322. ‘‘Jinodayena’’ccādi.
322. "Jinodayena" and so on.
322. Bắt đầu với ‘‘Jinodayena’’.
Jinodayena karaṇabhūtena, hetubhūtena vā dujjanacetasā saha pāpaṃ malinaṃ kiliṭṭhaṃ, sajjanacetasā saha disā dasavidhāpi suvimalā accantanimmalā suvimalayasomālāvalayitattā sajjanaceto pāpāpagameneti.
Jinodayena (by the Conqueror's arising) as a cause or reason: Evil, together with the minds of wicked people, is malinaṃ (defiled), impure. Together with the minds of good people, the disā (directions), all ten of them, are suvimalā (very pure), extremely clean, because they are enveloped by garlands of pure fame due to the departure of evil from the minds of good people.
Jinodayena (do nguyên nhân hoặc do nhân duyên) cùng với tâm của kẻ ác, tội lỗi trở nên malinaṃ (ô uế), dơ bẩn; cùng với tâm của người thiện, disā (mười phương hướng) trở nên suvimalā (trong sạch tuyệt đối), vô cùng thanh tịnh, vì được bao phủ bởi vòng hoa danh tiếng trong sạch, do sự tiêu trừ tội lỗi khỏi tâm của người thiện.
Ettha malinattassa ca suvimalattassa ñāyasambandhino sahabhāvo vuttoti ayaṃ guṇasahavutti.
Here, the co-existence of defilement and extreme purity, related through an analogy, is stated; therefore, this is Co-existence of Qualities.
Ở đây, sự đồng hiện hữu của ô uế và trong sạch tuyệt đối, có liên quan đến phép tắc, đã được nói đến, nên đây là Guṇasahavutti.
322. ‘‘Jino’’iccādi.
322. "Jino" and so on.
322. Bắt đầu với ‘‘Jino’’.
Jinodayena jitamārassa bhagavato pātubhāvena, karaṇabhūtena hetubhūtena vā pāpaṃ lobhādidhammaṃ dujjanacetasā dujjanānaṃ cittena saha malinaṃ kiliṭṭhaṃ hoti.
Pāpaṃ (evil), meaning states like greed, together with the dujjanacetasā (minds of wicked people), becomes malinaṃ (defiled), impure, by Jinodayena (the arising of the Conqueror), which is a cause or reason.
Jinodayena (do sự xuất hiện của Đức Thế Tôn, Đấng đã chiến thắng Ma-la, hoặc do nguyên nhân, hoặc do nhân duyên) pāpaṃ (tội lỗi), tức các pháp như tham, cùng với dujjanacetasā (tâm của kẻ ác) trở nên malinaṃ (ô uế), dơ bẩn.
Imināyeva jinodayena disā dasa disāyo sajjanacetasā saha suvimalā sajjanacetasantānato pāpānaṃ apagamena kittimālāya bhuvanattaye patthaṭattā atinimmalāti ubhayapadatthānaṃ sādhāraṇabhūtamalinabhāvasuvimalabhāvasaṅkhātassa guṇassa sahabhāvassa vuttattā esā guṇasahavutti nāma.
By this very arising of the Conqueror, the disā (ten directions) together with the sajjanacetasā (minds of good people) are suvimalā (very pure), extremely clean, because fame like a garland has spread throughout the three worlds due to the departure of evils from the mind-continuum of good people. Since the co-existence of the quality, namely the states of defilement and extreme purity, which are common to the meanings of both phrases, is stated, this is called Co-existence of Qualities.
Cũng do sự xuất hiện của Đấng Chiến Thắng này, disā (mười phương hướng) cùng với sajjanacetasā (tâm của người thiện) trở nên suvimalā (trong sạch tuyệt đối), vô cùng thanh tịnh, do sự tiêu trừ tội lỗi khỏi dòng tâm của người thiện và do vòng hoa danh tiếng đã lan tỏa khắp ba cõi. Vì sự đồng hiện hữu của phẩm chất, tức là trạng thái ô uế và trạng thái trong sạch tuyệt đối, là điều chung cho cả hai đối tượng, đã được nói đến, nên đây được gọi là Guṇasahavutti.
Jinassa udayoti ca, dujjanānaṃ cetoti ca, vigataṃ malaṃ etāhiti ca, su atisayena vimalāti ca, santo ca te janā ceti ca, tesaṃ cetoti ca vākyaṃ.
The phrases are: "the arising of the Conqueror," "the minds of wicked people," "from which defilement has departed," "extremely pure," and "those who are good people," and "their minds."
Các câu là: sự xuất hiện của Đấng Chiến Thắng; tâm của kẻ ác; cái mà sự ô uế đã biến mất khỏi nó; vô cùng trong sạch; những người thiện lành và tâm của họ.
323. Idāni virodhālaṅkāraṃ dasseti ‘‘virodhīna’’miccādinā.
323. Now he explains the figure of speech "Contradiction" with "Virodhīna" and so on.
323. Bây giờ, trình bày Virodhālaṅkāra (phép tu từ Mâu thuẫn) bắt đầu với ‘‘virodhīna’’.
Yattha uttivisese samukkaṃsābhidhānatthaṃ vaṇṇanīyavatthugataadhikakathanāya virodhīnaṃ aññamaññaviruddhānaṃ padatthānaṃ kriyāguṇādīnaṃ saṃsaggadassanaṃ sanniṭṭhānadassanaṃ sambandhadassanaṃ hoti, sā ayaṃ utti virodhitāti matāti.
Yattha (where), in a specific figure of speech, there is saṃsaggadassanaṃ (the seeing of the combination), the seeing of the proximity, the seeing of the connection, of virodhīnaṃ (opposing) padatthānaṃ (entities), such as mutually contradictory actions and qualities, samukkaṃsābhidhānatthaṃ (for the purpose of expressing excellence), for stating the superiority of the object being described, sā ayaṃ (that) figure of speech is considered virodhitā (contradiction).
Yattha (trong cách diễn đạt đặc biệt nào) có sự thấy được saṃsaggadassanaṃ (sự gần gũi, sự thiết lập, sự liên kết) của padatthānaṃ (các đối tượng), tức là các hành động, phẩm chất, v.v., virodhīnaṃ (đối nghịch lẫn nhau), để samukkaṃsābhidhānatthaṃ (nói lên sự vượt trội), tức là để nói lên sự xuất sắc hơn của đối tượng được mô tả, sā ayaṃ (cách diễn đạt đó) được xem là Virodhitā.
Virodho etesaṃ guṇādīnaṃ atthīti ca, saṃsaggassa sambandhassa dassanamiti ca, samukkaṃsassa adhikassa abhidhānanti ca, virodhīnaṃ bhāvo asaṅgahitoti ca vākyaṃ.
The phrases are: "there is a contradiction of these qualities and so on," "the seeing of the connection," "the expression of excellence," and "the state of contradiction is not included."
Các câu là: những phẩm chất, v.v., này có sự mâu thuẫn; sự thấy được sự liên kết; sự nói lên sự vượt trội; trạng thái của những điều mâu thuẫn không bị bao gồm.
Virodhitādīpakavutti tadatthena tannāmikā hoti.
A figure of speech that illuminates contradiction is named after that meaning.
Virodhitādīpakavutti (cách diễn đạt làm sáng tỏ sự mâu thuẫn) được gọi tên theo ý nghĩa đó.
324. Udāharati ‘‘guṇā’’iccādi.
324. He gives an example with "guṇā" and so on.
324. Trình bày ví dụ bắt đầu với ‘‘guṇā’’.
Lokekabandhuno lokanāthassa sabhāvamadhurā sādhujanasampīṇanekacāturā api guṇā arahantatādayo sevitā pāpasevīhi tesaṃ pāpasevīnaṃ mānasaṃ sampadūsenti dosaduṭṭhāpādanavasenāvikaronti ‘‘tādiso guṇātisayo tassā’’ti.
Even the guṇā (qualities) of lokekabandhuno (the world's sole kinsman), the Lord of the World, such as arahatship, which are sabhāvamadhurā (naturally sweet), charming and capable of pleasing good people, when sevitā (served) by those who serve evil, sampadūsenti (greatly defile) the minds of those evil-doers, corrupting them through irritation by thinking, "Such a surpassing quality belongs to him."
Guṇā (những phẩm chất) như A-la-hán, v.v., của lokekabandhuno (Đấng Bảo Hộ thế gian), dù sabhāvamadhurā (vốn dĩ ngọt ngào), tức là có khả năng làm hài lòng những người thiện lành một cách đặc biệt, khi sevitā (được phục vụ) bởi những kẻ làm ác, chúng làm sampadūsenti (ô nhiễm) tâm trí của những kẻ làm ác đó, tức là khiến chúng trở nên xấu xa do sự bất mãn, nghĩ rằng "phẩm chất siêu việt như vậy là của người đó".
Ettha guṇānaṃ sabhāvamadhurānaṃ pītivisesuppādanayoggānaṃ sampadūsanena saha virodhoti daṭṭhabbaṃ.
Here, it should be understood that there is a contradiction between the naturally sweet qualities, which are suitable for producing special joy, and their defilement.
Ở đây, cần thấy rằng có sự mâu thuẫn giữa những phẩm chất vốn dĩ ngọt ngào, có khả năng tạo ra niềm vui đặc biệt, và sự ô nhiễm.
324. Udāharati ‘‘guṇā’’iccādinā.
324. He gives an example with "guṇā" and so on.
324. Trình bày ví dụ bắt đầu với ‘‘guṇā’’.
Lokekabandhuno buddhassa guṇā arahattādayo sabhāvamadhurā api pakatimadhurā api sevitā pāpasevīhi sevitā samānā pāpasevīnaṃ mānasaṃ sampadūsenti atisayena kopentīti.
Even the guṇā (qualities) of the Buddha, lokekabandhuno (the world's sole kinsman), such as arahatship, which are sabhāvamadhurā api (naturally sweet), when sevitā (served), meaning practiced, by those who serve evil, sampadūsenti (greatly defile) the minds of those who serve evil, meaning they greatly anger them.
Guṇā (những phẩm chất) như A-la-hán, v.v., của Đức Phật, lokekabandhuno (Đấng Bảo Hộ thế gian), dù sabhāvamadhurā api (vốn dĩ ngọt ngào), khi sevitā (được phục vụ) bởi những kẻ làm ác, chúng làm sampadūsenti (ô nhiễm) tâm trí của những kẻ làm ác đó một cách mãnh liệt.
Evaṃ hīnādhimuttikehi sahitumasakkuṇeyyo tassa guṇātisayo vattati.
Thus, his surpassing qualities are such that they cannot be associated with those of inferior disposition.
Như vậy, phẩm chất siêu việt của Ngài là không thể chịu đựng được đối với những người có khuynh hướng thấp kém.
Nanu sabhāvamadhuro guṇo pītiṃ vinā sampadūsanaṃ na kareyya, sampadūsanampi tādisasabhāvamadhuraṃ vinā na bhaveyyāti aññoññaviruddhānamesaṃ madhuraguṇasampadūsanakriyānaṃ saṃsaggaguṇādhikadassanatthanti lakkhaṇena yojetabbaṃ.
Surely, a naturally sweet quality would not cause defilement without joy, and defilement would not occur without such a naturally sweet quality. Therefore, it should be connected to the definition, as this combination of contradictory sweet qualities and the act of defiling is for the purpose of demonstrating the excellence of the quality.
Thật vậy, một phẩm chất vốn dĩ ngọt ngào sẽ không gây ô nhiễm nếu không có niềm vui, và sự ô nhiễm cũng sẽ không xảy ra nếu không có phẩm chất ngọt ngào như vậy. Vì vậy, cần kết hợp với đặc điểm là sự liên kết của các hành động ngọt ngào và ô nhiễm, vốn đối nghịch lẫn nhau, nhằm mục đích làm nổi bật phẩm chất.
Apisaddo virodhatthe vattate.
The word api is used in the sense of contradiction.
Từ Api được dùng với nghĩa mâu thuẫn.
Sabhāvena madhurāti ca, eko ca so bandhu cāti ca, lokassa ekabandhūti ca, pāpaṃ sevanti sīlenāti ca vākyaṃ.
The phrases are: "sweet by nature," "he is the one kinsman," "the one kinsman of the world," and "they customarily serve evil."
Các câu là: ngọt ngào một cách tự nhiên; một người bạn duy nhất; người bạn duy nhất của thế gian; những người có thói quen làm ác.
326. Idāni udāharati ‘‘purā’’iccādinā.
326. Now he gives an example with "purā" and so on.
326. Bây giờ trình bày ví dụ bắt đầu với ‘‘purā’’.
Muninā purā pubbe paresaṃ manuññaṃ nayanādikaṃ datvāna idāni sabbaññutāsirī sabbaññutāsaṅkhātā anaññasādhāraṇā sirī samanupattāti.
The Sage, purā (formerly), having given manuññaṃ nayanādikaṃ (pleasing eyes and so on) to others, has now samanuppattā (attained) the sabbaññutāsirī (glory of omniscience), the unique splendor known as omniscience.
Purā (xưa kia) bậc Hiền Triết đã cho người khác những thứ đáng yêu như mắt, v.v., và dāni (bây giờ) sabbaññutāsirī (vinh quang Toàn Giác), tức là sự vinh hiển độc nhất vô nhị gọi là Toàn Giác, đã samanupattā (được đạt đến).
Iha yassa dinnaṃ tato eva gahaṇe parivuttisaddassa niruḷhattā nayanādīnaṃ dānena sabbaññutāsiriyā ādānato, dānābhāve ādānābhāvato ca paṭiggāhakajane avijjamānepi sabbaññutā vijjamānattena parikappitāti parivutti hoti.
Here, since the word parivutti is well-established for receiving from the very one to whom something was given, and because the acquisition of the glory of omniscience results from the giving of eyes and so on (the acquisition being absent in the absence of giving), even though omniscience does not exist in the recipients, it is conceived as existing. Thus, it is Transformation.
Ở đây, vì từ Parivutti theo nghĩa đen là nhận lại từ chính người đã cho, và vì sự nhận lại vinh quang Toàn Giác là do sự cho đi mắt, v.v., và vì không có sự cho đi thì không có sự nhận lại, nên dù không có người nhận, sự Toàn Giác vẫn được giả định là hiện hữu, do đó đây là Parivutti.
Teneva daṇḍiyaṃ–
Hence Daṇḍin*:
Chính vì vậy, Dandin nói:
327. Idāni bhamālaṅkāraṃ dasseti ‘‘kiñci’’iccādinā.
327. Now, the bhamālaṅkāra is explained with “kiñci” and so on.
327. Bây giờ trình bày phép tu từ bhamālaṅkāra bằng cách nói “kiñci” (một cái gì đó), v.v.
Yattha uttivisese viññātā avabodhakārako kiñci disāvilocanādikaṃ disvāna taṃsamaṃ vatthuṃ tena dissamānavatthunā tulyamaññaṃ vatthuṃ saṃsayāpagataṃ nissaṃsayaṃ katvā paṭipajjati jānāti, so ayaṃ alaṅkāro bhamoti matoti.
In which specific utterance the knower, the perceiver, having seen something like a gaze in a direction, etc., and having made an object similar to that, another object equivalent to that visible object, free from doubt and uncertainty, discerns it, that ornament is considered bhamo.
Trong phép tu từ đặc biệt nào mà người nhận thức, sau khi nhìn thấy một cái gì đó như ánh sáng của các phương hướng, v.v., và làm cho không còn nghi ngờ về một vật tương tự với vật được nhìn thấy đó, thì người đó nhận biết (vật ấy), phép tu từ này được xem là bhamo (ảo giác).
Tena tassa vā samanti ca, saṃsayo apagato etasmāti ca, bhamanaṃ anavaṭṭhānaṃ vatthūnanti ca viggaho.
The analysis is: "By that or similar," and "doubt has departed from this," and "the wavering, the instability of objects."
Vì vậy, có sự phân tích ngữ pháp là: “Tena tassa vā samanti ca” (vì nó hoặc tương tự với nó) và “saṃsayo apagato etasmāti ca” (nghi ngờ đã biến mất khỏi điều này), và “bhamanaṃ anavaṭṭhānaṃ vatthūnanti ca” (sự lầm lẫn, sự không ổn định của các vật).
Saṃsayāpagatanti kriyāvisesanaṃ.
"Saṃsayāpagataṃ" is an adverbial modifier.
“Saṃsayāpagataṃ” là trạng từ của hành động.
328. Idāni udāharati ‘‘sama’’miccādinā.
328. Now, it is exemplified with “samaṃ” and so on.
328. Bây giờ lấy ví dụ bằng cách nói “sama” (tương tự), v.v.
Jinapādanakhaṃsunā karaṇabhūtena disāsu dasasu samaṃ ekakkhaṇe ujjalāsu tā ujjalā disā passantā janā candātapamanā candātapoti pavattacittā abhinandantīti.
With the Buddha’s toenail rays as the instrument, people seeing the shining rays equally in the ten directions at the same moment, and whose minds are directed by taking it for moonlight, delight.
Bởi ánh sáng móng chân của Đức Jinā làm phương tiện, khi các phương hướng mười phương sáng rực cùng một lúc, những người nhìn thấy các phương hướng sáng rực đó, tưởng là ánh trăng (candātapamanā), tâm trí của họ cho đó là ánh trăng, họ hoan hỷ.
Vijjamānanakhamarīciyaṃ buddhimakatvā candātape buddhiyā pavattāpanato bhamo nāma.
This is called bhamo because the mind is directed to moonlight without making the existing nail radiance an object of thought.
Đây là bhamo (ảo giác) vì đã không chú ý đến ánh sáng móng chân hiện có mà lại hướng tâm trí đến ánh trăng.
Samanti asaṅkhyaṃ.
Samaṃ means immeasurable.
Samanti có nghĩa là vô số.
Candātapoiti mano yesanti vākyaṃ.
The phrase is: "whose minds are like moonlight."
Câu “Candātapoiti mano yesanti” (tâm trí của họ cho đó là ánh trăng).
329. Idāni bhāvālaṅkāraṃ dasseti ‘‘pavuccate’’ iccādinā.
329. Now, the bhāvālaṅkāra is explained with “pavuccate” and so on.
329. Bây giờ trình bày phép tu từ bhāva bằng cách nói “pavuccate” (được gọi), v.v.
Kavīnaṃ vattūnaṃ bhāvabodhanaṃ adhippāyapakāsakaṃ yaṃ nāmādi nāmapadavisesanapadādi yena kenaci vaṇṇena ākārena sāgarādiatthantaraṃ paṭisedhetvā vā no vā pavuccate, ayaṃ bhāvo nāmāti īritoti.
Whatever name or beginning, such as a noun or qualifying word, that clarifies the intent of the poets’ expressions, whether by negating another meaning like "ocean" or not, it is uttered by whatever description; this is said to be bhāva.
Bhāvabodhanaṃ (sự hiểu biết về ý nghĩa) là sự biểu lộ ý định của các nhà thơ, đó là nāmādi (tên, v.v.) như danh từ, tính từ, v.v., được gọi bằng bất kỳ vaṇṇena (hình thức) nào, dù có phủ định một ý nghĩa khác như biển, v.v., hay không, thì ý nghĩa này được gọi là bhāva.
Nāmaṃ ādi yassa visesanavākyadvayasseti ca, bhāvaṃ bodhetīti ca vākyaṃ.
The phrases are: "whose beginning is a name, of two qualifying sentences," and "that which clarifies the intent."
Có câu: “Nāmaṃ ādi yassa visesanavākyadvayasseti ca” (tên là cái khởi đầu của hai câu bổ nghĩa), và “bhāvaṃ bodhetīti ca” (làm cho ý nghĩa được hiểu biết).
Kavīnaṃ adhippāyasaṅkhātabhāvapakāsako uttiviseso tadatthena bhāvo nāma, tassa nissayabhūtaṃ nāmādipadasantānaṃ iha nissitopacārena bhāvo nāmāti īritaṃ.
A specific utterance that clarifies the intent, which is the meaning of the poets, is called bhāva in that sense; the sequence of words such as nouns, which are its basis, is here called bhāva by way of secondary designation based on what is supported.
Phép tu từ đặc biệt biểu lộ ý nghĩa được gọi là bhāva theo nghĩa đó, và chuỗi từ như danh từ là nền tảng của nó, ở đây được gọi là bhāva theo nghĩa bóng (nissitopacārena).
330. Udāharati ‘‘nanu’’ccādi.
330. It is exemplified with “nanu” and so on.
330. Lấy ví dụ bằng cách nói “nanu” (há chẳng phải), v.v.
Manampīti īsakampi.
Manampi means even slightly.
Manampīti có nghĩa là dù chỉ một chút.
Mariyādanti attano ācārasīmaṃ, saṃvaṭṭepi palayakālepi.
Mariyādaṃ means one’s customary limit; saṃvaṭṭepi means even in the time of cosmic dissolution.
Mariyādanti có nghĩa là giới hạn hành vi của chính mình, saṃvaṭṭepi có nghĩa là ngay cả trong thời kỳ hủy diệt.
Sesaṃ subodhaṃ.
The rest is easily understood.
Phần còn lại dễ hiểu.
Ettha na ime pakatisamuddādayo samuddādayo honti, ye palayakāle attano velānullaṅghanasaṅkhātaṃ acalattasaṅkhātañca mariyādaṃ pariccajanti.
Here, these are not ordinary oceans, etc., which abandon their boundaries of not overflowing and their steadfastness in the time of cosmic dissolution.
Ở đây, những biển cả, v.v., này không phải là những biển cả, v.v., tự nhiên, mà chúng từ bỏ giới hạn của mình, tức là không vượt qua bờ và không lay chuyển trong thời kỳ hủy diệt.
Kiñcarahi santā evete samuddādayo, ye yadi palayakālepi samāpateyyuṃ, tadāpi attano mariyādaṃ na muñcanti.
What then? These are indeed virtuous ones, who, even if they were to face the time of cosmic dissolution, would not abandon their boundaries.
Vậy thì, những người thiện lành này là biển cả, v.v., những người mà ngay cả khi gặp phải thời kỳ hủy diệt, cũng không từ bỏ giới hạn của mình.
Koci vipattiṃ patto niratisayaṃ dhīrattamattanovabodhetīti aññanisedhena kathitaṃ nāmaṃ kavisabhāvaṃ yathāvuttaṃ bodhetīti bhāvoyamiti.
When someone, having fallen into misfortune, reveals their unparalleled firmness of mind, this is bhāva, because it clarifies the poet's natural disposition as stated, by naming it through negation of others.
Khi một người gặp phải tai họa, họ biểu lộ sự kiên định phi thường của mình, và tên được nói bằng cách phủ định điều khác, làm cho ý nghĩa của nhà thơ được hiểu biết như đã nói, đây là bhāva.
