Dhātukathāpakaraṇadesanāya desadesakaparisāpadesā vuttappakārā evāti kālāpadesaṃ dassento ‘‘dhātukathāpakaraṇaṃ desento’’tiādimāha.
The references to place, speaker, and assembly for the discourse of the Dhātukathā are as already stated, so, showing the reference to time, he says, “expounding the Dhātukathā” and so on.
Về thời gian, nơi chốn, người thuyết, và hội chúng của bài thuyết về bộ Dhātukathā thì cũng giống như đã được nói đến, do đó, để chỉ ra thời điểm, ngài đã nói câu bắt đầu bằng “khi thuyết giảng bộ Dhātukathā”.
‘‘Tasseva anantaraṃ adesayī’’ti hi iminā vibhaṅgānantaraṃ dhātukathā desitāti tassā desanākālo apadiṭṭho hoti.
For by this phrase, “He expounded it immediately after,” it is indicated that the Dhātukathā was expounded after the Vibhaṅga, thus establishing the time of its discourse.
Bởi vì qua câu “ngài đã thuyết ngay sau bộ ấy”, thời điểm thuyết giảng của bộ ấy được chỉ ra là bộ Dhātukathā đã được thuyết sau bộ Vibhaṅga.
Ye pana ‘‘vibhaṅgānantaraṃ kathāvatthupakaraṇaṃ desita’’nti vadanti, tesaṃ vādaṃ paṭikkhipanto ‘‘vibhaṅgānantaraṃ…pe… dassetu’’nti āha.
And to refute the assertion of those who say, “The Kathāvatthu treatise was expounded immediately after the Vibhaṅga,” he states, “immediately after the Vibhaṅga… etc.… let it show.”
Còn những người nói rằng “bộ Kathāvatthu được thuyết sau bộ Vibhaṅga”, để bác bỏ quan điểm của họ, ngài đã nói “sau bộ Vibhaṅga... để chỉ ra”.
‘‘Kāmā te paṭhamā senā’’tiādivacanato (su. ni. 438; mahāni. 28; cūḷani. nandamāṇavapucchāniddesa 47) kilesaviddhaṃsanampi devaputtamārassa balavidhamananti sakkā vattuṃ, ‘‘appavattikaraṇavasena kilesābhisaṅkhāramārāna’’nti pana vuccamānattā khantibalasaddhābalādiānubhāvena ussāhaparisābalabhañjanameva devaputtamārassa balaviddhaṃsanaṃ daṭṭhabbaṃ.
From the statement beginning with, “Desire is your first army,” it can be said that the destruction of defilements is also the breaking of the strength of Devaputta Māra, but since it is stated, “by rendering defilements, mental formations, and Māras ineffective,” the breaking of the strength of energy and assembly by the power of patience, faith, and so on, should be understood as the breaking of Devaputta Māra’s strength.
Từ câu nói “Này, các dục là đạo quân thứ nhất của ngươi”, có thể nói rằng việc tiêu diệt các phiền não cũng là sự phá tan sức mạnh của Thiên tử Ma, nhưng vì được nói là “do vì làm cho không khởi sanh các phiền não và các hành của phiền não”, nên cần hiểu rằng sự phá tan sức mạnh của Thiên tử Ma chính là sự đập tan sức mạnh của sự cố gắng và của hội chúng thông qua năng lực của các sức mạnh như khantībala, saddhābala.
Visayātikkamanaṃ kāmadhātusamatikkamo.
Transcending the sense-sphere means transcending the kāmadhātu.
Sự vượt qua đối tượng là sự vượt qua cõi dục.
Samudayappahānapariññāvasenāti pahānābhisamayapariññābhisamayānaṃ vasena.
By means of comprehension by abandonment of origin means by means of comprehension of abandonment and comprehension by penetration.
Do vì đoạn trừ và liễu tri sự tập khởi là do vì sự liễu tri về đoạn trừ và sự liễu tri về chứng ngộ.
Nanu cetaṃ pañcannaṃ mārānaṃ bhañjanaṃ sāvakesupi labbhatevāti codanaṃ manasi katvā āha ‘‘parūpanissayarahita’’ntiādi.
Having considered the objection, “Is not the breaking of these five Māras attainable even by disciples?” he says, “devoid of reliance on others” and so on.
Há chẳng phải sự phá tan năm loại ma này cũng có được nơi các vị Thanh văn hay sao? Suy xét đến sự chất vấn này, ngài nói “không nương nhờ vào người khác” và các câu tiếp theo.
Vīrassa bhāvo vīriyanti katvā vuttaṃ ‘‘mahāvīriyoti mahāvīro’’ti.
It is stated, “mahāvīriyoti mahāvīro” (greatly energetic is a great hero), taking vīriya (energy) to be the state of a hero (vīra).
Trạng thái của bậc dũng mãnh là vīriya (tinh tấn), do đó nói rằng “mahāvīriyo tức là mahāvīro”.
Mahāvīriyatā ca paripuṇṇavīriyapāramitāya caturaṅgasamannāgatavīriyādhiṭṭhānena anaññasādhāraṇacatubbidhasammappadhānasampattiyā ca veditabbā.
And this great energy should be understood by the perfection of the pāramī of energy, by the fourfold foundation of energy, and by the attainment of the unique fourfold right efforts.
Và trạng thái tinh tấn vĩ đại cần được hiểu là do sự viên mãn ba-la-mật về tinh tấn, do sự quyết định về tinh tấn được hợp thành bởi bốn chi, và do sự thành tựu về bốn Chánh cần không chung với ai khác.
Tato eva hissa vīriyāhānisiddhipīti.
From this alone did his success in unflagging energy arise.
Vì chính từ đó mà sự thành tựu không suy giảm tinh tấn của ngài có được.
Khandhādike dhamme adhiṭṭhāya nissāya visayaṃ katvā abhidhammakathā pavattāti āha ‘‘abhidhammakathādhiṭṭhānaṭṭhena vā’’ti.
The Abhidhamma discourse proceeds by basing itself on, relying on, and making the aggregates and so on its subject; thus, he says, “or in the sense of being the foundation of Abhidhamma discourse.”
Lời thuyết Abhidhamma diễn ra bằng cách đặt nền tảng, nương tựa, và lấy các pháp như uẩn làm đối tượng, nên ngài nói “hoặc do ý nghĩa là nền tảng của lời thuyết Abhidhamma”.
Tesaṃ kathanatoti tesaṃ khandhādīnaṃ kathābhāvato.
By the discourse of these means due to these aggregates and so on being the subject of discourse.
Do vì là sự nói đến chúng là do vì là lời nói về các pháp như uẩn ấy.
Etena atthavisesasannissayo byañjanasamudāyo pakaraṇanti vuttaṃ hoti.
By this, it is stated that a collection of expressions supported by a special meaning is a treatise (pakaraṇa).
Qua đó, có nghĩa là tập hợp các từ ngữ nương vào một ý nghĩa đặc biệt được gọi là bộ.
Atha vā dhātuyo kathīyanti ettha, etena vāti dhātukathā, tathāpavatto byañjanatthasamudāyo.
Alternatively, the dhātus are discoursed upon in this, or by this; thus, Dhātukathā (Discourse on Elements), meaning the collection of expressions and meanings that proceeds thus.
Hoặc, các giới được nói đến trong đó, hay bởi nó, nên gọi là dhātukathā, là tập hợp các từ ngữ và ý nghĩa diễn ra như vậy.
Yadi evaṃ sattannampi pakaraṇānaṃ dhātukathābhāvo āpajjatīti codanaṃ sandhāyāha ‘‘yadipī’’tiādi.
If so, the state of being a Dhātukathā would apply to all seven treatises, anticipating this objection, he says, “even if” and so on.
Nếu vậy, cả bảy bộ đều sẽ trở thành dhātukathā, nhắm đến sự chất vấn này, ngài nói “mặc dù” và các câu tiếp theo.
Tattha sātisayanti savisesaṃ vicittātirekavasena anavasesato ca desanāya pavattattā.
There, sātisayaṃ means with distinction, because the discourse proceeds in a particularly varied and complete manner.
Trong đó, sātisayaṃ là một cách đặc biệt, do bài thuyết giảng đã diễn ra một cách đa dạng, siêu việt và không bỏ sót.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘sabbāpi dhammasaṅgaṇī dhātukathāya mātikā’’ti (dhātu. 5).
Thus, it is said, “The entire Dhammasaṅgaṇī is the mātikā of the Dhātukathā.”
Thật vậy, đã được nói rằng “toàn bộ Dhammasaṅgaṇī là mātikā của Dhātukathā”.
Tenevāha ‘‘ekadesakathanameva hi aññattha kata’’nti.
Therefore, he says, “for only a partial discourse has been done elsewhere.”
Chính vì vậy, ngài nói “bởi vì ở nơi khác chỉ là sự trình bày một phần”.
Idāni sāsane yesu dhātu-saddo niruḷho, tesaṃ vasena aññehipi asādhāraṇaṃ imassa pakaraṇassa dhātukathābhāvaṃ dassento ‘‘khandhāyatanadhātūhi vā’’tiādimāha.
Now, showing that this treatise's status as Dhātukathā is unique even among others, according to the senses in which the term dhātu is established in the Dispensation, he says, “or by means of aggregates, sense-spheres, and elements,” and so on.
Bây giờ, để chỉ ra rằng bộ này có tính chất là dhātukathā một cách không chung với các bộ khác, dựa trên những trường hợp mà từ dhātu được dùng phổ biến trong giáo pháp, ngài nói “hoặc do các uẩn, xứ, và giới” và các câu tiếp theo.
Tattha tatthāti khandhāyatanadhātūsu.
There, tatthā means among the aggregates, sense-spheres, and elements.
Trong đó, tatthā là trong các uẩn, xứ, và giới.
Mahanto pabhedānugato visayo etāsanti mahāvisayā, dhātuyo, na khandhāyatanāni appatarapadattā.
Mahāvisayā means those with a great scope, characterized by extensive divisions; these are the dhātus (elements), not the aggregates or sense-spheres, as they comprise fewer terms.
Những gì có đối tượng lớn, đi theo sự phân loại rộng, là mahāvisayā, đó là các giới, chứ không phải các uẩn và xứ vì chúng có số mục ít hơn.
Yena vā sabhāvena dhammā saṅgahāsaṅgahasampayogavippayogehi uddesaniddese labhanti, so sabhāvo dhātu.
Or, a dhātu (element) is that intrinsic nature by which phenomena obtain enumeration and explanation through inclusion, non-inclusion, association, and dissociation.
Hoặc, bản chất nào mà qua đó các pháp nhận được sự đề mục và sự giải thích bằng cách gộp, không gộp, tương ưng, và không tương ưng, bản chất đó là giới.
Sā dhātu idha sātisayaṃ desitāti savisesaṃ dhātuyā kathanato idaṃ pakaraṇaṃ ‘‘dhātukathā’’ti vuttaṃ.
Since this dhātu is expounded here with distinction, due to the distinctive discourse on dhātu, this treatise is called “Dhātukathā.”
Giới đó ở đây được thuyết giảng một cách siêu việt, nên do vì sự nói đến giới một cách đặc biệt, bộ này được gọi là “dhātukathā”.
Sabhāvattho hi ayaṃ dhātu-saddo ‘‘dhātuso, bhikkhave, sattā saṃsandantī’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.98) viya.
For this term dhātu here bears the meaning of intrinsic nature, as in “Beings, bhikkhus, associate according to their elements (dhātuso).”
Bởi vì từ dhātu này có nghĩa là bản chất, như trong các câu “Này các Tỳ-kheo, các chúng sanh tụ hội theo giới”.
Dhātubhedanti dhātuvibhāgaṃ.
Dhātubhedaṃ means division of elements.
Dhātubhedaṃ là sự phân loại các giới.
Pakaraṇanti vacanaseso.
Pakaraṇaṃ is the remaining word.
Pakaraṇaṃ là từ còn thiếu.
Kuto pakaraṇa-saddo labbhatīti āha ‘‘sattannaṃ pakaraṇānaṃ kamena vaṇṇanāya pavattattā’’ti.
He asks, “How is the word pakaraṇa obtained?” and says, “because the description proceeds in order for the seven treatises.”
Từ pakaraṇa được lấy từ đâu? Ngài nói “do vì sự giải thích diễn ra theo thứ tự của bảy bộ”.
Tena yojanaṃ katvāti tena pakaraṇa-saddena ‘‘dhātukathāva pakaraṇaṃ dhātukathāpakaraṇa’’nti yojanaṃ katvā.
Having made a construction with that means having made a construction with that word pakaraṇa, as in “The Dhātukathā itself is the treatise, hence Dhātukathāpakaraṇa.”
Do đó, sau khi kết hợp là sau khi kết hợp với từ pakaraṇa ấy rằng “dhātukathā chính là bộ, gọi là dhātukathāpakaraṇa”.
Taṃ dīpananti taṃ dhātukathāpakaraṇassa atthadīpanaṃ, atthadīpanākārena pavattaṃ vaṇṇanaṃ.
Taṃ dīpanaṃ means the explanation of the meaning of that Dhātukathāpakaraṇa, a description that proceeds in the manner of explaining the meaning.
Sự giải thích ấy là sự giải thích ý nghĩa của bộ Dhātukathā, là bài giải thích diễn ra theo hình thức giải thích ý nghĩa.
‘‘Atthaṃ dīpayissāmī’’ti vatvā ‘‘taṃ suṇāthā’’ti vadanto sotadvārānusārena tattha upadhāraṇe niyojetīti āha ‘‘taṃdīpanavacanasavanena upadhārethāti attho’’ti.
Having said, “I shall explain the meaning,” and then saying, “Listen to it,” he enjoins them to pay attention through the faculty of hearing; thus, he says, “the meaning is, ‘comprehend it by listening to the words of explanation.’”
Sau khi nói “tôi sẽ giải thích ý nghĩa”, khi nói “hãy lắng nghe điều đó”, ngài hướng người nghe đến sự chú tâm theo nhĩ môn, nên nói “ý nghĩa là hãy chú tâm bằng cách lắng nghe lời giải thích ấy”.
1. Cuddasavidhenāti cuddasappakārena, cuddasahi padehīti attho.
1. By fourteen kinds means by fourteen types, which is to say, by fourteen terms.
1. Bằng mười bốn cách là bằng mười bốn loại, có nghĩa là bằng mười bốn mục.
Tattha ‘‘saṅgaho asaṅgaho’’ti idamekaṃ padaṃ, tathā ‘‘sampayogo vippayogo’’ti.
There, “inclusion and non-inclusion” is one term, similarly “association and dissociation.”
Trong đó, “saṅgaho asaṅgaho” là một mục, tương tự “sampayogo vippayogo” cũng vậy.
‘‘Saṅgahitena sampayuttaṃ vippayutta’’ntiādīni pana tīṇi tīṇi padāni ekekaṃ padaṃ.
But “associated with what is included, dissociated from what is included,” and so on, are three terms each forming a single term.
Còn các câu như “tương ưng với pháp được gộp, không tương ưng” thì ba mục này là một mục duy nhất.
Itaresu padavibhāgo suviññeyyova.
The division of the other terms is easily understood.
Sự phân chia các mục trong các trường hợp khác thì dễ hiểu.
Etehīti saṅgahādippakārehi.
By these means by these modes of inclusion and so on.
Bởi những điều này là bởi các loại như gộp.
Nayanaṃ pāpanaṃ, taṃ pana pavattanaṃ ñāpanañca hotīti ‘‘pavattīyati ñāyantī’’ti ca dvidhāpi attho vutto.
Nayana means leading, and this can mean both causing to proceed and causing to be known; thus, both meanings are given as “it proceeds and is known.”
Nayana là sự dẫn dắt, và điều đó có thể là sự diễn tiến và sự làm cho biết, nên ý nghĩa được nói theo cả hai cách là “được diễn tiến, được biết đến”.
Nayā eva uddisiyamānā mātikā.
The mātikā is simply the nayas being enumerated.
Chính các phương pháp được đề mục là mātikā.
Atthadvayepi pavattanañāṇakiriyānaṃ karaṇabhāvena saṅgahādippakārā nayāti vuttā.
In both meanings, the modes of inclusion and so on are called nayas because they are the means of the actions of proceeding and knowing.
Trong cả hai ý nghĩa, các loại như gộp được gọi là phương pháp vì chúng là công cụ cho các hành động diễn tiến và biết.
Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘iminā saṅgahādikena nayenā’’ti (dhātu. aṭṭha. 1).
Therefore, it is said in the Aṭṭhakathā: “By this naya of inclusion and so on.”
Do đó, ngài đã nói trong Chú giải “bằng phương pháp gộp này” (dhātu. aṭṭha. 1).
Padānanti atthadīpakānaṃ vacanānaṃ.
Of the terms means of the words that illuminate the meaning.
Của các mục là của các từ ngữ giải thích ý nghĩa.
Pajjati etena atthoti hi padaṃ.
For that by which a meaning is attained is indeed a term (pada).
Bởi vì ý nghĩa được đạt đến qua nó, nên gọi là mục (pada).
Padānanti ca saṃsāmisambandhe sāmivacanaṃ, pakaraṇassāti pana avayavāvayavīsambandhe.
And of the terms is the possessive case in the sense of a part-whole relationship, whereas of the treatise is in the sense of a member-group relationship.
Và padānaṃ là sở thuộc cách trong mối quan hệ sở hữu chủ, còn pakaraṇassa là trong mối quan hệ giữa bộ phận và toàn thể.
2. Tadatthānīti paṭiccasamuppādatthāni.
2. Tadatthānī means those pertaining to dependent origination.
2. Có ý nghĩa đó là có ý nghĩa của paṭiccasamuppāda (duyên khởi).
Paṭicca samuppajjati saṅkhārādikaṃ etasmāti hi paṭiccasamuppādo, paccekaṃ avijjādiko paccayadhammo.
For paṭiccasamuppāda is that from which formations and so on dependently originate; each ignorant condition and so on is a factor.
Bởi vì các pháp như hành khởi sanh duyên theo nó, nên gọi là paṭiccasamuppāda, tức là mỗi pháp duyên như vô minh.
Tathā hi vuttaṃ saṅkhārapiṭake ‘‘dvādasa paccayā, dvādasa paṭiccasamuppādā’’ti.
Thus, it is stated in the Saṅkhāra Piṭaka: “Twelve conditions, twelve dependently originated phenomena.”
Thật vậy, đã được nói trong Saṅkhārapiṭaka rằng “có mười hai duyên, mười hai duyên khởi”.
Tesanti khandhādīnaṃ.
Tesaṃ means of these aggregates and so on.
Của chúng là của các uẩn và các pháp khác.
Tathādassitānanti gaṇanuddesavibhāgamattena dassitānaṃ.
Tathādassitānaṃ means those shown merely by way of enumeration and division.
Được chỉ ra như vậy là được chỉ ra chỉ bằng cách liệt kê số lượng và phân loại.
Kasmā panettha paṭiccasamuppādo dvādasabhāveneva gahito, nanu tattha bhavo kammabhavādibhedena, sokādayo ca sarūpatoyeva idha pāḷiyaṃ gahitāti codanaṃ sandhāyāha ‘‘tatthā’’tiādi.
Anticipating the objection, “Why is dependent origination taken here only in its twelve aspects? Are not bhava (existence) there, in its distinction of kamma-bhava and so on, and sorrow etc., taken directly in their essence in this Pāḷi?” he says, “tatthā” and so on.
Tại sao ở đây paṭiccasamuppāda chỉ được lấy với mười hai chi, há chẳng phải hữu ở đó được lấy theo sự phân biệt như nghiệp hữu, và sầu và các pháp khác được lấy theo tự thân của chúng trong bản Pāḷi này sao? Nhắm đến sự chất vấn này, ngài nói “trong đó” và các câu tiếp theo.
Tattha tatthāti tasmiṃ ‘‘pañcavīsādhikena padasatenā’’ti evaṃ vutte aṭṭhakathāvacane.
There, tatthā refers to that statement in the Aṭṭhakathā, “by more than twenty-five terms,” and so on.
Trong đó, tatthā là trong câu Chú giải được nói như vậy “bằng một trăm hai mươi lăm mục”.
Kammabhavassa bhāvanabhāvena, upapattibhavassa bhavanabhāvena.
Kamma-bhava by way of the action of becoming, upapatti-bhava by way of the state of becoming.
Nghiệp hữu do bản chất là sự tạo thành, sanh hữu do bản chất là sự hiện hữu.
Padatthato pana kammabhavo bhavati etasmāti bhavo, itaro bhavati, bhavanaṃ vāti.
But from the word-meaning, kamma-bhava is that from which becoming arises, the other is becoming or the state of becoming.
Còn về mặt từ ngữ, nghiệp hữu là cái mà từ đó sự hiện hữu sanh ra, nên là hữu; cái còn lại là sự hiện hữu, hoặc là sự trở thành.
Tannidānadukkhabhāvenāti jarāmaraṇanidānadukkhabhāvena.
Tannidānadukkhabhāvena means by the state of suffering rooted in old age and death.
Do bản chất là khổ có nguyên nhân từ đó là do bản chất là khổ có nguyên nhân từ già và chết.
‘‘Sabbāpi dhammasaṅgaṇī dhātukathāya mātikā’’ti idampi dhātukathāya mātikākittanamevāti ‘‘sabbāpi…pe… mātikāti ayaṃ dhātukathāmātikāto bahiddhā vuttā’’ti vacanaṃ asambhāvento ‘‘atha vā’’tiādimāha.
Regarding the statement, “The entire Dhammasaṅgaṇī is the mātikā of the Dhātukathā,” he says, “Alternatively,” and so on, thereby making impossible the statement “The entire… etc.… mātikā is stated outside the Dhātukathā mātikā.”
Câu “toàn bộ Dhammasaṅgaṇī là mātikā của Dhātukathā” cũng chính là sự tuyên bố về mātikā của Dhātukathā, do đó không chấp nhận câu nói “câu ‘toàn bộ... mātikā’ được nói bên ngoài mātikā của Dhātukathā”, ngài nói “hoặc là” và các câu tiếp theo.
Pakaraṇantaragatā vuttā dhātukathāya mātikābhāvenāti attho.
The meaning is that they are mentioned as included in another treatise (another Dhātukathā) in the sense of being the mātikā (matrix) of the Dhātukathā.
Pakaraṇantaragatā vuttā nghĩa là đã được nói đến như là đề mục của Dhātukathā.
Kāmañcettha mātikābhāvena vuttā, pakaraṇantaragatattā pana aññato gahetabbarūpā ito bahibhūtā nāma honti, sarūpato gahitāva pañcakkhandhātiādikā abbhantarā.
Although they are mentioned here as the mātikā, because they are included in another treatise, they are indeed of a nature to be taken from elsewhere and are considered external to this (Dhātukathā), whereas the five aggregates, etc., taken in their own nature, are internal.
Và mặc dù ở đây chúng được nói đến như là đề mục, nhưng vì thuộc về một bộ luận khác, chúng là những pháp cần được lấy từ nơi khác, được gọi là bên ngoài; còn những pháp được trình bày theo tự thể như năm uẩn v.v... là bên trong.
Tenāha ‘‘sarūpato dassetvā ṭhapitattā’’ti.
Therefore, it is said: " because they are presented and established in their own nature."
Do đó, Ngài nói “vì đã được trình bày và thiết lập theo tự thể”.
Mātikāya asaṅgahitattāti mātikāya sarūpena asaṅgahitattā, na aññathā.
" Because they are not included in the mātikā" means because they are not included in the mātikā in their own nature, and not otherwise.
Mātikāya asaṅgahitattā (vì không được bao gồm trong đề mục) nghĩa là không được bao gồm trong đề mục theo tự thể, chứ không phải theo cách khác.
Na hi mātikāya asaṅgahito koci padattho atthi.
For there is no concept that is not included in the mātikā.
Vì không có một pháp nào mà không được bao gồm trong đề mục.
Vikiṇṇabhāvenāti khandhavibhaṅgādīsu visuṃ visuṃ kiṇṇabhāvena visaṭabhāvena.
" In a scattered manner" means in a separate and dispersed manner in the Khandhavibhaṅga, etc.
Vikiṇṇabhāvenā (một cách tản mác) nghĩa là được gieo rắc, được phân tán riêng rẽ trong các phần như Phân tích Uẩn v.v...
3. Nayānaṃ saṅgahādippakāravisesānaṃ pavatti desanā, tassā viniggamaṭṭhānatāya dvāraṃ.
3. Nayas are various kinds of methods such as inclusion (saṅgaha), their occurrence is teaching, and the door is the place of their emergence.
3. Nayānaṃ (của các pháp môn) là của các loại đặc biệt như bao gồm v.v... Pavatti (sự diễn tiến) là sự thuyết giảng. Vì là nơi xuất phát của sự thuyết giảng ấy, nên gọi là dvāraṃ (cửa vào).
Yathāvuttadhammā yathārahaṃ khandhāyatanadhātuyo arūpino ca khandhāti tesaṃ uddeso nayamukhamātikā.
The aforementioned phenomena, such as the aggregates (khandha), sense-bases (āyatana), and elements (dhātu), as appropriate, and the formless aggregates, constitute the enumeration of these, which is the Nayamukhamātikā.
Các pháp đã được nói đến, tùy theo trường hợp, là các uẩn, xứ, giới và các uẩn vô sắc, do đó tesaṃ uddeso nayamukhamātikā (sự nêu lên các pháp ấy là đề mục cửa vào pháp môn).
Tenāha ‘‘nayāna’’ntiādi.
Therefore, it is said: "of nayas," etc.
Do đó, Ngài nói “nayānaṃ” v.v...
Viyujjanasīlā, viyogo vā etesaṃ atthīti viyogino, tathā sahayogino, saṅgahāsaṅgahadhammā ca viyogīsahayogīdhammā ca saṅgahā…pe… dhammā, saṅgaṇhanāsaṅgaṇhanavasena viyujjanasaṃyujjanavasena ca pavattanakasabhāvāti attho.
They are prone to separation, or separation exists for them, hence they are viyogino; similarly, sahayogino, and the phenomena of inclusion and non-inclusion (saṅgahāsaṅgaha); the viyogīsahayogī phenomena and the inclusion...etc....phenomena, mean phenomena that operate in terms of inclusion and non-inclusion, and in terms of separation and conjunction.
Những pháp có tính chất không tương hợp, hoặc có sự không tương hợp, được gọi là viyogino (không tương hợp); tương tự là sahayogino (tương hợp); các pháp bao gồm và không bao gồm cũng là các pháp không tương hợp và tương hợp, do đó ca saṅgahā…pe… dhammā, nghĩa là có bản chất diễn tiến theo cách bao gồm và không bao gồm, và theo cách không tương hợp và tương hợp.
Cuddasapītiādinā tamevatthaṃ pākaṭataraṃ karoti.
With " all fourteen," etc., this very meaning is made clearer.
Bằng câu Cuddasapī (cũng mười bốn) v.v..., Ngài làm cho ý nghĩa ấy rõ ràng hơn.
Yehīti yehi khandhādīhi arūpakkhandhehi ca.
" By which" means by which aggregates, etc., and by which formless aggregates.
Yehī (bởi những pháp nào) là bởi những uẩn v.v... và các uẩn vô sắc nào.
Te cattāroti te saṅgahādayo cattāro.
" Those four" refers to those four, namely, inclusion, etc.
Te cattāro (bốn pháp ấy) là bốn pháp bao gồm v.v... ấy.
Saccādīhipīti saccaindriyapaṭiccasamuppādādīhipi saha.
" Also with truths, etc." means along with truths (sacca), faculties (indriya), dependent origination (paṭiccasamuppāda), etc.
Saccādīhipī (cũng với các đế v.v...) là cùng với các đế, quyền, duyên khởi v.v...
Yathāsambhavanti sambhavānurūpaṃ, yaṃ yaṃ padaṃ saṅgahito asaṅgahitoti ca vattuṃ yuttaṃ, taṃ tanti attho.
" As far as possible" means according to what is possible, that is, whatever term is appropriate to be called "included" or "not included."
Yathāsambhavaṃ (tùy theo khả năng) nghĩa là tùy theo sự có thể, pháp nào thích hợp để nói là được bao gồm và không được bao gồm, thì nói pháp đó.
So panāti saṅgahāsaṅgaho.
That inclusion and non-inclusion.
So panā (còn sự ấy) là sự bao gồm và không bao gồm.
Saṅgāhakabhūtehīti saṅgahaṇakiriyāya kattubhūtehi.
" By those which are factors of inclusion" means by those which are agents of the act of inclusion.
Saṅgāhakabhūtehī (bởi những pháp thực hiện sự bao gồm) là bởi những pháp làm chủ thể của hành động bao gồm.
Tehīti saccādīhi.
" By those" refers to truths, etc.
Tehī (bởi những pháp ấy) là bởi các đế v.v...
Na saṅgahabhūtehīti saṅgahaṇakiriyāya karaṇabhūtehi saccādīhi saṅgahāsaṅgaho na vutto.
" Not by those which are objects of inclusion" means that inclusion and non-inclusion are not stated by truths, etc., which are instrumental factors of the act of inclusion.
Na saṅgahabhūtehī (không phải bởi những pháp là công cụ bao gồm) nghĩa là sự bao gồm và không bao gồm không được nói đến bởi các đế v.v... là công cụ của hành động bao gồm.
Tatthāpi hi khandhāyatanadhātuyo eva karaṇabhūtāti dasseti.
It shows that even there, the aggregates, sense-bases, and elements are themselves the instrumental factors.
Ngài chỉ ra rằng, trong trường hợp đó cũng vậy, chính các uẩn, xứ, giới là công cụ.
Khandhādīheva saṅgahehīti khandhādīhiyeva saṅgaṇhanakiriyāya karaṇabhūtehi, ‘‘khandhasaṅgahena saṅgahitā, āyatanasaṅgahena asaṅgahitā, dhātusaṅgahena asaṅgahitā, te dhammā catūhi khandhehi, dvīhāyatanehi, aṭṭhahi dhātūhi asaṅgahitā’’ti saṅgahāsaṅgaho niyametvā vutto.
" By aggregates, etc., themselves as objects of inclusion" means by aggregates, etc., themselves as instrumental factors of the act of inclusion, by precisely stating inclusion and non-inclusion as: "included by the aggregate-inclusion, not included by the sense-base-inclusion, not included by the element-inclusion; those phenomena are not included by the four aggregates, by the two sense-bases, by the eight elements."
Khandhādīheva saṅgahehī (chính bởi các uẩn v.v... là công cụ bao gồm) là chính bởi các uẩn v.v... là công cụ của hành động bao gồm, sự bao gồm và không bao gồm được quy định và nói đến như sau: “được bao gồm bởi sự bao gồm của uẩn, không được bao gồm bởi sự bao gồm của xứ, không được bao gồm bởi sự bao gồm của giới; các pháp ấy không được bao gồm bởi bốn uẩn, bởi hai xứ, bởi tám giới”.
Tasmāti yasmā saccādīni saṅgāhakabhāvena vuttāni, na saṅgahabhāvena, khandhādīniyeva ca saṅgahabhāvena vuttāni, tasmā.
" Therefore" means because truths, etc., are stated as factors of inclusion, not as objects of inclusion, and only aggregates, etc., are stated as objects of inclusion, therefore.
Tasmā (do đó) là vì các đế v.v... được nói đến với tư cách là chủ thể bao gồm, chứ không phải là công cụ bao gồm, và chỉ có các uẩn v.v... được nói đến với tư cách là công cụ bao gồm, do đó.
Kasmā panettha saccādayo saṅgahavasena na vuttāti?
Why, then, are truths, etc., not stated in terms of inclusion here?
Vậy tại sao ở đây các đế v.v... không được nói đến theo cách bao gồm?
Tathādesanāya asambhavato.
Because such a teaching is not possible.
Vì không thể có sự thuyết giảng như vậy.
Na hi sakkā rūpakkhandhādīnaṃ samudayasaccādīhi, saññādīnaṃ vā indriyādīhi saṅgahanayena pucchituṃ vissajjituṃ vāti.
For it is not possible to inquire or answer in the method of inclusion regarding the rūpakkhandha, etc., with the truth of origination, etc., or regarding perceptions, etc., with the faculties, etc.
Vì không thể hỏi và trả lời theo phương pháp bao gồm sắc uẩn v.v... bởi các đế như Tập đế v.v..., hoặc tưởng v.v... bởi các quyền v.v...
Tathā ariyaphalādīsu uppannavedanādīnaṃ saccavinimuttatāya ‘‘vedanākkhandho katihi saccehi saṅgahito’’ti pucchitvāpi ‘‘ekena saccena saṅgahito’’tiādinā niyametvā saṅgahaṃ dassetuṃ na sakkāti.
Similarly, concerning feelings, etc., that arise in the noble fruits, etc., which are free from truths, it is not possible to ask "by how many truths is the aggregate of feeling included?" and then to show its inclusion by definitively stating "it is included by one truth," etc.
Tương tự, vì các thọ v.v... sanh khởi trong các Thánh quả v.v... là thoát ly khỏi các đế, nên dù có hỏi “thọ uẩn được bao gồm bởi bao nhiêu đế?” cũng không thể chỉ ra sự bao gồm một cách quy định bằng câu trả lời “được bao gồm bởi một đế” v.v...
Yathāsambhavanti yehi sampayogo, yehi ca vippayogo, tadanurūpaṃ.
" As far as possible" means according to what is suitable for conjunction and disjunction.
Yathāsambhavaṃ (tùy theo khả năng) là tùy theo những pháp nào có sự tương ưng và những pháp nào có sự không tương ưng.
Rūpaṃ rūpena nibbānena vā vippayuttaṃ na hoti, nibbānaṃ vā rūpena.
Form is not disjoined from form or from Nibbāna, nor is Nibbāna from form.
Sắc không phải là không tương ưng với sắc hoặc với Nibbāna, hay Nibbāna với sắc.
Sampayuttanti anāsaṅkanīyasabhāvattā.
Because it is of a nature that cannot be doubted to be conjoined.
Vì chúng có bản chất không thể bị nghi ngờ là tương ưng.
Catunnañhi khandhānaṃ aññamaññaṃ sampayogībhāvato ‘‘rūpanibbānehipi so atthi natthī’’ti siyā āsaṅkā, tasmā tesaṃ itarehi, itaresañca tehi vippayogo vuccati, na pana rūpassa rūpena, nibbānena vā, nibbānassa vā rūpena katthaci sampayogo atthīti tadāsaṅkābhāvato vippayogopi rūpassa rūpanibbānehi, nibbānassa vā tena na vuccati, arūpakkhandhehiyeva pana vuccatīti āha ‘‘catūhevā’’tiādi.
Since the four aggregates are conjoined with each other, there might be a doubt: "is it or is it not conjoined with form and Nibbāna?" Therefore, their disjunction from others, and others' disjunction from them, is spoken of; but since there is no conjunction of form with form, or with Nibbāna, or of Nibbāna with form, there is no such doubt. Hence, the disjunction of form from form and Nibbāna, or of Nibbāna from form, is not stated anywhere; it is only stated regarding the formless aggregates. Therefore, it is said: " only by the four," etc.
Vì bốn uẩn có tính chất tương ưng lẫn nhau, nên có thể có sự nghi ngờ rằng “sự tương ưng ấy có hay không với sắc và Nibbāna?”. Do đó, sự không tương ưng của chúng với các pháp khác, và của các pháp khác với chúng được nói đến. Nhưng vì sắc không có sự tương ưng với sắc hoặc với Nibbāna ở bất cứ đâu, hay Nibbāna với sắc, nên không có sự nghi ngờ đó. Do đó, sự không tương ưng của sắc với sắc và Nibbāna, hay của Nibbāna với sắc cũng không được nói đến, mà chỉ được nói đến với các uẩn vô sắc. Do đó, Ngài nói “catūhevā” (chỉ với bốn) v.v...
Anārammaṇassa cakkhāyatanādikassa.
" Of the non-object" (i.e., that which is not an object) refers to eye-sense-base, etc.
Anārammaṇassa (của pháp không có đối tượng) là của nhãn xứ v.v...
Anārammaṇaanārammaṇamissakehīti anārammaṇena sotāyatanādinā anārammaṇamissakena ca dhammāyatanādinā.
" By non-objects and mixed non-objects" means by non-objects such as the ear-sense-base, etc., and by mixed non-objects such as the dhamma-sense-base, etc.
Anārammaṇaanārammaṇamissakehī (bởi các pháp không có đối tượng và các pháp hỗn hợp không có đối tượng) là bởi nhĩ xứ v.v... là pháp không có đối tượng và bởi pháp xứ v.v... là pháp hỗn hợp không có đối tượng.
Missakassa dhammāyatanādikassa.
" Of the mixed" refers to the dhamma-sense-base, etc.
Missakassa (của pháp hỗn hợp) là của pháp xứ v.v...
Anārammaṇaanārammaṇamissakehi na hotīti yojetabbaṃ.
It should be connected as: "is not by non-objects and mixed non-objects."
Nên được hiểu là không có sự không tương ưng với các pháp không có đối tượng và các pháp hỗn hợp không có đối tượng.
Yesaṃ pana yehi hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘anārammaṇassa panā’’tiādi vuttaṃ.
To show for whom and by what it occurs, " But of the non-object," etc., is stated.
Nhưng để chỉ ra những pháp nào có sự không tương ưng với những pháp nào, câu “anārammaṇassa panā” (còn đối với pháp không có đối tượng) v.v... đã được nói đến.
Yathā hi sārammaṇassa anārammaṇena anārammaṇamissakena ca vippayogo hoti, evaṃ sārammaṇenapi so hotiyeva.
Just as there is disjunction of an object-taking phenomenon from a non-object and a mixed non-object, so too is there disjunction from an object-taking phenomenon itself.
Như pháp có đối tượng có sự không tương ưng với pháp không có đối tượng và pháp hỗn hợp không có đối tượng, thì nó cũng có sự không tương ưng với pháp có đối tượng.
Tena viya anārammaṇassa anārammaṇamissakassa cāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that similarly, for the non-object and the mixed non-object (disjunction occurs).
Cũng như vậy, cần hiểu rằng điều này cũng áp dụng cho pháp không có đối tượng và pháp hỗn hợp không có đối tượng.
4. Visuṃ yojanā kātabbāti yo tīhi saṅgaho catūhi ca sampayogo vutto, taṃ sabhāgo bhāvo payojeti, yo ca tīhi asaṅgaho catūhi ca vippayogo vutto, taṃ visabhāgo bhāvoti imamatthaṃ dassento ‘‘saṅgaho…pe… viññāyatī’’ti āha.
4. " A separate connection should be made" means that the state of being similar makes the inclusion of three and the conjunction of four, which are stated, operative; and the state of being dissimilar is the non-inclusion of three and the disjunction of four, which are stated. To show this meaning, it is said: " inclusion...etc....is understood."
4. Visuṃ yojanā kātabbā (cần phải áp dụng riêng rẽ). Để chỉ ra ý nghĩa rằng: sự bao gồm bởi ba và sự tương ưng bởi bốn được tạo ra bởi tính đồng loại; còn sự không bao gồm bởi ba và sự không tương ưng bởi bốn được tạo ra bởi tính khác loại, Ngài đã nói “saṅgaho…pe… viññāyatī” (sự bao gồm... được biết đến).
Yassa saṅgaho, so dhammo khandhādiko sabhāgo.
The phenomenon for which there is inclusion, such as the aggregates, is similar (sabhāga).
Pháp nào được bao gồm, pháp uẩn v.v... đó là sabhāgo (đồng loại).
Yassa asaṅgaho, so visabhāgo.
That for which there is non-inclusion is dissimilar (visabhāga).
Pháp nào không được bao gồm, pháp đó là visabhāgo (khác loại).
Tathā sampayogesupi veditabbaṃ.
Similarly, it should be understood for conjunctions.
Cũng cần phải hiểu như vậy trong trường hợp tương ưng.
Idāni yathāvuttaṃ sabhāgataṃ sarūpato niddhāretvā dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to define and present the aforementioned similarity in its own nature, " Therein," etc., is stated.
Bây giờ, để xác định và chỉ ra tính đồng loại đã nói trên theo tự thể, câu “tatthā” (trong đó) v.v... đã được nói đến.
Tattha samānabhāvo saṅgahe sabhāgatā, ekuppādādiko sampayogeti iminā ruppanādividhuro asamānasabhāvo asaṅgahe visabhāgatā, nānuppādādiko vippayogeti ayamattho atthasiddhoti na vuttoti.
Therein, similarity in inclusion is the state of being similar; in conjunction, it is simultaneous arising, etc. By this, the meaning that dissimilarity in non-inclusion is the state of being dissimilar (e.g., devoid of the characteristic of affliction) and in disjunction, it is non-simultaneous arising, etc., is already established, so it is not stated.
Trong đó, samānabhāvo saṅgahe sabhāgatā, ekuppādādiko sampayoge (tính đồng nhất là tính đồng loại trong sự bao gồm, sự đồng sanh v.v... là tính đồng loại trong sự tương ưng). Bằng câu này, ý nghĩa rằng: tính không đồng nhất, không có đặc tính hoại diệt v.v... là tính khác loại trong sự không bao gồm; sự không đồng sanh v.v... là tính khác loại trong sự không tương ưng, đã được ngụ ý và do đó không được nói ra.
5. Etena ṭhapanākārenāti sarūpena aggahetvā yathāvuttena pakaraṇantaramātikāya idha mātikābhāvakittanasaṅkhātena ṭhapanākārena.
5. " By this manner of placement" means by the aforementioned manner of placement, which is the mentioning of the mātikā included in another treatise as the mātikā here, without taking it in its own nature.
5. Etena ṭhapanākārenā (bằng cách thiết lập này) là bằng cách thiết lập đã nói trên, tức là không trình bày theo tự thể mà chỉ đề cập đến như là đề mục của một bộ luận khác ở đây.
Pakaraṇantaraṭhapitāya mātikāya avibhāgena pacchato gahaṇaṃ bahi ṭhapananti āha ‘‘bahi piṭṭhito ṭhapitattā’’ti.
The taking of the mātikā placed in another treatise, without separation, afterwards, is placing it externally. Thus, it is said: " because it is placed externally, behind."
Việc trình bày đề mục đã được thiết lập trong bộ luận khác ở phía sau một cách không phân chia được gọi là thiết lập bên ngoài. Do đó, Ngài nói “bahi piṭṭhito ṭhapitattā” (vì được thiết lập bên ngoài, ở phía sau).
Idha aṭṭhapetvāti imissā dhātukathāya sarūpena avatvā.
" Without placing it here" means without stating it in its own nature in this Dhātukathā.
Idha aṭṭhapetvā (không thiết lập ở đây) là không nói đến theo tự thể trong Dhātukathā này.
Tathā pakāsitattāti mātikābhāvena jotitattā.
" Because it is presented thus" means because it is illuminated in the sense of being the mātikā.
Tathā pakāsitattā (vì được làm sáng tỏ như vậy) là vì được làm sáng tỏ như là đề mục.
Dhammasaṅgaṇīsīsena hi dhammasaṅgaṇiyaṃ āgatamātikāva gahitāti.
For the mātikā found in the Dhammaṅgaṇī, by the heading Dhammaṅgaṇī, is taken as such.
Vì qua phần đầu của Dhammasaṅgaṇī, chính là đề mục đã có trong Dhammasaṅgaṇī được lấy.
Yehi nayehi dhātukathāya niddeso, tesu nayesu, tehi vibhajitabbesu khandhādīsu, tesaṃ nayānaṃ pavattidvāralakkhaṇesu ca uddiṭṭhesu dhātukathāya uddesavasena vattabbaṃ vuttameva hotīti yaṃ uddesavasena vattabbaṃ, taṃ vatvā puna yathāvuttānaṃ khandhādīnaṃ kusalādivibhāgadassanatthaṃ ‘‘sabbāpi dhammasaṅgaṇī dhātukathāya mātikā’’ti vuttanti evamettha mātikāya nikkhepavidhi veditabbo.
The statement to be made by way of enumeration in the Dhātukathā is already made concerning the methods by which the Dhātukathā is expounded, concerning the aggregates, etc., which are to be analyzed by those methods, and concerning the characteristics of the doors of occurrence of those methods. Therefore, after making the statement to be made by way of enumeration, the statement "the entire Dhammaṅgaṇī is the mātikā of the Dhātukathā" is made to show the division of the aforementioned aggregates, etc., into wholesome, etc. Thus, the method of depositing the mātikā here should be understood.
Sau khi các pháp môn mà Dhātukathā được trình bày, các uẩn v.v... cần được phân tích bởi các pháp môn ấy, và các đặc tính cửa vào sự diễn tiến của các pháp môn ấy đã được nêu lên, thì những gì cần nói về phần nêu đề của Dhātukathā đã được nói đến. Sau khi đã nói những gì cần nói về phần nêu đề, để chỉ ra sự phân loại thiện v.v... của các uẩn v.v... đã nói trên, câu “toàn bộ Dhammasaṅgaṇī là đề mục của Dhātukathā” đã được nói. Như vậy, ở đây cần phải hiểu phương pháp sắp xếp đề mục.
‘‘Gāvīti ayamāhā’’ti ettha gāvī-saddo viya ‘‘saṅgaho asaṅgaho’’ti ettha padatthavipallāsakārinā iti-saddena atthapadatthako saṅgahāsaṅgaha-saddo saddapadatthako jāyatīti adhippāyenāha ‘‘aniddhāritatthassa saddasseva vuttattā’’ti.
The meaning is intended to be conveyed by the statement "because the word whose meaning is not definitively determined is itself spoken," just as in "This one says 'cow'," the word 'gāvī' here, the word 'iti' causes a reversal of the word's meaning, making the word 'saṅgahāsaṅgaha' (inclusion-non-inclusion), which refers to the meaning, become the word itself, which refers to the word's meaning.
Trong câu "‘Gāvīti ayamāhā’", cũng giống như từ ‘gāvī’, trong câu "‘saṅgaho asaṅgaho’", do từ ‘iti’ làm đảo ngược ý nghĩa của từ, nên từ ‘saṅgahāsaṅgaha’ vốn có ý nghĩa của một thuật ngữ (attha-padatthako) đã trở thành có ý nghĩa của một từ ngữ (sadda-padatthako). Với ý định này, ngài đã nói "vì chỉ được nói như là một từ ngữ có ý nghĩa chưa được xác định".
Tena atthuddhārato saṅgahasaddaṃ saṃvaṇṇetīti dasseti.
Thereby, it shows that the word 'saṅgaha' is explained by clarifying its meaning.
Qua đó, ngài cho thấy rằng ngài đang giải thích từ ‘saṅgaha’ từ phương diện trích xuất ý nghĩa.
Aniddhāritavisesoti asaṅgahitajātisañjātiādiviseso.
"Undetermined specific characteristic" means a specific characteristic such as unincluded genus, origination, and so forth.
Đặc tính chưa được xác định là đặc tính như là chủng loại, nguồn gốc,... chưa được bao gồm.
Sāmaññena gahetabbatanti saṅgahasaddābhidheyyatāsāmaññena viññāyamāno vuccamāno vā.
"To be taken in a general sense" means being understood or spoken of in the general sense of being denoted by the word 'saṅgaha'.
Cần được hiểu một cách tổng quát là được nhận biết hoặc được nói đến một cách tổng quát về khả năng được biểu thị bởi từ ‘saṅgaha’.
Na cettha sāmaññañca ekarūpamevāti codanā kātabbā bhedāpekkhattā tassa.
And here, the objection that generality is always uniform should not be raised, as it depends on distinctions.
Và ở đây, không nên đưa ra chất vấn rằng tính tổng quát chỉ có một dạng duy nhất, vì nó phụ thuộc vào sự khác biệt.
Yattakā hi tassa visesā, tadapekkhameva tanti.
For the tradition is precisely dependent on whatever specific characteristics it possesses.
Bởi vì nó có bao nhiêu đặc tính riêng biệt, thì nó cũng có bấy nhiêu tính tổng quát tương ứng.
‘‘Attano jātiyā’’ti viññāyati yathā ‘‘matteyyā’’ti vutte attano mātu hitāti.
"By its own genus" is understood, just as when "matteyyā" is spoken, it means beneficial to one's own mother.
"bởi chủng loại của chính nó" được hiểu giống như khi nói "matteyyā" thì được hiểu là "lợi ích cho mẹ của mình".
Dhammavisesaṃ aniddhāretvāti saṅgahitatādinā pucchitabbavissajjetabbadhammānaṃ visesanaṃ akatvā.
"Without determining the specific characteristic of phenomena" means without making a distinction among the phenomena to be questioned and answered, such as by inclusion.
Không xác định đặc tính của các pháp là không tạo ra sự phân biệt cho các pháp cần được hỏi và trả lời bằng các yếu tố như tính được bao gồm, v.v.
Sāmaññenāti avisesena.
"Generally" means without distinction.
Một cách tổng quát là không có sự phân biệt.
Dhammānanti khandhādidhammānaṃ.
"Of phenomena" refers to phenomena such as aggregates.
Của các pháp là của các pháp như uẩn, v.v.
Avasesā niddhāretvāti ‘‘saṅgahitena asaṅgahita’’ntiādikā avasesā dvādasapi pucchitabbavissajjetabbadhammavisesaṃ niddhāretvā dhammānaṃ pucchanavissajjananayauddesāti yojanā.
"The remaining ones, having determined" is to be construed as: "the remaining twelve methods of questioning and answering phenomena, such as 'included by the unincluded,' specify the particular characteristics of the phenomena to be questioned and answered, and present the method of questioning and answering phenomena."
Các phần còn lại, sau khi đã xác định có thể được kết nối như sau: "các phần còn lại, tức là mười hai câu bắt đầu bằng ‘saṅgahitena asaṅgahitaṃ’, là sự trình bày về phương pháp hỏi và trả lời các pháp sau khi đã xác định đặc tính của các pháp cần được hỏi và trả lời."
Nanu ca ‘‘saṅgahitena asaṅgahita’’ntiādayopi yathāvuttavisesaṃ aniddhāretvā sāmaññena dhammānaṃ pucchanavissajjananayuddesāti codanaṃ sandhāyāha ‘‘saṅgahitena asaṅgahita’’ntiādi.
Anticipating the objection that "included by the unincluded" and so forth also refer to the method of questioning and answering phenomena generally, without determining the aforementioned specific characteristic, it states, "by the included and by the unincluded" and so forth.
Chẳng phải các câu như "saṅgahitena asaṅgahitaṃ" cũng là sự trình bày về phương pháp hỏi và trả lời các pháp một cách tổng quát mà không xác định đặc tính đã nói hay sao? Để giải quyết chất vấn này, ngài đã nói "saṅgahitena asaṅgahitaṃ" v.v.
Yassa attho ñāyati, saddo ca na payujjati, so lopoti veditabbo, āvuttiādivasena vā ayamattho dīpetabbo.
That whose meaning is understood, but whose word is not explicitly used, should be understood as an elision, or this meaning should be elucidated through repetition and so forth.
Trường hợp nào có ý nghĩa được hiểu nhưng từ ngữ không được sử dụng, thì đó nên được biết là sự lược bỏ (lopa), hoặc ý nghĩa này cần được làm rõ bằng cách lặp lại, v.v.
Tenāti luttaniddiṭṭhena asaṅgahita-saddena.
"Thereby" refers to the elided word 'asaṅgahita'.
Bởi nó là bởi từ ‘asaṅgahita’ được chỉ ra một cách lược bỏ.
