Abhidhānappadāpikāṭīkā

1870

1. Visesyādhīnavaggavaṇṇanā

1. Visesyādhīna Vagga Vaṇṇanā

1. Chú giải về Visesyādhīnavagga

1871

691. Iha vakkhamāne sāmaññakaṇḍe sāṅgopāṅgehi aṅgaupāṅgadvayasahitehi visesyādhīnehi visesyāyattehi visesanasaddehi sobhanādīhi saṃkiṇṇehi aññamaññavijātiyatthehi dabbakriyāguṇādīhi anekatthehi samayavaṇṇādīhi abyayehi cirassamādīhi ca kamā kamato vaggā kathyante, te ca pubbavaggasannissayā, tathā hi sobhanādayo devamanussādīsu visesanabhāvena sambandhā, kriyādayo tu tadādhāratāya, samayādayo vācakatāya, cirassamādayo taṃkriyāvisesanabhāvena, tatoyeva sādhāraṇattā sāmaññakaṇḍamidaṃ.

691. In this Sāmañña Kaṇḍa which will be explained, the vaggā (classes) are described in due order (kamā) with terms dependent on the qualified noun (visesyādhīnehi)—which are complete with both main and subsidiary parts (sāṅgopāṅgehi) and are words of quality like sobhaṇa (beautiful) etc.—; with mixed terms (saṃkiṇṇehi), which are words of different kinds from each other, referring to substance, action, quality etc.; with words of many meanings (anekatthehi), such as samaya (time, doctrine), vaṇṇa (colour, praise) etc.; and with indeclinables (abyayehi) such as cirassaṃ (for a long time) etc. And these vaggā (classes) are dependent on the previous classes. It is indeed so: words like sobhaṇā (beautiful) are associated with devamanussā (devas and humans) etc. as adjectives (visesanabhāvena); words of action (kriyādayo) are associated as the basis (tadādhāratāya); words like samayā (time, doctrine) are associated as denoting them (vācakatāya); and indeclinables like cirassaṃ (for a long time) are associated as adverbially modifying (taṃkriyāvisesanabhāvena) their actions. For this very reason of commonality, this section is called Sāmañña Kaṇḍa (General Section).

691. Tại đây, trong Sāmaññakaṇḍa sắp được nói đến, các nhóm được trình bày theo thứ tự (kamā) với các từ định tính (visesyādhīnehi) như sobhanā (tốt đẹp) v.v., cùng với các phần và phụ phần (sāṅgopāṅgehi), các từ hỗn hợp (saṃkiṇṇehi) có nghĩa khác nhau như vật chất, hành động, phẩm chất v.v., các từ có nhiều nghĩa (anekatthehi) như thời gian, màu sắc v.v., và các từ bất biến (abyayehi) như cirassaṃ (lâu rồi) v.v. Các nhóm này dựa trên các nhóm trước. Thật vậy, các từ sobhanā v.v. liên quan đến các từ như devamanussā (chư thiên và loài người) v.v. với tư cách là tính từ. Các từ kriyā (hành động) v.v. thì dựa vào đó. Các từ samayā (thời gian) v.v. thì là từ chỉ định. Các từ cirassaṃ v.v. thì là trạng từ của hành động đó. Vì vậy, do tính phổ biến, đây là Sāmaññakaṇḍa.

1872

692. Iha satthe bhiyyo rūpantarā liṅgavinicchayo, so atrāpi vagge bhiyyo rūpantarāyevāti vippaṭipattinirāsatthaṃ byāpakanyāyamāha ‘‘guṇi’’ccādinā.

692. In this treatise, there is often a determination of gender based on different forms (rūpantarā). To eliminate any misunderstanding that such is the case in this chapter as well, the author states the general rule by guṇi etc.

692. Trong kinh điển này, sự phân định giống (liṅga) thường khác nhau về hình thức (rūpantarā). Để bác bỏ sự bất đồng quan điểm rằng trong nhóm này cũng vậy, sự phân định giống thường khác nhau về hình thức, nên đã nói đến quy tắc tổng quát (byāpakanyāyaṃ) bằng từ guṇi v.v.

Tassattho – visesanabhūtā sabbe guṇasaddā, dabbasaddā, kriyāsaddā ca visesyādhīnabhāvena hetunāyeva, na bhiyyo rūpantarāpi visesanasaddena samaliṅgino siyunti, yathā – sobhanā itthī, sobhano puriso, sobhanaṃ cittaṃ.

Its meaning is this: All adjectives (guṇasaddā), nouns of substance (dabbasaddā), and verbs (kriyāsaddā), being adjectival (visesanabhūtā), become dependent on the qualified noun (visesyādhīnabhāvena) as the sole reason, and do not take on different forms or genders (samaliṅgino) from the adjective (visesanasaddena). For example: sobhanā itthī (a beautiful woman), sobhano puriso (a beautiful man), sobhanaṃ cittaṃ (a beautiful mind).

Ý nghĩa của nó là: Tất cả các từ chỉ phẩm chất (guṇasadda), từ chỉ vật thể (dabbasadda), và từ chỉ hành động (kriyāsadda) đều là tính từ, chỉ vì chúng phụ thuộc vào danh từ được bổ nghĩa (visesya), chứ không phải vì chúng có hình thức khác nhau mà chúng có cùng giống với tính từ. Ví dụ: sobhanā itthī (người phụ nữ đẹp), sobhano puriso (người đàn ông đẹp), sobhanaṃ cittaṃ (tâm đẹp).

1873

693-696. Subhantaṃ sobhane.

693-696. Subha (ending) is in the sense of beautiful.

693-696. Các từ kết thúc bằng subha dùng để chỉ sự tốt đẹp (sobhaṇa).

Subha sobhane, yu.

Subha is in the sense of beautiful; suffix yu.

Subha (tốt đẹp), yu (hậu tố).

Ruca dittiyaṃ, iro.

Ruca is in the sense of shining; suffix iro.

Ruca (tỏa sáng), iro (hậu tố).

Sādha saṃsiddhiyaṃ, u.

Sādha is in the sense of accomplishing; suffix u.

Sādha (thành tựu), u (hậu tố).

Manaṃ tosetīti manuññaṃ. Ñā parimāṇatosananisāmanesu, antassukāro, manaṃ ā bhuso tosetīti vā manuññaṃ, tadā ‘‘mano añña’’nti chedo, ālopo.

It is called manuññaṃ because it pleases (toseti) the mind (manaṃ). Ñā is in the sense of measuring, pleasing, knowing; the u vowel is inserted. Or, it is called manuññaṃ because it greatly (ā bhuso) pleases the mind; in that case, the division is mano aññaṃ, and ā is elided.

Manuññaṃ vì nó làm hài lòng tâm trí (manaṃ toseti). Ñā (gốc) trong ý nghĩa "đo lường", "hài lòng" và "lắng nghe". Ukāro (nguyên âm u) thay cho antassa (nguyên âm cuối). Hoặc manuññaṃ vì nó làm hài lòng tâm trí một cách sâu sắc (manaṃ ā bhuso toseti). Khi đó, cách chia từ là mano aññaṃ, ā (nguyên âm ā) bị lược bỏ.

Cara gatibhakkhanesu, ṇvu, carati cittametthāti cāru. Suṭṭhu darīyate sundaraṃ, dara dāraṇe.

Cara is in the sense of going or eating; suffix ṇvu. It is called cāru because the mind goes (carati) here. Sundaraṃ means well split (suṭṭhu darīyate); dara is in the sense of splitting.

Cara (đi, ăn), ṇvu (hậu tố). Cāru vì tâm trí đi vào đó (carati cittametthā). Sundaraṃ vì nó được xé ra tốt đẹp (suṭṭhu darīyate). Dara (xé rách).

Vagga gamane, u, vaggu. Mano ramati asmiṃ.

Vagga is in the sense of going; suffix u, thus vaggu. The mind (mano) delights (ramati) in this.

Vagga (đi), u (hậu tố), vaggu. Tâm trí vui thích trong đó.

Kamu icchāyaṃ, to.

Kamu is in the sense of wishing; suffix to.

Kamu (mong muốn), to (hậu tố).

Harati cittaṃ hārī, ṇī.

It is called hārī because it captures (harati) the mind; suffix ṇī.

Hārī vì nó thu hút tâm trí (harati cittaṃ), ṇī (hậu tố).

Mana ñāṇe, ju, mano javati yasmiṃ vā mañju, nalopo.

Mana is in the sense of knowing; suffix ju. Or, it is called mañju because the mind (mano) is swift (javati) in it; na is elided.

Mana (biết), ju (hậu tố). Hoặc mañju vì tâm trí nhanh chóng trong đó (mano javati yasmiṃ). Na (phụ âm n) bị lược bỏ.

Piyasīlayuttatāya pesalaṃ, piyassa pe, īssattaṃ.

It is called pesalaṃ due to being endowed with a pleasing (piya) nature (sīla); piya becomes pe, and ī becomes a.

Pesalaṃ vì nó có tính cách đáng yêu (piyasīlayuttatāya). Pe thay cho piya, īssa (nguyên âm ī) trở thành a.

Bhadi kalyāṇe, do.

Bhadi is in the sense of welfare; suffix do.

Bhadi (tốt lành), do (hậu tố).

Vā gatiyaṃ, mo.

Vā is in the sense of going; suffix mo.

Vā (đi), mo (hậu tố).

Kala saṅkhyāne, yāṇo.

Kala is in the sense of counting; suffix yāṇo.

Kala (đếm), yāṇo (hậu tố).

Manaṃ appeti vaḍḍhetīti manāpaṃ, mano appoti yasminti vā manāpaṃ, āpa pāpuṇane, a pādipubbo ca.

That which pleases and expands the mind is manāpaṃ; or, that which the mind attains is manāpaṃ. The root āpa is in the sense of 'to reach/attain', and it also has a as a prefix.

Manāpaṃ vì nó làm tăng trưởng tâm trí (manaṃ appeti vaḍḍheti). Hoặc manāpaṃ vì tâm trí đạt đến đó (mano appoti yasmiṃ). Āpa (đạt được), và apā (tiếp đầu ngữ).

Labhitabbanti laddhaṃ, to, sakatthe ko.

That which is to be obtained is laddhaṃ. The suffix ta is used, and ka is used in the sense of itself.

Laddhaṃ vì nó đáng được nhận (labhitabbaṃ), to (hậu tố). Ko (hậu tố) trong cùng nghĩa.

Subhatīti subhaṃ, sundarena sabhāvena bhavatīti vā subhaṃ.

That which is beautiful is subhaṃ; or, that which comes into being with a beautiful nature is subhaṃ.

Subhaṃ vì nó đẹp (subhati). Hoặc subhaṃ vì nó tồn tại với bản chất tốt đẹp (sundarena sabhāvena bhavati).

1874

Puṅgavantaṃ uttame, ubbhuto atyatthaṃ uttamo, ubhasaddato ubbhutatthato visesatthe tamo, uggatatamattā vā uttamo.

The word ending in puṅgava is used for the best. One who has risen to an exceedingly superior state is uttama; or, the suffix tama is used from the word ubha in the sense of rising, for a special meaning; or, it is uttama because of its exceedingly exalted state.

Các từ kết thúc bằng puṅgava dùng để chỉ sự tối thượng. Ubbhuto là tối thượng một cách phi thường. Tamo (hậu tố) trong nghĩa đặc biệt từ từ ubha (hai) có nghĩa là "tối thượng". Hoặc uttamo vì nó là trạng thái tối thượng.

Vara patthanāyaṃ, pavaro.

Vara is in the sense of 'desire', thus pavaro.

Vara (mong muốn), pavaro.

Iṭṭha paccaye vuḍḍha ssa jā deso, jeṭṭho. Pakaṭṭhaṃ mukhaṃ ārambho assa pamukho. Natthi uttaro uttamo yasmā anuttaro. Pamukho ca anuttaro cāti dvando.

Due to the factor of iṭṭha, the vuḍḍha becomes jā; thus, jeṭṭho. One who has an excellent face or beginning is pamukho. There is no higher or superior one than this, hence anuttaro. Pamukho and anuttaro form a dvanda compound.

Jeṭṭho (lớn nhất) là sự thay thế jā cho vuḍḍha (già) do hậu tố iṭṭha. Pamukho (chính yếu) là cái có khởi đầu (mukhaṃ ārambho) nổi bật. Anuttaro (vô thượng) là cái không có gì cao hơn (nāthi uttaro uttamo yasmā). Pamukho và anuttaro là một từ kép.

A pādipubbe varo. Mukhamiva mukhyo, ivatthe yo.

Vara (without the prefix apa). Like a face, mukhyo; the suffix ya is used in the sense of 'like'.

Varo (tối thượng) không có tiếp đầu ngữ apā. Mukhyo (chính yếu) giống như mặt (mukhamiva), yo (hậu tố) trong nghĩa "giống như".

Padadhātīti padhānaṃ, yu.

That which puts forward is padhānaṃ; the suffix yu is used.

Padhānaṃ (chính yếu) vì nó đặt ra (padadhāti), yu (hậu tố).

Pamukhabhāve tiṭṭhatīti pāmokkho, ubhayatrāpi vuḍḍhi.

That which stands in a foremost position is pāmokkho; in both cases, there is lengthening.

Pāmokkho (chính yếu) vì nó đứng ở vị trí chính yếu (pamukhabhāve tiṭṭhati). Cả hai đều có sự tăng trưởng (vuddhi).

Pakaṭṭhaṃ rātīti paraṃ, ṇo.

That which is excellent and shines forth is paraṃ; the suffix ṇa is used.

Paraṃ (tối cao) vì nó vượt trội (pakaṭṭhaṃ rāti), ṇo (hậu tố).

‘‘Agga’’nti jānitabbanti aggaññaṃ, ‘‘agga’’nti pamānitabbanti vā aggaññaṃ.

That which is to be known as 'chief' is aggaññaṃ; or, that which is to be recognized as 'chief' is aggaññaṃ.

Aggaññaṃ (tối thượng) vì nó được biết là tối thượng (aggaṃ iti jānitabbaṃ). Hoặc aggaññaṃ vì nó được coi là tối thượng (aggaṃ iti pamāṇitabbaṃ).

Uttaro uttamasadiso.

Uttara is similar to uttama.

Uttaro (cao hơn) tương đương với uttama (tối thượng).

Padhānabhāvaṃ nītaṃ paṇītaṃ, nī naye, kammani ṇo.

That which has been brought to a principal state is paṇītaṃ. The root nī is in the sense of 'to lead'; ṇa is used in the passive sense.

Paṇītaṃ (tinh tế) là cái đã được đưa đến trạng thái chính yếu (padhānabhāvaṃ nītaṃ). Nī (dẫn dắt), ṇo (hậu tố) trong nghĩa bị động.

Paraṃ paccanīkaṃ māretīti paramaṃ, pakaṭṭhabhāve ramatītivā paramaṃ, ṇo.

That which kills the enemy, the other, is paramaṃ; or, that which delights in an excellent state is paramaṃ; the suffix ṇa is used.

Paramaṃ (tối cao) vì nó tiêu diệt kẻ thù (paraṃ paccanīkaṃ māreti). Hoặc paramaṃ vì nó vui thích trong trạng thái tối thượng (pakaṭṭhabhāve ramatīti). ṇo (hậu tố).

Iyiṭṭhesu pasatthassa, vuḍḍhassa ca so, seyyo, seṭṭho ca, ‘‘kvacāsavaṇṇaṃ lutte’’ti isse.

Due to iya and iṭṭha suffixes, pasattha and vuḍḍha become sa; thus, seyyo and seṭṭho. According to the rule "kvacāsavaṇṇaṃ lutte," i becomes e.

Trong các hậu tố iya và iṭṭha, so thay cho pasattha và vuḍḍha, tạo thành seyyo và seṭṭho. Isse (nguyên âm i) bị biến đổi theo quy tắc "kvacāsavaṇṇaṃ lutte".

Gāmaṃ netīti gāmaṇi, ‘‘tassīlādīsu ṇī tvāvī cā’’ti ṇī, rasso, gāmaṇi. Santatamatāya sattamo, santato tamo, santassa ca so. Visesīyateti visiṭṭho, sisa visesane, to.

That which leads the community is gāmaṇi. According to "tassīlādīsu ṇī tvāvī ca," the suffix ṇī is used, and it is shortened; thus, gāmaṇi. Due to its exceedingly peaceful nature, sattamo. After santa, the suffix tama is used, and santa also becomes sa. That which is distinguished is visiṭṭho. The root sisa is in the sense of 'distinguishing'; ta is used.

Gāmaṇi (thủ lĩnh) vì nó dẫn dắt cộng đồng (gāmaṃ neti). ṇī (hậu tố) theo quy tắc "tassīlādīsu ṇī tvāvī cā", và rasso (nguyên âm ngắn). Gāmaṇi. Sattamo (thứ bảy, tối thượng) vì nó rất thanh tịnh (santatamatāya). Tamo (hậu tố) sau santa, và so thay cho santa. Visiṭṭho (đặc biệt) vì nó được làm cho đặc biệt (visesīyate). Sisa (đặc biệt), to (hậu tố).

Ara gamane, ṇyo, ikārāgamo, ariyo. Natthi aggo yasmā nāgo, dīghādi, galopo ca.

The root ara is in the sense of 'going'; the suffix ṇya is used, and i is inserted, thus ariyo. That from which there is no higher one is nāgo; the initial vowel is lengthened, and ga is dropped.

Ara (đi), ṇyo (hậu tố), i (tiếp đầu ngữ), ariyo. Nāgo (rắn thần, người vĩ đại) vì không có gì cao hơn nó (nāthi aggo yasmā). Kéo dài (nguyên âm) và lược bỏ ga.

I gatiyaṃ, ṇvu, isse, alopo ca, eko, sadisarahitatāya vā ekībhāve tiṭṭhatīti eko, ko.

The root i is in the sense of 'going'; the suffix ṇvu is used, i becomes e, and a is dropped, thus eko. Or, because it stands in a unique state due to being incomparable, it is eko; the suffix ka is used.

I (đi), ṇvu (hậu tố), isse (nguyên âm i), a (tiếp đầu ngữ), eko (một, duy nhất). Hoặc eko vì nó đứng ở trạng thái duy nhất do không có gì tương tự (sadisarahitatāya vā ekībhāve tiṭṭhati). Ko (hậu tố).

Ussāpeti paccanīketi usabho, usa dāhe, abho.

That which causes suffering to opponents is usabho. The root usa is in the sense of 'to burn'; abha is used.

Usabho (bò đực, người xuất chúng) vì nó đốt cháy kẻ thù (ussāpeti paccanīke). Usa (đốt cháy), abho (hậu tố).

Aja gamane, a, jassa go, dvittaṃ, aggo. Muca mocane, hīnamajjhimabhāvehi muccatīti mokkho, to, tassa kho.

The root aja is in the sense of 'going'; a is used, ja becomes go, and there is doubling, thus aggo. The root muca is in the sense of 'to release'; that which is released from low and middle states is mokkho; the suffix ta is used, and ta becomes kha.

Aja (đi), a (hậu tố), go thay cho ja, lặp đôi, aggo. Muca (giải thoát). Mokkho (giải thoát) vì nó được giải thoát khỏi các trạng thái thấp kém và trung bình (hīnamajjhimabhāvehi muccati). To (hậu tố), kho thay cho ta.

Mokkha mocane vā, a.

Or, mokkha is in the sense of 'release'; a is used.

Hoặc mokkha (giải thoát), a (hậu tố).

Padhānabhāvaṃ gacchatīti puṅgavo, yadādi, pukkhalopyatra, pusa vuḍḍhimhi, alo, sassa kho, asarūpadvittaṃ.

That which goes to a principal state is puṅgavo. This is formed according to the rule "yadādi," and pukkhalopi is also found here. The root pusa is in the sense of 'growth'; ala is used, sa becomes kha, and there is dissimilative doubling.

Puṅgavo (người xuất chúng) vì nó đi đến trạng thái chính yếu (padhānabhāvaṃ gacchati). (Theo quy tắc) yadādi. Pukkhalopi cũng có ở đây. Pusa (tăng trưởng), alo (hậu tố), kho thay cho sa, lặp đôi không tương đồng.

Ete cuttamādayo samāsagāpi asamāsagāpi uttamatthavācakā.

These words beginning with uttama may be either compound or non-compound, and they all signify the meaning of 'best'.

Những từ này, uttama v.v., dù là từ ghép hay không phải từ ghép, đều là những từ chỉ ý nghĩa tối thượng.

Amarakose pana nāgosabhapuṅgavānaṃ samāsagatteyeva uttamatthavācakatā vuttā, vuttañca –

However, in the Amarakosa, it is stated that nāga, usabha, and puṅgava signify the meaning of 'best' only when they are part of a compound. It is also said:

Tuy nhiên, trong Amarakosa, nāga, usabha và puṅgava được nói là chỉ ý nghĩa tối thượng khi chúng là từ ghép. Và cũng đã nói:

1875

‘‘Uttarasmiṃ pade byaggha-puṅgavo’sabhakuñjarā;

“When they are the latter part in a compound, words like byaggha, puṅgava, usabha, and kuñjara,

‘‘Trong từ thứ hai, byaggha-puṅgavo’sabhakuñjarā;

1876

Sīhasaddūlanāgādyā, pume seṭṭhatthagocarā’’ti^* .

And words like sīha, saddūla, nāga, etc., signify the meaning of 'best' in the masculine gender.”

Các từ như sīha, saddūla, nāga, v.v., khi dùng ở giống đực, biểu thị ý nghĩa cao quý.

1877

Tassattho – byagghādayo kammadhārayasamāse sati uttarapadībhūtā seṭṭhatthavisayā pubbapadassa seṭṭhatthavācakā pulliṅgā ca bhavanti, yathā ‘‘purisabyaggho, munipuṅgavo’’iccādi.

Its meaning is: When words like byaggha (tiger) are the latter part of a Kammadhāraya compound, they indicate the meaning of 'best' for the preceding word and are in the masculine gender, as in "purisabyaggho" (best of men), "munipuṅgavo" (best of sages), etc.

Ý nghĩa của nó là: Khi các từ như byaggha v.v. trở thành hậu tố trong một hợp chất kammadhāraya, chúng biểu thị ý nghĩa cao quý cho tiền tố và cũng ở giống đực, ví dụ như ‘purisabyaggho’ (người đàn ông cao quý), ‘munipuṅgavo’ (bậc ẩn sĩ cao quý), v.v.

Sīhādayo, ādinā varāhapuṇḍarīkadhorayhasovīrādayo ca samāsagā kammadhārayasamāse uttarapadabhūtā seṭṭhatthavācakā pumeva bhavanti, yathā ‘‘sakyasīho, kavikuñjaro, purisasaddūlo, purisavarāho’’iccādi.

Words like sīha (lion), etc. (and by ādi, words like varāha, puṇḍarīka, dhorayha, sovīra, etc.), when they are part of a compound and appear as the latter part of a Kammadhāraya compound, they signify the meaning of 'best' and are always in the masculine gender, as in "sakyasīho" (lion of the Sakyas), "kavikuñjaro" (best of poets), "purisasaddūlo" (excellent man), "purisavarāho" (excellent man), etc.

Các từ như sīha v.v., và các từ như varāha, puṇḍarīka, dhorayha, sovīra v.v. (do từ ādi trong sīhasaddūlanāgādyā chỉ ra) khi xuất hiện trong hợp chất kammadhāraya và trở thành hậu tố, chúng biểu thị ý nghĩa cao quý và chỉ ở giống đực, ví dụ như ‘sakyasīho’ (sư tử của dòng Sakya, tức bậc cao quý nhất trong dòng Sakya), ‘kavikuñjaro’ (voi của các nhà thơ, tức nhà thơ vĩ đại), ‘purisasaddūlo’ (người đàn ông cao quý), ‘purisavarāho’ (người đàn ông cao quý), v.v.

1878

697. Cittassa, akkhino ca pītijanakaṃ vatthu abyāsekaṃ, asecanañca nāma, na byāsiñcanti nakkharanti nayanamanāni yasmāti abyāsekaṃ, asecanañca, na byāsiñcanti ca yasmiṃ āgantukabhūtāni aññarasānīti vā abyāsekaṃ, asecanañca.

697. The object that gives delight to the mind and eyes is called abyāsekaṃ and asecanaṃ. It is abyāsekaṃ and asecanaṃ because the eyes and mind do not exhaust or diminish in it; or, because no other foreign flavors are infused into it, it is abyāsekaṃ and asecanaṃ.

Một vật tạo ra sự thích thú cho tâm và mắt được gọi là abyāseka và asecana, bởi vì mắt và tâm không thể chán ngán nó, hoặc vì các hương vị khác không thể xâm nhập vào nó.

Ṇo, yu ca.

The suffixes ṇa and yu are used.

ṇo và yu (là các hậu tố).

1879

Chakkaṃ iṭṭhe vatthumhi.

Six words for a desirable object.

Sáu từ này chỉ vật được ưa thích.

Icchitabbaṃ, esitabbanti vā iṭṭhaṃ, isu icchāyaṃ, isa gavesane ca, to.

That which is to be desired or sought is iṭṭhaṃ. The root isu is in the sense of 'desiring', and isa is in the sense of 'seeking'; the suffix ta is used.

Đáng mong muốn, hoặc đáng tìm kiếm, nên gọi là iṭṭhaṃ. isu có nghĩa là mong muốn, và isa có nghĩa là tìm kiếm. Hậu tố to.

Subhattaṃ gacchatīti subhagaṃ, kvi.

That which attains beauty is subhagaṃ; the suffix kvi is used.

Vì nó đi đến sự tốt đẹp, nên gọi là subhagaṃ. Hậu tố kvi.