330. Idāni udāharati ‘‘nanu’’ccādinā.
330. Now, it is exemplified with “nanu” and so on.
330. Bây giờ lấy ví dụ bằng cách nói “nanu” (há chẳng phải), v.v.
Sāgarā saṃvaṭṭakāle tīramariyādaṃ atikkamentā pakatisamuddā sāgarā na bhavanti.
Sāgarā (oceans) are not ordinary oceans that transgress their shore-boundaries during the time of cosmic dissolution.
Sāgarā (đại dương) không phải là những đại dương tự nhiên vượt qua giới hạn bờ biển trong thời kỳ hủy diệt.
Kulācalā tādisakāle acalasaṅkhātamariyādamatikkamentā satta kulapabbatā kulācalā nāma na bhavanti.
Kulācalā (sacred mountains) are not the seven sacred mountains that transgress their steadfast boundary during such a time.
Kulācalā (núi lớn) không phải là bảy ngọn núi lớn vượt qua giới hạn được gọi là không lay chuyển trong thời kỳ đó.
Kiñcarahi sāgarādayo.
What then are oceans, etc.?
Vậy thì, biển cả, v.v., là gì?
Ye sādhavo saṃvaṭṭepi sabbavatthuvināsakakappavināsakālepi mariyādaṃ attano ācāramariyādaṃ manampi īsakampi no jahanti.
Ye (those) virtuous ones, saṃvaṭṭepi (even in the time of cosmic dissolution), the destructive period that destroys all things and brings about the destruction of the world-cycle, do not abandon their moral mariyādaṃ (boundaries) manampi (not even slightly).
Há chẳng phải những người thiện lành đó, mà ngay cả trong saṃvaṭṭepi (thời kỳ hủy diệt) tất cả các vật, tức là thời kỳ hủy diệt thế giới, cũng không từ bỏ mariyādaṃ (giới hạn) hành vi của mình manampi (dù chỉ một chút).
Santā eva te sāgarādayo nāma honti nanūti.
Are they not indeed those virtuous ones who are called oceans, etc.?
Há chẳng phải những người thiện lành đó mới là biển cả, v.v.?
Koci byasanaṃ patto attano anaññasādhāraṇaṃ dhīrattaṃ pakāsetīti iha sāgarādiatthantarapaṭisedharūpena dassitasāgarādinā vattuno akampanādhippāyaṃ avabodhetīti ayaṃ bhāvālaṅkāro nāma.
This is the bhāvālaṅkāra because when someone who has fallen into misfortune reveals their unique fortitude, it expresses the speaker's firm intention through the depiction of oceans, etc., which is in the form of negating other meanings like oceans.
Khi một người gặp tai ương, họ biểu lộ sự kiên định phi thường của mình, và ở đây, bằng cách phủ định ý nghĩa khác như biển, v.v., và bằng cách biểu lộ ý định không lay chuyển của người đó, đây được gọi là phép tu từ bhāva.
Mananti appakālavācakamasaṅkhyaṃ.
Manaṃ means a word denoting a small amount, immeasurable.
Mananti là từ chỉ thời gian ngắn, vô số.
Apīti sambhāvane.
Apīti means in the sense of possibility.
Apīti là trong trường hợp có thể.
331. Missaṃ dasseti ‘‘aṅga’’iccādinā.
331. Missa is explained with “aṅga” and so on.
331. Trình bày phép tu từ missa bằng cách nói “aṅga” (thành phần), v.v.
Aṅgamupakārakaṃ, aṅgī upakāriyaṃ, tesaṃ bhāvo aṅgaṅgibhāvo sādhiyasādhanattaṃ, tato ca.
Aṅga is the helper, aṅgī is the one helped; their relationship is aṅgaṅgibhāvo, the state of being means and end, and from that.
Aṅga là cái hỗ trợ, aṅgī là cái được hỗ trợ, trạng thái của chúng là aṅgaṅgibhāvo (sự phụ thuộc lẫn nhau), tức là mối quan hệ giữa cái được hoàn thành và cái hoàn thành, và từ đó.
Sadisaṃ samaṃ balaṃ yesaṃ te, tesaṃ bhāvo aṅgaṅgibhāvamantarena appadhānabhāvenāvaṭṭhānaṃ tato ca hetuto.
They whose strength is equal are alike; their state is being established as subordinate without a principal-subordinate relationship, and for that reason.
Những cái có sức mạnh tương tự, trạng thái của chúng là sự tồn tại không có aṅgaṅgibhāva (sự phụ thuộc lẫn nhau) mà chỉ là trạng thái phụ thuộc, và từ nguyên nhân đó.
Bandhane visaye, yo alaṅkatīnaṃ saṃsaggo ekattha sannidhānaṃ, taṃ missanti pavuccati.
In the arrangement, the combination of ornaments, their proximity in one place, that is called missa.
Trong lĩnh vực bandhane (sự kết hợp), saṃsaggo (sự kết hợp) của các phép tu từ là sự hiện diện cùng nhau trong một chỗ, điều đó được gọi là missa.
331. Idāni missālaṅkāraṃ dasseti ‘‘aṅgaṅgī’’ccādinā.
331. Now, the missālaṅkāra is explained with “aṅgaṅgī” and so on.
331. Bây giờ trình bày phép tu từ missa bằng cách nói “aṅgaṅgī” (thành phần và cái được thành phần), v.v.
Aṅgaṅgībhāvā upakārakaupakāriyasaṅkhātapaṭipādakapaṭipādanīyasabhāvena hetubhūtena sadisabalabhāvā ca sādhiyasādhanabhāvaṃ vinā samānabalavantabhāvena ca bandhane pajjādibandhanavisaye alaṅkatīnaṃ alaṅkārānaṃ yo saṃsaggo sannidhānaṃ, taṃ missanti pavuccatīti.
That combination of ornaments, whether by reason of a principal-subordinate relationship, meaning the state of being the helper and the one helped, the means and the end, or by reason of equal strength without a means-and-end relationship, in the context of an arrangement such as a verse, is called missa.
Aṅgaṅgībhāvā (sự phụ thuộc lẫn nhau) là nguyên nhân của mối quan hệ giữa cái hỗ trợ và cái được hỗ trợ, tức là mối quan hệ giữa cái hoàn thành và cái được hoàn thành, và sadisabalabhāvā (sự cân bằng về sức mạnh) là sự tồn tại của sức mạnh ngang nhau mà không có mối quan hệ giữa cái được hoàn thành và cái hoàn thành, và saṃsaggo (sự kết hợp) của các alaṅkatīnaṃ (phép tu từ) là sự hiện diện cùng nhau trong lĩnh vực bandhane (sự kết hợp) như thơ ca, v.v., điều đó được gọi là missa.
Aṅgaṃ sādhanaṃ assa sādhiyassa atthīti ca, aṅgañca aṅgī ceti ca, tesaṃ bhāvo sādhiyasādhanasaṅkhāto sambandhoti ca, sadisaṃ balaṃ yesamalaṅkārānamiti ca, tesaṃ bhāvo aññamaññanirapekkhatāti ca, missanaṃ missībhavanamiti ca vākyaṃ.
The phrases are: "the means exists for this end," and "means and end," and "their state is the relationship of means and end," and "of which ornaments the strength is equal," and "their state is mutual independence," and "mixing, becoming mixed."
Có câu: “Aṅgaṃ sādhanaṃ assa sādhiyassa atthīti ca” (thành phần là phương tiện của cái được thành tựu), và “aṅgañca aṅgī ceti ca” (thành phần và cái được thành phần), và “tesaṃ bhāvo sādhiyasādhanasaṅkhāto sambandhoti ca” (trạng thái của chúng là mối quan hệ được gọi là cái được thành tựu và cái thành tựu), và “sadisaṃ balaṃ yesamalaṅkārānamiti ca” (sức mạnh tương tự của các phép tu từ), và “tesaṃ bhāvo aññamaññanirapekkhatāti ca” (trạng thái của chúng là sự không phụ thuộc lẫn nhau), và “missanaṃ missībhavanamiti ca” (sự pha trộn, sự kết hợp).
332. Udāharati ‘‘pasatthā muni’’ccādi.
332. It is exemplified with “pasatthā muni” and so on.
332. Lấy ví dụ bằng cách nói “pasatthā muni” (Đức Munī được ca ngợi), v.v.
Munino pādesu nakhā tesaṃ raṃsi eva mahānadīsadisattā mahānadī, sā pasatthā acchariyappattisabbhāvato gāḷhamaccantaṃ nimuggepi te jane sukhayatyeva, aho acchariyaṃ yato sesanadīvidhuraṃ.
The rays from the Sage’s toenails are like a great river, hence mahānadī; it is praiseworthy due to its wonderful nature, and it brings happiness to those people gāḷhaṃ (deeply) immersed, aho (oh, how wonderful!), as it is unlike other rivers.
Móng chân của Đức Munī trên bàn chân, ánh sáng của chúng giống như một con sông lớn, nên được gọi là mahānadī (sông lớn), con sông đó pasatthā (được ca ngợi) vì trạng thái đạt được sự kỳ diệu, ngay cả khi chìm gāḷham (rất sâu) cũng làm cho những người đó hạnh phúc, aho (ôi) thật kỳ diệu vì nó khác với các con sông khác.
‘‘Ayaṃ attani gāḷhaṃ nimuggepi sukhayatī’’ti ettha ‘‘nimuggepī’’ti samādhino sādhiyattenaṅgitāyāvaṭṭhitassa ‘‘pādanakharaṃsimahānadī’’ti rūpakaṃ sādhanattenaṅgatāyāvaṭṭhitanti missamidamalaṅkaraṇaṃ.
Here, in the phrase “Even when deeply immersed in oneself, it brings happiness,” the term “nimuggepi” refers to the Samādhi figure of speech, which serves as the principal (aṅgī) to be achieved, while “pādanakharaṃsimahānadī” (the great river of the radiance of the foot-nails), a metaphor, serves as the means (sādhana) to achieve it, acting as a subordinate (aṅga). Thus, this is a mixed figure of speech.
Trong câu ‘Điều này làm cho người chìm sâu trong nó cũng được hạnh phúc’, ở đây, ‘nimuggepi’ (ngay cả khi chìm sâu) là trạng thái của sự hòa hợp (samādhi), được coi là yếu tố chính vì nó được hoàn thành, và phép ẩn dụ ‘con sông lớn ánh sáng móng chân’ được coi là yếu tố phụ vì nó là phương tiện để hoàn thành. Đây là một phép tu từ hỗn hợp.
332. Idāni udāharati ‘‘pasatthā’’ iccādinā.
332. Now, it illustrates with “praised” and so on.
332. Bây giờ, đưa ra ví dụ bắt đầu bằng “pasatthā” (được ca ngợi).
Munino pasatthā acchariyattā pasaṃsanīyā pādanakharaṃsimahānadī caraṇanakhakiraṇasaṅkhātamahāgaṅgā gāḷhaṃ atisayena nimuggepi te jane sādhusappurise sukhayati eva sukhite kato eva.
The Munī’s praised great river of the radiance of the foot-nails, being wondrous and therefore laudable, that is, the great river Gaṅgā in the form of the radiance from the foot-nails, even when deeply immersed, it certainly makes those good people happy.
Con sông lớn ánh sáng móng chân của bậc Hiền giả, được ca ngợi vì sự kỳ diệu, tức là con sông lớn Gaṅgā dưới dạng ánh sáng từ móng chân của Ngài, làm cho hạnh phúc những người thiện trí, những bậc chân nhân ngay cả khi họ chìm sâu một cách thái quá.
Aho acchariyaṃ sesanadīnamesā pavatti viruddhāti.
Oh, how wonderful! This quality is contrary to that of other rivers.
Kỳ diệu thay! Điều này đối với các con sông khác là một sự kiện trái ngược.
Ettha sādhanīyabhāvena aṅgino ‘‘nimugge’’ti samādhialaṅkārassa ‘‘pādanakharaṃsimahānadī’’ti rūpakālaṅkāro sādhanabhāvena aṅganti katvā aṅgāaṅgībhāvena imesaṃ alaṅkārānaṃ missitā.
Here, the Samādhi figure of speech, indicated by “nimugge” as the principal (aṅgī) to be achieved, and the Rūpaka figure of speech, “pādanakharaṃsimahānadī,” as the means (sādhana) or subordinate (aṅga), constitute a mixture of figures of speech due to their principal-subordinate relationship.
Ở đây, phép ẩn dụ (rūpaka) ‘con sông lớn ánh sáng móng chân’ là yếu tố phụ (aṅga) đối với phép tu từ samādhi ‘nimugge’ (chìm sâu), vốn là yếu tố chính (aṅgī) vì nó được hoàn thành; do đó, các phép tu từ này được kết hợp theo mối quan hệ chính-phụ.
Pādesu nakhāti ca, tesaṃ raṃsīti ca, mahatī ca sā nadī ceti ca, mahānadī viya mahānadī pādanakharaṃsiyo eva mahānadīti ca vākyaṃ.
The analysis of the compound is: nails on the feet; their radiance; and that which is great and also a river; or a great river like a great river; the radiance of the foot-nails itself is a great river.
Pādesu nakhā (móng chân ở bàn chân) và tesaṃ raṃsī (ánh sáng của chúng) và mahatī ca sā nadī ca (nó là một con sông lớn) và mahānadī viya mahānadī (con sông lớn như một con sông lớn) và pādanakharaṃsiyo eva mahānadī (ánh sáng móng chân chính là con sông lớn) là các câu.
Gāḷhanti kriyāvisesanaṃ.
Gāḷhaṃ is an adverb of action.
Gāḷhaṃ là một trạng từ bổ nghĩa cho động từ.
Gāḷhaṃ nimujjanaṃ ye akaṃsu, tepīti yojanā.
The connection is: even those who were deeply immersed.
Cách kết nối là: “ngay cả những người đã chìm sâu một cách thái quá”.
Sukhasamaṅgino janā sukhite sukhe karotīti vākyaṃ.
The sentence means: it makes people, who are endowed with happiness, happy.
Janā sukhite sukhe karotīti vākyaṃ (Người ta làm cho những người hạnh phúc trở nên hạnh phúc) là câu.
333. ‘‘Veso’’iccādi.
333. “Attire” and so on.
333. “Veso” (diện mạo) v.v.
Munino sabhāvamadhuro pakatimadhuro veso jināveṇiko buddhaveso ca nettarasāyanaṃ rūpaṃ lakkhaṇānubyañjanasampannaṃ rūpañca madhūva madhurattena madhusamānā vācā bhāratī ca kaṃ janaṃ na sampīṇetīti.
The Munī’s attire, which is naturally pleasant, that is, the Buddha’s unique attire, and his form, which is a delight to the eyes, endowed with marks and secondary characteristics, and his speech, which is like honey in its sweetness – whom do these not satisfy?
Diện mạo của bậc Hiền giả tự nhiên dịu dàng, tức là diện mạo độc đáo của Đức Phật, và hình thể đầy đủ các tướng tốt và tùy tướng là thuốc bổ cho mắt, và lời nói như mật vì sự ngọt ngào của nó, làm sao không làm hài lòng bất cứ ai?
‘‘Sabhāvamadhuro’’ti samādhialaṅkāro ca, ‘‘nettarasāyana’’nti rūpakālaṅkāro ca, ‘‘madhūvā’’ti upamālaṅkāro cāti ime tayo pīṇane aññamaññāpekkharahitattā tulyabalāti imesaṃ missattaṃ hoti.
Here, the Samādhi figure of speech “sabhāvamadhuro,” the Rūpaka figure of speech “nettarasāyana,” and the Upamā figure of speech “madhūvā” are of equal strength because they are mutually independent in generating satisfaction, and thus their mixture occurs.
Phép tu từ samādhi “sabhāvamadhuro” (tự nhiên dịu dàng), phép ẩn dụ (rūpaka) “nettarasāyana” (thuốc bổ cho mắt), và phép so sánh (upamā) “madhūvā” (như mật) – ba phép này có sức mạnh ngang nhau vì không phụ thuộc lẫn nhau trong việc làm hài lòng; do đó, chúng là sự kết hợp.
Sabhāvena madhuroti ca, rasīyati assādīyatīti ca, raso rasabhūto āyanaṃ gati pavatti assāti rasāyanaṃ, rasavatthu.
The analysis of the compounds is: naturally pleasant; that which is tasted or savored; rasa (flavor) is its āyana (coming, going, proceeding), so rasāyana, an essence.
Sabhāvena madhuro (dịu dàng bởi bản chất) và rasīyati assādīyatīti (được thưởng thức, được nếm trải) và raso rasabhūto āyanaṃ gati pavatti assāti rasāyanaṃ, rasavatthu (vị là bản chất của vị, sự đi, sự diễn tiến của nó là rasāyana, đối tượng của vị) là các câu.
Rasāyanamiva rūpaṃ rasāyanaṃ, nettānaṃ rasāyananti ca vākyaṃ.
A form like a rasāyana is a rasāyana; a rasāyana for the eyes.
Rasāyanamiva rūpaṃ rasāyanaṃ (hình thể như thuốc bổ là thuốc bổ) và nettānaṃ rasāyanaṃ (thuốc bổ cho mắt) là các câu.
334. Āsiṃ dasseti ‘‘āsi’’ccādinā.
334. It presents Āsī with “āsī” and so on.
334. Giải thích āsī bắt đầu bằng “āsī” (lời chúc phúc) v.v.
Iṭṭhassa abhimatassa vatthuno āsīsanaṃ patthanamityanuvaditvā āsī nāma siyāti vidhīyate.
Having defined the aspiration for a desired object, it is stated that it is called Āsī.
Sau khi giải thích rằng āsīsanaṃ (lời cầu mong) iṭṭhassa (điều mong muốn) là lời cầu mong một điều mong muốn, thì āsī nāma siyā (có thể là āsī) được quy định.
‘‘Yathe’’tyudāharati.
It illustrates with “yathā” (as).
“Yathā” (như) đưa ra ví dụ.
Tilokassa lokattayavattino janassa ekagati asahāyagati paṭisaraṇabhūto nātho lokaṃ sattalokaṃ apāyato pātu pāletūti.
May the Protector, the sole refuge for the people dwelling in the three worlds, protect the world of beings from suffering.
Nātho (Đấng Bảo hộ), ekagati (nơi nương tựa duy nhất) của tilokassa (ba cõi), tức là chúng sinh trong ba cõi, pātu (mong Ngài bảo vệ) lokaṃ (thế gian), tức là chúng sinh, apāyato (khỏi các cõi khổ).
Etthātilasitaṃ pālanamāsīsitanti.
Here, the protection is earnestly wished for.
Ở đây, sự bảo vệ được cầu mong một cách tha thiết.
334. Idāni āsīalaṅkāraṃ dasseti ‘‘āsī’’ iccādinā.
334. Now, it presents the Āsī figure of speech with “āsī” and so on.
334. Bây giờ, giải thích phép tu từ āsī bắt đầu bằng “āsī” (lời chúc phúc) v.v.
Iṭṭhassa atthassa icchitavatthuno āsīsanā patthanā āsī nāma siyā.
The aspiration for a desired object may be called Āsī.
Āsīsanā (lời cầu mong) iṭṭhassa atthassa (điều mong muốn) có thể được gọi là āsī.
Yathā tatthodāharaṇamevaṃ.
As is an example there.
Yathā (như) là một ví dụ ở đó.
Tilokekagati tibhavassa asahāyasaraṇabhūto nātho lokasāmi lokaṃ sattalokaṃ apāyato pātu rakkhatūti.
May the Protector, the sole refuge for the three realms, the Lord of the world, protect the world of sentient beings from suffering.
Nātho (Đấng Bảo hộ), tilokekagati (nơi nương tựa duy nhất không ai sánh bằng của ba cõi), tức là bậc chủ của thế gian, pātu (mong Ngài bảo vệ) lokaṃ (thế gian), tức là chúng sinh, apāyato (khỏi các cõi khổ).
Āsī nāma patthanā, taddīpikāpi utti tannāmikāva hoti.
Āsī is an aspiration; a statement expressing it is also called by that name.
Āsī có nghĩa là lời cầu mong, và lời nói diễn tả điều đó cũng mang tên đó.
‘‘Tilokekagatī’’ti imasmiṃ udāharaṇe pālanaṃ āsīsitaṃ.
In this example, “Tilokekagatī,” protection is wished for.
Trong ví dụ “Tilokekagatī” này, sự bảo vệ được cầu mong.
Tiṇṇaṃ lokānaṃ samāhāroti ca, ekoyeva gati paṭisaraṇanti ca, tilokassa ekagatīti ca vākyaṃ.
The analysis of the compounds is: the collection of the three worlds; the only refuge; the sole refuge for the three worlds.
Tiṇṇaṃ lokānaṃ samāhāro (tập hợp của ba cõi) và ekoyeva gati paṭisaraṇaṃ (chỉ có một nơi nương tựa) và tilokassa ekagatī (nơi nương tựa duy nhất của ba cõi) là các câu.
335. Uddese rasīti uddiṭṭharasālaṅkāraṃ dasseti ‘‘rasa’’iccādinā.
335. In the outline, it presents the Rasa figure of speech, called Rasī, with “rasa” and so on.
335. Trong phần uddesa (tóm tắt), giải thích phép tu từ rasa được nêu ra bắt đầu bằng “rasa” (vị) v.v.
Yaṃ vibhūsanaṃ vuttālaṅkārānamantare yo koci alaṅkāro rasappatītijanakaṃ siṅgārādinavavidharasesu ekassa rasassa vā tasseva rasābhāsassa vā avabodhanaṃ sampādento jāyate, taṃ vibhūsanaṃ rasavantavidhānato attano rasasahitabhāvassa pakāsanato rasavantanti rasīti ñeyyanti.
That adornment, any one of the aforementioned figures of speech, which generates the perception of sentiment, bringing about the understanding of one of the nine sentiments such as erotic love (siṅgāra), or an appearance of such a sentiment, that adornment, through the manifestation of its being endowed with sentiment, is to be known as Rasavanta, or Rasī.
Vibhūsanaṃ (phép trang sức) nào, tức là bất kỳ phép tu từ nào trong số các phép tu từ đã nêu, rasappatītijanakaṃ (sinh ra sự hoan hỷ về vị), tức là tạo ra sự nhận thức về một trong chín loại vị như siṅgāra (tình cảm) v.v. hoặc về rasābhāsa (sự giả vị) của chính vị đó, taṃ vibhūsanaṃ (phép trang sức đó) nên được biết là rasavantaṃ (có vị), tức là rasī, rasavantavidhānato (do sự biểu lộ trạng thái có vị của chính nó).
