806. Idāni ñāṇadassanavisuddhiyā niddese anuppatte sā yassa ñāṇassa anantaraṃ uppajjati, taṃ tāva dassento ‘‘ito paraṃ gotrabhuñāṇaṃ hotī’’ti āha.
Now, as the exposition of the purification of knowledge and vision (ñāṇadassanavisuddhi) is due, he first shows the knowledge immediately after which it arises, saying: " Gotrabhu-knowledge arises after this."
806. Bây giờ, khi đến phần giải thích về Ñāṇadassanavisuddhi, để trình bày tri kiến mà sau đó nó phát sinh, (Ông ấy) nói: “Từ đây trở đi là Gotrabhuñāṇa”.
Ito paranti ito anulomañāṇato upari.
After this means above this anuloma-knowledge.
Từ đây trở đi có nghĩa là từ Anulomañāṇa này trở lên.
Tanti gotrabhuñāṇaṃ.
It refers to gotrabhu-knowledge.
Nó là Gotrabhuñāṇa.
Neva paṭipadāñāṇadassanavisuddhiṃ bhajati aniccādivasena saṅkhārānaṃ aggahaṇato.
It does not pertain to the purification of knowledge and vision of the way (paṭipadāñāṇadassanavisuddhi) because it does not apprehend formations (saṅkhārā) in terms of impermanence, etc.
Nó không thuộc về Paṭipadāñāṇadassanavisuddhi vì không nắm bắt các hành (saṅkhāra) theo đặc tính vô thường, v.v.
Na ñāṇadassanavisuddhiṃ bhajati satipi nibbānārammaṇatte kilesānaṃ akhepanato.
Nor does it pertain to the purification of knowledge and vision (ñāṇadassanavisuddhi) because, even though Nibbāna is its object, it does not eradicate defilements.
Nó không thuộc về Ñāṇadassanavisuddhi dù có Nibbāna làm đối tượng, vì không đoạn trừ các phiền não.
Tato evetaṃ viññāṇadhātūnaṃ visayaṃ uddesantaṃ dassanakiccaṃ karontaṃ kiriyamanodhātu viya maggassa āvajjanaṭṭhāniyaṃ vuccati.
Hence, this is said to be like the advertence to the path, similar to the kiriyā-manodhātu, as it presents the object of the consciousness-elements and performs the function of seeing.
Chính vì thế, tri kiến này, khi chỉ định đối tượng của các thức giới (viññāṇadhātu) và thực hiện chức năng thấy, được gọi là tương tự như Khởi tâm (āvajjana) của đạo, giống như Kiriyamanodhātu (tâm ý giới hành động).
Antarāti chaṭṭhasattamavisuddhīnaṃ vemajjhe.
In between means between the sixth and seventh purifications.
Antarā (ở giữa) có nghĩa là ở giữa Thanh tịnh thứ sáu và thứ bảy.
Abbohārikameva hoti ubhayavisuddhilakkhaṇatābhāvato.
It is merely an unformulated term (abbohārikameva hoti) due to the absence of the characteristics of both purifications.
Nó chỉ là abbohārika (không được gọi) vì không có đặc tính của cả hai sự thanh tịnh.
Tathāpi vuṭṭhānagāminiyā pariyosānatāya vipassanāpakkhikaṃ.
Nevertheless, because it is the culmination of that which leads to emergence (vuṭṭhānagāminī), it belongs to the side of insight (vipassanāpakkhikaṃ).
Tuy nhiên, vì là điểm kết thúc của Vuṭṭhānagāminī (minh sát dẫn đến xuất ly), nó thuộc về phía minh sát.
Tenevassa taṃsotapatitatā.
For that very reason, it falls into that stream.
Chính vì thế mà nó rơi vào dòng minh sát.
Tenāha ‘‘vipassanāsote…pe… saṅkhaṃ gacchatī’’ti.
Therefore, he said: " falls into the stream of insight... etc."
Do đó, (Ông ấy) nói: “Nó được tính vào dòng minh sát…pe…”.
Etenassa paṭipadāñāṇadassanavisuddhibhajanaṃ dasseti.
By this, he shows its pertaining to the purification of knowledge and vision of the way.
Bằng cách này, (Ông ấy) trình bày sự thuộc về Paṭipadāñāṇadassanavisuddhi của nó.
Sotassa ariyassaādito pajjanaṃ sotāpatti, so eva maggo, sotaṃ vā ariyaṃ ādito pajjati adhigacchatīti sotāpatti, paṭhamako.
Entering, for the first time, into the Ariyan stream of Dhamma is sotāpatti; that itself is the path. Or it is sotāpatti because one enters and attains the noble stream (sotaṃ ariyaṃ) for the first time; it is the first stage.
Sotāpatti là sự đạt đến dòng Thánh (ariya sota) ngay từ ban đầu; đó chính là đạo lộ (magga). Hoặc, vì đạt đến dòng Thánh ngay từ ban đầu nên gọi là Sotāpatti, là bậc đầu tiên.
Tassa maggo sotāpattimaggo.
Its path is the Sotāpatti-magga.
Đạo lộ của vị ấy là Sotāpattimagga (Tu-đà-hoàn đạo).
Paṭisandhivasena sakideva imaṃ manussalokaṃ āgacchatīti sakadāgāmī, tassa maggo sakadāgāmimaggo.
He who returns to this human world only once through rebirth is a sakadāgāmī; his path is the Sakadāgāmī-magga.
Vì chỉ đến thế giới loài người này một lần nữa theo cách tái sinh nên gọi là Sakadāgāmī (Tư-đà-hàm), đạo lộ của vị ấy là Sakadāgāmimagga (Tư-đà-hàm đạo).
Paṭisandhivasena kāmabhavaṃ na āgacchatīti anāgāmī, tassa maggo anāgāmimaggo.
He who does not return to the sense-sphere existence through rebirth is an anāgāmī; his path is the Anāgāmī-magga.
Vì không đến cõi dục giới theo cách tái sinh nên gọi là Anāgāmī (A-na-hàm), đạo lộ của vị ấy là Anāgāmimagga (A-na-hàm đạo).
Kilesādīnaṃ hananādinā arahaṃ, aggamaggaṭṭho.
He who destroys defilements, etc., is an arahant, one established in the highest path.
Vì đã diệt trừ các phiền não và các thứ khác nên gọi là Arahant (A-la-hán), là bậc an trú nơi đạo tối thượng.
Tassa bhāvo arahattaṃ, so eva maggoti arahattamaggo.
His state is arahantship; that itself is the path, hence Arahant-magga.
Trạng thái của vị ấy là Arahantatta (A-la-hán quả), đó chính là đạo lộ nên gọi là Arahantattamagga (A-la-hán đạo).
Catūsu maggesu ñāṇaṃ ekajjhaṃ gahetvā ñāṇadassanavisuddhi nāma.
The knowledge in the four paths, taken together, is called purification of knowledge and vision.
Sự thanh tịnh của tri kiến (ñāṇadassanavisuddhi) là sự hợp nhất tuệ trong bốn đạo lộ.
Tehi tīhipīti heṭṭhā tiṇṇaṃ anulomañāṇānaṃ vuttattā vuttaṃ, tīsu vā dvinnaṃ antogadhattā.
By these three is said because the three anuloma-knowledges were mentioned below, or because two are included in the three.
Tehi tīhipī (Bởi ba điều ấy) được nói vì ba tuệ thuận thứ (anulomañāṇa) đã được đề cập trước đó, hoặc vì hai trong số đó đã được bao hàm trong ba.
Tīhipīti vā vikappantarasampiṇḍanattho pi-saddo, tena tīhipi dvīhipīti vuttaṃ hoti.
Or the word " pi" in " by these three" (tīhipi) serves to include other alternatives, meaning it is said "by three or by two."
Hoặc, từ pi trong tīhipī có nghĩa là bao gồm một lựa chọn khác, do đó có nghĩa là "bởi ba hoặc bởi hai".
Attano balānurūpenāti attano attano ānubhāvānukūlaṃ.
According to its own strength (attano balānurūpena) means according to its respective power and influence.
Attano balānurūpenā (Tùy theo sức mạnh của mình) có nghĩa là tùy theo năng lực của mỗi người.
Paṭhamañhi anulomañāṇaṃ sabboḷārikaṃ, dutiyaṃ tato nātioḷārikaṃ, tatiyaṃ tato nātioḷārikaṃ tamaṃ antaradhāpeti.
The first anuloma-knowledge is completely coarse, the second is not overly coarse compared to the first, and the third is not overly coarse compared to the second, dispelling the darkness.
Tuệ thuận thứ thứ nhất là rất thô thiển, tuệ thứ hai ít thô thiển hơn, và tuệ thứ ba ít thô thiển hơn nữa, nó làm tan biến bóng tối.
Atha vā balānurūpenāti heṭṭhā saṅkhārupekkhāya āhitabalānurūpena.
Alternatively, according to its strength refers to the strength established by equanimity regarding formations (saṅkhārupekkhā) below.
Hoặc, balānurūpenā (tùy theo sức mạnh) có nghĩa là tùy theo sức mạnh đã được đặt vào trong xả hành (saṅkhārupekkhā) trước đó.
Pubbābhisaṅkhāravasena hi anulomañāṇassāpi maggañāṇassa viya saddhāvimuttadiṭṭhippattānaṃ pavattiākārasiddho attheva mudutikkhatāviseso.
Indeed, by way of previous volitional formations (pubbābhisaṅkhāravasena), even for anuloma-knowledge, just like for magga-knowledge, there is indeed a specific quality of softness or sharpness, perfected in the manner of occurrence for those released by faith (saddhāvimutta) and those attained to view (diṭṭhippatta).
Thật vậy, do sự tạo tác trước đó, ngay cả tuệ thuận thứ cũng có một sự khác biệt về độ mềm mại và sắc bén, giống như tuệ đạo (maggañāṇa) của các bậc tín giải thoát (saddhāvimutta) và kiến đáo (diṭṭhippatta).
Palibodhato upaṭṭhāti palibodhabhāvapaṭicchādakassa tamassa antaradhāpitattā.
It appears as an impediment (palibodhato upaṭṭhāti) because the darkness that conceals the state of impediment has been dispelled.
Palibodhato upaṭṭhāti (Hiện khởi như một sự trở ngại) vì bóng tối che giấu trạng thái trở ngại đã tan biến.
‘‘Āsevanante’’ti iminā dutiyassa vā tatiyassa vā anulomañāṇassa anantaraṃ gotrabhuñāṇuppatti, na paṭhamassāti dasseti tassa anāsevanattā.
By " at the end of cultivation," it is shown that gotrabhu-knowledge arises immediately after the second or third anuloma-knowledge, not after the first, because the first has not been cultivated.
Với từ ‘‘Āsevanante’’ (Cuối cùng của sự thực hành), điều này cho thấy rằng tuệ chuyển dòng (gotrabhuñāṇa) phát sinh ngay sau tuệ thuận thứ thứ hai hoặc thứ ba, chứ không phải thứ nhất, vì tuệ thứ nhất không phải là sự thực hành.
Na hi aladdhāsevanaṃ gotrabhuñāṇaṃ uppādetuṃ sakkoti.
For that which has not attained cultivation (āsevana) cannot produce gotrabhu-knowledge.
Thật vậy, tuệ thuận thứ không có sự thực hành (āsevana) không thể tạo ra tuệ chuyển dòng.
Nimittādivirahato, tabbidhurato ca ‘‘animitta’’ntiādinā nibbānaṃ visesitaṃ.
Nibbāna is qualified by " signless" (animitta) and so on, due to the absence of signs (nimitta) and its opposition to them.
Niết Bàn được đặc biệt hóa bằng các từ như ‘‘animitta’’ (vô tướng) vì không có tướng (nimitta) và các thứ khác, và vì nó trái ngược với chúng.
Puthujjanagottanti ariyehi asammissaṃ puthujjanasamaññaṃ.
Ordinary person's lineage (puthujjanagotta) means the designation of an ordinary person, unmixed with the noble ones.
Puthujjanagotta (Phàm phu chủng tánh) là danh xưng phàm phu không lẫn lộn với các bậc Thánh.
Gottanti hi ekavaṃsajānaṃ samānā samaññā, evaṃ idhāpīti.
For the term "lineage" (gotta) is a common designation for those born of the same clan; likewise here. So it should be understood.
Thật vậy, gotta (chủng tánh) là một danh xưng chung cho những người cùng một dòng tộc; ở đây cũng vậy.
Puthujjanasaṅkhanti tasseva vevacanaṃ, puthujjanabhūminti puthujjanavatthuṃ.
Ordinary person's reckoning (puthujjanasaṅkhā) is a synonym for that, and ordinary person's plane (puthujjanabhūmi) refers to the foundation of an ordinary person.
Puthujjanasaṅkhā (Phàm phu số) là từ đồng nghĩa của nó, puthujjanabhūmi (Phàm phu địa) là nền tảng của phàm phu.
Ekantikatāya ekavārameva ca uppajjanato apunarāvaṭṭakaṃ.
Never returning (apunarāvaṭṭakaṃ) because it is definitive and arises only once.
Vì nó chỉ phát sinh một lần và là tuyệt đối nên gọi là apunarāvaṭṭakaṃ (không tái diễn).
Bahiddhā vuṭṭhānavivaṭṭaneti asaṅkhatadhātuyā bahibhāvato bahiddhāsaññitā saṅkhāragatā vuṭṭhānabhūte vivaṭṭane nipphajjamāne paññā.
In emergence from external turning away (bahiddhā vuṭṭhānavivaṭṭane) refers to the wisdom that manifests in the turning away (vivaṭṭane) that is the emerging (vuṭṭhāna) from the conditioned realm (saṅkhāragatā), which is designated as external (bahiddhāsaññitā) due to its being outside the unconditioned element (asaṅkhatadhātu).
Bahiddhā vuṭṭhānavivaṭṭane (Sự chuyển đổi thoát ly bên ngoài) là tuệ phát sinh khi sự chuyển đổi, tức là sự thoát ly khỏi các hành (saṅkhāra) được gọi là "bên ngoài" do nằm ngoài Niết Bàn giới (asaṅkhatadhātu), được thực hiện.
Abhibhuyyatīti abhibhavati.
Is overpowered (abhibhuyyatīti) means it overcomes.
Abhibhuyyatī (được vượt qua) có nghĩa là vượt qua.
Pakkhandatīti anupavisati.
It rushes into (pakkhandatīti) means it penetrates.
Pakkhandatī (nhập vào) có nghĩa là đi vào.
Ettha ca ‘‘uppādaṃ abhibhuyyatī’’tiādinā puthujjanagottābhibhavanaṃ tadatikkamanamāha.
Here, by " overpowers origination" (uppādaṃ abhibhuyyatīti) and so on, is meant the overpowering and transcending of the ordinary person's lineage.
Ở đây, với các từ như ‘‘uppādaṃ abhibhuyyatī’’ (vượt qua sự sinh), điều này nói về sự vượt qua chủng tánh phàm phu.
‘‘Anuppādaṃ pakkhandatī’’tiādinā ariyagottabhāvanaṃ tadubhayabhāvato.
By " rushes into non-origination" (anuppādaṃ pakkhandatīti) and so on, is meant the development of the Ariyan lineage, due to the existence of both.
Với các từ như ‘‘Anuppādaṃ pakkhandatī’’ (nhập vào sự không sinh), điều này nói về sự phát triển chủng tánh Thánh, vì có cả hai trạng thái đó.
807. Ekāvajjanānaṃ nānāvīthitā natthīti na taṃnisedhanāya ekavīthiggahaṇaṃ, atha kho nānārammaṇānampi ekāvajjanānaṃ nānāvīthitā natthīti dassanatthanti daṭṭhabbaṃ.
807. The minds with the same advertence do not have various courses; hence, taking "one course" is not to prohibit that. Rather, it should be understood that even minds with various objects do not have various courses if they have the same advertence.
807. Không có sự khác biệt về lộ trình (vīthi) đối với các tâm hướng tâm (āvajjanā) cùng loại, vì vậy việc sử dụng từ "ekavīthi" (một lộ trình) không phải để phủ nhận điều đó, mà là để chỉ ra rằng không có sự khác biệt về lộ trình ngay cả đối với các tâm hướng tâm cùng loại nhưng có đối tượng khác nhau.
Mahāmātikanti mahantaṃ udakavāhakaṃ.
Great channel (mahāmātika) refers to a large water conduit.
Mahāmātikā (Mương lớn) là một con kênh lớn dẫn nước.
Laṅghitvāti anotaranto eva atikkamitvā.
Leaping over (laṅghitvā) means crossing without descending into it.
Laṅghitvā (Vượt qua) có nghĩa là vượt qua mà không cần đi xuống.
Ullaṅghitvāti uparibhāgeneva laṅghitvā.
Vaulting over (ullaṅghitvā) means leaping over by merely going above it.
Ullaṅghitvā (Nhảy qua) có nghĩa là nhảy qua chỉ ở phần trên.
Ninnapoṇapabbhāratā uttaruttaravisiṭṭhā ninnatāva.
Bent, inclined, sloping is an ever-increasing bentness.
Ninnapoṇapabbhāratā (Sự nghiêng xuống, dốc xuống) là sự nghiêng xuống đặc biệt hơn ở mỗi cấp độ.
Aṭṭhahi ñāṇehi anukkamena āhitavisesaṃ anulomañāṇaṃ nibbānārammaṇassa ñāṇassa paccayo bhavituṃ samatthaṃ jātanti āha ‘‘udayabbayānupassanādinā vegena dhāvitvā’’ti.
The anuloma-knowledge, which has gradually gained distinction through eight knowledges, becomes capable of being a condition for the knowledge that has Nibbāna as its object; thus, he says: " having rushed with the speed of the contemplation of rise and fall, etc."
Tuệ thuận thứ (anulomañāṇa), được đặc biệt hóa tuần tự bởi tám tuệ, đã trở nên có khả năng làm nhân cho tuệ có đối tượng là Niết Bàn; điều này được nói là ‘‘udayabbayānupassanādinā vegena dhāvitvā’’ (chạy nhanh với tốc độ của tuệ quán chiếu sự sinh diệt và các tuệ khác).
Rūpaṃ anekasantatisambandhatāya anekavaṭṭaracitā rajju viya hotīti vuttaṃ ‘‘rūparajjuṃ vā’’ti.
Form (rūpa) is like a rope made of many strands, due to its connection with many continuities; thus, it is said: " or a rope of form."
Sắc (rūpa) được nói là ‘‘rūparajjuṃ vā’’ (hoặc sợi dây sắc) vì nó giống như một sợi dây được dệt bằng nhiều vòng do sự liên kết của nhiều dòng liên tục.
Attabhāvassa rukkhaṭṭhāniyatāya vuttattā taṃsambandhadaṇḍaṭṭhāniyatā vedanādīsu ekasseva yuttā, na vedanādisamudāyassāti vuttaṃ ‘‘vedanādīsu aññataradaṇḍaṃ vā’’ti.
Since one's own existence (attabhāva) is spoken of as being like a tree, the position of a stick related to it is appropriate for only one of feeling (vedanā) and so on, not for the aggregate of feeling and so on; thus, it is said: " or one of the sticks of feeling, etc."
Vì tự thân (attabhāva) được nói là giống như một cái cây, nên chỉ một trong các thọ (vedanā) và các thứ khác mới phù hợp với vị trí của một cành cây liên quan đến nó, chứ không phải toàn bộ nhóm thọ và các thứ khác; điều này được nói là ‘‘vedanādīsu aññataradaṇḍaṃ vā’’ (hoặc một cành cây nào đó trong các thọ và các thứ khác).
Anulomāvajjanenāti anulomassa āvajjanena.
By the advertence of the anuloma-knowledge (anulomāvajjanena) means by the advertence of the anuloma.
Anulomāvajjanena (Bởi sự hướng tâm thuận thứ) có nghĩa là bởi sự hướng tâm của tuệ thuận thứ.
Yena āvajjanena anulomañāṇaṃ uppajjati, tena taṃ ārammaṇaṃ.
The object (taṃ ārammaṇaṃ) is that by the advertence of which anuloma-knowledge arises.
Đối tượng đó là đối tượng mà tuệ thuận thứ phát sinh bởi sự hướng tâm đó.
‘‘Paṭhamena anulomacittena ullaṅghitvā’’ti idaṃ sakkāyatīrassa tassa atikkamanārambhatāya vuttaṃ.
" Having vaulted over with the first anuloma-mind" is said because that mind began to transcend the shore of personality-view (sakkāyatīra).
Câu ‘‘Paṭhamena anulomacittena ullaṅghitvā’’ (Được tâm thuận thứ thứ nhất nhảy qua) được nói để chỉ sự khởi đầu của việc vượt qua bờ hữu thân kiến (sakkāyatīra).
‘‘Dutiyena nibbānaninnapoṇapabbhāramānaso’’ti idaṃ tassa sabbasaṅkhārato sātisayaṃ alaggaṃ hutvā visaṅkhāre allīnabhāvato vuttaṃ.
" With the second, its mind inclined, bent, and sloping towards Nibbāna" is said due to that mind not being excessively attached to all formations and adhering to the unconditioned (visaṅkhāre).
Câu ‘‘Dutiyena nibbānaninnapoṇapabbhāramānaso’’ (Với tâm nghiêng về Niết Bàn bởi tâm thứ hai) được nói để chỉ việc tâm đó không dính mắc vào tất cả các hành (saṅkhāra) một cách đặc biệt, và bám víu vào sự vô hành (visaṅkhāra).
Nibbāne ārammaṇakaraṇavasena patati yogāvacaro.
The meditator (yogāvacaro) falls (patati) into Nibbāna by making it the object (ārammaṇa).
Hành giả rơi vào Niết Bàn bằng cách lấy Niết Bàn làm đối tượng.
Ekārammaṇeti ekavāraṃyeva ālambite ārammaṇe.
In a single object (ekārammaṇe) means in an object that is grasped only once.
Ekārammaṇe (Trên một đối tượng) có nghĩa là trên đối tượng được nắm giữ chỉ một lần.
Tenāha ‘‘aladdhāsevanatāyā’’ti.
Therefore, he says: " due to not having been cultivated."
Do đó, Ngài nói ‘‘aladdhāsevanatāyā’’ (vì không có sự thực hành).
Tena ekārammaṇe āsevanā upakāravatī, na tathā nānārammaṇeti dasseti.
Therefore, repeated practice on a single object is beneficial, but not so on multiple objects. Thus it is shown.
Điều đó cho thấy rằng sự thực hành trên một đối tượng là hữu ích, nhưng không phải trên nhiều đối tượng.
809. Tatrāti tasmiṃ gotrabhunā dinnasaññaṃ amuñcitvā viya tena gahitārammaṇeyeva vattitvā maggassa lobhakkhandhādinibbijjhane.
809. Therein means, as if not abandoning the perception given by the gotrabhū, but existing solely in the object grasped by it, in the Path's penetration of the mass of greed and so on.
809. Tatrā (Ở đó) có nghĩa là trong việc đạo lộ xuyên thủng các uẩn tham ái (lobhakkhandha) và các thứ khác, bằng cách không buông bỏ nhận thức đã được tuệ chuyển dòng trao cho, mà tiếp tục hoạt động trên đối tượng đã được tuệ chuyển dòng nắm giữ.
Usuṃ asati khippatīti issāso, dhanuggaho.
One who shoots an arrow when it is not present is called an archer (issāso), a bowman.
Vì người ấy bắn mũi tên khi có cơ hội nên gọi là issāso (cung thủ).
Saragocaraṭṭhānaṃ nāma aṭṭhausabhamattaṃ.
The range of an arrow is said to be eight usabhas.
Nơi tầm bắn của mũi tên là khoảng tám usabha.
Tañca kho dūre pātino majjhimapurisassa vasena catuhatthāya yaṭṭhiyā vīsatiyaṭṭhi usabhaṃ, tena aṭṭhausabhamatte padese hatthavasena cattārīsādhikachasatahatthe padese.
And that is, in the case of a medium man who shoots far, twenty yaṭṭhis is an usabha, where a yaṭṭhi is four cubits. Thus, in a space of eight usabhas means in a space of six hundred and forty cubits.
Tám usabha đó là hai mươi gậy (yaṭṭhi) cho một usabha, với mỗi gậy dài bốn cubit (hattha), theo người đàn ông trung bình có thể bắn xa; do đó, aṭṭhausabhamatte padese (trong một khu vực dài tám usabha) là một khu vực dài sáu trăm bốn mươi cubit.
Phalakasatanti asanasāramayaṃ phalakasataṃ.
A hundred boards (phalakasataṃ) means a hundred boards made of asana wood essence.
Phalakasata (Trăm tấm ván) là một trăm tấm ván làm bằng gỗ sồi.
Kumbhakāracakkasadise cakkayante.
In a wheel-machine (cakkayante) similar to a potter's wheel.
Cakkayante (Trong cỗ máy bánh xe) giống như bánh xe của thợ gốm.
Āvijjhitvāti bhametvā.
Having spun means having rotated.
Āvijjhitvā (Xoay tròn) có nghĩa là làm cho nó quay.
Daṇḍakaghaṭṭanāya uppādetabbasaddo daṇḍakasaññā.
The sound to be produced by striking with a stick is the sound of the stick (daṇḍakasaññā).
Âm thanh được tạo ra bởi sự va chạm của cây gậy là daṇḍakasaññā (tín hiệu gậy).
Phalakasatavinivijjhanassa paccayabhūtā daṇḍakasaññā viya gotrabhuñāṇaṃ lobhakkhandhādinibbijjhanassa maggañāṇassa paccayabhāvato.
The gotrabhū-knowledge is like the sound of a stick, which is the condition for piercing a hundred boards, because it is the condition for the Path-knowledge's penetration of the mass of greed and so on.
Gotrabhuñāṇaṃ (Tuệ chuyển dòng) giống như daṇḍakasaññā (tín hiệu gậy), là nhân cho việc xuyên thủng một trăm tấm ván, vì nó là nhân cho tuệ đạo (maggañāṇa) xuyên thủng các uẩn tham ái và các thứ khác.
Issāso viya maggañāṇaṃ nibbijjhitabbanivijjhanato.
The Path-knowledge is like an archer, because it penetrates what should be penetrated.
Maggañāṇaṃ (Tuệ đạo) giống như issāso (cung thủ), vì nó xuyên thủng những gì cần được xuyên thủng.
810. Aṭṭhamabhavato paṭṭhāya nibbattanakaṃ anamataggasaṃsāravaṭṭadukkhasamuddaṃ soseti.
810. It dries up the ocean of suffering of the beginningless cycle of transmigration (anamataggasaṃsāravaṭṭadukkhasamuddaṃ soseti), which arises from the eighth existence onwards.
810. Soseti anamataggasaṃsāravaṭṭadukkhasamuddaṃ (Làm khô cạn đại dương khổ đau của vòng luân hồi vô tận), tức là những gì sẽ phát sinh từ kiếp thứ tám trở đi.
Saddhādhanaṃ sīladhanaṃ hiridhanaṃ ottappadhanaṃ sutadhanaṃ cāgadhanaṃ paññādhananti imesaṃ sattannaṃ ariyadhanānaṃ.
Of these seven noble treasures: the treasure of faith, the treasure of morality, the treasure of shame, the treasure of dread of wrongdoing, the treasure of learning, the treasure of generosity, and the treasure of wisdom.
Sattannaṃ ariyadhanānaṃ (Bảy Thánh tài) này là tín tài (saddhādhana), giới tài (sīladhana), tàm tài (hirīdhana), quý tài (ottappadhana), văn tài (sutadhana), thí tài (cāgadhana), và tuệ tài (paññādhana).
Sammukhībhāvanti paccakkhasiddhiṃ.
Realization (sammukhībhāvaṃ) means direct accomplishment.
Sammukhībhāva (Sự hiện tiền) có nghĩa là sự thành tựu trực tiếp.
Pāṇātipātādipañcaverāni ceva pañcavīsatimahābhayāni cāti sabbaverabhayāni.
The five acts of enmity beginning with the destruction of life, and the twenty-five great dangers—these are all dangers and fears (sabbaverabhayāni).
Sabbaverabhayāni (Tất cả các mối thù hận và sợ hãi) là năm mối thù hận như sát sinh (pāṇātipāta) và hai mươi lăm nỗi sợ hãi lớn.
Aññesañca ratanattaye niviṭṭhasaddhādīnaṃ.
And of others, such as faith established in the Triple Gem.
Aññesañca (Và những điều khác) như tín (saddhā) và các thứ khác đã được thiết lập trong Tam Bảo (ratanattaya).
Samudāye pavatto sotāpattimaggasaddo tadekadesepi pavattatīti āha ‘‘sotāpattimaggena sampayuttaṃ ñāṇa’’nti.
The term "sotāpatti-path" (sotāpattimaggasaddo), which applies to the whole aggregate, also applies to a part of it, so it is said: "the knowledge associated with the sotāpatti-path."
Từ "sotāpattimagga" (Tu-đà-hoàn đạo) được sử dụng cho toàn bộ tập hợp cũng được sử dụng cho một phần của nó; do đó, Ngài nói ‘‘sotāpattimaggena sampayuttaṃ ñāṇa’’ (tuệ tương ưng với Tu-đà-hoàn đạo).
811. Tasseva sotāpattimaggacittassa.
811. Of that very sotāpatti-path consciousness.
811. Chỉ của tâm đạo Tu-đà-hoàn (Sotāpatti-magga-citta) đó thôi.
Kāmañcettha nātitikkhapaññassa dve, tikkhapaññassa tīṇi phalacittāni honti, avisesato pana gahitassa maggassa vasena ‘‘dve, tīṇi vā’’ti vuttaṃ.
Although for one with not exceedingly sharp wisdom, two fruition-consciousnesses arise here, and for one with sharp wisdom, three, it is said "two or three" with reference to the Path taken generally.
Mặc dù ở đây, đối với người có trí tuệ không quá sắc bén thì có hai tâm quả, đối với người có trí tuệ sắc bén thì có ba tâm quả, nhưng câu “hai hoặc ba” được nói theo cách tổng quát về Đạo đã được chứng đắc.
Samādhimānantarikaññamāhūti yaṃ attano pavattisamanantaraṃ niyameneva phalappadānato ānantarikasamādhīti āhūti attho.
They call it immediately consequent concentration (samādhimānantarikaññamāhūti), meaning that which they call immediately consequent concentration because it unfailingly yields fruition immediately after its own arising.
Họ gọi đó là định vô gián (samādhimānantarikaññamāhūti) có nghĩa là họ gọi đó là định vô gián (ānantarika-samādhi) vì nó nhất định cho quả ngay sau khi tự nó khởi lên.
Anantarameva pavattanakaṃ phalaṃ anantaraṃ, tattha niyutto, taṃ vā payojanaṃ etassāti ānantariko, maggo.
The fruition that arises immediately after is "anantara" (immediate). That which is yoked to it, or has that as its purpose, is "ānantarika" (immediately consequent), which is the Path.
Quả khởi lên ngay sau đó là vô gián (anantaraṃ), Đạo (magga) được gọi là vô gián (ānantarika) vì nó được liên kết với quả đó, hoặc vì quả đó là mục đích của nó.
813. Kāmarāgabyāpādānaṃ tanubhāvāyāti etesaṃ kilesānaṃ tanubhāvatthaṃ.
813. For the attenuation of sensual passion and ill-will (kāmarāgabyāpādānaṃ tanubhāvāyāti) means for the sake of the attenuation of these defilements.
813. Để làm mỏng manh tham ái dục giới và sân hận (kāmarāgabyāpādānaṃ tanubhāvāyā) có nghĩa là để làm cho những phiền não này trở nên mỏng manh.
Tattha dvīhi kāraṇehi tanubhāvo adhiccuppattiyā, pariyuṭṭhānamandatāya ca.
Therein, attenuation occurs due to two reasons: intermittent arising and mildness of preoccupation.
Ở đây, sự mỏng manh có hai nguyên nhân: sự khởi lên không thường xuyên và sự yếu ớt của sự chi phối.
Sakadāgāmissa hi vaṭṭānusārimahājanassa viya kilesā abhiṇhaṃ na uppajjanti, kadāci kadāci viraḷākārā hutvā uppajjanti.
For the Sakadāgāmi, defilements do not arise constantly like for the multitude who follow the cycle of existence; they arise sporadically, from time to time.
Đối với vị Nhất Lai (Sakadāgāmī), các phiền não không khởi lên thường xuyên như đối với đại chúng bị cuốn theo vòng luân hồi, mà chúng khởi lên thỉnh thoảng, với hình thức thưa thớt.
Tathā uppajjantāpi maddantā chādentā andhakāraṃ karontā na uppajjanti, dvīhi pana maggehi pahīnattā mandamandā tanukākārā hutvā uppajjanti.
And even when they arise thus, they do not arise overwhelming, obscuring, or creating darkness; rather, being abandoned by the two Paths, they arise mildly and subtly.
Và khi chúng khởi lên như vậy, chúng không khởi lên một cách áp đảo, che lấp, hay gây ra bóng tối, mà chúng khởi lên một cách yếu ớt, mỏng manh do đã bị đoạn trừ bởi hai đạo.
Keci pana ‘‘sakadāgāmissāpi kilesā cirena uppajjanti, uppajjantāpi bahalāva uppajjanti.
Some say, "Even for the Sakadāgāmi, defilements arise after a long time, and when they do, they arise intensely.
Tuy nhiên, một số người nói rằng “ngay cả đối với vị Nhất Lai, các phiền não cũng khởi lên sau một thời gian dài, và khi chúng khởi lên, chúng vẫn dày đặc.
Tathā hissa puttadhītaro dissantī’’ti, taṃ akāraṇaṃ vatthupaṭisevanena vināpi gabbhaggahaṇasabbhāvato.
Indeed, his sons and daughters are seen"; that is incorrect, because conception can occur even without indulgence in sexual intercourse.
Vì thế, con cái của vị ấy vẫn được thấy”, nhưng điều đó không có cơ sở vì sự thụ thai có thể xảy ra mà không cần sự giao hợp.
Tasmā vuttanayeneva dvīhi kāraṇehi tesaṃ tanubhāvo veditabbo.
Therefore, the attenuation of these (defilements) should be understood as due to the two reasons stated.
Vì vậy, sự mỏng manh của chúng phải được hiểu theo hai nguyên nhân đã nói.
Dutiyāyāti gaṇanavasenapi dutiyāya, uppattivasenapi dutiyāya bhūmiyā.
To the second (dutiyāyāti) plane (bhūmiyā) means second by count and second by arising.
Để đạt được (pattiyā) cõi (bhūmiyā) thứ hai (dutiyāyā), tức là cõi thứ hai theo số lượng và cõi thứ hai theo sự khởi sinh.
Pattiyāti sāmaññaphalassa paṭilābhāya.
For the attainment (pattiyāti) means for the acquisition of the common fruition.
Để đạt được (pattiyā) quả Sa-môn (sāmañña-phala).
Tañhi sampayuttānaṃ nissayabhāvato te dhammā bhavanti etthāti bhūmi.
Indeed, that (fruition) is a plane (bhūmi) because those phenomena (consciousnesses and mental factors) associated with it reside in it as its support.
Quả đó được gọi là cõi (bhūmi) vì những pháp tương ưng là nơi nương tựa của nó.
Yasmā vā samānepi lokuttarabhāve sayampi bhavati uppajjati, na nibbānaṃ viya apātubhūtaṃ, tasmāpi ‘‘bhūmī’’ti vuccati.
Or, because it itself arises and exists, even though it is supramundane, unlike Nibbāna which does not manifest, it is called "plane" (bhūmīti).
Hoặc vì, dù đồng là siêu thế, chính nó tự khởi sinh, không phải như Niết Bàn không hiển lộ, nên cũng được gọi là “cõi”.
Yogaṃ karotīti vipassanābhiyogaṃ karoti.
He practises (yogaṃ karotīti) means he applies himself to insight meditation.
Vị ấy thực hành sự nỗ lực (yogaṃ karotīti) có nghĩa là vị ấy thực hành sự tinh tấn tu tập thiền quán (vipassanābhiyoga).
‘‘Navahākārehi indriyāni tikkhāni bhavantī’’tiādinā (visuddhi. 2.699) vuttanayeneva yadaggena indriyānaṃ tikkhataṃ sampādeti, tadaggena balāni, bojjhaṅgāni ca paṭutarabhāvaṃ āpādento indriyabalabojjhaṅgāni samodhānetvā lakkhaṇattayatīraṇavasena ñāṇena parimaddati.
He combines the faculties, powers, and factors of enlightenment (indriyabalabojjhaṅgāni samodhānetvā) by making the faculties sharpest in the manner stated (in Visuddhimagga 2.699) beginning with "faculties become sharp in nine ways", and thereby bringing the powers and factors of enlightenment to a state of superior keenness, he crushes them with knowledge (ñāṇena parimaddati) by discerning the three characteristics.
Bằng cách làm cho các căn trở nên sắc bén nhất có thể, như đã nói trong “Các căn trở nên sắc bén bằng chín cách” (Visuddhi. 2.699), vị ấy cũng làm cho các lực (bala) và giác chi (bojjhaṅga) trở nên mạnh mẽ hơn, và kết hợp các căn, lực và giác chi (indriyabalabojjhaṅgāni samodhānetvā), vị ấy dùng trí tuệ để nghiền nát (ñāṇena parimaddati) bằng cách quán xét ba đặc tính (lakkhaṇa-ttaya).
Tattha aparāparaṃ ñāṇaṃ cārento parivatteti.
Therein, he turns it over (parivatteti) by causing successive knowledges to occur.
Ở đó, vị ấy xoay chuyển (parivatteti) trí tuệ, làm cho nó khởi lên liên tục.
Tenāha ‘‘vipassanāvīthiṃ ogāhatī’’ti.
Therefore, it is said: "He enters the insight-path" (vipassanāvīthiṃ ogāhatīti).
Vì thế, đã nói “vị ấy đi vào lộ trình thiền quán” (vipassanāvīthiṃ ogāhatīti).
Vuttanayenevāti udayabbayañāṇādīnaṃ uppādane vuttanayena.
In the manner stated (vuttanayenevā) means in the manner stated for the production of the knowledge of arising and passing away, and so on.
Theo cách đã nói (vuttanayenevā) có nghĩa là theo cách đã nói về sự khởi sinh của trí tuệ sinh diệt (udayabbaya-ñāṇa) v.v.
Gotrabhuanantaranti ettha gotrabhu viya gotrabhu.
Immediately after the gotrabhū (gotrabhuanantaraṃti) here, gotrabhū is like a gotrabhū.
Trong câu “ngay sau chuyển tộc” (gotrabhuanantaraṃ) ở đây, chuyển tộc (gotrabhu) giống như chuyển tộc.
Paṭhamamaggapurecārikañāṇañhi puthujjanagottābhibhavanato, ariyagottabhavanato ca nippariyāyato gotrabhūti vuccati, idaṃ pana taṃsadisatāya pariyāyato gotrabhu.
Indeed, the knowledge preceding the first Path is called gotrabhū without qualification because it overcomes the lineage of ordinary people and brings about the lineage of noble ones; this, however, is called gotrabhū by analogy, due to its similarity to that (first gotrabhū).
Trí tuệ đi trước đạo đầu tiên được gọi là chuyển tộc một cách trực tiếp (nippariyāya) vì nó vượt qua dòng phàm phu và sinh ra dòng Thánh; còn trí tuệ này được gọi là chuyển tộc một cách gián tiếp (pariyāya) vì nó tương tự như vậy.
Ekaccasaṃkilesavisuddhiyā, pana accantavisuddhiyā ārammaṇakaraṇato ca vodānanti vuccati.
But due to the purification of some defilements and due to taking Nibbāna as object, it is called vodāna (purification).
Tuy nhiên, nó được gọi là tịnh hóa (vodāna) vì sự thanh tịnh khỏi một số phiền não và vì nó lấy Niết Bàn (sự thanh tịnh tuyệt đối) làm đối tượng.
Tenāha paṭṭhāne ‘‘anulomaṃ vodānassa anantarapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā 1.1.417).
Therefore, it is said in the Paṭṭhāna: "Anuloma is a condition by way of immediate contiguity for vodāna" (Paṭṭhā 1.1.417).
Vì thế, trong Paṭṭhāna (Tăng Chi), đã nói “trí thuận thứ là duyên vô gián cho sự tịnh hóa” (Paṭṭhā 1.1.417).
Yasmā pana paṭisambhidāmagge uppādādiabhibhavanatthaṃ upādāya ‘‘aṭṭha gotrabhudhammā samādhivasena uppajjanti, dasa gotrabhudhammā vipassanāvasena uppajjantī’’tiādīsu (paṭi. ma. 1.60) gotrabhunāmenevetaṃ āgataṃ, tasmā idhāpi ‘‘gotrabhuanantara’’nti vuttanti daṭṭhabbaṃ.
However, since in the Paṭisambhidāmagga, for the purpose of overcoming arising, etc., this* is referred to by the name gotrabhū, as in statements like “Eight gotrabhū mental states arise by way of concentration; ten gotrabhū mental states arise by way of insight,” it should be understood that here too it is stated as “immediately after gotrabhū.”
Tuy nhiên, vì trong Paṭisambhidāmagga (Vô Ngại Giải Đạo), để vượt qua sự sinh khởi v.v., nó được gọi là “tám pháp chuyển tộc khởi lên theo cách định, mười pháp chuyển tộc khởi lên theo cách quán” (Paṭi. Ma. 1.60) v.v. với danh xưng chuyển tộc, nên ở đây cũng được nói là “ngay sau chuyển tộc” (gotrabhuanantaraṃ); điều này cần được hiểu như vậy.
814. Sakidevāti ekavāraṃyeva.
814. “Only once” means only one time.
814. Chỉ một lần (sakidevā) có nghĩa là chỉ một lần.
‘‘Imaṃ lokaṃ āgantvā’’ti iminā pañcasu sakadāgāmīsu cattāro vajjetvā ekova gahito.
By the phrase “having come to this world,” one of the five kinds of Sakadāgāmīs is taken, excluding the other four.
Với câu “đến thế giới này” (imaṃ lokaṃ āgantvā), trong năm hạng Nhất Lai, bốn hạng đã bị loại trừ và chỉ một hạng được đề cập.
Ekacco idha sakadāgāmiphalaṃ patvā idheva loke parinibbāti, ekacco idha patvā devaloke parinibbāti, ekacco devaloke patvā tattheva parinibbāti, ekacco devaloke patvā idhūpapajjitvā parinibbāti.
Some attain the fruition of Sakadāgāmi here and attain final Nibbāna in this very world; some attain it here and attain final Nibbāna in the deva-world; some attain it in the deva-world and attain final Nibbāna there itself; some attain it in the deva-world, are reborn here, and attain final Nibbāna.
Có người chứng quả Nhất Lai ở thế giới này và nhập Niết Bàn ngay tại thế giới này; có người chứng quả ở đây và nhập Niết Bàn ở cõi trời; có người chứng quả ở cõi trời và nhập Niết Bàn ngay tại đó; có người chứng quả ở cõi trời, rồi tái sinh ở thế giới này và nhập Niết Bàn.
Ime cattāropi idha na gahitā.
These four are not included here.
Bốn hạng người này không được đề cập ở đây.
Yo pana idha patvā devaloke yāvatāyukaṃ vasitvā puna idhūpapajjitvā parinibbāti, ayaṃ ekova idha gahitoti veditabbo.
But the one who attains it here, stays in the deva-world for the duration of his life, is reborn here again, and attains final Nibbāna—this one alone should be understood as being included here.
Tuy nhiên, người nào chứng quả ở đây, sống ở cõi trời cho đến hết tuổi thọ, rồi tái sinh ở thế giới này và nhập Niết Bàn, thì chỉ một người này được đề cập ở đây; điều này cần được hiểu như vậy.
816. Mahākhīṇāsavoti mahānubhāvatānibandhanaṃ pūjāvacanametaṃ, na upādāyavacanaṃ yathā ‘‘mahāmoggallāno’’ti.
816. “Great one whose defilements are destroyed” (Mahākhīṇāsava) is a term of veneration indicating great influence, not a qualifying term like “Mahāmoggallāna.”
816. Vị A-la-hán vĩ đại (Mahākhīṇāsavo) là một từ tôn kính chỉ sự vĩ đại của vị ấy, không phải là một từ chỉ sự phân biệt (như “Đại Mục Kiền Liên”).
Na hi cūḷakhīṇāsavo nāma atthi.
For there is no such thing as a “lesser one whose defilements are destroyed.”
Quả thật, không có vị A-la-hán nhỏ nào cả.
Antimadehaṃ dhāretīti antimadehadhārī.
He holds the final body, hence “one who holds the final body” (antimadehadhārī).
Vị ấy mang thân cuối cùng, nên gọi là antimadehadhārī (bậc mang thân cuối cùng).
Khandhakilesābhisaṅkhārabhārānaṃ ohitattā oropitattā ohitabhāro.
Since the burdens of aggregates, defilements, and formations are laid down, he is “one who has laid down the burden” (ohitabhāro).
Vì đã đặt xuống, đã trút bỏ gánh nặng của uẩn (khandha), phiền não (kilesa) và hành (abhisaṅkhāra), nên gọi là ohitabhāro (bậc đã trút bỏ gánh nặng).
Anuppatto sadatthaṃ sakatthanti anuppattasadattho.
He has attained his own good (sadattha), his own purpose (sakattha), hence “one who has attained his own good” (anuppattasadattho).
Vị ấy đã đạt được mục đích của mình, nên gọi là anuppattasadattho (bậc đã đạt được mục đích của mình).
Sadatthoti ca arahattaṃ veditabbaṃ.
And “own good” (sadattha) should be understood as Arahantship.
Và sadattho (mục đích của mình) nên được hiểu là A-la-hán quả.
Tañhi attupanibandhanaṭṭhena, attānaṃ avijahanaṭṭhena, attano paramatthaṭṭhena ca attano atthattā sakatthoti vuccati.
For it is called “one’s own good” (sakattha) because it is one’s own purpose in the sense of being connected to oneself, in the sense of not abandoning oneself, and in the sense of being one’s ultimate purpose.
Quả thật, điều đó được gọi là mục đích của mình (sakattha) vì là mục đích của tự thân, theo nghĩa liên kết với tự thân, theo nghĩa không từ bỏ tự thân, và theo nghĩa là mục đích tối thượng của tự thân.
Parikkhīṇāni dasapi bhavasaṃyojanāni etassāti parikkhīṇabhavasaṃyojano.
Since all ten fetters of existence are extinguished for him, he is “one whose fetters of existence are extinguished” (parikkhīṇabhavasaṃyojano).
Các kiết sử hữu (bhavasaṃyojana) gồm mười pháp đã được đoạn tận nơi vị ấy, nên gọi là parikkhīṇabhavasaṃyojano (bậc đã đoạn tận kiết sử hữu).
Khandhādiatthaṃ sammā aññāya vimuttoti sammadaññāvimutto.
Having rightly known the meaning of aggregates and so on, he is liberated, hence “rightly liberated by knowledge” (sammadaññāvimutto).
Vị ấy đã giải thoát sau khi đã hiểu rõ đúng đắn ý nghĩa của các uẩn (khandha) v.v., nên gọi là sammadaññāvimutto (bậc đã giải thoát nhờ hiểu biết đúng đắn).
Aggo ca so dakkhiṇeyyo ca, aggadakkhiṇaṃ vā arahatīti aggadakkhiṇeyyo.
He is supreme and worthy of offerings, or he is worthy of the supreme offering, hence “supreme worthy of offerings” (aggadakkhiṇeyyo).
Vị ấy là bậc tối thượng và đáng được cúng dường, hoặc vị ấy xứng đáng với sự cúng dường tối thượng, nên gọi là aggadakkhiṇeyyo (bậc tối thượng đáng được cúng dường).
819. Tesu bodhipakkhiyesu.
819. “Among those” bodhipakkhiya-dhammas.
819. Tesu (trong số đó) là trong các pháp trợ bồ-đề.
Ārammaṇesūti kāyādiārammaṇesu.