Hadaye sādhu, hadayassa vā piyanti hajjaṃ, ṇo, dantassa lopo, dyassa jjo. Dayitabbaṃ ādātabbanti dayitaṃ, to.

That which is good for the heart, or dear to the heart, is hajjaṃ; the suffix ṇa is used, da is dropped, and dya becomes jja. That which is to be loved or taken is dayitaṃ; the suffix ta is used.

Tốt đẹp cho trái tim, hoặc được trái tim yêu quý, nên gọi là hajjaṃ. Hậu tố ṇo. Chữ da bị lược bỏ, và dya trở thành jjo. Đáng yêu quý, đáng được đón nhận, nên gọi là dayitaṃ. Hậu tố to.

Valla saṃvaraṇe, kammani abho.

The root valla is in the sense of 'covering/protecting'; abha is used in the passive sense.

valla có nghĩa là bảo vệ. Hậu tố abho trong nghĩa đối tượng.

Piyāyitabbanti piyaṃ,pī tappanakantīsu, ṇyo, rassādi.

That which is to be loved is piyaṃ. The root pī is in the sense of 'satisfaction and liking'; the suffix ṇya is used, and the initial vowel is shortened.

Đáng được yêu mến, nên gọi là piyaṃ. pī có nghĩa là làm hài lòng và yêu thích. Hậu tố ṇyo. Nguyên âm đầu tiên trở thành ngắn.

1880

698. Tikaṃ tucche.

698. Three words for 'empty'.

Ba từ này chỉ sự trống rỗng.

Tuca vināse, cho.

The root tuca is in the sense of 'destroying'; the suffix cha is used.

tuca có nghĩa là hủy diệt. Hậu tố cho.

Rica viyojanasambajjhanesu, sambajjhanaṃ missanaṃ, to, sakatthe ko.

The root rica is in the sense of 'separation' and 'mixing'; 'mixing' means sambajjhanaṃ; the suffix ta is used, and ka is used in the sense of itself.

rica có nghĩa là chia lìa và hòa trộn. Hòa trộn là sambajjhanaṃ. Hậu tố to. Hậu tố ko trong nghĩa riêng.

Sunassa hitaṃ suññaṃ, yo, nyassa ñño, suna gatiyaṃ vā, yo.

That which is beneficial for a dog is suññaṃ; the suffix ya is used, and nya becomes ñña. Or, the root suna is in the sense of 'going'; ya is used.

Có lợi cho chó là suññaṃ. Hậu tố yo. nya trở thành ñño. Hoặc suna có nghĩa là đi, hậu tố yo.

Dvayaṃ asāre.

Two words for 'worthless'.

Hai từ này chỉ sự vô giá trị.

Phala nipphattiyaṃ, u, gu vā.

The root phala is in the sense of 'production'; u or gu is used.

phala có nghĩa là thành tựu. Hậu tố u, hoặc gu.

Pubbatra gonto, asse, pheggu.

In the former case, ga is at the end, a becomes e, thus pheggu.

Trong trường hợp trước, go ở cuối, a trở thành e, pheggu.

1881

Tikaṃ pavitte.

Three words for 'pure'.

Ba từ này chỉ sự thanh tịnh.

Medha hiṃsāsaṅgamesu, medhīyate saṅgamīyate mejjhaṃ, ṇyo, jhassa jho, asarūpadvittaṃ.

The root medha is in the sense of 'harming' and 'gathering'; that which is gathered or united is mejjhaṃ; the suffix ṇya is used, dha becomes jha, and there is dissimilative doubling.

medha có nghĩa là làm hại và tụ họp. Được tụ họp, đáng được tụ họp, nên gọi là mejjhaṃ. Hậu tố ṇyo. dha trở thành jho. Nhân đôi không đồng dạng.

Pu pavane, to, dīghādi.

The root pu is in the sense of 'purifying'; the suffix ta is used, and the initial vowel is lengthened.

pu có nghĩa là thanh lọc. Hậu tố to. Nguyên âm đầu tiên trở thành dài.

Vuḍḍhāvādeso, ikārāgamo ca.

The vuḍḍhi (lengthening) and substitution occur, and the i vowel is inserted.

Sự biến đổi thành vuḍḍhi và sự thêm i.

Dvayaṃ aviraddhe.

Two words for 'not corrupted'.

Hai từ này chỉ sự không bị lỗi.

Na virajjhatīti aviraddho, radha hiṃsāparādhāpagamanesu, to.

That which is not corrupted is aviraddho. The root radha is in the sense of 'harming, offending, departing'; ta is used.

Không bị lỗi, nên gọi là aviraddho. radha có nghĩa là làm hại, phạm lỗi, rời đi. Hậu tố to.

‘‘Dhaḍhabhahehi dhaḍhā ce’’ti tassa dho.

According to "dhaḍhabhahehi dhaḍhā ce," ta becomes dha.

ta trở thành dho bởi quy tắc “Dhaḍhabhahehi dhaḍhā ce”.

Paṇa byavahārathutīsu, ṇvu, viraddhavohārena na paṇāmetīti apaṇṇako.

The root paṇa is in the sense of 'trading' and 'praising'; ṇvu is used. That which is not turned away by wrong speech is apaṇṇako.

paṇa có nghĩa là giao dịch và ca ngợi. Không bị làm cho nhún nhường bởi hành vi sai trái, nên gọi là apaṇṇako.

1882

699-701. Dvayaṃ jātyācārādinā anindite.

699-701. Two words for 'unblamable by birth, conduct, etc.'.

Hai từ này chỉ sự không bị chê trách bởi dòng dõi, hành vi, v.v.

Upubbo, papubbo ca kasa vilekhane, hiṃsāyañca, to, ‘‘sādisantapucchabhanjahaṃsādīhi ṭṭho’’ti sahādibyañjanena tassa ṭṭho.

The root kasa preceded by u or pa is in the sense of 'scratching' and 'harming'; the suffix ta is used. According to "sādisantapucchabhanjahaṃsādīhi ṭṭho," ta becomes ṭṭha with the consonant sa and others.

kasa có tiền tố u và tiền tố pa có nghĩa là cào xước và làm hại. Hậu tố to. ta trở thành ṭṭho với phụ âm đầu bởi quy tắc “sādisantapucchabhanjahaṃsādīhi ṭṭho”.

1883

Gārayhantaṃ jātyācārādinā nindite.

Gārayha and words ending similarly mean 'blamable by birth, conduct, etc.'.

Từ gārayha chỉ sự bị chê trách bởi dòng dõi, hành vi, v.v.

Nihīyateti nihīno, hā cāge, ino, dīgho.

That which is abandoned is nihīno. The root hā is in the sense of 'abandoning'; ina is used, and there is lengthening.

Bị bỏ rơi, nên gọi là nihīno. hā có nghĩa là từ bỏ. Hậu tố ino. Nguyên âm dài.

A pādipubbe hīno.

Hīno (without the prefix apa).

hīno khi không có tiền tố pa.

Lama nindāyaṃ, ṇvu, lāmako.

The root lama is in the sense of 'blaming'; ṇvu is used, thus lāmako.

lama có nghĩa là chê trách. Hậu tố ṇvu. lāmako.

Kiṭa gatiyaṃ, pati ni pubbo tu nindāyaṃ, ṭho, patikiṭṭhaṃ, nikiṭṭhañca.

The root kiṭa is in the sense of 'going'. However, when preceded by pati or ni, it means 'blaming'; ṭṭha is used, thus patikiṭṭhaṃ and nikiṭṭha.

kiṭa có nghĩa là đi. Tuy nhiên, kiṭa với tiền tố pati và ni có nghĩa là chê trách. Hậu tố ṭho. patikiṭṭhaṃ và nikiṭṭha.

Ittarasaddo lāmakatthavācako pāṭipadiko, ‘‘jātyācārādīhi nihīnoya’’nti avaditabboti avajjo, tabbhāvattho cettha akāro.

The word ittara is a basic word meaning 'lowly'. That which is to be spoken of as 'low by birth, conduct, etc.' is avajjo; here, the a vowel indicates the state of vajja.

Từ ittara là một từ gốc biểu thị ý nghĩa thấp kém. Không đáng bị nói là “người này thấp kém bởi dòng dõi, hành vi, v.v.”, nên gọi là avajjo. Ở đây, a biểu thị ý nghĩa của trạng thái đó.

Vada viyattiyaṃ vācāyaṃ, ṇyo, dyassa jjo. Kucchā sañjātā assa kucchito. Adhobhāge jāto adhamo, ossattaṃ.

The root vada is in the sense of 'expressing by speech'; ṇya is used, and dya becomes jja. One for whom disgust has arisen is kucchito. Born in a lower state is adhamo; o becomes a.

vada có nghĩa là biểu hiện bằng lời nói. Hậu tố ṇyo. dya trở thành jjo. Người mà sự ghê tởm đã khởi lên, nên gọi là kucchito. Sinh ra ở phần thấp hơn, nên gọi là adhamo. o trở thành a.

Uma nindāyaṃ, kamme a, sakatthe ko, usso, omako. Garahitabboti gārayho, garaha nindāyaṃ, ṇyo, vaṇṇavipariyayo.

The root uma is in the sense of 'blaming'; a is used in the passive sense, and ka in the sense of itself. u becomes o, thus omako. That which is to be blamed is gārayho. The root garaha is in the sense of 'blaming'; ṇya is used, and there is a change of vowels.

uma có nghĩa là chê trách. Hậu tố a trong nghĩa đối tượng. Hậu tố ko trong nghĩa riêng. u trở thành o. omako. Đáng bị chê trách, nên gọi là gārayho. garaha có nghĩa là chê trách. Hậu tố ṇyo. Sự đảo ngược nguyên âm.

1884

Dvayaṃ malayutte.

Two words for 'stained with dirt'.

Hai từ này chỉ sự dính líu đến ô uế.

Malayuttatāya malīno, ino, dīgho.

Due to being stained with dirt, it is malīno; ina is used, and there is lengthening.

Do dính líu đến ô uế, nên gọi là malīno. Hậu tố ino. Nguyên âm dài.

Assatthyatthe ī, masapaccaye malīmaso, kaccaraṃ, maladūsitampi, kucchitaṃ caratīti kaccaraṃ.

ī is used in the sense of 'having'; due to the suffix masa, it is malīmaso. Kaccaraṃ is also used for something dirty or stained by dirt. That which acts badly is kaccaraṃ.

Hậu tố ī trong nghĩa sở hữu. Hậu tố masa tạo thành malīmaso. kaccaraṃ cũng có nghĩa là bị ô uế bởi bụi bẩn, hoặc đi theo cách đáng ghê tởm, nên gọi là kaccaraṃ.

1885

Tipādaṃ vipule.

Three words for 'spacious'.

Ba từ này chỉ sự rộng lớn.

Braha vuddhiyaṃ, rājādi, brahā.

The root braha is in the sense of 'growth'; it belongs to the rājādi group, thus brahā.

braha có nghĩa là tăng trưởng. Thuộc nhóm rājādi. brahā.

Maha pūjāyaṃ, anto.

The root maha is in the sense of 'worshiping'; the suffix anta is used.

maha có nghĩa là tôn kính. Hậu tố anto.

Pula mahatte, vipulaṃ.

The root pula is in the sense of 'greatness', thus vipulaṃ.

pula có nghĩa là vĩ đại. vipulaṃ.

Sala gamane, visālaṃ, ṇo.

The root sala is in the sense of 'going', thus visālaṃ; the suffix ṇa is used.

sala có nghĩa là đi. visālaṃ. Hậu tố ṇo.

Patha saṅkhyāne, ulo, assu, puthulaṃ, umhi puthu.

The root patha is in the sense of 'counting'; the suffix ula is used, and a becomes u, thus puthulaṃ. With u, it is puthu.

patha có nghĩa là đếm. Hậu tố ulo. a trở thành u. puthulaṃ. Với u, puthu.

Gara secane, u, garu.

The root gara is in the sense of 'sprinkling'; the suffix u is used, thus garu.

gara có nghĩa là tưới. Hậu tố u. garu.

Ara gamane, u, assu, uru.

The root ara is in the sense of 'going'; the suffix u is used, and a becomes u, thus uru.

ara có nghĩa là đi. Hậu tố u. a trở thành u. uru.

Tanu vitthāre, to, iṇṇā deso, ta ssa tho, assi, asarūpadvittaṃ, vitthiṇṇaṃ.

The root tanu is in the sense of 'extending'; the suffix ta is used, iṇṇa is substituted, ta becomes tha, a becomes i, and there is dissimilative doubling, thus vitthiṇṇaṃ.

tanu có nghĩa là mở rộng. Hậu tố to. Sự biến đổi thành iṇṇā. ta trở thành tho. a trở thành i. Nhân đôi không đồng dạng. vitthiṇṇaṃ.

1886

Vaṭharantaṃ thūle.

Vaṭhara and words ending similarly mean 'thick'.

Từ vaṭhara chỉ sự mập mạp.

Pī tappanakantīsu, ino.

The root pī is in the sense of 'satisfaction and liking'; the suffix ina is used.

pī có nghĩa là làm hài lòng và yêu thích. Hậu tố ino.

Thūla paribrūhane, a.

The root thūla is in the sense of 'enlarging'; a is used.

thūla có nghĩa là làm cho lớn lên. Hậu tố a.

Pīdhātuto īvaro, pīvaraṃ.

From the root pī,^* īvara,^* pīvaraṃ.

Từ căn pī thêm hậu tố īvara tạo thành pīvaraṃ.

La paccaye thullaṃ, rassādi.

Due to the suffix la, thullaṃ, and the initial vowel is shortened.

Với hậu tố la, thullaṃ. Nguyên âm đầu tiên trở thành ngắn.

Vada viyattiyaṃ vācāyaṃ, vadatīti vaṭharaṃ, aro, dassa ṭho. Thūlamupacitamaṃsavipulāyatamaṃsādi.

The root vada^* "in speech, in utterance"; "one who speaks" is vaṭharaṃ,^* aro, and da becomes ṭha. Thūlam^* 'plump,' 'swollen with abundant and extensive flesh,' etc.

vada có nghĩa là biểu hiện bằng lời nói. Nói ra, nên gọi là vaṭharaṃ. Hậu tố aro. da trở thành ṭho. Mập mạp có nghĩa là nhiều thịt, thịt rộng lớn và dài, v.v.

1887

Dvayaṃ sannicite.

Both^* for accumulated.

Hai từ này chỉ sự tích lũy.

Ānipubbo ci caye, kamme to, ācitaṃ, nicitañca.

Preceded by āni, the root ci^* 'to collect,'^* to in the passive voice,^* ācitaṃ and also nicitaṃ.

ci với tiền tố āni có nghĩa là tích trữ. Hậu tố to trong nghĩa đối tượng. ācitaṃ và nicita.

1888

702. Siloko sabbasmiṃ.

702. The verse^* in the sense of 'all'.

siloka chỉ tất cả.

Saratīti sabbaṃ, vo, rassa ca vo.

"It extends"^* sabbaṃ,^* va, and ra also becomes va.

Vì nó lan tỏa, nên gọi là sabbaṃ. Hậu tố vo. ra cũng trở thành vo.

Saṃ pubbo asu khepane, to, samattaṃ, atha vā sama tima vekallabye, to, samattaṃ. Na khiyatīti akhilaṃ, lo, akhilaṃ, nikhilañca tathā.

Preceded by saṃ, the root asu^* 'to throw,'^* to,^* samattaṃ; or sama or tima^* 'without imperfection,'^* to,^* samattaṃ. "That which does not diminish" is akhilaṃ,^* la,^* akhilaṃ; nikhila is similar.

asu với tiền tố saṃ có nghĩa là ném đi. Hậu tố to. samattaṃ. Hoặc sama và tima có nghĩa là không thiếu sót. Hậu tố to. samattaṃ. Không bị hao mòn, nên gọi là akhilaṃ. Hậu tố lo. akhilaṃ và nikhila cũng vậy.

Saka sattiyaṃ, alo, kalābhi avayavehi saha vattateti vā sakalaṃ. Sesato avasiṭṭhato niggataṃ nissesaṃ.

The root saka^* 'to be able,'^* ala; or "that which exists with its parts" is sakalaṃ. "That which is completely devoid of remnants" is nissesaṃ.

saka có nghĩa là có khả năng. Hậu tố alo. Hoặc vì nó tồn tại cùng với các phần tử, nên gọi là sakalaṃ. Không còn sót lại từ phần còn lại, nên gọi là nissesaṃ.

Kasa gamane, ino, ṇa ttaṃ, kasiṇaṃ. Na sesaṃ avasiṭṭhaṃ asesaṃ. Aggena sikharena saṅgataṃ samaggaṃ. Kate samāse pubbanipāto abhidhānā.

The root kasa^* 'to go,'^* iṇa, ṇa is doubled,^* kasiṇaṃ. "That which has no remnant" is asesaṃ. "Joined by its peak" is samaggaṃ. When a compound is formed, the pre-position comes first by convention.

kasa có nghĩa là đi. Hậu tố ino. ṇa được thêm vào. kasiṇaṃ. Không còn sót lại, nên gọi là asesaṃ. Kết hợp với đỉnh cao, nên gọi là samaggaṃ. Sau khi tạo hợp chất, tiền tố được đặt ở đầu theo quy ước.

Ūna parihāne, na ūnaṃ asmiṃ anūnakaṃ, ko.

The root ūna^* 'to diminish'; "that in which there is no deficiency" is anūnakaṃ,^* ka.

ūna có nghĩa là thiếu hụt. Không thiếu hụt trong cái này, nên gọi là anūnakaṃ. Hậu tố ko.

1889

703. Bahulantaṃ bahutte, bhāveti vaḍḍhetīti bhūri, bhū sattāyaṃ, ri, bhūri, dīghādi, rassanto, īmhi bhūrī, medhā.

703. The word ending in bahula^* in the sense of 'much'. "It develops, it increases" is bhūri; bhū^* 'to be,'^* ri,^* bhūri; initial vowel is lengthened, short vowel at the end; from ī,^* bhūrī,^* 'wisdom'.

Từ bahula chỉ sự nhiều. Làm cho tăng trưởng, nên gọi là bhūri. bhū có nghĩa là tồn tại. Hậu tố ri. bhūri. Nguyên âm đầu tiên trở thành dài. Nguyên âm cuối trở thành ngắn. Với ī, bhūrī. Trí tuệ.

Pahu sattiyaṃ, to, ukārāgamo, papubbo hū sattāyaṃ vā, rasso.

The root pahu^* 'to be able,'^* to, the vowel u is augmented; or from the root hū^* 'to be' preceded by pa, shortened vowel.

pahu có nghĩa là có khả năng. Hậu tố to. Nguyên âm u được thêm vào. Hoặc hū với tiền tố pa có nghĩa là tồn tại. Nguyên âm ngắn.

Paci vitthāre, uro, pacuraṃ.

The root paci^* 'to extend,'^* ura,^* pacuraṃ.

paci có nghĩa là mở rộng. Hậu tố uro. pacuraṃ.

Bhī bhaye, bhāyati yasmāti bhiyyo, dvittaṃ.

The root bhī^* 'to fear'; "that from which one fears" is bhiyyo, doubled consonant.

bhī có nghĩa là sợ hãi. Vì từ đó mà sợ hãi, nên gọi là bhiyyo. Nhân đôi.

Sampahotīti sampahulaṃ, lo.

"It is very capable" is sampahulaṃ,^* la.

Có khả năng, nên gọi là sampahulaṃ. Hậu tố lo.

Baha vuḍḍhiyaṃ, u, bahu.

The root baha^* 'to grow,'^* u,^* bahu.

baha có nghĩa là tăng trưởng. Hậu tố u. bahu.

Yebhuyyasaddo bahulatthavācako pāṭipadiko.

The word yebhuyya is a primitive word conveying the meaning of 'many'.

Từ yebhuyya là một từ gốc biểu thị ý nghĩa nhiều.

Bahū atthe lābhīti bahulaṃ.

"That which obtains many meanings" is bahulaṃ.

Vì nó có nhiều ý nghĩa, nên gọi là bahulaṃ.

1890

Dvayaṃ bahigate.

Both^* for 'external'.

Hai từ này chỉ sự ở bên ngoài.

Bahi jātaṃ bāhiraṃ, iraṇa.

"That which arises outside" is bāhiraṃ,^* iraṇa.

Sinh ra bên ngoài, nên gọi là bāhiraṃ. Hậu tố iraṇa.

1891

704-706. Yesaṃ padatthānaṃ mattaṃ pamāṇaṃ satādito paraṃ adhikaṃ bhavati, te parosatādī.

704-706. "Those words whose measure is paraṃ (more) than a hundred, etc." are parosatādī.

Những từ mà số lượng vượt quá hàng trăm, v.v., được gọi là parosatādī.

Ādinā parosahassādi.

By "ādi" (etc.), parosahassādi (more than a thousand, etc.) is included.

Do từ ādi, parosahassādi (hơn ngàn), v.v.

Satato paro parosataṃ. Sahassato paro parosahassaṃ, parassa pubbanipāto abhidhānā parasaddā okārāgamo.

"More than a hundred" is parosataṃ. "More than a thousand" is parosahassaṃ; in the word para, the prefix para comes first by convention, and o is augmented.

Hơn trăm là parosataṃ. Hơn ngàn là parosahassaṃ. Tiền tố para được đặt ở đầu theo quy ước. Nguyên âm o được thêm vào từ para.

Pajjaṃ appe.

The verse^* in the sense of 'small'.

pajja chỉ sự ít ỏi.

Parito attaṃ khaṇḍitaṃ parittaṃ.

"That which is cut off all around" is parittaṃ.

Bị cắt xén từ mọi phía, nên gọi là parittaṃ.

Sukha takriyāyaṃ, takriyā sukhanaṃ, umo.

The root sukha^* 'to do pleasure'; "the act of pleasing" is sukhaṃ,^* uma.

sukha có nghĩa là hành động đó. Hành động làm cho hạnh phúc là sukhanaṃ. Hậu tố umo.

Suca socane vā.

Or the root suca^* 'to grieve'.

Hoặc suca có nghĩa là lo lắng.

Khuda pipāsāyaṃ, do, khuddaṃ.

The root khuda^* 'to be thirsty,'^* da,^* khuddaṃ.

khuda có nghĩa là khát. Hậu tố do. khuddaṃ.

Thuca pasāde, ṇo.

The root thuca^* 'to praise,'^* ṇa.

thuca có nghĩa là làm hài lòng. Hậu tố ṇo.

Ala bhūsanapariyattinivāraṇesu, po, lassa po, appaṃ.

The root ala^* 'to adorn, to be able, to prevent,'^* pa, la becomes pa,^* appaṃ.

ala có nghĩa là trang sức, có khả năng, ngăn cản. Hậu tố po. la trở thành po. appaṃ.

Kisa tanukaraṇe, ṇo.

The root kisa^* 'to make thin,'^* ṇa.

kisa có nghĩa là làm cho mỏng manh. Hậu tố ṇo.

Tanu vitthāre.

The root tanu^* 'to extend'.

tanu có nghĩa là mở rộng.

Ci caye, ulo, dvittaṃ, cullaṃ, nīce pana cullo.

The root ci^* 'to collect,'^* ulla, doubled consonant,^* cullaṃ; but for 'low,'^* cullo.

ci có nghĩa là tích trữ. Hậu tố ulo. Nhân đôi. cullaṃ. Tuy nhiên, trong nghĩa thấp kém, cullo.

Mā māne, chadādīhi to.

The root mā^* 'to measure,'^* ta from chadādi roots.

mā có nghĩa là đo lường. Hậu tố to sau chadādi.

Rassādi, mattā, itthiyaṃ.

Initial vowel is shortened,^* mattā, in the feminine gender.

Nguyên âm đầu tiên trở thành ngắn. mattā, ở giống cái.

Lisa appībhāve, a.

The root lisa^* 'to become small,'^* a.

lisa có nghĩa là làm cho nhỏ lại. Hậu tố a.

Lū chedane, luyateti lavo, a.

The root lū^* 'to cut'; "that which is cut" is lavo,^* a.

lū có nghĩa là cắt. Được cắt, nên gọi là lavo. Hậu tố a.

Aṇa gatyattho, u.

The root aṇa^* 'going,'^* u.

Aṇa có nghĩa là "đi đến", với hậu tố u.

Kaṇa sadde, a, kaṇo. Lavādīhi saha kaṇo pume, vuttañca amarakose ‘‘pume lavalesakaṇāṇavo’’ti^* .

The root kaṇa^* 'to sound,'^* a,^* kaṇo. Kaṇo in the masculine gender, along with lavādi. As it is said in the Amarakosa: "In the masculine gender are lavalesakaṇāṇavo".

Kaṇa có nghĩa là "âm thanh", với hậu tố a, tạo thành kaṇo. Cùng với các từ như lava v.v., kaṇo là danh từ giống đực, và đã được nói trong Amarakosa: "Các từ lava, lesa, kaṇa, aṇu là danh từ giống đực."

1892

Ñattantaṃ samīpe.

The word ending in ñatta^* in the sense of 'near'.

Từ kết thúc bằng ñatta có nghĩa là "gần".

Saṅgatā āpo yasmiṃ samīpaṃ, āssī.

"That in which waters are gathered" is samīpaṃ, the ā becomes ī.

Nơi nước tụ lại là samīpaṃ, với ā được biến thành ī.

Pādito yadādinā kaṭo, nikaṭo, natthi kaṭo āvaraṇaṃ etassāti vā nikaṭo.

From the root pā with the suffix kaṭa^* by yadādi rule,^* nikaṭo; or, "that which has no obstruction" is nikaṭo.

