Visuddhimagga-2

426

Saṅkhārakkhandhakathā

Discourse on the Aggregate of Formations (Saṅkhārakkhandhakathā)

Phần giải thích về uẩn hành (saṅkhārakkhandha)

427

458. Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘yaṃkiñci abhisaṅkharaṇalakkhaṇaṃ, sabbaṃ taṃ ekato katvā saṅkhārakkhandho veditabbo’’ti, ettha abhisaṅkharaṇalakkhaṇaṃ nāma rāsikaraṇalakkhaṇaṃ.

458. But regarding what was said: "Whatever is characterized by forming (abhisaṅkharaṇa), all that should be understood as the aggregate of formations (saṅkhārakkhandha)," here, the characteristic of forming is the characteristic of accumulating.

458. Còn điều đã nói là “bất cứ gì có đặc tính tạo tác, tất cả điều đó được tập hợp lại và gọi là uẩn hành (saṅkhārakkhandha)”, thì ở đây, đặc tính tạo tác có nghĩa là đặc tính tập hợp.

Kiṃ pana tanti, saṅkhārāyeva.

What then is that? It is simply formations (saṅkhārā).

Vậy đó là gì? Chính là các hành (saṅkhārā).

Yathāha – ‘‘saṅkhatamabhisaṅkharontīti kho, bhikkhave, tasmā saṅkhārāti vuccantī’’ti (saṃ. ni. 3.79).

As it is said: "Monks, they form the conditioned; therefore, they are called formations (saṅkhārā)."

Như đã nói: “Này các Tỳ-kheo, vì chúng tạo tác các pháp hữu vi (saṅkhata), nên chúng được gọi là các hành (saṅkhārā).”

Te abhisaṅkharaṇalakkhaṇā, āyūhanarasā, vipphārapaccupaṭṭhānā, sesakhandhattayapadaṭṭhānā.

These are characterized by forming, have the function of striving, manifest as exerting, and have the other three aggregates as their proximate cause.

Các hành đó có đặc tính tạo tác; có phận sự tích lũy; có biểu hiện là sự hoạt động; và có cận nhân là ba uẩn còn lại.

428

Evaṃ lakkhaṇādito ekavidhāpi ca jātivasena tividhā kusalā, akusalā, abyākatāti.

Thus, though of one kind in terms of characteristics and so on, they are threefold by origin: wholesome (kusalā), unwholesome (akusalā), and indeterminate (abyākatā).

Mặc dù chỉ có một loại về đặc tính, v.v., nhưng theo loại, chúng có ba loại: thiện (kusalā), bất thiện (akusalā) và vô ký (abyākatā).

Tesu kusalaviññāṇasampayuttā kusalā.

Among these, those conjoined with wholesome consciousness are wholesome.

Trong số đó, các hành đồng sanh với thức thiện là thiện.

Akusalasampayuttā akusalā.

Those conjoined with unwholesome consciousness are unwholesome.

Các hành đồng sanh với bất thiện là bất thiện.

Abyākatasampayuttā abyākatā.

Those conjoined with indeterminate consciousness are indeterminate.

Các hành đồng sanh với vô ký là vô ký.

429

Tattha kāmāvacarapaṭhamakusalaviññāṇasampayuttā tāva niyatā sarūpena āgatā sattavīsati, yevāpanakā cattāro, aniyatā pañcāti chattiṃsa.

Among these, the formations conjoined with the first wholesome consciousness of the sensuous sphere (kāmāvacara) are twenty-seven which are fixed and appear in their own nature, four which are occasional, and five which are indeterminate, making a total of thirty-six.

Trong số đó, các hành đồng sanh với thức thiện đầu tiên trong cõi Dục (kāmāvacara) có 27 pháp cố định xuất hiện theo bản chất, 4 pháp tùy duyên (yevāpanakā) và 5 pháp bất định (aniyatā), tổng cộng là 36 pháp.

Tattha phasso, cetanā, vitakko, vicāro, pīti, vīriyaṃ, jīvitaṃ, samādhi, saddhā, sati, hirī, ottappaṃ, alobho, adoso, amoho, kāyapassaddhi, cittapassaddhi, kāyalahutā, cittalahutā, kāyamudutā, cittamudutā, kāyakammaññatā, cittakammaññatā, kāyapāguññatā, cittapāguññatā, kāyujukatā, cittujukatāti ime sarūpena āgatā sattavīsati (dha. sa. 1; dha. sa. aṭṭha. 1 yevāpanakavaṇṇanā).

Among these, these twenty-seven appear in their own nature: contact (phassa), volition (cetanā), initial application (vitakka), sustained application (vicāra), rapture (pīti), effort (vīriya), psychic life faculty (jīvita), concentration (samādhi), faith (saddhā), mindfulness (sati), moral shame (hirī), moral dread (ottappa), non-greed (alobha), non-hatred (adosa), non-delusion (amoha), tranquility of body (kāyapassaddhi), tranquility of mind (cittapassaddhi), lightness of body (kāyalahutā), lightness of mind (cittalahutā), pliancy of body (kāyamudutā), pliancy of mind (cittamudutā), adaptability of body (kāyakammaññatā), adaptability of mind (cittakammaññatā), proficiency of body (kāyapāguññatā), proficiency of mind (cittapāguññatā), rectitude of body (kāyujukatā), and rectitude of mind (cittujukatā).

Trong số đó, 27 pháp xuất hiện theo bản chất này là: Xúc (phassa), Tư (cetanā), Tầm (vitakka), Tứ (vicāra), Hỷ (pīti), Cần (vīriya), Mạng quyền (jīvita), Định (samādhi), Tín (saddhā), Niệm (sati), Tàm (hirī), Quý (ottappa), Vô tham (alobha), Vô sân (adosa), Vô si (amoha), Thân khinh an (kāyapassaddhi), Tâm khinh an (cittapassaddhi), Thân khinh khoái (kāyalahutā), Tâm khinh khoái (cittalahutā), Thân nhu nhuyến (kāyamudutā), Tâm nhu nhuyến (cittamudutā), Thân thích nghiệp (kāyakammaññatā), Tâm thích nghiệp (cittakammaññatā), Thân thuần thục (kāyapāguññatā), Tâm thuần thục (cittapāguññatā), Thân chánh trực (kāyujukatā), Tâm chánh trực (cittujukatā).

Chando, adhimokkho, manasikāro, tatramajjhattatāti ime yevāpanakā cattāro (dha. sa. aṭṭha. 1 yevāpanakavaṇṇanā).

These four are occasional: intention (chanda), determination (adhimokkha), attention (manasikāra), and equanimity regarding the concomitants (tatramajjhattatā).

Bốn pháp tùy duyên này là: Dục (chanda), Thắng giải (adhimokkha), Tác ý (manasikāra), và Hành xả (tatramajjhattatā).

Karuṇā, muditā, kāyaduccaritavirati, vacīduccaritavirati, micchājīvaviratīti ime aniyatā pañca.

These five are indeterminate: compassion (karuṇā), appreciative joy (muditā), abstinence from bodily misconduct (kāyaduccaritavirati), abstinence from verbal misconduct (vacīduccaritavirati), and abstinence from wrong livelihood (micchājīvavirati).

Năm pháp bất định này là: Bi (karuṇā), Hỷ (muditā), Ly thân ác hạnh (kāyaduccaritavirati), Ly khẩu ác hạnh (vacīduccaritavirati), Ly tà mạng (micchājīvavirati).

Ete hi kadāci uppajjanti, uppajjamānāpi ca na ekato uppajjanti.

For these arise only sometimes, and even when they arise, they do not arise together.

Thật vậy, những pháp này đôi khi phát sanh, và khi phát sanh cũng không phát sanh cùng lúc.

430

459. Tattha phusatīti phasso.

459. Contact (phassa) means "it touches."

459. Điều gì tiếp xúc, đó là phassa (xúc).

Svāyaṃ phusanalakkhaṇo.

This contact is characterized by touching.

Xúc này có đặc tính là tiếp xúc.

Saṅghaṭṭanaraso, sannipātapaccupaṭṭhāno, āpāthagatavisayapadaṭṭhāno.

Its function is impinging, its manifestation is concurrence, its proximate cause is an object that has come within range.

Có phận sự là va chạm; có biểu hiện là sự hội tụ; và có cận nhân là đối tượng đã đi vào phạm vi.

Ayañhi arūpadhammopi samāno ārammaṇe phusanākāreneva pavattati.

Though it is an immaterial phenomenon, it operates by way of touching the object.

Mặc dù pháp này là pháp vô sắc, nhưng nó vận hành dưới hình thức tiếp xúc với đối tượng.

Ekadesena ca analliyamānopi rūpaṃ viya cakkhu, saddo viya ca sotaṃ cittaṃ ārammaṇañca saṅghaṭṭeti, tikasannipātasaṅkhātassa attano kāraṇassa vasena paveditattā sannipātapaccupaṭṭhāno.

And even though it does not adhere in one part, it causes the mind and the object to impinge, like the eye with form and the ear with sound; it manifests as concurrence because it is made known through its cause, which is the convergence of the three.

Và mặc dù không dính mắc vào một phần, nó vẫn va chạm với tâm và đối tượng như mắt va chạm với sắc, và tai va chạm với âm thanh; nó có biểu hiện là sự hội tụ vì được công bố là nhân của chính nó, tức là sự hội tụ của ba yếu tố.

Tajjāsamannāhārena ceva indriyena ca parikkhate visaye anantarāyeneva uppajjanato āpāthagatavisayapadaṭṭhānoti vuccati.

It is called "proximate cause is an object that has come within range" because it arises without obstruction in an object refined by the appropriate adverting and by the sense-faculty.

Và nó được gọi là có cận nhân là đối tượng đã đi vào phạm vi vì nó phát sanh không chướng ngại trong đối tượng đã được chuẩn bị bởi sự chú ý phù hợp và bởi căn.

Vedanādhiṭṭhānabhāvato pana niccammagāvī (saṃ. ni. 2.63) viya daṭṭhabbo.

Furthermore, it should be seen like a skinless cow due to its being the basis of feeling (vedanā).

Còn vì nó là nền tảng của thọ (vedanā), nên nó được xem như con bò không da.

431

460. Cetayatīti cetanā.

460. Volition (cetanā) means "it wills."

460. Điều gì tác ý, đó là cetanā (tư).

Abhisandahatīti attho.

The meaning is "it coordinates."

Nghĩa là nó kết nối.

Sā cetanābhāvalakkhaṇā, āyūhanarasā, saṃvidahanapaccupaṭṭhānā sakiccaparakiccasādhikā jeṭṭhasissamahāvaḍḍhakīādayo viya.

This volition is characterized by the nature of willing; its function is striving; its manifestation is arranging, like a chief pupil or a master builder, accomplishing its own and others' tasks.

Tư đó có đặc tính là trạng thái tác ý; có phận sự là tích lũy; có biểu hiện là sự sắp đặt, như những người thợ cả và học trò lớn hoàn thành công việc của mình và của người khác.

Accāyikakammānussaraṇādīsu ca panāyaṃ sampayuttānaṃ ussahanabhāvena pavattamānā pākaṭā hoti.

Furthermore, this becomes evident by moving its concomitants to exert themselves in recalling urgent tasks and so on.

Và pháp này trở nên rõ ràng khi vận hành với trạng thái nỗ lực của các pháp đồng sanh trong việc ghi nhớ các việc khẩn cấp, v.v.

432

Vitakkavicārapītīsu yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ pathavīkasiṇaniddese paṭhamajjhānavaṇṇanāyaṃ (visuddhi. 1.71) vuttameva.

Whatever needs to be said about initial application (vitakka), sustained application (vicāra), and rapture (pīti) has already been stated in the description of the first jhāna in the section on the earth kasiṇa.

Về vitakka, vicāra và pīti, tất cả những gì cần nói đã được nói trong phần mô tả thiền thứ nhất trong phần giải thích về địa biến xứ (pathavīkasiṇa).

433

461. Vīrabhāvo vīriyaṃ.

461. The state of a hero is effort (vīriya).

Trạng thái dũng mãnh là vīriya (cần).

Taṃ ussahanalakkhaṇaṃ, sahajātānaṃ upatthambhanarasaṃ, asaṃsīdanabhāvapaccupaṭṭhānaṃ.

It is characterized by exertion; its function is to support its co-arisen states; its manifestation is non-sinking.

Nó có đặc tính là sự nỗ lực; có phận sự là nâng đỡ các pháp đồng sanh; có biểu hiện là trạng thái không chùng xuống.

‘‘Saṃviggo yoniso padahatī’’ti (a. ni. 4.113) vacanato saṃvegapadaṭṭhānaṃ, vīriyārambhavatthupadaṭṭhānaṃ vā, sammā āraddhaṃ sabbasampattīnaṃ mūlaṃ hotīti daṭṭhabbaṃ.

It has realization of urgency (saṃvega) as its proximate cause, or it has the basis for the commencement of effort as its proximate cause, according to the saying: "Having been stirred, one strives appropriately"; rightly commenced effort should be understood as the root of all attainments.

Vì lời dạy “người sợ hãi nỗ lực một cách hợp lý” nên nó có cận nhân là sự sợ hãi (saṃvega), hoặc có cận nhân là đối tượng của sự khởi cần (vīriyārambhavatthu); cần được xem là cội rễ của mọi thành tựu khi được khởi xướng đúng đắn.

434

462. Jīvanti tena, sayaṃ vā jīvati, jīvanamattameva vā tanti jīvitaṃ.

462. That by which they live, or that which lives by itself, or that which is merely living, is called jīvita.

Chúng sống nhờ nó, hoặc tự nó sống, hoặc chỉ là sự sống, đó là jīvita (mạng quyền).

Lakkhaṇādīni panassa rūpajīvite vuttanayeneva veditabbāni.

Its characteristics and so forth should be understood in the same way as described for rūpajīvita.

Đặc tính, v.v. của nó cần được hiểu theo cách đã nói về mạng quyền của sắc (rūpajīvita).

Tañhi rūpadhammānaṃ jīvitaṃ, idaṃ arūpadhammānanti idamevettha nānākaraṇaṃ.

Indeed, that rūpajīvita is the life of material phenomena, and this is the life of immaterial phenomena. This alone is the distinction here.

Thật vậy, đó là mạng quyền của các pháp sắc, còn đây là mạng quyền của các pháp vô sắc; đây chính là điểm khác biệt.

435

463. Ārammaṇe cittaṃ samaṃ ādhiyati, sammā vā ādhiyati, samādhānamattameva vā etaṃ cittassāti samādhi.

463. That which equally applies the mind to an object, or rightly applies it, or that which is merely the application of the mind, is called samādhi.

463. Tâm được đặt vững chắc trên đối tượng, hoặc được đặt đúng đắn, hoặc chỉ là sự đặt tâm vững chắc, đó là samādhi (định).

So avisāralakkhaṇo, avikkhepalakkhaṇo vā, sahajātānaṃ sampiṇḍanaraso nhāniyacuṇṇānaṃ udakaṃ viya, upasamapaccupaṭṭhāno, visesato sukhapadaṭṭhāno, nivāte dīpaccīnaṃ ṭhiti viya cetaso ṭhitīti daṭṭhabbo.

It has the characteristic of non-diffusion or non-distraction, the function of consolidating co-arisen states like water mixing bathing powder, and manifests as tranquility, and especially as a proximate cause for happiness, like the steady flame of a lamp in a windless place; it is the steadiness of mind.

Nó có đặc tính là không phân tán, hoặc đặc tính là không xao động; có phận sự là tập trung các pháp đồng sanh như nước đối với bột tắm; có biểu hiện là sự an tịnh; đặc biệt có cận nhân là lạc thọ (sukha); cần được xem là sự an trú của tâm như ngọn đèn đứng yên trong nơi không có gió.

436

464. Saddahanti etāya, sayaṃ vā saddahati, saddahanamattameva vā esāti saddhā.

464. That by which they have faith, or that which has faith by itself, or that which is merely believing, is called saddhā.

464. Người ta tin tưởng nhờ nó, hoặc tự nó tin tưởng, hoặc chỉ là sự tin tưởng, đó là saddhā (tín).

Sā saddahanalakkhaṇā, okappanalakkhaṇā vā, pasādanarasā udakappasādakamaṇi viya, pakkhandanarasā vā oghuttaraṇo viya.

It has the characteristic of believing or of confidently accepting; its function is to clarify associated states like a water-purifying gem, or to leap forward like one crossing a flood.

Nó có đặc tính là tin tưởng, hoặc đặc tính là quyết định; có phận sự là làm trong sạch như viên ngọc làm trong sạch nước; hoặc có phận sự là dấn thân như người vượt sông.

Akālussiyapaccupaṭṭhānā, adhimuttipaccupaṭṭhānā vā, saddheyyavatthupadaṭṭhānā, saddhammassavanādisotāpattiyaṅga(dī. ni. 3.311; saṃ. ni. 5.1001) padaṭṭhānā vā, hatthavittabījāni viya daṭṭhabbā.

It appears as the non-turbidity of associated phenomena, or as resolution in objects of faith; its proximate cause is an object of faith, or the stream-entry factors such as hearing the True Dhamma. It should be seen as hands, wealth, and seeds.

Nên được xem như là sự hiển hiện của tính không vẩn đục, hoặc sự hiển hiện của sự quyết định; có đối tượng đáng tin cậy làm cận nhân, hoặc có các chi phần của sự nhập lưu như nghe diệu pháp làm cận nhân, giống như tay, tài sản và hạt giống.

437

465. Saranti tāya, sayaṃ vā sarati saraṇamattameva vā esāti sati.

465. That by which one remembers, or one remembers by oneself, or it is merely remembrance—that is sati (mindfulness).

465. Các pháp tương ưng ghi nhớ bởi nó, hoặc tự nó ghi nhớ, hoặc chỉ là sự ghi nhớ, vì vậy là Sati (Niệm).

Sā apilāpanalakkhaṇā, asammosarasā, ārakkhapaccupaṭṭhānā, visayābhimukhabhāvapaccupaṭṭhānā vā, thirasaññāpadaṭṭhānā, kāyādisatipaṭṭhānapadaṭṭhānā vā.

It has the characteristic of not floating (not letting things drift away), its function is not to forget, it appears as guarding, or as the state of being directed towards the object; its proximate cause is firm perception, or the foundations of mindfulness such as the body.

Sati ấy có đặc tính không để trôi nổi (các pháp tương ưng), có phận sự phá hủy sự lãng quên, hiển hiện như là sự bảo vệ, hoặc hiển hiện như là sự hướng đến đối tượng, có sự nhận biết vững chắc làm cận nhân, hoặc có các niệm xứ như thân làm cận nhân.

Ārammaṇe daḷhapatiṭṭhitattā pana esikā viya, cakkhudvārādirakkhaṇato dovāriko viya ca daṭṭhabbā.

Due to its firm establishment in the object, it should be seen as a door-post; and due to its guarding of the eye-door and so forth, it should be seen as a door-keeper.

Và Sati ấy nên được xem như cột trụ vững chắc vì sự an trú kiên cố vào đối tượng, và như người gác cổng vì sự bảo vệ các căn môn như nhãn môn.

438

466. Kāyaduccaritādīhi hiriyatīti hirī.

466. To be ashamed of bodily misconduct and so forth is hirī (moral shame).

466. Xấu hổ vì các ác hạnh của thân, v.v., nên gọi là Hirī (Tàm).

Lajjāyetaṃ adhivacanaṃ.

This is a designation for shame.

Đây là tên gọi của sự xấu hổ.

Tehiyeva ottappatīti ottappaṃ.

To be horrified by these same things is ottappaṃ (moral dread).

Sợ hãi vì chính những điều ấy, nên gọi là Ottappa (Quý).

Pāpato ubbegassetaṃ adhivacanaṃ.

This is a designation for dread of evil.

Đây là tên gọi của sự kinh sợ ác pháp.

Tattha pāpato jigucchanalakkhaṇā hirī.

Among these, hirī has the characteristic of abhorrence of evil.

Trong đó, Hirī có đặc tính ghê tởm ác pháp.

Uttāsanalakkhaṇaṃ ottappaṃ.

Ottappaṃ has the characteristic of dreading (evil).

Ottappa có đặc tính kinh sợ ác pháp.

Lajjākārena pāpānaṃ akaraṇarasā hirī.

Hirī has the function of not committing evil in the manner of shame.

Hirī có phận sự không làm ác pháp theo cách xấu hổ.

Uttāsākārena ottappaṃ.

Ottappaṃ in the manner of dread.

Ottappa có phận sự không làm ác pháp theo cách kinh sợ.

Vuttappakāreneva ca pāpato saṅkocanapaccupaṭṭhānā etā, attagāravaparagāravapadaṭṭhānā.

And these appear as shrinking from evil in the manner described, their proximate causes being self-respect and respect for others.

Và hai pháp này hiển hiện như là sự co rút lại khỏi ác pháp theo cách đã nói, có sự tôn trọng bản thân và tôn trọng người khác làm cận nhân.

Attānaṃ garuṃ katvā hiriyā pāpaṃ jahāti kulavadhū viya.

Making oneself weighty, one abandons evil through hirī, like a respectable woman.

Một người con gái nhà lành từ bỏ ác pháp với Hirī bằng cách tôn trọng bản thân.

Paraṃ garuṃ katvā ottappena pāpaṃ jahāti vesiyā viya.

Making others weighty, one abandons evil through ottappa, like a courtesan.

Một người kỹ nữ từ bỏ ác pháp với Ottappa bằng cách tôn trọng người khác.

Ime ca pana dve dhammā lokapālakāti (a. ni. 2.9) daṭṭhabbā.

And these two qualities should be seen as guardians of the world.

Và hai pháp này nên được xem là những pháp bảo hộ thế gian.

439

467. Na lubbhanti tena, sayaṃ vā na lubbhati, alubbhanamattameva vā tanti alobho.

467. Not to be greedy by that, or one is not greedy oneself, or it is merely non-greed—that is alobho (non-greed).

467. Không tham đắm bởi nó, hoặc tự nó không tham đắm, hoặc chỉ là sự không tham đắm, vì vậy là Alobha (Vô Tham).

Adosāmohesupi eseva nayo.

The same method applies to adosa (non-hatred) and amoho (non-delusion).

Cũng vậy đối với Adosa và Amoha.

Tesu alobho ārammaṇe cittassa agedhalakkhaṇo, alaggabhāvalakkhaṇo vā kamaladale jalabindu viya.

Among these, alobho has the characteristic of the mind's non-attachment to the object, or the characteristic of being unadhering, like a drop of water on a lotus leaf.

Trong số đó, Alobha có đặc tính không ham muốn của tâm đối với đối tượng, hoặc đặc tính không bám víu, như giọt nước trên lá sen.

Apariggaharaso muttabhikkhu viya, anallīnabhāvapaccupaṭṭhāno asucimhi patitapuriso viya.

Its function is non-grasping, like a liberated monk; it appears as non-adherence, like a person fallen into filth.

Có phận sự không chiếm hữu, như một vị Tỳ-khưu đã giải thoát; hiển hiện như là sự không dính mắc, như một người rơi vào nơi ô uế.

440

468. Adoso acaṇḍikkalakkhaṇo, avirodhalakkhaṇo vā anukūlamitto viya, āghātavinayaraso, pariḷāhavinayaraso vā candanaṃ viya, sommabhāvapaccupaṭṭhāno puṇṇacando viya.

468. Adoso has the characteristic of non-fierceness, or non-opposition, like a congenial friend; its function is the removal of resentment, or the removal of fever, like sandalwood; it appears as a state of amiability, like a full moon.

468. Adosa có đặc tính không nóng nảy, hoặc đặc tính không đối kháng, như một người bạn thuận hòa; có phận sự loại bỏ sự sân hận, hoặc có phận sự loại bỏ sự bức bách, như gỗ chiên đàn; hiển hiện như là sự dịu mát, như trăng tròn.

441

469. Amoho yathāsabhāvapaṭivedhalakkhaṇo, akkhalitapaṭivedhalakkhaṇo vā kusalissāsakhittausupaṭivedho viya, visayobhāsanaraso padīpo viya.

469. Amoho has the characteristic of penetrating reality as it is, or of unerring penetration, like the penetration of an arrow shot by a skilled archer; its function is illuminating the object, like a lamp.

469. Amoha có đặc tính thấu suốt bản chất như thật, hoặc đặc tính thấu suốt không sai lầm, như mũi tên được bắn bởi người thiện xạ; có phận sự làm sáng tỏ đối tượng, như ngọn đèn.

Asammohapaccupaṭṭhāno araññagatasudesako viya.

It appears as non-confusion, like a good guide for one lost in the wilderness.

Hiển hiện như là sự không si mê, như người chỉ đường tài giỏi trong rừng.

Tayopi cete sabbakusalānaṃ mūlabhūtāti daṭṭhabbā.

And all three of these should be seen as the roots of all wholesome states.

Và cả ba pháp này nên được xem là gốc rễ của mọi thiện pháp.

442

470. Kāyassa passambhanaṃ kāyapassaddhi.

470. The tranquility of the body is kāyapassaddhi.

Sự an tịnh của thân là Kāyapassaddhi (Thân Khinh An).

Cittassa passambhanaṃ cittapassaddhi.

The tranquility of the mind is cittapassaddhi.

Sự an tịnh của tâm là Cittapassaddhi (Tâm Khinh An).

Kāyoti cettha vedanādayo tayo khandhā.

Here, by 'body' are meant the three aggregates of feeling and so forth.

Ở đây, thân là ba uẩn: thọ, tưởng, hành.

Ubhopi panetā ekato katvā kāyacittadarathavūpasamalakkhaṇā kāyacittapassaddhiyo, kāyacittadarathanimaddanarasā, kāyacittānaṃ aparipphandanasītibhāvapaccupaṭṭhānā, kāyacittapadaṭṭhānā.

Both of these, taken together, are kāyapassaddhi and cittapassaddhi, having the characteristic of calming the agitation of body and mind, having the function of suppressing the agitation of body and mind, appearing as the unagitated coolness of body and mind, and having body and mind as their proximate cause.

Cả hai pháp an tịnh thân và tâm này, khi được hợp nhất, có đặc tính làm lắng dịu sự bức bách của thân và tâm, có phận sự trấn áp sự bức bách của thân và tâm, hiển hiện như là sự bất động và mát mẻ của thân và tâm, có thân và tâm làm cận nhân.

Kāyacittānaṃ avūpasamakarauddhaccādikilesapaṭipakkhabhūtāti daṭṭhabbā.

They should be seen as opposed to defilements such as restlessness that cause the body and mind to be agitated.

Chúng nên được xem là đối nghịch với các phiền não như phóng dật, v.v., vốn gây ra sự bất an của thân và tâm.

443

Kāyassa lahubhāvo kāyalahutā.

The lightness of the body is kāyalahutā.

Sự nhẹ nhàng của thân là Kāyalahutā (Thân Khinh Khoái).

Cittassa lahubhāvo cittalahutā.

The lightness of the mind is cittalahutā.

Sự nhẹ nhàng của tâm là Cittalahutā (Tâm Khinh Khoái).

Tā kāyacittagarubhāvavūpasamalakkhaṇā, kāyacittagarubhāvanimaddanarasā, kāyacittānaṃ adandhatāpaccupaṭṭhānā, kāyacittapadaṭṭhānā.

They have the characteristic of calming the heaviness of body and mind, their function is suppressing the heaviness of body and mind, they appear as the non-sluggishness of body and mind, and their proximate cause is body and mind.

Chúng có đặc tính làm lắng dịu sự nặng nề của thân và tâm, có phận sự trấn áp sự nặng nề của thân và tâm, hiển hiện như là sự không trì trệ của thân và tâm, có thân và tâm làm cận nhân.

Kāyacittānaṃ garubhāvakarathinamiddhādikilesapaṭipakkhabhūtāti daṭṭhabbā.

They should be seen as opposed to defilements such as sloth and torpor that cause heaviness of body and mind.

Chúng nên được xem là đối nghịch với các phiền não như hôn trầm, thụy miên, v.v., vốn gây ra sự nặng nề của thân và tâm.

444

Kāyassa mudubhāvo kāyamudutā.

The pliancy of the body is kāyamudutā.

Sự mềm mại của thân là Kāyamudutā (Thân Nhu Nhuận).

Cittassa mudubhāvo cittamudutā.

The pliancy of the mind is cittamudutā.

Sự mềm mại của tâm là Cittamudutā (Tâm Nhu Nhuận).

Tā kāyacittatthambhavūpasamalakkhaṇā, kāyacittathaddhabhāvanimaddanarasā, appaṭighātapaccupaṭṭhānā, kāyacittapadaṭṭhānā.

They have the characteristic of calming the rigidity of body and mind, their function is suppressing the stubbornness of body and mind, they appear as non-resistance, and their proximate cause is body and mind.

Chúng có đặc tính làm lắng dịu sự cứng nhắc của thân và tâm, có phận sự trấn áp sự cứng nhắc của thân và tâm, hiển hiện như là sự không đối kháng, có thân và tâm làm cận nhân.

Kāyacittānaṃ thaddhabhāvakaradiṭṭhimānādikilesapaṭipakkhabhūtāti daṭṭhabbā.

They should be seen as opposed to defilements such as wrong views and conceit that cause stubbornness of body and mind.

Chúng nên được xem là đối nghịch với các phiền não như tà kiến, ngã mạn, v.v., vốn gây ra sự cứng nhắc của thân và tâm.

445

Kāyassa kammaññabhāvo kāyakammaññatā.

The wieldiness of the body is kāyakammaññatā.

Sự thích nghi của thân là Kāyakammaññatā (Thân Thích Nghi).

Cittassa kammaññabhāvo cittakammaññatā.

The wieldiness of the mind is cittakammaññatā.

Sự thích nghi của tâm là Cittakammaññatā (Tâm Thích Nghi).

Tā kāyacittākammaññabhāvavūpasamalakkhaṇā, kāyacittākammaññabhāvanimaddanarasā, kāyacittānaṃ ārammaṇakaraṇasampattipaccupaṭṭhānā, kāyacittapadaṭṭhānā.

They have the characteristic of calming the unwieldiness of body and mind, their function is suppressing the unwieldiness of body and mind, they appear as the success in taking the object for body and mind, and their proximate cause is body and mind.

Chúng có đặc tính làm lắng dịu sự không thích nghi của thân và tâm, có phận sự trấn áp sự không thích nghi của thân và tâm, hiển hiện như là sự thành tựu trong việc nắm giữ đối tượng của thân và tâm, có thân và tâm làm cận nhân.

Kāyacittānaṃ akammaññabhāvakarāvasesanīvaraṇādipaṭipakkhabhūtā, pasādanīyavatthūsu pasādāvahā, hitakiriyāsu viniyogakkhamabhāvāvahā suvaṇṇavisuddhi viyāti daṭṭhabbā.

They should be seen as opposed to the remaining hindrances and other defilements that cause unwieldiness of body and mind, bringing about clarity in inspiring objects, and bringing about suitability for engagement in beneficial actions, like the purification of gold.

