Paramatthadīpanī Saṅgahamahāṭīkāpāṭha

1203

Samuccaya saṅgaha paramatthadīpanī

Paramatthadīpanī on Samuccaya Saṅgaha

Paramatthadīpanī về tập hợp Samuccaya

1204

162. Evaṃ chahi paricchedehi cattāro paramatthe dassetvā idāni tesaṃ taṃtaṃrāsisaṅkhātaṃ samuccayaṃ dassento ādigātha māha.

162. Having thus explained the four ultimate realities through six chapters, the first verse is now stated to show their aggregate (samuccaya), which consists of various groups.

162. Như vậy, sau khi trình bày bốn pháp tối hậu (paramattha) qua sáu phần, bây giờ để trình bày sự tập hợp (samuccaya) của chúng, tức là các nhóm tương ứng, vị ấy đã nói câu kệ mở đầu.

Ye salakkhaṇā dvāsattatividhā vatthudhammā mayā vuttā.

"The seventy-two kinds of actual phenomena with their own characteristics that I have spoken of,

“Ta sẽ trình bày sự tập hợp của các pháp đối tượng (vatthudhamma) có tự tướng (salakkhaṇa) gồm bảy mươi hai loại mà ta đã nói, theo sự phù hợp.” Đó là cách kết nối câu.

Idāni tesaṃ samuccayaṃ yathāyogaṃ pavakkhāmīti yojanā.

I shall now describe their aggregates as appropriate." This is the construction of the verse.

Bây giờ, tôi sẽ trình bày sự tổng hợp của chúng một cách thích hợp, đó là cách kết nối câu.

Tattha salakkhaṇāvatthudhammāti padehi dasavidhāni anipphannarūpāni paṭikkhipati.

Here, by the terms "actual phenomena with their own characteristics (salakkhaṇā vatthudhammā)", the ten kinds of unproduced matter (anipphannarūpāni) are excluded.

Ở đây, với các từ “các pháp đối tượng có tự tướng” (salakkhaṇā vatthudhammā), vị ấy bác bỏ mười loại sắc không thành hình (anipphanna-rūpa).

Na hi tāni attano āvenikabhūtena sabhāva lakkhaṇena aniccatādi sāmaññalakkhaṇenaca salakkhaṇāni honti.

For these are not characterized by their unique intrinsic nature (sabhāva lakkhaṇa) nor by general characteristics like impermanence (aniccatā), etc.,

Thật vậy, chúng không có tự tướng (salakkhaṇa) với đặc tính bản chất riêng biệt của chúng, cũng như với các đặc tính chung như vô thường v.v.

Ekantaparamatthatāya abhāvato.

because they do not ultimately exist as ultimate realities.

Vì chúng không hiện hữu một cách tối hậu tuyệt đối.

Tatoyevaca vatthudhammāca nahonti.

For this very reason, they are not actual phenomena.

Và chính vì lý do đó, chúng cũng không phải là các pháp đối tượng.

Sarūpato anupalabbhamānattā.

because they are not perceptible in their own nature.

Vì chúng không được nhận thức bằng tự thân.

Dabbavācako hi idha vatthusaddo.

Here, the word 'vatthu' (actual) is used in the sense of a substance (dabba).

Thật vậy, từ “vatthu” ở đây có nghĩa là “thực thể” (dabba).

Dabbañcanāma idha sarūpato labbhamāno sabhāvo eva.

And 'substance' here means only that nature which is perceptible in its own form.

Và “thực thể” ở đây chính là bản chất được nhận thức bằng tự thân.

Etena nibbānassapi maggaphala paccavekkhanañāṇesu sarūpato labbhamāna sabhāvatā vuttā hoti.

By this, it is also stated that Nibbāna is a phenomenon whose nature is perceptible in the knowledges of path-fruition and reviewing.

Điều này cũng có nghĩa là Nibbāna cũng có bản chất được nhận thức bằng tự thân trong các tuệ quán xét Đạo và Quả.

Anipphannarūpānaṃ viya ca vatthudhamma sannissayena dissamānadhammamattabhāvaṃ vā paññattidhammānaṃ viya parikappitākāramattabhāvaṃvā sasavisāṇa kacchapalomādīnaṃ viya sabbaso abhūta parikappita mattabhāvaṃvā nivāretīti veditabbaṃ.

And it should be understood that this refutes the idea that unproduced matter is merely a visible phenomenon dependent on actual phenomena, or that conventional phenomena are merely conceptualized appearances, or that things like rabbit horns and tortoise hair are merely imagined things that do not exist at all.

Và cần phải hiểu rằng điều này bác bỏ việc các sắc không thành hình chỉ là các pháp xuất hiện dựa vào các pháp đối tượng, hoặc việc các pháp chế định (paññatti-dhamma) chỉ là các hình thái được giả định, hoặc việc sừng thỏ, lông rùa v.v. hoàn toàn là các giả định không có thật.

Etthaca dvāsattatividhāsalakkhaṇāvatthudhammāti vacane payojanaṃ nadissati.

Here, in the phrase "seventy-two kinds of actual phenomena with their own characteristics," no specific purpose is evident.

Ở đây, mục đích của cụm từ “các pháp đối tượng có tự tướng gồm bảy mươi hai loại” không rõ ràng.

Tesu hi dvāsattatividhesu ekacce eva dhammā purimesu tīsu saṅgahesu āgatā.

For among these seventy-two kinds, only certain phenomena are included in the first three aggregates.

Vì trong số bảy mươi hai loại đó, chỉ một số pháp được đề cập trong ba phần tập hợp trước.

Pacchimeca sabbasaṅgahe anipphannarūpānipi adhippetānievāti.

And in the last aggregate, unproduced matter is also intended.

Và trong phần tập hợp cuối cùng, các sắc không thành hình cũng được bao gồm.

Etthaca vatthudhammāsalakkhaṇāti padehi anipphannarūpānaṃ salakkhaṇatā paṭikkhipane yaṃ vattabbaṃ.

And regarding what should be said in rejecting the self-characteristic nature of unproduced matter by the terms "actual phenomena with their own characteristics,"

Và ở đây, điều cần nói về việc bác bỏ đặc tính tự tướng của các sắc không thành hình bằng các từ “các pháp đối tượng có tự tướng”.

Taṃ rūpasamuddesa dīpaniyaṃ vuttamevāti.

that has already been stated in the Rūpasamuddesa-dīpanī.

Điều đó đã được nói trong phần giải thích về sự phân loại sắc (rūpasamuddesa-dīpanī).

Ekantākusalajātiyānaṃ āsava catukkādīnaṃ saṅgaho akusalasaṅgaho, na akusala sampayuttattāyeva akusalabhūtānaṃ cittaphassādīnanti.

The aggregate of phenomena that are purely unwholesome, such as the four āsa_vas, is "the aggregate of unwholesome things (akusalasaṅgaho)," and not merely the cittaphassa (mental contact) etc., which are unwholesome due to being associated with unwholesome things.

Sự tập hợp của các pháp thuộc loại bất thiện tuyệt đối như bốn loại lậu hoặc (āsava-catukka) v.v. là “Tập hợp bất thiện” (akusalasaṅgaho), chứ không phải của các tâm xúc (cittaphassa) v.v. vốn là bất thiện do tương ưng với bất thiện.

Kusalā kusalābyākatamissakānaṃ saṅgaho missakasaṅgaho.

The aggregate of wholesome, unwholesome, and indeterminate mixed phenomena is "the aggregate of mixed things (missakasaṅgaho)".

Sự tập hợp của các pháp thiện, bất thiện và vô ký hỗn tạp là “Tập hợp hỗn tạp” (missakasaṅgaho).

1205

Bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇaṃ, bujjhanti etāyāti katvā.

Bodhi is said to be the knowledge in the four paths, because by it one awakens.

Bodhi được gọi là tuệ giác trong bốn đạo, vì nhờ nó mà người ta giác ngộ.

Bodhiyā pakkhā bodhipakkhā.

Parts of Bodhi are Bodhipakkha.

Những yếu tố thuộc về Bodhi là Bodhipakkha.

Bodhisambhārāti attho.

It means the requisites of Bodhi (bodhisambhārā).

Có nghĩa là các yếu tố hỗ trợ giác ngộ (Bodhisambhāra).

Bodhi pakkhesu bhavā antogadhāti bodhipakkhiyā.

Those that are encompassed within the Bodhipakkha are Bodhipakkhiyā.

Những gì nằm trong các yếu tố Bodhi được gọi là Bodhipakkhiya.

Tesaṃ saṅgahoti bodhipakkhiyasaṅgaho.

Their aggregate is "the aggregate of Bodhipakkhiya phenomena (bodhipakkhiyasaṅgaho)".

Sự tập hợp của chúng là “Tập hợp Bodhipakkhiya” (bodhipakkhiyasaṅgaho).

Sabbesaṃ anavasesānaṃ paramatthadhammānaṃ saṅgaho sabbasaṅgaho.

The aggregate of all paramattha phenomena without remainder is "the all-inclusive aggregate (sabbasaṅgaho)".

Sự tập hợp của tất cả các pháp tối hậu (paramattha-dhamma) không còn sót lại được gọi là “Tập hợp toàn bộ” (sabbasaṅgaho).

Cirapārivāsiyaṭṭhena madaniyaṭṭhenaca āsava sadisattā āsavā.

Āsa_vas are called such because of their long-abiding nature and their intoxicating nature, being similar to liquor.

Chúng được gọi là āsava (lậu hoặc) vì chúng có tính chất ủ lâu và tính chất làm say sưa, giống như rượu.

Yadica tadubhayaṭṭhena āsavānāma siyuṃ.

If it were by both these meanings that things are called āsa_vas,

Nếu chúng có tính chất cả hai điều đó thì chúng sẽ là āsava.

Ime lobhādayo eva āsavānāma siyuṃ.

then only these, greed and so forth, would be called āsa_vas.

Các tham ái (lobha) v.v. này chính là āsava.

Pupphāsavādayo hi loke cha pañca rattimattaṃ vā sattaṭṭharattimattaṃ vā sayaṃpi kumbhesu parivāsaṃ gaṇhanti.

For in the world, flower-liquors (pupphāsavādayo), etc., themselves ferment in jars for five or six nights, or seven or eight nights.

Thật vậy, các loại rượu hoa (pupphāsava) v.v. trên thế gian tự ủ trong chum khoảng năm hoặc sáu đêm, hoặc bảy, tám đêm.

Kumbheca parivāsaṃ gāhāpenti.

And they cause fermentation in jars.

Và chúng cũng làm cho chum ủ.

Ime pana anamatagge saṃsāre sayaṃpi sattasantāne parivāsaṃ gaṇhanti.

These (defilements), however, themselves abide in the mental continua of beings for an immeasurable saṃsāra (cycle of existence).

Còn các tham ái này thì tự chúng ủ trong dòng tâm thức của chúng sinh trong vô lượng kiếp luân hồi.

Sattasantānañca parivāsaṃ gāhāpenti.

And they cause the mental continua of beings to abide (in them).

Và chúng làm cho dòng tâm thức của chúng sinh ủ.

Sakalaṃ sattasantānaṃ sadā āsavapūritameva hoti.

The entire mental continuum of beings is always filled with āsa_vas.

Toàn bộ dòng tâm thức của chúng sinh luôn luôn tràn đầy āsava.

Yathāha-cakkhuṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati.

As it is said: "Whatever is lovely and pleasing in the world of the eye, there this craving arises, if it is to arise.

Như đã nói: “Mắt là cái đáng yêu, đáng thích trên thế gian. Khi tham ái sinh khởi, nó sinh khởi ở đây. Khi nó an trú, nó an trú ở đây.” v.v.

Ettha nivīsamānā nivīsatītiādi.

There it settles, if it is to settle," and so on.

Ở đây, nivīsamānā nivīsatīti, v.v...

Tattha esā taṇhā pariyuṭṭhānavasena uppajjamānā ettheva uppajjati.

Here, that craving, arising in the manner of an obsession (pariyuṭṭhāna), arises precisely there.

Ở đây, tham ái này, khi sinh khởi dưới dạng phiền não hiện hành (pariyuṭṭhāna), nó sinh khởi ở đây.

Uppajjitvāca puna anusayabhāvena parivāsaṃ katvā nivīsamānā ettheva nivīsatīti attho.

And having arisen, it then settles precisely there, continuing to abide in the manner of a latent tendency (anusaya).

Và sau khi sinh khởi, nó lại an trú ở đây, ủ dưới dạng tùy miên (anusaya).

Yāvaca ariyamaggadhovanaṃ nalabbhati.

And as long as purification by the Noble Path is not attained,

Và chừng nào sự tẩy rửa bằng Thánh đạo (ariyamagga-dhovana) chưa đạt được.

Tāva santānaṃ gūthapūritakūpaṃ viya dubbisodhaṃ katvā pavattati.

the mental continuum continues, having become difficult to purify, like a well filled with excrement.

Thì dòng tâm thức vẫn tiếp diễn như một cái giếng đầy phân, khó mà tẩy rửa được.

Pupphāsavādayoca madaṃ janentā muhuttameva janenti.

And flower intoxicants, when they produce intoxication, produce it only for a moment.

Các loại rượu hoa quả, v.v., khi gây say, chỉ gây say trong chốc lát.

Ime pana yāva ariyamaggaṃ nalabhati.

But these (defilements), as long as one does not obtain the Noble Path,

Còn những pháp này, chừng nào chưa đạt được Thánh đạo,

Tāva niccamadaṃ janenti.

constantly produce intoxication.

chừng đó chúng luôn gây say.

Tasmā ekantena imeyeva cirapārivāsiyaṭṭhena madani yaṭṭhenaca āsavānāma bhavituṃ arahantīti.

Therefore, only these (defilements) are definitively worthy of being called āsavas, by reason of their long prevalence and their intoxicating nature.

Do đó, chắc chắn chính những pháp này xứng đáng được gọi là āsava (lậu hoặc) vì chúng tồn tại lâu dài và gây say.

1206

Visandanaṭṭhenavā āsavasadisattā āsavā, yathā hi kudhita kuṭṭhino mahāvaṇamukhehi yūsasaṅkhāto āsavo visanditvā pilotikakhaṇḍāni dūseti, evaṃ imepi chahidvārehi visanditvā chaḷārammaṇānidūsentīti.

Or they are called āsavas because they seep out, being similar to an āsava (discharge). Just as the discharge, called pus, from the large sores of a person afflicted with virulent leprosy, seeps out and contaminates pieces of cloth, so too do these (defilements) seep out through the six doors and contaminate the six objects.

Hoặc āsava (lậu hoặc) là những gì giống như āsava (mủ) vì chúng chảy ra. Như mủ chảy ra từ các vết thương lớn của người bị bệnh phong ngứa, làm hỏng các mảnh vải, thì những pháp này cũng vậy, chúng chảy ra từ sáu căn môn và làm ô nhiễm sáu đối tượng.

Āyataṃvā saṃsāradukkhaṃ savantipasavanti vaḍḍhentīti āsavā.

Or they are called āsavas because they flow forth, issue, and increase prolonged suffering in saṃsāra.

Hoặc āsava là những gì làm cho sự khổ đau luân hồi kéo dài, chảy tràn, và tăng trưởng.

Athavā, bhavato ābhavaggā dhammato āgotratumhā savanti ārammaṇakaraṇavasena pavattantīti āsavā.

Alternatively, they are called āsavas because they flow forth, or operate, by way of making objects, from existence up to the highest existence (Bhavagga), and from phenomena up to gotrabhu.

Hoặc āsava là những gì chảy tràn, lan rộng từ cõi hữu (bhava) cho đến cõi Hữu Đỉnh (Bhavagga), và từ các pháp cho đến Gotrabhu, tức là chúng vận hành theo cách tạo ra đối tượng.

Āsaddassa avadhiatthajotakattā.

Because the word 'ā' indicates the meaning of a limit (avadhi).

Vì từ ‘ā’ biểu thị ý nghĩa giới hạn (avadhi).

Avadhica duvidho mariyādavisayo abhividhivisayocāti tattha yassa sambandhinīkriyā avadhibhūtaṃ attānaṃ bahikatvā pavattati.

And a limit is of two kinds: mariyāda-visaya (exclusive limit) and abhivīdhi-visaya (inclusive limit). Among these, the one where the associated action occurs excluding itself as the limit

Giới hạn (avadhi) có hai loại: loại giới hạn loại trừ (mariyādavisaya) và loại giới hạn bao hàm (abhividhivisaya). Trong đó, loại mà hành động liên quan diễn ra bên ngoài giới hạn được gọi là loại giới hạn loại trừ.

So mariyādavisayo nāma.

is called mariyāda-visaya.

Đó được gọi là loại giới hạn loại trừ.

Yathā āpātaliputtā devo vuṭṭhoti.

For example, "It rained up to Pāṭaliputta" (but not including Pāṭaliputta).

Ví dụ như: “Mưa rơi đến Pāṭaliputta”.

Yassa sambandhinīkriyā avadhibhūtaṃ attānaṃ byāpetvā anto katvā pavattati, so abhividhivisayonāma.

The one where the associated action occurs including itself and pervading itself as the limit is called abhivīdhi-visaya.

Loại mà hành động liên quan bao trùm và diễn ra bên trong giới hạn được gọi là loại giới hạn bao hàm.

Yathā ābrahmalokā bhagavato kittisaddo abbhuggatoti.

For example, "The Buddha's fame spread up to the Brahma-world" (including the Brahma-world).

Ví dụ như: “Tiếng tăm của Đức Thế Tôn lan tỏa đến cõi Phạm Thiên (Brahmaloka)”.

Idha pana abhividhivisayo daṭṭhabbo.

Here, however, the abhivīdhi-visaya should be understood.

Ở đây, nên hiểu là loại giới hạn bao hàm.

Tasmā bhavaggañca gotrabhuñca byāpetvā anto katvā savantīti attho veditabbo.

Therefore, the meaning to be understood is that they flow forth, pervading and including Bhavagga and Gotrabhu.

Do đó, nên hiểu rằng chúng chảy tràn, bao trùm cả Hữu Đỉnh và Gotrabhu.

1207

^* Vibhāvaniyaṃ pana

^* In the Vibhāvanīya, however,

Trong Vibhāvanīya thì

1208

Avadhica mariyādaabhividhivasena duvidhoti vatvā puna taṃ vibhāvento ‘‘tattha āpātaliputtā devo vuṭṭhotiādīsuviya kriyaṃ bahikatvā pavatto mariyādo.

it is said, after stating that "the limit is twofold, mariyāda and abhivīdhi", and then explaining it further: "Among these, a mariyāda (exclusive limit) is that which occurs excluding the action, as in 'It rained up to Pāṭaliputta'.

sau khi nói “Giới hạn có hai loại: loại trừ và bao hàm”, rồi giải thích thêm rằng “trong đó, giới hạn loại trừ là hành động diễn ra bên ngoài giới hạn, như trong ‘Mưa rơi đến Pāṭaliputta’; giới hạn bao hàm là hành động diễn ra bao trùm giới hạn, như trong ‘Tiếng tăm của Đức Thế Tôn lan tỏa đến Hữu Đỉnh’”.

Ābhavaggāsaddo abbhuggatotiādīsuviya kriyaṃ byāpetvā pavatto abhividhī’’ti vadati.

An abhivīdhi (inclusive limit) is that which occurs pervading the action, as in 'The sound of fame spread up to Bhavagga'."

Điều đó không hợp lý.

Taṃ na yujjati.

That is not appropriate.

Điều đó không hợp lý.

1209

Na hi avavidhivisayabhūto bhavaggo lokattayabyāpakaṃ saddassa abbhuggamanakriyaṃ byāpetvā pavattati.

For Bhavagga, which is an object of limit, does not occur pervading the action of the spread of sound, which encompasses the three worlds.

Vì Hữu Đỉnh, vốn là đối tượng của giới hạn bao hàm, không lan tỏa bao trùm hành động lan tỏa tiếng tăm khắp ba cõi.

Naca avadhibhūto attho kriyaṃ bahivā antovā katvā pavattatīti yutto.

Nor is it appropriate to say that the limiting meaning occurs excluding or including the action.

Và cũng không hợp lý khi nói rằng ý nghĩa được giới hạn diễn ra bên ngoài hay bên trong hành động.

Kriyāeva pana taṃ bahivā antovā katvā pavattatīti yutto.

Rather, it is appropriate that the action itself occurs excluding or including that (limit).

Mà hợp lý hơn khi nói rằng chính hành động diễn ra bên ngoài hay bên trong giới hạn đó.

Evañca katvā mūlaṭīkāyaṃ-duvidhohi avadhi abhividhivisayo anabhividhivisayoca.

And having done so, in the Mūlaṭīkā it is stated: "Indeed, a limit is twofold: inclusive (abhivīdhi-visaya) and non-inclusive (anabhivīdhi-visaya).

Và khi hiểu như vậy, trong Mūlaṭīkā có nói:

Abhividhivisayaṃ kriyābyāpetvā pavattati, ābhavaggā bhagavato yaso gatoti.

An inclusive limit occurs pervading the action, as in 'The Bhagavā's fame went up to Bhavagga'.

“Giới hạn có hai loại: giới hạn bao hàm và giới hạn không bao hàm. Giới hạn bao hàm là khi hành động bao trùm giới hạn, như ‘Tiếng tăm của Đức Thế Tôn lan tỏa đến Hữu Đỉnh’.”

Itaraṃ bahikatvā, āpātaliputtā vuṭṭho devoti.

The other (non-inclusive) occurs excluding it, as in 'It rained up to Pāṭaliputta'."

“Loại kia (giới hạn không bao hàm) là khi hành động loại trừ giới hạn, như ‘Mưa rơi đến Pāṭaliputta’.”

Kāmeti icchatīti kāmo.

That which desires or wishes is kāma.

Kāma là muốn, khao khát.

Soeva āsavoti kāmāsavo.

That very (kāma) is an āsava, hence kāmāsava.

Chính nó là āsava, nên gọi là kāmāsava (lậu hoặc dục).

Kāmīyativā oḷārikena kāmena icchīyatīti kāmo.

Alternatively, kāma is that which is desired or wished for by gross desire.

Hoặc kāma là những gì được mong muốn, được khao khát bằng dục thô thiển.

Pañcakāmaguṇamukhena desito sabbo kāmāvacaradhammo.

All kāmāvacara phenomena taught through the five sense-pleasures.

Tất cả các pháp thuộc cõi Dục (kāmāvacaradhamma) được giảng giải qua năm dục cảnh.

Idha pana taṃ nāmena tadārammaṇā taṇhāeva adhippetā, kāmoeva āsavoti kāmāsavo.

Here, however, the craving (taṇhā) that has them as its object is intended by the name (kāma); kāma itself is an āsava, thus kāmāsava.

Tuy nhiên, ở đây, danh từ đó chỉ ý nói đến ái (taṇhā) làm đối tượng, chính dục là āsava, nên gọi là kāmāsava.

Kāmāvacaradhammesu assādanābhinandana vasena pavatto kāmarāgo.

It is the kāmarāga (sensual lust) that arises through delighting in and enjoying kāmāvacara phenomena.

Đó là dục ái (kāmarāga) phát sinh do sự hưởng thụ và hoan hỷ đối với các pháp thuộc cõi Dục.

Therena pana ayamatthova icchito.

Indeed, this very meaning was intended by the Elder.

Tuy nhiên, vị Trưởng lão đã muốn nói đến ý nghĩa này.

Vakkhati hi kāmabhava nāmena tabbatthukā taṇhā adhippetāti.

For he will state: " By the name 'kāmabhava' is meant the craving (taṇhā) that has it as its basis."

Vì ngài sẽ nói rằng: “Danh từ ‘kāmabhava’ (dục hữu) có ý nói đến ái có đối tượng là dục.”

1210

^* Vibhāvaniyaṃ pana

^* In the Vibhāvanīya, however,

Trong Vibhāvanīya thì

1211

Purimatthova vutto.

the former meaning was stated.

chỉ nói đến ý nghĩa trước.

So anupapanno, theramatānugatassa idhādhippetassa atthassa avuttattā.

That is inappropriate, because the meaning intended here, which aligns with the Elder's view, has not been stated.

Điều đó không hợp lý, vì ý nghĩa mà vị Trưởng lão muốn nói đến ở đây đã không được đề cập.

1212

Bhavāsavoti ettha duvidho bhavo kammabhavo upapattibhavo ca.

In bhavāsava, there are two kinds of bhava (existence): kamma-bhava (karma-becoming) and upapatti-bhava (rebirth-becoming).

Trong bhavāsava (lậu hoặc hữu) này, hữu (bhava) có hai loại: nghiệp hữu (kammabhava) và tái sinh hữu (upapattibhava).

Tattha mahaggatakusaladhammā kammabhavo.

Among these, the exalted wholesome phenomena are kamma-bhava.

Trong đó, các pháp thiện siêu thế (mahaggatakusala) là nghiệp hữu.

Taṃnibbattā vipāka dhammā upapattibhavo.

The resultant phenomena produced by them are upapatti-bhava.

Các pháp quả (vipāka) do nghiệp đó sinh ra là tái sinh hữu.

Idhapi bhavasaddena tadārammaṇā taṇhāeva adhippetā.

Here too, by the word bhava is meant the craving (taṇhā) that has it as its object.

Ở đây, danh từ ‘bhava’ cũng có ý nói đến ái (taṇhā) làm đối tượng.

Bhavoeva āsavoti bhavāsavo.

Bhava itself is an āsava, thus bhavāsava.

Chính hữu là āsava, nên gọi là bhavāsava.

Tasmiṃ duvidhe bhave nikantivasena pavatto rūpārūparāgo.

It is the rūpārūparāga (lust for fine-material and immaterial existence) that arises due to attachment to that twofold existence.

Đó là sắc ái (rūparāga) và vô sắc ái (arūparāga) phát sinh do sự ham muốn đối với hai loại hữu đó.

1213

^* Yaṃ pana vibhāvaniyaṃ

^* But what is stated in the Vibhāvanīya:

Còn trong Vibhāvanīya

1214

‘‘Sassata diṭṭhisahagatoca rāgo ettheva saṅgayhatī’’ti vuttaṃ.

"Lust accompanied by eternalism (sassata-diṭṭhi) is also included here,"

có nói rằng: “Dục ái đi kèm với tà kiến thường kiến (sassata diṭṭhi) cũng được bao gồm ở đây.”

Taṃ na yuttaṃ.

that is not appropriate.

Điều đó không hợp lý.

1215

Bhavāsavo catūsu diṭṭhigata vippayutta lobhasahagatesu cittuppādesu uppajjatīti hi aṭṭhakathākaṇḍe vuttaṃ.

For it is stated in the Aṭṭhakathākaṇḍa that bhavāsava arises in the four cittuppādas (mind-moments) accompanied by lobha (greed) dissociated from diṭṭhigata (wrong view).

Vì trong phần Chú Giải (Aṭṭhakathā), có nói rằng bhavāsava phát sinh trong bốn tâm sở tham đi kèm với tà kiến, không liên quan đến tà kiến.

Yattha pana kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhāti āgataṃ.

However, where kāmataṇhā (craving for sensual pleasures), bhavataṇhā (craving for existence), and vibhavataṇhā (craving for non-existence) are mentioned,

Tuy nhiên, ở những chỗ có đề cập đến dục ái (kāmataṇhā), hữu ái (bhavataṇhā) và phi hữu ái (vibhavataṇhā),

Tattheva sassatadiṭṭhi sahagato rāgo yākāci kusalākusala kammabhavanikanti yākāci upapattibhavapatthanā.

there it is appropriate that lust accompanied by eternalism, any delight in wholesome or unwholesome kamma-bhava, and any longing for upapatti-bhava,

thì dục ái đi kèm với tà kiến thường kiến, bất kỳ sự ham muốn nào đối với nghiệp hữu thiện hay bất thiện, bất kỳ sự khao khát nào đối với tái sinh hữu,

Sabbā bhavataṇhāyaṃ saṅgahitāti yuttā.

all are included in bhavataṇhā.

tất cả đều được bao gồm trong hữu ái (bhavataṇhā) là hợp lý.

Idha pana yathāvuttaṃ bhavāsavaṃ thapetvā sabbo lobho kāmāsave eva saṅgahitoti yuttoti.

But here, setting aside the aforementioned bhavāsava, all lobha is appropriately included in kāmāsava.

Còn ở đây, ngoại trừ bhavāsava đã nói, tất cả tham đều được bao gồm trong kāmāsava là hợp lý.

1216

^* Eteneva yañca tattha vuttaṃ.

^* By this very reasoning, what was stated there:

^* Cũng chính vì lý do này, điều đã được nói ở đó:

1217

‘‘Tatiyo bhādiṭṭhisahagato’’ti.

"The third is that accompanied by wrong view (bhādiṭṭhi-sahagato),"

“Thứ ba là đi kèm với tà kiến hữu (bhava diṭṭhi)”

Taṃpi paṭikkhittaṃ hoti.

is also refuted.

cũng bị bác bỏ.

1218

Yākāci diṭṭhi diṭṭhāsavo.

Any wrong view is diṭṭhāsava (āsava of wrong view).

Bất kỳ tà kiến nào cũng là diṭṭhāsava (lậu hoặc kiến).

Yokoci moho avijjāsavo.

Any delusion is avijjāsava (āsava of ignorance).

Bất kỳ si mê nào cũng là avijjāsava (lậu hoặc vô minh).

Ettha siyā, kasmā ime eva āsavāti vuttā.

Here one might ask, "Why are only these called āsavas?

Ở đây có thể có câu hỏi: “Tại sao chỉ những pháp này được gọi là āsava?

Nanu aññepi mānādayo cirapārivāsiyaṭṭhādiyuttā eva hontīti.

Are not other defilements like māna (conceit) and so on also characterized by long prevalence and so forth?"

Chẳng phải các pháp khác như ngã mạn (māna), v.v., cũng có đặc tính tồn tại lâu dài, v.v., sao?”

Saccaṃ.

True.

Đúng vậy.

Imesu pana kāmāsave parivuṭṭhe sati sabbekāmavisayā mānādayo parivuṭṭhāeva honti.

However, when kāmāsava among these is cultivated, all defilements related to sensual objects, such as māna, are also cultivated.

Tuy nhiên, khi kāmāsava được thiết lập, tất cả ngã mạn, v.v., liên quan đến dục cảnh cũng được thiết lập.

Tasmiṃ vimutte vimuttāeva, tathā bhavāsave parivuṭṭhe sati bhavavisayā.

When it is liberated, they are also liberated. Similarly, when bhavāsava is cultivated, those related to existence are (cultivated).

Khi nó được giải thoát, chúng cũng được giải thoát. Tương tự, khi bhavāsava được thiết lập, các pháp liên quan đến hữu cũng vậy.

Diṭṭhāsaveca parivuṭṭhe sati diṭṭhivisayāti.

And when diṭṭhāsava is cultivated, those related to wrong views are (cultivated).

Và khi diṭṭhāsava được thiết lập, các pháp liên quan đến tà kiến cũng vậy.

Avijjāpana tesaṃ tiṇṇaṃpi mūlabhūtāti.

But avijjā is the root of all three.

Còn vô minh (avijjā) là gốc rễ của cả ba loại đó.

Iti ime eva pārivāsiyaṭṭhādīsu padhānabhūtā honti.

Thus, these are the primary ones among those characterized by long prevalence and so forth.

Do đó, chính những pháp này là chủ yếu trong các đặc tính tồn tại lâu dài, v.v.

Itare pana tadanubandhamattāeva sampajjantīti na te āsavāti visuṃ vattuṃ arahantīti.

The others are merely their secondary connections, and therefore are not worthy of being separately called āsavas.

Còn các pháp khác chỉ là những thứ đi kèm, nên không xứng đáng được gọi riêng là āsava.

Attani patitaṃ janaṃ anassāsikaṃ katvā ajjhottha ranto hanati māretīti ogho.

That which, by overwhelming, kills and slaughters a person who has fallen into it, making them helpless, is ogha (flood).

Ogha (bộc lưu) là thứ nhấn chìm và giết chết chúng sinh rơi vào nó, khiến họ không thể thở được.

Pakatimahogho.

It is like a natural great flood.

Nó giống như một dòng nước lũ lớn.

Tathā avahananaṭṭhena duttaraṭṭhenaca oghasadisāti oghā.

Similarly, these are similar to a flood due to their nature of afflicting and being difficult to cross, thus they are oghas.

Tương tự, các pháp này cũng giống như ogha vì chúng có đặc tính nhấn chìm và khó vượt qua.

Yadica avahaññanaṭṭheca duttaraṭṭhenaca oghānāma siyuntiādiko pasaṅgo mānādīnañca oghabhāva parihāro vutta nayena veditabbo.

If it were to be argued, "If oghas are such because of their nature of afflicting and being difficult to cross," then the refutation of the ogha-nature of māna and so on should be understood in the manner already stated.

Nếu nói rằng chúng được gọi là ogha vì đặc tính nhấn chìm và khó vượt qua, thì sự bác bỏ các pháp như ngã mạn, v.v., là ogha cũng nên được hiểu theo cách đã nói.

1219

Vaṭṭasmiṃvā bhavayantakevā satte yojentīti yogā.

They bind beings to the cycle of existence (vaṭṭa) or to the machine of existence (bhavayantaka), hence yogā (fetters).

Yoga (kiết sử) là những gì cột buộc chúng sinh vào vòng luân hồi (vaṭṭa) hoặc cỗ xe hữu (bhavayantaka).

Bhavantaracutiyā saha bhavantarapaṭisandhiṃ gantenti ghaṭentīti ganthā.

They cause rebirth-linking in another existence, together with death in one existence, hence ganthā (ties).

Gantha (phược) là những gì kết nối, gắn liền sự tái sinh ở một cõi hữu khác với sự chết ở cõi hữu này.

Abhijjhāti sabbassa rāgassetaṃ nāmaṃ.

Abhijjhā is the name for all kinds of greed (rāga).

Abhijjhā (tham lam) là tên gọi của tất cả tham ái.

Tasmā rūpārūpa rāgāpi ettha saṅgahitāti daṭṭhabbā.

Therefore, rūpārūparāga (lust for fine-material and immaterial existence) should also be understood as included here.

Do đó, nên hiểu rằng sắc ái (rūparāga) và vô sắc ái (arūparāga) cũng được bao gồm ở đây.

Byāpādotipi sabbo doso eva.

Byāpādo also means all ill-will (dosa).

Byāpādo (sân hận) cũng là tất cả sân.

Idaṃ saccāti nivesoti idameva saccaṃ, moghamaññanti pavatto micchābhiniveso.

"This is true" as an assertion refers to the wrong assertion that "only this is true, all else is void".

Idaṃ saccāti niveso (sự chấp thủ “đây là sự thật”) là sự chấp thủ sai lầm phát sinh với ý nghĩ “chỉ điều này là sự thật, còn những điều khác là vô nghĩa”.

Vaṭṭadukkhato vimuttiyā amaggabhūtaṃyeva gosīlagovatādikaṃ parato āmasanaṃ tathā tathā kappetvā gahaṇaṃ sīlabbataparāmāso.

Sīlabbataparāmāso is the clinging to mere rules and observances, conceiving and grasping at practices like the cow-vow and dog-vow as the path to liberation from the suffering of the cycle of existence, when they are in fact not the path, but an opposite of what is wholesome.

Sīlabbataparāmāso (giới cấm thủ) là sự chấp thủ vào các hạnh như hạnh bò, hạnh chó, v.v., vốn không phải là con đường giải thoát khỏi khổ luân hồi, bằng cách suy diễn và chấp giữ chúng như là phương tiện giải thoát.

Etthaca paratoti bhūtasabhāvapaccanikatoti attho.

Here, "parato" means "contrary to the true nature of things".

Ở đây, “parato” có nghĩa là “trái ngược với bản chất thực sự”.

Kāyasaddo pana sabbattha rūpakāye nāmakāyeca pavattoti atitakāyena paccuppanna kāyaṃ paccuppannakāyenaca anāgatakāyaṃ gantheti ghaṭetīti kāyagantho.

The word 'kāya' (body), however, applies everywhere to both rūpakāya (material body) and nāmakāya (mental body); thus, it ties and links the present body with the past body, and the future body with the present body, hence kāyagantho (bodily tie).

Danh từ ‘kāya’ (thân) được dùng cho cả sắc thân (rūpakāya) và danh thân (nāmakāya). Do đó, kāyagantha (thân phược) là những gì kết nối, gắn liền thân quá khứ với thân hiện tại, và thân hiện tại với thân vị lai.

Athavā, kāye gaṇṭhoti kāyagaṇṭho.

Alternatively, a knot in the body is kāyagaṇṭho.

Hoặc, ‘kāya’ là một nút thắt (gaṇṭha) trong thân, nên gọi là kāyagaṇṭha.

Ajjhatta gaṇṭhoti attho.

It means an inner knot.

Có nghĩa là một nút thắt nội tại.

Nigaṇṭhonāṭaputtotiādīsuviya gaṇṭhasaddo gaṇṭhiyaṃ pavatto.

As in "Nigaṇṭha Nāṭaputta" and so on, the word 'gaṇṭha' refers to a knot.

Giống như trong các trường hợp như “Nigaṇṭho Nāṭaputto”, danh từ ‘gaṇṭha’ được dùng để chỉ một nút thắt.

Bhusaṃ ādiyanti amuñcanagāhaṃ gaṇhantīti upādānāni.

They grasp firmly, taking hold in an unyielding grip, hence upādānāni (clinging).

Upādānāni (thủ) là những gì bám giữ một cách mạnh mẽ, không buông bỏ.

Kilesabhūto kāmoeva upādānaṃ kāmu pādānaṃ.

Kāma (sensual desire) itself, being a defilement, is clinging, hence kāmupādānaṃ (clinging to sensual pleasures).

Chính dục (kāma) là một phiền não (kilesa) và là thủ, nên gọi là kāmupādānaṃ (dục thủ).

Vatthubhūtaṃvā kāmaṃ upādiyatīti kāmupādānaṃ.

Or, it clings to kāma which is an object, hence kāmupādānaṃ.

Hoặc, kāmupādānaṃ là sự bám chấp vào dục vốn là đối tượng (vatthu).

1220

Dvāsaṭṭhidiṭṭhiyo tividha mahādiṭṭhiyo aññāpivā sāsane lokeca sandissamānā viparītagāhabhūtā diṭṭhiyo diṭṭhupādānaṃ.

The sixty-two wrong views, the three great wrong views, and other wrong views visible in the Sasana and in the world, which are characterized by perverted grasping, are diṭṭhupādānaṃ (clinging to views).

Sáu mươi hai tà kiến, ba loại đại tà kiến, và các tà kiến khác được thấy trong giáo pháp và thế gian, vốn là những chấp thủ sai lầm, được gọi là diṭṭhupādānaṃ (kiến thủ).

Yathāgahitaṃvā purimadiṭṭhiṃ idameva saccaṃ moghamaññanti upādiyatīti diṭṭhupādānaṃ.

Diṭṭhupādāna (clinging to views) is when one clings to a previously held view, thinking: "This alone is true; other views are worthless."

Hoặc chấp thủ kiến giải đã có trước rằng: “Đây mới là sự thật, các điều khác là hư vọng.” Đó gọi là diṭṭhupādāna (chấp thủ kiến).

Goṇakukkurādīnaṃ taṃtaṃpakaticārittaṃ sīlaṃ nāma.

The natural conduct of cows, dogs, and so forth, is called sīla (morality).

Các hành vi tự nhiên của bò, chó, v.v., được gọi là sīla (giới).

Tameva suṭṭhuṃ samādinnaṃ vataṃnāma.

When that same conduct is well undertaken, it is called vata (vow).

Khi điều đó được thực hành tốt, nó được gọi là vata (cấm giới).

Tadubhayaṃ saṃsāramuttiyā maggoti daḷhagahaṇaṃ sīlabbatu pādānaṃ nāma.

The firm grasping of both of these as the path to liberation from saṃsāra is called sīlabbatupādāna (clinging to morality and ascetic practices).

Việc chấp giữ vững chắc cả hai điều đó (giới và cấm giới) như là con đường giải thoát khỏi luân hồi (saṃsāra) được gọi là sīlabbatupādāna (chấp thủ giới cấm). Trong từ attavādupādāna (chấp thủ ngã kiến) này, tự ngã (attā) được nói đến là một chủ thể tối cao, được nắm giữ bởi trí tuệ phân biệt, hiện hữu trong mỗi chúng sinh.

Attavādupādānanti ettha attā vuccati parikappabuddhiyā gahito ekekasmiṃ satta santāne padhānissaro.

Here, in attavādupādāna (clinging to the doctrine of self), "atta" refers to the chief ruler conceived by conceptual thought within each living being's continuum.

Mà đại chúng thế gian nhận biết là chúng sinh, là cá nhân, là sinh linh, là Như Lai, là thế giới.

Yaṃ lokiyamahājanā sattotivā puggalotivā jīvotivā tathāgatotivā lokotivā sañjānanti.

This is what the great multitude of the world identifies as a being, or a person, or a soul, or a Tathāgata, or the world.

Và các ngoại đạo khác nhau tuyên bố là do Thượng đế tạo ra, hoặc tự nhiên sinh khởi, hoặc thường hằng tuyệt đối, hoặc thường hằng một phần, hoặc đoạn diệt.

Yañca nānātitthiyā issaranimmitaṃvā adhiccasamuppannaṃvā accantasassataṃvā ekaccasassataṃvā ucchedaṃvā paññapentīti.

And this is what various sectarians declare to be created by a god, or arisen without cause, or absolutely eternal, or partly eternal, or annihilated.

Chúng sinh ca ngợi và chấp thủ cái tự ngã đó, nên gọi là attavādupādāna (chấp thủ ngã kiến).

Taṃ attānaṃ abhivadanticeva upādiyantica sattā etenāti attavā dupādānaṃ.

Because beings praise and cling firmly to that atta (self), this is attavādupādāna.

Có hai mươi loại sakkāyadiṭṭhi (thân kiến).

Vīsatividhā sakkāyadiṭṭhi.

There are twenty types of sakkāyadiṭṭhi (identity view).

Ở đây, “ca ngợi” có nghĩa là nói về một điều đặc biệt, nổi bật.

Tattha abhivadantīti visiṭṭhaṃ padhānaṃ katvā vadanti.

Here, "they praise" means they speak, making it (the atta) a distinguished and chief object.

“Chấp thủ” có nghĩa là nắm giữ một cách vững chắc.

Upādiyantīti daḷhaṃ ādiyanti.

"They cling firmly" means they take hold firmly.

Như đã nói:

Yathāha –

As it is said:

Như đã nói:

1221

Tattha katamā sakkāyadiṭṭhi.

"What, then, is sakkāyadiṭṭhi?

Ở đây, thế nào là thân kiến (sakkāyadiṭṭhi)?

Idha assutavā puthujjano rūpaṃ attato samanupassati.

Here, an uninstructed ordinary person regards form as self.

Ở đây, phàm phu vô văn phàm phu quán sát sắc là tự ngã.

Rūpavantaṃvā attānaṃ.

Or self as possessing form.

Hoặc tự ngã có sắc.

Attani vā rūpaṃ.

Or form as being in the self.

Hoặc sắc ở trong tự ngã.

Rūpasmiṃvā attānaṃ.

Or self as being in form.

Hoặc tự ngã ở trong sắc.

Vedanaṃ attato samanupassati.

He regards feeling as self.

Quán sát thọ là tự ngã.

Vedanāvantaṃvā attānaṃ.

Or self as possessing feeling.

Hoặc tự ngã có thọ.

Attanivā vedanaṃ.

Or feeling as being in the self.

Hoặc thọ ở trong tự ngã.

Vedanāpavā attānaṃ.

Or self as being in feeling.

Hoặc tự ngã ở trong thọ.

Saññaṃ.

Perception (saññā).

Tưởng.

Saṅkhāre.

Formations (saṅkhārā).

Hành.

Viññāṇanti.

Consciousness (viññāṇa)."

Thức.

1222

Tattha rūpaṃ attato samanupassatīti rūpameva attāti gaṇhāti.

Here, "He regards form as self" means he apprehends form itself as the self.

Ở đây, “quán sát sắc là tự ngã” có nghĩa là chấp thủ chính sắc là tự ngã.

Rūpavantaṃvā attānanti attā me rūpavāti gaṇhāti.

"Or self as possessing form" means he apprehends, "My self has form."

“Hoặc tự ngã có sắc” có nghĩa là chấp thủ tự ngã của tôi có sắc.

Attani vā rūpanti attānaṃ paṭicca rūpaṃ tiṭṭhatīti gaṇhāti.

"Or form as being in the self" means he apprehends, "Form exists dependent on my self."

“Hoặc sắc ở trong tự ngã” có nghĩa là chấp thủ sắc tồn tại nương vào tự ngã.

Rūpasmiṃvā attānanti rūpaṃ paṭicca attā tiṭṭhatīti gaṇhāti.

"Or self as being in form" means he apprehends, "Self exists dependent on form."

“Hoặc tự ngã ở trong sắc” có nghĩa là chấp thủ tự ngã tồn tại nương vào sắc.

Kathaṃ rūpakāyaṃ uddissa ajja ahaṃ thaddhomhīti vā ajja ahaṃ mudukomhītivā vadanto pathavi saṅkhātaṃ rūpaṃ attato samanupassatināma.

How is it that by referring to the body of form, when one says "Today I am stiff" or "Today I am soft," one regards the form identified as earth as self?

Thế nào là chấp thủ? Khi nói: “Hôm nay tôi cứng nhắc” hoặc “Hôm nay tôi mềm mại” để chỉ cơ thể sắc, đó là quán sát sắc thuộc về đất là tự ngã.

Ajja mama kāyo thaddhotivā mudūtivā vadanto sesadhammevā dhammamuttakaṃvā attānaṃ gahetvā taṃ attānaṃ pathavīvantaṃ samanupassatināma.

When one says "Today my body is stiff" or "soft," one grasps the self as possessing earth-element, taking that self to be other phenomena or apart from phenomena.

Khi nói: “Hôm nay thân tôi cứng nhắc” hoặc “mềm mại”, đó là chấp thủ tự ngã là các pháp còn lại hoặc là pháp vượt ngoài các pháp, và quán sát tự ngã đó có tính chất đất.

Ajja thaddhabhāvovā mudubhāvovā mayi jātoti vadanto attani pathaviṃsa manupassatināma.

When one says "Today stiffness or softness has arisen in me," one regards the earth-element as being in the self.

Khi nói: “Hôm nay trạng thái cứng nhắc hoặc mềm mại đã sinh ra trong tôi”, đó là quán sát đất ở trong tự ngã.

Ajjāhaṃ thaddhabhāve ṭhitomhi mudubhāve ṭhito mhīti vadantopathavimhi attānaṃ samanussatināma.

When one says "Today I am established in stiffness, I am established in softness," one regards the self as being in the earth-element.

Khi nói: “Hôm nay tôi đang ở trong trạng thái cứng nhắc, tôi đang ở trong trạng thái mềm mại”, đó là quán sát tự ngã ở trong đất.

Ayaṃ pathavimhi caturāvatthikāya saṃkkāyadiṭṭhiyā pavattākāro.

This is the mode of occurrence of the four-fold sakkāyadiṭṭhi in relation to the earth-element.

Đây là cách thức vận hành của bốn trạng thái thân kiến đối với đất.

Sesesu sattavīsatirūpesu yathāsambhavaṃ vattabbo.

The same should be explained as far as possible for the other twenty-seven forms.

Đối với hai mươi bảy loại sắc còn lại, cần phải giải thích tùy theo sự phù hợp.

Ahaṃ marāmi marissāmītiādinā hi aniccatāyaṃpi sādiṭṭhi pavattatiyeva.

Indeed, by saying "I am dying, I will die," etc., that view (diṭṭhi) occurs even with regard to impermanence.

Khi nói: “Tôi sẽ chết, tôi sẽ chết”, thì tà kiến đó vẫn vận hành ngay cả trong sự vô thường.

Sesarūpesu vattabbaṃ natthi.

There is nothing further to say about other forms.

Không có gì phải nói về các sắc còn lại.

Idaṃ nāma ahaṃ pubbe saṃbhuñjiṃ.

"I previously enjoyed this,"

“Tôi đã từng hưởng thụ điều này trước đây.

Ajja saṃbhuñjāmi.

"Today I am enjoying it,"

Hôm nay tôi đang hưởng thụ.

Parato saṃbhuñjissāmītivā sukhitomhi dukkhitomhītivā vedanaṃ attato samanupassati.

"Later I will enjoy it," or "I am happy, I am suffering"—in this way, one regards feeling as self.

Sau này tôi sẽ hưởng thụ” hoặc “Tôi hạnh phúc, tôi đau khổ”, đó là quán sát thọ là tự ngã.

Ajja mama kāyo sukhito dukkhitotivā mamacittaṃ sukhitaṃ dukkhitantivā attānaṃ vedanāvantaṃ samanupassati.

"Today my body is happy or suffering," or "My mind is happy or suffering"—in this way, one regards the self as possessing feeling.

“Hôm nay thân tôi hạnh phúc, đau khổ” hoặc “tâm tôi hạnh phúc, đau khổ”, đó là quán sát tự ngã có thọ.

Ajjasukhaṃvā dukkhaṃvā mayijātanti attani vedanaṃ samanupassati.

"Today happiness or suffering has arisen in me"—in this way, one regards feeling as being in the self.

“Hôm nay hạnh phúc hoặc đau khổ đã sinh ra trong tôi”, đó là quán sát thọ ở trong tự ngã.

Ajjāhaṃ sukhita bhāve ṭhitomhi dukkhitabhāve ṭhitomhīti vedanāya attānaṃ samanupassatīti.

"Today I am established in a state of happiness, I am established in a state of suffering"—in this way, one regards the self as being in feeling.

“Hôm nay tôi đang ở trong trạng thái hạnh phúc, tôi đang ở trong trạng thái đau khổ”, đó là quán sát tự ngã ở trong thọ.

1223

Saññāya sabbesuca paññāsamattesu saṅkhāresu visuṃ visuṃ vitthāretvā vattabbo.

This should be elaborated separately for perception (saññā) and for all fifty formations (saṅkhārā).

Đối với tưởng (saññā) và năm mươi hành (saṅkhāra) khác, cần phải giải thích chi tiết từng cái một.

Ahaṃ passāmīti cakkhuviññāṇaṃ attato samanupassati.

"I see"—in this way, one regards eye-consciousness as self.

“Tôi thấy” là quán sát nhãn thức (cakkhuviññāṇa) là tự ngã.

Dassanaṃ meti attānaṃ viññāṇavantaṃ samanupassati.

"My seeing exists"—in this way, one regards the self as possessing consciousness.

“Cái thấy là của tôi” là quán sát tự ngã có thức.

Mayidassanaṃnāma atthīti attani viññāṇaṃ samanupassati, ahaṃ dassane samatthomhīti viññāṇasmiṃ attānaṃ samanupassati.

"There is seeing in me"—in this way, one regards consciousness as being in the self. "I am capable of seeing"—in this way, one regards the self as being in consciousness.

“Cái thấy tồn tại trong tôi” là quán sát thức ở trong tự ngã; “Tôi có khả năng thấy” là quán sát tự ngã ở trong thức.

Ese vanayo sesesu pañcasu viññāṇesūti.

This is the method for the other five consciousnesses.

Tương tự như vậy đối với năm thức còn lại.

Aha masmi ahaṃ eko satto ekopuggalo eko jīvo eko loko eko naro manusso devosakko brahmātivā ahaṃgacchāmi ahaṃ tiṭṭhāmi ahaṃ nisīdāmi ahaṃ nippajjāmi ahaṃ samiñjemi pasāremītiādinā vā khandhapañcakaṃvā ekamekaṃvā khandhaṃ samūhato gahetvā pavattipi vattabbā.

"I am, I am one being, one person, one living entity, one world, one man, human, a deva, Sakka, Brahmā," or "I go, I stand, I sit, I lie down, I bend, I stretch"—in these ways, by taking the five aggregates as a whole or each aggregate individually, the occurrence should be stated.

Hoặc khi nói: “Tôi là, tôi là một chúng sinh, tôi là một cá nhân, tôi là một sinh linh, tôi là một thế gian, tôi là một người, một con người, một vị trời, một vị Sakka (Đế Thích), một vị Brahmā” hoặc “Tôi đi, tôi đứng, tôi ngồi, tôi nằm, tôi co lại, tôi duỗi ra”, v.v., cần phải nói về sự vận hành bằng cách chấp thủ năm uẩn (khandha pañcaka) hoặc từng uẩn một theo cách tổng hợp.

Apariññātavatthukānañhi ekamuhutta mattepi yaṃkiñci attanovā parassavā attapaṭisaṃyuttavacanaṃ kathentānaṃ cittaṃvā vacanaṃvā yathāvutte rūpārūpadhamme kadāci attato upādiyitvā pavattati.

For those whose objects are not fully understood, even for a single moment, when speaking any words related to self, either one's own or another's, the mind or speech sometimes arises, clinging to the previously mentioned material and immaterial phenomena as self.

Thật vậy, đối với những người chưa thấu hiểu bản chất của sự vật, dù chỉ trong một khoảnh khắc, khi họ nói bất cứ điều gì liên quan đến tự ngã của mình hoặc của người khác, tâm hoặc lời nói của họ đôi khi vận hành bằng cách chấp thủ các pháp sắc và vô sắc như đã nói là tự ngã.

Kadāci attaparivāra bhāvena.

Sometimes as belonging to the self or as its retinue.

Đôi khi là thuộc về tự ngã.

Kadāci attanissitabhāvena.

Sometimes as inherent in the self.

Đôi khi là nương tựa vào tự ngã.

Kadāci attanissayabhāvena.

Sometimes as the basis of the self.

Đôi khi là tự ngã làm chỗ nương tựa.

Kadāci ekekadhammavasena.

Sometimes according to each phenomenon individually.

Đôi khi là theo từng pháp một.

Kadāci samūhadhammavasenāti.

Sometimes according to the aggregate of phenomena.

Đôi khi là theo tập hợp các pháp.

1224

Yasmā pana attanimittaṃnāma vasavattanākāraṃ paṭicca upaṭṭhāti.

However, the sign of self arises dependent on the characteristic of mastery.

Tuy nhiên, bởi vì dấu hiệu của tự ngã (attanimitta) xuất hiện dựa trên khả năng kiểm soát.

Vasavattanā kāroca rūpārūpadhammānaṃ paccayāyatta vuttikattaṃ khaṇi kattañca suṭṭhu passantānaṃ natthi.

But for those who clearly see that material and immaterial phenomena exist dependent on conditions and are momentary, there is no characteristic of mastery.

Và khả năng kiểm soát không tồn tại đối với những người thấy rõ sự phụ thuộc vào duyên và tính sát na của các pháp sắc và vô sắc.

Tasmā pariññātavattukānaṃ atta paṭisaṃyuttavacanaṃ kathentānaṃpi cittaṃ paduminipatte udakabindu viya tesu dhammesu alaggitvāeva pavattatīti veditabbaṃ.

Therefore, it should be understood that even when those whose objects are fully understood speak words related to self, their minds operate without clinging to those phenomena, like a drop of water on a lotus leaf.

Do đó, cần phải hiểu rằng ngay cả khi những người đã thấu hiểu bản chất của sự vật nói những lời liên quan đến tự ngã, tâm của họ vẫn vận hành mà không dính mắc vào các pháp đó, giống như giọt nước trên lá sen.

Sattānaṃ cittasantāne kusale dhamme anuppannevā uppādetuṃ uppannevā vā setuṃ adatvā nīvārentīti nīvaraṇāni.

They obstruct (nīvārenti) the unarisen wholesome states from arising, and the arisen wholesome states from developing. Thus, they are nīvaraṇāni (hindrances).

Chúng cản trở, không cho các pháp thiện chưa sinh khởi trong tâm chúng sinh được sinh khởi, và không cho các pháp thiện đã sinh khởi được phát triển, nên gọi là nīvaraṇāni (các triền cái).

Kāmanaṭṭhena kāmo, chandanaṭṭhenachandoti kāmacchando.

Kāmacchando (sensual desire) is so called because kāma means "desiring" and chanda means "wishing".

“Kāma” theo nghĩa là ước muốn, “chanda” theo nghĩa là ham muốn, nên gọi là kāmacchanda (dục tham).

Balavarāgo.

Sensual passion.

Đó là sự tham ái mạnh mẽ.

Soevanīvaraṇanti kāmacchandanīvaraṇaṃ.

That same hindrance is kāmacchandanīvaraṇa (the hindrance of sensual desire).

Chính nó là triền cái, nên gọi là kāmacchandanīvaraṇaṃ (triền cái dục tham).

Paṭṭhāneāruppekāmacchandaṃ nīvaraṇaṃ paṭiccauddhaccanīvaraṇanti vuttattā pana thapetvā rūpārūparāge avaseso sabbolobho kāmacchande asaṅgahitonāma natthi.

However, in the Paṭṭhāna, it is said, "The hindrance of uddhacca (restlessness) arises conditioned by the hindrance of sensual desire in the immaterial spheres." Therefore, apart from passion for material and immaterial phenomena, there is no other greed that is not included in kāmacchanda.

Tuy nhiên, vì trong Paṭṭhāna đã nói rằng “dục tham (kāmacchanda) trong các cõi vô sắc là triền cái đối với trạo cử (uddhacca)”, nên ngoài tham ái đối với sắc và vô sắc, không có sự tham ái (lobha) nào khác không được bao gồm trong dục tham.

Jhānapaṭipakkhabhāvopana pañcakāmaguṇikarāgasseva hotīti veditabbo.

It should be understood that the opposing factor to jhāna is only the passion for the five strands of sensuality.

Và trạng thái đối nghịch với thiền định (jhāna) được hiểu là chỉ thuộc về tham ái liên quan đến năm dục trần.

Byāpajjanaṃ byāpādo.

Byāpādo (ill will) is malevolence.

Làm hại là byāpādo (sân hận).

Cittassa pūtibhāvoti attho.

It means the corruption of the mind.

Có nghĩa là sự thối nát của tâm.

Yokocidoso.

Any kind of hatred.

Bất kỳ sự sân hận nào.

Kasmā panettha thinamiddha nīvaraṇanti ca uddhacca kukkucca nīvaraṇanti ca dve dve dhammā ekaṃ nīvaraṇaṃ katvā vuttāti.

Why are thīnamiddha (sloth and torpor) and uddhaccakukkucca (restlessness and remorse) mentioned as two pairs of phenomena forming a single hindrance?

Tại sao ở đây hai pháp là thinamiddhanīvaraṇaṃ (triền cái hôn trầm thụy miên) và uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ (triền cái trạo cử hối hận) lại được gộp thành một triền cái?

Kiccato paccayato paṭipakkhatoca sadisattā.

Because they are similar in function, cause, and opposition.

Vì chúng tương đồng về chức năng, nhân duyên và đối lập.

Tathā hi kiccato tāva thinamiddhadvayaṃ cittuppādānaṃ līnabhāvā pādanakiccaṃ.

For example, in terms of function, the pair of thīnamiddha causes a sluggish state in mental states.

Thật vậy, về chức năng, hai pháp hôn trầm và thụy miên có chức năng làm cho các tâm sở (cittuppāda) trở nên uể oải.

Uddhaccakukkuccadvayaṃ avūpasantabhāvāpādanakiccaṃ.

The pair of uddhaccakukkucca causes a disturbed state.

Hai pháp trạo cử và hối hận có chức năng làm cho tâm không an tịnh.

Paccayato purimadvayaṃ tandivijambhi tatāpaccayaṃ.

In terms of cause, the former pair has sluggishness and yawning as its proximate cause.

Về nhân duyên, hai pháp trước có nhân duyên là sự uể oải và duỗi người.

Pacchimadvayaṃ ñātibyasanādivitakkapaccayaṃ.

The latter pair has thoughts of misfortunes of relatives and so forth as its proximate cause.

Hai pháp sau có nhân duyên là sự suy tư về tai họa của người thân, v.v.

Paṭipakkhato purimadvayaṃ vīriyapaṭipakkhaṃ.

In terms of opposition, the former pair is opposed to energy (vīriya).

Về đối lập, hai pháp trước đối lập với tinh tấn (vīriya).

Pacchimadvayaṃ samathapaṭipakkhanti.

The latter pair is opposed to tranquility (samatha).

Hai pháp sau đối lập với sự an tịnh (samatha).

1225

Anusentīti anusayā.

They lie dormant (anusenti); therefore, they are anusayā (latent tendencies).

Chúng tiềm ẩn, nên gọi là anusayā (tùy miên).

Anurūpaṃ kāraṇaṃ labhitvā uppajjantīti attho.

This means they arise upon obtaining a suitable condition.

Có nghĩa là chúng sinh khởi khi gặp điều kiện thích hợp.

Anuanu sentītivā anusayā.

Or, they lie dormant repeatedly; therefore, they are anusayā.

Hoặc chúng liên tục tiềm ẩn, nên gọi là anusayā.

Yāva maggaṃ napaṭilabhati.

Until one attains the path,

Cho đến khi chưa đạt được Đạo (magga).

Tāva antarā aparikkhiyyamānā hutvā kāraṇalābhe sati punappunaṃ uppajjantīti attho.

they remain unexhausted within the mental continuum, and upon obtaining a condition, they arise again and again. This is the meaning.

Có nghĩa là chúng không bị tiêu diệt trong khoảng thời gian đó, và khi gặp điều kiện, chúng lại sinh khởi lặp đi lặp lại.

Uppajjanañcettha appahīnaṭṭhena uppajjanā rahabhāvo veditabbo.

Here, "arising" should be understood as the state of being fit to arise (araha-bhāva) due to being unabandoned (appahīna).

Ở đây, sự sinh khởi cần được hiểu là khả năng sinh khởi do chưa được đoạn trừ.

Na pana sarūpato uppatti, kathaṃ viññā yatīti ce.

It is not an arising in its essence. If it is asked how this is known,

Không phải là sự sinh khởi về bản chất. Nếu hỏi làm sao biết được?

Yassa kāmarāgānusayo uppajjati, tasseva paṭighānusayo uppajjatīti vuttattā.

it is known because it is said that "in whom the latent tendency of sensual passion arises, in him the latent tendency of aversion also arises."

Vì đã nói rằng: “Ai có tùy miên dục tham sinh khởi, người đó cũng có tùy miên sân hận sinh khởi.”

Evañca katvā pāḷiyaṃ puthujjanassa sattapi anusayā anusayavāre saha anusentīti uppajjanavāre saha uppajjantīti vuttā.

Therefore, in the Pali, it is stated that for an ordinary person, all seven latent tendencies lie dormant together in the "latent tendency section" (anusayavāra), and arise together in the "arising section" (uppajjanavāra).

Và như vậy, trong kinh điển, bảy tùy miên của phàm phu được nói là cùng tiềm ẩn trong phần tùy miên và cùng sinh khởi trong phần sinh khởi.

Yathāha puthujjanassa avijjānusayoca anuseti.

As it is said, the latent tendency of ignorance lies latent in an ordinary person.

Như đã nói: Tùy miên vô minh (avijjānusaya) cũng tiềm ẩn trong phàm nhân.

Kāmarāga.

Sensual lust.

Dục tham (Kāmarāga).

Paṭigha.

Resistance.

Sân hận (Paṭigha).

Māna.

Conceit.

Kiêu mạn (Māna).

Diṭṭhi.

Wrong view.

Tà kiến (Diṭṭhi).

Vicikicchā.

Sceptical doubt.

Hoài nghi (Vicikicchā).

Bhavarāganusayoca anusetīti.

And the latent tendency of lust for existence lie latent.

Và tùy miên hữu ái (bhavarāgānusaya) cũng tiềm ẩn.

Tathā uppajjanavārepīti.

Likewise in the section on arising (uppajjanavāra).

Cũng vậy trong phần khởi sanh (uppajjanavāra).

1226

Apica, sarūpato pariyuṭṭhānaṃ apatvā santāne pavattamānehi kusalākusalā byākatacittuppādehi saha anurūpā aviruddhā hutvā senti.

Furthermore, without reaching a state of manifestation (pariyuṭṭhāna) in their own nature, they lie latent, being compatible and not conflicting with the arisen wholesome, unwholesome, and indeterminate mental states in the mental continuum.

Hơn nữa, các tùy miên (anusaya) là những phiền não hiện hữu trong tâm dòng (santāna) mà chưa đạt đến trạng thái hiện hành (pariyuṭṭhāna) theo bản chất của chúng, chúng tồn tại một cách phù hợp và không mâu thuẫn cùng với các tâm sở thiện, bất thiện và vô ký.

Visuṃ sampayuttadhammabhāvena avuṭṭhitā hutvā sayitā hontīti anusayā.

They are called anusayas because they lie dormant, not having arisen as distinct conjoined mental factors.

Chúng được gọi là tùy miên vì chúng tiềm ẩn mà không khởi lên như những pháp tương ưng riêng biệt.

Anu anu sentītivā anusayā.

Or, they are called anusayas because they lie latent repeatedly.

Hoặc chúng được gọi là tùy miên vì chúng tiềm ẩn lặp đi lặp lại (anu anu senti).

Pakatiyā yathānusayitesueva kāmarāgādīsu punappunaṃ uppajjitvā diguṇa tiguṇādi vasena punappunaṃ senti.

By nature, those lusts, etc., that lie latent repeatedly arise again and again, and lie latent again and again, in a two-fold, three-fold, etc., manner.

Theo bản chất, chúng tiềm ẩn lặp đi lặp lại, tăng gấp đôi, gấp ba, v.v., trong các dục tham (kāmarāga) và những thứ tương tự, giống như chúng đã tiềm ẩn từ trước.

Sayanākārena uparupari paliveṭhentīti attho.

The meaning is that they entwine one above the other in the manner of lying latent.

Ý nghĩa là chúng quấn chặt lấy nhau từng lớp như đang nằm ngủ.

1227

Tīsu rāgādīnaṃ avatthāsu pathamāvatthāya ṭhitānaṃ kāmarāgā dīnametaṃ adhivacanaṃ.

This is a designation for sensual lusts, etc., that exist in the first of the three states of lust, etc.

Đây là tên gọi của dục tham và những thứ tương tự, tồn tại ở trạng thái đầu tiên trong ba trạng thái của tham, v.v.

Tisso hi avatthā anusayāvatthā pariyuṭṭhānāvatthā vītikkamāvatthāti.

For there are three states: the latent tendency state (anusayāvatthā), the manifest state (pariyuṭṭhānāvatthā), and the transgression state (vītikkamāvatthā).

Thật vậy, có ba trạng thái: trạng thái tùy miên (anusayāvatthā), trạng thái hiện hành (pariyuṭṭhānāvatthā), và trạng thái vượt giới hạn (vītikkamāvatthā).

Tattha ye kāmarāgādayo uppajjitvā kāyaṅgavācaṅgaṃ cālenti, tesaṃ tathāpavattā avatthā vītikkamāvatthānāma.

Among these, the state in which sensual lusts, etc., arise and stir the bodily and verbal doors is called the transgression state.

Trong đó, trạng thái mà dục tham, v.v., khởi lên và làm dao động thân hành và khẩu hành, trạng thái đó được gọi là trạng thái vượt giới hạn.

Ye manasmiṃ eva javanacittasahajātā hutvā pavattanti, tesaṃ tathāpavattā avatthā pariyuṭṭhānāvatthānāma.

The state in which they arise in the mind as conjoined with javana-consciousness is called the manifest state.

Trạng thái mà chúng khởi lên trong tâm như những tâm sở đồng sanh với tâm tốc hành, trạng thái đó được gọi là trạng thái hiện hành.

Ye pana javanasahajātabhāvaṃpi apatvā vāsanādhātuyo viya cikkasantānā nusayitā hutvā pariyuṭṭhānappattiyā bījabhāvena tiṭṭhanti, subhanimittādikeca ārammaṇe āpātamāgate yesaṃ vasena āvajjanaṃ rāgādipātubhāvatthāya ayoniso bhavaṅgaṃ āvaṭṭeti, abhāvitañca cittaṃ yesaṃ vasena damathaṃ naupeti, tesaṃ tathā pavattā avatthā anusayāvatthānāma.

However, those which, without even reaching the state of being conjoined with javana-consciousness, lie latent in the mental continuum like latent impressions (vāsanādhātuyo), serving as seeds for the attainment of manifestation, and because of which, when a beautiful object, etc., appears, the mind turns unskillfully in a way that causes the appearance of lust, etc., and a mind that is undeveloped does not attain calm, such a state is called the latent tendency state (anusayāvatthā).

Tuy nhiên, những phiền não mà chưa đạt đến trạng thái đồng sanh với tâm tốc hành, mà tiềm ẩn trong tâm dòng như những hạt giống tập khí (vāsanādhātuyo) để làm nhân cho sự hiện hành, và khi một đối tượng như tướng tốt (subhanimitta) xuất hiện, do chúng mà sự tác ý không hợp lý (ayoniso manasikāra) làm cho tâm hữu phần (bhavaṅga) chuyển động để dục tham, v.v., phát sinh, và do chúng mà tâm chưa được tu tập không đạt được sự an tịnh (damatha), trạng thái khởi lên như vậy của chúng được gọi là trạng thái tùy miên.

Tadavatthikā kāmarāgādayo anusayānāma.

Sensual lusts, etc., existing in that state are called anusayas.

Dục tham, v.v., ở trạng thái đó được gọi là tùy miên.

Te pana aparamatthabhūtāpi na honti.

But these are not non-ultimate realities (aparamattha).

Tuy nhiên, chúng không phải là những pháp không phải là chân đế (aparamattha).

Ekantaparamatthajātikattā.

Because they are of an exclusively ultimate reality nature.

Vì chúng thuộc loại chân đế tuyệt đối.

Naca kusalābyākatabhūtā ekantākusalajātikattā.

Nor are they wholesome or indeterminate, because they are of an exclusively unwholesome nature.

Cũng không phải là thiện hay vô ký, vì chúng thuộc loại bất thiện tuyệt đối.

Nāpi kusalābyākataviruddhā, visuṃ sampayuttadhammabhāvena anupaladdhattā.

Nor are they opposed to wholesome or indeterminate states, because they are not apprehended as distinct conjoined mental factors.

Cũng không đối nghịch với thiện hay vô ký, vì chúng không được nhận thức là những pháp tương ưng riêng biệt.

Nāpi kālattayavinimuttā, tekālikadhammasannissayena pavattanato.

Nor are they beyond the three times, because they arise dependent on conditioned phenomena (tekālika-dhamma).

Cũng không thoát ly khỏi ba thời, vì chúng khởi lên nương tựa vào các pháp thuộc ba thời.

Yadā pana te samuṭṭha hitvā pariyuṭṭhānabhāvaṃ gacchanti, tadā visuṃ sampayuttadhamma bhāvañca gacchanti.

However, when they arise and reach the state of manifestation, they also attain the state of distinct conjoined mental factors.

Tuy nhiên, khi chúng khởi lên và đạt đến trạng thái hiện hành, lúc đó chúng cũng đạt đến trạng thái là những pháp tương ưng riêng biệt.

Sārammaṇādibhāvoca tesaṃ paribyatto hoti.

Their characteristic of having an object (sārammaṇa) and so forth becomes evident.

Và trạng thái có đối tượng, v.v., của chúng trở nên rõ ràng.

Etadatthaṃ sandhāya kathāvatthumhi tesaṃ sārammaṇadhammabhāvo saṅkhārakkhandhabhāvoca patiṭṭhāpito hotīti.

It is with reference to this meaning that in the Kathāvatthu, their nature as phenomena with an object (sārammaṇa) and their nature as an aggregate of formations (saṅkhārakkhandha) are established.

Vì ý nghĩa này mà trong Kathāvatthu, trạng thái có đối tượng và trạng thái thuộc hành uẩn của chúng đã được thiết lập.

1228

Yathā pana phaladhārimhi rukkhamhi visakaṇṭake dinne rukkhānusayito phaluppattiyā paccayabhūto sineho parikkhayaṃ gacchati.

Just as in a fruit-bearing tree, when a poisonous thorn is inserted, the sap, which is latent in the tree and is a condition for the production of fruit, is destroyed.

Ví dụ, khi một cây mang quả bị tiêm chất độc, nhựa cây tiềm ẩn, là nhân cho sự sinh ra của quả, sẽ bị tiêu diệt.

Samaye uppajjissamānāni phalāni nuppajjanti.

And the fruits that would arise at the proper time do not arise.

Những quả đáng lẽ sẽ sinh ra đúng lúc sẽ không sinh ra.

Evaṃ sānusaye citta santāne yasmiṃ khaṇe maggo pātubhavati, tasmiṃ sahamagguppādā so so anusayo parikkhayaṃ gacchati.

Similarly, in a mental continuum imbued with latent tendencies, at the moment the path appears, each respective latent tendency is destroyed simultaneously with the arising of the path.

Cũng vậy, trong tâm dòng có tùy miên, vào khoảnh khắc Đạo (Magga) xuất hiện, tùy miên đó sẽ bị tiêu diệt cùng với sự xuất hiện của Đạo.

Parikkhīṇassa pana puna pariyuṭṭhānaṃnāma natthi, kuto vītikkamoti imamatthaṃ sandhāya maggo anāgatasāmaññaṃ kilesajātaṃ pajahatīti tattha tattha vutto.

For that which has been destroyed, there is no re-manifestation, let alone transgression. It is with reference to this meaning that it is stated here and there that the path abandons future defilements in general.

Đối với tùy miên đã bị tiêu diệt, không còn sự hiện hành nữa, vậy thì làm sao có sự vượt giới hạn? Để chỉ ý nghĩa này, ở nhiều nơi đã nói rằng Đạo đoạn trừ những phiền não thuộc loại vị lai (anāgatasāmañña).

Tattha anāgatasāmaññanti anāgatasammataṃ, na ekanta anāgataṃ.

Here, "future in general" (anāgatasāmaññaṃ) means that which is considered future, not exclusively future.

Ở đây, "thuộc loại vị lai" (anāgatasāmañña) có nghĩa là được xem là vị lai, chứ không phải hoàn toàn là vị lai.

Teneva hi aṭṭhakathāyaṃ maggo yekilese pajahati, te atītākivā anāgatātivā paccuppannātivā navattabbāti vuttaṃ.

It is for this reason that in the Aṭṭhakathā, it is said that the defilements abandoned by the path should not be described as past, future, or present.

Chính vì thế, trong Chú giải (Aṭṭhakathā) đã nói rằng: "Những phiền não nào mà Đạo đoạn trừ, thì không thể nói là quá khứ, vị lai hay hiện tại."

Etenaca maggo kilesamukhena yāni kusalākusalakammānica upādinnakakhandhapañcakeca pajahati, te atītātivāanāgatātivā paccuppannātivā navattabbāti dīpeti.

By this, it is also indicated that the wholesome and unwholesome kamma, and the five groups of clinging (upādinnakakhandhapañcaka) which the path abandons through the medium of defilements, should not be described as past, future, or present.

Điều này cũng chỉ ra rằng những thiện nghiệp, bất thiện nghiệp và năm uẩn bị chấp thủ (upādinnakakkhandhapañcaka) mà Đạo đoạn trừ thông qua phiền não, thì không thể nói là quá khứ, vị lai hay hiện tại.

Yadi evaṃ maggena pahīnā sabbe tebhūmakadhammā kālavimuttānāma ataṅkhatā nāma apaccayānāma siyunti.Na.

If so, then all phenomena of the three planes (tebhūmaka-dhammā) abandoned by the path would be timeless, unconditioned, and uncaused. No.

Nếu vậy, tất cả các pháp thuộc ba cõi (tebhūmakadhammā) bị Đạo đoạn trừ sẽ là vô thời (kālavimutta), vô vi (asaṅkhata) và vô duyên (apaccayā). Không phải vậy.

Tekālikajātikattā saṅkhata sapaccayajātikattā ca.

Because they are of the nature of the three times and of the nature of conditioned and conditioned by causes.

Vì chúng thuộc loại có ba thời (tekālika) và thuộc loại hữu vi (saṅkhata), có duyên (sappaccaya).

Te hi magge anuppanne ime nāmadhammā uppajjissanti nirujjhissantīti evaṃ saṅkhatalakkhaṇaṃ āhacca ñāṇena gahitattā lakkhaṇavasena tebhūmakādibhāvaṃ bhajantīti.

For, before the path arises, these mental phenomena (nāmadhammā) will arise and cease. Being apprehended by knowledge by referring to their conditioned characteristic (saṅkhata-lakkhaṇa) in this way, they attain the nature of being of the three planes, etc., according to their characteristic.

Thật vậy, khi Đạo chưa xuất hiện, những pháp này sẽ sinh và diệt, vì vậy, chúng được nhận thức bằng tuệ thông qua tướng hữu vi (saṅkhatalakkhaṇa), do đó, chúng thuộc về ba cõi theo tướng trạng của chúng.

Evañca katvā visuṃ sampayuttadhammabhāvaṃ apattānaṃ anusayāvatthāya vā vāsanāvatthāyavā kammasamaṅgītāvatthāyavā āsayajjhāsayā dhimutticaritavatthāsuvā ṭhitānaṃ sabhāvānaṃ jātivasena paramattha dhammatā akusalāditāca paccetabbā hotīti.

Thus, the ultimate reality (paramattha-dhammatā) and unwholesomeness (akusalatā), etc., of phenomena existing in the state of latent tendencies (anusayāvatthā), or the state of latent impressions (vāsanāvatthā), or the state of being accompanied by kamma (kamma-samaṅgītāvatthā), or the states of inclination (āsaya), disposition (ajjhāsaya), resolve (adhimutti), or character (carita), which have not attained the state of distinct conjoined mental factors, should be understood in terms of their genus.

Và như vậy, chân đế (paramatthadhammatā) và tính bất thiện, v.v., của các pháp chưa đạt đến trạng thái là những pháp tương ưng riêng biệt, mà đang ở trạng thái tùy miên, hoặc trạng thái tập khí (vāsanāvatthā), hoặc trạng thái nghiệp tương ưng (kammasamaṅgītāvatthā), hoặc trạng thái ý hướng (āsayajjhāsayādhimutticaritāvatthāsu), cần được xem xét theo loại của chúng.

1229

^* Vibhāvaniyaṃ pana

^* But in the Vibhāvanī, it is said:

^* Tuy nhiên, trong Vibhāvanī, có nói:

1230

‘‘Appahīnā hi kilesā kāraṇalābhe sati uppajjanā rahā santāne anuanusayitā viya hontīti tadavatthā anusayāti vuccanti.

“Defilements that are not abandoned, when they obtain a condition, are as if lying latent in the continuum, being ready to arise; hence, that state is called anusaya (latent tendency).

“Thật vậy, các phiền não chưa được đoạn trừ, khi có đủ điều kiện, có khả năng khởi lên, do đó chúng tiềm ẩn trong tâm dòng như thể đang nằm ngủ, nên trạng thái đó được gọi là tùy miên (anusaya).

Te pana nippariyāyato anāgata kilesā.

These are, in a direct sense, future defilements.

Tuy nhiên, chúng thực chất là những phiền não vị lai.

Atītapaccuppannāpi taṃsabhāvattā tathā vuccantī’’ti vuttaṃ.

Past and present ones are also spoken of as such due to their nature.”

Các phiền não quá khứ và hiện tại cũng được gọi như vậy vì chúng có cùng bản chất.”

Tattha anusayānāma santāne kadācipi anuppanna pubbā anāgata kilesā evāti katvā santāne anu anusayitā viya hontīti vuttaṃ.

Here, it is said “as if lying latent in the continuum” because anusayas are exclusively future defilements that have never arisen in the continuum.

Ở đây, việc nói rằng “chúng tiềm ẩn trong tâm dòng như thể đang nằm ngủ” là dựa trên quan điểm rằng tùy miên (anusaya) là những phiền não vị lai chưa từng khởi lên trong tâm dòng.

Taṃ na yujjati.

That is not appropriate.

Điều đó không hợp lý.

1231

Na hi te anuanusayitā viya honti.

Indeed, they are not merely "as if" lying latent.

Thật vậy, chúng không phải là “như thể tiềm ẩn lặp đi lặp lại”.

Ekantena anusayitāeva hontīti.

They are definitely lying latent.

Chúng hoàn toàn là “tiềm ẩn lặp đi lặp lại” (anusayitā eva).

1232

^* Yañca tattha

^* And what is said there:

^* Và điều đã nói ở đó:

1233

‘‘Te pana nippariyāyato anāgatakilesā’’ti vuttaṃ.

“These are, in a direct sense, future defilements.”

“Tuy nhiên, chúng thực chất là những phiền não vị lai.”

Taṃpi na yuttaṃ.

That too is not appropriate.

Điều đó cũng không hợp lý.

1234

Na hi maggena appahīnā anusayā anāgatānāma honti.

For anusayas not yet abandoned by the path are not merely future.

Thật vậy, những tùy miên chưa được Đạo đoạn trừ không phải là vị lai.

Pahīnāpica nippariyāyato anāgatāti nasakkā vattuṃ.

Nor can those already abandoned be said to be exclusively future.

Và cũng không thể nói rằng những phiền não đã được đoạn trừ là vị lai theo nghĩa tuyệt đối.

Anāgata sāmaññassa adhippetattāti.

Because what is intended is future in a general sense.

Vì ý nghĩa là loại vị lai (anāgata sāmañña) đã được ngụ ý.

Etena atītapaccuppannāpi taṃsabhāvattātathā vuccantīti idaṃvipaṭikkhittaṃ hoti.

By this, the statement “Past and present ones are also spoken of as such due to their nature” is also refuted.

Với điều này, câu “các phiền não quá khứ và hiện tại cũng được gọi như vậy vì chúng có cùng bản chất” cũng bị bác bỏ.

Apica, uppādaṭṭhitibhaṅga pattānaṃeva ekantena tekālikatā hotīti tadapattānaṃ anusayānaṃ paccuppannatā pariyāyova vattuṃ yutto.

Furthermore, only those that have attained the stages of arising, enduring, and ceasing (uppādaṭṭhitibhaṅga) are exclusively temporal; thus, it is only appropriate to speak of the present state of anusayas, which have not attained these stages, in a figurative sense.

Hơn nữa, tính ba thời (tekālikatā) chỉ hoàn toàn thuộc về những pháp đã đạt đến sự sinh, trụ, diệt; do đó, việc nói tính hiện tại của tùy miên chưa đạt đến trạng thái đó chỉ là một cách nói gián tiếp (pariyāya).

Evañca katvā pāḷiyaṃ yassa kāmarāganusayo uppajjati, tassa paṭighānusayo uppajjatītiādinā paccuppannakāliko uppādavāro eva vutto, na nirodhavāro, naca atītānāgata vārāti.

Therefore, in the Pāḷi, only the present-time arising-section (uppādavāra) is taught, as in "When the latent tendency of sensual lust arises in someone, the latent tendency of resistance arises in that person," and not the cessation-section (nirodhavāra), nor the past or future sections.

Và như vậy, trong Pāḷi, chỉ có phần khởi sanh (uppādavāra) thuộc thời hiện tại được nói đến, bắt đầu bằng “Nếu dục tham tùy miên của ai khởi lên, thì sân tùy miên của người đó khởi lên”, chứ không phải phần đoạn diệt (nirodhavāra), cũng không phải các phần quá khứ hay vị lai.

Yaṃ pana paṭisambhidāmagge hañci paccuppanne kilese pajahati.

However, what is said in the Paṭisambhidāmagga, "If one abandons defilements in the present, then a lustful person abandons lust, a malicious person abandons hatred, a deluded person abandons delusion,"

Tuy nhiên, điều đã nói trong Paṭisambhidāmagga: “Nếu Đạo đoạn trừ các phiền não hiện tại,

Tena hi ratto rāgaṃ pajahati, duṭṭho dosaṃ, muḷho mohanti vuttaṃ.

this should be understood as said with reference to the exclusively present moment of those that have reached the state of manifestation (pariyuṭṭhāna).

thì người tham đoạn trừ tham, người sân đoạn trừ sân, người si đoạn trừ si”,

Taṃ pariyuṭṭhānapattānaṃ ekantapaccuppannakkhaṇaṃ sandhāya vuttanti daṭṭhabbaṃ.

It should be understood that this refers to the truly present moment of defilements that have arisen as pariyuṭṭhāna.

cần được hiểu là nói đến khoảnh khắc hiện tại tuyệt đối của các phiền não đã đạt đến trạng thái hiện hành.

Teneva hi aṭṭhakathāyaṃ vattamānuppannaṃ bhutvā vigatuppannaṃ okāsakatuppannaṃ samudācāruppannanti catubbidhaṃ uppannaṃ na maggavajjhaṃ.

For this reason, in the Aṭṭhakathā, it is said that four kinds of arisen states are not subject to the path: the currently arisen (vattamānuppannaṃ), the having-arisen-and-ceased (bhutvāvigatuppannaṃ), the having-made-an-opportunity-to-arise (okāsakatuppannaṃ), and the having-transgressed-and-arisen (samudācāruppannaṃ).

Chính vì thế, trong Chú giải đã nói rằng: Bốn loại khởi sanh là: đang hiện hữu khởi sanh (vattamānuppanna), đã trải qua khởi sanh (bhutvā vigatuppanna), có cơ hội khởi sanh (okāsakatuppanna), và đang hoạt động khởi sanh (samudācāruppanna) không phải là đối tượng bị Đạo đoạn trừ.

Bhūmiladdhuppannaṃ ārammaṇā dhiggahi tuppannaṃ avikkhambhituppannaṃ asamugghāṭituppannanti catubbidhaṃ maggavajjhanti vuttaṃ.

And four kinds are subject to the path: the having-attained-a-plane-and-arisen (bhūmiladdhuppannaṃ), the having-grasped-an-object-and-arisen (ārammaṇādhiggahituppannaṃ), the unsuppressed-and-arisen (avikkhambhituppannaṃ), and the uneradicated-and-arisen (asamugghāṭituppannaṃ).

Và bốn loại khởi sanh là: đã đạt được cõi khởi sanh (bhūmiladdhuppanna), đã nắm giữ đối tượng khởi sanh (ārammaṇādhiggahituppanna), chưa bị trấn áp khởi sanh (avikkhambhituppanna), và chưa bị nhổ tận gốc khởi sanh (asamugghāṭituppanna) là đối tượng bị Đạo đoạn trừ.

Tattha vattamānuppannaṃ samudā cāruppannanti idaṃ dvayaṃ khaṇapaccuppannameva.

Among these, the currently arisen and the having-transgressed-and-arisen, these two, are exclusively present-moment.

Trong đó, “đang hiện hữu khởi sanh” và “đang hoạt động khởi sanh” là hai loại khởi sanh thuộc khoảnh khắc hiện tại.

Bhutvāvigatuppannaṃ atītameva.

The having-arisen-and-ceased is exclusively past.

“Đã trải qua khởi sanh” là quá khứ.

Okāsa katuppannaṃ anāgatameva.

The having-made-an-opportunity-to-arise is exclusively future.

“Có cơ hội khởi sanh” là vị lai.

Tadubhayaṃ pana paccuppannasamīpattā uppannanti vuttaṃ.

But both of these are said to be "arisen" due to their proximity to the present.

Tuy nhiên, cả hai loại này được gọi là “khởi sanh” vì chúng gần với hiện tại.

Samīpapaccuppannanti vuttaṃ hoti.

It means "proximate to the present."

Điều đó có nghĩa là chúng được gọi là “gần hiện tại” (samīpapaccuppanna).

1235

Bhūmiladdhuppannaṃnāma attano khandhesu anusayitānaṃ maggena appahīnānaṃ anusayānaṃeva nāmaṃ.

"Having-attained-a-plane-and-arisen" (bhūmiladdhuppannaṃ) is merely a name for those anusayas that lie latent in one's own aggregates and have not yet been abandoned by the path.

“Đã đạt được cõi khởi sanh” (bhūmiladdhuppanna) là tên gọi của chính những tùy miên tiềm ẩn trong các uẩn của tự thân, chưa bị Đạo đoạn trừ.

Ārammaṇādhiggahituppannaṃ nāma subhanimittādike ārammaṇe sakiṃ javitvā yāva tammūlako pariyuṭṭhānavego na vūpasammati, tāva adhimattathāmagata bhāvena ṭhitānaṃ tesaññeva nāmaṃ.

"Ārammaṇādhiggahituppanna" refers to those (defilements) that, having arisen once with regard to an object such as an auspicious sign, remain with excessive strength as long as the initial surge of manifest defilement rooted in that arising has not subsided; this is their name.

Ārammaṇādhiggahituppannaṃ có nghĩa là tên của những phiền não đã phát sinh do chấp thủ đối tượng, tồn tại với sức mạnh cực độ sau khi đã khởi lên một lần trên đối tượng như tướng tốt (subhanimitta) và chưa chấm dứt sự xung lực của sự quấy nhiễu có gốc rễ từ đó.

Anusayā hi nāma anamatagge saṃsāre punappunaṃ pariyuṭṭhānapattānaṃ kilesānaṃ vasena uparupari thira tara daḷhatara pattiyā pakatiyāpi thāmagatāevanāma honti.

Indeed, anusayas are naturally endowed with strength, having repeatedly attained the state of pariyuṭṭhāna in beginningless saṃsāra, and having become firmer and more resolute, layer upon layer, by means of those defilements.

Các tùy miên (anusaya) vốn dĩ đã có sức mạnh do sự quấy nhiễu lặp đi lặp lại trong vòng luân hồi (saṃsāra) vô thủy, và do đó chúng trở nên kiên cố và vững chắc hơn từng lớp một.

Na yenavā tenavā vāyāmena pajahituṃ sakkuṇeyyā.

They cannot be abandoned by any effort whatsoever.

Chúng không thể bị loại bỏ bằng bất kỳ nỗ lực nào.

Evaṃ santepi yadā yo yo anusayo paccayalābhena pariyuṭṭhāna bahulo hoti, tadā so so visesena adhimattathāma gatabhāvaṃ patvā ṭhito hoti.

Even so, whenever a particular anusaya becomes abundant as pariyuṭṭhāna due to gaining conditions, then that particular anusaya stands having attained an exceedingly strong state.

Mặc dù vậy, khi tùy miên nào đó trở nên mạnh mẽ do nhận được điều kiện để quấy nhiễu, thì tùy miên đó đặc biệt trở nên có sức mạnh cực độ và tồn tại.

Yadā yo yo paṭipakkhadhamma samādānena niggahapatto hoti, tadā so so mandathāma gatabhāvaṃ patvā ṭhito hotīti.

And whenever a particular anusaya is suppressed by the cultivation of an opposing quality, then that particular anusaya stands having attained a weakened state.

Khi tùy miên nào đó bị chế ngự do thực hành pháp đối trị, thì tùy miên đó trở nên yếu đi và tồn tại.

Avikkhambhituppannaṃnāma samatha vipassanāhi suṭṭhuaniggahitānaṃ tesaññeva nāmaṃ.

"Avikkhambhituppanna" refers to those very (anusayas) that have not been suppressed by samatha and vipassanā.

Avikkhambhituppannaṃ có nghĩa là tên của những tùy miên đó chưa bị chế ngự hoàn toàn bởi định (samatha) và tuệ (vipassanā).

Asamugghāṭi tuppannaṃnāma maggena appahīnānaṃ bhūmiladdhānaṃ tesaṃeva nāmanti.

"Asamugghāṭituppanna" refers to those very (anusayas) that have not been abandoned by the Path and have attained a plane (of existence).

Asamugghāṭituppannaṃ có nghĩa là tên của những tùy miên đó chưa bị đoạn trừ bởi Đạo (magga) và đã đạt được tầng bậc của chúng.

Yasmā pana lokuttaradhammānāma kilesānaṃ accantapaṭipakkhā hontīti heṭṭhimā maggaṭṭhaphalaṭṭhā sekkhā attano maggaphalakkhaṇesu upari maggājjhehipi anusayehi sānusayātivā nirānusayātivā thāmavatātivā athāmagatātivā navattabbā.

Since supramundane qualities are entirely opposed to defilements, the sekkhā (learners) who are established in the lower paths and fruits should not be described as "with anusayas" or "without anusayas", or "strong" or "weak" with respect to their path-and-fruit moments, or with respect to the anusayas which are abandoned by the higher paths.

Vì các pháp siêu thế (lokuttaradhamma) là hoàn toàn đối nghịch với các phiền não (kilesa), nên các bậc Hữu học (sekkhā) ở tầng Đạo (maggaṭṭha) và Quả (phalaṭṭha), trong khoảnh khắc Đạo và Quả của mình, không nên được gọi là có tùy miên (sānusaya) hay không có tùy miên (nirānusaya), có sức mạnh (thāmavata) hay không có sức mạnh (athāmagata) đối với các tùy miên đã bị Đạo cao hơn đoạn trừ.

Tasmā anusayānaṃ tādise paccuppanna bhāve satipi hañci paccuppanne kilese pajahati.

Therefore, even when anusayas are in such a present state, if one abandons the present defilements,

Vì vậy, ngay cả khi các tùy miên đang hiện hữu trong trạng thái như vậy, nếu người đó đoạn trừ các phiền não hiện tại.

Tenahi thāmagato anusayaṃ pajahatīti vutta doso natthīti veditabboti.

then there is no fault in saying, "One abandons the strong anusaya," so it should be understood.

Thì không có lỗi khi nói rằng người đó đoạn trừ tùy miên có sức mạnh. Điều này cần được hiểu.

Kāmarāgoeva anusayo kāmarāgānusayo.

Lust for sense-pleasures itself is the anusaya, hence it is called kāmarāgānusaya (latent tendency to sensual lust).

Tham ái dục giới (kāmarāga) chính là tùy miên, nên gọi là kāmarāgānusaya (dục tham tùy miên).

1236

Saṃyojenti bandhantīti saṃyojanāni, tāni pana sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso kāmacchando byāpādoti pañca orambhāgiyāni.

They bind and fetter, hence they are saṃyojanāni (fetters). These are the five lower fetters: sakkāyadiṭṭhi (identity view), vicikicchā (skeptical doubt), sīlabbataparāmāso (clinging to rites and rituals), kāmacchando (sensual desire), and byāpādo (ill will).

Chúng trói buộc, nên gọi là saṃyojanāni (kiết sử). Đó là năm kiết sử hạ phần (orambhāgiyāni): thân kiến (sakkāyadiṭṭhi), hoài nghi (vicikicchā), giới cấm thủ (sīlabbataparāmāsa), dục tham (kāmacchanda), sân hận (byāpāda).

Rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjāti pañca uddhaṃbhāgiyānīti suttante abhidhammeca dasasaṃyojanāni āgatāni.

Rūparāgo (lust for form-existence), arūparāgo (lust for formless-existence), māno (conceit), uddhaccaṃ (restlessness), and avijjā (ignorance)—these five are the higher fetters. Thus, ten fetters are mentioned in the Suttanta and Abhidhamma.

Và năm kiết sử thượng phần (uddhaṃbhāgiyāni): sắc tham (rūparāga), vô sắc tham (arūparāga), mạn (māna), trạo cử (uddhaccaṃ), vô minh (avijjā). Mười kiết sử này được đề cập trong kinh tạng (suttanta) và Vi Diệu Pháp (Abhidhamma).

Itarāni pana abhidhammeeva āgatānīti tato visesakaraṇatthaṃ suttanteti vuttaṃ.

But the others (fetters) are mentioned only in the Abhidhamma; therefore, to distinguish them, "in the Suttanta" is stated.

Còn những kiết sử khác chỉ được đề cập trong Vi Diệu Pháp, nên để phân biệt với chúng, đã nói suttante (trong kinh tạng).

Kamo pana dvinnaṃpi pāḷiyā nasameti.

However, the order does not correspond in either Pāḷi.

Tuy nhiên, thứ tự của cả hai không khớp với văn bản gốc (pāḷi).

Sabhāga dhammasaṅgahavasena pana idha aññathā kamo vutto siyāti.

But here, the order may be stated differently due to the arrangement of similar qualities.

Có thể thứ tự ở đây được trình bày khác đi theo cách tổng hợp các pháp đồng loại.

Cittaṃ kilissanti vibādhenti upatāpenticāti kilesā.

They defile, trouble, and torment the mind, therefore they are kilesā (defilements).

Chúng làm ô nhiễm tâm, làm hại, làm phiền não, nên gọi là kilesā (phiền não).

Kilissantivā malīnabhāvaṃ nihīnabhāvañca gacchanti sattā etehīti kilesā.

Or, beings are defiled and reach a state of impurity and degradation by these, therefore they are kilesā.

Hoặc chúng sinh bị làm ô nhiễm, trở nên dơ bẩn và thấp kém bởi chúng, nên gọi là kilesā.

Kāmabhavanāmenāti vatthukāmadīpakena kāmanāmena rūpārūpabhavadīpakena ca bhavanāmena.

Kāmabhavanāmenā means by the name "kāma" which indicates sense-sphere objects, and by the name "bhava" which indicates form-existence and formless-existence.

Kāmabhavanāmenā có nghĩa là bằng danh từ "kāma" (dục) chỉ dục giới hữu (vatthukāma) và bằng danh từ "bhava" (hữu) chỉ sắc giới hữu và vô sắc giới hữu.

Tādisaṃ kāma bhavasaṅkhātaṃ ārammaṇabhūtaṃ vatthu etissāti tabbatthukā.

That craving has such an object, namely, that which is called kāmabhava, therefore it is tabbatthukā (having that as its basis).

Vì đối tượng là những điều như vậy, được gọi là dục hữu (kāma bhava), nên nó được gọi là tabbatthukā (có đối tượng đó).

Tathā pavattanti sīlabbatāni parato āmasanākārena idaṃ me saccaṃ moghamaññanti abhinivisanākārena khandhesu attābhinivesākārenaca pavattaṃ.

Tathā pavatta (thus occurring) refers to the practice of precepts and vows, occurring as a wrong grasping of them (from others), as an adherence that "this is true, other views are false," and as an attachment to the aggregates as self.

Tathā pavatta (tiếp diễn như vậy) có nghĩa là giới cấm thủ (sīlabbatāni) tiếp diễn dưới dạng chấp thủ sai lầm, dưới dạng chấp chặt rằng "điều này là thật, điều khác là hư vô", và dưới dạng chấp ngã vào các uẩn (khandha).

Vatthutoti sabhāvadhammato.

Vatthuto (in reality) means according to the true nature of phenomena.

Vatthuto (về bản chất) có nghĩa là về bản chất pháp (sabhāvadhammato).

Ayaṃ pāpasaṅgaho akusalaṅgaho navadhā vuttoti yojanā.

This collection of evil, this collection of unwholesome states, is said to be of nine kinds; this is the connection.

Sự tổng hợp các pháp bất thiện này được nói đến theo chín cách, đó là cách kết nối câu.

^*

1237

163. Missaka saṅgahe pāṇātipātādīni pāpakammāni karontānaṃpi cittassa ārammaṇe ujukaraṇaṃnāma jhānena vinā na sijjhatīti vuttaṃ sattajhānaṅgānīti.

In the Missaka Saṅgaha, it is said that even for those who commit evil deeds like taking life, making the mind straight towards an object is not possible without jhāna, hence satta jhānaṅgāni (seven jhāna factors).

Trong phần tổng hợp hỗn tạp (missaka saṅgaha), đã nói rằng ngay cả đối với những người đang thực hiện các nghiệp ác như sát sinh, v.v., việc làm cho tâm thẳng thắn trên đối tượng không thể thành tựu nếu không có thiền (jhāna), nên đã nói sattajhānaṅgāni (bảy chi thiền).

Kalyāṇevā pāpakevā ārammaṇe ujukaṃ cittapaṭipādanasaṅkhātassa upanijjhāyana kiccassa aṅgānīti attho.

The meaning is that these are the factors, the requisites, of the function of "closely observing," which is defined as making the mind straight towards an object, whether good or bad.

Ý nghĩa là các chi, các yếu tố của việc quán sát (upanijjhāyana kiccassa) được gọi là sự làm cho tâm thẳng thắn trên các đối tượng thiện hay ác.

Tattha domanassaṃ akusalajjhānaṅgaṃ.

Among these, domanassa (displeasure) is an unwholesome jhāna factor.

Trong đó, ưu bi (domanassaṃ) là chi thiền bất thiện (akusalajjhānaṅga).

Sesāni kusalākusalābyākatānīti.

The remaining ones are wholesome, unwholesome, or indeterminate.

Những chi còn lại là thiện (kusala), bất thiện (akusala) và vô ký (abyākata).

Kalyāṇakamma pāpakammasaṅkhātāsu sugati duggati vivaṭṭasaṅkhātāsuca nānādisāsu taṃtaṃdisāti mukhappavattisaṅkhātā cittassa gatināma sammāvā micchāvā pavattehi dassanādīhi eva sijjhatīti vuttaṃ dvādasamaggaṅgānīti.

It is said that the mind's "going," which is described as its direct occurrence towards various directions—good deeds and bad deeds, happy destinations and woeful destinations, and the emancipation from the round of existence (Nibbāna)—is only achieved through direct observation, whether right or wrong. Thus, dvādasa maggaṅgāni (twelve path factors) are stated.

Sự vận hành của tâm, được gọi là "gati" (hướng đi), tức là sự hướng đến các phương hướng khác nhau như thiện nghiệp, ác nghiệp, cõi thiện, cõi khổ và sự thoát khỏi luân hồi (Nibbāna), được nói là chỉ thành tựu thông qua các hành vi đúng hay sai như thấy, v.v., đó là mười hai chi phần của con đường.

Cittassa ujugatiyāvā vaṅkagatiyāvā gamanassa pathaṅgāni upāyaṅgānīti attho.

The meaning is that these are the path factors, the means, for the mind's straight or crooked journey.

Nghĩa là, đó là các chi phần của con đường, các phương tiện cho sự đi của tâm theo hướng thẳng hoặc hướng cong.

Tattha micchādiṭṭhi micchāsaṅkappa micchāvāyāma micchāsamādhayo pāpakamma duggatibhava saṅkhātāsu ahitadisāsu cittassa vaṅkagatiyā gamanassa upāyaṅgāni, itarāni kalyāṇakamma sugatibhava vivaṭṭadhammasaṅkhātāsu hitadisāsu ujugatiyāti daṭṭhabbaṃ.

Among these, wrong view (micchādiṭṭhi), wrong intention (micchāsaṅkappa), wrong effort (micchāvāyāma), and wrong concentration (micchāsamādhi) are the means for the mind's crooked journey towards the harmful directions, which are described as evil deeds and woeful states of existence; the others (right path factors) lead to a straight journey towards beneficial directions, which are wholesome deeds, happy states of existence, and the emancipated state of Nibbāna.

Trong đó, tà kiến (micchādiṭṭhi), tà tư duy (micchāsaṅkappa), tà tinh tấn (micchāvāyāma), tà định (micchāsamādhi) là các phương tiện cho sự đi của tâm theo hướng cong, tức là các phương hướng bất lợi như ác nghiệp, cõi khổ. Các chi phần còn lại được xem là phương tiện cho sự đi thẳng đến các phương hướng lợi ích như thiện nghiệp, cõi thiện và pháp thoát khỏi luân hồi.

Tattha pāṇātipātakamme vitakka vicāra domanassekaggatā saṅkhātaṃ caturaṅgikajjhānaṃ micchāsaṅkappa micchāvāyāma micchāsamādhi saṅkhāto tiyaṅgīkamaggoca veditabbo.

In the act of taking life, a jhāna of four factors (vitakka, vicāra, domanassa, ekaggatā) and a path of three factors (micchāsaṅkappa, micchāvāyāma, micchāsamādhi) should be understood.

Trong đó, thiền bốn chi phần bao gồm tầm (vitakka), tứ (vicāra), ưu (domanassa) và nhất tâm (ekaggatā) trong nghiệp sát sinh, và con đường ba chi phần bao gồm tà tư duy, tà tinh tấn, tà định, cần được hiểu.

Evaṃ sesesu sucaritaduccaritakammesu jhānamaggā uddharitabbā.

In this way, jhāna and path factors should be extracted for the remaining good and bad deeds.

Tương tự, các thiền và đạo cần được rút ra từ các thiện hạnh và ác hạnh còn lại.

Vibhaṅge pana suttantesuca micchāvācā micchākammanto micchāājīvo micchāsatīti imepi cattāro āgatā.

In the Vibhaṅga and Suttantas, however, these four, micchāvācā (wrong speech), micchākammanto (wrong action), micchāājīvo (wrong livelihood), and micchāsati (wrong mindfulness), are also mentioned.

Tuy nhiên, trong Vibhaṅga và các kinh điển, bốn chi phần này cũng được đề cập: tà ngữ (micchāvācā), tà nghiệp (micchākammanto), tà mạng (micchāājīvo) và tà niệm (micchāsatī).

Ime pana visuṃ cetasikadhammā nahonti.

However, these are not distinct mental factors.

Tuy nhiên, những chi phần này không phải là các pháp tâm sở riêng biệt.

Tathā tathā pavattānaṃ catunnaṃ khandhānaṃ adhivacananti katvā idha nagahitā.

Having considered them as designations for the four aggregates occurring in such ways, they are not included here.

Chúng không được đề cập ở đây vì được coi là tên gọi chung cho bốn uẩn vận hành theo cách đó.

1238

^* Yaṃ pana vibhāvaniyaṃ

^* What is stated in the Vibhāvaniya:

^* Còn điều được nói trong Vibhāvanī rằng:

1239

‘‘Sugati duggatīnaṃ nibbānassa ca abhimukhaṃ pāpanato maggā; Tesaṃ pathabhūtāni aṅgāni maṅgānī’’ti vuttaṃ; Taṃ na sundaraṃ;

"Paths lead directly to happy and woeful destinations and Nibbāna; their foundational factors are maggaṅgāni (path factors)," is not good.

“Chúng là con đường (magga) vì đưa đến cõi thiện, cõi khổ và Nibbāna; chúng là chi phần (aṅga) vì là nền tảng của các con đường đó.” Điều đó không hay.

1240

Na hi aṅgāni maggānaṃ pathabhūtānināma honti; Maggasaddoyeva pathapariyāyo aṭṭhakathāsu vutto na aṅgasaddoti;

For factors are not called "foundational" or "paths" of paths; the word "magga" (path) itself is stated in the commentaries as a synonym for "path," not the word "aṅga" (factor).

Vì các chi phần không phải là nền tảng của các con đường; chỉ có từ "magga" (con đường) là đồng nghĩa với "patha" (lối đi) được nói trong các bản Chú giải, chứ không phải từ "aṅga" (chi phần).

1241

^* Yañca tattha

^* And what is stated there:

^* Và điều được nói ở đó rằng:

1242

‘‘Maggassavā aṭṭhaṅgikassa aṅgāni maggaṅgānī’’ti vuttaṃ.

"Or, factors of the eightfold path are maggaṅgāni (path factors),"

“Các chi phần của con đường Bát Chánh Đạo là maggaṅgāni.”

Taṃpi anupapannaṃ.

that too is inappropriate.

Điều đó cũng không hợp lý.

1243

Idha hi katthaci citte tiyaṅgiko katthaci caturaṅgikotiādinā nānāmaggova adhippetoti.

For here, in some cases, a three-factored path is intended in a certain mind, and in other cases, a four-factored path, and so on; thus, various paths are intended.

Vì ở đây, trong một số trường hợp, con đường ba chi phần (tiyaṅgiko) trong tâm, trong một số trường hợp, con đường bốn chi phần (caturaṅgiko), v.v., chỉ có các con đường khác nhau được đề cập.

Ādhipaccaṭṭhena indriyāni.

They are indriyāni (faculties) in the sense of supremacy.

Các quyền (indriyāni) theo nghĩa tối thượng.

Kiñca ādhipaccaṃ.

What is this supremacy?

Vậy sự tối thượng là gì?

Attādhīnavuttike dhamme attano gatiyaṃ sabbaso vattetuṃ samatthabhāvo.

It is the ability to wholly direct co-arisen phenomena according to one's own course, meaning the ability to fully control phenomena whose occurrence is dependent on oneself.

Đó là khả năng làm cho các pháp vận hành tự chủ hoàn toàn vận hành theo hướng của chính nó.

Iti tesu tesu kiccesu attano ādhipaccasaṅkhātaṃ indaṭṭhaṃ karonti sādhentīti indriyāni.

Thus, in various functions, they establish and achieve the quality of being a ruler, which is their supremacy, therefore they are indriyāni.

Vì vậy, chúng thực hiện và hoàn thành ý nghĩa "chủ tể" (indaṭṭha) của mình, tức là sự tối thượng trong các công việc đó, nên được gọi là indriyāni.

Indaṭṭhaṃ kārentītipi indriyāni.

They are also indriyāni because they cause the quality of being a ruler.

Chúng làm cho ý nghĩa "chủ tể" được thực hiện, nên cũng được gọi là indriyāni.

Issarā adhipatinoti vuttaṃ hoti.

It means they are masters, rulers.

Nghĩa là chúng là những người làm chủ, những người đứng đầu.

Tattha pañcacakkhādīni dassanādikiccesu cakkhuviññāṇādīnaṃ issarāhonti.

Among these, the five sense faculties, such as the eye, are masters of eye-consciousness and so on in the functions of seeing and so forth.

Trong đó, năm quyền như mắt, v.v., là chủ tể của các nhãn thức, v.v., trong các công việc như thấy, v.v.

Balavadubbalamanda tikkhādīsu attākārānuvattāpanato.

This is because they enable others to follow their own mode, in terms of being strong, weak, slow, keen, and so on.

Vì chúng làm cho các pháp đó tùy thuộc vào trạng thái của mình, như mạnh, yếu, chậm, nhanh, v.v.

Bhāvadvayaṃ itthākārādivasena pavattiyaṃ catusamuṭṭhānika rūpānaṃ sakalakhandhapañcakasseva vā issaro hoti.

The two bhāva (sex-determining) rūpas are masters of the fourfold co-arisen rūpas in their manifestation as female or male form, or even of the entire five aggregates.

Hai quyền giới tính (bhāvadvaya) là chủ tể của các sắc pháp do bốn nhân duyên sinh ra, hoặc của toàn bộ năm uẩn, trong sự vận hành theo hình thức nữ tính, v.v.

Aññathā appavattito.

This is because without them, these do not arise.

Vì nếu không có chúng, sự vận hành sẽ không xảy ra.

Tathā hi yasmiṃ santāne paṭisandhiyaṃ itthibhāvo pavattati.

Thus, in the continuum of existence where the female bhāva arises at the moment of rebirth,

Thật vậy, trong dòng tục sinh nào có sự vận hành của giới tính nữ,

Tasmiṃ sabbe kammādipaccayā catusamuṭṭhānarūpasantatiṃ samuṭṭhāpentā itthākārasahitameva samuṭṭhāpenti, no aññathā.

all kamma-originated and other conditions, while producing the continuum of fourfold co-arisen rūpas, produce them endowed with the female form, and no other way.

trong đó, tất cả các nhân duyên như nghiệp, v.v., khi tạo ra dòng sắc pháp do bốn nhân duyên sinh ra, đều tạo ra cùng với hình thức nữ tính, chứ không phải cách khác.

Chandacittādhippāyāpi tasmiṃ mandākārasahitāva pavattanti.

And volitional intentions and aspirations in that continuum also arise only endowed with a gentle nature.

Các ý muốn, tâm ý, v.v., cũng vận hành trong dòng tục sinh đó cùng với hình thức chậm chạp.

Tabbiparītena purisasantānaṃ veditabbaṃ.

The male continuum should be understood in the opposite way.

Đối với dòng tục sinh nam, cần hiểu theo cách ngược lại.

Jīvitadvayaṃ rūpā rūpasantatīnaṃ ratti diva māsa saṃvaccharānukkamena addhānapharaṇe sahajātadhammānaṃ issaro hoti.

The two jīvita (life) rūpas are masters of the rūpa and arūpa continua in extending over time through the sequence of nights and days, months and years, with regard to co-arisen phenomena.

Hai quyền sinh mạng (jīvitadvaya) là chủ tể của các dòng sắc pháp và vô sắc pháp trong việc lan tỏa qua thời gian theo thứ tự ngày, đêm, tháng, năm, và là chủ tể của các pháp đồng sinh.

Tesaṃ tadāyattavutti kattā.

This is because the occurrence of those (phenomena) is dependent on these (jīvita rūpas).

Chúng là tác nhân làm cho các pháp đó vận hành tùy thuộc vào chúng.

Mano vijānanakicce.

The mind (mano) is master in the function of knowing.

Ý quyền (mano) trong công việc nhận biết.

Vedanāpañcakaṃ tathā tathā ārammaṇarasānubhavane.

The group of five feelings is master in experiencing the flavor of objects in various ways.

Năm quyền thọ (vedanāpañcaka) trong việc trải nghiệm các vị cảnh giới theo cách này hay cách khác.

Saddhā ārammaṇāvīmuccane.

Faith is in the devotion to the object.

Tín quyền (saddhā) trong việc quyết định đối với cảnh giới.

Vīriyaṃ kammani alīna vuttibhāve.

Energy is in the state of unflagging activity in action.

Tấn quyền (vīriya) trong việc không lười biếng trong công việc.

Sati ārammaṇupaṭṭhāne.

Mindfulness is in the establishment of the object.

Niệm quyền (sati) trong việc thiết lập cảnh giới.

Samādhi ārammaṇe niccalaṭṭhi tiyaṃ.

Concentration, in its function of unshakable stability on the object.

Định tâm an trú vững chắc trên đối tượng.

Paññā asammohakicce sampayuttadhammānaṃ issaro hoti.

Wisdom is the chief among the conjoined phenomena in the function of non-delusion.

Trí tuệ là chủ tể của các pháp đồng sanh trong việc không mê lầm.

Anaññābhibhavanīyabhāvena pavattanato.

Because it functions by not being overpowered by other phenomena.

Bởi vì nó vận hành với trạng thái không bị kẻ khác khuất phục.

Yathā hi silāyaṃ pathavī sahajātehi anabhibhavanīyā hoti.

Just as earth in a rock is not overpowered by its co-arising phenomena.

Như đất trong đá không bị các pháp đồng sanh khuất phục.

Attanāvate abhibhavitvā visuṃ avijjamāneviya katvā pavattati.

It, by itself, overcomes them and functions as if they do not exist separately.

Chính nó khuất phục các pháp đồng sanh, khiến chúng như không hiện hữu riêng biệt mà vận hành.

Yathā ca udake āpo aggimhi tejo vāte vāyo.

And just as water in water, fire in fire, wind in wind.

Cũng như nước trong nước, lửa trong lửa, gió trong gió.

Evaṃ sampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.

This simile should be understood accordingly.

Cũng nên hiểu điều này tương tự như vậy.

1244

Aññāyittha paṭivijjhitthāti aññātaṃ.

That which has been known and penetrated is called 'aññātaṃ' (known).

Đã được biết, đã được thấu hiểu, nên gọi là aññāta (đã biết).

Na aññātaṃ anaññātaṃ.

That which is not known is 'anaññātaṃ' (unknown).

Không phải đã biết, nên gọi là anaññāta (chưa biết).

Catusaccadhammo.

This refers to the four Noble Truths.

Tức là pháp Tứ Thánh Đế.

Amataṃvā padaṃ.

Or the immortal state (Nibbāna).

Hoặc là Niết Bàn, cảnh giới bất tử (amataṃ padaṃ).

Anaññātaṃ ñassāmi jānissāmīti anaññātaññassāmi.

"I shall know that which is unknown, I shall understand it"—thus 'anaññātaññassāmi'.

Anaññātaññassāmi (Tôi sẽ biết điều chưa biết) có nghĩa là “Tôi sẽ biết, tôi sẽ thấu hiểu điều chưa biết”.

Ākhyātikaṃpi hi padaṃ saññāsaddabhāve ṭhitaṃ nāmikaṭṭhāne tiṭṭhati.

Indeed, a verbal term, when it stands in the state of a nominal word, functions as a noun.

Một từ thuộc động từ cũng có thể đứng ở vị trí danh từ khi nó ở trạng thái của một danh từ.

Yathā makkhaligosālo ehipassi koti.

For instance, "Makkhaligosālo, come and see!"

Ví dụ như “Makkhali Gosāla, ehipassiko” (Makkhali Gosāla, hãy đến mà xem).

Evañhi sati tassa padantarena saha samāsabhāvo navirujjhatīti.

If this is the case, its compound formation with another word is not contradictory.

Khi điều này xảy ra, sự hợp thành (samāsa) với một từ khác sẽ không bị cản trở.

Anaññātaññassāmīti evaṃ paṭipannassa indriyaṃ anaññā taññassāmītindriyaṃ.

The faculty of one who thus practices, saying "I shall know the unknown," is the anaññātaññassāmītindriyaṃ.

Anaññātaññassāmītindriya (căn “Tôi sẽ biết điều chưa biết”) là căn của người thực hành như vậy, với ý chí “Tôi sẽ biết điều chưa biết”.

Ādimanasikārato paṭṭhāya tādisena ussāhena saha vipassanaṃ ārabhantassa tasmiṃ ussāhe apaṭipassaddheyeva sotāmattimaggaṃ paṭilabhantassa indriyanti vuttaṃ hoti.

It is said to be the faculty of one who, starting from initial attention, commences insight with such enthusiasm, and obtains the path of stream-entry without that enthusiasm ever subsiding.

Nó được gọi là căn của người bắt đầu thiền quán với lòng nhiệt thành như vậy ngay từ sự tác ý ban đầu, và đạt được Sơ Đạo (Sotāpattimagga) mà lòng nhiệt thành đó vẫn chưa lắng dịu.

Ājānātīti aññaṃ.

That which knows is 'aññaṃ'.

Añña (biết) là biết rõ.

Tameva indriyanti aññindriyaṃ, pathamamaggena anaññātaṃ ñatvāpi kilesappahānakiccassa apariniṭṭhitattā tassa jānanakiccassa vippakatabhāvena yathā diṭṭhe tasmiṃ catusaccadhamme amatapadeeva vā punappunaṃ jānanakicca yuttānaṃ indriyanti vuttaṃ hoti.

That very faculty is the aññindriyaṃ; even after knowing the unknown by the first path, since the task of abandoning defilements is not fully completed, and the knowing action is still unperfected, it is said to be the faculty of those who, concerning the four Noble Truths seen in that way, or the immortal state, repeatedly engage in the knowing action.

Aññindriya (căn đã biết) là căn của những người, dù đã biết điều chưa biết bằng Sơ Đạo, nhưng vì công việc đoạn trừ phiền não chưa hoàn tất, và công việc biết đó vẫn còn dang dở, nên vẫn tiếp tục biết đi biết lại pháp Tứ Thánh Đế hoặc cảnh giới bất tử đã được thấy đó.

Aññātāvindriyanti aññā tāvino pariniṭṭhita ājānana kiccassa khīṇāsavassa indriyanti aññātāvindriyaṃ.

Aññātāvindriyaṃ means the faculty of one who has fully completed the knowing action, an Arahant, whose defilements are destroyed.

Aññātāvindriya (căn của bậc đã biết) là căn của vị A-la-hán, người đã hoàn tất công việc biết rõ, đã đoạn tận các lậu hoặc (khīṇāsavassa).

Tividhaṃ petaṃ tathārūpe jānane sampayutta dhammānaṃ issaro hotīti veditabbaṃ.

It should be understood that these three types are the chiefs among the phenomena conjoined with such knowing.

Cả ba loại căn này đều là chủ tể của các pháp đồng sanh trong việc biết rõ như vậy.

1245

Tattha imesaṃ sattānaṃ pākaṭe rūpakāye attagāhadaḷhattaṃ tabbimuttica imesaṃ apariññāya pariññāyaca hotīti dīpetuṃ ādito pañca pasādindriyāni vuttāni.

Firstly, the five sense faculties (pasādindriyāni) are stated to show that the firm grasping of self in the visible physical body of these beings, and their liberation from it, occurs through their non-comprehension and comprehension, respectively.

Trong đó, để chỉ ra rằng sự chấp thủ vào tự ngã (attagāha) và sự giải thoát khỏi nó trong thân sắc rõ ràng của các chúng sanh này xảy ra do không thấu hiểu và do thấu hiểu các pháp này, trước tiên năm căn tịnh sắc (pasādindriyāni) đã được nêu ra.

Tassa attassa itthipuma tābhedo imesaṃ vasena hoti.

The distinction of male and female in that self arises by means of these.

Sự khác biệt về giới tính nam nữ của tự ngã đó xảy ra do các căn này.

Tasmiṃ vā itthipurisa gāho tabbimuttica imesaṃ apariññāya pariññāyaca hotīti dīpetuṃ kadanantaraṃ bhāvindriyadvayaṃ vuttaṃ.

To show that the grasping of male and female in that self, and liberation from it, occur through non-comprehension and comprehension of these, the two 'bhāvindriyāni' (gender faculties) are stated next.

Để chỉ ra rằng sự chấp thủ vào nam nữ và sự giải thoát khỏi nó trong tự ngã đó xảy ra do không thấu hiểu và do thấu hiểu các căn này, sau đó hai căn tính (bhāvindriya) đã được nêu ra.

Soca attā imassa vasena jīvasaññaṃ labhati.

That self, by means of this, acquires the perception of a living being.

Và tự ngã đó nhận thức về sinh mạng (jīvasaññā) do căn này.

Tasmiṃvā jīvagāho tabbimuttica imassa apariññāya pariññāyaca hotīti dīpetuṃ tadanantaraṃ jīvitindriyaṃ vuttaṃ.

To show that the grasping of a living being in that self, and liberation from it, occur through non-comprehension and comprehension of this, the 'jīvitindriyaṃ' (life faculty) is stated next.

Để chỉ ra rằng sự chấp thủ vào sinh mạng và sự giải thoát khỏi nó trong tự ngã đó xảy ra do không thấu hiểu và do thấu hiểu căn này, sau đó căn sinh mạng (jīvitindriya) đã được nêu ra.

Idaṃ pana bhāvindriyato pure vattabbaṃpi rūpārūpa missakattā idha vuttanti daṭṭhabbaṃ.

However, it should be understood that this, though it ought to have been mentioned before the 'bhāvindriya', is mentioned here because it comprises both matter (rūpa) and mind (arūpa).

Tuy nhiên, căn này đáng lẽ phải được nói trước hai căn tính, nhưng vì nó là sự kết hợp giữa sắc và phi sắc, nên được nêu ra ở đây.

Nāmakāye attagāhadaḷhattaṃ tabbimuttica imassa apariññāya pariññāyaca hotīti dīpetuṃ nāmindriyesu manindriyaṃ ādito vuttaṃ.

To show that the firm grasping of self in the mental body (nāmakāya), and liberation from it, occur through non-comprehension and comprehension of this, the 'manindriyaṃ' (mind faculty) is stated first among the mental faculties.

Để chỉ ra rằng sự chấp thủ vào tự ngã và sự giải thoát khỏi nó trong thân danh (nāmakāya) xảy ra do không thấu hiểu và do thấu hiểu căn này, trong các căn danh (nāmindriya), căn ý (manindriya) đã được nêu ra trước tiên.

Soca arūpī attā imesaṃ vasena saṃkiliṭṭho vipphanditoca hoti.

That immaterial self, by means of these, becomes defiled and agitated.

Và tự ngã phi sắc đó bị nhiễm ô và dao động do các căn này.

Tasmiṃvā sukhitadukkhitagāho tabbimuttica imesaṃ apariññāya pariññāyaca hotīti dīpetuṃ tadanantaraṃ pedanindriyapañcakaṃ vuttaṃ.

To show that the grasping of happiness and suffering in that self, and liberation from it, occur through non-comprehension and comprehension of these, the five 'vedanindriyāni' (feeling faculties) are stated next.

Để chỉ ra rằng sự chấp thủ vào khổ lạc và sự giải thoát khỏi nó trong tự ngã đó xảy ra do không thấu hiểu và do thấu hiểu các căn này, sau đó năm căn thọ (vedanindriya) đã được nêu ra.

Tassa saṃkiliṭṭhassa vodānappattiyā taṃtaṃgāhavimuttiyāvā paṭipattidassanatthaṃ tadanantaraṃ saddhādipañcindriyaṃ vuttaṃ.

To show the practice for the purification of that defiled state, or for liberation from those various graspings, the five faculties beginning with faith (saddhādipañcindriyaṃ) are stated next.

Để chỉ ra con đường dẫn đến sự thanh tịnh của tự ngã bị nhiễm ô đó, hoặc sự giải thoát khỏi các chấp thủ đó, sau đó năm căn tín (saddhādipañcindriya) đã được nêu ra.

Tāya paṭipattiyā vodānappatti yā ādi majjha pariyosāna dassanatthaṃ ante tīṇi lokuttarindriyāni vuttānīti.

And to show the beginning, middle, and end of the purification attained through that practice, the three supermundane faculties are stated at the end.

Để chỉ ra sự khởi đầu, giữa chừng và kết thúc của sự thanh tịnh thông qua con đường thực hành đó, cuối cùng ba căn siêu thế (lokuttarindriya) đã được nêu ra.

1246

^* Vibhāvaniyaṃ pana

However, in Vibhāvaniyaṃ, it is said:

Tuy nhiên, trong Vibhāvanīya có nói:

1247

‘‘Ettāvatā adhippetatthasiddhīti aññesaṃ agahaṇanti’’ vuttaṃ.

"This much suffices for the accomplishment of the intended meaning, hence the non-inclusion of others."

“Cho đến đây, mục đích đã đạt được, nên không bao gồm các căn khác.”

Taṃ na yujjati.

That is not correct.

Điều đó không hợp lý.

1248

Nahi santesupi aññesu indriyabhāvārahesu dhammesu ettāvatā adhippetatthasiddhiyā tesaṃ aññesaṃ bhagavato therassaca agahaṇanti yuttaṃ vattuṃ.

For it is not proper to say that the non-inclusion of other phenomena, even if they are deserving of being called faculties, is due to the accomplishment of the intended meaning by this much, according to the Blessed One and the Elder.

Không hợp lý khi nói rằng, dù có những pháp khác xứng đáng là căn, nhưng vì mục đích đã đạt được, nên Đức Phật và vị Trưởng lão đã không bao gồm các pháp khác đó.

Indriyabhāvārahassa aññassa asambhavato.

Because there is no possibility of any other phenomenon deserving the state of a faculty.

Bởi vì không có pháp nào khác xứng đáng là căn.

Yadi hi sambhaveyya, sataṃpi sahassaṃpi gaṇhissatiyevāti.

If there were, it would indeed include hundreds or even thousands.

Nếu có, thì sẽ bao gồm cả trăm, cả ngàn pháp.

Baliyanti uppannuppanne paṭipakkhadhamme sahanti maddantīti balāni.

Powers (balāni) are so called because they overpower and crush opposing phenomena as they arise.

Balāni (lực) là những pháp có khả năng chịu đựng và nghiền nát các pháp đối nghịch phát sinh.

Yathā abalānaṃ baliyanti.

Just as powerful ones overpower the weak.

Như những kẻ mạnh mẽ đối với những kẻ yếu đuối.

Maddantenaṃ parissayāti.

"They crush dangers."

“Họ nghiền nát những hiểm nguy.”

Etthaca abalāti dubbalā.

Here, 'abalā' means 'weak'.

Trong câu này, abalā có nghĩa là yếu đuối.

Nanti hīnavīriyaṃ janaṃ.

'Naṃ' refers to a person of weak effort.

Naṃ là người có tinh tấn yếu kém.

Baliyantīti balasā karonti ajjhottharanti.

"Baliyanti" means "they overpower, they overwhelm by force."

Baliyanti có nghĩa là họ dùng sức mạnh để chế ngự, đè bẹp.

Parissayāti abalā rāgādi parissayāti attho.

"Parissayāti" means weak dangers such as greed, etc. This is the meaning.

Parissayā có nghĩa là những hiểm nguy như tham ái, v.v., đối với những kẻ yếu đuối.

Apica, paṭipakkhadhammehi akampiyaṭṭhena akkho bhaṇiyaṭṭhena balānināma.

Furthermore, powers are so called because they are unshakable by opposing phenomena and because they are proclaimed as axes.

Hơn nữa, các lực được gọi là balāni vì chúng không bị lay chuyển bởi các pháp đối nghịch, và vì chúng có thể được tuyên bố là không bị lay chuyển.

Tasmā assaddhiyasaṅkhātena paṭipakkhadhammena kampetuṃ asakkuṇeyyatā saddhābalaṃnāma.

Therefore, faith-power (saddhābalaṃ) is the inability to be shaken by the opposing phenomenon called lack of faith.

Do đó, không thể bị lay chuyển bởi pháp đối nghịch gọi là vô tín (assaddhiya) được gọi là tín lực (saddhābala).

Kosajjasaṅkhātena kampetuṃ asakkuṇeyyatā vīriyabalaṃnāma.

Effort-power (vīriyabalaṃ) is the inability to be shaken by that called indolence.

Không thể bị lay chuyển bởi pháp đối nghịch gọi là lười biếng (kosajja) được gọi là tinh tấn lực (vīriyabala).

Muṭṭhasaccena kampetuṃ asakkuṇeyyatā satibalaṃnāma.

Mindfulness-power (satibalaṃ) is the inability to be shaken by that called unmindfulness.

Không thể bị lay chuyển bởi pháp đối nghịch gọi là thất niệm (muṭṭhasacca) được gọi là niệm lực (satibala).

Uddhaccena kampetuṃ asakkuṇeyyatā samādhibalaṃnāma.

Concentration-power (samādhibalaṃ) is the inability to be shaken by that called restlessness.

Không thể bị lay chuyển bởi pháp đối nghịch gọi là trạo cử (uddhacca) được gọi là định lực (samādhibala).

Avijjāyakampetuṃ asakkuṇeyyatā paññābalaṃ nāma.

Wisdom-power (paññābalaṃ) is the inability to be shaken by that called ignorance.

Không thể bị lay chuyển bởi pháp đối nghịch gọi là vô minh (avijjā) được gọi là tuệ lực (paññābala).

Sesadukadvayaṃ pana aññamaññaṃ paṭipakkhenayojetabbaṃ.

The remaining two pairs should be connected with their respective opposing phenomena.

Hai cặp còn lại nên được ghép với pháp đối nghịch của nhau.

1249

^* Vibhāvaniyaṃ pana

However, in Vibhāvaniyaṃ, it is stated:

Tuy nhiên, trong Vibhāvanīya có nói:

1250

Pāpabaladukaṃ paṭipakkhena yojetuṃ nalabbhatīti katvā ‘‘ahirikānottappadvayaṃ pana sampayuttadhammesu thirabhāve nevāti’’ vuttaṃ.

"It is not possible to connect the pair of evil powers with their opposing phenomena, therefore the pair of shamelessness and fearlessness of wrongdoing exists in the steadfastness of conjoined phenomena."

“Hai pháp vô tàm và vô quý thì không thể ghép với pháp đối nghịch, nhưng chúng là sự kiên cố trong các pháp đồng sanh.”

Taṃ na sundaraṃ.

That is not well-said.

Điều đó không hay.

1251

Sampayuttadhammesu thirabhāvotica paṭipakkhehi akampiyatā tica atthato nānattābhāvatoti.

Because steadfastness in conjoined phenomena and unshakability by opposing phenomena are not different in meaning.

Bởi vì sự kiên cố trong các pháp đồng sanh và sự không bị lay chuyển bởi các pháp đối nghịch về ý nghĩa không khác nhau.

Vīriyasamādhibalāni kusalākusalābyākatāni.

The powers of effort and concentration are wholesome, unwholesome, or indeterminate.

Tinh tấn lực và định lực là thiện, bất thiện, và vô ký.

Ahirikānottappāni akusalabalāni.

Shamelessness and fearlessness of wrongdoing are unwholesome powers.

Vô tàm và vô quý là các lực bất thiện.

Sesāni kusalābyākatānīti.

The remaining ones are wholesome or indeterminate.

Các lực còn lại là thiện và vô ký.

Adhipatīti ettha patīti sāmi issaro.

In Adhipatī (predominants), 'pati' means master, lord.

Trong từ Adhipatī (chủ tể), patī có nghĩa là chủ, người cai quản.

So pana padesa issaro sakalissaroti duvidho.

That master is of two kinds: a master of a part and a master of the whole.

Vị chủ tể đó có hai loại: chủ tể cục bộ và chủ tể toàn bộ.

