā" (extremely respectful) towards the training rules.
Những người không có nhiều sự tôn trọng đối với các giới luật, thường vi phạm giới luật, thì đối với các giới luật, họ là atibbagāravā (không có sự tôn trọng sâu sắc).
Uddhateti akappiye kappiyasaññitāya kappiye akappiyasaññitāya avajje vajjasaññitāya vajje avajjasaññitāya ca uddhaccapakatike.
" Uddhate" (insolent) means those of an unmindful nature, due to perceiving what is improper as proper, what is proper as improper, what is not an offense as an offense, and what is an offense as not an offense.
Uddhate (phóng dật) là những người có bản chất phóng dật do nhận thức điều không hợp lệ là hợp lệ, nhận thức điều hợp lệ là không hợp lệ, nhận thức điều không có tội là có tội, và nhận thức điều có tội là không có tội.
Unnaḷeti uggatanaḷe, uṭṭhitatucchamāneti vuttaṃ hoti.
" Unnaḷe" (arrogant) means having a swollen ego, implying being filled with empty pride.
Unnaḷe (ngạo mạn) là những người có mũi cao, có nghĩa là có sự kiêu mạn trống rỗng nổi lên.
Capaleti pattacīvaramaṇḍanādinā cāpallena yutte.
" Capale" (fickle) means endowed with frivolity in adorning robes, bowls, etc.
Capale (xao động) là những người dính mắc vào sự xao động như trang trí y bát v.v…
Mukhareti mukhakhare, kharavacaneti vuttaṃ hoti.
" Mukhare" (talkative) means harsh-mouthed, implying harsh-spoken.
Mukhare (nói năng thô lỗ) là những người có lời nói thô lỗ, có nghĩa là có lời nói gay gắt.
Vikiṇṇavāceti asaṃyatavacane divasampi niratthakavacanappalāpine.
" Vikiṇṇavāce" (scatter-brained in speech) means unrestrained in speech, prattling meaningless words even for a day.
Vikiṇṇavāce (nói năng lung tung) là những người có lời nói không được kiểm soát, nói những lời vô ích suốt cả ngày.
Muṭṭhā naṭṭhā sati etesanti muṭṭhassatī, sativirahiteti vuttaṃ hoti.
" Muṭṭhassatī" (with lost mindfulness) means those whose mindfulness is lost, implying being devoid of mindfulness.
Sự tỉnh giác bị mất, bị hủy hoại ở những người này, nên họ là muṭṭhassatī (mất tỉnh giác), có nghĩa là thiếu tỉnh giác.
Asampajāneti nippaññe.
" Asampajāne" (without clear comprehension) means undiscerning.
Asampajāne (không có trí tuệ) là những người thiếu trí tuệ.
Pākatindriyeti saṃvarābhāvena gihikāle viya vivaṭaindriye.
" Pākatindriye" (with unrestrained faculties) means with open faculties, as in the time of a layperson, due to the absence of restraint.
Pākatindriye (các căn không được bảo vệ) là những người có các căn không được bảo vệ như thời còn tại gia do thiếu sự phòng hộ.
Ācariyupajjhāyehi pariccattaketi dhammena āmisena ca asaṅgahetvā ācariyupajjhāyehi pariccatte anāthe appatiṭṭhe.
" Ācariyupajjhāyehi pariccattake" (abandoned by teachers and preceptors) means abandoned by teachers and preceptors, without support or refuge, not being taken care of by Dhamma or material things.
Ācariyupajjhāyehi pariccattake (bị các vị thầy và bổn sư từ bỏ) là những người bị các vị thầy và bổn sư từ bỏ, không được bảo vệ bằng Pháp và vật chất, không có nơi nương tựa, không có chỗ dựa.
Lābhagaruketi paccayagaruke.
" Lābhagaruke" (greedy for gain) means greedy for requisites.
Lābhagaruke (tham đắm lợi lộc) là những người tham đắm vật tư.
Iriyāpathasaṇṭhapanādīnīti ādi-saddena paccayapaṭisevanasāmantajappānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ.
By " Iriyāpathasaṇṭhapanādīnī" (establishing postures, etc.), it should be understood that the ādi (etc.) refers to the rejection of requisites and indirect flattery.
Iriyāpathasaṇṭhapanādīnī (sự sắp đặt oai nghi v.v…) – từ v.v… nên được hiểu là bao gồm sự thọ dụng vật tư và sự tán thán.
Mahāniddese (mahāni. 87) hi iriyāpathasaṇṭhapanapaccayapaṭisevanasāmantajappanavasena tividhaṃ kuhakavatthu āgataṃ.
For in the Mahāniddesa, three kinds of dishonest practices are mentioned: establishing postures, rejecting requisites, and indirect flattery.
Trong Mahāniddesa (Mahāni. 87), đã có ba loại đối tượng lừa dối (kuhakavatthu) theo cách sắp đặt oai nghi, thọ dụng vật tư và tán thán.
Tattha pāpicchasseva sato sambhāvanādhippāyakatena iriyāpathena vimhāpanaṃ iriyāpathasaṇṭhapanasaṅkhātaṃ kuhakavatthu.
Among these, impressing by means of posture, with the intention of being regarded (as virtuous) while one is still wicked, is called " the dishonest practice of establishing postures."
Trong đó, sự làm cho người khác kinh ngạc bằng oai nghi với ý định được tôn kính, trong khi bản thân là người có ác dục, được gọi là đối tượng lừa dối liên quan đến sự sắp đặt oai nghi.
Tathā cīvarādīhi nimantitassa tadatthikasseva sato pāpicchataṃ nissāya paṭikkhepanena te ca gahapatike attani suppatiṭṭhitasaddhe ñatvā puna tesaṃ ‘‘aho ayyo appiccho, na kiñci paṭiggaṇhituṃ icchati, suladdhaṃ vata no assa, sace appamattakampi kiñci paṭiggaṇheyyā’’ti nānāvidhehi upāyehi paṇītāni cīvarādīni upanentānaṃ tadanuggahakāmataṃyeva āvikatvā paṭiggahaṇena ca tato pabhuti asītisakaṭabhārehi upanāmanahetubhūtaṃ vimhāpanaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhakavatthūti veditabbaṃ.
Similarly, when one is invited with robes, etc., and being desirous of them, but because of one's wickedness, one refuses them, and knowing that the householders have firmly established faith in oneself, one then causes them to think, "Alas, this venerable one is of few wishes; he does not wish to accept anything. It would be fortunate for us if he would accept even a small trifle!" And when they offer various excellent robes, etc., by various means, one then openly expresses one's desire for their favor and accepts them, thus causing them to bring eighty cartloads from then on; this impressing is known as " the dishonest practice of rejecting requisites."
Tương tự, khi được mời dâng y bát v.v…, trong khi bản thân là người có ác dục và cần những vật đó, nhưng lại từ chối; sau đó, biết rằng các gia chủ đó có niềm tin vững chắc vào mình, rồi lại làm cho họ kinh ngạc bằng nhiều cách khác nhau, như khi họ nói “Ôi, vị Tôn giả này ít dục, không muốn nhận bất cứ thứ gì, thật may mắn cho chúng ta nếu ngài nhận dù chỉ một chút”, và khi họ dâng cúng y bát v.v… quý giá, thì lại nhận chúng với lý do muốn giúp đỡ họ, và từ đó trở đi, điều này trở thành nguyên nhân cho việc họ dâng cúng đến tám mươi xe tải vật phẩm, thì sự làm cho người khác kinh ngạc đó được gọi là đối tượng lừa dối liên quan đến sự thọ dụng vật tư.
Pāpicchasseva pana sato uttarimanussadhammādhigamaparidīpanavācāya tathā tathā vimhāpanaṃ sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhakavatthūti veditabbaṃ.
However, impressing by means of speech that reveals one's attainment of superior human states, while one is still wicked, is known as " the dishonest practice of indirect flattery."
Còn sự làm cho người khác kinh ngạc bằng cách nói về việc chứng đắc các pháp thượng nhân, trong khi bản thân là người có ác dục, được gọi là đối tượng lừa dối liên quan đến sự tán thán.
Cittalapabbatādivihāro lokasammatasenāsanaṃ nāma.
A monastery like Cittalapabbata is called " lokasammatasenāsanaṃ" (a dwelling acceptable to people).
Tu viện như Cittalapabbata v.v… được gọi là chỗ ở được thế gian chấp nhận.
Lokasammata …pe… upāyehi saṃvaṇṇiyamānaguṇoti sambandho.
The connection is: praised by means of devices that are acceptable to people, etc.
Sự liên kết là “người có phẩm chất được thế gian chấp nhận… được tán thán bằng các phương tiện”.
Paripācetunti pariṇāmetuṃ.
" Paripācetuṃ" (to bring to maturity) means to bring to fruition.
Paripācetuṃ (để làm cho chín muồi) là để làm cho thành thục.
Suddhacittena attano ganthadhurādikammaṃ katvā vicarantānaṃ tammūlakapaccayaparibhoge dosābhāvaṃ dassetuṃ ‘‘ye panā’’tiādi vuttaṃ.
To show that there is no fault in partaking of requisites based on their actions, for those who engage in their own duties such as textual work with a pure mind and wander (for alms), " ye panā" (those, however), etc., is said.
Để chỉ rõ rằng không có lỗi trong việc thọ dụng vật tư có nguồn gốc từ việc làm công việc học tập kinh điển v.v… của những người sống với tâm thanh tịnh, Đức Phật đã nói “ye panā” (những người nào) v.v…
Bhikkhācāre asampajjamāneti gocaragāme bhikkhāya caritvā labhitabbapiṇḍapāte asampajjante.
" Bhikkhācāre asampajjamāne" (when alms-gathering is unsuccessful) means when almsfood to be obtained by wandering for alms in the alms-village is not achieved.
Bhikkhācāre asampajjamāne (khi không thể khất thực) là khi không thể có được vật thực khất thực bằng cách đi khất thực trong làng mạc.
Te ca vattasīsena sabbampetaṃ karonti, na lābhanimittaṃ.
And they do all this as a matter of duty, not for the sake of gain.
Và tất cả những điều này họ làm vì sự thực hành, không phải vì lợi lộc.
Tena vuttaṃ ‘‘tantipaveṇighaṭanakā sāsanajotakā’’ti.
Therefore, it is said, " tantipaveṇighaṭanakā sāsanajotakā" (those who connect the textual traditions and illuminate the Dispensation).
Do đó, Đức Phật đã nói “những người kết nối truyền thống, làm rạng rỡ giáo pháp”.
Kicchenāti na dukkhāya paṭipadāya.
" Kicchenā" (with difficulty) means not by a path of suffering.
Kicchenā (khó khăn) không phải là con đường khổ hạnh.
Buddhānañhi cattāropi maggā sukhāpaṭipadāva honti, pāramīpūraṇakāle pana sarāgadosamohasseva sato āgatānaṃ yācakānaṃ alaṅkatappaṭiyattaṃ sīsaṃ kantitvā galalohitaṃ nīharitvā suañjitāni akkhīni uppāṭetvā kulavaṃsappatiṭṭhāpakaṃ puttaṃ manāpacāriniṃ bhariyanti evamādīni dentassa aññānipi khantivādīsadisesu attabhāvesu chejjabhejjādīni pāpuṇantassa āgamanīyapaṭipadaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
For all four paths of the Buddhas are indeed paths of ease, but this is said with reference to the path of arrival (to enlightenment) for one who, during the fulfillment of perfections, still possessed greed, hatred, and delusion, when giving to petitioners who had come, cutting off his adorned and prepared head, drawing out blood from his neck, plucking out his well-anointed eyes, giving his son who was the upholder of the family lineage, and his beloved wife, and such other things, and incurring dismemberment and severance in other existences, like in the case of Khantivādī.
Đối với các vị Phật, cả bốn đạo đều là con đường an lạc, nhưng điều này được nói đến khi đề cập đến con đường mà các vị đã trải qua trong thời kỳ ba la mật, khi các vị còn tham, sân, si, đã cắt đầu được trang sức và chuẩn bị sẵn sàng để dâng cho những người đến xin, đã rút máu ở cổ, đã nhổ đôi mắt được tô điểm đẹp đẽ, đã dâng con trai là người duy trì dòng dõi, người vợ đáng yêu v.v… và đã chịu đựng những sự cắt xẻ, phá hoại v.v… trong những kiếp khác như kiếp Khantivādī.
Kasirenāti tasseva vevacanaṃ.
" Kasirenā" is a synonym for the same.
Kasirenā (khó khăn) là từ đồng nghĩa của từ đó.
Ekasseva dātuṃ asakkuṇeyyatāya garubhāvato ‘‘garubhaṇḍānī’’ti vuttaṃ, sabbesaṃ bhājetvāpi gahetuṃ asakkuṇeyyatāya ‘‘garuparikkhārānī’’ti vuttaṃ.
" Garubhaṇḍānī" (heavy articles) is said because of their heaviness, being unable to be given to one person, and " garuparikkhārānī" (heavy requisites) is said because, even when divided, they are unable to be taken by all.
Do nặng nề không thể dâng cho một người, nên được gọi là “garubhaṇḍānī” (các vật nặng), do không thể chia đều cho tất cả để nhận, nên được gọi là “garuparikkhārānī” (các vật dụng nặng).
Sādhāraṇaparikkhārabhāvenāti saṅghikattā sabbabhikkhusādhāraṇaparikkhārabhāvena.
" Sādhāraṇaparikkhārabhāvenā" (by being common requisites) means by being common requisites for all bhikkhus because they belong to the Saṅgha.
Sādhāraṇaparikkhārabhāvenā (do là vật dụng chung) là do thuộc về Tăng, nên là vật dụng chung của tất cả Tỳ-kheo.
Saṅgaṇhāti upalāpetīti idaṃ atheyyacittaṃ sandhāya vuttaṃ.
" Saṅgaṇhāti upalāpetī" (he collects and appropriates) this is said with reference to a non-thievish intention.
Saṅgaṇhāti upalāpetī (gom góp, làm hài lòng) điều này được nói đến với tâm không trộm cắp.
Tenevāha – ‘‘tathābhāvato thenetvā’’ti, avissajjiyaavebhaṅgiyabhāvato thenetvāti attho.
Therefore, he says, " tathābhāvato thenetvā" (thus stealing from its nature), meaning stealing from its non-divisible and non-distributable nature.
Do đó, Đức Phật đã nói: “thābhāvato thenetvā” (do bản chất đó mà ăn trộm), có nghĩa là ăn trộm do bản chất không được phép dâng, không được phép chia.
Garubhaṇḍañhi kulasaṅgahatthāya vissajjento vibhajanto ca tassa avissajjiyaavaebhaṅgiyabhāvaṃ theneti.
For one who distributes or divides a heavy article for the purpose of favoring a family, steals its non-divisible and non-distributable nature.
Thật vậy, khi dâng hoặc chia vật nặng với mục đích giúp đỡ gia đình, người đó đã ăn trộm bản chất không được phép dâng, không được phép chia của vật đó.
Kuladūsakadukkaṭaṃ āpajjatīti ettha ‘‘yo vissajjeyya, āpatti thullaccayassā’’ti vuttattā vissajjanapaccayā thullaccayenapi na muccati.
In " Kuladūsakadukkaṭaṃ āpajjati" (incurs an offense of wrong-doing that corrupts families), since it is said, "whoever distributes it incurs a thullaccaya offense," he is not freed even by a thullaccaya due to the distribution.
Trong câu Kuladūsakadukkaṭaṃ āpajjatī (phạm tội tác ác làm ô uế gia đình), vì đã nói “người nào dâng thì phạm tội thullaccaya”, nên người đó không thoát khỏi tội thullaccaya do việc dâng.
Asantanti avijjamānaṃ.
" Asantaṃ" (non-existent) means not existing.
Asantaṃ (không có) là không hiện hữu.
Abhūtanti anuppannaṃ.
" Abhūtaṃ" (not having occurred) means not having arisen.
Abhūtaṃ (chưa từng có) là chưa phát sinh.
Anuppannattā hi tassa taṃ asantanti.
For because it has not arisen, it is non-existent.
Vì chưa phát sinh, nên nó là không có.
Purimassa pacchimaṃ kāraṇavacanaṃ.
The latter is the reason for the former.
Đây là lời giải thích lý do cho điều trước.
Ullapatīti uggatāyuko lapati.
Ullapati means one whose life-span has risen speaks.
Ullapatī (nói quá) nghĩa là nói với tuổi thọ đã cạn.
Sīlañhi bhikkhuno āyu, taṃ tassa tathālapanasamakālameva vigacchati.
Indeed, morality is the life of a bhikkhu; that* departs from him at the very moment of such speaking.
Giới hạnh chính là tuổi thọ của tỳ khưu, nó biến mất ngay khi người ấy nói như vậy.
Asantasambhāvanāyāti attano avijjamānaguṇehi sambhāvanāya.
Asantasambhāvanāya means by the assumption of one’s own non-existent qualities.
Asantasambhāvanāyā (do sự tự cho là không có thật) nghĩa là do tự cho mình có những phẩm chất không tồn tại.
Evañhi gaṇhatā…pe… thenetvā gahitā hontīti ettha asantasambhāvanāya raṭṭhapiṇḍassa thenetvā gahitattā lokuttaradhammopi thenitoyeva hoti.
In the statement ‘Thus indeed by one who takes… having stolen, they are taken’, here, because the alms-food of the country is taken by stealing due to the assumption of non-existent qualities, even the Supramundane Dhamma is considered stolen.