Chúng nên được xem là đối nghịch với các triền cái còn lại, v.v., vốn gây ra sự không thích nghi của thân và tâm; chúng mang lại sự thanh tịnh trong các đối tượng đáng tịnh tín, và mang lại khả năng ứng dụng trong các hành động hữu ích, như sự tinh khiết của vàng.

446

Kāyassa pāguññabhāvo kāyapāguññatā.

The proficiency of the body is kāyapāguññatā.

Sự thành thạo của thân là Kāyapāguññatā (Thân Thành Thạo).

Cittassa pāguññabhāvo cittapāguññatā.

The proficiency of the mind is cittapāguññatā.

Sự thành thạo của tâm là Cittapāguññatā (Tâm Thành Thạo).

Tā kāyacittānaṃ agelaññabhāvalakkhaṇā, kāyacittagelaññanimaddanarasā, nirādīnavapaccupaṭṭhānā, kāyacittapadaṭṭhānā.

They have the characteristic of the non-affliction of body and mind, their function is suppressing the affliction of body and mind, they appear as blamelessness, and their proximate cause is body and mind.

Chúng có đặc tính không bệnh hoạn của thân và tâm, có phận sự trấn áp sự bệnh hoạn của thân và tâm, hiển hiện như là sự vô khuyết, có thân và tâm làm cận nhân.

Kāyacittānaṃ gelaññakaraasaddhiyādipaṭipakkhabhūtāti daṭṭhabbā.

They should be seen as opposed to unfaithfulness and other defilements that cause affliction of body and mind.

Chúng nên được xem là đối nghịch với các pháp bất thiện như vô tín, v.v., vốn gây ra sự bệnh hoạn của thân và tâm.

447

Kāyassa ujukabhāvo kāyujukatā.

The rectitude of the body is kāyujukatā.

Sự ngay thẳng của thân là Kāyujukatā (Thân Chánh Trực).

Cittassa ujukabhāvo cittujukatā.

The rectitude of the mind is cittujukatā.

Sự ngay thẳng của tâm là Cittujukatā (Tâm Chánh Trực).

Tā kāyacittaajjavalakkhaṇā, kāyacittakuṭilabhāvanimaddanarasā, ajimhatāpaccupaṭṭhānā, kāyacittapadaṭṭhānā.

They have the characteristic of the straightforwardness of body and mind, their function is suppressing the crookedness of body and mind, they appear as honesty, and their proximate cause is body and mind.

Chúng có đặc tính ngay thẳng của thân và tâm, có phận sự trấn áp sự cong vẹo của thân và tâm, hiển hiện như là sự không quanh co, có thân và tâm làm cận nhân.

Kāyacittānaṃ kuṭilabhāvakaramāyāsāṭheyyādipaṭipakkhabhūtāti daṭṭhabbā.

They should be seen as opposed to deceit, craftiness, and other defilements that cause crookedness of body and mind.

Chúng nên được xem là đối nghịch với các phiền não như giả dối, xảo trá, v.v., vốn gây ra sự cong vẹo của thân và tâm.

448

471. Chandoti kattukāmatāyetaṃ adhivacanaṃ.

471. Chando (intention) is a designation for the desire to act.

471. Chanda là tên gọi của sự mong muốn hành động.

Tasmā so kattukāmatālakkhaṇo chando, ārammaṇapariyesanaraso, ārammaṇena atthikatāpaccupaṭṭhāno, tadevassa padaṭṭhānaṃ.

Therefore, this chando has the characteristic of the desire to act, its function is seeking the object, it appears as being interested in the object, and that very object is its proximate cause.

Vì vậy, Chanda ấy có đặc tính mong muốn hành động, có phận sự tìm kiếm đối tượng, hiển hiện như là sự quan tâm đến đối tượng, và chính đối tượng là cận nhân của nó.

Ārammaṇaggahaṇe ayaṃ cetaso hatthappasāraṇaṃ viya daṭṭhabbo.

In grasping an object, it should be seen as the mind's stretching out its hand.

Trong việc nắm giữ đối tượng, Chanda này nên được xem như sự vươn tay của tâm.

449

472. Adhimuccanaṃ adhimokkho.

472. Deciding is adhimokkho (resolution).

472. Sự quyết định là Adhimokkha.

So sanniṭṭhānalakkhaṇo, asaṃsappanaraso, nicchayapaccupaṭṭhāno, sanniṭṭheyyadhammapadaṭṭhāno, ārammaṇe niccalabhāvena indakhīlo viya daṭṭhabbo.

It has the characteristic of determination, its function is not wavering, it appears as certainty, its proximate cause is the object to be decided upon, and it should be seen as a door-post firmly fixed in the object.

Adhimokkha ấy có đặc tính xác định, có phận sự không dao động, hiển hiện như là sự quyết đoán, có pháp cần xác định làm cận nhân, nên được xem như cột trụ vững chắc trong đối tượng với sự kiên định.

450

473. Kiriyā kāro.

Doing is making.

473. Hành động là sự làm.

Manamhi kāro manasikāro.

Making in the mind is manasikāro (attention).

Sự làm trong tâm là Manasikāra.

Purimamanato visadisamanaṃ karotītipi manasikāro.

Manasikāro also means making the mind different from the previous mind.

Manasikāra cũng có nghĩa là làm cho tâm khác biệt với tâm trước đó.

Svāyaṃ ārammaṇapaṭipādako, vīthipaṭipādako, javanapaṭipādakoti tippakāro.

This (manasikāra) is of three kinds: the presenter of the object, the presenter of the thought-process, and the presenter of the impulsion.

Manasikāra này có ba loại: dẫn dắt đối tượng, dẫn dắt lộ trình, và dẫn dắt tốc hành.

451

Tattha ārammaṇapaṭipādako manamhi kāroti manasikāro.

Among these, ārammaṇapaṭipādako (the presenter of the object) is manasikāro because it "makes" (directs) in the mind.

Trong đó, dẫn dắt đối tượng là sự làm trong tâm, nên gọi là Manasikāra.

So sāraṇalakkhaṇo, sampayuttānaṃ ārammaṇe saṃyojanaraso, ārammaṇābhimukhabhāvapaccupaṭṭhāno, ārammaṇapadaṭṭhāno.

It has the characteristic of directing, its function is joining the associated phenomena to the object, it appears as being directed towards the object, and its proximate cause is the object.

Nó có đặc tính hướng dẫn, có phận sự kết nối các pháp tương ưng với đối tượng, hiển hiện như là sự hướng về đối tượng, có đối tượng làm cận nhân.

Saṅkhārakkhandhapariyāpanno, ārammaṇapaṭipādakattena sampayuttānaṃ sārathi viya daṭṭhabbo.

It is included in the aggregate of mental formations, and by being the presenter of the object, it should be seen as a charioteer for the associated phenomena.

Nó thuộc về hành uẩn, nên được xem như người đánh xe dẫn dắt các pháp tương ưng bằng cách dẫn dắt đối tượng.

Vīthipaṭipādakoti pana pañcadvārāvajjanassetaṃ adhivacanaṃ.

Vīthipaṭipādako (the presenter of the thought-process) is a designation for the five-door adverting consciousness.

Còn dẫn dắt lộ trình là tên gọi của ngũ môn hướng tâm.

Javanapaṭipādakoti manodvārāvajjanassetaṃ adhivacanaṃ.

Javanapaṭipādako (the presenter of the impulsion) is a designation for the mind-door adverting consciousness.

Dẫn dắt tốc hành là tên gọi của ý môn hướng tâm.

Na te idha adhippetā.

These are not intended here.

Những điều đó không được đề cập ở đây.

452

474. Tesu dhammesu majjhattatā tatramajjhattatā.

474. Impartiality among those qualities is tatramajjhattatā (equanimity).

474. Sự trung lập đối với các pháp ấy là Tatramajjhattatā (Xả Vô Lượng Tâm).

Sā cittacetasikānaṃ samavāhitalakkhaṇā, ūnādhikatānivāraṇarasā, pakkhapātupacchedanarasā vā, majjhattabhāvapaccupaṭṭhānā, cittacetasikānaṃ ajjhupekkhanabhāvena samappavattānaṃ ājānīyānaṃ ajjhupekkhakasārathi viya daṭṭhabbā.

It has the characteristic of bearing equally the consciousness and mental factors, its function is preventing excess or deficiency, or its function is cutting off partiality, it appears as a neutral state, and it should be seen as a charioteer who is indifferent to thoroughbred horses that proceed equally without falling short or exceeding.

Nó có đặc tính giữ cho tâm và các tâm sở tương ưng được cân bằng, có phận sự ngăn chặn sự thiếu sót và dư thừa, hoặc có phận sự cắt đứt sự thiên vị, hiển hiện như là sự trung lập, nên được xem như người đánh xe xả bỏ những con ngựa tốt đang chạy cân bằng mà không thiếu cũng không thừa.

453

Karuṇāmuditā ca brahmavihāraniddese (visuddhi. 1.262) vuttanayeneva veditabbā.

Karuṇā and Muditā should be understood in the manner stated in the explanation of the Brahmavihāras.

Karuṇā (Bi) và Muditā (Hỷ) nên được hiểu theo cách đã nói trong phần trình bày về Tứ Vô Lượng Tâm.

Kevalañhi tā appanāppattā rūpāvacarā, imā kāmāvacarāti ayameva viseso.

The only difference is that those (karuṇā and muditā) that attain absorption belong to the rūpavacara (fine-material sphere), while these (here) belong to the kāmāvacara (sense-sphere).

Chỉ có sự khác biệt là những pháp ấy đạt đến định (appanā) và thuộc về sắc giới (rūpāvacara), còn những pháp này thuộc về dục giới (kāmāvacara).

454

Keci pana mettupekkhāyopi aniyatesu icchanti, taṃ na gahetabbaṃ.

But some desire mettā and upekkhā among the unassigned mental factors; this should not be accepted.

Tuy nhiên, một số người lại muốn xem từ ái và xả là các tâm sở bất định, nhưng điều đó không nên chấp nhận.

Atthato hi adosoyeva mettā, tatramajjhattupekkhāyeva upekkhāti.

For in the ultimate sense, non-aversion (adosa) itself is mettā, and equanimity in regard to that is upekkhā.

Vì, xét về bản chất, không sân hận (adosa) chính là từ ái (mettā), và sự quân bình trong đó (tatramajjhattatā) chính là xả (upekkhā).

455

475. Kāyaduccaritato virati kāyaduccaritavirati.

475. Abstaining from bodily misconduct is bodily misconduct abstinence (kāyaduccaritavirati).

475. Sự kiêng cữ khỏi ác hạnh thân (kāyaduccarita) là kāyaduccaritavirati (kiêng cữ ác hạnh thân).

Esa nayo sesāsupi.

The same method applies to the remaining ones.

Tương tự cho các điều còn lại.

Lakkhaṇādito panetā tissopi kāyaduccaritādivatthūnaṃ avītikkamalakkhaṇā, amaddanalakkhaṇāti vuttaṃ hoti.

From the perspective of their characteristics, these three (abstinence factors) have the characteristic of not transgressing, and the characteristic of not trampling upon, the objects of bodily misconduct and so forth; thus it is said.

Tuy nhiên, xét về đặc tính, cả ba điều này có đặc tính là không vi phạm các đối tượng của ác hạnh thân, v.v., tức là không chà đạp lên chúng.

Kāyaduccaritādivatthuto saṅkocanarasā, akiriyapaccupaṭṭhānā, saddhāhirottappaappicchatādiguṇapadaṭṭhānā, pāpakiriyato cittassa vimukhabhāvabhūtāti daṭṭhabbā.

They should be understood as having the function of withdrawing from objects of bodily misconduct and so forth, appearing as non-performance, having faith (saddhā), shame (hiri), moral dread (ottappa), fewness of wishes (appicchatā), and other virtues as their proximate cause, and representing the mind's turning away from evil actions.

Nên hiểu rằng chúng có chức năng co rút khỏi đối tượng của ác hạnh thân, v.v., biểu hiện là không hành động, và nguyên nhân gần là các phẩm chất như đức tin (saddhā), hổ thẹn (hiri), ghê sợ (ottappa), ít dục (appicchatā), v.v., và chúng là trạng thái tâm quay lưng lại với hành động xấu ác.

456

476. Iti imeva chattiṃsa saṅkhārā paṭhamena kāmāvacarakusalaviññāṇena sampayogaṃ gacchantīti veditabbā.

476. Thus, these thirty-six mental formations (saṅkhārā) are to be understood as being conjoined with the first sensuous wholesome consciousness.

476. Như vậy, ba mươi sáu hành này cần được hiểu là tương ưng với tâm thiện dục giới thứ nhất.

Yathā ca paṭhamena, evaṃ dutiyenāpi.

And just as with the first, so too with the second.

Và cũng như với tâm thứ nhất, tương tự với tâm thứ hai.

Sasaṅkhārabhāvamattameva hettha viseso.

The only distinction here is its being accompanied by volition (sasaṅkhāra).

Ở đây, điểm khác biệt chỉ là trạng thái hữu tác động (sasaṅkhārabhāva) của nó.

457

Tatiyena pana ṭhapetvā amohaṃ avasesā veditabbā.

With the third, however, all are to be understood except non-delusion (amoha).

Tuy nhiên, với tâm thứ ba, trừ vô si (amoha), các hành còn lại cần được hiểu là tương ưng.

Tathā catutthena.

Likewise with the fourth.

Tương tự với tâm thứ tư.

Sasaṅkhārabhāvamattameva hettha viseso.

The only distinction here is its being accompanied by volition.

Ở đây, điểm khác biệt chỉ là trạng thái hữu tác động của nó.

458

Paṭhame vuttesu pana ṭhapetvā pītiṃ avasesā pañcamena sampayogaṃ gacchanti.

From those mentioned in the first (consciousness), all are conjoined with the fifth, except for joy (pīti).

Tuy nhiên, trong số các hành được nêu ở tâm thứ nhất, trừ hỷ (pīti), các hành còn lại tương ưng với tâm thứ năm.

Yathā ca pañcamena, evaṃ chaṭṭhenāpi.

And just as with the fifth, so too with the sixth.

Và cũng như với tâm thứ năm, tương tự với tâm thứ sáu.

Sasaṅkhārabhāvamattameva hettha viseso.

The only distinction here is its being accompanied by volition.

Ở đây, điểm khác biệt chỉ là trạng thái hữu tác động của nó.

Sattamena ca pana ṭhapetvā amohaṃ avasesā veditabbā.

And with the seventh, all are to be understood except non-delusion.

Và với tâm thứ bảy, trừ vô si, các hành còn lại cần được hiểu là tương ưng.

Tathā aṭṭhamena.

Likewise with the eighth.

Tương tự với tâm thứ tám.

Sasaṅkhārabhāvamattameva hettha viseso.

The only distinction here is its being accompanied by volition.

Ở đây, điểm khác biệt chỉ là trạng thái hữu tác động của nó.

459

Paṭhame vuttesu ṭhapetvā viratittayaṃ sesā rūpāvacarakusalesu paṭhamena sampayogaṃ gacchanti.

From those mentioned in the first (consciousness), all are conjoined with the first rūpāvacara wholesome consciousness, except for the three abstinences (virati).

Trong số các hành được nêu ở tâm thứ nhất, trừ ba giới (viratittaya), các hành còn lại tương ưng với tâm thiện sắc giới thứ nhất.

Dutiyena tato vitakkavajjā.

With the second, those devoid of initial application (vitakka).

Với tâm thứ hai, trừ tầm (vitakka) khỏi các hành đó.

Tatiyena tato vicāravajjā.

With the third, those devoid of sustained application (vicāra).

Với tâm thứ ba, trừ tứ (vicāra) khỏi các hành đó.

Catutthena tato pītivajjā.

With the fourth, those devoid of joy (pīti).

Với tâm thứ tư, trừ hỷ khỏi các hành đó.

Pañcamena tato aniyatesu karuṇāmuditāvajjā.

With the fifth, from the unassigned mental factors, those devoid of compassion (karuṇā) and appreciative joy (muditā).

Với tâm thứ năm, trừ bi (karuṇā) và hỷ (muditā) trong các hành bất định khỏi các hành đó.

Teyeva catūsu āruppakusalesu.

The same apply to the four immaterial wholesome consciousnesses (āruppa kusala).

Chính các hành đó tương ưng với bốn tâm thiện vô sắc giới (āruppakusala).

Arūpāvacarabhāvoyeva hi ettha viseso.

The only distinction here is their being of the immaterial sphere (arūpāvacara).

Vì ở đây, điểm khác biệt chỉ là trạng thái vô sắc giới.

460

Lokuttaresu paṭhamajjhānike tāva maggaviññāṇe paṭhamarūpāvacaraviññāṇe vuttanayena, dutiyajjhānikādibhede dutiyarūpāvacaraviññāṇādīsu vuttanayeneva veditabbā.

Among the supramundane (lokuttara) consciousnesses, in the first jhāna-associated path-consciousness, they should be understood in the same way as in the first rūpāvacara consciousness; and in the second jhāna-associated and so forth, in the same way as in the second rūpāvacara consciousnesses and so forth.

Trong các tâm siêu thế (lokuttara), các hành tương ưng với tâm đạo (maggaviññāṇa) thuộc thiền thứ nhất cần được hiểu theo cách đã nêu cho tâm sắc giới thứ nhất, và các hành thuộc thiền thứ hai, v.v., cần được hiểu theo cách đã nêu cho tâm sắc giới thứ hai, v.v.

Karuṇāmuditānaṃ pana abhāvo, niyataviratitā, lokuttaratā cāti ayamettha viseso.

However, the absence of compassion and appreciative joy, the definiteness of abstinences (niyataviratitā), and their supramundane nature are the distinctions here.

Ở đây, điểm khác biệt là sự vắng mặt của bi và hỷ, tính chất giới hạn của ba giới, và tính chất siêu thế.

Evaṃ tāva kusalāyeva saṅkhārā veditabbā.

Thus, the wholesome mental formations (kusalā saṅkhārā) are to be understood.

Như vậy, các hành thiện cần được hiểu.

461

477. Akusalesu lobhamūle paṭhamākusalasampayuttā tāva niyatā sarūpena āgatā terasa, yevāpanakā cattāroti sattarasa.

477. Among the unwholesome (akusala) consciousnesses, for those rooted in greed (lobhamūla), seventeen mental formations are conjoined with the first unwholesome consciousness: thirteen are constant (niyata) and appear in their own nature, and four are occasional (yevāpanaka).

477. Trong các tâm bất thiện (akusala), với tâm tham căn (lobhamūla) thứ nhất, có mười bảy hành tương ưng: mười ba hành cố định (niyata) xuất hiện với bản chất riêng của chúng, và bốn hành tùy duyên (yevāpanaka).

Tattha phasso, cetanā, vitakko, vicāro, pīti, vīriyaṃ, jīvitaṃ, samādhi, ahirikaṃ, anottappaṃ, lobho, moho, micchādiṭṭhīti ime sarūpena āgatā terasa (dha. sa. 365; dha. sa. aṭṭha. 365).

Among these, contact (phassa), volition (cetanā), initial application (vitakka), sustained application (vicāra), joy (pīti), energy (vīriya), psychic life (jīvita), concentration (samādhi), shamelessness (ahirika), lack of moral dread (anottappa), greed (lobha), delusion (moha), and wrong view (micchādiṭṭhi) — these thirteen appear in their own nature.

Trong số đó, xúc (phassa), tư (cetanā), tầm (vitakka), tứ (vicāra), hỷ (pīti), tinh tấn (vīriya), mạng căn (jīvita), định (samādhi), vô tàm (ahirika), vô quý (anottappa), tham (lobha), si (moha), tà kiến (micchādiṭṭhi) – mười ba hành này xuất hiện với bản chất riêng của chúng.

Chando, adhimokkho, uddhaccaṃ, manasikāroti ime yevāpanakā cattāro (dha. sa. aṭṭha. 365).

Desire-to-act (chanda), decision (adhimokkha), restlessness (uddhacca), and attention (manasikāra) — these four are occasional.

Dục (chanda), thắng giải (adhimokkha), trạo cử (uddhacca), tác ý (manasikāra) – bốn hành này là tùy duyên.

462

478. Tattha na hiriyatīti ahiriko.

478. Among these, one who feels no shame is shameless (ahiriko).

478. Trong số đó, không hổ thẹn là ahirika (vô tàm).

Ahirikassa bhāvo ahirikaṃ.

The state of being shameless is shamelessness (ahirikaṃ).

Trạng thái vô tàm là ahirikaṃ.

Na otappatīti anottappaṃ.

One who feels no moral dread is without moral dread (anottappaṃ).

Không ghê sợ là anottappaṃ (vô quý).

Tesu ahirikaṃ kāyaduccaritādīhi ajigucchanalakkhaṇaṃ, alajjālakkhaṇaṃ vā.

Among these, shamelessness has the characteristic of not being disgusted by bodily misconduct and so forth, or the characteristic of not feeling shame.

Trong số đó, vô tàm có đặc tính là không ghê tởm các ác hạnh thân, v.v., hoặc có đặc tính là không xấu hổ.

Anottappaṃ teheva asārajjalakkhaṇaṃ, anuttāsalakkhaṇaṃ vā.

Lack of moral dread has the characteristic of not being afraid of the same (bodily misconduct, etc.), or the characteristic of not being terrified.

Vô quý có đặc tính là không ghê sợ những điều đó, hoặc có đặc tính là không lo sợ.

Ayamettha saṅkhepo.

This is a summary here.

Đây là tóm tắt.

Vitthāro pana hirottappānaṃ vuttapaṭipakkhavasena veditabbo.

The detailed explanation should be understood in terms of the opposites of shame (hiri) and moral dread (ottappa), as previously stated.

Sự trình bày chi tiết cần được hiểu theo nghĩa đối lập với tàm và quý đã nêu.

463

479. Lubbhanti tena, sayaṃ vā lubbhati, lubbhanamattameva vā tanti lobho.

479. That by which (beings) are greedy, or that which itself is greedy, or merely the state of being greedy—this is greed (lobha).

479. Do đó mà chúng tham đắm, hoặc tự mình tham đắm, hoặc chỉ là sự tham đắm – đó là tham (lobha).

Muyhanti tena, sayaṃ vā muyhati, muyhanamattameva vā tanti moho.

That by which (beings) are deluded, or that which itself is deluded, or merely the state of being deluded—this is delusion (moha).

Do đó mà chúng mê mờ, hoặc tự mình mê mờ, hoặc chỉ là sự mê mờ – đó là si (moha).

Tesu lobho ārammaṇaggahaṇalakkhaṇo makkaṭālepo viya, abhisaṅgaraso tattakapāle khittamaṃsapesi viya.

Among these, greed has the characteristic of clinging to an object, like monkey glue; its function is attachment, like a piece of meat thrown on a hot plate.

Trong số đó, tham có đặc tính là bám víu vào đối tượng, như nhựa cây bắt khỉ.

Apariccāgapaccupaṭṭhāno telañjanarāgo viya.

It appears as non-relinquishment, like an oil stain.

Có chức năng bám chặt, như miếng thịt bị ném vào chảo nóng. Biểu hiện là không từ bỏ, như vết dầu mỡ.

Saṃyojaniyadhammesu assādadassanapadaṭṭhāno.

Its proximate cause is seeing enjoyment in things that bind.

Nguyên nhân gần là thấy sự thỏa mãn trong các pháp trói buộc.

Taṇhānadībhāvena vaḍḍhamāno sīghasotā nadī iva mahāsamuddaṃ apāyameva gahetvā gacchatīti daṭṭhabbo.

It should be understood that, growing in the manner of the river of craving (taṇhā), it carries beings to the states of woe (apāya) just as a swiftly flowing river carries anything that falls into it to the great ocean.

Nên hiểu rằng nó tăng trưởng như dòng sông ái (taṇhā), và như con sông chảy xiết mang theo mọi thứ đổ vào đại dương, nó cũng mang chúng sinh đến các cõi khổ (apāya).

464

480. Moho cittassa andhabhāvalakkhaṇo, aññāṇalakkhaṇo vā, asampaṭivedharaso, ārammaṇasabhāvacchādanaraso vā, asammāpaṭipattipaccupaṭṭhāno, andhakārapaccupaṭṭhāno vā, ayonisomanasikārapadaṭṭhāno, sabbākusalānaṃ mūlanti daṭṭhabbo.

480. Delusion has the characteristic of mental blindness, or the characteristic of ignorance; its function is non-penetration, or the function of concealing the nature of the object; it appears as wrong practice, or it appears as darkness; its proximate cause is unwise attention (ayoniso manasikāra); it should be understood as the root of all unwholesome states.

480. Si có đặc tính là sự mù quáng của tâm, hoặc đặc tính là vô minh; có chức năng là không thể thấu hiểu đúng đắn, hoặc có chức năng che giấu bản chất của đối tượng; biểu hiện là hành động sai lầm, hoặc biểu hiện là bóng tối; nguyên nhân gần là sự tác ý không như lý (ayoniso manasikāra); nên hiểu rằng nó là cội rễ của tất cả các pháp bất thiện.

465

481. Micchā passanti tāya, sayaṃ vā micchā passati, micchādassanamattaṃ vā esāti micchādiṭṭhi.

481. That by which (beings) see wrongly, or that which itself sees wrongly, or merely the state of wrong seeing—this is wrong view (micchādiṭṭhi).

481. Do đó mà chúng thấy sai, hoặc tự mình thấy sai, hoặc chỉ là sự thấy sai – đó là tà kiến (micchādiṭṭhi).

Sā ayoniso abhinivesalakkhaṇā, parāmāsarasā, micchābhinivesapaccupaṭṭhānā, ariyānaṃ adassanakāmatādipadaṭṭhānā, paramaṃ vajjanti daṭṭhabbā.

It has the characteristic of uncritical attachment (ayoniso abhinivesa), the function of clinging, appears as wrong attachment, has the desire not to see noble ones (ariyā) as its proximate cause, and should be understood as the greatest fault.

Nên hiểu rằng nó có đặc tính là sự cố chấp không như lý, có chức năng là sự bám víu sai lầm, biểu hiện là sự cố chấp sai lầm, nguyên nhân gần là sự không muốn thấy các bậc Thánh, v.v., và nó là tội lỗi tối thượng.

466

482. Uddhatabhāvo uddhaccaṃ.

482. The state of being agitated is restlessness (uddhaccaṃ).

482. Trạng thái trạo cử là trạo cử (uddhacca).

Taṃ avūpasamalakkhaṇaṃ vātābhighātacalajalaṃ viya, anavaṭṭhānarasaṃ vātābhighātacaladhajapaṭākā viya, bhantattapaccupaṭṭhānaṃ pāsāṇābhighātasamuddhatabhasmaṃ viya, cetaso avūpasame ayonisomanasikārapadaṭṭhānaṃ, cittavikkhepoti daṭṭhabbaṃ.

It has the characteristic of unquelled agitation, like water stirred by the wind; its function is instability, like a banner or flag fluttering in the wind; it appears as distraction, like ash scattered by a stone impact; its proximate cause is unwise attention regarding the unquelled state of mind; it should be understood as mental dispersion.

Nên hiểu rằng nó có đặc tính là không an tịnh, như nước bị gió lay động; có chức năng là không ổn định, như cờ phướn bị gió thổi bay; biểu hiện là sự bối rối, như tro bụi bị gió thổi tung lên khi va vào đá; nguyên nhân gần là sự tác ý không như lý trong sự không an tịnh của tâm, và nó là sự phân tán của tâm.

Sesā kusale vuttanayeneva veditabbā.

The rest should be understood in the same way as mentioned for wholesome states.

Các hành còn lại cần được hiểu theo cách đã nêu trong các tâm thiện.

Akusalabhāvoyeva hi akusalabhāvena ca lāmakattaṃ etesaṃ tehi viseso.

Indeed, the unwholesome nature and the vileness due to their unwholesome nature are what distinguish them from the wholesome states.

Điểm khác biệt của chúng so với các hành thiện chỉ là trạng thái bất thiện và sự xấu xa do trạng thái bất thiện đó.

467

483. Iti ime sattarasa saṅkhārā paṭhamena akusalaviññāṇena sampayogaṃ gacchantīti veditabbā.

483. Thus, these seventeen mental formations are to be understood as being conjoined with the first unwholesome consciousness.

483. Như vậy, mười bảy hành này cần được hiểu là tương ưng với tâm bất thiện thứ nhất.

Yathā ca paṭhamena, evaṃ dutiyenāpi.

And just as with the first, so too with the second.

Và cũng như với tâm thứ nhất, tương tự với tâm thứ hai.

Sasaṅkhāratā panettha thinamiddhassa ca aniyatatā viseso.

The distinction here is its being accompanied by volition (sasaṅkhāratā) and the indeterminacy (aniyatatā) of sloth (thina) and torpor (middha).

Ở đây, điểm khác biệt là trạng thái hữu tác động của nó và tính bất định của hôn trầm (thina) và thụy miên (middha).

468

Tattha thinanatā thinaṃ.

Among these, the state of being sluggish is sloth (thinaṃ).

Trong số đó, trạng thái hôn trầm là hôn trầm (thina).

Middhanatā middhaṃ.

The state of being torpid is torpor (middhaṃ).

Trạng thái thụy miên là thụy miên (middha).

Anussāhasaṃhananatā asattivighāto cāti attho.

This means the state of being without energy and stagnant, and the obstruction of capacity.

Nghĩa là sự co rút do thiếu tinh tấn và sự suy yếu do bất lực.

Thinañca middhañca thinamiddhaṃ.

Sloth and torpor are sloth and torpor (thinamiddhaṃ).

Hôn trầm và thụy miên là thina-middha (hôn trầm thụy miên).

Tattha thinaṃ anussāhalakkhaṇaṃ, vīriyavinodanarasaṃ, saṃsīdanapaccupaṭṭhānaṃ.

Among these, sloth has the characteristic of being without energy, the function of dispelling energy, and appears as a sinking down.

Trong số đó, hôn trầm có đặc tính là thiếu tinh tấn, có chức năng làm suy yếu tinh tấn, biểu hiện là sự chùng xuống.

Middhaṃ akammaññatālakkhaṇaṃ, onahanarasaṃ, līnatāpaccupaṭṭhānaṃ, pacalāyikāniddāpaccupaṭṭhānaṃ vā.

Torpor has the characteristic of unfitness for work, the function of enveloping, appears as sluggishness, or appears as drowsy sleep.

Thụy miên có đặc tính là không thích hợp cho công việc, có chức năng che lấp, biểu hiện là sự trì trệ, hoặc biểu hiện là sự buồn ngủ lơ mơ.

Ubhayampi arativijambhikādīsu ayonisomanasikārapadaṭṭhānaṃ.

Both (sloth and torpor) have unwise attention as their proximate cause in cases of disinterest, yawning, and so forth.

Cả hai đều có nguyên nhân gần là sự tác ý không như lý trong các trường hợp như không hoan hỷ, ngáp vặt, v.v.

