Subodhālaṅkārapāṭha

599

Vaṅkavutti atthālaṅkāra

Indirect Figures of Speech (Vaṅkavutti Atthālaṅkāra)

Trang sức ý nghĩa theo cách nói ẩn dụ (Vaṅkavutti)

600

Uddesa

Enumeration

Đề mục

601

168.

602

Tatthā’tisaya, upamā, rūpakā, vutti, dīpakaṃ,;

Therein: hyperbole (atisaya), simile (upamā), metaphor (rūpaka), repetition (vutti), illuminator (dīpaka);

Trong đó có: nói quá, so sánh, ẩn dụ, chuyển nghĩa, soi sáng;

603

Akkhepo, tthantaranyāso, byatireko, vibhāvanā.

Concealment (akkhepa), corroboration (atthantaranyāsa), contrast (byatireka), vivid presentation (vibhāvanā).

Phủ định, châm ngôn, tương phản, dị biệt.

604

169.

605

Hetu, kkamo, piyataraṃ, samāsa, parikappanā;

Cause (hetu), sequence (kkama), beloved (piyataraṃ), compound (samāsa), supposition (parikappanā);

Nguyên nhân, thứ tự, ưu ái, nói gọn, tưởng tượng;

606

Samāhitaṃ, pariyāya, vutti, byājopavaṇṇanaṃ.

Harmony (samāhitaṃ), circumlocution (pariyāya), expression (vutti), feigned praise (byājopavaṇṇanaṃ).

Tịnh tâm, nói vòng, chuyển nghĩa, miêu tả ngụy biện.

607

170.

608

Visesa, ruḷhāhaṅkārā, sileso, tulyayogitā;

Distinction (visesa), established conceit (ruḷhāhaṅkārā), pun (silesa), equal pairing (tulyayogitā);

Đặc thù, kiêu hãnh cố hữu, song quan, tương liên;

609

Nidassanaṃ, mahantattaṃ, vañcanā, ppakatatthuti,.

Illustration (nidassanaṃ), grandeur (mahantattaṃ), deception (vañcanā), indirect praise (ppakatatthuti).

Minh họa, vĩ đại, lừa dối, tán dương gián tiếp.

610

171.

611

Ekāvali, aññamaññaṃ, sahavutti, virodhitā;

Chain (ekāvali), mutual (aññamaññaṃ), co-occurrence (sahavutti), contradiction (virodhitā);

Chuỗi đơn, tương hỗ, đồng hành, mâu thuẫn;

612

Parivutti, bbhamo, bhāvo, missa, māsī, rasī, iti.

Exchange (parivutti), delusion (bbhamo), sentiment (bhāvo), mixture (missa), blessing (āsī), flavor (rasī), thus.

Hoán dụ, ảo giác, tình cảm, hỗn hợp, chúc phúc, và vị, như vậy.

613

172.

614

Ete bhedā samuddiṭṭhā, bhāvo jīvita muccate;

These distinctions are enumerated, sentiment is called life;

Những loại này đã được nêu ra, tình cảm (bhāva) được gọi là sinh mệnh;

615

Vaṅkavuttīsu posesi, sileso tu siriṃ paraṃ.

Among indirect expressions, pun nourishes beauty most.

Trong các cách nói ẩn dụ, song quan (silesa) lại nuôi dưỡng vẻ đẹp tuyệt vời.

616

Niddesa

Explanation

Luận giải

617

173.

618

Pakāsakā visesassa, siyā’ tisayavutti yā;

That which reveals distinction is hyperbole;

Cách nói làm nổi bật đặc tính có thể là cách nói quá (atisayavutti);

619

Lokā’tikkantavisayā, lokiyā,ti ca sā dvidhā.

It is twofold: transcending the world (lokātikkanta) and worldly (lokiya).

Nó có hai loại: loại vượt thế gian và loại thế gian.

620

174.

621

Lokiyātisayasse’te,

These are the distinctions of worldly hyperbole,

Đây là các loại của nói quá thế gian (lokiyātissaya),

622

Bhedā ye jātiādayo;

Such as birth and so forth;

Những loại như chủng loại, v.v.;

623

Paṭipādīyate tva’jja, lokātikkantagocarā.

Today, transcending the world is presented.

Tuy nhiên, bây giờ sẽ trình bày loại liên quan đến việc vượt thế gian.

624

175.

625

Pivanti dehakantī ye, nettañjalipuṭena te;

Those who drink the radiance of his body with the cupped hands of their eyes;

Những ai uống vẻ đẹp thân thể của Ngài bằng đôi mắt như chén chắp tay;

626

Nā’laṃ hantuṃ jine’saṃ tvaṃ, taṇhaṃ taṇhāharopi kiṃ?

Are you, the remover of craving, unable to slay their craving for the Victorious One?

Ngay cả Ngài, người diệt trừ ái dục, cũng không thể dập tắt được ái dục của họ sao?

627

176.

628

Upamāno’pameyyānaṃ, sadhammattaṃ siyo’ pamā;

The similarity between the object of comparison and the thing compared is simile;

Sự tương đồng về thuộc tính giữa vật so sánh và vật được so sánh là so sánh (upamā);

629

Sadda, tthagammā, vākyattha, visayā,ti ca sā bhidhā.

It is threefold: based on word, based on meaning, and based on sentence meaning.

Nó có ba loại: loại hiểu qua từ, qua nghĩa, và qua ý nghĩa câu.

630

177.

631

Samāsa, paccaye, vā’dī, saddā tesaṃ vasā tidhā;

Words such as suffixes and particles, depending on them, are threefold;

Loại hiểu qua từ có ba loại tùy theo hợp từ, hậu tố, và từ ivādi;

632

Saddagammā samāsena, munindo candimā’nano.

Word-based simile through a compound: the Sage-king whose face is like the moon.

Loại hiểu qua từ bằng hợp từ: Đấng Tối Thắng có khuôn mặt như mặt trăng.

633

178.

634

Āyādī paccayā tehi, vadanaṃ paṅkajāyate;

Suffixes such as āya, etc., through them: the face is like a lotus;

Āyādi là các hậu tố, với chúng: khuôn mặt trở nên như hoa sen;

635

Munindanayana dvandaṃ, nīluppaladalīyati.

The two eyes of the Sage-king are like blue lotus petals.

Đôi mắt của Đấng Tối Thắng giống như những cánh hoa sen xanh.

636

179.

637

Ivādī iva, vā, tulya, samāna, nibha, sannibhā;

Words for 'like': iva, vā, tulya, samāna, nibha, sannibhā;

Ivādi là iva, vā, tulya, samāna, nibha, sannibha;

638

Yathā, saṅkāsa, tulita, ppakāsa, patirūpakā.

yathā, saṅkāsa, tulita, ppakāsa, patirūpakā.

Như, tương tự, được so sánh, sáng chói, giống hệt.

639

180.

640

Sarī, sarikkha, saṃvādī, virodhi, sadisā, viya;

sarī, sarikkha, saṃvādī, virodhi, sadisā, viya;

Giống, tương tự, hòa hợp, đối lập, giống, như;

641

Paṭipakkha, paccanīkā, sapakkho, pamito, pamā.

paṭipakkha, paccanīkā, sapakkho, pamito, pamā.

Đối địch, kẻ thù, phe mình, được so sánh, sự so sánh.

642

181.

643

Paṭibimba, paṭicchanna, sarūpa, sama, samitā;

paṭibimba, paṭicchanna, sarūpa, sama, samitā;

Phản chiếu, được che phủ, giống hệt, bằng, tương đương;

644

Savaṇṇā, bhā, paṭinidhi, sadhammā, di salakkhaṇā.

savaṇṇā, bhā, paṭinidhi, sadhammā, ādi salakkhaṇā.

Cùng màu, vẻ đẹp, thay thế, cùng pháp, v.v., các đặc tính.

645

182.

646

Jayatya, kkosati, hasati, patigajjati, dūbhati;

jayatya, kkosati, hasati, patigajjati, dūbhati;

Chiến thắng, la mắng, cười, gầm lại, phỉ báng;

647

Usūyatya, vajānāti, nindati, ssati, rundhati.

usūyatya, vajānāti, nindati, ssati, rundhati.

Đố kỵ, khinh thường, chỉ trích, nhớ, ngăn cản.

648

183.

649

Tassa coreti sobhaggaṃ, tassa kantiṃ vilumpati;

He steals his beauty, he robs his radiance;

Cướp đi vẻ đẹp của người ấy, tước đoạt sự duyên dáng của người ấy;

650

Tena saddhiṃ vivadati, tulyaṃ tenā’dhirohati.

He disputes with him, he rises equal to him.

Tranh luận với người ấy, ngang bằng với người ấy.

651

184.

652

Kacchaṃ vigāhate, tassa, ta manvetya, nubandhati;

He enters into his secret place, he follows him, he clings to him;

Đi vào khu rừng của người ấy, theo sau người ấy, gắn bó với người ấy;

653

Taṃsīlaṃ, taṃnisedheti, tassa cā’nukaroti, me.

He is of that nature, he obstructs him, and he imitates him.

Cùng phẩm hạnh với người ấy, ngăn cản người ấy, và bắt chước người ấy.

654

185.

655

Upamāno’pameyyānaṃ, sadhammattaṃ vibhāvibhi;

By those who discern the sameness of quality between the upamāna and upameyya,

Sự đồng nhất về phẩm hạnh của vật được ví và vật được so sánh, do các nhà phân tích;

656

Imehi upamābhedā, keci niyyanti sampati.

some of these types of simile are now established.

Do đó, một số loại ví dụ được đưa ra ở đây.

657

186.

658

Vikāsipadumaṃ’vā’ti, sundaraṃ sugatā’nanaṃ;

"Like a blossoming lotus, so beautiful is the Tathāgata's face";

Như hoa sen đang nở, mặt của Bậc Thiện Thệ thật đẹp;

659

Iti dhammopamā nāma, tulyadhammanidassanā.

This is called dhammopamā, a demonstration of similar qualities.

Đây gọi là pháp dụ (dhammopamā), sự minh họa phẩm hạnh tương đồng.

660

187.

661

Dhammahīnā ‘‘mukha’mbhoja, sadisaṃ munino’’iti;

Without the quality (of comparison), "The Buddha's face is like a lotus";

Thiếu phẩm hạnh là: "Mặt sen giống như của bậc ẩn sĩ";

662

Viparīto’pamā ‘‘tulya, mānanena’mbujaṃ tava’’.

Viparītupamā (inverted simile) is, "Your lotus (face) is equal to my face".

Ví dụ nghịch là: "Hoa sen tương đồng với mặt của bạn".

663

188.