“In the objects” means in objects such as the body, etc.
Ārammaṇesu (trong các đối tượng) là trong các đối tượng như thân v.v.
Okkhanditvāti anupavisitvā.
“Having penetrated” (okkhanditvā) means having entered into.
Okkhanditvā (nhập vào) là đi vào.
Pakkhanditvāti tasseva vevacanaṃ.
“Having rushed into” (pakkhanditvā) is a synonym for the same.
Pakkhanditvā (tiến vào) là đồng nghĩa với từ đó.
Upaṭṭhānatoti asubhākārādiggahaṇavasena upagantvā avaṭṭhānato.
“By way of establishment” (upaṭṭhānato) means by way of approaching and remaining by grasping the aspect of impurity and so on.
Upaṭṭhānato (do sự an trú) là do sự an trú sau khi tiếp cận theo cách nắm bắt các khía cạnh bất tịnh v.v.
Kāyādīsu asubhākārādiggahaṇaṃ pubbabhāgasatipaṭṭhānavasena subhasaññādipahānakiccasādhanaṃ maggasatipaṭṭhānavasena veditabbaṃ.
The grasping of the aspect of impurity and so on in the body, etc., should be understood as accomplishing the task of abandoning the perception of beauty and so on, by way of the preliminary satipaṭṭhāna, and by way of the path-satipaṭṭhāna.
Sự nắm bắt các khía cạnh bất tịnh v.v. trong thân v.v. nên được hiểu là sự thành tựu công việc đoạn trừ tịnh tưởng (subhasaññā) v.v. theo cách của niệm xứ tiền phần (pubbabhāgasatipaṭṭhāna) và theo cách của đạo niệm xứ (maggasatipaṭṭhāna).
Tattha hi ekāva sati catukiccasādhanavasena pavattati.
For there, one single mindfulness (sati) operates in the way of accomplishing four tasks.
Ở đó, chỉ một niệm (sati) hoạt động theo cách thành tựu bốn công việc.
821. Pubbe vuttenāti iddhividhañāṇaniddese (visuddhi. 2.369) vuttena.
821. “By what was said before” means by what was said in the exposition of the knowledge of psychic powers.
821. Pubbe vuttenā (theo điều đã nói trước) là theo điều đã nói trong phần trình bày về thần thông trí (iddhividhañāṇa).
Ijjhanaṭṭho nipphajjanaṭṭho, paṭilābhasampadā vā, yena vā ijjhanti iddhā vuddhā ukkaṃsagatā honti, taṃ ijjhanaṃ.
“The meaning of accomplishment” (ijjhanaṭṭho) is the meaning of being completed, or success in attainment, or that by which they are accomplished, grown, and reached their excellence — that is accomplishment (ijjhana).
Ijjhanaṭṭho (nghĩa thành tựu) là nghĩa hoàn thành, hoặc sự thành tựu đạt được (paṭilābhasampadā); hoặc điều mà nhờ đó chúng thành tựu, tăng trưởng, đạt đến đỉnh cao, đó là ijjhanaṃ (sự thành tựu).
Samādhipadhānasaṅkhārapamukhā maggadhammā idha ‘‘iddhī’’ti adhippetā.
Here, the path-states, foremost among which are concentration and volitional formations of exertion, are intended as “psychic power” (iddhi).
Các pháp đạo (maggadhamma) mà đứng đầu là định (samādhi) và các hành (saṅkhāra) có sự tinh tấn (padhāna) được hiểu ở đây là “iddhī” (thần túc).
Pubbaṅgamaṭṭho adhipatipaccayabhāvo.
“The meaning of being a forerunner” (pubbaṅgamaṭṭho) is the state of being a predominant condition.
Pubbaṅgamaṭṭho (nghĩa đi trước) là trạng thái nhân chủ yếu (adhipatipaccaya).
Tasmā sotāpattimaggo ijjhatīti iddhi, tasmā sampayuttā chandādayo pubbaṅgamaṭṭhena pādo.
Therefore, the Stream-entry path is accomplished, hence it is psychic power (iddhi); therefore, desire and so on, associated with it, are a basis (pādo) in the sense of being a forerunner.
Do đó, đạo Dự Lưu (sotāpattimagga) thành tựu, nên gọi là iddhi (thần túc); do đó, các pháp như dục (chanda) v.v. tương ưng là pādo (chân) theo nghĩa đi trước (pubbaṅgamaṭṭhena).
Tassā eva phalabhūtāya vuṭṭhānagāminiyā chandādayo pubbabhāgakāraṇaṭṭhena pādo.
Desire and so on, associated with that same fruition-like psychic power that leads to emergence, are a basis (pādo) in the sense of being a preliminary cause.
Các pháp như dục (chanda) v.v. là pādo (chân) theo nghĩa là nguyên nhân tiền phần (pubbabhāgakāraṇaṭṭhena) của chính quả đó (phalabhūtāya), tức là quả dẫn đến xuất ly (vuṭṭhānagāminiyā).
Soti iddhipādo.
That is the basis of psychic power (iddhipādo).
So (điều đó) là thần túc (iddhipādo).
Ime lokuttarāvāti ime yathāvuttā chandādayo uttaracūḷabhājanīye āgatanayena lokuttarā veditabbā.
“These are supramundane” (ime lokuttarā) means these desires and so on, as explained, should be understood as supramundane according to the method given in the latter part of the Cūḷabhājanīya.
Ime lokuttarāvā (những pháp siêu thế này) là những pháp như dục v.v. đã nói ở trên nên được hiểu là siêu thế theo cách đã được trình bày trong Cūḷabhājanīya phần sau.
Chandādiadhipativasena paṭiladdhadhammāpi phassādayo iddhipādā hontīti attho.
It means that even mental states such as contact (phassa) and so on, which are attained by way of the predominance of desire and so on, are bases of psychic power.
Nghĩa là, các pháp như xúc (phassa) v.v. đã đạt được theo cách chủ yếu của dục (chanda) v.v. cũng là các thần túc (iddhipādā).
Kāmañcettha iddhipādo no adhipati, adhipati vā no iddhipādo nāma natthi, yathā pana ekasmiṃ rajje rajjārahesu catūsu rājakumāresu ekasmiṃ kāle ekova rajjamanusāsati, na sabbe, evaṃ ekamekasmiṃ cittuppāde ekova adhipati, iddhipādo ca hotīti veditabbo.
Although here there is no basis of psychic power that is not a predominant factor, nor a predominant factor that is not a basis of psychic power, just as in one kingdom, among four royal princes worthy of the kingship, only one rules the kingdom at a time, not all of them, so too in each single thought-moment, only one is both a predominant factor and a basis of psychic power.
Mặc dù ở đây không có thần túc nào không phải là chủ yếu, và không có chủ yếu nào không phải là thần túc, nhưng giống như trong một vương quốc, trong số bốn hoàng tử xứng đáng làm vua, tại một thời điểm chỉ có một người cai trị vương quốc chứ không phải tất cả, thì tương tự, trong mỗi tâm sinh (cittuppāda), chỉ có một pháp là chủ yếu và là thần túc, điều này nên được hiểu như vậy.
822. Assaddhiyaṃ saddhāpaṭipakkhā akusalā dhammā, avatthugato pasādapatirūpako micchādhimokkho vā.
822. “Lack of faith” (assaddhiyaṃ) refers to unwholesome states that are opposed to faith, or it is a false determination resembling devotion, dwelling on an unsuitable object.
822. Assaddhiyaṃ (bất tín) là các pháp bất thiện đối nghịch với tín (saddhā), hoặc là sự quyết định sai lầm (micchādhimokkha) giống như tịnh tín (pasāda) nhưng không có đối tượng chân thật.
Kosajjaṃ thinamiddhapadhāno akusalacittuppādo.
“Laziness” (kosajjaṃ) is an unwholesome thought-moment predominant with sloth and torpor.
Kosajjaṃ (biếng nhác) là tâm sinh bất thiện mà đứng đầu là hôn trầm (thina) và thụy miên (middha).
Pamādo satisammoso tathāpavattā akusalā khandhā.
“Heedlessness” (pamādo) is forgetfulness of mindfulness, unwholesome aggregates that occur in such a way.
Pamādo (phóng dật) là sự quên lãng chánh niệm (satisammosa) và các uẩn bất thiện hoạt động theo cách đó.
Abhibhavanasaṅkhātena adhipatiyaṭṭhenāti assaddhiyādīnaṃ abhibhavanato abhibhavananti vattabbena adhimokkhapaggahaupaṭṭhānaavikkhepapajānanassa ekalakkhaṇena sampayuttadhammesu adhipatiyaṭṭhena.
“By the predominant state characterized by overcoming” means by the state of being predominant among the associated mental states, which have a single characteristic of determination, exertion, establishment, undistractedness, and knowing, as they are called “overcoming” due to overcoming lack of faith, etc.
Abhibhavanasaṅkhātena adhipatiyaṭṭhenā (theo nghĩa chủ yếu do sự chế ngự) là theo nghĩa chủ yếu trong các pháp tương ưng với một đặc tính duy nhất của sự quyết định (adhimokkha), sự tinh tấn (paggaha), sự an trú (upaṭṭhāna), sự không tán loạn (avikkhepa), và sự hiểu biết (pajānanassa), được gọi là sự chế ngự do sự chế ngự bất tín (assaddhiya) v.v.
Assaddhiyādīhi cāti ca-saddo samuccayattho aṭṭhānappayutto, tasmā akampiyaṭṭhena ca sampayuttadhammesu thirabhāvena ca balanti evamettha adhippāyo veditabbo.
And “by lack of faith, etc.” (assaddhiyādīhi ca), the word ca (and) implies collection, and it is used in an inappropriate place (aṭṭhānappayutto). Therefore, here the intention should be understood as: “It is power (balaṃ) because of its unwavering nature and because of its firmness in associated mental states.”
Assaddhiyādīhi cā (và bởi bất tín v.v.) thì từ ca có nghĩa là tập hợp, và nó được sử dụng không đúng chỗ; do đó, ở đây nên hiểu ý nghĩa là balaṃ (lực) theo nghĩa không lay chuyển (akampiyaṭṭhena) và theo nghĩa kiên cố (thirabhāvena) trong các pháp tương ưng.
824. Pubbabhāge nānācittesu labbhantīti sambandho.
824. "They are obtained in various states of mind in the initial stage" is the connection.
824. Có thể đạt được trong các tâm khác nhau ở phần trước, đó là mối liên hệ.
Cuddasavidhenāti ānāpānairiyāpathacatusampajaññapaṭikkūlamanasikāradhātumanasikārapabbāni, nava sivathikapabbāni cāti evaṃ cuddasavidhena.
In fourteen ways means in these fourteen ways: the sections on in-and-out breathing (ānāpāna), the four full comprehensions of bodily postures (iriyāpatha-catusampajañña), the advertence to the repulsive (paṭikkūlamanasikāra), the advertence to the elements (dhātumanasikāra), and the nine sections on charnel ground meditations (sivathika).
Cuddasavidhenā (bằng mười bốn cách) là bằng mười bốn cách như vậy, gồm các phần về hơi thở vào ra (ānāpāna), oai nghi (iriyāpatha), bốn sự tỉnh giác (catusampajañña), quán bất tịnh (paṭikkūlamanasikāra), quán các giới (dhātumanasikāra), và chín phần về nghĩa địa (sivathikapabba).
Kāyaṃ pariggaṇhato ca kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ labbhati, na vedanādayo pariggaṇhato.
The mindfulness establishing on the body is obtained only by one comprehending the body, not by one comprehending feelings and so forth.
Kāyaṃ pariggaṇhato ca kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ (niệm xứ quán thân được đạt được khi quán thân), chứ không phải khi quán thọ (vedanā) v.v.
Esa nayo sesesupi.
The same method applies to the remaining ones.
Cách này cũng áp dụng cho các phần còn lại.
‘‘Sukhaṃ vedana’’ntiādināti vā ‘‘sāmisa’’ntiādināti vā ‘‘nirāmisa’’ntiādināti vā evaṃ navavidhena.
Or in nine ways as in "pleasant feeling" and so on, or "with attachment" and so on, or "without attachment" and so on.
Hoặc bằng cách “thọ lạc” (sukhaṃ vedanaṃ) v.v., hoặc bằng cách “có vị” (sāmisaṃ) v.v., hoặc bằng cách “không vị” (nirāmisaṃ) v.v., như vậy là navavidhena (bằng chín cách).
Sarāgadosamohasaṃkhittamahaggatasamāhitasauttaravimuttapadānaṃ sapaṭipakkhānaṃ vasena soḷasavidhena.
In sixteen ways according to the terms for "with lust, hatred, and delusion", "contracted", "developed", "concentrated", "with superior thoughts", "liberated", along with their opposites.
Bằng cách của các từ có tham ái (sarāga), sân hận (dosa), si mê (moha), tâm thu lại (saṅkhitta), tâm quảng đại (mahaggata), tâm định tĩnh (samāhita), tâm có sự giải thoát cao hơn (sauttara), và tâm đã giải thoát (vimutta), cùng với các đối nghịch của chúng, là soḷasavidhena (bằng mười sáu cách).
Nīvaraṇupādānakkhandhāyatanabojjhaṅgasaccapabbānaṃ vasena pañcavidhena.
In five ways according to the sections on hindrances (nīvaraṇa), clinging (upādāna), aggregates (khandha), sense-bases (āyatana), factors of awakening (bojjhaṅga), and truths (sacca).
Bằng cách của các phần về triền cái (nīvaraṇa), thủ (upādāna), uẩn (khandha), xứ (āyatana), chi phần giác ngộ (bojjhaṅga), và chân lý (sacca), là pañcavidhena (bằng năm cách).
Imasmiṃ attabhāveti paccuppanne attabhāve.
In this existence means in the present existence.
Imasmiṃ attabhāve (trong thân này) là trong thân hiện tại.
Anuppannapubbanti attano abhūtapubbaṃ.
Never arisen before means that which has never existed in one's own continuum.
Anuppannapubbaṃ (chưa từng sinh khởi trước đây) là chưa từng xuất hiện trong tự thân.
Parassa uppannaṃ akusalaṃ disvā tannimittañca vadhabandhārahādīnīti adhippāyo.
Having seen the unwholesome arisen in another implies that one also sees its consequences, such as deserving execution or imprisonment.
Parassa uppannaṃ akusalaṃ disvā (thấy được bất thiện đã sinh khởi nơi người khác) và các dấu hiệu của nó như bị giết, bị trói, bị quở trách v.v., đó là ý nghĩa.
Tassāti tādisassa.
Of that means of such a kind.
Tassā (của điều đó) là của điều tương tự như vậy.
Bhavati hi taṃsadisepi tabbohāro yathā ‘‘tāniyeva osadhānī’’ti.
Indeed, that term is used even for what is similar, as in "those very medicines."
Quả thật, danh từ đó cũng được dùng cho điều tương tự, như “chính những loại thuốc đó”.
Tassa pahānāyāti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to for the abandonment of that.
Trong tassa pahānāyā (để đoạn trừ điều đó) cũng áp dụng cách này.
Jhānavipassanā ito aññasmiṃ attabhāve uppannapubbāpi siyunti vuttaṃ ‘‘imasmiṃ attabhāve anuppannapubba’’nti, chandiddhipādasammāvācānaṃyeva gahaṇaṃ.
Since jhāna and vipassanā might have arisen in other existences before this, it is said "never arisen before in this existence", referring only to the basis of accomplishment of desire (chandiddhipāda) and right speech (sammāvācā).
Thiền (jhāna) và tuệ quán (vipassanā) có thể đã từng sinh khởi trong một thân khác ngoài thân này, nên mới nói “imasmiṃ attabhāve anuppannapubbaṃ” (chưa từng sinh khởi trước đây trong thân này), và chỉ đề cập đến dục thần túc (chandiddhipāda) và chánh ngữ (sammāvācā).
Tesu vuttesu sesiddhipādasesaviratiyo atthato vuttāva hontīti lakkhaṇahāravasena ayamattho veditabbo.
When these are stated, the remaining bases of accomplishment (iddhipāda) and the remaining abstinences (virati) are understood to have been stated in essence; thus, this meaning should be understood by way of the method of characteristics.
Khi những điều đó đã được nói, các thần túc còn lại và các giới còn lại được hiểu là đã được nói về mặt ý nghĩa, do đó ý nghĩa này nên được hiểu theo cách của sự rút gọn đặc tính.
Evaṃ nānācittesu labbhanti pubbabhāge ete satipaṭṭhānasammappadhānaiddhipādā.
Thus, these Satipaṭṭhānas, Sammappadhānas, and Iddhipādas are obtained in various states of mind in the initial stage.
Evaṃ nānācittesu labbhanti (như vậy, chúng được đạt được trong các tâm khác nhau) là các niệm xứ (satipaṭṭhāna), chánh cần (sammappadhāna), và thần túc (iddhipāda) này ở phần trước.
Catunnaṃ ñāṇānanti catunnaṃ ariyamaggañāṇānaṃ.
Of the four knowledges means of the four Noble Path knowledges.
Catunnaṃ ñāṇānaṃ (của bốn tuệ) là của bốn đạo tuệ Thánh.
Kāmaṃ sabbepi bodhipakkhiyadhammā maggacittuppādapariyāpannāva, tathāpi sātisayo sammappadhānabyāpāro maggakkhaṇeti vuttaṃ ‘‘phalakkhaṇe ṭhapetvā cattāro sammappadhāne’’ti.
Though all factors conducive to awakening (bodhipakkhiya-dhammā) are indeed included in the arising of path-consciousness, it is said "excluding the four right efforts at the moment of fruition" because the activity of right effort (sammappadhāna) is especially prominent at the moment of the path.
Mặc dù tất cả các pháp trợ bồ-đề (bodhipakkhiyadhammā) đều thuộc về tâm đạo (maggacittuppāda), nhưng sự hoạt động của chánh cần (sammappadhāna) lại đặc biệt mạnh mẽ trong sát-na đạo (maggakkhaṇa), nên đã được nói là: "trừ bốn chánh cần (sammappadhāna) trong sát-na quả".
Avasesā tettiṃsa labbhanti, te ca kho pariyāyato, na nippariyāyatoti adhippāyo.
The remaining thirty-three are obtained; and they are obtained indirectly, not directly, is the intention.
Ba mươi ba pháp còn lại được thành tựu, và chúng được thành tựu theo cách gián tiếp (pariyāya), chứ không phải trực tiếp (nippariyāya) – đó là ý nghĩa.
Cuddaseva asambhinnāti sati vīriyaṃ chando cittaṃ paññā saddhā samādhi pīti passaddhi upekkhā sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvoti ime asambhinnā padantarasambhedena vinā aggahitaggahaṇena gayhamānā cuddaseva ca sabhāvadhammā.
Only fourteen unmixed means mindfulness (sati), energy (vīriya), desire (chanda), consciousness (citta), wisdom (paññā), faith (saddhā), concentration (samādhi), joy (pīti), tranquility (passaddhi), equanimity (upekkhā), right aspiration (sammāsaṅkappa), right speech (sammāvācā), right action (sammākammanta), and right livelihood (sammāājīva) are the fourteen intrinsic states, when taken without being mixed with other terms and without grasping what has already been grasped.
"Mười bốn pháp không pha trộn" – đó là niệm (sati), tinh tấn (vīriya), ý muốn (chanda), tâm (citta), tuệ (paññā), tín (saddhā), định (samādhi), hỷ (pīti), khinh an (passaddhi), xả (upekkhā), chánh tầm (sammāsaṅkappa), chánh ngữ (sammāvācā), chánh nghiệp (sammākammanta), chánh mạng (sammāājīva) – những pháp này là mười bốn pháp bản chất được nắm giữ mà không bị pha trộn với các từ khác và không nắm giữ những gì đã được nắm giữ.
Cuddasāti ca ukkaṃsaparicchedena vuttaṃ.
And fourteen is stated as the maximum limit.
Và "mười bốn" được nói theo cách giới hạn tối đa.
Tañca kho paṭhamajjhānikamaggacittuppādavasena, dutiyajjhānike pana sammāsaṅkappābhāvato terasa, tatiyacatutthapañcamajjhānikesu pītisambojjhaṅgābhāvato dvādasa honti.
And that is by way of the arising of the path-consciousness of the first jhāna; but in the second jhāna, due to the absence of right aspiration, there are thirteen; and in the third, fourth, and fifth jhānas, due to the absence of the joy factor of awakening (pīti-sambojjhaṅga), there are twelve.
Điều đó được nói theo cách phát sinh tâm đạo (maggacittuppāda) trong thiền thứ nhất; nhưng trong thiền thứ hai, do không có chánh tầm (sammāsaṅkappa), có mười ba pháp; trong thiền thứ ba, thứ tư và thứ năm, do không có hỷ chi giác ngộ (pītisambojjhaṅga), có mười hai pháp.
‘‘Sattatiṃsappabhedato’’ti idampi ukkaṃsavaseneva vuttaṃ, avakaṃsato pana vuttanayena ekasmiṃ khaṇe chattiṃsa, pañcatiṃsa honti, catunnaṃ adhipatīnaṃ ekajjhaṃ anuppajjanato ekasmiṃ khaṇe ekasseva iddhipādassa sambhavoti dvattiṃsa ca hontīti veditabbaṃ.
This "in thirty-seven divisions" is also stated by way of the maximum; but by way of the minimum, as stated, in one moment there are thirty-six, or thirty-five, or thirty-two, because the four dominations (adhipati) do not arise simultaneously at one moment, so only one basis of accomplishment (iddhipāda) is possible at one moment; this should be understood.
"Ba mươi bảy loại" cũng được nói theo cách tối đa; nhưng theo cách tối thiểu, trong một sát-na có ba mươi sáu, ba mươi lăm pháp, và do bốn quyền lực tối thượng (adhipati) không thể cùng phát sinh trong một sát-na, nên chỉ có một thần túc (iddhipāda) có thể hiện hữu, do đó có ba mươi hai pháp – điều này cần được hiểu.
Etthāti ñāṇadassanavisuddhiyaṃ.
Here means in the Purification of Knowledge and Vision (ñāṇadassana-visuddhi).
"Ở đây" có nghĩa là trong Tịnh hóa Kiến và Tri (ñāṇadassanavisuddhi).
Kasmā pana bodhipakkhiyesu jhānakoṭṭhāso na gahito, nanu jhānarahito ariyamaggo natthīti?
But why is the jhāna-section not included among the factors conducive to awakening (bodhipakkhiya-dhammā)? Is it not true that there is no Noble Path without jhāna?
Tại sao phần thiền (jhāna) không được bao gồm trong các pháp trợ bồ-đề (bodhipakkhiya)? Há không phải không có thánh đạo (ariyamagga) nào mà không có thiền sao?
Saccaṃ natthi, tato eva na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbaṃ ‘‘bodhipakkhiyesu jhānaṃ na gahita’’nti lakkhaṇūpanijjhānalakkhaṇassa jhānassa maggaggahaṇeneva gahitattā.
Indeed, there is not; for that very reason, it should not be seen that "jhāna is not included among the factors conducive to awakening," because jhāna, which has the characteristic of contemplating characteristics (lakkhaṇūpanijjhāna-lakkhaṇa), is already included by the inclusion of the path itself.
Đúng vậy, không có, nhưng không nên xem xét điều này theo cách "thiền không được bao gồm trong các pháp trợ bồ-đề", vì thiền có đặc tính là quán sát các đặc tính (lakkhaṇūpanijjhāna) đã được bao gồm thông qua sự nắm giữ đạo (magga).
Tañhi sandhāya ‘‘yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāvetī’’tiādi (dha. sa. 277, 343 ādayo) vuttaṃ.
It is with reference to this that it is said "at whatever time one cultivates supramundane jhāna" and so on.
Liên quan đến điều đó, đã được nói: "Khi nào vị ấy tu tập thiền siêu thế (lokuttaraṃ jhāna)..." và tiếp theo.
Ārammaṇūpanijjhānalakkhaṇassa panettha sambhavo eva natthi.
But here, there is no possibility at all for jhāna having the characteristic of contemplating the object (ārammaṇūpanijjhāna-lakkhaṇa).
Còn thiền có đặc tính là quán sát đối tượng (ārammaṇūpanijjhāna) thì không thể có ở đây.
Aparo nayo – kasmā pana bodhipakkhiyesu jhānakoṭṭhāso na gahito, nanu jhānarahito ariyamaggo natthi, na ca taṃ paṭipadā viya ekantapubbabhāgiyaṃ, nāpi ekaccapaṭisambhidā viya magganissando, atha kho maggacittuppādapariyāpanno, yato ‘‘lokuttaraṃ jhānaṃ bhāvetī’’ti (dha. sa. 277, 343 ādayo) vuttaṃ, maggamaggaparivāradhammā ca bodhipakkhiyadhammāti?
Another explanation: But why is the jhāna-section not included among the factors conducive to awakening? Is it not true that there is no Noble Path without jhāna, and it is not entirely a preliminary factor like the practice (paṭipadā), nor is it a fruit of the path like some analytical knowledge (paṭisambhidā), but rather it is included in the arising of path-consciousness, as it is said "one cultivates supramundane jhāna," and the path and its ancillary factors are factors conducive to awakening?
Một cách khác – Tại sao phần thiền (jhāna) không được bao gồm trong các pháp trợ bồ-đề (bodhipakkhiya)? Há không phải không có thánh đạo (ariyamagga) nào mà không có thiền sao? Và nó không phải là một phần hoàn toàn đi trước như đạo lộ (paṭipadā), cũng không phải là kết quả của đạo (magganissanda) như một số tuệ phân tích (paṭisambhidā), mà nó thuộc về sự phát sinh tâm đạo (maggacittuppāda), vì đã được nói "tu tập thiền siêu thế" (lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti), và các pháp đi kèm với đạo (magga) và không phải đạo (amagga) là các pháp trợ bồ-đề sao?
Vuccate – yaṃ tāva vuttaṃ jhānarahito ariyamaggo natthī’’ti, tattha na ariyamaggasampayogamattena jhānassa bodhipakkhiyatā labbhati atippasaṅgato.
It is said: As for what was stated, "there is no Noble Path without jhāna," in that context, jhāna's being a factor conducive to awakening is not obtained merely by its association with the Noble Path, due to over-extension.
Được nói rằng: Điều đã nói "không có thánh đạo nào mà không có thiền", thì ở đó, chỉ với sự tương ưng với thánh đạo, thiền không được coi là pháp trợ bồ-đề, vì sẽ dẫn đến sự quá rộng rãi.
Āhārādīnampi hi bodhipakkhiyatā āpajjeyyāti.
For then, even factors like food would become factors conducive to awakening.
Thậm chí các pháp như thực phẩm (āhāra) cũng sẽ trở thành pháp trợ bồ-đề.
Etena maggacittuppādapariyāpannatā bodhipakkhiyabhāvassa akāraṇanti dassitaṃ hoti.
By this, it is shown that being included in the arising of path-consciousness is not a reason for being a factor conducive to awakening.
Bằng điều này, đã chỉ ra rằng việc thuộc về sự phát sinh tâm đạo (maggacittuppāda) không phải là nguyên nhân của trạng thái pháp trợ bồ-đề.
Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘maggamaggaparivāradhammā ca bodhipakkhiyā’’ti, tattha parivāraṭṭho kiṃ sahapavattiattho, udāhu parikkhāraṭṭhoti?
As for what was stated, "and the path and its ancillary factors are factors conducive to awakening," in that context, does "ancillary" mean co-arising, or a supportive condition?
Còn điều đã nói "các pháp đi kèm với đạo và không phải đạo là các pháp trợ bồ-đề", thì ở đó, ý nghĩa của "đi kèm" là cùng tồn tại, hay là phương tiện?
Yadi purimo pakkho, so pageva nillocito.
If it is the former, that point has already been thoroughly examined.
Nếu là vế trước, điều đó đã được bác bỏ từ trước.
Atha dutiyo, idaṃ vicāretabbaṃ.
If it is the latter, this needs to be investigated.
Nếu là vế sau, điều này cần được xem xét.
Kathaṃ pavattamānaṃ jhānaṃ maggassa parikkhāro?
How does jhāna, when it occurs, become a supportive condition for the path?
Thiền đang vận hành trở thành phương tiện của đạo bằng cách nào?
Yadi sahajātādipaccayabhāvena, evaṃ sati phassādīnampi maggaparikkhāratā āpajjati.
If it is by being a condition like co-arising and so on, then contact (phassa) and other factors would also become supportive conditions for the path.
Nếu là do trạng thái là nhân đồng sinh (sahajāta) và các nhân khác, thì khi đó, các pháp như xúc (phassa) cũng sẽ trở thành phương tiện của đạo.
Atha paṭipakkhavidhaṃsanena, na sabbe jhānadhammā paṭipakkhavidhaṃsanasamatthā.
But by the destruction of the opposing factors, not all jhāna factors are capable of destroying opposing factors.
Nếu là do diệt trừ đối nghịch, thì không phải tất cả các pháp thiền đều có khả năng diệt trừ đối nghịch.
Na hi vicāro, vedanā ca kassaci saṃkilesadhammassa ujupaṭipakkhabhāvena pavattanti.
For neither vicāra nor vedanā occurs as a direct opposing factor to any defiling phenomenon.
Tầm (vicāra) và thọ (vedanā) không vận hành như đối nghịch trực tiếp với bất kỳ pháp phiền não (saṃkilesadhamma) nào.
Yaṃ pana peṭake ‘‘sukhaṃ uddhaccakukkuccassa, vicāro vicikicchāya paṭipakkho’’ti vuttaṃ, taṃ pariyāyena vuttaṃ.
Moreover, what is stated in the Peṭaka (scriptures) as "happiness is the opponent of restlessness and remorse, and investigation is the opponent of doubt," that is stated figuratively.
Còn điều đã nói trong Paṭaka rằng "lạc (sukha) là đối nghịch với trạo cử và hối hận (uddhaccakukkucca), tầm (vicāra) là đối nghịch với hoài nghi (vicikicchā)", điều đó được nói theo cách gián tiếp (pariyāya).
Na hi sukhaṃ sayaṃ uddhaccakukkuccassa paṭipakkho, paṭipakkhassa pana samādhissa paccayatāya paṭipakkho.
Indeed, happiness itself is not the direct opponent of restlessness and remorse; rather, it is an opponent by being a condition for concentration, which is the opponent.
Lạc (sukha) tự nó không phải là đối nghịch với trạo cử và hối hận (uddhaccakukkucca), mà là đối nghịch do là nhân của định (samādhi) là đối nghịch.
Na ca vicāro paññā viya, adhimokkho viya vā vicikicchāya paṭipakkho, paṭipakkhassa paṭirūpatāya pana paṭipakkho vutto.
And investigation is not a direct opponent of doubt like wisdom or like resolution; rather, it is stated as an opponent due to its suitability (or resemblance) to wisdom, which is the opponent.
Và tầm (vicāra) không phải là đối nghịch với hoài nghi (vicikicchā) như tuệ (paññā) hay như sự quyết định (adhimokkha), mà được nói là đối nghịch do sự phù hợp với đối nghịch.
Tathā pītipi na byāpādassa adoso viya ujupaṭipakkho, adosasampayogato pana paṭipakkho vutto.
Similarly, rapture is not a direct opponent of ill-will like non-hatred; rather, it is stated as an opponent due to its association with non-hatred.
Tương tự, hỷ (pīti) cũng không phải là đối nghịch trực tiếp với sân (byāpāda) như vô sân (adosa), mà được nói là đối nghịch do sự tương ưng với vô sân.
Tena vuttaṃ ‘‘taṃ pariyāyena vutta’’nti.
Therefore, it was said, "that is stated figuratively."
Vì thế đã nói "điều đó được nói theo cách gián tiếp".
Vitakkasamādhayo eva pana jhānadhammesu ujukaṃ paṭipakkhavidhaṃsanasamatthāti paṭipakkhaviddhaṃsanasamatthassa paripuṇṇassa jhānakoṭṭhāsassa abhāvato na cassa bodhipakkhiyesu saṅgaho kato.
However, among the jhāna factors, only initial application (vitakka) and concentration (samādhi) are directly capable of destroying their opponents. Thus, due to the absence of a complete jhāna factor capable of destroying the opponent, it is not included among the factors of enlightenment (bodhipakkhiyā dhammā).
Tuy nhiên, trong các pháp thiền, chỉ có tầm (vitakka) và định (samādhi) là có khả năng diệt trừ đối nghịch một cách trực tiếp; do đó, vì không có phần thiền (jhānakoṭṭhāsa) đầy đủ có khả năng diệt trừ đối nghịch, nên nó không được bao gồm trong các pháp trợ bồ-đề.
Yasmā pana sammāsaṅkappo, sammāsamādhi ca maggapariyāpannā jhānadhammā, tasmā te sandhāya taṃsampayuttatāya vā itarepi gahetvā pariyāyena vuttaṃ pāḷiyaṃ ‘‘yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānika’’ntiādi (dha. sa. 277).
But since right thought (sammāsaṅkappa) and right concentration (sammāsamādhi) are jhāna factors included in the path, therefore, referring to them, or including the other (jhāna factors) due to their association with these, it is figuratively stated in the Pāḷi as "at the time when one develops the supramundane jhāna that leads to liberation," and so on.
Tuy nhiên, vì chánh tầm (sammāsaṅkappa) và chánh định (sammāsamādhi) là các pháp thiền thuộc về đạo (magga), nên dựa vào chúng, hoặc do sự tương ưng với chúng, và bao gồm cả các pháp khác, đã được nói một cách gián tiếp trong Pāḷi rằng "khi nào vị ấy tu tập thiền siêu thế (lokuttaraṃ jhāna) dẫn đến giải thoát (niyyānika)" và tiếp theo.
827. Vuṭṭhānaṃ nimittato, pavattato ca vuṭṭhānaṃ.
827. Emergence (vuṭṭhāna) is emergence from the sign (nimitta) and from the continuity (pavatta).
827. Xuất ly (Vuṭṭhāna) là sự xuất ly khỏi tướng (nimitta) và khỏi sự vận hành (pavatta).
Balasamāyogo samathavipassanābalehi sampayuttatā.
Union of powers (balasamāyogo) is being endowed with the powers of tranquility (samatha) and insight (vipassanā).
Sự phối hợp sức mạnh (Balasamāyogo) là sự tương ưng với sức mạnh tịnh chỉ (samatha) và sức mạnh quán (vipassanā).
Pariññābhisamayādivasena dukkhādīsu visesadassanaṭṭhena maggapaññāpi vipassanāti vuccatīti ‘‘lokiyavipassanā’’ti visesetvā vuttaṃ.
It is stated with the qualification "mundane insight" (lokiyavipassanā) because the wisdom of the path (maggapaññā) is also called insight (vipassanā) due to its function of seeing distinctions in suffering and so forth, by way of full understanding (pariññā) and penetration (abhisamaya).
Tuệ đạo (maggapaññā) cũng được gọi là quán (vipassanā) theo nghĩa thấy rõ sự khác biệt trong khổ (dukkha) và các pháp khác, thông qua sự thâm nhập hiểu biết (pariññābhisamaya) và các pháp khác, do đó đã được nói đặc biệt là "quán thế gian (lokiyavipassanā)".
Tenevāha ‘‘vuṭṭhānaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvetī’’ti (paṭi. ma. 2.5).
Therefore, it is said, "one develops tranquility and insight in union by way of emergence."
Chính vì thế mà đã nói: "Vị ấy tu tập tịnh chỉ và quán (samathavipassanā) song hành (yuganaddhaṃ) theo nghĩa xuất ly (vuṭṭhānaṭṭhena)".
Nimittārammaṇattā nevanimittā vuṭṭhāti, pavatti…pe… chindanato na pavattā vuṭṭhātīti yojanā.
The connection is: "one does not emerge from the sign because of having the sign as object; one does not emerge from the continuity because of not cutting off the continuity... and so on."
Do tướng là đối tượng (nimittārammaṇattā), nên không xuất ly khỏi tướng (nimitta), và do không đoạn trừ nguyên nhân của sự vận hành (pavatti)... nên không xuất ly khỏi sự vận hành (pavatta) – đây là cách kết nối.
Tattha nimittato vuṭṭhānaṃ saṅkhāranimittaṃ nissajjitvā nibbānārammaṇakaraṇaṃ.
Here, emergence from the sign means abandoning the sign of formations (saṅkhāranimitta) and making Nibbāna the object.
Trong đó, xuất ly khỏi tướng (nimittato vuṭṭhānaṃ) là từ bỏ tướng hành (saṅkhāranimitta) và lấy Nibbāna làm đối tượng (nibbānārammaṇakaraṇaṃ).
Pavattato vuṭṭhānaṃ hetunirodhena āyatiṃ vipākappavattassa anuppavattidhammatāpādanaṃ.
Emergence from the continuity means causing the continuity of resultant phenomena in the future to not arise again through the cessation of causes.
Xuất ly khỏi sự vận hành (pavattato vuṭṭhānaṃ) là việc làm cho sự vận hành của quả báo (vipākappavatta) trong tương lai không còn phát sinh nữa, thông qua sự diệt trừ nguyên nhân (hetunirodha).
Tenāha ‘‘samudayassa asamucchindanato pavattā na vuṭṭhātī’’ti.
Therefore, it is said, "one does not emerge from the continuity because of not cutting off the origin."
Vì vậy, Ngài nói: ‘Do không đoạn trừ nguyên nhân, nên dòng luân hồi không chấm dứt.’
Dubhatoti ubhato, da-kārāgamaṃ katvā evaṃ vuttaṃ.
Dubhato is said by adding the letter 'da' to ubhato (from both).
Dubhato (từ hai phía) là ubhato (từ hai phía), được nói như vậy sau khi thêm chữ da.
Dubhāti vā padantaramevetaṃ ubhayasaddena samānatthaṃ.
Or dubhā is another word with the same meaning as ubhaya (both).
Hoặc dubhā là một từ khác có cùng nghĩa với từ ubhaya.
Dassanaṭṭhenāti pariññābhisamayādilakkhaṇena catusaccadassanaṭṭhena.
By way of seeing (dassanaṭṭhena) means by way of seeing the four noble truths, characterized by full understanding (pariññā), penetration (abhisamaya), and so on.
Theo nghĩa thấy: theo nghĩa thấy Tứ Thánh Đế, có đặc tính là sự thấu hiểu (pariññābhisamaya) v.v.
Micchādiṭṭhiyāti dvāsaṭṭhippabhedāyapi micchādiṭṭhiyā.
From wrong view (micchādiṭṭhiyā) means from wrong view, even of its sixty-two kinds.
Từ tà kiến: từ tà kiến có sáu mươi hai loại.
Tadanuvattakakilesehīti apāyagamanīyatāya tassā micchādiṭṭhiyā anuvattakehi vicikicchādikilesehi.
From defilements that follow it (tadanuvattakakilesehīti) means from defilements such as doubt (vicikicchā) that follow that wrong view, due to its leading to the lower realms.
Từ các phiền não đi kèm với nó: từ các phiền não như hoài nghi (vicikicchā) v.v., đi kèm với tà kiến đó, vì nó dẫn đến các cõi khổ (apāya).
Khandhehīti etthāpi tadanuvattakasaddo ānetvā sambandhitabbo.
Here too, the word "that follow it" should be brought in and connected to aggregates (khandhehi).
Trong* ‘từ các uẩn’ (khandhehi) cũng phải mang từ ‘đi kèm với nó’ vào và kết nối.
Te ca micchādiṭṭhiādipaccayā uppajjanārahā veditabbā.
And those (aggregates) should be understood as being capable of arising due to wrong view and other conditions.
Và các uẩn đó phải được biết là có khả năng phát sinh do các duyên như tà kiến.
Micchāsaṅkappātiādīsupi tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhāti.
In the phrases like wrong thought (micchāsaṅkappā) and so on, one emerges from the defilements that follow it and from the aggregates.
Trong ‘tà tư duy’ (micchāsaṅkappa) v.v. cũng vậy, thoát ly khỏi các phiền não đi kèm với nó và các uẩn.
Bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhātīti pāḷi saṃkhittā.
The Pāḷi text "and emerges from all external signs" is abbreviated.
Câu Pali ‘thoát ly khỏi tất cả các tướng bên ngoài’ (bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti) là một câu rút gọn.
Yathā micchādiṭṭhimicchāsaṅkappā, evaṃ micchāvācādayopi apāyagamanīyā eva veditabbā.
Just as wrong view and wrong thought, so too wrong speech and so on should be understood as leading to the lower realms.
Như tà kiến và tà tư duy, tà ngữ v.v. cũng phải được biết là những pháp dẫn đến các cõi khổ.
Micchāvācākammantājīvā cetanāsabhāvā.
Wrong speech, wrong action, wrong livelihood are of the nature of volition.
Tà ngữ, tà nghiệp, tà mạng là bản chất của ý chí (cetanā).
Micchāsati tathāpavattā cattāro khandhā.
Wrong mindfulness refers to the four aggregates that arise in that manner.
Tà niệm (micchāsati) là bốn uẩn phát sinh theo cách đó.
Uparimaggattaye sammādiṭṭhi taṃtaṃmaggavajjhā mānato vuṭṭhāti.
In the three higher paths, right view emerges from conceit (māna) that is to be eradicated by that respective path.
Trong ba đạo phía trên, chánh kiến (sammādiṭṭhi) thoát ly khỏi ngã mạn (māna) bị đoạn trừ bởi đạo tương ứng.
So hi ‘‘ahamasmī’’ti pavattiyā diṭṭhiṭṭhāniyo, micchāmaggato panettha vuṭṭhānaṃ anuddharitvā taṃtaṃmaggavajjhasaṃyojanānusayeheva vuṭṭhānaṃ uddhaṭaṃ.
Indeed, that conceit, by its arising as "I am," stands in the place of wrong view; but here, emergence from wrong path is not extracted, rather emergence from the fetters (saṃyojanā) and underlying tendencies (anusaya) that are to be eradicated by the respective path is extracted.
Vì ngã mạn đó là đối tượng của tà kiến do sự phát sinh của ‘Ta là’, ở đây sự thoát ly khỏi tà đạo không được nêu ra, mà chỉ nêu ra sự thoát ly khỏi các kiết sử (saṃyojana) và tùy miên (anusaya) bị đoạn trừ bởi đạo tương ứng.
828. Evaṃ vuṭṭhānaṃ dassetvā idāni balasamāyogaṃ dassetuṃ ‘‘lokiyānañcā’’tiādi vuttaṃ.
828. Having thus shown emergence, now to show the union of powers, the phrase "and for mundane ones" and so on is stated.
Sau khi trình bày sự thoát ly như vậy, bây giờ để trình bày sự kết hợp của các lực, câu ‘và của thế gian’ (lokiyānañcā) v.v. được nói.
Samathabalaṃ adhikaṃ hoti samādhibhāvanābhāvato.
The power of tranquility is greater due to the development of concentration.
Lực tịnh chỉ (samathabala) trở nên mạnh hơn do sự tu tập định (samādhibhāvanā).
Vipassanābalaṃ adhikaṃ hoti ñāṇuttarattā vipassanābhāvanāya.
The power of insight is greater due to the superiority of wisdom in the development of insight.
Lực tuệ quán (vipassanābala) trở nên mạnh hơn do sự tu tập tuệ quán có trí tuệ vượt trội.
Samānabhāvena yuge naddhā baddhā viya hontīti yuganaddhā.
They are like two oxen yoked together in equal measure, hence yuganaddhā (yoked in pairs).
Như hai con vật được buộc vào một cái ách một cách cân bằng, đó là yuganaddhā (kết hợp đồng bộ).
Tenāha ‘‘aññamaññaṃ anativattanaṭṭhenā’’ti, kiccato anūnādhikabhāvenāti attho.
Therefore, it is said, "by not surpassing each other," meaning by being neither deficient nor excessive in their function.
Vì vậy, Ngài nói: ‘theo nghĩa không vượt qua lẫn nhau’, có nghĩa là không thiếu hay thừa về mặt chức năng.
Tato eva samāyogoti samaparicchedayogoti attho.
Therefore, samāyogo means 'conjunction with an equal measure'.
Từ đó, samāyoga có nghĩa là sự kết hợp với sự phân định cân bằng.
829. Ye dhammāti ye saṃkilesadhammā.
829. Which qualities means which defiling qualities.
Ye dhammā (những pháp nào) có nghĩa là những pháp ô nhiễm nào.
Saṃyojanādīsu saṃyojanaṭṭhena bandhanaṭṭhena saṃyojanāni, vibādhanaṭṭhena, upatāpanaṭṭhena vā kilesā, micchāsabhāvāti micchattā, loke dhammā lokapariyāpannā dhammāti lokadhammā, maccherassa bhāvo, kammaṃ vāti macchariyaṃ, viparītaṭṭhena vipallāsā, ganthanaṭṭhena ganthā, ayuttā gatīti agati, āsavantīti āsavā, ohanantīti oghā, yojanaṭṭhena yogā, nīvarantīti nīvaraṇāni, dhammasabhāvaṃ atikkamma parato āmasantīti parāmāsā, bhusaṃ ādiyantīti upādānāni, appahīnabhāvena santāne anu anu sentīti anusayā, malīnabhāvakaraṇaṭṭhena malā, akusalakammāni ca tāni sugatiduggatīnaṃ, tattha nibbattanakasukhadukkhānañca pathā cāti akusalakammapathā, cittaṃ uppajjati etthāti cittuppādo, cittacetasikarāsi, akusalo ca so cittuppādo cāti akusalacittuppādoti akusalasaddaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ.
Among the fetters and so forth: fetters (saṃyojanāni) in the sense of binding; defilements (kilesā) in the sense of tormenting or afflicting; wrongnesses (micchattā) because their nature is wrong; worldly qualities (lokadhammā) because they are qualities included in the world; avarice (macchariyaṃ) because it is the state or action of being stingy; perversions (vipallāsā) in the sense of being contrary; knots (ganthā) in the sense of tying; wrong courses (agati) because they are inappropriate courses; āsavas because they flow out or cause long saṃsāric suffering; floods (oghā) because they submerge and destroy; yogas in the sense of yoking; hindrances (nīvaraṇāni) because they obstruct; misapprehensions (parāmāsā) because they overstep the true nature of phenomena and grasp wrongly; clingings (upādānāni) because they strongly grasp; latent tendencies (anusayā) because they lie dormant repeatedly in the continuum, being unabandoned; stains (malā) in the sense of causing defilement; unwholesome courses of action (akusalakammapathā) because they are unwholesome actions and also the paths to good and bad destinations, and to the happiness and suffering produced therein; thought-arising (cittuppādo) is where the mind arises (here, the aggregate of mind and mental factors is taken); unwholesome thought-arising (akusalacittuppādo) is when it is both unwholesome and a thought-arising. Thus, the word 'unwholesome' should be brought in and connected.
Trong các kiết sử (saṃyojana) v.v., theo nghĩa trói buộc, theo nghĩa ràng buộc, chúng là saṃyojanāni (kiết sử); theo nghĩa gây phiền toái, theo nghĩa gây đau khổ, chúng là kilesā (phiền não); vì bản chất sai lầm, chúng là micchattā (các pháp sai lầm); các pháp trong thế gian, các pháp thuộc về thế gian, chúng là lokadhammā (các pháp thế gian); trạng thái keo kiệt, hoặc hành động keo kiệt, đó là macchariyaṃ (sự keo kiệt); theo nghĩa sai lệch, chúng là vipallāsā (các sự đảo điên); theo nghĩa kết nối, chúng là ganthā (các trói buộc); con đường không phù hợp, đó là agati (ác thú); chúng chảy ra, đó là āsavā (lậu hoặc); chúng nhấn chìm, đó là oghā (bộc lưu); theo nghĩa kết nối, chúng là yogā (kiết phược); chúng che chướng, đó là nīvaraṇāni (các triền cái); chúng vượt qua bản chất của các pháp và chạm vào một cách sai lầm, đó là parāmāsā (các sự chấp thủ sai lầm); chúng bám víu một cách mạnh mẽ, đó là upādānāni (các thủ); chúng nằm tiềm ẩn trong dòng tâm thức liên tục vì chưa được đoạn trừ, đó là anusayā (các tùy miên); theo nghĩa làm ô uế, đó là malā (các cấu uế); các ác nghiệp và chúng là những con đường dẫn đến thiện thú và ác thú, và là con đường dẫn đến hạnh phúc và khổ đau phát sinh ở đó, đó là akusalakammapathā (các ác nghiệp đạo); tâm phát sinh ở đây, đó là cittuppādo (sự phát sinh của tâm); tổng hợp tâm và các tâm sở, và đó là tâm bất thiện, đó là sự phát sinh của tâm bất thiện, vì vậy phải mang từ akusala vào và kết nối.
