536. Sattakaṃ vane.
536. A group of seven in vana (forest).
536. Bảy từ này (chỉ) khu rừng.
Ara gamane, añño, araññaṃ. Kena jalena ananaṃ pāṇamanassa kānanaṃ, dā avakhaṇḍane, dā chedane vā.
From ara (to go), with the affix añña, comes araññaṃ (forest). That which is not sustained (given life) by water, even for breathing, is kānanaṃ. Dā is in 'cutting off', or dā in 'cutting'.
Ara (có nghĩa) trong sự đi, với hậu tố -añño, (tạo thành) araññaṃ. Nơi mà sự sống (pāṇamanassa) không có nước (kena jalena ananaṃ) là kānanaṃ. Dā (có nghĩa) trong sự cắt nhỏ, hoặc dā (có nghĩa) trong sự cắt.
Adhikaraṇe ṇo, ‘‘ākārantānamāyo’’ti āyo.
The affix ṇa in the locative case. By the rule ‘‘ākārantānamāyo’’, āya is formed from ākāranta words.
Với hậu tố -ṇo (chỉ nơi chốn), và āyo (theo quy tắc) "ākārantānamāyo".
Daya dānagatihiṃ sādānesu vā, ṇo, gaha upādāne* , adhikaraṇe yu.
Daya is in 'giving, going, harming, taking', with the affix ṇa. Gaha is in 'taking up' (or 'stirring'*); the affix yu in the locative case.
Hoặc daya (có nghĩa) trong sự cho, đi, làm hại và nhận, với hậu tố -ṇo. Gaha (có nghĩa) trong sự nắm giữ, với hậu tố -yu (chỉ nơi chốn).
Vapa bījanikkhepe, ino, assittaṃ.
Vapa is in 'sowing seeds', with ina as the affix; a becomes i.
Vapa (có nghĩa) trong sự gieo hạt, với hậu tố -ino, (và nguyên âm) assittaṃ.
Vana sambhattisaddesu, kattari a, vanaṃ. Aṭā avayavo selā atreti aṭavi, i, īmhi aṭavī.
Vana is in 'serving, sounding', with the affix a in the agent case, forms vanaṃ. That in which there is a part of rocks ('aṭā avayavo selā atreti') is aṭavi; with i or ī, it becomes aṭavī.
Vana (có nghĩa) trong sự phục vụ và âm thanh, với hậu tố -a (chỉ chủ thể), (tạo thành) vanaṃ. Nơi có những phần (avayavo) đá (selā) là aṭavi, với hậu tố -i. Trong trường hợp có nguyên âm dài (īmhi), (nó là) aṭavī.
539-540. Sāntarāḷā panti, yathā – tarupanti, pāsādapanti, nirantarāḷā tu rājīti.
539-540. A line with intervals, for example, a line of trees, a line of palaces; a line without intervals is rājī (row).
539-540. Một hàng (panti) có khoảng cách (sāntarāḷā), ví dụ: hàng cây (tarupanti), hàng lâu đài (pāsādapanti). Còn một hàng không có khoảng cách (nirantarāḷā) là rājī.
Tatra pañcakaṃ pantiyaṃ.
There, a group of five words applies to a line.
Trong đó, năm từ này (chỉ) hàng.
Pana byavahāre, thutimhi ca, panti.
Pana is in 'dealing' and 'praising', forms panti.
Pana (có nghĩa) trong sự giao dịch và ca ngợi, (tạo thành) panti.
Vī gamane, thi, vīthi.
Vī is in 'going', with thi, forms vīthi.
Vī (có nghĩa) trong sự đi, với hậu tố -thi, (tạo thành) vīthi.
Vala saṃvaraṇe, i, āvali. Ālipi, aladhātumhā i.
Vala is in 'covering', with i, forms āvali. Also āli, with i from the root ala.
Vala (có nghĩa) trong sự che đậy, với hậu tố -i, (tạo thành) āvali. Ālipi cũng vậy, với hậu tố -i từ gốc ala.
Si sevāyaṃ, ṇi, seṇi.
Si is in 'serving', with ṇi, forms seṇi.
Si (có nghĩa) trong sự phục vụ, với hậu tố -ṇi, (tạo thành) seṇi.
Pā rakkhaṇe, ḷi, pāḷi, sogatepi.
Pā is in 'protecting', with ḷi, forms pāḷi, also in the meaning of the Pāli language.
Pā (có nghĩa) trong sự bảo vệ, với hậu tố -ḷi, (tạo thành) pāḷi. Cũng có trong Pali.
Dve samā.
The two are synonymous.
Hai từ này (là) giống nhau.
Likha lekhane, a.
Likha is in 'writing', with a.
Likha (có nghĩa) trong sự viết, với hậu tố -a.
Rāja dittiyaṃ, i.
Rāja is in 'shining', with i.
Rāja (có nghĩa) trong sự sáng chói, với hậu tố -i.
Tipādaṃ rukkhamatte.
Three words for a tree.
Ba từ này (chỉ) cây.
Pādena mūlena pivatīti pādapo, ṇo.
That which drinks with its roots (pāda) is pādapo, with the affix ṇa.
Vật uống (pivati) bằng rễ (pādena mūlena) là pādapo, với hậu tố -ṇo.
Viṭapayogā viṭapī.
Due to having branches (viṭapa) is viṭapī.
Do có cành (viṭapa) nên gọi là viṭapī (cây có cành).
Rukkha varaṇe, a, ruha janane vā, kho, ha ssa ko.
Rukkha is in 'covering', with a; or ruha in 'generating', with kha, and ha becomes ka.
Từ gốc rukkha trong nghĩa che chắn (varaṇe), với hậu tố a, hoặc từ gốc ruha trong nghĩa sinh ra (janane), với kha thay cho ha.
Na gacchatīti ago.
That which does not move is ago.
Không đi (na gacchati), nên gọi là ago (bất động).
Sala gamane, ṇo, sāravantatāya vā sāro, so eva sālo, aññatropacārā.
Sala is in 'going', with ṇa; or due to having essence (sāra) is sāro, which is then sālo, through an extended usage in other contexts.
Từ gốc sala trong nghĩa đi (gamane), với hậu tố ṇo, hoặc do có tinh chất (sāravantatāya) nên gọi là sāro (tinh chất), chính nó là sālo (cây sālo), hoặc là cách dùng ẩn dụ cho những cây không có tinh chất như cây bông gòn, v.v.
Mahiyaṃ ruhatīti, a.
That which grows on the earth (mahi) is formed with a.
Sinh trưởng trên đất (mahiyaṃ ruhati), với hậu tố a.
Du gatiyaṃ, mo.
Du is in 'moving', with ma.
Từ gốc du trong nghĩa đi (gatiyaṃ), với hậu tố mo.
Tara taraṇe, u.
Tara is in 'crossing', with u.
Từ gốc tara trong nghĩa vượt qua (taraṇe), với hậu tố u.
Kuto bhūmito jāyatīti kujo, aṅgārepi.
That which is born from the earth (bhūmi) is kujo; also for the planet Mars (aṅgāra).
Sinh ra từ đâu, từ đất (kuto bhūmito jāyati), nên gọi là kujo (cây), cũng dùng cho hành tinh Hỏa (aṅgāra).
Sākhāyogato sākhī.
Due to having branches (sākhā) is sākhī.
Do có cành (sākhāyoga) nên gọi là sākhī (cây có cành).
Gamu gamane, ṇo, ‘‘gamissanto ccho vā sabbāsū’’ti ccho.
Gamu is in 'going', with ṇa. By the rule ‘‘gamissanto ccho vā sabbāsū’’, ccha optionally replaces the gama part in all cases.
Từ gốc gamu trong nghĩa đi (gamane), với hậu tố ṇo, hoặc ccho thay cho gamissanta trong tất cả các trường hợp, nên gọi là ccho.
Khuddo avuḍḍhippatto pādapo khuddapādapo. Ye rukkhā pupphaṃ vinā apupphakā phalanti, te assatthodumbarapanasādayo ‘‘vanappatī’’ti vuccanti, vanānaṃ pati vanappati. Pupphato jātaphalā pana ambakhajjūrādayo vānappatayo.
A khuddapādapo is a small tree that has not attained growth. Trees which bear fruit without flowers (apuphakā), such as fig (assattha), cluster fig (udumbara), and jackfruit (panasa), are called vanappatī; the lord of the forests is vanappati. However, trees like mango (amba) and date palm (khajjūra), which bear fruit from flowers, are vānappatayo.
Cây nhỏ (pādapo) chưa đạt đến sự phát triển (avuḍḍhippatto) là khuddapādapo (cây nhỏ). Những cây (ye rukkhā) ra quả (phalanti) mà không có hoa (pupphaṃ vinā apupphakā), như cây bồ đề (assattha), cây sung (udumbara), cây mít (panasa), v.v., chúng được gọi là “vanappatī” (chúa tể của rừng), vanappati là chúa tể của các khu rừng (vanānaṃ pati). Còn những cây ra quả từ hoa, như cây xoài (amba), cây chà là (khajjūra), v.v., thì được gọi là vānappatayo.
Vanappatimhi bhavā vānappatayo.
Those born in a vanappati are vānappatayo.
Những gì sinh ra trong vanappati (rừng lớn hoặc cây chúa tể của rừng) là vānappatayo.
Dvayaṃ utuppattepi phalahīne.
Two words for a fruitless tree even when the season for fruit arrives.
Hai từ này dùng cho cây không ra quả dù đã đến mùa (utu).
Vana yācane, jho, vañjhā, vadhati phalanti vā vañjhā, vajādinā yo, jhassa jho, niggahītāgamo ca.
Vana is in 'begging', with jha, forms vañjhā. Or that which destroys fruit is vañjhā, with ya from vajādi and jha for jho, and also the insertion of niggahīta.
Từ gốc vana trong nghĩa cầu xin (yācane), với hậu tố jho, nên gọi là vañjhā (cây vô sinh), hoặc nó hủy diệt quả (vadhati phalaṃ), nên gọi là vañjhā, với yo từ vajā và jho thay cho dhyā, và có sự thêm vào của niggahīta.
Na vijjati phalametissāti aphalā, dve tīsu.
That which has no fruit ( na vijjati phalametissā) is aphalā. The two words are used in three genders.
Không có quả (na vijjati phalaṃ etissā), nên gọi là aphalā (không quả). Hai từ này dùng được cho cả ba giống.
Tikaṃ vattamānaphale rukkhādo.
Three words for a tree or similar object currently bearing fruit.
Ba từ này dùng cho cây đang có quả.
Phalayogā, ino, vantu, ī ca.
Due to having fruit (phala), with in, vant, and ī suffixes.
Do có quả (phalayogā), với hậu tố ino, vantu, và ī.
542. Catukkaṃ vikasite.
542. Four words for 'blossomed'.
542. Bốn từ này dùng cho hoa đã nở.
Phulla vikasane, kattari to, sañjātatthe vā ito, phala visaraṇe vā, visaraṇaṃ vikāso, assu.
Phulla is in 'blossoming', with ta in the agent sense, or ita in the sense of 'produced'. Or phala in 'spreading', spreading meaning blossoming, with u for a.
Từ gốc phulla trong nghĩa nở (vikasane), với hậu tố to ở thể chủ động, hoặc ito trong nghĩa đã sinh ra, hoặc từ gốc phala trong nghĩa lan rộng (visaraṇe), sự lan rộng là sự nở, với u thay cho a.
Kaca bandhane, vipubbo vikasane, kattari a.
Kaca is in 'binding'. Vi as a prefix in 'blossoming', with a in the agent case.
Từ gốc kaca trong nghĩa buộc (bandhane), với tiền tố vi trong nghĩa nở (vikasane), với hậu tố a ở thể chủ động.
Vikacate vidalati visiliṭṭhadalo bhavatīti vā vikaco, a, visaddo visilesajotako.
Or that which blooms, splits, or has separated petals is vikaco, with a, and the prefix vi indicates separation.
Nở ra (vikacate), tách ra (vidalati), có cánh hoa rời rạc (visiliṭṭhadalo bhavati), nên gọi là vikaco, với hậu tố a, và tiền tố vi biểu thị sự tách rời.
Kasa gamane, to.
Kasa is in 'going', with ta.
Từ gốc kasa trong nghĩa đi (gamane), với hậu tố to.
Dalānaṃ aññamaññaṃ visilesato samudāyo ‘‘vikasito’’tyuccate.
The collection of petals separating from one another is called vikasito.
Sự tập hợp (samudāyo) của các cánh hoa (dalānaṃ) tách rời nhau (aññamaññaṃ visilesato) được gọi là “vikasito” (đã nở).
Phuṭopyatra.
Phuṭa is also included here.
Từ phuṭa cũng ở đây.
Phuṭa vikasane.
Phuṭa is in 'blossoming'.
Từ gốc phuṭa trong nghĩa nở (vikasane).
Pādo rukkhagge.
One word for the treetop.
Một từ này dùng cho ngọn cây (rukkhagge).
‘‘Na nā’ggaṃ sikharaṃ siro’’ti vopālitavacanato ‘‘siraso agga’’nti na chaṭṭhīsamāso.
From Vopālita's statement, ‘‘na nā’ggaṃ sikharaṃ siro’’ (not na and aggaṃ, sikharaṃ, siro), there is no sixth case compound for "head's top" (siraso aggaṃ).
Theo lời của Vopālita, “na nā’ggaṃ sikharaṃ siro” (ngọn, đỉnh, đầu), nên không phải là một hợp chất chaṭṭhī (sở hữu cách) của “siraso aggaṃ” (ngọn của đầu).
Siro vutto.
Sira is stated.
Siro đã được nói đến ở phân đoạn Narakavagga bên dưới.
Aja gamane, go, aggaṃ, seṭṭhe tīsu.
Aja is in 'going', with ga, forms aggaṃ, used in three genders for 'best'.
Từ gốc aja trong nghĩa đi (gamane), với hậu tố go, nên gọi là aggaṃ (ngọn, đỉnh). Trong nghĩa tối thượng (seṭṭha), nó dùng được cho cả ba giống.
Sī saye, kharo, sikhā vā cūḷā, sā viya jāyatīti sikharo. Dvayaṃ sākhāyaṃ.
Sī is in 'lying down', with khara. Or sikhā means a crest; that which is born like a crest is sikharo. Two words for a branch.
Từ gốc sī trong nghĩa nằm (saye), với hậu tố kharo, hoặc sikhā là chóp (cūḷā), nó sinh ra như chóp (sā viya jāyati), nên gọi là sikharo (đỉnh). Hai từ này dùng cho cành cây.
Sākha byāpane, a.
Sākha is in 'spreading', with a.
Từ gốc sākha trong nghĩa lan rộng (byāpane), với hậu tố a.
‘‘Latā vallī samākhyātā, latā sākhā ca sākhina’’nti latā nānatthā.
Latā has various meanings, as stated, ‘‘Latā vallī samākhyātā, latā sākhā ca sākhina’’ (latā is called vallī, latā is also a branch of a tree).
“Latā vallī samākhyātā, latā sākhā ca sākhinaṃ” (dây leo và vallī được gọi là giống nhau, latā cũng là cành của cây), từ latā có nhiều nghĩa.
Lā ādāne, to, rasso.
Lā is in 'taking', with ta, shortened.
Từ gốc lā trong nghĩa lấy (ādāne), với hậu tố to, và nguyên âm ā được rút ngắn.
543. Chakkaṃ patte.
543. Six words for a leaf.
543. Sáu từ này dùng cho lá cây.
Dalati vikasatīti dalaṃ, a.
That which splits and spreads is dalaṃ, with a.
Tách ra, nở ra (dalati vikasati), nên gọi là dalaṃ, với hậu tố a.
Lasa kantiyaṃ, pakārena lasatīti palāso, ṇo.
Lasa is in 'shining'; that which shines brightly is palāso, with ṇa.
Từ gốc lasa trong nghĩa tỏa sáng (kantiyaṃ), tỏa sáng một cách đặc biệt (pakārena lasati), nên gọi là palāso, với hậu tố ṇo.
Chada saṃvaraṇe, chādīyate yena chadanaṃ, yu.
Chada is in 'covering'; that by which one is covered is chadanaṃ, with yu.
Từ gốc chada trong nghĩa che đậy (saṃvaraṇe), cái dùng để che đậy (chādīyate yena) là chadanaṃ, với hậu tố yu.
Pūrayatīti paṇṇaṃ, nipātanā, pata adhogamane vā, patatyacirena paṇṇaṃ, pattañca, to, pume.
That which fills is paṇṇaṃ, by rule. Or pata in 'falling down'; that which falls quickly is paṇṇaṃ, and also pattaṃ, with ta, in masculine gender.
Làm đầy (pūrayati), nên gọi là paṇṇaṃ, từ sự biến đổi (nipātanā), hoặc từ gốc pata trong nghĩa đi xuống (adhogamane), rơi xuống nhanh chóng (patatyacirena) là paṇṇaṃ, và pattaṃ (lá), với hậu tố to, giống đực.
Saññāyaṃ ṇamhi chado.
In the sense of a name, with ṇa, it is chado.
Trong nghĩa danh từ (saññāyaṃ), với hậu tố ṇa, là chado.
544. Pakkaṃ yāva pādena nāmaṃ.
544. Words up to pakka are given by pāda.
544. Cho đến khi chín, tên gọi là pādena.
Vikāso mukhapabuddhakalikāyaṃ makuḷādidvayaṃ.
Vikāsa (blossoming) in a bud that is just about to open: two words for makuḷa (bud) etc.
Sự nở là nụ hoa đã hé mở, hai từ makuḷa và kuṭumala dùng cho nụ hoa.
Muca mocane, ulo, ussattaṃ, cassa ko, makuḷaṃ, makuḷo vā.
Muca is in 'releasing', with ula, u becomes a, and ca becomes ka, forms makuḷaṃ, or makuḷo.
Từ gốc muca trong nghĩa giải thoát (mocane), với hậu tố ulo, u biến thành a, ca biến thành ko, nên gọi là makuḷaṃ, hoặc makuḷo.
Kuṭa chedane, malo, assu, kuṭumalo, kutumalopi.
Kuṭa is in 'cutting', with mala, a becomes u, forms kuṭumalo, also kutumalo.
Từ gốc kuṭa trong nghĩa cắt (chedane), với hậu tố malo, a biến thành u, nên gọi là kuṭumalo, cũng có kutumalo.
Pupphassa ca phalassa ca pakatibhūte jālapatte khārakādidvayaṃ.
Two words, khāraka etc., for the natural initial leaves (jālapate) of a flower and a fruit.
Hai từ khārakā và jālakaṃ dùng cho lá đài (jālapatta) vốn là bản chất của hoa và quả.
Khura vināse.
Khura is in 'destroying'.
Từ gốc khura trong nghĩa hủy diệt (vināse).
Ṇvu.
ṇvu affix.
Với hậu tố ṇvu.
Jala dhaññe, sakatthe ko.
Jala is in 'wealth', with ka in its own sense.
Từ gốc jala trong nghĩa hạt ngũ cốc (dhaññe), với hậu tố ko trong nghĩa tự thân.
Jālakaṃ napuṃsake.
Jālakaṃ is neuter gender.
Jālakaṃ là giống trung tính.
Dvayaṃ jālakato pavuddhe pupphe, phale ca.
Two words for a flower and fruit that have grown beyond the jālaka stage.
Hai từ này dùng cho hoa và quả đã phát triển từ lá đài.
Kala saṅkhyāne, ṇvu, kura sadde, ṇvu.
Kala is in 'counting', with ṇvu. Kura is in 'sounding', with ṇvu.
Từ gốc kala trong nghĩa đếm (saṅkhyāne), với hậu tố ṇvu, từ gốc kura trong nghĩa âm thanh (sadde), với hậu tố ṇvu.
545. Tikaṃ pupphe.
545. Three words for a flower.
545. Ba từ này dùng cho hoa.
Pasu pāṇigabbhavimocane, ṇo.
Pasu is in 'releasing animal fetuses', with ṇa.
Từ gốc pasu trong nghĩa giải thoát thai nhi của sinh vật (pāṇigabbhavimocane), với hậu tố ṇo.
Khapaṇakabhāsāya rukkhopi pāṇi, vuddhādi, pasavo.
In the language of the Khapaṇaka, a tree is also a living being (pāṇi). With vuddha etc., forms pasavo.
Theo ngôn ngữ của Khapaṇaka, cây cũng là sinh vật (pāṇi), với sự biến đổi, v.v., nên gọi là pasavo.
Kusa akkose, umo, kasa gamane vā, kāsa dittiyaṃ vā, umo, rasso.
Kusa is in 'reviling', with uma, and u becomes a. Or kasa in 'going', or kāsa in 'shining', with uma, and ā is shortened.
Từ gốc kusa trong nghĩa chửi mắng (akkose), với hậu tố umo, hoặc từ gốc kasa trong nghĩa đi (gamane), hoặc từ gốc kāsa trong nghĩa chiếu sáng (dittiyaṃ), với hậu tố umo, và nguyên âm ā được rút ngắn.
Puppha vikasane, pupphatīti, a.
Puppha is in 'blossoming'; that which blossoms is formed with a.
Từ gốc puppha trong nghĩa nở (vikasane), nở ra (pupphati), với hậu tố a.
Pupphajo rajo pupphadhūlī parāgo nāma, ranja raṅge, ṇo.
Pollen (pupphadhūlī) born from a flower ( pupphajo) is called parāgo. Ranja is in 'coloring', with ṇa.
Phấn hoa (pupphadhūlī) là parāgo (phấn hoa), từ gốc ranja trong nghĩa nhuộm màu (raṅge), với hậu tố ṇo.
Madhurapuppharaso makarando nāmāti mataṃ.
Sweet flower sap is called makarando. This is understood.
Mật hoa ngọt (madhurapuppharaso) được gọi là makarando (mật hoa).
Makkhikā ramanti yasmiṃ makarando, vajādi.
That in which bees (makkhikā) delight is makarando, (from) vajādi (group).
Nơi mà ong (makkhikā) thích thú (ramanti) là makarando (mật hoa), thuộc nhóm vajādi.
Dvayaṃ kalikābhi ākiṇṇe pariṇāyavati.
Two words for a cluster that is laden with buds and developed (flowers/fruits).
Hai từ này dùng cho chùm hoa hoặc chùm quả đã kết thành cụm (pariṇāyavati) với nhiều nụ (kalikābhi ākiṇṇe).
Thu abhitthave, ṇvu, thavako.
Thu is in 'praising', with ṇvu, forms thavako.
Từ gốc thu trong nghĩa ca ngợi (abhitthave), với hậu tố ṇvu, nên gọi là thavako (chùm hoa).
Gudha parivedhane, ṇvu, dha ssa cho, gocchako.
Gudha is in 'enclosing', with ṇvu, dha becomes ccha, forms gocchako.
Từ gốc gudha trong nghĩa bao bọc (parivedhane), với hậu tố ṇvu, dha biến thành ccho, nên gọi là gocchako (chùm, bó).
546-547. Āme apakke phale salāṭu utto, salāṭa bālyaparibhāsanesu, u, vijjamānabālyatāya salāṭu.
546-547. The word salāṭu is used for an unripe fruit ( āme apakke phale). Salāṭa is in 'immaturity' and 'speaking'; with u it forms salāṭu, due to its existing immaturity.
546-547. Quả chưa chín (āme apakke) được gọi là salāṭu (quả non), từ gốc salāṭa trong nghĩa non nớt (bālyaparibhāsanesu), với hậu tố u, do có sự non nớt (vijjamānabālyatāya) nên gọi là salāṭu.
Pakkantu phalaṃ nippariyāyena ‘‘phala’’mityuccate, tena ‘‘āmasmiṃ phalavohāro rūḷhiyā pavattatī’’ti ñātabbo, phala nipphattiyaṃ, nipphatti cātra supakkattaṃ, sukkhe tu phale vāno.
A ripe fruit is directly called "fruit," thus it should be understood that the term "fruit" in unripe fruit is used conventionally. Phala implies ripeness, and ripeness here means being well-ripened. In dried fruit, however, vāṇa is used.
Còn quả đã chín (pakkaṃ) thì được gọi trực tiếp là “phala” (quả). Do đó, cần hiểu rằng “trong quả chưa chín, từ phala được dùng theo cách thông thường (rūḷhiyā)” (āmasmiṃ phalavohāro rūḷhiyā pavattatī). Từ gốc phala trong nghĩa hoàn thành (nipphattiyaṃ), ở đây sự hoàn thành là sự chín hoàn toàn (supakkattaṃ). Còn quả khô (sukkhe phale) thì dùng từ vāṇa.
Tatra salāṭu vānā tīsu, yathā salāṭu jambū, salāṭavo māsā, salāṭūni kumbhaṇḍāni, vānā harīṭakī, vāno muggo, vānamambaṃ.
Among these, salāṭu and vāṇa apply to all three genders, for example, salāṭu jambū (unripe rose-apple), salāṭavo māsā (unripe beans), salāṭūni kumbhaṇḍāni (unripe gourds); vāṇā harīṭakī (dried myrobalan), vāṇo muggo (dried mung bean), vāṇamambaṃ (dried mango).
Trong đó, salāṭu và vāṇa dùng được cho cả ba giống. Ví dụ: salāṭu jambū (cây thù du non), salāṭavo māsā (đậu non), salāṭūni kumbhaṇḍāni (bí non), vāṇā harīṭakī (hạt Terminalia chebula khô), vāṇo muggo (đậu xanh khô), vāṇamambaṃ (xoài khô).
Campakādi campakaṃ karavīraṃ kadambakaṃ asokaṃ kaṇṇikāraṃ campakādīnaṃ pupphaṃ vikāro, avayavo ceti aññatthe ṇo na bhavati, tadantato pupphassuppatitato, evaṃ campakādīni kusumanāmāni napuṃsake vattanti, ambādi dāḷimaṃ nāraṅgaṃ āmalakaṃ kuvalaṃ badaranti pakatyantarameva phale vattate, āmalakiyā kuvaliyā badariyā phalaṃ vikāro, avayavo ceti aññatthe taddhitopi noppajjate, tadantato phalassuppatitato, evaṃ ambādīni phalanāmāni napuṃsake vattanti.
Campakādi (campaka etc.): The flower of campaka, karavīra, kadambaka, asoka, kaṇṇikāra is a modification or a part; thus, the suffix ṇa is not applied in a different sense, because the flower originates from the parent plant itself. In this way, campakādi and other flower names are used in the neuter gender. Ambādi (mango etc.): dāḷima (pomegranate), nāraṅga (orange), āmalaka (emblic myrobalan), kuvala (jujube), badara (jujube) are natural forms used for fruits. The fruit of āmalakī (emblic myrobalan tree), kuvalī (jujube tree), badarī (jujube tree) is a modification or a part; thus, the taddhita suffix is not generated in a different sense, because the fruit originates from the plant itself. In this way, ambādi and other fruit names are used in the neuter gender.
Campakādi (nhóm cây champaka) như campaka, karavīra, kadambaka, asoka, kaṇṇikāra, v.v., hoa của chúng là một biến thể (vikāro) hoặc một bộ phận (avayavo), nên hậu tố ṇo không được dùng trong nghĩa khác (aññattha), vì sự phát sinh của hoa (pupphassa uppatitato) từ bản chất của chúng. Tương tự, các tên hoa như campakādi dùng ở giống trung tính. Ambādi (nhóm cây xoài) như dāḷima (lựu), nāraṅga (cam), āmalaka (me rừng), kuvala (táo tàu), badara (táo ta), v.v., bản thân chúng là cây và quả của chúng là một biến thể (vikāro) hoặc một bộ phận (avayavo), nên hậu tố taddhita cũng không được dùng trong nghĩa khác (aññattha), vì sự phát sinh của quả (phalassa uppatitato) từ bản chất của chúng. Tương tự, các tên quả như ambādi dùng ở giống trung tính.
Mallikādayo kusumepi vattamānā saliṅgā pakatiliṅgāabhedopacārena pavattiyā, yathā – mallikā jāti, vanamallikā iccādi.
Mallikā and others, when referring to flowers, retain their saliṅga (own gender), due to their usage by way of non-difference, such as mallikā jāti (jasmine species), vanamallikā (wild jasmine), and so on.
Các từ mallikādayo (nhóm hoa nhài), khi dùng cho hoa (kusume), vẫn giữ giống của chúng (saliṅgā), tức giống tự nhiên (pakatiliṅgā), do cách dùng ẩn dụ không phân biệt (abhedopacārena pavattiyā). Ví dụ: mallikā (nhài), jāti (lài), vanamallikā (nhài rừng), v.v.
Vīhayopyabhedopacārena phalepi saliṅgā, yathā māsassa phalaṃ māso, muggassa phalaṃ muggo, evaṃ yavo, tilo, atasī, kaṅgu, dhaññaṃ.
Similarly, vīhi and others, by way of non-difference, also retain their own gender when referring to fruits, such as the fruit of a bean is māso, the fruit of a mung bean is muggo. Likewise for yavo (barley), tilo (sesame), atasī (flax), kaṅgu (millet), dhaññaṃ (grain).
Các từ vīhayopi (nhóm lúa) cũng giữ giống của chúng (saliṅgā) khi dùng cho quả (phale), do cách dùng ẩn dụ không phân biệt (abhedopacārena). Ví dụ: quả của đậu đen (māsassa phalaṃ) là māso (đậu đen), quả của đậu xanh (muggassa phalaṃ) là muggo (đậu xanh). Tương tự: yavo (lúa mạch), tilo (mè), atasī (hạt lanh), kaṅgu (kê), dhaññaṃ (ngũ cốc).
Tikaṃ jambuyā phale.
Three terms for the fruit of the jambu tree.
Ba từ này dùng cho quả của cây jambu (thù du).
Tatra yadā lokato phale vutti, tadā jambusaddo pakatyantarameva phale vattate, yadā na phalavutti, tadā vikāre avayave vāno, jama adane, bū, jambū, pakatyantarāphale vutti.
Therein, when it is conventionally used for fruit, the word jambu functions as a separate root referring to fruit. When it is not used for fruit, it takes the suffix ṇa for modification or as a part. From jama (to oppress), plus bū, it becomes jambū, which functions as a separate root for fruit.
Trong đó, khi từ jambu được dùng phổ biến (lokato) cho quả (phale), thì nó là một từ bản chất (pakatyantara) dùng cho quả. Khi không dùng cho quả, thì nó là một biến thể (vikāre) hoặc một bộ phận (avayave) với hậu tố ṇo. Từ gốc jama trong nghĩa ăn (adane), với hậu tố bū, nên gọi là jambū. Từ này dùng cho quả theo cách khác.
Jambuyā phalaṃ jambuvaṃ. Jambu ca.
The fruit of the jambu tree is jambuvaṃ. Also jambu.
Quả của cây jambu là jambuvaṃ. Cũng gọi là jambu.
Lokato eva phalepi vattamānā harīṭakyādayo sabhāvato itthiyaṃ bhavanti* .
Harīṭakī and others, being conventionally used for fruit, are naturally feminine.
Các từ như harīṭakīdayo (nhóm Terminalia chebula), khi dùng phổ biến cho quả (phale), thì chúng tự nhiên là giống cái.
Harīṭakiyā phalaṃ harīṭakī, evaṃ kosātakī, sallakī, dakkhā, kaṇḍakārikā, sephālikā iccādi, pubbe viya vikārāvayavatthesu paccayābhāvo, assatthādikaṃ chakkameva taddhitantaṃ assatthādīnaṃ phale vattamānānaṃ napuṃsakaṃ siyā rūpabhedo, yathā – assatthassa phalaṃ assatthaṃ, veṇuno phalaṃ veṇavaṃ, pilakkhassa phalaṃ pilakkhaṃ, nigrodhassa phalaṃ nigrodhaṃ, iṅgudiyā phalaṃ iṅgudaṃ, brahatiyā phalaṃ brāhataṃ, vidārī aṃsumatī gambhariyādayo mūle, pupphepi saliṅgā* .
The fruit of harīṭakī is harīṭakī; likewise for kosātakī, sallakī, dakkhā, kaṇḍakārikā, sephālikā, etc. As before, there is no suffix for modification or part. Six words, beginning with assattha, ending in taddhita, referring to the fruits of assattha and others, are neuter and show a difference in form. For example, the fruit of the assattha tree is assatthaṃ, the fruit of the veṇu is veṇavaṃ, the fruit of the pilakkha is pilakkhaṃ, the fruit of the nigrodha is nigrodhaṃ, the fruit of the iṅgudī is iṅgudaṃ, the fruit of the brahatī is brāhataṃ. Vidārī, aṃsumatī, gambharī, and others retain their gender when referring to roots and flowers.
Quả của cây harīṭakī là harīṭakī, tương tự kosātakī, sallakī, dakkhā, kaṇḍakārikā, sephālikā, v.v. Giống như trước đây, không có hậu tố trong các trường hợp biến đổi hoặc bộ phận. Sáu từ như assattha, v.v., là taddhita, và khi chúng được dùng cho quả của assattha, v.v., chúng có thể là giống trung, với sự khác biệt về hình thức. Ví dụ: quả của cây assattha là assatthaṃ, quả của cây tre là veṇavaṃ, quả của cây pilakkha là pilakkhaṃ, quả của cây nigrodha là nigrodhaṃ, quả của cây iṅgudī là iṅgudaṃ, quả của cây brahatī là brāhataṃ. Các từ vidārī, aṃsumatī, gambharī, v.v., giữ nguyên giống của chúng ở gốc và hoa.
Pāṭalāsaddo pana abhedavatticchāyaṃ mūle pupphepi vattamāno sabhāvato itthiliṅgo, bhedavatticchāyaṃ vikāre avayave vā ṇamhi pāṭalaṃ* .
The word pāṭalā, when used in the sense of non-distinction for both root and flower, is naturally feminine. When used in the sense of distinction for modification or as a part, with the suffix ṇa, it becomes pāṭalaṃ.
Từ pāṭalā lại là giống cái tự nhiên khi được dùng cho gốc và hoa với ý nghĩa không phân biệt, nhưng khi có ý nghĩa phân biệt, trong trường hợp biến đổi hoặc bộ phận, với hậu tố ṇa, nó trở thành pāṭalaṃ.
Dvayaṃ sākhāpallavādisamudāyalakkhaṇe ābhoge, viṭa vedhane, viṭa akkose vā, apo, passa bhatte viṭabhī, nadādi.
Two terms for ābhoga, which is characterized by an aggregation of branches, young leaves, etc. From viṭa (to entwine) or viṭa (to abuse), plus apo, and changing pa to bha, it becomes viṭabhī, belonging to the nadādi group.
Hai từ này chỉ sự bao phủ, đặc trưng bởi sự tập hợp của cành, lá non, v.v. Viṭa trong nghĩa cuốn, hoặc viṭa trong nghĩa mắng nhiếc. Apo. Với bha thay cho pa, thành viṭabhī. Nadādi.
Rukkhacchidde rukkhādīnaṃ vivare koṭaro.
Rukkhacchidde: In the hollow of trees and the like, is koṭaro.
Koṭaro là lỗ hổng trong cây, v.v.
Kuṭa chedane, aro, koṭaro, nikkuhopi.
From kuṭa (to cut), plus aro, it becomes koṭaro. Also nikkuho.
Kuṭa trong nghĩa cắt, aro, thành koṭaro. Nikkuhopi.
Dve samā.
Two terms are synonyms.
Hai từ đồng nghĩa.
Kāsa dittiyaṃ, kāsate agginā dippateti kaṭṭhaṃ, to, tassa ṭṭho, rasso ca, kasa gamane vā, to, kaṭṭhaṃ.
From kāsa (to shine), it shines by fire, hence kaṭṭhaṃ. From to, with ta becoming ṭṭho, and the vowel shortened. Or from kasa (to move), plus to, it becomes kaṭṭhaṃ.
Kāsa trong nghĩa sáng, kaṭṭhaṃ là thứ được thắp sáng bằng lửa. To. Ṭṭho thay cho ta, và nguyên âm ngắn. Hoặc kasa trong nghĩa đi, to, thành kaṭṭhaṃ.
Dara vidāraṇe, ṇu.
From dara (to split), plus ṇu.
Dara trong nghĩa xẻ, ṇu.
549. Tikaṃ mūle.
549. Three terms for the root.
549. Ba từ chỉ gốc.
Vu saṃvaraṇe, do, niggahītāgamo, budha gamane vā, a, dhassa do.
From vu (to cover), plus do, with the insertion of niggahīta. Or from budha (to move), plus a, with dha becoming do.
Vu trong nghĩa che đậy, do, có thêm niggahīta. Hoặc budha trong nghĩa đi, a, do thay cho dha.
Mūla patiṭṭhāyaṃ, ṇo, pāda saddena tappariyāyā caraṇatthā sabbe saṅgahitā, pādasadisattā pādo, dvayaṃ chinnassa tarukkhandhassa bhūmiṭṭhabhāge.
From mūla (to stand firm), plus ṇo. By the word pāda, all synonyms referring to "foot" are included. Due to its similarity to a foot, it is pādo. Two terms for the part of a cut tree trunk that remains in the ground.
Mūla trong nghĩa nền tảng, ṇo. Với từ pāda, tất cả các từ đồng nghĩa chỉ chân đều được bao gồm. Pādo vì nó giống như pāda. Hai từ này chỉ phần gốc của thân cây đã bị chặt và nằm trên mặt đất.