Từ gốc pā với hậu tố kaṭa tạo thành nikaṭo; hoặc nikaṭo là nơi không có kaṭa (che chắn).

Sadasmā to, āsanno.

From sada,^* to,^* āsanno.

Từ gốc sada với hậu tố to tạo thành āsanno.

Kaṇṭhaṃ samīpaṃ upagataṃ upakaṭṭho. ‘‘Kaṇṭho gale sanniṭṭhāne, sadde madanapādape’’ti hi nānatthasaṅgaho, idha pana kaṇṭhassa kaṭṭhādeso, ṇalopo vā.

"That which has gone near the neck" is upakaṭṭho. For it is said in Nānātthasaṅgaha: "The neck^* for the throat, for proximity, for sound, and for the Madana tree"; here, however, kaṇṭha becomes kaṭṭha, or ṇa is elided.

Đến gần cổ họng là upakaṭṭho. Thật vậy, trong Nānatthasaṅgaha có nói: "Kaṇṭha có nghĩa là cổ họng, gần, âm thanh, và cây madana." Ở đây, kaṇṭha được biến thành kaṭṭha, hoặc ṇa bị lược bỏ.

Abhyāsīdatīti abhyāso. ‘‘Abhyāso tu samīpamhi, pumā abhyasanepi ce’’ti^* rabhaso. Saha antena santikaṃ, sakatthe iko.

"It approaches very closely" is abhyāso. As it is said in Rabhasa: "Abhyāso means 'near' or 'repetition'." "With the end" is santikaṃ,^* ika in the sense of 'self'.

Vì nó đến rất gần nên là abhyāso. Rabhasa nói: "Abhyāso có nghĩa là gần, và cũng có nghĩa là thực hành." Cùng với anta là santikaṃ, với hậu tố ika mang nghĩa sở hữu.

Vidūrapaṭipakkhattā avidūraṃ. Saṅgataṃ antaṃ sāmantaṃ, sasaddassa dīgho, niggahītassa mo, saṃ nipubbopi kaṭṭhasaddo samīpatthoyevāti dassanatthaṃ udāhaṭaṃ, kasa vilekhane vā, to, sannikaṭṭhaṃ. Antikabhāvaṃ upagataṃ upantikaṃ. Saha kāsena vattate sakāsaṃ, kāsa dittiyaṃ.

Due to being the opposite of 'distant'^* avidūraṃ. "The joined end" is sāmantaṃ, the sa of sasadda is lengthened, the niggahīta becomes ma; the word kaṭṭha preceded by saṃ and ni also means 'near', and is cited to show this. Or, the root kasa^* 'to scratch,'^* to,^* sannikaṭṭhaṃ. "That which has attained proximity" is upantikaṃ. "It exists with light" is sakāsaṃ, the root kāsa^* 'to shine'.

Vì đối lập với dūra (xa) nên là avidūraṃ. Anta đã tụ lại là sāmantaṃ, sa được kéo dài, niggahīta biến thành ma. Từ kaṭṭha với tiền tố saṃ và ni cũng có nghĩa là gần, được dẫn ra để minh họa, hoặc từ gốc kasa (rạch) với hậu tố to tạo thành sannikaṭṭhaṃ. Đạt đến trạng thái gần là upantikaṃ. Cùng với kāsa là sakāsaṃ, kāsa có nghĩa là "chiếu sáng".

Antayogā antikaṃ, iko.

From the connection with 'end'^* antikaṃ,^* ika.

Do liên kết với anta nên là antikaṃ, với hậu tố ika.

Ñāyateti ñattaṃ, to, sakāsasaddena saniḍasadesasavidhasamariyādasavesāpi gayhanti.

"It is known" is ñattaṃ,^* to; by the word sakāsa, also sanidha, sadesa, savidha, samariyāda, and sāvesa are understood.

Được biết đến là ñattaṃ, với hậu tố to. Từ sakāsa cũng bao gồm saniḍa, sadesa, savidha, samariyāda, savesa.

Saha niḍena, saha desena, saha vidhāya, saha mariyādāya, saha vesena vattateti viggaho, byuppattinimittaṃ, rūḷhīsaddā pana ete.

The analysis is "it exists with a nest, it exists with a place, it exists with a method, it exists with a boundary, it exists with an appearance,"^* the cause of derivation, but these are conventional words.

Phân tích từ là: "cùng với tổ", "cùng với nơi chốn", "cùng với phương tiện", "cùng với giới hạn", "cùng với trang phục" – đây là yếu tố hình thành từ, nhưng những từ này là từ gốc.

1893

Dvayaṃ dūramatte.

Both^* for 'distant'.

Hai từ có nghĩa là "xa".

Dukkhena arati yaṃ dūraṃ.

"That which is difficult to reach" is dūraṃ.

Nơi khó đến là dūra.

Vipapubbo kaṭṭhasaddo dūre, sakatthe ko, vippakaṭṭhakaṃ.

The word kaṭṭha preceded by vipa^* in the sense of 'distant';^* ka in the sense of 'self',^* vippakaṭṭhakaṃ.

Từ kaṭṭha với tiền tố vipa có nghĩa là "xa", với hậu tố ka mang nghĩa sở hữu, tạo thành vippakaṭṭhakaṃ.

1894

707. Tikaṃ ghane, natthi antaraṃ chiddaṃ yassa.

707. The three^* for 'dense', "that which has no intervening space or gap".

707. Ba từ có nghĩa là "dày đặc", không có khoảng trống hay lỗ hổng.

Hanatismā a, hassa gho ca, ghanaṃ.

From hana,^* a, and ha becomes gha,^* ghanaṃ.

Từ gốc hana với hậu tố a, và ha biến thành gha, tạo thành ghanaṃ.

Samu upasame, do, sandaṃ. Pādo viraḷe.

The root samu^* 'to pacify,'^* da,^* sandaṃ. The word pada^* in the sense of 'sparse'.

Samu có nghĩa là "lắng dịu", với hậu tố do, tạo thành sandaṃ. Một pāda có nghĩa là "thưa thớt".

Viramatīti viraḷaṃ, a, vaṇṇavikāro.

"It refrains" is viraḷaṃ,^* a, vowel change.

Vì nó ngừng lại nên là viraḷaṃ, với hậu tố a, và sự biến đổi của nguyên âm.

Piyo lavo appo yasmiṃ pelavaṃ, piyassa pe, pili gamane vā, avo.

"That in which there is little of what is pleasing" is pelavaṃ; piya becomes pe; or the root pili^* 'to go,'^* ava.

Nơi có lava (một phần nhỏ) được yêu thích là pelavaṃ, piya biến thành pe, hoặc từ gốc pili (đi) với hậu tố avo.

Tanu appādīsupi.

The word tanu^* even for 'small' etc.

Tanu cũng có trong các từ mang nghĩa "ít" v.v.

1895

Dvayaṃ dīghe.

Both^* for 'long'.

Hai từ có nghĩa là "dài".

Yata āyatane, āyataṃ.

The root yata^* 'to extend,'^* āyataṃ.

Yata có nghĩa là "mở rộng", tạo thành āyataṃ.

I gamane vā, to, bhūvādi, isse, e aya, dīghādi.

Or the root i^* 'to go,'^* to, from the bhuvādi group, i becomes e, e becomes aya, initial vowel is lengthened.

Hoặc từ gốc i (đi), với hậu tố to, là từ gốc bhūvādi, i biến thành e, e biến thành aya, và nguyên âm đầu tiên được kéo dài.

Di khaye, gho, dīghādi.

The root di^* 'to decay,'^* gha, initial vowel is lengthened.

Di có nghĩa là "tàn lụi", với hậu tố gho, và nguyên âm đầu tiên được kéo dài.

Tikaṃ vaṭṭale.

The three^* for 'round'.

Ba từ có nghĩa là "tròn".

Niggataṃ talaṃ asmāti nittalaṃ.

"That from which the surface has departed" is nittalaṃ.

Nơi mà mặt phẳng đã thoát ra là nittalaṃ.

Vaṭṭa vaṭṭane, vaṭṭaṃ, latādi.

The root vaṭṭa^* 'to be round,'^* vaṭṭaṃ, 'creeper' etc.

Vaṭṭa có nghĩa là "tròn", tạo thành vaṭṭaṃ, thuộc nhóm latādi.

Ulapaccaye vaṭṭulaṃ.

Due to the suffix ula,^* vaṭṭulaṃ.

Với hậu tố ula tạo thành vaṭṭulaṃ.

1896

708. Ucchitantaṃ unnate.

708. The word ending in ucchita^* in the sense of 'raised'.

708. Từ kết thúc bằng Ucchita có nghĩa là "nâng cao".

Ci caye, uccinotīti ucco, a.

The root ci^* 'to collect'; "one who collects" is ucco,^* a.

Ci có nghĩa là "tích lũy", vì nó tích lũy nên là ucco, với hậu tố a.

Unnamatīti unnato.

"It rises" is unnato.

Vì nó vươn lên nên là unnato.

Tuja hiṃsāyaṃ, phalane ca, a, tuṅgo. Uggataṃ aggaṃ assa udaggo. Uddhaṃ sito ucchito, si sevāyaṃ, to, sa ssa cho, asarūpadvittaṃ, ucchito. Paṃsupi, pakaṭṭho aṃsu ditti yassa paṃsu.

The root tuja^* 'to harm,' and 'to burst,'^* a,^* tuṅgo. "That whose top has risen" is udaggo. "Raised up" is ucchito; the root si^* 'to serve,'^* to, sa becomes cha, dissimilated doubling,^* ucchito. There is also paṃsu; "that whose light is excellent" is paṃsu.

Tuja có nghĩa là "làm hại" và "phân tách", với hậu tố a, tạo thành tuṅgo. Nơi có đỉnh nhọn nhô lên là udaggo. Được dựng lên cao là ucchito, si có nghĩa là "phục vụ", với hậu tố to, sa biến thành cha, và sự lặp lại không đồng dạng, tạo thành ucchito. Cũng có paṃsu, nơi có ánh sáng rực rỡ là paṃsu.

1897

Tikaṃ vāmane.

The three^* for 'short'.

Ba từ có nghĩa là "lùn".

Uddhaṃ na añcatīti nīco, añca gamane, ṇo, akāra ñakārānaṃ lopo, nisaddo atra nisedhe.

"It does not rise up" is nīco; the root añca^* 'to go,'^* ṇa, the a and ña are elided, the word ni here means 'negation'.

Vì nó không vươn lên trên nên là nīco, añca có nghĩa là "đi", với hậu tố ṇo, a và ña bị lược bỏ, từ ni ở đây mang nghĩa phủ định.

Rasa sadde, so, rasso.

The root rasa^* 'to sound,'^* sa,^* rasso.

Rasa có nghĩa là "âm thanh", với hậu tố so, tạo thành rasso.

Vā gamane, mano, vāmano.

The root vā^* 'to go,'^* mana,^* vāmano.

Vā có nghĩa là "đi", với hậu tố mano, tạo thành vāmano.

1898

Tikaṃ ujumhi.

The three^* for 'straight'.

Ba từ có nghĩa là "thẳng".

Na jimhaṃ kuṭilaṃ ajimhaṃ. Tasmiṃ avaṅkatāya pakaṭṭho guṇo yassa paguṇo.

"Not crooked" is ajimhaṃ. "That which has excellent qualities in being uncrooked" is paguṇo.

Không cong queo là ajimhaṃ. Nơi có phẩm chất cao quý do không cong là paguṇo.

Aja gamane, u, assu, uju.

The root aja^* 'to go,'^* u, its a becomes u,^* uju.

Aja có nghĩa là "đi", với hậu tố u, a biến thành u, tạo thành uju.

1899

709. Chakkaṃ vaṅke.

709. The six^* for 'crooked'.

709. Sáu từ có nghĩa là "cong".

Aladhātumhā aro, ḷattaṃ.

From the root ala,^* aro, ḷa is substituted.

Từ gốc ala với hậu tố aro, ḷa biến thành ṭṭa.

Vela gamane, to, dvittādi, virūpena ilayatīti vā vellitaṃ, to, ila gamane.

The root vela^* 'to go,'^* to, doubling etc.; or "it goes in a distorted way" is vellitaṃ,^* to, the root ila^* 'to go'.

Vela có nghĩa là "đi", với hậu tố to, và sự lặp lại v.v., hoặc vì nó đi một cách khác thường nên là vellitaṃ, với hậu tố to, ila có nghĩa là "đi".

Vaṅka koṭilye, a.

The root vaṅka^* 'to be crooked,'^* a.

Vaṅka có nghĩa là "cong", với hậu tố a.

Kuṭa chedane, ilo, kuṭa koṭilye vā.

The root kuṭa^* 'to cut,'^* ila; or the root kuṭa^* 'to be crooked'.

Kuṭa có nghĩa là "cắt", với hậu tố ilo, hoặc kuṭa có nghĩa là "cong".

Hā cāge, kattari mo, dvittaṃ, vaṇṇavipariyayādi, jimhaṃ.

The root hā^* 'to abandon,'^* ma in the active voice, doubling, vowel permutation etc.,^* jimhaṃ.

Hā có nghĩa là "từ bỏ", với hậu tố mo mang nghĩa chủ động, sự lặp lại, sự đảo ngược nguyên âm v.v., tạo thành jimhaṃ.

Kuñca koṭilye, to.

The root kuñca^* 'to be crooked,'^* to.

Kuñca có nghĩa là "cong", với hậu tố to.

Vakkampi, vakka gamane.

Also vakka; the root vakka^* 'to go'.

Cũng có vakka, vakka có nghĩa là "đi".

1900

Pañcakaṃ dhuve.

The five^* for 'permanent'.

Năm từ có nghĩa là "vĩnh cửu".

Dhu gatitheriyesu, a, uvādeso.

The root dhu^* 'to move, to be firm,'^* a, uva is substituted.

Dhu có nghĩa là "đi" và "ổn định", với hậu tố a, u biến thành uvā.

Sassate nicce bhavo sassato.

"That which exists eternally" is sassato.

Tồn tại vĩnh viễn là sassato.

Nicco vutto^* .

Nicco has been explained.

Nicco đã được đề cập.

Sadā kāle bhavo sadātano.

"That which exists at all times" is sadātano.

Tồn tại mọi lúc là sadātano.

Sana saddo niccattho sattamyanto nipāto, sanaṃ saddo vā^* , tatra bhavo sanantano, ubhayatrāpi bhavatthe tano, pubbe niggahītāgamo.

The word sana is an indeclinable ending in the seventh case, meaning 'eternal,' or the word sanaṃ; in both cases, tana is used for the meaning of 'existence,' and niggahīta is augmented initially.

Từ sana là một trạng từ có nghĩa là "vĩnh cửu" ở thể sở hữu cách, hoặc từ sanaṃ là một trạng từ, ở cả hai trường hợp đều có hậu tố tano mang nghĩa "tồn tại", và niggahīta được thêm vào trước.

1901

710. Ekeneva bhāvādirūpena kālassa byāpako nibbānākāsādikūṭaṭṭhoti pakāsito.

710. That which pervades time with a single nature, such as existence, is proclaimed as kūṭaṭṭha, referring to Nibbāna, space, etc.

710. Được tuyên bố là kūṭaṭṭha (bất biến) như Niết Bàn, không gian v.v., bao trùm thời gian bằng một hình thái tồn tại duy nhất.

Māyāniccalayantādīsu kūṭaṃ vakkhati^* .

The word kūṭa will be explained in contexts such as illusion, immobility, and mechanism.

Kūṭaṃ sẽ được giải thích là "ảo ảnh", "máy móc bất động" v.v.

Niccalo tiṭṭhatīti kūṭaṭṭho, pabbato, kūṭaṭṭho viya sadā tiṭṭhatīti kūṭaṭṭho.

That which remains unmoving is kūṭaṭṭha, like a mountain; that which remains always like a mountain is kūṭaṭṭha.

Vì nó đứng yên không lay chuyển nên là kūṭaṭṭho, có nghĩa là "núi". Vì nó đứng yên mãi mãi như một kūṭaṭṭha nên là kūṭaṭṭho.

1902

Dvayaṃ lahuke.

Two terms for "light."

Hai từ có nghĩa là "nhẹ".

Laṅgha gati sosanesu, u, ghassa hattaṃ, niggahītalopo, lahu, laghupi.

The root laṅgha means "to go" or "to dry"; with suffix u, gha becomes ha, and the niggahīta is dropped, forming lahu; laghu is also a form.

Laṅgha có nghĩa là "đi" và "làm khô", với hậu tố u, gha biến thành ha, niggahīta bị lược bỏ, tạo thành lahu, cũng có laghu.

Saṃpubbe, satthika kapaccaye ca sallahukaṃ. Tikaṃ saṅkhyāte.

With saṃ prefixed, and the suffix ka in the sense of 'one's own', it is sallahukaṃ. Three terms for "counted."

Với tiền tố saṃ và hậu tố ka mang nghĩa sở hữu, tạo thành sallahukaṃ. Ba từ có nghĩa là "đếm được".

Khyā kathane.

The root khyā means "to speak."

Khyā có nghĩa là "nói".

Gaṇa saṅkhyāne.

The root gaṇa means "to count."

Gaṇa có nghĩa là "đếm".

Mā parimāṇe, sabbatra to.

The root mā means "to measure"; the suffix to applies everywhere.

Mā có nghĩa là "đo lường", tất cả đều có hậu tố to.

1903

711. Tikaṃ tikhiṇe.

711. Three terms for "sharp."

711. Ba từ có nghĩa là "sắc bén".

Tija nisāne, ho, vaṇṇavikāro, tiṇhaṃ.

The root tija means "to sharpen"; with suffix to, and a change of vowel, it is tiṇhaṃ.

Tija có nghĩa là "mài sắc", với hậu tố ho, và sự biến đổi của nguyên âm, tạo thành tiṇhaṃ.

Tija nisāne, ino, ja ssa kho, ṇa ttaṃ, tikhiṇaṃ.

From the root tija meaning "to sharpen," with suffix ino, ja becomes kha, and there is a change to ṇa, forming tikhiṇaṃ.

Tija có nghĩa là "mài sắc", với hậu tố ino, ja biến thành kho, ṇa biến thành ṇa, tạo thành tikhiṇaṃ.

Tija toyeva vo, ja ssa vo, ba ttaṃ, tibbaṃ. Tikaṃ caṇḍe.

From the root tija itself, with suffix vo, ja becomes va, and there is a change to ba, forming tibbaṃ. Three terms for "fierce."

Chỉ từ gốc tija với hậu tố vo, ja biến thành vo, ba biến thành ba, tạo thành tibbaṃ. Ba từ có nghĩa là "hung dữ".

Caṇḍa kope, caṇḍaṃ.

The root caṇḍa means "to be angry"; caṇḍaṃ.

Caṇḍa có nghĩa là "giận dữ", tạo thành caṇḍaṃ.

Ujja balapālanesu, a, jja ssa ggo, uggaṃ.

The root ujja means "to be strong" or "to breathe"; with suffix a, jja becomes gga, forming uggaṃ.

Ujja có nghĩa là "sức mạnh" và "bảo vệ", với hậu tố a, jja biến thành ggo, tạo thành uggaṃ.

Khara vināse, a, kharaṃ.

The root khara means "to destroy"; with suffix a, kharaṃ.

Khara có nghĩa là "hủy diệt", với hậu tố a, tạo thành kharaṃ.

1904

Catukkaṃ jaṅgame.

Four terms for "mobile."

Bốn từ có nghĩa là "di động".

Gamu gamane, dvittādi, jaṅgamaṃ.

The root gamu means "to go"; with doubling, etc., it is jaṅgamaṃ.

Gamu có nghĩa là "đi", với sự lặp lại v.v., tạo thành jaṅgamaṃ.

Cara gamane, a, caraṃ. Tasati calatīti tasaṃ, tasa ubbege, ubbego bhayaṃ, calanañca.

The root cara means "to go"; with suffix a, it is caraṃ. That which trembles and moves is tasaṃ, from the root tasa meaning "to be agitated"; agitation is fear and also movement.

Cara có nghĩa là "đi", với hậu tố a, tạo thành caraṃ. Vì nó run rẩy và di chuyển nên là tasaṃ, tasa có nghĩa là "sợ hãi", "sợ hãi" và "di chuyển".

Carabhismā caro, majjhe dīgho, carācaraṃ, abbhāsante vā rāgamo, carācaraṃ, sabbatra apaccayo.

From the root cara, with suffix bhismā caro, and a long vowel in the middle, it is carācaraṃ; or with rāgama at the end of the reduplicated syllable, it is carācaraṃ; the suffix a applies everywhere.

Từ gốc cara với hậu tố caro, nguyên âm giữa được kéo dài, tạo thành carācaraṃ, hoặc rā được thêm vào cuối tiền tố, tạo thành carācaraṃ, tất cả đều có hậu tố a.

Iṅgampi, iṅgatīti iṅgo, iṅga gamane.

There is also iṅga; that which moves is iṅgo, from the root iṅga meaning "to go."

Cũng có iṅga, vì nó di chuyển nên là iṅgo, iṅga có nghĩa là "đi".

1905

712-713. Dvayaṃ calanamatte.

712-713. Two terms for "mere movement."

712-713. Hai từ có nghĩa là "chỉ di chuyển".

Kampa calane.

The root kampa means "to shake."

Kampa có nghĩa là "rung động".

Cala kampane, sabbatra kattari yu.

The root cala means "to shake"; the suffix yu in the agentive sense applies everywhere.

Cala có nghĩa là "rung động", tất cả đều có hậu tố yu mang nghĩa chủ động.

1906

Dvayaṃ adhike.

Two terms for "excessive."

Hai từ có nghĩa là "thêm vào".

Atiriccatīti atiritto, rica viyojanasampaṭicchanagatīsu, to, bhujādi.

That which is in excess is atiritto, from the root rica meaning "to separate," "to receive," or "to go"; with suffix to, it belongs to the bhujādi group.

Vì nó vượt quá nên là atiritto, rica có nghĩa là "tách rời", "chấp nhận" và "đi", với hậu tố to, thuộc nhóm bhujādi.

Adhi eti gacchatīti adhiko, i gamane, ko.

That which goes beyond is adhiko, from the root i meaning "to go"; with suffix ko.

Vì nó đi xa hơn nên là adhiko, i có nghĩa là "đi", với hậu tố ko.

1907

Jaṅgamā pāṇito añño thāvaro nāma, tiṭṭhatīti thāvaro, ṭhā gatinivattiyaṃ, varo, vaṇṇavikāro, thāvaro, ṭhāvaropītyeke.

Jaṅgama refers to a living being, while thāvara is what is immobile. That which stands still is thāvaro, from the root ṭhā meaning "to cease movement"; with suffix varo, and a change of vowel, it is thāvaro; some say ṭhāvaro.

Ngoài các sinh vật di động ( jaṅgamā), còn có loại bất động ( thāvaro). Vì nó đứng yên nên là thāvaro, ṭhā có nghĩa là "ngừng chuyển động", với hậu tố varo, và sự biến đổi của nguyên âm, tạo thành thāvaro, một số người gọi là ṭhāvaro.

1908

Catukkaṃ lole.

Four terms for "fickle."

Bốn từ có nghĩa là "lung lay".

Lola ummādane.

The root lola means "to madden."

Lola có nghĩa là "làm điên rồ".

Cala kampane, dvittādi, cañcalaṃ.

The root cala means "to shake"; with doubling, etc., it is cañcalaṃ.

Cala có nghĩa là "rung động", với sự lặp lại v.v., tạo thành cañcalaṃ.

Tara plavanataraṇesu, taraṃ lātīti taralaṃ, ete calanamattepi.

The root tara means "to float" or "to cross over"; that which takes what floats is taralaṃ. These terms also apply to mere movement.

Tara có nghĩa là "nổi" và "vượt qua", vì nó nắm bắt những gì nổi lên nên là taralaṃ. Những từ này cũng có nghĩa là "chỉ di chuyển".

1909

Catukkaṃ purāṇe.

Four terms for "old."

Bốn từ có nghĩa là "cũ".

Pure bhavo purāṇo, yadādinā napaccayo, ṇattaṃ.

That which exists formerly is purāṇo; with the suffix ṇa by rule yadādi, and ṇa is formed.

Tồn tại trước đây là purāṇo, với hậu tố na theo quy tắc yadādi, ṇa biến thành ṇa.

Purā bhavo purātano, tanapaccayo.

That which exists formerly is purātano; with the suffix tana.

Tồn tại từ trước là purātano, với hậu tố tana.

Sanaṃsaddo iha sattamyanto purāṇatthe nipāto.

The word sanaṃ here, being in the seventh case, is an indeclinable word meaning "old."

Từ sanaṃ ở đây là một trạng từ ở thể sở hữu cách có nghĩa là "cũ".

Tatra bhavo sanantano, pubbe viya sanaṃsaddo vā, tatrāpi pubbe viya niggahītāgamo.

That which exists therein is sanantano; or the word sanaṃ as before; in that case, the niggahīta is added as before.

Tồn tại ở đó là sanantano, hoặc từ sanaṃ như trước, và niggahīta được thêm vào trước như trước.

Ciraṃsaddo nipāto sattamyanto purāṇattho iha gayhate, tatra bhavo cirantano. Niggahītalopo cirakālādīsu.

The word ciraṃ is an indeclinable word in the seventh case meaning "old" and is taken here; that which exists therein is cirantano. The niggahīta is dropped in words like cirakāla.

Từ ciraṃ là một trạng từ ở thể sở hữu cách có nghĩa là "cũ" được dùng ở đây. Tồn tại ở đó là cirantano. Niggahīta bị lược bỏ trong các từ như cirakālā v.v.