Khandhehi khandhānanti idhalokakkhandhehi paralokakkhandhānaṃ.
From aggregates to aggregates means from the aggregates of this world to the aggregates of the next world.
Khandhehi khandhānaṃ (từ các uẩn đến các uẩn) có nghĩa là từ các uẩn của thế giới này đến các uẩn của thế giới bên kia.
Yāvañhi teti te rūparāgādayo yāva pavattanti na samucchijjanti, tāva etesaṃ khandhaphaladukkhānaṃ anuparamo avicchedoti.
As long as those rūparāga and so forth persist and are not utterly eradicated, so long there is no cessation or interruption of these aggregates, results, and suffering.
Yāvañhi te (chừng nào chúng còn) có nghĩa là chừng nào các dục ái (rūparāga) v.v. đó còn tiếp diễn và chưa bị đoạn trừ, thì anuparamo (sự không chấm dứt) của các uẩn, quả và khổ đó là avicchedo (sự không gián đoạn).
Etena tesaṃ saṃyojanatthaṃ vibhāveti.
By this, their meaning of binding is clarified.
Với điều này, Ngài làm sáng tỏ ý nghĩa của sự trói buộc của chúng.
Uddhanti rūpārūpabhavesu, tatiyamagguppattiyā vā uddhaṃ.
Uddhaṃ means in the rūpa and arūpa realms, or after the arising of the third path.
Uddhaṃ (phía trên) có nghĩa là trong các cõi sắc (rūpabhava) và vô sắc (arūpabhava), hoặc phía trên sự phát sinh của đạo thứ ba.
Uddhaṃ bhajantīti uddhaṃbhāgā, rūpārūpabhavā, tesaṃ avicchedahetutāya hitāni uddhaṃbhāgiyāni.
Uddhaṃbhāgiyāni are those that belong to the higher realms, meaning the rūpa and arūpa realms, because they are conducive to the non-cessation of these.
Chúng hướng về phía trên, đó là uddhaṃbhāgā (thượng phần), tức là các cõi sắc và vô sắc; chúng là những lợi ích vì là nguyên nhân của sự không gián đoạn của chúng, đó là uddhaṃbhāgiyāni (thượng phần kiết sử).
Ākaḍḍhanaṭṭhena, duruttaraṇaṭṭhena cāti etena oghā viya oghāti dasseti.
By " the meaning of dragging along and the meaning of being difficult to cross (ākaḍḍhanaṭṭhena, duruttaraṇaṭṭhena cā)," it shows that they are floods (oghā), like actual floods.
Bằng* ‘theo nghĩa kéo xuống và khó vượt qua’, Ngài trình bày rằng chúng là oghā (bộc lưu) như những dòng chảy.
Ārammaṇena, dukkhena ca viyogassa appadānasaṅkhātena yojanaṭṭhena yogāti dasseti, saṃkilesakaraṇaṭṭhenāti attho.
By the meaning of binding, which is not granting separation from the object and from suffering, it shows that they are yokes (yogā). The meaning is: because they cause defilement.
Ngài trình bày rằng chúng là yogā (kiết phược) theo nghĩa kết nối, được gọi là sự không cho phép tách rời khỏi đối tượng (ārammaṇa) và khổ đau (dukkha), có nghĩa là theo nghĩa gây ra sự ô nhiễm.
Tesaññevāti kāmarāgādīnaṃyeva.
Of these very same (tesaññeva) means of attachment to sensual pleasures and so on.
Tesaññevā (chỉ của chúng) có nghĩa là chỉ của dục ái (kāmarāga) v.v.
Te hi sotavasena vattamānā soto viya sotapatite satte apāyasamuddaṃ pāpenti, saṃsārasamuddato ca sīsaṃ ukkhipituṃ na denti, yathāgahitañca ārammaṇaṃ vissajjituṃ na denti, yādisañca pāpaṃ katvā dukkhappatte punapi tādisena yojenti.
Indeed, proceeding as currents, like a current, they lead beings who have fallen into the current to the ocean of lower realms, and they do not allow them to lift their heads from the ocean of saṃsāra, nor do they allow them to relinquish the object as apprehended. And having committed such evil, they again bind those who have reached suffering with that same suffering.
Vì chúng, khi hoạt động theo dòng chảy, giống như dòng nước đưa những chúng sinh bị rơi vào dòng nước đến biển, chúng cũng đưa những chúng sinh bị rơi vào chúng đến biển khổ của các cõi ác (apāya), và chúng không cho phép nhấc đầu lên khỏi biển luân hồi (saṃsārasamudda), và chúng không cho phép từ bỏ đối tượng đã nắm giữ, và chúng kết nối những người đã tạo ác nghiệp và bị khổ đau với những ác nghiệp tương tự một lần nữa.
830. Sesāti anapāyagamanīyā.
830. The remaining (sesā) means those that do not lead to the lower realms.
830. Những thứ còn lại là những thứ không dẫn đến khổ cảnh.
Sukhumā kāmarāgapaṭighāti sambandho.
The connection is: "subtle sensual lust and aversion."
Liên quan đến dục ái (kāmarāga) và sân hận (paṭigha) vi tế.
Catutthañāṇavajjhā evāti avadhāraṇena paṭhamañāṇādivajjhatā nivattīyati.
Destroyed only by the fourth knowledge (catutthañāṇavajjhā eva): by this ascertainment, destruction by the first knowledge and so on is excluded.
Chỉ bị diệt bởi tri kiến thứ tư – với sự xác định này, khả năng bị diệt bởi tri kiến thứ nhất, v.v. bị loại trừ.
Tayidaṃ niyamadassanaṃ aññatthāpi netabbanti dassento ‘‘parato’’tiādimāha.
And so, showing that this demonstration of restriction should be applied elsewhere as well, it says, " further on (parato)" and so on.
Để chỉ ra rằng sự xác định này cũng nên được áp dụng ở những nơi khác, Ngài nói: “sau đó” và các từ tương tự.
Tattha ‘‘niyamaṃ na karissāmā’’ti etena niyame akate heṭṭhimamaggavajjhatāpi anuññātā eva hotīti.
There, by the statement, " We will not make a restriction," it means that if no restriction is made, destruction by the lower paths is also indeed allowed.
Ở đó, với câu “Chúng ta sẽ không đặt ra quy tắc”, điều đó có nghĩa là nếu không có quy tắc, khả năng bị diệt bởi các Đạo thấp hơn cũng được cho phép.
Katākatākusalākusalavisayaṃ yaṃ vippaṭisārabhūtaṃ kukkuccaṃ, taṃ idha tatiyañāṇavajjhaṃ vuttaṃ.
The remorse (kukkuccaṃ) that arises as regret regarding what was done and what was not done, whether unwholesome or wholesome, is here called to be destroyed by the third knowledge (tatiyañāṇavajjhaṃ).
Sự hối hận (kukkucca) phát sinh từ sự hối tiếc về những việc thiện và ác đã làm hoặc chưa làm, ở đây được gọi là bị diệt bởi tri kiến thứ ba.
Yaṃ pana ‘‘kukkuccapakatatāya āpattimāpajjatī’’ti (pāci. aṭṭha. 438; kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) vuttaṃ kukkuccaṃ, taṃ sandhāya ‘‘kukkuccavicikicchā sotāpattimaggena pahīyantī’’ti (dha. sa. aṭṭha. 1176) aṭṭhasāliniyaṃ vuttaṃ.
However, the remorse mentioned in the statement, "one incurs an offense due to being of a remorseful nature," is what is referred to in the Aṭṭhasālinī as, "remorse and doubt (kukkuccavicikicchā) are abandoned by the Stream-entry path (sotāpattimaggena)."
Tuy nhiên, sự hối hận (kukkucca) được nói đến trong Aṭṭhasālinī rằng: “sự hối hận (kukkucca) và hoài nghi (vicikicchā) bị đoạn trừ bởi Đạo Tu-đà-hoàn (Sotāpattimagga)” là để chỉ sự hối hận được nói đến là “phạm giới do bản chất hay hối hận”.
Tasmā dvinnaṃ vacanānaṃ adhippāyo veditabbo.
Therefore, the meaning of the two statements should be understood.
Do đó, ý nghĩa của hai lời tuyên bố này nên được hiểu rõ.
Aññesupi edisesu ṭhānesu adhippāyo maggitabbo, na virodhato paccetabbo.
In other similar instances, the intended meaning should be sought, not contradicted.
Ở những trường hợp tương tự khác, ý nghĩa cũng nên được tìm hiểu, không nên chấp nhận do sự mâu thuẫn.
Oḷārikānavasesappahānaṃ vā sandhāya kukkuccassa paṭhamatatiyañāṇavajjhatā vuttāti veditabbaṃ.
Or it should be understood that the destruction of remorse by the first and third knowledge is stated with reference to the complete abandonment of its gross aspect.
Hoặc nên hiểu rằng sự hối hận (kukkucca) bị diệt bởi tri kiến thứ nhất và thứ ba là để chỉ sự đoạn trừ hoàn toàn những phiền não thô thiển.
‘‘Bhagavatā paṭikkhittaṃ anuvasitvā anuvasitvā āvasathapiṇḍaṃ bhuñjitu’’nti, ‘‘kukkuccāyanto na paṭiggahesī’’ti (pāci. 204) pana āgataṃ kukkuccaṃ, na nīvaraṇaṃ arahato uppajjanato, nīvaraṇapaṭirūpakaṃ pana ‘‘kappati na kappatī’’ti vīmaṃsanabhūtaṃ vinayakukkuccaṃ nāma, taṃ tathāpavattacittuppādova.
However, the remorse that appears in statements like, "Having stayed again and again, one should eat the alms food of the lodging house," and "Feeling remorse, he did not accept it," is not a hindrance (nīvaraṇaṃ) because it arises in an Arahant. But the remorse of the Vinaya, which resembles a hindrance and consists of pondering "Is it allowable? Is it not allowable?", is simply a thought-moment (cittuppādova) that arises in such a way.
Tuy nhiên, sự hối hận (kukkucca) được đề cập trong câu “Đức Thế Tôn đã cấm ăn bữa ăn ở nhà trọ sau khi đã ở đó nhiều lần” và “do hối hận nên không nhận” không phải là một chướng ngại (nīvaraṇa) vì nó có thể phát sinh ở một vị A-la-hán; mà đó là một loại hối hận về giới luật (vinayakukkucca) tương tự như chướng ngại, là một trạng thái tâm tư lự “có hợp pháp không, không hợp pháp sao?”.
831. Aphalo vāyāmoti ettha atītānaṃ tāva pajahane aphalo hotu vāyāmo niruddhattā, anāgatānaṃ pana kathanti tesampi vakkhamānaṃ aviparītamatthaṃ ajānanto natthitāmattaṃ gahetvā codeti, tathāpi ‘‘aphalo’’ti pubbe pahātabbānaṃ natthitāya codanā katā, idāni pahānassa.
831. In the phrase " fruitless effort (aphalo vāyāmo)," the challenger, not knowing the non-perverse meaning to be explained regarding future defilements, takes only their non-existence and challenges, arguing that effort would be fruitless in abandoning past defilements because they have ceased. So, the challenge was made earlier on the non-existence of defilements to be abandoned. Now it is on abandonment.
831. Ở đây, trong câu “nỗ lực vô ích”, nếu nỗ lực đoạn trừ các phiền não quá khứ là vô ích vì chúng đã diệt, thì đối với các phiền não vị lai thì sao? Người không hiểu ý nghĩa đúng đắn sẽ được nói đến sau này, chỉ chấp nhận sự không tồn tại mà chất vấn. Tuy nhiên, “vô ích” đã được nói trước đó để chất vấn về sự không tồn tại của những gì cần đoạn trừ, bây giờ là về sự đoạn trừ.
Yadi hi pahānaṃ atthi, kathaṃ pahātabbā santi?
For if there is abandonment, how can there be defilements to be abandoned?
Nếu sự đoạn trừ tồn tại, thì làm sao những gì cần đoạn trừ lại tồn tại?
Atha pahātabbā santi, kathaṃ pahānaṃ hoti?
And if there are defilements to be abandoned, how can there be abandonment?
Nếu những gì cần đoạn trừ tồn tại, thì làm sao sự đoạn trừ lại xảy ra?
Pahātabbā ca santi, pahānañca hotīti vippaṭisiddhametaṃ.
That there are defilements to be abandoned and there is abandonment is contradictory.
Việc nói rằng những gì cần đoạn trừ tồn tại và sự đoạn trừ cũng xảy ra là mâu thuẫn.
Pahātabbesu santesu pahānassa asambhavato tadupago vāyāmo aphalo ālokatamānaṃ sahāvaṭṭhāne sati ālokassa aphalatā viya.
Because, if there are defilements to be abandoned, abandonment is impossible, and the effort leading to it is fruitless, just as light is fruitless if light and darkness exist simultaneously in the same place.
Vì khi những gì cần đoạn trừ tồn tại, sự đoạn trừ không thể xảy ra, nên nỗ lực liên quan đến nó là vô ích, giống như ánh sáng trở nên vô ích khi ánh sáng và bóng tối cùng tồn tại.
Athāpi kathañci pahānaṃ siyā?
Or, if abandonment were to occur in some way?
Hoặc nếu sự đoạn trừ có thể xảy ra bằng cách nào đó?
Saṃkilesikā ca maggabhāvanā āpajjati pahātabbapahāyakānaṃ sahāvaṭṭhānato.
Then the development of the path (maggabhāvanā) would also become defiled (saṃkilesikā ca maggabhāvanā āpajjati), due to the coexistence of the defilements to be abandoned and the abandoner.
Thì sự tu tập Đạo cũng trở nên ô nhiễm do sự cùng tồn tại của những gì cần đoạn trừ và những gì đoạn trừ.
Vippayuttatā vā kilesānaṃ cittavippayuttasaṅkhāravādīnaṃ vippayuttasaṅkhārānaṃ viyāti adhippāyo.
Or the dissociation of defilements (vippayuttatā vā kilesānaṃ), implies like the dissociated formations of those who advocate for consciousness-dissociated formations.
Hoặc sự không tương ưng của các phiền não là ý nghĩa như sự không tương ưng của các hành (saṅkhāra) đối với những người chủ trương các hành không tương ưng với tâm.
Taṃ pana nesaṃ vādīnaṃ yathā matimattaṃ, evamidhāpīti dassento āha ‘‘na ca paccuppannakileso cittavippayutto nāma atthī’’ti.
However, that view of theirs is merely their own opinion, and to show that it is the same here, it says, " Nor is there any present defilement that is dissociated from consciousness (na ca paccuppannakileso cittavippayutto nāma atthī)."
Nhưng điều đó chỉ là ý kiến của những người theo thuyết đó, và để chỉ ra rằng ở đây cũng vậy, Ngài nói: “Và không có phiền não hiện tại nào được gọi là không tương ưng với tâm”.
Arūpadhammā hi ekavatthukādibhāvena vattamānā khaṇattayapariyāpannā paccuppannā, te kathaṃ cittena vippayuttā nāma siyuṃ, tasmā nattheva vippayuttatā kilesānaṃ.
Indeed, immaterial phenomena, existing by way of having a single basis and so on, and encompassed within three moments, are present; how could they be said to be dissociated from consciousness? Therefore, there is no dissociation of defilements.
Vì các pháp vô sắc, tồn tại với bản chất là có cùng đối tượng, v.v., và bao gồm ba sát-na, là hiện tại, thì làm sao chúng có thể được gọi là không tương ưng với tâm? Do đó, không có sự không tương ưng của các phiền não.
Āveṇikāti asādhāraṇā, sayameva uppāditā pāḷi anāruḷhāti adhippāyo.
Unique (āveṇikā) means uncommon, a challenge raised by the commentator himself, not found in the Pāli canon.
Āveṇikā có nghĩa là không phổ biến, một sự chất vấn được tạo ra bởi chính người chú giải, không dựa trên Pāḷi.
Pāḷiyaṃyeva hi paṭikkhittanti sambandho.
Indeed, it is rejected in the Pāli itself; thus, the connection.
Nó liên quan đến việc nó đã bị bác bỏ trong chính Pāḷi.
Svāyaṃ puggalo.
That person (svāyaṃ).
Người này là cá nhân.
Hañcīti yadi.
If (hañci).
Hañcī có nghĩa là nếu.
Vinibaddhoti mānena patthaddhacitto.
Bound (vinibaddho) means with a mind stiffened by conceit.
Vinibaddho có nghĩa là tâm bị cứng đờ bởi kiêu mạn.
Parāmaṭṭhoti micchābhiniviṭṭho.
Clinging (parāmaṭṭho) means wrongly attached.
Parāmaṭṭho có nghĩa là bị chấp thủ sai lầm.
Thāmagatoti thāmagatakileso thirabhāvagatānusayo.
Thāmagato means having defilements that have reached their full strength and latent tendencies that have reached a firm state.
Thāmagato có nghĩa là phiền não đã đạt đến sức mạnh, tiềm miên đã đạt đến trạng thái kiên cố.
Tena hi natthi maggabhāvanāti yasmā tīsupi kālesu kilesānaṃ pahānaṃ na yujjati, tikālikā ca kilesā, tasmā natthi maggabhāvanā, tāya sādhetabbaṃ kiccaṃ natthīti attho.
‘‘Then there is no cultivation of the path’’: Because the abandonment of defilements is not fitting in any of the three times, and defilements are indeed of all three times, therefore there is no cultivation of the path, meaning there is no task to be accomplished by it.
Vậy thì không có sự tu tập Đạo có nghĩa là vì sự đoạn trừ các phiền não không hợp lý trong cả ba thời, và các phiền não là thuộc ba thời, nên không có sự tu tập Đạo; không có việc gì cần phải hoàn thành bằng nó.
‘‘Na hi natthi maggabhāvanā’’tiādinā catukkhattuṃ vuttassa paṭikkhepassa paṭikkhepo.
The phrase ‘‘Na hi natthi maggabhāvanā’’ and so on is a refutation of the rejection stated four times.
“Không có sự tu tập Đạo” và các câu tương tự là sự bác bỏ của sự bác bỏ đã được nói bốn lần.
Idaṃ vuttaṃ ‘‘pāḷiyaṃyeva hī’’tiādiṃ ānetvā sambandhitabbaṃ.
This statement should be linked by bringing in ‘‘Indeed, in the Pali itself’’ and so on.
Điều này nên được liên kết bằng cách đưa vào câu “chính trong Pāḷi” và các câu tương tự.
Evamevāti yathā ajātaphale taruṇarukkhe mūle chinne asati chedane āyatiṃ uppajjanārahāni chedanapaccayā anuppajjamānāni vinaṭṭhāni nāma honti, evameva maggabhāvanāya asati uppajjanārahā kilesā maggabhāvanāya anuppajjamānā ‘‘pahīnā’’ti vuccantīti upamāsaṃsandanaṃ veditabbaṃ.
Evameva (even so) means that just as when the root of a young, fruit-less tree is cut, in the absence of cutting, fruits that were capable of arising in the future do not arise due to the condition of cutting and are thus said to be destroyed, even so, in the absence of the cultivation of the path, defilements that were capable of arising do not arise due to the cultivation of the path and are said to be ‘‘abandoned.’’ This is how the comparison should be understood.
Tương tự như vậy, nên hiểu sự so sánh như sau: giống như một cây non chưa kết trái, khi rễ bị cắt mà không có sự cắt đứt, những quả có khả năng phát sinh trong tương lai sẽ không phát sinh do điều kiện cắt đứt, và được gọi là bị hủy diệt; tương tự như vậy, khi không có sự tu tập Đạo, những phiền não có khả năng phát sinh sẽ không phát sinh do sự tu tập Đạo, và được gọi là “đã bị đoạn trừ”.
Uppādoti uppādasīsena uppādavanto khandhā vuttā.
Uppādo (arising) refers to the aggregates that possess arising, led by arising.
Sự phát sinh (uppāda) ở đây, bằng cách lấy sự phát sinh làm chính, ám chỉ các uẩn có sự phát sinh.
Anuppādeti nibbāne.
Anuppāde (in non-arising) means in Nibbāna.
Trong sự không phát sinh là trong Niết-bàn.
Ajātāyeva na jāyanti, tasmā pahīnā nāma hontīti ‘‘natthi kilesappahāna’’nti paravādinā kato paṭikkhepo ‘‘na hī’’ti paṭikkhitto.
‘‘Unarisen, they do not arise,’’ therefore they are said to be abandoned. Thus, the opponent’s rejection, ‘‘There is no abandonment of defilements,’’ is refuted by ‘‘na hi.’’
Chúng không phát sinh khi chưa phát sinh, do đó chúng được gọi là đã bị đoạn trừ. Vì thế, sự bác bỏ của người khác rằng “không có sự đoạn trừ phiền não” đã bị bác bỏ bởi câu “không phải vậy”.
Te pana neva uppajjitvā vigatā, nāpi bhavissanti, na ca uppannāti ‘‘atīte kilese pajahatī’’tiādi na vattabbanti dasseti.
But those defilements have neither arisen and ceased, nor will they arise, nor have they arisen*. Thus, it shows that phrases like ‘‘one abandons past defilements’’ should not be uttered.
Tuy nhiên, những phiền não đó không phải đã phát sinh rồi diệt, cũng không phải sẽ phát sinh, và cũng không phải đang phát sinh. Do đó, Ngài chỉ ra rằng không nên nói “đoạn trừ các phiền não quá khứ” và các câu tương tự.
Hetunirodhāti dukkhahetūnaṃ kilesānaṃ nirodhā.
Hetunirodhā (from the cessation of causes) means from the cessation of defilements, which are the causes of suffering.
Do sự diệt của nguyên nhân là do sự diệt của các phiền não là nguyên nhân của khổ.
Dukkhanirodhoti āyatiṃ uppajjanakadukkhassa nirodho.
Dukkhanirodho (the cessation of suffering) means the cessation of suffering capable of arising in the future.
Sự diệt khổ là sự diệt của khổ có khả năng phát sinh trong tương lai.
Uppādapavattanimittāyūhanā paccuppannabhavavasena gahitā.
Uppādapavattanimmittāyūhanā (the striving for the signs of arising and continuity) is taken as referring to the present existence.
Sự tích lũy các dấu hiệu của sự phát sinh và tiếp diễn được hiểu theo nghĩa của kiếp sống hiện tại.
833. Anubhavitvā, bhavitvā ca apagataṃ bhūtāpagataṃ.
833. Bhūtāpagataṃ (that which has been and departed) means that which has been experienced and has passed away.
Bhūtāpagataṃ là cái đã trải nghiệm, đã tồn tại và đã biến mất.
Anubhūtabhūtā hi bhūtatāsāmaññena bhūtasaddena vuttā.
Indeed, anubhūta (experienced) and bhūta (become) are spoken of by the term bhūta in their common characteristic of having been.
Những gì đã được trải nghiệm và đã tồn tại được gọi bằng từ bhūta (đã tồn tại) theo nghĩa chung của sự tồn tại.
Sāmaññameva hi upasaggena visesīyatīti.
For the common meaning is specified by the prefix.
Vì ý nghĩa chung được phân biệt bởi tiền tố.
Anubhūtasaddo ca kammavacanicchāya abhāvato anubhāvakavācako daṭṭhabbo.
And the word anubhūta should be understood as referring to the experiencer, due to the absence of the intention to express the object of action.
Và từ anubhūta nên được hiểu là chỉ người trải nghiệm, do không có ý định nói về hành động.
Vikappagāhavasena rāgādīhi, tabbipakkhehi ca akusalaṃ, kusalañca ārammaṇarasaṃ anubhavati, na vipāko kammavegakkhittattā, nāpi kiriyā ahetukānaṃ atidubbalatāya, sahetukānañca khīṇakilesassa chaḷaṅgupekkhāvato uppajjamānānaṃ atisantavuttittā.
Through the mode of conceptual grasping, one experiences the taste of the object, whether unwholesome or wholesome, by means of greed and so on, and their opposites. It is not vipāka because it is driven by the force of kamma. Nor is it kamma-producing activity, because ahetuka (rootless) actions are extremely weak, and sahetuka (with roots) actions of an Arahant endowed with sixfold equanimity are extremely subtle in their occurrence.
Do sự nắm giữ theo ý muốn, các pháp bất thiện và thiện trải nghiệm hương vị của đối tượng bởi tham ái và các pháp đối nghịch với chúng, không phải là quả dị thục (vipāka) vì bị nghiệp lực đẩy đưa, cũng không phải là hành động (kiriya) vì các pháp vô nhân (ahetuka) quá yếu ớt, và vì các pháp hữu nhân (sahetuka) phát sinh nơi vị A-la-hán đã tận diệt phiền não, người có sáu chi xả (chaḷaṅgupekkhā), là quá tĩnh lặng (atisantavuttittā).
Ettha ca purimanaye kusalākusalameva vattuṃ adhippāyavasena ‘‘bhūtāpagata’’nti vuttaṃ.
Here, with the intention of referring only to wholesome and unwholesome states in the former method, it is said ‘‘bhūtāpagataṃ.’’
Và ở đây, theo cách trước, chỉ có ý định nói về thiện và bất thiện, nên đã nói ‘‘bhūtāpagata’’ (đã có và đã qua).
Yaṃ ‘‘uppannānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā’’ti (saṃ. ni. 5.651-662; vibha. 390-391) ettha ‘‘uppanna’’nti gahetvā taṃsadisānaṃ pahānaṃ, vuddhi ca vuttā.
In the phrase ‘‘for the abandonment of unwholesome states that have arisen, and for the persistence of wholesome states that have arisen,’’ taking ‘‘uppanna’’ (arisen), the abandonment and increase of similar states are stated.
Điều này, khi nắm giữ từ ‘‘uppanna’’ (đã sinh) trong câu ‘‘để đoạn trừ các pháp bất thiện đã sinh, để duy trì các pháp thiện đã sinh’’, thì sự đoạn trừ và sự tăng trưởng của các pháp tương tự đã được nói đến.
Pacchimanaye ca-saddena kusalākusalañca ākaḍḍhitvā sabbaṃ saṅkhataṃ vuttaṃ bhutvāpagatabhāvābhidhānādhippāyena.
In the latter method, by the particle ca, wholesome and unwholesome states are also included, and all conditioned phenomena are referred to with the intention of indicating their state of having been and departed.
Và theo cách sau, với từ ca (và), thiện và bất thiện cũng được kéo vào, tất cả các pháp hữu vi (saṅkhata) được nói đến với ý định chỉ ra trạng thái đã có và đã qua.
Vipaccituṃ okāsakaraṇavasena uppattitaṃ atītaṃ kammañca tato uppajjituṃ āraddho vipāko ca anāgato okāsakatuppannoti vutto okāso kato etena, okāso kato etassāti ca atthadvayavasena, yaṃ uppannasaddena vināpi viññāyamānaṃ uppannaṃ sandhāya ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, sañcetanikānaṃ kammāna’’ntiādi (a. ni. 10.217, 219) vuttaṃ.
The past kamma that has established an opportunity for fruition, and the future vipāka that has begun to arise from that kamma, are called okāsakatuppanno (that which has created an opportunity and arisen), based on the two meanings: ‘‘an opportunity has been created by this’’ and ‘‘an opportunity has been created for this.’’ This refers to the arisen phenomena that are understood even without the word uppanna, as stated in ‘‘Monks, I do not say that volitional actions...’’ and so on.
Nghiệp quá khứ đã hiện hữu (upaṭṭhita) dưới dạng tạo cơ hội để chín muồi (vipaccituṃ okāsakaraṇavasena) và quả dị thục (vipāka) vị lai đã bắt đầu sinh ra từ đó, được gọi là okāsakatuppanna (đã tạo cơ hội và đã sinh) theo hai nghĩa: cơ hội được tạo ra bởi nó, và cơ hội được tạo ra cho nó; điều này được hiểu là ‘‘đã sinh’’ ngay cả khi không có từ ‘‘uppanna’’, như trong câu ‘‘Này các Tỳ-kheo, Ta không nói về các nghiệp có tác ý’’ và v.v.
834. ‘‘Kā bhūmi, ko vā bhūmiladdho’’ti āsaṅkaṃ nivattetuṃ ‘‘ettha cā’’tiādi āraddhaṃ.
834. To remove the doubt, ‘‘What is the ground, or what is that which has attained a ground?’’ the phrase ‘‘ettha cā’’ (and here) and so on is introduced.
834. Để loại bỏ nghi vấn ‘‘Thế nào là cảnh giới (bhūmi)? Thế nào là pháp đã chiếm được cảnh giới (bhūmiladdha)?’’, đoạn ‘‘ettha cā’’ (và ở đây) v.v. được bắt đầu.
‘‘Vipassanāya ārammaṇabhūtā’’ti etena khandhānaṃ apariññātataṃ dasseti, na ārammaṇabhāvamattaṃ tebhūmakaggahaṇeneva tassa siddhattā.
By ‘‘vipassanāya ārammaṇabhūtā’’ (serving as the object of insight), the uncomprehended nature of the aggregates is shown, not merely their being an object, as that is already established by the mere mention of the three realms.
Với câu ‘‘Vipassanāya ārammaṇabhūtā’’ (là đối tượng của tuệ quán), điều này chỉ ra rằng các uẩn (khandha) chưa được hiểu biết (apariññāta), chứ không chỉ là trạng thái đối tượng, vì điều đó đã được xác lập bằng cách đề cập đến ba cõi (tebhūmaka).
Apariññātā hi khandhā kilesānaṃ bhūmīti adhippetā.
Indeed, the uncomprehended aggregates are understood to be the ground of defilements.
Thật vậy, các uẩn chưa được hiểu biết được coi là cảnh giới của các phiền não.
Khandhesu vatthubhūtesu.
Khandhesu (in the aggregates) means in the aggregates as the basis.
Khandhesu (trong các uẩn) là trong các uẩn làm cơ sở (vatthu).
Ārammaṇavasenāti ārammaṇakaraṇavasena.
Ārammaṇavasena (by way of object) means by way of making it an object.
Ārammaṇavasena (theo cách của đối tượng) là theo cách làm đối tượng.
Atītānāgate, pageva paccuppanneti adhippāyo.
Atītānāgate (in the past and future) implies, a fortiori, in the present.
Atītānāgate (trong quá khứ và vị lai), ý là huống chi trong hiện tại.
Tanti taṃ aññasantānagataṃ kilesajātaṃ.
Taṃ (that) refers to that mass of defilements belonging to another continuum.
Taṃ (chúng) là nhóm phiền não (kilesajāta) thuộc dòng tâm thức của người khác.
Tato aññasmiṃ santāne ārammaṇakaraṇamattena bhūmiladdhaṃ nāma yadi siyāti sambandho.
The connection is: if that mass of defilements, by merely being made an object in another continuum, were to be called bhūmiladdha.
Mối liên hệ là: nếu chỉ bằng việc làm đối tượng trong dòng tâm thức khác mà được gọi là bhūmiladdha.
Tassāti kilesajātassa.
Tassā (of that) refers to that mass of defilements.
Tassā (của chúng) là của nhóm phiền não.
Appaheyyato parasantatipatitattā na koci bhavamūlaṃ pajaheyya.
Appaheyyato (because it cannot be abandoned), being situated in another's continuum, no one would abandon the root of existence.
Appaheyyato (vì không thể đoạn trừ) do rơi vào dòng tâm thức của người khác, không ai có thể đoạn trừ căn bản của hữu (bhavamūla).
Bhūmiladdhañhi anusayitaṃ nāma hotīti adhippāyo.
The meaning is that bhūmiladdha is indeed that which is latent (anusayitaṃ).
Thật vậy, ý là pháp bhūmiladdha được gọi là tùy miên (anusayita).
Vatthuvasenāti uppattiṭṭhānavasena.
Vatthuvasena (by way of basis) means by way of the place of origin.
Vatthuvasena (theo cách của cơ sở) là theo cách của nơi sinh khởi.
Yattha yattha bhave, santāne vā.
Yattha yattha (in whichever) means in whichever existence or continuum.
Yattha yattha (ở bất cứ đâu) là ở bất cứ cõi (bhava) hay dòng tâm thức (santāna) nào.
Pariññātānaṃ abhūmibhāvato ‘‘apariññātā’’ti vuttaṃ.
‘‘Apariññātā’’ (uncomprehended) is stated because the comprehended aggregates are not a ground.
‘‘Apariññātā’’ (chưa được hiểu biết) được nói đến vì các pháp đã được hiểu biết không phải là cảnh giới.
Uppādato pabhutīti tesaṃ khandhānaṃ uppajjanato paṭṭhāya.
Uppādato pabhutī (from the time of arising) means from the arising of those aggregates.
Uppādato pabhutī (kể từ khi sinh khởi) là kể từ khi các uẩn đó sinh khởi.
Kilesānaṃ appahīnabhāvaṃ ṭhapetvā aññassa kāraṇassa abhāvato tesu khandhesu kilesajātaṃ anuseti, tasmā taṃ anusayitaṃ kilesajātaṃ, teneva anusayanasaṅkhātena appahīnaṭṭhena bhūmiladdhanti veditabbaṃ.
Because there is no other reason apart from the unabandoned state of defilements, the mass of defilements lies latent in those aggregates, therefore that latent mass of defilements should be understood as bhūmiladdha by that very unabandoned state, which is the state of being latent.
Vì không có nguyên nhân nào khác ngoài trạng thái phiền não chưa bị đoạn trừ, kilesajāta anuseti (nhóm phiền não tùy miên) trong các uẩn đó, do đó, nhóm phiền não tùy miên đó, chính vì trạng thái chưa bị đoạn trừ (appaheyyato) được gọi là tùy miên (anusayana), nên cần phải hiểu là bhūmiladdha (đã chiếm được cảnh giới).
835. Tattha ca bhūmibhūtesu khandhesu na sabbe sabbesaṃ vatthū honti, atha kho viseso atthīti taṃ dassento āha ‘‘yassa yesū’’tiādi.
835. And among those aggregates that are grounds, not all are grounds for all defilements, but rather there is a distinction. Showing this, he says, ‘‘yassa yesu’’ (for whom, in which), and so on.
835. Và trong các uẩn làm cảnh giới đó, không phải tất cả đều là cơ sở (vatthu) cho tất cả các phiền não, mà có một sự khác biệt, và để chỉ ra điều đó, Ngài nói ‘‘yassa yesū’’ (cho ai, trong những gì) v.v.
Tattha yassāti yassa puggalassa.
There, yassā means for which person.
Ở đó, yassā (của ai) là của cá nhân (puggala) nào.
Yesūti satipi ajjhattabhāvasāmaññe yesu atītādikāmāvacarādibhedabhinnesu khandhesu.
Yesu (in which) means in those aggregates, even though they share the common characteristic of being internal, which are distinguished by divisions such as past and so on, and the kāma realm and so on.
Yesū (trong những gì) là trong các uẩn quá khứ, vị lai, thuộc dục giới v.v. đã phân biệt, ngay cả khi có sự đồng nhất về trạng thái nội tại (ajjhattabhāvasāmaññe).
Te eva yathānusayitā khandhā.
Te eva (those very) khandhā (aggregates) are those in which defilements lie latent.
Te eva khandhā (chính các uẩn đó) là những uẩn đã tùy miên (yathānusayitā).
Kiṃ panete kilesā ārammaṇaṃ karontā viya paricchijja paricchijja anusentīti?
Do these defilements, like objects, lie latent by constantly specifying and specifying (their basis)?
Có phải các phiền não này tùy miên bằng cách phân biệt từng đối tượng như thể chúng đang làm đối tượng không?
Yato te eva khandhā tesaṃ kilesānaṃ vatthūti vuttā, na heva kho anusayānaṃ vatthuṃ paricchijja pavatti atthi.
Since those very aggregates are said to be the basis of those defilements, there is indeed no occurrence of latent tendencies by specifying their basis.
Vì chính các uẩn đó được nói là cơ sở của các phiền não đó, nhưng thật sự không có sự sinh khởi của các tùy miên bằng cách phân biệt cơ sở.
Atītādikāmāvacarādivasena pana yathāparicchinne vatthusmiṃ yo kilesānaṃ appahīnaṭṭho, so paricchijja pavatto viya hotīti ‘‘atītakkhandhesū’’tiādi vuttaṃ.
However, as for the unabandoned state of defilements in a basis specified by past, kāma realm, and so on, it is as if it occurs by specifying. Therefore, ‘‘atītakkhandhesū’’ (in past aggregates) and so on is stated.
Tuy nhiên, trạng thái chưa bị đoạn trừ của các phiền não trong cơ sở được phân biệt theo cách quá khứ, dục giới v.v., dường như sinh khởi bằng cách phân biệt, nên đã nói ‘‘atītakkhandhesū’’ (trong các uẩn quá khứ) v.v.
Tena vatthuvasena bhūmiladdhaṃ hotīti vatthubhedena siyā tassa bhedoti dasseti.
Thereby, it shows that when it is bhūmiladdha by way of basis, there can be a distinction according to the difference in basis.
Điều đó chỉ ra rằng bhūmiladdha (đã chiếm được cảnh giới) là theo cách của cơ sở, và do đó có thể có sự phân biệt của nó theo sự phân biệt của cơ sở.
Tathāvavatthitabhāvato eva hi ‘‘aññataro lolajātiko taṃ rasapathaviṃ aṅguliyā sāyī’’tiādivacanaṃ (dī. ni. 3.120) kāmāvacarakkhandhesu anusayitānaṃ rasataṇhādīnaṃ rūpārūpāvacarakkhandhe atikkamitvā puna kāmāvacarakkhandhavatthukataṃ vibhāveti.
It is precisely because of this established state that statements such as ‘‘A certain glutton licked that taste-earth with his finger’’ clearly show that the craving for taste and so on, which lies latent in the kāma-realm aggregates, bypasses the rūpa- and arūpa-realm aggregates and again takes the kāma-realm aggregates as its basis.
Chính vì trạng thái được thiết lập như vậy mà câu nói ‘‘một người thuộc loại tham lam đã nếm đất vị bằng ngón tay’’ (dī. ni. 3.120) cho thấy rằng tham ái vị giác (rasataṇhā) v.v. tùy miên trong các uẩn dục giới (kāmāvacarakkhandha) lại có cơ sở là các uẩn dục giới, vượt qua các uẩn sắc giới và vô sắc giới.
Tenāha ‘‘tathā kāmāvacarakkhandhesū’’tiādi.
Therefore, he says, ‘‘Thus in the kāma-realm aggregates,’’ and so on.
Do đó, Ngài nói ‘‘tathā kāmāvacarakkhandhesū’’ (cũng vậy trong các uẩn dục giới) v.v.
Yathā cettha rūpārūpāvacarakkhandhe atikkamitvā pavatti, evaṃ kāmāvacarakkhandhe atikkamitvā pavatti hotīti āha ‘‘esa nayo rūpārūpāvacaresū’’ti.
And just as here there is an occurrence transcending the rūpāvacara and arūpāvacara aggregates, so too is there an occurrence transcending the kāmāvacara aggregates; therefore, it is said: "This method applies to the rūpāvacara and arūpāvacara realms."
Và ở đây, cũng như sự sinh khởi vượt qua các uẩn sắc giới và vô sắc giới, thì sự sinh khởi vượt qua các uẩn dục giới cũng vậy, nên Ngài nói ‘‘esa nayo rūpārūpāvacaresū’’ (cách này cũng vậy đối với các uẩn sắc giới và vô sắc giới).
Pariyuṭṭhānābhibhavanavasena ca kilesānaṃ anusayanaṭṭho anumīyati tadabhāve abhāvato.
And the latent tendency (anusaya) of defilements is inferred from their being overwhelmed and suppressed by their manifest occurrence (pariyuṭṭhāna), because without the latter, the former does not exist.
Và trạng thái tùy miên của các phiền não được suy ra từ sự lấn át của các phiền não hiện hành (pariyuṭṭhāna), vì nếu không có cái này thì không có cái kia.
Yassa ye anusayā pahīnā, tesaṃ vatthu tena samatikkantaṃ pariññātattāti kuto nesaṃ bhūmisamaññāti dassetuṃ vuttaṃ ‘‘sotāpannādīsu panā’’tiādi.
To show that for whomsoever some latent tendencies are abandoned, the object of those (tendencies) is transcended by that person due to its full comprehension, and thus from where could they be called a 'state' (bhūmi), it is said: " but among the Sotāpannas, etc.," and so forth.
Để chỉ ra rằng đối với người Nhập lưu (sotāpanna) v.v., cơ sở của các tùy miên đã được đoạn trừ thì đã được vượt qua bởi người đó vì đã được hiểu biết, nên không có tên gọi cảnh giới cho chúng, Ngài nói ‘‘sotāpannādīsu panā’’ (nhưng đối với người Nhập lưu v.v.) v.v.
Idha vaṭṭamūlakilesāti anusayā adhippetā, na avijjā, bhavataṇhā ca.
Here, by the term "defilements that are the root of samsāra" (vaṭṭamūlakilesā), latent tendencies (anusaya) are intended, not ignorance (avijjā) and craving for existence (bhavataṇhā).
Ở đây, vaṭṭamūlakilesā (các phiền não là gốc rễ của luân hồi) được hiểu là các tùy miên (anusayā), chứ không phải vô minh (avijjā) và hữu ái (bhavataṇhā).
Yaṃ kiñci cetanācetasikabhedaṃ, kāyikādibhedaṃ vā.
"Whatever" (yaṃ kiñci) refers to anything, whether it be of the nature of volition or mental factors, or of the nature of bodily actions and so forth.
Yaṃ kiñci (bất cứ điều gì) là bất cứ điều gì thuộc loại tác ý (cetanā) và tâm sở (cetasika), hay thuộc loại hành động thân (kāyika) v.v.
Itīti evaṃ, appahīnānusayattāti adhippāyo.
"Thus" (iti) means in this way, implying that the latent tendencies are not yet abandoned.
Itī (như vậy) là như vậy, ý là vì có các tùy miên chưa bị đoạn trừ.
Assāti puthujjanassa.
"For him" (assā) means for the ordinary person (puthujjana).
Assā (của người đó) là của phàm phu (puthujjana).
Te panete anusayā atītādikāmāvacarādivasena yathāparicchinne tattha tattha vatthusmiṃ anusayantāpi te te pañcupādānakkhandhe avibhāgeneva vatthuṃ katvā anusentīti dassento ‘‘tassetaṃ vaṭṭamūla’’ntiādimāha.
And these latent tendencies, although latent in each specific object defined by past, kāma-realm, and so forth, are latent by making those five aggregates of clinging, without distinction, their object; thus, to show this, it is said: " That is the root of saṃsāra for him," and so forth.
Hơn nữa, các tùy miên đó, mặc dù tùy miên trong từng cơ sở được phân biệt theo cách quá khứ, dục giới v.v., nhưng chúng tùy miên bằng cách coi năm uẩn chấp thủ đó là cơ sở mà không phân biệt, để chỉ ra điều đó, Ngài nói ‘‘tassetaṃ vaṭṭamūla’’ (đó là gốc rễ của luân hồi của người đó) v.v.
836. Idāni tamatthaṃ anvayabyatirekavasena upamāya vibhāvetuṃ ‘‘pathavīrasādi viyā’’tiādi vuttaṃ.
836. Now, to illustrate that meaning by way of example through agreement and disagreement, it is said: " like the essence of the earth," and so forth.
836. Bây giờ, để làm rõ ý nghĩa đó bằng ví dụ theo cách thuận và nghịch, Ngài nói ‘‘pathavīrasādi viyā’’ (giống như vị đất) v.v.
Rukkhagacchalatādīnaṃ paccayabhūto sasambhārapathaviyā raso pathavīraso.
The sap of the earth, along with its components, which is the cause of trees, bushes, vines, and so forth, is called earth-essence (pathavīrasa).
Pathavīraso (vị đất) là tinh chất của đất có các thành phần, là nguyên nhân của cây cối, bụi cây, dây leo v.v.
Āporasepi eseva nayo.
The same method applies to water-essence (āporasa).
Cũng vậy đối với āporase (vị nước).
Sākhā nāma khuddakasākhā.
"Branch" (sākhā) means a small branch.
Sākhā (cành) là cành nhỏ.
Pasākho viṭapo.
"Large branch" (pasākho) is a trunk.
Pasākho (cành lớn) là thân cây.
Rukkhapaveṇinti rukkhaparāparaṃ.
"Tree lineage" (rukkhapaveṇiṃ) means the succession of trees.
Rukkhapaveṇiṃ (dòng cây) là sự kế thừa của cây.
Santānayamāneti aparāparaṃ anuppabandhante.
"Continuing the lineage" (santānayamāne) means continually maintaining the succession.
Santānayamāne (khi làm cho liên tục) là khi làm cho liên tục từng đời.
837. Idha samudācāro nāma laddhattalābhatāti khaṇattayasamaṅgisamudācāruppannanti āha ‘‘vattamānuppannameva samudācāruppanna’’nti.
837. Here, "occurrence" (samudācāro) means the obtaining of a substantial form; therefore, it is said: " Only the presently arisen (vattamānuppanna) is the actual occurrence (samudācāruppanna)," meaning that which is endowed with three moments.
837. Ở đây, samudācāro (sự sinh khởi rõ ràng) là trạng thái đạt được bản thể đã được đạt, nên Ngài nói ‘‘vattamānuppannameva samudācāruppanna’’ (chính cái đã sinh khởi trong hiện tại là sự sinh khởi rõ ràng) là pháp có đủ ba sát-na (khaṇattayasamaṅgi).
Pubbabhāge anuppajjamānampīti tasmiṃ āpāthagate ārammaṇe ādito pavattajavanavāresu anuppajjamānampi.
"Even if it does not arise in the former part" (pubbabhāge anuppajjamānampi) means even if it does not arise in the initial javana impulsion series when the object comes into range.
Pubbabhāge anuppajjamānampī (ngay cả khi không sinh khởi ở phần trước) là ngay cả khi không sinh khởi trong các lượt javana (tốc hành tâm) đầu tiên phát sinh khi đối tượng đó xuất hiện.
Adhiggahitattāti ayonisomanasikārena abhiruyha gahitattā, daḷhaṃ gahitattāti attho.
"Due to having been grasped" (adhiggahitattā) means due to having been strongly grasped by inappropriate attention (ayoniso manasikāra).
Adhiggahitattā (vì đã bị nắm giữ) là vì đã bị nắm giữ một cách chắc chắn do sự tác ý không đúng đắn (ayonisomanasikāra), nghĩa là đã bị nắm giữ một cách mạnh mẽ.
Aparabhāgeti aparasmiṃ kālabhāge, kālantareti attho.
"In the latter part" (aparabhāge) means in a later period of time, i.e., at another time.
Aparabhāge (ở phần sau) là ở phần thời gian sau, nghĩa là ở thời điểm khác.
Ekantena uppattitoti paccayasamavāye sati tathā ayonisomanasikārassa tattha nibbattattā niyamena uppajjanato.
"Due to definite arising" (ekantena uppattito) means due to its definite arising when the conditions are complete, because inappropriate attention arises there in that way.
Ekantena uppattito (vì chắc chắn sinh khởi) là vì chắc chắn sinh khởi khi các điều kiện hội tụ, do sự tác ý không đúng đắn đó đã phát sinh ở đó.
Kalyāṇigāmeti evaṃnāmake gāme.
"In Kalyāṇīgāma" means in a village of that name.
Kalyāṇigāme (tại làng Kalyāṇī) có nghĩa là tại ngôi làng mang tên như vậy.