Yathā atthappatītijanako saddo ‘‘atthavā’’ti vuccati, evaṃ rasappatītijanako alaṅkāro rasavanto ‘‘rasī’’ti ca vuccati.
Just as a word that generates the perception of meaning is called “atthavā,” so an adornment that generates the perception of sentiment is called Rasavanta, or “Rasī.”
Giống như một từ ngữ sinh ra sự nhận thức về ý nghĩa được gọi là “atthavā” (có ý nghĩa), một phép tu từ sinh ra sự nhận thức về vị được gọi là rasavanta (có vị) và cũng được gọi là “rasī”.
Rasassa patīti ca, taṃ janetīti ca, raso assa atthīti ca, rasavato bhāvoti ca, tassa vidhānaṃ sampādananti ca vākyaṃ.
The analysis of the compounds is: the perception of sentiment; that which generates it; that which has sentiment; the state of having sentiment; and the arrangement or production thereof.
Rasassa patīti (sự hoan hỷ về vị) và taṃ janetīti (nó sinh ra điều đó) và raso assa atthīti (nó có vị) và rasavato bhāvoti (trạng thái của cái có vị) và tassa vidhānaṃ sampādananti (sự thiết lập của điều đó) là các câu.
336. Udāharati ‘‘rāga’’iccādi.
336. It illustrates with “rāga” and so on.
336. Đưa ra ví dụ bắt đầu bằng “rāga” (tình cảm) v.v.
Dharāya pathavīaṅganāya rāgena ānataṃ, mukhaṃ.
The face of the maiden earth, bowed with passion.
Dharāya (của nữ thần đất), gương mặt nghiêng xuống vì tình cảm.
Rāgaṃ rattavaṇṇaṃ ānataṃ ninnamitaṃ, sarojaṃ.
A lotus, lowered in color (rāga), that is, red.
Rāgaṃ (màu đỏ), ānataṃ (nghiêng xuống), hoa sen.
Paṭhame abbhutasarojasadisatāya mukhaṃ, tena samānādhikaraṇanti rāgānatena samāso.
In the first instance, the face is likened to a wonderful lotus; the compound is formed with rāgānata (bowed with passion) as it is in apposition with the face.
Trong trường hợp đầu tiên, gương mặt giống như hoa sen kỳ diệu, và nó đồng vị cách với điều đó, nên có sự kết hợp với rāgānata.
Dutiye tu rāgānatañca taṃ abbhutasarojaṃ pathaviṃ bhinditvā sirīpādasampaṭiggahaṇatthaṃ uṭṭhahamacchariyapadumañca, tameva tassā mukhasadisattā mukhanti rāgānatabbhutasarojamukhaṃ.
In the second instance, it means “rāgānatabbhutasarojamukhaṃ”: that which is lowered by its color and is a wonderful lotus, and that wonderful lotus, rising up from piercing the earth to receive the Buddha’s feet, is likened to her face.
Trong trường hợp thứ hai, rāgānatabbhutasarojamukhaṃ (gương mặt sen kỳ diệu nghiêng xuống vì tình cảm) là hoa sen kỳ diệu nghiêng xuống vì màu đỏ, và là hoa sen kỳ diệu mọc lên xuyên qua đất để đón nhận bàn chân cao quý, và chính nó giống như gương mặt của nữ thần đất, nên gọi là gương mặt.
Tilokaguruno sammāsambuddhassa pādā.
The feet of the Guru of the three worlds, the Sammāsambuddha.
Pādā (bàn chân) của Tilokaguruno (Đấng Thầy của ba cõi), tức là Đức Chánh Đẳng Giác.
Kīdisā?
Of what kind?
Chúng như thế nào?
Adhikabandho rāgo anurāgo, rattavaṇṇo vā yesaṃ te, tathāvidhā.
Those whose love (rāga) or red color is intensely bound, of such a kind.
Rāgo (tình cảm) hay màu đỏ được gắn bó một cách adhikabandho (mãnh liệt hơn), những gì có điều đó, là như vậy.
Niccamanavarataṃ sarasena rasavatā karena hatthena, raṃsinā vā gāḷhaṃ ādāya gahetvā satataṃ niccaṃ āhito sambhamo ādaro, tadabhimukhatā vā, tena sañcumbayanti, nikkhipanti vā.
They constantly and firmly grasp with a moist hand (kara), or with a ray of light, and incessantly kiss with constant eagerness (sambhamo) or devotion, or they place them.
Niccaṃ (luôn luôn) không ngừng, với karena (bàn tay) sarasena (dịu dàng), hoặc với ánh sáng, ādāya (nắm giữ) chặt chẽ, satataṃ (luôn luôn) sambhamo (sự tôn kính) được thiết lập, hoặc sự hướng về điều đó, với điều đó, sañcumbayanti (hôn một cách nồng nhiệt), hoặc đặt xuống.
Ettha silesarūpakehi sambhogasiṅgārarasābhāso janyate.
Here, an appearance of the sentiment of amorous union (sambhoga siṅgāra rasa) is generated by the figures of speech Śleṣa (pun) and Rūpaka (metaphor).
Ở đây, rasābhāsa (sự giả vị) của sambhogasiṅgāra (vị tình cảm hòa hợp) được sinh ra bởi silesa (chơi chữ) và rūpaka (ẩn dụ).
Siṅgāro duvidho vippalambho, sambhogo ceti.
Siṅgāra (erotic sentiment) is of two kinds: separation (vippalambha) and union (sambhoga).
Siṅgāra có hai loại: vippalambha (chia ly) và sambhoga (hòa hợp).
Tesu vippalambhova samaggavaṇṇanādhārattā manoharo, nediso sambhogo.
Among these, vippalambha is more captivating as it is the basis for full descriptions; sambhoga is not so.
Trong số đó, vippalambha là quyến rũ hơn vì nó là nền tảng của sự mô tả toàn diện; sambhoga không như vậy.
Sambhogābhāse tu vattabbameva natthi.
As for the appearance of sambhoga, there is nothing that needs to be said.
Còn về sambhogābhāsa, thì không cần phải nói gì thêm.
Tathāpi’hā’dhigataṃ sambhogābhāsodāharaṇaṃ bālappabodhanatthaṃ kiñci vicāressāma.
Nevertheless, we shall examine this example of the appearance of sambhoga, which has been presented here, for the instruction of the less learned.
Tuy nhiên, ở đây, chúng ta sẽ xem xét một chút ví dụ về sambhogābhāsa đã được đưa ra để khai sáng cho những người ít hiểu biết.
Tatra pādānaṃ kāmukattaṃ dharāya kāminittañca vākyasāmatthiyā viññāyate.
Here, the amorous nature of the feet and the amorousness of the earth are understood by the power of the sentence.
Ở đó, sự ham muốn của bàn chân và sự khao khát của nữ thần đất được hiểu từ sức mạnh của câu nói.
Saddena vuccamānaṃ puna vuttaṃ siyā.
That which is expressed by a word may be stated again.
Điều được nói bằng lời có thể được lặp lại.
Atra pādānaṃ taṃ viññeyyaṃ, ratyukkaṃsābhāso yadi kavinā paṭipādetabbo na bhaveyya, tadā gāthāyamananupapannaṃ siyāti evaṃvidhavacanatova pādā ratyābhāsavantoti gamyate.
Here, it should be understood regarding the feet that if the poet were not to produce an appearance of elevated delight, then the meter of the verse would be inappropriate; thus, it is from such words that the feet are understood to possess an appearance of delight.
Ở đây, cần hiểu rằng các bàn chân có sự biểu hiện của rati (thích thú). Nếu nhà thơ không thể hiện sự biểu hiện của rati mãnh liệt, thì sự nhịp nhàng của bài kệ sẽ không phù hợp. Chính từ lời nói như vậy mà người ta hiểu rằng các bàn chân có sự biểu hiện của rati.
Ratiyā ālambaṇavibhāvābhāso dharākāmini, rammadesādivisesābhāve acchariyapadumuggamanābhāvato abbhutasarojasaddasavanena gammamānā rammadesādayo uddīpanavibhāvābhāsā, byabhicārībhāvābhāsabodhakāni kavivacanāni anubhāvābhāso.
The appearance of the excitant cause of delight is the earth-maiden; the beautiful places and other special features, understood by hearing the word 'wonderful lotus' due to the absence of the arising of a wonderful lotus in the absence of such beautiful places, are the appearances of the intensifying excitant causes; the poet's words indicating the appearances of transient emotional states are the appearance of consequents.
Sự biểu hiện của đối tượng (ālambaṇa-vibhāva) của rati là người thiếu nữ đất; trong trường hợp không có những nơi chốn quyến rũ và các đặc điểm đặc biệt khác, do không có sự xuất hiện của những bông sen kỳ diệu, nên những nơi chốn quyến rũ và những thứ tương tự được hiểu khi nghe từ "sen kỳ diệu" là sự biểu hiện của yếu tố khơi gợi (uddīpana-vibhāva). Những lời thơ của nhà thơ biểu thị sự biểu hiện của các trạng thái biến động (byabhicārībhāva) là sự biểu hiện của yếu tố hậu quả (anubhāva).
Tathā hi ‘‘niccasarasena karena gāḷhaṃ ādāyā’’ti karassa sarasatāgāḷhaggahaṇakathanena harisādayo gamyante.
Thus, by the statement "firmly seizing with a constantly joyful hand," states such as joy are understood from the mention of the hand's joyfulness and firm grasping.
Thật vậy, bằng cách nói “nắm chặt bằng bàn tay luôn mềm mại” (niccasarasena karena gāḷhaṃ ādāyā), sự mềm mại của bàn tay và hành động nắm chặt được mô tả, từ đó sự hoan hỉ (harisa) và những thứ tương tự được hiểu.
‘‘Satatāhitasambhamenā’’ti iminā ussukkattādayo pahīyantīti evaṃ bandhavuttīti vibhāvādīhi bandhatthābhāsānaṃ manasi yo uppajjati ānandābhāso, so rasābhāso sambhogarasābhāso vuttoti.
By "with constant devotion," states like eagerness are eliminated; thus, this is a composition where the appearance of delight that arises in the mind from the appearances of bound meanings through excitant causes and so on is called the appearance of flavor or the appearance of conjugal flavor.
Bằng “với sự tôn kính luôn được đặt để” (satatāhitasambhamenā), sự háo hức và những thứ tương tự được loại bỏ. Như vậy, sự biểu hiện của niềm vui (ānandābhāso) phát sinh trong tâm trí những người hiểu ý nghĩa của tác phẩm thông qua các yếu tố khơi gợi (vibhāva) và những yếu tố khác, được gọi là sự biểu hiện của rasa (vị giác thẩm mỹ), cụ thể là sự biểu hiện của sambhoga-rasa (vị giác hoan lạc).
336. Idāni udāharaṇaṃ dassento uttaripi dassetabbasiṅgārahassakaruṇādirasuddesassa anurūpato siṅgārarasayuttameva dasseti ‘‘rāgā’’iccādinā.
336. Now, showing an example, he presents only what is endowed with the conjugal flavor, in accordance with the exposition of conjugal, comic, pathetic, and other flavors to be further presented, with the words "rāgā" (with passion), etc.
336. Bây giờ, khi đưa ra ví dụ, để phù hợp với việc trình bày các rasa như siṅgāra (ái tình), hassa (hài hước), karuṇā (bi mẫn) v.v., sẽ được trình bày sau, thì chỉ trình bày siṅgāra-rasa bằng “rāgā” v.v.
Dharāya mahīaṅganāya rāgānatabbhutasarojamukhaṃ rāgena anurāgena abhimukhaṃ katvā namitaṃ acchariyaguṇopetapadumasadisānanaṃ no ce, rattavaṇṇaṃ ānataṃ abbhutasarojasaṅkhatamukhaṃ tilokaguruno bhuvanattayānusāsakassa sammāsambuddhassa pādā adhikabaddharāgā adhikabaddhānurāgavantā no ce, pubbakammena kataadhikarattavaṇṇā niccasarasena karena satatānurāgayuttena hatthena no ce, avikalattā satatasampattisahitena kiraṇena gāḷhaṃ ādāya gāḷhaṃ gahetvā no ce, phusitvā satatāhitasambhamena niccaṃ katādarena no ce, nirantarāhitaabhimukhabhāvena sañcumbayanti cumbanti no ce, ṭhitikriyāsādhanattena phusantīti.
If the "rāgānatabbhutasarojamukhaṃ" (lotus-like wonderful face bowed with passion) of the "dharāya" (earth-maiden), which is a wonderful lotus-like face bowed with affection, or a red-colored face bowed down, or a wonderful lotus-like face, were not, then the "pādā" (feet) of the "tilokaguruno" (teacher of the three worlds), the Perfectly Enlightened Buddha, which are "adhikabaddharāgā" (bound with great affection), or are greatly red-colored by previous kamma, were not, then "sañcumbayanti" (they kiss) "gāḷhaṃ ādāya" (firmly seizing), or touching, "niccasarasena karena" (with a constantly joyful hand), or with rays constantly endowed with perfection due to being unblemished, "satatāhitasambhamena" (with constant devotion), or with an uninterrupted forward inclination.
Nếu không phải là mặt sen kỳ diệu nghiêng mình vì tình cảm (rāgānatabbhutasarojamukhaṃ) của đất (dharāya), tức là mặt giống như hoa sen có phẩm chất kỳ diệu, nghiêng về phía trước vì tình cảm, hay không phải là mặt giống hoa sen kỳ diệu có màu đỏ tươi, nghiêng mình, thì những bàn chân của Bậc Thầy ba cõi (tilokaguruno), tức là của Đức Chánh Đẳng Giác, đầy tình cảm mãnh liệt (adhikabaddharāgā), tức là đầy tình cảm mãnh liệt, hay không phải là có màu đỏ tươi mãnh liệt do nghiệp quá khứ, nắm chặt (gāḷhaṃ ādāya), tức là nắm chặt hay chạm vào, bằng bàn tay luôn mềm mại (niccasarasena karena), tức là bằng bàn tay đầy tình cảm liên tục, hay không phải là bằng tia sáng luôn đầy đủ và viên mãn, hôn (sañcumbayanti), tức là hôn hay chạm vào như là phương tiện để duy trì hành động, với sự tôn kính luôn được đặt để (satatāhitasambhamena), tức là với sự tôn kính luôn được thực hiện, hay không phải là với sự hướng về liên tục.
Rāgena anurāgena ānataṃ abhimukhīkatamiti ca, abbhutañca taṃ sarojañceti ca, tena sadisatāya abbhutasarojañca taṃ mukhañceti ca, rāgānatañca taṃ abbhutasarojamukhañceti ca, rāgaṃ rattavaṇṇaṃ ānataṃ ninnamiti ca, tañca taṃ abbhutasarojañceti ca, tameva tādisamukhasadisattā mukhamiti ca, tilokassa gurūti ca, adhikaṃ katvā baddho, attano pubbakammena vā kato, rāgo anurāgo rattavaṇṇo vā yesamiti ca, rasena anurāgena sampattiyā vā saha vattamānoti ca, āhito vihito ca so sambhamo ādaro tadabhimukhabhāvo vā ceti ca viggaho.
The compound splits into: bowed with passion or affection, i.e., made to face; and that which is wonderful, and it is a lotus; and it is a wonderful lotus by being similar to it, and it is a face; and it is bowed with passion, and it is a wonderful lotus-like face; and it is red-colored, bowed, i.e., bent down; and it is a wonderful lotus; and it is a face by being similar to such a face; and the teacher of the three worlds; and bound with great affection, or made by one's own previous kamma, or whose passion is red; and existing together with joy, or with affection, or with accomplishment; and that devotion which is placed, performed, or that forward inclination.
Phân tích từ ngữ: “nghiêng mình vì tình cảm” (rāgena anurāgena ānataṃ abhimukhīkatamiti ca); “kỳ diệu và đó là sen” (abbhutañca taṃ sarojañceti ca); “đó là sen kỳ diệu vì sự tương đồng với nó” (tena sadisatāya abbhutasarojañca taṃ mukhañceti ca); “nghiêng mình vì tình cảm và đó là mặt sen kỳ diệu” (rāgānatañca taṃ abbhutasarojamukhañceti ca); “tình cảm là màu đỏ, nghiêng mình là cúi xuống” (rāgaṃ rattavaṇṇaṃ ānataṃ ninnamiti ca); “và đó là sen kỳ diệu” (tañca taṃ abbhutasarojañceti ca); “và đó là mặt vì sự tương đồng với mặt như vậy” (tameva tādisamukhasadisattā mukhamiti ca); “Bậc Thầy của ba cõi” (tilokassa gurūti ca); “được trói buộc một cách mãnh liệt”, hoặc “được tạo ra bởi nghiệp quá khứ của chính mình”, “tình cảm, sự yêu mến, hoặc màu đỏ mà chúng có” (adhikaṃ katvā baddho, attano pubbakammena vā kato, rāgo anurāgo rattavaṇṇo vā yesamiti ca); “hiện hữu cùng với sự mềm mại, tình cảm, hoặc sự viên mãn” (rasena anurāgena sampattiyā vā saha vattamānoti ca); “được đặt để, được sắp xếp và đó là sự tôn kính, sự hướng về đó” (āhito vihito ca so sambhamo ādaro tadabhimukhabhāvo vā ceti ca viggaho).
Ettha ‘‘rāgānatā’’tiādikena silesālaṅkārena ca ‘‘abbhutasarojamukha’’nti rūpakālaṅkārena ca sambhogasiṅgārarasābhāso uppādīyati.
Here, through the punning figure of speech (silesālaṅkāra) such as "rāgānatā" and the metaphorical figure of speech (rūpakālaṅkāra) "abbhutasarojamukhaṃ," the appearance of conjugal flavor (sambhogasiṅgārarasābhāso) is produced.
Ở đây, bằng phép tu từ silesa (ẩn dụ kép) như “rāgānatā” v.v., và bằng phép tu từ rūpaka (ẩn dụ) “abbhutasarojamukhaṃ”, sự biểu hiện của sambhoga-siṅgāra-rasa (vị giác hoan lạc ái tình) được tạo ra.
Tādisaṃ itthipurisānaṃ sambhogābhāvena, tadākārena ca kappitattā rasābhāso nāmāti daṭṭhabbo.
It should be understood that this is called the appearance of flavor because it is imagined in the manner of sexual intercourse between a man and a woman, and in that form.
Cần hiểu rằng đó được gọi là sự biểu hiện của rasa vì nó được tưởng tượng dưới hình thức đó, không phải là sự hoan lạc thực sự của nam và nữ.
Siṅgārassa āyogavippayogasambhogavasena tividhattepi āyogavippayogadvayaṃ vippalambhamevāti vippalambho, sambhogo ceti duvidho hoti.
Although the conjugal flavor is of three types—union, separation, and conjunction—the two types of union and separation constitute Vipralambha, so it is of two kinds: Vipralambha and Sambhoga.
Mặc dù siṅgāra có ba loại theo sự kết hợp (āyoga), sự chia ly (vippayoga) và sự hoan lạc (sambhoga), nhưng hai loại āyoga và vippayoga đều là vippalambha (sự chia ly), nên nó có hai loại: vippalambha và sambhoga.
Tesu vippalambhova anūnavaṇṇanāya bhūmittā manoharo.
Among these, Vipralambha is charming because it is the ground for complete description.
Trong số đó, vippalambha là loại hấp dẫn vì nó là cơ sở cho sự mô tả đầy đủ.
Sambhogo pana tādiso na hoti.
Sambhoga, however, is not like that.
Còn sambhoga thì không như vậy.
Sambhogābhāsopi hīno hoti.
Even the appearance of Sambhoga is inferior.
Sự biểu hiện của sambhoga cũng kém hơn.
Evaṃ sante payogaṃ katvā kurumānāya vaṇṇanāya ucitabhāvena ihādhigatasambhogasiṅgārarasābhāsena rasibhūtālaṅkārassa udāharaṇe rasābhāso evaṃ veditabbo.
This being so, the appearance of flavor in the example of the embellishment elevated to a flavor, which is an appearance of conjugal flavor attained here in a manner suitable for a description made with application, should be understood thus.
Trong trường hợp này, sự biểu hiện của rasa trong ví dụ về phép tu từ rasībhūta (biến thành rasa), với sự biểu hiện của sambhoga-siṅgāra-rasa đạt được ở đây một cách thích hợp cho sự mô tả được thực hiện bằng cách sử dụng, nên được hiểu như vậy.
Pādānaṃ kāmukabhāvābhāse ca dharāya kāminībhāvābhāse ca vācakapadena avuttepi ‘‘dharāya pādā tilokaguruno’’ti idaṃ ṭhapetvā pāṇidhammapakāsakehi avasesapadehi ñāyate.
Even though the appearance of the feet's amorousness and the appearance of the earth's being a maiden are not stated by a direct word, it is understood from the remaining words that illuminate the nature of beings, apart from "the feet of the Teacher of the Three Worlds, the earth's."
Mặc dù không được nói rõ bằng từ ngữ biểu thị về sự biểu hiện của trạng thái khao khát của các bàn chân và sự biểu hiện của trạng thái thiếu nữ của trái đất, nhưng điều này được hiểu từ các từ ngữ còn lại, ngoại trừ “dharāya pādā tilokaguruno” (bàn chân của Bậc Thầy ba cõi của trái đất), những từ ngữ biểu thị các pháp của chúng sinh.
Dvinnaṃ aññamaññaṃ ratiābhāso ‘‘adhikabaddharāgā rāgānata’’nti imehi vutto.
The appearance of mutual delight between the two is expressed by "adhikabaddharāgā rāgānataṃ" (greatly bound with passion, bowed with passion).
Sự biểu hiện của rati lẫn nhau giữa hai đối tượng được nói đến bởi “đầy tình cảm mãnh liệt, nghiêng mình vì tình cảm” (adhikabaddharāgā rāgānata).
Ayaṃ ratiābhāso idha ṭhāyībhāvo purisaratiyā itthiyā ca, itthiratiyā purisassa ca ālambaṇattā pādakāmukadharākāminiyo dve aññamaññaṃ ālambaṇavibhāvābhāsā honti.
This appearance of delight is the permanent emotional state here; since the feet-lover and the earth-maiden are the objects of a man's delight and a woman's delight respectively, they are both mutual appearances of excitant causes.
Sự biểu hiện của rati này ở đây là trạng thái thường trực (ṭhāyībhāva) của rati của người đàn ông và người phụ nữ, và vì rati của người phụ nữ là đối tượng của người đàn ông, nên các bàn chân khao khát và người thiếu nữ đất là hai sự biểu hiện của đối tượng khơi gợi (ālambaṇa-vibhāva) lẫn nhau.