Saṅgahitavisesavisiṭṭhoti cakkhāyatanena khandhasaṅgahena saṅgahitatāvisesavisiṭṭho, tena sotāyatanādibhāvena asaṅgahito sotapasādādiko yo ruppanasabhāvo dhammaviseso.
"Distinguished by the characteristic of inclusion" means distinguished by the characteristic of inclusion through the eye-base and the inclusion of aggregates, and thereby, the specific phenomenon, which is the nature of suffering such as the ear-base and ear-faculty, is unincluded.
Được đặc trưng bởi đặc tính được bao gồm là được đặc trưng bởi đặc tính được bao gồm trong sự bao gồm của uẩn bởi nhãn xứ; bởi nó, pháp đặc biệt có bản chất hoại diệt như nhĩ tịnh sắc, v.v., vốn không được bao gồm theo cách của nhĩ xứ, v.v.
Tannissito taṃ dhammavisesaṃ nissāya labbhamāno.
"Dependent on that" means obtained by relying on that specific phenomenon.
Phụ thuộc vào đó là có thể có được nhờ nương vào pháp đặc biệt đó.
‘‘Te dhammā katihi khandhehi…pe… catūhi khandhehi asaṅgahitā’’tiādinā asaṅgahitatāsaṅkhāto pucchāvissajjananayo parato pucchitvā vissajjiyamāno idha uddiṭṭho hoti.
The method of questioning and answering, termed 'uninclusion,' as in "By how many aggregates are these phenomena unincluded? ... by four aggregates," which is questioned and answered later, is here presented.
Phương pháp hỏi và trả lời được gọi là "tính không được bao gồm" qua câu "Các pháp ấy không được bao gồm bởi bao nhiêu uẩn... bởi bốn uẩn", vốn sẽ được hỏi và trả lời sau này, đã được trình bày ở đây.
Visesane karaṇavacananti iminā tassa dhammassa yathāvuttasaṅgahitatāvisesavisiṭṭhataṃyeva vibhāveti.
"Instrumental case in specification" clarifies only that the phenomenon is characterized by the aforementioned characteristic of inclusion.
Sử dụng cách ở công cụ trong ý nghĩa đặc tính bằng câu này, ngài chỉ làm rõ rằng pháp đó được đặc trưng bởi đặc tính được bao gồm như đã nói.
Evamete pucchitabbavissajjetabbadhammavisesaṃ niddhāretvā pucchanavissajjananayuddesā pavattāti veditabbā.
Thus, it should be understood that these methods of presentation of questioning and answering proceed by determining the specific characteristics of the phenomena to be questioned and answered.
Như vậy, cần hiểu rằng những sự trình bày về phương pháp hỏi và trả lời này diễn ra sau khi đã xác định đặc tính của các pháp cần được hỏi và trả lời.
Nanu ca ‘‘saṅgahitena asaṅgahita’’nti ettāvatāpi ayamattho labbhatīti?
"Is this meaning not obtained simply by 'included by the unincluded'?"
Chẳng phải chỉ cần nói "saṅgahitena asaṅgahitaṃ" là đã có thể hiểu được ý nghĩa này rồi sao?
Na labbhati tassa dhammamattadīpanato.
No, it is not obtained, because that merely elucidates the phenomenon.
Không thể hiểu được, vì nó chỉ trình bày về pháp đơn thuần.
Nayuddeso heso, na dhammuddeso.
For this is an exposition of methods, not an exposition of phenomena.
Đây là sự trình bày về phương pháp (nayuddeso), không phải sự trình bày về pháp (dhammuddeso).
Tathā hi pāḷiyaṃ saṅgahitenaasaṅgahitapadaniddese ‘‘cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā, āyatana…pe… dhātusaṅgahena asaṅgahitā’’ti vatvā ‘‘te dhammā katihi khandhehi…pe… asaṅgahitā’’ti (dhātu. 171) pucchitvā ‘‘te dhammā catūhi khandhehi dvīhāyatanehi aṭṭhahi dhātūhi asaṅgahitā’’ti dutiyaṃ asaṅgahitapadaṃ gahitaṃ.
Thus, in the Pāli, in the explanation of the terms 'saṅgahitena asaṅgahita' (included by the unincluded), after stating, "Those phenomena that are included by the aggregate inclusion through the eye-base are unincluded by the base ... and element inclusion," it is asked, "By how many aggregates are these phenomena unincluded? ... unincluded," and the second term 'asaṅgahita' (unincluded) is taken.
Thật vậy, trong kinh văn, khi giải thích thuật ngữ "saṅgahitena-asaṅgahita-pada", sau khi nói "những pháp nào được bao gồm bởi nhãn xứ trong sự bao gồm của uẩn, không được bao gồm trong sự bao gồm của xứ... của giới", ngài đã hỏi "các pháp ấy không được bao gồm bởi bao nhiêu uẩn...?" và từ ‘asaṅgahita’ thứ hai đã được sử dụng khi trả lời "các pháp ấy không được bao gồm bởi bốn uẩn, hai xứ, tám giới".
Aññathā ‘‘cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā, te dhammā āyatanasaṅgahena asaṅgahitā, dhātusaṅgahena asaṅgahitā.
Otherwise, it would simply be stated, "Those phenomena that are included by the aggregate inclusion through the eye-base are unincluded by the base inclusion, unincluded by the element inclusion.
Nếu không, đáng lẽ phải chỉ ra rằng: "những pháp nào được bao gồm bởi nhãn xứ trong sự bao gồm của uẩn, các pháp ấy không được bao gồm trong sự bao gồm của xứ, không được bao gồm trong sự bao gồm của giới.
Te katame’’icceva niddisitabbaṃ siyā.
Which are they?"
Chúng là những pháp nào?".
Esa nayoti atidesena dassitamatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘tesupī’’tiādi vuttaṃ.
"This method" refers to the statement "among those also" and so forth, made to make the meaning shown by analogy clearer.
Đây là phương pháp để làm rõ hơn ý nghĩa được trình bày bằng cách suy rộng, ngài đã nói "trong những trường hợp đó cũng vậy" v.v.
Tatiyapadenāti luttaniddesena gahetabbanti vuttapadaṃ sandhāyāha.
"By the third term" refers to the word stated to be understood by elision.
Bởi thuật ngữ thứ ba ngài nói đến thuật ngữ được cho là đã được hiểu qua sự chỉ định lược bỏ.
Kattuatthe karaṇaniddeso saṅgahitāsaṅgahitehi tehi dhammehi dhammānaṃ saṅgahitatāsaṅgahitatāya vuttattā.
"Instrumental case in the agent sense" because the inclusion and non-inclusion of phenomena are stated through those included and unincluded phenomena.
Sự chỉ định ở công cụ trong ý nghĩa chủ thể là do tính được bao gồm và không được bao gồm của các pháp được nói đến bởi chính các pháp được bao gồm và không được bao gồm đó.
Tathā hi tattha pāḷiyaṃ ‘‘tehi dhammehi ye dhammā’’ti dhammamukheneva saṅgahitatāsaṅgahitatā vuttā.
Thus, in the Pāli, the inclusion and non-inclusion are stated directly through phenomena, as in "those phenomena by those phenomena."
Thật vậy, trong kinh văn ở đó, tính được bao gồm và không được bao gồm đã được nói đến thông qua chính các pháp qua câu "những pháp nào bởi các pháp ấy".
Dutiyatatiyesu pana saṅgahitatāsaṅgahitatāsaṅkhātavisesanadvārena dhammānaṃ asaṅgahitatāsaṅgahitatā vuttāti tattha ‘‘visesane karaṇavacana’’nti vuttaṃ.
In the second and third cases, however, the non-inclusion and inclusion of phenomena are stated through the two specific characteristics of inclusion and non-inclusion; hence, it is stated, "instrumental case in specification" there.
Tuy nhiên, trong trường hợp thứ hai và thứ ba, tính không được bao gồm và tính được bao gồm của các pháp được nói đến thông qua hai đặc tính là tính được bao gồm và tính không được bao gồm, do đó ở đó đã nói là "sử dụng cách ở công cụ trong ý nghĩa đặc tính".
Tenāha ‘‘tattha hi…pe… dhammantarassā’’ti.
Therefore, he says, "For there ... of another phenomenon."
Do đó, ngài nói "bởi vì ở đó... của một pháp khác".
Tattha sabhāvantarenāti saṅgahitatāsaṅgahitatāsaṅkhātena sabhāvantarena pakārantarena.
There, "by another nature" refers to another mode of existence, such as inclusion or non-inclusion.
Trong đó, bởi một bản chất khác là bởi một bản chất khác, một phương cách khác, được gọi là tính được bao gồm và tính không được bao gồm.
Sabhāvantarassāti asaṅgahitatāsaṅgahitatāsaṅkhātassa sabhāvantarassa.
"Of another nature" refers to another nature, such as non-inclusion or inclusion.
Của một bản chất khác là của một bản chất khác được gọi là tính không được bao gồm và tính được bao gồm.
Etesūti catutthapañcamesu.
"In these" refers to the fourth and fifth.
Trong những trường hợp này là trong trường hợp thứ tư và thứ năm.
Dhammantarenāti aññadhammena.
"By another phenomenon" means by a different phenomenon.
Bởi một pháp khác là bởi một pháp khác.
Dhammantarassāti tato aññassa dhammassa visesanaṃ kataṃ.
"Of another phenomenon" means a specification made of a phenomenon other than that.
Của một pháp khác là sự đặc trưng hóa của một pháp khác với pháp đó đã được thực hiện.
Tattha hi antarena pakāravisesāmasanaṃ dhammeneva dhammo visesitoti.
For there, a specific type of connection is made internally, and a phenomenon is specified by a phenomenon itself.
Bởi vì ở đó, việc đề cập đến một phương cách đặc biệt không phải bằng một yếu tố trung gian, mà một pháp được đặc trưng hóa bởi chính một pháp khác.
Ādipadenevāti ‘‘saṅgahitenā’’tiādinā vuttena paṭhamapadeneva.
"By the initial term alone" refers to the first term stated as "by the included" and so forth.
Chỉ bằng thuật ngữ đầu tiên là chỉ bằng thuật ngữ đầu tiên đã được nói đến trong câu "saṅgahitena" v.v.
Itarehīti ‘‘sampayuttaṃ vippayutta’’ntiādinā vuttehi dutiyatatiyapadehi.
"By the others" refers to the second and third terms stated as "associated and dissociated" and so forth.
Bởi các thuật ngữ khác là bởi các thuật ngữ thứ hai và thứ ba đã được nói đến trong câu "sampayuttaṃ vippayuttaṃ" v.v.
Etthāti ekādasamādīsu catūsu.
"Here" refers to the four beginning with the eleventh.
Ở đây là trong bốn trường hợp bắt đầu từ trường hợp thứ mười một.
Dutiyatatiyesu viya visesane eva karaṇavacanaṃ daṭṭhabbaṃ, na catutthapañcamesu viya kattuattheti adhippāyo.
The intention is that the instrumental case should be seen only in specification, as in the second and third cases, and not in the agent sense, as in the fourth and fifth cases.
Ý định là: cần hiểu rằng cách ở công cụ được sử dụng trong ý nghĩa đặc tính, giống như trong trường hợp thứ hai và thứ ba, chứ không phải trong ý nghĩa chủ thể như trong trường hợp thứ tư và thứ năm.
Pucchāvissajjanānantiādinā tamevatthaṃ vibhāveti.
By "of questioning and answering" and so forth, he clarifies that very meaning.
Bằng câu "của việc hỏi và trả lời" v.v., ngài làm rõ chính ý nghĩa đó.
Vividhakappanatoti vividhaṃ bahudhā kappanato, saṅgahāsaṅgahānaṃ visuṃ saha ca visesanavisesitabbabhāvakappanatoti attho.
"By various distinctions" means by distinguishing in various ways, in many ways; that is, distinguishing the states of being specified and that which is specified, separately and together, for inclusion and non-inclusion.
Do sự sắp xếp đa dạng là do sự sắp xếp theo nhiều cách, nhiều hình thức; ý nghĩa là do sự sắp xếp mối quan hệ đặc tính và đối tượng được đặc trưng hóa của các sự bao gồm và không bao gồm một cách riêng rẽ và cùng nhau.
Taṃ pana vikappanaṃ vuttākārena vibhajanaṃ hotīti āha ‘‘vibhāgatoti attho’’ti.
That distinction, however, is a division in the stated manner, hence he says, "The meaning is division."
Tuy nhiên, sự sắp xếp đó chính là sự phân chia theo cách đã nói, do đó ngài nói "ý nghĩa là sự phân chia".
Sanniṭṭhānalakkhaṇena adhimokkhena sampayuttadhammā ārammaṇe nicchayanākārena pavattiyā sanniṭṭhānavasena vuttadhammā.
"Phenomena stated based on determination" are phenomena associated with resolution (adhimokkha), which has the characteristic of settling, operating by way of settling on an object with certainty.
Các pháp tương ưng với adhimokkha (sự quyết định), có đặc tính là sự xác quyết, là các pháp được nói đến với vai trò xác quyết trong đối tượng thông qua sự sanh khởi theo cách thức xác định.
Te ca tehi saddhiṃ tadavasiṭṭhe dvipañcaviññāṇavicikicchāsahagatadhamme ca saṅgahetvā āha ‘‘sanniṭṭhānavasena vuttā ca sabbe ca cittuppādā sanniṭṭhānavasena vuttasabbacittuppādā’’ti.
And including these and the remaining phenomena associated with the fivefold consciousness and doubt, he says, "All thought-arisings stated based on determination are all thought-arisings stated based on determination."
Và ngài đã nói, bao gồm cả chúng và các pháp còn lại là hai nhóm năm thức và các pháp đi cùng với hoài nghi: "tất cả các tâm sanh khởi được nói đến với vai trò xác quyết, và tất cả các tâm sanh khởi được nói đến với vai trò xác quyết".
Itareti phassādayo.
"The others" are touch and so forth.
Các pháp khác là xúc, v.v.
Sabbesanti ekūnanavutiyā cittuppādānaṃ.
"Of all" refers to the eighty-nine thought-arisings.
Của tất cả là của tám mươi chín tâm sanh khởi.
Pariggahetabbāti saṅgahādivasena pariggaṇhitabbā.
"To be comprehended" means to be comprehended by way of inclusion and so forth.
Cần được nắm bắt là cần được nắm bắt theo phương diện bao gồm, v.v.
Mahāvisayena adhimokkhena.
"By the great object" refers to resolution.
Bởi đối tượng lớn là bởi adhimokkha.
Aññesanti vitakkādīnaṃ.
"Of others" refers to initial application and so forth.
Của các pháp khác là của tầm, v.v.
Vacanaṃ sandhāyāti ‘‘adhimuccanaṃ adhimokkho, so sanniṭṭhānalakkhaṇo’’ti dhammasaṅgahavaṇṇanāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. yevāpanakavaṇṇanā) ‘‘taṇhāpaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo’’ti paṭiccasamuppādavibhaṅge ca āgataṃ vacanaṃ sandhāya.
"Referring to the statement" refers to the statements found in the Dhammasaṅgaha Commentary on the explanation of terms: "resolution is resolving, its characteristic is determination" and in the Paṭiccasamuppāda-vibhaṅga: "Resolution due to craving, existence due to resolution."
Nhắm đến lời dạy là nhắm đến lời dạy đã được trình bày trong giải thích Dhammasaṅgaṇī rằng "sự quyết định là adhimokkha, nó có đặc tính là sự xác quyết", và trong phân tích Paticcasamuppāda rằng "do ái làm duyên, có adhimokkha; do adhimokkha làm duyên, có hữu".
Atthe satīti ‘‘sanniṭṭhāna…pe… sādhāraṇato’’ti evamatthe vuccamāne.
"When there is meaning" refers to when the meaning is spoken as "determination ... because of commonality."
Khi có ý nghĩa là khi ý nghĩa được nói đến như sau: "sự xác quyết... do tính phổ biến".
Vattabbesūti saṅgahādipariggahatthaṃ vattabbesu.
"To be spoken" refers to what is to be spoken for the purpose of comprehending inclusion and so forth.
Trong số các pháp cần được nói đến là trong số các pháp cần được nói đến để nắm bắt sự bao gồm, v.v.
Vuttā phassādayo manasikārapariyosānā.
The "touch and so forth" stated conclude with attention.
Xúc, v.v. đã được nói đến, kết thúc bằng tác ý.
Tādisassāti phassādisadisassa sādhāraṇassa adhimokkhasadisassa asādhāraṇassa aññassa dhammassa abhāvā.
"Of such a kind" because there is no other phenomenon like touch and so forth, which is common, or like resolution, which is uncommon.
Của một pháp tương tự như vậy là do không có một pháp nào khác vừa phổ biến tương tự như xúc, v.v., vừa không phổ biến tương tự như adhimokkha.
Nanu jīvitindriyacittaṭṭhitiyopi sādhāraṇāti?
Is it not common to the life faculty and the stability of consciousness as well?
Chẳng phải sinh mạng quyền và sự an trú của tâm cũng là các pháp phổ thông hay sao?
Saccaṃ sādhāraṇā, atthi pana visesoti dassento āha ‘‘jīvitindriyaṃ panā’’tiādi.
Indeed, it is common, but showing that there is a distinction, he says, " However, the life faculty…" and so on.
Quả thật là phổ thông, nhưng vì có sự đặc biệt, nên ngài đã nói ‘‘jīvitindriyaṃ panā’’tiādi (còn sinh mạng quyền thì...) để chỉ rõ điều đó.
Asamādhisabhāvā balabhāvaṃ appattā sāmaññasaddeneva vattabbāti yojanā.
The construction is that the non-concentration nature, not having reached the state of strength, should be spoken of by the general term itself.
Cần hiểu rằng: vì không có bản chất của định, chưa đạt đến trạng thái mạnh mẽ, nên chỉ được gọi bằng từ ngữ thông thường.
Sāmaññavisesasaddehi cāti sāmaññavisesasaddehi vattabbā ca samādhisabhāvā cittekaggatā.
" And by general and specific terms" means that concentration-nature one-pointedness of mind should be spoken of by general and specific terms.
Sāmaññavisesasaddehi cāti: và nhất tâm, vốn có bản chất của định, thì được gọi bằng cả từ ngữ thông thường lẫn từ ngữ đặc biệt.
Visesasaddavacanīyaṃ aññanti balappattasamādhito aññaṃ sāmaññasaddena byāpetabbaṃ, visesasaddena ca nivattetabbaṃ natthi samādhisabhāvāya eva cittekaggatāya gahitattā.
" Something else to be denoted by a specific term" means that there is nothing other than concentration that has reached strength to be encompassed by a general term and excluded by a specific term, because one-pointedness of mind itself, in its concentration nature, is already grasped.
Visesasaddavacanīyaṃ aññanti: ngoài định đã đạt đến trạng thái mạnh mẽ, không có gì khác cần được bao hàm bởi từ ngữ thông thường và loại trừ bởi từ ngữ đặc biệt, vì nó đã được bao gồm trong nhất tâm vốn có bản chất của định.
Na aññabyāpakanivattako sāmaññaviseso anañña…pe… viseso, tassa dīpanato.
General and specific terms do not encompass and exclude something else; it is not something else… (similarly)… specific, as it is an elucidation of that.
Sự phân biệt thông thường và đặc biệt không bao hàm hay loại trừ cái khác được gọi là anañña…pe… viseso (sự phân biệt không liên quan đến cái khác); do sự chỉ rõ điều đó.
Tasseva dhammassāti tasseva balappattasamādhidhammassa.
" Of that same phenomenon" means of that same phenomenon of concentration that has reached strength.
Tasseva dhammassāti: của chính pháp định đã đạt đến trạng thái mạnh mẽ đó.
Bhedadīpakehīti visesadīpakehi samādhibalādivacanehi vattabbā.
" By terms indicating distinction" means to be spoken of by distinguishing terms like concentration-strength and so on.
Bhedadīpakehīti: cần được gọi bằng các từ ngữ chỉ rõ sự đặc biệt như samādhibala (định lực), v.v.
Vuttalakkhaṇā anaññabyāpakanivattakasāmaññavisesadīpanā saddā.
Characterized as stated are terms that elucidate general and specific characteristics, neither encompassing nor excluding anything else.
Vuttalakkhaṇā: các từ ngữ có đặc tính đã nói, tức là chỉ rõ sự phân biệt thông thường và đặc biệt mà không bao hàm hay loại trừ cái khác.
Tato viparītehi aññaṃ byāpetabbaṃ nivattetabbañca gahetvā pavattehi sāmaññavisesasaddeheva na sukhādisabhāvā vedanā viya vattabbā.
Therefore, it should not be spoken of, like the feeling of pleasure, etc., by general and specific terms that, being contrary to those, take something else to be encompassed and excluded.
Do đó, không nên được gọi bằng các từ ngữ thông thường và đặc biệt viparītehi (ngược lại), tức là những từ ngữ được dùng để bao hàm và loại trừ cái khác, giống như thọ có bản chất là lạc, v.v.
Tasmāti yasmā asamādhisabhāvā samādhisabhāvāti dvedhā bhinditvā gahitā cittekaggatā, tasmā.
" Therefore" means because one-pointedness of mind is taken as having been divided into two: the non-concentration nature and the concentration nature; therefore.
Tasmāti: vì nhất tâm được phân chia và xem xét theo hai phương diện là không có bản chất của định và có bản chất của định, cho nên.
Asamādhisabhāvameva pakāseyya visesasaddanirapekkhaṃ pavattamānattā.
It would only declare the non-concentration nature, as it operates independently of specific terms.
Asamādhisabhāvameva pakāseyya: nó chỉ biểu thị bản chất không phải là định, vì nó được dùng độc lập với từ ngữ đặc biệt.
Itaroti samādhibalādiko visesasaddo.
" The other" refers to specific terms such as concentration-strength and so on.
Itaroti: từ ngữ đặc biệt khác, như định lực, v.v.
Idhāti imasmiṃ abbhantaramātikuddese, sādhāraṇe phassādike, mahāvisaye vā adhimokkhe uddisiyamāne.
" Here" means in this internal mātikā exposition, or when referring to common things like contact, or when adhimokkha is expounded in a broad sense.
Idhāti: ở đây, trong phần đề mục nội bộ này, khi các pháp phổ thông như xúc, v.v., hoặc trong phạm vi rộng lớn là thắng giải đang được nêu lên.
Nanu ca abhinditvā gayhamānā cittekaggatā vedanā viya sādhāraṇā hotīti codanaṃ sandhāyāha ‘‘abhinnāpi vā’’tiādi.
Referring to the objection, "Is it not that one-pointedness of mind, when taken undivided, is common like feeling?", he says, " Or even undivided" and so on.
Chẳng phải nhất tâm, khi được xem xét không phân chia, cũng là pháp phổ thông như thọ hay sao? Để giải đáp thắc mắc này, ngài nói ‘‘abhinnāpi vā’’tiādi (hoặc dù không được phân chia...).
‘‘Cittassa ṭhiti cittekaggatā avisāhaṭamānasatā (dha. sa. 11, 15).
"The stability of consciousness is one-pointedness of mind, an undistracted mental state (Dhs. 11, 15).
‘‘Sự an trú của tâm là nhất tâm, là tâm không phân tán.
Arūpīnaṃ dhammānaṃ āyu ṭhitī’’ti (dha. sa. 19) vacanato samādhijīvitindriyānaṃ aññadhammanissayena vattabbatā veditabbā.
The life and stability of formless phenomena" (Dhs. 19)—from this statement, the dependence of concentration and the life faculty on other phenomena should be understood.
Tuổi thọ của các pháp vô sắc là sự tồn tại’’, theo đó, cần hiểu rằng aññadhammanissayena vattabbatā (tính chất cần được nói đến nương vào pháp khác) của định và sinh mạng quyền.
Na arahatīti idha uddesaṃ na arahati samukheneva vattabbesu phassādīsu uddisiyamānesūti attho.
" Is not fitting" means, here, it is not fitting for exposition when contact and so on are being expounded directly.
Na arahatīti: không thích hợp để nêu lên ở đây, nghĩa là khi các pháp như xúc, v.v., vốn cần được nói đến một cách trực tiếp, đang được nêu lên.
6. ‘‘Abhiññeyyadhammabhāvena vuttā cattāro khandhā hontī’’tiādinā, ‘‘rūpakkhandho abhiññeyyo’’tiādinā ca abhiññātalakkhaṇavisayāti āha ‘‘sabhāvato abhiññātāna’’nti.
6. "The four khandhas are said to be in the aspect of knowable phenomena" and so on, and "the rūpakkhandha is knowable" and so on, indicating that it is characterized by abhiññā (direct knowledge), he says, " of those directly known by nature."
6. Bằng câu nói ‘‘bốn uẩn được nói đến với tư cách là các pháp cần được liễu tri’’, v.v., và ‘‘sắc uẩn cần được liễu tri’’, v.v., ngài muốn nói rằng chúng là đối tượng có đặc tính được liễu tri, nên đã nói ‘‘sabhāvato abhiññātāna’’nti (của các pháp được liễu tri về tự tánh).
Pariññeyyatādīti ādi-saddena pahātabbasacchikātabbabhāvetabbatā saṅgayhati.
" As something to be fully understood, etc."—the word " etc." includes the aspects of being abandoned, realized, and developed.
Pariññeyyatādīti: từ ādi (v.v.) bao gồm cả tính chất cần được đoạn trừ, cần được chứng ngộ, và cần được tu tập.
Adhipatiyādīti adhipatipaccayabhāvaupaṭṭhānapadahanādīni.
" As predominant condition, etc." means the aspect of being a predominant condition, proximate cause, abandoning, etc.
Adhipatiyādīti: các trạng thái như tăng thượng duyên, các niệm xứ, v.v.
Saccādiviseso viyāti dukkhasaccādipariyāyo abhiññeyyapīḷanaṭṭhādiviseso viya.
" Like the distinctions of the Truths, etc." means like the distinguishing aspects of the Noble Truths, such as dukkha-sacca (suffering truth) being knowable and having the characteristic of oppression.
Saccādiviseso viyāti: giống như sự đặc biệt của khổ đế, v.v., tức là các đặc tính như cần được liễu tri, có nghĩa là bức bách, v.v.
Evañca katvāti nayamukhamātikāya abhiññeyyanissayena vuccamānattā eva.
" And having done so" means precisely because it is stated with reference to knowable things in the nayamukhamātikā (methodological matrix).
Evañca katvāti: chính vì được nói đến nương vào pháp cần liễu tri trong đề mục về phương pháp.
Tesaṃ rūpadhammānaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ khandhabhāvena viya rūpakkhandhabhāvena sabhāgatā hoti, na vedanākkhandhādibhāvenāti saṅgahalakkhaṇamāha.
" Of these form phenomena"—he states the characteristic of inclusion: there is similarity in nature as the rūpakkhandha among the five khandhas, but not as the vedanākkhandha and so on.
Tesaṃ rūpadhammānaṃ: của các sắc pháp ấy, tức năm uẩn, ngài đã nêu ra đặc tính thu nhiếp rằng: giống như chúng có tính chất là uẩn, rūpakkhandhabhāvena sabhāgatā hoti, chúng có tính chất đồng loại với tư cách là sắc uẩn, chứ không phải với tư cách là thọ uẩn, v.v.
Itīti tasmā, yasmā rūpadhammā aññamaññaṃ rūpakkhandhabhāvena sabhāgā, tasmāti attho.
" Thus" means therefore, since form phenomena are similar to each other in nature as the rūpakkhandha; thus, is the meaning.
Itīti: vì thế; nghĩa là, vì các sắc pháp đồng loại với nhau về phương diện sắc uẩn, cho nên.
Rūpakkhandhabhāvasaṅkhātena rūpakkhandhabhāvena atthamukheneva gahaṇe.
" By what is called the nature of the rūpakkhandha" means when grasping through the meaning aspect of the rūpakkhandha nature.
Rūpakkhandhabhāvasaṅkhātena: khi xem xét qua ý nghĩa, tức là qua tính chất của sắc uẩn.
Saddadvārena pana gahaṇe rūpakkhandhavacanasaṅkhātena vā rūpakkhandhavacanavacanīyatāsaṅkhātena.
However, when grasping through the word aspect, it is " or by what is called the expression 'rūpakkhandha'" or what is called the referent of the word 'rūpakkhandha'.
Còn khi xem xét qua từ ngữ, thì rūpakkhandhavacanasaṅkhātena vā: tức là qua tính chất có thể được gọi bằng từ "sắc uẩn".
Idāni tamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘rūpakkhandhoti hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to make that very meaning clearer, it is said, " For by 'rūpakkhandha'" and so on.
Bây giờ, để làm rõ hơn ý nghĩa đó, câu ‘‘rūpakkhandhoti hī’’tiādi (bởi vì sắc uẩn là...) đã được nói đến.
40. Yadipi ekakepi sadisaṃ vissajjanaṃ vissajjanaṃ samudayamaggasaccānaṃ ‘‘samudayasaccaṃ ekena khandhena…pe… maggasaccaṃ ekena khandhena ekenāyatanena ekāya dhātuyā saṅgahitaṃ, catūhi khandhehi ekādasahi āyatanehi sattarasahi dhātūhi asaṅgahita’’nti (dhātu. 41) niddiṭṭhattā.
40. " Even if the answer is the same for single items"—the answers for the truths of origin and path are given as: "the truth of origin is included in one khandha... (similarly)... the truth of path is included in one khandha, one āyatana, one dhātu, and is not included in four khandhas, eleven āyatanas, seventeen dhātus" (Dhātu. 41).
40. Yadipi ekakepi sadisaṃ vissajjanaṃ: mặc dù câu trả lời cho từng pháp đơn lẻ là tương tự, vì tập đế và đạo đế đã được giải thích rằng: ‘‘Tập đế được thu nhiếp bởi một uẩn...đạo đế được thu nhiếp bởi một uẩn, một xứ, một giới; không được thu nhiếp bởi bốn uẩn, mười một xứ, mười bảy giới’’,
Etthāti etasmiṃ indriyapadaniddese.
" Here" means in this exposition of the term 'indriya'.
Etthāti: trong phần chi tiết về đoạn quyền này.
Cakkhusotacakkhusukhindriyadukānanti cakkhusotadukaṃ cakkhusukhindriyadukanti etesaṃ dukānaṃ.
" Of the pairs of eye-ear and eye-pain faculties" means the pair of eye and ear, and the pair of eye and pain faculties.
Cakkhusotacakkhusukhindriyadukānanti: của các cặp này, tức là cặp nhãn-nhĩ quyền và cặp nhãn-lạc quyền.
Cakkhusotasukhindriyānañhi ‘‘ekena khandhena ekenāyatanena ekāya dhātuyā saṅgahitaṃ, catūhi khandhehi ekādasahi āyatanehi sattarasahi dhātūhi asaṅgahita’’nti ekake sadisaṃ vissajjanaṃ.
For the eye, ear, and pain faculties, the answer is the same for single items: "included in one khandha, one āyatana, one dhātu, and not included in four khandhas, eleven āyatanas, seventeen dhātus."
Bởi vì câu trả lời cho từng pháp nhãn, nhĩ và lạc quyền là tương tự: ‘‘được thu nhiếp bởi một uẩn, một xứ, một giới; không được thu nhiếp bởi bốn uẩn, mười một xứ, mười bảy giới’’.
Cakkhusotindriyadukassa pana ‘‘cakkhundriyañca sotindriyañca ekena khandhena dvīhāyatanehi dvīhi dhātūhi saṅgahitā, catūhi khandhehi dasahāyatanehi soḷasahi dhātūhi asaṅgahitā’’ti, ‘‘cakkhundriyañca sukhindriyañca dvīhi khandhehi dvīhāyatanehi dvīhi dhātūhi saṅgahitā, tīhi khandhehi dasahāyatanehi soḷasahi dhātūhi asaṅgahitā’’ti cakkhusukhindriyadukassa ca asadisaṃ vissajjanaṃ.
However, for the pair of eye and ear faculties, the answer is: "the eye faculty and the ear faculty are included in one khandha, two āyatanas, two dhātus, and are not included in four khandhas, ten āyatanas, sixteen dhātus." And for the pair of eye and pain faculties, the answer is: "the eye faculty and the pain faculty are included in two khandhas, two āyatanas, two dhātus, and are not included in three khandhas, ten āyatanas, sixteen dhātus," meaning the answer is not the same.
Còn đối với cặp nhãn-nhĩ quyền thì: ‘‘nhãn quyền và nhĩ quyền được thu nhiếp bởi một uẩn, hai xứ, hai giới; không được thu nhiếp bởi bốn uẩn, mười xứ, mười sáu giới’’, và đối với cặp nhãn-lạc quyền thì: ‘‘nhãn quyền và lạc quyền được thu nhiếp bởi hai uẩn, hai xứ, hai giới; không được thu nhiếp bởi ba uẩn, mười xứ, mười sáu giới’’, nên câu trả lời là asadisaṃ vissajjanaṃ (không tương tự).
Nāpi dukehi tikassāti cakkhusotacakkhusukhindriyādidukehi cakkhusotasukhindriyāditikassa nāpi sadisaṃ vissajjanaṃ.
" Nor is it for triads from pairs" means that the answer for the triad of eye, ear, and pain faculties is not the same as for the pairs of eye-ear, eye-pain faculties, and so on.
Nāpi dukehi tikassāti: câu trả lời cho bộ ba nhãn-nhĩ-lạc quyền, v.v., cũng không tương tự với các cặp nhãn-nhĩ quyền, nhãn-lạc quyền, v.v.
Idhāti saccapadaniddese.
" Here" means in the exposition of the term 'sacca'.
Idhāti: trong phần chi tiết về đoạn đế này.
Tikena cāti dukkhasamudayamaggāditikena ca.
" And by triads" means by the triads of suffering, origin, path, and so on.
Tikena cāti: và với bộ ba khổ-tập-đạo đế, v.v.
‘‘Pañcahi khandhehi dvādasahāyatanehi aṭṭhārasahi dhātūhi saṅgahitā, na kehici khandhehi na kehici āyatanehi na kāhici dhātūhi asaṅgahitā’’ti sadisaṃ vissajjanaṃ.
"Included in five khandhas, twelve āyatanas, eighteen dhātus, and not included in any khandhas, any āyatanas, any dhātus," the answer is the same.
Câu trả lời là tương tự: ‘‘được thu nhiếp bởi năm uẩn, mười hai xứ, mười tám giới; không được thu nhiếp bởi bất kỳ uẩn nào, bất kỳ xứ nào, bất kỳ giới nào’’.
61. Avijjāvacanenāti ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’ti ettha avijjāggahaṇena.
61. " By the mention of ignorance" means by the inclusion of ignorance in "conditioned by ignorance are formations."
61. Avijjāvacanenāti: bằng việc đề cập đến vô minh trong câu ‘‘do vô minh làm duyên, các hành sanh khởi’’.
Visesanaṃ na kattabbaṃ, ‘‘sabbampi viññāṇa’’nti vattabbanti adhippāyo.
" No qualification should be made," the intention being that it should be stated as "all consciousness."
Visesanaṃ na kattabbaṃ,: không cần phải thêm từ chỉ định, ý muốn nói rằng nên nói là ‘‘tất cả thức’’.
Tattha kāraṇamāha ‘‘kusalādīnampī’’tiādinā.
He states the reason for this with " and of wholesome, etc." and so on.
Ngài nêu lý do cho điều đó bằng câu ‘‘kusalādīnampī’’tiādinā (bởi vì các pháp thiện, v.v., cũng...).
Vissajjanāsadisena sabbaviññāṇādisaṅgahaṇato.
" Because the answer is not the same" means because it encompasses all consciousness, etc.
Vissajjanāsadisena: do sự thu nhiếp tất cả thức, v.v., không tương tự với câu trả lời.
Tesanti viññāṇādipadānaṃ.
" Of those" refers to the terms consciousness, etc.
Tesanti: của các đoạn thức, v.v.
Idhāti imasmiṃ paṭhamanaye.
" Here" means in this first method.
Idhāti: trong cách thứ nhất này.
Akammajānampi saṅgahitatā viññāyati saddāyatanassapi gahitattā.
" The inclusion of even non-karma-born things is understood," as even the sound āyatana is included.
Akammajānampi saṅgahitatā viññāyati: sự thu nhiếp cả các pháp không do nghiệp sanh cũng được biết đến, vì thinh xứ cũng được bao gồm.
71. Jāyamāna…pe… mānānanti jāyamānādiavatthānaṃ dhammānaṃ.
71. " Of the arising… (similarly)… existing" means of phenomena in the states of arising, etc.
71. Jāyamāna…pe… mānānanti: của các pháp trong các trạng thái đang sanh, v.v.
Jāyamānādibhāvamattattāti nibbattanādiavatthāmattabhāvato.
" Merely as the state of arising, etc." means as merely the state of originating, etc.
Jāyamānādibhāvamattattāti: vì chỉ là trạng thái đang sanh khởi, v.v.
Vinibbhujjitvāti avatthābhāvato vinibbhogaṃ katvā.
" Having separated" means having made a distinction from the state of being a condition.
Vinibbhujjitvāti: tách rời ra khỏi trạng thái.
Paramatthato avijjamānāni, sabhāvamattabhūtānīti paramatthadhammānaṃ avatthābhāvamattabhūtāni.
Non-existent in ultimate reality, " merely the nature" means merely the states of ultimate phenomena.
Theo chân đế thì chúng không hiện hữu, sabhāvamattabhūtānīti: chúng chỉ là các trạng thái của các pháp chân đế.
Aparamatthasabhāvānipi rūpadhammassa nibbattiādibhāvato ruppanabhāvena gayhanti.
Even though they are not ultimate realities, they are included as material phenomena due to their nature of arising and so on, and their characteristic of being afflicted.
Mặc dù không phải là các thực tính tối hậu, (chúng) vẫn được kể vào do đặc tính biến hoại vì là trạng thái sanh khởi v.v... của sắc pháp.
Tato ‘‘rūpakkhandhassa sabhāgāni, arūpānaṃ pana jātijarāmaraṇānī’’ti ānetvā yojanā.
Therefore, the application is made by stating, "They are similar to the rūpakkhandha, while for immaterial phenomena (arūpa), they are birth, aging, and death."
Do đó, cần phải dẫn đến và liên kết rằng: ‘(chúng) tương đồng với sắc uẩn, còn sanh, già, chết (thuộc) về các pháp vô sắc’.
Ekekabhūtānīti yathā ekasmiṃ rūpakalāpe jātiādīni ekekāniyeva honti, evaṃ ekasmiṃ arūpakalāpepīti vuttaṃ.
The phrase " existing individually" is said to mean that just as birth and so on exist individually in a single rūpa-kalāpa, so too do they exist individually in a single arūpa-kalāpa.
Từng cái một, được nói ra là: giống như trong một tổng hợp sắc, các pháp sanh v.v... chỉ là từng cái một, cũng vậy, trong một tổng hợp vô sắc cũng thế.
Tenāha ‘‘rūpakalāpajātiādīni viyā’’tiādi.
Hence, it states: " like the birth and so on of a rūpa-kalāpa," and so forth.
Do đó, ngài đã nói: “giống như sanh v.v... của tổng hợp sắc” v.v...
Anubhavanasañjānanavijānanakiccānaṃ vedanādīnaṃ nibbattiādibhūtānipi jātiādīni tathā na gayhantīti āha ‘‘vediyana…pe… agayhamānānī’’ti.
It states " feeling... etc.... not included" to indicate that birth and so on, which are the arising and so forth of the functions of experiencing, cognizing, and knowing of feeling and so on, are not thus included.
Ngài nói “không được kể vào… (v.v.)... như cảm thọ” để chỉ rằng các pháp sanh v.v..., vốn là sự sanh khởi v.v... của thọ v.v... có phận sự cảm nhận, ghi nhận, và nhận biết, lại không được kể vào theo cách đó.
Tena vedanākkhandhādīhi jātiādīnaṃ saṅgahābhāvamāha.
This indicates that birth and so on are not included among the aggregate of feeling and so on.
Qua đó, ngài nói lên việc sanh v.v... không được bao gồm bởi các thọ uẩn v.v...
‘‘Jāti, bhikkhave, aniccā saṅkhatā’’tiādivacanato jātiādīnampi saṅkhatapariyāyo atthīti saṅkhatābhisaṅkharaṇakiccena saṅkhārakkhandhena tesaṃ saṅgahoti vuttaṃ ‘‘saṅkhatā…pe… sabhāgānī’’ti.
Since there is a designation of conditioned things for birth and so on in passages like "Birth, monks, is impermanent, conditioned," it is said that they are included in the saṅkhārakkhandha through the function of conditioning conditioned things, as stated in " conditioned... etc.... similar."
Do lời dạy như “Này các Tỳ khưu, sanh là vô thường, là pháp hữu vi”, nên sanh v.v... cũng có ý nghĩa là pháp hữu vi, do đó đã được nói rằng “do là pháp hữu vi… (v.v.)... tương đồng” để chỉ chúng được bao gồm bởi hành uẩn, với phận sự tạo tác các pháp hữu vi.
Teneva ca saṅkhārakkhandhassa anekantaparamatthakiccatā veditabbā.
And by this, the non-exclusive ultimate function of the saṅkhārakkhandha should be understood.
Và cũng chính vì lẽ đó, cần phải hiểu rằng phận sự của hành uẩn không hoàn toàn là thực tính tối hậu.
Tathā duvidhānīti vuttappakārena rūpārūpadhammānaṃ nibbattiādibhāvena dvippakārāni.
Likewise, two kinds refers to two types based on the arising and so on of material and immaterial phenomena as described.
Tương tự, có hai loại, nghĩa là có hai loại do là trạng thái sanh khởi v.v... của các pháp sắc và vô sắc theo cách đã nói.
Tenāti yathāvuttasabhāgatthena.
By this means by the aforementioned similarity.
Do đó, nghĩa là do ý nghĩa tương đồng đã nói.
Tehi khandhādīhīti rūpakkhandhasaṅkhārakkhandhadhammāyatanadhammadhātūhi.
By these aggregates and so on refers to the rūpakkhandha, saṅkhārakkhandha, dhamma-āyatana, and dhamma-dhātu.
Bởi các uẩn v.v... ấy, nghĩa là bởi sắc uẩn, hành uẩn, pháp xứ, và pháp giới.
171. ‘‘Saṅgahitena asaṅgahita’’nti ettha saṅgahitāsaṅgahitasaddā bhinnādhikaraṇā na gahetabbā visesanavisesitabbatāya icchitattā.
In the phrase " Included, not-included," the words "included" and "not-included" should not be taken as having different substrates, because they are intended to be a specific qualification.
171. Ở đây, trong câu “Được bao gồm bởi cái không bao gồm”, các từ “được bao gồm” và “không bao gồm” không nên được hiểu là có đối tượng khác nhau, vì chúng được mong muốn có mối quan hệ giữa tính từ và danh từ được bổ nghĩa.
Yo hi dhammo saṅgahitatāvisesavisiṭṭho asaṅgahito heṭṭhā uddiṭṭho, sveva idha asaṅgahitabhāvena pucchitvā vissajjīyatīti dassento ‘‘yaṃ taṃ…pe… tadeva dassento’’ti āha.
Explaining that the dharma which is qualified by being included and which was previously stated as not-included, is itself here questioned and answered in terms of its not-included state, it says " what that... etc.... indicating that very thing."
Ngài nói “Pháp nào… (v.v.)... để chỉ chính điều đó” nhằm cho thấy rằng: pháp nào đã được nêu ở phần dưới với đặc tính là được bao gồm, thì chính pháp đó ở đây được hỏi và trả lời với trạng thái là không được bao gồm.
Ye hi dhammā cakkhāyatanena khandhasaṅgahena saṅgahitā, āyatanadhātusaṅgahena ca asaṅgahitā, tesaṃyeva puna khandhādīhi asaṅgaho pucchitvā vissajjito.
Those very phenomena which are included by the aggregate-inclusion of the eye-sense base and not-included by the āyatana- and dhātu-inclusion are again questioned and answered as not-included by the aggregates and so on.
Thật vậy, những pháp nào được bao gồm bởi nhãn xứ theo sự bao gồm của uẩn, và không được bao gồm theo sự bao gồm của xứ và giới, thì chính sự không bao gồm của chúng bởi các uẩn v.v... lại được hỏi và trả lời.
Tena vuttaṃ ‘‘cakkhāyatanena…pe… āhā’’ti.
Therefore, it is stated, " by the eye-sense base... etc.... said."
Do đó, ngài đã nói: “Bởi nhãn xứ… (v.v.)... đã nói”.
Sabbatthāti sabbesu nayesu vāresu ca.
In all cases means in all methods and turns.
Ở mọi nơi, nghĩa là trong tất cả các phương pháp và các phần.
Khandhādisaṅgahasāmaññānanti ‘‘khandhasaṅgahenā’’tiādinā avisesena vuttānaṃ khandhādisaṅgahānaṃ.
Of the generality of aggregate-inclusions and so on refers to the aggregate-inclusions and so on mentioned without distinction, such as "by aggregate-inclusion."
Của sự bao gồm chung của uẩn v.v..., nghĩa là của các sự bao gồm của uẩn v.v... được nói một cách không đặc định qua câu “bởi sự bao gồm của uẩn” v.v...
‘‘Sāmaññajotanā visese avatiṭṭhatī’’ti āha ‘‘niccaṃ visesāpekkhattā’’ti.
It states, "The generality's illumination stands in specificity," hence it says, " always dependent on specificity."
Ngài nói “vì luôn luôn yêu cầu sự đặc định” để chỉ rằng “sự diễn đạt chung chung sẽ được xác định trong trường hợp đặc biệt”.
Visesāvabodhanatthāni pañhabyākaraṇānīti vuttaṃ ‘‘bhedanissitattā ca pucchāvissajjanāna’’nti.
It is said that questions and answers are for the purpose of understanding distinctions, hence " and because questions and answers pertain to distinctions."
Ngài nói “vì các câu hỏi và câu trả lời dựa trên sự phân biệt” để chỉ rằng các câu hỏi và câu trả lời nhằm mục đích làm rõ sự đặc định.
Savisesāva khandhādigaṇanāti ‘‘khandhasaṅgahenā’’tiādinā avisesena vuttāpi rūpakkhandhādinā savisesāva khandhādigaṇanā, khandhādinā saṅgahoti attho.
The enumeration of aggregates and so on with distinctions means that even though mentioned without distinction, such as "by aggregate-inclusion," the enumeration of aggregates and so on, such as the rūpakkhandha, is with distinctions; that is, inclusion by the aggregates and so on.
Sự kể đến uẩn v.v... luôn có sự đặc định, nghĩa là, mặc dù được nói một cách không đặc định qua câu “bởi sự bao gồm của uẩn” v.v..., sự kể đến uẩn v.v... vẫn luôn có sự đặc định bởi sắc uẩn v.v...; ý nghĩa là sự bao gồm bởi uẩn v.v...
Suddhāti kevalā anavasesā, sāmaññabhūtāti vuttaṃ hoti.
Pure means mere, unremaindered; it is said to be of a general nature.
Thuần túy, nghĩa là chỉ đơn thuần, không còn sót lại; ý nói là đã trở thành chung chung.
Tatthāti yathādhikate dutiyanaye.
Therein means in the second method as specified.
Ở đó, nghĩa là trong phương pháp thứ hai đang được xem xét.
Sāmaññajotanāya visesaniddiṭṭhattā āha ‘‘saṅgahi…pe… niddhāritattā’’ti.
Due to being specified as a distinction through the illumination of generality, it says, " included... etc.... determined."
Do sự đặc định được chỉ ra bởi sự diễn đạt chung chung, ngài nói “được bao gồm… (v.v.)... vì đã được xác định”.
Tīsu saṅgahesūti khandhādisaṅgahesu tīsu.
In the three inclusions refers to the three inclusions of aggregates and so on.
Trong ba sự bao gồm, nghĩa là trong ba sự bao gồm của uẩn v.v...
Aññehīti vuttāvasesehi dvīhi ekena vā.
By others means by the remaining two or by one.
Bởi những cái khác, nghĩa là bởi hai hoặc một cái còn lại trong số những cái đã nói.
Ettakeneva dassetabbā siyuṃ tāvatāpi saṅgahitena asaṅgahitabhāvassa pakāsitattā.
They should be shown by this much because by that much, the state of being included and not-included is revealed.
Chỉ cần được trình bày bấy nhiêu là đủ, vì chỉ chừng đó cũng đã làm rõ trạng thái được bao gồm bởi cái không bao gồm.
Tesanti saṅgahitenaasaṅgahitabhāvena vuttadhammānaṃ.
Of those refers to the phenomena spoken of as included and not-included.
Của chúng, nghĩa là của các pháp được nói với trạng thái được bao gồm bởi cái không bao gồm.
Evaṃvidhānanti ‘‘cakkhāyatanaṃ sotāyatana’’ntiādinā aniddhāritavisesānaṃ.
Of such a kind refers to those not precisely determined, such as "eye-sense base, ear-sense base," and so on.
Của những pháp như vậy, nghĩa là của những pháp không được xác định đặc tính qua câu “nhãn xứ, nhĩ xứ” v.v...
Asambhavāti vuttappakārena niddisituṃ asambhavā.
Impossibility of existence refers to the impossibility of being specified in the manner described.
Vì không thể có, nghĩa là không thể chỉ ra theo cách đã nói.
Saṅgahādinayadassanamattaṃ nayamātikāya byāpāro, yattha pana saṅgahādayo, te khandhādayo kusalādayo ca tesaṃ visayabhūtāti tehi vinā saṅgahādīnaṃ pavatti natthi.
The function of the method-matrix is merely to show the method of inclusion and so on; but where there are inclusions and so on, those aggregates and so on, and wholesome things and so on, are their object, and without them, inclusions and so on do not occur.
Nhiệm vụ của đề cương phương pháp chỉ là trình bày các phương pháp bao gồm v.v...; tuy nhiên, nơi nào có sự bao gồm v.v..., thì các uẩn v.v... và các pháp thiện v.v... là đối tượng của chúng, do đó không thể có sự vận hành của bao gồm v.v... nếu không có chúng.
Tenāha ‘‘nayamātikāya abbhantarabāhiramātikāpekkhattā’’ti.
Therefore, it states, " because the method-matrix depends on the internal and external matrices."
Do đó, ngài nói “vì đề cương phương pháp phụ thuộc vào đề cương nội và ngoại”.
Saṅgāhakaṃ asaṅgāhakañcāti vattabbaṃ.
It should be said as "including" and "not including."
Cần phải nói là cái bao gồm và cái không bao gồm.
Yo hi idha saṅgāhakabhāvena vutto dhammo asaṅgāhakabhāvenapi vuttoyevāti.
For the dharma which is here stated as including, it is also stated as not including.
Bởi vì pháp nào ở đây được nói với trạng thái là cái bao gồm, thì cũng chính pháp đó được nói với trạng thái là cái không bao gồm.
‘‘Ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā, āyatanadhātusaṅgahena asaṅgahitā’’ti, ‘‘ye dhammā khandhasaṅgahena asaṅgahitā, āyatanadhātusaṅgahena saṅgahitā’’ti ca yattha pucchitabbavissajjitabbadhammavisesaniddhāraṇaṃ natthi, tattha paṭhamanaye chaṭṭhanaye ca ‘‘rūpakkhandho katihi khandhehi saṅgahito?