Trong câu "Nếu vậy, những người nhận…v.v… đã nhận bằng cách trộm cắp", ở đây, do nhận của cúng dường của quốc gia bằng cách trộm cắp do sự tự cho là không có thật, nên pháp siêu thế cũng là bị trộm cắp.
Kitavassevāti kitavassa sakuṇaggahaṇamiva.
Kitavassevā means like a gambler’s capture of birds.
Kitavassevā (giống như kẻ lừa đảo) nghĩa là giống như kẻ lừa đảo bắt chim.
Kerāṭikassāti saṭhassa.
Kerāṭikassā means of a deceiver.
Kerāṭikassā (của kẻ gian xảo) nghĩa là của kẻ lừa dối.
Gottaṃ vuccati sādhāraṇanāmaṃ, matta-saddo luttaniddiṭṭho, tasmā samaṇāti gottamattaṃ anubhavanti dhārentīti gotrabhuno, nāmamattasamaṇāti vuttaṃ hoti.
‘Gotra’ is said to be a common name, the word ‘matta’ is an omitted designation; therefore, they experience and uphold merely the name ‘samaṇa’, thus they are gotrabhuno; it is said that they are monks merely in name.
Gotta (dòng dõi) được gọi là tên chung, từ matta (chỉ) được lược bỏ, do đó, những người chỉ trải nghiệm, chỉ giữ gìn cái tên Sa-môn được gọi là gotrabhuno (người chuyển dòng), nghĩa là chỉ là Sa-môn trên danh nghĩa.
196. Heṭṭhimamaggehi ñātamariyādāya eva jānanato aññā aggamaggapaññā, tassā phalabhāvato aggaphalapaññā taṃsahagatā sammāsaṅkappādayo ca aññāti vuttāti āha ‘‘aññaṃ byākariṃsūti arahattaṃ byākariṃsū’’ti.
196. Since one knows only by the known limits of the lower paths, the wisdom of the highest path is other, and because it is the fruit of that, it is the wisdom of the highest fruit. That, together with right resolve and so on, is called ‘other’. Thus it is said: ‘‘they declared another thing, that is, they declared Arahantship’’.
196. Vì chỉ biết những giới hạn đã được biết bằng các đạo thấp hơn, nên trí tuệ về các đạo cao hơn khác, trí tuệ về quả cao hơn do là kết quả của nó, cùng với chánh tư duy v.v… được gọi là aññā (trí tuệ chứng đắc), nên nói: "aññaṃ byākariṃsūti arahattaṃ byākariṃsū" (họ đã tuyên bố aññā tức là họ đã tuyên bố A-la-hán quả).
Ariyasāvakassa tāva nuppajjatīti pahīnādhimānapaccayattā nuppajjati.
It does not arise in an Ariyan disciple because the condition of conceit has been abandoned.
Ariyasāvakassa tāva nuppajjatī (Đối với vị Thánh đệ tử thì không khởi lên) nghĩa là không khởi lên do đã đoạn trừ nhân của tăng thượng mạn.
Sīlavatopi…pe… nuppajjati akārakabhāvato.
Even in one endowed with morality…pe… it does not arise because it is not a cause.
Sīlavatopi…pe… nuppajjati (Ngay cả người giữ giới…v.v… cũng không khởi lên) do không phải là nhân.
Tilakkhaṇaṃ āropetvāti kalāpasammasanavasena tilakkhaṇaṃ āropetvā.
By imposing the three characteristics means by imposing the three characteristics by way of contemplating the aggregates.
Tilakkhaṇaṃ āropetvā (áp đặt ba pháp ấn) nghĩa là áp đặt ba pháp ấn bằng cách quán xét các nhóm.
Āraddhavipassakassāti udayabbayānupassanāya āraddhavipassakassa.
Of one who has commenced Vipassanā means of one who has commenced Vipassanā by observing rise and fall.
Āraddhavipassakassā (của người đã bắt đầu tu tập thiền quán) nghĩa là của người đã bắt đầu tu tập thiền quán bằng cách quán sát sự sinh diệt.
Suddhasamathalābhī vipassanāya kammaṃ akatvāpi kilesasamudācāraṃ apassanto kevalaṃ aññāṇabalena ‘‘ariyohamasmī’’ti maññatīti āha ‘‘suddhasamathalābhiṃ vā’’ti.
A pure Samatha-attainer, without undertaking the work of Vipassanā, not seeing the uprising of defilements, merely by the power of ignorance, thinks, ‘‘I am an Ariyan.’’ Thus it is said: ‘‘or a pure Samatha-attainer’’.
Vị đắc samatha thuần túy, không thực hiện công việc của thiền quán, không thấy sự khởi lên của phiền não, chỉ do sức mạnh của vô minh mà nghĩ rằng "Ta là bậc Thánh", nên nói: "suddhasamathalābhiṃ vā" (hoặc vị đắc samatha thuần túy).
‘‘Arahā aha’’nti maññati uccavālaṅkavāsī mahānāgatthero viya.
‘‘He thinks ‘I am an Arahant’’’ like the Elder Mahānāga residing at Uccavālaṅka.
"Arahā aha"nti maññati (nghĩ rằng "Ta là A-la-hán") giống như Trưởng lão Mahānāga trú ở Uccavālaṅka.
Talaṅgaravāsī dhammadinnatthero kira nāma eko pabhinnappaṭisambhido mahākhīṇāsavo mahato bhikkhusaṅghassa ovādadāyako ahosi.
It is said that the Elder Dhammadinna residing at Talaṅgara, a great Arahant who had attained the analytical knowledges, was a giver of admonition to a large Saṅgha of bhikkhus.
Có một vị Trưởng lão tên là Dhammadinna, trú ở Talaṅgara, một vị A-la-hán vĩ đại đã chứng đạt tứ vô ngại giải, là người ban lời khuyên cho một đại Tăng chúng.
So ekadivasaṃ attano divāṭṭhāne nisīditvā ‘‘kinnu kho amhākaṃ ācariyassa uccavālaṅkavāsīmahānāgattherassa samaṇabhāvakiccaṃ matthakappattaṃ, no’’ti āvajjento puthujjanabhāvamevassa disvā ‘‘mayi agacchante puthujjanakālakiriyameva karissatī’’ti ca ñatvā iddhiyā vehāsaṃ uppatitvā divāṭṭhāne nisinnassa therassa samīpe orohitvā vanditvā vattaṃ dassetvā ekamantaṃ nisīdi.
One day, while seated in his day-dwelling, reflecting, ‘‘Has the task of monkhood of our teacher, the Elder Mahānāga residing at Uccavālaṅka, reached its culmination or not?’’ he saw that the Elder was still a worldling. And knowing, ‘‘If I do not go, he will die as a worldling,’’ he rose into the air by psychic power, descended near the Elder who was seated in his day-dwelling, bowed to him, performed his duties, and sat down to one side.
Một ngày nọ, khi đang ngồi ở chỗ nghỉ ban ngày của mình, ngài quán xét: "Liệu sự nghiệp Sa-môn của vị thầy chúng ta, Trưởng lão Mahānāga trú ở Uccavālaṅka, đã đạt đến đỉnh cao chưa, hay chưa?". Khi thấy ngài vẫn là một phàm phu và biết rằng "Nếu ta không đến, ngài sẽ chết như một phàm phu", ngài liền bay lên không trung bằng thần thông, hạ xuống gần vị Trưởng lão đang ngồi ở chỗ nghỉ ban ngày, đảnh lễ, thực hành các bổn phận, rồi ngồi sang một bên.
‘‘Kiṃ, āvuso dhammadinna, akāle āgatosī’’ti ca vutto ‘‘pañhaṃ, bhante, pucchituṃ āgatomhī’’ti āha.
When asked, ‘‘Why have you come at an unusual time, friend Dhammadinna?’’ he replied, ‘‘I have come to ask questions, Bhante.’’
Khi được hỏi: "Này hiền giả Dhammadinna, sao hiền giả đến không đúng lúc vậy?", ngài đáp: "Bạch Đại đức, con đến để hỏi một câu hỏi".
Tato ‘‘pucchāvuso, jānamānā kathayissāmā’’ti vutto pañhasahassaṃ pucchi.
Then, being told, ‘‘Ask, friend; if we know, we will tell,’’ he asked a thousand questions.
Sau đó, khi được nói: "Này hiền giả, hãy hỏi đi, nếu biết chúng tôi sẽ trả lời", ngài đã hỏi một ngàn câu hỏi.
Thero pucchitaṃ pucchitaṃ pañhaṃ asajjamānova kathesi.
The Elder answered every question without hesitation.
Vị Trưởng lão đã trả lời từng câu hỏi mà không hề vướng mắc.
Tato ‘‘atitikkhaṃ vo, bhante, ñāṇaṃ, kadā tumhehi ayaṃ dhammo adhigato’’ti vutto ‘‘ito saṭṭhivassakāle, āvuso’’ti āha.
Then, when asked, ‘‘Bhante, your knowledge is very sharp; when did you attain this Dhamma?’’ he replied, ‘‘Sixty years ago from now, friend.’’
Sau đó, khi được hỏi: "Bạch Đại đức, trí tuệ của Đại đức thật sắc bén, Đại đức đã chứng đắc pháp này từ khi nào?", ngài đáp: "Này hiền giả, từ sáu mươi năm trước".
Samādhimhi, bhante, vaḷañjethāti.
‘‘Bhante, please engage in concentration,’’*.
"Bạch Đại đức, xin hãy thực hành thiền định."
Na idaṃ, āvuso, bhāriyanti.
‘‘This is not difficult, friend,’’*.
"Này hiền giả, điều này không khó."
Tena hi, bhante, ekaṃ hatthiṃ māpethāti.
‘‘Then, Bhante, please create an elephant.’’
"Vậy thì, bạch Đại đức, xin hãy tạo ra một con voi."
Thero sabbasetaṃ hatthiṃ māpesi.
The Elder created an all-white elephant.
Vị Trưởng lão đã tạo ra một con voi trắng toàn thân.
Idāni, bhante, yathā ayaṃ hatthī añjitakaṇṇo pasāritanaṅguṭṭho soṇḍaṃ mukhe pakkhipitvā bheravaṃ koñcanādaṃ karonto tumhākaṃ abhimukhaṃ āgacchati, tathā naṃ karothāti.
‘‘Now, Bhante, make this elephant, with painted ears, an outstretched tail, its trunk placed in its mouth, making a terrifying cry, come towards you.’’
"Bạch Đại đức, bây giờ, xin hãy làm cho con voi này có tai được nhuộm, đuôi vẫy, vòi đưa vào miệng, và rống lên tiếng kêu ghê rợn khi tiến về phía Đại đức."
Thero tathā katvā vegena āgacchato hatthissa bheravaṃ ākāraṃ disvā uṭṭhāya palāyituṃ āraddho.
The Elder did so, and seeing the terrifying appearance of the elephant approaching rapidly, he got up and started to flee.
Vị Trưởng lão đã làm như vậy, và khi thấy con voi tiến đến với vẻ ghê rợn, ngài đứng dậy và bắt đầu bỏ chạy.
Tamenaṃ khīṇāsavatthero hatthaṃ pasāretvā cīvarakaṇṇe gahetvā ‘‘bhante, khīṇāsavassa sārajjaṃ nāma hotī’’ti āha.
The Arahant Elder stretched out his hand, grabbed the corner of his robe, and said, ‘‘Bhante, does an Arahant feel fear?’’
Vị Trưởng lão A-la-hán liền duỗi tay, nắm lấy vạt y của ngài và nói: "Bạch Đại đức, một vị A-la-hán có sự hoảng sợ không?"
So tasmiṃ kāle attano puthujjanabhāvaṃ ñatvā ‘‘avassayo me, āvuso, dhammadinna hohī’’ti vatvā pādamūle ukkuṭikaṃ nisīdi.
At that moment, realizing his own state as a worldling, he said, ‘‘Friend Dhammadinna, be my refuge,’’ and sat down on his heels at his feet.
Lúc đó, ngài nhận ra mình vẫn là một phàm phu, liền nói: "Này hiền giả Dhammadinna, hãy là nơi nương tựa cho tôi", rồi quỳ gối dưới chân vị Trưởng lão.
‘‘Bhante, tumhākaṃ avassayo bhavissāmiccevāhaṃ āgato, mā cintayitthā’’ti kammaṭṭhānaṃ kathesi.
‘‘Bhante, I came precisely to be your refuge; do not worry,’’ and he taught him the meditation subject.
"Bạch Đại đức, con đến đây chính là để làm nơi nương tựa cho Đại đức, xin đừng lo lắng", rồi ngài giảng đề mục thiền định.
Thero kammaṭṭhānaṃ gahetvā caṅkamaṃ oruyha tatiye padavāre aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇi.
The Elder took the meditation subject, descended to the walking path, and at the third step attained the highest fruit, Arahantship.
Vị Trưởng lão nhận lấy đề mục thiền định, bước xuống đường kinh hành, và ở bước thứ ba, ngài đã chứng đạt A-la-hán quả, quả tối thượng.
Thero kira dosacarito ahosi.
It is said that the Elder had a defiled character.
Nghe nói, vị Trưởng lão ấy có tánh sân.
197-198. Yasmā panātiādi ‘‘asantaṃ abhūtaṃ asaṃvijjamāna’’nti etesaṃ kāraṇavacanaṃ.
197-198. Yasmā panā and so on are explanatory words for ‘‘non-existent, unreal, not found’’.
197-198. Yasmā panā (Vì vậy) v.v… là lời giải thích lý do cho "không có thật, không hiện hữu, không tồn tại".
Tattha yanti yaṃ uttarimanussadhammaṃ.
Here, yaṃ means whichever Supramundane Dhamma.
Trong đó, yaṃ (điều gì) là pháp siêu thế nào.
Anabhijānanti attani atthibhāvaṃ ajānanto.
Anabhijānaṃ means not knowing its existence in oneself.
Anabhijāna (không biết) nghĩa là không biết sự hiện hữu của nó trong chính mình.
Samudācaratīti ‘‘atthi mayhaṃ esa dhammo’’ti katheti jānāpeti vā.
Samudācaratī means he declares or makes known, ‘‘This Dhamma exists in me.’’
Samudācaratī (tuyên bố) nghĩa là nói hoặc cho người khác biết "tôi có pháp này".
‘‘Asantaṃ abhūta’’nti imassa kāraṇavacanaṃ santāne anuppannoti.
The explanation for ‘‘non-existent, unreal’’ is not arisen in the continuum.
Lời giải thích lý do cho "không có thật, không hiện hữu" là santāne anuppanno (chưa sinh khởi trong dòng tâm thức).
Ñāṇena ca asacchikatoti idaṃ pana ‘‘asaṃvijjamāna’’nti etassa kāraṇavacanaṃ.
And not realized by knowledge is the explanation for ‘‘not found’’.
Ñāṇena ca asacchikato (và chưa được chứng ngộ bằng trí tuệ) đây là lời giải thích lý do cho "không tồn tại".
Pakatimanussehi uttaritarānaṃ buddhādiuttamapurisānaṃ adhigamadhammo uttarimanussadhammoti āha ‘‘uttarimanussāna’’ntiādi.
Uttarimaussadhammo is the Dhamma attained by superior individuals such as the Buddhas, who are superior to ordinary humans. Thus it is said: ‘‘of superior humans’’ and so on.
Pháp chứng đắc của các bậc siêu nhân như chư Phật v.v… cao hơn người bình thường được gọi là uttarimanussadhammo (pháp siêu thế), nên nói: "uttarimanussāna" (của các bậc siêu nhân) v.v…
Tanti uttarimanussadhammaṃ.
Taṃ means that Supramundane Dhamma.
Taṃ (điều đó) là pháp siêu thế.
Atha padabhājane bahuvacananiddeso kasmā katoti āha ‘‘padabhājane panā’’tiādi.
Why, then, is a plural designation used in the word-division? Thus it is said: ‘‘But in the word-division’’ and so on.
Vậy tại sao trong phần phân tích từ ngữ lại dùng số nhiều? Nên nói: "padabhājane panā" (trong phần phân tích từ ngữ thì) v.v…
Kiñcāpi uttarimanussadhammo abyākatopi hoti, ārogyaṭṭhena pana bāhitikasutte viya ‘‘kusale dhamme’’ti vuttaṃ.
Although the Supramundane Dhamma can also be undetermined (abyākata), in the sense of health (ārogyaṭṭhena), it is called ‘‘wholesome dhammas’’ as in the Bāhitika Sutta.
Mặc dù pháp siêu thế cũng có thể là vô ký, nhưng trong kinh Bāhitika, nó được gọi là "kusale dhamme" (các pháp thiện) theo nghĩa là sự không bệnh tật.
Assāti uttarimanussadhammassa.
Assā means of the Supramundane Dhamma.
Assā (của điều đó) là của pháp siêu thế.
Khaṇalayamuhutta-saddā aññattha bhinnatthāpi honti, idha pana khaṇapariyāyavaseneva ‘‘taṃ khaṇaṃ taṃ layaṃ taṃ muhutta’’nti pāḷiyaṃ vuttaṃ.
The words khaṇa, laya, muhutta, although having different meanings elsewhere, here in the Pāḷi are said to mean ‘‘that moment, that instant, that second’’ in the sense of synonyms for a moment.
Các từ khaṇa (khoảnh khắc), laya (thời điểm), muhutta (chốc lát) có thể có ý nghĩa khác nhau ở nơi khác, nhưng ở đây, trong Pāḷi, chúng được nói là "khoảnh khắc đó, thời điểm đó, chốc lát đó" theo nghĩa đồng nghĩa với khaṇa.
Adhigantabbato adhigamo, jhānādi, adhigamassa pucchā adhigamapucchā.