Tattha indriyāni paresaṃ visaye sayaṃ paravase vattitvā attano visayeeva parehi attano vase vattāpentīti padesissarā nāma.

Among these, the faculties, operating in the domain of others by being subservient to others, in their own domain, make others operate under their control, and are thus called masters of a part.

Trong đó, các căn được gọi là chủ tể cục bộ vì chúng tự vận hành theo ý muốn của kẻ khác trong lĩnh vực của kẻ khác, nhưng lại khiến kẻ khác vận hành theo ý muốn của mình trong lĩnh vực của mình.

Pubbāti saṅkhāravasena pubbāgamanavasena vā visesetvā pavattaṃ adhipatiṭṭhānaṃ patvā pana añño dutiyo issaronāma natthi.

But having reached the state of a predominant, which is distinct by being foremost due to formations or due to prior arrival, there is no other second master.

Sau khi đạt đến vị trí chủ tể, được đặc biệt hóa bởi sự hình thành trước (saṅkhārava) hoặc sự đến trước (pubbāgamanavasena), thì không có chủ tể thứ hai nào khác.

Tasmā adhiko patīti adhipati.

Therefore, "adhika pati" (superior master) is adhipati.

Do đó, adhipati là chủ tể tối cao.

Attā dhīnavuttīnaṃ patīti adhipatītica vadanti.

They also say, "A master of one's own co-arising (dhammas) is adhipati."

Họ cũng nói rằng adhipati là chủ tể của những pháp vận hành theo ý muốn của mình.

1252

Chandoeva adhipatīti chandādhipati.

The desire itself is the predominant, hence chandādhipati (predominance of desire).

Chính dục (chanda) là chủ tể, nên gọi là dục chủ tể (chandādhipati).

Chandavato kiṃnāma kammaṃ nasijjhatīti evaṃ pubbābhisaṅkhāravasenavā pubbe atītabhavesu suṭṭhu āsevitachandāgamanavasenavā tesu tesu kalyāṇa pāpakammesu sampayuttadhamme mahoghoviya tiṇapaṇṇakasaṭe attaparādhīne niccaṃ paggahitadhure katvā pavatto kattukamyatā chando.

"What kind of action is not accomplished by one who has desire?" Thus, either by means of prior formations, or by means of the arrival of desire well-cultivated in past existences, the desire to act, which, like a great flood making grass, leaves, and trash subservient to itself, always functions as a leader in those wholesome and unwholesome actions, is desire.

Công việc nào mà người có dục không thể hoàn thành? Dục là ý muốn hành động, vận hành như một dòng nước lớn cuốn trôi cỏ rác và lá cây, khiến các pháp đồng sanh trong các thiện nghiệp và ác nghiệp đó trở thành thuộc quyền của mình và của người khác, luôn luôn gánh vác trách nhiệm, do sự hình thành trước (pubbābhisaṅkhārava) hoặc do sự tích lũy dục tốt đẹp trong các kiếp quá khứ.

Esa nayo sesesupi.

This method applies to the others as well.

Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các chủ tể còn lại.

Nanu cettha pacchimā tayo dhammā adhipatibhāvaṃ gaṇhantā indriyabhāvaṃ avijahitvāva gaṇhantīti adhipatibhūtāva samānā indriyakiccavasena paravasepi vattantīti.

But do not the last three phenomena, while acquiring the state of a predominant, acquire it without abandoning the state of a faculty, so that, being predominant, they also operate subserviently in terms of the faculty-function?

Chẳng phải ba pháp cuối cùng này, khi đạt đến trạng thái chủ tể, vẫn giữ nguyên trạng thái căn, và do đó, dù là chủ tể, chúng vẫn vận hành theo ý muốn của kẻ khác theo chức năng của căn sao?

Saccaṃ, aññaṃ pana adhipatikiccaṃ, aññaṃ indriyakiccanti natthettha dosoti.

True, but the function of a predominant is one thing, and the function of a faculty is another; thus, there is no fault here.

Đúng vậy, nhưng chức năng của chủ tể khác, chức năng của căn khác, nên không có lỗi ở đây.

Yathā hi rājā cakkavattī ekassa attano purohitassa santike ekaṃ dibbavijjaṃ gaṇhāti.

Just as a universal monarch (cakkavattī) learns a divine knowledge from one of his own chaplains.

Cũng như một vị vua Chuyển Luân Thánh Vương học một phép thần thông từ một vị đạo sĩ của mình.

Na ettāvatā rājā cakkavattināma nahoti.

The universal monarch does not, by this alone, cease to be a universal monarch.

Chỉ vì điều đó mà vị vua không còn là Chuyển Luân Thánh Vương.

Naca vijjāhetu aññassa vasena vattati.

Nor does he, because of the knowledge, act subserviently to another.

Và cũng không phải vì phép thần thông mà ông ta vận hành theo ý muốn của người khác.

Aññañhi cakkavatti rajjakiccaṃ, aññaṃ vijjāgahaṇa kiccanti.

For the function of a universal monarch's reign is one thing, and the function of acquiring knowledge is another.

Bởi vì việc cai trị của Chuyển Luân Thánh Vương khác, và việc học phép thần thông khác.

Evaṃ sampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.

This simile should be understood accordingly.

Cũng nên hiểu điều này tương tự như vậy.

Tattha adhipatikiccaṃnāma taṃtaṃkicca visesaṃ anapekkhitvā atulyabalena abhibhavitvā sahajāta dhamme attano attano kiccesu anivattamāne katvā dhura vāhitā.

Among these, the function of dominance (adhipatikicca) is the leadership that, without considering each specific function, overwhelms with incomparable strength, making the conascent phenomena unwavering in their respective functions.

Trong đó, chức năng tối thượng (adhipatikicca) là sự dẫn đầu bằng cách không quan tâm đến các chức năng đặc biệt của từng công việc, mà áp đảo bằng sức mạnh vô song, và làm cho các pháp đồng sinh không lùi bước trong các công việc riêng của chúng.

Indriyakiccaṃ pana vijānanādikiccaṃ ārabbha pavuccatīti.

But the function of a faculty (indriya-kicca) is said to arise with regard to the function of knowing, and so on.

Còn chức năng quyền (indriyakicca) được nói đến liên quan đến các công việc như nhận biết, v.v.

1253

Āharanti sahajātādipaccayasāmaññato atirekena asādhāraṇapaccayasattivisesena haranti pavattentīti āhārā.

They bring forth, they produce (āharanti), meaning they proceed with an extraordinary, uncommon causal power, exceeding the generality of causes like conascence (sahajātādi-paccaya-sāmaññato); hence, they are nutriments (āhārā).

Chúng mang lại, tức là chúng làm phát sinh (haranti, pavattenti) bằng một năng lực nhân duyên đặc biệt, không chung với sự chung của các nhân duyên đồng sinh, v.v., nên được gọi là các món ăn (āhārā).

Āharantivā ajjhattasambhūtā te te paccayadhammā paccayuppannadhammāca attānañceva attano attano paccayakiccaṃ paccayuppannakiccañca suṭṭhu haranti vahanti etehīti āhārā.

Or, it is because these various causal phenomena and causally arisen phenomena, which originate from within (ajjhattasambhūtā), truly bear and carry themselves, their respective causal functions, and their resultant functions by means of these, that they are called nutriments (āhārā).

Hoặc, các pháp nhân duyên và các pháp do nhân duyên sinh ra, phát sinh từ nội thân, nhờ chúng mà tự thân và các chức năng nhân duyên, các chức năng do nhân duyên sinh ra của riêng chúng được mang đi, được gánh vác một cách tốt đẹp, nên được gọi là āhārā.

Yathāhasabbe sattā āhāraṭṭhitikāti.

As it is said: "All beings subsist on nutriments."

Như đã nói: "Tất cả chúng sinh đều tồn tại nhờ thức ăn."

Etthaca sabbe sattāti etena sabbe ajjhattasambhūtā paccayapaccayuppannadhammā vuttā.

Here, by "all beings" are meant all causally arisen and causal phenomena originating from within.

Trong đó, "tất cả chúng sinh" ám chỉ tất cả các pháp nhân duyên và pháp do nhân duyên sinh ra phát sinh từ nội thân.

Āhāraṭṭhitikāti paccayaṭṭhitikā.

"Subsist on nutriments" means subsist on causes.

"Tồn tại nhờ thức ăn" có nghĩa là tồn tại nhờ nhân duyên.

Yathārahaṃ catuvīsatipaccayehi ṭhitisabhāvāti attho.

The meaning is that their existence is conditioned by the twenty-four causes, as appropriate.

Nghĩa là, chúng có bản chất tồn tại nhờ hai mươi bốn nhân duyên tùy theo trường hợp.

Nanucettha paccayāhārova vutto.

But is it not the case that here only the nutriment as a condition (paccaya) is spoken of?

Nhưng chẳng phải ở đây chỉ nói về nhân duyên thức ăn sao?

Na āhārapaccayo.

Not the nutriment-condition (āhāra-paccaya).

Không phải là thức ăn nhân duyên.

Idha pana catubbidho āhārapaccayadhammova vuttoti.

But here, only the four kinds of nutriment-condition phenomena are spoken of.

Tuy nhiên, ở đây chỉ nói về bốn loại pháp thức ăn nhân duyên.

Saccaṃ, paccayaṭṭhena pana āhāranāmakānaṃ sabbesaṃ catuvīsatipaccayadhammānaṃ majjhe yedhammā cattāro āhārāti visesetvā vuttā.

That is true. But among all twenty-four causal phenomena named 'nutriments' in the sense of conditions, those phenomena which are specifically referred to as the four nutriments.

Đúng vậy, nhưng theo nghĩa nhân duyên, trong số tất cả hai mươi bốn pháp nhân duyên được gọi là thức ăn, những pháp được đặc biệt gọi là bốn loại thức ăn đó,

Te tesaṃ paccayāhārānaṃpi āhārabhūtāti siddhā hontīti.

It is established that they are also nutriments for those nutriment-conditions.

chúng cũng được xác định là thức ăn của các nhân duyên thức ăn đó.

Imasmiṃ atthe catunnaṃ āhārānaṃ mahanta bhāvo pākaṭo hotīti.

In this sense, the great significance of the four nutriments becomes evident.

Trong ý nghĩa này, tầm quan trọng của bốn loại thức ăn trở nên rõ ràng.

1254

Tattha yathā yavabījānaṃvā sālibījānaṃvā ānubhāvo nāma kaḷiraṅkurānaṃ uppādāna padhānaṃ hoti.

Just as the potency of barley seeds or rice seeds is primary for the production of sprouts,

Trong đó, uy lực của hạt lúa mạch hoặc hạt lúa gạo là chính yếu trong việc tạo ra mầm cây.

Tatoparaṃ pana sassabhāvaṃ patvā cha pañca māse vaḍḍhiyāvā ṭhitiyāvā pathavi rasaāporasānaṃ ānubhāvo padhānaṃ hoti.

but thereafter, having reached the state of grain, for its growth or subsistence over five or six months, the potency of earth and water essences becomes primary.

Sau đó, khi đã trở thành cây lúa, uy lực của nước mưa là chính yếu cho sự tăng trưởng hoặc tồn tại trong sáu hoặc năm tháng.

Evamevaṃ kabaḷī kārāhārūpajīvīnaṃ kāmasattānaṃ kammassa ānubhāvonāma paṭisandhirūpuppādane padhānaṃ hoti.

In the same way, for sentient beings of the kāma-loka who subsist on material food, the potency of kamma is primary for the production of rebirth-linking rūpa.

Cũng vậy, đối với chúng sinh cõi dục sống nhờ thức ăn vật chất, uy lực của nghiệp là chính yếu trong việc tạo ra sắc pháp tái sinh.

Tatoparaṃ pana yāvatāyukaṃ vaḍḍhīyāvāṭhitiyāvā utuāhārānaṃ ānubhāvo padhānaṃ hoti.

Thereafter, however, for their growth or subsistence up to the end of their life, the potency of season (utu) and nutriment (āhāra) is primary.

Sau đó, cho đến hết tuổi thọ, uy lực của khí hậu và thức ăn là chính yếu cho sự tăng trưởng hoặc tồn tại.

Kammajarūpāni hi yāva āsannamaraṇā pavattamānānipi utuāhārehi anuggahitānieva pavattanti.

Indeed, kamma-born rūpas, even though they persist until near death, continue only when supported by season and nutriment.

Thật vậy, các sắc pháp do nghiệp sinh ra, dù tồn tại cho đến gần lúc chết, cũng chỉ tồn tại khi được khí hậu và thức ăn hỗ trợ.

Utuca āhāru patthambhitoyeva attano kiccaṃ karoti.

And season (utu) performs its function only when supported by nutriment.

Và khí hậu cũng chỉ thực hiện chức năng của nó khi được thức ăn hỗ trợ.

Tasmā tesaṃ sattānaṃ catusantatirūpaṃ kabaḷīkārāhārena anupatthambhīyamānaṃ ciraṃ napavattati.

Therefore, the four-stream-rūpa of those beings, if not sustained by physical nutriment, does not persist for long.

Vì vậy, dòng sắc pháp bốn loại của những chúng sinh đó, nếu không được thức ăn vật chất hỗ trợ, sẽ không tồn tại lâu dài.

Upatthambhīyamānaṃeva yāvatāyukaṃ pavattati.

It persists throughout its lifespan only when sustained.

Chỉ khi được hỗ trợ, nó mới tồn tại cho đến hết tuổi thọ.

Yathāca sakuṇāvā ḍaṃsamakasā dayovā tuṇḍena āhāraṃ gahetvā attabhāvaṃ posenti.

And just as birds or gnats and mosquitoes take food with their beaks and nourish their bodies;

Cũng như chim hoặc muỗi, ruồi, v.v., dùng mỏ lấy thức ăn để nuôi thân.

Tuṇḍe asante āhāraṃ alabhantā maranti.

if there is no beak, not obtaining food, they die.

Nếu không có mỏ, không thể lấy thức ăn và sẽ chết.

Evameva ime sattā phassena ārammaṇesu rasaṃ gahetvā vedanāsaṅkhātaṃ upabhogaparibhogaṃ sampādetvā taṇhāvepullaṃ patvā tividhaṃ vaṭṭaṃ pūretvā yāvajjatanāpi vaṭṭe anukaṇṭhamānā pavattanti.

Even so, these beings, by means of contact (phassa), take the essence from objects, complete the enjoyment and consumption called feeling (vedanā), attain the fullness of craving (taṇhā), fulfill the three rounds (vaṭṭa), and continue to revolve in the round up to the present day without opposition.

Cũng vậy, những chúng sinh này, dùng xúc (phassa) để lấy vị từ các cảnh giới, tạo ra sự hưởng thụ và tiêu dùng được gọi là thọ (vedanā), đạt đến sự phát triển của tham ái (taṇhā), hoàn thành ba vòng luân hồi, và cho đến ngày nay vẫn tiếp tục luân chuyển trong vòng luân hồi không ngừng.

1255

Yadi hi phassonāma na siyā, ārammaṇarasaṃ alabhitvā vedanā paribhogarahitena taṇhuppattiyā okāso natthīti tividhavaṭṭameva nasiyāti.

For if there were no phassa, there would be no obtaining of the essence of objects, and without the enjoyment of vedanā, there would be no opportunity for the arising of taṇhā, thus the triple round itself would not exist.

Nếu không có xúc, thì không có cơ hội cho tham ái phát sinh vì không thể lấy được vị cảnh giới và không có sự hưởng thụ thọ, do đó sẽ không có ba vòng luân hồi.

Yathāca te sakuṇādayo pakkhe viyūhitvā antarā apatamānā rukkhato rukkhaṃ vanato vanaṃ vicaritvā attānaṃ yāpenti.

Just as those birds, etc., spreading their wings, without falling midway, wander from tree to tree, from forest to forest, and sustain themselves.

Cũng như những con chim đó, vỗ cánh bay lượn mà không rơi xuống giữa chừng, đi từ cây này sang cây khác, từ rừng này sang rừng khác để duy trì sự sống.

Pakkhesu asantesu gamanaṃ asampādentā patitvā maranti.

If they had no wings, being unable to travel, they would fall and die.

Nếu không có cánh, không thể bay được, chúng sẽ rơi xuống và chết.

Evamevaṃ ime sattā āyūhanalakkhaṇāya cetanāya cetayitvā kammasamaṅgitaṃ sampādetvā bhavato bhavaṃ vicaritvā yāvajjatanā vaṭṭe saṃsaranti.

Even so, these beings, having willed with volition (cetanā), which is characterized by exertion, attain union with kamma, wander from existence to existence, and transmigrate in the round up to the present day.

Cũng vậy, những chúng sinh này, sau khi tác ý bằng tư ý có đặc tính nỗ lực, đạt được sự đầy đủ của nghiệp, đi từ đời này sang đời khác, và cho đến ngày nay vẫn luân hồi trong vòng luân hồi.

Yadi hi cetanānāma na siyā, kammavaṭṭassa abhāvo.

For if there were no volition (cetanā), there would be no round of kamma.

Nếu không có tư ý, thì không có vòng nghiệp.

Tadabhāveca vipākavaṭṭassa abhāvo.

If that were absent, there would be no round of results (vipāka-vaṭṭa).

Và khi điều đó không có, thì sự không có của vòng luân hồi quả báo (vipākavaṭṭa).

Tadabhāveca tadanusayitassa kilesavaṭṭassa abhāvoti vaṭṭaṃnāma na siyāti.

And if that were absent, there would be no round of defilements (kilesa-vaṭṭa) that follows from it, and so there would be no round at all.

Và khi điều đó không có, thì sự không có của vòng luân hồi phiền não (kilesavaṭṭa) nằm tiềm ẩn trong đó, như vậy vòng luân hồi (vaṭṭa) sẽ không tồn tại.

Yathāca te sakuṇādayo cakkhunā gocaraṭṭhānaṃvā taṃtaṃdisābhāgaṃvā vibhāvetvā yāvajīvaṃ attānaṃ yāpenti.

And just as those birds, etc., discern their feeding ground or each respective direction with their eyes and sustain themselves throughout their lives.

Cũng như những loài chim kia, nhờ mắt mà nhận biết nơi trú ẩn hay phương hướng khác nhau, rồi sống qua ngày suốt đời.

Cakkhusmiṃ asante kiñcigahetabbavatthuṃvā gantabbaṭṭhānaṃvā alabhitvā tattheva maranti.

If there were no eyes, not finding any object to take or place to go, they would die right there.

Nếu không có mắt, chúng không tìm được vật gì để lấy hay nơi nào để đi, rồi chết ngay tại đó.

Evamevaṃ sampayuttā dhammā ārammaṇavijānalakkhaṇena viññāṇena taṃtaṃārammaṇaṃ labhitvā tasmiṃ tasmiṃ phassādayo uppādetvā tividhaṃ vaṭṭaṃ vaṭṭenti.

Even so, the conascent phenomena, by means of consciousness (viññāṇa), which is characterized by knowing objects, obtain each specific object, and thereby produce contact (phassa) and other phenomena in that object, and cause the three rounds to revolve.

Cũng vậy, các pháp tương ưng (sampayutta dhammā) nhờ thức (viññāṇa) với đặc tính nhận biết đối tượng mà nắm bắt các đối tượng khác nhau, rồi khởi lên xúc (phassa) và các pháp khác trong từng đối tượng đó, làm cho ba loại vòng luân hồi (vaṭṭa) vận hành.

Yadi hi viññāṇaṃnāma na siyā, phassādīnaṃ ārammaṇalābhoyeva natthīti vaṭṭameva na siyāti.

For if there were no consciousness (viññāṇa), there would be no obtaining of objects by contact (phassa) and other phenomena, and so there would be no round at all.

Nếu không có thức (viññāṇa), thì không có sự nắm bắt đối tượng của xúc (phassa) và các pháp khác, như vậy vòng luân hồi (vaṭṭa) sẽ không tồn tại.

Tenāha cattāro āhārā.La.

Therefore, it is said: " The four nutriments...

Vì thế, có lời dạy: “Bốn món ăn (āhāra)…”

Viññāṇaṃ catutthanti.

...consciousness is the fourth."

“Thức (viññāṇa) là thứ tư.”

Saṃyuttakeca –

And in the Saṃyutta Nikāya, it is said:

Và trong kinh Tương Ưng (Saṃyutta Nikāya) cũng có nói:

1256

Cattārome bhikkhave āhārā bhūtānaṃ vā sattānaṃ ṭhitiyā sambhavesīnaṃvā sattānaṃ anuggahāya kabaḷīkāro āhāro oḷārikovā sukhumovā, phasso dutīyo, manosañcetanā tatīyā, viññāṇaṃ catutthanti vuttaṃ.

"There are, bhikkhus, these four nutriments for the sustenance of beings who have come to be, or for the support of beings seeking existence: material food, gross or subtle; contact is the second; mental volition is the third; consciousness is the fourth."

“Này các Tỳ-khưu, có bốn món ăn (āhāra) này để duy trì sự sống của các loài hữu tình đã sinh (bhūta) hoặc để hỗ trợ cho các loài hữu tình đang tìm kiếm sự tái sinh (sambhavesī): món ăn vật thực (kabaḷīkārāhāra) thô hoặc vi tế là thứ nhất; xúc (phassa) là thứ hai; tư niệm (manosañcetanā) là thứ ba; thức (viññāṇa) là thứ tư.”

1257

Tattha bhūtānanti vuddhippattānaṃ.

Here, "bhūtānaṃ" means those who have attained growth.

Trong đó, “các loài hữu tình đã sinh” (bhūtānaṃ) có nghĩa là những chúng sinh đã trưởng thành.

Sambhavesīnanti kalalādi kāle ṭhitānaṃ.

"Sambhavesīnaṃ" means those in the kalala (embryonic) stage and so on.

“Các loài hữu tình đang tìm kiếm sự tái sinh” (sambhavesīnaṃ) có nghĩa là những chúng sinh đang ở trong giai đoạn bào thai (kalala) và các giai đoạn khác.

Catunnaṃpana āhārānaṃ yathāsambhavaṃ anamatagge saṃsāravaṭṭevā tasmiṃ tasmiṃ bhavevā ṭhitiyāvā anuggahāyavā pavatti ākāro vuttanayena veditabbo.

The mode of operation of the four nutriments, for the subsistence or support of beings, either throughout the beginningless saṃsāra or in each respective existence as it arises, should be understood in the manner described.

Sự vận hành của bốn món ăn này, tùy theo khả năng, trong vòng luân hồi (saṃsāravaṭṭa) vô thủy vô chung, hoặc trong từng đời sống cụ thể, để duy trì hay hỗ trợ, nên được hiểu theo cách đã nói.

Aṭṭhakathāyaṃ pana kopanettha āhāro.

In the Aṭṭhakathā (commentary), however, it asks: "What is nutriment here?

Trong Chú Giải (Aṭṭhakathā) lại nói: “Món ăn nào ở đây?

Kiṃ āhāretīti.

What does it nourish?"

Nó nuôi dưỡng cái gì?”

Kabaḷīkārā hāro ojaṭṭhamakarūpāni āhāreti.

Material food nourishes the eight-fold nutriment-born rūpas (ojaṭṭhamaka-rūpāni).

“Món ăn vật thực (kabaḷīkārāhāra) nuôi dưỡng các sắc pháp có sinh lực (ojaṭṭhamakarūpāni).”

Phassāhāro tisso vedanā.

Contact-nutriment nourishes the three feelings (vedanā).

“Món ăn xúc (phassāhāra) nuôi dưỡng ba thọ (vedanā).”

Manosañcetanāhāro tayo bhave.

Mental volition-nutriment nourishes the three existences (bhavas).

“Món ăn tư niệm (manosañcetanāhāra) nuôi dưỡng ba cõi (bhava).”

Viññāṇā hāro paṭisandhināmarūpanti vuttaṃ.

Consciousness-nutriment nourishes rebirth-linking nāma-rūpa, it is said.

“Món ăn thức (viññāṇāhāra) nuôi dưỡng danh sắc (nāmarūpa) tái tục (paṭisandhi).”

Taṃ pākaṭaphalavasena vuttanti daṭṭhabbaṃ.

That should be understood as stated in terms of its evident result.

Điều đó nên được hiểu là được nói theo khía cạnh của quả báo rõ ràng.

Ojaṭṭhamakarūpuppādanaṃ pana kabaḷīkārāhārassa mahantaṃ kiccaṃ nahoti.

However, the production of the eight-fold nutriment-born rūpas is not the main function of material food.

Tuy nhiên, việc tạo ra các sắc pháp có sinh lực (ojaṭṭhamakarūpa) không phải là chức năng chính của món ăn vật thực (kabaḷīkārāhāra).

Catusantatirūpupatthambhanameva mahantaṃ.

The main function is the support of the four-stream rūpa.

Việc hỗ trợ bốn dòng sắc pháp (catusantatirūpa) mới là điều quan trọng.

Teneva hi pāḷiyaṃ ṭhitiyātica anuggahāyātica vuttaṃ.

For this very reason, it is said in the Pāḷi: "for subsistence" (ṭhitiyā) and "for support" (anuggahāya).

Chính vì thế mà trong Pāḷi đã nói “để duy trì” và “để hỗ trợ”.

1258

Apica yathā upanissayāsevanapaccayā suttanti kapariyāyā abhidhammapariyāyātica duvidhā honti.

Furthermore, just as the upanissaya and āsevana conditions are of two kinds — those in the Suttanta method and those in the Abhidhamma method —

Hơn nữa, cũng như các duyên cận y (upanissaya) và duyên tái tục (āsevana) có hai loại: theo phương pháp kinh tạng (suttantikapariyāya) và theo phương pháp vi diệu pháp (abhidhammapariyāya).

Tathā āhārapaccayopi duvidho.

so too is the nutriment-condition of two kinds.

Tương tự, duyên món ăn (āhārapaccaya) cũng có hai loại.

Tattha yaṃ vuttaṃ manosañcetanāhāro tayobhaveti.

Where it is said that "mental volition-nutriment nourishes the three existences,"

Trong đó, điều đã nói rằng “món ăn tư niệm (manosañcetanāhāra) nuôi dưỡng ba cõi (bhava)”

Taṃ suttantikapariyāyaṃ sandhāya vuttaṃ.

that is stated with reference to the Suttanta method.

được nói dựa trên phương pháp kinh tạng (suttantikapariyāya).

Nahi paṭṭhāne arūpā hārā asahajātānaṃ dhammānaṃ āhāraṭṭhena paccayānāma hontīti.

For in the Paṭṭhāna, immaterial nutriments (arūpā āhārā) are not conditions in the sense of nutriment for phenomena that are not conascent.

Bởi vì trong Paṭṭhāna, các món ăn vô sắc (arūpāhāra) không phải là duyên theo nghĩa là duyên món ăn (āhāraṭṭhena paccayā) cho các pháp không đồng sinh (asahajāta dhammā).

Pañcaviññāṇesu jhānaṅgāni nalabbhanti.

Jhana factors are not found in the five consciousnesses.

Các chi thiền (jhānaṅga) không tìm thấy trong ngũ song thức (pañcaviññāṇa).

Tāni hi dubbalakiccaṭṭhānavatthukattā rūpādīsu abhinipātamattāni hontīti na tesu vijjamānā vedanā ekaggatā jhānakiccaṃ sādhentīti.

For these (five consciousnesses) merely fall upon material objects, etc., due to having weak functional bases, and thus the feelings and one-pointedness present in them do not accomplish the function of jhāna.

Bởi vì chúng chỉ là sự hướng đến các sắc pháp (rūpādi) do chức năng và nền tảng yếu kém, nên thọ (vedanā) và nhất tâm (ekaggatā) hiện hữu trong chúng không thực hiện được chức năng thiền (jhāna).

Vitakkapacchimakaṃ jhānantica vuttaṃ.

And it is said: "jhāna is preceded by vitakka."

Và đã nói rằng “thiền (jhāna) có tầm (vitakka) là cuối cùng”.

Jhānaṅgānaṃ nāyakabhūtoca vitakko tesu natthīti tattha tāvedanā ekaggatāyo taṃ na sādhentīti.

And since vitakka, which is the leader of the jhāna factors, is not present in them, those feelings and one-pointedness there do not accomplish that (jhāna).

Và tầm (vitakka), là yếu tố chủ đạo của các chi thiền (jhānaṅga), không có trong chúng, nên các thọ (vedanā) và nhất tâm (ekaggatā) ở đó không thực hiện được điều đó.

Vīriyupatthambharahitā dhammā sampayuttadhammesu thirabhāvappattā nahontīti avīriyesu soḷasāhetukacittesu samādhibalakiccaṃ na sādheti.

Phenomena devoid of the support of energy do not attain firmness among conascent phenomena; hence, concentration does not accomplish the function of a faculty in the sixteen ahetuka cittas (rootless consciousnesses) that are without energy.

Các pháp thiếu sự hỗ trợ của tinh tấn (vīriya) không đạt được sự kiên cố trong các pháp tương ưng (sampayutta dhamma), nên trong mười sáu tâm vô nhân (ahetukacitta) không có tinh tấn, nó không thực hiện được chức năng sức mạnh định (samādhibala).

Vīriyapacchimakaṃ balanti hi vuttanti āha avīriyesu balāni nalabbhantīti.

For it is said: "energy is the last of the powers (balāni)," hence he says: " the powers are not found in those without energy."

Vì đã nói rằng “sức mạnh (bala) có tinh tấn (vīriya) là cuối cùng”, nên nói “các sức mạnh (bala) không tìm thấy trong các tâm vô tinh tấn (avīriya)”.

Heturahitā ca dhammā vaṭṭassa vivaṭṭassaca pattiyā pathabhāvaṃ nagacchanti.

And phenomena without roots (hetu) do not proceed to become the path for the attainment of the round (vaṭṭa) or the cessation of the round (vivaṭṭa).

Và các pháp không có nhân (hetu) không trở thành con đường (patha) để đạt được vòng luân hồi (vaṭṭa) và sự thoát ly vòng luân hồi (vivaṭṭa).

Hetupacchimako maggoti hi vuttanti āha ahetukesu maggaṅgāni na labbhantīti.

For it is said: "the path is preceded by roots (hetu)," hence he says: " path factors are not found in the rootless."

Vì đã nói rằng “con đường (magga) có nhân (hetu) là cuối cùng”, nên nói “các chi đạo (maggaṅga) không tìm thấy trong các tâm vô nhân (ahetuka)”.

Vicikicchāsampayuttecitte ekaggatā adhimokkharahi tattā ekantena saṃsappanasabhāvāya vicikicchāya abhibhūtattā ca maggindriyabalabhāvāya balavatī nahotīti vuttaṃ vicikicchā citte ekaggatā maggindriyabalabhāvaṃ na gacchatīti.

Concentration in a mind associated with doubt is not strong enough to attain the state of the path-faculty (maggindriyabala) because it is devoid of decision (adhimokkha) and is overwhelmed by doubt, which is by nature entirely wavering. Thus it is said, " Concentration in a mind associated with doubt does not attain the state of the path-faculty (maggindriyabala)."

Trong tâm tương ưng với hoài nghi (vicikicchāsampayutta citta), nhất tâm (ekaggatā) do thiếu thắng giải (adhimokkha) và bị hoài nghi (vicikicchā) chế ngự hoàn toàn với bản chất dao động, nên không đủ mạnh để trở thành sức mạnh đạo chi (maggindriyabalabhāva). Vì thế đã nói “nhất tâm (ekaggatā) trong tâm hoài nghi (vicikicchā citta) không đạt được sức mạnh đạo chi (maggindriyabalabhāva)”.

Dvihetuka tihetuka javanesvevāti ettha dvihetuka tihetukasaddena momūhadvayahasanajavanāni nivatteti.

In " Dvihetuka (two-rooted) and tihetuka (three-rooted) javanas (impulsive consciousnesses) only", the terms 'dvihetuka' and 'tihetuka' exclude the two javanas of laughter associated with delusion.

Ở đây, cụm từ “trong các tâm tốc hành (javana) hai nhân (dvihetuka) và ba nhân (tihetuka)” loại trừ các tâm tốc hành của hai tâm si mê (momūha) và tâm sinh cười (hasanajavana).

Javanasaddena tibhūmakāni dvihetukatihetukavipākāni nivatteti.

The term 'javana' excludes the resultant consciousnesses (vipāka) of the two-rooted and three-rooted types, belonging to the three planes (tibhūmaka).

Cụm từ “tâm tốc hành (javana)” loại trừ các tâm quả báo (vipāka) hai nhân (dvihetuka) và ba nhân (tihetuka) thuộc ba cõi (tibhūmaka).

1259

^* Vibhāvaniyaṃ pana

^* However, in the Vibhāvaniyaṃ:

^* Tuy nhiên, trong Vibhāvanīya

1260

‘‘Dvihetukatihetukagahaṇena ekahetukesu adhipatīnaṃ abhāvaṃ dassetī’’ti vuttaṃ, javanabhāvasāmaññattā pana hasanacittepi tesaṃ abhāvo dassetabboyeva hotīti.

"By the inclusion of 'dvihetuka' and 'tihetuka', the absence of predominants (adhipati) in the one-rooted (ekahetuka) states is shown," it is said. But, due to the common characteristic of being javana, their absence should also be shown in the consciousness of laughter.

có nói: “Việc nắm bắt hai nhân (dvihetuka) và ba nhân (tihetuka) cho thấy sự không có của các pháp chủ (adhipati) trong các tâm một nhân (ekahetuka).” Nhưng vì sự giống nhau về bản chất tốc hành (javanabhāvasāmaññatā), sự không có của chúng trong tâm sinh cười (hasanacitta) cũng nên được chỉ ra.

1261

Yathāsambhavanti laddhapubbāti saṅkhārassa laddhapubbāgamassa ca ekekassa adhipatino sambhavānurūpaṃ ekova labbhati.

As they occur (yathāsambhavaṃ): only one predominant is obtained, suitable to the arising of each individual prior-action (laddhapubba-saṅkhāra) and prior-cause (laddhapubbāgama).

Tùy theo khả năng (yathāsambhava), chỉ một pháp chủ (adhipati) được tìm thấy tương ứng với sự hiện hữu của từng pháp chủ đã có trước của các hành (saṅkhāra) và đã có trước của các duyên (pūbba).

Na dutiyo.

Not a second.

Không có pháp chủ thứ hai.

Itarathā adhipatieva nasiyāti.

Otherwise, there would be no predominant (adhipati) at all.

Nếu không, sẽ không có pháp chủ (adhipati) nào cả.

Evañca katvā paṭṭhāne yathā indriyapaccayavibhaṅge arūpinoindriyā sampayuttakānaṃdhammānaṃ taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ indriyapaccayena paccayoti vuttaṃ.

Having thus established this, in the Paṭṭhāna, in the section on the Indriya-Paccaya, it is stated that "the immaterial faculties are a condition, by way of the faculty condition, for the co-arisen states and for the material phenomena arisen from them."

Và khi làm như vậy, trong Paṭṭhāna, giống như trong phần phân tích duyên quyền (indriyapaccaya vibhaṅga), đã nói rằng “các quyền vô sắc (arūpino indriya) là duyên quyền (indriyapaccayena paccayo) cho các pháp tương ưng (sampayuttaka dhamma) và các sắc pháp (rūpa) do chúng sinh khởi”.

Na tathā adhipatipaccayavibhaṅge.

It is not so in the Adhipati-Paccaya-Vibhaṅga.

Nhưng không phải như vậy trong phần phân tích duyên pháp chủ (adhipatipaccaya vibhaṅga).

Tattha pana chandādhipati chandasampayuttakānantiādinā ekekādhipati vibhāgavaseneva vuttanti.

There, however, each predominant is stated distinctly, beginning with "desire as predominant (chandādhipati) for states associated with desire."

Ở đó, sự phân chia từng pháp chủ (ekekādhipati vibhāga) đã được nói đến, bắt đầu bằng “Dục pháp chủ (chandādhipati) cho các pháp tương ưng với dục (chandasampayuttaka)” và cứ thế.

Evañhi sati adhipati indriyānaṃ viseso pākaṭo hotīti.

When this is the case, the distinction between predominants and faculties becomes evident.

Vì vậy, khi điều này xảy ra, sự khác biệt giữa pháp chủ (adhipati) và quyền (indriya) trở nên rõ ràng.

Naveritāti nava īritā kathitā.

Nine stated (naveritā) means nine have been uttered, taught.

Naveritā có nghĩa là chín điều đã được nói đến, đã được trình bày.

Kusalā kusalā byākatehi samākiṇṇo kusalādi samākiṇṇo.

Mixed with wholesome and unwholesome (kusalādi samākiṇṇo) means mixed with wholesome, unwholesome, and indeterminate (abyākata) states.

Kusalādi samākiṇṇo có nghĩa là thiện (kusala), bất thiện (akusala) và vô ký (abyākata) hòa lẫn.

^*

1262

164. Cattāri saccāni bujjhatīti bodhi.

164. The enlightenment (bodhi) is that by which one understands the four noble truths.

164. “Bodhi” là sự giác ngộ (bujjhati) bốn chân lý (cattāri saccāni).

Bujjhantivā tāni taṃ samaṅgino etāyāti bodhi.

Or, it is bodhi because those who possess it comprehend them by means of it.

Hoặc “Bodhi” là nhờ đó những người có nó giác ngộ được chúng.

Catumaggañāṇaṃ.

It is the knowledge of the four paths (catumaggañāṇaṃ).

Đó là Tứ Đạo Trí (catumaggañāṇa).

Vuttañhetaṃ mahā niddese bodhi vuccati catūsu maggesu-ñāṇanti.

Indeed, it is said in the Mahā Niddesa, "Bodhi is called the knowledge in the four paths."

Điều này đã được nói trong Mahāniddesa: “Bodhi được gọi là trí tuệ trong bốn đạo (catūsu maggesu-ñāṇa).”

Pakkhoti koṭṭhāso sambhāro.

Pakkhoti refers to a division or constituent, an accessory.

“Pakkhoti” là một phần, một yếu tố cấu thành.

Bodhiyā pakkhe bhavāti bodhipakkhiyā.

Bodhipakkhiyā means those that belong to the side of enlightenment.

“Bodhipakkhiyā” là những gì thuộc về các yếu tố cấu thành của Bodhi.

Adhisīlā dhicittā dhipaññā saṅkhātāsu tīsu sikkhāsu pariyāpannānaṃ satthusāsanadhammānaṃ etaṃnāmaṃ.

This is the name given to the teachings of the Teacher that are included in the three trainings (sikkhā): higher morality (adhisīla), higher mind (adhicitta), and higher wisdom (adhipaññā).

Đây là tên gọi của các pháp trong giáo pháp của Đức Phật, được bao gồm trong ba học pháp (sikkhā) là Tăng thượng giới (adhisīla), Tăng thượng tâm (adhicitta) và Tăng thượng tuệ (adhipaññā).

Te pana koṭṭhāsato satta vidhā hontīti āha cattārosatipaṭṭhānātiādi.

These, however, are of seven kinds in terms of their constituents, thus it is said: " The four foundations of mindfulness (cattāro satipaṭṭhānā), etc."

Các yếu tố đó, xét về mặt bộ phận, có bảy loại, nên nói “bốn niệm xứ (satipaṭṭhāna)” và các pháp khác.

Sampayutta dhammesu pamukhā padhānā hutvā kāyādīsu ārammaṇesu tiṭṭhanti nānārammaṇesu cittagamanaṃ nivattetvā tesveva kāyādīsu citta nibandhanavasena pavattantīti paṭṭhānāni.

Paṭṭhānāni means they are primary and predominant among co-arisen states, standing in the objects such as the body, and by preventing the mind from going to various objects, they lead to the binding of the mind to these very objects such as the body.

Các pháp tương ưng (sampayutta dhamma) trở thành chủ yếu, đứng vững trên các đối tượng như thân (kāya) và các đối tượng khác, ngăn chặn tâm đi đến các đối tượng khác nhau, và vận hành bằng cách cột chặt tâm vào chính thân (kāya) và các đối tượng đó, nên chúng được gọi là paṭṭhāna (nơi thiết lập).

Satieva paṭṭhānānīti sati paṭṭhānāni.

Foundations are mindfulness (sati), therefore they are satipaṭṭhānāni.

Chính niệm (sati) là nơi thiết lập, nên gọi là niệm xứ (satipaṭṭhāna).

Cattārisatipaṭṭhānānīti vattabbe dhammabhāvaṃ apekkhitvā cattārosatipaṭṭhānā tivuttanti daṭṭhabbaṃ.

It should be understood that 'cattāro satipaṭṭhānā' is said (instead of 'cattāri satipaṭṭhānāni') with reference to the nature of dhammas (states).

Nên hiểu rằng, thay vì nói “bốn niệm xứ (cattārisatipaṭṭhānāni)”, đã nói “bốn niệm xứ (cattāro satipaṭṭhānā)” để nhấn mạnh bản chất của pháp (dhammabhāva).

Kāyeanupassanā kāyā nupassanā.

Contemplation on the body is kāyānupassanā.

Sự quán sát thân (kāya) là quán thân (kāyānupassanā).

Rūpakāye rūpasamūhe assāsapassāsādikassa avayavakāyassa taṃtaṃkāyabhāvenavā aniccādibhāvenavā yāva tasmiṃ tasmiṃ kāye sammoho pahiyyati.

It means repeated, continuous contemplation on the physical body (rūpakāya), on the aggregate of matter, on the various parts of the body such as in-breaths and out-breaths, either in terms of their respective bodily nature or in terms of their impermanence, etc., until delusion concerning that particular body is abandoned.

Nghĩa là sự quán sát liên tục, không ngừng nghỉ, hết lần này đến lần khác, thân sắc (rūpakāya), tức là tập hợp các sắc pháp, hay thân chi phần như hơi thở vào ra, theo bản chất của từng chi phần thân đó, hoặc theo bản chất vô thường (anicca) và các bản chất khác, cho đến khi sự si mê (sammoha) trong từng chi phần thân đó được đoạn trừ.

Tāva punappunaṃ nirantaraṃ samanupassanāti attho.

That is the meaning of contemplating continuously and repeatedly until delusion concerning that specific body is abandoned.

Đó là ý nghĩa.

Navappabhedāsu vedanāsu sukhavedanādi kāyaavayavavedanāya taṃtaṃ vedanābhāvena udayabbayavasena ca anupassanā vedanānupassanā.

Contemplation on feelings (vedanā), such as pleasant feelings, which are of nine kinds, or on the feeling of a particular part of the body, either in terms of its respective feeling-nature or in terms of its arising and passing away, is vedanānupassanā.

Sự quán sát các thọ (vedanā) trong chín loại thọ (vedanā), như thọ lạc (sukhavedanā) và các thọ chi phần của thân, theo bản chất của từng thọ đó, và theo sự sinh diệt (udayabbaya) là quán thọ (vedanānupassanā).

Soḷasa pabhedesu sarāgā dīsu cittesu sarāgādikassa avayavacittassa taṃtaṃ cittabhāvena udayabbayavasenaca anupassanā cittānupassanā.

Contemplation on consciousness (citta), such as that which is accompanied by greed, which is of sixteen kinds, or on a particular part of consciousness accompanied by greed, either in terms of its respective consciousness-nature or in terms of its arising and passing away, is cittānupassanā.

Sự quán sát các tâm (citta) trong mười sáu loại tâm, như tâm có tham (sarāga) và các tâm chi phần, theo bản chất của từng tâm đó, và theo sự sinh diệt (udayabbaya) là quán tâm (cittānupassanā).

Pañcapabhedesu nīvaraṇādīsu dhammesu kāmacchandādikassa avayavadhammassa taṃ taṃ dhammabhāvena udayabbayavasenaca anupassanā dhammānupassanā.

Contemplation on mental phenomena (dhammas), such as the hindrances (nīvaraṇa), which are of five kinds, or on a particular part of mental phenomena such as sensual desire (kāmacchanda), either in terms of its respective phenomenon-nature or in terms of its arising and passing away, is dhammānupassanā.

Sự quán sát các pháp (dhamma) trong năm loại pháp, như triền cái dục tham (kāmacchanda) và các pháp chi phần, theo bản chất của từng pháp đó, và theo sự sinh diệt (udayabbaya) là quán pháp (dhammānupassanā).

1263

^* Yaṃ pana vibhāvaniyaṃ

^* However, what is said in the Vibhāvaniyaṃ:

^* Tuy nhiên, trong Vibhāvanīya

1264

‘‘Kucchitānaṃ kesādīnaṃ āyoti kāyo.

"The body (kāya) is the abode (āya) of repulsive things like hairs, etc."

đã nói: “Kāya (thân) là nơi nương tựa của những thứ đáng ghê tởm như tóc (kesādi).”

Assāsa passāsānaṃvā samūho kāyo’’ti vuttaṃ.

"Or, the body is the aggregate of in-breaths and out-breaths," it is said.

“Hoặc kāya là tập hợp của hơi thở vào và hơi thở ra.”

Taṃ na sundara meva.

That is not good.

Điều đó không đẹp chút nào.

1265

^* Yañca tattha

^* And what is said there:

^* Và điều ở đó

1266

‘‘Kāyassa anupassanā kāyānupassanā’’ti vuttaṃ.

"Contemplation of the body is kāyānupassanā," it is said.

Điều đã nói là “quán thân là thân quán”.

Taṃpi na sundaraṃ.

That too is not good.

Điều đó cũng không đẹp.

1267

Kāye kāyānupassī viharatīti hi vuttaṃ.

For it is said, "One dwells contemplating the body in the body."

Vì đã nói rằng: “Vị ấy trú quán thân trên thân”.

Etena hi kāye anupassanā kāyānupassanāti ayamatthova padhānato dassitoti.

By this, the meaning that "contemplation in the body is kāyānupassanā" is primarily shown.

Bởi điều này, ý nghĩa rằng sự quán chiếu trên thân là thân quán được trình bày một cách chủ yếu.

1268

^* Yañca tattha

^* And what is said there:

^* Và điều ở đó

1269

‘‘Vedanānaṃ vasena anupassanā’’ti vuttaṃ.

"Contemplation by way of feelings," it is said.

Điều đã nói là “quán chiếu theo các cảm thọ”.

Taṃpi na sundaraṃ.

That too is not good.

Điều đó cũng không đẹp.

Vedanāsu vedanānupassīti hi vuttaṃ.

For it is said, "One contemplates feelings in feelings."

Vì đã nói rằng: “Vị ấy trú quán cảm thọ trên các cảm thọ”.

Tathā cittānupassanā padepi.

The same applies to the term 'cittānupassanā'.

Cũng vậy đối với từ ‘quán tâm’.

1270

^* Yaṃpi tattha

^* And what is said there:

^* Điều đã nói ở đó

1271

‘‘Saññāsaṅkhārānaṃ dhammānaṃ bhinnalakkhaṇānameva anupassanā dhammānupassanā’’ti vuttaṃ.

"Contemplation of phenomena, specifically perceptions (saññā) and formations (saṅkhārā) with distinct characteristics, is dhammānupassanā," it is said.

“Quán chiếu các pháp là các tưởng và hành với các đặc tính khác nhau là pháp quán” thì điều đó cũng không đẹp.

Taṃpi na sundarameva.

That too is not good.

Điều đó cũng không đẹp chút nào.

1272

Na hi katthaci pāḷiyaṃ saññāsaṅkhārāva visesetvā dhammāti vuttā atthīti.

For nowhere in the Pāḷi is it said that perceptions and formations are specifically referred to as dhammas.

Vì trong bất kỳ đoạn Pāḷi nào, chưa từng có chỗ nào chỉ nói riêng về tưởng và hành là các pháp.

Pāḷiyañhi chanīvaraṇā pathamaṃ dhammāti vuttā.

In the Pāḷi, the six hindrances are first called dhammas.

Trong Pāḷi, sáu chướng ngại được gọi là các pháp trước tiên.

Tato pañcupādānakkhandhā.

Then the five aggregates of clinging.

Sau đó là năm uẩn chấp thủ.

Tato dvādasāyatanāni.

Then the twelve sense bases.

Sau đó là mười hai xứ.

Tato sattabojjhaṅgā.

Then the seven factors of enlightenment.

Sau đó là bảy chi giác ngộ.

Tato cattāri saccānīti.

Then the four noble truths.

Sau đó là bốn sự thật.

Yadievaṃ ekāya dhammānupassanāya vuttāya itarāpi siddhāti satipaṭṭhānaṃ ekameva vattabbaṃ, na cattāroti.Na.

If that is the case, then if one dhammānupassanā is taught, the others are also accomplished, and thus only one satipaṭṭhāna should be stated, not four. That is not so.

Nếu vậy, khi một pháp quán được nói đến, các pháp quán khác cũng được hàm ý, nên chỉ cần nói đến một niệm xứ, chứ không phải bốn. Không phải vậy.

Yo hi dhammānupassanāyaṃ rūpakkhandho vutto.

For the rūpakkhandha (aggregate of form) which is mentioned in dhammānupassanā,

Vì sắc uẩn được nói đến trong pháp quán.

So ruppanalakkhaṇānupassanavasena vutto.

it is mentioned by way of contemplating the characteristic of affliction (ruppanalakkhaṇa).

Điều đó được nói đến theo cách quán chiếu đặc tính bị hoại diệt.

Ruppanalakkhaṇañhi nibbattitapara matthadhammo.

The characteristic of affliction is an ultimate reality (nibbattita paramatthadhamma).

Đặc tính bị hoại diệt là pháp tối hậu được biểu hiện.

Soca tathā anupassantassa visesato sukhumassa attavipallāsassa pahānāya hotīti.

And contemplating it in that way leads specifically to the abandonment of subtle perversions of self (attavipallāsa).

Và điều đó giúp loại bỏ sự lầm lạc về tự ngã vi tế một cách đặc biệt đối với người quán chiếu như vậy.

Kāyoti pana taṃtaṃ samūhabhūtarūpadhammavasena veditabbo.

However, 'kāya' (body) should be understood by way of the aggregate of material phenomena (rūpadhamma) in its various collections.

Tuy nhiên, ‘thân’ cần được hiểu theo nghĩa các pháp sắc họp thành từng nhóm.

Naruppanalakkhaṇavasena.

Not by way of the characteristic of affliction.

Không phải theo đặc tính bị hoại diệt.

Naca taṃtaṃ kāyabhāvena gahito taṃtaṃ rūpadhammasamūho nibbattita paramatthadhammonāma hoti.

And the aggregate of material phenomena grasped in terms of its respective bodily nature is not called an ultimate reality (nibbattita paramatthadhamma).

Và tập hợp các pháp sắc được nắm giữ như là một phần của thân không phải là một pháp tối hậu được biểu hiện.

Paññattimissakattā.

Because it is mixed with concepts (paññatti).

Vì nó bị lẫn lộn với khái niệm.

Soca tathā anupassantassa visesato oḷārikassa subhādi vipallāsassa pahānāya hotīti.

And contemplating it in that way leads specifically to the abandonment of the gross perversions such as beauty (subhādivipallāsa).

Và điều đó giúp loại bỏ sự lầm lạc về sự tốt đẹp thô thiển một cách đặc biệt đối với người quán chiếu như vậy.

Tathā vedanācittesupi oḷārikavipallāso sukhumavipallāsoti dve dve vipallāsā honti.

Similarly, in feelings and consciousness, there are two kinds of perversions: gross perversions and subtle perversions.

Cũng vậy, đối với cảm thọ và tâm, có hai loại lầm lạc: lầm lạc thô thiển và lầm lạc vi tế.

Tattha attupanibandhā niccasukha vipallāsā oḷārikā.

Among these, the perversions of permanence and pleasure, which are bound up with self, are gross.

Trong đó, các lầm lạc về thường và lạc gắn liền với tự ngã là thô thiển.

Attavipallāso sukhumo.

The perversion of self is subtle.

Lầm lạc về tự ngã là vi tế.

Tattha vedanā cittā nupassanā oḷārikavipallāsānaṃ pahānāya visuṃ vuttā.

Among these, vedanānupassanā and cittānupassanā are taught separately for the abandonment of gross perversions.

Trong đó, quán chiếu cảm thọ và tâm được nói riêng để loại bỏ các lầm lạc thô thiển.

Dhammesu vedanākkhandhaviññāṇakkhandhā sukhuma vipallāsa pahānāyāti.

The aggregates of feeling (vedanākkhandha) and consciousness (viññāṇakkhandha) among the dhammas are for the abandonment of subtle perversions.

Trong các pháp, uẩn cảm thọ và uẩn thức để loại bỏ các lầm lạc vi tế.

Tasmā cattārova satipaṭṭhānā vattabbāti.

Therefore, it should be said that there are four satipaṭṭhānas.

Do đó, chỉ nên nói đến bốn niệm xứ.

Sammā padahanti etehīti sammappadhānāni.

They exert themselves rightly by these, therefore they are sammappadhānāni.

Bởi những điều này mà người ta nỗ lực đúng đắn, nên chúng được gọi là chánh cần (sammappadhānāni).

Kāmaṃ tacoca nhāruca, aṭṭhica avasissatu.

"Let only skin, sinews, and bones remain.

Dù da, gân, xương còn lại,

Upassussatu me sarīre maṃsalohitaṃ.

Let the flesh and blood in my body dry up.

dù thịt và máu trong thân ta khô cạn.

Yantaṃ purisathāmena purisaparakkamena pattabbaṃ.

That which is to be attained by manly strength, by manly exertion,

Điều mà người đàn ông cần đạt được bằng sức mạnh và nỗ lực của mình.

Na taṃ apatvā vīriyassa saṇṭhānaṃ bhavissatīti evaṃ anivattanavutti vasena pavattassa sammāvāyāmassa etaṃ nāmaṃ.

until that is attained, there will be no cessation of my effort (vīriya)." This is the name for right exertion (sammāvāyāma) which proceeds in a non-retreating manner.

Nếu không đạt được điều đó, sự kiên trì sẽ không dừng lại. Đây là tên gọi của chánh tinh tấn (sammāvāyāma) được thực hành theo nghĩa không thối lui như vậy.

So pana tathā pavatto ekopi samāno kiccasiddhivasena catudhā hotīti.

Although it is one such exertion, it becomes fourfold by way of the accomplishment of its functions, as stated in " uppannānaṃ," etc.

Mặc dù sự tinh tấn được thực hành như vậy chỉ là một, nhưng nó có bốn loại tùy theo sự thành tựu của công việc.

Vuttaṃ uppannānantiādi.

Among these, " for the abandonment of arisen evil (uppannānaṃ pāpakānaṃ)" refers to unwholesome deeds known to have arisen in one's own continuum, for example, "at such and such a time, in such and such a place, I did such and such an evil deed, and such and such an evil has arisen in me."

Đã nói “ đối với những điều đã sanh” v.v.

1273

Tattha uppannānaṃpāpakānanti asukasmiṃ kāle dese ṭhāne vā ahaṃ idañcidañca nāma pāpaṃ akāsiṃ, idañcidañcanāma mayhaṃ uppannanti evaṃ attano santāne uppannabhāvena viditānaṃ akusalānaṃ.

Here, " for the abandonment of arisen evil (uppannānaṃ pāpakānaṃ)" means those unwholesome deeds which are known to have arisen in one's own continuum, for example, "at such and such a time, in such and such a place, I did such and such an evil deed, and such and such an evil has arisen in me."

Trong đó, “đối với những điều ác đã sanh” (uppannānaṃ pāpakānaṃ) là những điều bất thiện đã được biết là đã sanh trong dòng tâm thức của mình, như: “Vào thời điểm, nơi chốn, hoặc vị trí này, ta đã làm điều ác này và điều ác kia; điều ác này và điều ác kia đã sanh trong ta”.

Pahānāyāti tesaṃ attano santāne ajjatagge yāvaparinibbānāpuna anuppādadhammatāpādanakaraṇatthaṃ.

For the abandonment means for the purpose of causing them to be of a nature that will not arise again in one's own continuum from today until parinibbāna.

“Để đoạn trừ” (pahānāya) là để làm cho những điều đó không còn sanh lại trong dòng tâm thức của mình từ nay cho đến khi nhập Niết Bàn.

Vāyāmoti sīla pūraṇa samatha vipassanābhāvanākammesu daḷhaṃ vāyāmo.

Exertion (vāyāma) means firm exertion in the tasks of perfecting sīla, samatha, and vipassanā-bhāvanā.

“Tinh tấn” (vāyāmo) là sự tinh tấn kiên cố trong việc hoàn thiện giới, trong các công việc tu tập samatha và vipassanā.

Anuppannānanti attano santāne uppannapubbanti aviditānaṃ parasantānesuvā suttantesuvā disvāvā sutvāvā viditānaṃ.

Anuppannānaṃ means those^* that one has not previously known to have arisen in one's own continuum, but has known by seeing or hearing about them in the continua of others or in the discourses.

“Đối với những điều chưa sanh” (anuppannānaṃ) là những điều bất thiện chưa từng sanh trong dòng tâm thức của mình, nhưng đã được biết qua việc thấy hoặc nghe từ dòng tâm thức của người khác hoặc trong các bài kinh.

Anuppādāyāti yesaṃ akusala mūlānaṃ atthitāya imesaṃ sattānaṃ īdisāni kilesajātāni vā pāpakammānivā uppajjanti.

Anuppādāya means for the non-arising of those roots of unwholesome states, because of the existence of which such defilements or evil deeds arise in these beings.

“Để không sanh” (anuppādāya) là để đoạn trừ các nhân duyên cho sự sanh khởi của những gốc rễ bất thiện trong dòng tâm thức của mình, mà do sự hiện hữu của chúng, những loại phiền não hoặc ác nghiệp như vậy sanh khởi trong chúng sanh này.

Tāni mayi vijjantieva.

Those^* indeed exist in me.

Những điều đó vẫn còn tồn tại trong ta.

Ahaṃpi tehi kilesehivā kammehivā aparimuttoyeva.

I too am not yet freed from those defilements or deeds.

Ta cũng chưa thoát khỏi những phiền não hoặc nghiệp đó.

Ahaṃpi svevā parasuvevā bhavantaresuvā tāni attano santāne uppādessā miyevāti evaṃ paccavekkhitvā tesaṃ akusalamūlānaṃ attano santāne uppattiyā paccayasamucchindanatthaṃ.

This is for the purpose of completely eradicating the conditions for the arising of those roots of unwholesome states in one's own continuum, having thus reflected, "I too will surely generate them in my own continuum tomorrow or the day after, or in future existences."

Ta cũng sẽ tạo ra chúng trong dòng tâm thức của mình vào ngày mai, ngày kia, hoặc trong các kiếp sau. Sau khi quán xét như vậy, là để đoạn trừ các nhân duyên cho sự sanh khởi của những gốc rễ bất thiện trong dòng tâm thức của mình.

Anuppannānaṃkusalānanti catubhūmakesu kusaladhammesu sattavisuddhipabhedesu imenāma visuddhidhammā mayā appattā anadhigatāeva hontīti evaṃ ñatvā samaye anatikkanteeva appattānaṃ anadhigatānaṃ upari visuddhidhammānaṃ adhigamanatthāya.

Anuppannānaṃ kusalānaṃ means knowing thus, "These specific states of purity, among the wholesome states belonging to the four planes of existence and categorized as the seven purifications, have not yet been attained or realized by me," and then for the attainment of those unreached, unrealized states of purity while the opportune moment has not yet passed.

“Đối với những điều thiện chưa sanh” (anuppannānaṃ kusalānaṃ) là để đạt được những pháp thanh tịnh cao hơn, những điều chưa đạt được, chưa thấu hiểu, sau khi biết rằng: “Trong số các pháp thiện thuộc bốn cõi và bảy loại thanh tịnh, ta vẫn chưa đạt được và chưa thấu hiểu những pháp thanh tịnh này”, và trước khi thời cơ trôi qua.

1274

Uppannānaṃ kusalānaṃ bhiyyo bhāvāyāti yāni sīlādīni kusalāni mayi uppannāni.

Uppannānaṃ kusalānaṃ bhiyyo bhāvāya means for the further increase of those wholesome states such as sīla that have arisen in me.

“Để làm tăng trưởng những điều thiện đã sanh” (uppannānaṃ kusalānaṃ bhiyyo bhāvāya) là để làm cho những điều thiện như giới luật đã sanh trong ta được tăng trưởng một cách tốt đẹp hơn, bằng cách làm cho chúng trở thành bất động hoàn toàn trong dòng tâm thức của mình, sau khi quán xét rằng: “Chừng nào những điều đó chưa đi vào sự chắc chắn, chừng đó ta chưa thể nói chúng là của ta. Chúng sẽ bị phá hủy vào ngày mai, ngày kia, hoặc khi ta đến một kiếp khác”.

Tāni yāva niyāmaṃ naokkamanti, tāva mayhaṃ etānīti vattuṃ nārahanti.

As long as they do not reach certainty (niyāma), they are not worthy to be called "mine".

Chừng nào những điều đó chưa đi vào sự chắc chắn, chừng đó ta chưa thể nói chúng là của ta.

Svevā parasuvevā bhavantaraṃ patvāvā bhijjissanti yevāti evaṃ paccavekkhitvā attano santāne uppannānaṃ tesaṃ sabbaso akuppadhammatāpādanavasena suṭṭhutaraṃ vaḍḍhanatthāya.

This is for the purpose of their excellent growth, through bringing them to a state of absolute unshakeability (akuppadhammatā), having thus reflected, "They will surely perish tomorrow or the day after, or having reached another existence."

Chúng sẽ bị phá hủy vào ngày mai, ngày kia, hoặc khi ta đến một kiếp khác. Sau khi quán xét như vậy, là để làm cho những điều thiện đã sanh trong ta được tăng trưởng một cách tốt đẹp hơn, bằng cách làm cho chúng trở thành bất động hoàn toàn trong dòng tâm thức của mình.

Etesu pana catūsu mukhesu yena kenaci ekena mukhena uppanno vāyāmo catukiccasādhakoeva hotīti veditabbo.

It should be understood that the exertion that arises through any one of these four doors is capable of accomplishing all four functions.

Tuy nhiên, cần hiểu rằng sự tinh tấn sanh khởi qua bất kỳ một trong bốn khía cạnh này đều có khả năng hoàn thành bốn nhiệm vụ.

Aṭṭhakathāyaṃ pana maggakkhaṇe eva ekassa tassa catukiccasādhakatā vuttāti.

In the Aṭṭhakathā, however, the accomplishment of the four functions by a single such exertion is stated to occur only at the moment of the Path.

Trong Chú Giải (Aṭṭhakathā), đã nói rằng chỉ trong khoảnh khắc của đạo lộ, một sự tinh tấn duy nhất có thể hoàn thành bốn nhiệm vụ.

1275

Ijjhanaṃ iddhi, tassa tassa yogakammassa siddhi samiddhi nibbattīti attho.

Accomplishment is iddhi; it means the success, prosperity, or achievement of that particular yogic practice.

Sự thành tựu là thần thông (iddhi), nghĩa là sự thành công, sự viên mãn, sự phát sinh của công việc tu tập đó.

Sā pana saṅkhepato abhiññeyyānaṃ dhammānaṃ abhiññāsiddhi, pariññeyyānaṃ pariññāsiddhi, pahātabbānaṃ pahānasiddhi, sacchikā tabbānaṃ sacchikaraṇasiddhi, bhāvetabbānaṃ bhāvanāsiddhīti pañcavidhā hoti.

Briefly, it is of five kinds: the accomplishment of direct knowledge regarding things to be directly known, the accomplishment of full understanding regarding things to be fully understood, the accomplishment of relinquishment regarding things to be relinquished, the accomplishment of realization regarding things to be realized, and the accomplishment of development regarding things to be developed.

Thần thông đó, tóm lại, có năm loại: thành tựu về thắng trí đối với các pháp cần thắng trí, thành tựu về biến tri đối với các pháp cần biến tri, thành tựu về đoạn trừ đối với các pháp cần đoạn trừ, thành tựu về chứng ngộ đối với các pháp cần chứng ngộ, và thành tựu về tu tập đối với các pháp cần tu tập.

Ijjhatītivā iddhi satthusāsane yogakammena ijjhantānaṃ sabbesaṃ mahaggata lokuttaradhammānaṃ nāmaṃ.

Iddhi also refers to all supramundane (mahaggata) and transcendent (lokuttara) states (dhammas) that are accomplished through yogic practice in the Buddha's dispensation, because they are accomplished.

Hoặc, điều gì được thành tựu thì là thần thông (iddhi). Đó là tên gọi của tất cả các pháp siêu thế và thế gian siêu việt được thành tựu bằng công việc tu tập trong giáo pháp của Đức Phật.

Pajjati etenāti pādo.

That by which one reaches is pāda (basis).

Điều gì dẫn đến thì là căn bản (pāda).

Iddhiyā pādoti iddhipādo.

The basis for iddhi is called iddhipāda (basis of success).

Căn bản của thần thông là thần túc (iddhipādo).

Iddhipattiyā balavupāyo padhānakāraṇanti vuttaṃ hoti.

It means a powerful means, a principal cause, for the attainment of iddhi.

Đã nói rằng đó là phương tiện mạnh mẽ, là nguyên nhân chính để đạt được thần thông.

So pana catunnaṃ adhipatidhammānaṃ vasena catudhā hotīti vuttaṃ cattāro iddhipādātiādi.

This is said to be fourfold according to the four dominant states (adhipati-dhammas), as in the phrase cattāro iddhipādā (the four bases of success).

Thần túc đó có bốn loại tùy theo bốn pháp chủ (adhipati-dhamma), như đã nói trong “ bốn thần túc” v.v.

Adhipatibhūto chandova iddhipādoti chandiddhipādo.

When chanda (will) is the dominant factor, it is called chandiddhipādo (basis of success through will).

Chỉ có dục (chanda) là chủ yếu thì là thần túc dục (chandiddhipādo).

Esanayo sesesupīti.

This method applies to the remaining ones as well.

Cách giải thích này cũng áp dụng cho các thần túc còn lại.

Etthaca sabbe mahaggatānuttarabhūtā uttarimanussa dhammānāma napākatikena chandenavā vīriyenavā cittenavā paññāya vā adhigantabbā honti.

Here, all supramundane and transcendent superior human states are not to be attained by ordinary will, energy, consciousness, or wisdom.

Và ở đây, tất cả các pháp siêu thế và siêu việt, là các pháp siêu nhân, không thể đạt được bằng dục, tinh tấn, tâm hay tuệ thông thường.

Yena kenaci palibodhena paṭibāhituṃ asakkuṇeyyena adhipatibhāvapattena chandādināeva adhigantabbā.

They are to be attained only by dominant states such as will, which cannot be hindered by any obstruction.

Chúng chỉ có thể đạt được bằng dục v.v. đã đạt đến trạng thái chủ yếu, không thể bị cản trở bởi bất kỳ chướng ngại nào.

Tasmā ime cattāro dhammā adhipatibhūtāva idha adhippetāti daṭṭhabbāti.

Therefore, these four states are to be understood as being meant here in their dominant aspect.

Do đó, cần hiểu rằng bốn pháp này được đề cập ở đây là những pháp chủ yếu.

1276

^* Yaṃpana vibhāvaniyaṃ

^* And the explanation

^* Tuy nhiên, trong Vibhāvanī

1277

‘‘Ijjhati adhiṭṭhānādikaṃ etāyāti iddhi, iddhividhaññāṇaṃ.

"Accomplishment (iddhi) is that by which determination (adhiṭṭhāna) and so on are achieved; it is the knowledge of supernormal power (iddhividha-ñāṇa).

“Thần thông (iddhi) là điều mà nhờ đó sự quyết định (adhiṭṭhāna) v.v. được thành tựu; đó là trí tuệ về các loại thần thông.

Iddhiyā pādo iddhipādo’’ti vuttaṃ.

The basis of accomplishment is an iddhipāda."

Căn bản của thần thông là thần túc (iddhipādo)” đã được nói.

Taṃ saṃyuttake katamāca bhikkhave iddhi.

This is in harmony with the Sutta, "What, bhikkhus, is iddhi?

Điều đó phù hợp với đoạn Pāḷi trong Tương Ưng Bộ (Saṃyutta Nikāya): “Này các Tỳ-kheo, thế nào là thần thông?

Idha bhikkhave bhikkhu anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti.

Here, bhikkhus, a monk experiences various kinds of supernormal power (iddhividha).

Ở đây, này các Tỳ-kheo, một Tỳ-kheo kinh nghiệm nhiều loại thần thông.

Ekopi hutvā bahudhā hoti.La.

Being one, he becomes many, etc.

Từ một thân, vị ấy hiện ra nhiều thân. V.v.

Yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vatteti.

He wields power with his body even up to the Brahma-world.

Thậm chí đến cõi Phạm Thiên, vị ấy cũng có thể điều khiển thân mình.

Ayaṃ vuccati bhikkhave iddhīti imāya pāḷiyā sameti.

This, bhikkhus, is called iddhi."

Này các Tỳ-kheo, điều này được gọi là thần thông.”

Evaṃsantepi idha abhidhammapariyāyova adhippetoti taṃ na yujjatiyeva.

Even if this is so, here only the Abhidhamma interpretation is intended, and therefore that explanation is not fitting.

Mặc dù vậy, ở đây chỉ có ý nghĩa của Abhidhamma Pariyāya (phương pháp luận Abhidhamma) được đề cập, nên điều đó không hợp lý.

1278

Vibhaṅge pana pathamavāre lokiya lokuttaramissakā citta cetasikarāsīeva iddhipādāti vuttā.

In the Vibhaṅga, however, in the first section, the citta and cetasika aggregates, which are mixed mundane and supramundane, are called iddhipādas.

Trong Vibhaṅga, lần đầu tiên, chỉ có các nhóm tâm và sở hữu tâm là sự pha trộn giữa thế gian (lokiya) và siêu thế (lokuttara) được gọi là căn cứ thần thông (iddhipāda).

Aṭṭhakathāyañca-pathamajjhāna parikammaṃhi iddhipādonāma.

And in the Aṭṭhakathā: "The preparatory work for the first jhāna is called an iddhipāda.

Trong Chú giải (Aṭṭhakathā), sự chuẩn bị cho thiền thứ nhất (pathamajjhāna parikamma) được gọi là căn cứ thần thông (iddhipāda).

Pathamajjhānaṃ iddhināma.La.

The first jhāna is called iddhi... etc.

Thiền thứ nhất được gọi là thần thông (iddhi).^*

Nevasaññā nāsaññāyatanajjhānaparikammaṃ iddhipādonāma.

The preparatory work for the sphere of neither perception nor non-perception is called an iddhipāda.

Sự chuẩn bị cho thiền Vô sở hữu xứ (Nevasaññā nāsaññāyatana) được gọi là căn cứ thần thông (iddhipāda).

Nevasaññānāsaññā yatanajjhānaṃ iddhināma.

The jhāna of the sphere of neither perception nor non-perception is called iddhi.

Thiền Vô sở hữu xứ (Nevasaññānāsaññāyatana) được gọi là thần thông (iddhi).

Sotāpattimaggassa vipassanā iddhipādo nāma.

The vipassanā leading to the Stream-entry Path is called an iddhipāda.

Tuệ quán (vipassanā) của đạo Nhập lưu (Sotāpattimagga) được gọi là căn cứ thần thông (iddhipāda).

Sotāpattimaggo iddhināma.La.

The Stream-entry Path is called iddhi... etc.

Đạo Nhập lưu (Sotāpattimagga) được gọi là thần thông (iddhi).^*

Arahattamaggassa vipassanā iddhipādonāma.

The vipassanā leading to the Arahant Path is called an iddhipāda.

Tuệ quán (vipassanā) của đạo A-la-hán (Arahattamaggassa) được gọi là căn cứ thần thông (iddhipāda).

Arahattamaggo iddhināmātica.

The Arahant Path is called iddhi."

Đạo A-la-hán (Arahattamaggassa) được gọi là thần thông (iddhi), v.v.

Pathamajjhānaṃ iddhipādonāma.

And also, "The first jhāna is called an iddhipāda.

Thiền thứ nhất được gọi là căn cứ thần thông (iddhipāda).

Dutiyajjhānaṃ iddhināma.

The second jhāna is called iddhi...

Thiền thứ hai được gọi là thần thông (iddhi).

La.

etc.

^*

Ākiñcaññāyatanajjhānaṃ iddhi pādonāma.

The jhāna of the sphere of nothingness is called an iddhipāda.

Thiền Vô sở hữu xứ (Ākiñcaññāyatana) được gọi là căn cứ thần thông (iddhipāda).

Nevasaññā nāsaññā yatanajjhānaṃ iddhināma.

The jhāna of the sphere of neither perception nor non-perception is called iddhi.

Thiền Phi tưởng phi phi tưởng xứ (Nevasaññā nāsaññāyatana) được gọi là thần thông (iddhi).

Sotā pattimaggo iddhipādonāma.

The Stream-entry Path is called an iddhipāda.

Đạo Nhập lưu (Sotāpattimagga) được gọi là căn cứ thần thông (iddhipāda).

Sakadāgāmimaggo iddhināma.La.

The Once-return Path is called iddhi... etc.

Đạo Nhất lai (Sakadāgāmimagga) được gọi là thần thông (iddhi).^*

Arahattamaggo iddhināmāti ca vuttaṃ.

The Arahant Path is called iddhi."

Đạo A-la-hán (Arahattamaggassa) được gọi là thần thông (iddhi), v.v. đã được nói.

Taṃtaṃ pādakajjhānaṃ iddhipādonāma.

It is also fitting to say that the foundational jhāna for each is called an iddhipāda.

Thiền làm nền tảng (pādaka jhāna) đó được gọi là căn cứ thần thông (iddhipāda).

Tato tato vuṭṭhahitvā uppāditamaggo iddhināmātipi vattuṃ vaṭṭatiyeva.

And the Path that arises upon emerging from each of these is called iddhi.

Cũng có thể nói rằng con đường (magga) được phát sinh sau khi xuất khỏi thiền đó được gọi là thần thông (iddhi).

Idha pana uttaracūḷabhājaniye āgatanayena cattāro adhipatidhammāeva iddhipādāti vuttā.

Here, however, the four dominant states are called iddhipādas in accordance with the method stated in the Uttaracūḷabhājaniya.

Ở đây, trong phần Uttara Cūḷabhājanīya, bốn pháp chủ (adhipati dhamma) được nói là căn cứ thần thông (iddhipāda).

1279

Tattha pana lokuttarabhūtāeva adhippetā.

But there, only the supramundane states are intended.

Tuy nhiên, ở đó, chỉ có các pháp siêu thế (lokuttara) được đề cập.

Idha lokiya lokuttara missakabhūtāti.

Here, both mundane and supramundane mixed states are intended.

Ở đây, là sự pha trộn giữa thế gian (lokiya) và siêu thế (lokuttara).

Indriyabalāni atthato heṭṭhā vuttāneva.

The powers of the faculties (indriyabalāni) are essentially the same as those explained above.

Các căn và lực (indriyabalāni) về mặt ý nghĩa đã được nói ở dưới.

Pākaṭaṭṭhānato pana catūsu sotāpattiyaṅgesu saddhāya thāmo veditabbo.

However, the strength of faith (saddhā) should be understood in the context of the four factors of stream-entry (sotāpattiyaṅgesu).

Tuy nhiên, sức mạnh của tín (saddhā) cần được hiểu rõ trong bốn chi phần của quả Nhập lưu (sotāpattiyaṅga).

Yathāha-kattha bhikkhave saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

As it is said, "Where, bhikkhus, should the faculty of faith be seen?

Như đã nói: "Này các Tỳ-khưu, căn tín (saddhindriya) cần được thấy ở đâu?

Catūsu sotāpattiyaṅgesu ettha saddhindriyaṃ daṭṭhabbanti.

The faculty of faith should be seen here, in the four factors of stream-entry."

Trong bốn chi phần của quả Nhập lưu (sotāpattiyaṅga), ở đây căn tín (saddhindriya) cần được thấy".

Catūsu sammappadhānesu vīriyassa.

The strength of energy (vīriya) should be understood in the context of the four right efforts (sammappadhānesu).

Sức mạnh của tinh tấn (vīriya) trong bốn Chánh cần (sammappadhāna).

Yathāha-kattha bhikkhave vīriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

As it is said, "Where, bhikkhus, should the faculty of energy be seen?

Như đã nói: "Này các Tỳ-khưu, căn tinh tấn (vīriyindriya) cần được thấy ở đâu?

Catūsu sammappadhānesu ettha vīriyindriyaṃ daṭṭhabbanti.

The faculty of energy should be seen here, in the four right efforts."

Trong bốn Chánh cần (sammappadhāna), ở đây căn tinh tấn (vīriyindriya) cần được thấy".

Catūsu satipaṭṭhānesu satiyā.

The strength of mindfulness (sati) should be understood in the context of the four establishments of mindfulness (satipaṭṭhānesu).

Sức mạnh của niệm (sati) trong bốn Niệm xứ (satipaṭṭhāna).

Yathāha-kattha bhikkhavesatindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

As it is said, "Where, bhikkhus, should the faculty of mindfulness be seen?

Như đã nói: "Này các Tỳ-khưu, căn niệm (satindriya) cần được thấy ở đâu?

Catūsu satipaṭṭhānesuettha satindriyaṃ daṭṭhabbanti.

The faculty of mindfulness should be seen here, in the four establishments of mindfulness."

Trong bốn Niệm xứ (satipaṭṭhāna), ở đây căn niệm (satindriya) cần được thấy".

Catūsu jhānesu samādhissa.

The strength of concentration (samādhi) should be understood in the context of the four jhānas.

Sức mạnh của định (samādhi) trong bốn thiền (jhāna).

Yathāha-kattha bhikkhave samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

As it is said, "Where, bhikkhus, should the faculty of concentration be seen?

Như đã nói: "Này các Tỳ-khưu, căn định (samādhindriya) cần được thấy ở đâu?

Catūsu jhānesu ettha samādhindriyaṃ daṭṭhabbanti.

The faculty of concentration should be seen here, in the four jhānas."

Trong bốn thiền (jhāna), ở đây căn định (samādhindriya) cần được thấy".

Catūsu ariyasaccesu paññāya thāmo veditabbo.

The strength of wisdom (paññā) should be understood in the context of the four Noble Truths (ariyasaccesu).

Sức mạnh của tuệ (paññā) cần được hiểu rõ trong bốn Thánh đế (ariyasacca).

Yathāha-kattha bhikkhave paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

As it is said, "Where, bhikkhus, should the faculty of wisdom be seen?

Như đã nói: "Này các Tỳ-khưu, căn tuệ (paññindriya) cần được thấy ở đâu?

Catūsu ariyasaccesu ettha paññindriyaṃ daṭṭhabbanti.

The faculty of wisdom should be seen here, in the four Noble Truths."

Trong bốn Thánh đế (ariyasacca), ở đây căn tuệ (paññindriya) cần được thấy".

Sambodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇaṃ, samantato bujjhati paṭivijjhati bujjhanti vā etāyāti katvā.

Enlightenment (sambodhi) is called the knowledge in the four Paths, because one comprehends and penetrates thoroughly, or by means of which one comprehends.

Sự giác ngộ (sambodhi) được gọi là trí tuệ (ñāṇa) trong bốn đạo (magga), vì nó giác ngộ và thâm nhập một cách toàn diện, hoặc vì các đạo này giác ngộ (bujjhanti) nhờ nó.

Sā hi catusaccadhammaṃ bujjhamānā ekakkhaṇe soḷasahi atthehi saddhiṃ samantato bujjhati, na ekadesa toti tassā sambodhiyā samuṭṭhāpanaṭṭhena sambodhiyā aṅgo sahakārībalavapaccayoti sambojjhaṅgo.

For, when that sambodhi comprehends the four truths (catusaccadhamma), it comprehends them thoroughly with sixteen aspects at one moment, not partially; therefore, a factor that brings about this sambodhi, a strong contributing condition, is a sambojjhaṅga (factor of enlightenment).

Thật vậy, khi giác ngộ các pháp Tứ đế (catusaccadhamma), nó giác ngộ một cách toàn diện với mười sáu khía cạnh trong một sát-na, không phải chỉ một phần; do đó, vì là nguyên nhân phát sinh sự giác ngộ đó, nó là chi phần (aṅga) của sự giác ngộ, là một nhân duyên mạnh mẽ hỗ trợ, nên được gọi là sambojjhaṅga (chi phần giác ngộ).

Satieva sambojjhaṅgo satisambojjhaṅgo.

Mindfulness itself, being a sambojjhaṅga, is satisambojjhaṅgo (the mindfulness factor of enlightenment).

Niệm (sati) chính là chi phần giác ngộ (sambojjhaṅga), nên được gọi là satisambojjhaṅgo (niệm giác chi).

Sā hi kāyādīsu catūsu attano gocaresu bhāvanāvasena suṭṭhusaṃvaḍḍhamānā anupubbena sabbapamāda pakkhaṃ vidhametvā sabbaṃ appamādapakkhañca pūretvā catumaggaññāṇa saṅkhātaṃ sambodhiṃ samuṭṭhāpetīti.

For, when that^*, being well developed through cultivation in its four spheres such as the body, gradually eradicates all aspects of heedlessness and fulfills all aspects of heedfulness, it brings about the sambodhi, which is synonymous with the knowledge of the four Paths.

Thật vậy, niệm (sati) này, khi được phát triển tốt đẹp thông qua sự tu tập (bhāvanā) trên bốn đối tượng của nó như thân (kāya), v.v., dần dần loại bỏ tất cả các khía cạnh của sự phóng dật (pamāda) và hoàn thành tất cả các khía cạnh của sự không phóng dật (appamāda), làm phát sinh sự giác ngộ (sambodhi) là trí tuệ của bốn đạo (catumaggañāṇa).

Vipassanāya bhūmibhūte ajjhatta bahiddhādhamme vicināti kakkhaḷattaphusanādīhi aniccatādīhica vividhā kārehi cuṇṇavicuṇṇaṃ kurumānoviya tesu daṭṭhabbākāraṃ asesaṃ upadhāretīti dhammavicayo.

Investigating the phenomena (dhammas), both internal and external, that are the field of vipassanā means that one examines the various aspects of harshness, contact, and so forth, and impermanence, and so forth, as if crushing them into tiny pieces, thereby fully comprehending all aspects that are to be seen in them, this is called dhammavicaya (investigation of phenomena).

Pháp trạch (dhammavicaya) là sự phân tích các pháp nội tại và ngoại tại (ajjhatta bahiddha dhamma) là nền tảng của tuệ quán (vipassanā), giống như việc nghiền nát chúng bằng các đặc tính thô cứng (kakkhaḷatta phusanā) và vô thường (aniccatā), v.v., và quán sát tất cả các khía cạnh cần được thấy trong chúng mà không bỏ sót.

Soeva sambojjhaṅgoti dhammavicaya sambojjhaṅgo.

This itself, being a sambojjhaṅga, is dhammavicaya sambojjhaṅgo (the investigation-of-phenomena factor of enlightenment).

Chính pháp trạch (dhammavicaya) đó là chi phần giác ngộ (sambojjhaṅga), nên được gọi là dhammavicaya sambojjhaṅgo (trạch pháp giác chi).

Sopi hi attano gocarabhūtesu tesu dhammesu bhāvanāvasena suṭṭhusaṃvaḍḍhamāno anupubbena sabbaṃsammoha pakkhaṃ vidhametvā sabbaṃ asammohapakkhaṃ pūretvā sayaṃ catumaggañāṇa sambodhi hutvā samuṭṭhahatīti.

For it, well-developed by means of cultivation in those dhammas which are its sphere, gradually dispels all the aspect of delusion, fulfils all the aspect of non-delusion, and itself becoming the sambodhi of the fourfold path-knowledge, thus arises.

Thật vậy, pháp trạch này, khi được phát triển tốt đẹp thông qua sự tu tập (bhāvanā) trên các pháp đối tượng của nó, dần dần loại bỏ tất cả các khía cạnh của sự si mê (sammoha) và hoàn thành tất cả các khía cạnh của sự không si mê (asammoha), tự nó trở thành sự giác ngộ (sambodhi) là trí tuệ của bốn đạo (catumaggañāṇa) và phát sinh.

Sammappadhānavīriyameva sambojjhaṅgoti vīriyasambojjhaṅgo.

Right effort (sammappadhāna-vīriya) itself is a factor of enlightenment; therefore, it is called the factor of enlightenment which is effort (vīriyasambojjhaṅgo).

Chính tinh tấn Chánh cần (sammappadhāna vīriya) là chi phần giác ngộ (sambojjhaṅga), nên được gọi là vīriyasambojjhaṅgo (tinh tấn giác chi).

Tampi hi catubbidhesu attano gocaresu bhāvanāvasena suṭṭhu saṃvaḍḍhamānaṃ anupubbena sabbaṃ kusalesu dhammesu līnasaṅkoca kosajjapakkhaṃ kilesajātaṃ vidhametvā sabbaṃ dhurasaṃpaggahapakkhaṃ pūretvā vuttappakāraṃ sambodhiṃ samuṭṭhā petīti.

For that (effort), too, well-developed by means of cultivation in its four kinds of spheres, gradually dispelling all the mass of defilements that constitute the aspect of sluggishness, shrinking, and idleness concerning wholesome dhammas, and fulfilling all the aspect of taking up the burden, it brings about enlightenment (sambodhi) of the aforementioned kind.

Thật vậy, tinh tấn này, khi được phát triển tốt đẹp thông qua sự tu tập (bhāvanā) trên bốn đối tượng của nó, dần dần loại bỏ tất cả các loại phiền não (kilesajāta) là khía cạnh của sự lười biếng, co rút, chùng xuống (līnasaṅkoca kosajja) trong các pháp thiện (kusala dhamma), và hoàn thành tất cả các khía cạnh của sự nỗ lực kiên trì (dhurasaṃpaggaha), làm phát sinh sự giác ngộ (sambodhi) đã nói trên.

1280

Pītiyeva sambojjhaṅgo pīti sambojjhaṅgo.

Joy (pīti) itself is a factor of enlightenment; therefore, it is called the factor of enlightenment which is joy (pītisambojjhaṅgo).

Hỷ (pīti) chính là chi phần giác ngộ (sambojjhaṅga), nên được gọi là pīti sambojjhaṅgo (hỷ giác chi).

Sāpi hi vuttappakāresu gocaresu suṭṭhu saṃvaḍḍhamānā kusalesu dhammesu sabbaṃ cittassa aratiukkaṇṭhapakkhaṃ vidhametvā sabbaṃ dhammarati dhammanandidhammārāma pakkhaṃ pūretvā vuttappakāraṃ sambodhiṃ samuṭṭhāpeti.

For that (joy), too, well-developed in the aforementioned spheres, dispelling all the aspect of disliking and weariness of mind concerning wholesome dhammas, and fulfilling all the aspect of delight in Dhamma, rejoicing in Dhamma, and finding pleasure in Dhamma, it brings about enlightenment (sambodhi) of the aforementioned kind.

Thật vậy, hỷ này, khi được phát triển tốt đẹp trên các đối tượng đã nói, loại bỏ tất cả các khía cạnh của sự bất mãn và chán nản (aratiukkaṇṭha) của tâm đối với các pháp thiện (kusala dhamma), và hoàn thành tất cả các khía cạnh của sự hoan hỷ pháp (dhammarati), sự thích thú pháp (dhammanandi), sự an trú pháp (dhammārāma), làm phát sinh sự giác ngộ (sambodhi) đã nói trên.

Passaddhieva sambojjhaṅgo passaddhi sambojjhaṅgo.

Tranquillity (passaddhi) itself is a factor of enlightenment; therefore, it is called the factor of enlightenment which is tranquillity (passaddhisambojjhaṅgo).

Khinh an (passaddhi) chính là chi phần giác ngộ (sambojjhaṅga), nên được gọi là passaddhi sambojjhaṅgo (khinh an giác chi).

Sāpi hi vuttapakāresu gocaresu bhāvanāvasena suṭṭhu saṃvaḍḍhamānā sabbaṃ cittassa sārambha darathapakkhaṃ vidhametvā sabbaṃ vūpasantasītalapakkhaṃ pūretvā vuttappakāraṃ sambodhiṃ samuṭṭhāpeti.

For that (tranquillity), too, well-developed by means of cultivation in the aforementioned spheres, dispelling all the aspect of mental agitation and anxiety, and fulfilling all the aspect of peaceful coolness, it brings about enlightenment (sambodhi) of the aforementioned kind.

Thật vậy, khinh an này, khi được phát triển tốt đẹp thông qua sự tu tập (bhāvanā) trên các đối tượng đã nói, loại bỏ tất cả các khía cạnh của sự xao động và lo âu (sārambha daratha) của tâm, và hoàn thành tất cả các khía cạnh của sự an tịnh và mát mẻ (vūpasantasītala), làm phát sinh sự giác ngộ (sambodhi) đã nói trên.

Samādhieva sambojjhaṅgoti samādhi sambojjhaṅgo.

Concentration (samādhi) itself is a factor of enlightenment; therefore, it is called the factor of enlightenment which is concentration (samādhisambojjhaṅgo).

Định (samādhi) chính là chi phần giác ngộ (sambojjhaṅga), nên được gọi là samādhi sambojjhaṅgo (định giác chi).

Tassa sambodhisamuṭṭhāpanatā pākaṭā.

Its production of enlightenment is evident.

Sự phát sinh giác ngộ (sambodhisamuṭṭhāpanatā) của nó là rõ ràng.

Tatramajjhattatā saṅkhātā upekkhāeva sambojjhaṅgoti upekkhā sambojjhaṅgo.

Equanimity (upekkhā), known as impartiality in regard to those, itself is a factor of enlightenment; therefore, it is called the factor of enlightenment which is equanimity (upekkhāsambojjhaṅgo).

Xả (upekkhā) là sự trung lập trong đó (tatramajjhattatā), chính là chi phần giác ngộ (sambojjhaṅga), nên được gọi là upekkhā sambojjhaṅgo (xả giác chi).

Sāpihi vuttappakāresu satiādīnaṃ gocaresu bhāvanāvasena suṭṭhu saṃvaḍḍhamānā sabbaṃ cittassa līnuddhaccapakkhaṃ vidhametvā samavāhitapakkhaṃ pūretvā vuttappakāraṃ sambodhiṃ samuṭṭhāpetīti.

For that (equanimity), too, well-developed by means of cultivation in the aforementioned spheres of mindfulness (sati) and so forth, dispelling all the aspect of mental sluggishness and agitation (līnuddhacca), and fulfilling the aspect of perfect composure, it brings about enlightenment (sambodhi) of the aforementioned kind.

Thật vậy, xả này, khi được phát triển tốt đẹp thông qua sự tu tập (bhāvanā) trên các đối tượng của niệm (sati), v.v., đã nói trên, loại bỏ tất cả các khía cạnh của sự chùng xuống và phóng dật (līnuddhacca) của tâm, và hoàn thành khía cạnh của sự quân bình (samavāhita), làm phát sinh sự giác ngộ (sambodhi) đã nói trên.

Sammā aviparītato dassanaṃ sammādiṭṭhi.

Seeing correctly, without perversion, is Right View (sammādiṭṭhi).

Sự thấy biết đúng đắn, không sai lệch (aviparītato dassanaṃ) là sammādiṭṭhi (chánh kiến).

Sā pana dukkhe ñāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ, dukkhanirodhe ñāṇaṃ, dukkhaniro dhagāminipaṭipadāya ñāṇanti catubbidhā hoti.

This, however, is fourfold: knowledge of suffering, knowledge of the origin of suffering, knowledge of the cessation of suffering, and knowledge of the path leading to the cessation of suffering.

Chánh kiến này có bốn loại: trí tuệ về Khổ (dukkhe ñāṇaṃ), trí tuệ về Khổ tập (dukkhasamudaye ñāṇaṃ), trí tuệ về Khổ diệt (dukkhanirodhe ñāṇaṃ), và trí tuệ về Con đường đưa đến Khổ diệt (dukkhanirodhagāminipaṭipadāya ñāṇaṃ).

Sammā aviparītato saṃkappanaṃ sammāsaṅkappo.

Conceiving correctly, without perversion, is Right Thought (sammāsaṅkappo).

Sự tư duy đúng đắn, không sai lệch (aviparītato saṃkappanaṃ) là sammāsaṅkappo (chánh tư duy).

Yathā sammādiṭṭhi daṭṭhabbasabhāvesu pharamānā pavattati tathā tassā saṃvidhānanti attho.

The meaning is that its arrangement (saṃvidhāna) is such that, just as Right View (sammādiṭṭhi) proceeds by pervading the nature of what is to be seen, so too does it.

Ý nghĩa là sự sắp đặt của chánh tư duy (sammāsaṅkappa) diễn ra theo cách mà chánh kiến (sammādiṭṭhi) lan tỏa trong các đối tượng cần được thấy.

Teneva hi so paññākkhandhe saṅgahitoti.

For this reason, it is included in the aggregate of wisdom (paññākkhandha).

Vì vậy, nó được bao gồm trong uẩn tuệ (paññākkhandha).

Yathāha-yācāvuso visākha sammādiṭṭhi, yoca sammāsaṅkappo, ime dhammā paññākkhandhe saṅgahitāti.

As it is said: "That, friend Visākha, which is Right View, and that which is Right Thought, these dhammas are included in the aggregate of wisdom (paññākkhandha)."

Như đã nói: "Này hiền giả Visākha, chánh kiến (sammādiṭṭhi) nào và chánh tư duy (sammāsaṅkappa) nào, những pháp này được bao gồm trong uẩn tuệ (paññākkhandha)".

Sammāvācā dayo pubbe vuttatthāyeva.

Right Speech (sammāvācā) and so forth have already been explained.

Sammāvācā (chánh ngữ), v.v. có ý nghĩa đã được nói trước đó.

Sammā vāyamanti ekenāti sammāvāyāmo.

Those who strive rightly with a single aim are said to have Right Effort (sammāvāyāmo).

Vì chúng tinh tấn đúng đắn (sammā vāyamanti) bằng một cách, nên được gọi là sammāvāyāmo (chánh tinh tấn).

Catukiccasādhakaṃ sammappadhāna vīriyaṃ.

It is the effort of right exertion (sammappadhāna-vīriya) that accomplishes the four tasks.

Đó là tinh tấn Chánh cần (sammappadhāna vīriya) thực hiện bốn nhiệm vụ.

Passaddhidvayaṃ passaddhisāmaññena ekaṃ katvā cuddasete sabhāvatoti vuttaṃ.

The two tranquillities (passaddhi) are combined into one by commonality of tranquillity (passaddhisāmaññena), thus it is stated as "these fourteen in their essential nature."

Hai loại khinh an (passaddhidvaya) được hợp nhất thành một bởi sự tương đồng của khinh an (passaddhisāmañña), nên đã nói là mười bốn pháp này về bản chất (cuddasete sabhāvato).

Sattadhāti vuttappakārānaṃ satipaṭṭhānacatukka sammappadhānacatukkādīnaṃ vasena sattadhā.

The phrase "sevenfold (sattadhā)" refers to the seven ways in which they are categorized, such as the four applications of mindfulness (satipaṭṭhāna-catukka) and the four right exertions (sammappadhāna-catukka).

Bảy cách (sattadhā) là bảy cách theo tứ niệm xứ (satipaṭṭhānacatukka), tứ chánh cần (sammappadhānacatukka), v.v. đã nói trên.

Idāni tesaṃ cuddasannaṃ kiccānaṃ ṭhānabhedaṃ dassetuṃ saṅkappapassaddhicātiādimāha.

Now, to show the difference in the function of these fourteen, it is said: "thought (saṅkappo), tranquillity (passaddhi), and so forth..."

Bây giờ, để chỉ ra sự khác biệt về vị trí của mười bốn nhiệm vụ đó, kinh văn bắt đầu với saṅkappapassaddhicā (chánh tư duy và khinh an), v.v.

1281

^* Yaṃpana vibhāvaniyaṃ

^* As for what is said in Vibhāvaniya:

^* Điều đã nói trong Vibhāvanī:

1282

‘‘Sattadhā tattha saṅgahoti vatvā puna taṃ dassetuṃ saṅkappapassaddhicātiādimāhā’’ti vuttaṃ.

"Having said 'there is a sevenfold inclusion therein,' it is again stated 'thought (saṅkappo), tranquillity (passaddhi), and so forth,' to show it."

"Sau khi nói rằng 'có sự bao gồm bảy cách ở đó', sau đó để chỉ ra điều đó, kinh văn bắt đầu với saṅkappapassaddhicā (chánh tư duy và khinh an), v.v."

Taṃ na yujjati.

This is not proper.

Điều đó không hợp lý.

1283

Na hi tattha satta sarūpaṃ labbhatīti.

For the seven characteristics are not found there.

Thật vậy, ở đó không tìm thấy bảy bản chất (satta sarūpa).

Saṅkappo viratittayañca ekaṃ maggaṅgaṭṭhānaṃ pāpuṇāti.

Right thought (saṅkappo) and the three abstinences (virati-ttaya) attain a single path-factor (maggaṅga) position.

Chánh tư duy (saṅkappa) và ba viễn ly (viratittaya) đạt đến một vị trí chi đạo (maggaṅgaṭṭhāna).

Passaddhica pītica upekkhāca ekaṃ bojjhaṅgaṭṭhānaṃ.

Tranquillity (passaddhi), joy (pīti), and equanimity (upekkhā) attain a single enlightenment-factor (bojjhaṅga) position.

Khinh an (passaddhi), hỷ (pīti) và xả (upekkhā) đạt đến một vị trí giác chi (bojjhaṅgaṭṭhāna).

Chandoca cittañca ekaṃ iddhipādaṭṭhānanti evaṃ navadhammā ekaṭṭhānikā honti.

Desire-to-act (chando) and consciousness (citta) attain a single basis of spiritual power (iddhipāda) position; thus, these nine dhammas have a single position.

Dục (chanda) và tâm (citta) đạt đến một vị trí căn cứ thần thông (iddhipādaṭṭhāna); như vậy, chín pháp này có một vị trí.

Ekaṃ vīriyaṃ catusammappadhāna iddhi pādindriya balabojjhaṅga maggaṅga vasena navaṭṭhānikaṃ.

One effort (vīriya) has nine positions, as it is related to the four right exertions (sammappadhāna), bases of spiritual power (iddhipāda), faculties (indriya), powers (bala), factors of enlightenment (bojjhaṅga), and path-factors (maggaṅga).

Một tinh tấn (vīriya) có chín vị trí (navaṭṭhānikaṃ) theo năng lực của Tứ Chánh Cần (catusammappadhāna), Tứ Như Ý Túc (iddhipāda), Ngũ Căn (indriya), Ngũ Lực (bala), Thất Bồ Đề Phần (bojjhaṅga) và Bát Chánh Đạo (maggaṅga).

Ekā sati catusatipaṭṭhāna indriya bala bojjhaṅga maggaṅga vasena aṭṭhaṭṭhānikā.

One mindfulness (sati) has eight positions, as it is related to the four applications of mindfulness (satipaṭṭhāna), faculties (indriya), powers (bala), factors of enlightenment (bojjhaṅga), and path-factors (maggaṅga).

Một niệm (sati) có tám vị trí (aṭṭhaṭṭhānikā) theo năng lực của Tứ Niệm Xứ (catusatipaṭṭhāna), Ngũ Căn (indriya), Ngũ Lực (bala), Thất Bồ Đề Phần (bojjhaṅga) và Bát Chánh Đạo (maggaṅga).

Eko samādhi indriya bala bojjhaṅga maggaṅga vasena catuṭṭhāniko.

One concentration (samādhi) has four positions, as it is related to faculties (indriya), powers (bala), factors of enlightenment (bojjhaṅga), and path-factors (maggaṅga).

Một định (samādhi) có bốn vị trí (catuṭṭhāniko) theo năng lực của Ngũ Căn (indriya), Ngũ Lực (bala), Thất Bồ Đề Phần (bojjhaṅga) và Bát Chánh Đạo (maggaṅga).

Ekāpaññā iddhipādindriya bala bojjhaṅga maggaṅga vasena pañcaṭṭhānikā.

One wisdom (paññā) has five positions, as it is related to bases of spiritual power (iddhipāda), faculties (indriya), powers (bala), factors of enlightenment (bojjhaṅga), and path-factors (maggaṅga).

Một tuệ (paññā) có năm vị trí (pañcaṭṭhānikā) theo năng lực của Tứ Như Ý Túc (iddhipāda), Ngũ Căn (indriya), Ngũ Lực (bala), Thất Bồ Đề Phần (bojjhaṅga) và Bát Chánh Đạo (maggaṅga).

Ekā saddhā indriya bala vasena duṭṭhānikāti.

One faith (saddhā) has two positions, as it is related to faculties (indriya) and powers (bala).

Một tín (saddhā) có hai vị trí (duṭṭhānikā) theo năng lực của Ngũ Căn (indriya) và Ngũ Lực (bala).

Te pana sattatiṃsa pabhedā dhammā pubbabhāge nānārammaṇā nānākhaṇikāca honti.

These thirty-seven dhammas, in their prior stage, have different objects and occur at different moments.

Nhưng ba mươi bảy pháp này (sattatiṃsa pabhedā dhammā) trong giai đoạn sơ khởi (pubbabhāge) có đối tượng khác nhau (nānārammaṇā) và khoảnh khắc khác nhau (nānākhaṇikāca).

Maggaphalesu pana navaṭṭhānikaṃ vīriyaṃ ekameva nibbānaṃ ārammaṇaṃkatvā navasuṭhānesu atta paṭipakkhānaṃ pāpa dhammānaṃ paccaya yamugghātavasena nava kiccāni sādhayamānaṃ ekameva pavattati.

However, in the paths and fruits, the nine-positioned effort (vīriya), taking Nibbāna itself as its object, functions as one, accomplishing nine tasks by suppressing the adverse unwholesome dhammas in its nine positions.

Tuy nhiên, trong các đạo và quả (maggaphalesu), tinh tấn có chín vị trí (navaṭṭhānikaṃ vīriyaṃ) chỉ có một, lấy Niết Bàn (nibbānaṃ) làm đối tượng (ārammaṇaṃkatvā), thực hiện chín chức năng (nava kiccāni) bằng cách loại trừ các pháp bất thiện (pāpa dhammānaṃ) đối nghịch với chính mình (atta paṭipakkhānaṃ) ở chín vị trí (navasuṭhānesu), chỉ một mà thôi.

Esa nayo aṭṭhaṭṭhānikādīsu.

This method also applies to those with eight positions and so on.

Tương tự đối với tám vị trí và các vị trí khác (aṭṭhaṭṭhānikādīsu).

Tasmā te ekakkhaṇe ekacitte sabbe ekato upalabbhantīti vuttaṃ sabbe lokuttare hontīti.

Therefore, it is said that "all of them are supramundane (lokuttara)" because they are all found together in one moment, in one consciousness.

Vì vậy, tất cả chúng được tìm thấy đồng thời (ekato upalabbhantīti) trong một khoảnh khắc (ekakkhaṇe), trong một tâm (ekacitte), nên đã nói là tất cả đều là siêu thế (sabbe lokuttare hontīti).

Navāsaṅkappa pītiyoti ettha vāsaddo kvaci saddattho.

In "nine thought (saṅkappo) and joy (pīti)," the particle 'vā' here sometimes means 'or'.

Trong câu navāsaṅkappa pītiyo (chín tầm và hỷ), từ ‘vā’ đôi khi có nghĩa là ‘hoặc’.

Saṅkappo kvaci dutīyajjhānikā dikepītica kvaci catutthajjhānikādike lokuttare nahontīti attho.

The meaning is that thought (saṅkappo) is sometimes not supramundane (lokuttara) in the second jhāna and so on, and joy (pīti) is sometimes not supramundane (lokuttara) in the fourth jhāna and so on.

Nghĩa là, tầm (saṅkappo) đôi khi không có trong các bậc thiền siêu thế từ nhị thiền trở lên (dutīyajjhānikādike) và hỷ (pīti) đôi khi không có trong các bậc thiền siêu thế từ tứ thiền trở lên (catutthajjhānikādike lokuttare nahontīti).

1284

Lokiyepīti sīlavisodhanādivasena pavatte kāmā vacarakusalādike lokiyakusala kriyacittuppādepi.

Also in the mundane (lokiya) sense refers to mundane wholesome and functional cittuppādas in the Kāmaloka and so forth, which proceed by way of purifying sīla and so on.

Lokiyepīti (cũng trong thế gian) có nghĩa là ngay cả trong các tâm thiện (kusalacittuppāda) và tâm duy tác (kriyācittuppāda) thuộc dục giới (kāmāvacara) thế gian (lokiya), phát sinh theo cách thanh tịnh giới (sīlavisodhanādivasena) và các cách khác.

Yathā yoganti sīlavisodhanakamma samathakammanāmarūpapariggahādikammesu yujjitabbānaṃ viratittayādīnaṃ anurūpaṃ.

According to the connection (yathāyogaṃ) means in conformity with the three abstinences (viratittaya) and so on, which are suitable for application in tasks such as the purification of sīla, the practice of samatha, and the discernment of nāma-rūpa.

Yathā yogaṃ (tùy theo sự tương ứng) có nghĩa là phù hợp với ba tịnh giới (viratittayādīnaṃ) cần được áp dụng (yujjitabbānaṃ) trong các việc như thanh tịnh giới (sīlavisodhanakamma), thiền định (samathakamma) và phân biệt danh sắc (nāmarūpapariggahādikamme).

Chabbisuddhipavattiyanti sīla visuddhādīnaṃ channaṃ visuddhīnaṃ anukkamena pavattikāle.

In the course of the six purifications (chabbisuddhipavattiyaṃ) refers to the time when the six purifications, such as the purification of sīla, proceed in sequence.

Chabbisuddhipavattiyaṃ (trong sự phát triển của sáu thanh tịnh) có nghĩa là trong thời gian phát triển tuần tự của sáu thanh tịnh như giới thanh tịnh (sīlavisuddhi) và các thanh tịnh khác.

Etena diṭṭheva dhamme maggaphalapatiṭṭhābhāvatthāya pūrite catupārisuddhi sīlepi saddhāsatiādayo bodhipakkhiyesu saṅgahitā eva honti.

By this, it is shown that faith (saddhā), mindfulness (sati), and so on are included among the factors of enlightenment (bodhipakkhiya) even in the fourfold pure morality (catupārisuddhi-sīla), which is fulfilled for the sake of establishing the paths and fruits in this very life.

Theo cách này, ngay cả trong Tứ Thanh Tịnh Giới (catupārisuddhi sīle) đã được viên mãn để đạt được đạo quả trong hiện tại (diṭṭheva dhamme maggaphalapatiṭṭhābhāvatthāya), tín (saddhā), niệm (sati) và tuệ (paññā) v.v... cũng được bao gồm trong các pháp Bồ Đề Phần (bodhipakkhiyesu saṅgahitā eva honti).

Tathā maggapādakatthāya uppāditesu mahaggatajjhānesu mīti dasseti.

Similarly, it indicates that they are also included in the exalted jhānas that are produced as a foundation for the path.

Tương tự, điều này cũng được chỉ ra rằng chúng nằm trong các thiền siêu thế (mahaggatajjhānesu) đã được phát triển để làm nền tảng cho đạo.

Tathā hi bojjhaṅgasaṃyuttake –

Thus, in the Bojjhaṅga-Saṃyutta, it is said:

Quả thật, trong Bojjhaṅgasaṃyutta (Tương Ưng Bồ Đề Phần) đã nói:

1285

Evaṃ bhāvito kho kuṇḍaliya indriyasaṃvaro tīṇi sucaritāni paripūreti.

"Thus developed, Kuṇḍaliya, the restraint of the sense faculties perfects the three good conduct (sucarita)."

“Này Kuṇḍaliya, sự phòng hộ căn (indriyasaṃvaro) được tu tập như vậy sẽ làm viên mãn ba thiện hạnh (tīṇi sucaritāni).

Evaṃ bhāvitāni tīṇi sucaritāni cattāro satipaṭṭhāne paripūrenti.

"Thus developed, the three good conduct perfects the four applications of mindfulness (satipaṭṭhāna)."

Ba thiện hạnh được tu tập như vậy sẽ làm viên mãn Tứ Niệm Xứ (cattāro satipaṭṭhāne).

Evaṃ bhāvitā cattāro satipaṭṭhānā satta bojjhaṅge paripūrenti.

"Thus developed, the four applications of mindfulness perfects the seven factors of enlightenment (bojjhaṅga)."

Tứ Niệm Xứ được tu tập như vậy sẽ làm viên mãn Thất Bồ Đề Phần (satta bojjhaṅge).

Evaṃ bhāvitā satta bojjhaṅge vijjāvimuttiyo paripūrentīti vuttaṃ.

"Thus developed, the seven factors of enlightenment perfects knowledge and liberation (vijjā-vimuttiyo)."

Thất Bồ Đề Phần được tu tập như vậy sẽ làm viên mãn Minh và Giải Thoát (vijjāvimuttiyo).”

1286

Aṭṭhakathāyaṃpi nakevalaṃ balavavipassanā maggaphalesueva bojjhaṅge uddharanti.

In the Commentaries too, it is stated that the factors of enlightenment (bojjhaṅga) are not only drawn out in strong insight and path-fruits.

Trong Chú Giải (Aṭṭhakathā) cũng nói rằng không chỉ trong các đạo quả của vipassanā mạnh mẽ (balavavipassanā maggaphalasueva) mà các Bồ Đề Phần (bojjhaṅge) cũng được đề cập.

Vipassanāpādaka kasiṇajjhāna ānāpāṇā suka brahmavihārajjhānesupi uddharantīti vuttaṃ.

They are also drawn out in kasiṇa-jhāna, ānāpāna-jhāna, and brahmavihāra-jhāna which are foundations for insight.

Chúng cũng được đề cập trong các thiền kasiṇa (kasiṇajjhāna), ānāpāna (ānāpāṇā) và brahmavihāra (brahmavihārajjhānesupi) làm nền tảng cho vipassanā.

^*

1287

165. Sabbasaṅgahe pañcakkhandhāti pañca rāsayo.

165. In the comprehensive collection, five aggregates (pañcakkhandhā) means five groups.

165. Trong Sabbasaṅgaha (Tổng hợp tất cả), pañcakkhandhā (năm uẩn) có nghĩa là năm nhóm (pañca rāsayo).

Atītādi bheda bhinnānaṃ rūpānaṃ khandho rāsīti rūpakkhandho.

The aggregate of form (rūpakkhandho) is the heap or group of forms (rūpa) differentiated by past and so on, because it has the characteristic of being afflicted (ruppana-lakkhaṇa).

Rūpakkhandho (sắc uẩn) là nhóm (khandho rāsīti) các sắc đã được phân loại theo quá khứ (atītādi bheda bhinnānaṃ rūpānaṃ) và các loại khác.

Ekasmiṃ ruppana lakkhaṇe rāsiṃ katvā ñāṇena pariggahitā rūpadhammāeva.

It refers only to form-dhammas (rūpadhammā) comprehended by knowledge (ñāṇa), having made a group in terms of the single characteristic of affliction (ruppana-lakkhaṇa).

Chỉ là các pháp sắc (rūpadhammāeva) đã được nhận biết bằng trí tuệ (ñāṇena pariggahitā) bằng cách nhóm lại (rāsiṃ katvā) theo một đặc tính bị hoại diệt (ruppana lakkhaṇe).

Tathā ekasmiṃ vedayitalakkhaṇe sañjānana lakkhaṇe rāsiṃ katvā pariggahitā atītādibhedabhinnā vedanāsaññāyo vedanākkhandho saññākkhandho canāma.

Similarly, feelings (vedanā) and perceptions (saññā), differentiated by past and so on, comprehended by making a group in terms of the single characteristic of experiencing (vedayita-lakkhaṇa) or the characteristic of perceiving (sañjānana-lakkhaṇa), are called the aggregate of feeling (vedanākkhandho) and the aggregate of perception (saññākkhandho).

Tương tự, các thọ (vedanā) và tưởng (saññā) đã được phân loại theo quá khứ (atītādibhedabhinnā) và các loại khác, được nhận biết bằng cách nhóm lại (rāsiṃ katvā pariggahitā) theo một đặc tính cảm thọ (vedayitalakkhaṇe) và một đặc tính nhận biết (sañjānana lakkhaṇe) thì được gọi là vedanākkhandho (thọ uẩn) và saññākkhandho (tưởng uẩn).

Saṅkharontīti saṅkhārā.

They construct (saṅkharonti), therefore they are formations (saṅkhārā).

Chúng tạo tác (saṅkharontīti) nên được gọi là saṅkhārā (hành).

Phassa cetanā dayo.

Contact, volition, and so forth are obtained.

Xúc (phassa), tư (cetanā) và các pháp khác.

Tehi chasuvā upapattidvāresu tīsuvā kammadvāresu ekato saṅgamma samāgamma phusanacetayitādīhi attano attano kiccehi dassanasavanādīni sādhāraṇakiccānivā kāyika vācasikamānasikānivā sayana nisajjaṭṭhāna gamana kathana cintanādīni sabbāni kiccāni karonti vidahantīti.

Those, having assembled and gathered together in the six doors of rebirth or in the three doors of kamma, perform all functions such as seeing, hearing, and so forth, which are common functions, or bodily, verbal, and mental functions such as lying down, sitting, standing, walking, speaking, thinking, and so forth, through their respective activities of contact, intending, and so on.

Chúng tập hợp (ekato saṅgamma samāgamma) tại sáu cửa tái sinh (chasuvā upapattidvāresu) hoặc ba cửa nghiệp (tīsuvā kammadvāresu), và bằng các chức năng riêng của chúng như xúc chạm (phusanā) và tư duy (cetayitā), chúng thực hiện tất cả các hành động chung (sādhāraṇakiccānivā) như thấy (dassana), nghe (savana) v.v... hoặc các hành động thuộc thân (kāyika), lời nói (vācasika), ý (mānasika) như nằm (sayana), ngồi (nisajja), đứng (ṭṭhāna), đi (gamana), nói (kathana), suy nghĩ (cintanā) v.v...

Vuttañhetaṃ saṃyuttake –

This has been stated in the Saṃyutta:

Điều này đã được nói trong Saṃyutta (Tương Ưng):

1288

Kiñca bhikkhave saṅkhāre vadetha.

“And what, bhikkhus, do you call formations (saṅkhārā)?

“Này các Tỳ-kheo, các ông gọi gì là hành (saṅkhāra)?

Saṅkhataṃ abhisaṅkharontīti kho bhikkhave tasmā saṅkhārāti vuccanti.

Bhikkhus, they form what is formed, therefore they are called formations (saṅkhārā).

Này các Tỳ-kheo, vì chúng tạo tác các pháp hữu vi (saṅkhataṃ abhisaṅkharontīti), nên chúng được gọi là hành (saṅkhārāti vuccanti).

Kiñca saṅkhataṃ abhi saṅkharonti, rūpaṃ rūpatthāya saṅkhataṃ abhisaṅkharonti.

What do they form? They form rūpa for the sake of rūpa.

Chúng tạo tác pháp hữu vi gì? Chúng tạo tác sắc để thành sắc (rūpaṃ rūpatthāya saṅkhataṃ abhisaṅkharonti).

Vedanaṃ vedanatthāya saṅkhataṃ abhisaṅkharonti.

They form vedanā for the sake of vedanā.

Chúng tạo tác thọ để thành thọ (vedanaṃ vedanatthāya saṅkhataṃ abhisaṅkharonti).

Saññaṃ saññatthāya saṅkhata abhisaṅkharonti.

They form saññā for the sake of saññā.

Chúng tạo tác tưởng để thành tưởng (saññaṃ saññatthāya saṅkhata abhisaṅkharonti).

Saṅkhāre saṅkhāratthāya saṅkhata mabhisaṅkharonti.

They form saṅkhārā for the sake of saṅkhārā.

Chúng tạo tác hành để thành hành (saṅkhāre saṅkhāratthāya saṅkhata mabhisaṅkharonti).

Viññāṇaṃ viññāṇatthāya saṅkhata mabhi saṅkharontīti.

They form viññāṇa for the sake of viññāṇa.”

Chúng tạo tác thức để thành thức (viññāṇaṃ viññāṇatthāya saṅkhata mabhi saṅkharontīti).

Saṅkhata mabhisaṅkharontīti kho bhikkhave tasmā saṅkhārāti vuccantīti.

Bhikkhus, they form what is formed, therefore they are called formations (saṅkhārā).

Này các Tỳ-kheo, vì chúng tạo tác pháp hữu vi (saṅkhata mabhisaṅkharontīti), nên chúng được gọi là hành (saṅkhārāti vuccantīti).”

1289

Tattha rūpaṃ rūpatthāya saṅkhatamabhisaṅkharontīti yasmiṃ yasmiṃ kāle sayana nisajjādivasena pavattā yā yā rūpavikati icchīyati, tasmiṃtasmiṃ kāle tassā tassā rūpavikatiyā jātatthāya iriyāpatha parivattanādi vasena taṃ taṃ rūpavikatiṃ saṅkhataṃ abhisaṅkharontīti attho.

Here, the meaning of "They form rūpa for the sake of rūpa" is that at whatever time any particular modification of rūpa is desired in the manner of lying down, sitting, etc., at that very time, for the sake of the arising of that particular modification of rūpa, they form that particular modified rūpa through activities such as changing postures.

Trong đó, “rūpaṃ rūpatthāya saṅkhatamabhisaṅkharontīti” có nghĩa là: Bất cứ khi nào có một sự biến đổi về sắc (rūpavikati) được mong muốn, phát sinh do nằm, ngồi v.v..., thì vào thời điểm đó, các hành tạo tác (abhisaṅkharonti) sự biến đổi sắc hữu vi (taṃ taṃ rūpavikatiṃ saṅkhataṃ) đó bằng cách thay đổi tư thế (iriyāpatha parivattanādi vasena) v.v... để sự biến đổi sắc đó (tassā tassā rūpavikatiyā) phát sinh (jātatthāya).

Khajjabhojjādikaṃ vatthālaṅkārādikaṃ mañca pīṭha geha rathādikaṃ sabbaṃ upabhoga paribhogabhūtaṃ bāhira rūpaṃpi gahetvā yojetuṃ vaṭṭatiyeva.

It is also proper to include and apply this to all external rūpa that is used for enjoyment and consumption, such as food, beverages, clothes, ornaments, beds, chairs, houses, and chariots.

Cũng có thể áp dụng cho tất cả các sắc bên ngoài (bāhira rūpaṃpi) được sử dụng và hưởng thụ (upabhoga paribhogabhūtaṃ) như thức ăn, đồ uống (khajjabhojjādikaṃ), quần áo, trang sức (vatthālaṅkārādikaṃ), giường, ghế, nhà, xe (mañca pīṭha geha rathādikaṃ) v.v...

Vedananti diṭṭhadhammikaṃ samparāyikañca sabbaṃpi vedanaṃ.

Vedanā means all vedanā, both in this present life and in future lives.

Vedana (thọ) là tất cả các thọ (sabbaṃpi vedanaṃ) trong hiện tại (diṭṭhadhammikaṃ) và tương lai (samparāyikañca).

Tattha diṭṭhadhammikaṃ vedanaṃ saṅkhataṃ abhisaṅkharontā cittakammanaccagītādīni taṃ taṃ vedanupakaraṇāni sampādana vasena samparāyikañca abhisaṅkharontā mānusakaṃvā dibbaṃvā taṃtaṃ vedanaṃ patthetvā dāna sīlādi sampādana vasena abhisaṅkharonti.

Here, those who form the vedanā of this present life do so by providing the necessary means for those vedanā, such as various artistic works, dances, songs, etc. And those who form the vedanā for future lives do so by aspiring to human or divine vedanā and then providing the means through acts of giving, morality, etc.

Trong đó, những người tạo tác thọ hiện tại (diṭṭhadhammikaṃ vedanaṃ saṅkhataṃ abhisaṅkharontā) thì tạo tác bằng cách chuẩn bị các phương tiện cho thọ đó (taṃ taṃ vedanupakaraṇāni sampādana vasena) như hội họa (cittakamma), ca múa (naccagītādīni) v.v...; và những người tạo tác thọ tương lai (samparāyikañca abhisaṅkharontā) thì tạo tác bằng cách ước nguyện thọ đó (taṃtaṃ vedanaṃ patthetvā), dù là của loài người (mānusakaṃvā) hay chư thiên (dibbaṃvā), rồi thực hiện bố thí (dāna), trì giới (sīla) v.v...

Esanayo sesesupi.

This method applies to the remaining (aggregates) as well.

Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các trường hợp còn lại (sesesupi).

Saṅkhāresu pana phassaṃ phassatthāya cetanaṃ cetanatthāyātiādinā dānaṃ dānatthāya sīlaṃ sīlatthāya pāṇātipātaṃ pāṇātipātatthāyātiādinā vā sabbaṃ lokapavattiṃ ñatvā vitthāretabbāti.

However, concerning saṅkhārā, one should understand the entire worldly process and elaborate on it, saying: 'Contact for the sake of contact,' 'volition for the sake of volition,' and so on, or 'giving for the sake of giving,' 'morality for the sake of morality,' 'taking life for the sake of taking life,' and so on.

Trong các hành (saṅkhāresu), cần phải hiểu và mở rộng (ñatvā vitthāretabbāti) toàn bộ sự vận hành của thế gian (sabbaṃ lokapavattiṃ) bằng cách nói: xúc (phassa) vì xúc (phassatthāya), tư (cetanā) vì tư (cetanatthāya) v.v... hoặc bố thí (dānaṃ) vì bố thí (dānatthāya), trì giới (sīlaṃ) vì trì giới (sīlatthāya), sát sinh (pāṇātipātaṃ) vì sát sinh (pāṇātipātatthāyātiādinā) v.v...

Ettha siyā, kasmā saṅkhāresu pākaṭā cetanādayo vitakkādayo lobhādayo saddhāsatipaññādayoca dhamme visuṃ visuṃ khandhabhāvena avatvā vedanāsaññāva vuttāti.

Here, one might ask: "Why, among the saṅkhārā, are phenomena such as volition (cetanā), initial application (vitakka), greed (lobha), faith (saddhā), mindfulness (sati), and wisdom (paññā) not individually spoken of as khandhas, but only feeling (vedanā) and perception (saññā)?"

Ở đây, có thể có câu hỏi rằng: Tại sao trong các hành (saṅkhāresu), các pháp như tư (cetanādayo), tầm (vitakkādayo), tham (lobhādayo), tín (saddhāsatipaññādayoca) v.v... không được đề cập riêng lẻ như một uẩn (visuṃ visuṃ khandhabhāvena avatvā), mà chỉ có thọ (vedanā) và tưởng (saññā) được nói đến?

Vuccate.

It is explained:

Xin được giải thích.

1290

Yathā hi cheko mahābhisakko bhesajjamūlāni gahetvā cuṇṇaṃ karonto tesu mūlesu imāni thūlānipi mudūni honti.

Just as a skilled physician, when taking medicinal roots and pounding them into powder, knows which roots are thick yet soft and which are small yet hard.

Giống như một vị đại y sĩ (cheko mahābhisakko) khéo léo, khi lấy các rễ thuốc (bhesajjamūlāni) để nghiền thành bột (cuṇṇaṃ karonto), ông biết rằng trong số các rễ đó, “những rễ này dù lớn nhưng mềm (imāni thūlānipi mudūni honti),

Imāni khuddakānipi kakkhaḷāni hontīti ñatvā tato pathamataraṃ kakkhaḷāni visuṃ uddharitvā suṭṭhu koṭṭetvā cuṇṇaṃ karoti.

Knowing this, he first separates the hard ones, pounds them thoroughly into powder.

còn những rễ này dù nhỏ nhưng cứng (imāni khuddakānipi kakkhaḷāni hontīti)”. Ông tách riêng những rễ cứng (kakkhaḷāni visuṃ uddharitvā) ra trước (pathamataraṃ) và nghiền nát (suṭṭhu koṭṭetvā cuṇṇaṃ karoti) thành bột.

Sesāni pana sabbāni mudūni ekato katvā koṭṭetvā cuṇṇaṃ karoti.

Then, he gathers all the remaining soft ones together, pounds them, and makes them into powder.

Còn tất cả những rễ mềm còn lại (sesāni pana sabbāni mudūni) thì ông gom lại một chỗ (ekato katvā), giã (koṭṭetvā) và nghiền thành bột.

Tato ubhayāni missetvā silāyaṃ pisetvā bhesajjakamme upaneti.

After that, he mixes both and grinds them on a stone, then uses them for medicinal purposes.

Sau đó, ông trộn cả hai (ubhayāni missetvā), nghiền trên đá (silāyaṃ pisetvā) và dùng trong việc bào chế thuốc (bhesajjakamme upaneti).

Evaṃ karonto nakilamati.

By doing so, he does not become weary.

Làm như vậy ông không mệt mỏi (nakilamati).

Evamevaṃ bhagavāpi nāmarūpadhammesu tilakkhaṇaṃ āropetvā niccasukhaatta vipallāsānaṃ pahānatthāya anuyuñjantā devamanussā vibhāge akate tīsu dhammesu kilamissantīti ñatvā nāmadhammesu vedanāsaññācittasaṅkhāte tayo dhamme visuṃ uddharitvā ekamekaṃ khandhaṃ nāma katvā desesi.

Similarly, the Blessed One, applying the three characteristics to name-and-form phenomena, knew that if the distinction were not made among the three mental phenomena, those deities and humans who diligently strive to abandon the perversions of permanence, pleasure, and self would become weary. Therefore, among the name phenomena, he singled out the three phenomena — feeling (vedanā), perception (saññā), and consciousness (citta) — making each one a distinct aggregate and taught them.

Cũng vậy, Đức Thế Tôn (bhagavāpi) cũng biết rằng nếu các chư thiên và loài người (devamanussā) đang nỗ lực (anuyuñjantā) để đoạn trừ các sự điên đảo về thường (nicca), lạc (sukha) và ngã (atta) (niccasukhaatta vipallāsānaṃ pahānatthāya) bằng cách áp dụng ba đặc tính (tilakkhaṇaṃ āropetvā) vào các pháp danh sắc (nāmarūpadhammesu) mà không phân loại (vibhāge akate) ba pháp, thì họ sẽ mệt mỏi (kilamissantīti ñatvā). Vì vậy, Ngài đã tách riêng (visuṃ uddharitvā) ba pháp trong các pháp danh (nāmadhammesu) là thọ (vedanā), tưởng (saññā) và tâm hành (cittasaṅkhāte), rồi đặt tên (nāma katvā) cho mỗi pháp là một uẩn (ekamekaṃ khandhaṃ) và thuyết giảng (desesi).

Tathā hi yathā macchānāma udake sati ukkaṇṭhitā nāma natthi.

Thus, just as fish are never distressed when there is water,

Quả thật, giống như loài cá (macchānāma) không bao giờ cảm thấy chán ghét (ukkaṇṭhitā nāma natthi) khi có nước (udake sati).

Asati pana ekantena ukkaṇṭhitāyeva honti.

but without it, they are certainly distressed.

Nhưng nếu không có (asati pana), chúng chắc chắn sẽ chán ghét (ekantena ukkaṇṭhitāyeva honti).

Yathāvā madhukarāvā bhamarāvā yasmiṃ vane puppharasa phalarase labhanti, tattha ukkaṇṭhitānāma natthi.

Or just as bees or bumblebees are never distressed in a forest where they obtain the essence of flowers and fruits,

Hoặc giống như ong mật (madhukarāvā) hay ong vò vẽ (bhamarāvā), chúng không bao giờ cảm thấy chán ghét (ukkaṇṭhitānāma natthi) ở khu rừng (yasmiṃ vane) mà chúng tìm thấy mật hoa (puppharasa) và mật quả (phalarase).

Alabhamānā pana ekantena ukkaṇṭhitāeva honti.

but if they do not obtain them, they are certainly distressed.

Nhưng nếu không tìm thấy (Alabhamānā pana), chúng chắc chắn sẽ chán ghét (ekantena ukkaṇṭhitāeva honti).

Evameva imesaṃ sattānaṃ sukha saññitesu patisaraṇesu vedanāsadisaṃ patisaraṇaṃnāma natthi.

Likewise, for these beings, among the refuges considered as happiness, there is no refuge like feeling (vedanā).

Cũng vậy, đối với những nơi nương tựa được xem là hạnh phúc của các chúng sinh này, không có nơi nương tựa nào giống như vedanā (thọ).

Manussadevabrahmasampattiyo assādentāpi sukhavedanatthāyaeva assādenti.

Even when relishing human, divine, and Brahma realms, they do so for the sake of pleasant feeling.

Ngay cả khi tận hưởng những thành tựu của loài người, chư thiên và Phạm thiên, họ cũng tận hưởng vì sukhavedanā (thọ lạc).

Yadica tāhi vinā yathicchitaṃ sukhavedanaṃ labheyyuṃ.

If they could obtain desired pleasant feeling without these,

Nếu không có những điều đó mà họ có thể đạt được sukhavedanā như ý muốn,

Konāma tā sādiyissati.

who indeed would relish them?

thì ai sẽ ưa thích những điều đó?

Tathā phassacetanādīhi vitakkavicāravīriyādīhi lobhadosādīhi saddhāsatipaññādīhi ca saṅkhārakkhandhadhammehi diṭṭhadhammikaṃ samparāyikañca yaṃkiñci saṅkhataṃ abhisaṅkharontāpi sukhavedanatthāyaeva abhisaṅkharonti.

Similarly, even when forming anything formed, whether in this life or the next, through the saṅkhāra-khandha phenomena such as contact, volition, etc., initial application, sustained application, energy, etc., greed, hatred, etc., and faith, mindfulness, wisdom, etc., they do so only for the sake of pleasant feeling.

Cũng vậy, khi tạo tác bất cứ điều gì thuộc saṅkhāra-khandha (hành uẩn) như xúc, tư, v.v., tầm, tứ, tinh tấn, v.v., tham, sân, v.v., tín, niệm, tuệ, v.v., dù là trong hiện tại hay vị lai, họ cũng tạo tác vì sukhavedanā.

Yadica tādisena abhisaṅkharaṇena vināpi yathicchitaṃ sukhaṃ labheyyuṃ, tehi dhammehi attho natthīti konāma te dhamme abhisaṅkharissatīti.

If they could obtain desired happiness without such formation, who indeed would form those phenomena if there were no purpose in those phenomena?

Nếu không cần sự tạo tác như vậy mà họ có thể đạt được hạnh phúc như ý muốn, thì ai sẽ tạo tác những pháp đó khi chúng không có ý nghĩa gì?

1291

Iti sukhasaññitesu dhammesu vedanānāma imesaṃ sattānaṃ paramukkaṃsagataṃ sukhasaññitaṭṭhānaṃ hoti.

Thus, among phenomena considered as happiness, feeling (vedanā) is for these beings the ultimate state regarded as happiness.

Như vậy, trong các pháp được xem là hạnh phúc, vedanā là nơi được xem là hạnh phúc tột bậc của các chúng sinh này.

Tasmā bhagavā taṃ visuṃ ekaṃ khandhaṃ katvā khandhadesanaṃ desetīti.

Therefore, the Blessed One taught the aggregate teaching by making it a distinct aggregate.

Vì vậy, Đức Phật đã tách riêng nó thành một uẩn và thuyết giảng về các uẩn.

Tathā imesaṃ sattānaṃ attasaññitesu patisaraṇesu saññāsadisaṃ patisaraṇaṃ nāma natthi.

Likewise, among the refuges considered as self by these beings, there is no refuge like perception (saññā).

Cũng vậy, đối với những nơi nương tựa được xem là tự ngã của các chúng sinh này, không có nơi nương tựa nào giống như saññā (tưởng).

Tathā hi tasmiṃ tasmiṃ sattanikāye uppannā te te sattā attāno attano visayesu sabbaṃ jānitabbaṃ saññāya sañjānitvā viññuttaṃ āpajjanti.

Thus, those beings who arise in each particular class of beings, having perceived all that is to be known in their respective spheres through perception, attain understanding.

Thật vậy, các chúng sinh sinh ra trong từng loài chúng sinh đó, họ nhận biết mọi điều cần biết trong các đối tượng của riêng mình bằng saññā và trở nên có trí tuệ.

Tathā viññuttaṃ āpajjantā yattakaṃ pare jānanti.

And attaining such understanding, they think:

Và khi trở nên có trí tuệ như vậy, họ biết nhiều như những người khác biết.

Tattakaṃ mayaṃpi jānāma.

“We know as much as others know.