Where there is no precise determination of the phenomena to be questioned and answered, such as "Which phenomena are included by aggregate-inclusion, but not by āyatana- and dhātu-inclusion?" and "Which phenomena are not included by aggregate-inclusion, but are included by āyatana- and dhātu-inclusion?", in the first method and the sixth method, it is in the form of what is to be questioned and answered, as in "By how many aggregates is the rūpakkhandha included? By one aggregate," and "By how many aggregates is the rūpakkhandha associated? None. It is dissociated from four aggregates."
“Những pháp nào được bao gồm bởi sự bao gồm của uẩn, không được bao gồm bởi sự bao gồm của xứ và giới”, và “những pháp nào không được bao gồm bởi sự bao gồm của uẩn, được bao gồm bởi sự bao gồm của xứ và giới”; nơi nào không có sự xác định đặc tính của pháp được hỏi và được trả lời, thì ở đó, trong phương pháp thứ nhất và phương pháp thứ sáu, câu hỏi là “Sắc uẩn được bao gồm bởi bao nhiêu uẩn?
Ekena khandhenā’’ti (dhātu. 6), ‘‘rūpakkhandho katihi khandhehi sampayuttoti?
"By one aggregate" (Dhātu. 6), "With how many aggregates is the rūpa aggregate associated?"
Bởi một uẩn”, và “Sắc uẩn tương ưng với bao nhiêu uẩn?
Catūhi khandhehi vippayutto’’ti (dhātu. 228) ca evaṃ pucchitabbavissajjitabbabhāvena.
as what is to be questioned and answered.
Bất tương ưng với bốn uẩn”; như vậy là với trạng thái được hỏi và được trả lời.
Itaresūti dutiyādinayesu.
In the others refers to the second method and so on.
Trong các phương pháp còn lại, nghĩa là trong các phương pháp từ thứ hai trở đi.
Tassa tassāti yaṃ pucchitabbaṃ vissajjitabbañca ‘‘ye dhammā’’ti aniyamitarūpena niddhāritaṃ, tassa tassa ‘‘te dhammā’’ti niyāmakabhāvena.
Of that very one refers to the regulating aspect of "those phenomena" for what is to be questioned and answered, which is determined in an indeterminate form as "which phenomena."
Của từng cái đó, nghĩa là, pháp nào cần được hỏi và trả lời đã được xác định một cách không quy định qua câu “những pháp nào”, thì với trạng thái xác định của từng pháp đó qua câu “những pháp ấy”.
Etthāti etasmiṃ pakaraṇe.
Here means in this section.
Ở đây, nghĩa là trong bộ luận này.
Yena yena cakkhāyatanādinā saṅgāhakena.
By whichsoever refers to the includer, such as the eye-sense base.
Bởi cái bao gồm nào, nghĩa là bởi nhãn xứ v.v...
Khandhādisaṅgahesūti khandhāyatanadhātusaṅgahesu.
In the inclusions of aggregates and so on refers to the inclusions of aggregates, āyatanas, and dhātus.
Trong các sự bao gồm của uẩn v.v..., nghĩa là trong các sự bao gồm của uẩn, xứ, và giới.
Tena tenāti khandhādisaṅgahena.
By that very refers to the inclusion of aggregates and so on.
Bởi từng cái đó, nghĩa là bởi sự bao gồm của uẩn v.v...
Aññanti tato tato saṅgāhakato aññaṃ.
Other means something other than that includer.
Cái khác, nghĩa là cái khác với từng cái bao gồm đó.
Tabbinimuttaṃ saṅgahetabbāsaṅgahetabbaṃ yaṃ dhammajātaṃ atthi, taṃ tadeva ‘‘cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā, āyatanadhātusaṅgahena asaṅgahitā’’ti saṅgāhakāsaṅgāhakabhāvena uddhaṭaṃ.
That type of phenomena, dissociated from it, which are to be included or not to be included, is exactly what is extracted as includer or not-includer by saying, "Those phenomena which are included by the eye-sense base through aggregate-inclusion, but not by āyatana- and dhātu-inclusion."
Tập hợp pháp nào hiện hữu, vốn được tách rời khỏi cái đó, có thể được bao gồm và không được bao gồm, thì chính tập hợp pháp đó đã được trích ra với trạng thái là cái bao gồm và cái không bao gồm qua câu “bởi nhãn xứ, những pháp nào được bao gồm bởi sự bao gồm của uẩn, không được bao gồm bởi sự bao gồm của xứ và giới”.
Añño dhammo natthi tassa sabhāgabhāvena saṅgāhakasseva abhāvato.
There is no other dharma because there is no similarity to the includer.
Không có pháp nào khác, vì không có cái bao gồm nào tương đồng với nó.
Siyā panetaṃ sabhāgena ekadesena saṅgahoti, taṃ paṭikkhipanto āha ‘‘na ca so…pe… hotī’’ti.
It might be that inclusion is by a part similar to it; refuting this, it states, " nor is it... etc.... is."
Có thể có ý kiến rằng sự bao gồm xảy ra bởi một phần tương đồng, ngài bác bỏ điều đó và nói “Và cái đó… (v.v.)... không thể có”.
Yañcātiādinā vacanantaraṃ pariharati.
It refutes a subsequent statement by " and that which" and so on.
Bằng câu “Và cái nào” v.v..., ngài giải quyết một phát biểu khác.
Yadi cātiādināpi tasseva tena saṅgahābhāvaṃ pāṭhābhāvadassanena vibhāveti.
By " If it were" and so on, it further clarifies the absence of its inclusion by that through showing the absence of a passage.
Bằng câu “Và nếu” v.v..., ngài cũng làm rõ việc cái đó không được bao gồm bởi chính nó bằng cách chỉ ra sự thiếu vắng trong bản văn.
Tattha so evāti yo rūpādikkhandho saṅgāhakabhāvena vutto, so eva tena rūpādikkhandhena saṅgayheyya saṅgahetabbo bhaveyya, teneva tassa saṅgahābhāve lakkhaṇaṃ dassento āha ‘‘na hi so eva tassa sabhāgo visabhāgo cā’’ti.
Therein, " that very thing" means that the rūpakkhandha and so on, which is stated as an includer, should itself be included by that very rūpakkhandha and so on. Showing the characteristic of the absence of its inclusion by that, it states, " For it is not itself similar or dissimilar to it."
Trong đó, chính cái đó, nghĩa là sắc uẩn v.v... nào được nói với trạng thái là cái bao gồm, thì chính cái đó sẽ được bao gồm bởi sắc uẩn v.v... ấy, tức là trở thành đối tượng được bao gồm; để chỉ ra đặc điểm của việc nó không được bao gồm bởi chính nó, ngài nói “Vì không thể chính nó vừa là tương đồng vừa là dị đồng với chính nó”.
Ekadesā viya cakkhāyatanādayo samudāyassa rūpakkhandhādikassa.
Like parts such as the eye-sense base and so on, of the totality such as the rūpakkhandha and so on.
Giống như các bộ phận là nhãn xứ v.v... của tổng thể là sắc uẩn v.v...
Rūpakkhandho cakkhāyatanādīnaṃ na saṅgāhako asaṅgāhako ca sabhāgavisabhāgabhāvābhāvato.
The rūpakkhandha is neither an includer nor a non-includer of the eye-sense base and so on because there is no state of being similar or dissimilar.
Sắc uẩn không phải là cái bao gồm và cũng không phải là cái không bao gồm đối với nhãn xứ v.v..., vì không có trạng thái tương đồng và dị đồng.
Esa nayo sesesupi.
This method applies to the rest as well.
Phương pháp này cũng áp dụng cho các trường hợp còn lại.
Samudāyantogadhānantiādinā vuttamevatthaṃ pākaṭataraṃ karoti.
It makes the already stated meaning clearer by " of those included within the totality" and so on.
Bằng câu “Của những cái nằm trong tổng thể” v.v..., ngài làm cho ý nghĩa đã nói trở nên rõ ràng hơn.
Tattha yenāti vibhāgena.
Therein, by which means by distinction.
Trong đó, bởi cái nào, nghĩa là bởi sự phân chia.
Teti ekadesā.
They refers to the parts.
Chúng, nghĩa là các bộ phận.
Tesanti ekadesānaṃ.
Of them refers to the parts.
Của chúng, nghĩa là của các bộ phận.
Ettha tadantogadhatāya vibhāgābhāvo, vibhāgābhāvena sabhāgavisabhāgatābhāvo, tena saṅgāhakāsaṅgāhakatābhāvo dassitoti veditabbo.
Here, it should be understood that due to being included therein, there is no distinction; due to no distinction, there is no similarity or dissimilarity; hence, there is no state of being an includer or a non-includer.
Ở đây, cần phải hiểu rằng: do nằm trong tổng thể nên không có sự phân chia, do không có sự phân chia nên không có tính tương đồng và dị đồng, do đó không có tính chất là cái bao gồm và cái không bao gồm, như đã được trình bày.
Yathā sabbena sabbaṃ sabhāgavisabhāgābhāvena ekadesānaṃ samudāyo saṅgāhako asaṅgāhako ca na hoti, evaṃ ekadesasabhāgavisabhāgānanti dassento ‘‘tathā’’tiādimāha.
Just as an aggregate of parts is neither inclusive nor exclusive in every respect due to the absence of being entirely homogeneous or heterogeneous, so also, showing that it is thus for homogeneous and heterogeneous parts, he states 'tathā' and so on.
Giống như toàn thể đối với toàn thể không phải là pháp thu nhiếp (saṅgāhaka) cũng không phải là pháp không thu nhiếp (asaṅgāhako) do không có tính đồng loại (sabhāga) và dị loại (visabhāga), tương tự như vậy, để chỉ ra tính đồng loại và dị loại của các phần, ngài đã nói ‘‘tathā’’ (cũng vậy), v.v.
Tattha yathātiādi udāharaṇadassanena yathāvuttassa atthassa pākaṭakaraṇaṃ.
Therein, 'yathā' and so on, clarifies the aforementioned meaning by presenting an illustration.
Trong đó, yathā (giống như), v.v. là để làm rõ ý nghĩa đã được nói bằng cách đưa ra ví dụ.
Khandhasaṅgahena saṅgāhakaṃ asaṅgāhakañcāti yojanā.
It should be connected as: "inclusive and exclusive by way of the aggregate of aggregates (khandhasaṅgaha)."
Cần được liên kết là: pháp thu nhiếp và pháp không thu nhiếp bởi sự thu nhiếp theo uẩn.
Tathā sesesupi.
Likewise in the remaining instances.
Tương tự trong các trường hợp còn lại.
Na hi ekadesa…pe… visabhāgaṃ yena samudāyo saṅgāhako asaṅgāhako ca siyāti adhippāyo.
The intention is that "neither for parts...nor heterogeneous" (does the aggregate become) inclusive or exclusive.
Quả thật, không phải một phần…v.v… dị loại, do đó toàn thể có thể là pháp thu nhiếp và pháp không thu nhiếp, đó là chủ ý.
Ettha ca saṅgāhakattaṃ tāva mā hotu, asaṅgāhakattaṃ pana kasmā paṭikkhipīyatīti codanaṃ manasi katvā āha ‘‘tasmā’’tiādi.
And here, anticipating the objection, "Let alone inclusiveness, but why is exclusiveness rejected?", he states 'tasmā' and so on.
Và ở đây, trước hết, hãy để tính thu nhiếp không có, nhưng tại sao tính không thu nhiếp lại bị bác bỏ? – suy xét câu chất vấn này, ngài nói ‘‘tasmā’’ (do đó), v.v.
Tattha tasmāti vuttamevatthaṃ hetubhāvena parāmasati.
Therein, 'tasmā' refers to the meaning already stated, as a reason.
Trong đó, tasmā (do đó) chỉ đến chính ý nghĩa đã được nói với vai trò là nguyên nhân.
Attato aññassa, attani antogadhato aññassa, attekadesasabhāgato aññassa satipi asaṅgāhakatteti yojanā.
It should be connected as: "even if there is exclusiveness from what is other than oneself, from what is included in oneself, and from the homogeneous part of oneself."
Cần được liên kết là: mặc dù có tính không thu nhiếp đối với cái khác với tự thân, đối với cái khác với cái được bao hàm trong tự thân, đối với cái khác với cái đồng loại với một phần của tự thân.
Taṃ panetaṃ ‘‘rūpakkhandho rūpakkhandhena saṅgahito asaṅgahito ca na hotī’’tiādinā vutte tayo pakāre sandhāya vuttaṃ.
This, however, refers to the three types mentioned in statements such as "'The aggregate of form is neither inclusive nor exclusive with the aggregate of form.'"
Điều này được nói liên quan đến ba trường hợp đã được nêu ra qua câu nói “sắc uẩn không được thu nhiếp cũng không không được thu nhiếp bởi sắc uẩn”, v.v.
Saṅgāhakattameva etesaṃ natthīti etesaṃ attā, attani antogadho, attekadesasabhāgo cāti vuttānaṃ saṅgāhakabhāvo eva natthi sabhāgābhāvato.
"For these, there is no inclusiveness" means that for those referred to as oneself, what is included in oneself, and the homogeneous part of oneself, there is no inclusiveness due to the absence of homogeneity.
Chính tính thu nhiếp của chúng không có, nghĩa là, đối với những gì được gọi là tự thân, cái được bao hàm trong tự thân, và cái đồng loại với một phần của tự thân, chính trạng thái thu nhiếp không có, do không có tính đồng loại.
Tena vuttaṃ ‘‘na hi so eva tassa sabhāgo’’tiādi.
Therefore, it is said, "for indeed, it is not its own homogeneous part," and so on.
Do đó, đã nói rằng “quả thật, chính nó không phải là đồng loại của nó”, v.v.
Yenāti saṅgāhakattena.
"Yenā" means "by which (inclusiveness)."
Yena (do đó) có nghĩa là do tính thu nhiếp.
Evarūpānanti yathāvuttānaṃ tippakārānaṃ aggahaṇaṃ veditabbaṃ satipi visabhāgabhāveti adhippāyo.
"Of such a kind" (evarūpānaṃ), meaning "of the three types previously mentioned," "non-comprehension should be understood" (aggahaṇaṃ veditabbaṃ), even if there is heterogeneity; such is the intention.
Evarūpānaṃ (của những loại như vậy) có nghĩa là sự không nắm bắt đối với ba loại đã được nói đến như trên cần được hiểu, dù có trạng thái dị loại, đó là chủ ý.
Tenāti ‘‘dhammāyatana’’ntiādinā vacanena.
"By this" (tenā) means by the statement "dhammāyatana" and so on.
Tenā (do đó) có nghĩa là do lời nói “pháp xứ”, v.v.
Ekadesassa vedanākkhandhādikassa samudāyassa dhammāyatanassa saṅgāhakattaṃ ekadesena samudāyassa saṅgahitabhāvanti attho, samudāyassa rūpakkhandhassa ekadesassa cakkhāyatanassa sotāyatanassa ca saṅgāhakattaṃ samudāyena ekadesassa saṅgahitabhāvanti vuttaṃ hoti.
The meaning is that the inclusiveness of an aggregate like the aggregate of feeling (vedanākkhandha) for a part (dhammāyatana) means the state of the aggregate being included by the part; and the inclusiveness of an aggregate of form (rūpakkhandha) for its parts, such as the eye-base (cakkhāyatana) and ear-base (sotāyatana), means the state of the part being included by the aggregate.
Tính thu nhiếp của toàn thể là pháp xứ đối với một phần là thọ uẩn, v.v., có nghĩa là trạng thái được thu nhiếp của toàn thể bởi một phần; tính thu nhiếp của toàn thể là sắc uẩn đối với một phần là nhãn xứ và nhĩ xứ, có nghĩa là trạng thái được thu nhiếp của một phần bởi toàn thể.
Yadi evaṃ na dasseti, atha kiṃ dassetīti āha ‘‘catukkhandhagaṇanabhedehī’’tiādi.
If it does not show this, then what does it show? He states "catukkhandhagaṇanabhedehī" and so on.
Nếu không chỉ ra như vậy, thì chỉ ra điều gì? – ngài nói ‘‘catukkhandhagaṇanabhedehī’’ (bởi sự phân biệt trong cách đếm bốn uẩn), v.v.
Tattha catukkhandhagaṇanabhedehīti rūpādicatukkhandhagaṇanavibhāgehi.
Therein, "catukkhandhagaṇanabhedehī" means by the divisions in counting the four aggregates beginning with form.
Trong đó, catukkhandhagaṇanabhedehī (bởi sự phân biệt trong cách đếm bốn uẩn) có nghĩa là bởi sự phân chia trong cách đếm bốn uẩn là sắc, v.v.
Pañcadhāti rūpādicatukkhandhasaṅgaho viññāṇakkhandhasaṅgahoti evaṃ pañcappakārena bhinnataṃ.
"In five ways" (pañcadhā) means the distinction into five types: the inclusion of the four aggregates beginning with form, and the inclusion of the aggregate of consciousness.
Pañcadhā (năm cách) có nghĩa là sự phân chia thành năm loại như sau: sự thu nhiếp bốn uẩn là sắc, v.v., và sự thu nhiếp thức uẩn.
Tenāha ‘‘gaṇetabbāgaṇetabbabhāvenā’’ti.
Therefore, he states, "by way of being countable and uncountable."
Do đó, ngài nói ‘‘gaṇetabbāgaṇetabbabhāvenā’’ (do trạng thái được đếm và không được đếm).
‘‘Ekena khandhenā’’tiādīsu karaṇatthe karaṇavacanaṃ, na kattuattheti katvā āha ‘‘saṅgāhakāsaṅgāhakanirapekkhāna’’nti.
In "ekena khandhenā" and so on, the instrumental case is in the sense of the instrument, not the agent; therefore, he states, "independent of the inclusive and exclusive (elements)."
Trong câu “bởi một uẩn”, v.v., đây là cách dụng cụ cách ở nghĩa công cụ, không phải ở nghĩa tác nhân, do đó ngài nói ‘‘saṅgāhakāsaṅgāhakanirapekkhānaṃ’’ (không phụ thuộc vào pháp thu nhiếp và pháp không thu nhiếp).
Tenevāha ‘‘kammakaraṇamattasabbhāvā’’ti.
Therefore, he states, "due to the mere existence of the direct object and instrument."
Chính vì thế, ngài nói ‘‘kammakaraṇamattasabbhāvā’’ (do chỉ có sự hiện hữu của đối tượng và công cụ).
Dutiyādayo pana nayā.
But the second and other methods (nayā).
Dutiyādayo pana (còn các phương pháp thứ hai, v.v.) là các phương pháp.
Agaṇanādidassanānīti agaṇanagaṇanadassanāni.
"Demonstrations of non-counting, etc." (agaṇanādidassanānī) means demonstrations of non-counting and counting.
Agaṇanādidassanānī (sự chỉ ra việc không đếm, v.v.) có nghĩa là sự chỉ ra việc không đếm và việc đếm.
Nanu ca dutiyādīsu gaṇanādīnipi vijjantīti?
But are not counting, etc., also found in the second and subsequent methods?
Chẳng phải trong các phương pháp thứ hai, v.v., việc đếm, v.v. cũng hiện hữu sao?
Saccaṃ vijjanti, tāni pana visesanabhūtāni appadhānānīti visesitabbabhūtānaṃ padhānānaṃ vasenevaṃ vuttaṃ.
Yes, they are found, but since they are secondary qualifiers and not primary, this has been stated in terms of the primary, qualified elements.
Đúng là có hiện hữu, nhưng chúng là những đặc tính phụ, không phải là chính yếu, nên đã nói như vậy theo vai trò của những pháp chính yếu được làm cho đặc biệt.
‘‘Cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā’’tiādinā kattuādayo niddiṭṭhāti āha ‘‘kattukaraṇakammattayasabbhāvā’’ti.
Since the agent, etc., are designated in "those phenomena that are included by the aggregate-inclusion through the eye-base," and so on, he states, "due to the existence of the three — agent, instrument, and object."
Bởi câu nói “những pháp nào được thu nhiếp bởi nhãn xứ theo sự thu nhiếp theo uẩn”, v.v., tác nhân, v.v. đã được chỉ định, nên ngài nói ‘‘kattukaraṇakammattayasabbhāvā’’ (do sự hiện hữu của ba yếu tố: tác nhân, công cụ, và đối tượng).
Tathā tathāti tena tena rūpakkhandhādippakārena.
"Thus, thus" means in this and that way, according to the types of the aggregate of form, etc.
Tathā tathā (như thế nào) có nghĩa là theo từng cách thức ấy là sắc uẩn, v.v.
Taṃtaṃkhandhādibhāvābhāvo sabhāgavisabhāgatāti rūpadhammādīnaṃ rūpakkhandhādibhāvo sabhāgatā, vedanākkhandhādiabhāvo visabhāgatāti attho.
"The presence or absence of being this or that aggregate is homogeneity and heterogeneity" means that the state of phenomena such as form being the aggregate of form, etc., is homogeneity; and the absence of being the aggregate of feeling, etc., is heterogeneity; such is the meaning.
Taṃtaṃkhandhādibhāvābhāvo sabhāgavisabhāgatā (trạng thái là và không là uẩn ấy, v.v., là tính đồng loại và dị loại) có nghĩa là: trạng thái là sắc uẩn, v.v., của các pháp sắc, v.v., là tính đồng loại; trạng thái không là thọ uẩn, v.v., là tính dị loại.
Yathāniddhāritadhammadassaneti ‘‘ye dhammā, te dhammā’’ti niddhāritappakāradhammanirūpane.
"In the demonstration of phenomena as determined" (yathāniddhāritadhammadassane) means in the determination of phenomena as designated by "what phenomena, those phenomena."
Yathāniddhāritadhammadassane (trong sự chỉ ra các pháp đã được xác định) có nghĩa là trong sự khảo sát các pháp theo cách đã được xác định là “những pháp nào, những pháp ấy”.
Saṅgāhakasaṅgahetabbānanti cakkhāyatanādikassa saṅgāhakassa sotāyatanādikassa ca saṅgahetabbassa.
"Of the inclusive and the to-be-included" (saṅgāhakasaṅgahetabbānaṃ) means of the inclusive, such as the eye-base, etc., and of the to-be-included, such as the ear-base, etc.
Saṅgāhakasaṅgahetabbānaṃ (của pháp thu nhiếp và pháp bị thu nhiếp) có nghĩa là của pháp thu nhiếp là nhãn xứ, v.v., và của pháp bị thu nhiếp là nhĩ xứ, v.v.
Samānakkhandhādibhāvoti ekakkhandhādibhāvo, rūpakkhandhādibhāvoti attho.
"The state of being of the same aggregate, etc." (samānakkhandhādibhāvo) means the state of being of one aggregate, etc., i.e., the state of being the aggregate of form, etc.; such is the meaning.
Samānakkhandhādibhāvo (trạng thái là cùng uẩn, v.v.) có nghĩa là trạng thái là một uẩn, v.v., tức là trạng thái là sắc uẩn, v.v.
Tadabhāvoti tassa samānakkhandhādibhāvassa abhāvo aññakkhandhādibhāvo.
"The absence of that" (tadabhāvo) means the absence of that state of being of the same aggregate, etc., i.e., the state of being of another aggregate.
Tadabhāvo (sự không có điều đó) có nghĩa là sự không có trạng thái là cùng uẩn, v.v. đó, tức là trạng thái là uẩn khác, v.v.
Ayanti yvāyaṃ paṭhamanaye tathā tathā gaṇetabbāgaṇetabbatāsaṅkhāto dutiyādinayesu yathāvuttānaṃ samānakkhandhādibhāvābhāvasaṅkhāto taṃtaṃkhandhādibhāvābhāvo vutto, ayametesaṃ dvippakārānaṃ nayānaṃ sabhāgavisabhāgatāsu viseso.
"This" (ayaṃ) refers to the difference in homogeneity and heterogeneity between these two types of methods: that which is called being countable or uncountable in the first method, and that which is called the presence or absence of being of the same aggregate, etc., in the second and subsequent methods, as previously stated, as being this or that aggregate.
Ayaṃ (điều này), tức là trạng thái là và không là uẩn ấy, v.v., được gọi là trạng thái được đếm và không được đếm theo từng cách trong phương pháp thứ nhất, và được gọi là trạng thái là và không là cùng uẩn, v.v., như đã nói trong các phương pháp thứ hai, v.v.; đây là sự khác biệt về tính đồng loại và dị loại của hai loại phương pháp này.
Samudayasaccasukhindriyādīti ādi-saddena maggasaccadukkhindriyādi saṅgayhati.
"The aggregate of the origin-truth, the faculty of happiness, etc." (samudayasaccasukhindriyādī); by the word "etc." (ādi), the path-truth, the faculty of suffering, etc., are included.
Samudayasaccasukhindriyādī (tập đế, lạc quyền, v.v.), từ ādi (v.v.) bao gồm đạo đế, khổ quyền, v.v.
Asaṅgāhakattābhāvatoti saṅgahitatāvisiṭṭhassa asaṅgāhakattassa abhāvato.
"Due to the absence of exclusiveness" (asaṅgāhakattābhāvato) means due to the absence of exclusiveness qualified by being included.
Asaṅgāhakattābhāvato (do không có tính không thu nhiếp) có nghĩa là do không có tính không thu nhiếp đặc trưng bởi sự được thu nhiếp.
Na hi sakkā ‘‘samudayasaccena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā, āyatanadhātusaṅgahena asaṅgahitā’’tiādi vattuṃ.
For it is not possible to say, "By the origin-truth, those phenomena included by the aggregate-inclusion are not included by the sense-base and element-inclusion," and so on.
Quả thật, không thể nói rằng “những pháp nào được thu nhiếp bởi tập đế theo sự thu nhiếp theo uẩn, thì không được thu nhiếp theo sự thu nhiếp theo xứ và giới”, v.v.
Dukkhasaccasadisāni abyākatapadādīni.
"Similar to the suffering-truth" are terms like the undetermined, etc.
Dukkhasaccasadisāni (tương tự khổ đế) là các câu vô ký, v.v.
Itarehīti āyatanadhātusaṅgahehi saṅgāhakattāsaṅgāhakattābhāvato na uddhaṭānīti yojanā.
"By the others" (itarehī) should be connected as: "not extracted due to the absence of inclusiveness and exclusiveness in the sense-base and element-inclusions."
Itarehī (bởi các pháp khác) được liên kết là: không được nêu lên do không có tính thu nhiếp và không thu nhiếp bởi các sự thu nhiếp theo xứ và giới.
Evantiādi yathāvuttassa atthassa nigamanavasena vuttaṃ.
"Thus" and so on, is stated by way of concluding the aforementioned meaning.
Evaṃ (như vậy), v.v., được nói với ý nghĩa kết luận cho điều đã được trình bày.
Na rūpakkhandhoti na sabbo rūpakkhandhadhammoti attho.
"Not the aggregate of form" (na rūpakkhandho) means not all phenomena of the aggregate of form; such is the meaning.
Na rūpakkhandho (không phải sắc uẩn) có nghĩa là không phải tất cả pháp thuộc sắc uẩn.
‘‘Khandhapadenā’’ti idaṃ karaṇatthe karaṇavacanaṃ, na kattuattheti āha ‘‘khandhapadasaṅgahenāti attho’’ti.
"By the term aggregate" (khandhapadenā) is in the sense of the instrument, not the agent; therefore, he states, "the meaning is by the inclusion of the term aggregate."
“Khandhapadenā” (bởi câu uẩn) là cách dụng cụ ở nghĩa công cụ, không phải ở nghĩa tác nhân, do đó ngài nói ‘‘khandhapadasaṅgahenāti attho’’ (có nghĩa là bởi sự thu nhiếp của câu uẩn).
Tenevassa kattuatthataṃ paṭisedhetuṃ ‘‘na saṅgāhakenā’’ti vuttaṃ.
For this very reason, to reject its agentive sense, it is stated, "not by the inclusive (element)."
Chính vì thế, để phủ định nghĩa tác nhân của nó, đã nói ‘‘na saṅgāhakenā’’ (không phải bởi pháp thu nhiếp).
Karaṇaṃ pana katturahitaṃ natthīti āha ‘‘kenaci saṅgāhakenāti idaṃ pana ānetvā vattabba’’nti.
However, the instrument cannot exist without an agent; therefore, he states, "it must be understood by bringing in 'by some inclusive (element).'"
Nhưng công cụ không tồn tại nếu không có tác nhân, do đó ngài nói ‘‘kenaci saṅgāhakenāti idaṃ pana ānetvā vattabbaṃ’’ (còn điều này “bởi một pháp thu nhiếp nào đó” cần phải được dẫn đến và nói ra).
Saṅgāhakesu na yujjati na saṅgahetabbesūti adhippāyo.
"It is not applicable to the inclusive elements" means it is not applicable to the elements that are to be included; such is the intention.
Saṅgāhakesu na yujjati (không hợp lý trong các pháp thu nhiếp) có nghĩa là không hợp lý trong các pháp bị thu nhiếp, đó là chủ ý.
Rūpakkhandhadhammā hi ‘‘ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā’’ti vuttāti.
For the phenomena of the aggregate of form are stated as "those phenomena that are included by the aggregate-inclusion."
Bởi vì các pháp thuộc sắc uẩn đã được nói là “những pháp nào được thu nhiếp bởi sự thu nhiếp theo uẩn”.
Samudāye vuttavidhi tadavayavepi sambhavatīti codanaṃ samuṭṭhāpento ‘‘etena nayenā’’tiādimāha.
Raising the objection that the method stated for the aggregate is also possible for its parts, he states "etena nayenā" and so on.
Phương pháp được nói trong toàn thể cũng có thể xảy ra trong thành phần của nó, nêu lên câu chất vấn, ngài nói ‘‘etena nayenā’’ (theo phương pháp này), v.v.
Paṭiyogīnivattanaṃ eva-saddena karīyatīti āha ‘‘na hi aññamattanivāraṇaṃ eva-saddassa attho’’ti.
The word "eva" (only) performs the exclusion of its opposite; therefore, he states, "for the meaning of the word 'eva' is not merely the exclusion of something else."
Sự loại trừ đối tượng tương phản được thực hiện bởi từ eva, do đó ngài nói ‘‘na hi aññamattanivāraṇaṃ eva-saddassa attho’’ (quả thật, ý nghĩa của từ eva không phải chỉ là sự ngăn chặn cái khác).
Tenāha ‘‘saṅgāhakato aññanivāraṇaṃ eva-saddassa attho’’ti.
Therefore, he states, "the meaning of the word 'eva' is the exclusion of anything other than the inclusive (element)."
Do đó, ngài nói ‘‘saṅgāhakato aññanivāraṇaṃ eva-saddassa attho’’ (ý nghĩa của từ eva là sự ngăn chặn cái khác với pháp thu nhiếp).
So ca…pe… pekkhanti iminā tamevatthaṃ pākaṭataraṃ karoti.
"And that... regards" (so ca... pekkhaṃti iminā) makes that very meaning clearer.
So ca…pe… pekkhaṃ (và điều đó…v.v… phụ thuộc), bằng câu này, ngài làm cho ý nghĩa ấy rõ ràng hơn.
Saṅgāhakāpekkhatte hi ‘‘so cā’’tiādivacanassa ‘‘cakkhāyatanena rūpakkhandhova saṅgahito’’ti ettha cakkhāyatanaṃ saṅgāhakanti yathādhippetassa atthassa asambhavo evāti idāni taṃ asambhavaṃ vibhāvento ‘‘katha’’ntiādimāha, taṃ suviññeyyameva.
For if it refers to the inclusive element, then the statement "so cā" and so on, implies the impossibility of the intended meaning, namely, that the eye-base is the inclusive element in "only the aggregate of form is included by the eye-base"; now, explaining that impossibility, he states "katha" and so on, which is quite understandable.
Bởi vì nếu phụ thuộc vào pháp thu nhiếp, thì ý nghĩa của câu nói “so cā” (và điều đó), v.v., trong câu “chỉ có sắc uẩn được thu nhiếp bởi nhãn xứ”, nơi nhãn xứ là pháp thu nhiếp, sẽ không thể có được như chủ ý; bây giờ, để phân tích sự không thể có đó, ngài nói ‘‘kathaṃ’’ (làm thế nào), v.v., điều này rất dễ hiểu.
Etthāti ‘‘aḍḍhekādasahi āyatanadhātūhī’’ti ettha.
"Here" (etthā) refers to "by eleven and a half sense-bases and elements."
Etthā (ở đây) có nghĩa là trong câu “bởi mười xứ và giới rưỡi”.
‘‘Rūpakkhandhenā’’ti ānetvā vattabbaṃ āyatanadhātuvisesanatthaṃ.
"By the aggregate of form" (rūpakkhandhenā) must be supplied to qualify the sense-bases and elements.
‘‘Rūpakkhandhenā’’ (bởi sắc uẩn) cần được dẫn đến và nói ra để làm đặc tính cho xứ và giới.
Na so eva tassa, samudāyo vā tadekadesānaṃ saṅgāhako asaṅgāhako ca hotīti vuttovāyamatthoti āha ‘‘rūpakkhandho…pe… na hotī’’ti.
It is not its own; the aggregate is not inclusive or exclusive of its own parts; this is the meaning that has been stated; therefore, he states, "the aggregate of form... is not."
Chính nó không phải là pháp thu nhiếp và không thu nhiếp của nó, hay toàn thể không phải là pháp thu nhiếp và không thu nhiếp của các thành phần của nó, ý nghĩa này đã được nói, do đó ngài nói ‘‘rūpakkhandho…pe… na hotī’’ (sắc uẩn…v.v… không phải là).
Iminā pariyāyenāti yasmā vuttappakāraṃ saṅgāhakattaṃ natthi ‘‘yena saṅgahitassa asaṅgāhakaṃ siyā’’ti iminā pariyāyena.
"By this method" (iminā pariyāyenā) means by the method by which, since there is no such inclusiveness of the kind stated, there would be exclusiveness for what is included.
Iminā pariyāyenā (theo cách này) có nghĩa là theo cách này: vì không có tính thu nhiếp như đã nói, “do đó, pháp được thu nhiếp có thể là pháp không thu nhiếp”.
Asaṅgahitatāya abhāvo vutto aṭṭhakathāyaṃ (dhātu. aṭṭha. 171) ‘‘so ca…pe… natthī’’ti.
"The absence of being unincluded" (asaṅgahitatāya abhāvo vutto) is stated in the Aṭṭhakathā (Dhātu. Aṭṭha. 171) as "and that... there is not."
Asaṅgahitatāya abhāvo vutto (sự không có của trạng thái không được thu nhiếp đã được nói) trong Chú giải (Dhātu. aṭṭha. 171) bằng câu “so ca…pe… natthī” (và điều đó…v.v… không có).
Saṅgahitatāyāti nippariyāyena saṅgahitabhāvena asaṅgahitatāya abhāvo vuttoti na yujjatīti yojanā.
The explanation is that it is not appropriate to say that the absence of non-inclusion is meant by 'inclusion' in the sense of being unequivocally included.
Bởi trạng thái được bao gồm có nghĩa là: do trạng thái được bao gồm một cách không gián tiếp, nên sự không có của trạng thái không được bao gồm được nói đến, điều này là không hợp lý, đây là cách liên kết.
Sā saṅgahitatāti attanā attano, attekadesānaṃ vā saṅgahitatā.
That inclusion means the inclusion of itself by itself, or of its own parts.
Trạng thái được bao gồm đó là trạng thái được bao gồm của tự thân đối với tự thân, hoặc của một phần của chính nó.
Tenāti rūpakkhandhena.
'By that' means by the form aggregate.
Bởi cái đó là bởi sắc uẩn.
Tesanti rūpakkhandhatadekadesānaṃ.
'Of those' means of the form aggregate and its parts.
Của những cái đó là của sắc uẩn và một phần của nó.
Atthi ca vippayuttatā vedanākkhandhādīhi.
And there is dissociation from the feeling aggregate and so on.
Và có trạng thái không tương ưng với thọ uẩn v.v...
Cakkhāyatanādīhi viyāti visadisudāharaṇaṃ.
'Like the eye-base and so on' is a dissimilar example.
Như bởi nhãn xứ v.v... là ví dụ không tương đồng.
Etehi rūpavedanākkhandhādīhi aññehi ca evarūpehi.
'By these' means by the form and feeling aggregates and so on, 'and by others' of such a kind.
Bởi những pháp này là bởi sắc uẩn, thọ uẩn v.v... và bởi những pháp khác có dạng tương tự.
Etāni aññāni cāti etthāpi eseva nayo.
Here too, the same method applies to 'these and others'.
Những pháp này và những pháp khác ở đây cũng theo phương pháp tương tự.
Teneva tassa saṅgahitattābhāvadassanena heṭṭhā dassitena.
Meaning, 'by that demonstration of its non-inclusion,' as shown earlier.
Bởi chính sự thấy được trạng thái không được bao gồm của cái đó bởi chính nó đã được chỉ ra ở dưới.
Etthāti etasmiṃ vāre.
'Here' means in this instance.
Ở đây là trong trường hợp này.
Aggahaṇeti akathane, adesanāyanti attho.
'In non-mention' means in not stating, in not expounding.
Trong việc không đề cập có nghĩa là trong việc không nói đến, không trình bày.
Samudayasaccādīsūti samudayasaccasukhindriyādīsu yujjeyya taṃ kāraṇaṃ.
That reason would be applicable 'in the truth of origin and so on,' meaning in the truth of origin, the faculty of happiness, and so on.
Trong tập đế v.v... là trong tập đế, lạc căn v.v... lý do đó sẽ hợp lý.
Tehi samudayasaccādīhi khandhādisaṅgahena saṅgahite dhammajāte sati tassa āyatanasaṅgahādīhi asaṅgahitattassa abhāvato.
Because when there are 'dhamma-entities included' by those truths of origin and so on, by the inclusion of aggregates and so on, there is no absence of its non-inclusion by the inclusion of sense-bases and so on.
Vì khi có một tập hợp pháp được bao gồm bởi những pháp đó là tập đế v.v... qua sự bao gồm của uẩn v.v..., thì không có trạng thái không được bao gồm của nó bởi sự bao gồm của xứ v.v...
Rūpakkhandhādīhīti rūpakkhandhavedanākkhandhādīhi.
'By the form aggregate and so on' means by the form aggregate, the feeling aggregate, and so on.
Bởi sắc uẩn v.v... là bởi sắc uẩn, thọ uẩn v.v...
Saṅgahitameva natthi, kasmā?
There is 'nothing included', why?
Hoàn toàn không có sự được bao gồm, tại sao?
‘‘So eva tassa saṅgāhako na hotī’’ti vuttovāyamattho.
This meaning is stated: "It is not an includer of itself."
Nghĩa này đã được nói rằng: "Chính nó không phải là cái bao gồm của nó".
Yadipi rūpakkhandhādinā rūpakkhandhādikassa attano…pe… natthīti sambandho.
Even if the connection is that there is nothing included by the form aggregate and so on, of the form aggregate and so on, of itself... and so on.
Mặc dù bởi sắc uẩn v.v... đối với chính sắc uẩn v.v... của nó... không có, đây là mối liên hệ.
Aññassa pana vedanākkhandhādikassa rūpakkhandhādinā saṅgahitattābhāvena asaṅgahitattaṃ atthīti yojanā.
The explanation is that for another, such as the feeling aggregate and so on, there is non-inclusion due to the absence of inclusion by the form aggregate and so on.
Nhưng đối với thọ uẩn v.v... khác, có trạng thái không được bao gồm do không có trạng thái được bao gồm bởi sắc uẩn v.v..., đây là cách liên kết.
Ubhayābhāvoti saṅgahitattāsaṅgahitattābhāvo.
'Absence of both' means the absence of both inclusion and non-inclusion.
Sự không có của cả hai là sự không có của trạng thái được bao gồm và trạng thái không được bao gồm.
Ettha etasmiṃ vāre.
'Here' means in this instance.
Ở đây là trong trường hợp này.
Dhammāyatanajīvitindriyādīnanti dhammāyatanādīnaṃ khandhacatukkasaṅgāhakatte, jīvitindriyādīnaṃ khandhadukasaṅgāhakatteti yojanā.
'Of the mind-base, life-faculty, and so on' is to be connected as: the mind-base and so on are includers of the four aggregates, and the life-faculty and so on are includers of two aggregates.
Của pháp xứ, mạng căn v.v... là pháp xứ v.v... có vai trò bao gồm bốn uẩn, mạng căn v.v... có vai trò bao gồm hai uẩn, đây là cách liên kết.
Pāḷiyaṃ anāgatattā ‘‘satī’’ti sāsaṅkaṃ vadati.
Since it is not found in the Pali, it is said 'there being' with reservation.
Vì không có trong Pāḷi, nên ngài nói một cách dè dặt "nếu có".
Ādi-saddena paṭhamena dhammadhātusaḷāyatanādīnaṃ sukhindriyādīnañca, dutiyena ekakkhandhassa saṅgaho daṭṭhabbo.
By the first term 'and so on', the inclusion of the element of phenomena, the six sense-bases, and so on, and the faculty of happiness and so on should be understood; by the second, the inclusion of a single aggregate should be understood.
Bởi từ "v.v...", với từ đầu tiên, cần hiểu là sự bao gồm của pháp giới, sáu xứ v.v... và lạc căn v.v...; với từ thứ hai, là sự bao gồm của một uẩn.
Sukhindriyañhi vedanākkhandhasseva saṅgāhakaṃ.
For the faculty of happiness is an includer only of the feeling aggregate.
Vì lạc căn chỉ bao gồm thọ uẩn.
Tesanti khandhacatukkakhandhadukādīnaṃ asaṅgahitatā na natthi atthevāti tassā abhāvo anekantiko.
'Their non-inclusion is not absent' means it exists; thus, its absence is inconclusive, 'of those' meaning of the four aggregates, two aggregates, and so on.
Trạng thái không được bao gồm của chúng là của bốn uẩn, hai uẩn v.v... không phải là không có, tức là có, do đó sự không có của nó là không dứt khoát.
Pubbe vuttanayenāti ‘‘rūpakkhandhādīhi panā’’tiādinā vuttanayena.
'By the method stated earlier' means by the method stated beginning with "But by the form aggregate and so on."
Theo phương pháp đã nói trước đây là theo phương pháp đã được nói bắt đầu bằng "Còn bởi sắc uẩn v.v...".
Tatthevāti tasmiṃyeva pubbe vutte sanidassanasappaṭighapade.
'In that very place' means in those very terms 'with illustration' and 'with impingement' mentioned earlier.
Ngay tại đó là ngay trong đề mục sanidassanasappaṭigha đã được nói trước đây.
Nivattetvā gaṇhantoti pubbe vuttaṃ paṭinivattetvā gaṇhanto paccāmasanto.
'Taking by setting aside' means taking hold of, reviewing what was stated earlier by setting it aside.
Rút lại và nắm lấy là rút lại điều đã nói trước đây và nắm lấy, tức là xem xét lại.
Tadavattabbatāti tesaṃ saṅgāhakāsaṅgāhakasaṅgahitattāsaṅgahitattānaṃ avattabbatā.
'Their unstatability' means the unstatability of their being includers, non-includers, included, and non-included.
Trạng thái không thể nói được của chúng là trạng thái không thể nói được của vai trò bao gồm, không bao gồm, trạng thái được bao gồm, và trạng thái không được bao gồm của chúng.
Asaṅgāhakattābhāvato eva…pe… na saṅgāhakattābhāvatoti yasmā nesaṃ asaṅgāhakattaṃ viya saṅgāhakattampi natthi, tato eva saṅgahitattāsaṅgahitattampīti dasseti.
'Due to the existence of the absence of being an includer... and so on... not due to the absence of being an includer' indicates that just as they do not have the state of being a non-includer, so too they do not have the state of being an includer; therefore, there is also the state of being included and non-included.
Chính vì không có vai trò không bao gồm... không phải vì không có vai trò bao gồm có nghĩa là: vì chúng không có vai trò bao gồm cũng như không có vai trò không bao gồm, chính vì thế chúng cũng không có trạng thái được bao gồm và trạng thái không được bao gồm, ngài chỉ ra như vậy.
179. Rūpakkhandhena khandhasaṅgahena asaṅgahitesūti niddhāraṇe bhummaṃ.
179. 'In those non-included by the form aggregate, by aggregate inclusion' is a locative of determination.
179. Trong những pháp không được bao gồm bởi sắc uẩn bằng sự bao gồm của uẩn là cách dùng sở thuộc cách để chỉ định.
Tasmāti yasmā ekadesasabhāgatā samudāyasabhāgatā na hoti, tasmā.
'Therefore' means because the nature of being a part is not the nature of being a whole, therefore.
Vì vậy là vì trạng thái đồng phần của một phần không phải là trạng thái đồng phần của toàn thể, cho nên.
Tenāti rūpakkhandhena.
'By that' means by the form aggregate.
Bởi cái đó là bởi sắc uẩn.
Tānīti vedanādikkhandhattayanibbānāni.
'Those' means the three aggregates beginning with feeling, and Nibbāna.
Những pháp đó là ba uẩn thọ v.v... và Nibbāna.
Yathā ca ekadesavisabhāgatāya na saṅgahitatā, evaṃ ekadesasabhāgatāya asaṅgahitatāpi natthīti dassento ‘‘na kevala’’ntiādimāha.
Just as there is no inclusion due to dissimilarity of parts, so too there is no non-inclusion due to similarity of parts; thus, he says, 'not only,' and so on.
Và cũng như không có trạng thái được bao gồm do sự khác phần của một phần, ngài nói "không chỉ" v.v... để chỉ ra rằng cũng không có trạng thái không được bao gồm do sự đồng phần của một phần.
Saṅgahitāneva na na hontīti yojanā.
The connection is that they are not not included.
Không phải là chúng không phải là những pháp được bao gồm, đây là cách liên kết.
Teti vedanādikkhandhattayanibbānasukhumarūpadhammā.
'Those' means Nibbāna and subtle form phenomena, the three aggregates beginning with feeling.
Chúng là các pháp: ba uẩn thọ v.v..., Nibbāna, và sắc vi tế.
Tehīti viññāṇakkhandhacakkhāyatanādīhi.
'By those' means by the consciousness aggregate, the eye-base, and so on.
Bởi những pháp đó là bởi thức uẩn, nhãn xứ v.v...
Na kathañci sammissāti kenacipi pakārena na sammissāti asammissatāya saṅgahitattābhāvaṃ sādheti.
'Not mixed in any way' means not mixed in any manner, thus establishing the absence of inclusion through non-mixture.
Không hỗn hợp theo bất kỳ cách nào là không hỗn hợp theo bất kỳ phương cách nào, qua đó ngài chứng minh sự không có của trạng thái được bao gồm do sự không hỗn hợp.
Rūpakkhandhena viya…pe… na hotīti yathā rūpakkhandhena sabhāgatābhāvato nibbānaṃ na kenacipi saṅgahaṇena saṅgahitaṃ, evaṃ viññāṇakkhandhacakkhāyatanādīhi taṃ āyatanadhātusaṅgahehi saṅgahitaṃ na hotīti khandhasaṅgahābhāvo pākaṭo vuttovāti evaṃ vuttaṃ.
'Like the form aggregate... and so on... is not' means just as Nibbāna is not included by any kind of inclusion by the form aggregate due to the absence of similarity, so too it is not included by the consciousness aggregate, eye-base, and so on, through inclusion by sense-bases and elements; thus, the absence of aggregate inclusion is clearly stated in this way.
Giống như bởi sắc uẩn... không có có nghĩa là: cũng như Nibbāna không được bao gồm bởi bất kỳ sự bao gồm nào do không có sự đồng phần với sắc uẩn, tương tự, nó không được bao gồm bởi thức uẩn, nhãn xứ v.v... qua sự bao gồm của xứ và giới, do đó sự không có của sự bao gồm của uẩn đã được nói một cách rõ ràng, vì vậy đã được nói như thế.
Evarūpānanti rūpakkhandhaviññāṇakkhandhacakkhāyatanādīnaṃ.
'Of such kinds' means of the form aggregate, consciousness aggregate, eye-base, and so on.
Của những pháp có dạng như vậy là của sắc uẩn, thức uẩn, nhãn xứ v.v...
Na hi nibbānaṃ sandhāya ‘‘rūpakkhandhena viññāṇakkhandhena cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena asaṅgahitā, āyatanadhātusaṅgahena saṅgahitā’’ti sakkā vattuṃ.
Indeed, regarding Nibbāna, it is not possible to say, "Those phenomena that are not included by the form aggregate, by the consciousness aggregate, by the eye-base through aggregate inclusion, are included by inclusion of sense-bases and elements."
Không thể nói liên quan đến Nibbāna rằng: "Những pháp nào không được bao gồm bởi sắc uẩn, bởi thức uẩn, bởi nhãn xứ qua sự bao gồm của uẩn, thì được bao gồm qua sự bao gồm của xứ và giới".
Tena vuttaṃ ‘‘saṅgāhakattābhāvato evā’’ti.
Therefore, it is said, 'due to the absence of being an includer itself.'
Do đó đã nói "chính vì không có vai trò bao gồm".
Tathā ‘‘abyākatehi dhammehi ye dhammā khandhasaṅgahena asaṅgahitā, āyatanadhātusaṅgahena saṅgahitā’’tiādi na sakkā vattuṃ tādisassa dhammassa abhāvatoti āha ‘‘sanibbāna…pe… bhāvatovā’’ti.
Likewise, it is not possible to say, "Those phenomena not included by the indeterminate phenomena through aggregate inclusion are included by inclusion of sense-bases and elements," and so on, due to the absence of such a phenomenon; thus, he says, 'with Nibbāna... and so on... due to its existence.'
Tương tự, không thể nói rằng "những pháp nào không được bao gồm bởi các pháp vô ký qua sự bao gồm của uẩn, thì được bao gồm qua sự bao gồm của xứ và giới" v.v... vì không có pháp nào như vậy, ngài nói "vì không có... bao gồm cả Nibbāna".
Aggahaṇaṃ veditabbanti yojanā.
The connection is that non-mention should be understood.
Cần được biết là sự không đề cập, đây là cách liên kết.
Tenāha ‘‘na hī’’tiādi.
Therefore, he says, 'indeed not,' and so on.
Do đó ngài nói "vì không" v.v...
Kañcīti kañci dhammajātaṃ.
'Any' means any kind of phenomenon.
Bất kỳ là bất kỳ tập hợp pháp nào.
Teti abyākatadhammādayo.
'Those' means indeterminate phenomena and so on.
Chúng là các pháp vô ký v.v...
Attanoti abyākatadhammādiṃ sandhāyāha.
'Itself' is said referring to the indeterminate phenomena and so on.
Của chính nó là ngài nói liên quan đến pháp vô ký v.v...
Ekadesoti rūpakkhandhādi.
'A part' means the form aggregate and so on.
Một phần là sắc uẩn v.v...
Attekadesasabhāgoti nibbānaṃ.
'Similar to its own part' refers to Nibbāna.
Đồng phần với một phần của chính nó là Nibbāna.
Tañhi dhammāyatanadhammadhātupariyāpannatāya tadekadesasabhāgo.
For it is similar to a part of that, being comprised within the mind-base and the element of phenomena.
Vì nó thuộc về pháp xứ và pháp giới, nên nó đồng phần với một phần của chúng.
Asaṅgahitasaṅgāhakattāti khandhasaṅgahena asaṅgahitānaṃ saññākkhandhādīnaṃ āyatanadhātusaṅgahena saṅgāhakattāti attho.
'Being an includer of the non-included' means being an includer of the aggregates beginning with perception, which are not included by aggregate inclusion, through inclusion of sense-bases and elements.
Do vai trò bao gồm những pháp không được bao gồm có nghĩa là do vai trò bao gồm các pháp như tưởng uẩn v.v..., vốn không được bao gồm bởi sự bao gồm của uẩn, bằng sự bao gồm của xứ và giới.