Rohaṇe kira abhirūpānaṃ itthīnaṃ uppattiṭṭhānatāya so gāmo tathā vuccati.
It is said that in Rohaṇa, that village is called by that name because it is a place where beautiful women are born.
Người ta nói rằng, ngôi làng đó được gọi như vậy vì nó là nơi sinh ra những người phụ nữ xinh đẹp ở Rohaṇa.
Cittasantatimanāruḷhanti paccuppannataṃ paṭisedheti.
"Not ascended to the continuum of consciousness" (cittasantatimanāruḷhaṃ) negates its present state.
Cittasantatimanāruḷha (chưa xuất hiện trong dòng tâm) bác bỏ sự hiện hữu trong hiện tại.
‘‘Uppattinivārakassa hetuno abhāvā’’ti etena paccaye sati paccayasamavāye uppajjanārahatāya avikkhambhitassa uppannatāpariyāyoti dasseti.
By the phrase "due to the absence of a cause preventing its arising", it is shown that it is a synonym for uppanna (arisen) in the sense of being capable of arising when conditions are present and complete, and not having been suppressed.
Với câu “do không có nguyên nhân ngăn cản sự phát sinh”, điều này cho thấy đó là một cách nói về sự xuất hiện của những phiền não chưa được trấn áp, bởi vì chúng có khả năng phát sinh khi có nhân và duyên hội đủ.
Nanu ca asamūhatuppannampi paccaye sati uppajjanārahameva?
But isn't even that which has arisen without being uprooted (asamūhatuppanna) capable of arising when conditions are present?
Chẳng phải ngay cả những phiền não chưa được đoạn trừ cũng có khả năng phát sinh khi có nhân duyên sao?
Saccametaṃ, pahānavisesabhāvakato pana nesaṃ bhedo.
That is true, but there is a distinction between them due to the specific nature of their abandonment.
Điều này đúng, nhưng sự khác biệt giữa chúng nằm ở sự đặc thù của sự đoạn trừ.
Yathā avikkhambhitāsamūhatabhūmiladdhuppannaṃ sati paccayasamavāye uppajjanārahaṃ, evaṃ ārammaṇādhiggahituppannampīti tividhassāpi bhūmiladdhena ekasaṅgahatā vuttā.
Just as that which has arisen as avikkhambhita, asamūhata, and bhūmiladdha is capable of arising when conditions are present, so too is that which has arisen as ārammaṇādhiggahita; thus, the inclusion of all three types under bhūmiladdha is stated.
Cũng như những phiền não thuộc tầng đất chưa được trấn áp và chưa được đoạn trừ có khả năng phát sinh khi có nhân duyên hội đủ, thì những phiền não đã được nắm giữ làm đối tượng cũng vậy. Do đó, ba loại phiền não này được gom chung với loại thuộc tầng đất đã phát sinh.
838. Akusalampi bhūtāpagatuppannaṃ atītattā na pahātabbaṃ, tathā ekaccaṃ okāsakatuppannaṃ itaraṃ appahātabbato, sesadvayaṃ khaṇattayasamaṅgibhāvatoti āha ‘‘amaggavajjhattā’’ti.
838. Even if unwholesome, that which has arisen as bhūtāpagatuppanna should not be abandoned because it is past; similarly, a certain okāsakatuppanna (karma) should not be abandoned because it is past, and the other okāsakatuppanna (result) should not be abandoned because it is not to be abandoned. The remaining two (vattamāna and samudācāra) should not be abandoned because they are endowed with the three moments. Therefore, it is said: " because it is not an object of the path (magga)."
838. Ngay cả những điều bất thiện đã phát sinh và đã qua đi (bhūtāpagatuppanna) thì không cần phải đoạn trừ vì chúng đã là quá khứ. Tương tự, một số điều đã phát sinh do cơ hội (okāsakatuppanna) khác thì không cần đoạn trừ. Hai loại còn lại (hiện tại và đã phát sinh do xúc chạm) thì cần đoạn trừ vì chúng có đủ ba sát-na. Do đó, kinh nói “vì không phải là đối tượng của Đạo”.
Kenacīti catūsu maggañāṇesu kenaci.
"By any" (kenacī) means by any of the four path-knowledges.
Bằng bất cứ điều gì có nghĩa là bằng bất cứ một trong bốn Đạo trí nào.
Tassāti yathāvuttassa catubbidhassapi uppannassa.
"Of that" (tassā) means of all four types of uppanna as described.
Của điều đó có nghĩa là của bốn loại đã phát sinh như đã nói ở trên.
Taṃ uppannabhāvaṃ vināsayamānanti anuppattidhammatāpādanena uppajjanārahataṃ vināsentaṃ.
"Destroying that state of having arisen" (taṃ uppannabhāvaṃ vināsayamānaṃ) means destroying its capability to arise by bringing it to a state of non-arising.
Làm tiêu diệt trạng thái đã phát sinh đó có nghĩa là làm tiêu diệt khả năng phát sinh bằng cách đưa nó về trạng thái không thể phát sinh.
Paṭhamaṃ lokiyañāṇena yathābalaṃ pahīnameva lokuttarañāṇaṃ pajahatīti lokiyaggahaṇaṃ kataṃ.
It is stated that the supramundane knowledge (lokuttarañāṇa) abandons that defilement which has already been abandoned to some extent by mundane knowledge (lokiyañāṇa) according to its power; thus, the inclusion of the mundane (lokiya) is made.
Việc dùng từ "lokiya" (thế gian) là để chỉ rằng Đạo trí siêu thế đoạn trừ những phiền não đã được trí thế gian đoạn trừ theo khả năng của nó.
839. Saccābhisamayakālasminti catunnaṃ ariyasaccānaṃ paṭivijjhanakkhaṇe.
839. "At the time of the penetration of the Truths" (saccābhisamayakālasmiṃ) means at the moment of piercing through the Four Noble Truths.
839. Saccābhisamayakālasmi (vào thời điểm chứng ngộ các chân lý) có nghĩa là vào sát-na thâm nhập Tứ Thánh Đế.
Vuttānīti ‘‘dukkhaṃ pariññeyya’’ntiādinā (saṃ. ni. 5.1099), ‘‘yo, bhikkhave, dukkhaṃ passatī’’tiādinā (saṃ. ni. 5.1100) ca vuttāni.
"Stated" (vuttānī) refers to what is stated by "dukkhaṃ pariññeyya" (Suffering should be fully understood) and so forth, and by "yo, bhikkhave, dukkhaṃ passatī" (Monks, whoever sees suffering) and so forth.
Vuttānī (đã được nói) là những điều đã được nói trong “Này các tỳ-kheo, khổ cần phải được toàn tri” và “Này các tỳ-kheo, ai thấy khổ…”
Yathāsabhāvenāti aviparītasabhāvena.
"According to their true nature" (yathāsabhāvenā) means according to their undistorted nature.
Yathāsabhāvena (theo đúng bản chất) có nghĩa là theo bản chất không sai lệch.
‘‘Jānitabbānī’’ti vatvā tesaṃ jānanavidhiṃ upamāvasena aṭṭhakathāyaṃ tāva vuttanayena dassetuṃ ‘‘vuttaṃ heta’’ntiādi vuttaṃ.
Having said "should be known," to demonstrate the method of knowing them, by way of analogy, as stated in the Commentary, it is said: " For it is stated," and so forth.
Sau khi nói “cần phải biết”, để trình bày phương pháp nhận biết chúng theo cách đã được nói trong Chú giải bằng ví dụ, kinh đã nói “vì điều này đã được nói” v.v.
Tattha yathā padīpotiādi ekassa ñāṇassa ekakkhaṇe cattāri kiccāni kathaṃ sambhavanti.
There, "just as a lamp" and so forth*: "How can four functions occur for one knowledge at one moment?"
Trong đó, yathā padīpo (như ngọn đèn) v.v. là để giải đáp câu hỏi ẩn tàng rằng: làm sao một trí tuệ có thể thực hiện bốn nhiệm vụ trong cùng một sát-na? Vì không có điều gì tương tự được thấy trên đời, và cũng không có lời nào có thể diễn tả được.
Na hi tādisaṃ kiñci loke diṭṭhaṃ atthi, na ca vacanaṃ labbhatīti antolīnacodanaṃ manasi katvā vuttaṃ ‘‘pariññābhisamayenā’’ti.
Since nothing like that is seen in the world, nor is such a statement found, having kept this implicit question in mind, it is said: " By penetration of full comprehension (pariññābhisamayena)."
Do đó, kinh nói “bằng sự chứng ngộ toàn tri”.
Anavasesato paricchijja jānanasaṅkhātena paṭivijjhanena abhisameti asammohavasena paṭivijjhati.
He penetrates (abhisameti) by piercing through, which is knowledge by fully comprehending without remainder; he pierces through without confusion.
Abhisameti (chứng ngộ) có nghĩa là thâm nhập một cách không lầm lẫn, bằng sự thâm nhập được gọi là nhận biết và phân biệt hoàn toàn không sót lại.
Pahānābhisamayenā ti samucchedappahānasaṅkhātena paṭivijjhanena asammohato abhisameti.
By penetration of abandonment (pahānābhisamayenā) means he penetrates without confusion by piercing through, which is the abandonment by eradication (samucchedappahāna).
Pahānābhisamayena (bằng sự chứng ngộ đoạn trừ) có nghĩa là chứng ngộ một cách không lầm lẫn, bằng sự thâm nhập được gọi là đoạn trừ tận gốc (samucchedappahāna).
Maggaṃ bhāvanābhisamayenāti maggañāṇaṃ sammāsaṅkappādisesamaggaṃ sahajātādipaccayatāvasena bhāvanābhisamayena.
"The path by penetration of development (maggaṃ bhāvanābhisamayenā)" means the knowledge of the path (maggañāṇa), which is the remaining path such as right thought (sammāsaṅkappa), by penetration of development (bhāvanābhisamaya) by way of concomitant conditions and so forth.
Maggaṃ bhāvanābhisamayena (Đạo bằng sự chứng ngộ tu tập) có nghĩa là Đạo trí (maggañāṇa) tu tập các chi phần Đạo còn lại như chánh tư duy (sammāsaṅkappa) v.v. bằng sự chứng ngộ tu tập theo cách là duyên đồng sinh v.v.
Abhisameti pubbabhāgabhāvanāsambhūtena ariyamaggabhāvanāsaṅkhātena paṭivijjhanena abhisameti aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ asammohato paṭivijjhati.
He penetrates (abhisameti) by piercing through, which is the development of the Noble Path (ariyamaggabhāvanā) born of preliminary development (pubbabhāgabhāvanā); he pierces through the eightfold path without confusion.
Abhisameti (chứng ngộ) có nghĩa là chứng ngộ bằng sự thâm nhập được gọi là tu tập Thánh Đạo, phát sinh từ sự tu tập giai đoạn sơ khởi; thâm nhập Bát Chánh Đạo một cách không lầm lẫn.
Maggañāṇañhi sampayuttadhammesu sammohaṃ viddhaṃsentaṃ attanipi sammohaṃ viddhaṃsetiyeva.
For the knowledge of the path, while dispelling confusion in its concomitant phenomena, also dispels confusion in itself.
Vì Đạo trí, khi tiêu diệt sự lầm lẫn (moha) trong các pháp tương ưng, cũng tiêu diệt sự lầm lẫn trong chính nó.
Nirodhanti nibbānaṃ.
"Cessation" (nirodhaṃ) refers to Nibbāna.
Nirodha (Diệt) là Nibbāna.
Sacchikiriyābhisamayenāti paccakkhakaraṇasaṅkhātena paṭivijjhanena.
"By penetration of realization" (sacchikiriyābhisamayenā) means by piercing through, which is direct realization.
Sacchikiriyābhisamayena (bằng sự chứng ngộ hiện chứng) có nghĩa là bằng sự thâm nhập được gọi là hiện chứng.
Pāpuṇātīti adhigacchati.
"Attains" (pāpuṇātī) means he realizes.
Pāpuṇātī (đạt được) có nghĩa là thành tựu.
Svāyaṃ adhigamo dassanapaṭivedhoti āha ‘‘passati paṭivijjhatī’’ti.
And this attainment is penetration by insight (dassanapaṭivedha); thus, it is said: " he sees, he penetrates."
Sự thành tựu này là sự thâm nhập bằng cái thấy, do đó kinh nói “thấy và thâm nhập”.
Na cetaṃ kālantaradassanaṃ sandhāya vuttaṃ, atha kho ekapaṭivedhamevāti dassentena ‘‘maggasamaṅgissa ñāṇaṃ, dukkhepetaṃ ñāṇa’’ntiādinā (vibha. 794; paṭi. ma. 1.109) aparaṃ suttapadaṃ ānītaṃ.
And this is not stated with reference to seeing at different times, but rather with reference to a single penetration. Thus, another scriptural passage, "The knowledge of one endowed with the path, that is also knowledge of suffering," and so forth, is cited to show this.
Và điều này không được nói để chỉ sự thấy trong những thời điểm khác nhau, mà là để chỉ sự thâm nhập đồng thời. Để trình bày điều đó, một đoạn kinh khác đã được dẫn ra: “Trí tuệ của người thành tựu Đạo, trí tuệ đó cũng là trí tuệ về Khổ” v.v.
Tathā hi ‘‘yo nu kho, āvuso, dukkhaṃ passati, dukkhasamudayampi so passati…pe… paṭipadampi so passatī’’ti (saṃ. ni. 5.1100) ekasaccadassanasamaṅgino aññasaccadassanasamaṅgibhāvavicāraṇāya tamatthaṃ sādhetuṃ āyasmatā gavampatittherena vuttaṃ, paccekañca saccattayadassanayojanā katā.
Just as, "Indeed, friends, whoever sees suffering also sees the origin of suffering...pe... also sees the path," was spoken by the Venerable Gavampati Thera to establish this meaning, in examining the state of one endowed with seeing one truth as also endowed with seeing other truths, and the correlation of seeing the three truths was made individually.
Thật vậy, để chứng minh ý nghĩa đó trong việc xem xét trạng thái thành tựu sự thấy các chân lý khác của người thành tựu sự thấy một chân lý, Tôn giả Gavampati đã nói: “Này các hiền giả, ai thấy Khổ, người ấy cũng thấy Khổ tập… v.v… người ấy cũng thấy Đạo”, và sự kết nối sự thấy ba chân lý riêng biệt đã được thực hiện.
Aññathā kamābhisamaye purimadiṭṭhassa puna adassanato samudayādiṃ passato dukkhādidassanaṃ puna avattabbaṃ siyā, vuccamāne ca sabbadassanaṃ dassanantaraparamanti dassanānuparamo eva siyāti.
Otherwise, in sequential comprehension, if the formerly seen truth is not seen again, then for one who sees the origin and so on, the seeing of suffering and so on would not need to be stated again. And if stated, all seeing would be paramount to another seeing, thus it would be an endless succession of seeing.
Nếu không, trong sự chứng ngộ tuần tự, vì điều đã thấy trước không được thấy lại, nên khi thấy Khổ tập v.v. thì không cần nói lại sự thấy Khổ v.v. Và nếu được nói, thì tất cả sự thấy sẽ là sự thấy sau cùng, và sẽ chỉ có sự thấy sau cùng mà thôi.
Dukkhassa pīḷanaṭṭhotiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā buddhānussativaṇṇanāyaṃ (visuddhi. mahāṭī. 1.144) vuttameva.
Whatever needs to be said regarding Dukkhassa pīḷanaṭṭho (the characteristic of suffering as oppressive) and so on, has already been stated below in the Buddhānussativaṇṇanāyaṃ.
Những gì cần nói về khía cạnh bị áp bức của Khổ v.v. đã được nói ở phần dưới trong Giải thích về Phật tùy niệm.
Ekasaṅgahitānīti ekeneva saṅgahitāni.
Ekasaṅgahitānīti means gathered into one.
Ekasaṅgahitānī (được gom chung) là được gom chung bởi một thứ.
Kena?
By what?
Bởi cái gì?
Tathaṭṭhena, saccaṭṭhenāti attho.
By its suchness, by its nature as truth – this is the meaning.
Bởi bản chất chân thật, bởi bản chất của chân lý, đó là ý nghĩa.
Yaṃ ekasaṅgahitantiādi ñāṇassa ekapaṭivedhadassanaṃ.
Yaṃ ekasaṅgahitaṃ and so on, shows the simultaneous penetration of knowledge.
Yaṃ ekasaṅgahita (điều được gom chung) v.v. là sự trình bày sự thâm nhập đồng thời của trí tuệ.
Maggañāṇañhi nirodhameva ārammaṇaṃ karontampi yo so dukkhādīsu tacchāvipallāsabhūtabhāvasaṅkhāto saccaṭṭho, tappaṭicchādakasammohaviddhaṃsanena taṃ yāthāvato paṭivijjhantaṃ paccakkhaṃ karontameva pavattati.
For the knowledge of the path, even when taking cessation as its object, functions by directly realizing that which is the true nature of suffering and so on—the state of being unperverted by delusion—by destroying the delusion that conceals it.
Thật vậy, Đạo trí, dù lấy Diệt làm đối tượng, vẫn hoạt động bằng cách thâm nhập chân lý một cách chân thật, tức là tiêu diệt sự lầm lẫn che giấu chân lý đó, và hiện chứng chân lý đó, tức là bản chất chân thật không sai lệch trong Khổ v.v.
Yato aparabhāge pīḷanādayo soḷasapi saccaṭṭhā ariyassa hatthāmalakaṃ viya yāthāvato upaṭṭhahanti.
Because, thereafter, all sixteen aspects of truth, such as oppression, appear clearly to the Noble One, like an āmalaka fruit in one's hand.
Vì sau đó, tất cả mười sáu khía cạnh chân lý như bị áp bức v.v. đều hiện rõ cho bậc Thánh một cách chân thật, như quả amalaka trong lòng bàn tay.
843. Atthāti ñāṇena araṇīyato atthāti laddhasamaññā ākārā.
843. Atthā refers to aspects that have attained the designation of ‘meaning’ because they are to be known by knowledge.
843. Atthā (các ý nghĩa) là những khía cạnh đã được gọi là ý nghĩa vì chúng cần được nhận biết bằng trí tuệ.
Aññasaccadassanavasenāti samudayādisaccantaradassanavasena.
Aññasaccadassanavasenāti means by way of seeing other truths, such as the origin.
"Aññasaccadassanavasenā" (bằng cách thấy các chân lý khác) nghĩa là bằng cách thấy các chân lý khác như tập khởi (samudaya) v.v.
Āvibhāvatoti pakāsabhāvato.
Āvibhāvatoti means by way of becoming manifest.
"Āvibhāvato" (do sự hiển lộ) nghĩa là do sự rõ ràng.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ye ākārā dukkhādīsu sabhāvavasena, saccantaradassanavasena ca āvibhavanti, te pīḷanādayo cattāroyevāti soḷaseva vuttā, na aññeti.
This means: those aspects that become manifest in suffering and so on, by their inherent nature and by way of seeing other truths, are only the four such as oppression; sixteen are stated, not others.
Điều này có nghĩa là: những trạng thái nào hiển lộ trong Khổ (dukkha) và các chân lý khác, theo bản chất riêng và theo cách thấy chân lý khác, thì đó chỉ là bốn trạng thái Bị áp bức (pīḷanā) v.v... mà thôi, nên chỉ có mười sáu trạng thái được nói đến, không có trạng thái nào khác.
Ayamattho idhādhippetoti kathamidaṃ viññāyatīti āha ‘‘tattha katamaṃ dukkhe ñāṇa’’ntiādi.
He asks, "How is it understood that this meaning is intended here?" and says, ‘‘tattha katamaṃ dukkhe ñāṇa’’ṃ and so on.
Ý nghĩa này được đề cập ở đây, vậy làm sao để hiểu điều này? Do đó, (tác giả) nói: “Trong đó, tuệ về Khổ là gì?” v.v...
Tenetaṃ dasseti – yasmā pāḷiyaṃ visuṃ visuṃ ārammaṇakaraṇavasenapi saccañāṇaṃ vuttaṃ kiccanibbattivasenapi, tasmā viññāyati ‘‘sabhāvato, saccantaradassanato ca saccānaṃ ākārā āvibhavantī’’ti.
By this, he demonstrates that since the knowledge of truth is stated in the Pāḷi in terms of taking objects individually, and also in terms of fulfilling functions, it is understood that "the aspects of the truths become manifest by their inherent nature and by way of seeing other truths."
Với điều đó, (tác giả) chỉ ra rằng: vì trong Pāḷi, tuệ về các chân lý được nói đến theo cách lấy từng cái làm đối tượng riêng biệt và cũng theo cách hoàn thành chức năng, nên có thể hiểu rằng “các trạng thái của các chân lý hiển lộ theo bản chất riêng và theo cách thấy chân lý khác.”
Kiccanibbattivasena dassanaṃ āvibhāvato dassanasadisanti taṃ anāmasitvā itarameva dassento ‘‘tatthā’’tiādimāha.
Seeing by way of fulfilling functions is similar to seeing by way of becoming manifest, so without touching on that, he states the other type of seeing, saying ‘‘tatthā’’ti and so on.
Vì sự thấy theo cách hoàn thành chức năng là hiển lộ nên giống như sự thấy, (tác giả) không đề cập đến điều đó mà chỉ đề cập đến điều kia, nói: “Trong đó” v.v...
Tatthāti tesu dvīsu dassanesu.
Tatthāti means among these two types of seeing.
Trong đó là trong hai sự thấy ấy.
Āyūhitanti piṇḍavasena nibbattitaṃ.
Āyūhitaṃ means brought forth as a whole.
Được tích lũy (āyūhitaṃ) là được tạo thành theo cách tập hợp.
Yañhi kiñci paccayuppannaṃ nāma, sabbaṃ taṃ samuditameva nibbattatīti.
For whatever is conditioned by causes, all of it arises only by being gathered together.
Vì bất cứ điều gì được tạo ra bởi duyên đều được tạo thành do sự tập hợp.
Saṅkhatanti paccayantarehi samecca sambhūya kataṃ.
Saṅkhataṃ means made by coming together and being produced by other causes.
Hành (saṅkhataṃ) là được tạo thành do sự kết hợp và tập hợp bởi các duyên khác.
Rāsikatanti puñjakataṃ.
Rāsikataṃ means heaped up, made into a mass.
Được chất đống (rāsikataṃ) là được làm thành đống.
Anekameva hi paccayuppannaṃ ekajjhaṃ nibbattamānaṃ attano paccayehi rāsikataṃ viya hotīti.
For many things conditioned by causes, arising simultaneously, are like a heap made by their own causes.
Vì nhiều cái được tạo ra bởi duyên, khi cùng nhau phát sinh, giống như được chất đống bởi các duyên của chính nó.
Tasmāti samudayena āyūhitattā.
Tasmāti means because it is brought forth by gathering.
Do đó (tasmā) là do được tích lũy bởi sự tập hợp.
Assāti dukkhasaccassa.
Assāti means of the truth of suffering.
Của nó (assa) là của Khổ đế.
Yasmiṃ santāne uppanno, tassa kilesasantāpaharo.
Kilesasantāpaharo (removing the heat of defilements) refers to the one in whose continuum it arises.
Cái đã phát sinh trong dòng tương tục nào, thì nó loại bỏ sự thiêu đốt của phiền não của dòng tương tục ấy.
Sayampi kilesapariḷāhābhāvato susītalo.
Susītalo (very cool) because it itself lacks the heat of defilements.
Tự thân nó cũng rất mát mẻ do không có sự thiêu đốt của phiền não.
Santāpaṭṭho āvibhavati uḷāradassanena tadaññassa anuḷārabhāvo viyāti dassento āha ‘‘āyasmato’’tiādi.
Santāpaṭṭho āvibhavati (the characteristic of burning becomes manifest), and he states, ‘‘āyasmato’’ and so on, showing that it is like the inferior nature of something else being revealed by the sight of something excellent.
Trạng thái thiêu đốt hiển lộ giống như sự không cao thượng của cái khác hiển lộ bởi sự thấy cái cao thượng, như vậy, (tác giả) nói: “của Tôn giả” v.v...
Avipariṇāmadhammassa niccasabhāvassa vattabbameva natthi paṭipakkhato āvibhavanākārassa sukhasiddhito.
For the avipariṇāmadhammassa (one whose nature is unchangeable), the niccasabhāvassa (one whose nature is permanent), there is vattabbameva natthi (nothing to be said) because the aspect of becoming manifest due to being an opposite is easily established.
Điều cần nói về bản chất thường hằng, không biến đổi (avipariṇāmadhammassa) là không có gì, vì trạng thái hiển lộ được thành tựu dễ dàng từ đối nghịch.
Kilesasaṅgaṇikādivasena avivekabhūtassa.
Avivekabhūtassa means one who is not aloof, due to being associated with defilements, etc.
Của sự không cô lập theo cách tập hợp phiền não v.v...
Vivekaṭṭho upadhivivekatā.
Vivekaṭṭho is the aloofness from the four Upadhis.
Trạng thái cô lập (vivekaṭṭho) là sự cô lập các uẩn (upadhi).
Sabbasaṅkhāravivittatā asaṅkhatabhāvoti evaṃ acchariyabbhutasabhāvopi ariyamaggo saṅkhato eva, ayameva ca eko asaṅkhatoti nirodhassa asaṅkhatabhāvo supākaṭo hoti.
Even the Noble Path, which has such a wondrous and marvelous nature as the detachment from all conditioned phenomena and the unconditioned nature, is still conditioned. But only this one is unconditioned—thus the unconditioned nature of cessation becomes very clear.
Sự cô lập khỏi tất cả các hành (saṅkhāra) là trạng thái vô hành (asaṅkhata). Như vậy, ngay cả con đường Thánh (ariyamagga), dù có bản chất kỳ diệu và phi thường, vẫn là hành (saṅkhata). Và chỉ có một cái này là vô hành (asaṅkhata), do đó, trạng thái vô hành của Niết bàn (nirodha) trở nên rất rõ ràng.
Dukkhaṃ visaṃ maraṇadhammato tassa agadabhūtaṃ amataṃ nibbānaṃ.
Dukkhaṃ visaṃ (suffering is poison), because its nature is death. Amataṃ nibbānaṃ (Nibbāna is the deathless), as it is an antidote to that poison.
Khổ là chất độc do bản chất chết chóc, Niết bàn (nibbāna) là bất tử (amataṃ), là thuốc giải cho chất độc ấy.
‘‘Maggo’’ti sambhāvetabbataṃ patto sukhumasantabhāvena upaṭṭhito nikantibhūtopi nāyaṃ samudayo hetu nibbānassa pattiyā.
Nāyaṃ samudayo hetu nibbānassa pattiyā (This origin is not a cause for the attainment of Nibbāna), even though it is considered a "path" and appears as subtle and peaceful, and is (often mistaken for) delight.
Dù cái này là tập khởi (samudaya), được coi là con đường (magga) và hiển lộ với bản chất vi tế, an tịnh, và dù là sự tham ái (nikanti), nó không phải là nguyên nhân để đạt đến Niết bàn.
Ayaṃ ariyamaggo hetū ti maggāmaggañāṇadassane vuttanayena maggassa hetuṭṭho āvibhavati.
Ayaṃ ariyamaggo hetūti (This Noble Path is the cause) — thus, as stated in the knowledge of the right path and the wrong path, the characteristic of the path as a cause becomes manifest.
Cái này là con đường Thánh (ariyamagga), là nguyên nhân, do đó, trạng thái nguyên nhân của con đường hiển lộ theo cách đã nói trong sự thấy biết về con đường đúng và con đường sai (maggāmaggañāṇadassana).
Nirodhadassanenāti ativiya nipuṇassa paramagambhīrassa nirodhasaccassa dassanena.
Nirodhadassanenāti means by the seeing of the truth of cessation, which is extremely subtle and profoundly deep.
Bởi sự thấy Niết bàn (nirodhadassanenā) là bởi sự thấy Niết bàn đế (nirodhasacca) rất vi tế và cực kỳ sâu xa.
Tenāha ‘‘paramasukhumānī’’tiādi.
Therefore, he states ‘‘paramasukhumānī’’ti and so on.
Do đó, (tác giả) nói: “rất vi tế” v.v...
Dukkhadassanenāti ativiya ādīnavappattiyā vipulatarādīnavassa dukkhasaccassa dassanena.
Dukkhadassanenāti means by the seeing of the truth of suffering, which is extensive and full of danger due to its extremely dangerous nature.
Bởi sự thấy Khổ (dukkhadassanenā) là bởi sự thấy Khổ đế (dukkhasacca) với nhiều sự nguy hiểm hơn do đạt đến sự nguy hiểm tột độ.
Tappaṭipakkhato ādhipateyyaṭṭho.
In opposition to that, ādhipateyyaṭṭho (the characteristic of supremacy) becomes manifest.
Từ sự đối nghịch với điều đó, là trạng thái chủ tể (ādhipateyyaṭṭho).
Tenāha ‘‘anekarogātura…pe… uḷārabhāvo viyā’’ti.
Therefore, he states, ‘‘anekarogātura…pe… uḷārabhāvo viyā’’ti.
Do đó, (tác giả) nói: “như sự cao quý của người không bệnh tật giữa nhiều người bệnh” v.v...
Evamete yathārahaṃ anvayato, byatirekato ca saccesu āvibhavanākārā vibhāvitā.
In this way, these aspects of manifestation in the truths, by way of connection and by way of opposition, are made clear as appropriate.
Như vậy, những trạng thái hiển lộ này trong các chân lý đã được giải thích một cách thích đáng theo cả phương pháp thuận và nghịch.
Ekekassāti ekekassa atthassa, pīḷanāyūhananissaraṇaniyyānaṭṭhe sandhāyāha.
Ekekassāti means of each single meaning, referring to the characteristics of oppression, accumulation, escape, and leading out.
Của từng cái một (ekekassā) là của từng ý nghĩa một, (tác giả) đề cập đến các ý nghĩa của sự áp bức, sự tích lũy, sự thoát ly, và sự xuất ly.
Tiṇṇaṃ tiṇṇanti saṅkhatādiatthe.
Tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ (three by three) refers to the meanings such as conditioned, etc.
Ba ba (tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ) là trong các ý nghĩa như hành (saṅkhata) v.v...
Ye pana vādino.
Ye pana refers to those who are proponents.
Những người tranh luận (ye pana vādino).
Nānābhisamayanti nānāñāṇena abhisamayaṃ, catunnaṃ saccānaṃ nānākkhaṇe nānāñāṇena paṭivijjhananti attho.
Nānābhisamayaṃ means comprehension by different knowledges; that is, penetrating the four truths with different knowledges at different moments.
Sự chứng ngộ khác nhau (nānābhisamayaṃ) là sự chứng ngộ bằng tuệ khác nhau, nghĩa là sự thấu hiểu bốn chân lý bằng các tuệ khác nhau tại các thời điểm khác nhau.
Yadi hi maggañāṇassa catūsu saccesu nānābhisamayo siyā, dukkhadassanādīhi paṭhamamaggādīhi pahātabbānaṃ saṃyojanattayādīnaṃ ekadesappahānaṃ āpajjati.
For if there were a variegated comprehension of the four truths by path-knowledge, then there would be a partial abandonment of the three fetters and so on, which are to be abandoned by the first path and so on, by the seeing of suffering and so on.
Nếu tuệ Đạo (maggañāṇa) có sự chứng ngộ khác nhau (nānābhisamaya) đối với bốn chân lý, thì sẽ dẫn đến việc chỉ đoạn trừ một phần các kiết sử (saṃyojana) ba loại v.v... cần được đoạn trừ bởi sự thấy Khổ (dukkha-dassana) v.v... và các Đạo đầu tiên v.v...
Tathā ca sati ekadesasotāpattimaggaṭṭhatādippasaṅgo.
And in that case, there would be the implication of being a partial stream-enterer, etc.
Và nếu vậy, sẽ có sự liên hệ đến việc trở thành một phần của bậc nhập lưu (sotāpatti) v.v...
Taṃtaṃdassanānantarañca taṃtaṃphalena bhavitabbanti taṃtaṃpaheyyakilesapaṭippassaddhibhūtānaṃ phalānaṃ maggānaṃ viya catukkatā siyā.
And immediately after each seeing, there would be each corresponding fruition, so there would be a four-fold nature of the fruitions, which are the quiescence of the defilements to be abandoned by each, just like the paths.
Và ngay sau khi thấy cái này cái kia, quả của cái này cái kia phải phát sinh, và như vậy, các quả có bản chất làm lắng dịu các phiền não cần được đoạn trừ bởi cái này cái kia sẽ có bốn loại, giống như các Đạo.
Tathā ca sati ekadesasotāpannatādippasaṅgo.
And if that were the case, it would lead to being a partial stream-enterer and so on.
Và nếu vậy, sẽ có sự liên hệ đến việc trở thành một phần của bậc nhập lưu (sotāpanna) v.v...
Kiñca bhiyyo – yadi maggañāṇassa nānābhisamayo siyā, aññena ñāṇena dukkhaṃ passati.
Furthermore, if there were a separate comprehension for the knowledge of the path, one would see suffering with one knowledge.
Hơn nữa, nếu tuệ Đạo (maggañāṇa) có sự chứng ngộ khác nhau (nānābhisamaya), thì thấy Khổ (dukkha) bằng một tuệ khác,
Aññena samudayaṃ, aññena nirodhaṃ, aññena maggaṃ, evaṃ sati maggakiccaṃ aparipuṇṇameva siyā.
With another, the origin; with another, the cessation; with another, the path. If this were so, the function of the path would be incomplete.
thấy Tập khởi (samudaya) bằng một tuệ khác, thấy Niết bàn (nirodha) bằng một tuệ khác, thấy Đạo (magga) bằng một tuệ khác. Nếu vậy, chức năng của Đạo sẽ không hoàn chỉnh.
Maggadassanena hi dvayagati, teneva vā tassa dassanaṃ, aññena vāti.
For by seeing the path, there are two possibilities: either it is seen by that very path, or by another.
Vì khi thấy Đạo (magga), có hai cách: hoặc thấy nó bằng chính nó, hoặc thấy nó bằng cái khác.
Tattha paṭhamo tāva pakkho na yujjati attani pavattiyā asambhavato.
Among these two, the first alternative is not suitable, because its occurrence in oneself is impossible.
Trong đó, trường hợp đầu tiên không hợp lý, vì sự phát sinh trong chính nó là không thể.
Na hi teneva aṅgulaggena tameva parāmasituṃ sakkā.
For it is not possible to touch that very fingertip with that same fingertip.
Không thể chạm vào chính đầu ngón tay bằng chính đầu ngón tay đó.
Atha aññena anavaṭṭhānappasaṅgo ‘‘yena maggaṃ passati, sopi maggo.
If it is with another, there is the implication of endlessness, as in: "that by which one sees the path, that too is a path.
Nếu bằng cái khác, sẽ dẫn đến sự vô tận: “Cái mà bằng đó thấy Đạo cũng là Đạo.
Tampi yena passati, sopi maggo’’ti.
That too, by which one sees it, that too is a path."
Cái mà bằng đó thấy cái ấy cũng là Đạo.”
Tasmā ekābhisamayato yathāvutto asammohapaṭivedhova yutto.
Therefore, comprehension without confusion, as described, is appropriate, due to a single comprehension.
Do đó, sự thấu hiểu không lầm lẫn như đã nói, thông qua sự chứng ngộ đồng thời (ekābhisamaya), là hợp lý.
Apica paricchinditabbaṃ, samucchinditabbañca saccadvayaṃ ārabbha pavattamānassa maggañāṇassa paricchindanasamucchindanāni na sambhavanti tato anissaraṇato.
Moreover, for the path-knowledge that arises concerning the two truths—that which is to be discerned and that which is to be eradicated—discernment and eradication are not possible, because it does not go beyond them.
Hơn nữa, đối với tuệ Đạo (maggañāṇa) phát sinh liên quan đến hai chân lý cần được phân biệt và cần được đoạn trừ hoàn toàn, sự phân biệt và đoạn trừ hoàn toàn là không thể, vì không có sự thoát ly khỏi chúng.
Na hi dukkhapariññāsamudayappahānāni dukkhasamudayasaccārammaṇena ñāṇena kātuṃ sakkuṇeyyāni.
Indeed, the full understanding of suffering and the abandoning of its origin cannot be accomplished by a knowledge whose object is the truths of suffering and its origin.
Thật vậy, sự hiểu biết về Khổ (dukkha-pariññā) và sự đoạn trừ Tập khởi (samudaya-pahāna) không thể được thực hiện bằng tuệ có đối tượng là Khổ đế (dukkhasacca) và Tập khởi đế (samudayasacca).
Nibbānārammaṇena pana tattha, itaradvaye ca sammohaṃ viddhaṃsentena sakkā kātunti ekābhisamayo eva yutto.
But it can be accomplished by knowledge whose object is Nibbāna, dispelling delusion regarding those two truths and the other two. Thus, a single comprehension is indeed appropriate.
Nhưng bằng tuệ có đối tượng là Niết bàn (nibbāna), và phá tan sự lầm lẫn trong hai chân lý đó và hai chân lý kia, thì có thể thực hiện được. Do đó, sự chứng ngộ đồng thời (ekābhisamaya) là hợp lý.
Ayaṃ pana attho pāḷiyaṃ āgato evāti ‘‘tesaṃ uttaraṃ abhidhamme kathāvatthusmiṃ vuttamevā’’ti.
This meaning is stated in the Pāḷi, thus: "what was said in the Kathāvatthu in the Abhidhamma is already explained regarding these matters."
Ý nghĩa này đã được đề cập trong Pāḷi, do đó (tác giả) nói: “Điều đó đã được nói trong Kathāvatthu của Abhidhamma ở phần sau.”
Tadatthāyevāti pahānapariññatthā eva.
"They are for that very purpose" means they are for the purpose of pahāna-pariññā.
Chỉ vì mục đích đó (tadatthāyevā) là chỉ vì mục đích của Pahāna-pariññā.
Atha vā tadatthāyevāti pahānatthā eva.
Alternatively, "they are for that very purpose" means they are for the purpose of abandoning.
Hoặc chỉ vì mục đích đó là chỉ vì mục đích của sự đoạn trừ (pahāna).
Atha vā tadatthāyevāti maggatthā eva.
Or again, "they are for that very purpose" means they are for the purpose of the path.
Hoặc giả, tadatthāyevā (chỉ vì mục đích đó) có nghĩa là chỉ vì mục đích của con đường (magga).
Ñātatīraṇapariññā hi yāvadeva maggādhigamatthāya pavattā.
Indeed, ñāta-pariññā and tīraṇa-pariññā operate solely for the attainment of the path.
Thật vậy, ñāta-pariññā (biết rõ) và tīraṇa-pariññā (xét nghiệm) chỉ phát sinh vì mục đích chứng đắc con đường (magga).
Niyamato ñātā ceva tīritā ca honti ñātatīritabhāvehi vinā pahānābhāvato, pahānasiddhiyañca ñātatīritabhāvasiddhito.
"They are definitely known and discerned," because abandoning does not exist without the states of being known and discerned, and with the accomplishment of abandoning, the states of being known and discerned are accomplished.
Chắc chắn chúng được biết rõ và được xét nghiệm vì không có sự đoạn trừ nếu không có trạng thái được biết rõ và được xét nghiệm, và vì sự thành tựu của trạng thái được biết rõ và được xét nghiệm khi sự đoạn trừ được thành tựu.
Maggañāṇañhi dukkhe pariññābhisamayavasena pavattamānaṃ tassa sabhāvalakkhaṇaṃ viya sāmaññalakkhaṇampi paṭivijjhatīti vuccati tappaṭicchādakasammohaviddhaṃsanato.
Indeed, path-knowledge, arising by way of comprehension-abhisamaya in suffering, is said to penetrate its general characteristic as well as its specific characteristic, because it shatters the delusion that conceals it.
Quả thật, magga-ñāṇa (đạo trí) khi phát sinh theo cách thâm nhập dukkha-saccā (khổ đế) bằng cách pariññā (liễu tri), được gọi là thấu hiểu cả sabhāva-lakkhaṇa (tự tướng) và sāmañña-lakkhaṇa (cộng tướng) của nó, bởi vì nó phá tan sự si mê che giấu điều đó.
Tenāha ‘‘pariññattayampi…pe… veditabba’’nti.
Therefore it is said: "all three comprehensions... should be understood."
Do đó, Ngài nói “pariññā-ttayampi…pe… veditabba” (cả ba loại liễu tri…pe… cần phải biết).
848. Pariññā viyāti tividhatāsāmaññaṃ nidasseti, na pariññāpahātabbatāsāmaññaṃ vikkhambhanappahānassa aripaññākiccabhāvato.
"Like comprehension" illustrates the commonality of having three types, not the commonality of being comprehensible and abandonable, because suppression-abandoning is not a function of comprehension.
848. Pariññā viya (giống như liễu tri) chỉ ra sự tương đồng về ba loại, không phải sự tương đồng về liễu tri và sự cần phải đoạn trừ, vì sự đoạn trừ bằng cách trấn áp (vikkhambhana-pahāna) không phải là chức năng của liễu tri.
Kāmacchandādayo yathā na cittaṃ pariyuṭṭhāya tiṭṭhanti, evaṃ pariyuṭṭhānassa nisedhanaṃ appavattikaraṇaṃ vikkhambhanaṃ, vikkhambhanameva pahānaṃ vikkhambhanappahānaṃ.
Just as sensual desire and so on do not arise and overwhelm the mind, so also, preventing their arising, causing their non-occurrence, is suppression (vikkhambhana); suppression itself is abandoning, thus suppression-abandoning (vikkhambhanappahāna).
Sự trấn áp (vikkhambhana) là sự ngăn chặn, sự làm cho không phát sinh những dục tham (kāmacchanda) v.v… để chúng không khởi lên và ngự trị trong tâm; sự trấn áp chính là sự đoạn trừ (pahāna) – vikkhambhana-pahāna (đoạn trừ bằng cách trấn áp).
Pākaṭattāti ‘‘ayaṃ abyāpannacitto vigatathinamiddho’’tiādinā (a. ni. 4.198) paresampi pākaṭattā.
"Due to its conspicuousness" (pākaṭattā) means conspicuous even to others, as in "This one has an uncorrupted mind, free from sloth and torpor," and so on.
Pākaṭattā (do sự hiển nhiên) có nghĩa là do sự hiển nhiên đối với những người khác, như trong câu “vị này có tâm không ác ý, đã thoát khỏi hôn trầm thụy miên” v.v….
‘‘Na sahasā cittaṃ ajjhottharantī’’ti idaṃ paṭiladdhamattassa jhānassa vasena vuttaṃ, subhāvite pana paguṇajjhāne yāva carimakacittampi na ajjhottharanteva.
"They do not suddenly overwhelm the mind" is said with reference to jhana that has just been attained; however, in well-cultivated, familiar jhana, they do not overwhelm even the last thought-moment.
Câu “na sahasā cittaṃ ajjhottharantī” (không đột ngột xâm chiếm tâm) được nói dựa trên thiền mới chứng đắc; nhưng trong thiền đã được tu tập tốt và thuần thục, chúng không xâm chiếm tâm ngay cả cho đến tâm cuối cùng.
Atha vā jhānassa pubbabhāgepīti jhānādhigamatthāya pubbabhāgapaṭipattiyā.
Alternatively, "even in the preliminary part of jhana" means in the preliminary practice for the attainment of jhana.
Hoặc giả, jhānassa pubbabhāgepī (ngay cả trong giai đoạn trước thiền) có nghĩa là trong sự thực hành sơ khởi để đạt được thiền.
Pacchābhāgepīti jhānaṃ labhitvā aññakiccappasutassapi.
"Even in the subsequent part" means for one who has attained jhana and is engaged in other activities.
Pacchābhāgepī (ngay cả trong giai đoạn sau) có nghĩa là ngay cả đối với người đã chứng đắc thiền và đang bận rộn với các việc khác.
Vitakkādayoti vitakkavicārapītisukharūpasaññādayo.
"Vitakka and so on" refers to vitakka, vicāra, pīti, sukha, rūpasaññā, and so on.
Vitakkādayo (tầm v.v…) là tầm (vitakka), tứ (vicāra), hỷ (pīti), lạc (sukha), tưởng về sắc (rūpa-saññā) v.v….
Dutiyajjhānādīnaṃ paṭipakkhā dutiyādīsu appitesuyeva vikkhambhanti, tato tato vuṭṭhitamattassa pana pavattanti parittacittavaseneva vuṭṭhahanato.
The antagonists of the second jhana and so on are suppressed only when the second (jhana) and others are attained; but for one who has just emerged from those, they arise, because one emerges by way of a limited mental state.
Các đối nghịch của thiền thứ hai v.v… chỉ bị trấn áp khi thiền thứ hai v.v… đã được nhập; nhưng chúng lại phát sinh ngay khi người đó xuất khỏi thiền, vì sự xuất khỏi thiền chỉ xảy ra với tâm dục giới (kāmacitta).
849. ‘‘Padīpena andhakārassa viyā’’ti idaṃ paṭipakkhena pahīnabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ.
"Like a lamp to darkness" is stated to show the nature of abandoning by an opposite.
849. Câu “padīpena andhakārassa viyā” (như đèn đối với bóng tối) được nói để chỉ ra trạng thái bị đoạn trừ bởi đối nghịch.
Paṭipakkho hi padīpo andhakārassa, ghaṭappahāro pana sevālassa na paṭipakkho, kevalaṃ pavattinivāraṇamattameva karotīti.
Indeed, a lamp is the opposite of darkness, but a pot-smash is not the opposite of moss; it merely stops its continuation.
Thật vậy, đèn là đối nghịch của bóng tối, nhưng việc đập vỡ một cái bình không phải là đối nghịch của rong rêu; nó chỉ đơn thuần là ngăn chặn sự phát triển của rong rêu.
Tena asatipi ujuvipaccanīkatāya dutiyajjhānādīnaṃ vitakkādīnaṃ vikkhambhanassa taṃ nidassanaṃ suṭṭhutaraṃ yujjati.
Therefore, even without a direct opposite, that simile is very suitable for the suppression of vitakka and so on in the second jhana and so on.
Do đó, ngay cả khi không có sự đối nghịch trực tiếp, ví dụ đó rất phù hợp để chỉ sự trấn áp tầm v.v… của thiền thứ hai v.v….
‘‘Vipassanāya avayavabhūtenā’’ti idaṃ idhādhikatatadaṅgappahānassa dassanatthaṃ vuttaṃ.
"By being a component of insight" is stated here to show the specific tadaṅga-abandoning in this context.
Câu “vipassanāya avayavabhūtenā” (là một phần của tuệ quán) được nói ở đây để chỉ sự đoạn trừ từng phần (tadaṅga-pahāna) được tăng cường.
Sīlavisodhanādināpi hi tadaṅgappahānaṃ hotiyevāti.
Indeed, tadaṅga-abandoning occurs even through purification of morality and so on.
Thật vậy, sự đoạn trừ từng phần cũng xảy ra qua sự thanh lọc giới (sīla-visodhana) v.v….
Ñāṇaṅgenāti ñāṇasaṅkhātena kāraṇena.
"By the component of knowledge" means by the cause designated as knowledge.
Ñāṇaṅgenā (bằng yếu tố trí tuệ) có nghĩa là bằng nguyên nhân được gọi là trí tuệ.
Tadaṅgena tadaṅgassa pahānaṃ tadaṅgappahānaṃ.
The abandoning of a particular defilement by a corresponding antidote is tadaṅgappahāna.
Sự đoạn trừ một phần bởi một phần chính là tadaṅga-pahāna (đoạn trừ từng phần).
Sati vijjamāne khandhapañcakasaṅkhāte kāye, sayaṃ vā tattha sati diṭṭhi sakkāyadiṭṭhi, ‘‘rūpaṃ attato samanupassatī’’tiādinā (saṃ. ni. 3.81; 4.345) nayena vuttā attānudiṭṭhi.
The view (diṭṭhi) that there is a self (attā) within the existing five aggregates (khandha-pañcaka), or the view that one is oneself in them, is sakkāyadiṭṭhi; it is the view of self (attānudiṭṭhi) as stated in phrases like "one regards materiality as self" and so on.