Saṅka saṅkāyaṃ, u, saka sattiyaṃ vā, niggahītāgamo.
From saṅka (to doubt), plus u. Or from saka (to be able), with the insertion of niggahīta.
Saṅka trong nghĩa nghi ngờ, u. Hoặc saka trong nghĩa có khả năng, có thêm niggahīta.
Khanu avadāraṇe, ṇu, khāṇu. Dhuvopi, dhuvati thirāyateti dhuvo, dhu gatitheriyesu, a, uvādeso.
From khanu (to split), plus ṇu, it becomes khāṇu. Also dhuvo. That which is firm and enduring is dhuvo. From dhu (to move, to be firm), plus a, with uva substitution.
Khanu trong nghĩa chặt, ṇu, khāṇu. Dhuvopi. Dhuvo là thứ kiên cố. Dhu trong nghĩa đi và kiên cố, a, biến thể uvā.
Dvayaṃ vidāriyādīnaṃ kande.
Two terms for the tuber of vidārī and the like.
Hai từ chỉ củ của vidārī, v.v.
Kuyaṃ pathaviyaṃ ruhatīti kuruhāṭaṃ, aṭo, kanda avhāne, rodane ca, ‘‘karahāṭo’mbujakande, puppharukkhabhītesu ce’’ti nānatthasaṅgahe. Dvayaṃ halādīnaṃ kalīre.
That which grows in the earth (kuyaṃ pathaviyaṃ ruhati) is kuruhāṭaṃ, plus aṭo. From kanda (to call, to weep). As stated in the Nānātthasaṅgaha, karahāṭo applies to lotus rhizomes, flowers, trees, and fear. Two terms for the sprout of palms and the like.
Kuruhāṭaṃ là thứ mọc trên đất (kuyaṃ pathaviyaṃ ruhati). Aṭo. Kanda trong nghĩa gọi và khóc. Trong Nānatthasaṅgaha, có nói “karahāṭo’mbujakande, puppharukkhabhītesu ce” (karahāṭa trong củ sen, hoa cây và sợ hãi). Hai từ chỉ chồi của cây cày, v.v.
Kala saṅkhyāne, īro.
From kala (to count), plus īro.
Kala trong nghĩa đếm, īro.
Masa āmasane, thako, matthake sīse vā jāto matthako.
From masa (to touch), plus thako. That which grows on the head or top is matthako.
Masa trong nghĩa chạm, thako, matthako là thứ mọc trên đầu hoặc đỉnh.
550. Dve samā.
550. Two synonyms.
550. Hai từ đồng nghĩa.
Abhinavaniggatā āyatā sakusumā, kusumasuññā ca mañjarī, vallarī tu tadaññāpi, yathā tālavallarī, vala, valla saṃvaraṇe, aro, nadādi.
A freshly emerged, elongated stalk with flowers or without flowers is a mañjarī. Vallarī, however, refers to other types too, such as tālavallarī (palm spadix). From vala or valla (to cover), plus aro. Belongs to the nadādi group.
Mañjarī là chùm hoa mới nhú, dài, có hoa hoặc không có hoa. Vallarī là loại khác, ví dụ tālavallarī. Vala, valla trong nghĩa che đậy, aro, nadādi.
Muñjayogato mañjarī, ro, nadādi, ussattañca, dvepi nārī.
From its connection with pith (muñjayogato) it is mañjarī, plus ro, and belongs to the nadādi group, and has the transformation of u to a. Both terms are feminine.
Mañjarī vì nó liên quan đến muñja, ro, nadādi, và có thêm u. Cả hai đều là giống cái.
Dvayaṃ latāyaṃ.
Two terms for a creeper (latā).
Hai từ chỉ cây thân leo.
Valla saṃvaraṇe, nadādi.
From valla (to cover), belongs to the nadādi group.
Valla trong nghĩa che đậy, nadādi.
Latā vuttā, ‘‘latā patāninī vallī matakīthā’’ti halāyudho.
The creeper is described by Halāyudha as "latā patāninī vallī matakīthā."
Latā được nói đến là “latā patāninī vallī matakīthā” bởi Halāyudha.
Akkhandho appakkhaṇḍo, bahupattatacadaṇḍikādi.
Akkhandho: without a trunk, or not a trunk; comprising many leaves, stalks, etc.
Akkhandho là không có thân, hoặc có nhiều lá, cành con, v.v.
Yo vā tanupakaṇḍo vaṃsanaḷādi, so ‘‘thambo, gumbo’’ti coccate, thaka saṃvaraṇe, bo, kassa mo.
Or a thin-stemmed plant like bamboo or reed is called thambo or gumbo. From thaka (to cover), plus bo, with ka changing to mo.
Hoặc một thân cây mỏng như tre, sậy, được gọi là “thambo, gumbo”. Thaka trong nghĩa che đậy, bo, mo thay cho ka.
Gupa rakkhaṇe, bo, pa ssa mo. Patāno sākhāpattacayo, tena yuttā gorakkhā tambūli dhivusajīmūta gaḷojhādikā latā, sā vīru nāma, vividhehi ruhatīti katvā, kvi, vīru, dīghādi, gumbinīpi.
From gupa (to protect), plus bo, with pa changing to mo. The cluster of branches and leaves is called patāno. A creeper associated with it, such as gorakkhā, tambūlī, dhivusajīmūta, gaḷojhā, etc., is called vīru, because it grows in various ways (vividhehi ruhati), plus kvi. Thus, vīru, with lengthening at the beginning. Also gumbinī.
Gupa trong nghĩa bảo vệ, bo, mo thay cho pa. Patāno là tập hợp cành lá, cây thân leo có nó, như gorakkhā, tambūli, dhivusajīmūta, gaḷojhā, v.v., được gọi là vīru vì nó mọc theo nhiều cách (vividhehi ruhati), kvi, vīru, nguyên âm dài, v.v. Gumbinīpi.
551. Pajje pādena nāmaṃ.
551. In a verse, the name is by pāda.
551. Tên trong câu thơ là pādena.
Yatra dvayaṃ ‘‘bodhirukkho’’ti saññite buddhassa bhagavato sabbaññutaññāṇappaṭilābhaṭṭhānabhūte dumarāje, aññatra tūpacārā.
Where these two terms refer to the king of trees known as the "Bodhi Tree," the site where the Buddha, the Blessed One, attained omniscience. Elsewhere, these terms are used metaphorically.
Hai từ này chỉ cây vĩ đại được gọi là “bodhirukkho”, nơi Đức Phật đã đạt được tuệ giác toàn tri (sabbaññutaññāṇa). Ở những nơi khác, đó là một phép ẩn dụ.
Assaṃ sabbaññutaññāṇaṃ tiṭṭhati etthāti assattho, ṭhassa tho, dvittaṃ, māravijayasabbaññutaññāṇappaṭilābhādikehi bhagavantaṃ assāsetīti vā assattho, āpubbo sāsa anusiṭṭhiyaṃ, tosane ca vattati, to, rasso.
Omniscience resides therein, hence assattho; ṭha changes to tho, and is doubled. Or, it refreshes the Blessed One with his victory over Māra and the attainment of omniscience, hence assattho. Ā-prefixed sāsa (to instruct, to please), plus to, and the vowel shortened.
Assattho là nơi tuệ giác toàn tri an trú (assaṃ sabbaññutaññāṇaṃ tiṭṭhati etthāti). Tho thay cho ṭha, nhân đôi. Hoặc assattho vì nó làm hài lòng Đức Phật bằng cách chiến thắng Ma vương, đạt được tuệ giác toàn tri, v.v. Sāsa với tiền tố ā có nghĩa là chỉ dẫn và làm hài lòng. To, nguyên âm ngắn.
Sabbaññutaññāṇaṃ bujjhati etthāti bodhi, budha avagamane, i, bodhi, dvīsu.
Omniscience is attained or understood therein, hence bodhi. From budha (to understand), plus i, it becomes bodhi, used in two genders.
Bodhi là nơi tuệ giác toàn tri được giác ngộ (sabbaññutaññāṇaṃ bujjhati etthāti). Budha trong nghĩa hiểu biết, i, bodhi. Trong cả hai giống.
Caladalo, pippalo, kuñjarāsanopi.
Also caladalo, pippalo, and kuñjarāsano.
Caladalo, pippalo, kuñjarāsanopi.
Dvayaṃ bahupāde.
Two terms for a banyan tree (bahupāda).
Hai từ chỉ cây đa có nhiều rễ.
Adhobhāgaṃ rundhatīti nigrodho, usso, gāgamo ca.
That which covers the lower part is nigrodho; u becomes o, and gā is inserted.
Nigrodho là thứ che phủ phần dưới (adhobhāgaṃ rundhati). Usso, và có thêm gā.
Vaṭa vedhane, vaṭatīti, a.
From vaṭa (to entwine); that which entwines, plus a.
Vaṭa trong nghĩa cuốn, vaṭati, a.
Dvayaṃ kabiṭṭhe.
Two terms for the wood apple tree (kapiṭṭha).
Hai từ chỉ cây kabiṭṭha.
Kavimhi vānare tiṭṭhatīti kabiṭṭho* ‘‘vānare paṇḍite kavī’’ti vopālito, tathā kapittho, to, ṭhassa tho ca.
That which monkeys (kavimhi vānare) inhabit is kabiṭṭho. As stated in Vopālito, kavi refers to both monkey and sage. Also kapittho, plus to, and ṭha changes to tho.
Kabiṭṭho là thứ an trú trong khỉ (kavimhi vānare tiṭṭhati). Theo Vopālita, “kavi” có nghĩa là khỉ và người học giả. Tương tự kapittho, to, và tho thay cho ṭha.
Dadhittho, ambilaphalopi.
Also dadhittho and ambilaphalo.
Dadhittho, ambilaphalopi.
Dvayaṃ udumbare.
Two terms for the cluster fig tree (udumbara).
Hai từ chỉ cây udumbara.
Yaññakammānamaṅgo ekaṅgattā yaññaṅgo, dubbī hiṃsāyaṃ, aro, niggahītāgamo, ekassa bassa lopo ca.
A component of sacrificial rites, being one of its parts, is yaññaṅgo. From dubbī (to harm), plus aro, with the insertion of niggahīta, and the elision of one ba.
Yaññaṅgo là một phần của các nghi lễ hiến tế (yaññakammānamaṅgo ekaṅgattā). Dubbī trong nghĩa làm hại, aro, có thêm niggahīta, và lược bỏ một ba.
Jantuphalo hemaduddhopi.
Also jantuphalo and hemaduddho.
Jantuphalo, hemaduddhopi.
Tipādaṃ uddāle.
Three pādas are in uddāla (golden shower tree).
Ba từ chỉ cây uddāla.
Vātaṃ uddālatīti uddālo. Siṅgārādīnaṃ saññāvasena rukkhānaṃ rājā rājarukkho, vātarogahanane rājabhūto rukkho vā rājarukkho. Katā mālā assa pupphehīti katamālo, siṅgārappakāso.
It expels vātaṃ (wind), hence it is uddālo. Rājarukkho is the king of trees by virtue of the name siṅgāra, or rājarukkho is the tree that is king in suppressing vātaroga (wind disease). Its garland is made from its flowers, hence katamālo, a manifestation of adornment.
Uddālo là thứ làm tiêu tan gió (vātaṃ uddālatīti). Rājarukkho là vua của các loài cây theo tên gọi của siṅgāra, v.v., hoặc rājarukkho là cây trở thành vua trong việc loại bỏ các bệnh do gió. Katamālo là cây có vòng hoa làm từ hoa của nó (katā mālā assa pupphehīti). Siṅgārappakāso. Indīvaro là thứ thực hiện quyền năng tối thượng trong việc loại bỏ gió (indati paramissariyaṃ karoti vātahananeti), īvaro. Hoặc indīvaro vì nó được vợ của Sakka, Indī, mong muốn. Caturaṅgulo, ārevato, suvaṇṇakopi.
Indati paramissariyaṃ karoti vātahananeti indīvaro, īvaro, indiyā sakkassa bhariyāya icchitabbattā vā indīvaro. Caturaṅgulo, ārevato, suvaṇṇakopi.
It exercises supreme sovereignty in suppressing wind, hence indīvaro; or it is desired by Indī, Sakka’s wife, hence indīvaro. Caturaṅgulo, ārevato, and suvaṇṇako are also found here*.
Indīvaro là thứ thực hiện quyền năng tối thượng trong việc loại bỏ gió (indati paramissariyaṃ karoti vātahananeti), īvaro. Hoặc indīvaro vì nó được vợ của Sakka, Indī, mong muốn. Caturaṅgulo, ārevato, suvaṇṇakopi.
553. Dvayaṃ jambhīre, yassa phalamambilaṃ hoti.
Two terms for jambhīra (lime tree), whose fruit is sour.
553. Hai từ chỉ cây jambhīra, có quả chua.
Ambilattā dantassa saṭho dantasaṭho.
Because of its sourness, it harms the teeth, hence dantasaṭho.
Dantasaṭho vì nó làm hại răng do vị chua (ambilattā dantassa saṭho).
Saṭha ketavahiṃsāsaṃkilesesu, a.
The root saṭha is in the meanings of deceit, harm, and defilement; the suffix is a.
Saṭha trong nghĩa lừa dối, làm hại, làm bẩn, a.
Jamu adane, īro, bhanto ca, jambha gattavināme vā, jambho, jambhalo, jambīropi.
The root jamu is in the meaning of eating, the suffix is īra, and there is also bha at the end of the root; or the root jambha is in the meaning of bending the limbs, hence jambho, jambhalo, and jambīro are also found here.
Jamu trong nghĩa ăn, īro, và có thêm bha. Hoặc jambha trong nghĩa uốn cong cơ thể. Jambho, jambhalo, jambīropi.
Dvayaṃ varaṇe.
Two terms for varaṇa (caper tree).
Hai từ chỉ cây varaṇa.
Vara icchāyaṃ, yu.
The root vara is in the meaning of desiring, the suffix is yu.
Vara trong nghĩa mong muốn, yu.
Kala saṅkhyāne, iro, nadādi, rassanto.
The root kala is in the meaning of numbering, the suffix is ira, it is from the nadādi class, and the final vowel is short.
Kala trong nghĩa đếm, iro, nadādi, kết thúc bằng nguyên âm ngắn.
Varuṇo, tittasākopi.
Varuṇo and tittasāko are also found here*.
Varuṇo, tittasākopi.
Dvayaṃ phalahare.
Two terms for phalahara (Kimśuka, or Palāsa tree).
Hai từ chỉ cây phalahara.
‘‘Ko ayaṃ, suko’’ti vimatuppattikarapattakusumatāya kiṃsuko. Pāri samuddo, tatra bhaddo pāribhaddo, so eva pāḷibhaddo, koviḷāro, taṃsaṇṭhānapattakusumatāya pāḷibhaddo. Dvayaṃ vidule, yo abbhasamaye pupphati.
“What is this? Is it a parrot?” Because its leaves and flowers are such as to cause doubt and wonder, it is called kiṃsuko. Pāri is the ocean; bhaddo (good) in that, so it is pāribhaddo; that same pāribhaddo is pāḷibhaddo. It refers to the Koviḷāra tree. Because its leaves and flowers resemble those of the Koviḷāra, it is called pāḷibhaddo. Two terms for vidula (cane), which blooms in the rainy season.
Kiṃsuko là thứ gây ra sự nghi ngờ “Đây là gì, một con vẹt?” vì lá và hoa của nó. Pāri là biển, bhaddo ở đó là pāribhaddo, chính nó là pāḷibhaddo. Koviḷāro, pāḷibhaddo vì lá và hoa của nó giống với cây đó. Hai từ chỉ cây vidula, nở hoa vào mùa mây.
Vaja gamane, ulo.
The root vaja is in the meaning of going, the suffix is ula.
Vaja trong nghĩa đi, ulo.
Vī pajane, aso, tonto ca, vipubbo ata sātaccagamane vā, aso.
The root vī is in the meaning of producing, the suffix is asa, and also ta at the end of the root; or ata preceded by vi is in the meaning of continuous going, the suffix is asa.
Vī trong nghĩa sinh ra, aso, và có thêm to. Hoặc ata với tiền tố vi trong nghĩa đi liên tục, aso.
Vānīropi.
Vānīro is also found here*.
Vānīropi.
554. Dvayaṃ pītane, yassa pattaphalāni ambilāni, pūgaphalappamāṇañca phalaṃ, sallakīrukkhasaṇṭhāno ca, so rukkho.
553. Two terms for pītana (hog plum), whose leaves and fruits are sour, and whose fruit is the size of a betel nut, and whose tree resembles a sallakī tree.
554. Hai từ chỉ cây pītana, có lá và quả chua, quả có kích thước bằng quả cau, và cây có hình dạng giống cây sallakī.
Amba sadde, aṭo, sakatthe ko.
The root amba is in the meaning of sounding, the suffix is aṭa, and ka in its own sense.
Amba trong nghĩa âm thanh, aṭo, ko trong nghĩa sở hữu.
Pī tappanakantīsu, tano, pītiṃ vā tanotīti pītano, sakatthe ko.
The root pī is in the meanings of satisfying and delighting, the suffix is tana; or because it spreads delight, it is pītano, and ka in its own sense.
Pī trong nghĩa mãn nguyện, hoan hỷ; gốc tano. Hoặc vì làm tăng trưởng niềm hoan hỷ nên gọi là pītano; ko trong nghĩa tự thân.
Dvayaṃ guḷapupphe.
Two terms for guḷapuppha (Madhuka tree).
Hai từ này chỉ cây guḷapuppha (cây có hoa như mật mía).
Mana ñāṇe, ko, madhvādeso ca.
The root mana is in the meaning of knowing, the suffix is ka, and madhu is substituted.
Mana trong nghĩa trí tuệ, ko là hậu tố. Và madhvā là biến thể.
Madhunāmo dumo madhuddumo. Dvayaṃ ‘‘lambū’’ti khyāte.
The tree named madhu is madhuddumo.
Cây có tên là mật, gọi là madhuddumo. Hai từ này chỉ cây được biết đến là "lambū".
Guḷo viya sātena phalamassa guḷaphalo.
Two terms for that known as lambū (Madhuka tree). Its fruit is sweet like molasses, hence guḷaphalo.
Quả của nó ngọt như mật mía nên gọi là guḷaphalo.
Pīla patitthambhe, u.
The root pīla is in the meaning of supporting, the suffix is u.
Pīla trong nghĩa chống đỡ, u là hậu tố.
Dvayaṃ tikkhagandhe.
Two terms for tikkhagandha (drumstick tree).
Hai từ này chỉ cây tikkhagandha (cây có mùi nồng).
Sobhaṃ janetīti sobhañjano, sobhaṃ visañjanametena hetubhūtenāti vā sobhañjano. Vuttañca –
It produces beauty, hence sobhañjano; or because it is the cause for beautiful removal of poison, hence sobhañjano. It is said:
Vì làm phát sinh sự tốt đẹp nên gọi là sobhañjano, hoặc vì đây là nguyên nhân làm tiêu trừ chất độc nên gọi là sobhañjano. Và đã được nói:
555. Dvayaṃ visālatace, yo sarade pupphati pupphaṃ.
555. Two terms for visālataca (devil's tree), which flowers in autumn.
555. Hai từ này chỉ cây visālataca (cây có vỏ lớn), nở hoa vào mùa thu.
Sattapaṇṇānyassa sattapaṇṇī pume.
It has seven leaves, hence sattapaṇṇī (masculine form).
Cây có bảy lá gọi là sattapaṇṇī (giống đực).
Chattamiva paṇṇamassa chattapaṇṇo. Visamacchadopi, sattapaṇṇattā visamacchado.
Its leaf is like an umbrella, hence chattapaṇṇo.
Lá của nó như chiếc dù nên gọi là chattapaṇṇo. Cũng gọi là visamacchado, vì có bảy lá nên gọi là visamacchado.
Dvayaṃ rathaddume.
Visamacchado is also found here*; because it has seven leaves, it is visamacchado. Two terms for rathadduma (tinisa tree).
Hai từ này chỉ cây rathadduma (cây dùng làm xe).
Rathaṃ tanoti yena tiniso, iso.
By which one stretches a chariot, it is tiniso, with suffix isa.
Vì từ đó làm ra xe nên gọi là tiniso; iso là hậu tố.
Atipamuccati dāhapittamaneneti atimuttako. Cittakipi.
By this, dāhapitta (burning bile) is excessively released, hence atimuttako. Cittaki is also found here.
Vì nhờ nó mà bệnh nóng sốt và bệnh mật được giải tỏa nên gọi là atimuttako. Cũng gọi là cittaki.
Dvayaṃ loddamatte.
Two terms for loddamatta (Lodhra tree).
Hai từ này chỉ cây lodda.
Sala gamanattho, avo.
The root sala has the meaning of going, the suffix is ava.
Sala có nghĩa là đi; avo là hậu tố.
Rattakaphapittasote lunātīti loddo, ddo.
It cuts rattakaphavittasota (blood, phlegm, bile, and swellings), hence loddo, with suffix dda.
Vì cắt giảm các bệnh về máu, đờm và mật nên gọi là loddo; ddo là hậu tố.
Tiriṭo, sāvaropi.
Tiriṭo and sāvaro are also found here*.
Cũng gọi là tiriṭo, sāvaro.
‘‘Sāvaro aparādhe ca, lodde pāpe ca kathyate’’* tya jayo. Dvayaṃ dhanupaṭṭe phalini.
Ajayo states: “Sāvaro is said in the sense of fault, and also lodda in the sense of sin.” Two terms for dhanupaṭṭa (Cassia fistula tree) with fruits.
Ajayo nói: “Sāvaro được dùng trong nghĩa lỗi lầm, lodda và pāpa (tội lỗi).” Hai từ này chỉ cây dhanupaṭṭa có quả.
Pī pāne, alo, īssa iyādeso.
The root pī is in the meaning of drinking, the suffix is āla, and iyā is substituted for ī.
Pī trong nghĩa uống; alo là hậu tố, ī biến thành iyā.
Sannakā tāpasā, tesaṃ du dumo sannakaddu, ‘‘sannakaddu cāpapaṭā, varaṇo tāpasappiyo’’ti* hi kosantare.
The ascetics are sannaka, and their tree is sannakaddu; truly, in kosantare it is stated: “Sannakaddu, cāpapaṭā, varaṇo are dear to ascetics.”
Các ẩn sĩ được gọi là sannakā. Cây của họ là sannakaddu. Thật vậy, trong Kosantare có nói: “Sannakaddu, cāpapaṭā, varaṇo, tāpasappiyo.”
557. Dvayaṃ ‘‘mhanakū’’iti khyāte.
557. Two terms for that known as mhanakū (Artocarpus lakoocha tree).
557. Hai từ này chỉ cây được biết đến là "mhanakū".
Likuco nāma ḍahurukkho, tagguṇattā likocako, saññāyaṃ ko.
The tree named likuco (Lakoocha tree) is likocako due to its quality, and ko in the sense of appellation.
Cây ḍahu được gọi là likuco. Vì có phẩm chất tương tự nên gọi là likocako; ko trong nghĩa danh từ.
Aṅka lakkhaṇe, olo, aṅkolo. Dvayaṃ kumbhe.
The root aṅka is in the meaning of marking, the suffix is ola, hence aṅkolo. Two terms for kumbha (Guggulu tree).
Aṅka trong nghĩa dấu hiệu; olo là hậu tố, aṅkolo. Hai từ này chỉ cây kumbha.
Rogaharaṇe garunopi vejjassa garu guggulu, nipātanā.
Even for a heavy disease, for a physician, it is heavy, hence guggulu, by nipātana.
Guggulu là một loại thuốc quý, ngay cả đối với thầy thuốc chuyên chữa bệnh; theo quy tắc nipātana.
Kusa chedane, ṇvu.
The root kusa is in the meaning of cutting, the suffix is ṇvu.
Kusa trong nghĩa cắt; ṇvu là hậu tố.
Kumbho, puropi.
Kumbho and puro are also found here*.
Cũng gọi là kumbho, puro.
Dvayaṃ ambe.
Two terms for amba (mango).
Hai từ này chỉ cây xoài.
Ama gatiyaṃ, bo, amba sadde vā, a.
The root ama is in the meaning of going, the suffix is bo; or the root amba is in the meaning of sounding, the suffix is a.
Ama trong nghĩa đi; bo là hậu tố. Hoặc amba trong nghĩa âm thanh; a là hậu tố.
Cuti āsecane, rakkhaṇe ca, a, cu cavane vā, to, dīghādi.
The root cuti is in the meanings of sprinkling and protecting, the suffix is a; or the root cu is in the meaning of moving, the suffix is ta, and there is lengthening and so on.
Cuti trong nghĩa tưới, và trong nghĩa bảo vệ. Hoặc cu trong nghĩa chuyển động; to là hậu tố, dīghādi là biến đổi nguyên âm dài.
Rasālopi, rasaṃ lātīti rasālo, dīgho.
Rasālo is also found here*; because it receives rasa (juice), it is rasālo, with lengthening.
Cũng gọi là rasālo, vì nó có vị ngon nên gọi là rasālo; dīgho là biến đổi nguyên âm dài.
Eso ambo sugandhavā atisayagandhayutto samāno ‘‘saho, sahakāro’’ti coccate.
This mango, being sugandhavā (very fragrant), is called saho and sahakāro.
Loại xoài này, khi có mùi thơm đặc biệt, được gọi là “saho, sahakāro.”
Saha sattiyaṃ, sugandhaṃ kattuṃ sahatīti saho, a.
The root saha is in the meaning of ability; because it is able to make sugandha (fragrance), it is saho, with suffix a.
Saha trong nghĩa khả năng. Vì có khả năng tạo ra mùi thơm nên gọi là saho; a là hậu tố.
Sahanaṃ saho, taṃ karotīti sahakāro, hā vā pamudā, tāya saha vattatīti saho, sahaṃ samudaṃ karotīti sahakāro.
Sahana is saho; because it does that sahana, it is sahakāro; or mudā (joy) is hā, and because it exists together with that, it is saho; because it causes sahaṃ samudaṃ (togetherness and joy), it is sahakāro.
Khả năng là saho. Vì làm được điều đó nên gọi là sahakāro. Hoặc hā là niềm vui. Vì tồn tại cùng với niềm vui nên gọi là saho. Vì tạo ra niềm vui nên gọi là sahakāro.
558. Dvayaṃ setambe.
558. Two terms for setamba (white mango).
558. Hai từ này chỉ cây xoài trắng.
Puṇḍa puṇḍane.
The root puṇḍa is in the meaning of gathering.
Puṇḍa trong nghĩa tập hợp.
Puṇḍa khaṇḍanetyeke, ṇvu, assī, arāgamo ca.
Some say puṇḍa is in the meaning of cutting, the suffix is ṇvu, and arā is augmented.
Một số người nói puṇḍa trong nghĩa cắt xén; ṇvu là hậu tố, ī là biến thể, và arā là thêm vào.
Setavaṇṇo ambo setambo. Dvayaṃ bahuvārake, yassa phalāni atipicchilāni.
The mango with white color is setambo. Two terms for bahuvāraka (Cordia dichotoma tree), whose fruits are very sticky.
Xoài có màu trắng là setambo. Hai từ này chỉ cây bahuvāraka (cây có nhiều quả nhớt).
Si bandhane, lu, sala gamanattho vā, u, asse.
The root si is in the meaning of binding, the suffix is lu; or the root sala has the meaning of going, the suffix is u, and e is substituted for assa.
Si trong nghĩa buộc; lu là hậu tố. Hoặc sala có nghĩa là đi; u là hậu tố, a biến thành e.
Picchilattā bahūni vārīni yasmiṃ bahuvārako, saññāyaṃ ko.
Because it has many sticky fibers, it is bahuvārako, and ko in the sense of appellation.
Vì có nhiều sợi nhớt nên gọi là bahuvārako; ko trong nghĩa danh từ.
Sīto, uddālo, kaphalopi.
Sīto, uddālo, and kaphalo are also found here*.
Cũng gọi là sīto, uddālo, kaphalo.
Dvayaṃ kāsmariyaṃ.
Two terms for kāsmariya (Gmelina arborea tree).
Hai từ này chỉ cây kāsmariya.
Sirimantāni paṇṇāni yassā sepaṇṇī, nadādi, sirīsaddassa se. Kasmīradesajattā kāsmarī, kāsa dittiyaṃ vā, maro, nadādi.
Because its leaves are splendid, it is sepaṇṇī, it is from the nadādi class, and se is substituted for sirīsa. Because it is native to the Kaśmīra country, it is kāsmarī; or the root kāsa is in the meaning of shining, the suffix is mara, and it is from the nadādi class.
Cây có lá đẹp đẽ là sepaṇṇī; nadādi là biến thể, sirī của sirīsa biến thành se. Vì có nguồn gốc từ vùng Kasmīra nên gọi là kāsmarī. Hoặc kāsa trong nghĩa chiếu sáng; maro là hậu tố, nadādi là biến thể.
Madhupaṇṇī, bhaddapaṇṇīpi.
Madhupaṇṇī and bhaddapaṇṇī are also found here*.
Cũng gọi là madhupaṇṇī, bhaddapaṇṇī.
Dvayaṃ sakaṇṭakambilaphalarukkhe.
Two terms for the thorny, sour-fruited jujube tree.
Hai từ này chỉ cây kabila có gai và quả chua.
Sakaṇṭakattā kucchitaṃ lātīti kolī, nadādi.
Because it is thorny and takes kucchita (repulsive things), it is kolī, it is from the nadādi class.
Vì có gai và có thể lấy được những thứ không tốt nên gọi là kolī; nadādi là biến thể.
Vada theriye, aro, nadādi.
The root vada is in the meaning of firmness, the suffix is ara, and it is from the nadādi class.
Vada trong nghĩa vững chắc; aro là hậu tố, nadādi là biến thể.
Kuvalī, kakkandhūpi.
Kuvalī and kakkandhū are also found here*.
Cũng gọi là kuvalī, kakkandhū.
559. Dvayaṃ tassā koliyā phale.
559. Two terms for the fruit of that kolī.
559. Hai từ này chỉ quả của cây kolī đó.
Koliyā phalaṃ kolaṃ. Badariyā ayaṃ avayavo badaro. Kuvalaṃ, phenilaṃ, sovīrampi.
The fruit of the Koliyā is kola. This part of the Badariyā is badara. Also kuvala, phenila, sovīra.
Quả của kolī là kolaṃ. Phần này của cây badarī là badaro. Cũng gọi là kuvalaṃ, phenilaṃ, sovīram.
‘‘Sotañjane tu sovīraṃ, kañjike badarepi ce’’ti* rabhaso. Dvayaṃ assatthakulasambhūte rukkhapāsāṇādīsu sañjātarukkhe.
Rabhasa says: “Sovīra refers to eye-salve, kañjika, and also badara.” These two are trees that grow on trees, rocks, and other surfaces, belonging to the assattha family.
Rabhaso nói: “Sovīraṃ được dùng trong sotañjana (thuốc bôi mắt), kañjika (nước gạo lên men) và badara (quả badarī).” Hai từ này chỉ cây mọc trên cây assattha hoặc trên đá, v.v.
Pilaṃ paraṃ nissayabhūtaṃ kasatīti pilakkho, kasa vilekhane, sassa khattādi nipātanā.
Pilakkha (fig tree) is so called because it 'scratches' (kasati) others, being dependent on them. The root kasa means 'to scratch', with the substitution of kha for sa, etc., by rule.
Vì dựa vào người khác và làm tổn thương họ nên gọi là pilakkho; kasa trong nghĩa cào xước, sa biến thành kha theo quy tắc nipātana.
Akhādanīyaphalatāya virūpaṃ phalamassatthīti pipphalī, ī, nadādi, vissapi ca.
Pipphalī is so called because it has fruit that is inedible (avirūpaṃ phalaṃ). It takes the feminine ending ī, and is a nadādi word; vi is also changed to pi.
Vì có quả không ăn được và có hình dạng xấu xí nên gọi là pipphalī; ī là hậu tố, nadādi là biến thể, và vi biến thành pi.
Dvayaṃ toyādivāpiniyaṃ, yassā mūlaṃ mahāpañcamūle paviṭṭhaṃ.
Both terms refer to the toyādivāpinī (trumpet flower tree), whose root is included in the Mahāpañcamūla (five great roots).
Hai từ này chỉ cây toyādivāpinī (cây pāṭalī) mà rễ của nó nằm trong mahāpañcamūla (năm loại rễ lớn).
Paṭa gamane, alo, nadādi, pāṭalī, pāṭalāpi.
Paṭalī (trumpet flower tree) is derived from paṭa (to go), with the suffix alo; it is a nadādi word. Paṭalā is also used.
Paṭa trong nghĩa đi; alo là hậu tố, nadādi là biến thể, pāṭalī, cũng gọi là pāṭalā.
Kaṇhaṃ pupphavaṇṭaṃ yassā sā kaṇhavaṇṭā, kāsmariyampi.
Kaṇhavaṇṭā (black stalked) is so called because its flower stalk is black. It also refers to kāsmari (Gmelina arborea).
Cây có cuống hoa màu đen là kaṇhavaṇṭā, cũng là cây kāsmariya.
Alippiyaṃ, tambapupphipyatra.
Also alippiyā and tambapupphī here.
Cũng gọi là alippiyaṃ, tambapupphi.
Dvayaṃ gandhile.
Both terms refer to the fragrant tree (sandalwood).
Hai từ này chỉ cây gandhila.
Sāduphalatāya sādu ca so kaṇṭasahitatāya kaṇṭo ceti sādukaṇṭo. Sakaṇṭakatāya attānaṃ virūpaṃ karotīti vikaṅkato, dvittaṃ, niggahītāgamo ca.
Sādukaṇṭa (sweet thorny) is so called because its fruit is sweet (sādu) and it is thorny (kaṇṭa). Vikaṅkaṭa (Flacourtia indica) is so called because it makes itself ugly by having thorns; it undergoes reduplication and an augment of niggahīta.
Vì quả ngọt nên gọi là sādu, và vì có gai nên gọi là kaṇṭo, do đó là sādukaṇṭo. Vì có gai và làm cho mình trở nên xấu xí nên gọi là vikaṅkato; dvittaṃ là lặp đôi, và niggahītāgamo là thêm ṃ.
560. Catukkaṃ tinduke.
560. Four terms for tinduka (Diospyros embryopteris).
560. Bốn từ này chỉ cây tinduka.
Tanu vitthāre, uko, danto ca.
Tanu (to spread), with suffix uko and ending in da.
Tanu trong nghĩa mở rộng; uko là hậu tố, và da là âm cuối.
Tidi hiṃsāyaṃ vā, u, saññāyaṃ ko.
Or tidi (to injure), with suffix u and ko as a denominative suffix.
Hoặc tidi trong nghĩa gây hại; u là hậu tố, ko trong nghĩa danh từ.
Kāḷo khandho pakaṇḍo yassāti.
So called because its trunk (khandha) is black.
Vì có thân cây màu đen nên.
Tima addabhāve, ūso, sakatthe ko, varanto ca.
Tima (to be wet), with suffix ūso and ko for emphasis, and ending in vara.
Tima trong nghĩa ẩm ướt; ūso là hậu tố, ko trong nghĩa tự thân, và vara là âm cuối.
Upaccaye timbaru.
When u is augmented, it becomes timbaru.
Với hậu tố u, là timbaru.
561. Tikaṃ kadambe.
561. Three terms for kadamba (Neolamarckia cadamba).
561. Ba từ này chỉ cây kadamba.
Kaṃ vātaṃ dametīti kadambo, bo.
Kadamba (kadamba tree) is so called because it tames (dameti) the wind (kaṃ vātaṃ), with suffix bo.
Vì làm dịu gió nên gọi là kadambo; bo là hậu tố.
Pinetīti piyako, ṇvu, iyādeso.
Piyaka (kadamba tree) is so called because it pleases (pineti), with suffix ṇvu and substitution of iyā.
Vì làm hài lòng nên gọi là piyako; ṇvu là hậu tố, iyā là biến thể.
Nayati mudaṃ nīpo, po.
Nīpa (kadamba tree) is so called because it brings (nayati) joy (mudaṃ), with suffix po.
Vì mang lại niềm vui nên gọi là nīpo; po là hậu tố.
Dvayaṃ, vidarukkhe, yassa niyyāsena peḷādayo limpanti.
Both terms refer to the vidarukkha (marking nut tree), whose sap is used to smear baskets, etc.
Hai từ này chỉ cây vida (cây bhalla), mà nhựa của nó được dùng để dán các hộp, v.v.
Bhala, bhalla paribhāsanahiṃsādānesu, nadādi, aññatra to, kanto ca, bhallātako, tīsvayaṃ.
Bhallātaka (marking nut tree) is derived from bhala or bhalla (to abuse, harm, give), with suffix ṇo (not ṇato), and ending in ka. This term is used in all three genders.
Bhala, bhalla trong các nghĩa mắng chửi, làm hại, cho (dānesu), v.v. (nadādi). Ngoài ra, ka cuối cùng cũng là bhallātako, từ này thuộc ba giống.
Arukaro, aggimukhopi.
Also arukara and aggimukha.
Arukaro và aggimukha cũng có nghĩa này.