Chúng ta cũng biết nhiều như vậy.

Ko amhākaṃ uttaritaroti evaṃ loke ñāṇasammabhaṃ saññaṃ paramaṃ attānaṃ katvā vicaranti.

Who among us is superior?” Thus, they move about in the world, making perception the supreme self, equal to knowledge.

Ai là người vượt trội hơn chúng ta? Như vậy, trong thế gian, họ xem saññā là trí tuệ tối thượng và là tự ngã tối thượng để sống.

Iti attasaññitesu dhammesu saññānāma imesaṃ sattānaṃ paramukkaṃ sagataṃ attasaññitaṭṭhānaṃ hoti.

Thus, among phenomena considered as self, perception (saññā) is for these beings the ultimate state regarded as self.

Như vậy, trong các pháp được xem là tự ngã, saññā là nơi được xem là tự ngã tột bậc của các chúng sinh này.

Tasmā bhagavātaṃpi visuṃ ekaṃ khandhaṃ katvā khandhadesanaṃ desetīti.

Therefore, the Blessed One also taught the aggregate teaching by making it a distinct aggregate.

Vì vậy, Đức Phật cũng tách riêng nó thành một uẩn và thuyết giảng về các uẩn.

Tathā imesaṃ sattānaṃ niccasaññitesu patisaraṇesu cittasadisaṃ patisaṃraṇaṃ nāma natthi.

Likewise, among the refuges considered as permanence by these beings, there is no refuge like consciousness (citta).

Cũng vậy, đối với những nơi nương tựa được xem là thường còn của các chúng sinh này, không có nơi nương tựa nào giống như citta (tâm).

Tathā hi sattā sukhaṃ dukkhaṃnāma aniccaṃ sukhapattānaṃ dukkhaṃ natthi.

Thus, beings regard pleasure and pain as impermanent, thinking: "Those who have attained pleasure have no suffering.

Thật vậy, các chúng sinh nói rằng hạnh phúc và khổ đau là vô thường, những người đạt được hạnh phúc thì không có khổ đau, hoặc những người gặp khổ đau thì không có hạnh phúc.

Dukkha pattānaṃ sukhaṃ natthītivā.

Those who have attained suffering have no pleasure."

Hoặc saññā là vô thường, đôi khi quên, đôi khi không quên.

Saññānāma aniccā, kadāci pamussati kadāci napamussatītivā.

Or: "Perception is impermanent; sometimes one forgets, sometimes one does not forget."

Tưởng (saññā) là vô thường, đôi khi quên, đôi khi không quên.

Vīriyaṃnāma aniccaṃ.

Or: "Effort is impermanent;

Hoặc vīriya (tinh tấn) là vô thường.

Kadāci ārabhati, kadāci na ārabhatītivā.

sometimes one makes an effort, sometimes one does not make an effort."

Đôi khi bắt đầu, đôi khi không bắt đầu.

Lobhonāma anicco.

Or: "Greed is impermanent;

Hoặc lobha (tham) là vô thường.

Kadāci uppajjati, kadāci nauppajjatītivā.

sometimes it arises, sometimes it does not arise."

Đôi khi sinh khởi, đôi khi không sinh khởi.

Dosonāma anicco.

Or: "Hatred is impermanent;

Hoặc dosa (sân) là vô thường.

Kadāci uppajjati, kadāci na uppajjatītivā.

sometimes it arises, sometimes it does not arise."

Đôi khi sinh khởi, đôi khi không sinh khởi.

Saddhānāma aniccā.

Or: "Faith is impermanent;

Hoặc saddhā (tín) là vô thường.

Kadāci pasannacitto hoti, kadāci appasannacitto hotītivā.

sometimes one has a mind full of faith, sometimes one has a mind without faith."

Đôi khi tâm thanh tịnh, đôi khi tâm không thanh tịnh.

Paññānāma aniccā.

Or: "Wisdom is impermanent;

Hoặc paññā (tuệ) là vô thường.

Jānitabbaṃpi kadāci jānāti, kadāci na jānātītivā evaṃ cetasikadhammānaṃ anicca bhāvonāma kesañci lokiyajanānaṃpi pākaṭo hoti.

sometimes one knows what is to be known, sometimes one does not know what is to be known." Thus, the impermanent nature of mental phenomena is evident even to some worldly people.

Đôi khi biết điều cần biết, đôi khi không biết điều cần biết. Như vậy, sự vô thường của các pháp tâm sở là hiển nhiên đối với một số người thế gian.

Na pana cittassa.

But not that of consciousness.

Nhưng không phải đối với citta.

Na hi sattā cittaṃnāma aniccaṃ.

For beings do not conceive of consciousness as impermanent,

Thật vậy, các chúng sinh không chấp nhận rằng citta là vô thường.

Kadāci uppajjati, kadāci na uppajjatīti gaṇhanti.

thinking: "Sometimes it arises, sometimes it does not arise."

Đôi khi sinh khởi, đôi khi không sinh khởi.

Taṃ pana sayaṃ niccaṃ pavattamānaṃ hutvā kadāci sukhena yuttaṃ hoti, kadāci dukkhenātiādinā tasmiṃ niccasaññameva uppādentīti.

Rather, that consciousness, being itself constantly present, sometimes becomes associated with pleasure, sometimes with suffering, and so on; thus, they develop the perception of permanence regarding it.

Mà họ sinh khởi nhận thức về sự thường còn nơi nó, nói rằng nó tự vận hành thường xuyên, đôi khi kết hợp với hạnh phúc, đôi khi với khổ đau, v.v.

Iti cittaṃnāma niccasaññitesu dhammesu paramukkaṃ sagataṃ niccasaññitaṭṭhānaṃ hoti.

Thus, consciousness (citta) is, among the phenomena considered permanent, the ultimate state regarded as permanent.

Như vậy, citta là nơi được xem là thường còn tột bậc trong các pháp được xem là thường còn.

Tasmā bhagavā taṃpi visuṃ ekaṃ khandhaṃ katvā khandhadesanaṃ desetīti.

Therefore, the Blessed One (Bhagavā), making even that into a separate aggregate, taught the aggregate discourse.

Vì vậy, Đức Phật cũng tách riêng nó thành một uẩn và thuyết giảng về các uẩn.

1292

^* Yaṃpana vibhāvaniyaṃ

^* As for what is said in Vibhāvaniya:

^* Còn điều được gọi là vibhāvaniyaṃ (giải thích)

1293

‘‘Bhājana bhojana byañjana bhattakāraka bhuñjaka vikappavasena pañceva vuttā’’ti vatvā taṃ vibhāvantena ‘‘rūpañhi vedanā nissayattā bhājanaṭṭhāniyaṃ.

Having said, "These five are stated in terms of container, food, condiment, cook, and eater," and clarifying it, "Form is like a container due to being the support for feeling.

Sau khi nói: ‘‘Chỉ có năm điều được nói theo cách phân loại như vật chứa, thực phẩm, gia vị, người nấu ăn và người ăn’’, và khi giải thích điều đó, người ta nói: ‘‘Sắc là vật chứa vì là nơi nương tựa của thọ.

Vedanā bhuñjitabbattā bhojanaṭṭhāniyā.

Feeling is like food because it is to be experienced.

Thọ là thực phẩm vì là điều cần được hưởng thụ.

Saññā vedanassāda lābha hetuttā byañjanaṭṭhāniyā.

Perception is like a condiment because it is the cause for obtaining the enjoyment of feeling.

Tưởng là gia vị vì là nguyên nhân đạt được hương vị của thọ.

Saṅkhārā abhisaṅkharaṇato bhattakārakaṭṭhāniyā.

Volitional formations are like a cook due to their act of composing.

Hành là người nấu ăn vì là sự tạo tác.

Viññāṇaṃ upabhuñjakattā bhuñjakaṭṭhāniyaṃ.

Consciousness is like an eater due to its nature of experiencing.

Thức là người ăn vì là sự hưởng thụ.

Ettāvatāca adhippe tatthasiddhīti pañceva vuttā’’ti vuttaṃ.

Thus, the intended meaning is attained, so only five are stated," it was said.

Và chỉ với chừng đó, mục đích đã đạt được, nên chỉ có năm điều được nói’’. Điều này

Taṃ sārato nadaṭṭhabbaṃ.

That should not be regarded as essential.

không nên được xem là cốt yếu.

1294

Na hi taṃ aṭṭhakathāyaṃ etapparamavinicchaye āgataṃ.

For that statement does not appear in the commentaries as a definitive conclusion on this matter.

Thật vậy, điều đó không được đề cập trong Aṭṭhakathā như một sự phân định tối thượng.

Upamādīpaneeva āgataṃ.

It appears only in the illustration of similes.

Nó chỉ được đề cập trong phần giải thích ví dụ.

Na ca bhagavatā bhājanādivikappasiddhimattaṃ uddissa pañceva khandhā vuttāti sakkā vattuṃ.

Nor can it be said that the five aggregates were taught by the Blessed One merely to demonstrate the categories of container, and so forth.

Và không thể nói rằng Đức Phật chỉ thuyết giảng năm uẩn chỉ để đạt được sự phân loại như vật chứa, v.v.

Tathāsiddhassa atthassa payojanābhāvatoti.

Because there is no purpose for a meaning thus established.

Vì không có mục đích nào cho ý nghĩa đã đạt được như vậy.

1295

^* Yañca tattha

^* And that which was said there:

^* Và điều ở đó

1296

‘‘Desanākkamepi idameva kāraṇaṃ.

"Even in the sequence of teaching, this is the reason:

‘‘Ngay cả trong thứ tự thuyết giảng, đây cũng là lý do.

Yattha bhuñjati, yañca bhuñjati, yenaca bhuñjati, yoca bhojako, yoca bhuñjitā.

because there is a desire to show in order where one experiences, what one experiences, by what one experiences, who is the experiencer, and who experiences,"

Vì muốn trình bày theo thứ tự: nơi hưởng thụ, điều hưởng thụ, bằng gì hưởng thụ, ai là người hưởng thụ và ai là người đã hưởng thụ’’.

Tesaṃ anukkamena dassetukāmattā’’ti vuttaṃ.

is also without essence.

Điều được nói này

Taṃpi asāraṃ.

That is also without essence.

cũng không có ý nghĩa.

1297

Catunnaṃ upādānānaṃ visayabhūtā khandhā upādānakkhandhā.

The aggregates which are the objects of the four clingings are the aggregates of clinging (upādānakkhandhā).

Các uẩn là đối tượng của bốn upādāna (thủ) được gọi là upādānakkhandhā (thủ uẩn).

Sabba sabhāgadhamma pariyādānavasena sāsavā anāsavāca dhammā pañcakkhandhāti vuttā, vipassanā bhūmipariggahavasena sāsavāeva pañcupādānakkhandhāti vuttā.

All dhammas, defiled (sāsava) and undefiled (anāsava), are called the five aggregates (pañcakkhandhā) by way of encompassing all similar dhammas; while only defiled dhammas are called the five aggregates of clinging (pañcupādānakkhandhā) by way of defining the ground for insight (vipassanā bhūmi).

Các pháp hữu lậu và vô lậu được gọi là pañcakkhandhā (năm uẩn) theo cách bao gồm tất cả các pháp tương đồng, còn các pháp hữu lậu được gọi là pañcupādānakkhandhā (năm thủ uẩn) theo cách nắm giữ nền tảng của vipassanā (tuệ quán).

Āyatanti attano phaluppattiyā bhusaṃ ussahantā viya hontīti āyatanāni.

Āyatana are so called because they strive intensely, as it were, for the arising of their fruits: thus they are āyatanas.

Chúng āyatanti (phấn đấu mạnh mẽ) như thể chúng đang nỗ lực hết sức để sinh ra quả của chính mình, do đó được gọi là āyatanāni (xứ).

Āyatanasaddo pana chasu ajjhattikesu dvāradhammesu pavattamāno sañjātidesaṭṭhena nivāsaṭṭhānaṭṭhena ākaraṭṭhena, chasu bāhiresu ārammaṇadhammesu pavattamāno samosaraṇaṭṭhena, ubhayatthapi kāraṇaṭṭhena pavattati.

The word 'āyatana,' when applied to the six internal sense bases, functions in the sense of a place of arising, a dwelling place, or a mine; when applied to the six external sense objects, it functions in the sense of a meeting place; and in both cases, it functions in the sense of a cause.

Thuật ngữ āyatana được sử dụng cho sáu pháp cửa ajjhattika (nội) theo nghĩa là nơi sinh khởi, nơi cư trú, nơi tập hợp; và cho sáu pháp đối tượng bāhira (ngoại) theo nghĩa là nơi hội tụ; và cho cả hai theo nghĩa là nguyên nhân.

Tattha citta cetasikā dhammā ekasmiṃvā bhave anamataggevā saṃsāre punappunaṃ saha jāyamānā cakkhādīsu chasu dvārapadesesueva jāyanti, na aññattha.

Therein, mind and mental factors, arising repeatedly, whether in one existence or throughout beginningless saṃsāra, arise only in the six sense-door locales such as the eye, not elsewhere.

Trong đó, các pháp tâm và tâm sở, dù sinh khởi lặp đi lặp lại trong một đời sống hoặc trong saṃsāra (luân hồi) vô thủy, chúng chỉ sinh khởi ở sáu nơi cửa như mắt, v.v., chứ không ở nơi nào khác.

Santānānubandhavasena nivasantāpi tesveva nivasanti, na aññattha.

Dwelling in an unbroken continuum, they also dwell only in these, not elsewhere.

Ngay cả khi cư trú theo dòng tương tục, chúng cũng chỉ cư trú ở đó, chứ không ở nơi nào khác.

Ākiritvā thapitā viya pavattamānāpi tesveva pavattanti, na aññattha.

Occurring as if poured forth and established, they also occur only in these, not elsewhere.

Ngay cả khi vận hành như thể được đổ ra và đặt sẵn, chúng cũng chỉ vận hành ở đó, chứ không ở nơi nào khác.

Tasmā cakkhādīni chasañjātidesaṭṭhena nivāsaṭṭhānaṭṭhena ākaraṭṭhenaca āyatanānināma.

Therefore, the eye and the other five are called āyatanas in the sense of a place of arising, a dwelling place, and a mine.

Vì vậy, sáu thứ như mắt, v.v., được gọi là āyatanāni theo nghĩa là nơi sinh khởi, nơi cư trú và nơi tập hợp.

Devāyatanaṃ viya adhiṭṭhānaṭṭhenātipi vattuṃ vaṭṭatiyeva.

It is also suitable to say that they are āyatanas in the sense of a base, like a shrine (devāyatana).

Cũng có thể nói theo nghĩa là nơi nương tựa, như devāyatana (nơi ở của chư thiên).

1298

Yathāca sampannapupphaphalesu khemesu rukkhesu tato tato pakkhino nilinatthāya āhāratthāyaca niccaṃ samosaranti.

Just as birds constantly gather from all directions on trees abundant with flowers and fruits, which are safe, for nesting and for food.

Và giống như chim chóc luôn hội tụ về những cây an toàn, đầy hoa trái để làm tổ và kiếm ăn.

Evaṃ rūpādīsu chasuṭhānesu tato tato cittacetasikā dhammā ārammaṇakaraṇatthāya niccaṃ samosaranti.

In the same way, mind and mental factors constantly gather from all directions at the six places such as forms, for the purpose of making them objects.

Cũng vậy, các pháp tâm và tâm sở luôn hội tụ về sáu nơi như sắc, v.v., để tạo thành đối tượng.

Tasmā rūpādīni cha samosaraṇaṭṭhena āyatanānināma.

Therefore, forms and the other five are called āyatanas in the sense of a meeting place.

Vì vậy, sáu thứ như sắc, v.v., được gọi là āyatanāni theo nghĩa là nơi hội tụ.

Tadubhayāni pana tesaṃ citta cetasikānaṃ kāraṇaṭṭhena āyatanānināma.

And those two categories are called āyatanas in the sense of being a cause for those mind and mental factors.

Còn cả hai điều đó (nội xứ và ngoại xứ) được gọi là āyatanāni theo nghĩa là nguyên nhân của các pháp tâm và tâm sở đó.

Cakkhuca taṃ āyatanañcāti cakkhāyatanaṃ.

The eye and that āyatana are the eye-āyatana.

Mắt và xứ đó là cakkhāyatanaṃ (nhãn xứ).

Evaṃ sesāni.

Similarly for the rest.

Các xứ còn lại cũng vậy.

Tattha cakkhusotāni sattānaṃ hitakriyāsu bahupakārattā kāmarūpa byāpitattā ca pākaṭānītiādimhi vuttāni.

Therein, the eye and ear are mentioned first because they are conspicuous, being very helpful in doing good for beings and pervading the realms of sense-desire and form.

Trong đó, mắt và tai được đề cập ở phần đầu vì chúng rất hữu ích cho các hành động lợi ích của chúng sinh và vì chúng phổ biến trong cõi dục và cõi sắc.

Tehi āsannattā tadanantaraṃ ghānaṃ.

After them is the nose, due to its proximity to them.

Mũi được đề cập ngay sau đó vì nó gần với chúng.

Tato jivhāti imāni cattāri padesāyatanānināma.

Then the tongue; these four are called partial āyatanas.

Từ đó đến thiệt căn, bốn xứ này được gọi là xứ cục bộ.

Tato sakalakāyabyāpako kāyo.

Then the body, which pervades the entire physique.

Từ đó là thân căn, lan khắp toàn thân.

Tato tesaṃ sabbesaṃ gocaravisayaggāhakaṃ manoti.

Then the mind, which apprehends the sphere of experience of all of them.

Từ đó là ý, là cái nắm bắt cảnh giới đối tượng của tất cả các xứ ấy.

Sesāni pana tesaṃ visayattā tadanukkameneva vuttānīti.

The remaining (external) āyatanas are stated in that same order because they are the objects of these (internal āyatanas).

Còn các xứ còn lại, vì là đối tượng của chúng, nên đã được nói đến theo thứ tự đó.

1299

Kassaci pana puggalassavā sattassavā manussassavā devassavā brahmunovā vase avattitvā attanoeva sabhāvaṃ dhārentīti dhātuyo.

They are called elements (dhātuyo) because they do not exist subject to any particular person, being, human, deva, or Brahma, but rather maintain their own intrinsic nature.

Không vận hành theo ý muốn của một cá nhân, chúng sanh, con người, chư thiên, hay phạm thiên nào, mà chỉ mang lấy tự tánh của riêng mình, nên gọi là các giới.

Visuṃ visuṃ vavatthitasabhāvattāvā yathāsabhāvaṃ dhārīyanti sallakkhīyanti vavatthapīyantīti dhātuyo.

Or, they are called dhātus because their intrinsic natures are distinct and separate, or they are held, perceived, and defined according to their intrinsic nature.

Vì các pháp được giữ gìn, được nhận biết, được phân biệt theo bản chất riêng biệt của chúng, nên chúng được gọi là các giới (dhātu).

Apica, nissatta nijjīvaṭṭhena dhātuyo.

Furthermore, they are dhātus in the sense of being non-self (nissatta) and non-living (nijjīva).

Hơn nữa, chúng được gọi là các giới (dhātu) theo nghĩa không có chúng sinh và không có sinh mạng.

Tattha nissattaṭṭhenāti sattākārā bhāvaṭṭhena sattakiccābhāvaṭṭhena.

Therein, "in the sense of being non-self" means in the sense of lacking the characteristic of a being, in the sense of lacking the function of a being.

Trong đó, ‘theo nghĩa không có chúng sinh’ là theo nghĩa không có trạng thái của chúng sinh và không có hoạt động của chúng sinh.

Ko panettha sattākāro kiṃ sattakiccanti.

What, then, is the characteristic of a being and what is the function of a being?

Vậy trạng thái chúng sinh là gì? Hoạt động chúng sinh là gì?

Jīvayogo sattākāro.

The association with a soul is the characteristic of a being.

Sự kết hợp với sinh mạng là trạng thái chúng sinh.

Īhāca byāpāro ca sattakiccaṃ.

Effort and activity are the function of a being.

Sự nỗ lực và sự bận rộn là hoạt động chúng sinh.

Nijjīvaṭṭhenāti ekasmiṃ bhave yāva namarati.

"In the sense of being non-living" means that for as long as one does not die in one existence,

‘Theo nghĩa không có sinh mạng’ là trong một kiếp, cho đến khi chưa chết;

Bhavaparaṃparāyavā yāva saṃsāro na nivattati.

or for as long as saṃsāra does not cease in the succession of existences,

hoặc trong dòng luân hồi (bhavaparaṃparā), cho đến khi luân hồi chưa dừng lại.

Tāva abhijjamāno acchijjamāno ekova vattatīti evaṃ gahitassa jīvassa abhāvaṭṭhena.

there is no such life that remains unbroken, unsevered, and singular. Thus, it is in the sense of the absence of such a life.

Theo nghĩa không có sinh mạng được chấp giữ như là một thứ duy nhất tồn tại, không bị vỡ, không bị cắt đứt trong suốt thời gian đó.

Cakkhādayoca dhammā sabbaso sattākārarahitā satta kiccarahitāca honti.

The eye and other dhammas are entirely devoid of the characteristic of a being and devoid of the function of a being.

Và các pháp như mắt v.v… hoàn toàn không có trạng thái chúng sinh và không có hoạt động chúng sinh.

Naca sayaṃ jīvānāma honti.

Nor are they themselves living entities.

Chúng cũng không tự mình là sinh mạng.

Nāpi jīvayogāti.

Nor are they associated with life.

Cũng không phải là sự kết hợp với sinh mạng.

Iti nissattaṭṭhena nijjīvaṭṭhenacatedhātuyonāmāti.

Thus, these are called dhātus in the sense of being non-self and non-living.

Do đó, chúng được gọi là các giới (dhātu) theo nghĩa không có chúng sinh và không có sinh mạng.

Tesaṃ pana daṭṭhabbākāro aṭṭhakathāyaṃ vutto.

Their discernible aspects are explained in the commentary.

Tuy nhiên, trạng thái cần được thấy của chúng đã được nói trong Chú giải.

Yathāha-bheritalaṃ viya cakkhudhātu daṭṭhabbā.

As it states: The eye element (cakkhudhātu) should be seen like the surface of a drum.

Như đã nói: Nhãn giới (cakkhudhātu) cần được thấy như mặt trống.

Daṇḍo viya rūpadhātu.

The form element (rūpadhātu) like a drumstick.

Sắc giới (rūpadhātu) như dùi trống.

Saddoviya cakkhuviññāṇadhātu.

The eye-consciousness element (cakkhuviññāṇadhātu) like a sound.

Nhãn thức giới (cakkhuviññāṇadhātu) như tiếng trống.

Tathā ādāsatalaṃ viya cakkhudhātu.

Likewise, the eye element (cakkhudhātu) like the surface of a mirror.

Tương tự, nhãn giới (cakkhudhātu) như mặt gương.

Mukhaṃ viya rūpadhātu.

The form element (rūpadhātu) like a face.

Sắc giới (rūpadhātu) như khuôn mặt.

Mukhanimittaṃ viya cakkhuviññāṇadhātu.

The eye-consciousness element (cakkhuviññāṇadhātu) like the reflection of a face.

Nhãn thức giới (cakkhuviññāṇadhātu) như hình ảnh khuôn mặt.

Athavā, ucchuyanta kilayantaṃ viya cakkhudhātu.

Alternatively, the eye element (cakkhudhātu) is like a sugarcane-pressing machine or a sesame-oil pressing machine.

Hoặc, nhãn giới (cakkhudhātu) như máy ép mía hoặc máy ép vừng.

Yantacakkayaṭṭhi viya rūpadhātu.

The form element (rūpadhātu) is like the wheel shaft of the machine.

Sắc giới (rūpadhātu) như trục quay của máy.

Ucchurasa telāni viya cakkhuviññāṇadhātu.

The eye-consciousness element (cakkhuviññāṇadhātu) is like the sugarcane juice or oil.

Nhãn thức giới (cakkhuviññāṇadhātu) như nước mía hoặc dầu.

Tathā adharāraṇi viya cakkhudhātu.

Likewise, the eye element (cakkhudhātu) is like the lower fire-stick.

Tương tự, nhãn giới (cakkhudhātu) như thanh gỗ dưới để tạo lửa.

Uttarāraṇi viya rūpadhātu.

The form element (rūpadhātu) is like the upper fire-stick.

Sắc giới (rūpadhātu) như thanh gỗ trên để tạo lửa.

Aggi viya cakkhuviññāṇadhātu.

The eye-consciousness element (cakkhuviññāṇadhātu) is like the fire.

Nhãn thức giới (cakkhuviññāṇadhātu) như lửa.

Esanayo sotaviññāṇadhātuādīsu.

This method applies to the ear-consciousness element (sotaviññāṇadhātu) and so forth.

Phương pháp này cũng áp dụng cho nhĩ thức giới (sotaviññāṇadhātu) v.v...

Manodhātu pana yathāsambhavato cakkhuviññāṇadhātuādīnaṃ purecarānucarā viya daṭṭhabbā.

The mind element (manodhātu), however, should be seen as the forerunner and follower of the eye-consciousness element and so forth, as appropriate.

Còn ý giới (manodhātu) thì cần được thấy như là những thứ đi trước và đi theo của nhãn thức giới (cakkhuviññāṇadhātu) v.v... tùy theo khả năng.

1300

Dhammadhātuyā vedanākkhandho sallamiva sūlamivaca daṭṭhabbo.

In the dhamma element (dhammadhātu), the aggregate of feeling (vedanākkhandha) should be seen as a dart or a stake.

Trong pháp giới (dhammadhātu), thọ uẩn (vedanākkhandha) cần được thấy như mũi tên hoặc cây đinh nhọn.

Saññā saṅkhārakkhandhā vedanāsalla sūlayogā āturā viya daṭṭhabbā.

The aggregates of perception and volitional formations (saññā saṅkhārakkhandhā) should be seen as afflicted persons, associated with the dart and stake of feeling.

Tưởng và hành uẩn (saññā saṅkhārakkhandhā) cần được thấy như những người bệnh do bị đâm bởi mũi tên và cây đinh nhọn của thọ (vedanā).

Puthujjanānaṃvā saññā āsā dukkhajananato rittamuṭṭhi viya ayathābhuccanimittagāhato vanamigoviya.

Or, for ordinary people (puthujjana), perception (saññā) is like an empty fist because it generates desire and suffering, or like a wild deer because it apprehends unreal signs.

Hoặc, tưởng (saññā) của phàm phu cần được thấy như nắm tay rỗng vì nó sinh ra sự khao khát và khổ đau; như con nai rừng vì nó nắm giữ những dấu hiệu không đúng sự thật.

Saṅkhārā paṭisandhiyaṃ pakkhipanato aṅgārakāsuyaṃ khipanapurisā viya.

Volitional formations (saṅkhārā) are like men who throw things into a pit of glowing coals, as they throw one into rebirth (paṭisandhi).

Hành (saṅkhārā) như những người ném vào hầm than hồng vì chúng ném vào sự tái sinh (paṭisandhi).

Jātidukkhānubandhato rājapurisānubandhacoro viya.

They are like a thief pursued by royal officers, as they are followed by the suffering of birth (jāti-dukkha).

Như tên trộm bị cận vệ vua truy đuổi vì nó bị khổ đau của sinh (jāti) đeo bám.

Sabbānatthāvahassa khandhasantānassa hetuto visarukkhabījāni viya.

They are like seeds of a poison tree, as they are the cause of the entire continuum of aggregates (khandhasantāna) which brings all harm.

Như hạt cây độc vì nó là nguyên nhân của dòng chảy các uẩn (khandhasantāna) mang lại mọi điều bất lợi.

Rūpaṃ nānāvidhupaddavanimittato khura cakkaṃviya daṭṭhabbaṃ.

Form (rūpaṃ) should be seen like a sharp-edged wheel, due to being the cause of various kinds of affliction.

Sắc (rūpa) cần được thấy như bánh xe dao cạo vì nó là dấu hiệu của nhiều loại tai họa khác nhau.

Asaṅkhatāpidhātu amatato santato khemato ca daṭṭhabbā.

The Unconditioned element (asaṅkhatā dhātu) should be seen as deathless (amata), tranquil (santa), and secure (khema).

Giới vô vi (asaṅkhatā dhātu) cần được thấy như bất tử (amata), thanh tịnh (santa) và an toàn (khema).

Kasmā, sabbānatthapaṭipakkhabhūtattā.

Why? Because it is the antithesis of all harm.

Vì sao? Vì nó là đối nghịch của mọi điều bất lợi.

Manoviññāṇadhātu gahitārammaṇaṃ muñcitvāpi aññaṃ gahetvā pavattanato vanamakkaṭo viya, duddamanato assakhaluṅgo viya, yattha kāmanipātito vehāsaṃ khittadaṇḍo viya, lobhadosādi nānāppakāra kilesayogato raṅganaṭo viya daṭṭhabbāti.

The mind-consciousness element (manoviññāṇadhātu) should be seen like a forest monkey, because it abandons an apprehended object and grasps another; like an untamed horse, because it is difficult to discipline; like a stick thrown into the air, because it falls wherever it wishes; and like an actor, because it is associated with various kinds of defilements (kilesa) such as greed and hatred.

Ý thức giới (manoviññāṇadhātu) cần được thấy như con khỉ rừng vì nó hoạt động sau khi buông bỏ đối tượng đã nắm giữ và nắm giữ một đối tượng khác; như con ngựa hoang khó thuần hóa vì nó khó chế ngự; như cây gậy ném lên không trung vì nó rơi xuống bất cứ nơi nào nó muốn; như diễn viên vì nó kết hợp với nhiều loại phiền não (kilesa) như tham, sân v.v...

Ariyasaccānīti ettha santassa dhammassa bhāvo saccaṃ.

In this phrase "Noble Truths (ariyasaccāni)", truth (sacca) is the reality of an existent dhamma.

Các Thánh đế (Ariyasaccānī): Ở đây, sự thật (sacca) là bản chất của pháp tồn tại (santa).

Santassāti bhūtassa tathassa aviparītassa.

"Of an existent" means of that which is actual, true, and not otherwise.

‘Tồn tại’ (santassa) nghĩa là có thật, đúng như vậy, không sai lệch.

Apica, kenaṭṭhena saccanti.

Furthermore, in what sense is it true?

Hơn nữa, theo nghĩa nào là sự thật?

Tathaṭṭhena avitathaṭṭhena anaññathaṭṭhena.

In the sense of being actual, not false, and not otherwise.

Theo nghĩa đúng như vậy (tathaṭṭhena), không sai lệch (avitathaṭṭhena), không khác biệt (anaññathaṭṭhena).

Yañhi cakkhussa dukkhattaṃ, taṃ tathaṃ hoti avitathaṃ anaññathaṃ.

For whatever is the suffering nature (dukkhata) of the eye, that is actual, not false, not otherwise.

Bởi vì sự khổ của mắt là đúng như vậy, không sai lệch, không khác biệt.

Dukkhadukkha saṅkhāradukkha vipariṇāmadukkha saṅkhātehi tīhi dukkhehi taṃ samaṅgipuggalassa abhiṇhapīḷanato.

Because it constantly oppresses the person who possesses it with the three sufferings, known as suffering in suffering (dukkha-dukkha), suffering due to formations (saṅkhāra-dukkha), and suffering due to change (vipariṇāma-dukkha).

Vì nó liên tục bức bách người có đủ ba loại khổ: khổ khổ (dukkha-dukkha), hành khổ (saṅkhāra-dukkha) và hoại khổ (vipariṇāma-dukkha).

Tattha saṅkhāradukkhaṃ nāma kammajānaṃ uppattiyā pageva taṃtaṃkammā bhisaṅkharaṇadukkhaṃ.

Therein, suffering due to formations (saṅkhāra-dukkha) is the suffering of composing (kammajānaṃ) such and such volitional actions (kammābhisaṅkharaṇa) even before their arising.

Trong đó, hành khổ (saṅkhāra-dukkha) là khổ của sự tạo tác các nghiệp (kamma) trước khi chúng sinh khởi.

Tathā utujādīnaṃ uppattiyā pageva taṃtaṃ utucittāhārānaṃ abhisaṅkharaṇadukkhaṃ.

Similarly, before the arising of temperature-born phenomena and so on, there is the suffering of conditioning those respective temperature, mind, and food^*.

Tương tự, là khổ của sự tạo tác các yếu tố như thời tiết, tâm, thức ăn v.v... trước khi chúng sinh khởi.

1301

Cakkhu hi nāma rūpibrahmānaṃpi purimabhave jhānabhāvanā saṅkhātaṃ mahantaṃ kammābhisaṅkharaṇa dukkhaṃ anubhavantānaṃyeva uppajjati.

Indeed, the eye (cakkhu) arises even for the rūpa-brahmās only for those who have experienced the great suffering of conditioning kamma, such as jhāna cultivation, in previous existences.

Mắt chỉ sinh khởi ở những Phạm thiên sắc giới (rūpibrahmā) đã từng trải qua khổ lớn của sự tạo tác nghiệp (kammābhisaṅkharaṇa-dukkha), tức là sự tu tập thiền định (jhānabhāvanā) trong các kiếp trước.

No aññathā.

Not otherwise.

Không có cách nào khác.

Kāmasattānaṃ pana purimabhave kammasaṅkhāradukkhaṃ anubhavitvā uppannaṃpi yāvajīvaṃ pavattiyā āhārādisaṅkhāradukkhañca paṭijaggana dukkhañca anubhavantānaññeva pavattati, no aññathā.

For sensual beings, however, even if it arises after experiencing the suffering of kamma-formations in a previous existence, it continues only for those who experience the suffering of conditioning sustenance and so on, and the suffering of maintenance, for as long as life lasts, not otherwise.

Đối với chúng sinh dục giới (kāmasatta), dù mắt đã sinh khởi sau khi trải qua khổ của sự tạo tác nghiệp (kammābhisaṅkhāra-dukkha) trong các kiếp trước, nó vẫn tiếp tục tồn tại chỉ khi người đó trải qua khổ của sự tạo tác các yếu tố như thức ăn v.v... và khổ của sự chăm sóc, bảo vệ trong suốt cuộc đời, không có cách nào khác.

Pavattamānañca paccayavekallevā jāte antarāyevā āgate yadākadāci bhijjati.

And while it exists, if there is a lack of conditions or an obstacle arises, it breaks at some point.

Và khi đang tồn tại, nó có thể bị hư hoại bất cứ lúc nào nếu các duyên bị thiếu hụt hoặc có chướng ngại xảy ra.

Maraṇakālaṃ patvā pana ekantena bhijjatiyeva.

Upon reaching the time of death, it certainly breaks.

Đến thời điểm chết, nó chắc chắn sẽ bị hư hoại.

Tasmā taṃ assādetvā tadatthāya kammaṃvā āhārādipaccayaṃvā paṭijagganaṃ vā saṅkharontānaṃ anamatagge saṃsāre saṅkhāradukkhassa pariyantonāma natthi.

Therefore, for those who delight in it and for its sake condition kamma or conditions like food, or maintain it, there is no end to the suffering of formations in beginningless saṃsāra.

Vì vậy, đối với những người tận hưởng nó và vì nó mà tạo tác nghiệp, các duyên như thức ăn v.v..., hoặc sự chăm sóc, bảo vệ, thì trong vòng luân hồi (saṃsāra) vô tận, không có điểm cuối cho hành khổ (saṅkhāra-dukkha).

Iti sabbaṃ cakkhu apariyantena saṅkhāradukkhena puggalaṃ abhiṇhaṃ pīḷetiyeva.

Thus, all eye (cakkhu) constantly afflicts the individual with endless suffering of formations.

Như vậy, tất cả mắt đều liên tục bức bách chúng sinh bằng hành khổ (saṅkhāra-dukkha) vô tận.

Idamassa saṅkhāradukkhaṃ.

This is its suffering of formations.

Đây là hành khổ của nó.

Idaṃ cakkhu nāma paccayavekallevā jāte antarāyevā āgate yadā kadāci bhijjanajātikaṃ.

This eye (cakkhu) is by nature subject to breaking at any time if there is a lack of conditions or an obstacle arises.

Mắt này có bản chất là bị hư hoại bất cứ lúc nào nếu các duyên bị thiếu hụt hoặc có chướng ngại xảy ra.

Tasmā tassa bhijjanabhayena pageva paccaya sampādanadukkhaṃ rakkhāvaraṇaguttisaṃvidhānadukkhaṃ bhijjananimittāni disvā vā bhijjamānevā bhinnevā socanaparidevanādidukkhañca vipariṇāma dukkhaṃnāma.

Therefore, the suffering of procuring conditions beforehand due to the fear of its breaking, the suffering of protection, covering, and guarding arrangements, and the suffering of sorrowing, lamenting, and so on, upon seeing the signs of breaking, or while it is breaking, or after it has broken, is called the suffering of change (vipariṇāma dukkha).

Vì vậy, khổ của sự chuẩn bị các duyên trước đó, khổ của sự bảo vệ, che chở, giữ gìn, và khổ của sự than khóc, rên rỉ v.v... khi thấy các dấu hiệu hư hoại, hoặc khi nó đang hư hoại, hoặc khi nó đã hư hoại, đó gọi là hoại khổ (vipariṇāma-dukkha).

Iti sabbaṃ cakkhu apariyantena vipariṇāmadukkhena puggalaṃ abhiṇhaṃ pīḷetiyeva.

Thus, all eye (cakkhu) constantly afflicts the individual with endless suffering of change.

Như vậy, tất cả mắt đều liên tục bức bách chúng sinh bằng hoại khổ (vipariṇāma-dukkha) vô tận.

Idamassa vipariṇāmadukkhaṃ.

This is its suffering of change.

Đây là hoại khổ của nó.

Dukkhadukkhaṃ pana tadubhayena dukkhena saheva sijjhati.

The suffering of pain (dukkha-dukkha), however, arises together with both of these sufferings.

Còn khổ khổ (dukkha-dukkha) thì hoàn thành cùng với hai loại khổ kia.

Evaṃ cakkhu dukkhadukkha saṅkhāra dukkha vipariṇāma dukkhasaṅkhātehi tīhi dukkhehi taṃ samaṅgipuggalaṃ abhiṇhaṃ pīḷetiyeva.

Thus, the eye (cakkhu) constantly afflicts the individual endowed with it by these three sufferings, namely, the suffering of pain, the suffering of formations, and the suffering of change.

Như vậy, mắt liên tục bức bách người có đủ ba loại khổ: khổ khổ (dukkha-dukkha), hành khổ (saṅkhāra-dukkha) và hoại khổ (vipariṇāma-dukkha).

Yañca tassa tathāpīḷanaṃ, taṃ tathaṃ hoti, avitathaṃ, anaññathaṃ.

And that affliction of it is true, not false, not otherwise.

Và sự bức bách như vậy của nó là đúng như vậy, không sai lệch, không khác biệt.

Tasmā cakkhu dukkhasaccaṃnāma.

Therefore, the eye (cakkhu) is indeed the noble truth of suffering (dukkha-sacca).

Do đó, mắt được gọi là Khổ đế (Dukkhasacca).

Esa nayo sotādīsu tebhūmakadhammesu.

This method applies to the ear and so on, and to all phenomena of the three planes of existence.

Phương pháp này cũng áp dụng cho tai v.v... và các pháp ba cõi (tebhūmaka-dhamma).

1302

Sesasaccesupi yaṃ lobhasseva dukkhasamudayattaṃ.

Concerning the remaining truths, it should be stated with questions like "How is it that craving (lobha) alone is the origin of suffering (dukkha-samudaya)?"

Trong các sự thật còn lại, tham (lobha) là nguyên nhân của khổ (dukkhasamudaya).

Yaṃ nibbānasseva dukkhanirodhattaṃ.

"How is it that Nibbāna alone is the cessation of suffering (dukkha-nirodha)?"

Niết Bàn (Nibbāna) là sự diệt khổ (dukkhanirodha).

Yaṃ aṭṭhaṅgikamaggasseva dukkhanirodhamaggattaṃ taṃ kathaṃ hotītiādinā vattabbaṃ.

"How is it that the Noble Eightfold Path alone is the path to the cessation of suffering (dukkha-nirodha-magga)?"

Bát chánh đạo (aṭṭhaṅgikamaggassa) là con đường dẫn đến sự diệt khổ (dukkhanirodhamagga) cần được nói theo cách ‘như thế nào’ v.v...

Yāvaca lobho na pahiyyati.

As long as craving (lobha) is not abandoned,

Chừng nào tham (lobha) chưa được đoạn trừ,

Tāva cakkhādīni assādetiyeva.

one surely delights in the eye and so on.

chừng đó người ta vẫn còn tận hưởng mắt v.v...

Yāvaca tāni assādeti.

And as long as one delights in them,

Chừng nào người ta còn tận hưởng chúng,

Tāva tesaṃ pavattiyā kammādīni saṅkharontiyeva.

one surely conditions kamma and so on for their continuity.

chừng đó người ta vẫn còn tạo tác nghiệp v.v... cho sự tồn tại của chúng.

Yāvaca kammādīni saṅkharonti.

And as long as one conditions kamma and so on,

Chừng nào người ta còn tạo tác nghiệp v.v...,

Tāva cakkhādīni pavattantiyeva.

the eye and so on surely continue to exist.

chừng đó mắt v.v... vẫn còn tồn tại.

Yāvacatāni pavattanti.

And as long as they exist,

Chừng nào chúng còn tồn tại,

Tāva tesaṃ vuttappakārehi saṅkhāra dukkhādīhi namuccatiyeva.

one is surely not freed from the previously mentioned sufferings such as the suffering of formations.

chừng đó người ta vẫn không thoát khỏi hành khổ v.v... đã nói ở trên.

Tasmā lobhassa dukkhasamudayattaṃ tathaṃ hoti.

Therefore, it is true that craving (lobha) is the origin of suffering.

Do đó, tham (lobha) là nguyên nhân của khổ (dukkhasamudaya) là đúng như vậy.

Cakkhādīsuca pavattamānesu vuttappakāraṃ sabbaṃ dukkhaṃ āgacchatiyeva.

And when the eye and so on continue to exist, all the sufferings described above surely arise.

Và khi mắt v.v... đang tồn tại, tất cả khổ đau đã nói ở trên đều đến.

Apavattamānesu nāgacchati.

When they do not continue, they do not arise.

Khi chúng không tồn tại, khổ đau không đến.

Tasmā tesaṃ pavattinirodhabhūtassa nibbānasseva dukkhanirodhattaṃ tathaṃ hoti.

Therefore, it is true that Nibbāna alone, being the cessation of their continuity, is the cessation of suffering.

Do đó, Niết Bàn (Nibbāna) là sự diệt khổ (dukkhanirodha) vì nó là sự chấm dứt sự tồn tại của chúng, là đúng như vậy.

Tathā lobhapahānato añño dukkhamuttimaggonāma natthi.

Similarly, there is no other path to freedom from suffering than the abandonment of craving.

Tương tự, không có con đường nào khác để thoát khỏi khổ đau ngoài việc đoạn trừ tham (lobha).

Aṭṭhaṅgikamaggoca uppajja māno ekantena taṃ pajahati.

And when the Noble Eightfold Path arises, it definitely abandons that^*.

Và khi Bát chánh đạo (aṭṭhaṅgikamaggoca) sinh khởi, nó chắc chắn sẽ đoạn trừ tham.

Tasmā aṭṭhaṅgikamaggasseva dukkhanirodhamaggattaṃ tathaṃ hoti, avitathaṃ, anaññathanti.

Therefore, it is true, not false, not otherwise, that the Noble Eightfold Path alone is the path to the cessation of suffering.

Do đó, Bát chánh đạo (aṭṭhaṅgikamaggassa) là con đường dẫn đến sự diệt khổ (dukkhanirodhamaggattaṃ) là đúng như vậy, không sai lệch, không khác biệt.

1303

Evaṃsantepi saccasaddo pariyāya saccesupi vattatīti vuttaṃ cattāriariyasaccānīti.

Even so, the word "sacca" (truth) is also used for secondary truths, thus it is stated as "Four Noble Truths (cattāri ariyasaccāni)".

Mặc dù vậy, từ ‘sacca’ (sự thật) cũng được dùng cho các sự thật gián tiếp (pariyāya sacca), nên đã nói bốn Thánh đế (cattāri ariyasaccānī).

Tattha dukkhasacce tāva sakkāyapariyā pannā ajjhattadhammāeva ariyasaccaṃnāma.

Among these, in the Noble Truth of Suffering, the internal phenomena comprised within the existing body (sakkāya) are themselves called Noble Truth.

Trong đó, đối với Khổ đế (Dukkhasacca), chỉ các pháp nội tại (ajjhattadhammā) thuộc về thân kiến (sakkāya) mới là Thánh đế (ariyasacca).

Teyeva hi asmimānassa adhiṭṭhānabhūtā hutvā yāvataṃ mānaṃ na samūhanati.

Indeed, these, being the foundation of the conceit "I am," continue to cause suffering as long as that conceit is not uprooted.

Chính chúng là nền tảng của ngã mạn (asmimāna), và chừng nào ngã mạn chưa được nhổ tận gốc,

Tāva dukkhakiccaṃ karonti.

They continue to cause suffering.

chừng đó chúng vẫn thực hiện chức năng của khổ đau.

Dukkhapariññācanāma yāvadeva asmimānasamugghātāya hoti.

The full understanding of suffering (dukkha-pariññā) is solely for the uprooting of the conceit "I am."

Sự liễu tri Khổ (Dukkha-pariññā) chỉ là để diệt trừ ngã mạn (asmimāna).

Asmimānoca tesveva ajjhattadhammesu nivisatīti tesu pariññātesu pariññākiccaṃ siddhameva hotīti.

And since the conceit "I am" is rooted in these internal phenomena, when they are fully understood, the task of full understanding is indeed accomplished.

Và ngã mạn (asmimāna) nương vào chính những pháp nội tại ấy (ajjhattadhammesu); vì vậy, khi những pháp ấy đã được liễu tri, thì việc liễu tri đã thành tựu.

Tabbiparī tena pana anindriya baddhadhammā maggaphaladhammāca aṭṭhaṅgikavajjā udayabbaya pīḷanato saṅkhāradukkhavipariṇāmadukkhehica aparimuttattā dukkhasaccaṃ nāma.

On the contrary, phenomena not connected with the faculties (anindriya-baddhadhammā), and Path and Fruition phenomena excluding the Noble Eightfold Path, are also called the noble truth of suffering because they are not freed from the suffering of arising, passing away, and affliction, nor from the suffering of formations and the suffering of change.

Ngược lại, những pháp không liên hệ đến căn (anindriyabaddhadhammā) và các pháp Đạo (Magga), Quả (Phala) – trừ Bát Chánh Đạo (aṭṭhaṅgikavajjā) – vì không thoát khỏi sự bức bách của sinh diệt (udayabbaya pīḷanato) và Khổ hành (saṅkhāradukkha), Khổ hoại (vipariṇāmadukkha), nên được gọi là Khổ đế (Dukkhasacca).

Samudayasacce eko lobhoyeva ariyasaccaṃnāma.

In the Noble Truth of the Origin^*, craving (lobha) alone is called the Noble Truth.

Trong Tập đế (Samudayasacca), chỉ có một tham ái (lobha) là Thánh đế (Ariyasacca).

Sohi attasamaṅgino satte attanica ārammaṇadhammesuca assādaṃ janayitvā niccaṃ vaṭṭadukkhato anukkaṇṭhamāne karotīti tesaṃ lobhasadiso añño ñātivā mittovā sahāyovā attāvā attaniyaṃvā natthiviya khāyati.

For it, by generating delight in oneself and in objective phenomena for beings endowed with it, constantly prevents them from becoming disgusted with the suffering of the round of existence (vaṭṭadukkha); thus, no other relative, friend, companion, self, or property appears to them to be like craving (lobha).

Vì tham ái ấy tạo ra sự thích thú (assādaṃ) trong các chúng sinh có tự ngã (attasamaṅgino satte), trong chính mình (attanica) và trong các pháp đối tượng (ārammaṇadhammesuca), khiến họ không chán ghét khổ luân hồi (vaṭṭadukkha) vĩnh viễn, nên dường như không có ai khác giống như tham ái, dù là bà con, bạn bè, đồng hành, hay bản thân, hay vật sở hữu.

Tasmā taṃsadiso añño koci vaṭṭadukkhasaṃvidhāyakonāma natthi.

Therefore, there is no other such designer of the suffering of the round of existence.

Do đó, không có pháp nào khác giống như tham ái có thể tạo ra khổ luân hồi.

Tañca pajahituṃ sakkontassa añño dujjahonāma natthi.

And there is no other difficult thing for one who is able to abandon it.

Và đối với người có thể từ bỏ tham ái đó, thì không có gì khó từ bỏ nữa.

Avasesāpana sabbepi sāsavā kusalākusaladhammā samudayasaccaṃnāma.

However, all other defiled wholesome and unwholesome phenomena (sāsavā kusalākusaladhammā) are called the truth of the origin^*.

Còn lại, tất cả các pháp hữu lậu (sāsavā) thiện (kusala) và bất thiện (akusala) đều là Tập đế (Samudayasacca).

1304

Ettha siyā, nanu avijjāpi sabbassa vaṭṭadukkhassa mūlabhāvena vuttāti sāpi samudaye ariyasacceeva vattabbāti.

Here, it might be asked: "Is not ignorance (avijjā) also stated as the root cause of all suffering in the round of existence? Should it not also be called a Noble Truth in the origin^*?"

Ở đây có thể có câu hỏi: “Vô minh (avijjā) cũng được nói là cội rễ của tất cả khổ luân hồi, vậy nó cũng nên được gọi là Thánh đế trong Tập đế chứ?”

Vuccate, yathāhi eko cheko uyyānapālo sampattiyuttaṃ bhūmi bhāgaṃ labhitvā attano ñāṇabalena bhūmibhāgañca nānābījānica abhisaṅkharitvā nandanasadisaṃ uyyānaṃ māpesi.

It is said: Just as a clever gardener, having obtained a suitable plot of land, by the power of his knowledge, cultivates the land and various seeds, and creates a garden similar to the Nandana garden.

Trả lời: Ví như, một người làm vườn khéo léo, sau khi nhận được một mảnh đất màu mỡ, đã dùng trí tuệ của mình để cải tạo đất và các loại hạt giống khác nhau, rồi tạo ra một khu vườn giống như vườn Hoan Hỷ (Nandana).

Tattha bhūmi uyyāna pālassa bījānaṃ rukkhānañca patiṭṭhānakiccaṃ sādheti.

In that, the soil serves as the foundation for the gardener, the seeds, and the trees.

Ở đó, đất đóng vai trò là nơi nương tựa cho người làm vườn, hạt giống và cây cối.

Bījānica aṅkuruppādanakiccaṃ sādhenti, uyyānapāloyeva pana sabbakiccāni sādheti.

The seeds produce sprouts, but the gardener alone accomplishes all tasks.

Hạt giống làm nhiệm vụ nảy mầm, nhưng chính người làm vườn mới hoàn thành tất cả các công việc.

So hi bhūmiyaṃ bījesu rukkhesuca yaṃyaṃ kattabbaṃ hoti.

Whatever needs to be done with the soil, seeds, and trees,

Vì bất cứ điều gì cần làm trên đất, với hạt giống và cây cối,

Taṃ sabbaṃ karoti.

he does all of it.

ông ta đều làm tất cả.

Mametanti pariggaṇhāti rakkhati.

He takes possession of them as "mine" and protects them.

Ông ta chiếm hữu và bảo vệ chúng như là của mình.

Tato uppanne bhoge bhuñjati.

Then he enjoys the produce that arises from them.

Sau đó, ông ta hưởng thụ những sản vật sinh ra từ đó.

Tasmā ko idaṃ māpesi, kassedaṃ uyyānanti vutte uyyānapāloyeva māpesi.

Therefore, when asked "Who made this? Whose garden is this?", it is said that the gardener made it,

Do đó, khi hỏi: “Ai đã tạo ra cái này? Khu vườn này là của ai?”, thì được trả lời là “Người làm vườn đã tạo ra nó.”

Tassedaṃ uyyānaṃ icceva vuccati.

and it is his garden.

Và được gọi là “khu vườn của ông ta.”

Na bhūmiṃ māpesi.

It is not said that the soil made it.

Không nói rằng đất đã tạo ra nó.

Bījāni māpenti.

Nor do the seeds make it.

Hạt giống đã tạo ra nó.

Tesaṃ idaṃ uyyānanti vuccati.

Nor is it said to be their garden.

Và không nói rằng “khu vườn này là của chúng.”

Kā pana uyyānasampattiyā paccayaparaṃparāti vutte pana bhūmieva ādito vattabbā.

But when asked, "What is the sequence of conditions for the prosperity of the garden?", the soil should be mentioned first,

Nhưng khi hỏi: “Chuỗi nhân duyên của sự thành tựu khu vườn này là gì?”, thì phải nói rằng đất là khởi thủy.

Na uyyānapālo.

not the gardener,

Không phải người làm vườn.

Naca bījānīti.

nor the seeds.

Cũng không phải hạt giống.

Evaṃ sampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.

This comparison should be understood in the same way.

Cũng vậy, điều này cần được hiểu.

Paṭiccasamuppāda nayañhi patvā paccayaparaṃ paravasena dukkha dhammānaṃ pavatti nivattividhāne avijjāeva ādi pabhavapadhānabhūtā hoti, na taṇhā.

Indeed, in the method of Dependent Origination (Paṭiccasamuppāda), regarding the process of arising and ceasing of phenomena of suffering (dukkha dhammā) through the sequence of conditions, ignorance (avijjā) is the primary and principal origin, not craving (taṇhā).

Khi xét theo phương pháp Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda), trong sự vận hành của các pháp khổ theo chuỗi nhân duyên, vô minh (avijjā) là yếu tố chủ yếu khởi thủy, không phải tham ái (taṇhā).

Saccadesanāyaṃ pana tesaṃ nibbattakadhammavidhāne taṇhāeva sāmijeṭṭhaka padhānabhūtā hoti.

However, in the exposition of the truths, regarding the phenomena that produce them, craving (taṇhā) is the chief and principal, being like the master.

Tuy nhiên, trong sự thuyết giảng về Tứ Thánh đế, trong sự vận hành của các pháp sinh khởi, tham ái (taṇhā) là yếu tố chủ yếu như một người chủ, không phải vô minh (avijjā).

Na avijjāti natthi samudayāriyasaccabhāve avijjāya okāsoti daṭṭhabbo.

Not ignorance (avijjā). Thus, it should be understood that there is no place for ignorance in the status of the Noble Truth of the Origin.

Do đó, cần hiểu rằng không có chỗ cho vô minh (avijjā) trong sự là Tập Thánh đế.

Kilesānaṃ tadaṅganirodhavikkhambhana nirodhā nirodhasaccaṃnāma.

The cessation of defilements by way of temporary suppression (tadaṅga-nirodha) and by way of eradication (vikkhambhana-nirodha) is called the truth of cessation.

Sự diệt trừ phiền não (kilesa) bằng cách diệt trừ nhất thời (tadaṅganirodha), diệt trừ bằng cách trấn áp (vikkhambhananirodha) và diệt trừ hoàn toàn (samucchedanirodha) được gọi là Diệt đế (Nirodhasacca).

Nibbānaṃ nirodhāriyasaccaṃnāma.

Nibbāna is the Noble Truth of Cessation.

Niết Bàn (Nibbāna) được gọi là Diệt Thánh đế (Nirodhāriyasacca).

Chasu lokiyavisuddhīsu maggaṅgāni maggasaccaṃ nāma.

The factors of the path (maggaṅgāni) in the six worldly purifications are called the path truth.

Các chi phần của Đạo (Maggaṅgāni) trong sáu sự thanh tịnh thế gian (lokiyavisuddhīsu) được gọi là Đạo đế (Maggasacca).

Aṭṭhaṅgiko lokuttaramaggoeva maggaariyasaccaṃnāmāti.

The Noble Eightfold Path, being supramundane (lokuttara), is itself the Noble Truth of the Path.

Chỉ có Bát Chánh Đạo siêu thế (lokuttaramaggo) là Đạo Thánh đế (Maggaariyasacca).

1305

Ariyasaddo cettha katthaci kadāci kesañci kutoci kathañci avitathabhāvena uttamatthavācakoti.

Here, the word "ariya" (noble) means supreme in meaning, due to its unfailing nature at certain times, for certain beings, from certain causes, and in certain ways.

Ở đây, từ “Ariya” (Thánh) đôi khi, ở một số nơi, đối với một số người, vì một số lý do, bằng một số cách, là từ biểu thị ý nghĩa tối thượng vì sự không sai lệch.

Vibhāvaniyaṃ pana aṭṭhakathāyaṃ vuttanayena saccasaddassa attho vibhāvito dukkhaṃariya saccanti ettha pīḷanaṭṭho, saṅkhataṭṭho, santāpaṭṭho, vipariṇāmaṭṭhoti imehi catūhi atthehi cakkhādikassa ekekassa tebhūmakadhammassa dukkhasaccatā veditabbā.

In the Vibhāvanī commentary, the meaning of the word sacca has been explained by the method mentioned. Here, in the phrase noble truth of suffering (dukkhaṃ ariya sacca), the characteristic of suffering (dukkhasaccatā) of each of the three-bhūmi phenomena, such as the eye, should be understood by these four meanings: the meaning of oppression (pīḷanaṭṭha), the meaning of conditionedness (saṅkhataṭṭha), the meaning of affliction (santāpaṭṭha), and the meaning of changeability (vipariṇāmaṭṭha).

Trong Chú Giải (Aṭṭhakathā) được giải thích trong Vibhāvanī, ý nghĩa của từ “Sacca” (Đế) được giải thích là: Trong câu “Khổ Thánh đế” (Dukkhaṃ Ariyasacca), ý nghĩa của sự bức bách (pīḷanaṭṭho), ý nghĩa của sự được tạo tác (saṅkhataṭṭho), ý nghĩa của sự thiêu đốt (santāpaṭṭho), và ý nghĩa của sự biến hoại (vipariṇāmaṭṭho) – với bốn ý nghĩa này, sự là Khổ đế của mỗi pháp ba cõi (tebhūmakadhamma) như mắt (cakkhu) v.v. cần được biết.

Tattha saṅkhataṭṭha vipariṇāmaṭṭhā pubbe saṅkhāra dukkhavipariṇāmadukkhesu vuttanayāeva.

Therein, the meanings of conditionedness (saṅkhataṭṭha) and changeability (vipariṇāmaṭṭha) are indeed as explained previously regarding saṅkhāra dukkha and vipariṇāma dukkha.

Trong đó, ý nghĩa của sự được tạo tác (saṅkhataṭṭha) và ý nghĩa của sự biến hoại (vipariṇāmaṭṭha) đã được nói theo cách tương tự trong Khổ hành (saṅkhāradukkha) và Khổ hoại (vipariṇāmadukkha) trước đây.

Padatthatopana paccayehi saṅkharīyatīti saṅkhato.

From the literal meaning of the word, that which is conditioned by causes is saṅkhata (conditioned).

Nhưng theo nghĩa từ ngữ, “saṅkhata” (được tạo tác) là cái được tạo tác bởi các nhân duyên (paccayehi saṅkharīyati).

Pageva kammādipaccayābhisaṅkharaṇadukkhena vinā na uppajjati, napavattatīti vuttaṃ hoti.

It is said that without the suffering of conditioning by causes such as kamma, it does not arise and does not continue to exist.

Điều đó có nghĩa là nó không sinh khởi và không tồn tại nếu không có khổ của sự tạo tác bởi các nhân duyên như nghiệp (kamma) v.v. từ trước.

Virūpo hutvā pariṇāmo vipariṇāmo.

Change in a different manner is vipariṇāma (changeability).

Sự biến đổi thành một hình thức khác là “vipariṇāmo” (biến hoại).

Parihāniceva paribhedoca.

It is decay and disintegration.

Đó là sự suy giảm và sự tan rã.

Pīḷanaṭṭhoti ettha pīḷitabbanti pīḷanaṃ.

Here, regarding the meaning of oppression (pīḷanaṭṭha), that which is oppressed is pīḷana (oppression).

Trong ý nghĩa “pīḷanaṭṭho” (bức bách), “pīḷanaṃ” (sự bức bách) là cái bị bức bách.

Pīḷetīti pīḷanaṃ.

That which oppresses is pīḷana.

“Pīḷanaṃ” là cái bức bách.

Pīḷīyate pīḷanaṃ.

That which is oppressed is pīḷana.

“Pīḷanaṃ” là cái bị bức bách.

Atthoti sabhāvo.

Attha means nature.

“Attho” (ý nghĩa) là bản chất (sabhāvo).

Pīḷanaṃ attho yassāti viggaho.

The analysis is: pīḷana is the meaning of which (thing).

Đó là sự phân tích: “Cái có ý nghĩa là sự bức bách.”

Tattha yathā ekissā duggatitthiyā kucchimhi putto uppajjati.

Therein, just as a son is born in the womb of a poor woman.

Ví dụ, một người phụ nữ nghèo khó sinh con.

Soca nānārogehi sayaṃ niccaṃ pīḷito hutvā paṭijagganadukkhehi mātarañca niccaṃ pīḷetiyeva.

And that son, constantly afflicted by various diseases himself, constantly oppresses his mother with the sufferings of care.

Đứa con ấy, tự nó luôn bị các bệnh tật khác nhau hành hạ, và luôn hành hạ người mẹ bằng những nỗi khổ của việc chăm sóc.

Yañca tassā kucchimhi tādisassa puttassa uppajjanaṃ, tañca tassā itthiyā pīḷanakiccameva hoti.

And that birth of such a son in her womb is indeed a matter of oppression for that woman.

Và sự sinh ra một đứa con như vậy trong bụng người phụ nữ ấy chính là công việc hành hạ đối với cô ta.

Evamevaṃ ye cakkhādayo dhammā jarāmaraṇehi niccaṃ pīḷīyanti, te paṭijagganadukkhehi taṃ samaṅgīnaṃ puggalaṃ niccaṃ pīḷentiyeva.

In the same way, those phenomena such as the eye, which are constantly oppressed by old age and death, constantly oppress the individual endowed with them through the sufferings of care.

Cũng vậy, những pháp như mắt v.v. luôn bị già và chết hành hạ, chúng luôn hành hạ người có chúng bằng những nỗi khổ của sự chăm sóc.

Yañca tassa santāne tesaṃ uppajjanaṃ, tañca tassa pīḷanakiccamevāti.

And that arising of them in his continuum is indeed a matter of oppression for him.

Và sự sinh khởi của chúng trong dòng tương tục của người ấy cũng chính là công việc hành hạ đối với người ấy.

Yathāhayo bhikkhave cakkhussa uppādo ṭhiti abhinibbatti pātubhāvo.

As it is said: "Monks, the arising, standing, manifestation, and appearance of the eye—

Như đã nói: “Này các Tỳ-khưu, sự sinh khởi, sự tồn tại, sự xuất hiện, sự hiển lộ của mắt (cakkhu),—

Dukkhasseso uppādo.

this is the arising of suffering.

đó là sự sinh khởi của khổ (dukkha).

Rogānaṃ ṭhiti jarāmaraṇassa pātubhāvo.

It is the standing of diseases, the manifestation of old age and death.

Sự tồn tại của bệnh tật, sự hiển lộ của già và chết.”

Yo bhikkhave sotassa ghānassa jivhāya kāyassa manassa uppādotiādi.

Monks, the arising of the ear, nose, tongue, body, and mind," and so on.

“Này các Tỳ-khưu, sự sinh khởi của tai (sota), mũi (ghāna), lưỡi (jivhā), thân (kāya), ý (mano)” v.v.

1306

Santāpaṭṭhoti rāgaggiādīhi ekādasahi aggīhi bhusaṃ paridayhanaṭṭho.

The meaning of affliction (santāpaṭṭha) is the meaning of being intensely burned by the eleven fires such as the fire of lust.

Ý nghĩa của sự thiêu đốt (santāpaṭṭho) là ý nghĩa của sự bị thiêu đốt dữ dội bởi mười một ngọn lửa như lửa tham (rāgaggi) v.v.

Yathāha –

As it is said—

Như đã nói:

1307

Cakkhuṃ ādittaṃ.

The eye is aflame.

Mắt đang cháy (ādittaṃ).

Kena ādittaṃ.

By what is it aflame?

Cháy bởi cái gì?

Rāgagginā ādittaṃ.

It is aflame with the fire of lust.

Cháy bởi lửa tham (rāgaggi).

Dosagginā.

With the fire of hatred.

Bởi lửa sân (dosagginā).

Mohagginā.

With the fire of delusion.

Bởi lửa si (mohagginā).

Jātiyā.

With birth.

Bởi sinh (jātiyā).

Jarāya.

With old age.

Bởi già (jarāya).

Maraṇena.

With death.

Bởi chết (maraṇena).

Sokena.

With sorrow.

Bởi sầu (sokena).

Paridevena.

With lamentation.

Bởi bi (paridevena).

Dukkhena.

With pain.

Bởi khổ (dukkhena).

Domanassena.

With grief.

Bởi ưu (domanassena).

Upāyāsena ādittanti vadāmi.

With despair, I declare it is aflame.

Bởi não (upāyāsena), Ta nói là đang cháy.

Sotaṃ ādittaṃ.

The ear is aflame.

Tai đang cháy.

Ghānaṃ ādittaṃ.

The nose is aflame.

Mũi đang cháy.

Jivhā ādittā.

The tongue is aflame.

Lưỡi đang cháy.

Kāyo āditto.

The body is aflame.

Thân đang cháy.

Mano ādittoti.

The mind is aflame.

Ý đang cháy.

1308

Ādipanaṃ santāpanaṃ paridayhananti idha atthato ekanti.

Here, in terms of meaning, burning, heating, and being ablaze are one and the same.

Ở đây, “sự cháy (ādīpanaṃ)”, “sự thiêu đốt (santāpanaṃ)”, “sự bốc cháy (paridayhanaṃ)” về ý nghĩa là một.

Ettha siyā, ariyamaggopi cirakālaṃ pāramitābhisaṅkharaṇadukkhena antimabhaveca sīlādivisuddhibhāvanābhisaṅkharaṇadukkhena puggalaṃ susaṃ pīḷetiyeva.

Here, it might be argued that even the Noble Path (ariyamagga), through the suffering of perfecting perfections for a long time, and in the final existence, through the suffering of conditioning purification such as sīla, indeed oppresses the individual greatly.

Ở đây có thể có câu hỏi: “Đạo Thánh (ariyamagga) cũng đã bức bách chúng sinh một cách dữ dội với khổ của sự tạo tác các Ba-la-mật (pāramitābhisaṅkharaṇadukkhena) trong một thời gian dài, và với khổ của sự tạo tác sự thanh tịnh giới (sīlādivisuddhibhāvanābhisaṅkharaṇadukkhena) trong kiếp cuối cùng.

Tathā vipariṇāmadhammoca.

Likewise, that which is subject to change.

Cũng vậy, pháp biến hoại (vipariṇāmadhamma) cũng vậy.

Tasmā sopi piḷanādiatthena dukkhasaccasaṅgaho siyāti.Na.

Therefore, it too might be included in the truth of suffering (dukkhasacca) by the meaning of oppression and so on. No.

Do đó, nó cũng nên được bao gồm trong Khổ đế (Dukkhasacca) với ý nghĩa bức bách v.v. chứ?” Không.

Sabbadukkhasanti vaṃhattā.

Because it leads to the complete cessation of all suffering.

Vì nó dẫn đến sự chấm dứt mọi khổ đau.

So hi vuttappakāraṃ abhisaṅkharaṇadukkhaṃ paripuṇṇaṃ anubhūtassa puggalassa sakiṃ uppajjamāno sabbaṃ kilesajātaṃ khepento uppajjati.

Indeed, that path, arising once for an individual who has fully experienced the aforementioned suffering of conditioning, arises while eradicating all defilements.

Khi Đạo Thánh ấy sinh khởi một lần đối với người đã trải qua đầy đủ khổ của sự tạo tác như đã nói, nó sinh khởi bằng cách diệt trừ tất cả các loại phiền não (kilesa).

Nirujjhamānoca sabbaṃ āyatiṃ anamatagge saṃsāre vaṭṭadukkhaṃ vūpasamento nirujjhati.

And when it ceases, it ceases by appeasing all future saṃsāric suffering, which is endless and without beginning.

Và khi nó diệt đi, nó diệt đi bằng cách làm lắng dịu tất cả khổ luân hồi (vaṭṭadukkha) trong vòng luân hồi vô tận (anamatagge saṃsāre) trong tương lai.

Vūpasantaṃca anāgata dukkhaṃ upādāya vuttappakāraṃ abhisaṅkharaṇadukkhaṃ gaṇanupagaṃ nahoti.

And with future suffering appeased, the aforementioned suffering of conditioning (such as fulfilling pāramīs) does not amount to anything worth counting.

Và khổ của sự tạo tác như đã nói, khi so với khổ trong tương lai đã được làm lắng dịu, thì không đáng kể.

Bhijjantoca anuttaraṃ vimuttisukhaṃ datvāva bhijjati.

And when it breaks up, it breaks up only after granting unsurpassed liberation-happiness.

Và khi nó tan rã, nó tan rã sau khi đã ban cho hạnh phúc giải thoát vô thượng (anuttaraṃ vimuttisukhaṃ).

Tasmā tassa vipariṇāmapaccayāpi puggalassa kāci hānināma natthīti na so dukkhasaccasaṅgahoti.

Therefore, there is no loss whatsoever for the individual due to its causal changeability, so it is not included in the truth of suffering.

Do đó, ngay cả nhân duyên biến hoại của Đạo Thánh ấy cũng không gây ra bất kỳ sự tổn hại nào cho chúng sinh, nên nó không được bao gồm trong Khổ đế.

Lokiyadhammā pana uppajjamānā pavatta mānāca pubbe vuttapakārehi saṅkhāradukkhehi bhusaṃ pīḷetvā eva uppajjanti pavattantica.

Worldly phenomena, however, when arising and continuing to exist, arise and continue to exist only after having greatly oppressed through the aforementioned saṅkhāra-dukkhas.

Tuy nhiên, các pháp thế gian (lokiyadhammā), khi sinh khởi và tồn tại, chúng sinh khởi và tồn tại bằng cách bức bách dữ dội với khổ hành (saṅkhāradukkha) như đã nói ở trên.

Nirujjhamānā mahantaṃ pariḷāhadukkhaṃ janetvā apariyante khuracakkasadise vaṭṭadukkhayante puggalaṃ yojentāva nirujjhanti.

When they cease, they cease only after generating great burning suffering and connecting the individual to the endless, razor-wheel-like apparatus of saṃsāric suffering.

Và khi chúng diệt đi, chúng diệt đi bằng cách tạo ra nỗi khổ cực kỳ lớn (mahantaṃ pariḷāhadukkhaṃ) và ràng buộc chúng sinh vào cỗ máy khổ luân hồi (vaṭṭadukkhayante) vô tận như bánh xe dao cạo.

Tasmā teeva pīḷanādiatthehi ekantadukkhā hontīti.

Therefore, only they are exclusively suffering by the meanings of oppression and so on.

Do đó, chỉ những pháp ấy mới hoàn toàn là khổ với ý nghĩa bức bách v.v.

Etena nibbānassapi sampāpakapaccayābhisaṅkharaṇalesaṃ gahetvā dukkhasaccattapasaṅgo nivattito hotīti.

By this, the possibility of Nibbāna being a truth of suffering (dukkhasaccatta) by grasping even a trace of the conditioning cause that leads to it, is averted.

Bằng cách này, sự liên quan của Niết Bàn (Nibbāna) đến Khổ đế (Dukkhasacca) – thông qua việc lấy một phần nhỏ của sự tạo tác nhân duyên dẫn đến Niết Bàn – đã được loại bỏ.

1309

Dukkhasamudayo ariyasaccanti ettha bhavābhavasaṅkhātaṃ dukkhakkhandhaṃ samudeti.

In the phrase dukkhasamudayo ariyasaccaṃ (the noble truth of the origin of suffering), it originates the aggregate of suffering, which is called existence and non-existence.

Khổ tập Thánh đế ở đây, tập khởi ra khối khổ được gọi là các kiếp sống lớn và nhỏ.

Punappunaṃ abbocchinnaṃ katvā udayati uṭṭhāpeti vaḍḍhetivāti dukkhasamudayo, āyūhanaṭṭho, nidānaṭṭho, saṃyogaṭṭho, palibodhaṭṭhoti catūhi atthehi lobhassa dukkhasamudayatā veditabbā.

Or it causes to arise, causes to stand up, or causes to grow the aggregate of suffering repeatedly without interruption, therefore it is dukkhasamudaya (origin of suffering). The origin of suffering of greed (lobha) should be understood by four meanings: the meaning of accumulation (āyūhanaṭṭha), the meaning of cause (nidānaṭṭha), the meaning of connection (saṃyogaṭṭha), and the meaning of hindrance (palibodhaṭṭha).

Nó làm cho khối khổ khởi lên, phát sinh và tăng trưởng liên tục hết lần này đến lần khác, nên gọi là Khổ tập. Tham (lobha) được biết là Khổ tập theo bốn nghĩa: nghĩa tích lũy (āyūhanaṭṭha), nghĩa nguyên nhân (nidānaṭṭha), nghĩa kết hợp (saṃyogaṭṭha), và nghĩa trói buộc (palibodhaṭṭha).

Tattha āyūhanaṭṭhoti bhavābhava saṅkhātassa ekekasmiṃ bhavepi vatthukāmapaṭisaṃyuttassa dukkhakkhandhassa bhiyyo paribyūhanaṭṭho rāsikaraṇaṭṭho nidānaṭṭhoti tadeva nirantaraṃ katvā anuppadānaṭṭho niyyātanaṭṭhoti vuttaṃ hoti.

Therein, the meaning of accumulation (āyūhanaṭṭha) is the meaning of accumulating greatly, the meaning of piling up the aggregate of suffering, which is connected to objects of desire, in each existence, which is called existence and non-existence. The meaning of cause (nidānaṭṭha) is said to be the meaning of giving continuously without interruption, the meaning of bestowing.

Trong đó, nghĩa tích lũy (āyūhanaṭṭha) là nghĩa tích lũy thêm, chất chồng thêm khối khổ liên quan đến các dục cảnh vật chất trong mỗi kiếp sống, được gọi là các kiếp sống lớn và nhỏ. Nghĩa nguyên nhân (nidānaṭṭha) là nghĩa cung cấp liên tục, nghĩa trao lại.

Saṃyogaṭṭhoti dukkhakkhandhasmiṃeva daḷhaṃ bandhanaṭṭho.

The meaning of connection (saṃyogaṭṭha) is the meaning of binding firmly to the aggregate of suffering itself.

Nghĩa kết hợp (saṃyogaṭṭha) là nghĩa trói buộc chặt chẽ vào khối khổ.

Palibodhaṭṭhoti tato tassa tassa muccanupāyassa nīvāraṇa vasena palibundhanaṭṭho uparundhanaṭṭhoti attho.

The meaning of hindrance (palibodhaṭṭha) is the meaning of obstructing, the meaning of impeding, in the sense of preventing the means of release from that suffering.

Nghĩa trói buộc (palibodhaṭṭha) là nghĩa ngăn cản, nghĩa cản trở các phương tiện thoát khỏi khối khổ đó.

Dukkhanirodho ariyasaccanti ettha vaṭṭadukkhassa nirujjhanaṃ anuppāda dhammatāpatti vasena khiyyānaṃ dukkhanirodho.

In the phrase Dukkhanirodho ariyasaccaṃ (the noble truth of the cessation of suffering), the cessation of saṃsāric suffering is the exhaustion of suffering by becoming of a non-arising nature.

Khổ diệt Thánh đế ở đây, sự chấm dứt khổ luân hồi là sự tiêu diệt theo nghĩa đạt đến trạng thái không còn tái sinh.

Dukkhaṃ vā nirujjhati napavattati etasminti dukkhanirodho.

Or suffering ceases, does not continue to exist therein, hence dukkhanirodha.

Hoặc, khổ chấm dứt, không tái diễn trong đó, nên gọi là Khổ diệt.

Nissaraṇaṭṭho vivekaṭṭho, asaṅkhataṭṭho, amataṭṭhoti catūhi atthehi nibbānassa dukkhanirodhatā veditabbā.

The cessation of suffering of Nibbāna should be understood by four meanings: the meaning of escape (nissaraṇaṭṭha), the meaning of detachment (vivekaṭṭha), the meaning of unconditionedness (asaṅkhataṭṭha), and the meaning of deathlessness (amataṭṭha).

Nibbāna được biết là Khổ diệt theo bốn nghĩa: nghĩa thoát ly (nissaraṇaṭṭha), nghĩa viễn ly (vivekaṭṭha), nghĩa vô vi (asaṅkhataṭṭha), và nghĩa bất tử (amataṭṭha).

Tattha nissaraṇaṭṭhoti nissaraṇa vimuttiyā vimuccanaṭṭho.

Therein, the meaning of escape (nissaraṇaṭṭha) is the meaning of being liberated by the liberation of escape.

Trong đó, nghĩa thoát ly (nissaraṇaṭṭha) là nghĩa giải thoát bằng sự giải thoát thoát ly.

Vivekaṭṭhoti vaṭṭadukkhapalibodhato viviccanaṭṭho.

The meaning of detachment (vivekaṭṭha) is the meaning of being separated from the hindrance of saṃsāric suffering.

Nghĩa viễn ly (vivekaṭṭha) là nghĩa thoát ly khỏi sự trói buộc của khổ luân hồi.

Asaṅkhataṭṭhoti saṅkhāradukkhassa abhāvaṭṭho.

The meaning of unconditionedness (asaṅkhataṭṭha) is the meaning of the absence of conditioned suffering (saṅkhāra-dukkha).

Nghĩa vô vi (asaṅkhataṭṭha) là nghĩa không có khổ hành.

Amataṭṭhoti maraṇadukkhassa abhāvaṭṭhoti.

The meaning of deathlessness (amataṭṭha) is the meaning of the absence of the suffering of death.

Nghĩa bất tử (amataṭṭha) là nghĩa không có khổ chết.

1310

Dukkhanirodhagāminipaṭipadāti ettha dukkhanirodhaṃ gameti sampāpetīti dukkhanirodhagāminī.

In the phrase Dukkhanirodhagāminipaṭipadā (the practice leading to the cessation of suffering), that which leads to, that which causes to attain the cessation of suffering, is dukkhanirodhagāminī.

Con đường đưa đến Khổ diệt ở đây, đưa đến, đạt đến sự diệt khổ, nên gọi là con đường đưa đến Khổ diệt (Dukkhanirodhagāminī).

Attano santāne paṭilābhakaraṇa vasena paṭipajjitabbāti paṭipadā.

That which is to be practiced in one's own continuum by way of attainment is paṭipadā.

Nó phải được thực hành theo cách đạt được trong dòng tâm thức của mình, nên gọi là con đường (paṭipadā).

Dukkhanirodhagāminīca sā paṭipadā cāti viggaho.

The analysis is: it is the path leading to the cessation of suffering, and it is the practice.

Sự phân tích là: Đó là con đường đưa đến sự diệt khổ.

Niyyānaṭṭho, hetvaṭṭho, dassanaṭṭho, adhipateyyaṭṭhoti catūhi atthehi aṭṭhaṅgikamaggassa dukkhanirodhamaggatā veditabbā.

The path to the cessation of suffering of the Noble Eightfold Path should be understood by four meanings: the meaning of leading forth (niyyānaṭṭha), the meaning of cause (hetvaṭṭha), the meaning of seeing (dassanaṭṭha), and the meaning of mastery (adhipateyyaṭṭha).

Bát Chánh Đạo được biết là con đường diệt khổ theo bốn nghĩa: nghĩa xuất ly (niyyānaṭṭha), nghĩa nhân (hetvaṭṭha), nghĩa thấy (dassanaṭṭha), và nghĩa chủ tể (adhipateyyaṭṭha).

Tattha niyyānaṭṭhoti avijjāpaccayā saṅkhārātiādikaṃ vaṭṭasotaṃ paṭinivattetvā avijjānirodhā saṅkhāranirodhotiādikaṃ vaṭṭapaṭisotaṃ abhimukhaṃ niggamanaṭṭho.

Therein, the meaning of leading forth (niyyānaṭṭha) is the meaning of reversing the current of saṃsāra, which begins with "ignorance conditions volitional formations" and so on, and going forth facing the counter-current of saṃsāra, which begins with "with the cessation of ignorance, cessation of volitional formations" and so on.

Trong đó, nghĩa xuất ly (niyyānaṭṭha) là nghĩa thoát ra, đối mặt với dòng chảy ngược của luân hồi, như “do vô minh duyên hành diệt, hành diệt”, sau khi đã làm cho dòng chảy luân hồi như “do vô minh duyên hành” dừng lại.

Hetvaṭṭhoti sabbesaṃ ariyaguṇānaṃ suppatiṭṭhitabhāva sādhanaṭṭho.

The meaning of cause (hetvaṭṭha) is the meaning of establishing the well-founded nature of all noble qualities.

Nghĩa nhân (hetvaṭṭha) là nghĩa thiết lập vững chắc tất cả các phẩm chất của bậc Thánh.

Dassanaṭṭhoti aññāṇaadassanasaṅkhātassa sammohassa pahāna vasena catusaccadhammassa paṭivijjhanaṭṭho.

The meaning of seeing (dassanaṭṭha) is the meaning of penetrating the four noble truths by abandoning delusion, which is called ignorance and non-seeing.

Nghĩa thấy (dassanaṭṭha) là nghĩa thấu hiểu pháp Tứ Thánh đế bằng cách đoạn trừ sự mê lầm được gọi là vô minh, không thấy biết.

Adhipateyyaṭṭhoti taṇhā dāsabyavimuttiyā bhūjissabhāvapattivasena sayameva attano adhipati hutvā virocanaṭṭho.

The meaning of mastery (adhipateyyaṭṭha) is the meaning of shining forth as one's own master by oneself, by way of attaining freedom from the slavery of craving.

Nghĩa chủ tể (adhipateyyaṭṭha) là nghĩa tự mình làm chủ mà tỏa sáng, theo cách đạt được sự tự do khỏi sự nô lệ của tham ái.

Lokiyamaggā hi taṇhāya ārammaṇabhāve ṭhitā taṇhādāsabyaṃ nātivattantīti.

Worldly paths, indeed, abiding in the state of being objects of craving, do not transcend the slavery of craving.

Vì các đạo lộ thế gian đứng ở vị trí đối tượng của tham ái, nên chúng không vượt qua được sự nô lệ của tham ái.

Etthaca ime sattānāma ekantena dukkhapaṭikūlā honti dukkhabhīrukā.

And here, these beings are absolutely averse to suffering; they are afraid of suffering.

Và ở đây, những chúng sinh này hoàn toàn ghê sợ khổ, sợ hãi khổ.

Yeca attani dukkhaṃ janenti.

And those things that generate suffering in themselves,

Và những gì sinh ra khổ trong tự thân.

Tesu verisaññaṃ uppādenti.

they generate the perception of an enemy towards them.

Họ sinh ra nhận thức thù địch đối với những điều đó.

Attano pana ekantadukkhaṃvā ekantadukkhajanakaṃvā te najānanti.

However, they do not know what is truly suffering for themselves, or what truly causes suffering.

Tuy nhiên, họ không biết khổ hoàn toàn của mình, hoặc cái gì là nhân sinh ra khổ hoàn toàn.

Tasmā te attano dukkhamuttiyā yaṃ yaṃ kammaṃ āyūhanti.

Therefore, whatever actions they exert themselves in for their own release from suffering,

Vì vậy, bất cứ hành động nào họ thực hiện để thoát khỏi khổ của mình,

Taṃ taṃ attano dukkhavaḍḍhiyāeva sampajjati.

those very actions lead to the increase of their own suffering.

tất cả đều dẫn đến sự gia tăng khổ của chính họ.

Kiṃ pana ekantadukkhaṃ, kiṃca ekanta dukkhajanakanti.

What then is truly suffering, and what is the true generator of suffering?

Vậy cái gì là khổ hoàn toàn, và cái gì là nhân sinh ra khổ hoàn toàn?

Atītānāgatapaccuppannabhūtā attano attano attahāvapariyāpannā tebhūmakadhammāeva attano attano ekantadukkhānāma.

The phenomena of the three realms—past, future, and present—that fall within one's own self-existence, are truly suffering for each individual.

Các pháp ba cõi, đã, đang và sẽ tồn tại, thuộc về tự thân của mỗi người, chính là khổ hoàn toàn của mỗi người.

Kasmā, tehi mutteeva sabbadukkhehi muccanato, amutteca amuccanatoti.

Why? Because only by being freed from them is one freed from all sufferings, and by not being freed, one is not freed.

Vì sao? Vì chỉ khi thoát khỏi chúng thì mới thoát khỏi tất cả khổ, còn nếu không thoát khỏi thì không thoát khỏi.

Attano taṇhāeva attano ekantadukkhajanakaṃnāma.

One's own craving (taṇhā) is truly the generator of one's own suffering.

Chính tham ái của mỗi người là nhân sinh ra khổ hoàn toàn của mỗi người.

Kasmā, tāya pahīnāyaeva ekanta dukkhehi muccanato, apahīnāyaca amuccanatoti.

Why? Because only by the abandonment of that (craving) is one freed from suffering, and by its non-abandonment, one is not freed.

Vì sao? Vì chỉ khi tham ái được đoạn trừ thì mới thoát khỏi khổ hoàn toàn, còn nếu không đoạn trừ thì không thoát khỏi.

1311

Tathā ime sattā ekantena sukhakāmā honti sukhābhinandino.

In the same way, these beings are truly desirous of happiness and delight in happiness.

Cũng vậy, những chúng sinh này hoàn toàn ham muốn hạnh phúc, yêu thích hạnh phúc.

Yeca attani sukhaṃ janenti.

And those which generate happiness for themselves,

Và những gì sinh ra hạnh phúc trong tự thân.

Tesu piyamittasaññaṃ uppādenti.

in them they generate the perception of dear friends.

Họ sinh ra nhận thức về bạn bè thân thiết đối với những điều đó.

Attanopana ekantasukhaṃvā ekantasukhamaggaṃvāte najānanti.

But they do not know their own true happiness or the path to true happiness.

Tuy nhiên, họ không biết hạnh phúc hoàn toàn của mình, hoặc con đường dẫn đến hạnh phúc hoàn toàn.

Tasmā te attano sukhavaḍḍhiyā yaṃ yaṃ kammaṃ āyūhanti.

Therefore, whatever deeds they exert themselves in for their own increase of happiness,

Vì vậy, bất cứ hành động nào họ thực hiện để gia tăng hạnh phúc của mình,

Taṃ taṃ attano dukkhavaḍḍhiyāeva sampajjati.

all of them lead to their own increase of suffering.

tất cả đều dẫn đến sự gia tăng khổ của chính họ.

Kiṃ pana ekantasukhaṃ koca ekanta sukhamaggoti.

What then is true happiness, and what is the path to true happiness?

Vậy cái gì là hạnh phúc hoàn toàn, và cái gì là con đường dẫn đến hạnh phúc hoàn toàn?

Ekantadukkhadhammassa abhāvoeva attano ekanta sukhaṃnāma.

The non-existence of truly suffering phenomena is truly one's own true happiness.

Sự không tồn tại của các pháp khổ hoàn toàn chính là hạnh phúc hoàn toàn của mỗi người.

Ekantadukkhajanakassa pahānamaggoeva attano ekanta sukhamaggonāmāti imamatthaṃ dassento imāni catusaccapadāni kathesīti veditabbaṃ.

The path of abandoning that which truly generates suffering is truly one's own path to true happiness. It should be understood that by showing this meaning, he taught these Four Noble Truths.

Con đường đoạn trừ nhân sinh ra khổ hoàn toàn chính là con đường dẫn đến hạnh phúc hoàn toàn của mỗi người. Cần phải biết rằng Đức Phật đã thuyết giảng những từ ngữ Tứ Thánh đế này để chỉ rõ ý nghĩa này.

1312

^* Yaṃ pana vibhāvaniyaṃ

^* As for what was said in the Vibhāvaniyaṃ,

^* Tuy nhiên, về điều cần làm rõ

1313

‘‘Dukkhassa anuppādanirodho ettha etenātivā dukkhanirodho’’ti vuttaṃ.

“The non-arising and cessation of suffering is the cessation of suffering by this here.”

đã nói rằng: “Sự không tái sinh và diệt khổ là sự diệt khổ ở đây thông qua điều này.”

Tattha etenāti idaṃ nayujjati.

In that, "by this" is not appropriate.

Trong đó, từ “thông qua điều này” là không hợp lý.

1314

Na hi nibbānaṃ dukkhassa anuppādanirodha kriyāsādhane dukkhena sahakārī kāraṇaṃ hotīti.

For Nibbāna is not a co-operating cause with suffering in the accomplishment of the action of the non-arising and cessation of suffering.

Vì Nibbāna không phải là nhân đồng hành với khổ trong việc hoàn thành hành động không tái sinh và diệt khổ.

Sesacetasikāti vedanā saññāhi sesā paññāsa cetasikā.

"The remaining cetasikas" refers to the fifty cetasikas apart from feeling (vedanā) and perception (saññā).

Các tâm sở còn lại là năm mươi tâm sở còn lại ngoài thọ (vedanā) và tưởng (saññā).

Atītādivasena tividha bhinnānaṃ ajjhattādi oḷārikādi hīnādi dūrādivasena duvidhabhinnānañca dhammānaṃ rāsaṭṭhena khandhavohāro hoti.

The term 'khandha' (aggregate) refers to the collection of phenomena (dhammā) which are divided in three ways according to past, future, and present, and in two ways according to internal, external, gross, subtle, inferior, excellent, far, and near.

Sự gọi là uẩn (khandha) là theo nghĩa tập hợp các pháp được phân chia thành ba loại theo quá khứ, vị lai, hiện tại, và hai loại theo nội, ngoại, thô, tế, hạ, thượng, xa, gần.

Nibbānassa pana tādi so bhedo natthīti vuttaṃ bhedābhāvenātiādi.

But such a division does not exist for Nibbāna, as stated by "due to the absence of division" and so on.

Tuy nhiên, Nibbāna không có sự phân chia như vậy, nên đã nói do không có sự phân chia v.v.

Tañhi atītādike tividhabhede ekaṃpi na hoti.

For it is not any one of the three kinds of divisions like past and so on.

Nó không thuộc một trong ba loại quá khứ, vị lai, hiện tại.

Kasmā.

Why?

Vì sao?

Aniddisitabba dhammattā.

Because it is a phenomenon that cannot be pointed out.

Vì nó là pháp không thể chỉ định.

Tañhi tekālikadhammānaṃ khayavirāganirodhabhūto animitta dhammoyeva hoti.

For it is truly the signless phenomenon, being the destruction, dispassion, and cessation of phenomena pertaining to the three times.

Nó chỉ là pháp vô tướng, là sự diệt tận, ly tham, chấm dứt của các pháp ba thời.

Tasmā idaṃ atīte asukabuddhakāle nibbānaṃ.

Therefore, it is not possible to specify it by temporal divisions, saying: "This Nibbāna existed in the past during the time of such and such a Buddha;

Vì vậy, không thể chỉ định Nibbāna này là Nibbāna trong thời quá khứ của vị Phật này,

Idaṃ anāgate.

this is in the future;

Nibbāna này là trong tương lai,

Idaṃ etarahīti evaṃ kālabhedena niddisitabbaṃ nahoti.

this is now."

Nibbāna này là hiện tại, theo cách phân chia thời gian như vậy.

Tathā disā desaṭhānabhedena parinibbutapuggalabhedena ca.

Similarly, it cannot be specified by divisions of direction, region, place, or by the divisions of individuals who have attained parinibbāna.

Cũng vậy, không thể chỉ định theo sự phân chia phương hướng, địa điểm, và sự phân chia của các cá nhân đã nhập Niết Bàn.

Kevalaṃ pana anamatagge saṃsāravaṭṭe yattakāni anattha padāni dissanti.

However, whatever unprofitable terms are seen in the beginningless cycle of saṃsāra,

Tuy nhiên, tất cả những từ ngữ bất lợi được thấy trong vòng luân hồi vô thủy,

Tappaṭipakkhasiddhehi guṇapadehieva taṃ kathe tabbanti.

Nibbāna should be described only by terms of qualities that are the opposite of those unprofitable terms.

thì Nibbāna đó phải được nói đến bằng những từ ngữ phẩm chất đã được thành tựu đối lập với chúng.

Dukesu pana ajjhattadukaṃ patvā taṃ bahiddhāeva hoti.

Among the dualities, when it comes to the duality of internal, it is only external,

Trong các cặp pháp (duka), khi xét đến cặp nội (ajjhatta-duka), nó là ngoại (bahiddhā).

Na ajjhattaṃ.

not internal.

Không phải nội.

Oḷārikadukaṃ patvā sukhumameva hoti, na oḷārikaṃ.

When it comes to the duality of gross, it is only subtle, not gross.

Khi xét đến cặp thô (oḷārika-duka), nó là vi tế (sukhumameva), không phải thô.

Hīnadukaṃ patvā paṇītameva hoti, na hīnaṃ.

When it comes to the duality of inferior, it is only excellent, not inferior.

Khi xét đến cặp hạ (hīna-duka), nó là cao thượng (paṇītameva), không phải hạ.

Dūre dukaṃ patvā dūreeva hoti, na santiketi.

When it comes to the duality of far, it is only far, not near.

Khi xét đến cặp xa (dūre-duka), nó là xa (dūreeva), không phải gần.

Khandhasaṅgahanissaṭanti khandhasaṅgahato vimuttaṃ.

"Released from the aggregate collection" means freed from the collection of aggregates.

Thoát khỏi sự tập hợp của các uẩn (Khandhasaṅgahanissaṭa) là thoát khỏi sự tập hợp của các uẩn.

1315

Dvārālambaṇabhedenāti dvārachakka ārammaṇachakkānaṃ bhedena.

"By the division of doors and objects" means by the division of the six doors and the six objects.

Theo sự phân chia của các căn và cảnh (Dvārālambaṇabhedena) là theo sự phân chia của sáu căn và sáu cảnh.

Āyatanāni dvādasa bhavantīti yojanā.

The ayatanas become twelve – this is the connection.

Ý nghĩa là có mười hai xứ (āyatana).

Etthaca dvārachakkaṃ dhammārammaṇaṃevāti sesadhammālambaṇaṃ sandhāya ārammaṇachakkaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.

Here, the six doors are only mind-objects (dhammārammaṇa); therefore, the six objects are stated with reference to the remaining mind-objects. This should be understood.

Và ở đây, sáu căn chỉ là cảnh pháp (dhammārammaṇa), nên cần hiểu rằng sáu cảnh được nói đến là để chỉ các cảnh pháp còn lại.

Dvārā.La.

"By way of doors, objects,

Theo cách thức của các căn.L.v.v. (Dvārā.La. Pariyāyenā)

Pariyāyenāti channaṃ dvārānaṃ channaṃ ālambaṇānaṃ tesu dvārālambaṇesu uppannānaṃ viññāṇānañca kamena dhātuyo aṭṭhārasa bhavantīti yojanā.

and their sequence": By the division of the six doors, the six objects, and the consciousnesses arisen in those doors and objects respectively, the eighteen elements (dhātus) arise. This is the connection.

Ý nghĩa là theo thứ tự, có mười tám giới (dhātu) của sáu căn, sáu cảnh và các thức (viññāṇa) sinh khởi từ các căn và cảnh đó.

Etthapi dvārachakke manodvāraṃ viññāṇekadesameva hoti.

Here, too, among the six doors, the mind-door (manodvāra) is only a part of consciousness (viññāṇa).

Ở đây, trong sáu căn, ý căn (manodvāra) chỉ là một phần của thức.

Dvārachakkaṃ viññāṇasattakañca dhammā lambaṇekadesamevāti.

The six doors and the seven consciousnesses are only a part of mind-objects (dhammālambaṇa).

Sáu căn và bảy thức chỉ là một phần của cảnh pháp.

Maggo lokuttaro maggonāma matoti yojanā.

The path (magga) is called the supramundane path (lokuttara magga) – this is the connection.

Con đường siêu thế được coi là con đường (magga).

Maggayuttā ekūnatiṃsadhammā phalabhūtāca sattatiṃsa dhammā catusacca vinissaṭā catūhi ariyasaccehi vinissaṭā vimuttā.

The twenty-nine phenomena associated with the path and the thirty-seven phenomena constituting the fruit are liberated, freed from the four Noble Truths.

Hai mươi chín pháp đi kèm với đạo và ba mươi bảy pháp là quả, đều thoát ly khỏi Tứ Thánh đế, được giải thoát khỏi Tứ Thánh đế.

Yamettha vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttamevāti.

What needs to be said here has already been said below.

Những gì cần nói ở đây đã được nói ở phần trên.

1316

Iti paramatthadīpaniyānāma abhidhammatthasaṅgahassa

Thus, in the Paramatthadīpanī,

Như vậy, đây là phần kết thúc của Paramatthadīpanī, một chú giải của Abhidhammatthasaṅgaha.

1317

Catutthavaṇṇanāya samuccaya saṅgahassa

the explanation of the fourth section, Samuccaya-saṅgaha,

Của tập hợp trong chú giải thứ tư

1318

Paramatthadīpanā niṭṭhitā.

the Paramatthadīpanā is concluded.

Paramatthadīpanā đã hoàn thành.

1319

Paccaya saṅgaha paramatthadīpanī

Paramatthadīpanī of the Paccaya-saṅgaha

Paccayasaṅgaha Paramatthadīpanī

1320

166. Evaṃ sattahi paricchedehi pathamassa nāmarūpapariccheda ñāṇassa vidhānaṃ dassetvā idāni dutīyassa paccayapariggahañāṇassa vidhānaṃ dassento yesaṃsaṅkhatadhammānantiādi māha.

In this way, having shown the arrangement of the knowledge of the analysis of nāma-rūpa, which is the first of the seven chapters, the venerable Anuruddha, desiring to show the arrangement of the knowledge of apprehending conditionality, which is the second chapter, spoke as follows: "yesaṃ saṅkhatadhammānaṃ" and so on.

166. Như vậy, sau khi trình bày sự sắp đặt về trí tuệ phân biệt danh sắc đầu tiên qua bảy chương, bây giờ, để trình bày sự sắp đặt về trí tuệ nắm giữ các duyên thứ hai, (tác giả) đã nói câu yesaṃ saṅkhatadhammānaṃ v.v.

Idāni yesaṃ saṅkhatadhammānaṃ saṅkhatāsaṅkhatabhūtā yedhammā yathā yehi hetādīhi paccayākārehi paccayā upakārakā honti.

Here, the meaning is: "I will now appropriately explain the classification of those conditioned phenomena for which conditioned and unconditioned phenomena are the conditions (paccayā), acting as aids in various causal modes (paccayākārā) such as roots (hetu) and so on, and also the classification of those condition-generating phenomena (paccayuppanna-bhūta) among those conditioned phenomena, as well as the classification of those causal phenomena and their modes of conditionality, in this Paccaya-saṅgaha that is about to be stated."

Bây giờ, những pháp hữu vi nào, những pháp hữu vi và vô vi nào, bằng những cách duyên (paccayākāra) như nhân (hetu) v.v., trở thành duyên (paccaya) hỗ trợ cho những pháp hữu vi đó.

Taṃ vibhāgaṃ tesaṃ saṅkhatadhammānaṃ paccayuppannabhūtānaṃ vibhāgañca tesaṃ paccayadhammānaṃ vibhāgañca tesaṃpaccayākārānaṃ iha vibhāgañca imasmiṃ vuccamāne paccayasaṅgahe yathārahaṃ pavakkhāmīti yojanā.

Here, the meaning is: "I will now appropriately explain the classification of those conditioned phenomena for which conditioned and unconditioned phenomena are the conditions (paccayā), acting as aids in various causal modes (paccayākārā) such as roots (hetu) and so on, and also the classification of those condition-generating phenomena (paccayuppanna-bhūta) among those conditioned phenomena, as well as the classification of those causal phenomena and their modes of conditionality, in this Paccaya-saṅgaha that is about to be stated."

Sự phối hợp là: "Trong paccayasaṅgaha (tập hợp các duyên) sẽ được nói đến này, tôi sẽ trình bày sự phân biệt đó của các pháp hữu vi và vô vi, sự phân biệt của những pháp hữu vi là paccayuppanna (pháp do duyên sinh), sự phân biệt của những pháp duyên (paccaya-dhamma) đó, và sự phân biệt của những phương thức duyên (paccayākāra) đó một cách thích hợp."

1321

^* Vibhāvaniyaṃ pana

However, in the Vibhāvaniyaṃ, it was said,

Trong Vibhāvanī thì,

1322

‘‘Paccaye dassetu’’nti vuttaṃ.

"To show the conditions."

đã nói là: "Để trình bày các duyên."

Taṃ taṃ vibhāganti iminā na sameti.

That does not accord with "that classification."

Điều đó không phù hợp với câu "sự phân biệt đó."

1323

^* Yañca tattha

And what there

Và điều đã được nói ở đó:

1324

‘‘Iha imasmiṃ samuccaya saṅgahānantare ṭhāne’’ti iha saddassa atthavibhāvanaṃ vuttaṃ.

was said to be the explanation of the meaning of the word "iha" (here) as "here, in this place immediately following the Samuccaya-saṅgaha,"

"Ở đây, tại vị trí tiếp theo Samuccayasaṅgaha này" là sự giải thích ý nghĩa của từ "iha" (ở đây).

Taṃpi na yujjati.

that too is not appropriate.

Điều đó cũng không hợp lý.

1325

Etasmiñhi atthe sati idāni saddo niratthako hotīti, paṭicca phalaṃ samuppajjati etasmāti paṭiccasamuppādo.

For if this meaning were present, the word "idāni" (now) would be meaningless. That from which a result arises dependently is paṭiccasamuppāda.

Vì nếu ý nghĩa này đúng, thì từ "idāni" (bây giờ) sẽ trở nên vô nghĩa. Paṭiccasamuppāda (Duyên khởi) là điều mà từ đó quả (phala) sinh khởi do duyên.

Tattha paṭiccāti avinā, amuñcitvāti attho.

In that, "paṭicca" means "without separation," "without letting go."

Ở đó, "paṭicca" có nghĩa là không tách rời, không buông bỏ.

Avijjādiko paccayadhammoti vaṇṇenti.

They explain it as the conditioning phenomena, such as ignorance (avijjā).

Họ giải thích rằng đó là pháp duyên (paccayadhamma) bắt đầu bằng vô minh (avijjā).

Athavā, samuppajjanaṃ samuppādo.

Alternatively, arising is samuppāda.

Hoặc, sự sinh khởi là samuppāda.

Sahajātadhammehi saheva kalāpavasena abhinibbatti pātubhāvoti attho.

This means arising together with co-nascent phenomena, in the manner of a cluster, becoming manifest.

Nghĩa là sự xuất hiện, sự hiển lộ cùng với các pháp đồng sinh (sahajāta-dhamma) theo cách tập hợp (kalāpa).

Yathāsakaṃ paccayaṃ paṭicca tena avinābhāvīhutvā samuppādo paṭicca samuppādo, atthato pana sabbesaṃ paccayapaccayuppannabhūtānaṃ saṅkhata dhammānaṃ paccayāyattavuttitāsaṅkhātaṃ sabbasaṅkhatasādhāraṇaṃ ekaṃ sāmaññalakkhaṇaṃ.

To arise dependently on its respective condition, without being separate from it, is paṭiccasamuppāda. But in terms of ultimate reality, it is a single common characteristic common to all conditioned phenomena, which are the conditions (paccaya) and conditioned phenomena (paccayuppanna-bhūta), defined as dependent existence on conditions.

Sự sinh khởi (samuppāda) do duyên (paccaya) riêng của mỗi cái, không tách rời khỏi cái đó, là paṭiccasamuppāda. Nhưng về ý nghĩa, đó là một đặc tính chung (sāmaññalakkhaṇa) phổ biến cho tất cả các pháp hữu vi (saṅkhata-dhamma), là các pháp duyên (paccaya) và pháp do duyên sinh (paccayuppanna), được gọi là sự tồn tại phụ thuộc vào duyên (paccayāyattavuttitā).

Yaṃ idappaccayatātica vuccati.

Which is also called idappaccayatā.

Điều này cũng được gọi là idappaccayatā.

Tatthaca idappaccaya tāti ayaṃ imassa paccayo ayaṃ imassa paccayoti evaṃ niddisitabbo ayaṃ paccayo etesanti idappaccayā.

And in that, idappaccayatā (conditionality) refers to these conditions: "This is a condition for this, this is a condition for this." These conditions are to be specified in this way, and they are the idappaccayā.

Ở đó, idappaccayatā có nghĩa là: "Cái này là duyên của cái kia, cái này là duyên của cái kia", như vậy, cái duyên này là của những cái này, thì đó là idappaccaya.

Saṅkhatadhammā.

These are conditioned phenomena.

Các pháp hữu vi.

Idappaccayānaṃ bhāvo idappaccayatā.

The state of having these conditions is idappaccayatā.

Trạng thái của idappaccaya là idappaccayatā.

Yathāvutta sāmaññalakkhaṇaṃ evāti attho veditabbo, na paṭicca phalaṃ samuppajjati etasmāti paṭiccasamuppādo.

The meaning should be understood as just the aforementioned common characteristic, not that "a result arises dependently from this" is paṭiccasamuppāda.

Nghĩa là chỉ có đặc tính chung đã nói ở trên, không phải "quả sinh khởi do duyên này nên là paṭiccasamuppāda".

Avijjādiko paccayadhammotica imesaṃ paccayā idappaccayā.

And that the conditioning phenomena are ignorance (avijjā) and so on, and their conditions are idappaccayā.

Và "pháp duyên bắt đầu bằng vô minh (avijjā) v.v." là idappaccaya của những cái này.

Idappaccayāeva idappaccayatātica.

And idappaccayā themselves are idappaccayatā.

Chính idappaccaya là idappaccayatā.

Visuddhimagge pana samuppajjanaṃ samuppādoti ayamattho paṭikkhitto.

However, in the Visuddhimagga, this meaning of "arising is samuppāda" is rejected.

Tuy nhiên, trong Visuddhimagga, ý nghĩa "sự sinh khởi là samuppāda" này đã bị bác bỏ.

Pāḷiyaṃ pana ayameva adhippeto viya dissati.

But in the Pāḷi, this very meaning appears to be intended.

Nhưng trong Pāḷi thì chính ý nghĩa này dường như được chấp nhận.

Yathāha –

As it is said:

Như đã nói:

1326

Katamoca bhikkhave paṭiccasamuppādo.

"What, bhikkhus, is paṭiccasamuppāda?

"Này các Tỳ-khưu, thế nào là Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda)?"

Jātipaccayā bhikkhave jarāmaraṇaṃ, uppādāvā tathāgatānaṃ anuppādāvā tathāgatānaṃ ṭhitāva sā dhātu, dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatā idappaccayatāti.La.

Bhikkhus, dependent on birth is old age and death. Whether Tathāgatas arise or do not arise, that element remains fixed: the fixedness of Dhamma, the regularity of Dhamma, conditionality (idappaccayatā). (Likewise for the rest.)

"Này các Tỳ-khưu, do duyên sinh mà có già chết. Dù chư Như Lai có xuất hiện hay không xuất hiện, yếu tố đó vẫn tồn tại, sự tồn tại của pháp (dhammaṭṭhitatā), quy luật của pháp (dhammaniyāmatā), sự có điều kiện này (idappaccayatā)." (v.v.)

Avijjāpaccayā saṅkhārā uppādāvā.La.

Dependent on ignorance are formations (saṅkhārā). Whether Tathāgatas arise or not…

"Do duyên vô minh (avijjā) mà có các hành (saṅkhāra). Dù có xuất hiện (v.v.)"

Idappaccayatā.

…conditionality (idappaccayatā).

"Là idappaccayatā."

Iti kho bhikkhave tatra tathatā avitathatā anaññathatā idappaccayatā.

Thus, bhikkhus, that suchness (tathatā), unfailingly (avitathatā), unalterably (anaññathatā), conditionality (idappaccayatā)—

"Này các Tỳ-khưu, như vậy, sự chân thật (tathatā) ở đó, sự không sai biệt (avitathatā), sự không khác biệt (anaññathatā), sự có điều kiện này (idappaccayatā)."

Ayaṃ vuccati bhikkhave paṭiccasamuppādoti.

This, bhikkhus, is called paṭiccasamuppāda."

"Này các Tỳ-khưu, điều này được gọi là Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda)."

1327

Ettha hi ṭhitāva sā dhātūtiādinā tatra tathatā avitathatātiādināca yathāvuttaṃ idappaccayatā saṅkhātaṃ sāmañña lakkhaṇameva paṭiccasamuppādonāmāti dasseti.

Here, indeed, by means of 'that element, etc., standing thus' and 'there, suchness, un-otherwise-ness, etc.,' it is shown that the common characteristic, known as conditionality (idappaccayatā), as stated, is Paṭiccasamuppāda.

Ở đây, với câu "yếu tố đó vẫn tồn tại" v.v. và "sự chân thật ở đó, sự không sai biệt" v.v., (Đức Phật) đã chỉ ra rằng chính đặc tính chung (sāmaññalakkhaṇa) được gọi là idappaccayatā, như đã nói, là Paṭiccasamuppāda.

Na cettha bhāvasādhane kate sati paṭiccasaddena saha samuppādasaddassa asamānakattutāsaṅkhāto byañjanayuttivirodho atthi.

Nor is there here, when the bhāvasādhana is formed, a contradiction of grammatical propriety, called the state of having a different agent, between the word paṭicca and the word samuppāda.

Và ở đây, khi làm theo phương pháp bhāvasādhana (nghĩa là danh từ trừu tượng), không có sự mâu thuẫn về ngữ pháp (byañjanayuttivirodha) được gọi là sự không đồng chủ ngữ của từ "samuppāda" với từ "paṭicca".

Yo paṭicca kriyāya kattā, tasseva samuppādakriyāyapi kattutā sambhavato.

For, the agent of the verb paṭicca can also be the agent of the verb samuppāda.

Vì chủ ngữ của hành động "paṭicca" cũng có thể là chủ ngữ của hành động "samuppāda".

Na hi kriyānāma katturahitāsambhavatīti.

Indeed, no verb can exist without an agent.

Vì không thể có hành động mà không có chủ ngữ.

Saṅkhatadhammesuca gambhīresu sati aniccatādilakkhaṇaṃ viya idaṃpi saṅkhatalakkhaṇaṃ gambhīrameva hotīti nayidha gambhīravacanavirodho sambhavati.

When conditioned phenomena are profound, this characteristic of conditionedness is also profound, just like the characteristics of impermanence, etc.; thus, there can be no contradiction with the term 'profound' here.

Và khi các pháp hữu vi (saṅkhata-dhamma) là sâu sắc, thì đặc tính hữu vi này (saṅkhata-lakkhaṇa) cũng sâu sắc như đặc tính vô thường (aniccatā) v.v., nên không có sự mâu thuẫn với lời nói sâu sắc ở đây.

Athakho saṅkhatadhammato saṅkhatalakkhaṇameva gambhīrataraṃ hotīti.

Rather, the characteristic of conditionedness is even more profound than conditioned phenomena.

Hơn nữa, đặc tính hữu vi (saṅkhata-lakkhaṇa) còn sâu sắc hơn cả pháp hữu vi (saṅkhata-dhamma).

Tādisena pana sāmaññalakkhaṇena sampannā yathāvuttā avijjādayo saṅkhatadhammā paṭiccasamuppannānāma.

And conditioned phenomena, such as ignorance (avijjā) and so forth, as stated, endowed with such a common characteristic, are called paṭiccasamuppanna (condition-arisen).

Tuy nhiên, các pháp hữu vi (saṅkhata-dhamma) như vô minh (avijjā) v.v. đã được nói đến, được trang bị đặc tính chung (sāmaññalakkhaṇa) như vậy, được gọi là paṭiccasamuppanna (pháp do duyên khởi sinh).

Yathāha-katameca bhikkhave paṭiccasamuppannādhammā jarāmaraṇaṃ bhikkhave paṭiccasamuppannaṃ.La.

As it is said: "And what, bhikkhus, are paṭiccasamuppanna phenomena? Ageing-and-death, bhikkhus, is paṭiccasamuppanna... etc."

Như đã nói: "Này các Tỳ-khưu, những pháp do duyên khởi sinh (paṭiccasamuppanna) là gì? Này các Tỳ-khưu, già chết là pháp do duyên khởi sinh. (v.v.)"

Avijjā bhikkhave paṭiccasamuppannāti.

"Ignorance, bhikkhus, is paṭiccasamuppanna."

"Này các Tỳ-khưu, vô minh (avijjā) là pháp do duyên khởi sinh."

Iti sabbesaṃ paccayapaccayuppanna bhūtānaṃ saṅkhatadhammānaṃ paccayā satta vuttitāsaṅkhāto paṭiccasamuppādoca so nīyati ñāyati paṭivijjhīyatīti katvā nayocāti paṭiccasamuppādanayo.

Thus, Paṭiccasamuppāda-Naya is the method because Paṭiccasamuppāda, which is the conditional dependent arising (paccayāyattavuttitā) of all conditioned phenomena, whether causes or effects, is understood, known, and penetrated.

Như vậy, paṭiccasamuppāda là sự tồn tại phụ thuộc vào duyên (paccayāyattavuttitā) của tất cả các pháp hữu vi (saṅkhata-dhamma) là duyên (paccaya) và pháp do duyên sinh (paccayuppanna), và vì nó được dẫn dắt, được biết, được thấu hiểu, nên nó được gọi là paṭiccasamuppādanaya (phương pháp Duyên khởi).

Paṭhapeti saṅkhatadhamme nānāpakārehi paccayabhedehi pavatteti deseti etthāti paṭṭhānaṃ.

Where various kinds of conditioned phenomena are arranged (paṭṭhapeti), brought into being (pavatteti), and taught (deseti) through different causal distinctions, that is Paṭṭhāna.

Paṭṭhāna là nơi mà các pháp hữu vi (saṅkhata-dhamma) được trình bày, được diễn ra, được giảng giải bằng nhiều loại duyên khác nhau.

Mahāpakaraṇaṃ.

It is the Great Compendium.

Đó là Mahāpakaraṇa (Đại Phẩm).

Paṭṭhāne desito nayo paṭṭhānanayo.

The method taught in the Paṭṭhāna is Paṭṭhāna-Naya.

Phương pháp được giảng trong Paṭṭhāna là paṭṭhānanaya (phương pháp Paṭṭhāna).

1328

Tasmiṃ tasmiṃ paccayadhamme bhāve vijjamāne sati te te bhavanti sīlenāti tabbhāvabhāvino.

Those conditioned phenomena are said to be tabbhāvabhāvin (arising by virtue of that existing) because when that particular causal phenomenon exists, those particular effects arise according to their nature.

Khi duyên pháp (paccayadhamma) đó hiện hữu, thì các pháp hữu vi (saṅkhata-dhamma) đó sinh khởi theo bản chất, nên chúng là tabbhāvabhāvino.

Saṅkhatadhammā.

Conditioned phenomena.

Các pháp hữu vi (saṅkhata-dhamma).

Tesaṃ bhāvo tabbhāvabhāvibhāvo, imasmiṃ sati idaṃ hoti.

Their arising is tabbhāvabhāvibhāva (the arising by virtue of that existing); "when this exists, that occurs; from the arising of this, that arises" – such is the regulated nature of conditioned phenomena.

Sự hiện hữu của chúng là tabbhāvabhāvibhāva: "Khi cái này có, thì cái kia có."

Imassa uppādā idaṃ uppajjatīti evaṃ pavatto saṅkhatadhammaniyāmo.

Such is the regulated nature of conditioned phenomena.

"Do sự sinh khởi của cái này, cái kia sinh khởi", quy luật của các pháp hữu vi (saṅkhata-dhamma) diễn ra như vậy.

Tabbhāvabhāvibhāvoeva ākāro tabbhāvabhāvibhāvākāro.

The mode (ākāra) is precisely this tabbhāvabhāvibhāvākāra.

Chính hình thái (ākāra) của tabbhāvabhāvibhāva là tabbhāvabhāvibhāvākāra.

So eva tabbhāvabhāvibhāvākāramattaṃ.

It is precisely tabbhāvabhāvibhāvākāramattaṃ (merely the mode of arising by virtue of that existing).

Chính nó là tabbhāvabhāvibhāvākāramattaṃ.

Mattasaddena hetādipaccaya sattiniyamaṃ nivatteti.

By the word matta (merely), it excludes the specific determination of causal efficacy (paccayasatti), such as root condition (hetupaccaya), etc.

Từ "matta" loại bỏ sự quy định về năng lực duyên (paccayasatti) như nhân (hetu) v.v.

Tena upalakkhito nayo paṭiccasamuppāda nayo.

The method characterized by that is the Paṭiccasamuppāda method.

Phương pháp được đặc trưng bởi điều đó là paṭiccasamuppādanaya.

Āhaccapaccayaṭṭhitiṃ ārabbhāti ettha hetu ārammaṇā divasena tathātathā upakārakatāsaṅkhāto paccayasatti viseso āhaccapaccayaṭṭhitināma.

Regarding Āhaccapaccayaṭṭhitiṃ ārabbhā (commencing with the principle of specific causal establishment), the specific causal efficacy, called the act of rendering assistance in various ways through conditions like root-condition (hetu) and object-condition (ārammaṇa), is called āhaccapaccayaṭṭhiti.

Trong cụm từ āhaccapaccayaṭṭhitiṃ ārabbhā, āhaccapaccayaṭṭhiti là sự đặc biệt của năng lực duyên (paccayasattivesesa) được gọi là sự hỗ trợ theo cách này hay cách khác do nhân (hetu), đối tượng (ārammaṇa) v.v.

So hi avijjāpaccayā saṅkhārātiādīsu viya paccayadhammuddhāramatte aṭṭhatvā hetupaccayo ārammaṇapaccahotiādinā paccayasatti visesuddhāravasena āhacca matthakaṃ pāpetvā desitattā āhaccapaccayaṭṭhitīti vuccati.

It is called āhaccapaccayaṭṭhiti because, unlike in phrases such as "ignorance is the condition for formations (avijjāpaccayā saṅkhārā)" where only the cause is mentioned, here the teaching explicitly brings forth the specific causal efficacy, such as "root condition (hetupaccayo), object condition (ārammaṇapaccayo)," to its ultimate conclusion (matthakaṃ pāpetvā).

Vì nó không dừng lại ở việc chỉ nêu tên các pháp duyên (paccayadhamma) như trong "do duyên vô minh (avijjā) mà có các hành (saṅkhāra)" v.v., mà được giảng giải bằng cách nêu rõ các năng lực duyên đặc biệt (paccayasattivesesa) như "nhân duyên (hetupaccaya), đối tượng duyên (ārammaṇapaccaya)" v.v., đạt đến đỉnh điểm (matthakaṃ pāpetvā), nên nó được gọi là āhaccapaccayaṭṭhiti.

Paccayadhammā tiṭṭhanti attano paccayuppannābhisaṅkharaṇa kiccaṃ patvā anosakkamānā hutvā pavattanti etāyāti katvā.

It is because the causal phenomena persist, having accomplished their function of bringing about their effects (paccayuppanna), without faltering.

Các pháp duyên (paccayadhamma) tồn tại, chúng không lùi bước khi đã hoàn thành chức năng tạo ra các pháp do duyên sinh (paccayuppanna) của chính mình, nên chúng được gọi là āhaccapaccayaṭṭhiti.

Ārabbhāti paṭicca.

Ārabbhā means depending on.

Ārabbhā có nghĩa là do duyên (paṭicca).

Vuccatīti bhagavatā kathīyati.

Vuccatī means it is spoken by the Blessed One.

Vuccatī có nghĩa là được Đức Thế Tôn (Bhagavatā) thuyết giảng.

1329

Ubhayaṃ pana vomissitvā papañcenti ācariyāti idaṃ paṭicca samuppādaṃ papañcente sandhāya vuttaṃ.

Some teachers explain both by mixing them together – this is said with reference to those who explain Paṭiccasamuppāda.

Câu "Tuy nhiên, các vị A-xà-lê (ācariya) đã giải thích (papañcenti) bằng cách pha trộn cả hai" này được nói đến khi đề cập đến việc giải thích Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda).

Tehi taṃ papañcayantā paṭṭhāna nayaṃpi āharitvā papañcentīti.

When explaining it, they also bring in the Paṭṭhāna method.

Khi giải thích điều đó, các vị ấy cũng đưa cả phương pháp Paṭṭhāna vào để giải thích.

Yathā sūriyo udayanto andhakāre vidhametvā dabbasambhāre mahājanassa pākaṭe karoti.

Just as the rising sun dispels darkness and reveals various objects to the public,

Cũng như mặt trời khi mọc lên, xua tan bóng tối và làm cho các vật phẩm (dabbasambhāra) trở nên rõ ràng đối với mọi người.

Evamevaṃ uppannaṃ catusaccañāṇaṃ avijjandhakāraṃ vidhamitvā catusacca dhammaṃ vidati pākaṭaṃ karotīti vijjā.

even so, the arisen knowledge of the Four Noble Truths (catusaccañāṇa) dispels the darkness of ignorance (avijjāndhakāra) and reveals the phenomena of the Four Noble Truths – that is vijjā (true knowledge).

Cũng vậy, trí tuệ Tứ Thánh Đế (catusaccañāṇa) đã sinh khởi, xua tan bóng tối vô minh (avijjāndhakāra), làm cho pháp Tứ Thánh Đế trở nên rõ ràng, nên gọi là vijjā (minh).

Tappaṭipakkhattā moho avijjānāma.

Ignorance (avijjā) is delusion (moha) because it is the opposite of true knowledge.

Moha (si mê) là avijjā (vô minh) vì nó đối lập với điều đó.

So hi uppajjamāno dhammesu aññāṇaadassana saṅkhātaṃ andhakāraṃ janetvāva uppajjati.

For, when it arises, it arises only after generating darkness, which is called unknowing and non-seeing of phenomena.

Vì khi sinh khởi, nó tạo ra bóng tối được gọi là sự không biết (aññāṇa) và sự không thấy (adassana) đối với các pháp, rồi mới sinh khởi.

Paṭicca phalaṃ eti āgacchati etasmā etenāti vā paccayo.

That from which the fruit (phala) comes (eti) in dependence (paṭicca), or by which one reaches the fruit – that is a condition (paccaya).

Paccaya (duyên) là điều mà từ đó quả (phala) đến, hoặc là điều mà nhờ đó quả đến.

Avijjāca sā paccayo cāti avijjāpaccayo.

And that is ignorance (avijjā), and that is a condition (paccaya) – thus avijjāpaccayo (condition of ignorance).

Vô minh (avijjā) là duyên, nên gọi là avijjāpaccayo.

Tasmā avijjāpaccayā saṅkhārā sambhavantīti sambandho.

Therefore, formations (saṅkhārā) arise from the condition of ignorance (avijjāpaccayā); this is the connection.

Do đó, các hành (saṅkhāra) sinh khởi do duyên vô minh (avijjāpaccayā), đó là sự liên kết (sambandha).

Saṅkhataṃ kāyavacīmanokammaṃ abhisaṅkharonti sattā etehīti saṅkhārā.

Sentient beings form (abhisaṅkharonti) conditioned bodily, verbal, and mental actions (kāyavacīmanokamma) by means of these – thus formations (saṅkhārā).

Các chúng sinh tạo tác (abhisaṅkharonti) các nghiệp thân, khẩu, ý (kāyavacīmanokamma) đã được tạo tác (saṅkhata) bằng những điều này, nên gọi là saṅkhārā (các hành).

Vijānātīti viññāṇaṃ.

It discerns (vijānāti) – thus consciousness (viññāṇaṃ).

Điều biết rõ là viññāṇa (thức).

Vijānanti sattā etenāti vā viññāṇaṃ.

Or, sentient beings discern by means of it – thus consciousness (viññāṇaṃ).

Hoặc là, chúng sanh biết rõ bằng cái này, nên gọi là viññāṇa (thức).

Ārammaṇe namatīti nāmaṃ.

It inclines (namati) towards an object (ārammaṇa) – thus mentality (nāmaṃ).

Hướng về đối tượng, nên gọi là nāma (danh).

Ruppati vikāraṃ āpajjatīti rūpaṃ.

It is oppressed (ruppati), undergoes change – thus materiality (rūpaṃ).

Bị biến hoại, chịu sự thay đổi, nên gọi là rūpa (sắc).

Adhiṭṭhānaṭṭhena āyatanaṃ.

It is a basis (adhiṭṭhāna) – thus sense-base (āyatanaṃ).

Theo nghĩa là nơi nương tựa, nên gọi là āyatana (xứ).

Devānaṃ devāyatanamiva.

Like a residence for devas.

Giống như nơi ở của chư thiên.

Phusatīti phasso.

It contacts (phusati) – thus contact (phasso).

Xúc chạm, nên gọi là phasso (xúc).

Phusanti sampayuttakā dhammā etenāti vā phasso.

Or, concomitant phenomena contact by means of it – thus contact (phasso).

Hoặc là, các pháp tương ưng xúc chạm bằng cái này, nên gọi là phasso.

Vedayatīti vedanā.

It feels (vedayati) – thus feeling (vedanā).

Cảm thọ, nên gọi là vedanā (thọ).

Vedayanti paccanubhavanti sattā etāyātivā vedanā.

Or, sentient beings experience (paccanubhavanti) by means of it – thus feeling (vedanā).

Hoặc là, chúng sanh cảm thọ, kinh nghiệm bằng cái này, nên gọi là vedanā.

Tassati paritassatīti taṇhā.

It thirsts (tassati), yearns (paritassati) – thus craving (taṇhā).

Khao khát, thèm muốn, nên gọi là taṇhā (ái).

Niccapipāsavasena ārammaṇahetu niccaṃ cañcalati pattheti vāti attho.

This means it constantly wavers and longs due to the object (ārammaṇa) on account of constant thirst (niccapipāsa).

Nghĩa là, do thường xuyên khát khao, do đối tượng mà thường xuyên dao động, mong cầu.

Tassanti paritassanti cañcalanti sattā etāyāti vā taṇhā.

Or, sentient beings thirst (tassanti), yearn (paritassanti), waver (cañcalanti) by means of it – thus craving (taṇhā).

Hoặc là, chúng sanh khao khát, thèm muốn, dao động bằng cái này, nên gọi là taṇhā.

Upādiyatīti upādānaṃ.

It is grasped (upādiyati) – thus clinging (upādānaṃ).

Chấp thủ, nên gọi là upādāna (thủ).

Amuñcagāhaṃ gaṇhātīti attho.

This means one takes hold of it without letting go.

Nghĩa là, nắm giữ không buông.

Upādiyanti sattā etenāti vā upādānaṃ.

Or, sentient beings cling (upādiyanti) by means of it – thus clinging (upādānaṃ).

Hoặc là, chúng sanh chấp thủ bằng cái này, nên gọi là upādāna.

1330

Bhavati vaḍḍhatīti bhavo.

It exists (bhavati), grows (vaḍḍhati) – thus existence (bhavo).

Trở thành, tăng trưởng, nên gọi là bhava (hữu).

Bhavanti jāyanti vaḍḍhanti sukhadukkhāni etenāti vā bhavo.

Or, happiness and suffering exist, arise, and grow by means of it – thus existence (bhavo).

Hoặc là, khổ lạc phát sinh, tăng trưởng bằng cái này, nên gọi là bhava.

Jananaṃ jāti.

Generating is birth (jāti).

Sự phát sinh, nên gọi là jāti (sinh).

Jāyanti pātubhavanti saṅkhata dhammā etāyāti vā jāti.

Or, conditioned phenomena arise and become manifest by means of it – thus birth (jāti).

Hoặc là, các pháp hữu vi phát sinh, hiện hữu bằng cái này, nên gọi là jāti.

Jīraṇaṃ jarā.

Decay is ageing (jarā).

Sự già cỗi, nên gọi là jarā (già).

Jīranti jiṇṇabhāvaṃ gacchanti etāyāti vā jarā.

Or, by means of it, beings age and fall into an old state – thus ageing (jarā).

Hoặc là, chúng sanh già cỗi, đi đến trạng thái già nua bằng cái này, nên gọi là jarā.

Socanaṃ soko.

Sorrowing is sorrow (soko).

Sự sầu muộn, nên gọi là soko (sầu).

Socanti cittapariḷāhaṃ gacchanti etenāti vā soko.

Or, by means of it, beings sorrow and experience mental distress – thus sorrow (soko).

Hoặc là, chúng sanh sầu muộn, đi đến tâm nhiệt não bằng cái này, nên gọi là soko.

Paridevanaṃ paridevo.

Lamenting is lamentation (paridevo).

Sự than vãn, nên gọi là paridevo (bi).

Taṃ taṃ pavattiṃ parikittetvā devanti kandanti etenāti vā paridevo.

Or, by means of it, beings lament and wail, proclaiming this and that event – thus lamentation (paridevo).

Hoặc là, sau khi kể lể các sự việc ấy, chúng sanh than vãn, khóc lóc bằng cái này, nên gọi là paridevo.

Khamituṃ sahituṃ dukkaranti dukkhaṃ.

It is difficult to bear (khamituṃ), difficult to endure (sahituṃ) – thus suffering (dukkhaṃ).

Khó chịu đựng, khó chịu đựng, nên gọi là dukkhaṃ (khổ).

Dummanassa virūpacittassa bhāvo domanassaṃ.

The state of an unhappy mind (dummanassa), a distorted mind (virūpacitta) is distress (domanassaṃ).

Trạng thái của tâm bất thiện, tâm xấu xí, nên gọi là domanassaṃ (ưu).

Bhuso āyāsanaṃ upāyāso.

Excessive agony (bhuso āyāsanaṃ) is despair (upāyāso).

Sự mệt mỏi cùng cực, nên gọi là upāyāso (não).

Āyāsananti anassāsanaṃ.

Agony means uneasiness (anassāsanaṃ).

Āyāsanaṃ có nghĩa là không thể thở phào nhẹ nhõm.

Visīdananti attho.

It means sinking down (visīdanaṃ).

Nghĩa là sự chìm đắm.

Evanti iminā yathāvuttena.

Evaṃ means by this, as stated.

Evaṃ (như vậy) là theo cách đã nói ở trên.

Avijjādi saṅkhārādipaccayapaccayuppanna paraṃparavidhinā samudayo hotīti sambandho.

The connection is that the origination (samudaya) occurs through the successive process of cause and effect, starting from ignorance (avijjā), formations (saṅkhārā), and so forth.

Có sự liên hệ rằng: sự tập khởi phát sinh theo phương pháp duyên khởi liên tục từ vô minh và các hành, v.v.

Etassakevalassadukkhakkhandhassāti avijjādikassa etassa sakalassa dukkharāsissa kenaci sukhena asaṃmissassa vā dukkharāsissa abhinibbatti hotīti attho.

Etassakevalassadukkhakkhandhassā means the arising (abhinibbatti) of this entire mass of suffering, beginning with ignorance, or of this mass of suffering unmixed with any happiness.

Etassa kevalassa dukkhakkhandhassā (khối khổ toàn bộ này) có nghĩa là sự phát sinh của toàn bộ khối khổ này, bắt đầu từ vô minh, hoặc khối khổ không pha lẫn bất kỳ niềm vui nào.

Etthaca duvidho paṭiccasamuppādanayo suttantikanayo abhidhammanayoti.

And here, the Paṭiccasamuppāda method is twofold: the Suttanta method and the Abhidhamma method.

Ở đây có hai phương pháp duyên khởi: phương pháp kinh tạng (suttantikanaya) và phương pháp A-tì-đàm (abhidhammanaya).

Tattha suttantikanayena tāva avijjā catubbidhā dukkhapaṭicchādikā samudayapaṭicchādikā nirodhapaṭicchādikā maggapaṭicchādikācāti.

Among these, according to the Suttanta method, ignorance (avijjā) is fourfold: that which obscures suffering, that which obscures the origin, that which obscures cessation, and that which obscures the path.

Trong đó, theo phương pháp kinh tạng, vô minh có bốn loại: vô minh che lấp khổ đế, vô minh che lấp tập đế, vô minh che lấp diệt đế và vô minh che lấp đạo đế.