1910

Catukkaṃ abhinave.

Four terms for "new."

Bốn từ có nghĩa là "mới".

Patito aggo yassa paccaggho, gassa gho, bahuko vā aggho yassa paccaggho, anekatthattā hi upasagganipātānaṃ bahukattho ettha patisaddo.

That of which the top has fallen is paccaggho; ga becomes gha; or that which has much value is paccaggho; indeed, due to prefixes and particles having many meanings, the word pati here means "much."

Cái gì có ngọn đã rơi, đó là paccaggho; chữ ga được biến thành gha. Hoặc, cái gì có nhiều giá trị, đó là paccaggho. Vì các tiền tố và tiểu từ có nhiều nghĩa, ở đây chữ pati có nghĩa là nhiều.

Navasaddāsakatthe tano, navassa nubhāvo ca.

From the word nava, the suffix tana in the sense of 'one's own', and nava becomes nu.

Chữ nava (mới) trong nghĩa tự thân, và sự biến đổi của nava thành anu (mới).

Navo eva abhinavo, nu thutiyaṃ, a, navo.

That which is simply new is abhinavo; the root nu means "to praise"; with suffix a, it is navo.

Mới chính là abhinavo (rất mới); nu trong nghĩa ca ngợi, a, navo.

1911

714-715. Pañcakaṃ kakkhaḷe.

714-715. Five terms for "harsh."

714-715. Năm từ trong nghĩa cứng rắn.

Kantatīti kurūraṃ, ūro, kantassa ca kurādeso, kara hiṃsāyaṃ vā, ūro, assu.

That which cuts is kurūraṃ, with suffix ūra, and kanta becomes kurā; or from the root kara meaning "to harm," with suffix ūra, and a becomes u.

Cái gì cắt đứt, đó là kurūraṃ; uro (hậu tố), và sự biến đổi của kanta thành kurā. Hoặc kara trong nghĩa làm hại, uro (hậu tố), và a của nó.

Kaṭha kicchajīvane, muddhajadutiyanto dhātu, ino, vaṇṇavipariyaye kathinantipi.

The root kaṭha means "to live with difficulty," it is a root ending in a cerebral second consonant; with suffix ino, and a change of vowel, it can also be kathina.

Kaṭha trong nghĩa sống khó khăn, là một gốc từ kết thúc bằng âm thứ hai của hàng môi. ino (hậu tố). Do sự thay đổi âm sắc, cũng có thể là kaṭhinaṃ.

Dala vidāraṇe, ho, ḷattaṃ, baha vuddhimhi vā, bassa do, ḷanto ca, daḷhaṃ daha bhasmīkaraṇe vā, a, ḷanto ca.

The root dala means "to split"; with suffix ho, ḷa is formed; or from the root baha meaning "to grow," ba becomes da, and it ends in ḷa, forming daḷhaṃ; or from the root daha meaning "to burn to ashes," with suffix a, and it ends in ḷa.

Dala trong nghĩa xé toạc, ho (hậu tố), biến thành ḷattaṃ. Hoặc baha trong nghĩa tăng trưởng, ba biến thành do, và kết thúc bằng ḷa. Daḷhaṃ. Hoặc daha trong nghĩa thiêu rụi thành tro, a (hậu tố), và kết thúc bằng ḷa.

Niṭṭhātīti niṭṭhuraṃ, ṭhā gatinivattiyaṃ, uro.

That which is hard is niṭṭhuraṃ, from the root ṭhā meaning "to cease movement"; with suffix ura.

Cái gì kết thúc, đó là niṭṭhuraṃ. ṭhā trong nghĩa dừng lại chuyển động, uro (hậu tố).

Kakkha hasane, alo, ḷattaṃ.

The root kakkha means "to laugh"; with suffix alo, ḷa is formed.

Kakkha trong nghĩa cười, alo (hậu tố), biến thành ḷattaṃ.

Kaṭhoraṃ, jaraṭhaṃ, muttimaṃ, muttampi, kaṭha kicchajīvane, oro.

Kaṭhoraṃ, jaraṭhaṃ, muttimaṃ, and also muttaṃ; the root kaṭha means "to live with difficulty"; with suffix oro.

Kaṭhoraṃ, jaraṭhaṃ, muttimaṃ, muttaṃ cũng vậy. Kaṭha trong nghĩa sống khó khăn, oro (hậu tố).

Jara jīraṇe, bhūvādi, ṭho.

The root jara means "to age"; it is a bhūvādi root; with suffix ṭho.

Jara trong nghĩa già cỗi, thuộc nhóm bhūvādi, ṭho (hậu tố).

Mutti kathinyaṃ, taṃyogā muttimaṃ.

Hardness is called mutti; due to association with that, it is muttimaṃ.

Mutti là sự cứng rắn. Do sự liên hệ với nó, là muttimaṃ.

A paccaye muttaṃ.

With suffix a, it is muttaṃ.

Với hậu tố a, là muttaṃ.

1912

Sattakaṃ ante.

Seven terms for "end."

Bảy từ trong nghĩa cuối cùng.

Ama gamane, to, anto, anitthī.

The root ama means "to go"; with suffix to, it is anto, a masculine noun.

Ama trong nghĩa đi, to (hậu tố), là anto, không phải giống cái.

Paripubbo pariyanto.

With pari prefixed, it is pariyanto.

Với tiền tố pari, là pariyanto.

Pa pubbo panto. Pacchā bhavo pacchimo. Ante bhavo antimo, imo.

With pa prefixed, it is panto. That which comes after is pacchimo. That which exists at the end is antimo, with suffix imo.

Với tiền tố pa, là panto. Cái gì xảy ra sau, là pacchimo. Cái gì ở cuối, là antimo, imo (hậu tố).

Jaghane sādhu jighaññaṃ, yo, assi.

That which is suitable for the loins is jighaññaṃ, with suffix yo, and a becomes i.

Thích hợp ở hông, là jighaññaṃ, yo (hậu tố), và a của nó.

Caratismā imo.

From the root cara, with suffix imo.

Từ cara (đi), imo (hậu tố).

Carimaṃ, carasaddā vā imo.

It is carimaṃ; or from the word cara, with suffix imo.

Carimaṃ. Hoặc từ chữ cara, imo (hậu tố).

1913

Catukkaṃ paṭhame.

Four terms for "first."

Bốn từ trong nghĩa đầu tiên.

Pubba pūraṇe, a.

The root pubba means "to fill"; with suffix a.

Pubba trong nghĩa làm đầy, a (hậu tố).

Aggaṃ seṭṭhepi vuttaṃ.

The word agga is also stated in the sense of "best."

Aggaṃ cũng được nói trong nghĩa tốt nhất.

Paṭha viyattiyaṃ vācāyaṃ, amo, patha saṅkhyāne vā, amo, vaṇṇavikāro, paṭhamaṃ, pathamantipi.

The root paṭha means "to make clear by speech"; with suffix amo; or the root patha means "to count"; with suffix amo, and a change of vowel, it is paṭhamaṃ; pathama is also a form.

Paṭha trong nghĩa biểu lộ bằng lời nói, amo (hậu tố). Hoặc patha trong nghĩa đếm, amo (hậu tố). Thay đổi âm sắc, cũng có thể là pathamaṃ.

Ādīyate paṭhamaṃ gaṇhīyateti ādi, i, pume, sosaddo ādissa pulliṅgattajotako, purimaṃ, puratthāpi, bhavatthe imatthā.

That which is first taken is ādi; with suffix i, it is masculine; the word so indicates that ādi is masculine; purimaṃ and puratthā also mean 'first'; the suffixes ima and tthā are in the sense of 'existence'.

Cái gì được nhận lấy, được nắm giữ đầu tiên, đó là ādi, i (hậu tố), giống đực. Chữ so biểu thị giống đực của ādi. purimaṃ, puratthā cũng vậy. Trong nghĩa hiện hữu, có ima và tthā (hậu tố).

1914

Dvayaṃ anucchavike.

Two terms for "suitable."

Hai từ trong nghĩa thích hợp.

Paṭiggahito rūpo patirūpo. Chaviyā anurūpaṃ anucchavikaṃ, sakatthe ko.

That which has an appropriate form is patirūpo. That which is suitable for the skin is anucchavikaṃ, with suffix ko in the sense of 'one's own'.

Hình dáng được chấp nhận, là patirūpo. Phù hợp với da, là anucchavikaṃ, ko (hậu tố) trong nghĩa tự thân.

1915

Dvayaṃ niratthake.

Two terms for "meaningless."

Hai từ trong nghĩa vô nghĩa.

Mūha vecitte, a, hassa gho. Natthi attho yassa, sakatthe ko.

The root mūha means "to be confused"; with suffix a, ha becomes gha. That which has no meaning; with suffix ko in the sense of 'one's own'.

Mūha trong nghĩa hoang mang, a (hậu tố), ha biến thành gho. Cái gì không có ý nghĩa, ko (hậu tố) trong nghĩa tự thân.

1916

716. Dvayaṃ pākaṭe.

716. Two terms for "manifest."

716. Hai từ trong nghĩa rõ ràng.

Visiṭṭho attā yassa byattaṃ.

That which has a distinct self is byattaṃ.

Cái gì có tự ngã đặc biệt, là byattaṃ.

Puṭa pakāsane, puṭa vikāsane vā.

The root puṭa means "to manifest," or puṭa means "to unfold."

Puṭa trong nghĩa làm rõ, hoặc puṭa trong nghĩa nở ra.

1917

Tikaṃ mudumhi.

Three terms for "soft."

Ba từ trong nghĩa mềm mại.

Muda modane, u, muda saṃsagge vā.

The root muda means "to rejoice"; with suffix u, it is mudu; or the root muda means "to mingle."

Muda trong nghĩa vui mừng, u (hậu tố), mudu. Hoặc muda trong nghĩa hòa nhập.

Sobhanaṃ kumāraṃ kanti yassa.

That which has beautiful charm.

Cái gì yêu thích một người trẻ đẹp.

Ku sadde, alo, manto ca.

The root ku means "to sound"; with suffix alo, and ma is added at the end.

Ku trong nghĩa âm thanh, alo (hậu tố), và kết thúc bằng manta.

1918

Dvayaṃ indriyaggayhe.

Two terms for "perceptible by the senses."

Hai từ trong nghĩa có thể nhận biết bằng giác quan.

Akkhaṃ indriyaṃ patigataṃ nissitaṃ, akkhena vā patigataṃ paccakkhaṃ, kate samāse patisaddassa pubbanipāto abhidhānato.

That which is dependent on the sense-faculty (indriya) is paccakkhaṃ; or that which is reached by the sense-faculty (akkha) is paccakkhaṃ; when a compound is formed, the prefix pati comes first by convention.

Giác quan (akkhaṃ) đã đi đến, nương tựa vào, hoặc đã đi đến bằng giác quan, là paccakkhaṃ. Khi tạo thành hợp từ, tiền tố pati đứng trước do ý nghĩa của từ.

Indriyaṃ cakkhādikaṃ, tena gayhaṃ indriyaggayhaṃ.

A sense-faculty is something like the eye (cakkhu); that which is grasped by it is indriyaggayhaṃ.

Giác quan là mắt, v.v. Cái gì có thể nắm bắt được bằng nó, là indriyaggayhaṃ.

1919

Dvayaṃ apaccakkhe.

Two terms for "imperceptible."

Hai từ trong nghĩa không thể nhận biết bằng giác quan.

Paccakkhaviparītaṃ apaccakkhaṃ, paramāṇvādi.

The opposite of perceptible is apaccakkhaṃ, referring to atoms, etc.

Ngược lại với paccakkhaṃ, là apaccakkhaṃ, như nguyên tử, v.v.

Indriyaṃ atikkantaṃ atindriyaṃ.

That which transcends the sense-faculty is atindriyaṃ.

Cái gì vượt qua giác quan, là atindriyaṃ.

1920

717. Catukkaṃ aññatthe.

717. Four terms for "other."

717. Bốn từ trong nghĩa khác.

Itarasaddo pāṭipadiko aññatthavācako, idaṃsaddā vā taro aññatthe, daṃlopo ca.

The word itara is a basic word meaning "other"; or from the word idaṃ, with suffix tara in the sense of "other," and daṃ is dropped.

Chữ itara là một từ nguyên gốc có nghĩa là khác. Hoặc từ chữ idaṃ, tara trong nghĩa khác, và daṃ bị lược bỏ.

Aññasaddā sakatthe taro.

From the word añña, with suffix tara in the sense of 'one's own'.

Từ chữ añña, tara trong nghĩa tự thân.

Eko seṭṭhepi vutto.

The word eka is also stated in the sense of "best."

Eka cũng được nói trong nghĩa tốt nhất.

Aññasaddo pāṭipadiko bhinnattho, na ñāyateti vā añño.

The word añña is a basic word meaning "different"; or that which is not known is añño.

Chữ añña là một từ nguyên gốc có nghĩa là khác biệt. Hoặc cái gì không biết, đó là añño.

1921

Tikaṃ nānappakāre.

Three terms for "various kinds."

Ba từ trong nghĩa nhiều loại.

Bahavo vidhā pakārā assa bahuvidho. Vicittā vidhā yassa vividho.

That which has many kinds is bahuvidho. That which has diverse kinds is vividho.

Cái gì có nhiều loại (vidhā), đó là bahuvidho. Cái gì có nhiều loại đa dạng (vicittā vidhā), đó là vividho.

1922

Dvayaṃ anivārite.

Two terms for "unobstructed."

Hai từ trong nghĩa không bị ngăn cản.

Natthi bādho nisedho yassa abādhaṃ. Natthi aggaḷaṃ assa.

That which has no hindrance or prohibition is abādhaṃ. That which has no bolt.

Cái gì không có chướng ngại, không có sự cấm đoán, là abādhaṃ. Cái gì không có chốt cửa.

1923

718. Catukkaṃ asahāye.

718. Four terms for "solitary."

718. Bốn từ trong nghĩa không có bạn đồng hành.

Asahāyatthe ekato ākī, cco, ko ca, ekākī, ekacco. Aññatthepi ekako vutto.

In the sense of "solitary," from eka come the suffixes ākī, cco, and ko, forming ekākī, ekacco. Ekako is also stated in the sense of "other."

Trong nghĩa không có bạn đồng hành, từ eka có các hậu tố ākī, cco, và ko. Ekākī, ekacco. Ekako cũng được nói trong nghĩa khác.

Samā tulyatthā.

The word samā has the meaning of "equal."

Samā có nghĩa là tương đương.

1924

Anekasambandhini sādhāraṇādidvayaṃ.

Two terms related to "common to many."

Hai từ sādhāraṇā và các từ khác có liên quan đến nhiều thứ.

Saha ādhāraṇena vattatīti sādhāraṇaṃ, yadādi, thiyaṃ sādhāraṇī, sādhāraṇā ca.

That which exists with a common basis is sādhāraṇaṃ; by rule yadādi; in the feminine, sādhāraṇī and also sādhāraṇā.

Cái gì tồn tại cùng với một nền tảng, đó là sādhāraṇaṃ, yadādi (hậu tố). Trong giống cái là sādhāraṇī, và sādhāraṇā.

Samānameva sāmaññaṃ, yo, sāmaññā itthiyaṃ.

That which is merely common is sāmaññaṃ, with suffix yo; in the feminine, sāmaññā.

Cái gì giống nhau, đó là sāmaññaṃ, yo (hậu tố). Trong giống cái là sāmaññā.

1925

Dvayaṃ appāvakāse.

Two terms for "confined space."

Hai từ trong nghĩa không gian hẹp.

Sambādhate asmiṃ, ro.

That in which one is crowded is sambādhaṃ.

Ở đây bị chật chội, ro (hậu tố).

Saṃsaddā kaṭo, yadādi, saṅkaṭaṃ, saha āvaraṇena vattatīti vā saṅkaṭaṃ, sahattho saṃsaddo.

From the word saṃ, with suffix kaṭo, by rule yadādi, it is saṅkaṭaṃ; or that which exists with obstruction is saṅkaṭaṃ; the word saṃ has the meaning of "with."

Từ chữ saṃ, kaṭo (hậu tố), yadādi, saṅkaṭaṃ. Hoặc cái gì tồn tại cùng với sự che phủ, đó là saṅkaṭaṃ. Chữ saṃ có nghĩa là cùng với.

1926

719. Vāmaṃ kaḷevaraṃ vāmakāyo sabyaṃ nāma.

719. The left body ( vāmaṃ kaḷevaraṃ) is called sabyaṃ.

719. Vāmaṃ kaḷevaraṃ (thân bên trái) là sabyaṃ.

‘‘Sabyaṃ vāme ca dakkhiṇe’’ti^* hi ajayo, sava gatiyaṃ, yo.

Indeed, sabyaṃ means "left" and "right" (according to Ajaya); the root sava means "to go"; with suffix yo.

Như trong Cintāmaṇiṭīkā (21.84) có nói: "Sabyaṃ vāme ca dakkhiṇe" (Sabya là cả trái và phải). Đây là ajayo. Sava trong nghĩa đi, yo (hậu tố).

Dakkhiṇaṃ kaḷevaraṃ apasabyaṃ, sabyato apagataṃ apasabyaṃ.

The right body ( dakkhiṇaṃ kaḷevaraṃ) is apasabyaṃ, meaning "away from the left."

Dakkhiṇaṃ kaḷevaraṃ (thân bên phải) là apasabyaṃ, cái gì đã rời khỏi bên trái.

1927

Dvayaṃ viparīte.

Two in the sense of 'opposite'.

Hai từ trong nghĩa ngược lại.

Paṭikūlati āvaratīti paṭikūlaṃ, kūla āvaraṇe.

It hinders, it obstructs, therefore it is paṭikūla (repulsive); the root kūla is in the sense of 'obstructing'.

Cái gì chống đối, ngăn cản, đó là paṭikūlaṃ. Kūla trong nghĩa ngăn cản.

Apasabyaṃ dakkhiṇepi vuttaṃ.

Apasabya is also said of the right.

Apasabyaṃ cũng được nói trong nghĩa bên phải.

1928

Duradhigamanto pathaṃ gahanaṃ, yathā – gahanametaṃ satthaṃ, dubbivekamiccattho.

A path that is difficult to traverse is gahana (impenetrable), as in "this caravan route is impenetrable," meaning it is difficult to penetrate.

Con đường khó đi đến là gahanaṃ, ví dụ: giáo lý này khó hiểu, nghĩa là khó phân biệt.

Gacchantaṃ hantīti gahanaṃ, gahaṇampi, yadādi.

It obstructs those who go, therefore it is gahana; the word gahaṇa also exists.

Cái gì làm hại người đi, đó là gahanaṃ, cũng là gahaṇaṃ, yadādi (hậu tố).

Kala gamane, ilo, kaliṃ lātīti vā kalilaṃ.

The root Kala is in the sense of 'going', with the suffix ila, or because it takes evil, it is kalila.

Kala trong nghĩa đi, ilo (hậu tố). Hoặc cái gì nhận lấy sự xấu xa, đó là kalilaṃ.

1929

720-721. Dvayaṃ bahuppakāre.

720-721. Two in the sense of 'manifold'.

720-721. Hai từ trong nghĩa nhiều loại.

Uccañca taṃ avacañceti uccāvacaṃ, kammadhārayo.

It is both high and low, therefore it is uccāvacaṃ; a Kammadhāraya compound.

Cái gì vừa cao vừa thấp, đó là uccāvacaṃ, một hợp từ kammadhāraya.

Bahavo bhedā assa.

It has many varieties.

Cái gì có nhiều loại khác nhau.

1930

Tikaṃ janādinirantaragate.

Three in the sense of 'frequently visited by people, etc.'.

Ba từ trong nghĩa nơi đông đúc, không ngừng nghỉ.

Saṅka saṅkāyaṃ, to.

Saṅka in the sense of 'doubt', with the suffix ta.

Saṅka trong nghĩa nghi ngờ, to (hậu tố).

Kira pakkhepavikkhipanesu, to, iṇṇādeso.

Kira in the sense of 'throwing in and scattering', with the suffix ta, and the substitution of iṇṇa.

Kira trong nghĩa ném vào và ném ra, to (hậu tố), biến thành iṇṇā.

Saṅka saṅkāyaṃ, ulo, saṅkulaṃ, saṃpubbo kula santāne vā, ro.

Saṅka in the sense of 'doubt', with the suffix ula, making saṅkulaṃ; or the prefix saṃ and the root kula in the sense of 'lineage', with the suffix ra.

Saṅka trong nghĩa nghi ngờ, ulo (hậu tố), saṅkulaṃ. Hoặc kula với tiền tố saṃ trong nghĩa liên tục, ro (hậu tố).

1931

Siloko cheke.

One stanza in the sense of 'skilled'.

Một câu thơ trong nghĩa khéo léo.

Kato abhyāsito hattho padattho yena katahattho.

One whose hand is trained and whose meaning is understood, is katahattho.

Cái gì đã thực hành, đã luyện tập kỹ năng, đó là katahattho.

Kusa silesane, alo.

Kusa in the sense of 'clinging' or 'sticking', with ala.

Kusa trong nghĩa kết nối, alo (hậu tố).

Pakaṭṭhā vīṇā assa.

One who has excellent knowledge.

Cái gì có cây đàn vīṇā xuất sắc.

Abhijānāti abhiñño.

One who understands is abhiñño.

Cái gì hiểu biết rõ ràng, đó là abhiñño.

Sikkha vijjopādāne, to.

Sikkha in the sense of 'acquiring knowledge', with ta.

Sikkha trong nghĩa học hỏi kiến thức, to (hậu tố).

Puṇa kammani subhe, ro.

Puṇa in the sense of 'good deeds', with ra.

Puṇa trong nghĩa hành động tốt, ro (hậu tố).

Paṭa gamane, u.

Paṭa in the sense of 'going', with u.

Paṭa trong nghĩa đi, u (hậu tố).

Chidi dvidhākaraṇe, kattari a, dassa ko.

Chidi in the sense of 'dividing into two', with a as agent, and da replaced by ka.

Chidi trong nghĩa chia thành hai, a (hậu tố) trong nghĩa chủ thể, da biến thành ko.

Cata yācane, uro.

Cata in the sense of 'begging', with ura.

Cata trong nghĩa cầu xin, uro (hậu tố).

Dala dittiyaṃ, kho, lassa ko, dakkha vuḍḍhiyaṃ vā, a, dakkha vuḍḍhihiṃsāgatisīghesu vā.

Dala in the sense of 'shining', with kha, and la replaced by ka, making dakkha; or dakkha in the sense of 'growing', with a; or dakkha in the sense of 'growing, harming, going, being swift'.

Dala trong nghĩa chiếu sáng, kho (hậu tố), la biến thành ko, dakkha. Hoặc dakkha trong nghĩa tăng trưởng, a (hậu tố). Hoặc dakkha trong nghĩa tăng trưởng, làm hại, đi, nhanh chóng.

Pisa hiṃsābaladānaniketanesu, alo, pesalo. Katamukho, katīpi, katasaddo abhyāsitattho, kataṃ abyāsitaṃ mukhaṃ upāyo anenāti katamukho. Kataṃ assatthīti katī.

Pisa in the sense of 'harming, giving strength, giving, residing', with ala, making pesalo. Katamukho, also katī. The word kata here means 'practiced'. One by whom a method (mukha) is practiced, is katamukho. One who has practiced is katī.

Pisa trong nghĩa làm hại, cho sức mạnh, cho, trú ngụ, alo (hậu tố), pesalo. Katamukho, katī cũng vậy. Chữ kata có nghĩa là đã thực hành. Cái gì đã thực hành phương tiện, đó là katamukho. Cái gì có sự thực hành, đó là katī.

1932

Sattakaṃ bāle.

Seven in the sense of 'foolish'.

Bảy từ trong nghĩa ngu dốt.

Bala pāṇane, balatīti bālo, assāsitapassāsitamattena jīvati, na paññājīvitenātyattho.

Bala in the sense of 'living'. One who lives, therefore bālo, meaning one who lives only by breathing in and out, not by wisdom.

Bala trong nghĩa sống, cái gì sống, đó là bālo. Nghĩa là sống chỉ bằng hơi thở ra vào, không sống bằng trí tuệ.

Dā kucchāyaṃ gatiyaṃ vā, tu, dvittaṃ, rassādi.

Dā in the sense of 'disgust' or 'going', with tu, reduplication, and a short vowel at the beginning.

Dā trong nghĩa ghê tởm hoặc đi, tu (hậu tố), lặp đôi, và nguyên âm đầu tiên ngắn lại.

Jala dhaññe, a, ḷattaṃ.

Jala in the sense of 'wealth', with a, and ḷa.

Jala trong nghĩa tài sản, a (hậu tố), biến thành ḷattaṃ.

Mūha vecitte, lo, vaṇṇavipariyayo, mūḷho.

Mūha in the sense of 'confusion', with la, and vowel change, making mūḷho.

Mūha trong nghĩa hoang mang, lo (hậu tố), thay đổi âm sắc, mūḷho.

Manda jaḷatte.

Manda in the sense of 'dullness'.

Manda trong nghĩa ngu dốt.

Bālyayogā bāliso, iso.

Associated with foolishness, therefore bāliso, with iso.

Do sự ngu dốt, là bāliso, iso (hậu tố).

Añño, yathājātopi, na jānātīti añño. Yādiso jāto viveko yathājāto.

Añño, also yathājāto. One who does not know, even as if just born, is añño. The discernment as one is born is yathājāto.

Añño, yathājāto cũng vậy. Cái gì không biết, đó là añño. Cái gì sinh ra như vậy, đó là yathājāto.