Khi có thân (kāya) được gọi là năm uẩn (khandha-pañcaka), hoặc khi có sự thấy về tự ngã (atta) trong đó, thì đó là sakkāya-diṭṭhi (thân kiến), tức là tà kiến về tự ngã (attānudiṭṭhi) được nói theo cách “thấy sắc là tự ngã” v.v….
Soḷasavatthukā, aṭṭhavatthukā ca kaṅkhāva malaṃ kaṅkhāmalaṃ.
Doubt (kaṅkhā), which has sixteen bases and eight bases, is indeed impurity (mala); it is kaṅkhāmala (the impurity of doubt).
Sự hoài nghi (kaṅkhā) có mười sáu đối tượng (vatthu), hoặc tám đối tượng, chính là sự cấu uế (mala) – kaṅkhā-malaṃ (cấu uế hoài nghi).
Samūhagāhassāti ‘‘attā attaniya’’nti evaṃ pavattasamūhagahaṇassa pahānaṃ kalāpasammasanena ekādasasu okāsesu pakkhipitvā vikiraṇavasena khandhānaṃ dassanato.
"Of grasping at a totality" refers to the abandoning of the grasping at a totality that arises as "self, and what belongs to self," by seeing the aggregates by way of analysis into groups (kalāpasammasana), scattering them into eleven instances.
Samūha-gāhassa (sự chấp thủ vào một khối) là sự đoạn trừ sự chấp thủ vào một khối, như “tự ngã và của tự ngã”, bằng cách phân tích các uẩn thành mười một khía cạnh và phân tán chúng qua sự quán sát từng nhóm (kalāpa-sammasana).
Assādasaññāyāti pañcakkhandhe assādanavasena pavattamicchāsaññāya.
"Of the perception of delight" refers to the wrong perception that arises by way of delighting in the five aggregates.
Assāda-saññāyā (tưởng về sự vị ngọt) là sự tà tưởng phát sinh do sự hoan hỷ trong năm uẩn.
Appaṭisaṅkhānassāti paṭisaṅkhānapaṭipakkhassa mohassa.
"Of non-reflection" refers to the delusion which is the opposite of reflection.
Appaṭisaṅkhānassa (sự không quán xét) là sự si mê (moha), đối nghịch của sự quán xét (paṭisaṅkhāna).
Anupekkhanassāti apekkhāya.
"Of non-attention" refers to attachment.
Anupekkhanassa (sự không quan tâm) là sự mong muốn (apekkhā).
Saṅkhāresu niccādigāho saccapaṭilomagāho maggasaccādhigamassa vilomanato.
The notion of permanence and so on in formations (saṅkhāra) is saccapaṭilomagāho (the grasping contrary to truth), because it is opposed to the attainment of the noble truth of the path.
Sự chấp thủ vào các hành (saṅkhāra) là thường còn (nicca) v.v… là sacca-paṭiloma-gāho (chấp thủ đối nghịch với chân lý) vì nó chống lại sự chứng đắc đạo đế (magga-sacca).
Sādīnavesu anādīnavasaññitā, anādīnave ca sādīnavasaññitā saccapaṭilomagāhoti ca vadanti.
They also say that "the perception of blamelessness in blameworthy things, and the perception of blameworthiness in blameless things, is saccapaṭilomagāho."
Họ cũng nói rằng sự tưởng về không có nguy hiểm trong những điều có nguy hiểm, và sự tưởng về có nguy hiểm trong những điều không có nguy hiểm, là sacca-paṭiloma-gāho (chấp thủ đối nghịch với chân lý).
851. Asanivicakkaṃ asanimaṇḍalaṃ.
851. Asanivicakkaṃ means a thunderbolt wheel.
851. Asani-vicakkaṃ là vòng sét (asana-maṇḍala).
Evaṃ pahānanti anuppattidhammatāpādanamāha.
Such abandoning refers to bringing about the state of non-reoccurrence.
Evaṃ pahāna (sự đoạn trừ như vậy) có nghĩa là đạt đến trạng thái không tái sinh.
Kammakilesānaṃ, sabbesampi vā saṅkhārānaṃ khayaṃ nirodhaṃ gacchatīti khayagāmī, ariyamaggo.
It goes to the exhaustion, the cessation of kamma and defilements, or of all formations, thus it is leading to exhaustion: the Noble Path.
Khaya-gāmī (đi đến sự diệt tận) là đạo thánh (ariya-magga), vì nó đi đến sự diệt tận, sự chấm dứt của nghiệp và phiền não, hoặc của tất cả các hành.
Lokuttaraggahaṇeneva siddhepi khayagāmiggahaṇaṃ vaṇṇabhaṇanatthaṃ.
Though it is already established by the mere mention of 'supramundane,' the mention of 'leading to exhaustion' is for the purpose of expounding its quality.
Mặc dù đã rõ ràng với việc sử dụng từ “lokuttara” (siêu thế), việc sử dụng “khaya-gāmī” là để tán thán.
Samucchedappahānamevāti avadhāraṇaṃ nippariyāyataṃ upādāya.
Only eradicating abandonment is said with reference to its direct meaning, as an emphatic statement.
Samuccheda-ppahānamevā (chỉ là sự đoạn trừ tận gốc) là sự xác định được hiểu theo nghĩa tuyệt đối.
Tadatthānevāti samucchedappahānatthāneva.
For that purpose only means solely for the purpose of eradicating abandonment.
Tadatthānevā (chỉ vì mục đích đó) có nghĩa là chỉ vì mục đích của sự đoạn trừ tận gốc (samuccheda-pahāna).
Tena vikkhambhanatadaṅgappahānānaṃ maggasambhāratamāha tehi vinā asijjhanato.
By that, it expresses that suppressing abandonment and temporary abandonment are requisites for the Path, because without them, it cannot be accomplished.
Điều đó cho thấy sự đoạn trừ bằng cách trấn áp (vikkhambhana-pahāna) và sự đoạn trừ từng phần (tadaṅga-pahāna) là những yếu tố của đạo (magga), vì nếu không có chúng thì đạo không thể thành tựu.
Atha vā tadatthānevāti maggatthāneva.
Or for that purpose only means solely for the purpose of the Path.
Hoặc giả, tadatthānevā (chỉ vì mục đích đó) có nghĩa là chỉ vì mục đích của đạo (magga).
Tena tadatthatāya tesaṃ taṃkiccataṃ dasseti.
By that, it shows that these* serve that purpose, being instrumental to it.
Điều đó cho thấy chức năng của chúng là chức năng của đạo, vì chúng có mục đích đó.
Tenāha ‘‘tasmā’’tiādi.
Thus, it says, "Therefore," and so on.
Do đó, Ngài nói “tasmā” (vì vậy) v.v….
Tamevatthaṃ upamāya dassetuṃ ‘‘paṭirājānaṃ vadhitvā’’tiādi vuttaṃ.
To explain that very meaning with a simile, "Having slain the rival king," and so on, was stated.
Để chỉ ra ý nghĩa đó bằng một ví dụ, câu “paṭirājānaṃ vadhitvā” (sau khi giết vua đối địch) v.v… đã được nói.
Yampi tato pubbe katanti yaṃ tatorajjappattito pubbe kataṃ paccantasādhanaduggaviddhaṃsanādi.
Whatever was done before that refers to what was done before attaining kingship, such as subjugating border territories and destroying enemy fortresses.
Yampi tato pubbe kataṃ (điều gì đã được làm trước đó) là điều đã được làm trước khi đạt được vương quyền, như việc chinh phục các vùng biên giới, phá hủy các pháo đài kiên cố của kẻ thù v.v….
Yathā idañcidañca raññā katantiyeva vuccati, evaṃ lokiyañāṇena sādhitānipi vikkhambhanatadaṅgappahānāni samucchedappahānavasena pavattassa maggassa kiccabhāvena vuccanti, tadatthatāya, tesaṃ taṃsantatipatitatāya ca maggassāti veditabbā.
Just as "This and that were done by the king" is said, so too, suppressing abandonment and temporary abandonment, accomplished by mundane knowledge, are spoken of as the function of the Path, which operates by way of eradicating abandonment, because they are for its purpose and fall within its continuity; this should be understood.
Cũng như “idañcidañca raññā katantiyeva vuccati” (điều này và điều này được nói là do vua làm), tương tự, sự đoạn trừ bằng cách trấn áp (vikkhambhana-pahāna) và sự đoạn trừ từng phần (tadaṅga-pahāna) đã được thành tựu bằng trí tuệ thế gian (lokiya-ñāṇa) cũng được gọi là chức năng của đạo (magga) phát sinh theo cách đoạn trừ tận gốc (samuccheda-pahāna), vì mục đích của chúng, và vì chúng thuộc về dòng chảy liên tục của đạo.
852. Lokiyassa, lokiyā vā sacchikiriyā lokiyasacchikiriyā.
Mundane realization is the realization of the mundane, or a mundane realization.
852. Sự chứng ngộ thế gian (lokiya-sacchikiriyā) là sự chứng ngộ của thế gian, hoặc sự chứng ngộ thuộc về thế gian.
Evaṃ lokuttarasacchikiriyā veditabbā.
In the same way, supramundane realization should be understood.
Tương tự, lokuttara-sacchikiriyā (sự chứng ngộ siêu thế) cần phải được hiểu.
Lābhīmhīti lābhī amhi.
I am a gainer means "I am one who gains."
Lābhīmhī (tôi là người có được) có nghĩa là tôi là người có được.
Tathā vasīmhīti etthāpi.
The same applies to I am one who controls.
Tương tự, đối với vasīmhī (tôi là bậc thiện xảo) cũng vậy.
Paccakkhato ñāṇaphassenāti paccakkhato ārammaṇakaraṇasaṅkhātena ñāṇaphassanena.
By direct contact of knowledge means by the contact of knowledge, which is a direct apprehension of the object.
Paccakkhato ñāṇaphassenā (trực tiếp bằng sự xúc chạm của trí tuệ) nghĩa là bằng sự xúc chạm của trí tuệ được gọi là sự tác ý đối tượng (ārammaṇakaraṇa) một cách trực tiếp.
‘‘Paccakkhato’’ti ca iminā anumānato ārammaṇakaraṇaṃ nivatteti, ‘‘īdisamida’’nti paccavekkhaṇavasena paccakkhato jānanaṃ hettha ‘‘ñāṇaphasso’’ti adhippeto.
By "directly," it excludes apprehension by inference, and here "contact of knowledge" is intended as knowing directly by way of reviewing, thinking, "This is such and such."
Và với từ "Paccakkhato" (trực tiếp) này, nó loại bỏ sự tác ý đối tượng bằng suy luận. Ở đây, sự biết một cách trực tiếp theo cách quán xét "điều này là như vậy" được gọi là "sự xúc chạm của trí tuệ" (ñāṇaphasso).
Phassitāti ñāṇena phuṭṭhā.
Contacted means touched by knowledge.
Phassitā (được chạm đến) nghĩa là được trí tuệ chạm đến.
Sotāpattimaggo paṭhamaṃ nibbānadassanato dassanaṃ, tena dassanena sacchikiriyā dassanasacchikiriyā.
The Stream-entry Path is "seeing" because it is the first to see Nibbāna; the realization by that seeing is realization by seeing.
Đạo Tu-đà-hoàn là sự thấy Niết Bàn lần đầu tiên, sự chứng ngộ bằng sự thấy đó được gọi là dassanasacchikiriyā (sự chứng ngộ bằng sự thấy).
Kiñcāpi gotrabhuñāṇaṃ tato paṭhamataraṃ nibbānaṃ passati, ālambanakaraṇato disvā kattabbakiccākaraṇato pana na dassananti vuccati.
Although the Gotrabhū knowledge sees Nibbāna earlier than that*, because it makes it an object but does not perform the task that needs to be done after seeing, it is not called "seeing."
Mặc dù trí tuệ chuyển tộc (gotrabhuñāṇa) thấy Niết Bàn trước đó, nhưng vì nó chỉ là tác ý đối tượng chứ không thực hiện chức năng cần làm sau khi thấy, nên nó không được gọi là sự thấy.
Sā duvidhāpīti sā dassanabhāvanāvasena duvidhāpi sacchikiriyā.
Both types means both types of realization, by way of seeing and developing.
Sā duvidhāpī (cả hai loại) nghĩa là cả hai loại chứng ngộ, tức là chứng ngộ bằng sự thấy và bằng sự tu tập.
Dassanabhāvanāvasenāti dassanamaggabhāvanāmaggavasena.
By way of seeing and developing means by way of the path of seeing and the path of developing.
Dassanabhāvanāvasenā (theo cách thấy và tu tập) nghĩa là theo cách đạo thấy (dassanamagga) và đạo tu tập (bhāvanāmagga).
Tena amaggavasena pavattanibbānassa paccavekkhaṇasacchikiriyaṃ nivatteti.
By that, it excludes the realization of reviewing Nibbāna that occurs not by way of the path.
Với điều đó, nó loại bỏ sự chứng ngộ quán xét Niết Bàn phát sinh không theo đạo.
Nibbānassāti pana iminā maggaphalesu paccavekkhaṇasacchikiriyaṃ.
However, by of Nibbāna, it excludes the realization of reviewing the paths and fruits.
Và với từ Nibbānassa (của Niết Bàn) này, nó loại bỏ sự chứng ngộ quán xét các đạo và quả.
Imassa ñāṇassāti imassa yathādhigatassa lokuttarañāṇassa.
Of this knowledge refers to this supramundane knowledge that has been attained as it is.
Imassa ñāṇassā (của trí tuệ này) nghĩa là của trí tuệ siêu thế đã được chứng đắc đó.
853. Abhimatāti adhippetā.
853. Desired means intended.
853. Abhimatā (được mong muốn) nghĩa là được ý định.
Bhāvanā nāma uppādanā, santānaparibhāvanā cāti tadubhayaṃ dassento ‘‘lokiyāna’’ntiādimāha.
Development means production and perfuming the continuum; indicating both of these, it states, "of mundane," and so on.
Để chỉ ra cả hai điều đó, tức là bhāvanā (tu tập) là sự phát sinh và sự thấm nhuần dòng tâm thức, nên Ngài nói "lokiyānaṃ" (của thế gian), v.v.
Yadaggena hi lokiyā kusalādayo uppāditā, vaḍḍhitā ca, tadaggenassa sīlabhāvanā, kāyabhāvanā, cittabhāvanā, paññābhāvanā ca lokiyā nipphāditā hoti, tāya ca santānopi paribhāvitoti.
Indeed, by that measure by which mundane wholesome actions, and so on, are produced and increased, by that measure his mundane development of sīla, development of body, development of mind, and development of wisdom are accomplished, and by that, his continuum is also perfumed.
Thật vậy, nhờ phần nào mà các pháp thiện thế gian, v.v., được phát sinh và tăng trưởng, thì nhờ phần đó mà sự tu tập giới, tu tập thân, tu tập tâm, và tu tập tuệ thế gian của người ấy được hoàn thành, và dòng tâm thức cũng được thấm nhuần bởi điều đó.
Tāsu lokiyalokuttarabhāvanāsu idha ñāṇadassanavisuddhikathāyaṃ lokuttarabhāvanā adhippetā, na itarā tassā sambhārabhāvato.
Among these mundane and supramundane developments, here in the discourse on the purity of knowledge and vision, supramundane development is intended, not the other, because the latter serves as a requisite for the former.
Trong những sự tu tập thế gian và siêu thế đó, ở đây trong phần trình bày về Thanh tịnh Đạo Tri Kiến, sự tu tập siêu thế là được mong muốn, chứ không phải sự tu tập kia, vì nó là yếu tố chuẩn bị cho sự tu tập siêu thế.
Catubbidhampetaṃ ñāṇanti etaṃ catubbidhampi ariyamaggañāṇaṃ lokuttarāni sammāvācādibhedāni sīlādīni uppādeti.
This fourfold knowledge - this fourfold Noble Path knowledge produces supramundane virtues and so on, such as right speech.
Catubbidhampetaṃ ñāṇaṃ (bốn loại trí tuệ này) nghĩa là bốn loại trí tuệ đạo Thánh này phát sinh các giới, v.v. siêu thế, với các loại như chánh ngữ, v.v.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
Sahajātādipaccayatāya.
By the condition of being co-arisen and so on.
Bằng cách là các duyên đồng sinh, v.v.
Sīlādīnīti ettha ādi-saddena samādhissa gahaṇaṃ, na paññāya.
In virtues and so on, the word "and so on" includes concentration, but not wisdom.
Trong Sīlādīnī (giới, v.v.) này, từ ādi (v.v.) bao gồm định (samādhi), chứ không phải tuệ (paññā).
Na hi tadeva taṃ uppādeti, maggacittuppādo pana uppādeti.
For it does not produce that very thing, but the arising of the Path-consciousness produces it.
Vì chính nó không phát sinh nó, mà sự phát sinh tâm đạo mới phát sinh nó.
Tadantogadhabhāvā sammāsaṅkappo.
Right thought is included within it.
Chánh tư duy (sammāsaṅkappo) là bao gồm trong đó.
So hi pañcakkhandhasaṅgahitoti vadanti.
For it is said to be included in the five aggregates.
Họ nói rằng nó được bao gồm trong ngũ uẩn.
Sīlādīnīti vā phalasīlādīnampi gahaṇanti paññāyapi gahaṇaṃ yujjatiyeva.
Or, in virtues and so on, the fruits of sīla and so on are also included, so the inclusion of wisdom is also appropriate.
Hoặc, trong Sīlādīnī, nếu nó bao gồm cả các giới của quả, v.v., thì sự bao gồm tuệ cũng hợp lý.
Sahajātapaccayāditāyāti ettha ādi-saddena anantarapaccayāditāyapi saṅgaho daṭṭhabbo.
In by the condition of co-arisen and so on, the word "and so on" should be understood to include the condition of contiguity, and so on.
Trong Sahajātapaccayāditāyā (là duyên đồng sinh, v.v.) này, từ ādi nên được hiểu là bao gồm cả duyên vô gián (anantarapaccayāditā).
Tehi ca santānaṃ vāsetīti tehi samucchindanapaṭipassambhanavasena pavattehi lokuttarehi sīlādīhi ariyapuggalo attano santānaṃ paribhāveti.
And by these, he perfumes his continuum means that the Noble One, by these supramundane virtues and so on, which occur by way of eradicating and calming, perfumes his own continuum.
Tehi ca santānaṃ vāsetī (và bởi chúng, làm thấm nhuần dòng tâm thức) nghĩa là người Thánh thấm nhuần dòng tâm thức của mình bằng các giới, v.v., siêu thế phát sinh theo cách đoạn trừ và làm lắng dịu.
Yaṃ nissāya parāvuttīti vadanti.
Based on which, they speak of transformation.
Họ nói rằng nhờ đó mà có sự chuyển hóa.
Yathā pariññattayampi pahānattayampi maggañāṇassa kiccanti vuttaṃ pariyāyena, na evamidha.
Just as the three kinds of full understanding and the three kinds of abandonment are said to be the function of Path-knowledge by implication, it is not so here.
Như đã nói theo cách gián tiếp rằng cả ba loại liễu tri và ba loại đoạn trừ đều là chức năng của trí tuệ đạo, thì ở đây không phải như vậy.
Idha pana lokuttarabhāvanāva assa maggañāṇassa kiccaṃ.
But here, only supramundane development is its Path-knowledge's function.
Ở đây, chỉ có sự tu tập siêu thế là chức năng của trí tuệ đạo đó.
Na hettha bhāvanāya pariyāyo labbhatīti avadhāraṇaṃ.
For here, no implication for development is found, hence the emphatic statement.
Vì ở đây không có sự gián tiếp trong sự tu tập, nên có sự xác định.
Tena lokiyabhāvanaṃ nivatteti.
By that, it excludes mundane development.
Với điều đó, nó loại bỏ sự tu tập thế gian.
854. Anekasatānisaṃsā sāvakabodhiādivipulodātaguṇavisesāvahattā.
854. Having hundreds of benefits because it brings forth special, vast, exalted qualities such as sāvaka-bodhi and so on.
854. Anekasatānisaṃsā (có hàng trăm lợi ích) vì nó mang lại những phẩm chất cao quý và rộng lớn đặc biệt như giác ngộ của hàng Thanh văn (sāvakabodhi), v.v.
Vitthāratoti nayadassanaṃ akatvā ‘‘ayampi paññābhāvanāya ānisaṃso, ayampī’’ti anupadadassanavasena vitthārato pakāsetuṃ na sukaraṃ atibahubhāvato.
Vitthārato (in detail): It is not easy to explain in detail by presenting it item by item, saying, "This too is a benefit of developing wisdom, and this too," without showing the method, due to its excessive abundance.
Vitthārato (một cách chi tiết) nghĩa là không thể trình bày chi tiết bằng cách không chỉ ra phương pháp, mà chỉ trình bày từng điểm như "đây cũng là một lợi ích của sự tu tập trí tuệ, đây cũng vậy", vì có quá nhiều.
Assāti paññābhāvanāya.
Assā (of this): Of the development of wisdom.
Assā (của nó) nghĩa là của sự tu tập trí tuệ.
Nānākilesaviddhaṃsananti sakkāyadiṭṭhivicikicchādivasena nānāvidhānaṃ kilesadhammānaṃ tadaṅgādivasena pajahanaṃ.
Nānākilesaviddhaṃsana (the destruction of various defilements): This means the abandonment of various kinds of defilements, such as sakkāya-diṭṭhi and vicikicchā, by way of tadaṅga, etc.
Nānākilesaviddhaṃsana (sự phá hủy các phiền não khác nhau) nghĩa là sự đoạn trừ các pháp phiền não khác nhau như tà kiến chấp thân (sakkāyadiṭṭhi), hoài nghi (vicikicchā), v.v., bằng cách tạm thời đoạn trừ (tadaṅga), v.v.
Ariyaphalarasānubhavananti sotāpattiphalādiphalasukhapaṭisaṃvedanaṃ.
Ariyaphalarasānubhavana (the experience of the taste of the noble fruits): This is the experience of the bliss of the fruits, such as the fruit of stream-entry (sotāpatti-phala).
Ariyaphalarasānubhavana (sự trải nghiệm hương vị của quả Thánh) nghĩa là sự cảm nhận hạnh phúc của quả như quả Tu-đà-hoàn, v.v.
Bhīmavegānupatitāti sakalaṃ lokaṃ bhindantena viya bhīmena bhayānakena vegena sahasā patitā.
Bhīmavegānupatitā (fallen with a terrible force): Fallen suddenly with a terrible and dreadful force, as if splitting the entire world.
Bhīmavegānupatitā (rơi xuống với sức mạnh đáng sợ) nghĩa là rơi xuống một cách nhanh chóng với sức mạnh đáng sợ, như thể phá vỡ toàn bộ thế gian.
Siluccayeti pabbate selaputhule.
Siluccaye (on a mountain range): On mountains, massive rocky mountains.
Siluccaye (trên các tảng đá) nghĩa là trên các ngọn núi, tức là các tảng đá lớn.
Satejujjalamaṇḍaloti saradakālasamiddhena attano tejasā samujjaladuddikkhamaṇḍalo.
Satejujjalamaṇḍalo (a dazzling orb with its own radiance): An orb of light that shines brightly and is difficult to look at due to its own radiance, which is full in the autumn season.
Satejujjalamaṇḍalo (có vầng hào quang rực rỡ với ánh sáng của chính nó) nghĩa là có vầng hào quang rực rỡ và khó nhìn do ánh sáng của chính nó được tăng cường vào mùa thu.
Vadhabandhanādiduggatiparipakkilesādijātiādisabbānatthavidhāyakaṃ.
Sabbānatthavidhāyakaṃ (causing all misfortunes), such as killing, imprisonment, and other forms of suffering, defilements that have ripened in states of woe, rebirth, etc.
Sabbānatthavidhāyakaṃ (gây ra mọi điều bất lợi) như giết chóc, xiềng xích, v.v., các phiền não chín muồi trong các cõi khổ, sinh tử, v.v.
Sandiṭṭhikanti paccakkhabhūtaṃ.
Sandiṭṭhikaṃ (directly visible): That which is present before one's eyes.
Sandiṭṭhikaṃ (hiện tại) nghĩa là hiển nhiên.
Jaññāti jāneyya.
Jaññā (should know): One should know.
Jaññā (nên biết) nghĩa là nên biết.
Idhāti imissaṃ paññābhāvanāyaṃ.
Idhā (here): In this development of wisdom.
Idhā (ở đây) nghĩa là trong sự tu tập trí tuệ này.
857. Saṃyojanesu pahīnesu sabbepi kilesā pahīnāyeva hontīti saṃyojanānaṃyeva gahaṇaṃ.
857. When the fetters (saṃyojana) are abandoned, all defilements are indeed abandoned; therefore, only the fetters are taken into account.
857. Khi các kiết sử (saṃyojana) đã được đoạn trừ, thì tất cả các phiền não cũng đã được đoạn trừ, vì vậy chỉ có các kiết sử được đề cập.
Saṃyojanappahānamattameva ariyamaggassa phalaṃ nāma, na aññaṃ kiñci atthantaraṃ vipākabhūtanti adhippāyo.
The meaning is that "fruit" (phala) refers only to the abandonment of fetters (saṃyojanappahānamattameva) by the Noble Path, and there is no other distinct vipāka-bhūta (resultant) reality.
Saṃyojanappahānamattameva (chỉ riêng sự đoạn trừ kiết sử) là phalaṃ nāma (quả), không có bất kỳ ý nghĩa nào khác là quả dị thục. Đó là ý nghĩa.
Tenāha ‘‘phalaṃ nāma na koci añño dhammo atthī’’ti.
Thus it is said: "There is no other dhamma called fruit."
Vì vậy, Ngài nói, "phalaṃ nāma na koci añño dhammo atthī" (không có pháp nào khác được gọi là quả).
Ke panetaṃ vadantīti?
Who says this?
Ai nói điều này?
Andhakādayo.
The Andhakas and others.
Các tông phái Andhaka, v.v.
Te hi ‘‘arahattaṃ arahattanti, āvuso, vuccati…pe… mohakkhayo’’ti (saṃ. ni. 4.315) suttapadassa atthaṃ aññathā gahetvā nippariyāyato ‘‘arahattaṃ nāma kiñci natthi, kilesappahānameva tathā voharīyatī’’ti vadantā sesaphalepi paṭikkhipanti.
For they, having understood the meaning of the Sutta passage "Arahantship, Arahantship, friend, is said...pe...the destruction of delusion" in a different way, assert that "there is no such thing as Arahantship in the ultimate sense; it is merely the abandonment of defilements that is so designated," thereby rejecting the other fruits as well.
Thật vậy, họ đã hiểu sai ý nghĩa của câu kinh "Này các bạn, A-la-hán được gọi là A-la-hán... sự diệt trừ si mê" và nói một cách trực tiếp rằng "không có A-la-hán nào cả, chỉ có sự đoạn trừ phiền não mới được gọi như vậy", và họ cũng bác bỏ các quả khác.
Idaṃ suttampīti paṭisambhidāmaggapāḷimāha.
Idaṃ suttampi (this Sutta too): Refers to the Paṭisambhidāmagga Pāḷi.
Idaṃ suttampī (câu kinh này) nghĩa là kinh Paṭisambhidāmagga.
Pakaṭṭho ukkaṭṭho yogoti payogo, ariyamaggo, payoganimittaṃ jātakilesānaṃ paṭippassaddhi payogapaṭippassaddhi.
Prayoga is a distinguished or excellent effort, i.e., the Noble Path. The subsiding of defilements that arise due to prayoga is payoga-paṭippassaddhi.
Payoga (sự nỗ lực) là sự nỗ lực cao quý, tức là đạo Thánh. Payogapaṭippassaddhi (sự lắng dịu do nỗ lực) là sự lắng dịu của các phiền não đã phát sinh do nguyên nhân của sự nỗ lực, tức là đạo Thánh.
Yā pana ariyamaggassa bhāvitattā labbhamānāpi yassā vipākapaññāya nippajjamānāya nippajjati, sā paṭippassaddhiyaṃ nipphādetabbāyaṃ paññāti paṭippassaddhipaññāti vuttā.
That wisdom, however, which is obtained through the development of the Noble Path, and through the perfection of which resultant wisdom it is perfected, is called paṭippassaddhi-paññā because it is wisdom to be perfected in the subsiding of defilements.
Tuy nhiên, trí tuệ mà được thành tựu khi trí tuệ quả dị thục (vipākapaññā) thành tựu, dù được đắc do sự tu tập của Thánh đạo (ariyamagga), thì trí tuệ đó được gọi là trí tuệ an tịnh (paṭippassaddhipaññā), vì nó được thành tựu trong sự an tịnh (paṭippassaddhi)*.
Sammādiṭṭhi micchādiṭṭhiyā vuṭṭhātīti sammādiṭṭhiyā ujuvipaccanīkadassanavasena vatvā tadaññatopi vuṭṭhānaṃ dassetuṃ ‘‘tadanuvattakakilesehī’’ti vuttaṃ, tassā micchādiṭṭhiyā sampayogato, upanissayato ca anuvattakakilesehi.
Sammādiṭṭhi micchādiṭṭhiyā vuṭṭhātī (Right View arises from Wrong View): After stating that Right View arises by way of seeing the direct opposite of Wrong View, the phrase "and from defilements associated with it" is used to show arising from other defilements too, because of its concomitance with that Wrong View and its proximity to it.
Câu Chánh kiến thoát khỏi tà kiến (Sammādiṭṭhi micchādiṭṭhiyā vuṭṭhātī) được nói như vậy theo cách trình bày sự đối nghịch trực tiếp của chánh kiến, và để chỉ ra sự thoát ly khỏi các phiền não khác ngoài sự đối nghịch trực tiếp đó, nên đã nói “khỏi các phiền não tùy thuộc nó” (tadanuvattakakilesehi), tức là khỏi các phiền não tùy thuộc do sự tương ưng (sampayoga) và sự y chỉ mạnh (upanissaya) với tà kiến đó.
Tena tadekaṭṭhappahānamāha.
By this, it declares the abandonment of that singular essence.
Do đó, câu này nói về sự đoạn trừ cùng một lúc với tà kiến.
Khandhehīti tadanuvattakakkhandhehi, tāya micchādiṭṭhiyā sampayuttakkhandhehi ceva tappaccayā āyatiṃ uppajjanakkhandhehi cāti attho.
Khandhehi (from the aggregates): This means from the aggregates associated with that Wrong View and from the aggregates that will arise in the future due to that cause.
Khỏi các uẩn (khandhehi) có nghĩa là khỏi các uẩn tùy thuộc nó, tức là khỏi các uẩn tương ưng với tà kiến đó và khỏi các uẩn sẽ sinh khởi trong tương lai do nhân duyên của tà kiến đó.
Bahiddhā ca sabbanimittehīti yathāvuttakilesakkhandhehi bahiddhābhūtehi vipassanāya gocarabhūtehi sabbasaṅkhāranimittehi.
Bahiddhā ca sabbanimittehi (and from all external signs): From all conditioned signs that are external to the defilement-aggregates as described, and which are objects of insight.
Và khỏi tất cả các tướng bên ngoài (bahiddhā ca sabbanimittehi) có nghĩa là khỏi tất cả các tướng (nimitta) của các hành (saṅkhāra) mà thuộc phạm vi của tuệ quán (vipassanā), nằm bên ngoài các uẩn phiền não đã nói trên.
Evaṃ maggakiccaṃ dassetvā idāni tassa vasena phalaṃ dassetuṃ ‘‘tampayogapaṭippassaddhattā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the function of the path, now, to show the fruit by means of it, the phrase "tampayogapaṭippassaddhattā" and so on is uttered.
Sau khi trình bày chức năng của đạo như vậy, bây giờ để trình bày quả dựa trên đó, đã nói “do sự an tịnh của sự nỗ lực đó” (tampayogapaṭippassaddhattā) và những câu tương tự.
Tattha tampayogapaṭippassaddhattāti tassa ajjhattabahiddhā vuṭṭhānādipayogassa paṭippassaddhattā.
Therein, tampayogapaṭippassaddhattā (due to the subsiding of that effort) means due to the subsiding of that effort of arising from internal and external factors, etc.
Trong đó, do sự an tịnh của sự nỗ lực đó (tampayogapaṭippassaddhattā) có nghĩa là do sự an tịnh của sự nỗ lực thoát ly khỏi bên trong và bên ngoài đó.
Maggo hi nimittato, pavattato ca vuṭṭhahanto kilese pajahatīti attano khaṇe taṃ payogaṃ karoti nāma, phalakkhaṇe panassa so payogo paṭippassaddho vūpasanto nāma hoti.
For the path, arising from both the sign and the occurrence, abandons defilements; thus, at its own moment, it is said to make that effort. But at the moment of the fruit, that effort of the path is said to have subsided and calmed down.
Thật vậy, khi đạo thoát ly khỏi tướng (nimitta) và sự vận hành (pavatta), nó đoạn trừ các phiền não, tức là nó thực hiện sự nỗ lực đó trong sát na của chính nó; nhưng trong sát na quả, sự nỗ lực đó được gọi là đã an tịnh, đã lắng dịu.
Tena vuttaṃ ‘‘tampayogapaṭippassaddhattā’’ti.
Therefore, it is said, "due to the subsiding of that effort."
Vì vậy, đã nói “do sự an tịnh của sự nỗ lực đó”.
Uppajjatīti maggānantaraṃ dvikkhattuṃ vā tikkhattuṃ vā uppajjati.
Uppajjati (arises): Arises two or three times immediately after the path.
Sinh khởi (uppajjati) có nghĩa là sinh khởi hai hoặc ba lần ngay sau đạo.
Phalasamāpattikāle pana bahukkhattuṃ, nirodhā vuṭṭhahantassa dvikkhattuṃ uppajjati.
During fruit attainment, it arises many times; for one who emerges from cessation, it arises two times.
Trong thời gian nhập quả (phalasamāpatti), nó sinh khởi nhiều lần; đối với người xuất khỏi diệt thọ tưởng định (nirodhasamāpatti), nó sinh khởi hai lần.
Sabbampi yathāvuttapayogapaṭippassaddhinimittaṃ uppajjanato ‘‘tampayogapaṭippassaddhattā uppajjatī’’ti vuttaṃ.
Since all the previously mentioned effort-subsiding signs arise, it is said, "tampayogapaṭippassaddhattā uppajjati" (it arises due to the subsiding of that effort).
Vì tất cả các tướng an tịnh của sự nỗ lực đã nói trên đều sinh khởi, nên đã nói “do sự an tịnh của sự nỗ lực đó mà sinh khởi”.
Maggassetaṃ phalanti yathāvuttā vipākā sammādiṭṭhi nāma, etaṃ ariyamaggassa phalanti veditabbaṃ.
Maggassetaṃ phalaṃ (this is the fruit of the path): The resultant Right View, as described, is to be understood as the fruit of the Noble Path.
Đây là quả của đạo (Maggassetaṃ phalaṃ) có nghĩa là chánh kiến (sammādiṭṭhi) dị thục (vipāka) đã nói trên là quả của Thánh đạo (ariyamagga), cần phải hiểu như vậy.
Vitthāretabbanti ‘‘sotāpattimaggakkhaṇe abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo micchāsaṅkappā’’tiādinā (paṭi. ma. 1.63) saṅkappādivasena, sesamaggavasena ca vitthārato veditabbaṃ.
Vitthāretabbaṃ (to be expanded): It should be understood in detail by way of resolve, etc., such as "at the moment of the Stream-entry Path, Right Resolve is firmly established, Wrong Resolve is abandoned," and by way of the remaining paths.
Cần phải giải thích rộng rãi (vitthāretabbaṃ) có nghĩa là cần phải hiểu rộng rãi theo các ý như tầm (saṅkappa) v.v., ví dụ như “trong sát na của Sơ đạo, chánh tầm (sammāsaṅkappa) là sự đặt tâm đúng đắn, là tà tầm (micchāsaṅkappa)” v.v., và theo các đạo còn lại.
860. Sabbepi puthujjanāti jhānasamāpattilābhinopi puthujjanā na samāpajjanti, pageva itare.
860. Sabbepi puthujjanā (all ordinary individuals): Even ordinary individuals who have attained jhāna-attainments do not attain it, let alone others.
860. Tất cả phàm nhân (Sabbepi puthujjanā), ngay cả những phàm nhân đã đạt được các thiền định (jhānasamāpatti), cũng không thể nhập định, huống chi những người khác.
Ariyā sabbepi phalasamāpattiṃ samāpajjantīti kāmaṃ sāmaññajotanā, sā pana visesaniviṭṭhāyeva hoti.
Ariyā sabbepi (all noble ones) samāpajjanti (attain) fruit attainment; this is a general statement, but it applies specifically.
Câu Tất cả các bậc Thánh đều nhập quả định (Ariyā sabbepi phalasamāpattiṃ samāpajjanti) là một sự trình bày chung chung, nhưng nó chỉ áp dụng cho những trường hợp đặc biệt.
Adhigatattāti pana hetukittanaṃ.
And adhigatattā (due to having attained) is a statement of the reason.
Còn do đã đạt được (adhigatattā) là một sự nêu lên nguyên nhân.
Uparimānampi heṭṭhimāya lokiyasamāpattiyā viya samāpajjanaṃ sādhentaṃ viya ṭhitanti taṃ nivattento ‘‘uparimā panā’’tiādimāha.
To refute the idea that even higher individuals attain lower attainments as they do worldly attainments, he says "uparimā panā" and so on.
Để bác bỏ quan điểm cho rằng các bậc Thánh cao hơn cũng nhập các định thấp hơn như nhập các định thế gian, nên đã nói “Tuy nhiên, các bậc Thánh cao hơn” (uparimā panā) v.v..
Tattha uparimāti sakadāgāmiādayo.
Therein, uparimā (higher ones) are the Sakadāgāmīs and others.
Trong đó, các bậc Thánh cao hơn (uparimā) là những bậc Nhất Lai (Sakadāgāmī) v.v..
Heṭṭhimanti sotāpattiphalādiṃ.
Heṭṭhimaṃ (lower): The Sotāpatti-phala and so on.
Các định thấp hơn (heṭṭhimaṃ) là quả Dự Lưu (Sotāpattiphala) v.v..
Na samāpajjanti satipi adhigatatte.
Na samāpajjanti (do not attain it), even though they have attained it.
Không nhập định (na samāpajjanti) dù đã đạt được.
Kasmāti ce?
Why is this so?
Nếu hỏi tại sao?
Kāraṇamāha ‘‘puggalantarabhāvūpagamanena paṭippassaddhattā’’ti.
He states the reason: "puggalantarabhāvūpagamanena paṭippassaddhattā" (due to having subsided by having entered into a different state of being as an individual).
Câu trả lời là “do đã an tịnh bởi sự trở thành một cá nhân khác” (puggalantarabhāvūpagamanena paṭippassaddhattā).
Etena uparimo ariyo heṭṭhimaṃ phalasamāpattiṃ samāpajjati attanā adhigatattā, yathā taṃ lokiyasamāpattinti, evaṃ pavattaṃ hetuṃ byabhicāreti.
By this (statement), the higher noble one attains the lower fruition-attainment, because it has been realized by oneself, just as one attains a mundane attainment. Thus, this reason becomes inconsistent (or contradictory).
Điều này bác bỏ lý do được đưa ra rằng bậc Thánh cao hơn nhập quả định thấp hơn vì tự mình đã đạt được nó, giống như nhập các định thế gian.
Na hi lokiyajjhānesu puggalantarabhāvūpagamanaṃ nāma atthi visesābhāvato.
Indeed, in mundane jhāna attainments, there is no such thing as attaining a state pertaining to another individual, due to the absence of distinction.
Thật vậy, trong các thiền thế gian, không có cái gọi là sự trở thành một cá nhân khác vì không có sự khác biệt.
Idha pana asamugghāṭitakammakilesanirodhanena puthujjanehi viya sotāpannassa, sotāpannādīhi sakadāgāmiādīnaṃ puggalantarabhāvūpagamanaṃ atthi.
Here, however, by the cessation of karma and defilements not yet entirely eradicated, there is an attainment of a state pertaining to another individual for a Stream-Enterer (sotāpanna) from ordinary people (puthujjana), and for a Once-Returner (sakadāgāmi) and others from Stream-Enterers and others.
Nhưng ở đây, trong trường hợp quả Thánh, có sự trở thành một cá nhân khác của bậc Dự Lưu so với phàm nhân, do sự diệt trừ các phiền não nghiệp chưa được nhổ tận gốc, và của các bậc Nhất Lai v.v. so với các bậc Dự Lưu v.v..
Yato heṭṭhimā heṭṭhimā phaladhammā uparūpari maggadhammehi nivattitā paṭipakkhehi viya abhibhūtā appavattidhammataṃyeva āpannā.
Because of this, the lower and lower fruition-states (phaladhamma) are suppressed by the higher and higher path-states (maggadhamma), as if overcome by adversaries, and thus they attain the nature of non-occurrence.
Vì các pháp quả thấp hơn đã bị các pháp đạo cao hơn làm cho dừng lại, bị lấn át như bởi các đối thủ, và đã đạt đến trạng thái không còn vận hành nữa.
Tenāha ‘‘paṭippassaddhattā’’ti.
Therefore, it is said, "due to being appeased."
Vì vậy, đã nói “do đã an tịnh”.
Apica kusalakiriyapavatti nāma aññādisī, vipākapavatti ca aññādisī, anantaraphalattā ca lokuttarakusalānaṃ heṭṭhimato uparimo bhavantaragato viya hoti.
Furthermore, the occurrence of wholesome (kusala) volitional activity is one thing, and the occurrence of karmic results (vipāka) is another. And because the supramundane wholesome states have immediate results, the higher noble one is like one who has gone to another existence from a lower one.
Hơn nữa, sự vận hành của các hành động thiện (kusalakiriyapavatti) là một loại khác, và sự vận hành của dị thục (vipākapavatti) cũng là một loại khác. Do các thiện pháp siêu thế (lokuttarakusala) có quả vô gián, nên bậc Thánh cao hơn giống như người đã đi đến một cõi tồn tại khác so với bậc Thánh thấp hơn.
Taṃtaṃphalavaseneva hi ariyānaṃ sotāpannādināmalābho.
Indeed, it is by virtue of these respective fruits (phala) that noble ones receive names such as sotāpanna and so on.
Thật vậy, các bậc Thánh được gọi là Dự Lưu v.v. chỉ dựa trên các quả tương ứng.
Te sace aññaphalasamaṅginopi honti, sotāpannādināmampi tesaṃ avaṭṭhitaṃ siyā, tena tena jhānena gahitapaṭisandhiko viyāti tassa tassa ariyassa taṃ taṃ phalaṃ bhavaṅgasadisanti na uparimassa heṭṭhimaphalasamaṅgitāya lesopi sambhavati, kuto tassa samāpajjananti daṭṭhabbaṃ.
If they were to possess other fruits as well, then their names like sotāpanna would also be inconsistent. Just as one who has taken rebirth through a certain jhāna, so too for each noble one, their respective fruit is similar to the bhavanga (life-continuum). Therefore, there is not even a trace of the higher noble one possessing a lower fruit, let alone attaining it – thus it should be understood.
Nếu các bậc Thánh đó cũng có thể thành tựu các quả khác, thì tên gọi Dự Lưu v.v. của họ sẽ không ổn định, giống như người đã tái sinh bởi thiền định tương ứng. Do đó, quả tương ứng của mỗi bậc Thánh đó giống như bhavanga (tâm hữu phần), và không có một chút khả năng nào để bậc Thánh cao hơn có thể thành tựu quả thấp hơn, huống chi là nhập định đó, cần phải hiểu như vậy.
Heṭṭhimā ca uparimanti heṭṭhimā ca sotāpannādayo ariyā uparimaṃ sakadāgāmiphalādiṃ na samāpajjantīti sambandho.
The phrase " Heṭṭhimā ca uparimaṃ" (the lower and the higher) is connected (to the preceding text) as: the lower noble ones such as sotāpannas do not attain the higher fruit such as sakadāgāmi-phala.
Câu Các bậc Thánh thấp hơn và cao hơn (Heṭṭhimā ca uparima) có nghĩa là các bậc Thánh thấp hơn như Dự Lưu v.v. không nhập quả Nhất Lai v.v. cao hơn, đó là sự liên kết.
Tattha kāraṇamāha ‘‘anadhigatattā’’ti.
The reason for that is stated as " anadhigatattā" (because it has not been realized).
Trong đó, nguyên nhân được nói là “do chưa đạt được” (anadhigatattā).
Na hi anadhigatasamāpattiṃ samāpajjituṃ sakkā.
Indeed, it is not possible to attain an attainment that has not been realized.
Thật vậy, không thể nhập định mà chưa đạt được.
‘‘Attano attanoyeva pana phalaṃ samāpajjantī’’ti iminā sabbepi ariyā attano attano phalasamāpattiṃ samāpajjantīti atthe āpanne tattha kesañci matibhedaṃ dassetuṃ ‘‘keci panā’’tiādi vuttaṃ.
By the statement, " Attano attanoyeva pana phalaṃ samāpajjantī" (noble ones attain only their own respective fruit), it is stated that all noble ones attain their own respective fruition-attainment. In order to show a difference of opinion among some regarding this, the phrase " keci panā" (some, however) and so on is stated.
Khi câu “Chỉ nhập định quả của chính mình” (Attano attanoyeva pana phalaṃ samāpajjantī) đã thiết lập ý nghĩa rằng tất cả các bậc Thánh đều nhập định quả của chính mình, để chỉ ra sự khác biệt trong quan điểm của một số người về vấn đề này, nên đã nói “Tuy nhiên, một số người” (keci panā) v.v..
Ete hi samādhismiṃ paripūrakārinoti yasmā hi te ‘‘uparimā dve’’ti vuttā anāgāmino, arahanto ca samādhismiṃ paripūrakārino, itare pana sīlesu paripūrakārino, tasmā dve eva phalasamāpattiṃ samāpajjantīti.
Ete hi samādhismiṃ paripūrakārino (These are indeed complete in concentration): since those referred to as "the two higher ones," namely the Anāgāmins and Arahants, are complete in concentration, while others (Sotāpannas and Sakadāgāmins) are complete in morality, therefore only these two attain fruition-attainment.
Vì những vị này là những người hoàn thiện trong định (Ete hi samādhismiṃ paripūrakārino) có nghĩa là vì hai bậc Thánh đã nói là “hai bậc cao hơn” (uparimā dve), tức là bậc Bất Hoàn (Anāgāmī) và bậc A-la-hán (Arahanta), là những người hoàn thiện trong định (samādhi); còn những người khác thì hoàn thiện trong giới (sīla). Do đó, chỉ hai bậc Thánh đó mới nhập quả định.
Na hi samādhipāripūriyā vinā samāpattivaḷañjanaṃ sambhavatīti adhippāyo.
The intention is that it is not possible to indulge in (or enter) attainment without the completion of concentration.
Ý nghĩa là không thể thực hành nhập định nếu không có sự hoàn thiện về định.
Tanti ‘‘samādhismiṃ paripūrakārino’’ti tehi vuttakāraṇaṃ.
Taṃ (that) refers to the reason stated by them, "being complete in concentration."
Điều đó (Taṃ) là lý do được họ nói là “hoàn thiện trong định”.
Akāraṇamevāti ayuttiyeva.
Akāraṇamevā (is indeed no reason) means it is inappropriate.
Chỉ là vô lý (Akāraṇamevā) có nghĩa là không hợp lý.
Kasmāti ce?
Why so?
Nếu hỏi tại sao?
Āha ‘‘puthujjanassāpī’’tiādi.
It states, " puthujjanassāpī" (even for an ordinary person) and so on.
Câu trả lời là “ngay cả đối với phàm nhân” (puthujjanassāpī) v.v..
Tassattho – sabbaso asamucchinnakilesassa puthujjanassāpi attanā paṭiladdhalokiyasamāpattisamāpajjanaṃ labbhati, kimaṅgaṃ pana samucchinnekaccakilesānaṃ heṭṭhimānaṃ ariyānaṃ, tasmā tesaṃ samādhismiṃ aparipūrakāritā attano phalasamāpattiṃ asamāpajjanassa akāraṇanti.