469

Tatiyena paṭhame vuttesu ṭhapetvā micchādiṭṭhiṃ avasesā veditabbā.

With the third, from those mentioned in the first, all are to be understood except wrong view (micchādiṭṭhi).

Với tâm thứ ba, trừ tà kiến trong số các hành đã nêu ở tâm thứ nhất, các hành còn lại cần được hiểu là tương ưng.

Māno panettha aniyato hoti.

Here, however, conceit (māna) is indeterminate.

Ở đây, mạn (māna) là bất định.

Ayaṃ viseso, so uṇṇatilakkhaṇo, sampaggaharaso, ketukamyatāpaccupaṭṭhāno, diṭṭhivippayuttalobhapadaṭṭhāno, ummādo viya daṭṭhabbo.

This is the distinction: it has the characteristic of haughtiness, the function of self-exaltation, appears as desiring to be like a banner, has greed disjoined from wrong view as its proximate cause, and should be understood as a form of madness.

Đây là điểm khác biệt. Mạn có đặc tính là sự kiêu căng, có chức năng là sự tự tôn, biểu hiện là sự mong muốn được làm biểu tượng, nguyên nhân gần là tham không tương ưng với tà kiến, nên được xem như sự điên rồ.

470

Catutthena dutiye vuttesu ṭhapetvā micchādiṭṭhiṃ avasesā veditabbā.

With the fourth, from those mentioned in the second, all are to be understood except wrong view.

Với tâm thứ tư, trừ tà kiến trong số các hành đã nêu ở tâm thứ hai, các hành còn lại cần được hiểu là tương ưng.

Etthāpi ca māno aniyatesu hotiyeva.

Here too, conceit is among the indeterminate mental factors.

Ở đây, mạn cũng là bất định.

Paṭhame vuttesu pana ṭhapetvā pītiṃ avasesā pañcamena sampayogaṃ gacchanti.

However, from those mentioned in the first, all are conjoined with the fifth, except for joy.

Tuy nhiên, trong số các hành đã nêu ở tâm thứ nhất, trừ hỷ, các hành còn lại tương ưng với tâm thứ năm.

Yathā ca pañcamena, evaṃ chaṭṭhenāpi.

And just as with the fifth, so too with the sixth.

Và cũng như với tâm thứ năm, tương tự với tâm thứ sáu.

Sasaṅkhāratā panettha thinamiddhassa ca aniyatabhāvo viseso.

The distinction here is its being accompanied by volition and the indeterminate nature of sloth and torpor.

Ở đây, điểm khác biệt là trạng thái hữu tác động của nó và tính bất định của hôn trầm thụy miên.

Sattamena pañcame vuttesu ṭhapetvā diṭṭhiṃ avasesā veditabbā.

With the seventh, from those mentioned in the fifth, all are to be understood except (wrong) view.

Với tâm thứ bảy, trừ tà kiến trong số các hành đã nêu ở tâm thứ năm, các hành còn lại cần được hiểu là tương ưng.

Māno panettha aniyato hoti.

Here, conceit is indeterminate.

Ở đây, mạn là bất định.

Aṭṭhamena chaṭṭhe vuttesu ṭhapetvā diṭṭhiṃ avasesā veditabbā.

With the eighth, from those mentioned in the sixth, all are to be understood except (wrong) view.

Với tâm thứ tám, trừ tà kiến trong số các hành đã nêu ở tâm thứ sáu, các hành còn lại cần được hiểu là tương ưng.

Etthāpi ca māno aniyatesu hotiyevāti.

Here too, conceit is among the indeterminate mental factors.

Ở đây, mạn cũng là bất định.

471

484. Dosamūlesu pana dvīsu paṭhamasampayuttā tāva niyatā sarūpena āgatā ekādasa, yevāpanakā cattāro, aniyatā tayoti aṭṭhārasa.

484. In the two consciousnesses rooted in aversion (dosamūla), eighteen mental formations are conjoined with the first: eleven are constant and appear in their own nature, four are occasional, and three are indeterminate.

484. Tuy nhiên, trong hai tâm sân căn (dosamūla), với tâm tương ưng thứ nhất, có mười tám hành: mười một hành cố định xuất hiện với bản chất riêng của chúng, bốn hành tùy duyên, và ba hành bất định.

Tattha phasso, cetanā, vitakko, vicāro, vīriyaṃ, jīvitaṃ, samādhi, ahirikaṃ, anoppattaṃ, doso, mohoti ime sarūpena āgatā ekādasa (dha. sa. 413; dha. sa. aṭṭha. 413).

Among them, contact, volition, initial application, sustained application, effort, life faculty, concentration, shamelessness, lack of moral dread, hatred, and delusion—these eleven have arisen in their own nature.

Trong đó, xúc (phasso), tư (cetanā), tầm (vitakko), tứ (vicāro), tinh tấn (vīriyaṃ), mạng quyền (jīvitaṃ), định (samādhi), vô tàm (ahirikaṃ), vô quý (anottappaṃ), sân (doso), si (moho)—mười một pháp này hiện hữu theo tự tướng.

Chando, adhimokkho, uddhaccaṃ, manasikāroti ime yevāpanakā cattāro (dha. sa. aṭṭha. 413).

Desire-to-act, decision, restlessness, and attention—these four are additional.

Dục (chando), thắng giải (adhimokkho), trạo cử (uddhaccaṃ), tác ý (manasikāro)—bốn pháp này là những pháp tùy thuộc.

Issā, macchariyaṃ, kukkuccanti ime aniyatā tayo (dha. sa. aṭṭha. 413).

Envy, avarice, and remorse—these three are variable.

Đố (issā), xan (macchariyaṃ), hối quá (kukkuccaṃ)—ba pháp này là những pháp bất định.

472

485. Tattha dussanti tena, sayaṃ vā dussati, dussanamattameva vā tanti doso.

485. The meaning of Dosa is that (things) are corrupted by it, or it corrupts itself, or it is merely the act of corrupting.

485. Trong đó, các pháp đồng sanh làm ô nhiễm do nó, hoặc tự nó làm ô nhiễm, hoặc chỉ là sự ô nhiễm—đó là sân (doso).

So caṇḍikkalakkhaṇo pahaṭāsīviso viya, visappanaraso visanipāto viya, attano nissayadahanaraso vā dāvaggi viya.

It has the characteristic of fierce anger, like a viper struck with a spear, or like the spreading venom of a snakebite, or like a forest fire in its function of burning its own support.

Sân có đặc tính là nóng nảy, giống như một con rắn hổ mang bị đánh; có chức năng lan rộng độc hại, giống như chất độc đã ngấm; hoặc có chức năng đốt cháy nơi nương tựa của chính nó, giống như lửa rừng.

Dūsanapaccupaṭṭhāno laddhokāso viya sapatto, āghātavatthupadaṭṭhāno, visasaṃsaṭṭhapūtimuttaṃ viya daṭṭhabbo.

It appears as corruption, like an enemy who has found an opportunity, and its proximate cause is the object of resentment; it should be regarded as putrid urine mixed with poison.

Nó biểu hiện như sự làm ô nhiễm, giống như kẻ thù có cơ hội; có nguyên nhân gần là các đối tượng của sự oán ghét; nên được xem như nước tiểu thối pha lẫn chất độc.

473

486. Issāyanā issā.

486. Issā is being envious.

486. Sự ghen tị là đố (issā).

Sā parasampattīnaṃ usūyanalakkhaṇā.

It has the characteristic of being envious of others' prosperity.

Đố có đặc tính là ghen ghét tài sản của người khác.

Tattheva anabhiratirasā, tato vimukhabhāvapaccupaṭṭhānā, parasampattipadaṭṭhānā, saṃyojananti daṭṭhabbā.

Its function is displeasure at them, its manifestation is turning away from them, its proximate cause is others' prosperity, and it should be regarded as a fetter.

Nó có chức năng không hoan hỷ với những điều đó, biểu hiện là sự quay lưng lại với chúng, có nguyên nhân gần là tài sản của người khác, và nên được xem là một kiết sử.

474

487. Maccharabhāvo macchariyaṃ.

487. The state of being miserly is macchariya.

487. Trạng thái keo kiệt là xan (macchariyaṃ).

Taṃ laddhānaṃ vā labhitabbānaṃ vā attano sampattīnaṃ nigūhanalakkhaṇaṃ, tāsaṃyeva parehi sādhāraṇabhāvaakkhamanarasaṃ, saṅkocanapaccupaṭṭhānaṃ, kaṭukañcukatāpaccupaṭṭhānaṃ vā, attasampattipadaṭṭhānaṃ, cetaso virūpabhāvoti daṭṭhabbaṃ.

It has the characteristic of concealing one's own possessions, whether acquired or to be acquired; its function is not enduring the sharing of those same possessions with others; its manifestation is contraction or the manifestation of bitter stiffness; its proximate cause is one's own possessions; and it should be regarded as a deformity of mind.

Nó có đặc tính là che giấu tài sản của mình, dù đã có hay sắp có; có chức năng không chịu đựng được việc người khác chia sẻ những tài sản đó; biểu hiện là sự co rút lại, hoặc biểu hiện là sự cay đắng, có nguyên nhân gần là tài sản của chính mình, và nên được xem là sự biến dạng của tâm.

475

488. Kucchitaṃ kataṃ kukataṃ.

488. That which is badly done is wrong action (kukataṃ).

488. Việc đã làm một cách xấu xa là kukata (ác nghiệp).

Tassa bhāvo kukkuccaṃ.

Its state is kukkucca (remorse).

Trạng thái của nó là hối quá (kukkuccaṃ).

Taṃ pacchānutāpalakkhaṇaṃ, katākatānusocanarasaṃ, vippaṭisārapaccupaṭṭhānaṃ, katākatapadaṭṭhānaṃ, dāsabyamiva daṭṭhabbaṃ.

It has the characteristic of later regret, its function is lamenting over actions done or not done, its manifestation is repentance, its proximate cause is actions done or not done, and it should be regarded as akin to servitude.

Nó có đặc tính là sự ăn năn về sau, có chức năng than khóc về những việc đã làm hoặc chưa làm, biểu hiện là sự hối hận, có nguyên nhân gần là những việc đã làm hoặc chưa làm, và nên được xem như sự nô lệ.

Sesā vuttappakārāyevāti.

The remaining factors are of the type already explained.

Các pháp còn lại cũng như đã nói.

476

Iti ime aṭṭhārasa saṅkhārā paṭhamena dosamūlena sampayogaṃ gacchantīti veditabbā.

Thus, these eighteen saṅkhāras are to be understood as being conjoined with the first root of hatred.

Như vậy, mười tám hành (saṅkhārā) này được biết là đồng sanh với căn sân thứ nhất.

Yathā ca paṭhamena, evaṃ dutiyenāpi.

And just as with the first, so too with the second (root).

Cũng như với căn sân thứ nhất, tương tự với căn sân thứ hai.

Sasaṅkhāratā pana aniyatesu ca thinamiddhasambhavova viseso.

However, the uniqueness lies in their being volitional and the possibility of sloth and torpor in the variable factors.

Tuy nhiên, điểm khác biệt là sự hữu duyên (sasaṅkhāratā) và sự có mặt của hôn trầm (thina) và thụy miên (middha) trong các pháp bất định.

477

489. Mohamūlesu dvīsu vicikicchāsampayuttena tāva phasso, cetanā, vitakko, vicāro, vīriyaṃ, jīvitaṃ, cittaṭṭhiti, ahirikaṃ, anottappaṃ, moho, vicikicchāti sarūpena āgatā ekādasa (dha. sa. 422; dha. sa. aṭṭha. 422), uddhaccaṃ, manasikāroti yevāpanakā dve cāti terasa.

489. Among the two roots of delusion, with that conjoined with doubt, there are eleven factors that have arisen in their own nature: contact, volition, initial application, sustained application, effort, life faculty, mental steadfastness, shamelessness, lack of moral dread, delusion, and doubt; and two additional factors: restlessness and attention—making a total of thirteen.

489. Trong hai căn si (mohamūlesu), với tâm hoài nghi (vicikicchāsampayutta), có mười một pháp hiện hữu theo tự tướng là: xúc (phasso), tư (cetanā), tầm (vitakko), tứ (vicāro), tinh tấn (vīriyaṃ), mạng quyền (jīvitaṃ), an trú tâm (cittaṭṭhiti), vô tàm (ahirikaṃ), vô quý (anottappaṃ), si (moho), hoài nghi (vicikicchā); và hai pháp tùy thuộc là trạo cử (uddhaccaṃ), tác ý (manasikāro)—tổng cộng mười ba pháp.

478

490. Tattha cittaṭṭhitīti pavattiṭṭhitimatto dubbalo samādhi.

490. Among these, cittaṭṭhiti (mental steadfastness) is a weak concentration, merely the steadfastness of occurrence.

490. Trong đó, an trú tâm (cittaṭṭhiti) là định yếu ớt, chỉ là sự an trú trong tiến trình.

Vigatā cikicchāti vicikicchā.

Vicikicchā (doubt) is that from which remedy has departed.

Hoài nghi (vicikicchā) là sự không còn chữa trị được (tâm).

Sā saṃsayalakkhaṇā, kampanarasā, anicchayapaccupaṭṭhānā, anekaṃsagāhapaccupaṭṭhānā vā, vicikicchāyaṃ ayonisomanasikārapadaṭṭhānā, paṭipattiantarāyakarāti daṭṭhabbā.

It has the characteristic of uncertainty, its function is wavering, its manifestation is indecisiveness or the manifestation of grasping at multiple possibilities, its proximate cause is unwise attention concerning doubt, and it should be regarded as an impediment to practice.

Nó có đặc tính là sự nghi ngờ, có chức năng dao động, biểu hiện là sự không quyết đoán, hoặc biểu hiện là sự nắm giữ nhiều khía cạnh, có nguyên nhân gần là sự tác ý không như lý đối với sự hoài nghi, và nên được xem là chướng ngại cho sự thực hành.

Sesā vuttappakārāyeva.

The remaining factors are of the type already explained.

Các pháp còn lại cũng như đã nói.

479

Uddhaccasampayuttena vicikicchāsampayutte vuttesu ṭhapetvā vicikicchaṃ sesā dvādasa.

With that conjoined with restlessness, the twelve remaining factors are those mentioned for that conjoined with doubt, excluding doubt.

Với tâm đồng sanh với trạo cử (uddhaccasampayutta), trừ hoài nghi (vicikicchā) trong số các pháp đã nói về tâm đồng sanh với hoài nghi, thì có mười hai pháp còn lại.

Vicikicchāya abhāvena panettha adhimokkho uppajjati.

Due to the absence of doubt here, decision arises.

Do không có hoài nghi ở đây, thắng giải (adhimokkho) phát sanh.

Tena saddhiṃ teraseva, adhimokkhasabbhāvato ca balavataro samādhi hoti.

Together with this, there are still thirteen, and due to the presence of decision, concentration becomes stronger.

Cùng với thắng giải, vẫn là mười ba pháp, và do sự hiện hữu của thắng giải, định trở nên mạnh mẽ hơn.

Yañcettha uddhaccaṃ, taṃ sarūpeneva āgataṃ.

And the restlessness that is here has arisen in its own nature.

Trạo cử (uddhaccaṃ) ở đây hiện hữu theo tự tướng.

Adhimokkhamanasikārā yevāpanakavasenāti evaṃ akusalasaṅkhārā veditabbā.

Decision and attention are understood as additional factors; thus are the unwholesome saṅkhāras to be known.

Thắng giải và tác ý là các pháp tùy thuộc. Như vậy, các hành bất thiện nên được hiểu.

480

491. Abyākatesu vipākābyākatā tāva ahetukasahetukabhedato duvidhā.

491. Among the indeterminate, resultant indeterminate factors are of two kinds: rootless and rooted.

491. Trong các pháp vô ký (abyākata), các pháp vô ký quả (vipākābyākata) trước hết có hai loại theo sự phân biệt vô nhân (ahetuka) và hữu nhân (sahetuka).

Tesu ahetukavipākaviññāṇasampayuttā ahetukā.

Among these, the rootless are those conjoined with rootless resultant consciousness.

Trong đó, các pháp đồng sanh với thức quả vô nhân là vô nhân.

Tattha kusalākusalavipākacakkhuviññāṇasampayuttā tāva phasso, cetanā, jīvitaṃ, cittaṭṭhitīti sarūpena āgatā cattāro (dha. sa. 431; dha. sa. aṭṭha. 431), yevāpanako manasikāroyevāti pañca.

Among these, factors conjoined with wholesome and unwholesome resultant eye-consciousness are four that have arisen in their own nature: contact, volition, life faculty, and mental steadfastness; and attention, which is an additional factor—making five.

Trong đó, các pháp đồng sanh với nhãn thức quả thiện và bất thiện là: xúc (phasso), tư (cetanā), mạng quyền (jīvitaṃ), an trú tâm (cittaṭṭhiti)—bốn pháp này hiện hữu theo tự tướng; và chỉ có tác ý (manasikāro) là pháp tùy thuộc—tổng cộng năm pháp.

Sotaghānajivhākāyaviññāṇasampayuttāpi eteyeva.

Those conjoined with ear, nose, tongue, and body consciousness are also these same (five).

Các pháp đồng sanh với nhĩ thức, tỷ thức, thiệt thức, thân thức cũng là những pháp này.

Ubhayavipākamanodhātuyā ete ceva vitakkavicārādhimokkhā cāti aṭṭha, tathā tividhāyapi ahetukamanoviññāṇadhātuyā.

For both kinds of resultant mind-element, these same (five) plus initial application, sustained application, and decision—making eight; and similarly for the three kinds of rootless mind-consciousness-element.

Với ý giới quả cả hai loại, là năm pháp này cộng thêm tầm (vitakka), tứ (vicāra), thắng giải (adhimokkha)—tổng cộng tám pháp; tương tự với ba loại ý thức giới vô nhân.

Yā panettha somanassasahagatā, tāya saddhiṃ pīti adhikā hotīti veditabbā.

It should be known that where it is accompanied by joy, joy is an additional factor.

Ở đây, cần biết rằng với tâm đồng sanh hỷ (somanassasahagatā), hỷ (pīti) sẽ nhiều hơn.

481

Sahetukavipākaviññāṇasampayuttā pana sahetukā.

However, those conjoined with rooted resultant consciousness are rooted.

Tuy nhiên, các pháp đồng sanh với thức quả hữu nhân là hữu nhân.

Tesu aṭṭhakāmāvacaravipākasampayuttā tāva aṭṭhahi kāmāvacarakusalehi sampayuttasaṅkhārasadisāyeva.

Among these, those conjoined with the eight sensuous realm resultant factors are similar to the saṅkhāras conjoined with the eight sensuous realm wholesome factors.

Trong đó, các pháp đồng sanh với tám thức quả dục giới tương tự như các hành đồng sanh với tám thiện tâm dục giới.

Yā pana tā aniyatesu karuṇāmuditā, tā sattārammaṇattā vipākesu na santi.

But among the variable factors, compassion and appreciative joy do not exist in resultant factors because they have beings as their object.

Tuy nhiên, bi (karuṇā) và tùy hỷ (muditā) trong các pháp bất định không có trong các pháp quả, vì chúng có đối tượng là chúng sanh.

Ekantaparittārammaṇā hi kāmāvacaravipākā.

Indeed, sensuous realm resultant factors always have limited objects.

Thật vậy, các pháp quả dục giới chỉ có đối tượng là pháp nhỏ nhặt (paritta).

Na kevalañca karuṇāmuditā, viratiyopi vipākesu na santi.

Not only do compassion and appreciative joy not exist, but abstinences also do not exist in resultant factors.

Không chỉ bi và tùy hỷ, các pháp ly (viratiyo) cũng không có trong các pháp quả.

‘‘Pañca sikkhāpadā kusalāyevā’’ti hi vuttaṃ.

For it has been said, "The five precepts are wholesome only."

Thật vậy, đã nói rằng: “Năm giới (sikkhāpada) chỉ là thiện.”

482

Rūpāvacarārūpāvacaralokuttaravipākaviññāṇasampayuttā pana tesaṃ kusalaviññāṇasampayuttasaṅkhārehi sadisā eva.

However, those conjoined with form realm, formless realm, and supramundane resultant consciousness are similar to the saṅkhāras conjoined with their respective wholesome consciousness.

Tuy nhiên, các pháp đồng sanh với thức quả sắc giới, vô sắc giới và siêu thế tương tự như các hành đồng sanh với thức thiện của chúng.

483

492. Kiriyābyākatāpi ahetukasahetukabhedato duvidhā.

492. Functional indeterminate factors are also of two kinds: rootless and rooted.

492. Các pháp vô ký duy tác (kiriyābyākatā) cũng có hai loại theo sự phân biệt vô nhân và hữu nhân.

Tesu ahetukakiriyaviññāṇasampayuttā ahetukā.

Among these, rootless functional consciousness-conjoined factors are rootless.

Trong đó, các pháp đồng sanh với thức duy tác vô nhân là vô nhân.

Te ca kusalavipākamanodhātuahetukamanoviññāṇadhātudvayayuttehi samānā.

And these are similar to those conjoined with resultant mind-element and the two rootless mind-consciousness-elements.

Và các hành duy tác vô nhân đó tương tự như các pháp đồng sanh với ý giới quả thiện và hai loại ý thức giới vô nhân.

Manoviññāṇadhātudvaye pana vīriyaṃ adhikaṃ.

However, in the two mind-consciousness-elements, effort is additional.

Tuy nhiên, trong hai ý thức giới, tinh tấn (vīriyaṃ) là pháp trội hơn.

Vīriyasabbhāvato balappatto samādhi hoti.

Due to the presence of effort, concentration attains strength.

Do sự hiện hữu của tinh tấn, định trở nên mạnh mẽ.

Ayamettha viseso.

This is the distinction here.

Đây là điểm khác biệt ở đây.

484

Sahetukakiriyaviññāṇasampayuttā pana sahetukā.

However, those conjoined with rooted functional consciousness are rooted.

Tuy nhiên, các pháp đồng sanh với thức duy tác hữu nhân là hữu nhân.

Tesu aṭṭhakāmāvacarakiriyaviññāṇasampayuttā tāva ṭhapetvā viratiyo aṭṭhahi kāmāvacarakusalehi sampayuttasaṅkhārasadisā.

Among these, those conjoined with the eight sensuous realm functional consciousnesses are similar to the saṅkhāras conjoined with the eight sensuous realm wholesome factors, excluding the abstinences.

Trong đó, các pháp đồng sanh với tám thức duy tác dục giới tương tự như các hành đồng sanh với tám thiện tâm dục giới, trừ các pháp ly (viratiyo).

Rūpāvacarārūpāvacarakiriyasampayuttā pana sabbākārenapi tesaṃ kusalaviññāṇasampayuttasadisāyevāti evaṃ abyākatāpi saṅkhārā veditabbāti.

However, those conjoined with form realm and formless realm functional factors are in all respects similar to those conjoined with their wholesome consciousnesses; thus should the indeterminate saṅkhāras be understood.

Tuy nhiên, các pháp đồng sanh với duy tác sắc giới và vô sắc giới tương tự hoàn toàn như các pháp đồng sanh với thức thiện của chúng. Như vậy, các hành vô ký cũng nên được hiểu.

485

Idaṃ saṅkhārakkhandhe vitthārakathāmukhaṃ.

This is the detailed introduction to the aggregate of formations.

Đây là phần mở đầu cho sự giải thích chi tiết về Hành uẩn.

486

Idaṃ tāva abhidhamme padabhājanīyanayena khandhesu vitthārakathāmukhaṃ.

This, then, is the detailed introduction to the aggregates in the Abhidhamma method of analysis of terms.

Trước hết, đây là phần mở đầu cho sự giải thích chi tiết về các uẩn theo phương pháp phân tích từ ngữ trong Abhidhamma.

487

Atītādivibhāgakathā

Discourse on the Division into Past, Present, etc.

Phần giải thích về quá khứ, vị lai, hiện tại

488

493. Bhagavatā pana –

493. However, the Blessed One (taught):—

493. Tuy nhiên, Đức Thế Tôn đã giải thích các uẩn như sau:

489

‘‘Yaṃkiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, tadekajjhaṃ abhisaṃyūhitvā abhisaṅkhipitvā ayaṃ vuccati rūpakkhandho.

“Whatever form, whether past, future, or present, internal or external, gross or subtle, inferior or superior, far or near—all this, gathered and brought together, is called the aggregate of form.

“Bất cứ sắc nào, dù quá khứ, vị lai hay hiện tại, dù nội hay ngoại, dù thô hay tế, dù劣 hay thắng, dù xa hay gần, gom chung lại, tóm gọn lại, đây gọi là sắc uẩn. Bất cứ thọ nào… bất cứ tưởng nào… bất cứ hành nào… bất cứ thức nào, dù quá khứ, vị lai hay hiện tại… tóm gọn lại, đây gọi là thức uẩn.”

Yā kāci vedanā… yā kāci saññā… ye keci saṅkhārā… yaṃkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ…pe… abhisaṅkhipitvā ayaṃ vuccati viññāṇakkhandho’’ti (vibha. 2,26) –

Whatever feeling… whatever perception… whatever formations… whatever consciousness, whether past, future, or present… (and so on)… gathered and brought together, this is called the aggregate of consciousness.”

“Bất cứ thọ nào… bất cứ tưởng nào… bất cứ hành nào… bất cứ thức nào, dù quá khứ, vị lai hay hiện tại… tóm gọn lại, đây gọi là thức uẩn.”

490

Evaṃ khandhā vitthāritā.

Thus were the aggregates expounded.

Như vậy, các uẩn đã được giải thích chi tiết.

491

Tattha yaṃkiñcīti anavasesapariyādānaṃ.

Here, yaṃkiñci (whatever) signifies exhaustive inclusion.

Trong đó, yaṃkiñci (bất cứ cái gì) là sự bao hàm không sót.

Rūpanti atippasaṅganiyamanaṃ.

Rūpaṃ (form) specifies and prevents over-extension.

Rūpaṃ (sắc) là sự giới hạn để tránh sự quá rộng.

Evaṃ padadvayenāpi rūpassa anavasesapariggaho kato hoti.

Thus, by these two terms, a complete comprehension of form is achieved.

Như vậy, với hai từ này, sự bao gồm sắc một cách không sót được thực hiện.

Athassa atītādinā vibhāgaṃ ārabhati.

Then, the division into past, etc., is commenced for it.

Sau đó, bắt đầu phân loại sắc theo quá khứ, v.v.

Tañhi kiñci atītaṃ, kiñci anāgatādibhedanti.

For some of it is past, and some is of the nature of future, etc.

Vì một số sắc là quá khứ, một số là vị lai, v.v.

Esa nayo vedanādīsu.

This method applies to feeling and the rest.

Nguyên tắc này cũng áp dụng cho thọ, v.v.

492

494. Tattha rūpaṃ tāva addhāsantatisamayakhaṇavasena catudhā atītaṃ nāma hoti.

494. Among these, form, first of all, is past in four ways: by time (addha), by continuity (santati), by moment (samaya), and by instant (khaṇa).

494. Trong đó, sắc trước hết được gọi là quá khứ theo bốn cách: theo thời gian (addhā), theo dòng tương tục (santati), theo thời điểm (samaya), và theo sát-na (khaṇa).

Tathā anāgatapaccuppannaṃ.

Similarly, future and present.

Tương tự, vị lai và hiện tại cũng vậy.

493

Tattha addhāvasena tāva ekassa ekasmiṃ bhave paṭisandhito pubbe atītaṃ, cutito uddhaṃ anāgataṃ, ubhinnamantare paccuppannaṃ.

Among these, by time, for an individual in one existence, that which is prior to rebirth-linking is past, that which is after decease is future, and that which is between the two is present.

Trong đó, theo thời gian (addhā), đối với một người trong một đời, sắc trước khi tái sanh là quá khứ, sắc sau khi chết là vị lai, và sắc giữa hai thời điểm đó là hiện tại.

494

Santativasena sabhāgaekautusamuṭṭhānaṃ ekāhārasamuṭṭhānañca pubbāpariyavasena vattamānampi paccuppannaṃ, tato pubbe visabhāgautuāhārasamuṭṭhānaṃ atītaṃ, pacchā anāgataṃ.

By way of continuity, rūpa arising from similar season and one kind of food, even though existing by way of prior and subsequent, is present; that which arose before that, arising from dissimilar season and food, is past; that which will arise after that is future.

Theo dòng tương tục (santativasena), sắc do một loại thời tiết đồng đẳng (sabhāgaekautusamuṭṭhānaṃ) và sắc do một loại thực phẩm đồng đẳng (ekāhārasamuṭṭhānañca), dù đang hiện hữu theo thứ tự trước sau (pubbāpariyavasena vattamānampi), vẫn là hiện tại (paccuppannaṃ). Trước đó (tato pubbe), sắc do thời tiết và thực phẩm dị đẳng (visabhāgautuāhārasamuṭṭhānaṃ) là quá khứ (atītaṃ); sau đó (pacchā) là vị lai (anāgataṃ).

Cittajaṃ ekavīthiekajavanaekasamāpattisamuṭṭhānaṃ paccuppannaṃ, tato pubbe atītaṃ, pacchā anāgataṃ.

Citta-born rūpa, arising from one sensory process (vīthi), one javana, or one absorption (samāpatti), is present; that before it is past; that after it is future.

Sắc do tâm sinh (cittajaṃ) phát sinh từ một lộ trình tâm, một tốc hành tâm, một thiền định (ekavīthiekajavanaekasamāpattisamuṭṭhānaṃ) là hiện tại (paccuppannaṃ); trước đó (tato pubbe) là quá khứ (atītaṃ); sau đó (pacchā) là vị lai (anāgataṃ).

Kammasamuṭṭhānassa pāṭiyekkaṃ santativasena atītādibhedo natthi, tesaññeva pana utuāhāracittasamuṭṭhānānaṃ upatthambhakavasena tassa atītādibhāvo veditabbo.

For kamma-born rūpa, there is no individual distinction of past, etc., by way of continuity. However, its past, etc., states should be understood by way of supporting the rūpa arisen from season, food, and citta.

Đối với sắc do nghiệp sinh (kammasamuṭṭhānassa), không có sự phân biệt riêng biệt quá khứ, v.v., theo dòng tương tục (pāṭiyekkaṃ santativasena atītādibhedo natthi); nhưng sự phân biệt quá khứ, v.v., của nó cần được hiểu theo cách nó hỗ trợ (upatthambhakavasena) các sắc do thời tiết, thực phẩm và tâm sinh đó (tesaññeva pana utuāhāracittasamuṭṭhānānaṃ).

495

Samayavasena ekamuhuttapubbaṇhasāyanharattindivādīsu samayesu santānavasena pavattamānaṃ taṃ taṃ samayaṃ paccuppannaṃ nāma, tato pubbe atītaṃ, pacchā anāgataṃ.

By way of time, rūpa occurring by way of continuity in various times such as a moment, forenoon, afternoon, night, and day, is called present in that particular time; that before it is past; that after it is future.