1933

722. Tikaṃ bhāgyasampanne.

722. Three in the sense of 'fortunate'.

722. Ba từ trong nghĩa có phước.

Puññaṃ, sukatañca yasmiṃ atthi puññavā, sukatī, vantu, ī ca.

One in whom there is merit and good deeds is puññavā, sukatī, with vantu and ī.

Cái gì có công đức và việc làm tốt, đó là puññavā, sukatī, vantu (hậu tố), và ī (hậu tố).

Dhanaṃ gahaṇaṃ laddhoti dhañño, yo.

One who has acquired wealth is dhañño, with yo.

Cái gì đã nhận được tài sản, đó là dhañño, yo (hậu tố).

Dvayaṃ mahāvīriye.

Two in the sense of 'great energy'.

Hai từ trong nghĩa đại tinh tấn.

Mahādhiti mahāvīriyo.

Mahādhiti is one with great energy.

Người có đại tinh tấn là mahādhitī.

Dvayaṃ mahicche.

Two in the sense of 'great desire'.

Hai từ trong nghĩa tham lam.

Mahāsayopi.

Also mahāsayo.

Cũng là mahāsayopi.

1934

Dvayaṃ bahulahadaye, pasatthahadaye ca.

Two in the sense of 'having a abundant heart' and 'having an excellent heart'.

Hai từ trong nghĩa có trái tim lớn, và có trái tim tốt.

Hadayaṃ bahulaṃ, pasatthañca yassa hadayī, hadayālu ca, tabbahule ī, ālu ca, suhadayopi.

One whose heart is abundant and excellent is hadayī, and hadayālu, with ī and ālu in the sense of 'having much of it', also suhadayo.

Cái gì có trái tim lớn và tốt, đó là hadayī, và hadayālu. Trong nghĩa có nhiều, có ī và ālu (hậu tố). Cũng là suhadayopi.

1935

723. Dvayaṃ haṭṭhacitte.

723. Two in the sense of 'joyful mind'.

723. Hai từ trong nghĩa tâm hoan hỷ.

‘‘Hāsamano vikubbāno, pamāno haṭṭhamānaso’’ti^* amarasīho. Dvayaṃ dummane.

"Smiling, acting, measuring, joyful-minded" - Amarasīho. Two in the sense of 'dejected'.

"Hāsamano vikubbāno, pamāno haṭṭhamānaso" (vui vẻ, hân hoan, hân hoan, tâm hoan hỷ) như Amarasīho nói. Hai từ trong nghĩa tâm buồn bã.

Duṭṭhaṃ, dukkhitaṃ vā mano yassa.

One whose mind is corrupted or distressed.

Cái gì có tâm xấu hoặc đau khổ.

Virūpaṃ mano yassa.

One whose mind is distorted.

Người nào có tâm bất thường.

Antamanopi.

Also antamano.

Cũng có từ antamanā.

1936

Catukkaṃ bahuppade.

Four in the sense of 'generous'.

Bốn từ dùng cho người hay bố thí.

Yācakānaṃ vadaṃ vacanaṃ jānātīti vadāniyo, vadaññū ca, iyo, rū ca, pubbatraññassa nādeso, majjhadīgho ca.

One who knows the words of beggars is vadāniyo, and vadaññū, with iyo and ññu; in the former, ñña is replaced by nā, and the middle vowel is lengthened.

Người nào biết lời nói của những người cầu xin, nên gọi là vadāniya và vadaññū. Hậu tố iya, rū được thêm vào. Âm u ở âm tiết đầu được đổi thành nā, và nguyên âm giữa được kéo dài.

Dāne soṇḍo pasuto.

Devoted to giving, assiduous.

Người chuyên tâm vào việc bố thí, say mê bố thí.

Soṇḍasaddotra majjamadetyeke, thūlalakkhopyatra, dānatthaṃ thūlaṃ lakkhaṃ assa.

Some say the word soṇḍa here means 'intoxication', also in the sense of 'having a large mark', meaning one who has a large mark for giving.

Một số người nói rằng từ soṇḍa ở đây có nghĩa là say mê. Cũng có từ thūlalakkha ở đây, nghĩa là người có nhiều dấu hiệu để bố thí.

1937

724. Siloko pākaṭamatte.

724. One stanza in the sense of 'manifest'.

724. Một câu dùng cho sự hiển lộ.

Khyā pakāsane, to.

Khyā in the sense of 'making manifest', with ta.

Từ căn khyā trong nghĩa hiển lộ, thêm hậu tố ta.

Patipubbo i gamane, to.

Pati as prefix to i in the sense of 'going', with ta.

Từ căn i trong nghĩa đi, có tiền tố pati, thêm hậu tố ta.

Abhimukhaṃ etīti patīto.

One who comes face to face is patīto.

Vì đi đến đối diện, nên gọi là patīta.

Ñā avabodhane, to, paññāto, abhiññāto ca.

Ñā in the sense of 'knowing', with ta, making paññāto, and also abhiññāto.

Từ căn ñā trong nghĩa hiểu biết, thêm hậu tố ta, nên gọi là paññāta và abhiññāta.

Patha khyāne.

Patha in the sense of 'making known'.

Từ căn patha trong nghĩa hiển lộ.

Su gatibuddhīsu, to, suto, vissuto ca, su savane vā, kamme to.

Su in the sense of 'going' or 'knowing', with ta, making suto, and also vissuto; or su in the sense of 'hearing', with ta in the passive.

Từ căn su trong nghĩa đi và biết, thêm hậu tố ta, nên gọi là suta và vissuta. Hoặc từ căn su trong nghĩa nghe, thêm hậu tố ta ở thể bị động.

Vida ñāṇe, vidito.

Vida in the sense of 'knowing', making vidito.

Từ căn vida trong nghĩa trí tuệ, nên gọi là vidita.

Sidhu saṃrādhe, to, sidha saṃsiddhiyaṃ vā.

Sidhu in the sense of 'succeeding', with ta; or sidha in the sense of 'being accomplished'.

Từ căn sidhu trong nghĩa làm thỏa mãn, thêm hậu tố ta. Hoặc từ căn sidha trong nghĩa thành tựu.

Kaṭa gatiyaṃ, dassanaṃ kaṭatīti pākaṭo, upasaggassa dīgho.

Kaṭa in the sense of 'going'. It reaches manifestation, therefore pākaṭo; the prefix has a long vowel.

Từ căn kaṭa trong nghĩa đi. Vì nó đi đến sự hiển lộ, nên gọi là pākaṭa. Nguyên âm của tiền tố được kéo dài.

1938

725. Tipādaṃ issare.

725. Three words in the sense of 'ruler'.

725. Ba từ dùng cho người cai trị.

Īsa issariye, īsatīti issaro, aro, rassādi, dvittaṃ.

Īsa in the sense of 'ruling'. One who rules is issaro, with aro, short vowel at the beginning, and reduplication.

Từ căn īsa trong nghĩa cai trị. Vì nó cai trị, nên gọi là issara. Hậu tố ara được thêm vào. Nguyên âm đầu được rút ngắn, và có sự lặp đôi phụ âm.

Nī naye, ṇvu, nāyako. Saṃ dhanaṃ assatthīti sāmī, dīghādi, rassante sāmipi.

Nī in the sense of 'leading', with ṇvu, making nāyako. One who has wealth is sāmī, with a long vowel at the beginning; also sāmī with a short vowel at the end.

Từ căn nī trong nghĩa dẫn dắt, thêm hậu tố ṇvu, nên gọi là nāyaka. Vì người đó có tài sản, nên gọi là sāmī. Nguyên âm đầu được kéo dài. Khi có nguyên âm ngắn ở cuối, cũng gọi là sāmi.

Pā rakkhaṇe,ti, rassādi, pati.

Pā in the sense of 'protecting', with ti, short vowel at the beginning, making pati.

Từ căn pā trong nghĩa bảo vệ, thêm hậu tố ti. Nguyên âm đầu được rút ngắn, nên gọi là pati.

Adhi pubbe adhipati.

With adhi as prefix, it is adhipati.

Khi có tiền tố adhi, nên gọi là adhipati.

Īsa issariye, a, īso. Pabhavatīti pabhu, u, pabhūpi.

Īsa in the sense of 'ruling', with a, making īso. One who has power is pabhu, with u; also pabhū.

Từ căn īsa trong nghĩa cai trị, thêm hậu tố a, nên gọi là īsa. Vì nó phát sinh, nên gọi là pabhu. Hậu tố u được thêm vào. Cũng có từ pabhū.

Aya gamane, yo, ayyo. Adhipātīti adhipo, ro.

Aya in the sense of 'going', with yo, making ayyo. One who rules over is adhipo, with ro.

Từ căn aya trong nghĩa đi, thêm hậu tố ya, nên gọi là ayya. Vì nó cai trị, nên gọi là adhipa. Hậu tố ra được thêm vào.

Adhibhavatīti adhibhū, kvi.

One who overcomes is adhibhū, with kvi.

Vì nó vượt trội, nên gọi là adhibhū. Hậu tố kvi được thêm vào.

Nī naye, ritu, netā.

Nī in the sense of 'leading', with ritu, making netā.

Từ căn nī trong nghĩa dẫn dắt, thêm hậu tố ritu, nên gọi là netā.

1939

Tikaṃ bahudhane.

Three in the sense of 'wealthy'.

Ba từ dùng cho người giàu có.

Ibhaṃ arahatīti ibbho, vo, vaṇṇavipariyayo.

One who is worthy of prosperity is ibbho, with vo, and a change of letters.

Vì người đó xứng đáng với tài sản, nên gọi là ibbha. Hậu tố va được thêm vào, và có sự hoán đổi âm tiết.

Jhe cintāyaṃ, a, ajjhāyati dhanaṃ aḍḍho, jhassa ḍho, asarūpadvittaṃ, rassādi ca.

Jhe in the sense of 'thinking', with a. One who ponders over wealth is aḍḍho; jha is replaced by ḍha, with non-identical reduplication and a short vowel at the beginning.

Từ căn jhe trong nghĩa suy nghĩ, thêm hậu tố a. Vì người đó suy nghĩ về tài sản, nên gọi là aḍḍha. Âm jha được đổi thành ḍha, có sự lặp đôi phụ âm không đồng dạng, và nguyên âm đầu được rút ngắn.

Dhanā atisaye ī, dhanī.

In the sense of 'exceeding in wealth', with ī, making dhanī.

Trong nghĩa tài sản vượt trội, thêm hậu tố ī, nên gọi là dhanī.

1940

726. Dvayaṃ dakkhiṇeyye.

726. Two in the sense of 'worthy of offerings'.

726. Hai từ dùng cho người xứng đáng nhận cúng dường.

Dānaṃ paṭiggaṇhituṃ arahatīti dānāraho, dakkha vuddhiyaṃ, sīghatthe ca, dakkhanti bhogasampadādīhi yāya, sā dakkhiṇā, iṇo, taṃ arahatīti dakkhiṇeyyo.

One who is worthy to receive gifts is dānāraho. Dakkha in the sense of 'growing' and 'swiftness'. That by which one grows in prosperity, etc., is dakkhiṇā; with iṇa, one who is worthy of that is dakkhiṇeyyo.

Vì người đó xứng đáng nhận sự bố thí, nên gọi là dānāraha. Từ căn dakkha trong nghĩa tăng trưởng và nhanh chóng. Vì nhờ sự bố thí đó mà người ta tăng trưởng về của cải, v.v., nên sự bố thí đó gọi là dakkhiṇā. Vì người đó xứng đáng với sự bố thí đó, nên gọi là dakkhiṇeyya.

1941

Dvayaṃ snehavati.

Two in the sense of 'affectionate'.

Hai từ dùng cho người có lòng yêu thương.

Siniha pītiyaṃ, dho, hassa do, siniddho, vaccho sineho yassatthi vacchalo, lo.

Siniha in the sense of 'affection', with dha, and ha replaced by da, making siniddho. One who has the affection of a calf is vacchalo, with lo.

Từ căn siniha trong nghĩa yêu mến, thêm hậu tố dha. Âm ha được đổi thành da, nên gọi là siniddha. Người nào có lòng yêu thương như con bê, nên gọi là vaccala. Hậu tố la được thêm vào.

1942

Pamāṇiko parikkhako, parikkhate avadhārayate pamāṇehi atthanti parikkhako, ikkha dassanaṅkesu, ṇvu.

A pamāṇiko is one who examines. A parikkhako is one who examines and ascertains things by means of criteria. Ikkha in the sense of 'seeing' or 'parts', with ṇvu.

Người có sự đo lường là người kiểm tra. Vì người đó kiểm tra và xác định các vấn đề bằng các tiêu chuẩn, nên gọi là parikkhaka. Từ căn ikkha trong nghĩa nhìn và bộ phận, thêm hậu tố ṇvu.

Kāraṇaṃ jānātīti kāraṇiko, iko.

One who knows the cause is kāraṇiko, with iko.

Vì người đó biết nguyên nhân, nên gọi là kāraṇika. Hậu tố ika được thêm vào.

1943

Dvayaṃ āsatte.

Two in the sense of 'devoted'.

Hai từ dùng cho người chuyên tâm.

Sanja saṅge, to.

Sanja in the sense of 'attachment', with ta.

Từ căn sañja trong nghĩa gắn bó, thêm hậu tố ta.

Taṃ taṃ vatthu paraṃ padhānaṃ assa tapparo.

One for whom that particular thing is supreme and primary, is tapparo.

Vì đối tượng đó là chính yếu của người đó, nên gọi là tappara.

1944

727. Tikaṃ kāruṇike.

727. Three in the sense of 'compassionate'.

727. Ba từ dùng cho người có lòng bi mẫn.

Karuṇā sīlaṃ assa kāruṇiko. Dayā karuṇā yassatthi dayālu, ālu.

One whose nature is compassion is kāruṇiko. One who has pity and compassion is dayālu, with ālu.

Người nào có bi mẫn làm đức hạnh, nên gọi là kāruṇika. Người nào có lòng từ bi, nên gọi là dayālu. Hậu tố ālu được thêm vào.

Dukkhitesu suṭṭhu ramatīti sūrato, upasaggassa dīghatā.

One who delights greatly in the distressed is sūrato; the prefix has a long vowel.

Vì người đó rất vui thích trong những người đau khổ, nên gọi là sūrata. Nguyên âm của tiền tố được kéo dài.

1945

Iṭṭhatthe abhimatappayojane uyyuto puggalo ussuko nāma, uṭṭhānaṃ suṭṭhu kāyatīti ussuko, hasādyanuṭṭheyaṃ.

A person who is diligent in a desired purpose, in an agreeable objective, is called ussuko. One who performs an uprising well is ussuko; it should not be done with laughter, etc.

Người nào nỗ lực trong mục đích mong muốn, người đó gọi là ussuka. Vì người đó làm việc siêng năng, nên gọi là ussuka. Không cần thực hiện ha và các âm khác.

1946

Yo ālasyāvasādīhi anutiṭṭhati, so dīghasutto, dīghañca taṃ suttañca, tamiva caratīti dīghasuttaṃ, dīghasuttapariyantikaṃ kāriyaṃ karotīti dīghasutto. Cirena kriyānuṭṭhānaṃ assa.

One who delays due to laziness or discouragement is dīghasutto. It is both long and a thread; one who acts like that is dīghasuttaṃ. One who carries out a task that has a long thread-like end is dīghasutto. One who has a delayed completion of action.

Người nào không hành động do lười biếng và chán nản, người đó là dīghasutta. Dīgha là dài, và sutta là sợi chỉ. Vì người đó hành động như sợi chỉ dài, nên gọi là dīghasutta. Vì người đó làm công việc có giới hạn là sợi chỉ dài, nên gọi là dīghasutta. Người đó thực hiện hành động một cách chậm chạp.

1947

728. Dvayaṃ parāyatte, parasmiṃ, parena vā adhīno parādhīno, ajhantā sakatthe ino yadādinā.

728. Two in the sense of 'dependent on others'. Parādhīno means subject to another, dependent on another. The suffix ino is used in the sense of 'belonging to' after a word ending in adhi.

728. Hai từ dùng cho người phụ thuộc vào người khác. Người nào phụ thuộc vào người khác, hoặc bị người khác điều khiển, nên gọi là parādhīna. Hậu tố ina được thêm vào sau từ có anta ở cuối, trong nghĩa sở hữu.

Paratanto, paravā, attavāpi^* , tantayatīti tanto, tanta kuṭumbadhāraṇe, a, paro tanto niyāmako yassa.

Paratanto, paravā, and also attavā. Tanta is in the sense of 'supporting a family', with a. One for whom another is the regulator is paro tanto. One for whom another is the best leader, and also has a self, is paravā, and also attavā, with vantu.

Paratanta, paravā, và attavā cũng có ở đây. Vì nó duy trì tài sản, nên gọi là tanta. Từ căn tanta trong nghĩa duy trì gia đình, thêm hậu tố a. Người nào có người khác làm người điều khiển.

Paro seṭṭho nāyako, attā ca atthīti paravā, attavā ca, vantu.

One for whom another is the best leader, and also has a self, is paravā, and also attavā, with vantu.

Vì người khác là người lãnh đạo tối cao, và người đó có tự ngã, nên gọi là paravā và attavā. Hậu tố vantu được thêm vào.

1948

Āyattatāmatte catukkaṃ.

Four in the mere sense of 'dependence'.

Bốn từ dùng cho sự phụ thuộc.

Yata payatane, āpubbo avasībhāve, to.

Yata in the sense of 'striving', with ā as prefix in the sense of 'being under control', with ta.

Từ căn yata trong nghĩa nỗ lực, có tiền tố ā trong nghĩa không bị ràng buộc, thêm hậu tố ta.

Antena samīpena sahāti santako, sakatthe ko.

Together with what is near and close, therefore santako, with ko in the sense of 'belonging to'.

Vì nó ở cùng với cái gần, nên gọi là santaka. Hậu tố ka được thêm vào trong nghĩa sở hữu.

Pariggayhate ‘‘saka’’nti karīyateti pariggaho. Adhigato ino pabhū yenāti adhīno.

That which is taken and made one's own is pariggaho. One by whom a master (ino) or lord (pabhu) is obtained, is adhīno.

Vì nó được nắm giữ và được coi là của riêng, nên gọi là pariggaha. Vì người nào đã đạt được sự cai trị, nên gọi là adhīna.

1949

Sena attanā īritaṃ sīlaṃ assāti serī, tasmiṃ serini ca sacchando vattati, sassa attano chando yassatthīti sacchando, a.

One whose conduct is initiated by oneself is serī. In such a self-willed person, sacchando acts; one who has one's own will is sacchando, with a.

Người nào có đức hạnh được thúc đẩy bởi chính mình, nên gọi là serī. Trong người serī đó, cũng có từ sacchanda. Người nào có ý muốn của riêng mình, nên gọi là sacchanda. Hậu tố a được thêm vào.

Savaso, sayaṃvasī, niravaggahopi.

Savaso, sayaṃvasī, and also niravaggaho.

Cũng có các từ savaso, sayaṃvasī, và niravaggaha.

1950

729. Guṇadose anisamma anupaparikkhitvā yo karoti, so jammo, jama adane, mo.

729. One who acts without thoroughly examining (anupaparikkhitvā) the good and bad qualities (guṇadose) is jammo. Jama in the sense of 'eating' or 'harming', with mo.

729. Người nào hành động mà không xem xét, không kiểm tra những điều tốt và xấu, người đó là jamma. Từ căn jama trong nghĩa ăn, thêm hậu tố ma.

1951

Dvayaṃ atitaṇhe.

Two in the sense of 'excessively greedy'.

Hai từ dùng cho người tham lam quá mức.

Lubha lobhe, a, dvittaṃ, bhassa po, lolupo, lolubhopi.

Lubha in the sense of 'greed', with a, reduplication, and bha replaced by pa, making lolupo, also lolubho.

Từ căn lubha trong nghĩa tham lam, thêm hậu tố a. Có sự lặp đôi phụ âm, và âm bha được đổi thành pa, nên gọi là lolupa. Cũng có từ lolubha.

1952

Tikaṃ luddhe.

Three in the sense of 'greedy'.

Ba từ dùng cho người tham lam.

Gidha abhikaṅkhāyaṃ, to.

Gidha in the sense of 'intense longing', with ta.

Từ căn gidha trong nghĩa mong muốn mạnh mẽ, thêm hậu tố ta.

Lubha giddhiyaṃ, to.

The root lubha is in the sense of greed. With to (suffix).

Từ căn lubha trong nghĩa tham lam, thêm hậu tố ta.

Lola ummādane, a, lolo. Atha mahātaṇhātitaṇhagiddhānaṃ ko bhedo?

The root lola is in the sense of maddening. With a (suffix), it is lolo. Now, what is the difference between mahātaṇha, atitaṇha, and giddha?

Từ căn lola trong nghĩa làm điên cuồng, thêm hậu tố a, nên gọi là lola. Vậy sự khác biệt giữa người tham lam lớn, tham lam quá mức và tham lam là gì?

Mahātaṇho nānārammaṇaṃ icchati, atitaṇho ekasmimpi ārammaṇe anekavāraṃ, adhikañca tasati, giddho pana ubhayathāpīti ayametesaṃ viseso.

A mahātaṇha desires various objects; an atitaṇha craves intensely for a single object many times, and more. A giddha, however, craves in both ways. This is their distinction.

Người tham lam lớn mong muốn nhiều đối tượng khác nhau. Người tham lam quá mức mong muốn một đối tượng nhiều lần và khát khao hơn. Còn người tham lam thì cả hai trường hợp. Đây là sự khác biệt giữa chúng.

1953

Yo kriyāsu mando, so kuṇṭho, kuṇṭha paṭighāte, ālasye ca, a.

One who is slow in actions is kuṇṭho. The root kuṇṭha is in the sense of obstructing and laziness. With a (suffix).

Người nào chậm chạp trong các hành động, người đó là kuṇṭha. Từ căn kuṇṭha trong nghĩa cản trở và lười biếng, thêm hậu tố a.

1954

730. Pañcakaṃ kāmake.

730. Five terms for one who desires (kāmake).

730. Năm từ dùng cho người ham muốn.

Kamu icchāyaṃ, curādi, ritu, kāmayitā, kāritalope kamitā.

The root kamu is in the sense of desiring, belonging to the curādi (class of roots). With ritu (suffix), it is kāmayitā. With the elision of the kārita suffix, it is kamitā.

Từ căn kamu trong nghĩa mong muốn, thuộc nhóm curādi, thêm hậu tố ritu, nên gọi là kāmayitā. Khi hậu tố kārita bị lược bỏ, nên gọi là kamitā.

Yu mhi kāmano, kamanopi.

With yu (suffix), it is kāmano. Also kamano.

Khi có hậu tố yu, nên gọi là kāmana. Cũng có từ kamana.

Ṇīpaccaye kāmī, ṇukapaccaye kāmuko, anuko, abhikopyatra, anukāmayate anuko, kvi.

With the ṇī suffix, kāmī; with the ṇuka suffix, kāmuko. Here are also anuko and abhikopi. One who desires after is anuko, with kvi.

Khi có hậu tố ṇī, nên gọi là kāmī. Khi có hậu tố ṇuka, nên gọi là kāmuka. Cũng có anuka và abhika ở đây. Vì người đó mong muốn, nên gọi là anuka. Hậu tố kvi được thêm vào.

Abhikāmayate abhiko, kvi.

One who greatly desires is abhiko, with kvi.

Vì người đó mong muốn mạnh mẽ, nên gọi là abhika. Hậu tố kvi được thêm vào.

Atikopi.

One who is excessively angry is atikopi.

Cũng có từ atika.

1955

Dvayaṃ matte.

Two terms for one who is intoxicated.

Hai từ dùng cho người say sưa.

Suṇḍā surā, tatra kusalo soṇḍo, pānāgāraṃ vā suṇḍā, tatra bhavo, ṭhitaṃ vā soṇḍo.

Surā (liquor) is suṇḍā. One skilled therein is soṇḍo. Or, a tavern is suṇḍā; one who is there, or one who dwells there, is soṇḍo.

Surā là rượu, suṇḍā là người say. Người nào giỏi về rượu, người đó là soṇḍa. Hoặc quán rượu là suṇḍā, người nào ở đó, hoặc người nào đứng đó, người đó là soṇḍa.

Mada ummāde, to.

Mada (intoxication) means madness, with the suffix to.

Từ căn mada trong nghĩa say sưa, thêm hậu tố ta.

Ukkaṭo, khivopi, madena uddhato ukkaṭo, yadādinā uto kaṭo mattatthe^* .

Ukkaṭo and khivopi are also here. One who is haughty due to intoxication is ukkaṭo, with kaṭo after uto by yadādi rule, in the sense of intoxication.

Cũng có từ ukkaṭa và khiva ở đây. Người nào kiêu ngạo vì say sưa, người đó là ukkaṭa. Theo yadādinā, hậu tố kaṭa được thêm vào sau u trong nghĩa say sưa.

Khiva made, a.

Khiva means to be intoxicated, with the suffix a.

Từ căn khiva trong nghĩa say sưa, thêm hậu tố a.

1956

Tikaṃ vacanakārini.

Three terms for one who is amenable to instruction.

Ba từ dùng cho người vâng lời.

Pavattinivattīsu vidhātuṃ sakyo vidheyyo, iyyo.

One who is capable of being directed in arising and ceasing is vidheyyo, with iyyo.

Người nào có thể được sắp đặt trong việc phát sinh và chấm dứt, người đó là vidheyya. Hậu tố iyya được thêm vào.

Ādesitaṃ, ādarena vā suṇotīti assavo, rassādi, a.

One who listens to instructions attentively is assavo, with a and initial shortening.