Adhigama means attainment, such as jhāna, because it is to be attained. The question about attainment is adhigamapucchā.
Adhigama (sự chứng đắc) là điều cần được chứng đắc, tức là thiền định v.v…, câu hỏi về sự chứng đắc là adhigamapucchā (câu hỏi về sự chứng đắc).
Tenāha ‘‘jhānavimokkhādīsū’’tiādi.
Therefore, he says: ‘‘in jhānas, deliverances, etc.’’ and so on.
Vì vậy, nói: "jhānavimokkhādīsū" (trong các thiền định, giải thoát v.v…) v.v…
Upāyapucchāti adhigamupāyapucchā.
Upāyapucchā means a question about the means to attainment.
Upāyapucchā (câu hỏi về phương tiện) là câu hỏi về phương tiện để chứng đắc.
Kintīti kena pakārena, kena vidhināti attho.
Kintī means by what manner, by what method.
Kintī (bằng cách nào) có nghĩa là bằng cách nào, bằng phương pháp nào.
Katamesaṃ tvaṃ dhammānaṃ lābhīti idaṃ pana pubbe ‘‘kiṃ te adhigata’’nti aniddhāritabhedā jhānādivisesā pucchitāti idāni tesaṃ niddhāretvā pucchanākāradassanaṃ.
The statement ‘‘Of which dhammas are you an attainer?’’ is now a demonstration of the manner of questioning, distinguishing the jhānas and other special attainments, which were previously asked as ‘‘What have you attained?’’ without clarified distinctions.
Katamesaṃ tvaṃ dhammānaṃ lābhī (Ngươi là người đã đắc những pháp nào) là để chỉ ra cách hỏi rõ ràng về các loại thiền định v.v… mà trước đây đã được hỏi "Ngươi đã chứng đắc điều gì" nhưng chưa được xác định rõ ràng.
Tasmāti yasmā yathāvuttehi chahākārehi adhigamabyākaraṇaṃ sodhetabbaṃ, tasmā.
Therefore, because the declaration of attainment should be verified by the six modes as stated, therefore.
Tasmā (Do đó) nghĩa là vì sự tuyên bố chứng đắc phải được thanh lọc bằng sáu cách đã nói ở trên, nên.
Ettāvatāvāti ettakena byākaraṇamatteneva na sakkātabbo.
Ettāvatāvā means it cannot be done by merely such a declaration.
Ettāvatāvā (Chỉ với chừng đó) nghĩa là không thể tin chỉ với chừng đó lời tuyên bố.
Byākaraṇañhi ekaccassa ayāthāvatopi hotīti.
For indeed, some declarations can be inaccurate.
Vì lời tuyên bố của một số người có thể không đúng sự thật.
Imesu pana chasu ṭhānesu sodhanatthaṃ vattabboti yathā nāma jātarūpapatirūpakampi jātarūpaṃ viya khāyatīti jātarūpaṃ nighaṃsanatāpanacchedanehi sodhetabbaṃ, evameva imesu idāneva vuttesu chasu ṭhānesu pakkhipitvā sodhanatthaṃ vattabbo.
One should be spoken to for verification in these six instances—just as genuine gold, even if it resembles imitation gold, appears like gold and must be verified by rubbing, heating, and cutting, so too, it should be put into these six instances just mentioned and spoken to for verification.
Imesu pana chasu ṭhānesu sodhanatthaṃ vattabbo (Nhưng phải được nói để thanh lọc ở sáu trường hợp này) nghĩa là giống như vàng thật và vàng giả có vẻ giống nhau, nên vàng phải được thanh lọc bằng cách mài, nung, cắt, thì cũng vậy, lời tuyên bố phải được đặt vào sáu trường hợp vừa nói và được nói ra để thanh lọc.
Vimokkhādīsūti ādi-saddena samādhisamāpattiñāṇadassanamaggabhāvanāphalasacchikiriyādiṃ saṅgaṇhāti.
In vimokkhādisū the word ādi includes concentration, attainments, knowledge, insight, cultivation of the path, and realization of the fruit, etc.
Vimokkhādīsū (trong các giải thoát v.v…) từ ādi (v.v…) bao gồm các thiền định, thiền nhập, trí tuệ, thấy biết, tu tập đạo, chứng đắc quả v.v…
Pākaṭo hotīti adhigatavisesassa satisammosābhāvato.
It becomes clear because there is no confusion of mindfulness for one with special attainments.
Pākaṭo hotī (trở nên rõ ràng) do không có sự lầm lẫn về chánh niệm đối với những gì đã chứng đắc.
Sesapucchāsupi pākaṭo hotīti pade eseva nayo.
This same method applies to the phrase it becomes clear in the other questions as well.
Đối với các câu hỏi còn lại, cách giải thích này cũng áp dụng cho từ pākaṭo hotī (trở nên rõ ràng).
Sabbesañhi attanā adhigatamaggena pahīnakilesā pākaṭā hontīti idaṃ yebhuyyavasena vuttaṃ.
Indeed, for all, the defilements eliminated by the path they have attained become evident. This statement is generally made.
Thật vậy, đối với tất cả, các phiền não đã đoạn trừ bằng con đường tự mình chứng đắc trở nên hiển lộ, điều này được nói một cách phần lớn.
Kassaci hi attanā adhigatamaggavajjhakilesesu sandeho uppajjatiyeva mahānāmassa sakkassa viya.
However, for some, doubt indeed arises concerning the defilements eradicated by the path they have attained, as it did for Mahānāma the Sakyan.
Thật vậy, đối với một số người, sự nghi ngờ vẫn khởi lên về các phiền não bị đoạn trừ bởi con đường tự mình chứng đắc, giống như vị Sakya Mahānāma.
So hi sakadāgāmī samānopi ‘‘tassa mayhaṃ, bhante, evaṃ hoti ‘ko su nāma me dhammo ajjhattaṃ appahīno, yena me ekadā lobhadhammāpi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti, dosadhammāpi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti, mohadhammāpi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhantī’’’ti (ma. ni. 1.175) bhagavantaṃ pucchi.
Though he was a Sakadāgāmī, he asked the Blessed One: "Venerable sir, it occurs to me, 'What state of mind within me is not yet abandoned, such that at times states of greed overwhelm my mind, states of hatred overwhelm my mind, and states of delusion overwhelm my mind?'"
Dù là một vị Nhất Lai (Sakadāgāmī), ông ấy đã hỏi Đức Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, con nghĩ rằng: ‘Pháp nào trong nội tâm con chưa được đoạn trừ, mà đôi khi các pháp tham vẫn chi phối tâm con, các pháp sân vẫn chi phối tâm con, các pháp si vẫn chi phối tâm con?’” (Ma. Ni. 1.175).
Ayaṃ kira rājā sakadāgāmimaggena lobhadosamohā niravasesā pahīyantīti saññī ahosi.
This king, it seems, was under the impression that greed, hatred, and delusion are completely abandoned by the path of Sakadāgāmī.
Vị vua này dường như đã lầm tưởng rằng tham, sân, si được đoạn trừ hoàn toàn bằng đạo Nhất Lai.
Kiṃ ariyasāvakassa evaṃ sandeho uppajjatīti?
Does such doubt arise for a noble disciple?
Có phải sự nghi ngờ như vậy khởi lên nơi một Thánh đệ tử không?
Āma uppajjati.
Yes, it does arise.
Vâng, có khởi lên.
Paṇṇattiyaṃ akovidattā.
Due to being unskilled in designation.
Vì không thành thạo về chế định (paññatti).
‘‘Ayaṃ kileso asukamaggavajjho’’ti imissā paṇṇattiyā akovidassa hi ariyasāvakassa evaṃ hoti.
For a noble disciple unskilled in the designation "This defilement is eradicated by such-and-such a path," it is indeed so.
Thật vậy, một Thánh đệ tử không thành thạo về chế định “phiền não này bị đoạn trừ bởi đạo này” thì sẽ có suy nghĩ như vậy.
Kiṃ tassa paccavekkhaṇā natthīti?
Does he not have retrospection?
Có phải vị ấy không có sự quán xét không?
Atthi, sā pana na sabbesaṃ paripuṇṇā hoti.
He does, but it is not complete for everyone.
Có, nhưng nó không hoàn hảo đối với tất cả.
Eko hi pahīnakilesameva paccavekkhati, eko avasiṭṭhakilesameva, eko maggameva, eko phalameva, eko nibbānameva.
One retrospects only on the abandoned defilements; another, only on the remaining defilements; another, only on the path; another, only on the fruit; another, only on Nibbāna.
Một người quán xét chỉ các phiền não đã đoạn trừ, một người chỉ các phiền não còn sót lại, một người chỉ đạo, một người chỉ quả, một người chỉ Nibbāna.
Imāsu pana pañcasu paccavekkhaṇāsu ekaṃ vā dve vā no laddhuṃ na vaṭṭati.
But of these five kinds of retrospection, it is not proper not to have one or two.
Tuy nhiên, trong năm loại quán xét này, không được thiếu một hoặc hai loại.
Iti yassa paccavekkhaṇā na paripuṇṇā, tassa maggavajjhakilesapaṇṇattiyaṃ akovidattā evaṃ hoti.
Thus, for one whose retrospection is not complete, such doubt arises due to being unskilled in the designation of defilements eradicated by the path.
Vì vậy, đối với người mà sự quán xét chưa hoàn hảo, do không thành thạo về chế định các phiền não bị đoạn trừ bởi đạo, nên có suy nghĩ như vậy.
Uggahaparipucchākusalāti sajjhāyamaggasaṃvaṇṇanāsu nipuṇā.
Uggahaparipucchākusalā means skilled in recitation and in expounding the path.
Thành thạo trong việc học hỏi và vấn đáp nghĩa là khéo léo trong việc tụng đọc và giải thích các đạo lộ.
Yāya paṭipadāya yassa ariyamaggo āgacchati, sā pubbabhāgapaṭipatti āgamanapaṭipadā.
The practice that precedes the arising of someone's noble path, the preliminary practice, is the āgamanapaṭipadā (path leading to attainment).
Con đường thực hành mà nhờ đó con đường Thánh (ariyamagga) đến với một người, con đường thực hành ban đầu đó là con đường thực hành đưa đến (āgamanapaṭipadā).
Sodhetabbāti suddhā udāhu na suddhāti vicāraṇavasena sodhetabbā.
Sodhetabbā means it should be investigated, in the sense of 'Is it pure or not pure?'
Cần được thanh lọc nghĩa là cần được xem xét để biết nó có thanh tịnh hay không, tức là cần được thanh lọc theo cách xem xét.
Na sujjhatīti tattha tattha pamādapaṭipattisabbhāvato.
Na sujjhatī (is not pure) is due to the presence of negligent conduct here and there.
Không thanh tịnh là do có sự thực hành phóng dật ở chỗ này chỗ kia.
Apanetabboti attano paṭiññāya apanetabbo.
Apanetabbo means he should be removed from his claim.
Cần phải loại bỏ nghĩa là cần phải loại bỏ theo lời tuyên bố của chính mình.
‘‘Sujjhatī’’ti vatvā sujjhanākāraṃ dassetuṃ ‘‘dīgharatta’’ntiādi vuttaṃ.
Having said " Sujjhatī" (is pure), to show the manner of its purity, the phrase " dīgharattaṃ" (for a long time), etc., is spoken.
Sau khi nói “thanh tịnh”, để chỉ ra cách thanh tịnh, đã nói “trong một thời gian dài” và tiếp theo.
Paññāyatīti etthāpi ‘‘yadī’’ti padaṃ ānetvā yadi so bhikkhu tāya paṭipadāya paññāyatīti sambandho.
Here, in paññāyatī (is discernible), the word " yadī" (if) should be supplied, connecting it as 'if that monk is discernible by that practice.'
Ở đây, trong từ paññāyati (được biết đến), cũng cần thêm từ yadī (nếu), để liên kết thành: nếu vị tỳ khưu đó được biết đến qua con đường thực hành đó.
Catūsu paccayesu alaggattā ‘‘ākāse pāṇisamena cetasā’’ti vuttaṃ.
Due to not being attached to the four requisites, it is said, " ākāse pāṇisamena cetasā" (with a mind like a bird in the sky).
Vì không dính mắc vào bốn yếu tố hỗ trợ, nên đã nói “với tâm như bàn tay trong không trung”.
Vuttasadisanti tassa bhikkhuno byākaraṇaṃ imasmiṃ sutte vuttena sadisaṃ, samanti attho.
" Vuttasadisaṃ" means that monk's declaration is similar to, or the same as, what is stated in this sutta.
Giống như đã nói nghĩa là lời tuyên bố của vị tỳ khưu đó giống như, tương tự như điều đã nói trong kinh này.
Tatrimāni vatthūni – dīghabhāṇakaabhayatthero kira ekaṃ piṇḍapātikaṃ pariggahetuṃ asakkonto daharassa saññaṃ adāsi.
Here are the stories concerning this: The Elder Dīghabhāṇaka Abhaya, being unable to apprehend a certain alms-gatherer, gave a sign to a young novice.
Trong đó có những câu chuyện này: Nghe nói, trưởng lão Abhaya, người thuyết pháp dài, vì không thể nắm bắt được một vị tỳ khưu khất thực, đã ra hiệu cho một vị sa-di trẻ.
So taṃ nahāyamānaṃ kalyāṇīnadīmukhadvāre nimujjitvā pāde aggahesi.
The novice, while the alms-gatherer was bathing, immersed himself at the mouth of the Kalyāṇī River and grabbed his feet.
Vị sa-di đó đã lặn xuống ở cửa sông Kalyāṇī nơi vị tỳ khưu đang tắm, và nắm lấy chân vị ấy.
Piṇḍapātiko ‘‘kumbhīlo’’ti saññāya mahāsaddaṃ akāsi, tadā naṃ ‘‘puthujjano’’ti jāniṃsu.
The alms-gatherer, thinking it was a crocodile, made a loud noise, and at that moment, they knew him to be an ordinary person.
Vị tỳ khưu khất thực đã kêu lớn vì nghĩ là “cá sấu”, lúc đó họ biết vị ấy là “phàm nhân”.
Candamukhatissarājakāle pana mahāvihāre saṅghatthero khīṇāsavo dubbalacakkhuko vihāreyeva acchati.
During the time of King Candamukhatissa, the chief elder of the Mahāvihāra, an Arahant with poor eyesight, stayed in the monastery itself.
Vào thời vua Candamukhatissa, vị trưởng lão Tăng già trong Đại Tự Viện là một vị A-la-hán, mắt yếu nên chỉ ở trong tu viện.
Taṃ rājā ‘‘theraṃ pariggaṇhissāmī’’ti bhikkhūsu bhikkhācāraṃ gatesu appasaddo upasaṅkamitvā sappo viya pāde aggahesi.
When the monks had gone for alms, the king, wishing to apprehend the elder, quietly approached him and grabbed his feet like a snake.
Vua muốn “nắm bắt vị trưởng lão”, khi các tỳ khưu đi khất thực, vua lặng lẽ đến gần và nắm lấy chân vị ấy như một con rắn.
Thero silāthambho viya niccalo hutvā ‘‘ko etthā’’ti āha.
The elder remained motionless like a stone pillar and said, "Who is there?"
Trưởng lão bất động như một cột đá và nói: “Ai ở đây?”
Ahaṃ, bhante, tissoti.
"It is I, Venerable sir, Tissa."
“Bạch Thế Tôn, con là Tissa.”
Sugandhaṃ vāyasi no tissāti.
"You emit a fragrant smell, Tissa, do you not?"
“Ngươi tỏa ra mùi thơm, không phải Tissa.”
Evaṃ khīṇāsavassa bhayaṃ nāma natthi.
Thus, an Arahant has no fear.
Như vậy, vị A-la-hán không có sợ hãi.
Ekacco pana puthujjanopi atisūro hoti nibbhayo, so rajanīyena ārammaṇena pariggaṇhitabbo.
However, some ordinary people are extremely brave and fearless; such a person should be apprehended with an object of craving.
Tuy nhiên, đôi khi một phàm nhân cũng rất dũng cảm, không sợ hãi; người đó cần được nắm bắt bằng một đối tượng gây say mê.
Vasabharājāpi hi ekaṃ theraṃ pariggaṇhamāno ghare nisīdāpetvā tassa santike badarasāḷavaṃ maddamāno nisīdi.
Indeed, King Vasabha, while apprehending an elder, made him sit in his house and then sat near him, crushing a jujube salad.
Vua Vasabha cũng vậy, khi muốn nắm bắt một vị trưởng lão, đã mời vị ấy ngồi trong nhà và ngồi bên cạnh vị ấy, nghiền trái chà là.
Mahātherassa kheḷo calito, therassa puthujjanabhāvo āvibhūto.
The Mahāthera's saliva flowed, and the elder's status as an ordinary person was revealed.
Nước bọt của Đại trưởng lão đã chảy ra, bản chất phàm nhân của trưởng lão đã lộ rõ.
Khīṇāsavassa hi rasataṇhā nāma suppahīnā, dibbesupi rasesu nikanti nāma na hoti.
For an Arahant, indeed, craving for tastes is completely abandoned; there is no delight even in divine tastes.
Thật vậy, đối với vị A-la-hán, tham ái vị giác đã được đoạn trừ hoàn toàn, không có sự ham muốn ngay cả đối với các vị trời.
Tasmā imehi upāyehi pariggahetvā sacassa bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā rasataṇhā vā uppajjati, ‘‘na tvaṃ arahā’’ti apanetabbo.
Therefore, having apprehended him by these means, if fear, trepidation, or craving for tastes arises in him, he should be removed, saying, "You are not an Arahant."