Theo thời gian (samayavasena), bất cứ sắc nào đang hiện hữu theo dòng tương tục (santānavasena pavattamānaṃ) trong các thời điểm như một khoảnh khắc (ekamuhutta), buổi sáng (pubbaṇha), buổi chiều (sāyanha), đêm (ratti), ngày (diva), v.v., thì thời điểm đó được gọi là hiện tại (taṃ taṃ samayaṃ paccuppannaṃ nāma); trước đó (tato pubbe) là quá khứ (atītaṃ); sau đó (pacchā) là vị lai (anāgataṃ).

496

Khaṇavasena uppādādikhaṇattayapariyāpannaṃ paccuppannaṃ, tato pubbe anāgataṃ, pacchā atītaṃ.

By way of moment, that which is encompassed by the three moments of arising (uppāda), etc., is present; that before it is future; that after it is past.

Theo sát-na (khaṇavasena), sắc nằm trong ba sát-na sinh, trụ, diệt (uppādādikhaṇattayapariyāpannaṃ) là hiện tại (paccuppannaṃ); trước đó (tato pubbe) là vị lai (anāgataṃ); sau đó (pacchā) là quá khứ (atītaṃ).

Apica atikkantahetupaccayakiccaṃ atītaṃ, niṭṭhitahetukiccaṃ aniṭṭhitapaccayakiccaṃ paccuppannaṃ, ubhayakiccaṃ asampattaṃ anāgataṃ.

Moreover, that which has completed the function of cause and condition is past; that which has completed the function of cause but not yet completed the function of condition is present; that which has not yet reached both functions is future.

Hơn nữa, sắc mà công việc nhân duyên đã qua (atikkantahetupaccayakiccaṃ) là quá khứ (atītaṃ); sắc mà công việc nhân đã hoàn tất nhưng công việc duyên chưa hoàn tất (niṭṭhitahetukiccaṃ aniṭṭhitapaccayakiccaṃ) là hiện tại (paccuppannaṃ); sắc mà cả hai công việc chưa đạt được (ubhayakiccaṃ asampattaṃ) là vị lai (anāgataṃ).

Sakiccakkhaṇe vā paccuppannaṃ, tato pubbe anāgataṃ, pacchā atītaṃ.

Alternatively, that which is in the moment of its own function is present; that before it is future; that after it is past.

Hoặc sắc trong sát-na thực hiện công việc của nó (sakiccakkhaṇe) là hiện tại (paccuppannaṃ); trước đó (tato pubbe) là vị lai (anāgataṃ); sau đó (pacchā) là quá khứ (atītaṃ).

Ettha ca khaṇādikathāva nippariyāyā.

Here, the discourse on moments (khaṇa) etc., is ultimate (nippariyāya).

Ở đây, chỉ có sự diễn giải theo sát-na, v.v., là tuyệt đối (nippariyāyā).

Sesā sapariyāyā.

The rest are conventional (sapariyāya).

Các cách còn lại là tương đối (sapariyāyā).

497

495. Ajjhattabahiddhābhedo vuttanayo eva.

The distinction of internal (ajjhatta) and external (bahiddhā) is as explained.

Sự phân biệt nội (ajjhatta) và ngoại (bahiddhā) đã được giải thích.

Apica idha niyakajjhattampi ajjhattaṃ parapuggalikampi ca bahiddhāti veditabbaṃ.

Moreover, here, one's own internal (niyakajjhatta) should be understood as internal, and that belonging to another person (parapuggalika) should be understood as external.

Hơn nữa, ở đây, cái thuộc về mình (niyakajjhattampi) cũng được hiểu là nội (ajjhattaṃ), và cái thuộc về người khác (parapuggalikampi ca) là ngoại (bahiddhāti).

Oḷārikasukhumabhedo vuttanayova.

The distinction of gross (oḷārika) and subtle (sukhumā) is as explained.

Sự phân biệt thô (oḷārika) và tế (sukhuma) cũng đã được giải thích.

498

496. Hīnapaṇītabhedo duvidho pariyāyato nippariyāyato ca.

The distinction of inferior (hīna) and superior (paṇīta) is twofold: conventional (pariyāya) and ultimate (nippariyāya).

Sự phân biệt thấp kém (hīna) và cao thượng (paṇīta) có hai loại: tương đối (pariyāyato) và tuyệt đối (nippariyāyato ca).

Tattha akaniṭṭhānaṃ rūpato sudassīnaṃ rūpaṃ hīnaṃ.

Among these, the rūpa of the Sudassī devas is inferior to the rūpa of the Akaniṭṭha devas.

Trong hai loại đó, sắc của chư thiên Sudassī là thấp kém (hīnaṃ) so với sắc của chư thiên Akaniṭṭha.

Tadeva sudassānaṃ rūpato paṇītaṃ.

Yet, that same rūpa of the Sudassī devas is superior to the rūpa of the Sudassa devas.

Chính sắc đó của chư thiên Sudassī là cao thượng (paṇītaṃ) so với sắc của chư thiên Sudassa.

Evaṃ yāva narakasattānaṃ rūpaṃ, tāva pariyāyato hīnapaṇītatā veditabbā.

In this manner, the inferiority and superiority should be understood conventionally, even down to the rūpa of beings in hell.

Cứ như vậy, cho đến sắc của chúng sinh địa ngục, sự thấp kém và cao thượng theo cách tương đối cần được hiểu.

Nippariyāyato pana yattha akusalavipākaṃ uppajjati, taṃ hīnaṃ.

However, in an ultimate sense (nippariyāyato), that in which unwholesome resultants (akusalavipāka) arise is inferior.

Còn theo cách tuyệt đối (nippariyāyato pana), nơi nào quả bất thiện (akusalavipākaṃ) sinh khởi, nơi đó là thấp kém (hīnaṃ).

Yattha kusalavipākaṃ, taṃ paṇītaṃ.

That in which wholesome resultants (kusalavipāka) arise is superior.

Nơi nào quả thiện (kusalavipākaṃ) sinh khởi, nơi đó là cao thượng (paṇītaṃ).

499

Dūre santiketi idampi vuttanayameva.

The distinction of far (dūre) and near (santike) is also as explained.

Xa (dūre) và gần (santike) – điều này cũng đã được giải thích.

Apica okāsatopettha upādāyupādāya dūrasantikatā veditabbā.

Moreover, here, the farness and nearness should be understood by taking into account space (okāsa).

Hơn nữa, ở đây, sự xa và gần cần được hiểu tùy theo không gian (okāsatopettha upādāyupādāya dūrasantikatā veditabbā).

500

497. Tadekajjhaṃ abhisaṃyūhitvā abhisaṅkhipitvāti taṃ atītādīhi padehi visuṃ visuṃ niddiṭṭhaṃ rūpaṃ sabbaṃ ruppanalakkhaṇasaṅkhāte ekavidhabhāve paññāya rāsiṃ katvā rūpakkhandhoti vuccatīti ayamettha attho.

497. Having gathered and combined it into one (Tadekajjhaṃ abhisaṃyūhitvā abhisaṅkhipitvā): This means that all rūpa, individually designated by terms such as past, etc., when mentally gathered into a single state characterized by "being oppressed" (ruppana), is called "rūpakkhandha" (form aggregate). This is the meaning here.

497. Tập hợp lại thành một khối (Tadekajjhaṃ abhisaṃyūhitvā abhisaṅkhipitvā) nghĩa là: tất cả các sắc đã được chỉ rõ riêng biệt bằng các từ như quá khứ, v.v., khi được trí tuệ tập hợp thành một khối trong trạng thái duy nhất được gọi là đặc tính bị biến hoại (ruppanalakkhaṇasaṅkhāte ekavidhabhāve), thì được gọi là Sắc Uẩn (rūpakkhandhoti vuccatīti ayamettha attho).

Etena sabbampi rūpaṃ ruppanalakkhaṇe rāsibhāvūpagamanena rūpakkhandhoti dassitaṃ hoti.

By this, it is shown that all rūpa, by being gathered into the characteristic of being oppressed, becomes the rūpakkhandha.

Bằng cách này, tất cả các sắc đều được chỉ rõ là Sắc Uẩn do được tập hợp thành một khối trong đặc tính bị biến hoại (ruppanalakkhaṇe rāsibhāvūpagamanena rūpakkhandhoti dassitaṃ hoti).

Na hi rūpato añño rūpakkhandho nāma atthi.

Indeed, there is no rūpakkhandha apart from rūpa.

Thật vậy, không có Sắc Uẩn nào khác ngoài sắc (Na hi rūpato añño rūpakkhandho nāma atthi).

501

498. Yathā ca rūpaṃ, evaṃ vedanādayopi vedayitalakkhaṇādīsu rāsibhāvūpagamanena.

498. Just as with rūpa, so too with vedanā and others, by their coming together into the states of feeling (vedayita), etc., they form aggregates.

498. Cũng như sắc, thọ, v.v., cũng được tập hợp thành một khối trong đặc tính cảm thọ, v.v.

Na hi vedanādīhi aññe vedanākkhandhādayo nāma atthi.

Indeed, there are no aggregates of feeling (vedanākkhandha), etc., apart from feeling (vedanā), etc.

Thật vậy, không có Thọ Uẩn, v.v., nào khác ngoài thọ, v.v.

502

Atītādivibhāge panettha santativasena khaṇādivasena ca vedanāya atītānāgatapaccuppannabhāvo veditabbo.

However, regarding the distinction of past, etc., here, the past, future, and present states of feeling (vedanā) should be understood by way of continuity and by way of moments, etc.

Trong sự phân biệt quá khứ, v.v., ở đây, trạng thái quá khứ, vị lai và hiện tại của thọ cần được hiểu theo dòng tương tục (santativasena) và theo sát-na, v.v. (khaṇādivasena ca).

Tattha santativasena ekavīthiekajavanaekasamāpattipariyāpannā ekavīthivisayasamāyogappavattā ca paccuppannā, tato pubbe atītā, pacchā anāgatā.

Therein, by way of continuity, feeling encompassed by one sensory process (ekavīthi), one javana, or one absorption (ekasamāpatti), and that which occurs in conjunction with an object in one sensory process, is present; that before it is past; that after it is future.

Trong đó, theo dòng tương tục (santativasena), thọ thuộc về một lộ trình tâm, một tốc hành tâm, một thiền định (ekavīthiekajavanaekasamāpattipariyāpannā) và thọ phát sinh do sự kết hợp với một đối tượng (ekavīthivisayasamāyogappavattā) là hiện tại (paccuppannā); trước đó (tato pubbe) là quá khứ (atītā); sau đó (pacchā) là vị lai (anāgatā).

Khaṇādivasena khaṇattayapariyāpannā pubbantāparantamajjhattagatā sakiccañca kurumānā vedanā paccuppannā, tato pubbe atītā, pacchā anāgatā.

By way of moments, etc., feeling encompassed by the three moments, having entered the past, future, and middle intervals, and which is performing its own function, is present; that before it is past; that after it is future.

Theo sát-na, v.v. (khaṇādivasena), thọ nằm trong ba sát-na (khaṇattayapariyāpannā), nằm ở phần trước, phần sau và phần giữa (pubbantāparantamajjhattagatā), và đang thực hiện công việc của mình (sakiccañca kurumānā) là hiện tại (paccuppannā); trước đó (tato pubbe) là quá khứ (atītā); sau đó (pacchā) là vị lai (anāgatā).

Ajjhattabahiddhābhedo niyakajjhattavasena veditabbo.

The distinction of internal and external should be understood by way of one's own internal (niyakajjhatta).

Sự phân biệt nội và ngoại cần được hiểu theo nghĩa nội tại của chính mình (niyakajjhattavasena).

503

499. Oḷārikasukhumabhedo ‘‘akusalā vedanā oḷārikā, kusalābyākatā vedanā sukhumā’’tiādinā (vibha. 11) nayena vibhaṅge vuttena jātisabhāvapuggalalokiyalokuttaravasena veditabbo.

499. The distinction of gross and subtle should be understood by way of class (jāti), nature (sabhāva), individual (puggala), mundane (lokiya), and supramundane (lokuttara), as stated in the Vibhaṅga with the phrase "unwholesome feelings are gross, wholesome and indeterminate feelings are subtle" and so on.

499. Sự phân biệt thô và tế cần được hiểu theo loại, bản chất, cá nhân, thế gian và xuất thế gian, như đã giải thích trong Vibhaṅga theo cách “Thọ bất thiện là thô, thọ thiện và vô ký là tế” (vibha. 11).

Jātivasena tāva akusalā vedanā sāvajjakiriyahetuto, kilesasantāpabhāvato ca avūpasantavuttīti kusalavedanāya oḷārikā, sabyāpārato, saussāhato, savipākato, kilesasantāpabhāvato, sāvajjato ca vipākābyākatāya oḷārikā, savipākato, kilesasantāpabhāvato, sabyābajjhato, sāvajjato ca kiriyābyākatāya oḷārikā.

By way of class, unwholesome feeling is grosser than wholesome feeling because it is the cause of blameworthy actions and due to the nature of defiling distress, its existence is unpacified; it is grosser than resultant indeterminate feeling due to being accompanied by agitation, accompanied by effort, accompanied by result (vipāka), due to the nature of defiling distress, and due to being blameworthy; it is grosser than functional indeterminate feeling due to being accompanied by result, due to the nature of defiling distress, due to being accompanied by affliction, and due to being blameworthy.

Trước hết, theo loại (jātivasena), thọ bất thiện là thô (oḷārikā) so với thọ thiện, vì nó là nguyên nhân của hành động có lỗi (sāvajjakiriyahetuto) và có tính chất phiền não thiêu đốt (kilesasantāpabhāvato ca), và vì sự hiện hữu của nó không được an tịnh (avūpasantavuttīti). Nó là thô (oḷārikā) so với thọ vô ký quả (vipākābyākatāya) vì có sự hoạt động (sabyāpārato), có sự nỗ lực (saussāhato), có quả (savipākato), có tính chất phiền não thiêu đốt (kilesasantāpabhāvato), và có lỗi (sāvajjato ca). Nó là thô (oḷārikā) so với thọ vô ký duy tác (kiriyābyākatāya) vì có quả (savipākato), có tính chất phiền não thiêu đốt (kilesasantāpabhāvato), có sự bức hại (sabyābajjhato), và có lỗi (sāvajjato ca).

Kusalābyākatā pana vuttavipariyāyato akusalāya sukhumā.

Wholesome and indeterminate feelings, however, are subtle compared to unwholesome feeling, due to the opposite of what has been stated.

Còn thọ thiện và vô ký thì tế (sukhumā) so với thọ bất thiện (akusalāya) theo nghĩa ngược lại với những gì đã nói (vuttavipariyāyato).

Dvepi kusalākusalavedanā sabyāpārato, saussāhato, savipākato ca yathāyogaṃ duvidhāyapi abyākatāya oḷārikā, vuttavipariyāyena duvidhāpi abyākatā tāhi sukhumā.

Both wholesome and unwholesome feelings are gross compared to both kinds of indeterminate feeling (resultant and functional) respectively, due to being accompanied by agitation, accompanied by effort, and accompanied by result; and both kinds of indeterminate feelings are subtle compared to them, by the opposite of what has been stated.

Cả hai thọ thiện và bất thiện (dvepi kusalākusalavedanā) đều là thô (oḷārikā) so với cả hai loại thọ vô ký (duvidhāyapi abyākatāya) tùy theo sự hoạt động (sabyāpārato), sự nỗ lực (saussāhato) và có quả (savipākato ca). Còn cả hai loại thọ vô ký (duvidhāpi abyākatā) là tế (sukhumā) so với chúng (tāhi) theo nghĩa ngược lại với những gì đã nói (vuttavipariyāyena).

Evaṃ tāva jātivasena oḷārikasukhumatā veditabbā.

Thus, the grossness and subtlety by way of class should be understood.

Như vậy, sự thô và tế cần được hiểu theo loại (jātivasena oḷārikasukhumatā veditabbā).

504

500. Sabhāvavasena pana dukkhā vedanā nirassādato, savipphārato, khobhakaraṇato, ubbejanīyato, abhibhavanato ca itarāhi dvīhi oḷārikā, itarā pana dve sātato, santato, paṇītato, manāpato, majjhattato ca yathāyogaṃ dukkhāya sukhumā.

500. By way of nature (sabhāva), painful feeling (dukkhā vedanā) is grosser than the other two (pleasant and neither-painful-nor-pleasant feelings) because it is devoid of enjoyment, accompanied by agitation, causes disturbance, is alarming, and overcomes; the other two, however, are subtle compared to painful feeling, respectively, due to being pleasant, calm, refined, agreeable, and neutral.

500. Theo bản chất (sabhāvavasena), thọ khổ (dukkhā vedanā) là thô (oḷārikā) so với hai thọ kia (itarāhi dvīhi) vì không có vị ngọt (nirassādato), có sự rung động (savipphārato), gây xáo trộn (khobhakaraṇato), đáng ghê sợ (ubbejanīyato) và lấn át (abhibhavanato ca). Còn hai thọ kia (itarā pana dve) là tế (sukhumā) so với thọ khổ (dukkhāya) tùy theo sự dễ chịu (sātato), sự an tịnh (santato), sự cao thượng (paṇītato), sự hài lòng (manāpato) và sự trung tính (majjhattato ca).

Ubho pana sukhadukkhā savipphārato, khobhakaraṇato, pākaṭato ca adukkhamasukhāya oḷārikā, sā vuttavipariyāyena tadubhayato sukhumā.

Both pleasant and painful feelings are grosser than neither-painful-nor-pleasant feeling (adukkhamasukhā vedanā) due to being accompanied by agitation, causing disturbance, and being evident; the latter is subtle compared to both of them, by the opposite of what has been stated.

Cả hai thọ lạc và khổ (ubho pana sukhadukkhā) đều là thô (oḷārikā) so với thọ không khổ không lạc (adukkhamasukhāya) vì có sự rung động (savipphārato), gây xáo trộn (khobhakaraṇato) và hiển nhiên (pākaṭato ca). Thọ không khổ không lạc (sā) là tế (sukhumā) so với cả hai thọ đó (tadubhayato) theo nghĩa ngược lại với những gì đã nói (vuttavipariyāyena).

Evaṃ sabhāvavasena oḷārikasukhumatā veditabbā.

Thus, the grossness and subtlety by way of nature should be understood.

Như vậy, sự thô và tế cần được hiểu theo bản chất (sabhāvavasena oḷārikasukhumatā veditabbā).

505

501. Puggalavasena pana asamāpannassa vedanā nānārammaṇe vikkhittabhāvato samāpannassa vedanāya oḷārikā, vipariyāyena itarā sukhumā.

501. By way of individual (puggala), the feeling of one who has not attained absorption (asamāpanna) is grosser than the feeling of one who has attained absorption (samāpanna), due to being scattered among various objects; the latter is subtle, by the opposite.

501. Theo cá nhân (puggalavasena), thọ của người chưa nhập định (asamāpannassa vedanā) là thô (oḷārikā) so với thọ của người đã nhập định (samāpannassa vedanāya) vì có sự tán loạn trên các đối tượng khác nhau (nānārammaṇe vikkhittabhāvato). Ngược lại (vipariyāyena), thọ của người đã nhập định (itarā) là tế (sukhumā).

Evaṃ puggalavasena oḷārikasukhumatā veditabbā.

Thus, the grossness and subtlety by way of individual should be understood.

Như vậy, sự thô và tế cần được hiểu theo cá nhân (puggalavasena oḷārikasukhumatā veditabbā).

506

Lokiyalokuttaravasena pana sāsavā vedanā lokiyā, sā āsavuppattihetuto, oghaniyato, yoganiyato, ganthaniyato, nīvaraṇiyato, upādāniyato, saṃkilesikato, puthujjanasādhāraṇato ca anāsavāya oḷārikā.

By way of mundane (lokiya) and supramundane (lokuttara), feeling with influxes (sāsavā vedanā) is mundane (lokiyā); it is grosser than feeling without influxes (anāsavā) because it is a cause for the arising of influxes, it is caught in the floods (ogha), caught in the bonds (yoga), caught in the ties (gantha), affected by hindrances (nīvaraṇa), subject to clinging (upādāna), causes defilement (saṃkilesika), and is common to ordinary people (puthujjana).

Theo thế gian và xuất thế gian (Lokiyalokuttaravasena), thọ hữu lậu (sāsavā vedanā) là thế gian (lokiyā). Thọ đó (sā) là thô (oḷārikā) so với thọ vô lậu (anāsavāya) vì là nguyên nhân sinh khởi lậu hoặc (āsavuppattihetuto), bị các dòng lũ (ogha) chi phối (oghaniyato), bị các trói buộc (yoga) chi phối (yoganiyato), bị các kiết sử (gantha) chi phối (ganthaniyato), bị các triền cái (nīvaraṇa) chi phối (nīvaraṇiyato), bị các thủ (upādāna) chi phối (upādāniyato), có tính chất phiền não (saṃkilesikato), và là chung cho phàm phu (puthujjanasādhāraṇato ca).

Sā vipariyāyena sāsavāya sukhumā.

The latter is subtle compared to the former, by the opposite.

Thọ vô lậu (sā) là tế (sukhumā) so với thọ hữu lậu (sāsavāya) theo nghĩa ngược lại (vipariyāyena).

Evaṃ lokiyalokuttaravasena oḷārikasukhumatā veditabbā.

Thus, the grossness and subtlety by way of mundane and supramundane should be understood.

Như vậy, sự thô và tế cần được hiểu theo thế gian và xuất thế gian (lokiyalokuttaravasena oḷārikasukhumatā veditabbā).

507

502. Tattha jātiādivasena sambhedo pariharitabbo.

502. Here, the mixing of categories by way of class, etc., should be avoided.

502. Ở đây, sự lẫn lộn (sambhedo) theo loại, v.v., cần được tránh (pariharitabbo).

Akusalavipākakaāyaviññāṇasampayuttā hi vedanā jātivasena abyākatattā sukhumāpi samānā sabhāvādivasena oḷārikā hoti.

For instance, feeling associated with unwholesome resultant body-consciousness, although subtle by way of class because it is indeterminate, is gross by way of nature, etc.

Thật vậy, thọ tương ưng với ý thức quả bất thiện (akusalavipākakāyaviññāṇasampayuttā hi vedanā), dù là tế (sukhumāpi samānā) theo loại (jātivasena abyākatattā), nhưng lại là thô (oḷārikā hoti) theo bản chất, v.v. (sabhāvādivasena).

Vuttañhetaṃ ‘‘abyākatā vedanā sukhumā.

For it is said:

Điều này đã được nói trong Vibhaṅga:

Dukkhā vedanā oḷārikā.

"Indeterminate feeling is subtle.

“Thọ vô ký là tế.

Samāpannassa vedanā sukhumā.

Painful feeling is gross.

Thọ khổ là thô.

Asamāpannassa vedanā oḷārikā.

The feeling of one who has attained absorption is subtle.

Thọ của người nhập định là tế.

Sāsavā vedanā oḷārikā.

The feeling of one who has not attained absorption is gross.

Thọ của người chưa nhập định là thô.

Anāsavā vedanā sukhumā’’ti (vibha. 11).

Feeling with influxes is gross.

Thọ hữu lậu là thô.

Yathā ca dukkhā vedanā, evaṃ sukhādayopi jātivasena oḷārikā sabhāvādivasena sukhumā honti.

Feeling without influxes is subtle." Just as painful feeling is subtle by way of class but gross by way of nature, etc., so too pleasant feelings, etc., are gross by way of class but subtle by way of nature, etc.

Thọ vô lậu là tế” (vibha. 11). Cũng như thọ khổ, thọ lạc, v.v., cũng là thô theo loại, nhưng là tế theo bản chất, v.v.

Tasmā yathā jātiādivasena sambhedo na hoti, tathā vedanānaṃ oḷārikasukhumatā veditabbā.

Therefore, the grossness and subtlety of feelings should be understood in such a way that there is no mixing of categories by way of class, etc.

Do đó, sự thô và tế của các thọ cần được hiểu sao cho không có sự lẫn lộn theo loại, v.v.

Seyyathidaṃ – abyākatā jātivasena kusalākusalāhi sukhumā.

That is to say, indeterminate feeling is subtle compared to wholesome and unwholesome feelings by way of class.

Chẳng hạn như – thọ vô ký là tế theo loại so với thọ thiện và bất thiện.

Tattha katamā abyākatā?

Among these, which is indeterminate?

Trong đó, thọ vô ký là gì?

Kiṃ dukkhā?

Is it painful?

Có phải là thọ khổ không?

Kiṃ sukhā?

Is it pleasant?

Có phải là thọ lạc không?

Kiṃ samāpannassa?

Is it of one who has attained absorption?

Có phải là thọ của người nhập định không?

Kiṃ asamāpannassa?

Is it of one who has not attained absorption?

Có phải là thọ của người chưa nhập định không?

Kiṃ sāsavā?

Is it with influxes?

Có phải là thọ hữu lậu không?

Kiṃ anāsavāti?

Is it without influxes?

Có phải là thọ vô lậu không?

Evaṃ sabhāvādibhedo na parāmasitabbo.

One should not thus examine the distinctions of nature, etc.

Như vậy, sự phân biệt theo bản chất, v.v., không nên được xem xét.

Esa nayo sabbattha.

This method applies everywhere.

Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả.

508

Apica taṃ taṃ vā pana vedanaṃ upādāyupādāya vedanā oḷārikasukhumā daṭṭhabbāti vacanato akusalādīsupi lobhasahagatāya dosasahagatā vedanā aggi viya attano nissayadahanato oḷārikā, lobhasahagatā sukhumā.

Moreover, in the case of unwholesome feelings, etc., by taking each feeling individually, it should be seen whether it is gross or subtle, according to the principle that "feeling associated with ill-will (dosa) is grosser than feeling associated with greed (lobha), like fire that burns its own basis (nissaya), while feeling associated with greed is subtle."

Hơn nữa, theo nguyên tắc rằng “mỗi thọ riêng biệt cần được xem là thô và tế”, trong các thọ bất thiện, v.v., thọ tương ưng với sân (dosasahagatā vedanā) là thô (oḷārikā) so với thọ tương ưng với tham (lobhasahagatāya), vì nó thiêu đốt cơ sở của chính nó (attano nissayadahanato) như lửa, còn thọ tương ưng với tham (lobhasahagatā) là tế (sukhumā).

Dosasahagatāpi niyatā oḷārikā, aniyatā sukhumā.

Feeling associated with aversion, if fixed (niyatā), is gross; if unfixed (aniyatā), it is subtle.

Cảm thọ tương ưng với sân (dosasahagatā) cũng vậy, cảm thọ cố định (niyatā) là thô, cảm thọ không cố định (aniyatā) là vi tế.

Niyatāpi kappaṭṭhitikā oḷārikā, itarā sukhumā.

Among the fixed, that which endures for an aeon (kappaṭṭhitikā) is gross; the other is subtle.

Cảm thọ cố định (niyatā) cũng vậy, cảm thọ tồn tại suốt kiếp (kappaṭṭhitikā) là thô, còn lại là vi tế.

Kappaṭṭhitikāsupi asaṅkhārikā oḷārikā, itarā sukhumā.

Among those enduring for an aeon, the unprompted (asaṅkhārikā) is gross; the other is subtle.

Trong số các cảm thọ tồn tại suốt kiếp (kappaṭṭhitikā) cũng vậy, cảm thọ vô trợ (asaṅkhārikā) là thô, còn lại là vi tế.

Lobhasahagatā pana diṭṭhisampayuttā oḷārikā, itarā sukhumā.

Furthermore, feeling associated with greed, if conjoined with wrong view (diṭṭhisampayuttā), is gross; the other is subtle.

Còn cảm thọ tương ưng với tham (lobhasahagatā) thì cảm thọ tương ưng với tà kiến (diṭṭhisampayuttā) là thô, còn lại là vi tế.

Sāpi niyatā kappaṭṭhitikā asaṅkhārikā oḷārikā, itarā sukhumā.

This (wrong view-conjoined feeling) too, if fixed, enduring for an aeon, and unprompted, is gross; the other is subtle.

Cảm thọ ấy (sāpi) cũng vậy, nếu là cố định (niyatā), tồn tại suốt kiếp (kappaṭṭhitikā), vô trợ (asaṅkhārikā) thì là thô, còn lại là vi tế.

Avisesena ca akusalā bahuvipākā oḷārikā, appavipākā sukhumā.

And generally, unwholesome (akusala) states with much resulting karma (bahuvipākā) are gross; those with little resulting karma (appavipākā) are subtle.

Và nói chung, các bất thiện (akusalā) có nhiều quả là thô, có ít quả là vi tế.

Kusalā pana appavipākā oḷārikā, bahuvipākā sukhumā.

However, wholesome (kusala) states with little resulting karma are gross; those with much resulting karma are subtle.

Còn các thiện (kusalā) có ít quả là thô, có nhiều quả là vi tế.

509

Apica kāmāvacarakusalā oḷārikā.

Moreover, wholesome states of the sense-sphere (kāmāvacarakusala) are gross.

Hơn nữa, các thiện dục giới (kāmāvacarakusalā) là thô.

Rūpāvacarā sukhumā.

Those of the fine-material sphere (rūpāvacarā) are subtle.

Các thiện sắc giới (rūpāvacarā) là vi tế.

Tato arūpāvacarā.

More subtle are those of the immaterial sphere (arūpāvacarā).

Sau đó là các thiện vô sắc giới (arūpāvacarā).

Tato lokuttarā.

More subtle still are the supramundane (lokuttarā).

Sau đó là các thiện siêu thế (lokuttarā).

Kāmāvacarā dānamayā oḷārikā.

Among sense-sphere wholesome states, those consisting of giving (dānamayā) are gross.

Trong các thiện dục giới (kāmāvacarā), các thiện do bố thí (dānamayā) là thô.

Sīlamayā sukhumā.

Those consisting of morality (sīlamayā) are subtle.

Các thiện do giữ giới (sīlamayā) là vi tế.

Tato bhāvanāmayā.

More subtle are those consisting of development (bhāvanāmayā).

Sau đó là các thiện do tu tập (bhāvanāmayā).

Bhāvanāmayāpi duhetukā oḷārikā.

Among those consisting of development, if they have two roots (duhetukā), they are gross.

Trong các thiện do tu tập (bhāvanāmayā) cũng vậy, các thiện nhị nhân (duhetukā) là thô.

Tihetukā sukhumā.

If they have three roots (tihetukā), they are subtle.

Các thiện tam nhân (tihetukā) là vi tế.

Tihetukāpi sasaṅkhārikā oḷārikā.

Among those with three roots, if they are prompted (sasaṅkhārikā), they are gross.

Trong các thiện tam nhân (tihetukā) cũng vậy, các thiện hữu trợ (sasaṅkhārikā) là thô.

Asaṅkhārikā sukhumā.

If unprompted (asaṅkhārikā), they are subtle.

Các thiện vô trợ (asaṅkhārikā) là vi tế.