562. Dvayaṃ ambilikāyaṃ.
562. Both terms refer to tamarind (ambilika).
562. Hai từ này chỉ cây me.
Ci cayane, co, cica ādānasaṃvaraṇesu vā.
Ci (to gather), with suffix co, or cica (to take, restrain).
Ci trong nghĩa thu thập, co, hoặc cica trong nghĩa lấy và giữ lại.
Tanu vitthāre, ambilarasaṃ tanotīti tintiṇī, dvittamittaṃ, ṇattañca, nadādi.
Tintiṇī (tamarind) is so called because tanu (to spread) spreads (tanoti) the sour taste (ambilarasaṃ); it undergoes reduplication, insertion of itta, and ṇattañca; it is a nadādi word.
Tanu trong nghĩa mở rộng. Vì nó làm cho vị chua lan tỏa nên gọi là tintiṇī, có sự lặp đôi (dvittaṃ) và i (ittaṃ), ṇa (ṇattañca), nadādi.
Dvayaṃ ambilaṅkuraphale setarukkhe.
Both terms refer to the white-barked tree with sour, sprouting fruits.
Hai từ này chỉ cây có quả chua và chồi non, là cây setarukkha (cây nhãn chua).
Gadrabhaṇḍappamāṇaphalattā gaddabhaṇḍo, ralopo.
Gaddhabhaṇḍa (donkey's testicle) is so called because its fruits are the size of a donkey's testicles, with the elision of ra.
Vì quả của nó to bằng tinh hoàn của lừa nên gọi là gaddabhaṇḍa, ra bị lược bỏ.
Kapi calane, tano, dīgho āgamassa.
Kapi (to move), with suffix tano and lengthening of the augment.
Kapi trong nghĩa rung chuyển, tano, i của tiếp vĩ ngữ được kéo dài.
Kandarālo, pilakkhopi.
Also kandarāla and pilakkha.
Kandarālo và pilakkha cũng có nghĩa này.
Tikaṃ sālarukkhe.
Three terms for the sāla tree (Shorea robusta).
Ba từ này chỉ cây sāla (cây sa la).
Sala gamane, ṇo, sāravantatāya vā sālo. Assakaṇṇasadisapaṇṇatāya assakaṇṇo.
Sāla (sāla tree) is derived from sala (to go), with suffix ṇo, or because it is full of essence (sāravantatāya). Assakaṇṇa (horse-eared) is so called because its leaves are similar to a horse's ear.
Sala trong nghĩa đi, ṇo, hoặc vì có lõi nên gọi là sāla. Vì lá giống tai ngựa nên gọi là assakaṇṇa.
Sanja saṅge, a, sajja adane vā, a.
Sanja (to cling), with suffix a, or sajja (to eat), with suffix a.
Sanja trong nghĩa dính mắc, a, hoặc sajja trong nghĩa ăn, a.
Dvayaṃ nadīsajje.
Both terms refer to the nadīsajja (river fig tree).
Hai từ này chỉ cây nadīsajja.
Ajja ajjane, uno.
Ajja (to gather), with suffix uno.
Ajja trong nghĩa tôn kính, uno.
Kaka lolye, udho.
Kaka (to be eager), with suffix udho.
Kaka trong nghĩa tham lam, udho.
Vīrataru, indadumopi.
Also vīrataru and indaduma.
Vīrataru và indaduma cũng có nghĩa này.
Dvayaṃ guvākarukkhe, yassa phalena tambūlanāmaṃ jāyati.
Both terms refer to the betel nut tree (guvāka), whose fruit is used to make tambūla (betel quid).
Hai từ này chỉ cây cau, quả của nó dùng để làm trầu.
Pūja pūjāyaṃ, ṇo, jassa go.
Pūja (to honor), with suffix ṇo, and ja replaced by go.
Pūja trong nghĩa thờ cúng, ṇo, ja thành go.
Kamu icchāyaṃ, hetukattari ṇvu.
Kamu (to desire), with suffix ṇvu in the causative.
Kamu trong nghĩa mong muốn, ṇvu (ở đây là hetukattari).
Khapuropi.
Also khapura.
Khapura cũng có nghĩa này.
Dvayaṃ lohitalodde.
Both terms refer to lohitalodda (red lodh tree).
Hai từ này chỉ cây lohitalodda.
Paṭṭiityākhyā yassa paṭṭi.
It is called paṭṭī because it has the name paṭṭi.
Cây có tên là paṭṭi là paṭṭi.
‘‘Paddhī’’tipi pāṭho.
The reading paddhī is also found.
Cũng có bản đọc là paddhī.
Asmiṃ pakkhitte lākhā rattā bhavatīti lākhāpasādano. Kamukopi.
Lākhāpasādana (lacquer beautifier) is so called because when it is added, the lac dye becomes red. Also kamuka.
Vì khi bỏ vào cây này thì sơn (lākhā) trở nên đỏ nên gọi là lākhāpasādana. Kamuka cũng có nghĩa này.
565. Dvayaṃ iṅgudiyaṃ, ayañca kaṇṭakī bāhulyena majjhimadese jāyate.
565. Both terms refer to iṅgudī (Balanites aegyptiaca), which is thorny and grows mostly in the central region.
565. Hai từ này chỉ cây iṅgudi. Cây này có gai và chủ yếu mọc ở vùng trung tâm.
Iṅga gamanattho, ido, issu, nadādi.
Iṅga (to go), with suffix ido, and i changed to u; it is a nadādi word.
Iṅga có nghĩa đi, ido, i thành u, nadādi.
Tāpaso payujjamānaphalakatāya tāpasataru. Dvayaṃ ‘‘bhujapatto’’itikhyāte sundaratace rukkhe, yassa tace mantakkharāni likhanti.
Tāpasataru (ascetic's tree) is so called because its fruits are used by ascetics. Both terms refer to the tree known as bhujapatta (birch tree) with beautiful bark, on which mantra characters are written.
Vì quả của nó được các ẩn sĩ sử dụng nên gọi là tāpasataru. Hai từ này chỉ cây bhujapatta nổi tiếng, là cây có vỏ đẹp, trên vỏ đó người ta viết các chữ thần chú.
Bhujo pāṇi, taṃsadisapattatāya bhujapatto. Mantalekhakehi ābhujitatacavantatāya ābhujī. Bhūjo, cammī, muduttacopi.
Bhujapatta (birch bark) is so called because its leaves are like bhujo (hand). Ābhujī (birch tree) is so called because its bark is used (ābhujita) by those who write mantras. Also bhūja, cammī, and muduttaca.
Bhujo là tay, vì lá giống tay nên gọi là bhujapatta. Vì có vỏ được các nhà viết thần chú sử dụng nên gọi là ābhujī. Bhūja, cammī, muduttaca cũng có nghĩa này.
Dvayaṃ simbaliyaṃ.
Both terms refer to simbalī (silk cotton tree).
Hai từ này chỉ cây simbali (cây gạo).
Picchāyogā picchilā, ilo.
Picchilā (slimy) is so called due to its sliminess (picchāyoga), with suffix ila.
Vì có nhựa dính nên gọi là picchilā, ilo.
Samba maṇḍale, ali, assi.
Samba (to circle), with suffix ali.
Samba trong nghĩa vòng tròn, ali, assi.
‘‘Picchilā pūraṇī mocā, thirāyu simbalī dvisū’’ti* amarakoso. Dvayaṃ picchilākāre kaṇṭakasahite rukkhe.
Amarakosa states: “Picchilā, pūraṇī, mocā, thirāyu, simbalī are the two genders.” Both terms refer to a thorny tree similar to picchilā.
Picchilā pūraṇī mocā, thirāyu simbalī dvisū* là Amarakosa. Hai từ này chỉ cây có gai, hình dạng giống cây picchilā.
Ruca dittiyaṃ, hetukattari yu, kuṭa koṭilye, kattari ṇo, koṭo asimbali samānopi simbalisadisākāradassanato koṭasimbali, pume.
Koṭasimbalī is so called because it resembles simbalī in appearance, even though it is not a simbalī. It is derived from ruca (to shine), with suffix yu in the causative, and kuṭa (to be crooked), with suffix ṇo in the agentive. It is masculine.
Ruca trong nghĩa chiếu sáng, yu (ở đây là hetukattari), kuṭa trong nghĩa cong, ṇo (ở đây là kattari). Koṭa là cây koṭasimbali vì nó không phải simbali nhưng lại có hình dạng giống simbali, thuộc giống đực.
Kasambalopi.
Also kasambala.
Kasambala cũng có nghĩa này.
566. Dvayaṃ ‘‘kaṇṭakarañja’’iti khyāte kaṇṭakini karañjagumbe, yaṃ loke ‘‘kalino’’ti vuccati.
566. Both terms refer to the thorny karañja bush known as kaṇṭakarañja (prickly karañja), which is popularly called kalina.
566. Hai từ này chỉ bụi cây karañja có gai nổi tiếng là kaṇṭakarañja, mà trong dân gian gọi là kalina.
Kara hiṃsāyaṃ, karato ririyā.
Kara (to injure), with suffix ririyā from karato.
Kara trong nghĩa làm hại, ri từ kara.
Pū pavane, iko, tonto ca.
Pū (to purify), with suffix iko, and ending in ko.
Pū trong nghĩa thanh lọc, iko, và ka cuối cùng.
Pūtikarajo, kalimārakopi, kalino.
Also pūtīkarañja, kalikārākopa, and kalina.
Pūtikaraja, kalimāraka cũng có nghĩa này, kalina.
Dvayaṃ dālimapupphākāre pītanāsakarukkhe.
Both terms refer to the yellow-flowered, nose-destroying tree (Adina cordifolia) with flowers resembling those of a pomegranate.
Hai từ này chỉ cây có hoa màu vàng giống hoa lựu, pītanāsa.
Ruha janane, ṇī.
Ruha (to produce), with suffix ṇī.
Ruha trong nghĩa sinh ra, ṇī.
Lohitapupphatāya rohitako.
Rohitaka (redwood tree) is so called because of its red flowers.
Vì có hoa đỏ nên gọi là rohitaka.
567. Dvayaṃ karañje.
567. Both terms refer to karañja (Indian Beech).
567. Hai từ này chỉ cây karañja.
Nattaṃ rattā mālā yassa.
Whose garland is red.
Cây có vòng hoa đỏ.
Kaṃ rañjayatīti karañjo, ṇo.
Karañja (Indian Beech) is so called because it delights (rañjayati) the water (kaṃ), with suffix ṇo.
Vì nó làm vui lòng (rañjayati) nước (kaṃ) nên gọi là karañja, ṇo.
Cillavillo, karajopi.
Also cillavilla and karaja.
Cillavilla và karaja cũng có nghĩa này.
Dvayaṃ khadire.
Both terms refer to khadira (catechu tree).
Hai từ này chỉ cây khadira (cây keo).
Khada hiṃsāyaṃ, theriye ca.
Khada (to injure), and also (to be) firm.
Khada trong nghĩa làm hại, và trong nghĩa vững chắc.
Khadanti dantā yenāti khadiro, iro.
Khadira (catechu tree) is so called because teeth (dantā) become firm (khadanti) by it, with suffix iro.
Vì răng được làm cho chắc khỏe nhờ nó nên gọi là khadira, iro.
Dantā dhāvanti yena nirogattāti dantadhāvano, yu, dhāva gatisuddhiyaṃ.
Dantadhāvana (tooth cleaner) is so called because teeth (dantā) are cleaned (dhāvanti) by it, being healthy (nirogattā), with suffix yu; dhāva (to go, clean).
Vì răng được làm sạch và không bệnh tật nhờ nó nên gọi là dantadhāvana, yu, dhāva trong nghĩa đi và sạch sẽ.
Gāyattī, bālatanayopi.
Also gāyattī and bālatanaya.
Gāyattī và bālatanaya cũng có nghĩa này.
‘‘Gāyattī khadire itthī, chandasipi chaḷakkhare’’ti* rabhaso. Bālo sukhumo pattasaññito tanayo yassa bālatanayo. Dvayaṃ pītasāre khadire.
Rabhasa states: “The feminine gāyattī refers to khadira and also to a six-syllable meter (chandasi).” Bālatanaya is so called because it has fine (bālo sukhumo) shoots (tanayo) known as leaves (pattasaññito). Both terms refer to khadira with white heartwood.
Gāyattī là giống cái trong khadira, và trong chandas có sáu âm tiết, đây là Rabhasa. Cây có chồi non (tanaya) nhỏ (bāla) được gọi là lá (pattasaññita) là bālatanaya. Hai từ này chỉ cây khadira có lõi vàng.
Khadirādikantu pītasāre.
However, khadirādika (etc.) refers to khadira with yellow heartwood.
Tuy nhiên, khadirādika chỉ cây khadira có lõi vàng.
Setavaṇṇatāya somo kappūrasadiso vakko vakkalametassa somavakko. ‘‘Somo kuvere pitudevatāyaṃ, vasuppabhede vasudhākare ca.
Soma, which is white like camphor, has a bark, hence somavakka. "Soma is in Kuvera, in the ancestral deity, in the type of vasu, and in the earth-holder.
Vì vỏ của nó màu trắng giống long não nên gọi là somavakka. Soma trong kuvera, trong pitudevatā (thần tổ tiên), trong vasuppabheda (loại đá quý), trong vasudhākara (nước).
Dibbosadhī somalatā samīraṇe, kappūranīresu ca vānare cā’’ti nānatthasaṅgaho. Īsaṃ khuddakaṃ dalametassa kadaro, lassa ro. Dvayaṃ piṇḍītake.
The Nānatthasaṅgaha states that soma (moon-plant) refers to divine medicine, the somalatā creeper, the wind, camphor, water, and also a monkey. Its slightly small leaf is called kadara, with la becoming ra. Both are in the sense of piṇḍītaka (stag's horn moss).
Dibbosadhī somalatā samīraṇe, kappūranīresu ca vānare cā là Nānatthasaṅgaha. Cây có lá nhỏ (īsaṃ khuddakaṃ dalaṃ) là kadara, la thành ra. Hai từ này chỉ cây piṇḍītaka.
Sala gamane, lo.
Sala means "to go," and lo is a suffix.
Sala trong nghĩa đi, lo.
Mada ummāde, yu.
Mada means "madness," and yu is a suffix.
Mada trong nghĩa điên cuồng, yu.
‘‘Piṇḍītako maravako, sasano karahāṭako’’tya marakose* .
"Piṇḍītaka, maravaka, sasana, karahāṭaka" — thus says the Amarakoṣa.
Piṇḍītako maravako, sasano karahāṭako là Amarakosa*.
568. Tikaṃ indasāle.
568. Three terms for indasāla.
568. Ba từ này chỉ cây indasāla.
Sālānaṃ rukkhānaṃ indo rājā indasālo, dāsādīsu sirivaḍḍhakādisaddo viya adhivacanamattamidaṃ.
Indasāla is the king of sāla trees; this is merely an appellation, like terms such as sirivaḍḍhaka for servants, etc.
Vua của các cây sāla là indasāla. Đây chỉ là một tên gọi, giống như sirivaḍḍhakā và các từ khác trong dāsādi.
Indassa sakkassa sālotipi indasālo.
It is also indasāla because it is the sāla tree of Indra, Sakka.
Cũng là cây sāla của Inda (Sakka) nên gọi là indasāla.
Salla to ṇvu, nadādi, sallakī.
From salla (dart, quill), with ṇvu suffix, and nadādi class, comes sallakī.
Từ salla, ṇvu, nadādi, sallakī.
Khara chedanavināsanesu, ṇvu.
From khara (to cut, destroy), with ṇvu suffix, comes khāra.
Khara trong nghĩa cắt và phá hủy, ṇvu.
569. Dvayaṃ panase.
569. Two terms for panasa (jackfruit).
569. Hai từ này chỉ cây panasa (cây mít).
Pana byavahāre, thutimhi ca, aso.
Pana means "to trade" and "to praise," with the aso suffix.
Pana trong nghĩa giao dịch, và trong nghĩa khen ngợi, aso.
Kaṇṭakayuttaṃ phalamassa kaṇṭakiphalo. Dvayaṃ sivāyaṃ.
Its fruit has thorns, so it is kaṇṭakīphala. Two terms for sivā (haritakī).
Quả của nó có gai là kaṇṭakiphala. Hai từ này chỉ cây sivā.
Na vijjate rogabhayaṃ, rogabyatho copayujjamānāyamassanti abhayā. Rogabhayaṃ harati apanetīti harītakī, to, sakatthe ko, nadādi.
When used, there is no fear of disease or affliction, hence abhayā. It removes or eliminates the fear of disease, hence harītakī, with to suffix, and ka in its own sense, belonging to the nadādi class.
Không có nỗi sợ bệnh tật, cũng không có sự đau khổ do bệnh tật khi sử dụng nó, nên gọi là abhayā. Vì nó loại bỏ nỗi sợ bệnh tật nên gọi là harītakī, to, ko cho mục đích riêng, nadādi.
Harittakīpi.
Also harittakī.
Harittakī cũng có nghĩa này.
Abyathā, putanā, amatā, hemavatī, cetakī, sivāpi.
Also abyathā, putanā, amatā, hemavatī, cetakī, sivā.
Abyathā, putanā, amatā, hemavatī, cetakī, sivā cũng có nghĩa này.
Dvayaṃ karisaphale.
Two terms for karisaphala (beleric myrobalan).
Hai từ này chỉ quả karisaphala.
Rogaṃ asati bhakkhatīti akkho, kho, sassa ko. Rogaṃ vibhūtaṃ karotīti vibhītako, vibhīṭakopi.
It eats or devours disease, hence akkha, with kho suffix, and sa becomes ko. It makes disease disappear, hence vibhītaka; also vibhīṭaka.
Vì nó ăn (bhakkhati) bệnh tật nên gọi là akkha, kho, sa thành ka. Vì nó làm cho bệnh tật biến mất nên gọi là vibhītaka, vibhīṭaka cũng có nghĩa này.
Bhūtāvāso, kaliddumopi, kalissa āsayabhūto dumo kaliddumo. Dvayaṃ pussaphale.
Also bhūtāvāsa and kalidduma. Kalidduma is the tree that is the abode of kali (evil fortune/discord). Two terms for pussaphala (emblic myrobalan).
Bhūtāvāsa, kalidduma cũng có nghĩa này. Cây là nơi nương tựa của sự đau khổ là kalidduma. Hai từ này chỉ quả pussaphala.
Natthi matametissaṃ hetubhūtāyaṃ amatā.
There is no death when this is the cause, hence amatā.
Không có cái chết nhờ vào nó, nên gọi là amatā.
Mala dhāraṇe, ṇvu, nadādi, āmalakī. Vayaṭṭhāpi.
Mala means "to bear," with ṇvu suffix, and nadādi class, comes āmalakī. Also vayaṭṭhā.
Mala trong nghĩa dhāraṇe (mang, giữ), với hậu tố ṇvu, thuộc nhóm nadi, là āmalakī (me rừng). Cũng có vayaṭṭhā.
Vayo tiṭṭhati thirībhavatyetāyāti vayaṭṭhā.
It is vayaṭṭhā because youth remains and becomes firm through it.
Vì nhờ quả này mà tuổi thọ được duy trì, trở nên vững chắc, nên gọi là vayaṭṭhā.
Tikaṃ hiṅguniyyāse.
Three terms for hiṅguniyyāsa (asafoetida resin).
Ba từ chỉ nhựa cây hiṅgu (a ngùy).
Nī naye, bo, monto ca.
Nī means "to lead," with bo suffix, and mo as the ending.
Nī trong nghĩa naye (dẫn dắt), với hậu tố bo, và mo ở cuối.
Tittarasattā aribhāve tiṭṭhatīti ariṭṭho. Puciṃ kuṭṭhaṃ maddatīti pucimando, ittaṃ, bindāgamo.
It exists as an enemy because of its bitter taste, hence ariṭṭha. It crushes leprosy (kuṭṭha), hence pucimando, with itta and insertion of binda.
Vì có vị đắng nên đứng ở vị trí của kẻ thù (đối với bệnh tật), nên gọi là ariṭṭho. Vì nghiền nát bệnh phong hủi, nên gọi là pucimando, thêm itta, thêm bindāgama.
Dhammaseno, mālakopi.
Also dhammasena and mālaka.
Dhammasena nói, cũng có mālako.
Malate rogaṃ mālako, ṇvu.
It dispels disease, hence mālaka, with ṇvu suffix.
Vì loại bỏ bệnh tật, nên gọi là mālako, với hậu tố ṇvu.
Dvayaṃ rattapupphe.
Two terms for rattapuppha (pomegranate).
Hai từ chỉ hoa màu đỏ.
Karotismā ṇvu.
From karo, with ṇvu suffix.
Từ karo (làm), với hậu tố ṇvu.
Dala vidāraṇe, mo, ikārāgamo.
Dala means "to tear apart," with mo suffix and insertion of ikāra.
Dala trong nghĩa vidāraṇe (xé rách), với hậu tố mo, thêm ikārāgama.
Dāḷimopi.
Also dāḷima.
Cũng có dāḷimo.
571. Dvayaṃ pītaddume.
571. Two terms for pītadduma (yellow pine tree).
571. Hai từ chỉ cây thông.
Sarati kālantaraṃ saralo, alo.
It extends over a period of time, hence sarala, with alo suffix.
Vì tồn tại qua nhiều thời kỳ, nên gọi là saralo, với hậu tố alo.
Pūtiyeva kaṭṭhaṃ pūtikaṭṭhaṃ, pūtimuttanti yathā.
Pūtikaṭṭhaṃ is simply foul-smelling wood, as in pūtimutta (putrid urine).
Gỗ mục nát là pūtikaṭṭhaṃ, giống như pūtimuttaṃ.
Dvayaṃ picchilāyaṃ.
Two terms for picchila (rosewood).
Hai từ chỉ cây picchilā (cây keo).
Kapi calane, ilo.
Kapi means "to move," with ilo suffix.
Kapi trong nghĩa calane (rung động), với hậu tố ilo.
Sāsa anusiṭṭhiyaṃ, sisa icchāyaṃ vā, apo, niggahītāgamo, siṃsapā. Agurupi.
Sāsa means "to instruct," or sisa means "to wish," with apo suffix and insertion of niggahīta, resulting in siṃsapā. Also aguru.
Sāsa trong nghĩa anusiṭṭhiyaṃ (dạy bảo), hoặc sisa trong nghĩa icchāyaṃ (mong muốn), với hậu tố apo, thêm niggahīta, là siṃsapā. Cũng có aguru.
Tikaṃ phaliniyaṃ.
Three terms for phalini.
Ba từ chỉ cây phalinī (cây piyaṅgu).
Sā tanukaraṇe, mo.
Sā means "to make thin," with mo suffix.
Sā trong nghĩa tanukaraṇe (làm mỏng, làm suy yếu), với hậu tố mo.
Piyabhāvaṃ gacchatīti piyaṅgu, u.
It attains a pleasant state, hence piyaṅgu, with u suffix.
Vì đi đến trạng thái đáng yêu, nên gọi là piyaṅgu, với hậu tố u.
Kamanīyabhāvaṃ gacchatīti kaṅgu, u, nipātanā.
It attains a desirable state, hence kaṅgu, with u suffix, through a special formation (nipātana).
Vì đi đến trạng thái đáng mong muốn, nên gọi là kaṅgu, với hậu tố u, theo cách nipātanā.
Mahilāvhayā, latā, gundā, gandhaphalī, kārambhāpi.
Also mahilāvhayā, latā, gundā, gandhaphalī, and kārambhā.
Cũng có mahilāvhayā, latā, gundā, gandhaphalī, kārambhā.
Dvayaṃ sirīse.
Two terms for sirīsa (Siris tree).
Hai từ chỉ cây sirīsa (cây tràm).
Sarati rogaṃ hiṃsatīti sirīso. Īso, assi.
It destroys or harms disease, hence sirīsa. Īsa and assi suffixes.
Vì làm hại bệnh tật, nên gọi là sirīso. Hậu tố īso, assi.
Bhaṇḍa paribhāsane, ilo.
Bhaṇḍa means "to abuse," with ilo suffix.
Bhaṇḍa trong nghĩa paribhāsane (chửi rủa), với hậu tố ilo.
Kapītanopi.
Also kapītana.
Cũng có kapītano.
Ambāṭake, gaddabhaṇḍe ca kapītano.
The term kapītana is used for ambāṭaka (hog plum) and gaddabhaṇḍa (wild fig).
Kapītano được dùng cho ambāṭaka (cây xoài dại) và gaddabhaṇḍa (cây bàng).
573. Dvayaṃ asoke.
573. Two terms for asoka (Saraca asoca).
573. Hai từ chỉ cây asoka.
Natthi soko yena.
By which there is no sorrow.
Không có sầu muộn nhờ nó.
Vaja gamane, ulo.
Vaja means "to go," with ulo suffix.
Vaja trong nghĩa gamane (đi), với hậu tố ulo.
Dvayaṃ jayāyaṃ.
Two terms for jayā.
Hai từ chỉ cây jayā (cây jayantī).
Taṃtaṃrogajayādikaṃ karotīti takkārī, ṇī.
It accomplishes victory over various diseases, hence takkārī, with ṇī suffix.
Vì tạo ra sự chiến thắng các bệnh tật, nên gọi là takkārī, với hậu tố ṇī.
Visesena jayatīti vejayantikā, anto, nadādi, sakatthe ko.
It is vejayantikā because it triumphs specially, with anto suffix, nadādi class, and ko in its own sense.
Vì chiến thắng một cách đặc biệt, nên gọi là vejayantikā, thêm anto, thuộc nhóm nadi, thêm ko trong nghĩa tự thân.
‘‘Jayā jayantī takkārī, nādeyī vejayantikā’’tya marakoso* .
"Jayā, jayantī, takkārī, nādeyī, vejayantikā" — thus says the Amarakoṣa.
“Jayā, jayantī, takkārī, nādeyī, vejayantikā” – đây là Amarakosa.
Dvayaṃ samuddasamīpadesaje sāmadale tamālanāme tarumhi.
Two terms for tamāla tree, which grows in regions near the sea and has dark leaves.
Hai từ chỉ cây tamāla mọc ở vùng gần biển, có lá màu xanh đậm.
Tāpiyaṃ jāyatīti tāpiñcho, aññatthe cho, bindāgamo, ‘‘tāpī tu saritāntare’’ti hi nānatthasaṅgaho.
It grows in Tāpī, hence tāpiñcha, with cha in another sense, and insertion of binda. Indeed, the Nānatthasaṅgaha states: "Tāpī refers to an arm of a river."
Vì mọc ở tāpiya, nên gọi là tāpiñcho, thêm cho ở nghĩa khác, thêm bindāgama. Quả thật, tāpī là ở giữa các con sông, theo Nānattasaṅgaha.
Tamu kaṅkhāyaṃ, alo.
Tamu means "to wish," with alo suffix.
Tamu trong nghĩa kaṅkhāyaṃ (mong muốn), với hậu tố alo.
Dvayaṃ kuṭaje.
Two terms for kuṭaja (Holarrhena antidysenterica).
Hai từ chỉ cây kuṭaja (cây kura).
Rogaṃ chindatīti kuṭajo, jo.
It cuts off disease, hence kuṭaja, with jo suffix.
Vì cắt đứt bệnh tật, nên gọi là kuṭajo, với hậu tố jo.
Girimhi jātā mallikā girimallikā, sakkapariyāyopyatra.
A jasmine that grows on mountains is girimallikā. There are also synonyms for Sakka here.
Hoa lài mọc trên núi là girimallikā, cũng có từ đồng nghĩa với sakkapariyāya (từ chỉ Indra) ở đây.
Rabhaso.
— Rabhasa. However, in the Amaramālā, the reading is "kaliṅge’ndayavo pumā" in the feminine section.
Rabhaso. Trong Amaramālā thì có câu “kaliṅge indayavo pumā” trong phần giống cái.
Amaramālāyantu ‘‘kaliṅge’ndayavo pumā’’ti itthikaṇḍe pāṭho.
In the Amaramālā, the reading in the feminine section is “‘indayavo’ is masculine in ‘kaliṅga’.”
Nghĩa của nó là kaliṅgā là giống cái, indayavo là giống đực.
Tassattho kaliṅgā itthī, indayavo pumā.
Its meaning is that kaliṅgā is feminine, and indayavo is masculine.
Hai từ chỉ cây kaṇikārikā.
Dvayaṃ kaṇikārikāyaṃ.
Two terms for kaṇikārikā (Indian coral tree).
Lửa được tạo ra bằng cách này là aggimantho, với hậu tố ṇo.
Aggi anena manthyate aggimantho, ṇo.
Fire is churned by this, hence aggimantha, with ṇo suffix.
Khi cọ xát gỗ đó, lửa sẽ bùng lên.
Taṃ kaṭṭhehi ghaṃsiyamāne aggi uṭṭhahati.
When rubbed with its wood, fire arises.
Kaṇa trong nghĩa gatiyaṃ (đi), với hậu tố ṇvu.
Kaṇa gatiyaṃ, ṇvu.
Kaṇa means "to go," with ṇvu suffix.
Cũng có jayā ở đây.
Jayāpyatra.
Also jayā here.
“Jayā trong vijaya (chiến thắng), duggā, jayantī trong gaṇikārika” – jayā có nhiều nghĩa.
‘‘Vijaye so jayā duggā, jayantī gaṇikārike’’ti jayā nānātthā.
"Jayā has many meanings: in the sense of victory, she is Duggā; Jayantī in the sense of gaṇikārika."
Hai từ chỉ cây nigguṇḍī.
Dvayaṃ nigguṇḍiyaṃ.
Two terms for nigguṇḍi (Vitex negundo).
Không có sự ràng buộc thai nhi (guṇḍaṃ) ở cây này, nên gọi là nigguṇḍī.
Natthi guṇḍaṃ gabbhabandhanametāyāti nigguṇḍī.
It has no guṇḍa (fetus-binding), hence nigguṇḍī.
Si trong nghĩa bandhane (ràng buộc), với hậu tố du. Vì ngăn chặn sự ràng buộc thai nhi (sinduṃ), nên gọi là sinduvāro. Cũng có indānī ở đây.
Si bandhane, du, sinduṃ gabbhabandhanaṃ vāretīti sinduvāro. Indānīpyatra.
Si means "to bind," with du suffix; it prevents sindu (fetus-binding), hence sinduvāro. Also indānī here.
Indānī được dùng cho việc tạo ra phụ nữ, và cho sinduvāra, indana (Indra) và các loại khác.
Indānīkaraṇe thīnaṃ, sinduvārendanārisu.
Indānī is used for women's pregnancy and sinduvāra and indanāri.
Hai từ chỉ hoa lài.
Dvayaṃ mallikāyaṃ.
Two terms for mallikā (jasmine).
Nơi mà cỏ bị đau là tiṇasūlaṃ, sūla trong nghĩa rujāyaṃ (đau đớn).
Tiṇāni sūlanti yasminti tiṇasūlaṃ, sūla rujāyaṃ.
Where grasses ache, it is tiṇasūlaṃ; sūla means "to ache."
Nghĩa là, nơi nó mọc, cỏ ở đó sẽ bị bệnh.
Yatra taṃ jāyati, tatra tiṇāni rogīni bhavantītyattho.
The meaning is that where it grows, the grasses become diseased.
“Tiṇasūlaṃ trong hoa lài, paṇḍakaṃ trong quả ketakī.”
‘‘Tiṇasūlaṃ mallikāyaṃ, paṇḍakaṃ ketakīphale’’.
"Tiṇasūlaṃ (grass-thorn) for mallikā (jasmine), paṇḍakaṃ (neuter) for the fruit of ketakī (pandanus)."
Vì được mọi người giữ gìn, đeo, nên gọi là mallikā, malla trong nghĩa dhāraṇe (mang, giữ), với hậu tố i, thêm ko trong nghĩa tự thân.
Mallate dhārīyate sabbehīti mallikā, malla dhāraṇe, i, sakatthe ko.
It is borne or adorned by all, hence mallikā, from malla meaning "to bear," with i suffix, and ko in its own sense.
Cũng có bhūpadī, sītabhīru.
Bhūpadī, sītabhīru ca.
Also bhūpadī and sītabhīru.
575. Hai từ chỉ cây kaṇhapupphasephālikā (cây sephālikā hoa đen).
575. Dvayaṃ kaṇhapupphasephālikāyaṃ.
575. Two terms for kaṇhapupphasephālikā (blue-flowered night jasmine).
Cây có rễ chùm (siphā jaṭā) là sephālikā, thêm iko, la ở giữa.
Siphā jaṭā yassatthi sephālikā, iko, lamajjho.
It has siphā (roots/branches), hence sephālikā, with iko suffix and la in the middle.
Vì có hoa màu xanh, nên gọi là nīlikā. Cũng có suvahā, nigguṇḍī.
Nīlapupphatāya nīlikā. Suvahā, nigguṇḍīpi.
It is nīlikā due to having blue flowers. Also suvahā and nigguṇḍī.
“Sinduvāre cũng là nigguṇḍī, và trong nīlasephālikā” – Rudda nói.
‘‘Sinduvārepi nigguṇḍī, nīlasephālikāya ce’’ti ruddo.
"Nigguṇḍī is also for sinduvāra and *nīlasephālikā`" — thus says Rudda.
Hai từ chỉ hoa lài rừng.
Dvayaṃ vanamallikāyaṃ.
Two terms for vanamallikā (wild jasmine).
Phuṭa trong nghĩa vikasane (nở), vì nở rộ (bhuso phuṭati), nên gọi là apphoṭā, nguyên âm đầu ngắn.
Phuṭa vikasane, ā bhuso phuṭatīti apphoṭā, rassādi.
Phuṭa means "to blossom"; it blossoms abundantly, hence apphoṭā, with initial shortening.
Bốn từ chỉ hoa đỏ.
Catukkaṃ rattapupphe.
Four terms for rattapuppha (red-flowered tree).
Bandha trong nghĩa bandhane (ràng buộc), với hậu tố u, thêm ko trong nghĩa tự thân.
Bandha bandhane, u, sakatthe ko.
Bandha means "to bind," with u suffix, and ko in its own sense.
Hoa đẹp cho chiến thắng là jayasumanaṃ.
Jayatthaṃ sumanaṃ jayasumanaṃ.
A pleasant flower for victory is jayasumana.
Từ bhaṇḍa, với hậu tố iko, là bhaṇḍiko. Vì sống, nên gọi là jīvako, jīva trong nghĩa pāṇadhāraṇe (duy trì sự sống), với hậu tố ṇvu.
Bhaṇḍa tismā iko, bhaṇḍiko. Jīvatīti jīvako, jīva pāṇadhāraṇe, ṇvu.
From bhaṇḍa, with iko suffix, comes bhaṇḍika. It lives, hence jīvaka, from jīva meaning "to sustain life," with ṇvu suffix.
Vì từ jīvaka cũng được dùng cho pītasāla (cây bàng) và các loại khác, nên bandhu chính là jīvaka, được phân biệt bằng từ bandhu là bandhujīvako, hoặc đây là tên của một loại cây bằng từ ghép.
Jīvakasaddassa pītasālādīsvapi pavattanato bandhu eva jīvako bandhujīvakoti bandhusaddena visesetvā vuttaṃ, samuditena vā nāmamidamekassa.
Since the word Jīvaka also occurs in connection with Pītasālā and others, bandhu itself is jīvaka, thus it is stated as bandhujīvaka by specifying it with the word bandhu; or, this is the name of one* by combination.
Theo câu nói,
‘‘Bandhu bandhukapupphe ca, bandhubhātari bandhave’’ti vacanato,
Because it is stated: “Bandhu (relative) also refers to the bandhuka flower, the brother-in-law, and a relative.”
“Bandhu trong hoa bandhuka, và trong anh em bandhu,”
Dvayaṃ ‘‘campeyya’’iti khyāte.
The pair refers to the well-known campeyya (Champak tree).
Hai từ chỉ loại cây nổi tiếng là “campeyya” (cây hoa sứ).
Yutha hiṃsāyaṃ, i, sakatthe ko, dīghādi.
Yutha means to injure, i (suffix), ko in the sense of 'own', with a long vowel at the beginning.
Yutha trong nghĩa hiṃsāyaṃ (làm hại), với hậu tố i, thêm ko trong nghĩa tự thân, kéo dài nguyên âm đầu.
Magadhe bhavā māgadhī. Gaṇikā, ambaṭṭhāpi.
That which originates in Magadha is māgadhī. It also refers to a courtesan or an Ambaṭṭhā tree.
Sinh ra ở Magadha là māgadhī. Cũng có gaṇikā, ambaṭṭhā.
Dvayaṃ ‘‘devāli’’iti khyātāyaṃ.
The pair refers to the well-known devālī.
Hai từ chỉ loại cây nổi tiếng là “devāli” (cây devālī).
Sundaraṃ dalametissā sattalā, dassa to, satta dalāni yassā vā sattalā. Navā nūtanā mallikā navamallikā. Navamālikāpi.
It has beautiful petals, hence sattalā, da becomes to; or it has seven petals, hence sattalā. Navamallikā is a new, fresh jasmine. It is also navamālikā.
Lá của nó đẹp là sattalā, da biến thành to. Hoặc cây có bảy lá là sattalā. Hoa lài mới (navā nūtanā mallikā) là navamallikā. Cũng có navamālikā.
Dvayaṃ mātuluṅge.
The pair refers to mātuluṅga (citron).