Its meaning is: even for an ordinary person (puthujjana), whose defilements are not entirely eradicated, it is possible to attain the mundane attainments that they have realized. How much more so for the lower noble ones, whose certain defilements have been entirely eradicated? Therefore, their incompleteness in concentration is not a reason for them not to attain their own fruition-attainment.
Ý nghĩa của câu đó là: ngay cả đối với phàm nhân, người mà phiền não chưa được nhổ tận gốc hoàn toàn, cũng có thể nhập các định thế gian đã đạt được bởi chính mình. Huống chi các bậc Thánh thấp hơn, những người đã nhổ tận gốc một số phiền não? Do đó, việc họ không hoàn thiện trong định không phải là lý do để họ không nhập định quả của chính mình.
Yutticintā nāma pāḷianāruḷhe atthe yuttā, ayaṃ panattho pāḷiāruḷhoti kāraṇāpadese anādarakaraṇamukhena pāḷiṃ dassento ‘‘kiñcetthā’’tiādimāha.
Rational inquiry (yutticintā) is appropriate for meanings not found in the Pāḷi; but since this meaning is found in the Pāḷi, the text states, " kiñcetthā" (what else is there here?) and so on, by way of disregarding the presentation of reasons.
Sự suy tư hợp lý (yutticintā) là hợp lý đối với ý nghĩa chưa được đưa vào Pāḷi. Nhưng ý nghĩa này đã được đưa vào Pāḷi. Vì vậy, khi trình bày Pāḷi bằng cách không chú ý đến phần lý do, (văn bản) nói: "Kiñcetthā" (Điều gì ở đây?) v.v.
Sotāpattimaggapaṭilābhatthāyāti sotāpattimaggassa samadhigamāya.
Sotāpattimaggapaṭilābhatthāyā (for the purpose of realizing the Stream-Entry path) means for the attainment of the Stream-Entry path.
"Sotāpattimaggapaṭilābhatthāya" (Để đạt được Sơ quả Đạo) có nghĩa là để thành tựu Sơ quả Đạo (Sotāpatti-magga).
Sotāpattiphalasamāpattatthāyāti sotāpattiphalasamāpattiyā samāpajjanatthaṃ.
Sotāpattiphalasamāpattatthāyā (for the purpose of attaining the fruition of Stream-Entry) means for the purpose of entering the fruition-attainment of Stream-Entry.
"Sotāpattiphalasamāpattatthāya" (Để nhập Sơ quả Định) có nghĩa là để nhập Sơ quả Định (Sotāpatti-phala-samāpatti).
Esa nayo sesesupi.
The same method applies to the remaining (phala-samāpattis) as well.
Cách này cũng tương tự đối với các điều còn lại.
Ettha ca ‘‘suññatavihārasamāpattatthāya animittavihārasamāpattatthāyā’’tiādinā sarūpato uddhaṭattā tato pubbe āgatā maggaphalavārā appaṇihitavasena vuttā.
Here, since the path and fruition divisions mentioned earlier are presented in terms of appaṇihita (desirelessness), they are explicitly drawn out in their own form by saying "for the purpose of attaining the attainment of empty dwelling (suññatavihāra), for the purpose of attaining the attainment of signless dwelling (animittavihāra)" and so on.
Ở đây, vì đã được trích dẫn theo hình thức "suññatavihārasamāpattatthāya animittavihārasamāpattatthāya" (để nhập Không Định, để nhập Vô tướng Định) v.v., nên các trường hợp Đạo và Quả được đề cập trước đó đã được nói đến theo cách Vô nguyện.
Tattha anattānupassanāmukhena, aniccānupassanāmukhena ca pavattānaṃ phalasamāpattīnaṃ purecarā gotrabhudhammā navadasabhāvena vuttāti veditabbā.
It should be understood that among those ten gotrabhu, the gotrabhu-dhamma that precede the fruition-attainments occurring through the observation of non-self (anattānupassanā) and through the observation of impermanence (aniccānupassanā) are described as being in the ninth and tenth positions.
Trong đó, các pháp Gotrabhū (chuyển tộc) đi trước các quả định (phala-samāpatti) phát sinh qua phương diện quán Vô ngã (anattānupassanā) và quán Vô thường (aniccānupassanā) được nói đến theo cách thứ chín và thứ mười, nên cần phải hiểu như vậy.
‘‘Sotāpattiphalasamāpattatthāyā’’tiādinā pana catūsupi phalesu ekasadisaṃ desanāya āgatattā sotāpannasakadāgāminopi attano phalaṃ samāpajjantīti viññāyati.
Furthermore, since the teaching is presented uniformly for all four fruits, starting with " Sotāpattiphalasamāpattatthāyā" (for the purpose of attaining the fruition of Stream-Entry), it is understood that even Stream-Enterers (sotāpanna) and Once-Returners (sakadāgāmi) attain their own fruits.
Nhưng vì đã được giảng dạy một cách đồng nhất về bốn quả trong câu "Sotāpattiphalasamāpattatthāya" v.v., nên được hiểu rằng ngay cả các bậc Nhập lưu (Sotāpanna) và Nhất lai (Sakadāgāmin) cũng nhập quả của chính mình.
Maggānantaraphalavasena taṃ vuttanti ca na sakkā vattuṃ vipassanāvasena dasannaṃ gotrabhudhammānaṃ dassanavasena desanāya āraddhattā, maggavāreneva ca tadatthasiddhito.
And it cannot be said that this is stated in terms of the fruit immediately following the path, because the teaching began by showing the ten gotrabhu-dhamma through vipassanā, and also because the meaning is accomplished by the path-section alone.
Cũng không thể nói rằng điều đó được đề cập theo cách quả tiếp nối Đạo, vì bài giảng đã được bắt đầu bằng cách trình bày mười pháp Gotrabhū theo phương diện tuệ quán (vipassanā), và vì ý nghĩa đó đã được thành tựu bằng chính trường hợp Đạo.
Na ca maggānantaraṃ phalaṃ ‘‘phalasamāpattī’’ti vuccati visuṃ parikammābhāvato.
Nor is the fruit immediately following the path called "fruition-attainment" (phalasamāpatti) due to the absence of separate preparatory work (parikamma).
Và quả tiếp nối Đạo không được gọi là "quả định" (phala-samāpatti) vì không có sự chuẩn bị riêng biệt.
Tasmā phalasamāpattivacaneneva sotāpannādīnampi phalasamāpattisamāpajjanaṃ siddhaṃ.
Therefore, by the very word "fruition-attainment," the attainment of fruition-attainment by sotāpanna and others is established.
Do đó, bằng chính lời nói "quả định" (phala-samāpatti), việc nhập quả định của các bậc Nhập lưu v.v. cũng được thành tựu.
Tenāha ‘‘tasmā’’tiādi.
Therefore, it states, " tasmā" (therefore) and so on.
Vì vậy, (văn bản) nói: "Tasmā" (Do đó) v.v.
861. Payojanampi tadatthāya paṭipattiyā kāraṇaṃ hoti tannimittaṃ paṭipajjanatoti ‘‘kasmā samāpajjantī’’ti kāraṇaṃ pucchitvā ‘‘diṭṭhadhammasukhavihārattha’’nti payojanaṃ vissajjitaṃ.
861. The purpose (payojana) is also a cause for practice (paṭipatti) for that very purpose, because one practices for that reason. Therefore, having asked the reason, " kasmā samāpajjantī" (why do they attain?), the purpose is answered as " diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ" (for the purpose of dwelling happily in this very life).
861. Mục đích (payojana) cũng là nguyên nhân của sự thực hành vì mục đích đó, tức là thực hành vì lý do đó. Vì vậy, sau khi hỏi nguyên nhân "Kasmā samāpajjanti?" (Tại sao họ nhập định?), mục đích đã được giải đáp là "Diṭṭhadhammasukhavihārattha" (vì sự an trú hạnh phúc trong hiện tại).
Kasmāti vā sampadāne nissakkavacanaṃ, kissāti vuttaṃ hoti.
Or, " kasmā" (why) is a word in the dative case (sampadāna), meaning "for what purpose?"
Hoặc, từ "kasmā" là một từ chỉ sự loại trừ trong trường hợp sở thuộc (sampadāna), có nghĩa là "vì điều gì".
Diṭṭhadhammasukhavihāratthanti diṭṭheva dhamme kilesadarathapariḷāhavūpasamena santena sukhavihārena viharaṇatthaṃ.
Diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ (for the purpose of dwelling happily in this very life) means for the purpose of dwelling with a tranquil and pleasant abiding, through the appeasement of the mental anguish and fever of defilements, in this very life.
"Diṭṭhadhammasukhavihārattha" (vì sự an trú hạnh phúc trong hiện tại) có nghĩa là để an trú với sự an lạc, hạnh phúc trong chính hiện tại, bằng cách làm lắng dịu sự phiền não và khổ đau do các phiền não gây ra.
Satipi vipākabhāve parikammena vinā anuppajjanato phalasamāpattidhammānaṃ tassa tassa ariyassa rucivaseneva pavatti, yato nesaṃ sādhipatitāti āha ‘‘addhāna…pe… samāpajjantī’’ti.
Even though they are results (vipāka), since the fruition-attainment states (phalasamāpattidhamma) do not arise without preparatory work (parikamma), their occurrence depends solely on the will of each respective noble one, because they have dominance. Therefore, it states, " addhāna…pe… samāpajjantī" (for a long time... and so on... they attain).
Mặc dù là quả dị thục (vipāka), nhưng vì không phát sinh nếu không có sự chuẩn bị (parikamma), nên sự phát sinh của các pháp quả định (phala-samāpatti-dhamma) chỉ tùy thuộc vào ý muốn của mỗi bậc thánh (ariya). Vì vậy, (văn bản) nói rằng chúng có sự chi phối (sādhipatitā): "addhāna...pe... samāpajjanti" (trong một thời gian dài... v.v. ...họ nhập định).
862. Dvīhi ākārehīti dvīhi kāraṇehi.
862. Dvīhi ākārehi (by two aspects) means by two reasons.
862. "Dvīhi ākārehi" (bằng hai phương diện) có nghĩa là bằng hai lý do.
Yathā hi lokiyajjhānānaṃ samadhigamo sampayogasamaṅgibhāvena sijjhamāno pahānaṅgasamatikkamamukhena vuccati tathā samadhigantabbattā, evaṃ phalasamāpattipi nibbānamanasikārena sijjhamānā tadaññārammaṇāmanasikāramukhena vuccati sabbasaṅkhārato vinivaṭṭitamānasatāvasena samijjhanato.
Just as the attainment of mundane jhānas, which is accomplished by being endowed with associated factors, is spoken of by way of transcending the abandoned factors—because it must be attained in that manner—so too fruition-attainment, which is accomplished by attending to Nibbāna, is spoken of by way of not attending to any other object, because it is perfected by the mind turning away from all formations (saṅkhāra).
Như sự thành tựu các thiền thế gian được nói đến qua phương diện vượt qua các chi phần đoạn trừ, khi chúng thành tựu bằng sự hợp nhất của các chi phần tương ưng, thì quả định cũng vậy, khi thành tựu bằng sự tác ý Nibbāna, nó được nói đến qua phương diện không tác ý các đối tượng khác, vì nó thành tựu bằng tâm đã hoàn toàn thoát ly khỏi mọi hành.
Tenāha ‘‘nibbānato’’tiādi.
Therefore, it states, " nibbānato" (from Nibbāna) and so on.
Vì vậy, (văn bản) nói: "Nibbānato" (Từ Nibbāna) v.v.
Udayabbayañāṇādiñāṇaparamparavasena hi sabbaphalacittaṃ saṅkhārato sabbaso nibbinnavirattacittassa tato vinissaṭanibbānārammaṇaṃ pavattati.
Indeed, all fruition-consciousness (phalacitta), by way of a continuous succession of knowledges such as knowledge of rise and fall (udayabbayañāṇa), occurs with Nibbāna, which is detached from formations, as its object, for one whose mind is entirely disgusted with and dispassionate towards formations.
Thật vậy, tất cả các tâm quả (phala-citta) của người có tâm đã hoàn toàn chán ghét và ly tham khỏi các hành, do chuỗi các tuệ như tuệ sinh diệt (udayabbayañāṇa) v.v., phát sinh với Nibbāna đã thoát ly khỏi các hành làm đối tượng.
Evaṃ pavattamānañca taṃ nibbānato aññassa ārammaṇassa amanasikārā, nibbānassa ca manasikārā pavattatīti vuccati.
And such occurring (consciousness) is said to occur " by not attending to any object other than Nibbāna, and by attending to Nibbāna."
Và khi phát sinh như vậy, tâm đó được nói là phát sinh "do không tác ý đối tượng khác ngoài Nibbāna, và do tác ý Nibbāna".
Animittāya cetovimuttiyāti animittavimokkhadvayāya phalasamāpattiyā, aniccānupassanāmukhena vā samāpajjitabbāya phalasamāpattiyā.
Animittāya cetovimuttiyā (by the signless liberation of mind) refers to the fruition-attainment that follows the path called Animittavimokkha, or the fruition-attainment to be attained through the observation of impermanence (aniccānupassanā).
"Animittāya cetovimuttiyā" (Bằng tâm giải thoát vô tướng) có nghĩa là bằng quả định là sự giải thoát vô tướng (animitta-vimokkha) theo sau Đạo, hoặc bằng quả định cần được nhập qua phương diện quán vô thường (aniccānupassanā).
Samāpattiyāti samāpajjanatthāya.
Samāpattiyā (for attainment) means for the purpose of attaining.
"Samāpattiyā" (Để nhập định) có nghĩa là để nhập định.
Sabbanimittānanti rūpādisabbasaṅkhāranimittānaṃ.
Sabbanimittānaṃ (of all signs) refers to all signs of formations such as rūpa (form) and so on.
"Sabbanimittānaṃ" (của tất cả các tướng) có nghĩa là của tất cả các tướng hành như sắc v.v.
Amanasikāroti ādīnavato disvā vissaṭṭhatāya anāvajjanaṃ asamannāhāro.
Amanasikāro (non-attention) means not attending or not focusing (asamannāhāra), due to having seen the danger and having abandoned it.
"Amanasikāro" (Không tác ý) có nghĩa là không chú ý, không tác ý, do đã thấy sự nguy hiểm và đã từ bỏ.
Animittāya ca dhātuyā manasikāroti sabbasaṅkhāranimittābhāvato animittāya.
Animittāya ca dhātuyā manasikāro (and attention to the signless element) means to the element (dhātu) that is signless (animittā) due to the absence of all signs of formations.
"Animittāya ca dhātuyā manasikāro" (Và tác ý đến yếu tố vô tướng) có nghĩa là vô tướng (animitta) vì không có tất cả các tướng hành.
Kehici paccayehi na saṅkhatattā ca asaṅkhatāti laddhanāmāya asaṅkhatāya dhātuyā phalasamāpattisahajātena manasikārena manasikaraṇaṃ, tassā vā dhātuyā phalasamāpatticittasaṅkhāte manasikaraṇaṃ.
Or, it is the act of attending to (manasikaraṇaṃ) that unconditioned (asaṅkhata) element, which is also called unconditioned (asaṅkhata) because it is not conditioned by any causes, by means of the attention (manasikāra) co-arising with the fruition-attainment, or it is the act of making that element (dhātu) an object in the mind (manasi) which is the fruition-attainment consciousness (phalasamāpatticitta).
Và vì không được tạo tác bởi bất kỳ duyên nào, nó được gọi là Vô tác (asaṅkhata). Tác ý bằng tâm sở tác ý (manasikāra-cetasika) đồng sinh với quả định đến yếu tố Vô tác (asaṅkhata-dhātu) đó, hoặc tác ý đến yếu tố đó trong tâm quả định.
863. Udayabbayādivasenāti udayabbayabhaṅgabhayatupaṭṭhānādivasena pavattanakānaṃ navannampi ñāṇānaṃ byāpāraṃ vadati.
863. The term Udayabbayādivasena (etc.) speaks of the function of the nine knowledges, such as knowledge of rise and fall (udayabbaya), dissolution (bhaṅga), and the appearance of fear (bhayatupaṭṭhāna).
863. "Udayabbayādivasena" (Theo phương diện sinh diệt v.v.) nói đến hoạt động của cả chín tuệ phát sinh theo phương diện tuệ sinh diệt, tuệ hoại diệt, tuệ sợ hãi v.v.
Tenāha ‘‘pavattānupubbavipassanassā’’ti.
For that reason, it is said, "of the progressive insight-meditation."
Vì vậy, (văn bản) nói: "pavattānupubbavipassanassa" (của tuệ quán tuần tự đang diễn ra).
Saṅkhārārammaṇagotrabhuñāṇānantaranti saṅkhārārammaṇassa ‘‘vodāna’’nti laddhanāmassa gotrabhuñāṇassa anantaraṃ.
After the gotrabhu-ñāṇa whose object is conditioned phenomena means immediately after the gotrabhu-ñāṇa, which has conditioned phenomena as its object and is called "purification" (vodāna).
"Saṅkhārārammaṇagotrabhuñāṇānantaraṃ" (Ngay sau tuệ Gotrabhū có các hành làm đối tượng) có nghĩa là ngay sau tuệ Gotrabhū có tên là "vodāna" (thanh tịnh) có các hành làm đối tượng.
Kasmā panettha gotrabhuñāṇaṃ maggañāṇapurecārikaṃ viya nibbānārammaṇaṃ na hotīti?
Why is it that in this fruit-attainment, the gotrabhu-ñāṇa, unlike the gotrabhu-ñāṇa that precedes the path-knowledge, does not have Nibbāna as its object?
Tại sao ở đây tuệ Gotrabhū không có Nibbāna làm đối tượng như tuệ Gotrabhū đi trước tuệ Đạo?
Phaladhammānaṃ aniyyānikabhāvato.
Because fruit-dharmas are not leading out (aniyyānika).
Vì các pháp quả không có tính giải thoát (aniyyānika).
Ariyamaggadhammā eva hi niyyānikā.
Indeed, only the path-dharmas of the Noble Ones are leading out (niyyānika).
Chỉ có các pháp Thánh Đạo (ariyamagga-dhamma) mới có tính giải thoát.
Vuttañhetaṃ ‘‘katame dhammā niyyānikā?
For it is said: "What are the dharmas that lead out?
Điều này đã được nói: "Pháp nào có tính giải thoát?
Cattāro maggā apariyāpannā’’ti (dha. sa. 1295, 1609).
The four paths, which are unincluded" (Dhs. 1295, 1609).
Bốn Đạo không thuộc về vòng luân hồi" (Dhs. 1295, 1609).
Tasmā ekantena niyyānikasabhāvassa ubhatovuṭṭhānabhāvena pavattamānassa maggañāṇassa anantarapaccayabhūtena ñāṇena nimittato vuṭṭhiteneva bhavitabbanti tassa nibbānārammaṇatā yuttā, na pana ariyamaggassa bhāvitattā tassa vipākabhāvena pavattamānānaṃ kilesānaṃ asamucchindanato aniyyānikattā avuṭṭhānasabhāvānaṃ phalañāṇānaṃ purecārikañāṇassa kadācipi nibbānārammaṇatā ubhayattha anulomañāṇānaṃ atulyākārato.
Therefore, it is fitting that the knowledge which is the immediately contiguous condition for path-knowledge, which is inherently leading out, arising by way of emerging from both, must itself have emerged from the conditioned sign and thus have Nibbāna as its object; but it is not fitting that the knowledge preceding the fruit-knowledges, which are inherently not emerging, should ever have Nibbāna as its object, because they do not utterly eradicate defilements, as they arise as results of the Noble Path having been cultivated, and because the modes of the conformity-knowledges are dissimilar in both instances.
Do đó, tuệ Gotrabhū là duyên vô gián (anantarapaccaya) của tuệ Đạo, vốn có bản chất giải thoát tuyệt đối và phát sinh bằng cách thoát ly khỏi cả hai (hành và Nibbāna), phải là tuệ đã thoát ly khỏi tướng (nimitta), nên việc nó có Nibbāna làm đối tượng là hợp lý. Nhưng tuệ đi trước các tuệ quả, vốn phát sinh như quả dị thục của việc tu tập Thánh Đạo, không đoạn trừ hoàn toàn các phiền não, không có tính giải thoát, và không có bản chất thoát ly, thì không bao giờ có Nibbāna làm đối tượng, vì các tuệ thuận thứ (anulomañāṇa) ở cả hai nơi (Đạo và Quả) có trạng thái khác nhau.
Ariyamaggavīthiyañhi anulomañāṇāni anibbiddhapubbānaṃ thūlathūlalobhakkhandhādīnaṃ sātisayaṃ padālanena lokiyañāṇesu ukkaṃsapāramippattāni maggañāṇānuguṇāni uppajjanti.
For in the path-process, the conformity-knowledges arise in conformity with the path-knowledges, having reached the pinnacle of excellence among mundane knowledges by profoundly breaking through the gross aggregates of greed, etc., which had not been penetrated before.
Trong lộ trình Thánh Đạo (ariyamagga-vīthi), các tuệ thuận thứ phát sinh đã đạt đến đỉnh cao trong các tuệ thế gian, bằng cách đặc biệt phá hủy các khối tham ái thô thiển v.v. chưa từng bị xuyên phá trước đó, và chúng phù hợp với các tuệ Đạo.
Phalasamāpattivīthiyaṃ pana tāni tena tena maggena tesaṃ tesaṃ kilesānaṃ samucchinnattā tattha kilesavikkhambhane nirussukkāni kevalaṃ ariyānaṃ phalasamāpattisukhasamaṅgibhāvassa parikammamattāni hutvā uppajjantīti na tesaṃ kutoci vuṭṭhānasambhavo, yato nesaṃ pariyosānañāṇaṃ saṅkhāranimittavuṭṭhānato nibbānārammaṇaṃ siyā.
In the fruit-attainment process, however, since those defilements have been utterly eradicated by each respective path, these conformity-knowledges, being disinterested in suppressing defilements there, arise merely as preparatory actions for the Noble Ones to be endowed with the bliss of fruit-attainment. Thus, there is no possibility of them emerging from anything, for then their final knowledge might have Nibbāna as its object due to emerging from the conditioned sign.
Nhưng trong lộ trình quả định (phala-samāpatti-vīthi), các tuệ đó, vì các phiền não đã bị đoạn trừ bởi Đạo tương ứng, nên không còn bận tâm đến việc chế ngự phiền não ở đó, mà chỉ phát sinh như sự chuẩn bị cho sự hợp nhất của các bậc thánh với hạnh phúc quả định. Vì vậy, không có khả năng chúng thoát ly khỏi bất cứ điều gì, và do đó, tuệ cuối cùng của chúng không thể có Nibbāna làm đối tượng bằng cách thoát ly khỏi tướng hành.
Evañca katvā ‘‘sekkhassa attano phalasamāpattivaḷañjanatthāya udayabbayādivasena saṅkhāre sammasantassa vipassanāñāṇānupubbiyā phalameva uppajjati, na maggo’’ti idañca aṭṭhakathāvacanaṃ samatthitaṃ hoti.
And having done so, this statement from the Commentaries, "For the Sekkha, who is contemplating conditioned phenomena by way of rise and fall, etc., for the purpose of experiencing his own fruit-attainment, only the fruit arises in sequence of insight-knowledges, not the path," becomes substantiated.
Và như vậy, lời dạy của Chú giải: "Đối với bậc Hữu học (sekkhassa) đang quán xét các hành theo phương diện sinh diệt v.v. để thọ hưởng quả định của chính mình, chỉ có quả phát sinh theo tuần tự của các tuệ quán, chứ không phải Đạo", cũng được chứng minh là đúng.
Tenāha ‘‘sekkhassāpi phalameva uppajjati, na maggo’’ti.
Therefore, it is said, "For the Sekkha also, only the fruit arises, not the path."
Vì vậy, (văn bản) nói: "sekkhassāpi phalameva uppajjati, na maggo" (ngay cả đối với bậc Hữu học, chỉ có quả phát sinh, chứ không phải Đạo).
Nibbānārammaṇe appanajjhānavasena yathāparicchinnakālaṃ nirantaraṃ phalacittasseva pavattanaṃ samāpajjanaṃ phalasamāpattīti āha ‘‘phalasamāpattivasena nirodhe cittaṃ appetī’’ti.
He says "he directs his mind to cessation by way of fruit-attainment" because fruit-attainment is the continuous arising of fruit-consciousness alone for a specified period, in the manner of appanā-jhāna, with Nibbāna as its object.
Việc tâm quả liên tục phát sinh trong khoảng thời gian đã được xác định, theo phương diện thiền an chỉ (appanā-jhāna) với Nibbāna làm đối tượng, được gọi là nhập định, quả định. Vì vậy, (văn bản) nói: "phalasamāpattivasena nirodhe cittaṃ appetī" (tâm nhập vào sự diệt tận bằng quả định).
Yadi anupubbavipassanānaṃ vasena phalasamāpattisamāpajjanaṃ, tena nīhārena sekkhassa uparimaggenāpi bhavitabbanti anuyogaṃ sandhāyāha ‘‘phalasamāpattininnatāyā’’tiādi.
If the attainment of fruit-attainment is by way of progressive insight, then by that reasoning, a Sekkha should also attain the higher path. With this objection in mind, it is said, "due to being inclined towards fruit-attainment," etc.
Nếu việc nhập quả định là theo phương diện các tuệ quán tuần tự, thì theo cách đó, bậc Hữu học cũng phải có Đạo cao hơn. Để giải đáp câu hỏi này, (văn bản) nói: "phalasamāpattininnatāya" (do khuynh hướng về quả định) v.v.
Tena aññoyeva vipassanācāro ariyamaggāvaho, añño phalasamāpattiāvahoti dasseti, svāyaṃ vipassanāya vibhāgo vutto eva.
Thereby, it shows that one course of insight leads to the Noble Path, and another leads to fruit-attainment; this distinction of insight has already been explained.
Do đó, sự thực hành vipassanā dẫn đến Thánh đạo là một điều khác, và sự thực hành vipassanā dẫn đến nhập quả là một điều khác – điều này được chỉ ra như vậy. Sự phân biệt vipassanā này đã được nói đến rồi.
Ye panāti abhayagirivāsino sandhāyāha.
But those, etc. refers to the dwellers of Abhayagiri.
Ye panā là nói đến những người Abhayagirivāsī.
Te hi maggaphalavipassanāya āloḷetvā vadanti.
For they speak confusingly about insight of path and fruit.
Quả thật, họ lẫn lộn vipassanā của đạo và quả rồi nói.
Teneva hi ‘‘evaṃ satī’’tiādi vuttaṃ.
That is why "if that is the case," etc., was said.
Chính vì vậy mà câu ‘‘evaṃ satī’’ (như vậy thì) và các câu khác đã được nói.
Arahā paccekabuddho bhavissati yadi itaratthāpi vipassanā tadatthāya saṃvatteyyāti adhippāyo.
The intention is: "an Arahant would become a Paccekabuddha" if insight also conduced to that purpose in other respects.
Ý nghĩa là nếu vipassanā có mục đích khác (ngoài quả) cũng dẫn đến mục đích đó (đạo) thì một A-la-hán có thể trở thành một vị Phật Độc Giác.
Pāḷivaseneva ca paṭikkhittanti ‘‘dasa gotrabhudhammā vipassanāvasena uppajjantī’’ti maggatthā phalatthā vipassanā visuṃ katvā pavattapāḷivaseneva tesaṃ vacanaṃ paṭikkhittantipi na gahetabbaṃ, aññathā ‘‘dasa gotrabhudhammā’’ti vacanaṃ virujjheyyāti.
And it is refuted by the Pali text itself; it should not be taken that their statement is refuted by the Pali text itself, which distinguishes between insights leading to the path and insights leading to the fruit, as stated in "The ten gotrabhu-dharmas arise by way of insight," otherwise the statement "the ten gotrabhu-dharmas" would be contradictory.
Pāḷivaseneva ca paṭikkhitta (bị bác bỏ bởi chính Pāḷi) – không nên hiểu rằng lời nói của họ bị bác bỏ bởi chính Pāḷi đã nói về mười pháp gotrabhū (chuyển tộc) phát sinh theo cách vipassanā, phân biệt vipassanā có mục đích đạo và vipassanā có mục đích quả; nếu không, lời nói ‘‘dasa gotrabhudhammā’’ (mười pháp gotrabhū) sẽ mâu thuẫn.
Idameva pana gahetabbanti vuttassevatthassa nigamanaṃ.
But only this should be taken is a conclusion of the meaning already stated.
Idameva pana gahetabba (chỉ nên chấp nhận điều này) là kết luận của ý nghĩa đã được nói.
Phalañcassātiādi mahaggatavipākānaṃ viya lokuttaravipākānañca kusalasarikkhatādassanaṃ.
And its fruit, etc. shows the similarity of supramundane results to wholesome deeds, just like mundane results.
Phalañcassā (và quả của nó) v.v. là sự chỉ ra rằng quả siêu thế cũng giống như thiện pháp, giống như quả của các pháp mahaggata (đại hành).
Jhānato sarikkhatādassaneneva cettha bojjhaṅgamaggaṅgavasenāpi sarikkhatā dassitāyevāti veditabbaṃ.
It should be understood that here, by showing the similarity to jhāna, the similarity by way of the factors of awakening (bojjhaṅga) and the path (maggaṅga) is also shown.
Cũng nên hiểu rằng ở đây, bằng cách chỉ ra sự tương đồng với thiền, sự tương đồng cũng được chỉ ra theo khía cạnh các chi giác ngộ (bojjhaṅga) và các chi đạo (maggaṅga).
865. Sabbānevetānīti rūpanimittādisabbāneva etāni ekato kāmaṃ na manasi karoti asambhavato.
865. All these means that one does not attend to all these, such as the visual image, etc., collectively, as it is impossible.
865. Sabbānevetānī (tất cả những điều này) – tất cả những điều này, như rūpanimitta (tướng sắc) v.v., không thể được quán tưởng cùng một lúc vì không thể xảy ra.
Sabbasaṅgāhikavasenāti anavasesapariyādānavasena.
By way of comprehensive inclusion means by way of encompassing everything without remainder.
Sabbasaṅgāhikavasenā (theo cách bao gồm tất cả) là theo cách bao gồm không còn sót lại.
Samudāyasaddā hi avayavesupi pavattanti, avayavabyatirekena ca samudāyo na labbhatīti avayavagatampi kiccaṃ samudāyavasena vuttaṃ.
For terms denoting an aggregate are also applied to its constituents, and an aggregate is not found apart from its constituents, so the function pertaining to the constituents is spoken of in terms of the aggregate.
Các từ chỉ tập hợp (samudāya) cũng được dùng cho các bộ phận (avayava), và tập hợp không thể có nếu không có các bộ phận; do đó, hành động liên quan đến các bộ phận cũng được nói theo cách tập hợp.
Tasmāti sabbesaṃ saṅkhāranimittānaṃ ekato manasikārābhāvato.
Therefore, because it is impossible to attend to all conditioned signs simultaneously.
Tasmā (do đó) là do không thể quán tưởng tất cả các tướng hành cùng một lúc.
Yasmā bhavaṅgacitte uppanne phalasamāpattito vuṭṭhito nāma hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘yaṃ bhavaṅgassā’’tiādi.
Since one is said to have emerged from fruit-attainment when the bhavaṅga-consciousness arises, it is said, "that which is of the bhavaṅga," etc.
Vì khi tâm bhavaṅga (hộ kiếp) phát sinh, người ta được gọi là đã xuất khỏi phalasamāpatti (nhập quả), nên đã nói ‘‘yaṃ bhavaṅgassā’’ (cái gì của bhavaṅga) v.v.
Bhavaṅgassa ārammaṇaṃ nāma kammādi.
The object of bhavaṅga is karma, etc.
Ārammaṇaṃ bhavaṅgassa (đối tượng của bhavaṅga) là nghiệp (kamma) v.v.
Manasi karototi bhavaṅgasahagatena manasikārena manasi karoto, taṃ vā ārammaṇaṃ bhavaṅgamanasi karoto.
When attending means when attending with attention (manasikāra) accompanied by bhavaṅga, or when attending to that object in bhavaṅga.
Manasi karoto (khi tác ý) là khi tác ý bằng tác ý đi kèm với bhavaṅga, hoặc khi tác ý đối tượng đó trong bhavaṅga.
866. Phalassa phalameva vā anantaraṃ hoti purimassa purimassa pacchimaṃ pacchimaṃ.
866. The fruit itself is immediately contiguous to the fruit; the subsequent fruit to the preceding fruit.
866. Phalassa phalameva vā anantaraṃ hoti (quả này hoặc quả kia tiếp nối ngay sau quả kia) – quả sau tiếp nối ngay sau quả trước.
Bhavaṅgaṃ vā sabbapacchimassa.
Or bhavaṅga immediately after the very last (fruit).
Hoặc bhavaṅgaṃ (tâm hộ kiếp) tiếp nối ngay sau quả cuối cùng.
Phalānantaraṃ maggavīthiyaṃ, phalasamāpattiyañca.
Immediately after the fruit in the path-process and in the fruit-attainment.
Phalānantaraṃ (ngay sau quả) là trong lộ trình đạo (maggavīthi) và trong phalasamāpatti (nhập quả).
‘‘Yena phalena nirodhā vuṭṭhānaṃ hotī’’ti idaṃ phaluppattiyā nirodhā vuṭṭhānabhāvato vuttaṃ.
The statement "by which fruit there is emergence from cessation" is made because emergence from cessation occurs by the arising of the fruit.
Lời nói ‘‘Yena phalena nirodhā vuṭṭhānaṃ hotī’’ (nhờ quả mà có sự xuất khỏi diệt định) được nói vì sự phát sinh của quả là sự xuất khỏi diệt định.
Tanti nirodhāvuṭṭhānabhāvena vuttaṃ anāgāmiphalaṃ vā aggaphalaṃ vā.
That refers to the Anāgāmi-fruit or the Arahant-fruit, which is spoken of as emerging from cessation.
Taṃ (điều đó) là quả Anāgāmī (Bất Lai) hoặc quả A-la-hán (aggaphala) được nói là sự xuất khỏi diệt định.
Nevasaññānāsaññāyatanānantaranti nevasaññānāsaññāyatanassa kusalassa, kiriyassa vā anantaraṃ satipi sattāhātikkame vijātiyena antarikattā.
Immediately after the base of neither-perception-nor-non-perception means immediately after the wholesome or functional base of neither-perception-nor-non-perception, even if seven days have passed, due to being interrupted by a dissimilar dharma.
Nevasaññānāsaññāyatanānantara (ngay sau phi tưởng phi phi tưởng xứ) là ngay sau thiện pháp hoặc hành pháp của phi tưởng phi phi tưởng xứ, mặc dù có sự vượt qua bảy ngày, vì có sự gián đoạn bởi các pháp khác loại.
Paṭippassaddhadarathanti sabbaso passaddhakilesadarathaṃ.
Totally calmed torment means torment of defilements that is completely calmed.
Paṭippassaddhadaratha (những phiền não đã hoàn toàn an tịnh) là những phiền não đã hoàn toàn an tịnh.
Amatārammaṇanti nibbānārammaṇaṃ.
Having Nibbāna as its object means having Nibbāna as its object.
Amatārammaṇa (đối tượng bất tử) là đối tượng Nibbāna.
Subhanti asobhanatāya kilesassāpi abhāvato sobhanaṃ.
Auspicious means beautiful, because there is no defilement, not even a trace of ugliness.
Subha (thanh tịnh) là thanh tịnh vì không có cả một chút phiền não bất tịnh.
Taṇhāsaṅkhātaṃ lokāmisaṃ vantaṃ chaḍḍitaṃ etenāti vantalokāmisaṃ.
That by which the worldly allure, which is craving, has been vomited and abandoned, is called one who has vomited the worldly allure.
Vantalokāmisaṃ (đã nhổ bỏ mồi đời) là đã nhổ bỏ, đã vứt bỏ mồi đời, tức là tham ái.
Vūpasantakilesatāya, susantatāya ca santaṃ.
Calm because defilements are appeased and completely tranquil.
Santaṃ (an tịnh) là an tịnh vì các phiền não đã được làm cho lắng dịu và vì sự yên tĩnh tuyệt đối.
Yena dhammena yogato samaṇo nāma hoti, tassa ariyamaggasaṅkhātassa sāmaññassa phalanti sāmaññaphalaṃ.
The fruit of asceticism means the fruit of the ascetic state, which is the Noble Path, by being endowed with which one is called an ascetic (samaṇa).
Sāmaññaphalaṃ (quả Sa-môn) là quả của sự Sa-môn, tức là Thánh đạo, nhờ sự kết hợp với pháp đó mà người ta được gọi là Sa-môn (samaṇa).
Ojavantenāti sabhāvasampannena.
Full of essence means endowed with natural excellence.
Ojavantenā (với sức sống) là với bản chất tốt đẹp.
Sucināti kilesāsucivirahato parisuddhena.
Pure means utterly purified due to the absence of the impurity of defilements.
Sucinā (thanh tịnh) là hoàn toàn trong sạch vì không có sự ô uế của phiền não.
Sukhenāti anuttarasukhena.
With bliss means with unsurpassable bliss.
Sukhenā (với sự an lạc) là với sự an lạc vô thượng.
Abhisanditanti sabbaso lūkhabhāvāpagamanena sinehitaṃ.
Moistened means thoroughly moistened by the complete absence of harshness.
Abhisandita (được thấm nhuần) là được làm cho ẩm ướt, không còn khô khan chút nào.
Sātātisātenāti mahaggatasātato, lokuttarakusalasātato ca ativiya sātena madhurena.
Extremely sweet means exceedingly sweet, sweeter than the bliss of the mundane, and the bliss of supramundane wholesome deeds.
Sātātisātenā (với sự rất hoan hỷ) là với sự hoan hỷ và ngọt ngào vượt trội so với sự hoan hỷ của mahaggata (đại hành) và sự hoan hỷ của thiện pháp siêu thế.
Maggasukhatopi hi phalasukhaṃ santataratāya paṇītataraṃ.
For the bliss of fruit is more tranquil and more refined than even the bliss of the path.
Quả thật, sự an lạc của quả còn vi diệu hơn sự an lạc của đạo vì nó an tịnh hơn.
Amatena sammoditaṃ.
Blended with the Deathless.
Được hòa quyện với amatena (bất tử).
‘‘Madhuṃ viyā’’ti iminā sātātisātataṃyeva vibhāveti.
By "like honey", he explains the exceedingly sweet nature.
Với câu ‘‘Madhuṃ viyā’’ (như mật), điều này làm rõ thêm về sự rất hoan hỷ.
868. Anupubbanirodhavasenāti vipassanānugatā aṭṭha samāpattiyo ārohantena taṃtaṃpaṭipakkhanirodhamukhena tiṇṇaṃ saṅkhārānaṃ anupubbato nirodhavasena.
868. Anupubbanirodhavasenā (by way of progressive cessation): by progressively ascending the eight attainments which are accompanied by insight, by way of the cessation of their respective opposing factors, and by way of the progressive cessation of the three formations. The meaning is that the non-occurrence of mind and mental factors for a specifically determined period is the attainment of cessation.
868. Anupubbanirodhavasenā (theo cách diệt dần dần) là theo cách diệt dần dần ba hành (saṅkhāra) bằng cách đi lên tám samāpatti (nhập định) theo vipassanā, thông qua sự diệt trừ từng đối thủ.
Yathāparicchinnakālaṃ yā cittacetasikānaṃ appavatti, ayaṃ nirodhasamāpattīti attho.
The meaning is that the non-occurrence of mind and mental factors for a specifically determined period is the attainment of cessation.
Ý nghĩa là sự không phát sinh của tâm và các tâm sở trong một khoảng thời gian đã định, đó là diệt thọ tưởng định (nirodhasamāpatti).
Ke samāpajjanti, ke na samāpajjantīti kāmaṃ samāpajjanasamatthā padhānatāya paṭhamaṃ pucchitā, tabbissajjanaṃ pana garubhāvato pacchā vissajjetuṃ asamāpajjanake tāva dassento ‘‘sabbepi…pe… na samāpajjantī’’ti āha yathā ‘‘vāmaṃ muñca, dakkhiṇaṃ gaṇhā’’ti.
Regarding the question, "Who attains and who does not attain?" those capable of attaining are, by virtue of their pre-eminence, asked first. The answer, however, due to its importance, is given later. Thus, to show those who do not attain first, it is stated: "Sabbepi…pe… na samāpajjantī (all… do not attain)," just as one might say, "release the left, take the right."
Ke samāpajjanti, ke na samāpajjantī (ai nhập, ai không nhập) – mặc dù những người có khả năng nhập định được hỏi trước vì sự ưu việt của họ, nhưng để giải thích điều đó sau vì tầm quan trọng của nó, trước tiên, để chỉ ra những người không thể nhập, đã nói ‘‘sabbepi…pe… na samāpajjantī’’ (tất cả… v.v… không nhập) giống như nói: "Hãy bỏ bên trái, nắm lấy bên phải".
Tattha ‘‘sabbepī’’ti idaṃ puthujjanādīnaṃ tiṇṇaṃ visesanaṃ.
Here, the word "sabbepi" (all) is an adjective for the three types of individuals: ordinary persons and so on.
Ở đó, ‘‘sabbepī’’ (tất cả) là tính ngữ của ba loại người phàm phu v.v.
Te hi aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ lābhinopi alābhino viya samādhismiṃ aparipūrakāritāya nirodhaṃ samāpajjituṃ na sakkonti.
For even if they have attained the eight attainments, they are unable to achieve cessation due to their inability to fully perfect concentration, just like those who have not attained them.
Quả thật, những người đó, dù đã đạt được tám samāpatti, cũng không thể nhập diệt định vì sự không hoàn hảo trong samādhi (định), giống như những người chưa đạt được.
Kāmacchandādisamucchindanena hi samādhismiṃ paripūrakāritā, na jhānādhigamamattena.
Indeed, the perfecting of concentration comes through the utter eradication of sensual desire and so on, not merely by the attainment of jhāna.
Quả thật, sự hoàn hảo trong samādhi là do sự đoạn trừ hoàn toàn dục tham v.v., chứ không chỉ do việc đạt được thiền định.
Anāgāmino, arahantoti ettha sukkhavipassakā ca anāgāmino, sukkhavipassakā ca arahantoti sukkhavipassakasaddo paccekaṃ yojetabbo.
In "Anāgāmino, arahanto" (non-returners, arahants), the word sukkhavipassakā (dry-insight practitioners) should be connected with each, meaning both dry-insight non-returners and dry-insight arahants.
Trong Anāgāmino, arahanto (Bất Lai và A-la-hán), từ sukkhavipassaka (thuần quán) nên được kết hợp riêng lẻ với Anāgāmī sukkhavipassaka và Arahant sukkhavipassaka.
Ubhayepi cete satipi vipassanābale samādhibalassa abhāvato nirodhaṃ na samāpajjanti.
Although both these types possess the power of insight, they do not attain cessation due to the lack of the power of concentration.
Cả hai loại người này, dù có sức mạnh vipassanā, cũng không nhập diệt định vì thiếu sức mạnh samādhi.
Anupubbavihārasambhavataññevettha samādhibalaṃ icchitabbaṃ.
Here, the power of concentration is desired only in the context of the arising of progressive abodes.
Ở đây, sức mạnh samādhi chỉ được mong muốn khi có khả năng an trú tuần tự (anupubbavihāra).
Purimakā pana tayo satipi samādhibale vipassanābalassa abhāvato, aparipuṇṇattā ca samāpajjituṃ na sakkonti.
However, the former three are unable to attain it because, even with the power of concentration, they lack the power of insight, or because it is not fully perfected.
Tuy nhiên, ba loại người trước đó, dù có sức mạnh samādhi, cũng không thể nhập định vì thiếu sức mạnh vipassanā và sự không hoàn hảo.
Aparipuṇṇatā cassa saṅkhārānaṃ na sammā parimadditattā.
And its imperfection is due to the formations not having been completely crushed.
Và sự không hoàn hảo của sức mạnh đó là do các hành chưa được nghiền nát đúng mức.
Aṭṭha samāpatti…pe… samāpajjantī’’ti vatvā tattha kāraṇaṃ pāḷivaseneva dassetuṃ ‘‘dvīhi balehī’’tiādi vuttaṃ.
After stating, "Aṭṭha samāpatti…pe… samāpajjantī (the eight attainments… attain)," the reason for this is given in the words of the Pāli canon itself, beginning with "dvīhi balehī" (by two powers).
Sau khi nói ‘‘Aṭṭha samāpatti…pe… samāpajjantī’’ (nhập tám samāpatti… v.v.), để chỉ ra lý do ở đó theo Pāḷi, đã nói ‘‘dvīhi balehī’’ (với hai sức mạnh) v.v.
Tayo ca saṅkhārānanti ettha tayoti sāmiatthe paccattavacanaṃ, tiṇṇanti attho.
In the phrase "tayo ca saṅkhārānaṃ" (and of the three formations), tayo (three) is in the possessive sense, meaning "of the three."
Trong Tayo ca saṅkhārāna (và ba hành), tayo là từ chỉ sở hữu cách, có nghĩa là của ba.
Ñāṇacariyāhīti ñāṇappavattīhi.
Ñāṇacariyāhi (by modes of knowledge): by the occurrences of knowledge.
Ñāṇacariyāhī (bằng các hành vi của tuệ) là bằng sự phát sinh của tuệ.
Nirodhasamāpattiyāti nirodhasamāpajjanāya ñāṇaṃ.
Nirodhasamāpattiyā (of the attainment of cessation): the knowledge for attaining cessation.
Nirodhasamāpattiyā (đối với diệt thọ tưởng định) là tuệ để đạt đến diệt thọ tưởng định.
Ayañca sampadāti ayaṃ baladvayasamannāgamādikā yathāvuttanirodhasamāpattiāvahā sampatti.
Ayañca sampadā (and this accomplishment): this accomplishment, beginning with the possession of two powers, leads to the aforementioned attainment of cessation.
Ayañca sampadā (và sự thành tựu này) là sự thành tựu này, tức là sự dẫn đến diệt thọ tưởng định đã nói, bắt đầu bằng sự đầy đủ hai sức mạnh.
Anāgāmikhīṇāsaveti anāgāmino ceva khīṇāsave ca.
Anāgāmikhīṇāsave (non-returners and arahants): those who are both non-returners and arahants.
Anāgāmikhīṇāsave (Bất Lai và A-la-hán đã diệt tận lậu hoặc) là những vị Bất Lai và những vị A-la-hán đã diệt tận lậu hoặc.
869. Samathabalanti kāmacchandādike paccanīkadhamme sametīti samatho, so eva paṭipakkhehi akampiyaṭṭhena balaṃ.
869. Samathabalaṃ (the power of tranquility): samatha (tranquility) is that which calms opposing factors such as sensual desire; that very samatha is bala (power) because it is unshakable by opposing factors. Vipassanā (insight) is that which sees in various ways, such as impermanence; that very vipassanā is bala in the manner described, hence vipassanābalaṃ (the power of insight).
869. Samathabalaṃ (sức mạnh tịnh chỉ) là samatha (tịnh chỉ) vì nó làm lắng dịu các pháp đối nghịch như dục tham v.v., và chính samatha đó là bala (sức mạnh) vì nó không bị lay chuyển bởi các đối thủ.
Aniccādivasena vividhehi ākārehi passatīti vipassanā, sā eva vuttanayena balanti vipassanābalaṃ.
Vipassanā (insight) is that which sees in various ways, such as impermanence; that very vipassanā is bala (power) in the manner described, hence vipassanābalaṃ (the power of insight).
Quán chiếu bằng nhiều cách khác nhau như vô thường, v.v., đó là vipassanā (tuệ quán). Chính vipassanā ấy, theo cách đã nói, là sức mạnh, nên gọi là vipassanābalaṃ (lực tuệ quán).