191. Tiṇṇaṃ saṅgahānanti khandhāyatanadhātusaṅgahānaṃ.
191. 'Of the three inclusions' means of the inclusions of aggregates, sense-bases, and elements.
191. Của ba sự bao gồm là của sự bao gồm của uẩn, xứ, và giới.
Saṅgahaṇapubbaṃ asaṅgahaṇaṃ, asaṅgahaṇapubbaṃ saṅgahaṇañca vuccamānaṃ saṅgahaṇāsaṅgahaṇānaṃ pavattivisesena vuttaṃ hotīti āha ‘‘saṅgahaṇā…pe… uddiṭṭhā’’ti.
When inclusion preceded by non-inclusion, and non-inclusion preceded by inclusion, are spoken of, it means they are stated by a particular mode of occurrence of inclusion and non-inclusion; thus, he says, 'inclusion... and so on... stated.'
Sự không bao gồm có sự bao gồm đi trước, và sự bao gồm có sự không bao gồm đi trước, khi được nói đến, được xem là đã được nói theo một cách thức đặc biệt của sự bao gồm và không bao gồm, do đó ngài nói "sự bao gồm... đã được nêu ra".
Saṅgahābhāvakato asaṅgaho saṅgahahetuko saṅgahassa pavattivisesoyeva nāma hotīti āha ‘‘saṅgahaṇappavattivisesavirahe’’ti.
Non-inclusion, being caused by the absence of inclusion, is merely a particular mode of occurrence of inclusion; thus, he says, 'in the absence of a particular mode of occurrence of inclusion.'
Sự không bao gồm do không có sự bao gồm, và sự bao gồm do có nguyên nhân bao gồm, được gọi là một cách thức đặc biệt của sự bao gồm, do đó ngài nói "khi không có cách thức đặc biệt của sự bao gồm".
Kenaci samudayasaccādinā tīhipi saṅgahehi saṅgahitena saṅkhārakkhandhapariyāpannena dhammavisesena puna tatheva saṅgahito so eva samudayasaccādiko dhammaviseso saṅgahitena saṅgahito.
'A particular phenomenon included by any' means by the truth of origin and so on, by all three inclusions, comprised within the aggregate of mental formations, 'is included by an included' means that same particular phenomenon, the truth of origin and so on, is included by that which is included.
Một pháp đặc biệt thuộc về hành uẩn, được bao gồm bởi ba sự bao gồm bởi một pháp nào đó như tập đế v.v..., rồi chính pháp đặc biệt đó như tập đế v.v... lại được bao gồm như vậy, thì đó là được bao gồm bởi cái đã được bao gồm.
Saṅgāhakattābhāvasabbhāvā saṅgāhakabhāvena na uddhaṭā, na asaṅgāhakattā eva.
They are 'not extracted as being includers due to the existence of the absence of being includers,' not merely due to the absence of being non-includers.
Sự có và không có vai trò bao gồm không được nêu ra theo vai trò bao gồm, không phải chỉ từ vai trò không bao gồm.
Yathā hi tīhi saṅgahehi na saṅgāhakā, evaṃ dvīhi, ekenapi saṅgahena na saṅgāhakā idha na uddhaṭā.
For here, those that are not includers by all three inclusions, nor by two, nor even by one inclusion, are not extracted.
Cũng như chúng không phải là cái bao gồm bởi ba sự bao gồm, tương tự, chúng không phải là cái bao gồm bởi hai, hay bởi một sự bao gồm cũng không được nêu ra ở đây.
Tehi saṅgahitāti tehi tīhi saṅgahehi saṅgahitā dhammā.
'Included by these' means phenomena included by those three inclusions.
Các pháp được bao gồm bởi chúng là các pháp được bao gồm bởi ba sự bao gồm đó.
Yassāti yassa attano saṅgāhakassa.
Yassa (of which) means of one's own comprehending factor.
Yassāti có nghĩa là: của chính pháp đang nhiếp thọ ấy.
Sakalavācakenāti anavasesaṃ khandhādiatthaṃ vadantena.
Sakalavācakena (by the word for the whole) means by speaking of the meaning of the aggregates, etc., without remainder.
Sakalavācakenāti có nghĩa là: bằng (từ) nói lên ý nghĩa của uẩn v.v. không còn sót lại.
Tena khandhādipadenāti ‘‘teneva saṅgahaṃ gaccheyyā’’ti ettha tena khandhādipadenāti evaṃ yojetabbaṃ.
Tena khandhādipadena (by that term 'aggregates', etc.) – in the phrase ‘may it attain comprehension by that same*’, it should be construed as ‘by that term 'aggregates', etc.’ in this way.
Tena khandhādipadenāti nên được liên kết như vầy: ở đây, trong câu “teneva saṅgahaṃ gaccheyyā”, (từ) tena có nghĩa là bằng chính từ uẩn v.v. ấy.
Evaṃ pana ayojetvā ‘‘yaṃ attano saṅgāhakaṃ saṅgaṇhitvā puna teneva saṅgahaṃ gaccheyya, taṃ aññaṃ saṅgahitaṃ nāma natthī’’ti evaṃ na sakkā vattuṃ.
However, without construing it thus, it is not possible to say, ‘that which, having comprehended its own comprehending factor, would again attain comprehension by that same*, there is no other such comprehended thing’.
Tuy nhiên, nếu không liên kết như vậy, thì không thể nói rằng: “pháp nào, sau khi đã nhiếp thọ pháp đang nhiếp thọ của chính nó, lại được nhiếp thọ bởi chính pháp ấy, thì pháp được nhiếp thọ khác như vậy không có”.
Kasmāti ce?
If* why?
Nếu hỏi tại sao?
Na hi yena samudayasaccādinā yaṃ saṅkhārakkhandhapariyāpannaṃ dhammajātaṃ khandhādisaṅgahehi saṅgahitaṃ, teneva samudayasaccādinā tassa tadavasiṭṭhassa saṅkhārakkhandhadhammassa, na ca tasseva kevalassa samudayasaccādikassa saṅgaho pucchito vissajjitoti yojanā, atha kho tena saṅkhārakkhandhadhammena phassādinā.
It should be construed as: for it is not asked or answered what comprehension of that remaining saṅkhārakkhandha dhamma, by that same samudayasacca (origin of suffering), etc., when that dhamma-class, included in the saṅkhārakkhandha, has been comprehended by which samudayasacca, etc., by the aggregates, etc., in such a way, nor is it the comprehension of that very same pure samudayasacca, etc., but rather by that saṅkhārakkhandha dhamma, such as contact (phassa), etc.
Vì rằng, sự liên kết không phải là: bằng samudayasacca v.v. nào mà tập hợp các pháp thuộc saṅkhārakkhandha đã được nhiếp thọ bởi các sự nhiếp thọ uẩn v.v., thì bằng chính samudayasacca v.v. ấy, sự nhiếp thọ của pháp saṅkhārakkhandha còn lại đó, và không phải chỉ của samudayasacca v.v. ấy được hỏi và được trả lời; mà là bằng pháp saṅkhārakkhandha ấy, tức là xúc v.v.
Saṅgahitassāti saṅgahitatāvisiṭṭhassāti attho.
Saṅgahitassā (of the comprehended) means of that which is characterized by having been comprehended.
Saṅgahitassāti có nghĩa là: của pháp đặc thù bởi sự đã được nhiếp thọ.
Tasmā attano saṅgāhakaṃ sakalakkhaṇādiṃ saṅgaṇhitvā puna tena khandhādipadena yaṃ saṅgahaṃ gaccheyya, taṃ tādisaṃ natthīti attho veditabbo.
Therefore, it should be understood that there is no such thing that, having comprehended its own comprehending factor, such as its entire characteristic, would again attain comprehension by that term 'aggregates', etc.
Do đó, cần hiểu ý nghĩa là: sau khi đã nhiếp thọ pháp đang nhiếp thọ của chính nó, tức là toàn bộ đặc tính v.v., pháp nào lại được nhiếp thọ bởi từ uẩn v.v. ấy, thì pháp như vậy không có.
Vedanā saddo ca khandho āyatanañcāti vedanā visuṃ khandho, saddo ca visuṃ āyatananti attho.
Vedanā saddo ca khandho āyatanañcā (feeling and sound are an aggregate and a sense-base) means feeling is a distinct aggregate, and sound is a distinct sense-base.
Vedanā saddo ca khandho āyatanañcāti có nghĩa là: vedanā là một uẩn riêng, và saddo là một xứ riêng.
Aññena khandhantarādinā.
Aññena (by another) means by another aggregate, etc.
Aññena là: bằng uẩn khác v.v.
Asammissanti abyākatadukkhasaccādi viya amissitaṃ.
Asammissaṃ (unmixed) means unmixed, like the undeclared (abyākata) suffering-truth, etc.
Asammissanti là: không pha trộn, giống như abyākatadukkhasacca v.v.
Na hi…pe… etthāti saṅgahitatāvisiṭṭhena dhammena yo dhammo saṅgahito, tassa saṅgahitatāvisiṭṭhoyeva yo saṅgaho, so na ettha vāre pucchito vissajjito ca.
Na hi...pe...etthā (for not...etc....here) means the comprehension of that which is characterized by having been comprehended, which is the comprehension of the dhamma that has been comprehended by the dhamma characterized by having been comprehended, is not asked or answered in this turn.
Na hi…pe… etthāti: pháp nào được nhiếp thọ bởi pháp đặc thù bởi sự đã được nhiếp thọ, thì sự nhiếp thọ của pháp ấy, vốn cũng đặc thù bởi sự đã được nhiếp thọ, không được hỏi và trả lời trong trường hợp này.
Saṅgahovāti kevalo saṅgaho, na kattāpekkhoti attho.
Saṅgahovā (or comprehension) means pure comprehension, not dependent on an agent (kattā).
Saṅgahovāti là: chỉ sự nhiếp thọ đơn thuần, ý nói không phụ thuộc vào tác nhân.
Na saṅgāhakenāti idaṃ yathāvuttena atthena nivattitassa dassanaṃ.
Na saṅgāhakena (not by the comprehending factor) is the indication of what is excluded by the stated meaning.
Na saṅgāhakenāti: đây là sự trình bày về điều đã được bác bỏ theo ý nghĩa đã nêu.
Na hītiādi taṃsamatthanaṃ.
Na hī (for not) and so on, supports that.
Na hītiādi là phần ủng hộ cho điều đó.
193. Vuttanayenāti yasmā saṅgahappavattivisesavirahito asaṅgahitadhammavisesanissito pañcamanayo, tasmā yo ettha kenaci asaṅgahitena dhammavisesena puna asaṅgahito dhammaviseso asaṅgahitena asaṅgahito asaṅgahitatāya pucchitabbo vissajjitabbo ca.
Vuttanayenā (by the stated method) means, since the fifth method is devoid of specific occurrences of comprehension and relies on specific uncomprehended phenomena, therefore, here, a specific uncomprehended phenomenon that is again uncomprehended by some specific uncomprehended phenomenon should be asked about and answered in terms of being uncomprehended by the uncomprehended, in terms of uncomprehendedness.
193. Vuttanayenāti: vì phương pháp thứ năm không có sự khác biệt trong tiến trình nhiếp thọ và dựa vào sự phân biệt các pháp không được nhiếp thọ, do đó, ở đây, pháp đặc biệt nào không được nhiếp thọ trở lại bởi một pháp đặc biệt nào đó không được nhiếp thọ, thì cần phải được hỏi và trả lời là không được nhiếp thọ bởi pháp không được nhiếp thọ do tính chất không được nhiếp thọ.
Tameva tāva yathāniddhāritaṃ dassento ‘‘rūpakkhandhena ye dhammā khandha…pe… asaṅgahitā, tehi dhammehi ye dhammā khandha…pe… asaṅgahitāti āhā’’ti catutthanaye vuttanayānusārena.
Thus, showing that which has been defined, it states, ‘‘What dhammas are uncomprehended by the rūpakkhandha, etc., and what dhammas are uncomprehended by those dhammas that are uncomprehended by the aggregates, etc.?’’ in accordance with the method stated in the fourth method.
Để trình bày chính điều đó như đã được xác định, ngài nói: “các pháp nào không được nhiếp thọ bởi sắc uẩn theo uẩn…v.v…, các pháp nào không được nhiếp thọ bởi các pháp ấy theo uẩn…v.v…” theo phương pháp đã được nói trong phương pháp thứ tư.
Yathāniddhāritadhammadassananti pāḷiyaṃ niddhāritappakāradhammadassanaṃ.
Yathāniddhāritadhammassadassanaṃ (showing of the defined dhammas) means showing of the dhammas as defined in the Pāḷi.
Yathāniddhāritadhammadassananti là: sự trình bày các pháp theo cách đã được xác định trong Pāḷi.
Saha sukhumarūpenāti sasukhumarūpaṃ, tena sukhumarūpena saddhiṃ gahitaṃ viññāṇaṃ, tena sahitadhammasamudāyā sasukhuma…pe… dāyā.
Saha sukhumarūpena (with subtle materiality) means sasukhumarūpa (with subtle materiality); the consciousness taken together with that subtle materiality; the collection of dhammas combined with that is sasukhuma...pe...dāyā (with subtle...etc....collection).
Cùng với sắc vi tế là sasukhumarūpaṃ, bởi đó thức được nắm bắt cùng với sắc vi tế ấy; từ tập hợp các pháp đi kèm với nó là sasukhuma…pe… dāyā.
Ke pana teti āha ‘‘dukkhasaccā’’tiādi.
And what are those? It states ‘‘Dukkhasaccā’’ (the truth of suffering) and so on.
Vậy những pháp đó là gì? Ngài nói “dukkhasaccā”tiādi.
Kesañcīti nibbānacakkhāyatanādīnaṃ.
Kesañcī (of some) means of Nibbāna, the eye-base, etc.
Kesañcīti là: của Nibbāna, nhãn xứ v.v.
Tīhipi saṅgahehi.
Tīhipi (by all three) means by all three comprehensions.
Tīhipi là: bởi cả ba sự nhiếp thọ.
Paripuṇṇasaṅgahehi tīhipi saṅgahehi asaṅgāhakā paripuṇṇasaṅgahāsaṅgāhakā.
Paripuṇṇasaṅgahāsaṅgāhakā (not comprehending by complete comprehensions) means those that do not comprehend by all three complete comprehensions.
Các pháp không nhiếp thọ bởi cả ba sự nhiếp thọ đầy đủ là paripuṇṇasaṅgahāsaṅgāhakā.
Abyākatadhammasadisā nevadassanenanabhāvanāyapahātabbanevasekkhānāsekkhādayo.
Abyākatadhammasadisā (similar to undeclared dhammas) means those that are neither to be abandoned by seeing nor by development, nor are they a trainee (sekha) or one beyond training (asekha), etc.
Abyākatadhammasadisā là: các pháp như nevadassanenanabhāvanāyapahātabba, nevasekhānāsekkhā v.v.
Itareti rūpakkhandhādayo.
Itare (the others) means the rūpakkhandha (aggregate of materiality), etc.
Itareti là: sắc uẩn v.v.
Tabbipariyāyenāti vuttavipariyāyena, tīhipi saṅgahehi asaṅgahetabbassa atthitāya paripuṇṇasaṅgahāsaṅgāhakattāti attho.
Tabbipariyāyena (by the opposite of that) means by the opposite of what was stated; the meaning is the state of not comprehending by complete comprehensions due to the existence of that which is not to be comprehended by all three comprehensions.
Tabbipariyāyenāti là: theo cách trái ngược với điều đã nói; ý nói do sự tồn tại của pháp không thể được nhiếp thọ bởi cả ba sự nhiếp thọ, nên chúng không phải là các pháp không nhiếp thọ một cách đầy đủ.
Asaṅgāhakesu nibbānaṃ antogadhaṃ, tasmā taṃ anidassanaappaṭighehi asaṅgahetabbaṃ na hotīti attho.
Asaṅgāhakesu nibbānaṃ antogadhaṃ (Nibbāna is included among the uncomprehending factors), therefore, it is not the case that it should not be comprehended by the non-observable and non-impinging (anidassanaappaṭigha).
Trong các pháp không nhiếp thọ, Nibbāna được bao gồm, do đó, ý nói rằng nó không phải là pháp không thể được nhiếp thọ bởi anidassana-appaṭigha.
Tenāha ‘‘na ca tadeva tassa asaṅgāhaka’’nti.
Hence it states, ‘‘na ca tadeva tassa asaṅgāhaka’’ (nor is that very thing its uncomprehending factor).
Vì thế, ngài nói “na ca tadeva tassa asaṅgāhakan”ti.
‘‘Vedanākkhandhena ye dhammā’’tiādayo nava pañhā dutiyapañhādayo, te paṭhamapañhena saddhiṃ dasa, nāmarūpapañhādayo pana catuvīsatīti āha ‘‘sabbepi catuttiṃsa hontī’’ti.
It states ‘‘sabbepi catuttiṃsa hontī’’ (all are thirty-four) because the nine questions such as ‘‘by the aggregate of feeling (vedanākkhandha), what dhammas...’’ and so on are the second questions, making ten with the first question, and the questions regarding name and form (nāmarūpa), etc., are twenty-four.
Chín câu hỏi bắt đầu bằng “Vedanākkhandhena ye dhammā”ti là các câu hỏi thứ hai trở đi; chúng cùng với câu hỏi đầu tiên là mười; còn hai mươi bốn câu hỏi bắt đầu bằng nāmarūpa, nên ngài nói “sabbepi catuttiṃsa hontī”ti.
Rūpakkhandhādivisesakapadanti ‘‘rūpakkhandhenā’’tiādinā asaṅgāhakattena visesakaṃ rūpakkhandhādipadaṃ.
Rūpakkhandhādivisesakapada (the qualifying term 'aggregate of materiality', etc.) means the term 'aggregate of materiality', etc., which qualifies as an uncomprehending factor, as in ‘‘by the aggregate of materiality’’, etc.
Rūpakkhandhādivisesakapadanti là: từ sắc uẩn v.v. làm đặc từ với vai trò không nhiếp thọ, bắt đầu bằng “rūpakkhandhenā”ti.
Pucchāyāti ca pucchanatthanti attho.
Pucchāyā (of the question) means of the asking.
Pucchāyāti có nghĩa là: và nhằm mục đích hỏi.
‘‘Rūpakkhandhenā’’tiādi sabbampi vā viññāpetuṃ icchitabhāvena vacanaṃ pañhabhāvato pucchā.
The entire statement ‘‘by the aggregate of materiality’’, etc., is a question because it is a statement intended to signify, or an inquiry.
Hoặc toàn bộ câu nói bắt đầu bằng “rūpakkhandhenā”ti, do là lời nói với ý muốn thông báo, nên có bản chất là câu hỏi (pañha), do đó là pucchā.
Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘pañhā panettha…pe… catuttiṃsa hontī’’ti.
Therefore, the Aṭṭhakathā (commentary) states, ‘‘Here the questions...etc....are thirty-four.’’
Vì thế, trong Aṭṭhakathā có nói: “pañhā panettha…pe… catuttiṃsa hontī”ti.
Te hi lakkhaṇato dassitāti te niddhāritadhammā teneva asaṅgahitāsaṅgahitatāya niddhāraṇasaṅkhātena lakkhaṇena dassitā.
Te hi lakkhaṇato dassitā (for they are shown by their characteristic) means those defined dhammas are shown by the characteristic of being defined as uncomprehended by that same uncomprehendedness.
Te hi lakkhaṇato dassitāti: các pháp đã được xác định ấy được trình bày bằng đặc tính, tức là sự xác định, do tính chất không được nhiếp thọ bởi chính pháp không được nhiếp thọ ấy.
Tadevāti eva-saddenāti ‘‘tadevā’’ti ettha eva-saddena.
Tadevāti eva-saddena (in ‘tadevā’ by the word ‘eva’) means by the word ‘eva’ (indeed) in ‘‘tadevā’’.
Tadevāti eva-saddenāti là: bằng từ eva trong “tadevā”.
‘‘Yaṃ pucchāya uddhaṭaṃ padaṃ, taṃ khandhādīhi asaṅgahita’’nti ettha ‘‘khandhādīhevā’’ti avadhāraṇaṃ nippayojanaṃ pakārantarassa abhāvato.
In the phrase ‘‘the term stated in the question is uncomprehended by the aggregates, etc.,’’ the restrictive particle ‘‘khandhādīheva’’ (by the aggregates, etc., indeed) is purposeless, as there is no other category.
Trong câu “pháp nào được nêu ra trong câu hỏi, pháp đó không được nhiếp thọ bởi uẩn v.v.”, sự xác định “chỉ bởi uẩn v.v.” là không cần thiết, vì không có cách nào khác.
‘‘Tīhi asaṅgaho’’ti hi vuttaṃ.
For it has been stated, ‘‘uncomprehended by all three.’’
Vì đã nói “sự không nhiếp thọ bởi ba (pháp)”.
Tathā ‘‘asaṅgahitamevā’’ti saṅgahitatānivattanassa anadhippetattā.
Similarly, ‘‘asaṅgahitamevā’’ (uncomprehended indeed) because the cessation of comprehension is not intended.
Tương tự, (sự xác định) “chỉ không được nhiếp thọ” (cũng không cần thiết), vì sự bác bỏ tính chất được nhiếp thọ không phải là điều được chủ định.
Tadevāti pana icchitaṃ uddhaṭasseva asaṅgahitenaasaṅgahitabhāvassa avadhāretabbattāti dassento ‘‘na kadācī’’tiādimāha.
But to show that this very thing is intended, namely that the state of being uncomprehended by the uncomprehended of that which has been stated should be restricted, he states ‘‘na kadācī’’ (never) and so on.
Nhưng vì điều được mong muốn là phải xác định chính pháp được nêu ra có bản chất không được nhiếp thọ bởi pháp không được nhiếp thọ, nên ngài nói “na kadācī”tiādi để trình bày điều đó.
Tattha aññassāti anuddhaṭassa.
Therein, aññassā (of another) means of that which is not stated.
Trong đó, aññassāti là: của pháp không được nêu ra.
Aniyatataṃ dassetīti idaṃ avadhāraṇaphaladassanaṃ.
Aniyatataṃ dassetī (shows uncertainty) is the fruit of the restrictive particle.
Aniyatataṃ dassetīti: đây là sự trình bày kết quả của sự xác định.
Niyamatoti sakkā vacanaseso yojetunti idampi eva-kārena siddhamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ vuttaṃ.
Niyamatoti sakkā vacanaseso yojetuṃ (it is possible to supply the remaining words ‘is fixed’) – this too is stated to clarify the meaning already established by the particle ‘eva’ (indeed).
Niyamatoti sakkā vacanaseso yojetunti: điều này cũng được nói để làm rõ hơn ý nghĩa vốn đã được xác lập bởi từ eva.
Yato hi eva-kāro, tato aññattha niyamoti.
For when there is the particle ‘eva’, then it is fixed elsewhere.
Vì có từ eva, nên có sự xác định ở nơi khác.
Evaṃpakāramevāti pucchāya uddhaṭappakārameva, yaṃ pakāraṃ pucchāya uddhaṭaṃ, taṃpakāramevāti attho.
Evaṃpakāramevā (of this very kind) means of the very kind stated in the question, the meaning is of that very kind which is stated in the question.
Evaṃpakāramevāti là: chỉ loại được nêu ra trong câu hỏi; ý nói loại nào được nêu ra trong câu hỏi, thì chỉ loại đó.
Tassāti asaṅgahitassa.
Tassā (of that) means of the uncomprehended.
Tassāti là: của pháp không được nhiếp thọ.
Aññassāti pucchāya anuddhaṭappakārassa.
Aññassā (of another) means of the kind not stated in the question.
Aññassāti là: của loại không được nêu ra trong câu hỏi.
Etena yo pucchāya uddhaṭo tīhipi saṅgahehi asaṅgahito, tasseva idha pucchitabbavissajjitabbabhāvo, na aññassāti dasseti.
By this, it shows that only what is stated in the question and is uncomprehended by all three comprehensions is to be asked about and answered here, not anything else.
Qua đó, ngài trình bày rằng: pháp nào được nêu ra trong câu hỏi và không được nhiếp thọ bởi cả ba sự nhiếp thọ, thì chỉ pháp đó mới có bản chất được hỏi và được trả lời ở đây, chứ không phải pháp khác.
Tenāha ‘‘pucchāya uddhaṭañhī’’tiādi.
Therefore, it states ‘‘pucchāya uddhaṭañhī’’ (for that which is stated in the question) and so on.
Vì thế, ngài nói “pucchāya uddhaṭañhī”tiādi.
Āyatanadhātusaṅgahavasena cettha rūpakkhandhādīnaṃ aññasahitatā, viññāṇakkhandhādīnaṃ asahitatā ca veditabbā.
Here, the aññasahitatā (being with others) of the rūpakkhandha (aggregate of materiality), etc., and the asahitatā (being without others) of the viññāṇakkhandha (aggregate of consciousness), etc., should be understood in terms of their comprehension by sense-bases (āyatana) and elements (dhātu).
Và ở đây, cần biết rằng aññasahitatā (tính đi kèm với pháp khác) của sắc uẩn v.v. là theo phương diện nhiếp thọ xứ và giới, và asahitatā (tính không đi kèm) của thức uẩn v.v.
Avasesā vedanādayo tayo khandhā nibbānañca sakalena rūpakkhandhena tesaṃ saṅgaho natthīti ‘‘saṅgahitā’’ti na sakkā vattuṃ, ekadesena pana saṅgaho atthīti ‘‘asaṅgahitā na hontīti evaṃ daṭṭhabba’’nti āha.
The remaining three aggregates, feeling (vedanā), etc., and Nibbāna, are not comprehended by the entire rūpakkhandha, so it cannot be said that they are ‘‘comprehended’’, but since there is comprehension by a part, it states, ‘‘asaṅgahitā na hontīti evaṃ daṭṭhabba’’ (it should be seen that they are not uncomprehended).
Ba uẩn còn lại là thọ v.v. và Nibbāna, vì không có sự nhiếp thọ chúng bởi toàn bộ sắc uẩn, nên không thể nói là “được nhiếp thọ”; nhưng vì có sự nhiếp thọ một phần, nên ngài nói “không phải là không được nhiếp thọ, nên hiểu như vậy”.
‘‘Rūpadhammāvā’’ti niyamanaṃ pucchāya uddhaṭabhāvāpekkhanti dassento ‘‘pucchāya…pe… adhippāyo’’ti āha.
To show that the restriction ‘‘rūpadhammāvā’’ (material dhammas indeed) refers to the state of being stated in the question, it states ‘‘pucchāya...pe...adhippāyo’’ (the intention of the question...etc.).
Để trình bày rằng sự quy định “chỉ các sắc pháp” là xét đến bản chất được nêu ra trong câu hỏi, ngài nói “pucchāya…pe… adhippāyo”ti.
Tena vuttaṃ ‘‘anuddhaṭā vedanādayopi hi asaṅgahitā evā’’ti.
Therefore, it is said ‘‘anuddhaṭā vedanādayopi hi asaṅgahitā evā’’ (for even feelings, etc., which are not stated, are indeed uncomprehended).
Vì thế, đã nói rằng “thọ v.v. không được nêu ra cũng chỉ là các pháp không được nhiếp thọ”.
Etthāti etasmiṃ pañcamanayaniddese.
Etthā (here) means in this exposition of the fifth method.
Etthāti là: trong phần chỉ dẫn về phương pháp thứ năm này.
Paṭhame nayeti paṭhame atthavikappe.
Paṭhame naye (in the first method) means in the first interpretation of the meaning.
Paṭhame nayeti là: trong cách giải thích ý nghĩa thứ nhất.
Tathā dutiyeti etthāpi.
Similarly, in dutiye (in the second) as well.
Tương tự, ở đây cũng vậy với dutiyeti.
Rūpaviññāṇehīti asukhumarūpadhammehi viññāṇena cāti ayamettha adhippāyoti dassento ‘‘oḷārika…pe… attho’’ti āha.
To show that rūpaviññāṇehī (by materiality and consciousness) here means by coarse material dhammas and by consciousness, it states ‘‘oḷārika...pe...attho’’ (the meaning of coarse...etc....).
Để trình bày rằng chủ ý ở đây là “bởi các sắc pháp không vi tế và bởi thức”, ngài nói “oḷārika…pe… attho”ti.
Kathaṃ pana rūpadhammāti vutte oḷārikarūpasseva gahaṇanti āha ‘‘rūpekadeso hi ettha rūpaggahaṇena gahito’’ti.
How is it that when "material phenomena" are spoken of, only gross matter is understood? He says, " For here, a part of rūpa is taken by the apprehension of rūpa."
Lại nữa, khi được hỏi ‘thế nào là pháp sắc?’, để trả lời rằng đó là sự nắm bắt chỉ riêng sắc thô, (Ngài) đã nói ‘bởi vì ở đây, một phần của sắc được nắm bắt bằng sự nắm bắt sắc’.
196. Asaṅgāhakanti ‘‘cakkhāyatanena…pe… asaṅgahitā’’ti evaṃ asaṅgāhakabhāvena vuttaṃ pucchitabbavissajjetabbabhāvena vuttampi kāmaṃ vedanādīheva catūhi asaṅgahitaṃ, taṃ pana na cakkhāyatanamevāti dassetuṃ ‘‘cakkhāyatanena panā’’tiādi vuttaṃ.
196. Regarding "not encompassed": The phrase "not encompassed by the eye-base... etc." (cakkhāyatanena...pe... asaṅgahitā) refers to being not encompassed. Although it is also stated as something to be questioned and answered, and is indeed not encompassed by the four (vedanā, etc.), it is said, " But by the eye-base" and so on, to show that it is not merely the eye-base.
196. Asaṅgāhakanti – với câu “không được bao gồm bởi nhãn xứ…”, phần không được bao gồm đã được nói đến như vậy. Mặc dù phần được nói đến dưới dạng câu hỏi và câu trả lời quả thực không được bao gồm bởi bốn pháp như thọ, v.v., nhưng để chỉ ra rằng nó không chỉ là nhãn xứ, (Ngài) đã nói “còn bởi nhãn xứ…” và các câu tiếp theo.
Yehi dhammehīti khandhādīsu yehi.
"By which phenomena" means by which among the aggregates (khandha) and so forth.
Yehi dhammehīti – bởi những pháp nào trong các uẩn, v.v.
Sabbaṃ dhammajātaṃ teva rūpādike dhamme udāneti pāḷiyaṃ.
All phenomena, those same phenomena like rūpa, are uttered in the Pāli text.
Sabbaṃ pháp teva các pháp như sắc, v.v. udāneti được nêu lên trong Pāḷi.
Kasmā panetaṃ udānetīti āha ‘‘sadisavissajjanā’’tiādi.
Why are these uttered? He says, " Due to the similar answer" and so on.
Tại sao lại nêu lên điều này? (Ngài) đã nói “sadisavissajjanā” (câu trả lời tương tự) và các câu tiếp theo.
Paṭhamena udānena.
By the first utterance.
Paṭhamena – bằng cách nêu lên đầu tiên.
Dveti ‘‘bāhirā upādā dve’’ti ettha vuttaṃ dve-saddaṃ sandhāyāha.
"Two" refers to the word "two" as stated in "bāhirā upādā dve" (two external attachments).
Dveti – (Ngài) nói điều này liên quan đến từ “hai” được đề cập trong câu “hai ngoại xứ là upādā”.
Tassa asaṅgahitassa.
Of that which is not encompassed.
Tassa – của phần không được bao gồm đó.
Yathādassitassāti ‘‘rūpa’’ntiādinā dassitappakārassa.
"As demonstrated" refers to the manner demonstrated by "rūpa" and so on.
Yathādassitassāti – của loại đã được chỉ ra bằng câu “rūpaṃ” (sắc), v.v.
Dhammanvayañāṇuppādanaṃ nayadānaṃ.
The production of knowledge in the sequence of phenomena is "the method of exposition" (nayadānaṃ).
Sự phát sinh trí tuệ về sự tương quan của các pháp là nayadānaṃ (sự ban cho phương pháp).
‘‘Rūpaṃ dhammāyatana’’ntiādīnaṃ padānaṃ vasena dvevīsapadiko esa nayo.
This method consists of twenty-two terms due to phrases like "rūpaṃ dhammāyatana" (material form is the mind-base).
Dvevīsapadiko esa nayo – phương pháp này có hai mươi hai thuật ngữ, dựa trên các thuật ngữ như “sắc là pháp xứ”, v.v.
228. ‘‘Tatthā’’ti iminā ‘‘sampayogavippayogapadaṃ bhājetvā’’ti ettha sampayogavippayogapadaṃ bhājitaṃ, saṃvaṇṇetabbatāya ca padhānabhūtaṃ paccāmaṭṭhaṃ, na rūpakkhandhādipadanti dassento ‘‘yaṃ labbhati…pe… veditabba’’nti vatvā puna ‘‘rūpakkhandhādīsu hī’’tiādinā tamatthaṃ vivarati.
228. "Tatthā" (therein): With this, the term "associated and dissociated" is analyzed in "sampayogavippayogapadaṃ bhājetvā" (having analyzed the terms associated and dissociated), and the principal element to be commented upon is referred to, not the aggregates of rūpa and so on. This is demonstrated by saying " that which is obtainable...pe... to be known", and then elaborating the meaning again with " For among the rūpa aggregate" and so on.
228. “Tatthā”ti – bằng từ này, thuật ngữ sampayogavippayoga trong câu “phân tích thuật ngữ sampayogavippayoga” đã được phân tích và được xem xét lại vì là đối tượng chính cần chú giải, chứ không phải các thuật ngữ như sắc uẩn, v.v. Để chỉ ra điều này, sau khi nói “yaṃ labbhati… pe… veditabba” (điều gì có được… nên được hiểu), (Ngài) lại làm rõ ý nghĩa đó bằng câu “rūpakkhandhādīsu hī”ti (bởi vì trong sắc uẩn, v.v.) và các câu tiếp theo.
Tattha na labbhatīti ‘‘sampayuttaṃ vippayutta’’nti vā gahetuṃ na labbhati, alabbhamānampi pucchāya gahitaṃ paṭikkhepena vissajjetuṃ.
There, "is not obtainable" means it is not possible to take it as "associated" or "dissociated"; even if not obtainable, it is taken in the question in order to answer with a negation.
Ở đây, na labbhatīti – không thể nắm bắt là “tương ưng” hay “bất tương ưng”. Alabbhamānampi pucchāya gahitaṃ – mặc dù không thể có được, nó vẫn được đưa vào câu hỏi để trả lời bằng cách phủ định.
Paṭikkhepopi hi pucchāya vissajjanameva.
For even negation is an answer to a question.
Bởi vì sự phủ định cũng chính là một câu trả lời cho câu hỏi.
Tathā hi yamake (yama. 1.khandhayamaka.59-61) ‘‘yassa rūpakkhandho nuppajjittha, tassa vedanākkhandho nuppajjitthā’’ti pucchāya ‘‘natthī’’ti vissajjitaṃ.
Thus, in the Yamakas (yama. 1.khandhayamaka.59-61), to the question "For whom did the rūpa aggregate not arise, for them did the feeling aggregate not arise?", the answer "No" was given.
Thật vậy, trong Yamaka, đối với câu hỏi “đối với người nào sắc uẩn không khởi sanh, thọ uẩn cũng không khởi sanh phải không?”, câu trả lời là “không có”.
Tena panettha rūpadhammesu sampayogaṭṭho na labbhatīti ayamattho dassito hoti.
Thereby, it is shown here that the state of association is not obtainable among material phenomena.
Qua đó, ý nghĩa rằng trong các pháp sắc không có trạng thái tương ưng được chỉ ra.
Alabbhamānampi sampayogapadaṃ gahitanti sambandho.
The connection is that even if the term "associated" is not obtainable, it is taken.
Mặc dù không thể có được, thuật ngữ tương ưng vẫn được sử dụng – đây là mối liên hệ.
Sabbatthāti rūpakkhandhavedanākkhandhādīsu.
"In all" means in the rūpa aggregate, vedanā aggregate, and so on.
Sabbatthāti – trong sắc uẩn, thọ uẩn, v.v.
Etesanti rūpanibbānānaṃ.
"Of these" refers to rūpa and Nibbāna.
Etesanti – của sắc và Nibbāna.
Visabhāgatāti ataṃsabhāgatā.
"Dissimilarity" means non-identity.
Visabhāgatāti – trạng thái không đồng bản chất.
Ekuppādādibhāvo hi sampayoge sabhāgatā, na saṅgahe viya samānasabhāgatā, tasmā ekuppādādibhāvarahitānaṃ rūpanibbānānaṃ sā ekuppādāditā visabhāgatā vuttā.
For in association, identity (sabhāgatā) is the state of having a single origination and so on, not a common identity as in "encompassment". Therefore, the dissimilarity (visabhāgatā) of rūpa and Nibbāna, which lack a single origination and so on, is called the state of having a single origination and so on.
Bởi vì trạng thái đồng sanh, v.v. là bản chất trong sự tương ưng, chứ không phải là trạng thái đồng bản chất như trong sự bao gồm. Do đó, đối với sắc và Nibbāna, vốn không có trạng thái đồng sanh, v.v., trạng thái đồng sanh, v.v. đó được gọi là visabhāgatā (bất đồng bản chất).
Tadabhāvatoti tassā visabhāgatāya ekuppādāditāya abhāvato.
"Due to the absence of that" means due to the absence of that dissimilarity, that state of having a single origination and so on.
Tadabhāvatoti – do không có trạng thái bất đồng bản chất, tức là trạng thái đồng sanh, v.v. đó.
Vippayogopi nivārito eva hoti, visabhāgo bhāvo vippayogoti vuttovāyamatthoti.
"Dissociation is also indeed precluded", for this meaning is stated as "dissimilar state is dissociation."
Vippayogopi nivārito eva hoti, – sự bất tương ưng cũng bị ngăn chặn, bởi vì trạng thái bất đồng bản chất được gọi là bất tương ưng – ý nghĩa này đã được nói đến.
‘‘Catūsu hī’’tiādinā vuttamevatthaṃ pākaṭataraṃ karoti.
By "for among the four" and so on, the meaning already stated is made clearer.
Bằng câu “Catūsu hī”ti (bởi vì trong bốn), v.v., (Ngài) làm cho ý nghĩa đã nói trở nên rõ ràng hơn.
Tattha tesaṃ tehīti ca arūpakkhandhe eva parāmasati.
There, "of them by those" refers only to the immaterial aggregates.
Ở đây, tesaṃ tehīti (của chúng với chúng) đều chỉ đến các vô sắc uẩn.
Visabhāgatā ca hoti rūpanibbānesu avijjamānattāti attho.
And there is dissimilarity means that it is not found in rūpa and Nibbāna.
Visabhāgatā ca hoti – và có sự bất đồng bản chất, nghĩa là vì không tồn tại trong sắc và Nibbāna.
Tenāha ‘‘na ca rūpekadesassā’’tiādi.
Therefore, he says, "not for a part of rūpa" and so on.
Do đó, (Ngài) nói “na ca rūpekadesassā”ti (và không phải của một phần sắc) và các câu tiếp theo.
Tenevāti catukkhandhasabhāgattā eva.
"Therefore" means precisely because of the identical nature of the four aggregates.
Tenevāti – chính vì có cùng bản chất với bốn uẩn.
Tīhi viññāṇadhātūhīti ghānajivhākāyaviññāṇadhātūhi vippayutte anārammaṇamissake rūpadhammamissake dhamme dīpeti rūpabhavoti yojanā.
"By the three consciousness-elements" refers to the nose, tongue, and body consciousness-elements. The statement points to material phenomena mixed with non-perceptible and mixed (anārammaṇamissake) phenomena as being dissociated from these, forming a rūpa-existence.
Tīhi viññāṇadhātūhīti – bất tương ưng với ba thức giới là nhãn, thiệt, thân thức giới; anārammaṇamissake – các pháp hỗn hợp với pháp không có đối tượng, tức là các pháp hỗn hợp với pháp sắc, được chỉ ra bằng thuật ngữ “rūpabhava” – đây là cách kết nối câu.
Pañcahīti cakkhuviññāṇādīhi pañcahi viññāṇadhātūhi.
"By the five" means by the five consciousness-elements, such as eye-consciousness.
Pañcahīti – bởi năm thức giới là nhãn thức, v.v.
Ekāya manodhātuyā.
By the one mind-element.
Ekāya – bởi một ý giới.
Na sampayutteti na sampayutte eva.
"Not associated" means indeed not associated.
Na sampayutteti – không phải chỉ tương ưng.
Tathā hi ‘‘vippayutte ahonte sattahipi sampayutte sattapi vā tā’’ti vuttaṃ.
Thus it is said: "If dissociated, they are not, or all seven are associated with the seven."
Thật vậy, đã được nói rằng: “khi không bất tương ưng, chúng tương ưng với bảy giới; hoặc khi tương ưng với bảy giới, chúng cũng vậy”.
Tenāti vippayuttatāpaṭikkhepena.
"Therefore" means by the preclusion of dissociation.
Tenāti – bằng sự phủ định tính bất tương ưng.
Tāhīti sattaviññāṇadhātūhi.
"By those" means by the seven consciousness-elements.
Tāhīti – với bảy thức giới đó.
Sampayutte dīpentīti sampayutte dīpentiyeva, na sampayutte evāti evamavadhāraṇaṃ gahetabbaṃ.
"Pointing to the associated" means only pointing to the associated. Thus, the emphasis should be understood as "not only pointing to the associated."
Sampayutte dīpentīti – chỉ ra các pháp tương ưng; nên hiểu sự nhấn mạnh là “chỉ ra các pháp tương ưng”, chứ không phải “chỉ tương ưng”.
Esa nayo sesesupi.
This method applies to the remaining ones as well.
Phương pháp này cũng áp dụng cho các trường hợp còn lại.
Sampayutte vedanādike.
"Associated" refers to feeling (vedanā) and so on.
Sampayutte – các pháp như thọ, v.v.
Sampayuttavippayuttabhāvehi navattabbaṃ, taṃyeva viññāṇadhātusattakaṃ.
"Not to be spoken of in terms of association or dissociation" refers to that very group of seven consciousness-elements.
Sampayuttavippayuttabhāvehi navattabbaṃ, – không thể nói bằng trạng thái tương ưng hay bất tương ưng, chính là bảy thức giới đó.
Sampayuttabhāvena navattabbāni sampayuttanavattabbāni, bhinnasantānikāni, nānākkhaṇikāni ca arūpānipi dhammajātāni.
Those that are not to be spoken of in terms of association are "not-to-be-spoken-of-as-associated", namely phenomena that are of different continua and different moments, as well as immaterial phenomena.
Những pháp không thể nói bằng trạng thái tương ưng là sampayuttanavattabbāni, tức là các pháp vô sắc thuộc dòng tương tục khác nhau và thuộc các sát-na khác nhau.
Anārammaṇamissakasabbaviññāṇadhātutaṃsampayuttā dhammāyatanādipadehi dīpetabbā, anārammaṇamissakasabbaviññāṇadhātuyo acetasikādipadehi dīpetabbā, tadubhayasamudāyā dukkhasaccādipadehi dīpetabbāti veditabbā.
"Those that are mixed with non-perceptible phenomena and associated with all consciousness-elements" are to be expounded by terms like "mind-base" (dhammāyatana). "Those that are mixed with non-perceptible phenomena and all consciousness-elements" are to be expounded by terms like "non-mental factors" (acetasikā). "The aggregate of both" is to be known as being expounded by terms like "truth of suffering" (dukkhasacca), and so on.
Anārammaṇamissakasabbaviññāṇadhātutaṃsampayuttā – các pháp tương ưng với tất cả các thức giới hỗn hợp với pháp không có đối tượng, cần được chỉ ra bằng các thuật ngữ như pháp xứ, v.v.; anārammaṇamissakasabbaviññāṇadhātuyo – tất cả các thức giới hỗn hợp với pháp không có đối tượng, cần được chỉ ra bằng các thuật ngữ như phi-tâm-sở, v.v.; tadubhayasamudāyā – sự tập hợp của cả hai, cần được chỉ ra bằng các thuật ngữ như khổ đế, v.v. – nên được hiểu như vậy.
Yadi evanti yadi anārammaṇamissānaṃ dhammānaṃ vippayogo natthi.
"If so" means if there is no dissociation for phenomena that are mixed with non-perceptible phenomena.
Yadi evanti – nếu không có sự bất tương ưng của các pháp hỗn hợp với pháp không có đối tượng.
Anārammaṇamissobhayadhammāti rūpanibbānasahitasabbaviññāṇadhātutaṃsampayuttadhammā.
"Both phenomena, mixed with non-perceptible phenomena" refers to all consciousness-elements associated with rūpa and Nibbāna.
Anārammaṇamissobhayadhammāti – các pháp tương ưng với tất cả các thức giới cùng với sắc và Nibbāna.
Khandhādīhevāti khandhāyatanadhātūhi eva, na arūpakkhandhamattena.
"Only by the aggregates" means only by the aggregates, bases, and elements, not merely by the immaterial aggregate.
Khandhādīhevāti – chỉ bởi các uẩn, xứ, giới, chứ không chỉ bởi các vô sắc uẩn.
Arūpakkhandheyeva pana sandhāya ‘‘tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā’’ti vuttanti nāyaṃ dosoti dasseti.
He shows that there is no fault in stating "those phenomena which are dissociated from those phenomena" by referring only to the immaterial aggregates.
Tuy nhiên, (Ngài) chỉ ra rằng lỗi này không phát sinh, vì câu “những pháp nào bất tương ưng với các pháp ấy” được nói liên quan đến chính các vô sắc uẩn.
Tadekadesāti ‘‘anārammaṇamissā’’tiādinā vuttadhammasamudāyassa ekadesā.
"A part of that" refers to a part of the aggregate of phenomena stated as "mixed with non-perceptible phenomena" and so on.
Tadekadesāti – là một phần của tập hợp các pháp được nói đến bằng câu “anārammaṇamissā” (hỗn hợp với pháp không có đối tượng), v.v.
Tadekadesaññasamudāyāti tasseva yathāvuttassa samudāyassa ekadesā hutvā aññesaṃ avayavānaṃ rūpakkhandhādīnaṃ samudāyabhūtā.
"Other aggregates which are a part of that" means being a part of that aforementioned aggregate and being an aggregate of other components such as the rūpa aggregate.
Tadekadesaññasamudāyāti – là một phần của tập hợp đã nói ở trên, đồng thời là tập hợp của các thành phần khác như sắc uẩn, v.v.
Vibhāgābhāvatoti bhedābhāvato.
"Due to the absence of division" means due to the absence of distinction.
Vibhāgābhāvatoti – do không có sự phân chia.
Bhedoti cettha accantabhedo adhippeto.
Here, "distinction" is intended as absolute distinction.
Ở đây, sự phân chia được hiểu là sự khác biệt hoàn toàn.
Na hi samudāyāvayavānaṃ sāmaññavisesānaṃ viya accantabhedo atthi bhedābhedayuttattā.
For there is no absolute distinction between the aggregate and its components, or between genus and species, as they partake of both distinction and non-distinction.
Bởi vì giữa tập hợp và các thành phần không có sự khác biệt hoàn toàn như giữa cái chung và cái riêng, do chúng có mối quan hệ vừa khác biệt vừa không khác biệt.
Tesaṃ accantabhedameva hi sandhāya ‘‘samudāyantogadhānaṃ ekadesānaṃ na vibhāgo atthī’’ti saṅgahepi vuttaṃ.
For, it is precisely with reference to their absolute distinction that it is stated even in the Saṅgaha (Compendium): "There is no division among the parts encompassed within an aggregate."
Chính vì liên quan đến sự khác biệt hoàn toàn của chúng mà trong bộ Saṅgaha cũng đã nói: “không có sự phân chia đối với các thành phần nằm trong tập hợp”.
Tenāti avibhāgasabbhāvato sabhāgavisabhāgattābhāvena.
"Therefore" means due to the existence of non-distinction, due to the absence of identity and dissimilarity.
Tenāti – do sự tồn tại của tính không thể phân chia, tức là do không có trạng thái đồng bản chất và bất đồng bản chất.
Tesanti anārammaṇamissakasabbaviññāṇadhātuādīnaṃ.
"Of these" refers to all consciousness-elements mixed with non-perceptible phenomena and so on.
Tesanti – của các pháp hỗn hợp với pháp không có đối tượng, tất cả các thức giới, v.v.
Te ca akusalābyākatā.
"And those" are unwholesome and indeterminate.
Te ca – những pháp bất thiện và vô ký đó.
Tesanti kusalākusalābyākatadhammānaṃ.
"Of those" refers to wholesome, unwholesome, and indeterminate phenomena.
Tesanti – của các pháp thiện, bất thiện và vô ký.
Tasmāti yasmā vibhattasabhāvānaṃ na tesaṃ samudāyekadesādibhāvo, tasmā.
"Therefore" means since there is no such state as an aggregate or a part of one for distinct phenomena, therefore.
Tasmāti – bởi vì các pháp có bản chất đã được phân định không có trạng thái là tập hợp, thành phần, v.v. của nhau, do đó.
Yasmā pana kusalādayo eva khandhādayoti khandhādiāmasanena samudāyekadesādibhāvo āpanno evāti vuttanayena vippayogābhāvo hoti, tasmā taṃ pariharanto ‘‘khandhādīni anāmasitvā’’tiādimāha.
However, since wholesome and so on are indeed aggregates and so on, and by referring to aggregates and so on, the state of an aggregate or a part of one is attained, leading to the absence of dissociation in the aforementioned manner, he avoids this by saying "without referring to aggregates" and so on.
Tuy nhiên, vì các pháp thiện, v.v. chính là các uẩn, v.v., nên khi đề cập đến các uẩn, v.v., trạng thái là tập hợp, thành phần, v.v. chắc chắn phát sinh, và do đó, theo phương pháp đã nói, sẽ không có sự bất tương ưng. Để tránh điều này, (Ngài) nói “khandhādīni anāmasitvā”ti (không đề cập đến các uẩn, v.v.) và các câu tiếp theo.
Tesanti kusalādīnaṃ.
"Of these" refers to wholesome and so on.
Tesanti – của các pháp thiện, v.v.
Aññamaññavippayuttatā vuttā ‘‘kusalehi dhammehi ye dhammā vippayuttā’’tiādinā.
"Their mutual dissociation is stated" by "those phenomena which are dissociated from wholesome phenomena" and so on.
Aññamaññavippayuttatā vuttā – tính bất tương ưng lẫn nhau đã được nói đến bằng câu “những pháp nào bất tương ưng với các pháp thiện”, v.v.
Sabbesūti dutiyādisabbapañhesu.
"In all" refers to all subsequent questions starting from the second.
Sabbesūti – trong tất cả các câu hỏi từ câu thứ hai trở đi.
Chattiṃsāya piṭṭhidukapadesu vīsati dukapadāni imasmiṃ naye labbhanti, avasiṭṭhāni soḷasevāti āha ‘‘soḷasāti vattabba’’nti.
Among the thirty-six pairs of root terms, twenty pairs are found in this method, while the remaining are sixteen. Therefore, he says, "it should be said sixteen".
Trong ba mươi sáu thuật ngữ đôi phụ, hai mươi thuật ngữ đôi có thể áp dụng trong phương pháp này, còn lại mười sáu. Do đó, (Ngài) nói “soḷasāti vattabba”nti (nên nói là mười sáu).