Do đó, bằng những phương tiện này, sau khi nắm bắt, nếu vị ấy có sự sợ hãi, sự run sợ, hoặc tham ái vị giác khởi lên, thì cần phải loại bỏ vị ấy bằng cách nói: “Ngươi không phải là A-la-hán.”
Asantaguṇasambhāvanalakkhaṇā pāpicchāti āha – ‘‘yā sā idhekacco…pe… ādinā nayenā’’ti.
The definition of evil wishes is the characteristic of imagining non-existent qualities, as stated: " yā sā idhekacco…pe… ādinā nayenā" (that which, in this teaching, some… etc., in this manner).
Tham muốn xấu (pāpicchā) được đặc trưng bởi việc cho rằng mình có những phẩm chất không có, như đã nói: “Này các Tỳ khưu, ở đây có một số người… theo cách đã nói”.
Ādi-saddena ‘‘assaddho samāno ‘saddhoti maṃ jano jānātū’ti icchati, appassutova samāno ‘bahussutoti maṃ jano jānātū’ti icchati, saṅgaṇikārāmova samāno ‘pavivittoti maṃ jano jānātū’ti icchati, kusītova samāno ‘āraddhavīriyoti maṃ jano jānātū’ti icchati, muṭṭhassatīva samāno ‘upaṭṭhitassatīti maṃ jano jānātū’ti icchati, asamāhitova samāno ‘samāhitoti maṃ jano jānātū’ti icchati, duppaññova samāno ‘paññavāti maṃ jano jānātū’ti icchati, akhīṇāsavova samāno ‘khīṇāsavoti maṃ jano jānātū’ti icchati, yā evarūpā icchā icchāgatā pāpicchatā rāgo sārāgo cittassa sārāgo, ayaṃ vuccati pāpicchatā’’ti (vibha. 851) evaṃ vuttaṃ pāḷipadesaṃ saṅgaṇhāti.
By the word " ādi" (etc.), it encompasses the Pāli passage that says: "Though faithless, he wishes 'May people know me as faithful'; though unlearned, he wishes 'May people know me as learned'; though fond of company, he wishes 'May people know me as secluded'; though lazy, he wishes 'May people know me as energetic'; though unmindful, he wishes 'May people know me as mindful'; though unconcentrated, he wishes 'May people know me as concentrated'; though unwise, he wishes 'May people know me as wise'; though not an Arahant, he wishes 'May people know me as an Arahant.' Such a wish, longing, evil wish, lust, craving, attachment of mind—this is called evil wishes."
Với từ ādi (và tiếp theo), bao gồm đoạn Pāḷi đã nói như sau: “Không có đức tin mà mong muốn ‘mong mọi người biết ta là người có đức tin’; ít học mà mong muốn ‘mong mọi người biết ta là người đa văn’; thích giao du mà mong muốn ‘mong mọi người biết ta là người sống độc cư’; lười biếng mà mong muốn ‘mong mọi người biết ta là người tinh tấn’; thất niệm mà mong muốn ‘mong mọi người biết ta là người chánh niệm’; không định mà mong muốn ‘mong mọi người biết ta là người có định’; không trí tuệ mà mong muốn ‘mong mọi người biết ta là người có trí tuệ’; chưa đoạn trừ các lậu hoặc mà mong muốn ‘mong mọi người biết ta là người đã đoạn trừ các lậu hoặc’; sự mong muốn như vậy, sự mong muốn xấu, tham ái, sự bám víu của tâm, đây gọi là tham muốn xấu” (Vibha. 851).
Pāpikāyāti lāmikāya icchāya.
Pāpikāyā means by a base wish.
Do sự xấu xa nghĩa là do sự mong muốn thấp kém.
Apakatoti pāpikāya icchāya sammāājīvato apeto katoti icchāya apakato.
Apakato means removed by evil wishes from right livelihood, thus removed by wishes.
Bị loại bỏ nghĩa là bị loại bỏ khỏi chánh mạng do sự mong muốn xấu, tức là bị loại bỏ bởi sự mong muốn.
Tathābhūto ca micchājīvena abhibhūto parājito nāma hotīti āha ‘‘abhibhūto parājito’’ti.
And such a one, overcome and defeated by wrong livelihood, is indeed called defeated, as stated: " abhibhūto parājito" (overcome, defeated).
Và người như vậy bị tà mạng chi phối, bị đánh bại, như đã nói “bị chi phối, bị đánh bại”.
Sāmaññaṃ dupparāmaṭṭhaṃ nirayāyupakaḍḍhatīti yathā kuso yena duggahito, tassa hatthaṃ anukantati phāleti, evameva samaṇadhammasaṅkhātaṃ sāmaññampi khaṇḍasīlāditāya dupparāmaṭṭhaṃ nirayāya upakaḍḍhati, niraye nibbattāpetīti attho.
Sāmaññaṃ dupparāmaṭṭhaṃ nirayāyupakaḍḍhatīti (asceticism wrongly grasped drags one to hell): Just as a kusa grass blade, if wrongly grasped, cuts and pierces one's hand, so too asceticism, which is called the recluse's practice, if wrongly grasped by having broken precepts, etc., drags one to hell, meaning it causes one to be reborn in hell.
Đời sống Sa-môn bị nắm giữ sai lầm kéo xuống địa ngục nghĩa là, như cỏ Kusa khi bị nắm giữ sai lầm sẽ cắt và làm rách tay người nắm, cũng vậy, đời sống Sa-môn (sāmañña), tức là pháp Sa-môn, khi bị nắm giữ sai lầm như giới bị sứt mẻ, sẽ kéo xuống địa ngục, tức là khiến tái sinh vào địa ngục.
Sithiloti olīyitvā karaṇena sithilaggāhena kato.
Sithilo means made with a slack grip, by acting negligently.
Lỏng lẻo nghĩa là do thực hành một cách chểnh mảng, nắm giữ lỏng lẻo.
Paribbājoti khaṇḍādibhāvappatto samaṇadhammo.
Paribbājo means the recluse's practice that has become broken, etc.
Đời sống xuất gia là pháp Sa-môn đã trở nên sứt mẻ, v.v.
Bhiyyo ākirate rajanti abbhantare vijjamānaṃ rāgarajādiṃ evarūpo samaṇadhammo apanetuṃ na sakkoti, atha kho tassa upari aparampi rāgarajādiṃ ākiratīti attho.
Bhiyyo ākirate rajaṃ means such a recluse's practice cannot remove the inner defilements of lust, etc., but rather spreads more defilements of lust, etc., upon it.
Lại càng rắc thêm bụi nghĩa là pháp Sa-môn như vậy không thể loại bỏ bụi phiền não tham ái, v.v. đang hiện hữu bên trong, mà lại càng rắc thêm bụi phiền não tham ái, v.v. lên trên nó.
Bhikkhubhāvoti pārājikaṃ āpajjitvā ‘‘samaṇo aha’’nti paṭijānanato vohāramattasiddho bhikkhubhāvo.
Bhikkhubhāvo means the status of a monk, established merely by convention, by one who has committed a Pārājika offense but claims, "I am a monk."
Tình trạng tỳ khưu là tình trạng tỳ khưu chỉ được công nhận bằng cách gọi, do đã phạm tội Pārājika nhưng vẫn tự xưng là “Sa-môn”.
Ajānamevāti pāṭhe evāti avadhāraṇatthe nipāto.
In the reading Ajānamevā, the particle eva is used in the sense of emphasis.
Trong bản đọc ajānameva, từ eva là một tiểu từ dùng để nhấn mạnh.
Ajānamevanti pāṭhe pana evaṃ jānāmi evaṃ passāmīti avacanti yojetabbaṃ.
However, in the reading Ajānamevaṃ, it should be construed as 'he did not say, "I know thus, I see thus." '
Tuy nhiên, trong bản đọc ajānamevaṃ, cần kết hợp thành: “Tôi biết như vậy, tôi thấy như vậy” đã không nói.
199. Asubhajjhānādīnīti ādi-saddena kāyagatāsatijjhānañca kasiṇajjhānañca saṅgaṇhāti.
199. Asubhajjhānādīnīti: By the word " ādi" (etc.), it includes meditation on the impurity of the body (kāyagatāsatijjhāna) and kasiṇa meditation.
199. Asubhajjhānādīnī (các thiền bất tịnh, v.v.): Với từ ādi (v.v.), bao gồm thiền niệm thân (kāyagatāsatijjhāna) và thiền kasiṇa.
Tena ‘‘kāyagatāsatijjhānaṃ pathavīkasiṇajjhānaṃ samāpajji’’ntiādiṃ vadantopi pārājikova hotīti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that even one who says "I entered into meditation on the impurity of the body, into earth kasiṇa meditation" is an offender of Pārājika.
Do đó, cần biết rằng người nói “tôi đã nhập thiền niệm thân, thiền kasiṇa đất” và tiếp theo cũng là người phạm tội Pārājika.
Vimokkhoti ettha vi-saddo visesattho vividhattho vāti dassento āha ‘‘suṭṭhu mutto’’tiādi.
Regarding the term Vimokkha (Liberation), showing that the prefix " vi-" has the meaning of 'special' or 'diverse', it is said " well released" and so on.
Về chữ Vimokkho (Giải thoát) ở đây, để chỉ ra rằng tiền tố vi có nghĩa là "đặc biệt" hoặc "đa dạng", đã nói là "được giải thoát hoàn toàn" v.v.
Vimokkhoti cattāro ariyamaggā.
Vimokkha refers to the four Noble Paths.
Vimokkho (Giải thoát) là bốn Thánh đạo.
Tassa saguṇato suññatādināmalābhaṃ dassento āha ‘‘so panāya’’ ntiādi.
Showing its acquisition of names such as suññatā from its inherent quality, it is said " and that" and so on.
Để chỉ ra rằng nó đạt được tên như suññatā (Không) v.v. từ thuộc tính của nó, đã nói là "nhưng nó" v.v.
Maggo hi nāma pañcahi kāraṇehi nāmaṃ labhati sarasena vā paccanīkena vā saguṇena vā ārammaṇena vā āgamanena vā.
Indeed, the path acquires its name by five reasons: by its own essence, or by its opposite, or by its inherent quality, or by its object, or by its leading (to results).
Thật vậy, Đạo đạt được tên bởi năm nguyên nhân: bởi bản chất của nó, hoặc bởi đối nghịch của nó, hoặc bởi thuộc tính của nó, hoặc bởi đối tượng của nó, hoặc bởi sự đến của nó.
Sace hi saṅkhārupekkhā aniccato saṅkhāre sammasitvā vuṭṭhāti, animittavimokkhena vimuccati, sace dukkhato sammasitvā vuṭṭhāti, appaṇihitavimokkhena vimuccati, sace anattato sammasitvā vuṭṭhāti, suññatavimokkhena vimuccati, idaṃ sarasato nāmaṃ nāma.
If one emerges (from insight) by contemplating formations as impermanent, one is liberated by the animitta-vimokkha; if one emerges by contemplating (formations) as suffering, one is liberated by the appaṇihita-vimokkha; if one emerges by contemplating (formations) as non-self, one is liberated by the suññatā-vimokkha – this is called naming by its own essence.
Nếu sự xả ly các hành (saṅkhārupekkhā) khởi lên sau khi quán sát các hành là vô thường, thì được giải thoát bởi giải thoát vô tướng (animittavimokkha); nếu khởi lên sau khi quán sát là khổ, thì được giải thoát bởi giải thoát vô nguyện (appaṇihitavimokkha); nếu khởi lên sau khi quán sát là vô ngã, thì được giải thoát bởi giải thoát không (suññatavimokkha). Đây là việc đạt được tên bởi bản chất của nó.
Yasmā panesa aniccānupassanāya saṅkhārānaṃ ghanavinibbhogaṃ katvā niccanimittadhuvanimittasassatanimittāni pajahanto āgato, tasmā animitto.
Because this (path), through contemplation of impermanence, has made a complete dissection of formations and abandoned the signs of permanence, stability, and eternality, it is therefore animitta (signless).
Vì nó đến bằng cách từ bỏ các tướng thường, tướng kiên cố, tướng vĩnh cửu sau khi phân tích kỹ lưỡng các hành bởi quán vô thường, nên nó là vô tướng (animitta).
Dukkhānupassanāya pana sukhasaññaṃ pahāya paṇidhiṃ patthanaṃ sukkhāpetvā āgatattā appaṇihito.
Through contemplation of suffering, having abandoned the perception of pleasure and dried up longing and aspiration, it is appaṇihita (desireless).
Còn bởi quán khổ, nó là vô nguyện (appaṇihita) vì đã từ bỏ tưởng lạc và làm khô cạn sự mong cầu, sự ước muốn.
Anattānupassanāya attasattapuggalasaññaṃ pahāya saṅkhārānaṃ suññato diṭṭhattā suññatoti idaṃ paccanīkato nāmaṃ nāma.
Through contemplation of non-self, having abandoned the perception of self, being, or individual, and having seen formations as empty, it is suññata (empty) – this is called naming by its opposite.
Bởi quán vô ngã, nó là không (suññatā) vì đã từ bỏ tưởng ngã, chúng sinh, cá nhân và vì các hành được thấy là trống rỗng. Đây là việc đạt được tên bởi đối nghịch của nó.
Rāgādīhi panesa suññatattā suññato.
And because it is empty of lust and so forth, it is suññata.
Hơn nữa, nó là không (suññatā) vì trống rỗng các tham ái v.v.
Rūpanimittādīnaṃ rāganimittādīnaṃyeva vā abhāvena animitto.
Or it is animitta due to the absence of physical signs and the signs of lust and so forth.
Hoặc nó là vô tướng (animitta) vì không có các tướng sắc v.v., tức là không có các tướng tham ái v.v.
Rāgādipaṇidhiādīnaṃ abhāvato appaṇihitoti idamassa saguṇato nāmaṃ.
It is appaṇihita due to the absence of aspirations such as lust and so forth – this is its naming by its inherent quality.
Nó là vô nguyện (appaṇihita) vì không có các ước muốn như tham ái v.v. Đây là việc đạt được tên bởi thuộc tính của nó.
Svāyaṃ suññataṃ animittaṃ appaṇihitañca nibbānaṃ ārammaṇaṃ karotīti suññato animitto appaṇihitoti vuccati, idamassa ārammaṇato nāmaṃ.
This (path) makes Nibbāna, which is empty, signless, and desireless, its object; thus, it is called suññata, animitta, appaṇihita – this is its naming by its object.
Giải thoát này lấy Niết Bàn không (suññata), vô tướng (animitta) và vô nguyện (appaṇihita) làm đối tượng, nên được gọi là không, vô tướng, vô nguyện. Đây là việc đạt được tên bởi đối tượng của nó.
Āgamanaṃ pana duvidhaṃ vipassanāgamanaṃ maggāgamanañca.
Leading (āgamana), however, is twofold: leading by vipassanā and leading by the path.
Còn sự đến thì có hai loại: sự đến của tuệ quán và sự đến của đạo.
Tattha magge vipassanāgamanaṃ labbhati, phale maggāgamanaṃ.
Among these, leading by vipassanā is found in the path, and leading by the path is found in the fruit.
Trong đó, sự đến của tuệ quán được tìm thấy trong đạo, còn sự đến của đạo được tìm thấy trong quả.
Anattānupassanā hi suññatā nāma, suññatavipassanāya maggo suññato.
Contemplation of non-self is indeed suññatā (emptiness), hence the path is suññata by suññatā-vipassanā.
Quán vô ngã là không (suññatā); đạo của tuệ quán không là không.
Aniccānupassanā animittā nāma, animittavipassanāya maggo animitto.
Contemplation of impermanence is animittā (signless), hence the path is animitta by animitta-vipassanā.
Quán vô thường là vô tướng (animittā); đạo của tuệ quán vô tướng là vô tướng.
Idaṃ pana nāmaṃ na abhidhammapariyāyena labbhati.
This name, however, is not found in the Abhidhamma system.
Tuy nhiên, tên gọi này không được tìm thấy trong phương pháp Abhidhamma.
Tathā hi taṃ saṅkhāranimittassa avijahanato na nippariyāyena animittaṃ, suttantapariyāyena pana labbhati.
For, in that (system), it is not truly animitta, as it does not abandon the sign of formations; but it is found in the Suttanta system.
Thật vậy, nó không hoàn toàn là vô tướng vì không từ bỏ tướng của các hành; nhưng nó được tìm thấy trong phương pháp Suttanta.
Tatra hi gotrabhuñāṇaṃ animittaṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā animittanāmakaṃ hutvā sayaṃ āgamaniyaṭṭhāne ṭhatvā maggassa nāmaṃ detīti vadanti, tena maggo animittoti vutto.
For in that (system), they say that the gotrabhu-ñāṇa, making animitta Nibbāna its object, becomes known as animitta, and standing in the position of leading, it bestows its name upon the path; therefore, the path is called animitta.
Trong đó, người ta nói rằng trí chuyển tộc (gotrabhuñāṇa) lấy Niết Bàn vô tướng làm đối tượng, trở thành vô tướng, và tự nó đứng ở vị trí cần đến, rồi ban tên cho đạo; do đó đạo được gọi là vô tướng.
Maggāgamanena pana phalaṃ animittanti yujjatiyeva.
And indeed, it is appropriate to say that the fruit is animitta by the leading of the path.
Và quả là vô tướng bởi sự đến của đạo thì hoàn toàn hợp lý.
Dukkhānupassanā saṅkhāresu paṇidhiṃ sukkhāpetvā āgatattā appaṇihitā nāma, appaṇihitavipassanāya maggo appaṇihito, appaṇihitamaggassa phalaṃ appaṇihitaṃ.