664

Tavā’nana’miva’mbhojaṃ, ambhoja’miva te mukhaṃ;

"Your face is like a lotus, and a lotus is like your face";

Mặt bạn như hoa sen, hoa sen như mặt bạn;

665

Aññamaññopamā sā’yaṃ, aññamaññopamānato.

This is aññamaññopamā (mutual simile), due to mutual comparison.

Đây là ví dụ tương hỗ (aññamaññopamā), do sự so sánh tương hỗ.

666

189.

667

‘‘Yadi kiñci bhave’mbhojaṃ, locana’bbhamuvibbhamaṃ;

"If there were any lotus whose eyes moved tremblingly,

"Nếu có bất kỳ hoa sen nào có vẻ đẹp của đôi mắt;

668

Dhāretuṃ mukhasobhaṃ taṃ, tave’’ti abbhutopamā.

It would hold the beauty of your face" – this is abbhutopamā (wonderful simile).

Nó có thể giữ được vẻ đẹp của khuôn mặt bạn", đây là ví dụ kỳ diệu (abbhutopamā).

669

190.

670

‘‘Sugandhi sobhā sambandhī, sisiraṃ’su virodhi ca;

"Fragrant, connected with beauty, cool, and also opposing the sun's rays;

"Thơm ngát, liên quan đến vẻ đẹp, và đối lập với ánh trăng lạnh giá;

671

Mukhaṃ tava’mbujaṃve’ti’’, sā silesopamā matā.

Your face is indeed a lotus" – that is considered silesopamā (pun simile).

Mặt bạn như hoa sen", đó được xem là ví dụ ẩn dụ (silesopamā).

672

191.

673

Sarūpasaddavāccattā, sā santānopamā yathā;

Because it is expressed with a word denoting its own form, that is santānopamā (continuous simile), as in:

Do được gọi bằng từ có cùng hình thức, đó là ví dụ liên tục (santānopamā), như:

674

Bālā’vu’yyānamālā’yaṃ, sā’lakā’nanasobhinī.

This garland in the garden of young women, adorned with braided hair and beautiful faces.

Đây là một cô gái với vòng hoa trong vườn, với khuôn mặt xinh đẹp có tóc.

675

192.

676

Khayī cando, bahurajaṃ, padumaṃ, tehi te mukhaṃ;

"The moon wanes, the lotus is full of pollen; but your face,

Mặt bạn, dù tương đồng với mặt trăng đang tàn và hoa sen nhiều bụi;

677

Samānampi samukkaṃsi, tya’yaṃ nindopamā matā.

Though similar, surpasses them" – this is considered nindopamā (blaming simile).

Vẫn vượt trội, đây được xem là ví dụ chê bai (nindopamā).

678

193.

679

Asamattho mukheni’ndu, jina!

"O Conqueror, the moon is unable to contend with your face;

Mặt trăng không đủ sức, hỡi Bậc Chiến Thắng!

Te paṭigajjituṃ;

It is dull and blemished" – this is paṭisedhopamā (rejection simile).

Để đối đầu với ngài;

680

Jaḷo kalaṅkī’ti ayaṃ, paṭisedhopamā siyā.

194.

Nó ngu ngốc và có vết nhơ", đây sẽ là ví dụ phủ định (paṭisedhopamā).

681

194.

195.

194.

682

‘‘Kacchaṃ candāravindānaṃ, atikkamma mukhaṃ tava;

"Surpassing the grace of the moon and lotuses, your face

"Mặt bạn vượt qua cả khu vườn hoa sen và hoa súng;

683

Attanā’va samaṃ jāta’’, mitya’ sādhāraṇopamā.

Has become equal only to itself" – this is asādhāraṇopamā (uncommon simile).

Đã trở nên tự nó là duy nhất", đây là ví dụ không thể so sánh (asādhāraṇopamā).

684

195.

685

‘‘Sabba’mbhoja’ppabhāsāro, rāsibhūto’va katthaci;

"As if all the radiance of lotuses were gathered somewhere,

"Tất cả vẻ rực rỡ của hoa sen, như thể được gom lại ở một nơi nào đó;

686

Tavā’nanaṃ vibhātī’’ti, hotā’ bhūtopamā ayaṃ.

Your face shines forth" – this is abhūtopamā (unreal simile).

Mặt bạn tỏa sáng", đây là ví dụ không có thật (abhūtopamā).

687

196.

688

Patīyate’ tthagammā tu, saddasāmatthiyā kvaci;

But atthagammā (inferred simile) is understood sometimes from the power of words,

Tuy nhiên, đôi khi được hiểu qua ý nghĩa (atthagammā), do sức mạnh của từ ngữ;

689

Samāsa, ppaccaye, vādi, saddayogaṃ vinā api.

even without the use of samāsa (compounds), paccaya (suffixes), or ādi (etc.) words for comparison.

Ngay cả khi không có các từ như hợp chất, hậu tố, v.v., và sự kết hợp từ.

690

197.

691

Bhiṅgāne’māni cakkhūni, nā’mbujaṃ mukha’mevi’daṃ;

"These are not lotuses, but eyes; this is not a lotus, but a face";

Đây là những con ong, không phải đôi mắt; đây là khuôn mặt, không phải hoa sen;

692

Subyattasadisattena, sā sarūpopamā matā.

By virtue of being clearly similar, that is considered sarūpopamā (identical simile).

Do sự tương đồng rõ ràng, đó được xem là ví dụ hình thức (sarūpopamā).

693

198.

694

‘‘Maye’va mukhasobhā’sse, tyala’mindu!

"The beauty of my face is like this; enough, O moon, with your boasting;

"Vẻ đẹp của khuôn mặt này là của tôi, đủ rồi, hỡi mặt trăng!

Vikatthanā;

For it is also in the lotus" – this is parikappopamā (conjectural simile).

Sự khoe khoang;

695

Yato’mbujepi sā’tthīti’’, parikappopamā ayaṃ.

199.

Vì nó cũng có ở hoa sen", đây là ví dụ giả định (parikappopamā).

696

199.

200.

199.

697

‘‘Kiṃ vā’mbuja’ntobhantāli, kiṃ lolanayanaṃ mukhaṃ;

"Is it a lotus with bees hovering inside, or a face with tremulous eyes?

"Là hoa sen với con ong bay lượn bên trong, hay là khuôn mặt với đôi mắt lay động;

698

Mama dolāyate citta’’, micca’yaṃ saṃsayopamā.

My mind wavers" – this is saṃsayopamā (doubtful simile).

Tâm trí tôi đang dao động", đây là ví dụ nghi ngờ (saṃsayopamā).

699

200.

700

Kiñci vatthuṃ padassetvā, sadhammassā’bhidhānato;

By showing some object and then describing its quality,

Sau khi trình bày một điều gì đó, do sự mô tả phẩm hạnh tương đồng;

701

Sāmyappatītisabbhāvā, pativatthupamā yathā.

and because of the certainty of similarity, this is pativatthupamā (illustrative simile), as in:

Do sự tồn tại của sự hiểu biết về sự tương đồng, như ví dụ đối vật (pativatthupamā).

702

201.

703

Janesu jāyamānesu, ne’kopi jinasādiso;

Among beings who are born, there is not one like the Conqueror;

Trong số những người sinh ra, không ai giống như Bậc Chiến Thắng;

704

Dutiyo nanu natthe’va, pārijātassa pādapo.

Indeed, there is no second tree like the Pārijāta.

Thật vậy, không có cây thứ hai nào giống như cây Pārijāta.

705

202.

706

Vākyatthene’va vākyattho, yadi kocū’pamīyate;

If one sentence is compared to another sentence

Nếu ý nghĩa của một câu được so sánh với ý nghĩa của một câu khác;

707

Ivayuttā, viyuttattā, sā vākyatthopamā dvidhā.

by means of iva or viya, that vākyatthopamā (sentence simile) is of two kinds.

Do có từ "như" hoặc không có từ "như", đó là ví dụ ý nghĩa câu, có hai loại.

708

Ivayuttā

With `iva`

Có từ "như"

709

203.

710

Jino saṃklesatattānaṃ, āvibhūto janāna’yaṃ;

This Conqueror has appeared for people distressed by defilements,

Bậc Chiến Thắng này đã xuất hiện cho những người đang chịu khổ não;

711

Ghammasantāpatattānaṃ, ghammakāle’mbudo viya.

like a cloud in the hot season for those afflicted by the heat.

Như một đám mây vào mùa nóng cho những người đang chịu đựng cái nóng.

712

Ivaviyuttā

Without `iva`

Không có từ "như"

713

204.

714

Munindānana mābhāti, vilāsekamanoharaṃ;

The face of the Sage shines, charming with grace;

Mặt của Bậc Hiền Triết tỏa sáng, quyến rũ với vẻ duyên dáng;

715

Uddhaṃ samuggatassā’pi, kiṃ te canda vijambhanā.

O moon, what use is your boasting, even if you have risen high?

Hỡi mặt trăng, sự khoe khoang của bạn có ích gì, dù bạn đã lên cao?

716

205.

717

Samubbejeti dhīmantaṃ, bhinnaliṅgādikaṃ tu yaṃ;

What disquiets the wise, such as differing gender, etc.,

Điều gì làm cho người trí phải bối rối, như sự khác biệt về giống, v.v.;

718

Upamādūsanāyā’la, metaṃ katthaci taṃ yathā.

is enough for a fault in simile, as in some cases:

Điều đó đủ để làm hỏng ví dụ ở một số nơi, như sau.

719

206.

720

Haṃsī’vā’yaṃ sasī bhinna, liṅgā, kāsaṃ sarāni’va;

"This moon differs in gender like a female swan," "ponds are like the sky" –

Con ngỗng cái này như mặt trăng khác giống, như bầu trời là hồ;

721

Vijāti vacanā, hīnā, sā’va bhatto bhaṭo’dhipe.

"She is of a different number," "inferior," like a servant (male) to a lord (male).

Thiếu từ loại, thiếu, đó là người hầu của chủ.

722

207.

723

‘‘Khajjoto bhāṇumālī’va, vibhāti’’tya dhikopamā;

"The glow-worm shines like the sun" – this is adhikopamā (excessive simile);

"Con đom đóm tỏa sáng như mặt trời", đây là ví dụ vượt trội (adhikopamā);

724

Aphuṭṭhatthā ‘‘balambodhi, sāgaro viya saṃkhubhi.’’

Aphuṭṭhatthā (unclear meaning) is, "The ocean of Māra's army surged like the ocean."

Ý nghĩa không rõ ràng là: "Biển cả sức mạnh đã khuấy động như đại dương".

725

208.

726

‘‘Cande kalaṅko bhiṅgo’ve’, tyu’ pamāpekkhinī ayaṃ;

"There is a blemish in the moon, like a bee" – this is upamāpekkhinī (simile needing a simile);

"Vết nhơ trên mặt trăng như con ong", đây là ví dụ cần được so sánh (upamāpekkhinī);

727

Khaṇḍitā keravā’kāro, sakalaṅko nisākaro.