Tato eva ‘‘tevīsapadasata’’nti ettha ‘‘tevīsa’’nti idañca ‘‘ekavīsa’’nti vattabbanti yojanā.
From that, in "tevīsapadasata" (one hundred twenty-three terms), this "twenty-three" should be understood as "twenty-one."
Chính vì vậy, trong câu “một trăm hai mươi ba thuật ngữ”, từ “hai mươi ba” nên được nói là “hai mươi mốt” – đây là cách kết nối câu.
Sabbatthāti sabbapañhesu.
"In all" means in all questions.
Sabbatthāti – trong tất cả các câu hỏi.
Ekakālekasantānānaṃ bhinnakālabhinnasantānānañca anekesaṃ dhammānaṃ samudāyabhūtā saṅkhārakkhandhadhammāyatanadhammadhātuyoti āha ‘‘kālasantāna…pe… dhātūna’’nti.
He states that the aggregates of formations, the dharma-ayatana, and the dharma-dhātu are a collection of numerous phenomena existing in a single temporal continuum, and also of those existing in different temporal continua and different continuums, hence he says "kālasantāna...etc....dhātūna".
Ngài nói “kālasantāna…đến… dhātūnaṃ” (của các thời, dòng tương tục… đến… các giới) để chỉ rằng hành uẩn, pháp xứ, pháp giới là sự tập hợp của nhiều pháp thuộc cùng một thời, cùng một dòng tương tục và các pháp khác thời, khác dòng tương tục.
Ekadesasammissāti cittiddhipādādinā attano ekadeseneva khandhantarādīhi sammissā iddhipādādayo, anārammaṇehi rūpanibbānehi ca asammissā.
"Ekadesasammissā" (mixed in one part) means the bases of spiritual power (iddhipādā), such as the base of spiritual power of consciousness (cittiddhipāda), are mixed in one part of themselves with other aggregates, and not mixed with non-objects such as material form and Nibbāna.
Ekadesasammissā (pha trộn một phần) là các pháp như thần túc, do chỉ một phần của chúng, như tâm thần túc, được pha trộn với các uẩn khác, v.v., và không pha trộn với anārammaṇehi (các pháp không có đối tượng) là sắc và Nibbāna.
Samānakālasantānehīti ekakālasantānehi kālasantānabhedarahitehi ekadesantarehi, saṅkhārakkhandhādīnaṃ ekadesantarehi, saṅkhārakkhandhādīnaṃ ekadesavisesabhūtehi satipaṭṭhānasammappadhānasaññākkhandhādīhi vibhattā eva samudayasaccādayo sampayogīvippayogībhāvena, rūpakkhandhādayo vippayogībhāvena gahitāti yojanā.
"Samānakālasantānehī" (by those in the same temporal continuum) means that the truth of origin (samudayasacca) and others are indeed distinguished as associated and dissociated by phenomena existing in a single temporal continuum, those without distinction in temporal continuum, specific other parts of the aggregates of formations and so on, and specific distinct parts of the aggregates of formations and so on, such as the foundations of mindfulness, right exertions, and the aggregate of perception; and the aggregate of material form and others are taken as dissociated. This is the interpretation.
Samānakālasantānehī (bởi các pháp cùng thời, cùng dòng tương tục) có nghĩa là: các pháp như Tập đế được phân biệt bởi các phần khác nhau không có sự khác biệt về thời và dòng tương tục, tức là bởi các phần khác của các pháp như hành uẩn, v.v., tức là bởi các pháp đặc thù là một phần của hành uẩn, v.v., như niệm xứ, chánh cần, tưởng uẩn, v.v., theo trạng thái tương ưng và bất tương ưng; còn các pháp như sắc uẩn được nắm bắt theo trạng thái bất tương ưng. Đây là cách liên kết.
Tehi samudayasaccādīhi.
"Tehi" means by those truths of origin and so on.
Tehi (bởi các pháp ấy) là bởi các pháp như Tập đế.
Te saññākkhandhādayo.
"Te" means those aggregates of perception and so on.
Te (các pháp ấy) là các pháp như tưởng uẩn.
Kehici sahuppajjanārahehi ekadesantarehi vibhattehi.
"Kehici" means by some other parts, those suitable to arise together, which are distinguished.
Kehici (bởi một số pháp) là bởi các phần khác, thích hợp để đồng sanh, đã được phân biệt.
Na hi saṅkhārakkhandhādipariyāpannattepi samudayasaccādayo maggasaccādīhi sampayogaṃ labhanti.
For even though they are included within the aggregate of formations and so on, the truths of origin and so on do not attain association with the truths of the path and so on.
Vì dù được bao gồm trong hành uẩn, v.v., các pháp như Tập đế cũng không có được sự tương ưng với các pháp như Đạo đế.
Tesanti vedanākkhandhasaññākkhandhādīnaṃ.
"Tesaṃ" means of the aggregate of feeling, the aggregate of perception, and so on.
Tesaṃ (của các pháp ấy) là của các pháp như thọ uẩn, tưởng uẩn.
Ekuppādā…pe… visabhāgatā cāti ekuppādāditāsaṅkhātā yathārahaṃ sabhāgatā visabhāgatā ca.
"Ekuppādā...etc....visabhāgatā cā" means arising together, etc., which are called similarity and dissimilarity, respectively.
Ekuppādā…đến… visabhāgatā cā (tính đồng sanh… đến… và tính dị loại) là tính đồng loại và tính dị loại, tùy theo trường hợp, được gọi là tính đồng sanh, v.v.
Tena yathāvuttakāraṇena sampayogassa vippayogassa ca labhanato.
"Tena" means due to the aforementioned reason, and due to the attainment of association and dissociation.
Tena (do đó) là do có được sự tương ưng và bất tương ưng vì lý do đã nói.
Bhinnakālānaṃ samudāyīnaṃ samudāyā bhinnakālasamudāyā.
The collections of things that collect, which exist in different times, are "bhinnakālasamudāyā" (collections in different times).
Sự tập hợp của các pháp tập hợp khác thời được gọi là bhinnakālasamudāyā (sự tập hợp khác thời).
Vattamānā ca ekasmiṃ santāne ekekadhammā vattanti.
And ekekadhammā (individual phenomena) are occurring in one continuum in the present moment.
Vattamānā ca (và đang hiện hành) là ekekadhammā (từng pháp một) đang hiện hành trong một dòng tương tục.
Tasmāti yasmā etadeva, tasmā.
"Tasmā" means because this is the case, therefore.
Tasmā (vì vậy) là vì chính điều đó, nên.
Tesaṃ vedanākkhandhādīnaṃ vibhajitabbassa ekadesabhūtassa abhāvato.
"Tesaṃ" (of those aggregates of feeling and so on), means due to the absence of a part to be distinguished.
Tesaṃ (của các pháp ấy) là của các pháp như thọ uẩn, vibhajitabbassa (của pháp cần được phân chia) là do không có phần nào để phân chia.
Sukhindriyādīni vedanākkhandhekadesabhūtānipi.
"Sukhindriyādīni" (the faculty of pleasure and so on) even though they are parts of the aggregate of feeling.
Sukhindriyādīni (các pháp như lạc quyền) cũng là một phần của thọ uẩn.
Tena vibhāgākaraṇena.
"Tena" means by that non-distinction.
Tena (do đó) là do việc không phân chia.
Yadi samānakālassa vibhajitabbassa abhāvato cakkhuviññāṇadhātādayo viññāṇakkhandhassa vibhāgaṃ na karonti, atha kasmā ‘‘cakkhuviññāṇadhātu…pe… manoviññāṇadhātu soḷasahi dhātūhi vippayuttā’’ti vuttanti codanaṃ manasi katvā āha ‘‘khandhāyatana…pe… vippayuttāti vutta’’nti.
If the eye-consciousness element and so on do not make a distinction of the aggregate of consciousness due to the absence of a part to be distinguished that is simultaneous, then why is it said "cakkhuviññāṇadhātu...etc....manoviññāṇadhātu soḷasahi dhātūhi vippayuttā" (the eye-consciousness element...etc....the mind-consciousness element is dissociated from sixteen elements)? Having considered this question, he says "khandhāyatana...etc....vippayuttāti vutta" (it is said 'aggregates, sense-bases...etc....dissociated').
Nếu do không có pháp cùng thời để phân chia mà các pháp như nhãn thức giới không tạo ra sự phân chia cho thức uẩn, vậy tại sao lại nói “nhãn thức giới… đến… ý thức giới bất tương ưng với mười sáu giới”? Suy xét câu chất vấn này, ngài nói “khandhāyatana…đến… vippayuttāti vuttaṃ” (uẩn, xứ… đến… được nói là bất tương ưng).
Evamevanti yathā dhātuvibhāgena vibhattassa viññāṇassa, evamevaṃ.
"Evamevaṃ" (in the same way) means just as consciousness is distinguished by the distinction of elements, so too.
Evamevaṃ (cũng như vậy) là cũng như thức đã được phân chia theo sự phân loại giới, cũng vậy.
235. Taṃsampayogībhāvanti tehi khandhehi sampayogībhāvaṃ.
235. "Taṃsampayogībhāvaṃ" (the state of being associated with them) means the state of being associated with those aggregates.
235. Taṃsampayogībhāvaṃ (trạng thái tương ưng với các pháp ấy) là trạng thái tương ưng với các uẩn ấy.
Yathā hi samānakālasantānehi ekacittuppādagatehi vedanāsaññāviññāṇakkhandhehi samudayasaccassa sampayuttatā, evaṃ bhinnasantānehi bhinnakālehi ca tehi tassa vippayuttatāti āha ‘‘evaṃ taṃvippayogībhāvaṃ…pe… na vutta’’nti.
For just as there is association of the truth of origin with the aggregates of feeling, perception, and consciousness that are in the same temporal continuum and belong to a single mind-moment, so too there is dissociation of it from those that are in different continuums and different times. Thus, he says "evaṃ taṃvippayogībhāvaṃ...etc....na vutta" (thus the state of being dissociated from them...etc....is not stated).
Ngài nói “evaṃ taṃvippayogībhāvaṃ…đến… na vuttaṃ” (như vậy, trạng thái bất tương ưng với các pháp ấy… đến… không được nói) để chỉ rằng: cũng như có sự tương ưng của Tập đế với các uẩn thọ, tưởng, thức thuộc cùng một tâm sanh, cùng thời, cùng dòng tương tục, thì cũng có sự bất tương ưng của nó với các uẩn ấy khi chúng khác dòng tương tục và khác thời.
Visabhāgatānibandhassa vibhāgassa abhāvena avibhāgehi tehi tīhi khandhehi.
"Avibhāgehi tehi" (by those undivided) means by these three aggregates due to the absence of distinction, which is dependent on dissimilarity.
Avibhāgehi tehi (bởi ba uẩn không được phân chia ấy) là bởi ba uẩn ấy, do không có sự phân chia dựa trên tính dị loại.
Vibhāge hītiādinā tamevatthaṃ pākaṭataraṃ karoti.
"Vibhāge hī" (for when there is distinction) and so on, makes that very point clearer.
Với câu “vibhāge hī” (vì khi có sự phân chia), ngài làm cho ý nghĩa ấy rõ ràng hơn.
Vibhāgarahitehīti samānakālasantānehi ekacittuppādagatattā avibhattehi vedanākkhandhādīhi na yuttaṃ vippayuttanti vattuṃ.
"Vibhāgarahitehī" (by those without distinction) means it is not proper to say "dissociated" by the aggregates of feeling and so on, which are undivided due to being in the same temporal continuum and belonging to a single mind-moment.
Vibhāgarahitehī (bởi các pháp không có sự phân chia) là không hợp lý để nói rằng bất tương ưng với các pháp như thọ uẩn, vốn không được phân chia do thuộc cùng một tâm sanh, cùng thời, cùng dòng tương tục.
Tenāha ‘‘vijjamānehi…pe… bhāvato’’ti.
Therefore, he says "vijjamānehi...etc....bhāvato" (by existing...etc....due to existence).
Vì thế, ngài nói “vijjamānehi…đến… bhāvato” (bởi các pháp hiện hữu… đến… do trạng thái).
Tattha vijjamānassa samānassa samānajātikassāti adhippāyo.
There, "vijjamānassa" (of what exists) means of what is similar and of the same kind; this is the intention.
Ở đây, vijjamānassa (của pháp hiện hữu) có ý là của pháp cùng loại, cùng bản chất.
Na hi vijjamānaṃ rūpārūpaṃ aññamaññassa visabhāgaṃ na hoti.
For what exists, whether material or immaterial, is not dissimilar to one another.
Vì sắc và danh pháp hiện hữu không phải là không dị loại với nhau.
Anuppannā dhammā viyāti idaṃ visadisudāharaṇadassanaṃ.
"Anuppannā dhammā viyā" (like phenomena not yet arisen) is an example showing dissimilarity.
Anuppannā dhammā viya (giống như các pháp chưa sanh) là sự trình bày một ví dụ không tương đồng.
Yathā ‘‘anuppannā dhammā’’ti anāgatakālaṃ vuccatīti āmaṭṭhakālabhedaṃ, evaṃ yaṃ āmaṭṭhakālabhedaṃ na hotīti attho.
Just as "anuppannā dhammā" (phenomena not yet arisen) refers to future time, indicating a distinction in touched time, so too it means that which does not have a distinction in touched time.
Ý nghĩa là: cũng như khi nói “các pháp chưa sanh” là chỉ thời vị lai, tức là có sự phân biệt về thời đã đề cập; cũng vậy, ở đây không có sự phân biệt về thời đã đề cập.
Uddharitabbaṃ desanāya desetabbanti vuttaṃ hoti.
"Uddharitabbaṃ" (to be extracted) means it is said that it should be taught in a discourse.
Uddharitabbaṃ (cần được nêu ra) có nghĩa là được nói rằng cần được trình bày trong bài thuyết giảng.
Vijjamānasseva vijjamānena sampayogo, sampayogārahasseva ca vippayogoti atthibhāvasannissayā sampayuttavippayuttatāti āha ‘‘paccuppannabhāvaṃ nissāyā’’ti.
Association is only of what exists with what exists, and dissociation is only of what is suitable for association; thus, association and dissociation are dependent on existence. Therefore, he says "paccuppannabhāvaṃ nissāyā" (relying on the state of being present).
Ngài nói “paccuppannabhāvaṃ nissāya” (dựa vào trạng thái hiện tại) để chỉ rằng: sự tương ưng là của pháp hiện hữu với pháp hiện hữu, và sự bất tương ưng cũng chỉ có đối với pháp thích hợp để tương ưng; do đó, tính tương ưng và bất tương ưng đều dựa vào trạng thái hiện hữu.
Tenevāha ‘‘avijjamānassā’’tiādi.
Therefore, he says "avijjamānassā" (of what does not exist) and so on.
Chính vì thế ngài nói “avijjamānassā” (của pháp không hiện hữu), v.v.
Tañcāti uddharaṇaṃ.
"Tañcā" refers to the extraction.
Tañcā (và điều đó) là sự nêu ra.
Vibhāgarahitehīti visabhāgatābhāvato avibhāgehi.
"Vibhāgarahitehī" (by those without distinction) means by those undivided due to the absence of dissimilarity.
Vibhāgarahitehī (bởi các pháp không có sự phân chia) là bởi các pháp không được phân chia do không có tính dị loại.
Anāmaṭṭhakālabhedeti anāmaṭṭhakālavisese.
"Anāmaṭṭhakālabhede" (in a non-touched temporal distinction) means in a non-touched specific time.
Anāmaṭṭhakālabhede (trong sự phân biệt về thời không được đề cập) là trong sự đặc thù về thời không được đề cập.
Avijjamānassa…pe… sampayogo natthīti etena pārisesato vijjamānassa ca vijjamānena sampayogo dassito.
"Avijjamānassa...etc....sampayogo natthī" (of what does not exist...etc....there is no association) thereby shows, by implication, that there is association of what exists with what exists.
Với câu “avijjamānassa…đến… sampayogo natthī” (của pháp không hiện hữu… đến… không có sự tương ưng), sự tương ưng của pháp hiện hữu với pháp hiện hữu được chỉ ra bằng phương pháp loại suy.
Avijjamānatādīpake bhede gahiteti yathāgahitesu dhammesu tehi vippayogīnaṃ avijjamānabhāvadīpake tesaṃyeva visese ‘‘arūpabhavo ekena khandhena dasahāyatanehi soḷasahi dhātūhi vippayutto’’tiādinā (dhātu. 246) gahite teneva ruppanādinā bhedena tesaṃ aññamaññaṃ visabhāgatāpi gahitā evāti vippayogo hotīti yojanā.
When distinctions indicating non-existence are taken—such as in the cases of phenomena that are taken as indicating the non-existence of what is dissociated from them, and in the specifics of those very phenomena: "arūpabhavo ekena khandhena dasahāyatanehi soḷasahi dhātūhi vippayutto" (the immaterial existence is dissociated from one aggregate, ten sense-bases, and sixteen elements) and so on—by that very distinction of suffering, etc., their dissimilarity to each other is also taken. Thus, there is dissociation; this is the interpretation.
Avijjamānatādīpake bhede gahite (khi sự phân biệt chỉ rõ tính không hiện hữu được nắm bắt) có nghĩa là: trong các pháp đã được nắm bắt, khi các đặc tính của chúng, vốn chỉ rõ trạng thái không hiện hữu của các pháp bất tương ưng với chúng, được nắm bắt qua câu “vô sắc hữu bất tương ưng với một uẩn, mười xứ, mười sáu giới”, v.v., thì qua chính sự phân biệt bằng cách bị hủy hoại, v.v., tính dị loại của chúng đối với nhau cũng được nắm bắt; do đó, có sự bất tương ưng. Đây là cách liên kết.
Bhede pana aggahite tena tena gahaṇenāti yathāvutte avijjamānatādīpake visese, visabhāge vā aggahite ‘‘vedanā, saññā, saṅkhārakkhandho tīhi khandhehi ekenāyatanena sattahi dhātūhi sampayutto’’tiādinā tena tena gahaṇena sabhāgatādīpanena visabhāgatāya aggahitattā sabhāgatāva hoti.
However, when no distinction is taken in the aforementioned specific instances indicating non-existence or in terms of dissimilarity, but instead by taking "feeling, perception, the aggregate of formations is associated with three aggregates, one sense-base, and seven elements" and so on, by that particular taking, which indicates similarity, dissimilarity is not taken, and thus only similarity exists.
Bhede pana aggahite tena tena gahaṇenā (nhưng khi sự phân biệt không được nắm bắt qua cách nắm bắt này hay cách nắm bắt kia) có nghĩa là: khi đặc tính đã nói, vốn chỉ rõ tính không hiện hữu, hoặc tính dị loại, không được nắm bắt qua cách nắm bắt này hay cách nắm bắt kia, như trong câu “thọ, tưởng, hành uẩn tương ưng với ba uẩn, một xứ, bảy giới”, v.v., thì do tính dị loại không được nắm bắt qua sự chỉ rõ tính đồng loại, nên chỉ có tính đồng loại.
Tathā ca sati sabhāgatte kā panettha sabhāgatāti āha ‘‘vijjamānatāya…pe… hotī’’ti.
And if that is the case, when there is similarity, where is the similarity here? Thus, he says "vijjamānatāya...etc....hotī" (by existence...etc....it exists).
Khi như vậy, tính đồng loại ở đây là gì? Ngài nói “vijjamānatāya…đến… hotī” (do tính hiện hữu… đến… có).
Tassāti sabhāgatāya.
"Tassā" means of that similarity.
Tassā (của nó) là của tính đồng loại.
Tasmāti visabhāgatāya alabbhamānattā, sabhāgatāya ca labbhamānattā.
"Tasmā" means because dissimilarity is not obtained, and similarity is obtained.
Tasmā (vì vậy) là vì tính dị loại không thể có được, và tính đồng loại có thể có được.
262. Vitakko viyāti savitakkasavicāresu cittuppādesu vitakko viya.
262. "Vitakko viyā" (like initial application) means like initial application in mind-moments accompanied by initial and sustained application.
262. Vitakko viyā (giống như tầm) là giống như tầm trong các tâm sanh có tầm có tứ.
So hi vitakkarahitattā avitakko vicāramatto ca.
For it (initial application) is not accompanied by initial application, and is merely sustained application.
Vì pháp ấy không có tầm do không có tầm, và chỉ có tứ.
Tenāha ‘‘koṭṭhāsantaracittuppādesu alīnā’’ti.
Therefore, he says "koṭṭhāsantaracittuppādesu alīnā" (not merged in mind-moments of another category).
Vì thế, ngài nói “koṭṭhāsantaracittuppādesu alīnā” (không bao gồm trong các tâm sanh thuộc phần khác).
Tato eva so appadhāno, dutiyajhānadhammā evettha padhānāti āha ‘‘ye padhānā’’ti.
Therefore, it is secondary, and the phenomena of the second jhāna are primary here. Thus, he says "ye padhānā" (which are primary).
Chính vì vậy, pháp ấy không phải là chính, chỉ có các pháp của thiền thứ hai là chính ở đây. Ngài nói “ye padhānā” (các pháp nào là chính).
Tenevāti savitakkasavicāresu cittuppādesu vitakkassa avitakkavicāramattaggahaṇena idha aggahitattā, vitakkattike dutiyarāsiyeva ca adhippetattā.
"Tenevā" (therefore) means because initial application is not taken here, in the mind-moments accompanied by initial and sustained application, due to its characteristic of being merely sustained application without initial application; and because only the second category in the triad of initial application is intended.
Tenevā (chính vì vậy) là vì trong các tâm sanh có tầm có tứ, tầm không được nắm bắt ở đây qua việc nắm bắt pháp chỉ có tứ không tầm, và vì chỉ có nhóm thứ hai trong tam đề tầm được chủ trương.
Anantaranayeti sampayuttenavippayuttapadaniddese.
"Anantaranaye" (in the immediately preceding method) means in the exposition of terms of associated and dissociated.
Anantaranaye (trong phương pháp kế tiếp) là trong phần giải thích về các đề mục tương ưng và bất tương ưng.
Samudayasaccena samānagatikā sadisappavattikā.
"Samudayasaccena samānagatikā" means having a similar course of activity to the truth of origin.
Samudayasaccena samānagatikā (có cùng diễn biến với Tập đế) là có sự vận hành tương tự.
Itīti iminā kāraṇena.
"Itī" means for this reason.
Itī (vì vậy) là vì lý do này.
Te avitakkavicāramattā dhammā na gahitā, samudayasaccaṃ viya na desanāruḷhā.
"Te" (those phenomena of merely sustained application without initial application) are not taken; they are not brought into discourse like the truth of origin.
Te (các pháp ấy) là các pháp chỉ có tứ không tầm không được nắm bắt, không được đưa vào bài thuyết giảng giống như Tập đế.
Na savitakkasavicārehi samānagatikāti yojanā.
It is interpreted as: they do not have a similar course of activity to those accompanied by initial and sustained application.
Không có cùng diễn biến với các pháp có tầm có tứ. Đây là cách liên kết.
Yadi hi te savitakkasavicārehi samānagatikā siyuṃ, ‘‘avitakkavicāramattehi dhammehi ye dhammā sampayuttā, tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā, te dhammā na kehici khandhehi, na kehici āyatanehi, ekāya dhātuyā vippayuttā’’ti vattabbā siyuṃ.
For if they had a similar course of activity to those accompanied by initial and sustained application, it would have to be said: "The phenomena that are associated with phenomena of merely sustained application without initial application, and the phenomena that are dissociated from those phenomena, are not dissociated from any aggregates, nor from any sense-bases, but from one element."
Vì nếu chúng có cùng diễn biến với các pháp có tầm có tứ, thì đáng lẽ phải nói rằng: “Các pháp nào tương ưng với các pháp chỉ có tứ không tầm, các pháp nào bất tương ưng với các pháp ấy, các pháp ấy không bất tương ưng với bất kỳ uẩn nào, bất kỳ xứ nào, mà bất tương ưng với một giới”.
Yasmā pana te samudayasaccena samānagatikā.
However, because they have a similar course of activity to the truth of origin.
Nhưng vì chúng có cùng diễn biến với Tập đế.
Yathā hi ye samudayasaccena sampayuttehi vippayuttā, tesaṃ kehici vippayogaṃ vattuṃ na sakkā, evaṃ tehipi.
For just as it is impossible to state the dissociation of those that are dissociated from what is associated with the truth of origin, so too it is with those (phenomena of merely sustained application without initial application).
Cũng như không thể nói về sự bất tương ưng với bất kỳ pháp nào của các pháp bất tương ưng với các pháp tương ưng với Tập đế, thì đối với các pháp này cũng vậy.
Tathā hi vakkhati ‘‘samudayasaccādīnī’’tiādi.
Thus, he will state "samudayasaccādīnī" (the truth of origin and so on), etc.
Vì vậy, ngài sẽ nói “samudayasaccādīnī” (các pháp như Tập đế), v.v.
Dasamo…pe… vuttoti ettha dasamanaye tehi avitakkavicāramattehi vippayuttehi vippayuttānaṃ soḷasahi dhātūhi vippayogo vutto, osānanaye tehi vippayuttānaṃ aṭṭhārasahi dhātūhi saṅgaho ca vuttoti tasmā na te savitakkasavicārehi samānagatikāti dasseti.
Here, in the phrase Dasamo…pe… vutto (The tenth… mentioned), in the tenth method, the dissociation from sixteen dhātus of those dissociated from these avitakka-vicāramatta (states without initial application and sustained application) is mentioned. In the concluding method, the inclusion of eighteen dhātus of those dissociated from these is mentioned. Therefore, it shows that they (the avitakka-vicāramatta states) do not have the same category as savitakka-savicāra (states with initial application and sustained application).
Ở đây, câu Dasamo…được nói đến có nghĩa là: trong phương pháp thứ mười, sự bất tương ưng với mười sáu giới của các pháp bất tương ưng với các pháp chỉ có tầm không có tứ ấy đã được nói đến; trong phương pháp cuối cùng, sự bao gồm trong mười tám giới của các pháp bất tương ưng với chúng cũng đã được nói đến. Do đó, điều này cho thấy rằng chúng không có cùng tiến trình với các pháp có tầm có tứ.
Vitakkasahitesūti sahavitakkesu.
Vitakkasahitesu (among those accompanied by initial application) means among those with initial application.
Trong các pháp có tầm có nghĩa là trong các pháp đi cùng với tầm.
Tesūti avitakkavicāramattesu saha vitakkena dutiyajjhānadhammesu, ‘‘avitakkavicāramattā’’ti gahitesu vuttesūti attho.
Tesu (among these) means among the avitakka-vicāramatta states, which are the second jhāna states accompanied by initial application, that is, among those referred to as "avitakka-vicāramatta."
Trong chúng có nghĩa là trong các pháp của thiền thứ hai đi cùng với tầm, được đề cập trong nhóm được gọi là “các pháp chỉ có tầm không có tứ”.
Sabbepi teti dutiyajjhānadhammā vitakko cāti sabbepi te dhammā sakkā vattuṃ.
Sabbepi te (all of these) means all these states, i.e., the second jhāna states and initial application, can be referred to.
Tất cả chúng ấy có nghĩa là tất cả các pháp ấy, tức là các pháp của thiền thứ hai và cả tầm, đều có thể được nói đến.
Tathā hi sampayogavippayogapadaniddese ‘‘avitakkavicāramattā dhammā ekena khandhena ekenāyatanena ekāya dhātuyā kehici sampayuttā’’ti vuttaṃ.
For it is said in the section explaining association and dissociation terms: "States that are avitakka-vicāramatta are associated with one aggregate, one āyatana, and one dhātu to some extent."
Thật vậy, trong phần chỉ dẫn về các mục tương ưng và bất tương ưng, có nói rằng: “Các pháp chỉ có tầm không có tứ tương ưng với một uẩn, một xứ, một giới, và một số pháp”.
Tattha ekena khandhenāti saṅkhārakkhandhena.
Here, ekena khandhenā (with one aggregate) means with the saṅkhārā aggregate.
Ở đó, với một uẩn là với hành uẩn.
So hi samudāyoti ‘‘avitakkavicāramattā dhammā’’ti vuttadhammasamudāyo.
So hi samudāyo (That aggregate) refers to the aggregate of states called "avitakka-vicāramattā dhammā."
Tổng hợp ấy là tổng hợp các pháp được gọi là “các pháp chỉ có tầm không có tứ”.
Nanu vitakkopettha dhammasaṅgahaṃ gato, so ca vicārato aññenapi sampayuttoti codanaṃ sandhāyāha ‘‘na hi tadekadesassa…pe… hotī’’ti.
Addressing the objection that initial application is included in the aggregate of states here, and that it is associated with others besides sustained application, he says: na hi tadekadesassa…pe… hotī (for it is not the case that a part of it... happens).
Nhằm giải đáp cho vấn nạn “Chẳng phải tầm cũng được bao gồm trong sự thu tập các pháp ở đây, và nó cũng tương ưng với các pháp khác ngoài tứ sao?”, ngài nói “một phần của nó… không có”.
Yathātiādinā tamevatthaṃ iddhipādanidassanena vibhāveti.
By yathā (just as) and so on, he illustrates that very meaning with the example of the bases of psychic power (iddhipāda).
Với câu bắt đầu bằng “Ví như”, ngài làm sáng tỏ ý nghĩa ấy bằng ví dụ về thần túc.
Tassattho – yathā iddhipādasamudāyassa ekadesabhūtānaṃ chandiddhipādādīnaṃ tīhi khandhehi sampayogo vutto, taṃsamudāyassa na hoti, evaṃ idhāpi vitakkassa aññehi sampayogo avitakkavicāramattassa samudāyassa na hotīti.
Its meaning is: just as the association of the individual components like the base of psychic power of zeal (chandiddhipāda), which are parts of the aggregate of the bases of psychic power, with three aggregates is mentioned, it is not the case for that aggregate itself. In the same way here too, the association of initial application with other states does not apply to the aggregate of avitakka-vicāramatta states.
Ý nghĩa của câu đó là: ví như sự tương ưng với ba uẩn của dục thần túc v.v..., vốn là một phần của tổng hợp thần túc, đã được nói đến, nhưng điều đó không áp dụng cho toàn bộ tổng hợp ấy; tương tự như vậy, ở đây, sự tương ưng của tầm với các pháp khác không áp dụng cho tổng hợp các pháp chỉ có tầm không có tứ.
Yadi evaṃ ‘‘iddhipādo dvīhi khandhehi sampayutto’’tiādi na vattabbanti ce?
If so, should not phrases like "the base of psychic power is associated with two aggregates" be stated?
Nếu vậy, có phải không nên nói “thần túc tương ưng với hai uẩn” v.v... hay chăng?
No na vattabbanti dassento ‘‘yathā panā’’tiādimāha.
No, it is not that they should not be stated, demonstrating this, he says yathā panā (but just as) and so on.
Để chỉ ra rằng không phải là không nên nói, ngài nói câu bắt đầu bằng “Nhưng ví như”.
Tattha tesūti iddhipādesu.
Here, tesu (among these) refers to the bases of psychic power.
Ở đó, trong chúng là trong các thần túc.
Samudāyassāti iddhipādasamudāyassa.
Samudāyassa (of the aggregate) refers to the aggregate of the bases of psychic power.
Của tổng hợp là của tổng hợp thần túc.
Tehi vedanākkhandhādīhi sampayuttatā vuttā ‘‘iddhipādo dvīhi khandhehi sampayutto’’tiādinā.
Tehi (by these) (vedanā-aggregate and so on) sampayuttatā vuttā (association is stated) by phrases like "the base of psychic power is associated with two aggregates."
Sự tương ưng với chúng, tức là với thọ uẩn v.v..., đã được nói đến qua câu “thần túc tương ưng với hai uẩn” v.v...
Tenāti vicārena.
Tenā (by that) means by sustained application (vicāra).
Với cái đó là với tứ.
Na hītiādinā yathādhigatadhammānaṃ sampayuttatāya navattabbābhāvaṃ udāharaṇadassanavasena vibhāveti.
By na hī (for it is not) and so on, he explains, by way of example, that there is no non-applicability of association for the states understood in this way.
Với câu bắt đầu bằng “Thật vậy, không”, ngài làm sáng tỏ bằng cách đưa ra ví dụ về việc không cần phải nói đến sự tương ưng của các pháp đã được thấu hiểu.
Keci vicikicchā taṃsahagatā ca mohavajjā mohena sampayuttā, keci asampayuttā.
Keci (some) refers to perplexity and its concomitant ignorance, which are associated with ignorance, but some are not associated.
Một số pháp, tức là hoài nghi và các pháp đồng sanh với nó trừ si, thì tương ưng với si; một số thì bất tương ưng.
Mohenāti vicikicchāsahagatamohameva sandhāya vadati.
Mohenā (by ignorance) refers only to ignorance concomitant with perplexity.
Với si là ngài nói đến chính cái si đồng sanh với hoài nghi.
Iti iminā kāraṇena na samudāyo tena mohena sampayutto.
Iti (thus), for this reason, the aggregate is not associated tena (with that) ignorance.
Vì vậy, do lý do này, tổng hợp ấy không tương ưng với cái đó, tức là với si.
Añño koci dhammo hetubhāvo nāpi atthi, yena hetunā so dassanenapahātabbahetukoti vutto samudāyo.
Añño koci dhammo (no other state) exists as a cause, yena (by which) cause so (that) aggregate is said to have causes to be abandoned by insight (dassana).
Cũng không có pháp nào khác là nhân, mà do nhân đó, tổng hợp ấy được gọi là có nhân cần được đoạn trừ bằng kiến.
Evanti iminā nayena ‘‘bhāvanā…pe… yopi sampayuttā’’ti navattabbatāya nidassetabbāti attho.
Evaṃ (thus), in this manner, it means that "bhāvanā... whatever is associated" should be demonstrated as not being applicable.
Như vậy có nghĩa là, theo phương pháp này, cần chỉ ra rằng không nên nói “cần được đoạn trừ bằng tu tập… cũng tương ưng”.
Evanti yathā dassanenapahātabbahetukasamudāyassa sampayuttatā na vattabbā, evaṃ yena dhammena avitakka…pe… siyā, taṃ na natthi.
Evaṃ (thus): just as the association of the aggregate having causes to be abandoned by insight should not be stated, so too there is no such state by which the avitakka... might be*.
Như vậy là, ví như không nên nói đến sự tương ưng của tổng hợp các pháp có nhân cần được đoạn trừ bằng kiến, tương tự như vậy, không có pháp nào mà do đó, các pháp chỉ có tầm không có tứ... lại có thể tương ưng.
Tasmāti yasmā avitakkavicāramattesu kocipi vicārena asampayutto natthi, tasmā.
Tasmā (therefore): because there is nothing among the avitakka-vicāramatta states that is not associated with sustained application, therefore.
Do đó là vì trong các pháp chỉ có tầm không có tứ, không có pháp nào bất tương ưng với tứ, cho nên.
Teti avitakkavicāramattā dhammā.
Te (these) refers to the avitakka-vicāramatta states.
Chúng là các pháp chỉ có tầm không có tứ.
Ekadhammepi…pe… kato yathā ‘‘appaccayā dhammā asaṅkhatā dhammā’’ti.
Ekadhammepi…pe… kato (even in one state… made) just as in "states without conditions, unconditioned states."
Ngay cả trong một pháp duy nhất… đã được thực hiện, ví như “các pháp vô duyên là các pháp vô vi”.
306. Tehi samudayasaccādīhi khandhattayakhandhekadesādike sampayutte satipi, sampayuttehi ca vippayutte rūpanibbānādike tadaññadhamme satipi vippayogābhāvato.
306. Tehi (by these), even when there are states associated with the aggregate of the origin of suffering and so on, with the three aggregates, and with a part of an aggregate, and so on, sampayuttehi ca vippayutte (and dissociated from the associated), i.e., in the presence of rūpa, Nibbāna, and other such states, there is no dissociation.
306. Với chúng, tức là với tập đế v.v..., dù có sự tương ưng với ba uẩn, một phần uẩn v.v..., và dù có các pháp bất tương ưng với các pháp tương ưng, tức là sắc, Nibbāna v.v... và các pháp khác, nhưng vẫn không có sự bất tương ưng.
Saṅkhepena vuttamatthaṃ vitthārena dassetuṃ ‘‘na hī’’tiādi vuttaṃ.
To explain the meaning stated concisely in detail, na hī (for it is not) and so on, is stated.
Để trình bày chi tiết ý nghĩa đã được nói một cách tóm tắt, câu bắt đầu bằng “Thật vậy, không” đã được nói đến.
Tato lobhasahagatacittuppādato aññadhammānaṃ avasiṭṭhānaṃ kusalākusalābyākatadhammānaṃ khandhādīsu kenaci vippayogo na hi atthi khandhapañcakādīnaṃ saṅgaṇhanato tesaṃ.
Tato (from that) cittuppāda accompanied by greed, aññadhammānaṃ (of other states), i.e., of the remaining wholesome, unwholesome, and indeterminate states, khandhādīsu kenaci vippayogo na hi atthi (there is no dissociation from any of the aggregates and so on), due to their inclusion in the five aggregates and so on.
Sự bất tương ưng với bất kỳ uẩn nào trong các uẩn v.v... của các pháp khác với tâm sở hữu tham đồng sanh ấy, tức là các pháp thiện, bất thiện, và vô ký còn lại, thật vậy không có, vì chúng bao gồm cả năm uẩn v.v...
Te eva cittuppādāti te lobhasahagatacittuppādā eva.
Te eva cittuppādā (those very cittuppādas) means those very cittuppādas accompanied by greed.
Chính các tâm sở hữu ấy là chính các tâm sở hữu tham đồng sanh ấy.
Tadaññadhammānanti tadaññadhammānampīti pi-saddalopo daṭṭhabbo.
Tadaññadhammānaṃ (of other states) implies that the word pi (also) should be understood as "also of other states."
Của các pháp khác nên được hiểu là sự lược bỏ của từ “pi” (cũng), tức là “cũng của các pháp khác”.
Tathāti iminā na ca te eva dhammā aḍḍhadutiyāyatanadhātuyo, atha kho te ca tato aññe cāti imamatthaṃ upasaṃharati.
Tathā (thus) means that he concludes the meaning that these very states are not only the one and a half āyatanas and dhātus, but also these and others.
Như vậy, với từ này, ngài kết luận ý nghĩa rằng: không phải chỉ các pháp ấy là một xứ rưỡi và một giới rưỡi, mà là cả chúng và các pháp khác ngoài chúng.
Nanu tadaññabhāvato eva tehi itaresaṃ vippayogo siddhoti āha ‘‘na cā’’tiādi.
Now, since their dissociation from these other states is established simply by their being other, he says na cā (nor is it) and so on.
Để trả lời cho câu hỏi “Chẳng phải sự bất tương ưng của các pháp khác với chúng đã được xác lập chính vì chúng là khác biệt hay sao?”, ngài nói câu bắt đầu bằng “Và không”.
Tadaññasamudāyehīti tato lobhasahagatacittuppādato aññasamudāyehi aññe lobhasahagatā dhammā vippayuttā na honti.
Tadaññasamudāyehi (from aggregates other than that), aññe (other) states accompanied by greed are not dissociated.
Với các tổng hợp khác, tức là với các tổng hợp khác với tâm sở hữu tham đồng sanh ấy, các pháp khác, tức là các pháp sở hữu tham, không bất tương ưng.
Samudāye…pe… vippayogābhāvato.
Samudāye…pe… vippayogābhāvato (due to the absence of dissociation of the aggregate… from the aggregate).
Vì không có sự bất tương ưng… của tổng hợp.
Tassattho – samudāyena lobhasahagatatadaññadhammarāsinā ekadesānaṃ lobhasahagatadhammānaṃ vippayogābhāvato, tathā ye ekadesā hutvā aññesaṃ avayavānaṃ samudāyabhūtā, tesañca samudāyena vippayogābhāvatoti.
Its meaning is: samudāyena (by the aggregate), i.e., by the collection of states accompanied by greed and other states, there is no dissociation of ekadesānaṃ (parts), i.e., of states accompanied by greed. Likewise, there is no dissociation of those that are parts and form the aggregate of other components, from the aggregate.
Ý nghĩa của câu đó là: vì không có sự bất tương ưng của các phần (tức là các pháp sở hữu tham) với tổng hợp (tức là tập hợp các pháp khác với pháp sở hữu tham); và tương tự, đối với những pháp vừa là phần vừa là tổng hợp của các thành phần khác, cũng không có sự bất tương ưng với tổng hợp.
Anena samudāyena avayavassa samudāyassa avayavena ca tassa na vippayogo, avayavasseva pana avayavenāti dasseti.
By this, it is shown that there is no dissociation of a component from an aggregate, nor of an aggregate from a component, but rather of a component from a component itself.
Điều này cho thấy rằng, không có sự bất tương ưng của một thành phần với tổng hợp, và của tổng hợp với thành phần của nó, mà chỉ có sự bất tương ưng của một thành phần với một thành phần khác.
Esa nayoti yvāyaṃ samudayasacce vutto vidhi, eseva maggasaccasukhindriyādīsu arūpakkhandhekadesattā tesanti dasseti.
Esa nayo (this method) shows that this very method mentioned regarding the aggregate of the origin of suffering applies to the aggregate of the path, the faculty of happiness, and so on, because they are parts of the immaterial aggregates.
Phương pháp này là, phương pháp đã được nói đến trong tập đế này, cũng chính là phương pháp áp dụng trong khổ đế, lạc căn v.v..., vì chúng là một phần của các vô sắc uẩn, ngài chỉ ra như vậy.
Niravasesesūti abahikatavitakkesu.
Niravasesesu (in all without remainder) means in those from which initial application is not excluded.
Trong tất cả các trường hợp còn lại là trong các trường hợp không loại trừ tầm.
Vitakko hi samudāyato abahikato.
For initial application is not excluded from the aggregate.
Thật vậy, tầm không bị loại trừ khỏi tổng hợp.
‘‘So hi samudāyo’’tiādiko vuttanayo labbhatīti āha ‘‘aggahaṇe kāraṇaṃ na dissatī’’ti.
He says aggahaṇe kāraṇaṃ na dissatī (no reason is seen for non-inclusion) for the method stated, so hi samudāyo (that aggregate), and so on, to be obtained.
Phương pháp đã được nói đến, bắt đầu bằng “Tổng hợp ấy”, có thể được áp dụng, do đó ngài nói “không thấy có lý do gì để không áp dụng”.
Aññesupi samudayasaccādīsu vissajjanassa…pe… daṭṭhabbaṃ, yato samudayasaccādi idha na gahitanti adhippāyo.
Aññesupi (even in others), i.e., in the aggregate of the origin of suffering and so on, vissajjanassa…pe… daṭṭhabbaṃ (the answer… should be understood), the intention being that the aggregate of the origin of suffering and so on is not taken here.
Cũng trong các trường hợp khác, tức là trong tập đế v.v..., cần hiểu rằng… của câu trả lời, vì tập đế v.v... không được đề cập ở đây, đó là ý của ngài.
Sampayuttādhikārato ‘‘aññenā’’ti padaṃ sampayuttato aññaṃ vadatīti āha ‘‘asampayuttena asammissanti attho’’ti.
Since the discourse is about association, the word aññenā (by another) refers to something other than the associated, so he says asampayuttena asammissanti attho (it means unmixed with the unassociated).
Vì đây là chương về các pháp tương ưng, nên từ “với pháp khác” có nghĩa là khác với pháp tương ưng, do đó ngài nói “có nghĩa là không hỗn tạp với pháp bất tương ưng”.
Idāni byatirekenapi tamatthaṃ patiṭṭhāpetuṃ ‘‘adukkhamasukhā…pe… gahitānī’’ti vuttaṃ.
Now, to establish that meaning by inversion as well, adukkhamasukhā…pe… gahitānī (neither painful nor pleasant… included) is stated.
Bây giờ, để xác lập ý nghĩa đó bằng phương pháp đối lập, câu “bất khổ bất lạc… đã được đề cập” đã được nói đến.
Etena lakkhaṇenāti ‘‘asampayuttena asammissa’’nti vuttalakkhaṇena.
Etena lakkhaṇenā (by this characteristic) means by the characteristic stated as "unmixed with the unassociated."
Với đặc tính này là với đặc tính được nói đến là “không hỗn tạp với pháp bất tương ưng”.
Cittanti ‘‘cittehi dhammehi ye dhammā’’ti pañhaṃ upalakkheti.
Citta (mind) indicates the question "which states are associated with mental states?"
Tâm là ngài ám chỉ câu hỏi “những pháp nào với các pháp tâm”.
Sahayuttapadehi sattāti ‘‘cetasikehi dhammehi ye dhammā’’tiādinā cittena sahayutte dhamme dīpentehi padehi āgatā satta pañhā.
Sahayuttapadehi sattā (seven by the terms for associated) refers to the seven questions that arise from the terms that describe states associated with mind, such as "which states are associated with mental concomitants?"
Bảy câu hỏi với các mục đi cùng là bảy câu hỏi xuất hiện trong các mục chỉ ra các pháp đi cùng với tâm, bắt đầu bằng “những pháp nào với các pháp tâm sở”.
Tiṇṇaṃ tikapadānamaggahaṇena ūnoti katvā.
Ūnoti katvā (making them fewer) by not including the three terms of the three triads.
Bằng cách không đề cập đến ba mục của ba bộ ba, ngài đã làm cho thiếu đi.
Ye sandhāya ‘‘tike tayo’’ti vuttaṃ.
Referring to which, tike tayo (three in a triad) is stated.
Nhằm ám chỉ những điều đó, câu “ba trong bộ ba” đã được nói đến.
Taṃ pana vedanāpītittikesu pacchimaṃ, vitakkattike paṭhamanti padattayaṃ veditabbaṃ.
That refers to the last three terms in the triads of feeling and joy, and the first three in the triad of initial application.
Cần biết rằng đó là mục cuối cùng trong các bộ ba về thọ và hỷ, và mục đầu tiên trong bộ ba về tầm, tổng cộng là ba mục.
309. Uddhaṭapadena pakāsiyamānā atthā abhedopacārena ‘‘uddhaṭapada’’nti vuttāti āha ‘‘uddhaṭapadena sampayuttehī’’ti.
309. The meanings revealed by the uddhaṭapada (extracted term) are called uddhaṭapada by way of non-difference, so he says uddhaṭapadena sampayuttehī (by the extracted term, with the associated).
309. Các ý nghĩa được biểu thị bằng mục đã được lược bỏ, do được xem là không khác biệt, nên được gọi là “mục đã được lược bỏ”, do đó ngài nói “với mục đã được lược bỏ là với các pháp tương ưng”.
Tena ca yathāvuttena uddhaṭapadena.
Tena (by that) means by that extracted term as stated.
Và với nó, tức là với mục đã được lược bỏ như đã nói.
Manena yuttāti ettha mananamattattā manodhātu ‘‘mano’’ti vuttāti āha ‘‘manodhātuyā ekantasampayuttā’’ti.
In “Manena yuttā,” because it is merely the act of cognizing, the mind-element is called “mano”; thus, he said, “exclusively associated with the mind-element.”
Ở đây, trong câu “tương ưng với ý”, vì chỉ có tính chất suy nghĩ, nên ý giới được gọi là “ý”, do đó ngài nói “hoàn toàn tương ưng với ý giới”.
317. Rūpakkhandhena vippayuttā nāma cattāro arūpino khandhā, tesaṃ aññehi sampayogo nāma natthi tādisassa aññassa sampayogino abhāvato.
317. Those dissociated from the rūpakkhandha are the four formless aggregates. There is no association of these with others, due to the absence of any such other associable (entity).
317. Bốn uẩn vô sắc được gọi là bất tương ưng với sắc uẩn, sự tương ưng của chúng với các pháp khác là không có, vì không có pháp tương ưng nào khác như vậy.
Samudāyassa ca ekadesena sampayogo natthīti vuttovāyamattho.
And the meaning that there is no association of a collection with a part has thus been stated.
Và ý nghĩa này đã được nói rằng, sự tương ưng của một tập hợp với một phần của nó là không có.
Vedanākkhandhādīhi vippayuttaṃ rūpaṃ nibbānañca, tassa kenaci sampayogo natthevāti āha ‘‘rūpakkhandhādīhi…pe… natthī’’ti.
Referring to form dissociated from the Vedanākkhandha and others, and Nibbāna, he says, “from the rūpakkhandha and others… (up to) …there is not,” meaning there is no association of these with anything at all.
Sắc và Nibbāna là bất tương ưng với thọ uẩn v.v... Sự tương ưng của nó với bất cứ pháp nào đều không có, vì vậy ngài nói “với sắc uẩn v.v... cho đến... không có”.
Tenāti ‘‘rūpakkhandhena ye dhammā vippayuttā’’tiādivacanena.
By that means by the statement beginning with “those dhammas that are dissociated from the rūpakkhandha.”
Do đó có nghĩa là do câu nói “những pháp nào bất tương ưng với sắc uẩn” v.v...
319. ‘‘Samāsapadaṃ ida’’nti vatvā ayaṃ nāma samāsoti dassento ‘‘yassa khandhādino’’tiādimāha, yassa vedanākkhandhādinoti attho.
319. Having stated, “This is a compound word,” he then shows what kind of compound it is by saying, “of which khandha and so forth,” meaning of which Vedanākkhandha and so forth.
319. Sau khi nói “đây là một từ ghép”, để chỉ ra đây là loại từ ghép nào, ngài nói “của uẩn nào v.v...”, có nghĩa là của thọ uẩn nào v.v...
Yaṃ idha sampayuttaṃ vuttanti imasmiṃ navamanaye yaṃ dhammajātaṃ sampayuttanti vuttaṃ.
What is stated here as associated refers to the group of dhammas that is stated as associated in this ninth method.
Cái gì ở đây được gọi là tương ưng có nghĩa là nhóm pháp nào được gọi là tương ưng trong phương pháp thứ chín này.
Rūpakkhandhādīsu araṇantesu abbhantarabāhiramātikādhammesūti niddhāraṇe bhummaṃ.
Among the rūpakkhandha and others that are not included (or) among the dhammas of the internal and external mātikā, it is a locative of determination.
Trong sắc uẩn v.v... không phải là đối tượng là cách dùng sở thuộc cách trong ý nghĩa xác định, tức là trong các pháp thuộc mẫu đề nội phần và ngoại phần.
Tañhi dhammajātaṃ attanā sampayuttena vedanākkhandhādinā sayaṃ sampayuttanti niddhāritaṃ.
For that group of dhammas is determined to be associated by itself with the Vedanākkhandha and others with which it is associated.
Vì nhóm pháp ấy được xác định là tự nó tương ưng với pháp tương ưng với chính nó, tức là với thọ uẩn v.v...
Ayogoti asampayogo.
Ayoga means non-association.
Ayogo có nghĩa là không tương ưng.
Vakkhati dasamanaye.
He will state in the tenth method.
Sẽ nói trong phương pháp thứ mười.
Tattha hi ‘‘rūpakkhandhena vedanādayo vippayuttā, tehi rūpakkhandho vippayutto’’ti vatvā nibbānaṃ kathanti codanaṃ sandhāyāha ‘‘nibbānaṃ pana sukhumarūpagatikamevā’’ti vuttaṃ.
There, having stated, “The Vedanā and others are dissociated from the rūpakkhandha, and the rūpakkhandha is dissociated from them,” he addresses the question of Nibbāna by saying, “Nibbāna, however, is merely of the subtle rūpa category.”