Contemplation of suffering, having dried up aspiration towards formations, is called appaṇihitā; the path is appaṇihita by appaṇihita-vipassanā, and the fruit of the appaṇihita-path is appaṇihita.
Quán khổ được gọi là vô nguyện (appaṇihitā) vì nó đến bằng cách làm khô cạn sự ước muốn đối với các hành; đạo của tuệ quán vô nguyện là vô nguyện; quả của đạo vô nguyện là vô nguyện.
Evaṃ vipassanā attano nāmaṃ maggassa deti, maggo phalassāti idaṃ āgamanato nāmaṃ.
Thus, vipassanā bestows its name upon the path, and the path upon the fruit – this is naming by its leading.
Như vậy, tuệ quán ban tên của mình cho đạo, và đạo ban tên cho quả. Đây là việc đạt được tên bởi sự đến của nó.
Suññattāti vivittattā.
Suññattā means by being devoid.
Suññattā (Vì không) nghĩa là vì vắng lặng.
Na hi magge rāgādayo santi, uparūpari uppajjanakarāgādīnaṃ kāraṇattā rāgādayo nimittanti āha ‘‘rāgadosamohanimittehī’’ti.
For lust and so forth are not present in the path; lust and so forth are signs because they are causes for the successive arising of lust and so forth, thus it is said " by the signs of lust, hatred, and delusion."
Thật vậy, không có tham ái v.v. trong đạo. Tham ái v.v. là tướng vì chúng là nguyên nhân của sự phát sinh liên tục của tham ái v.v., nên đã nói là "bởi các tướng tham, sân, si".
Saviggahānaṃ viya upaṭṭhānampettha nimittanti vadanti.
They say that in this context, even the presence of objects, like those with bodies, is a sign.
Ở đây, người ta nói rằng sự hiện diện cũng là tướng, giống như đối với những thứ có hình thể.
Rāgādayova pavattiṭṭhānaṭṭhena paṇidhīti āha ‘‘rāgadosamohapaṇidhīna’’nti.
Lust and so forth themselves are aspirations due to being the basis of their occurrence, thus it is said " of the aspirations of lust, hatred, and delusion."
Tham ái v.v. chính là ước muốn (paṇidhi) theo nghĩa là nơi phát sinh, nên đã nói là "của các ước muốn tham, sân, si".
Nanu ca ‘‘kilesappahānamevā’’ti kasmā vuttaṃ.
But why is it said, "only the abandonment of defilements"?
Tại sao lại nói "chỉ là sự đoạn trừ phiền não"?
Na hi kilesānaṃ pahānamattaṃ uttarimanussadhammo hotīti yo vadeyya, taṃ sandhāya kilesappahānassa maggakiccattā kiccavasena maggo dīpitoti dassetuṃ ‘‘taṃ panā’’tiādi vuttaṃ.
To illustrate that the path is shown by way of its function, since the abandonment of defilements is the function of the path, it is said " and that" and so forth, in reference to one who might say, "the mere abandonment of defilements is not a superhuman quality."
Để chỉ ra rằng không chỉ sự đoạn trừ phiền não là pháp thượng nhân, mà đó là công việc của đạo, và đạo được trình bày theo nghĩa công việc, nên đã nói "nhưng đó" v.v. để đáp lại người có thể nói như vậy.
Kāmarāgaṃ sandhāya ‘‘tatiyamaggena hi rāgadosānaṃ pahāna’’nti vuttaṃ, na pana rūparāgaarūparāge sandhāya.
It is said " the abandonment of lust and hatred is by the third path" with reference to kāmarāga (sensual lust), but not with reference to rūparāga (lust for form) and arūparāga (lust for formlessness).
"Thật vậy, bởi đạo thứ ba, sự đoạn trừ tham và sân" được nói đến là liên quan đến dục tham, chứ không phải liên quan đến sắc tham và vô sắc tham.
Na hi te tena pahīyanti catutthamaggena pahātabbattā.
For those are not abandoned by it, as they are to be abandoned by the fourth path.
Thật vậy, chúng không bị đoạn trừ bởi đạo đó, mà phải được đoạn trừ bởi đạo thứ tư.
Yā ca pañca vijjāti yojetabbaṃ.
And it should be connected with "the five knowledges."
Và phải ghép là "năm minh đó".
Nibbaṭṭitalokuttarattāti visuṃyeva lokato apagatalokuttarattā.
By being thoroughly supramundane means by being supramundane, completely separated from the world.
Nibbaṭṭitalokuttarattā (vì đã thành tựu siêu thế) nghĩa là vì đã siêu việt thế gian một cách riêng biệt.
Yathā vinā lokuttara-saddena ‘‘satipaṭṭhānādīnaṃ lābhīmhī’’ti vuttepi pārājikaṃ hoti, evamidhāpi ‘‘atthapaṭisambhidāya lābhīmhīti vuttepi hotiyevā’’ti vattuṃ yujjati.
Just as a pārājika offense occurs even if one says " I have gained foundations of mindfulness and so forth" without the term 'lokuttara' (supramundane), similarly, here too, it is appropriate to say that " it would be the case even if one said, 'I have gained analytical knowledge of meaning'."
Cũng như khi nói "Tôi đã đạt được các niệm xứ v.v." mà không có từ "siêu thế" thì cũng phạm tội Pārājika, thì ở đây cũng hợp lý khi nói "dù nói 'Tôi đã đạt được vô ngại giải về nghĩa' thì cũng là phạm".
Kiñcāpi yujjati, atha kho mahāaṭṭhakathāyaṃ vibhāgena vuttattā na sakkā evamidaṃ vattunti dassetuṃ ‘‘mahāaṭṭhakathāyaṃ pana…pe… na sakkā aññaṃ pamāṇaṃ kātu’’nti vuttaṃ.
Although it is appropriate, nevertheless, to show that it cannot be stated thus because it is stated with distinction in the Mahāaṭṭhakathā, it is said " but in the Mahāaṭṭhakathā... one cannot make another authority."
Mặc dù hợp lý, nhưng để chỉ ra rằng không thể nói như vậy vì đã được trình bày chi tiết trong Mahāaṭṭhakathā, nên đã nói "nhưng trong Mahāaṭṭhakathā...v.v... không thể lấy cái khác làm chuẩn".
Tampi tattheva paṭikkhittanti sambandho.
The connection is that "even that is rejected there itself."
Và điều đó cũng đã bị bác bỏ ở chính chỗ đó, là mối liên hệ.
Kattusādhanopi bhaṇita-saddo hotīti āha ‘‘atha vā’’tiādi.
The word bhaṇita can also be an agentive participle, so it is said " or else" and so on.
Vì từ bhaṇita (đã nói) cũng có thể là tác động cách (kattusādhana), nên đã nói "hoặc là" v.v.
Yena cittena musā bhaṇati, teneva cittena na sakkā ‘‘musā bhaṇāmī’’ti jānituṃ, antarantarā pana aññena cittena ‘‘musā bhaṇāmī’’ti jānātīti vuttaṃ ‘‘bhaṇantassa hoti musā bhaṇāmī’’ti.
It is said " while speaking, one thinks 'I am speaking falsely'" (musā bhaṇāmī), meaning that one cannot know "I am speaking falsely" with the very mind that speaks falsely, but one knows "I am speaking falsely" with another mind in between.
Không thể biết "Tôi đang nói dối" bằng chính cái tâm đang nói dối, nhưng thỉnh thoảng biết "Tôi đang nói dối" bằng một tâm khác, nên đã nói "người đang nói thì biết 'Tôi đang nói dối'".
Ayamettha attho dassitoti tīhi aṅgehi samannāgato musāvādoti ayamettha attho dassito.
This meaning is shown here means that the meaning shown here is that false speech is endowed with three factors.
Ayamettha attho dassito (Đây là ý nghĩa được trình bày ở đây) nghĩa là lời nói dối được trình bày ở đây là có ba yếu tố.
Na sakkā na bhavitunti pubbabhāgato paṭṭhāya ābhogaṃ katvā bhaṇitattā na sakkā na bhavituṃ.
It cannot but be so means that because it was spoken after having intended from the preliminary stage, it cannot but be so.
Na sakkā na bhavituṃ (Không thể không xảy ra) nghĩa là không thể không xảy ra vì đã có chủ ý nói từ trước.
Āpattiyā na kāretabboti pubbabhāgakkhaṇe ‘‘musā bhaṇissāmī’’ti ābhogaṃ vinā sahasā bhaṇantassa vacanakkhaṇe ‘‘musā eta’’nti upaṭṭhitepi nivattetumasakkuṇeyyatāya avisayabhāvato āpattiyā na kāretabbo.
He should not be charged with an offense means that if one speaks suddenly without the intention of "I will speak falsely" at the preliminary moment, even if "this is false" arises at the moment of speaking, one cannot prevent it, and thus it is beyond one's control, so he should not be charged with an offense.
Āpattiyā na kāretabbo (Không bị buộc tội) nghĩa là người nói đột ngột mà không có chủ ý "Tôi sẽ nói dối" vào thời điểm trước đó, dù vào lúc nói có nhận ra "điều này là dối" nhưng không thể dừng lại, vì vậy không thuộc phạm vi bị buộc tội.
Davāti sahasā.
Davā means suddenly.
Davā (do vội vàng) nghĩa là đột ngột.
Ravāti aññaṃ vattukāmassa khalitvā aññabhaṇanaṃ.
Ravā means slipping up and saying something else when intending to say something else.
Ravā (do lỡ lời) nghĩa là muốn nói điều này nhưng lại nói nhầm điều khác.
Taṃ jānātīti taṃñāṇaṃ, tassa bhāvo taṃñāṇatā, ñāṇassa atthasaṃvedananti attho.
"He knows that" is taṃñāṇa; its state is taṃñāṇatā, meaning the experiential understanding of knowledge.
Biết điều đó là taṃñāṇaṃ (tri kiến đó), trạng thái của nó là taṃñāṇatā (sự có tri kiến đó), nghĩa là sự cảm nhận ý nghĩa của tri kiến.
Ñāṇasamodhānanti ñāṇassa bahubhāvo, ekacittuppāde anekañāṇatāti attho.
Ñāṇasamodhāna means abundance of knowledge, i.e., multiple knowledges in a single mind-moment.
Ñāṇasamodhānaṃ (sự kết hợp của tri kiến) nghĩa là sự nhiều tri kiến, tức là có nhiều tri kiến trong một tâm niệm.
Na hi sakkā…pe… jānitunti ārammaṇakaraṇassa abhāvato vuttaṃ.
" It is not possible...to know" – this is said due to the absence of making it an object (of consciousness).
Không thể…v.v… biết được nói là do không có sự tạo tác đối tượng.
Asammohāvabodho ca īdisassa ñāṇassa natthi, ‘‘bhaṇissāmī’’ti pavattacittaṃ ‘‘bhaṇāmī’’ti pavattacittassa paccayo hutvā nirujjhati, tañca ‘‘bhaṇita’’nti pavattacittassa paccayo hutvāti āha – ‘‘purimaṃ purimaṃ pana…pe… nirujjhatī’’ti.
And for such knowledge, there is no understanding without delusion. The mind that arose with "I shall speak" becomes a condition for the mind that arose with "I am speaking" and ceases. And that (mind) becomes a condition for the mind that arose with "spoken" and ceases, thus it is said: " Indeed, the former former...ceases."
Sự giác ngộ không mê lầm không có đối với tuệ như vậy. Tâm khởi lên "ta sẽ nói" trở thành duyên cho tâm khởi lên "ta đang nói" rồi diệt đi, và tâm đó trở thành duyên cho tâm khởi lên "đã nói" rồi diệt đi, nên nói: "cái trước cái trước thì…v.v… diệt đi".
Tasmiṃ pubbabhāge sati ‘‘sesadvayaṃ na hessatī’’ti etaṃ natthi, avassaṃ hotiyevāti vuttaṃ hoti, bhaṇissāmīti pubbabhāge sati ‘‘bhaṇāmi bhaṇita’’nti etaṃ dvayaṃ na na hoti, hotiyevāti adhippāyo.
When that former part exists, it is not the case that "the remaining two will not exist"; it is said that they must certainly exist. When the former part "I shall speak" exists, it is not that these two, "I speak" and "spoken," do not exist; the intention is that they certainly do exist.
Khi có phần trước đó, thì không có việc "hai cái còn lại sẽ không có", mà là chắc chắn phải có. Ý là, khi có phần trước là "ta sẽ nói", thì hai cái "ta đang nói" và "đã nói" không phải là không có, mà là chắc chắn phải có.
Ekaṃ viya pakāsatīti anekakkhaṇe uppannampi cittaṃ ekakkhaṇe uppannasadisaṃ hutvā pakāsati.
" It appears as one" – even a mind that arose in many moments appears as if it arose in a single moment.
Hiển lộ như một có nghĩa là tâm dù khởi lên trong nhiều sát na nhưng hiển lộ như thể khởi lên trong một sát na.
Samāpajjintiādīnīti ādi-saddena samāpajjāmi, samāpannoti imāni dve saṅgaṇhāti.
" _Samāpajjintiā_ and so on" – by the word " ādi" (and so on), it includes these two: _samāpajjāmi_ (I attain) and _samāpanno_ (attained).
Samāpajjintiādīni (những từ như 'samāpajjiṃ') thì từ ādi (v.v.) bao gồm hai từ này: samāpajjāmi (tôi nhập) và samāpanno (đã nhập).
Tattha samāpajjiṃ, samāpannoti imesaṃ asatipi kālanānatte vacanavisesaṃ sandhāya visuṃ gahaṇaṃ.
Here, even though there is no difference in time for _samāpajjiṃ_ (I attained) and _samāpanno_ (attained), they are taken separately with reference to the specific verbal form.
Ở đây, dù không có sự khác biệt về thời gian giữa samāpajjiṃ và samāpanno, nhưng việc lấy riêng từng từ là để chỉ sự khác biệt trong cách diễn đạt.
207. Sakabhāvapariccajanavasenāti attano santakabhāvassa pariccajanavasena.
207. " By way of renouncing one's own nature" means by way of renouncing one's own inherent nature.
207. Sakabhāvapariccajanavasenā (theo cách từ bỏ trạng thái của mình) có nghĩa là theo cách từ bỏ trạng thái sở hữu của mình.
Magguppattito pubbe viya ‘‘sarāgo sadoso’’ti vattabbatābhāvato cattampi keci gaṇhanti, nayidamevanti dassanatthaṃ ‘‘vanto’’ti vuttaṃ.
Some include all four, because there is no statement like "he is with lust, with hatred" as before the attainment of the path. To show that it is not merely this, it is said " thrown up" (_vanto_).
Vì không thể nói "còn tham, còn sân" như trước khi đạo khởi lên, nên một số người cũng bao gồm bốn (phiền não) này. Để chỉ rằng không phải chỉ có vậy, từ "vanto" (đã nhổ bỏ) được nói đến.
Na hi yaṃ yena vantaṃ, so puna taṃ ādiyati.
Indeed, what one has thrown up, one does not again take back.
Thật vậy, cái gì đã bị nhổ bỏ bởi một người, thì người đó không thu nhận lại nó.
Tenāha ‘‘anādiyanabhāvadassanavasenā’’ti.
Therefore it is said " by way of showing the state of not taking back."
Vì vậy, nói "theo cách chỉ rõ trạng thái không thu nhận lại".
Vantampi kiñci santatilaggaṃ siyā, nayidamevanti dassanatthaṃ ‘‘mutto’’ti vuttaṃ.
Even something that has been thrown up might leave some residue; to show that this is not the case, it is said " freed" (_mutto_).
Dù đã nhổ bỏ, nhưng có thể còn sót lại chút gì đó như hạt mè. Để chỉ rằng không phải như vậy, từ "mutto" (đã giải thoát) được nói đến.
Tenāha ‘‘santatito vimocanavasenā’’ti.
Therefore it is said " by way of liberation from the continuity."
Vì vậy, nói "theo cách giải thoát khỏi sự liên tục".
Muttampi kiñci muttabandhanaṃ viya phalaṃ kuhiñci tiṭṭhati, na evamidanti dassanatthaṃ ‘‘pahīno’’ti vuttaṃ.
Even something that has been freed, like a loosened bond, might settle somewhere; to show that this is not so, it is said " abandoned" (_pahīno_).
Dù đã giải thoát, nhưng có thể còn lại như sợi dây đã tháo ra, quả còn treo đâu đó. Để chỉ rằng không phải như vậy, từ "pahīno" (đã đoạn trừ) được nói đến.
Tenāha ‘‘kvaci anavaṭṭhānadassanavasenā’’ti.
Therefore it is said " by way of showing its non-abiding anywhere."
Vì vậy, nói "theo cách chỉ rõ trạng thái không còn trụ lại ở đâu".
Yathā kiñci dunnissaṭṭhaṃ puna ādāya sammadeva nissaṭṭhaṃ paṭinissaṭṭhanti vuccati, evaṃ vipassanāya nissaṭṭhaṃ ādinnasadisaṃ maggena pahīnaṃ paṭinissaṭṭhaṃ nāma hotīti dassanatthaṃ ‘‘paṭinissaṭṭho’’ti vuttaṃ.
Just as something badly expelled is said to be re-expelled when taken up again and properly expelled, so too defilements expelled by vipassanā, which were as if taken up again, are called re-expelled when abandoned by the path; this is what is shown by " re-expelled" (_paṭinissaṭṭho_).