Rūpāvacarā ca paṭhamajjhānikā oḷārikā…pe… pañcamajjhānikā sukhumā.

And among fine-material sphere states, those associated with the first jhāna are gross... up to ... those associated with the fifth jhāna are subtle.

Và trong các thiện sắc giới (rūpāvacarā), các thiện liên quan đến thiền thứ nhất (paṭhamajjhānikā) là thô… cho đến các thiện liên quan đến thiền thứ năm (pañcamajjhānikā) là vi tế.

Arūpāvacarā ca ākāsānañcāyatanasampayuttā oḷārikā…pe… nevasaññānāsaññāyatanasampayuttā sukhumāva.

And among immaterial sphere states, those associated with the sphere of infinite space are gross... up to ... those associated with the sphere of neither perception nor non-perception are subtle.

Và trong các thiện vô sắc giới (arūpāvacarā), các thiện tương ưng với Không Vô Biên Xứ (ākāsānañcāyatanasampayuttā) là thô… cho đến các thiện tương ưng với Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ (nevasaññānāsaññāyatanasampayuttā) là vi tế.

Lokuttarā ca sotāpattimaggasampayuttā oḷārikā…pe… arahattamaggasampayuttā sukhumāva.

And among supramundane states, those associated with the path of stream-entry are gross... up to ... those associated with the path of arahantship are subtle.

Và trong các thiện siêu thế (lokuttarā), các thiện tương ưng với đạo Tu-đà-hoàn (sotāpattimaggasampayuttā) là thô… cho đến các thiện tương ưng với đạo A-la-hán (arahattamaggasampayuttā) là vi tế.

Esa nayo taṃ taṃ bhūmivipākakiriyavedanāsu ca dukkhādiasamāpannādisāsavādivasena vuttavedanāsu ca.

This method should be applied to resultant (vipāka) and functional (kiriya) feelings of each realm, and to feelings described as painful, not-attained, with taints, and so forth.

Phương pháp này cũng áp dụng cho các cảm thọ dị thục (vipāka) và tác ý (kiriyā) trong từng cõi, và cho các cảm thọ đã được nói đến theo cách phân loại như khổ, không nhập định, hữu lậu, v.v.

510

Okāsavasena cāpi niraye dukkhā oḷārikā.

And also, according to place (okāsa), painful feelings in hell are gross.

Và theo khía cạnh cảnh giới (okāsavasena) cũng vậy, cảm thọ khổ (dukkhā) trong địa ngục là thô.

Tiracchānayoniyaṃ sukhumā…pe… paranimmitavasavattīsu sukhumāva.

In the animal realm they are subtle... up to ... in the devas of the realm of other creations are they subtle.

Trong loài súc sanh (tiracchānayoniyaṃ) là vi tế… cho đến trong cõi chư thiên hóa lạc tự tại (paranimmitavasavattīsu) là vi tế.

Yathā ca dukkhā, evaṃ sukhāpi sabbattha yathānurūpaṃ yojetabbā.

Just as painful feelings, so too joyful feelings should be applied everywhere appropriately.

Cũng như cảm thọ khổ, cảm thọ lạc cũng phải được áp dụng một cách thích hợp ở khắp mọi nơi.

Vatthuvasena cāpi hīnavatthukā yā kāci vedanā oḷārikā, paṇītavatthukā sukhumā.

And also, according to object (vatthu), any feeling that has a base object is gross; one that has a refined object is subtle.

Và theo khía cạnh đối tượng (vatthuvasena) cũng vậy, bất kỳ cảm thọ nào có đối tượng thấp kém (hīnavatthukā) là thô, có đối tượng cao thượng (paṇītavatthukā) là vi tế.

511

Hīnapaṇītabhede yā oḷārikā, sā hīnā.

In the distinction between inferior and superior, that which is gross is inferior.

Trong sự phân biệt giữa thấp kém và cao thượng, cái nào thô thì được xem là thấp kém.

Yā ca sukhumā, sā paṇītāti daṭṭhabbā.

And that which is subtle is superior, so it should be understood.

Cái nào vi tế thì được xem là cao thượng.

512

503. Dūrapadaṃ pana ‘‘akusalā vedanā kusalābyākatāhi vedanāhi dūre’’.

503. The term "far" is distinguished in the Vibhaṅga by such statements as: "Unwholesome feelings are far from wholesome and indeterminate feelings."

503. Còn từ "xa" (dūra) thì được phân tích trong Vibhaṅga theo cách: "Các cảm thọ bất thiện thì xa cách với các cảm thọ thiện và vô ký".

Santikepadaṃ ‘‘akusalā vedanā akusalāya vedanāya santike’’tiādinā nayena vibhaṅge vibhattaṃ.

The term "near" is distinguished by such statements as: "Unwholesome feelings are near to unwholesome feelings."

Từ "gần" (santike) thì được phân tích theo cách: "Các cảm thọ bất thiện thì gần với cảm thọ bất thiện", v.v.

Tasmā akusalā vedanā visabhāgato, asaṃsaṭṭhato, asarikkhato ca kusalābyākatāhi dūre, tathā kusalābyākatā akusalāya.

Therefore, unwholesome feelings are far from wholesome and indeterminate feelings due to their dissimilar nature, non-intermingling, and dissimilarity.

Do đó, cảm thọ bất thiện thì xa cách với cảm thọ thiện và vô ký về sự khác biệt bản chất, sự không hòa lẫn, và sự không tương đồng; tương tự, cảm thọ thiện và vô ký thì xa cách với cảm thọ bất thiện.

Esa nayo sabbavāresu.

The same method applies to all instances.

Phương pháp này áp dụng cho tất cả các trường hợp.

Akusalā pana vedanā sabhāgato, sarikkhato ca akusalāya santiketi.

However, unwholesome feelings are near to unwholesome feelings due to their similar nature and similarity.

Còn cảm thọ bất thiện thì gần với cảm thọ bất thiện về sự tương đồng bản chất và sự tương đồng.

Idaṃ vedanākkhandhassa atītādivibhāge vitthārakathāmukhaṃ.

This is the introductory extensive discourse on the past, etc., distinctions of the aggregate of feeling.

Đây là phần mở đầu của sự giải thích chi tiết về sự phân loại quá khứ, v.v., của Uẩn Thọ.

Taṃtaṃvedanāsampayuttānaṃ pana saññādīnampi evameva veditabbaṃ.

In the same way, the same should be understood for perception (saññā) and so forth, which are conjoined with those respective feelings.

Các tưởng, v.v., tương ưng với các cảm thọ đó cũng phải được hiểu theo cách tương tự.

513

Kamādivinicchayakathā

Discourse on the Determination of Order, etc.

Phần Giải Thích Về Thứ Tự, v.v.

514

504. Evaṃ viditvā ca puna etesveva –

504. Having understood this, one should then correctly determine these aggregates in terms of:

504. Sau khi đã biết như vậy, thì trong chính các điều này –

515

Khandhesu ñāṇabhedatthaṃ, kamatotha visesato;

For the sake of distinguished knowledge in the aggregates, and specifically, in order (kamma).

Để phân biệt trí tuệ trong các uẩn, theo thứ tự và sự đặc biệt;

516

Anūnādhikato ceva, upamāto tatheva ca.

Also in terms of neither less nor more, and likewise in terms of simile.

Không thiếu không thừa, và cả theo ví dụ.

517

Daṭṭhabbato dvidhā evaṃ, passantassatthasiddhito;

And in terms of being seen in two ways, thus, for one who sees, the attainment of the goal is assured.

Và theo hai cách để thấy, vì sự thành tựu mục đích của người thấy như vậy;

518

Vinicchayanayo sammā, viññātabbo vibhāvinā.

The method of determination should be correctly understood by one who discerns.

Người có trí tuệ cần phải hiểu đúng phương pháp phân tích.

519

Tattha kamatoti idha uppattikkamo, pahānakkamo, paṭipattikkamo, bhūmikkamo, desanākkamoti bahuvidho kamo.

Here, in order (kamato) means there are many kinds of order: order of arising (uppattikkamo), order of abandonment (pahānakkamo), order of practice (paṭipattikkamo), order of planes of existence (bhūmikkamo), and order of teaching (desanākkamo).

Trong đó, theo thứ tự (kamato) ở đây có nhiều loại thứ tự như thứ tự phát sinh (uppattikkamo), thứ tự đoạn trừ (pahānakkamo), thứ tự thực hành (paṭipattikkamo), thứ tự cõi (bhūmikkamo), thứ tự thuyết pháp (desanākkamo).

520

Tattha ‘‘paṭhamaṃ kalalaṃ hoti, kalalā hoti abbuda’’nti (saṃ. ni. 1.235) evamādi uppattikkamo.

Among these, the order of arising is exemplified by "First there is a germ, from the germ there is an embryo," and so forth.

Trong đó, thứ tự phát sinh là “trước hết là kalala, từ kalala là abbuda” và các câu tương tự.

‘‘Dassanena pahātabbā dhammā, bhāvanāya pahātabbā dhammā’’ti (dha. sa. tikamātikā 8) evamādi pahānakkamo.

The order of abandonment is exemplified by "States to be abandoned by seeing, states to be abandoned by development," and so forth.

Thứ tự đoạn trừ là “các pháp phải đoạn trừ bằng sự thấy, các pháp phải đoạn trừ bằng sự tu tập” và các câu tương tự.

‘‘Sīlavisuddhi, cittavisuddhī’’ti (ma. ni. 1.259; paṭi. ma. 3.41) evamādi paṭipattikkamo.

The order of practice is exemplified by "Purity of morality, purity of mind," and so forth.

Thứ tự thực hành là “thanh tịnh giới, thanh tịnh tâm” và các câu tương tự.

‘‘Kāmāvacarā, rūpāvacarā’’ti (dha. sa. 987) evamādi bhūmikkamo.

The order of planes of existence is exemplified by "Sense-sphere, fine-material sphere," and so forth.

Thứ tự cõi là “dục giới, sắc giới” và các câu tương tự.

‘‘Cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā’’ti (dī. ni. 3.145) vā, ‘‘dānakathaṃ, sīlakatha’’nti (dī. ni. 1.298) vā evamādi desanākkamo.

The order of teaching is exemplified by "The four foundations of mindfulness, the four right exertions," or "Discourse on giving, discourse on morality," and so forth.

Thứ tự thuyết pháp là “bốn niệm xứ, bốn chánh cần” hoặc “câu chuyện về bố thí, câu chuyện về giới” và các câu tương tự.

Tesu idha uppattikkamo tāva na yujjati, kalalādīnaṃ viya khandhānaṃ pubbāpariyavavatthānena anuppattito.

Among these, the order of arising is not applicable here, as the aggregates do not arise in a preceding-succeeding sequence like germ and so forth.

Trong số đó, thứ tự phát sinh không phù hợp ở đây, vì các uẩn không phát sinh theo sự sắp xếp trước sau như kalala, v.v.

Na pahānakkamo, kusalābyākatānaṃ appahātabbato.

Nor is it the order of abandonment, as wholesome and indeterminate states are not to be abandoned.

Không phải thứ tự đoạn trừ, vì các pháp thiện và vô ký không phải là những pháp cần được đoạn trừ.

Napaṭipattikkamo, akusalānaṃ appaṭipajjanīyato.

Nor is it the order of practice, as unwholesome states are not to be practiced.

Không phải thứ tự thực hành, vì các pháp bất thiện không phải là những pháp cần được thực hành.

Na bhūmikkamo, vedanādīnaṃ catubhūmipariyāpannattā.

Nor is it the order of planes of existence, as feelings and so forth are included in the four planes.

Không phải thứ tự cõi, vì các cảm thọ, v.v., thuộc về bốn cõi.

Desanākkamo pana yujjati.

However, the order of teaching is applicable.

Tuy nhiên, thứ tự thuyết pháp là phù hợp.

521

Abhedena hi pañcasu khandhesu attagāhapatitaṃ veneyyajanaṃ samūhaghanavinibbhogadassanena attagāhato mocetukāmo bhagavā hitakāmo tassa tassa janassa sukhagahaṇatthaṃ cakkhuādīnampi visayabhūtaṃ oḷārikaṃ paṭhamaṃ rūpakkhandhaṃ desesi.

Indeed, the Blessed One, desiring the welfare of trainees who have fallen into the misconception of self (attagāha) concerning the five aggregates, presented the gross rūpakkhandha first, which is an object of the eye and other faculties, in order to free them from the misconception of self by showing the dissolution of the compact mass of the aggregates and the distinction between matter and mind.

Vì muốn giải thoát những người đáng giáo hóa đang bị chấp thủ ngã trong năm uẩn bằng cách chỉ ra sự phân biệt giữa các khối dày đặc của các tập hợp, Đức Thế Tôn, với lòng mong muốn lợi ích cho họ, đã thuyết giảng trước hết về Sắc uẩn (rūpakkhandha) thô, là đối tượng của mắt, v.v., để họ dễ dàng nắm bắt.

Tato iṭṭhāniṭṭharūpasaṃvedanikaṃ vedanaṃ.

Then, feeling (vedanā), which experiences pleasant and unpleasant forms.

Sau đó là cảm thọ (vedana) cảm nhận các sắc đáng ưa và không đáng ưa.

‘‘Yaṃ vedayati, taṃ sañjānātī’’ti evaṃ vedanāvisayassa ākāragāhikaṃ saññaṃ.

Perception (saññā), which grasps the characteristics of the object of feeling, as in "What one feels, that one perceives."

Tưởng (sañña) nắm bắt hình tướng của đối tượng cảm thọ, theo cách “cái gì cảm nhận, cái đó nhận biết”.

Saññāvasena abhisaṅkhārake saṅkhāre.

Volitional formations (saṅkhāra), which condition according to perception.

Các hành (saṅkhāre) tạo tác theo tưởng.

Tesaṃ vedanādīnaṃ nissayaṃ adhipatibhūtañca nesaṃ viññāṇanti evaṃ tāva kamato vinicchayanayo viññātabbo.

And consciousness (viññāṇa), which is the support (nissaya) of these feelings and so forth, and is predominant among them—thus, the method of determination by order should be understood.

Và thức (viññāṇa) là chỗ nương tựa và là chủ tể của các cảm thọ, v.v., đó. Như vậy, phương pháp phân tích theo thứ tự cần được hiểu.

522

505. Visesatoti khandhānañca upādānakkhandhānañca visesato.

505. Specifically (visesato) means specifically between aggregates and aggregates of clinging.

505. Theo sự đặc biệt (visesato) là sự đặc biệt giữa các uẩn (khandha) và các thủ uẩn (upādānakkhandha).

Ko pana nesaṃ viseso, khandhā tāva avisesato vuttā.

What then is the distinction between them? The aggregates are stated generally.

Vậy sự đặc biệt giữa chúng là gì? Các uẩn được nói đến một cách không phân biệt.

Upādānakkhandhā sāsavaupādāniyabhāvena visesetvā.

The aggregates of clinging are specified by being tainted (sāsava) and objects of clinging (upādāniya).

Các thủ uẩn được phân biệt bằng cách là hữu lậu và khả chấp thủ.

Yathāha –

As it is said:

Như đã nói:

523

‘‘Pañca ceva vo, bhikkhave, khandhe desessāmi pañcupādānakkhandhe ca, taṃ suṇātha.

"I shall teach you, bhikkhus, the five aggregates and the five aggregates of clinging. Listen to that.

“Này các Tỳ-kheo, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông về năm uẩn và năm thủ uẩn. Hãy lắng nghe điều đó.

Katame ca, bhikkhave, pañcakkhandhā, yaṃkiñci, bhikkhave, rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ…pe… santike vā, ayaṃ vuccati, bhikkhave, rūpakkhandho.

And what, bhikkhus, are the five aggregates? Whatever form, bhikkhus, is past, future, present... or near, this, bhikkhus, is called the rūpakkhandha (aggregate of form).

Này các Tỳ-kheo, thế nào là năm uẩn? Này các Tỳ-kheo, bất cứ sắc nào, quá khứ, vị lai, hiện tại… gần hay xa, này các Tỳ-kheo, đó gọi là Sắc uẩn.

Yā kāci vedanā…pe… yaṃkiñci viññāṇaṃ…pe… santike vā, ayaṃ vuccati, bhikkhave, viññāṇakkhandho.

Whatever feeling... whatever consciousness... or near, this, bhikkhus, is called the viññāṇakkhandha (aggregate of consciousness).

Bất cứ cảm thọ nào… bất cứ thức nào… gần hay xa, này các Tỳ-kheo, đó gọi là Thức uẩn.

Ime vuccanti, bhikkhave, pañcakkhandhā.

These, bhikkhus, are called the five aggregates.

Này các Tỳ-kheo, đây gọi là năm uẩn.

Katame ca, bhikkhave, pañcupādānakkhandhā.

And what, bhikkhus, are the five aggregates of clinging?

Này các Tỳ-kheo, thế nào là năm thủ uẩn?

Yaṃkiñci, bhikkhave, rūpaṃ…pe… santike vā sāsavaṃ upādāniyaṃ, ayaṃ vuccati, bhikkhave, rūpupādānakkhandho.

Whatever form, bhikkhus... or near, that is tainted and an object of clinging, this, bhikkhus, is called the rūpupādānakkhandha (aggregate of clinging to form).

Này các Tỳ-kheo, bất cứ sắc nào… gần hay xa, hữu lậu và khả chấp thủ, này các Tỳ-kheo, đó gọi là Sắc thủ uẩn.

Yā kāci vedanā…pe… yaṃkiñci viññāṇaṃ…pe… santike vā sāsavaṃ upādāniyaṃ, ayaṃ vuccati, bhikkhave, viññāṇupādānakkhandho.

Whatever feeling... whatever consciousness... or near, that is tainted and an object of clinging, this, bhikkhus, is called the viññāṇupādānakkhandha (aggregate of clinging to consciousness).

Bất cứ cảm thọ nào… bất cứ thức nào… gần hay xa, hữu lậu và khả chấp thủ, này các Tỳ-kheo, đó gọi là Thức thủ uẩn.

Ime vuccanti, bhikkhave, pañcupādānakkhandhā’’ti (saṃ. ni. 3.48).

These, bhikkhus, are called the five aggregates of clinging."

Này các Tỳ-kheo, đây gọi là năm thủ uẩn.”

524

Ettha ca yathā vedanādayo anāsavāpi atthi, na evaṃ rūpaṃ.

Here, just as there are untainted (anāsava) feelings and so forth, there is no such thing as untainted form.

Ở đây, cũng như cảm thọ, v.v., có những cái vô lậu, nhưng sắc thì không như vậy.

Yasmā panassa rāsaṭṭhena khandhabhāvo yujjati, tasmā khandhesu vuttaṃ.

But since the nature of being an aggregate is applicable to it in the sense of 'heap' (rāsaṭṭhena), it is stated among the aggregates.

Tuy nhiên, vì sắc có tính chất là một khối (rāsaṭṭhena) nên nó được gọi là uẩn, do đó được nói đến trong các uẩn.

Yasmā rāsaṭṭhena ca sāsavaṭṭhena ca upādānakkhandhabhāvo yujjati, tasmā upādānakkhandhesu vuttaṃ.

Since the nature of being an aggregate of clinging is applicable to it in the sense of 'heap' and in the sense of 'tainted' (sāsavaṭṭhena), it is stated among the aggregates of clinging.

Vì sắc có tính chất là một khối (rāsaṭṭhena) và có tính chất hữu lậu (sāsavaṭṭhena) nên nó được gọi là thủ uẩn, do đó được nói đến trong các thủ uẩn.

Vedanādayo pana anāsavāva khandhesu vuttā.

Feelings and so forth, however, when untainted, are stated among the aggregates.

Còn cảm thọ, v.v., vô lậu thì chỉ được nói đến trong các uẩn.

Sāsavā upādānakkhandhesu.

When tainted, they are stated among the aggregates of clinging.

Hữu lậu thì được nói đến trong các thủ uẩn.

Upādānakkhandhāti cettha upādānagocarā khandhā upādānakkhandhāti evamattho daṭṭhabbo.

Here, the meaning of aggregates of clinging (upādānakkhandhā) should be understood as "aggregates that are objects of clinging."

Trong cụm từ các thủ uẩn (upādānakkhandhā) ở đây, nghĩa phải được hiểu là các uẩn là đối tượng của chấp thủ (upādāna).

Idha pana sabbepete ekajjhaṃ katvā khandhāti adhippetā.

But here, all of these, taken together, are intended as aggregates.

Tuy nhiên, ở đây, tất cả những điều này được gộp lại thành một và được gọi là các uẩn.

525

506. Anūnādhikatoti kasmā pana bhagavatā pañceva khandhā vuttā anūnā anadhikāti.

506. Neither less nor more (anūnādhikato): Why did the Blessed One teach only five aggregates, neither less nor more?

506. Không thiếu không thừa (anūnādhikato): Tại sao Đức Thế Tôn chỉ thuyết giảng năm uẩn, không thiếu không thừa?

Sabbasaṅkhatasabhāgekasaṅgahato attattaniyagāhavatthussa etaparamato aññesañca tadavarodhato.

Because they encompass all conditioned phenomena by similarity, because they are the ultimate objects of the misconception of 'self' and 'what belongs to self', and because others are subsumed within them.

Vì sự tập hợp tất cả các pháp hữu vi thành một loại đồng chất, vì đó là giới hạn cuối cùng của đối tượng chấp thủ ngã và ngã sở, và vì các pháp khác đều được bao gồm trong đó.

Anekappabhedesu hi saṅkhatadhammesu sabhāgavasena saṅgayhamānesu rūpampi rūpasabhāgekasaṅgahavasena eko khandho hoti.

Indeed, when conditioned phenomena of manifold divisions are gathered according to similarity, form (rūpa) also becomes one aggregate by virtue of being gathered in one class of similar forms.

Khi các pháp hữu vi với vô số sai biệt được tập hợp theo tính đồng chất, thì sắc cũng trở thành một uẩn theo cách tập hợp đồng chất của sắc.

Vedanā vedanāsabhāgekasaṅgahavasena eko khandho hoti.

Feeling, by way of being grouped together as one division according to its similar nature, is one khandha.

Thọ uẩn là một uẩn do sự thâu tóm các pháp đồng loại thọ.

Esa nayo saññādīsu.

This method applies to perception and the others.

Phương pháp này cũng vậy đối với tưởng uẩn và các uẩn khác.

Tasmā sabbasaṅkhatasabhāgekasaṅgahato pañceva vuttā.

Therefore, due to the inclusion of all conditioned phenomena according to their similar nature, only five are stated.

Do đó, vì sự thâu tóm tất cả các pháp hữu vi đồng loại, nên chỉ có năm uẩn được nói đến.

Etaparamañcetaṃ attattaniyagāhavatthu yadidaṃ rūpādayo pañca.

Furthermore, these five, namely rūpa and the others, are the ultimate basis for grasping 'self' and 'what belongs to self'.

Và năm uẩn này, tức là sắc uẩn và các uẩn khác, là đối tượng tối thượng của sự chấp thủ ngã và ngã sở.

Vuttañhetaṃ ‘‘rūpe kho, bhikkhave, sati rūpaṃ upādāya rūpaṃ abhinivissa evaṃ diṭṭhi uppajjati ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti.

For it has been said: “Bhikkhus, when there is rūpa, taking rūpa, clinging to rūpa, such a view arises: ‘This is mine, this am I, this is my self.’

Điều này đã được nói: “Này các tỳ khưu, khi có sắc, do chấp thủ sắc, do cố chấp sắc, tà kiến này sinh khởi: ‘Cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi’.

Vedanāya, saññāya, saṅkhāresu, viññāṇe sati viññāṇaṃ upādāya viññāṇaṃ abhinivissa evaṃ diṭṭhi uppajjati ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ti (saṃ. ni. 3.207).

When there is feeling, perception, volitional formations, consciousness, taking consciousness, clinging to consciousness, such a view arises: ‘This is mine, this am I, this is my self.’”

Khi có thọ, tưởng, hành, thức, do chấp thủ thức, do cố chấp thức, tà kiến này sinh khởi: ‘Cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi’”.

Tasmā attattaniyagāhavatthussa etaparamatopi pañceva vuttā.

Therefore, only five are stated, also because these five are the ultimate basis for grasping 'self' and 'what belongs to self'.

Do đó, vì là đối tượng tối thượng của sự chấp thủ ngã và ngã sở, nên chỉ có năm uẩn được nói đến.

Yepi caññe sīlādayo pañca dhammakkhandhā vuttā, tepi saṅkhārakkhandhe pariyāpannattā ettheva avarodhaṃ gacchanti.

Moreover, other groups of phenomena such as morality (sīla) and the rest, which have been taught, are also included in the khandha of volitional formations and thus fall within these very five khandhas.

Và những pháp uẩn khác như giới uẩn, v.v., đã được nói đến, chúng cũng được bao hàm trong hành uẩn, nên chúng được quy về đây.

Tasmā aññesaṃ tadavarodhatopi pañceva vuttāti evaṃ anūnādhikato vinicchayanayo viññātabbo.

Therefore, only five are stated, also due to the inclusion of other things in these five. Thus, the method of determination should be understood as neither lacking nor excessive.

Do đó, vì các pháp khác được quy về đó, nên chỉ có năm uẩn được nói đến. Như vậy, phương pháp phân tích không thiếu không thừa cần phải được hiểu rõ.

526

507. Upamātoti ettha hi gilānasālupamo rūpupādānakkhandho, gilānupamassa viññāṇupādānakkhandhassa vatthudvārārammaṇavasena nivāsaṭṭhānato.

507. Here, regarding by way of simile, the rūpa-upādānakkhandha is like a sick ward, because it is the dwelling place, door, and object for the viññāṇa-upādānakkhandha, which is like a sick person.

507. Ở đây, theo ví dụ, sắc thủ uẩn ví như nhà dưỡng bệnh, vì nó là nơi nương tựa cho thức thủ uẩn ví như người bệnh, theo nghĩa vật, môn và cảnh.

Gelaññupamo vedanupādānakkhandho, ābādhakattā.

The vedanā-upādānakkhandha is like sickness, because it afflicts.

Thọ thủ uẩn ví như bệnh tật, vì nó là sự đau khổ.

Gelaññasamuṭṭhānupamo saññupādānakkhandho, kāmasaññādivasena rāgādisampayuttavedanāsabbhāvā.

The saññā-upādānakkhandha is like the cause of sickness, because feeling accompanied by lust and other defilements arises by way of sensual perception and the like.

Tưởng thủ uẩn ví như nguyên nhân của bệnh tật, vì các thọ tương ưng với tham ái, v.v., sinh khởi do các tưởng dục, v.v.

Asappāyasevanupamo saṅkhārupādānakkhandho, vedanāgelaññassa nidānattā.

The saṅkhārā-upādānakkhandha is like engaging in unwholesome practices, because it is the root cause of the sickness of feeling.

Hành thủ uẩn ví như việc dùng thức ăn không thích hợp, vì nó là nguyên nhân của bệnh tật thọ.

‘‘Vedanaṃ vedanatthāya abhisaṅkharontī’’ti (saṃ. ni. 3.79) hi vuttaṃ.

For it has been said: “They generate feeling for the sake of feeling.”

Thật vậy, đã nói: “Họ tạo tác thọ vì mục đích thọ”.

Tathā ‘‘akusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ kāyaviññāṇaṃ uppannaṃ hoti dukkhasahagata’’nti (dha. sa. 556).

Similarly: “A kamma-resultant body-consciousness, accompanied by suffering, arises due to the performance and accumulation of unwholesome kamma.”

Cũng vậy, đã nói: “Do nghiệp bất thiện đã làm, đã tích lũy, thức thân tương ưng với khổ quả dị thục sinh khởi”.

Gilānupamo viññāṇupādānakkhandho, vedanāgelaññena aparimuttattā.

The viññāṇa-upādānakkhandha is like a sick person, because it is not freed from the sickness of feeling.

Thức thủ uẩn ví như người bệnh, vì không thoát khỏi bệnh tật thọ.

Apica cārakakāraṇaaparādhakāraṇakārakaaparādhikupamā ete bhājanabhojanabyañjanaparivesakabhuñjakūpamā cāti evaṃ upamāto vinicchayanayo viññātabbo.

Furthermore, these khandhas are like a prison, a punishment, a punisher, and an offender, and also like a dish, food, sauce, server, and eater. Thus, the method of determination should be understood by way of simile.

Hơn nữa, các uẩn này ví như nhà tù, nguyên nhân phạm tội, người thi hành án, người phạm tội; và ví như bát, thức ăn, món ăn phụ, người phục vụ, người ăn. Như vậy, phương pháp phân tích theo ví dụ cần phải được hiểu rõ.

527

508. Daṭṭhabbato dvidhāti saṅkhepato vitthārato cāti evaṃ dvidhā daṭṭhabbatopettha vinicchayanayo viññātabbo.

508. Here, regarding to be seen in two ways, the method of determination should be understood as being seen in two ways: concisely and in detail.

508. Theo hai cách để thấy là: tóm tắt và chi tiết. Như vậy, ở đây, phương pháp phân tích theo hai cách để thấy cần phải được hiểu rõ.

Saṅkhepato hi pañcupādānakkhandhā āsīvisūpame (saṃ. ni. 4.238) vuttanayena ukkhittāsikapaccatthikato, bhārasuttavasena (saṃ. ni. 3.22) bhārato, khajjanīyapariyāyavasena (saṃ. ni. 3.79) khādakato, yamakasuttavasena (saṃ. ni. 3.85) aniccadukkhānattasaṅkhatavadhakato daṭṭhabbā.

Concise as it is, the five upādānakkhandhas should be seen as an enemy with an uplifted sword, as a burden, as a devourer, and as a slayer due to impermanence, suffering, non-self, and conditioning, according to the respective discourses.

Thật vậy, một cách tóm tắt, năm thủ uẩn cần phải được thấy như kẻ thù cầm gươm giương cao, theo cách đã nói trong kinh Āsīvisūpama; như gánh nặng, theo kinh Bhārasutta; như kẻ ăn thịt, theo kinh Khajjanīyapariyāya; như kẻ giết người vì vô thường, khổ, vô ngã, hữu vi, theo kinh Yamaka.

Vitthārato panettha pheṇapiṇḍo viya rūpaṃ daṭṭhabbaṃ, parimaddanāsahanato.

In detail, rūpa should be seen like a lump of foam, because it cannot endure being crushed.

Một cách chi tiết, ở đây, sắc cần phải được thấy như khối bọt, vì không chịu được sự chà xát.

Udakapubbuḷaṃ viya vedanā, muhuttaramaṇīyato.

Feeling is like a water bubble, because it is pleasant for a moment.

Thọ cần phải được thấy như bọt nước, vì chỉ đẹp trong chốc lát.

Marīcikā viya saññā, vippalambhanato.

Perception is like a mirage, because it deceives.

Tưởng cần phải được thấy như ảo ảnh, vì sự lừa dối.

Kadalikkhandho viya saṅkhārā, asārakato.

Volitional formations are like a plantain trunk, because they are pithless.