Vì người đó lắng nghe lời chỉ dạy một cách kính trọng, nên gọi là assava. Nguyên âm đầu được rút ngắn, thêm hậu tố a.

Sundaraṃ vaco ācariyādīnaṃ etasmiṃ hetubhūteti subbaco. Vinayaggāhīpi, vinayaṃ vidhipaṭisedhavacanaṃ gahetuṃ sīlo vinayaggāhī.

One in whom the beautiful speech of teachers, etc., serves as the cause is subbaco. Also, vinayaggāhī (one who observes the Vinaya); one whose custom is to grasp the Vinaya, which consists of prescriptive and prohibitive sayings, is vinayaggāhī.

Vì lời nói tốt đẹp của các bậc thầy, v.v., là nguyên nhân của người đó, nên gọi là subbaca. Cũng có từ vinayaggāhī. Người nào có thói quen nắm giữ lời dạy về quy tắc và cấm đoán, người đó là vinayaggāhī.

1957

731. Taṅkhaṇuppattiñāṇaṃ paṭibhā, tāya yutto pagabbho, sīghameva gabbhatīti pagabbho, gabbha dhāraṇe.

731. The knowledge that arises instantly is paṭibhā. One endowed with that is pagabbho. One who quickly comprehends is pagabbho; gabbha means to hold.

731. Trí tuệ phát sinh ngay lập tức gọi là paṭibhā. Người nào có trí tuệ đó, người đó là pagabbha. Vì người đó nắm giữ nhanh chóng, nên gọi là pagabbha. Từ căn gabbha trong nghĩa nắm giữ.

1958

Tikaṃ bhīruke.

Three terms for one who is timid.

Ba từ dùng cho người nhút nhát.

Bhī bhayaṃ sīlo yassa bhīsīlo. Bhāyatīti bhīru, bhī bhaye, ru.

One whose custom is fear is bhīsīlo. One who fears is bhīru; bhī means fear, with ru.

Người nào có thói quen sợ hãi, người đó là bhīsīla. Vì người đó sợ hãi, nên gọi là bhīru. Từ căn bhī trong nghĩa sợ hãi, thêm hậu tố ru.

Rukapaccaye bhīruko, sakatthe vā ko.

With the ruka suffix, bhīruko, or ko in its own sense.

Khi có hậu tố ruka, nên gọi là bhīruka. Hoặc hậu tố ka được thêm vào trong nghĩa sở hữu.

1959

Dvayaṃ asūre.

Two terms for one who is not brave.

Hai từ dùng cho người không dũng cảm.

Na vīro sūro avīro. Kucchitatarattā kātaro, kussa kādeso.

One who is not brave, not valorous, is avīro. One who is utterly despicable is kātaro, with the change of ku to kā.

Người không dũng cảm là avīra. Vì người đó rất đáng ghét, nên gọi là kātara. Âm ku được đổi thành kā.

1960

Dvayaṃ hiṃsāsīle, hananasīlo hiṃsāsīlo, ghātuko, uko, hanassa ghāto. Sarāru, hiṃsopi.

Two terms for one who is habitually violent: hiṃsāsīlo (habitually harms), ghātuko (one who kills), with uko and the change of hana to ghāta. Also, sarāru (a slayer) and hiṃsopi (harmful).

Hai từ dùng cho người có thói quen làm hại. Người có thói quen giết hại là hiṃsāsīla, ghātuka. Hậu tố uka được thêm vào, và từ căn hana được đổi thành ghāta. Cũng có sarāru và hiṃsa.

1961

732. Tikaṃ kodhayutte.

732. Three terms for one who is prone to anger.

732. Ba từ dùng cho người tức giận.

Kudha kope, kujjhanasīlo kodhano, yu.

From kudha (to be angry): one who is habitually angry is kodhano, with yu.

Từ căn kudha trong nghĩa tức giận. Người có thói quen tức giận là kodhana. Hậu tố yu được thêm vào.

Dusa dose, dosano, paṭigho, yu.

From dusa (to be hostile): dosano (one who wrongs), with yu, meaning hostile.

Từ căn dusa trong nghĩa làm hại, nên gọi là dosana. Paṭigha là sự tức giận, thêm hậu tố yu.

Kupa kope, kupatīti kopī, ṇī.

From kupa (to be agitated): one who becomes agitated is kopī, with ṇī.

Từ căn kupa trong nghĩa tức giận. Vì người đó tức giận, nên gọi là kopī. Hậu tố ṇī được thêm vào.

Amarisanopi, natthi marisanaṃ khamā assa amarisano, marisa asahane.

Also, amarisano (intolerant); one who has no marisana (forbearance) is amarisano; marisa means to be unable to endure.

Cũng có từ amarīsana. Người nào không có sự kiên nhẫn, người đó là amarīsana. Từ căn marisa trong nghĩa kiên nhẫn.

1962

Dvayaṃ adhikakodhayutte.

Two terms for one who is excessively angry.

Hai từ dùng cho người rất tức giận.

Caṇḍateti caṇḍo, a, caṇḍa kope.

One who is fierce is caṇḍo, with a; caṇḍa means anger.

Vì người đó hung dữ, nên gọi là caṇḍa. Hậu tố a được thêm vào. Từ căn caṇḍa trong nghĩa tức giận.

Atirekaṃ kujjhatīti accantakodhano. Accantakopanopi, tadā kupato yu.

One who gets exceedingly angry is accantakodhano. Also, accantakopanopi; then yu from kupa.

Vì người đó tức giận quá mức, nên gọi là accantakodhana. Cũng có từ accantakopana. Khi đó, hậu tố yu được thêm vào từ căn kupa.

1963

Pañcakaṃ khantiyutte.

Five terms for one endowed with patience.

Năm từ dùng cho người có lòng kiên nhẫn.

Saha khamane, yu.

From saha (to endure), with yu.

Từ căn saha trong nghĩa kiên nhẫn, thêm hậu tố yu.

Khamu sahane, yu.

From khamu (to endure), with yu.

Từ căn khamu trong nghĩa kiên nhẫn, thêm hậu tố yu.

Tumhi khantā, satthādi.

In tu, khantā, like satthādi.

Khi có hậu tố tu, nên gọi là khantā. Thuộc nhóm satthādi.

Titikkhā yassatthīti titikkhavā.

One who has titikkhā (forbearance) is titikkhavā.

Người nào có sự kiên nhẫn, nên gọi là titikkhavā.

Mantu mhi khantimā, savibhattissa ntu ssa ā.

In mantu, khantimā, with ā for ntu including its inflection.

Với mantu, là khantimā, ā của ntu có vibhatti.

1964

733. Dvayaṃ saddhāyutte.

733. Two terms for one endowed with faith.

733. Hai (từ) trong (nghĩa) có đức tin.

Hi padapūraṇe.

Hi is a particle for filling out a line.

Hi để bổ túc câu.

Saddhā yassatthīti saddhālu. Saddhā ratanattayādīsu pasādo, taṇhā, ādaro ca.

One who has saddhā (faith) is saddhālu. Saddhā means confidence in the Triple Gem, etc., as well as craving and respect.

Người có đức tin là saddhālu. Saddhā là sự hoan hỷ nơi Tam Bảo, là tham ái, và là sự tôn kính.

Dvayaṃ dhajayutte.

Two terms for one who has a banner.

Hai (từ) trong (nghĩa) có cờ hiệu.

Cihane ca paṭākāyaṃ, dhajo sophe ca soṇḍike, sopho pulliṅgaṃ.

Dhaja means a mark or a flag, also splendor and an intoxicating drink; sopho is masculine gender.

Dhajo (có nghĩa) là dấu hiệu, là cờ hiệu, là sự huy hoàng, và là người bán rượu. Sopho là giống đực.

1965

Dvayaṃ niddāsīle.

Two terms for one habitually sleepy.

Hai (từ) trong (nghĩa) có thói quen ngủ.

Niddā eva sīlaṃ yassa so niddāsīlo. Dvayaṃ pabhāyutte.

One whose habit is sleep itself is niddāsīlo. Two terms for one endowed with radiance.

Người mà thói quen của y là ngủ, y là niddāsīlo. Hai (từ) trong (nghĩa) có ánh sáng.

Bhā dittimhi, sarapaccayo, rassādi, dvittañca, bhassaro, bhāsā rati yassāti vā bhassaro, rassādi eva.

From bhā (to shine), with the sara suffix, initial shortening, and reduplication, it is bhassaro. Or, one in whom shining delights is bhassaro, with only initial shortening.

Bhā là sự chiếu sáng, tiếp vĩ ngữ sara, rút ngắn nguyên âm đầu và lặp phụ âm, (thành) bhassaro. Hoặc là người vui thích trong lời nói, nên là bhassaro, chỉ rút ngắn nguyên âm đầu.

Sassa dvittābhāve bhāsuro, assu, bhāsa dittiyaṃ vā, uro, atha vā dvayaṃ bahukathāyutte, bhāsāsu sabbāsu bahūsu kathāsu ramatīti bhassaro, kvi, bhāsatīti vā bhassaro, aro, rassādi, dvittañca, bhāsāsu ramatīti vā bhāsaro, kvi, majjharasso, bhāsatīti vā bhāsaro, aro, imasmiṃ pakkhe assuttābhāvo.

Without reduplication of sa, bhāsuro, with u for a. Or bhāsa (shining), with uro. Alternatively, two terms for one who talks much: one who delights in all many kinds of talk is bhassaro, with kvi. Or one who speaks is bhassaro, with aro, initial shortening, and reduplication. Or one who delights in talk is bhāsaro, with kvi, and medial shortening. Or one who speaks is bhāsaro, with aro; in this case, there is no u for a.

Khi không lặp phụ âm sa, (thành) bhāsuro, u cho a. Hoặc bhāsa là sự chiếu sáng, uro. Hoặc hai (từ) trong (nghĩa) nhiều lời nói, người vui thích trong tất cả các lời nói, nên là bhassaro, kvi. Hoặc người nói nhiều, nên là bhassaro, aro, rút ngắn nguyên âm đầu và lặp phụ âm. Hoặc người vui thích trong lời nói, nên là bhāsaro, kvi, nguyên âm giữa rút ngắn. Hoặc người nói nhiều, nên là bhāsaro, aro. Trong trường hợp này, không có u cho a.

1966

734. Tikaṃ nagge.

734. Three terms for one who is naked.

734. Ba (từ) trong (nghĩa) trần truồng.

Na gacchatīti naggo, dvittaṃ, lagga saṅge vā, nattaṃ, naji laji bile vā, ṇo, jassa go, dvittaṃ.

One who does not go is naggo, with reduplication. Or from lagga (to adhere), with na-substitution. Or from naji or laji (to conceal), with ṇo and the change of ja to go, with reduplication.

Người không đi (che đậy) là naggo, lặp phụ âm. Hoặc lagga là sự dính mắc, na (thay cho la). Hoặc naji laji là hang động, ṇo, go cho ja, lặp phụ âm.

Disā eva ambaraṃ vatthaṃ etassa, na pakativatthanti digambaro.

One for whom the directions themselves are clothing, not ordinary clothes, is digambaro.

Người mà các phương hướng là y phục của y, không phải y phục thông thường, nên là digambaro.

Sa ssa go. Natthi vatthaṃ etassa, atha vā digambarā vatthā, aññatitthiko avattho cāti ete dve naggo nāma, naggā nāmāti vā, ‘‘te itthikhyā po, satta pakaraṇāni abhidhammo nāmā’’tyādīsu viya saññāsaññīsaddānaṃ vacanabhedassāpi sambhavato.

With go for sa. One who has no clothes. Or, digambarā refers to clothes, and aññatitthiko (a sectarian) refers to one without clothes. These two are called naggo, or naggā. As in phrases like “when they refer to women, they are called po (male),” or “the seven treatises are called Abhidhamma,” a difference in gender of the referring and referred words is possible.

Go cho sa. Người không có y phục. Hoặc digambarā là y phục, và người dị giáo không có y phục, hai người này là naggo. Hoặc là naggā (số nhiều), như trong các trường hợp như ‘‘te itthikhyā po, satta pakaraṇāni abhidhammo nāmā’’ (chúng là giống cái, bảy bộ Abhidhamma), có thể có sự khác biệt về số giữa từ chỉ khái niệm và từ chỉ đối tượng.

Naggo ca naggo ca naggā, purimasmiṃ pakkhe pana sāmaññatāya ekavacananiddeso.

A naggo and a naggo are naggā. In the former case, the singular is used for generality.

Naggo và naggo là naggā. Trong trường hợp trước, là số ít do tính tổng quát.

1967

Dvayaṃ bhakkhake.

Two terms for one who eats much.

Hai (từ) trong (nghĩa) kẻ phàm ăn.

Ghasa adane, maro, ghasmaro.

From ghasa (to eat), with maro, ghasmaro.

Ghasa là ăn, maro, ghasmaro.

Bhakkha adane, ṇvu.

From bhakkha (to eat), with ṇvu.

Bhakkha là ăn, ṇvu.

1968

Vattuṃ sotuñca akusalo, vacane savane ca akusalo eḷamūgo nāma, eḷo badhiro, mūgo avacano, kammadhārayo, saṭhepi eḷamūgo.

One who is unskilled in speaking and hearing, unskilled in both speech and listening, is called eḷamūgo. Eḷo means deaf, mūgo means speechless. It is a kammadhāraya compound. Eḷamūgo also refers to a deceitful person.

Người không khéo nói và nghe, không khéo trong lời nói và thính giác, được gọi là eḷamūgo. Eḷo là điếc, mūgo là câm. (Đây là) kammadhāraya. Eḷamūgo cũng (có nghĩa) là kẻ xảo quyệt.

1969

735. Mukharādayo tayo appiyavādini.

735. Mukharā and the next two terms are for one who speaks unpleasantly.

735. Mukharā và ba (từ) khác trong (nghĩa) người nói lời không dễ chịu.

Vājhāvājhesu mukhaṃ assatthi, nindāyaṃ ro.

One whose mouth is involved in what should and should not be said, with ro in the sense of blame.

Miệng của y có thể nói những điều không nên nói, ro trong (nghĩa) chỉ trích.

Ninditaṃ mukhaṃ yassa dummukho. Abaddhaṃ anaggaḷaṃ mukhaṃ yassa abaddhamukho.

One whose mouth is blameworthy is dummukho. One whose mouth is unrestrained, unbarred, is abaddhamukho.

Người có miệng đáng chê trách là dummukho. Người có miệng không ràng buộc, không then cài là abaddhamukho.

1970

Bahu ca gārayhañca vaco yassa so vācālo nāma.

One whose speech is abundant and blameworthy is called vācālo.

Người có nhiều lời nói đáng chê trách được gọi là vācālo.

Kucchitā vācā assa santīti vācālo, nindāyaṃ lo.

One who has contemptible words is vācālo, with lo in the sense of blame.

Người có những lời nói đáng chê trách là vācālo, lo trong (nghĩa) chỉ trích.

1971

Dvayaṃ suvacane.

Two terms for one with pleasant speech.

Hai (từ) trong (nghĩa) người nói lời hay.

Vadatīti vattā, pasaṃsāyaṃ tu.

One who speaks is vattā, with tu in the sense of praise.

Người nói là vattā, tu trong (nghĩa) khen ngợi.

Vadatīti vado.

One who speaks is vado.

Người nói là vado.

So padapūraṇe.

So is a particle for filling out a line.

So để bổ túc câu.

1972

736. Tikaṃ attaniye.

736. Three terms for what belongs to oneself.

736. Ba (từ) trong (nghĩa) của riêng mình.

Netabboti niyo, niyo eva nijo, nī naye, ṇyo, yassa jo, samīpe jāyatīti vā nijo. Sassa attano ayaṃ sako, idamatthe ko, so eva vā sako, sassāyaṃ sako, ṇo.

What is to be led is niyo. Niyo itself is nijo. From nī (to lead), with ṇyo, and jo for ya. Or, what arises near (oneself) is nijo. This belonging to oneself is sako, with ko in the sense of 'this'. Or so itself is sako. This belonging to oneself is sako, with ṇo.

Cái cần được dẫn dắt là niyo, chính niyo là nijo. Nī trong (nghĩa) dẫn dắt, ṇyo, jo cho ya. Hoặc cái sinh ra gần đó là nijo. Cái này là của chính y, là sako, ko trong (nghĩa) này. Hoặc chính so là sako, cái này là của y, ṇo.

Attani jāto attaniyo, aniyo.

What is born of oneself is attaniyo, with aniyo.

Cái sinh ra trong chính mình là attaniyo, aniyo.

1973

Tikaṃ acchariye.

Three terms for what is wonderful.

Ba (từ) trong (nghĩa) kỳ diệu.

Vipubbo maha pūjāyaṃ, bhūvādi, ṇyo, mantalopo, vimhayo.

From maha (to honor) prefixed with vi, from the bhūvādi group, with ṇyo, and elision of manta, it becomes vimhayo.

Maha với tiền tố vi là tôn kính, thuộc nhóm bhūvādi, ṇyo, bỏ manta, (thành) vimhayo.

Ā pubbo cara gatibhakkhanesu, a, cara ssa cchariyo, rassādi ca, acchariyo. Na bhavitthāti abbhuto, asarūpadvittaṃ, rasso ca, abhūtopi^* .

From cara (to go or eat) prefixed with ā, with a, and change of cara to cchariyo, and also initial shortening, it becomes acchariyo. What has not happened before is abbhuto, with heterogeneous reduplication and shortening. Also, abhūto.

Cara với tiền tố ā là đi lại và ăn uống, a, cchariyo cho cara, và rút ngắn nguyên âm đầu, (thành) acchariyo. Cái chưa từng xảy ra là abbhuto, lặp phụ âm không đồng dạng và rút ngắn nguyên âm, (cũng có thể là) abhūto.

1974

Sokādīhi itikattabbatāpaṭipattisuñño vihattho, byākulo ca.

One who is bewildered, bereft of proper conduct due to grief, etc., is vihattho or byākulo.

Người không có khả năng hành động do sầu muộn, v.v., là vihattho và byākulo.

Vikkhitto hattho yassa vihattho.

One whose hands are scattered is vihattho.

Người có tay bị phân tán là vihattho.

Kula saṅkhyāne viāpubbo.

From kula (to count), prefixed with viā.

Kula trong (nghĩa) đếm, với tiền tố viā.

1975

Katasannāho vadhudyato hantumudyato uyyuto ātatāyī nāma.

One who is prepared for battle is vadhudyato, one who is ready to kill, one who is prepared, is called an ātatāyī.

Người đã chuẩn bị là vadhudyato, người đã sẵn sàng giết, đã chuẩn bị, là ātatāyī.

‘‘Vadhuyyutto’’tipi pāṭho.

"Vadhuyyutto" is also a reading.

Cũng có cách đọc là ‘‘Vadhuyyutto’’.

Āpubbo tā pālane, ṇī, dvittaṃ, ākārantānamāyo, ātatāyī.

From tā (to protect) prefixed with ā, with ṇī, reduplication, and āyo for words ending in ā, it becomes ātatāyī.

Tā với tiền tố ā là bảo vệ, ṇī, lặp phụ âm, āyo cho các từ kết thúc bằng ā, (thành) ātatāyī.

1976

737. Sīsacchejjamhi sīsacchedārahe vajjho. Hantabboti vajjho, hana hiṃsāyaṃ, ṇyo, hanassa vadho, jhassa jho. Asarūpadvittaṃ, vajjho.

737. In the context of beheading, one deserving beheading is vajjho. One who should be killed is vajjho. From hana (to harm), with ṇyo, and vadha for hana, and jho for dha. With heterogeneous reduplication, vajjho.

737. Trong (trường hợp) sīsacchejjamhi, người đáng bị chặt đầu là vajjho. Người đáng bị giết là vajjho, hana trong (nghĩa) làm hại, ṇyo, vadho cho hana, jho cho jha. Lặp phụ âm không đồng dạng, (thành) vajjho.

1977

Tikaṃ vakkāsaye.

Three terms for one who is crooked.

Ba (từ) trong (nghĩa) kẻ gian xảo.

Nikantatīti nikato, kanta chedane, a, nalopo.

One who cuts off is nikato, from kanta (to cut), with a, and elision of na.

Người cắt là nikato, kanta là cắt, a, bỏ na.

Saṭha ketave, a.

From saṭha (to deceive), with a.

Saṭha trong (nghĩa) lừa dối, a.

Natthi ujutā yassa anuju.

One who lacks uprightness is anuju.

Người không có sự ngay thẳng là anuju.

1978

Tikaṃ bhedakārake.

Three terms for one who causes division.

Ba (từ) trong (nghĩa) người gây chia rẽ.

Sūca pesuññe, ṇvu.

From sūca (to slander), with ṇvu.

Sūca trong (nghĩa) mách lẻo, ṇvu.

Pisi sañcuṇṇane, pisi avayave vā, pisatīti pisuṇo, yadādinā uno, ṇattaṃ.

From pisi (to pulverize), or pisi (to divide into parts). One who makes parts is pisuṇo, with uno by yadādi rule, and ṇa-substitution.

Pisi trong (nghĩa) nghiền nát, hoặc pisi trong (nghĩa) bộ phận. Người nghiền nát là pisuṇo, uno theo yadādinā, ṇa.

Kaṇṇe japatīti, aluttasamāso, arucitabbarocakepi kaṇṇejapo.

He whispers in the ear; this is an alutta-samāsa. The term kaṇṇejapo also applies to one who takes pleasure in what is unlikable.

Người thì thầm vào tai, đây là aluttasamāsa. Kaṇṇejapo cũng (có nghĩa) là người thích những điều không thích hợp.

1979

Dvayaṃ paharaṇasīle.

These two terms refer to one who is accustomed to striking.

Hai (từ) trong (nghĩa) người có thói quen đánh đập.

Dhubbī hiṃsāyaṃ, to, bhujādi.

Dhubbī is used in the sense of harming, with the suffix 'to', belonging to the bhujādi group.

Dhubbī trong (nghĩa) làm hại, to, thuộc nhóm bhujādi.

Vañcayate vippalapateti vañcako, vañca gamane.

He speaks deceptively, therefore he is called vañcako. Vañca means going.

Người lừa dối, nói dối là vañcako, vañca trong (nghĩa) đi lại.

1980

738. Ariyāsāmaññena ca bālapurisassa lakkhaṇamāha.

738. The characteristic of a foolish person, in the common sense, is stated.

Cũng nói về đặc điểm của một người ngu dốt theo cách thông thường của các bậc thánh.

Hi padapūraṇe.

Hi is a particle for filling out the sentence.

Hi để bổ túc câu.

Yo puriso yo jano, janapariyāyo cettha purisasaddo ‘‘dve mahāpurisā abhinikkhantā’’tyādīsu viya, anisamma anupaparikkhitvā vadhabandhanādikiccaṃ karoti, so khalu ekantato ‘‘capalo’’ti viññeyyo, kasmā?

Yo puriso means "whosoever" or "whatsoever person". Here, the word purisa is a synonym for jana, as in expressions like "dve mahāpurisā abhinikkhantā" (two great persons have gone forth). He who anisamma, without examining, performs acts such as killing and binding, he is indeed to be known as capalo (fickle). Why?

Người nào, tức là người nào, không suy xét, không xem xét kỹ lưỡng mà làm những việc như giết hại, trói buộc, v.v., thì người đó chắc chắn phải được biết là ‘‘capalo’’ (nông nổi). Tại sao?

Avinicchitakārittā sammā avinicchitassa kāriyassa karaṇasīlattā.

Because of avinicchitakārittā, the habit of performing an action that has not been properly decided.

Vì có thói quen thực hiện những việc chưa được quyết định đúng đắn.

Capa kakkaraṇe, capa santāne vā, alo, capalo.

Capa means being rough, or capa means continuity, with suffix 'alo', hence capalo.

Capa trong (nghĩa) làm cứng rắn, hoặc capa trong (nghĩa) tiếp nối, alo, (thành) capalo.

1981

739. Catukkaṃ kadariye.

739. These four terms refer to a stingy person.

739. Bốn (từ) trong (nghĩa) kẻ keo kiệt.

Kucchitaṃ dadātīti khuddo, do, kassa kho, adānasīlatāya samparāyesu khuddaṃ bubhukkhissāmīti vā khuddo, khuda bubhukkhāyaṃ, do anāgatatthe.

He gives what is contemptible, hence khuddo, with suffix 'do', and 'kha' for 'ka'. Or, because of the habit of not giving, in future existences he will experience hunger (khuddaṃ bubhukkhissāmī), hence khuddo. Khuda means hunger, 'do' in the sense of future tense.

Người cho một cách đáng chê trách là khuddo, do, kho cho ka. Hoặc do không có thói quen bố thí, y sẽ bị đói trong kiếp sau, nên là khuddo, khuda trong (nghĩa) đói, do trong nghĩa tương lai.

Parānupabhogena atthasañcayasīlattā kucchito ariyo atthapati kadariyo, adāyakattā kucchitaṃ ṭhānaṃ aratīti vā kadariyo, iyo.

One who collects wealth by not allowing others to enjoy it, a contemptible or ignoble wealthy person, is kadariyo. Or, because of not being a giver, he goes to a contemptible state, hence kadariyo, with suffix 'iyo'.

Người tích lũy tài sản do không cho người khác hưởng thụ, là một chủ tài sản đáng chê trách, nên là kadariyo, iyo. Hoặc do không có thói quen bố thí, y đi đến nơi đáng chê trách, nên là kadariyo.

Dānādīsu namanābhāvena thaddhena maccherayuttacittena sahitatāya thaddhamaccharī, ī.

Associated with a stiff mind full of avarice, due to the absence of bending in acts of generosity and so forth, he is thaddhamaccharī, with suffix 'ī'.