Abhidhammanayena pana pubbantapaṭicchādikā aparanta paṭicchādikā pubbantāparantapaṭicchādikā paṭiccasamuppādapaṭicchādikāti catūhi saddhiṃ aṭṭha vidhāti veditabbā.

However, according to the Abhidhamma method, it should be understood as eightfold, together with these four: that which obscures the past, that which obscures the future, that which obscures both past and future, and that which obscures Paṭiccasamuppāda.

Còn theo phương pháp A-tì-đàm, cần phải biết rằng có tám loại vô minh, bao gồm bốn loại kia cộng với vô minh che lấp quá khứ, vô minh che lấp vị lai, vô minh che lấp cả quá khứ và vị lai, và vô minh che lấp duyên khởi.

1331

Saṅkhārā suttantikanayena sāsavā kusalākusalacetanā apuññābhisaṅkhāro puññābhisaṅkhāro āneñjā bhisaṅkhāroti pana tividhā honti.

According to the Suttanta method, formations (saṅkhārā) are threefold: volitions that are associated with āsavas (sāsavā kusalākusalacetanā), demeritorious formations (apuññābhisaṅkhāro), meritorious formations (puññābhisaṅkhāro), and imperturbable formations (āneñjābhisaṅkhāro).

Theo phương pháp kinh tạng, saṅkhārā (hành) là các thiện và bất thiện tâm sở tư có lậu hoặc là ba loại: apuññābhisaṅkhāra (phi phước hành), puññābhisaṅkhāra (phước hành) và āneñjābhisaṅkhāra (bất động hành).

Tattha dvādasa akusalacetanā apuññāti saṅkhāronāma.

Among these, the twelve unwholesome volitions (akusalacetanā) are called demeritorious formations (apuññābhisaṅkhāro).

Trong đó, mười hai bất thiện tâm sở tư được gọi là apuññābhisaṅkhāra.

Kāmarūpa kusalacetanā puññābhisaṅkhāronāma.

Wholesome volitions of the sense-sphere and fine-material sphere (kāmarūpakusalacetanā) are called meritorious formations (puññābhisaṅkhāro).

Các tâm sở tư thiện thuộc cõi Dục và cõi Sắc được gọi là puññābhisaṅkhāra.

Arūpakusalacetanā āneñjātisaṅkhāronāma.

Wholesome volitions of the immaterial sphere (arūpakusalacetanā) are called imperturbable formations (āneñjābhisaṅkhāro).

Các tâm sở tư thiện thuộc cõi Vô sắc được gọi là āneñjābhisaṅkhāra.

Abhidhammanayena pana sabbāpi lokiyalokuttarabhūtā kusalākusalacetanā saṅkhārānāma.

According to the Abhidhamma method, however, all wholesome and unwholesome volitions, both mundane (lokiya) and supramundane (lokuttara), are called formations (saṅkhārā).

Còn theo phương pháp A-tì-đàm, tất cả các tâm sở tư thiện và bất thiện, thuộc cả thế gian và siêu thế, đều được gọi là saṅkhārā.

Kiriyacetanā pana sabbāpi vibhaṅge nagahitā.

But all functional volitions (kiriyacetanā) are not included in the Vibhaṅga.

Tuy nhiên, tất cả các tâm sở tư duy tác (kiriyacetanā) đều không được bao gồm trong Vibhaṅga.

Aṭṭhakathāyañca kiriyadhammānaṃ pana yasmā neva avijjā na kusalā kusalamūlāni upanissayapaccayattaṃ labhanti.

Moreover, in the Commentary, it is said that because ignorance (avijjā) and wholesome and unwholesome roots (kusalākusalamūlāni) do not obtain the condition of decisive support (upanissaya paccayattaṃ) for resultant mental states (kiriyadhammā).

Trong Aṭṭhakathā cũng đã nói rằng: “Vì vô minh và các căn thiện bất thiện không thể trở thành duyên cận y cho các pháp duy tác.

Tasmā kiriyavasena paccayākāro navuttoti vuttaṃ.

Therefore, it is said that the mode of conditionality (paccayākāra) in terms of resultant mental states (kiriyavasena) is not stated.

Do đó, cách thức duyên khởi theo nghĩa duy tác không được nói đến”.

Avijjāca kusalākusalamūlā nica kiriyadhammānaṃ upanissaya paccayā na honti.

Ignorance (avijjā) and wholesome and unwholesome roots (kusalākusalamūlāni) are not decisive support conditions (upanissaya paccayā) for resultant mental states (kiriyadhammā).

Vô minh và các căn thiện bất thiện không phải là duyên cận y cho các pháp duy tác.

Tasmā kiriyadhammā paṭiccasamuppādadesanāyaṃ nagahitāti vuttaṃ hoti.

Therefore, it is said that resultant mental states (kiriyadhammā) are not included in the teaching of dependent origination (paṭiccasamuppāda desanāya).

Vì vậy, các pháp duy tác không được bao gồm trong bài giảng về duyên khởi.

Saṃyuttepi yato kho bhikkhave bhikkhuno avijjā pahīnā hoti.

It is also said in the Saṃyutta: “Bhikkhus, when a bhikkhu’s ignorance (avijjā) is abandoned,

Trong Saṃyutta cũng đã nói: “Này các tỳ khưu, khi vô minh của một tỳ khưu đã được đoạn trừ,

Vijjāuppannā.

and true knowledge (vijjā) has arisen,

minh đã phát sinh.

So avijjā virāgā vijjuppādā neva puññābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti.

being dispassionate towards ignorance (avijjā virāgā) and with the arising of knowledge (vijjuppādā), he does not construct a meritorious formation (puññābhisaṅkhāraṃ), neither an unmeritorious formation (apuññābhisaṅkhāraṃ), nor an imperturbable formation (āneñjābhisaṅkhāraṃ). Thus it is said.”

Do sự ly tham vô minh và sự phát sinh minh, vị ấy không tạo tác phước hành,

Na apuññābhisaṅkhāraṃ.

nor an unmeritorious formation,

không tạo tác phi phước hành,

Na āneñjābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharotīti vuttaṃ.

nor an imperturbable formation, he constructs.”

không tạo tác bất động hành”.

Attano anurūpapaccayavasena pana tesaṃpi paṭicca samuppādo avāritoyeva.

However, with regard to their respective causes, the dependent origination of these^* is not denied.

Tuy nhiên, duyên khởi của chúng cũng không bị ngăn cản theo duyên thích hợp của chúng.

Nahi koci paṭiccasamuppādarahito saṅkhatadhammonāma atthīti.

For there is no conditioned phenomenon (saṅkhatadhamma) that is devoid of dependent origination (paṭicca samuppāda).

Vì không có pháp hữu vi nào mà không có duyên khởi.

Esa nayo viññāṇādīsupīti.

The same method should be applied to consciousness (viññāṇa) and so on.

Phương pháp này cũng áp dụng cho viññāṇa và các pháp khác.

Viññāṇanti bāttiṃsavidhaṃ lokiyavipākaviññāṇaṃ suttantikanayena.

Consciousness (Viññāṇa) refers to the thirty-two kinds of mundane resultant consciousness (lokiya vipākaviññāṇa) according to the Suttanta method.

Theo phương pháp kinh tạng, viññāṇa (thức) là ba mươi hai loại thức quả dị thục thuộc thế gian.

Abhidhammanayena pana kiriyacittavajjitaṃ ekūnasattatividhaṃ lokiyalokuttaraviññāṇaṃ.

However, according to the Abhidhamma method, it refers to the sixty-nine kinds of mundane and supramundane consciousness (lokiya lokuttara viññāṇa), excluding functional consciousness (kiriyacitta).

Còn theo phương pháp A-tì-đàm, viññāṇa là sáu mươi chín loại thức thuộc thế gian và siêu thế, ngoại trừ các tâm duy tác.

Nāmarūpanti lokiya viññāṇa sahajātaṃ vedanādikhandhattayaṃ paṭisandhiyaṃ kammajarūpaṃ pavattiyaṃ cittaja rūpañca suttantikanayena.

Mentality-materiality (Nāmarūpa) refers, according to the Suttanta method, to the three aggregates of feeling (vedanā) and so on, co-arising with mundane consciousness (lokiya viññāṇa), the kamma-born materiality (kammaja rūpa) at conception (paṭisandhi), and the mind-born materiality (cittaja rūpa) in the course of existence (pavatti).

Theo phương pháp kinh tạng, nāmarūpa (danh sắc) là ba uẩn thọ, tưởng, hành đồng sinh với thức tái sinh thuộc thế gian, sắc do nghiệp sinh trong khi tái sinh, và sắc do tâm sinh trong khi tồn tại.

Abhidhammanayena pana sabbaṃ kusalākusala vipākasampayuttaṃ khandhattayaṃ vuttappakārarūpañca.

According to the Abhidhamma method, it refers to all three aggregates (khandhattayaṃ) associated with wholesome, unwholesome, and resultant states, and the materiality (rūpa) of the aforementioned kind.

Còn theo phương pháp A-tì-đàm, nāmarūpa là ba uẩn tương ưng với quả dị thục thiện và bất thiện, cùng với các loại sắc đã nói ở trên.

Aṭṭhakathāyaṃ pana laddhapacchājātapaccayaṃ sabbaṃpi catusamuṭṭhānarūpaṃ gahitameva.

In the Commentary, however, all four-origin materiality (catusamuṭṭhāna rūpa), which obtains the condition of post-natal (pacchājāta) states, is included.

Trong Aṭṭhakathā, tất cả các loại sắc do bốn nguyên nhân sinh ra, có duyên hậu sinh, đều được bao gồm.

1332

^* Vibhāvaniyaṃ pana

In the Vibhāvanī, however,

Tuy nhiên, trong Vibhāvanī,

1333

‘‘Tadubhayaṃpi idha paṭisandhiviññāṇasahagata’’nti vuttaṃ.

it is said: “Both of these (nāma and rūpa) here accompany the rebirth-linking consciousness (paṭisandhi viññāṇa).”

đã nói: “Cả hai điều đó ở đây đều đồng sinh với thức tái sinh”.

Taṃ anupapannaṃ.

That is inappropriate.

Điều đó không hợp lý.

1334

Saḷāyatananti cha ajjhattikāyatanāni eva sabbattha pāḷiyaṃ vibhattāni.

Six Sense Bases (Saḷāyatana) refers only to the six internal sense bases (cha ajjhattikāyatanāni), as elaborated throughout the Pāli texts.

Saḷāyatana (sáu xứ) là sáu nội xứ, được phân tích như vậy ở khắp nơi trong Pāḷi.

Ekacce pana ācariyā bāhirāyatanāni phassassa paccayā hontīti katvā tānipi idha gaṇhanti.

However, some teachers (ekacce ācariyā) include the external sense bases (bāhirāyatanāni) here, on the grounds that they are conditions for contact (phassa).

Tuy nhiên, một số vị thầy xem các ngoại xứ là duyên cho xúc, nên cũng bao gồm chúng ở đây.

Taṃpi nidānavagga pāḷiyā sametiyeva.

This also agrees with the Pāli text of the Nidāna Vagga.

Điều đó cũng phù hợp với Pāḷi trong Nidānavagga.

Yathāha –

As it is said:

Như đã nói:

1335

Katamoca bhikkhave lokassa samudayo.

“What, bhikkhus, is the origin of the world?

“Này các tỳ khưu, đâu là sự tập khởi của thế gian?

Cakkhuñca paṭicca rūpeca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ.

Dependent on the eye and forms, eye-consciousness arises.

Do duyên mắt và các sắc, nhãn thức phát sinh.

Tiṇṇaṃ saṅgati phasso.

The conjunction of the three is contact (phasso).

Sự hòa hợp của ba điều đó là xúc.

Phassapaccayā vedanā.

Dependent on contact is feeling (vedanā).

Do duyên xúc mà có thọ.

Vedanāpaccayā taṇhā.La.

Dependent on feeling is craving (taṇhā). . . .

Do duyên thọ mà có ái. V.v…

Domanassupāyāsā sambhavantīti ayaṃ lokassa samudayo.

Sorrow, lamentation, pain, grief, and despair arise. This is the origin of the world.

Sầu, ưu, não phát sinh. Đây là sự tập khởi của thế gian.

Sotañca.La.

Dependent on the ear. . . .

Tai, v.v…

Manañca paṭicca dhammeca uppajjati manoviññāṇaṃ.

Dependent on the mind and mental objects, mind-consciousness arises.

Do duyên ý và các pháp, ý thức phát sinh.

Tiṇṇaṃ saṅgati phasso.La.

The conjunction of the three is contact. . . .

Sự hòa hợp của ba điều đó là xúc. V.v…

Lokassa samudayoti.

This is the origin of the world.”

Đây là sự tập khởi của thế gian”.

1336

Phassavedanādayopi nayadvaye taṃ taṃ viññāṇasampayuttā veditabbā.

Contact (Phassa), Feeling (Vedanā), and so forth, in both methods, should be understood as associated with their respective consciousness.

Phassa (xúc) và vedanā (thọ), v.v., cũng phải được hiểu là tương ưng với thức tương ứng trong cả hai phương pháp.

Taṇhupādānāni pākaṭāni.

Craving (Taṇhā) and Clinging (Upādāna) are clearly explained.

Taṇhā (ái) và upādāna (thủ) thì rõ ràng.

Bhavo duvidho kammabhavo upapattibhavoca.

Existence (Bhava) is twofold: kamma-existence (kammabhava) and rebirth-existence (upapattibhava).

Bhava (hữu) có hai loại: nghiệp hữu (kammabhava) và tái sinh hữu (upapattibhava).

Lokiyakusalākusalabhūtā cetanāca.

Volition (cetanā) that is wholesome or unwholesome and mundane (lokiya kusalākusalabhūtā cetanā),

Các tâm sở tư thiện và bất thiện thuộc thế gian,

Cetanāsampayuttā abhijjhādayo anabhijjhādayoca kammabhavo.

and covetousness (abhijjhā) and its associated states or non-covetousness (anabhijjhā) and its associated states, constitute kamma-existence.

các pháp tham lam, v.v., và không tham lam, v.v., tương ưng với tâm sở tư, là nghiệp hữu.

Yathāha-sabbaṃpi bhavagāmikammaṃ kammabhavoti.

As it is said: “All kamma leading to existence (bhavagāmi kammaṃ) is kamma-existence.”

Như đã nói: “Tất cả các nghiệp dẫn đến tái sinh đều là nghiệp hữu”.

Kammanibbattā pana sabbepi lokiyavipākakkhandhā sabbānica kammajarūpāni upapattibhavo suttantikanayena.

However, all mundane resultant aggregates (lokiya vipākakkhandhā) and all kamma-born material forms (kammaja rūpāni) produced by kamma constitute rebirth-existence according to the Suttanta method.

Còn tất cả các uẩn quả dị thục thuộc thế gian do nghiệp tạo ra, và tất cả các sắc do nghiệp tạo ra, là tái sinh hữu theo phương pháp kinh tạng.

Abhidhammanayena pana lokuttara khandhāpi vibhaṅge āgatāeva.

But according to the Abhidhamma method, supramundane aggregates (lokuttara khandhā) are also included, as stated in the Vibhaṅga.

Còn theo phương pháp A-tì-đàm, các uẩn siêu thế cũng được đề cập trong Vibhaṅga.

Jātijarāmaraṇāni sabbesaṃ saṅkhata dhammānaṃ lakkhaṇapattāni.

Birth (Jāti), aging (jarā), and death (maraṇa) are merely the characteristics of all conditioned phenomena (saṅkhatadhammā).

Jāti (sinh), jarā (già) và maraṇa (chết) chỉ là các đặc tính của tất cả các pháp hữu vi.

Sokādīsu ñātibyasanādīhi phuṭṭhassa socanākārena pavattā domanassavedanā sokonāma.

Among sorrows and so on, the feeling of mental pain (domanassa vedanā) that arises in the manner of lamentation (socanākārena pavattā) in one afflicted by the loss of relatives (ñātibyasanādīhi phuṭṭhassa) and so forth, is called sorrow (soko nāma).

Trong các loại sầu, v.v., soko (sầu) là cảm thọ ưu do sự sầu muộn phát sinh ở người bị ảnh hưởng bởi sự mất mát người thân, v.v.

Rodanākārena pavatto aniṭṭho cittajasaddo paridevonāma.

The undesirable mind-born sound (aniṭṭho cittaja saddo) arising in the manner of weeping (rodanākārena pavatto) is called lamentation (paridevo nāma).

Paridevo (bi) là âm thanh do tâm sinh ra, không mong muốn, phát sinh dưới dạng khóc lóc.

Kāyikā dukkhavedanā dukkhaṃnāma.

Physical pain (kāyikā dukkhavedanā) is called suffering (dukkhaṃ nāma).

Dukkhaṃ (khổ) là cảm thọ khổ về thân.

Cetasikā dukkhavedanā domanassaṃnāma.

Mental pain (cetasikā dukkhavedanā) is called grief (domanassaṃ nāma).

Domanassaṃ (ưu) là cảm thọ khổ về tâm.

Ñātibyasanādinimittaṃ saṃsīdanavisīdanākārapavatto doso upāyāsonāma.

The aversion (doso) that arises in the manner of distress and despair (saṃsīdana visīdanākāra pavatto) due to the loss of relatives (ñātibyasanādinimittaṃ) and so on, is called despair (upāyāso nāma).

Upāyāso (não) là sân hận phát sinh dưới dạng chìm đắm, u uất do nguyên nhân mất mát người thân, v.v.

Ayamettha vibhāgo.

This is the classification here.

Đây là sự phân chia ở đây.

Yesaṃ pana khandhadukkhe avijjā appahīnā hoti.

For those in whom ignorance (avijjā) concerning the suffering of the aggregates (khandha dukkhe) has not been abandoned,

Đối với những người mà vô minh chưa được đoạn trừ trong khổ uẩn,

Tesaṃ itarasaccesupi sā appahīnāeva hotīti te khandhapavattiyaṃeva sukhasaññaṃ labhanti.

that^* also remains unabandoned with regard to the other truths; hence, they perceive happiness (sukhasaññaṃ) only in the continuance of the aggregates (khandhapavattiyaṃ).

thì vô minh đó cũng chưa được đoạn trừ trong các chân lý khác. Vì vậy, họ nhận thức sự vui sướng chỉ trong sự phát sinh của các uẩn.

Khandhanirodhe dukkhasaññaṃ.

They perceive suffering (dukkhasaññaṃ) in the cessation of the aggregates (khandhanirodhe).

Trong sự đoạn diệt của các uẩn, họ nhận thức sự khổ.

Khandhapavattimaggeeva sukhamaggasaññaṃ labhanti.

They perceive the path to happiness (sukhamaggasaññaṃ) only in the path leading to the continuance of the aggregates (khandhapavatti magge).

Trong con đường dẫn đến sự phát sinh của các uẩn, họ nhận thức con đường vui sướng.

Khandhanirodhamagge dukkhamaggasaññaṃ.

And the path to suffering (dukkhamaggasaññaṃ) in the path leading to the cessation of the aggregates.

Trong con đường dẫn đến sự đoạn diệt của các uẩn, họ nhận thức con đường khổ đau.

Tasmā khandhapavattipaccayabhūtā puññā puññāneñjābhisaṅkhāradhammāeva tesaṃ avijjānivuṭānaṃ sukhakāmānaṃ dukkhapaṭikūlānaṃ sattānaṃ paṭisaraṇā hontīti vuttaṃ avijjāpacca yāsaṅkhārāti.

Therefore, it is said, “Dependent on ignorance are formations (avijjāpaccayā saṅkhārā)”, because meritorious, unmeritorious, and imperturbable formations (puññāpuññāneñjābhisaṅkhāra dhammā), which are conditions for the continuance of the aggregates (khandhapavatti), are the refuge (paṭisaraṇā) for those beings (sattānaṃ) who are veiled by ignorance (avijjānivuṭānaṃ), desirous of happiness (sukha kāmānaṃ), and averse to suffering (dukkha paṭikūlānaṃ).

Vì vậy, các pháp thiện hành (puññābhisaṅkhāra), bất thiện hành (apuññābhisaṅkhāra) và bất động hành (āneñjābhisaṅkhāra), vốn là nhân duyên cho sự vận hành của các uẩn, là nơi nương tựa cho những chúng sanh bị vô minh che lấp, mong cầu hạnh phúc và chán ghét khổ đau. Bởi vậy, đã nói rằng: “Do vô minh duyên các hành”.

Etthaca visesato paccuppannakhandhapaṭicchādikāya avijjāya duccaritabhūtā apuññābhisaṅkhārā sambhavanti.

And here, in particular, unmeritorious formations (apuññābhisaṅkhārā), which are evil actions (duccaritabhūtā), arise from ignorance (avijjāya) that conceals the present aggregates (paccuppanna khandhapaṭicchādikāya).

Ở đây, cần phải biết rằng, đặc biệt do vô minh che lấp các uẩn hiện tại mà các bất thiện hành là ác nghiệp phát sinh.

Anāgata khandhapaṭicchādikāya avijjāya sucaritabhūtā puññāneñjābhisaṅkhārā sambhavantīti veditabbā.

And meritorious and imperturbable formations (puññāneñjābhisaṅkhārā), which are good actions (sucaritabhūtā), arise from ignorance (avijjāya) that conceals the future aggregates (anāgata khandhapaṭicchādikāya), so it should be understood.

Do vô minh che lấp các uẩn vị lai mà các thiện hành và bất động hành là thiện nghiệp phát sinh.

Saṅkhāresu sati appahīnabhavataṇhānaṃ sattānaṃ cutianantaraṃ punabhavābhinibbattiyā koci vibandho nāma natthi.

When formations (saṅkhāresu) exist, for beings (sattānaṃ) whose craving for existence (bhavataṇhānaṃ) is unabandoned (appahīna), there is no hindrance (koci vibandho nāma natthi) to the arising of renewed existence (punabhāvābhinibbattiyā) immediately after death (cuti anantaraṃ).

Khi có các hành, thì không có bất kỳ trở ngại nào cho sự tái sinh trong một kiếp sống mới của những chúng sanh chưa đoạn trừ ái hữu.

Tasmā saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ nāmarūpaṃ saḷāyatanaṃ phasso vedanāti ime attabhāvasaññitā pañcadhammā bhavantare pātu bhavanti.

Therefore, dependent on formations (saṅkhāra paccayā), consciousness (viññāṇaṃ), mentality-materiality (nāmarūpaṃ), the six sense bases (saḷāyatanaṃ), contact (phasso), and feeling (vedanā)—these five phenomena (pañcadhammā), designated as individual existence (attabhāvasaññitā), manifest in a future existence (bhavantare pātu bhavanti).

Vì vậy, do các hành duyên thức, danh sắc, sáu xứ, xúc, thọ – năm pháp này, được gọi là tự ngã, hiện hữu trong kiếp sống kế tiếp.

Tattha pana viññāṇameva padhānaṃ jeṭṭhakaṃ hotīti vuttaṃ.

Among these, consciousness (viññāṇaṃ) is said to be the principal and foremost (padhānaṃ jeṭṭhakaṃ hotīti).

Trong đó, thức là chủ yếu và tối thượng, nên đã nói:

Saṅkhārapaccayāviññāṇanti viññāṇeca sati tassa udayabhūtānaṃ nāmarūpānaṃ uppattiyā vibandhonāma natthīti vuttaṃ.

“ Dependent on formations is consciousness (saṅkhāra paccayā viññāṇaṃ)” implies that when consciousness (viññāṇe) exists, there is no hindrance (vibandho nāma natthi) to the arising (uppattiyā) of mentality-materiality (nāmarūpānaṃ), which are its causes (udayabhūtānaṃ).

“Do các hành duyên thức”. Khi có thức, thì không có trở ngại nào cho sự phát sinh của danh sắc là nhân của thức, nên đã nói:

Viññāṇapaccayānāma rūpanti.

“ Dependent on consciousness is mentality-materiality (viññāṇa paccayā nāmarūpaṃ).”

“Do thức duyên danh sắc”.

Ettāvatā sāmaññato paripuṇṇonāma kāyo rūpa kāyoca vutto hoti.

Up to this point, the mind-body (kāyo) and the physical body (rūpakāyo) have been generally mentioned as complete.

Cho đến đây, thân danh và thân sắc hoàn chỉnh đã được nói chung.

Evaṃsantepi tesu dvīsu kāyesu yedhammā sattapaññattiyā padhānaṅgabhūtā honti.

Even so, to point out separately those phenomena within these two bodies that are the primary components (padhānaṅgabhūtā) in the designation of a being (satta paññattiyā),

Mặc dù vậy, trong hai thân đó, những pháp nào là yếu tố chính trong sự giả định về chúng sanh,

Yehica phassā dīni upari aṅgāni āgatāni honti.

and from which contact (phassādīni) and other subsequent factors (upari aṅgāni) arise,

và những chi phần cao hơn như xúc, v.v., đã được trình bày,

Yesuca sattā attagāhaṃ daḷhataraṃ gaṇhanti.

and concerning which beings (sattā) grasp a self (attagāhaṃ) more strongly,

và những gì chúng sanh bám chấp mạnh mẽ vào như là tự ngã,

Te visuṃ nīharitvā dassetuṃ nāmarūpapaccayā saḷāyatananti vuttaṃ.

it is said, “Dependent on mentality-materiality are the six sense bases (nāmarūpa paccayā saḷāyatanaṃ)”.

để trình bày những điều đó một cách riêng biệt, đã nói: “Do danh sắc duyên sáu xứ”.

Nāmarūpe sati tesaṃpi uppattiyā vibandho natthiyeva.

When mentality-materiality (nāmarūpe) exists, there is certainly no hindrance (vibandho natthiyeva) to their arising (uppattiyā).

Khi có danh sắc, thì không có trở ngại nào cho sự phát sinh của chúng.

Saḷāyatanasamuṭṭhitoca phasso saḷāyatane sati ekantena sambhavatīti vuttaṃ saḷāyatanapaccayāphassoti.

And since contact (phasso) arising from the six sense bases (saḷāyatana samuṭṭhito) invariably occurs when the six sense bases (saḷāyatane) exist, it is said, “Dependent on the six sense bases is contact (saḷāyatana paccayā phasso)”.

Và xúc phát sinh từ sáu xứ chắc chắn sẽ hiện hữu khi có sáu xứ, nên đã nói: “Do sáu xứ duyên xúc”.

Phassasamuṭṭhitāca vedanā phasse sati ekantena sambhavatiyevāti vuttaṃ phassapaccayāvedanāti.

And since feeling (vedanā) arising from contact (phassa samuṭṭhitā) invariably occurs when contact (phasse) exists, it is said, “Dependent on contact is feeling (phassa paccayā vedanā)”.

Và thọ phát sinh từ xúc chắc chắn sẽ hiện hữu khi có xúc, nên đã nói: “Do xúc duyên thọ”.

Sukhavedanāsadiso taṇhāya avassayonāma natthīti vuttaṃ vedanāpaccayātaṇhāti.

It is said, “Dependent on feeling is craving (vedanā paccayā taṇhā)”, because there is nothing that invariably gives rise to craving (taṇhāya avassayo nāma natthi) like pleasant feeling (sukha vedanā).

Không có gì chắc chắn là nguồn gốc của ái bằng lạc thọ, nên đã nói: “Do thọ duyên ái”.

Kāmupādānañcanāma ekasmiṃ ārammaṇe punappunaṃ samudācaritvā daḷhattappattā taṇhāeva, diṭṭhiyoca attanica attano ārammaṇesuca assādana khamana rocana bhūtāya taṇhāya vasena daḷhattaṃ āpajjantīti vuttaṃ taṇhāpaccayāupādānanti.

And sensual clinging (kāmupādānaṃ) is craving (taṇhā eva) itself, having become strong (daḷhattappattā) through repeated indulgence (punappunaṃ samudācaritvā) in an object (ekasmiṃ ārammaṇe); and wrong views (diṭṭhiyo) become strong (daḷhattaṃ āpajjanti) in terms of self (attanica) and its objects (attano ārammaṇesu ca) through craving (taṇhāya vasena) that is delighting (assādana), enduring (khamanā), and approving (rocanā); hence, it is said, “Dependent on craving is clinging (taṇhā paccayā upādānaṃ)”.

Tham chấp dục (kāmupādāna) là ái đã trở nên kiên cố do lặp đi lặp lại trên một đối tượng; và các tà kiến (diṭṭhi) trở nên kiên cố do ái, dưới hình thức thích thú, chấp nhận và ưa thích trong tự ngã và các đối tượng của tự ngã, nên đã nói: “Do ái duyên thủ”.

Upādiyantāca tassa tassa upādāniyassa atthassa hitavuḍḍhisaññitaṃ taṃtaṃ kammabhavaṃ āyūhantiyevāti vuttaṃ upādānapaccayābhavoti.

And clinging (upādiyantā) to this and that object of clinging (upādāniyassa atthassa) invariably accumulates this and that kamma-existence (kammabhavaṃ āyūhantiyeva) for the sake of its benefit and growth (hitavuḍḍhi saññitaṃ); hence, it is said, “Dependent on clinging is existence (upādāna paccayā bhavo)”.

Những người chấp thủ thì chắc chắn sẽ tạo tác các nghiệp hữu tương ứng, được gọi là tăng trưởng lợi ích của cái được chấp thủ đó, nên đã nói: “Do thủ duyên hữu”.

Bhavasaddo hettha vaḍḍhipariyāyo.

Here, the word 'bhava' means 'growth'.

Ở đây, từ “hữu” (bhava) có nghĩa là sự tăng trưởng.

Yathā –

As in:

Ví dụ:

1337

Suvijāno bhavaṃ hoti, duvijāno parābhavoti.

“It is easy to know prosperity (bhavaṃ), difficult to know decline (parābhava).”

“Sự tăng trưởng thì dễ biết, sự suy tàn thì khó biết.”

1338

Kammabhave sati ekantena punabhavopi sambhavatīti vuttaṃ bhavapaccayājātīti.

It is said, “Dependent on existence is birth (bhava paccayā jāti)”, because when kamma-existence (kammabhave) exists, renewed existence (punabhavo) invariably arises.

Khi có nghiệp hữu, thì chắc chắn sẽ có tái sinh hữu, nên đã nói: “Do hữu duyên sinh”.

Jātiyāca sati ekantena jarāmaraṇaṃ hotiyevāti vuttaṃ jātipaccayājarāmaraṇanti.

And when birth (jātiyā) exists, aging and death (jarā maraṇaṃ) invariably occur; hence, it is said, “Dependent on birth are aging and death (jāti paccayā jarā maraṇaṃ)”.

Và khi có sinh, thì chắc chắn sẽ có già chết, nên đã nói: “Do sinh duyên già chết”.

Ayamettha tabbhāvabhāvibhāvavidhi.

This is the method of cause and effect here.

Đây là phương pháp “cái này có thì cái kia có” ở đây.

Sokādivacanañcettha īdisena tabbhāva bhāvibhāvena pavattassa sakalassa vaṭṭadhammassa ādīnavarāsidassa natthaṃ vuttanti.

And here, the mention of sorrow and so forth is made for the purpose of showing the mass of dangers of the entire round of existence, which arises through its inherent nature of existing when that (suffering) exists.

Và các từ như sầu, v.v., ở đây được nói để chỉ ra sự tích tụ của các tai họa của toàn bộ pháp luân hồi vận hành theo phương pháp “cái này có thì cái kia có” như vậy.

Etthāti imasmiṃ paccayasaṅgahe.

" Here" means in this collection of conditions.

Ở đây (ettha) là trong sự tập hợp các duyên này.

Tatthāti tasmiṃ paṭiccasamuppādanaye.

" There" means in that mode of Dependent Origination.

Ở đó (tattha) là trong phương pháp duyên khởi đó.

Addhānavante dhamme bhuso dhāretīti addhā.

It is called addhā because it thoroughly holds phenomena that are subject to duration.

“Addhā” vì nó giữ các pháp trải dài qua thời gian (addhānavante dhamme bhuso dhāreti).

Kālo.

This is time.

Thời gian (kālo).

So hi tekālike dhamme santānānupabandhavasena kappaparaṃparā vassa utu māsa pakkha ratti diva paraṃparāca hutvā apatamāne dhārento viya upaṭṭhātīti.

For it appears as if it holds the phenomena of the three times, which do not fall away, by becoming a continuous succession of kappas, years, seasons, months, fortnights, nights, and days.

Nó hiện hữu như thể đang giữ các pháp ba thời không bị mất đi, dưới hình thức liên tục của dòng chảy và sự kế tiếp của kiếp, năm, mùa, tháng, nửa tháng, đêm và ngày.

Athavā, bhuso dahanti tiṭṭhanti pavattanti tekālikā dhammā etthāti addhā.

Or, it is called addhā because the phenomena of the three times thoroughly endure, exist, and proceed within it.

Hoặc, “addhā” vì các pháp ba thời tồn tại và vận hành nhiều ở đây.

Kāloyeva.

It is indeed time.

Chính là thời gian.

So pana sayaṃ abhinnopi bhedavante dhamme upādāya bhinno viya upacarituṃ yuttoti vuttaṃ tayoaddhāti.

Though it is inherently undivided, it is appropriate to treat it as if divided by depending on phenomena that are divided; thus it is said " three durations (addhā)".

Mặc dù tự nó không phân biệt, nhưng nó được coi là phân biệt dựa trên các pháp có phân biệt, nên đã nói: “ba thời” (tayo addhā).

1339

^* Yaṃ pana vibhāvaniyaṃ

^* However, the explanation

^* Còn điều đã được giải thích (vibhāvaniyaṃ)

1340

‘‘Atati satataṃ gacchati pavattatīti addhāti vuttaṃ’’.

"It is called addhā because it proceeds, continuously goes, or exists" is given.

“Đã nói rằng ‘addhā’ vì nó liên tục đi, vận hành.”

Taṃ na sundaraṃ.

That is not good.

Điều đó không đúng.

1341

Evañhi sati addhānanti nasijjhati.

If so, the term addhāna would not be established.

Nếu vậy, thì “addhānaṃ” sẽ không được thiết lập.

Yathā addhānamaggapaṭipannoti.

For example, "one who has embarked on a journey" (addhānamaggapaṭipanno).

Ví dụ như “addhānamaggapaṭipanno” (người đang đi trên đường dài).

Aṅgānīti avayavapadhānaṅgāni.

" Limbs" refers to primary constituent limbs.

Các chi phần (aṅgāni) là các chi phần chính của các yếu tố.

Padhānasambhārāti vuttaṃ hoti.

It means primary constituents.

Đã nói rằng đó là các yếu tố chính (padhānasambhārā).

Ākārāti avayavakoṭṭhāsā.

" Aspects" refers to constituent parts.

Các khía cạnh (ākārā) là các phần của các yếu tố.

Koṭṭhāsattho hettha ākārasaddo.

Here, the word ākāra has the meaning of a part.

Ở đây, từ “ākāra” có nghĩa là phần.

Yathā dvattiṃsākārāti.

For example, "thirty-two aspects."

Ví dụ như “dvattiṃsākārā” (ba mươi hai khía cạnh).

Ākiranti tattha tattha pakiritvā thapitā viya hontīti ākārātipi vadanti.

Some also say ākārā because they are as if scattered and placed here and there.

Cũng nói rằng “ākārā” vì chúng như thể được rải rác và đặt ở nhiều nơi.

Sandhīti dvinnaṃ dvinnaṃ saṅkhepānaṃ saṅghaṭanaṭṭhānaṃ.

" Connections" refers to the points of linkage of two main collections.

Các mối nối (sandhī) là nơi kết nối của hai tóm tắt.

Saṅkhepāti padhānadhammasaṅgahā.

Main collections are groups of primary phenomena.

Các tóm tắt là sự tập hợp các pháp chính.

Vaṭṭanti punappunaṃ āvaṭṭantīti vaṭṭāni.

They revolve, they recur again and again, thus they are " rounds" (vaṭṭāni).

Chúng luân chuyển, lặp đi lặp lại, nên gọi là các luân hồi (vaṭṭāni).

Mūlayanti sabbepi vaṭṭadhammā ettha tiṭṭhanti tadāyattavuttitāyāti mūlāni.

All phenomena of the round of existence originate and stand here, being dependent on this for their existence, thus they are " roots" (mūlāni).

Tất cả các pháp luân hồi đều tồn tại ở đây, phụ thuộc vào đó để vận hành, nên gọi là các gốc rễ (mūlāni).

Patiṭṭhā.

Supports.

Nền tảng (patiṭṭhā).

Pabhavāti attho.

Meaning, origins.

Có nghĩa là nguồn gốc (pabhavā).

Yasmā eko puriso ekāya aṅguliyā samuddo dakaṃ gahetvā mahājanassa mukhe pakkhipitvā catūsu mahāsamuddesu udakassa loṇabhāvaṃ saññāpento viya bhagavāpi avijjā paccayā saṅkhārātiādinā ekameva paccuppannabhavaṃ paripuṇṇaṃ desetvā anamataggassa sakalassa saṃsāravaṭṭassa pavattiṃ ñāpesi.

Because the Blessed One, just as one person taking ocean water with one finger and putting it into the mouths of many people to make them understand the saltiness of the water in the four great oceans, also, by teaching one complete present existence with "ignorance is the condition for formations," and so on, made known the continuation of the entire beginningless cycle of transmigration.

Vì Đức Thế Tôn, như một người lấy nước biển bằng một ngón tay và đặt vào miệng của đại chúng để làm cho họ nhận biết vị mặn của nước trong bốn đại dương, đã thuyết giảng toàn bộ sự vận hành của luân hồi vô thủy bằng cách thuyết giảng một kiếp sống hiện tại hoàn chỉnh qua “do vô minh duyên các hành”, v.v.

Paripuṇṇaṃ desentenaca nāma tassa ekassa bhavassa hetuca desetabbo hoti.

By teaching it completely, both the cause of that one existence must be taught.

Khi thuyết giảng một cách hoàn chỉnh, thì nhân của kiếp sống đó cũng phải được thuyết giảng.

Phalañca desetabbaṃ hoti.

And the result must be taught.

Và quả cũng phải được thuyết giảng.

Tattha hetū nāma purimabhave siddhā avijjā saṅkhārā.

Among these, the causes are ignorance and formations, which occurred in the past existence.

Trong đó, nhân là vô minh và các hành đã có trong kiếp quá khứ.

Phalaṃnāma anāgatabhave jāti.

The result is birth in a future existence.

Quả là sự sinh trong kiếp vị lai.

Iti ekabhavavisayāpi ayaṃ desanā ekadesena atītānāgata sādhāraṇāca hotīti vuttaṃ avijjāsaṅkhārāatītoaddhātiādi.

Thus, even though this teaching pertains to one existence, it is partially common to the past and future; hence it is said: " Ignorance and formations are the past duration," and so on.

Do đó, bài giảng này, mặc dù chỉ liên quan đến một kiếp sống, nhưng cũng mang tính chung cho quá khứ và vị lai ở một khía cạnh, nên đã nói: “Vô minh và các hành là thời quá khứ”, v.v.

Etthaca addhuno addhāvantānañca abhedaṃ viya katvā vacanaṃ dhammato visuṃ addhāsaṅkhātassa kālassa abhāvaṃ dasseti.

Here, the statement treating duration and things that endure as if they are not distinct demonstrates the absence of time, conceived as distinct from phenomena.

Ở đây, lời nói như thể không phân biệt giữa thời gian và những gì thuộc về thời gian, cho thấy rằng không có thời gian được gọi là “addhā” tách biệt khỏi các pháp.

Kāloyeva lokaṃ pavatteti nivattetīti pavattaṃ micchāvādañca nīvāreti.

It also refutes the wrong view that time alone causes the world to arise and cease.

Và nó cũng bác bỏ tà kiến cho rằng chính thời gian làm cho thế gian vận hành và dừng lại.

Na hi sayaṃ abhāvabhūto kālo kassaci pavattako nivattakoca bhavituṃ yuttoti.

For it is not proper that time, which is inherently non-existent, could be the cause of arising or ceasing for anything.

Vì thời gian, vốn không có tự thể, không thể là người làm cho bất cứ điều gì vận hành hay dừng lại.

Kasmā panettha ekamekassa paccuppannassa attabhāvassa pavattiṃ dassento bhagavā atītabhave hetuñca anāgatabhave phalañca dassetīti.

Why here, in demonstrating the arising of each present individual existence, does the Blessed One show the causes in the past existence and the results in the future existence?

Tại sao ở đây, khi Đức Thế Tôn trình bày sự vận hành của từng kiếp sống hiện tại, Ngài lại trình bày nhân trong kiếp quá khứ và quả trong kiếp vị lai?

Ahetuvisamahetudiṭṭhīnaṃ nīvāraṇatthaṃ atītahetu dassanaṃ.

The showing of past causes is to refute the views of causelessness and unequal causation.

Sự trình bày nhân quá khứ là để bác bỏ các tà kiến vô nhân và dị nhân.

Ucchedadiṭṭhi nīvāraṇatthaṃ anāgataphaladassanaṃ.

The showing of future results is to refute the annihilationist view.

Sự trình bày quả vị lai là để bác bỏ tà kiến đoạn diệt.

Sassata diṭṭhinīvāraṇatthaṃ ubhayadassananti daṭṭhabbaṃ.

The showing of both is to refute the eternalist view; this should be understood.

Và sự trình bày cả hai là để bác bỏ tà kiến thường còn.

Tattha ahetu apaccayā sattā pavattanti nivattanti saṃkilissanti visujjhantīti pavattā diṭṭhi ahetudiṭṭhināma.

Among these, the view that beings arise, cease, become defiled, and become purified without cause or condition is called the causeless view.

Trong đó, tà kiến cho rằng chúng sanh vận hành, dừng lại, ô nhiễm và thanh tịnh mà không có nhân, không có duyên, được gọi là tà kiến vô nhân (ahetudiṭṭhi).

Brahmā pajāpati issaranimmānādivasena abhūta hetudassanaṃ visamahetudiṭṭhināma.

The showing of unreal causes, such as creation by Brahmā, Prajāpati, or a sovereign lord, is called the view of unequal causation.

Sự trình bày nhân không đúng, như do Phạm thiên, Pajāpati, Isvara tạo ra, v.v., được gọi là tà kiến dị nhân (visamahetudiṭṭhi).

Sattā maraṇe ucchijjanti, anāgate jātināma natthīti pavattā diṭṭhi ucchedadiṭṭhināma.

The view that asserts that beings are annihilated at death, and there is no future birth, is called the annihilationist view.

Tà kiến cho rằng chúng sanh bị đoạn diệt khi chết, không có sự sinh trong vị lai, được gọi là tà kiến đoạn diệt (ucchedadiṭṭhi).

Attānicco dhuvo, sova bhavato bhavaṃ sandhāvati saṃsaratīti pavattā diṭṭhi sassatadiṭṭhināma.

The view that asserts that the self is permanent and eternal, and that it transmigrates and wanders from one existence to another, is called the eternalist view.

Tà kiến cho rằng tự ngã là thường còn, bất biến, và nó luân chuyển từ kiếp này sang kiếp khác, được gọi là tà kiến thường còn (sassatadiṭṭhi).

Evaṃ nicco hutvā sandhāvantopana avijjādīhi sādhetabbo nahoti.

But if it is eternal and transmigrates in this way, it would not need to be brought about by ignorance and so forth.

Tuy nhiên, một tự ngã thường còn như vậy không cần phải được thiết lập bởi vô minh, v.v.

Tasmā avijjāsaṅkhārehi bhavantare puna viññāṇuppattiṃ vadantena sassatadiṭṭhi nīvāritā hotīti.

Therefore, by asserting the re-arising of consciousness in another existence due to ignorance and formations, the eternalist view is refuted.

Vì vậy, khi nói rằng thức tái sinh trong kiếp sống kế tiếp do vô minh và các hành, tà kiến thường còn đã được bác bỏ.

1342

Kasmā panettha sokādayo aṅgesu nagahitāti.

Why are sorrow and so forth not included among the limbs here?

Tại sao ở đây, sầu, v.v., không được bao gồm trong các chi phần?

Jātiyā sati sokādayo ekantena sambhavantīti evaṃ tabbhāva bhāvibhāva lakkhaṇassa abhāvato.

Because they do not exclusively arise with birth, lacking the characteristic of existing when that (birth) exists.

Do không có đặc tính là hễ có sinh thì sầu, v.v. chắc chắn phát sinh.

Satipi hi jātiyā rūpa loke arūpalokeca te na sambhavanti.

For even with birth, they do not arise in the Brahma-world of Form or the Formless-world.

Thật vậy, dù có sinh, chúng (sầu, v.v.) không phát sinh trong cõi sắc và cõi vô sắc.

Kāmalokepi kesañci na sambhavantiyevāti.

And even in the Sense-sphere world, they do not arise for some.

Ngay cả trong cõi dục, đối với một số người, chúng cũng không phát sinh.

Yadievaṃ kimatthaṃ tesaṃ vacananti.

If that is so, for what purpose are they mentioned?

Nếu vậy, tại sao lại nói về chúng?

Jātiyāvā avijjādikassavā vuttappakārassa sakalassa vaṭṭapavattassa mahāādīnavarāsidassanatthanti dassetuṃ sokādivacanaṃ panettha nissanda phalanidassananti vuttaṃ.

To show the great mass of dangers of the entire round of existence, in the manner stated, originating from birth or ignorance; thus, it is said: " Here, the mention of sorrow and so forth is the showing of a resultant fruit."

Để chỉ ra rằng toàn bộ sự luân hồi (vaṭṭapavatta) theo cách đã nói, từ sinh hay từ vô minh, v.v. là một khối đại họa, nên đã nói rằng ở đây, lời nói về sầu, v.v. là sự chỉ ra quả dị thục (nissanda phala).

Tattha nissandaphalanidassananti jātiyā mahāādīnava rāsisaṅkhātassa udayaphalassa nidassananti attho.

Here, "showing of a resultant fruit" means showing the fruit of arising, which is the great mass of dangers of birth.

Ở đây, “sự chỉ ra quả dị thục” có nghĩa là sự chỉ ra quả phát sinh của sinh, tức là khối đại họa.

Kasmā pana imassa paccuppanna bhavassa atītapaccayā dve avijjā saṅkhārā eva pāḷiyaṃ vuttā.

Why are only ignorance and formations, as two past conditions for this present existence, mentioned in the Pāli text?

Vì sao trong kinh tạng chỉ nói hai nhân quá khứ của kiếp hiện tại là vô minh và hành?

Kiṃ pana te eva dve imassa paccayā hontīti.

Are only these two its conditions?

Phải chăng chỉ hai điều này là nhân của kiếp hiện tại?

Aññepi hontiyeva.

Others are indeed conditions as well.

Những điều khác cũng là nhân.

Atha kasmā te pāḷiyaṃ na vuttāti.

Then why are they not mentioned in the Pāli text?

Vậy tại sao chúng không được nói đến trong kinh tạng?

Avuttānaṃpi tesaṃ atthato laddhattāti.

Because they are implicitly understood, even though not mentioned.

Vì những điều không được nói đến cũng được hàm ý về mặt ý nghĩa.

Kathañca te avuttāpi laddhāti.

And how are they understood even when not mentioned?

Và những điều không được nói đến này được hàm ý như thế nào?

Tabbhāva bhāvibhāvalakkhaṇena tadavinābhāvibhāvalakkhaṇenaca laddhāti dassento avijjāsaṅkhāraggahaṇenātiādi māha.

To show that they are understood by the characteristic of existing when that exists and by the characteristic of existing inseparably from that, it is stated: " By the taking of ignorance and formations," and so on.

Để chỉ ra rằng chúng được hàm ý bởi đặc tính "hễ có cái đó thì cái này phát sinh" và đặc tính "không thể thiếu cái đó", nên đã nói với sự thâu tóm vô minh và hành, v.v.

Esa nayo paratthapi.

The same method applies elsewhere.

Nguyên tắc này cũng áp dụng cho những trường hợp khác.

Tattha avijjā saṅkhāraggahaṇenāti pāḷiyaṃ ādito vuttena avijjāsaṅkhāra vacanena.

Here, "by the taking of ignorance and formations" means by the mention of ignorance and formations stated first in the Pāli text.

Ở đây, “với sự thâu tóm vô minh và hành” có nghĩa là với lời nói về vô minh và hành được nói đến từ đầu trong kinh tạng.

Taṇhupādānabhavāpi gahitā bhavantīti avijjābhāve bhāvato, abhāveca abhāvato avijjāgahaṇena taṇhupādānānipi gahitāni bhavanti.

" Craving, clinging, and becoming are also taken" means that by the taking of ignorance, craving and clinging are also taken, because they exist when ignorance exists and do not exist when it does not exist.

Tham ái, chấp thủ và hữu cũng được thâu tóm có nghĩa là: khi có vô minh thì có tham ái và chấp thủ, khi không có vô minh thì không có tham ái và chấp thủ, nên với sự thâu tóm vô minh, tham ái và chấp thủ cũng được thâu tóm.

Saṅkhārabhāveca bhāvato, abhāveca abhāvato saṅkhāraggahaṇena kammabhavopi gahito bhavatīti attho.

And by the taking of formations, karmic becoming is also taken, because it exists when formations exist and does not exist when they do not exist; this is the meaning.

Và khi có hành thì có nghiệp hữu, khi không có hành thì không có nghiệp hữu, nên với sự thâu tóm hành, nghiệp hữu cũng được thâu tóm.

1343

Vibhāvaniyaṃ pana

However, in the Vibhāvaniya, it is stated:

Tuy nhiên, trong Vibhāvanī,

1344

Kilesabhāvasāmaññato avijjāgahaṇena taṇhupādānāni.

Craving and clinging are taken by the inclusion of ignorance due to their common nature as defilements.

do sự tương đồng về trạng thái phiền não, tham ái và chấp thủ được thâu tóm bởi vô minh.

Kammabhāva sāmaññato saṅkhāraggahaṇena kammabhavo gahitoti vuttaṃ.

Karmic becoming is taken by the inclusion of formations due to their common nature as kamma.

Do sự tương đồng về trạng thái nghiệp, nghiệp hữu được thâu tóm bởi hành, đã được nói.

Taṃpi yujjati.

That is also fitting.

Điều đó cũng hợp lý.

1345

Tathā avijjā saṅkhārā gahitā bhavantīti sambandho.

Similarly, the connection is that ignorance and formations are taken.

Tương tự, vô minh và hành được thâu tóm, đó là sự liên kết.

Tadavinā bhāvibhāvena taṇhupādānavacanena avijjāca bhavavacanena saṅkhārāca gahitāti attho.

The meaning is that by the mention of craving and clinging, ignorance is taken, and by the mention of becoming, formations are taken, due to their inherent inseparability.

Ý nghĩa là: do đặc tính không thể thiếu cái đó, vô minh được thâu tóm bởi lời nói về tham ái và chấp thủ, và hành được thâu tóm bởi lời nói về hữu.

Lakkhaṇadhammānaṃ lakkhitabbadhammehi avinābhāvibhāvato tadavinābhāvibhāvena jātijarā.La.

Since characteristic phenomena are inseparably linked with the phenomena they characterize, it is said: " birth, old age... are taken" by the characteristic of inherent inseparability.

Do các pháp tướng không thể thiếu các pháp được biểu trưng, nên đã nói rằng sinh, già, v.v. được thâu tóm bởi đặc tính không thể thiếu cái đó.

Gahitanti vuttaṃ.

taken.

được nắm giữ” đã được nói đến.

Itikatvāti iminā kāraṇena.

" Therefore" means for this reason.

Do đó (iminā kāraṇena) có nghĩa là vì lý do này.

Vīsatākārā bhavantīti sambandho.

The connection is that there are twenty aspects.

Có hai mươi khía cạnh, đó là sự liên kết.

Pathamaṃ hetupañcakaṃ eko saṅkhepo.

The first quintet of causes is one main collection.

Năm nhân đầu tiên là một tóm tắt.

Dutīyaṃ phalapañcakaṃ eko.

The second quintet of results is one.

Năm quả thứ hai là một.

Tatīyaṃ hetupañcakaṃ eko.

The third quintet of causes is one.

Năm nhân thứ ba là một.

Catutthaṃ phalapañcakaṃ eko saṅkhepoti catusaṅkhepā honti.

The fourth quintet of results is one main collection; thus, there are four main collections.

Năm quả thứ tư là một tóm tắt, vậy có bốn tóm tắt.

Cattāro saṅgahā hontīti attho.

It means there are four groups.

Có nghĩa là có bốn tập hợp.

Catūsu pana saṅkhepesu siddhesu pathamena dutīyassa dutīyena tatīyassa tatīyena catutthassāti evaṃ tisso sandhiyopi sijjhantiyevāti vuttaṃ tisandhi catusaṅkhepāca bhavantīti.

Furthermore, when the four main collections are established, three connections are also established: the first with the second, the second with the third, and the third with the fourth; thus it is said: " There are three connections and four main collections."

Khi bốn tóm tắt được thiết lập, ba mối liên kết cũng được thành tựu, đó là mối liên kết giữa cái thứ nhất với cái thứ hai, cái thứ hai với cái thứ ba, và cái thứ ba với cái thứ tư, nên đã nói có ba mối liên kết và bốn tóm tắt.

Etthaca hetupañcakaṃ phalapañcakanti etaṃ lokassa pākaṭavohāravasena vuttaṃ.

Here, the quintet of causes and the quintet of results are stated according to common worldly usage.

Ở đây, “năm nhân” và “năm quả” được nói theo cách dùng thông thường của thế gian.

Hetuphala saddā pana paccayapaccayuppannapariyāyā eva hontīti dutīyapañcakassa pathamaṃ upādāya phalapañcakatā tatīyaṃ upādāya hetupañcakatāca na na sambhavati.

However, the terms 'cause and fruit' are indeed synonyms for 'cause and conditioned phenomenon'. Thus, it is not impossible for the second pentad, taking its first element, to be a fruit-pentad, and taking its third, to be a cause-pentad.

Tuy nhiên, các từ “nhân” và “quả” chỉ là các từ đồng nghĩa với “duyên” và “pháp do duyên sinh”, nên việc năm thứ hai được gọi là “năm quả” bắt đầu từ cái thứ nhất, và việc năm thứ ba được gọi là “năm nhân” bắt đầu từ cái thứ nhất, không phải là không thể xảy ra.

Tathā tatīyassapi catutthaṃ upādāya hetupañcakatā dutīyaṃ upādāya phalapañcakatācāti.

Similarly, for the third^* also, taking its fourth as a cause-pentad, and taking its second as a fruit-pentad.

Tương tự, việc năm thứ ba được gọi là “năm nhân” bắt đầu từ cái thứ tư, và được gọi là “năm quả” bắt đầu từ cái thứ hai.

Evañhi sati hetuto phalameva siyā.

If it is so, then only fruit would arise from cause.

Nếu vậy, chỉ có quả từ nhân.

Na phalato hetūti codanā anokāsāeva hotīti.

Thus, the objection that 'cause does not arise from fruit' is indeed unfounded.

Không có nhân từ quả, nên sự chất vấn không có cơ sở.

Dvīsu pana hetupañcakesu saṅkhārakammabhavānaṃ viseso aṭṭhakathāyaṃ vuttoyeva.

Moreover, in the two cause-pentads, the distinction of saṅkhāra, kamma, and bhava has already been stated in the Commentary.

Tuy nhiên, sự khác biệt giữa hành và nghiệp hữu trong hai năm nhân đã được nói trong Chú giải.

Yathāha-dānaṃ dassāmīti cittaṃ uppādetvā māsaṃpi saṃvaccharaṃpi dānupakaraṇāni sajjantassa uppannā purimacetanāyo āyūhanasaṅkhārānāma.

As it says: "The prior volitions that arise in one who, having conceived the thought 'I will give a gift,' prepares the requisites for a gift for a month or even a year, are called 'exertive saṅkhāras' (āyūhanasaṅkhārā).

Như đã nói: “Những ý chí đầu tiên phát sinh ở người phát khởi ý nghĩ ‘tôi sẽ bố thí’ và chuẩn bị vật dụng bố thí trong một tháng hay một năm, được gọi là các hành tích lũy (āyūhanasaṅkhāra).

Paṭiggāhakānaṃ pana hatthe dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpayato uppannā cetanā bhavoti vuccati.

However, the volition that arises when placing the offering into the hands of the recipients is called 'bhava' (existence).

Còn ý chí phát sinh khi đặt vật cúng dường vào tay người nhận, được gọi là hữu.

Ekāvajjanesuvā chasu javanesu cetanā āyūhana saṅkhārānāma.

Or, in the six javanas (impulsion moments) of a single avajjana (advertence), the volitions are called 'exertive saṅkhāras'.

Hoặc trong sáu sát na tốc hành của một quá trình tâm, ý chí được gọi là các hành tích lũy.

Sattamajavanacetanā bhavo.

The volition of the seventh javana is bhava.

Ý chí của sát na tốc hành thứ bảy là hữu.

Yākācivā pana cetanā bhavo.

Or, any volition whatsoever is bhava.

Hoặc bất kỳ ý chí nào cũng là hữu.

Taṃsampayuttā āyūhana saṅkhārānāmāti.

Those concomitant with it are called 'exertive saṅkhāras'."

Những hành đồng sinh với nó được gọi là các hành tích lũy.”

Kammabhavo upapattibhavoti dve bhavā dvādasasu aṅgesu ekasseva bhava aṅgassa avayavānāma hontīti vuttaṃ kammabhavasaṅkhātobhave kadesotiādi.

It has been said that kamma-bhava and upapatti-bhava are parts of the single bhava-factor among the twelve factors, as in " kamma-bhava is a part of bhava," and so on.

Nghiệp hữu và tái sinh hữu là hai loại hữu, chúng là các phần của chi hữu duy nhất trong mười hai chi, nên đã nói nghiệp hữu là một phần của hữu, v.v.

Etthaca saṅkhārakammabhavānaṃ viseso vutta nayeneva veditabbo.

Here, the distinction between saṅkhāra, kamma, and bhava should be understood in the manner stated.

Ở đây, sự khác biệt giữa hành và nghiệp hữu cần được hiểu theo cách đã nói.

1346

^* Yaṃ pana vibhāvaniyaṃ

^* What is stated in the Vibhāvaniya:

^* Còn điều đã nói trong Vibhāvanī:

1347

‘‘Kammabhavasaṅkhāto bhavekadesoti ettha āyatiṃ paṭisandhiyā paccayacetanā saṅkhārāti veditabbā’’ti vuttaṃ.

"It should be understood that the volition which is a cause for rebirth in the future, mentioned in 'kamma-bhava is a part of bhava,' is saṅkhāra."

“Trong câu ‘nghiệp hữu là một phần của hữu’, ý chí là nhân của tái sinh trong tương lai cần được hiểu là hành.”

Taṃ idha na yujjati.

This is not applicable here,

Điều đó không hợp lý ở đây.

1348

Tesaṃ dvinnaṃpi dvīsu hetupañcakesu saṅgahitattāti.

because both of them are included in the two cause-pentads.

Vì cả hai đều được thâu tóm trong hai năm nhân.

Yathā rutapāḷinayenavā etaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.

Or it should be understood that this was stated according to the prevalent Pāli usage.

Hoặc điều này được nói theo cách của kinh tạng (pāḷi) theo nghĩa đen.

Avasesācāti idaṃ jātijarāmaraṇehi saddhiṃ viññāṇādiphalapañcakaṃ sandhāya vuttaṃ.

"And the remaining" refers to the fruit-pentad beginning with viññāṇa, along with birth, old age, and death.

Những điều còn lại được nói để chỉ năm quả như thức, v.v. cùng với sinh, già, chết.

Etthaca yadetaṃ pubbe jātijarāmaraṇaggahaṇena viññāṇādi phala pañcakaṃ gahitaṃ.

Here, what was previously grasped as the fruit-pentad beginning with viññāṇa by the inclusion of birth, old age, and death,

Ở đây, năm quả như thức, v.v. đã được thâu tóm bởi sự thâu tóm sinh, già, chết trước đó.

Taṃ atthato upapattibhavoeva.

is in essence just upapatti-bhava (rebirth-existence).

Điều đó về mặt ý nghĩa chính là tái sinh hữu.

Nahi phalapañcakato añño upapattibhavonāma atthīti.

For there is no such thing as upapatti-bhava other than the fruit-pentad.

Không có tái sinh hữu nào khác ngoài năm quả.

Evaṃ santepi dhammavibhāga rakkhaṇatthaṃ upapattibhavasaddena catutthapañcakaṃ gahitanti yuttaṃ.

Even so, it is fitting to say that the fourth pentad is taken by the term upapatti-bhava for the purpose of preserving the classification of phenomena.

Dù vậy, để bảo vệ sự phân chia các pháp, việc tái sinh hữu được thâu tóm bởi từ “tái sinh hữu” là hợp lý.

Dvādasasu aṅgesu avijjānāma moho.

Among the twelve factors, avijjā is delusion.

Trong mười hai chi, vô minh là si.

Soca akusalamūlaṃ.

And that is an unwholesome root.

Và đó là một gốc rễ bất thiện.

Taṇhānāma lobho.

Taṇhā is greed.

Tham ái là tham.

Soca akusala mūlanti vuttaṃ avijjā taṇhāvasena dve mūlānīti.

And that is an unwholesome root, as it is stated, " Two roots due to avijjā and taṇhā."

Và đó là một gốc rễ bất thiện, nên đã nói hai gốc rễ là vô minh và tham ái.

Athavā, mūlanti sīsaṃ.

Alternatively, 'root' means 'head'.

Hoặc, “gốc rễ” có nghĩa là “đầu”.

Dve vaṭṭasīsānīti attho.

The meaning is 'two heads of the round of existence'.

Có nghĩa là hai đầu của luân hồi.

Aṭṭhakathāyaṃ pana purimaṃ pañcakadvayaṃ ekaṃ bhavacakkaṃ pacchimaṃ pañcakadvayaṃ ekaṃ bhavacakkanti katvā purimaṃ avijjāmūlaṃ.

In the Commentary, however, having made the first two pentads into one cycle of existence and the latter two pentads into another cycle of existence, it is shown that the first is rooted in avijjā,

Trong Chú giải, năm cặp đầu tiên được coi là một vòng luân hồi, và năm cặp sau được coi là một vòng luân hồi, nên vòng đầu tiên có gốc là vô minh.

Tañca diṭṭhicaritānaṃvā apāyagāmīnaṃvā cakkaṃ.

and that is the cycle of those of speculative view or those heading for lower realms.

Và đó là vòng của những người có tà kiến hoặc những người đi đến khổ cảnh.

Pacchimaṃ taṇhāmūlaṃ.

The latter is rooted in taṇhā,

Vòng sau có gốc là tham ái.

Tañca rāgacaritānaṃvā sugatigāmīnaṃvā cakkanti dassitaṃ.

and that is the cycle of those of greedy temperament or those heading for happy destinations.

Và đó là vòng của những người có tham dục hoặc những người đi đến thiện cảnh, đã được chỉ ra.

Cakkanti pana yato paṭṭhāya vaṭṭasantānassa ārabbho hoti.

But 'cycle' means that from which the continuation of the round of existence begins.

Tuy nhiên, “vòng” có nghĩa là nơi mà sự luân hồi bắt đầu.

Tasmiṃ puna āgateeva cakkaṃnāma siyā.

When it returns to that point, it would indeed be called a cycle.

Khi điều đó quay trở lại, thì mới có thể gọi là vòng.

Tasmā idha dutīyena hetuphala yugaḷena saddhiṃ sabbaṃ ekameva cakkanti yuttaṃ.

Therefore, it is appropriate that with the second cause-and-fruit pair, everything is just one cycle.

Do đó, ở đây, toàn bộ chỉ là một vòng duy nhất với cặp nhân quả thứ hai là hợp lý.

1349

Kasmā panettha āgamanasambhāresu avijjāeva sīsaṃ katvā vuttā.

Why is it that among the factors leading to future existence, only avijjā is mentioned as the head,

Vì sao ở đây, trong các yếu tố đưa đến (kiếp sau), chỉ có vô minh được nói là đầu?

Gamanasambhāresuca taṇhāeva.

and among the factors leading away from existence, only taṇhā?

Và trong các yếu tố ra đi (từ kiếp này), chỉ có tham ái?

Nanu ubhayattha ubhayaṃpi sīsaṃ katvā vattabbanti.

Shouldn't both be mentioned as the head in both instances?

Chẳng phải cả hai đều nên được nói là đầu trong cả hai trường hợp sao?

Vuccate, sukhavedanāsadiso hi taṇhāya āhāronāma natthi.

It is said: There is no sustenance for taṇhā like a pleasant feeling.

Được nói rằng: Thật vậy, không có thức ăn nào giống như thọ lạc đối với tham ái.

Tasmā vedanaṅgato paraṃ vaṭṭaṅgaṃ ghaṭentena vedanā nurūpātaṇhāeva vattabbā.

Therefore, when connecting the factors of the round of existence after the feeling factor, taṇhā, which is suitable for feeling, must be stated.

Do đó, khi liên kết chi luân hồi sau chi thọ, chỉ có tham ái phù hợp với thọ mới nên được nói.

Na avijjāti gamanasambhāresu tāva avijjāya okāso natthi.

Not avijjā; thus, there is no place for avijjā among the factors leading away from existence.

Không phải vô minh, nên trong các yếu tố ra đi, vô minh không có chỗ.

Sabbapathamaṃ ārabbhaṭṭhāneca sabbapadhānā avijjāeva vattabbā hoti.

And at the very beginning, at the point of origination, avijjā, being the foremost, must be stated.

Và ở vị trí khởi đầu nhất, vô minh là điều quan trọng nhất nên được nói đến.

Sāca saṅkhāruppādane avirajjhanakaṅgabhūtāti na tesaṃ antare ekassa aṅgassa atthāya kiñci vattabbaṃ atthīti āgamanasambhāresu taṇhāya okāso natthīti.

And since it is an indispensable factor in generating saṅkhāras, there is nothing to be said for any single factor in between; thus, there is no place for taṇhā among the factors leading to future existence.

Và nó là chi không thể thiếu trong việc tạo ra hành, nên không có gì cần nói về một chi nào đó giữa chúng, do đó, trong các yếu tố đưa đến, tham ái không có chỗ.

Ayañhi paṭiccasamuppādadesanānāma padhānaṅgapariggaha vasena pavattā.

For this teaching on Dependent Origination proceeds by grasping the principal factors,

Thật vậy, giáo lý Duyên khởi này được trình bày dựa trên sự thâu tóm các chi chính.

Na labbhamāna sabbadhamma pariggaha vasenāti.

not by grasping all available phenomena.

Không phải dựa trên sự thâu tóm tất cả các pháp có thể có được.

1350

Yaṃ pana vibhāvaniyaṃ

What is stated in the Vibhāvaniya:

Còn điều đã nói trong Vibhāvanī:

1351

Pubbantassa avijjāmūlaṃ.

"The root of the prior end is avijjā.

Gốc của quá khứ là vô minh.

Aparantassa taṇhāmūlanti vuttaṃ.

The root of the posterior end is taṇhā."

Gốc của vị lai là tham ái.

1352

Tattha pubbantassāti pubbassa hetuphalakoṭṭhāsassa.

Here, "of the prior end" means of the prior cause-and-fruit section.

Trong đó, “về tiền tế” là về phần nhân quả của quá khứ.

Aparantassāti pacchimassa hetuphala koṭṭhāsassāti atthoti.

"Of the posterior end" means of the posterior cause-and-fruit section; this is the meaning.

“Về hậu tế” là về phần nhân quả của tương lai, đó là ý nghĩa.

Kasmā panetāni dvemūlānināma hontīti āha –

Why are these called two roots? It states:

Nhưng vì sao những điều này lại được gọi là hai căn nguyên? (Đức Phật) đã nói –

1353

Tesamevaca mūlānaṃ, nirodhena nirujjhatīti.

"And with the cessation of these very roots, it ceases."

“Và chính do sự diệt của những căn nguyên đó, (khổ) diệt.”

1354

Tesaṃ samudayena sakalavaṭṭaṃ samudeti.

With their origination, the entire round of existence arises.

Do sự tập khởi của chúng, toàn bộ vòng luân hồi tập khởi.

Nirodhenaca nirujjhati.

And with their cessation, it ceases.

Và do sự diệt của chúng, (vòng luân hồi) diệt.

Tasmā tāni dvemūlānināmāti vuttaṃ hoti.

Therefore, they are called the two roots; this is what is stated.

Vì vậy, chúng được gọi là hai căn nguyên.

Keci pana paṭiloma paṭiccasamuppāda dassanametanti vadanti.

Some say that this is a presentation of Dependent Origination in reverse order.

Một số người nói rằng đây là sự trình bày về duyên khởi nghịch chiều.

Paṭiloma paṭicca samuppādonāma avijjānirodhā saṅkhāranirodho saṅkhāranirodhā viññāṇanirodhotiādiko nirodhavāro.

Dependent Origination in reverse order is the cessation aspect, such as "with the cessation of avijjā, saṅkhāras cease; with the cessation of saṅkhāras, viññāṇa ceases," and so on.

Duyên khởi nghịch chiều là phần diệt khởi đầu bằng “do vô minh diệt nên hành diệt, do hành diệt nên thức diệt,” v.v.

Idāni sokādi vacanaṃ na kevalaṃ nissandaphala nidassanatthameva hoti.

Now, the mention of sorrow and so forth is not merely to illustrate consequential results.

Giờ đây, lời nói về sầu, v.v. không chỉ nhằm mục đích minh họa quả tương ứng.

Athakho jarāmaraṇena saddhiṃ ekaṃ aṅgaṃ hutvā upari vaṭṭamūladhammapaṭipādakānaṃ dukkhadhammānaṃ nidassanatthaṃpi hotīti dassento jarāmaraṇa mucchāyātiādi māha.

But rather, it is to illustrate those painful phenomena which, becoming one factor with old age and death, lead to the defilement-rooted phenomena higher up in the round of existence; thus, it states, " overcome by old age and death," and so on.

Mà còn để minh họa các pháp khổ dẫn đến các pháp căn nguyên của vòng luân hồi ở trên, khi chúng trở thành một chi phần cùng với già-chết, do đó (Đức Phật) đã nói “do mê muội vì già-chết,” v.v.

Tattha mucchāsaddena sokādīnaṃ gahaṇaṃ.

Here, by the term 'overcome,' sorrow and so forth are included.

Trong đó, từ “mê muội” bao gồm sầu, v.v.

Tepi hi sayaṃ āsavasambhūtā hutvā puna āsavuppādāya paccayā hontīti etena tesaṃ jarāmaraṇaṅge gahaṇaṃ siddhaṃ bhavati.

For they themselves, having arisen from defilements (āsavā), become causes for the further arising of defilements; by this, their inclusion in the factor of old age and death is established.

Chính chúng, tự thân phát sinh từ các lậu hoặc (āsava), sau đó lại trở thành nhân duyên cho sự phát sinh của các lậu hoặc; điều này chứng tỏ sự bao gồm của chúng trong chi phần già-chết.

Jarāmaraṇamucchāya abhiṇhaso pīḷitānaṃ bālānaṃ āsavā abhiṇhaso samuppajjanti.

For those foolish beings repeatedly afflicted by 'overcoming by old age and death,' defilements repeatedly arise.

Đối với những kẻ ngu phàm bị già-chết và mê muội hành hạ liên tục, các lậu hoặc của họ cũng phát sinh liên tục.

Āsavānaṃsamuppādāavijjāca pavaḍḍhati.

"With the arising of defilements, avijjā also grows."

“Do sự phát sinh của các lậu hoặc, vô minh cũng tăng trưởng.”

Āsavasamudayā avijjāsamudayoti hi vuttaṃ.

For it is stated, "with the origination of defilements, avijjā originates."

Thật vậy, đã nói rằng “do sự tập khởi của các lậu hoặc, vô minh tập khởi.”

Evañca sati avijjāpaccayā saṅkhārāti puna ābandhameva vaṭṭanti attho.

If this is so, then "from avijjā, saṅkhāras" means that the round of existence circles back again.

Khi điều này xảy ra, có nghĩa là “do vô minh làm duyên nên hành,” vòng luân hồi lại tiếp tục xoay vần.

Etthaca –

And here:

Và ở đây –

1355

Nānā byasanaphuṭṭhassa, sokādīnaṃ pavattito;

"From the arising of sorrow and so forth,

Do sự phát sinh của sầu, v.v.,

1356

Avijjā taṇhā vaḍḍhanti, yato vaṭṭaṃ pavattatī tipi.

for one struck by various calamities, avijjā and taṇhā increase, from which the round of existence proceeds."

Khi bị các tai họa khác nhau chạm đến;

1357

Vattabbaṃ.

This should be stated.

Vô minh và ái tăng trưởng, từ đó vòng luân hồi tiếp diễn.

Yathāha-katamoca bhikkhave dukkhassa vipāko.

As it says: "What, bhikkhus, is the result of suffering?

Như đã nói: “Này các tỳ khưu, quả dị thục của khổ là gì?

Sammohavepakkaṃ vāhaṃ bhikkhave dukkhaṃ vadāmi.

Bhikkhus, I say that suffering has delusion as its ripening, or

Này các tỳ khưu, Ta nói khổ có quả dị thục là sự mê muội.

Pariyeṭṭhivepakkaṃvāti tattha sammoho avijjā.

has seeking as its ripening." Here, delusion is avijjā.

Hay có quả dị thục là sự tìm cầu.” Trong đó, mê muội là vô minh.

Pariyeṭṭhi taṇhā.

Seeking is taṇhā.

Tìm cầu là ái.

Tadubhayaṃ vipākaṃ etassāti katvājarāmaraṇasokādikaṃ dukkhaṃ sammohavepakkaṃ pariyeṭṭhivepakkantica vuccatīti.

Because both are its ripening, suffering such as old age, death, and sorrow is called 'having delusion as its ripening' and 'having seeking as its ripening.'

Vì cả hai điều đó là quả dị thục của nó, nên khổ như già-chết, sầu, v.v. được gọi là có quả dị thục là mê muội và có quả dị thục là tìm cầu.

Tattha sammohonāma ñātibyasanā dinā phuṭṭhosocati paridevati uratāḷi kandati, sammohaṃ āpajjatīti evaṃ āgato sammoho.

Here, 'delusion' refers to the delusion that arises when one is struck by calamities such as the loss of relatives, and then one grieves, laments, beats the breast, cries out, and falls into a state of delusion.

Trong đó, mê muội là sự mê muội phát sinh khi bị các tai họa như mất người thân, v.v. chạm đến, người ta sầu khổ, than vãn, đấm ngực khóc than, rơi vào mê muội.

Pariyiṭṭhināma yathā jigacchāti pīḷito.

'Seeking' refers to when one, tormented by hunger, for example,

Tìm cầu là như người bị đói hành hạ,

Bhojanaṃ pattheti pariyesati pipāsābhipīḷito.

desires and seeks food; tormented by thirst,

Mong cầu và tìm kiếm thức ăn; người bị khát hành hạ,

Pāṇiyaṃ pattheti pariyesati, evaṃ kenaci dukkhena phuṭṭho sukhaṃ pattheti pariyesatīti evaṃ pavattā pariyiṭṭhitaṇhā.

desires and seeks water; similarly, when struck by some suffering, one desires and seeks happiness; this is the taṇhā of seeking that proceeds in this way.

Mong cầu và tìm kiếm nước uống. Tương tự như vậy, khi bị một khổ nào đó chạm đến, người ta mong cầu và tìm kiếm hạnh phúc; đó là ái tìm cầu phát sinh như vậy.

Ettha pana yasmā jarāmaraṇasadisaṃ mahantaṃ visaṭaṃ niyatañca imassa lokassa dukkhaṭṭhānaṃnāma natthi.

Here, however, since there is no state of suffering in this world as great, vast, and certain as old age and death,

Tuy nhiên, ở đây, vì không có nơi khổ nào trên thế gian này lớn lao, lan rộng và chắc chắn như già-chết.

Dukkhanissaraṇatthañca satthusāsanaṃ.

and the teaching of the Master is for the escape from suffering,

Và giáo pháp của Bậc Đạo Sư là để thoát khỏi khổ.

Tasmā ayaṃ paṭiccasamuppādadesanā jarāmaraṇanidānā hoti.

therefore, this teaching of Dependent Origination has old age and death as its foundation.

Vì vậy, sự thuyết giảng duyên khởi này bắt nguồn từ già-chết.

Yathāha-kicchaṃ vatāyaṃ loko āpanno jāyatica jiyyatica miyyatica cavatica upapajjatica.

As it says: "Indeed, this world has fallen into difficulty, for it is born, grows old, dies, passes away, and reappears."

Như đã nói: “Thật khốn khổ thay thế gian này đã rơi vào, sinh ra, già đi, chết đi, diệt đi và tái sinh.

Athaca panimassaṃ dukkhassa nissaraṇaṃ nappajānāti jarāmaraṇassātiādi.

And furthermore, one does not comprehend the escape from this suffering, namely, old age and death, and so on.

Thế mà lại không nhận biết sự thoát ly khỏi khổ này, khỏi già-chết,” v.v.

Yesu pana aṅgesu ādito paṭṭhāya ñātesu jarāmaraṇaṃ samūlaṃ khanitvā tato attānaṃ mocetuṃ sakkoti.

But by understanding which factors from the very beginning, one can uproot old age and death with its root and thereby liberate oneself.

Nhưng để chỉ ra những chi phần mà khi đã được biết từ ban đầu, người ta có thể nhổ tận gốc già-chết và tự giải thoát khỏi nó,

Tāni dassetuṃ jātiādīni purimāni aṅgāni desitāni.

To demonstrate those, the preceding factors, beginning with birth, have been taught.

Các chi phần trước như sinh, v.v. đã được thuyết giảng.

Apica.

Moreover,

Hơn nữa,

Ekasmiṃ bhave ṭhatvā āgamanasambhārehica gamanasambhārehica āgatiyāca gatiyāca saddhiṃ attabhāvanibbattiyā dassitāya atīte anāgateca sakalasaṃsāre tasmiṃ tasmiṃ bhave tassa tassa attabhāvassa nibbatti dassitāeva hoti.

when the arising of an individual existence is shown, remaining in one state of being, along with the conditions of coming and the conditions of going, and with coming and going, the arising of each individual existence in each state of being throughout the entire Saṃsāra, past and future, is thereby also shown.

Khi sự tái sinh được chỉ ra cùng với các yếu tố đến và đi, sự đến và đi trong một kiếp, thì sự tái sinh của mỗi thân hữu trong từng kiếp trong toàn bộ luân hồi quá khứ và vị lai cũng đã được chỉ ra.

Sabbānica diṭṭhigatāni nivattitāni.

And all speculative views are eliminated.

Và tất cả các tà kiến đều bị loại bỏ.

Bhavacakkañca anādimantaṃ hutvā ābandhatiyeva.

And the Bhavacakka (wheel of existence) becomes beginningless and continues to bind.

Bánh xe luân hồi cũng vô thủy và cứ tiếp diễn.

Tasmā jarāmaraṇavacanenavā sokādivacanenavā avijjaṃ acintetvā vaṭṭapavattassa mahāādīnavarāsidassanameva paccetabbanti.

Therefore, by the mention of old age and death, or by the mention of sorrow and so on, without thinking of avijjā, one should understand it as merely a demonstration of the great mass of danger in the ongoing cycle of existence.

Vì vậy, dù là bằng lời nói về già-chết hay lời nói về sầu, v.v., không cần suy nghĩ về vô minh, mà chỉ cần tin vào sự hiển lộ của khối đại họa của vòng luân hồi tiếp diễn.

Iccevantiādi nigamanaṃ.

Thus and so on, is the conclusion.

“Như vậy” v.v. là phần kết luận.

Iccevaṃ avijjāpaccayā saṅkhārātiādinā nayena paṭhapesīti sambandho.

The connection is: "Thus, beginning with 'conditioned by avijjā are the saṅkhārās,' he taught in this manner."

“Như vậy, do vô minh làm duyên nên hành,” v.v., theo cách đó đã thuyết giảng, đó là sự liên kết.

Iccevaṃ ābandhaṃ anādikaṃ tebhūmakaṃ vaṭṭantipi yojenti.

Some also connect it as: "Thus, the binding cycle, beginningless and tri-mundane, continues to revolve."

Họ cũng liên kết rằng “như vậy, vòng luân hồi ba cõi vô thủy cứ tiếp diễn.”

1358

Tattha iccevaṃ ābandhanti jarāmaraṇamucchāyātiādinā vutta nayena punappunaṃ ābandhaṃ.

Here, "Thus, the binding" refers to the repeated binding in the manner stated, such as "being infatuated with old age and death."

Trong đó, “như vậy tiếp diễn” là tiếp diễn lặp đi lặp lại theo cách đã nói trong “do mê muội vì già-chết,” v.v.

Anādikanti kasmā vuttaṃ.

Why is it said to be beginningless?

Vì sao lại nói “vô thủy”?

Nanu avijjā ādimhi vuttāti.

Was not avijjā mentioned at the beginning?

Há chẳng phải vô minh đã được nói ở khởi đầu sao?

Vuccate, vaṭṭassa ādibhūtattā sā ādimhi vuttā na hoti.

It is said, it is not mentioned at the beginning because it is the origin of the cycle of existence.

Đúng vậy, nhưng nó không được nói ở khởi đầu vì nó là khởi đầu của vòng luân hồi.

Vaṭṭakathāya sīsa bhūtattāeva sā ādimhi vuttā.

It is mentioned at the beginning only because it is the head of the discourse on the cycle of existence.

Nó được nói ở khởi đầu chỉ vì nó là phần đứng đầu trong câu chuyện về vòng luân hồi.

Evaṃ vuttāya pana tāya vaṭṭassa anādikabhāvopi dassito.

And by it being mentioned thus, the beginningless nature of the cycle of existence is also shown.

Tuy nhiên, khi nói như vậy, tính vô thủy của vòng luân hồi cũng được chỉ ra.

Avijjā hi nāma bahiddhā na labbhati.

For avijjā is not found externally.

Thật vậy, vô minh không thể tìm thấy ở bên ngoài.

Sattasantāne eva labbhatīti paccakkhatova siddhametaṃ.

It is directly established that it is found only in the continuum of beings.

Nó chỉ được tìm thấy trong dòng tâm thức của chúng sinh; điều này được chứng minh một cách trực tiếp.

Tasmā idha atītabhave avijjāya siddhāya tassāadhiṭṭhānabhūto attabhāvopi tasmiṃ bhave sijjhatiyeva.

Therefore, if avijjā is established in a past existence, the individual existence that is its basis is also established in that existence.

Vì vậy, ở đây, khi vô minh đã được chứng minh trong kiếp quá khứ, thì thân hữu là nơi nương tựa của nó cũng được chứng minh trong kiếp đó.

Sijjhanto ca imassaṃ dasanoyaṃ vutta nayena aññāya avijjāya eva sijjhati, na aññathā.

And being established, it is established by another avijjā, in the manner stated in this exposition of ten factors, and not otherwise.

Và khi nó được chứng minh, trong sự trình bày này, nó được chứng minh chỉ do một vô minh khác theo cách đã nói, chứ không phải cách khác.

Evañca sabhi puna tassapi adhiṭṭhānabhūto attabhāvo sijjhatiyevāti avijjā attabhāvocāti ubhayaṃ petaṃ anavaṭṭhitaṃ anādikameva hotīti.

And if this is so, then again the individual existence that is its basis is also established, and thus both avijjā and individual existence are without cessation and beginningless.

Khi điều này xảy ra, thì thân hữu là nơi nương tựa của vô minh đó cũng được chứng minh. Như vậy, cả vô minh và thân hữu đều vô tận, vô thủy.

Vaṭṭassa pana tividhassapi padhānapaccayabhūtattā sā vaṭṭakathāya sīsabhūtā hoti.

However, because it is the principal condition for all three kinds of existence, it is the head of the discourse on the cycle of existence.

Nhưng vì vô minh là nhân duyên chính của cả ba loại vòng luân hồi, nên nó là phần đứng đầu trong câu chuyện về vòng luân hồi.

Yadi sā vaṭṭassa ādibhūtā na hoti.

If it is not the beginning of the cycle of existence,

Nếu nó không phải là khởi đầu của vòng luân hồi,

Atha tassāpi paccayo vattabboti.

then its condition should also be stated.

Thì nhân duyên của nó cũng phải được nói đến.

Saccaṃ.

True.

Đúng vậy.

Tassā pana paccaye vuttepi tassa paccayassapi paccayo vattabboti āgacchatiyeva.

But even if its condition is stated, the condition of that condition should also be stated, and so it goes on.

Nhưng ngay cả khi nhân duyên của nó được nói đến, thì nhân duyên của nhân duyên đó cũng phải được nói đến, và cứ thế tiếp diễn.

Evañca sati tassa tassāti niṭṭhānameva napaññā yeyyāti.

And in that case, there would be no definite conclusion for "of this, of that."

Khi điều này xảy ra, sẽ không có điểm kết thúc được thiết lập.

Aññattha pana vuttoyeva.

But it has been stated elsewhere.

Tuy nhiên, ở nơi khác, nó đã được nói đến.

Yathāha-āsavasamudayā avijjāsamudayoti.

As it is said: "With the arising of the defilements (āsavas), there is the arising of avijjā."

Như đã nói: “Do sự tập khởi của các lậu hoặc, vô minh tập khởi.”

Yathācāha-avijjaṃ pāhaṃ bhikkhave sāhāraṃ sanidānaṃ vadāmi.

And as it is said: "Monks, I declare avijjā to be with sustenance, with a foundation.

Và như đã nói: “Này các tỳ khưu, Ta nói vô minh có thức ăn, có nhân duyên.

Kocassā āhāro.

What is its sustenance?

Thức ăn của nó là gì?

Pañcanīvaraṇā tissa vacanīyanti.

The five hindrances are its sustenance."

Năm triền cái là thức ăn của nó.”

Yathācāha-avijjā paccayo, saṅkhārā paccayuppannā.

And as it is said: "Avijjā is the condition, the saṅkhārās are conditioned.

Và như đã nói: “Vô minh là duyên, các hành là pháp do duyên sinh.

Ubhayametaṃ paṭicca samuppannanti.

Both of these are conditionally arisen."

Cả hai điều này đều là pháp do duyên sinh.”

Paṭhapesīti paññāpesi desesīti attho.

Paṭhapesī means he taught, he expounded.

“Thuyết giảng” có nghĩa là chỉ ra, giảng giải.

^*

1359

167. Idāni paṭṭhānanayaṃ dassetuṃ hetupaccayotiādi āraddhaṃ.

167. Now, to show the method of origination, hetupaccayo and so on is commenced.

167. Giờ đây, để chỉ ra phương pháp Duyên hệ, “nhân duyên” v.v. được bắt đầu.

Tatthahetuca so paccayocāti hetupaccayo, hetu hutvā paccayo hetubhāvena paccayoti vuttaṃ hoti.

There, "it is a cause and it is a condition" is hetupaccayo, meaning "being a cause, it is a condition by way of being a cause."

Trong đó, “nhân duyên” (hetupaccayo) là nhân và cũng là duyên, có nghĩa là trở thành duyên với tư cách là nhân, là duyên theo bản chất nhân.

Tattha kenaṭṭhena hetūti mūlaṭṭhena, koca mūlaṭṭhoti.

There, in what sense is it a cause? In the sense of a root. And what is the sense of a root?

Trong đó, theo ý nghĩa nào là nhân? Theo ý nghĩa căn nguyên. Và căn nguyên là gì?

Rukkhānaṃ rukkhamūlassa viya bhūmiyaṃ sahajātadhammānaṃ ārammaṇesu suppatiṭṭhi tabhāvasādhanaṭṭho mūlaṭṭhonāma.

Just as the root of trees, the sense of a root refers to the state of making co-arisen phenomena firmly established in their objects.

Căn nguyên là ý nghĩa của việc làm cho các pháp đồng sinh được an trú vững chắc trên đối tượng, giống như rễ cây đối với cây trong đất.

Sahajātadhammānaṃ kusalādi bhāvasādhanaṭṭho mūlaṭṭhonāmātipi vadanti.

Some also say that the sense of a root refers to the state of making co-arisen phenomena wholesome and so on.

Một số người cũng nói rằng căn nguyên là ý nghĩa của việc làm cho các pháp đồng sinh có bản chất thiện, v.v.

Yaṃ panettha vattabbaṃ.

Whatever needs to be said here,

Những gì cần nói ở đây,

Taṃ heṭṭhā vuttameva.

that has already been stated below.

Đã được nói ở dưới.

Saddatthato pana hinonti vuddhiviruḷhivepullapattivasena suṭṭhu patiṭṭhahanti sahajātadhammā ettha etenavā ārammaṇe daḷhanipātinā thāmabalasampannenāti hetu.

Etymologically, however, "hetu" means "that by which co-arisen phenomena flourish, grow, and attain amplitude, or that in which they are firmly rooted, falling strongly onto the object, endowed with strength and power."

Nhưng theo nghĩa từ nguyên, “nhân” (hetu) là nơi mà các pháp đồng sinh được an trú vững chắc, phát triển, tăng trưởng và mở rộng, hoặc là do đó (nhân) mà các pháp đồng sinh được vững chắc trên đối tượng với sức mạnh kiên cố.

Paccaya saddo pana upakārakaṭṭho.

The word "paccaya" means "helper" or "supporter."

Từ “duyên” (paccaya) có nghĩa là sự trợ giúp.

Upakārakotica sayaṃ yādisena sabhāvena upalabbhamāne anuppannāvā dhammā uppajjanti.

And "helper" means being found in such a nature that when it is found in such a way, unarisen phenomena arise,

Và sự trợ giúp là khi các pháp chưa sinh phát sinh, hoặc các pháp đã sinh tồn tại, hoặc khi chúng tồn tại, chúng tiếp tục tăng trưởng và mở rộng, trở thành duyên theo bản chất được nhận thức như vậy.

Uppannāvā tiṭṭhanti ṭhitāvā uparuparivuddhiviruḷhiyā paccayattaṃ upagacchanti.

or arisen phenomena endure, or enduring phenomena further grow and develop, becoming a condition for them.

Hoặc đã sanh khởi thì tồn tại, hoặc đã tồn tại thì trở thành duyên cho sự tăng trưởng, phát triển liên tục về sau.

Tādi senasabhāvena upaladdhiyeva.

It is merely found in such a nature.

Đó là sự nhận thức theo bản chất như vậy.

Nahi sabhāvadhammesu īhāvā byāpārovā upalabbhati.

For in phenomena possessing their own nature, neither intention nor activity is found,

Bởi vì trong các pháp tự tánh (sabhāva-dhamma) không tìm thấy ý muốn hay sự tác động.

Yena kattāvā kāretāvā upalabbheyyāti.

by which an agent or a cause might be found.

Nhờ đó mà người làm hay người khiến làm sẽ được tìm thấy.

Tathā upaladdhiyaṃ pana sati anurūpānaṃ paccayuppannadhammānaṃ anuppannānaṃvā uppajjanato uppannānaṃvā ṭhitibhāvapattito ṭhitānaṃ vā uparuparivuddhiviruḷhiyā paccayattupagamanato suṭṭhu karānto viya sādhento viya hotīti katvā upakārako tveva vuccatīti.

However, when it is found in such a way, due to the arising of appropriate conditioned phenomena that were unarisen, or due to the endurance of those that have arisen, or due to the further growth and development of those that are enduring, it is as if it is performing excellently, as if it is accomplishing, and therefore it is simply called a helper.

Tuy nhiên, khi có sự nhận thấy như vậy, do sự sinh khởi của các pháp do duyên sinh tương ứng hoặc của những cái chưa sinh, do sự đạt đến trạng thái tồn tại của những cái đã sinh, hoặc do sự tăng trưởng và phát triển liên tục của những cái đã tồn tại, do sự đến gần của các duyên, nên nó trở thành như thể đang làm rất tốt, như thể đang hoàn thành, vì vậy chỉ được gọi là cái hỗ trợ.

Iti ārammaṇe thirabhāvavuddhi viruḷhibhāvasādhana saṅkhātena mūlabhāvena upakārakā chahetudhammā hetupaccayo nāma.

Thus, the six root-phenomena (chahetudhammā) which are helpful by way of their root-nature, consisting of establishing firmness, growth, and development in the object, are called hetupaccayo.

Như vậy, sáu pháp nhân hỗ trợ bằng trạng thái gốc, tức là sự thiết lập, tăng trưởng và phát triển vững chắc trong đối tượng, được gọi là nhân duyên (hetupaccayo).

1360

Āramanti cittacetasikā dhammā suṭṭhu ratiṃ anubhavantā viya ajjholambamānā pavattanti etthāti ārammaṇaṃ.

Ārammaṇa is that in which citta and cetasikas proceed, as if experiencing delight and clinging to it.

Các pháp tâm và sở hữu tâm nương tựa vào đó, như thể đang trải nghiệm sự hoan hỷ tột độ, như thể đang bám víu vào đó mà vận hành, đó là đối tượng (ārammaṇa).

Ārammaṇabhāneva upakārakā chaḷārammaṇadhammā ārammaṇapaccayo.

The six sense objects (chaḷārammaṇadhammā) that are helpful by way of being objects are ārammaṇapaccayo.

Sáu pháp đối tượng hỗ trợ dưới trạng thái đối tượng là đối tượng duyên (ārammaṇapaccayo).

Adhipati saddattho heṭṭhā vuttoyeva.

The meaning of the word Adhipati has already been stated below.

Nghĩa của từ Adhipati (trưởng) đã được nêu ở trên.

Adhipati bhāvena upakārako dhammo adhipatipaccayo.

A phenomenon that is helpful by way of being a dominant factor is adhipatipaccayo.

Pháp hỗ trợ dưới trạng thái trưởng là trưởng duyên (adhipatipaccayo).

So duvidho ārammaṇādhipati sahājātādhipativasena.

This is twofold: ārammaṇādhipati (dominant object) and sahajātādhipati (co-arisen dominant factor).

Nó có hai loại: ārammaṇādhipati (trưởng đối tượng) và sahājātādhipati (trưởng câu sinh).

Ārammaṇadhammāpi hi keci garukatā attano ārammaṇikadhamme sāmino viya dāse attano vasevattayamānā attani niccaṃ ninnapoṇapabbhāreeva karontīti.

Indeed, some object-phenomena, being made important (garukatā), like masters over slaves, bring their object-dependent phenomena under their control, and thus constantly cause them to incline towards and lean upon themselves.

Một số pháp đối tượng, khi được coi trọng, trở thành chủ tể như chủ nhân đối với nô lệ, khiến các pháp đối tượng nương tựa vào chúng luôn luôn hướng về và nghiêng về mình.

Natthi antaraṃ etassāti anantaro, anantarabhāvena upakārako dhammo anantarapaccayo.

That which has no interval is anantaro. A phenomenon that is helpful by way of being without interval is anantarapaccayo.

Không có khoảng cách giữa chúng là anantaro (vô gián), pháp hỗ trợ dưới trạng thái vô gián là vô gián duyên (anantarapaccayo).

Suṭṭhu anantarabhāvena upakārako dhammo samanantarapaccayo.

A phenomenon that is helpful by way of being very immediately contiguous is samanantarapaccayo.

Pháp hỗ trợ dưới trạng thái vô gián tuyệt đối là đẳng vô gián duyên (samanantarapaccayo).

Imesaṃ dvinnaṃ paccayānaṃ dhammato viseso natthi.

There is no distinction between these two conditions in terms of ultimate reality (dhammata).

Hai duyên này không có sự khác biệt về pháp.

Atthato pana purimacitte niruddhepi pacchā santānaṃ ucchijjituṃ adatvā santānānubandhavasena sārammaṇadhamma bhāvena attasadisassa dhammantarassa uppādanaṃ anantarapaccayatā.

But in terms of meaning, anantarapaccayatā is the arising of another phenomenon similar to oneself, by way of the continuity of the mental continuum, without allowing the continuum to be interrupted even when the preceding mind has ceased, and acting as a phenomenon with an object.

Tuy nhiên, về nghĩa, sau khi tâm trước đã diệt, không cho phép dòng tâm bị gián đoạn, mà theo sự tiếp nối của dòng tâm, sự sinh khởi của một pháp khác tương tự dưới trạng thái pháp có đối tượng là vô gián duyên.

Dhammantare uppādiyamānepi yaṃkiñci dhammaṃ anuppādetvā paṭisandhādīnaṃ kiccaṭṭhānānaṃ paṭipāṭiyā cittaniyāmaṃ nāma sādhetvā anurūpasseva dhammantarassa uppādanaṃ samanantarapaccayatāti.

And samanantarapaccayatā is the arising of only an appropriate other phenomenon, establishing what is called the "order of minds" (cittaniyāma) for functions such as rebirth-linking, without allowing any other phenomenon to arise when another phenomenon is arising.

Ngay cả khi một pháp khác đang được sinh khởi, không sinh khởi bất kỳ pháp nào khác, mà thiết lập một quy luật tâm (cittaniyāma) theo trình tự các chức năng như tái tục (paṭisandhi) và những cái khác, rồi sinh khởi một pháp khác tương ứng, đó là đẳng vô gián duyên.

Evañhi sati nirodhā vuṭṭhahantassa asaññasattā cavantassaca purimapacchimabhāgapavattānaṃ cittuppādānaṃpi anantaratā samanantaratāca upapannā hotīti.

If it is so, then the immediacy (anantaratā) and very immediacy (samanantaratā) of the mind-moments that occur in the preceding and succeeding phases for one emerging from cessation and for one passing away from the non-percipient realm (asaññasattā) are established.

Khi có như vậy, sự vô gián và đẳng vô gián của các tâm sinh khởi vận hành ở phần trước và sau cũng được thành lập, đối với người xuất khỏi diệt tận định (nirodhasamāpatti) và đối với người chết từ cõi vô tưởng (asaññasatta).

Nahi abhāva bhūto antare kālo tesaṃ antaraṃ karotināma.

For time, being a non-existent entity in between, does not create an interval for them.

Bởi vì thời gian không tồn tại ở giữa không tạo ra khoảng cách cho chúng.

Naca aññasantānabhūto antare rūpadhammo.

Nor does a material phenomenon (rūpadhammo) belonging to another continuum in between.

Cũng không phải pháp sắc ở giữa thuộc về dòng tâm khác.

Aññañhi rūpasantānaṃ, aññaṃ arūpasantānaṃ.

For one continuum of material phenomena is distinct, and another of immaterial phenomena.

Bởi vì dòng sắc khác, dòng vô sắc khác.

Aṭṭhakathāyaṃ pana kālānantaratā samanantarapaccayoti vādaṃ paṭikkhipitvā saṇṭhānābhāvato suṭṭhu anantarāti samanantarāti vuttaṃ.

However, in the Commentaries, rejecting the view that "immediacy of time" is the samanantara condition, it is stated that "samanantara" means "very immediate" due to the absence of form (saṇṭhānābhāvato).

Tuy nhiên, trong Chú giải, đã bác bỏ quan điểm cho rằng sự vô gián về thời gian là đẳng vô gián duyên, và đã nói rằng do không có hình tướng nên là "vô gián tuyệt đối" (suṭṭhu anantarā) tức là "đẳng vô gián" (samanantarā).

Etena yathāsaṇṭhānavantānaṃ rūpadhammānaṃ anantaratānāma majjhe paricchedasahitāyeva hoti.

By this, it means that the immediacy of material phenomena, which possess form, is necessarily associated with an intervening division.

Theo đó, sự vô gián của các pháp sắc có hình tướng chỉ có thể có sự phân chia ở giữa.

Na tathā saṇṭhānarahitānaṃ arūpadhammānaṃ.

Not so for immaterial phenomena, which are without form.

Không giống như các pháp vô sắc không có hình tướng.

Tasmā purimapacchimānaṃ tesaṃ ekībhūtānaṃ viya pavattisamanantaratānāma.

Therefore, it is called the immediate contiguity of occurrence, as if the preceding and succeeding were unified.

Do đó, sự vô gián liên tục của chúng, trước và sau, như thể là một thể thống nhất.

Tathā pavattana samatthatā samanantarapaccayatāti dasseti.

Thus, it demonstrates the capacity to occur as the samanantarapaccaya.

Điều đó cho thấy khả năng vận hành như vậy là đẳng vô gián duyên.

1361

Ye pana dhammā attani jāte eva jāyanti, no ajāte.

However, those phenomena that arise only when there is an existing self, not when there is no self.

Những pháp nào chỉ sinh khởi khi chính nó đã sinh, chứ không phải khi chưa sinh.

Attanā sahevaca jāyanti, no pure pacchāca, tesaṃ jātatthāya viya sayaṃ tehi saha jātabhāvena upakārako dhammo sahajātapaccayo.

And they arise simultaneously with themselves, not before or after. The phenomenon that is helpful by having arisen together with them, as if for their origination, is the co-nascent condition (sahajātapaccayo).

Và chúng sinh khởi cùng lúc với chính nó, chứ không phải trước hay sau, pháp hỗ trợ cho sự sinh khởi của chúng như thể chính nó sinh cùng với chúng là câu sinh duyên (sahajātapaccayo).

Pakāsassa padīpo viya.

Like a lamp for light.

Như ánh sáng đối với ngọn đèn.

Padīpajālañhi uppajjamānaṃ pakāsasaṅkhātena ālokena saheva uppajjatīti.

For a lamp flame, when arising, arises simultaneously with the light known as illumination.

Ngọn lửa của đèn khi sinh khởi thì sinh khởi cùng với ánh sáng.

Aññamaññaṃ upatthambhantaṃ tidaṇḍaṃ viya aññamaññaṃ upatthambhanavasena upakārako dhammo aññamaññapaccayo.

Like a tripod supporting each other, the phenomenon that is helpful by way of mutually supporting is the mutually supporting condition (aññamaññapaccayo).

Như ba cây gậy nương tựa lẫn nhau, pháp hỗ trợ dưới trạng thái nương tựa lẫn nhau là tương hỗ duyên (aññamaññapaccayo).

Evañca sati imassa paccayassa purimena saha viseso pākaṭo hoti.

And so, the distinction of this condition from the preceding one becomes clear.

Khi có như vậy, sự khác biệt giữa duyên này với duyên trước trở nên rõ ràng.

Nahi saha jātasaddo evarūpaṃ aññamaññopatthambhanaṃ bodhetīti.

For the word 'co-nascent' does not denote such mutual support.

Bởi vì từ "câu sinh" không biểu thị sự nương tựa lẫn nhau như vậy.

Nissayanti etthāti nissayo.

That in which things lean or depend is nissaya (support).

Nương tựa vào đó là nissaya (yếm xứ/nương tựa).

Nissayabhāvena upakārako dhammo nissayapaccayo.

The phenomenon that is helpful by way of being a support is the support condition (nissayapaccayo).

Pháp hỗ trợ dưới trạng thái nương tựa là yếm xứ duyên (nissayapaccayo).

So pana sahajātanissayo vatthupurejāta nissayoti duvidho hoti.

This, however, is of two kinds: co-nascent support and pre-nascent base support.

Nó có hai loại: yếm xứ câu sinh (sahajātanissaya) và yếm xứ tiền sinh (vatthupurejāta nissaya).

Tattha sahajātova samāno paṭakoṭṭhako viya cittakammānaṃ patiṭṭhābhāvena upakārako dhammo sahajātanissayo.

Among these, a phenomenon that is co-nascent and helpful by serving as a foundation for paintings, like a canvas, is co-nascent support.

Trong đó, pháp hỗ trợ dưới trạng thái là chỗ dựa cho các tác phẩm hội họa như một tấm vải hoặc bức tường, mặc dù là câu sinh, là yếm xứ câu sinh.

Pathavī viya tiṇarukkhādīnaṃ pure jāto hutvā adhiṭṭhānabhāvena upakārako vatthupurejāta nissayo.

A phenomenon that, having arisen earlier, acts as a foundation, like the earth for grasses and trees, is pre-nascent base support.

Pháp hỗ trợ dưới trạng thái là chỗ dựa, đã sinh trước như đất đối với cỏ cây, là yếm xứ tiền sinh.

Balavataro pana nissayo upanissayo.

But a stronger support is decisive support (upanissayo).

Yếm xứ mạnh hơn là cận y duyên (upanissayo).

Yathā hi sālibhattassa uppattiyā sūdovā ukkhalivākaṭṭhaṃvā aggivānissayo eva hoti, na upanissayo.

For instance, for the production of rice, a cook, a pot, firewood, or fire is merely a support, not a decisive support.

Ví dụ, đối với sự sinh khởi của cơm gạo, người nấu, nồi, củi, lửa chỉ là yếm xứ, không phải cận y duyên.

Sālikhettavuṭṭhidhārā eva pana upanissayo, na hi tāsuasati bhattuppattiyā sūdādīnaṃpi thāmonāma atthīti.

However, the rain showers on the rice field are indeed the decisive support, for if these are absent, a cook and the others have no power to produce the rice.

Chỉ có mưa và ruộng lúa mới là cận y duyên, bởi vì nếu không có chúng thì người nấu và những thứ khác cũng không có khả năng sinh ra cơm.

Tathā yahiṃ paccaye asati nissayadhammāpi natthi.

Similarly, when that condition is absent, the supporting phenomena also do not exist.

Cũng vậy, nếu không có duyên này thì các pháp yếm xứ cũng không tồn tại.

Kuto nissitadhammā.

How then can the supported phenomena exist?

Làm sao có các pháp được nương tựa?

So paccayo nissayatopi balavataraṭṭhena upanissayoti vuccatīti.

That condition is therefore called upanissaya due to being stronger than nissaya.

Duyên đó được gọi là cận y duyên vì nó mạnh hơn cả yếm xứ.

1362

So pana ārammaṇūpanissayo anantarūpanissayo pakatūpanissayoti tividho hoti.

This, however, is of three kinds: object decisive support, immediate decisive support, and natural decisive support.

Nó có ba loại: cận y đối tượng (ārammaṇūpanissaya), cận y vô gián (anantarūpanissaya), và cận y tự nhiên (pakatūpanissaya).

Tattha garukatā ārammaṇa dhammā garukatattāeva adhipatibhūtā balava nissayabhūtāca honti.

Among these, phenomena that are weighty objects, by their very weightiness, become dominant and strong supports.

Trong đó, các pháp đối tượng được coi trọng, do được coi trọng, trở thành chủ tể và là cận y mạnh mẽ.

Anantarapaccayadhammāca tehi vinā cittasantānapavattiyā eva abhāvato balavanissayāeva honti.

And immediate condition phenomena, without which the continuity of consciousness cannot occur, are indeed strong supports.

Các pháp vô gián duyên cũng là cận y mạnh mẽ, vì nếu không có chúng thì dòng tâm không thể vận hành.

Pakatūpanissayoti ettha pana pakato upanissayoti pakatūpanissayo.

In pakatūpanissayo, it means 'natural decisive support' (pakato upanissayo).

Trong từ Pakatūpanissaya (cận y tự nhiên), Pakato upanissayo (cận y tự nhiên) là Pakatūpanissayo.

Pakatotica yathā kate sati anurūpe kāle tasmiṃsantāne ekantena paccayuppannadhammā pātubhavanti, tathā suṭṭhu katoti attho.

And pakato means well-performed, in the sense that when performed, at the appropriate time, the resultant phenomena invariably manifest in that continuum.

Pakatotica có nghĩa là "đã được làm rất tốt", để khi được làm như vậy, vào thời điểm thích hợp, các pháp do duyên sinh chắc chắn sẽ xuất hiện trong dòng tâm đó.

Karaṇañcettha saddhā sīlaṃ sutaṃ cāgo paññātica rāgo doso moho māno diṭṭhi patthanātica vuttānaṃ dhammānaṃ attano santāne pubbabhāge vuttappakārena suṭṭhu uppādanaṃ.

And here, 'performance' should be understood as the excellent production in one's own continuum, in the aforementioned manner, of phenomena such as faith, morality, learning, generosity, wisdom, and also greed, hatred, delusion, conceit, wrong view, and longing.

Sự làm ở đây được hiểu là sự sinh khởi tốt đẹp của các pháp như tín (saddhā), giới (sīla), văn (suta), thí (cāgo), tuệ (paññā), và tham (rāgo), sân (doso), si (moho), mạn (māno), tà kiến (diṭṭhi), khát ái (patthanā) trong dòng tâm của mình ở phần trước theo cách đã nói.

Kāyikaṃ sukhaṃ kāyikaṃ dukkhaṃ puggalo utu bhojanaṃ senāsananti evaṃ vuttānaṃ dhammānaṃ suṭṭhu upasevanañca veditabbaṃ.

And it should also be understood as the excellent cultivation of phenomena such as bodily pleasure, bodily pain, persons, seasons, food, and lodging.

Và cũng cần hiểu là sự thực hành tốt các pháp như lạc thân (kāyikaṃ sukhaṃ), khổ thân (kāyikaṃ dukkhaṃ), người (puggalo), thời tiết (utu), thức ăn (bhojanaṃ), chỗ ở (senāsanaṃ) đã được nói đến.

1363

Puretaraṃ uppajjitvā vattamānabhāvena upakārako dhammo purejātapaccayo.

The phenomenon that is helpful by having arisen earlier and existing is the pre-nascent condition (purejātapaccayo).

Pháp đã sinh khởi trước và hỗ trợ dưới trạng thái hiện hữu là tiền sinh duyên (purejātapaccayo).

So duvidho ārammaṇapurejāta nissaya purejāta vasena.

It is of two kinds: object pre-nascent and base pre-nascent.

Nó có hai loại: tiền sinh đối tượng (ārammaṇapurejāta) và tiền sinh yếm xứ (nissaya purejāta).

Nissayārammaṇadhammā eva hi keci purejāta tāmattavisiṭṭhā purejātapaccayoti vuttāti.

For certain support-object phenomena, distinguished by their pre-nascent nature, are referred to as purejātapaccaya.

Một số pháp đối tượng và yếm xứ, khi được đặc biệt nhấn mạnh về trạng thái tiền sinh, được gọi là tiền sinh duyên.

Ācariyānandattherena pana nissayārammaṇākārādīhi visiṭṭhā purejātākārena upakārakatā purejātapaccayatāti vuttaṃ.

However, Ācariya Ānandatthera stated that the helpfulness by way of pre-nascence, distinguished by conditions of support and object, is the purejātapaccaya.

Tuy nhiên, Trưởng lão Ānanda Thera đã nói rằng sự hỗ trợ dưới trạng thái tiền sinh, đặc biệt là dưới các trạng thái yếm xứ và đối tượng, là tiền sinh duyên.

Evaṃ santepi pure jātatāvisiṭṭhehi nissayārammaṇasattivisesehi añño visuṃ purejātasattivisesonāma nadissatiyeva.

Even so, no other distinct pre-nascent power is seen apart from the specific powers of support and object distinguished by pre-nascence.

Ngay cả khi như vậy, ngoài các năng lực đặc biệt của yếm xứ và đối tượng được nhấn mạnh bởi trạng thái tiền sinh, không có năng lực tiền sinh đặc biệt nào khác được tìm thấy.

Pure ropetvā jātānaṃ rukkhapotakānaṃ viya pacchā āsiñciyamānaṃ udakaṃ pure jātānaṃ catusamuṭṭhānikarūpadhammānaṃ vuddhaviruḷhabhāvañca pacchāpi attanā sadisassa rūpasantānassa pavattiyā paccayabhāvañca pāpetvā upatthambhanavasena upakārako pacchājāto arūpadhammo pacchā jātapaccayo.

Like water poured later onto tree saplings that were planted earlier, the non-material phenomenon that is helpful by supporting the four-origined material phenomena that have arisen earlier to grow and flourish, and by causing the continuity of similar material forms to occur later, is the post-nascent condition (pacchājātapaccayo).

Như nước được tưới sau này cho các cây con đã được trồng trước, pháp vô sắc sinh sau hỗ trợ bằng cách khiến các pháp sắc tứ đại đã sinh trước đạt đến trạng thái tăng trưởng và phát triển, và sau đó cũng trở thành duyên cho sự vận hành của dòng sắc tương tự nó, đó là hậu sinh duyên (pacchā jātapaccayo).

Aṭṭhakathāyaṃ pana gijjhapotakasarīrānaṃ āhārāsā cetanāviyāti vuttaṃ.

In the Commentary, however, it is stated to be like the aspiration for food (āhārāsā cetanā) for the bodies of vulture chicks.

Tuy nhiên, trong Chú giải, đã nói rằng đó là ý muốn (cetanā) về thức ăn và hy vọng thức ăn đối với thân chim ưng con.

Mūlaṭīkāyañca etena manosañce tanāhāravasena pavattamānehi arūpadhammehi rūpakāyassa upatthambhita bhāvaṃ dasseti, teneva āhārāsā viyāti avatvā cetanāgahaṇaṃ karotīti vuttaṃ.

And in the Mūlaṭīkā, it is stated that this shows how the material body is supported by non-material phenomena occurring by way of mental volition-as-food, and that is why cetanā (volition) is taken instead of merely āhārāsā.

Và trong Mūlaṭīkā, điều này cho thấy rằng thân sắc được nâng đỡ bởi các pháp vô sắc tồn tại dưới dạng tâm tư sở thực (manosañcetanāhāra). Chính vì vậy, thay vì nói "như hy vọng về thực phẩm", người ta đã dùng từ "ý chí" (cetanā), như đã được đề cập.

Sā pana pacchājātā sasampayuttā āhārāsā cetanā purejātānaṃ tesaṃ gijjhasarīrarūpānaṃ cirakālaṃ kabaḷīkārāhārena vināpi amilāta bhāvaṃ uparūparica vuddhaviruḷharūpasantānuppattiyā paccayabhāvaṃ pāpetvā upatthambhatiyeva.

That post-nascent volition, associated with its companions, which is the aspiration for food, indeed supports those earlier arisen material forms of the vulture's body, causing them to remain unfaded for a long time even without solid food, and causing the continuous production of growing and flourishing material forms one after another.

Tuy nhiên, ý chí (cetanā) phát sinh sau, liên hợp với hy vọng về thực phẩm, hỗ trợ các sắc pháp của thân chim kên kên đã phát sinh trước đó bằng cách khiến chúng duy trì trạng thái không héo úa trong thời gian dài ngay cả khi không có thực phẩm vật chất (kabaḷīkārāhāra), và bằng cách khiến chúng trở thành duyên cho sự phát sinh liên tục của các dòng sắc pháp tăng trưởng và phát triển.

Yasmā supākaṭena pacchājātapaccayeka desena sakalassa pacchājātapaccayassa sādhanatthāya ayaṃ upamā idha vuttā viya dissati.

This simile seems to have been stated here to prove the entire pacchājātapaccaya through a very clear part of the pacchājātapaccaya.

Vì có vẻ như ví dụ này được nêu ra ở đây để chứng minh toàn bộ duyên phát sinh sau (pacchājāta-paccaya) bằng một phần của duyên phát sinh sau rất rõ ràng.

Cetanā gahaṇañca pacchājāta paccayaṃ patvāpi cetanāeva padhānā jātāti dassanatthaṃ gahitanti na na sakkā vattuṃ.

And it cannot be said that the taking of cetanā was to show that even when pacchājātapaccaya is reached, cetanā itself is primary.

Và không thể nói rằng việc dùng từ "ý chí" (cetanā) là để cho thấy rằng ngay cả khi đạt đến duyên phát sinh sau, ý chí vẫn là yếu tố chính.

Evañhi sati pacchājātassa atthassa pacchā jātāya eva upamāya sādhanaṃ upapannaṃ hotīti.

If so, the explanation of the meaning of pacchājāta by a simile of pacchājāta itself becomes appropriate.

Nếu vậy, việc chứng minh ý nghĩa của duyên phát sinh sau bằng ví dụ về duyên phát sinh sau sẽ hợp lý.

Yathāvutta ṭīkāpāṭhepi ayamattho labbhatiyeva.

This meaning is also found in the aforementioned ṭīkā passage.

Ý nghĩa này cũng có thể tìm thấy trong văn bản chú giải đã nêu.

1364

Āsevanti taṃ suṭṭhu bhajanti aparāparaṃ uppajjamānā dhammā suṭṭhu sevamānā viya bhajamānā viya tassa purimassa sabbapāripūraṃ ākāraṃ gahetvā eva punappunaṃ pavattantīti āsevanaṃ.

Āsevana (repetition/cultivation) means that phenomena arising again and again, by assiduously cultivating and attending to that preceding phenomenon, repeatedly occur after fully grasping its complete aspect.

Āsevanti: Chúng phụng sự tốt, các pháp phát sinh liên tục, như thể phụng sự tốt, như thể phụng sự, chúng tồn tại lặp đi lặp lại bằng cách nắm giữ hình thức hoàn chỉnh trước đó của nó, đó là āsevana (tập nghiệp).

Āsevetivā te dhamme attano parivāsaṃ suṭṭhu gāhāpeti.

Or āsevana means to make those phenomena well-permeated by its influence.

Hoặc āseveti là khiến các pháp đó giữ vững sự liên tục của chính nó.

Vaḍḍhetītivā āsevanaṃ.

Or it means to strengthen.

Hoặc āsevana là làm cho tăng trưởng.

Apica kusalādibhāvena attanā sadisassa payogena karaṇīyassa anantaradhammassa punappunaṃ karaṇaṃ pavattanaṃ attasadisassavā attasadisabhāvāpādanaṃ vāsanaṃ āsevanaṭṭhoti mūlaṭīkāyaṃ vuttaṃ.

Furthermore, in the Mūlaṭīkā, it is stated that āsevana means the repeated performance and occurrence of an immediate phenomenon, which is to be done by an effort similar to itself in terms of wholesome states, etc., or the permeation that causes it to become similar to itself.

Hơn nữa, trong Mūlaṭīkā đã nói rằng: "Āsevana (tập nghiệp) là sự lặp đi lặp lại hành động của pháp kế tiếp cần được thực hiện bằng sự nỗ lực tương tự như chính nó về mặt thiện (kusala) v.v., hoặc là sự tạo ra trạng thái tương tự như chính nó, tức là sự huân tập."

Tattha payogena karaṇīyassāti etena āvajjanadvayañca sabbavipākadhammeca nivatteti.

Here, "to be done by an effort" excludes the two advertings and all resultant phenomena.

Trong đó, "cần được thực hiện bằng sự nỗ lực" loại trừ cả hai sự chú ý (āvajjana) và tất cả các pháp dị thục (vipāka-dhamma).

Nahi āvajjana dvayassa dvattikkhattuṃ pavattamānassapi vaḍḍhetuṃvā hāpetuṃvā payogena karaṇīyatānāma atthi paridubbalattā.

For even though the two advertings may occur two or three times, they do not have the characteristic of being strengthened or weakened by effort, due to their extreme weakness.

Bởi vì hai sự chú ý, mặc dù có thể phát sinh hai hoặc ba lần, nhưng không có sự cần thiết phải thực hiện bằng nỗ lực để tăng trưởng hay suy giảm, vì chúng rất yếu ớt.

Vipākesuca ariyaphalāni parikammapayogena karaṇīyānipi maggacetanānubhāvena vinā kevalena tena payogeneva sādhetabbāni na honti.

And among resultant states, even if the noble fruits are to be done by preparatory effort, they cannot be accomplished by that effort alone without the power of the path-volition.

Và đối với các pháp dị thục, ngay cả các quả Thánh (ariyaphala), mặc dù cần được thực hiện bằng sự nỗ lực chuẩn bị (parikamma-payoga), nhưng không thể đạt được chỉ bằng nỗ lực đó mà không có năng lực của ý chí đạo (magga-cetanā).

Kevalaṃ kammavegena santāne pātitesu lokiyavipākesu vattabbameva natthīti.

There is nothing to say about worldly resultant states that arise in the continuum merely by the force of kamma.

Đối với các pháp dị thục thế gian (lokiya-vipāka) phát sinh trong dòng tương tục chỉ do sức mạnh của nghiệp, không có gì để nói.

Punappunaṃ karaṇaṃ pavattananti uparupari paguṇa balavabhāvāpādanena saha pavattanaṃ sandhāya vuttaṃ.

"Repeated performance and occurrence" refers to occurrence accompanied by the development of proficiency and strength, one after another.

"Sự lặp đi lặp lại hành động" được nói đến với ý nghĩa là sự tồn tại cùng với việc tạo ra trạng thái thuần thục và mạnh mẽ hơn nữa.

Evañhi sati pariyattidhamma vijjāsippuggahaṇesu purimābhiyogo viya āsevanaṭṭhena anantare pavattānaṃ sajātiyānaṃ dhammānaṃ paguṇabalavabhāvāya upakārako dhammo āsevanapaccayo nāmāti siddhaṃ hotīti.

Thus, it is established that the phenomenon that helps similar phenomena occurring immediately to become proficient and strong, like previous diligent application in learning scriptural texts, sciences, and arts, by way of āsevana, is called the repetition condition (āsevanapaccayo).

Nếu vậy, thì đã được chứng minh rằng pháp hỗ trợ cho trạng thái thuần thục và mạnh mẽ của các pháp đồng loại phát sinh kế tiếp, giống như sự nỗ lực ban đầu trong việc học hỏi các pháp pariyatti (giáo pháp), các ngành khoa học và nghệ thuật, được gọi là duyên tập nghiệp (āsevana-paccaya).

1365

Kāyaṅgavācaṅgacittaṅgābhisaṅkharaṇabhūtena cittappayogasaṅkhāte na kiriyābhāvena upakārako dhammo kammapaccayo.

The phenomenon that is helpful by way of action, consisting of mental effort which comprises the fashioning of bodily, verbal, and mental components, is the kamma condition (kammapaccayo).

Pháp hỗ trợ dưới dạng hành động (kiriyābhāva) được gọi là sự nỗ lực của tâm (cittappayoga), tức là sự tạo tác các thành phần thân (kāyaṅga), thành phần lời nói (vacaṅga), và thành phần tâm (cittaṅga), được gọi là duyên nghiệp (kamma-paccaya).

So duvidho sahajātanānākkhaṇikavasena.

It is of two kinds: co-nascent and moment-to-moment.

Nó có hai loại: đồng sinh (sahajāta) và dị thời (nānākkhaṇika).

Tattha jeṭṭhasissa mahā vaḍḍhakiādayo viya sakiccaparakiccasādhanavasena pavattā sabbāpi sahajātacetanā sahajātapaccayo.

Among these, all co-arisen volitions, like the senior disciple, the chief carpenter, etc., that arise in the performance of one's own tasks and others' tasks, are the co-arisen condition.

Trong đó, tất cả các ý chí đồng sinh (sahajāta-cetanā) tồn tại dưới dạng hoàn thành công việc của chính mình và công việc của người khác, giống như những người thợ mộc trưởng, v.v., là duyên nghiệp đồng sinh (sahajāta-paccaya).

Yathā pana itthipurisānaṃ sakiṃ sannipātappayogo kāmasukhānubhavanakiccañca kālantare puttapātubhāvatthāyavatthumhi bījanidhāna kiccañca sampādeti.

For example, just as the application of union between a man and woman accomplishes the experience of sensual pleasure at one time, and the act of depositing a seed in the receptacle for the future appearance of a child;

Ví dụ, sự giao hợp của nam và nữ thực hiện việc trải nghiệm hạnh phúc dục lạc và việc gieo hạt giống trong vật chất để con cái xuất hiện sau này.

Evamevaṃ yathāvuttābhisaṅkharaṇakiccañca tadabhisaṅkharaṇavegajanitaṃ kālantare vipākakaṭattārūpānaṃ pātubhāvatthāya santāne kiriyā visesanidhāna kiccañca sampādetvā niruddhā kusalākusala cetanā nānākkhaṇikakammapaccayonāma.

just so, the wholesome and unwholesome volitions, which have accomplished the aforementioned act of forming and the act of depositing a special activity in the continuum for the future appearance of resultant kamma-born rūpas, generated by the impetus of that forming, and have then ceased, are called the kamma condition which arises at different moments.

Cũng vậy, ý chí thiện (kusala-cetanā) và bất thiện (akusala-cetanā) đã diệt, sau khi thực hiện việc tạo tác đã nêu và việc gieo một đặc tính hành động trong dòng tương tục để các sắc pháp do nghiệp (kaṭattārūpa) và các pháp dị thục (vipāka) xuất hiện sau này do sức mạnh của sự tạo tác đó, được gọi là duyên nghiệp dị thời (nānākkhaṇika-kamma-paccaya).

Vipaccanamattabhāvena upakārako dhammo vipākapaccayo.

The phenomenon that is helpful by way of merely resulting is the resultant condition.

Pháp hỗ trợ dưới dạng chỉ là sự dị thục (vipaccana) được gọi là duyên dị thục (vipāka-paccaya).

Vipaccana bhāvoca nāma loke sabbesaṃ pupphaphalādīnaṃ suṭṭhu vipakkabhāvaṃ pattakāle sabbākārena mandabhāvo hoti.

And the state of resulting in the world is the state of being weak in all respects when all flowers, fruits, etc., have reached a fully ripened state.

Trạng thái dị thục trong thế gian là khi tất cả hoa quả, v.v., đạt đến trạng thái chín hoàn toàn, chúng trở nên yếu ớt về mọi mặt.

Evaṃ nirussāhasanta bhāvasaṅkhākena mandamandākārena santāne pātubhāvo.

Thus, appearance in the continuum in a very weak manner, characterized by a state of being effortless and tranquil.

Tương tự, sự xuất hiện trong dòng tương tục với trạng thái yếu ớt, được gọi là trạng thái không nỗ lực và tĩnh lặng.

Tatoyevaca vipākānaṃ pavatti avibhūtā hoti.

And for that very reason, the arising of results is not distinct.

Và chính vì thế, sự tồn tại của các pháp dị thục không rõ ràng.

Sabbarattiṃ niddāyantassa purimabhavasiddhe kammādi ārammaṇe pavattānipi tāni vuṭṭhitakāle kiñcijānanacitta pavattiyā paccayā nahontīti.

Even if they arise with kamma, etc., as objects, for one who sleeps all night, they do not become conditions for the arising of cognizing consciousness upon waking.

Ngay cả khi những pháp đó phát sinh trong các đối tượng như nghiệp đã thành tựu trong kiếp trước của người ngủ suốt đêm, chúng không phải là duyên cho sự phát sinh của tâm biết được điều gì đó khi thức dậy.

Pañcaviññāṇādīni pana pacchājānanacitta pavattiyā paccayā hontānipi vatthārammaṇa ghaṭṭanānubhāva balena saheva honti.

However, the five sense-consciousnesses, etc., while being conditions for the subsequent arising of cognizing consciousness, arise simultaneously due to the force of impingement of the sense-object and the base.

Tuy nhiên, năm thức giác quan và các pháp khác, mặc dù là duyên cho sự phát sinh của tâm biết sau đó, nhưng chúng tồn tại đồng thời do sức mạnh của sự va chạm giữa vật chất và đối tượng.

Na tesaṃ ussāhabyāpāramatta vasenāti daṭṭhabbaṃ.

It should be understood that this is not due to their own effort or activity.

Không phải do sự nỗ lực hay hoạt động của chúng, điều này cần được hiểu.

1366

Arūpino tayo āhārā sahajātadhammānaṃ jananaṭṭhena upatthambhanaṭṭhenaca, kabaḷīkārāhāro pana imassa catusamuṭṭhāni kassa kāyassa upatthambhanaṭṭheneva upakārakatā āhārapaccayo.

The three immaterial nutriment-conditions are helpful in terms of generating and supporting co-arisen phenomena; but physical food is helpful in terms of only supporting this body, which arises from four sources, and is thus the nutriment condition.

Ba loại thực phẩm vô sắc (arūpino tayo āhārā) hỗ trợ các pháp đồng sinh (sahajāta-dhamma) bằng cách tạo ra và nâng đỡ chúng, còn thực phẩm vật chất (kabaḷīkārāhāra) hỗ trợ thân này, vốn được phát sinh từ bốn nguyên nhân, chỉ bằng cách nâng đỡ, đó là duyên thực phẩm (āhāra-paccaya).

Apica, āhāraṭṭhonāma upatthambhanappadhāno hoti.

Furthermore, the meaning of nutriment is primarily that of support.

Hơn nữa, ý nghĩa của thực phẩm là chủ yếu để nâng đỡ.

Teneva hi pāḷiyaṃ kabaḷīkāro āhāro āhārasamuṭṭhānassa rūpassa āhārapaccayena paccayoti avatvā imassa kāyassa āhārapaccayena paccayotveva vuttaṃ.

For that very reason, in the Pāḷi, it is not said that physical food is a condition for rūpa born of nutriment by way of nutriment condition, but rather that it is a condition for this body by way of nutriment condition.

Chính vì vậy, trong kinh điển (Pāḷi) đã không nói rằng thực phẩm vật chất là duyên cho sắc pháp phát sinh từ thực phẩm bằng duyên thực phẩm, mà chỉ nói rằng nó là duyên cho thân này bằng duyên thực phẩm.

Tasmā arūpāhārānaṃpi āhāraṭṭho upatthambhanavaseneva veditabbo.

Therefore, the meaning of nutriment for immaterial nutriments should also be understood in terms of support.

Do đó, ý nghĩa của thực phẩm đối với các thực phẩm vô sắc cũng phải được hiểu theo nghĩa nâng đỡ.

Janayantāpi hi āhārā attanā janitānañca tadaññesañcasantānaṭṭhitiyā paccayabhāvatthāya upatthambhanena saheva janentīti.

For even those nutriments which generate, do so simultaneously with support, in order that they may be conditions for the continuance of both what they have generated and other things.

Bởi vì ngay cả khi tạo ra, các thực phẩm cũng tạo ra cùng với sự nâng đỡ để trở thành duyên cho sự tồn tại của những gì chúng tạo ra và của những thứ khác trong dòng tương tục.

1367

Issariyaṭṭhena upakārako dhammo indriyapaccayo.

The phenomenon that is helpful by way of mastery is the faculty condition.

Pháp hỗ trợ dưới nghĩa là chủ tể (issariyaṭṭhena) được gọi là duyên quyền (indriya-paccaya).

So tividho sahajātādivasena.

It is of three kinds based on co-arisen, pre-arisen, etc.

Nó có ba loại theo nghĩa đồng sinh, v.v.

Tattha sahajātadhammānaṃ attano attano kiccesu issarabhūtā arūpindriyadhammā sahajātindriyapaccayo.

Among these, the immaterial faculty phenomena that are masters of their respective functions among co-arisen phenomena are the co-arisen faculty condition.

Trong đó, các pháp quyền vô sắc (arūpindriya-dhamma) là chủ tể trong các chức năng riêng của các pháp đồng sinh (sahajāta-dhamma) là duyên quyền đồng sinh (sahajātindriya-paccaya).

Pacchā jātānaṃ pañcaviññāṇa dhammānaṃ dassanādi kiccesu issarabhūtā pure jātā pañcapasādindriyadhammā pure jātindriyapaccayo.

The five sense-base faculty phenomena that arose earlier and are masters of the functions of seeing, etc., for the five sense-consciousnesses that arise later, are the pre-arisen faculty condition.

Năm pháp quyền tịnh sắc (pañcapasādindriya-dhamma) đã phát sinh trước đó, là chủ tể trong các chức năng nhìn, v.v., của năm pháp thức giác quan (pañcaviññāṇa-dhamma) phát sinh sau, là duyên quyền phát sinh trước (purejātindriya-paccaya).

Sahajātānaṃ kaṭattārūpānaṃ ciratarapavattiyaṃ issarabhūtaṃ rūpajīvitaṃ rūpajīvitindriyapaccayo.

The rūpa-life faculty, which is the master for the longer continuance of co-arisen kamma-born rūpas, is the rūpa-life faculty condition.

Sắc mạng quyền (rūpajīvita) là chủ tể trong sự tồn tại lâu dài hơn của các sắc pháp do nghiệp (kaṭattārūpa) đồng sinh là duyên sắc mạng quyền (rūpajīvitindriya-paccaya).

Kasmā panettha bhāvindriyadvayaṃ idha na gahitanti.

Why are the two faculties of bhāva (sex-determining rūpa) not included here?

Tại sao hai quyền tính (bhāvindriya) không được bao gồm ở đây?

Vuccate, yassa janakattaṃvā upatthambhakattaṃvā anupālakattaṃvā atthi.