Hai từ chỉ cây mātuluṅga (cây bưởi).
Matto lujjati yena mātuluṅgo, luja vināse.
By which one, being intoxicated, becomes distressed, hence mātuluṅgo, luja in the sense of destruction.
Vì người say bị hủy hoại bởi nó, nên gọi là mātuluṅgo, luja trong nghĩa vināse (hủy diệt).
Paripuṇṇabījatāya bījapūro. Rucakopi, ruca dittiyaṃ, ṇvu.
Due to having abundant seeds, it is bījapūro. Also rucako, ruca in the sense of shining, ṇvu (suffix).
Vì có hạt đầy đủ, nên gọi là bījapūro. Cũng có rucakopi, ruca trong nghĩa dittiyaṃ (chiếu sáng), với hậu tố ṇvu.
Dvayaṃ dhutture.
The pair refers to dhuttura (datura).
Hai từ chỉ cây dhuttura (cây cà độc dược).
Uggaṃ majjati yena ummatto, mada ummāde.
By which one becomes greatly intoxicated, hence ummatto, mada in the sense of intoxication.
Vì người ta trở nên điên cuồng (uggaṃ majjati) bởi nó, nên gọi là ummatto, mada trong nghĩa ummāde (điên cuồng).
Māretīti mātulo, ulo, rassa to. ‘‘Ummatto kitavo dhutto, dhattūro kanakāvhayo, mātulo madano’’tya marakoso* .
It kills, hence mātulo, ulo (suffix), ra becomes to. “Ummatto (intoxicated) is kitavo (deceptive), dhutto (cunning), dhattūro (datura), kanakāhvayo (gold-colored), mātulo (maternal uncle), madano (intoxication)” — this is from Amarakosa.
Māreti (giết chết) nên gọi là mātulo (cây cà độc dược), với hậu tố ulo và ra biến thành ta. "Ummatto, kitavo, dhutto, dhattūro, kanakāvhayo, mātulo, madano" là các từ đồng nghĩa (trong Amarakoṣa).
578. Dvayaṃ kaṇhapākaphale.
578. The pair refers to kaṇhapākaphalā (black-fruited).
Hai từ chỉ quả chín đen.
Karaṃ hatthaṃ maddati kaṇṭakena karamando. Karamaddopi.
It crushes the hand with its thorn, hence karamando. Also karamaddho.
Nó nghiền nát bàn tay bằng gai, nên gọi là karamando. Cũng có từ karamaddopi.
Suṭṭhu sinotīti suseno, si bandhane, yu.
It binds well, hence suseno, si in the sense of binding, yu (suffix).
Nó kết nối rất tốt, nên gọi là suseno (dây leo), với gốc si (kết nối) và hậu tố yu.
Dvayaṃ kunde.
The pair refers to kunda (star jasmine).
Hai từ chỉ cây hoa nhài.
Kuṇa saṅkocane, do, nattaṃ, kuṇa saddopakaraṇesu vā.
Kuṇa in the sense of contracting, do (suffix), na becomes ṇa; or kuṇa in the sense of sounding or preparing.
Kuṇa (co rút), hậu tố do, na được thêm vào, hoặc kuṇa (âm thanh và dụng cụ).
Māghe bhavaṃ māghyaṃ, yo, tasmiṃ kāle hi pupphādisamiddhi bhavatīti tabbhavattena byapadeso.
That which originates in Magha is māghyaṃ, yo (suffix); because in that season, there is an abundance of flowers, hence the designation by being of that origin.
Māghyaṃ là thứ sinh ra vào tháng Māgha, với hậu tố yo. Vào thời điểm đó, hoa và các loại cây khác phát triển phong phú, nên được gọi bằng tên đó.
Dvayaṃ rukkhoparijāte vijātiye pallave.
The pair refers to a parasitic creeper that grows on trees.
Hai từ chỉ chồi non khác loại mọc trên cây.
Rukkhe jāyamānā taṃ addati hiṃsatīti rukkhādanī, adda hiṃsāyaṃ, yu, nadādi, dalopo.
Growing on a tree, it harms it, hence rukkhādanī, adda in the sense of harming, yu (suffix), from the Nadādi group, deletion of da.
Nó mọc trên cây và làm hại cây, nên gọi là rukkhādanī (tầm gửi), adda (làm hại), hậu tố yu, thuộc nhóm nadādi, da bị lược bỏ.
Vanda abhivādanathutīsu, a, itthiyaṃ, sakatthe ko, assa dīgho.
Vanda in the sense of salutation and praise, a (suffix), in the feminine gender, ko in the sense of 'own', a becomes long.
Vanda (tôn kính, ca ngợi), hậu tố a, ở giống cái, ko ở nghĩa riêng, a được kéo dài.
Rukkharuhā, jīvantikāpi.
Also rukkhuruhā, jīvantikā.
Cũng gọi là rukkharuhā, jīvantikā.
Dvayaṃ cittake.
The pair refers to cittaka.
Hai từ chỉ cây Chittaka.
Citi hiṃsāyaṃ, gandhe ca, ṇvu.
Citi in the sense of harming, and smelling, ṇvu (suffix).
Citi (làm hại, hương thơm), hậu tố ṇvu.
Aggisaññitoti aggipariyāyanāmako.
Aggisaññito means having a name synonymous with fire.
Aggisaññito có nghĩa là tên đồng nghĩa với lửa.
Pāṭhīpi, pume’yaṃ.
Also pāṭhī, this is masculine.
Cũng có pāṭhī, từ này ở giống đực.
581. Dvayaṃ gaṇarūpe.
581. The pair refers to gaṇarūpa (Calotropis gigantea).
Hai từ chỉ cây akko.
Akko sūriyo, tappariyāyanāmakattā akko. Vikarotīti vikiraṇo, yu.
Akko is the sun; due to having a name synonymous with it, it is akko. It spreads, hence vikiraṇo, yu (suffix).
Akko là mặt trời, nên gọi là akko vì nó là từ đồng nghĩa. Nó phân tán, nên gọi là vikiraṇo, hậu tố yu.
Akkavho, vasuko, apphoṭo, mandāro, akkapaṇṇopi.
Akkavho, vasuko, apphoṭo, mandāro, and akkapaṇṇa are also names for it.
Cũng gọi là akkavho, vasuko, apphoṭo, mandāro, akkapaṇṇo.
‘‘Pume akkavho apphoṭo, vanamālyaparājite’’ti* ruddo. Mandāro devadumamhi pāribhaddakepi.
“Akkavho (Calotropis gigantea) in the masculine is known as apphoṭo, vanamālī, and aparājita (Clitoria ternatea)” – this is from Amarakosa. Mandāro also refers to a celestial tree and the pāribhaddaka tree.
"Ở giống đực, akkavho được biết đến là apphoṭo, vanamālyaparājite" là ruddo. Mandāro cũng có nghĩa là cây thần và cây pāribhaddaka.
Tasmiṃ akke yo setapupphako, tasmiṃ aḷakko. Setapupphatāya alaṃbhūto akko aḷakko, ala bhūsane, ḷattaṃ.
Among those akka (Calotropis gigantea), the one with white flowers is aḷakko. Aḷakko is akka adorned with white flowers, ala in the sense of adorning, ḷattaṃ (suffix).
Trong số các cây akko đó, cây có hoa trắng được gọi là aḷakko. Akko được trang trí bởi hoa trắng, nên gọi là aḷakko, ala (trang trí), ḷattaṃ.
Patāpasopi.
Also patāpaso.
Cũng có patāpaso.
Dvayaṃ chinnaruhāyaṃ.
The pair refers to chinnaruhā.
Hai từ chỉ cây chinnaruhā.
Tittarasattā pūtibhūtā latā pūtilatā, pū pavane vā,ti.
A creeper that is bitter and has become putrid is pūtilatā, or pū in the sense of purification, ti (suffix).
Dây leo có vị đắng và bị thối rữa, nên gọi là pūtilatā, hoặc pū (thanh lọc), hậu tố ti.
Rogamalaṃ punātīti pūti, sā eva latā pūtilatā.
It purifies the impurity of disease, hence pūti, that very creeper is pūtilatā.
Nó thanh lọc chất bẩn của bệnh tật, nên gọi là pūti, dây leo đó chính là pūtilatā.
Guḷa rakkhaṇe, co, nadādi.
Guḷa in the sense of protecting, co (suffix), from the Nadādi group.
Guḷa (bảo vệ), hậu tố co, thuộc nhóm nadādi.
Gara secane vā.
Or gara in the sense of sprinkling.
Hoặc gara (tưới).
Amatā, madhupaṇṇīpi.
Also amatā, madhupaṇṇī.
Cũng gọi là amatā, madhupaṇṇī.
Madhu iva paṇṇamassā madhupaṇṇī. Dvayaṃ dhanuseniyaṃ, yā pattehi vacāsadisī, tattaco tantadhanuguṇopayutto.
Its leaves are like honey, hence madhupaṇṇī. The pair refers to dhanuseniya, which is similar to vacā (sweet flag) in its leaves, and its bark is used for bowstrings.
Lá của nó giống mật ong, nên gọi là madhupaṇṇī. Hai từ chỉ dây cung, loại có lá giống cây vacā, vỏ của nó được dùng làm dây cung.
Mubbāvikāratāyeva dhanujiyā ‘‘mubbī’’tyuccate, mubba bandhane, a, mubbā.
Due to being a specific kind of mubbā (Sansevieria roxburghiana), the bowstring is called mubbī, mubba in the sense of binding, a (suffix), mubbā.
Dây cung được gọi là mubbī do sự biến đổi của mubbā, mubba (buộc), hậu tố a, mubbā.
Madhurasattā madhurasā. Devī, moraṭāpi.
Due to its sweet taste, it is madhurasā. Also devī, moraṭā.
Nó có vị ngọt, nên gọi là madhurasā. Cũng gọi là devī, moraṭā.
Mura pavedhane, aṭo, moraṭā.
Mura in the sense of vibrating, aṭo (suffix), moraṭā.
Mura (cuộn), hậu tố aṭo, moraṭā.
582. Dvayaṃ makkaṭiyaṃ.
582. The pair refers to makkaṭī (cowhage).
Hai từ chỉ cây makkaṭi.
Kapīnaṃ vānarānaṃ kacchuṃ janetīti kapikacchu. Kapikaccupi.
It causes itchiness to monkeys, hence kapikacchu. Also kapikaccu.
Nó gây ngứa cho khỉ, nên gọi là kapikacchu. Cũng có kapikaccu.
Dukkhasamphassatāya duphasso. Attaguttā, jaḍā, abyaṇḍā, kaṇḍūrā, pāvusāyinī, sūkasimbipi.
Due to having a painful touch, it is duphasso. Also attaguttā, jaṭā, abyaṇḍā, kaṇḍūrā, pāvusāyinī, sūkasimbi.
Do chạm vào gây khó chịu, nên gọi là duphasso. Cũng gọi là attaguttā, jaḍā, abyaṇḍā, kaṇḍūrā, pāvusāyinī, sūkasimbi.
‘‘Ayaṃ phassena kaṇḍuṃ janayatī’’ti yā lokehi pariharīyate, tato ayaṃ attanā guttā rakkhitā attaguttā. Pāvusāyaṃ utuyaṃ eti jāyate, ṇo, inī.
It is attaguttā (self-protected) because it causes itching by touch, and thus people avoid it. It comes (is born) in the rainy season (pāvusa), ṇo (suffix), inī (suffix).
"Cái này gây ngứa khi chạm vào" nên nó được người ta tránh xa, do đó nó tự bảo vệ, nên gọi là attaguttā. Nó sinh ra vào mùa mưa, hậu tố ṇo, inī.
Sūkasahitā simbi assā sūkasimbi, rassanto.
It has pods (simbi) with bristles (sūka), hence sūkasimbi, with a short vowel at the end.
Nó có vỏ cây có lông, nên gọi là sūkasimbi, kết thúc bằng âm ngắn.
Dvayaṃ maṇḍūkapaṇṇiyaṃ.
The pair refers to maṇḍūkapaṇṇī (Indian Pennywort).
Hai từ chỉ cây maṇḍūkapaṇṇi.
Maja suddhiyaṃ, ṭho.
Maja in the sense of purifying, ṭho (suffix).
Maja (thanh lọc), hậu tố ṭho.
Kāsa dittiyaṃ, karaṇe a, rasso.
Kāsa in the sense of shining, a (suffix) in the instrumental sense, shortening of the vowel.
Kāsa (tỏa sáng), hậu tố a ở nghĩa hành động, rasso.
Samaṅgā, yojanavallīpi.
Also samaṅgā, yojanavallī.
Cũng gọi là samaṅgā, yojanavallī.
Samaṅgatīti samaṅgā, a.
It collects, hence samaṅgā, a (suffix).
Nó kết nối, nên gọi là samaṅgā, hậu tố a.
Yojanaṃ vallī yassā yojanavallī.
Whose creeper is a yojana long, it is yojanavallī.
Dây leo của nó dài một yojana, nên gọi là yojanavallī.
Dvayaṃ vanatittikāyaṃ.
The pair refers to vanatittikā.
Hai từ chỉ cây vanatittikā.
Amba sadde, ṭho, ava rakkhaṇe vā, niggahītāgamo.
Amba in the sense of sounding, ṭho (suffix); or ava in the sense of protecting, with the insertion of niggahīta.
Amba (âm thanh), hậu tố ṭho, hoặc ava (bảo vệ), có thêm niggahīta.
Pā rakkhaṇe, ṭho.
Pā in the sense of protecting, ṭho (suffix).
Pā (bảo vệ), hậu tố ṭho.
Setā, pāpacelīpi.
Also setā, pāpacelī.
Cũng gọi là setā, pāpacelī.
Setarasena yujjateti, a.
It is endowed with white sap, a (suffix).
Nó có nhựa trắng, hậu tố a.
Dvayaṃ kaṭukarohiṇiyaṃ.
The pair refers to kaṭukarohiṇī.
Hai từ chỉ cây kaṭukarohiṇī.
Kaṭa vassāvaraṇagatīsu.
Kaṭa in the sense of covering from rain or going.
Kaṭa (che phủ, đi lại).
U, kaṭu, nārī.
U (suffix), kaṭu, feminine.
Hậu tố u, kaṭu, giống cái.
Kaṭukarasā hutvā ruhatīti kaṭukarohiṇī, ruha janane, yu, nadādi.
Being bitter in taste, it grows, hence kaṭukarohiṇī, ruha in the sense of producing, yu (suffix), from the Nadādi group.
Nó có vị đắng và mọc lên, nên gọi là kaṭukarohiṇī, ruha (sinh ra), hậu tố yu, thuộc nhóm nadādi.
‘‘Kaṭukarohiṇī’’ti samuditena nāmamidaṃ.
This name, kaṭukarohiṇī, is a combined name.
Đây là một tên ghép "Kaṭukarohiṇī".
Kaṭurohiṇīpi.
Also kaṭurohiṇī.
Cũng có kaṭurohiṇī.
583. Dvayaṃ kharamañjariyaṃ ‘‘cacasima’’iti khyātāyaṃ.
583. The pair refers to kharamañjarī, known as cacasimā.
Hai từ chỉ cây kharamañjari, được gọi là "cacasima".
Apamajjanti vatthādika’maneneti apāmaggo, dīgho upasaggassa.
By which one cleanses clothes and so on, hence apāmaggo, the prefix upa becomes long.
Người ta dùng nó để làm sạch quần áo, nên gọi là apāmaggo, nguyên âm của tiền tố được kéo dài.
Sikharamassāti sekhariko. Dhāmaggavo, vimukhapupphīpi.
It has a peak, hence sekhariko. Also dhāmaggavo, vimukhapupphī.
Nó có đỉnh, nên gọi là sekhariko. Cũng gọi là dhāmaggavo, vimukhapupphī.
‘‘Ghosake kharamañjariyaṃ, dhāmaggavo pume mato’’.
“Dhāmaggavo in the masculine refers to ghosaka (ridge gourd) and kharamañjarī.”
"Ở giống đực, dhāmaggavo được biết đến là ghosaka và kharamañjari."
Vimukhaṃ pupphamassā.
Its flowers face downwards.
Hoa của nó quay ngược lại.
Dvayaṃ kaṇāyaṃ.
The pair refers to kaṇā (long pepper).
Hai từ chỉ cây kaṇā.
Pittaṃ phalati kuppati yāya pipphalī, nadādi.
By which bile (pitta) bursts or becomes agitated, hence pipphalī, from the Nadādi group.
Nó làm cho mật bị rối loạn, nên gọi là pipphalī, thuộc nhóm nadādi.
Magadhe bhavā māgadhī, magadhānaṃ ayaṃ vā māgadhī, tatra paṭhamuppannattā, bāhulyena vā tatra jāyamānattā taṃsamaññāya byapadissate.
Māgadhī because it grows in Magadha, or it belongs to the people of Magadha. It is referred to by that name because it first appeared there or because it mostly grows there.
Nó sinh ra ở Magadha, nên gọi là māgadhī, hoặc nó thuộc về người Magadha, nên gọi là māgadhī, được gọi bằng tên đó vì nó lần đầu tiên xuất hiện ở đó, hoặc vì nó mọc nhiều ở đó.
Vedehī, kaṇā, kolāpi.
Also vedehī, kaṇā, and kolā.
Cũng gọi là vedehī, kaṇā, kolā.
Vedehānamayaṃ vedehī.
This belonging to the Vedehans is Vedehī. Kaṇā has various meanings, and it is said, "Kaṇā is pipphalī and ajā."
Cái này thuộc về người Videha, nên gọi là vedehī.
Kaṇā nānatthā, vuttañca ‘‘kaṇā pipphali’jājī ce’’ti.
Kaṇā has various meanings, and it is said, "Kaṇā is pipphalī and ajā."
Kaṇā có nhiều nghĩa, và đã được nói rằng "kaṇā là pipphalī và ajājī".
Dvayaṃ tikaṇṭake.
Two terms for tikaṇṭaka.
Hai từ chỉ cây tikaṇṭaka.
Gavaṃ kaṇṭako gokaṇṭako, pathaviyaṃ vā laggo kaṇṭako gokaṇṭako.
The thorn of cows is gokaṇṭaka, or a thorn stuck in the ground is gokaṇṭaka.
Gai của bò, nên gọi là gokaṇṭako, hoặc gai mắc trên đất, nên gọi là gokaṇṭako.
Siṅgha ghāyane, āṭo.
The root Siṅgha is for smelling; aṭa.
Siṅgha (ngửi), hậu tố āṭo.
Palaṅkasā, sādukaṇṭopi.
Palaṅkasā, also sādukaṇṭa.
Cũng gọi là palaṅkasā, sādukaṇṭo.
Yuttarāsnāyaṃ palāse ca palaṅkasā thiyaṃ.
Palaṅkasā is feminine in yuttarasna and palāsa.
Palaṅkasā ở giống cái, cũng chỉ cây yuttarāsa và lá cây palāsa.
Sādukaṇṭo vikaṅkatepi.
Sādukaṇṭa also in vikaṅkaṭa.
Sādukaṇṭo cũng chỉ cây vikaṅkata.
Dvayaṃ hatthipipphaliyaṃ.
Two terms for hatthipipphalī.
Hai từ chỉ cây hatthipipphalī.
Kolākārā, taṃnāmikā vā vallī kolavalli, rasso.
A creeper resembling kola, or one named that, is kolavallī, shortened.
Dây leo hình quả kola, hoặc có tên đó, nên gọi là kolavalli, nguyên âm ngắn.
Ibhānaṃ hatthīnaṃ pipphalī ibhapipphalī. Kapivallī, vasiropi.
The pipphalī of elephants (ibha), is ibhapipphalī. Kapivallī, also vasiro.
Pipphalī của voi, nên gọi là ibhapipphalī. Cũng gọi là kapivallī, vasiro.
Vasiro nānattho.
Vasiro has various meanings.
Vasiro có nhiều nghĩa.
Vasiro apāmaggo sāmuddalavaṇaṃ hatthipipphali ceti.
Vasiro means apāmagga, sea salt, and hatthipipphalī.
Vasiro là apāmaggo, muối biển và hatthipipphalī.
Pume’yaṃ.
This is masculine.
Từ này ở giống đực.
584. Dvayaṃ chaganthāyaṃ, yā ‘‘uggagandhā’’tipyuccate.
584. Two terms for chaganthā, which is also called "uggagandhā".
Hai từ chỉ cây chaganthā, còn được gọi là "uggagandhā".
Gunnaṃ lomasampātanaṭṭhāne jātā golomī, vaca viyattiyaṃ vācāyaṃ, karaṇe a, satapabbikāpi.
Born in the place where cows' hair falls is golomī, vaca for expression, 'a' suffix, also satapabbikā.
Nó mọc ở nơi lông bò rụng, nên gọi là golomī, vaca (lời nói rõ ràng), hậu tố a ở nghĩa hành động, cũng có satapabbikā.
Vacā sukkalohitamūlabhedena duvidhā, tatrasukkā ‘‘hemavatī’’tyuccate amarakose* .
Vacā is of two kinds, differentiated by white and red roots; the white one is called "hemavatī" in Amarasoka.
Vacā có hai loại theo sự khác biệt của rễ trắng và đỏ; trong đó, loại trắng được gọi là "hemavatī" trong Amarakoṣa.
Dvayaṃ apphoṭāyaṃ.
Two terms for apphoṭā.
Hai từ chỉ cây apphoṭā.
Kaṇṇasaṇṭhānapupphatāya kaṇṇī.
Kaṇṇī because its flower resembles an ear.
Nó có hoa hình tai, nên gọi là kaṇṇī.
Girimhi jātā kaṇṇī girikaṇṇī. Rogādijitattā aparājitā.
Kaṇṇī born on a mountain is girikaṇṇī. Aparājitā because it overcomes diseases etc.
Kaṇṇī mọc trên núi, nên gọi là girikaṇṇī. Nó chiến thắng bệnh tật và các thứ khác, nên gọi là aparājitā.
Dvayaṃ kalasiyaṃ.
Two terms for kalasī.
Hai từ chỉ cây kalasi.
Sīhapucchākārakusumamañjaritāya sīhapucchi. Pañhi appatanu vuccate.
Sīhapucchī because its flower cluster resembles a lion's tail. Pañhī is said to be sparse.
Cụm hoa của nó có hình đuôi sư tử, nên gọi là sīhapucchi. Pañhi được gọi là nhỏ hoặc ít.
Pañhi paṇṇaṃ yassā pañhipaṇṇī. Puthupaṇṇī, guhāpi, puthu asiliṭṭhaṃ paṇṇamassā puthupaṇṇī. Gahvare sīhapucchañca, thiyaṃ chamātuke guho* .
That which has sparse leaves is pañhipaṇṇī. Also puthupaṇṇī, guhā; that which has uncrowded (puthu) leaves is puthupaṇṇī. In a cavern and for sīhapucchā, guhā is feminine in chamātuka.
Nó có lá nhỏ, nên gọi là pañhipaṇṇī. Cũng gọi là puthupaṇṇī, guhā, nó có lá không đều, nên gọi là puthupaṇṇī. Ở hang động và sīhapuccha, guhā ở giống cái, guho ở giống đực, cũng chỉ māhābindai có sáu mẹ.
Dvayaṃ sālapaṇṇiyaṃ.
Two terms for sālapaṇṇī.
Hai từ chỉ cây sālapaṇṇi.
Sālapaṇṇasadisaviṭatāya sālapaṇṇī. Sālaṃ sobhanayuttaṃ paṇṇamassā vā sālapaṇṇī.
Sālapaṇṇī because its stem is similar to a sal leaf, or sālapaṇṇī because it has beautiful (sāla) leaves.
Nó có lá giống lá sāla, nên gọi là sālapaṇṇī. Hoặc nó có lá đẹp, nên gọi là sālapaṇṇī.
Thu gatitheriyesu, iro, thiro.
Thu in going and firmness, iro, thiro.
Thu (đi, vững chắc), hậu tố iro, thiro.
585. Dvayaṃ kaṇṭakārikāyaṃ.
585. Two terms for kaṇṭakārikā.
585. Hai (tên gọi) cho cây cà gai.
Niddahati kaṇṭakamuṭṭheti nididdhikā, ṇvu.
That which removes or eradicates thorns is nididdhikā, ṇvu.
Nó làm cho gai mọc lên, nên gọi là nididdhikā, với tiếp vĩ ngữ ṇvu.
Bhayakaraṇavasena byagghasadisatāya byagghī, brahatī, khuddāpi.
Byagghī due to its tiger-like appearance in causing fear; also brahatī, khuddā.
Do tính chất gây sợ hãi hoặc giống như hổ (trong việc gây bệnh phong), nên gọi là byagghī; cũng là brahatī và khuddā.
Dvayaṃ nīlirukkhe.
Two terms for nīli tree.
Hai (tên gọi) cho cây chàm.
Nīla vaṇṇe.
Nīla in color.
Nīla (có nghĩa là) màu sắc.
Nīlavaṇṇatāya nīlī, nadādi, inī, nīlinī, kāḷā, tutthāpi.
Nīlī because it is blue-colored, nadādi; with inī suffix, nīlinī, also kāḷā, tutthā.
Do có màu xanh đậm, nên gọi là nīlī (nadādi, inī), nīlinī; cũng là kāḷā và tutthā.
Dvayaṃ dāruhaliddārukkhe.
Two terms for dāruhaliddā tree.
Hai (tên gọi) cho cây dāruhaliddā (nghệ rừng).
Dara vidāraṇe, bo, rassa bo, dābbī, dīghādi, nadādi.
Dara for tearing, bo, 'ra' becomes 'bo', dābbī, dīghādi, nadādi.
Dara (có nghĩa là) xé toạc, với tiếp vĩ ngữ bo, và ra biến thành bo; dābbī (có) nguyên âm dài ở đầu, nadādi.
Haliddavaṇṇadārutāya dāruhaliddā, haliddāpi.
Dāruhaliddā because its wood is turmeric-colored; also haliddā.
Do gỗ có màu nghệ, nên là dāruhaliddā; cũng là haliddā.
Dvayaṃ biḷaṅge.
Two terms for biḷaṅga.
Hai (tên gọi) cho cây biḷaṅga.
Aṅga, raṅga, laṅga, gatyatthā daṇḍakā dhātū, a, ḷattaṃ, biḷaṅgaṃ. Citrāni taṇḍulāni yassā, taṇḍulo, kimisattupi.
Aṅga, raṅga, laṅga, roots meaning 'to go' ( daṇḍakā dhātū), 'a' suffix, ḷattaṃ, biḷaṅgaṃ. That which has variegated grains is taṇḍula, also kimisattu.
Aṅga, raṅga, laṅga, là các căn daṇḍaka có nghĩa là di chuyển, với tiếp vĩ ngữ a, và ḷattaṃ; biḷaṅgaṃ. Nó có hạt gạo màu sắc đa dạng; cũng là taṇḍula và kimisattu.
587. Dvayaṃ samantaduddhāyaṃ, nuha uggiraṇe, nadādi, mahantaṃ nāmamassa.
587. Two terms for samantaduddhā, nuha in vomiting, nadādi; it has a great name.
587. Hai (tên gọi) cho cây samantaduddha (xương rồng). Nuha (có nghĩa là) nôn mửa, nadādi; nó có một cái tên lớn.
Sīhuṇḍo, vajiradumo, guḷāpi.
Sīhuṇḍa, vajiraduma, also guḷā.
Sīhuṇḍa, vajiraduma, guḷā.
Dvayaṃ dakkhāyaṃ.
Two terms for dakkhā.
Hai (tên gọi) cho cây dakkhā (nho).
Muduguṇayogā muddikā, madhuraso sādu, tena vuttaṃ vejjaganthe ‘‘sādu lavaṇatittambilakaṭukasāyakā’’iti, taṃyogā madhurasā. Gotthanī, dakkhāpi.
Muddikā due to its soft quality; madhurasa is sweet, hence it is said in Vejjaganthe "sweet, salty, bitter, sour, pungent, astringent"; madhurasā due to that combination. Also gotthanī, dakkhā.
Do có đặc tính mềm mại nên là muddikā. Vị ngọt là madhurasa, do đó trong Vejjagrantha đã nói: "Ngọt, mặn, đắng, chua, cay, chát." Do có vị đó nên là madhurasā. Cũng là gotthanī và dakkhā.
Tikaṃ yaṭṭhimadhukāyaṃ.
Three terms for yaṭṭhimadhukā.
Ba (tên gọi) cho cây yaṭṭhimadhukā (cam thảo).
Madhurasatāya madhukaṃ, upamāne ko.
Madhukaṃ due to its sweet taste, ko for simile.
Do có vị ngọt như mật, nên là madhukaṃ, với tiếp vĩ ngữ ko (trong nghĩa so sánh).
Daṇḍākārattā yaṭṭhi ca sā madhurasattā madhukā ceti yaṭṭhimadhukā. Madhurasabhāve tiṭṭhatīti madhulaṭṭhikā, rassa lo, sakatthe ko ca.
A staff-like (daṇḍākārattā) thing, yaṭṭhi, and that is sweet (madhurasa) so madhukā, thus yaṭṭhimadhukā. Madhulaṭṭhikā because it remains in a sweet state, 'ra' becomes 'la', and 'ko' for self-reference.
Vì nó có hình dạng như cây gậy và có vị ngọt như mật, nên là yaṭṭhimadhukā. Nó tồn tại với vị ngọt nên là madhulaṭṭhikā, với ra biến thành la, và tiếp vĩ ngữ ko (trong nghĩa sở hữu).
‘‘Madhuyaṭṭhikā’’tipi pāṭho, vuttañca ‘‘madhukaṃ klītakaṃ yaṭṭhi-madhukaṃ madhuyaṭṭhikā’’ti* .
"Madhuyaṭṭhikā" is also a reading, and it is said, "Madhukaṃ, klītakaṃ, yaṭṭhi-madhukaṃ, madhuyaṭṭhikā."
Cũng có bài đọc là "madhuyaṭṭhikā", và đã nói: "Madhukaṃ, klītakaṃ, yaṭṭhimadhukaṃ, madhuyaṭṭhikā."
Dvayaṃ gorakkhataṇḍule, vuttañca tantantare ‘‘gaṅgerukī nāgabalā, tathā gorakkhataṇḍulā’’ti.
Two terms for gorakkhataṇḍula; it is also said in Tantantare "gaṅgerukī, nāgabalā, and gorakkhataṇḍulā."
Hai (tên gọi) cho cây gorakkhataṇḍula (bạch hoa xà), và trong Tantantara đã nói: "Gaṅgerukī, nāgabalā, cũng như gorakkhataṇḍulā."
Nāgassa balamiva balametissā rogaharaṇattā nāgabalā, jhasa hiṃsattho, a.
Nāgabalā because it has strength like a nāga in removing diseases, jhasa for harming, a.
Nó có sức mạnh giống như sức mạnh của nāga vì nó loại bỏ bệnh tật nên là nāgabalā, jhasa (có nghĩa là) làm hại, với tiếp vĩ ngữ a.
Dvayaṃ aggisikhāyaṃ.
Two terms for aggisikhā.
Hai (tên gọi) cho cây aggisikhā.
Naṅgalasadisamūlatāya lāṅgalī, nassa lo, dīgho ca.
Lāṅgalī because its root resembles a ploughshare, 'na' becomes 'la', and prolonged.
Do rễ giống như cái cày nên là lāṅgalī, với na biến thành la và nguyên âm dài.
‘‘Naṅgalī’’tipi pāṭho, saradakāle sañjātattā sāradī.
"Naṅgalī" is also a reading; sāradī because it arises in autumn.
Cũng có bài đọc là "naṅgalī"; nó sinh trưởng vào mùa thu nên là sāradī.
589. Tikaṃ kadaliyaṃ.
589. Three terms for kadalī.
589. Ba (tên gọi) cho cây kadali (chuối).
Ramanti yassaṃ rambhā, bho.
They delight in it, hence rambhā, bho.
Người ta vui thích ở đó nên là rambhā, với tiếp vĩ ngữ bho.
Kada māraṇe, alo, nadādi.
Kada in killing, alo, nadādi.
Kada (có nghĩa là) giết chóc, với tiếp vĩ ngữ alo, nadādi.
Muca mocane, ṇo.
Muca in releasing, ṇo.
Muca (có nghĩa là) giải thoát, với tiếp vĩ ngữ ṇo.
Dvayaṃ kappāsiyaṃ, yassā phalaṃ kappāsaṃ karoti lokānamupakāranti kappāsī, karotismā pāso, nadādi.
Two terms for kappāsī, whose fruit produces cotton (kappāsa) for the benefit of people, hence kappāsī, pāsa from karo, nadādi.
Hai (tên gọi) cho cây kappāsī (bông vải), quả của nó tạo ra bông vải giúp ích cho mọi người nên là kappāsī, từ karoti với tiếp vĩ ngữ pāso, nadādi.
Vada theriye, aro, samuddantāpi.
Vada in firmness, aro, also samuddantā.
Vada (có nghĩa là) vững chắc, với tiếp vĩ ngữ aro; cũng là samuddantā.
Dvayaṃ paṇṇalatāyaṃ.
Two terms for paṇṇalatā.
Hai (tên gọi) cho cây paṇṇalatā (trầu không).
Nāgaloke jātā latā nāgalatā. Tambavaṇṇaṃ lātīti tambūlī, assū, nadādi.
A creeper born in the Nāga world is nāgalatā. Tambūlī because it takes a copper color, assu, nadādi.
Dây leo mọc ở thế giới nāga là nāgalatā. Nó có màu đỏ nên là tambūlī, với tiếp vĩ ngữ assū, nadādi.
Tambūlassa ayaṃ vā tambūlī. Tambūlavallī, nāgavallīpi, tambūlaṃ nāma phalapattacuṇṇādiyogasamūhānaṃ nāmaṃ, tadatthā vallī tambūlavallī, nāgalokassa vallī.
Or this belongs to tambūla, so tambūlī. Also tambūlavallī, nāgavallī; tambūla is the name for combinations of fruit, leaves, powder, etc.; the creeper for that purpose is tambūlavallī, or a creeper of the Nāga world.
Hoặc đây là của tambūla nên là tambūlī. Cũng là tambūlavallī và nāgavallī; tambūla là tên của một hỗn hợp các loại quả, lá, bột, v.v., dây leo dùng cho mục đích đó là tambūlavallī, dây leo của thế giới nāga.
Dvayaṃ dhātakiyaṃ, ayaṃ tambapupphī, majjopayuttā.
Two terms for dhātaki, this has red flowers and is used in liquor.
Hai (tên gọi) cho cây dhātakī; cây này có hoa màu đỏ, được dùng trong rượu.
Pupphā sugandhikā dhātakicceva khyātā.
Its flowers are fragrant and it is known as dhātaki.
Hoa thơm và nổi tiếng là dhātakī.
Aggijālasamānapupphatāya aggijālā. Atisayaṃ ṭhitiṃ karotīti dhātakī, nadādi.
Because its flowers resemble flames, it is called aggijālā. Because it produces abundant stability, it is called dhātakī, nadādi.
Do hoa giống như ngọn lửa nên là aggijālā. Nó tồn tại rất lâu nên là dhātakī, nadādi.
Dvayaṃ kukkuṭasiṅgāyaṃ.
Two terms for kukkuṭasiṅgī.
Hai (tên gọi) cho cây kukkuṭasiṅgā.
Siṅgasadisapupphatāya siṅgī, kuḷīrasiṅgī, vakkaṅgīpi.
Because its flowers resemble horns, it is called siṅgī, also kuḷīrasiṅgī and vakkaṅgī.
Do hoa giống sừng nên là siṅgī; cũng là kuḷīrasiṅgī, vakkaṅgī.
Dvayaṃ reṇukākhye gandhadabbe, ayaṃ reṇuketyeva vāṇijādīnaṃ khyātā.
Two terms for the fragrant substance known as reṇukā; this is known to merchants and others simply as reṇukā.
Hai (tên gọi) cho loại hương liệu tên là reṇukā; loại này nổi tiếng với các thương nhân là reṇukā.
Assā ca marīcākati phalaṃ.
Its fruit resembles pepper.
Và quả của nó giống như hạt tiêu.
Reṇu gatisaddesu, ṇu, kapilā vuttā.
Reṇu is from the root for going and sounding, ṇu; kapilā is stated.
Reṇu (có nghĩa là) di chuyển, phát ra âm thanh, với tiếp vĩ ngữ ṇu; kapilā đã được đề cập.
Dvijā, hareṇū, kontī, bhasmagandhanīpi.
Also dvijā, hareṇū, kontī, and bhasmagandhanī.
Cũng là dvijā, hareṇū, kontī, bhasmagandhanī.
‘‘Hareṇu so kalāyepi, reṇukāyaṃ thiyaṃ bhave’’ti* ruddo.
‘‘Hareṇu is for kalāya, and in the feminine, it is for reṇukā,’’ says Rudda.
Rudda nói: "Hareṇu (là) kalāya (đậu lăng), và trong giống cái (là) reṇukā."
591. Dvayaṃ phālake.
591. Two terms for phālaka.
591. Hai (tên gọi) cho cây phālaka.
Hirīnāmikāya devadhītāya sarīrato sañjātattā hiriveraṃ. Vāretīti vāraṃ, vārināmakattā vā vāraṃ, latte vālaṃ. Udījhaṃ.