Hành cần phải được thấy như thân cây chuối, vì không có lõi.

Māyā viya viññāṇaṃ, vañcakato.

Consciousness is like an illusion, because it deludes.

Thức cần phải được thấy như ảo thuật, vì sự lừa gạt.

Visesato ca suḷārampi ajjhattikaṃ rūpaṃ asubhanti daṭṭhabbaṃ.

Especially, even internal rūpa, though very splendid, should be seen as unpleasant.

Đặc biệt hơn, sắc nội phần dù rất thô cũng cần phải được thấy là bất tịnh.

Vedanā tīhi dukkhatāhi avinimuttato dukkhāti.

Feeling is suffering, because it is not freed from the three kinds of suffering.

Thọ là khổ, vì không thoát khỏi ba loại khổ.

Saññāsaṅkhārā avidheyyato anattāti.

Perception and volitional formations are not-self, because they are not amenable to control.

Tưởng và hành là vô ngã, vì không thể điều khiển.

Viññāṇaṃ udayabbayadhammato aniccanti daṭṭhabbaṃ.

Consciousness should be seen as impermanent, because it is subject to arising and passing away.

Thức cần phải được thấy là vô thường, vì có pháp sinh diệt.

528

509. Evaṃ passantassatthasiddhitoti evañca saṅkhepavitthāravasena dvidhā passato yā atthasiddhi hoti, tatopi vinicchayanayo viññātabbo.

509. Regarding thus seeing, due to the attainment of the goal, the method of determination should be understood from the attainment of the goal that occurs for one who sees in these two ways, concisely and in detail.

509. Do sự thành tựu mục đích của người thấy như vậy, khi thấy theo hai cách, tóm tắt và chi tiết, thì sự thành tựu mục đích nào sinh khởi, từ đó phương pháp phân tích cũng cần phải được hiểu rõ.

Seyyathidaṃ – saṅkhepato tāva pañcupādānakkhandhe ukkhittāsikapaccatthikādibhāvena passanto khandhehi na vihaññati.

That is to say, when one sees the five upādānakkhandhas concisely as an enemy with an uplifted sword and the like, one is not tormented by the khandhas.

Cụ thể là – trước hết, khi thấy năm thủ uẩn như kẻ thù cầm gươm giương cao, v.v., thì hành giả sẽ không bị các uẩn làm hại.

Vitthārato pana rūpādīni pheṇapiṇḍādisadisabhāvena passanto na asāresu sāradassī hoti.

However, when one sees rūpa and the others in detail as being like a lump of foam and the like, one does not perceive what is pithless as having pith.

Còn một cách chi tiết, khi thấy sắc, v.v., như khối bọt, v.v., thì hành giả sẽ không thấy lõi trong những cái không có lõi.

529

Visesato ca ajjhattikarūpaṃ asubhato passanto kabaḷīkārāhāraṃ parijānāti, asubhe subhanti vipallāsaṃ pajahati.

And especially, one who sees internal rūpa as unpleasant fully comprehends physical food, and abandons the perversion of seeing what is unpleasant as pleasant.

Đặc biệt, khi thấy sắc nội phần là bất tịnh, hành giả sẽ hiểu rõ kabaḷīkārāhāra (thực phẩm vật chất), từ bỏ sự lầm lạc thấy tịnh trong bất tịnh.

Kāmoghaṃ uttarati, kāmayogena visaṃyujjati, kāmāsavena anāsavo hoti, abhijjhākāyaganthaṃ bhindati, kāmupādānaṃ na upādiyati.

One crosses the flood of sensuality, is disjoined from the yoke of sensuality, becomes undefiled by the defilement of sensuality, breaks the bodily bond of covetousness, and does not grasp the clinging to sensuality.

Vượt qua dòng thác dục ái, thoát ly khỏi trói buộc dục ái, trở thành vô lậu đối với lậu hoặc dục ái, phá vỡ kiết sử thân kiến tham lam, không chấp thủ dục ái.

530

Vedanaṃ dukkhato passanto phassāhāraṃ parijānāti, dukkhe sukhanti vipallāsaṃ pajahati, bhavoghaṃ uttarati, bhavayogena visaṃyujjati, bhavāsavena anāsavo hoti, byāpādakāyaganthaṃ bhindati, sīlabbatupādānaṃ na upādiyati.

One who sees feeling as suffering fully comprehends contact as food, abandons the perversion of seeing what is suffering as pleasant, crosses the flood of existence, is disjoined from the yoke of existence, becomes undefiled by the defilement of existence, breaks the bodily bond of ill will, and does not grasp the clinging to precepts and vows.

Khi thấy thọ là khổ, hành giả sẽ hiểu rõ xúc thực, từ bỏ sự lầm lạc thấy lạc trong khổ, vượt qua dòng thác hữu ái, thoát ly khỏi trói buộc hữu ái, trở thành vô lậu đối với lậu hoặc hữu ái, phá vỡ kiết sử thân kiến sân hận, không chấp thủ giới cấm thủ.

531

Saññaṃ saṅkhāre ca anattato passanto manosañcetanāhāraṃ parijānāti, anattani attāti vipallāsaṃ pajahati, diṭṭhoghaṃ uttarati, diṭṭhiyogena visaṃyujjati, diṭṭhāsavena anāsavo hoti.

One who sees perception and volitional formations as not-self fully comprehends mental volition as food, abandons the perversion of seeing what is not-self as self, crosses the flood of views, is disjoined from the yoke of views, and becomes undefiled by the defilement of views.

Khi thấy tưởng và hành là vô ngã, hành giả sẽ hiểu rõ tư niệm thực, từ bỏ sự lầm lạc thấy ngã trong vô ngã, vượt qua dòng thác tà kiến, thoát ly khỏi trói buộc tà kiến, trở thành vô lậu đối với lậu hoặc tà kiến.

Idaṃsaccābhinivesakāyaganthaṃ bhindati, attavādupādānaṃ na upādiyati.

One breaks the bodily bond of rigid adherence to “this is the truth,” and does not grasp the clinging to self-doctrine.

Phá vỡ kiết sử thân kiến chấp thủ “cái này là sự thật”, không chấp thủ ngã kiến.

532

Viññāṇaṃ aniccato passanto viññāṇāhāraṃ parijānāti, anicce niccanti vipallāsaṃ pajahati, avijjoghaṃ uttarati, avijjāyogena visaṃyujjati, avijjāsavena anāsavo hoti, sīlabbataparāmāsakāyaganthaṃ bhindati, diṭṭhupādānaṃ na upādiyati.

One who sees consciousness as impermanent fully comprehends consciousness as food, abandons the perversion of seeing what is impermanent as permanent, crosses the flood of ignorance, is disjoined from the yoke of ignorance, becomes undefiled by the defilement of ignorance, breaks the bodily bond of attachment to precepts and vows, and does not grasp the clinging to views.

Khi thấy thức là vô thường, hành giả sẽ hiểu rõ thức thực, từ bỏ sự lầm lạc thấy thường trong vô thường, vượt qua dòng thác vô minh, thoát ly khỏi trói buộc vô minh, trở thành vô lậu đối với lậu hoặc vô minh, phá vỡ kiết sử thân kiến giới cấm thủ, không chấp thủ tà kiến.

533

Evaṃ mahānisaṃsaṃ, vadhakādivasena dassanaṃ yasmā;

Since seeing in terms of a slayer and the like has such great benefit;

Vì sự thấy như kẻ giết người, v.v., có lợi ích lớn như vậy;

534

Tasmā khandhe dhīro, vadhakādivasena passeyyāti.

Therefore, the wise one should see the khandhas in terms of a slayer and the like.

Do đó, bậc trí tuệ nên thấy các uẩn như kẻ giết người, v.v.

535

Iti sādhujanapāmojjatthāya kate visuddhimagge

Thus, in the Visuddhimagga, composed for the joy of good people,

Trong Thanh Tịnh Đạo được biên soạn vì sự hoan hỷ của các bậc thiện nhân

536

Paññābhāvanādhikāre

In the section on the development of wisdom,

Trong phần Tu Tập Trí Tuệ

537

Khandhaniddeso nāma

The Exposition of the Khandhas is called

Chương về các Uẩn có tên là

538

Cuddasamo paricchedo.

The Fourteenth Chapter.

Chương thứ mười bốn.

539

15. Āyatanadhātuniddeso

15. Exposition of Āyatanas and Dhātus

15. Chương về Xứ và Giới

540

Āyatanavitthārakathā

Discourse on the Detailed Explanation of Āyatanas

Giải thích chi tiết về Xứ

541

510. Āyatanānīti dvādasāyatanāni – cakkhāyatanaṃ, rūpāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, saddāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, gandhāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ, manāyatanaṃ, dhammāyatananti.

510. Āyatanas are the twelve āyatanas: the eye-ayatana, the form-ayatana, the ear-ayatana, the sound-ayatana, the nose-ayatana, the odour-ayatana, the tongue-ayatana, the taste-ayatana, the body-ayatana, the tangible-ayatana, the mind-ayatana, and the phenomena-ayatana.

510. Các xứ là mười hai xứ: nhãn xứ, sắc xứ, nhĩ xứ, thanh xứ, tỷ xứ, hương xứ, thiệt xứ, vị xứ, thân xứ, xúc xứ, ý xứ, pháp xứ.

Tattha –

Herein –

Trong đó –

542

Attha lakkhaṇa tāvatva, kama saṅkhepa vitthārā;

Meaning, characteristic, the twelve-fold extent, order, concise and detailed exposition;

Nghĩa, đặc tính, số lượng, thứ tự, tóm tắt, chi tiết;

543

Tathā daṭṭhabbato ceva, viññātabbo vinicchayo.

And also, by way of what is to be seen, the method of determination should be understood.

Cũng như cách thấy, sự phân tích cần phải được hiểu rõ.

544

Tattha visesato tāva cakkhatīti cakkhu, rūpaṃ assādeti vibhāveti cāti attho.

Among these, first in particular, that which sees is cakkhu, meaning it enjoys or clarifies forms.

Trong đó, trước hết, đặc biệt là: Cái gì thấy được gọi là mắt (cakkhu), nghĩa là nó nếm trải và biểu hiện sắc. Cái gì biểu hiện được gọi là sắc (rūpa), nghĩa là nó biểu lộ ý muốn trong tâm khi biến đổi màu sắc. Cái gì nghe được gọi là tai (sota). Cái gì được nói ra được gọi là tiếng (sadda), nghĩa là nó được phát ra. Cái gì ngửi được gọi là mũi (ghāna). Cái gì tỏa hương được gọi là hương (gandha), nghĩa là nó biểu lộ đối tượng của chính nó. Cái gì gọi là sự sống được gọi là lưỡi (jivhā). Cái gì chúng sinh nếm trải được gọi là vị (rasa), nghĩa là chúng nếm trải. Cái gì là nguyên nhân sinh khởi của các pháp hữu lậu đáng ghê tởm được gọi là thân (kāya).

Rūpayatīti rūpaṃ, vaṇṇavikāraṃ āpajjamānaṃ hadayaṅgatabhāvaṃ pakāsetīti attho.

That which forms is rūpa, meaning that which, having undergone a change of colour, manifests the internal state of mind.

Cái gì biểu hiện được gọi là sắc (rūpa), nghĩa là nó biểu lộ ý muốn trong tâm khi biến đổi màu sắc.

Suṇātīti sotaṃ.

That which hears is sota.

Cái gì nghe được gọi là tai (sota).

Sappatīti saddo, udāhariyatīti attho.

That which is uttered is sadda, meaning that which is voiced forth.

Cái gì được nói ra được gọi là tiếng (sadda), nghĩa là nó được phát ra.

Ghāyatīti ghānaṃ.

That which smells is ghāna.

Cái gì ngửi được gọi là mũi (ghāna).

Gandhayatīti gandho.

That which indicates an odour is gandha.

Cái gì tỏa hương được gọi là hương (gandha).

Attano vatthuṃ sūcayatīti attho.

Meaning it reveals its own basis.

Nghĩa là nó biểu lộ đối tượng của chính nó.

Jīvitaṃ avhayatīti jivhā.

That which invokes life is jivhā.

Cái gì gọi là sự sống được gọi là lưỡi (jivhā).

Rasanti taṃ sattāti raso, assādentīti attho.

That which beings taste is rasa, meaning they enjoy it.

Cái gì chúng sinh nếm trải được gọi là vị (rasa), nghĩa là chúng nếm trải.

Kucchitānaṃ sāsavadhammānaṃ āyoti kāyo.

That which is the origin of repulsive, cankered phenomena is kāya.

Cái gì là nguyên nhân sinh khởi của các pháp hữu lậu đáng ghê tởm được gọi là thân (kāya).

Āyoti uppattideso.

Origin means place of arising.

Āya là nơi sinh khởi.

Phusiyatīti phoṭṭhabbaṃ.

That which is touched is phoṭṭhabba.

Cái gì được xúc chạm được gọi là xúc (phoṭṭhabba).

Munātīti mano.

That which cognises is mano.

Cái gì biết được gọi là ý (mano).

Attano lakkhaṇaṃ dhārentīti dhammā.

Those which bear their own characteristics are dhammas.

Cái gì mang đặc tính của chính nó được gọi là pháp (dhammā).

545

511. Avisesato pana āyatanato, āyānaṃ tananato, āyatassa ca nayanato āyatananti veditabbaṃ.

511. In general, however, āyatana should be understood as: the sphere of exertion, the extending of exertions, and the leading to a long duration.

511. Tuy nhiên, một cách tổng quát, xứ (āyatana) cần phải được hiểu là nơi nỗ lực (āyatanato), nơi mở rộng (āyānaṃ tananato) và nơi dẫn dắt (āyatassa ca nayanato).

Cakkhurūpādīsu hi taṃtaṃdvārārammaṇā cittacetasikā dhammā sena sena anubhavanādinā kiccena āyatanti uṭṭhahanti ghaṭanti, vāyamantīti vuttaṃ hoti.

For, in the case of the eye, forms, and the others, the mental and associated phenomena, which have those respective doors and objects, exert, arise, strive, and endeavour in their own respective functions of experiencing and the like. This is what is meant.

Thật vậy, trong nhãn và sắc, v.v., các pháp tâm và tâm sở có cửa và đối tượng tương ứng, nỗ lực, đứng dậy, hoạt động, cố gắng trong các chức năng kinh nghiệm của riêng chúng. Điều này đã được nói.

Te ca āyabhūte dhamme etāni tanonti, vitthārentīti vuttaṃ hoti, idañca anamatagge saṃsāre pavattaṃ atīva āyataṃ saṃsāradukkhaṃ yāva na nivattati, tāva nayanteva, pavattayantīti vuttaṃ hoti.

And it is said that these extend and proliferate those states that are āyabhūta (that which arises and functions), and moreover, they keep carrying on this extremely prolonged suffering of saṃsāra, which persists in the beginningless saṃsāra, as long as it does not cease; it is said that they cause it to continue.

Và những pháp này làm lan rộng, làm tăng trưởng những pháp tâm và tâm sở đã trở thành căn cứ địa đó, và cũng được nói là chúng tiếp tục dẫn dắt, làm cho khổ đau luân hồi vô cùng dài lâu này, đã diễn ra trong luân hồi vô thủy, cứ tiếp diễn chừng nào nó chưa chấm dứt.

Iti sabbepime dhammā āyatanato, āyānaṃ tananato, āyatassa ca nayanato āyatanaṃ āyatananti vuccanti.

Thus, all these phenomena are called āyatana, āyatana, because they are a source (of effort), because they extend the efforts, and because they carry on the prolonged (suffering).

Như vậy, tất cả những pháp này được gọi là āyatana (xứ) vì chúng là căn cứ địa (āyatanato), vì chúng làm lan rộng các căn cứ địa (āyānaṃ tananato), và vì chúng dẫn dắt sự tiếp nối (āyatassa ca nayanato).

546

512. Apica nivāsaṭṭhānaṭṭhena ākaraṭṭhena samosaraṇaṭṭhānaṭṭhena sañjātidesaṭṭhena kāraṇaṭṭhena ca āyatanaṃ veditabbaṃ.

Furthermore, āyatana should be understood in the sense of a dwelling place, a source, a gathering place, a place of origin, and a cause.

512. Hơn nữa, āyatana cần được hiểu theo nghĩa là nơi cư trú, là nguồn gốc, là nơi hội tụ, là nơi phát sinh, và là nguyên nhân.

Tathā hi loke ‘‘issarāyatanaṃ vāsudevāyatana’’ntiādīsu nivāsaṭṭhānaṃ āyatananti vuccati.

Just as in the world, in expressions like "the dwelling of Isvara," "the dwelling of Vāsudeva," a dwelling place is called āyatana.

Thật vậy, trong thế gian, nơi cư trú được gọi là āyatana, như trong các câu ‘‘issarāyatanaṃ vāsudevāyatanaṃ’’ (xứ của thần Isvara, xứ của thần Vāsudeva), v.v.

‘‘Suvaṇṇāyatanaṃ rajatāyatana’’ntiādīsu ākaro.

In expressions like "a gold mine," "a silver mine," it is a source.

Nguồn gốc, như trong ‘‘suvaṇṇāyatanaṃ rajatāyatanaṃ’’ (mỏ vàng, mỏ bạc), v.v.

Sāsane pana ‘‘manoramme āyatane sevanti naṃ vihaṅgamā’’tiādīsu (a. ni. 5.38) samosaraṇaṭṭhānaṃ.

But in the Dispensation, in expressions like "birds resort to a delightful place," it is a gathering place.

Còn trong Giáo pháp, nơi hội tụ, như trong ‘‘manoramme āyatane sevanti naṃ vihaṅgamā’’ (những loài chim cư ngụ trong xứ đẹp đẽ) (A.N. 5.38), v.v.

‘‘Dakkhiṇāpatho gunnaṃ āyatana’’ntiādīsu sañjātideso.

In expressions like "Dakkināpatha is the breeding ground for cattle," it is a place of origin.

Nơi phát sinh, như trong ‘‘Dakkhiṇāpatho gunnaṃ āyatanaṃ’’ (Đakṣiṇāpatha là xứ phát sinh của loài bò), v.v.

‘‘Tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane’’tiādīsu (a. ni. 3.102) kāraṇaṃ.

In expressions like "one attains fitness for witnessing in each and every āyatana where mindfulness is present," it is a cause.

Nguyên nhân, như trong ‘‘Tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane’’ (Ở nơi nào có xứ, ở nơi ấy đạt được khả năng làm chứng) (A.N. 3.102), v.v.

547

Cakkhuādīsu cāpi te te cittacetasikā dhammā nivasanti tadāyattavuttitāyāti cakkhādayo ca nesaṃ nivāsaṭṭhānaṃ.

And indeed, in the eye and so on, those various mental and consciousness phenomena dwell because their existence depends on them; thus, the eye and so on are their dwelling places.

Và trong mắt, v.v., những pháp tâm và tâm sở đó cư trú, vì chúng có sự tồn tại phụ thuộc vào mắt, v.v. Do đó, mắt, v.v., là nơi cư trú của chúng.

Cakkhādīsu ca te ākiṇṇā tannissitattā tadārammaṇattā cāti cakkhādayo nesaṃ ākaro.

And in the eye and so on, these phenomena are prevalent because they are dependent on them and have them as their object; thus, the eye and so on are their source.

Và trong mắt, v.v., những pháp đó được trộn lẫn, vì chúng nương tựa vào mắt và lấy mắt làm đối tượng. Do đó, mắt, v.v., là nguồn gốc của chúng.

Cakkhādayo ca nesaṃ samosaraṇaṭṭhānaṃ, tattha tattha vatthudvārārammaṇavasena samosaraṇato.

And the eye and so on are their gathering place, because they gather there in the form of basis, door, and object.

Và mắt, v.v., là nơi hội tụ của chúng, vì chúng hội tụ ở đó theo phương diện căn cứ địa, cửa ngõ và đối tượng.

Cakkhādayo ca nesaṃ sañjātideso, tannissayārammaṇabhāvena tattheva uppattito.

And the eye and so on are their place of origin, because they arise right there by way of having them as their support and object.

Và mắt, v.v., là nơi phát sinh của chúng, vì chúng sinh khởi ngay tại đó do là nơi nương tựa và đối tượng của chúng.

Cakkhādayo ca nesaṃ kāraṇaṃ, tesaṃ abhāve abhāvatoti.

And the eye and so on are their cause, because without them, these phenomena do not exist.

Và mắt, v.v., là nguyên nhân của chúng, vì khi chúng không có thì những pháp đó cũng không có.

Iti nivāsaṭṭhānaṭṭhena, ākaraṭṭhena, samosaraṇaṭṭhānaṭṭhena, sañjātidesaṭṭhena, kāraṇaṭṭhenacāti imehipi kāraṇehi ete dhammā āyatanaṃ āyatananti vuccanti.

Thus, these phenomena are called āyatana, āyatana, by these reasons too: as a dwelling place, as a source, as a gathering place, as a place of origin, and as a cause.

Như vậy, những pháp này được gọi là āyatana (xứ) vì những lý do này: là nơi cư trú, là nguồn gốc, là nơi hội tụ, là nơi phát sinh, và là nguyên nhân.

548

Tasmā yathāvuttena atthena cakkhu ca taṃ āyatanañcāti cakkhāyatanaṃ…pe… dhammā ca te āyatanañcāti dhammāyatananti evaṃ tāvettha atthato viññātabbo vinicchayo.

Therefore, in this context, the determination, atthato (semantically), should be understood as follows: "the eye is an āyatana, thus the eye-āyatana... and so on... phenomena are āyatana, thus the phenomena-āyatana."

Do đó, với ý nghĩa đã được giải thích, mắt là āyatana nên gọi là cakkhāyatana (nhãn xứ)... (v.v.)... các pháp là āyatana nên gọi là dhammāyatana (pháp xứ). Như vậy, ở đây cần phải hiểu sự phân định theo ý nghĩa.

549

513. Lakkhaṇāti cakkhādīnaṃ lakkhaṇatopettha viññātabbo vinicchayo.

513. By lakkhaṇa (characteristics), the determination here should be understood from the characteristics of the eye and so on.

513. Lakkhaṇā (đặc tính) – Ở đây, sự phân định cần được hiểu theo đặc tính của mắt, v.v.

Tāni ca pana tesaṃ lakkhaṇāni khandhaniddese vuttanayeneva veditabbāni.

And these characteristics of theirs should be understood in the manner stated in the Exposition of the Aggregates (Khandha-Niddesa).

Và những đặc tính đó của chúng cần được hiểu theo cách đã nói trong phần giải thích về các uẩn (khandha).

550

Tāvatvatoti tāvabhāvato.

Tāvatvato means "to that extent."

Tāvatvato (về số lượng) có nghĩa là về bản chất của số lượng đó.

Idaṃ vuttaṃ hoti – cakkhādayopi hi dhammā eva, evaṃ sati dhammāyatanamicceva avatvā kasmā dvādasāyatanānīti vuttānīti ce.

This is what is meant: The eye and so on are indeed phenomena; if that is the case, why are twelve āyatanas mentioned, instead of just stating "the phenomena-āyatana"?

Điều này có nghĩa là: nếu nói rằng mắt, v.v., cũng chỉ là các pháp, vậy tại sao không chỉ nói là pháp xứ mà lại nói là mười hai xứ?

Chaviññāṇakāyuppattidvārārammaṇavavatthānato idha channaṃ viññāṇakāyānaṃ dvārabhāvena ārammaṇabhāvena ca vavatthānato ayametesaṃ bhedo hotīti dvādasa vuttāni, cakkhuviññāṇavīthipariyāpannassa hi viññāṇakāyassa cakkhāyatanameva uppattidvāraṃ, rūpāyatanameva cārammaṇaṃ, tathā itarāni itaresaṃ.

It is because of the classification of the doors and objects for the arising of the six consciousness-groups that this distinction among them arises, and thus twelve are mentioned. For the consciousness-group included in the eye-consciousness process, the eye-āyatana alone is the door of arising, and the visible-form-āyatana alone is the object. Similarly for the others.

Nếu vậy, thì sự phân biệt này của chúng là do sự phân định cửa ngõ và đối tượng của sự sinh khởi sáu thân thức. Ở đây, do sự phân định sáu thân thức theo phương diện cửa ngõ và đối tượng, nên mười hai xứ được nói đến. Thật vậy, đối với thân thức nhãn thức thuộc tiến trình nhãn thức, nhãn xứ chính là cửa ngõ sinh khởi, và sắc xứ chính là đối tượng; tương tự, các xứ khác cũng vậy đối với các thân thức khác.

Chaṭṭhassa pana bhavaṅgamanasaṅkhāto manāyatanekadesova uppattidvāraṃ, asādhāraṇameva ca dhammāyatanaṃ ārammaṇanti.

However, for the sixth (mind-consciousness-group), only a part of the mind-āyatana, namely the bhavanga-mind, is the door of arising, and the phenomena-āyatana is its unique object.

Còn đối với thân thức thứ sáu, chỉ một phần của ý xứ, tức là tâm ý môn (bhavaṅga), là cửa ngõ sinh khởi, và pháp xứ là đối tượng không chung với các thân thức khác.

Iti channaṃ viññāṇakāyānaṃ uppattidvārārammaṇavavatthānato dvādasa vuttānīti evamettha tāvatvato viññātabbo vinicchayo.

Thus, it is because of the classification of the doors and objects for the arising of the six consciousness-groups that twelve are mentioned. In this way, the determination tāvatvato (as to their number) should be understood here.

Như vậy, do sự phân định cửa ngõ và đối tượng của sự sinh khởi sáu thân thức, nên mười hai xứ được nói đến. Theo cách này, ở đây cần phải hiểu sự phân định về số lượng.

551

514. Kamatoti idhāpi pubbe vuttesu uppattikkamādīsu desanākkamova yujjati.

514. By kamato (sequence), here too, among the sequences of arising and so on mentioned earlier, only the sequence of teaching is appropriate.

514. Kamato (về thứ tự) – Ở đây, trong các thứ tự đã nói trước đây như thứ tự sinh khởi, v.v., chỉ có thứ tự thuyết giảng là phù hợp.

Ajjhattikesu hi āyatanesu sanidassanasappaṭighavisayattā cakkhāyatanaṃ pākaṭanti paṭhamaṃ desitaṃ, tato anidassanasappaṭighavisayāni sotāyatanādīni.

Among the internal āyatanas, the eye-āyatana is taught first because it is prominent, being related to visible forms that are manifest and impinging. After that, the ear-āyatana and so on are taught, which are related to sounds and so on that are non-manifest and impinging.

Trong các xứ nội, nhãn xứ được thuyết giảng trước tiên vì nó rõ ràng do có đối tượng là sắc hữu kiến hữu đối (sanidassanasappaṭighavisayattā). Sau đó là các xứ nhĩ, v.v., có đối tượng là sắc vô kiến hữu đối (anidassanasappaṭighavisayāni).

Atha vā dassanānuttariyasavanānuttariyahetubhāvena bahūpakārattā ajjhattikesu cakkhāyatanasotāyatanāni paṭhamaṃ desitāni, tato ghānāyatanādīni tīṇi, pañcannampi gocaravisayattā ante manāyatanaṃ, cakkhāyatanādīnaṃ pana gocarattā tassa tassa antarantarāni bāhiresu rūpāyatanādīni.

Alternatively, among the internal āyatanas, the eye-āyatana and ear-āyatana are taught first due to their great usefulness as causes for the unsurpassed seeing and unsurpassed hearing, then the nose-āyatana and the other two (tongue and body āyatanas). The mind-āyatana comes last as it is the domain for all five (sense āyatanas). As for the external āyatanas, visible-form-āyatana and so on, they are mentioned interspersed, being the objects of the eye-āyatana and so on respectively.

Hoặc là, trong các xứ nội, nhãn xứ và nhĩ xứ được thuyết giảng trước tiên vì chúng có nhiều lợi ích do là nguyên nhân của sự thấy thù thắng và nghe thù thắng. Sau đó là ba xứ tỷ, thiệt, thân. Cuối cùng là ý xứ, vì nó là đối tượng của cả năm xứ (nhãn, nhĩ, tỷ, thiệt, thân). Còn các sắc xứ, v.v., trong các xứ ngoại được thuyết giảng xen kẽ giữa các xứ nội vì chúng là đối tượng của nhãn xứ, v.v.

Apica viññāṇuppattikāraṇavavatthānatopi ayametesaṃ kamo veditabbo.

Furthermore, this sequence should also be understood from the classification of the causes for the arising of consciousness.

Hơn nữa, thứ tự này của chúng cần được hiểu từ sự phân định nguyên nhân sinh khởi của thức.

Vuttañhetaṃ ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ…pe… manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇa’’nti (ma. ni. 3.421; saṃ. ni. 2.43).

For it is said: "Dependent on the eye and visible forms, eye-consciousness arises... and so on... Dependent on the mind and mental phenomena, mind-consciousness arises."

Điều này đã được nói: ‘‘Nương vào mắt và các sắc, nhãn thức sinh khởi... (v.v.)... Nương vào ý và các pháp, ý thức sinh khởi’’ (M.N. 3.421; S.N. 2.43).

Evaṃ kamatopettha viññātabbo vinicchayo.

Thus, the determination kamato (as to their sequence) should be understood here.

Như vậy, ở đây cần phải hiểu sự phân định về thứ tự.

552

515. Saṅkhepavitthārāti saṅkhepato hi manāyatanassa ceva dhammāyatanekadesassa ca nāmena tadavasesānañca āyatanānaṃ rūpena saṅgahitattā dvādasāpi āyatanāni nāmarūpamattameva honti.

515. By Saṅkhepavitthārā (briefly and in detail): Briefly, all twelve āyatanas are merely nāma-rūpa (mind-and-matter), because the mind-āyatana and a part of the phenomena-āyatana are encompassed by nāma (mentality), and the remaining āyatanas are encompassed by rūpa (materiality).

515. Saṅkhepavitthārā (về tóm tắt và chi tiết) – Thật vậy, tóm tắt thì tất cả mười hai xứ chỉ là danh và sắc, vì ý xứ và một phần của pháp xứ được bao gồm trong danh, và các xứ còn lại được bao gồm trong sắc.

Vitthārato pana ajjhattikesu tāva cakkhāyatanaṃ jātivasena cakkhupasādamattameva, paccayagatinikāyapuggalabhedato pana anantappabhedaṃ.

In detail, however, among the internal āyatanas, the eye-āyatana, by way of its nature, is merely eye-sensitivity, but by way of distinction of causes, destinies, classes, and individuals, it has infinite variations.

Còn chi tiết thì trong các xứ nội, nhãn xứ theo phương diện chủng loại chỉ là tịnh sắc mắt (cakkhupasāda) mà thôi, nhưng theo sự phân biệt về duyên, cõi, nhóm và cá nhân thì nó có vô số sai biệt.

Tathā sotāyatanādīni cattāri.

The four, ear-āyatana and so on, are likewise (infinitely varied).

Tương tự, bốn xứ nhĩ, v.v., cũng vậy.