Rammadesādivisesaṃ vinā acchariyapadumodayassa abhāvato abbhutasarojasaddassa uccāraṇena gammamānā rammadesādayo ratiṃ uddīpayantīti uddīpanavibhāvābhāsā nāma.
Beautiful places and so on, which are understood by the utterance of the word "wonderful lotus" due to the absence of the arising of a wonderful lotus without any special features like beautiful places, are called appearances of intensifying excitant causes because they intensify delight.
Do không có sự xuất hiện của hoa sen kỳ diệu nếu không có những nơi chốn quyến rũ và các đặc điểm đặc biệt khác, nên những nơi chốn quyến rũ và những thứ tương tự được hiểu khi phát âm từ “sen kỳ diệu” được gọi là sự biểu hiện của yếu tố khơi gợi (uddīpana-vibhāva) vì chúng khơi gợi rati.
‘‘Niccasarasena karena gāḷhamādāyā’’ti iminā karassa sarasabhāvassa ca gāḷhaṃ gahaṇassa ca vuttattā harisādayo ñāyante.
By "niccasarasena karena gāḷhamādāya" (firmly seizing with a constantly joyful hand), joy and other states are understood from the mention of the hand's joyfulness and firm grasping.
Bằng “nắm chặt bằng bàn tay luôn mềm mại” (niccasarasena karena gāḷhamādāyā), do đã nói về sự mềm mại của bàn tay và hành động nắm chặt, nên sự hoan hỉ (harisa) và những thứ tương tự được hiểu.
‘‘Satatāhitasambhamenā’’ti iminā ussāhādayo ñāyanti.
By "satatāhitasambhamenā" (with constant devotion), enthusiasm and other states are understood.
Bằng “với sự tôn kính luôn được đặt để” (satatāhitasambhamenā), sự nhiệt tình (ussāha) và những thứ tương tự được hiểu.
Tattha harisaussāhādayo byabhicārībhāvābhāsā nāma honti.
There, joy and enthusiasm are called appearances of transient emotional states.
Ở đó, sự hoan hỉ, nhiệt tình và những thứ tương tự được gọi là sự biểu hiện của các trạng thái biến động (byabhicārībhāvābhāsā).
Te byabhicārībhāvābhāse pakāsentāni yathāvuttakavivacanāni anubhāvābhāsā nāmāti evaṃ bandhe dissamānaṭhāyībhāvabyabhicārībhāvavibhāvaanubhāvehi atthāvabodhaṃ karontānaṃ paṇḍitānaṃ uppajjamāno yo santosābhāsasaṅkhāto rasābhāso atthi, so idha sambhogarasābhāsoti kathitoti.
The aforementioned poetic words that reveal those appearances of transient emotional states are called appearances of consequents; thus, the appearance of flavor, which is the appearance of contentment that arises in scholars who understand the meaning through the permanent emotional states, transient emotional states, excitant causes, and consequents seen in the composition, is here called the appearance of conjugal flavor.
Những lời thơ của nhà thơ đã nói ở trên, biểu thị những sự biểu hiện của các trạng thái biến động đó, được gọi là sự biểu hiện của yếu tố hậu quả (anubhāvābhāsā). Như vậy, sự biểu hiện của rasa dưới dạng sự biểu hiện của sự hài lòng (santosābhāsa) phát sinh trong các học giả, những người hiểu ý nghĩa thông qua các trạng thái thường trực, các trạng thái biến động, các yếu tố khơi gợi và các yếu tố hậu quả được thấy trong tác phẩm, được gọi là sự biểu hiện của sambhoga-rasa ở đây.
Ṭhāyībhāvādayo upari āvibhavissanti.
The permanent emotional states and so on will become clear later.
Các trạng thái thường trực và những thứ tương tự sẽ được trình bày ở phần trên.
337. Evamuddesānukkamena yathāpaṭiññātaṃ niṭṭhapetvā idāni nigamanapubbakaṃ bahuttamesaṃ niddisitumāha ‘‘icci’’ccādi.
337. Having thus completed what was promised according to the order of exposition, he now states "icci" etc., to indicate the multitude of these (embellishments) as a conclusion.
337. Sau khi hoàn thành phần trình bày theo thứ tự đã cam kết như vậy, bây giờ để chỉ ra sự phong phú của chúng trước khi kết luận, tác giả nói “icci” v.v.
Iti iminā vuttappakārena purimānaṃ daṇḍīādīnaṃ ācariyānaṃ ānubhāvaṃ bandhalakkhaṇāni anugamma anugantvā alaṅkatīnamalaṅkārānaṃ ayaṃ bhedo saṅkhepato nigadito kathito.
Iti (Thus), in the manner stated, anugamma (having followed) the ānubhāvaṃ (influence) or characteristics of composition of purimānaṃ ācariyānaṃ (the ancient teachers) such as Daṇḍin, ayaṃ bhedo (this classification) of alaṅkatīnaṃ (embellishments) has been nigadito (expounded) saṅkhepato (briefly).
Như vậy (iti), theo cách đã nói, noi theo (anugamma) oai lực (ānubhāvaṃ) của các bậc thầy (ācariyānaṃ) tiền bối như Daṇḍī v.v., tức là các đặc điểm của tác phẩm, sự phân loại này của các phép tu từ (alaṅkatīnaṃ) đã được trình bày tóm tắt (saṅkhepato nigadito).
Saṅkhepatoti vutto, kasmāti āha ‘‘uparūparī’’tiādi.
Why is it said to be brief? He answers with "uparūparī" (continually), etc.
Tại sao lại nói “tóm tắt”? Tác giả nói “uparūparī” v.v.
Uparūpari dīghakālamārabbha yāvedāni matthakamatthake kavīhi vikappiyānaṃ pabhediyamānānaṃ tāsamalaṅkatīnaṃ antaṃ pariyantaṃ passituṃ khalu ekantena ko nāma jano alaṃ samattho.
Kavinā ko nāma (Who indeed) is alaṃ (capable) of ekantena (absolutely) passituṃ (seeing) the antaṃ (end) of tāsaṃ (those) embellishments vikappiyānaṃ (conceived) uparūparī (continually), from a long time up to now, matthakamatthakehi (by poets at every peak).
Ai (ko nāma) có khả năng (alaṃ) chắc chắn (khalu) nhìn thấy tận cùng (antaṃ) của những phép tu từ (tāsaṃ) được các nhà thơ sáng tạo (vikappiyānaṃ) liên tục (uparūpari), tức là từ thời xa xưa cho đến nay, hết lớp này đến lớp khác?
337. Evaṃ uddesakkamena yathāpaṭiññāte atthālaṅkāre niṭṭhapetvā idāni nigamanamukhena esaṃ atthālaṅkārānaṃ bahubhāvaṃ dasseti ‘‘iccānugamma’’iccādinā.
337. Having thus completed the figures of meaning as promised according to the order of exposition, he now, by way of conclusion, shows the multitude of these figures of meaning with "iccānugamma" (thus having followed), etc.
337. Như vậy, sau khi hoàn thành phần trình bày về các phép tu từ ý nghĩa (atthālaṅkāra) theo thứ tự đã cam kết, bây giờ để chỉ ra sự phong phú của các phép tu từ ý nghĩa này bằng cách kết luận, tác giả nói “iccānugamma” v.v.
Iti yathāvuttanayena purimācariyānubhāvaṃ pubbakālikānaṃ daṇḍībhaddapāṇādīnaṃ alaṅkārasatthasaṅkhātānubhāvaṃ anugamma alaṅkatīnaṃ ayaṃ bhedo saṅkhepato nigadito mayā vutto saṅgahito.
Iti (Thus), in the aforementioned manner, anugamma (having followed) the purimācariyānubhāvaṃ (influence of the ancient teachers), that is, the influence in the form of the science of embellishments of the ancient teachers like Daṇḍin and Bhaddapāṇa, ayaṃ bhedo (this classification) of embellishments has been nigadito (expounded) or compiled mayā (by me) saṅkhepato (briefly).
Như vậy (iti), theo cách đã nói, noi theo oai lực của các bậc thầy tiền bối (purimācariyānubhāvaṃ), tức là oai lực dưới dạng các kinh điển về phép tu từ của các bậc thầy thời xưa như Daṇḍī, Bhaddapāṇa v.v., sự phân loại này của các phép tu từ đã được tôi trình bày tóm tắt (saṅkhepato nigadito), tức là đã được tôi tổng hợp.
Kasmāti ce?
Why is that?
Tại sao lại như vậy?
Uparūpari dīghakālato paṭṭhāya yāvajjatanā kavīhi racanākattārehi vikappiyānaṃ anekappakārato kappiyamānattā puthakkariyamānānaṃ tāsamalaṅkatīnaṃ antaṃ pariyantaṃ passituṃ khalu ekantena ko nāma puggalo alaṃ samatthoti.
For who indeed is capable of seeing the limit of those ornaments, which from ancient times up to the present day have been imagined and differentiated in manifold ways by poets, the creators of compositions?
Thật vậy, từ thời xa xưa cho đến tận ngày nay, ai có thể thấy được giới hạn của những phép tu từ đó, vốn được các thi sĩ, tức những người sáng tác, tưởng tượng ra theo nhiều cách khác nhau, và được phân loại theo nhiều loại khác nhau?
Saṅgahamanādiyitvā kenāpi pariyantaṃ adhigantuṃ na sakkāti adhippāyo.
The meaning is that without starting with a summary, it is not possible for anyone to reach the end.
Ý nghĩa là, không ai có thể đạt đến giới hạn nếu không nắm bắt được sự tổng hợp.
Pure bhavāti ca, purimā ca te ācariyā ceti ca, tesamānubhāvoti ca, visesato asaṅkarato kappiyanti ca vākyaṃ.
And the phrases 'is in the past,' and 'they are former teachers,' and 'their power,' and 'they are imagined without specific confusion.'
Và câu nói là: “xảy ra trước”, và “những vị thầy đó là những người đi trước”, và “quyền năng của họ”, và “được tưởng tượng ra một cách đặc biệt, không lẫn lộn”.
338. Tadeva yathāpaṭiññātamalaṅkāravibhāgaṃ bodhetvā sampati rasavantālaṅkārappasaṅgenādhigataṃ rasaṃ sakala saṃsāradukkhanissa raṇekanimittavimuttirasekarasavisuddhasaddhammāgamaviggāhasappīṇanoṇatamatīnaṃ paramasaddhālūnamanadhigatattepi lakkhaṇamattena lokavohārakosallamattapariggahāya kiñcimattamupadisituṃ na sākallena ‘‘paṭibhānavatā’’tiādimāha.
338. Having thus elucidated the divisions of figures of speech as promised, and now, in the context of the rasavanta-alaṅkāra, wishing to teach a little about rasa, not in its entirety, but for the sake of merely acquiring worldly skill in terms of its characteristics, for those deeply faithful individuals whose minds are absorbed and inclined by the delight of the pure Dhamma-nectar, which embodies the singular taste of liberation—the sole means of escape from all suffering in saṃsāra—even if it is not fully comprehended by them, he therefore speaks from "By a quick-witted (poet)" and so on.
338. Sau khi đã giải thích sự phân loại các phép tu từ như đã hứa, giờ đây, nhân dịp nói về phép tu từ có cảm xúc (rasavantālaṅkāra), để chỉ dẫn một chút về cảm xúc (rasa) đã đạt được – mặc dù không phải là đối tượng của những người có tâm trí khiêm tốn, được nuôi dưỡng bởi giáo pháp thanh tịnh, là một vị ngọt duy nhất của sự giải thoát, vốn là nguyên nhân duy nhất để thoát khỏi mọi khổ đau luân hồi – chỉ bằng một dấu hiệu để nắm bắt sự khéo léo trong thông lệ thế gian, chứ không phải toàn diện, nên Ngài nói “bởi người có tài ứng đối (paṭibhānavatā)” v.v.
Paṭibhānaṃ taṃtaṃṭhānānurūpappavattā paññā.
Quick-wittedness is the wisdom that manifests appropriately in various situations.
Paṭibhāna là trí tuệ phát sinh phù hợp với từng hoàn cảnh.
Sā hi sarasaracanāyaccantopakārikā, tatova kabbaṃ ‘‘paṭibhāna’’nti vuccati.
It is indeed extremely helpful in creating rasa; hence, poetry is called "quick-wittedness."
Trí tuệ đó cực kỳ hữu ích cho việc sáng tác các tác phẩm văn học, chính vì thế mà tác phẩm văn học được gọi là “paṭibhāna”.
Tenāha ‘‘paṭibhānavatā’’ti.
Therefore, he says, "by a quick-witted (poet)."
Vì vậy, Ngài nói “bởi người có tài ứng đối (paṭibhānavatā)”.
Kavinā lokavohārānugantabbo.
A poet should follow worldly conventions.
Thi sĩ phải tuân theo thông lệ thế gian.
Yo hi sakalaṃ lokavohāraṃ nānusarati, so kaviyeva na hoti.
Indeed, one who does not follow all worldly conventions is not a poet at all.
Người nào không tuân theo toàn bộ thông lệ thế gian thì không phải là thi sĩ.
Tenāha ‘‘lokavohāramanusārinā’’ti.
Therefore, he says, "who follows worldly conventions."
Vì vậy, Ngài nói “theo thông lệ thế gian (lokavohāramanusārinā)”.
Yato ocityaṃ nāma kavīnaṃ paramaṃ rahassaṃ lokavohārepi ucitaññūyeva pasaṃsīyate, samucitalokavohārānusāreneva ca vakkhamānānukkamena viracitā racanā sacetanānaṃ rasassādāya sampajjate, tasmā ocitye samullasattaṃ dittaṃ phuṭameva bandhanaṃ kātuṃ vaṭṭati.
Since appropriateness (ocitya) is the supreme secret of poets, and even in worldly affairs, one who knows what is appropriate is praised, and indeed, a composition created in accordance with appropriate worldly conventions, in the sequence to be described, leads to the experience of rasa for the discerning, therefore, it is proper to make the flourishing of appropriateness clear and manifest.
Vì sự phù hợp (ocitya) là bí mật tối cao của các thi sĩ, và ngay cả trong thông lệ thế gian, người biết điều phù hợp cũng được khen ngợi, và tác phẩm được sáng tác theo trình tự sẽ được nói đến sau, tuân theo thông lệ thế gian phù hợp, sẽ mang lại sự thưởng thức cảm xúc (rasa) cho những người có trí tuệ; do đó, cần phải tạo ra sự gắn kết rõ ràng, rực rỡ trong sự phù hợp.
Tatovaccantamocityasamullāsavedinā kavinā bhavitabbaṃ.
Therefore, a poet must be one who profoundly understands the flourishing of appropriateness.
Do đó, thi sĩ phải là người biết rõ sự phát triển của sự phù hợp.
Tenāha ‘‘paraṃ ocityasamullāsavedinā’’ti.
Therefore, he says, "and profoundly understands the flourishing of appropriateness."
Vì vậy, Ngài nói “biết rõ sự phát triển của sự phù hợp (paraṃ ocityasamullāsavedinā)”.
Sabbañcetaṃ ‘‘kavinā’’ti ettha visesanaṃ, ‘‘kavinā’’ti cetaṃ ‘‘nibandhā’’ti ettha avutto kattā.
All of this is an adjective for " by a poet," and " by a poet" is the unstated agent in the phrase "compositions."
Tất cả những điều này là tính từ cho từ “kavinā” (thi sĩ), và “kavinā” là chủ ngữ không được nói đến trong từ “nibandhā” (tác phẩm).
338. Evaṃ yathāpaṭiññātānamalaṅkārānaṃ dassanāvasare rasavantālaṅkārappasaṅgenādhigatanavavidhasiṅgārādirase sakalasaṃsāradukkhanissaraṇaasahāyakaraṇabhūtavimuttirasena ekarasabhūte atipaṇīte saddhammāmataraseyeva luddhānaṃ saddhābāhullasuddhasaṃyamānaṃ vimukhepi lakkhaṇamattapariññāṇena lokavohāresu asammohatthaṃ saṅkhepena dassetukāmo idāni ‘‘paṭibhānavatā’’iccādimāha.
338. In this way, having shown the figures of speech as promised, and now, desirous of briefly explaining the nine kinds of rasa, such as erotic love, which are acquired in the context of the rasavanta-alaṅkāra – rasa being the singular taste of the utterly refined nectar of the Dhamma, which is the unparalleled cause for the liberation from all suffering of saṃsāra – for the benefit of those whose minds are devoted to this rasa alone, and who possess abundant faith and pure self-restraint, so that they may not be deluded in worldly affairs even without full understanding, he therefore speaks from "By a quick-witted (poet)" and so on.
338. Như vậy, trong dịp trình bày các phép tu từ đã hứa, giờ đây, Ngài muốn trình bày tóm tắt về chín loại cảm xúc (rasa) như siṅgāra (tình yêu) v.v., vốn đã được đề cập trong phép tu từ có cảm xúc (rasavantālaṅkāra), để những người có đức tin sâu sắc, có sự tự chế thanh tịnh, vốn say mê vị ngọt bất tử của Chánh Pháp, là một vị ngọt duy nhất trong vị ngọt giải thoát, vốn là nguyên nhân vô song để thoát khỏi mọi khổ đau luân hồi, dù không hướng đến, cũng có thể hiểu biết sơ bộ về các dấu hiệu để không lầm lẫn trong các thông lệ thế gian, nên Ngài nói “bởi người có tài ứng đối (paṭibhānavatā)” v.v.
Paṭibhānavatā sarasaracanāya accantopakāraṭṭhānocitapaññāvisesavatā lokavohāramanusārinā sakalaloke vohārānurūpamanugatena tato yasmā ocityaṃ nāma hadayato abahi kātabbaṃ, rahassamiva bandhato viyojanīyaṃ na hoti.
The connection is: "by a quick-witted (poet)," meaning one endowed with a special kind of wisdom appropriate for the place, extremely helpful for the creation of rasa; "who follows worldly conventions," meaning one who conforms to the conventions of the entire world; "from that," because appropriateness (ocitya) should not be kept external to the heart, it is not to be separated from the bond like a secret; therefore, "profoundly understands the flourishing of appropriateness," meaning one who knows the radiance, the kindling, of the desired meaning in an appropriate way, in a manner suitable for the intended meaning's intensification; "by a poet," meaning by a composer, the compositions are connected.
Paṭibhānavatā là người có trí tuệ đặc biệt phù hợp với từng hoàn cảnh, cực kỳ hữu ích cho việc sáng tác các tác phẩm văn học. Lokavohāramanusārinā là người tuân theo các thông lệ trong toàn bộ thế gian. Tato (do đó) là vì sự phù hợp (ocitya) không nên bị loại bỏ khỏi trái tim, nó không nên bị tách rời khỏi sự gắn kết như một bí mật.
Tasmā paramatisayena ocityasamullāsavedinā ucitabhāvena vattumicchitatthassa uddīpanasseva anurūpappakārena iṭṭhatthassa samullāsanaṃ dittiṃ jānantena kavinā bandhakārakena nibandhāti sambandho.
The connection is: "by a poet, a composer, who is quick-witted, follows worldly conventions, and profoundly understands the flourishing of appropriateness, compositions are created."
Do đó, para (vượt trội) ocityasamullāsavedinā là người biết rõ sự rực rỡ, sự phát triển của ý nghĩa mong muốn theo cách phù hợp với sự khơi gợi của ý nghĩa muốn nói một cách thích đáng. Kavinā là thi sĩ, người sáng tác. Có sự liên hệ với từ “nibandhā” (tác phẩm).
Paṭibhā paṭibhānanti paññāyetaṃ nāmaṃ, tato jātakabbassapi paṭibhāti vuccamānattā ayaṃ paññāviseso racanāya accantopakāroti ñātabbo.
The word paṭibhāna refers to wisdom, and since a poem born from it is also called paṭibhā, this special wisdom is to be understood as extremely helpful for composition.
Paṭibhā và paṭibhāna là tên của trí tuệ, và trí tuệ đặc biệt này được biết là cực kỳ hữu ích cho việc sáng tác, vì ngay cả tác phẩm được sinh ra từ đó cũng được gọi là paṭibhā.
Paṭibhānamassatthīti ca, lokassa vohāroti ca, taṃ anugacchati sīlenāti ca, ocityena samullāsoti ca, taṃ vijānāti sīlenāti ca viggaho.
The etymology is: 'one who possesses quick-wittedness,' and 'the convention of the world,' and 'one who habitually follows it,' and 'the flourishing through appropriateness,' and 'one who habitually knows it.'
Và sự phân tích từ là: “có paṭibhāna”, và “thông lệ của thế gian”, và “theo thói quen”, và “sự phát triển bởi sự phù hợp”, và “theo thói quen biết điều đó”.
339. ‘‘Ṭhāyi’’ccādi.
339. From " Permanent" and so on.
339. “Ṭhāyi” v.v.
Ṭhāyīsambandhino ṭhāyīpadena, tena vāccaratihāsādiatthena vā sambandhupagatā sānubhāvakā vakkhamānānubhāvehi saha pavattā bhāvavibhāvā vakkhamānabhāvavibhāvā nibandhā vuttaguṇopetakavinā bandhitā ekattha āharitvā dassitā sādhunaṃ issādidosarahitānaṃ sajjanānaṃ rasassādāya siṅgārādivakkhamānarasassa assādanatthaṃ sampajjanti pavattantīti.
" Concomitant with permanent mental states" means those that have come into connection by the term "permanent mental state," or by the meaning of delight, mirth, etc., expressed by it; " concomitant with ensuant factors" means those that exist together with the ensuant factors to be described; " mental states and determinant factors" are the mental states and determinant factors to be described; " compositions" are those composed and presented together by a poet endowed with the aforementioned qualities; " for the virtuous" means for good people free from envy and other defilements; " to the experience of rasa" means for the tasting of the rasas such as erotic love, to be described; " lead" means they occur.
Ṭhāyīsambandhino là những cảm xúc có liên hệ với từ “ṭhāyī”, hoặc với ý nghĩa của rati (tình yêu), hāsa (tiếu) v.v. được biểu thị bởi từ đó. Sānubhāvakā là cùng với các biểu hiện (anubhāva) sẽ được nói đến sau. Bhāvavibhāvā là các cảm xúc (bhāva) và nguyên nhân cảm xúc (vibhāva) sẽ được nói đến sau. Nibandhā là các tác phẩm được thi sĩ có phẩm chất đã nói trên sáng tác và trình bày ở một nơi. Sādhunaṃ là của những người tốt lành, không có lỗi lầm như đố kỵ. Rasassādāya là để thưởng thức các cảm xúc (rasa) như siṅgāra (tình yêu) v.v. sẽ được nói đến sau. Sampajjanti là xảy ra.