Để chỉ rằng cũng như cái gì đã được thải ra không tốt, rồi lại được thu nhận và thải ra một cách hoàn toàn, thì được gọi là paṭinissaṭṭha (đã thải bỏ hoàn toàn), tương tự như vậy, cái gì đã được thải ra bởi thiền quán (vipassanā) như thể đã được thu nhận lại, rồi được đoạn trừ bởi đạo (magga), thì được gọi là paṭinissaṭṭha, nên từ "paṭinissaṭṭho" (đã thải bỏ hoàn toàn) được nói đến.
Tenāha ‘‘ādinnapubbassa paṭinissaggadassanavasenā’’ti.
Therefore it is said " by way of showing the relinquishing of what was previously taken."
Vì vậy, nói "theo cách chỉ rõ sự thải bỏ hoàn toàn cái đã từng được thu nhận".
Ukkheṭitoti uttāsito, uttāsetvā palāpitoti vuttaṃ hoti.
" _Ukkheṭito_" means startled, put to flight.
Ukkheṭito (đã xua đuổi) có nghĩa là đã làm cho sợ hãi, đã xua đuổi và làm cho bỏ chạy.
Yo ca uttāsetvā palāpito, na puna so taṃ ṭhānaṃ āgacchatīti āha ‘‘puna anallīyanabhāvadassanavasenā’’ti, puna āgantvā santāne anuppattibhāvadassanavasenāti attho.
And what has been startled and put to flight does not return to that place, so it is said " by way of showing the state of not clinging again," meaning by way of showing the state of not arising again in the mental continuum.
Người đã bị làm cho sợ hãi và bỏ chạy thì không trở lại nơi đó nữa, nên nói "theo cách chỉ rõ trạng thái không còn bám víu lại", nghĩa là theo cách chỉ rõ trạng thái không còn khởi lên trong dòng tâm thức nữa.
Khiṭa-saddaṃ saddasatthavidū uttāsatthe paṭhantīti āha – ‘‘svāyamattho saddasatthato pariyesitabbo’’ti.
Grammarians read the word _khiṭa_ in the sense of startling, thus it is said: " This meaning should be sought from grammar."
Các nhà ngữ pháp học đọc từ khiṭa với nghĩa sợ hãi, nên nói: "ý nghĩa này cần được tìm hiểu từ ngữ pháp học".
Aṇuyeva aṇusahagataṃ, atikhuddakanti vuttaṃ hoti.
What is merely an atom is " accompanied by an atom," meaning extremely tiny.
Chỉ là vi tế ( aṇu) nên là aṇusahagataṃ (kèm theo vi tế), nghĩa là rất nhỏ.
215. Kevalañhiyanti kevalañhi ayaṃ.
215. " Merely indeed" means merely indeed this.
215. Kevalañhi (chỉ có) là chỉ có điều này.
‘‘Vāro’’ti ajjhāharitabbaṃ.
"Section" should be supplied.
Phải thêm vào từ "vāro" (chương).
Taṅkhaṇaññeva jānātīti ‘‘paṭhamajjhānaṃ samāpajji’’ntiādimhi vutte tadatthassa pakatiyā vijānanalakkhaṇaṃ sandhāya vuttaṃ.
" He knows at that very moment" – this is said with reference to the characteristic of naturally knowing that meaning when it is stated, "He attained the first jhāna," and so on.
Biết ngay lúc đó được nói là để chỉ bản chất tự nhiên của sự biết ý nghĩa khi nói "nhập sơ thiền" v.v.
Evaṃ pana vacībhedaṃ akatvā pakkamanādīsu aññataro bhikkhu ‘‘maṃ arahāti jānātū’’ti tamhā āvāsā paṭhamaṃ pakkamatīti āgatavatthumhi viya tasmiṃ khaṇe aviditepi nikkhantamatte pārājikaṃ.
However, even if the difference in speech is not made, just as in the case of the recounted story where one bhikkhu among those leaving, etc., "knows that he is an Arahant" and leaves that dwelling place first, if he leaves, a pārājika offense is incurred even if it is not known at that moment.
Tuy nhiên, trong trường hợp như câu chuyện về một tỳ khưu rời đi trước từ trú xứ đó, và một tỳ khưu khác trong số những người rời đi v.v. nói "hãy biết rằng người này là A-la-hán", thì dù không biết ngay lúc đó, nhưng chỉ cần rời đi là phạm tội Pārājika.
Jānanalakkhaṇanti ‘‘taṅkhaṇe jānanaṃ nāma īdisa’’nti vuttalakkhaṇaṃ.
" Characteristic of knowing" refers to the characteristic stated as "knowing at that moment is of such a nature."
Jānanalakkhaṇa (bản chất của sự biết) là bản chất được nói đến "sự biết ngay lúc đó là như thế này".
Viññattipatheti kāyavacīviññattīnaṃ gahaṇayogge padese, pakaticakkhunā pakatisotena ca daṭṭhuṃ sotuñca arahaṭṭhāneti vuttaṃ hoti.
" In the sphere of communication" means in a place suitable for the reception of bodily and verbal communication, meaning in a place where it can be seen by the ordinary eye and heard by the ordinary ear.
Viññattipathe (trong phạm vi khả năng nhận biết) là ở nơi thích hợp cho sự tiếp nhận của thân biểu tri và ngữ biểu tri, nghĩa là ở nơi có thể thấy bằng mắt thường và nghe bằng tai thường.
Tena viññattipathaṃ atikkamitvā ṭhito ce koci dibbena cakkhunā dibbāya ca sotadhātuyā disvā sutvā ca jānāti, na pārājikanti dīpeti.
Thereby it indicates that if someone stands beyond the sphere of communication and knows by seeing with the divine eye and hearing with the divine ear, it is not a pārājika offense.
Do đó, nếu có người vượt quá phạm vi khả năng nhận biết mà thấy và nghe bằng thiên nhãn và thiên nhĩ, thì không phạm tội Pārājika.
Assutapubbassa ‘‘kimidaṃ vutta’’nti saṃsayuppattisabbhāvato ‘‘sutaṃ hotī’’ti vuttaṃ.
Since doubt might arise for one who has never heard it before, "What was this said?", it is stated " is heard."
Vì người chưa từng nghe có thể nghi ngờ "điều này là gì?", nên nói "đã nghe".
Paṭhamaṃ vacanamattaṃ assutapubbenapi ‘‘paṭhamajjhānaṃ samāpajji’’nti vutte ‘‘kimida’’nti sandehaṃ anuppādetvā ‘‘jhānaṃ nāma kiresa samāpajjī’’ti ettakamattepi ñāte pārājikaṃ hotiyeva.
Even if one who has never heard the mere utterance before, when "He attained the first jhāna" is said, does not give rise to doubt "What is this?", a pārājika offense is incurred even if only this much is known: "Indeed, he attained jhāna."
Dù người chưa từng nghe chỉ nghe lời nói "nhập sơ thiền", nếu không khởi lên nghi ngờ "điều này là gì?" mà chỉ biết được rằng "người này đã nhập thiền", thì vẫn phạm tội Pārājika.
227. Padasā gamanaṃ sandhāya katikāya katattā ‘‘yānena vā’’tiādimāha.
227. With reference to going on foot, it is said " or by vehicle" and so on, because an agreement was made.
227. Vì đã có sự thỏa thuận về việc đi bộ, nên nói "yānena vā" (hoặc bằng xe) v.v.
Tattha vijjāmayiddhiṃ sandhāya ‘‘iddhiyā’’ti vuttaṃ.
Here, "by psychic power" is said with reference to knowledge-based psychic power.
Ở đây, "iddhiyā" (bằng thần thông) được nói đến để chỉ thần thông do trí tuệ (vijjāmaya-iddhi).
Aññamaññaṃ rakkhantīti ‘‘yo imamhā āvāsā paṭhamaṃ pakkamissati, taṃ mayaṃ ‘arahā’ti jānissāmā’’ti evaṃ katikāya katattā apubbācarimaṃ asuddhacittena gacchantāpi saha nikkhantabhāvato aññamaññaṃ rakkhanti.
" Protecting each other" means, because an agreement was made saying, "Whoever leaves this dwelling first, we will know him as an Arahant," even those leaving with an impure mind, without previous or subsequent action, protect each other by having left together.
Aññamaññaṃ rakkhantī (họ bảo vệ lẫn nhau) có nghĩa là, vì đã có thỏa thuận rằng "ai rời khỏi trú xứ này trước, chúng ta sẽ biết người đó là A-la-hán", nên dù đi mà không có trước sau và với tâm không thanh tịnh, nhưng vì rời đi cùng lúc nên họ bảo vệ lẫn nhau.
Keci pana ‘‘hatthapāsaṃ avijahitvā aññamaññassa hatthaṃ gaṇhanto viya gacchantopi ‘uṭṭhetha gacchāma, etha gacchāmā’ti evaṃ saṃvidahitvā gamane pubbāparaṃ gacchantopi nāpajjatī’’ti vadanti.
However, some say, "Even one who goes without leaving the arm's reach, as if holding each other's hand, or one who goes by arranging 'Let's get up and go, let's come and go' in this way, does not commit an offense even if one precedes the other."
Một số người nói rằng "ngay cả khi đi mà không rời khỏi tầm tay, như thể nắm tay nhau, hoặc khi đi theo sự sắp xếp như 'hãy đứng dậy, chúng ta đi', 'hãy đến, chúng ta đi', thì người đi trước hay đi sau cũng không phạm tội".
Etaṃ pana adhammikaṃ katikavattanti ‘‘idha arahantoyeva vasantūti yadi bhikkhū katikaṃ karonti, etaṃ adhammikaṃ katikavatta’’nti cūḷagaṇṭhipade vuttaṃ.
"This is an unrighteous resolution": If bhikkhus make a resolution saying, "Only arahants shall reside here," then this is an unrighteous resolution. This is stated in the Cūḷagaṇṭhipada.
Katikavatta phi pháp này – Trong Cūḷagaṇṭhipada có nói rằng: “Nếu các Tỳ-khưu lập katikavatta (nghi thức, quy định) rằng ‘chỉ có các bậc A-la-hán mới được ở đây’, thì đó là katikavatta phi pháp.”
Heṭṭhā vuttaṃ pana sabbampi katikavattaṃ sandhāya etaṃ vuttanti amhākaṃ khanti, vīmaṃsitvā gahetabbaṃ.
However, in our view, this statement refers to all the resolutions mentioned below; it should be considered and understood.
Tuy nhiên, theo ý chúng tôi, điều này được nói đến để chỉ tất cả các katikavatta đã được đề cập ở dưới; cần phải suy xét kỹ lưỡng.
Nānāverajjakāti nānājanapadavāsino.
Nānāverajjakā means residents of various regions.
Nānāverajjakā (từ các vùng khác nhau) có nghĩa là những người sống ở các quốc độ khác nhau.
Saṅghalābhoti yathāvuḍḍhaṃ attano pāpuṇanakoṭṭhāso.
Saṅghalābho is one's own share that is due according to seniority.
Saṅghalābho (phần lợi lộc của Tăng) là phần mà mỗi người được hưởng theo thứ bậc thâm niên.
Ayañca paṭikkhepo imināva nīhārena bahisīmaṭṭhānaṃ avisesena saṅghalābhassa sāmibhāvāpādanaṃ sandhāya kato.
This prohibition, by this method, is made with reference to indiscriminately making external boundaries into the property of the Saṅgha's gains.
Sự cấm đoán này được đưa ra theo cách này, nhằm mục đích không phân biệt nơi ở ngoài ranh giới (sīmā) trong việc chia phần lợi lộc của Tăng.
Visesato pana bahisīmaṭṭhānampi paricchinditvā ekekakoṭṭhāsato ‘‘ettakaṃ dātuṃ, īdisaṃ vā dātuṃ, ettakānaṃ vā dātuṃ, īdisassa vā dātuṃ ruccati saṅghassā’’ti apalokanakammaṃ katvā dātuṃ vaṭṭati.
However, specifically, it is permissible to delineate the external boundaries as well, and from each individual share, to make an announcement (apalokanakamma) saying, "The Saṅgha wishes to give this much, or to give this kind, or to give to this many, or to give to this kind of person," and then to give.
Tuy nhiên, đặc biệt là sau khi đã phân chia rõ ràng các nơi ở ngoài ranh giới, sau khi thực hiện apalokanakamma (nghi thức thông báo) rằng “Tăng chúng hoan hỷ cho chừng này, hoặc cho thứ này, hoặc cho chừng này người, hoặc cho người như thế này”, thì được phép cho.
228. Āyasmā ca lakkhaṇotiādīsu ko panāyasmā lakkhaṇo, kasmā cassa lakkhaṇoti nāmaṃ ahosi, ko cāyasmā mahāmoggallāno, kasmā ca sitaṃ pātvākāsīti taṃ sabbaṃ pakāsetuṃ ‘‘yvāya’’ntiādi āraddhaṃ.
228. In phrases like "Venerable Lakkhaṇa", what Venerable Lakkhaṇa is he, why was his name Lakkhaṇa, and what Venerable Mahāmoggallāna is he, and why did he smile? To clarify all that, the passage beginning with "yvāya" has been introduced.
228. Trong Āyasmā ca lakkhaṇo (Tôn giả Lakkhaṇa) v.v., để làm sáng tỏ tất cả những điều như: Tôn giả Lakkhaṇa là ai, tại sao ngài có tên là Lakkhaṇa, Tôn giả Mahāmoggallāna là ai, và tại sao ngài lại mỉm cười, nên đoạn ‘‘yvāya’’ (người ấy) v.v. đã được bắt đầu.
Lakkhaṇasampannenāti purisalakkhaṇasampannena.
Lakkhaṇasampannena means endowed with the marks of a great man.
Lakkhaṇasampannenā (người có đủ tướng tốt) có nghĩa là người có đủ tướng tốt của nam nhân.
Brahmasamenāti brahmattabhāvasamena.
Brahmasamena means equal to a Brahmā-being.
Brahmasamenā (ngang bằng với Phạm thiên) có nghĩa là ngang bằng với thân Phạm thiên.
Īsakaṃ hasitaṃ sitanti vuccatīti āha ‘‘mandahasita’’nti.
A slight smile is called sita, thus he says, "a faint smile".
Nụ cười nhẹ được gọi là sita (mỉm cười), vì vậy có nói ‘‘mandahasita’’ (cười mỉm).
Aṭṭhikasaṅkhalikanti nayidaṃ aviññāṇakaṃ aṭṭhisaṅkhalikamattaṃ, atha kho eko petoti āha ‘‘petaloke nibbattaṃ satta’’nti.
Aṭṭhikasaṅkhalika means this is not merely an unconscious skeleton, but rather a certain peta, thus he says, "a being reborn in the peta-world".
Aṭṭhikasaṅkhalikaṃ (bộ xương) – đây không phải chỉ là một bộ xương vô tri, mà là một chúng sanh, vì vậy có nói ‘‘petaloke nibbattaṃ satta’’ (chúng sanh sinh ra trong cõi ngạ quỷ).
Ete attabhāvāti petattabhāvā.
Ete attabhāvā refers to these peta-beings.
Ete attabhāvā (những thân này) là những thân ngạ quỷ.
Na āpāthaṃ āgacchantīti devattabhāvā viya pakatiyā āpāthaṃ na āgacchanti.
Na āpāthaṃ āgacchanti means they do not naturally come into view like devas.
Na āpāthaṃ āgacchanti (không xuất hiện) có nghĩa là chúng không tự nhiên xuất hiện như các thân chư thiên.
Tesaṃ pana ruciyā āpāthaṃ āgaccheyyuṃ.
However, they might come into view by their own will.
Nhưng chúng có thể xuất hiện theo ý muốn của chúng.
Manussānaṃ dukkhābhibhūtānaṃ anāthabhāvadassanapadaṭṭhānā karuṇāti āha ‘‘kāruññe kattabbe’’ti.
Compassion arises from the sight of human beings overwhelmed by suffering and helpless, thus he says, "when compassion should be felt".
Karuṇā (bi mẫn) có nghĩa là nền tảng của lòng bi mẫn là thấy sự khốn khổ, vô chủ của loài người bị khổ đau chi phối, vì vậy có nói ‘‘kāruññe kattabbe’’ (khi cần thực hành lòng bi mẫn).
Attano ca sampattiṃ buddhañāṇassa ca sampattinti paccekaṃ sampatti-saddo yojetabbo.
The word "sampatti" (accomplishment/perfection) should be applied to each separately: "his own accomplishment" and "the accomplishment of the Buddha's knowledge".
Từ "sampatti" (thành tựu) cần được ghép riêng với "của chính mình" và "của Phật trí".
Tadubhayaṃ vibhāvetuṃ ‘‘tañhī’’tiādi vuttaṃ.
To explain both of these, the passage beginning with "tañhī" is stated.
Để làm rõ cả hai điều đó, đoạn ‘‘tañhī’’ (vì điều đó) v.v. đã được nói.
Tattha ‘‘attano ca sampattiṃ anussaritvā sitaṃ pātvākāsī’’ti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ.
There, the phrase "attano ca sampattiṃ anussaritvā sitaṃ pātvākāsī" (remembering his own accomplishment, he smiled) should be brought in and connected.
Ở đó, phải đưa vào và liên kết cụm từ “anussaritvā sitaṃ pātvākāsī” (nhớ lại thành tựu của mình và mỉm cười).
Dhammadhātūti sabbaññutaññāṇaṃ sandhāya vadati, dhammadhātūti vā dhammānaṃ sabhāvo.
Dhammadhātū refers to omniscient knowledge, or dhammadhātū means the nature of phenomena.
Dhammadhātū (pháp giới) có nghĩa là nói đến trí Toàn Giác, hoặc dhammadhātū là bản chất của các pháp.