Khaṇḍitā (broken) is: the night-maker (moon) with its blemish has the appearance of a white lotus.

Bị cắt xén là: "Mặt trăng có vết nhơ giống hoa súng".

728

209.

729

Iccevamādirūpesu, bhavanti vigatā’darā;

In these and similar forms, (some) lack respect;

Trong những trường hợp như vậy, người ta trở nên không quan tâm;

730

Karonti cā’daraṃ dhīrā, payoge kvaci de’va tu.

but the wise do show respect in certain usages.

Và người trí chỉ quan tâm đến việc sử dụng ở một số nơi.

731

210.

732

Itthīyaṃ’vā’jano yāti, vadatye’sā pumā viya;

"He goes like a woman, she speaks like a man;

Người này đi như một người phụ nữ, người ấy nói như một người đàn ông;

733

Piyo pāṇā ivā’yaṃ me, vijjā dhana’miva’ccitā.

This one is dear to me like my very life, knowledge is honored like wealth."

Người yêu này như mạng sống của tôi, kiến thức được tôn kính như của cải.

734

211.

735

Bhavaṃ viya mahīpāla, devarājā virocate;

"Your Majesty, you shine like the King of Devas;

Bệ hạ, vị vua, tỏa sáng như vị vua của chư thiên;

736

Ala’maṃsumato kacchaṃ, tejasā rohituṃ ayaṃ.

This one is able to ascend to the sun's circle with his splendor."

Người này đủ sức để vượt qua cả mặt trời bằng oai lực.

737

212.

738

Upamāno’pameyyānaṃ, abhedassa nirūpanā;

The designation of non-difference between the upamāna and upameyya,

Sự mô tả về sự không khác biệt giữa vật được ví và vật được so sánh;

739

Upamā’va tirobhūta, bhedā rūpaka muccate.

where the difference is concealed, is called rūpaka (metaphor), which is itself a simile.

Ví dụ mà sự khác biệt bị che khuất được gọi là ẩn dụ (rūpaka).

740

213.

741

Asesa vatthu visayaṃ, ekadesa vivutti^* , ca;

Asesa-vatthu-visaya (encompassing all aspects) and eka-desa-vivutti (mentioning a single aspect);

Đối tượng bao trùm toàn bộ, và sự trình bày một phần;

742

Taṃ dvidhā puna paccekaṃ, samāsādivasā tidhā.

Each of these is again of two kinds, and by virtue of being compound, etc., of three kinds.

Mỗi loại lại có ba loại tùy theo hợp chất, v.v.

743

Asesavatthuvisayasamāsa

Asesavavatthuvisayasamāsa (All-encompassing Compound)

Ẩn dụ bao trùm toàn bộ, dạng hợp chất

744

214.

745

Aṅgulidala saṃsobhiṃ, nakhadīdhiti kesaraṃ;

Who does not reverently adorn their head with the lotus-feet of the Buddha,

Ai lại không đội lên đầu hoa sen chân của Bậc Hiền Triết,

746

Sirasā na pilandhanti, ke muninda pada’mbujaṃ.

which are beautiful with finger-petals and nail-radiance anthers?

Được trang hoàng bởi những cánh hoa là ngón tay, và nhụy hoa là ánh sáng móng tay?

747

Asesavatthuvisayaasamāsa

Asesavatthuvisayaasamāsa (All-encompassing Non-compound)

Ẩn dụ bao trùm toàn bộ, dạng không hợp chất

748

215.

749

Ratanāni guṇā bhūrī, karuṇā sītalaṃ jalaṃ;

Many jewels are his virtues, cool water is his compassion;

Ngọc báu là phẩm hạnh phong phú, lòng từ bi là nước mát;

750

Gambhīratta magādhattaṃ, paccakkho’yaṃ jino’mbudhi.

Profound depth is his profundity; this Conqueror is an ocean manifest.

Sự sâu sắc là sự thâm sâu, Bậc Chiến Thắng này là đại dương hiện hữu.

751

Asesavatthuvisayamissaka

Asesavatthuvisayamissaka (All-encompassing Mixed)

Ẩn dụ bao trùm toàn bộ, dạng hỗn hợp

752

216.

753

Candikā mandahāsā te, muninda!

O Buddha, the moonlight of your face-moon, which is your gentle smile,

Hỡi Bậc Hiền Triết! Ánh trăng là nụ cười nhẹ nhàng của ngài,

Vadani’nduno;

awakens

Từ mặt trăng khuôn mặt của ngài;

754

Pabodhayatya’yaṃ sādhu, mano kumuda kānanaṃ.

this cluster of water lilies that is the mind of the good.

Đánh thức khu rừng hoa súng tâm trí này một cách khéo léo.

755

217.

756

Asesavatthuvisaye, pabhedo rūpake ayaṃ;

This is a division of rūpaka within asesavatthuvisaya;

Đây là sự phân loại của ẩn dụ đối tượng bao trùm toàn bộ;

757

Ekadesavivuttimhi, bhedo dāni pavuccati.

Now the division within ekadesavivutti (single aspect) is explained.

Bây giờ sẽ nói về sự phân loại trình bày một phần.

758

Ekadesavivuttisamāsa

Ekadesavivuttisamāsa (Single Aspect Compound)

Ẩn dụ trình bày một phần, dạng hợp chất

759

218.

760

Vilāsa hāsa kusumaṃ, rucirā’dhara pallavaṃ;

Who, seeing the Buddha's face,

Hoa là nụ cười duyên dáng, chồi non là môi xinh;

761

Sukhaṃ ke vā na vindanti, passantā munino mukhaṃ.

which has the flower of graceful smiles and the sprout-like lower lip, does not experience happiness?

Ai lại không tìm thấy hạnh phúc khi nhìn thấy khuôn mặt của Bậc Hiền Triết?

762

Ekadesavivuttiasamāsa

Ekadesavivuttiasamāsa (Single Aspect Non-compound)

Ẩn dụ trình bày một phần, dạng không hợp chất

763

219.

764

Pādadvandaṃ munindassa, dadātu vijayaṃ tava;

May the two feet of the Buddha grant you victory;

Đôi chân của Bậc Hiền Triết, cầu mong ban cho bạn chiến thắng;

765

Nakharaṃsī paraṃ kantā, yassa pāpajayaddhajā.

whose nail-rays are supreme beauty, banners of victory over evil.

Ánh sáng móng tay của ngài là những lá cờ chiến thắng tội lỗi tối thượng.

766

Ekadesavivuttimissaka

Ekadesavivuttimissaka (Single Aspect Mixed)

Ẩn dụ trình bày một phần, dạng hỗn hợp

767

220.

768

Sunimmalakapolassa, muninda vadani’nduno;

From the Buddha's face-moon, with its very pure cheeks,

Đối với khuôn mặt mặt trăng của Bậc Hiền Triết với đôi má trong sáng;

769

Sādhu’ppabuddha hadayaṃ, jātaṃ kerava kānanaṃ.

the cluster of water lilies that is the heart became well-awakened.

Khu rừng hoa súng trái tim đã được đánh thức một cách khéo léo.

770

221.

771

Rūpakāni bahūnye’va^* , yuttā, yuttādibhedato;

Many rūpakas, such as yuttā (appropriate) and ayuttā (inappropriate),

Có rất nhiều loại ẩn dụ, hợp lý, không hợp lý, v.v.;

772

Visuṃ na tāni vuttāni, etthe’va’ntogadhāni’ti.

are not stated separately, as they are included here.

Chúng không được nói riêng, vì chúng được bao gồm ở đây.

773

222.

774

‘‘Candimā’kāsapaduma’’, miccetaṃ khaṇḍarūpakaṃ;

"The moon is a sky-lotus" – this is khaṇḍarūpaka (partial metaphor);

"Mặt trăng là hoa sen trên trời", đây là ẩn dụ khuyết (khaṇḍarūpakaṃ);

775

Duṭṭha, ‘‘mamboruhavanaṃ, nettāni’ccā’’di sundaraṃ.

"The eyes are a forest of lovely water-lilies" – this is beautiful.

"Khu rừng hoa sen là đôi mắt", v.v. là đẹp.

776

223.

777

Pariyanto vikappānaṃ, rūpakasso’pamāya ca;

There is no limit to the variations of rūpaka and upamā;

Không có giới hạn cho các biến thể của ẩn dụ và ví dụ;

778

Natthi yaṃ tena viññeyyaṃ, avutta manumānato.

Therefore, what is unsaid should be understood by inference.

Do đó, điều chưa nói phải được hiểu bằng suy luận.

779

224.

780

Punappuna muccāraṇaṃ^* , yamatthassa, padassa ca;

The repeated utterance of a meaning or a word,

Sự lặp lại nhiều lần của ý nghĩa, của từ;

781

Ubhayesañca viññeyyā, sā’ya’ māvutti nāmato.

or of both, is known by the name of āvutti (repetition).

Và của cả hai, đó được gọi là sự lặp lại (āvutti).

782

Atthāvutti

Repetition of Meaning (Atthāvutti)

Lặp lại ý nghĩa

783

225.

784

Mano harati sabbesaṃ, ādadāti disā dasa;

This mass of fame of the Victorious One captivates the minds of all, takes away the ten directions;

Tâm của tất cả chúng sanh, mười phương hướng;

785

Gaṇhāti nimmalattañca, yasorāsi jinassa’yaṃ.

And receives purity.

cùng sự không tỳ vết, danh tiếng lớn lao này của bậc Chiến Thắng đã đoạt lấy, nhận lấy, nắm giữ.

786

Padāvutti

Repetition of Words (Padāvutti)

#### Phép Lặp Từ

787

226.

788

Vibhāsenti disā sabbā, munino dehakantiyo;

The bodily radiance of the Sage illuminates all directions;

Thân quang của bậc Mâu-ni làm rạng rỡ khắp các phương;

789

Vibhā senti ca sabbāpi, candādīnaṃ hatā viya.

And illuminates all, as if the moon and others are vanquished.

và tất cả ánh sáng của mặt trăng v.v... cũng không còn rạng rỡ, như thể bị tước đoạt.

790

Ubhayāvutti

Repetition of Both (Ubhayāvutti)

#### Phép Lặp Kép

791

227.

792

Jitvā viharati klesa, ripuṃ loke jino ayaṃ;

This Victorious One dwells in the world, having conquered the enemy of defilements;

Bậc Chiến Thắng này, sau khi chiến thắng kẻ thù là phiền não, an trú trong thế gian;

793

Viharatya’rivaggo’yaṃ, rāsibhūto’va dujjane.

This host of enemies dwells like a heap among the wicked.