Nekkhammavasenā tiādīsu kāmacchandavikkhambhanassa nekkhammasaṅkappassa, alobhapadhānassa vā tathāpavattakusalacittuppādassa vasena cittassa ekaggatāsaṅkhāto yo avikkhepo, taṃ samathabalaṃ.
In Nekkhammavasenā (by way of renunciation) and so on, samathabalaṃ (power of tranquility) is the non-distraction of the mind, which is singleness of mind, achieved by means of the thought of renunciation that suppresses sensual desire, or by means of the production of wholesome mental states primarily rooted in non-greed occurring in that manner.
Trong các trường hợp như nekkhammavasenā (do sự ly dục), sự không phóng dật (avikkhepa) được gọi là sự nhất tâm (ekaggatā) của tâm, do sự trấn áp dục ái (kāmacchanda) bằng tư duy ly dục (nekkhammasaṅkappa), hoặc do sự sinh khởi của tâm thiện (kusalacittuppāda) như vậy với sự ưu thắng của vô tham (alobhapadhāna), đó là samathabalaṃ (lực tịnh chỉ).
Byāpādavikkhambhanassa abyāpādavitakkassa, adosapadhānassa vā tathāpavattakusalacittuppādassa vaseneva.
Similarly, by means of the thought of non-ill-will that suppresses ill-will, or by means of the production of wholesome mental states primarily rooted in non-hatred occurring in that manner.
Cũng vậy, do sự trấn áp sân hận (byāpāda) bằng tư duy vô sân (abyāpādavitakka), hoặc do sự sinh khởi của tâm thiện như vậy với sự ưu thắng của vô sân (adosapadhāna).
Thinamiddhavikkhambhikāya vibhūtaṃ katvā manasikaraṇena upaṭṭhitaālokasaññāya vasena.
By means of the sign of light that appears through the mind's vivid attention, suppressing sloth and torpor.
Do sự chú tâm làm cho hôn trầm, thụy miên (thinamiddha) bị trấn áp trở nên rõ ràng, bằng cách an trú tưởng ánh sáng (āloka saññā).
Uddhaccavikkhambhanassa avikkhepassa samādhānassa vasena.
By means of non-distraction, by means of concentration, which suppresses restlessness.
Do sự an định (samādhāna) của sự không phóng dật (avikkhepa) để trấn áp trạo cử (uddhacca).
Sakalamicchāvitakkavikkhambhanassa sikhāpattaānāpānassatisiddhapaṭinissaggānupassiassāsapassāsānaṃ vasena cittassa ekaggatāsaṅkhāto yo avikkhepo, taṃ samathabalanti atthayojanā.
The construction of the meaning is that samathabalaṃ (the power of tranquility) is the non-distraction, which is singleness of mind, achieved by means of the breaths of in-and-out mindfulness that have reached their peak, having suppressed all wrong thoughts and observing relinquishment.
Sự không phóng dật (avikkhepa) được gọi là sự nhất tâm của tâm, do hơi thở vào ra quán chiếu sự xả bỏ (paṭinissaggānupassī assāsapassāsānaṃ) đã thành tựu từ niệm hơi thở vào ra (ānāpānassati) đạt đến đỉnh cao, trấn áp tất cả tà tư duy (micchāvitakka), đó là samathabalaṃ (lực tịnh chỉ) – đây là cách giải thích ý nghĩa.
Evaṃ upacārassa jhānassa vasena samathabalaṃ dassetvā idāni taṃ aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ vasena paṭipakkhehi anabhibhavanīyatāya ca balappattivasena dassetuṃ ‘‘paṭhamajjhānenā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the power of tranquility by way of access concentration and jhāna, it is now stated, beginning with "Paṭhamajjhānenā" (by the first jhāna), to show that power by way of the eight attainments and by way of its attainment of strength through being unovercomable by opposing factors.
Như vậy, sau khi trình bày lực tịnh chỉ (samathabalaṃ) bằng cách thiền cận định (upacāra jhāna), bây giờ để trình bày lực ấy bằng cách tám thiền chứng (samāpatti) và bằng cách không bị các đối nghịch chi phối, nên đã nói ‘‘paṭhamajjhānenā’’ (bằng thiền thứ nhất), v.v.
Tattha nīvaraṇeti nīvaraṇanimittaṃ nīvaraṇapaccayā.
Therein, nīvaraṇe (by hindrances): due to the sign of hindrances, due to the cause of hindrances.
Trong đó, nīvaraṇe (trong các triền cái) nghĩa là do nhân triền cái, do duyên triền cái.
Na kampati jhānasamaṅgipuggalo, jhānasampayuttasamādhi vā.
Na kampati (does not waver): the individual endowed with jhāna, or the concentration associated with jhāna, does not waver.
Na kampati (không lay động) là người thành tựu thiền (jhānasamaṅgī puggalo), hoặc là định tương ưng với thiền.
So hi visesato idha ‘‘samathabala’’nti adhippeto.
Indeed, that concentration is especially intended here as "the power of tranquility."
Vì định ấy được đặc biệt hiểu là samathabalaṃ (lực tịnh chỉ) ở đây.
Tathā hi kenaṭṭhena samathabalanti balaṭṭho pucchito.
Thus, it is asked, "Ken'aṭṭhena samathabalaṃ" (in what sense is it the power of tranquility?), inquiring about the meaning of bala (power).
Thật vậy, kenaṭṭhena samathabala (do ý nghĩa nào mà là lực tịnh chỉ) là câu hỏi về ý nghĩa của từ lực.
Uddhacceti uddhaccanimittaṃ.
Uddhacce (by restlessness): due to the cause of restlessness.
Uddhacce (trong trạo cử) nghĩa là do nhân trạo cử.
Uddhaccasahagatakileseti uddhaccena sampayuttamohaahirikādikilesahetu.
Uddhaccasahagatakilese (by defilements associated with restlessness): due to defilements such as delusion and shamelessness associated with restlessness.
Uddhaccasahagatakilese (trong các phiền não tương ưng với trạo cử) nghĩa là do các nhân phiền não như si, vô tàm, v.v., tương ưng với trạo cử.
Khandheti uddhaccasampayuttacatukkhandhanimittaṃ.
Khandhe (by aggregates): due to the four aggregates associated with restlessness.
Khandhe (trong các uẩn) nghĩa là do nhân bốn danh uẩn tương ưng với trạo cử.
Na kampatītiādīni aññamaññavevacanāni.
Na kampati (does not waver) and so on are synonyms for each other.
Các từ na kampatī (không lay động), v.v., là các từ đồng nghĩa với nhau.
Kampanaṃ vā ṭhānāpagamo.
Or kampanaṃ (wavering) is a departure from a stable state.
Hoặc kampanaṃ (sự lay động) là sự rời khỏi vị trí.
Calanaṃ paribbhamanaṃ.
Calanaṃ (shaking) is wandering about.
Calanaṃ (sự chuyển động) là sự xoay vòng.
Vedhanaṃ sandhāvanaṃ.
Vedhanaṃ (trembling) is darting about.
Vedhanaṃ (sự xuyên thấu) là sự chạy nhanh.
Uddhacce na kampati, uddhaccasahagatakilese na calati, uddhaccasahagatakkhandhe na vedhatīti vā yojetabbaṃ.
Or it should be construed as: it does not waver by restlessness, it does not shake by defilements associated with restlessness, it does not tremble by aggregates associated with restlessness.
Hoặc nên phối hợp ý nghĩa là: uddhacce (do trạo cử) không lay động, uddhaccasahagatakilese (do các phiền não tương ưng với trạo cử) không chuyển động, uddhaccasahagatakkhandhe (do các uẩn tương ưng với trạo cử) không xuyên thấu.
Uddhaccaggahaṇañcettha samathassa ujupaṭipakkhatāya tadabhibhavena balappattidassanatthaṃ.
And the mention of uddhacca (restlessness) here is to show the attainment of strength by overcoming it, as it is a direct opposite of samatha (tranquility).
Và việc đề cập đến trạo cử ở đây là để chỉ ra sự thành tựu sức mạnh bằng cách chế ngự nó, vì nó là đối nghịch trực tiếp của tịnh chỉ (samatha).
Tenetaṃ aṭṭhannampi samāpattīnaṃ sādhāraṇato kiccātisayadassanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Therefore, this demonstration of extraordinary activity should be understood as common to all eight attainments.
Do đó, điều này nên được xem là sự trình bày về sự siêu việt của chức năng chung cho cả tám thiền chứng.
Idaṃ samathabalanti yāyaṃ nekkhammādivasena laddhāya cittekaggatāya nīvaraṇādīhi akampanīyatā, tāni ca abhibhavitvā avaṭṭhānaṃ, idaṃ samathabalaṃ.
Idaṃ samathabalaṃ (this is the power of tranquility): this unshakeability by hindrances and so on, and this steadfastness gained by singleness of mind through renunciation and so on, which overcomes those hindrances, this is the power of tranquility.
Idaṃ samathabala (đây là lực tịnh chỉ) là sự không bị lay động bởi các triền cái, v.v., và sự an trú sau khi chế ngự chúng, do sự nhất tâm đã đạt được bằng cách ly dục, v.v., đó là lực tịnh chỉ.
Idāni vipassanābalaṃ niddisanto yasmā vipassanā saṅkhepato sattahi anupassanāhi saṅgahitā, tasmā tato tato samāpattito vuṭṭhāya tāsaṃ vasena anupassanā kātabbā, tattakeneva cettha anupassanākiccaṃ paripuṇṇaṃ hotīti ‘‘aniccānupassanā vipassanābalaṃ…pe… paṭinissaggānupassanā vipassanābala’’nti sarūpato dassetvā puna tā heṭṭhā vuttanayena visayavibhāgena dassetuṃ ‘‘rūpe aniccānupassanā’’tiādi vuttaṃ.
Now, in explaining the power of insight, since insight is briefly comprised of seven contemplations, having emerged from each attainment, contemplation should be made by way of these, and the function of contemplation is perfected by these alone. Thus, after presenting it in essence as "Aniccānupassanā vipassanābalaṃ…pe… paṭinissaggānupassanā vipassanābalaṃ (contemplation of impermanence is the power of insight… contemplation of relinquishment is the power of insight)," it is again stated, beginning with "Rūpe aniccānupassanā" (contemplation of impermanence in form), to demonstrate them by distinguishing their objects in the manner mentioned below.
Bây giờ, khi trình bày lực tuệ quán (vipassanābalaṃ), vì tuệ quán được tóm gọn trong bảy sự quán chiếu (anupassanā), nên cần phải xuất khỏi thiền chứng này đến thiền chứng kia và thực hành sự quán chiếu theo các cách ấy. Và ở đây, chức năng quán chiếu được hoàn thành chỉ với bấy nhiêu đó, nên đã nói ‘‘aniccānupassanā vipassanābalaṃ…pe… paṭinissaggānupassanā vipassanābala’’ (quán vô thường là lực tuệ quán... v.v... quán xả bỏ là lực tuệ quán) để trình bày theo bản chất. Sau đó, để trình bày các quán chiếu ấy theo cách phân loại đối tượng như đã nói ở dưới, nên đã nói ‘‘rūpe aniccānupassanā’’ (quán vô thường trong sắc), v.v.
Idhāpi paṭipakkhehi anabhibhavanīyatāva balaṭṭhoti dassetuṃ ‘‘kenaṭṭhena vipassanābala’’ntiādi āraddhaṃ.
Here too, to show that being unovercome by opposing factors is the meaning of bala (power), the section beginning with "Ken'aṭṭhena vipassanābalaṃ" (in what sense is it the power of insight?) is introduced.
Ở đây cũng vậy, để chỉ ra rằng sự không bị các đối nghịch chi phối chính là ý nghĩa của lực, nên đã bắt đầu bằng ‘‘kenaṭṭhena vipassanābala’’ (do ý nghĩa nào mà là lực tuệ quán), v.v.
Tattha avijjāyāti dvādasasu akusalacittuppādesu avijjānimittaṃ.
Therein, avijjāyā (by ignorance): due to the cause of ignorance among the twelve unwholesome mental states.
Trong đó, avijjāyā (do vô minh) nghĩa là do nhân vô minh trong mười hai tâm bất thiện (akusalacittuppāda).
Avijjāsahagatakileseti avijjāya sampayuttalobhadosādikilesavatthunimittaṃ.
Avijjāsahagatakilese (by defilements associated with ignorance): due to the basis of defilements such as greed and hatred associated with ignorance.
Avijjāsahagatakilese (trong các phiền não tương ưng với vô minh) nghĩa là do nhân các đối tượng phiền não như tham, sân, v.v., tương ưng với vô minh.
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayattā suviññeyyameva.
The rest is easily understood, being in the manner previously described.
Phần còn lại rất dễ hiểu vì đã được nói theo cách ở dưới.
Avijjaggahaṇañcettha vipassanāya ujupaṭipakkhatāya tadabhibhavena balappattidassanatthaṃ.
And the mention of avijjā (ignorance) here is to show the attainment of strength by overcoming it, as it is a direct opposite of vipassanā (insight).
Và việc đề cập đến vô minh ở đây là để chỉ ra sự thành tựu sức mạnh bằng cách chế ngự nó, vì nó là đối nghịch trực tiếp của tuệ quán.
Tenetaṃ sattannampi anupassanānaṃ sādhāraṇato kiccātisayadassanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Therefore, this demonstration of extraordinary activity should be understood as common to all seven contemplations.
Do đó, điều này nên được xem là sự trình bày về sự siêu việt của chức năng chung cho cả bảy quán chiếu.
Idaṃ vipassanābalanti yāyaṃ aniccānupassanādivasena laddhassa vipassanāñāṇassa niccasaññādinimittaṃ akampanīyatā, tā ca abhibhavitvā avaṭṭhānaṃ, idaṃ vipassanābalaṃ.
Idaṃ vipassanābalaṃ (this is the power of insight): this unshakeability by the signs of permanence-perception and so on, and this steadfastness gained by the knowledge of insight through the contemplation of impermanence and so on, which overcomes those, this is the power of insight.
Idaṃ vipassanābala (đây là lực tuệ quán) là sự không bị lay động bởi nhân tưởng thường (niccasaññā), v.v., và sự an trú sau khi chế ngự chúng, do tuệ quán đã đạt được bằng cách quán vô thường, v.v., đó là lực tuệ quán.
Vitakkavicārā vacīsaṅkhārā vācaṃ saṅkharonti pavattentīti katvā.
Vitakkavicārā vacīsaṅkhārā (initial application and sustained application are verbal formations), because they form or produce speech.
Vitakkavicārā vacīsaṅkhārā (tầm và tứ là hành của lời nói) vì chúng tạo ra và làm phát sinh lời nói.
Tenāha ‘‘pubbe kho, āvuso visākha, vitakketvā vicāretvā pacchā vācaṃ bhindati, tasmā vitakkavicārā vacīsaṅkhāro’’ti (ma. ni. 1.463; saṃ. ni. 4.348).
That is why it is said: "Formerly, friend Visākha, having first thought and pondered, one then utters speech; therefore, vitakka and vicāra are verbal formations."
Do đó, Đức Phật đã nói: “Này hiền giả Visākha, trước hết, sau khi tầm (vitakketvā) và tứ (vicāretvā), sau đó mới phát ra lời nói (vācaṃ bhindati). Vì vậy, tầm và tứ là hành của lời nói (vacīsaṅkhāro).”
Te pana dutiyajjhāne vūpasantā hontīti āha ‘‘dutiyajjhānaṃ…pe… paṭippassaddhā hontī’’ti.
Since those verbal formations are appeased in the second jhāna, it is said: "The second jhāna… they are appeased."
Tuy nhiên, những điều đó (tầm và tứ) lắng dịu trong thiền thứ hai, nên đã nói ‘‘dutiyajjhānaṃ…pe… paṭippassaddhā hontī’’ (thiền thứ hai... v.v... lắng dịu).
Kāyena saṅkharīyantīti kāyasaṅkhārā, assāsapassāsā.
That which is produced by the body is kāyasaṅkhārā (bodily formation), namely in-breaths and out-breaths.
Kāyasaṅkhārā (hành của thân) là hơi thở vào và hơi thở ra, vì chúng được tạo ra bởi thân.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘assāsapassāsā kho, āvuso visākha, kāyikā ete dhammā kāyappaṭibaddhā, tasmā assāsapassāsā kāyasaṅkhāro’’ti (ma. ni. 1.463; saṃ. ni. 4.348).
For thus it has been said: "Indeed, friend Visākha, these phenomena, in-breaths and out-breaths, are bodily, bound up with the body; therefore, in-breaths and out-breaths are bodily formations."
Thật vậy, đã nói: “Này hiền giả Visākha, hơi thở vào và hơi thở ra là những pháp thuộc về thân, liên hệ với thân. Vì vậy, hơi thở vào và hơi thở ra là hành của thân.”
Te pana yasmā catutthajjhāne vūpasantā honti, tasmā āha ‘‘catutthajjhānaṃ…pe… paṭippassaddhā hontī’’ti.
Since these (bodily formations) are appeased in the fourth jhāna, it is said: "The fourth jhāna... they are appeased."
Tuy nhiên, vì chúng lắng dịu trong thiền thứ tư, nên đã nói ‘‘catutthajjhānaṃ…pe… paṭippassaddhā hontī’’ (thiền thứ tư... v.v... lắng dịu).
Cittena saṅkharīyantīti cittasaṅkhārā, saññā vedanā.
That which is produced by the mind is cittasaṅkhārā (mental formation), namely perception and feeling.
Cittasaṅkhārā (hành của tâm) là tưởng (saññā) và thọ (vedanā), vì chúng được tạo ra bởi tâm.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘saññā ca vedanā ca cetasikā ete dhammā cittappaṭibaddhā, tasmā saññā ca vedanā ca cittasaṅkhāro’’ti (saṃ. ni. 1.463; saṃ. ni. 4.348).
For thus it has been said: "Perception and feeling are mental phenomena, bound up with the mind; therefore, perception and feeling are mental formations."
Thật vậy, đã nói: “Tưởng và thọ là những pháp thuộc về tâm, liên hệ với tâm. Vì vậy, tưởng và thọ là hành của tâm.”
Te pana yasmā nirodhaṃ samāpannassa vūpasamanti, tasmā vuttaṃ ‘‘saññāvedayita…pe… paṭippassaddhā hontī’’ti.
Since these (mental formations) are appeased for one who has attained cessation, it is said: "Perception and feeling… they are appeased."
Tuy nhiên, vì chúng lắng dịu đối với người nhập Diệt Thọ Tưởng Định (nirodha samāpatti), nên đã nói ‘‘saññāvedayita…pe… paṭippassaddhā hontī’’ (tưởng và thọ... v.v... lắng dịu).
Ñāṇacariyāsu vivaṭṭānupassanāggahaṇeneva tassa ādibhūtā sesānupassanāpi gahitāva honti tadavinābhāvato.
In the knowledge-activities (ñāṇacariyā), by taking up only the contemplation of rolling back (vivaṭṭānupassanā), the other initial contemplations are also included, because they are inseparable from it.
Trong các hành tướng của tuệ (ñāṇacariyā), chỉ cần nắm giữ quán chiếu thoát ly (vivaṭṭānupassanā) là đã bao hàm luôn các quán chiếu khác là khởi điểm của nó, vì chúng không thể tách rời.
Maggo ñāṇacariyā, phalasamāpatti ñāṇacariyāti maggaphalasamāpattīnaṃ ñāṇacariyābhāvavacanaṃ maggaphaladhammānaṃ ñāṇapadhānattā, ñāṇena vā indriyādhipatihetumaggapaccayādivasena sātisayapaccayabhūtena sesā maggaphaladhammā caritā pavattitāti katvā tathā vuttaṃ.
The statement that "the path is a knowledge-activity, the fruition-attainment is a knowledge-activity" means that path and fruition phenomena are prominent in knowledge, or it is said so because the other path and fruition phenomena are activated and proceed by knowledge, which acts as a special condition in terms of the faculty, dominance, cause, and path conditions.
Lời nói rằng Maggo ñāṇacariyā, phalasamāpatti ñāṇacariyā (Đạo là hành tướng của tuệ, quả thiền chứng là hành tướng của tuệ) là vì các pháp đạo và quả có tuệ là chính yếu, hoặc vì các pháp đạo và quả còn lại được tuệ thực hành và làm phát sinh, do tuệ là nhân duyên siêu việt như nhân duyên quyền, nhân duyên tăng thượng, nhân duyên nhân, nhân duyên đạo, v.v.
Samādhicariyāsupi eseva nayo.
The same method applies to the concentration-activities (samādhicariyā) too.
Trong các hành tướng của định (samādhicariyā) cũng theo cách này.
Imāhi soḷasahīti aṭṭhannaṃ anupassanānaṃ, aṭṭhannañca maggaphalañāṇānaṃ vasena imāhi soḷasahi ñāṇapavattīhi.
"By these sixteen" means by these sixteen occurrences of knowledge, being the eight contemplations (anupassanā) and the eight path-and-fruition knowledges.
Imāhi soḷasahī (bằng mười sáu điều này) nghĩa là bằng mười sáu sự vận hành của tuệ này, do tám quán chiếu và tám tuệ đạo quả.
Navahi samādhicariyāhīti aṭṭha samāpattiyo aṭṭha samādhicariyā, tāsaṃ upacārasamādhi upacārasamādhibhāvanāsāmaññena ekā samādhicariyāti evaṃ navahi samādhicariyāhi.
"By nine concentration-activities" means the eight attainments are eight concentration-activities, and their access concentration (upacārasamādhi) is one concentration-activity due to its commonality with the development of access concentration, thus by these nine concentration-activities.
Navahi samādhicariyāhi (bằng chín hành tướng của định) nghĩa là tám thiền chứng là tám hành tướng của định, và cận định (upacārasamādhi) của chúng là một hành tướng của định do sự tương đồng trong việc tu tập cận định. Như vậy là bằng chín hành tướng của định.
Tenāha ‘‘paṭhamajjhānaṃ samādhicariyā’’tiādi.
Therefore, it is said: "The first jhāna is a concentration-activity" and so on.
Do đó, đã nói ‘‘paṭhamajjhānaṃ samādhicariyā’’ (thiền thứ nhất là hành tướng của định), v.v.
Paṭhamajjhānapaṭilābhatthāya vitakko cātiādi nānāvajjanupacāravasena vuttanti daṭṭhabbaṃ, uparisamāpattīnampi upacārassa tatheva vuttattā.
"Initial application for the attainment of the first jhāna" and so on should be understood as being stated according to various modes of adverting and access, since the access for the higher attainments is also stated in the same way.
Cần hiểu rằng lời nói ‘‘paṭhamajjhānapaṭilābhatthāya vitakko cā’’ (tầm để đạt được thiền thứ nhất), v.v., được nói theo cách chú tâm và cận định khác nhau, vì cận định của các thiền chứng cao hơn cũng được nói theo cách tương tự.
Na hi ekāvajjane catutthajjhānādiupacāre pītiādayo sambhavanti.
For, joy and so forth cannot arise in a single adverting with the access to the fourth jhāna and so on.
Thật vậy, trong cận định của thiền thứ tư, v.v., với cùng một sự chú tâm, hỷ (pīti), v.v., không thể phát sinh.
Ettha ca ‘‘paṭhamajjhānapaṭilābhatthāyā’’tiādivacanena upacārasamādhissāpi pāripūrī icchitabbāti dasseti.
Here, by the phrase "for the attainment of the first jhāna" and so on, it is indicated that the completeness of even access concentration is desired.
Và ở đây, bằng lời nói ‘‘paṭhamajjhānapaṭilābhatthāyā’’ (để đạt được thiền thứ nhất), v.v., cho thấy rằng sự hoàn thiện của cận định cũng được mong muốn.
Kiṃ panettha samathabalasamādhicariyānaṃ nānattaṃ, kiṃ vā vipassanābalalokiyañāṇacariyānaṃ?
What is the difference here between the strength of tranquility and the concentration-activities? Or what is the difference between the strength of insight and the mundane knowledge-activities?
Vậy thì, có sự khác biệt gì giữa lực tịnh chỉ và hành tướng của định, hay giữa lực tuệ quán và hành tướng của tuệ thế gian?
Yathā samathabalepi ‘‘nekkhammavasenā’’tiādinā upacārasamādhinā saddhiṃ aṭṭhasu samāpattīsu appanāsamādhiyeva vutto, tathā samādhicariyāsu, vipassanābalalokiyañāṇacariyāsu ca vipassanāva vuttāti?
Just as in the strength of tranquility, only attainment concentration is mentioned for the eight attainments, along with access concentration "by way of renunciation" and so on, is insight alone mentioned in the concentration-activities and in the mundane knowledge-activities of the strength of insight?
Giống như trong samatha-bala (lực tịnh chỉ), với upacāra-samādhi (định cận định) được nói đến qua cụm từ “do phương tiện xuất ly” v.v., chỉ có appanā-samādhi (định an chỉ) được đề cập trong tám samāpatti (thiền chứng); vậy thì, trong samādhi-cariyā (hành định), và trong vipassanā-bala (lực quán) cùng lokiya-ñāṇa-cariyā (hành trí thế gian), chỉ có vipassanā (tuệ quán) được đề cập phải không?
Kiñcāpi vuttā, vivaṭṭānupassanā pana purecarañāṇādivipassanābale avuttā eva ñāṇacariyāsu vuttā.
Although mentioned, the contemplation of rolling back (vivaṭṭānupassanā), which was not mentioned in the insight strength of initial knowledges (purecarañāṇa), is mentioned in the knowledge-activities.
Mặc dù đã được đề cập, nhưng vivaṭṭānupassanā (quán chuyển biến) vốn không được đề cập trong vipassanā-bala (lực quán) như các ñāṇa (trí) đi trước v.v., lại được đề cập trong ñāṇa-cariyā (hành trí).
Apica paṭipakkhehi akampiyaṭṭho balaṭṭho, pañcannaṃ vasībhāvānaṃ vasena suciṇṇatā cariyaṭṭho, eteneva samathabalasamādhicariyānampi nānattaṃ saṃvaṇṇitanti daṭṭhabbaṃ.
Moreover, "strength" means the state of being unshaken by opponents, and "activity" means the state of being well-practiced by virtue of the five masteries (vasībhāva). By this very means, the difference between the strength of tranquility and the concentration-activities should be understood as having been explained.
Hơn nữa, balaṭṭho (nghĩa là lực) là trạng thái không bị lung lay bởi các đối nghịch, cariyaṭṭho (nghĩa là hành) là sự thực hành thuần thục do sức mạnh của năm sự thành thục (vasībhāva); chính bởi điều này mà sự khác biệt của samatha-bala (lực tịnh chỉ) và samādhi-cariyā (hành định) cũng đã được giải thích.
Vasībhāvatā paññāti ettha vaso etassa atthīti vasī, tassa bhāvo vasībhāvo, sā eva vasībhāvatā.
In the phrase "vasībhāvatā paññā" (mastery is wisdom), "vasī" (master) is one who has control over this (phenomenon); "vasībhāva" is the state of being a master, and that very state is "vasībhāvatā".
Trong cụm từ Vasībhāvatā paññā (Trí tuệ là sự thành thục), ‘vasī’ là người có quyền năng, ‘vasībhāva’ là trạng thái của người có quyền năng, và ‘vasībhāvatā’ chính là trạng thái đó.
‘‘Vasiyo’’ti pana pāḷiyaṃ itthiliṅgavasena vuttattā tāyo dassetuṃ ‘‘vasīti pañca vasiyo’’tiādi vuttaṃ.
However, because "vasīyo" (masteries) is used in the feminine gender in the Pāḷi text, to show these, it is said: "vasī means five masteries" and so on.
Tuy nhiên, vì trong Pāli từ “vasiyo” được nói theo giống cái, nên để chỉ rõ các vasī (sự thành thục) đó, đoạn “vasīti pañca vasiyo” (năm sự thành thục) v.v. đã được nói đến.
Tattha jhānaṃ āvajjantassa nirantaraṃ jhānaṅgesu cittappavattanasamatthatā āvajjanavasī.
Among these, mastery in adverting (āvajjanavasī) is the ability to direct the mind continuously to the jhāna factors for one who is adverting to the jhāna.
Trong đó, khả năng làm cho tâm liên tục vận hành trong các chi thiền khi quán xét thiền là āvajjanavasī (sự thành thục trong quán xét).
Samāpajjitukāmassa sīghaṃ jhānaṃ samāpajjanasamatthatā samāpajjanavasī.
Mastery in attainment (samāpajjanavasī) is the ability to swiftly attain jhāna for one who desires to attain it.
Khả năng nhập thiền nhanh chóng khi muốn nhập thiền là samāpajjanavasī (sự thành thục trong nhập thiền).
Accharāmattaṃ vā katipayaccharāmattaṃ vā khaṇaṃ jhānaṃ ṭhapetuṃ samatthatā adhiṭṭhānavasī.
Mastery in determination (adhiṭṭhānavasī) is the ability to maintain the jhāna for a snap of the fingers or for a few snaps of the fingers.
Khả năng duy trì thiền trong một khoảnh khắc bằng một cái búng tay hoặc vài cái búng tay là adhiṭṭhānavasī (sự thành thục trong an trụ).
Tatheva lahuṃ vuṭṭhātuṃ samatthatā vuṭṭhānavasī.
Similarly, mastery in emergence (vuṭṭhānavasī) is the ability to emerge quickly.
Tương tự, khả năng xuất thiền nhanh chóng là vuṭṭhānavasī (sự thành thục trong xuất thiền).
Paccavekkhaṇavasī pana āvajjanavasiyā eva sijjhati.
Mastery in reviewing (paccavekkhaṇavasī) is achieved by mastery in adverting itself.
Còn paccavekkhaṇavasī (sự thành thục trong quán xét lại) thì chỉ thành tựu nhờ āvajjanavasī.
Paccavekkhaṇajavanāneva hi tattha āvajjanānantarānīti.
For, the review-impulsions (paccavekkhaṇajavanā) are immediately subsequent to adverting in that case.
Vì các javana (tốc hành tâm) quán xét lại (paccavekkhaṇa) chính là những tâm liền sau āvajjanā (quán xét).
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana heṭṭhā āgato eva.
This is the brief explanation here; the detailed explanation has already been given below.
Đây là tóm tắt về điều này, còn phần giải thích chi tiết đã được trình bày ở dưới.
Ayañca vasībhāvo samādhicariyānaṃ vasena vutto.
And this mastery has been stated with reference to the concentration-activities.
Và vasībhāva (sự thành thục) này được nói đến theo samādhi-cariyā (hành định).
Ñāṇacariyāsu pana lokuttarānaṃ ñāṇacariyānaṃ vasībhāvāpādanakiccaṃ nāma natthi.
However, regarding the knowledge-activities, there is no such task as bringing about mastery for the supramundane knowledge-activities.
Tuy nhiên, trong ñāṇa-cariyā (hành trí), không có việc gọi là tạo ra sự thành thục cho các ñāṇa-cariyā siêu thế.
Paṭipakkhassa suvihatattā sabhāvasiddho tattha vasībhāvo, lokiyānaṃ pana paguṇabalavabhāvāpādanena vasībhāvo labbhateva.
Mastery in that case is naturally accomplished due to the thorough eradication of the opponent; but for mundane knowledge-activities, mastery is certainly obtained by achieving a state of readiness and strength.
Ở đó, sự thành thục là tự nhiên có được do đã diệt trừ hoàn toàn các đối nghịch; còn đối với các ñāṇa-cariyā thế gian, sự thành thục có được nhờ việc làm cho chúng trở nên thuần thục và mạnh mẽ.
870. Ukkaṭṭhaniddesoti anavasesaniddeso.
870. "Ukkaṭṭhaniddeso" means a complete explanation.
870. Ukkaṭṭhaniddeso (sự trình bày tối thượng) có nghĩa là sự trình bày không còn sót lại.
Cuddasahi ñāṇacariyāhi hoti aggamaggaphalānaṃ anadhigatattāti.
It occurs with fourteen knowledge-activities because the highest path and fruitions have not yet been attained.
Hoti cuddasahi ñāṇacariyāhi (có mười bốn hành trí) là vì các aggamagga (đạo tối thượng) và aggaphala (quả tối thượng) chưa được chứng đắc.
Yadi evanti yadi ukkaṭṭhaniddesavasena ‘‘soḷasahi ñāṇacariyāhī’’ti vuttaṃ, tato avakaṃsavasenapi icchitabbaṃ, evaṃ sante kiṃ na hoti nirodhasamāpajjananti adhippāyo.
"If so," means if "with sixteen knowledge-activities" was stated as an exhaustive explanation, then it should also be desired by way of reduction; in that case, "why does not" the attainment of cessation occur? — this is the intention.
Yadi evaṃ (Nếu vậy) có nghĩa là nếu đã nói “với mười sáu hành trí” theo cách trình bày tối thượng, thì cũng phải mong muốn theo cách trình bày hạ liệt; evaṃ (như vậy) thì kiṃ na hoti (tại sao lại không có) sự nhập diệt tận định? Đó là ý nghĩa.
Pañca kāmaguṇā vatthubhūtā etassa santīti pañcakāmaguṇiko, kāmarāgo.
That which has the five sense-objects as its basis is pañcakāmaguṇiko (having five strands of sensuality), which is sensual lust (kāmarāga).
Pañcakāmaguṇiko (có năm dục lạc) là người có năm dục lạc làm đối tượng, tức là dục ái.
Appahīnattā asamucchinnattā.
"Due to not being abandoned" means due to not being uprooted.
Appahīnattā (chưa được đoạn trừ) có nghĩa là chưa được diệt tận.
Na hi kāmarāgassa vikkhambhanappahānamattaṃ nirodhassa adhiṭṭhānaṃ bhavituṃ sakkoti.
For, merely the abandonment by suppression (vikkhambhanappahāna) of sensual lust cannot be a basis for cessation.
Thật vậy, chỉ sự đoạn trừ bằng cách trấn áp dục ái không thể là nền tảng cho diệt tận định.
Tasmāti samādhipāripanthikassa kāmarāgassa supahīnattā.
"Therefore" means due to the complete abandonment of sensual lust, which is an obstacle to concentration.
Tasmā (Do đó) là vì dục ái, chướng ngại của samādhi, đã được đoạn trừ hoàn toàn.
Etena kāmaṃ maggaphalañāṇacariyā lokiyañāṇasamādhicariyā viya nirodhasamāpajjane sarūpena na viniyujjanti tadā appavattanato, tassa tassa pana paṭipakkhassa samucchindanena balacariyānaṃ visesapaccayatāya nirodhasamāpattiyā adhiṭṭhānaṃ hotīti dasseti.
By this, it is shown that although the path and fruition knowledge-activities, like mundane knowledge and concentration-activities, do not directly participate in the attainment of cessation at that time because they do not occur then, yet by the uprooting of their respective opponents, they become a special condition for the attainment of cessation by virtue of being strengths and activities.
Điều này cho thấy rằng, mặc dù các ñāṇa-cariyā (hành trí) của đạo và quả không trực tiếp tham gia vào việc nhập diệt tận định như ñāṇa-cariyā thế gian và samādhi-cariyā (hành định) vì chúng không vận hành vào lúc đó, nhưng chúng vẫn là nền tảng cho diệt tận định do sự đoạn trừ hoàn toàn các đối nghịch tương ứng, làm nhân đặc biệt cho các bala (lực) và cariyā (hành).
Esāti anāgāmī.
"This" refers to an Anāgāmī.
Esā (Vị này) là Anāgāmī (Bất Lai).
Idañhi ‘‘nirodhā vuṭṭhahantassā’’tiādivacanaṃ anāgāminova nirodhā vuṭṭhānaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘nevasaññānāsaññāyatanakusala’’nti (paṭṭhā. 1.1.417) vacanato, aññathā ‘‘nevasaññānāsaññāyatanakiriyā’’ti (paṭṭhā. 1.1.417) vucceyya.
For this statement, "when one emerges from cessation" and so on, refers to the Anāgāmī's emergence from cessation, according to the teaching "wholesome state of the sphere of neither-perception-nor-non-perception"; otherwise, it would have been stated as "functional state of the sphere of neither-perception-nor-non-perception."
Thật vậy, lời nói “khi xuất khỏi diệt tận định” v.v. được nói để chỉ sự xuất khỏi diệt tận định của chỉ riêng vị Anāgāmī, theo lời dạy “nevasaññānāsaññāyatanakusalaṃ” (tâm thiện của phi tưởng phi phi tưởng xứ); nếu không, sẽ phải nói “nevasaññānāsaññāyatanakiriyā” (tâm duy tác của phi tưởng phi phi tưởng xứ).
871. ‘‘Pañcavokārabhave’’ti kasmā vuttaṃ, nanu catuvokārabhavepi arūpajjhānavasena yathārahaṃ anupubbasamāpatti labbhatīti?
871. "In the five-constituent existence" — why is this said? Is it not that in the four-constituent existence (catuvokārabhava) also, the progressive attainments are obtained appropriately by way of the immaterial jhānas?
871. Tại sao lại nói “Pañcavokārabhave” (trong cõi ngũ uẩn)? Chẳng phải trong cõi tứ uẩn (catuvokārabhave) cũng có thể đạt được các anupubbasamāpatti (thứ tự thiền chứng) tương ứng theo thiền vô sắc (arūpajjhāna) sao?
Kāmaṃ labbhati, sā pana ‘‘anupubbasamāpattī’’ti na vuccati ekadesabhāvato.
Indeed, they are obtained, but that (immaterial attainment) is not called "progressive attainment" because it is only a partial (single) instance.
Đúng là có thể đạt được, nhưng thiền đó không được gọi là “anupubbasamāpatti” vì nó chỉ là một phần.
Aṭṭhasamāpattivaseneva ca ‘‘anupubbasamāpattī’’ti vuccatīti dassento āha ‘‘paṭhamajjhānādīnaṃ uppatti natthī’’ti.
And to show that "progressive attainment" is only used in reference to the eight attainments, it is said: "there is no arising of the first jhāna and so on."
Để chỉ rõ rằng chỉ có tám samāpatti (thiền chứng) mới được gọi là “anupubbasamāpatti”, nên đã nói “paṭhamajjhānādīnaṃ uppatti natthī” (không có sự sinh khởi của sơ thiền v.v.).
Vatthussa abhāvāti hadayavatthuno abhāvāti vadanti, karajakāyasaṅkhātassa pana vatthuno abhāvāti attho.
"Due to the absence of a basis" — some say it is due to the absence of the heart-basis (hadayavatthu), but the meaning is due to the absence of a basis called the physical body (karajakāya).
Vatthussa abhāvā (do không có nền tảng) có nghĩa là do không có hadayavatthu (nền tảng tim), người ta nói như vậy; nhưng ý nghĩa là do không có nền tảng được gọi là karajakāya (thân thể vật chất).
Yadi hi āruppe nirodhaṃ samāpajjeyya, cittacetasikānaṃ, aññassa ca kassaci abhāvato apaññattikova bhaveyya anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbutasadiso.
If one were to attain cessation in the formless realm, due to the absence of mind and mental factors, and of any other phenomenon, it would be unapprehendable, similar to one who has attained complete Nibbāna with the element of Nibbāna without remainder of aggregates.
Nếu một người nhập diệt tận định trong cõi vô sắc (āruppa), thì do không có citta (tâm) và cetasika (tâm sở), cũng như không có bất kỳ thứ gì khác, người đó sẽ trở nên không thể được chỉ định, giống như một người đã nhập Niết bàn với yếu tố Niết bàn không còn dư sót (anupādisesa-nibbāna-dhātu).
Kiñcāyaṃ upādāya nirodhaṃ samāpannoti vucceyya, kiṃ vā etāya vatthucintāya.
Moreover, by grasping what could this person be called one who has attained cessation? Or what would be the purpose of contemplating this base?
Và người này sẽ được gọi là đã nhập diệt tận định dựa vào điều gì? Và việc suy nghĩ về nền tảng này có ích lợi gì?
Aṅgavekallatova natthi āruppe nirodhasamāpattisamāpajjanaṃ.
It is solely due to the deficiency of components that the attainment of cessation is not possible in the formless realm.
Chỉ vì sự thiếu sót của các chi phần mà không có sự nhập diệt tận định trong cõi vô sắc.
872. Saṅkhārānaṃ pavattibhedeti saṅkhatadhammānaṃ khaṇe khaṇe uppajjane, bhijjane ca, tesaṃ vā kusalādibhedabhinne yathārahaṃ tīhi dukkhatāhi upaddute pavattivibhāge.
“The various modes of conditioned phenomena” refers to the momentary arising and dissolving of conditioned phenomena, or to the different modes of their occurrence, afflicted by the three forms of suffering, varying according to whether they are wholesome and so forth.
872. Saṅkhārānaṃ pavattibhede (trong sự khác biệt của sự vận hành của các hành) có nghĩa là trong sự sinh khởi và hoại diệt từng khoảnh khắc của các pháp hữu vi, hoặc trong sự vận hành khác biệt của chúng, bị ba khổ chi phối tương ứng, được phân loại theo thiện v.v.
Cittacetasikavigamehi rūpadhammesu labbhamānāpi saṅkhāradukkhatā abbohārikataṃ āpajjati.
Even if the suffering of conditioned phenomena were to be found in material phenomena when mind and mental factors cease, it would become uncommunicable.
Ngay cả khi saṅkhāra-dukkhatā (khổ hành) được tìm thấy trong các pháp sắc (rūpadhamma) do sự vắng mặt của tâm và tâm sở, nó cũng trở nên không thể được gọi tên.
Ukkaṇṭhitvāti nibbinditvā.
“Being disgusted” means being dispassionate.
Ukkaṇṭhitvā (chán ghét) có nghĩa là nhàm chán.
Nibbānaṃ patvāti anupādisesanibbānaṃ patvā viya.
“Having attained Nibbāna” means as if having attained Nibbāna without remainder of aggregates.
Nibbānaṃ patvā (đã đạt Niết bàn) có nghĩa là như đã đạt đến Niết bàn không còn dư sót.
Sukhanti niddukkhaṃ.
“Happiness” means freedom from suffering.
Sukhaṃ (hạnh phúc) có nghĩa là không có khổ đau.
873. Samathavipassanāvasenāti yuganaddhānaṃ viya aññamaññūpakāritāya sahitānaṃ vasena.
“By means of tranquility and insight” means by means of them being yoked together, as it were, and mutually beneficial.
873. Samathavipassanāvasena (do tịnh chỉ và quán) có nghĩa là do sự kết hợp của chúng, hỗ trợ lẫn nhau như một cặp.
Ussakkitvāti ukkaṃsaṃ patvā yāva nevasaññānāsaññāyatanā, yāva ca anulomañāṇā āruhitvā.
“Having risen up” means having reached an elevated state up to the neither-perception-nor-non-perception attainment, and having ascended up to the adaptive knowledge.
Ussakkitvā (tiến lên) có nghĩa là đã đạt đến đỉnh cao, đã tiến lên đến phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatana) và đến anuloma-ñāṇa (thuận thứ trí).
Nirodhayatoti nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajjitvā taṃ nirodhentassa.
“Causing cessation” refers to one who, having entered the attainment of neither-perception-nor-non-perception, causes its cessation.
Nirodhayato (khi làm cho diệt) có nghĩa là khi nhập phi tưởng phi phi tưởng xứ và làm cho nó diệt.
Aññassa kassacipi cittassa anuppajjanena evamassā nirodhasamāpattiyā samāpajjanaṃ hoti.
Due to the non-arising of any other mind, this attainment of cessation occurs.
Do không có bất kỳ tâm nào khác sinh khởi, evamassā (đây là cách) samāpajjanaṃ hoti (nhập diệt tận định).
‘‘Yo hī’’tiādinā ‘‘samathavipassanāvasenā’’ti vuttamevatthaṃ byatirekamukhena vivarati.
With "Whoever...", the meaning stated as "by means of tranquility and insight" is explained through the method of exclusion.
Với cụm từ “Yo hī” v.v., ý nghĩa đã được nói là “do tịnh chỉ và quán” được giải thích theo cách phủ định.
Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ patvā tiṭṭhati taduddhaṃ suddhasamathavipassanāya abhāvato.
“He remains having reached the attainment of neither-perception-nor-non-perception” because there is no pure tranquility and insight above that.
Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ patvā tiṭṭhati (đạt đến thiền chứng phi tưởng phi phi tưởng xứ và an trụ) là vì không có tịnh chỉ và quán thuần túy ở trên đó.
Yo vipassanāvaseneva ussakkati sace ariyo phalasamāpattatthiko, so attano phalasamāpattiṃ patvā tiṭṭhati.
If that noble one desires the attainment of fruition, and “who ascends by means of insight alone,” he “remains having reached his own attainment of fruition.”
Yo vipassanāvaseneva ussakkati (người nào tiến lên chỉ bằng quán), nếu là một vị Thánh muốn nhập quả định (phalasamāpatti), thì vị ấy phalasamāpattiṃ patvā tiṭṭhati (đạt đến quả định của mình và an trụ).
Atha puthujjano, sekho vā maggatthiko tāya ce vipassanāya maggaṃ patvā phale ṭhito, sopi phalasamāpattiṃ patvā tiṭṭhaticceva vuccati.
If it is an ordinary person or a learner who desires the path, and having reached the path through that insight, he abides in fruition, he too is said to remain having reached the attainment of fruition.
Còn nếu là một phàm nhân hoặc một bậc hữu học muốn đạt đạo, nếu đã đạt đạo và an trụ trong quả nhờ quán đó, thì vị ấy cũng được gọi là đã đạt đến quả định và an trụ.
Soti ubhayavasena paṭipanno.
“He” refers to one who has practiced by both means.
So (vị ấy) là người đã thực hành theo cả hai phương pháp.
Tanti nirodhasamāpattiṃ.
“That” refers to the attainment of cessation.
Taṃ (điều đó) là diệt tận định.
‘‘Vipassatī’’ti vuttaṃ, kīdisī panettha vipassanā icchitabbāti taṃ niddhāraṇatthaṃ ‘‘vipassanā panesā’’tiādinā tameva vipassanaṃ tidhā bhinditvā dasseti.
It is said “he discerns.” What kind of insight is desired here? To determine this, he describes that insight by dividing it into three kinds with “This insight, however,” and so forth.
Đã nói “vipassatī” (quán chiếu), vậy quán chiếu như thế nào là điều mong muốn ở đây? Để xác định điều đó, đoạn “vipassanā panesā” (quán chiếu này) v.v. đã được nói để phân chia quán chiếu đó thành ba loại.
Mandā ce vipassanā, dandhābhiññaṃ maggaṃ sādheti.
If the insight is dull, it brings about a path with slow direct knowledge.
Nếu quán chiếu mandā (yếu), thì nó dẫn đến đạo với sự chứng ngộ chậm chạp.
Tikkhā ce, khippābhiññanti ayaṃ mandatikkhatāya viseso.
If it is sharp, it brings about quick direct knowledge—this is the distinction between dullness and sharpness.
Nếu tikkhā (sắc bén), thì nó dẫn đến sự chứng ngộ nhanh chóng; đây là sự khác biệt giữa yếu và sắc bén.
Lakkhaṇappattā pana vipassanā maggassa paccayo hotiyevāti imamatthaṃ dassento āha ‘‘saṅkhāra…pe… hotiyevā’’ti.
To show this meaning, that insight, having reached its characteristic, is indeed a condition for the path, he says, “conditioned phenomena… indeed is.”
Để chỉ ra ý nghĩa này, rằng vipassanā đã đạt đến các đặc tính (lakkhaṇa) là nhân duyên của con đường (magga), Ngài nói: “saṅkhāra…pe… hotiyevā”.
Tikkhāva vaṭṭati saṅkhārārammaṇepi sati sabbasaṅkhārehi vivaṭṭanākāreneva pavattanato, maggo viya visaṅkhāragatassa phalassa paccayabhāvato ca.
“Only sharp insight is fitting” because, even with conditioned phenomena as its object, it proceeds only in the manner of turning away from all conditioned phenomena, and because it is a condition for fruition that has gone beyond conditioned phenomena, like the path.