Manāyatanaṃ kusalākusalavipākakiriyaviññāṇabhedena ekūnanavutippabhedaṃ ekavīsuttarasatappabhedañca.

The mind-āyatana has eighty-nine variations by way of wholesome, unwholesome, resultant, and functional consciousnesses, and one hundred and twenty-one variations.

Ý xứ có tám mươi chín loại theo sự phân biệt thiện, bất thiện, quả dị thục và duy tác thức, và một trăm hai mươi mốt loại.

Vatthupaṭipadādibhedato pana anantappabhedaṃ.

However, by way of distinctions of bases, practices, and so on, it has infinite variations.

Nhưng theo sự phân biệt về căn cứ địa, đường lối thực hành, v.v., thì nó có vô số sai biệt.

Rūpasaddagandharasāyatanāni visabhāgapaccayādibhedato anantappabhedāni.

The visible-form, sound, smell, and taste āyatanas have infinite variations by way of distinctions of dissimilar causes and so on.

Các sắc xứ, thanh xứ, hương xứ, vị xứ có vô số sai biệt theo sự phân biệt về các duyên không tương tự, v.v.

Phoṭṭhabbāyatanaṃ pathavīdhātutejodhātuvāyodhātuvasena tippabhedaṃ.

The tangible-āyatana has three variations by way of earth-element, fire-element, and air-element.

Xúc xứ có ba loại theo phương diện địa đại, hỏa đại và phong đại.

Paccayādibhedato anekappabhedaṃ.

By way of distinctions of causes and so on, it has many variations.

Theo sự phân biệt về duyên, v.v., thì có nhiều loại.

Dhammāyatanaṃ vedanāsaññāsaṅkhārakkhandhasukhumarūpanibbānānaṃ sabhāvanānattabhedato anekappabhedanti.

The phenomena-āyatana has many variations by way of distinctions in the inherent natures and diversities of the aggregates of feeling, perception, mental formations, subtle matter, and Nibbāna.

Pháp xứ có nhiều loại theo sự phân biệt về tự tánh và đa dạng của thọ uẩn, tưởng uẩn, hành uẩn, sắc vi tế và Niết Bàn.

Evaṃ saṅkhepavitthārā viññātabbo vinicchayo.

Thus, the determination saṅkhepavitthārā (briefly and in detail) should be understood.

Như vậy, cần phải hiểu sự phân định về tóm tắt và chi tiết.

553

516. Daṭṭhabbatoti ettha pana sabbāneva saṅkhatāni āyatanāni anāgamanato aniggamanato ca daṭṭhabbāni.

516. By Daṭṭhabbato (what should be seen): Here, all conditioned āyatanas should be seen as not coming and not going.

516. Daṭṭhabbato (về điều cần thấy) – Ở đây, tất cả các xứ hữu vi cần được thấy là không đến và không đi.

Na hi tāni pubbe udayā kutoci āgacchanti, napi uddhaṃ vayā kuhiñci gacchanti, atha kho pubbe udayā appaṭiladdhasabhāvāni, uddhaṃ vayā paribhinnasabhāvāni, pubbantāparantavemajjhe paccayāyattavuttitāya avasāni pavattanti.

For they do not come from anywhere before their arising, nor do they go anywhere after their ceasing; rather, they are without an acquired nature before their arising, and their nature is disintegrated after their ceasing; between the former end and the latter end, they occur dependently on causes, without being controlled by anyone.

Thật vậy, chúng không từ đâu đến trước khi sinh khởi, cũng không đi đâu sau khi hoại diệt. Mà trước khi sinh khởi, chúng không có tự tánh; sau khi hoại diệt, tự tánh của chúng bị phá vỡ; giữa giai đoạn đầu và giai đoạn cuối, chúng tồn tại một cách vô chủ, phụ thuộc vào các duyên.

Tasmā anāgamanato aniggamanato ca daṭṭhabbāni.

Therefore, they should be seen as not coming and not going.

Do đó, chúng cần được thấy là không đến và không đi.

Tathā nirīhakato abyāpārato ca.

Similarly, as without aspiration and without activity.

Cũng vậy, chúng cần được thấy là vô ý chí và vô hành động.

Na hi cakkhurūpādīnaṃ evaṃ hoti ‘‘aho vata amhākaṃ sāmaggiyaṃ viññāṇaṃ nāma uppajjeyyā’’ti, na ca tāni viññāṇuppādanatthaṃ dvārabhāvena vatthubhāvena ārammaṇabhāvena vā īhanti, na byāpāramāpajjanti, atha kho dhammatāvesā, yaṃ cakkhurūpādisāmaggiyaṃ cakkhuviññāṇādīni sambhavantīti.

For it is not that the eye, visible forms, and so on, think: "Oh, if only consciousness would arise when we are in conjunction!" Nor do they strive or exert themselves to produce consciousness by being a door, a basis, or an object. Rather, it is simply the natural law that eye-consciousness and so on arise when there is a conjunction of eye, visible forms, and so on.

Thật vậy, mắt, sắc, v.v., không nghĩ rằng: ‘‘Ôi, ước gì khi chúng ta hội tụ, thức sẽ sinh khởi!’’ Chúng cũng không cố gắng hay hành động để tạo ra thức bằng cách làm cửa ngõ, căn cứ địa hay đối tượng. Mà đây là một quy luật tự nhiên, rằng khi mắt, sắc, v.v., hội tụ, nhãn thức, v.v., sẽ sinh khởi.

Tasmā nirīhakato abyāpārato ca daṭṭhabbāni.

Therefore, they should be seen as without aspiration and without activity.

Do đó, chúng cần được thấy là vô ý chí và vô hành động.

Apica ajjhattikāni suññagāmo viya daṭṭhabbāni, dhuvasubhasukhattabhāvavirahitattā.

Furthermore, the internal āyatanas should be seen like a deserted village, being devoid of permanence, beauty, pleasure, and self.

Hơn nữa, các xứ nội cần được thấy như một ngôi làng hoang vắng, vì chúng không có bản chất thường còn, đẹp đẽ, an lạc và tự ngã.

Bāhirāni gāmaghātakacorā viya, ajjhattikānaṃ abhighātakattā.

The external āyatanas are like village-destroying robbers, because they inflict harm upon the internal āyatanas.

Các xứ ngoại cần được thấy như những tên cướp phá làng, vì chúng tấn công các xứ nội.

Vuttañhetaṃ ‘‘cakkhu, bhikkhave, haññati manāpāmanāpehi rūpehī’’ti vitthāro.

For it is said: "Monks, the eye is tormented by agreeable and disagreeable visible forms," and so on in detail.

Điều này đã được nói: ‘‘Này các Tỳ-kheo, mắt bị các sắc khả ái và bất khả ái làm tổn hại’’. Chi tiết (cần được hiểu thêm).

Apica ajjhattikāni cha pāṇakā viya daṭṭhabbāni, bāhirāni tesaṃ gocarā viyāti.

Furthermore, the internal āyatanas should be seen like six creatures, and the external āyatanas like their respective ranges.

Hơn nữa, các xứ nội cần được thấy như sáu loài động vật, và các xứ ngoại như đối tượng của chúng.

Evamettha daṭṭhabbato viññātabbo vinicchayo.

Thus, the determination daṭṭhabbato (as to what should be seen) should be understood here.

Như vậy, ở đây cần phải hiểu sự phân định về điều cần thấy.

554

Idaṃ tāva āyatanānaṃ vitthārakathāmukhaṃ.

This is, first, the introductory discourse on the āyatanas.

Đây là phần mở đầu cho sự giải thích chi tiết về các xứ.

555

Dhātuvitthārakathā

Detailed Discourse on Dhātus

Phần giải thích chi tiết về các giới (dhātu)

556

517. Tadanantarā pana dhātuyoti aṭṭhārasa dhātuyo – cakkhudhātu, rūpadhātu, cakkhuviññāṇadhātu, sotadhātu, saddadhātu, sotaviññāṇadhātu, ghānadhātu, gandhadhātu, ghānaviññāṇadhātu, jivhādhātu, rasadhātu, jivhāviññāṇadhātu, kāyadhātu, phoṭṭhabbadhātu, kāyaviññāṇadhātu, manodhātu, dhammadhātu, manoviññāṇadhātūti.

517. Moreover, immediately after that, the dhātus are eighteen dhātus: the eye-element (cakkhudhātu), the form-element (rūpadhātu), the eye-consciousness-element (cakkhuviññāṇadhātu), the ear-element (sotadhātu), the sound-element (saddadhātu), the ear-consciousness-element (sotaviññāṇadhātu), the nose-element (ghānadhātu), the smell-element (gandhadhātu), the nose-consciousness-element (ghānaviññāṇadhātu), the tongue-element (jivhādhātu), the taste-element (rasadhātu), the tongue-consciousness-element (jivhāviññāṇadhātu), the body-element (kāyadhātu), the tangible-element (phoṭṭhabbadhātu), the body-consciousness-element (kāyaviññāṇadhātu), the mind-element (manodhātu), the phenomena-element (dhammadhātu), and the mind-consciousness-element (manoviññāṇadhātu).

517. Kế tiếp, các giới (dhātu) là mười tám giới (dhātu) – nhãn giới (cakkhudhātu), sắc giới (rūpadhātu), nhãn thức giới (cakkhuviññāṇadhātu), nhĩ giới (sotadhātu), thanh giới (saddadhātu), nhĩ thức giới (sotaviññāṇadhātu), tỷ giới (ghānadhātu), hương giới (gandhadhātu), tỷ thức giới (ghānaviññāṇadhātu), thiệt giới (jivhādhātu), vị giới (rasadhātu), thiệt thức giới (jivhāviññāṇadhātu), thân giới (kāyadhātu), xúc giới (phoṭṭhabbadhātu), thân thức giới (kāyaviññāṇadhātu), ý giới (manodhātu), pháp giới (dhammadhātu), ý thức giới (manoviññāṇadhātu).

Tattha –

Among these—

Trong đó –

557

Atthato lakkhaṇādīhi, kama tāvatvasaṅkhato;

Their essential meaning, characteristics, order, number of eighteen, and

Về ý nghĩa, về các đặc tính, về thứ tự, về số lượng;

558

Paccayā atha daṭṭhabbā, veditabbo vinicchayo.

Conditionality should then be understood; this is the determination to be known.

Về các duyên, cần phải tìm hiểu sự phân định.

559

Tattha atthatoti cakkhatīti cakkhu.

Among these, atthato (in terms of essential meaning): That which sees (or manifests) is cakkhu (eye).

Trong đó, về ý nghĩa (atthato) – cái thấy (cakkhati) nên gọi là mắt (cakkhu).

Rūpayatīti rūpaṃ.

That which manifests is rūpa (form).

Cái biểu hiện (rūpayati) nên gọi là sắc (rūpa).

Cakkhussa viññāṇaṃ cakkhuviññāṇanti evamādinā tāva nayena cakkhādīnaṃ visesatthato veditabbo vinicchayo.

The consciousness of the eye is eye-consciousness (cakkhuviññāṇa). In this way, the specific essential meaning of the eye-element and so on should first be understood.

Thức của mắt là nhãn thức (cakkhuviññāṇaṃ) – theo cách này, cần phải hiểu sự phân định về ý nghĩa đặc biệt của mắt và các pháp khác.

Avisesena pana vidahati, dhīyate, vidhānaṃ, vidhīyate etāya, ettha vā dhīyatīti dhātu.

In an unspecific sense, however, it is called a dhātu because it arranges (vidahati), is borne (dhīyate), is an arrangement (vidhānaṃ), is arranged by it (vidhīyate etāya), or is placed therein (ettha vā dhīyatīti).

Tuy nhiên, về nghĩa chung, cái tạo tác (vidahati), cái được mang giữ (dhīyate), sự tạo tác (vidhānaṃ), cái được tạo tác bởi cái này (vidhīyate etāya), hoặc cái được đặt vào trong cái này (ettha vā dhīyatīti) nên gọi là giới (dhātu).

Lokiyā hi dhātuyo kāraṇabhāvena vavatthitā hutvā suvaṇṇarajatādidhātuyo viya suvaṇṇarajatādiṃ, anekappakāraṃ saṃsāradukkhaṃ vidahanti.

For worldly dhātus, being established as causes, like gold and silver dhātus which produce gold, silver, etc., they arrange (produce) various kinds of Saṃsāric suffering.

Thật vậy, các giới thế gian (lokiyā dhātuyo), khi tồn tại như là nhân (kāraṇabhāvena), giống như các khoáng vật (dhātu) vàng, bạc, v.v., tạo ra vàng, bạc, v.v., và tạo tác vô số loại khổ đau trong luân hồi.

Bhārahārehi ca bhāro viya, sattehi dhīyante, dhāriyantīti attho.

And they are borne (dhīyante, dhāriyanti) by beings, like a burden by burden-carriers; this is the meaning.

Và chúng được chúng sinh mang giữ (dhīyante, dhāriyanti), giống như gánh nặng được người gánh vác mang đi; đó là ý nghĩa.

Dukkhavidhānamattameva cesā, avasavattanato.

And this is merely the arrangement of suffering, because it is not subject to one's will.

Và chúng chỉ là sự tạo tác khổ đau, vì chúng không phục tùng ý muốn.

Etāhi ca karaṇabhūtāhi saṃsāradukkhaṃ sattehi anuvidhīyati.

And by these as instruments, Saṃsāric suffering is caused to follow by beings.

Và bởi những giới này là nhân, khổ đau luân hồi được chúng sinh tạo tác.

Tathāvihitañca taṃ etāsveva dhīyati, ṭhapiyatīti attho.

And that suffering, thus brought about, is placed (dhīyati, ṭhapiyati) in these very dhātus.

Và khổ đau đã được tạo tác như vậy được đặt vào (dhīyati, ṭhapiyati) chính những giới này; đó là ý nghĩa.

Iti cakkhādīsu ekeko dhammo yathāsambhavaṃ vidahati, dhīyatītiādinā atthavasena dhātūti vuccati.

Thus, each phenomenon among the eye-elements and so on is called a dhātu in terms of meaning, such as "it arranges," "it is borne," as appropriate.

Như vậy, mỗi pháp trong mắt và các pháp khác, tùy theo khả năng, được gọi là giới (dhātu) theo ý nghĩa của sự tạo tác, sự được mang giữ, v.v.

560

518. Apica yathā titthiyānaṃ attā nāma sabhāvato natthi, na evametā, etā pana attano sabhāvaṃ dhārentīti dhātuyo.

518. Furthermore, just as the self (atta) of sectarians does not exist in reality, these are not like that; rather, these dhātus hold their own nature, and thus they are dhātus.

518. Hơn nữa, cũng như tự ngã (attā) của các ngoại đạo không tồn tại theo bản chất, thì những giới này không phải như vậy. Mà những giới này duy trì bản chất của chính chúng nên gọi là giới (dhātuyo).

Yathā loke vicittā haritālamanosilādayo selāvayavā dhātuyoti vuccanti, evametāpi dhātuyo viya dhātuyo.

Just as variegated components of rock, like green vitriol and red arsenic, are called dhātus in the world, so too are these like dhātus.

Cũng như trong thế gian, các phần của đá như haritāla (chất màu vàng) và manosilā (chất màu đỏ) được gọi là khoáng vật (dhātuyo), thì những giới này cũng giống như khoáng vật.

Vicittā hete ñāṇañeyyāvayavāti.

For these are variegated components of knowledge and the knowable.

Thật vậy, đây là những phần đa dạng của trí tuệ và đối tượng của trí tuệ.

Yathā vā sarīrasaṅkhātassa samudāyassa avayavabhūtesu rasasoṇitādīsu aññamaññavisabhāgalakkhaṇaparicchinnesu dhātusamaññā, evametesupi pañcakkhandhasaṅkhātassa attabhāvassa avayavesu dhātusamaññā veditabbā.

Or, just as the designation "dhātu" applies to the components of the aggregate known as the body, such as lymph and blood, which are delimited by their mutually dissimilar characteristics, so too should the designation "dhātu" be understood for these components of the existence (attabhāva) known as the five aggregates.

Hoặc cũng như trong các thành phần của tập hợp gọi là thân (sarīra), như tinh dịch và máu, được phân định bởi các đặc tính khác nhau, có tên gọi là giới (dhātu), thì cũng phải hiểu tên gọi giới (dhātu) trong các thành phần của sự tồn tại gọi là năm uẩn (pañcakkhandha).

Aññamaññavisabhāgalakkhaṇaparicchinnā hete cakkhādayoti.

For these eye-elements and so on are delimited by their mutually dissimilar characteristics.

Thật vậy, mắt và các pháp khác được phân định bởi các đặc tính khác nhau.

Apica dhātūti nijjīvamattassevetaṃ adhivacanaṃ.

Moreover, the term "dhātu" is a designation for something that is merely devoid of a living essence (nijjīvamatta).

Hơn nữa, giới (dhātu) là từ đồng nghĩa với chỉ riêng cái vô ngã.

Tathā hi bhagavā ‘‘cha dhāturo ayaṃ bhikkhu puriso’’tiādīsu (ma. ni. 3.344) jīvasaññāsamūhananatthaṃ dhātudesanaṃ akāsīti.

Thus, the Blessed One gave the teaching on dhātus to eliminate the perception of a living essence (jīvasaññā) in passages such as "This person, bhikkhu, is of six dhātus".

Thật vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng về các giới để loại bỏ quan niệm về chúng sinh (jīvasaññā) trong các bài kinh như "Này Tỳ-khưu, người này có sáu giới" (M.iii.344).

561

Tasmā yathāvuttena atthena cakkhu ca taṃ dhātu ca cakkhudhātu…pe… manoviññāṇañca taṃ dhātu ca manoviññāṇadhātūti.

Therefore, in the sense stated, the eye and that which is an element (dhātu) is the eye-element (cakkhudhātu)… (similarly for others)… the mind-consciousness and that which is an element (dhātu) is the mind-consciousness-element (manoviññāṇadhātu).

Do đó, theo ý nghĩa đã nói, mắt và giới là nhãn giới (cakkhudhātu)… v.v… ý thức và giới là ý thức giới (manoviññāṇadhātu).

Evaṃ tāvettha atthato veditabbo vinicchayo.

Thus, far and wide, should the determination in terms of essential meaning be understood.

Như vậy, sự phân định về ý nghĩa cần được hiểu ở đây.

562

519. Lakkhaṇāditoti cakkhādīnaṃ lakkhaṇāditopettha veditabbo vinicchayo.

519. Lakkhaṇādito (in terms of characteristics, etc.): Here, the determination of the eye-elements and so on, in terms of their characteristics, etc., should be understood.

519. Về các đặc tính (lakkhaṇādito) – ở đây cần phải hiểu sự phân định về các đặc tính của mắt và các pháp khác.

Tāni ca pana nesaṃ lakkhaṇādīni khandhaniddese vuttanayeneva veditabbāni.

And their characteristics, etc., should be understood in the manner stated in the Discourse on Aggregates (khandhaniddesa).

Và các đặc tính của chúng cần được hiểu theo cách đã nói trong phần giải thích về các uẩn (khandha).

563

Kamatoti idhāpi pubbe vuttesu uppattikkamādīsu desanākkamova yujjati.

Kamato (in terms of order): Here too, among the orders of arising, etc., mentioned earlier, only the order of teaching (desanākama) is applicable.

Về thứ tự (kamato) – ở đây cũng chỉ có thứ tự thuyết giảng (desanākkama) là phù hợp trong các thứ tự phát sinh, v.v., đã nói trước đây.

So ca panāyaṃ hetuphalānupubbavavatthānavasena vutto.

And this order is stated in terms of the sequence of cause and effect.

Và thứ tự này được nói theo sự sắp xếp tuần tự nhân quả.

Cakkhudhātu rūpadhātūti idañhi dvayaṃ hetu, cakkhuviññāṇadhātūti phalaṃ.

For the eye-element and form-element, this pair is the cause, and the eye-consciousness-element is the result.

Nhãn giới (cakkhudhātu) và sắc giới (rūpadhātu) – hai pháp này là nhân, nhãn thức giới (cakkhuviññāṇadhātu) là quả.

Evaṃ sabbattha.

This is the case everywhere.

Tương tự cho tất cả các trường hợp.

564

520. Tāvatvatoti tāvabhāvato.

520. Tāvatvato (in terms of being of that number): means being of that particular number (eighteen).

520. Về số lượng (tāvatvato) – nghĩa là về số lượng đó.

Idaṃ vuttaṃ hoti – tesu tesu hi suttābhidhammappadesesu ‘‘ābhādhātu, subhadhātu, ākāsānañcāyatanadhātu, viññāṇañcāyatanadhātu, ākiñcaññāyatanadhātu, nevasaññānāsaññāyatanadhātu, saññāvedayitanirodhadhātu’’ (saṃ. ni. 2.95), ‘‘kāmadhātu, byāpādadhātu, vihiṃsādhātu, nekkhammadhātu, abyāpādadhātu, avihiṃsādhātu’’ (vibha. 182; dī. ni. 3.305; ma. ni. 3.125), ‘‘sukhadhātu, dukkhadhātu, somanassadhātu, domanassadhātu, upekkhādhātu, avijjādhātu’’ (vibha. 180; ma. ni. 3.125), ‘‘ārambhadhātu, nikkamadhātu, parakkamadhātu’’ (saṃ. ni. 5.183), ‘‘hīnadhātu, majjhimadhātu, paṇītadhātu’’ (dī. ni. 3.305), ‘‘pathavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu, vāyodhātu (dī. ni. 3.311), ākāsadhātu, viññāṇadhātu’’ (ma. ni. 3.125; vibha. 172), ‘‘saṅkhatadhātu, asaṅkhatadhātu’’ (ma. ni. 3.125), ‘‘anekadhātu nānādhātu loko’’ti (dī. ni. 2.366; ma. ni. 1.148) evamādayo aññāpi dhātuyo dissanti.

This is what is meant: In various passages of the Suttas and Abhidhamma, other dhātus are also seen, such as "brilliance-element (ābhādhātu), beautiful-element (subhadhātu), infinite-space-element (ākāsānañcāyatanadhātu), infinite-consciousness-element (viññāṇañcāyatanadhātu), nothingness-element (ākiñcaññāyatanadhātu), neither-perception-nor-non-perception-element (nevasaññānāsaññāyatanadhātu), cessation-of-perception-and-feeling-element (saññāvedayitanirodhadhātu)"; "sense-sphere-element (kāmadhātu), ill-will-element (byāpādadhātu), cruelty-element (vihiṃsādhātu), renunciation-element (nekkhammadhātu), non-ill-will-element (abyāpādadhātu), non-cruelty-element (avihiṃsādhātu)"; "happiness-element (sukhadhātu), suffering-element (dukkhadhātu), joy-element (somanassadhātu), displeasure-element (domanassadhātu), equanimity-element (upekkhādhātu), ignorance-element (avijjādhātu)"; "initiation-element (ārambhadhātu), exertion-element (nikkamadhātu), effort-element (parakkamadhātu)"; "inferior-element (hīnadhātu), middling-element (majjhimadhātu), superior-element (paṇītadhātu)"; "earth-element (pathavīdhātu), water-element (āpodhātu), fire-element (tejodhātu), air-element (vāyodhātu), space-element (ākāsadhātu), consciousness-element (viññāṇadhātu)"; "conditioned-element (saṅkhatadhātu), unconditioned-element (asaṅkhatadhātu)"; and "the world is of many elements, various elements".

Điều này có nghĩa là: trong các phần kinh điển và A-tì-đàm (Abhidhamma) khác nhau, các giới khác cũng được thấy, chẳng hạn như "quang giới (ābhādhātu), tịnh giới (subhadhātu), không vô biên xứ giới (ākāsānañcāyatanadhātu), thức vô biên xứ giới (viññāṇañcāyatanadhātu), vô sở hữu xứ giới (ākiñcaññāyatanadhātu), phi tưởng phi phi tưởng xứ giới (nevasaññānāsaññāyatanadhātu), diệt tận định giới (saññāvedayitanirodhadhātu)" (S.ii.95), "dục giới (kāmadhātu), sân giới (byāpādadhātu), hại giới (vihiṃsādhātu), xuất ly giới (nekkhammadhātu), vô sân giới (abyāpādadhātu), vô hại giới (avihiṃsādhātu)" (Vibh.182; D.iii.305; M.iii.125), "lạc giới (sukhadhātu), khổ giới (dukkhadhātu), hỷ giới (somanassadhātu), ưu giới (domanassadhātu), xả giới (upekkhādhātu), vô minh giới (avijjādhātu)" (Vibh.180; M.iii.125), "khởi giới (ārambhadhātu), xuất ly giới (nikkamadhātu), tinh tấn giới (parakkamadhātu)" (S.v.183), "hạ liệt giới (hīnadhātu), trung bình giới (majjhimadhātu), thù thắng giới (paṇītadhātu)" (D.iii.305), "địa giới (pathavīdhātu), thủy giới (āpodhātu), hỏa giới (tejodhātu), phong giới (vāyodhātu)" (D.iii.311), "không giới (ākāsadhātu), thức giới (viññāṇadhātu)" (M.iii.125; Vibh.172), "hữu vi giới (saṅkhatadhātu), vô vi giới (asaṅkhatadhātu)" (M.iii.125), "thế gian có nhiều giới, các giới khác nhau" (D.ii.366; M.i.148).

Evaṃ sati sabbāsaṃ vasena paricchedaṃ akatvā kasmā aṭṭhārasāti ayameva paricchedo katoti ce.

If it be asked: "Since this is the case, why was this enumeration of eighteen made, without making an enumeration based on all (these other) dhātus?"

Nếu nói rằng: "Như vậy, tại sao không phân loại tất cả mà chỉ phân loại mười tám giới này?",

Sabhāvato vijjamānānaṃ sabbadhātūnaṃ tadantogadhattā.

Because all dhātus that exist in reality are included within these (eighteen).

Thì đó là vì tất cả các giới tồn tại theo bản chất đều nằm trong mười tám giới này.

565

Rūpadhātuyeva hi ābhādhātu, subhadhātu pana rūpādipaṭibaddhā.

Indeed, the form-element itself is the brilliance-element (ābhādhātu), while the beautiful-element (subhadhātu) is connected with form and so on.

Quang giới (ābhādhātu) chính là sắc giới (rūpadhātu), còn tịnh giới (subhadhātu) thì liên quan đến sắc và các pháp khác.

Kasmā, subhanimittattā.

Why? Because it is a sign of beauty (subhanimitta).

Tại sao? Vì nó là tướng tịnh (subhanimitta).

Subhanimittañhi subhadhātu.

For a sign of beauty is the beautiful-element.

Tướng tịnh (subhanimitta) chính là tịnh giới (subhadhātu).

Tañca rūpādivinimuttaṃ na vijjati.

And that does not exist apart from form and so on.

Và không có tướng tịnh nào tồn tại mà không liên quan đến sắc và các pháp khác.

Kusalavipākārammaṇā vā rūpādayo eva subhadhātūti rūpādimattamevesā.

Or, forms and so on, which are objects of wholesome results, are themselves the beautiful-element; thus, this is merely form and so on.

Hoặc sắc và các pháp khác là đối tượng của quả thiện (kusalavipāka) chính là tịnh giới (subhadhātu), nên nó chỉ là sắc và các pháp khác.

Ākāsānañcāyatanadhātuādīsu cittaṃ manoviññāṇadhātuyeva, sesā dhammadhātu.

In the infinite-space-element and so on, consciousness is merely the mind-consciousness-element, and the rest are the phenomena-element.

Trong không vô biên xứ giới (ākāsānañcāyatanadhātu) và các giới khác, tâm (citta) chính là ý thức giới (manoviññāṇadhātu), còn các pháp còn lại là pháp giới (dhammadhātu).

Saññāvedayitanirodhadhātu pana sabhāvato natthi.

The cessation-of-perception-and-feeling-element, however, does not exist in reality.

Tuy nhiên, diệt tận định giới (saññāvedayitanirodhadhātu) không tồn tại theo bản chất.

Dhātudvayanirodhamattameva hi sā.

For it is merely the cessation of two dhātus.

Thật vậy, nó chỉ là sự diệt của hai giới.

566

Kāmadhātu dhammadhātumattaṃ vā hoti.

The sense-sphere-element (kāmadhātu) is either merely the phenomena-element.

Dục giới (kāmadhātu) có thể chỉ là pháp giới (dhammadhātu).

Yathāha – ‘‘tattha katamā kāmadhātu?

As it is said: "Among these, what is the sense-sphere-element?

Như đã nói: "Trong đó, dục giới là gì?

Kāmapaṭisaṃyutto takko vitakko micchāsaṅkappo’’ti (vibha. 182).

Thought (takka), applied thought (vitakka), and wrong intention (micchāsaṅkappa) connected with sense-desires (kāma)."

Đó là tư duy (takka), tầm (vitakka), tà tư duy (micchāsaṅkappa) liên quan đến dục." (Vibh.182).

Aṭṭhārasāpi vā dhātuyo.

Or, all eighteen dhātus.

Hoặc tất cả mười tám giới (dhātu).

Yathāha – ‘‘heṭṭhato avīcinirayaṃ pariyantaṃ karitvā uparito paranimmitavasavattī deve antokaritvā yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā ettha pariyāpannā khandhadhātuāyatanā rūpā vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ, ayaṃ vuccati kāmadhātū’’ti (vibha. 182).

As it is said: "Making the Avīci hell below the boundary, and including the Paranimmittavasavattī devas above, whatever aggregates, dhātus, āyatanas, forms, feelings, perceptions, mental formations, and consciousness are within this interval, falling within this scope, included herein—this is called the kāmadhātu."

Như đã nói: "Bắt đầu từ địa ngục A-tì (avīciniraya) ở phía dưới và kết thúc ở chư thiên Hóa Lạc Tự Tại (Paranimmitavasavattī) ở phía trên, trong khoảng giữa đó, những uẩn (khandha), giới (dhātu), xứ (āyatana), sắc (rūpa), thọ (vedanā), tưởng (saññā), hành (saṅkhāra), thức (viññāṇa) nào nằm trong phạm vi này, thuộc về phạm vi này, đó được gọi là dục giới (kāmadhātu)." (Vibh.182).

567

Nekkhammadhātu dhammadhātu eva, ‘‘sabbepi kusalā dhammā nekkhammadhātū’’ti (vibha. 182) vacanato manoviññāṇadhātupi hotiyeva.

The renunciation-element (nekkhammadhātu) is merely the phenomena-element; and since it is said, "All wholesome phenomena are the renunciation-element," the mind-consciousness-element also becomes it.

Xuất ly giới (nekkhammadhātu) chính là pháp giới (dhammadhātu), và theo câu "tất cả các pháp thiện là xuất ly giới" (Vibh.182), ý thức giới (manoviññāṇadhātu) cũng là xuất ly giới.

Byāpādavihiṃsā-abyāpāda-avihiṃsāsukha-dukkha-somanassa-domanassupekkhā-avijjāārambha-nikkama-parakkamadhātuyo dhammadhātuyeva.