It is said: A phenomenon is a condition if it has the nature of generating, supporting, or maintaining.

Được nói rằng: Pháp duyên là cái có khả năng tạo ra, nâng đỡ, hoặc duy trì.

So paccayadhammonāma.

That condition-state, namely.

Pháp duyên là cái có khả năng tạo ra, nâng đỡ, hoặc duy trì.

Bhāvadvayassa pana sahajāta dhammānaṃ atthāya etaṃ tayaṃpi natthi.

However, for the two bhāvas, none of these three exist for the sake of co-arisen phenomena.

Nhưng đối với hai quyền tính, ba điều này không tồn tại vì lợi ích của các pháp đồng sinh.

Kevalaṃ pana taṃsahite santāne kammādīhi attano attano paccayehi pavattamānānaṃ catusamuṭṭhānikadhammānaṃ itthākārādivaseneva yo pavattiniyamo atthi, so bhāvarūpā nubhāvena siddho.

Rather, the specific regularity of the continuum of phenomena that arise from the four sources, through kamma, etc., in their respective conditions, characterized by being of this or that form, is established by the influence of the bhāva-rūpas.

Tuy nhiên, sự quy định về sự tồn tại của các pháp phát sinh từ bốn nguyên nhân trong dòng tương tục, vốn tồn tại cùng với chúng do nghiệp và các duyên riêng của chúng, được thành tựu bởi năng lực của sắc tính (bhāvarūpa) dưới dạng "là như thế này", v.v.

Tasmā tesaṃ dhammānaṃ tādise niyāmakicce issarattāyeva dvayaṃ indriyaṃnāma hoti.

Therefore, the two (bhāva-rūpas) are called faculties only because they are masters in such regulating functions for those phenomena.

Do đó, hai quyền tính được gọi là quyền (indriya) chỉ vì chúng là chủ tể trong chức năng quy định đó của các pháp đó.

Na indriyapaccayatte nāti taṃ idha nagahitanti daṭṭhabbaṃ.

It should be understood that they are not included here as faculty conditions.

Không phải dưới dạng duyên quyền (indriya-paccaya), điều này cần được hiểu là chúng không được bao gồm ở đây.

Ārammaṇaṃ upagantvā tasmiṃ bhusaṃ daḷhaṃ nipatitvā viya jhāyanaṭṭhena olokanaṭṭhena upakārako dhammo jhānapaccayo.

The phenomenon that is helpful by way of meditating, as it were, by firmly clinging to the object after approaching it, or by way of observing, is the jhāna condition.

Pháp hỗ trợ dưới nghĩa là thiền định (jhāyana) và quán sát (olokana), như thể đi đến đối tượng và rơi mạnh vào đó, được gọi là duyên thiền (jhāna-paccaya).

Duggati sugati nibbāna sampāpakaṭṭhena upakārako dhammo maggapaccayo.

The phenomenon that is helpful by way of enabling the attainment of miserable states, fortunate states, and Nibbāna is the path condition.

Pháp hỗ trợ dưới nghĩa là dẫn đến ác thú (duggati), thiện thú (sugati), và Niết Bàn (nibbāna) được gọi là duyên đạo (magga-paccaya).

Etthaca yenayena sammādassanādinā lakkhaṇavisesena sampannattā kusalabhūtā sammādiṭṭhādayo sugati nibbāna sampāpakaṭṭhena maggapaccayānāma honti.

And here, the Right View and other path factors, which are wholesome due to being endowed with specific characteristics such as Right Understanding, become path conditions by way of enabling the attainment of fortunate states and Nibbāna.

Trong đó, chánh kiến (sammādiṭṭhi) và các pháp khác, do được trang bị các đặc tính đặc biệt như chánh kiến, v.v., và trở thành thiện (kusala), là duyên đạo theo nghĩa dẫn đến thiện thú và Niết Bàn.

Abyākatabhūtānaṃpi tesaṃ so so lakkhaṇaviseso atthiyevāti tesampi tenevaṭṭhena maggapaccayatā vuttāti daṭṭhabbā.

It should be understood that those same specific characteristics exist even in the indeterminate ones, and thus their path conditionality is declared in that same sense.

Ngay cả đối với những pháp vô ký đó, mỗi đặc điểm riêng biệt đó vẫn tồn tại, và đối với chúng cũng vậy, cần phải hiểu rằng chúng được gọi là duyên Đạo theo cùng nghĩa đó.

Satipi maggaṅgānaṃ taṃtaṃ sampāpakaṭṭhenaca upakārakatte taṃsamuṭṭhitānaṃ rūpadhammānaṃ so attho na pāpuṇāti.

Even though the path factors are helpful by way of enabling the attainment of their respective goals, that meaning does not extend to the rūpa-phenomena originating from them.

Mặc dù các chi Đạo có chức năng hỗ trợ trong việc dẫn đến từng mục tiêu, nhưng ý nghĩa đó không thể áp dụng cho các pháp sắc sinh khởi từ chúng.

Tesaṃ pana maggapaccayadhammehi samuṭṭhitattāyeva maggapaccayuppannatā paccetabbā.

However, their being produced by path conditions should be understood simply because they originate from path condition-phenomena.

Tuy nhiên, đối với chúng, chỉ vì chúng sinh khởi từ các pháp duyên Đạo, nên cần phải hiểu rằng chúng là pháp do duyên Đạo sinh.

Esanayo hetukammindriyajhāna paccayesupīti.

This method also applies to the root, kamma, faculty, and jhāna conditions.

Phương pháp này cũng áp dụng cho các duyên Nhân, Nghiệp, Quyền, và Thiền.

1368

Ekuppādatādīhi pakārehi samaṃ ekībhūto viya hutvā aññamaññayuttabhāvena upakārako dhammo sampayuttapaccayo.

The phenomenon that is helpful by way of being united with one another, as if becoming one and equal in aspects such as co-arising, is the associated condition.

Pháp hỗ trợ bằng cách hòa hợp với nhau, như thể trở thành một với nhau theo các phương cách như đồng sinh, được gọi là duyên Tương Ưng (sampayuttapaccayo).

Samānepi sahajātabhāvena nissaya nissita bhāvenaca yuttabhāve ekuppādatādikassa sampayogalakkhaṇassa virahato vippayuttabhāvena upakārako dhammo vippayuttapaccayo.

The phenomenon that is helpful by way of being dissociated, due to the absence of the characteristic of association such as co-arising, even when there is co-arising and the relationship of support and supported, is the dissociated condition.

Pháp hỗ trợ bằng cách không tương ưng, do thiếu đặc điểm tương ưng như đồng sinh, v.v., mặc dù có sự hòa hợp theo cách đồng sinh và nương tựa lẫn nhau, được gọi là duyên Bất Tương Ưng (vippayuttapaccayo).

Yattha sampayuttā saṅkā sambhavati, tattheva tadāsaṅkā vigamanatthaṃ ayaṃ vippayuttapaccayonāma vuttoti tadāsaṅkhā rahitesu ārammaṇānantarādīsu vippayuttapaccayapasaṅgo natthīti veditabbo.

It should be understood that this dissociated condition is stated only to dispel the doubt where the doubt of association may arise, and therefore, there is no occasion for the dissociated condition in object, contiguity, etc., where such doubt is absent.

Cần phải hiểu rằng duyên bất tương ưng này được nói đến để loại bỏ sự nghi ngờ về tương ưng ở những nơi có thể phát sinh sự nghi ngờ đó; do đó, ở những nơi không có sự nghi ngờ đó như duyên đối tượng, duyên vô gián, v.v., không có sự liên quan đến duyên bất tương ưng.

Heṭṭhāvuttappakāresu eva paccayadhammesu yo yo atthitā saṅkhātena khaṇapaccuppanna samaṅgibhāvena tādisasseva khaṇapaccuppanna samaṅgino dhammassa sahajātādivasena upakārako so so atthipaccayo.

Among the modes of conditions mentioned above, whichever condition, by its presence, that is to say, by being momentary and present, is helpful to another such momentary and present condition, through co-existence and so forth, that is the presence condition (atthipaccayo).

Trong số các pháp duyên đã nêu ở trên, pháp nào hỗ trợ một pháp đồng thời hiện hữu tương tự theo cách đồng sinh, v.v., bằng cách hiện hữu như sự đồng thời hiện hữu trong khoảnh khắc, pháp đó được gọi là duyên Hiện Hữu (atthipaccayo).

Yasmiṃ vijjāmāne sati añño uppajjituṃ okāsaṃ nalabhati.

When something is present, another finds no opportunity to arise.

Khi một pháp tồn tại, pháp khác không có cơ hội sinh khởi.

So tassa aññassa okāsadāna saṅkhātena sayaṃ antarahitabhāvena upakārako dhammo natthipaccayo.

That condition which, by its own disappearance, provides an opportunity for that other^*, is the absence condition (natthipaccayo).

Pháp đó, bằng cách tự biến mất, hỗ trợ cho pháp khác bằng cách tạo cơ hội cho nó, được gọi là duyên Bất Hiện Hữu (natthipaccayo).

Ayaṃpi visuṃ sattiviseso na hoti.

This also is not a distinct special potency.

Điều này cũng không phải là một năng lực đặc biệt riêng biệt.

Teneva cittena gacchati nisīdati tiṭṭhatītiādinā pacchimacitte ṭhitānaṃpi purimacittaṃ vattatiyevāti lokassa abhimāno hoti.

Thus, by expressions such as 'one goes, sits, stands with that same mind,' the world holds the view that the preceding mind continues even for those standing with the last mind.

Do đó, mọi người vẫn tin rằng tâm trước vẫn tiếp tục hoạt động, như trong các câu “đi bằng tâm đó, ngồi bằng tâm đó, đứng bằng tâm đó,” v.v., ngay cả khi tâm sau đã hiện hữu.

Tasmā yattha atthitāsaṅkā sambhavati.

Therefore, where a suspicion of presence arises,

Vì vậy, ở những nơi có thể phát sinh sự nghi ngờ về sự hiện hữu.

Tattha tadāsaṅkā nivattanatthaṃ ayaṃ paccayo vuttoti veditabbo.

There, this condition should be understood as having been stated to avert that suspicion.

Cần phải hiểu rằng duyên này được nói đến để loại bỏ sự nghi ngờ đó.

1369

Vināsaṃ gato vigato.

Gone to destruction, departed.

Đã diệt, đã biến mất.

Yasmiṃ avigate añño uppajjituṃ okāsaṃ nalabhati, so tassa okāsadānasaṅkhātena sayaṃ vigatabhāvena upakārako dhammo vigatapaccayo.

When something has not departed, another finds no opportunity to arise; that condition which, by its own departed state, provides an opportunity for that other^*, is the disappearance condition (vigatapaccayo).

Khi một pháp chưa diệt, pháp khác không có cơ hội sinh khởi; pháp đó, bằng cách tự diệt, hỗ trợ cho pháp khác bằng cách tạo cơ hội cho nó, được gọi là duyên Diệt (vigatapaccayo).

Vattamānatā saṅkhātena avigatabhāvena tādisasseva dhammassa upakārako dhammo avigatapaccayo.

That condition which, by its state of continuing existence, that is, by its not having departed, is helpful to such a condition, is the nondisappearance condition (avigatapaccayo).

Pháp hỗ trợ một pháp tương tự bằng cách hiện hữu liên tục, được gọi là duyên Bất Diệt (avigatapaccayo).

Purimapaccaya dukameva cettha nānattha pasaṅganivattanatthaṃ ñāṇavisadatthañca pariyāyantarena vigatadukaṃnāma katvā desitanti veditabbaṃ.

This pair of disappearance conditions should be understood as having been taught by a different method, to prevent the assumption of a difference where there is none, and for clarity of understanding, as being merely the preceding pair of conditions.

Cần phải hiểu rằng hai duyên Diệt này chỉ là một cách trình bày khác của hai duyên trước đó, được nói đến để loại bỏ sự liên quan đến các ý nghĩa khác nhau và để làm rõ sự hiểu biết.

Tathā hi atthīti kho kaccāna ayameko anto.

For indeed, "It exists, Kaccāna, this is one extreme;

Thật vậy, các từ “hiện hữu” và “không hiện hữu” mang nhiều ý nghĩa khác nhau, như trong câu “Này Kaccāna, ‘hiện hữu’ là một cực đoan. ‘Không hiện hữu’ là cực đoan thứ hai,” v.v., được thấy trong giáo pháp và trong đời sống.

Natthīti ayaṃ dutīyo antotiādinā nānāatthadīpakā atthi natthi saddā sāsane lokeca dissanti.

It does not exist, this is the second extreme," and so forth, such words 'exists' and 'does not exist,' indicating various meanings, are seen in the Dispensation and in the world.

Và việc lặp lại một ý nghĩa đã nói trước đó bằng một cách khác là để làm sáng tỏ sự hiểu biết của người nghe.

Pubbe vuttasseva ca atthassa puna pariyāyantarena vacanaṃ sotūnaṃ ñāṇavisadatthāya hotīti.

And the restating of a meaning previously stated by a different method is for the clarity of understanding of the listeners.

Và việc lặp lại một ý nghĩa đã nói trước đó bằng một cách khác là để làm sáng tỏ sự hiểu biết của người nghe.

Ṭīkākārā pana bahuṃ tesaṃ paccaya dukānaṃ nānatthasambhavaṃ vaṇṇentiyevāti.

However, the subcommentators explain many possible differences in meaning for these pairs of conditions.

Tuy nhiên, các Luận sư đã giải thích nhiều khả năng về các ý nghĩa khác nhau của các cặp duyên đó.

^*

1370

168. Idāni yathā uddiṭṭhe catuvīsatipaccaye pathamaṃ chahi rāsīhi saṅgahetvā puna rāsīnaṃ anukkamena tesaṃ paccayānaṃ niddesaṃ dassento chadhānāmantunāmassāti gāthādvaya māha.

168. Now, showing the exposition of the twenty-four conditions, as enumerated, by first gathering them into six groups and then in the sequence of those groups, he states the two verses beginning with " chadhānāmantunāmassa" (Mind to mind in six ways).

Bây giờ, để trình bày sự giải thích của hai mươi bốn duyên đã được tóm tắt, trước hết bằng cách nhóm chúng thành sáu loại, rồi theo thứ tự của các nhóm đó, Ngài đã nói hai câu kệ chadhānāmantunāmassā (Sáu cách danh cho danh, v.v.).

Nāmaṃ nāmassa chadhā chabbidhehi paccayehi paccayo hoti.

Mind becomes a condition for mind in six ways, by six kinds of conditions.

Danh duyên cho danh theo sáu cách, tức là bằng sáu loại duyên.

Nāmaṃ nāmarūpīnaṃ pañcadhā.

Mind (becomes a condition) for mind-and-matter in five ways.

Danh duyên cho danh và sắc theo năm cách.

Puna nāmaṃ rūpassa ekadhā, rūpaṃ nāmassa ekadhāeva.

Moreover, mind (becomes a condition) for matter in one way, and matter for mind in one way.

Lại nữa, danh duyên cho sắc theo một cách, sắc duyên cho danh cũng theo một cách.

Paññattināmarūpāni nāmassa duvidhā, dvayaṃ nāmarūpaṃ dvayasseva nāmarūpassa navadhāti evaṃ chakkapañcakādivasena paccayā chabbidhā honti.

Conceptions, mind, and matter (become conditions) for mind in two ways; and both (mind-and-matter) for both mind-and-matter in nine ways. Thus, the conditions are of six kinds, starting with the sixfold and fivefold classifications.

Khái niệm, danh và sắc duyên cho danh theo hai cách, cả hai (danh và sắc) duyên cho cả hai (danh và sắc) theo chín cách. Như vậy, các duyên có sáu loại, năm loại, v.v.

Kathaṃ hontīti yojanā.

The question is, "How do they occur?"

Câu hỏi là: Chúng là như thế nào?

1371

^* Yaṃpana vibhāvaniyaṃ

^* The statement in the Vibhāvanī:

^* Tuy nhiên, điều đã được nói trong Vibhāvanī:

1372

‘‘Paññattināmarūpāni nāmassa dvidhā dvipakārā paccayā hontīti vuttaṃ’’.

"Conceptions, mind, and matter are conditions for mind in two ways, of two kinds,"

“Khái niệm, danh và sắc là duyên cho danh theo hai cách, tức là hai loại duyên.”

Taṃ na sundaraṃ.

is not accurate.

Điều đó không đúng.

1373

Paccayakathā hi nāma paccayato paccayuppannato paccayasattitoti tīhi pakārehi vuttāyeva suvuttā hotīti.

The discourse on conditions is well-stated only when it is presented in three ways: from the condition, from the conditioned, and from the condition-power.

Thật vậy, sự giải thích về duyên chỉ được trình bày tốt khi được nói đến theo ba cách: từ duyên, từ pháp do duyên sinh, và từ năng lực của duyên.

Yasmā pana anantarādipaccayānāma cittasantānassa avicchedāya kiccaṭṭhānānukkamapaṭipādanāya eva ca honti.

Since the conditions such as the Anantara condition exist only for the uninterrupted continuity of the mind-stream and for the successive progression of functional states,

Tuy nhiên, vì các duyên vô gián, v.v., chỉ tồn tại để duy trì sự liên tục của dòng tâm thức và để thực hiện các chức năng theo thứ tự.

Tasmā kusalādīsu arūpadhammesu yokoci dhammo yassa kassaci aviruddhassa dhammassa paccayo na na hotīti vuttaṃ anantaraniruddhācittacetasikādhammātiādi.

it is stated (in the text) " Anantara and Niruddha citta and cetasika phenomena" (immediately ceased mind and mental factors) and so on, that any phenomenon, among wholesome and other immaterial phenomena, is not not a condition for any unconflicting phenomenon.

Do đó, đã nói rằng “ các pháp tâm và tâm sở đã diệt vô gián” v.v., có nghĩa là bất kỳ pháp vô sắc nào trong các pháp thiện, v.v., không phải là không duyên cho bất kỳ pháp nào không đối lập.

Tattha aviruddhassātietena aññamaññaviruddhānaṃ kusalākusalānaṃ somanassadomanassānañca aññamaññaṃ anantara paccayapaṭikkhepo veditabbo.

Here, by "unconflicting," the rejection of the Anantara condition between mutually conflicting wholesome and unwholesome phenomena, and between joy and grief, should be understood.

Ở đó, với từ “không đối lập,” cần phải hiểu rằng duyên vô gián giữa các pháp thiện và bất thiện, hỷ và ưu, vốn đối lập nhau, bị loại trừ.

Paṭuppannānanti punuppannānaṃ paṭipāṭiyā uppannānaṃvā.

Paṭuppannānaṃ (for those arisen) means for those arisen again and again, or for those arisen in succession.

Paṭuppannānaṃ (cho những cái tiếp theo) có nghĩa là cho những cái sinh khởi lặp đi lặp lại hoặc những cái sinh khởi theo thứ tự.

Punappunaṃ santānaparibhāvanāvasena pavatto āsevanapaccayonāma, kevalaṃ payogasādhanīyesu javavega sahitesu cittuppādesu eva labbhatīti vuttaṃ purimāni javanānītiādi.

The Āsevana condition (repetition condition), which occurs through the repeated cultivation of a continuity, is found only in mind-moments accompanied by swift impulsion that are to be accomplished through exertion, as stated (in the text) " purimāni javanāni" (the preceding impulsions) and so on.

Duyên Tái Tục (āsevanapaccayo) là sự tiếp diễn của dòng tâm thức bằng cách lặp đi lặp lại, và chỉ được tìm thấy trong các tâm tốc hành có sức mạnh trong việc thực hiện các hành động, do đó đã nói “ các tâm tốc hành trước” v.v.

Tattha javanānīti maggaphalajavanavajjāni lokiya kusalā kusalakriyajavanāni pacchimānaṃjavanānanti phalajavanavajjānaṃ kusalākusalakriyajavanānaṃ.

Here, " javanāni" (impulsions) refers to mundane wholesome, unwholesome, and functional impulsions, excluding path and fruition impulsions. " pacchimānaṃ javanānaṃ" (for the subsequent impulsions) refers to wholesome, unwholesome, and functional impulsions, excluding fruition impulsions.

Ở đó, javanāni (các tâm tốc hành) là các tâm tốc hành thiện, bất thiện, và duy tác thuộc cõi Dục, loại trừ các tâm tốc hành Đạo và Quả; pacchimānaṃjavanānaṃ (cho các tâm tốc hành sau) là cho các tâm tốc hành thiện, bất thiện, và duy tác, loại trừ các tâm tốc hành Quả.

Bhinnajātikā hi dhammā aññamaññaṃ sabbākārapāripūraṃ parivāsaṃnāma gahetuṃvā gāhāpetuṃpā na sakkonti.

Phenomena of different types cannot completely receive or impart "parivāsa" (support, fostering) to each other.

Thật vậy, các pháp khác loại không thể tiếp nhận hoặc khiến tiếp nhận sự hoàn hảo của sự tịnh hóa theo mọi khía cạnh.

Yadi sakkuṇeyyuṃ, jātimattenapi dhammā pubbāparaṃ abhinnāeva siyunti.

If they could, phenomena would remain indistinguishable from past to future merely by their type.

Nếu chúng có thể, thì các pháp sẽ không khác biệt giữa trước và sau chỉ bằng bản chất của chúng.

Tasmā bhinnajātikaṃ phalajavanaṃ maggato parivāsaṃ gahetuṃ na sakkoti.

Therefore, a fruition impulsion of a different type cannot receive "parivāsa" from a path (impulsion).

Do đó, tâm tốc hành Quả khác loại không thể tiếp nhận sự tịnh hóa từ Đạo.

Maggopi attano parivāsaṃ phalassa dātuṃ na sakkoti.

Nor can the path (impulsion) impart its "parivāsa" to the fruition (impulsion).

Và Đạo cũng không thể ban sự tịnh hóa của mình cho Quả.

Phalacittānica parikammapayogabalena javana kiccāni honti, na aññamaññaṃ parivāsadāna gahaṇa balenāti.

Fruition-consciousnesses perform the function of impulsion by the power of preparatory exertion, not by the power of mutually imparting or receiving "parivāsa."

Và các tâm Quả thực hiện chức năng tốc hành nhờ sức mạnh của sự chuẩn bị và thực hành, chứ không phải nhờ sức mạnh của việc ban và nhận sự tịnh hóa lẫn nhau.

Yasmā kāmāvacarabhāvato mahaggatā nuttara bhāvappattināma āsevanabalena hoti, tasmā gotrabhu jhāna maggānaṃ bhūmi bhedo idha appamāṇanti daṭṭhabbaṃ.

Since the attainment of the Kāma sphere, the Mahaggata (developed) state, or the Anuttara (supreme) state occurs by the power of repetition, the distinction of the planes for Gotrabhū, Jhāna, and Path should be considered immeasurable here.

Vì sự đạt đến trạng thái siêu thế và đại nghiệp từ cõi Dục là nhờ sức mạnh của sự tái tục, nên sự khác biệt về cảnh giới của Gotrabhu, Thiền, và Đạo được xem là không đáng kể ở đây.

1374

Hetu.La.

Hetu, etc.

Nhân. Đặc tính.

Nāmarūpānanti ettha hetumaggaṅgāni ahetukavajjitānaṃ, jhānaṅgāni pañcaviññāṇavajjitānaṃ sahajātānaṃ nāmarūpānaṃ.

In " nāmarūpānaṃ" (for mind-and-matter), the root and path factors are for the co-arisen mind-and-matter, excluding those without roots; and the jhāna factors are for the co-arisen mind-and-matter, excluding the five sense-consciousnesses.

Trong câu “ cho danh và sắc” ở đây, các chi Nhân và Đạo duyên cho danh và sắc đồng sinh, loại trừ những cái không có nhân; các chi Thiền duyên cho danh và sắc đồng sinh, loại trừ năm thức.

Sahajātarūpalakkhaṇaṃ pana sayameva vakkhati.

The characteristic of co-arisen matter will be explained by himself later.

Đặc tính của sắc đồng sinh sẽ được nói đến sau.

Cetanānāma pavattamānā dve kiccāni sādheti sahajātānaṃ saṃvidhānañca āyatiṃ vipākapātu bhāvatthāya tasmiṃ santāne attano pavattā kārasaṅkhāta bījanidhānañcāti.

Volition, when it is active, accomplishes two functions: the arrangement of co-arisen phenomena, and the depositing of seeds, which is its mode of activity in that continuity, for the future manifestation of Vipāka (result).

Ý chí (cetanā) khi hoạt động thực hiện hai chức năng: sắp xếp các pháp đồng sinh và gieo hạt giống dưới dạng cách thức hoạt động của chính nó trong dòng tâm thức đó để quả báo xuất hiện trong tương lai.

Tattha saṃvidhānakiccaṃ sabbacetanā sādhāraṇaṃ hoti.

Here, the function of arrangement is common to all volitions.

Ở đó, chức năng sắp xếp là chung cho tất cả ý chí.

Bījanidhānakiccaṃ pana kusalākusalabhāvappattāyaeva cetanāya hotīti vuttaṃ sahajātācetanātiādi.

But the function of depositing seeds belongs only to volition that has attained the state of wholesome or unwholesome, as stated " sahajātā cetanā" (co-arisen volition) and so on.

Tuy nhiên, chức năng gieo hạt giống chỉ thuộc về ý chí đã đạt đến trạng thái thiện hoặc bất thiện, do đó đã nói “ý chí đồng sinh” v.v.

Tattha sahajātācetanāti antamaso pañcaviññāṇa sahajātāpi cetanā.

Here, " sahajātā cetanā" refers even to volition co-arisen with the five sense-consciousnesses.

Ở đó, ý chí đồng sinh (sahajātācetanā) là ý chí đồng sinh ngay cả với năm thức.

Sāpi hi sahajātānaṃ saṃvidahanasaṅkhātena kammabhāvena pavattattā kammaṃevanāma hotīti.

For it too is called Kamma, being active as Kamma, through the arrangement of co-arisen phenomena.

Thật vậy, nó cũng được gọi là nghiệp vì nó hoạt động như nghiệp dưới dạng sắp xếp các pháp đồng sinh.

Yasmā attano pavattākārasaṅkhātassa vipākabījassa nidahanaṃnāma, na tāvadeva bījakiccaṃ sampādeti.

Since the depositing of the seed of Vipāka, which is its mode of activity, does not immediately complete the function of a seed (like seeds of mangoes, etc.),

Vì việc gieo hạt giống quả báo, tức là cách thức hoạt động của chính nó, không thực hiện chức năng hạt giống ngay lập tức.

Ambabījādīni viya pariṇatabhāvaṃ patvā khaṇantareeva sampādetīti vuttaṃ nānākkhaṇikā cetanātiādi.

but completes it after reaching a mature state, in a later moment, it is stated " nānākkhaṇikā cetanā" (volition of different moments) and so on.

Mà nó thực hiện chức năng đó trong một khoảnh khắc khác sau khi đạt đến trạng thái chín muồi, giống như hạt xoài, v.v., do đó đã nói “ý chí khác thời” v.v.

Tattha nānākkhaṇikācetanāti attano paccayuppannadhamma pavattikkhaṇato visuṃ bhūte atītakāle siddhā kusalā kusalacetanā.

Here, " nānākkhaṇikā cetanā" refers to wholesome and unwholesome volition that arose in a past time, separate from the moment of activity of its conditioned phenomena.

Ở đây, nānākkhaṇikācetanā (tư tâm sở khác thời) là các tư tâm sở thiện và bất thiện đã thành tựu trong quá khứ, khác với khoảnh khắc hiện khởi của các pháp do duyên chúng sinh khởi.

Kusalākusalacetanātivā pāṭho siyā.

The reading might also be "kusalākusalacetanāti" (wholesome and unwholesome volition).

Hoặc có thể là pāṭha (cách đọc) là kusalākusalacetanā (tư tâm sở thiện và bất thiện).

1375

Vipākakkhandhāaññamaññaṃsahajātānaṃrūpānanti ettha aññamaññassaca sahajātarūpānañcāti attho.

In " vipākakkhandhā aññamaññaṃ sahajātānaṃ rūpānaṃ" (resultant aggregates to each other and to co-arisen matter), the meaning is "to each other and to co-arisen matter."

Trong cụm từ vipākakkhandhā aññamaññaṃ sahajātānaṃ rūpānaṃ (các uẩn quả, các sắc đồng sanh hỗ tương), có nghĩa là “của các sắc đồng sanh và hỗ tương.”

Yathānāma pure jātā sālarukkhapotakā pacchā anuvassaṃ vassantānaṃ vuṭṭhidhārānaṃ vasena vuddhiṃ viruḷhiṃ vepullaṃ patvā tasmiṃ ṭhāne yāvakappāvasānāpi mahantassa sālavanasaṇḍassa pavattiyā paccayā honti.

Just as young Sāla trees, having arisen previously, grow, expand, and flourish year after year through rain showers, and thus become conditions for the continued existence of a vast Sāla forest in that place until the end of the eon;

Ví như, những cây sāla non đã sinh trước, nhờ những trận mưa rơi xuống hàng năm, đạt được sự tăng trưởng, phát triển và sung mãn, trở thành duyên cho sự tồn tại của một khu rừng sāla rộng lớn tại nơi đó cho đến cuối kiếp.

Evaṃ paṭisandhikkhaṇato paṭṭhāya purimacittakkhaṇesu uppannā sakalasarīre kammajakāyo cittajakāyo utujakāyo āhāraja kāyoti sabbe sakalasarīraṭṭhakā catusamuṭṭhānika rūpadhammā pacchājātānaṃ pathamabhavaṅgādīnaṃ cittacetasikānaṃ vasena vuddhiṃ viruḷhiṃ vepullaṃ patvā uparupari catusamuṭṭhānika rūpaparaṃparāpavattiyā paccayattaṃ upagacchantīti vuttaṃ pacchājātā cittacetasikā dhammātiādi.

similarly, from the moment of rebirth onwards, all four types of originating material phenomena (Kamma-born, Citta-born, Utu-born, and Āhāra-born), existing throughout the entire body and arisen in previous mind-moments, having grown, expanded, and flourished through the subsequent citta-cetasikas such as the first Bhavaṅga, become conditions for the continuous succession of the four types of originating material phenomena, as stated " pacchājātā cittacetasikā dhammā" (subsequently arisen citta and cetasika phenomena) and so on.

Cũng vậy, các pháp sắc do bốn nguồn gốc (kammaja-kāya, cittaja-kāya, utuja-kāya, āhāraja-kāya) đã sinh khởi trong toàn bộ thân thể, từ khoảnh khắc tái tục trở đi, trong các khoảnh khắc tâm trước, nhờ các tâm và tâm sở như bhavaṅga (hộ kiếp) đầu tiên đã sinh sau, đạt được sự tăng trưởng, phát triển và sung mãn, trở thành duyên cho sự hiện khởi của các dòng sắc do bốn nguồn gốc tiếp nối nhau. Vì vậy, đã nói pacchājātā cittacetasikā dhammā (các tâm và tâm sở đã sinh sau) v.v.

Tattha purejātassāti ātītānantaracitte jātassāti vadanti.

Here, regarding " purejātassa" (for that which arose previously), some say it means "for that which arose in the immediately preceding consciousness."

Ở đây, về purejātassa (của cái đã sinh trước), họ nói rằng đó là cái đã sinh trong tâm liền trước.

Yāva aṭṭhamacittāvā purejātassa.

Or for that which arose previously, up to the eighth consciousness.

Hoặc là cái đã sinh trước cho đến tâm thứ tám.

Ettako hi kālo rūpadhammānaṃ vaḍḍhanakālonāma.

For this much time is called the period of growth for material phenomena.

Khoảng thời gian này được gọi là thời kỳ tăng trưởng của các pháp sắc.

Tatoparaṃ hāyanakāle pacchājātena payojanaṃ natthīti.

Thereafter, during the period of decline, there is no purpose with what is subsequently arisen.

Sau đó, trong thời kỳ suy tàn, không có lợi ích gì với cái đã sinh sau.

Yāva soḷasamacittā eva vā purejātassa.

Or, for that which arose previously, up to the sixteenth consciousness.

Hoặc là cái đã sinh trước cho đến tâm thứ mười sáu.

Yadaggena hi maraṇāsannakāle vatthurūpaṃ cuticittassa purejātapaccayataṃ upagacchati.

For when the base-material phenomenon, in the period nearing death, becomes a purejāta condition for the cuti-citta (death-consciousness),

Vì khi vật chất (vatthurūpa) trong thời điểm cận tử trở thành duyên sinh trước cho tâm tử.

Tadaggena cuticittaṃpi tassa vatthurūpassa pacchājātapaccayo na hotīti navattabbo.

it should not be said that the cuti-citta also does not become a pacchājāta condition for that base-material phenomenon.

Thì không nên nói rằng tâm tử cũng không phải là duyên sinh sau cho vật chất đó.

Tathā sesarūpānañca.

The same applies to other material phenomena.

Cũng vậy đối với các sắc còn lại.

Yathā hi upatthambhanto āhāro vaḍḍhanapakkhe ṭhitameva upatthambhati.

For just as sustaining food supports only that which is in the growing phase,

Như thức ăn hỗ trợ chỉ hỗ trợ cái đang ở trong giai đoạn tăng trưởng.

Hāyanapakkhe ṭhitaṃ nupatthambhatīti natthi.

it is not the case that it does not support that which is in the declining phase.

Không có chuyện nó không hỗ trợ cái đang ở trong giai đoạn suy tàn.

Tadāpi tadanurūpassa upatthambhanassa icchitabbattā.

At that time too, a suitable form of support is desired.

Vì ngay cả khi đó, sự hỗ trợ tương ứng vẫn được mong muốn.

Evamayaṃpīti.

Thus, this also holds true.

Cũng vậy đối với điều này.

1376

Arūpadhammānaṃ ānubhāvonāma mahāvipphāro hoti.

The power of immaterial phenomena is indeed vast.

Ảnh hưởng của các pháp vô sắc là rất lớn.

Tasmā te kāyekadese vatthumhi uppannāpi sakalaṃ imaṃ catujakāyaṃ upatthambhetuṃ sakkontiyevāti vuttaṃ imassakāyassāti.

Therefore, even though they arise in a specific part of the body, in the base, they are capable of supporting this entire body composed of the four origins, as stated " imassa kāyassa" (for this body).

Do đó, ngay cả khi chúng sinh khởi ở một phần của thân thể, trong vật chất, chúng vẫn có thể hỗ trợ toàn bộ bốn loại thân này. Vì vậy, đã nói imassa kāyassa (của thân này).

Cakkhādīni pasādavatthūni rūpādīhi sahaladdhaghaṭṭanānieva viññāṇassa ādhārabhāvaṃ gacchanti.

The sense-bases like the eye, when they come into contact together with forms and so on, become the base for consciousness.

Các vật chất tịnh sắc như mắt v.v. chỉ trở thành nền tảng cho thức khi có sự va chạm đồng thời với các sắc như sắc v.v.

Ghaṭṭanañca ṭhitipattakāleevāti tesaṃ niccakālaṃpi attano viññāṇassa purejātapaccayatā siddhi hoti.

And contact occurs at the moment of persistence. Thus, their constant prior-arisen conditionality for their respective consciousness is established.

Và sự va chạm chỉ xảy ra trong thời kỳ tồn tại. Do đó, sự thành tựu của chúng là duyên sinh trước cho thức của chúng trong mọi lúc.

Viññāṇañcanāma pañcavokārabhave vatthunissayena vinā uppajjituṃ nasakkotīti, yadā purejātaṃvā vaḍḍhanapakkhe ṭhitaṃvā vatthuṃ na labhati, tadā paṭisandhikālevā maraṇāsannakālevā yaṃ yaṃ labhati, taṃ taṃ nissāya uppajjatiyeva.

Consciousness, in the five-constituent existence (pañcavokārabhava), cannot arise without reliance on a base (vatthu). Therefore, when it does not obtain a base that has arisen previously or is in the growing phase, it arises relying on whatever base it obtains, whether at the moment of rebirth or at the moment nearing death.

Thức không thể sinh khởi trong cõi ngũ uẩn mà không có vật chất làm nền tảng. Vì vậy, khi không có vật chất đã sinh trước hoặc đang ở trong giai đoạn tăng trưởng, thì trong thời kỳ tái tục hoặc thời kỳ cận tử, thức nương vào bất cứ thứ gì nó tìm được để sinh khởi.

Yadā pana pure jātaṃ suṭṭhu balavantañca vatthuṃ labhati, tadā tadeva nissāya pavattati.

But when it obtains a base that has arisen previously and is very strong, it continues to function relying on that very base.

Nhưng khi nó tìm được vật chất đã sinh trước và rất mạnh mẽ, thì nó nương vào chính vật chất đó để hiện khởi.

Tañca niyamato pavattikāleeva labbhati, no paṭisandhikāle.

And that is definitely obtained only during the active process (pavatti-kāla), not at the moment of rebirth-linking (paṭisandhi-kāla).

Và điều đó chỉ có thể xảy ra trong thời kỳ hiện khởi, không phải trong thời kỳ tái tục.

Nahi tadā viññāṇapaccayena uppannaṃ vatthupurejātaṃ bhavituṃ sakkotīti vuttaṃ chavatthūni pavattiyanti.

For it is said, "The material base (vatthu) produced by consciousness at that time cannot be pre-existent," thus it is stated: "six bases during activity."

Vì khi đó, vật chất do duyên thức sinh khởi không thể là duyên sinh trước. Vì vậy, đã nói chavatthūni pavattiyaṃ (sáu vật chất trong thời kỳ hiện khởi).

1377

Pañcālambaṇānica pañcaviññāṇavīthiyāti idaṃ niyamasiddhigahaṇa vasena vuttaṃ.

"And five objects for the fivefold cognitive process" — this is stated by way of asserting a definitive rule.

Câu pañcālambaṇāni ca pañcaviññāṇavīthiyā (năm đối tượng và năm lộ trình tâm thức) này được nói theo cách nắm bắt sự thành tựu quy định.

Sabbāni pana paccuppannabhūtāni nipphannarūpāni manoviññāṇa vīthiyā purejātapaccayā hontiyeva.

However, all present and fully developed material phenomena are indeed pre-existent conditions for the mind-consciousness process.

Tuy nhiên, tất cả các sắc đã thành tựu hiện tại đều là duyên sinh trước cho lộ trình tâm ý thức.

Evañca katvā paṭṭhāne paccuppanno dhammo paccuppannassa dhammassa purejātapaccayena paccayo.

Having done so, it is said in the Paṭṭhāna: "A present phenomenon is a condition for a present phenomenon by way of the pre-existent condition.

Và như vậy, trong Paṭṭhāna (Duyên Hệ), đã nói: “Pháp hiện tại là duyên cho pháp hiện tại bằng duyên sinh trước.

Ārammaṇapurejātaṃ cakkhuṃ aniccato dukkhato anattato vipassati.

The pre-existent base of eye, one contemplates as impermanent, as suffering, as not-self.

Mắt là duyên sinh trước của đối tượng, quán chiếu nó là vô thường, khổ, vô ngã.

Sotaṃ, ghānaṃ, jivhaṃ, kāyaṃ, rūpe, sadde, gandhe, rase, phoṭṭhabbe, vatthuṃ, paccuppanne khandhe aniccato dukkhato anattato vipassati, paccuppannaṃ cakkhuṃ assādeti abhinandatītiādi vuttaṃ.

The ear, nose, tongue, body, forms, sounds, odours, tastes, tangibles, the base, present aggregates, one contemplates as impermanent, as suffering, as not-self; one delights in, rejoices in the present eye," and so forth, is stated.

Tai, mũi, lưỡi, thân, sắc, thinh, hương, vị, xúc, vật chất, các uẩn hiện tại, quán chiếu chúng là vô thường, khổ, vô ngã. Thích thú, hoan hỷ mắt hiện tại,” v.v.

Aṭṭhakathāyañca uppādakkhaṇaṃ atikkamitvā ṭhitipattaṃ aṭṭhārasavidhaṃ rūpameva purejātapaccayoti vuttanti.

And in the Aṭṭhakathā, it is stated that only the eighteen kinds of material phenomena, having passed the moment of arising and reached the static moment, are pre-existent conditions.

Trong Aṭṭhakathā (Chú Giải) cũng nói rằng chỉ có mười tám loại sắc đã vượt qua khoảnh khắc sinh khởi và đạt đến trạng thái tồn tại mới là duyên sinh trước.

Etthaca kiñcāpi paṭṭhāne paccuppannārammaṇaṃ paṭisandhicittaṃ paccuppannārammaṇassa bhavaṅgassaanantarapaccayena paccayoti evaṃ paṭisandhibhavaṅgānaṃpi paccuppannārammaṇatāya vuttattā paccuppannabhūtāni kammanimitta gatinimittāni ārabbha pavatti kāle paṭisandhicittānaṃpi ārammaṇapurejātaṃ labbhamānaṃ viya dissati.

Although here, in the Paṭṭhāna, it is stated that "the rebirth-linking consciousness with a present object is a condition for the present life-continuum (bhavaṅga) by way of the immediately preceding condition," thus implying that the rebirth-linking and life-continuum have present objects; and it seems as if a pre-existent object is obtained for the rebirth-linking consciousnesses during the active process, when they arise taking karmic signs (kamma-nimitta) and destiny signs (gati-nimitta), which are present material phenomena, as objects.

Ở đây, mặc dù trong Paṭṭhāna, tâm tái tục có đối tượng hiện tại được nói là duyên cho bhavaṅga (hộ kiếp) có đối tượng hiện tại bằng duyên vô gián, và như vậy, tâm tái tục và bhavaṅga cũng được nói là có đối tượng hiện tại. Do đó, dường như có thể tìm thấy duyên sinh trước của đối tượng cho tâm tái tục trong thời kỳ hiện khởi khi nó nương vào các kamma-nimitta (tướng nghiệp) và gati-nimitta (tướng cảnh giới) hiện tại.

Evaṃsantepi purejātapaccayassa paccaniye paṭisandhikkhaṇe vipākā byākato eko khandhotiādinā pāḷiyaṃeva taṃ paṭikkhittanti.

Even so, the Pāḷi itself refutes it in the section on the non-conditionality of the pre-existent condition, with phrases such as, "at the moment of rebirth-linking, one aggregate is resultant and indeterminate."

Mặc dù vậy, trong Pāḷi, điều đó đã bị bác bỏ trong phần phủ định của duyên sinh trước, với câu “trong khoảnh khắc tái tục, một uẩn quả là vô ký,” v.v.

Etthaca āruppe viya paṭisandhikkhaṇepi vatthupure jātassa abhāvā aparibyattattāvā tassa ārammaṇassa ārammaṇamattabhāveeva ṭhitattā paṭikkhittanti kāraṇaṃ vadanti.

And here, they state the reason that, just as in the immaterial realms (āruppa), due to the absence of a pre-existent material base at the moment of rebirth-linking, or its not being distinct, that object remains merely an object, and is thus refuted.

Ở đây, họ nói lý do bị bác bỏ là vì trong khoảnh khắc tái tục, cũng như trong cõi vô sắc, không có duyên sinh trước của vật chất, hoặc vì sự không rõ ràng của nó, đối tượng đó chỉ ở trạng thái đối tượng.

Ārammaṇamevagarukatanti paccavekkhanavasena assādanādivasenaca garukataṃ iṭṭhārammaṇa māha.

"Made weighty by the object" refers to the desirable object which is made weighty by way of reviewing, and by way of delighting and so forth.

Ārammaṇam eva garukataṃ (chỉ có đối tượng được coi trọng) là nói về đối tượng đáng yêu được coi trọng theo cách quán chiếu và theo cách thích thú v.v.

Tañca kho tassatassa puggalassa icchāvasena veditabbaṃ.

And that should be understood according to the desire of each individual.

Và điều đó phải được hiểu theo ý muốn của từng cá nhân.

Gūthakuṇapādīnipi hi tadabhinandantānaṃ kimimakkhika sunakha gijjha kākādīnaṃ garukatānieva ārammaṇāni hontīti.

For even excrement, corpses, and so forth, become weighty objects for those who delight in them, such as worms, flies, dogs, vultures, crows, and so forth.

Ngay cả phân và xác chết v.v. cũng là những đối tượng được coi trọng của những con giòi, ruồi, chó, kền kền, quạ v.v. những loài thích thú chúng.

1378

^* Yaṃ pana vibhāvaniyaṃ

^* As for what is to be explained,

^* Còn điều vibhāvaniyaṃ (cần làm rõ)

1379

‘‘Garukatanti garuṃ katvā paccavekkhita’’ntiādi vuttaṃ.

The statement, "Made weighty means reviewed by making it weighty," and so forth,

“ Garukataṃ (được coi trọng) nghĩa là được coi trọng và quán chiếu,” v.v. đã nói.

Taṃ anupapannaṃ.

Is incorrect.

Điều đó không hợp lý.

1380

Cakkhuṃ garuṃ katvā assādeti abhinandatītiādinā assā danādivasenapi assa niddesassa pavattattāti.

For the explanation of this also proceeds by way of delighting and so forth, as in "one delights in, rejoices in the eye by making it weighty."

Vì sự giải thích của nó cũng được nói theo cách thích thú v.v. như “thích thú và hoan hỷ mắt một cách coi trọng,” v.v.

Rāgādayo pana dhammāti etena rāgo doso moho māno diṭṭhi patthanāti evaṃ vuttehi dhammehi saha dasa akusalakammapathā pañcaanantariya kammānica gahitāni honti.

By "mental states such as greed," are included the ten unwholesome courses of action (akusalakammapathā) and the five heinous crimes (anantariya kammāni), along with the mental states thus mentioned: greed (rāga), hatred (dosa), delusion (moha), conceit (māna), wrong view (diṭṭhi), and craving (patthanā).

Với câu Rāgādayo pana dhammā (nhưng các pháp như tham v.v.), bao gồm mười nghiệp đạo bất thiện và năm nghiệp vô gián, cùng với các pháp đã được nói như tham, sân, si, mạn, tà kiến, khát ái.

Tattha anantariyavajjāni tāni samatikkamamukhena yathārahaṃ ajjhattaṃ sabbesaṃ catubhūmaka kusalānaṃ anantariyakammāni pana kāmāvacarakusalānameva uppattiyā balavanissayā honti.

Among these, those excluding the heinous crimes are powerful supports for the arising of all wholesome states of the four planes (catubhūmaka kusalānaṃ) internally, each in its own way, through the overcoming^*; and the heinous crimes are powerful supports for the arising of only the wholesome states of the sense-sphere (kāmāvacarakusalānaṃ).

Trong đó, các nghiệp không phải vô gián là duyên mạnh mẽ cho sự sinh khởi của tất cả các thiện pháp bốn cõi một cách tương ứng thông qua việc vượt qua chúng ở nội tâm; còn các nghiệp vô gián chỉ là duyên mạnh mẽ cho sự sinh khởi của các thiện pháp dục giới.

Tāniyevaca sabbāni yathārahaṃ ajjhattañca bahiddhāca rāgādīnaṃ pāṇātipātādīnañca sabbesaṃ akusalānaṃ kāyikasukhadukkhādīnañca abyākatadhammānaṃ uppattiyā balava nissayā honti.

And all of these, in their respective ways, internally and externally, are powerful supports for the arising of all unwholesome states such as greed (rāga) and killing (pāṇātipāta), and also for indeterminate states such as bodily pleasure and pain.

Và tất cả chúng, một cách tương ứng, là duyên mạnh mẽ cho sự sinh khởi của tất cả các bất thiện pháp như tham v.v., sát sinh v.v., và các pháp vô ký như khổ lạc thân v.v., cả ở nội tâm và ngoại cảnh.

Saddhādayoti etena saddhā sīlaṃ sutaṃ cāgo paññāti evaṃ vuttehi dhammehi saha sabbe dānasīlādayo catubhūmakaku salānaṃ rāgādi akusalānaṃ sukhadukkhādicatubhūmaka abyākatā nañca uppattiyā balavanissayā hontīti.

By "faith and so forth," are included all meritorious actions such as generosity and morality, along with the mental states thus mentioned: faith (saddhā), morality (sīla), learning (suta), generosity (cāga), and wisdom (paññā); these are powerful supports for the arising of wholesome states of the four planes, unwholesome states such as greed, and indeterminate states of the four planes such as pleasure and pain.

Với câu Saddhādayo (các pháp như tín v.v.), bao gồm tất cả các pháp bố thí, trì giới v.v. cùng với các pháp đã được nói như tín, giới, văn, thí, tuệ, là duyên mạnh mẽ cho sự sinh khởi của các thiện pháp bốn cõi, các bất thiện pháp như tham v.v., và các pháp vô ký bốn cõi như khổ lạc v.v.

Sukhaṃ dukkhaṃ puggalo bhojanaṃ utusenāsananti etena nibbānavajjā sabbe catubhūmakā byākatā gahitā, tepi hi yathārahaṃ ajjhattañca bahiddhāca kusalākusalā byākatadhammānaṃ uppattiyā balavanissayā hontīti.

By "pleasure, pain, person, food, season, dwelling," are included all indeterminate states of the four planes, excluding Nibbāna; for these too, in their respective ways, internally and externally, are powerful supports for the arising of wholesome, unwholesome, and indeterminate states.

Với câu Sukhaṃ dukkhaṃ puggalo bhojanaṃ utu senāsanaṃ (lạc, khổ, cá nhân, thức ăn, thời tiết, chỗ ở), bao gồm tất cả các pháp vô ký bốn cõi, trừ Niết Bàn. Vì chúng cũng là duyên mạnh mẽ cho sự sinh khởi của các thiện, bất thiện, vô ký pháp một cách tương ứng, cả ở nội tâm và ngoại cảnh.

Kammaṃvipākānanti ettha suṭṭhu balavaṃ kammaṃ adhippetaṃ, na dubbalanti.

In "kamma for results," strong kamma is intended, not weak kamma.

Trong câu Kammaṃ vipākānaṃ (nghiệp cho các quả), ý muốn nói đến nghiệp rất mạnh mẽ, chứ không phải nghiệp yếu ớt.

Kasmā panettha rūpadhammā paccayuppannesu na gahitā.

Why are material phenomena not included here among the resultant phenomena?

Tại sao ở đây các pháp sắc không được bao gồm trong các pháp duyên sinh?

Nanu tesaṃpi bahiddhā rukkhatiṇādīnaṃ vuddhiviruḷhi vepullatthāya ajjhattañca ārogyādiatthāya pathavirasa āporasa vassodaka bijamūlabhesajjādayo balavanissayā hontīti.

Are not factors like the essence of earth, the essence of water, rainwater, seeds, roots, and medicines powerful supports for the growth, development, and fullness of external objects like trees and grasses, and for internal benefits like health?

Chẳng phải các tinh chất đất, tinh chất nước, nước mưa, hạt giống, rễ, thuốc men v.v. là những duyên y cứ mạnh mẽ cho sự tăng trưởng, phát triển và nở rộ của cây cối, cỏ v.v. bên ngoài, và cho sự khỏe mạnh v.v. bên trong sao?

Ayaṃ panattho mūlaṭīkāyaṃ kathitoyeva.

This meaning has indeed been stated in the Mūlaṭīkā.

Thật ra, ý nghĩa này đã được nói trong Chú Giải Gốc (Mūlaṭīkā).

Vuttañhi tattha –

For it is said there:

Quả thật, ở đó đã nói:

1381

Nahi rūpābyākataṃ pakatūpanissayaṃ labhati.

Material phenomena, being indeterminate, do not obtain natural decisive support (pakatūpanissaya).

“Sắc không phải là bất khả thuyết (abyākata) nhận được duyên y cứ tự nhiên (pakatūpanissaya).

Acetanena rūpasantānena pakatasseva abhāvato.

Because an inanimate material continuum itself lacks the capacity to make.

Vì không có sự tồn tại của một dòng sắc vô tri được tạo ra.

Yathā hi arūpasantānena kattubhūtena saddhādayo nipphāditā utubhojanādayoca upasevitā.

Just as mental states like faith are produced and seasons, food, and so forth, are utilized by a mental continuum acting as an agent.

Cũng như dòng vô sắc, với tư cách là người tạo tác, đã tạo ra tín v.v. và đã phụng sự thực phẩm, thời tiết v.v.

Na evaṃ rūpasantānena.

Not so by a material continuum.

Dòng sắc không phải như vậy.

Yasmiñca utubījādike kammādikeca sati rūpaṃ pavattati.

And that in the presence of which, like season or seed, or kamma and so forth, a material phenomenon proceeds,

Và khi có thời tiết, hạt giống v.v. và nghiệp v.v. mà sắc sinh khởi,

Na taṃ tena rūpena pakataṃ hoti.

Is not produced by that material phenomenon.

thì sắc đó không được tạo ra bởi chính sắc đó.

Sacetanasseva hi uppādanupasevanapayogavasena cetanaṃ pakappanaṃ pakaraṇaṃ.

For it is consciousness that determines and performs through production, utilization, and application, being animate.

Vì sự tạo tác (pakappanaṃ) và sự tạo ra (pakaraṇaṃ) chỉ là ý muốn (cetana) theo cách tạo ra, phụng sự và sử dụng của một hữu tình có ý thức.

Rūpañca acetananti.

And material phenomena are inanimate.

Còn sắc là vô tri.”

1382

Idaṃ vuttaṃ hoti, duvidhaṃ santānaṃ rūpasantānaṃ arūpasantānanti.

This is what is meant: there are two kinds of continua, the material continuum and the mental continuum.

Điều này có nghĩa là có hai loại dòng: dòng sắc và dòng vô sắc.

Tattha yena santānena pubbe kiñci suṭṭhuuppāditaṃvā hoti upasevitaṃvā, tasseva pubbe attanā uppāditupasevitā dhammā kālantare attano upanissayapaccayā honti.

Therein, by whichever continuum something was well-produced or cultivated previously, those very phenomena produced and cultivated by oneself previously become conditioning support for oneself at a later time.

Trong đó, những pháp mà một dòng đã tạo ra hoặc phụng sự tốt đẹp trước đây, thì chính những pháp được tự mình tạo ra hoặc phụng sự trước đó sẽ trở thành duyên y cứ của chính nó trong tương lai.

Pakaraṇasaṅkhātañca tathā uppādanupasevanaṃnāma sacetane arūpasantāneeva labbhati, na acetane rūpasantāneti.

And such production and cultivation, reckoned as a condition, occurs only in conscious, immaterial continua, not in unconscious, material continua.

Và sự tạo ra và phụng sự như vậy, được gọi là sự tạo tác (pakaraṇa), chỉ có thể tìm thấy trong dòng vô sắc có ý thức, chứ không phải trong dòng sắc vô tri.

Tasmā rūpadhammā upanissayaṃnāma nalabbhantīti.

Therefore, rūpa (material phenomena) do not attain (are not) upanissaya (conditioning support).

Do đó, các pháp sắc không nhận được duyên y cứ.

Imasmiṃ sati idaṃ hoti, asati na hotīti evaṃ vuttena suttantikapariyāyena pana upanissayo nāma rūpadhammānaṃ majjhepi vattabboyevāti.

However, according to the Suttanta method, which states, "When this exists, that comes to be; when this does not exist, that does not come to be," upanissaya can also be spoken of among rūpa phenomena.

Tuy nhiên, theo cách giải thích trong Kinh tạng, được nói rằng “Khi có điều này, điều kia sinh; khi không có điều này, điều kia không sinh”, thì duyên y cứ có thể được nói đến ngay cả trong các pháp sắc.

1383

^* Vibhāvaniyaṃ pana

^* But in the Vibhāvaniya^*,

Trong Vibhāvanī thì,

1384

‘‘Yathārahaṃ ajjhattañca bahiddhāca rāgādayo.La.

having separated^* “‘Appropriately, greed, etc., internally and externally.^* and dwelling places,’

“Tham v.v. bên trong và bên ngoài tùy theo trường hợp. V.v.

Senāsanañcāti’’ viyojetvā ‘‘rāgādayo hi ajjhattaṃ nipphādikā.

it is said, ‘Greed, etc., are internal producers.

Và chỗ ở v.v.”, đã tách ra và nói: “Tham v.v. là những thứ tạo ra bên trong.

Puggalādayo bahiddhā sevitāti’’ vuttaṃ.

Persons, etc., are external cultivations.’

Người v.v. được phụng sự bên ngoài.”

Taṃ nasundaraṃ.

That is not good.

Điều đó không đúng.

1385

Na hi attano parassaca uppannā rāgādayo parassa attano ca santāne rāgādīnaṃ balavanissayā na honti.

For greed, etc., arisen in oneself and others, are indeed not strong conditioning supports for greed, etc., in the continua of others and oneself.

Không phải tham v.v. sinh khởi trong tự thân và người khác lại không phải là duyên y cứ mạnh mẽ cho tham v.v. trong dòng tâm thức của người khác và tự thân.

Samānacchandānaṃ itthi purisādīnaṃ manopadosika devādīnañcettha rāgādayo nidassanaṃ.

Greed, etc., in beings like women and men with similar inclinations, and in mind-defiling devas, etc., are examples here.

Tham v.v. của những người nam nữ có cùng dục vọng, và của các vị trời v.v. có tâm ý ô nhiễm là ví dụ ở đây.

1386

^* Yāca tattha

^* And the exposition of the meaning that therein

Và ở đó

1387

‘‘Yathāṭhitavasena yojanaṃ’’ katvā ‘‘attanohi rāgādayo’’tiādinā atthavibhāvanā katā.

was made by interpreting “yathāṭhita” and saying “one’s own greed, etc.,” is also inappropriate.

đã giải thích ý nghĩa bằng cách “kết nối theo cách hiện hữu” và “tham v.v. của tự thân” v.v.

Sāpi anupapannāyeva.

It is also inappropriate.

Điều đó cũng không thích hợp.

1388

Tāya hi attano rāgādayo saddhādayoca ajjhattaṃ kusalādīnaṃ attano saddhāyo pana bahiddhā kusalassāti evaṃ aparipuṇṇassa atthassa vibhāvitattāti.

For by that, the meaning is incompletely explained, stating that one’s own greed, etc., and faith, etc., are internally productive of wholesome states, etc., for oneself, but one’s own faith, etc., are externally productive of wholesome states for others.

Vì điều đó đã giải thích một ý nghĩa không đầy đủ, rằng tham v.v. và tín v.v. của tự thân là thiện v.v. bên trong, còn tín của tự thân là thiện bên ngoài.

1389

^* Yañca

^* And what

Và

1390

‘Tatthā’tiādinā attanorāgādayonissāyaajjhattaṃ kusalākusalānameva uppattividhānaṃ vuttaṃ.

was stated, beginning with 'therein', concerning the arrangement of the arising of wholesome and unwholesome states internally only, based on one's own greed, etc.,

điều đã nói về sự sinh khởi của các pháp thiện và bất thiện bên trong, dựa vào tham v.v. của tự thân v.v.

Taṃpi anupapannameva.

is also inappropriate.

Điều đó cũng không thích hợp.

1391

Nayadassanamattabhūtaṃpi hi saṃvaṇṇanāvākyaṃnāma nayamukhaṃ paripuṇṇaṃ katvā vattabbaṃ hotīti.

For an explanatory statement, even if intended merely as an illustration of method, should be expressed in a complete way.

Vì một câu giải thích, dù chỉ là một ví dụ về phương pháp, cũng phải được nói một cách đầy đủ về mặt phương pháp.

Garukataṃārammaṇanti ettha sabbaṃ lokiyakusalaṃ heṭṭhimamaggaphalanibbānāni ca kāmāvacara kusalassa arahattamaggaphalanibbānāni catunnaṃ ñāṇasampayutta mahākriyajavanānaṃ.

Here, regarding Garukataṃārammaṇaṃ (dominant object), all mundane wholesome states, and the Nibbānas of the lower paths and fruits, are for the sense-sphere wholesome. The Nibbānas of the Arahantship path and fruit are for the four great functional javanas associated with knowledge.

Ở đây, đối tượng được tôn trọng (garukataṃ ārammaṇaṃ): tất cả các pháp thiện thế gian, các đạo quả thấp hơn và Nibbāna là đối tượng của các pháp thiện dục giới; các đạo quả A-la-hán và Nibbāna là đối tượng của bốn tâm đại hành tốc hành tương ưng trí.

Nibbānaṃ aṭṭhavidhalokuttarassa thapetvā paṭighadvaya momūha dvaya dukkhasahagata kāyaviññāṇāni avasesaṃ sabbaṃ lokiya kusalākusalābyākatadhammajātaṃ lobhasahagatacittassāti evaṃ paccaya paccayuppanna vibhāgo veditabbo.

Nibbāna is for the eight types of supramundane states; excluding the two types of aversion, the two types of delusion, and the body-consciousness accompanied by suffering, the remaining entire class of mundane wholesome, unwholesome, and indeterminate phenomena is for the consciousness accompanied by greed. Thus, the division of conditions and conditioned states should be understood.

Nibbāna là đối tượng của tám pháp siêu thế; trừ hai pháp sân, hai pháp si mê, và thân thức đồng sinh với khổ thọ, tất cả các pháp thiện, bất thiện, vô ký thế gian còn lại là đối tượng của tâm tham hợp. Sự phân chia duyên và duyên sinh như vậy nên được hiểu.

1392

^* Yaṃ pana vibhāvaniyaṃ

^* As for what is said in the Vibhāvanī:

Còn điều trong Vibhāvanī

1393

‘‘Garuka taṃālambaṇanti paccavekkhanaassādādinā garukataṃ ārammaṇa’’nti vatvā taṃ vibhāventena ‘‘tañhi jhānamagga phalavipassanā nibbānādibhedaṃ paccavekkhana assādādimaggaphalādidhamme attādhīne karotīti ārammaṇādhipatināmā’’ti vuttaṃ.

"Having said that Garukaṃārammaṇaṃ is an object made dominant by reflection, enjoyment, etc.," and in explaining it, it is stated: "For this, being of the nature of jhāna, path, fruit, insight, Nibbāna, etc., makes reflection, enjoyment, etc., and states like path and fruit, subservient to oneself; therefore, it is called ārammaṇādhipati (object-dominance)."

đã nói: “Đó là đối tượng được tôn trọng (garuka taṃālambaṇaṃ) bởi sự quán xét, sự thưởng thức v.v.”, và khi giải thích điều đó, đã nói: “Vì nó biến các pháp như thiền, đạo, quả, tuệ quán, Nibbāna v.v. được quán xét, thưởng thức v.v. thành các pháp thuộc quyền tự chủ của mình, nên nó được gọi là đối tượng tăng thượng (ārammaṇādhipatināmā).”

Taṃ na sundaraṃ.

That is not sound.

Điều đó không đúng.

1394

Dāna sīla uposathakamma pubbe suciṇṇagotrabhu vodāna maggaphala nibbānāniceva rāgadiṭṭhicakkhusotādīnicāti pana vattabbaṃ.

Rather, it should be said that it is giving, morality, Uposatha performance, formerly well-practiced gotrabhū, vodāna, path, fruit, Nibbāna, and also passion, views, eye, ear, etc.

Phải nói là: bố thí, trì giới, nghiệp trai giới, các dòng tộc đã được thực hành tốt đẹp trước đây, sự chuyển tánh, sự thanh lọc, đạo quả Nibbāna, và tham, kiến, mắt, tai v.v.

Vipassanātica idaṃ gotrabhuvodānāniyeva sandhāya vuttaṃ siyā.

And this 'vipassanā' might be said by referring only to gotrabhū and vodāna.

Và “tuệ quán” có thể được nói đến để chỉ sự chuyển tánh và sự thanh lọc.

Naca tāni nibbānārammaṇāni vipassanānāma hontīti.

But these, being objects of Nibbāna, are not called vipassanā.

Và những điều đó không phải là tuệ quán có đối tượng là Nibbāna.

Sahajātānaṃnāmarūpānanti dvihetuka tihetuka javanasaha jātānanti adhippāyo.

By "of name-and-form arisen together," the intention is "arisen together with dvihetuka and tihetuka javanas."

Của danh và sắc đồng sinh (sahajātānaṃ nāmarūpānaṃ): Ý muốn nói là đồng sinh với các tâm tốc hành nhị nhân và tam nhân.

Aññamaññaṃ sahajāta rūpānañcāti aññamaññassaca paṭisandhikkhaṇe kammasamuṭṭhānarūpānaṃ pavattiyaṃ citta samuṭṭhānarūpānañca.

And by "of mutually arisen rūpas," it means: mutually, and also for the rūpas arisen from kamma at the moment of rebirth-linking, and for the rūpas arisen from citta during existence.

Và của các sắc đồng sinh hỗ tương (aññamaññaṃ sahajāta rūpānañcā): và của các sắc do nghiệp sinh khởi vào khoảnh khắc tái tục, và của các sắc do tâm sinh khởi trong tiến trình, hỗ tương cho nhau.

Esa nayo paratthapi.

This method applies elsewhere as well.

Cách này cũng tương tự ở những chỗ khác.

Pañcavokārabhave paṭisandhikkhaṇe viññāṇaṃ vatthunā vinā patiṭṭhaṃ nalabhati.

In the pañcavokāra existence, at the moment of rebirth-linking, consciousness does not find a footing without a base (vatthu).

Trong cõi ngũ uẩn, vào khoảnh khắc tái tục, thức không thể trụ vững nếu không có căn cứ (vatthu).

Vatthucatena vinā patiṭṭhaṃ nalabhatīti vuttaṃ paṭisandhikkhaṇe vatthuvipākā aññamaññanti.

And because the base does not find a footing without consciousness, it is said "mutually, base and vipāka at the moment of rebirth-linking."

Căn cứ không thể trụ vững nếu không có thức, nên đã nói: “Căn cứ và các uẩn quả dị thục vào khoảnh khắc tái tục hỗ tương (paṭisandhikkhaṇe vatthuvipākā aññamaññaṃ)”.

Aññamaññapaccaye yo attano upatthambhakaṃ paccupatthambhati.

In the mutual condition, that which supports its own supporter

Trong duyên hỗ tương, pháp nào hỗ trợ pháp tự thân hỗ trợ,

Soeva paccayuppannabhāvaṃ gacchati.

itself comes to be in the state of the conditioned.

thì pháp đó trở thành duyên sinh.

Cittasamuṭṭhāna rūpānica cittaṃ kiñci upatthambhetuṃ nasakkonti.

And rūpas arisen from citta cannot support citta in any way.

Và các sắc do tâm sinh khởi không thể hỗ trợ tâm.

Tathā upādārūpānica mahābhūteti vuttaṃ cittacetasikādhammāaññamaññantiādi.

Similarly, upādārūpas (derivative material qualities) and mahābhūtas (primary elements). Thus, it is said "citta and cetasika states mutually," and so on.

Cũng như các sắc y sinh và đại hiển, nên đã nói: “Các pháp tâm và sở hữu tâm hỗ tương (cittacetasikādhammā aññamaññaṃ)” v.v.

1395

^* Vibhāvaniyaṃ pana

^* As for the Vibhāvanī, however,

Còn trong Vibhāvanī

1396

‘‘Yasmā pana aññamaññuvatthambhanavaseneva aññamaññapaccayatā.

"Because mutual conditionality arises only through mutual support,

đã nói: “Vì duyên hỗ tương chỉ là sự hỗ trợ lẫn nhau,

Na sahajātamattatoti pavattiyaṃ rūpaṃ nāmānaṃ aññamaññapaccayo na hoti.

and not merely from arising together, in the course of existence, rūpa is not a mutual condition for nāma.

chứ không chỉ là đồng sinh, nên trong tiến trình, sắc không phải là duyên hỗ tương của danh.

Tasmā vuttaṃ cittacetasikā dhammā aññamaññanti’’ vuttaṃ.

Therefore, it is said: 'citta and cetasika states mutually'."

Do đó đã nói: ‘Các pháp tâm và sở hữu tâm hỗ tương’.”

Tattha na sahajātamattatoti etena yadi sahajātamattato aññamaññapaccayatāsiyā.

Here, by "not merely from arising together," it is implied that if mutual conditionality were merely from arising together,

Ở đó, nếu bằng câu “không chỉ là đồng sinh” mà ý nói rằng nếu duyên hỗ tương chỉ là đồng sinh,

Evaṃsati pavattiyaṃ rūpaṃ nāmānaṃ aññamaññapaccayo siyāti anuññātaṃ hoti.

then rūpa in existence would be a mutual condition for nāma, which is assented to.

thì sắc trong tiến trình sẽ là duyên hỗ tương của danh, thì điều đó được chấp nhận.

Sahajātapaccayepi pana pavattiyaṃ rūpaṃ nāmānaṃ paccayo nahotiyeva.

However, even in the case of the co-nascence condition, rūpa in existence is not a condition for nāma.

Nhưng ngay cả trong duyên đồng sinh, sắc trong tiến trình cũng không phải là duyên của danh.

Tasmā na sundarametanti.

Therefore, this is not sound.

Do đó, điều này không đúng.

1397

Chavatthūni sattannaṃ viññāṇadhātūnanti ettha vatthusahajāta nissayo vatthupurejātanissayo vatthārammaṇapurejātanissayoti tividho vatthunissayo.

Here, "the six bases for the seven consciousness-elements" refers to three kinds of base-condition: base-co-nascent support, base-pre-nascent support, and base-object-pre-nascent support.

Ở đây, sáu căn cứ là của bảy thức giới (chavatthūni sattannaṃ viññāṇadhātūnaṃ): duyên y cứ căn cứ đồng sinh, duyên y cứ căn cứ tiền sinh, duyên y cứ căn cứ đối tượng tiền sinh, là ba loại duyên y cứ căn cứ.

Tattha paṭisandhikkhaṇe vatthu vipākānaṃ khandhānaṃ vatthusahajātanissayo.

Among these, at the moment of rebirth-linking, the base is the base-co-nascent support for the vipāka aggregates.

Trong đó, vào khoảnh khắc tái tục, căn cứ là duyên y cứ đồng sinh của các uẩn quả dị thục.

Yaṃ pana pavattiyaṃ purejātaṃ, vatthuṃ nissāya cittaṃ uppajjati, taṃ tassa cittassa vatthupurejātanissayonāma.

As for that which is pre-nascent in existence, when consciousness arises dependent on a base, that is called its base-pre-nascent support.

Còn căn cứ tiền sinh trong tiến trình, nương vào đó tâm sinh khởi, được gọi là duyên y cứ căn cứ tiền sinh của tâm đó.

Yaṃ pana purejātaṃ vatthu yassa cittassa nissayoceva hoti ārammaṇañca, taṃ tassa vatthārammaṇa purejātanissayonāma.

As for that pre-nascent base which is both a support and an object for a certain consciousness, that is called its base-object-pre-nascent support.

Còn căn cứ tiền sinh nào vừa là duyên y cứ vừa là đối tượng của tâm nào, thì đó được gọi là duyên y cứ căn cứ đối tượng tiền sinh của tâm đó.

Vuttañhetaṃ paṭṭhāne ārammaṇa nissaya purejātavippayutta atthiavigatanti tīṇīti.

This is stated in the Paṭṭhāna: "object, support, pre-nascent, disjoined, existent, non-removed" are three.

Điều này đã được nói trong Paṭṭhāna: đối tượng, y cứ, tiền sinh, bất tương ưng, hiện hữu, bất ly, là ba.

Kathañca taṃ cittassa nissayoca ārammaṇañca hotīti.

And how is that both a support and an object for consciousness?

Và làm thế nào nó vừa là y cứ vừa là đối tượng của tâm?

Paccuppannaṃ vatthuṃ ārabbha sammasanavasenavā assādanādivasenavā iddhividhakiccādhiṭṭhānavasenavā cittaṃ uppajjati, evaṃ taṃ cittassa nissayoca ārammaṇañca hotīti.

Consciousness arises focusing on a present base by way of contemplation, or by way of enjoyment, etc., or by way of establishing magical powers, etc. In this way, that base is both a support and an object for that consciousness.

Tâm sinh khởi nương vào căn cứ hiện tại, theo cách quán xét, hoặc theo cách thưởng thức v.v., hoặc theo cách trụ vào việc tạo tác thần thông v.v., thì nó vừa là y cứ vừa là đối tượng của tâm đó.

Vuttañhetaṃ paṭṭhāne-ajjhattaṃ vatthuṃ aniccato dukkhato vipassati, assādeti.

This is stated in the Paṭṭhāna: "One discerns the internal base as impermanent, as suffering; one enjoys it.

Điều này đã được nói trong Paṭṭhāna: quán xét căn cứ bên trong là vô thường, khổ, thưởng thức nó.

Abhinandati.

One delights in it.

Hoan hỷ nó.

Taṃ ārabbha rāgo uppajjati, diṭṭhi uppajjati, vicikicchā uppajjati, uddhaccaṃ uppajjati.

Focusing on that, passion arises, wrong view arises, doubt arises, restlessness arises.

Nương vào đó, tham sinh khởi, tà kiến sinh khởi, hoài nghi sinh khởi, trạo cử sinh khởi.

Domanassaṃ uppajjatīti.

Dejection arises."

Ưu sinh khởi.

1398

Ettha pana ācariyā imaṃ vatthārammaṇapurejātanissayaṃnāma maraṇāsannakāleeva vācanāmaggaṃ āropayiṃsu.

Here, however, the teachers introduced this provision for the base-object-pre-nascent condition into the discourse only at the time near death.

Ở đây, các vị đạo sư đã đưa ra phương pháp giải thích về duyên y chỉ vật-cảnh-có-trước này chỉ trong thời điểm cận tử.

Ayaṃpanettha tesaṃ adhippāyo.

This is their intention in this matter:

Đây là ý của các vị ấy về vấn đề này.

Aṭṭhakathāyaṃ tāva aniṭṭhe ṭhāne āvajjanena vinā vīthicittānaṃ pavatti paṭisiddhā hoti.

In the Commentaries, in an undesirable situation, the occurrence of process-consciousnesses (vīthicittas) without advertence (āvajjana) is rejected.

Trong các bản Chú giải, sự vận hành của các tâm lộ (vīthicitta) mà không có sự chú ý (āvajjana) tại một đối tượng không mong muốn đã bị bác bỏ.

Tathā ekāvajjanavīthi yañca cittānaṃ ārammaṇaṃnāma dhammatoca kālatoca abhinnameva icchanti aṭṭhakathācariyā.

Similarly, the Commentary teachers desire that the object of the consciousnesses in a single advertence-process (ekāvajjanavīthi) be always identical in terms of nature and time.

Tương tự, các vị chú giải sư mong muốn rằng đối tượng (ārammaṇa) của các tâm trong một lộ trình tâm có một sự chú ý (ekāvajjanavīthi) phải không khác biệt về pháp (dhammato) và thời gian (kālato).

Pakatikāleca cittānināma pacceka vatthunissayāni honti.

And in normal times, consciousnesses are dependent on their respective bases.

Và trong thời bình thường, các tâm có đối tượng y chỉ riêng biệt.

Tasmā yadā paccuppannaṃ ajjhattaṃ vatthuṃ ārabbhaaniccādivasena sammasanti, etaṃ mamātivā assādenti, tadāyaṃ vatthu āvajjitaṃ hoti.

Therefore, when one contemplates a present internal base as impermanent, etc., or enjoys it as "this is mine," then this base is adverted to.

Do đó, khi các vị ấy quán sát một vật nội tại hiện tại theo cách vô thường, v.v., hoặc thưởng thức “cái này là của tôi”, thì vật này đã được chú ý.

Javanānipi tadeva gaṇhanti.

The javanas also grasp that very same object.

Các tâm tốc hành (javana) cũng nắm bắt chính vật đó.

Na attano attano nissayavatthūni.

Not their own respective supporting bases.

Chứ không phải các vật y chỉ riêng của chúng.

Yadi hi tānivā aññaṃvā ārammaṇaṃ gaṇheyyuṃ.

For if they were to grasp these or other objects,

Nếu chúng nắm bắt những vật đó hoặc một đối tượng khác,

Nirāvajjanānināma javanāni honti.

then the javanas would be without advertence.

thì các tâm tốc hành sẽ không có sự chú ý.

Kasmā, āvajjanena āvajjitaṃ agahetvā aññaṃ gahetvā pavattanatoti.

Why? Because they would operate without grasping what was adverted to by advertence, and grasping something else.

Tại sao? Vì chúng vận hành bằng cách nắm bắt một đối tượng khác mà không nắm bắt đối tượng đã được chú ý bởi sự chú ý.

Bhinnā rammaṇānicanāma honti.

And they would have different objects.

Và chúng sẽ có các đối tượng khác biệt.

Pacchā uppannāni paccekavatthūnivā aññaṃvā gahetvā pavattanatoti.

Because they would operate by grasping later arisen respective bases or other objects.

Vì chúng vận hành bằng cách nắm bắt các vật y chỉ riêng biệt đã sanh lên sau đó hoặc một đối tượng khác.

Naca tathā sakkā bhavituṃ aṭṭhakathā virodhato.

But it cannot be so, due to contradiction with the Commentaries.

Và điều đó không thể xảy ra vì nó mâu thuẫn với các bản Chú giải.

Tasmā so vatthārammaṇa purejātapaccayo pakati kāle na sakkā laddhunti.

Therefore, that base-object-pre-nascent condition cannot be obtained in normal times.

Do đó, duyên vật-cảnh-có-trước này không thể có được trong thời bình thường.

Maraṇāsannakāle pana sabbāni āvajjanādīni cittāni ekameva vatthuṃ nissāya pavattantīti taṃ ārabbha pavattānaṃ āvajjanādīnaṃ tesaṃ tadeva vatthuca ārammaṇañca hoti.

However, at the time near death, all consciousnesses, including advertence, operate dependent on a single base, and for those advertences and so on that operate focusing on that base, that very base is both the object and the support.

Tuy nhiên, trong thời điểm cận tử, tất cả các tâm chú ý, v.v., đều vận hành nương tựa vào một vật duy nhất, và đối với các tâm chú ý, v.v., vận hành nương tựa vào vật đó, thì chính vật đó là đối tượng và là cảnh của chúng.

Evañhi sati tesaṃ nirāvajjanatāvā bhinnārammaṇatāvā natthīti ayaṃ tesaṃ adhippāyoti.

In this way, there is neither absence of advertence nor difference of objects for them. This is their intention.

Khi điều này xảy ra, thì không có sự không chú ý hay đối tượng khác biệt đối với chúng – đó là ý của các vị ấy.

1399

Tattha pana yadi āvajjanena āvajjitaṃ vatthuṃ agahetvā attano attano nissayavatthūni gaṇheyyuṃ.

Here, however, if the javanas were to grasp their own respective supporting bases without grasping the object adverted to by advertence,

Tuy nhiên, nếu chúng nắm bắt các vật y chỉ riêng của chúng mà không nắm bắt vật đã được chú ý bởi sự chú ý,

Nirāvajjanānināma javanāni bhaveyyunti idaṃ tāva na yujjati.

then the javanas would be without advertence. This is not appropriate.

thì việc các tâm tốc hành sẽ không có sự chú ý – điều này không hợp lý.

Āvajjanena āvajji tappakārasseva gahaṇato.

Because what is grasped is precisely of the kind adverted to by advertence.

Vì chúng nắm bắt chính loại đối tượng đã được chú ý bởi sự chú ý.

Yathā hi āvajjanaṃpi vatthuntveva āvajjati.

Just as advertence advertises a base as a base,

Thật vậy, giống như sự chú ý chú ý đến một vật,

Tathā javanānica vatthuntveva javanti.

so too do the javanas speed upon a base as a base.

thì các tâm tốc hành cũng tốc hành đến chính vật đó.

No aññathāti natthi javanānaṃ nirāvajjanatāti.

Not otherwise. Thus, there is no absence of advertence for the javanas.

Không khác, nên không có sự không chú ý của các tâm tốc hành.

Yathā ca nirāvajjanatā natthi, tathā bhinnārammaṇatāpi tesaṃ natthiyeva.

And just as there is no absence of advertence, so too is there no difference of objects for them.

Và giống như không có sự không chú ý, thì cũng không có sự khác biệt đối tượng của chúng.

Kasmā, vibhāgassa asambhavato.

Why? Because a distinction is not possible.

Tại sao? Vì không thể có sự phân chia.

Nahi santatighanavasena ekībhūtamiva pubbāparaṃ pavatta mānesu bahūsu vatthusu ekamekaṃ vatthuṃ idamevāti visuṃ katvā āvajjanaṃvājavanānivā gahetuṃ sakkonti.

For when many bases arise continuously, one after another, as if united in a dense stream, neither advertence nor the javanas can distinguish and grasp one specific base as "this is it."

Thật vậy, không thể nào sự chú ý hay các tâm tốc hành có thể nắm bắt từng vật một cách riêng biệt, như là “chỉ cái này”, trong khi có nhiều vật vận hành liên tiếp như thể là một khối do sự liên tục.

Naca tathā asakkuṇeyyesu ṭhānesu ekantena dhammatovā kālatovā bhinnā rammaṇatānāma sakkā laddhunti iti bhinnārammaṇatāpi tesaṃ natthi yevāti.

And where it is not possible in this way, a difference of objects by nature or by time cannot be conclusively obtained. Thus, there is no difference of objects for them.

Và không thể có sự khác biệt đối tượng tuyệt đối về pháp hay về thời gian ở những nơi không thể làm như vậy; do đó, cũng không có sự khác biệt đối tượng của chúng.

Ettāvatā imassa vatthārammaṇapurejātanissaya vidhānassa pakatikālepi labbhamānatā sādhitā hotīti.

By this much, the obtainability of this provision for the base-object-pre-nascent condition even in normal times has been established.

Cho đến đây, việc duyên y chỉ vật-cảnh-có-trước này có thể có được ngay cả trong thời bình thường đã được chứng minh.

1400

Apica, sabbaṃ paccuppannaṃ attano rūpakāyaṃ ārabbha rūpaṃ me aniccantivā etaṃ mamātivā samanupassantānaṃ ajjhattarūpesu idaṃ nāmarūpaṃ tassacittassa ārammaṇaṃ nahotīti navattabbaṃ.

Furthermore, for those who contemplate their present physical body, reflecting 'this form is impermanent' or 'this is mine,' it should not be said that this nāmarūpa among the internal forms does not become the object (ārammaṇa) of that mind.

Hơn nữa, không nên nói rằng đối với những người quán sát toàn bộ thân sắc hiện tại của mình theo cách “sắc này là vô thường” hoặc “cái này là của tôi”, thì sắc nội tại này không phải là đối tượng của tâm đó.

Ārammaṇa bhūtesu pana tesu kiñci ārammaṇamattaṃ kiñci ārammaṇapurejātaṃ kiñci vatthārammaṇapurejātaṃ hotīti sakkā vattunti.

But regarding those (factors) that have become objects, it can be said that some are merely objects, some are pre-arisen objects, and some are pre-arisen basis-objects.

Nhưng có thể nói rằng trong số những sắc là đối tượng đó, một số chỉ là đối tượng, một số là đối tượng-có-trước, và một số là duyên vật-cảnh-có-trước.

Kabaḷī kāro āhāroti kāmāvacarasattānaṃ paṭisandhito paṭṭhāya uppanno catusamuṭṭhānika rūpāhāroceva bahiddhāhāroca.

Kabaḷīkārāhāra (nutriment in the form of an edible mouthful) refers to both the four-sourced physical nutriment that arises in sentient beings of the sensual realm (kāmāvacara) from the moment of re-linking (paṭisandhi) onwards, and external nutriment.

Kabaḷīkārāhāro (Vật thực đoàn) là vật thực sắc sanh lên do bốn nguyên nhân và vật thực bên ngoài, sanh lên từ lúc tái sanh đối với chúng sanh cõi Dục.

Gabbhaseyyakānañhi yāva mātuyā āhārapharaṇaṃ nalabbhati, tāva kalalādikālesu tisamuṭṭhāniko ajjhattāhāroyeva upatthambhanakiccaṃ sādheti.

Indeed, for those in the womb, until the mother's nutriment pervades (them), in the stages of kalala and so forth, only the three-sourced internal nutriment performs the function of sustenance.

Thật vậy, đối với những chúng sanh nằm trong bào thai, chừng nào sự nuôi dưỡng từ vật thực của mẹ chưa được nhận, thì trong giai đoạn kalala, v.v., chỉ có vật thực nội tại sanh lên do ba nguyên nhân là làm nhiệm vụ hỗ trợ.

Vuttañhetaṃ paṭṭhāne-paṭisandhikkhaṇe kabaḷīkāro āhāro imassa kāyassa āhārapaccayena paccayoti, ojaṭṭhamakarūpasamuṭṭhāpanaṃ panassa bahiddhāhārupatthambhanaṃ laddhakāleyevāti daṭṭhabbaṃ.

It is said in the Paṭṭhāna: "Nutriment in the form of an edible mouthful is a condition by way of nutriment for this body at the moment of re-linking." Its production of eight-fold nutriment-originated rūpas should be understood to occur only when external nutriment is received.

Điều này đã được nói trong Paṭṭhāna: “Trong khoảnh khắc tái sanh, vật thực đoàn là duyên vật thực cho thân này.” Và việc sanh lên của các sắc có tám yếu tố do chất bổ dưỡng cần được hiểu là xảy ra khi sự hỗ trợ từ vật thực bên ngoài được nhận.

Yadievaṃ –

If this is so—

Nếu vậy –

1401

Yañcassa bhuñjati mātā, annaṃ pānañca bhojanaṃ.

Whatever food, drink, and eatables the mother consumes,

Người mẹ ăn gì, thức ăn, thức uống, và đồ ăn,

Tena so tattha yāpeti, mātukucchigato tiroti

By that, the being in the mother's womb sustains itself—

thì đứa trẻ trong bụng mẹ sống nhờ vào đó.

1402

Kasmā vuttanti.

Why was this said?

Tại sao lại nói như vậy?

Pākaṭāhārena tassa yakkhassa bodhanatthanti.

It was for the purpose of clarifying that for the sake of that yakkha through a well-known type of nutriment.

Để làm cho vị dạ-xoa đó hiểu về vật thực rõ ràng.

Imassakāyassāti gabbhaseyyakānaṃ tāva paṭisandhicittassa uppādakkhaṇe ekasamuṭṭhānikassa ṭhitibhaṅgakkhaṇesu dvisamuṭṭhāni kassa tatoparaṃ tisamuṭṭhānikassa ojāpharaṇakāle catusamuṭṭhānikassaca kāyassa.

Imassakāyassā (for this body): For those in the womb, for the body that is one-sourced at the moment of re-linking consciousness's arising, two-sourced at the moments of its static endurance and dissolution, three-sourced thereafter, and four-sourced when nutriment pervades.

Imassakāyassā (cho thân này) là cho thân của những chúng sanh nằm trong bào thai, có một nguyên nhân vào khoảnh khắc sanh lên của tâm tái sanh, có hai nguyên nhân vào khoảnh khắc trụ và diệt, sau đó có ba nguyên nhân, và có bốn nguyên nhân vào lúc chất bổ dưỡng lan tỏa.

Itaresaṃpi yathāsambhavaṃ vattabbaṃ.

For others, too, it should be stated according to what is possible.

Đối với những chúng sanh khác cũng cần nói tùy theo khả năng.

Rūpaloke pana vināpi duvidhena ojāhārakiccena appanāpatta kammavisesena siddhassa suciraṃpi addhānaṃ pharituṃ samatthassa rūpa jīvitindriyassa tathārūpānañca bhavaṅgapariyāpannānaṃ arūpāhārānaṃ vasena anekakappānipi attabhāvassa pavatti veditabbā.

In the fine-material realm (rūpaloka), however, the existence of a being for many aeons (kappa) without the function of two kinds of physical nutriment is to be understood by means of the life faculty of form (rūpajīvitindriya), which is accomplished by a special type of absorption-attainment karma and is capable of pervading a long duration, and by means of such formless nutriments (arūpāhārānaṃ) included in the bhavanga.

Tuy nhiên, ở cõi Sắc, sự tồn tại của một đời sống kéo dài nhiều kiếp cần được hiểu là nhờ vào sự sống sắc (rūpajīvitindriya) có khả năng lan tỏa trong một thời gian rất dài, được thành tựu bởi một loại nghiệp đặc biệt đạt đến thiền định, ngay cả khi không có hai loại vật thực chất bổ dưỡng, và nhờ vào các vật thực vô sắc thuộc về bhavaṅga.

Etenupāyena kammajakāyabahutaresu devesu petanirayesuca suciraṃpi kālaṃ bahiddhāhārena vinā attabhāvassa pavatti vattabbā.

By this method, it should be stated that in most devas (deities), pretas (hungry ghosts), and nirayas (hells) that are born of karma, the existence of a being can continue for a long time without external nutriment.

Bằng phương pháp này, cần nói rằng sự tồn tại của một đời sống kéo dài trong một thời gian rất dài mà không cần vật thực bên ngoài ở hầu hết các vị trời do nghiệp sanh, và ở các loài ngạ quỷ và địa ngục.

Tesu pana ajjhattāhāropi labbhatiyevāti kiñcāpi okkantikkhaṇe vipākakkhandhāpi vatthussa vippayuttapaccayā honti.

However, internal nutriment is also available to them, so although at the moment of descent (okkantikkhaṇa) vipāka-aggregates (vipākakkhandhā) are also dissociative conditions for the base (vatthu),

Tuy nhiên, ở những nơi đó, vật thực nội tại cũng có thể có được. Mặc dù vào khoảnh khắc nhập thai, các uẩn quả dị thục cũng là duyên ly tương ưng cho vật y chỉ.

Te pana cittacetasikādhammā sahajātarūpānanti ettha saṅgayhissantīti katvā okkantikkhaṇevatthuvipākānanti vuttaṃ.

those are included in "these mind-and-mental factors and co-arisen forms" (cittacetasikādhammā sahajātarūpānaṃ), therefore "the vipākas of the base at the moment of descent" (okkantikkhaṇe vatthuvipākānaṃ) was stated.

Nhưng vì các uẩn đó sẽ được bao gồm trong “ cittacetasikādhammā sahajātarūpānaṃ (các pháp tâm và sở hữu tâm cho các sắc đồng sanh)”, nên đã nói là “ okkantikkhaṇe vatthuvipākānaṃ (cho các quả dị thục của vật y chỉ vào khoảnh khắc nhập thai)”.

1403

Sabbathāti sabbapakāraṃ sahajātantiādinā yojetabbaṃ.

Sabbathā (in every way) should be connected with "co-arisen" (sahajātanti) and so forth.

Sabbathā (bằng mọi cách) cần được kết hợp với “sahajātaṃ” (đồng sanh) v.v., bằng mọi loại.

Pakāroca tividho hoti sahajātapaccayotiādivasena veditabbo.

And the way (pakāra) is of three kinds, to be understood as "co-arisen condition" (sahajātapaccayo) and so forth.

Và loại đó có ba, cần được hiểu theo cách “sahajātapaccayo” (duyên đồng sanh) v.v.

Rūpajīvitamiccayanti evaṃ porāṇehi vutto ayaṃ atthipaccayo avigatapaccayocāti yojetabbaṃ.

Rūpajīvitamiccayaṃ (and the life of form): This existence condition and non-disappearance condition (avigatapaccayo), as stated by the ancients, should be connected.

Rūpajīvitamiccayaṃ (và sự sống sắc) – duyên hiện hữu (atthipaccaya) này và duyên bất ly (avigatapaccaya) này đã được các vị cổ đức nói như vậy, cần được kết hợp.

Nanu kabaḷīkārāhāro rūpajīvitindriyañca sahajāte saṅgahetabbaṃ.

Surely kabaḷīkārāhāra and the life faculty of form (rūpajīvitindriya) should be included in the co-arisen conditions?

Há vật thực đoàn (kabaḷīkārāhāra) và sự sống sắc (rūpajīvitindriya) không nên được bao gồm trong duyên đồng sanh (sahajāta)?

Evañhi sati tividhova atthipaccayo siyāti.Na.

If so, the existence condition would be only threefold. No.

Nếu vậy, thì duyên hiện hữu sẽ chỉ có ba loại. Không.

Sahajananasaṅkhātassa sahuppādanalakkhaṇassa abhāvā.

Due to the absence of the characteristic of co-arising, which is defined as co-production.

Vì không có đặc tính sanh đồng thời, tức là sự sanh cùng nhau.

Sahuppādanalakkhaṇo hi sahajātapaccayo.

For the co-arisen condition (sahajātapaccayo) has the characteristic of co-production.

Thật vậy, duyên đồng sanh có đặc tính sanh cùng nhau.

Kabaḷīkārāhāroca ojaṭṭhamakarūpāni uppādentopi attano ṭhitikkhaṇeeva uppādeti, no uppādakkhaṇe.

And kabaḷīkārāhāra, even when producing eight-fold nutriment-originated rūpas, produces them only at its moment of static endurance, not at its moment of arising.

Và vật thực đoàn, mặc dù sanh ra các sắc có tám yếu tố do chất bổ dưỡng, nhưng nó sanh ra chúng vào khoảnh khắc trụ của chính nó, chứ không phải vào khoảnh khắc sanh của nó.

Yathāca mahābhūtā sahajātarūpāni upatthambhantā attanā saha uppādanapubbakāeva upatthambhanti, na tathā so āhāro.

And just as the great primary elements (mahābhūtā), while sustaining co-arisen forms, sustain them only by co-producing them, that nutriment does not do so.

Và giống như các đại hiển (mahābhūta) hỗ trợ các sắc đồng sanh bằng cách hỗ trợ chúng cùng với sự sanh của chính chúng, thì vật thực đó không như vậy.

So pana vināva sahuppādanakiccena sahajātānipi asahajātānipi upatthambhatīti rūpajīvitaṃpi saha uppādanakiccena vināva saha jātarūpāni anupāleti.

Rather, that (nutriment) sustains both co-arisen and non-co-arisen (forms) without the act of co-production; likewise, the life of form (rūpajīvitaṃ) maintains co-arisen forms without the act of co-production.

Nhưng vật đó hỗ trợ cả những sắc đồng sanh và không đồng sanh mà không cần sự sanh cùng nhau; và sự sống sắc cũng duy trì các sắc đồng sanh mà không cần sự sanh cùng nhau.

Iti ime dvepi dhammā sahajāta lakkhaṇābhāvāeva sahajātapaccaye asaṅgahitā.

Thus, these two factors are not included in the co-arisen condition due to the absence of the characteristic of co-arising.

Do đó, hai pháp này không được bao gồm trong duyên đồng sanh vì chúng không có đặc tính đồng sanh.

Idāni sabbepi catuvīsatipaccayā saṅgayhamānā cattāropaccayā hontīti dassetuṃ ārammaṇūpanissaya.La.

Now, to show that all twenty-four conditions, when gathered, become four conditions, it is said: ārammaṇūpanissaya.La.

Bây giờ, để chỉ ra rằng tất cả hai mươi bốn duyên khi được bao gồm sẽ trở thành bốn duyên, đã nói là “ ārammaṇūpanissaya.La. Samodhānaṃ gacchantī (được bao gồm vào duyên cảnh y chỉ mạnh, v.v.).”

Samodhānaṃ gacchantīti vuttaṃ.

samodhānaṃ gacchantī (come to an agreement/confluence).

Ở đây, phương pháp bao gồm là: trong hai mươi bốn duyên, duyên tăng thượng (adhipati paccaya) có hai loại theo cảnh và đồng sanh.

Tatrāyaṃ samodhānavidhi, catuvīsatiyā paccayesu adhipati paccayo tāva duvidho ārammaṇasahajātavasena.

Here is the method of confluence: Among the twenty-four conditions, the master condition (adhipati paccayo) is of two kinds: by way of object (ārammaṇa) and co-arisen (sahajāta).

Trong đó, duyên cảnh tăng thượng (ārammaṇādhipati) được bao gồm vào ba duyên không phải nghiệp.

Tattha ārammaṇādhipati tīsu kammavajjesu samodhānaṃ gacchati.

Among these, the object-master condition (ārammaṇādhipati) goes to confluence with three unwholesome (kammavajjesu) conditions.

Thật vậy, ngay cả đối tượng đơn thuần cũng không được bao gồm cùng với nghiệp.

Ārammaṇa mattaṃpi hi kammena saha samodhānaṃ nagacchati.

Even a mere object does not go to confluence with karma.

Làm sao có thể là tăng thượng?

Kuto adhipati bhūtanti.

How could it be a master condition?

.

1404

Ettha siyā, kasmā ārammaṇamattaṃpi.La.

Here it might be asked: Why is it said that even a mere object, etc.,

Ở đây, có thể hỏi: Tại sao ngay cả đối tượng đơn thuần cũng không.La.

Na gacchatīti vuttaṃ.

does not go?

đã được nói là không đi đến.

Nanu kammārammaṇāpi paṭisandhibhavaṅgacutiyo hontīti.

Surely re-linking (paṭisandhi), bhavanga, and death (cuti) also have karma as their object?

Chẳng phải các thức tái sanh, hữu phần và tử cũng có nghiệp làm đối tượng sao?

Saccaṃ.

True.

Đúng vậy.

Ettha pana mūlaṭīkāyaṃ kammaṃ pana tasmiṃ kate pavattamānānaṃ katūpacita bhāvena kammapaccayo hoti.

However, in the Mūlaṭīkā, it is explained that "karma, when it is performed, becomes a karma condition for those (results) occurring (thereafter) by way of having been accumulated and ripened.

Tuy nhiên, ở đây trong Mūlaṭīkā, nghiệp, đối với những pháp đang diễn tiến khi nghiệp ấy đã được tạo, trở thành nghiệp duyên do trạng thái đã tạo và tích lũy.

Na ārammaṇākārena.

Not by way of being an object.

Không phải theo cách thức của đối tượng.

Visaya mattatāvasenaca ārammaṇapaccayo hoti.

And by way of being merely a sphere, it becomes an object condition.

Và trở thành duyên đối tượng chỉ do vai trò là cảnh.

Na santānavisesanaṃ katvā phaluppādanasaṅkhātena kammapaccayākārena.

Not by way of being a karma condition, which means distinguishing the continuum and producing results.

Không phải theo cách thức của nghiệp duyên, được gọi là sự tạo ra quả bằng cách làm cho dòng tương tục trở nên đặc biệt.

Tasmā te paccayākāravisabhāgattā saha ghaṭanaṃ nagacchantīti visajjitanti.

Therefore, because those conditions differ in their mode of conditioning, they do not come to a confluence."

Vì vậy, do các cách thức duyên trợ khác nhau, chúng không đi đến sự kết hợp, như đã được giải đáp.

Sahajātādhipati pana atthipaccaye.

The co-arisen master condition, however, is in the existence condition (atthipaccaye).

Còn đồng sanh trưởng duyên thì thuộc hiện hữu duyên.

Nissayapaccayo tividho sahajāto vatthupurejāto vatthārammaṇapurejātoti.

The support condition (nissayapaccayo) is threefold: co-arisen, pre-arisen basis, and pre-arisen basis-object.

Y duyên có ba loại: đồng sanh, vật tiền sanh, và vật đối tượng tiền sanh.

Tattha purimā dve atthipaccaye, pacchimo pana dvīsu ārammaṇatthi paccayesu.

Among these, the first two are in the existence condition; the last, however, is in the two object and existence conditions.

Trong đó, hai loại đầu thuộc hiện hữu duyên, còn loại sau thuộc hai duyên là đối tượng và hiện hữu.

So ce garukato hoti upanissayepīti.

If it is considered weighty, it is also in the strong-reliance condition (upanissaya).

Và nếu nó được xem là quan trọng, thì cũng thuộc y chỉ duyên.

Purejātapaccayo tividho ārammaṇapurejāto vatthupure jāto vatthārammaṇapurejātoti.

The pre-arisen condition (purejātapaccayo) is threefold: pre-arisen object, pre-arisen basis, and pre-arisen basis-object.

Tiền sanh duyên có ba loại: đối tượng tiền sanh, vật tiền sanh, và vật đối tượng tiền sanh.

Tattha vatthupurejāto atthipaccaye.

Among these, the pre-arisen basis is in the existence condition.

Trong đó, vật tiền sanh thuộc hiện hữu duyên.

Itare dve dvīsu ārammaṇatthipaccayesu.

The other two are in the two object and existence conditions.

Hai loại còn lại thuộc hai duyên là đối tượng và hiện hữu.

Tece garukatā honti.

If they are considered weighty,

Và nếu chúng được xem là quan trọng,

Upanissayepīti.

they are also in the strong-reliance condition.

thì cũng thuộc y chỉ duyên.

Kammapaccayo duvidho sahajāto nānākkhaṇikoti.

The karma condition (kammapaccayo) is twofold: co-arisen and diverse-moment.

Nghiệp duyên có hai loại: đồng sanh và dị thời.

Tattha sahajāto atthipaccaye.

Among these, the co-arisen is in the existence condition.

Trong đó, đồng sanh thuộc hiện hữu duyên.

Nānākkhaṇiko pana duvidho balavā dubbaloca.

The diverse-moment, however, is twofold: strong and weak.

Còn dị thời có hai loại: mạnh và yếu.

Tatthaca balavā duvidho akāliko kālikoca, tadubhayāpi upanissaye.

And among these, the strong is twofold: timeless and timely; both of these are in the strong-reliance condition.

Trong đó, loại mạnh có hai loại: phi thời và thời định, cả hai đều thuộc y chỉ duyên.

Dubbalo pana visuṃ kammapaccayoyeva.

The weak, however, is merely a karma condition by itself.

Còn loại yếu chỉ là nghiệp duyên riêng biệt.

Sabbo āhārapaccayo sabboca indriyapaccayo atthipaccaye.

All nutriment conditions and all faculty conditions are in the existence condition.

Tất cả vật thực duyên và tất cả quyền duyên đều thuộc hiện hữu duyên.

1405

Vippayuttapaccayo catubbidho sahajāto vatthupurejāto vatthārammaṇapurejāto pacchājātoti.

The dissociative condition (vippayuttapaccayo) is fourfold: co-arisen, pre-arisen basis, pre-arisen basis-object, and post-arisen.

Bất tương ưng duyên có bốn loại: đồng sanh, vật tiền sanh, vật đối tượng tiền sanh, và hậu sanh.

Tattha purimā dve pacchimoca atthipaccaye.

Among these, the first two and the last are in the existence condition.

Trong đó, hai loại đầu và loại cuối thuộc hiện hữu duyên.

Tatīyo pana dvīsu ārammaṇatthi paccayesu.

The third, however, is in the two object and existence conditions.

Còn loại thứ ba thuộc hai duyên là đối tượng và hiện hữu.

So ce garukato hoti, upanissayepīti.

If it is considered weighty, it is also in the strong-reliance condition.

Và nếu nó được xem là quan trọng, thì cũng thuộc y chỉ duyên.

Sesesu pana sattarasapaccayesu hetu, sahajāta, aññamañña, vipāka, jhāna, magga, sampayutta, avigatavasena aṭṭhapaccayā pacchā jātoca atthipaccaye.

Among the remaining seventeen conditions, eight conditions—root, co-arisen, mutuality, result, jhāna, path, association, non-disappearance—and the post-arisen condition are in the existence condition.

Còn trong mười bảy duyên còn lại, tám duyên là nhân, đồng sanh, tương hỗ, quả, thiền na, đạo, tương ưng, và bất ly, cùng với hậu sanh, đều thuộc hiện hữu duyên.

Anantara samanantara āsevana natthi vigata vasena pañcapaccayā upanissayeti.

Five conditions—contiguity, immediate contiguity, repetition, absence, disappearance—are in the strong-reliance condition.

Năm duyên là vô gián, đẳng vô gián, tập hành, vô hữu, và ly khứ, cùng với y chỉ duyên.

Iti sabbepi catuvīsatipaccayā sabhāgasaṅgahavasena saṃkhippamānā ārammaṇādīsu catūsu paccayesu samodhānaṃ gacchantīti.

Thus, all twenty-four conditions, when summarized by way of their homogeneous inclusion, come to a confluence in the four conditions: object, etc.

Như vậy, tất cả hai mươi bốn duyên, khi được tóm lược theo cách thu nhiếp các loại tương đồng, đều quy tụ vào bốn duyên là đối tượng, v.v.

1406

^* Vibhāvaniyaṃ pana

^* But in the Vibhāvanī, it is said:

Còn trong Vibhāvanī

1407

Tesu catūsu ekekasmiṃpi sabbe catuvīsatipaccayā samodhānaṃ gacchantīti iminā adhippāyena yaṃ vuttaṃ ‘‘nahi so kocipaccayoti’’ādi.

What is stated, "there is no such condition," etc., with the intention that all twenty-four conditions come to a confluence in each of these four (conditions).

Với ý định rằng trong mỗi một trong bốn duyên ấy, tất cả hai mươi bốn duyên đều quy tụ, điều đã được nói: “Không có duyên nào như vậy,” v.v.

Taṃ sabbaṃpi ācariyassa matimattameva.

All of that is merely the opinion of the teacher.

Tất cả những điều đó chỉ là quan điểm riêng của vị ācariya.

1408

^* Yañhi tattha

^* For what is said there:

Bởi vì ở đó

1409

‘‘Nahi so kocipaccayo atthi.

"There is no such condition

Điều đã được nói: “Không có duyên nào như vậy, mà không trở thành đối tượng của tâm và tâm sở,”

Yo cittacetasi kānaṃ ārammaṇabhāvaṃ nagaccheyyāti’’ vuttaṃ, taṃ tāva na yujjati.

that does not become an object for mind and mental factors," that is not appropriate.

trước hết là không hợp lý.

Nahi idha dhammasarūpamattena samodhānaṃ adhippetaṃ.

For here, confluence by way of the mere nature of a phenomenon (dhammasarūpa) is not intended.

Bởi vì ở đây, sự quy tụ không chỉ được nhắm đến bởi bản chất của pháp.

Paccayaṭṭhena saheva adhippetaṃ.

intended only in the sense of condition.

Mà được nhắm đến cùng với ý nghĩa của duyên.

Naca hetādipaccayaṭṭho ārammaṇādipaccayaṭṭho hotīti.

And the sense of condition as root, etc., does not become the sense of condition as object, etc.

Và ý nghĩa của duyên như nhân, v.v., không phải là ý nghĩa của duyên như đối tượng, v.v.

Esanayo ‘‘saka sakapaccayuppannassaca upanissayabhāvaṃ nagacchatīti’’ etthāpi.

This method also applies to the statement: "does not attain the state of decisive support for its own arisen condition."

Phương pháp này cũng áp dụng cho câu: “và không trở thành y chỉ cho pháp do chính duyên của mình sanh ra.”

1410

Ettha pana yo sakasakapaccayuppannassa upanissayabhāvaṃ nagacchati.

Here, however, whatever does not attain the state of decisive support for its own arisen condition,

Ở đây, cách kết hợp là: không có duyên nào như vậy, mà không trở thành y chỉ cho pháp do chính duyên của mình sanh ra.

Nahi so koci paccayo atthīti yojanā.

there is no such condition. This is the connection.

Cách kết nối (ý nghĩa) là: 'Không có bất kỳ điều kiện nào như vậy tồn tại.'

1411

^* Yañca tattha

And what was said there:

Và ở đó

1412

‘‘Kammahetukattāca lokappavattiyā phalahetūpacāra vasena sabbepi kammasabhāvaṃ nātivattantīti’’ vuttaṃ.

"because karma is the cause of the world's arising, all (causes), by way of being referred to as fruit-causes, do not transcend the nature of karma."

Điều đã được nói: “Và vì sự vận hành của thế gian có nghiệp làm nhân, nên theo cách ẩn dụ về nhân quả, tất cả đều không vượt qua bản chất của nghiệp.”

1413

^* Yañca

And what was said:

Và

1414

‘‘Teca paramatthato lokasammutivasenaca vijjamānā yevāti’’ vuttaṃ.

"and they exist both in the ultimate sense and in the sense of conventional truth."

Điều đã được nói: “Và chúng thực sự hiện hữu cả về mặt chân đế lẫn về mặt thế tục.”

Tadubhayaṃ pana sabbaso sāsanayutti yāpi viruddhamevāti.

Both of these, however, are entirely contrary to the teaching's logic.

Cả hai điều đó đều hoàn toàn trái với lý lẽ của giáo pháp.

1415

Etthāti etasmiṃ paṭṭhānanaye.

Here means in this Paṭṭhāna system.

Ở đây có nghĩa là trong pháp môn Paṭṭhāna này.

Sabbatthāpīti sabbesu saha jātasabhāgesu paccayesu.

Everywhere means in all co-arisen homogeneous conditions.

Ở khắp mọi nơi có nghĩa là trong tất cả các duyên thuộc nhóm đồng sanh.

Yasmā pana paṭisandhiviññāṇaṃnāma nāmarūpānaṃ aññamaññapaṭibaddhaokāse cutiparicchinnassa sakalassa tassa tassa bhavassa sīsabhūtaṃ bījabhūtañca hoti.

Because paṭisandhi-viññāṇa, in the state of mutual dependence of nāma and rūpa, marks the end of the previous existence and is the head and seed of each entire existence.

Tuy nhiên, vì thức tái sanh là cái đứng đầu và là hạt giống cho toàn bộ kiếp sống ấy, được giới hạn bởi cái chết, trong cơ hội mà danh và sắc liên kết với nhau.

Yato sakalakāyabhūtassa nānārūpārūpasantānassa nibbatti hoti.

From it arises the entire stream of varied rūpa and arūpa, which constitutes the body,

Từ đó, sự phát sanh của dòng tương tục danh sắc đa dạng, tạo thành toàn bộ cơ thể, diễn ra.

Bījato viya mahārukkhassa.

just as a great tree arises from a seed.

Giống như cây đại thụ từ hạt giống.

Yathāha –

As it was said:

Như có lời dạy:

1416

Viññāṇañca hi ānanda mātukucchismiṃ na okkamissatha.

"If, Ānanda, consciousness were not to descend into the mother's womb,

“Này Ānanda, nếu thức không đi vào bụng mẹ,

Apinukho nāmarūpaṃ mātukucchismiṃ samuccissathāti.

would nāmarūpa come into being in the mother's womb?"

liệu danh sắc có thể kết tụ trong bụng mẹ không?”

No hetaṃ bhante.

"No, Venerable Sir."

“Bạch Thế Tôn, không thể được.”

Viññāṇañca hi ānanda mātukucchismiṃ okkamitvā vokkamissatha.

"If, Ānanda, consciousness, having descended into the mother's womb, were to depart,

“Này Ānanda, nếu thức, sau khi đi vào bụng mẹ, lại rời đi,

Apinukho nāmarūpaṃ itthattāya abhinibbattissathāti.

would nāmarūpa come to be for such an existence?"

liệu danh sắc có thể phát sanh thành trạng thái này không?”

Nohetaṃ bhante.

"No, Venerable Sir."

“Bạch Thế Tôn, không thể được.”

Viññāṇañca hi ānanda daharasseva sato vocchijjissatha kumārassavā kumārikāyavā.

"If, Ānanda, consciousness were to cease while the boy or girl was still young,

“Này Ānanda, nếu thức bị đoạn diệt khi còn nhỏ, của một bé trai hay bé gái,

Apinukho nāmarūpaṃ vuddhiṃ viruḷhiṃ vepullaṃ āpajjissathāti.

would nāmarūpa attain growth, increase, and fullness?"

liệu danh sắc có thể đạt đến sự tăng trưởng, phát triển, lớn mạnh không?”

Nohetaṃ bhante.

"No, Venerable Sir."

“Bạch Thế Tôn, không thể được.”

Tasmā hi ānanda eseva hetu esa nidānaṃ esa samudayo esa paccayo nāmarūpassa.

"Therefore, Ānanda, this is the cause, this is the origin, this is the source, this is the condition for nāmarūpa,

“Vì vậy, này Ānanda, đây chính là nhân, đây là nguồn gốc, đây là tập khởi, đây là duyên của danh sắc,

Yadidaṃ viññāṇanti.

namely, consciousness."

tức là thức.”

1417

Tattha samuccissathāti vaḍḍhissatha.

Therein, samuccissatha means would grow.

Trong đó, “kết tụ” có nghĩa là tăng trưởng.

Nāmarūpañhi viññāṇassa vaḍḍhiyevāti.

For nāmarūpa is nothing but the growth of consciousness.

Bởi danh sắc chính là sự tăng trưởng của thức.

Vokkamissathāti bhijjissatha.

Vokkamissatha means would cease.

“Rời đi” có nghĩa là tan rã.

Itthatthāyāti īdisassa attabhāvassa atthāyāti attho.

Itthatthāya means for the purpose of such an existence (body).

“Thành trạng thái này” có nghĩa là vì sự tồn tại của một thân thể như thế này.

Vuddhiṃ viruḷhiṃ vepullanti pathamavayavasena vuddhiṃ.

Vuddhiṃ viruḷhiṃ vepullaṃ means growth in terms of the first age,

“Tăng trưởng, phát triển, lớn mạnh” có nghĩa là tăng trưởng theo giai đoạn đầu đời,

Majjhimavayavasena viruḷhiṃ.

increase in terms of the middle age,

phát triển theo giai đoạn giữa đời,

Pacchimavayavasena vepullanti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.

and fullness in terms of the last age, as stated in the commentaries.

lớn mạnh theo giai đoạn cuối đời, như đã nói trong Chú giải.

Tasmā paṭisandhikkhaṇe rūpuppattiyā ekantena viññāṇapaccayatā veditabbā.

Therefore, the conditionality of consciousness for the arising of rūpa at the moment of rebirth should be understood as absolute.

Do đó, cần phải hiểu rằng sự sanh khởi của sắc trong khoảnh khắc tái sanh chắc chắn có thức làm duyên.

Evaṃ uppannañca panetaṃ paṭisandhirūpaṃ puna sayaṃ tasmiṃ bhave yāva cutiyā pavattamānānaṃ sabbāsaṃ catusamuṭṭhānikarūpasantatīnaṃ sita bhūtaṃ bījabhūtañca hoti.

And this rebirth-rūpa, once arisen, becomes the foundation and seed for all streams of fourfold-originated rūpa that continue throughout that existence until death.

Và sắc tái sanh này, sau khi đã sanh khởi như vậy, lại tự nó trở thành nền tảng và hạt giống cho tất cả các dòng tương tục của sắc do bốn nguồn sanh, đang diễn tiến trong kiếp sống đó cho đến khi chết.

Atibalavantaṃpi hi cittaṃ purimuppannāya rūpapaveṇiyā asati rūpaṃ janetuṃ nasakkoti.

Even a very strong citta cannot generate rūpa without a pre-existing stream of rūpa.

Bởi vì ngay cả tâm rất mạnh mẽ cũng không thể tạo ra sắc nếu không có dòng sắc đã sanh trước đó.

Evaṃ utu āhārāpīti.

Similarly with utu and āhāra.

Thời tiết và vật thực cũng vậy.

Tatoyeva hi arūpabhave kāmāvacarādīni rūpajanakacittānipi tattha rūpaṃ najanentīti.

For that very reason, in the arūpa planes, even cittas that generate rūpa in the kāma-sphere, etc., do not generate rūpa there.

Chính vì lý do đó mà trong cõi vô sắc, ngay cả các tâm sanh sắc như dục giới, v.v., cũng không tạo ra sắc ở đó.

Asaññasattepi utu samuṭṭhānarūpasantatiyo pathamuppannāya kammajarūpasantatiyā vijja mānattāeva uppajjantīti.

In the asaññasatta realm too, streams of utu-originated rūpa arise only because of the existence of the first arisen kamma-originated rūpa-stream.

Ngay cả trong cõi vô tưởng, các dòng tương tục của sắc do thời tiết sanh cũng sanh khởi chỉ vì sự hiện hữu của dòng tương tục sắc do nghiệp sanh đã sanh khởi đầu tiên.

Vuttañhi vibhaṅgaṭīkāyaṃ arūpaṃ pana rūpassa okāso na hotīti yasmiṃ rūpe sati cittaṃ aññaṃ rūpaṃ uppādeyya.

Indeed, it is stated in the Vibhaṅgaṭīkā: "But arūpa is not an occasion for rūpa." This means that the rūpa in the presence of which citta would produce other rūpa

Bởi đã được nói trong Vibhaṅgaṭīkā: “Vô sắc không phải là cơ hội cho sắc,” có nghĩa là sắc mà khi có nó, tâm có thể tạo ra sắc khác,

Tadeva tattha natthīti attho.

does not exist there.

chính cái đó không có ở đó.

Purimarūpassāpi hi paccayabhāvo atthi puttassa pitisadisatādassanatoti.

For the previous rūpa also has the characteristic of being a condition, as seen in a son's resemblance to his father.

Bởi vì sắc trước đó cũng có vai trò làm duyên, như được thấy qua sự giống nhau giữa con trai và cha.

Etthaca puttassa pitisadisatādassanatoti etena imamatthaṃ dasseti.

And here, by "as seen in a son's resemblance to his father," this meaning is shown:

Và ở đây, qua câu “như được thấy qua sự giống nhau giữa con trai và cha,” ngài chỉ ra ý nghĩa này:

Yathā tiṇarukkhānaṃ bījabhāvasaṅkhātaṃ niyāmarūpaṃnāma atthi.

Just as there is a characteristic called niyāma-rūpa (deterministic form) in plants and trees, which is the nature of their seeds,

Giống như cỏ và cây có một loại sắc quy định được gọi là trạng thái hạt giống.

Yassa ānubhāvena tannibbattātiṇarukkhā vaḍḍhantā yathāvā tathāvā avaḍḍhitvāattanā samānabījehieva tiṇarukkhehi sabbaso sadisā kāraṃ gahetvā vaḍḍhanti.

by the power of which the plants and trees born from them, as they grow, do not grow just any way, but take on a form entirely similar to plants and trees of the same seed, and grow.

Do uy lực của cái đó, cỏ cây sinh ra từ đó, khi lớn lên, không lớn lên một cách tùy tiện mà lớn lên hoàn toàn giống hệt như cỏ cây cùng loại hạt giống của chúng.

Evamevaṃ gabbhaseyyakānaṃ sattānaṃ yoni bhāvasaṅkhātaṃ niyāma rūpaṃnāma atthi.

Similarly, there is a characteristic called niyāma-rūpa for beings in the womb, which is the nature of their origin.

Cũng vậy, đối với các chúng sinh nằm trong thai, có một sắc pháp quy luật (niyāma rūpa) được gọi là trạng thái của chủng loại (yoni).

Yassānubhāvena te samāna jātikehieva kulehi visesato mātāpitūhi eva sabbaso sadisarūpasaṇṭhānā honti.

By the power of which they become similar in form and appearance in all respects to beings of the same species, especially to their parents of the same family.

Do uy lực của cái đó, chúng có hình dáng và cấu trúc hoàn toàn giống hệt những gia đình cùng chủng loại, đặc biệt là cha mẹ chúng.

Iti bījaniyāmo viya yoniniyāmopi hoti.

Thus, there is a yoni-niyāma (determinism of origin) just as there is a bīja-niyāma (determinism of seed).

Như vậy, quy luật chủng loại (yoniniyāma) cũng giống như quy luật hạt giống (bījaniyāma).

Soca paṭisandhirūpasseva ānubhāvoti veditabbo.

And that should be understood as the power of the paṭisandhi-rūpa itself.

Và điều đó cần được hiểu là do uy lực của sắc pháp tái sinh (paṭisandhirūpa).

1418

Apica, ayaṃ yoniniyāmonāma kalalakālādīsu puttānaṃ sarīresu mātāpitūhi samudāgataṃ utujarūpasantānaṃeva.

Moreover, this yoni-niyāma is the very stream of utu-originated rūpa that comes from the parents into the bodies of their children during the kalala (embryonic) stage and so on.

Hơn nữa, cái gọi là quy luật chủng tộc này chính là sự tiếp nối của các sắc pháp do tinh cha huyết mẹ sinh ra, phát sinh từ cha mẹ trong thân thể của con cái, vào thời kỳ hợp thể (kalala) và các thời kỳ khác.

Yassa ānubhāvena taṃsantānaṃ samānajātikasattasaṇṭhānasadisaṃ attano ñātikulasadisañca hoti.

By the power of which that stream becomes similar to the bodily form of beings of the same species and to one's own family lineage.

Do năng lực của quy luật đó, sự tiếp nối ấy (của con cái) trở nên giống như hình thể của chúng sinh cùng chủng loại và giống như dòng họ của chính mình.

Yathāhiitthibhāvādirūpaṃ sattānaṃ itthiliṅgādīni bījarūpañca tiṇarukkhānaṃ taṃtaṃvaṇṇasaṇṭhānā dīni niyāmeti.

Just as the state of femininity, etc., for beings, and the seed-form for plants and trees determine their respective colors and shapes, etc.,

Như sắc pháp trạng thái nữ tính và các trạng thái khác quy định các đặc tính nữ tính, v.v., cho chúng sinh; và sắc pháp hạt giống quy định các màu sắc, hình dáng, v.v., tương ứng cho cỏ cây.

Evaṃ yonirūpaṃ nānājātivasena sattānaṃ niyāmakaṃ vavatthāpakaṃ hotīti.

so too, yoni-rūpa (origin-form) is the determinant and regulator of beings by way of various species.

Cũng vậy, sắc pháp chủng tộc (yoni-rūpa) là yếu tố quy định, phân loại chúng sinh theo các chủng loại khác nhau.

Ettāvatā pavattiyaṃ thapetvā cittajarūpaṃ sabbesaṃ tisamuṭṭhānikarūpānaṃ uppattiyā cittanirapekkhatā purimuppanna rūpapaveṇi paṭibaddhatāca sādhitā hoti.

By this much, in the ongoing process (of existence), setting aside citta-originated rūpa, the independence from citta for the arising of all three-fold originated rūpas and their dependence on a previously arisen rūpa-stream has been established.

Đến đây, đã chứng minh rằng, ngoại trừ sắc pháp do tâm sinh (cittaja-rūpa) trong sự diễn tiến, tất cả các sắc pháp do ba nhân sinh (ti-samuṭṭhānika-rūpa) đều không phụ thuộc vào tâm để phát sinh, và chúng liên kết với dòng sắc pháp đã phát sinh trước đó.

Tenevaca tesaṃ cittassa ṭhitibhaṅgakkhaṇesupi cittarahite nirodhasamāpatti kālepi uppatti hotīti.

And it is for this reason that their arising occurs even during the moments of the citta's static persistence and dissolution, and also during the time of nirodhasamāpatti, which is devoid of citta.

Chính vì vậy, chúng phát sinh ngay cả vào khoảnh khắc trụ và diệt của tâm, và cả trong thời gian nhập Diệt thọ định (nirodhasamāpatti) khi không có tâm.

Tena vuttaṃ sahajātarūpanti panetthātiādi.

Therefore it was said: And here, co-arisen rūpa etc.

Vì vậy, đã nói: ở đây, sắc pháp đồng sinh (sahajāta-rūpa), v.v.

Itītiādi nigamanaṃ.

Thus etc. is the conclusion.

Như vậy (iti), v.v., là phần kết luận.

Tattha sambhavaṃti yathā sambhavaṃ.

Therein, sambhavaṃ means as arisen.

Trong đó, sambhavaṃ là tùy theo sự phát sinh.

Sambhavātivā sambhūtā.

Or sambhavātivā sambhūtā means arisen.

Hoặc do sự phát sinh, hoặc đã phát sinh.

Ajjhattañcāti ajjhattabhūtāca.

Ajjhattañcā means and internal.

Ajjhattañcā là và thuộc nội phần.

Bahiddhācāti bahiddhābhūtāca.

Bahiddhācā means and external.

Bahiddhācā là và thuộc ngoại phần.

Saṅkhatāti saṅkhatabhūtā.

Saṅkhatā means conditioned.

Saṅkhatā là hữu vi.

Asaṅkhatāti asaṅkhatabhūtā.

Asaṅkhatā means unconditioned.

Asaṅkhatā là vô vi.

Evaṃ tekālikāca kālamuttāca ajjhattabahiddhā sambhūtāca.

Thus, temporal and timeless, internal and external, arisen;

Như vậy, các pháp tồn tại ba loại theo thời gian, siêu thời gian, phát sinh nội phần và ngoại phần.

Tathā saṅkhatāsaṅkhatabhūtāca paññatti nāmarūpānaṃ vasena tividhā ṭhitā dhammā paṭṭhāne sabbathā catuvīsati paccayānāma hontīti yojanā.

likewise, conditioned and unconditioned, in terms of concepts, nāma, and rūpa, the three kinds of existing phenomena in Paṭṭhāna are in all ways called the twenty-four conditions. This is the connection.

Cũng vậy, các pháp hữu vi và vô vi, theo cách gọi của khái niệm (paññatti) và danh sắc (nāmarūpa), được gọi là hai mươi bốn duyên trong Paṭṭhāna theo mọi cách, đó là sự kết nối.

Etthaca tividhā ṭhitānaṃ dhammānaṃ tekālikādibhāve sati catuvīsatipaccayānaṃpi yathāsambhavaṃ tekālikādibhedo siddho hoti.

And here, when the three kinds of existing phenomena are temporal, etc., the twenty-four conditions also have temporal, etc., divisions, as appropriate.

Ở đây, khi các pháp tồn tại ba loại có trạng thái theo thời gian, v.v., thì sự phân loại theo thời gian, v.v., của hai mươi bốn duyên cũng được chứng minh tùy theo sự phát sinh.

Tattha ārammaṇaadhipati upanissayapaccayā tekālikā kālamuttāca honti.

Therein, the ārammaṇa, adhipati, and upanissaya conditions are both temporal and timeless.

Trong đó, các duyên đối tượng (ārammaṇa), quyền lực (adhipati), và cận y duyên (upanissaya) có thể là theo thời gian hoặc siêu thời gian.

1419

^* Vibhāvaniyaṃ pana

However, in the Vibhāvaniyaṃ, it was stated:

^* Trong Vibhāvaniya thì

1420

‘‘Ārammaṇaadhipatiupanissayapaccayānaṃ tikālikānanti’’ vuttaṃ.

"of the ārammaṇa, adhipati, and upanissaya conditions, which are temporal."

đã nói: “Các duyên đối tượng, quyền lực, cận y duyên là có ba thời.”

Taṃ na yujjati.

That is not appropriate.

Điều đó không hợp lý.

1421

Paññattinibbānānaṃpi kālamuttānaṃ tesu paviṭṭhattāti.

Because concepts and Nibbāna, which are timeless, are included in them.

Vì các khái niệm (paññatti) và Nibbāna, vốn là siêu thời gian, cũng được bao gồm trong đó.

Tattha imasmiṃ bhave abhinavānaṃ dhanadhaññabhogānaṃvā vijjāsippasutapari yattīnaṃvā sīlasamādhipaññānaṃvā bhavantare bhavasampattibhoga sampatti maggaphalasampattīnaṃvā paṭilābhatthāya pubbayogaṃ karontassa anāgatānaṃ tāsaṃ upanissayapaccayatā veditabbā.

Therein, it should be understood that for one who performs previous wholesome actions (pubbayoga) in order to obtain new wealth and grains, or knowledge, arts, and learning, or sīla, samādhi, and paññā in this existence, or prosperity in existence, prosperity in enjoyments, and prosperity in path and fruition in future existences, these future attainments serve as upanissaya conditions.

Trong đó, đối với người đang tạo nghiệp thiện (pubbayoga) để đạt được của cải, ngũ cốc, tài sản mới, hoặc kiến thức, kỹ năng, sự học hỏi, sự tu tập, hoặc giới, định, tuệ trong kiếp này; hoặc để đạt được sự thành tựu về kiếp sống, sự thành tựu về hưởng thụ, sự thành tựu về Đạo Quả trong kiếp sau, thì duyên cận y duyên của những điều đó trong tương lai cần được hiểu.

Paṭṭhāne pana anāgataṃ cakkhusampadaṃ patthayamāno sota, ghāna, jivhā, kāyasampadaṃ, vaṇṇasampadaṃ, sadda, gandha, rasa, phoṭṭhabbasampadaṃ patthayamāno anāgate khandhe patthayamāno dānaṃ deti sīlaṃ samādiyatītiādinā bhavantarapariyāpannāeva sampattiyo vuttā.

In Paṭṭhāna, however, prosperity belonging to future existences is spoken of, such as: "Wishing for future eye-faculty prosperity, one gives dāna; wishing for ear-faculty, nose-faculty, tongue-faculty, body-faculty prosperity, wishing for beauty prosperity, wishing for sound, smell, taste, touch prosperity, wishing for future aggregates, one gives dāna, undertakes sīla," and so on.

Trong Paṭṭhāna, các thành tựu liên quan đến kiếp sau đã được đề cập như: “Người mong muốn sự thành tựu về mắt trong tương lai, mong muốn sự thành tựu về tai, mũi, lưỡi, thân, mong muốn sự thành tựu về sắc đẹp, âm thanh, mùi hương, vị, xúc chạm, mong muốn các uẩn trong tương lai, thì bố thí, thọ trì giới,” v.v.

Tā pana dānādīnaṃ kammānaṃ anurūpavasena vuttāti daṭṭhabbā.

These, however, should be seen as stated in accordance with the karma of dāna, etc.

Những điều đó cần được xem là đã được nói theo sự phù hợp với các nghiệp bố thí, v.v.

Kammapaccayo pana paccuppannātītavasena dvikāliko.

Kamma condition, however, is twofold, being present and past.

Duyên nghiệp (kamma-paccaya) thì có hai thời: hiện tại và quá khứ.

Anantara samanantara āsevana natthi vigata paccayā atītakālikā.

The Anantara, Samanantara, Āsevana, Natthi, and Vigata conditions are of past time.

Các duyên vô gián (anantara), đẳng vô gián (samanantara), thường cận hành (āsevana), vô hữu (natthi), ly khứ (vigata) thuộc thời quá khứ.

Sesā pannarasa paccayā paccuppannakālikāti.

The remaining fifteen conditions are of present time.

Mười lăm duyên còn lại thuộc thời hiện tại.

Ajjhattabahiddhāduke ārammaṇā dhipati sahajāta aññamañña nissaya upanissaya purejāta āhāra atthi avigatā ajjhattabahiddhā honti.

In the duality of internal and external, the object, dominance, co-nascence, mutuality, support, strong dependence, pre-nascence, nutriment, presence, and non-disappearance conditions are internal and external.

Trong cặp nội phần và ngoại phần, các duyên đối tượng, quyền lực, đồng sinh (sahajāta), hỗ tương (aññamañña), nương tựa (nissaya), cận y duyên, tiền sinh (purejāta), vật thực (āhāra), hiện hữu (atthi), bất ly (avigata) là nội phần và ngoại phần.

Sesā cuddasa paccayā ajjhattāva.

The remaining fourteen conditions are only internal.

Mười bốn duyên còn lại chỉ là nội phần.

Ārammaṇa adhipati upanissayā saṅkhatā asaṅkhatāca honti.

The object, dominance, and strong dependence conditions are both conditioned and unconditioned.

Các duyên đối tượng, quyền lực, cận y duyên có thể là hữu vi hoặc vô vi.

Sesā saṅkhatāvāti.

The rest are only conditioned.

Các duyên còn lại chỉ là hữu vi.

Pañcavidhaṃpiarūpanti pavuccati.

The fivefold rūpa is called so.

Sắc pháp có năm loại cũng được gọi là.

Kasmā, kadācipi rūpasaṅkhātaṃ saṇṭhānatthaṃ anupagamanato nāmantica pavuccati.

Why? Because it never attains the state of being a mere shape, hence it is also called a name (nāma).

Tại sao? Vì nó không bao giờ đạt đến trạng thái hình dáng được gọi là sắc pháp, và cũng được gọi là danh pháp.

Kasmā, adhivacanasaṅkhātanāmābhidhānavaseneva suṇantehi gahetabbabhāvupagamanatoti.

Why? Because it is to be grasped by listeners solely through the term of designation, which is a name.

Tại sao? Vì nó đạt đến trạng thái có thể được người nghe nắm bắt chỉ bằng cách gọi tên, tức là tên gọi được gọi là sự chỉ định.

1422

169. Paññapīyatīti paññatti.

169. That which is made known is paññatti.

169. Được chỉ định nên là paññatti (khái niệm).

Ayaṃpi eko vacanatthoti lokiyamahājanehi thapīyati.

This is also one meaning of the word established by the worldly masses.

Đây cũng là một nghĩa của từ, được đại chúng thế gian thiết lập.

Voharīyati ceva sampaṭicchī yaticāti attho.

It means that it is both expressed and accepted.

Nghĩa là, được sử dụng và chấp nhận.