đám kẻ thù này không an trú nơi những kẻ ác, như thể đã bị gom lại thành một đống.

794

228.

795

Ekattha vattamānampi, sabbavākyo’pakārakaṃ;

That which, though occurring in one place, is beneficial to all sentences;

Dù chỉ xuất hiện ở một nơi, nhưng lại có tác dụng cho toàn bộ câu;

796

Dīpakaṃ nāma taṃ cādi, majjha, ntavisayaṃ tidhā.

Is called Dīpaka, and it is threefold: initial, middle, and final.

phép đó gọi là Dīpaka, và nó có ba loại tùy theo vị trí ở đầu, giữa, và cuối.

797

Ādi dīpaka

Initial Dīpaka

#### Phép Dīpaka ở đầu

798

229.

799

Akāsi buddho veneyya, bandhūna mamito’dayaṃ;

The Buddha created endless welfare for those who can be guided;

Đức Phật đã tạo ra sự hưng thịnh vô lượng cho chúng sanh cần giáo hóa và cho thân bằng quyến thuộc;

800

Sabbapāpehi ca samaṃ, nekatitthiyamaddanaṃ.

And simultaneously crushed many heretics along with all evils.

cùng với sự chấm dứt tất cả tội lỗi và sự dẹp tan nhiều tà kiến.

801

Majjhe dīpaka

Middle Dīpaka

#### Phép Dīpaka ở giữa

802

230.

803

Dassanaṃ munino sādhu, janānaṃ jāyate’mataṃ;

The sight of the Sage becomes immortality for good people;

Việc diện kiến bậc Mâu-ni là điều tốt lành, đối với người thiện phát sinh sự bất tử;

804

Tada’ññesaṃ tu jantūnaṃ, visaṃ nicco’patāpanaṃ.

But for other beings, it is poison, a constant torment.

nhưng đối với các chúng sanh khác, đó là nọc độc, là sự thiêu đốt thường hằng.

805

Antadīpaka

Final Dīpaka

#### Phép Dīpaka ở cuối

806

231.

807

Accanta kanta lāvaṇya, candā’tapa manoharo;

The exceedingly beautiful, charming radiance, like moonlight;

Vẻ đẹp cực kỳ quyến rũ, làm say lòng người như ánh trăng và ánh mặt trời;

808

Jinā’nani’ndu indu ca, kassa nā’nandako bhave.

The moon-like face of the Victorious One, and the moon itself, for whom would they not be delightful?

vầng trăng-diện của bậc Chiến Thắng và cả mặt trăng, đối với ai lại không là nguồn hoan hỷ?

809

Mālādīpaka

Chain Dīpaka (Mālādīpaka)

#### Phép Mālādīpaka

810

232.

811

Hotā’vippaṭisārāya, sīlaṃ, pāmojjahetu so;

Virtue leads to freedom from remorse, that is the cause of joy;

Giới hạnh là để không hối hận, giới hạnh ấy là nhân của sự hân hoan;

812

Taṃ pītihetu, sā cā’yaṃ, passaddhyā’di pasiddhiyā.

That (joy) is the cause of rapture, and this (rapture) leads to the attainment of tranquility and so forth.

sự hân hoan ấy là nhân của hỷ, và hỷ ấy là để thành tựu khinh an v.v...

813

233.

814

Iccā’didīpakattepi, pubbaṃ pubba mapekkhinī;

Thus, even in initial Dīpaka, each preceding one expects the next;

Như vậy, dù là phép Dīpaka ở đầu, nhưng chuỗi câu vẫn tiếp diễn,

815

Vākyamālā pavattāti, taṃ mālādīpakaṃ mataṃ.

A series of sentences proceeds; that is known as Mālādīpaka.

nương vào vế trước và vế trước nữa, nên được xem là Mālādīpaka.

816

234.

817

Anene’va’ppakārena, sesāna mapi dīpake;

In this very manner, for the remaining Dīpaka (figures of speech) as well;

Cũng theo phương cách này, đối với các phép Dīpaka còn lại,

818

Vikappānaṃ vidhātabbā, nugati suddhabuddhibhi.

the application of their varieties should be understood by those of pure intellect.

những người có trí tuệ trong sáng nên suy ra các biến thể.

819

235.

820

Visesa vacani’cchāyaṃ, nisedhavacanaṃ tu yaṃ;

When desiring a specific statement, that prohibitive statement,

Khi muốn nói đến một điều đặc biệt, mà lại dùng lời phủ định,

821

Akkhepo nāma soyañca, tidhā kālappabhedato.

is called Akkhepa, and that is threefold according to the distinction of time.

phép đó gọi là Akkhepa, và nó có ba loại theo sự phân chia thời gian.

822

236.

823

Ekākī’ nekasenaṃ taṃ, māraṃ sa vijayī jino;

How did the Conqueror, alone, overcome Māra with his numerous armies?

Một mình, bậc Chiến Thắng đã chiến thắng Ma vương cùng đạo quân đông đảo ấy;

824

Kathaṃ ta mathavā tassa, pāramībala mīdisaṃ.

Or such is the power of his Pāramīs.

làm sao được nhỉ? À, năng lực ba-la-mật của Ngài là như vậy.

825

Atītakkhepo.

Past Akkhepa.

Akkhepa quá khứ.

826

237.

827

Kiṃ citte’jāsamugghātaṃ, apatto’smīti khijjase;

Why do you fret, thinking, "I have not attained the eradication of defilements in my mind"?

Sao ngươi lại buồn rầu rằng: "Ta chưa đạt được sự đoạn trừ mầm mống trong tâm"?

828

Paṇāmo nanu so ye’va, sakimpi sugate gato.

Surely, isn't that very prostration made even once to the Fortunate One (Sugata)?

Chẳng phải sự đảnh lễ, dù chỉ một lần, dâng lên bậc Thiện Thệ chính là sự đoạn trừ ấy sao?

829

Vattamānakkhepo.

Present Akkhepa.

Akkhepa hiện tại.

830

238.

831

Saccaṃ na te gamissanti, sivaṃ sujanagocaraṃ;

Truly, those extremely wicked people whose minds are encompassed by wrong view

Quả thật, họ sẽ không đi đến được nơi an lành, cảnh giới của người thiện;

832

Micchādiṭṭhi parikkanta^* , mānasā ye sudujjanā.

will not go to the auspicious realm, the abode of good people.

những kẻ ác kia, những kẻ có tâm trí bị tà kiến xâm chiếm.

833

Anāgatakkhepo.

Future Akkhepa.

Akkhepa vị lai.

834

239.

835

Ñeyyo atthantaranyāso, yo, ññavākyatthasādhano;

Atthantaranyāsa should be known as that which proves the meaning of another statement;

Nên biết Atthantaranyāso là phép dùng nghĩa của một câu khác để chứng minh;

836

Sabbabyāpī visesaṭṭho, hivisiṭṭha’ssa bhedato.

it is Sabbabyāpī or Visesaṭṭha, due to the distinction of being with or without hi.

nó được phân biệt thành phổ quát và đặc thù, có "hi" hoặc không có "hi".

837

Hi rahita sabbabyāpī

Sabbabyāpī without `hi`

#### Phổ quát không có "hi"

838

240.

839

Tepi lokahitā sattā, sūriyo candimā api;

Even those beings who benefit the world, the sun and the moon,

Ngay cả những chúng sanh mang lại lợi ích cho thế gian, như mặt trời và mặt trăng,

840

Atthaṃ passa gamissanti, niyamo kena laṅghyate.

see, they will pass away. By whom can the law (of impermanence) be transgressed?

cũng sẽ đi đến chỗ hoại diệt, hãy xem. Ai có thể vượt qua được quy luật?

841

Hi sahita sabbabyāpī

Sabbabyāpī with `hi`

#### Phổ quát có "hi"

842

241.

843

Satthā devamanussānaṃ, vasī sopi munissaro;

The Teacher of gods and humans, that sovereign sage, the Master,

Bậc Đạo Sư của chư thiên và nhân loại, bậc Mâu-ni Tối Thượng tự chủ ấy,

844

Gato’va nibbutiṃ sabbe, saṅkhārā na hi sassatā.

has also attained Nibbāna; for indeed all conditioned things are not eternal.

cũng đã nhập Niết-bàn. Vì rằng tất cả các pháp hữu vi đều không thường hằng.

845

Hi rahita visesaṭṭha

Visesaṭṭha without `hi`

#### Đặc thù không có "hi"

846

242.

847

Jino saṃsārakantārā, janaṃ pāpeti^* nibbutiṃ;

The Conqueror leads beings to Nibbāna from the wilderness of saṃsāra;

Bậc Chiến Thắng đưa chúng sanh từ sa mạc luân hồi đến Niết-bàn;

848

Nanu yuttā gati sā’yaṃ, vesārajja samaṅginaṃ.

surely, this path is fitting for one endowed with self-confidence.

Chẳng phải hành vi đó là phù hợp với người có sự vô úy sao?

849

Hi sahita visesaṭṭha

Visesaṭṭha with `hi`

Ý nghĩa đặc biệt cùng với 'Hi'

850

243.

851

Surattaṃ te’dharaphuṭaṃ, jina!

O Conqueror, your very red, parted lips gladden the mind;

Môi bạn đỏ tươi, bậc Toàn Giác!

Rañjeti mānasaṃ;

delights the mind;

Làm tâm người vui thích;

852

Sayaṃ rāgaparītā hi, pare rañjenti saṅgate.

for indeed those who are themselves afflicted by passion gladden others when associated with them.

Tự mình đầy tham ái, khi gặp gỡ, lại làm người khác vui thích.

853

244.

854

Vācce gamme tha vatthūnaṃ, sadisatte pabhedanaṃ;

The differentiation of objects in what is to be stated and what is understood, when there is similarity,

Trong những thứ được nói đến, được đạt đến và các sự vật, có sự phân biệt về sự tương đồng;

855

Byatireko’ya’mapye’ko, bhayabhedā catubbidho.

this Byatireka (figure of speech) is also one, and it is fourfold by distinction of type.

Sự khác biệt này cũng là một, có bốn loại theo sự phân biệt về đối tượng.

856

Vāccaekabyatireka

Vāccaekabyatireka (Differentiation in one aspect of what is stated)

Sự khác biệt của một đối tượng được nói đến

857

245.

858

Gambhīratta mahattādi, guṇā jaladhinā jina!;

O Conqueror, you are equal to the ocean in qualities like profundity and greatness;

Các đức tính như sự sâu sắc, vĩ đại, bậc Toàn Giác, bạn tương đồng với biển cả;

859

Tulyo tva masi bhedo tu, sarīrene’disena te.

but the difference is in your body, which is of such a kind.

Nhưng sự khác biệt là ở thân thể như thế này của bạn.