Upapattīti jāti.
Upapattī means birth.
Upapattī (sự tái sinh) là sự sinh.
Upapattisīsena hi tathārūpaṃ attabhāvaṃ vadati.
Indeed, by means of "birth," such a being is indicated.
Thật vậy, bằng cách nói về sự tái sinh, người ta nói về một thân thể như vậy.
Dussaddhāpayā honti, tadassa tesaṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya.
They cause disbelief, and that would lead to their harm and suffering for a long time.
Họ sẽ trở nên thiếu đức tin, điều đó sẽ là bất lợi và đau khổ cho họ trong một thời gian dài.
Dussaddhāpayāti idañca na lakkhaṇattheraṃ sandhāya vuttaṃ, ye pana suṇanti ‘‘evaṃ kira vutta’’nti, te sandhāya.
Dussaddhāpayā: This is not said with reference to Lakkhaṇa Thera, but with reference to those who hear it, thinking, "So it was said."
Dussaddhāpayā (thiếu đức tin) – điều này không nói đến Trưởng lão Lakkhaṇa, mà nói đến những người nghe rằng “điều này đã được nói như vậy”.
Atha lakkhaṇatthero kasmā na addasa, kimassa dibbacakkhu natthīti?
But why did Lakkhaṇa Thera not see? Did he not have the divine eye?
Vậy tại sao Trưởng lão Lakkhaṇa không thấy? Có phải ngài không có thiên nhãn?
No natthi, mahāmoggallāno pana āvajjento addasa, itaro anāvajjanena na addasa.
No, he did not lack it; but Mahāmoggallāna saw by directing his attention, while the other did not see by not directing his attention.
Không phải là không có, nhưng Trưởng lão Mahāmoggallāna đã thấy khi ngài chú tâm, còn vị kia không thấy vì không chú tâm.
Vituḍentīti vinivijjhitvā ḍenti, asidhārūpamehi tikhiṇehi lohatuṇḍakehi vijjhitvā vijjhitvā ito cito ca gacchantīti attho.
Vituḍentī means they pierce through and peck, meaning they pierce and pierce with sharp iron-beak-like instruments and move here and there.
Vituḍentī (chọc thủng) có nghĩa là chọc thủng và đâm, tức là dùng mỏ sắt nhọn như lưỡi kiếm để chọc thủng và đi từ chỗ này sang chỗ khác.
Tenāha ‘‘vinivijjhitvā gacchantī’’ti.
Therefore, he says, "they pierce through and go".
Vì vậy có nói ‘‘vinivijjhitvā gacchantī’’ (chọc thủng và đi).
‘‘Vitudantī’’ti vā pāṭho.
Or the reading is "vitudantī".
Hoặc có thể đọc là "Vitudantī".
Phāsuḷantarikāhīti bhummatthe nissakkavacanaṃ.
Phāsuḷantarikāhī is an ablative case in the sense of locative.
Phāsuḷantarikāhī là từ thuộc cách định vị (bhummattha) ở thể ly cách (nissakkavacana).
Lohatuṇḍakehīti lohasalākāsadisehi, kāḷalohamayeheva vā tuṇḍakehi.
Lohatuṇḍakehi means like iron rods, or with beaks made of black iron.
Lohatuṇḍakehi (bằng mỏ sắt) có nghĩa là bằng những cái mỏ giống như thanh sắt, hoặc bằng những cái mỏ làm bằng sắt đen.
Pasādussadāti iminā aṭṭhisaṅghātamattaṃ hutvā paññāyamānānampi kāyappasādassa balavabhāvaṃ dasseti.
Pasādussadā: By this, he shows the strong nature of the body's sensitivity, even for those appearing as mere skeletons.
Pasādussadā (có niềm tin mạnh mẽ) – điều này cho thấy sự mạnh mẽ của niềm tin ngay cả khi chúng chỉ xuất hiện dưới dạng một đống xương.
Pakkagaṇḍasadisāti iminā pana ativiya mudusabhāvataṃ dasseti.
Pakkagaṇḍasadisā: By this, he shows their exceedingly soft nature.
Pakkagaṇḍasadisā (giống như mụn nhọt chín) – điều này cho thấy bản chất cực kỳ mềm mại.
Acchariyaṃ vatāti garahanacchariyaṃ nāmetaṃ.
Acchariyaṃ vatā is an amazement that implies reproof.
Acchariyaṃ vatā (thật kỳ lạ thay) – điều này là sự ngạc nhiên kèm theo sự quở trách.
Cakkhubhūtāti sampattadibbacakkhukā, lokassa cakkhubhūtāti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo.
Cakkhubhūtā means endowed with the divine eye; or here the meaning should be understood as "having become the eye of the world".
Cakkhubhūtā (trở thành con mắt) có nghĩa là đã đạt được thiên nhãn, hoặc ở đây có thể hiểu là trở thành con mắt của thế gian.
Yatrāti hetuatthe nipātoti āha ‘‘yatrāti kāraṇavacana’’nti.
Yatrā is a particle in the sense of cause, thus he says, "yatrā is a word indicating cause".
Yatrā là một từ thuộc nghĩa nguyên nhân, vì vậy có nói ‘‘yatrāti kāraṇavacana’’ (yatrā là từ chỉ nguyên nhân).
Appamāṇe sattanikāye, te ca kho vibhāgena kāmabhavādibhede bhave, nirayādibhedā gatiyo, nānattakāyanānattasaññīādiviññāṇaṭṭhitiyo, tathārūpe sattāvāse ca sabbaññutaññāṇañca me upanetuṃ paccakkhaṃ karontena.
In the immeasurable host of beings, and in those specific existences divided into sensuous realms and so forth, in destinations such as hell, in the stations of consciousness with diversity of body and diversity of perception, and in such abodes of beings—the omniscient knowledge was brought before me, made manifest.
Trong vô lượng chúng sanh, và những chúng sanh đó phân biệt theo các cõi như cõi dục, các đường tái sinh như địa ngục, các nơi trú ngụ của thức như thân khác nhau và tưởng khác nhau, và trong những nơi trú ngụ của chúng sanh như vậy, trí Toàn Giác của tôi đã được mang đến và trở thành hiện thực.
Goghātakoti gunnaṃ abhiṇhaṃ hananako.
Goghātako means one who habitually slaughters cows.
Goghātako (người giết bò) là người thường xuyên giết bò.
Tenāha ‘‘vadhitvā vadhitvā’’ti.
Therefore, he says, "having slaughtered repeatedly".
Vì vậy có nói ‘‘vadhitvā vadhitvā’’ (giết rồi giết).
Tassāti gunnaṃ hananakammassa.
Tassā refers to the act of slaughtering cows.
Tassā (của nghiệp đó) là của nghiệp giết bò.
Aparāpariyakammassāti aparāpariyavedanīyakammassa.
Aparāpariyakammassā refers to the karma producing successive results.
Aparāpariyakammassā là nghiệp sẽ cho quả liên tục.
Balavatā goghātakakammena vipāke dīyamāne aladdhokāsaṃ aparāpariyavedanīyaṃ, tasmiṃ vipakkavipāke idāni laddhokāsaṃ ‘‘avasesakamma’’nti vuttaṃ.
When the powerful karma of cattle slaughter gives its result, the karma producing successive results finds no opportunity; when that result has ripened, the remaining karma now finds opportunity, which is called "avasesakamma".
Khi nghiệp giết bò mạnh mẽ đang cho quả, nghiệp sẽ cho quả liên tục không có cơ hội; khi quả của nghiệp đó đã chín, nghiệp có cơ hội bây giờ được gọi là ‘‘avasesakamma’’ (nghiệp còn lại).
Kammasabhāgatāyāti kammassa sabhāgabhāvena sadisabhāvena.
Kammasabhāgatāyā means by reason of the similarity in nature of the karma.
Kammasabhāgatāyā (do tính tương đồng của nghiệp) là do bản chất tương đồng của nghiệp.
Ārammaṇasabhāgatāyāti ārammaṇassa sabhāgabhāvena sadisabhāvena.
Ārammaṇasabhāgatāyā means by reason of the similarity in nature of the object.
Ārammaṇasabhāgatāyā (do tính tương đồng của cảnh) là do bản chất tương đồng của cảnh.
Yādise hi ārammaṇe pubbe taṃ kammaṃ tassa ca vipāko pavatto, tādiseyeva ārammaṇe idaṃ kammaṃ imassa vipāko ca pavattoti katvā vuttaṃ ‘‘tasseva kammassa vipākāvasesenā’’ti.
Since in what kind of object that karma and its result occurred previously, in that very kind of object this karma and its result occur, therefore it is said, "by the remaining result of that very karma".
Vì nghiệp đó và quả của nó trước đây đã xảy ra trên cảnh nào, thì nghiệp này và quả của nó cũng xảy ra trên cảnh đó, nên có nói ‘‘tasseva kammassa vipākāvasesenā’’ (do phần quả còn lại của chính nghiệp đó).
Bhavati hi taṃsadisepi tabbohāro yathā so eva tittiro, tāniyeva osadhānīti.
Indeed, such an expression is used for what is similar, as in "that very partridge," "those very medicines."
Thật vậy, có cách gọi tương tự như vậy, ví dụ như “chính là con chim đa đa đó”, “chính là những loại thuốc đó”.
Yasmā kammasarikkhakavisaye ‘‘kammaṃ vā kammanimittaṃ vā’’ti dvayameva vuttaṃ, yasmā ca gatinimittaṃ viya kammaṃ kammanimittañca kammato bhinnaṃ visuṃ hutvā na tiṭṭhati, tasmā sarikkhakavipākadānassa kāraṇabhāvato yattha kammasarikkhakena vipākena bhavitabbaṃ, tattha kammaṃ vā kammanimittaṃ vā gahetvā paṭisandhi hotīti vadanti.
Since concerning the sphere similar to karma, only "karma or karma-sign" (kammaṃ vā kammanimittaṃ vā) is mentioned, and since karma and karma-sign do not exist separately from karma like the destination-sign (gatinimittaṃ), therefore, because it is the cause for giving a similar result, they say that where there is to be a result similar to karma, rebirth occurs by taking up either karma or a karma-sign.
Vì trong trường hợp tương tự với nghiệp, chỉ có hai điều được nói là ‘‘kammaṃ vā kammanimittaṃ vā’’ (nghiệp hoặc tướng nghiệp), và vì nghiệp và tướng nghiệp không tồn tại riêng biệt khỏi nghiệp như tướng của đường tái sinh, nên người ta nói rằng, do là nguyên nhân cho quả tương tự, nơi nào phải có quả tương tự với nghiệp, thì sự tái sinh xảy ra bằng cách nắm giữ nghiệp hoặc tướng nghiệp.
Tenevāha – ‘‘tassa kira…pe… nimittaṃ ahosī’’ti.
Therefore, he says, "tassa kira…pe… nimittaṃ ahosī" (it was indeed… the sign).
Vì vậy có nói – ‘‘tassa kira…pe… nimittaṃ ahosī’’ (thật vậy, của nghiệp đó…v.v… đã là tướng).
Tattha nimittaṃ ahosīti pubbe katūpacitassa petūpapattinibbattanavasena katokāsassa tassa kammassa nimittabhūtaṃ idāni tathā upaṭṭhahantaṃ tassa vipākassa nimittaṃ ārammaṇaṃ ahosi.
There, nimittaṃ ahosī (it was the sign) means that the sign of that karma, accumulated and created in the past, which had made an opportunity for rebirth as a peta, now, appearing in that way, became the sign, the object, for its result.
Ở đó, nimittaṃ ahosī (đã là tướng) có nghĩa là tướng của nghiệp đã tích lũy trước đây, đã có cơ hội sinh ra ngạ quỷ, bây giờ xuất hiện như vậy, trở thành tướng, cảnh của quả nghiệp đó.
Soti goghātako.
So means the cattle-slaughterer.
So (người đó) là người giết bò.
Aṭṭhikasaṅkhalikapeto jāto kammasarikkhakavipākavasena.
Aṭṭhikasaṅkhalikapeto jāto (was reborn as a skeleton-peta) by reason of a result similar to the karma.
Aṭṭhikasaṅkhalikapeto jāto (đã trở thành ngạ quỷ bộ xương) do quả nghiệp tương tự.
229. Pesiyo katvāti gāviṃ vadhitvā vadhitvā gomaṃsaṃ phāletvā pesiyo katvā.
229. Pesiyo katvā means having slaughtered the cow repeatedly, cut up the beef, and made it into strips.
229. Pesiyo katvā (làm thành miếng thịt) có nghĩa là giết bò rồi xẻ thịt bò thành từng miếng.
Sukkhāpetvāti kālantaraṃ ṭhapanatthaṃ sukkhāpetvā.
Sukkhāpetvā means having dried it for later storage.
Sukkhāpetvā (làm khô) có nghĩa là làm khô để bảo quản lâu dài.
Sukkhāpitamaṃsapesīnañhi vallūrasamaññāti.
Indeed, dried meat strips are called vallūra.
Thật vậy, những miếng thịt khô được gọi là vallūra.
Nippakkhacammeti vigatapakkhacamme.
Nippakkhacamme means skin without sides/flanks.
Nippakkhacamme (da không lông) có nghĩa là da đã bị loại bỏ lông.
Urabbhe hantīti orabbhiko.
One who slaughters sheep is an orabbhiko.
Người giết cừu được gọi là orabbhiko.
Eḷaketi aje.
Eḷake means goats.
Eḷake là dê.
Nivāpapuṭṭheti attanā dinnanivāpena posite asinā vadhitvā vadhitvā vikkiṇanto.
Nivāpapuṭṭhe means having repeatedly slaughtered with a sword and sold (animals) nourished with fodder given by oneself.
Nivāpapuṭṭhe (nuôi bằng thức ăn) có nghĩa là giết bằng dao rồi bán những con vật được nuôi bằng thức ăn do mình cho.
Ekaṃ miganti dīpakamigaṃ.
Ekaṃ migaṃ refers to a leopard.
Ekaṃ migaṃ (một con thú) là một con báo.
Kāraṇāhīti yātanāhi.
Kāraṇāhi means by tortures.
Kāraṇāhi (bằng những hình phạt) là bằng những sự tra tấn.
Ñatvāti kammaṭṭhānaṃ ñatvā.
Ñatvā means having known the meditation subject.
Ñatvā (biết) có nghĩa là biết đề mục thiền (kammaṭṭhāna).
Pesuññupasaṃhāravasena ito sutaṃ amutra, amutra vā sutaṃ idha sūcetīti sūcako.
One who informs, by means of backbiting, what was heard here to there, or what was heard there to here, is a sūcako.
Người sūcako (người mách lẻo) là người mang lời nói xấu, báo cáo điều nghe được ở đây đến chỗ khác, hoặc điều nghe được ở chỗ khác đến đây.
Anayabyasanaṃ pāpesi manusseti sambandho.
The connection is that he brought humans to ruin and misfortune.
Liên kết là “làm cho con người rơi vào tai họa, khổ đau”.
Vinicchayāmaccoti raññā aḍḍakaraṇe ṭhapito vinicchayamahāmatto.
Vinicchayāmacco means the minister of justice appointed by the king for judicial matters.
Vinicchayāmacco (quan đại thần xét xử) là vị đại thần xét xử được vua bổ nhiệm để giải quyết các vụ án.
So hi gāmajanakāyaṃ kūṭaṭṭhena vañcetīti ‘‘gāmakūṭo’’ti vuccati.
He indeed deceives the village folk with fraud, therefore he is called "village cheat".
Người ấy lừa gạt dân làng bằng sự gian trá, nên được gọi là “gāmakūṭa” (kẻ lừa đảo làng).
Keci ‘‘tādisoyeva gāmajeṭṭhako gāmakūṭo’’ti vadanti.
Some say, "Such a village elder is a village cheat."
Một số người nói rằng “chính vị trưởng làng như vậy là gāmakūṭa.”
Samena bhavitabbaṃ dhammaṭṭhoti vattabbato.
Because it is said that one should be impartial and righteous.
Vì được nói là người giữ pháp, nên cần phải công bằng.
Rahassaṅge nisīdanavasena visamā nisajjā ahosi.
Due to sitting in a private place, it was an unequal sitting.
Do cách ngồi ở nơi kín đáo, sự ngồi không đúng đắn đã xảy ra.
Phusantoti theyyāya phusanto.
Touching means touching with the intention of theft.
“Phusanto” (chạm vào) nghĩa là chạm vào với ý đồ trộm cắp.
Uddhaṃ uddhaṃ agginā pakkasarīratāya uppakkaṃ, heṭṭhato paggharaṇavasena kilinnasarīratāya okilinī, ito cito ca aṅgārasamparikiṇṇatāya okirinī.
Burnt up due to the body being cooked by fire from above; wet due to the body being drenched from oozing below; strewn over due to being scattered with embers here and there.
Do thân thể bị nướng bởi lửa từ trên xuống, nên là uppakkaṃ (phồng rộp); do thân thể bị ướt đẫm bởi sự chảy ra từ dưới, nên là okilinī (ướt đẫm); do bị than bao phủ khắp nơi, nên là okirinī (bị than bao phủ).
Tenāha ‘‘sā kirā’’tiādi.
Therefore it is said, "She indeed," and so on.
Vì vậy, đã nói “sā kirā” (nàng ấy quả thật) v.v.
Aṅgāracitaketi aṅgārasañcaye.
On a pile of embers means on a heap of embers.
“Aṅgāracitake” (trên đống than) nghĩa là trên đống than.
Sarīrato paggharanti asuciduggandhajegucchāni sedagatāni.
Impure, foul-smelling, loathsome, sweat-soaked things oozed from her body.