Yokoci sammutisaccabhūto byañjanattho.

Any conventional truth that is a verbal expression.

Bất kỳ ý nghĩa nào của từ ngữ thuộc chân lý quy ước.

Tathā paññāpetabbā atthā paññapīyanti etāyāti paññatti.

Similarly, that by which things to be made known are made known is paññatti.

Cũng vậy, những đối tượng cần được chỉ định, được chỉ định bởi cái này, nên là paññatti.

Byañjanatthajotako paññattisaddoti evaṃ duvidhā paññattīti vuttaṃ tatoavasesā.La.

The word paññatti, which illuminates the meaning of the expression, is thus said to be of two kinds: tatoavasesā.La.

Từ paññatti biểu thị ý nghĩa của từ ngữ, như vậy khái niệm có hai loại, đã nói: từ đó còn lại. La.

Duvidhāhotīti.

Có hai loại.

Tattha paññāpīyattā paññattīti attha paññattimāha.

There, paññāpīyattā paññattīti refers to meaning-designation (attha paññatti).

Trong đó, được chỉ định nên là khái niệm (paññatti), nói về khái niệm đối tượng (attha-paññatti).

Paññāpanatopaññattīti saddapaññattiṃ.

Paññāpanatopaññattīti refers to word-designation (sadda paññatti).

Do sự chỉ định nên là khái niệm (paññatti), nói về khái niệm từ ngữ (sadda-paññatti).

Taṃtaṃbhūtavipariṇāmākāranti pathaviyādīnaṃ tesaṃ tesaṃ mahābhūtānaṃ adhimattabhāvappakārasaṅkhātaṃ tathā tathā pariṇā mākāraṃ.

Taṃtaṃbhūtavipariṇāmākāranti means the various modes of transformation, referring to the exceedingly dominant characteristics of those great elements like earth, etc.

Trạng thái biến đổi của các yếu tố đó là trạng thái biến đổi tương ứng, được gọi là cách thức tồn tại vượt trội của các đại hiển sắc (mahābhūta) như đất, v.v.

Pavattivisesākāranti attho.

It means the mode of various specific occurrences.

Nghĩa là, trạng thái đặc biệt của sự diễn tiến.

Upādāyāti paṭicca.

Upādāyāti means depending on.

Upādāya là nương vào.

Nissāya.

By relying on.

Nương tựa.

Pathamaṃ cittena gahetvāti attho.

It means having first grasped with the mind.

Nghĩa là, trước hết nắm bắt bằng tâm.

Tathātathā paññattāti ayaṃ pathavīnāma ayaṃ pabbatonāmāti evamādi nayena mahājanena paññattā, kathitā, voharitāti attho.

Tathātathā paññattāti means designated, spoken of, or expressed by the general public in such ways as "this is earth," "this is a mountain," and so on.

Được chỉ định như vậy là được đại chúng chỉ định, nói ra, sử dụng theo cách: đây là đất, đây là núi, v.v.

Pathavipabbatādikātiādisaddena nadi samuddādikāyo saṅgaṇhati.

Pathavipabbatādikā by the word ādi includes rivers, oceans, etc.

Đất, núi, v.v., từ “v.v.” bao gồm sông, biển, v.v.

Ayaṃ samūhapaññattināma.

This is called group-designation (samūhapaññatti).

Đây là khái niệm tập hợp (samūha-paññatti).

1423

^* Vibhāvaniyaṃ pana

^* In the Vibhāvanī, however,

^* Trong Vibhāvaniya thì

1424

‘‘Saṇṭhānapaññattīti’’ vuttā.

it is stated, "Saṇṭhānapaññatti (shape-designation)."

đã nói: “Khái niệm hình dáng (saṇṭhāna-paññatti).”

Sā yuttā viya nadissati.

That seems appropriate.

Điều đó dường như hợp lý.

1425

Nahi idha saṇṭhānaṃ padhānaṃ hotīti.

For here, shape is not primary.

Ở đây, hình dáng không phải là chính yếu.

Sambhārasannivesākāranti kaṭṭhādīnaṃ sambhārānaṃ tathā tathā sannivesākāraṃ.

Sambhārasannivesākāranti refers to the various ways in which materials like wood, etc., are arranged.

Trạng thái sắp đặt của các thành phần là trạng thái sắp đặt các thành phần như gỗ, v.v., theo nhiều cách khác nhau.

Etthāpi ādisaddena nāvādayo saṅgaṇhati.

Here too, by the word ādi, boats, etc., are included.

Ở đây, từ “v.v.” cũng bao gồm thuyền, v.v.

Ayaṃ saṇṭhāna paññatti.

This is shape-designation (saṇṭhāna paññatti).

Đây là khái niệm hình dáng.

Kaṭṭhādayo eva hi gehākārena saṇṭhitā gehanti rathākārena saṇṭhitā rathoti vuccantīti.

For it is indeed wood, etc., when configured in the shape of a house, that is called a house; and when configured in the shape of a chariot, that is called a chariot.

Thật vậy, gỗ, v.v., khi được sắp đặt thành hình ngôi nhà thì được gọi là nhà, khi được sắp đặt thành hình cỗ xe thì được gọi là cỗ xe.

1426

^* Vibhāvaniyaṃ pana

^* In the Vibhāvanī, however,

^* Trong Vibhāvaniya thì

1427

‘‘Samūhapaññattīti’’ vuttaṃ.

it is stated, "Samūhapaññatti (group-designation)."

đã nói: “Khái niệm tập hợp (samūha-paññatti).”

Taṃ na yujjati.

That is not appropriate.

Điều đó không hợp lý.

1428

Nahi idha samūho padhānanti.

For here, a group is not primary.

Ở đây, tập hợp không phải là chính yếu.

Purisapuggalādikā sattapaññatti upādāpaññattītipi vuccati.

The designation of a being, such as a man or a person, is also called designation based on constituents (upādāpaññatti).

Khái niệm chúng sinh (satta-paññatti) như người, cá nhân, v.v., cũng được gọi là khái niệm nương tựa (upādā-paññatti).

Candāvaṭṭanādikanti candasūriyādīnaṃ sineruṃ padakkhiṇaṃ katvā āvaṭṭanādikaṃ.

Candāvaṭṭanādikanti refers to the revolving of the moon, sun, etc., circumambulating Mount Sineru.

Sự xoay chuyển của mặt trăng, v.v. là sự xoay chuyển của mặt trăng, mặt trời, v.v., khi chúng đi vòng quanh núi Sineru.

Yato candimasūriyā udenti, sā pubbadisānāma.

The direction from which the moon and sun rise is called the eastern direction.

Nơi mặt trăng và mặt trời mọc, đó được gọi là phương Đông.

Pubbataraṃ laddhappakāsattā.

Because it first receives light.

Vì nó được chiếu sáng sớm hơn.

Yattha pana atthaṃ gacchanti, sā pacchimadisānāma.

The direction where they set is called the western direction.

Nơi chúng lặn, đó được gọi là phương Tây.

Pacchāladdhapakāsattā.

Because it receives light later.

Vì nó được chiếu sáng sau.

Tāsaṃ dakkhiṇapassā disā vuḍḍhiatthena dakkhiṇadisānāma.

The direction on their right side is called the southern direction, in the sense of 'growth'.

Phương ở phía nam của chúng được gọi là phương Nam theo nghĩa tăng trưởng.

Itarā pana uccataraṭṭhena uttarādisāti vuccati.

The other is called the northern direction, in the sense of 'higher'.

Còn phương kia được gọi là phương Bắc theo nghĩa cao hơn.

Yadā sūriyo udeti, tadā sakalassa ahassa pubbabhāgattā pubbanhoti vuccatīti.

When the sun rises, it is called forenoon, being the former part of the entire day.

Khi mặt trời mọc, vì đó là phần đầu của cả ngày, nên được gọi là buổi sáng.

Evamādikā disā paññatti kālapaññattiyonāma.

Such directional designations are called time-designations (kālapaññatti).

Khái niệm phương hướng như vậy được gọi là khái niệm thời gian (kāla-paññatti).

Ādisaddena thalaninnādikā desapaññatti saṅgahitāti.

By the word ādi, designations of place, such as highland and lowland, are included.

Từ “v.v.” bao gồm khái niệm địa điểm (desa-paññatti) như đất liền, trũng thấp, v.v.

Asamphuṭṭhākāranti mahābhūtānaṃ aññamaññaṃ asamphusanākāraṃ.

Asamphuṭṭhākāranti refers to the uncontacted state of the great elements with one another.

Trạng thái không tiếp xúc là trạng thái không tiếp xúc lẫn nhau của các đại hiển sắc.

Ayaṃ ākāsapaññattināma.

This is called space-designation (ākāsapaññatti).

Đây là khái niệm không gian (ākāsa-paññatti).

Taṃ taṃ bhūtanimittanti pathavīkasiṇādikaṃ uddhumātakādikañca bhūtanimittaṃ.

Taṃ taṃ bhūtanimittanti refers to the earth kasiṇa, etc., and the bloated corpse, etc., as material signs.

Dấu hiệu của các yếu tố đó là dấu hiệu của các yếu tố như địa đại kasiṇa, thi thể sình trướng, v.v.

Nīlakasiṇādikaṃ vaṇṇanimittañca ettheva saṅgayhati.

The blue kasiṇa, etc., and color signs are also included here.

Dấu hiệu màu sắc như thanh kasiṇa, v.v., cũng được bao gồm ở đây.

Bhāvanā visesanti parikammādikaṃ bhāvanāvisesaṃca.

Bhāvanā visesanti refers to the specific kind of development, such as preliminary practice (parikamma).

Sự đặc biệt của thiền tập là sự đặc biệt của thiền tập như parikamma, v.v.

Etena parikammanimitta uggahanimitta paṭibhāganimittānaṃ siddhakāraṇaṃ vadati.

By this, the reason for the establishment of the preparatory sign (parikammanimitta), learning sign (uggahanimitta), and counterpart sign (paṭibhāganimitta) is stated.

Điều này nói lên nguyên nhân thành tựu của parikamma-nimitta (tướng sơ khởi), uggaha-nimitta (tướng nắm giữ), paṭibhāga-nimitta (tướng đối phần).

Ayaṃ nimittapaññattināma.

This is called sign-designation (nimittapaññatti).

Đây là khái niệm tướng (nimitta-paññatti).

1429

Evamādibhedāti ettha ādisaddena aṭṭhakathāyaṃ āgatā upādāpaññatti upanidhāpaññattiādayo saṅgahitā.

Evamādibhedāti here, by the word ādi, the designation based on constituents (upādāpaññatti), designation based on comparison (upanidhāpaññatti), etc., found in the commentaries, are included.

Các loại như vậy ở đây, từ “v.v.” bao gồm upādā-paññatti (khái niệm nương tựa), upanidhā-paññatti (khái niệm so sánh), v.v., được đề cập trong các Chú giải.

Paramatthato avijjamānāpīti etena sammutito laddhabhāvaṃ dasseti.

Paramatthato avijjamānāpīti by this, it shows their existence in a conventional sense.

Mặc dù không tồn tại theo nghĩa tối hậu (paramattha), điều này cho thấy sự tồn tại theo nghĩa quy ước (sammuti).

Teneva hi tāsaṃ vijjamānabhāvaṃ gahetvā tathā tathā voharantānaṃ musāvādonāma nahotīti.

It is for this reason that those who speak of them in various ways, taking their existence for granted, do not commit falsehood (musāvāda).

Do đó, quả thật, đối với những ai nói theo cách đó, cách đó, dựa trên sự hiện hữu của chúng, thì không phải là lời nói dối.

Atthacchāyākārenāti taṃ taṃ bhūtādīnaṃ paramatthānaṃ samūhasaṇṭhānādichāyākārena.

Atthacchāyākārenāti means in the manner of a shadow of the aggregates and shapes of those ultimate realities, such as the great elements.

Theo hình bóng của ý nghĩa là theo hình bóng của sự tập hợp, hình dạng, v.v., của từng chân đế như thực tại, v.v.

Atthacchā yākārenātivā saddābhidheyyasaṅkhātena dabbapaṭibimbākārena saviggahākārenāti attho, taṃtaṃupādāyāti paramatthadhammānaṃ taṃtaṃpavattivisesaṃ upādāya.

It also means in the manner of a shadow of meaning, that is to say, in the form of an image of the substance designated by a word, having a physical body; taṃtaṃupādāyāti means depending on the specific occurrences of those ultimate realities.

Hoặc theo hình bóng của ý nghĩa có nghĩa là theo hình ảnh của vật chất, theo hình dạng có thân, được gọi là đối tượng của từ. Tùy theo từng cái là tùy theo từng sự vận hành đặc biệt của các pháp chân đế.

Upanidhāyāti olumbiya.

Upanidhāyāti means by placing side by side.

Dựa vào (Upanidhāya) là nương tựa.

Parikappiyamānāti parikappabuddhiyā parikappetvā gayhamānā.

Parikappiyamānāti means conceived and grasped by conceptual thought.

Được giả định là được giả định và nắm bắt bằng trí tuệ giả định.

Ettha pana evamādipabhedā ālambaṇabhūtā parikappiyamānā sabbā paññatti paññāpīyatīti atthena paññattīti yojanā.

Here, however, the construction is that all paññatti, which are of such kinds, serving as objects, and being conceived, are called paññatti in the sense that they are made known (paññāpīyati).

Ở đây, tất cả các paññatti (chế định) được giả định làm đối tượng, có các phân loại như trên, được chế định (paññāpīyati) theo nghĩa là paññatti.

Saṅkhāyatīti gaṇīyati.

Saṅkhāyatīti means it is enumerated.

Được tính toán (Saṅkhāyati) là được đếm.

Gaṇanupagaṃ katvā thapīyatīti attho.

It means it is established by being brought into calculation.

Có nghĩa là được đặt ra để có thể đếm được.

Samaññāyatīti sammannīyati.

Samaññāyatīti means it is designated.

Được gọi tên (Samaññāyati) là được đặt tên.

Nāmaṃ, nāmakammaṃ, nāmadheyyaṃ, nirutti, byañjanaṃ, abhilāpoti ime cha nāma nāmakammā.

Name, naming, appellation, etymology, expression, and utterance — these six are name and naming.

Nāma (tên), nāmakamma (hành động đặt tên), nāmadheyya (danh xưng), nirutti (ngữ nguyên), byañjana (biểu thị), abhilāpa (diễn tả) – sáu điều này là tên và hành động đặt tên.

Tattha atthe namatīti nāmaṃ.

There, nāma is that which inclines towards meaning (atthe namati).

Trong đó, nāma (tên) là cái hướng về ý nghĩa (atthe namatīti nāmaṃ).

Atthavisayaṃ eva hutvā pavattatīti attho.

It means that it functions solely as the object of meaning.

Có nghĩa là nó vận hành chỉ là đối tượng của ý nghĩa.

Attanica atthaṃ nāmetīti nāmaṃ.

And nāma is that which inclines meaning towards itself (attanica atthaṃ nāmetī).

Nāma là cái hướng ý nghĩa về mình (attanica atthaṃ nāmetīti nāmaṃ).

Piṭakattayasaṅkhāte hi nāme sati taduggaṇhantānaṃ sabbe tadatthā padepade vākyevākye āgacchanti yevāti.

For when there is the name, which is the Tipiṭaka, all its meanings appear to those who learn it, word by word and sentence by sentence.

Quả thật, khi có nāma, tức là Tam Tạng, thì tất cả các ý nghĩa của nó sẽ đến từng từ, từng câu đối với những người học tập nó.

1430

Apica suṇantānaṃ ñāṇaṃ taṃtaṃatthābhimukhaṃ nāmetīti nāmaṃ nāmagahaṇavasena kattabbattā nāmameva kammanti nāmakammaṃ.

Furthermore, nāma is that which inclines the listener's knowledge towards the respective meaning; nāmakamma is the name itself, because it is to be done by way of naming.

Hơn nữa, nāma là cái hướng trí tuệ của người nghe về từng ý nghĩa đó. Nāmakamma là nāma chính nó, vì nó phải được thực hiện theo cách nắm bắt tên.

Dhīyati dhārīyatīti dheyyaṃ.

Dheyya is that which is held or borne.

Dheyya là cái được giữ, được nắm giữ.

Nāmameva dheyyanti nāmadheyyaṃ.

The name itself is the appellation (nāmadheyya).

Nāmadheyya là nāma chính nó là dheyya.

Aviditapakkhe ṭhito attho etāya tato nīharitvā vuccati kathīyatīti nirutti.

Nirutti is that by which an unknown meaning, being in an unknown state, is brought forth and spoken of, that is, expressed.

Nirutti là cái mà nhờ nó, một ý nghĩa đang ở trong trạng thái chưa biết được đưa ra và nói ra.

Atthassa byañjanato pākaṭakaraṇato byañjanaṃ.

Byañjana is the manifestation, the making clear, of meaning.

Byañjana là sự làm cho ý nghĩa trở nên rõ ràng bằng cách biểu thị.

Abhibyattaṃ katvā lapīyati kathīyati attho etenāti abhilāpo.

Abhilāpo is that by which meaning is clearly spoken or expressed.

Abhilāpa là cái mà nhờ nó, ý nghĩa được nói ra, được diễn tả một cách rõ ràng.

Etthaca vaṇṇapaññatti, akkharapaññatti, sarapaññatti, dīghapaññatti, rassa paññatti.

Here, too, designations of letters, designations of syllables, designations of tones, designations of long vowels, designations of short vowels,

Ở đây, paññatti về âm tiết (vaṇṇapaññatti), paññatti về chữ cái (akkharapaññatti), paññatti về nguyên âm (sarapaññatti), paññatti về trường âm (dīghapaññatti), paññatti về đoản âm (rassa paññatti).

Byañjanavaggaghosāghosapaññatti, liṅgapaññatti.

designations of voiced and unvoiced consonants, designations of gender,

Paññatti về phụ âm, nhóm phụ âm, hữu thanh, vô thanh, paññatti về giống (liṅgapaññatti).

Padapaññatti, vākyapaññattiyopi etasseva pabhedāti daṭṭhabbā.

designations of words, and designations of sentences are also to be seen as subdivisions of this.

Paññatti về từ (padapaññatti), paññatti về câu (vākyapaññattiyopi) cũng nên được xem là các phân loại của nó.

Paramatthato vijjamānesu atthesu pavattā paññatti vijjamānapaññatti nāma.

The designation that operates with respect to existing ultimate realities is called designation of existing things (vijjamānapaññatti).

Paññatti vận hành trên các ý nghĩa hiện hữu chân đế được gọi là paññatti hiện hữu (vijjamānapaññatti).

Avijja mānesu bhūmipabbatādīsu pavattā paññatti avijjamānapaññatti nāma.

The designation that operates with respect to non-existing things, such as land and mountains, is called designation of non-existing things (avijjamānapaññatti).

Paññatti vận hành trên những thứ không hiện hữu như đất, núi, v.v., được gọi là paññatti không hiện hữu (avijjamānapaññatti).

Etā eva samāsaṭṭhānaṃ patvā dvipadasaṃyogavasena itarā catassopi hontīti dassetuṃ tatthātiādi vuttaṃ.

To show that these themselves, when reaching a compound state, become the other four types by way of combining two terms, it is stated, tatthātiādi.

Để chỉ ra rằng chính những điều này, khi đạt đến trạng thái hợp nhất, trở thành bốn loại khác bằng cách kết hợp hai từ, đã nói trong đó (tatthā) v.v.

Etāya paññāpentīti etena vijjamānaṃ atthaṃ paññapenti etāyāti vijjamānapaññattīti imamatthaṃ vadati.

Etāya paññāpentīti by this, it means that by this, they make known an existing thing; thus, it is the designation of existing things (vijjamānapaññatti).

Bằng cách chế định điều này (Etāya paññāpentī) nói lên ý nghĩa rằng: chế định ý nghĩa hiện hữu bằng điều này, do đó là paññatti hiện hữu (vijjamānapaññatti).

Esanayo paratthapi.

The same method applies elsewhere.

Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các trường hợp khác.

Cha abhiññā assāti chaḷabhiññoti katvā visesanabhūtānaṃ channaṃ abhiññānaṃ vijjamānattā visesitabbabhūtassa puggalassa avijjamānattā chaḷa bhiññoti vijjamānenaavijjamānapaññatti nāma.

"He has six supernormal powers (abhiññā)," so "chaḷabhiñño" is formed, and because the six supernormal powers, which are qualifiers, exist, while the person to be qualified does not exist, it is called designation of an existing thing with a non-existing thing (vijjamānenaavijjamānapaññatti).

Vì có sáu thắng trí (abhiññā) là những yếu tố đặc biệt hiện hữu, và cá nhân được đặc biệt hóa (puggalassa) là không hiện hữu, nên người có sáu thắng trí (chaḷabhiñño) là paññatti hiện hữu với không hiện hữu (vijjamānenaavijjamānapaññatti).

Itthī avijjamānā saddo vijjamānoti itthiyāsaddo itthisaddoti avijjamānena vijjamāna paññatti nāma.

"Woman" (itthī) is non-existent, "sound" (saddo) is existent; thus, "sound of a woman" (itthiyāsaddo, itthisaddo) is a designation of the existent by the non-existent.

Người phụ nữ không hiện hữu, âm thanh hiện hữu, nên âm thanh của người phụ nữ (itthiyāsaddo) là paññatti không hiện hữu với hiện hữu (avijjamānena vijjamāna paññatti).

Cakkhuca cakkhuviññāṇañca ubhayaṃpi vijjāmānanti cakkhusmiṃ viññāṇaṃ cakkhuviññāṇanti vijjamānenavijjamānapaññatti nāma.

"Eye" (cakkhu) and "eye-consciousness" (cakkhuviññāṇa) are both existent; thus, "consciousness in the eye" (cakkhusmiṃ viññāṇaṃ) is "eye-consciousness" (cakkhuviññāṇaṃ), which is a designation of the existent by the existent.

Cả nhãn (cakkhu) và nhãn thức (cakkhuviññāṇa) đều hiện hữu, nên thức ở nhãn (cakkhusmiṃ viññāṇaṃ) là paññatti hiện hữu với hiện hữu (vijjamānenavijjamānapaññatti).

Rājāca puttoca dvepi avijjamānāevāti rañño putto rājaputtoti avijjamānenaavijjamānapaññattināmāti imamatthaṃ dassento ubhinnantiādimāha.

"King" (rājā) and "son" (putto) are both non-existent; thus, "son of a king" (rañño putto) is "prince" (rājaputto), which is a designation of the non-existent by the non-existent. In showing this meaning, it begins with "of both" (ubhinnaṃ).

Cả vua (rājā) và con trai (putto) đều không hiện hữu, nên con trai của vua (rañño putto) là paññatti không hiện hữu với không hiện hữu (avijjamānenaavijjamānapaññatti) – để chỉ ra ý nghĩa này, đã nói của cả hai (ubhinnanti) v.v.

1431

Ettha pana vacanato ca vacanatthatoca vinimuttā saddasabhāvā nāmapaññattināma visuṃ natthīti vadanti.

Here, however, some say that there is no separate entity called "name-designation" (nāmapaññatti) that is a "nature of sound" (saddasabhāva) distinct from the word (vacana) and its meaning (vacanattha).

Tuy nhiên, ở đây, một số người nói rằng không có paññatti tên riêng biệt nào là bản chất của âm thanh, thoát ly khỏi ý nghĩa và nghĩa của từ.

Taṃ na yujjati.

That is not appropriate.

Điều đó không hợp lý.

Atthajotaka bhāvena visuṃ siddhattā.

Because it is separately established by virtue of illuminating meaning.

Vì nó được thiết lập riêng biệt theo khía cạnh làm sáng tỏ ý nghĩa.

Saddo hi nāma akkharapadabyañjanabhāvaṃ upagatoyeva atthajotane samattho hoti.

A sound (saddo), when it has attained the state of an अक्षर (akkhara), पद (pada), and व्यञ्जन (byañjana), is capable of illuminating meaning.

Âm thanh, khi đạt đến trạng thái chữ cái, từ và biểu thị, mới có khả năng làm sáng tỏ ý nghĩa.

Paramattha saddoca khaṇiko cuṇṇavicuṇṇabhūto tabbhāvaṃ upagato nahotīti.

However, ultimate sound (paramattha saddo), being momentary and pulverized, does not attain that state.

Tuy nhiên, âm thanh chân đế (paramattha sadda), vốn là sát na và tan rã thành từng mảnh, không đạt đến trạng thái đó.

Tasmā saddasabhāvānāma paññattināma visuṃ atthiyeva.

Therefore, there is indeed a separate designation called "nature of sound" (saddasabhāvā nāmapaññatti).

Do đó, bản chất của âm thanh, tức là paññatti, thực sự hiện hữu riêng biệt.

Atthibhāvocassā vacanasaddaṃ sutvā anantare akkhara pada byañjanagocaracittassa tadanantareca tadatthavijānanacittassa pavattiyā pākaṭoti dassento gāthādvayaṃ āha.

In showing that its existence is evident from the occurrence of consciousness apprehending letters, words, and syllables immediately after hearing a spoken sound, and then consciousness understanding its meaning immediately thereafter, two verses are stated.

Để chỉ ra rằng sự hiện hữu của nó là rõ ràng qua sự vận hành của tâm nhận biết chữ cái, từ, biểu thị ngay sau khi nghe âm thanh của lời nói, và tâm nhận biết ý nghĩa ngay sau đó, đã nói hai bài kệ.

Tattha vacīghosā nusārenāti uccāriyamānasaddasaṅkhātassa vacīghosassa ārammaṇakaraṇasaṅkhātena anusārena uppannāya sotaviññāṇa vīthiyā pavattiyā anantare uppannassa manodvārassa gocara bhūtā sāyaṃ paññattīti sambandho.

Therein, by following the vocal sound (vacīghosānusārenāti): the connection is that this designation (paññatti) is the object of the mind-door consciousness (manodvāra) that arises immediately after the occurrence of the ear-consciousness process (sotaviññāṇa vīthi), which arises by taking as its object the vocal sound, meaning the uttered sound.

Trong đó, theo sự theo dõi của tiếng nói (vacīghosānusārena) có mối liên hệ là: paññatti này là đối tượng của tâm môn ý (manodvāra) phát sinh ngay sau sự vận hành của lộ trình nhãn thức (sotaviññāṇavīthī) phát sinh theo sự theo dõi, tức là làm đối tượng cho tiếng nói được phát ra.

Kīdisī pana sāyaṃ paññattīti āha atthāyassā.La.

What kind of designation is it, then? It says: whose meaning… (atthā yassā.La.)

Paññatti này là loại nào? Đã nói ý nghĩa của nó... (atthāyassā.La).

Tatoparanti.

…after that (tatoparaṃ).

Sau đó (Tatoparaṃ).

Tattha tatoparanti tato nāmapaññattārammaṇassa manodvārassa uppattito paraṃ atthā viññāyantīti sambandho.

Therein, after that (tatoparaṃ) means "after the arising of the mind-door consciousness whose object is the name-designation (nāmapaññatti), meanings are understood." This is the connection.

Trong đó, sau đó có mối liên hệ là: sau khi tâm môn ý làm đối tượng cho paññatti tên phát sinh, các ý nghĩa được nhận biết.

Yassā nāmapaññattiyā anusārena paramatthapaññattibhūtā atthā viññāyanti.

By following which name-designation, the meanings, being ultimate designations, are understood.

Paññatti này, mà theo sự theo dõi của nó, các ý nghĩa là paññatti chân đế được nhận biết.

Sā ayaṃ paññatti lokasaṅketanimmitāti viññeyyāti yojanā.

The interpretation is that this designation should be known as constructed by conventional usage of the world.

Nên hiểu rằng paññatti này được tạo ra bởi quy ước thế gian.

1432

Etthaca sotaviññāṇavīthiyāti ettha atītasaddamattā rammaṇā tadanuvattikānāma manoviññāṇavīthipi saṅgahitāti daṭṭhabbā.

And here, by the ear-consciousness process (sotaviññāṇavīthiyā) should be understood to include the subsequent mind-consciousness process (manoviññāṇavīthi) that takes the past sound as its object.

Ở đây, trong lộ trình nhãn thức (sotaviññāṇavīthiyā), nên hiểu rằng lộ trình ý thức (manoviññāṇavīthi) theo sau, vốn có đối tượng là âm thanh quá khứ, cũng được bao gồm.

Vuttañhi sāratthadīpaniyaṃ-tena vuttavacane yattakāni akkharāni honti.

For it is stated in the Sāratthadīpanī: "Whatever letters there are in the spoken word, taking each of them as present and past, after the ear-consciousness process and mind-consciousness process have arisen and ceased, at the end, gathering those letters, and taking the collection of letters, one mind-consciousness process arises and ceases.

Quả thật, trong Sāratthadīpanī đã nói:

Tesu ekamekaṃ paccuppannaṃ atītañca gahetvā sota viññāṇavīthiyā manoviññāṇavīthiyāca uppajjitvā niruddhāya avasāne tāni akkharāni sampiṇḍetvā akkharasamūhaṃ gahetvā ekā manoviññāṇavīthi uppajjitvā nirujjhati.

Immediately after that, by way of apprehending the name-designation, 'this collection of letters is such-and-such a name,' another mind-consciousness process arises and ceases.

Có bao nhiêu chữ cái trong lời nói đã nói, thì cứ mỗi chữ cái hiện tại và quá khứ, sau khi lộ trình nhãn thức và lộ trình ý thức phát sinh và diệt đi, cuối cùng, tập hợp các chữ cái đó, một lộ trình ý thức phát sinh và diệt đi, nắm bắt nhóm chữ cái.

Tadanantaraṃ ayaṃ akkharasamūho etassa nāmanti nāmapaññattigahaṇavasena aparāya manoviññāṇa vīthiyā uppajjitvā niruddhāya tadanantaraṃ uppannāya manoviññāṇa vīthiyā ayametassa atthoti pakatiyā tadatthavijānanaṃ sambhavatīti.

Immediately after that, by the mind-consciousness process that arises, the natural understanding of that meaning, 'this is the meaning of that,' is possible."

Ngay sau đó, sau khi một lộ trình ý thức khác phát sinh và diệt đi để nắm bắt paññatti tên, tức là "nhóm chữ cái này là tên của điều này", thì sự nhận biết ý nghĩa đó một cách tự nhiên sẽ xảy ra thông qua lộ trình ý thức phát sinh ngay sau đó.

Maṇisāramañjūsāyaṃ pana tadanuvattikavīthito paraṃ ekaṃ vinicchayavīthiṃ viññattigahaṇavīthiñca vadati.

However, in the Maṇisāramañjūsā, after the subsequent process (tadanuvattikavīthi), it speaks of a "determining process" (vinicchayavīthi) and a "process of apprehending the communication" (viññattigahaṇavīthi).

Tuy nhiên, trong Maṇisāramañjūsā, sau lộ trình theo sau, còn nói đến một lộ trình quyết định (vinicchayavīthi) và một lộ trình nắm bắt sự biểu thị (viññattigahaṇavīthi).

Tato paraṃ ekakkhare sadde ekatthajotikāya nāmapaññattiyā gahaṇaṃ hoti.

After that, there is the apprehension of a name-designation that illuminates a single meaning in a single-letter sound.

Sau đó, trong một âm thanh chỉ có một chữ cái, sự nắm bắt paññatti tên làm sáng tỏ một ý nghĩa sẽ xảy ra.

Yā vadantassa pubbabhāge manasā vavatthāpito paññattisaddonāma vuccati.

This is called the paññatti-sound (paññattisaddo) mentally arranged in the speaker's mind beforehand.

Điều đó được gọi là từ chế định mà người nói đã sắp đặt trong tâm ở giai đoạn trước.

Tatoparaṃ tadatthagahaṇanti.

After that, there is the apprehension of its meaning.

Sau đó là sự nắm bắt ý nghĩa của nó.

Īdisesu pana ṭhānesu tattha tattha javanavīthivārānaṃ paṭipāṭikathanaṃnāma padhānapākaṭagahaṇavasenevāti daṭṭhabbaṃ.

In such instances, however, the sequence of javana processes (javanavīthivārānaṃ paṭipāṭikathanaṃ) in various places should be understood as given based on the apprehension of the prominent and evident ones.

Tuy nhiên, ở những trường hợp như vậy, việc nói về chuỗi các lần javana trong lộ trình tâm ở từng nơi nên được hiểu là theo cách nắm bắt chủ yếu và rõ ràng.

Ekaccharakkhaṇe aneka koṭisatasahassāni cittāni uppajjantīti hi vuttaṃ.

For it is stated that hundreds of thousands of crores of cittas arise in a single moment of a letter.

Quả thật, đã nói rằng hàng trăm ngàn triệu tâm phát sinh trong một sát na chữ cái.

Tathā –

Similarly –

Cũng vậy –

1433

Ekamatto bhave rasso, dvimatto dīghamuccate;

A short vowel is one mātrā; a long vowel is said to be two mātrās;

Một mora (māttā) là đoản âm, hai mora được gọi là trường âm;

1434

Timattotupluto ñeyyo, byañjanaṃ addhamattikanticaṃ.

A pluta should be known as three mātrās; a consonant is half a mātrā.

Ba mora nên biết là pluta, phụ âm thì nửa mora.

1435

Na ca paramatthasaddasaṅghāṭānaṃ satasahassaṃpi ekakkharaṃnāma bhavituṃ pahoti.

And even hundreds of thousands of ultimate sound aggregates cannot become a single letter.

Và hàng trăm ngàn sự kết hợp của các âm thanh chân đế cũng không thể trở thành một chữ cái.

Tasmā idha bahuṃ vicāraṇā amhehi nakatāti.

Therefore, we have not engaged in much discussion here.

Do đó, chúng tôi không đi sâu vào nhiều chi tiết ở đây.

1436

Iti paramatthadīpaniyānāma abhidhammatthasaṅgahassa

Here ends the Paramatthadīpanā,

Như vậy, Paramatthadīpanī

1437

Catutthavaṇṇanāya aṭṭhamassa paccayasaṅgahassa

the eighth section on the Compendium of Causes,

Về chương thứ tư của Abhidhammatthasaṅgaha,

1438

Paramatthadīpanā niṭṭhitā.

in the fourth chapter of the Paramatthadīpanī, also known as the Abhidhammatthasaṅgaha.

Chương thứ tám về Paccayasaṅgaha,

1439

Kammaṭṭhāna saṅgaha paramatthadīpanī

Kammaṭṭhānasangaha Paramatthadīpanī

Paramatthadīpanī về Kammaṭṭhānasaṅgaha

1440

170. Evaṃ aṭṭhahi paricchedehi sapaccayapabhedaṃ nāmarūpa vibhāgaṃ dassetvā idāni viditanāmarūpa vibhāgassa kammaṭṭhānavidhānaṃ dassento samathavipassanānantiādi māha.

170. Having thus shown the analysis of nāmarūpa with its divisions of causes through eight chapters, now, in order to show the method of meditation (kammaṭṭhāna) for one who has discerned the analysis of nāmarūpa, it begins with samatha and vipassanā (samathavipassanānaṃ) and so forth.

170. Như vậy, sau khi trình bày sự phân tích danh-sắc cùng với các nguyên nhân và sự phân loại của chúng qua tám phần phân loại, bây giờ, khi trình bày phương pháp hành thiền (kammaṭṭhāna) cho người đã biết sự phân tích danh-sắc, (văn bản) nói rằng " samatha-vipassanā" v.v...

Ito paccaya saṅgahato paraṃ samathavipassanānaṃ bhāvanānaṃ duvidhaṃpi kammaṭṭhānaṃ yathākkamaṃ pavakkhāmīti yojanā.

The interpretation is: "After this Compendium of Causes (paccaya saṅgaha), I shall explain the twofold meditation object (kammaṭṭhāna) for both samatha and vipassanā bhavanas, in their respective order."

Đây là cách sắp xếp (câu): "Từ đây, sau phần tóm tắt duyên, tôi sẽ trình bày theo thứ tự cả hai loại đề mục thiền (kammaṭṭhāna) của sự tu tập samatha và vipassanā."

Tattha kilese aññepivā vitakkādayo oḷārikadhamme sametīti samatho.

Therein, samatha (samatho) is that which brings to rest defilements or other gross mental states such as vitakka.

Trong đó, samatha (chỉ) sự làm lắng dịu các phiền não (kilesa) hoặc các pháp thô thiển khác như tầm (vitakka) v.v...

Tathā pavatto ekaggatāsaṅkhāto samādhi.

Also, concentration (samādhi) characterized by one-pointedness that has thus arisen.

Cũng là định (samādhi) được gọi là sự nhất tâm (ekaggatā), đã phát sinh như vậy.

Visesena passanti etāyāti vipassanā.

Vipassanā is that by which one sees with special insight.

Vipassanā (chỉ) cái mà nhờ đó người ta quán thấy một cách đặc biệt.

Aniccānupassanādikā bhāvanāpaññā.

It is the wisdom of development (bhāvanāpaññā) such as aniccānupassanā.

Là tuệ (paññā) tu tập như quán vô thường (anicca) v.v...

Tāya hi yogino khandhesu lokiyamahājanena passitaṃ itthipurisādikaṃ niccasukhādikañca atikkamitvā visesena aniccādikameva passantīti.

For by it, yogis, transcending what ordinary people see in the aggregates—such as male/female or permanence/happiness—see specially impermanence (anicca) and so forth.

Vì nhờ tuệ đó, hành giả (yogī) quán thấy các uẩn (khandha) một cách đặc biệt là vô thường (anicca) v.v..., vượt qua cái được đại chúng thế gian quán thấy như nam, nữ, thường, lạc v.v...

Bhāvetabbāti bhāvanā.

That which should be developed is bhāvanā.

Cái cần được tu tập là bhāvanā (sự tu tập).

Bhāventivā cittasantānaṃ etāhīti bhāvanā.

Or, that by which one develops the continuity of mind is bhāvanā.

Hoặc cái mà nhờ đó người ta tu tập dòng tâm (cittasantāna) là bhāvanā.

Kiriyā kammaṃ.

Action is kamma.

Hành động là kamma.

Tiṭṭhati etthāti ṭhānaṃ.

That wherein one stands is a ṭhāna (place).

Cái mà trên đó (hành động) tồn tại là ṭhāna (cơ sở).

Kammassa ṭhānanti kammaṭṭhānaṃ.

The place of kamma is kammaṭṭhāna.

Cơ sở của hành động là kammaṭṭhāna (đề mục thiền).

Vīriyārabbhasaṅkhātassa yogakammassa pavattiṭṭhānanti attho.

Meaning, the place for the practice of yoga-kamma, which is characterized by the arousal of energy (vīriyārabbha).

Nghĩa là nơi phát sinh của hành động tinh tấn (yoga-kamma) được gọi là sự nỗ lực (vīriyārabbha).

Kasiṇamaṇḍalādikaṃ kasiṇabhāvanādikañca.

Such as kasiṇa discs and kasiṇa meditation.

Như là đất biến xứ (kasiṇa-maṇḍala) v.v..., và sự tu tập đất biến xứ (kasiṇa-bhāvanā) v.v...

Ādimajjha pariyosānānañhi samudāyabhūkaṃ ekametaṃ pathavīkasiṇa bhāvanādikaṃ bhāvanākammaṃpi attano avayavabhūtassa yoga kammassa pavattiṭṭhānaṃ sambhavatīti.

Indeed, such meditation kamma as earth-kasiṇa meditation, which is a collection of the beginning, middle, and end, can also be a place for the practice of the yoga-kamma that is its own component part.

Vì sự tu tập (bhāvanā-kamma) này, như sự tu tập đất biến xứ (pathavī-kasiṇa-bhāvanā) v.v..., là một tập hợp các phần đầu, giữa và cuối, cũng có thể là nơi phát sinh của hành động tinh tấn (yoga-kamma) là một phần của nó.

1441

Vibhāvaniyaṃ pana

However, in the Vibhāvanī,

Tuy nhiên, trong Vibhāvanī

1442

Uttaruttara yogakammassa padaṭṭhānatāya kammaṭṭhānabhūtaṃ bhāvanāvidhiñcātipi vuttaṃ.

It is also stated as "the method of development (bhāvanāvidhi) which is kammaṭṭhāna by being the proximate cause (padaṭṭhāna) for subsequent yoga-kamma."

Cũng đã nói rằng: "phương pháp tu tập (bhāvanā-vidhi) là đề mục thiền (kammaṭṭhāna) vì là nơi đặt chân (padaṭṭhāna) cho hành động tinh tấn (yoga-kamma) kế tiếp."

Tampi yujjatiyeva.

That too is appropriate.

Điều đó cũng hợp lý.

1443

Yogakammamevavā sukhavisesānaṃ adhiṭṭhānaṭṭhenaṭhānanti kammaṭṭhānaṃ.

Or, yoga-kamma itself is a ṭhāna (place) by being the basis for special happiness, hence kammaṭṭhāna.

Hoặc chính hành động tinh tấn (yoga-kamma) là kammaṭṭhāna (đề mục thiền) vì là cơ sở (ṭhāna) cho các loại lạc đặc biệt.

Tatthāti tasmiṃ duvidhepi kammaṭṭhāne.

Therein (tatthā), in both kinds of kammaṭṭhāna.

Tatthā (trong đó): trong cả hai loại đề mục thiền (kammaṭṭhāna) đó.

Samathasaṅgaheti samatha kammaṭṭhānasaṅgahe.

In the samatha compendium (samathasaṅgahe), meaning in the compendium of samatha kammaṭṭhānas.

Samathasaṅgahe (trong phần tóm tắt samatha): trong phần tóm tắt các đề mục thiền samatha.

Dasakasiṇānīti dasakasiṇamaṇḍalāni kasiṇajjhānānica.

Ten kasiṇas (dasakasiṇāni) refers to the ten kasiṇa discs and kasiṇa jhānas.

Dasakasiṇānī (mười biến xứ): mười vòng biến xứ (kasiṇa-maṇḍala) và các thiền biến xứ (kasiṇa-jhāna).

Tadubhayānipi hi yogānuyogasaṅkhātassa samatha kammassa pavattiṭṭhānattā samathakammaṭṭhānānināma hontīti.

For both of these, being the places for the practice of samatha kamma, which is called yogānuyoga (exertion in meditation), are named samatha kammaṭṭhānas.

Cả hai điều đó được gọi là các đề mục thiền samatha (samatha-kammaṭṭhāna) vì là nơi phát sinh của hành động samatha (samatha-kamma) được gọi là sự tinh tấn (yogānuyoga).

Dasaasubhāti dasaasubhavatthūni asubhajjhānānica.

Ten asubhas (dasaasubhā) refers to the ten asubha objects and asubha jhānas.

Dasaasubhā (mười bất tịnh): mười đối tượng bất tịnh (asubha-vatthu) và các thiền bất tịnh (asubha-jhāna).

Dasaanussati yoti buddhaguṇādīni dasaanussatiṭṭhānāni anussaraṇasati yoca.

Ten anussatis (dasaanussatiyo) refers to the ten anussati topics such as the qualities of the Buddha, and the mindfulness of recollection (anussaraṇasati).

Dasaanussatiyo (mười tùy niệm): mười đối tượng tùy niệm (anussati-ṭṭhāna) như các đức Phật (buddha-guṇa) v.v..., và niệm tùy niệm (anussaraṇa-sati).

Sesānipi yathānurūpaṃ vattabbānīti.

The rest should also be stated according to their appropriateness.

Các phần còn lại cũng nên được nói theo cách tương tự.

Caraṇaṃ cariyā.

Caraṇa is practice (cariyā).

Hành động là cariyā.

Samudācaraṇanti attho.

Meaning, continuous engagement.

Nghĩa là sự thực hành (samudācaraṇa).

Pavattibahulatāti vuttaṃ hoti.

It is said to mean predominance of occurrence.

Được nói là sự phổ biến (pavatti-bahulatā).

Rāgassa cariyā rāgacariyā.

The practice of craving is rāgacariyā.

Hành vi của tham là rāgacariyā (hành tham).

Rāgacaritāti pāṭho, so aṭṭhakathāyaṃ natthi, puggalaṭṭhāneeva so yuttoti.

The reading "rāgacaritā" is not found in the commentaries; it is only suitable in the context of individuals.

Bài đọc rāgacaritā không có trong Chú giải (Aṭṭhakathā), nó chỉ phù hợp trong phần phân loại người (puggalaṭṭhāna).

Esanayo sesesupi.

This method applies to the others as well.

Cách này cũng áp dụng cho các phần còn lại.

1444

^* Yo pana vibhāvaniyaṃ

^* However, in the Vibhāvanī,

^* Còn trong Vibhāvanī

1445

Cariyānaṃ saṃsaggabhedo vutto.

The classification of mixed temperaments is mentioned.

Đã nói về sự hỗn hợp (saṃsaggabheda) của các hành vi.

So idha nādhippeto.

That is not intended here.

Điều đó không được chấp nhận ở đây.

1446

Nahi kammaṭṭhānānaṃnāma saṃsaggacaritassapi ekassa dve tīṇi dātabbāni hotīti.

For it is not the case that two or three meditation objects should be given to even one whose temperament is mixed.

Vì không phải cho một người có hành vi hỗn hợp (saṃsaggacarita) nào đó mà hai hoặc ba đề mục thiền (kammaṭṭhāna) được ban cho.

Teneva hi so bhedo aṭṭhakathāyaṃ nagarukatoti.

For this very reason, that classification is not honored in the commentaries.

Chính vì thế mà sự phân loại đó không được đề cập trong Chú giải (Aṭṭhakathā).

Sabbāpi appanāya pubbabhāgapavattā kāmāvacara bhāvanā parikammabhāvanānāma.

All kāmāvacara bhavanas that occur prior to appanā are called parikamma-bhavanas.

Tất cả các sự tu tập dục giới (kāmāvacara-bhāvanā) phát sinh trước khi đạt đến an chỉ (appanā) đều được gọi là sự tu tập chuẩn bị (parikamma-bhāvanā).

Sā pana appanāya āsanne dūreti duvidhā hoti.

However, that^* is of two kinds: near to appanā and far from it.

Sự tu tập đó lại có hai loại: gần (āsanna) và xa (dūra) so với an chỉ.

Tattha yā āsanne, sā appanaṃ upecca samīpe ṭhatvā pavattattā upacārabhāvanāti vuccati.

Among them, that which is near, because it proceeds by approaching and staying near appanā, is called upacāra-bhāvanā.

Trong đó, cái gần (āsanna) được gọi là sự tu tập cận hành (upacāra-bhāvanā) vì nó phát sinh gần kề với an chỉ (appanā).

Itarā pana parikamma bhāvanāevanāma.

The other, however, is called parikamma-bhāvanā.

Cái còn lại chỉ được gọi là sự tu tập chuẩn bị (parikamma-bhāvanā).

Iti parikammabhāvanāpi samānā pubbāparavisesa pākaṭabhāvatthaṃ aṭṭhakathāsu dvīhi nāmehi gahitāti vuttaṃ parikammabhāvanā.La.

Thus, though parikamma-bhāvanā is the same, it is said to be taken by two names in the commentaries for the purpose of making clear the distinction of earlier and later stages, (namely) parikamma-bhāvanā.

Vì vậy, mặc dù sự tu tập chuẩn bị (parikamma-bhāvanā) là một, nhưng để làm rõ sự khác biệt giữa trước và sau, nó đã được gọi bằng hai tên trong các Chú giải (Aṭṭhakathā), như đã nói: " parikamma-bhāvanā v.v... Ba loại tu tập."

Tissobhāvanāti tāsaṃ pana viseso parato āgamissati.

The distinction of these "three developments" will come later.

Sự khác biệt của chúng sẽ được nói đến sau.

Parikammanimittanti parikammabhāvanāya ārammaṇabhūtaṃ kasiṇamaṇḍalādinimittaṃ.

"The preparatory sign" (parikamma-nimitta) is the kasiṇa disk or other such sign, which is the object of parikamma-bhāvanā.

Parikammanimittaṃ (tướng chuẩn bị): là tướng (nimitta) biến xứ (kasiṇa-maṇḍala) v.v... làm đối tượng (ārammaṇa) của sự tu tập chuẩn bị (parikamma-bhāvanā).

Tañca tassā ārammaṇa bhāvena ekaṃpi samānaṃ pubbāparavisesapākaṭabhāvatthaṃ parikammanimittaṃ uggahanimittanti dvidhā bhinditvā vuttaṃ.

Although it is one by being the object of that^*, it is mentioned by breaking it into two, parikamma-nimitta and uggaha-nimitta, for the purpose of making clear the distinction of earlier and later stages.

Mặc dù nó là một về mặt là đối tượng của sự tu tập đó, nhưng để làm rõ sự khác biệt giữa trước và sau, nó được chia thành hai loại và nói đến là tướng chuẩn bị (parikamma-nimitta) và tướng thủ đắc (uggaha-nimitta).

Tesaṃpi viseso āgamissati.

Their distinction will also come^*.

Sự khác biệt của chúng cũng sẽ được nói đến sau.

Vidatthicaturaṅgulasaṅkhātena parittapamāṇenavā khala maṇḍalādisaṅkhātena mahantapamāṇenavā kataṃ akataṃvā pathavī maṇḍalatalameva asesapharitabbaṭṭhena kasiṇanti pathavīkasiṇaṃ.

The earth kasiṇa is simply the surface of an earth disk, whether made or not made, of a small measure, such as a span and four fingers, or of a large measure, such as a threshing floor, because it is to be pervaded entirely as kasiṇa.

Đất biến xứ (pathavī-kasiṇa) là chính mặt đất biến xứ (pathavī-maṇḍala-tala), dù được làm với kích thước nhỏ như một gang tay và bốn ngón tay, hoặc kích thước lớn như sân lúa v.v..., hoặc không làm, vì nó phải được trải rộng hoàn toàn (asesapharitabbaṭṭhena) như một biến xứ (kasiṇa).

Sakalasaddapariyāyo hi kasiṇasaddo.

Indeed, the word kasiṇa is a synonym for 'entire' or 'whole'.

Vì từ kasiṇa (biến xứ) là một từ đồng nghĩa với sakala (toàn bộ).

Yathā kasiṇena jambudīpassāti.

For instance, "with the entire Jambudīpa" (kasiṇena jambudīpassā).

Ví dụ như "kasiṇena jambudīpassa" (toàn bộ Jambudīpa).

Tasmā yattake pathavītale nimittaṃ gaṇhāti, tattakaṃ cittena asesaṃ pharitvā eva gahetabbaṃ hoti.

Therefore, whatever extent of the earth surface one takes as a sign, that entire extent must be comprehended by the mind.

Do đó, bất cứ phần đất nào mà tướng (nimitta) được thủ đắc, thì phần đó phải được tâm trải rộng hoàn toàn (asesaṃ pharitvā) mới được thủ đắc.

Na pana tassa ekadese ṭhatvāti, tena vuttaṃ pathavīmaṇḍalatalameva asesapharitabbaṭṭhena kasiṇanti pathavīkasiṇanti.

It is not by remaining in one part of it. Thus it is said: "The earth kasiṇa is simply the surface of an earth disk because it is to be pervaded entirely as kasiṇa."

Không phải là chỉ trụ ở một phần của nó, vì vậy đã nói: "đất biến xứ (pathavī-kasiṇa) là chính mặt đất biến xứ (pathavī-maṇḍala-tala) vì nó phải được trải rộng hoàn toàn như một biến xứ (kasiṇa)."

Esanayo sesakasiṇesupīti.

This method applies to the other kasiṇas as well.

Cách này cũng áp dụng cho các biến xứ còn lại.

Etthaca, avibhūtavaṇṇāya pathaviyā eka talabhāvenasanniviṭṭhāsaṇṭhānapaññattiidha pathavīkasiṇaṃnāma.

Here, the mental image (saṇṭhāna-paññatti) of earth with indistinct color, appearing as a single, uniform surface, is called the earth kasiṇa.

Ở đây, khái niệm về hình dạng (saṇṭhāna-paññatti) được thiết lập như một mặt phẳng của đất có màu sắc không rõ ràng được gọi là đất biến xứ (pathavī-kasiṇa).

Tathā āpokasiṇaṃ tejokasiṇañca.

Similarly, the water kasiṇa and the fire kasiṇa.

Cũng vậy, nước biến xứ (āpo-kasiṇa) và lửa biến xứ (tejo-kasiṇa).

Phuṭṭhaṭṭhāne cittena saṇṭhānaṃ katvā gahitā vāyuvaṭṭi vāyokasiṇaṃnāma.

A current of air grasped by the mind, forming a shape in the place of contact, is called the air kasiṇa.

Luồng gió (vāyu-vaṭṭi) được tâm tạo hình và thủ đắc tại nơi tiếp xúc được gọi là gió biến xứ (vāyo-kasiṇa).

Nīlavaṇṇavisiṭṭhāekā saṇṭhānapaññatti nīlakasiṇaṃnāma.

A single mental image (saṇṭhāna-paññatti) distinguished by blue color is called the blue kasiṇa.

Một khái niệm hình dạng đặc biệt với màu xanh được gọi là xanh biến xứ (nīla-kasiṇa).

Tathā pītalohito dātakasiṇānipi.

Likewise, the yellow, red, and white kasiṇas.

Cũng vậy, vàng, đỏ và trắng biến xứ.

Candasūriyaaggobhāsavisiṭṭhā katthaci dissamānā saṇṭhānapaññatti ālokakasiṇaṃnāma.

A mental image (saṇṭhāna-paññatti) seen somewhere, distinguished by the light of the moon, sun, or fire, is called the light kasiṇa.

Khái niệm hình dạng được thấy ở đâu đó, đặc biệt với ánh sáng mặt trăng, mặt trời hoặc lửa, được gọi là ánh sáng biến xứ (āloka-kasiṇa).

Tittichiddavāta pānachiddādīsu dissamānā ākāsavisiṭṭhā saṇṭhānapaññatti ākāsakasiṇaṃnāmāti.

A mental image (saṇṭhāna-paññatti) seen in crevices, holes, window openings, etc., distinguished by space, is called the space kasiṇa.

Khái niệm hình dạng đặc biệt với không gian, được thấy trong các lỗ hổng trên tường hoặc lỗ cửa sổ v.v..., được gọi là không gian biến xứ (ākāsa-kasiṇa).

Ativiya dhumātaṃ sunabhāvaṃ gatanti uddhumātaṃ.

Something greatly swollen, reaching a state of intense puffiness, is called "swollen" (uddhumāta).

Thân thể sưng phồng quá mức, đã trở nên trống rỗng là uddhumātaṃ (thân phồng).

Tadeva kucchitattā uddhumātakaṃ.

That very^*, due to its repulsive nature, is the bloated corpse (uddhumātakaṃ).

Chính cái đó, vì ghê tởm, là uddhumātakaṃ (thân phồng chướng).

Tathābhūtassa chavasarīrassetaṃ nāmaṃ.

This is the name for such a corpse.

Đây là tên của một xác chết như vậy.

Tadeva pūtibhāvaṃ gatakāle purimavaṇṇaṃ vijahitvā puna nīlabhāvaṃ pattaṃ vinīlakaṃ.

That very^*, when it reaches a state of putrefaction, abandoning its former color and again attaining a blue state, is the discolored corpse (vinīlakaṃ).

Chính cái đó, khi đã trở nên thối rữa, từ bỏ màu sắc ban đầu và lại trở thành màu xanh, là vinīlakaṃ (thân xanh xám).

Tadeva puna paccitvā tato tato visandamānapubbayuttaṃ vipubbakaṃ.

That very^*, again festering and oozing pus from here and there, is the festering corpse (vipubbakaṃ).

Chính cái đó, khi đã thối rữa thêm và mủ chảy ra từ đó, là vipubbakaṃ (thân mưng mủ).

Yuddhabhūmiyādīsu satthena majjhe chinditvā thapitaṃ virūpachinnasarīraṃ vicchinnakaṃnāma.

A disfigured, cut-up corpse, left cut in the middle by a weapon on a battlefield or similar place, is called the cut-up corpse (vicchinnakaṃ).

Xác chết bị cắt làm đôi bằng vũ khí và đặt ở chiến trường v.v..., thân thể bị cắt xẻ biến dạng, được gọi là vicchinnakaṃ (thân bị cắt xẻ).

Soṇa siṅgālādīhi vividhākārena khāyitapadesayuttaṃ sarīraṃ vikkhāyitakaṃnāma.

A corpse with parts eaten in various ways by dogs, jackals, etc., is called the gnawed corpse (vikkhāyitakaṃ).

Thân thể có những phần bị chó, chồn v.v... ăn theo nhiều cách khác nhau, được gọi là vikkhāyitakaṃ (thân bị ăn cắn).

Soṇasiṅgālādīhi eva khaṇḍākhaṇḍikaṃ katvā apakaḍḍhitvā tato tato khittaaṅgapaccaṅgayuttaṃ sarīraṃ vittakkhikaṃ nāma.

A corpse with limbs and minor parts torn into pieces by dogs, jackals, etc., dragged away, and scattered here and there, is called the scattered corpse (vittakkhikaṃ).

Thân thể có các chi bị chó, chồn v.v... xé thành từng mảnh và vứt rải rác khắp nơi, được gọi là vittakkhikaṃ (thân bị rứt rời).

Aṅgapaccaṅgesu satthena hanitvā khaṇḍākhaṇḍikaṃ katvā tato tato khittaaṅgapaccaṅgayuttaṃ sarīraṃ hatavikkhittakaṃnāma.

A corpse with limbs and minor parts, struck by a weapon and broken into pieces, scattered here and there, is called the hacked and scattered corpse (hatavikkhittakaṃ).

Thân thể có các chi bị vũ khí đánh và cắt thành từng mảnh, rồi vứt rải rác khắp nơi, được gọi là hatavikkhittakaṃ (thân bị đánh nát và rứt rời).

Paggharita lohitasarīraṃ lohitakaṃ nāma.

A body dripping with blood is called the bleeding corpse (lohitakaṃ).

Thân thể chảy máu được gọi là lohitakaṃ (thân đẫm máu).

Puḷuvaparipūraṃ sarīraṃ puḷuvakaṃ.

A body full of worms is the worm-infested corpse (puḷuvakaṃ).

Thân thể đầy giòi bọ là puḷuvakaṃ (thân đầy giòi).

Sakalo aṭṭhisaṅghāṭovā ekamekaṃvā aṭṭhi aṭṭhikaṃ nāma.

An entire skeleton or an individual bone is called a bone (aṭṭhikaṃ).

Toàn bộ bộ xương hoặc từng khúc xương được gọi là aṭṭhikaṃ (xương).

Punappunaṃ nirantaraṃ saraṇaṃ anussati.

Recollection (anussati) is remembering repeatedly, without interruption.

Sự ghi nhớ liên tục, không ngừng là anussati (tùy niệm).

Buddhaguṇassa anussati buddhānussati.

Recollection of the qualities of the Buddha is Buddha-recollection (buddhānussati).

Sự ghi nhớ các đức Phật là buddhānussati (Phật tùy niệm).

Esa nayo sesāsupīti.

This method applies to the others as well.

Cách này cũng áp dụng cho các phần còn lại.

Tattha arahatādiguṇo buddhaguṇonāma.

Here, the qualities like arahat are called the Buddha-qualities.

Trong đó, các đức tính như A-la-hán (arahat) v.v... được gọi là đức Phật (buddha-guṇa).

Svakkhātatādiguṇo dhammaguṇonāma.

The qualities like well-proclaimed are called the Dhamma-qualities.

Các đức tính như khéo thuyết giảng (svākkhāta) v.v... được gọi là đức Pháp (dhamma-guṇa).

Suppaṭipannatādiguṇo saṅghaguṇo nāma.

The qualities like well-practiced are called the Saṅgha-qualities.

Các đức tính như thực hành tốt (suppaṭipanna) v.v... được gọi là đức Tăng (saṅgha-guṇa).

Attano sīlassa akhaṇḍatādi guṇo sīlaguṇonāma.

The qualities of one's own morality, such as being unbroken, are called the qualities of morality.

Các đức tính như giới hạnh không bị phá vỡ (akhaṇḍa) v.v... của giới mình được gọi là đức Giới (sīla-guṇa).

Attano dānassa vigatamalamaccheratādi guṇo cāgaguṇonāma.

The qualities of one's own generosity, such as being free from defilement and stinginess, are called the qualities of generosity.

Các đức tính như bố thí của mình không còn cấu uế và keo kiệt (vigatamalamaccheratā) v.v... được gọi là đức Bố thí (cāga-guṇa).

Attānaṃ devattaṃvā sakkattaṃvā brahmattaṃvā vahituṃ samatthā attano saddhādiguṇā devatāguṇānāma.

One's own qualities of faith and so forth, capable of bringing oneself to the state of a deity, Sakka, or Brahmā, are called the qualities of deities.

Các đức tính như tín (saddhā) v.v... của mình có khả năng dẫn đến cảnh giới chư thiên (devatta), Đế Thích (sakkata) hoặc Phạm thiên (brahmata) được gọi là đức chư thiên (devatā-guṇa).

Vatta paṭipattivasenavā dhutaṅgasamādānavasenavā jhānasamāpattivasenavā vipassanāvasenavā attano santāne ciraṃvikālaṃ vikkhambhitānaṃ kāmarāgādīnaṃ vūpasamo attanāadhigatanibbānañca upasamonāma.

The calming of lust and so forth, which have been long restrained in one's own continuum through the practice of duties, or the undertaking of dhutaṅga practices, or the attainment of jhāna, or insight, and the Nibbāna attained by oneself, is called peace (upasama).

Sự an tịnh các dục ái và các phiền não khác đã bị trấn áp trong dòng tâm thức của mình trong một thời gian dài, bằng cách thực hành các bổn phận (vatta), bằng cách thọ trì các pháp đầu đà (dhutaṅga), bằng cách nhập các thiền định (jhāna-samāpatti), hoặc bằng cách hành thiền quán (vipassanā), và Niết Bàn mà mình đã chứng đắc, được gọi là upasama (sự an tịnh).

Ekabhavapariyāpannassa attano khandhasantānassa bhedo maraṇaṃ nāma.

The breaking up of one's own continuum of aggregates pertaining to a single existence is called death (maraṇa).

Sự tan rã của dòng ngũ uẩn (khandha-santāna) của chính mình, thuộc về một kiếp sống, được gọi là chết (maraṇa).

Kesakāyādīnaṃ nānākāyānaṃ samūhabhūto ayaṃ kāyo kāyonāma.

This body, which is a collection of various aggregates like hair and so forth, is called the body (kāya).

Tập hợp của các thân khác nhau như thân lông tóc (kesakāya-ādi) được gọi là thân (kāya).

Attani nirantaraṃ pavattamānā assāsa passāsā ānāpāṇaṃnāma.

The continuous in-breaths and out-breaths occurring in oneself are called ānāpāṇa (breath).

Hơi thở vào và hơi thở ra liên tục diễn ra trong bản thân được gọi là ānāpāna (hơi thở vào ra).

Mijjati siniyhatīti mettā.

"It is tender, it is affectionate," hence loving-kindness (mettā).

Nó làm cho người khác thân mật, làm cho người khác yêu mến, do đó là mettā (tâm từ).

Yaṃ ārabbha uppajjati.

That concerning which it arises,

Nó khởi lên đối với đối tượng nào,

Tassa hitasukhaṃ avippakiṇṇaṃ katvā saṅgaṇhatīti attho.

It means encompassing the welfare and happiness of that^*, without separating from it.

thì nó bao trùm đối tượng đó bằng cách không tách rời khỏi lợi ích và hạnh phúc của đối tượng ấy, đó là ý nghĩa.

Mittassavā esā mittesuvā bhavāti mettā.

Or it is of a friend, or it is found in friends, hence mettā.

Hoặc đó là của người bạn, hoặc đó là ở những người bạn, do đó là mettā.

Atthato pana parasattānaṃ hitūpasaṃhāravasena pavatto adosoeva.

In essence, however, it is simply non-aversion (adosa) that proceeds by bringing about the welfare of other beings.

Tuy nhiên, về mặt ý nghĩa tối hậu, đó chính là vô sân (adosa) khởi lên bằng cách mang lại lợi ích cho chúng sinh khác.

Parasattānaṃ hitūpasaṃhāra hitamodana ahitāpanayanasaṅkhātaṃ byāpārattayaṃ pahāya tesaṃ kammasakatānubrūhanavasena upapattito yuttito pekkhatīti upekkhā.

Equanimity (upekkhā) means looking^* from the perspective of their karma as their own possession, abandoning the three functions of bringing about welfare, rejoicing in welfare, and removing harm for other beings, and observing^* with reason.

Từ bỏ ba hành động là mang lại lợi ích cho chúng sinh khác, hoan hỷ với lợi ích, và loại bỏ điều bất lợi, mà nhìn nhận chúng bằng cách phát triển nghiệp riêng của chúng (kamma-sakata-anubrūhana) về mặt sự sinh khởi (upapatti) và sự hợp lý (yutti), do đó là upekkhā (tâm xả).

Tathā pavattā tatramajjhattatāeva.

It is simply neutrality that proceeds in such a way.

Đó chính là thái độ trung dung (tatramajjhattatā) diễn ra như vậy.

Appamāṇesusattesu bhavāti appamaññā.

"It extends to immeasurable beings," hence the immeasurables (appamaññā).

Nó tồn tại trong các chúng sinh vô lượng, do đó là appamaññā (vô lượng tâm).

Na hi ettakesu eva sattesu etā pavattetabbā.

For these^* should not be practiced only towards these particular beings.

Vì không phải chỉ trong chừng ấy chúng sinh mà những tâm này phải được tu tập.

Na tato aññesūti evaṃ etāsaṃ visayaparicchedonāma atthīti.

It is not that their scope is restricted in such a way, as if they should not be practiced towards others.

Không phải là không có sự giới hạn đối tượng của chúng như "không phải trong những chúng sinh khác" vậy.

Evaṃsantepi ādikammi kena ādito ekasmiṃ puggale attano bhāvanācittaṃ laddhāsevanaṃ laddhavisesañca katvā pacchā dvīsu tīsūtiādinā vaḍḍhitvā sīmasambhedoca odhisopharaṇa anodhisopharaṇa disāpharaṇāniva kattabbānīti.

Even so, a beginner should first obtain his meditation object concerning one individual, cultivate it, and make it special, then gradually extend it to two, three, and so on, and then perform the breaking of boundaries, pervasion with an object, pervasion without an object, and pervasion of directions.

Mặc dù vậy, một hành giả sơ cơ (ādikammika) ban đầu nên tu tập tâm mình trong một người duy nhất, làm cho nó thuần thục và đạt được sự đặc biệt, sau đó tăng dần lên hai, ba, v.v., và nên thực hiện sự phá vỡ giới hạn (sīma-sambheda), sự biến mãn có giới hạn (odhi-spharaṇa), sự biến mãn vô giới hạn (anodhi-spharaṇa), và sự biến mãn theo các phương hướng (disā-spharaṇa).

Yaṃ pana vibhaṅge mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharatītiādinā paṭisambhidāmaggeca sabbesattā averā hontūtiādinā mettāvidhānaṃ nāma vuttaṃ.

However, what is said in the Vibhaṅga, "He abides pervading one direction with a mind imbued with loving-kindness," and in the Paṭisambhidāmagga, "May all beings be free from enmity," concerning the method of mettā,

Tuy nhiên, sự quy định về tâm từ được nói đến trong Vibhaṅga như "an trú bằng cách biến mãn một phương hướng với tâm từ" v.v., và trong Paṭisambhidāmagga như "mong tất cả chúng sinh không có sự thù hận" v.v.,

Taṃ mettājhāne vasībhāvappattānaṃ vasena vuttanti daṭṭhabbaṃ.

That should be understood as being spoken in reference to those who have attained mastery in mettā-jhāna.

thì nên hiểu là được nói đến theo cách những người đã đạt được sự thành thạo trong thiền tâm từ.

Etā pana visesena dosapakkhikānaṃ kilesānaṃ ujupaṭipakkhabhūtā hontīti taṃsamaṅginoca niccaṃ sommahadayabhāvena brahmasadi sattā brahmānonāma.

Since these^* are especially direct antidotes to defilements of the angry faction, and those endowed with them are always like Brahmā, having a lofty heart, they are called Brahmās.

Những tâm này đặc biệt là đối nghịch trực tiếp với các phiền não thuộc về phe sân (dosa-pakkha), và những người có chúng luôn có một trái tim cao thượng, tương tự như Phạm thiên (brahmā), do đó được gọi là brahmā.

Tesaṃ vihāroti brahmavihāro.

Their abiding is the Brahmā-abiding (brahmavihāra).

Do đó, sự an trú của họ là brahmavihāra (Phạm trú).

Seṭṭhānaṃvā seṭṭhabhūtovā vihāroti brahmavihāroti.

Or, it is the best of abodes, or the supreme abode, hence brahmavihāra.

Hoặc đó là sự an trú của những bậc tối thượng, hoặc là sự an trú tối thượng, do đó là brahmavihāra.

Āhāreti asita pīta khāyita sāyita vasena catuppabhede ajjhohaṭāhāre.

"In food" (āhāre) means in the four kinds of food: eaten, drunk, chewed, and tasted.

Trong Āhāra (thức ăn): là thức ăn được nuốt vào (ajjhohaṭāhāra) có bốn loại: ăn, uống, nhai, nếm.

Paṭikūlasaññāti āhārahetu anubhavitabbānaṃ dukkhadhammānaṃ paccavekkhanavasena sarasapaṭikūlatā paccavekkhanavasena āsayanidhāna pakkāpakkaphalanissandapaccavekkhana vasena ca tattha nikanti pahānasaññā.

The perception of loathsomeness (paṭikūla-saññā) is the perception of abandoning delight in food, by contemplating the disgusting nature of the tastes, by contemplating the painful phenomena to be experienced on account of food, and by contemplating the storing, cooking, digestion, and the products of digestion.

Paṭikūlasaññā (tưởng ghê tởm): là tưởng từ bỏ sự ham muốn đối với thức ăn, bằng cách quán xét các pháp khổ cần phải kinh nghiệm do thức ăn, bằng cách quán xét sự ghê tởm tự nhiên (sarasapaṭikūlatā), và bằng cách quán xét sự tích trữ, cất giữ, tiêu hóa, không tiêu hóa, và kết quả của chúng.

Catudhātuvavatthānanti sarīragatānaṃ pathaviādīnaṃ catunnaṃ mahādhātūnaṃ salakkhaṇā divasena visuṃ visuṃ paricchinditvā samanupassanaṃ.

The analysis of the four elements (catudhātu-vavatthāna) is the distinct analysis and examination of the four great elements (earth, etc.) present in the body, in terms of their own characteristics and so forth.

Catudhātuvavatthāna (phân biệt bốn đại): là sự phân biệt và quán xét riêng biệt bốn đại chủng (mahādhātu) như đất, v.v., có trong thân, theo đặc tính riêng của chúng.

Tañhi catasso dhātuyo vavatthapiyanti vinicchiyanti sallakkhiyanti etenāti catudhātuvavatthānanti vuccatīti.

For it is called catudhātu-vavatthāna because by this, the four elements are analyzed, distinguished, and identified.

Vì bốn đại này được phân biệt, được quyết định, được nhận biết bằng nó, nên nó được gọi là catudhātuvavatthāna.

Asubhasaññā bhāvetabbā rāgassapahānāyāti vacanato dasaasubhā.La.

It is said: " The ten impurities are suitable for one with an angry temperament," because the perception of impurity should be cultivated for the abandonment of lust.

Vì có câu "nên tu tập asubhasaññā (tưởng bất tịnh) để đoạn trừ tham ái", nên mười asubha.La.

Rāgacaritassa sappāyāti vuttaṃ.

said to be suitable for one of a greedy disposition.

thích hợp cho người có tánh tham đã được nói đến.

Tattha rāgena caratīti rāgacarito.

Herein, "one who acts with greed is a greed-natured person."

Ở đây, người có tánh tham (rāgacarita) là người sống với tham.

So hi kāmaṃ kadāci dosena carati.

Indeed, such a one might sometimes act with aversion.

Thật vậy, đôi khi người đó sống với sân.

Kadāci mohena.

Sometimes with delusion.

Đôi khi với si.

Kadāci saddhādīsupi aññatarena.

Sometimes with any one of faith, etc.

Đôi khi với một trong những đức tin (saddhā) v.v.

Rāgo panassa ussanno.

But greed is dominant in them.

Nhưng tham của người đó là mạnh mẽ.

Tasmā ussannena rāgena so rāgacaritoti saṅkhyaṃ gacchatīti.

Therefore, because of dominant greed, they are considered a greed-natured person.

Do đó, với tham mạnh mẽ, người đó được gọi là rāgacarita (người có tánh tham).

Esanayo sesesupi.

This method applies to the rest as well.

Cách này cũng áp dụng cho những trường hợp còn lại.

Mettā bhāvetabbā byāpādassa pahānāyāti vacanato mettādīnaṃ tiṇṇaṃ brahmavihārānaṃ yathākkamaṃ byāpādavihiṃsā aratīnaṃ nissaraṇatāvacanato suparisuddhānañca vaṇṇakasiṇānaṃ dosavatthuttābhāvato catassoappamaññāyo.La.

Because it is said, "Loving-kindness should be developed for the abandonment of ill-will," and because the escape from ill-will, harmfulness, and discontent is stated for the three Brahma-vihāras—loving-kindness, etc.—in order, and because perfectly pure color kasiṇas are not objects of aversion, the four boundless states are said to be for the aversion-natured.

Vì có câu "nên tu tập tâm từ để đoạn trừ sân hận", và vì ba Phạm trú (brahmavihāra) như tâm từ v.v., được nói là sự giải thoát khỏi sân hận (byāpāda), sự tàn hại (vihiṃsā), và sự bất lạc (arati) theo thứ tự, và vì các biến xứ màu sắc (vaṇṇa-kasiṇa) thanh tịnh không có đối tượng của sân, nên bốn appamaññā.La.

Dosacaritassāti vuttaṃ.

It is stated, "for the aversion-natured."

cho người có tánh sân đã được nói đến.

Etthaca ādikammikassevāyaṃ cariyavibhāgo.

And here, this classification of character is only for a beginner.

Ở đây, sự phân loại tánh này chỉ dành cho người sơ cơ.

Upekkhāca ādikammikassa nasambhavati.

And equanimity is not possible for a beginner.

Và tâm xả (upekkhā) không thể có được đối với người sơ cơ.

Vakkhatihi upekkhāpañcamajjhānikāti.

For it will be said, "Equanimity belongs to the fifth jhāna."

Vì sẽ nói rằng upekkhā thuộc thiền thứ năm.

Tasmā yassa purimā tisso sappāyā.

Therefore, it should be understood that the statement "the four boundless states" is made on the premise that if the previous three are suitable for someone,

Do đó, nên hiểu rằng vì ba loại đầu tiên thích hợp với người nào,

Tassa tadanugatikā upekkhāpi sappāyānāma hotīti katvā catasso appamaññāyoti vuttanti daṭṭhabbaṃ.

then the equanimity that follows them is also considered suitable.

thì tâm xả đi kèm theo đó cũng thích hợp với người đó, nên đã nói là bốn appamaññā.

Itarathā nissaraṇañhetaṃ rāgassa.

Otherwise, this is an escape from greed,

Nếu không thì, đây là sự giải thoát khỏi tham,

Yadidaṃ upekkhā ceto vimuttīti vacanato upekkhā rāgacaritassāti vattabbaṃ siyāti.

since it would have to be said that equanimity is for the greed-natured, by the saying, "this is the liberation of mind through equanimity."

tức là tâm giải thoát xả (upekkhā ceto vimutti), theo câu nói đó, thì phải nói rằng tâm xả là dành cho người có tánh tham.

Nīlādīnica cattāri kasiṇānīti idañca manāpiyarūpāni nīlādīni sandhāya vuttaṃ.

"And the four kasiṇas such as blue" — this is said with reference to pleasing forms such as blue.

Bốn biến xứ như màu xanh v.v. Điều này được nói đến khi đề cập đến các sắc pháp dễ chịu như màu xanh v.v.

Amanāpiyāni pana tāni rāgacaritasseva sappāyānīti.

But unpleasing ones are suitable only for the greed-natured.

Tuy nhiên, những sắc pháp không dễ chịu thì thích hợp cho người có tánh tham.

Ānāpāṇasati bhāvetabbā vitakkupacchedāyāti vacanato ānāpāṇaṃvitakkacaritassāti vuttaṃ.

Because it is said, "Mindfulness of breathing should be developed for the cutting off of thoughts," mindfulness of breathing is said to be for the thought-natured.

Vì có câu "nên tu tập niệm hơi thở vào ra (ānāpāṇasati) để đoạn trừ tầm (vitakka)", nên ānāpāna là cho người có tánh tầm đã được nói đến.

Mohacarito pana pakatiyā pamādabahulo hoti vikkhittacittoca.

But the delusion-natured person is by nature prone to heedlessness and has a scattered mind.

Tuy nhiên, người có tánh si (mohacarita) thường hay phóng dật và tâm tán loạn.

Ānāpāṇañcanāma nirantaraṃ pavattamānaṃ tassa satiṃ uppādentaṃ viya pavattatīti taṃ mohacaritassasappāyanti vuttaṃ siyā.

And mindfulness of breathing, being continuous, operates as if producing mindfulness for such a person, therefore it is said to be suitable for the delusion-natured.

Và ānāpāna diễn ra liên tục, dường như làm phát sinh niệm cho người đó, nên nó được nói là thích hợp cho người có tánh si.

1447

^* Vibhāvaniyaṃ pana

But in the Vibhāvanī,

Tuy nhiên, trong Vibhāvanī,

1448

Buddhivisayabhāvena mohapaṭipakkhattāti kāraṇaṃ vuttaṃ.

the reason given is "because it is the antithesis of delusion due to being an object of wisdom."

lý do được nói là vì nó đối nghịch với si về mặt đối tượng của trí tuệ.

Taṃ yuttaṃ viya na dissati.

That does not seem appropriate.

Điều đó dường như không hợp lý.

1449

Evañhi sati so buddhicaritena saha vattabbo siyāti.

If that were the case, it should be spoken of together with the wisdom-natured.

Nếu vậy, thì nó nên được nói cùng với người có tánh trí tuệ (buddhicarita).

Kāmañca buddhaguṇādayopi ekantena buddhivisayāeva honti.

And indeed, the Buddha's qualities, etc., are also entirely objects of wisdom.

Tuy nhiên, các đức Phật v.v., cũng hoàn toàn là đối tượng của trí tuệ.

Te pana visesato saddhaṃ upabrūhayantīti vuttaṃ buddhānussati ādayo.La.

But they especially enhance faith, therefore the recollections of the Buddha, etc., are said to be for the faith-natured.

Nhưng chúng đặc biệt làm tăng trưởng đức tin, nên đã nói niệm Phật v.v. La.

Saddhācaritassāti.

for one of a faithful disposition.

là cho người có tánh tín.

Paramatthato sukhumatarāni maraṇādīni vipulabuddhīnaṃ eva visayānāma hontīti vuttaṃ maraṇa.

Ultimately, subtle things like death, etc., are objects only for those with extensive wisdom, therefore recollection of death, etc., is said to be for the wisdom-natured.

Về mặt tối hậu, những pháp vi tế hơn như cái chết v.v., chỉ là đối tượng của những người có trí tuệ rộng lớn, nên đã nói niệm chết.

La.

^*

La.

Buddhicaritassāti.

for one of an intellectual disposition.

là cho người có tánh trí tuệ.

Sesānipanasabbānipīti cattāri bhūta kasiṇāni dve ālokākāsakasiṇāni cattāro āruppācāti dasavidhāni kammaṭṭhānāni.

"And all the rest" refers to the four elemental kasiṇas, the two light and space kasiṇas, and the four immaterial states, making ten types of meditation objects.

Còn tất cả những cái khác là mười loại đề mục thiền định: bốn biến xứ địa đại, hai biến xứ ánh sáng và không gian, bốn vô sắc giới.

Tatthāpīti tesu dasasu sesa kammaṭṭhānesupi.

"Even among those" refers to even among those ten remaining meditation objects.

Ở đó cũng vậy là trong mười đề mục thiền định còn lại.

Puthulaṃ khalamaṇḍalādipamāṇaṃ mohacaritassa sappāyaṃ.

A large object, like a threshing floor, is suitable for the delusion-natured.

Kích thước lớn, ví dụ như một cái đĩa tròn, thích hợp cho người có tánh si.

Sambādhasmiñhi okāse cittaṃ bhiyyo saṃmohaṃ āpajjatīti.

For in a restricted space, the mind becomes even more deluded.

Vì trong không gian chật hẹp, tâm càng trở nên mê muội hơn.

Khuddakaṃ vidatthicaturaṅgulapamāṇaṃ vitakkacaritasseva sappāyaṃ.

A small object, the size of a span or four fingers, is suitable only for the thought-natured.

Kích thước nhỏ, ví dụ như một gang tay hoặc bốn ngón tay, chỉ thích hợp cho người có tánh tầm.

Mahantañhi vitakkasandhāvanassa paccayo hotīti.

For a large object is a cause for thoughts to wander.

Vì kích thước lớn là nguyên nhân cho sự lang thang của tầm.

Tatthaca vitakkacaritassevāti ettha evasaddo khuddakantipade yujjati.

And there, in "only for the thought-natured," the word eva (only) applies to the term khuddakaṃ (small).

Và ở đây, từ "eva" (chỉ) trong vitakkacaritasseva (chỉ cho người có tánh tầm) được dùng với từ "khuddakaṃ" (nhỏ).

Vitakkacaritassa khuddakameva sappāyaṃ.

Only a small object is suitable for the thought-natured,

Chỉ kích thước nhỏ mới thích hợp cho người có tánh tầm.

Na puthulanti.

not a large one.

Không phải kích thước lớn.

Sabbañcetaṃ ujuvipaccanikavasenaceva atisappāyatāyaca vuttaṃ.

All of this is said both in terms of direct opposition and excessive suitability.

Tất cả điều này được nói đến theo nghĩa đối nghịch trực tiếp và sự thích hợp tối đa.

Rāgādīnaṃ pana avikkhambhikā saddhādīnañca anupakārikā kusalabhāvanānāma natthītipi aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.

Moreover, it is said in the commentary that there are no wholesome developments that do not suppress greed, etc., or that are not helpful to faith, etc.

Và trong Chú giải cũng nói rằng không có pháp tu tập thiện nào mà không trấn áp được tham ái v.v., và không hỗ trợ đức tin v.v.

Sabbatthāpīti sabbesupi cattālīsa kammaṭṭhānesu.

"In all cases" refers to all forty meditation objects.

Ở tất cả mọi nơi là trong tất cả bốn mươi đề mục thiền định.

Parikammabhāvanā labbhateva parikammena vinā ekassapi kammaṭṭhānassa asampajjanato.

"Preparatory meditation is certainly achieved" because not even one meditation object can be accomplished without preparatory work.

Sự tu tập sơ khởi (parikamma-bhāvanā) luôn đạt được vì không có đề mục thiền định nào có thể thành tựu mà không có sự chuẩn bị.

Dasasukammaṭṭhānesuupacārabhāvanāva sampajjati natthi appanā.

"In ten meditation objects, only access concentration is attained, not absorption."

Trong mười đề mục thiền định, chỉ có sự tu tập cận định (upacāra-bhāvanā) thành tựu, không có an định (appanā).

Kasmā iti ce.

If one asks why,

Nếu hỏi tại sao?

Buddha dhamma saṅgha sīla cāga devatā upasama guṇānaṃ tāva gambhīratāya nānāppakāraguṇā nussaraṇādhimuttatāyagāti hi aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.

it is said in the commentary: "because of the profundity of the qualities of the Buddha, Dhamma, Saṅgha, sīla, cāga, devatā, and upasama, and because of the inclination to recollect various kinds of qualities."

Vì trong Chú giải đã nói rằng sự sâu xa của các đức Phật, Pháp, Tăng, Giới, Thí, chư Thiên, sự an tịnh, và sự quyết tâm quán niệm các đức tính đa dạng.

Tattha gambhīra tāyāti etena ekekassapi guṇapadassa gambhīrattā tabbisayo samādhi mahāsamudde sasako viya tattha appanaṃ patvā niccalabhāvena patiṭṭhātuṃ nasakkotīti dasseti.

Here, by "because of the profundity," it shows that because each quality-word is profound, the concentration associated with it cannot establish itself immovably by reaching absorption there, like a rabbit in a great ocean.

Ở đây, bằng (từ) “sự sâu xa” (gambhīratā), điều này cho thấy rằng vì mỗi từ chỉ phẩm chất đều sâu xa, nên định (samādhi) liên quan đến nó, như một con thỏ trong đại dương mênh mông, không thể đạt đến an trú (appanā) ở đó và trụ vững một cách kiên định.

Nānāppakāra guṇānussaraṇādhimuttatāyavāti etena tesaṃ guṇānaṃ atappa niyasabhāvattā ettakeeva guṇapade ṭhatvā appanaṃ pāpessāmīti attano cittaṃ sandhāretuṃpi nasakkotīti dassetīti.

And by "because of the inclination to recollect various kinds of qualities," it shows that because these qualities are insatiable, one cannot even restrain one's mind, thinking, "I will remain fixed on only these many qualities and reach absorption."

Và bằng (từ) “sự khuynh hướng nhớ nghĩ đến các loại phẩm chất khác nhau”, điều này cho thấy rằng vì những phẩm chất ấy có bản chất không thể thỏa mãn, nên người ta không thể kềm giữ tâm mình, nghĩ rằng: “Tôi sẽ trụ trong chừng ấy từ chỉ phẩm chất và đạt đến an trú.”

Sesesu pana maraṇasaññāvavatthānesu maraṇaṃ tāva sabhāva dhammattā saṃvejanīyadhammattāca itarānica dve sabhāvadhammatāya gambhīrattā appanāya patiṭṭhā nahontīti.

But among the other objects, such as the perception of death, death itself, being a natural phenomenon and a phenomenon that causes spiritual urgency, and the other two, being profound due to their natural essence, do not lead to absorption.

Tuy nhiên, trong các sự quán niệm còn lại như tưởng về cái chết (maraṇasaññā), cái chết là một pháp tự tánh (sabhāva dhamma) và một pháp đáng cảm động (saṃvejanīya dhamma), và hai pháp kia cũng sâu xa do bản chất tự tánh (sabhāva dhamma), nên chúng không trở thành nền tảng cho sự an trú (appanā).

Yadievaṃ kasmā lokuttarajjhānāni atigambhīre nibbānasaṅkhāte sabhāvadhamme appanaṃ pāpuṇanti.

If so, why do supramundane jhāna attain absorption in the exceedingly profound natural phenomenon called Nibbāna?

Nếu vậy, tại sao các thiền siêu thế (lokuttarajjhāna) lại đạt đến an trú trong pháp tự tánh cực kỳ sâu xa được gọi là Nibbāna?

Dutīyacatutthāruppajjhānānica pathamatatīyāruppa saṅkhāte sabhāvadhammeti.

And why do the second and fourth immaterial jhānas attain absorption in the natural phenomena called the first and third immaterial states?

Và tại sao các thiền vô sắc (āruppajjhāna) thứ hai và thứ tư lại đạt đến an trú trong các pháp tự tánh được gọi là thiền vô sắc thứ nhất và thứ ba?

Vuccate, lokuttarajjhānāni tāva visuddhito sammasanañāṇatoca paṭṭhāya anukkamena uparuparipavattānaṃ visuddhibhāvanānaṃ balena atigambhīrepi nibbānasaṅkhāte sabhāvadhamme appanābhāvena patiṭṭhātuṃ sakkonti.

It is said: Supramundane jhānas, through the strength of increasingly pure developments, progressing sequentially from purification and insight-knowledge, are able to establish themselves in absorption even in the exceedingly profound natural phenomenon called Nibbāna.

Được nói rằng: Các thiền siêu thế (lokuttarajjhāna) có thể trụ vững bằng cách an trú trong pháp tự tánh cực kỳ sâu xa được gọi là Nibbāna, nhờ vào sức mạnh của các sự tu tập thanh tịnh liên tục, từ sự thanh tịnh và trí tuệ quán sát trở lên.

Āruppajjhānānica appanāpattasseva pañcamajjhānasamādhissa udayamattāni hontīti ārammaṇasamatikkamanamattakaraṇena sabhāvadhammepi ārammaṇe appanābhāvena patiṭṭhātuṃ sakkontīti.

And immaterial jhānas, being merely the arising of the fifth jhāna concentration of one who has attained absorption, are able to establish themselves in absorption in an objective natural phenomenon merely by transcending the object.

Và các thiền vô sắc (āruppajjhāna) chỉ là sự khởi lên của định thiền thứ năm đã đạt đến an trú, nên chúng có thể trụ vững bằng cách an trú trong đối tượng là pháp tự tánh, chỉ bằng cách vượt qua đối tượng.

Tatthāpīti tesu samatiṃsaappanākammaṭṭhānesupi.

"Even among those" refers to even among those thirty-two absorption-attaining meditation objects.

Tatthāpi (Trong số đó): trong ba mươi pháp thiền định (appanākammaṭṭhāna) đó.

Pañcakajjhāne niyuttāni pañcakajjhāni kāni.

Those employed in the fivefold jhāna are "fivefold jhānic."

Pañcakajjhānikāni (là những thiền thuộc ngũ thiền): những pháp được sử dụng trong ngũ thiền.

Jhānapañcakassa ārammaṇabhāvayogyānīti vuttaṃhoti.

It means they are suitable as objects for the fivefold jhāna.

Có nghĩa là, những pháp thích hợp để trở thành đối tượng của ngũ thiền.

Paṭikūlārammaṇānināma atianiṭṭhāni lūkhāni cittarabhijanane paridubbalāni hontīti na tāni attani cittaṃ rocetvā thapetuṃ sakkonti.

Unpleasant objects are exceedingly undesirable, harsh, and very weak in delighting the mind, so one cannot delight in them and fix the mind on them.

Các đối tượng ghê tởm (paṭikūlārammaṇa) là những thứ cực kỳ không mong muốn, thô kệch, rất yếu kém trong việc làm cho tâm vui thích, nên không thể khiến tâm an trú và giữ lại ở đó.

Tasmā vitakkena vinā cittaṃ tattha ekaggaṃ hutvā na tiṭṭhati.

Therefore, without initial application, the mind does not remain focused there.

Vì vậy, tâm không thể an định ở đó mà không có tầm (vitakka).

Vitakkabaleneva tiṭṭhatīti vuttaṃ dasaasubhā.La.

It remains focused only by the power of initial application, therefore the ten foulness meditations, etc., are said to be "first jhānic."

Được nói rằng nó chỉ trụ vững nhờ sức mạnh của tầm (vitakka): Mười bất tịnh (asubha) v.v.

Pathamajjhānikāti.

first jhāna practitioner.

Thuộc sơ thiền (paṭhamajjhānikā).

Yadievaṃ kathaṃ tesu somanassajjhānaṃ hotīti nīvaraṇasantāpaṃ pahānabalenaceva taṃ taṃ ānisaṃsadassana ñāṇabalenaca.

If so, how can there be jhāna with joy in them? It is by the power of abandoning the torment of hindrances and by the power of the knowledge that sees the respective advantages.

Nếu vậy, làm thế nào mà hỷ thiền (somanassajjhāna) lại có thể có mặt trong những pháp ấy? Đó là nhờ sức mạnh của việc loại bỏ sự phiền não của các triền cái (nīvaraṇa) và nhờ vào trí tuệ thấy được lợi ích của từng pháp.

Byādhidukkhapīḷitassa rogino vamanavirecanapavattiyaṃ viya bahuṃ dāni vettanaṃ labhissāmīti ānisaṃsadassāvino pupphacchaṭṭakassa gūtharāsidassane viya cāti daṭṭhabbaṃ.

It should be understood as for a sick person afflicted by suffering, undergoing vomiting and purgation; or as for one who foresees much reward, like a flower-picker seeing a heap of refuse.

Điều này nên được hiểu như một người bệnh khổ sở vì bệnh tật, khi nôn mửa và tiêu chảy, hoặc như một người hái hoa thấy được lợi ích lớn lao khi thấy đống phân.

Mettādayo tayo brahmavihārā domanassasamuṭṭhitānaṃ byāpādavihiṃ sāaratīnaṃ nissaraṇabhūtā hontīti na te kadāci somanassena vinā appanaṃ pāpuṇantīti vuttaṃ mettādayo tayo catukkajjhānikāti.

The three Brahma-vihāras, loving-kindness, etc., being the escape from ill-will, harmfulness, and discontent which arise from displeasure, never attain absorption without joy, therefore the three, loving-kindness, etc., are said to be "fourfold jhānic."

Các pháp từ bi (mettā) v.v., ba Phạm trú (brahmavihāra) là sự thoát ly khỏi sự sân hận (byāpāda), sự tàn hại (vihiṃsā) và sự bất mãn (arati) phát sinh từ ưu (domanassa), nên chúng không bao giờ đạt đến an trú mà không có hỷ (somanassa). Do đó, được nói rằng từ bi v.v., ba pháp thuộc tứ thiền (catukkajjhānikā).

Upekkhā pana sattesu sabbaso udāsinapakkhe ṭhatvā bhāvitabbattā kadācipi upekkhāvedanāya vinā appanaṃ napāpuṇātīti vuttaṃ upekkhāpañcamajjhānikāti.

But equanimity, because it must be developed by standing completely on the side of indifference towards beings, never attains absorption without equanimity-feeling, therefore equanimity is said to be "fifth jhānic."

Tuy nhiên, xả (upekkhā) phải được tu tập bằng cách hoàn toàn giữ thái độ trung lập đối với chúng sanh, nên nó không bao giờ đạt đến an trú mà không có thọ xả (upekkhāvedanā). Do đó, được nói rằng xả thuộc ngũ thiền (pañcamajjhānikā).

Cattāropanaāruppāti kasiṇugghāṭimākāsādīni cattāri āruppārammaṇāni.

"And the four immaterial states" refers to the four immaterial objects, such as unbounded space derived from a kasiṇa.

Cattāropanaāruppā (Bốn vô sắc): bốn đối tượng vô sắc (āruppārammaṇa) như không gian được loại bỏ từ biến xứ (kasiṇugghāṭimākāsa) v.v.

Sabbatthāpīti sabbesupi cattālīsakammaṭṭhānesu.

"In all cases" refers to all forty meditation objects.

Sabbatthāpi (Ở khắp mọi nơi): trong tất cả bốn mươi đề mục thiền định (kammaṭṭhāna).

Yathārahanti taṃtaṃārammaṇānurūpaṃ.

"As appropriate" means according to the respective object.

Yathārahaṃ (Tùy theo sự thích hợp): phù hợp với từng đối tượng.

Ārammaṇena vinā parikammaṃnāma na sijjhati.

Preparatory work is not accomplished without an object.

Không có sự chuẩn bị (parikamma) thì không thể thành tựu nếu không có đối tượng.

Ārammaṇassa suṭṭhu daḷhavibhūtagahaṇasaṅkhātena uggahena vinā ārammaṇasampatti nāma natthi.

Without a strong and vivid apprehension, which is called uggaha, of the object, there is no such thing as the successful attainment of the object.

Không có sự thành tựu đối tượng (ārammaṇasampatti) nếu không có sự nắm bắt đối tượng một cách vững chắc và rõ ràng (ugghahaṇa).

Asatica ārammaṇasampattiyā upacārajjhānaṃpi tāva na sampajjati.

When there is no successful attainment of the object, even access concentration (upacārajjhāna) does not come to be.

Và khi không có sự thành tựu đối tượng, ngay cả cận định (upacārajjhāna) cũng không thành tựu.

Pageva appanājhānanti vuttaṃ parikammanimittaṃ.La.

How much less absorption concentration (appanājhāna)! As stated, the preliminary image (parikammanimitta)

Huống chi là an trú thiền (appanājjhāna). Do đó, được nói rằng tướng chuẩn bị (parikammanimitta) v.v.

Labbhantevāti.

is indeed obtained.

Luôn có thể đạt được (labbhantevā).

Tattha sabbatthāpīti sabbesupi cattālīsakammaṭṭhānesu.

Therein, in all cases means in all forty meditation subjects (kammaṭṭhāna).

Ở đó, sabbatthāpi (ở khắp mọi nơi): trong tất cả bốn mươi đề mục thiền định (kammaṭṭhāna).

Yathārahanti taṃtaṃkammaṭṭhānānurūpaṃ.

As appropriate means in accordance with that particular meditation subject.

Yathārahaṃ (tùy theo sự thích hợp): phù hợp với từng đề mục thiền định.

Pariyāyenāti idaṃ pana kassaci ārammaṇassa cakkhunā passantasseva avibhūtatarattā vuttaṃ.

By means of sequence – this, however, is said because some objects are less clear when seen only with the eye.

Pariyāyena (Bằng cách gián tiếp): điều này được nói là vì đối tượng nào đó khi nhìn bằng mắt vẫn chưa rõ ràng lắm.

Yattha pana pathamaṃ sabhāvadhammaṃ gaṇhitvā pacchā tādise tadākāre taṃsaṇṭhāne paññattārammaṇe upacārovā appanāvā pavattati.

Where, however, having first grasped the intrinsic reality (sabhāva dhamma), subsequently either access (concentration) or absorption (concentration) occurs in a conceptual object (paññattārammaṇa) of that same type, form, and appearance,

Tuy nhiên, nơi nào ban đầu nắm bắt một pháp tự tánh (sabhāvadhammā), sau đó cận định (upacāra) hoặc an trú (appanā) phát sinh trên một đối tượng khái niệm (paññattārammaṇa) có hình dạng và hình thức tương tự như vậy.

Tattheva paṭibhāganimittaṃnāma labbhatīti vuttaṃ paṭibhāga nimittaṃpanātiādi.

it is there that a counterpart image (paṭibhāganimitta) is obtained, as stated, the counterpart image, however, and so forth.

Ở đó, tướng đối phần (paṭibhāganimitta) có thể đạt được. Do đó, được nói rằng tướng đối phần (paṭibhāganimitta) v.v.

Vuttamevatthaṃ daḷhaṃ karonto tatthahītiādimāha.

Making firm what has already been said, he states therein, indeed, and so forth.

Để củng cố điều đã nói, Ngài nói tatthahī (ở đó) v.v.

Evaṃ samathakamme pathamaṃ uggahakosallaṃ dassetvā idāni ādito paṭṭhāya bhāvanāvidhānaṃ dassento kathantiādi māha.

Thus, having shown the skill in apprehension (uggaha-kosalla) in the development of tranquility (samatha), now, showing the method of development from the beginning, he states how and so forth.

Sau khi trình bày sự khéo léo trong việc nắm bắt (uggahakosalla) trong thiền chỉ (samathakamma), bây giờ để trình bày phương pháp tu tập từ đầu, Ngài nói kathaṃ (làm thế nào) v.v.

Nimittaṃ uggaṇhantassāti ārammaṇassa yathā saṇṭhitaṃ ākāraṃ citte uparupari vibhūtaṃ katvā gaṇhantassa samanupassantassa.

For one apprehending the image means for one observing, making the form of the object, as it is constituted, vividly manifest within the mind again and again, and grasping it.

Nimittaṃ uggaṇhantassā (Khi người nắm bắt tướng): khi người ấy nắm bắt, quán sát hình dạng của đối tượng như nó vốn có, làm cho nó ngày càng rõ ràng hơn trong tâm.

Sācabhāvanāti uggahaṇākārena pavatta javanavīthiparaṃparasaṅkhātā sā cittabhāvanā parikammabhāvanā nāma.

That development (sā ca bhāvanā)—that mental development (cittabhāvanā), consisting of a succession of impulsion thought-moments (javanavīthi) occurring in the manner of apprehension, is called preliminary development (parikammabhāvanā).

Sāca bhāvanā (Sự tu tập đó): sự tu tập tâm đó, tức là chuỗi lộ tâm tốc hành (javanavīthiparaṃparā) phát sinh theo cách nắm bắt, được gọi là tu tập chuẩn bị (parikammabhāvanā).

Punappunaṃ karaṇavasena vaḍḍhanākārasaṇṭhitattā.

Because it is established in the manner of increasing through repeated action.

Vì nó có hình dạng tăng trưởng do lặp đi lặp lại.

Samuggahitaṃ hotīti vatvā yathā suṭṭhu uggahitaṃ samuggahitaṃnāma hoti taṃ dassetuṃ cakkhunāpassantassevamanodvārassa āpātamāgatanti vuttaṃ.

Having said "it becomes well-apprehended (samuggahitaṃ)," to show how it becomes well-apprehended (sūṭṭhu uggahitaṃ), it is stated, "it comes into the scope of the mind-door just as if seen with the eye."

Được nói là đã nắm bắt tốt (samuggahitaṃ hoti). Để chỉ ra rằng điều gì được nắm bắt tốt thì được gọi là đã nắm bắt tốt, Ngài nói như thể nhìn bằng mắt, nó hiện ra trước ý môn (cakkhunāpassantassevamanodvārassa āpātamāgataṃ).

Tattha manodvārassaāpātamāgatanti cakkhūni nimmilitvāvā aññasmiṃ ṭhāne ṭhatvāvā āvajjantassa cakkhunā diṭṭhasadisaṃ manodvāre paccupaṭṭhitaṃ hoti.

Therein, "it comes into the scope of the mind-door" means that, even with eyes closed or while standing elsewhere, when one attends, it appears at the mind-door as if seen with the eye.

Ở đó, manodvārassa āpātamāgataṃ (hiện ra trước ý môn) có nghĩa là khi nhắm mắt hoặc ở một nơi khác, khi tác ý, nó hiện ra trong ý môn như thể được nhìn bằng mắt.

Uggahanimittaṃnāma.

It is called the apprehended image (uggahanimitta).

Tướng nắm bắt (uggahanimitta).

Suṭṭhu avinassamānaṃ katvā gahitattā.

Because it is grasped in such a way that it does not vanish.

Vì đã được nắm giữ một cách không bị mất đi.

Sāca bhāvanā samādhiyati.

And that development (bhāvanā) becomes concentrated.

Và sự tu tập đó là định (samādhi).

Na tāva bhāvanantarabhāvaṃ pāpuṇātīti adhippāyo.

The intention is that it does not yet attain the state of another development.

Ý nghĩa là: nó chưa đạt đến trạng thái của một sự tu tập khác.

Tathā samāhitassāti tena matthakapattena parikammasamādhinā samāhitassa etassa yogino.

For one thus concentrated (tathā samāhitassa) means for this yogi who is concentrated with that preliminary concentration (parikammasamādhi) which has reached its peak.

Tathā samāhitassā (Khi người ấy đã định như vậy): khi hành giả này đã định tâm bằng định chuẩn bị (parikammasamādhi) đã đạt đến đỉnh cao đó.

Tatoparanti uggahanimittuppatti to paraṃ.

After that (tatoparaṃ) means after the arising of the apprehended image.

Tatoparaṃ (Sau đó): sau khi tướng nắm bắt (uggahanimitta) khởi lên.

Bhāvanamanuyuñjantassa citte sannisinnanti sambandho.

"Becomes settled in the mind for one diligently developing" is the connection.

Bhāvanamanuyuñjantassa citte sannisinnanti (nó an trú trong tâm của người đang thực hành tu tập) là sự liên kết.

Tattha anuyuñjanthassāti nirantaraṃ padahantassa.

Therein, for one diligently developing (anuyuñjantassa) means for one continuously striving.

Ở đó, anuyuñjanthassā (người đang thực hành liên tục): người đang nỗ lực không ngừng.

Tappaṭibhāganti sabhāva dhammabhūtena tena uggahanimittena sadisaṃ.

That counterpart (tappaṭibhāgaṃ) means similar to that apprehended image, which is an intrinsic reality (sabhāva dhamma).

Tappaṭibhāgaṃ (tương tự như vậy): tương tự như tướng nắm bắt (uggahanimitta) là pháp tự tánh.

Vatthudhammavimuccitanti meghavalāhakantaratovā rāhumukhatovā nikkhantacandamaṇḍalaṃ viya sabhāvadhammabhūtā uggahanimittato vimuccitvā visuṃ upaṭṭhitaṃ.

Freed from the material basis (vatthudhammavimuccitaṃ) means it appears separately, freed from the apprehended image, which is an intrinsic reality (sabhāva dhamma), like the moon emerging from between clouds or from the mouth of Rāhu.

Vatthudhammavimuccitaṃ (thoát khỏi pháp đối tượng): thoát khỏi tướng nắm bắt (uggahanimitta) là pháp tự tánh, hiện ra riêng biệt, như mặt trăng thoát khỏi giữa các đám mây hoặc khỏi miệng của Rahu.

Tatoyeva paññattisaṅkhātaṃ nimittapaññattiiti kathitaṃ.

It is from that very fact called the conceptual image (nimittapaññatti), which is a concept (paññatti).

Chính vì thế mà nó được gọi là tướng khái niệm (nimittapaññatti), tức là khái niệm (paññatti).

Bhāvanā mayanti kevalaṃ bhāvanācittabalena pasiddhaṃ.

Born of development (bhāvanāmayaṃ) means it is produced solely by the power of the developing mind.

Bhāvanāmayaṃ (do tu tập): chỉ thành tựu nhờ sức mạnh của tâm tu tập.

Ālambaṇanti tadeva samuggahitaṃ nimittālambaṇaṃ cittesannisannaṃsamappitaṃhotīti manodvārikacittasantāne sannisinnaṃ niccalabhāvena saṇṭhitaṃ hutvā suṭṭhu appitaṃ pavesitaṃ hoti.

The object (ālambaṇaṃ) refers to that very apprehended image as the object; "it becomes settled and firmly fixed in the mind" means it becomes settled in the continuum of mind-door thought-moments (manodvārikacittasantāna), established in an unmoving state, and truly entered.

Ālambaṇaṃ (đối tượng): chính đối tượng tướng đã được nắm bắt tốt (samuggahitaṃ nimittālambaṇaṃ) citte sannisannaṃ samappitaṃ hoti (an trú và được thiết lập vững chắc trong tâm) có nghĩa là nó an trú trong dòng tâm ý môn (manodvārikacittasantāna) và được thiết lập vững chắc, được đưa vào một cách kiên định.

Tanti nimittālambaṇaṃ pavuccatīti sambandho.

That (taṃ) is said to be the object-image (nimittālambaṇaṃ), is the connection.

Taṃ (Nó): đối tượng tướng đó, pavuccatīti (được gọi là) là sự liên kết.

Yasmā candamaṇḍalādikassa viya tassa nimittālambaṇassa parisuddhapariyodātabhāvena upaṭṭhitatānāma kilesamalavikkhambhanena parisuddhapariyodātabhāvaṃ patvā obhāsajātassa cittassa vaseneva hoti.

Because the purified and brilliant state of that object-image, like that of the moon, comes to be solely by virtue of the mind that has attained a purified and brilliant state through the suppression of defilements and impurities, and has given rise to radiance.

Vì sự hiện hữu của đối tượng tướng đó trong trạng thái thanh tịnh và trong sáng, như mặt trăng v.v., chỉ xảy ra do tâm đã đạt đến trạng thái thanh tịnh và trong sáng nhờ sự trấn áp các cấu uế (kilesamala) và đã phát ra ánh sáng.

Na tassa ālambaṇassa vasena.

Not by virtue of the object itself.

Chứ không phải do đối tượng đó.

Nahi paññatti dhamme tādiso guṇonāma upalabbhatīti.

For such a quality is not found in a conceptual phenomenon (paññatti dhamma).

Vì không có phẩm chất như vậy được tìm thấy trong pháp khái niệm (paññatti dhamma).

Tasmā paṭibhāga nimitte samuppanne nīvaraṇasaṅkhātānaṃ paṭibandhakadhammānaṃ vikkhambhitatā siddhā hotīti vuttaṃ tatopaṭṭhāyātiādi.

Therefore, it is stated, from that time onwards (tatopaṭṭhāya) and so forth, that when the counterpart image arises, the suppression of the hindering phenomena, known as hindrances (nīvaraṇa), is accomplished.

Do đó, khi tướng đối đãi (paṭibhāga nimitta) xuất hiện, sự trấn áp (vikkhambhitatā) các pháp chướng ngại (paṭibandhaka dhamma) được gọi là triền cái (nīvaraṇa) được thành tựu, như đã nói kể từ đó trở đi (tatopaṭṭhāya) v.v...

Paṭibandhanti nīvārenti nissaraṇapakkhikaṃ cittaṃ pātentīti paṭibandhā.

"Hindrances (paṭibandhā)" means they obstruct, they prevent, they cause the mind oriented towards liberation (nissaraṇapakkhikaṃ cittaṃ) to fall.

Chúng ngăn cản, chúng che lấp, chúng làm cho tâm thiên về sự xuất ly (nissaraṇapakkhikaṃ cittaṃ) bị sa sút, nên chúng là những chướng ngại (paṭibandhā).

Nīvaraṇa dhammā.

They are the hindering phenomena (nīvaraṇa dhammā).

Các pháp triền cái (nīvaraṇa dhammā).

Visesena pahīnā paṭibandhā etāyāti paṭibandhavippahīnā.

"Freed from hindrances (paṭibandhavippahīnā)" means the hindrances are especially abandoned by this.

Các chướng ngại (paṭibandhā) đã được đoạn trừ một cách đặc biệt (visesena pahīnā) bởi điều này, nên gọi là đã đoạn trừ các chướng ngại (paṭibandhavippahīnā).

Samāsevantassāti suṭṭhu āsevantassa.

For one cultivating (samāsevantassā) means for one truly cultivating.

Đối với người tinh cần thực hành (samāsevantassā) có nghĩa là đối với người thực hành một cách xuất sắc (suṭṭhu āsevantassa).

Sattavidhaṃ nimitta rakkhaṇavidhānaṃ sampādetvā cakkavattigabbhaṃ viya suṭṭhu rakkhitvā punappunaṃ bhāvanāvasena sevantassāti attho.

The meaning is: having accomplished the sevenfold method of guarding the image (nimitta-rakkhaṇa), having guarded it well like the womb of a universal monarch (cakkavattigabbha), and then cultivating it repeatedly through development.

Nghĩa là, sau khi hoàn thành phương pháp bảo vệ tướng (nimitta) gồm bảy loại, bảo vệ nó một cách xuất sắc như bảo vệ bào thai của một vị Chuyển Luân Vương (cakkavattigabbha), và thực hành nó lặp đi lặp lại bằng cách tu tập (bhāvanā).

1450

Āvāso gocaro bhassaṃ, puggalo bhojanaṃ utu;

Dwelling, resort, speech, person, food, season;

Chỗ ở, cảnh giới, lời nói, cá nhân, thức ăn, thời tiết;

1451

Iriyāpathoti satte te, asappāye vivajjaye.

And posture—these seven unsuitable things should be avoided.

Oai nghi – bảy điều đó, hãy tránh xa những gì không thích hợp (asappāya).

1452

Sappāye satta sevetha, evañhi paṭipajjato;

One should cultivate the seven suitable things, for to one who practices thus,

Hãy thực hành bảy điều thích hợp (sappāya), vì đối với người thực hành như vậy;

1453

Nacireneva kālena, hoti kassaci appanāti hi vuttaṃ.

After not too long a time, absorption (appanā) comes to someone, as it has been said.

Trong một thời gian không lâu, sự nhập định (appanā) sẽ đến với một số người, như đã nói.

1454

Rūpāvacarapathamajjhānaṃappetīti kāmataṇhāya visayabhāvaṃ atikkamitvā sātisayaṃ saṇhasukhumabhāvappattaṃ upacārajjhānato sataguṇenavā sahassaguṇenavā thiratarajjhānaṅgayuttaṃ rūpāvacara saṅkhātaṃ pathamajjhānaṃ tasmiṃ nimitte anupavisitvā viya vattatīti attho.

"Attains the first rūpāvacara jhāna" means that the first rūpāvacara jhāna, which has transcended the sphere of sensual craving (kāmataṇhā), has attained an exceedingly subtle and refined state, and is endowed with jhāna factors (jhānaṅga) a hundred or a thousand times more stable than access concentration (upacārajjhāna), as it were, enters into that image and operates.

Đưa đến sơ thiền sắc giới (rūpāvacarapathamajjhānaṃappetī) có nghĩa là, vượt qua phạm vi của dục ái (kāmataṇhā), đạt đến trạng thái vi tế và siêu việt, thiền sắc giới (rūpāvacara) được gọi là sơ thiền, với các chi thiền vững chắc hơn gấp trăm hoặc ngàn lần so với thiền cận định (upacārajjhāna), dường như đi vào tướng đó.

Tameva pathamajjhānaṃ vasībhūtaṃ katvāti sambandho.

The connection is: "having made that same first jhāna proficient (vasībhūtaṃ)."

Liên hệ là: làm cho sơ thiền đó trở nên thuần thục (vasībhūtaṃ).

Pañcasu vasītāsu pana pathamajjhānato vuṭṭhāya pathamaṃ vitakkaṃ āvajjati.

Among the five masteries (vasītā), having emerged from the first jhāna, one first attends to initial application (vitakka).

Trong năm loại thuần thục (vasītā), vị ấy xuất khỏi sơ thiền và trước hết tác ý (āvajjati) tầm (vitakka).

Tato vicāraṃ.

Then to sustained application (vicāra).

Sau đó là tứ (vicāra).

Tato pītiṃ.

Then to rapture (pīti).

Sau đó là hỷ (pīti).

Tato sukhaṃ.

Then to happiness (sukha).

Sau đó là lạc (sukha).

Tato samādhiṃ.

Then to concentration (samādhi).

Sau đó là định (samādhi).

Tato puna vitakkaṃ.

Then again to initial application (vitakka).

Sau đó lại là tầm.

Tato vicāranti evaṃ punappunaṃ jhānaṅgāni āvajjantassa yadā taṃtaṃjhānaṅgālambaṇā cittavārā antarantarā katipayabhavaṅgehi antaritā hutvā nirantarabhūtā viya pavattanti.

Then to sustained application (vicāra), and so forth—when the series of thought-moments (cittavārā) relating to each jhāna factor, though interrupted by several bhavaṅga thought-moments (bhavaṅga), occurs again and again, appearing to be continuous,

Sau đó là tứ, cứ như vậy, khi các dòng tâm (cittavārā) đối với từng chi thiền được tác ý lặp đi lặp lại, chúng dường như liên tục, chỉ bị gián đoạn bởi một vài sát na hữu phần (bhavaṅga) ở giữa.

Tadā āvajjana paccavekkhana vasitāyo vasībhūtānāma honti.

then the masteries of attending (āvajjana-vasītā) and reviewing (paccavekkhaṇa-vasītā) become proficient (vasībhūtā).

Khi đó, sự thuần thục tác ý (āvajjana) và sự thuần thục quán xét (paccavekkhana) được gọi là đã thuần thục.

Etā pana sabbaññubuddhānaṃ matthakappattā honti.

These, however, reach their peak for the Omniscient Buddhas (sabbaññubuddha).

Tuy nhiên, những điều này đạt đến đỉnh cao nhất ở các vị Phật Toàn Giác (sabbaññubuddha).

Tesañhi yamakapāṭi hāriyādikālesu lahukapavattiṃ icchantānaṃ taṃtaṃjhānaṅgā rammaṇācittavārāpi catupañcajavanikāeva pavattanti.

For them, when they desire swiftness of occurrence, such as during the Twin Miracle (yamakapāṭihāriya), the series of thought-moments relating to each jhāna factor occurs with only four or five impulsion thought-moments (javanika).

Vì đối với các Ngài, khi muốn có sự vận hành nhanh chóng trong các trường hợp như thần thông song hành (yamakapāṭihāriya), các dòng tâm đối với từng chi thiền cũng chỉ vận hành với bốn hoặc năm sát na tốc hành (javanikā).

Antarabhavaṅgānipi pacchimavārassa upacāra bhūtāni bhavaṅga calana saṅkhātāni dveeva pavattanti.

And the intervening bhavaṅga thought-moments (antarabhavaṅga), which are preliminary to the final thought-series, occur as only two bhavaṅga oscillations (bhavaṅga-calana).

Các hữu phần ở giữa (antarabhavaṅga) cũng chỉ vận hành hai lần, được gọi là hữu phần dao động (bhavaṅga calana), là cận định của dòng cuối cùng.

Yattha aparaṃ jhānaṅgaṃ āpāta māgacchati.

Where another jhāna factor comes into scope.

Khi chi thiền khác xuất hiện trong tâm.

Nahi ārammaṇe āpātaṃ anāgate bhavaṅgaṃ calati.

For bhavaṅga does not oscillate if the object does not come into scope.

Hữu phần không dao động khi đối tượng chưa xuất hiện trong tâm.

Naca vinā bhavaṅgacalanena āvajjanuppattināma atthīti.

Nor is there an arising of attention (āvajjana) without bhavaṅga oscillation.

Và không có sự xuất hiện của tác ý (āvajjana) mà không có sự dao động của hữu phần.

Thapetvā sabbaññubuddhe aññesaṃ vasibhāvapattānaṃpi antarantarā bhavaṅgacāre gaṇanānāma natthīti paṭisambhidāmaggaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.

It is stated in the Paṭisambhidāmagga Aṭṭhakathā that, apart from the Omniscient Buddhas, even for others who have attained proficiency, there is no counting of bhavaṅga oscillations in between.

Trong Chú giải Paṭisambhidāmagga, đã nói rằng, trừ các vị Phật Toàn Giác, ngay cả đối với những người đã đạt được sự thuần thục, không có số lượng hữu phần dao động ở giữa.

Visuddhimagge pana ayaṃ pana matthakappattāvasī bhagavato yamakapāṭihāriyakāle labbhati.

In the Visuddhimagga, however, it is stated: "This mastery, having reached its peak, is found in the Blessed One during the Twin Miracle.

Tuy nhiên, trong Visuddhimagga, đã nói rằng: "Sự thuần thục đạt đến đỉnh cao này được thấy ở Đức Thế Tôn (Bhagavat) trong thời điểm thần thông song hành (yamakapāṭihāriya), hoặc ở những người khác trong những thời điểm như vậy."

Aññesaṃvā evarūpe kāleti vuttaṃ.

Or in others on such occasions."

.

Jhānassa sīghataraṃ samāpajjanasamatthatā samāpajjanavasīnāma.

The ability to enter jhāna very quickly is called the mastery of entering (samāpajjana-vasī).

Khả năng nhập thiền nhanh chóng được gọi là sự thuần thục nhập định (samāpajjanavasī).

Teneva hi pāḷiyaṃ samāpajjane dandhāyitattaṃ natthīti vuttaṃ.

Indeed, it is stated in the Pāli text that there is no slowness in entering.

Vì vậy, trong kinh điển đã nói rằng không có sự trì trệ trong việc nhập định.

Esanayo sesāsupīti.

This is the method for the rest as well.

Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các loại khác.

Tathā samāpajjitaṃ jhānaṃ accharāmattādivasena atiparittakaṃpi khaṇaṃ thapetuṃ samatthatā adhiṭṭhānavasīnāma.

The ability to maintain the jhāna thus entered for even a very brief moment, such as for the duration of a finger snap, is called the mastery of determining (adhiṭṭhāna-vasī).

Khả năng duy trì thiền đã nhập trong một khoảnh khắc rất ngắn, dù chỉ bằng một cái búng ngón tay (accharāmattā), được gọi là sự thuần thục an trụ (adhiṭṭhānavasī).

Samāpajjitajjhānato sīghataraṃ vuṭṭhātuṃ samatthatā vuṭṭhānavasīnāma.

The ability to emerge very quickly from the jhāna thus entered is called the mastery of emerging (vuṭṭhāna-vasī).

Khả năng xuất khỏi thiền đã nhập một cách nhanh chóng được gọi là sự thuần thục xuất định (vuṭṭhānavasī).

Paccavekkhanavasī pana āvajjanavasiyā siddhāya siddhāeva hotīti.

The mastery of reviewing (paccavekkhaṇa-vasī), however, is accomplished by the accomplished mastery of attending (āvajjana-vasī).

Còn sự thuần thục quán xét (paccavekkhanavasī) thì đã thành tựu khi sự thuần thục tác ý (āvajjana) đã thành tựu.

1455

Vibhāvaniyaṃ pana

In Vibhāvanī, however,

Tuy nhiên, trong Vibhāvanī,

1456

Yattakaṃ kālaṃ icchati.

For as long as one desires.

Khả năng duy trì thiền lâu dài bao nhiêu tùy ý muốn,

Tattakaṃ cirataraṃ jhānaṃ thapetuṃ samatthatā adhiṭṭhānavasitānāmātipi vuttaṃ.

The ability to maintain the jhāna for as long as one wishes is also called the mastery of determination (adhiṭṭhānavasitā).

được gọi là sự thuần thục an trụ (adhiṭṭhānavasitā), cũng đã được nói.

Tathā paricchinna kālato anto avuṭṭhahitvā yathāparicchinnakālavaseneva vuṭṭhānasamatthatā vuṭṭhānavasitānāmāti.

Similarly, the ability to emerge from it only after the determined period, without emerging before the end of the specified time, is called the mastery of emergence (vuṭṭhānavasitā).

Tương tự, khả năng xuất định đúng theo thời gian đã định, không xuất trước thời gian đó, được gọi là sự thuần thục xuất định (vuṭṭhānavasitā).

Taṃpi yujjatiyeva.

That too is fitting.

Điều đó cũng hợp lý.

1457

Pāḷiyañhi pathamajjhānaṃ yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ adhiṭṭhāti.

For in the Pali canon, one determines the first jhāna for as long as, and in whatever manner, one wishes.

Vì trong kinh điển, sơ thiền được an trụ tùy ý, tùy thích, bao lâu tùy thích.

Adhiṭṭhānāya dandhāyitattaṃ natthītiādinā sīghataraṃvā hotu.

And it is stated, "There is no slowness in determination," indicating it may be swift.

Không có sự trì trệ trong việc an trụ, v.v., dù là nhanh chóng

Cirataraṃvā.

Or long-lasting.

hay lâu dài.

Yattakaṃ kālaṃ jhānaṃ thapetuṃvā yattake kāle tato uṭṭhātuṃvā icchati.

For whatever period one wishes to maintain the jhāna, or at whatever time one wishes to emerge from it.

Khả năng an trụ thiền bao lâu tùy ý, hoặc xuất khỏi thiền trong bao lâu tùy ý,

Tattakaṃ kālaṃ anūnaṃvā anadhikaṃvā katvā adhiṭṭhātuṃvā vuṭṭhātuṃvā samatthatāpi dassitāyeva hotīti.

The ability to determine or emerge for precisely that amount of time, without less or more, is also shown.

khả năng an trụ hoặc xuất định đúng theo thời gian đó, không thiếu không thừa, cũng đã được chỉ rõ.

Evañcasati vuṭṭhānavasitāpi adhiṭṭhānavasitāya siddhāya siddhāevāti tāsaṃ dvinnaṃ visesakappanāpi nippayojanā hotīti daṭṭhabbā.

This being the case, the mastery of emergence is already accomplished when the mastery of determination is accomplished, and thus, distinguishing between the two becomes pointless, it should be understood.

Và khi đó, sự thuần thục xuất định (vuṭṭhānavasitā) cũng thành tựu khi sự thuần thục an trụ (adhiṭṭhānavasitā) đã thành tựu, nên sự phân biệt hai điều đó cũng trở nên vô ích.

Vasanaṃ vasī.

Mastery (vasī) means dwelling.

Sự thuần thục (vasanaṃ) là vasī.

Samatthatāti attho.

It means ability (samatthatā).

Nghĩa là khả năng.

Issara bhāvoti vuttaṃ hoti.

It is said to be sovereign power (issarabhāva).

Được gọi là quyền năng (issara bhāva).

Vasīeva vasitā.

Mastery (vasī) itself is mastery (vasitā).

Vasī chính là vasitā.

Yathā devoeva devatāti.

Just as a deity (deva) is divinity (devatā).

Giống như deva chính là devatā.

Katvā padahatoti sambandho.

It is connected to "strives" (padahati).

Liên hệ là: làm và tinh cần (padahati).

Vitakkādikaṃ oḷārikaṅgaṃ pahānāyāti ettha pathamajjhānaṃ tāva vasībhūtaṃ katvā ṭhitassa vitakko oḷārikato upaṭṭhāti.

Here, in "for the abandoning of the coarse factor of vitakka, etc." (vitakkādikaṃ oḷārikaṅgaṃ pahānāya), for one who has mastered the first jhāna, vitakka appears as coarse.

Ở đây, để đoạn trừ chi thô như tầm (vitakkādikaṃ oḷārikaṅgaṃ pahānāyā), đối với người đã làm cho sơ thiền trở nên thuần thục, tầm (vitakka) xuất hiện như một chi thô.

Tadā ahovatame avitakkaṃ jhānaṃ assāti evamassa ajjhāsayo saṇṭhāti.

At that time, their intention arises, "Oh, may this be a jhāna without vitakka!"

Khi đó, ý nguyện của vị ấy là: "Ước gì thiền của ta không có tầm!"

Tadā avitakkaṃ jhānaṃ samāpajjissāmīti puna tasmiṃ paṭibhāganimitte parikammaṃ karontassa sā bhāvanā vitakkavirāgabhāvanānāma hoti.

Then, as they perform preparatory work (parikamma) on that counter-sign (paṭibhāganimitta) with the thought, "I will attain the jhāna without vitakka," that development (bhāvanā) is called the development of dispassion for vitakka (vitakkavirāgabhāvanā).

Khi đó, khi vị ấy tinh cần (parikammaṃ) trên tướng đối đãi (paṭibhāganimitta) đó với ý định "Ta sẽ nhập thiền không tầm" (avitakkaṃ jhānaṃ samāpajjissāmi), sự tu tập đó được gọi là tu tập ly dục tầm (vitakkavirāgabhāvanā).

Sāpi yāva vitakke nikanti na pariyādiyati, tāva parikammabhāvanānāma.

As long as attachment to vitakka is not exhausted, it is called preparatory development (parikammabhāvanā).

Sự tu tập đó, chừng nào sự thích thú (nikanti) đối với tầm chưa được đoạn trừ hoàn toàn, thì được gọi là tu tập chuẩn bị (parikammabhāvanā).

Pariyādinnāya pana vitakkanikantiyā upacāra bhāvanānāma hoti.

However, when attachment to vitakka is exhausted, it is called access development (upacārabhāvanā).

Khi sự thích thú đối với tầm đã được đoạn trừ hoàn toàn, thì được gọi là tu tập cận định (upacārabhāvanā).

Esanayo sesajjhānupacāresupi.

This method applies to the access stages of the remaining jhānas as well.

Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các cận định thiền khác.

Evaṃ taṃtaṃjhānaṅgavirāgabhāvanābalena vitakkādikassa oḷārikassa tassa tassa jhānaṅgassa pajahanatthāya.

Thus, for the abandoning of the coarse jhāna factor, such as vitakka, by the power of developing dispassion for each respective jhāna factor.

Như vậy, nhờ sức mạnh của sự tu tập ly dục đối với từng chi thiền, để đoạn trừ chi thô của thiền đó như tầm (vitakka) v.v...

Vicārādisukhumaṅguppattiyāti vicārādīnaṃ sukhumānaṃ catunnaṃ tiṇṇaṃ dvinnaṃ puna dvinnaṃvā jhānaṅgānaṃ tena tena vitakkādinā oḷārikena aṅgena vinā puna uppattiyā.

"Through the arising of subtle factors such as vicāra" (vicārādisukhumaṅguppattiyā) means through the re-arising of the subtle jhāna factors—four, three, two, or two again—such as vicāra, without that coarse factor like vitakka.

Để phát sinh các chi vi tế như tứ (vicārādisukhumaṅguppattiyā) có nghĩa là, để phát sinh trở lại bốn, ba, hai hoặc hai chi thiền vi tế như tứ (vicāra) v.v., mà không có chi thô như tầm (vitakka) v.v...

Pāhatoti padahantassa.

"Striving" (pāhato) means for one who strives.

Do sự tinh cần (pāhato) có nghĩa là do người đang tinh cần.

Padhānanāmakaṃ ātāpavīriyaṃ karontassāti attho.

It means for one who exerts effort (ātāpavīriya) known as exertion (padhāna).

Nghĩa là, người đang thực hành sự tinh tấn (ātāpavīriya) được gọi là tinh cần (padhāna).

Dutīyajjhānādayoti dutīyajjhānādīni sesarūpāvacarajjhānāni.

"The second jhāna, etc." (dutīyajjhānādayo) means the second jhāna and the remaining rūpāvacara jhānas.

Nhị thiền v.v. (dutīyajjhānādayo) có nghĩa là nhị thiền và các thiền sắc giới còn lại.

Yathārahanti idaṃ dvāvīsakammaṭṭhānesu dutīyajjhānādīnaṃ anurūpāni kasiṇaānāpāṇāni sandhāya vuttaṃ.

"As appropriate" (yathārahaṃ) refers to the kasiṇas and ānāpāna suitable for the second jhāna, etc., among the twenty-two meditation subjects.

Tùy theo sự thích hợp (yathārahaṃ) điều này được nói để chỉ các đề mục kasiṇa và hơi thở (ānāpāṇa) thích hợp với nhị thiền v.v. trong hai mươi hai đề mục thiền.

Avasesesu pana aṭṭhārasakammaṭṭhānesu yasmā arūpajjhānāni nāma ārammaṇātikkamanavaseneva pavattanti.

However, in the remaining eighteen meditation subjects, since the immaterial jhānas (arūpajjhānāni) arise by way of transcending the object (ārammaṇātikkamana).

Tuy nhiên, trong mười tám đề mục thiền còn lại, vì các thiền vô sắc (arūpajjhāna) vận hành bằng cách vượt qua đối tượng.

Tadatikkamanatthañca kasiṇugghāṭanaṃnāma hoti.

And "uncovering the kasiṇa" (kasiṇugghāṭana) means for the purpose of transcending that.

Và để vượt qua đối tượng đó, có sự mở rộng kasiṇa (kasiṇugghāṭana).

Tasmā yesu tadugghāṭanaṃ sambhavati.

Therefore, to show those kasiṇas where such uncovering is possible,

Do đó, để chỉ ra các kasiṇa mà sự mở rộng đó có thể xảy ra,

Tāniyeva kasiṇāni dassetuṃ ākāsavajjitakasiṇesūti vuttaṃ.

It is said "in kasiṇas excluding space" (ākāsavajjitakasiṇesu).

đã nói trong các kasiṇa trừ kasiṇa không gian (ākāsavajjitakasiṇesu).

Ākāsakasiṇañhi ugghāṭīyamānaṃpi ākāsa meva hotīti natthi tattha tadatikkamanasambhavoti.

For even if the space kasiṇa is uncovered, it still becomes space; thus, there is no possibility of transcending it there.

Vì kasiṇa không gian (ākāsakasiṇa), ngay cả khi được mở rộng, vẫn là không gian, nên không có khả năng vượt qua đối tượng đó.

Ugghāṭetvāti yathādiṭṭhe kasiṇanimitte kasiṇanimittasaññaṃ akatvā tattha ākāsaṃ anantaṃ ākāsaṃ anantanti ākāsasaññaṃ pavattentassa citte taṃkasiṇanimittaṃ antaradhāyati.

"Having uncovered" (ugghāṭetvā) means when one, without forming a perception of the kasiṇa sign in the kasiṇa sign as seen, instead develops the perception of space in it, thinking "infinite space, infinite space," the kasiṇa sign disappears from the mind.

Mở rộng (ugghāṭetvā) có nghĩa là, không tạo ra tưởng về kasiṇa (kasiṇanimittasaññā) trên tướng kasiṇa đã thấy, mà thay vào đó, khi tâm của vị ấy vận hành tưởng về không gian (ākāsasaññā) như "không gian là vô biên, không gian là vô biên", tướng kasiṇa đó biến mất.

Tappamāṇaṃ ākāsameva upaṭṭhāti.

Only space of that size appears.

Chỉ có không gian với kích thước đó xuất hiện.

Evaṃ kasiṇasaññāvidhamanena ākāsasaññāpavattanenaca yaṃkiñci kasiṇaṃ ugghāṭetvā viyojetvāti attho.

Thus, "having uncovered" or "having separated" any kasiṇa through the dispelling of kasiṇa perception and the development of space perception, that is the meaning.