Because it originated from the body of the goddess named Hirī, it is hiriveraṃ. Because it prevents, it is called vāraṃ, or because it is named vāri, it is vāraṃ; with the change of ra to la, it becomes vālaṃ. Also udījhaṃ.
Do sinh ra từ cơ thể của nữ thần tên là Hirī, nên là hiriveraṃ. Nó ngăn chặn (bệnh tật) nên là vāraṃ, hoặc do tên của nó là nước (vāri) nên là vāraṃ, với la (thay cho ra) nên là vālaṃ. Udījhaṃ.
Kesambunāmampi, udīcīdese bhavaṃ udījhaṃ, kesassa ambuno ca yāni nāmāni, tāni sabbānyassāti kesambunāmaṃ. Dvayaṃ bimbikāyaṃ.
Also kesambunāmaṃ; that which originates in the northern region is udījhaṃ; that which has all the names of kesa and ambu is kesambunāmaṃ. Two terms for bimbikā.
Cũng là kesambunāmaṃ, udījhaṃ (có nghĩa là) sinh ra ở phương Bắc; tất cả những tên của tóc (kesa) và nước (ambu) đều là của nó nên là kesambunāmaṃ. Hai (tên gọi) cho cây bimbikā (gấc).
Rattaṃ pakkaphalamassā.
Its ripe fruit is red.
Quả chín của nó có màu đỏ.
Oṭṭhavaṇṇasamānaphalatāya bimbikā, assā eva hi phalenoṭṭho upamīyate.
Because its fruit resembles the color of the lips, it is bimbikā; indeed, lips are compared to its fruit.
Do quả có màu giống môi nên là bimbikā; quả của nó được dùng để so sánh với môi.
Tuṇḍikerī, pilupaṇṇīpi.
Also tuṇḍikerī and pilupaṇṇī.
Cũng là tuṇḍikerī, pilupaṇṇī.
Dvayaṃ seleyye, tañca pāsāṇabhavaṃ sugandharasadabbaṃ selajanti khyātaṃ.
Two terms for seleyya, which is a fragrant substance found on rocks, known as selaja.
Hai (tên gọi) cho cây seleyya (địa y đá), đó là một chất có mùi thơm và vị ngọt mọc trên đá, nổi tiếng là selaja.
Silāyaṃ pāsāṇe bhavaṃ seleyyaṃ, ṇeyyo.
That which is born on a rock (silā or pāsāṇa) is seleyyaṃ, ṇeyya.
Mọc trên đá (silā) là seleyyaṃ, với tiếp vĩ ngữ ṇeyya.
Asmano, asmassa vā pupphaṃ asmapupphaṃ, kāḷānusāriyampi.
The flower of a rock, or of stone, is asmapupphaṃ, also kāḷānusāriyaṃ.
Hoa của đá (asma) là asmapupphaṃ; cũng là kāḷānusārī.
Dvayaṃ elāyaṃ ‘‘phālā’’ti khyātāyaṃ.
Two terms for elā, known as ‘‘phālā’’.
Hai từ này chỉ elā (bạch đậu khấu), được biết đến là "phālā".
Ila gamane, a, isse.
Ila (to go), a, for i.
Ila (nghĩa là) đi, thêm hậu tố 'a', 'i' biến thành 'e'.
Bahavo atthe lātīti bahulā, bahuroge vā lunātīti bahulā, candavālāpi.
Because it takes many benefits, it is bahulā, or because it cuts many diseases, it is bahulā, also candavālā.
Vì nó có thể thu nhận nhiều lợi ích (bahavo atthe lāti) nên gọi là bahulā, hoặc vì nó có thể cắt đứt nhiều bệnh tật (bahuroge lunāti) nên gọi là bahulā, cũng có từ candavālā.
Phalapākantalatādi jātimattameva osadhi nāma, na tu tiphalakakkolādi, ipaccayo, bahuvacanantu atthabahulattā eva, ekavacanantopi dissate, osadhi itthiyameva.
An osadhi is simply a kind of plant (creeper, etc.) that dies after fruiting, not like triphala or kakkoḷa, etc. The suffix is i; the plural form is due to the abundance of meanings, but a singular form is also seen. Osadhi is always feminine.
Osadhi là tên của những loại cây thuốc chỉ sống đến khi ra hoa kết trái rồi chết, như các loại dây leo, v.v., chứ không phải các loại như tam quả (tiphala), tiêu lốt (kakkoḷa), v.v. Thêm hậu tố 'i'. Dạng số nhiều là do có nhiều nghĩa, cũng có dạng số ít. Osadhi chỉ dùng cho giống cái.
Osadhaṃ sabbamajātiyaṃ.
Osadha refers to all non-specific (non-plant-type) remedies.
Osadhaṃ (thuốc) là tất cả những gì không thuộc loại cây thuốc.
Phalapākantattā jātito aññaṃ yaṃ kiñci rogāpanayanakaraṃ, tadosadhamuccate.
Anything that removes disease, other than a plant dying after fruiting, is called an osadha.
Bất cứ thứ gì có khả năng loại bỏ bệnh tật, khác với loại cây thuốc (mà chết sau khi ra hoa kết trái), đều được gọi là osadhaṃ.
Osadhijātisambandhidabbampi jātivatticchāyaṃ rogapahīnakriyāhetuttā osadhasaddavāccanti paṭipādanatthaṃ sabbaggahaṇaṃ.
The inclusion of sabba (all) is to show that even substances related to osadhi species, when the intention is to speak of the species, are called osadha because they cause the elimination of disease.
Việc dùng từ sabba (tất cả) là để chỉ rằng bất kỳ vật chất nào có liên quan đến loại cây thuốc, nếu có ý nghĩa là loại cây thuốc, cũng được gọi là osadha vì nó là nguyên nhân của hành động loại bỏ bệnh tật.
Osadhasaddato jātiyaṃ ṇo.
The suffix ṇo is for the word osadha when referring to a species.
Từ osadha thêm hậu tố 'ṇo' để chỉ loại cây thuốc.
Keci pana ‘‘osadhijātimattamosadhaṃ sabbamajātiya’’nti pāṭhamavatvā ‘‘osadhijātimattaṃ bhesajjaṃ sabbamajātiya’’nti paṭhanti.
Some, however, without adopting the reading ‘‘osadhijātimattamosadhaṃ sabbamajātiyaṃ’’, read ‘‘osadhijātimattaṃ bhesajjaṃ sabbamajātiyaṃ’’.
Tuy nhiên, một số người không đọc là "osadhijātimattamosadhaṃ sabbamajātiyaṃ" mà đọc là "osadhiphātimattaṃ bhesajjaṃ sabbamajātiyaṃ".
Tamidha osadhiosadhasaddānameva ekadesavikativasena vuttānaṃ saṃsayāpagamanatthaṃ visesassa vuttattā na gahetabbaṃ, amarakosepi vuttaṃ ‘‘osadhyo jātimattesu, ajātyaṃ sabbamosadha’’nti* .
That reading should not be adopted here, because the distinction has been stated to remove doubt regarding the words osadhi and osadha, which are stated as having a partial variation; it is also said in the Amarakośa: ‘‘Osadhyo are for species of plants, osadhaṃ is for all non-species’’.
Điều đó không nên chấp nhận ở đây vì sự khác biệt đã được nói để loại bỏ sự nghi ngờ về các từ osadhi và osadha được nói dưới dạng biến thể một phần. Trong Amarakosa cũng đã nói: “osadhyo jātimattesu, ajātyaṃ sabbamosadha” (Amara 14.135).
Tattha sakavādīpakkhe eko makāro āgamavasena vutto.
In that, according to the proponent of this view, one letter ma is inserted as an augment.
Trong đó, một chữ 'ma' được thêm vào theo quy tắc của trường phái Sakavādī.
593. Mūlādikaṃ dasavidhaṃ sākanti mataṃ, sakkoti yenāti katvā.
593. Ten types, starting with roots, are considered sāka, based on what it is capable of.
593. Mười loại rau củ như rễ, v.v., được coi là sāka (rau), vì nó có khả năng (sakkoti) (nuôi dưỡng).
Tatra mūlaṃ mūlakādīnaṃ, pattaṃ bākucādīnaṃ, kalīraṃ vaṃsādīnaṃ, aggaṃ vettādīnaṃ, kandaṃ nīluppalādīnaṃ, miñjaṃ tālādīnaṃ, phalaṃ kumbhaṇḍādīnaṃ, taco mātuluṅgādīnaṃ, pupphaṃ vaṅgasusenādīnaṃ, chattaṃ ahichattādīnaṃ.
Among these, roots are for mūlaka, etc.; leaves for bākuci, etc.; shoots for vaṃsa, etc.; tips for vetta, etc.; tubers for nīluppala, etc.; pith for tāla, etc.; fruits for kumbhaṇḍa, etc.; bark for mātuluṅga, etc.; flowers for vaṅgasusena, etc.; umbrella-like fungi for ahichatta, etc.
Trong đó, mūlaṃ (rễ) của củ cải, v.v.; pattaṃ (lá) của bākucā, v.v.; kalīraṃ (mầm) của tre, v.v.; aggaṃ (đọt) của mây, v.v.; kandaṃ (củ) của sen xanh, v.v.; miñjaṃ (lõi) của cây thốt nốt, v.v.; phalaṃ (quả) của bí đao, v.v.; taco (vỏ) của chanh, v.v.; pupphaṃ (hoa) của vaṅgasusenā, v.v.; chattaṃ (nấm) của nấm rắn, v.v.
594. Dvayaṃ eḷagale.
594. Two terms for eḷagala.
594. Hai từ này chỉ cây eḷagala (dạ quỳ).
Pakārena dadduṃ punātīti papunnāṭo.
Because it thoroughly cleanses ringworm, it is papunnāṭa.
Vì nó có thể làm sạch bệnh chàm (dadduṃ punāti) nên gọi là papunnāṭo.
Pu pavane, kiyādi, aṭo, niggahītāgamo.
Pu (to cleanse), kiyādi, aṭa, with an inserted niggahīta.
Pu (nghĩa là) làm sạch, thuộc nhóm kiyādi, thêm hậu tố 'aṭa', có sự thêm vào của niggahīta.
Eḷagaṃ dadduṃ lunātīti eḷagalo. Daddugho, cakkamaddako, uraṇākhyopi, dadduṃ hantīti daddugho, hanassa gho. Cakkākāratāya cakkaṃ, daddu, taṃ maddayatīti cakkamaddako. Uraṇākhyo mesākhyo.
Because it cuts ringworm (eḷagaṃ dadduṃ), it is eḷagalo. Also daddugho, cakkamaddako, and uraṇākhya; because it kills ringworm (dadduṃ hantīti), it is daddugho, where hana becomes gho. Because ringworm is circular (cakkākāratāya), it is a cakka; because it crushes that ringworm, it is cakkamaddako. Uraṇākhya is a name for sheep.
Vì nó cắt đứt bệnh chàm (eḷagaṃ dadduṃ lunāti) nên gọi là eḷagalo. Cũng có daddugho, cakkamaddako, uraṇākhyo. Daddugho vì nó giết bệnh chàm (dadduṃ hantīti), 'hana' biến thành 'gho'. Cakkamaddako vì bệnh chàm có hình tròn như bánh xe (cakkaṃ), nó nghiền nát bệnh chàm đó (taṃ maddayati). Uraṇākhyo là tên của con cừu.
Mārisākatiappapattako bhūmilaggapatto taṇḍuleyyo appamāriso ca nāma, taṇḍulato jāyatīti taṇḍuleyyo, ṇeyyo.
A small-leafed plant resembling mārisa, with leaves close to the ground, is called taṇḍuleyya or appamārisa; because it grows from husked rice (taṇḍula), it is taṇḍuleyya, ṇeyya.
Loại rau có lá nhỏ giống rau dền, lá bám sát đất, được gọi là taṇḍuleyyo và appamāriso. Taṇḍuleyyo vì nó mọc từ gạo (taṇḍulato jāyati), thêm hậu tố 'ṇeyya'.
Appapattatāya appo ca so mārisākatittā māriso ceti appamāriso.
Because it has few leaves (appapattatāya), it is appa, and because it resembles mārisa, it is mārisa; thus, it is appamārisa.
Vì lá nhỏ nên gọi là appa, và vì nó giống rau dền nên gọi là mārisa, do đó là appamāriso.
Dvayaṃ jīvantiyaṃ, ayaṃ rattaṅgamārisākati, jīvato anto, nadādi.
Two terms for jīvantī, which resembles rattaṅgamārisa; from jīva, anta, nadādi.
Hai từ này chỉ jīvantī (rau dền đỏ). Đây là loại rau dền đỏ có thân và hoa giống rau dền trắng. Từ gốc jīva thêm hậu tố 'anta', thuộc nhóm nadādi.
Itarato yu, nadādi.
From the other, yu, nadādi.
Từ khác thêm hậu tố 'yu', thuộc nhóm nadādi.
Jīvā, jīvanīyā, madhupi.
Also Jīvā, jīvanīyā, madhu.
Cũng có jīvā, jīvanīyā, madhu.
‘‘Heṃ nu nve nī’’.
‘‘Heṃ nu nve nī’’.
“Heṃ nu nve nī”.
Dvayaṃ jīvake, ayaṃ aṭṭhavaggapaviṭṭho.
Two terms for jīvaka, which is included in the eight-group (of medicinal plants).
Hai từ này chỉ jīvaka (một loại cây thuốc). Đây là một trong tám loại thuốc quý.
Aneneva nāmena vāṇijānaṃ pasiddho.
It is well-known to merchants by this very name.
Nó nổi tiếng với tên này trong giới thương nhân.
Madhurasatāya madhurako, jīvāpetīti jīvako, ṇvu.
Because of its sweet taste, it is madhuraka; because it causes life to endure (jīvāpetīti), it is jīvaka, ṇvu.
Vì có vị ngọt (madhurasatāya) nên gọi là madhurako, vì làm cho sống (jīvāpetīti) nên gọi là jīvako, thêm hậu tố 'ṇvu'.
595. Dvayaṃ lasuṇe.
595. Two terms for lasuṇa.
595. Hai từ này chỉ lasuṇa (tỏi).
Yassa mūlaṃ setavaṇṇaṃ.
Its root is white.
Loại có rễ màu trắng.
Palaṇḍukandato mahantakandatāya mahākando. Ambilenekena rasena ūnatāya lasuṇaṃ, lattaṃ, rassattaṃ, ṇattañca, lasa kantiyaṃ vā, yu, assu, ṇattaṃ.
Because its bulb is larger than that of palaṇḍu, it is mahākanda. Because it lacks one taste, that is, sourness, it is lasuṇaṃ; with la for ra, and shortening of u; or lasa (to desire), yu, with u for a, and ṇa.
Vì củ lớn hơn củ hành (palaṇḍukandato mahantakandatāya) nên gọi là mahākando. Vì thiếu một vị chua (ambilenekena rasena ūnatāya) nên gọi là lasuṇaṃ, chữ 'l' thay cho 'r', chữ 'u' ngắn, và 'ṇa'. Hoặc lasa (nghĩa là) chiếu sáng, thêm hậu tố 'yu', 'a' biến thành 'u', 'ṇa'.
Mahosadhaṃ, ariṭṭhaṃ, rasonopi.
Also mahosadhaṃ, ariṭṭhaṃ, and rasona.
Cũng có mahāosadhaṃ, ariṭṭhaṃ, rasa.
Dvayaṃ rattamūle, harite ca.
Two terms for red-rooted, and for green (onion).
Hai từ này chỉ hành tây đỏ và hành lá.
Palaḍi gandhane, u, sundaro kando yassa sukandako. Kraṇasvananī.
Palaḍi (to tie), u; that which has a beautiful bulb is sukandaka. Also kraṇasvananī (red onion).
Palaḍi (nghĩa là) kết nối, thêm hậu tố 'u'. Loại có củ đẹp (sundaro kando yassa) nên gọi là sukandako. Kraṇasvananī (hành tây đỏ).
Dvayaṃ paṭole.
Two terms for paṭola.
Hai từ này chỉ paṭola (mướp đắng).
Paṭa gamane, olo, paṭuṃ rasaṃ lātīti vā paṭolo, usso, tittarasatāya tittako. Sakatthe ko.
Paṭa (to go), ola; or because it takes sharp taste (paṭuṃ rasaṃ lātīti), it is paṭola, with o for u; because of its bitter taste, it is tittaka. With ka in its own sense.
Paṭa (nghĩa là) đi, thêm hậu tố 'ola'. Hoặc vì nó thu nhận vị cay (paṭuṃ rasaṃ lāti) nên gọi là paṭolo, 'u' biến thành 'o'. Vì có vị đắng nên gọi là tittako. Thêm hậu tố 'ko' để chỉ bản chất.
Kulakaṃ, paṭupi.
Also kulakaṃ and paṭu.
Cũng có kulakaṃ, paṭu.
Dvayaṃ ‘‘bhiṅgarāja’’iti khyāte kesarañjane.
Two terms for the hair dye known as ‘‘bhiṅgarāja’’.
Hai từ này chỉ bhiṅgarāja (cỏ mực), nổi tiếng là thuốc nhuộm tóc.
Bhiṅgo vuccati bhamaro, tabbaṇṇaṃ katvā tesaṃ rañjetīti bhiṅgarājo.
A beetle is called bhiṅga; because it dyes hair the color of a beetle, it is bhiṅgarāja.
Bhiṅga được gọi là ong. Vì nó nhuộm tóc thành màu giống ong (tabbaṇṇaṃ katvā tesaṃ rañjetīti) nên gọi là bhiṅgarājo.
Muca mocane, avo, ussā, mākkavo.
Muca (to release), ava, with ā for u, is mākkava.
Muca (nghĩa là) giải thoát, thêm hậu tố 'avo', 'u' biến thành 'ā', mākkavo.
596. Dvayaṃ punannavāyaṃ, vuddhopi puna navo bhavati yāya yogitāyāti punannavā. Sothaṃ hantīti sothaghātaṃ, hanassa ghāto. Dvayaṃ anūpaje sāke.
596. The twofold term applies to punannavā. By whatever yogic practice one becomes new again, even when old, it is called punannavā. That which destroys swelling is called sothaghātaṃ; the root hana takes the form ghāta. The twofold term applies to anūpaje sāke (a type of edible mushroom).
596. Hai từ này chỉ punannavā (rau sam). Vì nhờ khả năng của nó mà dù đã già vẫn trở nên mới (vuddho api puna navo bhavati yāya yogitāyāti) nên gọi là punannavā. Vì nó diệt bệnh sưng tấy (sothaṃ hantīti) nên gọi là sothaghātaṃ, 'hana' biến thành 'ghāta'. Hai từ này chỉ loại rau mọc ở vùng đất thấp.
Tuda byathane, bhāve to.
The root Tuda is in the sense of tormenting; in the sense of being, the suffix to is added.
Tuda (nghĩa là) làm đau, thêm hậu tố 'to' để chỉ trạng thái.
Vigataṃ tunnametassa khādane vitunnaṃ.
What is free from torment (tunnaṃ) by eating it is called vitunnaṃ.
Vì khi ăn nó không còn cảm giác đau nhói (vigataṃ tunnametassa khādane) nên gọi là vitunnaṃ.
Sada visaraṇagatyāvasānesu, to, annādeso, sakatthe ko.
The root Sada is in the senses of spreading, going, and ending; with to, it becomes anna by substitution, and ko in its own sense.
Sada (nghĩa là) lan rộng, đi, kết thúc, thêm hậu tố 'to', 'anna' là biến thể, thêm hậu tố 'ko' để chỉ bản chất.
Dvayaṃ kāravellake.
The twofold term applies to kāravellaka (bitter gourd).
Hai từ này chỉ kāravellaka (khổ qua).
Tittarasatāya kucchitākārena lambatīti kāravello. Ussāttaṃ, rattaṃ, illo, kupubbo lavi avasaṃsane.
It hangs down in an ugly manner due to its bitter taste, hence kāravello. Alternatively, by substituting ussa with ā, and then with arattaṃ, and adding the suffix illo, from the root lavi with the prefix ku meaning 'to hang'.
Vì có vị đắng nên nó treo lủng lẳng một cách khó coi (tittarasatāya kucchitākārena lambatīti) nên gọi là kāravello. 'u' biến thành 'ā', 'r' biến thành 'a', thêm hậu tố 'illa'. Ku đứng trước lavi (nghĩa là) treo lủng lẳng.
Sasu hiṃsāyaṃ, avo, nadādi, assu.
The root Sasu is in the sense of harming; avo is added, belonging to the nadādi class, and assa becomes u.
Sasu (nghĩa là) làm hại, thêm hậu tố 'avo', thuộc nhóm nadādi, 'a' biến thành 'u'.
‘‘He khā le-khyā’’.
"He khā le-khyā" (a variant reading).
“He khā le-khyā”.
Tikaṃ lābuyaṃ.
The threefold term applies to lābu (gourd).
Ba từ này chỉ lābu (quả bầu).
Tumba adane, tumbati hiṃsati pittanti tumbī, nadādi.
The root Tumba is in the sense of harming; it harms the bile, hence tumbī, belonging to the nadādi class.
Tumba (nghĩa là) làm hại. Vì nó làm hại mật (pittaṃ tumbati hiṃsati) nên gọi là tumbī, thuộc nhóm nadādi.
Napubbo lamba avasaṃsane, u, malopo, nassa attaṃ, alābu, pāṇiniyānaṃ* , āpubbo lamba avasaṃsane, ālābu. Kātantikānaṃ, candānañcevaṃ, asmākantu rassaṃ katvā alābu, alope lābu, abhedopacārena tīṇipi phalepi itthiliṅgāni, sāsaddo itthi liṅgatthajotako.
According to Pāṇini's school, with the prefix na, from the root lamba meaning 'to hang', with the suffix u, and deletion of ma, and na becoming a, it is alābu. According to the Kātantika school and Candra's school, similarly, it is ālābu. For us, by shortening it, it becomes alābu; by deletion of a, it becomes lābu. By transference of meaning without distinction, all three terms, even in the fruit, are feminine. The word sā indicates the feminine gender.
Lamba (nghĩa là) treo lủng lẳng, có tiền tố 'na', thêm hậu tố 'u', bỏ 'ma', 'na' biến thành 'a', alābu, theo các nhà ngữ pháp Pāṇini. Ā đứng trước lamba (nghĩa là) treo lủng lẳng, ālābu, theo các nhà ngữ pháp Kātantika và Canda. Còn theo chúng tôi, làm ngắn lại thành alābu, khi bỏ 'a' thì thành lābu. Do sự không phân biệt, cả ba từ này đều là giống cái khi chỉ quả, từ sā chỉ giống cái.
597. Dvayaṃ sampuse.
597. The twofold term applies to sampusa (cucumber).
597. Hai từ này chỉ sampusa (dưa chuột).
Iraṃ vāriṃ lāti tabbāhulyatoti eḷālukaṃ. ‘‘Irā vārisurā bhūmi-bhāratīsu payujjate’’ti hi nānatthasaṅgaho. Thiyaṃ, u, sakatthe ko.
It absorbs water (iraṃ vāriṃ lāti) due to its abundance of it, hence eḷālukaṃ. Indeed, "Irā is used for water, liquor, earth, and speech" states the Nānātthasaṅgaha. In the feminine gender, u is added, and ko in its own sense.
Vì nó chứa nhiều nước (iraṃ vāriṃ lāti tabbāhulyato) nên gọi là eḷālukaṃ. Quả thật, nānatthasaṅgaha đã nói: “Irā vārisurā bhūmi-bhāratīsu payujjate” (Irā được dùng cho nước, rượu, đất và sông). Giống cái, thêm hậu tố 'u', 'ko' để chỉ bản chất.
Kuka ādāne, aro, nadādi, ussattaṃ, kaṃ vātaṃ, kaphañca karotīti kakkarī, aparatra phalopo.
The root Kuka is in the sense of taking; aro is added, belonging to the nadādi class; ussa becomes a. It causes kaṃ (wind) and kapha (phlegm), hence kakkarī. In another instance, pha is deleted.
Kuka (nghĩa là) lấy, thêm hậu tố 'aro', thuộc nhóm nadādi, 'u' biến thành 'a'. Vì nó gây ra gió (vātaṃ) và đờm (kaphaṃ) nên gọi là kakkarī. Ở chỗ khác, bỏ 'pha'.
Kakaḷipi.
Also kakaḷī.
Cũng có kakaḷī.
Dvayaṃ kumbhaṇḍe.
The twofold term applies to kumbhaṇḍa (ash gourd).
Hai từ này chỉ kumbhaṇḍa (bí đao).
Kumbhappamāṇaphalatāya kumbhaṇḍo, aññatthe ṇḍo, kumbho viya ḍetīti vā kumbhaṇḍo, bindāgamo, kusa chedane vā, aṇḍo, sassa bho, bindāgamo, kaṃ vātaṃ umbhetīti vā kumbhaṇḍo, aṇḍo.
Because its fruit is the size of a pot (kumbhappamāṇa), it is kumbhaṇḍo; in another sense, ṇḍo is added. Or it "flies" (ḍetīti) like a pot (kumbho viya), hence kumbhaṇḍo, with bindāgama (nasal insertion). Or from the root kusa in the sense of cutting, with aṇḍo, and sa becoming bho, and bindāgama. Or it causes wind (kaṃ vātaṃ) to swell (umbhetīti), hence kumbhaṇḍo, with aṇḍo.
Vì quả có kích thước bằng một cái bình (kumbhappamāṇaphalatāya) nên gọi là kumbhaṇḍo. Ở nghĩa khác, thêm hậu tố 'ṇḍo'. Hoặc vì nó rơi (ḍeti) như một cái bình (kumbho viya) nên gọi là kumbhaṇḍo, có sự thêm vào của bindāgama. Hoặc kusa (nghĩa là) cắt, thêm hậu tố 'aṇḍo', 'sa' biến thành 'bho', có sự thêm vào của bindāgama. Hoặc vì nó làm tăng (umbheti) gió (vātaṃ) nên gọi là kumbhaṇḍo, thêm hậu tố 'aṇḍo'.
Valla saṃvaraṇe, ibho, mahāphalatāya sabbāsaṃ vallijātīnaṃ bhāti dibbatīti vā vallibho, kakkārūpi.
The root Valla is in the sense of covering; ibho is added. Or it shines (bhāti dibbatīti) among all creeper species due to its large fruit, hence vallibho. Also kakkārū.
Valla (nghĩa là) che chắn, thêm hậu tố 'ibho'. Hoặc vì nó tỏa sáng (bhāti dibbati) hơn tất cả các loại dây leo (sabbāsaṃ vallijātīnaṃ) do có quả lớn (mahāphalatāya) nên gọi là vallibho. Cũng có kakkārū.
Dvayaṃ gorakkhakakkariyaṃ.
The twofold term applies to gorakkhakakkariyaṃ (a type of wild cucumber).
Hai từ này chỉ gorakkhakakkariyaṃ (dưa chuột hoang).
Indassa sakkassa vāruṇī surā indavāruṇī. Visesena sarati hiṃsati kaphapittādayoti visālā. ‘‘Sarameho kuṭṭhahari, visālā kaphapittaghā’’ti hi dabbaguṇe. Visarati virecati etāyāti vā visālā. Dvayaṃ anupasāke.
Indra's (Sakka's) liquor (surā) is called indavāruṇī. It specifically harms (visesena sarati hiṃsati) phlegm, bile, etc., hence visālā. Indeed, in the Dabbaguṇa it is said, "Visālā cures sarameha, leprosy, and destroys kapha and pitta." Or because one purges (visarati virecati) with it, it is visālā. The twofold term applies to anupasāke (spinach).
Rượu vāruṇī của Sakka, vua chư thiên, là indavāruṇī. Vì đặc biệt làm hại, gây bệnh đờm, mật, v.v., nên gọi là visālā. Quả thật, trong sách Dabbaguṇa có nói: "Visālā trị bệnh sarameha, bệnh phong hủi, và diệt đờm, mật." Hoặc vì nhờ nó mà tiêu tan, tống ra (chất độc) nên gọi là visālā. Cả hai từ này dùng cho rau mung.
Vasati yasmiṃ khāraguṇo vatthu.
That in which the quality of alkalinity (khāraguṇo) resides is vatthu.
Chất kiềm cư trú trong đó, gọi là vatthu.
Vasa nivāse, ratthu, vasa hiṃsāyaṃ vā, vasati kaphavātapitteti vatthu.
The root Vasa is in the sense of dwelling, hence ratthu. Or from the root vasa in the sense of harming, it harms phlegm, wind, and bile, hence vatthu.
Từ gốc vasa có nghĩa là "cư trú", hoặc vasa có nghĩa là "làm hại", vì nó làm hại đờm, gió, mật, nên gọi là vatthu.
Vatthuleyyakoti samuditanāmaṃ.
Vatthuleyyako is a combined name.
Vatthuleyyako là một tên gọi chung.
Laya sāyye, layāpeti sabbadoseti leyyako, ṇvu, asse, vatthu ca so leyyako cāti vatthuleyyako. ‘‘Mौṃ-heṃ’’.
The root Laya is in the sense of clinging; it causes all faults to cease (layāpeti sabbadoseti), hence leyyako, with ṇvu, and assa becomes e. It is both a vatthu and a leyyaka, hence vatthuleyyako. "Mūṃ-heṃ" (a phonetic rendering).
Từ gốc laya có nghĩa là "loại bỏ", vì nó loại bỏ tất cả các lỗi, nên gọi là leyyako, với hậu tố ṇvu, và nguyên âm a đổi thành e. Cái gì là vatthu và cái gì là leyyako, nên gọi là vatthuleyyako. "Món rau mung."
598. Dvayaṃ mūlake.
598. The twofold term applies to mūlaka (radish).
598. Cả hai từ này dùng cho củ cải.
Ṇvumhi mūlako.
With ṇvu, it is mūlako.
Với hậu tố ṇvu, thành mūlako.
Cacca paribhāsanatajjanesu, u, assu, muṃlāpaṅa.
The root Cacca is in the senses of reproaching and threatening; u is added, and assa becomes u. Muṃlāpaṅa (a variant reading).
Từ gốc cacca có nghĩa là "chê bai" và "đe dọa", với hậu tố u, và nguyên âm a đổi thành u. Món củ cải.
Dvayaṃ kalambuke.
The twofold term applies to kalambuka (water spinach).
Cả hai từ này dùng cho rau muống.
Tamu kaṅkhāyaṃ, ṇvu, banto ca, ke jale lambatīti kalambuko, ṇvu, assu.
The root Tamu is in the sense of longing; with ṇvu, and ba at the end. Or it hangs (lambati) in water (ke jale), hence kalambuko, with ṇvu, and assa becomes u.
Từ gốc tamu có nghĩa là "nghi ngờ", với hậu tố ṇvu, và âm ba ở cuối. Cái gì treo lủng lẳng trong nước (ke jale lambati), nên gọi là kalambuko, với hậu tố ṇvu, và nguyên âm a đổi thành u.
Upodikāpi, udakaṃ apagatā upodikā.
Also upodikā. That which has gone away from water (udakaṃ apagatā) is upodikā.
Upodikā cũng vậy, cái gì xa nước (udakaṃ apagatā) là upodikā.
Kāsamaddajhajjharīmaggavādayo sākabhedā sākavisesā.
Kāsamaddajhajjharīmaggavādayo (kāsamarda, jhajjharī, maggavā, etc.) are sākabhedā (types of vegetables), specific kinds of greens.
Kāsamadda, jhajjharī, maggava, v.v. là sākabhedā, các loại rau khác nhau.
Kāsaṃ maddatīti kāsamaddo. Kaco, jhajjha paribhāsanatajjanesu, aro, nadādi, jhajjharī. Kanakalā.
It crushes cough (kāsaṃ maddatīti), hence kāsamaddo. It is a kaco. The root Jhajjha is in the senses of reproaching and threatening; aro is added, belonging to the nadādi class, hence jhajjharī. Kanakalā (a variant reading).
Cái gì nghiền nát bệnh ho (kāsaṃ maddati), nên gọi là kāsamaddo. Với hậu tố kaco. Từ gốc jhajjha có nghĩa là "chê bai" và "đe dọa", với hậu tố aro, thuộc nhóm nadādi, nên gọi là jhajjharī. Cây kanakalā.
Phaṃ vātaṃ gaṇhātīti phaggavo, hassa vo, phaggavo, ‘‘pै-teṃ-khā’’.
It takes wind (phaṃ vātaṃ gaṇhātīti), hence phaggavo. Ha becomes vo, thus phaggavo. "Pai-teṃ-khā" (a phonetic rendering).
Cái gì nắm giữ gió (phaṃ vātaṃ gaṇhāti), nên gọi là phaggavo, với ha đổi thành vo. Phaggavo, "pै-teṃ-khā."
599-600. Dvayaṃ dubbāyaṃ.
599-600. The twofold term applies to dubbā (couch grass).
599-600. Cả hai từ này dùng cho cỏ dubba.
Sundaraṃ dalaṃ pattametassa maṅgalapāṭheti saddalo, saddaṃ maṅgalasaddaṃ lānti bhāsanti paṭhanti brāhmaṇā yenāti vā saddalo.
It has beautiful leaves (sundaraṃ dalaṃ pattaṃ) for auspicious recitation (maṅgalapāṭheti), hence saddalo. Or because Brahmins declare (lānti bhāsanti paṭhanti) the auspicious sound (saddaṃ maṅgalasaddaṃ) through it, it is saddalo.
Cái gì có lá đẹp (sundaraṃ dalaṃ pattametassa) trong các bài tụng chúc phúc, nên gọi là saddalo, hoặc cái gì mà các Bà-la-môn tụng đọc (lānti bhāsanti paṭhanti) những lời chúc phúc (saddaṃ maṅgalasaddaṃ) bằng nó, nên gọi là saddalo.
Dubbī hiṃsāyaṃ, a, avamaṅgalaṃ dubbatīti dubbā, dunnimittādayo vārenti yāyāti vādubbā, nerutto.
The root Dubbī is in the sense of harming; a is added. It harms inauspiciousness (avamaṅgalaṃ dubbatīti), hence dubbā. Or because it prevents (vārenti) bad omens (dunnimittādayo) through it, it is dubbā, according to the grammarians.
Từ gốc dubbī có nghĩa là "làm hại", với hậu tố a. Cái gì làm hại những điều không may (avamaṅgalaṃ dubbatīti), nên gọi là dubbā, hoặc cái gì mà nhờ nó người ta ngăn chặn được những điềm xấu (dunnimittādayo vārenti yāyāti), nên gọi là dubbā. Từ này thuộc ngữ pháp học.
Satapabbikā, bhaggavī, anantā, ruhāpi.
Also satapabbikā, bhaggavī, anantā, ruhā.
Satapabbikā, bhaggavī, anantā, ruhā cũng vậy.
Sā dubbā sitā sukkā ce, golomī nāma, golomajattā golomī. Satavīriyā, gaṇḍālī, sakulākkhakopi.
If that dubbā is sitā (white), it is called golomī, meaning golomī because it originates from cow's hair (golomajattā). Also satavīriyā, gaṇḍālī, sakulākkhako.
Nếu cỏ dubbā đó sitā (trắng), thì gọi là golomī, vì nó có lông bò (golomajattā) nên gọi là golomī. Satavīriyā, gaṇḍālī, sakulākkhaka cũng vậy.
Dvayaṃ bhaddamutte.
The twofold term applies to bhaddamutta (a type of herb).
Cả hai từ này dùng cho bhaddamutta.
Gu sadde, do.
The root Gu is in the sense of sound; do is added.
Từ gốc gu có nghĩa là "âm thanh", với hậu tố do.
Muca mocane, to, rogaharaṇattā bhaddañca taṃ muttañceti bhaddamuttaṃ, ‘‘nvā-mye-yeṃ-jī’’.
The root Muca is in the sense of releasing; to is added. Because it removes diseases (rogaharaṇattā), it is both good (bhaddaṃ) and releases (muttaṃ), hence bhaddamuttaṃ. "Nvā-mye-yeṃ-jī" (a phonetic rendering).
Từ gốc muca có nghĩa là "giải thoát", với hậu tố to. Vì nó loại bỏ bệnh tật, và nó là thứ tốt (bhaddañca) và cũng là nước tiểu (muttañca), nên gọi là bhaddamuttaṃ. "Nước tiểu bò cái."
Dvayaṃ ucchumhi.
The twofold term applies to ucchumhi (sugarcane).
Cả hai từ này dùng cho cây mía.
Rasaṃ lātīti rasālo, dīgho.
It absorbs juice (rasaṃ lātīti), hence rasālo, with a long ā.
Cái gì lấy được nước cốt (rasaṃ lāti), nên gọi là rasālo, với nguyên âm dài.
Isu icchāyaṃ, u, usa dāhe vā, u, sassa cho, pubbatra issu, asarūpadvittaṃ, ucchu, pume.
The root Isu is in the sense of wishing; u is added. Or the root usa is in the sense of burning; u is added, and sa becomes cho. In the former case, issu, with assimilation of dissimilars, becomes ucchu, masculine.
Từ gốc isu có nghĩa là "mong muốn", với hậu tố u. Hoặc từ gốc usa có nghĩa là "đốt cháy", với hậu tố u, và sa đổi thành cho. Trong trường hợp trước, issu, với sự lặp lại không đồng dạng, thành ucchu, thuộc giống đực.