Từ thân thể chảy ra những chất bẩn thỉu, hôi thối, ghê tởm, mồ hôi.
Tassa kira raññoti kāliṅgassa rañño.
That king indeed means the king of Kaliṅga.
“Tassa kira rañño” (quả thật của vị vua ấy) nghĩa là của vua Kalinga.
Nāṭakinīti naccanakicce adhigatā itthī.
Dancer means a woman skilled in dancing.
“Nāṭakinī” (nữ vũ công) nghĩa là người phụ nữ thành thạo công việc múa hát.
Sedanti sedanaṃ, tāpananti attho.
Sweating means steaming, meaning heating.
“Sedaṃ” (mồ hôi) nghĩa là sự đổ mồ hôi, tức là sự làm nóng.
231. Nissevālapaṇakakaddamoti tilabījakādibhedena sevālena nīlamaṇḍūkapiṭṭhivaṇṇena udakapiṭṭhaṃ chādetvā nibbattapaṇakena kaddamena ca virahito.
231. Without moss, fungi, or mud means devoid of moss of the kind of sesame seeds and so on, which covers the surface of the water with its bluish-green frog-back color, and devoid of fungus and mud.
231. “Nissevālapaṇakakaddamo” (không có rong rêu, bèo và bùn) nghĩa là không có rong rêu, bèo và bùn, trong đó rong rêu là loại che phủ mặt nước có màu xanh như lưng ếch nhái, được tạo ra từ các loại hạt mè v.v.
Sundarehi titthehīti sukhāvagāhaṇaṭṭhānatāya kaddamādidosavirahato ca sundarehi titthehi.
At beautiful bathing places means at beautiful bathing places because they are pleasant for bathing and free from the fault of mud and so on.
“Sundarehi titthehī” (với những bờ đẹp) nghĩa là với những bờ đẹp do là nơi dễ tắm và không có các lỗi như bùn lầy v.v.
Tato udakadahato taṃhetu, taṃ upanissāyāti attho.
From there means from that water-reservoir, for that reason, meaning by depending on that.
“Tato” (từ đó) nghĩa là từ hồ nước ấy, do nguyên nhân ấy, nương vào đó.
Nāgabhavanagatopi hi so rahado tato uparimanussaloke jalāsayena sambandho hoti.
Even though that lake is in the nāga abode, it is connected to a body of water in the human world above.
Quả thật, hồ nước ấy, dù nằm trong cung điện của loài Nāga, vẫn có mối liên hệ với ao hồ ở thế giới loài người phía trên.
Tena vuttaṃ ‘‘tato ayaṃ tapodā sandatī’’ti.
Therefore it is said, "From there this Tapodā flows."
Vì vậy, đã nói “tato ayaṃ tapodā sandatī” (từ đó, suối nước nóng này chảy ra).
Atha vā tatoti nāgabhavane udakadahato ayaṃ tapodā sandati.
Alternatively, "from there" means from the water-reservoir in the nāga abode this Tapodā flows.
Hoặc “tato” (từ đó) nghĩa là từ hồ nước trong cung điện Nāga, suối nước nóng này chảy ra.
Tañhi uparibhūmitalaṃ ārohati, uṇhabhāvena tapanato tapaṃ udakaṃ etissāti anvatthanāmavasena tapodāti vuccati.
It ascends to the upper ground level; it is called Tapodā by way of an etymological name because its water is hot from heating.
Quả thật, nó dâng lên mặt đất phía trên, và do sự nóng bức mà làm nóng nước, nên được gọi là “tapodā” (suối nước nóng) theo nghĩa của từ.
Petalokoti petānaṃ āvāsaṭṭhānaṃ.
Petaloka means the dwelling place of the petas.
“Petaloko” (thế giới ngạ quỷ) nghĩa là nơi cư trú của các ngạ quỷ.
Keci pana ‘‘petalokoti lohakumbhīnirayā idhādhippetā’’ti vadanti, nagarassa pana parito pabbatapādavanantaresu bahū petāvāsāpi santeva.
However, some say, "Petaloka here refers to the Lohakumbhī hell," but there are also many peta abodes in the forest regions at the foot of the mountains surrounding the city.
Tuy nhiên, một số người nói rằng “thế giới ngạ quỷ ở đây có nghĩa là địa ngục Lohakumbhī,” nhưng cũng có nhiều nơi trú ngụ của ngạ quỷ ở các khu rừng dưới chân núi xung quanh thành phố.
Svāyamattho petavatthupāḷiyā lakkhaṇasaṃyuttena imāya ca vinītavatthupāḷiyā dīpetabbo.
This meaning should be explained by the Petavatthu Pāli which contains characteristics, and by this Vinītavatthu Pāli.
Ý nghĩa này cần được giải thích bằng kinh Petavatthu Pāli có các đặc điểm và kinh Vinītavatthu Pāli này.
Katahatthāti thirataraṃ lakkhesu avirajjhanasarakkhepā.
Skilled means those whose arrow shots rarely miss the targets due to firm practice.
“Katahatthā” (thành thạo) nghĩa là những người bắn tên không trật mục tiêu một cách vững chắc.
Īdisā pana tattha vasībhūtā katahatthā nāma honti, tasmā yo sippameva uggaṇhāti, so katahattho nāma na hoti, ime pana katahatthā, ciṇṇavasībhāvāti vuttaṃ hoti.
Such individuals who have become expert in it are called skilled; therefore, one who merely learns the craft is not called skilled, but these are skilled, meaning they have practiced and become adept.
Những người như vậy, khi đã thuần thục ở đó, được gọi là katahatthā. Do đó, người chỉ học nghề thì không phải là katahattha, nhưng những người này là katahatthā, nghĩa là đã thuần thục.
Sippadassanavasena kataṃ rājakulāni upecca asanaṃ sarakkhepo etehīti katupāsanā, rājakulādīsu dassitasippāti vuttaṃ hoti.
Well-attended means that by displaying their craft, they have approached royal families, and shooting arrows is customary for them; it means they have displayed their craft in royal families and so on.
“Katupāsanā” (đã được phục vụ) nghĩa là những người đã thực hiện việc bắn tên để biểu diễn tài năng trước các hoàng gia, nghĩa là đã thể hiện tài năng của mình trước các hoàng gia v.v.
Pabhaggoti parājito.
Defeated means vanquished.
“Pabhaggo” (bị đánh bại) nghĩa là bị thất bại.
232. Dosadassana pubbaka rūpa virāga bhāvanā saṅkhāta paṭipakkha bhāvanāvasena paṭighasaññānaṃ suppahīnattā mahatāpi saddena arūpasamāpattito na vuṭṭhāti, tathā pana na suppahīnattā sabbarūpāvacarasamāpattito vuṭṭhānaṃ siyāti idha āneñjasamādhīti catutthajjhānasamāpatti adhippetāti āha ‘‘anejaṃ acalaṃ kāyavācāvipphandavirahitaṃ catutthajjhānasamādhi’’nti.
232. Because the perceptions of aversion have been utterly abandoned through the cultivation of the opposing factor, which consists of the cultivation of dispassion towards forms preceded by the perception of faults, he does not emerge from the formless attainments even with a great sound. However, because they have not been so utterly abandoned, emergence from all fine-material attainments might occur. Thus, here "imperturbable concentration" refers to the concentration of the fourth jhāna, and it is said, "the imperturbable, unshakable concentration of the fourth jhāna, free from bodily and verbal agitation."
232. Do sự đoạn trừ hoàn toàn các tưởng đối kháng nhờ sự tu tập đối trị, tức là sự tu tập nhàm chán sắc tướng có trước sự thấy lỗi, nên dù có tiếng động lớn cũng không xuất khỏi định vô sắc; nhưng do sự đoạn trừ chưa hoàn toàn như vậy, có thể xuất khỏi tất cả các định sắc giới, nên ở đây “āneñjasamādhi” (bất động định) có nghĩa là định Tứ Thiền. Vì vậy, đã nói “ānejaṃ acalaṃ kāyavācāvipphandavirahitaṃ catutthajjhānasamādhi” (định Tứ Thiền bất động, không lay chuyển, không có sự rung động của thân và lời nói).
Aññattha pana samādhipaccanīkānaṃ atidūratāya na iñjatīti āneñjoti arūpāvacarasamādhi vuccati.
Elsewhere, however, it is called "imperturbable" because it does not waver due to the extreme distance from the antagonists of concentration, and it refers to the concentration of the formless attainments.
Ở nơi khác, do các pháp chướng ngại định ở rất xa nên không lay động, nên āneñja được gọi là định vô sắc giới.
Samādhiparipanthake dhammeti vitakkavicārādike sandhāya vadati.
Things that are obstacles to concentration refers to thoughts and discursive thinking and so on.
“Samādhiparipanthake dhamme” (các pháp chướng ngại định) là nói đến các pháp như tầm, tứ v.v.
Vitakkādīsu ādīnavasallakkhaṇassa na suṭṭhukatabhāvaṃ sandhāyāha ‘‘na suṭṭhu parisodhetvā’’ti.
It refers to the fact that the recognition of the danger in thoughts and so on was not well-done, and it is said, "not having thoroughly purified."
Nói “na suṭṭhu parisodhetvā” (chưa thanh lọc kỹ lưỡng) là để chỉ sự không hoàn hảo trong việc nhận biết hiểm họa của tầm v.v.
Nanu cāyamāyasmā mahāmoggallāno bhagavato paṭhamavasseva abhinavappattaarahatto, idañca uttarimanussadhammapārājikaṃ vīsatimavassato upari paññattaṃ, kathaṃ imassa vatthuno imasmiṃ pārājike bhagavatā vinicchitabhāvo vuttoti?
But was not Venerable Mahāmoggallāna an arahant who had just attained arahatship at the very beginning of the Buddha's dispensation, and this pārājika concerning superhuman states was laid down after the twentieth year? How is it said that the Buddha judged this matter in relation to this pārājika?
Há Tôn giả Mahāmoggallāna không phải là bậc A-la-hán mới đắc quả ngay từ đầu thời Đức Phật sao? Và giới Pārājika về pháp thượng nhân này được chế định sau năm thứ hai mươi. Làm sao có thể nói rằng Đức Phật đã phân xử câu chuyện này trong giới Pārājika này?
Nāyaṃ doso.
This is not a fault.
Đây không phải là lỗi.
Ayañhettha ācariyānaṃ kathāmaggo – apaññattepi sikkhāpade therassa vacanaṃ sutvā ‘‘attano appatirūpaṃ uttarimanussadhammaṃ esa vadatī’’ti maññamānā bhikkhū therassa dosaṃ āropentā ujjhāyiṃsu.
This is the way of the teachers' narrative here: even before the rule was laid down, the bhikkhus, hearing the elder's words, and thinking, "He is speaking of a superhuman state that is improper for himself," blamed the elder and complained.
Đây là cách kể chuyện của các vị thầy ở đây: Ngay cả khi giới luật chưa được chế định, sau khi nghe lời nói của vị Trưởng lão, các tỳ khưu đã nghĩ rằng “vị ấy đang nói pháp thượng nhân không phù hợp với mình” và đã than phiền, đổ lỗi cho vị Trưởng lão.
Bhagavā ca therassa tathāvacane kāraṇaṃ dassetvā niddosabhāvaṃ karonto ‘‘anāpatti, bhikkhave, moggallānassā’’ti āha.
The Buddha, explaining the reason for the elder's words and clearing him of fault, said, "Bhikkhus, Moggallāna is not guilty."
Đức Phật đã chỉ ra nguyên nhân của lời nói đó của vị Trưởng lão và tuyên bố rằng vị ấy vô tội, Ngài nói: “Này các tỳ khưu, Moggallāna không phạm tội.”
Saṅgītikārakā pana uttarimanussadhammādhikārattā tampi vatthuṃ ānetvā idha āropesunti.
However, the compilers of the Council, because it concerned superhuman states, brought that matter also and included it here.
Tuy nhiên, các vị kết tập kinh điển, do liên quan đến pháp thượng nhân, đã đưa câu chuyện đó vào đây.
Sāvakānaṃ uppaṭipāṭiyā anussaraṇaṃ natthīti dassetuṃ ‘‘na uppaṭipāṭiyā’’ti āha.
To show that disciples do not recall in reverse order, it is said, "not in reverse order."
Để chỉ ra rằng các đệ tử không có khả năng nhớ lại theo thứ tự ngược, nên đã nói “na uppaṭipāṭiyā” (không theo thứ tự ngược).
Asaññasamāpattinti saññāvirāgabhāvanāya vāyokasiṇanibbattitaṃ catutthajjhānasamāpattiṃ vadati.
Attainment of non-perception refers to the fourth jhāna attainment brought about by the air kasiṇa through the cultivation of non-perception.
“Asaññasamāpattiṃ” (vô tưởng định) là nói đến định Tứ Thiền được thành tựu nhờ biến xứ không khí, do tu tập nhàm chán tưởng.
Pubbenivāsañāṇaṃ cutipaṭisandhiṃ gaṇhantampi anantarapaccayakkamavantānaṃ arūpadhammānaṃ vaseneva gaṇhātīti āha – ‘‘tatiye attabhāve cutimeva addasā’’ti.
Even though the knowledge of past lives comprehends death and rebirth, it does so only by means of mental phenomena that occur in immediate succession; thus, it is said, "he saw only death in the third existence."
Túc mạng trí, dù nắm giữ sự chết và tái sanh, cũng chỉ nắm giữ theo cách của các pháp vô sắc liên tục và tuần tự. Vì vậy, đã nói – “tatiye attabhāve cutimeva addasā” (trong kiếp thứ ba, chỉ thấy sự chết).
Nayato sallakkhesīti vaṭṭe saṃsaraṇakasattānaṃ khandhānaṃ abhāvakālo nāma natthi, asaññabhave pana acittakā hutvā pañca kappasatāni pavattanti, iminā nayena sallakkhesi.
He discerned by method means that there is no time when the aggregates of beings wandering in saṃsāra are absent, but in the non-percipient realm, they exist for five hundred aeons without consciousness. By this method, he discerned.
“Nayato sallakkhesī” (đã nhận biết theo phương pháp) nghĩa là không có lúc nào các uẩn của chúng sanh luân hồi trong vòng luân hồi không tồn tại; nhưng trong cõi vô tưởng, chúng tồn tại trong năm trăm đại kiếp mà không có tâm. Bằng phương pháp này, Ngài đã nhận biết.
Dukkaraṃ katanti khandhavikalassa pubbenivāsassa anussaraṇaṃ ṭhapetvā sammāsambuddhaṃ na sakkā aññehi kātunti nayato sallakkhentenapi dukkaraṃ katanti adhippāyo.
A difficult feat was accomplished means the intention is that it is difficult, as discerned by method, for anyone other than a Perfectly Self-Enlightened Buddha to recall past lives without the aggregates.
“Dukkaraṃ kataṃ” (đã làm điều khó làm) nghĩa là ý muốn nói rằng, ngoại trừ Đức Chánh Đẳng Giác, không ai khác có thể nhớ lại túc mạng của một người không có uẩn, ngay cả khi nhận biết theo phương pháp, thì đó cũng là điều khó làm.
Paṭividdhāti paṭividdhasadisā.
Pierced means like pierced.
“Paṭividdhā” (đã xuyên thủng) nghĩa là giống như đã xuyên thủng.
Yathā nāma koci dhanusippe katahattho ekaṃ kesasaṅkhātaṃ vālaṃ satakkhattuṃ vidāletvā tato ekaṃ aṃsuṃ gahetvā vātiṅgaṇaphalassa majjhaṭṭhāne bandhitvā aparaṃ aṃsuṃ kaṇḍassa aggakoṭiyaṃ yathā tassa aṃsussa ūkāmattaṃ vā likkhāmattaṃ vā kaṇḍassa aggakoṭito adhikaṃ hutvā tiṭṭhati, evaṃ bandhitvā usabhamatte ṭhāne ṭhito kaṇḍabaddhāya vālakoṭiyā vātiṅgaṇabaddhaṃ vālassa koṭiṃ paṭivijjheyya, evameva imināpi kataṃ dukkaranti vuttaṃ hoti.
Just as a skilled archer might split a hair, which is likened to a strand of hair, a hundred times, and then take one filament and tie it to the center of an eggplant fruit, and tie another filament to the tip of an arrow such that the tip of the arrow is more than an ūka-measure or a likkhā-measure beyond that filament, having tied it thus, standing at a distance of an ox-length, he might pierce the tip of the hair tied to the eggplant with the tip of the hair tied to the arrow—even so, it is said that this was a difficult feat accomplished by him.
Ví như một người thành thạo cung thuật, chia một sợi lông (tóc) thành trăm phần, rồi lấy một sợi nhỏ buộc vào giữa quả cà tím, sau đó buộc một sợi nhỏ khác vào đầu mũi tên sao cho sợi nhỏ đó nhô ra khỏi đầu mũi tên một chút, bằng kích thước của một con chí hoặc một con trứng chấy, rồi đứng ở khoảng cách một con bò, bắn mũi tên để xuyên thủng sợi lông đã buộc vào quả cà tím bằng sợi lông đã buộc vào đầu mũi tên. Cũng vậy, điều này cũng được nói là khó làm.
Etadagganti eso aggo.
This is foremost means this is the foremost.
“Etadaggaṃ” (điều này là tối thượng) nghĩa là điều này là tối thượng.
Yadidanti yo ayaṃ.
That which is this means which is this.
“Yadidaṃ” (điều mà)
Liṅgavipallāsavasenetaṃ vuttaṃ.
This is stated by way of gender inversion.
Điều này được nói do sự thay đổi giống.