Chỉ có vipassanā sắc bén là phù hợp, vì nó vận hành bằng cách thoát ly khỏi tất cả các saṅkhāra, ngay cả khi các saṅkhāra là đối tượng, và vì nó là nhân duyên cho quả vị đã đạt đến vô-saṅkhāra (Nibbāna), giống như con đường (magga).
Tenāha ‘‘maggabhāvanāsadisā’’ti.
Therefore, it is said, “similar to the development of the path.”
Do đó, Ngài nói: “giống như sự phát triển của con đường”.
Yasmā atimandā samathādikā saṅkhārānaṃ nirodhane asamatthā samathaniṭṭhā hoti, atitikkhā ñāṇādikā sātisayaṃ saṅkhāresu dosadassane phalasamāpattiniṭṭhā hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘nātimandanātitikkhā vaṭṭatī’’ti.
Since excessively dull insight, which is predominant in tranquility, is incapable of stopping conditioned phenomena and culminates in tranquility, and excessively sharp insight, which is predominant in wisdom, culminates in the attainment of fruition due to seeing the faults in conditioned phenomena to an extreme degree, it is said, “neither too dull nor too sharp is fitting.”
Bởi vì vipassanā quá yếu kém, ưu tiên samatha, không có khả năng làm chấm dứt các saṅkhāra, và có kết thúc ở samatha; còn vipassanā quá sắc bén, ưu tiên trí tuệ (ñāṇa), có kết thúc ở sự chứng đắc quả vị (phalasamāpatti) do thấy lỗi lầm (dosa) trong các saṅkhāra một cách đặc biệt, do đó đã nói: “không quá yếu kém, không quá sắc bén là phù hợp”.
Esa nirodhasamāpajjanako.
“This one” is the attainer of cessation.
Esa (người này) là người nhập Diệt Thọ Định (nirodhasamāpatti).
Te saṅkhāreti te paṭhamajjhānasaṅkhāre.
“Those conditioned phenomena” refers to those conditioned phenomena of the first jhāna.
Te saṅkhāre (các hành ấy) là các saṅkhāra của sơ thiền.
‘‘Tathevā’’ti iminā ‘‘nātimandāya nātitikkhāyā’’ti imamatthaṃ ākaḍḍhati.
By “likewise,” this passage draws in the meaning of “neither too dull nor too sharp.”
Với từ “tathevā” (cũng vậy), Ngài kéo ý nghĩa “không quá yếu kém, không quá sắc bén” vào đây.
Esa nayo sesesupi.
This is the method in the remaining cases as well.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các trường hợp còn lại.
‘‘Ākiñcaññāyatanaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya tattha saṅkhāre tatheva vipassatī’’ti vattabbaṃ, heṭṭhā vuttanayattā pana taṃ avatvā ‘‘catubbidhaṃ pubbakiccaṃ karoti’’cceva vuttanti keci, taṃ tesaṃ matimattaṃ.
It should be said, “Having entered the sphere of nothingness and arisen, he discerns the conditioned phenomena there likewise.” However, some say that because it was stated earlier, that was omitted, and only “he performs the four kinds of preliminary duties” was said. This is merely their opinion.
Một số người nói rằng lẽ ra phải nói: “Sau khi nhập Vô Sở Hữu Xứ (Ākiñcaññāyatana) và xuất định, người ấy cũng quán sát các saṅkhāra ở đó theo cách tương tự”, nhưng vì đã nói theo cách dưới đây, nên không nói điều đó mà chỉ nói: “thực hiện bốn loại công việc chuẩn bị (pubbakicca)”. Đó chỉ là ý kiến của họ.
Vipassanācārato hi samādhicāro, tasmā samāpattito vuṭṭhāya pubbakiccaṃ kātabbaṃ.
For the development of concentration takes precedence over the practice of insight. Therefore, having arisen from the attainment, the preliminary duties should be performed.
Thật vậy, sự phát triển của samādhi (định) được ưa thích hơn sự phát triển của vipassanā (tuệ quán), do đó, sau khi xuất định, công việc chuẩn bị phải được thực hiện.
Tathā hi paratopi ‘‘ākiñcaññāyatanaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya imaṃ pubbakiccaṃ katvā’’tiādiṃ (visuddhi. 2.879) vakkhati, na pana ‘‘tattha saṅkhāre tatheva vipassitvā’’ti.
Indeed, further on, it will be said, “Having entered the sphere of nothingness and arisen, having performed these preliminary duties,” and so forth, but not “having discerned the conditioned phenomena there likewise.”
Thật vậy, ở phần sau, Ngài cũng sẽ nói: “Sau khi nhập Vô Sở Hữu Xứ và xuất định, thực hiện công việc chuẩn bị này” v.v., chứ không nói: “Sau khi quán sát các saṅkhāra ở đó theo cách tương tự”.
Nānābaddhaavikopananti attanā asambaddhassa parikkhārassa avināsanaṃ.
“Non-damaging of unrelated requisites” means not causing destruction to requisites unrelated to oneself.
Nānābaddhaavikopanaṃ (không làm hư hại các vật dụng không liên quan) là không làm hư hại các vật dụng không liên quan đến bản thân.
Yathā taṃ na vinassati, tathā adhiṭṭhānaṃ.
It is an aspiration such that it will not be destroyed.
Sự quyết định (adhiṭṭhāna) là để chúng không bị hư hại.
Saṅghapaṭimānananti saṅghassa paṭimānanāvajjanaṃ.
“Anticipation of the Saṅgha” refers to reflecting on the Saṅgha’s expectation.
Saṅghapaṭimānanaṃ (không làm lỡ sự chờ đợi của Tăng đoàn) là sự suy xét để không làm lỡ sự chờ đợi của Tăng đoàn.
Satthupakkosananti satthu pakkosanāvajjanaṃ.
“Anticipation of the Teacher’s call” refers to reflecting on the Teacher’s call.
Satthupakkosanaṃ (không làm lỡ lời gọi của Đức Phật) là sự suy xét để không làm lỡ lời gọi của Đức Phật.
Addhānaparicchedanti jīvitaddhānaparicchedaṃ pubbakiccaṃ karotīti sambandho.
“Determination of lifespan” is connected as “he performs the preliminary duty of determining the duration of life.”
Addhānaparicchedaṃ (sự xác định thời gian sống) có liên quan đến việc thực hiện công việc chuẩn bị là xác định thời gian sống.
878. Jīvitaddhānassāti attano jīvitakālassa jīvitappavattiyā.
“Of the lifespan” refers to one’s duration of life, the continuity of life.
878. Jīvitaddhānassā (của thời gian sống) là của thời gian sống của chính mình, của sự tiếp diễn của sinh mạng.
Āyu eva āyusaṅkhārā.
Life itself is the life-formations.
Chính tuổi thọ là āyusaṅkhāra (hành thọ).
‘‘Āyuusmāviññāṇānī’’ti ca vadanti, te cassa pakaticittasseva ārammaṇaṃ honti.
And they say, “life, heat, and consciousness,” and these are the objects of one’s ordinary mind.
Họ cũng nói: “tuổi thọ, hơi ấm, thức (viññāṇa)”, và chúng là đối tượng của tâm bình thường của người ấy.
Antonirodhe maraṇaṃ natthi carimabhavaṅgena mīyanato.
There is no death within cessation, because one dies with the final bhavanga consciousness.
Antonirodhe (trong Diệt Thọ Định) không có sự chết, vì sự chết xảy ra với bhavanga cuối cùng.
Āvajjitvāva samāpajjitabbaṃ ‘‘sahasā maraṇaṃ mā ahosī’’ti.
One should attain it only after reflecting, “May there be no sudden death.”
Āvajjitvāva samāpajjitabbaṃ (nên suy xét rồi mới nhập định) để “cái chết đột ngột không xảy ra”.
Sahasā hi maraṇe aññabyākaraṇabhikkhuovādadānasāsanānubhāvadīpanānaṃ anissaro siyā, anāgāmino vā aggamaggānadhigamo siyā.
For if there were sudden death, one would not be able to declare one’s arahantship, give counsel to monks, or display the power of the Dispensation; or an anāgāmī would not attain the supreme path.
Vì nếu chết đột ngột, người ấy có thể không có khả năng tuyên bố A-la-hán quả, khuyên dạy các tỳ khưu, hoặc hiển lộ oai lực của giáo pháp; hoặc người Bất Lai (Anāgāmī) có thể không đạt được đạo quả tối thượng (aggamagga).
Avasesanti nānābaddhaavikopanāditividhampi pubbakiccaṃ.
“The remainder” refers to the three kinds of preliminary duties, such as the non-damaging of unrelated requisites.
Avasesaṃ (phần còn lại) là ba loại công việc chuẩn bị còn lại, bắt đầu từ việc không làm hư hại các vật dụng không liên quan.
Vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ.
“Stated” in the Aṭṭhakathā.
Vuttaṃ (đã được nói) trong các bản Chú giải (Aṭṭhakathā).
879. Kiñcāpi ‘‘ekaṃ vā dve vā’’ti aniyametvā viya vuttaṃ, dve vāre eva pana niyamato vadanti.
879. Although it is stated as if not specified, like "one or two," they definitely say it is exactly two times.
879. Mặc dù đã nói như thể không xác định “một hoặc hai”, nhưng họ luôn nói là hai lần.
Cittavāreti nevasaññānāsaññāyatanacittavāre.
Cittavāre (mental sphere) refers to the sphere of consciousness of neither perception nor non-perception.
Cittavāre (trong các thời điểm của tâm) là trong các thời điểm của tâm Vô Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ (nevasaññānāsaññāyatana).
Nirodhaṃ phusatīti acittakabhāvamevāha.
Nirodhaṃ phusatī (touches cessation) means merely the state of being without consciousness.
Nirodhaṃ phusatī (chạm đến sự diệt trừ) chỉ có nghĩa là trạng thái không có tâm (acittakabhāva).
Nirodhassa payogattāti cittanirodhāya payogabhāvato, baladvayasambharaṇādipayogassa cittanirodhattāti attho.
Nirodhassa payogattā (due to the effort for cessation) means due to the nature of effort for the cessation of consciousness, or that the effort such as accumulating the two powers has the cessation of consciousness as its result.
Nirodhassa payogattā (vì là phương tiện để diệt trừ) có nghĩa là vì nó là phương tiện để diệt trừ tâm, và vì phương tiện như tích lũy hai sức mạnh v.v. là để diệt trừ tâm.
Samathavipassanābalasamannāgamo, ñāṇasamādhicariyāvasībhāvo cettha aññamaññānativattanavaseneva icchitabboti āha ‘‘dve samathavipassanādhamme yuganaddhe katvā’’ti.
Here, the attainment of both samatha and vipassanā powers, and the mastery of the modes of conduct involving wisdom and concentration, are desired in a way that they do not transgress each other, which is why it is said, "having made the two dhammas, samatha and vipassanā, yuganaddha."
Sự thành tựu sức mạnh của samatha và vipassanā, và sự thành thạo trong hành trì trí tuệ (ñāṇa-cariyā) và định (samādhi-cariyā) được mong muốn ở đây chỉ bằng cách không vượt quá lẫn nhau, do đó Ngài nói: “kết hợp hai pháp samatha và vipassanā thành một cặp”.
Anupubbanirodhassa payogoti paṭhamajjhānādīnaṃ, tadanupassanānañca anupubbato nirodhanassāyaṃ payogo.
Anupubbanirodhassa payogo (the effort for sequential cessation) is the effort for the sequential cessation of the first jhāna and so on, and of the vipassanā that contemplates them.
Anupubbanirodhassa payogo (phương tiện cho sự diệt trừ tuần tự) là phương tiện cho sự diệt trừ tuần tự các sơ thiền v.v. và các quán sát tương ứng.
Idaṃ vuttanayena aṭṭhasamāpattiārohanaṃ na nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā samāpajjanassa.
This ascent to the eight attainments, as stated, is not for entering the attainment of the sphere of neither perception nor non-perception.
Idaṃ (điều này), sự thăng tiến qua tám thiền chứng theo cách đã nói, không phải là phương tiện cho sự nhập Vô Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ.
Tasmā dvinnaṃ cittānaṃ upari cittāni na pavattantīti yojanā.
Therefore, it should be connected as: "consciousness does not arise after these two states of consciousness."
Do đó, các tâm không khởi lên sau hai tâm (của Vô Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ) là sự kết nối.
Parato acittako bhavituṃ na sakkotīti sakalaṃ yathāparicchinnakālaṃ acittako bhavituṃ na sakkoti.
Parato acittako bhavituṃ na sakkotī (afterwards one cannot remain without consciousness) means one cannot remain without consciousness for the entire, specifically determined period of time.
Parato acittako bhavituṃ na sakkotī (không thể không có tâm sau đó) có nghĩa là không thể không có tâm trong toàn bộ thời gian đã định.
Tañca kho saṅghapaṭimānanasatthupakkosanaaddhānaparicchedāvajjanānaṃ akaraṇena, na nānābaddhaavikopanassa.
And that inability is due to not performing the anticipation of the Sangha, the Buddha's summons, or the reflection on the duration of life, not due to the non-destruction of objects bound together.
Và điều đó là do không thực hiện sự suy xét về việc không làm lỡ sự chờ đợi của Tăng đoàn, lời gọi của Đức Phật, và sự xác định thời gian sống, chứ không phải do không làm hư hại các vật dụng không liên quan.
Tassa hi akaraṇena kadāci kevalaṃ tādisassa parikkhārassa avināso na siyā, na nirodhasamāpattivibandho.
For if that (non-destruction of objects bound together) were not done, the non-destruction of such requisites might sometimes not occur, but it would not be an impediment to the attainment of cessation.
Vì nếu không thực hiện điều đó, đôi khi chỉ có sự không hư hại của các vật dụng như vậy có thể không xảy ra, chứ không phải là sự cản trở sự nhập Diệt Thọ Định.
Ayañca attho mahānāgattheravatthunā vibhāvito eva.
And this meaning has indeed been elucidated by the story of Mahānāgatthera.
Ý nghĩa này đã được làm rõ bằng câu chuyện về Đại Trưởng lão Nāga.
Evaṃ sante tīhi ākārehi nirodhasamāpattiyā vuṭṭhānaṃ hotīti āpajjati, tasmā taṃ na sārato paccetabbaṃ.
If this is so, it implies that emergence from the attainment of cessation occurs in three ways; therefore, that should not be accepted as essential.
Nếu vậy, có nghĩa là sự xuất định khỏi Diệt Thọ Định xảy ra theo ba cách, do đó điều đó không nên được chấp nhận một cách cốt yếu.
Paṭinivattitvā puna ākiñcaññāyataneyeva patiṭṭhātīti iminā samāpattiyā vibandhe jāte evaṃ hotīti dasseti, avibandheneva pana yathāparicchinnakālavītikkamane phalacittuppattiyā vuṭṭhānaṃ hoti.
Paṭinivattitvā puna ākiñcaññāyatane yeva patiṭṭhātī (having turned back, one becomes re-established in the sphere of nothingness) shows that this happens if there is an impediment to the attainment; but when the determined time passes without impediment, one emerges through the arising of fruition-consciousness.
Paṭinivattitvā puna ākiñcaññāyatane yeva patiṭṭhātī (quay trở lại và an trú trong Vô Sở Hữu Xứ) cho thấy rằng điều này xảy ra khi có sự cản trở đối với sự nhập định, nhưng nếu không có cản trở, sự xuất định xảy ra với sự khởi lên của tâm quả khi thời gian đã định trôi qua.
Evañca katvā gambhīrakandaroruḷhatattapāsāṇakkantapurisanidassanampi samatthitaṃ hotīti keci vadanti.
And having done so, some say that the example of the man who descended into a deep cave or stepped on a burning rock is also justified.
Và khi đã làm như vậy, ngay cả ví dụ về người đàn ông rơi xuống hẻm núi sâu hoặc giẫm lên tảng đá nóng bỏng cũng được giải thích, một số người nói.
Apare pana ‘‘pubbakiccassa akatattā nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpannamattova ‘paṭinivattitvā ākiñcaññāyatane patiṭṭhātī’ti vuttattā saṅghapaṭimānanādiekaccapubbakiccākaraṇe aṅgavekallato nirodhasamāpattisamāpajjanaṃ na ijjhatevā’’ti vadanti.
But others say: "Because the preliminary duties were not performed, and because it is stated that 'having entered the sphere of neither perception nor non-perception, one turns back and becomes re-established in the sphere of nothingness,' the attainment of cessation does not succeed due to the deficiency of components when certain preliminary duties, such as anticipating the Saṅgha, are not performed."
Tuy nhiên, những người khác nói: “Vì công việc chuẩn bị chưa được thực hiện, và vì đã nói rằng người vừa nhập Vô Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ ‘quay trở lại và an trú trong Vô Sở Hữu Xứ’, nên nếu không thực hiện một số công việc chuẩn bị như sự suy xét về việc không làm lỡ sự chờ đợi của Tăng đoàn, thì sự nhập Diệt Thọ Định sẽ không thành công do thiếu sót về yếu tố.”
Vattasadisañhetaṃ nirodhasamāpattiyā, yadidaṃ pubbakiccakaraṇaṃ.
Indeed, performing the preliminary duties is like a regular practice for the attainment of cessation.
Việc thực hiện công việc chuẩn bị này giống như một quy tắc cho Diệt Thọ Định.
Tasmā tattha yaṃ garutaraṃ, tassa akaraṇaṃ samāpajjanaṃ vibandhatīti apare.
Therefore, others say that failing to perform what is most important among them impedes the attainment.
Do đó, những người khác nói rằng nếu không thực hiện điều gì quan trọng hơn trong số đó, nó sẽ cản trở sự nhập định.
Vīmaṃsitvā gahetabbaṃ.
It should be understood after careful consideration.
Nên suy xét và chấp nhận.
‘‘Ākiñcaññāyatane patiṭṭhātī’’ti ca idaṃ puna ākiñcaññāyatanassa samāpajjitabbattā vuttaṃ.
And the statement "patiṭṭhātīti ākiñcaññāyatane" (becomes re-established in the sphere of nothingness) is said because the sphere of nothingness must be re-entered.
Và câu “An trú trong Vô Sở Hữu Xứ” được nói vì Vô Sở Hữu Xứ phải được nhập lại.
Samāpajjitvā hi vuṭṭhāya pubbakiccassa kātabbattā.
For having attained it and emerged, the preliminary duties must be performed.
Vì sau khi nhập định và xuất định, công việc chuẩn bị phải được thực hiện.
884. Sabhāvatoti sabhāvadhammato, paramatthatoti attho.
884. Sabhāvato (in its true nature) means by way of ultimate reality, by way of ultimate truth.
884. Sabhāvato có nghĩa là theo pháp chân thật, theo nghĩa tối hậu.
Paramatthato hi vijjamānānaṃ saṅkhatādibhāvena vattabbataṃ labhati, na avijjamānaṃ.
For, in ultimate reality, existing dhammas can be described as conditioned and so on, but non-existing dhammas cannot.
Thật vậy, chỉ những pháp hiện hữu theo nghĩa tối hậu mới có thể được gọi là hữu vi (saṅkhata) và các loại khác, chứ không phải những gì không hiện hữu.
Samāpajjantassa vasenāti yasmā samāpajjantassa ariyapuggalassa samathavipassanādhamme yuganaddhe katvā aṭṭha samāpattiyo ārohantassa anukkamena saṅkhārānaṃ paṭippassambhanapayoganibbattiyā nirodhasamāpatti nipphannā nāma hoti, tasmā taṃ payoganibbattiṃ upādāya ‘‘nipphannā’’ti vattuṃ vaṭṭati.
Samāpajjantassa vasenā (by way of one who is attaining it) means that since the attainment of cessation becomes accomplished for the noble person who, when entering it, having made samatha and vipassanā dhammas yuganaddha, ascends the eight attainments, through the progressive calming and development of effort for formations, therefore, it is proper to say "nipphannā" (accomplished), based on the accomplishment of that effort.
Samāpajjantassa vasena (theo phương cách của người nhập định): Bởi vì khi một bậc Thánh nhân nhập định, sau khi kết hợp định (samatha) và tuệ (vipassanā), tuần tự nhập tám loại định, và do sự an tịnh dần dần của các hành, diệt tận định (nirodhasamāpatti) được thành tựu. Do đó, dựa vào sự thành tựu của sự hành trì đó, có thể nói rằng nó đã được thành tựu.
Saṅkhāravūpasamato, santadhammasamanvayato ca santaṃ.
Santaṃ (peaceful) because of the calming of formations and its connection with peaceful dhammas.
Do sự an tịnh các hành và sự hòa hợp với các pháp tịch tịnh, nên gọi là tịch tịnh (santa).
Ariyehi eva nisevitabbattā ariyanisevitaṃ.
Ariyanisevitaṃ (practiced by the noble ones) because it is to be frequented by the noble ones alone.
Do chỉ được các bậc Thánh nhân thọ hưởng, nên gọi là được các bậc Thánh nhân thọ hưởng (ariyanisevitaṃ).
Tissannampi dukkhatānaṃ nibbutabhāvato nibbānamiti saṅkhaṃ upāgataṃ.
Nibbānamiti saṅkhaṃ upāgataṃ (has attained the designation of Nibbāna) because of the cessation of all three kinds of suffering.
Do sự diệt tận của cả ba loại khổ, nên gọi là Niết Bàn (Nibbāna).
Ariyaṃ paññanti suvisuddhaṃ maggaphalapaññaṃ.
Ariyaṃ pañña (noble wisdom) refers to thoroughly purified path-and-fruition wisdom.
Trí tuệ của bậc Thánh (ariya pañña) là trí tuệ đạo và quả hoàn toàn thanh tịnh.
Imissāpīti nirodhasamāpattiyā.
Imissāpī (even of this) refers to the attainment of cessation.
Imissāpi là của nirodhasamāpatti.
Samāpattisamatthatāti samāpajjanasamatthatā.
Samāpattisamatthatā (the ability for attainment) is the ability to enter the attainment.
Samāpattisamatthatā là khả năng nhập định.
885. Āhuneyyabhāvādisiddhīti āhuneyyapāhuneyyadakkhiṇeyyaañjalikaraṇīyaanuttarapuññakkhettabhāvasiddhi.
885. Āhuneyyabhāvādisiddhī (the attainment of worthiness of offerings, etc.) means the attainment of being worthy of offerings, worthy of hospitality, worthy of donations, worthy of reverential salutation, and an unsurpassed field of merit.
885. Āhuneyyabhāvādisiddhi là sự thành tựu phẩm chất đáng cúng dường (āhuneyya), đáng được thết đãi (pāhuneyya), đáng được dâng cúng (dakkhiṇeyya), đáng được chắp tay đảnh lễ (añjalikaraṇīya) và là ruộng phước vô thượng (anuttarapuññakkhetta).
Avisesenāti dassanamaggapaññādivisesena vinā, etissā lokuttarapaññāya.
Avisesenā (without distinction) means without distinction of insight-path-wisdom, etc., for etissā (this) supra-mundane wisdom.
Avisesena có nghĩa là không có sự khác biệt về trí tuệ đạo kiến (dassanamagga-paññā) và các loại khác, đối với trí tuệ siêu thế này.
Ānetvā hunitabbanti āhunaṃ, dūratopi ānetvā dātabbadānaṃ, taṃ paṭiggahetuṃ yuttoti āhuneyyo.
That which is to be brought and offered is āhunaṃ, a gift to be brought even from afar and given; he who is fit to receive that is āhuneyyo.
Āhuna là vật được mang đến để cúng dường, là sự bố thí được mang đến từ xa để dâng cúng. Vì xứng đáng nhận vật đó, nên gọi là āhuneyyo (đáng cúng dường).
Pāhunaṃ vuccati āgantukadānaṃ, taṃ paṭiggahetuṃ yuttoti pāhuneyyo.
Pāhunaṃ is called a guest-offering; he who is fit to receive that is pāhuneyyo.
Pāhuna là sự bố thí dành cho khách đến nhà. Vì xứng đáng nhận vật đó, nên gọi là pāhuneyyo (đáng được thết đãi).
Dakkhiṇaṃ arahatīti dakkhiṇeyyo, añjalikaraṇaṃ añjalikammaṃ, taṃ arahatīti añjalikaraṇīyo.
He who is worthy of a donation is dakkhiṇeyyo; añjalikaraṇaṃ is the act of respectfully raising clasped hands; he who is worthy of that is añjalikaraṇīyo.
Vì xứng đáng nhận lễ vật (dakkhiṇa), nên gọi là dakkhiṇeyyo (đáng được dâng cúng). Añjalikaraṇa là hành động chắp tay. Vì xứng đáng nhận sự chắp tay, nên gọi là añjalikaraṇīyo (đáng được chắp tay đảnh lễ).
Anuttaraṃ uttamaṃ sattānaṃ puññaviruhanaṭṭhānanti anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassāti ayamettha saṅkhepo.
Anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā (an unsurpassed field of merit for the world) means the supreme, unparalleled place for the growth of beings' merit; this is the summary here.
Anuttaraṃ uttamaṃ (tối thượng) là nơi tăng trưởng phước báu của chúng sinh. Do đó, đây là tóm tắt về anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā (ruộng phước vô thượng của thế gian).
Vitthāro pana heṭṭhā vuttoyeva.
The detailed explanation has already been given below.
Phần giải thích chi tiết đã được trình bày ở dưới.
886. Mandāya vipassanāya āgatoti atikkhāya vipassanāya vasena paṭhamamaggapaññaṃ bhāvetvā sotāpannabhāvaṃ āgato.
886. Mandāya vipassanāya āgato (one who has come by gentle insight) refers to a person who has developed the first path-wisdom through not very sharp insight and has attained the state of a Stream-enterer.
886. Mandāya vipassanāya āgato (đến với tuệ quán yếu kém) có nghĩa là người đã phát triển trí tuệ đạo đầu tiên bằng tuệ quán không quá sắc bén, và đã đạt đến trạng thái của một vị Nhập Lưu (Sotāpanna).
Saddhādīnaṃ mudūnaṃ indriyānaṃ vasena mudindriyopi samāno.
He is mudindriyopi (even with soft faculties) due to having gentle faculties such as faith.
Mặc dù là mudindriyopi (người có căn yếu) do các căn như tín, v.v., còn mềm yếu.
Sattakkhattuparamoti sattakkhattuṃ paramā bhavūpapatti attabhāvaggahaṇaṃ, tato paraṃ aṭṭhamaṃ bhavaṃ nādiyatīti sattakkhattuparamo.
Sattakkhattuparamo (one who has a maximum of seven more existences) means that the occurrence of existence, the taking of a self-existence, is limited to seven times at most; beyond that, he does not take an eighth existence.
Sattakkhattuparamo (tối đa bảy lần tái sinh) có nghĩa là sự tái sinh, sự thọ nhận thân thể, tối đa là bảy lần. Sau đó, vị ấy sẽ không thọ nhận kiếp thứ tám.
Saṃsaritvāti paṭisandhiggahaṇavasena aparāparaṃ gantvā.
Saṃsaritvā (having wandered on) means having gone from one existence to another by taking rebirth.
Saṃsaritvā (lang thang) có nghĩa là đi từ kiếp này sang kiếp khác thông qua sự thọ nhận tái sinh.
Dukkhassantaṃ karotīti vaṭṭadukkhassa pariyantaṃ pariyosānaṃ karoti.
Dukkhassantaṃ karotī (puts an end to suffering) means puts an end to the suffering of saṃsāra.
Dukkhassantaṃ karoti (chấm dứt khổ) có nghĩa là chấm dứt, kết thúc khổ luân hồi.
Ayaṃ kālena devalokassa, kālena manussalokassāti missakassa bhavassa vasena ‘‘sattasugatibhave saṃsaritvā’’ti vutto.
This person is called "sattasugatibhave saṃsaritvā" (having wandered on in seven happy realms) due to a mixed existence, sometimes in the deva-world, sometimes in the human-world.
Vị này được gọi là "sattasugatibhave saṃsaritvā" (lang thang trong bảy cõi thiện giới) theo nghĩa của sự tái sinh hỗn hợp, đôi khi ở cõi trời, đôi khi ở cõi người.
Kulato kulaṃ gacchatīti kolaṃkolo.
He who goes from family to family is kolaṃkolo.
Đi từ gia đình này sang gia đình khác, nên gọi là kolaṃkolo (từ gia đình này sang gia đình khác).
Sotāpattiphalasacchikiriyato paṭṭhāya hi nīcakule upapatti nāma natthi, mahābhogakulesuyeva nibbattatīti attho.
For, indeed, from the time of realizing the fruition of stream-entry, there is no rebirth in a low family; one is reborn only in wealthy noble families; this is the meaning.
Thật vậy, kể từ khi chứng ngộ quả Nhập Lưu, không có sự tái sinh vào các gia đình thấp kém; mà chỉ tái sinh vào các gia đình giàu có, cao quý.
Dve vā tīṇi vā kulānīti devamanussavasena dve vā tayo vā bhave.
Dve vā tīṇi vā kulānī (two or three families) refers to two or three existences in the deva-world and human-world.
Dve vā tīṇi vā kulāni (hai hoặc ba gia đình) có nghĩa là hai hoặc ba kiếp, tùy theo cõi trời và cõi người.
Iti ayampi missakabhaveneva kathito.
Thus, this too is stated with reference to mixed existences.
Như vậy, vị này cũng được nói đến theo nghĩa kiếp sống hỗn hợp.
Desanāmattameva cetaṃ ‘‘dve vā tīṇi vā’’ti.
And this statement "dve vā tīṇi vā" (two or three) is merely a teaching.
Và đây chỉ là một sự thuyết giảng, "hai hoặc ba".
Yāva chaṭṭhabhavā saṃsarantopi kolaṃkolova hoti.
Even one who wanders on for up to six existences is still a kolaṅkola.
Ngay cả khi lang thang đến kiếp thứ sáu, vị ấy vẫn là kolaṃkolo.
Attabhāvaggahaṇasaṅkhātaṃ ekaṃyeva khandhabījaṃ etassa atthīti ekabījī.
This individual has only one seed of aggregates, which is called the grasping of existence; thus, ekabījī (one-seeded).
Vị này chỉ có một hạt giống uẩn (khandhabīja), tức là sự thọ nhận thân thể, nên gọi là ekabījī (nhất chủng).
‘‘Mānusakaṃ bhava’’nti idampi desanāmattaṃ.
The phrase, "human existence," is also merely an instruction.
"Mānusakaṃ bhavaṃ" (kiếp người) đây cũng chỉ là một sự thuyết giảng.
‘‘Devabhavaṃ nibbattetī’’tipi vattuṃ vaṭṭatiyeva.
It is also indeed proper to say, "gives rise to divine existence."
Cũng có thể nói "sẽ tái sinh vào cõi trời".
Ko panetesaṃ imaṃ pabhedaṃ niyametīti?
But what determines this distinction among them?
Vậy ai là người xác định sự phân loại này cho họ?
Tiṇṇaṃ maggānaṃ vipassanā.
It is the insight (vipassanā) of the three paths.
Đó là tuệ quán của ba đạo.
Sace hi upari tiṇṇaṃ maggānaṃ vipassanā balavatī hoti, ekabījī nāma hoti.
Indeed, if the insight of the higher three paths is strong, one is called an ekabījī.
Nếu tuệ quán của ba đạo cao hơn mạnh mẽ, thì vị ấy là ekabījī.
Tato mandāya kolaṃkolo, tato mandatarāya sattakkhattuparamo.
Below that, with weaker insight, one is a kolaṃkolo; and below that, with even weaker insight, one is a sattakkhattuparamo.
Yếu hơn một chút là kolaṃkolo, và yếu hơn nữa là sattakkhattuparamo.
887. Paṭisandhivasena sakiṃ āgacchatīti sakadāgāmī.
887. One who comes back once by way of rebirth-linking is a sakadāgāmī (once-returner).
887. Do chỉ tái sinh một lần, nên gọi là Sakadāgāmī (Nhất Lai).
Sakidevāti ekavāraṃyeva.
Sakidevā means only once.
Sakidevā (chỉ một lần) có nghĩa là chỉ một lần duy nhất.
‘‘Imaṃ lokaṃ āgantvā’’ti iminā pañcasu sakadāgāmīsu cattāro vajjetvā ekova gahito.
By the phrase, " having come to this world," only one of the five kinds of sakadāgāmīs is taken, excluding the other four.
Với cụm từ "imaṃ lokaṃ āgantvā" (đến thế giới này), trong số năm vị Sakadāgāmī, bốn vị đã bị loại trừ và chỉ một vị được đề cập.
Ekacco hi idha sakadāgāmiphalaṃ patvā idheva parinibbāti, ekacco idha patvā devaloke parinibbāti, ekacco devaloke patvā tattheva parinibbāti, ekacco devaloke patvā idhūpapajjitvā parinibbāti.
For some attain the fruit of sakadāgāmī here and attain parinibbāna right here; some attain it here and attain parinibbāna in the deva world; some attain it in the deva world and attain parinibbāna right there; some attain it in the deva world, are reborn here, and then attain parinibbāna.
Một số vị chứng quả Sakadāgāmī ở đây và nhập Niết Bàn ngay tại đây; một số vị chứng quả ở đây và nhập Niết Bàn ở cõi trời; một số vị chứng quả ở cõi trời và nhập Niết Bàn ngay tại đó; một số vị chứng quả ở cõi trời, tái sinh ở đây và nhập Niết Bàn.
Ime cattāropi idha na gahitā.
These four are not included here.
Bốn vị này không được đề cập ở đây.
Yo pana idha patvā devaloke yāvatāyukaṃ vasitvā puna idhūpapajjitvā parinibbāti, ayaṃ idha gahito.
But the one who attains it here, dwells in the deva world for a lifetime, is then reborn here, and attains parinibbāna, is included here.
Vị nào chứng quả ở đây, sống ở cõi trời đến hết tuổi thọ, rồi tái sinh ở đây và nhập Niết Bàn, vị đó được đề cập ở đây.
888. Paṭisandhivasena idha anāgamanato anāgāmī.
888. One who does not return to this (world) by way of rebirth-linking is an anāgāmī (non-returner).
888. Do không trở lại cõi này bằng tái sinh, nên gọi là Anāgāmī (Bất Hoàn).
Indriyavemattatāvasenāti saddhādīnaṃ vimuttiparipācakaindriyānaṃ paropariyattena.
By difference in faculties refers to the varying degrees of the liberation-maturing faculties such as faith (saddhā).
Indriyavemattatāvasena (do sự khác biệt về căn) có nghĩa là do sự khác nhau về các căn chín muồi giải thoát như tín, v.v.
Pañcadhā idha vihāya niṭṭho hotīti so anāgāmī antarāparinibbāyiādibhāvena pañcapakārena imaṃ lokaṃ pajahitvā parinibbāyanako hoti.
He attains completion by abandoning this (world) in five ways means that this anāgāmī attains parinibbāna by abandoning this world in five ways, such as antarāparinibbāyī (one who attains parinibbāna in the interval).
Pañcadhā idha vihāya niṭṭho hoti (vị ấy hoàn thành việc từ bỏ thế giới này bằng năm cách) có nghĩa là vị Anāgāmī đó từ bỏ thế giới này và nhập Niết Bàn theo năm loại: antarāparinibbāyī (nhập Niết Bàn giữa chừng), v.v.
Āyuvemajjhassa antarāyeva kilesaparinibbānena parinibbāyanato antarāparinibbāyī.
Antarāparinibbāyī (one who attains parinibbāna in the interval) is so called because he attains parinibbāna by the cessation of defilements in the middle of his life's duration.
Do nhập Niết Bàn bằng sự diệt trừ phiền não ngay giữa tuổi thọ, nên gọi là antarāparinibbāyī (nhập Niết Bàn giữa chừng).
Upahaccāti vā upagantvā kālakiriyaṃ.
Upahaccā means having approached death (kālakiriya).
Hoặc upahaccā (đến gần) cái chết.
Appayogenāti adhimattapayogena vinā appakasireneva tikkhindriyatāya sukheneva.
Appayogenā means easily, with little effort, without excessive exertion, due to having keen faculties.
Appayogena (không cần nỗ lực nhiều) có nghĩa là không cần nỗ lực quá mức, mà dễ dàng, không khó khăn, do có căn sắc bén.
Sappayogenāti ettha vuttavipariyāyena attho veditabbo.
Sappayogenā should be understood in the opposite sense of what is stated here.
Sappayogena (có nỗ lực) phải được hiểu theo nghĩa ngược lại với những gì đã nói ở đây.
Uddhaṃ vā hi bhāvena uddhamassa taṇhāsotaṃ, vaṭṭasotaṃ vāti uddhaṃsoto.
Uddhaṃsoto (one with an upward flow) means that his stream of craving (taṇhāsota) or stream of saṃsāra (vaṭṭasota) flows upwards, by virtue of carrying upwards.
Hoặc do có dòng tham ái (taṇhāsota) hoặc dòng luân hồi (vaṭṭasota) hướng lên trên, nên gọi là uddhaṃsoto (thượng lưu).
Uddhaṃ vā gantvā paṭilabhitabbato uddhamassa maggasotanti uddhaṃsoto.
Or, uddhaṃsoto means that his stream to the path (maggasota) is upwards, because it is to be attained by going to the higher planes.
Hoặc do dòng đạo (maggasota) của vị ấy hướng lên trên, vì phải đi lên trên mới đạt được, nên gọi là uddhaṃsoto (thượng lưu).
Paṭisandhivasena akaniṭṭhabhavaṃ gacchatīti akaniṭṭhagāmī.
Akaniṭṭhagāmī (one who goes to Akaniṭṭha) is so called because he goes to the Akaniṭṭha realm by way of rebirth-linking.
Do tái sinh vào cõi Akaniṭṭha, nên gọi là akaniṭṭhagāmī (đến Akaniṭṭha).
Yatthupapannoti avihādīsu yattha yattha upapanno.
Yatthupapanno means "wherever he is reborn" among the Avihā and other realms.
Yatthupapanno (tái sinh ở đâu) có nghĩa là tái sinh ở bất cứ cõi nào trong các cõi Avihā và các cõi khác.
Imesaṃ pana anāgāmīnaṃ pabhedajānanatthaṃ uddhaṃsotaakaniṭṭhagāmicatukkaṃ veditabbaṃ – yo hi avihato paṭṭhāya cattāro devaloke sodhetvā akaniṭṭhaṃ gantvā parinibbāti, ayaṃ uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī nāma.
For understanding the distinctions of these anāgāmīs, the fourfold classification of uddhaṃsota and akaniṭṭhagāmī should be known: one who purifies the four deva realms starting from Avihā, then goes to Akaniṭṭha and attains parinibbāna, is called uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī.
Để hiểu sự phân loại của các vị Anāgāmī này, cần biết về tứ phân loại uddhaṃsota-akaniṭṭhagāmī (thượng lưu đến Akaniṭṭha): Vị nào từ cõi Avihā trở đi, thanh lọc bốn cõi trời và đến cõi Akaniṭṭha rồi nhập Niết Bàn, vị đó gọi là uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī.
Yo pana heṭṭhā tayo devaloke sodhetvā sudassīdevaloke ṭhatvā parinibbāti, ayaṃ uddhaṃsoto naakaniṭṭhagāmī nāma.
One who purifies the three lower deva realms, then stays in the Sudassī deva realm and attains parinibbāna, is called uddhaṃsoto naakaniṭṭhagāmī.
Vị nào thanh lọc ba cõi trời thấp hơn, rồi ở cõi trời Sudassī và nhập Niết Bàn, vị đó gọi là uddhaṃsoto naakaniṭṭhagāmī (thượng lưu không đến Akaniṭṭha).
Yo ito akaniṭṭhameva gantvā parinibbāti, ayaṃ nauddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī nāma.
One who goes directly from here to Akaniṭṭha and attains parinibbāna is called nauddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī.
Vị nào từ đây chỉ đến cõi Akaniṭṭha và nhập Niết Bàn, vị đó gọi là nauddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī (không thượng lưu đến Akaniṭṭha).
Yo pana heṭṭhā catūsu devalokesu tattha tattheva parinibbāti, ayaṃ nauddhaṃsoto naakaniṭṭhagāmī nāma.
One who attains parinibbāna right there in each of the four lower deva realms is called nauddhaṃsoto naakaniṭṭhagāmī.
Còn người nào tái sinh và nhập Niết Bàn ngay tại đó trong bốn cõi trời thấp hơn, người ấy được gọi là không phải Thượng lưu (nauddhaṃsoto) và không phải đến Akaniṭṭha (naakaniṭṭhagāmī).
Ete pana avihesu upapannasamanantarā āyuvemajjhaṃ appatvā, patvā ca parinibbāyanavasena tayo antarāparinibbāyino, eko upahaccaparinibbāyī, eko uddhaṃsototi pañca.
These anāgāmīs, being reborn in the Avihā realms, and attaining parinibbāna either immediately after rebirth, without reaching the middle of their lifespan, or having reached it, are classified as three antarāparinibbāyī, one upahaccaparinibbāyī, and one uddhaṃsota, making five.
Hơn nữa, những vị này, sau khi tái sinh vào các cõi Avihā, có ba loại Antarāparinibbāyī (nhập Niết-bàn giữa chừng) tùy theo việc nhập Niết-bàn ngay sau khi tái sinh, trước khi đạt đến nửa đời sống, hoặc sau khi đạt đến nửa đời sống; một loại Upahaccaparinibbāyī (nhập Niết-bàn với nỗ lực), và một loại Uddhaṃsota (ngược dòng lên các cõi cao hơn) – tổng cộng là năm loại.
Te asaṅkhārasasaṅkhāraparinibbāyivibhāgena dasa honti.
These become ten by the distinction of asaṅkhāraparinibbāyī and sasaṅkhāraparinibbāyī.
Các vị đó, theo sự phân loại Asaṅkhāraparinibbāyī (nhập Niết-bàn không cần nỗ lực) và Sasaṅkhāraparinibbāyī (nhập Niết-bàn với nỗ lực), thì có mười loại.
Tathā atappasudassasudassīsūti cattāro dasakā cattālīsaṃ.
Similarly, in Atappa, Sudassa, and Sudassī, there are four decades, making forty.
Tương tự, trong các cõi Atappā, Sudassā và Sudassī, cũng có bốn nhóm mười loại, tổng cộng là bốn mươi loại.
Akaniṭṭhe pana uddhaṃsoto natthi.
In Akaniṭṭha, however, there is no uddhaṃsota.
Tuy nhiên, trong cõi Akaniṭṭha thì không có Uddhaṃsota.
Tayo antarāparinibbāyino, eko upahaccaparinibbāyīti cattāro.
There are three antarāparinibbāyī and one upahaccaparinibbāyī, making four.
Chỉ có ba loại Antarāparinibbāyī và một loại Upahaccaparinibbāyī, tổng cộng là bốn loại.
Te asaṅkhārasasaṅkhāraparinibbāyivibhāgena aṭṭhāti aṭṭhacattālīsaṃ anāgāmino.
These become eight by the distinction of asaṅkhāraparinibbāyī and sasaṅkhāraparinibbāyī, making forty-eight anāgāmīs.
Các vị đó, theo sự phân loại Asaṅkhāraparinibbāyī và Sasaṅkhāraparinibbāyī, thì có tám loại, vậy là có bốn mươi tám vị Anāgāmī.
889. Tathā arahanto.
889. Similarly, arahants.
889. Tương tự, các vị Arahant.
Te pana dvādasa paññāvimuttā, dvādasa ubhatobhāgavimuttā, dvādasa tevijjā, dvādasa chaḷabhiññā, dvādasa paṭisambhidāppattāti samasaṭṭhi honti.
These are twelve paññāvimutta, twelve ubhatobhāgavimutta, twelve tevijjā, twelve chaḷabhiññā, and twelve paṭisambhidāppatta, making a total of sixty.
Các vị đó có mười hai loại Paññāvimutta (giải thoát bằng tuệ), mười hai loại Ubhatobhāgavimutta (giải thoát cả hai phần), mười hai loại Tevijja (tam minh), mười hai loại Chaḷabhiññā (lục thông), mười hai loại Paṭisambhidāppatta (đạt được các tuệ phân tích), tổng cộng là sáu mươi loại.
Evamete saddhiṃ paccekasambuddhasammāsambuddhehi chacattālīsādhikasataṃ ariyā.
Thus, including the Paccekabuddhas and Sammāsambuddhas, there are one hundred and forty-six noble ones.
Như vậy, cùng với các vị Paccekasambuddha và Sammāsambuddha, có một trăm bốn mươi sáu vị Thánh.
Yasmā tesaṃ ariyabhāvasiddhi ariyāya paññābhāvanāya, tena vuttaṃ ‘‘āhuneyyabhāvādisiddhipi imissā lokuttarapaññābhāvanāya ānisaṃso’’ti.
Since their attainment of nobility is due to the cultivation of noble wisdom, it is said, "the accomplishment of worthiness of offerings (āhuneyya) and so on is also a benefit of this cultivation of supramundane wisdom."
Vì sự thành tựu phẩm vị Thánh của các vị ấy là do sự tu tập tuệ siêu thế, nên đã nói rằng: “Sự thành tựu phẩm vị đáng cúng dường, v.v., cũng là lợi ích của sự tu tập tuệ siêu thế này.”
Lokiyavijjābhiññāhi vināpi ubhatobhāgavimuttatā hotīti ubhatobhāgavimutto visuṃ gahito.
Ubhatobhāgavimuttatā occurs even without mundane knowledge (vijjā) and supernormal powers (abhiññā); therefore, the ubhatobhāgavimutta is mentioned separately.
Sự giải thoát cả hai phần (Ubhatobhāgavimutta) có thể xảy ra ngay cả khi không có các minh và thắng trí thế gian, nên Ubhatobhāgavimutta được đề cập riêng.
Yaṃ sandhāya vuttanti yaṃ catutthamaggapaññābhāvanaṃ sandhāya heṭṭhā saṅkhepato gāthāvaṇṇanāyaṃ vuttaṃ, taṃ pana vuttākāraṃ nigamanavasena dassetuṃ ‘‘maggakkhaṇe’’tiādi vuttaṃ.
In reference to what was said: The phrase " at the moment of the path" and so on was stated below in the brief commentary on the verses, in reference to which cultivation of wisdom of the fourth path was mentioned. This is said to conclude that mode of speaking.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ (Điều đã nói đến): Để trình bày điều đã nói vắn tắt trong phần giải thích bài kệ ở trên, liên quan đến sự tu tập tuệ của đạo thứ tư, theo cách kết luận, nên đã nói “maggakkhaṇe” (trong sát-na đạo), v.v.
Kāmaṃ catūsupi maggakkhaṇesu taṃ jaṭaṃ vijaṭeti nāma, phalakkhaṇesupi yathārahaṃ vijaṭitajaṭo, aggaphalakkhaṇeyeva pana sabbaso vijaṭitajaṭo, tato paraṃ vijaṭetabbāya jaṭāya abhāvato.
Indeed, at the moment of all four paths, one is said to untangle that tangle; and at the moments of the fruits, one has untangled the tangle appropriately. However, it is only at the moment of the highest fruit that one has completely untangled the tangle, because there is no further tangle to be untangled.
Thật vậy, trong cả bốn sát-na đạo, nó được gọi là gỡ rối sự ràng buộc đó; trong các sát-na quả, sự ràng buộc đã được gỡ rối một cách thích đáng; nhưng chỉ trong sát-na quả tối thượng, sự ràng buộc mới hoàn toàn được gỡ rối, vì không còn sự ràng buộc nào để gỡ rối sau đó.
Tenettha heṭṭhā heṭṭhimamaggapaññābhāvanānisaṃsassa vuttattāva catutthamaggapaññābhāvanāvasena attho vutto.
Therefore, since the benefit of cultivating wisdom of the lower path was stated below, the meaning here is stated in terms of the cultivation of wisdom of the fourth path.
Do đó, ở đây, ý nghĩa được trình bày theo sự tu tập tuệ của đạo thứ tư, vì lợi ích của sự tu tập tuệ của các đạo thấp hơn đã được nói đến ở trên.