The ill-will-element (byāpādhātu), cruelty-element (vihiṃsādhātu), non-ill-will-element (abyāpādadhātu), non-cruelty-element (avihiṃsādhātu), happiness-element (sukhadhātu), suffering-element (dukkhadhātu), joy-element (somanassadhātu), displeasure-element (domanassadhātu), equanimity-element (upekkhādhātu), ignorance-element (avijjādhātu), initiation-element (ārambhadhātu), exertion-element (nikkamadhātu), and effort-element (parakkamadhātu) are merely the phenomena-element.

Các giới sân (byāpāda), hại (vihiṃsā), vô sân (abyāpāda), vô hại (avihiṃsā), lạc (sukha), khổ (dukkha), hỷ (somanassa), ưu (domanassa), xả (upekkhā), vô minh (avijjā), khởi (ārambha), xuất ly (nikkama), tinh tấn (parakkama) đều là pháp giới (dhammadhātu).

568

Hīnamajjhimapaṇītadhātuyo aṭṭhārasa dhātumattameva.

The inferior-element (hīnadhātu), middling-element (majjhimadhātu), and superior-element (paṇītadhātu) are merely the eighteen dhātus themselves.

Các giới hạ liệt (hīna), trung bình (majjhima), thù thắng (paṇīta) chỉ là mười tám giới (dhātu).

Hīnā hi cakkhādayo hīnā dhātu, majjhimapaṇītā majjhimā ceva paṇītā ca.

Indeed, the inferior eye-elements and so on are the inferior-element, and the middling and superior ones are both middling and superior.

Thật vậy, các giới như mắt, v.v., là hạ liệt thì là hạ liệt giới (hīnadhātu); các giới trung bình và thù thắng thì là trung bình giới (majjhimā) và thù thắng giới (paṇītā).

Nippariyāyena pana akusalā dhammadhātumanoviññāṇadhātuyo hīnadhātu, lokiyā kusalābyākatā ubhopi cakkhudhātuādayo ca majjhimadhātu, lokuttarā pana dhammadhātumanoviññāṇadhātuyo paṇītadhātu.

However, in an absolute sense, unwholesome phenomena-elements and mind-consciousness-elements are the inferior-element; both worldly wholesome and indeterminate phenomena-elements, mind-consciousness-elements, and eye-elements and so on are the middling-element; and supramundane phenomena-elements and mind-consciousness-elements are the superior-element.

Tuy nhiên, nói một cách trực tiếp, pháp giới (dhammadhātu) và ý thức giới (manoviññāṇadhātu) bất thiện là hạ liệt giới (hīnadhātu); pháp giới (dhammadhātu) và ý thức giới (manoviññāṇadhātu) thiện và vô ký thế gian, cùng với các giới như nhãn giới (cakkhudhātu) và các giới khác, cả hai đều là trung bình giới (majjhimadhātu); còn pháp giới (dhammadhātu) và ý thức giới (manoviññāṇadhātu) siêu thế là thù thắng giới (paṇītadhātu).

569

Pathavītejovāyodhātuyo phoṭṭhabbadhātuyeva, āpodhātu ākāsadhātu ca dhammadhātuyeva.

The earth-element, fire-element, and air-element are merely the tangible-element (phoṭṭhabbadhātu); and the water-element and space-element are merely the phenomena-element (dhammadhātu).

Địa giới (pathavīdhātu), hỏa giới (tejodhātu), phong giới (vāyodhātu) chính là xúc giới (phoṭṭhabbadhātu); thủy giới (āpodhātu) và không giới (ākāsadhātu) chính là pháp giới (dhammadhātu).

Viññāṇadhātu cakkhuviññāṇādisattaviññāṇadhātusaṅkhepoyeva.

The consciousness-element (viññāṇadhātu) is merely a summary of the seven consciousness-elements, such as eye-consciousness.

Thức giới (viññāṇadhātu) chỉ là sự tóm tắt của bảy thức giới (viññāṇadhātu) như nhãn thức giới (cakkhuviññāṇa) và các giới khác.

570

Sattarasa dhātuyo dhammadhātuekadeso ca saṅkhatadhātu, asaṅkhatā pana dhātu dhammadhātuekadesova.

Seventeen dhātus and a part of the phenomena-element are the conditioned-element (saṅkhatadhātu), while the unconditioned-element (asaṅkhatadhātu) is merely a part of the phenomena-element.

Mười bảy giới (dhātu) và một phần của pháp giới (dhammadhātu) là hữu vi giới (saṅkhatadhātu); còn vô vi giới (asaṅkhatadhātu) chỉ là một phần của pháp giới (dhammadhātu).

Anekadhātunānādhātuloko pana aṭṭhārasa dhātuppabhedamattamevāti.

The world of diverse and various elements is merely a division into eighteen elements.

Thế giới với nhiều yếu tố (dhātu) và các yếu tố khác nhau (nānādhātu) chỉ là sự phân loại của mười tám dhātu.

Iti sabhāvato vijjamānānaṃ sabbadhātūnaṃ tadantogadhattā aṭṭhāraseva vuttāti.

Thus, because all existing elements are included within them, only eighteen have been stated.

Do đó, vì tất cả các dhātu hiện hữu theo bản chất đều nằm trong đó, nên chỉ có mười tám dhātu được nói đến.

571

521. Apica vijānanasabhāve viññāṇe jīvasaññīnaṃ saññāsamūhananatthampi aṭṭhāraseva vuttā.

521. Furthermore, the eighteen elements were stated also for the uprooting of the perception of those who perceive consciousness, which has the characteristic of knowing, as a living being (jīva).

521. Hơn nữa, mười tám dhātu cũng được đề cập để loại bỏ nhận thức sai lầm về sinh mạng (jīva-saññā) ở những người có nhận thức sai lầm về sinh mạng trong viññāṇa (thức) có bản chất là nhận biết.

Santi hi sattā vijānanasabhāve viññāṇe jīvasaññino, tesaṃ cakkhusotaghānajivhākāyamanodhātumanoviññāṇadhātubhedena tassa anekataṃ cakkhurūpādipaccayāyattavuttitāya aniccatañca pakāsetvā dīgharattānusayitaṃ jīvasaññaṃ samūhanitukāmena bhagavatā aṭṭhārasa dhātuyo pakāsitā.

There are indeed beings who perceive consciousness, which has the characteristic of knowing, as a living being. The Blessed One, desiring to uproot their deep-seated perception of a living being by explaining the manifold nature of that consciousness—divided into eye-element, ear-element, nose-element, tongue-element, body-element, mind-element, and mind-consciousness-element—and its impermanence due to its arising dependent on the eye, visible form, and so on, declared the eighteen elements.

Quả thật, có những chúng sinh có nhận thức sai lầm về sinh mạng trong viññāṇa có bản chất là nhận biết; và để loại bỏ nhận thức về sinh mạng đã ngủ ngầm trong một thời gian dài, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng mười tám dhātu, bằng cách trình bày tính đa dạng của chúng qua sự phân loại thành nhãn thức dhātu, nhĩ thức dhātu, khứu thức dhātu, thiệt thức dhātu, thân thức dhātu, ý dhātu, và ý thức dhātu, cũng như tính vô thường của chúng do sự phụ thuộc vào các duyên như nhãn căn và sắc trần.

Kiñca bhiyyo tathā veneyyajjhāsayavasena ca.

Moreover, it was likewise for the sake of those to be disciplined according to their dispositions.

Và còn nữa, tùy theo khuynh hướng của những người có thể được giáo hóa.

Ye ca imāya anatisaṅkhepavitthārāya desanāya veneyyasattā, tadajjhāsayavasena ca aṭṭhāraseva pakāsitā.

And those beings to be disciplined who could be guided by this teaching, which is neither too brief nor too extensive, for the sake of their dispositions, the eighteen elements were declared.

Và tùy theo khuynh hướng của những chúng sinh có thể được giáo hóa bởi bài thuyết pháp không quá cô đọng cũng không quá chi tiết này, mười tám dhātu đã được thuyết giảng.

572

Saṅkhepavitthāranayena tathā tathā hi,

For indeed, in ways both condensed and elaborate,

Quả thật, theo phương pháp cô đọng và chi tiết, tùy theo cách này cách khác,

573

Dhammaṃ pakāsayati esa yathā yathāssa;

He teaches the Dhamma in such a manner that

Đức Thế Tôn thuyết giảng Dhamma như thế nào,

574

Saddhammatejavihataṃ vilayaṃ khaṇena,

The darkness in the hearts of those to be disciplined,

Thì bóng tối (vô minh) trong tâm chúng sinh có thể giáo hóa,

575

Veneyyasattahadayesu tamo payātīti.

Struck down by the power of the True Dhamma, vanishes in an instant.

Bị ánh sáng của Chánh Pháp tiêu diệt, liền tan biến trong khoảnh khắc.

576

Evamettha tāvatvato veditabbo vinicchayo.

Thus, to this extent, the determination here should be understood.

Như vậy, đây là sự phân tích cần được hiểu.

577

522. Saṅkhatoti cakkhudhātu tāva jātito eko dhammotveva saṅkhaṃ gacchati cakkhupasādavasena, tathā sotaghānajivhākāyarūpasaddagandharasadhātuyo sotappasādādivasena, phoṭṭhabbadhātu pana pathavītejovāyovasena tayo dhammāti saṅkhaṃ gacchati.

522. Conditioned (Saṅkhato): The eye-element, to begin with, is reckoned as one phenomenon in terms of its generic nature (jāti), in the sense of eye-sensitivity (cakkhupasāda). Similarly, the ear-, nose-, tongue-, body-, visible form-, sound-, odor-, and taste-elements are reckoned in terms of ear-sensitivity, and so on. But the tangible-element (phoṭṭhabbadhātu) is reckoned as three phenomena, in terms of earth (pathavī), fire (tejo), and air (vāyo).

522. Saṅkhata (được tính toán) – Trước hết, nhãn dhātu được tính là một pháp dựa trên nhãn tịnh sắc, theo khía cạnh tự tánh của nhãn căn. Tương tự, nhĩ, khứu, thiệt, thân, sắc, thinh, hương, vị dhātu cũng vậy, dựa trên nhĩ tịnh sắc, v.v. Còn xúc dhātu thì được tính là ba pháp dựa trên địa, hỏa, phong.

Cakkhuviññāṇadhātu kusalākusalavipākavasena dve dhammāti saṅkhaṃ gacchati, tathā sotaghānajivhākāyaviññāṇadhātuyo.

The eye-consciousness-element is reckoned as two phenomena, in terms of wholesome and unwholesome resultant (vipāka). Likewise for the ear-, nose-, tongue-, and body-consciousness-elements.

Nhãn thức dhātu được tính là hai pháp dựa trên quả thiện và quả bất thiện. Tương tự, nhĩ, khứu, thiệt, thân thức dhātu cũng vậy.

Manodhātu pana pañcadvārāvajjanakusalākusalavipākasampaṭicchanavasena tayo dhammāti saṅkhaṃ gacchati.

The mind-element (manodhātu), however, is reckoned as three phenomena, in terms of adverting at the five doors (pañcadvārāvajjana), wholesome-unwholesome resultant receiving consciousness (kusalākusalavipākasampaṭicchana).

Còn ý dhātu thì được tính là ba pháp dựa trên ngũ môn hướng tâm, tiếp thọ quả thiện và quả bất thiện.

Dhammadhātu tiṇṇaṃ arūpakkhandhānaṃ soḷasannaṃ sukhumarūpānaṃ asaṅkhatāya ca dhātuyā vasena vīsati dhammāti saṅkhaṃ gacchati.

The Dhamma-element (dhammadhātu) is reckoned as twenty phenomena, in terms of the three immaterial aggregates, the sixteen subtle material phenomena, and the Unconditioned element (asaṅkhatā dhātu).

Pháp dhātu được tính là hai mươi pháp dựa trên ba uẩn vô sắc, mười sáu sắc vi tế và vô vi dhātu.

Manoviññāṇadhātu sesakusalākusalābyākataviññāṇavasena chasattati dhammāti saṅkhaṃ gacchati.

The mind-consciousness-element (manoviññāṇadhātu) is reckoned as seventy-six phenomena, in terms of the remaining wholesome, unwholesome, and indeterminate consciousnesses.

Ý thức dhātu được tính là bảy mươi sáu pháp dựa trên các thức thiện, bất thiện, vô ký còn lại.

Evamettha saṅkhatopi veditabbo vinicchayo.

Thus, the determination regarding the conditioned (saṅkhata) should also be understood here.

Như vậy, sự phân tích về saṅkhata cần được hiểu ở đây.

578

523. Paccayāti ettha ca cakkhudhātu tāva cakkhuviññāṇadhātuyā vippayuttapurejātaatthiavigatanissayindriyapaccayānaṃ vasena chahi paccayehi paccayo hoti, rūpadhātu purejātaatthiavigatārammaṇapaccayānaṃ vasena catūhi paccayehi paccayo hoti.

523. By conditions (Paccayā): Here, the eye-element is a condition for the eye-consciousness-element by six conditions: unassociated (vippayutta), pre-arisen (purejāta), existence (atthi), non-disappearance (avigata), support (nissaya), and faculty (indriya) conditions. The visible-form-element is a condition by four conditions: pre-arisen, existence, non-disappearance, and object (ārammaṇa) conditions.

523. Paccayā (duyên) – Ở đây, nhãn dhātu là duyên cho nhãn thức dhātu bằng sáu duyên: biệt ly duyên, tiền sinh duyên, hiện hữu duyên, bất ly duyên, y chỉ duyên, căn duyên. Sắc dhātu là duyên bằng bốn duyên: tiền sinh duyên, hiện hữu duyên, bất ly duyên, cảnh duyên.

Evaṃ sotaviññāṇadhātuādīnaṃ sotadhātusaddadhātuādayo.

Similarly, the ear-element, sound-element, and so on are conditions for the ear-consciousness-element, and so on.

Tương tự, nhĩ dhātu, thinh dhātu, v.v., là duyên cho nhĩ thức dhātu, v.v.

Pañcannaṃ pana nesaṃ āvajjanamanodhātu anantarasamanantaranatthivigatānantarūpanissayavasena pañcahi paccayehi paccayo hoti, tā ca pañcapi sampaṭicchanamanodhātuyā.

But the adverting mind-element (āvajjanamanodhātu) for these five^* is a condition by five conditions: contiguity (anantara), immediate contiguity (samanantara), absence (natthi), disappearance (vigata), and proximate support (anantarūpanissaya) conditions. And those five^* are conditions for the receiving mind-element (sampaṭicchanamanodhātu).

Còn ý dhātu là duyên cho năm thức đó bằng năm duyên: vô gián duyên, đẳng vô gián duyên, vô hữu duyên, ly khứ duyên, vô gián y chỉ duyên. Và năm thức đó là duyên cho ý dhātu tiếp thọ.

Tathā sampaṭicchanamanodhātu santīraṇamanoviññāṇadhātuyā, sā ca voṭṭhabbanamanoviññāṇadhātuyā, voṭṭhabbanamanoviññāṇadhātu ca javanamanoviññāṇadhātuyā.

Likewise, the receiving mind-element is a condition for the investigating mind-consciousness-element (santīraṇamanoviññāṇadhātu); that^* for the determining mind-consciousness-element (voṭṭhabbanamanoviññāṇadhātu); and the determining mind-consciousness-element for the javana mind-consciousness-element (javanamanoviññāṇadhātu).

Tương tự, ý dhātu tiếp thọ là duyên cho ý thức dhātu thẩm tấn; ý thức dhātu thẩm tấn là duyên cho ý thức dhātu quyết định; và ý thức dhātu quyết định là duyên cho ý thức dhātu tốc hành.

Javanamanoviññāṇadhātu pana anantarāya javanamanoviññāṇadhātuyā tehi ceva pañcahi āsevanapaccayena cāti chahi paccayehi paccayo hoti.

The javana mind-consciousness-element, however, is a condition for the subsequent javana mind-consciousness-element by those five conditions and by repetition (āsevana) condition, making six conditions.

Còn ý thức dhātu tốc hành là duyên cho ý thức dhātu tốc hành liền sau đó bằng sáu duyên: năm duyên vừa kể và tập hành duyên.

Esa tāva pañcadvāre nayo.

This, for now, is the method regarding the five doors.

Đây là phương pháp trong ngũ môn.

579

Manodvāre pana bhavaṅgamanoviññāṇadhātu āvajjanamanoviññāṇadhātuyā.

In the mind-door, however, the life-continuum mind-consciousness-element (bhavaṅgamanoviññāṇadhātu) is a condition for the adverting mind-consciousness-element (āvajjanamanoviññāṇadhātu).

Trong ý môn, bhavanga-ý thức dhātu là duyên cho ý thức dhātu hướng tâm.

Āvajjanamanoviññāṇadhātu ca javanamanoviññāṇadhātuyā purimehi pañcahi paccayehi paccayo hoti.

And the adverting mind-consciousness-element is a condition for the javana mind-consciousness-element by the aforementioned five conditions.

Và ý thức dhātu hướng tâm là duyên cho ý thức dhātu tốc hành bằng năm duyên trước đó.

Dhammadhātu pana sattannampi viññāṇadhātūnaṃ sahajātaaññamaññanissayasampayuttaatthiavigatādīhi bahudhā paccayo hoti.

The Dhamma-element, however, is a condition in many ways for all seven consciousness-elements by co-existence (sahajāta), reciprocity (aññamañña), support (nissaya), association (sampayutta), existence (atthi), non-disappearance (avigata), and so on.

Còn pháp dhātu là duyên cho cả bảy thức dhātu bằng nhiều cách như câu sinh duyên, hỗ tương duyên, y chỉ duyên, tương ưng duyên, hiện hữu duyên, bất ly duyên, v.v.

Cakkhudhātuādayo pana ekaccā ca dhammadhātu ekaccāya manoviññāṇadhātuyā ārammaṇapaccayādīhipi paccayā honti.

And the eye-element and so on, and a certain part of the Dhamma-element, are also conditions for a certain part of the mind-consciousness-element by object (ārammaṇa) condition and so on.

Nhãn dhātu, v.v., và một phần pháp dhātu cũng là duyên cho một phần ý thức dhātu bằng cảnh duyên, v.v.

Cakkhuviññāṇadhātuādīnañca na kevalaṃ cakkhurūpādayo paccayā honti, atha kho ālokādayopi.

And not only are the eye, visible form, and so on conditions for the eye-consciousness and so on, but also light, and so on.

Và không chỉ nhãn căn, sắc trần, v.v., là duyên cho nhãn thức dhātu, v.v., mà ánh sáng, v.v., cũng là duyên.

Tenāhu pubbācariyā –

Therefore, the ancient teachers said:

Do đó, các bậc thầy xưa đã nói:

580

‘‘Cakkhurūpālokamanasikāre paṭicca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ.

“Dependent on the eye, visible form, light, and attention (manasikāra), eye-consciousness arises.

“Nương vào nhãn căn, sắc trần, ánh sáng và tác ý mà nhãn thức sinh khởi.

Sotasaddavivaramanasikāre paṭicca uppajjati sotaviññāṇaṃ.

Dependent on the ear, sound, ear-aperture, and attention, ear-consciousness arises.

Nương vào nhĩ căn, thinh trần, không gian tai và tác ý mà nhĩ thức sinh khởi.

Ghānagandhavāyumanasikāre paṭicca uppajjati ghānaviññāṇaṃ.

Dependent on the nose, odor, air, and attention, nose-consciousness arises.

Nương vào khứu căn, hương trần, gió và tác ý mà khứu thức sinh khởi.

Jivhārasaāpamanasikāre paṭicca uppajjati jivhāviññāṇaṃ.

Dependent on the tongue, taste, liquid, and attention, tongue-consciousness arises.

Nương vào thiệt căn, vị trần, nước và tác ý mà thiệt thức sinh khởi.

Kāyaphoṭṭhabbapathavīmanasikāre paṭicca uppajjati kāyaviññāṇaṃ.

Dependent on the body, tangibles, earth, and attention, body-consciousness arises.

Nương vào thân căn, xúc trần, đất và tác ý mà thân thức sinh khởi.

Bhavaṅgamanadhammamanasikāre paṭicca uppajjati manoviññāṇa’’nti.

Dependent on the life-continuum, mental phenomena, and attention, mind-consciousness arises.”

Nương vào bhavanga, pháp trần và tác ý mà ý thức sinh khởi.”

581

Ayamettha saṅkhepo.

This is a summary here.

Đây là tóm tắt.

Vitthārato pana paccayappabhedo paṭiccasamuppādaniddese āvibhavissatīti evamettha paccayatopi veditabbo vinicchayo.

The detailed exposition of conditions will become clear in the section on Dependent Origination. Thus, the determination regarding conditions should also be understood here.

Còn về chi tiết, sự phân loại duyên sẽ hiển lộ trong phần giải thích về Duyên Khởi (Paṭiccasamuppāda). Như vậy, sự phân tích về duyên cần được hiểu ở đây.

582

524. Daṭṭhabbatoti daṭṭhabbatopettha vinicchayo veditabboti attho.

524. To be seen (Daṭṭhabbato): The meaning here is that the determination regarding what is to be seen should be understood.

524. Daṭṭhabbato (cần được thấy) – Ở đây, nghĩa là sự phân tích cần được thấy theo khía cạnh cần được thấy.

Sabbā eva hi saṅkhatadhātuyo pubbantāparantavivittato dhuvasubhasukhattabhāvasuññato paccayāyattavuttito ca daṭṭhabbā.

All conditioned elements, indeed, should be seen as devoid of past and future, and as empty of the nature of permanence, beauty, happiness, and self, and as existing dependently on conditions.

Quả thật, tất cả các dhātu hữu vi đều cần được thấy là trống rỗng, không có bản chất thường còn, thanh tịnh, an lạc, tự ngã, và phụ thuộc vào các duyên, vì chúng không có đầu và cuối.

583

Visesato panettha bheritalaṃ viya cakkhudhātu daṭṭhabbā, daṇḍo viya rūpadhātu, saddo viya cakkhuviññāṇadhātu.

Specifically here, the eye-element should be seen like a drumhead, the visible-form-element like a drumstick, and the eye-consciousness-element like the sound.

Đặc biệt ở đây, nhãn dhātu cần được thấy như mặt trống, sắc dhātu như dùi trống, nhãn thức dhātu như tiếng trống.

Tathā ādāsatalaṃ viya cakkhudhātu, mukhaṃ viya rūpadhātu, mukhanimittaṃ viya cakkhuviññāṇadhātu.

Likewise, the eye-element is like a mirror-surface, the visible-form-element like a face, and the eye-consciousness-element like the reflection of a face.

Tương tự, nhãn dhātu như mặt gương, sắc dhātu như khuôn mặt, nhãn thức dhātu như hình ảnh khuôn mặt.

Atha vā ucchutilā viya cakkhudhātu, yantacakkayaṭṭhi viya rūpadhātu, ucchurasatelāni viya cakkhuviññāṇadhātu.

Alternatively, the eye-element is like sugarcane and sesame seeds, the visible-form-element like a mill wheel and pestle-rod, and the eye-consciousness-element like sugarcane juice and oil.

Hoặc nhãn dhātu như mía hoặc mè, sắc dhātu như bánh xe ép mía hoặc trục ép mè, nhãn thức dhātu như nước mía hoặc dầu mè.

Tathā adharāraṇī viya cakkhudhātu, uttarāraṇī viya rūpadhātu, aggi viya cakkhuviññāṇadhātu.

Likewise, the eye-element is like the lower fire-stick, the visible-form-element like the upper fire-stick, and the eye-consciousness-element like fire.

Tương tự, nhãn dhātu như khúc gỗ dưới để tạo lửa, sắc dhātu như khúc gỗ trên để tạo lửa, nhãn thức dhātu như lửa.

Esa nayo sotadhātuādīsu.

This method applies to the ear-element and so on.

Phương pháp này cũng áp dụng cho nhĩ dhātu, v.v.

584

Manodhātu pana yathāsambhavato cakkhuviññāṇadhātuādīnaṃ purecarānucarā viya daṭṭhabbā.

The mind-element, however, should be seen, as far as possible, like the forerunners and followers of the eye-consciousness-element and so on.

Còn ý dhātu thì cần được thấy như người đi trước và đi sau của nhãn thức dhātu, v.v., tùy theo khả năng.

585

Dhammadhātuyā vedanākkhandho sallamiva sūlamiva ca daṭṭhabbo.

Within the Dhamma-element, the feeling-aggregate (vedanākkhandho) should be seen like an arrow or a stake.

Trong pháp dhātu, thọ uẩn cần được thấy như mũi tên và cây đinh.

Saññāsaṅkhārakkhandhā vedanāsallasūlayogāāturā viya, puthujjanānaṃ vā saññā āsādukkhajananato rittamuṭṭhi viya.

The perception-aggregate (saññākkhandho) and formations-aggregate (saṅkhārakkhandho) are like sick people afflicted by the arrow and stake of feeling; or the perception of ordinary people, because it causes the suffering of longing, is like an empty fist.

Tưởng uẩn và hành uẩn như những người bệnh bị mũi tên và cây đinh của thọ hành hạ, hoặc tưởng của phàm phu như nắm tay rỗng vì nó sinh ra khổ đau do khao khát.

Ayathābhuccanimittagāhakato vanamigo viya.

Because it grasps untrue signs, it is like a forest deer.

Vì nó nắm bắt những dấu hiệu không đúng sự thật, nên nó như con nai rừng.

Saṅkhārā paṭisandhiyaṃ pakkhipanato aṅgārakāsuyaṃ khipanakapurisā viya.

Formations (saṅkhārā), because they throw one into rebirth, are like men casting^* into a pit of glowing embers.

Hành như những người ném vào hố than hồng vì nó ném vào tái sinh.

Jāti dukkhānubandhato rājapurisānubandhacorā viya.

Birth (jāti), because it is followed by suffering, is like thieves pursued by royal officers.

Sanh như những tên trộm bị cận vệ vua truy đuổi vì nó gắn liền với khổ đau.

Sabbānatthāvahassa khandhasantānassa hetuto visarukkhabījāni viya.

Because it is the cause of the entire body of aggregates that brings all harm, it is like poison tree seeds.

Như hạt cây độc vì nó là nguyên nhân của dòng tương tục các uẩn mang lại mọi điều bất lợi.

Rūpaṃ nānāvidhupaddavanimittato khuracakkaṃ viya daṭṭhabbaṃ.

Material form (rūpa) should be seen as a razor-wheel, because it is the cause of various kinds of affliction.

Sắc cần được thấy như bánh xe dao cạo vì nó là dấu hiệu của nhiều tai họa khác nhau.

Asaṅkhatā pana dhātu amatato santato khemato ca daṭṭhabbā.

The Unconditioned element (asaṅkhatā dhātu), however, should be seen as deathless, tranquil, and secure.

Còn vô vi dhātu thì cần được thấy là bất tử (amata), an tịnh (santa) và an ổn (khema).

Kasmā?

Why?

Vì sao?

Sabbānatthāvahassa paṭipakkhabhūtattā.

Because it is the opponent of all that brings harm.

Vì nó là đối lập với mọi điều bất lợi.

586

Manoviññāṇadhātu ārammaṇesu vavatthānābhāvato araññamakkaṭo viya, duddamanato assakhaḷuṅko viya, yatthakāmanipātito vehāsakkhittadaṇḍo viya, lobhadosādinānappakārakilesavesayogato raṅganaṭo viya daṭṭhabbāti.

The mind-consciousness-element should be seen like a forest monkey due to its instability regarding objects, like an untamed horse due to its difficulty in being disciplined, like a stick thrown into the sky due to its falling wherever it desires, and like an actor due to its association with various kinds of defilements such as greed and hatred.

Ý thức dhātu cần được thấy như con khỉ rừng vì nó không có sự ổn định trên các đối tượng, như con ngựa bất kham vì nó khó điều phục, như cây gậy bị ném lên không trung vì nó rơi xuống bất cứ đâu, như người diễn viên vì nó gắn liền với nhiều loại phiền não như tham, sân, v.v.

587

Iti sādhujanapāmojjatthāya kate visuddhimagge

Thus, in the Visuddhimagga, composed for the delight of good people,

Như vậy, trong Thanh Tịnh Đạo được biên soạn vì niềm hoan hỷ của các bậc thiện trí,

588

Paññābhāvanādhikāre

In the section on the Development of Wisdom,

Trong phần phát triển trí tuệ,

589

Āyatanadhātuniddeso nāma

The Chapter on the Exposition of Sense Bases and Elements,

Chương mười lăm,

590

Pannarasamo paricchedo.

Is the Fifteenth Chapter.

Có tên là Giải thích về Xứ và Giới.

591

16. Indriyasaccaniddeso

16. Exposition of Faculties and Truths

16. Giải thích về Căn và Đế

592

Table of Contents

Saṅkhārakkhandhakathā

Discourse on the Aggregate of Formations (Saṅkhārakkhandhakathā)

Phần giải thích về uẩn hành (saṅkhārakkhandha)

Atītādivibhāgakathā

Discourse on the Division into Past, Present, etc.

Phần giải thích về quá khứ, vị lai, hiện tại

Kamādivinicchayakathā

Discourse on the Determination of Order, etc.

Phần Giải Thích Về Thứ Tự, v.v.

15. Āyatanadhātuniddeso

15. Exposition of Āyatanas and Dhātus

15. Chương về Xứ và Giới

Āyatanavitthārakathā

Discourse on the Detailed Explanation of Āyatanas

Giải thích chi tiết về Xứ

Dhātuvitthārakathā

Detailed Discourse on Dhātus

Phần giải thích chi tiết về các giới (dhātu)

16. Indriyasaccaniddeso

16. Exposition of Faculties and Truths

16. Giải thích về Căn và Đế

Indriyavitthārakathā

Extensive Account of the Faculties

Câu chuyện chi tiết về các căn

Table of Contents

Visuddhimagga-2

Saṅkhārakkhandhakathā

Discourse on the Aggregate of Formations (Saṅkhārakkhandhakathā)

Phần giải thích về uẩn hành (saṅkhārakkhandha)

Atītādivibhāgakathā

Discourse on the Division into Past, Present, etc.

Phần giải thích về quá khứ, vị lai, hiện tại

Kamādivinicchayakathā

Discourse on the Determination of Order, etc.

Phần Giải Thích Về Thứ Tự, v.v.

15. Āyatanadhātuniddeso

15. Exposition of Āyatanas and Dhātus

15. Chương về Xứ và Giới

Āyatanavitthārakathā

Discourse on the Detailed Explanation of Āyatanas

Giải thích chi tiết về Xứ

Dhātuvitthārakathā

Detailed Discourse on Dhātus

Phần giải thích chi tiết về các giới (dhātu)

16. Indriyasaccaniddeso

16. Exposition of Faculties and Truths

16. Giải thích về Căn và Đế

Indriyavitthārakathā

Extensive Account of the Faculties

Câu chuyện chi tiết về các căn

Settings