Ở đó, sau khi nói “thọ v.v... bất tương ưng với sắc uẩn, sắc uẩn bất tương ưng với chúng”, để đề cập đến câu hỏi về Nibbāna, ngài nói “Nibbāna thì cũng giống như sắc tế” đã được nói.
‘‘Manāyatanaṃ ekenāyatanena ekāya dhātuyā kehici vippayutta’’nti ettha hi yathā sukhumarūpaṃ viya sarūpato anuddhaṭampi nibbānaṃ kehicītipadena gahitameva hotīti edisesu ṭhānesu nibbānaṃ sukhumarūpagatikanti viññāyati, evamidhāpi ‘‘rūpamissakehi vā’’ti etena anupādinnaanupādāniyādīhi nibbānamissakehipi asampayogo vutto hotīti daṭṭhabbo.
Just as in the statement, “The mind-base is dissociated from one base, from one element, and from some,” Nibbāna, though not explicitly mentioned by its nature like subtle rūpa, is still included by the term “some,” similarly in such places, Nibbāna is understood to be of the subtle rūpa category. In the same way here also, it should be understood that by the phrase “or with those mixed with rūpa,” non-association is stated even with those mixed with Nibbāna, such as the ungrasped and the non-graspable.
Trong câu “ý xứ bất tương ưng với một xứ, với một giới, với một số pháp”, cũng như sắc tế, mặc dù không được nêu ra một cách cụ thể, Nibbāna vẫn được bao hàm bởi từ “với một số pháp”, do đó trong những trường hợp như vậy, Nibbāna được hiểu là có tính chất giống như sắc tế. Tương tự ở đây, cần hiểu rằng qua câu “hoặc với các pháp hỗn hợp với sắc”, sự không tương ưng với các pháp hỗn hợp với Nibbāna, như các pháp không bị chấp thủ và không phải là đối tượng chấp thủ v.v..., cũng đã được nói đến.
Avikalacatukkhandhasaṅgāhakehi padehi sahavattino aññassa sampayogino abhāvato atītānāgatehi ca sampayogo natthevāti tassa ayujjamānataṃ dassento ‘‘vattamānānameva…pe… arūpabhavādīhīti attho’’ti āha.
Showing its inappropriateness due to the absence of any other associable (entity) that co-exists with the terms that include the complete four aggregates, and due to the non-existence of association with past and future (entities), he says, “Only present (entities)... (up to) ...is the meaning of arūpabhāvas and so forth.”
Để chỉ ra rằng nó không thể tương ưng do không có pháp tương ưng nào khác đồng tồn tại với các từ bao hàm bốn uẩn đầy đủ, và cũng không có sự tương ưng với các pháp quá khứ và vị lai, ngài nói “chỉ của các pháp hiện tại... cho đến... với các cõi vô sắc v.v..., đó là ý nghĩa”.
Itareti ye sampayogaṃ labhanti, ke pana te rūpena asammissā arūpekadesabhūtā.
The others are those that gain association, and what are those? They are formless and part of the arūpa, not mixed with rūpa.
Các pháp khác là những pháp có được sự tương ưng. Chúng là gì? Là những pháp thuộc một phần của vô sắc, không hỗn hợp với sắc.
Tenāha ‘‘vedanākkhandhādayo’’ti.
Thus he states, “the Vedanākkhandha and others.”
Do đó ngài nói “thọ uẩn v.v...”.
353. Ye vippayuttena vippayuttabhāvena pāḷiyaṃ aggahitā, tesu keci vippayuttassa dhammantarassa abhāvato keci khandhādīhi vippayogasseva asambhavatoti imamatthaṃ dassento ‘‘dhammāyatanādidhammā’’tiādimāha.
353. To show this meaning — that some of those not included in the Pāli as being dissociated from the dissociated (entities) are due to the absence of another dissociated dhamma, and some are due to the impossibility of dissociation from aggregates and so forth — he states, “the dhammāyatana and other dhammas” and so forth.
353. Trong số những pháp không được đề cập trong Chánh tạng với tư cách là bất tương ưng với pháp bất tương ưng, một số là do không có pháp bất tương ưng nào khác, một số là do sự bất tương ưng với các uẩn v.v... là không thể có. Để chỉ ra ý nghĩa này, ngài nói “các pháp thuộc pháp xứ v.v...”.
Tattha sabbacittuppādagatadhammabhāvatoti iminā bhinnakālatādivisesavato arūpakkhandhassa vippayuttassa dhammantarassa abhāvamāha, anārammaṇamissakabhāvatoti iminā pana sabbassapi.
Here, by being dhammas pertaining to all cittuppādas, he refers to the absence of another dissociated dhamma, namely the arūpakkhandha, which possesses distinctions such as being of different times; by being unobjectifiable and mixed refers to all (dhammas).
Ở đó, qua câu “vì là pháp thuộc tất cả các tâm sinh khởi”, ngài nói về sự không có của một pháp bất tương ưng nào khác đối với vô sắc uẩn, vốn có những đặc điểm như khác thời điểm v.v...; còn qua câu “vì là pháp hỗn hợp không có đối tượng”, ngài nói về tất cả các pháp.
Kāmabhavo upapattibhavo saññībhavo pañcavokārabhavoti ime cattāro mahābhavā.
These four great existences are: Kāmabhava (sense-sphere existence), Upapattibhava (existence by rebirth), Saññībhava (percipient existence), and Pañcavokārabhava (five-constituent existence).
Dục hữu, hữu sắc, tưởng hữu, ngũ uẩn hữu – đây là bốn đại hữu.
Vippayogābhāvatoti vippayogāsambhavato.
Due to the absence of dissociation means due to the impossibility of dissociation.
Do không có sự bất tương ưng có nghĩa là do sự bất tương ưng không thể có.
Na hi ye dukkhasaccādīhi vippayuttā, tehi vippayuttānaṃ tesaṃyeva dukkhasaccādīnaṃ khandhādīsu kenaci vippayogo sambhavati.
Indeed, there is no possible dissociation for those very dukkhasacca and others among the aggregates and so forth with anything, when they are dissociated from the dukkhasacca and others.
Vì những pháp nào bất tương ưng với khổ đế v.v..., thì sự bất tương ưng của chính những khổ đế v.v... ấy, vốn bất tương ưng với chúng, với bất kỳ pháp nào trong các uẩn v.v... là không thể có.
409. Teti saṅkhārakkhandhadhammā.
These are the saṅkhārakkhandha dhammas.
409. Chúng có nghĩa là các pháp thuộc hành uẩn.
Sesehīti avasiṭṭhehi vedanāsaññāviññāṇakkhandhehi.
With the rest means with the remaining Vedanā, Saññā, and Viññāṇa aggregates.
Với các pháp còn lại có nghĩa là với các uẩn còn lại là thọ, tưởng, và thức.
‘‘Etena saha sambandho’’ti iminā padānaṃ sambandhadassanamukhena ‘‘samudayasaccena ye dhammā sampayuttā’’ti pāḷiyā atthavivaraṇaṃ pākaṭataraṃ katvā kehicītipadassatthaṃ kātuṃ ‘‘kehicīti etassa panā’’tiādimāha.
To make the meaning of the Pāli phrase “those dhammas that are associated with the samudayasacca” clearer by showing the connection between the words “connection with this,” and to make the meaning of the word “with some,” he says, “however, of this 'with some'” and so forth.
Qua câu “sự liên quan với cái này”, bằng cách trình bày sự liên quan của các từ, ngài đã làm cho việc giải thích ý nghĩa của câu Chánh tạng “những pháp nào tương ưng với tập đế” trở nên rõ ràng hơn, và để giải thích ý nghĩa của từ “với một số pháp”, ngài nói “còn đối với từ ‘với một số pháp’ này” v.v...
Atthaṃ dassetuṃ āhāti sambandho.
The connection is that he says (it) to show the meaning.
Liên kết là: ngài nói để chỉ ra ý nghĩa.
Visesetvāti ettha tesaṃ dhammānaṃ taṇhāvajjānaṃ saṅkhārakkhandhadhammāyatanadhammadhātupariyāpannatākittanaṃ visesanaṃ daṭṭhabbaṃ, yato te samudayasaccena khandhādisaṅgahena saṅgahitāti vuttā.
Specifically (or 'having distinguished'): Here, the naming of those dhammas, excluding craving, as pertaining to the saṅkhārakkhandha, dhammāyatana, and dhammadhātu, should be seen as the specification, because they are said to be included in the samudayasacca by way of inclusion in the aggregates and so forth.
Sau khi phân biệt, ở đây, việc tuyên bố rằng các pháp ấy, trừ tham ái, được bao hàm trong hành uẩn, pháp xứ, và pháp giới, cần được xem là sự phân biệt, bởi vì chúng được nói là đã được bao gồm bởi tập đế qua sự bao gồm của uẩn v.v...
Sayaṃ attanā sampayutto na hotīti vuttaṃ ‘‘attavajjehī’’ti.
It is stated, “excluding oneself,” meaning that it is not associated with itself.
Vì đã nói rằng tự nó không tương ưng với chính nó, nên có câu “trừ chính nó”.
Tena vuttaṃ ‘‘cittaṃ na vattabbaṃ cittena sampayuttantipi, cittena vippayuttantipī’’ti.
Therefore it is said, “Consciousness should not be said to be associated with consciousness, nor dissociated from consciousness.”
Do đó có câu nói: “Không nên nói tâm tương ưng với tâm, cũng không nên nói tâm bất tương ưng với tâm”.
Sampayogārahehīti visesanaṃ sukhumarūpaṃ nibbānanti dve sandhāya kataṃ, na taṇhādike.
The qualification “worthy of association” is made with reference to the two, subtle rūpa and Nibbāna, not to craving and so forth.
Tính từ “với các pháp có khả năng tương ưng” được dùng để chỉ hai pháp là sắc tế và Nibbāna, chứ không phải tham ái v.v...
448. Yehīti rūpakkhandhadhammāyatanādīhi.
448. By which means by the rūpakkhandha, dhammāyatana, and so forth.
448. Bởi những pháp nào có nghĩa là bởi sắc uẩn, pháp xứ v.v...
Tīhipi khandhāyatanādisaṅgahehi.
By the three means by the aggregates, bases, and so forth classifications.
Bởi cả ba sự bao gồm là uẩn, xứ, và giới.
Puna yehīti arūpabhavādīhi.
Again, by which means by the arūpabhavas and so forth.
Lại nữa, bởi những pháp nào có nghĩa là bởi vô sắc hữu v.v...
Oḷārikāyatanāneva honti āyatanadhātusaṅgahehipi asaṅgahitattā.
Only coarse bases exist, due to not being included even in the classifications of bases and elements.
Chỉ là các xứ thô vì chúng không được bao gồm cả bởi sự bao gồm của xứ và giới.
Teti catuvokārabhavādayo.
Those are the catuvokārabhavas (four-constituent existences) and so forth.
Chúng có nghĩa là tứ uẩn hữu v.v...
Vuttāvasesāti rūpakkhandhadhammāyatanādīhi avasiṭṭhā.
The remaining means those remaining from the rūpakkhandha, dhammāyatana, and so forth.
Các pháp còn lại đã nói có nghĩa là các pháp còn lại ngoài sắc uẩn, pháp xứ v.v...
Satipi asaṅgāhakatte tehi asaṅgahitānaṃ sampayogo na sambhavatīti vedanākkhandhādayo idha terasamanaye vissajjanaṃ na ruhanti nārohanti.
Even though there is a state of not including, the association of those not included by them is not possible. Thus, the Vedanākkhandha and others here in the thirteenth method do not come into the answer (are not applicable).
Mặc dù có tính chất không bao gồm, sự tương ưng của các pháp không được bao gồm bởi chúng là không thể có, do đó thọ uẩn v.v... ở đây, trong phương pháp thứ mười ba, không thể trở thành câu trả lời, tức là không thể được nêu lên.
Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘vedanākkhandhena hi khandhādivasena rūpārūpadhammā asaṅgahitā honti, tesañca sampayogo nāma natthī’’ti (dhātu. 448) asaṅgāhakā eva na honti avikalapañcakkhandhādisamudāyabhāvato.
Therefore, the Aṭṭhakathā states, “Indeed, by the Vedanākkhandha, the rūpa and arūpa dhammas are not included by way of aggregates and so forth, and there is no such thing as their association” (dhātu. 448). They are not non-includers due to being a collection of the complete five aggregates and so forth.
Do đó, trong Chú giải có nói: “Bởi thọ uẩn, các pháp sắc và vô sắc không được bao gồm theo cách của uẩn v.v..., và sự tương ưng của chúng là không có”. Chúng không phải là pháp không bao gồm vì chúng là một tập hợp của năm uẩn đầy đủ v.v...
Teti ‘‘dukkhasaccādī’’ti ādi-saddena vuttadhammā.
Those are the dhammas mentioned by the phrase “dukkhasaccas and so forth.”
Chúng có nghĩa là các pháp được nói đến bởi từ “v.v...” trong “khổ đế v.v...”
Asabba…pe… siyuṃ avitakkāvicārādidhammā viya.
Not all... (up to) ...may be like the avitakka avicāra dhammas and so forth.
Không phải tất cả... cho đến... có thể là giống như các pháp vô tầm vô tứ v.v...
Na tesaṃ vippayogo natthi tabbinimuttassa cittuppādassa sambhavato.
It is not that their dissociation does not exist, because the cittuppāda distinct from them is possible.
Không phải là sự bất tương ưng của chúng không có, vì một tâm sinh khởi không có chúng là có thể có.
Vedanākkhandhena asaṅgahitānaṃ anārammaṇamissakattā na ‘‘vippayogassa atthitāyā’’ti vuttaṃ.
It is stated, “due to the existence of dissociation,” concerning those not included by the Vedanākkhandha on account of being unobjectifiable and mixed.
Đối với các pháp không được bao gồm bởi thọ uẩn, vì chúng là các pháp hỗn hợp không có đối tượng, nên không được nói là “do sự tồn tại của sự bất tương ưng”.
Tathā cāha ‘‘rūpārūpadhammā asaṅgahitā’’ti.
And thus it is stated, “The rūpa and arūpa dhammas are not included.”
Và ngài cũng đã nói như vậy: “các pháp sắc và vô sắc không được bao gồm”.
Ubhayābhāvatoti sampayogavippayogābhāvato.
Due to the absence of both means due to the absence of both association and dissociation.
Do sự không có của cả hai có nghĩa là do sự không có của cả tương ưng và bất tương ưng.
Anārammaṇasahitasabbaviññāṇataṃdhātusampayuttatadubhayadhammā acetasikacetasikalokiyapadādīnaṃ vasena veditabbā.
Un-objected, together with all consciousness elements, and their associated twofold phenomena, should be understood in terms of mind-unassociated, mind-associated, and worldly terms, and so on.
Các pháp thuộc cả hai loại liên hợp với các yếu tố của tất cả thức không có đối tượng, cần được hiểu theo cách của các từ như vô tâm sở, tâm sở, thế gian, v.v.
Samucchijjati etenāti samucchedo.
That by which something is completely cut off is samuccheda (eradication).
Cái gì bị đoạn trừ bởi cái này thì là đoạn trừ (samuccheda).
Saṅgahādivicārapariniṭṭhānabhūto cuddasamanayo.
The fourteenth method serves as the conclusion of investigations into inclusion and so forth.
Phương pháp thứ mười bốn là nền tảng cho sự hoàn tất việc khảo sát về sự bao gồm, v.v.
Tenāha ‘‘pariyosāne naye’’ti.
Therefore, it is said: "in the concluding method."
Vì vậy, Ngài nói ‘‘trong phương pháp cuối cùng’’.
Vissajjetabbadhammavivittā pucchā moghapucchā, sā tathābhūtāpi vissajjetabbadhammābhāvassa ñāpikā hotīti āha ‘‘tesaṃ pucchāya moghattā te na labbhantī’’ti.
A question devoid of phenomena that can be answered is a vain question. Although such, it indicates the absence of phenomena that can be answered, and so it is said: "due to the futility of questioning them, they are not obtainable."
Câu hỏi không có pháp để trả lời là câu hỏi vô ích (moghapucchā); mặc dù là như vậy, nó vẫn là dấu hiệu cho thấy không có pháp để trả lời, nên Ngài nói ‘‘vì câu hỏi của chúng là vô ích, nên chúng không thể được tìm thấy’’.
Moghā pucchā etassāti moghapucchako.
One whose question is vain is a vain questioner.
Người có câu hỏi vô ích thì là người hỏi vô ích (moghapucchako).
Aṭṭhamo nayo tattha sabbapucchānaṃ moghattā.
The eighth method refers to that wherein all questions are futile.
Phương pháp thứ tám là nơi tất cả các câu hỏi đều vô ích.
Tena ca sahāti tena aṭṭhamanayena saddhiṃ imasmiṃ osānanaye aṭṭhamanaye ca osānanaye ca ete dhammāyatanādayo sabbappakārena na labbhanti.
"Together with it" means that these elements, such as the sense bases, are not obtainable in every way in this final method, nor in the eighth method, nor in the final method.
Và cùng với cái đó có nghĩa là, cùng với phương pháp thứ tám đó, trong phương pháp cuối cùng này và trong phương pháp thứ tám, những pháp như xứ pháp, v.v. không thể được tìm thấy bằng mọi cách.
Vippayogassapi abhāvāti tattha kāraṇamāha.
"Due to the absence of dissociation as well," this states the reason for that.
Và do không có cả sự không liên hợp là Ngài nói lý do ở đó.
1. ‘‘Dhātukathaṃ desayitvā anantaraṃ tassa āha puggalapaññatti’’nti vutte tattha kāraṇaṃ samudāgamato paṭṭhāya vibhāvento ‘‘dhammasaṅgahe’’tiādimāha.
1. When it is said, "Having taught the Dhātukathā, thereafter the Puggalapaññatti is stated," explaining the reason for this from its origin onwards, the text states: "in the Dhammasaṅgaṇī," and so on.
1. Khi nói ‘‘sau khi thuyết Dhātukathā, liền sau đó là Puggalapaññatti’’, để giải thích lý do ở đó, Ngài bắt đầu với ‘‘trong Dhammasaṅgaha’’, v.v.
Tattha yadipi dhammasaṅgahe phassādīnaṃ pathavīādīnañca dhammānaṃ nānānayavicitto anupadavibhāgopi kato, na saṅgaho eva, so pana tesaṃ kusalattikādihetudukāditikadukehi saṅgahasandassanatthoti vuttaṃ ‘‘dhammasaṅgahe tikadukādivasena saṅgahitānaṃ dhammāna’’nti.
In this regard, although a detailed analysis of various methods, such as the division of touch and feeling, and earth and so on, is made in the Dhammasaṅgaṇī, and not merely an inclusion, it is said: "of phenomena included in the Dhammasaṅgaṇī by way of the triad, dyad, and so forth," for the purpose of showing their inclusion in the triad of wholesome states, the dyad of roots, and so on.
Ở đó, mặc dù trong Dhammasaṅgaha, sự phân loại từng từ (anupadavibhāga) các pháp như xúc, v.v. và đất, v.v. đã được thực hiện theo nhiều cách khác nhau, không chỉ là sự bao gồm (saṅgaha), nhưng điều đó nhằm mục đích trình bày sự bao gồm của chúng theo các bộ ba như thiện, v.v. và các bộ đôi như nhân, v.v., nên Ngài nói ‘‘trong Dhammasaṅgaha, về các pháp được bao gồm theo cách các bộ ba và bộ đôi, v.v.’’.
Teneva hi taṃ pakaraṇaṃ ‘‘dhammasaṅgaho’’ti samaññaṃ labhi.
For this very reason, that treatise obtained the designation "Dhammasaṅgaṇī."
Chính vì thế mà bộ kinh đó đã có tên là ‘‘Dhammasaṅgaha’’.
Kāmañca dhammasaṅgahepi ‘‘tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā hontī’’tiādinā (dha. sa. 58) khandhādivibhāgo dassito, so pana na tathā sātisayo, yathā vibhaṅgapakaraṇeti sātisayaṃ taṃ gahetvā āha ‘‘vibhaṅge khandhādivibhāgaṃ dassetvā’’ti, yato taṃ ‘‘vibhaṅgo’’tveva paññāyittha.
And although in the Dhammasaṅgaṇī, the division of aggregates and so on is shown by statements such as "at that time there are four aggregates" (Dhammasaṅgaṇī 58), that is not as profound as in the Vibhaṅga treatise. Taking that profoundness into account, it is said: "having shown the division of aggregates and so on in the Vibhaṅga," because that treatise was renowned as "Vibhaṅga."
Mặc dù trong Dhammasaṅgaha cũng có sự phân loại các uẩn, v.v. được trình bày qua ‘‘Trong thời điểm đó, có bốn uẩn’’, v.v. (Dhs. 58), nhưng điều đó không đặc biệt như trong Tạng Vibhaṅga, nên Ngài đã lấy Tạng đó một cách đặc biệt và nói ‘‘sau khi trình bày sự phân loại các uẩn, v.v. trong Vibhaṅga’’, vì Tạng đó được biết đến là ‘‘Vibhaṅga’’.
Dhātukathāyāti ādhāre bhummaṃ, tathā ‘‘dhammasaṅgahe vibhaṅge’’ti etthāpi.
"Dhātukathāya" uses the locative case for "support," and similarly for "dhammasaṅgahe vibhaṅge."
Trong Dhātukathā là cách dùng locative case (chỉ nơi chốn), tương tự như ‘‘trong Dhammasaṅgaha, trong Vibhaṅga’’ ở đây.
Ādhāro hi saṅgahaṇavibhajanappabhedavacanasaṅkhātānaṃ avayavakiriyānaṃ taṃsamudāyabhūtāni pakaraṇāni yathā ‘‘rukkhe sākhā’’ti.
For the treatises are the supports for the component actions, which consist of statements of inclusion, division, and sub-division, just as "branches are in a tree."
Nơi chốn (ādhāra) là các bộ kinh tạo nên tổng thể của các hành động bộ phận như thuyết giảng, phân loại, v.v., giống như ‘‘cành trên cây’’.
Karaṇavacanaṃ vā etaṃ, dhātukathāya karaṇabhūtāyāti attho.
Or this is an instrumental case; the meaning is "by means of the Dhātukathā as the instrument."
Hoặc đây là cách dùng instrumental case (chỉ công cụ), có nghĩa là Dhātukathā là công cụ.
Ettha ca abhiññeyyadhamme desento desanākusalo bhagavā tikadukavasena tāva nesaṃ saṅgahaṃ dassento dhammasaṅgaṇiṃ desetvā saṅgahapubbakattā vibhāgassa tadanantaraṃ khandhādivasena vibhāgaṃ dassento vibhaṅgaṃ desesi.
In this context, the Buddha, skilled in teaching, while expounding phenomena to be understood, first taught the inclusion of these phenomena by way of triads and dyads, thereby teaching the Dhammasaṅgaṇī. As division precedes inclusion, he subsequently taught the division by way of aggregates and so on, thereby teaching the Vibhaṅga.
Ở đây, Đức Thế Tôn, bậc thiện xảo trong thuyết pháp, khi thuyết về các pháp cần được nhận biết, trước tiên đã trình bày sự bao gồm của chúng theo cách các bộ ba và bộ đôi, thuyết Dhammasaṅgaṇī, rồi sau đó, vì sự phân loại đi trước sự bao gồm, Ngài đã thuyết Vibhaṅga để trình bày sự phân loại theo các uẩn, v.v.
Puna yathāvuttavibhāgasaṅgahayutte dhamme saṅgahāsaṅgahādinayappabhedato dassento dhātukathaṃ desesi tassā abbhantarabāhiramātikāsarīrakattā.
Again, he taught the Dhātukathā, expounding the phenomena qualified by the aforementioned division and inclusion by way of various methods such as inclusion and non-inclusion, because it forms the inner and outer matrix of those phenomena.
Rồi Ngài lại thuyết Dhātukathā để trình bày các pháp được bao gồm và phân loại như đã nói, theo các phương pháp phân loại như sự bao gồm và không bao gồm, v.v., vì nó có thân là các đề cương bên trong và bên ngoài.
Na hi sakkā khandhādike kusalādike ca vinā saṅgahāsaṅgahādinayaṃ netunti.
Indeed, it is not possible to explain aggregates and so forth, or wholesome states and so forth, without the methods of inclusion, non-inclusion, and so on.
Vì không thể không đưa các uẩn, v.v. và thiện, v.v. vào các phương pháp bao gồm và không bao gồm, v.v.
Tenāha ‘‘tathāsaṅgahitavibhattāna’’nti.
Therefore, it is said: "of phenomena thus included and divided."
Vì vậy, Ngài nói ‘‘của những pháp đã được bao gồm và phân loại như vậy’’.
Evaṃ saṅgahato vibhāgato pabhedato ca dhammānaṃ desanā yassā paññattiyā vasena hoti, yo cāyaṃ yathāvuttadhammupādāno puggalavohāro, tassa ca samayavimuttādivasena vibhāgo, taṃ sabbaṃ vibhāvetuṃ puggalapaññatti desitāti idametesaṃ catunnaṃ pakaraṇānaṃ desanānukkamakāraṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
Thus, the Puggalapaññatti was taught to elucidate all of this: the way in which the teaching of phenomena, by way of inclusion, division, and sub-division, occurs through a designation, and how this conventional usage of "person," based on the aforementioned phenomena, is divided by way of being conditioned, unconditioned, and so on. This should be understood as the reason for the sequence of teaching these four treatises.
Như vậy, sự thuyết giảng các pháp theo sự bao gồm, phân loại và phân biệt, mà theo đó sự chế định (paññatti) xảy ra, và cái cách nói về cá nhân (puggalavohāra) dựa trên các pháp đã nói, và sự phân loại của nó theo thời gian (samaya) và giải thoát (vimutta), v.v., tất cả những điều đó đã được thuyết trong Puggalapaññatti để phân biệt, đó là lý do cho thứ tự thuyết giảng của bốn bộ kinh này cần được hiểu.
Tesanti dhammānaṃ.
"Of them" refers to the phenomena.
Của chúng là của các pháp.
Sabhāvatoti ‘‘phasso vedanā’’tiādisabhāvato.
"By intrinsic nature" means by the intrinsic nature of "contact, feeling," and so on.
Theo bản chất có nghĩa là theo bản chất của ‘‘xúc, thọ’’, v.v.
Upādāyāti ‘‘puggalo satto poso’’tiādinā khandhe upādāya.
"By taking as a basis" means by taking the aggregates as a basis, as in "person, being, individual," and so on.
Dựa vào có nghĩa là dựa vào các uẩn theo cách ‘‘cá nhân, hữu tình, con người’’, v.v.
Paññāpanaṃ yāya tajjāupādādibhedāya paññattiyā hoti, taṃ paññattiṃ.
The designation "by which" means by which designation, such as the various types of conditioned bases and so on, it occurs; "that" designation.
Sự chế định mà bởi sự chế định có các loại như y cứ, v.v., sự chế định đó.
Pabhedatoti khandhādisamayavimuttādivibhāgato.
"By sub-division" means by the division into aggregates and so on, conditioned and unconditioned, and so on.
Theo sự phân biệt có nghĩa là theo sự phân loại như các uẩn, thời gian, giải thoát, v.v.
Yāya paññattiyā sabhāvato upādāya ca paññāpananti saṅkhepato vuttamatthaṃ vivaranto ‘‘tattha ye dhamme’’tiādimāha.
To elaborate on the meaning concisely stated as "by which designation the designation occurs by intrinsic nature and by taking as a basis," the text states: "therein, which phenomena," and so on.
Để giải thích ý nghĩa đã nói tóm tắt là sự chế định theo bản chất và dựa vào cái gì, Ngài nói ‘‘ở đó, những pháp nào’’, v.v.
Tattha asabhāvapaññattiyāpi mūlabhūtaṃ upādānaṃ sabhāvadhammo eva, kevalaṃ pana tesaṃ pavattiākārabhedasannissayato visesoti dassento ‘‘ye dhamme…pe… hotī’’ti āha.
In this regard, even the basis for a non-intrinsic designation is indeed an intrinsically existing phenomenon. However, to show that there is a distinction due to the specific modes of their occurrence, the text states: "which phenomena...and so on...is."
Ở đó, ngay cả đối với chế định phi tự tánh, cái y cứ cơ bản vẫn là pháp tự tánh; chỉ có điều, để trình bày sự khác biệt do sự nương tựa vào các cách thức và trạng thái khác nhau của sự vận hành của chúng, Ngài nói ‘‘những pháp nào…v.v…là’’.
Tattha pubbāpariyabhāvena pavattamāneti iminā pabandhasannissayataṃ dassento santānapaññattiṃ vadati, asabhāvasamūhavasenāti iminā sesapaññattiṃ.
Therein, "occurring in a preceding and succeeding manner" thereby indicates reliance on continuity, referring to the continuity-designation. "By way of an unreal aggregate" thereby refers to the remaining designations.
Ở đó, với ‘‘vận hành theo cách trước sau’’, Ngài trình bày chế định dòng tương tục (santānapaññatti); với ‘‘theo cách tập hợp phi tự tánh’’, Ngài trình bày các chế định còn lại.
Tisso hi paññattiyo santānapaññatti samūhapaññatti avatthāvisesapaññattīti.
There are three designations: continuity-designation, aggregate-designation, and specific-state-designation.
Có ba loại chế định: chế định dòng tương tục (santānapaññatti), chế định tập hợp (samūhapaññatti), và chế định trạng thái đặc biệt (avatthāvisesapaññatti).
Tattha pabandho santāno.
Therein, the succession is continuity.
Ở đó, sự liên tục là dòng tương tục (santāna).
Samudāyo samūho.
The collection is aggregate.
Sự tổng hợp là tập hợp (samūha).
Uppādādiko daharabhāvādiko ca avatthāviseso.
Origin and so on, and youth and so on, are specific states.
Sự sinh khởi, v.v. và trạng thái trẻ thơ, v.v. là trạng thái đặc biệt (avatthāvisesa).
Tesu asabhāvaggahaṇena vinā pabandhasamūhānaṃ asabhāvatte siddhe asabhāvasamūhavasenāti asabhāvaggahaṇaṃ pabandhasamūhavinimuttapaññattisandassanatthanti tena avatthāvisesapaññattiyā pariggaho vuttoti veditabbo.
Among these, when the unreality of successions and aggregates is established by the inclusion of the term "unreal," the term "by way of an unreal aggregate" is meant to indicate designations distinct from successions and aggregates, and thus it should be understood that the specific-state-designation is encompassed by it.
Trong số đó, khi sự phi tự tánh của dòng tương tục và tập hợp đã được xác lập mà không cần dùng từ ‘‘phi tự tánh’’, thì việc dùng từ ‘‘theo cách tập hợp phi tự tánh’’ là để trình bày chế định không thuộc dòng tương tục và tập hợp; do đó, cần hiểu rằng nó bao gồm chế định trạng thái đặc biệt.
Tesanti pubbe yaṃ-saddena parāmaṭṭhānaṃ indriyabaddhadhammānaṃ.
"Of them" refers to the phenomena associated with the faculties, previously referenced by the pronoun "which."
Của chúng là của các pháp thuộc về căn (indriya) đã được đề cập bằng từ ‘‘yaṃ’’ trước đó.
Tenevāha ‘‘aññesañca bāhirarūpanibbānāna’’nti.
Therefore, it is said: "and of other external forms and Nibbāna."
Chính vì thế mà Ngài nói ‘‘và của các sắc bên ngoài và Niết-bàn khác’’.
Sasabhāvasamūhasasabhāvappabhedavasenāti rūpakkhandhādisasabhāvasamūhavasena cakkhāyatanādisasabhāvavisesavasena ca.
"By way of intrinsic aggregate and intrinsic sub-division" means by way of intrinsic aggregates such as the aggregate of form, and by way of intrinsic specific forms such as the eye-sense base.
Theo cách phân biệt của tập hợp tự tánh và tự tánh có nghĩa là theo cách tập hợp tự tánh của sắc uẩn, v.v. và theo cách đặc biệt tự tánh của nhãn xứ, v.v.
‘‘Sasabhāvasamūhasabhāvabhedavasenā’’ti ca pāṭho.
Another reading is "sasabhāvasamūhasabhāvabhedavasenā."
Cũng có bản đọc là ‘‘sasabhāvasamūhasabhāvabhedavasenā’’.
Tattha samūhasabhāvoti sabhāvasantānaṃ avatthāvisesavidhuraṃ samūhavasena lakkhaṇamevāha.
Therein, "aggregate intrinsic nature" refers to merely the characteristic by way of an aggregate, devoid of a specific state of the intrinsic nature's continuity.
Ở đó, tập hợp tự tánh chỉ đề cập đến đặc tính theo cách tập hợp, không có trạng thái đặc biệt của dòng tương tục tự tánh.
Tathā hi khandhapaññattiyāpi sabhāvapaññattitā vuttā.
Thus, the aggregate-designation is also called an intrinsic designation.
Thật vậy, ngay cả chế định uẩn cũng được nói là chế định tự tánh.
Tāyāti āyatanapaññattiādippabhedāya sabhāvapaññattiyā.
"By that" means by that intrinsic designation, divided into eye-sense-base designation and so on.
Bởi cái đó là bởi chế định tự tánh có các loại như chế định xứ, v.v.
Vibhattā sabhāvapaññattīti ‘‘phasso phusanā’’tiādinā (dha. sa. 2) vibhattā phassādisabhāvapaññatti.
"Divided intrinsic designation" refers to the intrinsic designation of contact and so on, divided as "contact is touching" (Dhammasaṅgaṇī 2) and so on.
Chế định tự tánh đã được phân loại là chế định tự tánh của xúc, v.v. đã được phân loại theo ‘‘xúc là sự xúc chạm’’, v.v. (Dhs. 2).
Sabbāpīti pi-saddena sabhāvadhammesu sāmaññavasena pavattaṃ kusalādipaññattiṃ saṅgaṇhāti.
"All of it" — the particle "pi" (also) includes designations such as wholesome states that occur in a general sense regarding intrinsically existing phenomena.
Tất cả có nghĩa là, với từ pi, nó bao gồm chế định thiện, v.v. vận hành theo cách chung trong các pháp tự tánh.
Rūpādidhammānaṃ samūho santānena pavattamāno avatthāvisesasahito ekattaggahaṇanibandhano sattoti voharīyatīti so sabhāvadhammo nāma pana na hotīti āha ‘‘puggalapaññatti pana asabhāvapaññattī’’ti.
The collection of phenomena such as form, occurring in a continuity, accompanied by specific states, and bound by the grasping of unity, is conventionally called a "being," but this is not an intrinsically existing phenomenon. Therefore, it is said: "the Puggalapaññatti, however, is a non-intrinsic designation."
Tập hợp các pháp như sắc, v.v. vận hành theo dòng tương tục, cùng với trạng thái đặc biệt, được gọi là hữu tình (satta) do sự nắm giữ một thể duy nhất; nhưng điều đó không phải là pháp tự tánh, nên Ngài nói ‘‘còn chế định cá nhân là chế định phi tự tánh’’.
Tāyāti puggalapaññattiyā.
"By that" refers to the Puggalapaññatti.
Bởi cái đó là bởi chế định cá nhân.
Yasmā pana dhammānaṃ pabandho samūho ca dhammasannissitoti vattabbataṃ arahati, tasmā ‘‘pariññeyyādisabhāvadhamme upādāya pavattito’’ti vuttaṃ.
However, since the continuity and aggregate of phenomena can be said to be dependent on phenomena, it is stated: "it proceeds by taking as a basis the intrinsically existing phenomena to be fully understood."
Tuy nhiên, vì dòng tương tục và tập hợp của các pháp xứng đáng được nói là nương tựa vào các pháp, nên Ngài nói ‘‘vận hành dựa vào các pháp tự tánh cần được liễu tri, v.v.’’.
Vijjamānapaññatti pana ‘‘sabhāvapaññattī’’ti vuttā, avijjamānapaññatti ‘‘asabhāvapaññattī’’ti vuttā.
The existing designation is called "designation of actual nature," and the non-existing designation is called "designation of non-actual nature."
Vijjamānapaññatti lại được gọi là ‘‘sabhāvapaññatti’’, avijjamānapaññatti được gọi là ‘‘asabhāvapaññatti’’.
Sabbā paññattiyoti upādāyapaññattikiccapaññattiādayo sabbā paññattiyo.
All designations refers to all designations such as the designation based on appropriation, the designation based on function, and so forth.
Tất cả các paññatti có nghĩa là tất cả các paññatti như upādāyapaññatti, kiccapaññatti, v.v.
Yadi sabbā paññattiyo idha dassitā honti, kathaṃ ‘‘puggalapaññattī’’ti nāmaṃ jātanti āha ‘‘khandhādipaññattīsū’’tiādi.
If all designations are presented here, how did the name "designation of a person" arise? To this, it says, "among the designations of aggregates, etc."
Nếu tất cả các paññatti được trình bày ở đây, tại sao lại có tên gọi ‘‘puggalapaññatti’’? Ngài nói ‘‘trong các paññatti về uẩn, v.v.’’ và các câu tiếp theo.
Aññatthāti dhammasaṅgahādīsu.
Elsewhere means in the Dhammasaṅgaha and so on.
Ở nơi khác có nghĩa là trong các bộ như Dhammasaṅgaṇi.
Ye dhammeti ye khandhādidhamme.
Those phenomena means those phenomena such as the aggregates.
Những pháp nào có nghĩa là những pháp uẩn, v.v. nào.
Paññattiyā vatthubhāvenāti paññāpanassa adhiṭṭhānabhāvena.
As the basis of designation means as the foundation of designating.
Do là đối tượng của paññatti có nghĩa là do là nền tảng của sự chế định.
Adhiṭṭhānañhi paññāpetabbadhammā paññāpanassa.
Indeed, the phenomena to be designated are the foundation of designation.
Vì các pháp được chế định là nền tảng của sự chế định.
Evañca katvā khandhādīhi saddhiṃ puggalo gahito.
And having done so, the person is included with the aggregates and so forth.
Và làm như vậy, cá nhân (puggala) được đề cập cùng với các uẩn, v.v.
Ye dhammeti vā ye paññattidhamme.
Or those phenomena means those designated phenomena.
Hoặc, những pháp nào có nghĩa là những pháp paññatti nào.
Paññāpetukāmoti nikkhipitukāmo vatthubhedato asaṅkarato ṭhapetukāmo.
Wishing to designate means wishing to set forth, wishing to establish distinctly, without confusion due to the distinction of bases.
Muốn chế định có nghĩa là muốn đặt ra, muốn thiết lập một cách không lẫn lộn theo sự phân chia đối tượng.
Paññattiparicchedanti ca vatthubhedabhinnaṃ paññattibhūtaṃ paricchedaṃ.
And the demarcation of designation means the demarcation that is designated, distinguished by the distinction of its basis.
Và sự phân định paññatti có nghĩa là sự phân định đã trở thành paññatti, được phân biệt bởi sự khác biệt của đối tượng.
Evamettha attho daṭṭhabbo.
Thus, the meaning here should be understood.
Ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
Sāmaññappabhedapaññāpanāti sāmaññabhūtānaṃ visesabhūtānañca atthānaṃ paññāpanā.
Making known the division into general and specific means making known meanings that are both general and specific.
Sự chế định chung và riêng có nghĩa là sự chế định các ý nghĩa chung và các ý nghĩa đặc thù.
Tesanti attha-saddāpekkhāya pulliṅganiddeso.
Of those is a masculine gender designation referring to "meanings."
Của chúng là cách dùng nam tính từ để chỉ ý nghĩa và từ ngữ.
Tatthāti paññāpanāya atthadassanabhūtesu dassanādīsu.
Therein means in the showing, etc., which serve to illustrate the meaning of the designation.
Trong đó có nghĩa là trong sự thấy, v.v. vốn là sự trình bày ý nghĩa của sự chế định.
Idamevaṃnāmakanti idaṃ ruppanādiatthajātaṃ itthannāmakaṃ rūpakkhandhavedanākkhandhādisamaññaṃ.
This is of such a name means this collection of meanings such as being afflicted, etc., is of such a name, a designation like the rūpakkhandha (aggregate of form), vedanākkhandha (aggregate of feeling), etc.
Cái này có tên như vậy có nghĩa là tập hợp các ý nghĩa như sự biến hoại này có tên gọi như vậy, có danh xưng là sắc uẩn, thọ uẩn, v.v.
Taṃtaṃkoṭṭhāsikakaraṇanti rūpavedanāditaṃtaṃatthavibhāgapariyāpannatāpādanaṃ.
Making it into its respective division means causing it to fall under its respective division of meanings such as form, feeling, etc.
Việc chia thành từng phần có nghĩa là việc làm cho chúng thuộc về từng phần ý nghĩa riêng biệt như sắc, thọ, v.v.
Tathā saññuppādānamevāti āha ‘‘bodhanameva nikkhipanā’’ti.
Similarly, it is solely the arising of perception; therefore, it states, "comprehension is indeed laying down."
Cũng như vậy, chính sự làm cho nhận thức sinh khởi, ngài nói ‘‘chính sự làm cho biết là sự đặt ra’’.
Bodhanañhi bodhaneyyasantāne bodhetabbassa atthassa ṭhapananti katvā ‘‘nikkhipanā’’ti vuttaṃ.
For comprehension, as it is the placing of the meaning to be comprehended in the continuum of one who is to comprehend, it is called "laying down."
Vì sự làm cho biết là sự thiết lập ý nghĩa cần được làm cho biết trong tâm của người cần được làm cho biết, nên được gọi là ‘‘sự đặt ra’’.
‘‘Paññāpanā’’tiādinā bhāvasādhanena vatvā sādhanantarāmasanena atthantaraparikappāsaṅkā siyāti taṃ nivāretuṃ ‘‘yo panāyaṃ…pe… veditabbo’’ti āha.
Having stated "designation" and so forth by means of the agentive case (bhāva-sādhana), lest there be a doubt of a different meaning being construed by resorting to another agent, to prevent that, it states, "but this... and so forth... should be understood."
Sau khi nói bằng công cụ từ chỉ trạng thái với ‘‘sự chế định’’, v.v., có thể có sự nghi ngờ về việc tưởng tượng ra một ý nghĩa khác bằng cách chạm đến một công cụ từ khác, để ngăn chặn điều đó, ngài nói ‘‘nhưng mà cái này… nên được hiểu’’.
Tesaṃ tesaṃ dhammānanti taṃtaṃpaññāpetabbadhammānaṃ.
Of those various phenomena means of those various phenomena to be designated.
Của các pháp ấy có nghĩa là của các pháp cần được chế định ấy.
Dassanabhūtāya nāmapaññattiyā diṭṭhatāya, ṭhapanabhūtāya ṭhapitatāya.
By the name-designation that is a seeing: by being seen; by the name-designation that is a placing: by being placed.
Do được thấy bởi danh paññatti vốn là sự thấy, do được đặt ra vốn là sự thiết lập.
Taṃnimittatanti tassa dassanassa ṭhapanassa ca nimittakāraṇataṃ.
Its cause means the causal factor of that seeing and placing.
Là nhân duyên của điều đó có nghĩa là là nhân duyên, là nguyên nhân của sự thấy và sự thiết lập đó.
Nimittañhi kattubhāvena voharīyati yathā ‘‘bhikkhā vāsetī’’ti, ‘‘ariyabhāvakarāni saccāni ariyasaccānī’’ti ca.
Indeed, a cause is expressed in the agentive sense, just as "the alms make a person dwell" and "the truths that make one noble are noble truths."
Vì nhân duyên được nói đến như là tác nhân, ví như ‘‘vật thực làm cho trú ngụ’’ và ‘‘các chân lý làm nên trạng thái bậc Thánh là các Thánh đế’’.
Pāḷiyaṃ anāgatatanti vijjamānatādivisesavacanena saha pāṭhānāruḷhataṃ.
Not mentioned in the Pāḷi means not having appeared in the text along with specific terms like "existing state."
Không được đề cập trong Pāḷi có nghĩa là không được đưa vào bài kinh cùng với lời nói phân biệt về sự hiện hữu, v.v.
Vijjamānassa satoti vijjamānassa samānassāti imamatthaṃ dassento ‘‘vijjamānabhūtassāti attho’’ti āha.
Of what exists means "of what is existing." To show this meaning, it states, "the meaning is 'of what has come into existence'."
Của cái đang hiện hữu có nghĩa là của cái đang tồn tại, để trình bày ý nghĩa này, ngài nói ‘‘có nghĩa là của cái đang hiện hữu’’.
Tathāti saccikaṭṭhaparamatthavasena avijjamānassa anupalabbhamānassa.
Similarly, by way of ultimate reality, of what does not exist means of what is not obtainable.
Tương tự như vậy có nghĩa là của cái không hiện hữu, không thể tìm thấy, theo nghĩa chân thật, nghĩa tối hậu.
Taṃ pana anupalabbhamānataṃ tathā-saddena byatirekavasena dīpitaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘yathā kusalādīnī’’tiādimāha.
And to make that unobtainability clearer, indicated by the word "similarly" in a negative sense, it says, "just as wholesome actions, etc."
Để làm rõ hơn trạng thái không thể tìm thấy đó, được biểu thị một cách tương phản bằng từ tathā, ngài nói ‘‘như các pháp thiện, v.v.’’ và các câu tiếp theo.
Tattha vinivattasabhāvānīti vibhattasabhāvāni.
Therein, having separated natures means having distinct natures.
Trong đó, có bản chất đã được phân biệt có nghĩa là có các bản chất riêng biệt.
Upaladdhīti gahaṇaṃ.
Grasping means apprehension.
Sự nắm bắt có nghĩa là sự nhận biết.
Tenākārenāti tena rūpavedanādiākārena avijjamānassa.
In that manner means of what does not exist in that manner of form, feeling, etc.
Theo cách đó có nghĩa là của cái không hiện hữu theo cách của sắc, thọ, v.v. đó.
Aññenākārenāti tato rūpavedanādito aññena tabbinimuttena paññāpetabbapaññāpanākārena vijjamānassa.
In another manner means of what exists in another manner distinct from form, feeling, etc., in the manner of the designation to be designated.
Theo cách khác có nghĩa là của cái hiện hữu theo một cách khác với sắc, thọ, v.v. đó, theo cách chế định và được chế định vốn tách biệt khỏi chúng.
Paññattiduke vuttameva ‘‘ayañca vādo sevatthikathāya paṭisiddho’’tiādinā.
What was said in the designation pair, "this argument is refuted in the discourse on service," and so on.
Chính điều đã được nói trong nhị đề về paññatti với câu ‘‘và lập luận này đã bị bác bỏ trong Sevatthikathā’’, v.v.
Lokaniruttimattasiddhassāti ettha mattaggahaṇaṃ tassa paññattivatthussa na kevalaṃ vijjamānasabhāvatānivattanatthameva, atha kho viparītaggāhanivattanatthampīti dassento ‘‘anabhinivesena cittenā’’ti āha.
In what is achieved merely by worldly expression, the inclusion of merely is not only to negate the actual existing nature of that designated object, but also to negate the mistaken apprehension, thus stating, "with a mind free from attachment."
Trong câu của cái chỉ được thành tựu bởi quy ước thế gian, việc dùng từ matta (chỉ) không chỉ có ý nghĩa phủ nhận bản chất hiện hữu của đối tượng paññatti đó, mà còn có ý nghĩa phủ nhận sự chấp thủ sai lầm, để trình bày điều này, ngài nói ‘‘với tâm không cố chấp’’.
Catusaccapañcakkhandhādivinimuttaṃ saccantarakhandhantarādikaṃ pañcamasaccādikaṃ.
The fifth truth, etc. refers to a truth other than the four truths, an aggregate other than the five aggregates, distinct from them.
Chân lý thứ năm, v.v. là chân lý khác, uẩn khác, v.v. vốn tách biệt khỏi bốn chân lý, năm uẩn, v.v.
Sace taṃ koci atthīti paṭijāneyya, ayāthāvagahitassa taṃ vācāvatthumattamevassāti dassento āha ‘‘sābhinivesena…pe… vutta’’nti.
If someone were to assert that such a thing exists, intending to show that it would be merely a verbal object for one who has not grasped correctly, it says, "with attachment... and so forth... said."
Nếu ai đó thừa nhận rằng nó tồn tại, để trình bày rằng đó chỉ là đối tượng lời nói của người đã chấp thủ không đúng như thật, ngài nói ‘‘với tâm cố chấp… được nói’’.
Uddese niddese ca sattavantaṃ padhānabhāvena āgamanaṃ sandhāyāha ‘‘sarūpato tissannaṃ āgatata’’nti.
Referring to the principal presence of living beings in both the enumeration and the detailed explanation, it says, "the presence of the three in their own form."
Nhắm đến việc đề cập đến chúng sinh một cách chủ yếu trong phần đề mục và phần giải thích, ngài nói ‘‘ba loại được đề cập theo tự thân’’.
Guṇabhāvena pana uddhaṃsotapaññāvimuttapāsāṇalekhādiggahaṇesu itarāpi tisso paññattiyo imasmiṃ pakaraṇe āgatā eva.
However, in a secondary sense, the other three designations are also present in this treatise, such as in the references to the upward-flowing, the wisdom-freed, and the rock-engraving.
Tuy nhiên, với vai trò phụ, ba paññatti còn lại cũng đã được đề cập trong chương này trong các ví dụ về uddhaṃsota, paññāvimutta, vết khắc trên đá, v.v.
Yathāvuttassa…pe… avirodhenāti ‘‘vijjamānapaññatti avijjamānapaññattī’’ti evaṃ vuttappakārassa avilomanena.
Without contradiction to what has been said... and so forth means without opposing the manner stated, "existing designation, non-existing designation."
Không trái với… đã được nói có nghĩa là không đi ngược lại với cách đã được nói như là ‘‘vijjamānapaññatti, avijjamānapaññatti’’.
Ācariyavādāti cettha attanomatiyo veditabbā, aññattha pana aṭṭhakathā ca.
Here, the teachers' views should be understood as one's own opinions; elsewhere, it means the commentaries.
Và ở đây, quan điểm của các vị thầy nên được hiểu là ý kiến của chính mình, còn ở nơi khác là các bộ Chú giải.
Yathā ca avirodho hoti, taṃ dassento ‘‘tasmā’’tiādimāha.
To show how there is no contradiction, it states, "therefore," and so on.
Và để trình bày làm thế nào để không có sự mâu thuẫn, ngài nói ‘‘do đó’’ và các câu tiếp theo.
Tattha avijjamānattā paññāpetabbamattatthena paññattīti etena ‘‘avijjamānā paññatti avijjamānapaññattī’’ti imaṃ samāsavikappamāha.
Therein, "designation by the meaning of 'that which is merely to be designated because of non-existence' is designation" states this compound analysis: "non-existing designation is non-existing designation."
Trong đó, bằng câu paññatti do chỉ là cái cần được chế định vì nó không hiện hữu, ngài nói đến cách giải thích hợp từ này: ‘‘paññatti của cái không hiện hữu là avijjamānapaññatti’’.
Avijjamānapaññattīti ettha hi dve samāsā avijjamānassa, avijjamānā vā paññattīti avijjamānapaññatti.
Here, in non-existing designation, there are two compounds: "of a non-existing (thing)," or "a non-existing designation" is non-existing designation.
Vì trong từ avijjamānapaññatti có hai cách hợp từ: paññatti của cái không hiện hữu, hoặc paññatti không hiện hữu, là avijjamānapaññatti.
Tesu purimena nāmapaññatti vuttā, dutiyena upādāpaññattiādibhedā itarāpi.