860

Vācca ubhayabyatireka

Vācca ubhayabyatireka (Differentiation in both aspects of what is stated)

Sự khác biệt của cả hai đối tượng được nói đến

861

246.

862

Mahāsattā’tigambhīrā, sāgaro sugatopi ca;

Great beings are exceedingly profound, as are the ocean and the Fortunate One;

Các bậc Đại Sĩ vô cùng sâu sắc, biển cả và cả bậc Thiện Thệ;

863

Sāgaro’ñjanasaṅkāso, jino cāmīkarajjuti.

the ocean is like collyrium, while the Conqueror shines like gold.

Biển cả có màu xanh như thuốc bôi mắt, còn bậc Toàn Giác có ánh sáng vàng ròng.

864

Gamma ekabyatireka

Gamma ekabyatireka (Differentiation in one aspect of what is understood)

Sự khác biệt của một đối tượng được đạt đến

865

247.

866

Na santāpāpahaṃ nevi, cchitadaṃ migalocanaṃ;

The eyes of a deer do not remove suffering, nor do they grant wishes;

Không xua tan phiền não, cũng không ban điều mong muốn, mắt của loài nai;

867

Muninda!

O Sage, your pair of eyes is adorned with those qualities.

Bậc Đạo Sư, đôi mắt của bạn được trang sức bằng những đức tính đó.

Nayanadvandaṃ, tava tagguṇa bhūsitaṃ.

Your pair of eyes, adorned with those qualities.

Đôi mắt của Ngài, được tô điểm bằng những phẩm chất ấy.

868

Gammaubhayabyatireka

Gamma ubhayabyatireka (Differentiation in both aspects of what is understood)

Sự khác biệt của cả hai đối tượng được đạt đến

869

248.

870

Munindānana mambhoja, mesaṃ nānatta mīdisaṃ;

The face of the Sage and the lotus, their difference is of this kind:

Mặt của bậc Đạo Sư là hoa sen, sự khác biệt này là như vậy;

871

Suvuttā’matasandāyī, vadanaṃ ne’disa’mbujaṃ.

the face pours forth excellent nectar, but a lotus is not like this.

Lời nói tốt đẹp ban tặng sự bất tử, nhưng hoa sen không như vậy.

872

249.

873

Pasiddhaṃ kāraṇaṃ yattha, nivattetvā’ ñākāraṇaṃ;

Where a well-known cause is set aside and another cause is established,

Nơi mà nguyên nhân đã biết được loại bỏ, và một nguyên nhân khác được thiết lập;

874

Sābhāvikatta mathavā, vibhābyaṃ sā vibhāvanā.

or its naturalness is made clear, that is Vibhāvanā.

Hoặc là sự tự nhiên, hoặc được làm rõ, đó là sự làm rõ (Vibhāvanā).

875

Kāraṇantaravibhāvanā

Kāraṇantaravibhāvanā (Vibhāvanā by another cause)

Sự làm rõ nguyên nhân khác

876

250.

877

Anañjitā’sitaṃ nettaṃ, adharo rañjitā’ruṇo;

Your eye, O Conqueror, is dark without collyrium, your lip is red without coloring;

Mắt đen không cần tô vẽ, môi đỏ không cần son phấn;

878

Samānatā bhamu cā’yaṃ, jinā’nāvañcitā tava.

and this eyebrow of yours is even without being drawn.

Lông mày này của bạn, bậc Toàn Giác, cũng không cần uốn nắn.

879

Sābhāvika vibhāvanā

Sābhāvika vibhāvanā (Vibhāvanā by naturalness)

Sự làm rõ tự nhiên

880

251.

881

Na hoti khalu dujjanya, mapi dujjanasaṅgame;

Indeed, wickedness does not arise even in the company of the wicked,

Thật vậy, sự xấu xa không tồn tại, ngay cả khi ở cùng với kẻ ác;

882

Sabhāvanimmalatare, sādhujantūna cetasi.

in the minds of good people, which are naturally very pure.

Trong tâm của những người thiện lương, vốn đã trong sạch.

883

252.

884

Janako, ñāpako ceti, duvidhā hetavo siyuṃ;

Causes are of two kinds: generative and indicative;

Có hai loại nguyên nhân: tạo tác và làm cho biết;

885

Paṭisaṅkharaṇaṃ tesaṃ, alaṅkāratāyo’ditaṃ.

their arrangement is declared to be an embellishment.

Sự sắp xếp lại chúng được gọi là sự trang sức.

886

253.

887

Bhāvā’bhāva kiccavasā, cittahetuvasāpi ca;

Due to the nature of existence and non-existence, and also due to the nature of the mind's cause,

Do sự tồn tại và không tồn tại của hành động, và do nguyên nhân của tâm;

888

Bhedā’nantā idaṃ tesaṃ, mukhamatta nidassanaṃ.

the distinctions are endless; this is merely an illustration of them.

Có vô số sự phân biệt, đây chỉ là một ví dụ ban đầu của chúng.

889

254.

890

Paramatthapakāse’ka, rasā sabbamanoharā;

This teaching of the Sage, which reveals the ultimate truth, is of one essence and captivates all;

Sự khai thị của bậc Đạo Sư này, chỉ có một vị là tối thượng, làm say đắm mọi tâm hồn;

891

Munino desanā’yaṃ me, kāmaṃ toseti mānasaṃ.

it truly delights my mind.

Thật sự làm thỏa mãn tâm tôi.

892

Bhāvakicco kārakahetu.

Generative cause of existence.

Nguyên nhân tạo tác có hành động tồn tại.

893

255.

894

Dhīrehi saha saṃvāsā, saddhammassā’bhiyogato;

Through association with the wise, through application to the Dhamma,

Do sống chung với người trí, do tinh tấn trong Chánh Pháp;

895

Niggaheni’ndriyānañca, dukkhassu’pasamo siyā.

and through restraint of the senses, the cessation of suffering may occur.

Và do sự kiềm chế các căn, sự chấm dứt khổ đau sẽ đến.

896

Abhāvakicco kārakahetu.

Generative cause of non-existence.

Nguyên nhân tạo tác có hành động không tồn tại.

897

256.

898

Muninda’canda saṃvādi, kantabhāvo’pasobhinā;

By your beautiful face, which harmonizes with the moon, O Sage,

Tương hợp với mặt trăng là Đức Muninda, được tô điểm bởi vẻ khả ái;

899

Mukhene’va subodhaṃ te, manaṃ pāpā’bhinissaṭaṃ.

it is well understood that your mind is free from evil.

Cũng như khuôn mặt Ngài, tâm của Ngài, thoát khỏi tội lỗi, thật dễ giác ngộ.

900

Bhāvakicco ñāpakahetu.

Indicative cause of existence.

Nhân tố biểu thị hành động của trạng thái.

901

257.

257.

902

Sādhuhatthā’ravindāni, saṅkocayati te kathaṃ;

How can the scorching heat of passion, touching your pair of feet,

Làm sao mà những đóa sen tay của người thiện lành lại khép lại;

903

Muninda!

cause the lotus-like hands of good people to close, O Sage?

Hỡi Đức Muninda!

Caraṇadvanda, rāgabālā’tapo phusaṃ?

Your pair of feet, afflicted by the scorching heat of defilement?

Khi ánh nắng ban mai của đôi chân Ngài chạm đến?

904

Ayuttakārī cittahetu.

Mind's cause acting inappropriately.

Nhân tố tâm hành động phi lý.

905

258.

258.

906

Saṅkocayanti jantūnaṃ, pāṇipaṅkeruhāni’ha;

Here, the rays of the moon-like nails of your two feet, O Sage,

Ở đây, những đóa sen tay của chúng sinh khép lại;

907

Muninda!

cause the lotus-like hands of beings to close.

Hỡi Đức Muninda!

Caraṇadvanda, nakha candāna’ maṃsavo.

Your pair of feet, the radiance of moon-like nails.

Bởi những tia sáng từ mặt trăng móng của đôi chân Ngài.

908

Yuttakārī cittahetu.

Mind's cause acting appropriately.

Nhân tố tâm hành động hợp lý.

909

259.

259.

910

Uddiṭṭhānaṃ padatthānaṃ, anuddeso yathākkamaṃ;

The sequential enumeration of previously stated terms;

Việc trình bày lại các ý nghĩa đã nêu theo thứ tự;

911

‘Saṅkhyāna’miti niddiṭṭhaṃ, yathāsaṅkhyaṃ kamopi ca.

'Saṅkhyāna' is thus defined, and also 'yathāsaṅkhyaṃ kamo' (sequential order).

Được gọi là ‘Saṅkhyāna’, cũng là yathāsaṅkhyaṃ hay kamo.

912

260.

260.

913

Ālāpa hāsa līḷāhi, muninda!

O Sage-king! Your victories are by means of pleasant speech, laughter, and grace;

Bằng lời nói, tiếng cười, và dáng điệu, hỡi Đấng Muninda!

Vijayā tava;

Your victory;

Chiến thắng của Ngài;

914

Kokilā kumudāni co, pasevante vanaṃ jalaṃ.

(Just as) cuckoos and water lilies resort to the forest and water.

Giống như chim tu hú và hoa súng tô điểm cho rừng và nước.

915

261.

916

Siyā piyataraṃ nāma, attharūpassa kassaci;

There may be something called 'piyataraṃ' (more dear) for some meaning or form;

Đối với một người nào đó, có thể có một ý nghĩa hay hình thức thân thương hơn;

917

Piyassā’tisayene’taṃ, yaṃ hoti paṭipādanaṃ.

This is an excessive presentation of what is dear.

Sự trình bày này là do sự vượt trội của lòng yêu mến.

918

262.

919

Pītiyā me samuppannā, santa!

O Peaceful One! Joy has arisen in me from seeing you;

Hỡi bậc Thánh, hỷ lạc đã khởi lên trong con, do được diện kiến Ngài;

Sandassanā tava;

Your clear vision;

Sự diện kiến Ngài;

920

Kālenā’yaṃ bhave pīti, tave’va puna dassanā.

This joy will arise in time, again from seeing you.

Mong rằng hỷ lạc này sẽ đến đúng lúc, khi được diện kiến Ngài lần nữa.

921

263.

922

Vaṇṇiteno’pamānena, vutyā’dhippeta vatthuno;

When the intended object is expressed through a described simile,

Bằng cách mô tả đối tượng được nói đến qua một ví dụ so sánh;

923

Samāsavutti nāmā’yaṃ, attha saṅkhepa rūpato.

This is called 'samāsavutti' (concise expression), in the form of a summary of meaning.

Cách nói này được gọi là Samāsavutti, vì nó rút gọn ý nghĩa.

924

264.