Catukkaṃ vaṃse.
The fourfold term applies to vaṃsa (bamboo).
Bốn từ này dùng cho cây tre.
Vī gamane, ḷu, tacova sāro yassa.
The root Vī is in the sense of going; ḷu is added. That which has only its bark (taco) as its essence (sāro).
Từ gốc vī có nghĩa là "đi", với hậu tố ḷu. Cái gì có vỏ là cốt lõi.
Vī gamane, u, nāgamo, ṇattaṃ, vanati sambhatīti vaṃso.
The root Vī is in the sense of going; u is added, with the insertion of nā, and ṇa as a cerebral, it is vaṃso as it binds (vanati sambhatīti).
Từ gốc vī có nghĩa là "đi", với hậu tố u, thêm nā, và đổi thành ṇa. Cái gì kết nối (vanati sambhatīti), nên gọi là vaṃso.
Vana sambhattiyaṃ, so, vasa nivāse vā, karaṇe a, niggahītāgamo.
The root Vana is in the sense of veneration; so is added. Or the root vasa is in the sense of dwelling; a in the instrumental sense, with the insertion of niggahīta.
Từ gốc vana có nghĩa là "kết nối", với hậu tố so. Hoặc từ gốc vasa có nghĩa là "cư trú", với hậu tố a ở cách công cụ, và thêm niggahīta.
Satapabbo, yavaphalo, makkaro, tejanopi, makkaroti paṭisevati yena makkaro, saññāyaṃ a.
Also satapabbo, yavaphalo, makkaro, tejanopi. That by which one behaves (makkaroti paṭisevati) is makkaro, with a in the sense of a name.
Satapabba, yavaphala, makkara, tejana cũng vậy. Cái gì được sử dụng (makkaroti paṭisevati yena) nên gọi là makkaro, với hậu tố a trong ý nghĩa danh từ.
Tikaṃ pabbe.
The threefold term applies to pabba (joint).
Ba từ này dùng cho đốt tre.
Pabba pūraṇe, pabbaṃ.
The root Pabba is in the sense of filling; pabbaṃ.
Từ gốc pabba có nghĩa là "lấp đầy", thành pabbaṃ.
Phala visaraṇe, u, ḷattaṃ.
The root Phala is in the sense of spreading; u is added, and ḷa.
Từ gốc phala có nghĩa là "lan rộng", với hậu tố u, và đổi thành ḷa.
Gantha ganthane, i, vaṇṇavikāre gaṇṭhi, so pumā.
The root Gantha is in the sense of binding; i is added, with phonetic change, it is gaṇṭhi, masculine.
Từ gốc gantha có nghĩa là "buộc", với hậu tố i, và biến đổi nguyên âm thành gaṇṭhi, đó là giống đực.
Dvayaṃ sare.
The twofold term applies to sara (arrow; also a type of reed).
Cả hai từ này dùng cho cây sara.
Tija nisāne, yu.
The root Tija is in the sense of sharpening; yu is added.
Từ gốc tija có nghĩa là "làm sắc bén", với hậu tố yu.
Sarantyaneneti saro. Pume saññāyaṃ a, sara hiṃsāyaṃ vā.
That by which they go (sarantyaneneti) is saro. In the masculine gender, with a in the sense of a name. Or the root sara is in the sense of harming.
Cái gì được đi qua (sarantyaneneti), nên gọi là saro. Thuộc giống đực, với hậu tố a trong ý nghĩa danh từ. Hoặc từ gốc sara có nghĩa là "làm hại".
Gundopyatra.
Also gundo.
Gunda cũng thuộc nhóm này.
Bīraṇassa setakusumassa tiṇavisesassa mūlaṃ usīraṃ nāma, vasa kantiyaṃ, usa dāhe vā, īro, pubbasmiṃ vassu, abhayaṃ, naladaṃ, sebyaṃ, jalāsayaṃ, amaṇālaṃ, lāmajjakampi.
The root of bīraṇa (a type of fragrant grass with white flowers) is called usīraṃ. The root vasa is in the sense of shining; or the root usa is in the sense of burning; īro is added. In the former case, va becomes u. Also abhaya, nalada, sebya, jalāsaya, amaṇāla, lāmajjaka.
Rễ của loại cỏ đặc biệt có hoa trắng (setakusumassa tiṇavisesassa) bīraṇa được gọi là usīraṃ. Từ gốc vasa có nghĩa là "mong muốn", hoặc usa có nghĩa là "đốt cháy", với hậu tố īro. Trong trường hợp trước, vassa đổi thành u. Abhaya, nalada, sebya, jalāsaya, amaṇāla, lāmajjaka cũng vậy.
Dvayaṃ ‘‘gandhakheḍa’’iti khyāte tiṇe, vuttañca ‘‘bhūtinaṃ gandhakheḍañca, sugandhaṃ gomayappiya’’nti.
The twofold term applies to the grass known as "gandhakheḍa". It is also stated, "Bhūtinaṃ and gandhakheḍa are fragrant and dear to cow dung."
Cả hai từ này dùng cho loại cỏ được biết đến là "gandhakheḍa". Cũng có nói: "Bhūtinaṃ và gandhakheḍa, có mùi thơm và được bò yêu thích."
Atha rāmakappūrato ko assa bhedo.
What then is the difference between it and rāmakappūra?
Vậy thì, sự khác biệt giữa nó và rāmakappūra là gì?
Rāmakappūraṃ bahupakaṇḍaṃ kappūrasugandhaṃ.
Rāmakappūraṃ (camphor basil) has many stems and roots and has the fragrance of camphor.
Rāmakappūraṃ có nhiều cành và mùi thơm như long não.
Gandhakheḍantu ikaḍasamānapattaṃ sākhāsabhāvaṃ bhūmilaggaṃ, atoyeva bhūtinakamuccate, bhūmiyaṃ laggaṃ tiṇaṃ bhūtinakaṃ, nattaṃ, sakatthe ko.
Gandhakheḍa (a type of fragrant grass), however, has leaves similar to ikkaṭa, is branch-like, and grows close to the ground. Therefore, it is called bhūtinakaṃ (earth-grown). Grass growing on the earth (bhūmiyaṃ laggaṃ tiṇaṃ) is bhūtinakaṃ, with na and ko in its own sense.
Còn Gandhakheḍa thì có lá giống như ikaḍa, có cành và mọc sát đất. Chính vì vậy mà nó được gọi là bhūtinaka, cỏ mọc sát đất (bhūmiyaṃ laggaṃ tiṇaṃ) là bhūtinakaṃ, với sự biến đổi thành n, và hậu tố ko trong ý nghĩa bản chất.
604. Hintālādayo satta nissāratāya tiṇāni ca tāni mūlena jalapānasāmaññato pādapā ceti tiṇapādapā vuccanti, tiṇa adane, pamāṇato tālato hīno hintālo, padavipariyayo, rasso ca.
604. The seven plants, such as hintāla, are called tiṇapādapā (grass-trees) because they are without essence, like grasses, and are also trees due to their similarity in drawing water through their roots. Tiṇa means to afflict. The hintāla is inferior in size to the palmyra tree, with a reversal of syllables and a short vowel.
604. Hintālā, v.v., bảy loại này được gọi là tiṇapādapā (cây cỏ) vì chúng là cỏ do không có lõi, và chúng là cây vì có khả năng hút nước qua rễ. Từ gốc tiṇa có nghĩa là "ăn". Hintālo là loại thấp hơn (hīno) cây thốt nốt (tālato) về kích thước (pamāṇato), có sự đảo ngược các âm tiết, và nguyên âm ngắn.
Nāḷi viya jāyatīti nāḷikero. Aññatthe iro, konto ca, nāḷikero.
It grows like a reed, hence nāḷikero. In other contexts, 'iro' is added, and 'ka' is at the end,* nāḷikero.
Cái gì mọc như ống (nāḷi viya jāyatīti), nên gọi là nāḷikero. Trong nghĩa khác, với hậu tố iro, và âm k ở cuối, thành nāḷikero.
Lāṅgalīpi.
Lāṅgalī also.
Lāṅgalī cũng vậy.
‘‘Lāṅgalī nāḷikere ca, sirapāṇimhi lāṅgalī’’ti* rabhaso. Saṇṭhānato tālasadisatāya tāḷī, ḷattaṃ, upamāne ī, taḷa āghāte vā, curādi, nadādi, tāḷī.
" Lāṅgalī means coconut, and lāṅgalī means a lamp" says Rabhasa. Due to its resemblance in form to a palmyra tree, it is called tāḷī. The sound 'ḷ' appears, and 'ī' is added in the sense of comparison. Or, taḷa means to strike, curādi class, nadādi class, tāḷī.
Rabhasa nói: "Lāṅgalī dùng cho nāḷikera, và lāṅgalī dùng cho sirapāṇi." Vì hình dáng giống cây thốt nốt (tālasadisatāya), nên gọi là tāḷī, với sự biến đổi thành ḷa, và hậu tố ī trong ý nghĩa so sánh. Hoặc từ gốc taḷa có nghĩa là "đánh", thuộc nhóm curādi, thuộc nhóm nadādi, thành tāḷī.
Kita nivāse, rogāpanayane ca, ṇvu, nadādittā ī, ketakī, ayaṃ nārī.
Kita means to dwell, and to remove diseases; 'ṇvu' is added, and 'ī' is added due to being of the nadādi class,* ketakī. This* is feminine.
Từ gốc kita có nghĩa là "cư trú" và "loại bỏ bệnh tật", với hậu tố ṇvu, và hậu tố ī do thuộc nhóm nadādi, thành ketakī, đây là giống cái.
605. Nava pabbatassa nāmāni.
605. Nine names for mountain.
605. Chín tên gọi của núi.
Pabba pūraṇe, to.
Pabba means to fill; 'ta' is added.
Từ gốc pabba có nghĩa là "lấp đầy", với hậu tố to.
Gira niggiraṇe, osadhādayo niggiratīti giri, i.
Gira means to swallow up; it swallows up medicines etc., hence giri; 'i' is added.
Từ gốc gira có nghĩa là "nuốt", vì nó nuốt (niggirati) các loại thảo mộc, v.v., nên gọi là giri, với hậu tố i.
Silānaṃ rāsi selo, silā pacurā santyasmiṃ vā selo, sela gatiyaṃ vā, a.
A heap of rocks is a sela. Or, it is a sela because many rocks are in it. Or, sela means to move; 'a' is added.
Một đống đá (silānaṃ rāsi) là selo, hoặc nơi có nhiều đá (silā pacurā santyasmiṃ), nên gọi là selo. Hoặc từ gốc sela có nghĩa là "đi", với hậu tố a.
Adda gatimhi yācane ca, bhūvādi, i, adda hiṃsāyaṃ vā, curādi.
Adda means to go and to beg, bhūvādi class, 'i' is added. Or, adda means to harm, curādi class.
Từ gốc adda có nghĩa là "đi" và "cầu xin", thuộc nhóm bhūvādi, với hậu tố i. Hoặc từ gốc adda có nghĩa là "làm hại", thuộc nhóm curādi.
Na gacchatīti nago. Na calatīti acalo. Silānamuccayo ubbedho, thūpo vā siluccayo. Sikharayogā sikharī, ī, tilakībhūto.
It does not move, hence nago. It does not tremble, hence acalo. An accumulation or elevation of rocks, or a cairn, is siluccayo. It has peaks, hence sikharī; 'ī' is added, it is like a crest jewel.
Cái gì không di chuyển (na gacchatīti), nên gọi là nago. Cái gì không lay động (na calatīti), nên gọi là acalo. Sự chất đống, sự nhô cao của đá, hoặc một ngọn tháp (thūpo) là siluccayo. Vì có đỉnh (sikharayogā), nên gọi là sikharī, với hậu tố ī, giống như một vương miện.
Bhuṃ bhūmiṃ dharatīti bhūdharo, bhuyā dharīyatīti vā bhūdharo, bāhulyena a, bhūdharo. Ahāriyo, gottopi, desantaraṃ netumasakyattā ahāriyo, gavaṃ bhūmiṃ dhāraṇena tāyate gotto.
It holds the earth (bhuṃ bhūmiṃ), hence bhūdharo. Or, it is held by the earth, hence bhūdharo. 'a' is usually added, bhūdharo. Ahāriyo (immovable) and gotto (protector of cattle) also*. It is ahāriyo because it cannot be moved to another country*. It protects by holding the earth of cattle, hence gotto.
Cái gì giữ đất (bhuṃ bhūmiṃ dharatīti), nên gọi là bhūdharo, hoặc cái gì được đất giữ (bhuyā dharīyatīti), nên gọi là bhūdharo, thường với hậu tố a, thành bhūdharo. Ahāriyo, gotto cũng vậy. Cái gì không thể di chuyển (desantaraṃ netumasakyattā) đến một nơi khác, nên gọi là ahāriyo. Cái gì bảo vệ (tāyate) đất của bò (gavaṃ bhūmiṃ) bằng cách giữ nó (dhāraṇena), nên gọi là gotto.
Pañcakaṃ silāyaṃ.
Five names for rock.
Năm từ này dùng cho đá.
Ama gatiyaṃ, bho.
Ama means to go; 'bha' is added.
Ama (đi lại), thưa ngài.
Vana, sana sambhattiyaṃ, pasanati byāpetīti pāsāṇo, nipātanā, pasa bandhane vā, yu.
Vana, sana mean to resort to. It penetrates widely, hence pāsāṇo;* nipātana. Or, pasa means to bind; 'yu' is added.
Vana, sana (sự tụ tập), pasanati byāpetīti pāsāṇo (lan rộng khắp nơi), do sự rút gọn, hoặc pasa (buộc), yu.
Asu khepane, mo, asmā, rājādi, asu byāpane vā.
Asu means to throw; 'ma' is added,* asmā; of the rājādi group. Or, asu means to spread.
Asu (ném đi), mo, asmā, v.v. hoặc asu (lan rộng).
Pala rakkhaṇe, upalo, upa dehe vā, alapaccayo nipāto.
Pala means to protect,* upalo. Or, upa means to accumulate, and the suffix 'ala' is an irregular formation.
Pala (bảo vệ), upalo, hoặc upa (thân thể), alapaccaya là một tiểu từ.
Sila ucce, a.
Sila means to be high; 'a' is added.
Sila (cao), a.
Silā, nārī.
Silā is feminine.
Silā, phụ nữ.
606. Gijjhakūṭādayo tikūṭantā ‘‘vaṅkādī’’ti ettha ādinā malayadaddurādayo ca nagā nagavisesā.
606. Mountains such as Gijjhakūṭa, ending with Tikūṭa, as well as those implied by " ādi" in "vaṅkādī," such as Malaya and Daddara, are specific types of mountains.
606. Gijjhakūṭa và các núi khác cho đến Tikūṭa, trong từ "vaṅkādi", ādi (v.v.) bao gồm các núi như Malaya và Daddura, đó là những loại núi đặc biệt.
Gijjhā sakuṇavisesā assa kūṭe vasanti, gijjhasadisakūṭayuttatāya vā gijjhakūṭo. Visesena bhātīti vebhāro, aro.
Vultures, which are specific birds, dwell on its peak, or it is called gijjhakūṭo because it has peaks resembling vultures. It shines exceptionally, hence vebhāro; 'ara' is added.
Các loài chim kền kền (gijjha) sống trên đỉnh (kūṭa) của nó, hoặc do có đỉnh giống kền kền nên gọi là Gijjhakūṭa. Đặc biệt chiếu sáng nên gọi là Vebhāra, aro.
Pula mahatte, visesena pulatīti vepullo. Isayo gilatīti isigili, i.
Pula means to be great; it is exceedingly vast, hence vepullo. It swallows up sages, hence isigili; 'i' is added.
Pula (vĩ đại), đặc biệt lan rộng nên gọi là Vepulla. Nuốt chửng các vị ẩn sĩ (isi) nên gọi là Isigili, i.
Ādiccagamanavirodhena viruddhaṃ jhāyatīti viñjho. Paṇḍuvaṇṇatāya paṇḍavo, paṇḍa gatiyaṃ vā, avo.
It burns in opposition to the sun's path, hence viñjho. It is paṇḍavo due to its pale colour. Or, paṇḍa means to go; 'ava' is added.
Do đối lập với sự di chuyển của mặt trời, nó thiền định một cách đối lập nên gọi là Viñjha. Do có màu vàng nhạt nên gọi là Paṇḍava, hoặc paṇḍa (đi lại), avo.
Kuṭilatāya vaṅko. Dvayaṃ udayagirimhi.
It is vaṅko due to its crookedness. Both are on Udayagiri (Sunrise Mountain).
Do cong queo nên gọi là Vaṅka. Cả hai đều ở núi Udayagiri.
Aparaselāpekkhāya pubbaselo. Udayantyasmā sūriyādayoti udayo, sūriyādīnamudayayogato vā udayo.
It is pubbaselo (eastern mountain) with respect to the western mountain. The sun and others rise from it, hence udayo. Or, it is udayo due to the rising of the sun and others.
So với núi phía tây, nó là Pubbasela (núi phía đông). Mặt trời và các thiên thể khác mọc từ nó nên gọi là Udaya, hoặc do sự kết hợp với sự mọc của mặt trời và các thiên thể khác nên gọi là Udaya.
Tikaṃ atthagirimhi.
Three names for Atthagiri (Sunset Mountain).
Ba tên này chỉ núi Athagirimhi.
Mandayati sūriyo yasmiṃ mandaro. Mandappabho vā arati yasmiṃ sūriyoti mandaro, atthaṃ anupaladdhiṃ gahanakkhattānaṃ karotītyattho, nāmadhātukāritantā a.
The sun slows down on it, hence mandaro. Or, the sun, with diminished light, reaches it, hence mandaro. The meaning is that it causes the disappearance of the hidden stars. 'a' is added after a nominal root ending in kārita.
Mặt trời suy yếu (mandayati) ở nơi đó nên gọi là Mandara. Hoặc mặt trời có ánh sáng yếu (mandappabha) đến nơi đó nên gọi là Mandara, nghĩa là nó làm cho các chòm sao bị che khuất không thể nhìn thấy được, a từ các danh từ gốc có kārita.
Dvayaṃ himavati pabbate.
Two names for the Himavā mountain.
Hai tên này chỉ núi Himavā.
Himappacuratāya himavā, himaṃ vā vamatīti himavā, kvi, rājādipakkhepattā sissā.
It is himavā due to the abundance of snow. Or, it vomits snow, hence himavā; 'kvi' is added, and 'si' is changed to 'ā' as it is included in the rājādi group.
Do có nhiều tuyết (hima) nên gọi là Himavā, hoặc nó phun ra tuyết nên gọi là Himavā, kvi, do được xếp vào nhóm rājādi, si được chuyển thành ā.
Himayutto acalo himācalo.
An immovable mountain with snow is himācalo.
Núi không di chuyển (acala) có tuyết (hima) nên gọi là Himācala.
607. Attani sañjātagandhadabbānaṃ gandhehi loke madayati, modayatīti vā gandhamādano, yu.
607. It intoxicates or delights the world with the fragrances of the fragrant substances that grow on it, hence gandhamādano; 'yu' is added.
607. Do hương thơm của các loại vật liệu có mùi hương tự sinh trong nó, nó làm say mê, hoặc làm vui thích thế gian nên gọi là Gandhamādana, yu.
Kelāso vutto.
Kelāsa has been mentioned.
Kelāsa đã được nói đến.
Vicittakūṭayuttatāya cittakūṭo. Sukhaṃ dassanaṃ yassa, yasmiṃ vā sudassano, kāḷavaṇṇakūṭatāya kāḷakūṭo. Tīṇi kūṭānyassa tikūṭo, chaḷetepi pabbatavisesā.
It is cittakūṭo due to its variegated peaks. One whose sight is pleasant, or where it is pleasant, is sudassano. It is kāḷakūṭo due to its black peaks. It has three peaks, hence tikūṭo. These six are specific types of mountains.
Do có các đỉnh đa dạng nên gọi là Cittakūṭa. Nơi có cảnh đẹp dễ nhìn (sukhaṃ dassanaṃ) hoặc nơi dễ nhìn nên gọi là Sudassana. Do có đỉnh màu đen nên gọi là Kāḷakūṭa. Có ba đỉnh nên gọi là Tikūṭa. Sáu núi này là những loại núi đặc biệt.
Assa yathāvuttassa pabbatassa pattho samo bhūmibhāgo sānu nāma, assa vā pabbatassa samāya bhūmiyaṃ pattho sānu ca bhavantīti ajjhāharitabbaṃ.
The level ground, the plateau, of that aforementioned mountain is called a sānu. Or, it should be supplied that on the level ground of that mountain, there are pattho and sānu.
Pattha là một vùng đất bằng phẳng, một sườn núi (sānu) của ngọn núi đã nói trên, hoặc nên hiểu rằng pattha và sānu đều là tên gọi cho vùng đất bằng phẳng của ngọn núi đó.
Patiṭṭhate asminti pattho, ṭhassa tho.
It is established on this, hence pattho; 'ṭha' becomes 'tha'.
Nơi mà người ta có thể đứng vững (patiṭṭhate) nên gọi là Pattha, ṭha được chuyển thành tha.
Sana sambhattiyaṃ, ṇu, sambhajīyate sevīyateti sānu, dvepyanitthiyaṃ.
Sana means to resort to; 'ṇu' is added. It is resorted to, or frequented, hence sānu. Both are neuter.
Sana (tụ tập), ṇu, nơi được tụ tập, được lui tới nên gọi là Sānu. Cả hai đều không phải giống cái.
608. Tikaṃ siṅgassa nāmaṃ.
608. Three names for a peak.
Ba tên này chỉ sừng núi.
Kuṭa dāhe, kammani ṇo, vākārena kūṭampi.
Kuṭa means to burn; 'ṇa' is added in the sense of action. By means of 'vā', kūṭa also.
Kuṭa (đốt), ṇo trong hành động, hoặc kūṭa cũng có nghĩa là đỉnh.
Sikhaṃ ruhatīti sikharaṃ. Nerutto.
It ascends to the crest, hence sikharaṃ.* nerutta.
Leo lên đỉnh (sikha) nên gọi là Sikharaṃ. Từ nguyên học.
Sikhaṃ gacchatīti siṅgaṃ, iṅga gamanattho, khalopo.
It goes to the crest, hence siṅgaṃ; iṅga means to go, 'kha' is dropped.
Đi đến đỉnh (sikha) nên gọi là Siṅgaṃ, iṅga có nghĩa là đi, kha bị loại bỏ.
Dvayaṃ pabbatādīnaṃ papatanaṭṭhānassa nāmaṃ.
Two names for the place of falling from mountains etc.
Hai tên này chỉ nơi sườn núi, v.v. bị sạt lở.
Papatantyasmā, ṇo.
They fall from this, 'ṇa' is added.
Nơi mà từ đó người ta rơi xuống, ṇo.
Pata adhogamane, papāto.
Pata means to go downwards,* papāto.
Pata (đi xuống), papāto.
Taṭa samussaye, taṭo.
Taṭa means to collect,* taṭo.
Taṭa (nâng cao), taṭo.
609. Dvayaṃ kittime akittime, sajale nijjale vā kandare.
609. Two names for a cave, whether artificial or natural, with or without water.
609. Hai tên này chỉ hang động nhân tạo hoặc tự nhiên, có nước hoặc không có nước.
Dara vidāraṇe, a, ī, darī.
Dara means to split open; 'a', 'ī',* darī.
Dara (xẻ ra), a, ī, darī.
Kaṃ jalavācakamabyayaṃ, kena darīyate kandaro, ā, kandarā.
Kaṃ is an indeclinable word meaning water; it is split open by water, hence kandaro. 'ā',* kandarā.
Kaṃ là một tiểu từ chỉ nước, nơi bị nước xẻ ra nên gọi là Kandaro, ā, kandarā.
Tikaṃ devakhātabile.
Three names for a cave dug by deities.
Ba tên này chỉ hang động do thần đào.
Nilīyantyasmiṃ leṇaṃ, lī silesane, yu.
They cling to it, hence leṇaṃ; lī means to cling; 'yu' is added.
Nơi mà người ta ẩn náu (nilīyanti) nên gọi là Leṇaṃ, lī (dính chặt), yu.
Gatiṃ hvayati kuṭilayatīti gabbharaṃ, nipātanā.
It calls out or bends the path, hence gabbharaṃ;* nipātana.
Làm cho đường đi (gati) cong queo (hvayati kuṭilayati) nên gọi là Gabbharaṃ, do sự rút gọn.
Gabbha dhāraṇe vā, aro.
Or, gabbha means to hold; 'ara' is added.
Hoặc gabbha (chứa đựng), aro.
Guhū saṃvaraṇe, a, guhā.
Guhū means to conceal; 'a' is added,* guhā.
Guhū (che đậy), a, guhā.
Dvayaṃ silāmayapokkharaṇiyaṃ.
Two names for a rock-hewn pond.
Hai tên này chỉ ao đá.
Soḍi gabbhe, ī.
Soḍi means in the interior; 'ī' is added.
Soḍi (trong bụng), ī.
Soṇa vaṇṇagatisaṅghātesu vā, ḍo, ī.
Or, soṇa means in colour, movement, and aggregation; 'ḍa', 'ī' are added.
Hoặc soṇa (màu sắc, di chuyển, tụ tập), ḍo, ī.
Dvayaṃ pabbatādīnaṃ gabbharadese latāpallavatiṇādīhi pihitodare gabbhare.
Two names for a cave in the inner part of mountains etc., whose interior is covered by creepers, sprouts, grass etc.
Hai tên này chỉ hang động ở vùng sâu của núi, v.v. có lòng được che phủ bởi dây leo, lá cây, cỏ, v.v.
Kuñja abyattasadde, karaṇe, ṇo, nikuñjaṃ nipubbo.
Kuñja means an inarticulate sound, or in action; 'ṇa' is added. Nikuñjaṃ has 'ni' as a prefix.
Kuñja (âm thanh không rõ ràng), karaṇe, ṇo, nikuñjaṃ có tiền tố ni.
Dvayaṃpyanitthiyaṃ.
Both are masculine.
Cả hai đều không phải giống cái.
Nikuñjavacanaṃ pakuñjādinivattanatthaṃ.
The mention of nikuñja is to exclude pakuñja and similar words.
Việc sử dụng từ nikuñja là để tránh các từ như pakuñjā.
611. Tikaṃ sīhe.
611. Three names for a lion.
611. Ba tên này chỉ sư tử.
Kesaro jaṭā, taṃyogā, ī, kesarī. Mige hiṃsatīti sīho, nipātanā vaṇṇavipariyayo, mige hantuṃ saṃvijjamānā īhā assāti vā sīho, sahatīti vā sīho. Pañcasso, haripi.
A mane is kesara. Having that, 'ī' is added,* kesarī. It harms animals, hence sīho;* nipātana, with a phonetic inversion. Or, sīho because it has the energy to kill animals. Or, it is powerful, hence sīho. Pañcassa and hari also.
Bờm là kesara, do có bờm nên gọi là kesarī, ī. Làm hại các loài thú (miga) nên gọi là sīho, do sự rút gọn, sự đảo ngược âm tiết, hoặc do có ý chí (īhā) để giết các loài thú nên gọi là sīho, hoặc do có thể chịu đựng (sahati) nên gọi là sīho. Pañcassa, Hari cũng vậy.
Mukhamiva caraṇāpyassa karikumbhadāraṇasamatthāti tehi saha pañcassāni yassa.
Whose paws, like a mouth, are capable of tearing the frontal sinus of an elephant, and who therefore has five mouths together with those paws.
Không chỉ mõm mà cả chân của nó cũng có thể xé nát đầu voi, nên nó có năm mõm cùng với những cái đó.
Harati migeti hari, i.
Because it carries animals, it is called hari, with the suffix i.
Mang đi (harati) các loài thú (miga) nên gọi là Hari, i.
Mahākukkurappamāṇo kukkurākati kaṇhalekhācittasarīro gomanussādihiṃsakkhamo rassamukho taraccho nāma, so ‘‘sunakhabyaggho’’ti vuccati.
A creature the size of a large dog, resembling a dog, with a body marked by black stripes, capable of harming cattle, humans, and so forth, and having a short snout, is called taraccho (striped hyena/leopard); it is also referred to as a "dog-tiger".
Một loài vật có kích thước bằng một con chó lớn, hình dáng giống chó, thân có vằn đen, có khả năng làm hại bò, người, v.v., có mõm ngắn được gọi là Taraccha. Nó được gọi là "sunakhabyaggha" (chó hổ).
Tara taraṇe, cho, mige adatīti migādano, nandādīhi yu.
From tara (to cross), with the suffix cho. Since it injures animals, it is migādano, with yu from the Nanda group.
Tara (vượt qua), cho. Ăn (adati) các loài thú (miga) nên gọi là Migādano, yu từ nandādi.
Dvayaṃ rohite.
Two terms for a red deer ( rohita).
Hai tên này chỉ hươu đỏ.
Lohitavaṇṇatāya rohiso, lohito ca, pubbatra tassa so. Tikaṃ gokaṇṇe.
Because of its reddish color, it is rohiso, also lohito, with ta becoming so in the former. Three terms for a gaur ( gokaṇṇa).
Do có màu đỏ (lohita) nên gọi là rohiso, và lohito cũng vậy, ta ở phía trước được chuyển thành so. Ba tên này chỉ bò rừng.
Gavassa kaṇṇo viya yassa kaṇṇoti gokaṇṇo. Gaṇayuttatāya gaṇī ca so kaṇṭakasadisasiṅgatāya kaṇṭako ceti gaṇikaṇṭako, samuditanāmampi vadanti.
Because its ear is like that of a cow, it is gokaṇṇo. Because it is associated with a herd, it is also gaṇī, and because it has horns like thorns, it is kaṇṭako; thus, it is gaṇikaṇṭako, and they also speak of it by the combined name.
Nơi có tai giống tai bò (gava) nên gọi là gokaṇṇo. Do có nhóm (gaṇa) nên là gaṇī, và cái đó (so) có sừng giống gai (kaṇṭaka) nên là kaṇṭako, do đó là gaṇikaṇṭako. Người ta cũng nói là tên ghép.
Gaṇi ca kaṇṭako ca gaṇikaṇṭakāti dve nāmānipi daṭṭhabbāni, teneva hi ‘‘gaṇikaṇṭakā’’ti bahuvacananiddeso kato.
The two names gaṇī and kaṇṭako, forming gaṇikaṇṭakā, should also be understood, for it is precisely for this reason that the plural form " gaṇikaṇṭakā" is used.
Cũng nên hiểu rằng gaṇī và kaṇṭako là hai tên, gaṇikaṇṭakā, vì vậy đã dùng số nhiều.
613-614. Catukkaṃ khagge.
613-614. Four terms for a rhinoceros ( khagga).
613-614. Bốn tên này chỉ tê giác.
Siṅgañca khaggākhyaṃ, taṃyogā khaggo. ‘‘Khaggo gaṇḍakasiṅgāsi-vuddhabhedesu gaṇḍake’’ti* hi nānatthasaṅgahe. Khaggasadisaṃ visāṇamassa saṇṭhānatoti khaggavisāṇo, ṇo.
Its horn is also called khagga; due to its association, it is khaggo. Indeed, in the Nānatthasaṅgaha: "The word khagga refers to a thorn, an animal horn, a sword, a species of rhino, and a rhinoceros." Because it has a horn shaped like a sword, it is khaggavisāṇo, with ṇo.
Sừng cũng được gọi là khagga, do có sừng đó nên gọi là khaggo. Quả thật, trong Nānatthasaṅgaha có nói: "Khagga chỉ gai, sừng thú, kiếm, sự tăng trưởng, sự hủy diệt, và tê giác." Do có sừng giống kiếm (khagga) về hình dạng nên gọi là khaggavisāṇo, ṇo.
Ettha khaggasaddo asipariyāyo.
Here, the word khagga is a synonym for sword.
Ở đây, từ khagga là từ đồng nghĩa với thanh gươm.
Palāsamadatīti palāsādo.
Because it eats leaves, it is palāsādo.
Ăn lá nên gọi là palāsādo.
Gaṇḍa vadanekadese, ṇvu, gaṇḍako.
From gaṇḍa (to a part of the mouth), with ṇvu, it is gaṇḍako.
Gaṇḍa là một phần của miệng, (với hậu tố) ṇvu, (tạo thành) gaṇḍako.
Byagghādiko sabbopi migabhedo ‘‘vāḷamigo, sāpado’’ti coccate.
All species of wild animals, such as tigers, are called vāḷamigo (dangerous animal) and sāpado (beast of prey).
Tất cả các loại thú rừng như hổ đều được gọi là “ vāḷamigo, sāpado”.
Byagghassātisayena manussādīnaṃ hiṃsanato duṭṭhatā pākaṭāti tappamukhatā vuttā.
The extreme ferocity of the tiger, which harms humans and other creatures, is evident, hence its mention as primary.
Sự hung dữ của hổ là hiển nhiên do chúng làm hại con người và các loài khác một cách thái quá, nên chúng được nhắc đến như loài đứng đầu.
Vala saṃvaraṇe, valantyattānamasmāti vāḷo, ṇo, vāḷo ca so migo ceti vāḷamigo, duṭṭhamigotyattho.
From vala (to cover); or because creatures protect themselves from it, it is vāḷo, with ṇo. Since it is a dangerous animal, it is vāḷamigo, meaning a fierce animal.
Vala có nghĩa là bảo vệ; chúng tự bảo vệ mình khỏi (nguy hiểm) nên được gọi là vāḷo, (với hậu tố) ṇo. Vāḷamigo là thú dữ, có nghĩa là loài thú hung ác.
‘‘Byaggho taṃ khādatū’’tyādinā sapanti yenāti sāpado, sapa akkose, do, dīghādi.
Because people curse with it, saying "May the tiger eat you," and so forth, it is sāpado; from sapa (to curse), with do, and the initial vowel lengthened.
Chúng bị nguyền rủa bằng những lời như “Hổ sẽ ăn thịt ngươi” nên được gọi là sāpado. Sapa có nghĩa là nguyền rủa, (với hậu tố) do, (và) nguyên âm đầu được kéo dài.
Plavaṅgantaṃ makkaṭe.
Terms ending in plavaṅga for a monkey ( makkaṭa).
Plavaṅga là từ chỉ loài khỉ.
Plavo gatibhedo, tena gacchatīti plavaṅgamo, plavaṅgo ca.
Plava is a type of movement; because it moves with that, it is plavaṅgamo, and also plavaṅgo.
Plavo là một cách di chuyển đặc biệt; chúng di chuyển bằng cách đó nên được gọi là plavaṅgamo, và cũng là plavaṅgo.
Mara pāṇacāge, aṭo, ko canto, makkaṭo. Naro iva vānaro, vāsaddo ivatthe, nāmānaṃ yuttatthattā samāso.
From mara (to give up life), with aṭo; and ko at the end, it is makkaṭo. Like a man, it is vānaro, the word vā is in the sense of iva (like); it is a compound because the names have a suitable meaning.
Mara có nghĩa là từ bỏ sự sống, (với hậu tố) aṭo, và âm cuối là ko, (tạo thành) makkaṭo. Giống như con người nên gọi là vānaro, từ vā có nghĩa là iva (giống như), (đây là) một hợp chất do các danh từ có nghĩa phù hợp.
Sākhāyaṃ pasuto migo sākhāmigo. Gatyatthatāya kriyāya payogā.
An animal that is accustomed to branches is a sākhāmigo. The usage of the verb is due to the meaning of movement.
Con thú sống trên cành cây là sākhāmigo. Việc sử dụng (từ) động từ có nghĩa là di chuyển.
Kapi calane, i, kapi. Valī sithilaṃ cammaṃ mukhe assa valīmukho. Kiso, vanokopi, kucchitenākārena setīti kiso, ussi.
From kapi (to shake), with i, it is kapi. One whose face has loose skin is valīmukho. Also kiso and vanoko; because it sleeps in a repulsive manner, it is kiso, with u becoming i.
Kapi có nghĩa là di chuyển, (với hậu tố) i, (tạo thành) kapi. Con vật có da nhăn nheo ở mặt là valīmukho. Con vật gầy gò, sống trong rừng, nằm một cách ghê tởm nên được gọi là kiso, (với nguyên âm) ussi.
Vanamokamāsayo assa vanoko. So makkaṭo ce kaṇhatuṇḍo kāḷamukho siyā, tadā ‘‘gonaṅgalo’’ti mato, gunnaṃ naṅgalasadisatāya gonaṅgalo.
One whose abode is the forest is vanoko. If that monkey is kaṇhatuṇḍo (black-mouthed), it is then known as gonaṅgalo, so named because it is like a cow's tail.
Rừng là nơi trú ngụ của nó nên gọi là vanoko. Nếu con khỉ đó có mõm đen ( kaṇhatuṇḍo kāḷamukho), thì nó được biết đến là “gonaṅgalo”, vì nó giống đuôi bò nên gọi là gonaṅgalo.
615. Pajjaddhaṃ siṅgālassa nāmaṃ.
615. Half a verse names for a jackal ( siṅgālassa).
615. Pajjaddhaṃ là tên của loài chó rừng.
Sara gatihiṃsācintāsu, alo.
From sara (to go, harm, or think), with alo.
Sara có nghĩa là di chuyển, làm hại, suy nghĩ, (với hậu tố) alo.