Như vậy, nghĩa là, bằng cách loại bỏ tưởng về kasiṇa và phát sinh tưởng về không gian, bất kỳ kasiṇa nào cũng được mở rộng và tách rời.

Laddhaṃ ākāsaṃ ārabbhāti pāṭṭhasesena sambandho.

It is connected with the remaining part of the sentence "focusing on the obtained space" (laddhaṃ ākāsaṃ ārabbha).

Liên hệ với phần còn lại là: nương vào không gian đã đạt được (laddhaṃ ākāsaṃ ārabbha).

Esanayo pathamā ruppaviññāṇantiādīsupi.

This method also applies to "the first formless consciousness," etc.

Nguyên tắc này cũng áp dụng cho "thức vô biên xứ" (pathamā ruppaviññāṇa) v.v...

Anantavasenāti anantaṃ ākāsanti evaṃ pavattamanasikāravasena.

"By way of infinity" (anantavasena) means by way of mentally attending, "infinite space," thus.

Theo cách vô biên (anantavasenā) có nghĩa là, theo cách tác ý vận hành như "không gian là vô biên".

Santametaṃ paṇītametanti parikammaṃ karontassāti ettha tathā sambhāvetvā parikammaṃ karontassapi ārammaṇassa samatikkantattā upari jhānaṃ hotiyevāti vuttaṃ catutthāruppamappetīti.

Here, in "when performing preparatory work, 'This is peaceful, this is sublime'" (santametaṃ paṇītametanti parikammaṃ karontassā), it is said that even for one who thus reflects and performs preparatory work, since the object is transcended, a higher jhāna arises. This is stated by "leads to the fourth immaterial attainment" (catutthāruppamappetīti).

Santametaṃ paṇītametanti parikammaṃ karontassā (Đây là sự an tịnh, đây là sự vi diệu) – ở đây, dù hành giả thực hiện parikamma (chuẩn bị) bằng cách tưởng tượng như vậy, nhưng vì đối tượng đã bị vượt qua, nên thiền (jhāna) vẫn xảy ra ở cấp độ cao hơn. Điều này được nói là catutthāruppamappetī (nhập vào thiền vô sắc thứ tư).

Parikammaṃkatvāti so bhagavā itipi arahantiādinā samanussaraṇaparikammaṃ katvā.

"Having performed preparatory work" (parikammaṃkatvā) means having performed preparatory recollection, "That Blessed One is indeed Arahant," and so forth.

Parikammaṃkatvā (sau khi thực hiện sự chuẩn bị) – Đức Thế Tôn ấy đã thực hiện sự chuẩn bị bằng cách hồi tưởng (samanussaraṇa) như "Ngài là bậc A-la-hán" v.v...

Tasminti tasmiṃ buddhaguṇādike ālambaṇe.

"In that" (tasmiṃ) means in that object such as the qualities of the Buddha.

Tasmiṃ (trong đó) – trong đối tượng (ālambaṇa) là các đức Phật v.v...

Bhūmatthe cetaṃ bhummavacanaṃ.

And this is a locative case (bhumma vacana) in the sense of location.

Và đây là từ ở thể vị trí, mang nghĩa nơi chốn.

Nimitteti tassa ārammaṇassa ākārasaṅkhāte nimitte.

"In the sign" (nimitte) means in the sign, which is the aspect of that object.

Nimitte (trong tướng) – trong tướng (nimitta) được gọi là hình thái của đối tượng đó.

Bhāvalakkhaṇe cetaṃ bhummavacanaṃ.

And this is a locative case (bhumma vacana) in the sense of condition.

Và đây là từ ở thể vị trí, mang nghĩa trạng thái.

Sādhukamuggahiteti ārammaṇassa vibhūtatara vasenavā cittassa tasmiṃ ninnapoṇapabbhāravasenavā suṭṭhu uggahite.

"Well apprehended" (sādhukamuggahite) means well grasped, either due to the clarity of the object or the mind's inclination, tendency, and leaning towards it.

Sādhukamuggahite (được nắm giữ vững chắc) – được nắm giữ tốt đẹp, hoặc do đối tượng trở nên rõ ràng hơn, hoặc do tâm hướng về, nghiêng về, và dốc về đối tượng đó.

Upacāroca sampajjati ariyasāvakānaṃ diṭṭhasaccānanti adhippāyo.

"And access concentration is attained" (upacāroca sampajjati) implies for noble disciples who have seen the truth.

Upacāroca sampajjati (và sự cận định thành tựu) – ý nghĩa là đối với các bậc Thánh đệ tử đã thấy chân lý.

Itaresaṃpi vā maraṇasaññāvavatthānesūti.

Or for others, in the classifications of the perception of death (maraṇasaññā).

Hoặc đối với những người khác trong các giai đoạn quán niệm về cái chết.

Etthaca nīvaraṇavikkhambhanena jhānaṅgapātubhāvenacaupacārasampadā veditabbā.

Here, the attainment of access concentration (upacārasampadā) should be understood by the suppression of hindrances (nīvaraṇavikkhambhana) and the manifestation of jhāna factors (jhānaṅgapātubhāva).

Ở đây, sự thành tựu cận định cần được hiểu là do sự trấn áp các triền cái và sự xuất hiện của các chi thiền.

Evaṃ cattālīsakammaṭṭhānesuyathārahaṃsamathajjhānānaṃ pavattiṃ dassetvāidānitesusamathajjhānesukasiṇajjhānānaṃ nisandabhūtaṃabhiññā pavattiṃ dassetuṃ abhiññāvasenapavattamānantiādi vuttaṃ.

Having thus shown the arising of samatha jhānas as appropriate in the forty meditation subjects, now, to show the arising of higher knowledges (abhiññā) which are the result of kasiṇa jhānas among these samatha jhānas, it is stated "developing by way of higher knowledge," etc.

Sau khi trình bày sự vận hành của các thiền định samatha (chỉ) một cách thích đáng trong bốn mươi đề mục thiền (kammaṭṭhāna) như vậy, giờ đây, để trình bày sự vận hành của các abhiññā (thắng trí) là kết quả của các thiền kasiṇa trong các thiền samatha đó, nên đã nói abhiññāvasenapavattamānaṃ (vận hành theo thắng trí) v.v...

Tattha yo katādhikāro hoti.

There, one who has made a resolve (katādhikāro).

Trong đó, người nào đã tạo công đức (katādhikāro).

Āsannabhave samathajjhānesu katābhiyogovā hoti, pūritabodhisambhāro mahāpurisa jātikovā.

Or one who has diligently practiced samatha jhānas in a proximate existence, or one of the Mahāpurisa lineage who has fulfilled the requisites of enlightenment (bodhisambhāra).

Hoặc đã tinh tấn trong các thiền samatha ở kiếp cận kề, hoặc là bậc đại nhân đã viên mãn các Ba-la-mật (bodhisambhāra).

Tassa aṭṭhavidhesu navavidhesuvā samathajjhānesusijjha mānesu abhiññāpi sijjhatiyeva.

For such a one, when the eight or nine kinds of samatha jhānas are accomplished, higher knowledge also becomes accomplished.

Khi các thiền samatha tám loại hoặc chín loại của người ấy thành tựu, thì abhiññā cũng thành tựu.

Rūpajjhānamattesupi sijjhantesu sijjhati yevātipi vadanti.

Some also say that it becomes accomplished even when only the rūpa jhānas are accomplished.

Một số người cũng nói rằng, khi chỉ các thiền sắc giới (rūpajjhāna) thành tựu thì abhiññā cũng thành tựu.

Teneva hi aṭṭhasāliniyaṃ visuddhimaggeca āruppajjhānānaṃpaccayabhāvaṃanupagatassapiākāsakasiṇajjhānassa abhiññāpādakatāsambhavo vuttoti.

For this reason, in the Aṭṭhasālinī and Visuddhimagga, the possibility of the space kasiṇa jhāna leading to higher knowledge is mentioned, even though it does not serve as a condition for the immaterial jhānas.

Chính vì thế, trong Aṭṭhasālinī và Visuddhimagga, đã nói về khả năng thiền ākāsakasiṇa (không gian biến xứ) có thể tạo ra abhiññā, mặc dù nó không phải là nhân duyên cho các thiền vô sắc (āruppajjhāna).

Dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ pana nahi aṭṭhasu samāpattīsu cuddasahākārehi ciṇṇavasībhāvaṃ vinā upari abhiññādhigamo hotīti vuttaṃ.

In the Dīghanikāyaṭṭhakathā, however, it is stated that without mastering the eight attainments (samāpattī) in fourteen ways, higher knowledge cannot be attained.

Tuy nhiên, trong chú giải Dīghanikāyaṭṭhakathā lại nói rằng, nếu không có sự thành thạo (vasībhāva) trong tám định (samāpatti) với mười bốn cách, thì không thể đạt được abhiññā cao hơn.

Taṃ pana thapetvā purisa visese avasesānaṃ bahūnaṃ ādikammikakulaputtānaṃ sādhāraṇavasena vuttanti yuttaṃ.

This, however, is appropriately stated generally for the many beginners (ādikammikakulaputta) apart from exceptional individuals.

Điều đó cần được hiểu là đã nói chung cho đa số các thiện gia nam tử sơ học, ngoại trừ những cá nhân đặc biệt.

Teneva hi visuddhimagge imehi pana cuddasahi ākārehi cittaṃ aparidametvā pubbe abhāvitabhāvano ādikammiko yogāvacaro iddhivikubbanaṃ sampādessatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti vuttaṃ.

For this very reason, in the Visuddhimagga, it is stated, "It is not possible for a beginner yogī, who has not disciplined the mind in these fourteen ways and has not previously developed it, to accomplish feats of psychic power."

Chính vì thế, trong Visuddhimagga đã nói rằng: "Thật không thể có chuyện một hành giả sơ học chưa từng tu tập trước đây, mà không thuần thục tâm mình bằng mười bốn cách này, lại có thể thực hiện các phép biến hóa thần thông."

Tasmā tādisānaṃ aṭṭhasu samāpattīsu ciṇṇavasībhāvānaṃ abhiññākamme ādikammikakulaputtānaṃ kasiṇā nulomato kasiṇapaṭilomatotiādinā nayena vuttehi cuddasahi ākārehi attano rūpapañcamajjhānacittaṃ paridametvā tikkhaṃ sūraṃ abhinīhārakkhamaṃ katvā idāni iddhivikubbanaṃ karissā mīti ārabhantānaṃ abhiññāvasena pavattamānaṃ pana rūpāvacarapañca majjhānaṃ rūpādīsu chasu ālambaṇesu yathārahaṃ appetīti yojanā veditabbā.

Therefore, the explanation should be understood as follows: for such beginner noble sons (ādikammikakulaputta) who have achieved mastery (ciṇṇavasībhāva) in the eight attainments, having disciplined their fifth rūpāvacara jhāna mind in the fourteen ways mentioned (e.g., in direct and reverse order of kasiṇas), making it keen, resolute, and capable of projecting, and who are now commencing, thinking "I will now perform feats of psychic power" (iddhivikubbana), the fifth rūpāvacara jhāna, which arises by way of higher knowledge, focuses on the six objects such as rūpa as appropriate.

Do đó, đối với những thiện gia nam tử sơ học trong việc thực hành abhiññā, những người đã thành thạo trong tám định (samāpatti), sau khi thuần thục tâm thiền sắc giới thứ năm của mình bằng mười bốn cách đã được nói đến, như là thuận theo kasiṇa và nghịch theo kasiṇa v.v..., làm cho tâm trở nên sắc bén, dũng mãnh, có khả năng hướng đến mục tiêu, và giờ đây bắt đầu với ý định "Tôi sẽ thực hiện phép biến hóa thần thông", thì thiền sắc giới thứ năm đang vận hành theo abhiññā sẽ nhập vào sáu đối tượng như sắc v.v... một cách thích đáng – đây là cách hiểu cần được biết.

Abhiññāpādakapañcamajjhānā vuṭṭhahitvāti abhiññāya pādakatthāya yaṃabhiññājātikaṃ rūpāvacarapañcamajjhānaṃ sabbapathamaṃ samāpajjiyati.

"Having emerged from the fifth jhāna leading to higher knowledge" (abhiññāpādakapañcamajjhānā vuṭṭhahitvā) means having emerged through the continuation of the life-continuum (bhavaṅgapavattivasena) from that fifth rūpāvacara jhāna, which is of the nature of higher knowledge, that is attained first for the purpose of being the foundation of higher knowledge.

Abhiññāpādakapañcamajjhānā vuṭṭhahitvā (sau khi xuất khỏi thiền thứ năm làm nền tảng cho thắng trí) – thiền sắc giới thứ năm làm nền tảng cho thắng trí, là thiền thuộc loại thắng trí, được nhập vào đầu tiên.

Tato bhavaṅgapavattivasena vuṭṭhahitvā.

Having emerged through the continuation of the life-continuum.

Sau đó, xuất khỏi đó bằng cách vận hành của tâm hộ kiếp (bhavaṅga).

Adhiṭṭhātabbanti adhiṭṭheyyaṃ.

"To be determined" (adhiṭṭhātabbanti) means what is to be determined.

Adhiṭṭhātabbaṃ (cần phải quyết định) – điều cần được quyết định.

Savatthukaṃ satarūpasahassarūpādikaṃ nimmitarūpaṃ.

The created form (nimmitarūpa) with substance (savatthukaṃ), such as a hundred thousand forms.

Savatthukaṃ (có căn bản) – là thân được hóa hiện, có một trăm thân, một ngàn thân v.v...

Taṃ adhiṭṭheyyaṃ ādi yassa avatthukassa āvibhāvatirobhāvādikassa kammassāti adhiṭṭheyyādikaṃ.

That which is the subject of determination, etc., for the action of appearing, disappearing, etc., without a physical base, is called adhiṭṭheyyādikaṃ (the determination, etc.).

Adhiṭṭheyyādikaṃ (điều cần quyết định v.v...) – điều cần quyết định đó là khởi điểm của hành động vô căn bản như hiện hình, ẩn hình v.v...

Āvajjitvā parikammaṃkarontassāti ettha iddhividhe tāva yaṃyaṃsatādikaṃ nimmitarūpaṃvā āvibhāvādikaṃ nimmitakammaṃvā nipphādetuṃ icchati.

Here, regarding "for one who performs the preliminary work after adverting," in the case of psychic power, whatever manifested form (such as a hundred, etc.), or manifested action (such as appearing, etc.), one wishes to produce,

Āvajjitvā parikammaṃkarontassā (đối với người quán xét và thực hiện sự chuẩn bị) – ở đây, trong iddhividha (thần thông), bất cứ thân hóa hiện nào có một trăm thân v.v..., hoặc hành động hóa hiện nào như hiện hình v.v... mà hành giả muốn thực hiện.

Taṃ taṃ avajjitvā sallakkhetvā sataṃ homi sahassaṃ homītivā sataṃ hotu sahassaṃ hotūtivā idañcidañca hotu evañcevañca hotūtivā parikammaṃ karontassa.

adverting to and observing that (form/action), thinking "I will become a hundred, I will become a thousand," or "let it be a hundred, let it be a thousand," or "let this and that be, let it be thus and thus," is for one performing the preliminary work.

Thì người ấy quán xét, chú ý đến điều đó và thực hiện sự chuẩn bị bằng cách nói "Tôi sẽ là một trăm, tôi sẽ là một ngàn" hoặc "Hãy là một trăm, hãy là một ngàn" hoặc "Hãy là cái này và cái kia, hãy là như thế này và thế kia".

Dibbasotādīsu pana yaṃ yaṃ ārammaṇaṃ sotuṃvā passituṃvā jānituṃvā anussarituṃvā icchati.

However, in the case of divine ear, etc., whatever object one wishes to hear, see, know, or recollect,

Còn đối với thiên nhĩ (dibbasota) v.v..., bất cứ đối tượng nào mà hành giả muốn nghe, muốn thấy, muốn biết, hoặc muốn hồi tưởng.

Taṃ taṃ sallakkhetvā asukassa asukānaṃvā saddaṃ suṇomītiādinā parikammaṃ karontassa.

adverting to that (object) and observing it, thinking "I will hear the sound of this one or these ones," and so on, is for one performing the preliminary work.

Thì người ấy chú ý đến điều đó và thực hiện sự chuẩn bị bằng cách nói "Tôi sẽ nghe tiếng của người này hoặc của những người này" v.v...

Aṭṭhakathāyaṃ pana parikammaṃ katvā puna pādakajjhānasamāpajjanaṃ āgatameva.

In the Aṭṭhakathā, however, entering the base-jhāna again after performing the preliminary work is also mentioned.

Tuy nhiên, trong chú giải (Aṭṭhakathā), việc thực hiện sự chuẩn bị rồi nhập lại thiền nền tảng đã được đề cập.

Yathāha abhiññāpādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya sace sataṃ icchati.

As it states: "Having entered the base-jhāna for higher knowledge and emerged, if one wishes to be a hundred,

Như đã nói: "Sau khi nhập thiền nền tảng của thắng trí và xuất khỏi đó, nếu muốn một trăm thân.

Sataṃ homīti parikammaṃ katvā puna abhiññāpādakaṃ jhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya adhiṭṭhāti.

one performs the preliminary work, thinking 'I will become a hundred,' then enters the base-jhāna for higher knowledge again, emerges, and makes the determination.

Thì thực hiện sự chuẩn bị bằng cách nói 'Tôi sẽ là một trăm', rồi lại nhập thiền nền tảng của thắng trí, xuất khỏi đó và quyết định (adhiṭṭhāti).

Adhiṭṭhānacittena saheva sataṃ hotīti.

It becomes a hundred simultaneously with the determination-consciousness."

Ngay cùng với tâm quyết định, thì sẽ có một trăm thân."

Tatthaca ādito pādakajjhānasamāpajjanaṃ parikamma cittassa samādānatthāya hoti.

Here, the initial entry into the base-jhāna is for the purpose of taking up the preliminary-work consciousness.

Trong đó, việc nhập thiền nền tảng ban đầu là để tâm chuẩn bị đạt được định.

Pacchimaṃ pana abhiññāya anu balappadānatthāyāti.

The latter (entry), however, is for giving supporting strength to the higher knowledge.

Còn việc nhập thiền sau cùng là để tăng cường sức mạnh cho thắng trí.

Tathā hi pādakajjhānabalena suṭṭhu samāhitaṃ parikammacittaṃnāma attano visaye abhiññācittagatikaṃ hoti.

Indeed, a preliminary-work consciousness that is well-concentrated by the power of the base-jhāna naturally moves towards the higher-knowledge consciousness in its own domain.

Thật vậy, tâm chuẩn bị đã được định tâm vững chắc nhờ sức mạnh của thiền nền tảng, thì đó là tâm đi vào thắng trí đối với đối tượng của nó.

Pubbenivāsānussaraṇakāle teneva cittena tasmiṃ bhave atītaṃ dhammajātaṃ yāva paṭisandhiyā jānāti.

At the time of recollecting past existences, with that very consciousness, one knows the past phenomena in that existence, right up to the re-linking consciousness (paṭisandhi).

Trong khi hồi tưởng các kiếp sống quá khứ (pubbenivāsānussaraṇa), với chính tâm đó, hành giả biết được các pháp đã qua trong kiếp đó cho đến khi tái sinh (paṭisandhi).

Teneva hi aṭṭhakathāyaṃ taṃsampayuttaṃ ñāṇaṃ parikammasamādhiñāṇanti vuttaṃ.

It is for this reason that in the Aṭṭhakathā, the knowledge associated with it is called "preliminary-concentration knowledge."

Chính vì thế, trong chú giải đã nói: "Trí tuệ tương ưng với tâm đó được gọi là trí tuệ định chuẩn bị (parikammasamādhiñāṇa)."

Atītaṃsañāṇantipi vuccatīti.

It is also called "knowledge of the past."

Nó cũng được gọi là trí tuệ về quá khứ.

Sesābhiññāsupi tassa ñāṇassa visayaviseso yathārahaṃ vattabboti.

And in the other higher knowledges too, the specific domain of that knowledge should be stated accordingly.

Đối với các thắng trí còn lại, phạm vi đặc biệt của trí tuệ đó cũng cần được nói một cách thích đáng.

Therena pana pacchimaṃ pādakajjhānasamāpajjanaṃnāma na sabbesaṃ hoti.

However, according to the Elder, the latter entry into the base-jhāna does not occur for everyone.

Tuy nhiên, theo Trưởng lão (Thera), việc nhập thiền nền tảng sau cùng không phải dành cho tất cả mọi người.

Na hi abhiññāsu vasībhāvapattānaṃ puna pādakajjhānena kiccaṃ atthīti katvā taṃ idha nagahitanti daṭṭhabbaṃ.

For there is no need for those who have attained mastery in higher knowledges to enter the base-jhāna again, and so it is to be understood that this is not taken here.

Vì những người đã thành thạo trong các thắng trí không cần phải nhập lại thiền nền tảng nữa, nên điều đó đã không được đề cập ở đây.

Rūpādīsuālambaṇesuyathārahamappetīti ettha iddhividhañāṇaṃ tāva tekālikabhūtesu chasu ārammaṇesu pavattati.

Here, regarding " he directs (the mind) to objects such as forms, etc., as appropriate," the knowledge of psychic power operates concerning the six objects existing in the three times.

Rūpādīsuālambaṇesuyathārahamappetī (nhập vào các đối tượng như sắc v.v... một cách thích đáng) – ở đây, trí tuệ thần thông (iddhividhañāṇa) vận hành trong sáu đối tượng thuộc ba thời.

Tañhi rūpādīsu chasu ārammaṇadhammesu yaṃ yaṃ nipphādeti.

For it produces whatever it produces concerning the six object-phenomena such as forms, etc.

Vì trí tuệ đó tạo ra bất cứ điều gì trong sáu pháp đối tượng như sắc v.v...

Taṃ taṃ ārammaṇaṃ katvā pavattati.

It operates by making that (produced thing) its object.

Thì nó vận hành bằng cách lấy điều đó làm đối tượng.

Pādakajjhānacittaṃ pana kāyagatikaṃ adhiṭṭhahitvā dissamānenakāyena ākāsegamanakāle atītaṃ pādakajjhānacittaṃ ārabbha pavattati.

But when the base-jhāna consciousness determines the body as consciousness-bound and goes through the air with a visible body, it operates by apprehending the past base-jhāna consciousness.

Còn tâm thiền nền tảng, khi quyết định thân đi theo tâm và đi trên không trung bằng thân có thể thấy được, thì nó vận hành dựa vào tâm thiền nền tảng quá khứ.

Kāyaṃ cittagatikaṃ adhiṭṭhahitvā adissamānena kāyena gamanakāle paccuppannaṃ rūpakāyaṃ ārabbha pavattati.

When it determines the body as consciousness-bound and goes with an invisible body, it operates by apprehending the present physical body.

Khi quyết định thân đi theo tâm và đi bằng thân không thể thấy được, thì nó vận hành dựa vào sắc thân hiện tại.

Tathāpavattamānassa pana tassa ñāṇassa kiñcirūpaṃ ārammaṇa mattaṃ hoti.

However, for that knowledge operating thus, some form is merely an object.

Tuy nhiên, đối với trí tuệ vận hành như vậy, một số sắc là đối tượng đơn thuần.

Kiñci ārammaṇapurejātaṃ.

Some is an object arisen earlier.

Một số là đối tượng sinh trước.

Kiñci vatthārammaṇa purejātaṃ hotīti daṭṭhabbaṃ.

And some is a base-object arisen earlier, it should be understood.

Một số là đối tượng căn bản sinh trước – điều này cần được biết.

Anāgate idaṃnāma hotūti adhiṭṭhāna kāle anāgataṃ taṃtaṃrūpadhammaṃ ārabbha pavattatīti.

At the time of determination, "Let this be so in the future," it operates by apprehending that particular future form-phenomenon.

Khi quyết định "Cái này sẽ xảy ra trong tương lai" thì nó vận hành dựa vào pháp sắc đó trong tương lai.

Paccuppanno saddo dibbasotassa ārammaṇaṃ hoti.

A present sound is an object of the divine ear.

Âm thanh hiện tại là đối tượng của thiên nhĩ (dibbasota).

Atīte sattadivasāni anāgate sattadivasānīti etthantare kāle atītā nāgatapaccuppannabhūtaṃ parassacittaṃ cattārovā khandhā cetopariya ñāṇassa.

Within the period of "seven days in the past and seven days in the future," the mind of another, or the four aggregates—being past, future, and present—are the object of the knowledge of penetration of others' minds (cetopariyañāṇa).

Tâm của người khác hoặc bốn uẩn trong khoảng thời gian bảy ngày quá khứ và bảy ngày tương lai là đối tượng của túc mạng trí (cetopariyañāṇa).

Cittañhi jānanto taṃ sampayuttadhammaṃpi icchanto jānissatiyeva.

For, knowing the mind, one will surely know the phenomena associated with it if one wishes.

Khi biết tâm, hành giả cũng sẽ biết các pháp tương ưng nếu muốn.

Evañca katvā paṭṭhāne kusalā khandhā ceto pariyañāṇassa yathākammupagañāṇassa ārammaṇapaccayena paccayoti ñāṇadvayaṃ ekato katvā vuttaṃ.

And thus, in the Paṭṭhāna, it is stated, combining the two knowledges, that "wholesome aggregates are a condition by way of object-condition for the knowledge of penetration of others' minds and the knowledge of passing away according to kamma."

Và khi làm như vậy, trong Paṭṭhāna đã nói rằng "Các uẩn thiện là nhân duyên đối tượng cho túc mạng trí và như nghiệp trí (yathākammupagañāṇa)", gộp chung hai loại trí tuệ này lại.

Etthaca aṭṭhakathāyaṃ tāva paracittassa paccuppannālambaṇatānāma santativasenavā addhā vasenavā yojitā.

Here, in the Aṭṭhakathā, the contemporaneity of the object of another's mind is related either by way of continuity or by way of period.

Ở đây, trong Chú giải, sự kiện tâm của người khác có đối tượng hiện tại được giải thích theo nghĩa liên tục (santati) hoặc theo thời gian (addhā).

Yadi hi khaṇikavasena yojeyya.

For if one were to relate it instantaneously (khaṇika-vasena),

Nếu thực sự giải thích theo nghĩa sát-na (khaṇika).

Āvajjane paccuppannaṃ yaṃkiñci ekaṃ cittaṃ āvajjetvā niruddhe javanānipi tadeva āvajjanena saddhiṃ niruddhaṃ atītaṃ gaṇhantīti tāni kālato āvajjanena saha bhinnālambaṇāni nāma honti.

having adverted to some single present consciousness at the moment of adverting, even the impulsion (javana) consciousnesses, having ceased, apprehend the past consciousness that ceased along with the adverting, meaning that in terms of time, they have different objects from the adverting.

Khi một tâm nào đó hiện tại được hướng tâm (āvajjana) và diệt đi, thì các tâm javana (tốc hành) cũng nắm giữ chính đối tượng đã diệt cùng với tâm hướng tâm đó, tức là chúng có đối tượng khác với tâm hướng tâm về mặt thời gian.

Naca aniṭṭhe maggaphalavīthito aññasmiṃ ṭhāne kālamattenāpi tesaṃ tena saha bhinnālambaṇatā aṭṭhakathācariyehi anu matāti.

And the Aṭṭhakathā teachers do not approve of their having different objects from it by mere time, in any place other than the path-and-fruit process series where it is undesirable.

Và các vị Chú giải sư không chấp nhận sự khác biệt về đối tượng của chúng với tâm hướng tâm chỉ do thời gian ở bất kỳ trường hợp nào khác ngoài lộ trình tâm Đạo và Quả (maggaphalavīthi) không mong muốn.

Tasmā īdisesu ṭhānesu paccuppannaṃnāma santativasena addhāvasenaca gahetuṃ yuttanti.

Therefore, in such instances, "present" should appropriately be taken by way of continuity and by way of period.

Do đó, trong những trường hợp như vậy, nên hiểu 'hiện tại' theo nghĩa liên tục và theo thời gian.

Mūlaṭīkāyaṃ pana khaṇikapaccuppanna vaseneva yojitaṃ.

In the Mūlaṭīkā, however, it is related solely by way of instantaneous present (khaṇika-paccuppanna).

Tuy nhiên, trong Mūlaṭīkā (Phụ chú giải gốc) thì được giải thích theo nghĩa hiện tại sát-na.

Nahi abhidhamme atītārammaṇattikaṃ santati addhānavaseneva vuttanti sakkā vattuṃ.

For it cannot be said that in Abhidhamma, the triad of past objects is stated only by way of continuity and period.

Không thể nói rằng trong Abhidhamma, tam đề đối tượng quá khứ được nói theo nghĩa liên tục và theo thời gian.

Itarathā paccuppanno dhammo paccuppannassa dhammassa anantarapaccayena paccayo āsevanapaccayena paccayoti vattabbo siyā.

Otherwise, it would have to be said that "a present phenomenon is a condition for a present phenomenon by way of contiguity condition and by way of repetition condition."

Nếu không, thì phải nói rằng "Pháp hiện tại là duyên cho pháp hiện tại bằng duyên vô gián, bằng duyên tăng thượng".

Na tu vutto.

But it is not stated so.

Nhưng không nói như vậy.

Atīto dhammo paccuppannassa dhammassa anantarapaccayena paccayo āsevanapaccayena paccayoticceva pana vutto, tasmā āvajjanādīni sabbāni cittāni paccekaṃ attanā khaṇavasena sahuppannāni parassa cittānigaṇhantīti yuttaṃ, naca tāni dhammato bhinnā lambaṇānināma honti.

Instead, it is stated that "a past phenomenon is a condition for a present phenomenon by way of contiguity condition and by way of repetition condition." Therefore, it is appropriate that all consciousnesses, such as adverting, individually apprehend another's consciousnesses arising simultaneously with themselves instantaneously, and these are not considered to have different objects in terms of phenomena.

Mà chỉ nói rằng "Pháp quá khứ là duyên cho pháp hiện tại bằng duyên vô gián, bằng duyên tăng thượng", do đó, tất cả các tâm như hướng tâm (āvajjana) và các tâm khác đều nắm giữ tâm của người khác, tự chúng theo nghĩa sát-na đồng sanh, điều đó là hợp lý, và chúng không có đối tượng khác biệt về mặt pháp.

Gahaṇā kārassa abhinnattā.

Because the mode of apprehension is not different.

Vì cách nắm giữ không khác.

Āvajjanaṃpi hi cittanteva āvajjati.

For adverting also adverts to "consciousness" as consciousness.

Tâm hướng tâm (āvajjana) cũng hướng tâm một tâm.

Javanānica cittaṃ cittanteva javanti.

And the impulsion consciousnesses run on "consciousness" as consciousness.

Các tâm javana (tốc hành) cũng tốc hành một tâm.

Tānica sabbāni cittānieva hontīti.

And all of these are consciousnesses themselves.

Và tất cả chúng đều là tâm.

Atītānantara cutito pana paṭṭhāya atītā khandhā khandhupani bandhā nāma gottakasiṇa nimittādikā paññattiyo nibbānañca pubbenivāsañāṇassa ārammaṇaṃ hoti.

However, from the immediately preceding decease (cuti), the past aggregates, the designations bound to aggregates such as name and family, kasiṇa-signs, etc., and Nibbāna are the object of the knowledge of past existences.

Tuy nhiên, từ sự diệt sinh vô gián quá khứ trở đi, các uẩn quá khứ, các liên hệ đến uẩn như các khái niệm về tên, địa cầu, tướng (nimitta), v.v., và Nibbāna là đối tượng của túc mạng trí (pubbenivāsañāṇa).

Paccuppannaṃ rūpārammaṇaṃ dibbacakkhussāti evaṃ rūpādīsu chasu ālambaṇesu yathāraha mappetīti.

A present visible object is for the divine eye. Thus, he directs (the mind) to the six objects such as forms, etc., as appropriate.

Đối tượng sắc hiện tại là của thiên nhãn (dibbacakkhu), v.v., như vậy thì được áp dụng một cách thích hợp cho sáu đối tượng như sắc, v.v.

Idāni abhiññāvasena pavakkhassa tassa pañcamajjhānassa kiccabhedena pabhedaṃ dassetuṃ iddhividhantiādigātha māha.

Now, in order to show the distinctions of that fifth jhāna, which will be discussed in terms of higher knowledges, based on the diversity of functions, he states the verse beginning with "iddhividhaṃ."

Bây giờ, để chỉ ra sự phân loại của thiền thứ năm đó theo chức năng khác nhau, được nói đến theo nghĩa thắng trí (abhiññā), thì có câu kệ bắt đầu bằng "iddhividhaṃ".

Tattha yaṃ yaṃ adhiṭṭhāti.

Here, whatever one determines,

Trong đó, bất cứ điều gì được quyết định (adhiṭṭhāti).

Yathā yathāca adhiṭṭhāti.

and however one determines it,

Và bằng cách nào được quyết định.

Tassa tassa tathā tathāvā ijjhana saṅkhāto vidho koṭṭhāso pakārovā etassāti iddhividhaṃ.

the mode, portion, or kind of accomplishing that (determination) in that way is called iddhividhaṃ (psychic power).

Thì có sự thành tựu của điều đó theo cách đó, được gọi là thần thông biến hóa (iddhividhaṃ), tức là một phần hoặc một loại.

Taṃ pana tividhaṃ adhiṭṭhā niddhi vikubbaniddhi manomayiddhi vasena.

This, however, is threefold: adhiṭṭhāniddhi (psychic power of determination), vikubbaniddhi (psychic power of transformation), and manomayiddhi (mind-made psychic power).

Thần thông đó có ba loại: thần thông quyết định (adhiṭṭhāniddhi), thần thông biến hóa thân (vikubbaniddhi), và thần thông ý sanh thân (manomayiddhi).

Tattha attano pakativaṇṇaṃ avijahitvā tasseva sata sahassādi bahubhāva karaṇa vasenavā ākāsagamanādivasena vā bahiddhā nānāvaṇṇa pāṭihāriya dassana vasenavā pavattitā iddhi adhiṭṭhāniddhināma.

Among these, the psychic power that operates by making oneself numerous (a hundred, a thousand, etc.) without abandoning one's natural form, or by going through the air, etc., or by showing various colored marvels externally, is called adhiṭṭhāniddhi.

Trong đó, thần thông được thực hiện bằng cách không từ bỏ màu sắc tự nhiên của mình nhưng làm cho nó trở thành nhiều như hàng trăm ngàn, hoặc bằng cách đi trên không, v.v., hoặc bằng cách hiển thị các phép lạ màu sắc khác nhau bên ngoài, được gọi là thần thông quyết định (adhiṭṭhāniddhi).

Pakativaṇṇaṃ pana vijahitvā attānameva kumāravaṇṇanāgavaṇṇādikaṃ katvā dassanavasena pavattitā iddhi vikubbaniddhināma.

The psychic power that operates by abandoning one's natural form and making oneself appear as a young boy, a nāga, etc., is called vikubbaniddhi.

Thần thông được thực hiện bằng cách từ bỏ màu sắc tự nhiên và biến mình thành hình dạng của một đứa trẻ, một con rắn, v.v., được gọi là thần thông biến hóa thân (vikubbaniddhi).

Attano sarīrabbhantare aññaṃ sabbaso attanā sadisaṃ sarīraṃ nimminitvā nīharitvā dassanavasena pavattitā iddhi manomayiddhināma.

The psychic power that operates by creating another body completely similar to oneself within one's own body and manifesting it is called manomayiddhi.

Thần thông được thực hiện bằng cách tạo ra một thân thể khác hoàn toàn giống mình bên trong thân thể của mình và đưa nó ra ngoài, được gọi là thần thông ý sanh thân (manomayiddhi).

Dive bhavaṃ dibbaṃ.

"Divine" (dibba) means existing in the heavens.

Cái gì thuộc về trời thì là thiên (dibbaṃ).

Devaloke jātanti attho.

Meaning, born in the deva world.

Có nghĩa là được sinh ra trong cõi trời.

Dibbañca taṃ sotañcāti dibbasotaṃ.

That which is divine and an ear is dibbasota (divine ear).

Thiên và nhĩ (sota) là thiên nhĩ (dibbasotaṃ).

Devānaṃ uḷārakammanibbattā dūrepi paṭicchannepi ārammaṇasampaṭicchanasamatthaṃ pasādasotaṃ.

It is the sense faculty of hearing of devas, produced by their excellent kamma, capable of apprehending objects even at a distance or hidden.

Đó là nhĩ căn thanh tịnh, do nghiệp cao thượng của chư thiên sinh ra, có khả năng tiếp nhận đối tượng dù ở xa hay bị che khuất.

Dibbasotasadisattā pana idaṃ abhiññāñāṇaṃpi dibbasotanti vuccati.

However, this higher knowledge is also called dibbasota (divine ear) due to its similarity to the divine ear.

Tuy nhiên, trí thắng trí này cũng được gọi là thiên nhĩ (dibbasota) vì nó giống như thiên nhĩ.

Kasiṇajjhāna saṅkhātenavā dibbavihārena paṭiladdhattā sayañca tasmiṃ dibbavihāre pariyāpannattā dibbañca taṃ sotañcāti dibbasotaṃ.

Because it is obtained through the divine abiding, also known as kasiṇa-jhāna, and because one is included in that divine abiding, it is a divine ear; thus, the divine ear (dibbasota).

Hoặc vì được thành tựu bằng sự an trú của chư thiên (dibbavihāra) được gọi là thiền kasiṇa, và tự nó cũng thuộc về sự an trú của chư thiên, nên thiên và nhĩ là thiên nhĩ (dibbasota).

Parassa cittaṃ vijānanti etenāti paracittavijānanaṃ.

One knows another’s mind by this, thus it is knowledge of others' minds (paracittavijānanaṃ).

Nhờ đó mà biết được tâm của người khác, nên gọi là tha tâm thông (paracittavijānanaṃ).

Tadeva cetopariyāyanti paricchijja jānanti etenāti katvā cetopariyañāṇantipi vuccati.

That same (knowledge) is also called cetopariyañāṇa (knowledge of penetrating the minds of others) because one knows by discerning the modes of mind with it.

Chính nó được gọi là cetopariyāya (trí biết rõ tâm), và vì nhờ nó mà biết được một cách rõ ràng, nên cũng được gọi là cetopariyañāṇa (tha tâm thông trí).

Pubbe nivāso vuccati atītabhavesu attano chasu dvāresu āpātaṃ āgatā suṭṭhu viditā dhammā.

Former abodes (pubbenivāsa) are said to be phenomena that, in past existences, have come into view and are well known through one's six doors.

Túc mạng (pubbe nivāsa) được nói đến là những pháp đã đến một cách rõ ràng qua sáu căn của mình trong các kiếp quá khứ.

Pubbe atītajātīsu gocara nivāsavasena nivasiṃsu attano chadvārikāni cittāni etthāti katvā.

It is so called because, in past existences, one's six-doored minds dwelled in these as objects and abodes.

Vì các tâm thuộc sáu căn của mình đã trú ngụ ở đây trong các kiếp quá khứ theo nghĩa là nơi sinh sống (gocara nivāsa).

Sabbaññubuddhānaṃ pana paresaṃ chadvāragahitāpi dhammā pubbe nivāso hotiyeva, pubbe nivāsassa anussaraṇaṃ pubbenivāsānussati.

For omniscient Buddhas, however, phenomena apprehended through the six doors of others are also former abodes. The recollection of former abodes is recollection of former abodes (pubbenivāsānussati).

Tuy nhiên, đối với các vị Phật Toàn Giác, ngay cả những pháp mà người khác đã nắm giữ qua sáu căn cũng là túc mạng, sự hồi tưởng về túc mạng là túc mạng tùy niệm (pubbenivāsānussati).

Idha pana taṃ sampayuttañāṇaṃ adhippetaṃ.

Here, however, the associated knowledge is intended.

Ở đây, nó được hiểu là trí tương ưng.

Pubbe vuttanayena dibbañca taṃ cakkhucāti dibbacakkhu.

As stated previously, that is a divine eye, thus the divine eye (dibbacakkhu).

Theo cách đã nói ở trước, thiên và nhãn (cakkhu) là thiên nhãn (dibbacakkhu).

Taṃ sadisattā idaṃ abhiññāñāṇaṃpi dibbacakkhūti vuccati.

Due to its similarity to that, this higher knowledge is also called the divine eye (dibbacakkhu).

Vì giống như vậy, trí thắng trí này cũng được gọi là thiên nhãn (dibbacakkhu).

Dibbavihāra vasena paṭiladdhattā sayañca dibbavihārasannissitattā dibbañca taṃ cakkhucāti dibbacakkhu.

Because it is obtained through divine abiding, and because one is supported by divine abiding, it is a divine eye; thus, the divine eye (dibbacakkhu).

Vì được thành tựu bằng sự an trú của chư thiên (dibbavihāra) và tự nó nương tựa vào sự an trú của chư thiên, nên thiên và nhãn là thiên nhãn (dibbacakkhu).

Yathākammupagañāṇaṃ anāgataṃsañāṇanti imāni dve ñāṇāni imasseva paribhaṇḍañāṇānināma.

The knowledge of deeds according to their consequences (yathākammupagañāṇa) and the knowledge of the future (anāgataṃsañāṇa) are called accessory knowledges to this very (divine eye).

Trí biết nghiệp báo (yathākammupagañāṇa) và trí biết vị lai (anāgataṃsañāṇa) là hai trí phụ thuộc của chính trí này.

Nahi tesaṃ paṭilābhatthāya visuṃ cittaparidamanaparikammaṃnāma atthi.

Indeed, there is no separate mental effort or preliminary practice for their attainment.

Không có sự chuẩn bị tâm riêng biệt nào để thành tựu chúng.

Dibbacakkhuñāṇe paṭiladdhe tesaṃpi paṭiladdhattāti.

When the knowledge of the divine eye is attained, these are also attained.

Khi thiên nhãn trí (dibbacakkhuñāṇa) đã được thành tựu, thì chúng cũng được thành tựu.

Tattha dibbacakkhunā nirayesu dukkhaṃ devesuvā sukhaṃ anubhavante satte disvā tesaṃ atītaṃ kammaṃ jānissāmīti parikammaṃ karontassa taṃ kammārammaṇaṃ yathākammupagañāṇaṃ pavattati.

Therein, when one sees beings experiencing suffering in hells or happiness among devas with the divine eye, and performs preliminary practice with the thought, "I will know their past kamma," the knowledge of deeds according to their consequences arises with that kamma as its object.

Trong đó, khi thấy các chúng sanh đang chịu khổ trong địa ngục hoặc hưởng lạc trong cõi trời bằng thiên nhãn, người ta thực hiện sự chuẩn bị tâm với ý định "ta sẽ biết nghiệp quá khứ của họ", thì trí biết nghiệp báo (kammārammaṇaṃ yathākammupagañāṇa) sẽ khởi lên.

Tato cavitvā kattha bhavissantīti tesaṃ anāgate pavattiṃ passissāmīti parikammaṃ karontassa tesaṃ anāgatakhandhārammaṇaṃ anāgataṃsañāṇaṃ pavattati.

Then, when one performs preliminary practice with the thought, "Where will they be reborn after passing away from here? I will see their future existence," the knowledge of the future arises with their future aggregates as its object.

Sau đó, khi thực hiện sự chuẩn bị tâm với ý định "ta sẽ thấy sự diễn biến trong tương lai của họ, họ sẽ tái sinh ở đâu sau khi chết đi", thì trí biết vị lai (anāgataṃsañāṇa) sẽ khởi lên với đối tượng là các uẩn vị lai của họ.

Pubbe nivāsānussati ñāṇaṃ viyaca sabbaṃpi anāgatadhammajātaṃ etassa ārammaṇaṃ hotiyeva.

And like the knowledge of the recollection of former abodes, the entire range of future phenomena is indeed its object.

Và giống như túc mạng tùy niệm trí (pubbenivāsānussati ñāṇa), tất cả các pháp vị lai cũng là đối tượng của trí này.

Etañhi attano visaye sabbaññutañāṇagatikanti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.

For it is said in the commentaries that this knowledge, in its sphere, reaches as far as omniscient knowledge.

Thật vậy, trong Chú giải có nói rằng trí này trong phạm vi của nó có khả năng đạt đến toàn tri trí (sabbaññutañāṇa).

1458

Vibhāvaniyaṃ pana

In the Vibhāvanī, however,

Tuy nhiên, trong Vibhāvanī thì nói:

1459

Anāgate sattadivasato paṭṭhāya cittacetasikadhammā dutīyadivasato paṭṭhāya yaṃkiñci ārammaṇaṃ etassa visayoti adhippetaṃ.

it is intended that mental and volitional phenomena from seven days hence, and any object whatsoever from two days hence, are the domain of this (knowledge).

Các pháp tâm và tâm sở từ bảy ngày trong tương lai trở đi, bất kỳ đối tượng nào từ ngày thứ hai trở đi, đều là phạm vi của trí này, đó là ý nghĩa.

Tampi yuttaṃviya dissati.

That too seems reasonable.

Điều đó cũng có vẻ hợp lý.

1460

Nahi bhavantarepi anāvatadhamme jānituṃ samatthaṃ etaṃ imasmiṃ bhave anāgatadhamme najānātīti sakkā bhavituṃ.

Indeed, if it is capable of knowing future phenomena in other existences, it cannot be said that it does not know future phenomena in this present existence.

Không thể nói rằng trí này có khả năng biết các pháp vị lai trong các kiếp khác lại không thể biết các pháp vị lai trong kiếp này.

Yathā cetaṃ, tathā pubbenivāsañāṇaṃpi imasmiṃ bhave parasantānagate atītadhammeti.

Just as this is the case, so too is the knowledge of former abodes regarding past phenomena in the mind-streams of others in this present existence.

Cũng như vậy, túc mạng trí (pubbenivāsañāṇa) cũng là các pháp quá khứ trong dòng tâm thức của người khác trong kiếp này.

Pāḷiyaṃ pana aṭṭhakathāsuca bhavantaragatadhammehi eva ñāṇadvayaṃ yojitaṃ.

However, in the Pāḷi texts and commentaries, both types of knowledge are associated only with phenomena in other existences.

Tuy nhiên, trong Pāḷi và các Chú giải, hai trí này chỉ được giải thích với các pháp thuộc các kiếp khác.

Taṃ pana asādhāraṇakālavasena ānubhāvavisesapākaṭatthaṃ yojitanti yuttaṃ siyāti.

That, however, would be appropriate if it were associated to make manifest a special power, in terms of an extraordinary period of time.

Điều đó có thể hợp lý khi được giải thích để làm nổi bật sự đặc biệt về năng lực theo thời gian không phổ biến.

Gocarabhedoti dasakasiṇādīsu gocaresu samathajjhānānaṃ pavattibhedo.

Gocarabheda means the difference in the occurrence of samatha-jhānas in their respective objects, such as the ten kasiṇas.

Sự khác biệt về đối tượng (Gocarabhedo) là sự khác biệt trong sự vận hành của các thiền định samatha đối với các đối tượng như mười kasiṇa, v.v.

1461

Samathakammaṭṭhānanayo.

The method of samatha meditation subjects.

Phương pháp thiền định samatha (chỉ).

1462

171. Sabbalokiyamahājanehi yathādiṭṭhaṃ puggalasattaitthi purisādikaṃ nicca dhuva sukha atta nimittañca atikkamitvā visesena passanti etāyāti vipassanā.

Vipassanā (insight) is that by which one specially sees, transcending the perception of permanence, stability, happiness, and self, or a sign thereof, in individuals, beings, women, men, etc., as commonly seen by all ordinary people.

Vipassanā (quán) là vì nhờ đó mà thấy một cách đặc biệt, vượt qua các tướng thường, bền vững, lạc, ngã, như người, chúng sanh, nữ, nam, v.v., mà tất cả thế gian phàm phu đã thấy.

Kiriyā kammaṃ.

Kiriyā means action.

Hành động (Kiriyā) là nghiệp (kamma).

Bhāvanāpayogo.

Bhāvanā means practice.

Thực hành (Bhāvanā) là sự tinh tấn (payoga).

Vipassanāya kammaṃ vipassanākammaṃ.

The action of vipassanā is vipassanā kamma.

Nghiệp của vipassanā là vipassanākamma.

Vipassanā eva vā kammanti vipassanā kammaṃ.

Or, vipassanā itself is the action, thus vipassanā kamma.

Hoặc chính vipassanā là nghiệp, nên là vipassanākamma.

Vipassanākammassa ṭhānaṃ adhiṭṭhānaṃ bhumīti vipassanākammaṭṭhānaṃ.

The ground, the basis, the sphere of vipassanā kamma is vipassanākammaṭṭhānaṃ.

Nơi nương tựa, nền tảng của vipassanākamma là vipassanākammaṭṭhāna (đề mục thiền quán).

Khandhādidhammajātaṃ.

The aggregate of phenomena such as the khandhas.

Là tập hợp các pháp như các uẩn (khandhā).

Vipassanā kammameva vā uttaruttarassa bhāvanā visesassa ānisaṃsavisesassavā ṭhānaṃ āsannakāraṇanti vipassanākammaṭṭhānaṃ.

Or, vipassanā kamma itself is the basis or proximate cause for successive higher attainments of development or special benefits, thus vipassanākammaṭṭhānaṃ.

Vipassanā (Tuệ quán) tự nó là nghiệp, hoặc là nền tảng, là nhân cận kề cho sự phát triển đặc biệt và những lợi ích đặc biệt cao hơn nữa, nên được gọi là vipassanākammaṭṭhāna (đề mục thiền Tuệ quán).

Tasmiṃ vipassanākammaṭṭhāne sattavidhena visuddhi saṅgaho tīṇi lakkhaṇānītiādinā sambandho.

In that vipassanākammaṭṭhāna, there is a connection with the seven kinds of purification, the three characteristics, and so on.

Trong vipassanākammaṭṭhāna ấy, có sự liên hệ với bảy loại thanh tịnh (visuddhi-saṅgaha) và ba tướng (tīṇi lakkhaṇāni), v.v..

Niccasīlameva sayañca dussilyamalato visuddhattā kāyaṃ vācañca tato visodhanato visuddhīti sīlavisuddhi.

Purification of morality (sīlavisuddhi) is morality itself, being pure from the defilement of immorality, and purifying one's body and speech from it.

Chính giới (sīla) thường xuyên, tự nó thanh tịnh khỏi cấu uế của giới bất tịnh, và thanh lọc thân và khẩu khỏi đó, nên được gọi là Giới thanh tịnh (sīlavisuddhi).

Subhāvita cittasantānameva sayañca nīvaraṇamalato visuddhattā taṃsamaṅgipuggalañca tato visodhanato visuddhīti cittavisuddhi.

Purification of mind (cittavisuddhi) is the well-developed mental continuum itself, being pure from the defilement of hindrances, and purifying the person endowed with it from them.

Dòng tâm thức (cittasantāna) đã được tu tập tốt đẹp, tự nó thanh tịnh khỏi cấu uế của các triền cái (nīvaraṇa), và thanh lọc người sở hữu dòng tâm thức ấy khỏi đó, nên được gọi là Tâm thanh tịnh (cittavisuddhi).

Cittasīsena cettha samādhi adhippeto.

Here, samādhi is intended by the term 'mind'.

Ở đây, chữ “tâm” (citta) có ý nghĩa là định (samādhi).

Dhammavavatthānañāṇasaṅkhātā diṭṭhieva taṃ samaṅgipuggalaṃ sakkāyadiṭṭhimalato visodhanato visuddhīti diṭṭhivisuddhi.

Purification of view (diṭṭhivisuddhi) is the view, which is the knowledge of the analysis of phenomena, itself purifying the person endowed with it from the defilement of sakkāya-diṭṭhi (self-view).

Chính kiến (diṭṭhi) được gọi là trí tuệ phân biệt các pháp (dhammavavatthānañāṇa), thanh lọc người sở hữu nó khỏi cấu uế của tà kiến về thân kiến (sakkāyadiṭṭhi), nên được gọi là Kiến thanh tịnh (diṭṭhivisuddhi).

Soḷasavidhaṃ aṭṭhavidhaṃ kaṅkhaṃ vitaranti atikkamanti etāyāti kaṅkhāvitaraṇā.

Overcoming doubt (kaṅkhāvitaraṇā) is that by which one overcomes or transcends the sixteen-fold or eight-fold doubt.

Nhờ đó mà vượt qua, vượt khỏi mười sáu loại hoặc tám loại nghi ngờ, nên gọi là kaṅkhāvitaraṇā (vượt nghi).

Paccayapariggahañāṇaṃ.

It is the knowledge of discerning causes.

Đó là trí tuệ phân biệt nhân duyên (paccayapariggahañāṇa).

Sā eva taṃsamaṅgipuggalaṃ ahetu diṭṭhi visamahetudiṭṭhīhi saddhiṃ yathāvuttāhi duvidhāhi kaṅkhāhi visodhanato visuddhīti kaṅkhāvitaraṇavisuddhi.

That very (knowledge), by purifying the person endowed with it from wrong views regarding causes, from erroneous views regarding causes, and from the two types of doubt mentioned above, is called purification by overcoming doubt (kaṅkhāvitaraṇavisuddhi).

Chính trí tuệ ấy thanh lọc người sở hữu nó khỏi tà kiến vô nhân (ahetu diṭṭhi) và tà kiến dị nhân (visamahetudiṭṭhi) cùng với hai loại nghi ngờ đã nói ở trên, nên được gọi là Đoạn nghi thanh tịnh (kaṅkhāvitaraṇavisuddhi).

Maggoca amaggoca maggāmaggā.

The path and the non-path are maggāmaggā.

Đạo và phi đạo là maggāmaggā.

Tattha ñāṇadassanavisuddhādhigamanassa upāyabhūto manasikāravidhivā ariyamaggovā maggonāma.

Therein, the method of attention that is instrumental for the attainment of purification of knowledge and vision, or the Noble Path, is called the path (magga).

Trong đó, tác ý pháp (manasikāravidhi) là phương tiện để đạt được trí kiến thanh tịnh (ñāṇadassanavisuddhi), hoặc Thánh đạo (ariyamagga) được gọi là đạo (magga).

Tassa anupāyabhūto manasikārovā adhimānavatthūnivā amaggonāma.

The attention that is not instrumental for it, or the objects of conceit, are called the non-path (amagga).

Tác ý không phải là phương tiện, hoặc các đối tượng của sự ngã mạn (adhimānavatthu) được gọi là phi đạo (amagga).

Maggassa maggato amaggassaca amaggato jānanaṃ dassanañca maggāmaggañāṇadassanaṃ.

The knowing and seeing of the path as the path and the non-path as the non-path is knowledge and vision of the path and non-path (maggāmaggañāṇadassanaṃ).

Trí tuệ và sự thấy biết về đạo là đạo và phi đạo là phi đạo được gọi là Trí kiến về đạo và phi đạo (maggāmaggañāṇadassana).

Tameva taṃsamaṅgīpuggalaṃ amagge maggasaññāya visodhanato visuddhīti maggāmaggañāṇadassanavisuddhi nāma.

That, by purifying the person endowed with it from the perception of the path in what is not the path, is called purification of knowledge and vision of the path and non-path (maggāmaggañāṇadassanavisuddhi).

Chính trí tuệ ấy thanh lọc người sở hữu nó khỏi sự nhận lầm phi đạo là đạo, nên được gọi là Trí kiến đạo phi đạo thanh tịnh (maggāmaggañāṇadassanavisuddhi).

Upari visesaṃ paṭipajjanti etāyāti paṭipadā.

Path (paṭipadā) is that by which one proceeds to a higher distinction.

Nhờ đó mà thực hành những điều đặc biệt cao hơn, nên gọi là paṭipadā (con đường thực hành).

Vipassanāparaṃparasaṅkhāto pubbabhāgamaggo.

The preliminary path, which is the continuous series of insight (vipassanā).

Đó là con đường sơ khởi (pubbabhāgamagga) được gọi là chuỗi vipassanā (vipassanāparaṃparā).

Paṭipadābhūtaṃ ñāṇadassananti paṭipadāñāṇadassanaṃ.

Knowledge and vision that constitute the path are paṭipadāñāṇadassanaṃ.

Trí kiến là con đường thực hành nên gọi là Trí kiến về con đường thực hành (paṭipadāñāṇadassana).

Tameva niccasaññādito visuddhattā visuddhīti paṭipadāñāṇadassanavisuddhināma, ariyamaggañāṇasaṅkhāta ñāṇadassanameva sammohamalato visuddhattā visuddhīti ñāṇadassanavisuddhināma.

That, by being purified from the perception of permanence and so on, is called purification of knowledge and vision of the path (paṭipadāñāṇadassanavisuddhi). Knowledge and vision, which is the knowledge of the Noble Path, by being purified from the defilement of delusion, is called purification of knowledge and vision (ñāṇadassanavisuddhi).

Chính trí tuệ ấy thanh tịnh khỏi sự nhận lầm thường hằng, v.v., nên được gọi là Trí kiến về con đường thực hành thanh tịnh (paṭipadāñāṇadassanavisuddhi); chính trí kiến được gọi là trí tuệ Thánh đạo (ariyamaggañāṇa) thanh tịnh khỏi cấu uế của sự si mê, nên được gọi là Trí kiến thanh tịnh (ñāṇadassanavisuddhi).

Etthaca sutamayādivasena siddhaṃ anumāna ñāṇaṃpi ñāṇamevāti taṃ paṭikkhipitvā atthapaccakkhañāṇameva gahetuṃ sabbattha dassanagahaṇaṃ katanti veditabbaṃ.

And here it should be understood that, to reject inferential knowledge based on learning and so on, which is also knowledge, the term 'seeing' (dassana) is used everywhere to mean direct perceptual knowledge.

Ở đây, cần phải hiểu rằng, trí tuệ suy luận (anumāna ñāṇa) đã được xác lập dựa trên sự học hỏi, v.v., cũng là trí tuệ, nhưng để loại bỏ nó và chỉ chấp nhận trí tuệ trực tiếp (atthapaccakkhañāṇa), nên ở mọi nơi đều dùng từ “thấy biết” (dassana).

Lakkhīyanti sallakkhīyanti ime aniccāevāti ekantena vinicchīyanti dhammā etenāti lakkhaṇaṃ aniccatā eva lakkhaṇanti aniccalakkhaṇaṃ.

Characteristic of impermanence (aniccalakkhaṇaṃ) is that by which phenomena are seen, or definitively determined, as "these are impermanent," the characteristic itself being impermanence.

Những pháp này được nhận biết, được quán sát, được quyết định một cách tuyệt đối là vô thường, nhờ đó mà có thể nhận biết được, nên gọi là lakkhaṇa (tướng); chính vô thường (aniccatā) là tướng, nên gọi là Vô thường tướng (aniccalakkhaṇa).

Pubbapade bhāvapaccayalopo.

In the former word, the suffix for the abstract noun (bhāvapaccaya) is elided.

Trong từ ghép này, bhāvapaccaya (hậu tố chỉ trạng thái) bị lược bỏ ở tiền tố.

Aññohi anicco, aññā aniccatāti.

Impermanent is one thing, impermanence is another.

Vô thường là một điều khác, vô thường tính là một điều khác.

Tattha yathāgamanakriyāyogena puriso gatoti vuccati.

Therein, a person is called "gone" (gata) by virtue of the act of going.

Trong đó, theo sự tương ứng với hành động đi, một người được gọi là đã đi.

Na pana gamana kriyā puriso.

But the act of going is not the person.

Nhưng hành động đi không phải là người.

Naca puriso gamanakriyā.

Nor is the person the act of going.

Và người cũng không phải là hành động đi.

Aññā hi kriyā, añño puriso.

Indeed, the action is one thing, the person another.

Hành động là một điều khác, người là một điều khác.

Tathā aniccatāyogena sabbo saṅkhatadhammo aniccoti vuccati.

Similarly, all conditioned phenomena are called impermanent (anicca) by virtue of impermanence.

Tương tự, theo sự tương ứng với vô thường tính, tất cả các pháp hữu vi (saṅkhatadhamma) được gọi là vô thường.

Na pana aniccatā so dhammo, naca so dhammo aniccatā.

But that phenomenon is not impermanence, nor is that phenomenon impermanence.

Nhưng vô thường tính không phải là pháp ấy, và pháp ấy cũng không phải là vô thường tính.

Aññā hi aniccatā, añño so dhammoti.

Indeed, impermanence is one thing, that phenomenon another.

Vô thường tính là một điều khác, pháp ấy là một điều khác.

Katamā pana sā aniccatāti.

But what is that impermanence?

Vậy vô thường tính đó là gì?

Vipariṇāmā kāro.

The mode of change.

Là trạng thái biến đổi (vipariṇāmākāra).

Jīraṇākāro bhijjanākāroti vuttaṃ hoti.

It means the mode of aging and the mode of breaking up.

Nghĩa là trạng thái già nua, trạng thái tan rã.

Taṃ pana ākāraṃ disvā tadākāravante dhamme ñāṇaṃ pavattati ayaṃ dhammo aniccoti.

And seeing that mode, knowledge arises regarding phenomena possessing that mode, "This phenomenon is impermanent."

Khi thấy trạng thái ấy, trí tuệ phát sinh đối với các pháp có trạng thái ấy rằng: “Pháp này là vô thường”.

Tasmā sā aniccatāyeva idha lakkhaṇantipi vuccatīti.

Therefore, that impermanence itself is also called the characteristic here.

Do đó, chính vô thường tính ấy ở đây cũng được gọi là tướng.

Esanayo sesesupi dvīsu.

This method applies to the other two as well.

Phương pháp này cũng áp dụng cho hai tướng còn lại.

Tattha pana abhiṇhasaṃpaṭipīḷanākāro dukkhatānāma.

Therein, the mode of constant oppression is called suffering (dukkhatā).

Trong đó, trạng thái liên tục bị áp bức được gọi là khổ tính (dukkhatā).

Avasavattanākāro anattatānāmāti.

The mode of not being subject to control is called non-self (anattatā).

Trạng thái không thể tự chủ được gọi là vô ngã tính (anattatā).

Yathāvuttāya pana aniccatāya saha aniccassa dhammassa aniccena vā dhammena saha aniccatāya anuanupassanā aniccānupassanā.

However, the repeated contemplation of impermanence, together with the impermanence as described, or together with an impermanent phenomenon, or by means of an impermanent phenomenon, is contemplation of impermanence (aniccānupassanā).

Sự quán sát liên tục (anuanupassanā) về pháp vô thường cùng với vô thường tính đã nói ở trên, hoặc vô thường tính cùng với pháp vô thường, được gọi là Vô thường tùy quán (aniccānupassanā).

Esa nayo sesāsupi dvīsu.

The same principle applies to the other two as well.

Phương pháp này cũng áp dụng cho hai tùy quán còn lại.

Yāva sarīre dhammānaṃ tividhalakkhaṇayuttatā attano ñāṇena paññāyati.

As long as the phenomena in the body are understood by one's own knowledge as possessing the three characteristics.

Cho đến khi trí tuệ của mình nhận biết được sự hợp nhất của ba tướng trong các pháp trong thân.

Tāva tesu tividhalakkhaṇavibhāvanavasena punappunaṃ masanaṃ āmasanaṃ sammasanaṃ.

So long, in them, repeatedly reflecting, observing, and comprehending by way of manifesting the three characteristics.

Khi đó, sự suy xét, quán sát, thẩm sát (sammasana) lặp đi lặp lại dựa trên sự phân biệt ba tướng trong chúng.

Sammasanākārena pavattaṃ ñāṇaṃ sammasanañāṇaṃ.

The knowledge that proceeds in the manner of comprehension is comprehension knowledge (sammasanañāṇa).

Trí tuệ phát sinh dưới hình thức thẩm sát được gọi là Thẩm sát trí (sammasanañāṇa).

Udayo vuccati taṃtaṃ khaṇānurūpaṃ taṃtaṃ paccayānurūpañca navanavānaṃ dhammānaṃ pātu bhāvo ceva uparupari vaḍḍhanañca.

Arising (udaya) is said to be the manifestation and continuous increase of new phenomena in accordance with their respective moments and causes.

Sự sinh khởi (udaya) được gọi là sự xuất hiện của các pháp mới mẻ phù hợp với từng khoảnh khắc và từng nhân duyên, cùng với sự tăng trưởng liên tục.

Vayo vuccati yattha yattha laddhapaccayā navanavā dhammā pātubhavanti ceva vaḍḍhantica.

Passing away (vaya) is said to be the disappearance of old phenomena, which did not receive causes, in those places where new phenomena, having received causes, manifest and increase.

Sự diệt vong (vaya) được gọi là sự biến mất của các pháp cũ khi các pháp mới mẻ xuất hiện và tăng trưởng ở những nơi có nhân duyên.

Tattha tattha aladdhapaccayānaṃ purāṇadhammānaṃ antaradhānaṃ.

the disappearance of old phenomena for which no conditions were obtained anywhere.

Ở những nơi không có nhân duyên.

Samūha santativasena pana udayapakkhassavā vayapakkhassavā samanupassanañāṇaṃ udayabbayañāṇaṃ.

However, the knowledge of repeatedly observing either the arising aspect or the passing away aspect in terms of aggregates and continuity is knowledge of arising and passing away (udayabbayañāṇa).

Trí tuệ quán sát sự sinh khởi hoặc sự diệt vong theo nhóm hoặc theo dòng chảy được gọi là Sinh diệt trí (udayabbayañāṇa).

Tesu pana dvīsu pakkhesu udayakoṭṭhāsonāma uparupari pākaṭo hutvā āgacchati.

Among these two aspects, the aspect of arising becomes increasingly manifest.

Trong hai phần đó, phần sinh khởi (udayakoṭṭhāsa) trở nên rõ ràng hơn.

Vayakoṭṭhāso pana apākaṭo.

But the aspect of passing away is not manifest.

Phần diệt vong (vayakoṭṭhāsa) thì không rõ ràng.

So eva ca aniccatāya paramā koṭīti tasseva suṭṭhutaraṃ samanupassanañāṇaṃ bhaṅgañāṇaṃ.

And that is indeed the ultimate peak of impermanence, so the knowledge of observing it more distinctly is knowledge of dissolution (bhaṅgañāṇa).

Chính nó là đỉnh cao tối thượng của vô thường tính, nên trí tuệ quán sát nó một cách sâu sắc hơn được gọi là Hoại diệt trí (bhaṅgañāṇa).

Bhaṅge diṭṭhe evaṃ bhijjanasabhāvānaṃ dhammānaṃ anekasahassasoka dukkhavatthubhāvena tathā tathā bhāyitabbapakārasamanupassanañāṇaṃ bhayañāṇaṃ nāma.

When dissolution is seen, the knowledge of observing the frightful aspects of phenomena whose nature is to break up in such a way, as objects of thousands of sorrows and sufferings, is called knowledge of fear (bhayañāṇa).

Khi thấy sự hoại diệt, trí tuệ quán sát các pháp có bản chất tan rã như vậy là đối tượng của hàng ngàn nỗi khổ đau, sợ hãi, nên được gọi là Khủng bố trí (bhayañāṇa).

Loke pana kiñci bhayavatthuṃ passantāpi āsanne aññasmiṃ paṭisaraṇe sati na bhāyanti.

However, in the world, even when seeing something frightful, people do not fear if there is another refuge nearby.

Trong thế gian, khi thấy một đối tượng đáng sợ nào đó, nếu có nơi nương tựa khác ở gần thì không sợ hãi.

Asati eva bhāyanti.

They fear only when there is no refuge.

Chỉ khi không có mới sợ hãi.

Evaṃ bhāyitabbānaṃ tesaṃ sabbaso aññapaṭisaraṇābhāvadassanaṃ ādīnavañāṇaṃ nāma.

Similarly, the perception of the complete absence of any other refuge for these frightful things is called knowledge of danger (ādīnavañāṇa).

Tương tự, sự thấy biết về việc không có bất kỳ nơi nương tựa nào khác đối với những điều đáng sợ ấy được gọi là Quán quá hoạn trí (ādīnavañāṇa).

Kutoci paṭisaraṇābhāvena tehi ukkaṇṭhatākāra sahitaṃ vipassanāñāṇaṃ nibbidāñāṇaṃnāma.

The vipassanā knowledge accompanied by a sense of weariness from them due to the absence of any refuge is called knowledge of dispassion (nibbidāñāṇa).

Vipassanāñāṇa (trí tuệ tuệ quán) kèm theo trạng thái chán ghét (ukkaṇṭhatā) đối với chúng do không có nơi nương tựa nào được gọi là Yếm ly trí (nibbidāñāṇa).

Nibbindīyamānehi tehi attānaṃ vimuccituṃ ajjhāsayasahitaṃ vipassanāñāṇaṃ muccitukamyatāñāṇaṃ nāma.

The vipassanā knowledge accompanied by the intention to free oneself from these things, from which one has become dispassionate, is called knowledge of the desire for deliverance (muccitukamyatāñāṇa).

Vipassanāñāṇa kèm theo ý muốn giải thoát (ajjhāsayasahita) bản thân khỏi những điều đáng chán ghét ấy được gọi là Dục giải thoát trí (muccitukamyatāñāṇa).

Suṭṭhu muccituṃ icchantassa sīghaṃ muccanatthaṃ tesaṃ dhammānaṃ cattālīsāya ākārehi anekādīnavarāsi bhāva paṭisaṅkhānavasena suṭṭhuvipphārataraṃ pavattamānaṃ vipassanā ñāṇaṃ paṭisaṅkhāñāṇaṃ nāma.

The vipassanā knowledge that proceeds in a distinctly expanded manner by reflecting on the aggregates of numerous dangers in forty aspects of those phenomena, for the sake of swift deliverance for one who intensely desires to be delivered, is called knowledge of reflection (paṭisaṅkhāñāṇa).

Đối với người muốn giải thoát một cách sâu sắc, để nhanh chóng giải thoát, vipassanāñāṇa phát triển mạnh mẽ hơn thông qua sự quán xét (paṭisaṅkhāna) về sự tích lũy vô số hiểm họa của các pháp ấy theo bốn mươi khía cạnh, được gọi là Tư sát trí (paṭisaṅkhāñāṇa).

Tesaṃ pana anekādīnavarāsibhāve suṭṭhu diṭṭhe saṅkhāresu nikantiyā pariyādinnāya idāni muccanupāyo laddhoti adhimattabyāpāraṃ akatvā samena vāyāmena saṅkhāre pariggaṇhantassa saṅkhārapariggahe majjhattākārasahitaṃ saṅkhāresuvā bhayañca nandiñca pahāya udāsinabhāvasahitaṃ vipassanāñāṇaṃ saṅkhārupekkhāñāṇaṃnāma.

However, when the aggregates of numerous dangers in them are clearly seen, with attachment to formations exhausted, thinking, "Now a means of liberation has been found," without excessive effort but with moderate exertion, for one who comprehends the formations, the vipassanā knowledge accompanied by a neutral attitude in comprehending formations, or accompanied by an indifferent attitude having abandoned both fear and delight in formations, is called knowledge of equanimity towards formations (saṅkhārupekkhāñāṇa).

Khi đã thấy rõ ràng sự tích lũy vô số hiểm họa của chúng, sự khao khát (nikanti) đối với các hành (saṅkhāra) đã bị loại bỏ, và bây giờ đã tìm được phương tiện giải thoát, thì vipassanāñāṇa kèm theo trạng thái trung lập (majjhattākāra) trong việc nắm giữ các hành, hoặc kèm theo trạng thái thờ ơ (udāsinabhāva) sau khi đã từ bỏ nỗi sợ hãi và niềm vui đối với các hành, mà không cần nỗ lực quá mức, với sự tinh tấn vừa phải, được gọi là Hành xả trí (saṅkhārupekkhāñāṇa).

Upari maggappavattiṃ vahituṃ samatthabhāvena magguppattiyā anulomehi thāmabalehi sampannaṃ vipassanāñāṇaṃ anulomañāṇaṃ nāma.

The vipassanā knowledge endowed with strength and power that is conducive to the arising of the path, being capable of carrying forward the path's progress, is called adaption knowledge (anulomañāṇa).

Vipassanāñāṇa có khả năng dẫn đến sự phát triển của đạo cao hơn, được trang bị sức mạnh và năng lực phù hợp với sự phát sinh của đạo, được gọi là Thuận thứ trí (anulomañāṇa).

Heṭṭhimānaṃvā ñāṇānaṃtaṃ anulomaṃ hoti lakkhaṇattayassa suṭṭhutaraṃ vibhāvanato.

Or it is an adaption to the lower knowledges due to the clearer manifestation of the three characteristics.

Hoặc nó phù hợp với các trí tuệ thấp hơn do sự phân biệt rõ ràng hơn về ba tướng.

Uparimaggassavā anulomaṃ hoti tassa parikammabhāvato, padaṭṭhānattācātipi anulomañāṇaṃ nāmāti.

Or it is an adaption to the higher path, being its preliminary work and its proximate cause, therefore it is called adaption knowledge.

Hoặc nó phù hợp với đạo cao hơn vì nó là sự chuẩn bị cho đạo, và vì nó là nhân cận kề, nên cũng được gọi là Thuận thứ trí.

Atta jīvasuññatādassana balena khandhesu kilesabandhanato vimuccamāno maggo suññatāvimokkho nāma.

The path that is liberated from the defilement-bondage to the aggregates through the power of seeing the emptiness of a self-entity (jīva) is called emptiness deliverance (suññatāvimokkha).

Đạo giải thoát khỏi sự ràng buộc của phiền não trong các uẩn (khandha) nhờ sức mạnh của sự thấy biết về sự vắng mặt của tự ngã và sinh mệnh (atta jīvasuññatādassana), được gọi là Không giải thoát (suññatāvimokkho).

Saṅkhārānaṃ yāni nimittāni kilesānaṃ avassayo hoti.

Those signs of formations that are a support for defilements.

Những tướng trạng của các hành là nơi nương tựa của các phiền não.

Tāni vidhamitvā sabbaso dhammānaṃ anātha bhāva dassana balena vimuccamāno maggo animittovimokkho nāma.

The path that is liberated by dispelling them and by the power of seeing the utter helplessness of all phenomena is called signless deliverance (animittovimokkha).

Đạo giải thoát bằng cách phá hủy những tướng trạng đó và nhờ sức mạnh của sự thấy biết về sự vô chủ hoàn toàn của các pháp, được gọi là Vô tướng giải thoát (animittovimokkho).

Saṅkhāresu sabbaso assāsābhāva dassanabalena vimuccamāno maggo appaṇihitovimokkhonāma.

The path that is liberated by the power of seeing the complete absence of any aspiration in formations is called desireless deliverance (appaṇihitovimokkha).

Con đường được giải thoát nhờ năng lực thấy rõ sự hoàn toàn không có sự nương tựa (thoải mái) trong tất cả các hành (saṅkhāra) được gọi là appaṇihitovimokkho (vô nguyện giải thoát).

Suññatānupassanāti anattānupassanā.

Contemplation of emptiness (suññatānupassanā) is contemplation of non-self (anattānupassanā).

Suññatānupassanā (quán không) là anattānupassanā (quán vô ngã).

Sā hi dhammānaṃ samūhaghana santatighana kiccaghana ārammaṇaghanesu taṃtaṃghana vinibbhujjana vasena pavattattā attā iti gahetabbassa kassaci sārassa abhāvānupassanato suññatānupassanāti vuccati.

Indeed, since it proceeds by dissecting the solidity of aggregates, continuity, functions, and objects of phenomena, and by perceiving the absence of any essence that could be grasped as a self, it is called contemplation of emptiness.

Bởi vì nó vận hành bằng cách phân tích sự kiên cố của các pháp (sự kiên cố của nhóm, sự kiên cố của dòng chảy, sự kiên cố của chức năng, sự kiên cố của đối tượng), và do quán thấy không có bất kỳ bản chất nào có thể được chấp thủ là ngã, nên nó được gọi là suññatānupassanā (quán không).

Animittā nupassanāti aniccānupassanā.

Contemplation of the signless (animittānupassanā) is contemplation of impermanence (aniccānupassanā).

Animittānupassanā (quán vô tướng) là aniccānupassanā (quán vô thường).

Sāpi hi santati vicchedana vasena pavattattā ahanti gahitassa nimittassa vidhamanato animittānupassanāti vuccati.

Indeed, since it proceeds by disrupting continuity, and by dispelling the sign grasped as "I," it is called contemplation of the signless.

Nó cũng vậy, bởi vì nó vận hành bằng cách cắt đứt sự liên tục, và bằng cách phá hủy cái tướng (nimitta) đã được chấp thủ là "ta", nên nó được gọi là animittānupassanā (quán vô tướng).

Apaṇihitānupassanāti dukkhā nupassanā.

Contemplation of the desireless (appaṇihitānupassanā) is contemplation of suffering (dukkhānupassanā).

Apaṇihitānupassanā (quán vô nguyện) là dukkhānupassanā (quán khổ).

Sāpi hi mahāādīnavarāsi bhāva vibhāvanavasena pavattattā idaṃ mama etaṃ mamāti gahetabbassa kassaci paṇihita guṇassa abhāvānupassanato appaṇihitānupassanāti vuccatīti.

Indeed, since it proceeds by manifesting the nature of being a great mass of danger, and by perceiving the absence of any desired quality that could be grasped as "this is mine, that is mine," it is called contemplation of the desireless.

Nó cũng vậy, bởi vì nó vận hành bằng cách làm rõ bản chất của một đống đại họa, và do quán thấy không có bất kỳ phẩm chất đáng mong muốn nào có thể được chấp thủ là "của ta", "cái này là của ta", nên nó được gọi là appaṇihitānupassanā (quán vô nguyện).

Pātimokkhasaṃvarasīlanti vinayapaññattisīlaṃ.

Paṭimokkha restraint morality (pātimokkhasaṃvarasīla) is morality established by the Vinaya.

Pātimokkhasaṃvarasīlaṃ (giới luật phòng hộ Pātimokkha) là giới luật theo quy định của Luật (Vinaya).

Tañhi sabbalo kiyasīlānaṃ jeṭṭhakattā patica hoti.

For it is the chief of all worldly moralities and it protects.

Bởi vì nó là tối thượng trong tất cả các giới luật thế gian, nên nó là pāti (đầu tiên).

Catubhūmakakusalānaṃ ādipabhavabhūtattā mukhañca.

And it is the origin and source of wholesome qualities of the four planes.

Và là khởi nguồn của các thiện pháp thuộc bốn cõi, nên nó là mukha (cửa ngõ).

Iti patimukhaṭṭhena pātimokkhanti vuccati.

Thus, it is called Paṭimokkha (pātimokkha) in the sense of 'facing towards' or 'protecting'.

Do đó, nó được gọi là Pātimokkha theo nghĩa pātimukha (đầu tiên và cửa ngõ).

Tamevaca dussilyamaggassa saṃvaraṇato pidahanato saṃvaroti vuccatīti.

And it is called restraint (saṃvara) because it restrains and shuts off the path of immorality.

Và chính nó được gọi là saṃvara (phòng hộ) vì nó ngăn chặn và che đậy con đường của sự ác giới.

Yesaṃ dhammānaṃ uppattiyā cakkhādīni indriyāni viphanditāni honti.

Sati (mindfulness) that proceeds by restraining the path of arising of those phenomena by whose arising the eyes and other faculties become agitated.

Sự tỉnh giác (sati) vận hành theo cách ngăn chặn con đường phát sinh của những pháp mà khi chúng phát sinh, các căn như mắt trở nên bị kích động.

Lolāni honti.

Become greedy.

Chúng trở nên phóng túng.

Tadanubandhāca akusaladhammā uppajjanti.

And unwholesome phenomena connected to them arise.

Và các pháp bất thiện liên quan đến chúng phát sinh.

Tesaṃ uppatti maggassa saṃvaraṇavasena pavattamānā sati indriya saṃvaronāma.

The arising of these, through restraint in the manner of concealing the path, is called sense-faculty restraint.

Sự tỉnh giác đó được gọi là indriyasaṃvara (phòng hộ căn).

So eva sīlanti indriyasaṃvarasīlaṃ.

That same morality is morality of faculty restraint (indriyasaṃvarasīla).

Chính sự tỉnh giác đó là giới luật, nên gọi là indriyasaṃvarasīlaṃ (giới luật phòng hộ căn).

Ājīvanti jīvitaṃ kappenti etenāti ājīvo.

That by which one lives one's life is livelihood (ājīva).

Người ta sống (kappenti) bằng cái này, nên gọi là ājīva (sinh kế).

Paccayapariyesanavāyāmo.

Effort in seeking requisites.

Đó là sự tinh tấn tìm kiếm các vật dụng cần thiết.

Soyeva buddhapaṭikuṭṭhehi pupphadānādīhi micchāpayogehi tividhakuhanavatthuhica parisuddhattā ājīvapārisuddhināma.

That same livelihood, being purified from wrong practices such as offering flowers, which are condemned by the Buddha, and from the three types of deception, is called purity of livelihood (ājīvapārisuddhi).

Chính sự tinh tấn đó, vì được thanh tịnh khỏi các cách làm sai trái bị Đức Phật quở trách như cúng dường hoa, và khỏi ba loại lừa dối, nên được gọi là ājīvapārisuddhi (thanh tịnh về sinh kế).

Sā eva sīlanti samāso.

That same is morality, in brief.

Chính sự thanh tịnh đó là giới luật, đó là tóm tắt.

Tathārūpena parisuddhena bhikkhācārādinā payogena paṭiladdhānaṃ paccayānaṃ paṭiggahaṇa paribhuñjanakālesu sammohassa gedhassa madassa pamādassaca pahānatthaṃ taṃtaṃpayojanamariyādaṃvā paṭikūlalakkhaṇaṃvā dhātumattalakkhaṇaṃvā pariggahaṇa paccavekkhanavasena pavattaṃ paccayasevane paṭisaṅkhāñāṇaṃ paccaya sannissitasīlaṃnāma.

The knowledge of reflection in consuming requisites, which proceeds by way of comprehending and reflecting on the prescribed purpose, or the characteristic of loathsomeness, or the characteristic of mere elements, when receiving and consuming requisites obtained by such a pure practice as alms-round, for the purpose of abandoning delusion, greed, intoxication, and heedlessness, is called morality of requisites depending on reflection (paccaya sannissitasīla).

Sự hiểu biết về sự quán xét (paṭisaṅkhāñāṇa) trong việc sử dụng các vật dụng cần thiết, vận hành bằng cách quán xét hoặc nhận thức mục đích sử dụng, hoặc đặc tính ghê tởm, hoặc đặc tính chỉ là yếu tố (dhātu) của các vật dụng đã nhận được bằng cách sống thanh tịnh như khất thực, nhằm mục đích từ bỏ sự si mê, sự tham lam, sự kiêu mạn và sự phóng dật khi tiếp nhận và sử dụng các vật dụng đó, được gọi là paccayasannissitasīlaṃ (giới luật nương tựa vật dụng).

Parisujjhatīti parisuddhi.

It is purified, therefore it is purity (parisuddhi).

Được thanh tịnh là parisuddhi (sự thanh tịnh).

Parisuddhieva pārisuddhi.

Purity itself is thorough purity (pārisuddhi).

Chính sự thanh tịnh là pārisuddhi (sự thanh tịnh hoàn toàn).

Sā eva sīlanti samāso.

That same is morality, in brief.

Chính sự thanh tịnh đó là giới luật, đó là tóm tắt.

Cattāri pārisuddhisīlānīti catupāri suddhisīlaṃ.

Four thorough purities of morality, thus fourfold purity of morality (catupārisuddhisīla).

Bốn giới luật thanh tịnh hoàn toàn là catupārisuddhisīlaṃ (tứ thanh tịnh giới).

Cittavisuddhīti ettha cittasaddena samādhi niddiṭṭhoti vuttaṃ duvidhopisamādhi cittavisuddhināmāti.

In "purity of mind" (cittavisuddhi), the word "mind" (citta) refers to samādhi, thus it is said that both kinds of samādhi are called purity of mind.

Ở đây, trong cittavisuddhi (thanh tịnh tâm), từ "tâm" (citta) chỉ định samādhi (định), như đã nói: "Cả hai loại định đều được gọi là cittavisuddhi (thanh tịnh tâm)."

Lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhāna vasenāti ettha dhammānaṃ paccattasabhāvo lakkhaṇaṃnāma.

In "by way of characteristic, function, manifestation, and proximate cause," the individual nature of phenomena is called characteristic (lakkhaṇa).

Ở đây, trong lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhāna vasenā (theo nghĩa đặc tính, chức năng, biểu hiện và nhân cận), đặc tính riêng của các pháp được gọi là lakkhaṇa (đặc tính).

Aggissa uṇhattaṃ viya.

Like the heat of fire.

Giống như sự nóng của lửa.

Tena sabhāvena sādhetabbaṃ kiccaṃvā sādhanapaccayā paṭiladdhaguṇasaṅkhātā sampattivā rasonāma.

The function to be accomplished by that nature, or the successful attainment acquired by means of the conditions, is called function (rasa).

Cái việc cần làm được thực hiện bởi đặc tính đó, hoặc sự thành tựu được đạt được nhờ các nhân duyên hỗ trợ, được gọi là rasa (chức năng).

Aggissa parivācana jotanāni viya.

Like the cooking and illuminating of fire.

Giống như việc đốt cháy và chiếu sáng của lửa.

Sā eva sampattivā kāriyasaṅkhātaṃ phalaṃvā paccupaṭṭhānaṃnāma.

That same successful attainment, or the result which is the effect, is called manifestation (paccupaṭṭhāna).

Chính sự thành tựu đó, hoặc kết quả được gọi là kāriya, được gọi là paccupaṭṭhāna (biểu hiện).

Aggissa dhūmo viya.

Like the smoke of fire.

Giống như khói của lửa.

Attano uppattiyā asādhāraṇapaccayasaṅkhātaṃ āsannakāraṇaṃ padaṭṭhānaṃnāma.

The proximate cause (padaṭṭhāna) is the immediate cause which is the uncommon condition for its arising.

Cái nhân gần (āsannakāraṇa) được gọi là padaṭṭhāna, tức là nhân duyên không chung cho sự phát sinh của chính nó.

Tesaṃ vasena nāmassaca rūpassaca pariggaho ñāṇena paricchinditvā gahaṇaṃ nāmarūpavavatthānaṃ diṭṭhivisuddhināma.

The discernment of mind and matter by comprehension, by distinguishing them with knowledge, by these means, is purity of view (diṭṭhivisuddhi).

Sự phân biệt danh và sắc, tức là sự nhận thức và nắm bắt danh và sắc bằng trí tuệ theo các đặc tính đó, được gọi là diṭṭhivisuddhi (thanh tịnh kiến).

Etthaca pariggaho duvidho saṅkhepa pariggaho vitthārapariggahoti.

Here, apprehension is twofold: summary apprehension and detailed apprehension.

Và ở đây, sự nhận thức có hai loại: nhận thức tóm tắt (saṅkhepa pariggaha) và nhận thức chi tiết (vitthārapariggaha).

Tattha ajjhattadhamme dvidhā katvā idaṃ nāmameva, na rūpaṃ.

Therein, apprehending internal phenomena by dividing them into two, saying, "This is only nāma, not rūpa.

Trong đó, việc chia các pháp nội tại thành hai loại: "Đây chỉ là danh, không phải sắc."

Idaṃ rūpameva, na nāmaṃ.

This is only rūpa, not nāma.

"Đây chỉ là sắc, không phải danh."

Aññaṃ nāmaṃ aññaṃ rūpaṃ.

One is nāma, the other is rūpa.

"Danh là khác, sắc là khác."

Tadubhayatoca añño attāvā jīvovā sattovā puggalovā manussovā devovā brahmāvā natthīti evaṃ paccakkhato sudiṭṭhaṃ katvā pariggaṇhanaṃ saṅkhepapariggahonāma.

And apart from these two, there is no self, no living being, no individual, no person, no human, no deva, no Brahmā," thus clearly seeing and apprehending, is called summary apprehension.

"Ngoài hai thứ đó, không có ngã, không có sinh mệnh, không có chúng sinh, không có cá nhân, không có con người, không có chư thiên, không có Phạm thiên" – việc nhận thức như vậy bằng cách thấy rõ trực tiếp được gọi là nhận thức tóm tắt.

Ñāṇuttarikohi puggalo ettakamattenapi sakkāyadiṭṭhiṃ vikkhambhetuṃ sakkoti saddhiṃ saññā cittavipallāsehīti.

For a person superior in knowledge can suppress sakkāya-diṭṭhi (identity view) even by this much, along with perversions of perception and thought.

Bởi vì người có trí tuệ siêu việt có thể loại bỏ tà kiến về thân kiến (sakkāyadiṭṭhi) chỉ với mức độ này, cùng với các sự điên đảo về tưởng (saññā), tâm (citta).

Tayo hi vipallāsā.

Indeed, there are three perversions.

Có ba loại điên đảo.

Yathāha-anattani attāti saññāvipallāso cittavipallāso diṭṭhivipallāsoti.

As it is said: "Perversion of perception, perversion of thought, and perversion of view regarding what is not self as self."

Như đã nói: "Điên đảo về tưởng, điên đảo về tâm, điên đảo về kiến là chấp ngã trong vô ngã."

Tattha satthusāsanadhamme suṭṭhu patiṭṭhitena saddhāmattenapi diṭṭhi vipallāso vikkhambhito hoti.

Therein, the perversion of view is suppressed even by mere faith firmly established in the teaching of the Master.

Trong đó, điên đảo về kiến đã được loại bỏ chỉ bằng niềm tin được an lập vững chắc vào giáo pháp của Đức Đạo Sư.

Itare pana nāmarūpapariggahe kateyeva vikkhambhitā honti.

The others, however, are suppressed only when the apprehension of nāmarūpa is accomplished.

Còn hai loại kia chỉ được loại bỏ khi sự nhận thức danh sắc đã được thực hiện.

Yāvaca ete dve avikkhambhitā honti.

And as long as these two are not suppressed,

Và chừng nào hai loại này chưa được loại bỏ,

Tāva nāmarūpapariggahoca aparisuddhoyeva hoti.

the apprehension of nāmarūpa remains impure.

Thì sự nhận thức danh sắc vẫn chưa được thanh tịnh.

Taṃmūlikāca kilesadhammā avikkhambhitā eva hontīti apica.

And the defilements rooted in that remain unsuppressed. Furthermore,

Và các phiền não dựa trên đó vẫn chưa được loại bỏ. Hơn nữa,

Catunnaṃ āhārānaṃ vasena catudhā, pañcannaṃ khandhānaṃ vasena pañcadhā, channaṃ dhātūnaṃ vasena chadhātiādinā nayena nāmarūpaṃ pariggahe tabbameva.

nāmarūpa should be apprehended in this way, according to the method of four ways based on the four nutriments, five ways based on the five aggregates, six ways based on the six elements, etc.

Danh sắc phải được nhận thức theo bốn cách dựa trên bốn loại thức ăn, năm cách dựa trên năm uẩn, sáu cách dựa trên sáu giới, v.v.

Tattha cha dhātuyonāma pathavidhātu āpodhātu tejodhātu vāyodhātu ākāsadhātu viññāṇadhātuyo.

Therein, the six elements are the earth element, water element, fire element, air element, space element, and consciousness element.

Trong đó, sáu giới là: địa giới, thủy giới, hỏa giới, phong giới, không giới, thức giới.

Pakkusāti kulaputto hi imā cha dhātuyo pariggaṇhitvā anāgāmiphalaṃ patvā capitvā suddhāvāsesu nibbattoti.

For the young man Pakkusa, having apprehended these six elements, attained the fruit of non-returning, and was reborn in the Pure Abodes.

Một thiện gia nam tử (kulaputta) sau khi nhận thức sáu giới này, đạt được quả Bất Hoàn (anāgāmi), và tái sinh vào cõi Tịnh Cư (Suddhāvāsa).

Yattake vā pana dhamme pariggaṇhanto attā meti pavattamāne saññācittadiṭṭhi vipallāse vikkhambhetuṃ sakkoti.

Or as many phenomena as one can apprehend to suppress the perversions of perception, thought, and view that occur as "this is my self,"

Hoặc bất cứ pháp nào mà khi nhận thức, người ta có thể loại bỏ các sự điên đảo về tưởng, tâm, kiến đang vận hành là "đây là ngã của ta",

Tattakāpi pariggahetabbā yevāti.

so many should be apprehended.

Thì tất cả những pháp đó cũng phải được nhận thức.

Imasmiṃ pana saṅgahapakaraṇe yo yo cittacetasika vibhāgo rūpavibhāgoca heṭṭhā vutto.

In this compendium, however, the apprehension of all nāmarūpa, according to all the classifications of consciousness, mental factors, and material phenomena mentioned below,

Tuy nhiên, trong tập sách tóm tắt này, sự nhận thức danh sắc theo tất cả các phân loại tâm và tâm sở, và phân loại sắc đã được trình bày ở phần dưới,

Tassa sabbassa vasena nāmarūpassa pariggaṇhanaṃ vitthārapariggahonāma.

is called detailed apprehension.

Được gọi là nhận thức chi tiết.

Ayaṃpana ādikammikānaṃ avisayo.

But this is beyond the scope of beginners.

Tuy nhiên, điều này không phải là phạm vi của những người mới tu (ādikammika).

Paṭividdhacatusaccānaṃ pana ābhidhammikattherānaṃ eva visayoti veditabbo.

It should be understood that it is the domain of Abhidhamma elders who have penetrated the four noble truths.

Mà phải được hiểu là phạm vi của các vị Trưởng lão Abhidhammika đã thấu hiểu Tứ Thánh Đế.

Nāmarūpaṃ pariggaṇhantassa pana nāmarūpa mattato uddhaṃ aññassa kassaci abhāvadassanatoca sarīrabbhantare jīvasaññito attā atthi.

For one apprehending nāmarūpa, the view that there is a self, a living being, called a soul within the body, apart from mere nāmarūpa,

Khi một người nhận thức danh sắc, do thấy không có bất kỳ thứ gì khác ngoài danh sắc,

So karoti, so paṭisaṃvedeti, saṃsarati, sandhāvatīti evaṃ pavattā diṭṭhi pahīyati.

who acts, who experiences, who transmigrates, who wanders on, is abandoned.

Thì tà kiến cho rằng "có một cái ngã gọi là sinh mệnh bên trong cơ thể, nó hành động, nó cảm nhận, nó luân hồi, nó trôi lăn" sẽ bị đoạn trừ.

Suddhe nāme evavārūpe evavā puggalasattakriyasaññitānaṃ īhābyāpārānaṃ sabbaso abhāvadassanato tadubhayasaṃyogeeva tesaṃ labbhamānatā dassanatoca tadubhayaṃvā ekamekaṃvā uddissa attāti pavattā diṭṭhi pahīyati.

And because one sees the complete absence of actions and endeavors of what are called persons and beings in pure nāma or in pure rūpa, and because one sees that they are found only in the combination of both, the view that arises as 'self' regarding either both or each one individually is abandoned.

Do thấy rõ hoàn toàn không có các hoạt động được gọi là cá nhân, chúng sinh, hành động trong danh thuần túy hoặc sắc thuần túy, và do thấy rõ chúng chỉ có thể được tìm thấy trong sự kết hợp của cả hai, nên tà kiến cho rằng "có một cái ngã" dựa trên cả hai hoặc từng cái một sẽ bị đoạn trừ.

Attā jīvo satto puggalo manusso devo brahmāti evamādīsu vohāresuca vohāra matte aṭṭhatvā attānāma ekantato atthi jīvonāma ekantato atthītiādinā tadatthābhinivesavasena atidhāvanañca pahīyatīti daṭṭhabbaṃ.

And in terms such as 'self,' 'living being,' 'individual,' 'person,' 'human,' 'deva,' 'Brahmā,' the clinging to their substantial existence, such as 'a self absolutely exists,' 'a living being absolutely exists,' etc., is abandoned, by not dwelling on mere conventional usage but by clinging to the meaning of those terms.

Và sự chấp thủ quá mức (atidhāvana) theo nghĩa "chắc chắn có một cái ngã, chắc chắn có một sinh mệnh" trong các cách nói như "ngã, sinh mệnh, chúng sinh, cá nhân, con người, chư thiên, Phạm thiên" sẽ bị đoạn trừ, vì không dừng lại ở mức độ cách nói thông thường.

Tadatthābhinivesotica attānāma atthi jīvonāma atthītiādinā daḷhataraṃ abhiniveso.

"Tadatthābhiniveso" means clinging strongly, saying "a self exists," "a living being exists," etc.

Tadatthābhinivesa (sự chấp thủ vào ý nghĩa đó) là sự chấp thủ mạnh mẽ hơn theo nghĩa "chắc chắn có một cái ngã, chắc chắn có một sinh mệnh".

Atidhāvananti nāmarūpaṃ attātiādinā gahaṇaṃ.

"Atidhāvanaṃ" means taking nāmarūpa as self, etc.

Atidhāvana (sự chấp thủ quá mức) là sự chấp danh sắc là ngã, v.v.

Paccayapariggahoti etthapi duvidho paccayapariggaho saṅkhepato vitthārato cāti.

Paccayapariggaho (Apprehension of Conditions): In this too, the apprehension of conditions is twofold: in brief and in detail.

Trong paccayapariggaho (nhận thức nhân duyên) này cũng có hai loại nhận thức nhân duyên: tóm tắt và chi tiết.

Tattha vatthārammaṇavasena nāmassa cittotukāhāravasena rūpassa avijjātaṇhupādānakammavasena tadubhayassaca paccayaṃ pariggaṇhanto saṅkhepato pariggaṇhātināma.

Therein, one who apprehends the conditions of nāma by way of support and object, of rūpa by way of consciousness, temperature, and nutriment, and of both by way of ignorance, craving, clinging, and kamma, is said to apprehend in brief.

Ở đó, khi nắm bắt các duyên của danh theo cách đối tượng nền tảng và đối tượng, của sắc theo cách tâm, nhiệt độ, thức ăn, và của cả hai theo cách vô minh, ái, thủ, nghiệp, thì gọi là nắm bắt một cách tóm tắt.

Heṭṭhā paccayasaṅgahe vibhattehi paṭiccasamuppādanaya paṭṭhānanayehi pariggaṇhanto vitthārato pariggaṇhātināma.

One who apprehends according to the Paṭiccasamuppāda method and the Paṭṭhāna method, as explained below in the Compendium of Conditions, is said to apprehend in detail.

Khi nắm bắt theo phương pháp Duyên khởi và phương pháp Duyên hệ đã được phân tích trong phần Tóm lược các Duyên bên dưới, thì gọi là nắm bắt một cách chi tiết.

Etthapi paṭṭhānanayena pariggaho ādikammikānaṃ avisayoeva.

In this, too, apprehension by the Paṭṭhāna method is beyond the scope of beginners.

Ngay cả ở đây, sự nắm bắt theo phương pháp Duyên hệ hoàn toàn không phải là phạm vi của những người mới tu.

Paccayaṃ pariggaṇhantassapana yathāvavatthitassa sabbassa nāmarūpassa sabbaso paccayāyattavuttikatādassanato ahetukadiṭṭhi pahīyati.

However, for one apprehending conditions, when the utter dependence of all nāmarūpa is seen as it is, the view of no cause is abandoned.

Đối với người nắm bắt các duyên, khi thấy rằng tất cả danh và sắc được thiết lập một cách đúng đắn đều hoàn toàn tùy thuộc vào duyên, thì tà kiến vô nhân (ahetukadiṭṭhi) được đoạn trừ.

Attano anurūpapaccayasāmaggiyā vinā aññathā pavattiyā adassanato issaranimmāna kālanimmānādikā visamahetudiṭṭhica pahīyati.

And because one does not see occurrence otherwise than by its appropriate combination of conditions, false causal views such as creation by a divine being or by time are abandoned.

Khi thấy rằng không có sự vận hành nào khác nếu không có sự tập hợp các duyên phù hợp với tự thân nó, thì tà kiến về nguyên nhân bất bình đẳng như đấng tạo hóa (issaranimmāna), thời gian (kālanimmāna) v.v... cũng được đoạn trừ.

Hetusambhārapaccayehi kammappavattiyā vipākappavattiyāca aññassa kammakārakassavā vipāka vedakassavā kattuno abhāvadassanato kāraka vedaka diṭṭhi pahīyati.

And because no other agent is seen, neither a doer of kamma nor an experiencer of its result, apart from the kamma-process and result-process arising from conditions and aggregates, the view of a doer and an experiencer is abandoned.

Khi thấy rằng không có người tạo nghiệp hay người thọ hưởng quả nghiệp nào khác ngoài sự vận hành của nghiệp và sự vận hành của quả nghiệp thông qua các duyên và các yếu tố, thì tà kiến về người làm và người thọ (kāraka vedaka diṭṭhi) được đoạn trừ.

Anamataggeca saṃsāre tīsu addhāsu hetuphala paraṃparāvasena kevalassa nāmarūpamattasseva pavattidassanato ahosiṃ nukho ahamatītamaddhānanti evamādikāya puggalasatta visayāya soḷasavidhāya kaṅkhāyaca atikkamo hoti.

And in this beginningless Saṃsāra, when only the occurrence of mere nāmarūpa in a cause-and-effect succession through the three times is seen, the sixteen kinds of doubt concerning a person or being, such as "Did I exist in the past?" are overcome.

Và trong vòng luân hồi vô thủy vô chung, khi thấy rằng chỉ có danh và sắc vận hành liên tục theo chuỗi nhân quả trong ba thời, thì mười sáu loại hoài nghi liên quan đến cá nhân, chúng sinh, như “Liệu tôi có tồn tại trong thời quá khứ không?” v.v... cũng được vượt qua.

Sabhāvadhammapavattiyāca suṭṭhu diṭṭhāya desanādhammassa sudhammatā dassanato buddhasubuddhatañca disvā satthari kaṅkhati dhamme kaṅkhatītiādinayapavattā aṭṭhavidhāpi kaṅkhā pahīyatīti.

And by truly seeing the natural arising of phenomena and the excellent quality of the Dhamma of teaching, and by seeing the Buddha's supreme enlightenment, the eight kinds of doubt that arise, such as doubting the Teacher or doubting the Dhamma, are abandoned.

Và khi thấy rằng sự vận hành của các pháp tự tánh được quán sát rõ ràng, giáo pháp là diệu pháp, và sự giác ngộ tối thượng của Đức Phật, thì tám loại hoài nghi như “hoài nghi về Bậc Đạo Sư, hoài nghi về Giáo Pháp” v.v... cũng được đoạn trừ.

Lokuttaradhammānaṃ saṅkhatānaṃpi sataṃ asammasanupagattā tebhūmakasaṅkhāresūti vuttaṃ.

As supramundane phenomena, though conditioned, are not subject to contemplation, it is said "in the three-realm conditioned phenomena".

Mặc dù các pháp siêu thế là hữu vi, nhưng chúng không thuộc phạm vi quán sát, do đó đã nói là trong các pháp hữu vi thuộc ba cõi (tebhūmakasaṅkhāresū).

Anusayasamūhanatthañca sammasananti katvā yattha kāmarāgādayo anusayā anusenti.

And regarding "contemplation" as for uprooting latent tendencies, it is said where latent tendencies such as sensual lust lie dormant.

Và để đoạn trừ các tùy miên, khi quán sát nơi mà các tùy miên như dục ái v.v... tiềm ẩn.

Teyeva dhammā sammasanārahā hontīti vuttaṃ tebhūmakasaṅkhāresūti.

It is said that those very phenomena are worthy of contemplation, hence "in the three-realm conditioned phenomena".

Chính những pháp ấy xứng đáng được quán sát, do đó đã nói là trong các pháp hữu vi thuộc ba cõi.

Imassa ca padassa lakkhaṇattayaṃ sammasantassāti iminā sambandho.

And the connection of this phrase is "to one contemplating the three characteristics".

Và từ này có liên hệ với câu “người quán sát ba đặc tính”.

Atītādibhedabhinnesūti atītānāgatapaccuppannajjhattabahiddhādīhi ekādasahi bhedehi bhinnesu.

"Divided by past and so forth" means divided by the eleven distinctions of past, future, present, internal, external, and so forth.

Trong những pháp được phân chia theo quá khứ v.v... (atītādibhedabhinnesū) nghĩa là được phân chia thành mười một loại như quá khứ, vị lai, hiện tại, nội, ngoại v.v...

Khandhādinayaṃārabbhāti paṭisambhidāmagge vibhattaṃ khandhapañcakaṃ dvārachakkaṃ ārammaṇachakkaṃ viññāṇachakkaṃ phassachakkaṃ vedanāchakkaṃ saññāchakkanti evamādikaṃ sammasanabhūmivibhāganayaṃ ārabbha anugantvā taṃnayānusārenāti attho.

"Taking up the method of aggregates and so forth" means taking up and following the method of dividing the grounds of contemplation (sammasana-bhūmi), which is expounded in the Paṭisambhidāmagga, such as the five aggregates (khandha-pañcaka), the six sense-doors (dvāra-chakka), the six objects (ārammaṇa-chakka), the six consciousnesses (viññāṇa-chakka), the six contacts (phassa-chakka), the six feelings (vedanā-chakka), and the six perceptions (saññā-chakka) – that is, in accordance with that method.

Bắt đầu từ phương pháp uẩn v.v... (khandhādinayaṃārabbhā) nghĩa là bắt đầu và đi theo phương pháp phân chia phạm vi quán sát như năm uẩn, sáu căn, sáu đối tượng, sáu thức, sáu xúc, sáu thọ, sáu tưởng đã được phân tích trong Paṭisambhidāmagga.

Tattha pana tevīsatiyā dhammakoṭṭhāsesu yassa yo koṭṭhāso pākaṭo hoti.

Among the twenty-three categories of phenomena, one should take up whatever category is evident to oneself.

Tuy nhiên, trong hai mươi ba phần pháp, ai thấy phần nào rõ ràng.

Tena taṃ gahetvā sammasanaṃ ārabhitabbaṃ.

One should then begin contemplation with that.

Thì nên bắt đầu quán sát bằng cách nắm giữ phần đó.

Sakkontena pana sabbampi gahetvā ārabhitabbameva.

However, one who is capable should take up all of them and begin.

Nhưng nếu có khả năng, nên nắm giữ tất cả và bắt đầu.

Kalāpavasenasaṃkhipitvāti khandhapañcakena ye rūpaṃ tāva atītānāgatapaccuppannādibhedabhinnaṃpi samānaṃ sabbaṃ ekarūpapiṇḍabhāvena saṃkhipitvā esa nayo vedanā dīsupīti.

"Condensing them into groups" means, concerning the five aggregates, that all rūpa, even though divided by past, future, present, and so forth, is condensed into a single mass of rūpa; and this method applies to vedanā and the others as well.

Tóm tắt theo nhóm (kalāpavasenasaṃkhipitvā) nghĩa là, ví dụ, với năm uẩn, tất cả sắc, dù được phân chia thành quá khứ, vị lai, hiện tại v.v... cũng được tóm tắt thành một khối sắc duy nhất. Điều này cũng áp dụng cho thọ v.v...

Tatrāyaṃ nayo.

Here is the method:

Phương pháp ở đây là:

Yaṃkiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃvā bahiddhāvā oḷāritaṃvā sukhumaṃvā hīnaṃvā paṇītaṃvā yaṃ dūre santikevā.

Whatever rūpa, whether past, future, or present; internal or external; coarse or subtle; inferior or excellent; far or near—

Bất cứ sắc nào, dù là quá khứ, vị lai, hiện tại, nội hay ngoại, thô hay tế, hạ liệt hay thù thắng, xa hay gần.

Sabbaṃ rūpaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena dukkhaṃ bhayaṭṭhena anattā asārakaṭṭhena.

all rūpa is impermanent in the sense of destruction, suffering in the sense of terror, not-self in the sense of being insubstantial.

Tất cả sắc đều vô thường theo nghĩa hoại diệt, khổ theo nghĩa đáng sợ, vô ngã theo nghĩa không có tự tánh.

Yākāci vedanā.La.

Whatever vedanā... (And so forth).

Bất cứ thọ nào... (tương tự).

Yākāci saññā.La.

Whatever saññā... (And so forth).

Bất cứ tưởng nào... (tương tự).

Yekeci saṅkhārā.La.

Whatever saṅkhārā... (And so forth).

Bất cứ hành nào... (tương tự).

Yaṃkiñci viññāṇaṃ.La.

Whatever viññāṇa... (And so forth).

Bất cứ thức nào... (tương tự).

Sabbaṃ viññāṇaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena.

All viññāṇa is impermanent in the sense of destruction;

Tất cả thức đều vô thường theo nghĩa hoại diệt.

Dukkhaṃ bhayaṭṭhena anattā asārakaṭṭhenāti.

suffering in the sense of terror, not-self in the sense of being insubstantial.

Khổ theo nghĩa đáng sợ, vô ngã theo nghĩa không có tự tánh.

Etthaca sabbaṃ rūpaṃ.La.

Here, the grasping of "all rūpa..." and

Ở đây, việc nắm giữ “tất cả sắc... (tương tự)...

Sabbaṃ viññāṇanti gahaṇameva kalāpavasena saṅkhipananti daṭṭhabbaṃ.

"all viññāṇa" should be understood as condensing into groups.

tất cả thức” cần được hiểu là tóm tắt theo nhóm.

Aniccaṃkhayaṭṭhenāti ettha rūpaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena.

Regarding "impermanent in the sense of destruction", rūpa is impermanent in the sense of destruction.

Trong câu Vô thường theo nghĩa hoại diệt (Aniccaṃ khayaṭṭhenā) này, sắc vô thường theo nghĩa hoại diệt.

Vedanā aniccā.

Vedanā is impermanent.

Thọ vô thường.

Saññā aniccā.

Saññā is impermanent.

Tưởng vô thường.

Saṅkhārā aniccā.

Saṅkhārā are impermanent.

Hành vô thường.

Viññāṇaṃ aniccaṃ khayaṭṭhenātiādinā nayena sammasitabbadhammapariggahena saheva sammasanaṃ kātabbaṃ.

Viññāṇa is impermanent in the sense of destruction—contemplation should be done along with the comprehension of the phenomena to be contemplated in this manner.

Thức vô thường theo nghĩa hoại diệt v.v... Việc quán sát phải được thực hiện cùng với việc nắm giữ các pháp cần quán sát theo phương pháp này.

Itarathā sammasanaṃ na ruhati.

Otherwise, contemplation will not succeed.

Nếu không, sự quán sát sẽ không hiệu quả.

Tadatthassa pana pākaṭattā idha aniccaṃ khayaṭṭhenātiādinā sammasanapadameva therena gahitanti daṭṭhabbaṃ.

However, since the meaning of that is evident, it should be understood that the Elder (Thera) here has only taken the contemplative phrase "impermanent in the sense of destruction" and so forth.

Tuy nhiên, vì ý nghĩa của nó đã rõ ràng, nên cần hiểu rằng ở đây, Trưởng lão đã nắm giữ chính câu quán sát “vô thường theo nghĩa hoại diệt” v.v...

Tattha rūpaṃ aniccaṃ khayaṭṭhenāti taṃtaṃrūpaṃ ñāṇena daḷhaṃ gahetvā ayaṃ pathavidhātu aniccā khayaṭṭhena.

Therein, "rūpa is impermanent in the sense of destruction" means, having firmly grasped each particular rūpa with knowledge, one should contemplate in this manner: "This earth element (pathavīdhātu) is impermanent in the sense of destruction; this water element (āpodhātu) is impermanent in the sense of destruction," and so forth.

Ở đó, “sắc vô thường theo nghĩa hoại diệt” nghĩa là, sau khi nắm giữ chắc chắn từng loại sắc bằng trí tuệ, nên quán sát rằng “địa đại này vô thường theo nghĩa hoại diệt, thủy đại này vô thường theo nghĩa hoại diệt” v.v...

Ayaṃ āpodhātu aniccā khayaṭṭhenātiādinā sammasanaṃ kātabbaṃ.

Therein, in this body, all stiffness and activity is called earth.

Ở đó, trong thân này, tất cả những gì là sự cứng chắc đều gọi là địa đại.

Tattha imasmiṃ kāye sabbaṃ thaddhakriyāmattaṃ pathavīnāma.

And that activity changes due to variations in cold and heat.

Và sự cứng chắc ấy biến đổi theo sự thay đổi của lạnh và nóng.

Sāca kriyā sītuṇhaparivattiyāvā parivattati.

It changes due to variations in various foods, or due to variations in various thoughts, or due to variations in various postures, or due to variations in various bodily actions.

Hoặc biến đổi theo sự thay đổi của các loại thức ăn, hoặc theo sự thay đổi của các loại tâm, hoặc theo sự thay đổi của các oai nghi, hoặc theo sự thay đổi của các hành vi thân thể.

Nānāhāraparivattiyā vā nānācittaparivattiyāvā nāniriyāpathaparivattiyāvā nānā kāyikakriyā parivattiyāvā parivattati.

This means there is a transition of various continuities.

Nghĩa là có sự chuyển biến của các dòng liên tục khác nhau.

Nānāsantati saṅkanti hotīti attho.

Therein, as new continuities of activity appear, the previous continuities of activity cease.

Ở đó, khi các dòng hành động mới mẻ xuất hiện, các dòng hành động trước đó diệt đi.

Tattha navanavāsu kriyāsantatīsu pātubhontīsu pubbapubbakriyāsantatiyo nassanti.

And since continuity is not distinct from phenomena, the appearance of new continuities is simply the arising of new activities.

Và vì dòng liên tục không tồn tại riêng biệt với các pháp, nên sự xuất hiện của các dòng liên tục mới mẻ chính là sự sinh khởi của các hành động mới mẻ.

Yasmāca santati nāma dhammato visuṃ natthi, tasmā navanavasantatīnaṃ pātubhāvonāma navanavakriyānaṃ uppattieva.

The cessation of previous continuities is simply the dissolution of previous activities.

Sự diệt đi của các dòng liên tục trước đó chính là sự tan rã của các hành động trước đó.

Pubbapubbasantatīnaṃ nassanaṃnāma pubbapubba kriyānaṃ bhijjanamevāti.

Thus, observing the variation of various stiff activities in one's own body, one sees the passing away and arising of the earth element.

Như vậy, khi thấy sự biến đổi của các loại hành động cứng chắc trong thân mình, người ấy thấy sự hoại diệt và biến mất của địa đại.

Evaṃ attano kāye nānāthaddhakriyānaṃ parivattiṃ passanto pathavidhātuyā khayavayaṃ passati.

And seeing that, one certainly sees the passing away and arising of the rūpa co-arising with it.

Và khi thấy điều đó, người ấy cũng thấy sự hoại diệt và biến mất của các sắc đồng sinh với nó.

Tañca passanto taṃsahajātānaṃ rūpānaṃ khayavayaṃ passatiyeva.

Water (āpo) is merely the activity of binding.

Thủy đại là sự kết dính.

Āpo nāma ābandhanakriyāmattaṃ.

Fire (tejo) is merely the activity of cold and the activity of heat.

Hỏa đại là sự lạnh và nóng.

Tejonāma sītakriyāmattaṃ uṇha kriyāmattañca.

Wind (vāyo) is merely the activity of distending.

Phong đại là sự trương nở.

Vāyonāma vitthambhanakriyāmattaṃ.

And these activities change moment by moment.

Và những hành động này luôn biến đổi từng khoảnh khắc.

Imāca kriyā khaṇe khaṇe parivattantiyeva.

And observing the individual continuity variation of these, one sees the passing away and arising of water and the other elements and the rūpa co-arising with them.

Khi thấy sự biến đổi của các dòng liên tục riêng biệt của những hành động này, người ấy thấy sự hoại diệt và biến mất của thủy đại v.v... và các sắc đồng sinh với chúng.

Imāsañca, visuṃ visuṃ santatiparivattiṃ passanto āpādīnaṃ taṃsahajātarūpānañca khayavayaṃ passati.

One understands the continuity variation externally by eye, but internally within the body, one understands it by bodily contact.

Tuy nhiên, người ấy thấy và biết sự biến đổi của dòng liên tục bên ngoài bằng mắt, nhưng bên trong thân thì biết bằng sự xúc chạm thân.

Santatiparivattiṃ pana bahiddhā cakkhunā disvā jānāti, sarīrabbhantare pana kāyasaṃphassena jānāti.

However, one sees the passing away and arising of the elements, which are the essence of continuity, only by knowledge.

Còn sự hoại diệt và biến mất của các đại là bản chất của dòng liên tục thì người ấy thấy bằng trí tuệ.

Santatisarīrabhūtānaṃ pana dhātūnaṃ khayavayaṃ ñāṇenaeva passati.

Therefore, having understood the continuity variation of each in one's own body, or having mentally constructed it in various ways, one should firmly establish the impermanence of the rūpa elements with knowledge and contemplate it again and again.

Do đó, sau khi biết sự biến đổi của từng dòng liên tục trong thân mình, hoặc sau khi quán tưởng như vậy, phải quán sát lại nhiều lần sự vô thường của các sắc đại đã được thấy rõ bằng trí tuệ.

Tasmā attano sarīrabbhantare taṃtaṃsantati parivattiṃ ñatvāvā tathā tathā kappetvā vā rūpadhātūnaṃ aniccattaṃ ñāṇena sudiṭṭhaṃ katvā punappunaṃ sammasitabbaṃ.

In the remaining aggregates too, having understood the diversity of their respective continuities and firmly established the passing away and arising of vedanā and the others, contemplation should be performed.

Đối với các uẩn còn lại, sau khi biết sự khác biệt của từng dòng liên tục, phải quán sát sự hoại diệt và biến mất của thọ v.v... đã được thấy rõ.

Sesakhandhesupi taṃtaṃsantatinānāttaṃ ñatvā vedanādīnaṃ khayavayaṃ sudiṭṭhaṃ katvā sammasanaṃ kātabbanti.

"In the sense of terror" means in the sense of being fearful.

Theo nghĩa đáng sợ (Bhayaṭṭhenā) nghĩa là theo nghĩa đáng sợ hãi.

Bhayaṭṭhenāti bhāyitabbaṭṭhena.

For that which is impermanent,

Vì cái gì vô thường.

Yañhi aniccaṃ hoti.

which by its nature changes even for a moment,

Cái gì có bản chất biến đổi ngay cả trong một khoảnh khắc.

Khaṇamattepi vipariṇāmadhammaṃ.

that is certainly to be feared.

Cái đó chắc chắn là đáng sợ hãi.

Taṃ ekantena bhāyitabbameva.

Why? Because whoever, without fear, places trust in it,

Vì sao? Vì ai không sợ hãi mà tin tưởng vào nó.

Kasmā, tañhi yo abhāyitvā vissāsaṃ karoti.

and regards it as "this is mine" and cherishes it as a part of oneself,

Ai coi nó là một phần của mình và bảo vệ nó.

Etaṃ meti attano aṅgaṃ katvā pariharati.

that^* constantly afflicts him with immeasurable, countless sufferings of conditioning or sufferings of change.

Thì cái đó thường xuyên làm khổ người ấy bằng vô số khổ đau do tạo tác hoặc khổ đau do biến hoại.

Taṃ apariyantehi anekasahassehi abhisaṅkharaṇadukkhehivā vipariṇāmadukkhehivā abhiṇhaṃ pīḷeti.

It harms him.

Làm hại.

Bādhati.

Thus, being of the nature to be constantly afflicted by various painful phenomena, it is called suffering in the sense of being utterly fearful.

Vì vậy, do bản chất thường xuyên bị áp bức bởi các loại pháp khổ khác nhau, nên nó được gọi là khổ theo nghĩa đáng sợ hãi tuyệt đối.

Iti nānādukkhadhammehi abhiṇhaṃ sampaṭipīḷanasabhāvattā ekantena bhāyitabbaṭṭhena dukkhaṃnāmāti.

It is not-self because it is contrary to self.

Vô ngã vì đối lập với ngã.

Attapaṭipakkhattā anattā.

For that which is grasped with the utmost selfhood, in the sense that "beyond this there is nothing more internal to me,"

Vì cái gì được nắm giữ như là “không có gì bên trong tôi hơn thế này” theo cách nội tại tối thượng.

Yo hi ito uddhaṃ mayhaṃ abbhantarimataronāma natthīti evaṃ paramajjhattabhāvena pariggahito hoti.

that is called self.

Cái đó được gọi là ngã.

So attāti vuccati.

But what is to be grasped in such a way?

Vậy cái gì cần được nắm giữ như vậy?

Katamo pana tathāpariggahi tabboti.

That which entirely operates under one's control,

Cái gì hoàn toàn vận hành theo ý muốn của mình.

Yo attano vase sabbaso vattati.

that which, without the aforementioned acts of conditioning, operates solely by one's will, or by one's control, or by one's intention, or by one's command, always without resistance.

Cái hoàn toàn vận hành theo ý muốn của mình.

Yathā vuttehi abhisaṅkharaṇakiccehi vinā kevalaṃ attano chandenavā vasenavā ajjhāsayenavā āṇāvidhānenavā niccaṃ avirajjhamāno pavattati.

That is to be grasped in such a way.

Không có các hành động tạo tác như đã nói, nó luôn tồn tại mà không bị suy yếu, chỉ thuần túy theo ý muốn, quyền lực, ý định hay sự ra lệnh của chính mình.

So tathā pariggahetabboti.

For indeed, such a phenomenon fulfills the function of a self for beings who always desire happiness and abhor suffering.

Nên hiểu điều đó như vậy.

Tathārūpo eva hi dhammo niccaṃ sukhakāmānaṃ dukkhapaṭikūlānaṃ sattānaṃ attakiccaṃ karoti nāmāti.

But that which destroys and scatters the happiness of those who always desire happiness as it arises,

Quả thật, một pháp như vậy mới thực sự làm lợi ích cho bản thân những chúng sinh luôn mong cầu hạnh phúc và ghét bỏ khổ đau.

Yo pana niccaṃ sukhakāmānaṃ tesaṃ yathāpavattaṃ sukhaṃ viddhaṃseti vikireti.

and generates and increases various sufferings rooted in conditioning for those who abhor suffering—

Còn cái gì luôn phá hoại, làm tan biến hạnh phúc đang tồn tại của những ai luôn mong cầu hạnh phúc,

Dukkhapaṭikūlānaṃ tesaṃ abhisaṅkharaṇādi mūlakaṃ nānādukkhaṃ janeti vaḍḍheti.

that is indeed contrary to self.

và tạo ra, gia tăng các loại khổ đau bắt nguồn từ sự tạo tác, v.v. cho những ai ghét bỏ khổ đau,

So attapaṭipakkhoeva hoti.

And this rūpa is precisely of such a nature.

thì cái đó chính là đối nghịch với bản ngã (atta).

Idañca rūpaṃ edisameva hoti.

Thus, because it does not perform the function of a self, but performs the function contrary to a self, rūpa is called not-self.

Và sắc này cũng chính là như vậy.

Iti attakiccassa akaraṇato attapaṭipakkhakiccassa karaṇatoca rūpaṃ anattānāmāti.

Why, then, does it not operate under one's control, not perform the function of a self, but perform the function contrary to a self? He says, "in the sense of being insubstantial".

Vì vậy, do không làm lợi ích cho bản thân và do làm những việc đối nghịch với bản thân, sắc được gọi là vô ngã (anattā).

Kasmā panetaṃ attano vase navattati attakiccaṃ na karoti attapaṭipakkhakiccaṃ karotīti āha asārakaṭṭhenāti.

Here, "substance" (sāra) refers to a special strength and power, that is, the ability to arise solely by intention, without a complete set of conditions, and having arisen, to remain as one desires, without the support of conditions.

Vì sao nó không nằm dưới quyền kiểm soát của bản thân, không làm lợi ích cho bản thân mà lại làm những việc đối nghịch với bản thân? Để trả lời, kinh nói: do bản chất không có cốt lõi (asārakaṭṭhena).

Tattha sāronāma paccayasāmaggiyā vinā kevalaṃ ajjhāsayamattena uppajjituṃvā uppajjitvāca paccayupatthambhena vinā yadicchakaṃ patiṭṭhātuṃ vā samatthabhāvasaṅkhāto thāmabalaviseso vuccati.

But rūpa itself is not such a substance.

Ở đây, cốt lõi (sāra) được gọi là sức mạnh và năng lực đặc biệt, tức là khả năng sinh khởi chỉ bằng ý định mà không cần sự đầy đủ của các duyên, hoặc sau khi sinh khởi có thể tồn tại theo ý muốn mà không cần sự hỗ trợ của các duyên.

Rūpaṃ pana sayaṃpi evarūpo sāronāma na hoti.

Nor is it endowed with such a substance.

Tuy nhiên, sắc tự thân không có cốt lõi như vậy.

Naca evarūpena sārena yuttanti.

Nor is it endowed with such essence.

Và cũng không có cốt lõi như vậy.

Nahi tassa paccayasāmaggiyā vinā uppajjituṃvā uppajjitvāpi paccayupatthambhena vinā khaṇamattaṃpi patiṭṭhātuṃvā thāmovā balaṃvā atthi.

Indeed, without the combination of conditions, it cannot arise, nor, having arisen, can it endure for even a moment without the support of conditions; it has no firmness or strength.

Vì nó không có sức mạnh hay năng lực để sinh khởi mà không cần sự đầy đủ của các duyên, hoặc để tồn tại dù chỉ một khoảnh khắc mà không cần sự hỗ trợ của các duyên sau khi đã sinh khởi.

Yañca attano thāmena balena vinā kevalaṃ paccayasāmaggi baleneva uppajjati.

And that which arises solely by the strength of the combination of conditions, without its own firmness and strength,

Và cái gì sinh khởi chỉ bằng sức mạnh của sự đầy đủ các duyên mà không có sức mạnh hay năng lực của chính nó,

Paccayupatthambheneva patiṭṭhāti.

and endures solely by the support of conditions,

và tồn tại chỉ bằng sự hỗ trợ của các duyên,

Taṃ aneka sahassāni paccayābhisaṅkharaṇadukkhāni janetvā ekantena niccaṃ attapaṭipakkhakiccaṃ karoti, pīḷeti, bādhatiyevāti.

produces thousands of sufferings from the formation of conditions, and constantly performs actions hostile to itself, oppresses, and torments.

thì cái đó, sau khi tạo ra vô số khổ đau từ sự tạo tác của các duyên, nhất định luôn làm những việc đối nghịch với bản thân, bức hại và làm tổn thương.

Esanayo vedanā aniccā khayaṭṭhenātiādīsu.

This method applies to "Feeling is impermanent in the sense of decay," and so on.

Phương pháp này cũng áp dụng cho các câu như: "Thọ là vô thường, do bản chất hoại diệt," v.v.

Iti lakkhaṇattayaṃ samma santassāti sambandho.

Thus, the connection is "to one who discerns the three characteristics well."

Như vậy, liên kết là "đối với người quán xét đúng đắn ba đặc tính."

Addhānavasenāti ekekabhavaparicchinnassa pavattakālassa vasena.

By way of duration means by way of the continuous time delimited by each existence.

Theo thời kỳ (addhānavasena) nghĩa là theo thời gian của mỗi kiếp sống riêng biệt.

Nahi bhavantare uppannaṃ khandhapañcakaṃ aññaṃ bhavantaraṃ gacchati.

Indeed, the five aggregates that arose in one existence do not go to another existence.

Vì năm uẩn sinh khởi trong một kiếp không chuyển sang kiếp khác.

Tasmiṃ tasmiṃ bhaveeva asesaṃ nirujjhatīti.

They entirely cease in that very existence.

Mà chúng diệt tận hoàn toàn trong chính kiếp đó.

Apica, ekasmiṃ bhavepi tiṇṇaṃ vayānaṃ mandādīnaṃ dasannaṃ dasakānaṃ saṃvaccharautu māsa pakkhatithi ahoratti yāma pahārādīnañca vasena addhānabhedo yojetabbo.

Moreover, even within a single existence, distinctions of duration should be applied by way of the three ages (childhood, youth, old age), the ten decades (of life), and years, seasons, months, half-months, lunar days, days and nights, watches, and hours, and so on.

Hơn nữa, ngay trong một kiếp sống, sự phân chia thời gian theo ba giai đoạn (mới sinh, trưởng thành, già yếu), mười nhóm (dasaka) từ yếu đến mạnh, năm, mùa, tháng, nửa tháng, ngày, đêm, canh, giờ, v.v. cũng nên được áp dụng.

Santativasenāti sabhāgekasantānavasena pavattamānāya rūpasantatiyāvā arūpa santatiyāvā vasena.

By way of continuity means by way of the continuity of material form or the continuity of immaterial form, occurring in homogeneous succession.

Theo dòng chảy (santativasena) nghĩa là theo dòng chảy của sắc hoặc vô sắc đang diễn tiến trong một chuỗi tương tự.

Khaṇavasenāti rūpārūpadhammānaṃ āyu parimāṇasaṅkhātassa khaṇassa vasena.

By way of moment means by way of the moment, which is the measure of the life-span of material and immaterial phenomena.

Theo sát-na (khaṇavasena) nghĩa là theo sát-na, tức là tuổi thọ của các pháp sắc và vô sắc.

Etthaca khaṇavasena sammasanaṃnāma sabbaññubuddhānaṃ eva visayo siyā, na sāvakānaṃ.

Herein, discerning by way of moments would be the domain of omniscient Buddhas only, not of disciples.

Tuy nhiên, ở đây, sự quán xét theo sát-na chỉ là đối tượng của các vị Phật Toàn Giác, không phải của các vị Thanh Văn.

Nahi te evaṃ parittake khaṇe uppādaṃvā nirodhaṃvā sampāpuṇituṃ sakkontīti.

Indeed, they are unable to fully comprehend arising or cessation in such a minute moment.

Vì các vị ấy không thể đạt đến sự sinh khởi hay hoại diệt trong những sát-na quá nhỏ như vậy.

Tasmā addhāsantativasena sammasanameva idhā dhippetanti daṭṭhabbaṃ.

Therefore, it should be understood that here, discernment by way of duration and continuity is intended.

Do đó, nên hiểu rằng ở đây, ý muốn nói đến sự quán xét theo thời kỳ và dòng chảy.

Lakkhaṇattayaṃsammasantassāti tesu tebhūmaka saṅkhāresu dhammesu tilakkhaṇāni āropetvā te dhamme punappunaṃ āmasantassa parimajjantassa.

To one who discerns the three characteristics means to one who repeatedly observes and examines those conditioned phenomena of the three realms, applying the three characteristics to them.

Người quán xét ba đặc tính (lakkhaṇattayaṃsammasantassa) nghĩa là người lặp đi lặp lại việc xem xét, chiêm nghiệm các pháp hữu vi thuộc ba cõi đó bằng cách áp dụng ba đặc tính vào chúng.

Tesaṃ dhammānaṃ anicca jātikataṃvā dukkhajātikataṃvā anattajātikataṃvā ñāṇe suṭṭhu pākaṭaṃ karontassāti attho.

The meaning is: to one who makes clearly manifest in their knowledge the nature of impermanence, suffering, or non-self of those phenomena.

Nghĩa là làm cho bản chất vô thường, bản chất khổ, hoặc bản chất vô ngã của các pháp đó trở nên rõ ràng trong trí tuệ.

Visesato pana imasmiṃ ñāṇe aniccalakkhaṇadassanameva padhānaṃ.

Specifically, in this knowledge, the perception of the characteristic of impermanence is primary.

Tuy nhiên, đặc biệt trong trí tuệ này, việc thấy đặc tính vô thường là chính yếu.

Tasmiṃ diṭṭheyeva itarāni kamena diṭṭhāni honti.

When that is seen, the others are seen in succession.

Khi đặc tính đó được thấy, các đặc tính khác cũng được thấy theo thứ tự.

Adiṭṭheca adiṭṭhānīti.

When it is not seen, they are not seen.

Và khi nó không được thấy, các đặc tính khác cũng không được thấy.

Tasmā ādito aniccalakkhaṇasseva suṭṭhu pākaṭabhāvo adhippetoti.

Therefore, the clear manifestation of the characteristic of impermanence from the outset is intended.

Do đó, ban đầu, sự rõ ràng của đặc tính vô thường là điều được mong muốn.

Tesvevāti tebhūmakasaṅkhāresu eva.

In them means, indeed, in those saṅkhāras of the three planes of existence.

Trong chính những điều đó (tesvevā) nghĩa là trong chính các pháp hữu vi thuộc ba cõi.

Paccayavasenāti rūpakkhandhe tāva avijjātaṇhupādānakammāhārasaṅkhātānaṃ paccayānaṃ vasena.