925

Sā’yaṃ visesyamattena, bhinnā’bhinnavisesanā;

This, by means of the specific object itself, is 'bhinnābhinnavisesanā' (distinguished-undistinguished qualification);

Cách nói ấy, chỉ với đối tượng được bổ nghĩa, có tính từ đồng nhất và dị biệt;

926

Atthe’va aparā pya’tthi, bhinnā’bhinnavisesanā.

And there is another kind of 'bhinnābhinnavisesanā' in meaning.

Về mặt ý nghĩa, cũng có một loại khác, là tính từ dị biệt và đồng nhất.

927

Abhinnavisesana

Undistinguished Qualification

Abhinnavisesana (Tính từ đồng nhất)

928

265.

929

Visuddhā’matasandāyī, pasattharatanā’layo;

This ocean, pure, flowing with nectar, an abode of excellent jewels,

Đại dương này, tuôn trào cam lồ thanh tịnh, là nơi chứa đựng các bảo vật đáng tán thán,

930

Gambhīro cā’ya’ mambodhi, puññenā’pādito mayā.

And profound, has been brought forth by me through merit.

lại sâu thẳm, đã được con tạo ra nhờ phước báu.

931

Bhinnābhinnavisesana

Distinguished-Undistinguished Qualification

Bhinnābhinnavisesana (Tính từ dị biệt và đồng nhất)

932

266.

933

Icchita’tthapado sāro, phalapuppho’pasobhito;

This wish-fulfilling tree, whose essence is the desired objects, adorned with fruits and flowers,

Cây như ý này, ban cho những điều mong muốn, chứa đựng tinh túy, được trang hoàng bởi hoa trái,

934

Sacchāyo’ya’mapubbova kapparukkho samuṭṭhito.

And full of shade, has arisen like no other.

lại có bóng mát, chưa từng có, đã mọc lên.

935

267.

936

Sāgarattena saddhammo, rukkhatteno’dito jino;

The Saddhamma is likened to an ocean, the Victor to a tree;

Diệu Pháp được ví như biển cả, Đấng Chiến Thắng được ví như cây;

937

Sabbe sādhāraṇā dhammā, pubbatrā’ññatra tu’ttayaṃ.

All qualities are common, but in the former and latter, there are three (distinctions).

Tất cả các thuộc tính đều chung, ở ví dụ trước là khác, nhưng ở ví dụ sau thì giống nhau.

938

268.

939

Vatthuno’ññappakārena, ṭhitā vutti tada’ññathā;

When the state of an object, existing in one way, is imagined to be otherwise,

Khi một sự vật được trình bày theo một cách khác với cách nó tồn tại;

940

Parikappīyate yattha, sā hoti parikappanā.

That is 'parikappanā' (conjecture).

Nơi mà nó được tưởng tượng ra, đó là parikappanā (phép tưởng tượng).

941

269.

942

Upamā’bbhantarattena, kiriyādivasena ca;

I shall explain various conjectures in order,

Do sự ẩn dụ của ví dụ so sánh, và do hành động, v.v.;

943

Kameno’dāharissāmi, vividhā parikappanā.

According to the internal simile and according to action, etc.

Ta sẽ lần lượt nêu ra các loại parikappanā khác nhau.

944

Upamābbhantaraparikappanā

Conjecture within a Simile

Upamābbhantaraparikappanā (Phép tưởng tượng ẩn dụ)

945

270.

946

Icchābhaṅgā’turā’sīnā, tā’tiniccala maccharā;

Those extremely immobile fish, afflicted by broken desires, sitting (motionless),

Những người phụ nữ, đau khổ vì mong muốn bị cản trở, với sự ghen tuông cực kỳ bất động,

947

Vasaṃ nenti’va dhīraṃ taṃ, tadā yogā’bhiyogato.

Surely bring that wise one under their sway, due to his diligent practice at that time.

dường như đã khuất phục được bậc kiên định ấy, nhờ vào nỗ lực tu tập của ngài lúc bấy giờ.

948

Kriyāparikappanā

Conjecture of Action

Kriyāparikappanā (Phép tưởng tượng về hành động)

949

271.

950

Gajaṃ māro samāruḷho, yuddhāya’ccanta’munnataṃ;

Māra, having mounted an exceedingly lofty elephant for battle,

Ma vương cưỡi trên con voi chiến cực kỳ cao lớn để giao chiến;

951

Magga manvesatī nūna, jinabhīto palāyituṃ.

Surely seeks a path to flee, terrified of the Victor.

chắc hẳn đang tìm đường để trốn chạy, vì sợ hãi Đấng Chiến Thắng.

952

Guṇaparikappanā

Conjecture of Quality

Guṇaparikappanā (Phép tưởng tượng về phẩm chất)

953

272.

954

Muninda!

O Sage-king! The redness on your two beautiful lotus-like feet,

Hỡi Đấng Muninda!

Pādadvande te, cāru rājiva sundare;

Your pair of feet, beautiful and lovely like lotuses;

Ở đôi chân của Ngài, đẹp như hoa sen xanh duyên dáng;

955

Maññe pāpā’bhi’sammadda, jātasoṇena soṇimā.

I imagine, is born from crushing evil.

Con tưởng rằng sắc đỏ là do máu sinh ra từ việc chà đạp lên tội lỗi.

956

273.

957

Maññe, saṅke, dhuvaṃ, nūna, miva, micceva mādihi;

This (conjecture) is sometimes indicated by 'maññe' (I imagine), 'saṅke' (I suspect), 'dhuvaṃ' (certainly), 'nūna' (surely), 'iva' (as if), 'icceva' (thus indeed), and so on;

Bằng các từ như maññe, saṅke, dhuvaṃ, nūna, iva, và micceva;

958

Sā’yaṃ byañjīyate kvā’pi, kvā’pi vākyena gamyate.

And sometimes it is understood from the sentence itself.

Phép tưởng tượng này đôi khi được biểu thị, đôi khi được ngụ ý qua câu văn.

959

Gammaparikappanā

Implicit Conjecture

Gammaparikappanā (Phép tưởng tượng ngụ ý)

960

274.

961

Dayā sañjāta sarasā, dehā nikkhantakantiyo;

The radiant beauties, born of compassion and full of charm, having departed from your body,

Hỡi Đấng Chiến Thắng! Những hào quang phát ra từ thân Ngài, thấm đẫm lòng bi mẫn,

962

Pīṇentā jina!

O Victor! Surely nourish and lead people to a state of charm.

làm cho chúng sinh vui mừng, quả thật đã đưa họ đến trạng thái an lạc.

Te sādhu, janaṃ sarasataṃ nayuṃ.

They lead good people to purity.

Các vị ấy, những người thiện lành, dẫn dắt chúng sinh đến sự an lạc.

963

275.

964

Ārabbhantassa yaṃkiñci, kattuṃ puññavasā puna;

When one undertakes something, and then, by the power of merit,

Khi bắt đầu làm bất cứ điều gì, lại nhờ vào phước báu;

965

Sādhana’ntaralābho yo, taṃ vadanti samāhitaṃ.

An additional means of accomplishment is gained, that is called 'samāhitaṃ' (accomplished).

Việc có được một phương tiện khác, các bậc trí gọi đó là samāhitaṃ (phép tương trợ).

966

276.

967

Mārā’ribhaṅgā’bhimukha, mānaso tassa satthuno;

As that Teacher's mind was intent on vanquishing Māra, the enemy,

Đối với Bậc Đạo Sư, người có tâm hướng đến việc đánh bại kẻ thù là Ma vương;

968

Mahāmahī mahāravaṃ, ravī’ya’mupakārikā.

This great earth roared with a mighty sound, becoming a helper.

Đại địa này đã rền vang một tiếng lớn, đóng vai trò như một người trợ giúp.

969

277.

970

Avatvā’bhimataṃ tassa, siddhiyā dassana’ññathā;

When, without stating the desired object, its accomplishment is shown in another way,

Không nói ra điều mong muốn, mà cho thấy sự thành tựu của nó theo một cách khác;

971

Vadanti taṃ ‘pariyāya, vuttī’ti sucibuddhayo.

The pure-minded call that 'pariyāyavutti' (indirect expression).

Các bậc trí tuệ trong sáng gọi đó là ‘pariyāya vuttī’ (lối nói vòng).

972

278.

973

Vivaṭa’ṅgaṇanikkhittaṃ, dhana’mārakkha vajjitaṃ;

O wealth-seeker! The wealth is cast in an open courtyard, unguarded;

Tài sản được đặt ở sân rộng, không có người canh giữ;

974

Dhanakāma!

Go as you wish, if you desire it.

Hỡi người mong cầu tài sản!

Yathākāmaṃ, tuvaṃ gaccha yadicchasi.

Go as you wish, if you desire.

Ngươi hãy đi đến nơi nào ngươi muốn, tùy theo ý thích.

975

279.

279.

976

Thutiṃ karoti nindanto, viya taṃ byājavaṇṇanaṃ;

When one praises as if blaming, that is 'byājavaṇṇanaṃ' (indirect praise);

Khi người ta tán thán như thể đang chê bai, đó là byājavaṇṇanaṃ;

977

Dosā’bhāsā guṇā eva, yanti sannidhi matra hi.

Here, apparent faults are indeed qualities that approach (the truth).

Vì ở đây, những điều có vẻ là lỗi lầm thực ra lại trở thành đức hạnh.

978

280.

280.

979

Sañcāletu malaṃ tvaṃ’si, bhusaṃ kuvalayā’khilaṃ;

You are indeed able to greatly stir the entire mass of water lilies (or the world);

Ngài có thể lay động toàn bộ bụi trần của thế gian;

980

Visesaṃ tāvatā nātha!, Guṇānaṃ te vadāma kiṃ?

So, Lord! What can we say about the excellence of your qualities?

Hỡi Đấng Lãnh Đạo! Do vậy, chúng con biết nói gì về sự đặc biệt trong các đức hạnh của Ngài?

981

281.

281.

982

Visesi’cchāyaṃ dabbassa, kriyā, jāti, guṇassa ca;

When an excess in substance, action, genus, or quality is desired,

Khi mong muốn làm nổi bật một vật, hành động, chủng loại, hay phẩm chất;

983

Vekalladassanaṃ yatra, viseso nāma yaṃ bhave.

And a deficiency is shown, that is called 'viseso' (distinction).

Bằng cách cho thấy sự thiếu vắng (của các phương tiện thông thường), đó được gọi là viseso.

984

282.

285.

282.

985

Na rathā, na ca mātaṅgā, na hayā, na padātayo;

Not by chariots, nor by elephants, nor by horses, nor by foot soldiers,

Không xe, không voi, không ngựa, không bộ binh;

986

Jito mārāri muninā, sambhārāvajjanena hi.

Was Māra, the enemy, vanquished by the Sage, but by the accumulation of provisions (of Dhamma).