Imāya gāthāya ṭhāyībhāvo byabhicārībhāvo kevalabhāvo vibhāvo anubhāvo raso ceti ime uddiṭṭhā bhavanti, kathanti ce?
By this verse, the permanent mental state, the transient mental state, the pure mental state, the determinant factor, the ensuant factor, and rasa are enumerated. How so?
Bằng câu kệ này, các cảm xúc thường trú (ṭhāyībhāva), cảm xúc biến động (byabhicārībhāva), cảm xúc thuần túy (kevalabhāva), nguyên nhân cảm xúc (vibhāva), biểu hiện (anubhāva), và cảm xúc (rasa) đã được đề cập. Tại sao lại như vậy?
Bhāvavibhāvānaṃ ‘‘ṭhāyīsambandhino’’ti visesanaṃ bhavati, tena bhāvassa ṭhāyī ca so bhāvo ceti ca ṭhāyīpadena sambandhattā ṭhāyībhāvo ca, puna byabhicārībhāve sati ‘‘ṭhāyībhāvo’’ti imassa sādhakattā imasseva ṭhāyībhāvapadassa payogasāmatthiyena gammamāno byabhicārībhāvo ca, puna ṭhāyīpadena samāsamakatvā visuṃ dassitabhāvasaddasutiyā ṭhāyībhāvabyabhicārībhāvehi añño bhāvo ca, tathā eva ṭhāyīpadena vāccaratihāsādiatthassa uppattiuddīpanadvayaṃ vibhūtaṃ katvā sajjetvā ṭhitattā tehi ratihāsādīhi atthehi sambandhino ālambaṇauddīpanasaṅkhatavividhavibhāvā ca, evameva sānubhāvakapadena samāyogena dassitānubhāvo ca, ‘‘rasassādāyā’’ti iminā niddiṭṭharaso cāti evamime ṭhāyībhāvādayo uddiṭṭhā honti.
"Concomitant with permanent mental states" is an adjective for mental states and determinant factors. Thus, a mental state that is also permanent, and which is connected by the term "permanent mental state," becomes the permanent mental state. Furthermore, when there is a transient mental state, this term "permanent mental state" implies the transient mental state due to its inherent power of usage. Again, a mental state other than the permanent mental state and transient mental state is indicated by the distinct mention of the word "mental state" without forming a compound with "permanent mental state." Similarly, the various determinant factors consisting of the supporting and exciting causes, which make manifest and prepare the meaning of delight, mirth, etc., expressed by the term "permanent mental state," are connected with these meanings. And similarly, the ensuant factor indicated by the compound word "concomitant with ensuant factors." And the rasa indicated by " to the experience of rasa." In this way, these permanent mental states and so on are enumerated.
“Ṭhāyīsambandhino” là tính từ của bhāvavibhāvā. Do đó, vì cảm xúc (bhāva) là cảm xúc thường trú (ṭhāyī), và có liên hệ với từ “ṭhāyī”, nên có cảm xúc thường trú (ṭhāyībhāva). Lại nữa, khi có cảm xúc biến động (byabhicārībhāva), điều này chứng minh cho “ṭhāyībhāva”, và do khả năng sử dụng của chính từ “ṭhāyībhāva” này, cảm xúc biến động (byabhicārībhāva) được ngụ ý. Lại nữa, bằng cách không ghép từ “ṭhāyī” mà trình bày riêng từ “bhāva”, có cảm xúc (bhāva) khác với cảm xúc thường trú (ṭhāyībhāva) và cảm xúc biến động (byabhicārībhāva). Tương tự như vậy, bằng cách làm cho sự phát sinh và khơi gợi của ý nghĩa rati (tình yêu), hāsa (tiếu) v.v. được biểu thị bởi từ “ṭhāyī” trở nên rõ ràng và sẵn sàng, có các nguyên nhân cảm xúc đa dạng (vividhavibhāvā) bao gồm đối tượng (ālambaṇa) và sự khơi gợi (uddīpana), có liên hệ với các ý nghĩa rati, hāsa đó. Tương tự như vậy, có biểu hiện (anubhāva) được trình bày bằng cách kết hợp với từ “sānubhāva”. Và có cảm xúc (rasa) được chỉ định bằng “rasassādāya”. Như vậy, các cảm xúc thường trú (ṭhāyībhāva) v.v. đã được đề cập.
Ṭhāyinā saha sambandhoti ca, so etesamatthīti ca, bhāvo ca vibhāvo ceti ca, saha anubhāvehi vattantīti ca, rasassa assādoti ca vākyaṃ.
The phrases are: 'connection with the permanent,' and 'it exists for these,' and 'mental state and determinant factor,' and 'occurring together with ensuant factors,' and 'the tasting of rasa.'
Và câu nói là: “có liên hệ với cảm xúc thường trú (ṭhāyinā)”, và “điều đó có ở chúng”, và “cảm xúc (bhāva) và nguyên nhân cảm xúc (vibhāva)”, và “xảy ra cùng với các biểu hiện (anubhāva)”, và “sự thưởng thức cảm xúc (rasa)”.
340. Idāni yathāuddiṭṭhesu ṭhāyādīhi bhāvavibhāvānubhāvarasesu paṭhamaṃ bhāvaṃ vibhāvetuṃ bhāvasaddamanvatthayati ‘‘citta’’iccādinā.
340. Now, among the enumerated permanent mental states, determinant factors, ensuant factors, and rasas, he first explains the mental state (bhāva) and clarifies the word bhāva etymologically with " mental" and so on.
340. Giờ đây, trong số các cảm xúc thường trú (ṭhāyī) v.v., cảm xúc (bhāva), nguyên nhân cảm xúc (vibhāva), biểu hiện (anubhāva), và cảm xúc (rasa) đã được đề cập, để giải thích cảm xúc (bhāva) đầu tiên, Ngài giải thích từ “bhāva” theo nghĩa đen bằng cách nói “citta” v.v.
Cittassa vuttiyo ramaṇahasanādiākārena pavattiyo, tāva visesā visiṭṭhasabhāvatthāti cittavuttivisesā.
The operations of the mind, such as delight and laughter, are specific and have a distinct nature, hence they are "specific mental operations."
Các hoạt động của tâm (cittassa vuttiyo) là những sự phát sinh dưới dạng vui thích, cười đùa v.v. Những hoạt động đó là những trạng thái đặc biệt, tức là những trạng thái có bản chất đặc biệt, nên được gọi là cittavuttivisesā (những trạng thái đặc biệt của tâm).
Ratyādayo ṭhāyībyabhicārīsāttikā.
Attachment and so on refers to permanent, transient, and sattvic mental states.
Ratyādayo là các cảm xúc thường trú (ṭhāyī), cảm xúc biến động (byabhicārī), và cảm xúc tự nhiên (sāttikā).
Tusaddo visese.
The particle " however" indicates a distinction.
Từ tu dùng để nhấn mạnh sự đặc biệt.
Yato rase siṅgārādayo bhāvayanti nipphādenti.
Because they produce rasas such as erotic love.
Vì chúng bhāvayanti (tạo ra, sản sinh) các rase (cảm xúc) như siṅgāra (tình yêu) v.v.
Tato bhāvasaddena parikittitā bharatādīhi kathitā.
Thereupon, by the term bhāva, they are enunciated (or 'spoken of') by Bharata and others.
Do đó, với từ bhāva, chúng được kể ra (parikittitā), được Bharatā và những người khác nói đến.
Ettha hi ṇyanto bhūdhātu karaṇe vattate.
Here, the bhū-root, with the ṇya suffix, is used in the instrumental sense.
Ở đây, động từ căn bhū với tiếp vĩ ngữ ṇya được dùng theo nghĩa công cụ.
Yato cāyaṃ na kevalaṃ karaṇeyeva vattate, atha kho byāpane, paṭipādane ca, tasmāssa paṭibhānaṃ cittaṃ bhāvayanti byāpenti.
And since this* is used not merely in the instrumental sense, but also in manifestation and bringing about, therefore, they manifest the mind's resourcefulness, they cause it to be manifested.
Và vì nó không chỉ được dùng theo nghĩa công cụ, mà còn theo nghĩa biểu hiện (byāpane) và trình bày (paṭipādane), do đó họ biểu hiện (bhāvayanti) và làm phát triển (byāpenti) tâm của sự sáng tạo.
Atha vā kavino lokaṭṭhitiñāṇalakkhaṇaṃ adhippāyaṃ bhāvayanti paṭipādentīti bhāvāti evamettha attho daṭṭhabbo.
Or, the meaning here should be understood as: they manifest (or 'bring about') the poet's intention, which is characterized by knowledge of worldly existence (lokaṭṭhitiñāṇa), thus they are called bhāvas.
Hoặc, ý nghĩa ở đây nên được hiểu là: Họ biểu hiện (bhāvayanti) và trình bày (paṭipādenti) ý định của nhà thơ, được đặc trưng bởi trí tuệ về sự tồn tại của thế gian, nên chúng được gọi là bhāvā.
340. Idāni uddiṭṭhesu ṭhāyībhāvādīsu ṭhāyīādīnaṃ* tiṇṇaṃ sādhāraṇo bhāvo nāma esoti dassento anvatthavasena dasseti ‘‘citta’’iccādi.
340. Now, among the ṭhāyībhāvas and so forth that have been enumerated, showing that this is the common bhāva of the three, namely the ṭhāyī and so forth, he explains it etymologically with ‘citta’ and so on.
340. Bây giờ, khi trình bày rằng đây là bhāva chung cho ba loại ṭhāyībhāva v.v. đã được nêu ra, tác giả giải thích theo nghĩa phù hợp với từ ngữ, bắt đầu bằng ‘‘citta’’ (tâm).
Cittavuttivisesā tu cittassa uttari vakkhamānārammaṇahasanasocanādīhi, nibbedādīhi, thambhādīhi ca ākārehi pavattisaṅkhātā aññamaññaṃ asaṅkarākārasaṅkhātā visesā pana ṭhāyībyabhicārīsāttikā yato yasmā rase siṅgārādirase bhāvayanti nipphādenti karonti.
However, the specific activities of the mind — that is, the specific modes of operation of the mind, characterized by such aspects as laughing at and lamenting over objects, nibbeda (disenchantment), thambha (stupefaction) and so forth, which will be described later, and which are distinct from one another, namely ṭhāyī, byabhicārī, and sāttika bhāvas — because they manifest (or 'produce', 'create') the rasa (aesthetic emotion), such as siṅgāra (erotic) rasa.
Tuy nhiên, những đặc điểm của hoạt động tâm (cittavuttivisesā) – tức là những hoạt động của tâm được gọi là sự phát sinh theo các khía cạnh như vui cười, buồn rầu v.v. đối với đối tượng sẽ được nói đến sau, cũng như các khía cạnh như sự chán ghét (nibbeda) v.v., và sự cứng đờ (thambha) v.v., và những đặc điểm được gọi là những khía cạnh không lẫn lộn với nhau – những đặc điểm đặc trưng cho ṭhāyī, byabhicārī, và sāttika, vì (yato) chúng biểu hiện (bhāvayanti) và tạo ra (nipphādenti karonti) rasa (vị), tức là rasa siṅgāra v.v.
No ce, rase siṅgārādirasavisaye paṇḍitānaṃ cittaṃ bhāvayanti byāpanaṃ karonti.
If not, they manifest the mind of the wise regarding the rasas (aesthetic emotions), such as siṅgāra and so forth, they cause its expansion.
Nếu không, chúng biểu hiện (bhāvayanti) và làm phát triển (byāpanaṃ karonti) tâm của các bậc hiền trí trong lĩnh vực rasa siṅgāra v.v.
No ce, tasmiṃyeva rasavisaye kavino lokasabhāvaṃ visayaṃ katvā pavattañāṇalakkhaṇaṃ adhippāyaṃ bhāvayanti paṭipādanaṃ karonti.
If not, regarding that very subject of rasa, they manifest (or 'bring about') the poet's intention, which is characterized by knowledge occurring by taking the nature of the world as its object.
Nếu không, trong chính lĩnh vực rasa đó, chúng biểu hiện (bhāvayanti) và trình bày (paṭipādanaṃ karonti) ý định của nhà thơ, được đặc trưng bởi trí tuệ phát sinh khi lấy bản chất của thế gian làm đối tượng.
Tato bhāvasaddena hetukattari nipphannena ratyādayo ratihāsādayo parikittitā bharatādīhi vuttā hontīti.
Thereupon, by the term bhāva, which is thus formed, rati (love) and so forth, such as hāsa (laughter), are enunciated (or 'spoken of') by Bharata and others.
Do đó, với từ bhāva được hình thành như vậy, ratyādayo (sự yêu thích v.v.), tức là rati, hāsa v.v., được kể ra (parikittitā) và nói đến bởi Bharatā và những người khác.
‘‘Ratyādayo’’ti ettha ādisaddena hāsādayo ṭhāyībhāvā ca, nibbedādayo byabhicārībhāvā ca, thambhapalayādayo sāttikabhāvā ca saṅgahitāti daṭṭhabbā.
It should be understood that in "Rati and so forth," the term ādi (and so forth) includes hāsa and other ṭhāyībhāvas, nibbeda and other byabhicārībhāvas, and thambha (stupefaction), palaya (fainting) and other sāttikabhāvas.
Ở đây, trong cụm từ ‘‘Ratyādayo’’, cần hiểu rằng từ ādi (v.v.) bao gồm các ṭhāyībhāva như hāsa v.v., các byabhicārībhāva như nibbeda v.v., và các sāttikabhāva như thambha, palaya v.v.
Cittassa vuttiyoti ca, tā eva visesāti ca, bhāvo iti saddoti ca vākyaṃ.
And "activities of the mind," and "those very specific modes," and "the word bhāva" constitute the sentence.
Câu nói là: Hoạt động của tâm, và chính những đặc điểm đó, và từ bhāva.
341. Ṭhāyādike tividhe bhāve kamenāha ‘‘virodhinā’’iccādinā.
341. He states the three bhāvas in order, beginning with ṭhāyī, by ‘‘virodhinā’’ and so on.
341. Tác giả tuần tự nói về ba loại bhāva, bắt đầu bằng ṭhāyī, với câu ‘‘virodhinā’’ v.v.
Virodhinā aññena jigucchādinā bhāvena yo bhāvo ratyādiko na tirohito nacchādito, eso bhāvo anucchijjamānattā eva tiṭṭhati sīlenāti, ṭhāyī eva bhāvoti ṭhāyībhāvoti saddito kathito.
That bhāva, such as rati and so forth, which is not suppressed (not covered) by another opposing bhāva, such as jigucchā (disgust), this bhāva remains by its nature precisely because it is not cut off; therefore, it is called a ṭhāyībhāva.
Bhāva nào (yo bhāvo) như rati v.v. không bị che khuất (na tirohito), không bị che đậy bởi bhāva khác (aññena bhāvena) đối nghịch như jigucchā v.v., bhāva này (eso bhāvo) tồn tại một cách vững chắc vì không bị gián đoạn, do đó nó được gọi là ṭhāyībhāva (ṭhāyībhāvoti saddito).
Yo bhāvādīhi ālokitassādaṃ nīto samānīto, so sāmājikehi assādiyamānattā rasoti vuccati.
That which is brought to be tasted (or 'realized') by bhāvas and so forth is called a rasa because it is tasted by the audience.
Bhāva nào đã được đưa đến trạng thái có thể nếm trải bởi vibhāva v.v., thì bhāva đó được gọi là rasa vì được khán giả nếm trải.
Vakkhati hi ‘‘savibhāva’’iccādi.
Indeed, he will explain with ‘‘savibhāva’’ and so on.
Tác giả sẽ nói: ‘‘savibhāva’’ v.v.
341. Idāni ṭhāyīādike tividhabhāve kamena niddisati ‘‘virodhi’’iccādinā.
341. Now, he enumerates the three bhāvas beginning with ṭhāyī in order, by ‘‘virodhi’’ and so on.
341. Bây giờ, tác giả tuần tự nêu ra ba loại bhāva, bắt đầu bằng ṭhāyī, với câu ‘‘virodhi’’ v.v.
Virodhinā aññabhāvena ratihāsādīnaṃ viruddhena jigucchādinā aññabhāvena yo bhāvo ratihāsādiko tirohito na byavahito na hoti, eso viruddhabhāvena abyavahito bhāvo tiṭṭhati sīlenāti iminā atthena ṭhāyī nāma hotīti katvā ṭhāyībhāvoti saddito kathitoti.
That bhāva such as rati (love), hāsa (laughter) and so forth, which is not suppressed (not obstructed) by an opposing other bhāva, such as jigucchā (disgust), which is contrary to rati, hāsa and so forth—this bhāva, being unhindered by an opposing bhāva, remains by its nature; thus, by this meaning, it is called ṭhāyī, and therefore, it is said to be a ṭhāyībhāva.
Bhāva nào (yo bhāvo) như rati, hāsa v.v. không bị che khuất (tirohito na), không bị gián đoạn bởi bhāva khác đối nghịch (virodhinā aññabhāvena), tức là bởi bhāva khác đối nghịch với rati, hāsa v.v. như jigucchā v.v., bhāva này (eso bhāvo) không bị gián đoạn bởi bhāva đối nghịch, tồn tại một cách vững chắc, với ý nghĩa này, nó là ṭhāyī, do đó nó được gọi là ṭhāyībhāva (ṭhāyībhāvoti saddito).
Yo vibhāvānubhāvādīhi assādanīyattaṃ pāpito sabbhehi assādanīyattā rasoti vuccati, so ṭhāyī nāmāti vuccati.
That which is made tasteable by vibhāvas, anubhāvas and so forth is called a rasa because it is tasteable by all; it is also called a ṭhāyī.
Cái nào được đưa đến trạng thái có thể nếm trải bởi vibhāva, anubhāva v.v., cái đó được gọi là rasa vì tất cả đều có thể nếm trải, cái đó được gọi là ṭhāyī.
Añño ca so bhāvo ceti ca, tiro kayiritthāti ca, ṭhāyī ca so bhāvo ceti ca viggaho.
And "another bhāva," and "suppressed," and "a ṭhāyībhāva" are the analyses.
Và đó là một bhāva khác, và nó bị che khuất, và đó là một bhāva vững chắc – đó là sự phân tích từ ngữ.
342. Ratyādīnaṃ navannameva ṭhāyitvaṃ sambhavatītyāha ‘‘rati’’ccādi.
342. He states that only nine, such as rati, can be ṭhāyīs with ‘‘rati’’ and so on.
342. Tác giả nói rằng chỉ có chín loại rati v.v. mới có thể là ṭhāyī, với câu ‘‘rati’’ v.v.
Samo ceti evaṃ ṭhāyino navāti yojanā.
The phrase means "and sama (equanimity), thus there are nine ṭhāyīs."
Và sự bình thản (samo ca) – như vậy, có chín ṭhāyībhāva là cách ghép nối.
Navevete sakasakavibhāvānubhāvehi samullāsitā visumpi bandhitabbā kavinā, abhinetabbā ca naṭena, tathā sesabhāvāpi.
These nine, being intensified by their respective vibhāvas and anubhāvas, should be specifically composed by the poet and acted out by the performer, and likewise for the remaining bhāvas.
Chín loại này, được khơi dậy bởi các vibhāva và anubhāva riêng của chúng, cần được nhà thơ sáng tác riêng biệt, và cần được diễn viên thể hiện, cũng như các bhāva còn lại.
Tattha yadi panāyaṃ rati asesaitthipurisaguṇayuttānaṃ itthipurisānaṃ aññamaññaṃ janitā, candādīhi uddīpanavibhāvehi uddīpitā, ussukkatādibādhakehi anubhāvehi paripositā, sakasakānubhāvasāmatthiyā patīyamānehi anekarūpehi byabhicārīhi cittatā siyā, tadā tu ṭhāyī rati naṭābhinayena, subandhasavanena vā sabbhehi assādiyamānā siṅgārarasattamāpajjate.
Among these, if this rati (love), generated mutually between men and women endowed with all good qualities, intensified by exciting vibhāvas such as the moon, nourished by anubhāvas that are impediments like eagerness, and embellished by various byabhicārīs (transitory emotions) that are perceived through the power of their respective anubhāvas, then this ṭhāyī rati, tasted by all through performance or through listening to a good composition, attains the state of siṅgārarasa (erotic sentiment).
Trong đó, nếu rati này được tạo ra giữa nam và nữ có đầy đủ phẩm chất của nam và nữ, được khơi dậy bởi các uddīpanavibhāva như mặt trăng v.v., được nuôi dưỡng bởi các anubhāva gây trở ngại như sự lo lắng v.v., và được tô điểm bởi nhiều loại byabhicārī được nhận biết qua khả năng của anubhāva riêng của chúng, thì lúc đó, rati ṭhāyī, được tất cả mọi người nếm trải qua diễn xuất của diễn viên hoặc qua việc lắng nghe một tác phẩm hay, sẽ đạt đến trạng thái của siṅgārarasa.
Evaṃ yathāyogaṃ hāsādiṭhāyībhāvānaṃ hassarasādibhāvāpajjane yuttiṃ samanneyya.
Similarly, the rationale for the hassasara (comic) rasa and other ṭhāyībhāvas attaining the state of rasa should be appropriately investigated.
Tương tự, cần tìm hiểu lý do tại sao các ṭhāyībhāva như hāsa v.v. lại đạt đến trạng thái hassarasa v.v. một cách thích hợp.
342. Ṭhāyībhāvo nāma ratyādayo naveveti dassetuṃ ‘‘ratihāsā’’tiādimāha.
342. To show that ṭhāyībhāvas are only these nine, such as rati, he says ‘‘ratihāsā’’ and so on.
342. Để trình bày rằng ṭhāyībhāva là chín loại rati v.v., tác giả nói ‘‘ratihāsā’’ v.v.
Ratihāsā ca soko ca kodhussāhabhayampi ca jigucchāvimhayā ceva samo santaguṇo cāti evaṃ ṭhāyino nava honti.
Love and laughter, and sorrow, and anger, enthusiasm, and fear too, disgust and wonder, and equanimity (the quality of peace)—thus there are nine ṭhāyīs.
Rati và hāsa, và soka, và kodha, ussāha, bhaya, jigucchā và vimhaya, và samo (sự bình thản), tức là phẩm chất an tịnh – như vậy, có chín ṭhāyībhāva.
Imesaṃ ratyādīnaṃ navannaṃ sarūpakathanaṃ ‘‘siṅgārahassakaruṇā’’tiādikāya uddesagāthāya anantare niddese pākaṭo hoti.
The description of the nature of these nine, such as rati, becomes clear in the subsequent explanation after the enumerating verse beginning with ‘‘siṅgārahassakaruṇā’’.
Sự mô tả bản chất của chín loại rati v.v. này sẽ rõ ràng trong phần giải thích sau câu kệ liệt kê ‘‘siṅgārahassakaruṇā’’ v.v.