By way of conditions means, first, in the form aggregate, by way of conditions such as ignorance, craving, clinging, kamma, and nutriment.

Theo duyên (paccayavasena) nghĩa là, đối với sắc uẩn, theo các duyên như vô minh, ái, thủ, nghiệp và vật thực.

Vedanāsaññāsaṅkhāresu pana āhāraṭṭhāne phasso vattabbo.

But in the aggregates of feeling, perception, and mental formations, contact should be stated in place of nutriment.

Còn đối với thọ, tưởng, hành, thì xúc được nói đến thay cho vật thực.

Viññāṇeca nāmarūpaṃ.

And in consciousness, it is nāmarūpa.

Và đối với thức là danh sắc.

Tatrāyaṃ nayo.

Herein is the method.

Đây là phương pháp.

Atītānantarabhave avijjātaṇhupādāna kammesu appahīnavasena samuditesu imasmiṃ bhave paṭisandhito paṭṭhāya rūpasantatiyo vedanāsaññāsaṅkhāra viññāṇasantatiyoca samudenti.

In the immediately preceding existence, when ignorance, craving, clinging, and kamma have arisen due to not being abandoned, in this existence, from the time of rebirth-linking (paṭisandhi) onwards, continuities of form, and continuities of feeling, perception, mental formations, and consciousness arise.

Khi vô minh, ái, thủ, nghiệp trong kiếp liền trước chưa được đoạn trừ mà đã tích tụ, thì trong kiếp này, kể từ khi tái sinh, các dòng sắc, các dòng thọ, tưởng, hành và thức sinh khởi.

Yāva maraṇakālā khaṇe khaṇe nānākalāpavasena udenti pasavanti.

Until the time of death, they arise and originate moment by moment in various clusters.

Cho đến khi chết, chúng sinh khởi và phát triển từng sát-na theo nhiều nhóm khác nhau.

Tesu pana tasmiṃ bhave eva pahīnavasena niruddhesu tā rūpārūpasantatiyo nirujjhanti.

But when these, in that very existence, cease due to being abandoned, those continuities of form and non-form cease.

Tuy nhiên, khi những điều đó đã được đoạn trừ và diệt tận trong chính kiếp đó, thì các dòng sắc và vô sắc đó cũng diệt tận.

Bhavantare puna anuppādasaṅkhātaṃ nirodhaṃ pāpuṇanti.

In a future existence, they attain cessation, which is called non-arising.

Trong kiếp sau, chúng đạt đến sự diệt tận, tức là không sinh khởi nữa.

Ettha pana yathā udake sati macchānāma honti, asati na honti.

Herein, just as when there is water, there are fish, but when there is no water, there are none.

Ở đây, giống như khi có nước thì có cá, khi không có nước thì không có cá.

Evaṃ kammajesu nāmarūpesu sati itarāni nāmarūpāni honti.

Similarly, when there is nāmarūpa born of kamma, other nāmarūpa exist.

Cũng vậy, khi có danh sắc do nghiệp sinh thì có các danh sắc khác.

Asati na hontīti itarāni sabbāni kammajesu saṅgahetvā kammavasena udayabbayavidhānaṃ gahitanti daṭṭhabbaṃ.

When there is none, they do not exist; thus, it should be understood that all other things are encompassed within nāmarūpa born of kamma, and the arrangement of their arising and passing away is grasped by way of kamma.

Khi không có thì không có. Nên hiểu rằng tất cả các danh sắc khác được bao gồm trong danh sắc do nghiệp sinh và sự sinh diệt được lấy theo nghiệp.

Evaṃ avijjātaṇhupādānakammapaccayānaṃ vasena pañcakkhandhassa udayabbayapavatti hotīti.

Thus, the arising and passing away of the five aggregates occur by way of the conditions of ignorance, craving, clinging, and kamma.

Như vậy, sự sinh diệt của năm uẩn diễn ra theo các duyên vô minh, ái, thủ, nghiệp.

Kammavasena pana imasmiṃ bhave samudentānipi paṭisandhito paṭṭhāya khaṇe khaṇe kabaḷīkārāhārūpatthambhanaṃ laddhā eva yathā pavattarūpasantatiyo anubandha mānā navanavā rūpasantatiyo samudenti.

However, the continuities of form that arise in this existence by way of kamma, having received support from physical nutriment moment by moment from the time of rebirth-linking onwards, continue and new continuities of form arise.

Tuy nhiên, các dòng sắc đang sinh khởi trong kiếp này do nghiệp, kể từ khi tái sinh, sau khi nhận được sự hỗ trợ của vật thực nuôi dưỡng từng sát-na, các dòng sắc mới liên tục sinh khởi theo các dòng sắc đang diễn tiến.

Aladdhā pana nirujjhanti.

But if they do not receive it, they cease.

Nếu không nhận được, chúng sẽ diệt tận.

Taṃ santatiyaṃ puna anuppādasaṅkhātaṃ ekabhavanirodhaṃ pāpuṇanti, yathā pavattasantatiyo vā chijjanti bhijjanti antaradhāyantīti.

They then attain the cessation of a single existence, which is called non-arising, or the existing continuities are cut off, broken, and disappear.

Trong dòng chảy đó, chúng đạt đến sự diệt tận của một kiếp, tức là không sinh khởi nữa, hoặc các dòng chảy đang diễn tiến bị cắt đứt, tan rã và biến mất.

1463

Vedanāsaññāsaṅkhārā pana bahiddhā ārammaṇesu āpātāgatesu ārammaṇasamphassaṃ laddhāeva chadvārikā kusalākusalavipāka kriyabhūtā samudenti.

But feelings, perceptions, and mental formations arise as wholesome, unwholesome, resultant, or functional, through the six doors, only after encountering contact with external objects that come into range.

Còn thọ, tưởng, hành thì chỉ sinh khởi khi nhận được sự tiếp xúc với các đối tượng bên ngoài xuất hiện ở sáu căn môn, là những pháp thiện, bất thiện, quả dị thục hoặc duy tác.

Navanavā santatiyo pātubhavanti.

New continuities appear.

Các dòng chảy mới liên tục xuất hiện.

Aladdhā pana nirujjhanti.

But if they do not receive it, they cease.

Nếu không nhận được, chúng sẽ diệt tận.

Santatiṃ na ghaṭenti.

They do not constitute a continuity.

Chúng không tạo thành dòng chảy.

Viññāṇaṃca sahajāta nāmeca vatthurūpeca pavattamāneeva pavattati.

And consciousness functions only when the co-arisen nāma and the physical base are functioning.

Và thức thì tồn tại khi danh đồng sinh và sắc căn bản đang tồn tại.

Nivattamāne nivattatīti.

It ceases when they cease.

Khi chúng diệt thì thức cũng diệt.

Khaṇavasenāti vuttappakāre paccaye anapekkhitvā kevalaṃ nāmarūpānaṃ pavattikkhaṇavasena.

By way of moments means solely by way of the moments of functioning of nāmarūpa, without depending on the conditions mentioned.

Theo sát-na (khaṇavasena) nghĩa là chỉ theo sát-na tồn tại của danh sắc, không cần xem xét các duyên đã nói.

Khaṇasaddena cettha sammasanañāṇe vuttarūpasantati nāmasantatiyopi gahetabbā.

Here, by the word 'moment', the continuities of form and continuities of mind mentioned in the sammasana-ñāṇa (contemplative knowledge) should also be taken.

Ở đây, từ "sát-na" trong trí tuệ quán xét cũng bao gồm các dòng sắc và dòng danh đã nói.

Nahi sāvakānaṃ ñāṇaṃ khaṇavasena nāmarūpānaṃ udayaṃvā vayaṃ vā sampāpuṇituṃ sakkotīti.

For the knowledge of disciples cannot attain the arising or passing away of nāmarūpa by way of moments.

Vì trí tuệ của các vị Thanh Văn không thể đạt đến sự sinh khởi hay hoại diệt của danh sắc theo sát-na.

Yathā pana rattandhakāre anto leṇe mahanto tamokhandho jāyati.

Just as in dense darkness, a great mass of gloom arises inside a cave.

Giống như trong bóng tối đêm, một khối u tối lớn sinh ra trong hang động.

Dīpaṃ jālentassa pana dīpobhāso ekakkhaṇe eva sakalaṃ antoleṇaṃ pharamāno udeti.

But when one lights a lamp, the light of the lamp arises, pervading the entire interior of the cave in a single moment.

Nhưng khi người ta đốt đèn, ánh sáng đèn lan tỏa khắp hang động trong một sát-na và sinh khởi.

Tamokhandho veti.

The mass of gloom passes away.

Khối u tối diệt đi.

Ālokassa udayo hoti.

There is the arising of light.

Ánh sáng sinh khởi.

Tamokhandhassa vayo.

There is the passing away of the mass of gloom.

Khối u tối diệt đi.

Puna dīpe nibbāpīyamāne tamokhandhassa udayo hoti.

Again, when the lamp is extinguished, there is the arising of the mass of gloom.

Khi đèn tắt, khối u tối lại sinh khởi.

Ālokassa vayo.

There is the passing away of light.

Ánh sáng diệt đi.

Eva mevaṃ sarīre nānāutuvasenavā nānāhāravasenavā nānācitta vasenavā nāniriyāpathavasenavā nānāpayogavasenavā udayapakkhānaṃ vayapakkhānañca nānāsantatīnaṃ udayañca udayato vayañca vayato sudiṭṭhaṃ katvā samanupassantassāti attho.

In the same way, the meaning is: for one who thoroughly observes, having clearly seen the arising and passing away of various continuities — those on the side of arising and those on the side of passing away — in the body, either by way of various seasons, or various nutriments, or various states of mind, or various postures, or various exertions.

Cũng vậy, trong thân này, do các mùa khác nhau, do các loại vật thực khác nhau, do các loại tâm khác nhau, do các oai nghi khác nhau, do các nỗ lực khác nhau, người quán xét thấy rõ sự sinh khởi của các dòng chảy khác nhau thuộc phe sinh khởi và sự diệt tận của các dòng chảy khác nhau thuộc phe diệt tận. Đó là ý nghĩa.

Evaṃ samanupassantassa pana āraddhavipassakabhāvaṃ pattassa udayabbaya ñāṇe tikkhe sūre vahante dasavidhā vipassanupakkilesasaṅkhātā pāripanthakadhammā uppajjanti.

When one thus observes, having attained the state of an initiated meditator, and when the knowledge of arising and passing away is keen and powerful, the ten corruptions of insight (vipassanupakkilesa), which are obstructive phenomena, arise.

Tuy nhiên, khi một người quán sát như vậy, đã đạt đến trạng thái hành giả vipassanā tinh tấn, và khi tuệ quán về sự sanh diệt (udayabbaya ñāṇa) trở nên sắc bén và mạnh mẽ, mười loại pháp chướng ngại, được gọi là phiền não của vipassanā (vipassanupakkilesa), sẽ phát sinh.

Te dassetuṃ obhāsotiādigātha māha.

To show these, the verse beginning with obhāso is uttered.

Để chỉ ra những điều đó, câu kệ bắt đầu bằng “obhāso” (hào quang) được nói đến.

Tattha obhāsoti vipassanā cittasamuṭṭhito sarīrobhāso.

Therein, light (obhāsa) is the radiance of the body generated by the insight consciousness.

Trong đó, obhāso (hào quang) là hào quang của thân thể phát sinh từ tâm vipassanā.

Pītīti vipassanācittasampayuttā pañcavidhā pīti.

Joy (pīti) is the fivefold joy connected with the insight consciousness.

Pītī (hỷ) là năm loại hỷ tương ưng với tâm vipassanā.

Passaddhīti duvidhāpassaddhi.

Tranquillity (passaddhi) is the twofold tranquillity.

Passaddhī (khinh an) là hai loại khinh an.

Adhimokkhoti saddhādhimokkho.

Resolution (adhimokkha) is faith-resolution.

Adhimokkho (quyết định) là sự quyết định của niềm tin (saddhā).

Paggahoti vīriyaṃ.

Exertion (paggaha) is energy.

Paggaho (tinh tấn) là năng lực (vīriya).

Sukhanti somanassaṃ.

Happiness (sukha) is mental pleasure.

Sukhaṃ (lạc) là sự hân hoan (somanassa).

Ñāṇanti vipassanā ñāṇaṃ.

Knowledge (ñāṇa) is insight knowledge.

Ñāṇaṃ (tuệ) là tuệ vipassanā.

Upaṭṭhānanti sati.

Mindfulness (upaṭṭhāna) is sati.

Upaṭṭhānaṃ (niệm) là niệm (sati).

Upekkhāti tatramajjhattupekkhā ceva āvajjanupekkhā ca.

Equanimity (upekkhā) is both equanimity of mind and equanimity of reflection.

Upekkhā (xả) là xả tâm bình thản (tatramajjhattupekkhā) và xả quán sát (āvajjanupekkhā).

Nikantīti obhāsādīhi saha vipassanāya ālayaṃ kurumānā sukhumā taṇhā.

Delight (nikanti) is subtle craving, making a dwelling place for insight along with light and so forth.

Nikantī (khát ái) là ái vi tế, bám víu vào vipassanā cùng với hào quang (obhāsa) và những thứ khác.

Ayameva pana ekantato vipassanupakkileso hoti.

This alone is definitively an corruption of insight.

Chính điều này là phiền não thực sự của vipassanā.

Obhāsādayo pana tassā vatthubhūtattā upakkilesāti vuttā.

Light and so forth are called corruptions because they are the basis for it.

Còn hào quang (obhāsa) và những thứ khác được gọi là phiền não vì chúng là đối tượng của ái đó.

Tesu hi uppajjamānesu na vata me ito pubbe evarūpo obhāso uppannapubbo.

Indeed, when these arise, one thinks: "Such light has never arisen in me before.

Khi chúng phát sinh, người ta nghĩ: “Trước đây ta chưa từng có hào quang như thế này.

Evarūpā pīti.La.

Such joy... etc.

Chưa từng có hỷ như thế này. V.v...

Upekkhā uppannapubbā addhā maggaṃ pattosmi.

Such equanimity has never arisen before; surely I have attained the path.

Chưa từng có xả như thế này. Chắc chắn ta đã đạt đến đạo.

Phalaṃ pattosmīti evaṃ assādasahitā amagge maggasaññā aphale phalasaññā uppajjati.

I have attained the fruit." Thus, a perception of the path in what is not the path, and a perception of the fruit in what is not the fruit, arises, accompanied by enjoyment.

Ta đã đạt đến quả” – như vậy, một sự nhận thức về đạo trên không phải đạo, và nhận thức về quả trên không phải quả, cùng với sự thỏa mãn, sẽ phát sinh.

Tadā koci abyatto yogāvacaro kammaṭṭhānaṃ vissajjetvā adhimānavasena vikkhipanto vicaratīti.

Then, some inexperienced meditator abandons the meditation subject and wanders about, distracted by self-conceit.

Khi đó, một số hành giả (yogāvacara) thiếu kinh nghiệm sẽ từ bỏ đề mục thiền (kammaṭṭhāna) và lang thang với sự kiêu mạn.

Byatto pana tāvadeva sabhiṃ paṭilabhitvā idāni mama etesu obhāsādīsu etaṃ mama eso ha masmi eso me attāti cittassa nikāmanākāro paññāyati.

But the experienced meditator immediately grasps the situation: "Now, regarding these lights and so forth, this is mine, this I am, this is my self — such an inclination of mind is evident.

Nhưng một người có kinh nghiệm sẽ ngay lập tức nhận ra rằng: “Hiện tại, trong những hào quang và những thứ khác này, có một sự khao khát của tâm: ‘Đây là của ta, đây là ta, đây là tự ngã của ta’.”

Naca lokuttaradhammonāma īdisassa nikāmanassa vatthu.

And supramundane states are not the object of such an inclination.

Và các pháp siêu thế (lokuttaradhamma) không phải là đối tượng cho sự khao khát như vậy.

Addhā mama saṃkilesadhammo uppanno.

Surely, a defiling phenomenon has arisen in me.

Chắc chắn một pháp ô nhiễm đã phát sinh trong ta.

So vaḍḍhamāno maṃ niyyānamukhato pātetvā vaṭṭamukhe yojessati.

If it grows, it will throw me down from the door to liberation and bind me to the door of saṃsāra.

Nếu nó tăng trưởng, nó sẽ đẩy ta ra khỏi lối thoát (niyyānamukha) và đưa ta vào vòng luân hồi (vaṭṭamukha).

Handa tesveva lakkhaṇattayaṃ āropetvā nikantiṃ sodhetvā yathāpavattaṃ vipassanāvīthiṃ paṭipādessāmīti te obhāsādayo eva tāva pariggaṇhāti.

Come, I shall apply the three characteristics to these very things, purify the delight, and proceed along the insight path as it ought to be." Thus, he first encompasses those very lights and so forth.

Thôi, ta hãy quán chiếu ba đặc tính trên chính những điều đó, thanh lọc sự khát ái (nikanti), và tiếp tục con đường vipassanā như đã diễn ra.” – Như vậy, vị ấy trước hết nhận biết những hào quang và những thứ khác đó.

Ayaṃ me obhāso anicco khayaṭṭhena dukkho bhayaṭṭhena anattā asārakaṭṭhenātiādinā sammasatīti attho.

The meaning is that he contemplates thus: "This light of mine is impermanent in the sense of destruction, suffering in the sense of fear, non-self in the sense of being without essence," and so on.

Ý nghĩa là: “Hào quang này của ta là vô thường theo nghĩa hoại diệt, là khổ theo nghĩa đáng sợ, là vô ngã theo nghĩa không có cốt lõi.” – Vị ấy quán sát như vậy.

Evaṃ te obhāsādike vipassanāya upakkilesabhūte paripantha dhamme pariggaṇhitvā tappariggahavasena tesu nikantiṃ pariyādi yitvā ṭhitassa uppannaṃ maggāmaggalakkhaṇavavatthānañāṇaṃ maggāmaggañāṇa dassanavisuddhināma.

Thus, for one who, having encompassed those obstructive phenomena, such as light, which are corruptions to insight, and by encompassing them, has exhausted the delight in them, the knowledge of distinguishing the path from not-the-path that has arisen is called the Purification of Knowledge and Vision of What is Path and What is Not Path.

Như vậy, khi đã nhận biết những hào quang và những thứ khác, vốn là những pháp chướng ngại, những phiền não của vipassanā, và nhờ sự nhận biết đó đã diệt trừ sự khát ái (nikanti) đối với chúng, thì tuệ phân biệt đặc tính của đạo và phi đạo (maggāmaggalakkhaṇavavatthānañāṇa) phát sinh, được gọi là tuệ tri kiến thanh tịnh về đạo và phi đạo (maggāmaggañāṇadassanavisuddhi).

Amaggesu obhāsādīsu maggasaññāmalato yathā vuttanikantimalatoca visuddhattā.

Because it is purified from the blemish of perceiving the path in what is not the path, such as light, and from the blemish of the aforementioned delight.

Vì nó thanh tịnh khỏi cấu uế của sự nhận thức về đạo trong những điều không phải đạo như hào quang và những thứ khác, và khỏi cấu uế của sự khát ái (nikanti) đã nói trên.

Tañhi ñāṇaṃ tesu nikantiyāpi vikkhambhitāya eva obhāsādipaṭibandhato suṭṭhu parisuddhaṃnāma hotīti.

Indeed, that knowledge becomes truly purified when the delight in them is suppressed, and thereby the hindrance of light and so forth is overcome.

Vì tuệ đó, khi sự khát ái (nikanti) đã bị đẩy lùi, mới thực sự thanh tịnh khỏi sự ràng buộc của hào quang và những thứ khác.

1464

^* Vibhāvaniyaṃ pana

However, in the Vibhāvanī,

Trong Vibhāvanī thì:

1465

Aniccādivasena obhāsādi paṭibandhapariggahaṃ visuṃ avatvā maggāmaggajānanamatteneva maggāmaggañāṇadassanavisuddhināma vuttā.

Without separately stating the encompassing of the hindrance of light and so forth by way of impermanence etc., the Purification of Knowledge and Vision of What is Path and What is Not Path is stated merely as the knowing of what is path and what is not path.

Không nói riêng về sự nhận biết sự ràng buộc của hào quang và những thứ khác theo nghĩa vô thường, v.v., mà chỉ nói về tuệ tri kiến thanh tịnh về đạo và phi đạo (maggāmaggañāṇadassanavisuddhi) chỉ bằng sự hiểu biết về đạo và phi đạo.

Sā aṭṭhakathāya na sameti.

That does not accord with the Aṭṭhakathā.

Điều đó không phù hợp với Chú Giải (Aṭṭhakathā).

1466

Tathā paripanthavimuttassāti tathā pariggahetvā tato vipassanupakkilesaparipanthato vimuttassa yāvānulomāti yāvaanulomañāṇā.

Likewise, for one freed from hindrances means for one who, having thus encompassed, is freed from the hindrances of the corruptions of insight. Up to conformity means up to the conformity knowledge (anuloma-ñāṇa).

Tathā paripanthavimuttassā (đối với người đã thoát khỏi chướng ngại như vậy) nghĩa là đối với người đã nhận biết như vậy và đã thoát khỏi chướng ngại của phiền não vipassanā. Yāvānulomā (cho đến thuận thứ tuệ) nghĩa là cho đến thuận thứ tuệ (anulomañāṇa).

Tilakkhaṇaṃ āropetvāti sambandho.

The connection is: "having applied the three characteristics."

Có sự liên kết với “quán chiếu ba đặc tính (tilakkhaṇaṃ āropetvā)”.

Vipassanāparipākaṃāgammāti saṅkhārupekkhābhāvaṃ patvā tividha vimokkhamukhabhāvappattiyāceva sattaariyapuggalavibhāgassa paccaya bhāvappattiyāca vipassanāñāṇassa paripākaṃ āgamma paṭicca.

Having reached the maturity of insight means, having attained the state of equanimity towards formations (saṅkhārupekkhā), and having reached the state of being a causal factor for the three doors to liberation and for the division into seven noble individuals, having reached or relying on the maturity of insight knowledge.

Vipassanāparipākaṃāgammā (đạt đến sự viên mãn của vipassanā) nghĩa là đạt đến trạng thái xả hành (saṅkhārupekkhābhāva), và nhờ sự viên mãn của tuệ vipassanā, tức là đã đạt đến trạng thái ba cửa giải thoát (tividha vimokkhamukhabhāvappatti) và đã trở thành nhân duyên cho sự phân chia bảy bậc thánh nhân (sattaariyapuggalavibhāgassa paccaya bhāvappatti).

Idāni appanā uppajjissatīti vattabbakkhaṇeti sambandho.

The connection is: "at the moment when it should be said that attainment will now arise."

Có sự liên kết với “vào khoảnh khắc mà người ta nói rằng bây giờ sự an chỉ (appanā) sẽ phát sinh”.

Appanā tica sotāpattimaggaappanā.

And attainment refers to the attainment of the path of stream-entry.

Appanā (an chỉ) là sự an chỉ của Sơ đạo (sotāpattimaggaappanā).

Dvetīṇivipassanācittānīti tikkhapaññassa dve vipassanācittāni.

Two or three insight consciousnesses means two insight consciousnesses for one with keen wisdom.

Dvetīṇivipassanācittānī (hai hoặc ba tâm vipassanā) nghĩa là hai tâm vipassanā đối với người có trí tuệ sắc bén.

Mandapaññassa tīṇi vipassanācittāni.

For one with dull wisdom, three insight consciousnesses.

Ba tâm vipassanā đối với người có trí tuệ chậm lụt.

Yaṃkiñcīti tīsu lakkhaṇesu aññataraṃ yaṃkiñci.

Any one whatsoever means any one whatsoever of the three characteristics.

Yaṃkiñcī (bất kỳ cái gì) nghĩa là bất kỳ cái gì trong ba đặc tính.

Yāsikhāpattāsānulomāsaṅkhārupekkhāti matthakapattā anulomañāṇasahitā yā saṅkhārupekkhā atthi.

Equanimity concerning formations reaching the summit and conformity knowledge refers to the equanimity concerning formations that has reached its peak and is accompanied by conformity knowledge.

Yāsikhāpattāsānulomāsaṅkhārupekkhā (xả hành đã đạt đến đỉnh cao cùng với thuận thứ tuệ) nghĩa là xả hành đã đạt đến đỉnh cao, cùng với thuận thứ tuệ.

Sā vuṭṭhānagāminivipassanātica vuccatīti yojanā.

This is the explanation that it is also called insight leading to emergence.

Nó cũng được gọi là vipassanā dẫn đến sự xuất ly (vuṭṭhānagāminivipassanā) – đây là sự kết nối.

Saṅkhārupekkhāñāṇaṃ anulomañāṇanti imāni dve ñāṇāni vuṭṭhānagāmini vipassanānāmāti vuccantīti vuttaṃ hoti.

It means that these two knowledges – the knowledge of equanimity concerning formations and conformity knowledge – are called insight leading to emergence.

Điều đó có nghĩa là: tuệ xả hành (saṅkhārupekkhāñāṇa) và thuận thứ tuệ (anulomañāṇa) – hai tuệ này được gọi là vipassanā dẫn đến sự xuất ly (vuṭṭhānagāmini vipassanā).

Idaṃ pana paripākagatavipassanā dassanavacanaṃ.

This, however, is a statement describing mature insight.

Đây là lời nói về vipassanā đã đạt đến sự viên mãn.

Etthaca vuṭṭhānanti maggo vuccati.

Here, moreover, emergence refers to the path.

Trong đó, vuṭṭhānaṃ (sự xuất ly) được gọi là đạo (magga).

So hi vipassanāñāṇassa ārammaṇabhūta saṅkhāranimittatovā sayaṃ saṃyojanavatthubhāvatovā vuṭṭhāti.

For it emerges from the sign of formations, which is the object of insight-knowledge, or because it itself is the basis of fetters.

Vì nó xuất ly khỏi đối tượng của tuệ vipassanā, tức là các hành (saṅkhāra) và tướng (nimitta), hoặc tự nó là đối tượng của các kiết sử (saṃyojana).

Taṃ samaṅgipuggalaṃvā puthujjanabhāvato samudayapahānavasena vaṭṭa pavattatoca vuṭṭhāpeti.

It also makes that person endowed with it emerge from the state of a commoner, or from the continuous cycle of existence by abandoning its origin.

Nó cũng làm cho người có đạo thoát khỏi trạng thái phàm phu (puthujjanabhāva) bằng cách diệt trừ sự sanh khởi, và thoát khỏi sự tiếp diễn của luân hồi (vaṭṭapavatta).

Tasmā vuṭṭhānanti vuccati.

Therefore, it is called emergence.

Do đó, nó được gọi là sự xuất ly (vuṭṭhāna).

Avassaṃ vuṭṭhānaṃ gacchanti etāyāti vuṭṭhānagāminīti evaṃ dvinnaṃ ñāṇānaṃ vuṭṭhāna gāminibhāvo veditabbo.

The emergence-leading nature of the two knowledges should be understood as: "they necessarily lead to emergence by this," hence vuṭṭhānagāminī.

Hai tuệ này chắc chắn dẫn đến sự xuất ly, do đó được gọi là vuṭṭhānagāminī – như vậy, cần hiểu về trạng thái dẫn đến sự xuất ly của hai tuệ này.

Tatoparanti dvinnaṃvā tiṇṇaṃvā vipassanā cittānaṃ pavattiyā paraṃ nibbānaṃ ālambitvāti maggassa āvajjanaṭṭhāniyaṃ hutvā tassa purecarabhāvena nibbānameva ārammaṇaṃ katvā.

After that, after the occurrence of two or three insight-thoughts, taking Nibbāna as the object, means taking Nibbāna itself as the object, serving as the contemplation preceding the path and existing as its forerunner.

Tatoparaṃ (sau đó) nghĩa là sau khi hai hoặc ba tâm vipassanā đã vận hành. Nibbānaṃ ālambitvā (lấy Nibbāna làm đối tượng) nghĩa là trở thành vị trí của sự chú tâm (āvajjanaṭṭhāniya) của đạo, và lấy chính Nibbāna làm đối tượng, với vai trò đi trước nó.

Tato yevaca taṃ vipassanānāmaṃ nalabhatīti.

And for that reason, it does not receive the name of insight.

Và từ đó, nó không còn được gọi là vipassanā nữa.

Puthujjana gottamabhibhavantanti etena gottaṃ bhavati abhibhavatīti gotrabhu.

Overcoming the lineage of commoners implies that the lineage becomes or overcomes, hence gotrabhu.

Puthujjana gottamabhibhavantaṃ (chinh phục chủng tánh phàm phu) – điều này cho thấy ý nghĩa rằng: gotrabhu (chuyển tánh) là cái gì trở thành (bhavati) và chinh phục (abhibhavati) chủng tánh (gotta).

Gottanti cettha paripuṇṇakilesa samāyogena anariyabhāvasaṅkhātā puthujjanajāti vuccatīti imamatthaṃ dasseti.

Here, the meaning it shows is that "lineage" refers to the commoner's state, characterized by being non-noble due to a complete accumulation of defilements.

Ở đây, chủng tánh (gotta) được gọi là chủng tánh phàm phu (puthujjanajāti), tức là trạng thái không phải thánh nhân (anariyabhāvasaṅkhātā) do sự kết hợp đầy đủ của các phiền não.

Ariyagottamabhisambhontañcāti etena gottaṃ bhavati pāpuṇātīti gotrabhu.

Attaining the noble lineage implies that the lineage becomes or reaches, hence gotrabhu.

Ariyagottamabhisambhontañcā (và thành tựu chủng tánh thánh nhân) – điều này cho thấy ý nghĩa rằng: gotrabhu (chuyển tánh) là cái gì trở thành (bhavati) và đạt đến (pāpuṇāti) chủng tánh (gotta).

Gottantica taṃtaṃ kilesa visuddhabhāva saṅkhātā ariyajāti vuccatīti imamatthaṃ dasseti.

Here, the meaning it shows is that "lineage" refers to the noble state, characterized by the purity from various defilements.

Và ở đây, chủng tánh (gotta) được gọi là chủng tánh thánh nhân (ariyajāti), tức là trạng thái thanh tịnh khỏi các phiền não tương ứng.

Maggo appanā vīthiṃ otaratīti sambandho.

The path enters the absorption process; this is the connection.

Có sự liên kết với “đạo (magga) đi vào lộ trình an chỉ (appanā vīthi)”.

Dukkhasaccaṃparijānantoti tebhūmaka dhammānaṃ ekantadukkhabhāvaṃ paricchijja jānanto.

Fully comprehending the truth of suffering means discerning and knowing the exclusively suffering nature of the phenomena of the three realms.

Dukkhasaccaṃparijānanto (liễu tri Khổ đế) nghĩa là hoàn toàn hiểu biết về trạng thái hoàn toàn là khổ của các pháp thuộc ba cõi.

Parijānanañcettha tesaṃ dukkhabhāva paṭicchādakassa sammohassa pahānameva daṭṭhabbaṃ.

And here, this full comprehension should be seen as the abandonment of delusion, which conceals their nature as suffering.

Ở đây, sự liễu tri (parijānana) cần được xem là sự diệt trừ sự si mê (sammoha) che giấu trạng thái khổ của chúng.

Samudaya saccaṃpajahantoti attano cittasantāne anusayabhāvena pavattamānaṃ taṇhāsaṅkhātaṃ samudayasaccaṃ ekadesenavā anavasesenavā apacchāvattikaṃ katvā pajahanto.

Abandoning the truth of origin means abandoning, in part or completely, the truth of origin, which is craving, existing as underlying tendencies in one's own mind-stream, making it unable to recur.

Samudaya saccaṃpajahanto (đoạn trừ Tập đế) nghĩa là đoạn trừ Tập đế, tức là ái (taṇhā) đang vận hành trong dòng tâm thức của mình dưới dạng tùy miên (anusaya), bằng cách làm cho nó không còn phát sinh trở lại, một phần hoặc hoàn toàn.

Nirodhasaccaṃsacchikarontoti cakkhumā viya nabhamajjhe virocamānaṃ candamaṇḍalaṃ attano santāne ekadesassavā sakalassavā kilesa vaṭṭassavā āyatiṃ bhāvino vipākavaṭṭassaṃvā attano santāne puna anuppādadhammabhāpattivasena nirodhasaṅkhātaṃ nibbānaṃ paccakkhaṃ karonto.

Realizing the truth of cessation means making Nibbāna, which is called cessation, a direct experience in one's own mind-stream, by becoming a state where the cycle of defilements, in part or whole, or the future cycle of results, does not arise again, just as a sighted person directly perceives the moon orb shining in the sky.

Nirodhasaccaṃsacchikaronto (chứng ngộ Diệt đế) nghĩa là trực tiếp chứng ngộ Nibbāna, tức là Diệt (nirodha), bằng cách làm cho một phần hoặc toàn bộ vòng phiền não (kilesa vaṭṭa) hoặc vòng quả báo sẽ phát sinh trong tương lai (vipākavaṭṭa) không còn tái sanh trong dòng tâm thức của mình, giống như một người có mắt nhìn thấy vầng trăng sáng giữa bầu trời.

Maggasaccaṃbhāvanāvasenāti ito pubbe anamatagge saṃsāre anuppannapubbassa aṭṭhaṅgikassa maggasaccassa uppādanasaṅkhātāya bhāvanāya vasena.

By way of developing the truth of the path refers to the development, which is the arising of the Noble Eightfold Path, a truth never before arisen in the immeasurable cycle of existence.

Maggasaccaṃbhāvanāvasenā (theo cách tu tập Đạo đế) nghĩa là theo cách tu tập, tức là sự sanh khởi của Bát chánh đạo (aṭṭhaṅgikassa maggasaccassa) mà trước đây chưa từng phát sinh trong vòng luân hồi vô tận.

Maggacetanāya pana ānantarikaphalattā taṅkhaṇe apanītaggike padese puna udakaṃ āsiñcitvā nibbāpento viya maggānukūlapavattivasena dukkhaparijānanādīni cattāri kiccāni anukubbantāni tatoparaṃ dvevā tīṇivā phalacittāni pavattanti.

As the immediate result of the path-volition, just as one pours water again to extinguish a fire in a place where the flame was momentarily removed, two or three fruition-thoughts occur, performing the four functions of comprehending suffering, etc., in a manner conducive to the path.

Vì đạo ý chí (maggacetanā) là quả tức thời, nên ngay lập tức, giống như việc đổ nước vào một nơi đã được dọn dẹp để dập tắt, hai hoặc ba tâm quả (phalacittāni) sẽ vận hành sau đó, thực hiện bốn chức năng như liễu tri khổ, v.v., theo cách phù hợp với đạo.

Tatoparaṃ bhavaṅgapāto hotīti dassetuṃ tatoparantiādimāha.

To show that after that there is a fall into bhavaṅga, he says: after that, and so on.

Để chỉ ra rằng sau đó sự rơi vào hữu phần xảy ra,^* nói câu bắt đầu bằng “ sau đó”.

Yathā pana pasādacakkhunāvā dibbacakkhunāvā kiñcirūpaṃ passantassa tāni cakkhūni taṃ rūpaṃ paccakkhaṃ katvā pacchā tassa puggalassapi paccakkhato pātubhūtaṃ katvā nirujjhanti.

Just as when one sees a form with the sensitive eye or the divine eye, those eyes, having directly perceived that form, then cease after making it manifest as directly perceived to that person as well.

Giống như khi một người đang thấy một sắc nào đó bằng nhãn căn thanh tịnh hoặc thiên nhãn, những nhãn căn ấy sau khi làm cho sắc ấy trở thành trực tiếp và sau đó làm cho nó hiển lộ một cách trực tiếp đối với người ấy, thì diệt đi.

Na tāva tesaṃ uppattikkhaṇe taṃ rūpaṃ tassa ahaṃ idaṃnāma passāmīti pākaṭaṃ hoti.

It is not at the moment of their arising that the form becomes clear to that person, thinking, "I see this named thing."

Chưa hẳn vào khoảnh khắc chúng khởi lên, sắc ấy đã hiển lộ đối với người ấy rằng ‘Tôi thấy cái này’.

Pacchā pana paccavekkhana vāresu pavattamānesueva taṃrūpaṃ tadanubandhāca nānākārā tassa pātubhūtā honti.

But afterwards, when the reviewing processes occur, that form and its various associated aspects become manifest to that person.

Nhưng sau đó, chỉ khi các giai đoạn quán xét diễn ra, sắc ấy và các trạng thái khác nhau liên quan đến nó mới hiển lộ đối với người ấy.

Evamevaṃ idhapi paccavekkhanavāresu pavattamānesueva nibbānañca tadanubandhāni maggaphalādīnica pātubhavantīti vuttaṃ punabhavaṅgaṃ.La.

Similarly, here too, Nibbāna and its associated path and fruition, etc., become manifest only when the reviewing processes occur, hence it is said: again into bhavaṅga...

Cũng vậy, ở đây, chỉ khi các giai đoạn quán xét diễn ra, Nibbāna và các pháp liên quan như Đạo, Quả, v.v., mới hiển lộ, đó là ý nghĩa của câu “ hữu phần lại. Lại.

Pavattantīti.

occur.

diễn ra”.

Idāni paccavekkhanañāṇassa bhūmiṃ dassetuṃ maggaṃphalañcanibbānantiādigātha māha.

Now, to show the scope of reviewing knowledge, he recites the verse beginning: the path, the fruition, and Nibbāna.

Bây giờ, để chỉ ra cảnh giới của tuệ quán xét,^* nói bài kệ bắt đầu bằng “ Đạo, Quả và Nibbāna”.

Tattha paṇḍitoti ariyāya paññāya samannāgato phalaṭṭho.

Here, the wise one refers to one who has attained fruition and is endowed with noble wisdom.

Trong đó, paṇḍito (bậc trí) là người thành tựu trí tuệ Thánh, người đã chứng quả.

Hīneti pahīne.

The abandoned refers to those that have been eliminated.

Hīne (những pháp đã đoạn trừ) là những pháp đã được đoạn trừ.

Seseti apahīne uparimaggavajjhe.

The remainder refers to those not eliminated, those to be eradicated by higher paths.

Sese (những pháp còn lại) là những pháp chưa được đoạn trừ, những pháp sẽ bị đoạn trừ bởi các đạo cao hơn.

Imāni pana dve pahīnāvasiṭṭhakilesapaccavekkhanāni kesañci jīvitasamasīsipuggalānaṃ kilesa vibhāgesu akovidānañca nalabbhantīti vuttaṃ paccavekkhativānavāti.

However, these two reviewings of abandoned and remaining defilements are not available to some individuals who are at the brink of life or who are not skilled in distinguishing defilements, hence it is said: he reviews or not.

Tuy nhiên, hai sự quán xét về các phiền não đã đoạn trừ và còn lại này không thể có được đối với một số người có sinh mạng tương đương với cái đầu của con rắn (người có trí tuệ kém) và những người không tinh thông về sự phân loại phiền não, đó là ý nghĩa của câu “ quán xét hoặc không”.

Etthaca visuddhimagge tāva sabbapathamaṃ maggapaccavekkhanaṃ vuttaṃ.

Here, in the Visuddhimagga, first the reviewing of the path is mentioned.

Trong Tịnh Đạo (Visuddhimagga), trước hết nói về sự quán xét Đạo.

Tato phalapaccavekkhanaṃ.

Then the reviewing of fruition.

Sau đó là sự quán xét Quả.

Tato pahīnakilesapaccavekkhanaṃ.

Then the reviewing of abandoned defilements.

Sau đó là sự quán xét các phiền não đã đoạn trừ.

Tato avasiṭṭhakilesapaccavekkhanaṃ.

Then the reviewing of remaining defilements.

Sau đó là sự quán xét các phiền não còn lại.

Avasāne nibbānapaccavekkhanaṃ vuttaṃ.

Finally, the reviewing of Nibbāna is mentioned.

Cuối cùng là sự quán xét Nibbāna.

Paṭisambhidāmaggaṭṭhakathāyaṃ pana sabbapathamaṃ kilesapaccavekkhanaṃ adhippetaṃ.

In the Paṭisambhidāmaggaṭṭhakathā, however, the reviewing of defilements is intended first of all.

Tuy nhiên, trong Chú giải Vô Ngại Giải Đạo (Paṭisambhidāmaggaṭṭhakathā), trước hết là sự quán xét phiền não.

Vuttañhi tattha paccavekkhanesu pathamaṃ kilesapaccavekkhanaṃ hoti.

For it is said there that among the reviewings, the reviewing of defilements comes first.

Vì ở đó đã nói rằng, trong các sự quán xét, trước hết là sự quán xét phiền não.

Tato maggaphalanibbānapaccavekkhanānīti.

Then the reviewings of the path, fruition, and Nibbāna.

Sau đó là sự quán xét Đạo, Quả và Nibbāna.

Taṃ pana pāḷiyaṃ paccavekkhana ñāṇassa niddesato pubbe pathamaṃ chinnamanupassane paññāvimutti ñāṇanti evaṃ visuṃ vimuttiñāṇassa āgatattā vuttaṃ.

This is stated because in the Pāḷi, before the exposition of reviewing knowledge, the knowledge of freedom, "the wisdom and freedom-knowledge in perceiving what has been cut off," is mentioned separately.

Điều đó được nói vì trong kinh tạng, trước khi trình bày về tuệ quán xét, đã có sự trình bày riêng về tuệ giải thoát như “tuệ giải thoát là sự quán sát những gì đã bị cắt đứt trước tiên”.

Tattha chinnanti tena tena maggena samucchinnaṃ kilesajātanti attho.

Here, "cut off" means the class of defilements eradicated by that particular path.

Trong đó, “chinnanti” (đã bị cắt đứt) có nghĩa là tập hợp các phiền não đã bị cắt đứt bởi đạo đó.

Pāḷi anu sārena vuccamāne pana pathamaṃ pahīnaṃ kilesānaṃ paccavekkhanaṃ.

However, when speaking according to the Pāḷi, first is the reviewing of abandoned defilements.

Tuy nhiên, nếu nói theo kinh tạng, trước hết là sự quán xét các phiền não đã đoạn trừ.

Tato paccekaṃ maggaṅgabojjhaṅgādīnaṃ paccavekkhanaṃ.

Then the reviewing of individual path-factors, enlightenment-factors, etc.

Sau đó là sự quán xét riêng từng chi phần của đạo, các chi phần giác ngộ, v.v.

Tato tesaṃ ārammaṇabhūtassa nibbānassa paccavekkhanaṃ.

Then the reviewing of Nibbāna, which is their object.

Sau đó là sự quán xét Nibbāna, đối tượng của chúng.

Tato phaladhammānaṃ paccavekkhanaṃ.

Then the reviewing of the fruition-states.

Sau đó là sự quán xét các pháp quả.

Tato tesaṃ ārammaṇabhūtassa nibbānassa paccavekkhananti vattabbaṃ hoti.

Then the reviewing of Nibbāna, which is their object, must be said.

Sau đó là sự quán xét Nibbāna, đối tượng của chúng.

Pāḷiyañhi paccavekkhanañāṇaniddese nibbānaṃ maggavārepi phalavārepi dvikkhattuṃ āgatanti.

For in the Pāḷi, in the exposition of reviewing knowledge, Nibbāna is mentioned twice, both in the context of the path and in the context of fruition.

Vì trong kinh tạng, khi trình bày về tuệ quán xét, Nibbāna được đề cập hai lần, cả trong phần Đạo và phần Quả.

Iti nibbānapaccavekkhanaṃ nāma itaresaṃ paccavekkhanānaṃ ādimhivā majjhe antarantarāvā avasānevā yatthakatthaci pavattatīti siddhaṃ hoti.

Thus, it is established that the reviewing of Nibbāna can occur at the beginning, in the middle, intermittently, or at the end of the other reviewings.

Như vậy, sự quán xét Nibbāna có thể diễn ra ở đầu, ở giữa, xen kẽ hoặc ở cuối các sự quán xét khác.

Tathā kilesapaccavekkhanaṃpi maggaphalapaccavekkhanānaṃ ādimhivā pacchāvāti.

Similarly, the reviewing of defilements can occur at the beginning or after the reviewings of the path and fruition.

Tương tự, sự quán xét phiền não cũng có thể ở đầu hoặc sau sự quán xét Đạo và Quả.

Evañhi sati maggaṃ phalañca nibbānanti ayaṃ gāthāpi aviruddhā hotīti.

If this is the case, then this verse "the path, the fruition, and Nibbāna" is also not contradictory.

Khi đó, bài kệ “Đạo, Quả và Nibbāna” cũng không mâu thuẫn.

Evañca katvā adhimānaniddesaṭṭhakathāsu so hi maggaphalanibbāna pahīna kilesā vasiṭṭhakilesa paccavekkhanena sañjātasomanasso ariyaguṇapaṭivedhe nikkaṅkhoti vuttaṃ.

And so, it is said in the Aṭṭhakathās on the Adhimāna Niddesa that "he, having experienced joy through the reviewing of the path, fruition, Nibbāna, abandoned defilements, and remaining defilements, is free from doubt regarding the penetration of noble qualities."

Và khi làm như vậy, trong các chú giải về Adhimāna, đã nói rằng: “Người ấy, với sự quán xét Đạo, Quả, Nibbāna, các phiền não đã đoạn trừ và các phiền não còn lại, đã sinh tâm hoan hỷ và không còn nghi ngờ về sự thành tựu các phẩm chất Thánh.”

Etthaca sotāpannassa pañca paccavekkhanāni honti.

Here, a stream-enterer has five reviewings.

Trong đó, đối với bậc Nhập Lưu, có năm sự quán xét.

Tathā sakadāgāmissa pañca.

Similarly, a once-returner has five.

Tương tự, đối với bậc Nhất Lai, có năm.

Anāgāmissa pañca.

An non-returner has five.

Đối với bậc Bất Hoàn, có năm.

Arahato pana avasiṭṭhakilesonāma natthīti cattārīti ekūnavīsati paccavekkhanāni hontīti.

But an Arahant has no remaining defilements, so there are four, making a total of nineteen reviewings.

Nhưng đối với bậc A-la-hán, không có phiền não nào còn lại, nên có bốn, tổng cộng là mười chín sự quán xét.

Idañca paripuṇṇa vasena labbhamānaṃ sandhāya vuttaṃ.

This is stated with reference to what is obtained in full.

Điều này được nói dựa trên sự có được đầy đủ.

Aparipuṇṇaṃpi pana hotiyeva.

However, incomplete reviewings also occur.

Tuy nhiên, cũng có thể không đầy đủ.

Tathā hi cūḷadukkhakkhandhasuttaaṭṭhakathāyaṃ sā pana na sabbesaṃ paripuṇṇā hoti.

Thus, it is stated in the Cūḷadukkhakkhandhasutta Aṭṭhakathā: "However, it is not complete for all."

Thật vậy, trong Chú giải Tiểu Khổ Uẩn Kinh (Cūḷadukkhakkhandhasuttaṭṭhakathā), đã nói rằng: “Nhưng điều đó không đầy đủ đối với tất cả mọi người.

Eko hi pahīnakilesameva paccavekkhati.

For one only reviews the abandoned defilements.

Một người chỉ quán xét các phiền não đã đoạn trừ.

Eko avasiṭṭhakilesameva.

One is indeed the remaining defilements.

Một người chỉ quán xét các phiền não còn lại.

Eko maggameva.

One is indeed the path.

Một người chỉ quán xét Đạo.

Eko phalameva.

One is indeed the fruit.

Một người chỉ quán xét Quả.

Ekonibbānameva.

One is indeed Nibbāna.

Một người chỉ quán xét Nibbāna.

Imāsu pana pañcasupaccavekkhanāsu ekaṃvādvevā no laddhuṃ navaṭṭatīti vuttaṃ.

But it is said that among these five reviews, one or two should not be obtained.

Trong năm sự quán xét này, không thể không có một hoặc hai sự quán xét.”

Evaṃ chabbisuddhikamena bhāvetabbo catubbidho maggo ñāṇadassanavisuddhināma vuccatīti sambandho.

Thus, the fourfold path to be developed in the sequence of the six purifications is called purification of knowledge and vision – this is the connection.

Như vậy, bốn loại đạo cần được tu tập theo sáu sự thanh tịnh được gọi là tuệ tri kiến thanh tịnh, đó là sự liên kết.

Maggasaddena cettha catubbidhaṃ maggañāṇaṃ tadanukūlapavattivasena phalañāṇañca gahitanti daṭṭhabbaṃ.

Here, by the word 'path', the fourfold path-knowledge and the fruit-knowledge, which occurs in accordance with it, should be understood as embraced.

Trong đó, từ “Đạo” cần được hiểu là bao gồm bốn loại tuệ đạo và tuệ quả theo sự diễn tiến tương ứng.

Etthāti vipassanākammaṭṭhāne.

"Here" means in the vipassanā meditation object.

Etthā (Trong đây) là trong nghiệp xứ thiền quán (vipassanākammaṭṭhāna).

Tatthāti tesu anupassanā maggaphalesu.

"There" means among those contemplations, paths, and fruits.

Tatthā (Trong đó) là trong các đạo quả của sự quán sát ấy.

Abhinivisanaṃ abhiniveso.

Adherence is abhinivesa.

Sự bám chấp là abhiniveso.

Heṭṭhā silāpathaviyaṃ nikhātasinerupādassa viya ajjhattakhandhesu daḷhaṃ gahetvā pavattīti attho.

The meaning is that it occurs by clinging firmly to the internal aggregates, like Mount Meru fixed in the bedrock of the earth below.

Có nghĩa là sự bám giữ vững chắc vào các uẩn bên trong, giống như chân núi Sineru được cắm sâu vào lòng đất phía dưới.

Attā iti abhiniveso attābhiniveso.

Adherence as "self" is self-adherence (attābhinivesa).

Sự bám chấp vào ‘tự ngã’ là ‘tự ngã bám chấp’ (attābhiniveso).

Taṃ attābhinivesaṃ.

That self-adherence.

Sự tự ngã bám chấp đó.

Muñcantīti ajjhattadhammānaṃ kevalaṃ paccayāyatta vuttitāya khaṇabhaṅgassaca adiṭṭhattā so abhiniveso pavattati.

"Releasing" means that adherence occurs because the internal phenomena are seen as merely dependent on conditions and their momentary dissolution is not seen.

Muñcantī (buông bỏ) là sự bám chấp đó diễn ra vì không thấy được sự tùy thuộc vào duyên và tính sát na diệt của các pháp bên trong.

Tasmā taṃ dvayaṃ sudiṭṭhaṃ katvā rūpaṃ anattā vedanā anattātiādinā punappunaṃ samanupassanāvasena taṃ abhinivesaṃ vimocayamānāti attho.

Therefore, having clearly seen those two, the meaning is that one releases that adherence by repeatedly contemplating, saying "form is not-self, feeling is not-self," and so on.

Do đó, sau khi thấy rõ hai điều đó, bằng cách quán sát lặp đi lặp lại rằng ‘sắc là vô ngã, thọ là vô ngã’, v.v., thì buông bỏ sự bám chấp đó.

Vimokkhamukhaṃ hoti, suññatavimokkha saṅkhātassa maggassa phalassaca pavesanadvārabhūtattā, vipallāsa nimittanti viparītavasena āsanaṃ upagamanaṃ pavattanaṃvā vipallāso.

"Becomes the door to liberation" because it is the entrance to the path and its fruit, which is called the liberation of emptiness; "sign of perversion" means approaching or occurring in a reverse manner is perversion.

Trở thành cửa giải thoát, vì là cửa dẫn vào đạo và quả được gọi là giải thoát tánh không, vipallāsa nimitta (tướng điên đảo) là sự tiếp cận hoặc sự diễn tiến một cách ngược lại là điên đảo.

Anicce niccanti upagamanaṃ pavattanaṃvāti attho.

The meaning is approaching or occurring as permanency in the impermanent.

Có nghĩa là sự tiếp cận hoặc sự diễn tiến ‘thường’ trong ‘vô thường’.

So eva kile suppattiyā āsannakāraṇattā nimittanti vipallāsanimittaṃ.

That itself is the sign of perversion, being the proximate cause for the attainment of defilements.

Chính điều đó là nhân gần của sự phát sinh phiền não, nên gọi là tướng điên đảo (vipallāsanimitta).

Muñcantīti ajjhattadhammānaṃ khaṇabhaṅgassa adiṭṭhattā taṃnimittaṃ hotīti tesaṃ khaṇabhaṅgaṃ sudiṭṭhaṃ katvā rūpaṃ aniccaṃ vedanā aniccātiādinā punappunaṃ samanupassanāvasena taṃnimittaṃ vimocayamānāti attho.

"Releasing" means that sign occurs because the momentary dissolution of internal phenomena is not seen; thus, having clearly seen their momentary dissolution, the meaning is that one releases that sign by repeatedly contemplating, saying "form is impermanent, feeling is impermanent," and so on.

Muñcantī (buông bỏ) là tướng đó diễn ra vì không thấy được tính sát na diệt của các pháp bên trong; do đó, sau khi thấy rõ tính sát na diệt của chúng, bằng cách quán sát lặp đi lặp lại rằng ‘sắc là vô thường, thọ là vô thường’, v.v., thì buông bỏ tướng đó.

Taṇhāpaṇidhinti taṇhāeva abhisaṅgavasena ārammaṇe cittassa paṇidahanato daḷhaṃ thapanato paṇidhīti taṇhāpaṇidhi.

"Aspiring craving" means craving itself is aspiration (paṇidhi) due to the mind's intentness and firm establishment on the object through attachment; hence, aspiring craving.

Taṇhāpaṇidhi (sự khao khát cố chấp) là chính ái dục, do sự bám luyến, làm cho tâm cố chấp vào đối tượng, đặt tâm vững chắc vào đó, nên gọi là ‘paṇidhi’ (cố chấp), tức là ‘taṇhāpaṇidhi’.

Taṃtaṇhā paṇidhiṃ.

That aspiring craving.

Sự khao khát cố chấp đó.

Muñcantīti ajjhattadhammānaṃ mahāādīnavarāsibhāvassa adiṭṭhattā sopaṇidhi hotīti tesaṃ mahāādīnavarāsibhāvaṃ sudiṭṭhaṃ katvā rūpaṃdukkhaṃ vedanādukkhātiādinā punappunaṃ samanupassanāvasena taṃpaṇidhiṃ vimocayamānāti attho.

"Releasing" means that aspiration occurs because the great mass of danger of internal phenomena is not seen; thus, having clearly seen their nature as a great mass of danger, the meaning is that one releases that aspiration by repeatedly contemplating, saying "form is suffering, feeling is suffering," and so on.

Muñcantī (buông bỏ) là sự cố chấp đó diễn ra vì không thấy được các pháp bên trong là một khối tai họa lớn; do đó, sau khi thấy rõ các pháp là một khối tai họa lớn, bằng cách quán sát lặp đi lặp lại rằng ‘sắc là khổ, thọ là khổ’, v.v., thì buông bỏ sự cố chấp đó.

Tasmāti yasmā etā vimokkhamukhabhūtā tisso anupassanā evaṃ visesa nāmikā honti.

"Therefore" means because these three contemplations, which are doors to liberation, have such specific names.

Tasmā (Do đó) là vì ba sự quán sát là cửa giải thoát này có những tên gọi đặc biệt như vậy.

Tasmā.

Therefore,

Do đó.

Yasmā saṅkhāresu suññatadassanavasena atthasiddhināma kevalaṃ attākinivesabhūtassa diṭṭhigāhassa paṭipakkhabhūtassa ñāṇasseva ānubhāvo hoti, tasmā tathā samanupassitvā vimuñcantassa vipassanāpi maggopi sahajātañāṇa kiccena nāmaṃ labhatīti vuttaṃ yadivuṭṭhāna.La.

Because the accomplishment of purpose through the vision of emptiness in the conditioned formations is solely the power of knowledge, which is opposed to the grasping of wrong view, which is self-adherence, therefore it is said that "if the emergence..., the path is called liberation of emptiness" (yadivuṭṭhāna.La. Suññatovimokkho nāmahotimaggo) because even the vipassanā and the path acquire a name through the function of co-nascent knowledge when one contemplates and is liberated in that way.

Vì sự thành tựu mục đích bằng cách thấy tánh không trong các hành chỉ là do năng lực của tuệ đối lập với tà kiến bám chấp vào ‘tự ngã’ mà thôi, nên khi quán sát như vậy và giải thoát, thì cả tuệ quán và đạo cũng có được tên gọi là ‘tác dụng của tuệ đồng sinh’, đó là ý nghĩa của câu “ nếu sự xuất ly. Lại.

Suññatovimokkho nāmahotimaggoti.

"If the path is called liberation of emptiness."

Đạo được gọi là giải thoát tánh không”.

Aniccadassanavasena atthasiddhināma nimittāti nivesabhūtassa mānagāhassa paṭipakkhabhūtāya saddhāyapi ānubhāvo.

The accomplishment of purpose through the vision of impermanence is also the power of faith, which is opposed to the grasping of conceit, which is adherence to a sign.

Sự thành tựu mục đích bằng cách thấy vô thường cũng là năng lực của đức tin đối lập với tà kiến bám chấp vào tướng.

Tasmā tathā samanupassitvā vimuccantassa vipassanāpi maggopi sahajātasaddhā kiccena nāmaṃ labhatīti vuttaṃ yadianiccato.La.

Therefore, it is said that "if through impermanence..., the liberation is called signless" (yadianiccato.La. Animittovimokkho nāmā) because even the vipassanā and the path acquire a name through the function of co-nascent faith when one contemplates and is liberated in that way.

Do đó, tuệ quán và con đường của người giải thoát sau khi quán xét như vậy, bởi chức năng của tín đồng sanh, được gọi tên là – như đã nói: “Nếu từ vô thường… Giải thoát Vô tướng.”

Animitto vimokkhonāmāti.

"The liberation is called signless."

Giải thoát Vô Tướng (Animitto vimokkha).

Dukkhadassanavasena atthasiddhināma paṇidhisaṅkhāta taṇhāgāhapaṭipakkhabhūtassa samādhissapi ānubhāvo.

The accomplishment of purpose through the vision of suffering is also the power of concentration, which is opposed to the grasping of craving, which is called aspiration.

Thành tựu ý nghĩa bởi phương cách quán thấy Khổ là năng lực của định, là đối nghịch với sự chấp thủ tham ái, được gọi là sự ước muốn.

Tasmā tathā samanupassitvā vimuccantassa vipassanāpi maggopi sahajātasamādhikiccena nāmaṃ labhatīti vuttaṃ.

Therefore, it is said that even the vipassanā and the path acquire a name through the function of co-nascent concentration when one contemplates and is liberated in that way.

Do đó, tuệ quán và con đường của người giải thoát sau khi quán xét như vậy, bởi chức năng của định đồng sanh, được gọi tên là – như đã nói:

Yadi dukkhato.

"If through suffering.

“Nếu từ Khổ…

La.

..."

La.

Appaṇihito vimokkhonāmāti.

"The liberation is called desireless."

Giải thoát Vô ước.”

Vuttañhetaṃ paṭisambhidāmagge aniccato manasikaroto saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti.

This is stated in the Paṭisambhidāmagga: "When one attends to impermanence, the faculty of faith becomes pre-eminent."

Điều này đã được nói trong Paṭisambhidāmagga: “Khi tác ý vô thường, tín căn trở nên trội hơn.

Dukkhato manasikaroto samādhindriyaṃ adhimattaṃ hoti.

"When one attends to suffering, the faculty of concentration becomes pre-eminent."

Khi tác ý Khổ, định căn trở nên trội hơn.

Anattato manasikaroto paññindriyaṃ adhimattaṃ hotīti.

"When one attends to not-self, the faculty of wisdom becomes pre-eminent."

Khi tác ý vô ngã, tuệ căn trở nên trội hơn.”

Magge pana tiṇṇaṃ dhammānaṃ kiccavisesonāma vipassanāgamanavaseneva siddhoti vuttaṃ maggo.

However, the specific function of the three factors in the path is accomplished only through the mode of vipassanā, therefore it is said: "The path...

Tuy nhiên, sự khác biệt về chức năng của ba pháp trong Đạo chỉ thành tựu theo phương cách của sự đi đến tuệ quán, do đó đã nói: “Đạo…

La.

..."

La.

Nāmāni labhatīti.

"Acquires names."

được các tên gọi.”

Tattha suññatavimokkhena vimutto ariyasāvako sotāpattimaggakkhaṇe dhammānusārīnāma hoti.

There, the noble disciple liberated by the liberation of emptiness is called a Dhamma-follower at the moment of the Stream-entry path.

Ở đây, vị Thánh đệ tử giải thoát bởi Giải thoát Không được gọi là Pháp tùy hành (Dhammānusārī) vào khoảnh khắc Đạo Nhập lưu.

Majjhe chasu maggaphalakkhaṇesu diṭṭhippatto nāma.

In the six path-and-fruit moments in between, he is called one attained to view.

Trong sáu khoảnh khắc Đạo và Quả ở giữa, được gọi là Kiến đáo (Diṭṭhippatto).

Arahattaphalakkhaṇe paññāvimuttonāma.

At the moment of Arahantship fruit, he is called one liberated by wisdom.

Vào khoảnh khắc Quả A-la-hán, được gọi là Tuệ giải thoát (Paññāvimutto).

Animittavimokkhena vimutto sotāpattimaggakkhaṇe saddhānusārīnāma.

One liberated by the signless liberation is called a faith-follower at the moment of the Stream-entry path.

Vị giải thoát bởi Giải thoát Vô tướng được gọi là Tín tùy hành (Saddhānusārī) vào khoảnh khắc Đạo Nhập lưu.

Upari sattasu ṭhānesu saddhāvimuttonāma.

In the seven stages above, he is called one liberated by faith.

Ở bảy giai đoạn phía trên, được gọi là Tín giải thoát (Saddhāvimutto).

Apaṇihitavimokkhena vimutto pana aṭṭhasupi ṭhānesu kāyasakkhināma.

However, one liberated by the desireless liberation is called a body-witness in all eight stages.

Còn vị giải thoát bởi Giải thoát Vô ước thì ở cả tám giai đoạn được gọi là Thân chứng (Kāyasakkhī).

Soyeva arūpajjhānaṃ pādakaṃ katvā vimutto arahattaphale ṭhito ubhatobhāgavimutto nāmāti ettāvatā yaṃ heṭṭhā vuttaṃ vipassanāparipākamāgammāti saṅkhārupekkhābhāvaṃ patvā tividhavimokkhamukhabhāvappattiyāceva sattaariyapuggalavibhāgassa paccayabhāvappattiyāca vipassanāñāṇassa paripākaṃ āgamma paṭiccāti.

That very person, who, having made the immaterial absorption his basis, is liberated and stands at the fruit of Arahantship, is called one liberated in both ways – thus far, what was stated below, "having come to the maturity of vipassanā" (vipassanāparipākamāgamma), means having attained the state of equanimity towards formations, and having come to the maturity of vipassanā knowledge, having attained the state of being the three kinds of doors to liberation and also the cause for the classification of the seven noble persons, on account of (paṭiccāti).

Chính vị ấy, khi đã lấy thiền vô sắc làm nền tảng và giải thoát, đạt đến Quả A-la-hán, được gọi là Câu phần giải thoát (Ubhatobhāgavimutto). Cho đến đây, điều đã nói ở dưới rằng “do sự viên mãn của tuệ quán” có nghĩa là đạt đến trạng thái của xả hành (saṅkhārupekkhā), và do sự đạt được ba cửa giải thoát, và do sự trở thành nhân cho sự phân loại bảy bậc Thánh nhân, tức là “do sự viên mãn của tuệ quán, do duyên”.

Taṃ sarūpato niddiṭṭhaṃ hotīti.

That is specified in its true nature.

Điều đó được chỉ rõ về bản chất.

Maggavīthiyaṃ phalañca maggāgamana vasena tathā tīṇi nāmāni labhatīti yojanā.

In the path-process, the fruit also acquires the three names in the manner of the path's occurrence - this is the construction.

Trong lộ trình Đạo, Quả cũng được ba tên gọi như vậy theo phương cách đi đến Đạo – đó là sự kết nối.

Yathāvuttanayena vipassantānanti yadi anattato vipassatītiādinā vuttappakāranayena vipassantānaṃ catunnaṃ phalaṭṭhānaṃ puggalānaṃ.

"To those contemplating in the manner stated" means to the four persons who have attained fruits, who contemplate in the manner stated, such as "if one contemplates as not-self."

“ Đối với những ai quán chiếu theo cách đã nói” có nghĩa là đối với bốn hạng người đạt quả, những người quán chiếu theo cách đã được nói, bắt đầu bằng “nếu quán chiếu vô ngã”.

Yathāsakaṃphalanti sotāpannassa sotāpattiphalaṃ.

"Their respective fruits" means for a Stream-enterer, the fruit of Stream-entry.

“ Quả của riêng mình” có nghĩa là quả Nhập lưu của vị Nhập lưu.

Sakadāgāmissa sakadāgāmiphalantiādinā nayena attano attano santakabhūtaṃ yaṃ yaṃ phalaṃ vipassanāgamana vaseneva suññatādivimokkhotica vuccati.

For a Once-returner, the fruit of Once-returning, and so on; that fruit which belongs to each individual, by means of the vipassanā's occurrence, is also called liberation of emptiness and so forth.

Quả Nhất lai của vị Nhất lai, v.v., tức là quả riêng của chính mình, cũng được gọi là giải thoát Không, v.v., theo phương cách đi đến tuệ quán.

Namaggāgamanavasenāti adhippāyo.

The intention is not by means of the path's occurrence.

Ý nghĩa là không theo phương cách đi đến Đạo.

Etthaca vipassanāgamana vasena maggassa animitta nāmalābhonāma suttantikapariyāyena vutto.

Here, the path's acquiring the name "signless" by means of vipassanā's occurrence is stated in the Suttanta method.

Ở đây, việc Đạo được gọi là Vô tướng theo phương cách đi đến tuệ quán đã được nói theo cách của Kinh tạng.

Abhidhamme pana animitto nāmamaggo naāgato.

However, in the Abhidhamma, a path named "signless" does not occur.

Tuy nhiên, trong Vi diệu pháp, Đạo được gọi là Vô tướng không xuất hiện.

Nahi so nippariyāyato animittonāma hoti.

For it is not intrinsically signless.

Vì nó không phải là Vô tướng một cách tuyệt đối.

Hīnapaṇītādivasena vibhāgārahassa saṅkhāranimittassa sabbhāvato.

Because the sign of conditioned formations, which is worthy of classification as inferior or superior, exists.

Bởi vì có sự hiện hữu của tướng hành (saṅkhāranimitta) có thể phân loại theo thấp kém, cao thượng, v.v.

Teneva hissa dukkhapaṭipadā dandhā bhiññādivasenavā pāramidhammānaṃ parittamahantādivasenavā hīna paṇīta paṇītatara paṇītatama vibhāgo sandissatīti.

For this very reason, its classification as inferior, superior, more superior, most superior is seen either by way of difficult practice and slow realization, or by way of the slightness or greatness of the Pāramī perfections.

Chính vì thế mà có sự phân loại thấp kém, cao thượng, cao thượng hơn, cao thượng nhất theo phương cách hành trì Khổ, trí tuệ chậm hoặc theo phương cách ba-la-mật ít hay nhiều.

Aṭṭhakathāyaṃ pana aniccānupassanā saṅkhāresu niccanimittaṃ vidhamanavasena pavattattā animittānupassanānāma samānāpi sayaṃ saṅkhāranimitte pariyāpannattā ekantena attanonāmaṃ maggassa dātuṃ nasakkoti.

In the Aṭṭhakathā, however, the contemplation of impermanence, though it is called signless contemplation because it operates by destroying the sign of permanence in conditioned formations, cannot, being itself included in the sign of conditioned formations, absolutely give its name to the path.

Tuy nhiên, trong Chú giải, quán vô thường, mặc dù là quán Vô tướng do nó hoạt động bằng cách phá hủy tướng thường còn trong các hành, nhưng tự nó thuộc về tướng hành, nên không thể tuyệt đối gán tên của nó cho Đạo.

Tasmā maggo abhidhamma pariyāyena animittanāmaṃ nalabhatīti vuttaṃ.

Therefore, it is said that the path does not acquire the name "signless" according to the Abhidhamma method.

Do đó, đã nói rằng Đạo không nhận tên Vô tướng theo cách của Vi diệu pháp.

Suttantikapariyāyena pana yathā pathavikasiṇārammaṇaṃ jhānaṃ pathavikasiṇanti vuccati.

But according to the Suttanta method, just as a jhāna whose object is the earth kasiṇa is called "earth kasiṇa."

Nhưng theo cách của Kinh tạng, giống như thiền lấy địa biến xứ làm đối tượng được gọi là địa biến xứ.

Evaṃ suññatādināmaṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavattāni maggaphalānipi ārammaṇavasenapi suññatādināmaṃ labhanti.

So too, paths and fruits that arise with Nibbāna as their object, which is named emptiness and so on, also acquire the name of emptiness and so on by way of their object.

Cũng vậy, các Đạo và Quả hoạt động bằng cách lấy Niết Bàn, được gọi là Không, v.v., làm đối tượng, cũng nhận tên Không, v.v., theo phương cách đối tượng.

Ārammaṇakaraṇavasena pana sampayogavasenavā palibodhakarāca nimittakarāca paṇidhikarāca rāgādayo kilesadhammā tesu natthi.

However, there are no defilements such as craving, which act as objects, or are associated, or cause hindrance, or create signs, or make aspirations, in these things.

Tuy nhiên, các pháp phiền não như tham, v.v., là những thứ gây trở ngại, gây tướng, gây ước muốn, không có trong các Đạo và Quả theo phương cách làm đối tượng hoặc theo phương cách tương ưng.

Tasmā tāni aññaṃ āgamanaṃvā ārammaṇaṃvā anapekkhitvā attano sabhāvenapi suññatādināmaṃ labhantīti dassetuṃ ārammaṇavasenātiādi vuttaṃ.

Therefore, to show that they obtain the name of emptiness and so on by their inherent nature, without awaiting another coming or object, it is said, " by way of object," and so on.

Do đó, để chỉ ra rằng chúng nhận tên Không, v.v., ngay cả theo bản chất của chúng mà không cần dựa vào sự đi đến khác hoặc đối tượng khác, đã nói: “ theo phương cách đối tượng”, v.v.

Tattha sarasavasenāti attano sabhāvena.

Therein, by way of inherent nature means by their own nature.

Ở đây, “ theo bản chất của mình” có nghĩa là theo bản chất của chính nó.

Nāmattayanti suññatādi nāmattikaṃ.

The three names refers to the three names: suññatā, and so on.

“ Ba tên gọi” là ba tên gọi Không, v.v.

Sabbatthāti sabbāsu maggavīthi phalasamāpattivīthīsu.

Everywhere means in all paths, fruit-attainment paths.

“ Ở khắp mọi nơi” là ở tất cả các lộ trình Đạo và các lộ trình nhập Quả.

Sabbesaṃpīti sabbesaṃpi maggaphalānaṃ.

Of all means of all paths and fruits.

“ Của tất cả” là của tất cả các Đạo và Quả.

Samamevāti samānameva.

Equally means the same.

“ Như nhau” là giống nhau.

Sadisameva.

Similar.

Tương tự nhau.

Etthapanāti etesu pana yathāvuttesu maggaphalesu.

Herein, however means in these aforementioned paths and fruits.

“ Tuy nhiên, ở đây” là trong các Đạo và Quả đã nói.

Yasmā sabbādiṭṭhiyoca soḷasavidhā vicikicchāca attadiṭṭhimūlikā eva honti.

Since all wrong views and the sixteen kinds of doubt are rooted in self-view,

Bởi vì tất cả các tà kiến và mười sáu loại hoài nghi đều bắt nguồn từ ngã kiến.

Attadiṭṭhiyā niruddhāya nirujjhanti sabbānica apāyagāmi kammānināma attadiṭṭhiyā satiyāeva vipaccanti.

when self-view is extinguished, they are extinguished; and all kammas leading to unfortunate destinations ripen only when self-view is present.

Khi ngã kiến bị diệt trừ, chúng cũng bị diệt trừ, và tất cả các nghiệp dẫn đến khổ cảnh cũng chỉ chín muồi khi có ngã kiến.

Asatiyā na vipaccanti.

When it is absent, they do not ripen.

Khi không có ngã kiến, chúng không chín muồi.

Diṭṭhasaccānañca sā diṭṭhi sabbaso pahīnā hoti.

And for those who have seen the Truths, that view is completely abandoned.

Và đối với những người đã thấy sự thật, tà kiến đó đã bị đoạn trừ hoàn toàn.

Tasmā sotāpattimaggaṃ.La.

Therefore, it is said, " Stream-enterer…

Do đó, đã nói: “ Đạo Nhập lưu…

Pahīnāpāya gamanoti vuttaṃ.

...one whose going to unfortunate destinations is abandoned."

Đã đoạn trừ nghiệp dẫn đến khổ cảnh.”

Apāyaṃ gacchanti etehīti apāyagamanāni.

That by which one goes to unfortunate destinations are called apāyagamanāni.

Những thứ dẫn đến khổ cảnh được gọi là nghiệp dẫn đến khổ cảnh.

Diṭṭhivicikicchāvippayuttā akusaladhammāceva pubbekataduccaritakammānica.

These are unwholesome states dissociated from wrong views and doubt, and evil actions done previously.

Đó là các pháp bất thiện tương ưng với tà kiến và hoài nghi, cùng với các ác hạnh đã làm trước đây.

Pahīnāni apāyagamanāni etassāti pahīnāpāyagamano.

He whose going to unfortunate destinations is abandoned is called pahīnāpāyagamano.

Người đã đoạn trừ các nghiệp dẫn đến khổ cảnh được gọi là đã đoạn trừ nghiệp dẫn đến khổ cảnh.

Paṭividdhacatusaccānaṃ pahīnaattadiṭṭhīnaṃ bodhipakkhiyadhammā ekantena uparūpari vaḍḍhanapakkhe ṭhitā honti.

For those who have penetrated the Four Noble Truths and abandoned self-view, the factors of enlightenment are certainly established in the increasing aspect, rising higher and higher.

Đối với những người đã thấu triệt Tứ Thánh Đế và đã đoạn trừ ngã kiến, các pháp trợ Bồ đề nhất định sẽ tăng trưởng lên mãi.

Kilesadhammā pana hāyanapakkhe.

The defilements, however, are in the decreasing aspect.

Còn các pháp phiền não thì ở phía suy giảm.

Tasmā te anukkamena parihāyitvā gacchantā uparima koṭiyā sattahi bhavehi sabbaso parikkhayaṃ gacchantīti vuttaṃ sattakkhattuparamosotāpannonāma hotīti, tattha sattakkhattusaddena sattapaṭisandhigahaṇavārā vuccanti.

Therefore, it is said, " a stream-enterer is one who has at most seven more existences," in that the word "seven times" refers to seven rebirth-taking occasions.

Do đó, đã nói rằng chúng dần dần suy giảm và cuối cùng hoàn toàn diệt tận trong bảy kiếp ở mức độ cao nhất: “ Vị Nhập lưu tối đa bảy lần tái sanh.” Ở đây, từ “sattakkhattu” (bảy lần) chỉ các lần thọ sanh.

Paramoti ukkaṃsaparicchedo.

"Paramo" means the ultimate limit.

“Paramo” là giới hạn tối đa.

Iti sattakkhattuṃ paramo etassāti.

Thus, "sattakkhattuparamo" means for whom there are at most seven times.

Như vậy, “sattakkhattuparamo” là tối đa bảy lần tái sanh.

Sattakkhattuparamo.

Tối đa bảy lần (sattakkhattuparamo).

So pana devesu sattakkhattu paramo, manussesu sattakkhattu paramo, ubhayattha sattakkhattu paramoti tividho hoti.

Such a person is threefold: one who has at most seven more existences among devas, one who has at most seven more existences among humans, and one who has at most seven more existences in both.

Vị ấy có ba loại: tối đa bảy lần tái sanh trong cõi trời, tối đa bảy lần tái sanh trong cõi người, và tối đa bảy lần tái sanh ở cả hai cõi.

Yathāha –

As it is said—

Như đã nói:

1467

Katamoca puggalo sattakkhattuparamo idhekacco puggalo tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā sotāpanno hoti, avinipātadhammo niyato, sambodhiparāyano, so sattakkhattuṃ deveca manusseca sandhāvitvā saṃsaritvā dukkhassantaṃ karoti.

"What kind of person is one who has at most seven more existences? Here, a certain person, with the destruction of the three fetters, is a Stream-enterer, not subject to downfall, fixed, bound for perfect enlightenment. He, having run on and wandered through devas and humans at most seven times, makes an end of suffering. This person is called one who has at most seven more existences."

“Thế nào là một hạng người tối đa bảy lần tái sanh? Ở đây, một số người, do đoạn trừ ba kiết sử, trở thành bậc Nhập lưu, không còn bị đọa lạc, nhất định sẽ giác ngộ hoàn toàn. Vị ấy sau khi luân hồi, tái sanh bảy lần trong cõi trời và cõi người, sẽ chấm dứt khổ. Người này được gọi là hạng người tối đa bảy lần tái sanh.”

Ayaṃ vuccati puggalo sattakkhattu paramoti.

This person is called one who has at most seven more existences.

Ở đây, từ “ca” (và) có nghĩa không nhất định.

1468

Ettha hi ca saddo aniyamattho.

Here, the particle "ca" has an indeterminate meaning.

Ở đây, từ “ca” có nghĩa là không cố định.

Etena yoca deveeva sattakkhattuṃ saṃsarati.

By this, it is shown that there are three kinds of persons who have at most seven more existences:

Qua đó, nó chỉ ra rằng có ba loại người tối đa bảy lần tái sanh: người chỉ luân hồi bảy lần trong cõi trời,

Yoca manusseeva sattakkhattuṃ saṃsarati.

one who wanders through devas only seven times, one who wanders through humans only seven times,

người chỉ luân hồi bảy lần trong cõi người,

Yoca deveca manusseca missakabhava vasena sattakkhattuṃ saṃsarati.

and one who wanders through devas and humans in mixed existences seven times.

và người luân hồi bảy lần ở cả cõi trời và cõi người theo cách hỗn hợp.

Tividho peso sattakkhattu paramonāmāti dasseti.

This demonstrates that there are three types of Sattakkhattuparama individuals.

Điều đó cho thấy rằng có ba loại chúng sinh tối đa bảy lần (sattakkhattuparamo).

Aṭṭhakathāyaṃ pana missakabhava vasenassa attho vutto.

In the Aṭṭhakathā, however, the meaning of mixed existences is explained.

Tuy nhiên, trong Chú giải, ý nghĩa của sự tái sanh hỗn hợp đã được giải thích.

Etthaca yasmā mahaggatajjhānassaca uparimagga vipassanā yaca ānubhāvaṃ anapekkhitvā kevalaṃ imassa maggassa ānubhāvagatiyā eva sattakkhattuparamonāma vutto.

Here, since the Sattakkhattuparama is mentioned solely by the power of this path's progress, without considering the power of magnified jhāna or higher path vipassanā,

Ở đây, bởi vì vị tối đa bảy lần tái sanh được nói đến chỉ theo năng lực của Đạo này, không cần dựa vào năng lực của thiền siêu thế và tuệ quán của các Đạo cao hơn.

Soca pāḷiyaṃ katamesaṃ pañcannaṃ idha niṭṭhā.

and because it is stated in the Pāli, "Where are the completion points of these five? For the Sattakkhattuparama, the Kolaṃkola, the Ekabījī, the Sakadāgāmī, and the Arahant in this very life,"

Và điều đó được nói trong Kinh tạng: “Trong số năm điều này, đâu là sự kết thúc ở đây?”

Sattakkhattuparamassa kolaṃ kolassa ekabījissa sakadāgāmissa yoca diṭṭhevadhamme arahāti vuttattā kāmabhaveeva jhānarahito sukkhavipassakovā parihīnajjhānovā daṭṭhabbo.

he should be regarded as one who is without jhāna in the sense-realm or a dry-insight meditator, or one who has lost jhāna.

Vì đã nói về người Tối đa bảy lần tái sinh (Thất lai), người Gia gia (Kolaṃkola), người Nhất chủng tử (Ekabījī), người Nhất lai (Sakadāgāmī) và người A-la-hán ngay trong hiện pháp, nên phải hiểu rằng họ là những người không có thiền, hoặc là thuần quán (sukkhavipassaka), hoặc là người bị suy giảm thiền, chỉ trong cõi dục.

Tenevaca paṭisambhidāmaggaṭṭha kathāyaṃ tayopi ime sotāpannā kāmabhavavasena vuttā.

For this very reason, in the Paṭisambhidāmagga Aṭṭhakathā, all three of these stream-enterers are said to be in the sense-realm.

Và chính vì thế, trong Chú giải Paṭisambhidāmagga, cả ba vị Dự lưu này được nói đến theo cõi dục.

Rūpārūpabhave pana bahukāpi paṭisandhiyo gaṇhantīti vuttaṃ.

In the form and formless realms, however, it is said that they take many more rebirths.

Nhưng đã nói rằng trong cõi sắc và vô sắc, họ có thể thọ nhiều tái sinh.

Aṅguttaraṭṭhakathāyañca aṭṭhamaṃ bhavanti kāmabhave aṭṭhamaṃ paṭisandhinti vuttaṃ.

And in the Aṅguttara Aṭṭhakathā, it is said, "The eighth existence is in the sense-realm; the eighth rebirth."

Và trong Chú giải Aṅguttara, đã nói rằng “lần thứ tám là trong cõi dục, tái sinh lần thứ tám”.

Tasmā ye kāmabhaveyeva sattavārato oraṃvā diṭṭhadhamme yevavā uparimaggaṃ gaṇhanti.

Therefore, those who attain the higher path within seven times in the sense-realm itself, or in this very life.

Do đó, những ai chỉ trong cõi dục, hoặc là ít hơn bảy lần, hoặc ngay trong hiện pháp đạt được đạo quả cao hơn.

Tesaṃ tathārūpo pavattiviseso upari maggavipassanābalena siddhoti veditabbo.

It is to be understood that such a distinctive mode of conduct of theirs is accomplished by the power of path-insight that is superior.

Thì phải hiểu rằng sự tiến triển đặc biệt như vậy của họ được thành tựu nhờ sức mạnh của tuệ đạo cao hơn.

Tathā hi aṭṭhakathāsu upari tiṇṇaṃ maggānaṃ vipassanā niyāmetīti vuttaṃ.

Indeed, in the commentaries, it has been said that insight (vipassanā) leads to the three higher paths.

Quả thật, trong các bản chú giải, đã nói rằng “tuệ của ba đạo cao hơn sẽ ổn định”.

Ye pana diṭṭhadhammevā sakkaanāthapiṇḍikavisākhādayo viya sattasu bhavesu yatthakatthaci bhavevā jhānaṃ uppādetvā brahmalokaṃ gacchanti.

And those who, like Sakka, Anāthapiṇḍika, and Visākhā, having developed jhāna in this very life, go to the Brahma world in any of their seven existences.

Còn những ai, như Anāthapiṇḍika và Visākhā, ngay trong hiện pháp hoặc trong bảy cõi, ở bất kỳ cõi nào, phát sinh thiền rồi đi đến cõi Phạm thiên.

Yeca brahmalokeyeva sotāpattimaggaṃ labhitvā tattheva parinibbāyanti.

And those who, having attained the path of a stream-enterer right in the Brahma world, attain final nibbāna right there.

Và những ai ngay trong cõi Phạm thiên đạt được Dự lưu đạo và ngay tại đó nhập Niết-bàn.

Tesaṃ tathārūpo pavatti viseso mahaggatajjhānabalena siddhoti.

For them, such a special course of conduct is accomplished by the power of magnified jhāna.

Thì sự tiến triển đặc biệt như vậy của họ được thành tựu nhờ sức mạnh của thiền siêu thế (mahaggatajjhāna).

Yasmāca pāḷiyaṃ sattakkhattuṃ devecāti etena kāmabhave satta opapātika paṭisandhiyo dasseti.

And because the Pāli text, with "seven times among devas," indicates seven rebirths as spontaneous generation in the sense-sphere existence.

Và vì trong Pāḷi, cụm từ “sattakkhattuṃ devecā” (bảy lần trong cõi trời) cho thấy bảy tái sinh hóa sinh trong cõi dục.

Sattakkhattuṃ manussecāti etena satta gabbhaseyyakapaṭisandhiyo dassetīti ubhayena cuddasa paṭisandhiyo dassitā honti.

"Seven times among humans"—by this, seven conception-rebirths are shown. Thus, by both, fourteen rebirths are shown.

Và cụm từ “sattakkhattuṃ manussecāti” (bảy lần trong cõi người) cho thấy bảy tái sinh trong thai mẹ, như vậy tổng cộng mười bốn tái sinh đã được chỉ ra.

Tasmā tena pariyāyena labbhamāne cuddasabhave sandhāya sakkapañhasutte –

Therefore, with reference to the fourteen existences obtained through that method, in the Sakkapañha Sutta—

Do đó, dựa vào mười bốn cõi có thể đạt được theo cách đó, trong kinh Sakkapañha –

1469

Ito satta tato satta, saṃsarāni catuddasāti vuttaṃ.

"Seven from here, seven from there, fourteen existences are traversed" — it is said.

“Từ đây bảy, từ kia bảy, luân hồi mười bốn” – đã được nói.

Tathā aṅguttareca tikanipāte sace udāyi ānando avitarāgo kālaṃ kareyya, tena cittapasādena sattakkhattuṃ devesu devarajjaṃ kareyya.

Likewise, in the Anguttara Nikāya, Tika Nipāta, it is said: "If Udāyī and Ānanda were to pass away without having eradicated attachment, then by that clarity of mind, they would reign as kings of devas seven times among the devas."

Cũng vậy, trong Tăng Chi Bộ, chương Ba pháp, đã nói: “Nếu Udayī Ānanda qua đời khi chưa ly tham, với tâm tịnh tín đó, ông ấy sẽ làm vua trời bảy lần trong cõi trời.

Sattakkhattuṃ imasmiṃyeva jambudīpe mahārajjaṃ kareyya.

"They would reign as great kings seven times in this very Jambudīpa."

Ông ấy sẽ làm đại vương bảy lần ngay tại cõi Diêm-phù-đề này.

Apica udāyi ānando diṭṭhevadhamme parinibbā yissatīti vuttaṃ.

"Moreover, Udāyī and Ānanda will attain parinibbāna in this very life."

Hơn nữa, Udayī Ānanda sẽ nhập Niết-bàn ngay trong hiện pháp.”

Keci pana imehi suttapadehi sattakkhattu paramassa sotāpannassa kāmabhave cuddasa paṭisandhiyo icchanti.

However, some interpret these Sutta passages as meaning that a Sotāpanna of the highest degree undergoes fourteen rebirths in the Kāma-bhava.

Một số người thì dựa vào những đoạn kinh này mà muốn mười bốn tái sinh trong cõi dục cho vị Dự lưu tối đa bảy lần tái sinh.

Mahāvaggasaṃyuttaṭīkāyañca keci pana kāmabhave sattakkhattuṃeva uppajjati, na tato uddhanti vadanti.

And in the Mahāvagga Saṃyuttaṭīkā, some say that one is born only seven times in the Kāma-bhava, not more than that.

Và trong Chú giải Mahāvagga Saṃyutta, đã nói: “Một số người nói rằng trong cõi dục chỉ tái sinh tối đa bảy lần, không hơn.”

Taṃ vīmaṃsitabbanti vuttaṃ.

It is said: "This should be examined."

Đã nói rằng “điều đó cần được xem xét”.

Vibhaṅge pana tattha tattha aṭṭhānasuttesuca aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ diṭṭhisampanno puggalo aṭṭhamaṃ bhavaṃ nibbatteyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatītica, aṅguttare chakkanipāte abhabbo diṭṭhasampanno puggalo aṭṭhamaṃ bhavaṃ nibbattetunti ca, mahāniddese ajitapañhe sohāpattimaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa, nirodhena sattabhave thapetvā anama taggesaṃsāre ye uppajjeyyuṃ nāmañca rūpañca, etthete nirujjhanti.

However, in the Vibhaṅga and in the Aṭṭhānasuttas here and there, it is said: "This is impossible, this is no opportunity, that a person endowed with right view would bring about an eighth existence; such an occurrence does not exist." And in the Anguttara Nikāya, Chatta Nipāta: "A person endowed with right view is incapable of bringing about an eighth existence." And in the Mahāniddesa, in the Ajitapañha: "By the knowledge of the path of stream-entry, with the cessation of saṅkhāra-consciousness, after leaving aside seven existences, whatever mind-and-matter would arise in the beginningless Saṃsāra, these cease here."

Tuy nhiên, trong Vi-diệu-pháp Phân Tích (Vibhaṅga) và trong các kinh về “không thể xảy ra” (aṭṭhānasutta) ở nhiều nơi, đã nói: “Điều này là không thể, không có cơ hội để một người có Chánh kiến lại tái sinh lần thứ tám, điều đó không tồn tại”, và trong Tăng Chi Bộ, chương Sáu pháp, đã nói: “Một người có Chánh kiến không thể tái sinh lần thứ tám”, và trong Đại Diễn Giải (Mahāniddesa), trong Ajitapañha, đã nói: “Với Dự lưu đạo tuệ, do sự diệt trừ của hành thức (abhisaṅkhāraviññāṇa), sau khi loại bỏ bảy kiếp sống, danh và sắc sẽ không còn sinh khởi trong vòng luân hồi vô thủy (anama taggesaṃsāre) này, chúng sẽ diệt trừ ở đây.

Vūpasamanti.

"They are appeased."

Chúng sẽ lắng dịu.

Atthaṃ gacchanti.

"They come to an end."

Chúng sẽ biến mất.

Paṭipassambhantītica, evaṃ daḷhaṃ katvā vuttattā yathāvuttanayeneva tesaṃ suttapadānaṃ attho veditabboti.

"They are calmed." Since it is thus firmly stated, the meaning of those Sutta passages should be understood in the manner already explained.

Chúng sẽ hoàn toàn vắng lặng.” Vì đã được nói một cách vững chắc như vậy, nên ý nghĩa của những đoạn kinh đó phải được hiểu theo cách đã nói ở trên.

Rāgadosamohānanti kāmarāgassa dosassa tadekaṭṭhamohassaca.

Rāgadosamohānaṃ means of kāma-rāga, dosa, and moha which is united with them.

Rāgadosamohānaṃ (của tham, sân, si) có nghĩa là của dục tham (kāmarāga), sân (dosa) và si (moha) đồng nhất với chúng.

Tanukarattāti yathā sotāpannasantāne uppajjantā dhammikesu kāmavatthūsu balavantā hutvā uppajjanti.

Tanukarattā means the attenuation by way of reducing them, such that they are not strong enough to arise in matters of legitimate desires, unlike how they arise in the continuum of a Sotāpanna, where even sexual intercourse occurs.

Tanukarattā (do bị làm yếu đi) có nghĩa là, như những phiền não sinh khởi trong dòng tâm thức của vị Dự lưu, chúng sinh khởi mạnh mẽ đối với các đối tượng dục hợp pháp.

Yato tesaṃ methunavatthusamāyogopi pavattati, tathā uppajjituṃ asamatthe katvā saṃlikhanavasena tanukaraṇato.

Therefore, it means their attenuation by way of reducing them, making them unable to arise in such a way.

Vì vậy, sự giao hợp tình dục của họ cũng diễn ra, nhưng chúng bị làm cho không thể sinh khởi mạnh mẽ như vậy, do bị mài mòn.

Adhiccuppattivasenaca pariyuṭṭhānamandatāvasenaca tanukabhāvaṃ sādhanatoti attho.

And it means proving their attenuated state through infrequent arising and through the feebleness of their obsessions.

Và do sự sinh khởi ngẫu nhiên (adhiccuppatti) và do sự yếu kém của sự bao trùm (pariyuṭṭhāna), chúng đạt đến trạng thái yếu kém; đó là ý nghĩa.

Tattha adhiccuppattivasenāti kadāci cirena uppattivasena.

Here, "through infrequent arising" means through arising occasionally and after a long time.

Trong đó, “do sự sinh khởi ngẫu nhiên” có nghĩa là đôi khi sinh khởi sau một thời gian dài.

Pariyuṭṭhānamandatāyāti cirena uppajjantānaṃpi mandataraṃ pariyuṭṭhānavasena.

Pariyuṭṭhānamandatā refers to the arising of defilements being weaker, even when they arise after a long time.

Pariyuṭṭhānamandatāyā (do sự yếu kém của sự bao trùm) có nghĩa là, ngay cả khi chúng sinh khởi sau một thời gian dài, sự bao trùm của chúng cũng rất yếu ớt.

Mahāsivattherena pana tesaṃpi methunavatthu samāyogo icchito.

However, Mahāsivatthera approved of sexual intercourse even for them.

Tuy nhiên, Đại trưởng lão Mahāsiva đã chấp nhận sự giao hợp tình dục của họ.

So mahāṭṭhakathāyaṃ paṭikkhitto.

That was rejected in the Great Commentary.

Điều đó đã bị bác bỏ trong Đại Chú giải (Mahāṭṭhakathā).

Yañca chakkanipāte migāsālavatthumhi abrahmacārinopi isidattassa brāhmaṇassa sakadāgāmittaṃ bhagavatā byākataṃ, taṃpi tassa āsannamaraṇakāle adhigamavasena byākatanti veditabbaṃ.

And it should be understood that what the Blessed One declared regarding the Sakadāgāmī-hood of Isidatta the brahmin, who was not celibate, in the story of Migāsāla in the Chakkanipāta, was declared due to his attainment at the time of his impending death.

Và việc Đức Phật đã tuyên bố Isidata, một Bà-la-môn không phạm hạnh, là Nhất lai (Sakadāgāmī) trong câu chuyện Migasālā ở chương Sáu pháp, thì phải hiểu rằng điều đó được tuyên bố theo cách chứng đắc của ông ấy vào thời điểm cận kề cái chết.

Sakiṃdeva imaṃ lokaṃ āgantvā āgamanato sakadāgāmīnāma hotīti yojanā.

The explanation is that one is called a Sakadāgāmī because one comes to this world only once more after returning.

Sự kết nối là: “Do chỉ một lần đến thế giới này rồi quay lại, nên được gọi là Nhất lai (Sakadāgāmī).”

Yamettha vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā pathamaparicchede vuttameva.

What needs to be said here has already been stated in the first chapter below.

Những gì cần nói ở đây đã được nói trong chương đầu tiên ở dưới.

Arahattaṃbhāvetvāti arahattamaggaṃ bhāvetvākhīṇā cattāro āsavā yassāti khīṇāsavo.

Arahattaṃbhāvetvā means having cultivated the path of Arahantship. One whose four defilements (āsavas) are destroyed is called khīṇāsavo (one whose defilements are destroyed).

Arahattaṃ bhāvetvā (sau khi tu tập A-la-hán đạo) có nghĩa là sau khi tu tập A-la-hán đạo. Khīṇāsavo (người đã đoạn tận các lậu hoặc) là người mà bốn lậu hoặc đã được đoạn tận.

Dakkhiṇā vuccati kammañca kammaphalañca saddahitvā āyatiṃ phalapaṭilābhatthāya dinnadānaṃ.

Dakkhiṇā refers to a gift given with faith in kamma and its fruit, and for the attainment of fruit in the future.

Dakkhiṇā (cúng dường) được gọi là sự bố thí được thực hiện với niềm tin vào nghiệp và quả của nghiệp, với mục đích đạt được quả báo trong tương lai.

Dakkhanti vaḍḍhanti sattā etāyāti katvā.

It is called so because beings grow and prosper by it.

Vì nhờ đó mà chúng sinh dakkhanti (phát triển) hay tăng trưởng.

Tāya pana dakkhiṇāya vipattikarānaṃ kilesānaṃ sabbaso abhāvato sampattikarānañca sīlakkhandhādiguṇānaṃ sabbaso paripuṇṇattā dakkhiṇeyyesu aggo jeṭṭhako hutvā taṃdakkhiṇaṃ paṭiggahituṃ arahatīti aggadakkhiṇeyyo.

Due to the complete absence of defilements that lead to misfortune, and the complete perfection of virtues such as the aggregate of morality that lead to fortune, one who is foremost and chief among those worthy of offerings, and therefore worthy of receiving that offering, is called aggadakkhiṇeyyo.

Nhưng vì nhờ sự cúng dường đó mà các phiền não gây ra sự bất hạnh hoàn toàn không còn, và các đức tính gây ra sự hạnh phúc như giới uẩn đã hoàn toàn viên mãn, nên người đó xứng đáng là bậc đứng đầu, tối thượng trong số những người đáng được cúng dường để thọ nhận sự cúng dường đó, nên gọi là aggadakkhiṇeyyo (bậc tối thượng đáng được cúng dường).

Puggalabhedoti catunnaṃ phalaṭṭhapuggalānaṃ saṅkhepabhedo.

Puggalabhedo refers to the concise classification of the four fruit-attainers.

Puggalabhedo (sự phân loại cá nhân) là sự phân loại tóm tắt của bốn hạng người đã chứng quả.

Vitthārabhedo pana evaṃ veditabbo, aṭṭhakathāsu tāva catuvīsati sotāpannā, dvādasa sakadāgāmino, aṭṭhacattālīsa anāgāmino, dvādasa arahantoti phalaṭṭhānaṃ channavutibhedo vutto.

The detailed classification, however, should be understood as follows: in the commentaries, there are 24 Sotāpannas, 12 Sakadāgāmīs, 48 Anāgāmīs, and 12 Arahants, thus stating 96 classifications for those who have attained fruits.

Sự phân loại chi tiết hơn phải được hiểu như sau: trong các bản chú giải, đã nói có hai mươi bốn vị Dự lưu, mười hai vị Nhất lai, bốn mươi tám vị Bất lai và mười hai vị A-la-hán, tổng cộng chín mươi sáu loại người đã chứng quả.

Tattha saddhādhimutto paññādhimuttoti dve sotāpannā honti.

Among these, there are two kinds of Sotāpannas: Saddhādhimutta (released by faith) and Paññādhimutta (released by wisdom).

Trong đó, có hai loại Dự lưu: người giải thoát bằng đức tin (saddhādhimutto) và người giải thoát bằng trí tuệ (paññādhimutto).

Te ekabījī kolaṃkolo sattakkhattuparamocāti tīhi guṇitā cha.

These, multiplied by three (Ekabījī, Kolaṃkolo, Sattakkhattuparamo), make six.

Những vị này, nhân với ba loại: Nhất chủng tử (Ekabījī), Gia gia (Kolaṃkola) và Tối đa bảy lần tái sinh (Sattakkhattuparama), thành sáu.

Puna catūhi paṭipadāhi guṇitā catuvīsati honti.

Then, multiplied by four (the four modes of practice), they become twenty-four.

Sau đó, nhân với bốn đạo lộ (paṭipadā), thành hai mươi bốn.

Tividha vimokkhacatupaṭipadānaṃ pana bhedena dvādasa sakadāgāmino dvādasa arahantoca honti.

However, through the classification of the three kinds of liberation and the four modes of practice, there are twelve Sakadāgāmīs and twelve Arahants.

Còn nhờ sự phân biệt của ba loại giải thoát (vimokkha) và bốn đạo lộ (paṭipadā), có mười hai vị Nhất lai và mười hai vị A-la-hán.

Anāgāmino pana avihesu tāva tayo antarāparinibbāyino, eko upahacca parinibbāyī, eko uddhaṃ soto akaniṭṭhagāmīti pañca.

As for Anāgāmīs, in the Aviha realm, there are three Antarāparinibbāyīs, one Upahacca-parinibbāyī, and one Uddhaṃsoto-akaniṭṭhagāmī, making five.

Còn các vị Bất lai thì, trong cõi Vô phiền (Aviha) có ba vị nhập Niết-bàn giữa chừng (antarāparinibbāyī), một vị nhập Niết-bàn sau khi bị tổn hại (upahacca parinibbāyī), một vị là người có dòng chảy hướng lên đến cõi Sắc cứu cánh (uddhaṃ soto akaniṭṭhagāmī), tổng cộng là năm.

Teyeva sasaṅkhāraparinibbāyī asaṅkhāraparinibbāyīcāti dvīhi guṇitā dasa.

These same, multiplied by two (Sasaṅkhāraparinibbāyī and Asaṅkhāraparinibbāyī), make ten.

Chính những vị đó, nhân với hai loại: nhập Niết-bàn có nỗ lực (sasaṅkhāraparinibbāyī) và nhập Niết-bàn không nỗ lực (asaṅkhāraparinibbāyī), thành mười.

Tathā atappasu dassasudassīsu ticattālīsa honti.

Similarly, in Atappa, Sudassa, and Sudassī, there are forty-three.

Cũng vậy, trong cõi Vô nhiệt (Atappa), Thiện kiến (Sudassā) và Thiện hiện (Sudassī) có ba mươi ba vị.

Akaniṭṭhe pana uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmīnāma natthīti cattāro sasaṅkhāraparinibbāyino cattāro asaṅkhāraparinibbāyinoti aṭṭhāti.

However, in Akaniṭṭha, there is no Uddhaṃsoto-akaniṭṭhagāmī, so there are four Sasaṅkhāraparinibbāyīs and four Asaṅkhāraparinibbāyīs, making eight.

Còn trong cõi Sắc cứu cánh (Akaniṭṭha) thì không có người có dòng chảy hướng lên đến cõi Sắc cứu cánh, nên có bốn vị nhập Niết-bàn có nỗ lực và bốn vị nhập Niết-bàn không nỗ lực, tổng cộng là tám.

Sabbe aṭṭhacattālīsa hontīti.

In total, there are forty-eight.

Tất cả là bốn mươi tám vị.

Suttanipātaṭṭhakathāyaṃ pana dvādasa sotāpannā, dvādasa sakadāgāmino, catuvīsati anāgāmino, dve arahanto, cattāro maggaṭṭhāti catupaññāsa honti.

In the Suttanipātaṭṭhakathā, however, there are twelve Sotāpannas, twelve Sakadāgāmīs, twenty-four Anāgāmīs, two Arahants, and four Maggaṭṭhas, making fifty-four.

Tuy nhiên, trong Chú giải Suttanipāta, đã nói có mười hai vị Dự lưu, mười hai vị Nhất lai, hai mươi bốn vị Bất lai, hai vị A-la-hán và bốn vị đang trên đạo lộ (maggaṭṭha), tổng cộng là năm mươi bốn.

Teyeva saddhādhura paññādhura vasena dvīhi guṇitā aṭṭhasataṃ puggalā hontīti āgato.

These same, multiplied by two according to Saddhādhura (predominance of faith) and Paññādhura (predominance of wisdom), become one hundred and eight individuals, as stated.

Chính những vị đó, nhân với hai loại: chủ về đức tin (saddhādhura) và chủ về trí tuệ (paññādhura), thành một trăm lẻ tám loại người.

Etthāti etasmiṃ puggalabhede.

Etthā means in this classification of individuals.

Etthā (ở đây) có nghĩa là trong sự phân loại cá nhân này.

Sabbesaṃpīti catunnaṃ phalaṭṭhānaṃpi sādhāraṇāva.

Sabbesaṃpī means common to all four fruit-attainers.

Sabbesaṃpī (của tất cả) có nghĩa là chung cho cả bốn hạng người đã chứng quả.

Na nirodhasamāpatti viya ekaccānaṃeva sādhāraṇāti adhippāyo.

The intention is that it is not common to only some, like the attainment of cessation (nirodhasamāpatti).

Ý nghĩa là không phải chỉ chung cho một số người như Niết-bàn diệt tận (nirodhasamāpatti).

Ativiya mamāyitassa abhinindi tassa ajjhositassa attano cittasantānassa apavattikaraṇaṃ nāma bahalarāgavimuttānaṃeva sijjhatīti vuttaṃ, anāgāmīnañceva arahantānañcalabbhatīti.

It is said that the non-occurrence of one’s own mental continuum, which is excessively clung to, delighted in, and settled upon, is achieved only by those who are greatly freed from passion (rāga), and is attained only by Anāgāmīs and Arahants.

Việc khiến cho dòng tâm thức của mình, vốn rất được chấp thủ, rất được ưa thích, rất được bám trụ, không tái diễn (không sanh khởi) được nói là chỉ thành tựu cho những vị đã giải thoát khỏi tham ái mạnh mẽ, và chỉ được tìm thấy nơi các bậc Bất Lai (Anāgāmī) và A-la-hán (Arahant).

Tesaṃpi aṭṭhasamāpattilābhīnaṃ kāmarūpabhavagatānaññeva idha gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.

Here, it should be understood that the reference is to those Anāgāmīs and Arahants who are endowed with the eight attainments and are born in the kāma and rūpa realms.

Ở đây, nên hiểu rằng sự đề cập này chỉ dành cho những vị đã đắc tám thiền chứng (samāpatti) và đã đạt đến các cõi Dục và Sắc.

Kasmā, ādito paṭṭhāya anupubbanirodhabaleneva gantabbattā.

Why? Because one must proceed by the power of progressive cessation from the very beginning.

Vì sao? Vì phải đi theo sức mạnh của sự diệt trừ tuần tự từ ban đầu.

Tenāha tatthātiādi.

Therefore, it is stated, "Tatrāyaṃ vidhi" (This is the method) and so on.

Vì thế, Ngài nói: “ở đó” (tatthāti) v.v...

Tatrāyaṃ vidhi, pathamajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya tattha gate saṅkhāre aniccato dukkhato anattato vipassati.

The method here is that having attained the first jhāna and emerged from it, one discerns the formations therein as impermanent, unsatisfactory, and non-self.

Phương pháp ở đây là: nhập Sơ thiền, rồi xuất thiền, quán các hành (saṅkhāra) đã đạt đến đó là vô thường, khổ và vô ngã.

Tato dutīyajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya tatthagate saṅkhāre tatheva vipassati.

Then, having attained the second jhāna and emerged from it, one discerns the formations therein in the same way.

Sau đó, nhập Nhị thiền, rồi xuất thiền, quán các hành đã đạt đến đó cũng như vậy.

Tato tatīyaṃ jhānaṃ.

Then the third jhāna.

Sau đó, Tam thiền.

Tato catutthaṃ jhānaṃ.

Then the fourth jhāna.

Sau đó, Tứ thiền.

Tato pañcamaṃ jhānaṃ.

Then the fifth jhāna.

Sau đó, Ngũ thiền.

Tato ākāsānañcāyatanaṃ.

Then the dimension of the infinitude of space.

Sau đó, Không vô biên xứ.

Tato viññāṇañcā yatanaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya tatthagate saṅkhāre tatheva vipassati.

Then, having attained the dimension of the infinitude of consciousness and emerged from it, one discerns the formations therein in the same way.

Sau đó, nhập Thức vô biên xứ, rồi xuất thiền, quán các hành đã đạt đến đó cũng như vậy.

Tato ākiñcaññāyatanaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya nānābaddhaavikopanaṃ saṅghapatimānanaṃ satthupakkosanaṃ addhāna paricchedoti imaṃ catubbidhaṃ pubbakiccaṃ karoti.

Then, having attained the dimension of nothingness and emerged from it, one performs these four preliminary acts: arranging robes, respecting the Saṅgha, being called by the Teacher, and determining the duration.

Sau đó, nhập Vô sở hữu xứ, rồi xuất thiền, thực hiện bốn công việc sơ khởi này: không ràng buộc các vật dụng khác nhau, tôn kính Tăng, thỉnh mời Bậc Đạo Sư, và xác định thời gian.

Tato nevasaññā nāsaññāyatanaṃ samāpajjati.

Then one attains the dimension of neither perception nor non-perception.

Sau đó, nhập Phi tưởng phi phi tưởng xứ.

Ekaṃvā dvevā cittavāre atikkamitvā acittako hoti nirodhaṃ phusatīti.

After passing one or two mind-moments, one becomes mindless and touches cessation.

Sau khi vượt qua một hoặc hai sát-na tâm, vị ấy trở thành vô tâm và chạm đến Diệt tận (nirodha).

Tatthatatthevāti tato tato jhānato tasmiṃ tasmiṃ vuṭṭhitakāleeva.

Tatthatatthevā means at the very time of emerging from each respective jhāna.

“Ở nơi đó, ở nơi đó” (tatthatatthevā) có nghĩa là vào lúc xuất khỏi từng thiền đó.

Vipassantoti nirodhassa samatha vipassanā yuganandhabaleneva pattabbattā vipassanābalenapi cittasantānassa saṇhasukhumabhāvā pādanatthaṃ idaṃ pathamajjhānaṃ aniccantiādinā nayena vipassanto.

Vipassanto means discerning in the manner of "this first jhāna is impermanent" and so on, for the purpose of making the mental continuum subtle and delicate through the power of discernment, because cessation is to be attained by the power of the union of serenity and insight.

“Quán chiếu” (vipassanto) có nghĩa là quán chiếu theo cách “Sơ thiền này là vô thường” v.v... để tạo ra trạng thái vi tế và tinh tế của dòng tâm thức bằng sức mạnh của quán chiếu, vì Diệt tận phải đạt được bằng sức mạnh của sự phối hợp giữa định và tuệ (samatha-vipassanā yuganandha).

Yāvaākiñcaññāyatanaṃgantvāti yāva ākiñcaññāyatanajjhānaṃ, tāva samāpajjanavuṭṭhānavipassanāvasena gantvā.

Yāvaākiñcaññāyatanaṃgantvā means having proceeded up to the jhāna of the dimension of nothingness by way of attainment, emergence, and discernment.

“Đi đến Vô sở hữu xứ” (yāvaākiñcaññāyatanaṃgantvā) có nghĩa là đi đến thiền Vô sở hữu xứ bằng cách nhập, xuất và quán chiếu.

Āvajjanādhiṭṭhāna paccavekkhanānipettha icchitabbāniyeva.

Here, reflection, determination, and reviewing are definitely desired.

Ở đây, sự tác ý (āvajjana), sự quyết định (adhiṭṭhāna) và sự quán xét (paccavekkhanā) cũng được mong muốn.

Teneva hi paṭisambhidāmagge pañcavidhā vasiyo nirodhaparikammesu vuttāti.

It is for this reason that the five masteries are mentioned among the preparations for cessation in the Paṭisambhidāmagga.

Chính vì thế mà trong Paṭisambhidāmagga, năm loại thần thông (vasiyo) được nói đến trong các công việc chuẩn bị cho Diệt tận.

Tatoparanti ākiñcaññāyatanajjhānagate saṅkhārevipassanānantaraṃ, adhiṭṭhātabbanti adhiṭṭheyyaṃ.

Tatoparanti refers to after the discernment of formations in the jhāna of the dimension of nothingness. Adhiṭṭhātabbaṃ means to be determined.

“Sau đó” (tatoparaṃ) có nghĩa là sau khi quán chiếu các hành trong thiền Vô sở hữu xứ, “nên quyết định” (adhiṭṭhātabbaṃ) là điều cần phải quyết định.

Attano sarīrābandhe parikkhāre thapetvā nānābandhāni civarādīni parikkhārāni aggiādinā parissayena māvinassantūtivā, ekasīmāyaṃ saṅghakamme karīyamāne saṅgho maṃ pabhimānessati, tadā vuṭṭhahāmītivā, satthā maṃ kenacikāraṇena pakkosā pessati, tadā vuṭṭhahāmītivā adhiṭṭhānakiccaṃ.

The act of determination is to ensure that various requisites like robes, apart from what is attached to one's body, do not perish by fire or other dangers, or to determine, "If a Saṅgha-kamma is being performed in one boundary, the Saṅgha will send for me, then I shall emerge," or, "The Teacher will call me for some reason, then I shall emerge."

Việc quyết định là: “Các vật dụng khác nhau như y phục v.v... ngoài thân và các vật dụng của tôi, chớ bị hư hoại bởi lửa v.v...”, hoặc “Khi Tăng sự được thực hiện trong một giới hạn, Tăng chúng sẽ tôn kính tôi, lúc đó tôi sẽ xuất thiền”, hoặc “Bậc Đạo Sư sẽ thỉnh mời tôi vì một lý do nào đó, lúc đó tôi sẽ xuất thiền”.

Ādisaddena nirodhabbhantareeva maraṇaṃ nukho me bhavissatīti evaṃ pavatto addhāna paricchedo gahito.

By the ādisaddena (etc. word), the determination of duration, such as "Will death occur to me within cessation?", is included.

Bằng từ “v.v...” (ādisaddena), sự xác định thời gian (addhāna paricchedo) như “chắc chắn cái chết sẽ xảy ra cho tôi trong lúc diệt tận chăng?” cũng được bao gồm.

Dvinnaṃ.La.

Dvinnaṃ.La.

“Dvinnaṃ.La.”

Vocchijjaticittasantati tadatthāya ādito paṭṭhāya tathārūpassa payogavisesassa suṭṭhu katattā.

Vocchijjaticittasantati (the mental continuum ceases) due to the excellent performance of such a special exertion from the beginning for that purpose.

“Dòng tâm thức bị đoạn tuyệt” (vocchijjaticittasantati) vì đã thực hiện tốt một loại sự cố gắng đặc biệt như vậy ngay từ ban đầu.

Tatoti tasmiṃ kāle.

Tato means at that time.

“Lúc đó” (tato) có nghĩa là vào thời điểm đó.

Anāgāmino anāgāmi phalacittaṃ nirāvajjanaṃpi nipparikammaṃpīti adhippāyo.

The intention is that for the Anāgāmī, the Anāgāmī fruit-consciousness arises without prior reflection or preparation.

Ý muốn nói là tâm quả Bất Lai của bậc Bất Lai thì không cần tác ý và không cần chuẩn bị.

Tathāhi ādito paṭṭhāya punappunaṃ pavattitaṃ vipassanāparikammameva tassa parikammaṭṭhāne tiṭṭhati.

Thus, the continuous practice of insight-preparations from the very beginning serves as its preparation.

Thật vậy, chính sự chuẩn bị quán chiếu đã được thực hiện lặp đi lặp lại ngay từ ban đầu, đóng vai trò là sự chuẩn bị cho tâm đó.

Na visuṃ āsannaparikammaṃ nāma atthīti.

There is no separate proximate preparation.

Không có một sự chuẩn bị gần nào riêng biệt.

Paccavekkhananti phalapaccavekkhanaṃ.

Paccavekkhana means reviewing the fruit.

“Quán xét” (paccavekkhanaṃ) có nghĩa là quán xét quả.

Evaṃ duvidhaṃ kammaṭṭhānanayaṃ niddisitvā idāni yadatthaṃ so niddisīyati, tadatthe sotujane niyojento bhāve tabbanti gāthamāha.

Having thus described the two kinds of meditation methods, the verse bhāvetabbaṃ is spoken now, enjoining the listener to the purpose for which it was described.

Sau khi đã chỉ ra hai phương pháp thiền định như vậy, bây giờ, để khuyến khích thính chúng thực hành những gì đã được chỉ ra, Ngài nói kệ “nên tu tập điều đó” (bhāve tabbanti).

Tattha paṭipajjitabbāti paṭipatti.

There, paṭipatti means "to be practiced."

Ở đây, “nên thực hành” (paṭipajjitabbāti) là sự thực hành (paṭipatti).

Paṭipajjantivā etāya uparupari visesanti paṭipatti.

Or, that by which one progressively develops is paṭipatti.

Hoặc, “nhờ điều này mà họ tiến bộ hơn” là sự thực hành (paṭipatti).

Sīlādidhammo.

The dhamma of sīla and so on.

Pháp như giới v.v...

Rasīyati nirāmisasukhānubhavanavasena anubhavīyatīti raso.

Raso means experienced in the sense of experiencing immaterial happiness; therefore, it is "taste."

“Được nếm trải” (rasīyati) có nghĩa là được kinh nghiệm bằng cách kinh nghiệm niềm an lạc phi vật chất, đó là vị (raso).

Jhānamagga phalabhūto adhigamadhammo.

The dhamma of attainment, which is the fruit of jhāna and the path.

Pháp chứng đắc là quả thiền, quả đạo.

Arahatta phalamevavā.

Or the fruit of Arahantship itself.

Hoặc chính là quả A-la-hán.

Tadubhayaṃ paṭicca uppannapītisomanassamevavā.

Or the joy and gladness that arise dependent on both.

Hoặc chính là hỷ và lạc sanh khởi do duyên cả hai điều đó.

Paṭipattiyā raso paṭipatti raso.

The taste of practice is paṭipattiraso.

Vị của sự thực hành là vị thực hành (paṭipatti raso).

Soeva assāditabbaṭṭhena assādo cāti paṭipatti rasassādo.

It is also called paṭipattirasassādo (the relish of the taste of practice) because it is to be savored.

Chính điều đó được nếm trải nên là sự nếm trải (assādo), vậy nên là “vị nếm trải sự thực hành” (paṭipatti rasassādo).

Sāsane paṭipattirasassādaṃ patthayantena bhikkhunā iccevaṃ mayā niddiṭṭhaṃ uttamaṃ bhāvanādvayaṃ bhāvetabbanti sambandho.

The connection is that a bhikkhu desiring the taste of the practice in the Dispensation should cultivate the two excellent meditations thus pointed out by me.

Liên hệ là: “Tỳ-kheo nào mong cầu vị nếm trải sự thực hành trong giáo pháp, thì nên tu tập hai pháp tu tối thượng mà tôi đã chỉ ra như vậy”.

1470

Iti paramatthadīpaniyānāma abhidhammatthasaṅgahassa

Thus, of the Abhidhammatthasaṅgaha, named Paramatthadīpanī,

Như vậy, Paramatthadīpanī,

1471

Catutthavaṇṇanāya kammaṭṭhānasaṅgahassa

Of the fourth section, the Kammaṭṭhānasaṅgaha,

Giải thích thứ tư của Abhidhammatthasaṅgaha,

1472

Paramatthadipanā niṭṭhitā.

The Paramatthadīpanā is concluded.

Về Kammaṭṭhānasaṅgaha,

1473

Nigama paramatthadīpanī

Conclusion of Paramatthadīpanī

Lời kết Paramatthadīpanī

1474

172. Cārittena kulācārena sobhite ñāti mitta dhana bhogasampattiyā visāle kule udayo vaḍḍhi yassa soti cārittasobhitavisālakulodayo.

Cārittasobhitavisālakulodayo means the one whose rise is in a vast family adorned with good conduct and tradition, rich in relatives, friends, wealth, and possessions.

172. “Cārittasobhitavisālakulodayo” có nghĩa là người có sự sanh khởi (udaya) và tăng trưởng (vaḍḍhi) trong một gia tộc (kula) rộng lớn (visāla) được trang hoàng (sobhita) bằng phong tục (cāritta) và gia phong (kulācāra), và bằng sự thành tựu về bà con, bạn bè, tài sản, của cải.

Tena.

By him.

Bởi vị đó.

Saddhāya abhivuḍḍhānaṃ parisuddhānañca attano sīlasutacāgādiguṇānaṃ udayo vaḍḍhi etasminti saddhātivuḍḍhaparisuddhaguṇodayo.

Saddhātivuḍḍhaparisuddhaguṇodayo means the one whose rise is in purified qualities such as sīla, learning, and generosity, which have greatly increased through faith.

“Saddhātivuḍḍhaparisuddhaguṇodayo” có nghĩa là người có sự sanh khởi và tăng trưởng các đức tính (guṇa) thanh tịnh (parisuddha) của mình như giới, tuệ, bố thí v.v... đã tăng trưởng vượt bậc (ativuḍḍha) nhờ đức tin (saddhā).

Tena.

By him.

Bởi vị đó.

Nampavhayenāti nampanāmakena upāsakena.

Nampavhayenāti means by the lay follower named Nampa.

“Nampavhayenā” có nghĩa là bởi vị cận sự nam tên Nampa.

Paṇidhāyāti bhusaṃ nidhāya hadaye thapetvā upādāya paṭicca.

Paṇidhāyāti means placing it deeply, establishing it in the heart, taking it up, depending on it.

“Paṇidhāyā” có nghĩa là đặt sâu sắc (bhusaṃ nidhāya), giữ trong lòng (hadaye thapetvā), nương tựa (upādāya), do duyên (paṭicca).

Parānukampanti paresaṃ attano mandabuddhīnaṃ pacchimajanānaṃ anukampaṃ anudayaṃ kāruññaṃ paṇidhāyāti sambandho.

Parānukampanti is connected with paṇidhāya, meaning having established compassion, sympathy, and pity for others—for those of dull intellect and for future generations.

Liên hệ là: “parānukampaṃ” có nghĩa là đặt lòng từ bi (anukampaṃ), lòng thương xót (anudayaṃ), lòng trắc ẩn (kāruññaṃ) đối với người khác, tức là những người có trí tuệ kém cỏi, những thế hệ sau.

Patthitanti abhiyācitaṃ.

Patthitanti means requested.

“Patthitaṃ” có nghĩa là đã cầu nguyện.

Puññena tena vipulenāti tena vipulena abhidhammattha saṅgahapakaraṇassa karaṇapuññena.

Puññena tena vipulenāti means with that vast merit of creating the Abhidhammatthasaṅgaha treatise.

“Puññena tena vipulenā” có nghĩa là bằng phước báu rộng lớn (vipulena) đó, tức là phước báu đã tạo ra bộ Abhidhammatthasaṅgaha.

Tumūlasomanti evaṃ nāmakaṃ vihāraṃ.

Tumūlasomanti means the monastery with that name.

“Tumūlasomaṃ” có nghĩa là ngôi tịnh xá mang tên đó.

Vuttañhi khuddasikkhāṭīkāyaṃsīhaḷadīpe tumūlasomavihāre saṅghassa pākavattaṃpi tāla paṇṇaṃ vikkiṇitvā karīyati.

It is stated in the Khuddasikkhāṭīkā: “In the Tumūlasoma Monastery in the island of Sihala, even the boiled rice offering for the Saṅgha is made by selling palm leaves.

Chính trong Chú giải Khuddasikkhā đã nói rằng: “Tại Tịnh xá Tumūlasoma ở đảo Sīhaḷa, thậm chí việc cúng dường thực phẩm cho Tăng chúng cũng được thực hiện bằng cách bán lá cọ.

Na hi tattha paṇṇena attho atthi.

There is no use for leaves there,

Thật vậy, ở đó không có nhu cầu về lá cây.

Sabbepi iṭṭhakacchannā pāsādādayoti.

as all the palaces and so on are covered with bricks.”

Tất cả các lâu đài v.v... đều được lợp bằng gạch.”

Eso kira vihāro ādito abhayagirirañño aggamahesibhūtāya somadeviyā kārāpitattā yāvajjatanāpi somavihārotveva paññāyittha.

This monastery, it is said, was originally built by Somadevī, the chief queen of King Abhayagiri, and thus is known as the Soma Monastery even to this day.

Ngôi tịnh xá này, vì được Hoàng hậu Somadevī, chính phi của vua Abhayagiri, xây dựng từ ban đầu, nên cho đến ngày nay vẫn được biết đến với tên gọi Somavihāra.

Tumūlasaddo pana vipulasaddapariyāyo.

The word tumūla is a synonym for vipula (vast).

Từ “Tumūla” là từ đồng nghĩa với từ “vipula” (rộng lớn).

1475

Athettha vattati saddo, tumūlo bheravo mahā;

Then here the word tumūla means dreadful, great, as in:

Và ở đây, từ “tumūla” được dùng để chỉ “dữ dội, lớn lao”;

1476

Hatthināge padinnamhi, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhaneti.

"When the great elephant was given to the king of the Sivis, the sound was great (tumūla), terrifying, a bringer of prosperity to the kingdom."

Khi hiến dâng voi chúa, nó làm tăng trưởng vương quốc của người Sivī.

1477

Ādīsu

And so on.

Trong các trường hợp như vậy.

1478

Viya.

Like that.

Giống như.

Soca vihāro saṭṭhimattehi mahāpariveṇehi saṇṭhito hotīti ativiya vipulo mahanto vitthiṇṇo hoti.

And that monastery, being established with sixty great cloisters, is exceedingly vast, great, and extensive.

Và ngôi tịnh xá đó được xây dựng với khoảng sáu mươi đại tinh xá, nên nó rất rộng lớn, vĩ đại và bao la.

Tasmā so vipulattā mahantattā vitthiṇṇattā tumūla somoti vuccati.

Therefore, because it is vast, great, and extensive, it is called Tumūlasoma.

Vì vậy, do sự rộng lớn, vĩ đại và bao la đó, nó được gọi là Tumūlasoma.

Taṃ tumūlasomaṃ.

That Tumūlasoma.

Tumūlasoma đó.

Atthato mahāsoma vihāranti vuttaṃ hoti.

In meaning, it is called Mahāsoma Vihāra.

Theo nghĩa đen, có nghĩa là Tịnh xá Mahāsoma.

Etena thero attano ācariyavaṃsassa vasana vihāraṃ kitteti.

By this, the Elder praises the monastery where his lineage of teachers resided.

Qua đó, Trưởng lão ca ngợi ngôi tịnh xá nơi dòng dõi các bậc thầy của mình cư ngụ.

Attano vasanaṭṭhānaṃ pana nāmarūpaparicchede kittitaṃ.

His own dwelling place is praised in the Nāmarūpariccheda.

Nơi cư ngụ của chính Ngài đã được ca ngợi trong Nāmarūpariccheda.

Dhaññādhivāsanti tasmiṃ vihāre ādikammikabhūta mahindattherādīnaṃ puññavantattherānaṃ ajjhāvuṭṭhabhūtaṃ.

Dhaññādhivāsanti means inhabited by meritorious elders, such as Mahinda Thera and others, who were the first founders in that monastery.

“Dhaññādhivāsaṃ” có nghĩa là nơi cư ngụ của các Trưởng lão có phước báu như Trưởng lão Mahinda, người là vị tiên phong trong tịnh xá đó.

Dīpapasādaka mahāmahindattherassa hi vaṃse jātattā tasmiṃ vihāre ādikammikabhūto mahātheropi mahindattheronāmāti dhātuvaṃse vutto.

Indeed, because he was born in the lineage of the great Elder Mahinda, who brought splendor to the island, the great elder who was the first founder in that monastery was also named Mahinda Thera, as stated in the Dhātuvaṃsa.

Thật vậy, trong Dhātuvaṃsa đã nói rằng Trưởng lão Mahāthera, người là vị tiên phong trong tịnh xá đó, cũng tên là Mahindatthera vì Ngài thuộc dòng dõi của Trưởng lão Mahindatthera, người đã làm cho hòn đảo trở nên thanh tịnh.

Uditoditanti ativiya uditaṃ.

Uditoditanti means exceedingly risen.

“Uditoditaṃ” có nghĩa là rất nổi bật (ativi_ya uditaṃ).

Nabhamajjhe puṇṇacandamaṇḍalaṃ viya sakalasīhaḷadīpe ativiya uggatanti attho.

The meaning is that it was exceedingly prominent throughout the entire island of Sihala, like the full moon disc in the middle of the sky.

Ý nghĩa là rất nổi tiếng trên toàn đảo Sīhaḷa, giống như vầng trăng tròn giữa bầu trời.

Ariyamaggapaññāvasena pariyattivesārajjādi paññāvasenavā avadātehi pariyodātehi guṇehi sotitāti paññāvadātaguṇasotitā.

Paññāvadātaguṇasotitā means adorned with purified and clarified qualities, by virtue of the noble path wisdom or by virtue of wisdom such as mastery in the scriptures.

“Paññāvadātaguṇasotitā” có nghĩa là được trang hoàng bằng các đức tính trong sáng (avadātehi pariyodātehi guṇehi), nhờ trí tuệ của con đường Thánh (ariyamaggapaññāvasena) hoặc trí tuệ của sự tinh thông giáo pháp (pariyattivesārajjādi paññāvasenavā).

Te eva lajjīpāpagarahino.

These are indeed those who are modest and blame-averse.

Chính họ là những người có hổ thẹn và ghê tởm điều ác.

Maññantūti anussarantu.

Maññantūti means may they remember.

Maññantū có nghĩa là họ nên ghi nhớ.

Puññavibhāvodaya maṅgalāyāti vipulānaṃ puññānaṃ vaḍḍhisaṅkhāta maṅgalatthāya.

Puññavibhāvodaya maṅgalāyāti means for the auspiciousness, which is the increase of abundant merits.

Puññavibhāvodaya maṅgalāya có nghĩa là vì mục đích điều lành được gọi là sự tăng trưởng của những phước báu lớn.

Tatrāyaṃ yojanā, puññena tena vipulena dhaññādhivāsaṃ uditoditaṃ tumūlasoma vihārañca tattha nipāsino mahindattherādike paññāvadāta guṇasobhite lajjibhūte bhikkhūca puññavibhavodayamaṅgalāya āyukantaṃ maññantu pacchimā janāti.

Here is the connection: May future generations remember that vast merit, the Tumūlasoma monastery inhabited by the meritorious and exceedingly prominent, and the modest bhikkhus of purified wisdom residing there, such as Mahinda Thera, for the auspicious rise of the abundance of merit.

Ở đây có cách giải thích này: Những người sau này nên nghĩ rằng với phước báu lớn đó, nơi ở của sự thịnh vượng, và tu viện Tumūlasoma luôn luôn thịnh vượng, và các Tỳ-khưu có hổ thẹn, được trang hoàng bởi phẩm hạnh trong sạch của trí tuệ, như Tôn giả Mahinda và những vị khác đang cư trú ở đó, là vì sự phát triển phước báu, điều lành và sự trường tồn.

Athavā, taṃvihāraṃ aññe paññāvadāta guṇasobhita lajjī bhikkhū maññantūti yojanā.

Alternatively, the connection is: May other modest bhikkhus of purified wisdom remember that monastery.

Hoặc là, cách giải thích là: Các Tỳ-khưu có hổ thẹn, được trang hoàng bởi phẩm hạnh trong sạch của trí tuệ khác nên nghĩ về tu viện đó.

Etena thero pacchimajanānaṃ chasu anuttariyadhammesu anussatānuttariyasaṅkhātaṃ puññavisesañca mayaṃpi tādisaguṇabhāgino bhavissāmāti ussāhanupāyañca paṭipādesīti.

By this, the Elder provided a special merit called the unsurpassed recollection among the six unsurpassed qualities for future generations, and also a means of encouragement, saying, "We too shall be possessors of such qualities."

Bằng cách này, Trưởng lão đã sắp đặt cho những người sau này một loại phước báu đặc biệt được gọi là sự ghi nhớ về sáu pháp vô thượng, và một phương pháp khuyến khích rằng ‘chúng ta cũng sẽ trở thành những người có những phẩm hạnh như vậy’.

1479

Table of Contents

Samuccaya saṅgaha paramatthadīpanī

Paramatthadīpanī on Samuccaya Saṅgaha

Paramatthadīpanī về tập hợp Samuccaya

Paccaya saṅgaha paramatthadīpanī

Paramatthadīpanī of the Paccaya-saṅgaha

Paccayasaṅgaha Paramatthadīpanī

Kammaṭṭhāna saṅgaha paramatthadīpanī

Kammaṭṭhānasangaha Paramatthadīpanī

Paramatthadīpanī về Kammaṭṭhānasaṅgaha

Nigama paramatthadīpanī

Conclusion of Paramatthadīpanī

Lời kết Paramatthadīpanī

Paramatthadīpanī nigamakathā

Conclusion of the Paramatthadīpanī

Lời kết của Paramatthadīpanī

Table of Contents

Paramatthadīpanī Saṅgahamahāṭīkāpāṭha

Samuccaya saṅgaha paramatthadīpanī

Paramatthadīpanī on Samuccaya Saṅgaha

Paramatthadīpanī về tập hợp Samuccaya

Paccaya saṅgaha paramatthadīpanī

Paramatthadīpanī of the Paccaya-saṅgaha

Paccayasaṅgaha Paramatthadīpanī

Kammaṭṭhāna saṅgaha paramatthadīpanī

Kammaṭṭhānasangaha Paramatthadīpanī

Paramatthadīpanī về Kammaṭṭhānasaṅgaha

Nigama paramatthadīpanī

Conclusion of Paramatthadīpanī

Lời kết Paramatthadīpanī

Paramatthadīpanī nigamakathā

Conclusion of the Paramatthadīpanī

Lời kết của Paramatthadīpanī

Settings