Đức Muni đã chiến thắng kẻ thù Ma vương chỉ bằng cách quán xét các ba-la-mật.

987

Dabbavisesavutti.

Distinction of Substance.

Sự đặc biệt về vật.

988

283.

283.

989

Na baddhā bhūkuṭi, neva, phurito dasanacchado;

No eyebrow was furrowed, nor was the lip quivering;

Không cau mày, cũng không mím môi;

990

Mārāribhaṅgaṃ cā’kāsi, muni vīro varo sayaṃ.

Yet the brave and supreme Sage himself accomplished the defeat of Māra, the enemy.

Vị Anh hùng Muni, Đấng Tối Thượng, tự mình đã đánh bại kẻ thù Ma vương.

991

Kriyāvisesavutti.

Distinction of Action.

Sự đặc biệt về hành động.

992

284.

284.

993

Na disāsu byāttā^* raṃsi,

No rays were spread (far and wide) in the directions,

Ánh sáng không lan tỏa khắp các phương,

994

Nā’loko lokapatthaṭo;

Nor was light diffused throughout the world;

Cũng không có ánh quang minh chiếu rọi thế gian;

995

Tathāpya’ndhatamaharaṃ, paraṃ sādhusubhāsitaṃ.

Yet the supreme good teaching removed the deepest darkness.

Tuy nhiên, lời thiện thuyết của người thiện lành lại là thứ tối thượng xua tan bóng tối vô minh.

996

Jātivisesavutti.

Distinction of Genus.

Sự đặc biệt về chủng loại.

997

285.

285.

998

Na kharaṃ, na hi vā thaddhaṃ, muninda!

O Sage-king! Your word is neither harsh nor stiff;

Hỡi Đức Muninda! Lời nói của Ngài không thô thiển, cũng không cứng nhắc;

Vacanaṃ tava;

Your word;

Lời nói của bạn;

999

Tathāpi gāḷhaṃ khaṇati, nimmūlaṃ janatāmadaṃ.

Yet it deeply uproots the pride of people.

Tuy nhiên, nó lại đào sâu và nhổ tận gốc rễ sự kiêu mạn của chúng sinh.

1000

Guṇavisesavutti

Distinction of Quality

Sự đặc biệt về phẩm chất

1001

286.

286.

1002

Dassīyate’tirittaṃ tu, sūravīrattanaṃ yahiṃ;

Where extraordinary heroism is shown,

Nơi nào sự dũng mãnh anh hùng được thể hiện một cách thái quá;

1003

Vadanti viññūvacanaṃ, ruḷhāhaṅkāra mīdisaṃ.

The wise call such an expression 'ruḷhāhaṅkāra' (exaggerated self-assertion).

Bậc trí gọi lời nói như vậy là ruḷhāhaṅkāra (kiêu mạn cố hữu).

1004

287.

287.

1005

Dame nandopanandassa, kiṃ me byāpāradassanā?

“What concern is it of mine to show the subduing of Nandopananda?

Trong việc nhiếp phục Nandopananda, ta cần gì phải ra tay?

1006

Puttā me pādasambhattā, sajjā sante’va tādise.

My sons, devoted to my feet, are ready, indeed, just like that.”

Các con trai của ta, những người đã thành thục dưới chân ta, luôn sẵn sàng cho những việc như vậy.

1007

288.

288.

1008

Sileso vacanā’nekā, bhidheyye’kapadāyutaṃ;

Silesa is a figure of speech where one word is associated with multiple meanings;

Sileso là lời nói có nhiều nghĩa, được kết hợp trong một từ;

1009

Abhinnapadavākyādi, vasā tedhā’ya mīrito.

It is declared to be threefold based on undivided words and sentences, etc.

Nó được chia làm ba loại tùy theo từ, câu không tách rời, v.v.

1010

289.

289.

1011

Andhatamaharo hārī, samāruḷho mahodayaṃ;

This radiant one, the remover of deep darkness, having attained great prosperity,

Xua tan bóng tối vô minh, quyến rũ, đạt đến sự thịnh vượng lớn lao;

1012

Rājate raṃsimālī’yaṃ, bhagavā bodhayaṃ jane.

The Blessed One shines, awakening beings.

Vị ấy, Đức Thế Tôn, người có vòng hào quang, tỏa sáng khi giác ngộ chúng sinh.

1013

Abhinnapadavākyasileso.

Abhinnapadavākyasilesa (Undivided Word-Sentence Pun)

Sileso trong câu có từ không tách rời.

1014

290.

290.

1015

Sāradā’malakā’bhāso, samānīta parikkhayo;

The wise one, whose light is like that of an autumn moon, who has brought about the end (of suffering),

Có ánh sáng trong trẻo như mùa thu, đã đoạn tận các phiền não;

1016

Kumudā’karasambodho, pīṇeti janataṃ sudhī.

Who awakens the lotus ponds (of minds), gladdens the people.

Làm cho các chúng sinh như hoa súng nở rộ, bậc trí tuệ làm vui lòng chúng sinh.

1017

Bhinnapadavākyasileso.

Bhinnapadavākyasilesa (Divided Word-Sentence Pun)

Sileso trong câu có từ tách rời.

1018

291.

291.

1019

Samāhita’ttavinayo, ahīna mada maddano;

The Sugata, whose self is composed and disciplined, who crushes arrogance without remainder,

Người có tâm định tĩnh và tự chế ngự, người dẹp tan sự kiêu mạn không sót;

1020

Sugato visadaṃ pātu, pāṇinaṃ so vināyako.

May that leader protect beings with clear (teachings).

Mong rằng Đức Sugato, vị Lãnh Đạo ấy, sẽ bảo hộ chúng sinh một cách rõ ràng.

1021

Bhinnābhinnapadavākyasileso.

Bhinnābhinnapadavākyasilesa (Partially Divided Word-Sentence Pun)

Sileso trong câu có cả từ tách rời và không tách rời.

1022

292.

292.

1023

Viruddhā, viruddhā, bhinna, kammā, niyamavā, paro;

The other (types of silesa) are: Viruddha (contradictory), Aviruddha (non-contradictory), Bhinna (divided), Kamma (action), Niyamavā (with restriction),

Có loại tương phản, không tương phản, khác biệt, hành động, có quy tắc, và loại khác;

1024

Niyama’kkhepavacano, avirodhi, virodhya’pi.

Niyamakkhepa (lifting of restriction), Avirodhi (non-opposing), and Virodhi (opposing).

Lời nói phủ định quy tắc, không đối lập, và cả đối lập.

1025

293.

293.

1026

Ocitya samposakādi, sileso, padajā’di^* pi;

Ocityasamposaka (propriety-enhancing), and Padajā (word-born) silesa, etc.;

Sileso nuôi dưỡng sự thích hợp, v.v., cũng như từ ngữ, v.v.;

1027

Esaṃ nidassanesve’va, rūpa māvi bhavissati.

Their forms will become manifest in these examples.

Hình thức của chúng sẽ trở nên rõ ràng ngay trong các ví dụ.

1028

Viruddhakammasilesa

Viruddhakammasilesa (Pun of Contradictory Actions)

Silesa về hành động tương phản

1029

294.

294.

1030

Savase vattayaṃ lokaṃ, akhilaṃ kallaviggaho;

The Dhamma King, the foe of Māra, who brings the entire world under his sway, engaging in skillful combat,

Khiến toàn thể thế gian thuận theo ý mình, người có thân thể lành mạnh;

1031

Parābhavati mārāri, dhammarājā vijambhate.

Overcomes (Māra) and flourishes.

Vị Pháp Vương, kẻ thù của Ma vương, chiến thắng và hiển vinh.

1032

Aviruddhakammasilesa

Aviruddhakammasilesa (Pun of Non-Contradictory Actions)

Silesa về hành động không tương phản

1033

295.

295.

1034

Sabhāvamadhuraṃ puñña viseso’daya sambhavaṃ;

People listen to the naturally sweet words of the Sage, which arise from abundant merit,

Vốn tự nhiên ngọt ngào, sinh ra từ sự phát khởi của phước báu đặc biệt;

1035

Suṇanti vācaṃ munino, janā passanti cā’mataṃ.

And they see Nibbāna.

Chúng sinh nghe lời nói của Đức Muni và thấy được sự bất tử.

1036

Abhinnakammasilesa

Abhinnakammasilesa (Pun of Undivided Actions)

Silesa về hành động không khác biệt

1037

296.

296.

1038

Andhakārā’pahārāya, sabhāva madhurāya ca;

For the removal of darkness and for its natural sweetness,

Để xua tan bóng tối và vì sự ngọt ngào tự nhiên;

1039

Mano pīṇeti jantūnaṃ, jino vācāya bhāya ca.

The Conqueror gladdens the minds of beings with his speech and his light.

Đức Jina làm vui lòng tâm chúng sinh bằng lời nói và ánh sáng.

1040

Niyamavantasilesa

Niyamavantasilesa (Pun with Restriction)

Niyamavantasilesa (Song quan có giới hạn)

1041

297.

297.

1042

Kesa’kkhīnaṃ’va kaṇhattaṃ, bhamūnaṃyeva vaṅkatā;

Just as hair and eyes are black, and eyebrows are curved,

Sự đen tuyền chỉ thuộc về tóc và mắt, sự cong vòm chỉ thuộc về đôi mày;

1043

Pāṇipādā’dharānaṃ’va, munindassā’bhirattatā.

So too, the hands, feet, and lips of the Lord of Sages are reddish.

Sắc hồng nhuận chỉ thuộc về tay, chân, và môi của bậc Tôn Chủ.

1044

Niyamakkhepasilesa

Niyamakkhepasilesa (Pun with Lifting of Restriction)

Niyamakkhepasilesa (Song quan có phủ định)

1045

298.

298.

1046

Pāṇipādā’dharesve’va, sārāgo tava dissati;

Your redness is seen only in your hands, feet, and lips;

Nơi tay, chân, và môi của Ngài, chỉ thấy có sārāga (sắc hồng);

1047

Dissate so’ya mathavā, nātha!

Or rather, O Lord,

Hoặc giả, thưa Đấng Hộ Trì, điều ấy cũng được thấy,

Sādhuguṇesva’pi.

It is also seen in your virtuous qualities.

trong các thiện đức của Ngài.

1048

Avirodhisilesa

Avirodhisilesa (Pun of Non-Opposition)

Avirodhisilesa (Song quan không mâu thuẫn)

1049

299.

299.

1050

Salakkhaṇo’tisubhago, tejassī niyato’dayo;

Possessing auspicious marks, exceedingly handsome, radiant, with a certain arising,

Ngài có tướng tốt (salakkhaṇo), vô cùng tuấn tú (atisubhago), đầy uy lực (tejassī), sự hưng thịnh vững chắc (niyato’dayo);

1051

Lokeso jitasaṃkleso,

The Lord of the world, who has conquered defilements,

Là Chúa tể thế gian (Lokeso), bậc chiến thắng phiền não (jitasaṃkleso),

1052

Vibhāti samaṇissaro.