Rati ca hāso cāti ca, kodho ca ussāho ca bhayañceti ca, jigucchā ca vimhayā ceti ca vākyaṃ.
And "love and laughter," and "anger, enthusiasm, and fear," and "disgust and wonder" are the analyses.
Rati và hāsa, và kodha, ussāha và bhaya, và jigucchā và vimhaya – đó là các câu nói.
Ime nava ca evaṃ byabhicārībhāvasāttikābhāvo ceti ime yathāsakamanurūpavibhāvānubhāvehi dittaṃ katvā paccekaṃ kavinā bandhitabbā, naṭena gahetvā dassitabbā ca.
These nine, along with the byabhicārībhāvas and sāttikabhāvas, having been intensified by their respective appropriate vibhāvas and anubhāvas, should each be composed by the poet and presented by the actor.
Chín loại này, cùng với byabhicārībhāva và sāttikābhāva, cần được nhà thơ sáng tác riêng biệt, làm cho chúng rực rỡ với các vibhāva và anubhāva phù hợp của chúng, và cần được diễn viên thể hiện.
Imesu tividhabhāvesu ayaṃ rati asesapumitthiguṇehi yuttehi naranārīhi aññamaññaṃ uppāditā, candādīhi uddīpanavibhāvehi uddīpitā, ussāhādipakāsakakāyikavācasikapayogasaṅkhātānubhāvena positā, sakasakānubhāvasāmatthiyehi gammamānānekappakārabyabhicārībhāvehi vicittakatā hoti.
Among these three kinds of bhāvas, this rati (love) is generated mutually by men and women endowed with all good qualities, intensified by exciting vibhāvas such as the moon, nourished by anubhāvas consisting of physical and verbal expressions revealing enthusiasm, etc., and made varied by numerous byabhicārībhāvas (transitory emotions) perceivable through the powers of their respective anubhāvas.
Trong ba loại bhāva này, rati này được tạo ra giữa nam và nữ có đầy đủ phẩm chất của nam và nữ, được khơi dậy bởi các uddīpanavibhāva như mặt trăng v.v., được nuôi dưỡng bởi anubhāva, tức là các biểu hiện bằng lời nói và hành động tiết lộ sự hăng hái v.v., và được tô điểm bởi nhiều loại byabhicārībhāva được nhận biết qua khả năng của anubhāva riêng của chúng.
Īdisā’yaṃ rati naṭassa abhinayena ca pasatthabandhasavanena ca sabbhehi assādiyamānasiṅgārādirasattaṃ pāpuṇātīti viññātabbā.
Such rati is to be understood as attaining the state of siṅgārarasa (erotic sentiment) and others, being tasted by all through the actor's performance and through listening to a laudable composition.
Cần hiểu rằng rati như vậy, được tất cả mọi người nếm trải qua diễn xuất của diễn viên và qua việc lắng nghe một tác phẩm hay, sẽ đạt đến trạng thái của siṅgārarasa v.v.
Hāsādīnaṃ sesaṭhāyībhāvānaṃ hassarasādibhāvāpattiyaṃ yutti evaṃ yathārahaṃ veditabbāti.
Similarly, the rationale for the hassasara (comic) rasa and other ṭhāyībhāvas attaining the state of rasa should be appropriately understood.
Lý do tại sao các ṭhāyībhāva còn lại như hāsa v.v. đạt đến trạng thái hassarasa v.v. cần được hiểu một cách thích hợp như vậy.
343. Byabhicārino āha ‘‘tirobhāva’’iccādinā.
343. He speaks of byabhicārīs with ‘‘tirobhāva’’ and so on.
343. Tác giả nói về byabhicārī, với câu ‘‘tirobhāva’’ v.v.
Tirobhāvo ṭhāyīnaṃ ekassāpi bhāvassa nibbedādino aciraṭṭhāyitā ca āvibhāvo pākaṭatā ca nānārasanissayattā te ādayo yassa.
Tirobhāva is the non-enduring nature of even one of the ṭhāyīs, such as nibbeda (disenchantment); and āvibhāva is manifestation, and these are the beginnings for it because of its dependence on various rasas.
Tirobhāva (sự che khuất) là sự không tồn tại lâu dài của ngay cả một bhāva ṭhāyī như nibbeda v.v., và āvibhāva (sự hiển lộ) là sự rõ ràng, và những điều đó là khởi đầu của nó vì nó là nơi nương tựa của nhiều rasa khác nhau.
Ādisaddena ṭhāyīdhammassa sukhadukkhādirūpassa gahaṇaṃ, sova viseso, tena.
The term ādi (and so forth) refers to the ṭhāyī quality, which is of the nature of pleasure and pain, and that is the specific characteristic, by which*.
Với từ ādi (v.v.), sự nắm bắt dharma ṭhāyī có bản chất là khổ và lạc, đó là sự đặc biệt, bởi điều đó.
Ṭhāyīdhammassa sukhadukkharūpassa gahaṇaṃ, attano dhammassa sukhadukkharūpassa ṭhāyini samāropanañcā bhimukhyaṃ.
The apprehension of the ṭhāyī quality, which is of the nature of pleasure and pain, and the imputation of one's own quality, which is of the nature of pleasure and pain, onto the ṭhāyī, is abhimukhyaṃ (directness or prominence).
Sự nắm bắt dharma ṭhāyī có bản chất là khổ và lạc, và sự áp đặt dharma của chính nó có bản chất là khổ và lạc lên ṭhāyī là sự đối diện (abhimukhyaṃ).
Tathā hi ratiyaṃ parisamo sukhānuviddho bhavati, soke dukkhānuviddho.
For example, parisama (weariness) in rati (love) is accompanied by pleasure; in sorrow, it is accompanied by pain.
Thật vậy, trong rati, sự bình thản (parisamo) đi kèm với lạc; trong soka, nó đi kèm với khổ.
Ratiyaṃ sukhasabhāvāpi gilānippabhutayo byabhicārino sakammaṃ dukkhamimaṃ samāropayanteva.
Even byabhicārīs like illness, which are by nature painful, impute their own pain to rati (love), which is of a pleasurable nature.
Trong rati, ngay cả các byabhicārī như gilāni (sự mệt mỏi) v.v., vốn có bản chất là lạc, cũng áp đặt nỗi khổ của hành động riêng của chúng.
Tato tena abhimukhabhāvena ye ete bhāvā sīlena caranti pavattanti, te byabhicārino hontīti.
Therefore, those bhāvas which move about by nature due to that prominent state, are byabhicārīs.
Do đó, những bhāva này (ye ete bhāvā), hoạt động (caranti) một cách vững chắc (sīlena) bởi sự đối diện đó, thì chúng là byabhicārī.
343. Idāni uddesakkamena byabhicārībhāve lakkhaṇato dasseti ‘‘tirobhāvā’’iccādinā.
343. Now, according to the order of exposition, it explains the byabhicārībhāvas by their characteristics, beginning with "tirobhāvā".
343. Bây giờ, theo thứ tự đã nêu,* trình bày các trạng thái phụ (byabhicārībhāva) về mặt đặc tính, bắt đầu bằng* “tirobhāva” (sự biến mất).
Tirobhāvāvibhāvādivisesena byabhicārībhāvānaṃ attano anekarasaṃ nissāya pavattattā, lokassa bhinnarucikattā ca kismiñci ṭhāyībhāve byabhicārībhāvānamattano guṇassa līnattañca kismiñci tasseva guṇassa pākaṭattañcātiādikena visesena abhimukhyato ṭhāyībhāvānaṃ sukhadukkharūpaṃ attani ca attano sukhadukkharūpaṃ ṭhāyībhāvesu ca āropanasaṅkhātena abhimukhabhāvena yete bhāvā sīlena caranti pakatiyā pavattanti, te bhāvā byabhicārino nāma hontīti.
Because the byabhicārībhāvas arise relying on their own manifold flavors, and because people's inclinations are diverse, sometimes their qualities are hidden in a ṭhāyībhāva, and sometimes the same qualities are manifest. Due to this distinction, abhimukhyato (in relation to), the ṭhāyībhāvas assume the nature of pleasure and pain, and the byabhicārībhāvas themselves assume the nature of pleasure and pain in the ṭhāyībhāvas. Those states that arise naturally through an active engagement, those states are called byabhicārī.
Do các trạng thái phụ (byabhicārībhāva) diễn ra nương vào nhiều loại cảm xúc của chính chúng, và do thế gian có nhiều sở thích khác nhau, nên có sự đặc biệt như phẩm chất của các trạng thái phụ ẩn giấu trong một số trạng thái thường trực (ṭhāyībhāva) và phẩm chất của chính nó hiển lộ trong một số khác. Với sự đặc biệt đó, và theo hướng đối diện (abhimukha), tức là sự gán ghép hình thái khổ và lạc của các trạng thái thường trực vào chính nó, và hình thái khổ và lạc của chính nó vào các trạng thái thường trực, những trạng thái nào diễn ra một cách tự nhiên (pakatiyā), những trạng thái đó được gọi là byabhicārī (trạng thái phụ).
Evameva* pīḷā sarūpena eko parisamasaṅkhatabyabhicārībhāvo ratiyaṃ saguṇena līno sukhānuviddho hutvā, soke saguṇena pākaṭo dukkhānuviddho ca hutvā pavattate.
Similarly, distress, which is one byabhicārībhāva in the nature of weariness, becomes hidden in its own quality in love, pervaded by pleasure; and in sorrow, it becomes manifest in its own quality, pervaded by pain.
Tương tự như vậy, sự đau khổ (pīḷā) với bản chất của nó là một trạng thái phụ gọi là parisama, nó diễn ra khi ẩn giấu phẩm chất của mình trong niềm vui (rati), trở nên hòa quyện với lạc, và khi hiển lộ phẩm chất của mình trong nỗi buồn (soka), trở nên hòa quyện với khổ.
Evameva sukhasabhāvaratiyaṃ gilānādayo byabhicārino sakiyaṃ dukkhasarūpaṃ āropentīti katvā tirobhāvavibhāvādivisesena abhimukhaṃ pavattanti.
In the same way, in pleasant love, byabhicārībhāvas like sickness, by imposing their own nature of suffering, arise with the distinction of appearance and disappearance.
Cũng vậy, các trạng thái phụ như bệnh tật (gilāna) trong niềm vui (rati) có bản chất là lạc, chúng diễn ra theo hướng đối diện (abhimukha) với sự đặc biệt của sự biến mất và sự xuất hiện, v.v., bằng cách gán ghép bản chất khổ của riêng chúng.
Tirobhavanamiti ca, āvibhavanamiti ca, tirobhāvo ca āvibhāvo ceti ca, te ādayo yassa ṭhāyībhāvesu vijjamānānaṃ sukhadukkhasabhāvānaṃ attani āropanasseti ca, soyeva visesoti ca, abhimukhānaṃ bhāvoti ca viggaho.
The analysis is: tirobhavanamiti ca (disappearance), āvibhavanamiti ca (appearance), tirobhāvo ca āvibhāvo ca (disappearance and appearance), and te ādayo yassa ṭhāyībhāvesu vijjamānānaṃ sukhadukkhasabhāvānaṃ attani āropanasseti ca (these are the beginnings of the imposition of the nature of pleasure and pain, existing in the ṭhāyībhāvas, upon oneself), and soyeva visesoti ca (that alone is the distinction), and abhimukhānaṃ bhāvoti ca (the state of being in relation to).
Phân tích từ ngữ là: tirobhavana (sự biến mất) và āvibhavana (sự xuất hiện), tirobhāva (sự biến mất) và āvibhāva (sự xuất hiện), và đó là những khởi đầu của việc gán ghép bản chất lạc và khổ hiện hữu trong các trạng thái thường trực vào chính nó, và đó chính là sự đặc biệt, và đó là các trạng thái đối diện.
Byabhicārīpade visaddo visesatthe abhisaddo abhimukhabhāve vattati.
In the word byabhicārī, the prefix vi signifies distinction, and abhi signifies engagement.
Trong từ byabhicārī, tiền tố vi mang nghĩa đặc biệt, và tiền tố abhi mang nghĩa đối diện.
344. Te dasseti ‘‘nibbedo’’iccādinā.
344. These are enumerated beginning with "nibbedo".
344.* trình bày chúng, bắt đầu bằng* “nibbedo” (sự chán nản).
Dīnatuggālasattanti dīnatā ca uggatañca ālasattañca, gilāni ussukaiti ussukkaṃ.
Dīnatuggālasattaṃ means despondency, ferocity, and sloth. Ussuka refers to eagerness.
Dīnatuggālasattaṃ là sự tiều tụy (dīnatā), sự hung bạo (uggata) và sự lười biếng (ālasatta); gilāni ussuka là sự lo lắng (ussukka).
Capalaiti cāpallaṃ, saha capalena sacapalo, so cāyaṃ byādhi ca, maraṇañca sacapalabyādhi ca samāhāre.
Capala means fickleness. Sacapala means with fickleness. This refers to illness and death together with fickleness, as a compound.
Capala là sự bồn chồn (cāpalla); sacapala là cùng với sự bồn chồn; và đây là bệnh tật (byādhi), và cái chết (maraṇa), và bệnh tật cùng với sự bồn chồn (sacapalabyādhi) trong một nhóm.
Tañca saha biḷāya vattatīti sabiḷanti ete yathāvuttabyabhicārībhāvā tettiṃsa hontīti.
And that which is accompanied by shame is sabiḷaṃ. These byabhicārībhāvas, as stated, are thirty-three.
Và điều đó diễn ra cùng với sự xấu hổ (biḷa), nên sabiḷa là những trạng thái phụ đã được nói đến này là ba mươi ba.
Ussāhavatā vīraraso taṃvaseneva assādīyati.
The heroic sentiment (vīrarasa) is tasted by the zealous, precisely through that zeal.
Cảm xúc anh hùng (vīrarasa) được thưởng thức chỉ do sự nỗ lực của người có nhiệt huyết.
Bhīrunā tu sova bhayānakarasavaseneti lokasabhāvassa anekattā tadatthamete byabhicārino ekekassarasassa bahavo vaṇṇanīyā, yato taṃvaṇṇanādvārena sabbopi tesu kiñci assādetīti.
However, by the timid, that same (sentiment) is tasted through the terrifying sentiment. Due to the manifold nature of worldly phenomena, these byabhicārībhāvas are numerous descriptions for each sentiment, because through their description, everyone tastes something in them.
Nhưng đối với người nhút nhát, chính cảm xúc đó lại do cảm xúc sợ hãi (bhayānakarasa). Vì bản chất của thế gian là đa dạng, nên những trạng thái phụ này được mô tả theo nhiều cách cho từng cảm xúc, bởi vì thông qua sự mô tả đó, mọi người đều có thể thưởng thức một điều gì đó trong chúng.
Tattha yasmā pana māraṇopagataveridassanamekameva taṅkhaṇeyeva bhinnaṃ pakativasena bhīruno bhayassa hetu, saṅgāmalolassa tu ussāhanimittaṃ siyā.
Among them, the mere sight of an enemy poised to kill, at that very moment, according to its distinct nature, may be a cause of fear for the timid, but a cause of zeal for one eager for battle.
Trong đó, vì việc nhìn thấy kẻ thù đang đến để giết chết là một điều duy nhất, và ngay tại khoảnh khắc đó, tùy theo bản chất khác nhau, nó có thể là nguyên nhân gây sợ hãi cho người nhút nhát, nhưng lại là động lực cho người ham chiến.
Tathā naṭena kataṃ vikatamābharaṇaṃ kriyāvā nīcapakatīnaṃ ṭhāyino hāsassa hetu, gambhīrapakatīnaṃ byabhicārino hāsassa, tasmā bhāve vaṇṇayatā kavinā bhāvā tathā vaṇṇanīyā, yathocityapariposo siyā.
Similarly, the distorted adornment or action performed by an actor may be a cause of lasting laughter for people of low nature, but a cause of fleeting laughter for people of profound nature. Therefore, a poet describing states should describe them in such a way that the appropriateness (ocitya) is fully nourished.
Tương tự, một bộ trang sức hoặc hành động biến đổi được thực hiện bởi một diễn viên có thể là nguyên nhân gây ra tiếng cười thường trực cho những người có bản chất thấp kém, nhưng lại là tiếng cười phụ (byabhicārī hāsa) cho những người có bản chất sâu sắc. Do đó, một nhà thơ khi mô tả các trạng thái (bhāva) phải mô tả chúng sao cho sự phù hợp được nuôi dưỡng đầy đủ.
Ocityabhaṅgo tu mahatā vāyāmena pariharitabbo.
However, any breach of appropriateness should be avoided with great effort.
Sự phá vỡ tính phù hợp phải được tránh bằng mọi nỗ lực lớn lao.
Ye vā panaññe idha niddiṭṭhā cittavuttivisesāpi saṃvijjanti sukhumabhedā, tesu keci vuttesvantogadhā honti.
Any other subtle distinctions of mental states that are mentioned here are included in the already stated ones.
Và những trạng thái tâm lý đặc biệt khác được nêu ở đây, dù có những khác biệt tinh tế, một số trong chúng được bao hàm trong những điều đã nói.
Yathā hi icchāsabhāvā sabbe kāmā ratiyaṃ antogadhā, tathā dosappakārā kodhā marisaissādīsvantogadhā, dukkhasabhāvā sokasamabyādhigilāni visādādīsvantogadhā.
Just as all desires, being of the nature of wanting, are included in love, so too, kinds of hatred are included in anger, indignation, envy, etc.; and states of suffering are included in sorrow, weariness, illness, sickness, despondency, etc.
Ví dụ, tất cả các dục vọng có bản chất là ham muốn đều được bao hàm trong niềm vui (rati); tương tự, các loại sân hận (kodha) được bao hàm trong sự bực tức (amarisa), đố kỵ (issā), v.v.; các trạng thái khổ (dukkha) được bao hàm trong nỗi buồn (soka), sự mệt mỏi (sama), bệnh tật (byādhi), sự đau ốm (gilāni), sự thất vọng (visāda), v.v.
Pītyādayo sukhasabhāvā hariseti daṭṭhabbaṃ.
Joy, etc., which are states of happiness, should be understood as harisa (joy).
Các trạng thái có bản chất là lạc, như sự hoan hỷ (pīti), v.v., nên được xem là sự hân hoan (harisa).
Tesu bhayā tāso añño, saṅkā tathā amariso.
Among these, fear (bhaya) is distinct from terror (tāsa), doubt (saṅkā) is likewise distinct from indignation (amarisa).
Trong số đó, sự sợ hãi (tāsa) khác với nỗi sợ (bhaya), sự nghi ngờ (saṅkā) cũng khác, sự bực tức (amarisa) cũng vậy.
Tasmā issā, tathā gilānito samo, niddāya suttaṃ, ussukā capalatā, tathā mohā palayo vakkhamāno aññoti mantabbaṃ.
Therefore, envy (issā), and similarly weariness (sama) from sickness (gilāni), slumber (sutta) from sleep (niddā), fickleness (capalatā) from eagerness (ussuka), and likewise the impending demise (palaya) from confusion (moha) are to be considered distinct.
Do đó, sự đố kỵ (issā), sự mệt mỏi (sama) khác với bệnh tật (gilāni), sự ngủ gật (sutta) khác với giấc ngủ (niddā), sự bồn chồn (capalatā) khác với sự lo lắng (ussuka), và sự mê muội (moha) khác với sự sụp đổ (palaya) sẽ được nói đến, nên cần phải hiểu như vậy.
344. Idāni te byabhicārībhāve sarūpena dasseti ‘‘nibbedo’’iccādinā.
344. Now, it presents these byabhicārībhāvas in their essential nature, beginning with "nibbedo".
344. Bây giờ,* trình bày các trạng thái phụ (byabhicārībhāva) đó về bản chất, bắt đầu bằng* “nibbedo” (sự chán nản).
Nibbedo attanindāsaṅkhato ca, takkasaṅkā ca, samadhitijaḷatā parisamo santosalakkhaṇā dhiti jaḷatā ca, dīnatuggālasattaṃ dīnabhāvadāruṇabhāvaalasabhāvā ca, suttaṃ sayanañca, tāso cittakkhobho ca, gilānaparimadditabhāvo ca, ussukaharisasatissāvisādābahitthā ussāhapitisatiissākhedaākārasaṃvarā ca, cintā ca, gabbo abhimāno ca, apamāro ca, amarisamadamatummādamohā akkhantipamādādhikkā kaṅkhacchedaummādamohā ca, vibodho pabodho ca, niddāvegā niddā ca, āvegasaṅkhāto sambhamo ca, sabiḷaṃ lajjāsahitaṃ maraṇasacapalābyādhi maraṇañca cāpalyasahitā byādhi ceti.
Dispassion connected with self-reproach and doubt, weariness, steadfastness characterized by contentment, and dullness, dejection, fierceness, and idleness, sleep, mental agitation, and the state of being afflicted by illness, eagerness, joy, mindfulness, envy, sorrow, concealment of expression, anxiety, pride, and epilepsy, impatience, intoxication, discernment, delusion, and confusion, awakening, sleep, and flurry characterized as agitation, shameful, and death, illness accompanied by fickleness.
Chán nản (Nibbeda) là sự tự khiển trách và sự nghi ngờ; mệt mỏi (sama), kiên trì (dhiti) và đờ đẫn (jaḷatā) là sự mệt mỏi, sự kiên trì có đặc tính mãn nguyện và sự đờ đẫn; hèn yếu (dīnatā), tàn bạo (ugga) và lười biếng (alasatta) là trạng thái hèn yếu, trạng thái tàn bạo và trạng thái lười biếng; ngủ (sutta) là sự nằm; sợ hãi (tāsa) là sự xáo động tâm trí và trạng thái bị bệnh hành hạ; lo lắng (ussuka), hân hoan (harisa), niệm (sati), ganh tị (issā), buồn bã (visāda), che giấu cảm xúc (abahitthā) là sự lo lắng, sự hân hoan, sự niệm, sự ganh tị, sự buồn bã và sự che giấu cảm xúc; sự suy tư (cintā); kiêu mạn (gabba) là sự tự phụ; động kinh (apamāra); không nhẫn nại (amarisa), say đắm (mada), trí tuệ (mati), điên cuồng (ummāda), si mê (moha) là sự không nhẫn nại, sự phóng dật, sự quyết đoán, sự điên cuồng và sự si mê; tỉnh thức (vibodha) là sự tỉnh giấc; ngủ (niddā) và hoảng sợ (āvega) là sự ngủ và sự hoảng sợ được gọi là sự bối rối; có hổ thẹn (sabiḷaṃ) là cùng với sự hổ thẹn; chết (maraṇa) và bệnh tật (byādhi) có sự xao động (sacapalābyādhi) là cái chết và bệnh tật cùng với sự xao động.