Người có tâm keo kiệt cứng rắn do không cúi mình trước việc bố thí, v.v., là thaddhamaccharī, ī.

Kucchito paṇo yassa kapaṇo, kipacāno, mitappacopi.

One whose livelihood is despicable is kapaṇo, from kipacāna, also mitappaco (one who eats little).

Người có nghề nghiệp đáng chê trách là kapaṇo, (cũng có nghĩa là) kipacāno, (và) mitappaco.

Kucchitaṃ pacānoti dutiyāsamāso.

He consumes little (kucchitaṃ pacānoti) — this is a dutiyāsamāsa (secondary compound).

Người nấu những thứ đáng chê trách là dutiyāsamāsa.

Mitaṃ pacatīti mitappaco, ṇo.

He cooks in moderation, hence mitappaco, with suffix 'ṇo'.

Người nấu một cách hạn chế là mitappaco, ṇo.

1982

Addhaṃ dalidde.

These terms refer to a pauper.

Năm (từ) trong (nghĩa) người nghèo khó.

Natthi kiñcanaṃ appamattakampi dhanaṃ yassa akiñcano.

One who has no possessions, not even a small amount of wealth, is akiñcano.

Người không có một chút tài sản nào là akiñcano.

Dalidda duggatiyaṃ, a, dala vidāraṇe vā, ido, dvittaṃ.

Dalidda means in a state of distress, with suffix 'a'. Or, dala means tearing, with suffix 'ido', with doubling.

Dalidda trong (nghĩa) nghèo khó, a. Hoặc dala trong (nghĩa) xé nát, ido, lặp phụ âm.

Dīna duggatabhāve, dīno, di khaye vā, īno.

Dīna means in a state of wretchedness, hence dīno. Or, dī means wasting away, with suffix 'īno'.

Dīna trong (nghĩa) nghèo khó, dīno. Hoặc di trong (nghĩa) suy tàn, īno.

Natthi dhanaṃ assa.

He has no wealth.

Người không có tài sản.

Ninditaṃ gamanaṃ assa duggato.

One whose going is blameworthy is duggato.

Người có sự đi đến đáng chê trách là duggato.

1983

740. Yaṃ kammaṃ ‘‘idamahaṃ uppādessāmī’’ti asambhāvitaṃ acintitameva hutvā sampattaṃ, taṃ ‘‘kākatālīya’’ntyuccate.

An action that occurs unexpectedly, not thought of or contemplated as "I shall produce this," is called "kākatālīya."

Việc mà không được dự đoán, không được suy nghĩ, lại xảy ra, việc đó được gọi là ‘‘kākatālīya’’.

Tālassa idaṃ phalaṃ tālaṃ, kāko ca tālañca kākatālāni, tehi sadisaṃ kammaṃ kākatāliyaṃ, kākassa, tālaphalassa uḍḍanapatanasadisaṃ kammantyattho.

The fruit of the palm tree is tāla. The crow and the palm fruit are kākatālāni. An action similar to these is kākatāliyaṃ, meaning an action similar to a crow flying and a palm fruit falling.

Quả của cây thốt nốt là tālaṃ. Con quạ và quả thốt nốt là kākatālāni. Việc giống như chúng là kākatāliyaṃ, tức là việc giống như con quạ bay đến và quả thốt nốt rơi xuống.

1984

Catukkaṃ yācake.

These four terms refer to a beggar.

Bốn (từ) trong (nghĩa) người ăn xin.

Yācanaṃ karotīti yācanako, yācatīti vā, yāca yācane, yu.

He makes a request, hence yācanako. Or, he requests, from yāca (to request), with suffix 'yu'.

Người thực hiện việc ăn xin là yācanako, hoặc người ăn xin, yāca trong (nghĩa) ăn xin, yu.

Sakatthe ko.

The suffix 'ko' is used in its own sense.

Ko trong (nghĩa) của chính nó.

Attha yācanāyaṃ, atthanaṃ attho, so assatthīti atthī. Ṇvu, yācako.

Attha means requesting. The act of requesting is attho. He has that requesting, hence atthī. With suffix 'ṇvu', he is a beggar (yācako).

Attha trong (nghĩa) ăn xin, sự ăn xin là attho. Người có sự ăn xin đó là atthī. ṇvu, người ăn xin.

‘‘Mādisassa dhanaṃ datvā rājā saggaṃ gamissatī’’tyādinā dānaphalaṃ vaṇṇetvā vakati yācatīti vanibbako, vaṇṇassa vani, vaka ādāne, ādānamettha yācanameva.

He describes the fruit of giving, saying "By giving wealth to one like me, the king will go to heaven," and thus speaks or requests, hence vanibbako. 'Vani' is for 'vaṇṇa', and vaka means taking, which here refers to requesting.

Người ca ngợi quả báo của sự bố thí như ‘‘Vua sẽ lên thiên đàng sau khi bố thí cho người như tôi’’, rồi ăn xin, được gọi là vanibbako. Vani cho vaṇṇa, vaka trong (nghĩa) lấy. Ở đây, việc lấy chính là việc ăn xin.

1985

741. Kiñcidūnakantaṃ patipādena nāmaṃ.

Kiñcidūnaka is a name, ending with a pad for each type.

741. Tên gọi Kiñcidūnaka được hình thành từ mỗi pāda.

Pakkhisappamacchādayo aṇḍato jātattā aṇḍajā. Narādayo pana gabbhāsayasaṅkhātajalābuto, tatra vā jātattā jalābujā. Kimi ca ḍaṃsā ca ādinā makasamaṅgurādayo ca sedajā, sedakāraṇattā usmā sedo, tato jātā sedajā. Devo ca ādinā brahmanerayikādayo ca opapātikā, upagantvā patatīti upapātī, ṇī, soḷasavassuddesikādiko attabhāvo, so yesamatthi, te opapātikā.

Birds, snakes, fish, etc., are aṇḍajā because they are born from eggs. Humans, etc., are jalābujā because they are born from the amniotic fluid, which is the womb, or because they are born within it. Worms, gnats, and also mosquitoes, bedbugs, etc., indicated by ādi, are sedajā, born from sweat; sweat (sedo) is the heat that causes it, and they are born from it. Deities, and also Brahmās, hell-beings, etc., indicated by ādi, are opapātikā, because they arise spontaneously; upapātī means to fall after arising, with suffix 'ṇī'. The self-existence of a sixteen-year-old and so forth, those who possess it, are opapātikā.

Chim, rắn, cá, v.v. sinh ra từ trứng nên gọi là noãn sinh (aṇḍajā). Con người, v.v. sinh ra từ bọc nước gọi là tử cung, hoặc sinh ra trong đó, nên gọi là thai sinh (jalābujā). Sâu bọ và muỗi, v.v. cùng với ruồi, rệp, v.v. là thấp sinh (sedajā), vì hơi nóng là nguyên nhân của mồ hôi, và những loài sinh ra từ mồ hôi đó được gọi là thấp sinh. Chư thiên, v.v. cùng với chư Phạm thiên, chúng sinh địa ngục, v.v. là hóa sinh (opapātikā). Sinh ra bằng cách hiện hữu ngay lập tức được gọi là hóa sinh. Hóa sinh là những chúng sinh có thân thể như một thiếu niên mười sáu tuổi, v.v.

1986

742. Jaṇṇumatte jaṇṇuppamāṇayutte udakādimhi jaṇṇutaggho, jaṇṇuppamāṇo jaṇṇutaggho, pamāṇatthe taggho, jaṇṇuppamāṇo jaṇṇumatto, pamāṇatthe matto^* , tasmiṃ.

Jaṇṇumatte refers to being knee-deep in water and so forth, meaning jaṇṇutaggho (reaching the knees). Jaṇṇutaggho means knee-high, with 'taggho' indicating measure. Jaṇṇumatto means knee-high, with 'matto' indicating measure, in that state.

742. Trong nước, v.v. có lượng bằng đầu gối, được gọi là jaṇṇutaggho (ngang đầu gối), jaṇṇutaggho có nghĩa là ngang đầu gối, từ taggho có nghĩa là "lượng"; jaṇṇumatto có nghĩa là ngang đầu gối, từ matto có nghĩa là "lượng"^*, trong đó.

1987

Kiñcidūnake appamattakayutte kappo^* , ūnassa appakatāya kappīyati ekādivasena paricchijjatīti kappo, kappa paricchedane.

Kiñcidūnake means in something slightly lacking. Kappo refers to something that is delimited, measured in units, because of its smallness or deficiency. Kappa means delimiting.

Trong Kiñcidūnake (hơi thiếu), có kappo (ước lượng) chỉ sự thiếu hụt nhỏ. Kappo có nghĩa là được phân chia theo một đơn vị, v.v. do sự thiếu hụt nhỏ, từ kappa (phân chia).

1988

Catukkaṃ pariyāpanne.

These four terms refer to something included.

Bốn từ này có nghĩa là "được bao gồm".

Anto gacchatīti antaggataṃ, ‘‘lopañca tatrākāro’’ti olope aāgamo, dvittaṃ.

It goes inside, hence antaggataṃ. By the rule "lopañca tatrākāro," there is the elision of 'o' and the insertion of 'ā', with doubling.

Đi vào bên trong nên gọi là antaggataṃ. Với sự lược bỏ o và sự thêm a theo quy tắc "lopañca tatrākāro", và sự lặp đôi.

Antogatampi.

Also antogataṃ.

Cũng là antogataṃ.

Paricchinditvā āpannaṃ gahitaṃ pariyāpannaṃ.

What is delimited and taken is pariyāpannaṃ.

Được nắm giữ bằng cách phân định rõ ràng là pariyāpannaṃ.

Gādha patiṭṭhāyaṃ, anto ogādhatīti antogadhaṃ, rasso, ogādhatīti ogadhaṃ.

Gādha means establishing. It enters inside, hence antogadhaṃ, with a short vowel. It enters, hence ogadhaṃ.

Gādha có nghĩa là "thiết lập". Đi sâu vào bên trong nên gọi là antogadhaṃ, với nguyên âm ngắn. Đi sâu vào nên gọi là ogadhaṃ.

1989

743. Dvayaṃ sādhite.

These two terms refer to something accomplished.

Hai từ này có nghĩa là "đã hoàn thành".

Rādha sādha siddhiyaṃ, kammani to.

Rādha and sādha mean success, with suffix 'to' in the passive voice.

Rādha và sādha có nghĩa là "thành tựu". To là hậu tố cho thể bị động.

1990

Dvayaṃ kuthite.

These two terms refer to something cooked.

Hai từ này có nghĩa là "đã nấu chín".

Paca pāke, atīte kattari to, tassa kko, calopo.

Paca means cooking. With suffix 'to' in the past active voice, 'ta' becomes 'kko', and 'ca' is elided.

Paca có nghĩa là "nấu". To là hậu tố cho thể chủ động trong quá khứ. Ta biến thành kko, ca bị lược bỏ.

Kutha nippakke, to.

Kutha means to cook thoroughly, with suffix 'to'.

Kutha có nghĩa là "nấu chín hoàn toàn". To là hậu tố.

1991

Āpadaṃ byasanaṃ patto āpanno nāma, atipīḷanaṃ āpajjatīti āpanno, ‘‘ā tukodhamudāṭṭīsū’’ti hi ekakkharakoso^* .

One who has fallen into misfortune or calamity is called āpanna. He falls into extreme distress, hence āpanno. Indeed, the single-letter dictionary states: "The particle 'ātu' means anger, joy, and oppression."

Người đã rơi vào tai họa, bất hạnh được gọi là āpanna. Người rơi vào sự đau khổ tột cùng được gọi là āpanno. Như đã nói trong Ekakkharakosa^*, "ā" có nghĩa là giận dữ, vui mừng, và áp bức.

Pada gamane, ‘‘āpanno ca vipattimhi, patte ca vāccaliṅgiko’’ti nānatthasaṅgaho.

Pada means going. The Nānatthasaṅgaha states: "Āpanna is used in the sense of misfortune and reaching, and is vāccaliṅgiko."

Pada có nghĩa là "đi". Như đã nói trong Nānatthasaṅgaha, "āpanno được dùng cho người gặp tai họa và người đã đến, nó là một từ có nhiều nghĩa."

1992

Dvayaṃ paresamavasagate.

These two terms refer to being under the control of others.

Hai từ này có nghĩa là "không phụ thuộc vào người khác".

Natthi vaso āyatto paresaṃ etasmiṃ serībhūteti vivaso, avaso ca.

One over whom others have no power, who is not independent, is vivaso, and also avaso.

Không có sự phụ thuộc vào người khác, tự do, nên gọi là vivaso, và cũng là avaso.

1993

744. Chakkaṃ khitte.

These six terms refer to something thrown.

Sáu từ này có nghĩa là "đã ném".

Nuda peraṇe, nuda khepe vā, to, tassa inno. Aninnādese bhujādi, nutto. Nutopi.

Nuda means impelling, or nuda means throwing away. With suffix 'to', 'ta' becomes 'inno'. When 'inno' is not commanded, it belongs to the bhujādi group, hence nutto. Also nuto.

Nuda có nghĩa là "thúc đẩy", hoặc nuda có nghĩa là "ném đi". To là hậu tố, ta biến thành inno. Nếu không có sự biến đổi inno, thì là bhujādi, nutto. Cũng là nuto.

Asu khepane, to, bhujādi, atto.

Asu means throwing away, with suffix 'to', bhujādi, hence atto.

Asu có nghĩa là "ném đi". To là hậu tố, bhujādi, atto.

Khipa peraṇe, to.

Khipa means impelling, with suffix 'to'.

Khipa có nghĩa là "thúc đẩy". To là hậu tố.

1994

Īra gatiyaṃ, kampane ca, ito, īrito.

Īra means going and shaking, with suffix 'ito', hence īrito.

Īra có nghĩa là "chuyển động", và "rung động". Ito là hậu tố, īrito.

Ā pubbo vidha peraṇe, to, āviddho.

Vidha preceded by 'ā' means impelling, with suffix 'to', hence āviddho.

Vidha đi kèm với tiền tố ā có nghĩa là "thúc đẩy". To là hậu tố, āviddho.

1995

Catukkaṃ kampite.

These four terms refer to something shaken.

Bốn từ này có nghĩa là "rung động".

Kampa calane, dhū vidhunane, kampane ca.

Kampa means shaking, dhū means shaking off and trembling.

Kampa có nghĩa là "lay động". Dhū có nghĩa là "rung lắc", và "rung động".

Dhūto, ādhūto, cala kampane, calito. Vellito, pekhitopi.

Dhūto, ādhūto. Cala means shaking, hence calito. Also vellito, pekhito.

Dhūto, ādhūto. Cala có nghĩa là "rung động", calito. Cũng là vellito, pekhito.

Vella calanattho.

Vella has the meaning of movement.

Vella có nghĩa là "lay động".

Pekha gatyattho, pekhito.

Pekha has the meaning of going, hence pekhito.

Pekha có nghĩa là "đi", pekhito.

1996

Dvayaṃ nisite.

These two terms refer to something sharpened.

Hai từ này có nghĩa là "đã mài sắc".

Nisi nisāne.

Nisi means sharpening.

Nisi có nghĩa là "mài sắc".

Tija nisāne, nisānaṃ tikkhakaraṇaṃ, ubhayatrāpi kammani to.

Tija means sharpening; sharpening (nisānaṃ) means making keen. In both cases, with suffix 'to' in the passive voice.

Tija có nghĩa là "mài sắc". Mài sắc có nghĩa là làm cho bén nhọn. Trong cả hai trường hợp, to là hậu tố cho thể bị động.

1997

745-746. Tikaṃ pattabbe.

745-746. These three terms refer to something to be obtained.

745-746. Ba từ này có nghĩa là "đáng đạt được".

Pata gamane, tabbo.

Pata means going, with suffix 'tabbo'.

Pata có nghĩa là "đi". Tabbo là hậu tố.

Gamu gatiyaṃ, ṇyo, myassa mmo vā, gammaṃ, gamyaṃ, dyassa jjo, āpajjaṃ.

Gamu means going, with suffix 'ṇyo'. Or, 'mya' becomes 'mmo', hence gammaṃ. Also gamyaṃ. 'dya' becomes 'jjo', hence āpajjaṃ.

Gamu có nghĩa là "đi". Ṇyo là hậu tố. Hoặc mya biến thành mmo, gammaṃ, gamyaṃ. Dya biến thành jjo, āpajjaṃ.

1998

Dvayaṃ pariṇate.

These two terms refer to something developed.

Hai từ này có nghĩa là "đã chín muồi".

Pacino anekatthattā iha pariṇatattho.

Because the root paci has many meanings, here it means ripened or developed.

Vì paci có nhiều nghĩa, ở đây nó có nghĩa là "chín muồi".

Namu namane, bhūvādi, kattari to, samā dve tulyatthā.

Namu means bending, belonging to the bhūvādi group, with suffix 'to' in the active voice. Samā means that both have the same meaning.

Namu có nghĩa là "cúi xuống". Thuộc nhóm bhūvādi. To là hậu tố cho thể chủ động. Samā là hai từ có nghĩa tương đương.

1999

Pañcakaṃ veṭhite.

These five terms refer to something wrapped.

Năm từ này có nghĩa là "đã bao bọc".

Veṭha veṭhane.

Veṭha means wrapping.

Veṭha có nghĩa là "bao bọc".

Valamiva valayaṃ, kuṇḍalākāraṃ valayaṃ kataṃ valayitaṃ, nāmadhātu, kāritantā to.

Valaya is like a bracelet or anklet. Valayitaṃ means made into a circular form like an earring; this is a nominal root, with suffix 'to' from a causative root.

Giống như một vòng tròn, một vòng tròn được làm thành hình khuyên là valayitaṃ. Đây là một danh từ gốc, to là hậu tố sau động từ nguyên nhân.

Rudha āvaraṇe, ruddhaṃ.

Rudha means obstructing, hence ruddhaṃ.

Rudha có nghĩa là "che chắn", ruddhaṃ.

Saṃ pubbo vu saṃvaraṇe, saṃvutaṃ. Samantato vutaṃ āvutaṃ, vu saṃvaraṇe, sabbatra kammani to.

Vu preceded by 'saṃ' means concealing, hence saṃvutaṃ. Āvutaṃ means enclosed all around; vu means concealing, with suffix 'to' in the passive voice in all cases.

Vu đi kèm với tiền tố saṃ có nghĩa là "che chắn", saṃvutaṃ. Được che chắn khắp nơi là āvutaṃ. Vu có nghĩa là "che chắn". Trong tất cả các trường hợp, to là hậu tố cho thể bị động.

2000

Dvayaṃ parikhādinā parikkhitte.

These two terms refer to something surrounded by a moat and so forth.

Hai từ này có nghĩa là "được bao quanh bởi hào, v.v."

Pari samantato karīyateti parikkhittaṃ, parikkhatampi.

It is made all around (pari samantato karīyateti), hence parikkhittaṃ. Also parikkhatampi.

Được xây dựng xung quanh là parikkhittaṃ. Cũng là parikkhataṃ.

Vu saṃvaraṇe, nivutaṃ.

Vu means concealing, hence nivutaṃ.

Vu có nghĩa là "che chắn", nivutaṃ.

2001

Tikaṃ vitthate.

These three terms refer to something expanded.

Ba từ này có nghĩa là "đã trải rộng".

Sara gatiyaṃ, to, tassa ṭo, ralopo, visaṭaṃ.

Sara means going, with suffix 'to', 'ta' becomes 'ṭo', and 'ra' is elided, hence visaṭaṃ.

Sara có nghĩa là "đi". To là hậu tố. Ta biến thành ṭo. Ra bị lược bỏ, visaṭaṃ.

Tanu vitthāre, to, ta ssa to, na lopo, vitthataṃ, tataṃ.

Tanu means expanding, with suffix 'to', 'ta' becomes 'tho', and 'na' is elided, hence vitthataṃ, also tataṃ.

Tanu có nghĩa là "trải rộng". To là hậu tố. Ta biến thành to. Na bị lược bỏ, vitthataṃ, tataṃ.

2002

Dvayaṃ lepanīye.

These two terms refer to something to be smeared.

Hai từ này có nghĩa là "đáng được trát".

Lipa lepane, diha upalepane, ubhayatrāpi kammani to.

Lipa means smearing, diha means anointing. In both cases, with suffix 'to' in the passive voice.

Lipa có nghĩa là "trát". Diha có nghĩa là "trát lên". Trong cả hai trường hợp, to là hậu tố cho thể bị động.

2003

Dvayaṃ guḷhe.

These two terms refer to something hidden.

Hai từ này có nghĩa là "đã ẩn giấu".

Guha saṃvaraṇe, ḷo, guḷho.

Guha means concealing, with suffix 'ḷo', hence guḷho.

Guha có nghĩa là "che giấu". Ḷo là hậu tố, guḷho.

Gupa gopane, gutto.

Gupa means protecting, hence gutto.

Gupa có nghĩa là "bảo vệ", gutto.

2004

Dvayaṃ posanīye.

These two terms refer to something to be nourished.

Hai từ này có nghĩa là "đáng được nuôi dưỡng".

Pusa posane, to, satānaṃ ṭṭho, ṭṭhābhāve posito.

Pusa means nourishing, with suffix 'to'. 'sa' and 'ta' become 'ṭṭho'. If 'ṭṭhā' is not formed, it is posito.

Pusa có nghĩa là "nuôi dưỡng". To là hậu tố. Sa và ta biến thành ṭṭho. Nếu không biến thành ṭṭhā, thì là posito.

2005

747. Dvayaṃ salajje.

747. These two terms refer to one who is ashamed.

747. Hai từ này có nghĩa là "có sự xấu hổ".

Lajja pīḷe, pīḷo lajjāva.

Lajja means "in shame"; lajjā is merely "shame."

Lajja có nghĩa là "xấu hổ". Xấu hổ là sự đau khổ.

Hīḷa nindālajjāsu, hīḷito.

Hīḷa is in blame and shame; hīḷito means "shamed."

Hīḷa có nghĩa là "chê bai" và "xấu hổ", hīḷito.

2006

Dvayaṃ sadde.

Two (terms) for sounding.

Hai từ này có nghĩa là "âm thanh".

Sana dhana sadde, sanitaṃ, dhanitaṃ.

Sana and dhana are in sounding; sanitaṃ means "sounded," dhanitaṃ means "sounded."

Sana và dhana có nghĩa là "tạo ra âm thanh", sanitaṃ, dhanitaṃ.

2007

Pañcakaṃ bandhanīye.

Five (terms) for binding.

Năm từ này có nghĩa là "đáng được buộc".

Sandanaṃ bandhanaṃ, taṃyogā vantu.

Sandana means "binding," because it is associated with that binding, (it becomes) sandānavantaṃ.

Sandana có nghĩa là "sự buộc". Vantu là hậu tố chỉ sự liên kết với nó.

Sandānavantaṃ kataṃ sandānitaṃ, nāmadhātumhā to, vantulopo.

Sandānitaṃ means "made to have binding," from a nominal root, with the suffix to, and elision of vantu.

Được làm cho có sự buộc là sandānitaṃ. To là hậu tố từ danh từ gốc. Vantu bị lược bỏ.

Sandānaṃ sajjā, tamassāti vā, ito.

Or, sandāna is attachment; "that attachment exists for him" becomes ito.

Hoặc sandāna là sự gắn bó, và nó có sự gắn bó đó, ito là hậu tố.

Si bandhane, to.

Si is in binding, with to suffix.

Si có nghĩa là "buộc". To là hậu tố.

Bandha bandhane, baddho.

Bandha is in binding; baddho means "bound."

Bandha có nghĩa là "buộc", baddho.

Kīla bandhane.

Kīla is in binding.

Kīla có nghĩa là "buộc".

Yamu uparame, saṃpubbo bandhane, sabbatra kammani to.

Yamu is in ceasing; preceded by saṃ, it is in binding, and in all cases, the suffix to is applied to the object.

Yamu có nghĩa là "dừng lại". Saṃ là tiền tố có nghĩa là "buộc". Trong tất cả các trường hợp, to là hậu tố cho thể bị động.

Mūtaṃ, udditaṃ, sadditampi.

Also mūtaṃ, udditaṃ, sanditaṃ.

Cũng là mūtaṃ, udditaṃ, sadditaṃ.

Mū bandhane.

Mū is in binding.

Mū có nghĩa là "buộc".

Dā avakhaṇḍane.

Dā is in cutting off.

Dā có nghĩa là "cắt đứt".

U saṃpubbo bandhane.

U preceded by saṃ is in binding.

U và saṃ là tiền tố có nghĩa là "buộc".

Vuttañca ‘‘uddānantu ca bandhana’’nti.

It is also said, "And uddāna is binding."

Cũng đã nói rằng "uddāna là sự buộc".

2008

748. Tikaṃ siddhe.

748. Three (terms) for accomplished.

748. Ba từ này có nghĩa là "đã thành tựu".

Sidha saṃsiddhimhi.

Sidha is in accomplishment.

Sidha có nghĩa là "thành tựu hoàn toàn".

Pada gamane, nipubbo siddhiyaṃ.

Pada is in going; preceded by ni, it is in accomplishment.

Pada có nghĩa là "đi". Với tiền tố ni có nghĩa là "thành tựu".

Vatta vattane, vattanaṃpyatra sijjhanaṃ nipubbattā.

Vatta is in occurring; here also, "occurring" means "accomplishment" due to being preceded by ni.

Vatta có nghĩa là "xoay chuyển". Sự xoay chuyển ở đây cũng là sự thành tựu do tiền tố ni.

2009

Tikaṃ vidārite.

Three (terms) for torn apart.

Ba từ này có nghĩa là "đã xé toạc".