The Lord of ascetics shines forth.

Bậc Sa-môn Vương tỏa sáng rạng ngời.

1053

Virodhisilesa

Virodhisilesa (Pun of Opposition)

Virodhisilesa (Song quan mâu thuẫn)

1054

300.

300.

1055

Asamopi samo loke,

Though incomparable, he is equal in the world;

Dù không ai sánh bằng (asamo), Ngài vẫn bình đẳng (samo) trong thế gian,

1056

Lokesopi naruttamo;

Though Lord of the world, he is the highest among men;

Dù là Chúa tể thế gian (Lokeso), Ngài vẫn là bậc Tối Thắng trong loài người (naruttamo);

1057

Sadayo pya’dayo pāpe, cittā’yaṃ munino gati.

Though compassionate, he is uncompassionate towards evil – such is the Sage's way of mind.

Dù có lòng bi mẫn (sadayo), Ngài vẫn không thương xót (adayo) kẻ ác, thật kỳ diệu thay là cảnh giới của bậc Tôn Chủ.

1058

Ocityasamposakapadasilesa

Ocityasamposakapadasilesa (Pun of Words Enhancing Propriety)

Ocityasamposakapadasilesa (Song quan với từ ngữ nuôi dưỡng sự tương hợp)

1059

301.

301.

1060

Saṃsāradukkho’pahatā, vanatā janatā tvayi;

The multitude of beings, afflicted by the suffering of saṃsāra, seeking refuge in you,

Chúng sanh bị khổ luân hồi áp bức, khi hướng về Ngài,

1061

Sukha micchita maccantaṃ, amatandada!

O Giver of Nibbāna,

mong cầu hạnh phúc tột cùng, thưa Đấng ban Bất Tử,

Vindati.

Attain the ultimate desired happiness.

liền tìm thấy được.

1062

302.

302.

1063

Guṇayuttehi vatthūhi, samaṃ katvāna kassaci;

When something is praised by comparing it with objects possessing qualities,

Khi một sự tán thán nào đó về một người được thực hiện bằng cách so sánh với những sự vật có phẩm chất tương đồng,

1064

Saṃkittanaṃ bhavati yaṃ, sā matā tulyayogitā.

That is known as Tulyayogitā (Equal Connection).

thì đó được xem là tulyayogitā (tương liên hợp).

1065

303.

303.

1066

Sampattasammado loko, sampattā’lokasampado;

The world has attained joy, and the world has attained the wealth of light;

Thế gian đạt được niềm hân hoan, đạt được sự quang minh;

1067

Ubhohi raṃsimālī ca, bhagavā ca tamonudo.

Both the sun and the Blessed One dispel darkness.

Bởi cả hai, bậc có vòng hào quang và Đức Thế Tôn, đều là những vị xua tan bóng tối.

1068

304.

304.

1069

Atthantaraṃ sādhayatā, kiñci taṃ sadisaṃ phalaṃ;

When a certain similar result, either non-existent or existent,

Khi để chứng minh một ý nghĩa khác, một kết quả nào đó tương tự với nó

1070

Dassīyate asantaṃ vā, santaṃ vā taṃ nidassanaṃ.

Is shown while accomplishing another meaning, that is Nidassana (Illustration).

được trình bày, dù có thật hay không có thật, đó là nidassanaṃ (minh dụ).

1071

Asantaphalanidassana

Asantaphalanidassana (Illustration of a Non-Existent Result)

Asantaphalanidassana (Minh dụ với kết quả không thật)

1072

305.

305.

1073

Udayā samaṇindassa, yanti pāpā parābhavaṃ;

With the arising of the Lord of Sages, evils perish,

Do sự xuất hiện của bậc Sa-môn Vương, các điều ác bị tiêu vong,

1074

Dhammarājaviruddhānaṃ, sūcayantā dura’ntataṃ.

Indicating the ultimate end for those hostile to the Dhamma King.

như thể báo trước kết cục thảm khốc cho những kẻ chống lại Pháp Vương.

1075

Santaphalanidassana

Santaphalanidassana (Illustration of an Existent Result)

Santaphalanidassana (Minh dụ với kết quả có thật)

1076

306.

306.

1077

Siro nikkhitta caraṇo, cchariyāna’mbujāna’yaṃ;

This Conqueror, whose feet are placed on his head, like wondrous lotuses,

Đặt chân lên đầu, điều này của những đóa hoa sen kỳ diệu

1078

Parama’bbhutataṃ loke, viññāpeta’ttano jino.

Makes known his own supreme wondrousness in the world.

đã cho thế gian biết sự phi thường tột bậc của chính mình, bậc Chiến Thắng.

1079

307.

307.

1080

Vibhūtiyā mahantattaṃ, adhippāyassa vā siyā;

When the greatness of splendor or of intention

Do sự vĩ đại của tài sản hoặc của ý chí,

1081

Paramukkaṃsataṃ yātaṃ, taṃ mahantatta mīritaṃ.

Reaches its highest excellence, that is called Mahantatta (Greatness).

mà đạt đến trạng thái ưu việt tột cùng, đó được gọi là mahantatta (sự vĩ đại).

1082

Vibhūtimahantatta

Vibhūtimahantatta (Greatness of Splendor)

Vibhūtimahantatta (Sự vĩ đại về tài sản)

1083

308.

308.

1084

Kirīṭa ratana’cchāyā, nuviddhā’tapa vāraṇo;

The Bodhisatta, whose sunshade was adorned with the reflections of jeweled crowns,

Với chiếc lọng được xuyên thấu bởi ánh sáng từ bảo châu trên vương miện,

1085

Purā paraṃ siriṃ vindi, bodhisatto’ bhinikkhamā.

Previously attained supreme glory when he went forth.

trước kia, khi xuất gia, vị Bồ-tát đã tìm thấy một sự huy hoàng khác.

1086

Adhippāyamahantatta

Adhippāyamahantatta (Greatness of Intention)

Adhippāyamahantatta (Sự vĩ đại về ý chí)

1087

309.

309.

1088

Satto sambodhiyaṃ bodhi, satto sattahitāya so;

That Bodhisatta, intent on enlightenment, for the welfare of beings,

Vị Bồ-tát chuyên tâm vào sự giác ngộ, và Ngài chuyên tâm vì lợi ích của chúng sanh,

1089

Hitvā sneharasābandha, mapi rāhulamātaraṃ.

Abandoned even Rāhula's mother, the bond of the flavor of affection.

đã từ bỏ cả mối ràng buộc của tình thương, với mẹ của Rāhula.

1090

310.

310.

1091

Gopetvā vaṇṇanīyaṃ yaṃ, kiñci dassīyate paraṃ;

When something praiseworthy is concealed, and something else is shown,

Khi che giấu một điều đáng ca ngợi nào đó và trình bày một điều khác,

1092

Asamaṃ vā samaṃ tassa, yadi sā vañcanā matā.

Whether unequal or equal to it, that is known as Vañcanā (Deception).

không tương đồng hoặc tương đồng với nó, đó được xem là vañcanā (che giấu).

1093

Table of Contents

Vaṅkavutti atthālaṅkāra

Indirect Figures of Speech (Vaṅkavutti Atthālaṅkāra)

Trang sức ý nghĩa theo cách nói ẩn dụ (Vaṅkavutti)

Uddesa

Enumeration

Đề mục

Niddesa

Explanation

Luận giải

Ivayuttā

With iva

Có từ "như"

Ivaviyuttā

Without iva

Không có từ "như"

Asesavatthuvisayasamāsa

Asesavavatthuvisayasamāsa (All-encompassing Compound)

Ẩn dụ bao trùm toàn bộ, dạng hợp chất

Asesavatthuvisayaasamāsa

Asesavatthuvisayaasamāsa (All-encompassing Non-compound)

Ẩn dụ bao trùm toàn bộ, dạng không hợp chất

Asesavatthuvisayamissaka

Asesavatthuvisayamissaka (All-encompassing Mixed)

Ẩn dụ bao trùm toàn bộ, dạng hỗn hợp

Ekadesavivuttisamāsa

Ekadesavivuttisamāsa (Single Aspect Compound)

Ẩn dụ trình bày một phần, dạng hợp chất

Ekadesavivuttiasamāsa

Ekadesavivuttiasamāsa (Single Aspect Non-compound)

Ẩn dụ trình bày một phần, dạng không hợp chất

Ekadesavivuttimissaka

Ekadesavivuttimissaka (Single Aspect Mixed)

Ẩn dụ trình bày một phần, dạng hỗn hợp

Atthāvutti

Repetition of Meaning (Atthāvutti)

Lặp lại ý nghĩa

Padāvutti

Repetition of Words (Padāvutti)

Ubhayāvutti

Repetition of Both (Ubhayāvutti)

Ādi dīpaka

Initial Dīpaka

Majjhe dīpaka

Middle Dīpaka

Antadīpaka

Final Dīpaka

Mālādīpaka

Chain Dīpaka (Mālādīpaka)

Hi rahita sabbabyāpī

Sabbabyāpī without hi

Hi sahita sabbabyāpī

Sabbabyāpī with hi

Hi rahita visesaṭṭha

Visesaṭṭha without hi

Hi sahita visesaṭṭha

Visesaṭṭha with hi

Ý nghĩa đặc biệt cùng với 'Hi'

Vāccaekabyatireka

Vāccaekabyatireka (Differentiation in one aspect of what is stated)

Sự khác biệt của một đối tượng được nói đến

Vācca ubhayabyatireka

Vācca ubhayabyatireka (Differentiation in both aspects of what is stated)

Sự khác biệt của cả hai đối tượng được nói đến

Gamma ekabyatireka

Gamma ekabyatireka (Differentiation in one aspect of what is understood)

Sự khác biệt của một đối tượng được đạt đến

Gammaubhayabyatireka

Gamma ubhayabyatireka (Differentiation in both aspects of what is understood)

Sự khác biệt của cả hai đối tượng được đạt đến

Kāraṇantaravibhāvanā

Kāraṇantaravibhāvanā (Vibhāvanā by another cause)

Sự làm rõ nguyên nhân khác

Sābhāvika vibhāvanā

Sābhāvika vibhāvanā (Vibhāvanā by naturalness)

Sự làm rõ tự nhiên

Abhinnavisesana

Undistinguished Qualification

Abhinnavisesana (Tính từ đồng nhất)

With `iva`

Without `iva`

Sabbabyāpī without `hi`

Sabbabyāpī with `hi`

Visesaṭṭha without `hi`

Visesaṭṭha with `hi`