Ete tettiṃsa byabhicārībhāvā nāma honti.
These thirty-three are called transient emotional states.
Ba mươi ba trạng thái này được gọi là các trạng thái tùy thuộc (byabhicārībhāva).
Takko ca saṅkā ceti ca, samo ca dhiti ca jaḷatā ceti ca, dīnatā ca uggo ca alasattañcāti ca, ussukañcahariso ca sati ca issā ca visādo ca abahitthā ceti ca, amariso ca mado ca mati ca ummādo ca moho ceti ca, niddā ca āvego ceti ca, saha biḷāya vattatīti ca, saha capalena cāpalyena vattatīti ca, sacapalo ca so byādhiceti ca, maraṇañca sacapalabyādhi ceti ca vākyaṃ.
The phrases are: 'doubt and suspicion', 'weariness and steadfastness and dullness', 'dejection and fierceness and idleness', 'eagerness and joy and mindfulness and envy and sorrow and concealment of expression', 'impatience and intoxication and discernment and delusion and confusion', 'sleep and agitation', 'accompanied by shame', and 'accompanied by fickleness', 'and that illness is accompanied by fickleness', and 'death and illness accompanied by fickleness'.
Đây là các câu: sự suy tư và sự nghi ngờ; sự mệt mỏi, sự kiên trì và sự đờ đẫn; sự hèn yếu, sự tàn bạo và sự lười biếng; sự lo lắng, sự hân hoan, sự niệm, sự ganh tị, sự buồn bã và sự che giấu cảm xúc; sự không nhẫn nại, sự say đắm, sự trí tuệ, sự điên cuồng và sự si mê; sự ngủ và sự hoảng sợ; cùng với sự hổ thẹn; cùng với sự xao động; bệnh tật có sự xao động; cái chết và bệnh tật có sự xao động.
Maraṇasacapalābyādhīti samāhāradvando.
"Maraṇasacapalābyādhi" is a samāhāra dvanda compound.
Maraṇasacapalābyādhīti là một hợp thể song hành (samāhāradvando).
Tasmā ‘‘sabiḷa’’nti padaṃ etassa visesanaṃ hoti.
Therefore, the word "sabiḷaṃ" is its adjective.
Vì vậy, từ ‘‘sabiḷaṃ’’ là một tính từ của nó.
Lokasabhāvassa anekavidhattā ekoyeva vīraraso ussāhavatā vīrarasākārena assādanīyo hoti, soyeva bhīrunā bhayākārena assādanīyo hoti.
Because of the manifold nature of worldly existence, the single heroic sentiment, for an enthusiastic person, is to be savored in the manner of heroism, and for a fearful person, it is to be savored in the manner of fear.
Do sự đa dạng của bản chất thế gian, một vị anh hùng duy nhất có thể được thưởng thức với hương vị anh hùng của sự hăng hái, và chính người đó có thể được một người nhút nhát thưởng thức với hương vị sợ hãi.
Tasmā ekekassa rasassa ime bahū byabhicārino vaṇṇetabbā honti.
Therefore, these many transient emotions must be described for each sentiment.
Vì vậy, mỗi hương vị có nhiều trạng thái tùy thuộc này cần được mô tả.
Evaṃ sati anekādhippāyako loko tesu kiñci assādeti.
When this is the case, people, with their diverse intentions, savor something in them.
Khi đó, thế gian với nhiều ý định khác nhau sẽ thưởng thức một điều gì đó trong số đó.
Evaṃ sati bandho sabbajanassa kanto hoti.
When this is the case, the composition becomes pleasing to all people.
Khi đó, sự kết nối sẽ được mọi người yêu thích.
Tassaṃ bhāvavaṇṇanāyaṃ yasmā māretumāgacchantānaṃ sattūnaṃ dassanamekameva taṅkhaṇe janādhippāyato bhijjitvā pakatibhīrūnaṃ purisānaṃ bhayassa ca yuddhalolassa ussāhanassa ca kāraṇaṃ hoti.
In the description of that emotion, the sight of enemies who come to kill, being one and the same at that moment, when broken down according to the intentions of people, becomes a cause of fear for naturally timid men and a cause of eagerness for those fond of battle.
Trong mô tả trạng thái đó, bởi vì việc nhìn thấy kẻ thù đến để giết người, chỉ một sự kiện đó, vào khoảnh khắc đó, do ý định của người dân, chia tách ra và trở thành nguyên nhân của sự sợ hãi đối với những người đàn ông bản chất nhút nhát và sự hăng hái đối với những người yêu thích chiến đấu.
Evaṃ naṭena hasanatthaṃ katavikatamābharaṇañca tādisakiriyā ca uttānapakatikānaṃ purisānaṃ ṭhāyīhāsassa ca gambhīrapakatikānaṃ byabhicārīhāsassa ca hetu bhaveyya.
Similarly, the distorted adornment and such actions performed by an actor for laughter might be a cause of lasting laughter for shallow-minded people and of transient laughter for profound-minded people.
Tương tự, trang phục biến đổi và hành động như vậy được thực hiện bởi một diễn viên để gây cười có thể là nguyên nhân của tiếng cười thường trực đối với những người có bản chất nông cạn và tiếng cười tùy thuộc đối với những người có bản chất sâu sắc.
Tasmā bhāve vaṇṇentena kavinā ocityabhaṅgamakatvā sakkaccamocityaṃ sajjetvā bhāvappakāsakāni savibhāvānubhāvakavivacanāni vaṇṇetabbāni.
Therefore, a poet describing emotions, without breaking propriety, having carefully established propriety, must describe expressions that reveal emotions with their vibhāvas and anubhāvas.
Vì vậy, một nhà thơ khi mô tả các trạng thái, không làm mất đi sự phù hợp, phải cẩn thận sắp xếp sự phù hợp và mô tả những lời thơ biểu lộ trạng thái cùng với các yếu tố khơi gợi và biểu hiện.
Ettha bhāvāvabodhakavibhāvādīnaṃ jānitabbattā tehi tehi bhāvehi saddhiṃ evaṃ veditabbā.
Here, because the vibhāvas, etc., that convey emotions are to be known, they should be understood in conjunction with those emotions as follows.
Ở đây, vì các yếu tố khơi gợi, v.v., làm cho các trạng thái được hiểu, chúng cần được biết như vậy cùng với các trạng thái đó.
Imasmiṃ subodhālaṅkāre adassitasukhumabhedā aññāpi cittavuttivisesā santi, tesu icchāsabhāvā sabbe bhedā kāmaratiyañca, dosapakārā kodhaamarisaissādīsu ca, dukkhasabhāvā sokasamabyādhigilānavisādādīsu ca, pitiādayo harise ca antogadhāti veditabbā.
In this Subodhālaṅkāra, there are other specific mental states (cittavuttivisesā) whose subtle distinctions are not shown; among these, all distinctions of the nature of desire are included in sensual delight (kāmarati), types of aversion are included in anger, resentment, envy, etc., types of suffering are included in sorrow, weariness, illness, sickness, despair, etc., and joy, etc., are included in delight.
Trong Subodhālaṅkāra này, có những trạng thái tâm lý đặc biệt khác chưa được trình bày rõ ràng, trong đó, tất cả các loại trạng thái mong muốn đều thuộc về kāmarati (ái dục), các loại sân hận thuộc về kodha (phẫn nộ), amarisa (bất mãn), issā (đố kỵ), v.v., các loại khổ đau thuộc về soka (sầu muộn), samabyādhi (bệnh tật), gilāna (ốm yếu), visāda (thất vọng), v.v., và piti (hoan hỷ), v.v., thuộc về harisa (hân hoan), cần phải được hiểu như vậy.
Evaṃ samānānaṃ saṅgahe satipi tāsato bhayassa ca, saṅkāya amarissa ca, amarisato issāya ca, gilānato samassa ca, niddāya suttassa ca, ussukkato capalatāya ca, mohato vakkhamānapalayassa ca pākaṭavisesena aññathā visuṃ visuṃ dassitanti daṭṭhabbaṃ.
Even though similar things are thus included, it should be understood that fear from terror, resentment from suspicion, envy from resentment, weariness from sickness, sleep from slumber, restlessness from agitation, and the forthcoming dissolution from delusion are shown separately due to their distinct characteristics.
Do đó, mặc dù có sự tổng hợp của những điều tương tự, nhưng từ sự sợ hãi và nỗi sợ, từ sự nghi ngờ và sự bất mãn, từ sự bất mãn và sự ganh tị, từ sự ốm yếu và sự mệt mỏi, từ giấc ngủ và sự ngủ, từ sự bồn chồn và sự xao động, và từ sự si mê và sự hủy diệt sẽ được nói đến, chúng nên được hiểu là đã được trình bày một cách riêng biệt, khác nhau bởi những đặc điểm rõ ràng.
345. Sāttike vadati ‘‘samāhite’’ccādinā.
345. He speaks of the Sāttikas with "samāhite" etc.
Sāttika cũng là anubhāva,
Samāhito ekaggatābhāvāpādanena katasamādhāno attā cittaṃ tato pabhavaṃ uppannaṃ yaṃ, taṃ sattaṃ nāma.
That which is satta is the mind ( attā) that is concentrated (samāhito), made tranquil by attaining a state of one-pointedness, and originating (pabhavaṃ) from it.
Samāhita là tâm (citta) đã được an định (katasamādhāno) bằng cách đạt đến trạng thái nhất tâm (ekaggatābhāva), và cái gì pabhavaṃ (phát sinh) từ đó, cái đó gọi là sātta.
Tena sattena upapāditā nibbattitā thambhādayo sāttikā vuccante.
The Sāttikas, such as rigidity, which are produced (upapāditā) by that (tena) satta, are so called.
Những cái như thambha (sự bất động) v.v., được upapāditā (tạo ra) bởi tena (sātta) đó, được gọi là sāttika.
Te ca puna anubhāvāpi bhavanti thambhādibhāvasaṃsūcanasabhāvavikārarūpattā.
And these, again, are also anubhāvas because they are changes in nature that indicate the state of rigidity and so forth.
Chúng cũng trở thành anubhāva (biểu hiện) vì chúng có hình thức là những biến đổi tự nhiên biểu thị trạng thái thambha v.v.
Tañca ‘‘cittavuttivisesattā’’iccādinā vakkhati.
And he will explain this with "due to being specific mental states" etc.
Điều đó sẽ được nói đến bằng câu ‘‘cittavuttivisesattā’’ (vì là đặc tính của tâm) v.v.
Tenāha ‘‘anubhāvattepī’’ti.
Therefore, he says "though also anubhāvas".
Vì thế, câu ‘‘anubhāvattepī’’ (mặc dù là anubhāva) được nói.
Evaṃ satyapi te sāttikā visuṃ puthageva bhāvā bhavanti, vuttanayena cittabhavattavirūpattā tesanti.
Even so, those Sāttikas are distinct (visuṃ), separate states (bhāvas), because they are different from the nature of originating from the mind in the manner stated.
Mặc dù vậy, những sāttika đó visuṃ (riêng biệt) là những bhāva (trạng thái), vì chúng khác với việc phát sinh từ tâm theo cách đã nói.
345. Idāni uddesakkamenādhigatakevalabhāvasaṅkhātaṃ sāttikābhāvaṃ dasseti ‘‘samāhita’’iccādinā.
345. Now, he shows the Sāttikabhāva, which is a pure state (kevalabhāva) understood in the order of enumeration, with "samāhita" etc.
345. Bây giờ, vị ấy trình bày sāttikabhāva, được biết đến là bhāva thuần túy, theo thứ tự đã nêu, bằng câu ‘‘samāhita’’ v.v.
Samāhitattappabhavaṃ ekaggatābhāvāpādanena katasamādhānacittato sambhūtaṃ sattaṃ nāma hoti.
Originating from a concentrated mind (samāhitattappabhavaṃ) means that which arises from a mind made tranquil by attaining a state of one-pointedness is called Satta.
Samāhitattappabhavaṃ (xuất phát từ tâm đã an định) là cái sātta phát sinh từ tâm đã được an định (katasamādhānacitta) bằng cách đạt đến trạng thái nhất tâm (ekaggatābhāva).
Tena lābhālābhādīsu ekākārassa hetunā thirabhāvena upapāditā nipphāditā thambhādayo sāttikā nāma bhavanti.
By that (tena), due to the cause of a single state regarding gain and loss, etc., and due to its firmness, the Sāttikas, such as rigidity, which are produced (upapāditā), are so called.
Những cái như thambha (sự bất động) v.v., được upapāditā (tạo ra) một cách vững chắc (thirabhāvena) bởi tena (sātta) đó, do một nguyên nhân duy nhất (ekākārassa hetunā) trong các lợi lộc và tổn thất v.v., được gọi là sāttika.
Te sāttikā anubhāvattepi cittākārasaṅkhātathambhādipakāsanasabhāvavikārasarūpattā attano anubhāvatte satipi visuṃ bhāvā bhavanti yathāvutta ‘‘cittavuttivisesā tu, bhāvayanti rase yato’’tiādinā bhāvā nāma hontīti.
Those (te) Sāttikas, though also anubhāvas (anubhāvattepi), because they are changes in nature that reveal the mental states such as rigidity, etc., are distinct (visuṃ) states (bhāvā bhavanti), in the sense that they are called bhāvas as stated in "specific mental states, however, manifest the rasas" etc.
Những sāttika đó, anubhāvattepi (mặc dù là anubhāva) vì chúng có bản chất là những biến đổi biểu thị các trạng thái như thambha v.v., được gọi là cittākāra (hình thái của tâm), visuṃ (riêng biệt) bhāvā bhavanti (trở thành các bhāva) theo cách đã nói ‘‘cittavuttivisesā tu, bhāvayanti rase yato’’ (những đặc tính của tâm, vì chúng biểu hiện các vị) v.v., chúng được gọi là bhāva.
Ime sāttikābhāvānubhāvavasena duvidhā honti.
These Sāttikabhāvas are of two kinds: as bhāvas and as anubhāvas.
Những sāttikabhāva này có hai loại tùy theo bhāva và anubhāva.
Samāhito ca so attā ceti ca, tato pabhavamiti ca, santo upasanto ca so attā ceti ca, sattato bhavantīti ca, sattena uppāditāti ca, anubhāvānaṃ bhāvoti ca vākyaṃ.
The sentences are: "the mind that is concentrated," and "arising from it," and "the mind that is calm and tranquil," and "arising from satta," and "produced by satta," and "the state of anubhāvas."
Câu nói là: tâm đó là samāhita (đã an định) và là tự ngã (attā), và phát sinh từ đó; tâm đó là thanh tịnh (santa) và an tịnh (upasanta), và phát sinh từ sātta; và được tạo ra bởi sātta; và là bhāva của các anubhāva.
Apīti anuggahatthe nipāto.
Api is a particle in the sense of emphasis.
Apī là một tiểu từ mang ý nghĩa bổ trợ.
346. Idāni sāttike dasseti ‘‘thambho’’iccādinā.
346. Now, he shows the Sāttikas with "thambho" etc.
346. Bây giờ, vị ấy trình bày các sāttika bằng câu ‘‘thambho’’ v.v.
Thambho kāyacittānaṃ avisarabhāvasaṅkhāto ca palayaromañcā niddāya uppajjamānaassāsapassāsamattātirittasuttāvatthā ca pasādādisambhavo romuggamo ca tathā evaṃ sedassuvepathu ca bhayādīhi uppajjamānadāho ca santosādīhi uppajjamānaassu ca kampā ca vevaṇṇiyaṃ virūpatā ca vissaratā virūpasaddatā cāti ete aṭṭha sāttikā bhāvā nāma honti.
Rigidity (thambho), which is the immobility of body and mind; dissolution (palaya), which is a state of slumber exceeding mere inhalation and exhalation arising from sleep; and horripilation (romañca), which is the rising of hairs arising from delight, etc.; and thus (tathā), sweating, tears, and trembling (sedassuvepathu), which are heat arising from fear, etc., tears arising from contentment, etc., and shaking; change of color (vevaṇṇiyaṃ), which is disfigurement; and change of voice (vissaratā), which is a distorted sound—these eight are called Sāttika Bhāvas.
Thambho là trạng thái không xao động của thân và tâm, và palayaromañcā là trạng thái ngủ vượt quá hơi thở vào và ra phát sinh từ giấc ngủ, và sự dựng tóc gáy (romuggamo) phát sinh từ sự hoan hỷ v.v., và tathā (cũng vậy) sedassuvepathu là sự đổ mồ hôi phát sinh từ nỗi sợ hãi v.v., và nước mắt phát sinh từ sự hoan hỷ v.v., và sự run rẩy (kampā), và vevaṇṇiyaṃ là sự biến sắc, và vissaratā là sự biến đổi giọng nói – tám bhāva này được gọi là sāttika.
Romānaṃ añco uggamoti ca, palayo ca romañco ceti ca, vepanaṃ kampanamiti ca, sedo ca assu ca vepathu cāti ca, virūpo vaṇṇo asseti ca, tassa bhāvoti ca, virūpo saro asseti ca, tassa bhāvoti ca vākyaṃ.
The sentences are: "the rising of hairs is horripilation," and "dissolution and horripilation," and "shaking is trembling," and "sweat and tears and trembling," and "whose color is distorted," and "the state of that," and "whose voice is distorted," and "the state of that."
Câu nói là: sự dựng lên của lông (romānaṃ añco uggamo), và palaya và romañca, và sự rung động (vepanaṃ kampanam), và seda và assu và vepathu, và có màu sắc xấu (virūpo vaṇṇo assa), và bản chất của nó, và có giọng nói xấu (virūpo saro assa), và bản chất của nó.
347. Idāni nibbedādayo viya ratihāsādayopi kismiñci kāle byabhicārinopi hontīti dasseti ‘‘yadā’’ iccādinā.
347. Now, he shows with "When," etc., that rati, hāsa, and so on, like nibbedā and the like, also become byabhicārī at some time.
347. Bây giờ, vị ấy trình bày rằng rati, hāsa v.v. cũng có thể là byabhicārī vào một thời điểm nào đó, giống như nibbedā v.v., bằng câu ‘‘yadā’’ v.v.
Ratyādayo ratihāsādayo bhāvā nava ṭhāyībhāvā yadā ṭhitisīlā na honti ce virodhīhi tehi tehi bhāvantarehi byavahitattā sabhāvato ṭhitisabhāvā yadi na honti, tadā te bhāvā ratyādayo sabbepi byabhicārino bhavantīti.
Rati and so on, rati, hāsa, and the like, states, the nine permanent states, when they are not of a stable nature, if they are not inherently stable due to being interrupted by various opposing states, then those states, rati and the like, all become byabhicārī.
Khi các bhāva như ratyādayo (rati, hāsa v.v.), chín ṭhāyībhāva, ṭhitisīlā na honti ce (nếu không có bản chất ổn định) do bị gián đoạn bởi các bhāva khác đối nghịch, thì te bhāvā (các bhāva đó) như rati v.v., tất cả đều trở thành byabhicārī.
Yathāsakaṃ byabhicāritānurūpavibhāvānubhāvānaṃ yogānurūpena byabhicārībhāvā honti.
They become byabhicārī states in accordance with the suitable connection of their respective byabhicārī-like vibhāvas and anubhāvas.
Chúng trở thành byabhicārībhāva tùy theo sự phù hợp của các vibhāva và anubhāva tương ứng với tính byabhicārī của chúng.
Ratiādi yesaṃ hāsādīnamiti ca, ṭhiti sīlaṃ yesaṃ ratyādīnamiti ca viggaho.
The analysis is "rati and so on are those of which hāsa and the like are the beginning," and "stability is the nature of rati and the like."
Phân tích từ là: rati v.v. là của hāsa v.v., và ṭhiti là sīla của rati v.v.
348. Idāni vibhāvānubhāve dasseti ‘‘vibhāvo’’iccādinā.
348. Now, he explains vibhāva and anubhāva with "vibhāva," etc.
348. Bây giờ, vị ấy trình bày vibhāva và anubhāva bằng câu ‘‘vibhāvo’’ v.v.
Tesaṃ ratyādīnaṃ bhāvānaṃ uppattiyā, tathā uddīpane ca kāraṇaṃ ālambaṇauddīpanavasena duvidho vibhāvo nāma.
The cause for the arising of those states like rati, and also for their manifestation, is called vibhāva, which is twofold: ālambaṇa (object) and uddīpana (exciting).
Kāraṇaṃ (nguyên nhân) của sự phát sinh của các bhāva tesaṃ (rati v.v.), và cũng trong sự kích thích (uddīpane), được gọi là vibhāva, có hai loại: ālambaṇa (đối tượng) và uddīpana (kích thích).
Tattha ālambaṇavibhāvo kantādi, uddīpanavibhāvo candādi.
Among these, the ālambaṇa-vibhāva is the beloved, etc., and the uddīpana-vibhāva is the moon, etc.
Trong đó, ālambaṇavibhāva là người yêu v.v., uddīpanavibhāva là mặt trăng v.v.
Tesaṃ bodhako ñāpako kāyiko ca vācasiko ca byāpāro siyā, ayaṃ anubhāvo īrito.
That which makes them known—the bodily and verbal actions—is called anubhāva.
Cái gì là bodhako (biểu hiện) của chúng, tức là hành động của thân và lời nói, cái đó được gọi là anubhāva.
348. Idāni vibhāvānubhāve dasseti ‘‘vibhāvo’’iccādinā.
348. Now, he explains vibhāva and anubhāva with "vibhāva," etc.
348. Bây giờ, vị ấy trình bày vibhāva và anubhāva bằng câu ‘‘vibhāvo’’ v.v.
Tesaṃ ṭhāyībhāvādīnaṃ tiṇṇaṃ uppattiyā ca tathā uddīpane ca uppannānaṃ dīpane ca kāraṇaṃ ālambaṇauddīpanavasena duvidho hetu vibhāvo nāma, tesaṃ ṭhāyībhāvādīnaṃ bodhako kāyikavācasiko yo siyā naṭakavīnaṃ byāpāro atthi, ayaṃ anubhāvoti īritoti.
The cause for the arising of those three, the permanent states and so on, and also for the manifestation of those that have arisen, which is twofold as ālambaṇa and uddīpana, is called vibhāva; and that which makes them known—the bodily and verbal action of actors and poets—is called anubhāva.
Kāraṇaṃ (nguyên nhân) của sự phát sinh của ba loại bhāva như ṭhāyībhāva v.v., và cũng trong uddīpane ca (sự kích thích) của những cái đã phát sinh, là vibhāva, có hai loại: ālambaṇa và uddīpana. Cái gì là bodhako (biểu hiện) của tesaṃ (các ṭhāyībhāva v.v.), tức là hành động của thân và lời nói yo siyā (cái gì có) của các diễn viên, cái đó được gọi là anubhāva.