Saratissa siṅgo.
The sara root becomes siṅgo.
Saratissa (từ gốc sara) (biến đổi thành) siṅgo.
Jamu adane, ṇvu, bo canto, assu.
From jamu (to eat), with ṇvu, and bo at the end, and a becomes u.
Jamu có nghĩa là ăn, (với hậu tố) ṇvu, âm cuối là bo, (và nguyên âm) assu.
Kusa akkose, tu, thu vā.
From kusa (to curse), with tu or thu.
Kusa có nghĩa là nguyền rủa, (với hậu tố) tu, hoặc thu.
Bheravayuttatāya bheravo, ‘‘bhe’’iti ravatīti vā bheravo.
Because it is associated with a terrifying howl, it is bheravo; or because it howls with a sound like "bhe," it is bheravo.
Chúng đáng sợ nên gọi là bheravo, hoặc chúng kêu “bhe” nên gọi là bheravo.
Samu upasame, ivo, sivā, nārī, si sevāyaṃ vā, vo.
From samu (to calm), with ivo, it is sivā, a female (jackal); or from si (to serve), with vo.
Samu có nghĩa là an tịnh, (với hậu tố) ivo, (tạo thành) sivā, là giống cái. Hoặc si có nghĩa là phục vụ, (với hậu tố) vo.
Migadhutto, vañcakopi, migesu vanapasūsu dhutto.
It is also called migadhutto (animal trickster) and vañcako (deceiver); a trickster among wild animals.
Kẻ lừa gạt thú rừng, kẻ lừa đảo, kẻ gian xảo trong số các loài thú rừng.
Brāhmaṇaṃ vañcetīti vañcako.
Because it deceives a Brahmin, it is vañcako.
Lừa gạt Bà-la-môn nên gọi là vañcako.
Tikaṃ biḷāre.
Three terms for a cat ( biḷāra).
Ba từ chỉ loài mèo.
Bila bhedane, aro, ḷattaṃ.
From bila (to split), with aro, and ḷa substitution.
Bila có nghĩa là chia cắt, (với hậu tố) aro, (và biến đổi thành) ḷattaṃ.
Babba gatiyaṃ, u.
From babba (to go), with u.
Babba có nghĩa là di chuyển, (với hậu tố) u.
Maja suddhiyaṃ, āro, niggahītāgamo.
From maja (to cleanse), with āro, and a nasal increment.
Maja có nghĩa là thanh tịnh, (với hậu tố) āro, (và) thêm niggahīta.
Otu, ākhubhujopi.
Also otu and ākhubhujo (mouse-eater).
Otu, và ākhubhujo.
Dvayaṃ koke, ayaṃ kukkurappamāṇo kapilo hariṇo.
Two terms for a wild dog ( koka); this is a tawny deer the size of a dog.
Hai từ chỉ loài nai sừng tấm (koka). Con nai sừng tấm này có kích thước bằng con chó và có màu vàng nâu.
Kuka, vaka ādāne.
From kuka and vaka (to take).
Kuka, vaka có nghĩa là lấy.
Īhāmigopi, mige īhati kaṅkhatīti, kammani ṇo.
Also īhāmigo; because it desires or longs for animals, with ṇo in the objective case.
Cũng là īhāmigopi, vì nó mong muốn (īhati kaṅkhati) các loài thú (mige), (với hậu tố) ṇo (trong nghĩa) đối tượng.
Dvayaṃ salle.
Two terms for a porcupine ( salla).
Hai từ chỉ loài nhím.
Salla āsugatiyaṃ, a, sallo, sakatthe ko, sallako attano sarīrajātena sallena sunakhaṃ salati hiṃsatīti vā sallo, sallako ca, ayaṃ sūkarasaṇṭhāno, salākāpāyo ca.
From salla (to go swiftly), with a, it is sallo; with ko in its own sense, it is sallako. Or because it harms dogs with the quills born from its own body, it is sallo, and also sallako. This creature is shaped like a boar, and is also an animal with many quills.
Salla có nghĩa là di chuyển nhanh, (với hậu tố) a, (tạo thành) sallo, (với hậu tố) ko (trong nghĩa) tự thân, (tạo thành) sallako. Hoặc nó làm hại (salati hiṃsati) chó bằng những cái gai (sallena) sinh ra từ cơ thể nó (attano sarīrajātena) nên gọi là sallo, và cũng là sallako. Con vật này có hình dạng như heo, và có nhiều lông như que.
Assa sallassa lomamhi salalaṃ, salañca bhave.
The quills of this porcupine are salalaṃ, and also sala.
Lông của con nhím này là salalaṃ, và cũng có thể là sala.
Pala, sala, patha gatiyaṃ, alo, nadāditte salalī, thittābhāve salalaṃ, amhi salaṃ.
From pala, sala, patha (to go), with alo; if it's a feminine noun, it's salalī; if not feminine, it's salalaṃ; with a, it's salaṃ.
Pala, sala, patha có nghĩa là di chuyển, (với hậu tố) alo, (thuộc nhóm) nadādi. Khi thuộc nhóm nadādi, (tạo thành) salalī. Khi không có giống cái (thittābhāve), (tạo thành) salalaṃ. (Với hậu tố) a, (tạo thành) salaṃ.
617. Pañcakaṃ mige, harantyanena hariṇo, hara haraṇe yu.
617. Five terms for a deer ( miga); that by which they carry is hariṇo, from hara (to carry), with yu.
617. Năm từ chỉ loài hươu, chúng mang (haranati) bằng cái này nên gọi là hariṇo, hara có nghĩa là mang, (với hậu tố) yu.
Ṇattamittañca.
And ṇa substitution.
Và (biến đổi thành) ṇattaṃ.
Mara pāṇacāge, a, rassa go, ittañca.
From mara (to give up life), with a, the ra becomes go, and i substitution.
Mara có nghĩa là từ bỏ sự sống, (với hậu tố) a, (âm) ra biến thành go, và (thêm nguyên âm) i.
Sena sunakhena raṅgati gacchati palāyatīti sāraṅgo. Dīghādi, mago, migo ca ete dve migamattepi.
Because it moves, goes, or flees from a dog, it is sāraṅgo. With initial ā lengthened, etc. mago and migo; these two terms also refer to deer in general.
Chạy trốn (raṅgati gacchati palāyati) bởi chó (sena sunakhena) nên gọi là sāraṅgo. (Với nguyên âm) dīghādi. Mago, và migo là hai từ này cũng chỉ chung loài thú.
Ajinassopayujjamānassa yoni, tena bhūtassājinassuppattikāraṇattā vā ajinayoni. Ayampi migamattepi.
It is the origin of the hide (ajina) used, or the cause of the production of hide produced from it; thus ajinayoni. This also refers to deer in general.
Nguồn gốc của da (ajina) được sử dụng, hoặc là nguyên nhân phát sinh của da (ajina) được tạo ra từ đó nên gọi là ajinayoni. Từ này cũng chỉ chung loài thú.
Kuraṅgo, vātāyupi.
Kuraṅgo (antelope), also vātāyu (swift as wind).
Kuraṅgo, và vātāyu.
Kuyaṃ pathaviyaṃ raṅgatīti kuraṅgo. Vātamayatīti vātāyu, u.
Because it moves on the earth, it is kuraṅgo. Because it takes the wind (moves with the wind), it is vātāyu, with u.
Di chuyển trên đất (kuyaṃ pathaviyaṃ raṅgati) nên gọi là kuraṅgo, (với nguyên âm) assu. Khi không có (biến đổi thành) uttābhāve, (tạo thành) kuraṅgo. Lấy gió (vātam ayatīti) nên gọi là vātāyu, (với hậu tố) u.
618. Dvayaṃ eṇīmige.
618. Two terms for an eṇī deer (a kind of antelope).
618. Hai từ chỉ loài hươu cái (eṇīmiga).
Eṇiyā migiyā, eṇassa vā apaccaṃ eṇeyyo, ayaṃ cammādīsupi ‘‘eṇassa, eṇiyā vā cammādiko eṇeyyo’’ti vacanatthaṃ katvā.
The offspring of an eṇī doe, or of an eṇa stag, is eṇeyyo. This term also applies to hides, etc., with the meaning "the hide, etc., of an eṇa or eṇī is eṇeyyo."
Con của hươu cái (eṇiyā migiyā), hoặc con của hươu đực (eṇassa) là eṇeyyo. Từ này cũng được sử dụng cho da và các thứ khác, với ý nghĩa “da hoặc các thứ khác của hươu đực (eṇassa) hoặc hươu cái (eṇiyā) là eṇeyyo”.
Eṇiyā itthiyā putto migo eṇīmigo, i gatiyaṃ, yu, nadādi, anadāditte eṇo, evametepyuppāditā.
An animal that is the son of a female eṇī is eṇīmigo. From i (to go), with yu; if it is not of the nadādi group, it is eṇo. These terms are also formed thus.
Con của hươu cái (eṇiyā itthiyā) là eṇīmigo. I có nghĩa là di chuyển, (với hậu tố) yu, (thuộc nhóm) nadādi. Khi không thuộc nhóm nadādi, (tạo thành) eṇo. Tương tự, những từ này cũng được tạo ra.
Dvayaṃ pampaṭake.
Two terms for a squirrel ( pampaṭaka).
Hai từ chỉ loài sóc chuột (pampaṭaka).
Paṭa gamane, ṇvu, upasaggante bindāgamo ca.
From paṭa (to go), with ṇvu, and a nasal increment at the end of the prefix.
Paṭa có nghĩa là đi, (với hậu tố) ṇvu, và thêm niggahīta vào âm cuối.
Pabba gatiyaṃ, ṇvu, bindāgamo, balopo ca.
From pabba (to go), with ṇvu, a nasal increment, and the omission of ba.
Pabba có nghĩa là di chuyển, (với hậu tố) ṇvu, thêm niggahīta, và loại bỏ ba.
Dvayaṃ vātamige.
Two terms for a swift deer ( vātamiga).
Hai từ chỉ loài linh dương (vātamiga).
Gamanena vātasamo migo vātamigo.
A deer that is swift as the wind in its movement is a vātamigo.
Con thú có tốc độ di chuyển như gió là vātamigo.
Calatismā yu, nadādi.
From cala (to move), with yu, of the nadādi group.
Từ cala (với hậu tố) yu, (thuộc nhóm) nadādi.
Tikaṃ mūsike.
Three terms for a mouse ( mūsika).
Ba từ chỉ loài chuột.
Musa theyye, ṇvu, ittañca.
From musa (to steal), with ṇvu, and i substitution.
Musa có nghĩa là trộm cắp, (với hậu tố) ṇvu, và thêm i.
Āpubbo khanu avadāraṇe, u, nalopo.
Khanu means to tear apart, with 'ā' as a prefix; 'u' is added, and 'na' is dropped.
Khanu có tiền tố ā có nghĩa là đào bới, (với hậu tố) u, (và) loại bỏ na.
Unda pasavanakledanesu, ūro.
Unda means to moisten or to flow; 'ūra' is added.
Unda có nghĩa là sinh sản hoặc làm ẩm, (với hậu tố) ūro.
619. Camarādayo, sarabhādayo ca migantarā migavisesā.
619. Camaras and others, and sarabhas and others are migantarā, specific types of deer.
619. Camarādayo, sarabhādayo và các loài thú khác ( migantarā migavisesā) là những loài thú đặc biệt.
Camaro uttarāpathe khyāto, yassa pucchaṃ cāmaraṃ, camu adane, aro, camaro, thiyaṃ camarī.
The camara is well-known in Uttara-apatha, whose tail is a fly-whisk. Camu means to eat; 'ara' is added,* camaro. In the feminine, camarī.
Camaro nổi tiếng ở Uttarăpatha, đuôi của nó là cāmaraṃ. Camu có nghĩa là ăn, (với hậu tố) aro, (tạo thành) camaro. Ở giống cái là camarī.
Pasado cittalomī, pasa bandhane, ado.
The pasado has variegated fur. Pasa means to bind; 'ada' is added.
Pasado có lông màu sắc sặc sỡ. Pasa có nghĩa là buộc.
Kuyaṃ raṅgatīti kuruṅgo, assu, uttābhāve kuraṅgo. Sabbesampi migānaṃ mātuṭṭhāne tiṭṭhatīti migamātukā, upamāne ko.
Since it moves on the ground, it is kuruṅga. Also, in the sense of prominence, it is kuraṅga. Since it stands in the position of a mother to all animals, it is migamātukā. In the sense of comparison, it is ko.
Di chuyển trên đất (kuyaṃ raṅgati) nên gọi là kuruṅgo, (với nguyên âm) assu. Khi không có (biến đổi thành) uttābhāve, (tạo thành) kuraṅgo. Đứng ở vị trí mẹ của tất cả các loài thú nên gọi là migamātukā, (với hậu tố) ko (trong nghĩa) so sánh.
Ru sadde, ru.
The root ru is in the sense of sound, ru (particle).
Ru có nghĩa là âm thanh, (với hậu tố) ru.
Ruṇaṃ karotīti raṅku, u, ṇassa lopo rakārassa, ussa ca.
Since it makes a sound (ruṇa), it is raṅku. The u (suffix) and the ṇa are elided from ra, and the a of ra is changed to u.
Tạo ra âm thanh (ruṇaṃ karoti) nên gọi là raṅku, (với hậu tố) u, (và) loại bỏ ṇa và ra, và (nguyên âm) u.
Attānaṃ nīcaṃ karotīti nīko.
Since it humbles itself, it is nīko.
Làm cho mình thấp kém (attānaṃ nīcaṃ karoti) nên gọi là nīko.
Sara tismā abho, sarabho. Aṭṭhāpado uddhaṃnayano sīhassāpi hantā, tassa ca pādacatukkaṃ uddhaṃ bhavatīti.
From sara (root) comes abho, hence sarabho. It has eight legs, eyes that look upwards, and is a killer even of lions, and its four feet face upwards.
Từ sara (với hậu tố) abho, (tạo thành) sarabho. (Đây là một con vật) có tám chân, mắt nhìn lên, có thể giết cả sư tử, và bốn chân của nó hướng lên trên.
620. Piyakādayo tayo, ādinā kandalīcīnasamūruādayo ca cammayonayo, tena bhūtassa cammassa uppattikāraṇattā, ete ca citratanuruhādayo kambojādimhi, uttarāpathe ca jāyanti, tatreva sanāmakhyātā.
620. The three such as piyaka, and by " ādi" (etc.) also kandalī, cīnasamūru, etc., are born from hide ( cammayonayo), because they are the cause of the production of hide that comes from them. These, such as the citratanuruhā (speckled-haired animals), are found in Kamboja and other regions, and in the northern country (Uttarāpatha), where they are known by their names.
620. Ba loài piyakādayo, và các loài khác như kandalīcīnasamūruādayo, là những loài có da (cammayonayo), vì chúng là nguyên nhân phát sinh ra da (cammassa uppattikāraṇattā) được tạo ra từ chúng. Những loài này, với lông màu sắc sặc sỡ, sinh ra ở Kambojā và các vùng phía bắc (uttarāpathe), và nổi tiếng với tên gọi của chúng ở đó.
Yathā migasaddo vanyapasusāmaññe, visese ca kuraṅgākhye vattati, yathā ca lohasaddo suvaṇṇādike tejasasāmaññe, visese ca, tathā cammayoniajinayonisaddāpi migasāmaññe, migavisese ceti tathā vuttā.
Just as the word miga refers generally to wild animals and specifically to the antelope called kuraṅga, and just as the word loha refers generally to metals like gold and specifically to copper, so too the words cammayoni and ajinayoni refer generally to deer and specifically to a type of deer, hence they are described in this way.
Cũng như từ miga được dùng để chỉ chung các loài thú rừng (vanyapasusāmaññe) và đặc biệt là loài hươu (kuraṅgākhye), và cũng như từ loha được dùng để chỉ chung các kim loại quý như vàng (suvaṇṇādike tejasasāmaññe) và đặc biệt là đồng (visese ca), các từ cammayoni và ajinayoni cũng được dùng để chỉ chung các loài thú (migasāmaññe) và đặc biệt là một loài thú (migavisese). Vì vậy, chúng được nói như vậy.
Dvayaṃ kalandake.
Two terms for squirrel ( kalandake).
Hai từ này chỉ con sóc.
Kanda avhāne, rodane ca, kandatīti kalandako, lamajjho, ṇvu.
The root kanda is in the sense of calling and weeping. Since it calls (or weeps), it is kalandako, with la in the middle, and ṇvu (suffix).
Kanda trong nghĩa "kêu gọi" hoặc "khóc", con vật kêu là kalandako. la ở giữa, với hậu tố ṇvu.
Kāḷavaṇṇatāya kāḷakā, nāriyaṃ.
Because of its black color, it is kāḷakā, a feminine noun.
Do có màu đen nên là kāḷakā, giống cái.
Dvayaṃ nakule, natthi kulaṃ etassa sappesu nakulo, arisappopi.
Two terms for mongoose ( nakule). There is no family for it among snakes, hence nakulo. Also arisappo (enemy of snakes).
Hai từ này chỉ con chồn. Nakulo là con vật không có dòng dõi (kulaṃ) với rắn (sappesu); cũng là arisappo (kẻ thù của rắn).
Nakka nāsane vā, ulo, kalopo, sappe nāsetīti nakulo.
Or, the root nakka is in the sense of destroying. With ulo (suffix), the ka (letter) is elided. Since it destroys snakes, it is nakulo.
Hoặc Nakka trong nghĩa "hủy diệt", với hậu tố ulo, ka bị lược bỏ, là nakulo vì nó hủy diệt rắn.
Maṅga gatyattho daṇḍako dhātu, uso.
The root maṅga means movement. It is a root like daṇḍako. With uso (suffix).
Maṅga là từ căn daṇḍako có nghĩa "đi lại", với hậu tố uso.
Catukkaṃ kīṭe.
Four terms for insect ( kīṭe).
Bốn từ này chỉ côn trùng.
Kīṭa bandhane, a, kīṭa gamane vā, dīghādi.
The root kīṭa is in the sense of binding. With a (suffix). Or kīṭa in the sense of moving, with a long vowel at the beginning.
Kīṭa trong nghĩa "buộc" hoặc kīṭa trong nghĩa "đi", có hậu tố a, nguyên âm đầu kéo dài.
Pula mahatthe, avo, ḷattaṃ.
The root pula is in the sense of greatness. With avo (suffix), the l changes to ḷ.
Pula trong nghĩa "nhiều", có hậu tố avo, ḷa thay thế.
Kucchitaṃ amati gacchatīti kimi, i, assittaṃ.
Since it goes to what is despised, it is kimi, with i (suffix). The a (vowel) changes to i.
Nó đi (amati) đến nơi ghê tởm (kucchitaṃ) là kimi, với hậu tố i, a biến thành i.
Pakārena anatīti pāṇako, ṇvu, ṇattaṃ.
Since it breathes in a particular way, it is pāṇako, with ṇvu (suffix). The na changes to ṇa.
Nó thở (anati) một cách đặc biệt (pakārena) là pāṇako, với hậu tố ṇvu, ṇa thay thế.
624-625. Sāddhapajjena sakuṇassa nāmāni.
624-625. The names for a bird ( sakuṇassa) in a verse and a half.
624-625. Các tên của loài chim được trình bày bằng một nửa bài kệ.
Vihe ākāse gacchatīti vihaṅgo, vihaṅgamo ca, ākāsapariyāyo cettha vihasaddo, vehāsassa vā vihādeso.
Since it moves in the sky ( vihe ākāse), it is vihaṅgo and vihaṅgamo. Here, the word viha is a synonym for sky, or vihā is a substitution for vehāsa.
Nó đi (gacchati) trên không (vihe ākāse) là vihaṅgo và vihaṅgamo. Từ viha ở đây là đồng nghĩa với ākāsa (không gian), hoặc vihā là sự thay thế cho vehāsa.
Pakkhayuttatāya pakkhī. Khena, khasmiṃ vā gacchatīti khago. Aṇḍato jāto.
Because it has wings, it is pakkhī. Since it moves through or in the sky ( khena, khasmiṃ), it is khago. Born from an egg.
Do có cánh nên là pakkhī. Nó đi (gacchati) bằng không gian (khena) hoặc trong không gian (khasmiṃ) là khago. Nó sinh ra từ trứng.
Sakkoti uddhaṃ gantunti sakuṇo, sakunto, sakuṇī ca, saka sattiyaṃ, uṇo, unto, uṇī ca.
Since it is able to go upwards, it is sakuṇo, sakunto, and sakuṇī. The root saka is in the sense of power. With uṇo, unto, and uṇī (suffixes).
Nó có thể (sakkoti) bay lên (uddhaṃ gantuṃ) là sakuṇo, sakunto, và sakuṇī. Saka trong nghĩa "có khả năng", với hậu tố uṇo, unto, và uṇī.
Patanto ḍento, pattena vā gacchatīti pataṅgo, aparatra talopo.
Since it flies or moves with wings, it is pataṅgo. In another variant, the ta (letter) is elided.
Nó bay (ḍento) hoặc đi (gacchati) bằng cánh (pattena) là pataṅgo. Trong từ khác, ta bị lược bỏ.
Mātukucchito, aṇḍato cāti dvikkhattuṃ jāyatīti dvijo. Uḍḍanādīsu vakkaṃ kuṭilaṃ aṅgaṃ gīvādikaṃ etassa, vakkena gamanena aṅgatīti vā vakkaṅgo. Pattena yāti, taṃ vā yānaṃ etassa.
Since it is born twice, from the mother's womb and from an egg, it is dvijo. It has a bent (crooked) limb like the neck (gīvādikaṃ) during flight etc., or because it moves with a bent gait, it is vakkaṅgo. It goes with wings, or wings are its vehicle.
Nó sinh ra hai lần (dvikkhattuṃ jāyati) từ bụng mẹ (mātukucchito) và từ trứng (aṇḍato) là dvijo. Con vật này có các chi (aṅgaṃ) như cổ (gīvādikaṃ) cong (vakkaṃ kuṭilaṃ) khi bay (uḍḍanādīsu). Hoặc nó đi (aṅgati) bằng cách đi cong (vakkena gamanena) là vakkaṅgo. Nó đi bằng cánh, hoặc cánh là phương tiện (yānaṃ) của nó.
Patati patanto viya ākāsato hotīti patanto. Nīḷe kulāvake jāyatīti nīḷajo.
Since it falls or appears to fall from the sky, it is patanto. Since it is born in a nest ( nīḷe kulāvake), it is nīḷajo.
Nó rơi (patati) hoặc xuất hiện (hoti) từ không trung (ākāsato) như đang rơi là patanto. Nó sinh ra (jāyati) trong tổ (nīḷe kulāvake) là nīḷajo.
Vaṭṭakādayo, pokkharasātakādayo ca tabbhedā tesaṃ sakuṇānaṃ visesā.
Quails ( vaṭṭakādayo) and pokkharasātaka birds etc. ( pokkharasātakādayo) are tabbhedā, specific types of those birds ( tesaṃ sakuṇānaṃ visesā).
Chim cút (vaṭṭakādayo) và chim sáo nước (pokkharasātakādayo) là tabbhedā (những loại khác nhau) của các loài chim đó.
Vaṭṭa vaṭṭane, ṇvu, vaṭṭakā nārī.
The root vaṭṭa is in the sense of revolving. With ṇvu (suffix), vaṭṭakā, a feminine noun.
Vaṭṭa trong nghĩa "xoay tròn", với hậu tố ṇvu, là vaṭṭakā, giống cái.
Mayūrappamāṇo tadākaticittapakkho jīvañjīvo dakkhiṇapathādīsu jāyate, ‘‘jīvajīvā’’ti saddaṃ karotīti jīvañjīvo. ‘‘Jīvajīvo’’ti nirānunāsikāpi.
The jīvañjīva bird, which is the size of a peacock, with colorful wings resembling it, is born in the southern regions etc. It makes the sound "jīvajīvā," hence jīvañjīvo. There is also a form "jīvajīvo" without the nasalization.
Chim jīvañjīvo, có kích thước bằng chim công, có cánh sặc sỡ giống chim công, sinh sống ở phương Nam và các nơi khác, nó hót tiếng "jīvajīvā" nên được gọi là jīvañjīvo. Cũng có từ "jīvajīvo" không có âm mũi.
Candikāyuttarattippiyo pakkhī cakoro, caka paritakkane, uro, usso, caṅkoropi.
The bird that loves nights associated with moonlight is cakoro. The root caka is in the sense of pondering. With uro (suffix). The u (vowel) becomes o. Also caṅkoro.
Loài chim yêu thích những đêm có ánh trăng là cakoro. Caka trong nghĩa "suy nghĩ", với hậu tố uro, u biến thành o. Cũng có từ caṅkoro.
Taratismā iro, dvittamittañca, tittiro.
From the root tara comes iro (suffix), with reduplication and i (vowel) insertion, it is tittiro.
Từ căn Tara, có hậu tố iro, nhân đôi phụ âm và i thay thế, là tittiro (gà gô).
626. Sala gatiyaṃ, ṇiko, ḷattaṃ, sāḷikā, nārī.
626. The root sala is in the sense of going. With ṇiko (suffix), the l changes to ḷ, hence sāḷikā, a feminine noun.
626. Sala trong nghĩa "đi", với hậu tố ṇiko, ḷa thay thế, là sāḷikā, giống cái.
Kalaṃ ravatīti karavīko, īko, lalopo.
Since it utters a sweet sound ( kalaṃ ravatī), it is karavīko, with īko (suffix) and elision of la.
Nó hót (ravati) một cách êm dịu (kalaṃ) là karavīko, với hậu tố īko, la bị lược bỏ.
Karavīko, yassa saro bhagavato sarena upamīyate, so vuccati ‘‘karavīko’’ti.
The bird whose voice is compared to the voice of the Bhagavā is called karavīko.
Karavīko là tên của loài chim mà tiếng hót của nó được ví với tiếng của Đức Phật.
Javena ravinā sadiso haṃso ravihaṃso.
A swan ( haṃso) similar to the sun ( ravinā) in speed ( javena) is ravihaṃso.
Con thiên nga (haṃso) giống (sadiso) mặt trời (ravinā) về tốc độ (javena) là ravihaṃso.
Kusa sadde, thako, dvittaṃ, kusa ssa sa ssa to, kukutthako.
The root kusa is in the sense of sound. With thako (suffix), reduplication of kusa, and sa of kusa changes to ta, hence kukutthako.
Kusa trong nghĩa "âm thanh", với hậu tố thako, nhân đôi phụ âm, sa của kusa biến thành to, là kukutthako.
Karaṇḍa bhājanatthe, avo, karaṇḍavo, jalacaro pakkhī.
The root karaṇḍa is in the sense of a container. With avo (suffix). Karaṇḍavo is an aquatic bird.
Karaṇḍa trong nghĩa "vật chứa", với hậu tố avo, là karaṇḍavo (chim nước).
Bilu patitthambhe, a, avādeso, bilavo, ‘‘gaṇḍaplavo’’ti khyāto rattapakkho mahāpakkhī pokkharasātako, pokkharassa saññā yassa pokkharasātako, ññassa to, dīgho ca, samuditanāmameva vā tassa, tadā sāda assādane, ṇvu, dassa to, pokkharasātako.
The root bilu is in the sense of firmness. With a (suffix), and avā (substitution), it is bilavo. The pokkharasātaka is a large bird with red wings, known as "gaṇḍaplavo". It is called pokkharasātako because the lotus ( pokkhara) is its emblem. The ñña (letter) changes to ta, and the vowel is long. Or it is its collective name; in that case, the root sāda is in the sense of pleasing. With ṇvu (suffix), the da (letter) changes to ta, hence pokkharasātako.
Bilu trong nghĩa "củng cố", với hậu tố a, avā thay thế, là bilavo. Chim sáo nước lớn có cánh đỏ, được biết đến là "gaṇḍaplavo". Con vật có dấu hiệu (saññā) của hoa sen (pokkharassa) là pokkharasātako. ñña biến thành to, và nguyên âm kéo dài. Hoặc đó là tên ghép của nó. Khi đó, sāda trong nghĩa "thưởng thức", với hậu tố ṇvu, da biến thành to, là pokkharasātako.
627. Sattakaṃ pakkhe.
627. Seven terms for wing ( pakkhe).
627. Bảy từ này chỉ cánh.
Patanti anenāti patattaṃ, yadādinā to, dvittaṃ.
Since they fly by means of this, it is patattaṃ. With to (suffix) from yadā etc., and reduplication.
Người ta bay (patanti) bằng cái này (anena) là patattaṃ. to được thêm vào theo quy tắc yadādinā, nhân đôi phụ âm.
Ukha gatiyaṃ, yu, usse, assu, pekhuṇaṃ, ṇattaṃ.
The root ukha is in the sense of going. With yu (suffix), u becomes e, and a becomes u, hence pekhuṇaṃ. The na changes to ṇa.
Ukha trong nghĩa "đi", với hậu tố yu, u biến thành e, a biến thành u, là pekhuṇaṃ. ṇa thay thế.
Pata gamane, to, pātato tāyatīti vā pattaṃ.
The root pata is in the sense of going. With to (suffix). Or, since it protects from falling (pātato), it is pattaṃ.
Pata trong nghĩa "đi", với hậu tố to, là pattaṃ. Hoặc nó bảo vệ (tāyati) khỏi sự rơi (pātato) là pattaṃ.
Pata gamane, kho, tassa ko, pakkho. Patituṃ icchati yena piñchaṃ, nerutto, pata gamane vā, cho, talopo, bindāgamo, assi.
The root pata is in the sense of going. With kho (suffix). The ta changes to ko, hence pakkho. That by which one desires to fly is piñchaṃ, which is formed by etymology. Or, pata (root) in the sense of going, with cho (suffix), elision of ta, insertion of binda (nasal dot), and a becomes i.
Pata trong nghĩa "đi", với hậu tố kho, ta biến thành ko, là pakkho. Cái mà người ta muốn bay (patituṃ icchati) bằng nó là piñchaṃ, theo ngữ nguyên. Hoặc pata trong nghĩa "đi", với hậu tố cho, ta bị lược bỏ, thêm bindāgamo (âm mũi), a biến thành i.
Chādyate anena chado.
That by which it is covered is chado.
Cái mà người ta che (chādyate) bằng nó là chado.
Gira niggiraṇe, u, issattaṃ, gamu gamane vā, u, massa ro.
The root gira is in the sense of swallowing. With u (suffix), i becomes a. Or gamu in the sense of going, with u (suffix), and ma changes to ro.
Gira trong nghĩa "nuốt chửng", với hậu tố u, i biến thành a. Hoặc gamu trong nghĩa "đi", với hậu tố u, ma biến thành ro.
Pakkhīnaṃ bīje ‘‘au’’iti khyāte aṇḍaṃ, kacchapādīnaṃ bījepi, ‘‘aṇḍaṃ khagādikose cā’’ti nānatthasaṅgahe.
The word aṇḍaṃ is for the seed of birds known as "aü". Also for the seed of tortoises etc. "aṇḍaṃ is for the bird's egg etc. too," as stated in the Nānatthasaṅgaha.
Aṇḍaṃ là trứng của chim, được biết đến là "au". Cũng là trứng của rùa và các loài khác. "Aṇḍaṃ cũng là tổ chim và các loài khác" được nói trong Nānatthasaṅgaha.
Aḍi aṇḍatthe, ṇo, pesi, kosopi, pisa avayave, i, pesi, ‘‘pesiyaṃ pattabhede ca, koso pumeva icchito’’ti* ruddo. Dvayaṃ pakkhigehe.
Aḍi is in the meaning of an egg, with the affix ṇo. Pesi and kosa are also there. Pisa is in the meaning of a part, with the affix i, (it is called) pesi. "The word kosa is desired only in the masculine gender for pesi (egg) and pattabheda (distinction of leaves)." This is from Rudda. These two (words) are for a bird's nest.
Aḍi trong nghĩa "trứng", với hậu tố ṇo. Pesi và koso cũng là trứng. Pisa trong nghĩa "một phần", với hậu tố i, là pesi. "Pesiyaṃ là trứng và loại so sánh, koso chỉ dùng cho giống đực" được nói trong Ruddo.
Nīla vaṇṇe, a, ḷattaṃ, nī naye vā, ilo.
Nīla is in the meaning of colour; a becomes ḷa. Or, nī is in the meaning of leading, with the affix ila.
Hai từ này chỉ tổ chim. Nīla trong nghĩa "màu sắc", với hậu tố a, ḷa thay thế. Hoặc nī trong nghĩa "dẫn dắt", với hậu tố ilo.
Kucchitaṃ aṇḍavināsanādikaṃ lunātīti kulāvakaṃ, ṇvu.
Because it cuts off or destroys (lunāti) disgusting things such as the destruction of eggs (aṇḍavināsanādikaṃ), it is called kulāvakaṃ, with the affix ṇvu.
Cái phá hủy (lunāti) trứng (aṇḍa) và các thứ ghê tởm (kucchitaṃ) khác là kulāvakaṃ, với hậu tố ṇvu.
Chakkaṃ yugaḷamatte.
These six are merely for a pair.
Sáu từ này chỉ một cặp đôi.
Yuja yoge, a, yugaṃ, alapaccaye yugaḷaṃ, ḷattaṃ, yugalampi.
Yuja is in the meaning of joining (yoge), with the affix a, (it becomes) yugaṃ. With the affix ala, (it becomes) yugaḷaṃ, and also (the a becomes) ḷa (sound). Yugala is also used.
Yuja trong nghĩa "kết hợp", với hậu tố a, là yugaṃ. Với hậu tố ala, là yugaḷaṃ, ḷa thay thế. Cũng là yugalaṃ.
Ubha pūraṇe, ṇo, dvandādeso ca, dvandaṃ, yamu uparame, ṇvu, alo ca, yamakaṃ, yamalañca, apaccaye yamaṃ.
Ubha is in the meaning of filling (pūraṇe), with the affix ṇo, and also by the substitution of dvanda (it becomes) dvandaṃ. Yamu is in the meaning of ceasing (uparame), with the affix ṇvu, and also ala, (it becomes) yamakaṃ and yamalañca. With the affix a, (it becomes) yamaṃ.
Ubha trong nghĩa "lấp đầy", với hậu tố ṇo, và dvandā thay thế, là dvandaṃ. Yamu trong nghĩa "dừng lại", với hậu tố ṇvu, và alo, là yamakaṃ và yamalaṃ. Với hậu tố a, là yamaṃ.
629-631. Maṇḍalantaṃ samūhe.
629-631. The word ending in maṇḍala is for a group.
629-631. Các từ kết thúc bằng maṇḍala chỉ một nhóm.
Sammā, visesena ca ūhate puñjībhūtattāti samūho, ṇo, samaṃ saha avayavena ūhati tiṭṭhatīti vā samūho.
Because it is well and especially gathered (puñjībhūtattā), it is samūho, with the affix ṇo. Or, because it comes to stand (ūhati tiṭṭhati) equally (samaṃ) with its parts (avayavena), it is samūho.
Nó tập hợp (ūhati) tốt (sammā) và đặc biệt (visesena ca) vì nó là một khối (puñjībhūtatā) là samūho, với hậu tố ṇo. Hoặc samūho vì nó tập hợp (ūhati) một cách đồng đều (samaṃ) với các thành phần (avayavena).
Gaṇa saṅkhyāne, gaṇīyati avayavena sahāti gaṇo. Saha avayavena gacchatīti saṅghāto, hana gamane, ṇo, saha avayavena udayatīti samudāyo, dāgamo, majjhe dīgho.
Gaṇa is in the meaning of counting (saṅkhyāne). Because it is counted (gaṇīyati) with its parts (avayavena saha), it is gaṇo. Because it goes (gacchati) with its parts (avayavena saha), it is saṅghāto. Hana is in the meaning of going (gamane), with the affix ṇo. Because it arises (udayati) with its parts (avayavena saha), it is samudāyo. Dā is an augmentation, and the middle vowel is lengthened.
Gaṇa trong nghĩa "đếm", nó được đếm (gaṇīyati) cùng với các thành phần (avayavena saha) là gaṇo. Nó đi (gacchati) cùng với các thành phần (avayavena saha) là saṅghāto. Hana trong nghĩa "đi", với hậu tố ṇo. Nó phát sinh (udayati) cùng với các thành phần (avayavena saha) là samudāyo, thêm dā, nguyên âm giữa kéo dài.
Sañcinoti avayavanti sañcayo, ci caye.
Because it accumulates (sañcinoti) parts (avayavaṃ), it is sañcayo. Ci is in the meaning of accumulating (caye).
Nó tích lũy (sañcinoti) các thành phần (avayavaṃ) là sañcayo. Ci trong nghĩa "tích lũy".
Saha avayavena duhayatīti sandoho, duha papūraṇe.
Because it completes (duhayati) with its parts (avayavena saha), it is sandoho. Duha is in the meaning of completing (papūraṇe).
Nó tràn đầy (duhayati) cùng với các thành phần (avayavena saha) là sandoho. Duha trong nghĩa "lấp đầy".
Nissesato vahati avayavanti nivaho. Avayavaṃ katvā byapiyati gacchatīti ogho* .
Because it carries (vahati) parts (avayavaṃ) completely (nissesato), it is nivaho. Because it spreads out (byapiyati) and goes (gacchati) making parts (avayavaṃ katvā), it is ogho.