By the former, name-designation is stated; by the latter, others, differentiated as designation based on appropriation, etc.
Trong số đó, cách đầu tiên nói về danh paññatti, cách thứ hai nói về các loại khác được phân chia thành upādāpaññatti, v.v.
Sasabhāvaṃ vedanādikaṃ.
Having its own nature refers to feeling, etc.
Có tự tánh là thọ, v.v.
Tajjaparamatthanāmalābhatoti tajjassa tadanurūpassa paramatthassa anvatthassa nāmassa labhanato, anubhavanādisabhāvānaṃ dhammānaṃ paramatthikassa vedanādināmassa labhanattāti attho.
Due to obtaining a corresponding ultimate name means due to obtaining an appropriate, true, ultimate name; the meaning is "due to obtaining the ultimate name like feeling, etc., for phenomena whose nature is experiencing, etc."
Do nhận được tên gọi tối hậu tương ứng có nghĩa là do nhận được tên gọi tương ứng, phù hợp với thực tại, là chân lý tối hậu của nó; có nghĩa là do các pháp có bản chất cảm thọ, v.v. nhận được tên gọi tối hậu là thọ, v.v.
Etena visesanivattiattho matta-saddo, tena cāyaṃ viseso nivattitoti dasseti.
By this, it shows that the word "merely" has the meaning of negating a specific characteristic, and thereby this specific characteristic is negated.
Bằng điều này, ngài trình bày rằng từ matta có ý nghĩa phủ định sự đặc biệt, và do đó, sự đặc biệt này bị phủ định.
Parato labhitabbanti paraṃ upādāya laddhabbaṃ yathā rūpādike upādāya sattoti nissabhāvasamūhasantānādi paññattivatthu.
To be obtained from another means to be obtained by relying on another, just as "being" is obtained by relying on form, etc.; thus, a designated object like a non-existent collection or continuum.
Cần được nhận lãnh từ cái khác có nghĩa là cần được nhận lãnh bằng cách nương vào cái khác, ví như chúng sinh nương vào sắc, v.v.; là đối tượng paññatti như tập hợp, chuỗi tương tục, v.v. không có tự tánh.
Ekattenāti anaññattena.
By oneness means by non-difference.
Như một thể thống nhất có nghĩa là không phải là cái khác.
Anupalabbhasabhāvatā ñāṇena aggahetabbasabhāvatā, yato te navattabbāti vuccanti.
The nature of being unapprehendable is the nature of not being graspable by knowledge, which is why they are said to be unutterable.
Bản chất không thể được nhận biết là bản chất không thể được trí tuệ nắm bắt, vì vậy chúng được gọi là không thể diễn tả.
Sasūkasālirāsiādiākārena saṃkucitaggo vāsavavāsudevādīnaṃ viya moliviseso kirīṭaṃ, so pana makuṭavisesopi hotiyevāti āha ‘‘kirīṭaṃ makuṭa’’nti.
A kirīṭa is a special kind of diadem, like those of Vāsava, Vāsudeva, and others, with a contracted tip, in the manner of a heap of husked rice, and it can also be a special crown; thus it says, "a kirīṭa is a makuṭa (crown)."
Vương miện (kirīṭa) là một loại mũ miện đặc biệt có đỉnh nhọn, được thu gọn lại theo hình dạng của một đống lúa có râu, v.v., giống như của Vāsava, Vāsudeva, v.v., nhưng nó cũng là một loại mũ miện (makuṭa), vì vậy ngài nói ‘‘kirīṭa là makuṭa’’.
Sabbasamorodhoti sabbāsaṃ vijjamānapaññattiādīnaṃ channaṃ paññattīnaṃ antokaraṇaṃ.
Inclusion of all means the inclusion of all six designations, such as the existing designation.
Sự bao gồm tất cả có nghĩa là sự bao hàm tất cả sáu loại paññatti như vijjamānapaññatti, v.v.
Saṅkhātabbappadhānattāti idaṃ lakkhaṇavacanaṃ.
Because of the predominance of what is to be counted – this is a characteristic statement.
Do cái được đếm là chính là một câu nói về đặc tính.
Na hi sabbāpi upanidhāpaññattisaṅkhāvasena pavattā, nāpi sabbā saṅkhātabbappadhānā.
For not all upanidhāpaññatti (designation by comparison) operates by way of counting, nor is all of it characterized by the predominance of what is to be counted.
Vì không phải tất cả đều diễn ra theo cách của upanidhāpaññatti, cũng không phải tất cả đều có cái được đếm là chính.
Dutiyaṃ tatiyantiādikaṃ pana upanidhāpaññattiyā, dve tīṇītiādikaṃ upanikkhittapaññattiyā ekadesaṃ upalakkhaṇavasena dassento tassa ca saṅkhyeyyappadhānatāyāha ‘‘saṅkhātabbappadhānattā’’ti.
However, showing a part of the upanidhāpaññatti with phrases like "second, third" and so forth, and a part of the upanikkhittapaññatti (designation by placing) with phrases like "two, three" and so forth, by way of illustration, and referring to its predominance of what is to be counted, it says, "because of the predominance of what is to be counted."
Tuy nhiên, để trình bày một phần của upanidhāpaññatti với thứ hai, thứ ba, v.v., và của upanikkhittapaññatti với hai, ba, v.v., bằng cách nêu ví dụ, và do cái được đếm của nó là chính, ngài nói ‘‘do cái được đếm là chính’’.
Pūraṇattho hi saddo tadatthadīpanamukhena pūretabbamatthaṃ dīpeti.
Indeed, a word with the meaning of completion, by way of illuminating that meaning, illuminates the meaning to be completed.
Vì từ chỉ số thứ tự, thông qua việc làm rõ ý nghĩa của nó, sẽ làm rõ ý nghĩa của cái cần được bổ sung.
So ca saṅkhāvisayo padhānovāti dutiyādīnaṃ paññattīnaṃ saṅkhātabbappadhānatā vuttā.
And since that which pertains to number is predominant, the predominance of what is to be counted is stated for designations like "second," etc.
Và đối tượng của số đếm đó là chính, vì vậy tính chất lấy cái được đếm làm chính của các paññatti như thứ hai, v.v. đã được nói đến.
Yāva hi dasasaṅkhā saṅkhyeyyappadhānāti.
Indeed, up to the number ten, numbers are predominant.
Vì cho đến số mười, cái được đếm là chính.
Tathā dve tīṇītiādīnampi paññattīnaṃ.
Similarly for designations like "two, three," and so forth.
Tương tự như vậy đối với các paññatti như hai, ba, v.v.
Saṅkhātabbo pana attho koci vijjamāno, koci avijjamāno, koci saha visuñca tadubhayaṃ missoti chapi paññattiyo bhajatīti.
However, the meaning to be discerned is sometimes existing, sometimes non-existing, and sometimes a mixture of both, thereby it comprises six types of designations.
Tuy nhiên, đối tượng được gọi tên, có cái là hiện hữu, có cái là không hiện hữu, có cái là cả hai cùng với sự riêng biệt và sự pha trộn, do đó chế định được chia làm sáu loại.
Itarāti upādāsamodhānatajjāsantatipaññattiyo vuttāvasesā upanidhāpaññattiupanikkhittapaññattiyo ca.
The others are the designations of acquiring, assembling, resemblance, and continuity, and the remaining ones mentioned are the designations of comparison and placing.
Itarā có nghĩa là các loại chế định còn lại chưa được nói đến, là upanidhāpaññatti và upanikkhittapaññatti, ngoài các chế định về sự hợp thành của các pháp sở thủ, chế định về sự tương ứng với cái đó, và chế định về sự tương tục.
Sattarathādibhedā upādāpaññatti, dīgharassādibhedā upanidhāpaññatti ca avijjamānapaññatti.
The designation of acquiring, differentiated as "chariot of seven parts" and so on, and the designation of comparison, differentiated as "long and short" and so on, are designations of the non-existent.
Chế định dựa vào sở hữu (upādāpaññatti) với các loại như chúng sanh, cỗ xe v.v., và chế định dựa vào sự so sánh (upanidhāpaññatti) với các loại như dài, ngắn v.v., là chế định về cái không hiện hữu.
Hatthagatādivisiṭṭhā upanidhāpaññatti, samodhānapaññatti ca avijjamānenaavijjamānapaññatti.
The designation of comparison, distinguished as "in hand" and so on, and the designation of assembling are designations of the non-existent through the non-existent.
Chế định dựa vào sự so sánh (upanidhāpaññatti) được đặc trưng bởi việc cầm trong tay v.v., và chế định dựa vào sự tập hợp (samodhānapaññatti) là chế định về cái không hiện hữu thông qua cái không hiện hữu.
Tatheva ‘‘suvaṇṇavaṇṇo brahmassaro’’tiādikā vijjamānagabbhā vijjamānenaavijjamānapaññattiṃ bhajantīti āha ‘‘yathāyogaṃ taṃ taṃ paññatti’’nti.
Similarly, "of golden color, with Brahma's voice," and so on, being pregnant with the existent, pertain to the designation of the non-existent through the existent, thus it is said: "that particular designation as appropriate."
Tương tự như vậy, các chế định như "màu vàng óng, giọng nói như Phạm thiên" v.v., có nội dung là cái hiện hữu, thuộc về chế định về cái không hiện hữu thông qua cái hiện hữu, do đó ngài đã nói "tùy theo trường hợp, đó là chế định này hay chế định kia".
Tena vuttaṃ ‘‘dutiyaṃ tatiyaṃ…pe… bhajantī’’ti.
Therefore, it is said: "the second, the third... (etc.) ...pertains."
Do đó đã nói rằng "loại thứ hai, thứ ba... thuộc về...".
Yañhītiādi yathāvuttaupanidhāupanikkhittapaññattīnaṃ avijjamānenaavijjamānapaññattibhāvasamatthanaṃ.
Indeed (yañhi) and so on, is the confirmation of the designation of comparison and placement, as stated, being designations of the non-existent through the non-existent.
Đoạn "Bởi vì..." v.v., là phần chứng minh rằng các chế định dựa vào sự so sánh (upanidhāpaññatti) và chế định dựa vào sự đặt để (upanikkhittapaññatti) đã nói ở trên là chế định về cái không hiện hữu thông qua cái không hiện hữu.
Tattha tañca saṅkhānanti yaṃ ‘‘paṭhamaṃ eka’’ntiādikaṃ saṅkhānaṃ, tañca saṅkhāmukhena gahetabbarūpaṃ.
Therein, that reckoning means that reckoning such as "first one" and so on, and that which is to be understood by means of reckoning.
Trong đó, "sự đếm đó" là sự đếm như "thứ nhất là một" v.v., và sắc pháp được nắm bắt thông qua sự đếm đó.
Ca-saddena saṅkhyeyyaṃ saṅgaṇhāti.
The word ca includes the enumerated objects.
Từ "và" (ca) bao hàm đối tượng được đếm.
Tampi hi paññāpetabbaṃ paññattīti.
For that too, which is to be designated, is a designation.
Bởi vì đối tượng cần được chế định đó cũng là một chế định.
Tassā pana paramatthato abhāvo vuttoyeva.
However, its ultimate non-existence has already been stated.
Tuy nhiên, sự không tồn tại của nó theo nghĩa chân đế đã được nói đến.
Kiñci natthīti paramatthato kiñci natthi.
Nothing whatsoever exists means nothing whatsoever exists in an ultimate sense.
Kiñci natthī có nghĩa là không có gì theo thực tính cứu cánh.
Tathāti iminā avijjamānenaavijjamānabhāvanti etaṃ ākaḍḍhati.
Similarly (tathā) draws in the idea of being non-existent through the non-existent.
Tathā bằng từ này, nó dẫn đến ý nghĩa "bằng cái không hiện hữu, trạng thái không hiện hữu".
Tenāha ‘‘na hi…pe… vijjamāno’’ti.
Therefore, he says: "for indeed... (etc.) ...existent."
Do đó ngài nói "Bởi vì không... là hiện hữu".
Okāseti avīciparanimmitavasavattīparicchinne padese.
In a place means in a localized region such as Avīci or Paranimmitavasavattī.
Okāse có nghĩa là trong một khu vực được giới hạn từ địa ngục Vô Gián (Avīci) đến cõi trời Tha Hóa Tự Tại (Paranimmitavasavattī).
So hi kāmādhiṭṭhānato ‘‘kāmo’’ti vuccati.
For this is called "kāma" (sensual realm) due to being the sphere of sensual desire.
Bởi vì đó là nền tảng của dục, nên được gọi là "dục".
Kammanibbattakkhandhesūti iminā uttarapadalopena kāmabhavaṃ ‘‘kāmo’’ti vadati.
In the aggregates produced by kamma—by this, through the elision of the latter word, the kāma-bhava (sensual existence) is referred to as "kāma."
Kammanibbattakkhandhesūti bằng sự tỉnh lược từ sau này, từ "kāmabhava" được nói là "kāmo".
Bhaṇanaṃ saddo cetanā vā, taṃsamaṅgitāya tabbisiṭṭhe puggale bhāṇakoti paññattīti āha ‘‘vijjamānenaavijjamānapaññattipakkhaṃ bhajatī’’ti.
Speaking is voice or volition, and a person distinguished by being endowed with it is a speaker, thus it is a designation, so he says: "it pertains to the category of designation of the non-existent by means of the existent."
Sự nói là âm thanh hoặc là tác ý, do sự tương ưng với điều đó, người được đặc trưng bởi điều đó được chế định là người nói, do đó ngài nói "thuộc về loại chế định về cái không hiện hữu thông qua cái hiện hữu".
Yebhuyyena rūpāyatanaggahaṇamukhena rūpasaṅkhātena saṇṭhānaṃ gayhatīti tassa tena abhedopacāraṃ katvā vuttaṃ ‘‘rūpāyatanasaṅkhātena saṇṭhānenā’’ti.
Mainly, through the grasping of the rūpāyatana, form, in the sense of configuration, is grasped; therefore, having treated it as non-distinct from it, it is stated: "by means of configuration, in the sense of rūpāyatana."
Bởi vì hình dáng (saṇṭhāna) phần lớn được nắm bắt thông qua việc nắm bắt sắc xứ (rūpāyatana), nên bằng cách thực hiện phép ẩn dụ đồng nhất hóa (abhedopacāra) giữa chúng, ngài đã nói "bằng hình dáng được gọi là sắc xứ".
Yaṃ abhedopacāraṃ bhindituṃ ajānantā nikāyantariyā rūpāyatanaṃ saṇṭhānasabhāvaṃ paṭijānanti.
Other sects, unable to separate this non-distinct treatment, assert that rūpāyatana is inherently configuration.
Những người thuộc các bộ phái khác, không hiểu được phép ẩn dụ đồng nhất hóa này, đã chủ trương rằng sắc xứ có tự tánh là hình dáng.
‘‘Kiso puggalo, thūlo puggalo, kiso daṇḍo, thūlo daṇḍo’’tiādinā puggalādīnaṃ paññāpanā tathātathāsanniviṭṭhe rūpasaṅkhāte kisādisaṇṭhānapaññatti, na rūpāyatanamatteti āha ‘‘saṇṭhānanti vā rūpāyatane aggahite’’ti.
The designation of persons and so on, as "a thin person, a stout person, a thin stick, a stout stick," and so on, is a designation of thinness and so on, in the form of rūpa (material form) thus configured, not merely rūpāyatana, thus he says: "or configuration, when rūpāyatana is not grasped."
Sự chế định về người v.v., qua các câu như "người gầy, người mập, cây gậy gầy, cây gậy mập" v.v., là chế định về hình dáng gầy, mập... nơi sắc pháp được sắp xếp theo cách như vậy, chứ không chỉ đơn thuần là sắc xứ, do đó ngài nói "hoặc là hình dáng, khi sắc xứ chưa được nắm bắt".
Paccattadhammanāmavasenāti ‘‘pathavī phasso’’tiādinā dhammānaṃ taṃtaṃnāmavasena.
By way of the names of individual phenomena means by way of the respective names of phenomena, such as "earth, contact," and so on.
Paccattadhammanāmavasenāti theo tên gọi riêng của các pháp như "đất, xúc", v.v.
Kiccapaññattiādivibhāgena pavatto ayampi ācariyavādo ‘‘kiccapaññatti ekaccā bhūmipaññatti paccattapaññatti asaṅkhatapaññatti ca vijjamānapaññatti, liṅgapaññatti ekaccā paccattapaññatti ca avijjamānapaññatti, ekaccā kiccapaññatti vijjamānenaavijjamānapaññatti, ekaccā bhūmisaṇṭhānapaññatti vijjamānena vā avijjamānena vā avijjamānapaññattī’’ti dassitattā ‘‘dhammakathā itthiliṅga’’ntiādīnaṃ vijjamānenavijjamānapaññattibhāvo, avijjamānenaavijjamānapaññattibhāvo ca dassitanayoti āha ‘‘sabbasaṅgāhakoti daṭṭhabbo’’ti.
This view of the teachers, presented with classifications such as the designation of function and so on, states: "Some designations of function, some designations of ground, designations of individual things, and designations of the unconditioned are designations of the existent; some designations of gender and some designations of individual things are designations of the non-existent; some designations of function are designations of the non-existent by means of the existent; some designations of ground and configuration are designations of the non-existent either by means of the existent or by means of the non-existent." Since this is shown, the designation of "dhammakathā" (Dhamma discourse) and "feminine gender," and so on, being designations of the existent by means of the existent and designations of the non-existent by means of the non-existent, are to be understood in the manner shown, thus he says: "it should be seen as all-inclusive."
Học thuyết của vị thầy này, được trình bày qua sự phân loại chế định theo phận sự v.v., cũng đã chỉ ra rằng: "chế định theo phận sự, một số chế định về cõi, chế định về từng pháp và chế định về cái vô vi là chế định về cái hiện hữu; chế định về giới tính, một số chế định về từng pháp là chế định về cái không hiện hữu; một số chế định theo phận sự là chế định về cái không hiện hữu thông qua cái hiện hữu; một số chế định về cõi và hình dáng là chế định về cái không hiện hữu thông qua cái hiện hữu hoặc thông qua cái không hiện hữu". Do đó, việc các chế định như "pháp thoại là nữ tính" v.v., là chế định về cái hiện hữu thông qua cái hiện hữu và là chế định về cái không hiện hữu thông qua cái không hiện hữu, đã được trình bày theo phương pháp này, nên ngài nói "nên được hiểu là bao quát tất cả".
Upādāpaññattiādibhāvo cettha kiccapaññattiādīnaṃ kiccapaññattiādibhāvo ca tāsaṃ yathārahaṃ vibhāvetabbo.
Here, the nature of the designation of acquiring and so on, and the nature of the designation of function and so on, for these designations, should be clarified appropriately.
Ở đây, bản chất của chế định theo phận sự v.v., trong các chế định dựa vào sở hữu v.v., và bản chất của các chế định dựa vào sở hữu v.v., trong các chế định theo phận sự v.v., cần được phân tích một cách thích hợp.
2. Saṅkhepappabhedavasenāti ‘‘yāvatā pañcakkhandhā’’ti sabbepi khandhe khandhabhāvasāmaññena saṃkhipanavasena, ‘‘yāvatā rūpakkhandho’’tiādinā khandhānaṃ tato sāmaññato pakārehi bhindanavasena ca.
2. By way of abbreviation and differentiation means by abbreviating all aggregates as "as far as the five aggregates," by way of the common characteristic of being aggregates, and by differentiating the aggregates into various types from that common characteristic, as "as far as the rūpakkhandha," and so on.
2. "Theo cách tóm lược và phân loại" là theo cách tóm lược tất cả các uẩn bằng tính chất chung của uẩn qua câu "bao nhiêu là năm uẩn", và theo cách phân loại các uẩn từ tính chất chung đó qua các câu như "bao nhiêu là sắc uẩn" v.v.
Ayaṃ atthoti ayaṃ paññattisaṅkhāto attho.
This meaning means this meaning, which is the designation.
Ayaṃ atthoti ý nghĩa này, được gọi là chế định.
Sāmaññato vā hi dhammānaṃ paññāpanaṃ hoti visesato vā.
For the designation of phenomena occurs either in general or in particular.
Bởi vì sự chế định các pháp diễn ra một cách tổng quát hoặc một cách chi tiết.
Viseso cettha attano sāmaññāpekkhāya veditabbo, visesāpekkhāya pana sopi sāmaññaṃ sampajjatīti ‘‘kittāvatā khandhānaṃ khandhapaññattī’’ti pucchāya saṅkhepato vissajjanavasena ‘‘yāvatā pañcakkhandhā’’ti vuttanti tatthāpi ‘‘khandhānaṃ khandhapaññattī’’ti ānetvā yojetabbanti āha ‘‘yāvatā…pe… paññattī’’ti.
Here, the particular is to be understood in relation to its own general category, but in relation to another particular, it too becomes general. Thus, in response to the question "to what extent is the designation of aggregates the designation of aggregates?" it is stated "as far as the five aggregates" by way of a brief answer. Even there, "the designation of aggregates is the designation of aggregates" should be brought in and connected, thus he says: "as far as... (etc.) ...designation."
Ở đây, sự chi tiết cần được hiểu là so với tính tổng quát của nó, nhưng khi so với một sự chi tiết khác, nó cũng trở thành tổng quát. Do đó, đối với câu hỏi "chế định về uẩn của các uẩn là bao nhiêu?", câu trả lời "bao nhiêu là năm uẩn" được nói theo cách trả lời tóm lược, nên ở đó cũng cần liên kết với câu "chế định về uẩn của các uẩn", do đó ngài nói "bao nhiêu... là chế định".
‘‘Yāvatā pañcakkhandhā, ettāvatā khandhānaṃ khandhapaññatti.
"As far as the five aggregates, to that extent is the designation of aggregates, the designation of aggregates.
"Bao nhiêu là năm uẩn, bấy nhiêu là chế định về uẩn của các uẩn.
Yāvatā rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho, ettāvatā khandhānaṃ khandhapaññattī’’ti evamettha pāḷiyojanā kātabbā.
As far as the rūpakkhandha... (etc.) ...viññāṇakkhandha, to that extent is the designation of aggregates, the designation of aggregates"—thus should the Pāḷi be connected here.
Bao nhiêu là sắc uẩn... cho đến... thức uẩn, bấy nhiêu là chế định về uẩn của các uẩn", cách kết hợp văn Pāḷi ở đây nên được thực hiện như vậy.
Evañhi saṅkhepato pabhedato ca khandhapaññatti vissajjitā hoti.
For in this way, the designation of aggregates is answered both in brief and in detail.
Như vậy, chế định về uẩn được trả lời một cách tóm lược và phân loại.
Tathā hi imasseva atthassa aṭṭhakathāyaṃ vuttabhāvaṃ dassento ‘‘yattakena…pe… ādikenā’’ti āha.
Indeed, showing that this very meaning is stated in the commentary, he says: "by whatever... (etc.) ...beginning with."
Thật vậy, để chỉ ra rằng ý nghĩa này đã được nói trong Chú giải, ngài nói "với bao nhiêu... như đã nói ban đầu".
Tatthāti tasmiṃ vissajjanassa atthavacane, tasmiṃ vā vissajjanapāṭhe tadatthavacane ca.
Therein means in that explanation of the meaning of the answer, or in that answer text and its explanation of meaning.
Tatthāti trong phần giải nghĩa của lời giải đáp đó, hoặc trong cả đoạn văn của lời giải đáp và phần giải nghĩa của nó.
Pabhedanidassanamattanti pabhedassa udāharaṇamattaṃ.
Merely an illustration of differentiation means merely an example of differentiation.
Pabhedanidassanamattanti chỉ là ví dụ về sự phân loại.
Avuttopi sabbo bhūtupādiko, sukhādiko ca pabhedo.
All that is unstated is differentiation, both that based on elements and that based on pleasantness, and so on.
Tất cả sự phân loại dù chưa được nói đến, như dựa vào đại chủng và sở tạo, dựa vào lạc, v.v.
Taṃ pana bhūmimukhena dassetuṃ ‘‘rūpakkhandho kāmāvacaro’’tiādi vuttanti daṭṭhabbaṃ.
However, to show this by way of realms, "the rūpakkhandha is of the sensuous realm" and so on, is stated; this should be understood.
Tuy nhiên, để chỉ ra điều đó thông qua cõi, cần hiểu rằng câu "sắc uẩn thuộc cõi dục" v.v., đã được nói đến.
Evaṃ aṭṭhakathāyaṃ āgatanayena pāḷiyā atthayojanaṃ dassetvā idāni taṃ pakārantarena dassetuṃ ‘‘ayaṃ vā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the connection of meaning in the Pāḷi according to the method found in the commentary, now, to show it in another way, "or this" and so on, is stated.
Như vậy, sau khi chỉ ra cách diễn giải ý nghĩa của văn Pāḷi theo phương pháp được trình bày trong Chú giải, bây giờ để chỉ ra điều đó theo một cách khác, câu "Hoặc là..." v.v., đã được nói đến.
Tattha ayaṃ vāti vuccamānaṃ sandhāyāha.
Therein, he refers to what is stated as "or this."
Trong đó, "Hoặc là..." được nói để ám chỉ đến điều sắp được nói.
Etthāti etasmiṃ khandhapaññattivissajjane.
Herein means in this explanation of the designation of aggregates.
Etthāti trong lời giải đáp về uẩn chế định này.
Idanti idaṃ padaṃ.
This means this word.
Idanti từ này.
Yattako…pe… khandhapaññattiyā pabhedoti iminā saṅkhepato vitthārato ca khandhānaṃ pabhedaṃ pati paññattivibhāgoti dassitaṃ hoti.
Whatever... (etc.) ...differentiation of the designation of aggregates—by this, it is shown that there is a division of designations regarding the differentiation of aggregates, both briefly and extensively.
Yattako…pe… khandhapaññattiyā pabhedoti bằng câu này, điều được chỉ ra là sự phân chia chế định tương ứng với sự phân loại các uẩn, một cách tóm tắt và chi tiết.
Tenāha ‘‘vatthubhedena…pe… dassetī’’ti.
Therefore, he says: "by way of the difference of bases... (etc.) ...shows."
Do đó ngài nói "chỉ ra... theo sự khác biệt của đối tượng".
Pakaraṇantareti vibhaṅgapakaraṇe.
In another section means in the Vibhaṅga section.
Pakaraṇantareti trong bộ Phân Tích (Vibhaṅga).
Tattha hi sātisayaṃ khandhānaṃ vibhāgapaññatti vuttā.
For therein, the designation of the division of aggregates is stated in great detail.
Bởi vì ở đó, sự chế định phân loại các uẩn được nói một cách vượt trội.
Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sammāsambuddhena hi…pe… kathitā’’ti.
Therefore, the commentary states: "for by the Perfectly Enlightened One... (etc.) ...taught."
Do đó, trong Chú giải đã nói "Bởi vì bậc Chánh Đẳng Chánh Giác... đã thuyết giảng".
Ettha ca paṭhamanaye samukhena, dutiye vatthumukhena paññattiyā vibhāgā dassitāti ayametesaṃ viseso.
And here, in the first method, divisions of designations are shown by way of aspect, and in the second, by way of basis; this is the difference between them.
Và ở đây, trong phương pháp thứ nhất, sự phân loại của chế định được chỉ ra thông qua phương diện, trong phương pháp thứ hai, thông qua đối tượng, đây là sự khác biệt giữa chúng.
Esa nayoti iminā khandhapaññattiyā vuttamatthaṃ āyatanapaññattiyādīsu atidisati.
This is the method—by this, the meaning stated for the designation of aggregates is applied analogously to the designation of sense bases and so on.
Esa nayoti bằng câu này, ý nghĩa đã được trình bày về uẩn chế định được áp dụng cho xứ chế định, v.v.
Tattha ‘‘yāvatā pañcakkhandhā’’ti, ‘‘khandhānaṃ khandhapaññattī’’ti idaṃ paññattiniddesapāḷiyā ādipariyosānaggahaṇamukhena dassanaṃ.
Therein, "as far as the five aggregates" and "the designation of aggregates is the designation of aggregates" is a demonstration by grasping the beginning and end of the Pāḷi text on the enumeration of designations.
Trong đó, "bao nhiêu là năm uẩn" và "chế định về uẩn của các uẩn", đây là sự trình bày bằng cách nắm bắt phần đầu và phần cuối của đoạn Pāḷi chỉ dẫn về chế định.
‘‘Yāvatā dvādasāyatanānī’’ti, ‘‘āyatanānaṃ āyatanapaññattī’’ti imassa attho ‘‘yattakena paññāpanena saṅkhepato dvādasāyatanānī’’ti etena dassito, ‘‘yāvatā cakkhāyatana’’ntiādikassa pana ‘‘pabhedato cakkhāyatana’’ntiādikenāti.
The meaning of "as far as the twelve sense bases" and "the designation of sense bases is the designation of sense bases" is shown by "by whatever designation, in brief, the twelve sense bases," while that of "as far as the eye base" and so on, is shown by "by way of differentiation, the eye base" and so on.
Ý nghĩa của "bao nhiêu là mười hai xứ" và "chế định về xứ của các xứ" được chỉ ra bằng câu "với bao nhiêu sự chế định, một cách tóm lược, là mười hai xứ", còn ý nghĩa của câu "bao nhiêu là nhãn xứ" v.v., thì được chỉ ra bằng câu "một cách phân loại, là nhãn xứ" v.v.
Tattha ‘‘cakkhāyatanaṃ…pe… dhammāyatana’’nti pabhedanidassanamattametaṃ.
Therein, "the eye base... (etc.) ...the dhamma base" is merely an illustration of differentiation.
Trong đó, "nhãn xứ... cho đến... pháp xứ", đây chỉ là ví dụ về sự phân loại.
Etena avuttopi sabbo saṅgahito hotīti ‘‘tatrāpi dasāyatanā kāmāvacarā’’tiādi vuttaṃ.
Even that which is not stated by this is entirely encompassed. Thus, it is said, "Therein also, the ten āyatanas belong to the kāma-sphere," and so on.
Mặc dù không được nói rõ ràng bằng cách này, tất cả đều được bao gồm; do đó, câu “Trong đó, mười xứ là thuộc cõi dục” v.v. đã được nói.
Ayaṃ vā ettha pāḷiyā atthayojanā – ‘‘yāvatā’’ti idaṃ sabbehi padehi yojetvā ‘‘yattakāni dvādasāyatanāni…pe… yattako dvādasannaṃ āyatanānaṃ, tappabhedānañca cakkhāyatanādīnaṃ pabhedo, tattako āyatanānaṃ āyatanapaññattiyā pabhedo’’ti pakaraṇantare vuttena vatthupabhedena āyatanapaññattiyā pabhedaṃ dassetītiādinā itarapaññattīsupi nayo yojetabbo.
Or, this is the explanation of the meaning of the Pāḷi here: Connecting the term "yāvatā" with all words, it says, "As many as the twelve āyatanas are... (etc.)... as great as the classification of the twelve āyatanas and their sub-divisions like the eye-ayatana, so great is the classification of the āyatanas in the designation of āyatanas." By showing the classification of āyatana-designation through the classification of bases mentioned in other treatises, this method should also be applied to other designations.
Hoặc đây là cách áp dụng ý nghĩa của văn bản Pali ở đây – từ “yāvatā” này được kết hợp với tất cả các từ khác để nói rằng “bao nhiêu mười hai xứ...v.v... bao nhiêu sự phân loại của mười hai xứ, và sự phân loại của các xứ như nhãn xứ, v.v., bấy nhiêu sự phân loại của các xứ trong sự chế định xứ” thì theo sự phân loại đối tượng được nói trong một tác phẩm khác, nó chỉ ra sự phân loại của sự chế định xứ; do đó, phương pháp này cũng nên được áp dụng cho các chế định khác.
1. Paccanīkadhammānaṃ jhāpanaṭṭhena jhānaṃ, tato suṭṭhu vimuccanaṭṭhena vimokkhoti nippariyāyena jhānaṅgāneva vimokkhoti aṭṭhakathāadhippāyo.
1. Jhāna (absorption) is so called because it burns up opposing phenomena; vimokkha (liberation) is so called because one is thoroughly released from it. The Aṭṭhakathā's intention is that the jhāna factors themselves are, in the ultimate sense, vimokkha.
1. Thiền (jhāna) là do đốt cháy (jhāpana) các pháp đối nghịch, và giải thoát (vimokkha) là do giải thoát hoàn toàn khỏi đó; do đó, theo ý kiến của Chú giải, các chi thiền (jhānaṅga) chính là các giải thoát (vimokkha) theo nghĩa không thay đổi.
Ṭīkākārena pana ‘‘abhibhāyatanaṃ viya sasampayuttaṃ jhānaṃ vimokkho’’ti maññamānena ‘‘adhippāyenāhā’’ti vuttaṃ.
However, the Ṭīkā writer, thinking "jhāna, together with its associated phenomena, is vimokkha, like an abhibhāyatana," said, " by intention."
Tuy nhiên, tác giả Tīkā, cho rằng “thiền là giải thoát cùng với các pháp tương ưng, giống như Thắng xứ (abhibhāyatana)”, đã nói “theo ý nghĩa”.
Jhānadhammā hi sampayuttadhammehi saddhiṃyeva paṭipakkhato vimuccanti, na vinā, tathā abhirativasena ārammaṇe nirāsaṅkappavattipīti adhippāyo.
For jhāna-phenomena are released from their opponents only together with their associated phenomena, not without them; and similarly, there is unimpeded engagement with the object due to attachment—this is the intention.
Thật vậy, các pháp thiền giải thoát khỏi đối phương chỉ khi cùng với các pháp tương ưng, không phải không có chúng; và cũng vậy, sự vận hành không nghi ngại đối với đối tượng do sự hoan hỷ.
Yathā vā jhānaṅgānaṃ jhānapaccayena paccayabhāvato saviseso jhānapariyāyo, evaṃ vimokkhakiccayogato tesaṃ saviseso vimokkhapariyāyo, tadupacārena sampayuttānaṃ veditabbo.
Or, just as the jhāna factors have a distinct meaning as jhāna due to their conditionality as the cause of jhāna, so too they have a distinct meaning as vimokkha due to their connection with the function of vimokkha. By extension, this should be understood for the associated phenomena.
Hoặc, giống như các chi thiền có một phương pháp đặc biệt gọi là thiền do chúng là duyên cho thiền, thì chúng cũng có một phương pháp đặc biệt gọi là giải thoát do chúng có liên quan đến công việc giải thoát; và đối với các pháp tương ưng, điều này nên được hiểu theo cách gián tiếp (tadupacāra).
Paṭhamaṃ samaṅgibhāvatthanti paṭilābhaṃ sandhāyāha.
" Firstly, in the sense of being endowed" refers to attainment.
“Để có được sự đồng bộ ban đầu” là nói đến sự thành tựu.
‘‘Phusitvā viharatīti paṭilabhitvā iriyatī’’ti hi vuttaṃ.
For it is said, "One dwells having touched means one proceeds having attained."
Thật vậy, đã nói “Phusitvā viharatīti paṭilabhitvā iriyatī” (sống bằng cách xúc chạm có nghĩa là hành xử bằng cách thành tựu).
Aṭṭhakathāyaṃ ‘‘yena hi saddhiṃ…pe… paṭiladdhā nāma hontī’’ti tehi sādhetabbasahajātādipaccayalābhoyevettha paṭilābho daṭṭhabbo.
In the Aṭṭhakathā, "with which... (etc.)... they are said to be attained," here, the attainment of co-nascent and other conditions to be accomplished by them should be understood as attainment.
Trong Chú giải, “yena hi saddhiṃ...v.v... paṭiladdhā nāma hontī” (mà cùng với đó...v.v... được gọi là thành tựu) thì ở đây, sự thành tựu nên được xem là sự đạt được các duyên đồng sinh v.v. cần được thực hiện bởi chúng.
Yathā phasso yattha uppanno, taṃ ārammaṇaṃ phusatīti vuccati, evaṃ sampayuttadhammepi taṃsabhāvattāti āha ‘‘samphassena phusanattha’’nti.
Just as touch is said to "touch" the object where it arises, similarly, associated phenomena are also of that nature. Thus, it is said, " in the sense of touching by contact."
Giống như xúc chạm (phassa) được nói là xúc chạm đối tượng nơi nó sinh khởi, thì các pháp tương ưng cũng có bản chất đó; do đó, đã nói “để xúc chạm bằng sự xúc chạm”.
Tassa ‘‘vivaratī’’ti iminā sambandho.
This is connected with "it opens up."
Điều đó có liên quan đến từ “vivaratī” (mở ra).
Itarehīti upacārampītiādinā upacārapurimappanāparappanānaṃ paṭilābhakāraṇanti vacanehi.
" By others" refers to the words "proximate attainment and ultimate attainment are causes of attainment" and so forth, even by way of figurative language.
“Bởi những cái khác” là bởi những lời nói “bằng cách gián tiếp...v.v... xúc chạm” (upacārampītiādinā upacārapurimappanāparappanānaṃ paṭilābhakāraṇanti vacanehi), có nghĩa là nguyên nhân của sự thành tựu của cận định và an chỉ định.
Itare kāraṇattheti ‘‘upacārena…pe… phusatiyevā’’ti vutte kāraṇatthadīpake atthe.
" Others in the sense of cause" refers to the meaning, which clarifies the sense of cause, when it is said, "by way of figurative language... (etc.)... it definitely touches."
“Những cái khác theo nghĩa nguyên nhân” là theo nghĩa chỉ ra nguyên nhân khi nói “bằng cách gián tiếp...v.v... xúc chạm” (upacārena…pe… phusatiyevā).
Phusati phalaṃ adhigacchati etāyāti kāraṇabhāvassa phusanāpariyāyo veditabbo.
"Touches" means "attains a result through this"; thus, the sense of cause should be understood as a synonym for "touching."
Phusati (xúc chạm) là đạt được quả bởi nó, do đó, nên hiểu rằng nguyên nhân là một từ đồng nghĩa với sự xúc chạm.
Paṭhamatthamevāti samaṅgibhāvatthameva.
" The first meaning only" means the sense of being endowed.
“Chỉ là ý nghĩa đầu tiên” là chỉ là ý nghĩa của sự đồng bộ.
Tāni aṅgānīti iminā jhānakoṭṭhāsabhāvena vuttadhammāyeva gahitā, na phassapañcamakaindriyaṭṭhakādibhāvenāti vuttaṃ ‘‘sesā…pe… saṅgahitānī’’ti.
" Those factors" implies that only the phenomena spoken of as parts of jhāna are taken, not in the sense of contact-with-five-fold faculties, eight-fold faculties, etc. Thus, it is said, " the remaining ones... (etc.)... are encompassed."
“Những chi đó” là chỉ những pháp được nói là thành phần của thiền được nắm giữ, không phải là xúc chạm thứ năm, tám căn v.v.; do đó, đã nói “những cái còn lại...v.v... đã được bao gồm”.
Evaṃ satīti sukhasaṅkhātajhānaṅgato vedanāsomanassindriyānaṃ sesitabbabhāve sati.
" This being the case" refers to the condition where the vedanā and somanassindriya (pleasant feeling faculty) are left out from the jhāna factor called sukha (pleasure).
“Nếu là như vậy” là nếu có sự còn lại của các căn thọ hỷ và thọ trong số các chi thiền được gọi là lạc.
Evañhi nesaṃ phassakatā itarassa phassitabbatāva siyā.
For in that case, their being "touched" would mean the other would be "that which is to be touched."
Thật vậy, khi đó, sự xúc chạm của chúng sẽ là sự xúc chạm của cái khác.
Tenāha ‘‘sukhassa phusitabbattā’’ti.
Therefore, it is said, " due to sukha being that which is to be touched."
Do đó, đã nói “do sự xúc chạm của lạc”.
Vedayitādhipateyyaṭṭhehīti ārammaṇānubhavanasaṅkhātena vedayitasabhāvena, tasseva sātavisesasaṅkhātena sampayuttehi anuvattanīyabhāvena ca.
" In the senses of being dominated by feeling, etc." refers to the nature of feeling, which is the experience of the object, and its superiority in the sense of a specific pleasantness, which is to be followed by associated phenomena.
“Do tính chất chủ tể của sự cảm thọ” là do bản chất cảm thọ được gọi là kinh nghiệm đối tượng, và do tính chất được các pháp tương ưng tuân theo, được gọi là sự đặc biệt của sự hài lòng.
Upanijjhāyanabhāvopi yathāvuttavedayitādhipateyyaṭṭhavisiṭṭho oḷārikassa ārammaṇassa nijjhāyanabhāvo.
The "state of intense contemplation" is also the state of intensely contemplating a gross object, distinguished by the aforementioned senses of being dominated by feeling, etc.
“Tính chất quán sát” cũng là tính chất quán sát đối tượng thô, đặc biệt với tính chất chủ tể của sự cảm thọ đã nói.
Abhinnasabhāvopi hi dhammo purimavisiṭṭhapaccayavisesasambhavena visesena bhinnākāro hutvā visiṭṭhaphalabhāvaṃ āpajjati.
Even an undifferentiated phenomenon, due to the presence of a specific condition that is distinguished from previous ones, becomes distinguished in aspect and attains a distinguished result.
Thật vậy, ngay cả một pháp có bản chất không khác biệt cũng trở thành một kết quả đặc biệt bằng cách có một hình thức khác biệt do sự tồn tại của một duyên đặc biệt trước đó.
Yathekaṃyeva kammaṃ cakkhādinibbattihetubhūtaṃ kammaṃ.
Just as one and the same kamma is the kamma that is the cause of the production of the eye, etc.
Giống như một nghiệp duy nhất là nghiệp là nhân sinh ra mắt v.v.
Tena vuttaṃ ‘‘vedayitā…pe… vuttattā’’ti.
Therefore, it is said, " by being spoken of as feeling... (etc.)...".
Do đó, đã nói “do sự cảm thọ...v.v... đã được nói”.
Aṅgānīti nāyaṃ tapparabhāvena bahuvacananiddeso anantabhāvato, kevalañca aṅgānaṃ bahuttā bahuvacanaṃ, tena kiṃ siddhaṃ?
" Factors" is not a plural designation by way of the effect being many, for they are innumerable; it is merely plural due to the multitude of factors. What is achieved by this?
“Các chi” – đây không phải là một sự trình bày số nhiều theo nghĩa đó là một phần của nó, vì nó là vô hạn, mà chỉ là số nhiều do số lượng chi nhiều; do đó, điều gì được chứng minh?
Paccekampi yojanā siddhā hoti.
Application to each individual factor is also achieved.
Sự kết hợp riêng lẻ cũng được chứng minh.
Tena vuttaṃ ‘‘paccekampi yojanā kātabbā’’ti.
Therefore, it is said, " application should be made to each individual factor."
Do đó, đã nói “sự kết hợp riêng lẻ cũng nên được thực hiện”.
Yadi ‘‘sukhaṃ ṭhapetvā’’ti yojanāyaṃ sesā tayo khandhā honti, sesā tayo, cattāro ca khandhā hontīti vattabbaṃ siyāti?
If, in the application "excluding sukha," the remaining three khandhas are meant, then it should be said, "the remaining three, and four khandhas." Is that so?
Nếu trong sự kết hợp “trừ lạc”, có ba uẩn còn lại, thì nên nói rằng có ba uẩn còn lại và bốn uẩn?
Na, catūsu tiṇṇaṃ antogadhattā.
No, because three are included within four.
Không, vì ba uẩn đã được bao gồm trong bốn uẩn.
Tenāha ‘‘sabbayojanā…pe… vutta’’nti.
Therefore, it is said, " all applications... (etc.)... are stated."
Do đó, đã nói “tất cả các kết hợp...v.v... đã được nói”.
2. Asamayavimokkhenāti heṭṭhāmaggavimokkhena.
2. " By asamayavimokkha" refers to the liberation of the lower path.
2. “Bằng sự giải thoát vô thời” là bằng sự giải thoát của đạo phía dưới.
So hi lokiyavimokkho viya adhigamavaḷañjanatthaṃ pakappetabbasamayavisesābhāvato evaṃ vutto.
For it is called thus because, unlike worldly liberation, there is no specific time to be designated for its attainment and enjoyment.
Thật vậy, nó được gọi như vậy vì không có sự đặc biệt về thời gian cần được thiết lập để đạt được, giống như giải thoát thế gian.
Aggamaggavimokkho pana ekaccāsavavimuttivacanato idha nādhippeto.
The liberation of the highest path, however, is not intended here, as it refers to liberation from some (ekacca)āsavas.
Tuy nhiên, giải thoát của đạo tối thượng thì không được đề cập ở đây do lời nói về sự giải thoát khỏi một số lậu hoặc.
Tenāha ‘‘ekacce āsavā parikkhīṇā hontī’’ti.
Therefore, it is said, " some āsavas are exhausted."
Do đó, đã nói “một số lậu hoặc đã được đoạn trừ”.
Ekaccehi āsavehi vimuttoti diṭṭhāsavādīhi samucchedavimuttiyā vimutto.
" Liberated from some āsavas" means liberated by eradication from āsavas like the view-āsava.
“Giải thoát khỏi một số lậu hoặc” là giải thoát hoàn toàn khỏi các lậu hoặc như kiến lậu v.v.
Asamaya…pe… lābhenāti yathāvuttaasamayavimokkhassa upanissayabhūtassa adhigamena.
" By asamaya... (etc.)... attainment" refers to the attainment of the aforementioned asamayavimokkha, which is a proximate cause.
“Vô thời...v.v... bằng sự thành tựu” là bằng sự thành tựu của sự giải thoát vô thời đã nói, là nhân cận y.
Tato eva sātisayena, ekaccehi kāmāsavehi vimutto vikkhambhanavasenāti attho.
Therefore, " especially," meaning, liberated from some kāma-āsavas by suppression.
Do đó, “một cách đặc biệt”, có nghĩa là giải thoát khỏi một số dục lậu bằng cách trấn áp.
So eva ekaccasamayavimokkhalābhī yathāvutto samayavimutto asamayavimokkhavisesassa vasena samayavimokkhapaññattiyā adhippetattā.
That same individual who has attained some samayavimokkha is the aforementioned " samayavimutta," because the designation of samayavimokkha is intended by way of a distinction within asamayavimokkha.
“Chính người đó” là người thành tựu giải thoát thời gian đã nói, “người giải thoát thời gian” do sự chế định giải thoát thời gian được đề cập theo sự đặc biệt của giải thoát vô thời.
Soti asamayavimokkhūpanissayasamayavimokkhalābhī.
" That" refers to the one who has attained samayavimokkha, which is a proximate cause of asamayavimokkha.
“Người đó” là người thành tựu giải thoát thời gian, là nhân cận y của giải thoát vô thời.
Tena sātisayena samayavimokkhena.
" By that" refers to that especially distinct samayavimokkha.
“Bằng nó” là bằng sự giải thoát thời gian đặc biệt đó.
Tathāvimuttova hotīti ettha iti-saddo hetuattho.
In "one is thus liberated," the word " iti" implies a reason.
Trong “ Tathāvimuttova hotī” (chỉ là người giải thoát như vậy), từ “iti” có nghĩa là nguyên nhân.
Yasmā tathāvimutto hoti, tasmā samayavimuttapaññattiṃ laddhuṃ arahatīti pariññātatthaṃ hetunā patiṭṭhāpeti.
Since one is thus liberated, one is worthy of receiving the designation of samayavimutta. This is established by a reason for complete understanding.
Vì người đó là người giải thoát như vậy, nên người đó xứng đáng đạt được sự chế định giải thoát thời gian; do đó, nó được thiết lập bằng nguyên nhân để làm rõ.
Byatirekamukhenapi tamatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘puthujjano panā’’tiādi vuttaṃ.
To make this meaning clearer through negation, " but the puthujjana," etc., is stated.
Để làm rõ hơn ý nghĩa đó bằng cách loại trừ, đã nói “nhưng phàm phu” v.v.
Tattha samudācārabhāvatoti samudācārassa sambhavato.
Therein, " due to the state of arising" means due to the possibility of arising.
Trong đó, “do sự tồn tại của sự vận hành” là do sự tồn tại của sự vận hành.
Soti jhānalābhī puthujjano.
" He" refers to the puthujjana who has attained jhāna.
“Người đó” là phàm phu thành tựu thiền.
Yadi punarāvattakadhammatāya puthujjano samayavimuttoti na vutto, tadabhāvato kasmā arahā tathā na vuttoti āha ‘‘arahato panā’’tiādi.
If the puthujjana is not called samayavimutta due to the nature of returning, then why is the Arahant not called so, given the absence of that? Thus, it is said, " but for the Arahant," etc.
Nếu phàm phu không được gọi là người giải thoát thời gian do tính chất quay trở lại của các pháp, thì tại sao A-la-hán không được nói như vậy do không có tính chất đó? Do đó, đã nói “nhưng của A-la-hán” v.v.
Tadakāraṇabhāvanti tesaṃ vimokkhānaṃ, tassa vā samayavimuttibhāvassa akāraṇabhāvaṃ.
" The state of not being a cause for that" refers to the state of those liberations, or that state of being samayavimutta, not being a cause.
“Tính chất không phải nguyên nhân của điều đó” là tính chất không phải nguyên nhân của những giải thoát đó, hoặc của tính chất giải thoát thời gian đó.
Sabboti sukkhavipassakopi samathayānikopi aṭṭhavimokkhalābhīpi.
" All" refers to the dry-insight meditator (sukkhavipassaka), the samatha-vehicle meditator (samathayānika), and the one who has attained the eight vimokkhas.
“Tất cả” là ngay cả người tuệ quán thuần túy, người hành thiền chỉ, và người thành tựu tám giải thoát.
Bahiabbhantarabhāvā apekkhāsiddhā, vattu adhippāyavasena gahetabbarūpā cāti āha ‘‘bāhirānanti lokuttarato bahibhūtāna’’nti.
The states of being external and internal are understood by implication and are to be taken according to the speaker's intention. Thus, it is said, " external means external to the supra-mundane."
Tính chất bên ngoài và bên trong được chứng minh bằng sự mong đợi, và nên được hiểu theo ý định của người nói; do đó, đã nói “bên ngoài có nghĩa là bên ngoài siêu thế”.
3. Rūpato aññaṃ na rūpanti tattha rūpapaṭibhāgaṃ kasiṇarūpādi rūpa-saddena gahitanti tadaññaṃ paṭhamatatiyāruppavisayamattaṃ arūpakkhandhanibbānavinimuttaṃ arūpa-saddena gahitaṃ daṭṭhabbaṃ.
3. " Rūpa is not other than rūpa"—here, that which is part of rūpa, such as kasiṇa-rūpa, is taken by the word "rūpa." Thus, that which is other than it, namely the sphere of the first and third immaterial attainments, is taken by the word "arūpa," excluding the arūpa khandhas and Nibbāna.
3. “Không phải sắc khác với sắc” – ở đây, sắc đối ứng như sắc kasiṇa v.v. được nắm giữ bởi từ “sắc”; do đó, cái khác với nó, chỉ là đối tượng của vô sắc giới thứ nhất và thứ ba, không bao gồm các uẩn vô sắc và Nibbāna, nên được hiểu là được nắm giữ bởi từ “vô sắc”.
Paṭipakkhabhūtehi kilesacorehi amūsitabbaṃ jhānameva cittamañjūsaṃ.
Jhāna itself, which cannot be stolen by the thieves of defilements, its opponents, is the " citta-mañjūsā" (mind-casket).
Thiền, không thể bị đánh cắp bởi những tên trộm phiền não đối nghịch, chính là “hộp châu báu tâm”.