Visesena bhāveti vaḍḍhetīti vibhāvo.
It particularly manifests or develops, hence vibhāva.
Cái gì đặc biệt làm cho phát triển (vaḍḍheti), cái đó là vibhāvo.
Anubhāveti bodhetīti anubhāvo.
It makes known or reveals, hence anubhāva.
Cái gì làm cho biểu hiện (bodheti), cái đó là anubhāvo.
Ettha vibhāvo nāma rativisaye naranārīnaṃ aññamaññaṃ ālambaṇavibhāvo, candarammadesādi uddīpanavibhāvo ceti duvidho.
Here, vibhāva is twofold: ālambaṇa-vibhāva, such as men and women for each other in the context of rati, and uddīpana-vibhāva, such as the moon, pleasant places, etc.
Ở đây, vibhāvo có hai loại: ālambaṇavibhāva là sự nương tựa lẫn nhau của nam và nữ trong tình yêu, và uddīpanavibhāva là mặt trăng, cảnh đẹp v.v.
Hāsādīnampi duvidhavibhāvaṃ yathārahaṃ yojetabbaṃ.
The twofold vibhāva for hāsa and the like should also be applied appropriately.
Vibhāva hai loại của hāsa v.v. cũng nên được áp dụng tương ứng.
Anubhāvo nāma ṭhāyībhāvādīnaṃ tesaṃ tesaṃ bhāvānaṃ pakāsakavācasikabyāpārasaṅkhātakavipayogo ca kāyikapayogabhūto naṭānaṃ abhinayasaṅkhāto taṃtaṃbhāvasarūpanirūpako ceti duvidho byāpāro.
Anubhāva is a twofold action: the verbal action that reveals those various states, the permanent states and so on, and the bodily action, which is the acting of actors, depicting the nature of those respective states.
Anubhāvo có hai loại: sự diễn đạt bằng lời nói (vācasikabyāpāra) biểu lộ các bhāva đó của ṭhāyībhāva v.v., và sự diễn xuất của diễn viên (naṭānaṃ abhinayasaṅkhāto) dưới dạng hành động của thân (kāyikapayogabhūto) mô tả bản chất của bhāva đó.
349. Vibhāvādivaṇṇanāyameva bhāvavisesāvabodho siyā, aññathā ‘‘devadattassa sāssulocanayugaṃ sañjāta’’miti vutte sokā ānandā rogā ceti ko nāma sakkoti kāraṇaṃ nicchituṃ, cittavuttivisesañca bhāvaṃ vinā vibhāvānubhāvaṃ kavi vaṇṇetuṃ naṭobhinetuṃ sāmajjiko vā viññātuṃ ko sakkotīti dassetumāha ‘‘neka’’iccādi.
349. It is only through the description of vibhāva and so on that a special understanding of bhāva can arise; otherwise, when it is said, "Devadatta's pair of eyes became tearful," who could ascertain whether the cause was sorrow, joy, or sickness? And who could a poet describe, an actor portray, or an audience member understand vibhāva and anubhāva without the bhāva, which is a special state of mind? To show this, it begins with "neka" and so on.
349. Chỉ thông qua việc miêu tả các yếu tố khơi gợi (vibhāva) và vân vân, thì mới có thể hiểu được các trạng thái tâm lý đặc biệt (bhāva). Nếu không, khi nói rằng “đôi mắt của Devadatta đẫm lệ”, thì ai có thể xác định được nguyên nhân là do sầu khổ, hân hoan hay bệnh tật? Để chỉ ra rằng nếu không có các bhāva (trạng thái tâm lý) đặc biệt của tâm, thì nhà thơ làm sao có thể miêu tả các vibhāva (yếu tố khơi gợi) và anubhāva (yếu tố biểu lộ), diễn viên làm sao có thể diễn xuất, hoặc khán giả làm sao có thể hiểu được,* đã nói “neka” (nhiều) và vân vân.
Nekahetuṃ bahuhetuṃ manovuttivisesañca bhāvaṃ vibhāvituṃ pakāsetuṃ vibhāvānubhāvā vuttalakkhaṇā bandhane sabhāvanirūpakapade phuṭaṃ vaṇṇanīyā, vibhāvādirūpakeneva avuttampi kiñci patīyate.
Nekahetuṃ (many causes), that is, the bhāva, a special state of mind with many causes, is to be vibhāvituṃ (made manifest) or expressed. The vibhāvas and anubhāvas, having the characteristics already mentioned, are to be clearly described in the composition (bandhane), in words that portray the inherent nature. Through the vibhāva and so on, even something unstated is understood.
Nekahetuṃ (nhiều nguyên nhân), tức bhāva (trạng thái tâm lý) đặc biệt của tâm, cần được vibhāvituṃ (biểu lộ) rõ ràng trong bandhane (sự ràng buộc) của các vibhāva (yếu tố khơi gợi) và anubhāva (yếu tố biểu lộ) đã được định nghĩa. Chỉ thông qua các vibhāva và vân vân, một số điều chưa được nói cũng sẽ được hiểu.
349. ‘‘Devadattassa cakkhūni assupuṇṇānī’’ti vutte sokena santosena rogena vāti yathā assukāraṇakathanaṃ vinā na jānāti, evaṃ cittassa pavattisaṅkhātā ratihāsādayo te te bhāvā attano patītiyānurūpaṃ vibhāvānubhāvakathanaṃ vinā kavīhi vaṇṇetabbā, naṭehi dassetabbā, sabbhehi assādanīyā natthīti ṭhāyīādīnaṃ vaṇṇanameva kātabbanti idāni anusāsento āha ‘‘neka’’iccādi.
349. Just as when it is said, "Devadatta's eyes are full of tears," one does not know whether it is due to sorrow, joy, or sickness without stating the cause of the tears, similarly, the bhāvas such as delight and laughter, which are special states of mind, would not be describable by poets, expressible by actors, or enjoyable by all, according to their own understanding, without a description of vibhāva and anubhāva. Therefore, the ṭhāyī and so on must be described. Now, instructing on this, he begins with "neka" and so on.
349. Khi nói “mắt của Devadatta đẫm lệ”, nếu không nói rõ nguyên nhân là do sầu khổ, hân hoan hay bệnh tật thì không ai biết được. Tương tự như vậy, các bhāva (trạng thái tâm lý) như hỷ (rati), tiếu (hāsa) và vân vân, tức là sự vận hành của tâm, cần được các nhà thơ miêu tả, các diễn viên thể hiện, và mọi người thưởng thức thông qua việc trình bày các vibhāva (yếu tố khơi gợi) và anubhāva (yếu tố biểu lộ) phù hợp với cảm nhận của chúng. Vì không có điều gì như vậy, nên chỉ cần miêu tả các bhāva thường trú (ṭhāyībhāva) và vân vân. Để hướng dẫn điều này,* đã nói “neka” và vân vân.
Nekahetuṃ tesaṃ tesaṃ bhāvānaṃ uppatyādo ālambaṇavibhāvādibahukāraṇavantaṃ manovuttivisesaṃ bhāvañca cittassa pavattivisesasaṅkhātabhāvañca vibhāvituṃ pakāsetuṃ vibhāvānubhāvā anantaraniddiṭṭhā bandhane rasabhāvappakāsane phuṭaṃ pakāsaṃ katvā vaṇṇiyā kavinā vaṇṇanīyā hontīti.
Nekahetuṃ means having numerous causes, such as the ālambaṇa (object) vibhāva, for the arising of those bhāvas. And manovuttivisesaṃ bhāvañca means the bhāva, which is a special activity of the mind. To vibhāvituṃ (manifest) or express this, the vibhāvas and anubhāvas (which were just indicated) are to be vaṇṇiyā (described) by the poet, making them phuṭaṃ (clear) in the bandhane (composition), which reveals the rasa and bhāva.
Nekahetuṃ có nghĩa là các bhāva (trạng thái tâm lý) đó có nhiều nguyên nhân như các vibhāva (yếu tố khơi gợi) làm đối tượng để khởi sinh. Manovuttivisesaṃ bhāvañca có nghĩa là các bhāva (trạng thái tâm lý) đặc biệt, tức là sự vận hành đặc biệt của tâm. Để vibhāvituṃ (biểu lộ) chúng, các vibhāvānubhāvā (yếu tố khơi gợi và yếu tố biểu lộ) đã được chỉ ra trước đó, cần được vaṇṇiyā (miêu tả) rõ ràng ( phuṭaṃ) bởi nhà thơ trong bandhane (sự ràng buộc), tức là trong việc biểu lộ rasa (hương vị) và bhāva (trạng thái tâm lý).
Na ekoti ca, so hetu asseti ca, manaso vuttīti ca, tāya visesoti ca, vibhāvo ca anubhāvo ceti ca vākyaṃ.
The analysis is: "not one" and "that cause exists for it," and "activity of the mind" and "a special state through that," and "vibhāva and anubhāva."
Và câu này là sự kết hợp của các cụm từ: không phải một (na eka), cái đó có nguyên nhân (so hetu assa), sự vận hành của tâm (manaso vutti), sự đặc biệt của cái đó (tāya viseso), vibhāva và anubhāva (vibhāvo ca anubhāvo ca).
350. Idāni vibhāvānubhāve nissāya vaṇṇanīyā te bhāvā lokasabhāvamanatikkamma kātabbāti anusāsanto āha ‘‘savibhāvā’’iccādi.
350. Now, instructing that those bhāvas which are to be described based on vibhāvas and anubhāvas should be done without transgressing the nature of the world, he begins with "savibhāvā" and so on.
350. Bây giờ,* hướng dẫn rằng các bhāva (trạng thái tâm lý) đó, cần được miêu tả dựa trên các vibhāva (yếu tố khơi gợi) và anubhāva (yếu tố biểu lộ), phải được thực hiện mà không vượt quá bản chất của thế gian, và đã nói “savibhāvā” và vân vân.
Lokarūpānugāminā lokavohāramanuvattamānena te te bhāvā ṭhāyībhāvādayo tayo yathocityaṃ ocityānurūpaṃ savibhāvānubhāvehi vibhāvasahitehi anubhāvehi karaṇabhūtehi yathārahaṃ tehi tehi bhāvehi sambandhīnaṃ vibhāvādīnaṃ vasena anurūpato vaṇṇanīyā vaṇṇetabbā hontīti.
Lokarūpānugāminā means "by one who follows the customs of the world." Te te bhāvā means "those various bhāvas," such as the ṭhāyībhāvas. Yathocityaṃ means "according to suitability." Savibhāvānubhāvehi means "by anubhāvas accompanied by vibhāvas," which are the instruments. Yathārahaṃ means "appropriately," according to the vibhāvas and so on connected with those various bhāvas. They vaṇṇanīyā (should be described).
Lokarūpānugāminā có nghĩa là theo sự vận hành của thế gian. Te te bhāvā là các bhāva thường trú (ṭhāyībhāva) và ba loại khác. Yathocityaṃ có nghĩa là theo sự phù hợp. Savibhāvānubhāvehi có nghĩa là bằng các anubhāva (yếu tố biểu lộ) có kèm theo các vibhāva (yếu tố khơi gợi) làm công cụ. Yathārahaṃ có nghĩa là phù hợp theo các vibhāva và vân vân có liên quan đến từng bhāva đó. Các bhāva đó vaṇṇanīyā (cần được miêu tả).
Vibhāvehi saha ye vattantīti ca, te ca te anubhāvā ceti ca, anatikkamma arahanti ca, anatikkamma ocityamiti ca, lokassa rūpaṃ sarūpamiti ca, taṃ anugacchati sīlenāti ca viggaho.
The analysis is: "which exist together with vibhāvas," and "those anubhāvas," and "they are worthy without transgression," and "appropriately without transgression," and "the form, the nature of the world," and "one who by nature follows that."
Và câu này là sự kết hợp của các cụm từ: những gì tồn tại cùng với các vibhāva (vibhāvehi saha ye vattanti), và chúng là các anubhāva (te ca te anubhāvā ca), không vượt quá sự phù hợp (anatikkamma arahanti ca), không vượt quá sự thích đáng (anatikkamma ocityamiti ca), hình thức của thế gian (lokassa rūpaṃ sarūpamiti ca), và theo thói quen (taṃ anugacchati sīlena).
351. Evaṃ sāmaññena bhāvavaṇṇanakkamaṃ dassetvā idāni visesena sāttikabhāvavaṇṇanā īdisāti dasseti ‘‘citta’’iccādinā.
351. Having thus shown the general method of describing bhāvas, he now shows that the description of sāttika-bhāva specifically is like this, starting with "citta" and so on.
351. Sau khi trình bày cách miêu tả bhāva (trạng thái tâm lý) nói chung, bây giờ* chỉ ra rằng việc miêu tả sāttikabhāva (trạng thái tâm lý tự nhiên) đặc biệt là như thế này, bằng cách nói “citta” và vân vân.
Cittavuttivisesattā cittassa pavattivisesattā mānasā citte bhavā sāttikābhāvā aṅgato sarīrato bahinissaṭasedādianubhāvehi bahinikkhantasedādīhi anubhāvehi karaṇabhūtehi vaṇṇiyā vaṇṇanīyā hontīti, aṅgato bahi nissaṭanti visesanena visiṭṭhabhūtasedādīnameva bhāvānubhāvattaṃ vinā kevalaṃ sedādayo vuttā samānā bhāvādayo nāma na hontīti adhippāyo.
Cittavuttivisesattā means "being a special activity of the mind." The mānasā (sāttika-bhāvas) which exist in the mind, aṅgato (from the body), are to be vaṇṇiyā (described) by the bahinissaṭasedādianubhāvehi (by anubhāvas such as sweat and so on that emerge externally), which are the instruments. By the specification "emerging externally from the body," the intention is that only specific sedā (sweat) and so on are bhāvānubhāvas, while sedā alone, when merely stated, are not bhāvas and so on.
Cittavuttivisesattā có nghĩa là do là sự vận hành đặc biệt của tâm. Các sāttikabhāva (trạng thái tâm lý tự nhiên) mānasā (thuộc về tâm) cần được vaṇṇiyā (miêu tả) bằng các bahinissaṭasedādianubhāvehi (yếu tố biểu lộ như mồ hôi và vân vân thoát ra bên ngoài) aṅgato (từ thân thể) làm công cụ. Ý nghĩa là chỉ những yếu tố biểu lộ như mồ hôi và vân vân, đặc biệt do thoát ra bên ngoài từ thân thể, mới là anubhāva của bhāva, chứ bản thân mồ hôi và vân vân được nói đến không phải là bhāva và vân vân.
Cittassa vuttīti ca, sā eva viseso yesaṃ sāttikānamiti ca, tesaṃ bhāvoti ca, manasi bhavāti ca, sedo ādi yesaṃ kheḷādīnamiti ca, nissaṭā niggatā ca te sedādayo ceti ca, te eva anubhāvāti ca vākyaṃ.
The analysis is: "activity of the mind," and "that is the special characteristic of the sāttikas," and "the nature of them," and "existing in the mind," and "sweat is the beginning of them, like phlegm and so on," and "they are emerged, produced," and "those sweats and so on," and "they are indeed the anubhāvas."
Và câu này là sự kết hợp của các cụm từ: sự vận hành của tâm (cittassa vutti), và đó là sự đặc biệt của các sāttika (sā eva viseso yesaṃ sāttikānaṃ), và đó là bhāva của chúng (tesaṃ bhāvo), tồn tại trong tâm (manasi bhavā), mồ hôi là khởi đầu của các chất như nước bọt (sedo ādi yesaṃ kheḷādīnaṃ), và chúng là những thứ đã thoát ra (nissaṭā niggatā ca te sedādayo ca), và chúng chính là các anubhāva (te eva anubhāvāti ca).
352. Idāni ‘‘rasassādāya sādhūna’’nti vuttattā rase niddisanto āha ‘‘sāmajjikāna’’miccādi.
352. Now, because it was stated, "for the savoring of rasa by good people," he defines rasa, beginning with "sāmajjikāna" and so on.
352. Bây giờ, vì đã nói “để các bậc thiện nhân thưởng thức rasa”,* đã chỉ ra rasa bằng cách nói “sāmajjikānaṃ” và vân vân.
Bandhassa attho, tadanussaranti manobhāvanāvasenāti bandhatthānusārino, tesaṃ sāmajjikānaṃ sabbhānaṃ manasi yo ānando, ayaṃ lokamadhurādiraso viya bandhe siṅgārādi raso nāma īrito taññūhi rasaññūhi.
Bandhatthānusārino means "those who follow the meaning of the composition" in terms of mental feelings. The joy that exists in the minds of sāmajjikānaṃ (good people) among them, this, like sweet rasas in the world, is called rasa in a composition, such as siṅgāra and so on, taññūhi (by those who know rasa).
Bandhatthānusārino là những người theo dõi ý nghĩa của tác phẩm thông qua việc cảm nhận tâm lý. Sāmajjikānaṃ là niềm hân hoan trong tâm của những người thiện nhân. Rasa này, giống như hương vị ngọt ngào và vân vân trong thế gian, được taññūhi (những người hiểu biết về rasa) gọi là rasa trong tác phẩm, chẳng hạn như rasa tình yêu (siṅgāra).
Kathamityāha ‘‘rasīyatī’’ti, assādīyatīti attho.
How? He says, "rasīyatī" (it is savored), meaning "it is enjoyed."
Tại sao lại như vậy?* nói “rasīyatī” (được thưởng thức), đó là ý nghĩa.
Kiñca?
And what else?
Và điều gì nữa?
Yathā nānābyañjanasaṅkhatamannaṃ bhuñjamānā rase assādiyanti sumānasā purisā santosañcādhigacchanti, tathā nānābhinayabyañjite vācaṅgasatthopete ṭhāyībhāve assādenti sumānasāpekkhakā, tasmā ete nāṭyātipi vuccanti.
Just as men with joyful minds savor rasas when eating food prepared with various condiments and experience contentment, so too, spectators with joyful minds savor ṭhāyībhāvas (dominant emotions) expressed through various dramatic gestures and accompanied by appropriate speech. Therefore, these are also called nāṭyā (dramatic performances).
Giống như những người đàn ông có tâm hoan hỷ thưởng thức các hương vị khi ăn thức ăn được chế biến với nhiều loại gia vị và đạt được sự mãn nguyện, tương tự như vậy, những người xem có tâm hoan hỷ thưởng thức các bhāva thường trú (ṭhāyībhāva) được biểu lộ qua nhiều hành động và được trang bị các lời nói phù hợp. Do đó, những điều này cũng được gọi là nāṭya (kịch).
352. Idāni ‘‘rasassādāya sādhūna’’nti vatvā uddiṭṭhakkamena sampattaṃ rasaṃ dasseti ‘‘sāma’’iccādinā.
352. Now, having said "for the savoring of rasa by good people," he shows rasa, which arrives in the order indicated, beginning with "sāma" and so on.
352. Bây giờ, sau khi nói “để các bậc thiện nhân thưởng thức rasa”,* trình bày rasa đã được đề cập theo thứ tự, bằng cách nói “sāma” và vân vân.
Bandhatthānusārinaṃ bandhassa atthānurūpasārīnaṃ buddhiyā pavattānaṃ sāmajjikānaṃ sabbhānaṃ citte bhavo yo ānando santoso atthi, ayaṃ loke madhurādiraso viya assādanīyo hotīti atthayuttena ‘‘rasīyatī’’ti iminā vacanatthena raso nāmāti taññūhirasaññūhi īrito kathitoti.
Bandhatthānusārinaṃ means "those who conform to the meaning of the composition," who proceed with understanding. The ānando (joy), the contentment that exists in the minds of sāmajjikānaṃ (good people) among them, this is savored like sweet rasas in the world. Therefore, with the meaningful word "rasīyatī" (it is savored), it is called rasa by taññūhi (those who know rasa), by whom it is īrito (spoken).
Bandhatthānusārinaṃ là những người có trí tuệ vận hành phù hợp với ý nghĩa của tác phẩm. Sāmajjikānaṃ là niềm hân hoan (ānando) hay sự mãn nguyện tồn tại trong tâm của những người thiện nhân. Rasa này, giống như hương vị ngọt ngào và vân vân trong thế gian, là đáng thưởng thức. Bằng lời nói có ý nghĩa “rasīyatī” (được thưởng thức), rasa được taññūhi (những người hiểu biết về rasa) īrito (nói đến).
Samajjāyaṃ niyuttāti ca, bandhassa atthoti ca, taṃ anussarantīti ca, taṃ jānantīti ca vākyaṃ.
The analysis is: "appointed to the assembly," and "the meaning of the composition," and "they follow that," and "they know that."
Và câu này là sự kết hợp của các cụm từ: được bổ nhiệm vào hội đồng (samajjāyaṃ niyuttā), ý nghĩa của tác phẩm (bandhassa attho), những người theo dõi cái đó (taṃ anussaranti), những người biết cái đó (taṃ jānantīti ca).
Yathā nānābyañjanehi abhisaṅkhatamāhāraṃ paribhuñjantā sattā lavaṇambilādayo te te rase assādeyyuṃ, santuṭṭhā ca bhaveyyuṃ, evameva nānappakāraabhinayehi pakāsitavaṇṇanāya aṅgabhūtehi anurūpehi satthehi yutte ṭhāyībhāve issādirahitapaññavantā assādenti, tasmā ime ṭhāyībhāvā naṭābhinayehi byañjitattā ca sabbhānaṃ santosasaṅkhatarasassa hetuttā ca naṭarasātipi vuccanti.
Just as beings consuming food prepared with various condiments might savor various rasas such as salty and sour, and become contented, so too, wise people free from envy savor ṭhāyībhāvas (dominant emotions) that are expressed through various kinds of acting and are accompanied by appropriate words that are part of the description. Therefore, because these ṭhāyībhāvas are expressed through dramatic acting and are the cause of the contentment (rasa) of good people, they are also called naṭarasā (dramatic rasas).
Giống như những chúng sinh khi ăn thức ăn được chế biến bằng nhiều loại gia vị sẽ thưởng thức các hương vị như mặn, chua và vân vân, và sẽ mãn nguyện, tương tự như vậy, những người có trí tuệ không có sự ganh tị sẽ thưởng thức các bhāva thường trú (ṭhāyībhāva) được biểu lộ bằng nhiều loại diễn xuất và được trang bị các lời nói phù hợp. Do đó, những bhāva thường trú này cũng được gọi là naṭarasa (hương vị kịch) vì chúng được biểu lộ bằng các hành động kịch và là nguyên nhân của rasa, tức sự mãn nguyện của những người thiện nhân.