Nó mang (vahati) các thành phần (avayavaṃ) hoàn toàn (nissesato) là nivaho. Nó đi (gacchati) bằng cách bao phủ (byapiyati) các thành phần (avayavaṃ) là ogho.
Visanti avayavā yasminti visaro, aro.
That into which parts (avayavā) enter (visanti) is visaro, with the affix aro.
Các thành phần (avayavā) đi vào (visanti) trong đó là visaro, với hậu tố aro.
Avayavaṃ samīpe karotīti nikaro. Ekekāpekkhāya appatthena kasaṅkhātā avayavā āyanti yasmiṃ kāyo, atha vā kucchitānaṃ kesādīnaṃ āyoti kāyo, so viya avayavānaṃ uppattiṭṭhānaṃ kāyoti idha samūho vutto.
Because it brings parts (avayavaṃ) near (samīpe karoti), it is nikaro. That in which parts (avayavā), called ka in the sense of 'small' when viewed individually, come (āyanti) is kāyo. Or, kāyo is the basis (āyo) of disgusting things like hair (kesādīnaṃ). Just like that (so viya), the place of origin (uppattiṭṭhānaṃ) of parts is called kāyo here as a group.
Nó làm cho các thành phần (avayavaṃ) ở gần (samīpe) là nikaro. Kāyo là nơi mà các thành phần, được gọi là ka với nghĩa "ít", đến (āyanti) do sự mong đợi từng cái một. Hoặc kāyo là nơi đến của những thứ ghê tởm (kucchitānaṃ) như tóc (kesādīnaṃ). Giống như vậy, kāyo ở đây được nói là một nhóm, là nơi phát sinh (uppattiṭṭhānaṃ) của các thành phần.
Antatthena khaṃsaṅkhātaṃ avayavaṃ dhāretīti khandho, khādati avayaveti vā khandho, amajjhadīghe samudayo.
Because it holds (dhāreti) parts (avayavaṃ) called kha in the sense of 'component' (antatthena), it is khandho. Or, because it devours (khādati) parts (avayave), it is khandho. If the middle vowel is not lengthened (amajjhadīghe), (it is also) samudayo.
Nó giữ (dhāreti) các thành phần (avayavaṃ) được gọi là kha với nghĩa "một phần" là khandho. Hoặc khandho vì nó ăn (khādati) các thành phần. Khi không kéo dài nguyên âm giữa như trước, là samudayo.
Ghaṭa ghaṭane.
Ghaṭa is in the meaning of joining (ghaṭane).
Ghaṭa trong nghĩa "kết hợp".
Ghaṭanaṃ rāsibhavanaṃ, ghaṭenti assaṃ avayavāti ghaṭā. Saha avayavena etīti samiti,ti.
Joining (ghaṭanaṃ) is becoming a heap (rāsibhavanaṃ). Or, because parts (avayavā) join (ghaṭenti) in it (assaṃ), it is ghaṭā. Because it goes (eti) with its parts (avayavena saha), it is samiti, with the affix ti.
Ghaṭanaṃ là sự tích tụ thành đống. Các thành phần (avayavā) kết hợp (ghaṭenti) trong đó là ghaṭā. Nó đi (eti) cùng với các thành phần (avayavena saha) là samiti, với hậu tố ti.
Saha avayavena gacchatīti saṃhati, hana gatiyaṃ,ti, nalopo.
Because it goes (gacchati) with its parts (avayavena saha), it is saṃhati. Hana is in the meaning of going (gatiyaṃ), with the affix ti, and the elision of na.
Đi cùng với các bộ phận cấu thành nên là saṃhati, động từ hana trong nghĩa chuyển động, hậu tố ti, và na bị xóa.
Rasa assādane, iṇa.
Rasa is in the meaning of tasting (assādane), with the affix īṇa.
Động từ rasa trong nghĩa thưởng thức, hậu tố iṇa.
Puñja kucchāyaṃ.
Puñja is in the meaning of a mass (kucchāyaṃ).
Động từ puñja trong nghĩa ghê tởm.
Saha avayavena byāpetvā ayatīti samavāyo.
Because it spreads (byāpetvā) with its parts (avayavena saha) and comes (āyati), it is samavāyo.
Cùng với các bộ phận cấu thành mà lan khắp đến nên là samavāyo.
Pūgo tambūlepi.
Pūgo is also for the areca palm.
Từ pūgo cũng có nghĩa là cây cau.
Janeti avayaveti jātaṃ, to.
Because it produces (janeti) parts (avayave), it is jātaṃ, with the affix ta.
Làm phát sinh các bộ phận cấu thành nên là jātaṃ, hậu tố to.
Kaṃ attānaṃ detīti kado, cakkhādiko sarīrāvayavo.
Because it gives (deti) itself (kaṃ attānaṃ), it is kado. Kado means a body part such as the eye.
Cho đi tự thân nên là kado, tức là các bộ phận cơ thể như mắt, v.v.
Kado viya kado, avayavo, taṃ vakati ādadātīti kadambakaṃ. Visesena ūhantyasmiṃ avayavā byūho. Vitanoti avayaveti vitānaṃ, ṇo.
Like kado is kado (a part). Because it takes (vakati ādadāti) that (taṃ) part (avayavo), it is kadambakaṃ. That in which parts (avayavā) are especially thought of (ūhanti) is byūho. Because it spreads (vitanoti) parts (avayave), it is vitānaṃ, with the affix ṇo.
Giống như kado là kado, tức là bộ phận; tiếp nhận nó nên là kadambakaṃ. Các bộ phận được suy xét đặc biệt trong đó nên là byūho. Trải rộng các bộ phận nên là vitānaṃ, hậu tố ṇo.
Gupa rakkhaṇe, bo, passa mo, gumbo, gumbampi.
Gupa is in the meaning of protecting (rakkhaṇe), with the affix ba. The pa is replaced by ma, (so it is) gumbo. Gumba is also used.
Động từ gupa trong nghĩa bảo vệ, hậu tố bo, pa biến thành mo, thành gumbo, cũng là gumbampi.
Kalaṃ avayavabhāvaṃ pāti rakkhatīti kalāpo, ‘‘kalā soḷasamo bhāgo’’ti hi vuttattā kalāsaddo bhāgatthopyatthīti ñāyati.
Because it protects (pāti rakkhati) the state of being a part (kalaṃ avayavabhāvaṃ), it is kalāpo. Indeed, because it is said, "kalā is a sixteenth part (soḷasamo bhāgo)", it is known that the word kalā also has the meaning of a part.
Bảo vệ trạng thái là một phần nên là kalāpo, vì đã được nói rằng "phần thứ mười sáu là kalā", nên biết rằng từ kalā cũng có nghĩa là phần.
Jala dittiyaṃ.
Jala is in the meaning of shining (dittiyaṃ).
Động từ jala trong nghĩa sáng chói.
Jalati avayavenāti jālaṃ. Avayavena maṇḍatīti maṇḍalaṃ, maṇḍa vibhūsāyaṃ, alo.
Because it shines (jalati) with its parts (avayavena), it is jālaṃ. Because it adorns (maṇḍati) with parts (avayavena), it is maṇḍalaṃ. Maṇḍa is in the meaning of decorating (vibhūsāyaṃ), with the affix ala.
Sáng chói bởi các bộ phận nên là jālaṃ. Trang điểm bởi các bộ phận nên là maṇḍalaṃ, động từ maṇḍa trong nghĩa trang sức, hậu tố alo.
632. Sāddhapajjena gaṇabhedā vuccante.
632. The divisions of groups are stated with half a verse.
632. Các loại tập hợp được nói đến qua một bài kệ rưỡi.
Tatra jātyādīhi samānānaṃ pāṇīnaṃ, apāṇīnañca gaṇo vaggo nāma, yathā ‘‘bandhuvaggo, kavaggo’’ccādayo, vajja vajjane, vajjeti asamānajātyādayoti vaggo, ṇo, jjassa ggo. Jantūnaṃ samānajātiyānaṃ, vijātiyānañca gaṇo ‘‘saṅgho, sattho’’ti coccate, yathā ‘‘bhikkhusaṅgho, vāṇijasattho’’ccādayo.
Among these, a group (gaṇo) of sentient beings (pāṇīnaṃ) and non-sentient beings (apāṇīnañca) of the same (samānānaṃ) class (jātyādīhi) is called vaggo, as in "bandhuvaggo" (group of relatives), "kavaggo" (k-class group), and so on. Vajja is in the meaning of avoiding (vajjane). Because it avoids (vajjeti) those of dissimilar class (asamānajātyādayo), it is vaggo, with the affix ṇo, and the jja becomes ggo. A group of sentient beings (jantūnaṃ) of the same class (samānajātiyānaṃ) and different classes (vijātiyānañca) is called saṅgho and sattho, as in "bhikkhusaṅgho" (assembly of monks), "vāṇijasattho" (caravan of merchants), and so on.
Trong đó, tập hợp các sinh vật và phi sinh vật có cùng chủng loại v.v. được gọi là vaggo, ví dụ như "bandhuvaggo (nhóm quyến thuộc), kavaggo (nhóm phụ âm ka)" v.v. Động từ vajja trong nghĩa loại trừ, loại trừ những gì không cùng chủng loại v.v. nên là vaggo, hậu tố ṇo, jja biến thành ggo. Tập hợp các sinh vật cùng chủng loại và khác chủng loại được gọi là "saṅgho, sattho", ví dụ như "bhikkhusaṅgho (Tăng đoàn Tỳ-khưu), vāṇijasattho (đoàn thương buôn)" v.v.
Saṃhaññante nibbisesena ñāyante avayavā tasminti saṅgho, ro.
That in which parts (avayavā) are understood (ñāyante) indistinctly (nibbisesena) as being joined (saṃhaññante) is saṅgho.
Các bộ phận được biết đến một cách không phân biệt trong đó nên là saṅgho, hậu tố ro.
Saranti vattanti avayavā yasminti sattho, tho, rassa to.
That in which parts (avayavā) move about (saranti vattanti) is sattho, with the affix tho, and the ra becomes ta.
Các bộ phận vận hành trong đó nên là sattho, hậu tố tho, ra biến thành to.
Sajātikānaṃ samānajātikānaṃ jantūnameva gaṇo kulaṃ nāma, yathā ‘‘khattiyakulaṃ, gokula’’miccādayo.
A group (gaṇo) exclusively of sentient beings (jantūnameva) of the same kind (sajātikānaṃ samānajātikānaṃ) is called kulaṃ, as in "khattiyakulaṃ" (royal family) and "gokulaṃ" (herd of cows), and so on.
Tập hợp chỉ của các sinh vật cùng chủng loại được gọi là kulaṃ, ví dụ như "khattiyakulaṃ (dòng dõi Sát-đế-lỵ), gokulaṃ (đàn bò)" v.v.
Kula saṅkhyāne, bandhumhi ca, a, kulaṃ.
Kula is in the meaning of counting (saṅkhyāne) and also in the meaning of a relative (bandhumhi), with the affix a, (it becomes) kulaṃ.
Động từ kula trong nghĩa đếm, và trong nghĩa quyến thuộc, hậu tố a, thành kulaṃ.
Sadhammīnaṃ samānadhammānameva jantūnaṃ gaṇo nikāyo nāma, yathā ‘‘bhikkhunikāyo’’ti.
A group (gaṇo) exclusively of sentient beings (jantūnaṃ) of the same Dhamma (sadhammīnaṃ samānadhammānameva) is called nikāyo, as in "bhikkhunikāyo" (group of nuns).
Tập hợp chỉ của các sinh vật có cùng pháp được gọi là nikāyo, ví dụ như "bhikkhunikāyo (chúng Tỳ-khưu-ni)".
Ci caye, ṇo, nibbisesena cinoti avayaveti nikāyo.
Ci is in the meaning of accumulating (caye), with the affix ṇo. Because it accumulates (cinoti) parts (avayave) indistinctly (nibbisesena), it is nikāyo.
Động từ ci trong nghĩa thu thập, hậu tố ṇo, thu thập các bộ phận một cách không phân biệt nên là nikāyo.
633. Catukkaṃ garuḷe.
633. These four are for Garuḷa.
633. Bốn từ chỉ chim garuḷa.
Kanakarucirattā sobhano paṇṇo pakkho yassa supaṇṇo. Vinabhāya nāma mātuyā apaccaṃ venateyyo, ṇeyyo.
One whose beautiful wing (sobhaṇo paṇṇo pakkho) exists (yassa) due to its golden radiance (kanakarucirattā) is supaṇṇo. The offspring (apaccaṃ) of the mother named Vinatā (vinabhāya nāma mātuyā) is venateyyo, with the affix ṇeyya.
Có đôi cánh đẹp do màu sắc rực rỡ như vàng nên là supaṇṇo. Là con của người mẹ tên Vinatā nên là venateyyo, hậu tố ṇeyyo.
Garaṃ visadharaṃ hantīti garuḷo, ṇo, rantassu, hassa ca ḷattaṃ, vaṇṇavikāro, garuḍo.
Because it slays (hanti) the poison-bearer (garaṃ visadharaṃ), it is garuḷo, with the affix ṇo, where the ra becomes u, and the ha also becomes ḷa, a change of letter. (It is also) garuḍo.
Giết loài mang nọc độc nên là garuḷo, hậu tố ṇo, âm cuối ra biến thành u, ha biến thành ḷa, biến đổi âm, thành garuḍo.
Pakkhisīho, uḷūtīso, vajiratuṇḍo, sudhāharo, suvaṇṇapakkho, bhujagāsanopi* .
Pakkhisīho, uḷūtīso, vajiratuṇḍo, sudhāharo, suvaṇṇapakkho, and bhujagāsana are also there.
Pakkhisīho, uḷūtīso, vajiratuṇḍo, sudhāharo, suvaṇṇapakkho, và bhujagāsanopi.
Pikantaṃ kokile.
The word ending in pika is for the cuckoo (kokile).
Pikantaṃ (nhóm từ) dùng cho chim tu hú.
Parena vijātiyena kākena positoti parapuṭṭho, pusa posane, to.
Because it is nourished (posito) by another (parena), a crow of a different species (vijātiyena kākena), it is parapuṭṭho. Pusa is in the meaning of nourishing (posane), with the affix ta.
Được con quạ khác loài nuôi dưỡng nên gọi là parapuṭṭho; pusa (nuôi dưỡng), hậu tố to.
Parena bhato puṭṭho parabhato, bhara dhāraṇaposanesu, to.
It is parabhato because it is maintained and nourished (bhato puṭṭho) by another (parena). Bhara is in the meaning of holding and nourishing (dhāraṇaposanesu), with the affix ta.
Được kẻ khác nuôi dưỡng là parabhato; bhara (mang, nuôi dưỡng), hậu tố to.
Kuṇa saddopakaraṇesu, alo.
Kuṇa is in the meaning of sounding and making (saddopakaraṇesu), with the affix ala.
Kuṇa (kêu, làm), hậu tố alo.
Kuka, vaka ādāne, ilo, kokilo. Apihito kāyatīti piko, api antaradhāne, vaṇṇanāso, apissākāralopo.
Kuka and vaka are in the meaning of taking (ādāne), with the affix ila, (it becomes) kokilo. Because it sings (kāyati) without being covered or concealed (apihito), it is piko. Api is in the meaning of concealing (antaradhāne), with the loss of a letter, and the elision of the a of api.
Kuka, vaka (lấy), hậu tố ilo, thành kokilo. Kêu không bị che khuất là piko; api (biến mất), mất vần, và lược bỏ nguyên âm a của api.
635-636. Catukkaṃ mayūrakalāpe.
635-636. These four are for the peacock's tail feather fan.
635-636. Bốn từ dùng cho đuôi công.
Sikhaṇḍino ayaṃ sikhaṇḍo, varaha pādhānye, paribhāsanahiṃsādānesu ca, karaṇe a.
This (ayaṃ) is the crest (sikhaṇḍo) of the peacock (sikhaṇḍino). Varaha is used in the sense of prominence (pādhānye), and also in the sense of speaking, harming, and giving (paribhāsanahiṃsādānesu), with the affix a in the instrumental case.
Đây là của con công (sikhaṇḍī) nên gọi là sikhaṇḍo; varaha (chính yếu, nói, hại, cho), trong nghĩa công cụ, hậu tố a.
Ko mayūro lasati yena kalāpo, ṇo, sassa po.
That by which the peacock (ko mayūro) dances (lasati) is kalāpo, with the affix ṇo, and the sa becomes pa.
Con công vui múa nhờ nó nên gọi là kalāpo, hậu tố ṇo, sa biến thành po.
Pī tappanakantīsu, cho, niggahītāgamo, rasso ca.
Pī is in the meaning of satisfying and shining (tappanakantīsu), with the affix cha, and the addition of niggahīta, and also shortening (rasso ca).
Pī (thỏa mãn, ưa thích), hậu tố cho, thêm niggahīta, và rút ngắn nguyên âm.
Dvayaṃ morassa piñchaṭṭhe akkhisaṇṭhāne.
These two are for the eye-like spot on a peacock's feather.
Hai từ dùng cho hình con mắt trên lông đuôi công.
Cadi hilādane, dittiyañca, ṇvu.
Cadi is in the meaning of gladdening (hilādane) and also shining (dittiyañca), with the affix ṇvu.
Cadi (làm vui, sáng), hậu tố ṇvu.
Mecako kaṇhavaṇṇepi vutto.
Mecaka is also stated as dark-colored (kaṇhavaṇṇe).
Mecako cũng được dùng cho màu đen.
Catukkaṃ gehavanakapotesu.
These four are for house pigeons and wild pigeons.
Bốn từ dùng cho chim bồ câu nhà và bồ câu rừng.
Pārena sabalena āpatatīti pārāpato, pāravatopi.
Because it flies forth (āpatati) with its own strength (pārena sabalena), it is pārāpato. Pārāvato is also used.
Bay đến bằng sức của mình nên gọi là pārāpato, cũng có dạng pārāvato.
Kapa acchādane, kampa calane vā.
Kapa is in the meaning of covering (acchādane), or kampa is in the meaning of moving (calane).
Kapa (che đậy), hoặc kampa (rung động).
Oto, parapakkhe malopo.
With oto, in the latter part, there is elision of ma.
Hậu tố oto, trong trường hợp sau thì lược bỏ ma.
Kuka ādāne, aṭo, ussattamassuttañca.
Kuka is in the meaning of taking (ādāne), with the affix aṭa, and the u becomes a, and the a also becomes u.
Kuka (lấy), hậu tố aṭo, u biến thành a, và a biến thành u.
Pakārena ravatīti pārevaṭo, ru sadde, aṭo, upasaggassa dīgho, asse, pārevaṭo, parevaṭopi.
It cries in a certain way, therefore it is called pārevaṭa. From ru (to sound), with the suffix aṭo, the prefix is lengthened, and a becomes e, thus pārevaṭo. There is also parevaṭo.
Kêu một cách đặc biệt nên gọi là pārevaṭo; ru (kêu), hậu tố aṭo, tiếp đầu ngữ được kéo dài, a biến thành e, thành pārevaṭo; cũng có dạng parevaṭo.
637. Dvayaṃ gijjhe.
637. Two terms for a vulture.
637. Hai từ dùng cho chim kên kên.
Gidha abhikaṅkhāyaṃ, yo, jhassa jho, asarūpadvittaṃ, jhapaccayena vā siddhaṃ, tathā dhassa jo.
Gidha for desiring; the yo (suffix), jha becomes jho, with asarūpadvitta, or it is accomplished by the jha suffix; likewise, dha becomes jo.
Gidha (tham muốn), hậu tố yo, dha biến thành jho, nhân đôi phụ âm không đồng dạng, hoặc thành tựu bằng hậu tố jha, cũng như dha biến thành jo.
Gidha tismā a, niggahītāgamo, issattaṃ, gandho. Tikaṃ senasāmaññe.
From gidha (root), a (suffix), with the increment niggahīta, i becomes a, thus gandho. Three terms for a hawk in general.
Từ căn gidha, hậu tố a, thêm niggahīta, i biến thành a, thành gandho. Ba từ dùng cho loài diều hâu nói chung.
Kukkuṭādīnaṃ kulaṃ lunāti chindatīti kulalo, kula santāne vā, alo.
It cuts and destroys the families of domestic fowls and others, thus kulalo. Or from kula (to assemble), with the suffix alo.
Diệt dòng dõi của gà v.v. nên gọi là kulalo; hoặc kula (dòng dõi), hậu tố alo.
Se gamane, no.
From se (to go), with no (suffix).
Se (đi), hậu tố no.
Sattānaṃ hiṃsanato byaggho viya byagghi, satte nāsetīti nāso.
As it harms beings like a tiger, it is byagghi. It destroys beings, thus nāso.
Vì làm hại chúng sinh nên giống như cọp (byaggho), gọi là byagghi; hủy diệt chúng sinh nên gọi là nāso.
Byagghi eva nāsoti samuditanāmaṃ.
Byagghi (tigress) itself is nāso (destroyer), forming a combined name.
Byagghi eva nāso là một tên ghép.
638. Catukkaṃ ulūke.
638. Four terms for an owl.
638. Bốn từ sau đây chỉ loài cú.
‘‘Uhu’’nti saddaṃ karotīti uhuṅkāro. ‘‘Uddhaṃ kaṇṇā yassa uddhaṃkaṇṇo’’ti sampatte niruttinayena ulūko* , ucati samaveti koṭaranti vā nipātanā.
It makes the sound “uhu,” therefore uhuṅkāro. When uddhaṃkaṇṇo (up-eared) is formed (meaning, one whose ears are upright), by way of etymology, it is ulūko. Or from uca (to enter) or samaveti (to stay) in a hollow, by special formation.
Kêu ra tiếng “uhu” nên gọi là uhuṅkāro. Khi đã thành tựu रूप là “uddhaṃkaṇṇo” (tai vểnh lên) vì có tai ở trên, theo phương pháp nirutti thì thành ulūko, hoặc vì nó thường vào hoặc ở trong hốc cây nên thành tựu रूप theo nipātana.
Kusa akkose, yassa amanāpatāya saddena lokā kosanti, so kosiyo, kositabboti katvā, koṭare vasatīti vā kosiyo, nerutto, vāyasānaṃ kākānaṃ ari sattu, sakkahvayo, divāndho vakkanāsiko, harinetto, divābhīto, kākabhīrū, ratticārīpi.
From kusa (to abuse); because people abuse it with their voices due to its unpleasantness, it is kosiyo, having been so abused. Or it dwells in a tree hollow, therefore kosiyo. It is etymological. It is the enemy of crows; it is also called sakkahvaya, divāndha, vakkanāsika, harinetta, divābhīta, kākabhīru, and ratticārī.
Gốc Kusa có nghĩa là chửi rủa; vì tiếng kêu của nó không dễ chịu nên người đời chửi rủa, do đó gọi là kosiyo vì đáng bị chửi rủa; hoặc vì nó sống trong hốc cây nên gọi là kosiyo, theo phương pháp nerutta; nó là kẻ thù của loài quạ; cũng có các tên khác là sakkahvayo, divāndho (mù ban ngày), vakkanāsiko (mũi khoằm), harinetto (mắt xanh), divābhīto (sợ ban ngày), kākabhīrū (sợ quạ), và ratticārī (đi đêm).
Vāyasantaṃ kāke.
Vāyasa and others in the sense of a crow.
Các từ kết thúc bằng vāyasa chỉ loài quạ.
‘‘Kā’’iti saddaṃ kāyatīti kāko. Riṭṭhaṃ maraṇalakkhaṇaṃ, tadassa natthi ariṭṭho.
It makes the sound “kā,” therefore kāko. Riṭṭha means a sign of death; that is not present in this bird, thus ariṭṭho.
Kêu ra tiếng “kā” nên gọi là kāko. Riṭṭha là điềm báo của cái chết; nó không có điềm báo đó nên gọi là ariṭṭho.
Dhaṅka ghoravāsite, a.
From dhaṅka (to live harshly), with a (suffix).
Gốc Dhaṅka có nghĩa là sống một cách thô bạo, thêm hậu tố a.
Balinā puṭṭho bhato.
It is nourished and fed by offerings.
Được nuôi dưỡng bằng vật cúng tế.
Vaya gamane, vayo eva vāyaso, sakatthe so, sakiṃpajo, attaghoso, parabharo, balibhujo, guḷhamethunopi.
From vaya (to go), vaya itself is vāyaso, with so (suffix) in its own sense. It is also sakiṃpaja, attaghosa, parabhara, balibhuja, and guḷhamethuna.
Gốc Vaya có nghĩa là đi; vayo chính là vāyaso, hậu tố so trong nghĩa của chính nó; cũng có các tên khác là sakiṃpajo, attaghoso, parabharo, balibhujo, và guḷhamethuno.
Sakiṃ ekavāraṃpajā pasūti yassa.
One who gives birth only once.
Loài có sự sinh sản chỉ một lần.
‘‘Kāka’’iccattānaṃ ghosayati.
It proclaims itself with “kāka.”
Tự xưng mình là “kāka”.
Vijātiyaṃ kokilaṃ bharati.
It nourishes a cuckoo of a different species.
Nó nuôi chim cu (kokila) khác loài.
640. Dvayaṃ ukkuse.
640. Two terms for an osprey.
Hai từ này chỉ loài chim ưng biển (ukkusa).
Uccaṃ kosatīti ukkuso, kusa sadde, a.
It cries loudly, thus ukkuso. From kusa (to sound), with a (suffix).
Nó kêu cao, nên gọi là ukkusa; gốc từ kusa (âm thanh), có hậu tố a.
Kura sadde, aro, thiyaṃ kurarī.
From kura (to sound), with aro (suffix); in the feminine, kurarī.
Gốc từ kura (âm thanh), có hậu tố aro; ở giống cái là kurarī.
Kolaṭṭhipakkhimhi ‘‘ubhuta’’iti khyāte pakkhimhi kukkuho.
Kukkuho refers to the bird known as “ubhuta” (owl) among Kolaṭṭhi birds.
Kukkuha là loài chim nổi tiếng là “ubhuta”, ăn quả kolaṭṭhi.
Kolaṭṭhiajjhohārako pakkhī kolaṭṭhipakkhī. ‘‘Kukku’’iti saddāyatīti kukkuho, ho, kuka avhāne vā, uho.
The bird that swallows Kolaṭṭhi seeds is kolaṭṭhipakkhī. It makes the sound “kukku,” therefore kukkuho, with ho (suffix). Or from kuka (to call), with uho (suffix).
Loài chim ăn quả kolaṭṭhi là kolaṭṭhipakkhī. Nó kêu “kukku”, nên gọi là kukkuha; có hậu tố ho; hoặc gốc từ kuka (kêu gọi), có hậu tố uho.
Tikaṃ suve.
Three terms for a parrot.
Ba từ này chỉ loài vẹt.
Su savane.
From su (to hear).
Su trong nghĩa nghe.
Manussasaddampi suṇātīti suvo, a, uvādeso.
It hears even human speech, thus suvo, with a (suffix) and uvādeso (vowel substitution).
Nó nghe được cả tiếng người, nên gọi là suva; có hậu tố a, uva là biến thể.
‘‘Kī’’iti saddaṃ karotīti kīro. Karoti manussasaddanti vā kīro. A, assī.
It makes the sound “kī,” therefore kīro. Or it makes human sounds, thus kīro. With a (suffix), and assī (vowel change).
Nó tạo ra tiếng “kī”, nên gọi là kīra. Hoặc nó tạo ra tiếng người, nên gọi là kīra. Có hậu tố a, ī là biến thể của a.
Suka gatiyaṃ, sundaraṃ, suṭṭhu vā manussasaddaṃ kāyatīti suko. Dvayaṃ kukkuṭamatte.
From suka (to go); or it speaks human speech beautifully or well, thus suko. Two terms for a common domestic fowl.
Suka trong nghĩa đi, đẹp, hoặc nó phát ra tiếng người một cách tốt đẹp, nên gọi là suka. Hai từ này chỉ loài gà trống.
Tambā cūḷā yassa.
One whose comb is red.
Cái mà có mào đỏ.
Kukkuṭatīti kukkuṭo, kuka, vaka ādāne vā, aṭo.
It scratches (with its feet), thus kukkuṭo. Or from kuka or vaka (to take), with aṭo (suffix).
Nó đi không tốt, nên gọi là kukkuṭa; gốc từ kuka, hoặc vaka (lấy), có hậu tố aṭa.
641. Dvayaṃ nijjivhe.
641. Two terms for a wild fowl.
Hai từ này chỉ loài chim nijjivha (gà rừng).
Natthi jivhā yassa nijjivho. Dvayaṃ koñcāsakuṇe.
One that has no tongue, thus nijjivho. Two terms for a crane.
Cái mà không có lưỡi, là nijjivha. Hai từ này chỉ loài chim koñca (sếu).
Itthiliṅgena mithunānaṃ nāmāni.
These are names of pairs in the feminine gender.
Đây là tên của các cặp chim ở giống cái.
Koñca koṭilyappībhāvesu, a, koñcā.
From koñca (to be bent or enter), with a (suffix), thus koñcā.
Koñca trong nghĩa cong, uốn lượn, có hậu tố a, là koñcā.
Kanta chedane, yu, nadādi, assu.
From kanta (to cut), with yu (suffix), belonging to nadādi (group), with a becoming u.
Gốc từ kanta (cắt), có hậu tố yu, thuộc nhóm nadādi, u là biến thể của a.
Kuṇḍanīpi, kuṇḍa dāhe.
Also kuṇḍanī. From kuṇḍa (to burn).
Cũng là kuṇḍanī, gốc từ kuṇḍa (đốt cháy).
Lakkhitalakkhaṇā cātra, lakkhaṇopacaritavuttiyā, goṇamukhyāya vā vuttiyā lakkhitena atthena yatra atthantaraṃ lakkhyate, sā lakkhitalakkhaṇā. Yathā ‘‘rathāvayavāyudho’’ iccatra rathāvayavasaddena cakkaṃ lakkhyate, na tadākati tannāmo cāyudhaviseso.
And here, lakkhitalakkhaṇā (implication by implied meaning) applies, by the figurative use of indication, or by a secondary and primary usage, where another meaning is implied by an indicated meaning. For instance, in “rathāvayavāyudho,” the word rathāvayava implies a wheel, not its shape or a specific weapon with that name.
Ở đây có sự suy diễn từ đặc điểm được chỉ định, hoặc thông qua cách dùng ẩn dụ của đặc điểm, hoặc cách dùng phụ và chính, nơi mà một ý nghĩa khác được suy diễn từ ý nghĩa được chỉ định. Ví dụ, trong “rathāvayavāyudha”, từ rathāvayava chỉ bánh xe, không phải hình dạng đó hoặc tên đó là một loại vũ khí đặc biệt.
‘‘Pantiratho’’iccatra pantisaddena dasakkharaṃ chando lakkhyate, na dasasaddo, tehi tu āyudharathasaddasanniveso ‘‘cakkāvayavāyudho, dasaratho’’ iti devaviseso, rājaviseso ca lakkhyate, tathātrāpi ‘‘rathaṅga’’ntyanena rathekadeso lakkhīyate, ‘‘avhāyate’’iccanena ca paribhāsanaṃ, na tenāpi vākasaddo.
In “pantiratho,” the word panti implies a meter of ten syllables, not the number ten. By these, the combined placement of āyudha and ratha words implies the deity Visnu (called cakkāvayavāyudho) and King Dasaratha. Similarly here, by “rathaṅga,” a part of a chariot is implied; and by “avhāyate,” calling is implied, but not the word vāka by that.
Trong “pantiratha”, từ panti chỉ một thể thơ mười âm tiết, không phải số mười, nhưng từ sự kết hợp của các từ vũ khí và bánh xe, một vị thần đặc biệt tên là “cakkāvayavāyudha” và một vị vua đặc biệt tên là “dasaratha” được suy diễn. Tương tự ở đây, “rathaṅga” chỉ một phần của cỗ xe, và “avhāyate” chỉ sự gọi tên, không phải từ vāka.
Tehi ca aññamaññasanniveso cakkavākoti pakkhiviseso lakkhīyateti guṇato sukkādīhi evaṃgatā goṇī vutti.
And by the mutual combination of these (cakka and vāka), the specific bird Cakkavāka is implied. This is a secondary usage (goṇī vutti) of this kind, based on qualities like white, etc.
Và từ sự kết hợp của chúng, loài chim đặc biệt cakkavāka được suy diễn. Do đó, đây là một cách dùng phụ, giống như các từ chỉ màu trắng, v.v., theo nghĩa phẩm chất.
Dvayaṃ tālapattādyantaresu nilīnāyaṃ cammapattāyaṃ.
Both terms refer to a bat that conceals itself among palm leaves and similar places.
Hai từ này chỉ loài dơi ẩn mình trong kẽ lá cọ, v.v., có cánh bằng da.
Jatu viya jatukā, upamāne ko, ‘‘rāmaṭhe jatukaṃ camma-pattajatukaresu thī’’ti* hi rabhaso. Ajinaṃ cammaṃ pattaṃ yassā ajinapattā. Dvayaṃ haṃsasāmaññe.
Like lac, it is jatukā; ko (suffix) in the sense of comparison. Indeed, "jatukaṃ refers to a ghost, a bat, and a kind of insect that produces lac," thus in the Rabhaso. That whose wing is skin (ajina) or hide (camma), is ajinapattā. Both terms refer to a common goose.
Giống như chất keo, jatukā (chất keo); trong phép so sánh có từ ‘ko’. Quả thật, Rabhasa nói: “Từ jatukā dùng cho bướm, dơi và côn trùng tạo keo.” Ajinapattā là loài có cánh bằng da. Cả hai từ này dùng chung cho loài thiên nga (haṃsa).
Hanti addhānaṃ haṃso. Seto chado pattaṃ yassa.
It destroys distances, hence haṃso. That whose covering (chado) or wing (pattaṃ) is white.
Nó vượt qua quãng đường xa, nên gọi là haṃsa. Loài có cánh trắng.
Yathākathañci byuppattīti vuttattā asetacchadepi, cakkaṅgo, mānasokopi, cakkassa cakkavākasseva aṅgāni yassa.
Because it is said that the derivation can be in any way whatsoever, it also refers to a goose with non-white wings. cakkaṅgo, and also mānasoko, meaning that whose limbs are like those of a cakkavāka (brahminy duck).
Vì đã nói rằng ngữ nguyên (byuppatti) có thể diễn ra theo bất kỳ cách nào, nên nó cũng được dùng cho loài không có cánh trắng, loài có cánh như bánh xe (cakkaṅgo), và loài có tổ ở hồ Mānasa (mānasokopi), tức là loài có các bộ phận như chim cakkavāka.
Mānasaṃ saro oko yassa.
That whose home (oko) is Lake Manasa.
Loài có hồ Mānasa là nơi ở của nó.
648. Tikaṃ tiracchāne.
648. All three terms refer to an animal.
648. Ba từ này dùng cho loài súc sinh (tiracchāna).
Tiriyaṃ añcayatīti tiraccho, tiriyassa tiro, añcatissa ccho.
Because it moves across (horizontally), it is tiraccho; tiro is substituted for tiriya, and ccho for añcati (of the root añc).
Nó đi ngang, nên gọi là tiraccho. Từ ‘tiriyassa’ thành ‘tiro’, và từ ‘añcati’ thành ‘ccho’.
Yu mhi tiracchāno, tiracchānoyeva tiracchānagataṃ, tabbhāvaṃ vā gataṃ pattaṃ, tesu vā gataṃ antogadhanti tiracchānagataṃ, siyāti pakatyānapekkhakriyāpadaṃ, bhavatyattho vā hi karotyattho vā kadāci pakatyānapekkho bhavati, na pana vikatyānapekkho.
With yu (suffix), it is tiracchāno. That which is tiracchānagataṃ is simply tiracchāno, or that which has reached (gataṃ) that state (tabbhāvaṃ), or that which is included (antogadhaṃ) among them (tesu). The verb siyā is used independently of the primary meaning. Indeed, the meaning of 'to be' or the meaning of 'to do' is sometimes independent of the primary meaning, but not independent of the secondary meaning.
Khi thêm hậu tố ‘yu’, nó thành tiracchāno. Tiracchānagataṃ có nghĩa là súc sinh, hoặc đã đạt đến trạng thái súc sinh (tabbhāvaṃ gataṃ), hoặc được bao gồm trong số chúng (tesu gataṃ antogadhaṃ). Từ siyā là một động từ không phụ thuộc vào chủ ngữ (pakatyānapekkhakriyāpadaṃ), hoặc có nghĩa là ‘là’ (bhavatyattho) hoặc ‘làm’ (karotyattho), đôi khi không phụ thuộc vào chủ ngữ, nhưng không bao giờ không phụ thuộc vào tân ngữ. Tương tự, đôi khi nó phụ thuộc vào cả hai, nhưng không bao giờ không phụ thuộc vào cả hai. Điều này đúng trong mọi trường hợp.
Tathā kadāci ubhayāpekkhopi bhavati, na panubhayānapekkhoti sabbatrevaṃ.
Similarly, it is sometimes dependent on both, but never independent of both, and so it is everywhere.
Tương tự, đôi khi nó phụ thuộc vào cả hai, nhưng không bao giờ không phụ thuộc vào cả hai. Điều này đúng trong mọi trường hợp.
Sīhādivaggo.
The chapter on lions and so forth.
Phẩm Sīha và các loài khác.