Samādhinti vā samādhisīsena jhānameva vuttanti veditabbaṃ.
Or it should be understood that jhāna itself is meant by " concentration," through the term "concentration."
Hoặc nên hiểu rằng, chính thiền được nói đến với định làm đầu.
4. Attano anurūpena pamādenāti ettha anāgāmino adhikusalesu dhammesu asakkaccaasātaccakiriyādinā.
4. Concerning " through negligence appropriate to oneself," this refers to the non-doing of serious and continuous effort in higher wholesome states for an anāgāmin.
4. Ở đây, trong câu do sự dể duôi tương xứng với mình, (ý nói) do việc làm không cẩn trọng, không liên tục, v.v. trong các pháp thiện cao hơn của vị Bất Lai.
Khīṇāsavassa pana tādisena pamādapatirūpakena, tādisāya vā asakkaccakiriyāya.
For an arahant, however, it is by a corresponding form of negligence, or such a lack of serious effort.
Còn đối với vị Lậu Tận, (là) do (hành vi) tương tự như sự dể duôi như vậy, hoặc do việc làm không cẩn trọng như vậy.
Sā cassa ussukkābhāvato veditabbā.
And that should be understood as due to the absence of eagerness for them.
Và điều đó của vị ấy nên được hiểu là do không có sự cố gắng.
Paṭippassaddhasabbussukkā hi te uttamapurisā.
For those supreme persons have indeed completely calmed all eagerness.
Bởi vì các bậc Thượng nhân ấy đã làm lắng dịu mọi sự cố gắng.
Samayena samayanti samaye samaye.
" From time to time" means "at times, at times."
Tùy thời tùy lúc có nghĩa là trong từng thời điểm.
Bhummatthe hi etaṃ karaṇavacanaṃ upayogavacanañca.
For this word in the instrumental case is used in the locative sense and in the sense of utility.
Bởi vì ở đây, cách dụng cụ và cách sở dụng này mang ý nghĩa của cách định sở.
Anipphattitoti samāpajjituṃ asakkuṇeyyato.
" Due to non-completion" means due to being unable to attain*.
Do không thể thành tựu có nghĩa là do không thể nhập.
Assāti ‘‘tesañhī’’tiādinā vuttassa imassa aṭṭhakathāvacanassa.
" Of this" refers to this commentary statement mentioned in "tesañhi" and so on.
Của lời giải này có nghĩa là của lời chú giải này đã được nói đến bắt đầu bằng "tesañhi".
Tenāti yathābhatena suttena.
" By that" means by the Sutta as brought forth.
Do kinh đó có nghĩa là do kinh đã được trích dẫn.
5. Yenādhippāyena ‘‘dhammehī’’ti vattabbanti vuttaṃ, taṃ vivaranto ‘‘idhā’’tiādimāha.
5. Explaining the intention by which it was said, " It should be stated by states (dhammas)," he says " Here" and so on.
5. Để làm rõ ý định mà theo đó đã nói "nên nói là 'do các pháp'", ngài nói bắt đầu bằng "ở đây".
Tattha idhāti ‘‘parihānadhammo aparihānadhammo’’ti etasmiṃ padadvaye.
Therein, " Here" refers to these two terms: "one liable to decline" and "one not liable to decline."
Trong đó, ở đây có nghĩa là trong cặp từ "parihānadhammo aparihānadhammo".
Tatthāti ‘‘kuppadhammo akuppadhammo’’ti padadvaye.
" Therein" refers to the two terms: "one liable to waver" and "one not liable to waver."
Trong đó có nghĩa là trong cặp từ "kuppadhammo akuppadhammo".
Sati vacananānatte attheva vacanatthanānattanti āha ‘‘vacanatthanānattamattena vā’’ti.
When there is a difference in wording, there is a difference in meaning, so he says " or merely by a difference in wording and meaning."
Ngài nói "hoặc chỉ do sự khác biệt về ý nghĩa của từ" với ý rằng khi có sự khác biệt về từ ngữ, thì cũng có sự khác biệt về ý nghĩa của từ ngữ.
Vacanatthaggahaṇamukhena gahetabbassa pana vibhāvanatthassa natthettha nānattaṃ, yato tesaṃ pariyāyantaratāsiddhi.
However, there is no difference here in the sense of manifestation to be grasped through the grasping of wording and meaning, since their differentiation into other alternative forms is established.
Tuy nhiên, không có sự khác biệt về ý nghĩa phân tích cần được nắm bắt thông qua việc nắm bắt ý nghĩa của từ, do đó chúng không thể trở thành các từ đồng nghĩa khác nhau.
7-8. Samāpatticetanāti yāya cetanāya samāpattiṃ nibbatteti samāpajjati ca.
7-8. " Volition for attainment" is the volition by which one accomplishes and attains an attainment.
7-8. Tác ý nhập định là tác ý mà nhờ đó vị ấy tạo ra và nhập vào định.
Tenāha ‘‘tadāyūhanā’’ti.
Therefore, he says " that which leads to it."
Do đó, ngài nói "sự nỗ lực cho điều đó".
Ārakkhapaccupaṭṭhānā satīti katvā āha ‘‘anurakkhaṇā…pe… satī’’ti.
Considering that mindfulness has guarding as its proximate cause, he says " guarding... and so on... mindfulness."
Vì niệm có sự hiện diện là bảo vệ, nên ngài nói "niệm... là sự bảo vệ...".
Tenāha ‘‘ekārakkho satārakkhena cetasā viharatī’’ti.
Therefore, it is said, "He dwells with a mind mindful of a single guardian."
Do đó, ngài nói "vị ấy sống với tâm được bảo vệ bởi một sự bảo vệ là niệm".
Tathā hi sā ‘‘kusalākusalānaṃ dhammānaṃ gatiyo samannesatī’’ti vuttā.
For it is said, "It investigates the destination of wholesome and unwholesome states."
Bởi vì niệm đó đã được nói là "tìm kiếm các trạng thái của các pháp thiện và bất thiện".
16. Pariyādiyitabbānīti pariyādakena maggena khepetabbāni.
16. " To be consumed" means to be eradicated by the path that consumes them.
16. Cần được đoạn trừ có nghĩa là cần được tiêu diệt bởi đạo lộ có khả năng đoạn trừ.
Taṇhādīnaṃ palibudhanādikiriyāya matthakappattiyā sīsabhāvo veditabbo, nibbānassa pana visaṅkhārabhāvato saṅkhārasīsatā.
The state of being a "head" or "chief" should be understood as the culmination of the action of entanglement by craving and so on, but for Nibbāna, it is the state of being a head of saṅkhāras due to its state of being "devoid of saṅkhāras."
Nên hiểu rằng trạng thái đứng đầu là do sự đạt đến đỉnh điểm trong hành động trói buộc v.v. của ái, v.v.; còn đối với Niết Bàn, trạng thái đứng đầu các pháp hữu vi là do bản chất vô vi.
Tenāha ‘‘saṅkhāravivekabhūto nirodho’’ti.
Therefore, he says, " Cessation, which is the detachment from saṅkhāras."
Do đó, ngài nói "sự diệt, vốn là sự tịch tịnh khỏi các pháp hữu vi".
Keci pana ‘‘saṅkhārasīsaṃ nirodhasamāpattī’’ti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ paññattimattassa sīsabhāvānupapattito taduddhañca saṅkhārappavattisabbhāvato.
However, some say, "The head of saṅkhāras is the attainment of cessation," but that is merely their opinion, because a merely designated thing cannot be a head, and because saṅkhāras continue to occur beyond it.
Tuy nhiên, một số người nói "đứng đầu các pháp hữu vi là Diệt tận định", đó chỉ là quan điểm của họ, vì một khái niệm chế định đơn thuần không thể có trạng thái đứng đầu, và trên đó sự diễn tiến của các pháp hữu vi vẫn tồn tại.
Saha viyāti ekajjhaṃ viya.
" Together, as it were" means as if simultaneously.
Như thể cùng nhau có nghĩa là như thể đồng thời.
Etena sama-saddassa atthamāha.
By this, he states the meaning of the word sama.
Bằng điều này, ngài nói lên ý nghĩa của từ sama.
Sahattho hesa sama-saddo.
For this word sama means "together."
Bởi vì từ sama này có nghĩa là cùng nhau.
Saṃsiddhidassanenāti saṃsiddhiyā niṭṭhānassa uparamassa dassanena.
" By the showing of perfect accomplishment" means by the showing of the termination or cessation of perfect accomplishment.
Do thấy sự thành tựu có nghĩa là do thấy sự chấm dứt, sự kết thúc của sự thành tựu.
Idhāti imissā puggalapaññattipāḷiyā, imissā vā tadaṭṭhakathāya.
" Here" refers to this Puggalapaññatti Pāli or its commentary.
Ở đây có nghĩa là trong bản Pāḷi về Chế định về các hạng người này, hoặc trong chú giải của nó.
Kilesapavattasīsānanti kilesasīsapavattasīsānaṃ.
" Of the heads of defilement and occurrence" means of the heads of defilement and the heads of occurrence.
Của các pháp đứng đầu là phiền não và sự diễn tiến có nghĩa là của các pháp đứng đầu là phiền não và các pháp đứng đầu là sự diễn tiến.
Tesu hi gahitesu itarampi pariyādiyitabbaṃ kilesabhāvena pariyādiyitabbatāsāmaññena ca gahitameva hotīti kilesavaṭṭapariyādānena maggassa itaravaṭṭānampi pariyādiyanaṃ.
For when these are grasped, the other* are also grasped as defilements to be consumed, and by the generality of being consumable, thus the consumption of the round of defilements means the consumption of the other rounds as well by the path.
Bởi vì khi chúng đã được nắm bắt, thì các pháp khác cần được đoạn trừ cũng được xem như đã được nắm bắt do tính chất chung là cần được đoạn trừ vì là phiền não, do đó, bằng việc đoạn trừ vòng luân hồi phiền não, đạo lộ cũng đoạn trừ các vòng luân hồi khác.
Vaṭṭupacchedakena maggeneva hi jīvitindriyampi anavasesato nirujjhatīti.
For even the life faculty completely ceases by the path that cuts off the rounds.
Bởi vì chính nhờ đạo lộ đoạn trừ vòng luân hồi mà cả mạng căn cũng diệt tận không còn dư sót.
Kasmā panettha pavattasīsaṃ visuṃ gahitanti codanaṃ sandhāyāha ‘‘pavattasīsampī’’tiādi.
Referring to the question, "Why is the head of occurrence mentioned separately here?" he says " the head of occurrence also" and so on.
Để trả lời câu hỏi "Tại sao ở đây pháp đứng đầu là sự diễn tiến lại được nêu riêng?", ngài nói bắt đầu bằng "cả pháp đứng đầu là sự diễn tiến".
Odhiso ca anodhiso ca kilesapariyādāne sati sijjhamānā paccavekkhaṇavārā tena nipphādetabbāti vuttā.
It is said that the rounds of review, which become established when there is consumption of defilements, both specific and unspecific, must be accomplished by it.
Các phần quán xét, vốn được thành tựu khi có sự đoạn trừ phiền não có dư y và không có dư y, được nói là được thành tựu bởi đạo lộ đó.
Tenevāha ‘‘kilesapariyādānasseva vārā’’ti.
Therefore, he says, " indeed, the rounds of the consumption of defilements."
Chính vì vậy, ngài nói "chỉ là các phần của sự đoạn trừ phiền não".
Idāni tamatthaṃ āgamena sādhento ‘‘vimuttasmi’’ntiādimāha.
Now, asserting that meaning with canonical text, he says " when released" and so on.
Bây giờ, để chứng minh ý nghĩa đó bằng kinh điển, ngài nói bắt đầu bằng "trong khi giải thoát".
Cuticittena hotīti idaṃ yathāvuttassa kilesapariyādānasamāpanabhūtassa paccavekkhaṇavārassa cuticittena paricchinnattā vuttaṃ, tasmā cuticittena paricchedakena paricchinnaṃ hotīti attho.
" It happens with the passing away consciousness" is said because the round of review, which is the culmination of the consumption of defilements as stated, is delimited by the passing away consciousness; therefore, the meaning is that it is delimited by the passing away consciousness as the delimitor.
Xảy ra với tâm tử được nói vì phần quán xét, vốn là sự hoàn tất việc đoạn trừ phiền não như đã nói, được giới hạn bởi tâm tử; do đó, ý nghĩa là nó được giới hạn bởi tâm tử, là yếu tố giới hạn.
20. Aggavijjā yassa anadhigatavijjādvayassa hoti, so ce pacchā vijjādvayaṃ adhigacchati, tassa paṭhamaṃ adhigatavijjādvayassa viya atevijjatābhāvā yadipi nippariyāyatā tevijjatā, paṭhamaṃ adhigatavijjādvayassa pana sā savisesāti dassento ‘‘yāya katakiccatā’’tiādimāha.
20. If a person for whom supreme knowledge is the undifferentiated knowledge of two kinds later attains those two kinds of knowledge, then, even though he is an atevijja (one beyond the three knowledges), since that person's state of being tevijja is complete, unlike that of one who first attained two kinds of knowledge, showing that his tevijja is special, he says, " by which the task is done" and so on.
20. Người mà minh tối thượng thuộc về người chưa chứng đắc hai minh, nếu sau đó người ấy chứng đắc hai minh, thì người ấy không có tam minh một cách không có phương pháp phụ như người đã chứng đắc hai minh trước; tuy nhiên, tam minh của người đã chứng đắc hai minh trước đó là đặc biệt hơn, để chỉ ra điều này, ngài nói bắt đầu bằng "sự hoàn thành phận sự bởi minh đó".
Tattha aggavijjāti āsavakkhayañāṇaṃ, aggamaggañāṇameva vā veditabbaṃ.
Therein, " supreme knowledge" should be understood as the knowledge of the destruction of the āsavas, or simply the knowledge of the highest path.
Trong đó, minh tối thượng nên được hiểu là trí tuệ về sự đoạn tận các lậu hoặc, hoặc chính là trí tuệ của đạo lộ cao nhất.
Sā ca tevijjatāti yojanā.
And that is tevijja—this is the connection.
Và đó là tam minh, nên được liên kết như vậy.
Dassanakāraṇāti iminā ‘‘disvā’’ti ettha tvā-saddo hetuatthoti dasseti yathā ‘‘sīhaṃ disvā bhayaṃ hotī’’tiādīsu.
" Because of seeing" —by this, it shows that the suffix -tvā in "disvā" has the sense of cause, as in "fear arises when one sees a lion" and so on.
Do là nhân của sự thấy, bằng câu này ngài chỉ ra rằng bất biến quá khứ phân từ tvā trong "disvā" có nghĩa là nguyên nhân, như trong các câu "thấy sư tử thì sợ hãi sinh khởi", v.v.
Dassane sati parikkhayo, nāsatīti āha ‘‘dassanāyattaparikkhayattā’’ti.
When there is seeing, there is destruction, not otherwise, so he says, " because destruction depends on seeing."
Ngài nói "do sự đoạn trừ phụ thuộc vào sự thấy" với ý rằng khi có sự thấy thì có sự đoạn trừ, khi không có thì không có.
Purimakiriyāti āsavānaṃ khayakiriyāya purimakiriyā.
" The prior action" is the action prior to the action of the destruction of the āsavas.
Hành động trước là hành động trước hành động đoạn trừ các lậu hoặc.
Samānakālattepi hi kāraṇakiriyā phalakiriyāya purimasiddhā viya voharīyati.
For even when simultaneous, the causal action is spoken of as if prior to the resultant action.
Bởi vì ngay cả khi đồng thời, hành động là nguyên nhân cũng được gọi như là đã thành tựu trước hành động là kết quả.
Tato nāmakāyato muccanato.
" From that" means from being freed from the mental body (nāmakāya).
Từ đó có nghĩa là từ sự giải thoát khỏi danh thân.
Yato hi yena muccitabbaṃ, taṃ nissito hotīti vuttaṃ ‘‘nāmanissitako’’ti.
Since that which is to be freed is dependent on it, it is said, " dependent on the mental*."
Bởi vì cái gì cần được giải thoát khỏi, thì nó nương tựa vào cái đó, nên được nói là "người nương tựa vào danh".
Tassāti kāyadvayavimuttiyā ubhatobhāgavimuttabhāvassa.
" Of that" refers to the state of being liberated in two ways, of the liberation of the two bodies.
Của điều đó có nghĩa là của trạng thái ubhatobhāgavimutta, tức là sự giải thoát khỏi hai thân.
Arūpaloke hi ṭhitārahantavasenāyamattho vutto.
For this meaning is stated with reference to Arahants dwelling in the formless realm.
Bởi vì ý nghĩa này được nói đến dựa trên vị A-la-hán đang ở trong cõi vô sắc.
Tenāha ‘‘sutte hī’’tiādi.
Therefore, he says, " For in the Sutta" and so on.
Do đó, ngài nói bắt đầu bằng "bởi vì trong kinh".
Dvīhi bhāgehīti vikkhambhanasamucchedabhāgehi.
" In two ways" means in the way of suppression and the way of eradication.
Bởi hai phần có nghĩa là bởi phần đè nén và phần đoạn tuyệt.
Dve vāreti kilesānaṃ vikkhambhanasamucchindanavasena dvikkhattuṃ.
" Twice" means twice in the sense of suppressing and eradicating defilements.
Hai lần có nghĩa là hai lượt, theo cách đè nén và đoạn tuyệt các phiền não.
Kilesehi vimuttoti idaṃ paṭhamatatiyavādānaṃ vasena vuttaṃ, itaraṃ dutiyavādassa.
" Liberated from defilements" is said according to the first and third views, the other is according to the second view.
Giải thoát khỏi các phiền não, điều này được nói theo quan điểm thứ nhất và thứ ba, còn điều kia là theo quan điểm thứ hai.
Arūpajjhānaṃ yadipi rūpasaññādīhi vimuttaṃ taṃsamatikkamādinā pattabbattā, pavattinivārakehi pana kāmacchandādīhiyevassa vimutti sātisayāti dassento ‘‘nīvaraṇasaṅkhātanāmakāyato vimutta’’nti āha.
Although the formless absorption (arūpajjhāna) is liberated from perceptions of form and so on, as it is to be attained by transcending them, its liberation from the defilements that obstruct progress, such as sensual desire, is superior. Thus, it is said: "liberated from the mental body, which is called the hindrances."
Mặc dù thiền vô sắc được giải thoát khỏi sắc tưởng v.v... do cần phải đạt được bằng cách vượt qua chúng, nhưng sự giải thoát của nó khỏi tham dục v.v... là những yếu tố ngăn cản sự sanh khởi lại là vượt trội hơn, để chỉ rõ điều này, ngài đã nói “được giải thoát khỏi danh thân được gọi là các triền cái”.
Yañcāpi arūpajjhānaṃ rūpaloke vivekaṭṭhatāvasenapi rūpakāyato vimuttaṃ, taṃ pana rūpapaṭibandhachandarāgavikkhambhaneneva hotīti vikkhambhanameva padhānanti vuttaṃ ‘‘rūpataṇhāvikkhambhanena rūpakāyato ca vimuttattā’’ti.
And although the formless absorption is liberated from the body of form even by way of its secluded state in the rūpa world, that occurs only by the suppression of sensual desire bound to form. Thus, it is said that suppression is paramount: "because of the suppression of craving for form and its liberation from the body of form."
Và mặc dù thiền vô sắc được giải thoát khỏi sắc thân do có trạng thái viễn ly trong cõi sắc, nhưng điều đó xảy ra chính là nhờ sự trấn áp tham ái liên quan đến sắc, do đó, sự trấn áp là chính yếu, nên đã nói “và do được giải thoát khỏi sắc thân bằng cách trấn áp sắc ái”.
Ekadesena ubhatobhāgavimuttaṃ nāma hoti samucchedavimuttiyā abhāvā.
It is called 'liberated in both ways to some extent' due to the absence of liberation by cutting off.
Được gọi là câu phần giải thoát một phần là do không có sự đoạn diệt giải thoát.
26. Phuṭṭhānanti phassitānaṃ, adhigatānanti attho.
26. "Phuṭṭhāna" means 'touched,' which means 'attained.'
Phuṭṭhāna có nghĩa là của những gì đã được xúc chạm, tức là của những gì đã được chứng đắc.
Antoti antasadiso phassanāya parakālo.
"Anto" (end) means the period after touching, similar to an end.
Anto là thời điểm sau khi xúc chạm, tương tự như từ “anta” (kết thúc).
Tadanantaro hi tappariyosāno viya hotīti.
For what immediately follows is like its culmination.
Bởi vì cái ngay sau đó thì giống như là sự kết thúc của nó.
Kālavisayo cāyaṃ anta-saddo, na pana kālattho.
And this word "anta" refers to a time-related aspect, not time itself.
Và từ “anta” này thuộc về phạm vi thời gian, chứ không phải là ý nghĩa về thời gian.
Tenāha ‘‘adhippāyo’’ti.
Therefore, it says: "meaning."
Do đó, ngài nói “là ý nghĩa”.
Nāmakāyekadesatoti nīvaraṇasaṅkhātanāmakāyekadesato.
"Nāmakāyekadesato" means 'from a part of the mental body, which is called the hindrances.'
Từ một phần của danh thân có nghĩa là từ một phần của danh thân được gọi là các triền cái.
Ālocito pakāsito viya hoti vibandhavikkhambhanena ālocane pakāsane samatthassa ñāṇacakkhuno adhiṭṭhānasamuppādanato.
"It is as if declared, revealed" because the eye of wisdom, capable of declaring and revealing through the suppression of defilements, arises as its basis.
Được xem như là đã được soi sáng, đã được làm cho rõ ràng là do việc tạo ra nền tảng cho tuệ nhãn, vốn có khả năng soi sáng và làm rõ ràng, bằng cách trấn áp các chướng ngại.
Na tu vimuttoti vimuttoti na vuccateva.
"But not liberated" means it is not called liberated.
Nhưng không phải là giải thoát có nghĩa là không được gọi là giải thoát.
28. Imaṃ pana nayanti ‘‘apica tesa’’ntiādinā āgatavidhiṃ.
28. "Imaṃ pana nayaṃ" refers to the method presented with "apica tesaṃ" and so on.
Phương pháp này có nghĩa là phương pháp được trình bày bắt đầu bằng “apica tesaṃ”.
Yena visesenāti yena kāraṇavisesena.
"Yena visesenā" means 'by which specific reason.'
Bởi sự khác biệt nào có nghĩa là bởi nguyên nhân đặc biệt nào.
Soti diṭṭhippattasaddhāvimuttānaṃ yathāvutto paññāya viseso.
"So" refers to the distinction in wisdom as stated for the one attained to right view and the one liberated by faith.
Nó là sự khác biệt về trí tuệ như đã nói của các vị kiến đáo và tín giải thoát.
Paṭikkhepo kato kāraṇassa avibhāvitattā.
"Paṭikkhepo kato" (rejection is made) because the reason is not clarified.
Sự bác bỏ đã được thực hiện vì nguyên nhân không được làm rõ.
Ubhatobhāgavimutto viya, paññāvimutto viya vā sabbathā avimuttassa sāvasesavimuttiyampi diṭṭhippattassa viya paññāya sātisayāya abhāvato saddhāmattena vimuttabhāvo daṭṭhabbo.
Like the one liberated in both ways, or like the one liberated by wisdom, since the totally unliberated one does not have superior wisdom like the one attained to right view even in partial liberation, "liberation merely by faith" should be understood.
Giống như vị câu phần giải thoát, hoặc giống như vị tuệ giải thoát, người chưa giải thoát hoàn toàn, ngay cả trong sự giải thoát còn dư sót, cũng không có trí tuệ vượt trội như vị kiến đáo, nên cần hiểu rằng trạng thái giải thoát chỉ bằng đức tin.
Saddhāya adhimuttoti idaṃ āgamanavasena saddhāya adhikabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ, maggādhigamato panassa paccakkhameva ñāṇadassanaṃ.
"Saddhāya adhimutto" (inclined by faith) is said with reference to the superiority of faith according to tradition, but for him, directly perceivable knowledge and vision is attained from the path.
Thắng giải bằng đức tin câu này được nói đến liên quan đến sự vượt trội của đức tin theo cách truyền thừa, nhưng từ khi chứng đắc đạo, sự thấy biết bằng trí tuệ của vị ấy là trực tiếp.
31. ‘‘Sototi ariyamaggassa nāma’’nti nippariyāyena taṃsamaṅgī sotāpannoti adhippāyena codako ‘‘api-saddo kasmā vutto’’ti codanaṃ uṭṭhāpetvā ‘‘nanū’’tiādinā attano adhippāyaṃ vivarati.
31. The questioner, with the intention that "stream" (sota) is the name of the Noble Path, and implicitly that one who possesses it is a Stream-Enterer (Sotāpanna), raises the question "Why is the word 'api' (also) used?" and clarifies his own intention with "nanu" (indeed) and so on.
“Sota là tên gọi của Thánh đạo”, với ý định rằng người hợp đủ với nó một cách không ẩn dụ là vị Dự Lưu, người chất vấn đã nêu lên câu hỏi “tại sao lại dùng từ ‘api’?” và làm rõ ý định của mình bằng câu bắt đầu bằng “nanū”.
Itaro ‘‘nāpanna’’ntiādinā pariharati.
The other person refutes with "nāpanna" (not entered) and so on.
Người kia trả lời bằng câu bắt đầu bằng “nāpanna”.
Samannāgato eva nāma lokuttaradhammānaṃ akuppasabhāvattā.
"Is indeed endowed" because the supramundane qualities are imperturbable.
Thực sự được gọi là người đã hợp đủ là do các pháp siêu thế có bản chất bất động.
Itarehīti dutiyamaggaṭṭhādīhi.
"Itarehī" means 'by others,' such as those on the second path and so on.
Bởi những người khác là bởi những vị ở đạo thứ hai v.v...
So evāti paṭhamaphalaṭṭho eva.
"So evā" means 'only the one who has attained the first fruit.'
Chính vị ấy là chính vị ở quả thứ nhất.
Idhāti imasmiṃ sattakkhattuparamaniddese.
"Idhā" means 'in this designation of the maximum of seven rebirths.'
Ở đây là trong phần giải về thất lai tối đa này.
Sotaṃ vā ariyamaggaṃ ādito panno adhigatoti sotāpannoti vuccamāne dutiyamaggaṭṭhādīnaṃ nattheva sotāpannabhāvāpatti.
If a Sotāpanna is defined as one who has entered or attained the Noble Path from the beginning, then those on the second path and so on would not attain the state of Sotāpanna.
Hoặc, khi nói rằng vị Dự Lưu là người đã đến, đã chứng đắc dòng Thánh đạo từ ban đầu, thì các vị ở đạo thứ hai v.v... không thể nào có trạng thái Dự Lưu được.
Sutte pana sotaṃ ariyamaggaṃ ādito mariyādaṃ amuñcitvāva panno paṭipajjatīti katvā maggasamaṅgī ‘‘sotāpanno’’ti vutto.
However, in the Sutta, the one endowed with the path is called "Sotāpanna" because he "has entered" (panno) the "stream" (sota), the Noble Path, "from the beginning" (ādito), without abandoning the boundary.
Tuy nhiên, trong kinh, người hợp đủ với đạo được gọi là “vị Dự Lưu” vì đã đến (panno), đã thực hành dòng (sotaṃ) Thánh đạo từ ban đầu (ādito) mà không từ bỏ giới hạn.
Pariyāyena itaropi tassa aparihānadhammattā sotāpannoti veditabbaṃ.
By extension, the other (meaning later path attainers) should also be understood as a Sotāpanna because of the imperishable nature of that attainment.
Cần biết rằng, theo cách ẩn dụ, người kia cũng là vị Dự Lưu vì có pháp không thoái chuyển.
Pahīnāvasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇāya samudayasaccaṃ viya dukkhasaccampi paccavekkhitaṃ hoti saccadvayapariyāpannattā kilesānanti āha ‘‘catusaccapaccavekkhaṇādīna’’nti.
Just as the truth of origination is reviewed for the defilements abandoned and remaining, so too is the truth of suffering reviewed, since defilements are encompassed by both truths. Thus, it says: "of the review of the four truths and so on."
Để quán xét các phiền não đã đoạn trừ và còn lại, khổ đế cũng được quán xét giống như tập đế, vì các phiền não thuộc về hai đế, ngài đã nói “của việc quán xét Tứ đế v.v...”.
Ādi-saddena phalapaccavekkhaṇauparimaggaphaladhamme ca saṅgaṇhāti.
The word "ādi" (and so on) includes the review of the fruit and the qualities of the higher paths and fruits.
Bằng từ ādi, ngài bao gồm cả việc quán xét quả và các pháp đạo quả cao hơn.
33. Sajjhānako aparihīnajjhāno kālakato brahmalokūpago hutvā vaṭṭajjhāsayo ce, uparūpari nibbattitvā nibbāyatīti āha ‘‘anāgāmisabhāgo’’ti.
33. If one who has attained jhāna, whose jhāna is not lost, dies and goes to the Brahma world, and has the disposition for samsāra, one is reborn higher and higher until reaching Nibbāna. Thus, it says: "of the nature of a Non-returner."
Vị có thiền, không bị thoái thất thiền, sau khi mệnh chung, sanh lên cõi Phạm thiên, nếu có khuynh hướng luân hồi, sẽ tái sanh ở các cõi cao hơn rồi nhập Niết-bàn, ngài nói “có phần giống vị Bất Lai”.
Yato so jhānānāgāmīti vuccati.
For this reason, he is called a jhāna-anāgāmī.
Do đó, vị ấy được gọi là vị Bất Lai có thiền.
Tenāha ‘‘anāvattidhammo’’ti.
Therefore, it says: "of non-returning nature."
Do đó, ngài nói “có pháp không trở lại”.
40. Taṇhāvaṭṭasotā taṇhāvaṭṭabandhā.
40. "Taṇhāvaṭṭasotā" means 'the currents of the craving-round,' or 'the bonds of the craving-round.'
Dòng luân hồi ái là sự trói buộc của luân hồi ái.
Tassāti sotassa.
"Tassā" refers to the current.
Của nó là của dòng chảy đó.
Sambandhe cetaṃ sāmivacanaṃ.
And this is the possessive case in the sense of connection.
Và đây là sở hữu cách trong mối quan hệ.
Uddhaṃsotassa uparibhavūpagatā ekaṃsikāti āha ‘‘yattha vā tattha vā gantvā’’ti.
It is definite that the uddhaṃsota (upstream-goer) reaches higher existences. Thus, it says: "going wherever it may be."
Những vị thượng lưu sanh đến các cõi trên là chắc chắn, ngài nói “sau khi đi đến nơi này hay nơi khác”.
Tassāti uddhaṃsotassa.
"Tassā" refers to the uddhaṃsota.
Của nó là của vị thượng lưu.
Tatthāti avihesu.
"Tatthā" refers to the Aviha realms.
Ở đó là ở cõi Vô Phiền.
Lahusālahusagatikāti lahukālahukāyugatikā, lahukālahukañāṇagatikā vā.
"Lahusālahusagatikā" means 'of swift or not-so-swift progress,' or 'of swift or not-so-swift knowledge-progress.'
Có sự đi nhanh và không nhanh là có sự đi của đôi chân nhanh và không nhanh, hoặc có sự đi của trí tuệ nhanh và không nhanh.
Uppajjitvāva nibbāyanakādīhīti ādi-saddena ‘‘ākāsaṃ laṅghitvā nibbāyatī’’tiādinā vuttā tisso upamā saṅgaṇhāti.
"Uppajjitvāva nibbāyanakādīhī" (by those attaining Nibbāna immediately after arising and so on) - the word "ādi" (and so on) includes the three similes mentioned in "leaping into the sky and attaining Nibbāna" and so on.
Bởi những người nhập Niết-bàn ngay khi sanh lên v.v... bằng từ ādi, ngài bao gồm ba ví dụ được nói đến bắt đầu bằng “nhập Niết-bàn sau khi bay vọt lên không gian”.
Antarāupahaccaparinibbāyīhi adhimattatā, uddhaṃsotato anadhimattatā ca asaṅkhārasasaṅkhāraparinibbāyīnaṃ na veditabbāti yojanā.
The superiority of the antarā-parinibbāyī and upahacca-parinibbāyī over the uddhaṃsota, and the non-superiority (of the latter) to the uddhaṃsota, should not be understood for the asaṅkhāra-parinibbāyī and sasaṅkhāra-parinibbāyī. This is the connection.
Cần hiểu sự kết hợp rằng: sự vượt trội hơn các vị trung gian và sinh Bát-niết-bàn, và sự không vượt trội hơn vị thượng lưu, không nên được biết đến đối với các vị vô hành và hữu hành Bát-niết-bàn.
Te evāti antarāupahaccaparinibbāyiuddhaṃsotā eva.
"Te evā" means 'only those,' i.e., the antarā-parinibbāyī, upahacca-parinibbāyī, and uddhaṃsota.
Chính họ là các vị trung gian, sinh Bát-niết-bàn và thượng lưu.
Yadi evaṃ asaṅkhārasasaṅkhāraparinibbāyīnaṃ upamāvacanena tato mahantatarehi kasmā vuttanti codanaṃ sandhāyāha ‘‘tato mahanta…pe… dassanattha’’nti.
If so, why are the asaṅkhāra-parinibbāyī and sasaṅkhāra-parinibbāyī described by similes of greater magnitude than them? Pondering this question, it says: "to show their greater... and so on."
Nếu vậy, tại sao các vị vô hành và hữu hành Bát-niết-bàn lại được nói đến bằng những lời ví dụ lớn hơn họ? Nhắm đến câu hỏi này, ngài nói “lớn hơn họ... để chỉ ra”.
Tenāti ‘‘no cassa, no ca me siyā’’ti vacanena.
"Tenā" means 'by the phrase "no cassa, no ca me siyā" (may it not be, may it not be mine).'
Bởi nó là bởi câu nói “mong rằng nó không có cho ta, và mong rằng nó sẽ không có cho ta”.
Tenāti vā yathāvuttena tassa atthavacanena.
Or "tenā" means 'by its meaning as stated.'
Hoặc, bởi nó là bởi lời giải thích ý nghĩa của nó như đã nói.
Imassa dukkhassāti imassa sampati vattamānassa viññāṇādidukkhassa.
"Imassa dukkhassā" means 'of this present suffering of consciousness and so on.'
Của khổ này là của khổ về thức v.v... đang hiện hữu này.
Udayadassanaṃ ñāṇaṃ.
"Udayadassanaṃ" is the knowledge of arising.
Sự thấy biết về sự sanh khởi là trí tuệ.
Catūhipīti ‘‘no cassā’’ti catūhi padehi.
"Catūhipī" means 'by the four phrases "no cassa" and so on.'
Bởi cả bốn là bởi bốn từ “mong rằng nó không có”.
Yaṃ atthīti yaṃ paramatthato vijjati.
"Yaṃ atthī" means 'that which actually exists.'
Cái gì hiện hữu là cái gì tồn tại theo thực tính.
Tenāha ‘‘bhūtanti sasabhāva’’nti, bhūtanti khandhapañcakanti attho.
Therefore, it says: "bhūtanti sasabhāvaṃ" (bhūta means having its own nature), which means 'bhūta refers to the five aggregates.'
Do đó, ngài nói “bhūtaṃ là có tự tánh”, bhūtaṃ có nghĩa là năm uẩn.
Yathāha ‘‘bhūtamidanti, bhikkhave, samanupassathā’’ti.
As it is said: "Monks, perceive this as 'bhūta.'"
Như ngài đã nói: “Này các Tỳ khưu, hãy quán xét rằng đây là cái đã sanh”.
Vivaṭṭamānaso viviccamānahadayo taṇhādisotato nivattajjhāsayo.
"Vivaṭṭamānaso" means 'one whose heart is separating,' whose disposition is turning away from the currents of craving and so on.
Có tâm quay lưng là có trái tim xa lìa, có khuynh hướng từ bỏ dòng ái v.v...
Upekkhako hotīti cattabhariyo viya puriso bhayaṃ nandiñca pahāya udāsino hoti.
"Upekkhako hotī" means 'he becomes indifferent,' like a man who has abandoned his wife, giving up fear and delight.
Trở nên xả ly là giống như người đàn ông đã bỏ vợ, từ bỏ sự sợ hãi và hoan hỷ, trở nên dửng dưng.
Avisiṭṭheti hīne.
"Avisiṭṭhe" means 'inferior.'
Trong cái không đặc biệt là trong cái thấp kém.
Visiṭṭheti uttame.
"Visiṭṭhe" means 'superior.'
Trong cái đặc biệt là trong cái cao thượng.
‘‘Bhave’’ti vatvā ‘‘sambhave’’ti vuccamānaṃ avuttavācakaṃ hotīti dassento ‘‘paccuppanno’’tiādimāha.
To show that when "bhave" is said and then "sambhave" is said, it means something unsaid, it says: "paccuppanno" and so on.
Để chỉ ra rằng sau khi nói “bhave”, việc nói “sambhave” trở thành một sự lặp lại điều chưa nói, ngài đã nói bắt đầu bằng “hiện tại”.
Bhūtameva vuccatīti yaṃ bhūtanti vuccati, tadeva bhavoti ca vuccati, bhavati ahosīti vā.
"Bhūtameva vuccatī" means 'that which is called bhūta, that same is also called bhava, or bhavati ahosīti (it becomes, it was).'
Chính cái đã sanh được gọi là cái gì được gọi là “bhūtaṃ”, chính nó cũng được gọi là “bhava”, hoặc là “bhavati ahosi”.
Sambhavati etasmāti sambhavo.
"Sambhavo" is that from which it arises.
Sanh khởi từ đó, nên là sambhava.
Tadāhāro tassa bhavassa paccayo.
"Tadāhāro" means 'the condition for that becoming.'
Thức ăn của nó là duyên của hữu đó.
Anukkamena maggapaññāyāti vipassanānukkamena laddhāya ariyamaggapaññāya.
"Anukkamena maggapaññāyā" means 'by the wisdom of the path attained gradually through insight.'
Bằng trí tuệ của đạo theo tuần tự là bằng trí tuệ của Thánh đạo đã đạt được theo tuần tự của minh sát.
Tenāti sekkhena.
"Tenā" means 'by the trainee (sekha).'
Bởi vị ấy là bởi vị hữu học.
91. Sesasaṃvarabhedenāti kāyikavācasikavītikkamato sesena saṃvaravināsena.
91. By the division of the remaining restraint means by the destruction of restraint that is other than bodily and verbal transgression.
91. Bởi sự khác biệt của các sự phòng hộ còn lại nghĩa là bởi sự hủy hoại sự phòng hộ còn lại ngoài sự vi phạm về thân và lời.
So pana dvāravasena vuccamāno manodvāriko hotīti āha ‘‘manosaṃvarabhedenā’’ti.
Since that, when spoken of by way of the door, is of the mind-door, he said, “by the division of the mind-restraint.”
Và sự phòng hộ ấy, khi được nói theo phương diện căn môn, thì thuộc về ý môn, nên ngài nói “bởi sự khác biệt của ý phòng hộ”.
Idāni taṃ pakārabhedena dassento ‘‘satisaṃvarādibhedena vā’’ti āha, muṭṭhasaccādippavattiyāti attho.
Now, showing that by division of method, he said, “or by the division of restraint of mindfulness, etc.”; the meaning is: by the arising of unmindfulness and so on.
Bây giờ, khi chỉ ra sự khác biệt về phương cách của nó, ngài nói “hoặc bởi sự khác biệt của niệm phòng hộ v.v…”, nghĩa là do sự khởi lên của thất niệm v.v...
Yaṃ kiñci sabhāvabhūtaṃ caritampi ‘‘sīla’’nti vuccatīti akusalassapi sīlapariyāyo vutto.
Because whatever exists as a natural state, even a conduct, is called “sīla,” the term “sīla” is also used for the unwholesome.
Bất cứ bản chất nào là hành vi cũng được gọi là “giới”, do đó, thuật ngữ “giới” cũng được nói cho cả pháp bất thiện.
156. Sahitāsahitassāti kusalasaddayogena sāmivacanaṃ bhummattheti dassento āha ‘‘sahitāsahiteti attho’’ti.
156. Of the coherent and incoherent: indicating that the genitive case, in connection with the word “kusala,” is in the sense of the locative, he said, “the meaning is ‘in the coherent and incoherent.’”
156. Của điều hợp lý và không hợp lý, do sự kết hợp với từ kusala, sở hữu cách được dùng theo nghĩa vị trí cách, để chỉ ra điều này, ngài nói “nghĩa là trong điều hợp lý và không hợp lý”.
Sahitabhāsanena desakasampatti, sahitāsahitakosallena sāvakasampatti veditabbā.
By the speaking of the coherent, the accomplishment of the teacher is to be understood; by the skill in the coherent and incoherent, the accomplishment of the disciple is to be understood.
Nên biết rằng, sự thành tựu của người thuyết giảng là do nói điều hợp lý, sự thành tựu của thính giả là do sự khéo léo trong điều hợp lý và không hợp lý.
Parisasampattipi ñāṇasampannassa dhammakathikassa paṭibhānasampadāya kāraṇaṃ hotīti āha ‘‘sāvakasampattiyā bodhetuṃ samatthatāyā’’ti.
The accomplishment of the assembly is also a cause for the gift of ready speech of a Dhamma-teacher who is endowed with knowledge; thus, he said, “through the accomplishment of the disciple, through the ability to make understand.”
Sự thành tựu của hội chúng cũng là nguyên nhân cho sự thành tựu biện tài của vị pháp sư có trí tuệ viên mãn, nên ngài nói “do sự thành tựu của thính giả, do khả năng làm cho liễu ngộ”.
166. Yamidaṃ ‘‘kālenā’’ti vuttanti ‘‘yo tattha avaṇṇo, tampi bhaṇati kālena.
166. This which is said as “at the right time”: The connection is: that which is said in the Pāḷi, “Whatever dispraise there is, that too he speaks at the right time. Whatever praise there is, that too he speaks at the right time,”
166. Điều này được nói “đúng lúc”, nghĩa là “điều nào là lời chê bai ở đó, vị ấy cũng nói điều đó đúng lúc.
Yopi tattha vaṇṇo, tampi bhaṇati kālenā’’ti yaṃ idaṃ pāḷiyaṃ vuttaṃ, tatra tasmiṃ vacane vākye yo puggalo ‘‘kālena bhaṇatī’’ti vutto, so kīdisoti vicāraṇāya tassa dassanatthaṃ ‘‘kālaññū hotī’’tiādi pāḷiyaṃ vuttanti dassento saṅgahe āhāti yojanā.
there, in that utterance, in that sentence, the person who is said to “speak at the right time,” what kind is he?—in order to show this upon investigation, it is said in the Pāḷi, “he is one who knows the right time,” etc.; thus showing, he said in the summary.
Điều nào là lời tán thán ở đó, vị ấy cũng nói điều đó đúng lúc”, điều này đã được nói trong Chánh tạng, ở đó, trong lời nói ấy, trong câu ấy, người nào được nói là “nói đúng lúc”, người ấy như thế nào? Để giải đáp cho câu hỏi này, nhằm chỉ ra người đó, trong Chánh tạng có nói “vị ấy là người biết thời”, để chỉ ra điều này, ngài đã nói trong phần tóm lược, nên hiểu như vậy.
178. Nāmakāyoti nāmasamūho.
178. Nāmakāya means a group of names.
178. Danh thân nghĩa là tập hợp các danh.
Idameva ca dvayanti sīlasaṃvarapūraṇaṃ, sājīvāvītikkamanañcāti idameva dvayaṃ.
And just this pair means just this pair: the fulfilment of the restraint of sīla, and the transgression of right livelihood.
Và chính hai điều này nghĩa là sự viên mãn giới phòng hộ và sự không vi phạm về mạng sống, chính là hai điều này.
Tatoti sājīvāvītikkamanato.
Than that means than the transgression of right livelihood.
Từ đó nghĩa là từ sự không vi phạm về mạng sống.
Kathāya haliddarāgādisadisatāti yojanā.
The connection is: thus, the similarity of the talk to the turmeric dye, etc.
Nên hiểu rằng lời nói tương tự như màu nghệ v.v...
Tenāha ‘‘na puggalassā’’ti.
Therefore, he said, “not of the person.”
Do đó, ngài nói “không phải của cá nhân”.
191. Yathā tesu paṭipajjitabbanti tesu pañcasu puggalesu yathārahaṃ upameyyopamādassanamukhena hitūpadesapaṭipattiyā yathā aññehi paṭipajjitabbanti attho.
191. How one should conduct oneself towards them: The meaning is how others should conduct themselves towards those five persons according to what is proper, by means of showing the object of comparison and the comparison, with the practice of beneficial instruction.
191. Phải thực hành đối với họ như thế nào nghĩa là đối với năm hạng người ấy, những người khác phải thực hành như thế nào cho tương xứng qua việc chỉ ra ví dụ và đối tượng được ví dụ, bằng cách thực hành theo lời khuyên hữu ích.
Kiriyāvācī ārambha-saddo adhippeto, na ‘‘ārambhakattussa kasāvapucchā’’tiādīsu viya dhammavācīti āha ‘‘ārambhakiriyāvācako saddo’’ti.
The word ārambha is intended as denoting an action, not as denoting a dhamma as in “the question of the kasāva for the one who exerts”; thus, he said, “the word denotes the action of beginning.”
Từ ārambha ở đây được hiểu là từ chỉ hành động, chứ không phải là từ chỉ pháp như trong câu “ārambhakattussa kasāvapucchā” v.v..., nên ngài nói “từ ārambha là từ chỉ hành động”.
‘‘Nirujjhantī’’ti vuttattā ‘‘maggakiccavasenā’’ti vuttaṃ.
Because it is said, “they cease,” it is said, “by way of the function of the path.”
Vì được nói là “đang diệt”, nên được nói là “theo phương diện phận sự của đạo”.
202. Idaṃ saccābhisambodhādikaṃ saṅgahitaṃ hoti phalassa hetunā avinābhāvato.
202. This, the full awakening to the truths and so on, is included because the fruit is inseparable from its cause.
202. Điều này là sự giác ngộ các chân lý v.v... được bao gồm vì quả không thể tách rời khỏi nhân.
Tenāha ‘‘sāma’’ntiādi.
Therefore, he said, “by himself,” etc.
Do đó, ngài nói “chính mình” v.v...
Anācariyakena attanā uppāditenāti idaṃ sabbaññutaññāṇe vijjamānaguṇakathanaṃ, na tabbidhuradhammantaranivattanaṃ tathārūpassa aññassa abhāvato.
By oneself, produced without a teacher: this is a statement of the quality present in the knowledge of omniscience, not a negation of another dhamma lacking that, because there is no other such thing.
Do chính mình làm cho phát sinh không có thầy chỉ dạy, đây là lời nói về phẩm chất hiện hữu trong Nhất thiết chủng trí, chứ không phải là sự phủ định một pháp khác thiếu phẩm chất ấy, vì không có pháp nào khác như vậy.
Tenassa sācariyakatā, parato ca uppatti paṭikkhittāti imamatthamāha ‘‘tatthā’’tiādinā.
Therefore, for him, the state of having a teacher and arising from another are rejected; stating this meaning, he said, “there,” etc.
Do đó, việc có thầy chỉ dạy và việc phát sinh từ người khác của trí tuệ ấy đã bị phủ định, để chỉ ra ý nghĩa này, ngài nói “ở đó” v.v...
Tattha sācariyakattaṃ parūpadesahetukatā, parato uppatti upadesena vināpi sannissāya nibbattīti ayametesaṃ viseso.
Therein, the state of having a teacher is being caused by the instruction of another; arising from another is arising by depending on, even without instruction; this is their difference.
Ở đó, việc có thầy chỉ dạy là có nguyên nhân từ sự chỉ dạy của người khác, việc phát sinh từ người khác là sự thành tựu nương vào người khác ngay cả khi không có sự chỉ dạy, đây là sự khác biệt giữa chúng.
203. Kusalesu dhammesūti ādhāre bhummaṃ, na visayeti dassento ‘‘kusalesu dhammesu antogadhā’’ti āha.
“Kusalesu dhammesu” is the locative of support, not of object, as is shown by the statement “kusalesu dhammesu antogadhā” (included in wholesome states).
203. Trong các thiện pháp là vị trí cách theo nghĩa nơi chốn, không phải theo nghĩa đối tượng, để chỉ ra điều này, ngài nói “được bao gồm trong các thiện pháp”.
Idāni visayalakkhaṇaṃ etaṃ bhummanti dassento ‘‘bodhipakkhiyadhammesu vā’’tiādimāha.
Now, showing that this is the characteristic of the sphere, he says, "or among the bodhipakkhiya-dhammas," and so on.
Bây giờ, để chỉ ra rằng điều này là cảnh giới có đặc tính đối tượng,* nói “hoặc trong các pháp trợ bồ-đề” và những từ tương tự.
‘‘Tadupakāratāyā’’ti idaṃ kusalesu dhammesu sādhetabbesūti imamatthaṃ sandhāya vuttaṃ.
The phrase " because of its helpfulness to that" was stated with reference to the meaning that it should be accomplished among wholesome states.
Từ “bởi sự hữu ích của chúng” được nói đến với ý nghĩa là chúng cần được thành tựu trong các pháp thiện.
Ummujjanapaññāyāti ummujjāpanapaññāya, ummujjanākārena vā pavattapaññāya.
" By wisdom of emerging" means by wisdom that causes emergence, or by wisdom that proceeds in the manner of emerging.
“Bởi tuệ nổi lên” (ummujjanapaññāya) có nghĩa là bởi tuệ làm cho nổi lên, hoặc bởi tuệ vận hành theo cách nổi lên.
Tenevāti ummujjanamattattā eva.
" For that very reason" means simply because it is an emergence.
“Chính vì thế” có nghĩa là chính vì đó chỉ là sự nổi lên.
Yathā hi ñāṇuppādo saṃkilesapakkhato ummujjanaṃ, evaṃ saddhuppādopīti āha ‘‘saddhāsaṅkhātameva ummujjana’’nti.
Just as the arising of knowledge is an emergence from the side of defilement, so too is the arising of faith, thus he says, " the very emergence that is called faith."
Như sự phát sinh trí tuệ là sự nổi lên khỏi phía phiền não, thì sự phát sinh tín cũng vậy, nên* nói “chính sự nổi lên được gọi là tín”.
Cittavāroti cittappabandhavāro.
" Course of mind" means the course of the mental continuum.
“Luân chuyển tâm” (cittavāro) có nghĩa là luân chuyển dòng tâm.
Paccekaṃ ṭhānavipassanāpataraṇapatigādhappattiniṭṭhattā tesaṃ puggalānaṃ ‘‘aneke puggalā’’ti vuttaṃ.
Since those individuals have accomplished penetration and attainment of insight into each specific state, it is said, " many individuals."
Các cá nhân đó được gọi là “nhiều cá nhân” vì mỗi người đã đạt đến sự thâm nhập và thành tựu tuệ quán từng vị trí.
Tenattabhāvena arahattassa aggahaṇato.
Because Arahantship is not attained by that particular existence.
Vì không đạt được A-la-hán trong kiếp sống đó.
Tatiyapuggalādibhāvanti ummujjitvā ṭhitapuggalādibhāvaṃ.
" The state of the third type of individual, etc." means the state of an individual who has emerged and stands firm, and so on.
“Trạng thái cá nhân thứ ba và những trạng thái khác” có nghĩa là trạng thái cá nhân đã nổi lên và những trạng thái khác.