Dara bhida vidāraṇe, innādeso.

Dara and bhida are in tearing apart; when innādeso (substitution of inna) occurs, it means "torn apart."

Dara và bhida có nghĩa là "xé toạc". Khi biến thành innādeso.

Bhinnaṃ. Aninnādese tu bheditaṃ.

Bhinnaṃ means "torn." If there is no innādeso, then bheditaṃ.

Bhinnaṃ. Nhưng nếu không biến thành innādeso, thì là bheditaṃ.

2010

Dvayaṃ tiṇādīhi chādanīye.

Two (terms) for covered with grass, etc.

Hai từ này có nghĩa là "đáng được che phủ bằng cỏ, v.v."

Chada saṃvaraṇe, to, tassa sadhātvantassa annādeso.

Chada is in covering; with suffix to, the final ta of the root becomes annādeso.

Chada có nghĩa là "che chắn". To là hậu tố. Ta ở cuối gốc động từ biến thành annādeso.

2011

Tikaṃ chindite.

Three (terms) for cut.

Ba từ này có nghĩa là "đã cắt".

Vidha vedhane.

Vidha is in piercing.

Vidha có nghĩa là "đâm xuyên".

Chidda kaṇṇabhede, curādi.

Chidda is in ear-piercing; it is a curādi root.

Chidda có nghĩa là "đục lỗ". Thuộc nhóm curādi.

Vidha vedhane, sabbatra kamme to, aparadvaye ca sañjātatthe ito.

Vidha is in piercing; in all instances, with the suffix to in the passive voice, and in the other two (terms), with ito when signifying "having come into being."

Vidha có nghĩa là "đâm xuyên". Trong tất cả các trường hợp, to là hậu tố cho thể bị động, và trong hai trường hợp còn lại, ito là hậu tố cho nghĩa "đã phát sinh".

2012

749. Tikaṃ ānīte.

749. Three (terms) for brought.

749. Ba từ này có nghĩa là "đã mang đến".

Hara haraṇe, bhara dhāraṇaposanesu, āpubbo nī naye.

Hara is in carrying; bhara is in supporting and nourishing; nī, preceded by ā, is in leading.

Hara có nghĩa là "mang đi". Bhara có nghĩa là "mang" và "nuôi dưỡng". Nī đi kèm với tiền tố ā có nghĩa là "dẫn dắt".

2013

Dvayaṃ damayutte.

Two (terms) for tamed.

Hai từ này có nghĩa là "đã được chế ngự".

Damu damane, kattari to.

Damu is in taming, with suffix to in the agentive sense.

Damu có nghĩa là "chế ngự". To là hậu tố cho thể chủ động.

Pakkamādīhi nto.

From pakkama etc., the suffix nto (is applied).

Nto là hậu tố sau pakkama, v.v.

A ntādese damito. Kammasādhanopyayaṃ.

If there is no antādeso, then damito. This term can also be in the instrumental case.

Nếu không biến thành antādese, thì là damito. Từ này cũng có thể là thể bị động.

2014

Dvayaṃ sante.

Two (terms) for peaceful.

Hai từ này có nghĩa là "đã an tịnh".

Samu upasame, kattarito.

Samu is in calming, with suffix to in the agentive sense.

Samu có nghĩa là "an tịnh". To là hậu tố cho thể chủ động.

A ntādese samito, kammasādhanopyayaṃ.

If there is no antādeso, then samito. This term can also be in the instrumental case.

Nếu không biến thành antādese, thì là samito. Từ này cũng có thể là thể bị động.

2015

Dvayaṃ puṇṇe.

Two (terms) for full.

Hai từ này có nghĩa là "đã đầy đủ".

Pūra pūraṇe, tarādīhi iṇṇo, dvīsupi kattukammasādhanāni labbhanti.

Pūra is in filling; from tara etc., iṇṇa is applied; in both cases, agentive and instrumental forms are obtained.

Pūra có nghĩa là "làm đầy". Iṇṇo là hậu tố sau tara, v.v. Trong cả hai từ, có thể có cả thể chủ động và thể bị động.

2016

750. Tipādaṃ pūjite.

750. Three-footed (stanza) for honored.

750. Ba pāda này có nghĩa là "đã được tôn kính".

Cāya pūjānisāmanesu.

Cāya is in honoring and regarding.

Cāya có nghĩa là "tôn kính" và "quan sát".

Maha pūjāyaṃ, pūja pūjane, araha pūjāyaṃ, arahito.

Maha is in honoring; pūja is in honoring; araha is in honoring; arahito means "honored."

Maha có nghĩa là "tôn kính". Pūja có nghĩa là "tôn kính". Araha có nghĩa là "tôn kính", arahito.

Acca pūjāyaṃ.

Acca is in honoring.

Acca có nghĩa là "tôn kính".

Māna pūjāyaṃ.

Māna is in honoring.

Māna có nghĩa là "tôn kính".

Ci caye, apapubbo pūjane.

Ci is in accumulating; preceded by apa, it is in honoring.

Ci có nghĩa là "tích lũy". Với tiền tố apa có nghĩa là "tôn kính".

Namassitopi, namassadhātu pūjāyaṃ.

Also namassito, the root namassa is in honoring.

Cũng là namassito, động từ namassa có nghĩa là "tôn kính".

2017

Dvayaṃ tacchite dāruādimhi.

Two (terms) for carved wood, etc.

Hai từ này có nghĩa là "đã được đẽo gọt" (gỗ, v.v.).

Taccha tanukaraṇe, tanukarīyateti tanūkato, dīgho.

Taccha is in thinning; tanūkato means "made thin," lengthened.

Taccha có nghĩa là "làm mỏng". Được làm cho mỏng nên gọi là tanūkato, với nguyên âm dài.

2018

751. Dvayaṃ aggiādīhi tatte.

751. Two (terms) for heated by fire, etc.

751. Hai từ này có nghĩa là "đã được nung nóng" (bằng lửa, v.v.).

Tapa dhūpa santāpe.

Tapa and dhūpa are in heating.

Tapa và dhūpa có nghĩa là "nung nóng".

2019

Dvayaṃ rājādīnaṃ santike bhajanādivasena upagate.

Two (terms) for having approached kings, etc., by way of serving.

Hai từ này có nghĩa là "đã đến gần" (vua, v.v.) bằng cách phục vụ, v.v.

Cara gatyattho, upacarito.

Cara has the meaning of going; upacārito means "attended to."

Cara có nghĩa là "đi", upacarito.

Āsa upavesane, upāsito.

Āsa is in sitting down; upāsito means "served."

Āsa có nghĩa là "ngồi xuống", upāsito.

2020

Addhaṃ cute.

Half (a stanza) for fallen.

Nửa pāda này có nghĩa là "đã rơi xuống".

Bhasa adhopatane, to.

Bhasa is in falling down, with suffix to.

Bhasa có nghĩa là "rơi xuống". To là hậu tố.

Gaḷa secane, gaḷitaṃ.

Gaḷa is in dripping; gaḷitaṃ means "dripped."

Gaḷa có nghĩa là "rót", gaḷitaṃ.

Pada gamane, pannaṃ.

Pada is in going; pannaṃ means "fallen."

Pada có nghĩa là "đi", pannaṃ.

Cu cavane, cu gamane vā.

Cu is in shaking; or cu is in going.

Cu có nghĩa là "rơi xuống", hoặc cu có nghĩa là "đi".

Dhaṃsu avasaṃsane, gatiyañca.

Dhaṃsu is in falling down, and also in going.

Dhaṃsu (có nghĩa) trong sự buông thõng, và trong sự đi.

Kannampi, kanna gatisosanesu.

Also kannaṃ; kanna is in going and drying.

Kanna (cũng có nghĩa) trong sự đi và sự khô héo.

2021

752. Tuṭṭhantaṃ pamudite, pī tappanakantīsu.

752. Tuṭṭha ending means "delighted"; pī is in satisfying and pleasing.

752. Tuṭṭha (có nghĩa) trong sự vui mừng; pī (có nghĩa) trong sự thỏa mãn và sự hoan hỷ.

Muda hāse.

Muda is in laughter.

Muda (có nghĩa) trong sự vui cười.

Hasa haṃsane, hasa alike vā.

Hasa is in bristling (of hairs); or hasa is in jesting.

Hasa (có nghĩa) trong sự nổi da gà, hoặc hasa (có nghĩa) trong sự chế giễu.

Mada hāse, matto.

Mada is in laughter; matto means "intoxicated/delighted."

Mada (có nghĩa) trong sự vui cười; matto (là như vậy).

Tusa pītiyaṃ.

Tusa is in pleasure.

Tusa (có nghĩa) trong sự hoan hỷ.

2022

Catukkaṃ chinne.

Four (terms) for cut.

Bốn (từ này có nghĩa) trong sự cắt đứt.

Kanta chedane.

Kanta is in cutting.

Kanta (có nghĩa) trong sự cắt.

Chidi dvidhākaraṇe.

Chidi is in dividing into two.

Chidi (có nghĩa) trong sự chia làm hai.

Lū chedane, ṇo, yu vā.

Lū is in cutting, with suffix ṇo or yu.

Lū (có nghĩa) trong sự cắt, (tiếp vĩ ngữ) ṇo, hoặc yu.

Dā lavane, tu, dā avakhaṇḍane vā.

Dā is in reaping, with suffix tu, or dā is in cutting off.

Dā (có nghĩa) trong sự gặt, (tiếp vĩ ngữ) tu, hoặc dā (có nghĩa) trong sự phân chia.

Chātampi.

Also chātaṃ.

Chāta (cũng có nghĩa là) cắt đứt.

Cho chedane, ossākāro.

Cho is in cutting, with the change of o to ā.

Cho (có nghĩa) trong sự cắt, (chuyển đổi) o thành ā.

2023

Tikaṃ pasatthe.

Three (terms) for praised.

Ba (từ này có nghĩa) trong sự tán thán.

Saṭha thutiyaṃ, to.

Saṭha is in praise, with suffix to.

Saṭha (có nghĩa) trong sự ca ngợi, (tiếp vĩ ngữ) to.

Vaṇṇa vaṇṇakriyāvitthāraguṇavacanesu.

Vaṇṇa is in describing qualities, elaboration, and speaking of virtues.

Vaṇṇa (có nghĩa) trong sự mô tả, sự hành động, sự mở rộng, sự tuyên bố phẩm chất.

Thu abhitthave.

Thu is in extolling.

Thu (có nghĩa) trong sự ca ngợi.

Īḍito, paṇitopi, īḍa thutimhi.

Also īḍito, also paṇito; īḍa is in praise.

Īḍito, paṇito (cũng có nghĩa là) được ca ngợi; īḍa (có nghĩa) trong sự tán thán.

Paṇa byavahāre, thutimhi ca, paṇito.

Paṇa is in transaction, and also in praise; paṇito means "praised."

Paṇa (có nghĩa) trong sự giao dịch, và trong sự tán thán, (vì vậy) paṇito (là như vậy).

2024

753. Pañcakaṃ alle, tima addabhāve niccalepi, pakkamādīhi nto.

753. Five (terms) for wet; tima is in wetness and also in immobility; from pakkama etc., the suffix nto (is applied).

753. Năm (từ này có nghĩa) trong sự ẩm ướt; tima (có nghĩa) trong trạng thái ẩm ướt và bất động, (từ các gốc) pakkama, v.v., (thêm tiếp vĩ ngữ) nto.

Alla kledane, lo, allaṃ.

Alla is in moistening, with suffix lo; allaṃ means "wet."

Alla (có nghĩa) trong sự làm ẩm, (tiếp vĩ ngữ) lo, (vì vậy) allaṃ (là như vậy).

Adda gatimhi, yācane ca, ā pubbo dā avakhaṇḍane vā, do, addaṃ.

Adda is in going and also in begging; or dā preceded by ā is in cutting off, with suffix do; addaṃ means "wet."

Adda (có nghĩa) trong sự đi, và trong sự cầu xin, hoặc (với tiền tố) ā và (gốc) dā (có nghĩa) trong sự phân chia, (tiếp vĩ ngữ) do, (vì vậy) addaṃ (là như vậy).

Kilida addabhāve, innādeso.

Kilida is in wetness; with innādeso (substitution of inna).

Kilida (có nghĩa) trong trạng thái ẩm ướt, (thay thế bằng) innādeso.

Unda kledane, inno, unno vā, sāddampi.

Unda is in moistening, with inno or unno; also sāddampi.

Unda (có nghĩa) trong sự làm ẩm, (thay thế bằng) inno, hoặc unno (là như vậy); sādda (cũng có nghĩa là) ẩm ướt.

Addaguṇayuttaṃ addaṃ, tena saha vattate sāddaṃ.

Addaṃ means "wet," that which is endowed with the quality of wetness; sāddaṃ means "it exists with that (wetness)."

Adda (có nghĩa là) ẩm ướt, kết hợp với phẩm chất ẩm ướt, (và) sāddaṃ (là) tồn tại cùng với điều đó.

2025

Catukkaṃ gavesite.

Four (terms) for sought.

Bốn (từ này có nghĩa) trong sự tìm kiếm.

Magga anvesane, curādi.

Magga is in searching; a curādi root.

Magga (có nghĩa) trong sự tìm kiếm, (thuộc nhóm) curādi.

Esa gatiyaṃ, bhūvādi.

Esa is in movement; a bhūvādi root.

Esa (có nghĩa) trong sự đi, (thuộc nhóm) bhūvādi.

Gavesa maggane, curādi.

Gavesa is in seeking; a curādi root.

Gavesa (có nghĩa) trong sự tìm kiếm, (thuộc nhóm) curādi.

2026

Dvayaṃ laddhe.

Two (terms) for obtained.

Hai (từ này có nghĩa) trong sự nhận được.

Labha pattiyaṃ.

Labha is in obtaining.

Labha (có nghĩa) trong sự đạt được.

Papubbo āpa byāpane, to, bhujādi, ālopo, pattaṃ. Bhāvitaṃ, āsāditaṃ, vibhūtañca.

Āpa preceded by pa is in pervading, with suffix to, a bhujādi root, with elision of ā; pattaṃ means "obtained." Also bhāvitaṃ, āsāditaṃ, and vibhūtañca.

Āpa (có nghĩa) trong sự lan tỏa, (với tiền tố) pa, (tiếp vĩ ngữ) to, (thuộc nhóm) bhujādi, (rút gọn) ā, (vì vậy) pattaṃ (là như vậy). Bhāvitaṃ, āsāditaṃ, và vibhūtaṃ (cũng có nghĩa là) nhận được.

2027

754. Pālitantaṃ rakkhanīye, rakkha pālane.

754. Pālita ending means "protected"; rakkha is in protecting.

754. Pālita (có nghĩa) trong sự bảo vệ; rakkha (có nghĩa) trong sự bảo vệ.

Gupa gopane, bhujādi.

Gupa is in guarding; a bhujādi root.

Gupa (có nghĩa) trong sự bảo vệ, (thuộc nhóm) bhujādi.

Tā pālane, tātaṃ.

Tā is in protecting; tātaṃ means "protected."

Tā (có nghĩa) trong sự bảo vệ, (vì vậy) tātaṃ (là như vậy).

Āyā game gopāyitaṃ.

When āyā comes; gopāyitaṃ means "protected."

Gopāyitaṃ (là như vậy) khi (tiền tố) āyā (và gốc) game (được sử dụng).

Ava rakkhaṇe, avitaṃ.

Ava is in protecting; avitaṃ means "protected."

Ava (có nghĩa) trong sự bảo vệ, (vì vậy) avitaṃ (là như vậy).

2028

Catukkaṃ catte.

Four (terms) for abandoned.

Bốn (từ này có nghĩa) trong sự từ bỏ.

Saja vissagge.

Saja is in abandoning.

Saja (có nghĩa) trong sự từ bỏ.

Caja hāniyaṃ.

Caja is in relinquishing.

Caja (có nghĩa) trong sự mất mát.

Hā cāge, ino, dīghādi, hīno.

Hā is in giving up, with suffix ino, and initial lengthening; hīno means "abandoned."

Hā (có nghĩa) trong sự từ bỏ, (tiếp vĩ ngữ) ino, (thêm nguyên âm dài vào) âm đầu, (vì vậy) hīno (là như vậy).

Ujha ussagge, samujjhitaṃ. Dhūtampi, dhū kampane.

Ujha is in giving up; samujjhitaṃ means "completely abandoned." Also dhūtaṃ; dhū is in shaking.

Ujha (có nghĩa) trong sự từ bỏ, (vì vậy) samujjhitaṃ (là như vậy). Dhūta (cũng có nghĩa là) từ bỏ; dhū (có nghĩa) trong sự rung động.

2029

755. Pajjaṃ bhāsite.

A verse for spoken.

Pajja (có nghĩa) trong sự nói.

Bhāsa byattiyaṃ vācāyaṃ.

Bhāsa is in expressing with speech.

Bhāsa (có nghĩa) trong sự phát biểu rõ ràng bằng lời nói.

Lapa byattiyaṃ vācāyaṃ, vaca bhāsane, vuttaṃ.

Lapa is in expressing with speech; vaca is in speaking; vuttaṃ means "spoken."

Lapa (có nghĩa) trong sự phát biểu rõ ràng bằng lời nói; vaca (có nghĩa) trong sự nói, (vì vậy) vuttaṃ (là như vậy).

Abhi pubbo dhā dhāraṇe, to, dhā tissa hi, hi gamane vā, abhihitaṃ.

Dhā preceded by abhi is in holding, with suffix to; the root dhā becomes hi; or hi is in going; abhihitaṃ means "spoken."

Dhā (có nghĩa) trong sự giữ, (với tiền tố) abhi, (tiếp vĩ ngữ) to, (thay thế) gốc dhā bằng hi, hoặc hi (có nghĩa) trong sự đi, (vì vậy) abhihitaṃ (là như vậy).

Khyā kathane.

Khyā is in telling.

Khyā (có nghĩa) trong sự kể.

Jappa byattiyaṃ vācāyaṃ.

Jappa is in expressing with speech.

Jappa (có nghĩa) trong sự phát biểu rõ ràng bằng lời nói.

Īra khepagativacanakampanesu, udīritaṃ.

Īra is in throwing, going, speaking, and shaking; udīritaṃ means "spoken."

Īra (có nghĩa) trong sự ném, sự đi, sự nói, sự rung động, (vì vậy) udīritaṃ (là như vậy).

Katha vākyapabandhe.

Katha is in arranging sentences.

Katha (có nghĩa) trong sự sắp xếp câu.

Gada viyattiyaṃ vācāyaṃ.

Gada is in expressing with speech.

Gada (có nghĩa) trong sự phát biểu rõ ràng bằng lời nói.

Bhaṇa bhaṇane.

Bhaṇa is in speaking.

Bhaṇa (có nghĩa) trong sự nói.

Vada viyattiyaṃ vācāyaṃ, to, vassu, uditaṃ.

Vada is in expressing with speech, with suffix to, and va becoming u; uditaṃ means "spoken."

Vada (có nghĩa) trong sự phát biểu rõ ràng bằng lời nói, (tiếp vĩ ngữ) to, (thay thế) va bằng u, (vì vậy) uditaṃ (là như vậy).

2030

756. Catukkaṃ avamānite.

756. Four (terms) for disrespected.

Bốn (từ này có nghĩa) trong sự khinh thường.

Ñā avabodhane.

Ñā is in understanding.

Ñā (có nghĩa) trong sự hiểu biết.

Gaṇa saṅkhyāne.

Gaṇa is in counting.

Gaṇa (có nghĩa) trong sự đếm.

Bhū sattāyaṃ.

Bhū is in existing.

Bhū (có nghĩa) trong sự tồn tại.

Māna pūjāyaṃ, mana ñāṇe vā, avaparipubbā ete paribhūte.

Māna is in honoring, or mana is in knowing; these, preceded by ava and pari, mean "disrespected."

Māna (có nghĩa) trong sự tôn kính, hoặc mana (có nghĩa) trong sự hiểu biết; (các gốc này với tiền tố) ava và pari (có nghĩa) trong sự khinh thường.

Heṭṭhā katvā ñāyati, gaṇīyati, maññatīti avaññito, avagaṇito, avamānito ca.

Because one knows, counts, or considers as low, (it becomes) avaññito, avagaṇito, and avamānito.

Được biết, được đếm, được nghĩ bằng cách hạ thấp, vì vậy avaññito, avagaṇito, và avamānito (là như vậy).

Paribhavīyati avamānaṃ karīyatīti paribhūto.

Because one is disrespected, or treated with contempt, (it becomes) paribhūto.

Bị khinh thường, bị coi thường, vì vậy paribhūto (là như vậy).

2031

Catukkaṃ chāte.

Four (terms) for hungry.

Bốn (từ này có nghĩa) trong sự đói khát.

Ghasa adane, cho, dvittaṃ.

Ghasa is in eating, with suffix cho, and reduplication.

Ghasa (có nghĩa) trong sự ăn, (thêm tiếp vĩ ngữ) cho, (và) lặp đôi (chữ cái).

Jighacchā sañjātā yassa jighacchito.

Jighacchito means "hungry," for whom hunger has arisen.

Người nào đã phát sinh sự đói khát (jighacchā), (thì được gọi là) jighacchito.

Khuda pipāsāyaṃ.

Khuda is in thirst.

Khuda (có nghĩa) trong sự khát.

Chāda bhakkhane.

Chāda is in eating.

Chāda (có nghĩa) trong sự ăn.

Bhuja pālanajjhohāresu, kho, dvittādi, bubhukkhā sañjātā yassa bubhukkhito.

Bhuja is in protecting and consuming, with suffix kho, and reduplication etc.; bubhukkhito means "hungry," for whom hunger has arisen.

Bhuja (có nghĩa) trong sự bảo vệ và sự nuốt, (thêm tiếp vĩ ngữ) kho, (và) lặp đôi (chữ cái) v.v.; người nào đã phát sinh sự thèm ăn (bubhukkhā), (thì được gọi là) bubhukkhito.

2032

757. Chakkaṃ ñāte.

757. Six (terms) for known.

Sáu (từ này có nghĩa) trong sự hiểu biết.

Budha ñā avagamane.

Budha and ñā are in understanding.

Budha và ñā (có nghĩa) trong sự hiểu biết.

Pada gamane, to, tassa anno, paṭipannaṃ.

Pada is in going, with suffix to; ta becomes anna; paṭipannaṃ means "known."

Pada (có nghĩa) trong sự đi, (tiếp vĩ ngữ) to, (thay thế) ta bằng anna, (vì vậy) paṭipannaṃ (là như vậy).

Vida ñāṇe.

Vida is in knowing.

Vida (có nghĩa) trong sự hiểu biết.

Gati bujhattho.

Gati has the meaning of knowing.

Gati (có nghĩa) trong sự hiểu biết.

Avagataṃ.

Avagataṃ (means "known").

Avagataṃ (là như vậy).

Mana ñāṇe, to, mataṃ.

Mana is in knowing, with suffix to; mataṃ means "known."

Mana (có nghĩa) trong sự hiểu biết, (tiếp vĩ ngữ) to, (vì vậy) mataṃ (là như vậy).

2033

Addhaṃ gilite.

Half (a stanza) for swallowed.

Một nửa (câu này có nghĩa) trong sự nuốt.

Gala adane, assi, gilito.

Gala is in eating, with a becoming i; gilito means "swallowed."

Gala (có nghĩa) trong sự ăn, (thay thế) a bằng i, (vì vậy) gilito (là như vậy).

Khāda bhakkhane.

Khāda is in eating.

Khāda (có nghĩa) trong sự ăn.

Bhuja pālanajjhohāresu.

Bhuja is in protecting and consuming.

Bhuja (có nghĩa) trong sự bảo vệ và sự nuốt.

Bhakkha adane.

Bhakkha is in eating.

Bhakkha (có nghĩa) trong sự ăn.

Adhiavapubbo hara haraṇe, to, tassa ṭo, ralopo, ajjhohaṭo.

Hara preceded by adhi and ava is in carrying, with suffix to; ta becomes ṭo, and ra is elided; ajjhohaṭo means "swallowed."

Hara (có nghĩa) trong sự mang đi, (với tiền tố) adhi và ava, (tiếp vĩ ngữ) to, (thay thế) ta bằng ṭo, (rút gọn) ra, (vì vậy) ajjhohaṭo (là như vậy).

Asa bhakkhane, asito. Jappito, gasitopi, jappa adane.

Asa is in eating; asito means "eaten." Also jappito, and gasito; jappa is in eating.

Asa (có nghĩa) trong sự ăn, (vì vậy) asito (là như vậy). Jappito, gasito (cũng có nghĩa là) nuốt; jappa (có nghĩa) trong sự ăn.

Gasa adane.

Gasa is in eating.

Gasa (có nghĩa) trong sự ăn.

2034

Visesyādhīnavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Visesyādhīnavagga is concluded.

Phần giải thích về Visesyādhīnavagga đã hoàn tất.

2035

Table of Contents

1. Visesyādhīnavaggavaṇṇanā

1. Visesyādhīna Vagga Vaṇṇanā

1. Chú giải về Visesyādhīnavagga

2. Saṃkiṇṇavaggavaṇṇanā

2. Commentary on the Saṃkiṇṇavagga

2. Giải thích về Saṃkiṇṇavagga

Table of Contents

Abhidhānappadāpikāṭīkā

1. Visesyādhīnavaggavaṇṇanā

1. Visesyādhīna Vagga Vaṇṇanā

1. Chú giải về Visesyādhīnavagga

2. Saṃkiṇṇavaggavaṇṇanā

2. Commentary on the Saṃkiṇṇavagga

2. Giải thích về Saṃkiṇṇavagga

Settings